Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrasAgara smRti graMtha pradhAna sampAdikA pUjya AryikA zrI 105 supArzvamatI mAtAjI Cardina prabandha sampAdaka jinendra prakAza jaina sampAdaka - 'karuNAdIpa' eTA bheMTakartA mizrIlAla bAkalIvAla pharma- mizrIlAla nirmalakumAra phaisI bAjAra, gauhATI - 781-001 vora ni.saM0] .... -mudraka- mUlya 2502 / karuNA priMTiMga presa, eTA - 207001 / svAdhyAya
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 066666666666666666666660 ( zrI candrasAgara smRti grantha ar parama pUjya cArina cakravartI - AcArya zrI 108 zAntisAgara jI mahArAja . EPISOSOROSCORETORESOSORRESTED) ---- - - -- - - - -- janma: ApATha kRSNA vinama ma0 1926 samAdhi : dvitIya bhAdrapada zuklA 2 vikrama sa0 2012
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAMAMMAAMAMAMANAMAMAMAAVAVAAAAMANAMAMMAMMAMATRANS zrI candrasAgara smRti grantha - . :NE P ........ WAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA WAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA . 23 __- - - - - pUjya AcAryakalpa zrI 108 candrasAgara jI mahArAja (dhyAnAvasthA meM) NAAMMAMMAMAYAMAAVAVAAMANAVAMANNAMAVAAAAMANAMAVAAMAAYE
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrasAgara smRti grantha ra __ parama pUjya AcArya kalpa zrI 108 candrasAgara jI mahArAja - Com - - - - . 1y pal janma 2 mAgha kRSNA trayodazI vi0ma0 1940 samAdhi phAlguna zuklA pUNimA vi0 ma0 2001
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrI candrasAgara smRti grantha - - - PR rent pUjya AcArya kalpa zrI 108 candrasAgara jI mahArAja (caryA karate huye )
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrasAgara smRti grantha SIN NA Visic SSC M pUjya AyikA-ratna zrI 105 indumatI mAtAjI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ? ? ???in ~ cc ? ?- :???sz : :; ;; ; * *** T *?'? ? T?T' T ? ? T * - // * z // 25 minI nAma mAvikA zrI 105. nupAjyamanI mAnAjI pz in al,-iir mfa gr .'- sh` shAnyi Ha`yiya yiy yayiyi HA - yish L L - ; &PS - - 2y sh ypyln ` ; ;
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ zrI candrasAgara smRti grantha - .... F A F .. 4. seTha mizrIlAla jI bAkalIvAla, gauhATI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ DVAVIMANAMVAYA AYAYAMAN MAAYAAN AWAMVAYA YRITY zrI candrasAgara smRti grantha ra . AAAAMAVAMMAR/.M/ASARAAAAAA/ANI/AAAAAAAAYASAVASYAYVAYAVAI/AAS/RAS BYWANNAMAANAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA . ..... m/p/ AA// A zrImatI amarAva devo vAkalIvAla dharmapatnI zrI mizrIlAla jI vAkalIvAla ___ gauhATI WWWWWWWWWWWWWWW
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ PANCEMEANI AAR zrI candrasAgara smRti grantha - A MediaNP www A nnound- mahim S N prastuta grantha prakAzana ke preraNA mUtra zrI zivakaraNa jI, lADanU vartamAna me- pUjya chullaka zrI 105 siddhasAgara jI mahArAja chullaka dIkSA : basanta paMcamI . 5 pharavarI 1976 a.om.com.. m. ARCHAMPORN kamukke":KKKSE N DHin
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkkathana prastuta "zrI candrasAgara smati grantha" mAtra smRti grantha hI nahIM pratyuta sAdhu tathA tyAgI varga ke liye vizeSa rUpa se upayogI grantha hai, jisakA prakAzana karAke seTha mizrIlAla jI vAkalIvAla gauhATI ne bhavya jIvoM ke kalyANa kA eka avalambana juTA diyA hai aura apanI cacalA lakSmI kA sadupayoga karake eka anukaraNIya kArya kiyA hai| ___isa grantha me tIna khaNDa hai / prathama khaNDa me AcArya kalpa zrI 108 candrasAgara jI mahArAja ke prati samarpita zraddhA sumana saMkalita kiye gaye hai / dvitIya khaNDa me kucha saiddhAntika lekha prastuta kiye gaye hai aura tIsare khaNDa meM vaha nitya pATha saMgraha' prakAzita kiyA hai jo ki svargIya zrI 108 AcArya kalpa candrasAgara jI mahArAja ne apane svaya ke par3hane ke liye sakalita karake apanI sundara likhAvaTa meM lipibaddha kiyA thaa| yaha 'nitya pATha saMgraha' guTakA vra0 zrI zivakaraNa jI lADanU nivAsI ko pUjya AcArya zrI 108 mahAvIra kIrti jI mahArAja ke saMgha se prApta huA thaa| tabhI se mAnya brahmacArI jI ke yaha bhAva the ki yaha grantha chapakara sAdhu saMgha evaM dharma premiyo ke hAtho meM phuNce| unhone bar3I zraddhA aura bhakti se vaha nitya pATha sagraha' pUjya AryikA zrI 105 indumatI mAtA jI kI parama ziSyA viduSI ratna AyikA zrI 1.5 supArzvamatI mAtA jI ko saMzodhanArtha bheTa kiyA / pUjya mAtA jI ne bar3I lagana aura zodhapUrNa dRSTi se grantha kA avalokana kiyA aura jahAM kahI azuddhi samajhI vahA saMzodhana kiyaa| zubha karmodaya se gata varSa hama pUjya AryikA saMgha ke darzanArtha gauhATI phuNce| vahAM mAnya bra0 zrI zivakaraNa jI bhI pUjya mAtA jI ke darzanArtha padhAre huye the| tabhI isa grantha kI 1000 pratiyoM ke prakAzana kI rUpa rekhA banI jisame se 500 pratiyoM kA prakAzana gauhATI nivAsI svanAma dhanya seTha mizrIlAla jI vAkalIvAla ne apanI ora se karAne kA vicAra pragaTa kiyA jisase sabhI ko prasannatA huI / pariNAma svarUpa granya ko yaha prati Apake kara kamaloM me zobhita ho rahI hai|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka kA saMkSipta paricaya ___ zrI mizrIlAla jI sAdagI pasanda, nirabhimAnI, sarala svabhAvI, dhArmika kAryoM meM agraNI, parama gurubhakta tathA udAra citta se pUrNa gauhATI jaina samAja rUpI surabhita udyAna ke eka AkarSaka puSpa haiM / ____ ApakA janma rAjasthAna ke curU jile meM sthita lAlagar3ha nAma ke kasbe meM vi0 saMvat 1681 meM svargIya zrI jeThamala jI vAkalIvAla ke ghara huA thaa| * Apake pitA zrI jeThamala jI bar3e dharma parAyaNa vyakti the / dhArmika kAryoM meM sadaiva ruci lete the| samAja sevA meM sadaiva agraNI rahate the / tIrtha yAtrA, dAna, sAdhu satkAra ke prasagoM meM sadA Age bar3hakara kArya karate the| yogya pitA ke yogya putra zrI mizrIlAla jI bhI apane pitA ke pada cihnoM para calakara Aja samAja kI sevA meM tatpara haiN| Apake jIvana kI eka ullekhanIya evaM cirasmaraNIya bAta yaha hai ki kizanagaMja (bihAra) se pUjya AyikA zrI 105 indumati jI, AryikA zrI 105 supArzvamatI jI, AryikA zrI 105 vidyAmatI jI, evaM AryikA zrI 105 suprabhAmatI jI ke AyikA saMgha ko jagaha jagaha bihAra, baMgAla, aura AsAma meM pada vihAra karAte huye advitIya dharma prabhAvanA ke sAtha Apa aura ApakI dAnazIlA dharmapatnI zrImatI amarAvadevI vAkalIvAla ne saMgha ke durlabha darzanoM kA AsAma vAsiyoM ko suyoga pradAna kiyA hai / isa gurutara kArya kI saphalatA ke upalakSa me Apane isa grantha kA prakAzana karAyA hai| ApakA yaha kArya itanA anupama eva anukaraNIya rahA hai jo ki jaina itihAsa meM svarNa akSaroM meM likhA jaayegaa| saMgha kI gurUbhakti se ullasita hokara tathA apanI caMcalA lakSmI kA sadupayoga karate huye, bhavya jIvoM ko jaina dharma ke pavitra mArga kA anusaraNa karane meM sahAyaka yaha grantha svAdhyAya hetu bheMTa karake Apane apanI dhArmika bhAvanA kA paricaya diyA hai| / __ApakI dharma patnI zrImatI amarAvadevI vAkalIlAla ko vaiyAvRtti pUrNa bhAvanAoM kA jitanA ullekha kiyA jAya utanA thor3A hai| Apane zIta uSNa tathA mArga kI asuvidhAoM aura kaSToM kI koI paravAha na karate huye pUjya AyikA sagha kI vaiyAvRtti meM jisa manoyoga se apane citta ko lagAye rakhA hai vaha sarvathA prazaMsanIya hai| aisI mahilA ratnoM se samAja gauravAnvita hotA hai / -jinendra prakAza jaina sampAdaka karuNA dIpa eTA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - canda sAgara smRti dila 2, 792772 pliiih jb saiddhAntika lekha r nf` mr * naya vivanA -pUjya AyikA supArzvamatI mAtAjI . * anekAnta -dharmAlaMkAra paM0 hema candra jI zAstrI 17 ...18 nimitta upAdAna mImAMsA -vidyAvAcaspati paM0varddhamAnapArzvanAtha zAstrI...22
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya kalpa digambara jaina muni guruvarya zrI candrasAgara stutiH -AryikA zrI 105 supArzvamatI mAtAjI dvArA racitaya zAnti sAgara gRrozcaraNAravinde, ____jagrAha sarva sukhadA hi jinendra dokSAM / rAjAdhirAja mura sevita pAda padma, ta candra sAgara guruM hRdi bhAvayAmi / / 1 / / guptitraya samiti yukta mahAvratAni, ___dhRtvA trayodaza vidhaM muni rUpa dharma / karmAri-bhedanavidhI nizitaM kuThAra, zrI candrasAgara guruM praNamAmi bhaktyA // 2 // saMsAra tApa rahitA: zivasaukhya yuktA, bhaktA bhavati tava darzana mAtra tastu / sasAra tApahananAya dayAdiyuktaM, zrI candrasAgara guruM praNamAmi bhaktyA // 3 // mitthyAMdhakAra kalite mumarupradeNe, bhavyAn pravodhya madamoha kapAya yuktAn / dharma samAdizabdhoddharaNAya matyaM, zrI candrasAgara guruM praNamAmi bhaktyA // 4 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra eka raMgazAlA hai, jisameM prAraNI nAnA bheSa dhAraNa kara bhamaNa karatA hai| yaH saMstutastu na cakAra kadApi toSaM, __ vA nindakeSu vidadhe na kadApi roSaM / sarveSu jIvagaNakeSu dayAMda dhAnaM, zrI candrasAgara guruM praNamAmi bhaktyA // 5 // mithyAMdhakAra parimardana razmijAlaM, jJAnAbdhi vardhanavidhau vidhu tulyameva / ta candrasAgara gurozcaraNAravindaM, ___ saMpUjayAmi sumudA mahadA dareNa // 6 // dhIropasarga vijayI khalu zAstravettA, ___dhyAnI vratI guNanidhistu hitopadezI / duHkhAndhitastarati tArayatI tarAnyaH, taM candrasAgara guruM praNamAmi harSAt // 7 // granthAnadhItya sakalAn zruta sAra bhUtAn, bodhaM, vidhAya ziva saukhya karaM ca shuddh| yo'bhUd dRDhastapasi nizcala bhAvayuktaH, taM candrasAgara guruM praNatA supArvA // 8 // mAtA sItA satIyasya nathamallaH pitA budhaH / sapta jAmbUnadAbhataM vande'haM candrasAgara // BPMARATHEIR Mitraa YON
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya munirAja zrI ko apanI kalama me sva-paricaya janma-popa kRSNA (rAjasthAna ko apekSA mAgha kRSNA) 13 dina zanivAra 46 ghaDI 5 pala zaka sambat 1805 vi0 samban 1640 pUrvApADhA nakSatra rAtrau / / (sthAna)-nAda gAva-(pitA kA nAma) zrI nathamala jI cothamala jo pahADe molavAla jAtI digambara jaina dharma parAyaNa kI bhAryA sitAvAI ke putra tIna-nevalananta, khuzAlacanda, lAlacanda (ina) me se dvitIya kA vivAha 1 // sAla ke lie huA / zake 1825 jyeSTha zukla navamI zIla vrata dhAraNa kare aticAra sahita-vidyAbhyAsa marAThI chaThI klAsa taka - vyApAra vaza par3hane ke sAdhana na hone se kucha mAmAjika kAmo meM bhAga vitAte hue zrI nirvANa kSetro ke darzana sarvatra hokara, mana ko zAtatA bar3hane para ASAr3ha zukla 10 saM0 2448 ko aillaka pannAlAla jI mahAgaja se imarI pratimA dhAraNa kii| phira bhAdrapada zuklA 5 ko pAMcavI pratimA (ke) bana lie / natara sa0 2446 ko zrI jI ke sammukha zrAvaNa kRSNA apTamI ko mAtavI brahmacarya pratimA dhAraNa karI / samvat 2450 popa zuklA 11 ko navamI pratimA dhAraNa kii| mAgha zuklA 2 zrI munirAja zAnti sAgara jI ke kurduvADI jAke darzana kiye aura mAgha kRSNA saptamI ko dazavI pratimA ke vrata liye| naMtara kubhoja ke nikaTa bAhubani Dogara para phAlguna zuklA saptamI samvat 2450 ko munirAja ke caraNoM meM kSallaka vrata gyArahavI pratimA dhAraNa kiye / cAturmAsa mamaDolI me huA / AzvanI zaklA 11 budhavAra 2450 zravaNa nakSatra para AcArya mahAgaja 108 zrI zAnti mAgara jI ke upadeza se kezaloca kara aillaka vrata dhAraNa kiye-nAma cndrmaagr| minI mArgazIrSa zukla 15 somavAra 2456 maga nakSatra makara lagne monAgiri kSetra para dina ke 10 baje candrasAgara ne muni dIkSA mahAvata dhAraNa kiye AcArya zAni nAgara jI dIkSA guru ke kara kamaloM meN| // zubha bhavatu //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza pitA zrI 108 AcAryakalpa candrasAgara jI mahArAja kI jIvana-jhA~kI janma samvat janmavAra janma divasa vikrama samvat 1940 zanivAra mAgha kRSNA trayodazI janma gAMva mAtA jAtI nAMda gAva mahArASTra natyamala sItAdevI khaMDelavAla ApakA vivAha saMskAra mArgazira zuklA navamI saMvat 1960 meM huA aura vikrama saMvat 1962 me patnI kA viyoga huaa| vikrama samvat 1962 jyeSTha zuklA navamI ke dina Apane svana vItarAga prabhu ke samakSa Ajanma brahmacarya vrata grahaNa kiyaa| vIra mavat 2448 ApADha zuklA dazamI ke dina ailaka pannAlAla jI se dUsarI tIsarI pratimA grahaNa kI / vIra savat 2448 bhAdrapada zuklA pacamI ke dina sacitta tyAga pratimA grahaNa kii| kurdU vADI meM AcArya zAnti mAgara jI mahArAja ke caraNa sAnnidhya meM dazavI pratimA grahaNa kI / vIra savat 2450 meM kubhoja ke nikaTa bAvalI dhotra para phAlguna zuklA saptamI ke dina AcArya zAntisAgara mahArAja ke samIpa kSa llaka vrata grahaNa kiye| vIra saMvata 2450 Azvina zuklA ekAdazI ke dina AcArya zrI se ailaka vrata grahaNa kiye| vIra saMvat 2456 mArgazIrSa zuklA pUrNimA somavAra mRga nakSatra makara lagna meM dina ke dasa baje AcArya zrI zAnti sAgara mahArAja ke caraNa sAnnidhya meM digambara dIkSA grahaNa kii| vIra savata 2471-san 1945-26 pharavarI vikrama sakt 2001 phAlguna zuklA pUrNimA candravAra 12 baja kara 20 minaTa para caturvidha sagha ke samakSa NamokAra mantra kA jApa karate hue vaDavAnI siddha kSetra para svargavAsa huaa| candra kuNDalI lagna kuNDalI zu0 11/2.107. ca | rA0 ra0 100 gu04 maM0 ke. za. janma-rAzi pUrvASADha 46 ghar3I 5 pala pauSa kRSNA 13 vi0 samvat 1940 zaka sa0 1805 rAtrI [4]
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ || upasarga vijetA ke caraNAravinda meM || nAcA. ca pUjya AcArya zrI 108 vimala sAgara jI mahArAja kI -=-bhaktipUrNa zraddhAJjali-= jaina sAdhu ho to aisA ho ! parama pUjya prAta. smaraNIya AcArya kalpa zrI 108 candrasAgara jI mahArAja parama tapasvI upasarga vijetA Agama vaktA anuzAsana zola mahA puruSa the| mahArAja una Adarga tapasviyoM meM the-jinhone sAdhu pada ke ucca Adarza ko duniyA ke sAmane upasthita kiyaa| jaina sAdhU ho to aisA ho isa prakAra kI dhvani pratyeka AvAla vRddho ke mukha se sunAI de rahI thii| Apako vidattA zlAghanIya thii| kisI bhI tAtvika viSaya para vicAra karane baiThate athavA apane upadeza meM kisI tatva kA vivecana karate to talasparzI viSaya rahatA thaa| aneka virodhI dUra se gIdaDa ke samAna hU hU karate samakSa Ate hI-zAta ho jaate| patnI kA dehAvasAna : tyAga mArga prArambha Apane mahArASTrIya nAda gAva me khaDelavAla jAtIya pahADayA gotrotpanna nathamala bhI kI dharma patnI sItA bAI kI kukSi ko apane janma se pavitra kiyA / 22 varSa kI avasthA me patnI kA viyoga ho jAne se virakta hokara usI dina parama pavitra brahmacarya vrata dhAraNa kiyA / ApakI saMsAra se virakti vaDhatI gii| elaka pannAlAla jI ko sagati ne usa virakti me pAnI sIcAjisase Apake hRdaya me aTUTa vairAgya ke akura phUTe / una akuro ko pallavita karane ke liye Apa ne cAritra cakravartI zAti sAgara mahArAja kI saMgati kI / Apake hRdaya me unake prati apUrva bhakti thii| Apane cAritra cakravartI mahArAja zrI se saptama pratimA ke vrata liye / Apako 70 hIrAlAla jI (vIrasAgara jI) kA sayoga milA-dono brahmacAriyo ne cAda mUrya ke samAna mahArASTra me dharma kA jhaDA phaharA diyaa| kSullaka dIkSA vIra nirvANa saM0 2450 meM dono brahmacArI jI ne kSa llaka dIkSA phAguna zuklA 7 ko dhAraNa kii| ApakA nAmakaraNa khuzAla canda jI (kSa candra sAgara jI) 70 hIrA lAla jI (kSa 0 vIra sAgara jI) huaa| A0 gAti sAgara jo ke pAsa samaDolI me cAturmAna kiyA vahAM para kSacandra sAgara jI kSa0pAya sAnara jI ne ailaka dIkSA lI / kSa vIra nAgara jI ne, kSa nema sAgara jI ne muni dIkSA Azvina zuklA 11 ko lii| vahA me vihAra kara magha ke mAya [5]
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ moha kI jyAlA jJAnAdi guNoM ko bhasma kara detI hai| sammeda zikhara jI, caMpApura, maMdAragira jI, guNAvA, pAvApura, rAjagira, paTanA, pArA, gayA Adi sthAnoM meM dharmAcaraNa karatA huA saMgha banArasa, ayodhyA, ilAhAbAda hokara cAturmAsa kaTanI meM kiyaa| muni dIkSA ___ agalA cAturmAsa lalitapura huA vahA se vihArakara sonAgira jI agahana mudI 12 vi0 saM0 1986 meM zrI 108 AcArya zAnti sAgara jI ne zrI 105 ailaka candra sAgara jI pAya sAgara jo ailaka kutha sAgara jI ko muni dIkSA dI / ava saMgha kA parama gaurava baDhA lazkara, morenA, dhaulapura, AgarA, phirojAbAda, marasalagaja, vaTezvara, kapilA, eTA, avAgaDha, jalesara, varamAnA, alIgaDha matharA cAturmAsa vahA se alavara, tijArA, gur3agAvA rohataka vagairaha vihAra kara dehalI cAturmAsa dariyAgaMja meM huaa| dillI cAturmAsa : pratibandha ko hala-cala vahAM para sarakAra va anya logo ne hala-cana paidA krdii| sAdhuoM para prativadha lagA diyaa| sAdhu varga ko 1-2 mAha mAlUma nahI hone paayaa| java. candra mAgara jI ko mAlUma huA to caryA ke liye mahArAja zrI lAla madira cAMdanI cauka hokara pahADI pahace aura pratibaMdha ko halacala dUra kara dii| java nara pugavoM kAupadeza dhArAvAhI manA to janatA yAnI Arya samAja kI bolatI vada ho gii| aura udhara se vihAra kara mahAvIra jI jayapura se Age zrI 108 AcArya zAnti sAgara jI ne svatantra vihAra kiyaa| usakA kAraNa lohar3a sAjana bar3a sAjana thaa| mAravADa ke uddhAraka taba mahArAja zrI ne mAravAr3a ko DUbate huye uvArA aura dhArA pravAhI sarva jagaha mAlavA bar3anagara giranAra vagairaha yAtrA upadeza kara tamAma jaina dharmAvalambI bandhuA ko zUdra jala ke tyAga ke sAtha 2 vratI bnaayaa| ApakA adhyayana barAbara calatA thaa| vyAkaraNa jyotipa sAhitya dharma zAstra pahile kSa jJAna sAgara jI (A0 sudharma sAgara jI) vAda meM va0pa0 gaurIlAla jI siddhAta zAstrI vyAkaraNa paDhAte the| usa samaya mahArAja ke ojasvI upadeza sunakara virodhI dala sAmane nahIM AtA thA / Apane mAravADa ko di0 jaina dharma meM dRDha kara sthitikaraNa aga va vAnsalya aMga kA kArya mahAna kiyA jo sAkSAta mukti kA kAraNa hai| Apane anekoM bhavyoM ko vratI munI AryikA kSa llikA kSa llaka ailaka banAkara jaina dharma kI prabhAvanA kI / vacana ke pakke Apa vacana ke bar3e hI pAyavaMda the jo kaha diyA so karake dikhA diyaa| Apane apanI vacana pramANikatAke kAraNa apane saMgha kI bhI paravAha nahIM kii| jaba Apa sagha sahita muktAgirajI para the usa samaya seTha cAdamala pannAlAla jI pATanI ne mahArAja zrI se prArthanA kI ki bar3avAnI siddha kSetra
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ janma jarA aura mRtyu rUpI tripurA ko nAza karane ke lie saMyama ho mahAdeya hai| para mAna stambha taiyAra hai usakI mitI phAlguna sudI 12 vi0sa02001 hai / mahArAja zrI kI upasthiti meM pacakalyANa pratiSThA karanA hai| mahArAja zrI ne majUra kara liyaa| sanAvada meM sAthagaNa rugNa ho gaye / rugNAvasthA me siddhavarakUTa hokara kharagauna, pAvAgira Una pahale yahA para zrI 108 munirAja hemasAgara jI kSa0 bodha sAgara jI maleriyA bukhAra se pIDita hokara gamAdhi ho gaI unakI samAdhI kara vaDavAnI ke rAste meM hI mahArAja zrI bhI jvara se pIDita ho gaye kintu jvara ko paravAha na kara vaDavAnI pahuca gye| samAdhi maraNa vahA pacakalyANaka mAnastambha pratiSThA zAnti rUpa se nirvighna ho gaI / phAguna zuklA 12 ko mahArAja zrI ne anna jana kA tyAga kara samAvI lI aura Apa kI paricaryA va0 vaidya vAsudeva piluA (eTA) nivAso va zrI 105 kSa 0 indumatI jI kSa.0 mAnasthabhAmatI jI ne aura bhI bhavya zrAvako ne NamokAra matra dvArA sunA kara vaiyAvRtti kI aura vi0 sa0 20 1 phAguna zuklA 15 ko isa nazvara pArthiva zarIra ko choDakara svargavAsI ho gye| yAnI samAdhi ho gaI / bhArata meM saba jagaha zoka chA gyaa| aura eka mahAna AtmA kA viyoga asahya ho myaa| Apake ziSya___AcArya mahAvIrakIti jI ko pIsana gAMva meM brahmacArI saptama pratimA ke vana diye the| zrI 105 kSa0 indumatI jI ne zrI 108 AcArya vIra sAgara jI se AryikA vrata lekara sarva jagaha vihAra kara bar3I prabhAvanA ke sAtha 2 kalakattA cAturmAsa kara isa varSa gohATI cAturmAsa kiyA thaa| Apake saghastha AryikA vidupI ratna supArzamatI jI vidyAmatI jI suprabhAmatI jI hai| kSa0 dharma sAgara jI, zrI AcArya vIra sAgara jI se muni dIkSA lekara Apa AcArya dharma sAgara jI ke nAma se prakhyAta hai isa varSa cAturmAsa sahAranapura meM hai| Apa mahA zAti svAbhAvI hai| kSu0 mAnasthabhAmatI jI ne bhI AcArya vIra sAgara jI se AryikA dIkSA lekara nAgaura me samAdhI kii| bhaktipUrNa zraddhAJjali mujhe bhI zUdra jala kA tyAga japayura me karAyA thA aura bhI vrata diye the| unhI kI kRpA se maiM isa pada para pahuMcA hUM aura unake caraNAraviMda me bhakti mahita zraddhAjanI arpaNa karatA hUM aura bhAvanA karatA hUM ki unhI ke samAna vratAcaraNa pAlatA huA dhairyazAlI banU / --A. vimala sAgara
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 vartamAna yugakA eka saccA kA AgamaniSTha mahAsAdhu -zrI tejapAla kAlA, saMpAdaka 'jainadarzana' nAMdagA~vadigambara jaina sAdhuo ko dRSTi se vartamAna-yuga kA prArambha sva0 parama pUjya cAritra cakravartI zrI 108 AcArya zreSTha zAMtisAgara jI mahArAja me prAnbha hotA hai| isase pahale lagabhaga tInasau cArasI vo taka digambara jaina sAdhuo kA prAya. abhAvasA thaa| dakSiNa meM kahI kahI jo kucha thor3e se uguliyo para ginane lAyaka sAdhu the bhI to uname Agama ke anukUla pravRttiyoM me zithilatA A gaI thii| ve prAyaH zahara se dUra ekAnta guphAoM meM rahakara dhyAnAdhyayana karate the| sAdhAraNa janatA ko unako sAdhu caryA aura vihArAdika ne koI dharmalAbha nahIM hAtA thaa| desI sthiti meM sacce AgamaniSTha sAdhuo ke darzana durlabha ho gaye the / imIlie isa sAdhu darzana kI durlabhatA kI manovyathA-mahAkavi bhUdharadAsajI jaise sAdhu bhakta vidvAna ko- "kara jora 'bhUdhara' bInave kava milahi ve munirAja / yaha Ama manako katra phale mere sare sagare kaaj'| ina zabdo meM vyakta karanI pdd'ii| kintu gata lagabhaga pacAsa varSa se muni darzana ko isa durlabhatA kA, sva0 parama pUjya 108 AcArya pravara zrI zAti sAgara jI jaise eka mahA tapasvI sAdhu ke udaya se anta ho gyaa| aba to saubhAgya se bhAratavarSa meM prAyaH sabhI pradezo meM zatAdhika se bhI adhika digambara jaina sAdhuo kA vihAra niravAdha rUpa se ho rahA hai| jana sAdhAraNa unake AhAra, vihAra caryA aura dharmopadeza se lAbha uThA rahA hai| jaina dharma kA bar3A bhArI udyota ho rahA hai| vAstava meM parama pUjya AcArya zAtisAgara jI to svaya hI eka mahAna ratnatraya svarUpa Adarza nirdopa kaThora tapasvitA ko dhAraNa karane vAle asAdhAraNa sAdhu the, kintu unane jo ziSya praziSya apane samaya meM taiyAra kie aura unake bAda bhI unakI paTTa paramparA meM jo ziSya Aja bhI hai ve bhI nizcaya hI Aja guru kI taraha hI nirapekSa nirmoha vRttike Adarza sAdhu hai / ratnatraya ko nirmalatA ke lie jo nirapekSatA nirbhayatA, svAdhInatA, ADambara hInatA, ni.sagatA, vItarAgatA Adi sAdhujanocita guNa AcArya zAti sAgara jI kI ziSya paramparA meM dekhakara mana ko satoSa hotA hai vaha anyatra nahIM hotaa| tayApi gata pacAsa varSa ke sAdhu jIvana kI AdarzatA kA java sUkSma avalokana kiyA jAtA hai to yaha ni sazaya kahanA par3atA hai ki zramaNa saskRti ke eka zreSTha sAdhaka lokottara sAdhu tapasvI AcArya zrI zAtisAgara jI ne jina nirmala ratnatraya ke dhAraka mahAna tejasvI Adarza prabhAvI ziSya ratnoM kA prasava kiyA, unameM sva0 parama pUjya mahA vidvAna, atyanta kaThora [10]
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha pravRttiyo ke rahate phalyANamayo pravRtti nahIM ho sakatI hai / mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwram tapasvI, AgamaniSTha, saccA mahAvratI, dRDha Atma sayamI mahA munirAja zrI nadragAgara jI mahArAja kA nAma mukuTimaNi ke rUpa me zobhAyamAna hotA hai| 'bApa se beTA mavAI isa loloni ke anusAra apane Adarza mahAna tapasvI guru AcArya zAtisAgara jI me bhI adhika mahAmuni zrI caMdrasAgara jI ne apaneko Adarza savAI ziSya ke rUpa meM siddha kiyaa| vastuta bApa yA guru ke jIvana kI sArthakatA bhI isI meM hai ki usakA putra yA giNya Adarza paramparA kA nirvAha karatA huA sasAra meM apane bApa yA guru se bhI adhika gauravatA ko prApta kare / 'vaha saccA vIra sAdhu hai' ___ AcArya zAti sAgara jI apane isa mahAna cAritra niSTha, niSkalaka, Agamaja vidvAna ni saMga, nirbhaya eva vItarAga asAdhAraNa tapa.pUta ziSya ko pAkara apane me mahAna gaurava anubhava karate the| ve hamezA unakI sarAhanA kiyA karate the / sana1945kI bAta hai AcArya zAtimAgarajI apane saMgha ke sAtha gujarAta se vihAra karate huye mahArASTra pradeza meM nAsika jile ke pAsa eka roja varAnA nAmaka grAma meM nadI ke kinAre baiThe hue the| pUjya zrI 108 munirAja vIramAgara jI (vAda meM AcArya) bhI apane sagha ke sAtha guru ke pAsa baiThe hue the / taba munirAja vIra mAgara jI, muni candrasAgara jI Adi prAya. sabhI ziSya alaga 2 vihAra karate the| usa samaya anya bhI kucha zrAvaka gaNa baiThe hue the / maiM bhI thaa| maiMne usa samaya prAcArya mahArAja ke pAsa indaura meM hue muni candrasAgara jI ke bahiSkAra kI carcA cheDI to usI samaya AcArya mahArAja ne kahA ki - 'candrasAgara hamArA saccA vIra zipya hai / vaha usakI hI himmata thI ki indora jaise sthAna meM vahiSkAra kiye jAne para bhI vaha atyanta nizcala aura nirbhaya rhaa| Agama mArga para dRDha rhaa|' ina zabdo meM AcArya mahArAja ne apane ziSya muni candrasAgara jI kA gaurava kiyaa| yaha sunakara saba boga harSita hokara candrasAgara mahArAja kI 'jaya' bolane lge| 'caMdrasAgara kA bahiSkAra anyAya aura anucita hai| indaura meM jaba pUjya mahAmuni candrasAgara jI mahArAja ne indaura ke mAdha bhakta dhArmika logo kI prArthanA se sasagha cAturmAsa karane kA nizcaya kiyA to yaha bAta vahAM ke kucha patha dvepI paDitoM ko sahana nahIM huI aura unhoMne indaura ke kucha zrImato ko dhI cadramAgara jI mahArAja ke virodha meM patha dveSa ko jhUThI vAta kahakara bhaDakAnA zurU kiyA / zrImato ne bhI Age pIche kA yogya vicAra na kara paMtha DvA ke bhaya se mahAvratI cadrasAgara jI kA bahiSkAra karA diyaa| uma rita vahiSkAra kI kevala indaura kI vArmika guru bhakta mamAja meM hI nahI mAge varSa kI samAja me tIvra pratikriyA huii| samAja ne isa anyAya pUrNa bahiSkAra kA nItra hI nahIM kiyA svayaM indaura meM hI apratyAzita rUpa se AgamAnusAra paddhati kA eka vya jina madira khar3A kara vahiSkAra ko aprabhAvita karA diyA / zrI cadramAgarajI mahAne aise bahiSkAra ke jhaMjhAvAtI vAtAvaraNa meM eka sthita prana yogI kI nanha anyanna zAnna
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisakA AcaraNa zuddha hai vahI vyakti AdazaM banatA hai| aura nirbhaya rhe| unhoMne kabhI bhI kisI ko bhI apane vahipkAra karane vAlo ke virodha meM jarA bhI nahI uksaayaa| indaura ke cAturmAsa ke bAda muni vahiSkAra ke kAraNa samAja meM vyApta tIna kSobha aura asatoSa ko dUra karane ko dRSTi se java kucha samAja ke mahAmAnya zrImaMta aura vidvAna netA pAvAgaDha me paramapUjyazrI108 AcArya zAti sAgara jI mahArAja ke pAsa bahiSkAra ke saMbaMdha meM unakA Adeza lene gaye to sabhI ke dvArA prArthanA karane para pUjya AcArya mahArAja ne atyanta gambhIra hokara yaha spaSTa Adeza diyA ki-'muni cadramAgara kA bahiSkAra anyAya, anucita anadhikAra aura zAstra viruddha hai| isa spaSTa Adeza ge bahiSkAra nipprabha ho gyaa| samAja meM vyApta kSobha dUra ho gayA aura muni caMdrasAgara jI kA mAdhutva pravara agni meM tapta suvarga kI taraha nikhara utthaa| atyanta niSkAya nirvaira sAdhu kucha loga manirAja caMdrasAgara jI mahAgaja para atyanna krodhI aura kapAyavAna hone kA Aropa karate the| kintu unakA yaha Aropa paya vidvepa ke kAraNa sarvathA asatya thaa| vastuta. zrI candrasAgara jI mahArAja Agama virodhI bAta ko sahana na ho sakane ke kAraNa tIna zabdoM meM virodha karate the aura logo ko Agama mArga para lagAne ke lie kisI ke bhI ropa topa kI parvAha na kara kar3AI se upadeza dete the| garaja yaha ki vyaktine vaha Agama kI rakSA ko adhika mahatva dete the| tathApi unake mana meM apane virodhI ke prati bhI koI pa yA baira nahIM hotA thaa| vastutaH zubha mitra ke prati samavRtti rakhane ko jo kSamatA zrI candrasAgara jI me thI vaha anyatra bahuta kama dekhane ko milato hai nIce kI ghaTanA se yaha bAta bilabula spaSTa ho jaayegii| pUjya zrI candrasAgara jI mahArAja vihAra karate hue jaba nAsika (mahArASTra) meM Aye tava maiM bhI unake darzanArtha nAdagAva se nAsika calA gayA / mahArAja zrI madira meM dopahara ke samaya dharmopadeza de rahe the| taba maiM vahA pahuMca gyaa| dharmopadeza ke anantara mahArAja zrI ne mujhe dekhatehI pahalA prazna kiyA ki-'tuma vakAlata kaba se karane lage ? maiM mahArAja zrI ke prazna para acambhita hokara kahane lagA ki-'mahArAja jaba maiM vakIla nahI no vakAlata kaise kara sakatA huuN|" taba mahArAja ne kahA ki-tumane hamAre vahiSkAra ko lekara sara seTha hakamacanda jI ke virodha meM lekha kyo diyA? kyA hamane tumako kahA thA ki tuma hamAre bahiSkAra kA pratikAra kro'| maine kahA 'mahArAja' yadyapi Apane nahI kahA tathApi dharmAyatano para yadi koI upasarga kare to use koI bhI dharma bhakta vyakti kaise cupacApa dekha sakatA hai ? hamane to apanA kartavya pAlana kiyaa|" taba bhI mahArAja ne atyanta gAMta aura gambhIra hokara kahA ki- bhAI saraseTha hukamanada jI ne yA aura kisI ne bhI hamArA bahiSkAra kiyA hai to karane do, hamArA cAritra yadi nirmala hai to hame usako koI cintA nahI / jaba taka hamAre upasarga yA pariSaha ko sahana karane meM hama [12]
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma samatva aura vItarAgatya phI bhAvanA se prANI dharma ko sotana chAyA meM baiTha gAnA hai| samaya hai to tuma logo ko hamAre bIca me par3ane kI koI AvazyakatA nahIM hai| mara gaTha hukma candra jI samAja me eka prabhAvazAlI zrImanta netA hai| sarakAra para unakA baDA gAro bhAra hai| ataH unake prabhAva se dharma para AI huI ApattiyA sahaja dUra ho sakatI hai| samAja meM raha kara tuma logo ko uname kAma lenA par3atA hai / madi tuma unakA virodha karoge to phira ve tumhArA sAtha kese dege / isalie tumako unhe nArAja nahI karanA caahie| hamArA virodha hama sahana kara leNge| vaha hamArA dharma hai| tuma logo ko hamArI cintA nahI karanI caahie|' kitane sthitaprajJa vItarAga vicAra hai ye| jisako apane virodha meM bhI koI vigAda gA vaira nahI / na apane virodhI ke virodha se koI hapaM / isase adhika niSkapAyatA, niberatA kA aura zatra mitratA me samabhAva kA udAharaNa aura kyA ho sakatA hai / jimako apane virodha meM bhI virodha nahIM dIkhatA, jo usa sthiti me bhI atyanta zAnta, dhIra aura gambhIra raha sakatA hai| vAstava me saccI sAdhutA ke darzana vahI hote hai| hama pUjya zrI candra sAgara jI ko usa votarAga sAdhu vRtti ko dekhakara usI samaya zraddhA se unake pAvana caraNo me nata ho gye| sArA marusthala dharma sthala meM parivartita ho gayA jisa marusthala meM kuye bahuta gahare hai, pAnI bahuta dUra-dUra se jUte pahane huye majadUroM me magavA kara khAna-pAna karanA par3atA hai, phira jo zrImanta loga bhogopabhoga meM sukhAsIna, sayamahIna jIvana vitAte hai-aise asuvidhAjanaka sthAno me marusthala ke gAva-gAva aura nagara-nagara meM vihAra kara baDe-bar3e zrImanto meM aura sAdhAraNa zrAvako me bhI apanI amogha prabhAvI vANI, mAgama tala sparzI jAna eva nirmala' cAritra ke prabhAva se vAstavika jainatva ke bhAva jAgRta kara uname zuddha khAna-pAna kI pravatti jAgRta karadI-yaha pUjya zrI candra sAgara jI ke hI vizuddha tapa kA prabhAva thA ki unakA janatA para jAdU kA sA asara paDatA jAtA thaa| jo marusthala patha kI khoTI bhAvanA se abhibhUta thA uname Agama mArga kI jyoti prajvalita karadI / sArA mAmbala Agama mArgI bana kara dharma sthala bana gyaa| nirantara bhogo aura vyasano meM lIna rahane vAle baDe-baDe DAkTaro; sarakArI adhikAriyoM, nyAyAdhIzo, udyogapatiyo aura zrImantI meM jinane pratimA rUpa sayama aura tyAga kI pravRtti paidA karadI. yaha vAstava meM muni candra sAgara jI ke dvArA kI gaI dharma ko eka mahAna AzcaryakArI krAti thii| Aja bhI sArA marusthala unheM eka mahAna kaThora tapasvI saccA mahAvratI mahA sAdhu ke rUpa meM zraddhA se yAda karatA hai| digambaratva kA jAgRta nirbhaya praharI bhArata kI rAjadhAnI dehalI meM pahalI bAra AcArya zAnti mAgara jI mahArAja kA vizAla saMgha sahita cAturmAsa digambara jaina samAja ne kraayaa| lekina usa samaya kI ayaMja sarakAra ne dehalI ke kucha sarakArI sthAno me nagna vihAra para pratibandha kI garna para digambara sAdhuo ko dehalI meM lAne kI anumati dI thii| dehalI meM Ane para jaba nagha ko nagna bihAra ke prativandha kI vAta mAlUma huI to sagha meM sabase pahale zrI muni candramAgarajI hI the jinhoMne svaya isa digamvaratva para DAle gaye prativandha ke AghAta ko dUra karane ke lie AgArya mahArAjagI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhAtmAoM ke manana, smaraNa, citavana se, zuddhatva kI prAptI hotI hai| anujJA se pIchI kamaMDalu uThAyA aura vinA kisI saMkaTa ko parvAha kie nirbhaya hokara sarakArI pratibandhita sthAna meM vihAra kiyaa| sarakAra ke bar3e adhikArI ne Akara java mahArAja ko rokanA cAhA to ve mahArAja kI bAtoM se, tapazcaryA se aura vidvattA se itane prabhAvita hue ki unhoMne usI samaya digambara jaina sAdhuo ke vihAra ke prativandha ko haTA diyA aura isa taraha munirAja zrI candra sAgara jI ke prabhAva se dharma kI bar3I bhArI vijaya huI / sAre bhAratavarSa ko digambara jaina samAja meM isa vijaya para bar3A bhArI harpa chA gyaa|| Agama cakkhu sAhU manuSya kisI bhI vastu ko grahaNa karate samaya apanI AMkhoM se dekhakara usako apane lie ThIka samajhane para grahaNa karatA hai| kintu aisA karate samaya manuSya apanI AkhoM se ghAkhA bhI khA sakatA hai| ataH digambara sAdhu Agama ko apanI AMkha banAkara usase vastu ko grahaNa karatA hai| ratnatraya, mahAvrata aura mokSa mArga kI vizuddhatA ke lie Agama hI usakI AMkhe hoto hai / Agama ke prakAza meM nirantara calate rahane ke kAraNa vaha kabhI prAtma vaMcita nahIM hotaa| munirAja caMdrasAgara jI aise hI eka mahAsAdhu the jo kabhI lokapaNA, yazalipsA, Atma prazaMsA, paraniMdA, zarIra sukha,upasarga yA parIpaha bhaya Adi ke vyAmoha me AgamAjJA ke viruddha pAva nahI rakhate the| logoM se vAhavAhI lUTane ke lie yA apanI pAdapUjA karane ke lie unhoMne kabhI bhI kisI ko khuza rakhane kI dunIti kA avalavana nahI liyaa| Agama kA unakA pAya thA aura usakI rakSA ke lie unhone bar3I se bar3I zakti ke virodha yA asantopa kI paravAha na kara ratnatraya dharma kA pAlana kiyA / unakA samyaktva sumeru parvata kI taraha acala thaa| Agama jAna samudra kI taraha gaMbhIra, vipada aura talasparzI thA evaM cAritraM sphaTika kI taraha atyanta vizuddha aura nirmala thaa| unake Agama jJAna ke Age bar3e 2 zAstrI nyAyatIrya vidvAna bhI niruttara ho jAte the| indaura ke bahiSkAra meM bar3I se bar3I zakti bhI unako Agama mArga se vicalita nahIM kara skii| var3avAnI pratiSThotsava para bhayaMkara jvara kI sthiti meM calane kI zakti na hone para bhI apane diye hue vacana kA pAlana karane ke lie prANo kA moha na karate hue samaya para phuNce| bar3avAnI pahuMca kara unhone atyaMta nirAkula pariNAmoM se sallekhanA dhAraNa kara samAdhi maraNa kiyaa| prANoM kA mola dekara bhI satya mahAnata kI rakSA huI isakA unakI AtmA meM pUrNa saMtopa thaa| nirapekSa ayAcaka yogI Agama kA agAdha jJAna, prabhAvI vaktRtva evaM sundara lekhana kI zakti hote hue bhI apanI prasiddhi ke vyAmoha meM unhoMne kabhI koI nayA grantha yA sAhitya nirmANa nahI kiyA ve kahate the ki pUrvAcAryoM ne hI dvAdazAga para bar3e se bar3e vidvatApUrNa grantho kI aura TIkAoM kI itanI racanA kI hai ki jinake adhyayana meM saikar3oM varSa kI Ayu bhI pUrI nahIM par3a sakatI taba usake bAhara aura usase adhika sundara Aja kA bar3e se bar3A vidvAna bhI kyA likha sakatA hai| yadi likhe bhI aura kahIM nAsamajha, chadmasthatA yA bhrAMtivaza kucha thor3A bhI viparIta likhA gayA to [14]
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA kA saccA zrRGgAra tyAga hai| vaha svayaM to ananta saMsAra cakra ke garta meM to phasegA ho, parvata kI taraha ananta prANiyoM ko bhI akalyANa kA kAraNa banegA / ataH nayA sAhitya likhanA yaha buddhi kA vilAsa aura loogagA kA vyAmoha hai jisake vaza hokara sAdhu bhI apane mahAvrata se bhraSTa ho jAtA hai| nAriya priiddha ke lie use paramukhApekSI vanakara yAcakatva kI adhama vRtti svIkAra karanI par3atI hai| muni cadrasAgara jI sadaiva nirAlava aura svAdhInatA se rahate the| apane bihAra aura caryAdi kI vyavasthA ke lie ve kabhI kisI ko kahate nahIM the| na mana se bhI kisI ne zimo vyavasthA kI apekSA rakhate the| unake sAtha meM koI ADambara nahI hotA thA, na pustakoM aura zAstro kA abAra rakhate the evaM na apane lie kabhI kisI prakAra kI suvidhA, vaiyAvRtti Adi ke lie kahate the| pradarzana vRtti se sadaiva dUra rahate the| zrI cadrasAgara jI zarIra se kevala vAhyataH hI aparigrahI nahI the ataraga me bhI ve pUrNa nirmohI the| tabhI to jvara ko tIvra vedanA ke hote hue bhI unhone apane satya mahAvrata kI rakSA ke lie bar3avAnI pratiSThA para, samaya para pahuca kara samAdhi maraNa pUrvaka prANotsarga kiyaa| ko se kaDI dhUpa meM ghaTo khaDe rahakara dhyAna karate the| hiMsrazvApadI Adi kI paravAha na kara pahADo aura nirjana vano meM jAkara nirbhayatA se sAmAyika karate the / nirantara upavAsAdiko ke dvArA zarIra kRza karate the| aneka raso kA tyAga karake AhAra lete the aura kaDe ne kaDA nigama (vrata parisakhyAna) lekara AhAra ke lie nikalate the| aneka dino taka bhI niyamAnusAra AhAra na milane para bhI kabhI kheda khinna nahIM hote the aura na apane dhyAnAdhyayana meM koI zithilatA Ane dete the| eka daphA unakA naNavAM (rAjasthAna) meM cAturmAsa yoga thA / eka roja AhAra meM geha kI bATI kar3I hone se unase khAI nahI gaI aura unhoMne vaha grAsa choDakara antarAya krlo| zrAvakoM ne samajhA ki mahArAja zrI ke gehUM kA tyAga hone se unhone antarAya krlo| phira kyA thA usa roja se roja AhAra meM makke kI roTI aura makke kA ATA banane lgaa| karIba do mAha taka yaha krama calate rahA / lekina mahArAja zrI ne kabhI bhI apane antarAya ke sahI kAraNa kA gaupyasphoTa kisI ke bhI pAsa pratyakSa yA apratyakSa rUpa se bhI nahI kiyaa| eka roja karmodaya se nAMda gAMva ke zrAvako ne Akara cauka lagAyA / gAva ke logo ne unako neha kA padArtha cauke meM banAne ko manA karane para bhI unhone gehUM kI roTiyAM banAI / bhAgya meM usa roja AhAra bhI unake yahAM nirantarAya huaa| logoM ne yaha apavAda lagAyA ki Aja mahArAja ne unake gAMva ke zrAvaka kA caukA hone meM gehUM kI roTI AhAra meM nelii| taba kahI uma roja mahArAja zrI ne apane dharmopadeza ke bAda aMtarAya kI sahI sthiti kA nirdeza kara logoM kA gama dUra kiyA / aisI thI zarIra se nirmoha aura ni:spRha vRtti zrI candrasAgara jI kii| nAda gAMva meM mahArAja zrI kI smRti meM aneka varSa pUrva zrAvako ne zrI muni candra sAgara digambara jaina dharmArtha auSadhAlaya kI sthApanA kI thii| karma, dharma, saMyoga ne mahArAja zrI kI ThA na hote hue bhI saMgha ke eka sAtha muni hema sAgara jI ke pracAnaka adhika bImAra ho jAne ke kAraNa nAMda gAMva (unakI janma-mami) me hI mahArAja zrI ko varSA yoga karanA pttaa| bahara meM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA ke aMtaraMga ko ratnatraya ke dvArA hI sajAyA jAtA hai| aneka baDe-bar3e udAradhI zrImanta loga mahArAja ko bhaktivaza darzanArtha gajasthAna, mAlavA, bagAla Adi dUra-dUra pradezo me Ate the| mahArAja zrI cAhate to unake nAma sthApita opadhAlaya ko apane bhaktoM se preraNA kara hajAroM kI nidhi sahaja meM prApta kara sakate the| lekina pUjya mahArAja zrI ne kabhI bhI kisI ko aupadhAlaya ke lie preraNA nahIM kii| isI prakAra pUjya mahArAja zrI naM kabhI bhI kahI kisI ko koI gasthA ko nirmANa karane ko nahI kahA / ve apanI ayAcaka vRtti meM koI dAga laganaM nahIM denA cAhate the| abhIkSNa jJAnopayoga, nirantara dhyAnAdhyayana aura tapasyA kI Atma mAdhanA ke sivAya kigI lokepaNA kI cAhakI dAha se ve sadaiva alipta rahate the / lokAnurajana nahI AtmAnurajana ko unheM cAha thii| jIvana kI yahI ekamAtra sAdha thii| jisake lie ve mamarSaNa batti ge rahate the| AtmA ke lie jo-jo zrepasa hotA thA vahI unake lie prayama thaa| bhagavAna kundakundAcArya ke zabdo meM 'AdahidaM kAdava' kA pUjya mahArAja zrI ke jIvana meM prayama gyAna thaa| usake bAda ve parahita meM apanA samaya dete the| ratnatraya kI mUrtimaMta pratimA vAstava me munirAja zrI candra sAgara jI ko deyakara ratnatraya ko mUnimata pratimA ko dekhane kA hRdaya ko satopa milatA thaa| mahArAjazrI kA jIvana himAlaga kI taraha unuga sAgara kI taraha gabhIra, candramA kI taraha zItala, tapasyA meM sUrya kI taraha prakhara, sphaTika ko taraha atyanta nirdopa, AkAza kI taraha aMtarvAya khalI kitAba, mahAvatoM ke pAlana meM vaz2a kI taraha kaThora, meru sadRza aDiga evaM gagA kI taraha atyaMna nirmala thaa| ve sAdhuo me mahA sAdhu, tapasviyo me kaThora tapasvI, yogiyoM meM AtmalIna yogI, mahAvratiyo me nirapekSa mahAvratI aura muniyoM meM atyanta nirmoha muni the| vAstava meM aise hI nirmala nispRha aura sthitiprajJa sAdhuo se hI dharma kI zobhA hai| vizva ke prANI aise hI satsAdhuoM ke darzana, samAgama aura sevA se apane jIvana ko dhanya banA pAne hai| pUjya taraNa-tAraNa mahA munirAja zrI candra sAgara jI mahArAja apane dIkSA guru paramapUjya zrI 108 AcArya zAnti sAgara jI kI zipya paramparA meM aura Aja ke sAdhu jIvana me na kevala jyeSThatA me thoSTha the varana thoSThatA meM bhI zreSTha the| unake pAvana pada vihAra se dharA dhanya ho gaI / saccA AdhyAtma jagamagA uThA aura AtmahitapiyoM ko Atma patha para calane ke lie prakAza stambha mila gayA / vAstava meM ve loga mahA bhAgyazAlI hai ki jinhe aise lokottara asAdhAraNa mahA tapasvI sacce AgamaniSTha sAdhu ke darzana kA suyoga milA hama isa smRtigrantha ke prakAzana ke suavasara para usa mahA sAdhu AdhyAtma yogI tapasvI ke pAvana caraNo meM zraddhAvanata hokara namra abhivAdana kara bhAva pUrvaka apanI zraddhAJjali arpaNa karate hue apane ko puNyazAlI anubhava karate hai| 16]
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM hrI zrI varddha mAnAya namaH OM hrI zrI caMdrasAgarAya namaH pUjya AcArya kalpa zrI candra sAgara jI mahArAja kA jIvana paricaya - AryikA zrI 105 supArzvamatI mAtAjI - janma isa bharata kSetra meM mahArASTra deza hai-usameM nAdagAva nAmaka nagara hai| usa nagara meM maMtra vAla jAtIyotpanna jaina dharma parAyaNa nathamala nAmaka zrAvaka rahate the-unakI bhAryA kA nAma sItA thA / vAstava meM vaha sItA hI thI-arthAta zIlavatI aura pati ke AjAnusAra calane vAlo thii| seTha nathamalajI aura sItA vArDa kA sambandha jayakumAra sulocanA ke samAna thaa| zAli vAhana samvat 1605 vi0savat 1940miti mAgha kRSNa trayodazI ke dina zanivAra ko rAtriko nakSatra pUrvApADhA me sItA vArDa kI pavitra kukSi se putra ratna kI utpatti huii| jisake rUpa rAzi ne mUrya candramA bhI lajjita ho gye| putra kA mukha dekhakara mAtA ko asIma Ananda huaa| ghara meM vAditra vajane lge| pitA hapita hokara kUTamvI jano ko pAritopika dene lge| jana jana ke hRdaya me khuziyA thI / dasave dina bAlaka kA nAmakaraNa saMskAra kiyaa| janma nakSatrAnusAra janma nAma bhUrAmala bhImasena Adi honA cAhiye / parantu putrotpatti ke samaya mAtA pitA ko apUrva Ananda huA thA isaliye hI unhone inakA nAma buzahAla canda rakhA ho-aimA anumAna lagAyA jAtA hai / inake janma tithivAra nakSatra mahInA inake hastalikhina guTake me pauSa kRSNA ayAMdanI ke dina zanivAra pUrvApADhA nakSatra rAtrika samaya likhA hai-vaha mahArASTra deza kI apekSA hai kyoki marusthala meM aura mahArASTra ke kRSNa pakSa meM eka mahIne kA antara hai-zukla pakSa donoM ke samAna hai isalie mAgha kRSNa trayodazI kaho yA pauSa kRSNa prayodazI donoM kA eka hI ayaM hai| vaha bAlaka khuzahAla candra dvinIyA ke candravat dina pratidina vRddhigana ho rahe the| gina kAra candramA kI vRddhi me samudra vRddhigata hotA hai usI prakAra khuzahAla candra kI vRddhi meM guTumbI go kA harpa rUpI samudra bar3ha rahA thaa| vAha : patnI viyoga : brahmacaryavata abhI khuzahAla candra 8 varSa ke pUre nahI haye the ki pUrvopAjina pApa karma ke udaya ne pinA chatra chAyA zira para se uTha gaI-arthAt pitA kA svargavAsa ho gyaa| namana para kA bhAra '
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA aura aparigraha ke AcaraNa meM vizvavandhutva AtmakalyANa kI kAmanA utpanna hotI hai| vidhavA mAtA para gira gyaa| usa samaya inake bar3e bhAI ko umra20varSa kI thI choTe bhAI kI cAra varSa kI thii| ghara kI paristhati nAjuka thI-aisI avasthA meM baccoM ke zikSaNa kI vyavasthA kaise ho sakatI hai isako bhukta bhogI hI jAnasakanA hai / khuzahAla candra kI buddhi tIkSNa thI parantu zikSaNa kA sAdhana nahI hone ke kAraNa unako chaha klAga naka paDhakara 14varSa kI avasthA me zikSaNa choDa kara vyApAra ke lie udyoga karanA pdd'aa| par3hane ko icchA tIvra hote huye bhI par3hanA choDanA par3A ThIka hI hai karma kI gati vicitra hai-isa samAra meM kisI kI icchA pUrNa nahI hotii| jaba vaNa hAla candra ko umra 20 varSa kI thI, usakI icchA na hote huye bhI kuTumbI janoM ne usakI zAdI karadI parantu isa zAdI se Apako saMtopa nahI thA-kyoMki ladako rugNa thii| Der3ha sAla bItA hogA ki Apako patnI kA svargavAsa ho gayA / Apake liye mAno khAn no ratnavRSTi' AkAza sthala se ratno kI varSA hI ho gaI kyoMki ApakI ruci bhogo meM nahIM thii| usa samaya ApakI umra 21 varSa kI thI-aga aga meM javAnI phaTa rahI thI bhAla lalATa dedIpyamAna thaa| tAruNya zrI se unakA zarIra alakRta thA; aura unake kuTumbI jana unako punaH vivAha ke badhana me bAdhakara saMsArika bhogoM meM phamAne kA prayatna karane lge| parantu khuzahAla candra kI AtmA sarva prakAra se samartha evaM evaM sAMsArika yAtanAo me bhayabhIta thI igaliye unhoMne makaTI ne namAna apane mukha kI lAra se apanA jAla banAkara aura ugI meM phagakara apanA jIvana gamAne kI ceSTA na kii| kintu anAdi kAlIna viSaya vAsanAoM para vijaya prApta kara Atma tattva ko prApta karane ke liye, durvalatAoM kA vardhaka dukha aura agAnti kA kAraNa gRhavAsa ko milAjali dekara digambara mudrA ko dhAraNa kara Atma sAdhanA nimina antaH vAdya. gatya, ahiMmA anoyaM brahmacarya aparigraha kA prazasta patha svIkAra kara kara Atma kalyANa karane kA vicAra kiyaa| imaliye Apane jeSTha zuklA navamI vikrama saMvat 1962 ko Ajanma brahmacarya vrata svIkAra kara liyaa| isa tAruNya avasthA meM Apane brahmacarya vrata dhAraNa kara mahAn vIratA kA kAma kiyaa| mitra-lAbha : Atmika unnati kI ora usa dina se Apa apane mano markaTa ko vaza meM karane ke lie svAdhyAya meM lIna ho gye| grahastha sambandhita vyavasAya karate huye bhI jaise jala meM kamala bhinna rahatA hai umI prakAra Apa unameM alipta the / yadi usa samaya kisI tyAgI gaNa kA satsaMga milatA to usa samaya ghara bAra chor3a dete / gRhasthAbhAra sira para hone se vyApAra karane ke liye bambaI Adi nagaro meM bhramaNa kiyaa| vyApAra meM unnati kI vyApAriyoM ke vizvAsa ke pAtra bane / ApakI dina pratidina ghara kI udAsInatA bar3hatI hI calI gii| unake mana meM saMsArika du.kho se glAni utpanna ho gaI aura vaha kisI prakAra zAMta nahIM huii| isa bIca meM ApakI mitratA zrI va0 hIrAlAlajI gaMgavAla se ho gaI mAno sone meM sugandha AgaI / brahIrAlAlajI dharmAnurAgo eva vAtsalya bhAva se ota prota the inakI zAstra svAdhyAya meM bahata pravRtti thI dinabhara zAstra samudra kA mathana kara sAra nikA late the / Apa dono kI sagati Atma sAdhaka haI Apa dono jaba kabhI paraspara milate the to [18]
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartavyacyuta prANI AsurI yoni meM jAne kI sAmagrI kA saMghaya pAtA hai| "Atmika unnati kaise hogo" isI kA vicAra kiyA karate the| Apa donoM ne samAja merA karate hue Atmonnati karane kA nizcaya kara liyaa| pAMcavI pratimA vIra savat 2446 meM zrI 105 ailaka pannAlAla jI kA cAturmAsa nAdagAva me huA nava Apane apADha zuklA dazamI ke dina tIsaro sAmAyika pratimA dhAraNa ko / zrI ailaka mAgaja ke caraNa prasAda se ApakI pratidina sasAra se virakti vRddhigata hotI gii| isaliye bhAdrapada zuklA paMcamI ko sacitta tyAga pAcavI pratimA dhAraNa kii| cAturmAsa pUrNa hone ke pazcAt Apane zrI 105 ailaka jo mahArAja ke mAtha nAra mahonA taka mahArASTra ke grAma aura nagaro me bhramaNa kara dharma kA pracAra kiyaa| tadanatara Apane samasta tIrtha kSetro kI yAtrA kI apanI zakti anusAra kSetroM meM dAna bhI diyaa| usa samaya isa bhUtala para muniyo ke darzana atyanta durlabha the mahAnidhi ke samAna digambara sAdhu kahI kahI dRSTi gocara hote the| Apa kA hRdaya muni darzana ke lie 'nirantara chaTapaTAtA rahatA thaa| unako gRhasthArambha vipake samAna pratIta hotA thA nirantara vicAra karate the aho vaha zubha ghar3I kaba AyegI jisa dina meM digambara hokara Atma kalyANa ke agrasara hAU / AcArya zAMtisAgara jI ke darzana eka dina Apane AcArya zrI 108 zAti sAgara mahArAja kI lalita kIti munI / ApakA mana una guruvara ke darzano ke liye lAlAyita hone lgaa| unake darzana binA ApakA mana jala ke vinA machalo ke samAna taDa phane lagA / isI samaya 0 hIrAlAla jo gagavAla mAninAgara mahArAja ke darzana karane ke lie dakSiNa kI ora jAne lge| yaha vArtA sunakara mazahAla candra kA mana mayUra nAcane lagA aura brahmacArI jI ke sAtha Apa ne bhI AcArya zrI ke darzanArtha prasthAna kiyaa| AcArya zrI usa samaya ainApura ke Asa pAma vihAra kara rahe the / Apa dono mahAnubhAva unake pAsa cale gaye / tejomaya mUrti zAti mAgara mahArAja ke caraNa kamalA meM atIva bhakti me namaskAra kiyA-Apake cakSa paTala ninimepa dRSTi meM unako Ara nihAranaM hI raha gye| Apa kA mana Anada kI tarago se vyApta ho gyaa| Apane AcArya zrI kI bAta mudrA dekhakara nizcaya kara liyA ki yadi sasAra meM mere koI guru ho sakate hai to yahI mahAnubhAva ho sakate hai aura koI nhiiN| Apa kA citta AcArya zrI ke pAdamUla meM rahane ke lie lalacAne lgaa| Apa gommaTTa svAmI kI yAtrA karake vApisa Aye aura unameM magnama pratimA ke bana grahaNa kiye / kucha dina ghara meM rahakara AcArya zrI ke pAsa vIra nirvANa samvan 2/50 phAguna zuklA saptamI ke dina kSa llaka vrata grahaNa kiye| nirantara mahArAja ke samIpa svAdhyAya pAna meM magna rahane lge| AcArya zrI ne samaDolI me cAturmAna kiyA / Azvina zuklA evAragI vIra saM0 2450me ailaka dIkSA grahaNa kI ApakA nAma candrasAgara rA gyaa| vAnava ne pAra candra meM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ satpuruSa ko vidyA prema ko jyotsanA dvArA vizva ko sukhI jAtI hai| gauravarNa unnata bhAla tejasvI lalATa candra ke samAna thaa| Apa ke dhavala yaza kI kiraNaM canTamA ke samAna samasta saMsAra meM phaila gii| vIra samvata 2453 meM AcArya zrI ne sammeda zikharako yAtrA ke lie prasthAna kiyA / ailaka candra sAgara jI bhI sAtha meM th| saMgha phAlguna meM tIrtha rAja meM pahaMcA--tIrtha rAja kI vandanA kara apane ko kRtya-Rtya smjhaa| tIrtharAja para saghapati punama canda ghAsIlAla me paMcakalyANaka pratiSThA karavAI-jisameM lAkho jaina nara-nArI darzanArtha aaye| dharma kI apUrva prabhAvanA huii| vahAM se vihAra kara kaTanI lalitapura jambU svAmI sidi kSetra mathurA meM cAturmAsa karake aneka grAmo meM dharmAmRta kIvarSA karate hue sonAgiri siddha kSetra phuNce| vahAM para Apane vI0saM 2456 mArgazIrSa zuklA 15 momavAra mRga nakSatra makara lagna meM dina ke10 baje AcArya zrI zAnti sAgara mahArAja ke caraNa mAnnidhya meM digambara dIkSA grahaNako / samasta kRtrima vastrAbhUpaNa kA tyAga kara patra mahAbana paMca mamiti tIna gupti spa AbhUpaNa tathA 25 mUla guNa rUpa vastroM se apane ko muzobhita kiyaa| jaba dharma mArga avaruddha huA, patha bhUla bhaTakate the prANI / sadguru ke upadeza vinA, nahIM jAna sake the jinavAnI // ghara dIkSA muni mArga batAyA, svayaM bane nizcala dhyAnI / praNama zrIguru candra sindhu ko-jinako mahimA saba jaga jAnI / / digambara mudrA dhAraNa karanA sarala aura gulabha nahIM, atyanta kaThina hai| jo dhIra-vIra mahA puruSa hai-vahI isa mudrA ko dhAraNa kara sakate hai| kAyara mAnava isa mudrA ko dhAraNa nahI kara sakate / Apane isa nirvikAra mudrA ko dhAraNa kara aneka nagara aura gAmoM meM bhramaNa kiyaa| tathA apane dharmopadeza se jana janake hRdaya paTala te mizyAdhakAra ko dUra kiyaa| munA jAnA hai ki ApakI vaktRtva zakti apUrva thii| ApakA tapovala, AcAra bala, zrata bala, vacana bala, Atmika bala, dhairya bala, prazaMsanIya thaa| siha vRtti dhAraka __jisa prakAra siMha ke samakSa zyAla nahI Thahara sakate-umI prakAra Apake sAmane vAdIgaNa bhI nahI Thahara sakate the / zyAla apanI maDhalA me uhU-uhU kara zora macA sakate hai parantu siMha ke sAmane cupa raha jAte hai / vaise hI digambaratva ke virodhI jina zAstra ke marma ko nahI jAnane vAle ajJAnI dUra se ApakA virodha karate the parantu samakSa Ane ke bAda mUka ke samAna cupa raha jAte the| V sunA hai ki jisa samaya AcArya zrI kA sagha dillI meM AyA usa samaya sarakArI logoM ne niyama lagA diyA ki digambara sAdhu nagara meM vihAra nahI kara sakate / java yaha vArtA nirbhIka candra sidhu ke kAno para par3I to unhone vicAra kiyA-aho / aise to munimArga hI ruka jAyagA isalie unhoMne AhAra karane ke lie zuddhi ko, aura votarAga prabhu ke samakSa kAyotsarga karake hAtha meM kamaNDalu lekara zahara meM jAne lage, zrAvaka gaNa cintita ho gaye kyA hogA[20]
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamoguNI mAnaya ko vidyA dRSTi, viSa sapaM rAja ke samAna uttama pApaM zani sanI hai| parantu mahArAja zrI ke mukha maMDala para apUrva teja thA-siha ke gamAna nirbhaya hokara jaay| jaba sAhaba kI koThI ke nIce gaye, to sAhaba unako zAnta mudrA baiga kara nata mAtA gayA, bhUri-bhUri prazasA karane lgaa| matya hI hai --mahA puruSo kA prabhAva apUrva hotA hai| apavAda-upasarga vijayI ___ Apako bhAvanA thI "sarve mukhina. bhavatu" / mahArAja zrI kA nintara prayatna gamAge jIvA ko dharmAbhimakha karane ke lie thaa| gurudeva ko tAsyA kevala Atma kalyANa ke lie nahIM bhI, apitu isa yuga ko dharma aura maryAdA kA virodha karane vAlI dUpita pApa-vRttiyoM ko garane ke lie bhI thii| mAnavo kI pApa-vRttiyo ko dekha kara unakA citta AzakkiA thA / mahArAja zrI ne inake vinAza karane meM pUre sAhasa aura dhairya se yala kiyaa| mUDha dharma bhAvanA ganya logo ne inake patha me patthara barasAne meM koI kamI nahI rkhii| parantu muni zrI ne eka parama sAhalo senAnI ke samAna apanI gati nahIM bdlii| yaza aura vaibhava ko ThukarAne vAle " virodhiyo kI paravAha kara sakate haiM kabhI nahIM / mahArAja zrI hamezA hI satya middhAnta ora Agama pakSa ke anuyAyI rahe / siddhAnta ke samakSa Apa kimI ko koI mUlya nahI dete the| yadi zAstra ko pratipAlanAmeM prANo kI bhI AvazyakatA hotI thI to Apa ni makAca dene kA taiyAra rahate the| jina dharma ke marma ko nahI jAnane vAle dvepa kI agni se prajvalita anAniyo ne mahArAja zrI para varNanAtIta atyAcAra kie jo lekhanI me likhA nahI jaataa| parantu muni zrI ne taneitane ghoropasarga Ane para bhI apane siddhAnta kA nahIM chADA-satya hai "nyAyAtpara. pravicalanti pada na dhIrAH" ghoropasarga Ane para bhI dhIra-vIra nyAya mArga meM vicalita nahIM hote| yaha nizcita hai ki mAnava me asAdhAraNatA kaThina se kaThina parIkSA meM uttIrNa hone para hI AtI hai| agara vattI ko agni me jalanA mAnya nahIM ho to usako surabhi dago dizAo meM mahaka nahI sakatI / suvarNa kA mUlya agni me tapAye vinA AkA nahIM jA mAtAusI prakAra upasarga sahana kiye binA mahAnatA A nahIM sakatI / agni me tapAne para jo nigaratA hai use kundana kahate hai / Apatti Ane para bhI vicalita nahI hone une majjana kahate hai| ___ mahA satI sItA devI kI mahimA isalie hai ki vaha agni parIkSA meM uttINaM huii| usake satItva kI parIkSA ke lie rAma ne agni ku Da banavAyA aura kahA tumheM apane jIna kI parIkSA dene ke lie agnikunDa meM pravega karanA hogaa| sItA matI bhabharatI huI bhIgA agni kI jvAlA meM kUda par3I mahAmAtA sItA vAstava me nipkanaka nippApa pUjya pAda mahAmatI thii| usakA vaha ghora agni jvAlA kucha nahIM kara sakI-svaya jalavana zAta ho gii| svargastha devagaNa ne agnikuNa ko jala kuNDa banA diyA tathA una para kamala kA bhAgana vichA diyA aura devakRta camatkAro ne usa Asana para nItA bAmIna ho gaI / nama mala sya. kAro kI dhvani se vyApta ho gayA / nItA kA suyaga jaga meM phaila gayA / Aja ritane varSa ho gae abhI taka jana-jana ke hRdaya meM sItA ke guNoM kI nuvAna bharI huM hai| matva hai-Apaniyo tA sAmanA karane para hI guNo kI pratiSThA hotI hai / guru deva ne ghora nApaniyoM kA mAnanA piyA jisase bAja bhI unakA nAma ajara-amara hai| (1)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ M A AAAA sajjana ko vidyA sneha ko gaMgA pravAhita karatI hai| eka kavi ne kahA hai - lAkhoM setI pUjanIya yatiyoM meM agranIya, cAritra se zobhanIya karma mala dhohiNge| dravyavaMta dekha Dara, khuzAmadi hoya kara, diyo na AzIrvAda dharma dhArI mohiNge| rugNa su avasthA mAMhi suyAtrA karata rahe, .. samAdhi maraNa kara svarga gaye sohiNge| moha hArI, guNadhArI, upakArI, sadAcArI, , munIdra candra siMgha se hue hai na hohiNge| mAravAr3a ke sudhAraka..." ApakI giha vRtti thii| jisa samaya samAja kA prANI mAtra cAritra hIna aura dharma vihIna banatA jA rahA thA- usa samaya Apane jaina samAja ko dharmopadezakara sanmArga meM lagAyA / aneka grAmo nagaro meM bhramaNa karake apane vacanAmRta ke dvArA dharma pipAm bhavya prANiyoM ko satuSTa karate huye rAjasthAna ke antargata mujAnagaDha nagara meM pdhaare| vi0 saM0 1669 meM Apane yahAM canumasi kiyaa| isa mAravADa deza kI upamA AcAryoM ne saMmAra ko dI hai| jahAM para atIva uSNatA atIva ThaMDaka hai- garmI ke dino meM bhISaNa sUrya kI kiraNo se naptAyamAna ni me jvAlA nikalatI hai| Apane jisa samaya rAjasthAna meM padArpaNa kiyA usa samaya loga muniyo kI caryA se anabhijJa the- khAna pAna azuddha ho gayA thA- Apane apane dharmopadeza se janatA kA sambodhana kiyA- unako zrAvakAcAra ' kI kriyAoM kA jJAna karAyA / Apake sadupadeza se kaI vratI bne| mAravAr3a prAMta ke logoM ko sudhAraNA kA zreya Apako hI hai| merI madhura smRti caturmAsAMtara mahArAja zrI lADanU Deha lAlagaDha Adi nagaro meM vihAra kara mainasara grAma meM Aye / menasara eka choTA sA grAma hai- jahAM para eka mandira hai- jisame kRSNa pApaNa ko pArzvanAtha kI mUrti hai- zikharabaMdha mandira hai usa samaya zrAvako ke 25 ghara the vartamAna meM to eka ghara bhI nahI hai- kevala mandira hai / vahI para merA janma huA hai| vahAM para vAlU reta ke dhore hai rela gAr3I moTara Adi vAhana kA jAnA duSkara he- mAgha ke mahIne meM mahArAja kA usa gAva meM padArpaNa huA- janatA ke hRdaya sarovara meM ullAsa kI navIna umiyAM laharAne lgii| isa deza meM aise ghora tapasvI kA AnA parama Azcaryajanaka thaa| jo sanmArga ko bhUle huye the jinakA khAna pAna azuddha ho gayA thA- unako apane dharmopadeza se sanmArga dikhAyA / jisa samaya mahArAja zrI kA menasara gAMva meM padArpaNa huA- usa samaya merI Ayu sAta varSa ko thI / parantu mahArAja zrI kI upadeza ke samaya eka hAtha meM lAla raMga kI pustaka dAhine paira vAye paira ke Upara eka hAtha kI aMgulI Upara uThAI huI jo mudrA thI vaha abhI bhI mere hRdaya paTala para aMkita hai| unakI mRdu vANI kI jhaMkAra mere kAno me gUja rahI hai / mere kasI mahAna puNya kA udaya thA, [22]
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya bhAya pAle pApo ko vidyA pUratA ko yatalI kaa| jisase isa choTI mI umra meM Apake darzana kiye / Apake dAMnI ma na nahI bhala sktii| maiM to aisA mAnatI hai ki unhIM ke naskAra ne AulA utkRSTa dharma pracAraka guruo kI gaurava gAthA gAI nahI jA sktii| Apake vanano meM mAtA ko mAlA hRdaya meM vivikSA, mana me mRdutA, bhAvanA me bhavyanA, nayana meM parIkSA, bandi meM namonA nimeM vizAlanA, vyavahAra meM kuzalatA aura anta.karaNa me komalatA kUTa kUTa kara bharI bho| ma liye Apane mAnava ko pahicAnA-pAtra kI parIkSA kara vrata diye| jana jana ke haTaga meM gAgako suvAsa bhrii| vartamAna candra andhakAra ko dUra karatA hai, parantu candra sAgara po nana nimana nanna / unako jJAna jyotsanA nirmala thI / jo jJAniyoM ke mana-mandira meM jJAna kA prakAza linI / jinhone dharmopadeza dekara jana-jana kA ejAna dUra kiyaa| deza-dezAntaroM meM bihAra kAnni dharma kA pracAra kiyaa| unakA vaha parama upakAra kalpAta kAla taka sthira rhegaa| unI nano meM oja thaa| upadeza kI gailI arva thii| unake maghara bhApaNoM meM unake jaina mitAna ne ramana pUrva marmajJa hone kI prakhara pratibhA kA paricaya svata. milatA thaa| unakI gamAmnagarbhA gagana vAkya razmiyoM se sAkSAta zAti-sudhA, rama vikoNaM hotA thaa| jise pAna kara bhaka janama uThate aura apUrva zAti kA lAbha lete the| apUrva manobala unakI vRtti siMha vatti thii| ataeva unake anuzAsana nayA niyaMtraNa meM mAtA kA nA na thaa| macce pitA kI mI parama hitaiSiNI kaTTagnA thI / jinake lie unhoMne apane jIvanAgajina yaza kI bali caDhAne me jarA bhI paravAha na ko| aneka dezo meM vihAra karate haye vikrama naMbana 2001 phAlguna nadI 8 mAgamAna gaganagajA me aaye| usa samaya Apake isa bhautika zarIra ko jvara ke vega ne para liyA thaa| ina lie unakA zarIra yadyapi durvala ho gayA thaa| phira bhI mAnasika vana apUrva jAmiyAnI gida kSetra meM cAMdamala dhannAlAla kI ora se mAnastambha pratiSThA thii| marane gaNa gvAmI apane hAtha se pratiSThA kraaii| pUjya gurudeva kI zArIrika sthiti adhikAdhika nivaMga hI hotI gii| to bhI gadAgada zrI ne phAlguna mudI 12 ko pharamAyA ki mujhe cUlagiri ke dagaMna sgaa| logoM ne kahA- "mahArAja-garIra svamya hone para hAra para jAnA gita gaa| gurudeva ne kahA ki zarIra kA bharosA nhiiN| yadi zarIra hI nahI ghA no hamArA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahApuruSo ke netRtva meM ahiMsA aura Atma vidyA kA prabhAva bar3hatA hai| WWW jAyege / mahArAja zrI darzana karane ke liye parvata para gaye usa samaya 105 DigrI jvara thaa| nirbalatA bhI paryApta thI / mahArAja zrI ne bar3e utsAha aura harSa se darzana kiye / sanyAsa bhI grahaNa kara liyA arthAt anna kA tyAga kara diyA / phAlguna sudI 13 ko jala mAtra liyaa| aMtima saMdeza , trayodazI ko hI anna jala tyAgakara sanyAsa dhAraNa karate samaya kahA thA ki aNTAntikA kI pUrti paraso hai na ? logo ne kahA, hAM mahArAja ! "saba loga dharma kA sevana na bhUleM / AtmA amara hai|" phAlguna sudI 14 ko aura bhI zakti kSINa ho gii| DAkTaroM ne mahArAja zrI ko dekhakara kahA ki mahArAja kA hRdaya vaDA dRr3ha hai, aupadhi lene para to zartiyA svastha ho sakate haiN| parantu gurudeva kaisI aupadhi lete| unake pAsa to mukti meM pahuMcAne vAlI parama vItarAga nAmaka Adarza mahauSadhi thii| zarIra-tyAga __ phAlguna sudI 15 ke dina bAraha vaja kara bIsa minaTa para gurudeva ne isa vinAzazIla zarIra ko chor3a amaratva kI prApti kara lii| yaha sana 1645 ko 26 pharavarI kA dina thaa| isa dina aSTAnhikA ko samApti thii| dina bhI candravAra thaa| paramArAdhya gurudeva candra sAgara ne pUrNa candrikA-candravAra ke dina siddha kSetra para holikA kI Aga meM apane karmo ko zarIra ke sAtha phaMka diyaa| samasta bhaktajana svAmIrAja ke vItarAga zarIra ko ora vilakhate raha gye| sabhI ke netra aba plAvita ho gye| caraNa-vandanA dRr3ha tapasvI, ArSa mArga ke kaTTara poSaka vItarAgI, parama vidvAna, nirbhIka, prasiddha upadezaka, Agama marmasparzI anartha ke zatra, satya ke pujArI, mokSamArga ke pathika, sAMsArI prANiyoM ke tAraka, AtmaboSi, svaparopakArI, aparigrahI tAraNa-taraNa, saMtApa haraNa, gurudeva ke caraNa kamala meM zata-zata vandana ! zat-zat vandana / [24]
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ digambarI candra -le0 zrI 105 chullaka subhadra sAgara jI mahArAja (dho zreyAsa sAgara muni saghasya : nAdagAya pAturmAsa san 1975) kAhI ucca dhyeya, ucca Adarga ApalyA nayana kamagA samora avirata rena go bhAratIya jaina digavarI saMskRti himAlayA sama utta ga tameca kSora samRdrApramANe pavita-mara amatatulya ANi alaukika kelI azA naravIrAcI prasiddhi sarva jagA mayaM dumadguna rAzIko Are ase aneka sAdhuratne hyA bhAratAta hoUna gelI Aheta. hA vRda mAliketa Apale parama pUja AcArya kalpa zrI 108 candra sAgara mahArAjAce nAva ANi nAvApramANe tra jana age gantA (zreSThatvAne) gabhora (kartRtva cAritra-divya tyAga) tene satata jana manAvara Aja te narAtA nAhI Dolato Ahe Aja jI AmhAlA tyAcyA smRtIcI AThavaNa karAvizI vATate tyAlA jI aneka kAraNe Aheta tyAmadhye tyAnI jo AmacyA mATho kartRtvAcA taraNa tAraNa-nyAyAnaM jo amRnAcA kArA ThevalA Ahe tyAce prAzana karatA yAve tyAMcA to svapara-kalyANakArI sukhakara mArga AgA sahI prApta vhAvA, tyAcI satata smRto rahAvI mhaNUnaca AmhI tyAce gipya-bhakta-pUjArI gAne nAMvAce smRti-gra tha, auSadhAlaya graMthAlaya, zikSaNa sasyAdi kADhu icchito. tyAce cAlane bAnate pratIka heca Ahe. AmacA hA trikAladarzI, trikAla vadanIya cadra mahArASTAtIla nAsika jilhayAtIla nimagaMragya nAdagAva cyA dharma premI, dAnagara zrI seTha nathamala jI va tyAcI dharmapatnI, dharmaniSTha mau0 sItAbAI cyA poTI mukhI-samRddhi vaibhava sapanna ANi jaina dharmAta apratima TharaNAryA pArAyAtIla khaDelavAla samAjA cyA kSitIjAvara vikrama mavata 1940 rojI zubha muha vara jyAnA AlA. tyAce zizupaNAtIla va gRhasthI avasthetIla nAva "pazAlacanda" hote "guru vIjA poTI phale yetI rasAla gomaTI" hyA nyAyAne kevalavaTa jI (zata) mAnanada jI (munI cadra sAgara jI) lAlabada jI (vratIka) ANi ekatra bhaginI mo0 nadAyAH (jalagAya) agii| cArI bhAvar3e dharmapremI, zraddhAlu, dAnagara, puTArI, dezabhakta ame hone ekadara hyA cadrA cyA jIvana pI kannA cyA apekSaM ne bAyu vAtIna divamAnAM ginatI karata amatAnA cadrApekSA eka jAsta mhaNaje tIna mamAna para unaganara uncala yadigara maMga vIsa varSA ce disuna yetAta ekadara AyuSya ekapaTa va nAga. tyAmanya roga va palaMga zizukAla. ekavIsAvyA varSI vivAha vadanA cAnImAvyA varSoM pA gAmyAMnA kAma, eso pAnI nAvyA varSoM nataravaM dIkSAsaha mamAdhinA kAla.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhautika padArtho se AkarSita na hone vAlA vyakti mAtmarasa kA pAna karatA hai| azA hyA samAdhi-svargastha AtmyAcA vAlyakAla bahuteka janma bhUmi nAMdagAMva madhye gelA. tyAMce zikSaNa iMgrajI pAMcavI te sahAvI paryanta jhAle hote. tyAMcI rahANI atyanta sAdhI paranta dezAlA-dharmAlA va vyApArI pezAlA zobhela DauladAra disela ase khAdIce dhotara-sadarA pAgoTa ase ase. tyAcyA ceharyAvara pavitra teco eka apUrva jyotI camakata hotI. susagaThita UMca zarIra, prazasta lalATa ANi divya teja va candrA cI barobarI karaNArA gauravarNa hyA muleM pahANA ryA vara prabhAva paData ase. te svabhAva ne bAlapaNA pAsuna atizaya zAva, sevA bhAvI, rAjakAraNI samayasucI nyAyapriya asalyAmule bahusakhyA cA tyAcyA vara apAra vizvAsa ANi AkarpakatA ase. tyAmule ca te-svarAjyA cyA calavalIta moTha moTho kAtIkAraka prabhAvI andolane ghaDava zakale. azA tanhene allaDa, khelakara, vidyArjanAce kAlAne yukta ase tyAMce vaya zuddha vIje pAsuna candrAcyA korI pramANe vADhu lAgale. vayAta AlyAnatara eka vomAvyA varSI hyA AmacyA caritra nAyakAce arthAta vazAla candajI ce (bhAvI candrAce) nAdagAMva nivAsI jaina dharma premI jina mandira uddhAraka zrI zeTha giradhAra jo vinAyake yAMcyA sat guNa sampanna candrAcyA rohaNI pramANe asalelyA ku0 ci0 sonAbAI nAvAcyA kanye barAMvara vivAha hoUna AtA dona hAtAce cAra hAta jhAle. paNa ase mhaNatAta kI eka ganda mahAna natha ghaDavato, eka dRSTI bramhADa jAnu zakate, eka pratijJA (kSaNa) yugAyugAtIla jaDaNa ghaDaNa ukhaDUna TAkate, agado asAca prabhAvo nyAya dyA khazAla cadajI cyA AnadI khelakara salasalagA cyA raktA cyA allaDa tAruNyAcyA sarva indriye sarva prakAra ce cocale mAgaraNAryA vayAmadhye jhAlA vare. lagnAnaMtara cA phAra phAra tara dIDa varSA cyA kAlA cA asela to prasaga . eke divago upA kAlAtIla sApha saphAI cyA velI tyAMce mAtozrInA hyA nUtana vivAha vaddha jhAlelyA yugalA cyA vichANyA cyA khAlI peDhayA cA kAgada sApaDAlA. tyAvarUna mAtozrI, hyAMnA caina camana karAyaco sucate-AmacyA raktAce pANI hote-kaThINa parasthIlA toMDa dyAve lAgate-hyA cA hyA pora-- TayAMnA vicAra kasA nAhI " Adi zabda bolalyA. te hyA taruNa turka rUpo khuzAlacandajo cyA kAnAvara gele ANi magakAya ? jo vhAyacA toca parINAma jhAlA tyAMnI mAtozrInA jAUna namaskAra kelA. vinayAne caraNa dharale vahI Aja pAsuna mAjhI bahoNa Ahe. he bhISma pratijJa pUrvaka ce krAMtIkAraka ase uttara ekavale. azA tanhena dharma patnIce rupAMtara dharma bhaginI madhye puDhe tyA sonAtAIcI prakRtI ekadama khupaca vigaDalI tyAvelI ticyAMzI dharma bahINa hayA nAtyAne rAhuna, sabovana pUrvaka sallekhane ne yukta uttama sAvadhAna tene samAdhi sAdhuna sonIcyA bhAvI jIvanAce sone kele. varIla pramANe sasAra kAryAbarobara rAjakAraNa, samAjasevA, sobata sovata dharmakArya cAlale hote / roja mandirAta jANe-zAstra svAdhyAya karaNe, dharma kAryAta bhAga gheNe nAdi [26]
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampanjAnI ke mAlasya pAna ko utkRSTa icchA utpanna hotI hai| zrAvakAMcyA sAThI jinAgamAta sAMgIta lelyA deva pUjA gurusAsti Adi par3ha kriyAce pAlana unama prakAre cAlale hote. hyAcI sAkSa mhaNaje choTayAzA kyAnna tyAMnI pa0 pU0 mahAna tapasvI, dharma vRddhAraka ailaka pannAlAla jI kaDuna pAcavI pratimA naiSTIka vatika-dezavirata dhArI thAvaka jhAle. tyAmadhye vArAvatAce pAlana itakyA prabhAvanA pUrNa Adarza rupAne dRDhate pUrvaka samyaka yukta kele ki Aja ase atyanta durmIla Ahe. udA0 gRhasthI avasthetIla upavAsA cI vrate agara parva tithI Adi cyA nimIttA ne avyAcI dhAraNA, cAMdI cyA tATAtIla bhojana zeThajI cyA gharIla nimaMtraNAcI mAdi dhAraNA (niyama) pahANArI nAdagAva cI nagarI va tethIla tyAvela ce loka dhanya va puNyavAn mhaTAlyAsa cukela kAya. ase dharma kAryAmadhye jIvana vyatIta karata asatAnA Apale tRtIya baMdhu lAlacandajo pahADe hyo cyA vivAhA cyA prasagAmule vAla brahmacArI hIrAlAla jI gagavAla urpha gurunI vIra gAMva nivAsI (bhAvI pa0 pU0 AcArya vIra sAgara) hayAMcyAzI savandha AlA tyAmuLe tyAnA hyA saMbaMdhAmule svAdhyAya AdilA khUpaca cAlanA va sahakArya milAle / jaNakAhI puNyAI Davala jhAlI ase mhaTalyAsa cUkaNAra nAhI. parIkSA pradhAnI upasarga vijayI Adhunika samantabhadra vAlapaNA pAsunaca pa0 pU0 zrI 108 taraNa tAraNa AcArya kala candrasAgara zrIcyA aMgI parIkSA pradhAnatA hoto. digambara jaina AmamAmadhye bhavya mumukSa ziSyA ce dona prakAra mAnale gele Aheta eka ajJA pradhAni (paraparene anecyA anakula jasecyA tase deva-guru zAstrA cyA upadezA pramANe mAnaNAre) dUsarA parIkSA pradhAnI (AgamA pramANe samyaktva bhupIta guNAlA pAhuna ca upadezAlA mAnaNAre) hyA drapTIne cadrasAgara mahArAja he parIkSA pradhAnI hote| udA0 dIkSA pUrvIcA to pa0 pU0 mahAna guru cAritra-cakravartI, upasarga vijayI, mahAna tapasvI AcArya zAtisAgara mahArAja zrIcyA prathama darzanAcA prasaga va samvandhita yAcI munI mArgAviSaye cI nirbhIka pUrvaka kelelo carcA. dUsarA prasaga hitamita bhASA samIticyA pAlanAne nirgranya digambara avasthetIla tyA zrI zeTha hukumacanda jI cyA indaura madorAmadhye mUrtI andha Ahe hA uccAra lele zabda va tyAmule nirmANa jhAlele indaura kADa Adi prasaga kazAcI sAkSa aahet| yoDakyAta AjacyA kAlAta "jaisI gaddI vaisA salAma" karaNAryA dharma bholayA digambara jaina bhaktA madhye nasaNArI goSTa Ahe. tyAMnI tI ghetalyAsa vare par3ela. ApalyA aMgacyA parIkSA pradhAnatene jevhA guru cyA guNAM viSayI yathArtha parokSA san nizcaya, samyak, zraddhAna nirmANa jhAle tevhA vairAgya-bhaktI tIvra tene jAgRta jhAlI tyAmule lokarAta laukara jIvanAcI indriyAcI zarIrAcI aizvarya bhoga sapattIcI kSaNabhaguratA jANavalyA mule zravaNa velagulacyA yAtrecyA pUrvIca dIkSece zrIphala upasarga vijayI AcArya zAMti nAgara mahArAjAMcyA caraNa kamalAvara caDhavuna, muru ane pramANe 70 hIrAlAla jI gagavAla bIragAva
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAno ko vANI viraktatA aura vItarAgatA kA siMhanAda karatI hai| vAlA va khuzAlacanda jI pahADe hyA doghAMnI hI yAtra huna paratatAca 1980 madhye uttama thAvakA ce je akarAcyA pratImece kSa llaka pada svIkAra le. va hIrAlAla jI ce nAva kSa llaka vIra sAgara va hyA AmacyA pahAr3e ce nAMva kSa0 candramAgara ThevaNyAta Ale. ubhayatAMce vairAgya yukta tapAcAra Adi pAhuna kSallaka dIkSa natara sAtavyA mahinyAta kSullaka vIrasAgara munI dIkSA jhAlI va tyAcavelI ApalyA hyA uttama zrAvakAcyA mhaNaje kSanaka parIgrahAcyA ava rAta asalelyA cadrAlA hI paNa vaigagya jhAle, tyApramANaM gurudevAMcyA pa0 pU0 trikAla vadanIya zAtisAgarAcyA caraNa kamalAvara vinattI hI kelI. parantu hyAkSa llaka parogrAho cadrAcI yogyatA pAtratA asatAnA suddhA tyAcI buddhi caturatA samaya mutra katA katRtva manejamaMTa ce kauzala Adi saMgha saghaThana niyojanAcyA prabhAvaka guNa pAhana "zikharajIlA ApaNa va saMgha jAI paryaMta mI tUlA tujhI pAtratA asatAnA suddhA munI karu icchita nAhI. kAraNa ApalyA maghAmadhye vyavasthe sAThI koNI nAhI tevhA phAra taratu ainavatva pada svIkAra ase mAgotale" pariNAmo AmacyA hyA kSa llaka parIgrahAcyA avaMrAta asalelyA cadrAcaM eka lagoTI kAna munIce laghunaMda pada arthAta ailakatva pada prApta jhAle. hyA padAta sumAre mahA varSa rahAve lAgale hyA kAlAta vidyAvyasanI, cAritra sampanna AcArya zAnti sAgara mahArAja zrIcyA sAnidhyAta rAhuna tamAcA, dhyAnAcA khupaca svAdhyAya kelA. ase mhaNatAta ki AcArya zrI cadrasAgarAnA nehamI trikAla satata zAstra vAcAvayAsa lAvata va artha samajuna gheta asata vipayAcA artha-mAhItI vizada karavata asata. aneka praznAMvara samarpaka carcAMtare hota asata tyAmula noka gamatIne AcArya zrI ce gaNadhara mhaNata asata paNa he cukI ce va gamatI ce nAhI. akhera daMgaMvarI nigranthAcyA kSitijAvara azA tanhenehAAryak arthAt eka laMgoTIdhArI laghunadanamunI marva aMtargata va bAhya parIgraha tyAga karuna mahAvratA cA abhyAsa vADhavIta svairAcAra virodhInI, amidhArAvratAcI 1986 madhye zikharajI va bundelakhaDa ce yAtre natara siddha kSetra sonAgirI yeya naTa-naTako jIvana vijayI pa0 pU0 zrI 108 pAya sAgara mahArAja, ajJAnAvara mAtakaraNe vidyAvyavasanI pa0 pU0 zrI 108 kunthu sAgara mahArAja va sarvAMce AvaDate va lADake, manIpugava mhaNaNyAsa va hoNyAsa lAyaka azA pa0 pU0 thI 108 cadra sAgara hyA tivAcI manI dIkSA pa0 pU0 mani mArgapravartaka AcArya zAnti sAgara mahArAjyAM cyA kara kamalA dvAra jhAlI ApalA hA candra azA ta-hene daigaMvarI nigranthA cyA kSitijAvara AlAH spaSTa vakte-paNa, parIkSA pradhAnatecI sobata milAlelI Apa-dharmazraddhecI joDa va AcArya zrI cyA kRpA dRSTImule dhImAna baddhimAna kartavagAra, gharadara Adimale samAjAce doSa ghAlavUna sva.tAsaha taraNa tAraNa nyAyAne AghADIvara Ale tyAmule tyAMnI samatAdhArI, anyAyAce kaivArI, jhAMtIkAraka, mahAn tapasvI, taraNa tAraNa, nirgrantha, upasarga vijayI mhaNuna sthAna prAptajhAle. hyAsa eka kAya aneka udAharaNe-smRti Aheta. [28]
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrajJa mAnava honAcaraNa spI rakta kA zodha kara vicArapUrNa sAmagrI prastuta karatA hai| bApa se beTA savAyI zravaNabelagula bAhubalI kSetrAvara ekA vRddha garIba jaina digamvara vAInA kAhI zeThIyAdhanavAna Adi loka dugdhA cA mastakA abhiSeka karuna deta naNhate tyAvelI halacAla kelI va tyA anyAyAlA nyAyamilavuna dilA. 1952 cyA sumArAsa zAtI sAgara gurudevAM cyA sAnidhyAta va naMtarahI rAjasthAna (marubhUmI) pANyAcyA duSkAlAta pravacane-preraNA ANi prasagI 4 te 5 divasA ce upopaNAnatara kSa drajalatyAga dilyAnatara AhAra. taseca ajamera madhye zrImAn samAjabhUpaNa dharma dhuradhara Tikamacada zeThajInA kSa drajalAcA tyAga deNyAsAThI dhaDalele upavAsa Adi bhule jaNa adhunIka pUjyapAda avatarale mhaTalyAsa cUka mhaNAlakAya ? lalitapUsvI goSTa tara kharokhara ca navala ca Aheki jevhA tethIla garIbI baddalacI goSTa kAnAvara AlI tevhA tethe dUdha soDUna bAkI sarva rasAcAtyAga va phalAnA soDuna niyama baddha AhAra ghetalA. manuSya hA annAcA kiDA mhaNavalA jANAryA hyA pacama kAlAta siMhakriDAyaNI vratAsArakhI kaThINa samajale jANAre upavAsa, vrate-dhAraNA niyama Adi te karIta asata. sarva muni krIyA va mulaguNAce pAlana karuna atyanta utsAha va zAtI pUrvaka asata. te kamI jhoNadheta asata. kapaDe nesavaNyAcyA, korTa kacerIcyA dvArAta gelele sahA varSa gelele indora kADAtIla divasa-prAsagIka dhairya, dhADasa, kartRtva ANi "aharyAvatAraNa asi prahArana meM, sadA samatA dharana" hyA vAkya khaDAtIla guNa koNatA mumukSa, vadanIya mAnaNAra nAhI. dillI lAla kilyA roDa varIla sarakArI guDAnI analelA vihAra baMdIcA hukuma, davAva guru aja ne moDUna kADhna digaMbara munIcA mukta vihAra bhakkama kelA. jyotiSya Adi nimotta zAstrAce hI jJAna cAMgale hote prasagAnusAra pratiSThA dIkSAdi muhUrta he tyAce cAlate volake sAkSaca Ahe. paraMtu hayAcA kuThe atiregha nAhI kI koNatyAhI vratAmadhye vAdhA nAhI ___ApalyA hyA cadrA cA parIvAra arthAt ziSya sampradAya jarI kamI asalA tarI zrI pa0 pU0 bAla brahmacArI AcArya zAtI sAgara AcArya paTTa praNAlI varIla Ajace vidyamAn cAritra niSTha, bAla brahmacArI AcArya pa0 pU0 dharma sAgara mahArAjAce te kSa llaka (vAnuja yethe dIkSA) avasthetIla gurudeva Aheta. AdarzanIya cAritra sapanna, dharma pravartaka ArthIkA sagha pramukha sadya ArthIkA pa0 pU0 indumato mAtAjI ce kSullaka avasthetIla (kasAvakheDa yethe mohanavAI ce gRhasthI avasthetunarupAtarakaraNAre) dIkSA guru taseca vattuvAI dillI vAlI ce kSa* siddhamatI karaNAre pa0 pU0 zrI 108 hema sAgara (maunI munI), kSa 0 guptI sAgara Adi tyAgI gaNAce dIkSA guru Aheta. ___manamADa sTezanavara sadya vidyamAna asalale zikharabaMdha madira sAta kilo cyA cAdI cyA kasAvakheDe (vejhala-auragAvAda roDa varIla) madIre va vItarAga pratimA tyA cyA smRtIcI AThavaNa DaulAne vyakta karatA Aheta: [26]
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyaniSTha mAnava ko sampadA kabhI naSTa nahIM hotii| saMvata 2001 madhye baDavAnIcyA mAnastaMbha pratiSThelA yeNyAce ahula yethe asatAnA zabda (AzvAsana) dile hote. te rAkhaNyAsAThI paMca mahAvratAtIla satyamahAvratAce pAlana karaNyAsAThI bhara bhayakara unhAlayAmadhye khUpa tApa asatAnA vihAramadhye (sovatace hema sAgara muni, kSallaka mahArAjA cI samAdhi jhAlI Adi) puSkala se apazakuna-aDacaNI - samasyA asatAnA sarva asahya parasthIlA toDa deta te vaDavANIlA pohacale. hyA vihAra Adimule prakRtI ekadama ca khupaca bighaDalI, tevhA DAkTarAnI tapAsanI atI sAgItale ko eka iMjaksana deNyAcI paravAnagodeta asAla tara pUrNapaNe vAre karaNyAce azvAsana deto paratu tyAvailI zrI nI yathAyogya-mArmika uttaradile ki jara tUmalA amarahoNyAce i jakzena deta asazIla tara tujhe i jakzana mI dheIna bAvA. akhera hyA cadrAcyA nirNayAlA vaidyarAja mAge sarale va matyu rAja puDhe Ale. 2001 vaDavAnI cyA mAnastabha pratiSThe cyA natara 61 cyA varSI ce asatAnA dupArI 71 vAjatA samAdhipThatene svargAkaDe hA digavarI cadra gelA. prAcArya zAMtI sAgara mahArAja zrI nA hyA caMdra zipyAvana atyaMta AvaDa, prema tevaDheca cAritra-tapa-samyaka dharma prabhAvane vipayo cA dRDha vizvAsa hotA (ki jo ekala vihArI-svacchaMda guru-ziSyAnamadhye Aja durlabha Ahe. ) sahA varSAce cAlalelyA indaura kADA cyA velI zrImatI cyA madAmadhye yeUna zeTha hukamacada jI jevhA AcArya zrI cyA puDhe, yeUna, AmhI tUma cyA caMdra sAgara mahArAjAMnA kapar3e nesavaNAra Ahota. tevhA gurudeva AcArya zrI nI garjuna sAgItale kI cadra sAgara hA mAjhA ziSya Ahe to zAsvA cyA viruddha kadhIca sAMgaNAra nAhI-viparIta bolaDAra nAhI. ApaNa jara caMdrasAgaralA kapaDe nesavAla tara mI indaura nagarIlA mlecha nagarI jAhIra karInaH jevhA pa0 pU0 zrI 108 AcArya kalpa cadrasAgara mahArAjA ce svargavAsA ce samAcAra aikale tevhA pa0 pU0 AcArya zAntI sAgara hyA gumdevAM nI gad gad duHkhIta aMtakaranAnI "mAjhA ujavA hAta gelA". ase bhAvapUrNa udgAra kADhale. ityAdi varIla sarva prasaMgAnusAra pitRtulya dIkSA guru cyA pAvalA pAva lAne mAge asatAMnAhI aghADIvara hote mhaTalyAsa cukaNAra nAhI. mhaNanaca "vApa se beTA savAI" cI satyatA paTateH tyAmule ca tyAvelace puSkala lokAnI zAtI sAgara zrImatAce (vaDayAce) vIra sAgara garIvAce ANi Apale he caMdra sAgara bhAMDaNArAce ase samIkaraNa basavale hote parantu te cukIce vATate-to avarNanAda vATa to. tyAMcA svabhAva karArI, AgamAcA viparyAsa kadhIca sahana hota nasalyAmule va tyAsa AgamA cyA samyak mayaneco joDa-dRDhatA tyAmule he pragaTa hoteH parantu AhAra-vihAra dhyAna-dhAraNA tapa Adi velI atyanta zAta va Adarzamaya hote. sUryAcyA bhAge jase sadhyAkAlI kiraNe jAtAta tyApramANe tyAce pAThopATha pAUlAvara [30]
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApa vAsanAo se malIna citta prApo duHkhamaya sasAra meM bhramaNa karatA hai| pAUla ThevUna tyAcA ziSya sapradAya va gahasthI avasthetIla tyAce putaNe prAdi (phulacada jo pahA: dharANe) mAjhe preraka-dIkSA zikSA gurudeva pa0 pU0 zrI 108 zreyAsa mAgara mahArAja jAka lAgale tara hyAta Azcarya te kAya? ANi hyA caraNa kamalA cyA sAnidhyAta malA aja kSullaka pAmarAlA azA tapasvI ce smRti prasagA cA madhura sugadhA cA asvAda ghetAnA tyAnA mArgA cyA prAptI co-cArItrA cI kartRtvA co-tapAcI zraddhAjalI detAnA dona nayanA cyA nirmala jalAne, prakSAlIna ho bhavya crnne| sat bhAvAcI zubha sumane, smRtI granthAne pUjanIya caraNe / / tejasvI maharSi candra sAgara mahArAja lekhaka-vidvata ratna, dharma divAkara sumeru candra divAkara zAstrI B. A,LL. B. sivanI jina maharSi AcArya ziromaNi cAritra cakravartI 108 zrI zAtI sAgara jI mahArAja ne apUrva vyaktitva, apratima zraddhA tathA zrISTha tapazcaryA dvArA isa kali kAla meM digambara muni jIvana ko jagata meM lokottara pratiSThA pradAna kI tathA usa mArga ko uddIpita kiyA, unake ujvala caritra sapanna zramaNa ziSyo me mahA muni 108 parama pUjya AcArya zrI cadra sAgara nahArAja kA atyanta gauravapUrNa sthAna rahA hai / unhe divagata hue tIsa varSa se adhika samaya ho gayA phira bhI dhArmika tathA sayama premI varga me unako pAvana smRti abhI bhI tAjI hai| unakI smRti me eka natha prakAzana kA vicAra mujhe sUcita kiyA gayA, tathA yaha Agraha kiyA gayA ki maiM una maharSi ke sambandha meM apane manobhAva vyakta karU, ata kucha paktiyA likhane ke bAre me prayatna karanA kartavya pratIta huaa| satpuruSo ke gaurava-savardhana ke pAvana kArya meM sammilita honA maiM parama bhAgya mAnatA hai / yaha merA durbhAgya rahA ki maiM unake nikaTa saparka me adhika nahIM A pAyA, ata meM vistRta lekha banAne meM asamartha hai / phira bhI gajapathA siddha bhUmi me unako nikaTatA se dekhane kA mujhe saubhAgya milA thaa| yathArtha me ve mahAna ugra tapasvI, satyavAdI tathA Agama prANa sAdhu the| ve Agamokta kathana ke prakAza meM apane vicAroM ko sudhArane meM sadA tatpara rahA karate the| jaba naka koI vAta zAstrAdhAra pUrvaka unake gale nahIM utaratI thI taba taka bAhya bala prayoga ho hallA Adi macAne para ve usa vicAra ko badalane ko taiyAra nahIM hote the / Agama unakA prANa thaa|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra ke bhautika padArtha indrajAla ke samAna saMsAriyoM ko mohita karate haiN| m pUrva jIvana, Vva matasvI tathA jitendriya the| jaba ve apane nivAsa sthAna nAda gA~va (nAsika jilA) meM gRhasthAvasthA meM the, taba unakA jaina, ajaina sabhI para baDA prabhAva paDA karatA thaa| jisa samaya gAMdhI jI ne san 1921 meM apanA asahayoga AMdolana Arambha kiyA thA tava ye kAgresa ke mukhya kArya kartA the aura inake hAtha meM rASTrIya tiraMgA jhaMDA thA aura ye kahA karate the "isakI zAna na jAne pAve, cAhe jAna bhale hI jAve / vijayI vizva tiragA pyArA, jhaMDA UMcA rahe hamAga // " usa samaya inakA nAma thA khuzAla canda phaadd'e| ye 70 hIrAlAla jI gaMgavAla ke, jo AcArya vIra sAgara mahArAja ke rUpa meM mahanIya sAdhurAja vane, ghaniSTha mitra the / satsamAgama eka vAra ye donoM mitra dakSiNa yAtrA ko gye| vahAM inhone ugra tapasvI, mahAna tejasvI zrI 108 muni zAMti sAgara jI (jo ava AcArya zAMti sAgara ke nAma se dhArmika jagata meM sUrya kI taraha daidIpyamAna hue) ke darzana kie / usa samaya digambara muni kA darzana durlabha thaa| kucha samaya pUrva inhI muni zAti sAgara mahArAja ke zarIra para pAMca chaH hAtha lambA sarpa lipaTA thA tathA usa samaya bhI ye dhairya dhArI parama zAta mudrA yukta the| usa tapasyA ke kAla meM unakI AkarSaNa zakti adbhuta thii| unake darzana karate hI khuzAla canda jI tathA hIrAlAla jI kI yaha bhAvanA huI ki aba apane ko sacce guru prApta ho gaye / inake hI caraNo kA zaraNa grahaNa karanA caahie| dIkSA isa satsamAgama ne donoM bhavyAtmAoM ke hRdaya meM Atma uddhAra ko saccI bhAvanA jagA dii| san 1927 meM samaDolI meM zAti sAgara mahArAja me 70 horAlAla jI ne muni dIkSA lii| unakA nAma vIra sAgara mahArAja rakhA gyaa| unake sAtha meM pUjya mahArAja nemi sAgara jI kI bhI suni dIkSA huI thii| thI khuzAla caMda jI pahADe ko vahAM kSa llaka dIkSA huii| ve candra sAgara mahArAja kahe jAne lge| candra sAgara mahArAja muni dIkSA lene vAle the, kintu unakA vicAra vadala gayA , java unhe yaha jJAta huA ki zAMti sAgara mahArAja sasaMgha zikhara jI kI vadanArtha nikalane kA nizcaya kara cuke hai tathA saMgha ko sarva suvyavasthA kA vacana vavaI ke seTha pUnamacanda ghAsIlAla javerI ne diyA hai taba unakA vicAra badala gyaa| unhone gambhIratA pUrvaka vicAra kiyA ki saikar3o varSoM vAda uttara bhArata ko ora digambara muni saMgha kA vihAra hone para sambhava hai duSTa jIvo ke kAraNa kahI taka upadrava yA bhArI vighna A jAya, usa sthiti me maiM kSa llaka rahate hue, pratIkAra hetu hara prakAra kA ucita prayatna kara sakU~gA / kadAcita muni pada aMgIkAra kara liyA, to mai sagha rakSArtha Avazyaka kArya nahI kara paauuNgaa| kSa llaka rahate hue kArya karane kI vizeSa suvidhA rhegii| [32]
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApa kArya kA phala viSa vRkSa ke samAma jIva kA ghAtaka hai| AcArya zAnti sAgara kA asAdhAraNa vyaktitva, tapazcaryA aura apUrva puNya ke kAraNa unake vihAra meM koI kaThinAI nahI aaii| jana sAdhAraNa ne apane ko bhAgyazAlI mAnA ki aisI anupama vibhUti AdhyAtmika sata ziromaNi ke darzana kA unhe saubhAgya prApta huaa| muni pada ___ jaba utsara kA vihAra vinA vighna bAdhA ke hone lagA, taba sonAgiri me kSa.blaka candra sAgara jI ko san 1926 me muni candra sAgara jI ko padavI prApta huii| AcArya zrI ke samIpa Akara aneka vyakti adbhuta carcA cheDA karate the, usa samaya anubhavI lokavijJa tathA zAstrAbhyAsI muni candra sAyara mahArAja una sabakA samAdhAna karate the, jisase unheM niruttara ho jAnA par3atA thA / AcArya zrI ko ucita avasara para thoDA bolane kA prasaga AtA thA, usame zrotAo ko avarNanIya Ananda kI anubhUti hotI thii| sagha kA jaba dillI meM 1931 me cAturmAsa huA thA, usa samaya ratnatraya dharma ko prabhAvanA kArya meM muni candra sAgara jI vizeSa prayatnazIla the| sagha java rAjasthAna AyA, taba candra sAgara jI Adi AcArya sagha se alaga ho ge| aisA bhavitavya thA, anya yA atima jIvana taka candra sAgara mahArAja ne apane mano mandira me zAti sAgara AcArya mahArAja ke caraNAravindo kI sadA pUjA kI thii| apUrva prabhAvanA rAjasthAna meM candra sAgara mahArAja ke tapo punIta jIvana tathA upadeza se dharma kI mahAna prabhAvanA huI / bahuta se digambara jaino para mithyA sAdhuo kA samparka rahane se viparIta prabhAva par3A karatA thA, yaha malinatA dUra ho gaI aura una logo ke hRdaya meM saccI zraddhA dharma tathA sacce guruo ke prati bhakti kI bhAvanA utpanna huii| hajAro logo ne zUdra jala sambandhI pratinA lekara satpAtra dAna kA saubhAgya prApta kiyaa| loga samyakcAritra kI ora adhika unmukha hue| ratnatraya dharma dvArA saccI prabhAvanA huii| vANI __ pavitra hRdaya hote hue bhI candra sAgara mahArAja kI vANI se kabhI-kabhI kaDe zabda nikalane se koI vyakti ruSTa ho jAte the| kucha logo ne virodha meM Andolana bhI kie, kintu saccI tapasyA aura vizuddha zraddhA yukta vyaktitva hone ke kAraNa candra sAgara mahArAja ke kAryoM meM bAdhA nahI AI, yadi kaThinAI AI bhI to vaha thor3e samaya taka ttikii| hameM hajAro samRddha sampanna jaina mile jo yaha kahate hai ki hama logoM kA saccA uddhAra candra sAgara jI mahArAja ke dvArA huaa| udAharaNa eka varSa ho gagA, jaba anaMtamatI AvikA mAtA jI (kannaDa vAlI) sivanI meM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra ke uttama bhogoM kA kAraNa puNya hai| padhArI thii| unhoMne batAyA thA ki dIkSA ke pUrva vai sonA bAI ke nAma se prasiddha thii| vidhavA ho jAne para bhI unake zarIra para sone ke bahuta AbhUSaNa mojUda the| candra sAgara mahArAja ne kahA "sonA bAI ! kyA dUsarA pati kara liyA? sadAcAriNI vidhavA kA veSa to aisA nahIM rahatA hai|" yaha kaThora bAta sonA bAI ke hRdaya meM praveza kara gii| unhoMne turanta hI sava AbhUSaNa dUra kara diye / unako guru kI kar3I vANI ne kalyANa ke mArga meM lagA diyaa| isa prakAra kI kar3avI upadeza rUpI davA dekara candra sAgara mahArAja ne hajAroM bhavyAtmAoM ko sanmArga para lagAyA thaa| AcArya zAnti sAgara mahArAja kahate the "kar3I bhASA bolanA candra sAgara kI piNDa prakRti thii| candra sAgara mahArAja ne svatantra rUpa se bar3I yogyatA pUrvaka apane saMgha kA saMcAlana kiyA / ve AcArya hote hue bhI apanI vItarAgatA ko saMgha kA saMcAlana karate samaya sadA sajaga rakhate the| darzana jaba candra sAgara mahArAja gajapaMthA padhAre tava mujhe unake nikara saMparka meM jAne kA suyoga milA, maiMne unakA upadeza sunA maiMne unakI vANI meM oja aura prabhAvakatA ke darzana kiye / ve vartamAna yuga ke bhraSTa AcAra tathA vicAra kI bhaya vimukta ho kar3I samAlocanA kiyA karate the| gajapaMthA meM usa samaya vidyamAna muni bhakta bhAI vaMzIlAla jI pATanI ne unake bAre meM eka vicitra vAta sunAI thI "ki mahArAja gajapaMthA pahADa para apanA kamaMDalu nahI le jAte the aura use nIce hI talahaTI meM deva ke bharose chor3a dete the| ve isa bAta kI tanika bhI cintA nahIM karate the ki ise koI uThAkara le jaayegaa| ve kahate the hamArI kArmaNa vargaNAyeM cAro ora phailI hai / ve isakI rakSA kreNgii| ve atyanta nirmohI aura nirbhIka prakRti ke the| pAyadAna tathA pUjA ko gRhastha kA mukhya kartavyamAna upadeza dete the|" ve dhanavAnoM ko khuza karane ke liye upadeza nahI dete the ve kahA karate the jaise-jaise logoM ke pAsa paisA bar3hatA hai vaise-vaise unake bhItara durbaddhi bhI vaDhatI hai| unakI vANI kaTu hote huye bhI kalyANa kI bhAvanA yukta rahatI thii| mAtA hI baccoM ko sudhArane ke liye kar3I bolI kahatI hai dUsare loga mIThI bAta karate haiM kyoMki unakI dRSTi meM hita nahIM hai| mahArAja ye mAravAr3I kI kahAvata kahate the, "kar3avI bolI mAyar3I, mIThA bolyA loka" zuddha vaMza-paramparA eka dina maiMne gajapaMthA pahADa ko jAte samaya mahArAja se sAmAjika zAMti tathA saMgha ko kIrti saMvardhana ke bAre meM carcA kI taba unhone mujhase bar3e prema pUrvaka kahA thA, "paMDita jI Apa ko hamArI aura hamAre saMgha kI kIrti rakSA kI bAta kyoM sUjhatI hai ? isakA kAraNa yaha hai ki
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ para surA sura ke dvArA anivArya kAla siMha se pAne yAlA koI nahIM / tumane dhArmika kula meM janma prApta kiyA hai| tumhAre pitA siMghaI kuvara sena jI ko hama jAnane hai / ve mahAna prabhAvazAlI aura parama dhArmika jaina netA hai / jIvana meM uccatula aura sajjAtitya ke kAraNa mAnava kI pravRtti acche kAmo kI ora hotI hai| zuddha vaMza paramparA kA mahatva hai| jaise saccA kSatriya yuddha bhUmi se vimukha nahI hotA hai usI prakAra zuddha vaza paramparA vAlA vyakti karmoM ke kSaya rUpa dharma yuddha se vimukha nahI hotA hai yaha kaha kara unhone mujhe aneka upayogo bAteM kahate hue apanA AzIrvAda diyA thaa| satya prema unakI khAsa bAta thI ki samajha meM A jAne para ve apanI bhUla ko Agama ke prakAza meM sudhArane meM saMkoca nahI karate the| ve kahate the, jinake mana meM pAe kA nivAsa hai ve hI haTha aura durAgraha kA tyAga nahI karate, "haTha grAhi rahe jinake pote pApa" aisA ve kahA karate the| ve satya premI the| nara siMha mahAna AtmA meM jo guNa Avazyaka hai, ve saba uname vidyamAna the| ve siMha ke samAna nirbhIka svabhAva the / jaba ve jayapura nagara ke nikaTa khAniyA ko dharmazAlA me the aura jagala meM pahADI para dhyAna hetu cale jAyA karate the taba kabhI-kabhI vahAM zera kI tathA anya jagalI jAnavaro kI garjanA sunAI paDatI thI kintu ye dhIra, vIra sAdhu usa jagaha para zAta bhAva se Atma dhyAna meM lIna rahA karate the| kaThinAiyo ke Age sira jhukAnA aura nyAya mArga ko choDa denA unakA svabhAva nahIM thaa| vipattiyoM aura kaThinAiyoM ke bIca ve-sAtmavalI, vIra manambI sayamI-ratna dharma kA Azraya le Age bar3hate jAte the / yathArtha me ve bar3e tejasvI sAdhurAja ho gye| ghe nara-siha samAna the ve jJAna-dhyAna-taporakta maharSi the| sacce sAdhu ratnakaraNDa zrAvakAcAra me sacce guru kA lakSaNa isa prakAra kahA hai viSayAzA-vazAtIto nirAraMbhoparigrahaH / jJAna-dhyAna-taporaktastapasvI sa prazasyate / / jo viSaya bhogo kI AzA se rahita hai, jo Arabha aura parigraha se vimukha hai, tayA jo jJAna, dhyAna aura tapa me anurakta hai, vaha tapasvI stuti-yogya haiN| cadra sAgara mahArAja meM mamata bhadra svAmI kathita uparokta lakSaNa pUrNatayA pAyA jAtA thaa| yathArtha meM ve baDe nirmohI, nispRhI, parama vItarAga tapasvI the| unhone khUba sva tathA para kA kalyANa kiyaa| virodhI bhI, pazcAta unake caraNoM kA bhakta banatA thA aisA thA unakA apUrva vyaktitva /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAla rUpI siMha se vyApta saMsAravana meM koI rakSaka nahIM hai| samAdhi maraNa ve mRtyu kA AkramaNa hote samaya bhI apanI siha vRtti se zobhAyamAna the| jaba ve var3avAnI meM the aura 104 DigrI se adhika jvara se unakA zarIra mAkrAMta thA, usa samaya unakI zraddhA, dhairya, tathA Atmabala alaukika the| DAkTaro ne unhe dekha kara kahA, "mahArAja Apa jaise. jJAnavAna, tejasvI sAdhu kA jIvana anamola nidhi hai|" hama iMjekzana dekara Apako roga mukta kara sakate hai|" unhone uttara diyA, "hamArA apane jIvana ke prati koI moha nahI hai| hamArA moha apane vrata niyama Adi ke nirdopa rUpa se paripAlana meM hai|" yaha kahate huye unhone AMkha banda karalI / ve AtmasvarUpa meM nimagna ho gaye / prANo ne zarIra kA tyAga kara diyaa| usa samaya indaura se rAvarAjA rAjyaratna sara seTha hukama caMda jI ne hame tAra dvArA samAcAra diyA thA, ki ve aneka prabhAvazAlI logo ko sAtha lekara mahArAja ke deha saskAra ke avasara para pahaca. gaye the| prabhAva darzana AcArya caMdra sAgara mahArAja ke jIvana kI jhalaka unake sacce bhakta aura niyo meM dikhAI par3atI hai / AryikA indu matI mAtA jI, supArzva matI mAtA jI ke sagha meM ukta sAdhurAja kA puNya prabhAva tathA pavitra zraddhA kA darzana hotA hai| una divaMgata maharSi ke caraNo ko merA zatazaH bandana hai| MER [3]
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI zrI 108 candrasAgarajI mahArAja ke prati zraddhAJjali (raca0 zrI nemIcanda paToriyA B. A. LL. B sAhityaratna) he guru mahAn ! gaurava-nidhAna ! cAritra - ziromaNi! vijJa-prANa ! he tApasavara ! ziva satata-dhyAna ! he dharmaratna ! Aditya - bhAna ! Agama-saritA ke vimala tIra, pAkhaNDa-jalada ke vara-samIra / apane patha ke ekAnta-vIra, apane sudhyeya ke sudRr3ha-dhIra // he abhayavRtti - dhAraka mahAn ! vicare nirbhaya kehari samAna / sama thA tumako mAnApamAna, saca saca kahate Agama-pramANa / / jaba uThI virodhAnala pracaNDa, mAno kara degI khaNDa khaNDa / pAkara zrI guru ko dRr3ha akhaNDa, taba svaya huI vaha khaNDa-khaNDa / / vacanoM ko itanA pUrNa kiyA, jIvana taka unake hetu diyaa| jaba rogoM ne tana kSINa kiyA, taba gurune dhyAna-samAdhi liyA / maiM nata-mastaka le manodgAra, karatA caraNoM meM namaskAra / guru-caraNa-cihna-patha ko nihAra, cAhUM karalUM kucha nijoddhAra / / he guru mahAna ! gaurava nidhAna / arpita caraNo me zata-praNAma / / [37]
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ "anupakArI ke pratyupakAra" - pUjya zrI 105 AryikA supArzvamatI jI mAtAjI - eka bAra nirjana bana me bhramaNa karate 2 sItA atyanta mlAna ho gaI thI, taba rAma se bolI-he prANanAtha ! mere kaTha eka dama sUkha gaye hai / jisa prakAra sasAra meM paribhramaNa karate karate ananta janma-maraNa se dukhI bhavya jinendra bhagavAna ke darzana kI icchA karatA hai, usI prakAra tIvra pipAsA se vyAkula huI maiM jala pIne kI icchA karatI hai| isa prakAra kahatI huI sItA eka saghana chAyAdAra vRkSa ke nIce baiTha gii| isa prakAra pipAsA se Akulita huI sItA ko rAma ne kahA-devI ! viSAda ko prApta mata hovo / dekho sAmane vizAla prAsAdo se yukta nagara dRSTigocara ho rahA hai, vahA calakara tujhe pAnI pIne ko milegaa| rAma ke vacana sunakara sItA uThI aura dhIre-dhIre calane lgii| nagara me praveza kara sotA sahita rAma aura lakSmaNa eka brAhmaNa ke ghara pahuMce / brAhmaNa ko eka TUTI phUTI yajJazAlA thii| usameM vizrAma kara rAma ne brAhmaNI se jala kI yAcanA kI / brAhmaNI pAnI lekara aaii| sItA ne pAnI pIkara thor3A sA vizrAma kiyaa| itane meM mastaka para vela, pIpala, palAza Adi kI lakar3iyo kA bhAra liye huye atyanta kurUpa lambodara brAhmaNo kA pati kapila brAhmaNa A gyaa| nirantara krodha karane vAle usa vipra kA mana dAvAnala ke samAna thA, vacana kAlakUTa ke samAna the aura mukha ullU ke sadRza thA / zira para bar3I coTI eva mukha para dADhI thI / usako dakhane se aisA pratIta hotA thA ki mAno sAkSAta yamarAja hI ho| mahApuruSa rAma aura lakSmaNa ko dekhakara usa vipra kA krodha rUpI samudra umar3a gyaa| mukha evaM bhauheM atyanta kuTila ho gii| usane tIkSNa vacana rUpI zastra se hRdaya ko vidArate huye kahAhe pApinI tUne inako yahAM kyoM praveza karane diyaa| he duSTe ! ina pApI nirlajja DhITha ne merI yajJazAlA ko dUSita kara diyaa| isa prakAra brAhmaNa ke kaThora eva apazabdoM ko sunakara sItA ne kahA-he Arya ! hisaka pazuo se bhare huye nirjana bana meM rahanA ucita hai, parantu ina apazabdo se tiraskRta hokara yahAM rahanA yogya nahI hai / isaliye isa kukarma apazabda kahane vAle pApI kA sthAna zIghra chor3a do| usake vacano ke AghAta se lakSmaNa ke netra krodha se rakta ho gaye / jyoMhI rAma ke anuja [38]
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma tatva se vimukha apano kIti se prasanna hone vAlA mUDha hai| ne amAgalika vacana kahane vAle brAhmaNa ko UrdhvapAda aura adhogrova kara ghumAkara pRthvI para pachADane ke lie prayatna kiyA, tyohI anukampA ke srota rAma ne kahA-he saumitra, yaha tuma kyA kara rahe ho, isa dIna ke ghAta se kyA prayojana hai| dhIra vIra mahAmAnava, muni, brAhmaNa, gAya, pazu, strI, bAlaka aura vRddha ke doSI hone para bhI hiMsA nahI karate haiN| AjJAkArI saumitra ne dhIre se usa dIna ko pRthvI para sulA diyA tathA zIghra hI bAhmaNa kI kuTiyA se bAhara nikala Aye / zItaRtu ke samaya durgama kAnana meM tarutala me vAsa karanA sarvazreSTha hai, AhAra kA parityAga kara prANa tyAganA acchA hai parantu tiraskAra ke kaTu vacana sunakara dUsare ke ghara me rahanA yogya nahIM hai| hama nadiyo ke taTo aura parvato kI atizaya manojJa guphAoM me rahege, parantu dujano ka ghara meM praveza nahI kreNge| isa prakAra mana me dRDha nizcaya kara sItA sahita rAma aura lakSmaNa gAva se bAhara nikala kara bana meM cale gye| itane meM hI samasta AkAza ko nIlA karatA aura garjanA se parvata kI guphAo ko prati-- dhvanita karatA huA varSAkAla A gyaa| usa samaya samasta graha aura nakSatra bAdalo kI oTa chipa kara vidyuta ke bahAne se hasane lage / grISmakAla ke bhayakara vistAra kA dUra kara megha garjane lage aura bijalI rUpI aguli ke dvArA pApI mAnavo ko tAr3ane lage / jisa prakAra hastI lakSmI kA abhiSeka karatA , usI prakAra jaladhArAo ke dvArA nabhasthala ko adhakAra yukta karatA huA zyAmala megha sItA kA abhiSeka karane lge| jala vRSTi se bhIgate huye eka nikaTavartI atyanta U ce vizAla vRkSa ke nIce vaha pahuce / jaise sasAra ke du.kha se bhayabhIta prANI jinarAja kI zaraNa me pahucatA hai| rAma lakSmaNa ke teja se abhibhUta huA ibhakarNa nAmaka yakSa vidhyAcala parvata para rahane vAle apane svAmI ke pAsa jAkara namaskAra kara bolA-he nAtha ! svarga se Akara koI tIna mahAnubhAva mere ghara me Thahara gaye hai aura apane teja se abhibhUta kara mujhe zoghra hI ghara ke bAhara kara diyaa| ibhakarNa ke vacana sunakara manda hAsya karatA huA yakSarAja apanI striyo ke sAtha mahAvaibhava se yukta lolA pUrvaka vaTa-vRkSa ke pAsa AyA aura atyanta manojJa rUpa ke dhAraka rAma lakSmaNa ko dekhakara tathA avadhi jJAna ke dvArA yaha balabhadra aura nArAyaNa haiM, aisA jAnakara zIghra hI vAtsalya se ota-prota ho sundara nagarI kI racanA kii| prAta kAla manohara sagIta ke zabda se prabodha ko prApta huye rAma aura lakSmaNa ne apane Apako aneka khaNDo ke atyanta ramaNIya mahala meM Adara ke sAtha zarIra kI sevA karane meM vyagra sevako se ghire huye ratno se suzobhita zaiyyA para avasthita dekhaa| mahAzabda prakAra tathA gopuro se suzobhita sahasA nagara ko dekhakara bhI una mahAnubhAvo kA mana Azcarya ko prApta nahI huA, kyoki ye [36]
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ duSTa puruSa nirdoSa vANI ko bhI dUSaNa lagAte haiN| saba camatkAra chudra ceSTA thii| pavitra hRdaya vAle rAma, sotA aura lakSmaNa devo ke samAna anupama bhoga-bhogate huye usa nagarI meM sukha se rahane lage / puNyAtmA puruSa jahA jahAM jAte hai vahAM vahAM puNya sAmagrI unake pIche calI AtI hai| eka dina kapila brAhmaNa lakar3I lAne ke lie jaMgala meM gyaa| vahAM para akasmAta usako dRSTi usa nagara para pdd'ii| usa zobhanIya nagara ko dakhakara usakA mukha Azcarya cakita ho gyaa| vaha vicArane lagA - kyA yaha svarga hai ayavA vahI mRgo se sevita aTavI hai / yaha nagarI UMce 2 zikharo kI mAlA se zobhAyamAna tathA ratnamayI parvatoM ke samAna dIkhane vAle bhavanoM se akasmAt hI suzobhita ho rahI hai| yahA kamala Adi se AcchAdita jo yaha manohara sarovara dikhAI de rahe haiN| ve pahale maiMne kabhI nahI dekhe| yahAM manuSyo ke dvArA sevita suramya ucAna aura bar3I bar3o dhvajAoM yukta mandira dikhAI par3ate hai| isa nagara kI nikaTavartI bhUmi, hAthiyoM, ghor3oM, gAyoM aura bhaiso se saMkIrNa tathA ghanTA Adi ke zabdoM se pUrNa hai| kyA yaha nagarI svarga se yahAM avatIrNa haI hai| athavA kisI puNyAtmA ke prabhAva se pAtAla se nikalI hai / kyA maiM aisA svapna dekha rahA hUM ? athavA yaha kisI kI mAyA hai yA gandharva kA nagara hai| yA mai svayaM pitta se vyAkulita ho gayA hUM yA merA nikaTa kAla meM maraNa hone vAlA hai so usakA cihna prakaTa humA hai ? isa prakAra vicAra karatA huA vaha brAhmaNa atyadhika vivAda ko prApta huaa| usI samaya use nAnA alaMkAra dhAraNa karane vAlI eka strI dRSTigocara huI / usake pAsa jAkara usane pUchA-usa strI ne batAyA ki yaha rAma kI nagarI hai, jinakA darzana atyanta durlabha hai / isa puruSottama ne mana vAMchita dravya dekara sabhI daridra manuSyoM ko rAjA ke samAna banA diyA hai| brAhmaNa ne kahA-he sundarI maiM kisa upAya se rAma ke darzana kara sakatA hai ? aisA kahakara usa brAhmaNa ne Idhana kA bhAra pRthvI para rakha diyA aura svayaM hAtha jor3a usa strI ke pairo para gira pdd'aa| dayA se AkRSTa huI usa sumAyA nAma kI yakSinI ne brAhmaNa se kahA ki tUne yaha bar3A sAhasa kiyA hai| tU isa nagarI kI samIpavartI bhUmi meM kaise AyA? yadi bhayakara paharedAra tujhe dekha lete to tU avazya hI naSTa ho jAtA / isa nagarI ke tIna dvAroM meM to devoM ko bhI praveza karanA kaThina hai / kyoki ve sadA siMha hAthI aura zArdUla ke samAna mukha vAle tejasvI, vIra tathA kaThora niyantraNa rakhane vAle rakSakoM se pUrNa rahate hai / ina rakSakoM ke dvArA DarAye hue manuSya niHsandeha maraNa ko prApta ho jAte haiM / inake sivAya jo vaha pUrvadvAra tathA usake vAhara samIpa hI bane huye vagule ke pakha ke samAna kAnti vAle sapheda-sapheda bhavana tU dekha rahA hai, ve maNimaya toraNo se ramaNIya tathA nAnA dhvajAoM kI paktiyo se suzobhita jina mandira haiN| uname indroM ke dvArA vandanIya arahanta bhagavAna kI pratimAeM hai| jo manuSya sAmAyika kara tathA 'arahanta tayA siddhoM ko namaskAra ho' isa prakAra kahatA huA bhAva pUrvaka pratimAo kA stavana par3hatA hai tathA nirgrantha guru kA upadeza pAkara samyagadarzana dhAraNa karatA hai vahI usa pUrva dvAra meM praveza karatA hai / isake viparIta jo manuSya pratimAoM ko namaskAra nahIM karatA hai, vaha mArA jAtA hai / jo manuSya aNubrata kA dhArI tathA guNa aura zIla se alaMkRta hotA hai rAma use bar3I prasannatA se icchita vastu [40]
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ / sudhArasa mayo candrabimbako zobhA se cakavAka dveSa karate haiN| dekara satuSTa karate hai| usake amRta tulya vacana sunakara tathA dhana prApti kA upAya sunakara vaha brAhmaNa parama harSa ko prApta huA / usakA samasta zarIra romAco se suzobhita ho gayA tathA usakA hRdaya atyanta adbhuta bhAvo se yukta ho gayA / vaha usa strI ko namaskAra kara tathA bAra bAra usako stuti kara cAritra pAlana karane ke lie zUra-vIra munirAja ke pAsa gayA aura ajulI bAdha sira se praNAma kara usane unase aNabrata dhAraNa karane vAlo ko kriyA puuchii| usa catura buddhimAna brAhmaNa ne munirAja ke dvArA upadiSTa gRhastha dharma agIkRta kiyA tathA anuyogo kA svarUpa sunaa| pahale to vaha brAhmaNa dhana ke lobha se abhibhUta hokara dharma zravaNa karanA cAhatA thaa| para aba vAstavika dharma grahaNa karane ke bhAva ko prApta ho gayA / munirAja se dharma kA svarUpa jAnakara jisakA hRdaya atyanta zuddha ho gayA thA, aisA vaha brAhmaNa bolA ki-he naath| Aja Apake upadeza se to mere netra khula gaye hai / jisa prakAra pyAsa se pIDita manuSya ko jala mila jAya, Azraya karane kI icchA karane vAle ko chAyA mila jAya, bhUkha se pIDita manuSya ko miSThAna mila jAya, rogI ke lie uttama auSadhi mila jAya, kumArga me bhaTaka huye ko icchati sthAna para bhejane vAlA mArga mila jAya aura baDI vyAkulatA se samudra meM DUbane vAle ko jahAja mila jAya, usI prakAra Apake prasAda se sarva dukho ko naSTa karane vAlA yaha jaina zAsana mujhe prApta huA hai / yaha jaina zAsana nIca manuSyo ke lie sarvathA durlabha hai / cUki Apane yaha aisA jina pradarzita mArga mujha dikhalAyA hai, isaliye tIna loka meM bhI Apake samAna merA hitakArI koI nahI hai / isa prakAra kahakara tathA aJjalIbaddha sira se munirAja ke caraNo me namaskAra kara pradakSiNA detA huA vaha brAhmaNa apane ghara calA gayA / ghara meM praveza kara brAhmaNa ne apanI patnI se kahA-he priye ! Aja maiMne parama digambara guruo ke mukhAravinda se azru ta tatva kA svarUpa kA aura dharma kA upadeza sunA hai, jo tumhAre mAtA pitA ne bhI nahI sunA hai| maine bhISaNa aTavI meM atyanta ramaNIka nagara dekhA / usame praveza karane se dAridra dUra ho jAtA hai| parantu usame praveza vahI kara sakatA hai, jo jina-dharmAvalambI ho, isaliye maine jina dharma svIkAra kiyA hai / Aja maine mahAna pUrva puNyodaya ke prabhAva se bhavanAzaka arahanta nAma rUpa mahauSadhi prApta kara lI hai| Aja taka maine ahiMsA se nirmala vItarAgamaya arahanta bhagavAna kathita dharma rUpI rasAyana ko chor3akara ajJAnavaza mithyAtvarUpI viSama viSa kA bhakSaNa kiyaa| mAnava deha ko pAkara bhI devopadiSTa dharma ratna kA parityAga kara viSayarUpI kAMca ke Tukar3a ko svIkAra kiyaa| usa samyagadRSTi vipra ne apanI bhAryA ko jinadharmAvalambI banAyA dono ghara me rahakara vratI zrAvaka ke bato kA pAlana karane lge| [41]
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyarUpI rAkSasoM se vyApta kAmarUpI siMha se cavita saMsAra kAnana meM mohAnya prANI bhaTaka rahA hai| eka dina kapila brAhmaNa ne dono bacco ko kandhe para viThAyA aura usakI patnI ne hAtha meM phUloM kA piTArA liyA tathA zIghra ho rAma ke darzana karane ke liye nikale / mArga meM aneka bhayaMkara sarpa, siMha Adi jantu usako bAdhA dene lage, parantu vaha mana ho mana jinendra bhagavAna kA strota paDha rahA thA, isaliye samasta vighna dUra ho gye| bhayaMkara saMsAra rUpa dAvAnala ko zAta karane vAle jinendra strota se kSa dra kArya, vighna naSTa ho jAya to usameM kauna sI Azcarya kI bAta hai| isako jina dharma meM dRDha vizvAsI dekhakara vahAM ke rakSaka dvArapAloM ne bhI usako rAma ke darzana karane ko jAne ke lie AjJA dedI? tadantara brAhmaNa ne rAma ke mahala me praveza kiyA, vahAM vaha dUra se hI lakSmaNa ko dekhakara AkulatA ko prApta huaa| usake zarIra me kapakaMpo chaTane lgii| vaha vicAra karane lagA ki nIla kamala ke samAna prabhAvavAlA yaha vahI puruSa hai, jisane usa samaya mujha mUrkha ko nAnA prakAra ko mAra se dukhI kiyA thaa| usako bolatI vanda ho gaI / vaha mana hI mana apanI jihvA se kahane lagA hai mahAduSTe ! he pApe ! usa samaya to tUne kAno ke lie atyanta duHkhadAyI vacana kahe, aba cupa kyo ho, bAhara nikala / vaha mana hI mana vicAra karane lagA ki kyA karUM ? kahA jAU~ ? kisa vila me ghusa jAU? Aja mujha zaraNahIna kA yahAM kauna zaraNa hogA? yadi mujhe mAlUma hotA ki vaha yahAM ThaharA hai to maiM uttara dizA ko lApakara deza tyAga hI kara detA / isa prakAra udvega kA prApta huA vaha brAhmaNa brAhmaNI ko chor3a bhAgane ke lie taiyAra huA hI thA ki lakSmaNa ne use dekha liyaa| haMsakara lakSmaNa ne kahA ki yaha brAhmaNa kahA se AyA hai / jAna par3atA hai ki isakA poSaNa vana me ho huA hai / yaha isa taraha AkulatA ko kyo prApta huA hai| sAntvanA dekara usa brAhmaNa ko zIghra lAo, hama usakI ceSTA ko dekheMge aura sunege ki yaha kyA kahatA hai / Daro mata, lauTo isa prakAra kahane para vaha sAtvanA ko prApta kara lar3akhar3Ate pairo se vApisa lauttaa| zveta vastra ko dhAraNa karane vAlA vaha brAhmaNa pAsa jAkara nirbhaya ho rAma lakSmaNa ke sammukha gayA tathA ajulI me puSpa rakhakara unake sAmane khar3A ho 'svasti' zabda kA uccAraNa karane lagA, jo prApta huye Asana para baiThA thA aura pAsa hI jisakI strI baiThI thI aisA vaha brAhmaNa svavana karane meM samartha RcAo ke dvArA rAma lakSmaNa ko stuti karane lagA / stuti ke bAda rAma ne kahA ki he bAhmaNa usa samaya hama logo kA vaisA tiraskAra kara aba isa samaya bhAkara pUjA kyoM kara rahe ho so to batAo / brAhmaNa ne kahA-he deva ! maine nahI jAnA thA ki Apa pracchanna mahezvara ho isaliye bhasma se AcchAdita agni ke samAna mohavaza mujha se ApakA anAdara ho gyaa| he jagannAtha, carAcara vizva ko yahI rIti hai ki zIta Rtu meM sUrya ke samAna dhanavAna kI hI sadA pUjA hotI hai / yadyapi isa samaya mai jAnatA hUM ki Apa vahI hai, bhanya nahI phira bhI ApakI pUjA ho rahI hai / so he padma ! yahA yathArtha me dhana kI pUjA ho rahI hai ApakI nahI / he deva! loga nirantara dhanavAna kI hI pUjA karate haiM aura jisake sAtha
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdi kAla se lagI huI karmarUpI kAlimA ati kaThinatA se tyAjya hai| mitratA kA prayojana jAtA rahA hai,aise dhana hIna manuSya ko chor3a dete hai / jisake pAsa dhana hai, usake mitra hai, bAnvava hai, loka meM vahI puruSa hai / paNDita hai / aura jaba manuSya dhana rahita ho jAtA hai, taba usakA na koI mitra rahatA hai aura na bhAI / aura vahI agara jana-dhana sahita ho jAtA hai to loga usake AtmIya bana jAte hai / he rAjan yaha manuSya loka vicitra hai / isame mere jaise logo ko to koI jAnatA hI nahI hai athavA ApakI bAta jAne diijiye| Apa, jaise loga jinakI vadanA karate hai, ve sAdhu bhI mUrkha puruSoM se apamAna prApta karate hai / mujha manda bhAgya ne usa samaya ApakI Atithya kriyA kyo nahI kI yaha vicAra kara Aja bhI merA mana santApa ko prApta huA hai / Apake atizaya sundara rUpa ko dekhakara manuSya hI atyanta Azcarya ko prApta nahI hotA hai| varana pRthvI para aisA koI nahI hai jo Apake prati atyanta Azcarya ko prApta nahI huA ho / isa prakAra kahakara vaha kapila brAhmaNa zokAkula hokara rone lagA / taba rAma ne zubha vacano se sAntvanA dI aura sItA ne usakI strI suzarmA ko samajhAyA / rAma kI AjJA se kiMkaro ne bhAryA sahita kapila zrAvaka ko suvarNa ghaTo meM rakhe huye jala se prIti pUrvaka snAna karAyA, utkRSTa bhojana karavAyA aura vastra tathA ratno se use alakRta kiyA / vaha bahuta bhArI dhana lekara apane ghara vApisa gayA / yadyapi vaha brAhmaNa logoM ko Azcarya meM DAlane vAle tathA saba prakAra ke upakaraNo se yukta bhogopabhoga padArthoM ko prApta huA thaa| to bhI vaha rAma ke sammAna rUpI vANo se biddha thA, guNa rUpI mahAsarpo se DasA gayA thA tathA sevA suzrUSA ke kAraNa usakI AtmA daba rahI thI / isaliye vaha santoSa ko prApta nahI hotA thA / rAma ne tiraskAra ke badale usakA satkAra kiyA thA / apane aneka-guNo se use vazIbhUta kiyA thaa| vAstava me puruSa vahI hai jo anupakArI ke prati puruSottama rAma ke samAna upakAra karate haiM jinhone durvacano ke dvArA tiraskAra karane vAle ko suvarNa kalazo ke pavitra jala se abhiSeka karAkara amUlya vastrAbhUSaNa bheTa kiye| [43]
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI 108 svargIya muni zrI candrasAgara stutiH svargIya mahA vidvAna paM0 indralAla jI jaina zAstrI, voraDI kA rAstA jayapura jinhone pa0 mizrIlAla jI zAha ko adhikatama preraNA pAkara vi0 saM0 2021 meM yaha stuti raca kara bhI candrasAgara smAraka lADanUM ko sevApita pho| anuSTup chaMda 20 " ilAmUla milanmauli, zcandrasAgara sanmunim / naM namImi mahAbhaktyA, saMsAra kleza hAnaye // 1 // zatAbdhi nava ke ke ude, vaikrame janma labdhavAn / mAgha kRSNa trayodazyAM nAMdagAMva pure vare // 2 // mAtA sItA satI yasya, pitA nathamalo budhaH / khaNDelavAla mArtaNDa: pahADyA kuladIpakaH // 3 // saMlebhe janma tAbhyAM yo, vaMza saMmodakArakam / dvitIyA caMdravadvRddhi, prApa candra samadya tiH // 4 // nAmnA khuzAla-candro'yaM, prathito'bhUnmahItale / paThitvA bahu zAstrANi, mahAvidvAna vibhUcchizu. // 5 // pAzcAtya zAsana drohI, dezabhakti yuto yuvA / svAtaMtryArtha svadezasya, yatnaM cakra tridhA mudA // 6 // na tatra pUrNatA dRSTA, svAtaMtryasya svato vinA / vairAgyamAdadhe citte, hyAtmasvAtaMtrya hetave // 7 // brahmacarya padaM lebhe, guroH zrI zAntisAgarAt / dharma sevAM prakurvANaH tatpazcAt kSullakAdikam // 8 // SaDaSTa nava ke kende, vaikramende vidaaNvrH| suvarNagiri siddhAkhye, munidIkSAM samAhade // 6 // * pRthvI ke mUla meM lagA hai mastaka jisakA aisA mai 'indralAla' [4]
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayoM kI ArAdhanA karake mAnava paryAya ko naSTa mata kro| candraprabha prabhoH pAde, guroH zrI zAntisAgarAt / khuzAlacandrAtsaMjAto, dIkSAkhyazcandrasAgaraH // 10 // tapastyAgavidhau saktaH, zrutAdhyayana ttprH| vIta moho vidAMzreSTho, nirbhIkaH siMha vRttidhRt // 11 // sarva cintA vinirmukta stAraNa staraNo guruH / vijaha bhAratI bhUmi, satyAM vANI prasArayan // 12 // jaina nAgara saubhAgyAt, lADanUM nagare vre| bodhayAmAsa yo bhavyAn suptAn vaiSayike sukhe // 13 // deza dharma kuloddIpI, rAgadveSa viduritH| advitIyo jagabandhu, nispRho munisattamaH // 14 // eka bindu dvayaM dvayabde, baDavAnI mhaacle| sita phAlguna pUrNAyAM, tithau saddhayAna cetasA // 15 // samAdhimaraNaM lebhe, kubhakarNAdi satpade / pUrva muktAdi vacchIghra, nirvANa padameSyati // 16 // satya mArgamajAnanto, mithyAjJAna vimohitaH / _ virodhino'pi saMjAtA, yatpAda nuta mastakAH // 17 // dUSayanto mudhA moDhyAt, vRthAM paMDita mAninaH / nemaste'pi ziraH sarve, candrasAgara pAdayoH // 18 // AcaMdrArka midaM sthayAt, caMdrasAgara sadyazaH / tasyedaM smArakaM nityaM, ratnatritayarAjitam // 16 // yadbhakti bhAvanA mindraH, svAntarbhAvayate mudA / sadA manmana si sthayAt sa guru zcaMdrasAgaraH // 20 // zamiti / preSakamizrIlAla zAha jaina zAstrI bhI cannasAgara smAraka, lADanUM / [45]
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ // shro|| vizvavaMdya pUjyapAda sva0 muni zrI candrasAgara jI mahArAja kI tapasvitA - va. zivakaraNa jaina agravAla, lADanUM (rAjasthAna) - (vartamAna meM pUjya kSallaka zrI 105 siddhasAgara jI mahArAja) cAritra ziromaNi parama taponidhi pUjya 108 sva0 zrI candramAgara jI mahAgaja vartamAna yuga ke eka Adarza zreSTha vItarAga sAdhu the / yadyapi Aja vasudharA para ve vidyamAna nahI hai, parantu unakA divya upadeza yuga yugAntara taka isa jagata ke jIvo ko mArga prazasta karatA rhegaa| yaha gha va satya hai| Apa AgamAnusAra spaSTa volate the| Agama para Apako aDiga vizvAsa thaa| ApakI kRpA se isa jaina samAja meM phailA huA mithyAdhakAra dUra ho sakA / jisake liye jaina samAja ApakA sarvadA RNI rhegaa| vAstava meM samantabhadra svAmI ke batAye huye sAdhu lakSaNa ke anusAra Apa jJAna dhyAna tapa me lIna sacce digambara sAdhu pugava the / Apa isa pacama kAla meM sUryavat ajJAna va mithyAtva ke nAzaka hI nahIM the valki mithyAdRSTiyo ko trizUla the| Apake mAmane dharma viruddha bolane kA koI sAhama nahIM kara sakatA thA Apako ugra tapasyA ke Age Agama virodhiyo ke Asana hila jAte the| ApakA yuktivAda abhedya thaa| vaktRtva zakti bho asAdhAraNa thii| isI kAraNa Apake sAmane Agama virodhiyo ko natamastaka honA par3atA thaa| vAstava meM Apake dvArA jaina dharma kA pracAra va prasAra huA hai| Apane Agama praNAlI ke rakSaNa ke lie jo prayatna kiyA thA vaha dhArmika janatA yAvat "candra divAkarau" bhUla nahI sakatI hai / Apa prANI mAtra ke hita citaka tathA hitakArI the / sasAra kI mahAn vibhUti the / aise mahAmunirAja ko smRti ko sthApI banAne kA yaha prayatna stutya aura anukaraNIya hai| ___ mai sva0 mahArAja zrI ke caraNo meM koTi koTi namana karatA hai aura jinendra prabha se yaha hArdika prArthanA karatA hUM ki ApakI AtmA ko zIghra hI mukti lAbha mile| noTa:-zrI 108 candrasAgara jI mahArAja kI hastalikhita eka pustaka mujhe sva0 AcArya zrI mahAvIra kIrti mahArAja ke sagha se prApta huI tabhI me isako prakAzita karavAkara dhArmika bandhuo ke paThanArtha pahucAne ko pravala icchA rahI phalasvarUpa viduSo ratna zrI 105 AyikA supArzvamatI jI ke kara kamalo me arpita kii| unhone isakA sapAdana karake svargIya zrI candrasAgara jI mahArAja kI nirmala dezanA ko janatA taka pahuMcAne kA prayatna kiyA hai| prastuta grantha ke prakAzana hone kA zreya Apako hI hai| [46]
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shrii|| zrI 108 parama pUjya sva0 candrasAgara jI mahArAja kA // tejomaya tapasvI jIvana // - zrI mizrIlAla zAha jaina zAstrI, zrI caMdrasAgara smAraka lADanUM (rAjasthAna) - jyo hI yaha jAnane me AyA ki uparyukta AcArya kalpa sagha netA zrI candrasAgara jI mahArAja ke sambandha me smRti grantha prakAzita kiyA jA rahA hai, mAnasa parama AlAda ko taraMgo me taragati ho utthaa| sundara sAmagrI se susajjita hokara isake prakAzana meM vardhamAna utsAha hone kA eka kAraNa banA, vaha yaha ki sva0 108 AcArya zrI mahAvIra kIrtijI munirAja ke sagha ke pAsa zrI 108 candrasAgarajI mahArAja ke svaya ke hAtha kI likhI huI vipula paThanIya sAmagrI se paripUrNa mahAna pustaka thii| unane lADanU nivAsI saptama zrAvaka zrI zivakaraNajI jaina agravAla ko hastagata kara do| inane phira 105 viduSIratna zrI supArzvamatI jI AryikA jI (zrI 105 indumatI jo saghastha) jinako ki guru mahArAja para parama zraddhA, bhakti, aura unake punIta guNoM ke sasmaraNa se parama prabhAvazIla rahatI AI hai-usa pustaka ko sevArpita kiyA / Apane' hI isa pustaka ke sapAdana me paripUrNa yogadAna dekara jana hita kI bhAvanA se isake prakAzita karAne kI yojanA ko kAryAnvita banA diyaa| isaliye mujhe bhI-jinakI ki caraNa chAyA meM dIrghakAla taka rahakara ojasvI amRtopama vANo ke pAna karane kA sukhada sayoga milA hai, unake prasAda se prApta hone vAle anubhavo ko lekhanI vaddha karane kA utsAha jAgRta huA hai| Apane mAgha badI 13 vi0 sa0 1940 meM apane janma dvArA nAdagAva (dakSiNa) ke dharAtala ko pavitra banAyA thaa| pitu zrI nathamalajI mAtA sotA pahADiyA va gRha parivAra ke taba harSa kA pArAvAra na thaa| putra khuzAlacandajo ne taba apane pUrva saskAra va mAtA pitA ke bhavya saskAro se zIghra hI zAstra bodha paayaa| laukika pAralokika zikSaNa me pAragata ho gaye / tAruNya ke praveza me hI Apako deza bhakti kA utsAha jAgrata ho gayA / sAdhu santo ke samparka se vairAgya se prota prota hokara sAdhanA ke kSetra me rahate rahate magasara sudI 15 vi0 sa0 1986 sonAgira siddhakSetra me sva. AcArya guru zAtisAgara jI mahArAja dvArA munidIkSA se dIkSita hokara sarvatra dharAtala para vihAra karate haye apane viziSTa dhyAna, adhyayana tapasvitA se bar3e prabhAvazAlI viziSTa vyAsyAtA eva parama vAgmI bana gye| muni, AryikA, zrAvaka, zrAvikAo se ApakA sagha dIptimAna thaa| sagha sacAlana ko Apame bar3I kuzalatA thii| viharita kSetra meM Apake [47]
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyama ko ArAdhanA zakti jyoti aura Ananda ko pradAna karatI hai| vijJAna bala se aneko zrAvaka zrAvikAo ne vrata niyama liye / ajaina bhI Apake bhavyopadeza se prabhAvita hokara rAtri bhojana mAMsa madirA Adi abhakSya bhakSaNa ke saMsarga se chaTa gye| Apa meM prakRti datta eka guNa thA, vaha yaha ki Apa bar3e nirbhIka va siMha vRtti ke dhAraka the| seTha sAhUkAra dhanI mAnI Adi kI paravAha na kara kharI kahane meM kabhI saMkoca na karate the| isase zaktivanta zrImanta varga Apa se pratigAmI hokara bhI kahI peza Ate the para anta meM unheM ApakI satyatA, vAstavikatA alaMdhya tarkaraNA zakti aura ArSa mArga sAdhaka tattvabodha ke Age sabhI varga ko Apake Age jhukanA par3atA thaa| bar3e bar3e mahArathI zAstrI vidvAna ApakI vidvatA pratibhAzAlitA ke Age natamastaka ho jAte the| Apake bhASaNa meM sahasroM vyakti jamA hote the| bar3e bar3e sarakArI Aphisarsa bhI Apake vastu prarUpaNa zailI se camatkRta hote the| indaura cAturmAsa meM bahuta bar3A virodhI vAtAvaraNa khar3A huA thA para vahAM bhI Apa taptAyamAna svarNa kI bhAMti dIptimAna siddha hue, aura ApakI tapasvitA ke Age saba zAMta ho gaye, usa samaya jo vahAM dharma prabhAvanA va jaya jayakAra huA vaha avarNanIya hai| etAvatA Apa parISaha jayo upasarga jayI jitedriya siddha hue| Apake nimitta se ApakI smRti meM sacchAvakoM ne prabhAvita hokara yahAM 'zrI candra sAgara smAraka' nirmANa kraayaa| usameM sAdhutraya kI mUrti virAjamAna hone se (zrI zAti, vIra, cadra, munitraya) nitya hI kartavya kI saMsmRti hotI rahato hai / aisA hI smAraka indaura me bhI bhAgama sevako jano dvArA nirmApita huA hai| indaura se vihAra kara Apa siddhakSetra bar3avAnI cale gye| vahAM phAguna su015 saM0 2001 meM zubha sallekhanA pUrvaka svargIya ho gye| Apake prati maiM bhakti se avanata hokara zraddhAMjali samarpita karatA hUM aura Apa hI ke patha kA anugAmI hone kI bhAvanA karatA huuN|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ -: jIvana nirmAtA : Aja se lagabhaga 38 varSa pUrva jabaki merI Ayu lagabhaga 17 varSa kI thI / me apanI pUjya mAtA jI ke sAtha revArapura ( koTA ) gayA huA thaa| vahAM maine sarvaprathama paramapUjya prAtaH smaraNIya taponidhi AcArya kalpa zrI 108 zrI candra sAgara jI mahArAja ke darzana kiye| unhone bar3e prema se mere sira para picchikA rakhate hue AzIrvAda diyA / dUsare dina maiMne unake AhAra kI vidhi dekhI, manameM umaga uThI ki maiM bhI AhAra dUM- maiMne apanI pUjya mAtA jI se kahA- kyA maiM bhI AhAra de sakatA hU / unhone kahA beTA - inhe vahI vyakti AhAra de sakatA hai jo svaya zuddha AhAra lene kA niyama le -- usa sArI vidhi ko suna kara sahama sA gayA / maiM to bAjAra kI pakaur3iyA~, seva Adi khAne kA AdI thA / eka dina pUjya guruvara ne Toka hI diyaa| kyo hameM bhojana nahI kraaoge| mana meM socA kyA uttara dU- Akhira anAyAsa muha se nikala gyaa| mahArAja jaba Apa hamAre gAMva meM padhAreMge taba mai Apako AhAra dUgA - mahArAja zrI kA 3-4 dina bAda vahA se vihAra ho gyaa| bAta AI gaI sI ho gii| para unakI smRti hRdaya paTala para akita ho gaI / lagabhaga - 10 mAha bAda nimitta se pUjya guruvara kA sagha sahita savAI mAdhopura meM Agamana huA (vi0 sa0 1966 ) | bar3e samAroha ke sAtha sagha kA nagara meM praveza huA - mai bhI usa utsava meM sammilita thaa| mujhe pichalI sArI smRti yAda ho AI / pUjya mahArAja zrI kI dharma dezanA huI / usI prasaga meM unhone kahA ki yahA kA eka lar3akA jo apane Apako pApaDIvAla batalAtA thA / hame yahA~ Ane kA nimantraNa dekara AyA thA-- kauna hai vaha - maiM jhaTa hAtha joDakara khar3A ho gayA / mahArAja zrI ne kahA- kyo bhojana karAnA hai yA nahI - meM lajjita sA khar3A rahA / pUjya mahArAja jI kA AhAra anyatra huA / | dUsare dina prAta' maiMne svaya binA gharavAlo ke pUche mahArAja zrI se zuddha bhojana karane kI pratijJA lI aura jo-jo niyama unhone batalAe una sabhI ko maiMne svIkAra kiyA usa dina se mere jIvana meM eka nayA mor3a A gayA aura mujhe eka nayA mArga milA - lagAtAra hamAre yahAM caukA banatA rahA lekina lagabhaga 5-6 dina taka pUjya guruvara ke AhAra dAna ke puNya kA yoga prApta nahI ho sakA / jaba ve anyatra AhAra karake Aye to maiM maMdira jI kI sIr3hiyoM para baiThA thA / merI A~kho se azru dhArA baha rahI thii| guruvara ne sira para picchikA rakha kara AzIrvAda dete huye khaa| kyo Aja kyA bAta hai - maine kahA mahArAja mere vahA AhAra kyo nahI ho rahA haipUjya guruvara kahane lage rone se kyA lAbha hai / dUkAnadAra dUkAna lagAtA hai| grAhaka bhI pAtA hai tuma to apane karttavya kA pAlana kara rahe ho ... .................................s ...mere ko kucha dhairyaM baMdhA / aura (zeSa pRSTha 50 para) [ 47 ] 13 7
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ - isa yuga ke mahAn santa :jo sAdhanA ke kSetra me apanA saba kucha de dete hai ve sAdhu kahalAte hai| sAdha zabda kI nirukti yaha hai ki 'yaH AtmAnaM sAdhayati tatsAdhuH' / jo saba tarapha se indriyoM ke viSaya bhoga AzA lokataSNA Adi jAla se apanI AtmA ko yahAM taka ki apanI deha se bhI nirmamatva hokara sahaja svabhAva meM ramAte rahate hai ve hI grantha rahita sacce pavitramanA sAdhu mAne jAte hai / svargIya zrI 108 candra sAgara jI mahArAja isI ke pratIka the| ApakI sAdhutA kI gadha sarvatra phaila gaI thii| jo bhI Apake caraNoM meM eka bAra A jAtA thaa| vaha caraNa bhramara bana jAtA thA / ApakI kaThora tapasyA ko dekha kara darzaka Azcarya cakita ho jAte the / grISma Rtu meM eka pAva se khaDa hokara dhyAna lagAnA ApakI eka viziSTa AkarSaNa zIla caryA thii| Apa sajjAtitva ke parama poSaka the / Apake bhASaNo me ArSa mArga kI chApa rahatI thii| prakRti me bar3I nirbhIkatA thii| upasarga parISaha jaya me acala rahate the| Apa parama jitendriya the| ghRta, mIThA, lavaNa kA Ajanma tyAga hI isakA prabala pramANa hai| zrAvakocita yogyAhAra vihAra hI Apake AzIrvAda ko parama kasauTI thii| Apake nidhana se samAja anAtha ho gyaa| Aja ke yuga meM ApakI parama AvazyakatA thii| ApahI ke samAna sanmArga kA anusaraNa karane vAle prAcArya pravara zAti sAgara jI mahArAja kI saMgha paraparAnuvartI AcArya zrI 108 dharma sAgara jI prabhRti saMgha ahiMsA, aparigrahavAda kI mahimA se loka ko Alokita kara rahe hai / maiM Apake caraNo meM apanI zraddhAMjali arpaNa karatA hai| -sumatizAha jaina bI. e. ekAunTenTa meDIkala vibhAga jayapura (rAjasthAna) pRSTha 46 kA zeSAza.... tIsare yA cauthe dina guruvara ko AhAra dekara maiMne apane ko bar3A bhAgyazAlI samajhA / saubhAgya sesaMgha kA varSAyoga yahI humA aura saMgha ke sAnidhya me lagabhaga 6 mAharahane kA puNya yoga prApta huaa| unhI kA AzIrvAda hai ki jIvana kucha dhArmika pravRttiyo kI ora mur3A aura Aja taka unake AzIrvAda se unake dilAye huye niyamo kA barAbara pAlana karatA rahA huuN| mere vAstavika jIvana ke pradAtA una parama guruvara tAraNa taraNa parama tapasvI taponidhi zrI 108 AcArya kalpa candra sAgara jI mahArAja ke punIta caraNa kamalo meM mai zata zata vandanA karatA huuN| -lADalI prasAda jaina pApar3IvAla savAI mAdhopura [ 5.]
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya AcAryakalpa zrI candrasAgara jI mahArAja ke cAturmAsa-sthala ailaka avasthA meM saMbata gAMva kA nAma vIra savat 2450 A0 zAti sAgara mahArAja jI ke saMgha meM samaDolI -1 2451 kubhoja-1 2452 nAdaNI -1 2453 akele nAdagAva -. 2454 AcArya zrI ke sAtha kaTanI-11 2455 lalitapura -1 2456 mathurA -1 muni avasthA meM 2457 AcArya zrI ke sAtha dillI-1 jayapura2456 akele ajamera2460 kucAmana-1 2461 sujAnagaDha. 2462 vyAvara - 2463 jayapura2464 savAI mAdhopura - 2466 baDa ngrra467 nAMdagaoNva - 2468 kopara gaaNvra460 kasAba kheDA, " 2470 ADUla - 2458 nainavAM - 2465 [ 51]
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryazrI kI ziSya paramparA kA saMkSipta varNana cAritra cakravartI AcArya zrI 108 zAntisAgara jI mahArAja dvArA dIkSitamunigaNa-sarvazrI 108 vIrasAgara jI mahArAja, nemisAgara jI mahArAja, varddha mAnasAgara jI mahArAja, devasAgara jI mahArAja, pAyasAgara jI mahArAja, candrasAgara jI mahArAja, namisAgara jI mahArAja, padmasAgara jI mahArAja, AdisAgara jI mahArAja, zrutasAgara jI mahArAja, kunthusAgara jI mahArAja, sudharmasAgara jI mahArAja, nemisAgara jI (pUttarakara), dharmasAgara jI mahArAja, anantakIrti jI mahArAja, pArzvakoti jo mahA rAja, candrasAgara jI mahArAja, (puttarakara), samatabhadra jI mahArAja / pUjya AcArya zrI 108 vIrasAgara jI dvArA dIkSitamunigaNa-sarvazrI 108 zivasAgara jI, AdisAgara jI, dharmasAgara jI, sumatisAgara jI, tasAgara jI, sanmatisAgara jI, padmasAgara jo, jayasAgara jo| AryikAye-sarvazrI 105 vIramatI jI, sumatimatI jI, vimalamatI jI, indumatI jI, pArzvamatI jI siddhamatI jI, vAsumatI jI, jJAnamato jI, supArzvamatI jii| challikAye sarvazrI 105 candramatI jI, jinamatI jI, padmAvatI jI, anantamatI jI, guNamatI jii| chullaka-sarvadhI 105 siddha sAgara jii| pUjya AcArya zrI 108 pAyasAgara jI mahArAja dvArA dIkSitamunigaNa-sarvazrI 108 jayasAgara jI, kulabhUSaNa jI, dezabhUSaNa jii| AryikA-zrI 105 candramatI jii| chullikAye-sarvazrI 105 vimalamatI jI, ajitamatI jI, jinamatI jI, rAjamatI jI, vidyAmatI jI, anantamatI jI, pAMvamatI jI, sumatimatI jii| cha llaka-sarvazrI mallisAgara jI, vimalasAgara jI, sumatisAgarajI, siddhasAgara jo| pUjya AcArya kalpa zrI 108 candrasAgara jI mahArAja dvArA dIkSitamunigaNa-sarvazrI 108 nirmalasAgara jI, hemasAgara jii| AryikAyeM sarvazrI 105 pArzvamatI jI, kIrtimatI jii| challikAyeM-sarvazrI 105 indumatI jI, bodhamatI jI, mAnastambhAmatI jii| chullaka-sarvazrI 105 bhadrasAgara jI, bodhasAgara jI, guptisAgara jI, jayasAgara jI / pUjya AcArya zrI 108 zivasAgara jI mahArAja dvArA dIkSitamunigaNa-sarvazrI 108 ajitasAgara jo, supArzvamAgara jI, bhavyasAgara jI, RSabhasAgara jI subuddhisAgara jI, yatIndra sAgara jI, zreyAMsa sAgara jii| ApikAyeM-sarvazrI 105 jinamatI jI, rAjulamatI jI, padmAvatI jI, baddhimatI jI, vizuddhamatI jI, suthIlamatI nI, dhanyamatI jI, kanakamatI jI, zreyAMsamatI jI. arahamatI jii| -saMkalanaka/-AyikA supArzvamatI [52 ]
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ a 2) candra sAgara smRti thA dvitIya khaNDa saiddhAntika lekha Lur OM naya vivakSA __-pUjya AryikA supArzvamatI mAtAjI * anekAnta --dharmAlaMkAra paM0 hema candra jI zAstrI nimitta upAdAna mImAMsA -vidyAvAcaspati paM0varddhamAnapArzvanAtha zAstrI..22 200770
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma rUpI hastI niraMkuza hokara saMyama rUpI vRkSa ko ukhAr3a detA hai| naya vivakSA lekhikA-pUjyA zrI 105 AyikA supArzvamatI mAtAjI vizva ke samasta darzana zAstra vastu tatva kI kasauTI ke rUpa meM pramANa ko svIkAra karate hai / kintu jaina darzana isa sambandha me eka nayI sUjha detA hai / jaina dharma ko mAnyatA hai ki pramANa akelA vastutva ko parakhane ke lie paryApta nahI hai / vastu kI yathArthatA kA nirNaya pramANa aura naya ke dvArA hI hotA hai| pramANa nayaradhigama // arthAta-pramANa aura naya ke dvArA padArthoM kI jAnakArI hotI hai kevala pramANa yA naya se vastu kA svarUpa nahIM jAnA jAtA hai / jainetara darzana naya ko svIkAra nahI karate isa kAraNa ekAtavAda ke samarthaka bana gaye hai aura jaina darzana naya vAda ko svIkAra karatA hai isalie anekAta vAdI hai| kisI bhI vastu kA pUrNa jJAna prApta karane ke liye usakA vizleSaNa karanA anivArya hai kyoki vizleSaNa ke binA usakA paripUrNa rUpa nahI jAnA jA sakatA hai / tatva kA vizleSaNa karanA aura vizliSTa svarUpa ko samajhanA naya ko upayogitA hai| naya vAda ke dvArA paraspara virodhI pratIta hone vAle vicAro ke avirodha kA mUla khojA jAtA hai aura unakA samanvaya kiyA jAtA hai naya vicAro ko mImAsA hai / vaha eka ora vicAro ke pariNAma aura kAraNa kA anveSaNa karate hai aura dUsarI ora paraspara virodhI vicAro meM avirodha kA bIja khoja kara samanvaya sthApita karate hai| ___ aneka dharmAtmaka vastu ke paraspara virodhI nitya anitya, sata asata, eka aneka Adi dharmoM kA samanvaya karake siddhi karanA naya kA kArya hai / jagata ke vicAro ke AdAna pradAna kA sAdhana naya hai| naya kA lakSaNa ananta dharmAtmaka vastu ko akhaDa rUpa se jAnane vAlA jJAna pramANa kahalAtA hai, aura pramANa ke dvArA jAnI huI vastu ke eka aza jAnane vAlA jJAna naya kahalAtA hai / pramANa sarvA za grAhI hai aura naya eka aza kA grAhaka hai| "sadharmaNaiva sAdhyasya sadhAA davirodhataH / syAdvAda pravibhaktArtha vizeSa vyaJjako naya. // -"Apta mImAsA" syAdvAda arthAta-zruta pramANa ke dvArA grahIta artha ke vizeSa dharmo kA prathaka-prathaka kathana karanA naya hai| nIyate'nena iti naya. jisake dvArA jAnA jAya use naya kahate hai| ___ "nIyate gamyate yena zrutA zIzoM nayo hi saH" zruta ke dvArA jAne huye padArthoM kA eka aza jisase jAnA jAtA hai vaha naya hai|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma rUpI vANoM se jarjarita citta rUpI ghar3e meM viveka jala nahIM raha sakatA hai| "svArtheka deza nirNItti lakSaNo hi ny.|" - zlokavAttika apane artha ke eka aMza kA nirNaya karane vAlA naya hai| "pramANaprakAzitArtha vizeSa rUpa ko nyH|" pramANa ke dvArA prakAzita astitva nAstitva, nityatva anityatva Adi anaMta varmAtmaka jIvAdi padArthoM ke jo vizeSa dharma hai unake eka aza kA grAhaka naya hai| ___ "pramANa parigrahI tArtheka deze vastvadhyavasAyo nayaH / pramANa ke dvArA parigrahIta artha ke eka deza kI satprarUpaNA kA nizcaya karane vAlA naya hai| "anirAkRta pratipakSo vastvaMza grAhI jJAnurami prAyo nyH| -prameya kamala mArtaNDa paraspara apane prati pakSI kA virodha na karate huye vastu ke eka aMza ko grahaNa karane vAle ko athavA jJAtA ke abhiprAya ko naya kahate hai| vastunyane kAtAtma virodhena hetvapaNatsAdhya vizeSasya yAthAtmya prApaNa pravaNa prayogo naya / -sa0 si. aneka dharmAtmaka vastu ke virodha na karake kisI eka dharma ko apekSA se varNana karane vAlA naya kahalAtA hai| ___ "nayaMti prApayaMti pramANe ka dezAniti nayaH / pramANa ke eka deza ko prApta karAtA hai usako naya kahate hai| "yathA vasthita svarUpa darzana samartha vyApAro nayaH" vastu ke jaisA svarUpa hai vaise svarUpa ke varNana karane ke sAmarthya vyApAra ko naya kahate hai| "jo NANINa viyappaM suvAsayaM vatthu aMsa saMgahaNaM" taM iha NAyaM pauta NANI puNa teNa jANeNa / - zrata jJAna kA Azraya lekara jJAnI vastu ke vikalpa ko grahaNa karatA hai vaha naya hai / naya zruta jJAna ke bheda hai isaliye zruta ke AdhAra se naya kI pravRti hotI hai| zruta pramANa hone se sakala grAhI hotA hai usake eka aza ko grahaNa karane vAlA naya hai / isaliye naya vikalpa sva naya ke binA mAnava ko syAvAda ko bodha nahI ho sakatA hai| isaliye jo ekAnta kA virodha kara vastu kA yathArtha svarUpa jAnanA cAhate hai unako naya jAnanA caahiye| zrata jJAna ke do kArya hai-1 syAdvAda -2 naya / sampUrNa vastu ke kathana ko syAdvAda kahate hai aura vastu ke eka deza kathana ko naya kahate hai / athavA syAdvAda ke dvArA grahIta anekAntAtmaka padArthoM ke dharma kA prathak prathak karane vAlA naya hai| tathA pramANa ke dvArA anekAnta kA vodha hotA hai / parantu naya tabhI sunaya hai jaba vaha sApekSa ho / yadi vaha naya anya nayoM ke dvArA gRhIta anya dharmoM kA nirAkaraNa karatA hai to vaha naya durnaya ho jAtA hai / ata. sApekSa nayoM ke dvArA gRhIta ekAnto ke samUha kA nAma hI [2]
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmavAsanA naraka kuNDa meM praveza karane ke liye pratolI hai| anekAta hai aura anekAMta kA grAhaka yA pratipAdaka syAdvAda hai| isaliye syAdvAda ko jAnane ke lie naya kI hI zaraNa lenI par3atA hai / yadyapi naya vastu ke eka aza ko grahaNa karatA hai isaliye ekAta hai parantu vaha dUsare naya ko sApekSatA rakhatA hai yadi dUsare naya ko apekSA na rakhe to mithyA ho jAtA hai| "arthasyAneka rUpasya dhIH pramANaM tadaMzadhIH / nayo dharmAntarApekSI durnystnniraakRti.||" aneka dharmAtmaka artha ke jJAna ko pramANa kahate hai| dharmAntara sApekSa eka dharma ke jJAna ko naya kahate hai / tathA itara dharma nirapekSa eka hI dharma kA grahaNa karane vAle jJAna kA durnaya kahate hai| virodhI pratIta hone vAle itara dharma kA nirAkaraNa karane kA nAma nirapekSatA hai aura vastu ke vicAra ke samaya virodhI pratIta hone vAle dharma ko apekSA na hone se usakI upekSA karane kA nAma sApekSatA hai nirapekSa naya mithyA hote hai aura sApekSa naya samyak hote hai kyoMki vahI kAryakArI hote hai / svAmI samantabhadra ne kahA hai "nirapekSA nayA mithyA sApekSA vastu tertha kRta" isaliye jinendra kathita naya ke dvArA ekAta kA nirAsa hotA hai| jaina dharma samyaka ekAta kA virodhI nahIM hai mithyA ekAta kA virodhI hai| kyo ki naya kA jJAtA yaha jAnatA hai ki jo naya jisa dharma kA varNana karatA hai vaha utane hI aza meM satya hai, sarvA za me satya nahI hai| dUsarA jJAtA usI vastu ko apane abhiprAya ke anusAra bhinna rUpa se varNana karatA hai unake pArasparika virodha ko naya dRSTi ke dvArA hI dUra kiyA jA sakatA hai / ataH vastu ke yathArtha svarUpa ko samajhAne vAlA naya hI hai nayAzraya ke binA vastu kA svarUpa nahI jAnA jA sakatA hai| ____ yadi AkArAdi akSara nahI ho to zAstrAdi kI racanA aura lekhana sabhava nhii| samyaktva na ho to tapasvI kA tapa samIcIna nahIM hotA, pArA nAmaka dhAtu nahI ho to anya dhAtuoM kI zuddhi nahI hotI usI prakAra naya vivakSA na ho to vastu kI siddhi nahI hotI / lekhana kA mUla, akSara hai-anekAta kA mUla naya hai| pramANa vastu ke pUrNa rUpa ko grahaNa karatA hai, aMza vibhAjana karane kI pravRti isako nahI hai| ata: pramANa naya nahIM hai kintu pramANa se jAnI huI vastu ke eka deza meM vastutva kI vivakSA kA nAma naya hai| dravyArthika aura paryAyAthika yaha naya ke do mUla bheda hai / ata. vastu dravya paryAyAtmaka yA sAmAnya vizeSAtmaka hotI hai| vastu ke dravyAza yA sAmAnya rUpa kA grAhI dravyAthika naya hai aura paryAyAza yA vizeSAtmaka rUpa kA grAhI paryAyAthika naya hai / vastu dravya paryAyAtmaka yA sAmAnya vizeSAtmaka hai| dravya aura paryAya athavA sAmAnya * aura vizeSa ko dekhane vAlI do Akhe hai-dravyArthika aura paryAyAthika / jisa samaya paryAyAyika dRSTiko banda karake kevala dravyArthika dRSTi se dekhate hai to nAraka tiryaca deva mAnava siddhatva paryAya [3]
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma vAsanA ko nAza karane ke liye guru saMgati hI zreSTha hai rUpa vizeSa meM vyavasthita eka jIva sAmAnya kA hI darzana hotA hai paryAya pratibhAsita nahI hotI aura dravyArthika dRSTi vanda karake paryAya dRSTi se dekhate hai to nara paryAya Adi se jIva AtmA bhinna-bhinna rUpa se pratibhAsita hotA hai / dravyArthika paryAyAthika donoM dRSTi ko kholakara ke dekhate hai to narakAdi paryAya meM avasthita jIva ora jIva meM vyavasthita nara nArakAdi paryAya meM yugapat dRSTigocara hotI hai| ataH vastu ko eka dRSTi se dekhanA vastu kA eka deza dekhanA hai aura donoM dRSTiyo se dekhanA vastu kA sarna deza dekhanA hai / isa prakAra vastu ke dekhane ko do dRSTi hai / unhI kA nAma paryAyAthika aura dravyAthika naya hai| jaisA sanmati tarka meM likhA hai-- "titthayara vayaNa saMgraha visesa patthAra mUla vaagrnnii| . dvivvadvio ya pajjavaNao ya aisA viyappAsi // tIrthakaroM ke vacanoM kI sAmAnya aura viNepa rUpa rAziyoM kA mUla pratipAdaka dravyAthika aura paryAyArthika naya hai vAkI sava ina do nayoM ke hI bheda hai| anekAMta kA nirUpaNa nayoM ke dvArA hI ho sakatA hai| naya aneka hai kyoM ki vastu aneka dharmAtmaka hai aura eka eka dharma kA grAika naya hai parantu una savakA samAveza sakSepa me inhI do nayo meM ho jAtA hai| -vizeSa bheda--- dravyArthika naya ke tIna bheda hai-naigama, saMgraha, aura vyavahAra / tathA paryAyAthika naya ke cAra bheda hai / RjusUtra, zabda, samabhirUDha aura evaM bhUta / ina sAta nayoM meM Adi ke cAra nayoM ko artha naya kahate hai / kyoM ki ve artha kI pradhAnatA se vastu ko grahaNa karate hai| tathA zabda pradhAna hone se pa tIno nayoM ko zabda naya kahate hai| dropyatigadu duvattAMstAna paryAyAniti dravyaM vA dravyati gacchati tAMstAnparyAyAn d vyate gamyate tastai. paryAyariti vA dravyaM / jo apanI apanI guNa paryAyoM ko prApta hote hai usako dravya kahate hai / "nija nija pradeza samUhai rakhaNDa vRtyA svabhAva vibhAva paryAyAna dravati droSyatyadudravata coti dravyaM / " jo apane pradeza samUha ke dvArA akhaNDa vRtti se apane apane guNa paryAyoM ko prApta hote hai usako dravya kahate hai| dravyamevArthaH prayojanamaspeti dravyArthika. / dravya hI jisakA prayojana ho usako dravyArthika kahate hai vA dravyaM sAmAnyama bhedo anvaya utsargo artho viSayo yeSAM te dravyArzika. / dravya sAmAnya abheda anvaya utsarga yaha aikArtha vAcI hai-abheda anyava sAmAnya kA viSaya karane vAlA dravyA rthika naya hai / akalaka devane laghIyastraya meM kahA hai-- "catvAro arthanayA hayete jIvAdyartha vyApAzrayAt / trayaH zabdanayAH satyapada vidyAM smaashritaaH|| cAra artha naya hai jIvAdi artha ke Azraya hai aura tIna zabda naya hai satyapada vidyA ke Azrita hai| nagama naya naikaM gamaH naigama. saMgrahAsagrahasvadayaM dravyArthiko naigama. arthAt jo dharma aura dharmI me se eka [4]
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ satpuruSoM ko vANI hRdaya netra ko khola detI hai| ko hI nahI jAnatA hai, kintu gauNa aura pradhAna rUpa se dharma aura dharmI donoM kA viSaya karatA hai use naigama naya kahate hai / jaise jIva amUrta hai jJAtA hai dRSTA kA sUkSma bhoktA pariNAmI aura nitya hai / yahA pradhAna rUpa se jIvatva kA nirUpaNa karane para sukhAdi dharma gauNa ho jAte hai / aura sukhAdi guNo kA nirUpaNa karane para AtmA gauNa ho jAtI hai| aura dharma dharmI ko yA guNa guNI ko atyanta bhinna mAnanA naigamAbhAsa hai / jaina dharma ke anusAra guNa guNI avayavaavayavI kriyA kAraka aura jAti vyakti meM atyanta bheda mAnane vAlA nyAya vaizISika darzana nagamAbhAsI hai / tathA caitanya aura sukhAdi atyanta bhedavAdI sAkhya bhI naigamAbhAsI hai| ina donoM darzano ne nirapekSa tatva svarUpa kA vivecana kiyA hai vaha naigama naya kI dRSTi se yathArtha hote huye bhI nirapekSa hai / isaliye ayathArtha hai, kyoki naigama naya satyAza hai pUrNa satya nahI hai / nagama kA artha anabhinI vRtArtha sakalpamAtra grAhI naigama / (sa si0)arNa sakalpa mAtra grAha naigamaH / (ta0 rA0) tatra sakalpa mAtrasya grAhako naigamo nayaH / (ta0 zlo0 vA0) aniSyannArtha sakalpa mAtra grAhI naigamaH / (pra0 ka0 mA) - aniSyanna sakalpa mAtra grAhaka naigama naya hai| ___ anyadeva hi sAmanyamabhinna jJAna kaarnn| vizeSo apyanya eveti manyate nigamo nayaH / (sa0 ta0 TI) sAmAnya jJAna bhinna hai aura vizeSa jJAna bhinna hai aisA mAnane vAlA naigama naya hai| naikarmAnamahAsattA sAmAnya vizeSa vizeSa jAnanirmAte minoti vA naikm.| eka mAnasa mahAsattA sAmAnya vizeSajJAna ke dvArA jo nahI mAnatA hai vaha naigama hai| nigameSu artha bodheSu kuzalo bhavo vA naigama / nigama arthAt padArtha ke jJAna meM kuzala jAna naigama hai / athavA naike gamAH panthAnAM yasya sa naikegama / eka jisakA mArga nahI vaha naigama hai| tatrAya sarvatra sadityevamanugatA kArAva bodha hetubhUtA mahAsattAmicchati-anuvrata vyAvRttA vabodha hetubhUta ca sAmAnya vizeSa dravyatvAdi dhyAvRttAvabodha hetubhUta ca nitya dravyavRtti mantya vizeSamiti / isa naya meM sarvatra sat isa prakAra anugata dravyAkAra jJAna kI kAraNa bhUta mahAsattA ko svIkAra karatA hai jo anuvrata aura vyAvata rUpa sAmAnya vizeSa rUpa dravya ko svIkAra karatA hai vaha naigama naya hai| nigama kA artha sakalpa bhI hotA hai| ata artha ke sakalpa mAtra kA grAhI naigama naya hai| jaise prastha banAne ke nimitti jagala se lakaDI lene ke liye kuThAra lekara jAne vAle kisI puruSa ko pUchA Apa kahA jA rahe hai| vaha uttara detA hai ki prastha ke liye / tathA pAnI Idhana cAvala Adi kArya meM lage puruSa se kisI ne pUchA Apa kyA kara rahe hai ? to vaha uttara detA hai ki rasoI banA rahA hU / kintu usa samaya na to prastha hai aura na rasoI / parantu una dono kA prastha aura rasoI banAne kA sakalpa hai / usa sakalpa meM hI vaha prastha yA rasoI kA vyavahAra karatA hai| ata. aniSyanna artha ke sakalpa mAtra kA grAhaka naigama naya hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisake hRdaya meM satpuruSa kI vANI ne praveza nahIM kiyA vaha aMdhA hai| isa naigama naya ke aneka bheda batalAye hai / negama naya ke mUla bheda tIna hai paryAya naigama, dravya naigama, aura dravya paryAya naigama / paryAya naigama ke tIna bheda hai| dravya naigama ke do bheda hai| aura dravya paryAya-nagama ke cAra bheda hai| isa prakAra naigama naya ke no bheda hai| paryAya naigama ke tIna bheda haibhartha paryAya naigama, vyaMjana paryAya naMgama, artha- vyajana paryAya naigama / artha paryAya naigama kisI vastu meM do artha paryAyo ko goNa aura mukhyarUpa se jAnane ke liye jJAtA kA jo abhiprAya hotA hai vaha artha paryAya naMgama hai| jaise sazarIra jIvakA mukha mavedana pratikSaNa nAza ko prApta hotA hai yahA pratikSaNa utpAda- vyayarUpa arthaparyAya to vizeparUpa hone se gauNa hai aura savedana rUpa arthaparyAya vizeSya hone se mukhya hai / vizepa aura vizeSya kathaJcit eka hai kaJcit aneka hai jo sukha aura jJAna ko sarvathA paraspara me bhinna mAnate hai vaha negamAbhAsa hai / vyaMjanaparyAya nagama eka vastu me gauNatA aura mukhyatA se do vyajana paryAyo ko jAnane vAlA vyajana paryAya naMgama hai| jaise AtmA me sat caitanya hai yahA matva ko gINa rUpa meM aura caitanya ko mukhyarUpa se grahaNa hai tathA sat aura catanya ko kathacit bhinna kathacit abhinna mAnatA hai| sattA aura caitanya ko paraspara me AtmA se sanathA bhinna mAnane kA abhiprAya vyajana paryAya naigamAbhAsa hai| artha vyaJjanaparyAya nagama artha paryAya aura vyajana paryAya ko gauNa aura mukhya rUpa meM jAnane kA abhiprAya artha vyaMjana paryAya naigama hai / jaise dharmAtmA purupa kA mukhI jIvana hai / mukha aura jIvana ko sarvathA bhinna mAnane kA abhiprAya artha vyajana paryAya naigamAbhAsa hai| gaddha dravya naigama naya, aNaddha dravya naigama naya / sampUrNa vastu sad dravyarUpa hai isa prakAra ke abhiprAya ko zuddha dravya naigama naya kahate hai / isame guNa aura paryAya kA varNana nahIM hai / sat aura dravya kA guNa guNI ko sarvathA prathak mAnanA zuddha dravya naigamAbhAsa hai| ___ dravya paryAyI hai guNI hai arthAt dravya guNa aura paryAyavAlA hai aisA kayana karane vAlA hai kathaMcit guNa guNI meM paryAya paryAyI meM bheda mAnanA azuddha dravya naigama naya kA vipaya hai / aura guNa - guNI meM sarvathA bheda mAnanA naigama nayAbhAsa hai| dravya paryAya naigama ke zuddha dravyArtha paryAya naigama naya azuddha dravyArtha paryAya naigama naya zuddha dravya vyajana paryAya negama naya azuddha dravya vyajana paryAya naigamanaya yaha cAra bheda hai| zuddha dravya-artha paryAya naigamanaya isa sasAra meM mukha satsvarUpa hai tathA kSaNika hai yahA sat dravya hai / aura sukha artha paryAya hai| isame sat dravya vizeSa hai rUpa zuddhadravya to gauNa hai aura vizeSya rUpaartha paryAya sukha mukhya hai dravya aura paryAya dono ko gauNa mukha rUpa se grahaNa karane vAlA zuddha dravya arthaparyAya naigama naya hai jo mukha paryAya se sat ko sarvathA bhinna bhinna mAnate haiM vaha naigamAbhAsa hai|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-saMgati rUpI amRta ke jharane meM viveka lakSmI nivAsa karatI hai| azuddha dravya paryAyAthika naya "sasArI jIva kSaNa bhara sukhI hai" isa prakAra vivecana karanA azuddha dravya paryAyArthika naya hai kyoki yaha naya sukha rUpa artha paryAya ko gauNa rUpa se aura azuddha dravya sasArI jIva ko pradhAna rUpa se grahaNa karatA hai| sukha aura sasArI jIva meM kathana bheda avazya hai parantu vAstavika bheda nahI hai jo ekAtavAdI sarvathA dravya paryAya me bheda mAnate hai isa liye unakA nayAbhAsa hai| zuddha dravya vyaMjana paryAya AtmA siddha svarUpa hai aisA grahaNa karane vAlA naya zuddha dravya vyaMjana paryAya hai kyoki AtmA zuddha dravya hai aura siddhAvasthA zuddha vyajana paryAya hai| isame yaha naya mukhya aura gauNa se dono kA viSaya karatA hai jo prAtmA aura siddha paryAya ko sarvathA bhinna mAnatA hai vaha naigamAbhAsa hai| azuddha dravya vyaMjana paryAya azuddha dravya aura azuddha vyajana paryAya ko gauNatA aura mukhyatA se grahaNa karatA hai vaha azuddha dravya vyajana paryAya naigama naya hai| jaise sasArI AtmA azuddha dravya hai aura nara-nArakAdi azaddha vyajana paryAya hai| jo nara nArakAdi paryAya se AtmA ko sarvathA bhinna mAnatA hai vaha negamAbhAsa hai| "neka gamo naigama" isa vyutpatti ke anusAra jo do dharmoM meM yA do miyo me se yA dharma dharmo me se vivakSA ke anusAra kevala eka ko nahI jAnatA use sajjana puruSa naigama naya kahate hai| naigama zabda kI eka vyutpatti ke anusAra to Upara usakA lakSaNa batalAyA thA yahAM usakI dUsarI vyutpatti ke anusAra artha kiyA hai jo do dharmoM meM se yA do dharmiyo meM se yA do dharma dharmiyoM meM se kevala eka ko na jAnakara gauNatA aura mukhyatA kI vivakSA se dono ko jAnatA hai vaha naigama naya hai / akalaka deva ne aSTazatI meM likhA hai ki do mUla nayoM ( arthAt paryAyArthika aura dravyAthika ) kI zuddhi aura azaddhi kI apekSA se naMgamAdi kI utpatti hotI hai / usako vyAkhyA karate huye svAmI vidyAnandI ne aSTa sahastrI me likhA hai ki-mUlanaya dravyArthika kI zuddhi se sagraha naya niSpanna hotA hai kyoki vaha samasta upAdhiyo se rahita zuddha sanmAtra ko viSaya karatA hai aura samyaka ekatva rUpa se sabakA sagraha karatA hai| usI ko azuddhi se vyavahAra naya niSpanna hotA hai, kyo ki vaha sagraha naya ke dvArA gRhIta aryoM kA vidhi pUrvaka bheda prabheda karake unako grahaNa karatA hai jaise vaha sat dravya rUpa hai yA guNarUpa hai / isI taraha naigama bhI azuddhi se niSpanna hotA hai kyoMki vaha sopAdhi vastu ko vipaya karatA hai / usa naigama naya kI pravRti tIna prakAra se hotI hai-dravya meM, paryAya meM aura dravya paryAya me|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamI janoM kI saMgati se AzA pizAcinI naSTa ho jAtI hai| dravya naigama ke do bheda hai-1. zuddha dravya naigama 2. azuddha dravya naigama / paryAya negama ke tIna bheda hai -1. artha paryAya negama 2. vyajana paryAya naigama 3. ayaM vyajana paryAya naigama / arthavyajana paryAya naigama ke tIna bheda haiM- 1. jJAnaparyAya naigama 2. jJayArtha paryAya nagama 3. jJAna jJeyArtha paryAya naigama / vyajanaparyAya naigama ke 6 bheda hai (1) zabda vyaMjana paryAya naigama, (2)samabhirUr3ha vyajanaparyAya nayama, (3) evabhUta vyaMjana paryAya naigama (4) zabda samabhirUr3ha vyajana paryAya naigama, (5) zabda evabhUta vyajana paryAya naigama, (6) samabhirUDha evabhUta vyajana paryAya naigama / artha vyaMjana paryAya naigama ke tIna bheda hai (1) RjusUtra zabda arya vyajana paryAya naigama (2) RNa sUtra samabhirUDha artha vyaMjana paryAya naigama (3) RjusUtra evabhUta artha vyajaca paryAya naigana / dravya paryAya naigama ke ATha bheda hai- (1) zuddhadra-ya RjusUtra-dravyaparyAya naigama (2) zarAba paryAyanaigama, (3) zuddha dravya samabhirUDha dravya paryAya naigama (4) zuddha dravya evaMbhUta dravya paryAya negama (5) azuddha dravya RjusUtra dravya paryAya negama (6) azuddha dravya zabda paryAya naigama (7) azuddha dravya samabhirUDha dravya paryAya naigama (8) azuddha dravya evabhUta dravya paryAya naigama / naigama naya ke ukta bhedo ko ginAkara vidyAnanda svAmI ne likhA hai ki loka aura zAstra ke avirodha pUrvaka udAharaNa ghaTA lenA cAhiye kintu inake udAharaNAdi kisI anya grantha meM mere dekhane meM nahI Aye hai| jaya dhavala meM likhA hai-tatra zuddha dravyArthikaH paryAya kalaka rahitaH bahu bheda saMgrahaH / azuddha dravyAthikaH paryAya kalakAkita dravya viSaya. / yadasti na tadvayamatilabhya vartate iti nakagamI naigamaH zabda zIla karma kArya kAraNAdhArAdheya sahattAra mAnameyonmeya bhUta bhaviSyada varta mAnAdika mAzritya sthitopacAra vissyH| paryAya kalaka se rahita zuddha dravyAthika ke bahuta se bhedoM ko grahaNa karane vAlA sagraha naya hai| azuddha dravyArthika paryAya kalaMka se yukta dravya kA viSaya karane vAlA vyavahAra naya hai| asti aura nAsti dono kA ulaghana na kara athavA eka dravya vA eka paryAya kA viSaya na karake gauNatA aura pradhAnatA se donoM kA viSaya karane vAlA naigama naya hai / zabda zIla karma kArya kAraNa AdhAra-Adheya mAna-meya unmeya bhUta bhaviSyata vartamAnAdi samasta bhedoM kA viSaya karane vAlA naigama naya hai / saMgraha naya vidhi vyatirikta prativeSAnupa laMbhA dvidhi mAtra meva tatva mityavyavasAya samastasyagrahaNA saMgrahaH / vidhi (sattA) se vyatirika (bhinna) asattA nahI hai isaliye vidhi mAtra hI tattva hai| isa prakAra samasta sattA ko grahaNa karane vAle naya ko sagraha naya kahate hai|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak dhatadhArI guruo ko saMgati rUpI caMdrodaya se prajJA rUpI samudra bRddhigata hotA hai sada patAnati krAnta sva svabhAva midaM jagata sattA rUpatayA sarva saMgahana saMgraho mtH| yaha jagata sad rUpatA kA ulaghana karane vAlA nahIM hai isa prakAra sat rUpa se sabakA sagraha karane vAlA sagraha naya hai| svajAtyAvirodhe naika tva mupanIya paryAyAnAkrAMta bherAna vizeSeNa samasta saMgrahaNAt saMgrahaH / sa0si09-33 apanI jAti kA virodha na karake paryAyo se AkrAta bhedo ko ekatva rUpa se grahaNa karatA hai usako sagraha naya kahate hai| svajAtya viroghe naikatvopanayAt samasta grahaNaM saMgrahaH / tA0 rA. vA0 1-33-48 ekatvena vizeSANAM grahaNaM sagraho mataH / sajAtera virodhena dRSTeSTAbhyAM kathaMcana / pratyakSa aura anumAna se apanI jAti kA virodha na karate hue samasta vizeSoM (bhedoM) ko eka sAtha grahaNa karane vAlA saMgrahanaya kahalAtA hai| paryAya ko choDakara dravya nahIM aura dravya ko chor3akara paryAya nahIM hai| dravya paryAya kA eka hI dravya kSetra kAla bhAva hai isaliye dravya hI tattva hai| isaprakAra dravya aura paryAya kA bheda na karake abheda rUpa se grahaNa karanA sagraha naya kA viSaya hai| jaise sat kahane se sattA sambandha ke yogya dravya-guNa karma Adi samasta sadvyaktiyo kA grahaNa ho jAtA hai tathA dravya kahane se sabhI dravyo kA grahaNa ho jAtA hai| sagraha zabda do akSaro ke mela se banA hai unameM se sama kA artha hai ekIbhAva yA samyakatva samIcInapanA graha kA artha hai grahaNa karanA, dono ko milAne se sagraha zabda banatA hai arthAt samIcIna ekatvarUpa se grahaNa karanA arthAt samasta bheda prabhedoM kI jo jo jAti hai usake anusAra uname ekatva ke grahaNa karane vAle naya ko sagraha naya kahate hai| jaise sat kahane para sattA ke AdhAra bhata sabhI padArthoM kA saMgraha ho jAtA hai aura dravya kahane para jIva ajIva unake bheda prabhedoM kA sagraha hotA hai| jaise ghaTa kahane para samasta ghaToM kA sagraha hotA hai| sagraha naya ke do bheda hai parasagraha aura aparasagraha / para saMgraha naya kA viSaya sattA mAtra zuddha dravya hai| yaha naya sattA ke sampUrNa bheda-prabhedoM meM sadA udAsIna rahatA hai arthAt yaha naya na to unakA niSedha karatA hai aura na unako vidhi hI karatA hai| jo naya sampUrNa vizeSoM kA nirAkaraNa karake kevala sattA dvaita ko mAnatA hai vaha parasagrahA-bhAsa hai| apara saMgraha nayaH-para sagraha natra ke dvArA grahIta vastu ke vizeSa aMzoM kA grahaNa karane vAlA apara saMgraha naya hai| jaise sat ke bheda dravya aura paryAya hai ataH sampUrNa dravyoM meM vyApta dravyatva tathA sampUrNa paryAyoM meM vyApta paryAyatva kA grahaNa karanA apara saMgraha naya kA viSaya hai| yaha maya avAntara bhedoM kA ekatva rUpa se saMgraha karatA hai kintu pratipakSI bhedoM kA nirAkaraNa nahI karatA hai| [[]
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNI janoM ko saMgati se kAyaratA naSTa hotI hai| vyavahAra naya saMgraha nayAkSiptAnA mAnAM vidhi pUrvaka bhavaharaNaM bhedanaM vyavahAraH / vyavahAra paratantro vyavahAra nayaH / sagraha nayake dvArA grahaNa kiye huye padArthoM kA vidhipUrvaka bheda karanA vyavahAra naya hai / jaise parasagraha saba sat hai, aisA grahaNa karatA hai vyavahAra naya usake bhedoM ko grahaNa karatA hai vaha sat dravya aura paryAya rUpa hai / jaise apara saMgraha naya saba dravyoM kA dravya rUpa se aura sarvaparyAyoM kA paryAya rUpa se saMgraha karatA hai| vyavahAra naya usakA vibhAga karatA hai / vyavahAra naya vahAM taka bheda karatA hai jaba taka bhedoM kI sabhAvanA hai| kAlpanika dravya paryAya ke vibhAga ko mAnane vAlA naya vyavahArAbhAsa hai / yaha tIno naya dravyAthika hai / kyoki ina tInoM hI nayoM kA vizeSa paryAya na hone ke kAraNa ina tInoM nayoM ke viSaya meM sAmAnya aura vizeSa kAla kA abhAva hai| ina nayoM meM kAla ko vivakSA nahI hai| jisameM kAla kRta bheda hai vaha paryAyArthika naga hai aura jisameM kAla kRta bheda nahIM hai vaha dravyAthika naya hai| RjusUtra naya se lekara evaMbhUta naya taka pUrNa pUrNa naya sAmAnya rUpa se uttarottara naya vizeSa rUpa se vartamAna kAlava" paryAya ko viSaya karate hai| paryAyAthika naya ke artha naya aura vyaMjana naya ko apekSA do bheda hai| liga saMkhyA kAraka puruSa aura upagraha ke bheda se abheda rUpa vartamAna samayavartI vastu kA grAhaka artha naya hai, aura zabda bheda se vastu ke bheda ko grahaNa karane vAlA vyajana naya hai| RjusUtra naya RjusUtra artha naya hai / RjupraMguNaM sUtrayati sUcayati iti RjusUtra nayaH / Rju-sarala' arthAt vartamAna samayavartI paryAya mAtra ko grahaNa karatA hai vA sUcita karatA hai vaha RjusUtra naya hai / yaha naya kevala pradhAna rUpa se kSaraNa kSaNa meM dhvasa hone vAlo paryAya ko vastu rUpa se viSaya karatA hai kyoki bhUta paryAya to naSTa ho cuko hai aura bhaviSya paryAye abhI utpanna nahI huI hai isaliye inase vyavahAra nahI calatA hai ataH yaha naya trikAlIna dravya ko vivakSA na karake kevala varta-- mAna paryAya kA hI viSaya karatA hai isa naya ko dRSTi meM samasta padArtha kSaNa-kSaNa meM utpanna dhvaMsa zIla haiM jo naya bAhya ora ataraga dravyoM kA sarvathA nirAkaraNa karatA hai / use RjusUtra nayAbhAsa samajhanA cAhiye / kyoM ki anvayI dravya kA sanathA niSedha karane para kArya kAraNapanA grAhya grAhaka panA aura vAcya vAcaka panA nahI bana sakatA hai aisI dazA meM apane iSTa tattva kA sAdhana aura para pakSa kA dUSaNa kaise bana skegaa| tathA loka vyavahAra satya aura paramArtha satya bhI siddha nahI ho sakatA hai aura sAmAnAdhikaraNya vizeSa vizeSya bhAva sAdhya sAdhana bhAva AvArAdheya bhAva sayoga, viyoga kriyA kAraka sthiti sAdRzya visadRzatA svasaMtAna aura para santAna kI sthiti samudAya maraNa bandha mokSa pApa puNya ke phala ko vyavasthA nahIM bana sktii| bauddha mata sanathA ekAnta kSaNika vAdI hai isaliye mithyA dRSTi hai / aura sarmathA kUTastha nitya mAna lene para bhI padArtha meM artha kriyA nahI hotI isaliye eka naya kAryakArI nahIM hai| isa RjusUtra naya ko hI artha naya kahate hai| vastunaH svarUpa svadharma bhedena bhido'rthanayaH vastu ke svarUpa kA svadharma ke bheda se bheda karane vAlA artha naya hai| abheda ko vA abheda rUpeNa sarva vastu [10]
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurujano ko AjJA kA ullaMghana karane vAlA pApa kA bhAgI hotA hai| iyati eti gacchati ityaryanayaH / abhedaka athavA abheda rUpa se sarva vastu ko prApta hotA hai usako artha naya kahate hai| jaya dhavala a1 zabda pRSThato'rtha grahaNa pravaNaH zabda naya' liMga saMkhyA kAla kAraka puruSopagraha vyabhicAra nivatti paratvAt / liMga sakhyA sAdhanAdi vyabhicAra nivRti paraH zabda nayaH zapatyartha mAhvayati pratyAyati zabdaH / jo naya kAla kAraka liga sakhyA Adi ke bheda se artha ko bheda rUpa mAnatA hai vyavahAra naya kAla kAraka ke bheda se artha bheda svIkAra nahIM karatA hai parantu zabda naya ko dRSTi meM yaha susa gata nahIM hai| kyoMki yaha naya zabda kI pradhAnatA se usake vAcyArtha ko bheda rUpa mAnatA hai isaliye ise zabda naya kahate hai| jaise isa mAnava ke vizva ko dekha cukA hai aisA laDakA utpanna hogA jo abhI paidA nahIM huA hai vaha vizva ko kaise dekha cukA hai ata atIta aura anAgata kA jo sAmAnAdhikaraNya vyavahAra meM jor3A jAtA hai parantu zabda naya kI dRSTi meM vaha yogya nahI hai| isI prakAra yaha naya loka vyavahAra aura vyAkaraNa zAstra ke virodha kI cintA nahI karatA isaliye yaha naya liga aura kAraka ke bheda se artha bheda grahaNa karatA hai / yadi atIta kAla aura bhaviSyata me bheda nahI mAnA jAyegA to atIta rAvaNa aura bhaviSyat meM hone vAlA zaMkha cakravartI bhI eka ho jAyege / usI prakAra puSpa tArA nakSatra Adi meM liMga bheda hone para bhI vaiyAkaragA loga eka hI mAnate hai artha bheda nahI karatA hai parantu zabda naya bheda karatA hai yadi liMgabheda se bheda nahI mAnA jAyegA to ghara kuTI vastra saba eka ho jaayege| isaliye zabda naya kArakaliga Adi ke bheda se bheda grahaNa karatA hai| samabhirUDha naya nAnArtha samabhirohaNAt samabhirUDhaH / zabda bheda se artha bheda mAnane vAlA naya samabhirUDha hai jaise indra, zakra aura purandra zabda isa naya ko dRSTi meM bhinna bhinna artha ke vAcaka hai| arthAta krIr3A karane se indra zaktizAlI hone se zaka aura puro kA vidAraNa karane se purandara hai isa prakAra yaha naya zabda bheda se eka hI indra ko bheda rUpa svIkAra karatA hai| zabda naya to kAraka liMga se Adi bheda se artha bheda mAnatA hai| paryAya bheda nahI parantu yaha naya to pratyeka zabda kA bhinna bhinna artha mAnatA hai jitane zabda hai utane hI isa naya ke vAcyArtha hai| evaMbhUta naya cenAtmanAbhUtaste taivA vyavasAya yabIti evaMbhUtaH / jo padArtha jaisA hai usakA usI prakAra nirNaya karanA evabhUta naya hai arthAta zabda kA jo vAcyArtha hai usa rUpa kriyA pariNata artha hI usa zabda kA vAcyArtha ho vaha evabhUta naya kA viSaya hai / jaise jisa samaya svarga kA svAmo indana arthAt paramaizvarya kA anubhava karatA hai isa naya kI apekSA usI samaya vaha indra kahalAne yogya hai| vaha naya kriyA pradhAna hai isaliye isa naya me jisa triyA meM pariNata ko usa samaya usI prakAra kahanA isa naya kA kArya hai / ina sAta nayo meM 'nagama sagraha vyavahAra' yaha tIna naya dravyArthika hai kyo ki inameM dravya kI pradhAnatA [11]
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruo ke sadupadeza se sumati kA prAdurbhAva hotA hai| hai jahAM kAlakRta bheda hotA hai vaha paryAyAyika naya hai / RjusUtra zabda samabhirUDha aura evabhUta yaha cAra paryAyAthika naya hai| kyoki inameM paryAya ko mukhyatA hai| paryAyAthika naya do prakAra kA hai- artha naya aura vyajana ny| naigama saMgraha vyavahAra aura RjusUtra naya artha naya hai tathA zabda samabhirUDha aura evabhUta yaha vyajana zabda naya hai| ___ ukta sAta nayoM meM pUrNa pUrva kA naya vaha viSaya vAlA hai kyoMki vaha kAraNa rUpa hai aura uttara uttara kA naya alpa vipaya vAlA hai, kyoMki vaha pUrva naya kA kAryarUpa hai / jaise naigama aura sagraha nayoM meM se sagraha naye vaha vipaya vAlA nahIM hai, kyoki vaha naigama se uttara hai balki saMgraha se pUrva hone ke kAraNa naigamanaya hI vaha vipaya vAlA hai| sagraha naya kevala sanmAtra ko grahaNa karatA hai kintu naigama naya sat aura asat donoM kA grAhaka hai, kyoki jaisI sadpa vastu meM sakalpa kiyA jAtA hai tathA sagraha se vyavahAra naya alpa vipaya vAlA hai| kyoki sagrahanaya to samasta satsamUha kA saMgrAhaka hai aura vyavahAranaya sadvizeSa kA hI grAhaka hai / vyavahAranaya se RjusUtranaya alpa viSaya vAlA hai| kyoki vyavahAranaya trikAlavartI artha ko grahaNa karatA hai aura RjusUtra naya vartamAna paryAya ko grahaNa karatA hai| RjusUtra se zabdanaya alpa viSaya vAlA hai kyoMki RjusUtra kAlAdi ke bheda se arya ko bhedarUpa nahI mAnatA, kintu zabdanaya kAlAdi ke bheda se artha bheda mAnatA hai| zabdanaya se samabhirUDha alya viSaya vAlA hai, kyoki zabdanaya to paryAya bheda hone para bhI abhinna artha ko svIkAra karatA hai kintu samabhirUDha paryAya bheda se arya ko bhedarUpa svIkAra karatA hai samabhirUDha naya se evaM bhUtanaya alpa viSaya vAlA hai, kyoM ki samabhirUDhanaya kriyA bheda se artha ko bhedarUpa svIkAra karatA hai| nayoM ke varNana do prakAra se hai eka Agama bhApA kI apekSA aura eka adhyAtma bhApA kI apekSA / Agama bhASA kI apekSA bhI do bheda hai dravyAthika aura paryAyArthika jinakA varNana Upara kara diyA hai yahA~ se AdhyAtmika kI apekSA varNana kiyA jAtA hai yadyapi Agama bhASA kA varNana aura AdhyAtmika bhASA kA varNana bhinna-bhinna nahI hai kevala kathana me antara hai| picchaya vavahAranayA mUlamabhedyA payANa snvaaeN| picchaya sAhaNa heU danvaya panjitthayA muNha // sampUrNa nayoM ke nizcaya naya aura vyavahAranaya yaha do mUla bheda hai| nizcaya kA hetu dravyArthika naya hai aura sAdhana (vyavahAra) kA hetu paryAyAthika naya hai| kyoMki nizcayanaya dravya meM sthita hai aura vyavahAra naya paryAya meM sthita hai| zrI amRtacandra AcArya ne bhI samaya sAra gAthA 56 ko TIkA me "vyavahAranayaH kila paryAyAzritvAt" nizcaya nayastu dravyAdhitvAt / vyavahAra naya paryAya ke Azraya hai aura nizcaya naya dravya ke Azraya hai arthAta nizcaya naya kA viSaya dravya hai aura vyavahAranaya kA viSaya paryAya hai : vyavahAro ya piyappo bheda taha pajjaotti eyaDho go0 jI0 vyavahAreNa vikalpena bhedena paryAyeNa" -samayasAra gAthA-12 [12]
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruo ko sagati kalpavRkSa ke samgana manovAMkSita phala dene vAlI hotI hai| vyavahAra, vikalpa, bheda aura paryAya saba ekArthavAco hai nirvikalpa abheda nizcaya aura dravya yaha ekArtha vAcI hai isaliye vyavhAranaya kA dUsarA nAma paryAyAthika hai aura nizcaya naya kA dUsarA nAma dravyAthika hai| abheda anupacAra rUpa se jo vastu kA nirNaya kare vaha nizcaya naya hai / tathA bheda vikalpa sayoga rUpa vA upacAra se jo vastu kA vyavahAra karatA hai vaha vyavahAra naya kahalAtA hai| Agama bhASA me dravyArthika naya ko naigama sagraha aura vyavahAranaya yaha tIna bheda kahe hai| AdhyAtma bhASA se dravyArthika (nizcaya) naya ke mUla do bheda hai-- (1) zuddha dravyAthika (2) azuddha dravyAthika / zuddha dravyArthika naya ke tIna bheda hai . (1) karma nirapekSa zuddha dravyArthika naya-jaise isa naya kI apekSA samasta sasArI jIva siddho ke samAna hai kyoki sasArI aura mukta jIvo meM karma ko apekSA se ho antara hai parama pAriNAmika bhAva kI apekSA koI antara nahI hai| kammAraNaM majhagaya jIvaM jo gahai siddha saMkAsaM / bhaNNaI so suddhapao khalu kammovAhi piravekkho // karmoM ke bIca par3e huye jIva ko siddha samAna grahaNa karane vAlA naya karmopAdhi nirapekSa zuddha naya hai| (2) utpAda vyayagauNa sattAgrAhaka zuddha dravyArthika naya - yaha naya utpAda-vyaya ko gauNa karake kevala sattAmAtra ko grahaNa karane vAlA hai / jaise dravya nitya hai| dravya kA lakSaNa utpAda-vyaya-dhrauvya yukta hai nitya anitya Atmaka hai parantu yaha naya utpAda-vyaya ko gauNa karake kevala ghovya ko pradhAnatA ko grahaNa karatA hai| anekAta dRSTi se isa naya kA viSaya yathArtha nahI hai tathApi eka nitya dharma kI apekSA satya hai| (3) bheda kalpanA nirapekSa zuddha dravyAthika naya-isakI apekSA guNa-guNI paryAya-paryAyI meM abheda kA abhinnatva hai / yadyapi sajJA sakhyA lakSaNa aura prayojana ko apekSA guNa ora guNI me dravya aura paryAya meM bheda hai tathApi dravya-kSetra-kAla-svabhAva kI apekSA koI bheda nahI hai / anekAta dRSTi se dravya bhedAbhedAtmaka hai / parantu jo bheda ko gauNa kara abheda ko mukhyatA se grahaNa karatA hai vaha bheda kalpanA nirapekSa zuddha dravyArthika naya hai| azuddha dravyArthika naya ke cAra bheda hai(1) karmopAvi sApekSa azuddha dravyArthika naya / (2) utpAda-vyaya sApekSa azuddha dravyArthika naya / (3) bheda kalpanA sApekSa azuddha dravyAthika naya / (4) anvaya sApekSa azuddha dravyAthika ny| (1) karmopAdhi sApekSa azuddha dravyAyika naya karmopAdhi ko apekSA sahita azuddha jIva dravya azuddha dravyAthika naya kA viSaya hai| jaise karma-janita krodhAdi bhAvarUpa AtmA hai / sasArI jIva anAdi kAla se podgalika karmoM se dhavA huA hai isalie azuddha hai / sasArI jIva meM karmajanita audayika bhAva nirantara hote hai aura ve [13
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurujanoM ko saMgati se uttama tapa kI prApti hotI hai| bhAva jIva ke svatattva hai / isaliye karma-upAdhi azuddha dravyAthika naya ko apekSA AtmA krodhAdi bhAva vAlA hai| (2) utpAda-vyaya sApekSa azuddha dravyAthika naya utpAda-vyaya sApekSa azuddha dravyAthika naya eka hI samaya meM utpAda-vyaya-dhauvya tIno ko grahaNa karane vAlA yaha naya zuddha dravyArthika naya kA viSaya mAtra ghovya hai / kyo ki utpAda-vyaya paryAthika naya kA viSaya hai / dravya kA lakSaNa sata hai aura sat kA lakSaNa utpAda-vyaya dhauvya hai isaliye dravya kA lakSaNa utpAda-vyaya ghovya rUpa hai| kintu utpAda-vyaya paryAyAthika kA viSaya hone ke kAraNa utpAda-vyaya-dhauvyAtmaka dravya ko azuddha dravya ko azuddha dravyAthika naya kA viSaya kahA hai| (3) bheda kalpanA sApekSa azuddha dravyAthika naya yaha guNa-guriNayo meM dravya paryAya me bheda grahaNa karatA hai| prAtma eka akhaNDa dravya hai| zuddha nizcaya naya kI apekSA usameM bheda nahIM hai tathApi yaha naya jJAna-darzana Adi guNoM ko kalpanA karatA hai isaliye azuddha dravyAthika hai / (4) anvaya sApekSa dravyArthika naya-- , samasta guNa paryAya aura svabhAva me dravya ko anvaya rUpa se grahaNa karane vAlA naya anvaya sApekSa dravyAthika naya hai / jo sampUrNa guNo aura paryAyoM meM se pratyeka ko dravya batalAtA hai vaha anvaya dravyAthika naya hai / jaise kar3e Adi paryAyoM meM tathA pItatva Adi guNoM meM anvaya rUpa se rahane vAlA svarNa athavA manuSya deva Adi nAnA paryAyoM meM yaha jIva hai| yaha jIva hai aisA anvaya dravyAthika naya kA vipaya hai| svadravya grAhaka dravyAthika naya svadravya svakSetra svakAla svabhAva kI apekSA dravya ko asti rUpa se grahaNa karane vAlA naya svadravyAdi grAhaka dravyArthika naya hai / yaha naya para dravyAdi kI vivakSA na karake svadravya-svakSetra svakAla aura svabhAva ko apekSA se dravya ke astitva ko grahaNa karane vAlA hai| para dravya grAhya dravyAthika naya para dravya para kSetra-para kAla-parasvabhAva kI apekSA dravya nAsti hai| aisA varNana karane vAlA para dravya grAhya dravyArthika naya hai| parama bhAva grAhya dravyAthika naya jJAna svarUpa AtmA hai / aisA kahanA parama bhAva grAhya dravyArthika naya hai| kyoM ki jIva ke aneka svabhAva meM se jJAnAtmaka parama bhAva grahaNa kiyA gayA hai| paryAyAthika naya ke 6 bheda (1) anAdi nitya paryAyAthika ny| (4) nitya azuddha paryAyArthika naya / (2) sAdi nitya paryAyArthika nyH| (5) nitya zuddha paryAyArthika ny| (3) anitya zuddha paryAyArthika ny.| (6) anitya azaddha paryAyArthika naya / [14]
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurujano ko saMgati pApa rUpI mana ko dagdha karatI hai| www (1) anAdi nitya paryAyAthika nayaH jaise meru Adi pudgala ko paryAya nitya hai arthAt meru kulAcala parvata akRtrima jinabimba jinAlaya Adi saba pudgala ko paryAya anAdi kAla se hai / aura ananya kAla taka rahegI inakA kabhI vinAza nahI hogA isaliye yaha anAdi nitya paryAyArthika naya kA viSaya hai| (2) sAdi nitya paryAyAthika nayaH jaise siddha sasAra avasthA ko choDakara siddha huye isaliye sAdi hai, aura kabhI mokSa avasthA ko choDakara phira sasAra me lauTa kara nahI Avege isaliye yaha nitya hai aura dono milAkara nitya paryAyAthika naya kA viSaya hai| (3) anitya zuddha paryAyArthika nayaH dhauvya ko gauNa karake utpAda-vyaya ko grahaNa karane vAlA naya anitya zuddha paryAyArthika naya hai jaise prati samaya me paryAyo kA vinAza hotA hai / / (4) nitya azuddha paryAyArthika nayaH ghauvya ko apekSA sahita dravya ko grahaNa karane vAle naga ko nitya azuddha paryAyArthika naya kahA hai / jaise dravya eka samaya me utpAda vyaya prauvyAtmaka hai| (5) nitya zuddha paryAyArthika nayaH___karma-upAdhi nirapekSa dravya ko grahaNa karane vAlA naya nitya zuddha paryAyAthika hai| jaise-arihanta paryAya siddha samAna hai| (6) anitya azuddha paryAyAthika nayaH isa naya kA vipaya karma upAdhi sApekSa svabhAva hai| jaise sasArI jIvo kA nitya janma maraNa hotA hai| isa naya ke viSaya kA nAma nizcaya naya hai / kyoki nizcaya naya zuddha aura azuddha ke bheda se do prakAra kA hai / azaddha dravyAthika me azuddha naya aura zuddha dravyAthika meM zuddha nizcaya naya garbhita hotA hai| vyavahAra naya "bhedopacAra tathA vastu vyavahriyata iti vyavahAra" bheda aura upacAra ke dvArA jo vastu kA vyavahAra hotA hai vaha vyavahAranaya hai| vyavahAranaya kA dUsarA nAma upanaya hai| arthAt jo nayo ke samIpa rahe usako upanaya kahate hai / usake tIna bheda hai-sadbhUta vyavahAranaya, asadbhuta vyavahAnnaya, upacarita asadbhUta vyavahAranaya / sajA saMkhyA lakSaNa kI apekSA guNa guNI me paryAya paryAyI meM svabhAva svabhAvI me kAraka kArakI meM bheda karane vAlA sadbhUta vyavahAranaya hai, jaise-uSNa svabhAva hai-aura agni svabhAvI hai-isameM bheda karanA sadbhUta vyavahAranaya kA kAma hai| [15]
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ kotI dAnAnusAra phailatI hai| anyatra prasiddha dharma kA anyatra samAropa karane vAlI asadbhuta vyavahAranaya hai| jaise pudgala Adi meM jo dharma hai usakA jIvAdi meM samAropa krnaa| isake nI bheda hai (1) dravya meM dravya kA upacAra (8) guNa meM dravya kA upacAra (2) paryAya meM paryAya kA upacAra (7) guNa meM paryAya kA upacAra (3) guNa meM guNa kA upacAra (8) paryAya meM dravya kA upacAra (4) dravya meM guNa kA upacAra (6) paryAya meM guNa kA upacAra (5) dravya meM paryAya kA upacAra yaha nau prakAra kA upacAra asadbhUta vyavahAra naya kA viSaya hai| jaise- (1) pudgala meM jIva kA upacAra arthAt pRthvI Adi pudgala meM ekendriya jIva kA upacAra / (2) darpaNa rUpa paryAya meM anya paryAya rUpa pratibiMba kA upacAra / kisI ke pratibiba ko dekhakara jisakA vaha pratibiMba hai usako usa pratibiMba rUpa batalAnA / (3) matijJAna mUrta hai-yahAM vijAti jJAnaguNa meM vijAti marta guNa kA AropaNa hai| (4) jIva ajIva jJeya arthAt jJAna ke viSayaka hai| yahAM jIva-ajIva dravya meM jJAna guNa kA upacAra hai| (5) paramANa bahupradezI hai arthAt paramANa pudgala dravya meM bahupradezI paryAya kA upacAra hai| (6) zveta prasAda / yahA para zveta guNa meM prasAda dravya kA Aropa kiyA gayA hai| (7) jJAna guNa ke pariNamana meM jJAna-paryAya kA grahaNa, guNa meM paryAya kA AropaNa hai| (8) skaMdha ko pudgula dravya kahanA, paryAya meM dravya kA upacAra hai| (8) isakA zarIra rUpavAna hai| yahA~ para zarIra rUpa paryAya meM "rUpavAna" guNa kA upacAra kiyA gayA hai| mukhya ke abhAva meM prayojana vaza yA nimitta vaza jo upacAra hotA hai vaha upacarita asadbhUta-vyavahAra naya hai| jaise mArjAra ko siha khnaa| yahA mArjAra aura siMha meM sAdRzya sambandha ke binA upacAra nahI ho sktaa| jaise cUhe Adi meM siMha kA upacAra nahI kiyA jA sakatA / vaha sambandha aneka prakAra kA hai| jaise avinAbhAva sambandha, sazleSa sambandha, pariNAma-pariNAmI sambandha. zraddhA-zraddheya sambandha jJAna-jJaya sambandha, cAritra-caryA sambandha ityAdi / ye saba upa-- carita asadabhUta vyavahAra naya ke viSaya hai / "tatvArtha kA zraddhAna samyagdarzana hai" yaha upacarita asadbhUta-vyavahAra naya kA viSaya hai| kyoki yahA para zraddhA-zraddheya sambandha pAyA jAtA hai| "sarvajJa" yaha bhI upacarita asadbhUta-vyavahAranaya kA viSaya hai, jJaya jJAyaka sambandha pAyA jAtA hai| sarva jo jJeya unakA jJAyaka sarvajJa hotA hai| ina nayo ke dvArA vastu kA svarUpa jAnA jAtA hai| kyoki jinendra bhagavAna kI tIrtha pravatainA do naya ke AdhIna hai / eka naya se kArya ko siddho nahI hotI hai| amRta candrAcArya ne kahA hai: vyavahAra nizcayayau vA prabuddha tatvena bhavati mdhysthH| prApnoti dezanAyAH sa eva phalama vikalaM shissyH|| [16]
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSmI puNyAnusAra prApta hotI hai| jo ziSya vyavahAra aura nizcaya ke dvArA tatva ko jAna kara mAdhyastha hotA hai vahI ziSya dezanA kA nirdoSa phala prApta karatA hai| yadi tU jina mata meM praveza karanA cAhatA hai to nizcaya vyavahAra dono ko hI mata choDa / yadi vyavahAra ko choDatA hai to tIrtha kA nAza karatA hai aura nizcaya chor3atA hai to tIrtha phala kA nAza karatA hai| kyoki jIvo kA anAdi ajJAna mukhya kathana aura upacAra kathana naya ke dvArA hI dUra ho sakatA hai| mukhya kathana nizcaya naya ke Azrita hai kyoki nizcaya naya svAzrita hai arthAt dravya ke astitva me jo bhAva rahate hai usa dravya me unhI bhAvo kA sthApana karanA, aNumAtra bhI anya ko kI kalpanA nahIM karanA svAzrita hai-isako hI mukhya kathana kahate hai| isa naya ke jJAna se zarIrAdi paradravya meM ekatva zraddhAnurUpa ajJAna bhAvanA kA abhAva hokara bheda vijJAna utpanna hotA hai tathA samasta para dravyo se bhinna apane zuddha caitanya svarUpa kA anubhava hotA hai| parAzrita kayana ko vyavahAra kahate hai| isa naya kA viSaya hai kiMcita mAtra kAraNa pAkara anya dravya ke bhAvo kA anya dravya meM Aropita karanA / arthAt yaha nayasayogI aura Agantuka bhAvo kA varNana karatA hai| isaliye yaha naya parAzrita hai| parAzrita kathana ko gauNa yA upacAra kahate hai / isa naya ke jAnane se zarIra Adi ke sAtha sambandha rUpa sasAra dazA kA jJAna hotA hai, tathA saMsAra kA jJAna hone se saMsAra kA kAraNa Asrava baMdha kA tyAga kara mukti ke kAraNa savara aura nirjarA meM pravRti karatA hai / ajJAnI jana isako jAne binA hI zuddhopayogI honA cAhatA hai ataH vaha vyavahAra ko chor3a detA hai aura pApAcaraNa meM par3akara narakAdi meM duHkha uThAtA hai / isaliye vyavahAra naya ke kayana ko jAnanA bhI paramAvazyaka hai| siddhAnta me tathA adhyAtma meM praveza karane ke liye naya jJAna bahuta Avazyaka hai kyoki donoM naya do A~khe hai aura dono AkhoM se dekhane para hI sarvAvalokana hotA hai / eka Akha ke dekhane se deza kA hI avalokana hotA hai jo naya dRSTi se vihIna hai unhe vastu ke svarUpa kA avabodha nahI hotA aura vastu ke yathArtha svarUpa jAne binA samyagdarzana kaise ho sakatA hai isaliye vyavahAra aura nizcaya dono ko jAnanA cAhiye / jitanA apane viSaya ko jAnane ke liye nizcaya naya upayogI hai utanA hI vyavahAra naya apane viSaya ko jAnane ke liye upayogI hai| apane-apane viSaya meM donoM hI samAna hai eka bhI hInAdhika nahI hai, jo eka-eka naya ke viSaya ko lekara vivAda karate hai athavA eka ko asatya vA heya batAkara avahelanA karate hai vaha mithyA dRSTi hai| vastu ke svarUpa se anabhijJa hai| yadi eka naya ke Azrita hI vastu kA svarUpa hotA to AcAryoM ne donoM nayoM kA viSaya kyoM kahA hai isaliye savikalpa avasthA meM donoM hI upayogI hai aura nirvikalpa avasthA meM donoM hI heya hai aisA jAna kara ekAntavAda ke haTha ko chor3akara aisA syAdvAda ko grahaNa karanA caahiye| [17]
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyA abhyAsAnusAra bar3hatI hai| wwwmmmmmmm anekAnta -zrI dharmAlaMkAra paM0 hemacandra jI jaina zAstrI ema. e. ajameraparamAgamasya jIvaM niSiddha jAvyandha sindhurabhidhAnam / sakala naya vilasitAnA, virodhamayanaM namAmyanekAntam // -'amRta candrAcArya ' vizvavaMdya mahAvIra ke suprasiddha tIna siddhAntoM kA nAmakaraNa varNamAlA ke prArambha akSara akAra se hotA hai 1- ahiMsA 2- anekAnta 3- aparigraha ye tInoM hI siddhAnta apanI mahattA ke liye vizva meM prasiddha hai| aura inakI upayogitA mAnava jIvana me aparihArya hai| tInoM kA mUla uddezya vizvaikya, vicAra sAmanjasya, aura sukha samprApti hai| ahiMsA jahAM sampUrNa carAcara meM ekatA kA sadbhAva paidA karatI hai, vahAM anekAnta samasta vicAro meM sadbhAvanAtmaka sAmaJjasya kA sRjana karatA hai| jIvana ke pratyeka kSaNa meM aparigraha bhAva hI sukha aura zAnti kA janaka hai / sampUrNa jIvoM ke prati ahisAtmakabhAva, sarvajana vicAra sahiSNatA evaM sagrahavRtti ke abhAva se kevala vyaktigata jIvana hI paripUrNa nahI hotA kintu samaSTigata jIvana ko pUrti ko bhI yahI pramukha AdhAra zilAeM hai| ___bhArata eka vicAraNA zIla deza hai / yahAM kI prAkRtika ramaNIya sthalI meM prANimAtra apane apane yogya bhogya sAmagrI saralatA se prApta kara letA thaa| rAjA aura prajA ke maghara sambandha the| rAjA prajA kA putravat pAlana karatA thA aura usakI karttavya niSThA usake prajAjana kI khuziyAlI para hI AMko jAtI thii| prakRti unhe bharapUra detI thI aura ve santoSa vatti se prakRti kA dohana kara apanI sImita abhilASAeM tRpta kara lete the| vicAraka dala prakRti ko goda meM parvataguphA, vana pradeza, nadI ke kula, Azrama Adi zAnta vAtAvaraNa yukta sthalo meM isI prakRti ke vibhinna rUpoM kA cintana karatA thaa| ina cintako ke vibhinna vicAra hI darzanoM kI utpatti kI pRSThabhUmi the| jisa jisa tatva vettA ne jisa jisa dRSTi se vastu ko jisa 2 rUpa meM dekhA, unake vicAro kA ekIkaraNa hI bhinna 2 darzanoM kI utpatti kA kAraNa bnaa| aura paramparA siddha yahI vicAradhArAe matoM kA rUpa le btthii| SaTa darzanoM meM yahI apekSAkRta dRSTi Aja bhI aneka grantho meM bharI upalabdha hotI hai| : . dRSTibheda nayoM kA janaka hotA hai| eka dRSTi aneka guNoM kA athavA dRSTikoNoM kA kisI bhI mUlya para kathana karane kI sAmarthya nahI rakhatI ataH yaha Avazyaka ho jAtA hai ki vicAraka vastu ke guNoM ko kramazaH jAnane yA kathana karane kA prayatna kre| yadi vaha sabhI guNoM ko eka sAtha kahane kA prakrama karegA to yaha usakA kArya vacana ko azaktatA ke kAraNa kabhI bhI pAra nahI par3a sakatA hai| use apanI vacana dhArA krama se hI prayukta karanI hogii| isa vacana [18]
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhi karmAnusAra hotI hai| ko kramika dhArA kA nAma hI naya hai / jaina darzana kA akATya sUtra hai jisameM vaktA ke abhiprAyaH dRSTibheda ko hI naya kahA gayA hai, 'jJAturAme prAyonaya / ' athavA "vastveka deza sagrAhI nayaH" yaha sUtra bhI isI abhiprAya ko prakaTa karatA hai| vastu ke eka aza kA kathana karane para aneka aza vaktavya se avaziSTa raha jAte hai, unake na kahane para vastu svarUpa kA pUrA vivecana nahI ho pAtA hai| jainAcAryoM ne anekAnta yukta vastu kI pUrNa parIkSA pramANa aura naya dono ke hI AdhIna mAnI hai / "anekAnta pramANa naya sAdhana" aisI AcArya samanta bhadra ko ukti hai inameM 'sakalAdezaH pramANAdhonaH vikalAdeza. nayAdhInaH vastu svarUpa ko sampUrNa dRSTi yA rUpa se vicAra karanA pramANa ke adhIna hai aura vikalA deza (eka dRSTi) naya ke adhIna hai| udAharaNArya 'rasoI zabda se vAcya eka aisA sthAna hai jahA bhojana ko aneka sAmagrI taiyAra kI jAtI hai| vyavahAra meM rasoI kA artha makAna vizeSa se hotA hai| parantu jaba eka vyakti atithi ko nivedana karatA hai ki padhAriye 'rasoI taiyAra hai bhojana kiijiye| taba atithi pramANa rUpa meM vizvasta hotA hai ki use bhojana sAmagrI kA upabhogakara udara pUrti karanA hai| na ki rasoI (makAna) kaa| kintu rasoI svaya aneka bhojana sAmagrI kA saMgraha sthAna hai| vahA kI eka eka vastu alaga 2 hote hue bhI svaya kA nijI astitva rakhatI hai| aura vaha rasoI zabda meM gabhita ho jAtI hai| yaha alaga 2 dRSTi naya kA rUpa letI hai| ramoI sabhI sAmagrI kA jisa prakAra sagraha hai| usI prakAra pramANa bhI aneka nayo kA saMgraha hai| dono paraspara sApekSa hai, ataeva AcAryoM ne spaSTa kara diyA hai ki ____ 'nirapekSA nayA mithyA sApekSA vastu sArthakRta / ' arthAta nirapekSa naya mithyA hai aura ve hI sApekSa hokara vastu svarUpa kI siddhi karane vAle hote hai| phala yaha huA ki aneka nayoM se sApekSa kathana kI gaI vastu prarUpaNA hI pramANa siddhi kahI jA sakatI hai eka nayAdhIna nhii| isameM yaha bhI puSTa hotA hai ki na to pramANa hI vastu svarUpa kA svatantra sAdhaka hai aura na kevala naya / dono kA samanvaya hI satya nirNaya ho sakatA hai| _ 'arpitAnarpitasiddhaH' isa sUtra dvArA naya vyavasthA ko bhalI prakAra hRdayagama kiyA jA sakatA hai| eka dRSTi arpita (mukhya) aura dUsarI dRSTi anarpita (gauNa) se vastu tatva ko siddhi hotI hai| jise pradhAnatA denI hai usa para pradhAnatA kA dRSTi koNa honA caahiye| usa samaya vahI pramukha hai parantu isakA yaha artha kadApi nahI honA cAhie ki dUsarI gauNa dRSTi hai hI nahIM vaha avazya hai kintu usakA kathana gauNa hai / jisa prakAra AmakA phala aneka guNoM se yukta svAda hai| Ama ke bhakSaNa karane vAle se pUchA gayA ki yaha kaisA hai ? (kyoki khAne vAle kI dRSTi kevala usa Ama ke svAda para hI hai) vaha uttara detA hai ki AmamIThA hai| use usake raga AkAra, vajana Adi se koI prayojana nahI hai| praznakartA aura uttara prApta kartA dono hI satuSTa hai| parantu kyA yaha pUrNataH sahI hai| vicAraka socatA hai ki Ama kA pUrNa rUpa to sAmane AyA hI nhiiN| abhI aneka vizeSatAeM avyakta banI huI hai| tabhI vaha una para dRSTi DAlatA hai aura sandeha meM par3akara kahatA hai ki mere vacana kI sAmarthya Ama ke sabhI guNo aura rUpo ko eka sAtha [16]
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavitra vicAra mAnava ke mana ko ujjvala karate haiM / kahane kI nahIM hai| vastu kA pUrNa svarUpa eka sAtha vaktavya nahI ho sktaa| use to kramaza. ho jAnA jA sakatA hai| kramazaH jAnane para bhI vaha utanA hI vaktavya banA rahegA jitanA use jAnane kI icchA balavatI hogii| nirNaya yaha huA ki kisI vastu ke aneka guNoM yA dharmoM ko jAnane kI prakriyA hI anekAnta hai| vastu svayaM aneka - anta (varma) yukta hai aura usakA prarUpaNa karane vAle vacana bhI aneka / isalie jaina AcAryoM kI yaha ukti pUrNata: kharI utaratI hai ki jAva diyA tAva diyA ceva hottigyaa| naya vAda ke aneka prayoga karane para bhI jaba taka unhe paraspara sApekSa nahI kiyA jAtA hai tava taka vastu siddhi adhUrI hai, apUrNa hai, ekAMgI hai, vaha pramANita nahIM hai| ukta anekAntAtmaka vastu svarUpa kI kathana zailI kA nAma hI syAdvAda hai| darzana ke kSetra meM anekavAda sadA se hI pracalita hai| paramAtmavAda, jaDavAda, nityavAda, kSAriNakavAda, karmavAda, bhautikavAda, adhyAtmavAda Adi ke Upara bhAratIya dhArmiko ne (dArzanikoM) anekAneka mahAna tAtvika na tho kA praNayana kiyA hai jisameM khaNDana maNDanAtmaka zailI ko pramukhatA hai| parantu vastu svarUpa ko sarvAgINa nidoMpa kathana karane vAnA syAdvAda hI hai jisameM virodhI dharmoM aura dRSTiyoM ko bhI samAdara diyA gayA hai| isI praNAlI meM dRSTi bhedAzrita saptabhaMgI kA kathana hai / jaba kisI vastu ke kayana ko vidhi rUpa kayana karane kA lakSya hai to svarUpa catuSTaya se use 'asti' kahA jAtA hai| aura usI ko nipeca rUpa kayana karane kA lakSya hai to paracatuSTaya se nAsti' kahA jAyagA / isa prakAra asti aura nAsti do bhAga hue / syAta (kayacit) zabda anya virodhI dRSTiyo ko samAdara detA rahatA hai| isI prakAra jaba vidhi aura niSedha donoM ko yugavat kayana karane kA uddezya rahA to vacanA sAmarthya ke kAraNa vaha avaktavya ho gayA ye tIsarA svatantra bhaga huaa| 1 syAdasti 2 syAnnAsti 3 syAdavaktavya ina mukhya ago ko kramaNaH evaM yugapat prayoga karane se 4 syAdasti nAsti 5 syAdasyavaktavya 6 syAnnAstyavaktavya 7 myAdasti nAstyavaktavya bhago kI sRSTi hotI hai| yaha saptabhaMgI naya praNAlI naya saptabhaMgI aura pramANa saptabhaMgI ke kathana se bhI prayoga meM lAI jA sakatI hai| ukta saptabhaMgI jaina darzana kA prANa hai| isI ke kAraNa se hI nityAnitya, ekAneka, bhedAbheda, svabhAva-vibhAva, astinAsti aneka guNo kA sAmajasya nyAya eva siddhAnta grantho meM pAyA jAtA hai jo jainadharma kI garimA kA hI paricAyaka nahIM hai parantu vicAra sAmaJjasya evaM samanvaya kA mUla kAraNa hai| jaina darzana meM paraspara virodhI aneka dharma ekAneka dharmAtmaka vastu meM sadA prApta ho sakate hai| isameM durAgraha ko koI sthAna nahI hai / ata: jijJAsuo ko anekAnta prarUpaNA meM sahiSNatA aura sAmaJjasya ko pramukhatA denA cAhiye, nahI to ekAntavAda kA durAgraha jyoM kA tyoM banA rhegaa| jo vastu svarUpa vicAraNA meM mahAna bAdhaka hai| durAgraha kA mUla kAraNa prAyaH svamata vyAmoha huA karatA hai / sahiSNutA vicAra-vaimanasya ko dUra karatI hai / vyavahAra meM spaSTa dekhA jAtA hai ki ekAMgI dRSTikoNa vAle apanI hI bAta [20]
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ maitika saMskAra anaMtika vAsanAo kA damana karate haiN| bAta karate cale jAte hai / dUsaro ke vicAro kA unake yahA~ koI mUlya nahI hai| pariNAmataH virodha kA janma hotA hai| udAharaNArtha tIna vayaska chAtrAye bhinna-bhinna skUlo me paDhatI thii| eka kAnvanTa meM jo apanI janmadAtrI ko madara yA mammI kahatI thii| dUsarI hindI skUla meM thI jo apanI prasavinI ko mAtA jI kahatI thI kintu tIsarI garIba thI jo apanI mA ko ammA kahA karatI thI sayogavaza ye tInoM eka mele me saparivAra AyI aura Apasa me pUchane lagI ki unako mA AI hai yA nahI / tInoM ne manA kara diyA ki unakI mA nahIM AI hai| kAraNa tInoM ne apane-apane zabdo ko samajha rakhA thaa| unake dhyAna me mammI mAtA jI nahIM ho sakatI thI aura mAtA jI ammA nahI ho sakatI thii| vivAda baDha gayA aura kisI eka tIsarI mahilA ne, jo tIno hI zabdo ko ekArthavAcI jAnatI thI, unake vivAda ko dUra kiyaa| isa taraha bhASA bheda, abhiprAya bheda, deza-kAla bheda nAnA prakAra ke vivAda aura durAgraho ko janma dete hai| ye vivAda darzana ke kSetra meM hI nahI rASTra, jAti samAja aura vyakti ke rUpa meM sadA se panapa rahe hai| ___ anekAnta dRSTi na hone ke kAraNa eka choTe se parivAra kI jo durdazA huI vaha nimna udAharaNa se spaSTa ho jAtI hai / eka sad gRhastha kA choTA sA sukhI parivAra thA, jisame vidhavA mAtA, usakA baDA putra, putravadhU, choTA bhAI tathA eka choTA potA thaa| choTA bhAI tathA putra dono samavayaska the / rAtri meM dUdha pilAne kA kArya vRddhA mA kiyA karatI thii| eka dina vaha bImAra ho gaI aura usane apanI putravadhU ko dUdha dene ke liye kahA aura so gii| vahU ne devara aura apane beTe ko barAbara dUdha dekara sulA diyaa| prAtaH vRddhA ne apane bacce se pUchA beTA bhAvI ne tujhe kitanA dUdha diyA thaa| beTA bolA mujhe bhAvI ne sAdhA gilAsa dUdha pilAyA thaa| mA ke mana meM pApa jAgA usane pote ko bulAyA aura pUchA / kyo munna tumhe terI mA ne kitanA dUdha pilAyA baccA volA mujhe merI mA ne AdhA bharA gilAsa dUdha pilAyA thaa| yaha bacce kA uttara sunakara vRddhA jala' gaI aura ghara me vaha kalaha huI ki savakA khAnA pInA harAma ho gyaa| rasoI banda paDI rahI / baDe bhAI ne Akara jaba yaha sannATA dekhA to vaha bhI samajha na pAyA ki kyA vastusthiti hai| vRddhA mA apanI bahU ko kharI khoTI sunAtI hI jA rahI thii| anta me rahasya kA udghATana huA ki mA ke mana kI kaluSatA ne Adhe bhare aura Adhe khAlI gilAsa kA anartha kara ddaalaa| tathya yaha thA ki dono hI gilAsa meM dUdha barAvara thaa| mana ke vikAra yA abhiprAya vizeSa ke kAraNa virodha va azAtti utpanna hotI hai| vicAraka yadi vicAra samanvaya kA dhyAna rakhe to use nizcita hI dainika jIvana meM sukha aura zAti mila sakatI hai| jovana ke pratyeka kSaNa meM sApekSavAda, samanvayavAda, dRSTibheda ko vyakti kArya meM lete rahe to virodha kA zamana anivArya ho ho jAtA hai / syAdvAda siddhAnta dvArA sAdhAraNa vicAra virodha hI nahIM vizva meM sukha aura zAnti kA akhaNDa sAmrAjya sthApita kiyA jA sakatA hai / svAmI samanta bhadra ghoSaNA karate hai anavadyaH syAdvAdaH // [21]
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' sad vicAra se antadvanda zAMta ho jAtA hai| - nimitta upAdAna mImAMsA (zrI vidyA vAcaspati paM varddha mAna pA0 zAstrI solApura) kucha loga nimitta ko kAryakArI nahIM mAnate hai, unakI dRSTi meM upAdAna hI karaNa hai| nimitti kArya me kAraNa nahI banatA hai / isa sambandha meM jainAgama kA kyA dRSTikoNa he ? aura jaina AcAryoM kA kyA mata hai ? isakA vivecana isa lekha meM karane kA hamane vicAra kiyA hai| sabase pahile upAdAna aura nimitta kAraNo ko vyAkhyA kyA hai use samajhane kA prayatna kre| upAdAna kAraNa jo kAraNa kArya rUpa meM pariNata hotA hai use upAdAna kAraNa kahate hai / kArya rUpa meM pariNata hone ke bAda kAraNa kA kAma kAraNa ke rUpa meM khatama ho jAtA hai| vaha kArya rUpa meM bana jAtA hai| ___udAharaNa ke lie hama yahAM para loka-prasiddha dRSTAnta lete hai| miTTI kA ghar3A banAne ke liye miTTI kI jarUrata hai| miTTI ghar3e kA upAdAna kAraNa hai| miTTI ghaDe ke rUpa meM pariNata ho jAtI hai| ghar3A banane ke bAda miTTI kA kAraNatva kyA karegA, vaha ghar3e ke kArya rUpa meM pariNata huA, ataH vaha miTTI upAdAna kAraNa kahalAtI hai / nimitti kAraNa upAdAna meM balAdhAna karane ke liye jo sahakArI ke rUpa meM kArya karatA hai vaha nimitti kAraNa hai / isa ghar3e ke kArya meM kumhAra, cakra, daDa, pAnI Adi nimitta kAraNa hai, kyoki ina kAraNo ne usa upAdAna meM upAdAnatva jAgRta hone ke liye balAdhAna vyakta kiyA, agara kumhAra usa miTTI ko uThAke nahI lAtA, usameM pAnI nahI milAtA, cAka meM use nahIM rakhatA, daNDa se use nahI phirAtA to tIna kAla meM bhI vaha ghar3A nahI banatA, arthAt upAdAna rUpI miTTI paDo rahatI to bhI ghar3A nahI banatA, usameM ghar3A banane kI yogyatA usa nimittio ke binA nahI ho paatii| . so donoM kAraNa apanI-apanI jagaha mahatvapUrNa hai / 'kisI eka ke binA kArya nahIM ho sakatA hai| , nyAya zAstroM meM kahA gayA hai ki kArya karane ko zakti kisI eka kAraNa meM nahIM hai, aneka samarya kAraNo ke milane para hI kArya hotA hai / isalie kevala upAdAna kAraNa hI kArya karane ke lie samartha hai yaha kahanA upayukta nahIM hai| isa viSaya kA spaSTa samarthana AcArya samata bhadra ne kiyA hai bAhotaro pAdhi samagratemaM, kAryeSu te dravya gataH svabhAvaH / naivAnyathA mokSa vivizca puMsAM, tenAbhivaMdyastvamaSiva'dhAnAm / / [22]
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga dveSa rUpI viSa--bana kA bIja moha hai| bAhya kAraNa (nimitta) va abhyatara kAraNa (upAdAna) ina donoM kI pUrNatA hone para hI kArya kI utpatti hotI hai / jisa prakAra miTTI kA ghaDA apane ko taiyAra karanA hai| usame miTTI upAdAna kAraNa hai| kyoki usame ghaDe ke rUpa meM pariNata hone kI yogyatA hai / isI prakAra bahiraga kAraNa kumAra cakra, daDa, pAnI bagairaha hai / ina dono kI pUrNatA hone para hI ghaDA banane rUpI kArya hotA hai| phira usa kArya meM bilaba nahI lagatA hai / he bhagavan / yaha donoM hI kAraNa dravya kA hI svabhAva hai, aisA Apane kahA hai| ina dono kAraNo ko pUrNatA se hI kArya hotA hai| yahA para dUsarA udAharaNa lIjiye - jisa prakAra bore meM rakhe hue uDada meM pakane kI zakti hai / parantu jaba taka Aga, pAnI lakaDo Adi bahiraga kAraNa nahI milate hai / taba taka vaha zakti vyakta nahIM ho sakatI hai| eka vizeSa jAti ke mUga meM pakane kI zakti bhI nahIM hai bAhya sarva sAmagrI milane para bhI usameM pakane ko zakti nahI hai / so vaha paka nahI skegaa| dono kAraNo meM samarthatA hone para hI kArya kI utpatti hotI hai / ata kevala upAdAna se yA nimitta se kArya nahI hotA hai, dono kAraNo ke milane para hI kArya hotA hai / AcArya ne yahA para dono kAraNo ko dravyagata svabhAva vatalAyA hai| isaliye eka hI kAraNa paryApta hai, dUsarA kAraNa akicitkara hai isa kathana kA bhI koI artha nahIM hai| isa viSaya ko granthakAra ne aura bhI spaSTa kiyA hai| isa prakAra bAhya aura abhyatara, nimitti aura upAdAna dono ko kArya me kAraNa nahI mAnoge to mokSa kA bhI abhAva ho jaayegaa| kyoki mokSa bhI vAhya aura abhyatara kAraNo kA lakara hI hotA hai| mokSa meM abhyatara kAraNa, mokSa prApti kI yogyatA hai| aura bAhya kAraNa dIkSA lenA, tapazcaryA karanA, mahAvrata dhAraNa karanA, ratnatraya ko pUrNatA karanA, dhyAna kI siddhi karanA Adi hai, ina dono kAraNo ko pUrti meM hI mokSa rUpI kArya hotA hai| agara dIkSA lenA bagaire nimitta kAraNo ke binA hI mukti honA mAnA jAya to Agama virodha hogaa| isalie donoM kAraNo kI pUrti me hI mokSa kI siddhi hogii| ina dono kAraNo ko pUrti eva sAmarthya bhavya meM hI pragaTa hotI hai / anyathA abhavya ko bhI mukti prApta ho jaatii| dUsarI bAta tadbhava mokSagAmI nizcita rUpa se mokSa ko jAne vAlo ke lie dIkSA lenA, ghyAna, cAritra Adi kI AvazyakatA nahI paDatI, ve to apanI yogyatA se mokSa jAne vAle hI hai| phira ve dIkSA Adi kyo leve / isase mAluma hotA hai ki kArya karane me upAdAna meM jaise yogyatA hai usI prakAra nimitta kAraNa meM bhI usameM sahakArya karane ko zakti hai| parantu tIrthakara Adiko ko bhI mukta, hone kI yogyatA hone para bhI bAhya kAraNo -- dIkSA, tapazcaryA Adi nimitto ko milAnA paDatA hai / usake binA trikAla me bhI mokSa rUpI kArya honA sabhava nahI hai| isase viSaya bahuta spaSTa ho jAtA hai, AcArya pUjyapAda ne sarvArthasiddhi meM "tansirgA vadhi gamAdvA" isa sUtra ko vyAkhyA karate hue likhA hai ki- " ubhayatra samyagdarzane atarago hetu [23]
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya rUpI senA kA rAjA moha hai| mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm stulyo darzana mohasyo pazamaH kSayaH, kSayopazamo vA / tasminsati yat bAhyopadezAite prAdubhavati tannaisargikam, yatparopadezapUrvaka jIvA adhigama nimitta syAt taduttaram" nisargaja samyagdarzana aura adhigamaja samyagdarzana dono meM antaraga kAraNa (upAdAna kAraNa) darzana mohanIya karma kA kSayopazama, kSaya, athavA upazama hai / usake hone para bAhya upadezAdi ke abhAva meM jo hotA hai vaha naisargika samyagdarzana hai, jo paropadeza pUrvaka jIvAdi adhigama nimitta ko pAkara hotA hai vaha adhigamaja hai / arthAt dono kAraNo ko lekara samyagdarzana kI prApti hotI hai| pUjyapAda ne aneka sthAnoM para samyagdarzana ke vAhya va abhyaMtara kAraNo kA vivecana kiyA samyagdarzana ke sAdhana kA vivecana nirdeza svAmitvAdi sUtra me kiyA hai| sAdhana kA artha utpatti nimitta hai| ve likhate hai ki "sAdhana dvividham, Abhyatara bAhya ca Abhyataram darzanamohasyopazamaH kSayaH kSayopazamo vA, bAhya nArakAraNoM prAk caturthyA samyagdarzanasya sAdhana keSAcijjAtismaraNa, keSAciddharmazravaNa, keSAcidvadanAmibhavaH, caturthomArabhya AsaptamyA nArakANA jAtismaraNaM, vedanA mibhavazca tirazcAM keSAcijjAtismaraNa, kepA ca dharmazravaNa keSAMcita jinavimba darzanam manuSyANAmapi tathaiva, devAnAM, keSAcitjAtismaraNa, keSAciddharmazravaNam keSAcit jinamahimA darzanaM, keSAMcit devaddhi darzanam evaM prAgAnatAt Anata prANatA raNAcyuta devAnA devaddhi darzana muktvA anyat tritayamapyasti nava veyaka vAsinAM keSAcijjAtismaraNa keSAcit dharma zravaNam, anudizAnuttara vimAna vAsinA mida kalpanA na sabhavati, prAgeva gRhIta samyaktvAnAM tamotpatteH" sAdhana do prakAra ke hai, eka Abhyatara, dUsarA bAhya / darzana mohanIyakA upazama, kSaya, athavA kSamopazama AbhyaMtara kAraNa hai / bAhya kAraNo meM nArakiyoM ko cauthe nAka se pahile pahile bAhya kAraNa kisI ko jAti smaraNa hai, kisI ko dharma zravaNa hai kisI ko vedanA kI tIvratA hai / cauthe naraka se Age sAtave naraka taka kisI ko jAti smaraNa va kisI ko vedanA kI tIvratA hai| tiryaJcoM meM vAhya kAraNa kiso ko jAti smaraNa, kisI ko dharma zravaNa vA kisI ko jina biMbakA darzana honA hai| manuSyo ko bhI bAhya sAdhana isI prakAra hai / devoM meM kisI ko jAti smaraNa, kisI ko dharma zravaNa, kiso ko jina mahimA darzana aura kisI ko devoM ke Rddhatizaya ko dekhanA hai / isa prakAra Anata svarga se pahile hai / Anata prANatAraNa acyuta svarga meM devaRdyatizaya ko chor3akara anya bAhya kAraNa pAye jAte hai| nava veyaka vAsiyo meM kisI ko jAti smaraNa aura kisI ko dharma zravaNa bAhya kAraNa hai / anudiza anuttara vimAna vAsiyoM meM yaha bAhya abhyatara kAraNoM kI kalpanA nahI ho sakatI hai kyAki pahile se samyaktva ko prApta karake hI vahA para utpanna hote hai| isase aura bhI viSaya spaSTa ho jAtA hai ki samyagdarzana kI utpatti ke liye hI upAdAna [24]
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikArI visa ko sanpagbAna rUpI amRta ko pAra se zAnta karanA caahie| eka hai va nimitti kAraNo kI AvazyakatA par3atI hai,. una dono kAraNo ke binA kArya nahI hotA hai| isa viSaya kA samarthana AcArya kuda kuda ne bhI apane grantha meM kiyA hai sammattassa NimittaM jiNasuttaM nassanANamA purisaa| aMtara hevo bhaDiyA daMsaNa mohassa khaya pahudI // -niyamasAra samyaktva utpanna hone ke lie bAhya (nimitta) kAraNa do hai| eka to jinavANI kA svAdhyAya aura jinAgama ke jJAtA upadezaka AcArya Adi / samyaktva utpatti kA ataragakAraNa darzana mohanIya karma kA kSaya, upazama yA kSayopazama hai| isa pratipAdana me AcArya kuda kuda deva ne nimitta pada ko dekara nimitta kAraNa ko svIkAra kiyA hai| eka hI upAdAna kAraNatva nahI yahA para yaha bhI samajhane kI AvazyakatA hai ki eka padArtha meM eka hI upAdAna zakti yA guNa nahI hai| usame nimitta ko pAkara vibhinna rUpa se pariNamana karane kI zakti hai / agara yaha nahI mAnA jAya to padArthoM meM anata dharmoM kA astitva svIkAra nahI kiyA jA sakatA hai / anata dharma dravya me agara na ho to anekAta kI siddhi nahI ho sakatI hai| AtmA kA svabhAva jJAna darzanamaya hai, vaha kisI bhI avasthA me jJAna darzana kA parityAga nahI karatA hai| tathApi Ayu karma ko nimittatA pAkara vaha kabhI nArakI banatA hai aura kabhI tiryaca bana jAtA hai| aura kabhI deva va manuSya, yadi Ayu karma ko nimittatA svIkAra nahI kI jAye to usa jIva meM anyAnya paryAya nahIM bana sakatI hai| eka hI padArya agara par3A rahA to gala, saDakara calA jAtA hai| use pAnI meM DAla rakheM to tAjA ho jAtA hai / agara use itara rUpa raga diyA jAya to khulakara dikhatA hai| eka hI dravya kA upayoga aneka rUpa se kara sakate hai| isameM nimitta hI kAraNa hai| isa nimitta ko nahI mAnane kA kyA kAraNa hai ? usakA ekamAtra kAraNa yaha hai ki nimitta meM kAryakAritA yA sahakAritA svIkAra karane para upAdAna ko pUrNa zaktimAn siddha karane me Apatti AtI hai / eka dravya anya dravya ke Upara asara nahIM karatA hai isa siddhAnta meM bhI bAdhA AtI hai| parantu pratyakSa meM dekhA jAtA hai ki eka dravya anya dravya para asara karatA hai| jIva jIva kA upakAra karatA hI hai, pudgala bhI jIva kA upakAra karatA hai / hara eka dravya kA hara eka dravya ke sAtha upakAra sabhava hotA hai| usa prakRti ko inakAra nahI karanA caahie| dUsarI bAta kevalI ne apane jJAna se dekhA usa prakAra hotA hI rahegA, nizcita rUpa se hogA, phira nimitta kAraNa ko mAna kara anyathA rUpa meM pariNata hone kI prakriyA ko kyo mAnA / jAya? isa bhaya ke mAre nimitta kAraNa ko hI uDAne kI bAta socanA ucita nahI hai| ...
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga dveSa se vyApta hRdaya meM samatA rUpI lakSmI praveza nahIM krtii| kevalI bhale hI apane jJAna se jIva ke yA dravya ke bhavitavya ko dekheM, parantu vastutva kA pariNamana upAdAna va nimitta se ho jAya to usameM koI hAni nahIM hai| kevalI ne usa pariNamana ko usI prakAra dekhA hai| unhone upAdAna ko bhI dekhA hai, nimitta ko bhI dekhA hai| isame Apatti kyA hai ? nimitta nimitta kA kArya karatA hai| upAdAna upAdAna kA kArya karatA hai aisA mAnane meM kyA hAni hai ? nimitta upAdAna kA kArya karatA hai aisA koI nahI mAnate hai / athavA upAdAna nimitta kA kArya karatA hai aisA bhI koI nahI mAnate hai| aisI sthiti meM apanI apanI jagaha dono ko mahatva diyA jAya to kyA hAni ho sakatI hai? nimitta yadi akicitkara hai| kArya karane meM usakA koI bhAga nahI hai to usakI upasthiti kyo cAhiye, upAdAna meM kArya pravaNa kI yogyatA ke samaya vaha nimita kyoM upasthita hotA hai ? ina prazno kA uttara hamAre nimitta virodhI vandhu nahIM de sakate haiN| AcArya paramparA ke viruddha siddhAnta kA pracAra kyoM kiyA jAya ? svakapola' kalpanA ke liye jainAgama paramparA meM koI sthAna nahIM hai / itanA hI nahIM vaha anuSThAna bhI pApa maya hai| darpaNa para dhUla jamA huA hai darpaNa andara se svaccha hai / arthAt usakA upAdAna usake sAtha hI hai / tathApi dhUla jamane ke nimitta se apane upAdAna ko prakaTa nahIM kara sakatA hai| dhUla ko poMchane para vaha darpaNa svaccha hokara mukha ko dikhA sakatA hai| usa darpaNa meM upAdAna ke hone para bhI nimitta ke kAraNa se upAdAna kI zakti jAgRta nahIM ho rahI thI, aura pratibaMdhaka nimitta ke haTane para eva kAryakArI nimitta ke prakaTa hone para upAdAna ne kArya kiyA / yaha spaSTataH hameM dikhatA hai| peTrola samApta hone para gAr3I nahIM rukI peTrola moTara ke calane meM sahAyaka hai / gAr3I calane me vaha nimitta hai| peTrola ke samApta hone para bhI gAr3I apane Apa rukatI hai| calane rUpa usako kriyA nahI ho sakatI hai| parantu ise ghumAkara phirAkara yaha kahanA ki peTrola samApta hone para gAr3I nahI ruko, gAr3I ko rukanA thA isalie peTrola samApta ho gayA, isa zabda kI kasarata meM kyA artha hai| loka prasiddha bAta to yahI hai ki nimitta ke abhAva meM naimittaka dravya apane kArya ko nahI karatA hai| jo loga nimitta ko svIkAra na karate huye yA nimitta ko svIkAra karate hue bhI usake kArya ko svIkAra nahIM karate hai ve logoM ko puruSArtha hona banAte hai| jaba bhI jisa deza meM jisa kAla meM jo kucha bhI bhavitavya hogA,hAgA hI, usake liye prayatna karane ko kyA AvazyakatA hai ? mAnava usake liye jo prayatna karatA hai, apane kArya ko siddha ke lie nimitto ko milAye rahatA hai, vaha bhUla karatA hai| saba kucha upAdAna se hI hovegaa| aisI mAnyatA daivavAdI ko ho sakatI hai| puruSArthavAdI ise svIkAra nahIM kara sakatA hai| [26]
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzA rUpI baDavAnala samatA rUpI jala se zAMta hotA hai| ' yahA para marIci kumAra kA udAharaNa diyA jAtA hai, marIcikumAra ko mahAvIra bhagavAn hI honA thA, so yathA samaya honA thA, parantu isa bAta kA vicAra nahI karate hai ki mokSa kArya ke lie jo nimitta cAhie the vaha marIci yA anya bhavo meM nahIM mila ske| phira upAdAna meM jAgati kaise hotI ? siha ke bhava meM upAdAna ko jAgRti ke lie nimitta mile, una nimitto se usa jIva ne apanA kalpaNa kiyaa| siMha kI paryAya me hariNa ke Upara AkramaNa karane ko jAnA, aura usa samaya ajitajaya va amitajaya muniyo kA Agamana, unakA upadeza yaha saba usa jIva ke upAdAna kI jAgati ke lie nimitti hai, una nimitto ke milane para usa jIva kA uddhAra huA, nahI to isase pahile kyo nahI huA? isase jJAta hotA hai ki nimitto ke milane para hI upAdAna kI zakti jAgRta hotI hai / AtmA ko kisane roka rakhA hai ? ___AtmA zuddha hai, buddha hai, niSkalaka hai, jJAnasvarUpa hai, aisI sthiti meM usakI mukti kyoM nahI hotI hai ? use kisane yahA para roka rakhA hai / yadi eka dravya kA asara anya dravyo ke Upara nahI hotA ho to, nimitta kucha bhI banAtA bigADatA na ho to, use mukti jAne me kyA Apatti hai, use na koI roka sakatA hai, aura na kisI dUsare dravya se vaha rokA hI jA sakatA hai / parantu kahA jAtA hai ki karmoM ne isa AtmA ko sasAra meM roka rakkhA hai| karmoM ke nimitta se AtmA bavana se baddha ho jAtA hai| jJAnAvaraNAdi ATha karmoM ke nimitta se AtmA ko karmoM kA Asrava aura Asrava ke bAda bandha udaya va satvakI vyavasthA hotI hai / ise gommaTasAra me nemicandra siddhAnta catravati ne kahA hai| isI prakAra mokSa mArga prakAzaka meM zrI pa0 ToDaramala jI ne isakA vivecana karate huye likhA hai ki "karma aura AtmA kA pravAha rUpa se anAdi sambandha hai / parantu navIna karma sayoga hone va purAne karma ke viyoga hone ko apekSA karma aura AtmA kA sAdi sambandha hai / jahA taka mukti na ho vahA taka tejasa zarIra aura kArbhaNa zarIra kA sambandha sAtha-sAtha rahatA hai / tejasa zarIra bijalI kA zarIra hai, vaha karmaNa zarIra ke kArya me avazya sahAyaka rahatA hai| nirarthaka nahI hotA hai| tejasa zarIra me bhI navIna taijasa vargaNAye Akara milatI hai| purAnI jhar3atI jAtI hai| jagata me aneka prakAra ke pudgala skadha paramANuo ke milane se banate rahate hai| unhI ko vargaNA kahate hai| unhI vargaNAo meM se eka karma vargaNA hai / ina karma vargaNAoM ko AtmA ke sAtha sayoga karAne meM va sayoga ko banAye rakhane meM kAraNa yoga aura kaSAya hai|" ina paktiyo se biSaya kitanA spaSTa hotA hai ? taijasa svatantra zarIra hai, kArmaNa svatantra zarIra hai, kArmaNa zarIra ke kArya meM vaha taijasa zarIra sahAyaka kyokara hotA hai ? taijasa vargaNAoM se taijasa zarIra banatA hai aura kAmaNa vargaNAo se kArmaNa zarIra banatA hai| phira ekameka meM sahAyatA kaisI? isI prakAra audArika, vaitriyaka va AhAraka zarIra ke nirmANa meM vighaTana me karma [27]
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' jisakI dRSTi nirmala hai usako dIpaka kI jarUrata nahIM hai| nimittatA haiM yA nahI? yadi hai to nimitta ko svIkAra karane me kyA Apatti hai ? yadi nahI hai to siddhAnta viruddha kathana kaise mAnya hogA?' prakRti Adi baMdho kA lakSaNa karate hue AcArya spaSTataH kahate hai - payaDi ThiThadi aNubhAga ,ppadesa cau viho bNdho| ... . jogA vaDipadesA Thidi aNu bhAgA kasAya do hoti / / vi. 'baMdha'cAra prakAra ke hote hai / prakRti badha, sthiti baMdha, anubhAga badha aura pradeza baMdha / mana vacana kAya rUpI yoga ke nimitta se prakRti aura pradeza baMgha hotA hai| sthiti aura anubhAga kaSAya ke nimitta se hote hai| '..,Atma pradeza kA parispadaMna yoga ke lie nimitta hai| yoga prakRti sthiti ke lie nimitta hai| yadi mana vacana kAya rUpI yoga na ho to Asrava hI nahI ho sakatA hai| prakRti aura pradeza badha na ho to sthiti aura anubhAga bagha kina karma paramANuo kA hogA ? jarA sUkSma dRSTi se vicAra kiijiye| Atma pradezo kA parispadana kA nAma hI yoga hai / isameM kAya yoga kAraNa par3atA hai| ghacana yoga kAraNa paDatA hai, aura manoyoga bhI nimitta par3atA hai| usa nimitta ke bhI nimitta hai| kAya kI utpatti meM ataraga nimitta to ,vIryAtarAya karma kA kSayopazama hai| parantu vAhya nimitta audArikAdi sapta vidhi kAya vargaNAno meM kisI eka kAya ke bhI nimiti se Atma pradezo meM parispadana jo hotA hai vaha-kAya yoga hai| isI prakAra vacana ke lie aMtaraMga nimitta zarIra nAma karma ke udaya ke nimitta se hone vAlI vAga vargaNA hai| vIryA tarAya matyakSarA AvaraNa hone para bAhya se vAk pravRti meM pariNata mAtmA kA pradeza parispada vAk yoga hai| isI prakAra mano yoga meM abhyatara nimitta vIryA tarAya no indriyAvaraNa karma kA kSayopazama eva bAhya nimitta manovargaNA ke saMcaya se vicAra pariNata Atma pradeza kA parispaMdana manoyoga hai| . . . : . arthAt ina tIno yogo meM bAhya aura aMtaraMga nimitta kA ullekha AcAryoM ne kiyA hai| jaba yoga ke dvArA prakRti pradeza kA baMdha hotA hai taba una karma prakRtiyoM kI sthiti baMdha jAtI hai, vaha karma prakRti AtmA ke sAtha kitane kAla taka rahane vAlI hai isakA nirNaya ho jAtA hai / dIrgha kAla taka rahane vAlI hai yA alpa kAla taka rahane vAlI hai ? isakA nirNaya ki nimittaka hogA? AcArya ne vahI uttara diyA hai, sthiti va anubhAga baMdha kaSAya se hote hai| isameM kaSAya nimitta hai| [28]
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodha rUpI agni saMghana rUpI bagIce ko naSTa kara detI hai| kaSAya ko adhika tIvratA se adhika sthiti paDatI hai, kaSAya ko madatA se sthiti nyUna pramANa me par3atI hai| isI prakAra kaSAyo kI tIvratA se anubhAga badha me pApa rUpa rasa bhAga adhika paDatA hai, kaSAyo kI madatA se anubhAga bagha me pApa rUpa rasa bhAga kI myUnatA hotI hai| puNya rUpa rasa bhAga kI adhikatA hotI hai| isame bhI kaSAyo kI nimittatA hai| bAhya nimitti eka hI prakAra ke kAryoM kA nirmANa nahI karate hai / nimitti jisa prakAra ke bhI milate hai usI prakAra kA kArya bhI huA karatA hai| Asrava meM jIvAdhikaraNa bhI kAraNa hai, ajIvAdhikaraNa bhI kAraNa hai / jIvAdhikaraNa se hone vAle Asrava me adhika tIvratA ho sakatI hai| ajIvAdhikaraNa se hone vAle prAsrava meM madatA ho sakatI hai / kisI manuSya kA pratyakSa vadha karane meM evaM usake phoTo ke vadha karane meM baDA antara hai| hAthI ko sAkSAt mArane meM eva hAthI ke citra ko mArane meM antara ho sakatA hai| pariNAmoM meM bhI antara ho sakatA hai / kaSAyoM kI tIvra madatA meM antara ho sakatA hai| kisI sundarI strI ko pratyakSa dekhane meM jo sammohana va AkarSaNa ho sakatA hai, utanA AkarSaNa kisI sundara citra ko dekha kara nahI ho sakatA hai, kyoki moha ke nimitta meM antara hai| jaise-jaise nimitta milate hai usI prakAra ke pariNAma hote hai| pariNAmoM ke sakleza va vizuddhi me bhI bAhya nimitti kAraNa paDate hai, so nimitti ko upekSA ekadama kaise kI jA sakatI hai ? isalie ise svIkAra karanA cAhiye ki AtmA karma ke nimitta se yahA para rukA huA hai, upAdAna usakA kitanA hI pravala kyo na ho, parantu nimitta karma usase bhI adhika balavAna hai| use bhUlakara hame nahI jAnA caahie| jJAnAvaraNAdi karmo ke nimitta se ajJAna, adarzana, acAritra, asayama, vividha rUpa, nidita kula, zreSTha kula, jAti, ucca gotra, nIca gotra, kArya meM sukaratA eva kArya meM duSkaranA Adi aneka prakAra kI bAte hotI hai| yaha saba kArya ke nimitta se ho hote hai| karma balavAna hai| paramAtma prakAza meM yogidu deva ne kahA hai ki kammaI diDha-ghaNa-vikkaNaIgaruvaI vjjsmaaii| NANaviyakkhaNu jIvaDau uppahiSADahiM tAI // yaha jJAnAvaraNAdi karma bahuta balavAn hai| jinakA nAza karanA duHsAdhya hai| ve karma cikane hai, bhArI hai, eva vajra ke samAna kaThina hai| buddhimAn jIva ko bhI adhaH patana ke garta meM ve DAlate hai| kammAI batiyAI, batiyo kammAdu patthi koi jge| savve balAi kammaM mavedi hattIva NAviNivaNam // -mUlArAdhanA jagata meM sabase balavAn karma hI hai| usase baDhakara koI balavAn nahI hai| jaise hAthI kamala vana ko mardita karatA hai usI prakAra karma sarva prakAra kI zakti ko madita karatA hai| [26]
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodhAndha mAnava kA hRdaya viveka zUnya ho jAtA hai| isameM bhI karma ke udaya ko balavAn samajhakara usako nimittatA svIkAra kI gaI hai| karma ke binA prAtmA ko rokane vAlA isa sasAra meM kauna hai ? ___koI koI mithyAtva ke kAraNa rukA huA hai aisA kahate hai / parantu vaha mithyAtva kyA hai ? isakA bhI vicAra karane para nimitta ko svIkAra karanA hI par3atA hai / nimitta kucha nahI karatA hai yaha kahate hue bhI sAre sasAra kA nimitta karma hI hai ise svIkAra karanA par3atA hai| karma ke nimitta se hI deva nArako, manuSya, tiryaca paryAya kI prApti hotI hai| isameM gati aura Ayu karma hI nimitta hai| AcArya kudakuda kahate haiM ki kammeNa viNA udayaM jIvassa Na bijjade uvasamaM vaa| khaiyaM savova samiyaM tamhA bhAvaM hi kamma kayam / / karmoM ke vinA isa jIva ke udaya, upazama, bhaya eva kSayopazama Adi nahI hote hai / isa liye jIva bhAva karma kRta hai / arthAt karma ke nimitta se hote hai| AcArya kundakunda ne bhAva prAbhRta meM spaSTa kiyA hai ki jiNavara caraNAMburuhaM NamaMti je parama bhatti rAyeNa / te jamma vechi mUlaM kharaNaMti varabhAva satteNa // 151 // jo parama bhakti rUpI rAga se jinedra ke caraNa kamaloM ko namaskAra karate hai ve (usa nimitta se) uttama bhAva rUpI zastra se janma rUpI latA ko mUla se ukhAr3a dete hai| yahAM para sasAra ko nAza karane vAlI jinedra bhakti kahI gaI hai| yadi anya nimitta jinedra bhakti, samavasaraNa, divya dhvani Adi hamArA kucha bhI upakAra nahI karate hai to unakI nimittatA ko svIkAra kyo karanA cAhiye? pAtra dAna, saMyama, tapArAdhanA vagaire se kyA prayojana hai ? maharSi kudakuda ne zrAvaka va muniyoM ke kartavya ko vibhakta kiyA hai dANaM pUjA mukkhaM sAvaya dhamme Na sAvayA teNa viNA / jhANAjjhayaNaM mukkhaM jai ghamme taM viNA tahA sovi // - rayaNasAra zrAvaka dharma meM dAna pUjA mukhya hai| zrAvaka dharma ko pavitra banAne ke lie inakI AvazyakatA hai| agara ye kartavya na ho to vaha zrAvaka nahI kahalAtA hai| dhyAna va adhyayana yati dharma meM mukhya hai / yati dharma ko susaskRta karane ke lie dhyAna va adhyayana kAraNa hai| usake binA vaha yati nahI bana sakatA hai| . [30]
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ phoSa naraka rUpI gaDDhe meM girAne vAlA hai| ___isa kartavya nirdeza kA bhI yahI artha hai ki vaha gRhasya yA tyAgI ina kAryoM ke nimitta se hI apane-apane pada me saphalatA prApta karatA hai| mukta jIva bhI nimitta se zUnya nahIM hai / jaba karmo ko sarvathA kSaya karake mukti ko yaha jIva jAtA hai taba vaha Urdhvagamana kA svabhAva hone para bhI lokAgra bhAga taka hI jAtA hai| vahA se Age nahI jAtA hai| isakA kAraNa AcArya umA svAmI ne yaha batAyA ki "dharmAstikAyAbhAyAt" kyoMki usame Age gatipariNata jIva pudgalo ko gamana karane me sahakArI (nimitta) dharma dravya nahIM hai / ata vaha mukta jIva Age gamana nahI karatA hai| prazna-vaha to mukta jIva paramAtmA bana gayA, sarva zaktimAn hai, use dharma dravya kyoM kara roka sakatA hai ? uttara-sarva zaktimAn kA yaha artha nahIM hai ki vaha vastusvarUpa ko ho badala deve, usa hAlata meM vaha jIva ajIva ho sakatA hai, ajava jIva ho makatA hai, vaha Aga ko ThaNDI kara sakegA, pAnI kA svabhAva garama ho jAyagA / yaha sarva zaktimAn kA artha nahIM hai| dravya ke svabhAva va zakti ko apane-apane sthAna meM svIkAra karanA hI caahie| ata dharmAstikAya ke abhAva meM vaha jIva Age gamana nahI karatA hai, yaha nizcita hai| tIrthakara, kevalI zruna kevalo ke pAdamUla meM kucha samaya rahane para hI kSAyika samyaktva kI prApti kyo hotI hai ? kyAki upAdAna to usa jIva me pahile se hI vidyamAna hai| vaha nimitta hai| mukti prApta karane ke lie uttama mahanana va uttama sasthAna kI AvazyakatA kyo hai ? uttama kula me (kSatriyo meM) tIrthakara kyo paidA hote hai ? mukti ke sAdhaka sayama ko trivarNottha gRhastha hI kyo dhAraNa karate hai ? virakti hone ke vAda vAhya vastuo kA tyAga kyo karanA cAhie? digambara avasthA ko dhAraNa karanA kyo Avazyaka hai ? pariNAmo me nirmama vRtti ko dhAraNa karanA paryApta hai / parantu digambara rUpa ko dhAraNa kiye vinA kisI bhI avasthA me mukti nahI ho sakatI hai| aise eka nahI. aneka pramANo ko upasthita kara sakate hai jinake vinA vaha kArya hohI nahI sakatA hai / isase kArya kI utpatti me upAdAna jisa prakAra Avazyaka hai nimitta bhI usameM sahakAritA ke lie Avazyaka hai| ___ mokSa ke lie yaha jIva nAnA prakAra kA purupArtha karatA hai| savega ko bhAvanA, nirveda kA prayoga, vastra tyAga, vidhi pUrvaka dIkSA grahaNa, mahAvrato kA pAlana, samitiyo kA dhAraNa, indriyo kA nirodha, SaDAvazyaka kriyAo kA anuSThAna, eka bhukti, bhaktipATha, acelakya, kezaloca Adi kriyAo ko kyo pAlana karanA cAhiye ? yadi inase hamArI bhalAI va burAI kA koI sambandha nahI hai to inake AcaraNa kI kyA AvazyakatA hai ? mAlUma hotA hai AtmA ke bhavitavya kA sambandha ina sadAcaraNo se hai, ye sadAcaraNa AtmoddhAra meM nimitta paDate hai / isase Atma vizuddhi hotI hai|
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAya rUpo viSama praha jIvoM ko sthira nahIM rahane detaa| . . isalie AcArya vidyAnadi ne aSTa sahasrI meM spaSTataH kahA hai ki "mokSasyApi parama puNyAtizaya-cAritra vizepAtmaka pauruSAbhyAmeva sabhavAt" mokSakArya bhI parama puNya atizaya rUpa cAritra vizeSa ke kAraNa hI siddha hotA hai| vaha pauruSa hI usake lie nimitta hai| puNyAtizaya Adi sarva sarvathA karma rUpa hai to vaha mokSakArya me kAraNa kyo mAnA gayA hai| upAdAna na hone para bhI vaha nimitta yA sahakArI kAraNa avazya hai| kucha loga kahate hai ki anya dravya anya dravya ke pariNamana meM nimitta vana nahI sakatA hai| parantu AcArya umA svAmI ne eka dravya dUsare dravya para kyA upakAra karatA hai, isakA vivecana tatvArtha sUtra ke 5 ve adhyAya meM kiyA hai| jaba AcArya svayaM mAnate hai ki eka dravya dUsare dravya para upakAra karatA hai, apakAra karatA hai to Apako svakapola kalpanA kA kyA artha hai| madya ke dvArA murchA AtI hai| kATA cubhane se vedanA hotI hai, karmoM ke dvArA saMsAra paribhramaNa hotA hai, yaha jaba hama pratyakSa meM dekhate hai to usakA niSedha kyoM kiyA jAtA hai| ___ zAyada yaha isalie kahA jA rahA hai ki sarva padArthoM kI pariNati niyata deza, niyata kAla meM apane Apa hotI hai, usameM karma kucha hI parivartana nahI karatA hai| yaha kahanA satya nahIM hai| padArthoM kI pariNati niyata bhI hoto hai, aniyata bhI hotI hai| koI nimitta kAraNa ke upasthita hone para karma ke udaya meM bhI aniyata vyavasthA AtI hai| ise siddhAnta ko jAnane vAlo ne svIkAra kiyA hai / tapa se nirjarA hotI hai, vaha nirjarA savipAka bhI hotI hai, avipAka kI hotI hai, isakA vicAra kare / akAla maraNa kyoM ? AyuvabhAga meM bhujyamAna Ayu ko yaha jIva vAcatA hai to vIca meM hI Ayu khatama hone kA koI kAraNa nahIM hai, use niyata pUrNa Ayu ko bhoga kara hI jIvana samApta karanA cAhie, parantu loka me akAla maraNa bhI dekhA jAtA hai| udAharaNa ke lie kisI jIva ne 80 varSa kI Ayu kA badha kiyA, bIca meM kisI sabhA se lauTate samaya 30 varSa kI avasthA meM usakA moTara se eksIDenTa humaa| maraNa huA, arthAt yaha akAla maraNa hai, sakAla maraNa nahI hai| sakAla maraNa to Ayu kI sthiti pUrNa hone para hI ho sakatA thaa| bIca meM hI Akasmika kAraNa se huA, isaliye isa akAla maraNa kahate hai, yaha sabhava hotA hai| kisI ne ghar3I ko cAvI dI, usa cAbI ke nimitta se vaha 24 ghaNTe taka vaha ghaDI nirdhAsta hokara calegI, parantu spriMga meM bigAr3a ho jAya to vaha ghaDI bIca meM kucha ghaNTo meM hI bada bhI ho sakatI hai / usa bigAr3a ke nimitta se usakA bIca meM baMda honA saMbhava ho skaa| dUsarA udAharaNa lIjie:-eka ghaDA pAnI kisI ko dekara yaha kahA ki 24 ghaTe ke lie yaha pAnI Apake sarva kAryoM ke liye paryApta hai / bIca meM hI idhara udhara jAte hue vaha ghar3A lur3haka gayA to eka dama pAnI samApta ho sakatA hai yA nahI ? vicAra kre| |32)
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ koSa rUpI agni ko zAnta karane ke liye kSamA advitIya nadI hai| ajI | vaha to akAla maraNa hI nahI, sakAla maraNa hai| kyoki kevalI ne use usI prakAra dekhA hai| kevalI use kisa prakAra dekhate hai yaha yahA prazna nahI hai, usakI paribhASA kevalI ke darzana se nahI ho sakatI hai| vaha yathArtha meM sakAla' maraNa hai yA akAla maraNa hai| isakA nirNaya honA caahiye| ___Ayu karma ke badha meM hI nizcita ho jAtA hai ki eka eka samaya me Ayu kA eka eka niSeka udaya meM AvegA aura khiregA, yadi vaha 80 varSa taka samayAvaccheda rUpa se khiratA rahegA jo vaha jIva usa paryAya meM pUrNAyaSya ko prApta kara paryAya kA parivartana kregaa| yadi bIca meM hI koI durupayoga ho gayA, Akasmika ghaTanA ghaTI to bIca me ho usakA maraNa hotA hai, use akAla maraNa kahate hai| isa akAla maraNa ko svIkAra na karane vAlo se AcAryoM ne prazna kiyA hai ki yadi akAla me maraNa hotA hI na ho to vipabhakSaNa, vedanA kI tIvratA, raktakSaya, giripAta, samudrapAta Adi se tuma Darate kyo ho ? TAyaphAIDa kI bImArI hone para DAkTaro ke ghara kyo DhUDhate ho? yadi AyuSya hogA to maregA hI nahIM, Ayu vahI samApta hone kA yoga ho to maregA hI, phira prayatna kI kyA AvazyakatA hai? dekhA jAtA hai ki akAla maraNa se bacAyA jA sakatA hai, sakAla maraNa se bacAne kA koI upAya nahIM hai| isalie auSadhi Adi kA upayoga (nimitta) akAla maraNa ko dUra karane me sahakArI siddha hotA hai, ata nimitta kA mAnanA Avazyaka hai| ____ ise nahI mAnege to dravya kSetra kAla bhAva kA kyA artha hogA? kAryakAraNa bhAva kaise siddha hogA? yadi kevala upAdAna kAraNa yA dravya kI yogyatA se kArya hotA ho to itara aneka kAraNa jo loka meM paDe hai jinake hone se kArya hotA hai, jinake na hone se kArya nahI hotA hai, unakA kyA hogA? AcAryoM ne nimitta kAraNa ko sarvatra svIkAra kiyA hai| kahI kahI upAdAna kA nAma hI nimitta kahA hai / harivaMza purANa me AcArya jinasena kahate hai ki. nimittamAMtaraM tatra yogyatA vastuni sthitA / bahinizcaya kAlastu nizcita statva diibhaH / dravya ko yogyatA abhyatara nimitta hai| bAhya nimitta kAla dravya hai| isa prakAra tatva daziyo ne nizcaya kiyA hai / arthAt bAhya va abhyatara nimitta kI AvazyakatA hai, yaha svIkAra kiyA gayA hai| isalie jIva ko hara prakAra se apane pariNAmo ke banAne bigAr3ane vAle karmoM kI nimittatA ko svIkAra karanA ho caahie| AcArya kudakuda samayasAra kI gAthA 80 meM kahate haijIva pariNAma he, kammattaM puggalA pariNamaMti / puggala kamma NimittaM taheva jIvo vipariNamadi // 50 // [33]
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSamA saMghama rUpI bagIce kI rakSA karane ke liye sudRr3ha bAr3ha hai| . jIva ke pariNAmo ko kAraNa banAkara pudgala karmatva ko prApta karate hai| pudgala karmoM ko nimitta banAkara jova bhI usI prakAra pariNamana karatA hai| isa gAthA meM AcArya ne sasArI jIva ke pariNAma ko una pRdgala paramANuo ko karma rUpa meM pariNa mana karane ke lie kAraNa batAyA hai| isI prakAra una pudgala karmoM ke nimitta ko pAkara jIva bhI apanA pariNamana usa rUpa meM karatA hai| eka dravya dUsare dravya ke pariNamana meM kisa prakAra kAraNa hotA hai ise svayaM kudakuda deva ne svIkAra kiyA hai| ___ Asrava tatva ko jisa prakAra kudakuda ne svIkAra kiyA hai, usI prakAra anya AcAryo ne pratipAdana kiyA hai| isameM koI matabheda nahI hai, aisI sthiti meM isameM nimitta naimittika bhAva ko nahI mAnanA, nimitta ko akicakara mAnanA yaha eka svataMtra mata ko pracalita karane kA prayAsa hai, aneka mithyAmato ke samAna yaha bhI vyartha mAnA jaavegaa| Asrava va baMdha tatva kI nyUnAdhikatA ko vyavasthA meM bhI ataraga va bahiraMga kAraNa mAne gaye hai| AcArya samaMtabhadra isa sabadha me kahate hai ki doSAvaraNayohAniH nizzeSA syAtizAyanAt / kvacidyayA svahetubhyo bahirantamalazayaH // kisI jIva meM doSa va AcaraNa kA abhAva pAyA jAtA hai| usameM vizuddhi yA hAni pAI jAtI hai / guNa sthAnoM ke krama se bhAvo meM jo vizuddhi pAI jAtI hai| una saba kA kAraNa bAhya va abhyatara doSa kA nAza hai| pratyeka kArya meM bAhya va abhyatara kAraNa hote hai| svAmI samatabhadra ke isI abhiprAya kA AcArya akalaka evaM maharSi vidyAnandi ne apane prathoM meM samarthana kiyA hai| aisI sthiti meM isa kayana meM AcArya paraparA ke Azaya kA bhI dhyAna rakhanA caahiye| AcArya pUjyapAda savArthasiddhi meM upayoga kA lakSaNa karate hue kahate hai ki umaya nimitta vazAdutpadya mAnazcaitanmAnu vidyAyI pariNAma upayoga., bAhya va abhyatara nimitta ke kAraNa se utpanna hone vAle caitanya anuvidyAyI pariNAma kA nAma upayoga hai| AcArya akalaMka deva ne rAjavArtika meM isI ko samarthana karate huye kahA hai ki bAhyAbhyaMtara hetu dvaya sannidhAne yathA sabhavam upalabdha caitanyAnu vidyAyI pariNAma upa yogaH, arthAt bAhya va abhyatara dono hetuvo ke prApta hone para yathAsabhava Atma pariNAma kA nAma upayoga hai / isI prakAra kriyA kA lakSaNa karate huye AcArya akalaka ne nirUpaNa kiyA hai| ___ "ubhaya nimittA pekSa paryAya vizeSo dravyasya dezAMtara prApti hetu kriyaa"| aMtaraMga bahiraMga ke nimitta kI apekSA rakhakara dravya ke dezAtara prApti meM kAraNa vizeSa yA paryAya vizeSa kriyA kahalAtI hai| . [34]
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpama hI pamarAna kA nAza karane ke lie samartha hai| isalie eka nahI, do nahI, hajAro sthAno meM isa prakAra kA ullekha milegA ki upAdAna ke sAtha nimitta bhI kAma karatA hai| nimitta upAdAna ko kArya karane meM kAraNa svIkAra na kare to jaina siddhAnta kA hI anta ho jAyegA, mokSa kI prApti bhI jIva ko nahIM ho sakegI / pacAstikAya kI gAthA nambara 5 kI TIkA meM spaSTa kahA gayA hai "rAgAdi doSa rahitaH zuddhAtmAnubhUtisahito nizcaya dharmoM yadyapi siddhagatarUpAdAnaM kAraNaM bhavyAnAM bhavati tathApi nidAna rahita pariNAma upArjita tIrthaMkara prakRtyuttama saMhananAdi viziSTa puNya rUpa karmApi sahakArikAraNaM bhavati / " yadyapi bhavyo ko rAgAdi doSa rahita zuddhAtmA ke anubhava se yukta nizcaya dharma siddha gati ke lie upAdAna kAraNa hai, phira bhI nidAna rahita nirmala pariNAma, tIrthakara prakRti, uttama saMhanana, viziSTa puNya Adi sahakArI kAraNa hote hai| isase viSaya bahuta spaSTa ho jAtA hai| apane kArya kI siddhi ke lie upAdAna va nimitta (upAdAna meM sahakArI) dono kAraNoM ko mAnanA Avazyaka hai, yaha vastu sthiti hai| vastu sthiti ko koI balAtkAra se nahI bhI mAne to vaha dravya apane svabhAva ke anusAra antaHbAhya kAraNo se kArya karegA hii| agni ko koI garama mAne yA na mAne vaha bhAga to sparza karane para jalAyegI hI, use koI zakti roka nahI sakatI hai| ordin 3 zAstra kA lakSaNa jo jIvoM kA hitakArI ho, jisakA ho na kabhI khaNDana / ) jo na pramANo se viruddha ho, karatA hoya kupatha khaNDana / / vastu rUpa ko bhalI-bhAMti se, batalAtA ho jo zucitara / X kahA Apta kA zAstra vahI hai, zAstra vahI hai sundaratara // tapasvI yA guru kA lakSaNa viSaya chor3a kara nirArambha ho, nahI parigraha rakhe pAsa / X jJAna, dhyAna, tapa meM rata hokara, saba prakAra kI choDe Asa // 4 aise jJAna, dhyAna, tapa bhUSita, hote jo sA~ce munivara / " vahI suguru haiM, vahI suguru hai, vahI suguru hai ujjvalatara // (6) RECEDEKDEREDEEDEDEOS DDDDDDDD NEEDDEDEKDEOS [35]
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArI prANI moha nidrA ke kAraNa pramAda rUpI pizAca ke AdhIna hai| se hai ? ||jain-siddhaant / / (jIva aura kaSAya samvandho saMkSipta praznottara) (1) jIva dravya kise kahate hai ? jisameM cetanA guNa pAyA jAye usako jIva dravya kahate hai| (2) eka jIva kitanA bar3A hai ? eka jIva pradeza kI apekSA lokAkAza ke barA bara hai, parantu saMkoca vistAra ke kAraNa apane zarIra ke pramANa hai| (3) lokAkAza ke barAbara kauna mokSa jAne se pahile samudghAta karane vAlA sA jIva hai ? jIva lokAkAza ke barAbara hai| mUla zarIra ko chor3e vinA jIva ke pradezoM ke bAhara nikalane ko samudghAta kahate haiN| (4) jIva ke anujIvI guNa kona / cetanA, samyaktva, cAritra, sukha, vIrya, bhavyatva, abhavyatva, jovatva, vaibhAvika, kartRtva, bhoktRtva vagairaha anaMta guNa hai| (5) jIva ke prati jIvI guNa kauna avyAvAdha, avagAha, aguru laghu, sUkSmatva, nAstitva ityaadi| (6) jIva ke kitane bheda hai ? do hai-saMsArI aura mukta / karma sahita jIva ko saMsArI jIva kahate hai| karma rahita jIva ko mukta jIva kahate haiN| (7) kaSAya kise kahate hai ? krodha, mAna, mAyA, lobha rUpa AtmA ke vibhAva pariNAmoM ko kaSAya kahate haiN| (8) kaSAya ke kitane bheda hai ? solh| anaMtAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha / apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha / pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha / saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha / (E) no kaSAya ke kitane bheda hai ? nava-hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsaka ved| [36]
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ AN . HE . .. " candra sAgAra sthati yaha ma "NASE tRtIya khaNDa .. . HT nitya pATha saMgraha Pa0 ALI MAnkar AAAAMAN AMITARAN / -
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne // zrI // jaina nitya pATha saMgraha zrI mahAvIra jinendrAya namaH huNDAvasarpiNi kAle-paMcameH // vIra saMvat 2452 phAlguna zukle 2 ravivAsare prAtaH kAle hA kalAke pUrva bhAdrapada nakSatre lekhana prArambha krissyaam| zrI zrI 108 digambara jaina catusaMghAdhipati kundakundAcArya mUla saMgha sarasvatIgaccha balAtkAragaNa AcArya ratna zrI zAntisAgara mahArAja tatpadasevI ziSya "aillaka candrasAgara," likhitaH svapaThaNArtha guruuupdeshe| . Ying Xiang Ye Le Ye Chou Ji Rong Yao Ye Ye Jing Ye Ye
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ oM namaH siddhebhyH| oM namaH siddhebhyaH // oM namaH siddhebhyaH // AM even=|| maMgalAcaraNa = oMkAraM biMdu saMyukta nityaM dhyAyati yoginH|| kAmadaM mokSadaM caiva oMkArAya namo namaH // 1 // aviralazabdaghanaugha prakSAlita sakala bhUtalakalaMkA / munibhirupAsitatIrthA sarasvatI haratuno duritaM // 2 // ajJAna - timirAMdhAnAM jJAnAMjana - shlaakyaa| cakSurunmIlitaM yena tasmai zrI guravenamaH // 3 // paramagurave namaH, paraMparAcArya gurave namaH / sakala kaluSavidhvaMsakaM zreyasaH parivarddha dharmasaMbaMdhakaM bhavyajIva pratibodha kArakamidaM zAstraM zrI puNya prakAzakaM pApapraNAzanaM.........'nAmadheyaM / asya mUlagraMtha kartAraH zrI sarvajJadevAstatprayuttara graMthakartAraH zrIgaNadharadevAH pratigaNadhara devAsteSAM vaco'nusAratAmAsAdya zrImadAcArya ena viracitaM / zrotAraH sAvadhAnatayA zRNvaMtu / maMgalaM bhagavAn vIro maMgalaM gautamo gaNI / maMgalaM kuMdakaMdAdyo jaina dharmo'stu maMgalam //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrasAgara-smRti grantha 0 OM tRtIya khaNDa (r) viSaya-sUcI krama saM0 viSaya pRSTha saM0 krama saM0 viSaya 1 suprabhAta stotram ... 5 | 20 viSApahAra stotraM ... 44 2 dRSTASTaka stotram 6 | 21 jina caturvizatikA 3 adyASTaka stotram 22 sAmAyika bhASA 4 namaskAra maMtrAH ... 23 sAmAyika pATha 5 tIrthakara nAma 24 kalyANA locanAM 6 zrI paMca parameSTIstotram 25 IryApatha zuddhi '7 zrI gomaTezASTakam ... 26 pratikramaNa 8 zrI vItarAga stotram ... | 27 caubIsa tIrthakarAMcI stuti... 9 adhyAtmASTakam 28 siddha bhaktiH 10 zrI mahAvIrASTaka stotram ... 14 | 29 zruta bhaktiH 11 zrI sarasvatI stotram ... 15 | 30 cAritra bhaktiH 12 zrI sarasvatI stotraM (dvitIya) 16 | 31 yogi bhaktiH 13 zrI pArzvanAtha stotram ... | 32 AcArya bhaktiH 14 zrI akalaMka stotra ... / 33 paMcaguru bhaktiH 15 caitya vaMdanA prArambha ... 34 tIrthakara bhaktiH 16 zrI jina sahasra nAma stotraM | 35 zAnti bhaktiH 17 bhaktAmara stotram ... 34 | 36 samAdhi bhaktiH 18 kalyANa maMdira stotram ... 38 | 37 catuH dizi vandanA 19 ekobhAva stotrama 42 / 38 nirvANa bhaktiH
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha saM0 ... 203 krama saM0 viSaya pRSTha saM0 krama saM0 viSaya 36 naMdIzvara bhaktiH 86 | 57 Atma saMbodhana 40 caitya bhaktiH ... 91 | 58 yati bhAvanASTakam ... 207 41 bRhatsvayambhU stotram ... 95 | 59 sarvajJa stavanam ... 209 42 dvAdazAnuprekSA | 60 zalAkAnikSepaNa niSkAzana 43 tattvArtha sUtram ... 114 / vivaraNaM ... 210 44 kalyANa mAlA 61 yogasAraH 45 vairAgya maNi mAlA ... 62 siddhAnta sAraH 46 vividha bhakti pAThya-velA... 63 karmabandhAdi yaMtraH 47 bRhad dravya saMgraha ... 64 gaNita-jyotiSa 48 laghu tatvArtha sUtra ... 149 65 nakSatra vicAra 49 jina-bimba nirmApaNaM vidhi 151 | 66 zrI samAdhi maraNa 50 samayasAra ke aMtima savaiyA 67 samAdhi maraNa 51 carcA zataka 68 vairAgya bhAvanA ___... 266 52 muni dIkSA vidhi ... 66 bAraha bhAvanA 53 upAdhyAya pada dAna vidhi ... 70 nirvANa kANDa bhASA 54 AcArya pada sthApanA vidhi... 71 bAIsa parISaha ... 272 55 zrI gautama svAmI stavana ... 72 siddha svarUpa 56 karuNASTakaM ... 202 / Sammely myhi [4]
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candrasAgara smRti grantha tRtIya khaNDa bhUla sudhAra | pRSTha paMkti |4 17 pRSTha paMkti azuddha prinTa 6 18 / , puNyAJjali 10 16 maSTamodarApraba 10 18 bhikha 11 24 khAvanAya zruta bAdi motyA vastre 21 sarvAgabhUSala mattavaptitavane zuddha zabda puSpAJjali maSTamIgharAgraja middha khaMDanApa zruta vAdi moktyA 61 11 6 17 banne azuddha pinTa magAva agASa zAstra zAstraH bhadramuttaya bhadramuktaye niyakSa tiryakSu pAvamamo pApamayo zrImatyavitra dhImatpavitra sarvatra sarvajJa nicita manusanaM nicita manusama zraddhAna eSavahita eSavahati tapo'mAvitAnam tapomayabhAvitAnama tapatuM tapatu tritape'hadAjJAH vipate'haMdAnAH yogizAstA'haM yogiraNAMstAnaha 15 sarvAMgabhUSita mattavapinhavane karamhai padya 21 26 supratiSThe prazamasoyuve sAyikA naMtoya parameSTine parameSTI brahmaniSTaH mahodakA nanna vibhutacintya supatiSTha zazo sUkarA zazI 26 15 sakaro acarapa 36 2 2 kyo vo pasamamIyuSe kSAyikA natopa parameSThine parameSThI brahmaniSThaH mahodako nana: 100 14 vibhumacintya 10 10 26 uccara bhavati 104 24 pA tAra ko bhavato 113 24 tadbhuvana 158 7 mAlitAha pa paraM nAntu nApnu 36 37 38 19 14 12 bAtvA vRSTimaH vAtyA vRSTibhiH 40 bhavita pacaM tArako bhavatA tabhuvana zAlitAha 20 parimAdhya movArIkoya paribhAvya vaikriyaka 43 6
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinako Atma bala para vizvAsa nahIM hai vaha saMsAra ko pAra nahIM kara sakate hai| zrI: zrI paramAtmane namaH suprabhAta stotram / yatsvargAvatarotsave yadabhavajanmAbhiSekotsave / yadIkSAgrahaNotsave yadakhilajJAnaprakAzotsave // yanirvANagamotsave jinapateH pUjAdbhutaM tdbhvH| saMgItastutimaMgalaiH prasaratAM me suprabhAtotsavaH // 1 // zrAmannatAmarakirITa mnniprbhaa| bhirAlIDha pAdayugadurdharakarmadUra // zrInAbhinandanajinA jitshNbhvaakhy| tvaddhyAnato'stu satataMmama suprabhAtam // 2 // chatratraya pracalacAmara vIjyamAna / devAbhinaMdanamune sumate jinendra / / padma prabhAruNamaNi ti bhAsurAMga / tvaddhyAnato'stu satataM mama suprabhAtam // 3 // arhan supArzva kadalIdalavarNagAtra / prAlaya tAragirimauktika varNagaura / / caMdraprabhasphaTika pANDura puSpadaMta / svaddhyAnato'stu satataM mama suprabhAtam // 4 // saMtaptakAMcanaruce jinazItalAkhya / zreyAnvinaSTa duritASTakalaMkapaMka // baMdhUkabaMdhuraruce jinavAsupUjya / tvaddhyAnato'stu satataM mama suprabhAtam // 5 // udaMDadarpakaripo vimalAmalAMga / sthemannanaMta jivanaMta sukhAMburAze // duSkarmakalmaSa vivarjita dharmanAtha / tvaddhyAnato'stu satataM mama suprabhAtam // 6 // vevAmarIkusumasannibha zAMtinAtha / kuntho dayAguNa vibhUSaNa bhUSitAMga // devAdhideva bhagavannaratIrthanAtha / tvaddhyAnato'stu satataM mama suprabhAtam // 7 // yanmohamallamada bhaMjanamallinAtha / kSemaMkarA vitathazAsana sunatAkhya // yatsaMpadA prazamito naminAmadheya / tvaddhyAnato'stu satataMmama suprabhAtam // 8 // tApicchaguccharucirojjvala neminAtha / ghoropasargavijayin jinapArzvanAtha // . syAdvAda sUktimaNi darpaNavarddha mAna / tvaddhyAnato'stu satataM mama suprabhAtam // 6 // prAleyanIla haritAruNa pItabhAsaM / yanmUrtimavyaya sukhAvasathaM muniindraaH|| dhyAyaMtisatpatizataM jinavallabhAnAM / tvaddhyAnato'stu satataMmama suprabhAtam // 10 // [5]
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya pApa ke kAraNa nija pariNAma hI hai| suprabhAtaM sunakSatraM mAMgalyaM parikIrtitam / caturvizati tIrthAnAM suprabhAtaM dine dine // 11 // suprabhAtaM sunakSatraM zrayaH pratyabhinaMditam / devatA RSayaH siddhAH suprabhAtaM dine dine // 12 // suprabhAtaM tavaikasya vRSabhasya mahAtmanaH / yena pravartitaM tIrtha bhavya sattva sukhAvaham // 13 // suprabhAtaM jinendrANAM jJAnonmIlita cakSuSAm / ajJAna timirAMdhAnAM nityamastamito raviH / 14 // suprabhAtaM jineMdrasya vIraH kamala locanaH / yena karmATavI dadhA zukla dhyAnogravahninA // 15 // suprabhAtaM sunakSatraM sukalyANaM sumaMgalam / trailokya hita kartRNAM jinAnAmeva zAsanam // 16 // iti suprabhAtastotram samAptama atha dRSTASTakastotram pRSTaM jinendrabhavanaM bhavatApahAri, bhavyAtmanAM vibhavasaMbhava bhUrihetuH / dugdhAbdhiphenadhavalojjvalakUTakoTi, naddhadhvaja prakararAjivirAjamAnam // 1 // dRSTaM jinendrabhavanaM bhuvanakalakSmI, dhAdviddhita mahAmunisevyamAnam / vidyAdharAmara vadhUjana muktadivya, puNyAJjaliprakarazobhitabhUmibhAgam // 2 // dRSTaM jinendrabhavanaM bhavanAdivAsu, vikhyAtanAkagaNikA gaNagIyamAnam / nAnAmaNi pracayabhAsurarazmijAla, vyAlIDhanirmala vizAlagavAkSajAlam // 3 // dRSTaM jinendrabhavanaM surasiddhayakSa, gandharva kinnarakarApita veNuvINA / saMgIta mizritanamaskRta dhIranAdai, rApUritAmbara talorudigantarAlam // 4 // dRSTaM jinendra bhavanaM vilasadvilola, mAlAkulAlilalitAlakavibhramANam / mAdhurya vAdyalaya nRtyavilAsinInAM, lIlAdvacalalaya nUpuranAdaramyam // 5 // [6]
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAdhInatA ke svarga se svAdhIna kuTiyA zreSTha hai / dRSTaM jinendrabhavanaM maNiratnahema, sArojjvalaiH klshcaamrdrpnnaadyH| sanmaMgalaH satatamaSTazataprabheda, vibhrAjitaM vimalamauktikadAmazobham / / 6 // dRSTaM jinendrabhavanaM varadevadAra, karpUracandana taruSkasugandhi dhUpaH / meghAyamAnagagane pavanAbhighAta, caJcaccala dvimalake tanatuMgazAlam // 7 // dRSTaM jinendrabhavanaM dhavalAtapatra, cchAyAni magnatanu yakSakumAravRndaiH / do dhUyamAnasitacAmarapaMkibhAsaM, bhAmaMDala yutiyuta pratimAbhirAmam // 8 // dRSTaM jinendrabhavanaM vividhaprakAra, puSpopahAra ramaNIya suratnabhUmi / nityaM vasaMtatilakazriyamAdadhAnaM, sanmaMgalaM sakalacandramunindravandham // 6 // dRSTaM mayAdya maNikAJcanacitratuMga, sihAsanAdijinavimbavibhUtiyuktam / caityAlayaM yadatulaM parikItitaM me, sanmaMgalaM sakalacandramunIndravandham // 10 // iti dRSTASTakastotram sampUrNam athAdyASTakastotram / adya me saphalaM janma, netre ca saphale mm| tvAmadrAkSaM yato deva, hetumakSayasampadaH // 1 // adya saMsAragambhIra, pArAvAraH sudustaraH / sutaro'yaM kSaNenaiva, jinendra tava darzanAt // 22 // adya me kSAlitaM gAtraM, netre ca vimale kRte / snAto'haM dharmatIrtheSu jinendra tava darzanAt // 3 // adya me saphalaM janma, prazastaM sarvamaMgalam / saMsArArNavatIrNo'haM, jinendra tava darzanAt / / 4 // adya karmASTakajvAlaM vidhUtaM sakaSAyakam / durgavinivRtohaM jinendra tava darzanAt // 5 // adya saumyA grahA sarve,zubhAzcakAdaza sthitAH / naSTAni vighnajAlAni,jinendra tava drshnaat||6|| adya naSTo mahAbandhaH, karmaNAM duHkhadAyakaH / sukhasaMgamasamApanno, jinendra tava darzanAt // 7 // [7]
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathanI aura karanI meM jamIna AsamAna kA antara hotA hai| adya karmASTakaM naSTaM, duHkhotpAdanakArakam / sukhAmbhodhinimagno'haM, jinendra taba drshnaat||8|| adya mithyAndhakArasyahantA, jnyaandivaakrH| udito maccharIre'smin, jinendra tava darzanAt // 9 // adyAhaM sukRto bhUto, nirdhU tAzeSakalmaSaH / bhuvanatrayapUjyo'haM, jinendra tava darzanAt // 10 // adyASTakaM paThedyastu, guNAnanditamAnasaH / tasya sarvArthasaMsiddhi, jinendra tava darzanAt // 11 // iti adyASTakastotram sampUrNam (0) atha namaskAra maMtrAHom Namo arahaMtANaM, Namo siddhANaM, Namo AirIyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe sanvasAhUNaM // 1 // mantraM saMsArasAraM trijagadanupamaM sarvapApArimantraM, saMsArocchedamantraM viSamaviSaharaM karmanirmUlamantram / mantraM siddhi pradAnaM zivasukhajananaM kevalajJAnamantraM, mantraM zrIjainamantra japa japa japitaM janmanirvANamaMtram / / 2 / / AkRSTi surasaMpadA vidadhate muktizriyo vazyatA, uccATaM vipadAM caturgatibhuvAM vidvaSamAtmainasAm / stambhaM durgamanaM prati prayatato mohasya sammohanam , pAyAtpaMcanamaskriyAkSaramayI sArAdhanA devatA // 3 // anantAnanta saMsAra santaticcheda kAraNam / jinarAjapadAmbhoja smaraNaM zaraNaM mama // 4 // anyathA zaraNaM nAsti tvameva zaraNaM mama / tasmAtkAruNyabhAvena rakSa rakSa jinezvara // 5 // [4]
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava kAma karane se nahIM maratA hai parantu adhika khAne se maratA hai| na hi trAtA na hi trAtA na hi trAtA jagattraye / vItarAgAtparo devo na bhUto na bhaviSyati // 6 // jine bhaktijine bhaktijine bhaktidine dine / sadA me'stu sadA me'stu sadAme'stu bhave bhave // 7 // jina dharma vinirmuktaM mAbhavan cakravartyapi / syAJceTo'pi daridro'pi jinadharmAnuvAsitam // janma janma kRtaM pApam janma koTimupArjitam / janma mRtyu jarA rogaM hanyate jina vandanAt // 6 // 0 iti. -:-tIrthaMkara nAma-: bhUtakAla tIrthakarAH 1 zrI nirvANa 2 sAgara 3 mahAsAdhu 4 vimalaprabha 5 zrIdhara 6 sudatta 7 amalaprabha 8 uddhara 6 aMgira 10 sanmati 11 siMdhu 12 kusumAMjali 13 zivagaNa 14 utsAha 15 jJAnezvara 16 paramezvara 17 vimalezvara 18 yazodhara 16 kRSNa 20 jJAnamati 21 zuddhamati 22 zrIbhadra 23 atikrAnta 24 zAMtAzceti bhUtakAlasaMbandhicaturviMzatitIrthakarebhyo namo nmH|| vartamAnakAla tiirthkraaH| 1 zrI vRSabha 2 ajita 3 zaMbhava 4 abhinandana 5 sumati 6 padmaprabha 7 supArzva 8 caMdraprabha 6 puSpadaMta 10 zItala 11 zreyAn 12 vAsupUjya 13 vimala 14 ananta 15 dharma 16 zAnti 17 kuMthu 18 ara 16 malli 20 munisuvrata 21 nami 22 nemi 23 pArzva 24 varddhamAnAzceti (vIra, mahAvIra, sanmati) vartamAnakAlasambandhicaturvizatitIrthakarenyo namo namaH / bhaviSyatkAla tiirthNkraaH| 1 zrImahApana 2 suradeva 3 supArzva 4 svayaMprabha 5 sarvAtmabhUta 6 devaputra 7 kulaputra 8 udaMka 6 prauSTila 10 jayakIrti 11 munisuvrata 12 ara 13 niSpApa 14 niSkaSAya 15 vipula 16 nirmala 17 citragupta 18 samAdhigupta []
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa kaliyuga ke mAnava ne pakSiyoM ke samAna nabha meM ur3anA sIkha liyA hai, mIna ke samAna 16 svayaMbhU 20 anuvRttika 21 jaya 22 vimala 23 devapAla 24 anantavIryAzcetibhaviSyatkAlasambandhicaturvizatitIrthakarebhyo namo nmH|| videhakSetra ke tIrthaMkarAH / 1 zrI sImaMdhara 1 yugamaMdhara 3 bAhu 4 subAhu 5 sujAta 6 svayaMprabha 7 vRzabhAnana 8 anaMtavIrya 6 sUraprabha 10 vizAlakIti 11 bajadhara 12 caMdrAnana 13 candrabAhu 14 bhujaMgama 15 Izvara 16 nemaprabha 17 vIrasena 18 mahAbhadra 16 devayaza 20 ajitavIryAzceti vidyamAna mahAvidehotreviMzatitIrthakarebhyo namo namaH // ----iti namaskAramantrA samAptA:---- 6 zrI paMca parameSTI stotram 20 zrI zatendra yogi vRnda vaMdya pAda paMkaja, zAzvateddha bodha dRSTi vIra saukhya bhAsuram / su prazasta yoga dagdha ghAti karma vairiNaM, bhU prazasya nAtha mahaMdIza ma-yAmyahaM // 1 // aSTa karma vipra muktamaSTa sadguNojvalaM, duSTa bhAva duHkha dUra maSTamIdarAgraja / spaSTa dRSTa lokA lokamacyutaM tulojitaM, toSayAmi niSTa tArtha bhiddha siddha saMcayam // 2 // Acaranti cAru paJca vRtta kAniye svayaM, cAru yatyanugrahoru buddhitaH samAzritAn / zUramAra mallamAna mardakAnguNo jvalAM, stAMccharaNya maMgalottamAnya jAmi zikSakAna // 3 // dvAdazAMga sAMga bAhya zAstra vAddhipAragAn, sAdhuvAda vajra bhinna matta vAdi bhUdharAma / sAdya nAdya nanta zAnta mokSa mArga deza kA, nAdareNa tAnnamAmi pAThakAnguNAmbudhIn // 4 // [10]
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jala meM tairanA bhI sIkhA hai parantu mAnavatA se dharAtala para calanA nahIM siikhaa| mokSa hetu * bhUtadharma zukla yoga tatparaM, dakSa cakSurAdi dRSTa vAdi rodhanakSama / akSayora lakSameya satkaTAkSa vIkSaNaM, mokSa mukhya sAdhu saMghamAya jAmi siddhaye // 5 // // iti samAptAH // -: zrI gomaTezASTakam :tubhyaM namo'stu ziva zaMkara zaMkarAya / tubhyaM namo'stu kRta kRtya mahonnatAya // tubhyaM namo'stu ghanaghAti vinAzanAya / tubhyaM namo'stu vibhave jinagomaTAya // 1 // tumyaM namo'stu nava kevala locanAya / tubhyaM namo'stu purudeva sunandanAya / tubhyaM namo'stu jinazAsana zAsanAya / tumyaM namo'stu vibhave jinagomaTAya // 2 // tunyaM namo'stu madavAraNa vAraNAya / tubhyaM namo'stu surarAja virAjitAya // tubhyaM namo'stu jina maMgala maMgalAya / tubhyaM namo'stu vibhave jina gomaTAya // 3 // tubhyaM namo'stu girimastaka saMsthitAya / tubhyaM namo'stu kumatAdri vibhedanAya / / tubhyaM namo'tu zazisUrya sama prabhAya / tubhyaM namo'stu vibhave jina gomaTAya // 4 // tubhyaM namo'stu bhava bandha vinAzanAya / tubhyaM namo'stu viSayAmiSakhAdanAya / / tubhyaM namo'stu guNaratna karaNDa kAya / tumyaM namo'stu vibhave jina gomaTAya // 5 // [11]
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtoSa sabase baDA dhana hai aura sadAcAra sabase uttama jIvana hai| tubhyaM namo'stu zrutabAddhi vivarddhanAya / tubhyaM namo'stu paramArtha samarthanAya // tubhyaM namo'stu paramAvadhi niSkaSAya / tubhyaM namo'stu vibhave jina gomaTAya // 6 // tubhyaM namo nirupamAya niraJjanAya / tubhyaM namo'stu bhava vAddhi vinAzanAya / / tubhyaM namaH sakala jantu hitaMkarAya / tubhyaM namo'stu vibhave jina gomaTAya // 7 // tubhyaM namo nikhila loka vilokanAya / tubhyaM namo'stu paramArtha guNASTakAya / / tubhyaM namo vyaNaguNAdhipa pAlanAya / tubhyaM namo'stu vibhave jinagomaTAya // 8 // iti samAptA. zrI vItarAga stotra 40 zivaM zuddhabuddhaM paraM vizvanAthaM, na devo na bandhurna karma na krtaa| na aMga na saMgaM na svecchA nakAmaM, cidAnandarUpaM namo vItarAgam / / 1 // na bandho na mokSo na rAgAdilokaM, na yogaM na bhogaM na vyAdhina zokam / na kopaM na mAnaM na mAyA na lobhaM, cidAnandarUpaM namo vItarAgam // 2 // na hastau na pAdau na ghrANaM na jihvA, na cakSurna karNa na vaktraM na nidraa| na svAmI na bhRtyaM na devo na matya, cindAnandarUpaM namo vItarAgam // 3 // na janma na mRtyuna modaM na cintA, na kSudronabhItona kArya na tNdraa| na svedaM na khedaM na varNa na mudrA, cidAnandarUpaM namo vItarAgam // 4 // tridaMDe trikhaMDe hare vizvanAthaM, RSIkezavidhvasta karmArijAlam / na puNyaM na pApaM na cAkSAdipAyaM, cidAnandarUpaM namo vItarAgam // 5 // na bAlo na vRddho na tuccho na mUDho, na khedaM na bhedaM na mUrtina snehA / na kRSNaM na zuklaM na mohaM na tandrA, cidAnandarUpaM namo vItarAgam // 6 // [12]
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamArI adhyAtmika unnati ko bhautikavAda kA lakavA mAra gayA hai| na Adya na madhyaM na antaM na manyA, na dravya na kSetraM na dRSTo na bhAvaH / na gururna ziSyo na honaM na dInaM, cidAnandarUpaM namo vItarAgam / / 7 / / idaM jJAnarUpaM svayaM tatvavedI, na pUrNa na zUnyaM na caityaM svruupo| na cAnyonyabhinnaM na paramArthamekaM, cidAnandarUpaM namo vItarAgam // 8 // AtmArAmaguNAkaraM guNanidhi caitanyaratnAkaraM, sarve bhUtagatAgate sukhaduHkhe jJAte tvayA sarvage / trailokyAdhipate svayaMsvamanasAdhyAyantiyogIzvarA, vaMde te harivaMzaharSahRdayaM zrImAn hRdAbhyudyatAm / / 6 // iti samAptA adhyAtmASTakam 2vibhAvAdya bhAvAtsvabhAvaM vahataM, suvodhiprakarSAda bodhaM vahantam / nayAtItarUpaM nayAmbhodhi candra, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 1 // dayAdeya bhAvAdanA deya dUraM, guNAnAma bhAvAd guNAmbhodhi pUram / / sucAritra carye kSaNAdAva nindra, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 2 // zubhaMvA zubhaM karma caikaM samastaM, nayannizcitaM baMdhabIjaM nirastam / svabhAvAptirasya svayaM cApyatandra, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 3 // vayaM cA dvayaM vastvaM nityaM ca nityaM, vidhAlanyame tattva vaktavya cintyam / lasatsapta bhaMgomi mAlA samudra, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 4 // kutastyo virodhAdi doSAvakAzo, dhvaniH syAditisyAdahoyatprakAzaH / itItthaM vadantaM pramANA daridra, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 5 // pramANaM yato dvAdazAMgAkhya zAstraM, suvaktRtvato dharma karmAdi pAtram / phalaM vAtapodrora bhUdbhavya bhadra, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 6 // upAdAna hAne phalaM cApyupekSA, parairanyathA vAdi bhAne sushikssaa| tadA bhA sadRktvAccateSAm mana, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 7 // atulyA anantA guNAstAva konA, sadoSA satucchAmatirmAma konA / padaM prApyametA vartavAmina, bhajehaM jagajjIvanaM zrI jinendram // 8 // [13]
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhautika unnati meM naitika patana hotA hai, kyoMki bhautika unnati atRpti, vArdhArAdyarhaNA te samagati sukhadAtuSTi puSTayAdikoM, divyA vAgAgamotyA zruti saraNi gatAnaMta mithyAtvaho / rAgadveSAdi mukto muniriha viditaH zuddhabodhAzayAluH, janmAM hovAraNAtkaMstavamimama sRjadvAdirAjo dayAluH // 6 // ___- iti zrI vAdirAja viracitam adhyAtmASTaka stotram . zrI mahAvIrASTaka stotra ... chaMda zikhariNi yadIye caitanye mukura iva bhAvAzcidacitaH, samabhAMti dhrauvyavyayajanilasaMtotarahitAH / jagatsAkSI mArgaprakaTanaparo bhAnurivayo mahAvIrasvAmI nayanapathagAmo bhavatu me (naH) // 1 // atAmnaM yaccakSuH kamala yugalaM spaMdarahitaM, janAnkopApAyaM prakaTayati vaabhyNtrmpi| sphuTamUrtiryasya prazamitamayI vAtivimalA, mahAvIrasvAmI nayanapathagAmI bhavatu me (naH) // 2 // namannAkendrAlI mukuTamaNibhAjAlajaTilaM, lasatpAdAbhojadvayamiha yadIyaM tanubhRtAM / bhavajjvAlAzAMtyai prabhavati jalaMbA smRtamapi, mahAvIrasvAmI nayanapathagAmIbhavatu me (naH) // 3 // yadAbhAvena pramuditamanA dardura iha, kSaNAdAsItsvargI guNagaNasamRddhaH sukhanidhiH / labhaMte sadbhaktAH zivasukhasamAjaM kimudatA ? mahAvIrasvAmI nayanapathagAmI bhavatume (naH) // 4 // kanatsvarNAbhAso'pya pagatatanurjJAna nivaho, vicitrAtmApyeko nRpativarasiddhArthatanayaH / ajanmApi zrImAn vigatabhavarAgor3a, tagatira, mahAvIrasvAmI nayanapathagAmI bhavatu me (naH) // 5 // [14]
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ azAnti, maura bhaya kI janmadAtrI hai| yadIyA vAggaMgA vividhanayakallolavimalA, bRhajjAnAMbhobhirjagati janatA yAsnapayati / idAnImapyeSA budhajanamarAlaH paricitA, mahAvIrasvAmI nayanapathagAmI bhavatu me (naH) // 6 // anirvAro kastribhuvanajayI kAma subhttH| kumArAvasthAyAmapi nijavalAyana vijitH| sphurannityAnaMdaprazamapadarAjyAya sa jinaH, mahAvIrasvAmI nayanapathagAmI bhavatu me (naH) // 7 // mahAmohAMtaka prazamanaparAkasmikabhiSaga, nirApekSo baMdhuviditamahimA maMgalakaraH / zaraNyaH sAdhUnAM bhavabhayabhRtAmuttamaguNo, mahAvIrasvAmI nayanapathagAmI bhavatu me (naH) // 8 // mahAvIrASTakaM stotraM bhaktayA bhAgendunA kRtaM, yaH paThecchaNuyAccApi sa yAti paramAM gati // 6 // --samAptam--- atha zrI sarasvatI stotraM 40 caMdrAvakakoTighaTitojjvala divyamUrte, zubhra vstreshrocndrikaaklitnirmlsuprbhaasii| kAmAtyadAyi kalahaMsa samAdhirUDhe, vAgIzvari pratidinaM mama rakSa devi // 1 // devA surendra nata mauli maNi prarociH, zrI maJjarIniviDa raJjitapAda prch| nIlAlake pramadahasta samAna yAne, vAgIzvari pratidinaM mama rakSa devi // 2 // keyUra hAra maNi kuNDala mudrikAdya, sarvAgabhUSaNa narendra munIndra vny| nAnA su ratna vara nirmala mauli yukta, vAgIzvari pratidinaM mama rakSa devi // 3 // maMjIra kotkanaka kaMkaNa kiMkaNInA, teSAM sujhaMkRtaraveNa virAjamAne / saddharma vAri nidhi saMtata varddhamAne, vAgIzvari pratidinaM mama rakSa devi // 4 // kaMkeli pallava vinindita pANi yugme, padmAsane divasa padma samAna vanke / jainendra vakra bhava divya samasta bhASe, vAgIzvari prati dinaM mama rakSa devi // 5 // [15]
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa bhautikavAdI rAkSasa ke padatale loga taDapate huye karAha rahe haiN| addhandu maNDita jaTA lalita svarUpe, zAstra prakAzini samasta kalAdhinAthe / unmudrikA japasarA bhaya pustakAnte, vAgIzvari pratidinaM mama rakSa devi // 6 // DiNDIrapiNDa himazaMkha tuSArahAre, pUrNendu vimvarucizobhita divya gAtre / cAJcalyamAna mRgazAva lalATa netre, vAgIzvari pratidinaM mama rakSa devi // 7 // sarva pavitrakaraNonnata kAma rUpe, nityaM phaNIndra garuDAdhipakinnarendra / vidyAdharendra sura yakSa samasta vancha, vAgIzvari pratidinaM mama rakSa devi // 8 // sampUrNam - zrI sarasvatI stotram (dvitIya) sarasvatyAHprasAdena kAvyaMkurvanti maanvaaH| tasmAnnizcala bhAvenapUjaniyAsarasvatI // 1 // zrIsarvajJamukhotpanna bhAratI bahu bhASiNI / ajJAnatimirahanti vidyA bahuvikAsinI // 2 // sarasvatI mayA dRSTA vidyAkamala locanI / haMsaskandha samArUDhAveNIpustakadhAriNI // 3 // prathamaM bhAratI nAma dvitIya ca srsptii| tRtIyaM zAradAdevI caturtha haMsa gAminI // 4 // paMcamaMviduSAM mAtA SaSTaM vAgIzvarI tathA / kaumArIsaptamaM proktAaSTamaMbrahmacAriNI // 5 // navamaM ca jaganmAtA dazamaM brahmaNI bhavet / ekAdazaM tu brahmANI dvAdazaM varadA tathA // 6 // vANI trayodazaM mAya bhASA caiva caturdazaM / paMcadazaM zutadevI SoDazaMgaunigadyate // 7 // etAni zrutanAmAni prAtarUtthAya ya: paThet / tasminsantuSyatIdevIzAradAvaradAbhavet // 8 // sarasvati namastubhyaM varade kAmarUpiNI / vidyArambhaMkariSyAmi siddhirbhavatume sadA // 6 // ||smaaptaa.|| - - zrI pArzvanAtha stotram - (aparanAma-lakSmIstotra) lakSmIrmahastulya satI satI satI / pravRddhakAlo virato rato rto|| jarArajA janma hatA hatA htaa| pArzva phaNe rAmagirau girau girau // 1 // aceya mAdyaM sumanA manA manA / yaH sarvadezo bhuvinA vinA vinA // samasta vijJAna mayo mayo mayo / pArzva phaNe rAmagirau girau girau // 2 // [16]
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ hama bhautikavAda kI narasA ke kAraNa mAgate huye bhI so rahe haiN| vineSTa jaMtoH zaraNaM raNaM raNaM / kSamAdito yaH kamaLaM maThaM mhN|| marAmarArAma kramaM kramaM kramaM / pArzva phaNe rAmagirau girau girau // 3 // ajJAna satkAma latA latA ltaa| yadIya sadbhAvanatA natA ntaa|| nirvANa saukhyaM sugatA gatA gtaa| pArzva phaNe rAmagirau girau girau // 4 // vivAditA zeSavidhi vidhI vidhI / babhUva savvaharI harI harI // vijJAna sajJAna haro haro hro| pArzva phaNe rAmagirau girau girau // 5 // yadvizva lokaika guru guru guruM / virAjitA yena varaM varaM varaM // tamAla nIlAMga bharaM bharaM bhrN| pArzva phaNe rAmagirau girau girau // 6 // saMrakSito digbhuvanaM vanaM vanaM / virAjitA yeSu divai divai divH|| pAda dvaye nUta surAsurAH surAH / pArzva phaNe rAmagirau girau girau // 7 // rarAja nityaM sakalA kalA klaa| mamAratRSNo vRjino jino jino|| saMhAra pUjyaM vRSabhA sabhA sbhaa| pArzva phaNe rAmagirau girI girau // 8 // tarke vyAkaraNe ca nATaka caye kAvyAkule kauzale / vikhyAto bhuvi padmanaMdi munipastatvasya koSaM nidhiH|| gaMbhiraM yamakASTakaM paThati yaH saMstUyasA labhyate / zrI padmaprabhadeva nirmitamidaM stotraM jaganmaMgalaM // 6 // -----samAptam--- * * ** * akalaMka stotra / trailokyaM sakalaM trikAla viSayaM sAlokamA lokitam / sAkSAya na yathA svayaM karatale rekhAtrayaM sAMgulim // rAgadveSa bhayA mayAntaka jarA lolatva lobhaadyo| nAlaM yatpadalaMghanAya sa mahAdevo mayA vaMdyate // 1 // dagdhaM yena pura trayaM zarabhavA tIvAciSA vhninaa| yo vA nRtyati mattavaptitRvane yasyAtmajovAguhaH / / so'yaM kiM mama zaMkaro bhaya tRSAroSAti mohakSayaM / kRtvA yaH sa tu sarva vittanu bhRtAM kSemaMkaraH zaMkara // 2 // [17]
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadi sukha kI icchA hai to corI jArI dInatA aura paramArI kA tyAga kro| yatnAdyana vidAritaM kararahe daityendra vakSaHsthalam / sArathyena dhanaMjayasya samare yo'mArayatkauravAn // nAsau viSNuraneka kAla viSayaM yajjJAna mavyAhatam / vizvaM vyApya vijubhate satumahA viSNuH sadeSTomama // 3 // urvazyAmudapAdi rAgabahulaM ceto yadIyaM punaH / pAtrI daMDa kamaNDalu prabhRtayo yasyA kRtArtha sthitim // AvirbhAva yitu bhavaMtisa kathaM brahmA bhavenmAdRzAm / kSuttRSNA zramarAga roga rahito brahmA kRtArtho'stunaH // 4 // yojagdhvApizita samatsyakavala jIvaM ca zUnyaMvadan / kartA karma phalaM na bhukta itiyo vaktA sabuddhaH katham / / yajjJAnaM kSaNattivastusakalaM jJAtuM na zakta sadA / yo jAnanyugapajjagatrayamidaM sAkSAtsabuddho mama // 5 // izaH ki chinnAlago yadi vigatabhayaH zUlapANiH kathaM syAt / nAthaH kiM bhakSyacArI yatiriti sa kathaM sAMganA sAtmajazca / ArdrAjaH kitvajanmA sakala viditi kiM vetti nAtmAntarAyaM / saMkSepAtsamyagukta pazupatima pazuH ko'tra dhImAnupAste / / 6 / / brahmAcarmAkSasUtrI surayuvatirasAveza vibhrAntacetAH / zambhuH khaTvAMga dhArI giripati tanayA pAMgalIlAnuviddhaH / / viSNuzcakrAdhipaH sanduhitaramagamad gopanAthasya mohAd / arhanvidhvastarAgo jitasakala bhayaH ko'yameSvApta nAthaH // 7 // eko nRtyati viprasArya kukumAM cakre sahastaM bhujA-, nekaH zeSa bhujaMga bhogazayane vyAdAya nidrAyate / dRSTuM cArutilottamA mukhamagAdekazcaturvaktratA, ___mete muktipathaM vadaMti viduSA mityetadatyadbhutam // 8 // yo vizvaM veda vadya janana jalanidheginaH paardRshvaa| paurvAparyAviruddhaM vacanamanupamaM niSkalaMka yadIyam // taM vaMde sAdhuvaMdya sakalaguNanidhi dhvastadoSadviSataM / buddhaM vA varddhamAnaM zatadalanilayaM kezavaMvA zivaMvA // 6 // [18]
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ hama nija zakti ke vikAsa vinA vara dara bhaTakate phirate haiN| mAyA nAstijaTA kapAla mukuTaM candrona muurdhaavlii| khaTvAMgaM na ca vAsukirna ca dhanuH zUlaM na comukham / / kAmo yasya na kAminI na ca vRSo gotaM na nRtyaM punaH / so'smAnpAtu niraMjano jinapatiH sarvatra sUkSmaH zivaH // 10 // no brahmAMkita bhUtalaM na ca hareH zambhorna mudrAMkitaM / no candrAparka karAMkitaM surapatervajAkitaM naiva ca // SaDvaktrAMkita bauddha deva huta bhugyakSora gairnAkitaM / nagnaM pazyata vAdino jagadidaM jainendra mudrAMkitaM // 11 // maujjIdaMDa kamaNDalu prabhutayo no lAJchana brhmnno| rudrasyApi jaTA kapAla mukuTaM kopIna khaTvAMga nA / / viSNozcakra gadAdi zaMkhamatulaM buddhasya raktAmbaraM / nagnaM pazyata vAdino jagadidaM jainendra mudrAMkitam // 12 // nAhaMkAra vazI kRtena manasA nA SiNA kevalaM / nairAtmyaM pratipadya nazyati jane kAruNya buddhyA mayA // rAjJaH zrI himazItalasya sadasi prAyo vidgdhaatmno| bauddhaudhAnsakalAn vijitya saghaTaH pAdena visphAlitaH // 13 // khaTvAMgaMnaiva haste na ca hRdiracitA lambate muNDamAlA / bhasmaoNga naiva zUlaM na ca giriduhitA naiva haste kapAlaM / / candrArddha naiva mUrdhanyapi vRSagamanaM nava kaNThe phaNIndraH / taM bande tyakta doSaM bhavabhayamathanaM cezvaraM devadevaM // 14 // ki vAdyo bhagavAnameyamahimA devo'kalaMkaH kalau / kAle yojanatA sudharma nihito devo'kalaMko jinaH // yasya sphAra viveka mudralaharI jAle prmeyaakulaa| nirmagnA tanutetarAM bhagavatI tArAziraH kampanam // 15 // sA tArA khalu devatA bhagavatI manyA pimanyAmahe / SaNmAsAvadhi jADya sAMkhya bhagavadbhaTTAkalaMka prabhoH / / vAkallola paramparAbhiramate nUnaM manomajjana / vyApAra sahatesma vismita matiH santADite tastataH // 16 // iti zrI akalakastotra sampUrNam [16]
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kudhyAna ko rokane ke liye svAdhyAya argalA ke samAna hai| // atha caitya vaMdanA prArambhaH // sadbhaktyA devaloke ravizazi bhuvane vyaMtarANAM nikAya / nakSatrANAM nivAse grahagaNa paTale tArakANAM vimAne / pAtAle pannageMdre sphuTamaNi kiraNe dhvasta mithyAMdha kaare| zrImattIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vande // 1 // vaitADhyameruge rucaka girivare kuNDale hasti dante / vakSAre kUTa naMdIzvara kanaka girau naiSadhe nIlavante // citre zaile vicitre yamaka girivare cakravAle himAdrau / zrImattIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vaMde // 2 // zrI zaile vindhya bhRge vimala girivarehyarbude pAvake vaa| sammede tArake vA kulagiri zikhare'STApade svarNa shaile|| sahyAdrI vaijayante vipula girivare gurjarerohaNAdrau / zrImatIrthakarANAM pratidivasa mahaM tatra caityAni vaMde // 3 // ASADhe medapATe kSititaTa mukaTe citrakUTe claatte| nATe ghATe ca vATe vidhanavara taTe deva kUTe virATe // karnATe hemakaTe vikaTatara kaTe cakra koTe ca bhotte| zrImattIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vaMde // 4 // zrImAle mAlave vA malayati nikhile mekhale pIThale vaa| nepAle nAhale vA kuvalaya tilake siMhale mekhale vA / / DAhAle kauzale vAvigalita salile jaMgale mAlale vaa| zrImatIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vaMde // 5 // aMge vaMge kalige sugata janapade satprayAge'tigaMge / gauDe cauDe puraMdhe vara taradraviDe udrayANe ca mudre // Adre mAle pulindra dravala kuvalaye karNa kubje suraassttr| zrImattIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vaMde // 6 // [20]
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodha rUpI agni ko bujhAne ke liye kSamA rUpI jala hI samarSa hai| campAyAM candramukhyAM gajapura mathurA pattane cojjayinyAm / kauzaMbyAM kauzalAyaoN kanakapura vare devagiryA ca kAzyAM / nazikye rAjagehe dazapura nagare bhadraDe tAma liptyAM / zrImatIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vaMde // 7 // svargamarye'ntarikSa giri zikhara he svarnavI nIra tiire| zailAgne nAgaloke jalanidhi pulinebhoruhANAM nikuMje / / prAme'raNye vane vA sthalajala viSame durga madhye ti saMdhye / zrImatIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vaMde // 8 // itthaM zrI jaina caityaM stuti mati manasAM bhakti bhAjAM prasiddha / prodyatkalyANa hetuH kalimala haraNaM ye paThati trisaMdhyaM // teSAM zrI tIrthayAtrA phalama tulamalaM jAyate mAnavAnAM / zrImatIrthakarANAM prati divasa mahaM tatra caityAni vaMde // 6 // -samApta-: zrI jina sahastranAma stotraM : (zrI jinasenAcArya kRta ) svayaMbhuve namastubhya mutpAdyAtmAnamAtmani / svAtmanava tathodbhUtaMvRtaye cittavRttaye // 1 // namaste jagatAM patye lakSmI bharte namo namaH / vivAMbara namastubhyaM namaste badatAMbara // 2 // kAmazatruhaNaM deva mAmanaMti manISiNaH / tvAmAnumaH suramauM lisgmaalaaciNtkrmm||3|| dhyAnadurghaNanibhinnaH ghanaghAtImahAtarUH / anaMta bhava saMtAna jayopyAsIranaMtajit // 4 // trailokya vijayenopta durdarpamatidurjayaM / mRtyurAjaM vijityAsojjanmamRtyujayobhavAn // 5 // vidhUtAzeSasaMsAro baMdhu!bhavyabAMdhavaH / tripurAristvamIzosi janmamRtyunarAMtakRt // 6 // [21]
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnarUpI parvata ko bhedane ke liye bhAdava bhAva vana ke samAna hai| trikAlaviSayAzeSatatsvabhedAt tridhocchidaM / kevalAkhyaM dadhaccakSustrinetrosi tvamIzitA // 7 // svAmaMdha kAMtakaM prAhurmohA~dha sura maI nAt / arddhante nArayo yasmAdardhanArIzvarosyata // 8 // zivaH zivapadAdhyAsAd duritaarihrohrH| zaMkaraH kRtazaM loke saMbhavastva bhavanmukhe // 6 // vRSabhosi jagajjyeSTaH gururguru guNodayaH / nAbheyo nAbhisaMbhUterikSvAkuHkulanaMdanaH // 10 // tvamekaH puruSaskaMdhastvaM lokasya locane / tvaM vidhAbudhasanmArgastrijJAstrijJAna dhArakaH // 11 // catuHzaraNa mAMgalyamUrtistvaM caturahaH sudhiiH| paMcabrahmamayo devaH pAvanastvaM punIha mAm // 12 // svargAva tAraNe tubhyaM sadyojAtAtmane namaH / janmAbhiSekavAmAya vAmadeva namostute // 13 // suniHkrAMtAya ghorAya paraM prazamasIyuSe / kevalajJAnasaMsiddha viSANAya namostute // 14 // puru stut puruSa stubhyaM vimuktapadabhAgine / namastatpuruSAvasthAM bhAvanAnagha vinate // 15 // jJAnAvaraNa nirhAsAnnamaste naMtacakSuSe / darzanAvaraNocchedAnnamaste vizvazine // 16 // namo darzanamohamnejJAyikAmaladRSTaye / namazcAritramohaghne virAgAya mahaujase // 17 // namaste'naMtavIryAya namonaMtasukhAya te| namasteanaMtalokAya lokAlokavilokine // 18 // namaste'naMtadAnAya namaste'naMtalabdhaye / namaste'naMtabhogAya namo 'naMtoya bhogine // 16 // namaH .parama yogAya namastubhyamayonaye / namaH paramapUtAya namaste paramarSaye // 20 // [22]
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaza rUpI samudra ko bar3hAne ke liye Arjava bhAva caMdratulpa hai| namaH paramavidyAya namaH paramatacchide / namaH paramatattvAya namaste paramAtmane // 21 // namaH paramarUpAya namaH paramatejase / namaH paramamArgAya namaste parameSTine // 22 // paraddhijuSe dhAmne paramajyotiSe nmH| namaH pAratamaH prAptadhAmne te paramAtmane // 23 // namaH kSINakalaMkAya kSINabaMdha namostute / namaste kSINamohAya kSINadoSAya te namaH // 24 // namaH sugataye tubhyaM zobhanAMgatamIyuSe / namastetIndriyajJAna sukhAyAnidriyAtmane // 25 // kAyabaMdhananirmokSAda kAyAya namostu te| namastubhyamayogAya yoginAmapi yogine // 26 // avedAya namastubhyamakaSAyAyate nmH| namaH parama yogIndravaMditAghri dvayAyate // 27 // namaH paramavijJAna namaH parama saMyama / namaH paramahagnupta paramArthAya tenamaH // 28 // namastubhyamalezyAya zulka lezAMzakaspRze / namo bhavye tarAvasthA vyatItAya vimokSaNe // 26 // saMjJA sajidvayAvasthA vyatiriktAmalAtmane / namaste vItasaMjJAya namaH jJAyaka dRSTaye // 30 // anAhArAya tRptAya namaH parama bhAjuSe / vyatItA zeSadoSAya bhavAva pAramIyuSe // 31 // ajarAya namastubhyaM namaste 'tIta janmane / amRtyave namastubhyaMmacalAyAkSarAtmane // 32 // alamAstAMguNa stotramanantAstAva kAguNAH / tvannAmasmRtimAtreNa paramaMzaM prazAsmahe // 33 // iti prastAvanA [23]
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra duHkha se pIr3ita prANiyoM ke liye dharma hI zaraNa hai| prasiddhASTa sahasraddha lakSaNaM tvAM girAM patim / nAmnASTasahasraNa toSTumo'bhISTasiddhaye // 1 // zrImAnyasvayaMbhU vRSabhaH zaMbhavaH zaMbhurAtmabhUH / svayaMprabhaH prabhurbhoktA vizvabhUrapunarbhavaH // 2 // vizvAtmA vizvalokezo vizvatazcakSurakSaraH / vizvavidvizvavidyazo vizvayoniranIzvaraH // 3 // vizvadRzvA vibhurdhAtA vizvezo vishvlocnH| vizva vyApI vidhidhAH zAzvato vizvatomukhaH // 4 // vizvakarmA jagajjeSTo vizvamUrtijinezvaraH / vizva dRgvizvabhUtezo vizvajyotiranIzvaraH // 5 // jino jiSNurameyAtmA vizvarIzo jagatpatiH / anantacidacintyAtmA bhavya bandhura bandhanaH / / 6 / / yugAdipuruSo brahmA paJca brahmamayaH zivaH / paraH parataraH sUkSmaH parameSTI sanAtanaH // 7 // svayaM jyotirajo'janmA brahmayonirayonijaH / mohArivijayI jetA dharmacakrI dayAdhvajaH // 8 // prazAntAriranantAtmA yogI yogiishvraacitH| brahma vidbrahma tattvajJo brahmodyAvidyatIzvaraH // 6 // siddho buddhaH prabuddhAtmA siddhArthaH siddhazAsanaH / siddhaH siddhAntaviddhayaH siddha sAdhyo jagaddhitaH // 10 // sahiSNuracyuto'nataH prabhaviSNurbhavodbhava / prabhUSNurajaro'joM mAjiSNu/zvaro'vyayaH // 11 // vibhAvasurasaMbhUSNuH svayaM bhUSNuH puraatnH| paramAtmA paraMjyotistri jagatparamezvaraH // 12 // // iti zrImadAdizatam // 1 // [24]
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauna hI sarva arthoM kI siddhi karane vAlA hai| divya bhASApatirdivyaH pUtavAkpUtazAsanaH / pUtAtmA paramajyotidharmAdhyakSo damIzvaraH // 1 // zrIpati bhagavAnahannara jAvirajAH zuciH / tIrthakRtkevalIzAnaH pUjArha snAtako'malaH // 2 // anaMtadIptirjJAnAtmA svayaMbuddhaH prajApatiH / muktaH zakto nirAbAdho niSkalobhuvanezvaraH // 3 // niraMjano jagajjyoti niruktoktinirAmayaH / acalasthitirakSobhyaH kUTasthaH sthANurakSayaH // 4 // agraNImiNInetA praNetA nyAyazAstrakRt / zAstA dharmapatiddharyo dharmAtmA dharmatIrthakRt // 5 // vRSadhvajo vRSAdhIzo vRssketurvssaayudhH| vRSo vRSapatirbhartA vRSAbhAMko vRSodbhavaH // 6 // hiraNyanAbhirbhUtAtmA bhUtabhRtabhAvanaH / prabhavovibhavobhAsvAnbhavobhAvo bhavAMtakaH // 7 // hiraNyagarbhaH zrIgarbhaH prabhUtavibhavodbhavaH / svayaM prabhuH prabhUtAtmA bhUtanAtho jagatprabhuH // 8 // sarvAdiH sarvahak sArvaH sarvajJaH sarvadarzanaH / sarvAtmA sarva lokezaH sarvavitsarvalokAjit // 6 // sugatiH suzrutaH suzruk sUrivahuzrutaH / vizruto vizvataH pAdo vizvazIrSaH zucizravAH // 10 // sahanazIrSaH kSetrajJaH sahasrAkSaH sahastrapAt / bhUtabhavyabhavadbhartA vizvavidyA mahezvaraH // 11 // iti divyAdizatam // 2 // sthaviSTaH sthaviro jeSTaH pRSTaH pRSTo variSTadhIH / stheSTo gariSTobahiSTaHzreSTo niSTo gariSTagIH // 1 // vizvabhRdvizvasRTa vizveTa vizvabhugvizvanAyakaH / vizvAzIvizvarUpAtmA vizvajidvijitAMtakaH // 2 // [25]
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvargaripuH krodhaH, krodhaH svapara nAzaka: vibhavo vibhayo vIro vizoko vijaro jarana / virAgo virato saMgo vivikto votamatsaraH // 3 // vineya janatA bandhuvilInA zeSa kalmaSaH / viyogo yoga vidvidvAnvidhAtA suvidhiH sudhIH // 4 // kSAnti bhAkpRthivI mUrtiH zAnti bhAk salilAtmakaH / vAyu mUrtira saMgAtmA vahnimUrtira dharma dhRk // 5 // suyajvA yaja mAnAtmA sutvA sutrAma puujitH| RtvigyajJa patiryajJo yajJAMgama mRtaM haviH // 6 // vyoma mUtira mUrtAtmA nirlepo nirmalo'calaH / soma mUrtiH susaumyAtmA sUrya mUtirmahAprabhaH // 7 // maMtravinmantra kRnmantrI mantra mUrtiranantakaH / svatantrastantrakRtsvAntaH kRtAntAntaHkRtAntakRt // 8 // kRtI kRtArthaH satkRtyaH kRta kRtyaH kuta kratuH / nityo mRtyuM jayo mRtyura mRtAtmAmRtodbhavaH // 6 // brahmaniSTaH parabrahma brahmAtmA brahma sambhavaH / mahAbrahma patirbrahma'T mahAbrahma padezvaraH // 10 // su prasannaH prasannAtmA jJAnadharma damaprabhuH / prazamAtmA prazAntAtmA purANa puruSottamaH // 11 // -iti sthaviSTAdizatam ||3||mhaashok dhvajo zokaH kaH sRSTA padma viSTaraH / padmazaH padmasambhUtiH padmanAbhiranuttaraH // 1 // padma yonirjagadyo ni rityaH stutyaH stutIzvaraH / stavanA) hRSI kezo jitajeyaH kRta kriyaH // 2 // gaNAdhipo gaNajyeSTo gaNyaH puNyo gaNAgraNIH / guNAkaro guNAmbhodhi guNajJo guNa nAyakaH // 3 // guNAdarI guNocchedI nirguNaH puNyagIrguNaH / zaraNyaH puNya vAkpUto vareNyaH puNyanAyakaH // 4 // [26]
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ koSa, dharma artha aura kAma ko nAza karane ke liye agni talpa hai| agaNyaH puNyadhIgaNyaH puNya kRtpuNya zAsanaH / dharmA rAmo guNa grAmaH puNyApuNya nirodhakaH // 5 // pApApeto vipApAtmA vipAtmA vIta kalmaSaH / nindro nirmadaH zAnto nirmoho nirUpadravaH // 6 // ninimeSo nirAhAro niHkriyo nirupaplavaH / niSkalaMko nirastainA nirdhU tAMgo nirAstravaH // 7 // vizAlo vipula jyotiratulo cintya vaibhvH| susaMvRttaH suguptAtmA subhRtsunaya tattvavit // 8 // eka vidyo mahAvidyo muniH parihar3haH ptiH| dhozo vidyAnidhiH sAkSI vinetA vihitAntakaH 6 // pitA pitAmahaH pAtA pavitraH pAvano gtiH| prAtA bhiSagvaro varyo varadaH paramaH pumAn // 10 // kaviH purANa puruSo varSIyAnvRSabhaH puruH| pratiSTA prasavo heturbhuvanaika pitAmahaH // 11 // - iti mahAdi zatam ||4||shrii vRkSa lakSaNaH zlakSNo lakSaNyaH zubha lkssnnH| nirakSaH puNDarIkAkSaH puSkalaH puSkare kSaNaH // 1 // siddhidaH siddha saMkalpaH siddhAtmA siddhi sAdhanaH / buddha bodhyo mahAbodhi bardhamAno mahaddhikaH // 2 // vedAMgoM veda vidva dyo jAta rUpo vidaaNvrH| vedavedyaH sva saMvedyo vivedo vadatAMvaraH // 3 // anAdi nidhano vyakto vyakta vAgvyakta shaasnH| yugAdi kRdya gAdhAro yugAdirjagadA dijaH // 4 // atIndro'tIndriyo dhondro mahendro'tIndriyArthadRk / anindriyo'hamindrAryoM mahendra mahito mahAn // 5 // udbhavaH kAraNaM kartA pAragoM bhava tArakaH / agAjho gahanaM gRhyaM parAyaH paramezvaraH // 6 // [27]
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtma sAdhanA kA prANa nirbhIkatA hai| anantaddhirame yaddhiraciyaddhiH samanadhIH / prAgna yaH prAgraharo'ndhana yaH pratyagro'gna yo'nimo'najaH // 7 // mahAtapA mahAtejA mahodarko mahodayaH / mahAyazo mahAdhAmA mahAsattvo mahAdhRtiH // 8 // mahAdharyo mahAvIryo mhaasmpnmhaablH| mahAzakti mahAjyoti mahAbhUti mahAdya tiH // 6 / / mahAmati mahAnIti mahAkSAnti mahodayaH / mahAprAjJo mahAbhAgo mahAnando mahAkaviH // 10 // mahA mahA mahAkIrti mahAkAMti mahAvapuH / mahAdAno mahAjJAno mahAyogo mahAguNaH // 11 // mahAmahapatiH prAptamahAkalyANa paMcakaH / mahAprabhu mahAprAtihAryAdhIzo mahezvaraH // 12 // - iti vRkSAdizatam ||5|mhaamuni mahAmaunI mahAdhyAnI mahAdamaH / mahAkSamo mahAzIlo mahAyajJo mahAmakhaH // 1 // mahAbatapatirmahyo mahAkAMti dharo'dhipaH / mahAmaMtrI mahAmeyo mahApAyo mahodayaH // 2 // mahA kAruNya komantA mahAmantrI mahAyatiH / mahAnAdo mahAghoSo mahejyo mahasAMpatiH // 3 // mahAdhvaradharo dhuryo mahaudAryoM mahiSTa vAk / mahAtmA mahasAMdhAma maharSi maMhitodayaH // 4 // mahAklezAMkuzaH zUro mahAbhUtapatirguruH / mahAparAkramo'nanto . mahAkrodha ripurvazI // 5 // mahAbhavAbdhisaMtAri mahAmohAdri sUdanaH / mahAguNAkaraH kSAMto mahAyogIzvaraH zamI // 6 // mahAdhyAnapatirdhyAtA mahAdharmA mahAvataH / mahAkarmArihAtmajJo mahAdevo mahezitA // 7 // [28]
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizuddha AcaraNa kI ora pravRtti huye vinA Atma zakti kA vikAsa nahIM ho sktaa| sarvaklezApahaH sAdhuH sarvadoSaharo haraH / asaMkhyeyo'prameyAtmA zamAtmA prshmaakrH|| sarvayogIzvarocityaH zrutAtmA viSTarazravAH / dAMtAtmA damatIrthezo yogAtmA jJAnasarvagaH // 6 // pradhAnamAtmA prakRtiparamaH paramodayaH / prakSINabaMdhaH kAmAriH kSemakRtkSemazAsanaH // 10 // praNavaH praNayaH prANaH prANadaH praNatezvaraH / pramANaM praNidhidakSo dakSiNodhvaryuradhvaraH // 11 // AnaMdo naMdano naMdo vaMdyonidyo'bhinadanaH / kAmahA kAmadaH kAmyaH kAmadhenurariJjayaH // 12 // -iti mahAmunyAdizatam ||6||asNskRt susaMskAraH prAkRto vai kRtAMtakRta / aMtakRtkAMtaguH kAMtazcitAmaNirabhISTadaH // 1 // ajito jitakAmAriramito'mitazAsanaH / jitakrodho jitAmitro jitaklezo jitAMtakaH // 2 // jinendraH paramAnaMdo munIndrodundubhisvanaH / mahendravaMdho yogIndro yatIndro nAbhinaMdanaH // 3 // nAbheyo nAbhijo jAtaH subato manuruttamaH / abhedyo'natyayo'nazvAnadhiko'dhiguruH sudhIH // 4 // sumedhA vikramI svAmI durAdharSoM nirutsukaH / viziSTaH ziSTabhuk ziSTaH pratyayaH karmaNo'naghaH // 5 // kSemI kSemaMkaro'kSayyaH kSejJadharmapatiH kssmii| agrAhyo jJAnanigrAhyo tAnagamyo niruttaraH // 6 // sukRtI dhAturijyAhaH sunayazcaturAnanaH / zrInivAsazcaturvaktra zcaturAsyazcaturmukhaH // 7 // satyAtmA satyavijJAnaH satyavAksatyazAsanaH / satyaH satyaparAyaNaH // 8 // [29]
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtma haSTi ke vaibhava se sampanna sAdhaka ke hRdaya meM bhIti nahIM rahatI hai| stheyAnstha vIyAnne dIyAnda vIyAndUradarzanaH / aNoraNIyAna naNurgururAyo garIyasAm // 6 // sadAyogaH sadAbhogaH sadAtRptaH sadAzivaH / sadAgatiH sadAsaukhyaH sadAvidyaH sadodayaH // 10 // sughoSaH sumukhaH saumyaH sukhadaH suhitaH suhRt / suguptAgupti bhRdgoptA lokAdhyakSo damIzvaraH // 11 // -iti asaMskRtAdizatam // 7 // -- bRhanbRhaspati gmiI vAcaspati rudAradhIH / manISIdhiSaNo dhImAJche muSIzo girAMpatiH // 1 // naikarUpo nayastuMgo naikAtmA neka dharmakRt / avijJeyo'pratAtmA kRtajJaH kRtalakSaNaH // 2 // jJAnagarbho dayAgarbho ratnagarbhaH prabhAsvaraH / padmagarbho jagadgarbho hemagarbhaH sudarzanaH // 3 // lakSmI vAMstridazAdhyakSo dRDhIyAnina izitA / manoharo manojJAMgo dhIro gambhIrazAsanaH // 4 // dharmayupo dayAyAgo dharmanemirmunIzvaraH / dharmacakrAyudho devaH karmahA dharmaghoSaNaH // 5 // amoghavAgamoghAjJo nirmalo'moghazAsanaH / surUpaH subhagastyAgI samayajJaH samAhitaH // 6 // susthitaHsvAsthya bhAvakhastho nIrajasko niruddhavaH / alepo niSkalaGkAtmA vItarAgo gataspRhaH // 7 // vazyendriyo vimuktAtmA niHsapatno jitendriyaH / prazAnto'nanta dhAmaSimaMgalaM malahAnaghaH // 8 // anIhagupamAbhUto dRssttirdaivmgocrH| amUrto mUrtimAneko naiko nAnakatattvadRk / 9 // adhyAtmagamyo gamyAtmA yogavidyogi vanditaH / sarvatragaH sadAbhAvItrikAla viSayArthadRk // 10 // [30]
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra ke bhoga pharmAdhIna, nazvara, duHkha mizrita aura pApa ke bIga haiN| zaMkaraH zaMvado dAntodamI kSAntiparAyaNaH / adhipaH paramAnandaH parAtmajJaH parAtparaH // 11 // trijagavallabhognyarcya strijaganmaMgalodayaH / trijagatpatipUjAMghri strilokAna zikhAmaNiH // 12 // - iti bRhadAdizatam / / 8- trikAladarzI lokezo lokadhAtA dRddh'ttH| sarvalokAtigaH pUjyaH sarvalokaikasArathiH // 1 // purANapuruSaH pUrvaH kRtapUrvAga vistaraH / AdidevaH purANAdyaH purudevo'dhidevatA // 2 // yugamukhyo yugajyeSTo yugAdisthitidezakaH / kalyANavarNaH kalyANaH kalya kalyANalakSaNaH // 3 // kalyANaH prakRtirdIptaH kalyANAtmA vikalmaSaH / vikalaMkaH kalAtItaH kalilaghnaH klaadhrH||4|| devadevo jagannAtho jagabaMdhurjagAdvibhuH / jagaddhitaSI lokajJaH sarvagojagadagrajaH // 5 // carAcara gururgopyo gUDhAtmA guuddhgocrH| sadyojAtaH prakAzAtmA jvalajjvalanasaprabhaH // 6 // Aditya varNo bharmAbhaH suprabhaH kanaka prabhaH / suvarNa varNo rUkmAbhaH sUrya koTi sama prabhaH // 7 // tapanIya nibhastuMgo bAlArkAbho'nalaprabhaH / saMdhyAnabahemAbhastapta cAmIkaracchaviH // 8 // niSTapta kanakacchAyaH kanatkaoNcanasannibhaH / hiraNyavarNaH svarNAbhaH zAtakuMbhanibhaprabhaH // 6 // dhumnabhAjAtarUpAbho dIptajAmbUnadA tiH / sudhautakaladhautazrI pradIpto hATakA tiH // 10 // ziSTeSTaH puSTidaH puSTaHspaSTaH spaSTAkSarakSamaH / zatrughnopratigho'moghaHprazAstAzAsitA svabhUH // 11 // [31]
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma tattva kI upalabdhi devendra cakravati Adi ke vaibhava se bhI adhika hai| zAntiniSTo munijeSTaH zivatAtiH zivapradaH / zAntidaH zAntikRcchAntiH kAntimAnkAmitapradaH // 12 // zreyonidhiradhiSTAnamapratiSTaH pratiSTitaH / susthitaH sthAvaraH sthANuH prathIyAnprathitaH pRthaH // 13 // iti0 trikAladaryAdizatam // 6 // digvAsA vAtarazano nirganthezo nirambaraH / niSkiJcano nirAzaMso jJAnacakSuramomuhaH // 1 // tejorAzi ranantaujA jJAnAndhiH shiilsaagrH| tejomayo'mita jyoti jyotirmUtistamo'pahaH // 2 // jagaccUDAmaNirdIptaH sarvavighna vinAyakaH / kalighnaH karmazatrughno lokAloka prakAzakaH // 3 // anidrAlu rataMdrAlu rjAgarUkaH prmaamyH| lakSmIpati jagajjyoti dharmarAjaH prajAhitaH // 4 // mumukSurbandha mokSajJo jitAkSo jitamanmathaH / prazAMtarasazailUzo bhavyapeTaka nATakaH // 5 // mUlakartAkhila jyotirmalaghno mUlakAraNaH / Apto vAgIzvaraH zreyAJchAyasoktiniruktavAk // 6 // pravaktA vacasAmIzo mArajidvizvabhAvavit / sutanustanu nirmuktaH sugato hatadurnayaH // 7 // zrIzaH zrIzritapAdAbjo vItabhIrabhayaMkaraH / utpannadoSo nirvighno nizcalo lokvtslH||8|| lokottaro lokapatirlokacakSura pAradhIH / dhIradhIrbuddha sanmArgaH zuddhaH sUnRtapUtavAk // 6 // prajJApAramitaH prAjJo ytiniymitendriyH| bhadanto bhadrakRdbhadraH kalpavRkSo varapradaH // 10 // samunmUlita karmAriH karmakASTAzu zukSaNiH / karmaNyaH karmaThaH prAMzuheyAdeya vicakSaNaH // 11 // [32]
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhA kA hatya, jJAna kA mastaka aura AcaraNa ke hAtha kI ekatA se mukti kI prApti hotI hai| anantazaktiracchedyastripurAri strilocnH| trinetrasnyambakastyakSaH kevalajJAnavIkSaNaH // 12 // samaMtabhadraH zAMtAri dharmAcAryoM dyaanidhiH| / sUkSmadarzI jitAnaMgaH kRpAludharmavezakaH // 13 // zubhaMyuH sukhasAd bhUtaH puNyarAziranAmayaH / dharmapAlo jagatpAlo dharmasAmrAjyanAyakaH // 14 // iti digvAsAdizatam // 10 // dhAmnAMpate tavAmUni nAmAnyAgama kovidaH / samuccitAnyanudhyAyanpumAnpUtaskRti bhavet // 1 // gocaro'pi girAmAsAM tvamavAggocaroM mataH / stotAtathApyasaMdigdhaMtvatto'bhISTaphalaMbhavet // 2 // tvamato'sijagabandhumtvama'to'sijagadbhiSak / tvamato'sijagaddhAtA tvamato'si jagaddhitaH // 3 // tvamekaM jagatAM jyotistvaM dvirUpopayogabhAk / tvaM trirUpaMkamuktyaMgaM sotthAnaMtacatuSTayaH // 4 // tvaM paMcabrahmatattvAtmA paMcakalyANa nAyakaH / SaDbheda bhAva tattvajJastvaM saptanayasaMgrahaH // 5 // divyASTaguNamUrtistvaM navakevala labdhikaH / dazAvatAranirdhAryoM mAM pAhi paramezvara // 6 // yuSmannA mAvalIhandhavila ststotrmaalyaa| bhavaMtaM varivasyAmaH - prasodAnugRhANa naH // 7 // idaM stotramanusmRtya pUto bhavati trAktikaH / yaH sa pAThaM paThatyenaM sa syAtkalyANabhAjanam // 8 // tataH sadedaM puNyArthI pumAnpaThati puNyadhIH / pauruhUtI zriyaM prAptuM paramAmabhilASukaH // 6 // stutveti maghavA devaM carAcarjagadgurum / tatastIrthavihArasyavyadhAtprastAvanAmimAm // 10 // [33]
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtmodAra kI vidyA kI prApti bhatyanta durlabha hai| stutiH puNyaguNotkIrtiH stotA bhavyaH prasannadhIH / niSTitAoM bhavAnsutyaH phalaM nazreyasaM sukham // 11 // yaH stutyo jagatAtrayasya na punastotA svayaM kasyacit / dhyeyo yogijanasyayazcanitarAMdhyAtA svayaM kaspacit / / yo netRnapite namannata malaMnanta vyayakSekSaNaH / sazrImAJjagatAM trayasya ca gururdevaH puruH pAvanaH // 12 // taM devaM tridazAdhipAcita padaM ghAtikSayAnantaraM / protyAnanta catuSTayaM jinamimaM mavyAnja nInAminam // mAnastambha vilokanA natajaganmAnyaM trilokI pti| prAptAcintya bahivibhUtimanaghaM bhaktyApravandA mahe // 13 // -iti dhAmnA0 zatam // 11||* jina sahasranAma stotram mapUrNam * -: bhaktAmara stotram : - zrI mAnatugAcArya viracitaM - bhaktAmara praNata maulimaNi prabhANA, mudyotakaM dalita pApa- tamo- vitAnam / samyakpraNamya jina-pAda-yugaM yugAdA, vAlambanaM bhava-jale patatAM janAnAm // 1 // yaH saMstutaH sakalavAGamaya-tattvabodhA, duta-buddhi-paTubhiH suraloka-nAthaH / stotrajagatritaya-cita-hara- rudAraiH, stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 // buddha yA vinApi vibudhAcita-pAda-pITha, stotuM samudyata-mativigata-trapo'ham / bAlaM vihAya jala-saMsthita-mindu-bimba, manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum // 3 // vaktuM guNAn guNa-samudra zazAMka-kAntAn, kaste kSamaH sura-gurupratimo'pi buddhyaa| kalpAnta-kAla- pavanoddhata- nakra-cakra, kovA tarItu-malasambunidhi bhujAbhyAm // 4 // so'haM tathApi tava bhakti-vazAnmunIza, katuM stavaM vigata zakti-rapi prvRtH| protyAtma-vIrya mavicArya mRgomagendra, nA'bhyeti ki nijazizoH paripAlanArtham // 5 // [34]
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ koSa mAna mAyA lobhAdi vikAra mAtmAnaMda ke upavana kA svAhA kara dete haiN| alpazrutaM zrutavatAM parihAsa-dhAma, tvadbhakti-reva mukharI kurute balAnmAm / yatkokilaH kila madhau madhuraM viroti, taccAmA cAra-kalikA nikaraka-hetu // 6 // tvatsaMstavena bhava-santati sannibaddha, pApaM kSaNAtmaya - mupaiti zarIra-bhAjAm / AkrAnta-loka-malinIla -mazeSa mAzu, sUryA zu-bhinna-miva zArvara-mandhakAram // 7 // matveti nAtha tava saMstavanaM mayeda, mAramyate tanudhiyA'pi tava prabhAvAt / gheto hariSyati satAM nalinI-daleSu, muktAphala - jhuti - mupaiti nanUda-binduH // 8 // AstAM tava stavana-masta-samasta doSaM, tvatsaMkathApi jagatAMduritAni hanti / dUre sahA - kiraNaH kurute prabhava, padmAkareSu jalajAni vikAsa-bhAji // 6 // nAtyadbhutaM bhuvanaM - bhUSaNa - bhUtanAtha, bhUtairguNa vi bhavanta mabhiSTu - vanta / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiMvA, bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 10 // dRSTavA bhavanta -manimeSa-vilokanIyaM, nAnyatra toSa-mapuyAti janasya ckssH| pItvA payaH zazikara-cha tidugdha-sindhoH, kSAraM jalaM jalaniSe rasituM ka icchet // 11 // yaH zAntarAga-rucibhiH paramANu-bhistvaM, nirmApitastribhuvanaka lalAma-bhUta / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM, yatte samAna - maparaM na hi rUpamasti // 12 // vaktraM kva te sura - naroraganetra-hAri, niHzeSa - nijita - jagatritayopamAnam / bimbaM kalaMka-malinaM kva nizAkarasya, yadvAsare bhavati pANDu - palAza-kalpam // 13 // sampUrNa maNDala-zazAMka-kalA kalApa, zubhA guNAstribhuvanaM tava laghayanti / ye saMzritAstrijagadIzvara - nAthamekaM, kastAnnivArayati saMcarato yatheSTam // 14 // citraM kimatra yadi te tridazAMganAbhi, nItaM manAgapi mano na vikAra-mArgam / kalpAnta-kAla-marutAM calitA calena, ki mandarAdri - zikharaM calitaM kadAcit // 15 // nidhUma - vatti - rapavarjita-tailapUraH, kRtasnaM jagattrayamidaM prakaTI - karoSi / mamyo na jAtu marutAM calitA-calAnA, dIpo'parastvamasi nAtha jagatprakAzaH // 16 // nAstaM kadAcidupayAsi na rAhu-gamyaH, spaSTI - karoSi sahasA yugapajjaganti / nAmbhodharodaraniruddha - mahA - prabhAvaH, sUryAtizAyi - mahimAsi munIndra loke // 17 // nityodayaM dalita - moha-mahAndhakAraM, gamyaM na rAhu vadanasya na vAridAnAm / vidhAjatetavamukhAnjamanalpa - kAnti, vidyotayaj - jagadapUrva -zazAMka vimbam // 18 // [35]
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ manovRtti ke AdhIna hI vadha abaMdha vyavasthA hai| ki zarvarISu zazinAhni vivasva tAvA, yuSmanmukhendu daliteSu tamaHsu naath|| niSpanna zAli vana zAlini jIva loke, kArya kiyajjaladharairjala bhAranam // 16 // jJAnaM yathA tvayi vibhUti kRtAvakAzaM, naivaM tathA hari harAdiSu nAyakeSu / tejo mahAmaNiSu yAti yathA mahattvaM, naivaM tu kAca zakale kiraNA kule'pi // 20 // manye varaM hari harAdaya eva dRSTA, dRSTeSu yeSu hRdayaM tvayi toSameti / ki vIkSitena bhavatA bhuvi yena nAnyaH, kazcinmano harati nAtha bhavAntare'pi // 21 // strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn, nAnyA sutaM tvadupamaM jananI prsuutaa| sarvA dizo dadhati bhAni sahastra razmi, prAcyeva digjanayati sphura daMzu jAlam // 22 // tvAmA mananti munayaH paramaM pumAMsa, mAditya varNa mamalaM tamasaH purastAt / tvAmeva samya gupalabhya jayanti mRtyu, nAnyaHzivaHziva padasya munIndra panthAH // 23 // tvA mavyayaM vibhu tacintya masaMkhya mAdya, brahmANa mIzvara mananta manaMga ketum / yogIzvaraM vidita yoga maneka mekaM, jJAna svarUpa mamalaM pravadanti santaH / .24 // buddhastvameva vibudhAcita buddhi bodhA, tvaM zaMkaro'si bhuvana traya zaMkaratvAt / dhAtAsi dhIra ziva mArga vidhervidhAnAt, vyakta tavameva bhagavan puruSottamo'si / / 2 / / tubhyaM nama stribhuvanAti harAya nAtha, tubhyaM namaH kSititalAmala bhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya, tubhyaM namo jina bhavodaghi zoSaNAya // 26 // ko vismayo'tra yadi nAma guNarazeSa, stvaM saMzrito niravakAza tayA munIza / doSa rupAtta vividhAzrayajAta garvaiH, svapnAntare'pi na kadAcida pIkSi tosi // 27 // uccara zoka taru saMzrita munmayUkha, mAbhAti rUpa mamalaM bhavato nitaantm| spaSTollasat kiraNamasta tamovitAnaM, vimbaM raveriva payodhara pArzvavati // 28 // siMhAsane maNi mayUkha zikhA vicitre, vibhAjate tava vapuH kanakAvadAtam / vimbaM vidvila sadaMzu latA vitAnaM, tuMgodayAdri sirasIva sahA rshme-||26|| kundAvadAta cala cAmara cAru zobhaM, vibhAjate tava vapuH kaladhauta kaantm'|' udyacchazAMka zuci nirjhara vAri dhAra, muccastaTaM sura gireriva zAta kaumbham // 30 // chatra trayaM tava vibhAti zazAMka kAnta, muccaiHsthitaM sthagita bhAnu kara prtaapm| .. muktA phala prakara jAla vivRddha zobhaM, prakhyApayataH trijagata paramezvaratvam // 31 // [36]
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAtma darzana nirvANa kI prathama soDhI hai| gambhIra tAra rava pUrita digvibhAga, stralokya loka zubha saMgama bhUti dakSaH / saddharma rAja jaya ghoSaNa ghoSakaH san, khe dundubhira dhvanati te yazasaH pravAdI // 32 // mandAra sundara namera supArijAta, santAnakAdi kusamotkara vRssttirddhaa| gandhoda bindu zubha manda marutprayAtA, divyA divaH patati te vayasAM tatirvA // 33 // zumbhaprabhA valaya bhUri vibhA vibhoste, lokatraye timatAM | timAkSipantI / prodyaddivAkara nirantara bhUri saMkhyA, dIptyAjayatyapinizAmapi somasaumyAm // 34 // 'svargA pavarga gamamArga vimArgaNeSTaH, saddharma tattva kathanaika paTus trilokyAH / divya dhvanir bhavati te vizadArtha sarva, bhASA svabhAva pariNAma guNaH prayojyaH // 35 // unnidra hema navapaMkaja puJja kAntI, paryullasannakha mayUkha zikhA bhirAmau / pAdau padAni tava yatra jinendra ! dhattaH, padmAni tatra vibudhA parikalpayanti // 36 // itthaM yathA tava vibhUtira bhUjinendra!, dharmopadezana vidhau na tathA parasya / yAdRk prabhA dinakRtaH prahatAndhakArA, tAdRkkuto graha gaNasya vikAsino'pi // 37 // zcyotana mavAvilavilola kapolamUla, matta bhramad bhramara nAva vivRddha kopam / airAvatA bhamibha mudata mApatantaM, dRSTvA bhayaMbhavita nobhavadAzritAnAm // 38 // bhinnebha kumbhagala dujjvala zoNitAkta, muktAphala prakara bhUSita bhUmibhAgaH / baddha kramaH krama gataM hariNAdhipo'pi, nAkAmati kramayugAcala saMzritaM te // 36 // kalpAnta kAla pavanoddhata vahni kalpaM, dAvAnalaM jvalita mujjvlmutsphuliNgm| vizvaM jighatsumiva sammukha mApatantaM, tvannAma kIrtana jalaM zamayatya zeSam // 40 // raktakSaNaM samada kokila kaNTha nIlaM, krodhoddhataM phaNina mutphaNa mApatantam / AkrAmati kramayugeNa nirasta zaMkas, tvannAma nAga damanI hRdi yasya puMsaH // 41 // valgatturaMga gaja garjita bhIma nAda, mAjau balaM balavatAmapi bhUpatInAm / udyad divAkara mayUkha zikhA paviddhaM, tvatkIrtanAttama ivAzu bhidAmupaiti // 42 // kuntAna bhinna gaja zoNita vArivAha, vegAvatAra taraNAtura yodha bhIme / yuddha jayaM vijita durjaya jeya pakSAs, tvatpAda paMkaja vanA zrayiNo labhante // 43 // ambho nidhau kSubhita bhISaNa nakra cakra, pAThIna pITha bhaya dolbaNa vADavAgnau / raMgataraMga zikhara sthita yAna pAtrAs, trAsaM vihAya bhavataH smaraNAd bajanti / / 44 // [353 10
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnI aura ajJAnI ko manovRtti meM mahAna antara hai| udbhUta bhISaNa jalodara bhAra bhugnAH, zocyAM dazA mupagatAz cyuta jIvitAzAH / tvatpAda paMkaja rajomRtadigdha dehA, mAM bhavanti makaradhvaja tulya rUpAH // 45 // ApAda kaNTha muruzRMkhala veSTitAMgA, gADhaM bRhannigaDa koTi nighRSTa jaMghAH / tvannAma mantra manizaM manujAH smaraMtaH, sadyaH svayaM vigata bandha bhayA bhavanti // 46 // matta-dvipendra mRgarAja davAnalAhi, saMgrAma vAridhi mahodara baMdhanottham / tasyAzu nAza mupayAti bhayaM bhiyeva, yastAvakaM stava-mimaM matimAna-dhote // 47 // stotra sAjaM tava jinendra guNair nibaddhAM, bhaktyA mayA vividha varNa vicitra-puSpAm / dhatte jano ya iha kaNTha gatAmajasU, taM mAnatuMgamavazA samupaiti lakSmIH // 48 // // iti zrI mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara stotram // zrI siddhasana divAkara praNotaM SC kalyANa maMdira stotrama 20 kalyANamaMdira mudArama vadya bhedi, bhotA bhaya pradaniditamaMti pdy| saMsArasAgara nimijja dazeSa jaMtu, potAyamAnamabhinamya jinezvarasya // 1 // yasya svayaM suragurugarimAburAzeH, stotraM suvistRtamatirna vibhuvidhAtumaM / tIrthezvarasya kamaThasmayadhUmaketo, stasyAhameSa kila saMstavanaM kariSye // 2 // sAmAnyato'pi tava varNayituM svarUpam, smAdRzAH kayAdhIza bhavantyadhozAH / dhuSTo'pikauzika zizuryadi vA divAMdho, rUpaM prarUpayati kiM kila dharmarazmaH // 3 // mohakSayAdanubhavannapi nAtha maryo, nUnaM guNAngaNayituM na tava kSameta / kalpAMtavAntapayasaH pragaTo'pi yasmAn, mIyeta kena jaladhernanuratnarAziH // 4 // abhyudyato'smi tava nAtha jaDAzayo'pi, kartuM stavaM lasadasaMkhyaguNAkarasya / bAlopi kiM na nijabAhuyugaM vitatya, vistIrNatAM kathayati svadhiyAmburAzeH / 5 // [38]
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoga parigraha hiMsA tathA viSayAsakti, vipasi kA mArga hai| ye yoginAmapi na yAnti guNAstaveza, vaktuM kathaM bhavati teSu mamAvakAzaH / jAtA tadeva masamIkSita kAriteyaM, jalpanti vA nijagirA nanupakSiNo'pi // 6 // AstAmacintya mahimA jina saMstavaste, nAmApi pAti bhavato bhavato jaganti / tIvAta popahata pAntha janAnnidAghe, proNAti padma sarasaH saraso'nilopi // 7 // hRtini tvayi vibho zithilI bhavanti, jantoH kSaNena nibiDA api karmabandhAH / sadyo bhujaMga mamayA iva madhya bhAga, mabhyAgate vanazikhaNDini candanasya // 8 // mucyanta eva manujAH sahasA jinendra, raudra rupadrava zartastvayi vIkSitepi / gosvAmini sphurita tejasi dRSTamAtre, caurairivAzu pazavaH prapalAya mAnaH // 6 // tvaM tAsko jina kathaM bhavinAMta eva, tvAmudra hanti hRdayena yaduttarantaH / yadvA dRtistarati yajjalameSa nUna, mantargatasya marutaH sa kilAnubhAvaH // 10 // yasminhara prabhRtayopi hataprabhAvAH, sopi tvayArati patiH kSapitaH kSaNena / vidhyApitA hutabhujaH payasAthayena, potaM na kiM tadapi durdhara vADavena // 11 // svAminnanalpagari mANamapi prapannA, stvAM jantavaH kathamaho hRdaye dadhAnAH / janmodadhi laghu tarantyati lAghavena, cintyo na hantamahatAM yadi vA prabhAvaH // 12 // krodhastvayA yadi vibho prathamaM nirasto, dhvastastadA vadakathaM kilakarma caurAH / ploSatyamutra yadivA zizirApiloke, nIladra mANi vipinAnina ki himAnI // 13 // tvAM yogino jina sadA paramAtmarUpa, manveSayanti hRdayAmbuja koSadeze / pUtasya nirmala ruceryadi vAkimanya, dakSasya sambhava padaM nanu kaNikAyAH // 14 // dhyAnAjjineza bhavato bhavinaH kSaNena, dehaM vivAha paramAtmadazAM brajanti / tobAnalAdupalabhAva mapAsya loke, cAmokaratvama cirAdiva dhAtubhedAH // 15 // antaH sadaiva jina yasya vibhAvyase tvaM, bhavyaiH kathaM tadapi nAzayase zarIram / etatsvarUpamatha madhya vivatino hi, yadviprahaM prazamayanti mahAnubhAvAH // 16 // AtmA manISi bhirayaM tvada bheda budhdyA, dhyAto jinendra bhavatIha bhavatprabhAvaH / pAnIya madhya mRta mityanu cintyamAnaM, ki nAma no viSavikAramapAkaroti // 17 // tvAmeva vItatamasaM paravAdino'pi, nUnaM vibhohariharAdidhiyA prpnnaaH| ki kAcakAmali bhirIza sito'pizaMkho, no gRhyate vividhavarNa viparyayeNa // 18 // [36]
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ antara bAhya parigraha kA tyAga, hisA aura Atma nimagnatA Atma kalyANa kA prazasta patha hai| dharmopadeza samaye savidhAnubhAvA, dAstAM jano bhavati te tarurapzokaH / abhyudgate dinapatau samahIraho'pi, kiM vA vibodhamupayAti na jIvalokaH // 16 // citraM vibho kathamavAGa mukhavRntameva, viSvakpa tatyaviralA surapuSpavRSTiH / tvadgocare sumanasAM yadi vA munIza! gacchanti nUnamadha eva hi bandhanAni // 20 // sthAne gabhIrahRdayodadhisambhavAyAH, pIyUSatAM tava giraH samudIrayanti / pItvA yataH paramasaMmadasaMgabhAjo, bhavyA brajanti tarasApya jarAmaratvam // 21 // svAminsudUramavanamya samutpatanto, manye vadanti zucayaH suracAmaraughAH / ye'smai natiM vidadhate munipuMgavAya, te nUnamUrdhvagatayaH khalu zuddhabhAvAH // 22 // zyAmaM gabhIragirimujjvalahemaratna, siMhAsanasthamiha bhavyazikhaNDinastvAm / AlokayaMti rabhasena nadaMtamuccai, zcAmIkarAdri zirasIva navAmbuvAham // 23 // udgacchatA tavazitidhu timaNDalena, luptaccha dacchavirazoka tarurbabhUva / sAMnidhyato'pi yadivAtava vItarAga! nIrAgatAM brajati ko na sacetano'ipa // 24 // bho bhoH pramAdamavadhUya bhajadhvamena, mAgatya nirvRtapuroM prati sArthavAham / etannivedayati deva jagattrayAya, manye na dannabhinabhaH suradundubhiste // 25 // uyotiteSu bhavatA bhuvaneSu nAtha, tArAnvito vidhurayaM vihatAndhakAraH / muktAkalApa kalitorusitAtapatra, vyAjAstridhA dhRta tanurdhavamabhyupetaH // 26 // svena prapUrita jagattraya piNDitena, kAnti pratApa yazasAmiva saJcayena / mANikya hema rajatapravinirmitena, sAlatrayeNa bhagavannabhito vibhAsi // 27 // divyajo jina namastridazAdhipAnA, mutsRjya ratnaracitAnapi maulibaMdhAn / pAdau zrayaMti bhavatAyadi vAparatra, tvatsaMgame sumanaso naramaMtaeva // 28 // tvaM nAtha janmajalaviparAGa mukho'ipa, yattArayasyasumato nija pRSTalagnAn / yukta hi pArthivanipasya satastavaiva, citraM vibho yadasi karmavipAkazUnyaH // 26 // vizvezvaro'pi janapAlaka durgatastvaM, ki vAkSara prakRtirapyalipistvamIza / 'ajJAnavatyapi sadaiva kathaMcideva, jJAna-tvayi sphurati vizva vikAsa hetu // 30 // prAgbhArasambhRtanabhAMsira jAMsi roSA, dutthApitAni kamaThena zaThena yAni / chAyApitaistava na nAtha hatA hatAzo, grastastvamI bhirayameva paraM durAtmA // 31 // [40]
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigambara mudrA dhAraNa kara karma zatruoM para vijaya prApta karanA hI mAnava bhava kA sAra hai| yadgarjadUrjitaghanauSa madamra bhIma, azyattaDinmusala mAMsalaghora dhAram / daityena muktamatha dustaravAri darSa, tenaiva tasya jina dustaravArikRtyam // 32 // dhvastordhvakezavikRtA kRtimaya'muMDa, prAlaMbabhUdbhayadavaktravinirya dagniH / pretavajaH prati bhavaMtamapIrito yaH, so'syAbhavatpratibhavaM bhavaduHkhahetuH // 33 // dhanyAsta eva bhuvanAdhipa ye trisaMdhya, mArAdhayaMti vidhivadvidhutAnyakRtvA / bhaktyollasatpulakapakSmaladeha dezAH, pAdadvayaM tava vibho bhuvi janma bhAjaH // 34 // asminnapArabhavavArinidhI munIza, manye na me zravaNagocaratAM gato'si / ANite tu tava gotrapavitramaMtra, kiM vA vipadviSadharI savidhaM sameti // 35 // janmAMtare'pi tava pAdayugaM na deva, manyemayA mahitamIhitadAnadayoM / teneha janmani munIza! parAbhavAnaoN, jAto niketanamahaM mathitAzayAnAm // 36 // nUnaM na mohatimirAvRtalocanena, pUrva vibho sakRdapi pravilokito'si / marmAvidho vidhurayaMti hi mAmanAH, prodyatprabaMdhagatayaH kathamanyaute / / 37 // ANitopimahitopi nirIkSitopi, nUnaM na cetasi mayA vidhRto'si bhktyaa| jAto'smi tena janabaoNdhava duHkhapAna, yasmAtkiyAHpratiphalati na bhAvazUnyA // 3 // tvaM nAtha duHkhijanavatsala he zaraNya, kAruNya puNya vasate vazinAM vareNya / bhaktyAnate mayimaheza dayAMvidhAya, duHkhAMkuroddalana tatparatA~ vidhehi // 39 // nisaMkhyasArazaraNaM zaraNaM zaraNya, mAsAdya sAdita ripuprathitAvadAnaM / tvatpAdapaMkajamapi praNidhAna vaMdhyo, vaMdhyosmi tanduvanapAvana hA hatosmi // 40 // deveMdra vaMdya viditAkhila vastusAra, saMsAratAraka vibho bhuvanAdhinAtha / trAyasva deva karuNAhada maoN punIhi, sIdantamadya bhydvysnoNburaasheH||41|| yadyasti nAtha bhavadaMghisaroruhANAM, bhakta phalaM kimapi sNttsNcitaayaaH| tanme tvadekazaraNasya zaraNya bhUyAH, svAmI tvameva bhuvanetra bhavAMtarepi // 42 // itthaM samAhitadhiyo vidhivajjineMdra, sAMdrollasatpulakakaMcukitAMga bhaagaaH| tvadabimvanirmalamukhAmbujabaddhalakSmyA, ye saMstavaM tava vibho racagaMti mdhyaaH||43|| jana nayana kumuda caMdra prabhAsvarAH, svargasaMpado bhuktvA / te vigalitamalanicayA acirAnmokSaM prapadyate // 44 // iti kalyANa madira stotram 11 [1]
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgaDhaSa rUpI tela ke naSTa ho jAne se karma-dIpaka pujha jAtA hai| zrI vAdirAja praNItaM * ekIbhAva stotram ekIbhAvaM gata ivamayA yaH svayaM karmabandho, ghoraM duHkha bhavabhavagato dunivAraHkaroti / tasyApyasya tvayijinavare bhaktirunmuktaye ce,jjetuM zakyo bhavati na tayAko'parastApahetuH / / jyotIrUpaM duritanivaha dhvAntavidhvaMsahetuM, tvAmevAjinavara ciraM tttvvidyaabhiyuktaaH| ghetovAse bhavasi ca mama sphAramudbhAsamAna, stasminnaMhaH kathamivatamovastuto vastumoSTe / / AnandAzrusna pita vadanaM gadgadaM cAbhijalpan,yazcAyeta tvayidRDhamanAHstotramantrairbhavantam / tasyAbhyastAdapi ca suciraMdehavalmIkamadhyA,nniSkAsyatevividhaviSamavyAdhayaHkAdraveyAH / / prAgeveha tridivabhavanAdeSyatA bhavyapuNyAt, pRthvIcakra kanakamayatAM deva ninye tvayedam / dhyAnadvAraM mama rucikaraM svAntagehaM praviSTa, statki citraM jinavapuridaM yatsuvarNIkaroSi / / lokasyaikastvamasi bhagavanninimittena, bandhustvayyevAsau sakalaviSayA zaktirapratyanIkA / bhaktisphItAMciramadhivasanmAmikA~cittazayyAM,mayyutpannaM kathamiva tataH klezayUthaMsahethAH / / janmATavyAM kathamapimayA deva dIrgha bhramitvA,prAptaveyaM tava naya kathA sphArapIyUSavApI / tasyA madhye himakara himavyUhazIte nitAntaM nirmagnaM mAM na jahita kathaM duHkhadAvopatApAH / / pAdanyAsAdapi ca punato yAtrayA te trilokI,hemAbhAso bhavatisurabhiHzrInivAsazca padmaH / sarvA geNa spRzati bhagavaMstvayyazeSaM mano me, zreyaH kiM tatsvayamaharaharyanna mAmabhyupaiti / / pazyantaM tvadvacanamamRtaM bhaktipAtyA pibantaM, karmAraNyAtpuruSamasamAnandadhAma praviSTam / tvAM durasmaramadaharaM tvatprasAdaikabhUmi, krUrAkArAH kathamiva rujAkaNTakA niluMThanti / / pASANAtmA taditarasamaH kevalaM ratnamUrti, nistambho bhavati ca parastAdRzo rtnvrgH| dRSTiprApto harati sa kathaM mAnaroganarANAM, pratyAsattiryadi na bhavatastasya tacchaktihetuH / 6 / hRdhaHprApto maradapi bhavanmUrti zalopavAhI, sadyaH puMsAM niravadhirujAdhUlibandhaM dhunoti / dhyAnAhUto hRdayakamalaM yasya tutvaM praviSTa, stasyAzakyaH ka iha bhuvane devalokopakAraH // 10 // jAnAsi tvaM mama bhavabhaveyaccayAkca dukhajAtaM yasyasmaraNamapi me zastravannipinaSTi / tvaM sarvezaHsakRpaiti ca tvAmupeto'smi bhaktayA, yatkartavyaMtadihaviSaye deva evapramANam // 11 // prApadaivaM tava nutipadairjIvakenopadiSTaH, pApAcArImaraNasamaye sArameyo'pi saukhyam / kaH saMdehoyadupalabhate vAsava zrIprabhutvaM,jalpajApyamaNi bhiramalastvannamaskAra cakram // 12 // zuddha jJAnezucinicaritesatyapitvayyanocA,bhakti!cedana vadhisukhAvaJcikAkuJcikeyam / zakyoddhaghATabhavati hi kathaM muktikAmasya puMso, muktidvAraM paridRr3hamahAmohamudrAkavATam // 13 // [42]
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava jIvana meM saMyama kA mahatva pUrNa sthAna hai| pracchannaH khalvayamaghamayaraMdhakAraiH samaMtA, tpaMthA muktaH sthapuTitapadaH klezagatairaMgAdhaiH / tatkastena bAjati sukhato deva tattvAvabhAsI, yadyagne'gna na bhavati bhavadbhAratIratnadIpaH // 14 // Atmajyoti nidhiranavadhi STurAnaMda hetuH, karmakSoNIpaTalapihito yo'navApyaH pressaaN| haste kurvantyanaticiratastaM bhavadbhaktibhAjaH, stotrarbadha prakRtipuruSoddAmadhAtrI khanitraH // 15 // pratyutpannAnayahimagirerAyatAcAmRtAbdheryA, deva tvatpadakamalayoH saMgatA bhaktigaMgA / cetastasyAM mama rucivazAdAplutaM zAlitAMhaH, kalmASaM yadbhavati kimiyaM deva saMdehabhUmiH // 16 // prAdurbhUtasthirapadasukhaM tvAmanudhyAyato me, tvayyevAhaM sa iti matirutpadyate nirviklpaa| mithyaveyaM tadapi tanute tRptimabheSarUpAM, doSAtmAnopyabhimataphalAstvatprasAdAdbhavati / 17 / mithyAvAdaM malamapanudansaptabhaMgItaraMge, vagiMbhodhirbhuvanamakhilaM deva paryeti yaste / tasyAvRtti sapadi bibudhAzcetasaivAcalena, vyAtanvaMtaH suciramamRtasevayA tRpnuvati / 18 / AhAryebhyaH spRhayati paraM yaHsvabhAvAdahRdyaH,zastranAhI bhavati satataM vairiNAyazca shkyH| sarvAgeSu tvamasi subhagastvaM na zakyaH pareSAM,tarika bhUSAvasanakusumaiH kiM ca zastrarudastra / 16 // indraH sevAMtava sukurutAM kiM tayA zlAghanaM te,tasyaiveyaMbhavalayakarI zlAghyatAmAtanoti / tvaMnistArIjananajaladheHsiddhikAMtApatistvaM, tvaMlokAnAMprabhurititavazlAghyatestotramitthaM // 20 // vRttirvAcAmaparasadRzI na tvamanyena tulya, stutyadgArAH kathamiva tatastvayyamInaHmate / maivaM bhUvaMstadapi bhagavanbhaktipIyUSapuSTA, ste bhavyAnAmabhimataphalAHpArijAtA bhavaMti / 21 / kopAvezo na taba na tava kvApi deva prasAdo, vyAptaMcetastava hi prmopekssyvaanpekssN| AjJAvazyaM tadapi bhuvanaM sannidhirahArI, kvaivaMbhUtaM bhuvanatilaka ! prAbhavaM tvatpareSu / 220 deva stotuM tridivagaNikAmaMDalIgItakIti,totUti tvAM sakalaviSayajJAnamUrti janoyaH / tasyaH kSemaM na padamaTato jAtu johUti paMthA,stattvagraMthasmaraNaviSaye naiSa momUrti mayaH // 23 // citte kurvanniravadhisukhajJAnadRgvIryarUpaM, deva tvAM yaH samayaniyamAdAdareNa stavIti / zreyomArga sakhalusukRtItAvatA, pUrayitvA kalyANAnAMbhavati viSayaHpaMcadhA paMcitAnA // 24 // bhaktiprahamaheMdrapUjitapadatvatkIrtane na kSamAHsUkSmajJAnadRzo'pisaMyamabhRtaHke hantamaMdA vayaM / asmAbhiH stavanacchalena tu parastvayyAdarastanyate, svAtmAdhInasukhaiSiNAM sa khalu naH kalyANakalpadra maH // 25 // vAvirAja manu zAbdikaloko vAdirAjamanu tArkikasiMhaH / mAdirAjamanu kAvyakRtaste vAdirAjamanu bhavya sahAyaH // 26 // -iti zrI vAdirAja kRtamekIbhAva stotram [4]
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ moha rUpI vyAdhi ko dUra karane ke liye jinendra vANI hI paramauSadhi hai / ' zrI dhanaMjaya kavi praNItaM / GR viSApahAra stotraM 40 svAtmasthitaH sarvagataH samasta, vyApAravedI vinivRttasaMgaH / pravRddhakAlopyajaro vareNyaH, pAyAdapAyAtpuruSaH purANaH // 1 // pararacityaM yugabhAramekaH, stotuM vahanyogibhirapyazakyaH / stutyo'dyame'sau'vRSabho nabhAnoH, kimapraveze vizati pradIpaH // 2 // tatyAja zakraH zakanAbhimAnaM, nAhaM tyajAmi stavanAnubaMdha / svalpena bodhena tatodhikArtha, vAtAyaneneva nirUpayAmi // 3 // tvaM vizvadRzvA sakalaradRzyo, vidvAnazeSaM nikhilaravedyaH / vaktaMkiyAnkIdRzamityazakyaH, stutistato 'zaktikathA tavAstu // 4 // vyApIDitaM bAla mivAtmadoSa, rullAghatAM lokamavApi pastvaM / hitAhitAnveSaNa mAMdya bhAjyaH, sarvasya jaMtorasi bAlavaidyaH // 5 // dAtA na hartA divasaM vivasvA, nadyazva itya cyuta darzitAzaH / sabyAjamevaM gamayatya zaktaH, kSaNena datse'bhimataMnatAya // 6 // upati bhaktyA sumukhaH sukhAni, tvayi svabhAvAdvimukhazca duHkhaM / sadAvadAta gha tireka rUpa, stayostvamAdarza ivA''vabhAsi // 7 // agAdyatA'bdheH sayataH payodhi, me rozca tuMgAprakRtiH sa yatra / dhAvA pRthivyo prathutA tathaiva, vyApatvadIyA bhuvanAMtarANi // 8 // tavAnavasthA paramArthatattvaM, tavayA na gItaH punarAgamazca / - dRSTaM vihAya tvamadRSTamaiSI, viruddhavRtto'pi samaMjasastvaM // 6 // smaraHsudagdho bhavataiva tasmi, nnurbulitAtmA yadi nAma zaMbhu / azeta vRndopahatopi viSNuH, kiM gRhyate yena bhvaanjaagH||10|| sa nIrajA syAdaparo'ghavAnvA, taddoSakotyaiva na te guNitvaM / svatoMburAzermahimA na deva, stokApavAdena jalAzayasya // 11 // karmasthiti jaMturanekabhUmi, nayatyamaM sA ca parasparasya / / tvaM netRbhAvaM hi tayorbhavAbdhau, jinendra naunAvika yorivAkhyaH // 12 // sukhAya duHkhAni guNAya doSA, dharmAya pApAni smaacrNti| [44]
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhakSa bhakSaNa tyAga ke vinA ahiMsAtmaka jIvana vikasita nahIM ho sktaa| tailAya bAlAH sikatAsamUha, nipIDayanti sphuTamatvadIyAH // 13 // viSApahAraM maNimauSadhAni, mantraM samuddizya rasAyanaM c| bhrAmyantyaho natvamitismaranti, paryAyanAmAni tavaiva tAni // 14 // citte na kiJci kRtavAnasi tvaM, devaH kRtazcetasi yena sarvam / haste kRtaM tena jagadvicitraM, sukhena jIvatyapi cittavAhyaH // 15 // trikAlatattvaM tvamavaistrilokI, svAmIti saMkhyA niyateramoSAm / bodhAdhipatyaM prati nAbhaviSyaM, ste'nye'pi ced vyApsyadabhUnapodam // 16 // nAkasya patyuH parikarma ramyaM, nAgamyarUpasya tavopakAri / tasyaiva hetuH svasukhasya bhAno, rudvidhatazchatra mivAdareNa // 17 // kvopekSakastvaM kva sukhopadezaH, sa cet kimicchA pratikUlavAdaH / kvAsau kva vA sarvajagatpriyatvaM, tanno yathA tathya mavevijaM te // 18 // tuMgAtphalaM yattadakiJcanAcca, prApyaM samRddhAnna dhanezvarAdeH / nirambhaso'pyuccata mAdivAne, kApi niryAti dhunI payodheH // 16 // trailokya sevA niyamAya daNDaM, vadhe yadindro vinayena tasya / tatprAtihArya bhavataH kutastyaM, tatkarmayogAdyadi vA tavAstu // 20 // zriyA paraM pazyati sAdhu niHsvaH, zrImAnna kazcitkRpaNaM tvadanyaH / yathA prakAza sthita mandhakAra, sthAyIkSate'sau na tathAtamaHstham // 21 // svavRddhiniH zvAsa nimeSabhAji, pratyakSa mAtmAnu bhave'pi mUDhaH / ki cAkhilajJeya vivartibodha, svarUpa madhya kSamavaiti lokaH // 22 // tamyAtma jastasya piteti deva, tvAM ye'vagAyanti kulaM prakAzya / te'dyApi nanvAzmanamityavazyaM, pANau kRtaM hema punastyajanti // 23 // dattastrilokyAM paTaho'bhibhUtAH, surAsurAstasya mahAnsa lAbhaH / mohasya mohastvayi ko virodhu, mUlasya nAzo balavadvirodhaH // 24 // mArgastvayaiko dadRze vimukta zca, turgatInAM gahanaM pareNa / sarva mayA dRSTamiti smayena, tvaM mA kadAcid bhajamAluloke // 25 // svarbhAnurakasya havirbhujo'mbhaH, kalpAnta baatombnirvighaatH| saMsArabhogasya viyogabhAvo, vipakSa pUrvAbhyudayAstvadanye // 26 // ajAnatastvAM namataH phalaMyatta, jjAnato'nyaM na tu devateti / harimaNi kAcadhiyA dadhAnamtaM, tasya buddhayA vahato na riktaH // 27 // [45]
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsAtmaka jIvana vIratA kA poSaka hai tathA jIvanadAtA hai / prazastavAcazcaturAH kaSAya, dagdhasya devavyavahAramAhuH / gatasya dIpasya hi nanditatvaM, dRSTaM kapAlasya ca maMgalatvam // 28 // nAnArtha mekArtha madastvadukta, hitaM vacaste nizamayya vakta / nirdoSatAM ke na vibhAvayanti, jvareNa muktaH sugamaH svareNa // 26 // na kvApi vAJchA vavRte cavAkta, kAlekvacitko'pi tathAniyogaH / napUrayAmyambudhi mityudaMzuH, svayaM hi zItA tirabhyudeti // 30 // guNAgabhIrAH paramaH prasannA, bahu prakArA bahavastaveti / dRSTo'yamantaH stavane nateSAM, guNo guNAnAM kimataH paro'sti // 31 // stutyA paraM nAbhimataMhi bhaktyA, smRtyA praNatyA ca tato bhajAmi / smarAmi devaM praNamAmi nityaM, kenApyupAyena phalaMhi sAdhyam // 32 // tatastrilokI nagarAdhi devaM, nityaM paraM jyotirananta zaktim / apuNyapApaM parapuNyahetu, namAmyahaM vandyama vanditAram // 33 // azabdama sparzama rUpa gandhaM, tvAM nIrasaM tadviSayAva bodham / sarvamya mAtAramameya manya, jinendra masmArya manusmarAmi // 34 // agAdhamanyai manasA'pya laMghaya, niSkicanaM prArthita martha vdbhiH| vizvasya pAraM tamadRSTa pAraM, pati jinAnAM zaraNaM prajAmi // 35 // trailokya dIkSA gurave namaste, yo vardhamAno'pi nijonnato'bhUta / prAggaNDa zailaH punaradri kalpaH, pazcAnnameruH kulaparvato'bhUt // 36 // svayaM prakAzasya divAnizA vA, na bAdhyatA yasya na bAdhakatvam / nalAghavaM gauravameka rUpaM, vande vibhuM kAlakalAmatItam // 37 // iti stuti deva vidhAya dainyA, dvaraM nayAce tvamupekSako'si / chAyAtaraM saMzrayataH svataH, syAtkazchAyayA yaacityaatmlaabhH||38|| athAsti ditsA yadi voparodha, stvayyevasaktAMdiza bhakti buddhim / kariSyate deva tathA kRpAme, ko vAtmapoSye sumukho na sUriH // 36 // vitarati vihitA yathAkathaMci, jinavinatAya mniissitaanibhktiH| tvayi nutiviSayA punarvizeSA, ddizatisukhAni yazo dhanaMjayaM ca // 40 // -- iti zrIdhanajaya kRta viSApahArastotram sampUrNam - [46]
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayAdra antaHkaraNa huye vinA prANiyoM ke hRdaya meM ahiMsA kI jyoti nahIM jgtii| - zrI bhUpAla kavi praNItA - jina caturvizatikA 17 zrIlIlAyatanaM mahIkulagRhaM kIrtipramodAspadaM / vAgdevIratiketanaM jayaramAkrIDAnidhAnaM mahat // saH syAtsarva mahotsavaika bhavanaM yaH prArthitArtha pradaM / prAtaH pazyati kalpapAda pada lacchAyaM jinAMghridvayaM // 1 // zAntaM vapuH zravaNahAri vacazcaritraM / sarvopakAri tava deva tataH zrutajJAH // saMsAramAra va mahAsthala rudra saandr-| cchAyA mahIlha bhavanta mupA zrayante // 2 // svAminndha vinirgato'smi jananI garbhAndha kUpodarA / vadyodghATita dRSTirasmi phalavajjanmAsmi cAdyasphuTam / / svAmadrAkSamahaM yada kSaya padAnandAya lokatrayo / netrendIvara kAnanenduma mRtasyandi prabhAcandrikam // 3 // niHzeSa tridazendra zekharazikhA ratna pradIpAvalI / sAndrIbhUta mRgendra viSTarataTI mANikya diipaavliH|| kveyaM zrIkvaca niHspRhatvamida mityUhAti gastvAdRzaH / sarvajJAna dRzazcaritra mahimA lokeza lokottaraH // 4 // rAjya zAsana kArinAkapati yattyakta tRNAvajJayA / helAnirdalita trilokamahimA yanmoha mallojitaH // lokAlokapi svavodha mukura syAntaH kRtaM yattvayA / saiSA'zcarya paramparA jinavara kvAnyatra saMbhAvyate // 5 // dAnaM jJAnadhanAya dattama sakRtpAtrAya savRttaye / cIrNAnyunatapAMsi tena suciraM pUjAzca vahvayaH kRtaaH|| zIlAnAM nicayaH sahAmala guNaiH sarvaH smaasaadito| dRSTastvaM jina yena dRSTi subhagaH zraddhApareNa kSaNam // 6 // [47]
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ke prabhAva se Atma zaktiyoM kI jAgRti hotI hai| prajJApAramitaH sa eva bhagavAnyAraM sa eva zruta, skaMdhAbdherguNaratnabhUSaNa iti zlAghyaH sa eva dhruvaM / nIyaMte jina yena karNahRdayAlaMkAratAM tvada guNAH, saMsArAhiviSApa hAra maNaya strailokya cUDAmaNeH // 7 // jayati divijavRdAndoliriMduroci, nicaya rucibhi ruccaizcAmarairvIjyamAnaH / jinapatiranurajyanmukti sAmrAjya lakSmI, yuvati nava kaTAkSa kSepalIlAM dadhAnaH // 8 // devaH zvetAtapatra trayacamarilhAzoka bhAzcakra bhASA, puSpaughAsAra siMhAsana surapaTa hairaSTabhiH prAtihAryaH / sAzcaryaMbhrAjamAnaHsuramanujasa bhAMbhojinI bhAnumAlI, pAyAnnaHpAdapIThIkRta sakala jagatpAla maulijinedraH // 6 // nRtyatsvadantidantA buruhavana naTannA kanArInikAyaH, sadhastrailokyayAtrotsava karaninadAtodyamAdyannilipaH / hastAM bhojAtalIlAvinihita sumanodAmaramyAmarastrI, , kAmyaH kalyANa pUjAvidhiSu vijayate devadevAgamaste // 10 // cakSuSmAnahameva daiva bhuvane netrA mRtasyaMdinaM, tvadvandu mati prasAda subhagaiste jobhirudbhAsitaM / yenA lokayatA mayA'naticirAccakSuH kRtArthIkRtaM, dRSTavyA vadhivIkSaNa vyatikaravyA jRmbhamANotsavaM // 11 // kaMtoH sakAMtamapi mallamavaiti kazcin, mugdho mukuMda maraviMda jamidumauli / moghI kRtatri datrAyoSida pAMgapAta, stasta tvameva vijayI jinarAjamallaH // 12 // kisalayita manalpaM tvadvilokA bhilASA, skusumita matisAMdraM tvatsamIpa prayANAt / mama phalitamamaMdaM tvanmukhedoridAnI, nayanapatha mavAptAddeva puNya drameNa // 13 // nayanapatha [48]
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA kA prANa athavA jIvana rasa mahiMsA hai| tribhuvana vanapuSpyappuSpako daNDadarpa, prasaradavana vAmbho muktisUkti prasUtiH / sa jayati jinarAjavAta jImUtasaMghaH, zatamakhazikhi nRtyArambha nirbandhavandhaH / / 14 // bhUpAlaH svargapAla pramukhanarasura zreNinetrAlimAlA, lIlAcatyasya caityAlayamakhilajagatkaumudIndojinasya / uttaMsIbhUtasevAJjalipuTanalinokuDmalAstriH parItya, zrIpAdacchAyayApasthitabhavadavathuH saMzrito'smIvamuktim // 15 // deva tvadaMghrinakha maNDala darpaNe'smin, naye nisargarucire cirdRssttvktrH| zrIkIrtikAnti tisaMgama kAraNAni, bhavyo na kAni labhate zubhamaMgalAni // 16 // jayati suranarendra zrIsudhA nirjhariNyAH, kuladharaNi dharo'yaM jainacaityA bhirAmaH / pravipula phaladharmA nokahAna pravAla, prasara zikhara zumbhatketanaH zrIniketaH // 17 // vinamada marakAntA kuntalA krAnkiAnti, sphurita nakhamayUkhadyo titAzAntarAlaH / divijamanu jarAjavAta pUjyakramAnjo, jayati vijitakarmArAtijAlo jinendraH // 18 // suptotthitena sumukhena sumaMgalAya, dRSTavyamasti yadi maMgalameva vastu / anyena kiM tadiha nAtha tavaiva vakra, trailokya maMgala niketana mIkSaNIyam // 16 // tvaM dharmodayatApasAzramazukastvaM kAvyabandhakrama, krIDAnandanakokilastvamucitaH zrImallikASaTpadaH / tvaM punnAgakathAravindasarasIhaMsastvamuttaM sakaiH, __ kairbhUpAla na dhAryase guNamaNisaGa mAlibhimaulibhiH // 20 // v
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahiMsA samatva ke sUrya ko gAtI hai| zivasukhamajara zrIsaMgamaM cAbhilaSya , svamabhi nigamayanti klezapAzena kecit / / vayamiha tu vacaste bhUpate rbhAvayanta , -- stadubhayamapi zazvallIlayA nirvizAmaH // 21 // devendrAstavamajjanAni vidadhurdevAMganA maMgalA , nyApeThaH zaradindunirmalayazo gandharva devA jaguH // zeSAzcApi yathAniyogamakhilAH sevA surAzcakrire, tarika deva vayaM vidadhma iti nazcittaM tu dolAyate // 22 // deva tvajjananAbhiSekasamaye romAJca satkaJcukai , devendra yaMdanati nartanavidhau labdhaprabhAvaHsphuTam // kiMcAnya tsurasundarI kuca taTa prAntA vanaddhottama , preGa kha dallakinAjhaMkRtamaho tatkena saMvarNyate // 23 // deva tvapratibimbamamvujadala smerekSaNaM pazyatAM , yatrAsmAkamaho mahotsavaraso dRSTariyAnvartate // sAkSAttatrabhavantamIkSitavatAM kalyANakAle tadA , devAnAmanimeSalocanatayA vRttaH sa ki varNyate // 24 // dRSTaM dhAma rasAyanasya mahatAM dRSTaM nidhInAM padaM , dRSTaM siddharasasya samasadanaM dRSTaM ca cintAmaNeH / / kiM dRSTerathavAnuSaMgikaphalairebhirmayA'dya dhruvaM , dRSTaM muktivivAhamaMgalagRhaM dRSTe jinazrIgRhe // 25 // dRSTastvaM jinarAjacandra vikasadbhUpendranetrotpalaH, snAtaM tvannuticandrikAmbhasi bhava dvidvaccakorotsave // nItazcAdya nidAghajaH klamabharaH zAtimayA gamyate , deva tvadgatacetasaiva bhavato bhUyAtpunadarzanam // 26 // iti zrI bhUpAla kavi praNItA jinacaturviMzatikA curdita [50]
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ hitA viSamatA kI gaharI aMdhiyArI ko utpanna karatI hai| SC-zrIyuta paMDita mahAcandra jI kRta-21 er sAmAyika bhASA OM 1-atha prathama pratikamaNa karma kAla anaMta ghamyo jaga meM sahiye dukha bhArI, janmamaraNa nita kiye pApako haadhikArI / koTi bhavAMtaramAhi milana durlabha sAmAyaka, dhanya Aja mai bhayo yoga miliyo sukhadAyaka / / he sarvajJa jineza kiye je pApa ju maiM aba, te saba manabacakAya yoga kI guptivinA labha / mApasamIpa hajUramAhi maiM khar3o khar3o saba, doSa kahUM so suno karo naTha duHkha dehi jaba / 2 / krodhamAnamadalobhamoha mAyA vazi prANI, duHkha sahita je kiye kyA tinako nahiM aannii| vinA prayojana ekeMdriya bi ti cau parcedriya, ApaprasAdahi miTai doSa jolagyo mohi jiya // 3 // Apasa maiM ika Thaura thApi kari je dukha dIne, peli diye pagatale dAbikara prANa harIne / Apa jagata ke jIva jite tina sabake nAyaka, araja karUM maiM suno doSa meTo dukhadAyaka / / aMjana Adika cora mahAghanaghora pApamaya, tinake je aparAdha bhaye te kSamA kSamA kiya / mere je aba doSa bhaye te kSamo dayAnidhi, yaha paDikoNo kiyo Adi SaTakarmamAhi vidhi // 5 // iti pratikramaNa karma / 2-atha dvitIya pratyAkhyAna karma jo pramAdavazi hoya virAdhe jIva ghanere, tinako jo aparAdha bhayo mere agha ddhere| so saba jhUTho hou jagatapati ke parasAda, jA prasAdata mila sarva sukha duHkha na lApaM / / maiM pApI nirlajja dayAkari hIna mahAzaTha, kiye pApa aghaDhera pApamati hoya citta dutth| niMdU hUM maiM bArabAra nija jiyako garahUM, sabavidhi dharma upAya pAya phira pApahi karahUM 7 // durlabha hai narajanma tathA zrAvakakula bhArI, satasaMgati saMyoga dharma jina zraddhA dhaarii| jinavacanAmRta dhAra samAvarte jinavANI, tohU jIva saMghAre pika dhika dhika hama nANI / / iMdriya laMpaTa hoya khoya nijajJAna jamA saba, ajJAnInimi kara tisI vidhihiMsaka aba / gamanAgamana karato jIva virAdhe bhole, te saba doSa kiye nindU aba mana vaca tole / / Alocana vidhi thakI doSa lAge ju ghanere, te saba doSa vinAza hou tuma ta jina mere| bArabAra isa bhAMti mohamada doSa kuTilatA, IrSAdika te bhaye nidiye je bhayabhItA // 10 // iti pratyAkhyAna karma // 2 // . [1]
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga popa mAna gApA bhAvikAge kAmayAga karanA hI parama aaNgaa| 3-atha tRtIya sAmAyika karma saba jIvana meM mere samatAbhAva jagyo hai, saba jiya mosama rAmatA rApo bhAva lagyo hai| AtaMrIdra dvayacyAna chAMni phanhUiM mAmAyika, maMyama mo karazana hoya yahabhAvavadhAyaka // 11 // pRthvojala aga agnivAyu caukAya banaspati,paMcAha thAvaramAhi tapAyamajIvavasa jita / beiMdriyatiya cau paMcadriyamAhi jIvagava, tinata kSamAkarAU musapara kSamAkaro aba // 12 // isa avasarameM mere mana mamaphaMcana ara taNa, mahala mamAna samAnatra amitra himama gnn| jAmanamaraNa samAna jAniAma namanA konI, mAmAyikakA kAla jitaM yaha bhAvanavonI // 13 // merohai ika Anama tAmai mamana ju kauno, aura go mama bhinna jAni samanAramanInI / mAtapitA mutabaMdha mitraniya Adigo yA. mAnanyAraMjAni jathAgya ra karyo gaha // 14 // maiM anAdi jagajAlamAhimAma pa na jANyo, padriya de Adi janukI prANa harANyo / te aba jIvasamUha muno mege yahArajI, bhavabhavako apagadha samA kojyoM kara marajI // 15 // -farii for Til : t. 4-atha caturtha glavana karma namo RSabhajinadeva ajijinajItakarmako / saMbhava bhavadugaharaNakaraNaabhinaMda shrmko| sumatisumati dAtAra tAra bhasidhu pArakara / pAprabhapadmAbha mAnibhava bhautiprIti dhara / 16 zrIsupAzvaM kRtapAza nAza bhava jAsa zuddhapAra / zrIcaMdraprabha caMdrakAtisama deha kAMtidhara / puSpadaMta damidoSakoza bhavipopa gepahara / zItana gItala karaNaharaNa bhavatApa dopahara / 17 zreyarUpa jinazreya dheya nita meya bhavyajana / vAsupUjya zatapUjya vAsavAdika bhavabhayahana / vimala vimalamatidenaaMtagata haianaMnajina / dharmazamaMzivakaraNazAMtijinazAMtividhAyina / 18 kuMthukuthumukha jovapAlaagnAthajAla hara / mallimallasama mohamallamAraNa pracAra ghara / munisunatavatakaraNa namatasurasaMghahiM namijina / neminAjinanemidharmarathamAhi jAnadhana 16 pArzvanAtha jina pArzvaupalasama mokSa ramApati / vaddha mAnajina navama bhavaduHkha krmkRt| yA vidhi meM jina saMgharUpa cauvIsa saMkhyAdhara / stanamUhUM vAravAra vaMdU ziva sukhakara / 20 -iti nanu snayana garma // 4 // -- [52]
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ prIti prANa-vAyu sI hai jisameM jIvana kA saberA hai| 5-atha paMcama vaMdanA karma vaMdUM maiM jinavIra dhIra mahAvIra su sanmati, varddhamAnaativIra vaMdi homanavacatanakRta / trizalA tanuja maheza dhIza vidyApati vaMdU, baMdU nita prati kanakarUpatanu pApanikavU / 21 / siddhAratha nRpa naMdadvaMdadukha doSa miTAvana, durita davAnala jvalita jvAlajagajIvaudhArana / kuMDalapura kari janma jagatajiya AnaMdakArana, varSa bahattara Ayu pAya sabahI dukha TArana / 22 // sapta hasta tanu tuMga bhaMgakRta janma maraNa bhaya, bAlabrahmamaya jJeya heya Adeya jJAnamaya / de upadeza udhAritAri bhavasiMdhu jIvadhana, Apa base ziva maoNhi tAhi vado manavacatana // 23 // jAke vaMdana thako doSa dukhadarihiM jAvai, jAke vaMdana thakI muktitiya sanmukha aavai| jAke vaMdana thakI vaMdya hova suraganake, aise vIra jineza vandi hUM kramayuga tinake // 24 // sAmAyika SaTkarmamAhi baMdana yaha paMcama, baMde vIra jiteMdra iMdrazata vaMdya vaMdya mama / janma maraNabhayaharo karo aghazAMti zAMtimaya,mai aghakoSa supoSadoSako doSa vinAzaya / 25 // iti pacama vadanA karma // 5 // 6-atha chahA kAyotsarga karma kAyotsarga vidhAna karUM aMtima sukhadAI, kAyatyajanamaya hoya kAya sabako dukhdaaii| pUraba dakSiNa namUM dizApazcima uttaramai, jinagRha vaMdana karUM harUM bhavapApatimira mai / 26 / ziroMnatI maiM karUM namUM mastakakaradharika, AvartAvika kriyA karUM manavaca mada hrik| tInaloka jinabhavana mAhiMjina hai ju akRtrima, kRtrimahaidvaya arddhadvIpa mAhIM vandojima // 27 // AThakoDiparichappannalAkha jusahasasatyANa cArizatapakariasIekajinamaMdirajANa / vyaMtara jotiSimAhi saMkhyarahite jinamaMdira,jinagRha vaMdanakarUM harahumamapApa saMghakara / 28 / sAmAyikasama nAhi aurakou vairamiTAyaka,sAmAyikasama nAhiMaura kou maitrI dAyaka / zrAvakaaNuvata Adi aMta saptamaguNayAnaka, yaha Avazyaka kiye hoyanizcayadukhahAnaka // je bhavi AtamakAja-karaNa udyama ke dhArI, te saba kAja vihAyakaro sAmAyika saarii| rAga doSamadamohakrodha lobhAdika je saba,budhamahAcandravilAya jAya tAte kIjyo aba / 30 // iti chaThThA kAyotsarga karma // 6 // -iti sAmAyika pATha bhASA samApta [53]
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA samasta sampattiyoM ko AdhAra bhUmi hai| ___ zrI amitagati sUrI kRta sAmAyika pATha satveSu maitrI guNiSu pramodaM, - kliSTeSu jIveSu kRpA paratvam / mAdhyasta bhAvaM viparIta vRttau, - sadA mamAtmA vidadhAtu deva // 1 // zarIrataH kartu mananta zakti, - vibhinna mAtmAnama pAsta doSam / jinendra koSAdiva khaDgaSTi, - tava prasAdena mamAstu zaktiH // 2 // duHkhe sukhe vairiNi bandhu varge, - yoge viyoge bhavane vnevaa| nirAkRtA zeSa mamatva buddha, - samaM manome'stu sadApi nAtha // 3 // munIza! lInAviva kolitAviva, - sthirau niSAtAviva vimbitAviva / pAdautvadIyo mama tiSTatAM sadA, - tamodhunAnau hRdi dopakAviva // 4 // ekendriyAdyA yadi deva dehinaH, - pramAdataH saMcaratA itastataH / kSatA vibhinnA militA nipIDitA, - tadastu mithyA dura nuSTitaMtadA // 5 // vimukti mArga pratikUla vatinA, - mayA kaSAyAkSavazena dudhiyA / cAritra zuddha ryada kArilopana, - tadastu mithyA mamaduSkRtaM prabho // 6 // vinindanA locana garhaNairahaM, - manovacaH kAya kaSAya nirmitam / nihanmi pApaM bhava duHkhakAraNaM, - bhiSagviSaM maMtra guNairivA khilam // 7 // atikramaMyaM dvimate ya'titramaM, - jinAticAraM sucaritra karmaNa / vyadhAdanA cAramapi pramAdataH, - pratikramaM tasyaM karomi zuddhaye // 8 // kSatimanaH zuddhi vidheratikramam, - vyatikramaM zIlAte vilaMghanam / prabho'ticAraM viSayeSu varttanam, - vadantyanAcAra mihAti zaktitAm // 9 // yadartha mAtrA pada vAkya honam, - mayA pramAdAdyadi kiMcanoktam / tanmakSamitvAviddhAtu devI, - sarasvatI kevala bodhalabdhi // 10 // bodhiH samAdhiH pariNAma zuddhiH, - svAtmopalabdhi zivasaukhya siddhiH / cintAmaNi citita vastu dAne, - tvAM vaMdya mAnasya mamAstudevI // 11 // yaH smaryate sarva munIndravRndai, - yaH stUyate sarva narAmarendraH / yogI yate veda purANa zAstra, - sadeva devo hRdaye mamastAm // 12 // [34]
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArivArika kalaha prAhasthya suloM ko bhasma karatI hai| yo darzana jJAna sukha svabhAvaH, - samasta saMsAra vikAra bAhyaH / samAdhigamyaH paramAtma saMjJaH, - sadeva devo hRdaye mamastAm // 13 // niSUdate yo bhava duHkha jAlam, - nirIkSate yo jagadantarAlam / yo'ntargato yogi nirIkSaNIyaH, - sadeva devo hRdaye mamastAm // 14 // vimukti mArga pratipAdako yo, - yo janma mRtyu vyasanAdvayatItaH / triloka loko vikalo'kalaMkaH, - sadeva devo hRdaye mamastAm // 15 // kor3I kRtAzeSa zarIrivargAH, - rAgAdayo yasya na santi doSAH / nirindriyo jJAna mayo'napAyaH - sadeva devo hRdaye mamastAm // 16 // yo vyApako vizva janIna vRttaH, - siddho vibuddho dhuta karma bandhaH / dhyAto dhunIte sakalaM vikAra, - sadeva devo hRdaye mamastAm // 17 // na spRzyate karma kalaMka doSaH, - yo dhvAnta saMdhairiva tigmarazmiH / niraMjanaM nitya manekamekaM, - taM deva mAptaM zaraNaM prapadye // 1 // vibhAsate yatra marIci mAlI, - na vidyamAne bhuvanAvabhAsI / svAtmasthitaM bodhamaya prakAzam, - taM deva mAptaM zaraNaM prapadye / 16 // vilokya mAne sati yatra vizvaM, - vilokyate spaSTamidaM viviktam / zuddhaM zivaM zAnta manAdyanantam, - taM deva mAptaM zaraNaM prapadye // 20 // ye nakSatA manmathamAna mUrchA, - viSAda nidrA bhaya zoka cintaa| kSayo'naleneva tarU prapaMca, - staM deva mAptaM zaraNaM prapadye // 21 // ma saMstaro'zmAna tRNaM na medinI, - vidhAnato nophala kovi nirmitam / yato nirastAkSa kaSAya vidviSaH, - sudhI bhirAtmaiva su nirmalomataH // 22 // na saMstaro bhadra samAdhi sAdhanaM, - na loka pUjAM naca saMgha melanam / ya tastatto'dhyAtmarato bhavAnizaM, - vimucya samipi bAhya vAsanAm // 23 // nasanti bAhyA mama kecanArthAH, - bhavAmi teSAM na kadAca nAham / itthaM vinizcitya vimucya vAraM, - svasthaH sadAtvaM bhava bhadramuttayai // 24 // [55
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinaya zUnya kA zAstrAdhyayana nirarthaka hai| AtmAna - mAtmanya vilokya mAnastvaM,- darzana jJAna mayo vizaddhaH / ekAgracittaH khalu yatra tatra, - sthitopi sAdhurlabhate samAdhim // 25 // ekaH sadA zAzvati ko mamAtmA, - vinirmalaH sAdhigamasvabhAvaH / vahirbhavAH santyapare samastAH, - nazAzvatAH karmabhavAH svakIyAH // 26 // yasyAsti naikyaM vapuSApi sArddha, - tasyAsti kiM putra kalatra mitraH / pRthakkRte carmaNi romakUpAH, - kuto hi tiSTanti zarIra madhye // 27 // saMyogato duHkha maneka - bhedaM, - yato'zrute janma vane shriirii| tatastri dhAsau parivarja niyo, - yiyAsunA nirvRti mAtmanonAm // 28 // sarva nirAkRtya vikalpa jAlaM, - saMsAra kAntAra nipAta hetum / vivikta mAtmAna mavekSya mAno, - nilIya se tvaM paramAtma tattve // 26 // svayaM kRtaM karma yadAtmanA purA, - phalaM tadIyaM labhate zubhAzubham / pareNa dattaM yadi labhyate sphuTaM, - svayaM kRtaM karma nirarthakaM tadA // 30 // nijAcitaM karma vihAya dehino, - nakopi kasyApi dadAti kiMcana / vicAra yanneva mananya mAnasaH, - paroda dAtIti vimucya zemuSIm // 31 // yaH paramAtmA'mita gati vandhaH, - sarva vivikto bhRzamanavadyaH / zazva dadhIte manasi labhante, - mukti niketaM vibhava varaM te // 32 // iti dvAtriMzatA vRttaH, - paramAtmA na mIkSate / yo'nanya gata cetasko, - yAtyasau padamavyayam // 33 // - iti sAmAyika pATha:-- [56]
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyodaya hone para vajrapAta bhI puSpa sahaza ho jAte hai / kA kalyANAlocanAM paramAtmAnaM vaddhitamati parameSThinaM karomi namaskAram / svaka parasiddhi nimittaM kalyANAlocanAM vakSye // 1 // re jIva ! anaMtabhave saMsAre saMsaratA bahuvAram / prApto na bodhilAbho mitthAtva vijaM bhita prakRtibhiH // 2 // saMsAra bhramaNa gamanaM kurvan ArAdhito na jina dharmaH / tena vinA varaM duHkhaM prApto'si anaMtavAram // 3 // saMsAre nivasan anaMtamaraNAni prApto'sitvam / kevalinA vinA teSAM saMkhyA paryAptina bhavati // 4 // trINi zatAni SaTtriMzAni SaTSaSTisahasavAra maraNAni / anta - muhUrta madhye prApto'si nigoda madhye // 5 // vikalendriye 'zIti SaSTi catvAriMzadevajAnIhi / pacendriye caturviMzati kSudrabhavAn anta - muhUrte // 6 // anyonyaM adhyanto jIvA prApnuvanti dAruNaM duHkham / na khalu teSAM paryAptIH kathaM prApnoti dharmamatizUnyaH // 7 // mAtA pitA kuTumbaH svajanajanaH ko'pi nAyAti saha / ekAkI bhramati sadA na hi dvitIyo'sti saMsAre // 8 // AyuH kSayepi prAptena samarthaH kopi AyurdAne ca / devondro na narendraH maNyoSadha mantrajAlAni // 6 // samprati jinavara dharma labdho'sitvaM vizuddha yogena / kSamasva jIvAn sarvAn pratyekaM samaye prayatnena // 10 // trINizatAni triSaSTi mithyAtvAnidarzanasya pratipakSANi / ajJAnena addhitAni mithyA me duSkRtaM bhavatu // 11 // madhu mAMsa madya dyUta prabhRtIni vyasanAni sapta bhedAni / niyamo na kRtaH ca teSAM mithyA me duSkRtaM bhavatu / / 12 / 15 [57]
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApa ke udaya meM puNya bhI vanavat duHkhadAyI hotA hai| aNuvrata mahAvatAni yAni yama niyamazIlAni sAdhugurudattAni / yAni yAni virAdhitAni khalu mithyAme duSkRtaM bhavatu // 13 // nityetara dhAtu sapta, tarudaza vikalendriyeSu SaTcaiva sura nAraka / niryakSu catvAraH caturdaza manuSye zata sahastrANi // 14 // ete sarvejIvA zcaturazItilakSayoni vaze prAptAH / ye ye virAdhitAH khalu mithyAme duSkRtaM bhavatu // 15 // pRthvI jalAgnivAyu tejo vanaspatayazva vikltryaaH| ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 16 // mala saptajinoktA vRta viSaye yA virAdhanA vividhA / sAmAyika kSamAdikA mithyA me duSkRtaM bhavatu // 17 // phalapuSpatvagvallI agAlitasnAnaM ca prakSAlanAdibhiH / ye ye virAdhitAH khalu mithyAme duSkRtaM bhavatu // 18 // na zIlaM naivaM kSamA vinayastapo na sNymopvaasaaH| na kRtA na bhAvanI kRtA mithyAme duSkRtaM bhavatu // 16 // kandaphala mUla bIjAni sacittarajanI bhojanAhArAH / ajJAnena ye'pi kRtA mithyA me duSkRtaM bhavatu // 20 // no pUjA jina caraNe na pAtra dAnam na ceryA gamanam / na kRtA na bhAvitA mayA mithyA me duSkRtaM bhavatu // 21 // bahyAraMbha parigrahasAvadhAni bahUnipramAda doSeNa / jIvA virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 22 // saptati zata kSetra bhavA? atItAnAgata vartamAna jinAH / ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 23 // arhatsiddhAcAryoM upadhyAyA sAdhavaH pNcprmessttinH|| ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 24 // jinavacanaM dharmaH caityaM jinapratimA kRtrimA akRtrimAH / ye ye virAdhitAH khalu mithyAme duSkRtaM bhavatu // 25 // darzana jJAna cAritre doSA aSTASTa paMca bhedAH / ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 26 // [58]
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApokya ke samaya mitra zatru bana jAte haiN| matiH zruta avadhiH manaH paryayaH tathA kevalaM ca paMcakam / ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 27 // AcArAdInyaMgAni pUrva prakIrNakAni jinaH praNItAni / ye ye virASitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 28 // paMcamahAvatayuktA aSTAdaza sahanazIla kRta shobhaaH| ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 26 // loke pitRsamAnA RddhiprapannA mhaagnnptyH| ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 30 // niprathA AyikAH zrAvakAH zrAvikAH ca caturviSaH saMghaH / ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 31 // devA asurA manuSyA nArakAH tiryagyonigata jIvAH / ye ye virAdhitAH khalu mithyA me duSkRtaM bhavatu // 32 // kroSo mAnaM mAyA lobhaH ete rAga doSAH / ajJAnena ye'pi kRtA mithyA me duSkRtaM bhavatu // 33 // paravastraM paramahilA pramAdayogenAjitaM pApam / anye'pi akaraNIyA mithyA me duSkRtaM bhavatu // 34 // ekaH svabhAva siddhaH sa AtmA vikalpa parimuktaH / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 35 // arasaH arUpaH agaMdhaH avyAbAdhaH anantajJAnamayaH / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 36 // jaya pramANaM jJAnaM samayena ekena bhavati svasvabhAve / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 37 // ekAneka vikalpaprasAdhane svaka svabhAva zuddhagatiH / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 38 // dehapramANaH nityaH lokapramANaH api dharmato bhavati / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 36 // kevala darzanajJAne samaye naikena dvau upayogau / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 40 // [5]
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya jor3ane se nahIM bar3hatA kharca karane se bar3hatA hai| svaka rUpa sahaja siddho vibhAva guNa mukta karma vyApAraH / anyo na mama zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 41 // zUnyo nai vA zUnyo no karma karma vajitaM jJAnam / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 42 // jJAnato yo na bhinnaH vikalpabhinnaH svbhaavsukhmyH| anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 43 // acchinno'vacchinaH prameyarUpatvaM agurulaghutvaM caiva / anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 44 // zubhA zubha bhAva vigataH zuddha svabhAvena tanmayaM praaptH| anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 45 // na strI na napuMsako na pumAn "Neva puNNa yAva mo"| anyo na mama zaraNaM zaraNaM sa ekaH paramAtmA // 46 // tava ko na bhavati svajanaH tvaM kasya na baMdhuH sujano vaa| atmA bhavet AtmA ekAkI jJAyakaH zuddhaH / / 47 // jinadevo bhavatu sadA matiH sujinazAsane sadA bhavatu / sanyAsena ca maraNaM bhave bhave mama sampat // 48 // jino devo jino devo jino devo jino jinH| dayAdharmo dayAdharmo dayAdharmo dayA sadA // 46 // mahAsAdhavaH mahAsAdhavaH mahAsAdhavo digaMbarAH / evaM tattvaM sadA bhavatu yAvanna mukti saMgamaH // 50 // eva meva gataH kAlo'nanto hi duHkhasaMgame / jinopadiSTa sanyAse na yatnArohaNA kRtA // 51 // samprati eva samprAptArAdhanA jinadezitA / kA kA na jAyate mama siddhi sandoha sampattiH // 52 // aho dharmaH aho dharmaH aho me labdhinirmalA / saMjAtA sampat sArA yena sukhaM anupamam // 53 // evamArAdhayan AlocanA vaMdanA pratikramaNAni / prApnAti phalaM ca teSAM nirdiSTama jita brahmaNA // 54 // - iti klyaannaalocnaa| - [60]
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSya ke binA calanA caraNoM kA abhizApa hai| AAM / IryApatha zuddhi hU~ niH saMgo'haMjinAnAM sadanamanupamaM triH parItyetya bhktyaa| sthitvA gatvA niSadhoccaraNapariNatontaH zanairhastayugmam // bhAle saMsthApya buddhayA mama duritaharaM kIrtaye zakravandha / nindAdUraM sadAptaM kSayarahitamamuM jJAnabhAnu jinendram // 1 // zrImatyavitramakalaMka mananta kalpaM / svAyambhuvaM sakala maMgalamAditIrtham // nityotsavaM maNimayaM nilayaM jinAnAM / trailokya bhUSaNamahaM zaraNaM prapadye // 2 // zrImatparamagambhIra syAdvAdAmogha lAJchanam / ___ jIyAtrailokyanAthasya zAsanaM jinazAsanam // 3 // zrI mukhA lokanAdeva zrImukhAlokanaM bhavet / - AlokanavihInasya tatsukhAvAptayaH kutH||4|| adyAbhavatsaphalatA nayanadvayasya / deva tvadIyacaraNAmbujavIkSaNena / adya trilokatilaka pratibhAsate me / saMsAravAridhirayaM culaka pramANaM // 5 // adya me kSAlitaM gAtraM netre ca vimale kRte / snAto'haM dharmatIrtheSu jinendra tava darzanAt // 6 // namonamaH sattva hitaMkarAya / vIrAya bhavyAmbujabhAskarAya // anantalokAya surArcitAya / devAdhidevAya namo jinAya // 7 // namojinAya tridazAcitAya / vinaSTadoSAya guNArNavAya // vimukti mArga pratibodhanAya / devAdhi devAya namo jinAya // 8 // devAdhideva paramezvara vItarAga / sarvatra tIrthaMkara siddha mahAnubhAva // trailokyanAtha jinapuMgava varddhamAna / svAmingato'smi zaraNaM caraNadvayaMte // 6 // jitamada harSa dveSA jitamoha parISahA jitakaSAyAH / jitajanma maraNarogA jitamAtsaryA jayantu jinAH // 10 // jayatu jinavarddhamAna stribhuvanahitadharmacakra nIraja bandhuH / tridazapati makuTa bhAsura cUDAmaNi razmi raMjitAruNacaraNaH // 11 // 16
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ anIti tUphAna kA aMdherA hai| imamammmwarmammmmmmmmmmre jaya jaya jaya trailokya kANDa zobhi zikhAmaNe, nuda nuda nuda svAntadhvAntaM jagatkamalArka naH / naya naya naya svAmin zAMti nitAntamanantimAM, nahi nahi nahi trAtA lokakamitra bhavatparaH // 12 // citte mukhe zirasi pANipayojayugme, bhakti stuti vinati maJjali majasaiva / cakrIyate carikarIti carIkaroti, yazcarkarIti tava deva sa eva dhanyaH // 13 // janmonmAyaM bhajatu bhavataH pAdapadma na labhyaM, taccetsvairaM caratu na ca durdevatAM sevatAM saH / aznAtyannaM yadiha sulabhaM durlabhaM canmudhAste, kSudvyAvRttya kavalayati kaH kAlakUTaM bubhukssuH||14|| rUpaM te nirupAdhi sundara midaM pazyan sahastra kSaNaH, prekSAkautukakAri ko'tra bhagavannopaityavasthAntaram / vANI gadgadayanvapuH pulakayannetradvayaM sAvayan, mUrdhAnaM namayankarI mukulayaMzceto'pi nirvApayan // 15 // vastArAtiriti trikAlavidita trAtA trilokyA iti, zreyaH sUtiriti zriyAMnidhiriti zreSThaH surANAmiti / prApto'haM zaraNaM zaraNya magatistvAM tattyajo pekSaNaM, rakSa kSemapadaM prasIda jina ki vijJApitopitaiH // 16 // triloka rAjendra tirITakoTi prabhAbhirAlIDha padAravindam / nirmUla munmUlita karmavRkSaM, jinendra candra praNamAmi bhaktyA // 17 // kara caraNa tanu vighAtA daTato vihitaH pramAdataH prANI / IryA patha miti bhItyA muJce taddoSa hAnyartham // 18 // IryApathe pracalatA'dya mayA pramAdA dekendriya pramukha jIva nikAya bAdhA / nirvatitA yadi bhaveda yugAMtarekSA, mithyA tadastu duritaM gurubhaktito me // 16 // [62]
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapaTa rUpI kaTAra se garIbo kA galA mata kaatto| paDikkamAmi bhatte / iriyaavhiyaaye| viraahnnaaye| agAgutte / aiggmnne| NiggamaNe / ThANe / gmnne| cakkamaNe / paannuggmnne| bIjuggamaNe / hariduggamaNe / uccArapassavaNakhelasiMghANayaviyaDipayigavaNAye / je jIvA eiMdiyAvA beiMdiyAvA / tiiMdiyAvA / caridiyAvA / paMccyedivA / NollidAvA / pillidAvA / saMghaTidA vA / saMvAdidA vA / odAvidA vA / paridAvidA vA / kiricchidA vA / lessidA vA / chididA vA / bhididA vA / ThANado vA / ThANacakkamaNado vaa| tassa uttaraguNaM / tassa pAyacchitta karaNaM / tassa visohikrnnN| jAvarahaMtANaM bhayavaMtANaM / NamokAraM karemi / tAvakAyaM pAvakammaM dUccariyaM vossarAmi / OM Namo arahatANaM / Namo siddhaannN| Namo AyariyANaM / Namo uvajzAyANaM / Namo loye savvasAhUNaM / // jApya // OM namaH paramAtmane / namo'nekAntAya zAntaye // icchAmi bhaMte ! iryaavhimaaloceu| puvvuttara dakSiNa pacchima caudisu vidisAsu vihrmaannenn| juguttaradichiNA / "bhanveNa daLavvA / DavaDavacariyAye / pamAdadoseNa, pANabhUdajIvasattANaM / edesi uvaghAdo kado vA / kArido vA / kiraMto vA / samaNamaNudo vA / tasya micchA me dukkaDaM / pApiSTena durAtmanA jaDadhiyA mAyAvinA lobhinA / rAgadvaSa malImasena manasA duSkarma yannimitam // trailokyAdhipate jinendra bhavataH zrIpAda muule'dhunaa| nindApUrvamahaM jahAmi satataM nirvaye karmaNAm // 1 // - dvitri caturiMdriyAH prANA, bhUtAste takhaH smRtAH // jIvAH paMceMdriyA jJayA zeSAH satvAH prkiirtitaa|| - iti [63
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvAsa deke chalanA sabase bar3A pApa hai| // shrii|| // shrii|| pratikramaNa jinendra munmUlita karma bandha, praNamyasanmArga kRtasvarUpam / anaMta bodhAdi bhavaM guNoghaM, kriyAkalApaM prakaTaM pravakSye // 1 // athAhatpUjArambha kriyAyAM pUrvAcAryA nu krameNa sakala karma kSayArthabhAva pUjA vandanA stava sametaM zrImatsiddha bhakti kAyotsarga karomyaham // OM Namo arahatANaM / Namo siddhANaM / Namo AyariNANaM / Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNam // 1 // cattAri maMgalaM / arahaMta maMgalaM // siddha maMgalaM / sAhU maMgalaM // kevali paNNatto dhammo maMgalaM / / cattAri loguttamA / arahaMta loguttamA / siddha loguttamA / sAhu loguttamA / kevali paNNatto dhammo loguttamA // cattAri saraNaM panvajjAmi / arahaMta saraNaM pavvajjAmi // siddhasaraNaM pavvajjAmi / sAhusaraNaM pavajjAmi / / kevali paNNatto dhammo saraNaM panvajjAmi // // sAmAyikAdi karito asI pratijJA karaNe // aDhAijjadIva dosamuddesu, paNNArasa kammabhUmisu, jAva arahaMtANaM bhavavaMtANaM AdiyarANaM titthayarANaM jiNANaM jiNottamANaM, kevaliyANaM siddhANaM buddhANaM pariNibbudANaM aMtayaDANaM pArayaDANaM, dhammAiriyANaM, dhammeda siyANaM, dhammeNAyagANaM dhammavara cAuraMga cakkavaTTINaM devAhi devANaM,NANANaM,dasaNANaM, carittANaM sadA karemikiriyammaM // // sAmAyika // karemi bhaMte sAmAyiyaM, savvasAvajjajogaM paccakkhAmi / jAvajjIvaM tiviheNa maNasA, vacasA, kAyeNa Na karemi, Na kAremi, karataM piNa samaNumaNAmi / tassabhaMte aicAraM paDikkamAmi jiMdAmi, garahAmi jAva arahatANaM bhayavaMtANaM pajjuvAsaM karemi tAvakAlaM pAvakamma, ducariyaM vosarAmi // // jApya : NamokAra maMtrAce karAve // tadukta:- jIviya maraNe lAhAlAhe saMjoga vippa jogeya / baMdhuri suha dukkhAdo samadA sAmAyiyaM NAma / / [64]
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhana lolupatA sneha kA nAza karatI hai| -: caubIsa tIrthakarAMcI stuti : tthossAmihaM jiNavare titthayare kevalI aNanta jiNe / garapavaraloyamahie, vihuyarayamale mahappaNNe // 1 // loyassu jjoyayare, dhammaM titthaMkare jiNe vNde| arahate kittisse, cauvIsaM ceva kevaliNo // 2 // usahamajiyaM ca vaMde, saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumiic| paumappahuM supAsaM, jiNaM ca caMdappahaM vaMde // 3 // suvihiM ca puSphayaMtaM, sIyala seyaM ca vAsupujjaM ca / vimalamaNaMtaM bhayavaMdhamma saMti ca vaMdAmi // 4 // kuMthu ca jiNaridaM, araM ca malli ca suvvayaM ca mi / vaMdAmyariDhaNemi taha pAsaM vaDhDhamANaM ca // 5 // evaM mama bhitthuyA vihuyarayamalA pahINa jrmrnnaa| cauvIsaM pi jiNavarA, titthayarA me pasIyaMtu // 6 // kittiya vaMdiya mahiyA ede logottamA jiNA siddhaa| AroggaNANaMlAha, ditu samAhiM ca me bohi // 7 // caMdehi NimmalayarA, Aihi ahiyapahA sttaa| sAyaramiva gaMbhIrA, siddhA siddhi mama disaMtu // 8 // [65]
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasa lolupatA zarIra kA nAza karatI hai| (siddha bhaktiH siddhAnudbhUtakarmaprakRtisamudayA, nsAdhitAtmasva bhAvAn / vaMde siddhiprasidhdhe tadanupama, guNa pragrahA kRSTi tuSTaH // siddhaHsvAtmopalabdhiH praguNaguNa gaNocchAdi doSApahArAt / yogyopAdAnayuktyA dRSada iha yathA hema bhAvopalabdhiH // 1 // nAbhAvaH siddhiriSTA na nijaguNa hatistattapobhirna yukteH / astyAtmAnAdibaddhaH svakRtajaphalabhuk ttkssyaanmokssbhaagii|| jJAtA dRSTA svadeha pramiti rupa samAhAra vistAra dharmA / prauvyotpatti vyayAtmAsvaguNayuta ito nAnyathA sAdhya siddhiH // 2 // sa tvantarbAhyahetu prabhava vimala saddarzana jJAna caryA / saMpaddhati praghAta kSata rita tayA vyajitA cintysaaraiH|| kaivalyajJAnadRSTi pravarasukha mahAvIrya samyaktva labdhi / jyoti tiAyanAdi sthiraparama guNarai tai samAnaH // 3 // jAnanpazyansamastaM samamanuparataM saMpratRpyanvitanvan / dhunvandhvAntaM nitAntaM nicitamanusamaM prINayannIzabhAvam / / kurvansarva prajAnAma paramabhibhavan jyotirAtmAna maatmaa| Atmanye vAtmanAsau kSaNamupajanayansatsvayaMbhUH pravRttaH // 4 // chindanzeSAna zeSAnnigalabala kalI stairanantasvAbhAvaH / sUkSmatvAna yAvagAhAgurulaghukaguNaH kSAyikaH zobhamAnaH / anyaizcAnyavyapoha pravaNa viSaya saMprApti labdhi prabhAvai / rudhvaM bajyAsvabhAvAtsamayamupagato dhAmni saMtiSTate'naye // 5 // anyAkArAptiheturna ca, bhavati paro yena tenAlpahInaH / prAgAtmopAtta deha pratikRti rucirAkAra eva hyamUrtaH // kSuttRSNAzvAsakAsa jvara maraNa jarAniSTa yoga pramoha / vyApatyAyu praduHkha prabhava bhavahateH ko'sya saukhyasya mAtA // 6 // [66]
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhivAdI digbhrAnta pakSI ke samAna zUnya meM bhamaNa karatA hai| AtmopAdAna siddhaM, svaya mati zaya vadvIta bAdhaM vizAlaM / vRddhinhAsavyapetaM, viSaya virahitaM niH prati dvandva bhAvam // anya dravyAna pekSaM, nirupama mamitaM zAzvataM sarva kaalN| utkRSTA naMta sAraM, parama sukhama tastasya siddhasya jAtam // 7 // nArthaH kSutta vinAzA dvividha rasa, yutairanna pAnara zucyA / nAspRSTargandha mAlyana hi, mRdu zayanaglAni nidrAdya bhAvAt / / AtaMkAtera bhAve tadupazamana, sadbhaSa jAnartha tAvada / dIpA narthakya vadvA, vyapagata timire dRzyamAne samaste / / tAvasampatsametA vivadha naya, tapaH saMyama jJAna dRSTi / caryA siddhAH samantA, pravitatayazaso vizva devAdhi devAH // bhUtA bhavyA bhavaMtaH sakala, jagati, ye stUyamAnA viziSTaH / tAnsarvAnnaumya naMtAnni, jigabhiSuraraM, tatsvarUpaM trisandhyam // 6 // kRtvA kAyotsarga, caturaSTa doSa virahitaM, supari zuddham / ati bhakti saMprayukto, yo vaMdate, salaghu labhate paramasukham // 1 // - kAyotsarga 32 doSa TAkUna karaNe te ase - ghoDayala dAya khaMbhe kUDe mAleya sabarava dhuNi gale / laMbuttarathaNadiThThI vAyasa khaliNe jugaka viLe // 1 // sIkSapa kaMpiya muiyaM aMguli bhUvikAra vAruNI peI / kAutsagga muThiThado ede dosA pariharijjo // 2 // AloyaNaM disANaM gIvA uNNAmaNaM paNamaNaM ca / Ni vaNaM AmarisaM kAussaggaM va vajjejjo // 3 // - AlocanA karaNe tI asIicchAmi bhaMte siddhabhatti kAussaggo ko tamsA loceuM / sammaNANa sammadaMsaNa sammacAritta juttANaM, adiha kamma vippa mukkANaM, aThaguNa saMpaNNANaM, uDhDhaloyamacchayammi payaLyiANaM, taba siddhANaM, Naya siddhANaM, saMjama siddhAraNaM, atItANAgada vaTTamANa kAlattaya siddhANaM, savva siddhANaM sayA Nicca kAlaM aMcemi, vaMdAmi, pUjemi, pamaMsAmi, dukkhakkhao, kammakkhao, bohilAho, sugaIgamaNaM, samAhimaraNaM, jiNa guNa saMpatti hou mjjhN| * samApta * . [67]
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhautikavAdI paMkhahIna phITa kevala miTTI me ramaNa karatA hai| mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm atha zruta bhaktiH 5 stoSye saMjJAnAni parokSa pratyakSabheda bhinnAni / lokAloka vilokana lolita sallokalocanAni sadA // 1 // abhimukha niyamita bodhanamAbhinivodhika manidriyendriyajam / bahvAdhava grahAdika kRtaSaT triMzat trizatabhedam // 2 // vividdhibuddhi koSTasphuTa bIja padAnusAri buddhyadhikaM / saMbhinna zrotRtayA sArya zrutabhAjanaM vande // 3 // zrutamapi jinavaravihitaM gaNadhararacitaM dvayanekabhedastham / aMgAMgavAhya bhAvita manaMta viSayaM namasyAmi // 4 // paryAyAkSara padasaMghAta pratipattikAnuyoga vidhIn / prAbhUtaka prAbhRtakaM prAbhUtakaM vastupUrva ca // 5 // teSAM samAsato'pi ca vizati bhedAnsamathuvAnaM tat / vande dvAdaza ghoktaM gaMbhIra varazAstra paddhatyA // 6 // Nicca Nigoda apajjattayassa jAdassa paDhama samayahi / havadiha savva jahaNNaM NiccugghADaM girAvaraNaM // AcAraM sUtrakRtaM sthAnaM samavAyanAmadheyaM ca / vyAkhyA prapti ca jJAtRkatho pAsakAdhyayane // 7 // vande'ntakRddaza manuttaropa pAdikadazaM dazAvastham / praznavyAkaraNaM hi vipAkasUtraM ca vinamAmi // 8 // parikarma ca sUtraM ca staumi prthmaanuyogpuurvgte| sArddha culikayApi ca paMcavidhaM dRSTivAdaM ca // 9 // pUrvagataM tu caturdaza ghodita mutpAda pUrvamAdya maham / AgrAya NIyamoDe puruSa vIryAnu pravAdaM ca // 10 // saMtatamahama bhivaMde tathAsti nAsti pravAdapUrva ca / jJAna pravAda satya pravAda mAtma pravAdaM ca // 11 // karma pravAda moDe'tha pratyAkhyAna nAmadheyaM ca / dazamaM vidyA dhAraM pRthuvidyAnu pravAdaM ca // 12 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmavAdI rAjahaMsa tulya mAnasa patha para gamana karatA hai| kalyANa nAmadheyaM prANAvAyaM kriyA vizAlaM c| atha loka biMdusAraM vaMde lokAnasAra padaM // 13 // daza ca caturdaza cASTAvaSTAdaza ca dvayodviSaTkaM ca / SoDaza ca viti ca trizataMmapi paMcadaza ca tathA // 14 // vastUni daza vazAnyeSvanupUrva bhASitAni pUrvANAm / prativastu prAbhUtakAni viti viti naumi // 15 // pUrvAntaM hyaparAnta dhruvama dhruva cyavanalabdhinAmAni / adhra vasaMpraNidhi cApyartha bhaumAvayAdya ca // 16 // sarvArthakalpanIyaM jJAnamatotaM tvanAgataM kAlam / siddhimupAdhyaM ca tathA caturdazavastUni dvitIyasya // 17 // paMcama vastu caturtha prAbhUta kasyAnuyoganAmAni / kRtivedane tathaiva sparzana karma prakRtimeva // 18 // baMdhana nibaMdhana prakramAnupakramamathAbhyu dayamokSoH / saMkramalezye ca tathA lezyAyAH karmapariNAmau // 16 // sAtamasAtaM dIrgha hasvaM bhavadhAraNIya saMjJaM ca / purupudgalAtmanAma ca nidhattama nidhattamabhinaumi // 20 // sanikAcitamanikAcitamaya krmsthitikpshcimskNdhau| alpabahutvaM ca yaje tadvArANAM caturvizam // 21 // koTInAM dvAdaza zatamaSTA paMcazataM sahastrANAm / lakSatyazItimeva ca paMca ca baMde zrutapadAni // 22 // SoDazazataM catustrizatkoTInAM vyazotilakSANi / zatasaMkhyASTA saptatimaSTA zIti ca padavarNAn // 23 // sAmAyikaM caturvizatistavaM vaMdanA pratikramaNaM / vanayika kRtikarma ca pRthudazavakAlikaM ca tathA // 24 // varamuttarAdhyayanamapi kalpa vyavahAra mevamabhivande / . kalpAkalpaM staumi mahAkalpaM puNDarIkaM ca // 25 // paripATyA praNipatito'smyahaM mahApuNDarIkanAmava / nipuNAnya zItikaM ca prakIrNa kAnyaMga bAhyAni // 26 // [6]
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ samatA mRdu vINA ko jhaMkAra hai jo Atma unmAda ko dUra karatI hai| pudgala maryAdokta pratyakSaM saprabhedamadhi ca / dezAvadhi paramAvadhi savidhi bhedamabhivaMde // 27 // paramanasisthitamartha manasAparividya maMtrimahitaguNam / Rju vipulamati vikalpaM staumi manaHparyayajJAnam // 28 // kSAyika manantamekaM trikAla sarvArtha yugapadavabhAsam / sakalasukhadhAma satataM vaMde'haM kevalajJAnam // 26 // evamabhiSTuvaMto me jJAnAni smstlokckssuussi| laghu bhavatAjjArnAddha jJAnaphalaM saukhyama cyavanaM // 30 // kAyotsarga karUNa AlocanA karaNe icchAmi bhaMte ! sudabhattikAussaggo kao tasya Aloceu / aMgovaMgapaiNNae pAhuDaya pariyamma suttapaDhamANi ogapuvvagaya cUliyA ceva suttatthaya thui dhamma kahAiyaM Nicca kAlaM aMcemi, pUjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi, dukkhavakhao, kammakkhao, bohilAho, sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiNaguNasaMpati hou majjhaM / / samAptam V OP atha cAritra bhaktiH OD OC zrI pUjyapAda svAmI viracita.. yenendrAnbhuvanatrayasya vilasatkeyUra hArAMgadAn, bhAsvanmauli maNiprabhA pravisarottuMgottamAMgAnnatAn / sveSAM pAdapayoruheSu munayazcakra : prakAmaM sadA, vaMde paJcatayaM tamadya nigadannAcAramayacitam // 1 // arthavyaMjana taddavayA vikalatA kAlopadhAprazrayAH, svAcAryAdhanapahnavo bahumatizcetyaSTadhA vhAhRtam / zrImajjAtikulendunA bhagavatA,tIrthasya kartA'JjasA, jJAnAcAramahaM tridhA praNipatAbhyuddhUtaye karmaNAm // 2 // [70]
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAna yoga eka anupama peya hai jo aMtazcetanA ko puSTi detA hai| zaMkAdRSTi vimoha kAMkSaNa vidhi, vyAvRtti sannaddhatAM / vAtsalyaM vicikitsanA duparati, dharmopabaMha kriyAm // zaktyA zAsanadIpana, hitapathAbhraSTasya saMsthApanam / vaMde darzana gocaraM sucaritaM mUrnA namannAdarAt // 3 // ekAnte zayanopavezana kRtiH saMtApanaM tAnavam / saMkhyA vRtti nibandhanA mAnazanaM viSvANa mardodaram // tyAgaM cendriyadantino madayataH svAdo rasasyA nizam / Sor3hA bAhya mahaM stuve ziva gati prAptayanyupAyaM tapaH // 4 // svAdhyAyaH zubha karmaNazcutavataH saM pratyavasthApanam / dhyAnaM vyApRtirA mayAvina gurauvRddhe ca bAle yatau // kAyotsarjana satkriyA, vinaya ityevaM tapaH SaD vidhaM / vaMde'bhyaMtara mantaraMga valavadvidveSi vidhvaMsanam // 5 // samyagjJAna vilocanasya, dadhataH RddhAna mhnmte| vIryasyAvinigRhanena tapasi, svasya prayatnAdyateH / / yA vRtti staraNIva naura vivarA, laghvI bhavo dnvto| vIryAcAra mahaM tamUjita guNaM vaMde satAmacitam // 6 // tistraH sattama guptayaMstanumano, bhASA nimitto dayAH / paMcedi samAzrayAH samitayaH paMcavAtAnItyapi // cAritro pahitaM trayodazatayaM pUrva na dRSTaM pr| rAcAraM parameSTino jinapate UraM na mAmo vayam // 7 // AcAraM saha paMca maMda muditaM tIrtha paraM maMgalaM / nigraMthAnapi sacaritra mahato vaMde samagrAnyatIn / AtmAdhIna sukhodayA manupamA, lakSmIma vidhvNsiniiN| icchankevala darzanAvagamana prAjya prakAzo jvalAm // 8 // ajJAnAdya devIvRtaM niyamino'vartISyahaM cAnyathA / tasminnajita masyati, pratinavaM caino nirAkurvati // vRtteH sapta nayI nidhi sutapasA, mRddhi nayatyA tam / tanmithyA guru duSkRtaM, bhavatume svaM nivato niditam // 9 // [71]
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana yoga antazcakSa ko divya dRSTi detA hai| saMsAra vyasanAhati pracalitA nityodaya prArthinaH, pratyAsanna vimuktayaH sumatayaH zAMtainasaH prANinaH / mokSasyaiva kRtaM vizAlamatulaM sopAnamuccastarAma, Arohantu caritra muttamamidaM jaineMdramojasvinaH // 10 // kAyotsarga karaNe aalocnaa| icchAmi bhaMte cArittabhatti kAussago ko tasya Aloceu / sammaNNANa joyasya,sammattAhiThiThyassa, savvapahANamsa, NivvANamaggassa, kammaNijjaraphalassa, khamAhArasya, paMcamahanvaya saMpaNNassa, tiguttiguttassa,paMcasamidijuttasya, gANajjhA Na sAhaNamsa, samayA iva pavesayassa, sammacArittassa sayA aMcemi, pUjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi / dukkhakkhao, kammakkhao, vohilAho, sugaigamaNaM, samAhi maraNaM, jiNaguNasaMpatti hou mjjhN| iti cAritrabhaktiH samApta urd atha yogibhaktiH / jAti jarorurogamaraNAtura zoka sahasa dIpitAH, duHsaha narakapatanasantrastadhiyaH prati buddha cetasaH / jIvitamaMbu viducapalaM taDidabhra samA vibhUtayaH, sakalamidaM vicintyamunayaHprazamAyavanAntamAzritAH // 1 // bata samiti gupti saMyutAH, zamasukhamAdhAya manasi bItamohAH / dhyAnAdhyayana vazaMgatAH, vizuddhaye karmaNAM tapazcaranti // 2 // dinakara kiraNa nikara saMtapta zilAni cayeSu niHspRhA, malapaTalA valiptatanavaH zithilIkRta karma baMdhanAH / vyapagata madana darpa rati doSa kaSAya viraktamatsarAH, giri zikhareSu caMDakiraNAbhi mukhasthitayo digaMbarAH // 3 // sajjAnAmRtapAyibhiH kSAntipaya sicyamAnapuNyakAryaH / dhRta saMtoSacchatrakaH tApastIvo'pi- sAyate munIndraH // 4 // [72]
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritra yoga Atma sAdhanA ko tuSTa karatA hai| zikhigala kajjalAlimalina vibudhAdhipacApacitritaH, bhImaravaivisRSTa caNDAzanizItalavAyu vRSTibhiH / gaganatalaM vilokya jaladaiH sthagitaM sahasA tapodhanAH, punarapi tastaleSu viSamAptu nizAsu vizaMkamAsate // 5 // jaladhArAzaratADitA na calanti caritrataH sadA sihAH / saMsAraduHkha bhIravaH paroSahArAtighAtinaH pravIrAH // 6 // avirata bahala tuhina kaNa vAribhi raMghripapatrapAtana, ranavaratamuktasIt kAraravaiHparuSathAnilaH zoSitagAtrayaSTayaH / iha zramaNA dhRtikaMbalAvRtAH zizira nizAm, tuSAra viSamAM gamayanti catuH pathe sthitAH // 7 // iti yogatrayadhAriNaH sakalatapaH zAlinaH pravRddhapuNyakAyAH / paramAnandasukhaiSiNaH samAdhimagra yaM dizaM tu no bhadantAH // 8 // kSepaka zlokagi girisiharasthA varisAyAle rukkhamUlarayaNIsu / sisare bAhirasayaNA te sAhU vaMdimo NiccaM // 1 // giri kaMdara durgeSu ye vasaMti digaMvarAH / pANipAtrapuTAhArAste yA~ti paramAM gatim / / 2 / / kAyotsarga aalocnaa| icchAmi bhaMte yogabhaktikAussaggo ko tassA locau / aDDAijjadIvadosamuddesu paNNArasakammabhUmIsu AdAvaNa rukkhamUlaabbhovAsaThANa moNavirAsa kapAsa kukkuDAsaNaca uchapakkhakhavaNAdiyoga juttANaM savvasAhUNaM vadAmi, NamaMsAmi, dukkhakkhao kammakkhao, bohilAho, sugaIgamaNaM, samAhimaraNaM jiNaguNasaMpatti hou mjjh| iti yogabhakti. samAptam / [3]
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyoM kA dAsa samasta jagata kA dAsa hai| 2. atha AcArya bhaktiH 0 siddhaguNastutiniratAnuddhataM ruSAgni jAlabahulavizeSAn / guptibhirabhisampUrNAn muktiyutaH satyavacanalakSitabhAvAn // 1 // munimAhAtmyavizeSA jinazAsanasatpradIpabhAsuramUrtIn / siddhi prapinsumanaso baddharajo vipula bhUlaghAtanakuzalAn // 2 // guNamaNiviracitavapuSaH SaDadravyavinizcitasya dhAtRRnsatatam / rahitapramAdacaryAndarzanazuddhAn - gaNasya saMtuSTikarAn // 3 // mohacchidugna tapasaH prazasta parizuddha hRdayazobhana vyavahArAn / prAsukanilayAnanaghAnAzA vidhvaMsi cetaso hatakupathAn // 4 // dhAritavilasanmuNDAnvajita, bahudaMDapiMDa maMDalanikarAn / sakalaparISahajayinaH kriyAbhiranizaM pramAdataH parirahitAn // 5 // acalAnvye petanidrAnasthAna yutAnkaSTaduSTa lezyAhInAn / vidhinAnAzrita vAsAnalipta dehAnvinijitedriya kariNaH // 6 // atulAnutkuTikA sAnvivikta cittAnakhaMDita svAdhyAyAn / dakSiNabhAva samagrAnvyapagatamada rAgalobhazaTha mAtsaryAn // 7 // bhinnAtaraudra pakSAnsaMbhAvita dharmazukla nirmala hRdayAn / nityaM pinaddhakugatInpuNyA nagaNyo kyAnvilIna gAravacaryAn // 8 // tarumUlayoga yuktAnavakAzA tApayogarAga sanAthAn / bahujanahitakara caryAnabhayAnanadhAnmahAnubhAva vidhAnAn / / 6 / / IdRzaguNasaMpannAnyuSmAnbhaktyA vizAlayA sthirayogAn / vidhinAnAratamamyAnmukulikRtahastakamalazobhitazirasA // 10 // abhinaumi sakalakaluSaprabhavodayajanmajarAmaraNabandhanamuktAn / zivamacalamanaghamakSayamavyAhaMtamuktisaukhyamastviti satatam // 11 // - kAyotsarga AlocanA .icchAmi bhaMte! AyariyabhattikAussaggo ko tatsAloceu / sammaNANa sammadaMsaNasammacAritta juttANaM paMcavihAcArANaM AyariyANaM AyArAdisudaNANo vaMdesayANa uvajjhAyAraNaM, tirayaNaguNapAlaNarayANaM, savvasAhUNaM, sayA aMcemi, pUjemi, vaMdAmi,NamaMsAmi, dukkharakhao, kammakkhao, vohilAho sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiNaguNasaMpatti hou mjjhN| ( iti AcArya bhakti samApta) [74]
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyAdhIna rahane vAlA mAnava cora kahalAtA hai| = atha paMcaguru bhaktiH 3D zrImadamarendra mukuTa praghaTita, maNi kiraNa vAri dhArAbhiH / prakSAlit pada yugalA praNamAmi, jinezvarAnbhaktyA // 1 // aSTa guNaiH samupetAnpraNa vRduSTASTa, karmaripusamitIn / siddhAnsatata manantAna, namaskaromISatuSTi saMsiddhaye // 2 // sAcArabhuta jaladhI, pratIrya zuddho ru caraNa niratAnAm / AcAryANAM padayuga kamalAni, dadhe zirasime'ham // 3 // mithyAvAdi madona dhvAnta, pradhvaMsi vacana saMvarbhAn / / upadeza kAnprapadya, mama duritAri praNAzAya // 4 // samyagdarzana'dIpa prakAzakA, meya bodha saMbhUtAH / bhUri caritra patAkAste, sAdhu gaNAstu mAM pAtu // 5 // jina siddhasUri dezaka sAdhu varAnamala guNa gaNopetAn / paMca namaskAra padastri saMdhyamabhi naumi mokSalAbhAya // 6 // eSa paMca namaskAraH sarva pApa praNAzanaH / maMgalAnAM ca sarveSAM prathamaM maMgalaM bhavet // 7 // arhasiddhAcAryopAdhyAyAH sarva sAdhavaH / kurvantu maMgalAH sarve nirvANa paramazriyam // 8 // sarvAjinendra candrAnsiddhAnA, cArya pAThakAnsAdhUn / ratnatrayaM ca vaMde, ratnatraya 'siddhaye bhaktyA // 9 // pAntu zrI pAdapadmAni paMcAnAM parameSThinAM / lAlitAni surAdhIza cUDAmaNi marIcibhiH // 10 // prAtihArya jinAnsiddhAnguNaH suuriinsvmaatRbhiH| / pAThakAnvinayaH sAdhunyo gAMgairaSTabhiH stuve // 11 // [75]
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisane indriyoM ko vaza kiyA usane sAre jagata ko vaza kiyaa| kAyotsarga AlocanA icchAmi bhaMte ! paJcamahAgurubhattikAusaggo ko tssaaloceu| aTThamahApADiherasaMjuttANaM arhtaannN| aTThaguNasaMpaNNANaM uDhDhaloyamatthayammi paiThiyANaM siddhANaM / apavayaNamausaMjuttANaM AiriyANaM / AyArAdisudaNANovadesayANaM uvajjhAyANaM / tirayaNaguNapAlaNarayANaM savvasAhUNaM / NiccakAlaM aMcemi, pUjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi, dukkhakkhao, kammakkhao bohilAho, sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiraNaguNasaMpatti hou majjhaM / -iti pacaguru bhakti samApta ine atha tIrthakara bhaktiH rd atha devasiya paDikkamaNAe, savvAiccAra visohi NimittaM / puvAi riyakameNa, cauvIsatitthayara bhattikAussaggaM karemi // ___ Namo arahaMtANaM, maMtrava dhossAmIti0 (pATha mhaNAvA natara puDhIla zloka hmaNAveta) cauvIsaM titthayare usahAIvIra pacchime vaMde / samvesi muNigaNa harasiddhe sirasA gamaMsAmi // 1 // ye loke'STa sahastra lakSaNadharA, jnyeyaarnnvaaNtrgtaa| ye samyagbhava jAlahetu mathanAzcaMdrArka tejodhikAH / / ye sAdhvidra surApsaro gaNazatairgIta praNutyAcitAH / tAndevAnvRSabhAdi vIracaramAnbhaktyA namasyAmyaham // 2 // nAbheyaM devapUjyaM jinavaramajitaM sarvalokapradIpam / sarvajJaM saMbhavAkhyaM munigaNavRSabhaM naMdanaM devadevam // karmArighnaM subuddhi varakamalanibhaM padmapuSpAbhigaMdham / kSAntaM dAMtaM supArzva sakalazazinibhaM candranAmAnamIDe // 3 // vikhyAtaM puSpadaMtaM bhavabhayamathanaM zItalaM lokanAtham / zreyAMsaM zIlakoSaM pravaranaraguruM vAsupUjyaM supUjyam // muktaM dAntendriyAzvaM vimalamRSipati siMhasainyaM munIndram / dharma saddharmaketuM zamadamanilayaM staumi zAnti zaraNyam // 4 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya laMpaTI ihapara loka meM duHkha kA bhAjana banatA hai| kuMthu siddhAlayasthaM, zramaNapatimara tyakta bhogeSu cakram / malli vikhyAtagotraM, khacaragaNanutaM suataM saukhyarAzim / / devendrAya' namIzaM harikula tilakaM, nemicaMdra bhavAntam / pArzva nAgendra vandha, zaraNamahamito varddha mAnaM ca bhaktyA // 5 // - kAyotsarga AlocanA --- icchAmi bhaMte ! cauvIsatitthayara bhatti kAussaggo kao tassAloceuM / paJcamahAkallANa saMpaNNANaM aLamahApADiherasahiyANaM, cautIsa atisaya visesa saMjuttaNaM, battIsadevidamaNimauDamatthayamahiyANaM, baladeva vAsudeva cakkahara risi muNi jaiaNagArova gUDhANaM, thuisayasahassaNilayANaM, usahAi-vIrapachima maMgala mahApurisANaM, Nicca kAlaM aMcemi, pujjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi, dukkhakkho , kammakkhao, bohilAho, sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiNa guNa saMpatti hou mjhN| ANAMAMINMAMNNIMO - iti tIrthakara bhakti samApta - NMMANMAMNNAMMA WwwwwwVVVVVVV GE atha zAnti bhavina: 240 zrI pAdapUjya svAmI yAnA netra biMdu vagaire roga jhAle hote tyAMce nAzApratyartha zAntinAtha jinAce stotra racile te yApramANe - na snehAccharaNaM prayAnti bhagavatpAdadvayaM te prjaaH| hetustatra vicitra duHkha nicayaH saMsAra ghorArNavaH // atyanta sphuradunarazmi nikaravyAkIrNa bhuumNddlo| pramaH kArayatIndu pAda salilacchAyAnurAgaM raviH // 1 // kruddhAzIviSadaSTadurjayaviSa jvAlA valI vikrmo| vidyAbheSaja maMtra toya havanaryAti prazaoNti yathA / / tadvate caraNAruNaoNbuja yugastotronmukhAnAM nRNAm / vighnAH kAyavinAyakAzcasahasA zAmyantyaho vismayaH // 2 // [77] 20
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya pagaMgata prANI hepopAdeya ko bhUla jAtA hai| saMtaptottama kAMcanakSitidhara zrIspadvigIrA te, puMsAM tvaccaraNa praNAmakaraNAtpIDAH prayAnti kSayaM / / udyadbhAskaravisphuratkara zatavyAghAtaniSkAsitA, nAnAdehi vilocana dha tiharA zIghra yathA zarvarI // 1 // trailokyezvara bhangalabdha vijayA datyaMtarodrAtmakAna, nAnAjanmazatAMtareSu purano jIvasya saMsAriNaH / ko vA prarampalatoha phena vidhinA kAlonadAvAnalAn, namyAccattava pAdapadma yugalastutyA pagAvAraNam // 4 // lokAloka niraMtarapravitata jAnakamUne vibhI, nAnAratnapinaddha daMcira zvetAtapatratraya / tvatpAdadvayapUtagItarantaH zIghra dravanyA mayA, dadhmAta mRgeMdrabhIma ninadAhanyA yathA kaMjagaH // 5 // divyastrI nayanAbhirAma vipulazro mera cUDAmaNe, bhAravad bAladivAkara tihara prANIpTabhAmaMDala / avyAvAdharmAcantya sAramatulaM tyaktopamaM zAzvataM, saurayaMtvaccaraNAra vidayugala stunyava saMprApyate // 6 // yAvannodayate prabhAparikaraH zrIbhAskaro bhAsayaM, stAvaddhArayatIha paMkajavanaM nidrAti bhArazramam / yAvattvaccaraNa dvayasya bhagavanna syAtprasAdoyastAvajjIvanikAya epavahita prAyeNa pApamahat // 7 // zAMti zAMtijinendra zAMtamanasastvatpAda padmAzrayAt, saMprAptAH pRthivItalepa bahavaH zAntyArthinaH prANinaH / phAruNyAnmama bhaktikasya ca vibho dRSTi prasannAM kuru, tvatpAda dvaya deva tasya gadataH zAMtyaSTakaM bhaktitaH / / 8 / / zAMti jinaM zazi nirmala vaktraM, zIla guNa vrata saMyama pAtraM / aSTazatAcita lakSaNa gAtraM, naumi jinottamamaMbuja netram // 6 // paMcama mIpsita cakradharANAM pUjitamindra narendragaNaizca / zAMtikaraM gaNa zAMtima bhIpsuH por3aza tIrthakaraM praNamAmi // 10 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcedriya viSayAbhilASA sarpa se bhI adhika bhayaMkara hai| divyataruH surapuSpa suravRSTi duMdubhirAsana yojanaghoSau / AtapavAraNa cAmarayugme yasya vibhAti ca maMDalatejaH / / taM jagacita zAMti jineMdra zAMtikaraM zirasA praNamAmi / sarvagaNAya tu yacchata zAMti mAmaraM paThate paramAM ca // 11 // yeyaciMtA mukuTa kuMDala hAraratnaiH zakrAdibhiH suragaNaiH stutpaadpdmaaH| te meM jinAH pravaravaMza jagatpradIpAH tIrthakarAH satatazAMtikarA bhavaMta // 12 // saMpUjakAnAM pratipAlakAnAM yatIndra sAmAnya tapodhanAnAM / dezasya rASTrasya purasya rAjJaH karotu zAMti bhagavAn jinendraH // 13 // kSemaM sarva prajAnAM prabhavatu balavAn dhArmiko bhUmi pAlaH / kAle kAle ca samyagvarSatu madhavA vyAdhayo yAMtu nAzaM / / dubhikSaM cauramAriH kSaNamapi jagatAM mAtmabhUjjIvaloke / jainedraM dharmacakra prabhavatu satataM sarva saukhya pradAyi // 14 // tad dravya mavya yamudeta zubhaH sadezaH, santanyatAM pratapatAM satataM sakAlaH / bhAvaH sa nandatu sadA yadanugraheNa, ratnatrayaM pratapatIha mumukSa varge // 15 // pradhvasta ghAti karmANaH kevala jJAna bhaaskraaH| ___kurvantaM jagatAM zAnti vRSabhAdhA jinezvarAH // 16 // zAMtiH zirodhRta jinezvara zAsanAnAM / zaoNti nirantara tapo'mAvitAnam // zaoNtiH kaSAya jaya jubhita vaibhavAnAM / zAMti svabhAvamahimAnamupAgatAnam // jIvaMtu saMyama sudhArasa pAna tRptA / naMdaMtu zuddha sahasodaya su prasannA // sidhyaMtu siddhi sukha saMga kRtaabhiyogaa| tInaM tapatuM jagatAM tritape'hadAjJAH / / zaoNtizaM tanutAM samasta jagatAH saMgacchAmikaH zreyaH / zrI parivardhataoN nayatAM dhue~ dharitrI ptiH|| sadvidyArasa mud girantu kavayo nAmApya dhasyAStu mA / prAkiyedaka aivaziva kRddharmo jayatva hartAm // kAyotsarga AlocanA icchAmi bhaMte zAntibhatti kAussaggo ko tassA loceuM / paMca mahAkallANa saMpaNNANaM, aDhamahApADihera sahiyANaM, cautIsA tisaya visesa saMjutAraNaM, vattIsa deveMda maNi mauDa matthayamahiyANaM, baladeva vAsudeva cakkahara risimuNi javi aNagAro va gUDhANaM, thuisaya sahassaNi layANaM, usahAivIra pacchima maMgala mahA purisANaM, Nicca kAlaM aMcemi, pUjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi, dukkhakkhao, kammakkhao, bohilAho, sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiNa guNa saMpatti hou mjjhN| -iti zAnti bhakti samApta jhAlI - [79]
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlyavAna ratna ke samAna manuSya janma atyanta durlabha hai| atha samAdhi bhaktiH / svAtmAbhi mukhasaMvitti lakSaNaM zrutacakSuSA / / pazyanpazyAmi devatvAM kevalajJAna cakSuSA // 1 // zAstrAbhyAso jinapatinutiH saMgatiH sarvadAyaiH / savRttAnAM guNagaNa kathA doSavAde ca maunam / / sarvasyApi priyahitavaco bhAvanA cAtmatatve / saMpadyatAM mama bhavabhave yAvadete'pavargaH // 2 // jaina mArgaruciranyamArga nirvagatA jinaguNastutau matiH / / niSkalaMkavimaloktibhAvanAH saMbhavantu mama janmajanmani // 3 // gurumUle yatinicite caityasiddhAMta vAghisadghoSe / mama bhavatu janmajanmani sanyasana samanvitaM maraNam // 4 // janmajanma kRtaM pApaM janmakoTi samAjitam / janmamRtyu jarAmUlaM hanyate jinavaMdanAt // 5 // AbAlyAjjinadevadeva bhavataH zrIpAdayoH sevayA / sevAsaktavinaya kalpalatayA kAlodyayA vadgataH / / tvAM tasyAH phalamarthaye tadadhunA prANa prayANa kSaNe / tvannAma pratibaddha varNapaThaNe kaNThoratva kuNTho mama // 6 // tava pAdau mama hRdaye mama hRdayaM tava padadvaye lonam / tiSThatu jinendra tAvadyAvannirvANa saMprAptiH // 7 // ekApi samartheyaM jinabhaktirdurgati nivArayitum / puNyAni ca pUrayituM dAtuM muktizriyaM kRtinaH // 8 // paMca su a dIvaNAme paMcammiya sAyare jiNe vNde| paMca jasoyara NAme paMcammiya maMdare vaMde // 9 // rayaNattayaM ca vaMde, cavIsa jiNe ca savvadA vaMde / paMcagurUNaM vaMde cAraNacaraNaM sadA vaMde // 10 // ahamityakSara brahma vAcakaM parameSTinaH / siddhacakrasya sadbIjaM sarvataH praNidadhmahe // [10]
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya bhava pAkara viSaya vAsanAo para vijaya prApta karanA cAhiye / karmASTaka vinirmuktaM mokSa lakSmI niketanam / samyaktvAdi guNopetaM siddhacakra namAmyaham // 11 // AkRSTi surasaMpadAMvidadhate muktizriyo vazyatAM / uccATa vipadAM caturgatibhuvaoNvidvaSamAtmanasAm // 12 // staMbhaM durgamanaM prati prayatatomohasya sammohanam / pAyAtpaMca namAskriyAkSaramayI sArAdhanA devatA // 13 // anaMtAnanta saMsAra saMtaticcheda kAraNam,jinarAja padAmbhoja smaraNaM zaraNaM mama // 14 // anyathA zaraNaM nAstitvameva zaraNaMmama,tasmAtkAruNya bhAvena rakSarakSa jinezvara // 15 // nahi trAtA nahi trAtA na hi trAtA jagattraye / vItarAgAtparo devo na bhUto na bhaviSyati // 16 // jine bhaktijine bhaktijine bhakti dine dine / sadA me'stu sadA me'stu sadA me'stu bhave bhave // 17 // yAcehaM yAcehaM jina tava caraNAravindayorbhaktim / yAcehaM yAcehaM punarapi tAmeva tAmeva // 18 // kAyotsarga AlocanA icchAmi bhaMte ! samAhi bhatti kAussaggo ko tassAloceuM / rayaNattaya parUva paramappajjhANalakkhaNaM samAhibhattIye NiccakAlaM aMcemi, pUjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi, dukkhakkhao, kammakkhao, vohilAho, sugaIgamaNaM, samAhimaraNaM, jiNaguNasaMpatti hou majjhaM / - iti samAdhi bhakti samAptam - catuH dizi vandanA prAgdigvI digantari kevali jina siddha sAdhu gaNa devA / ye sarvarddhi samRddhA yogi zAstAM'haM vande // 1 // dakSiNa digvI digantari kevali jina siddha sAdhu gaNadevA / ye sarvarddhi samRddhA yogi zAstaoN'haM vande // 2 // pazcima digvI digantari kevali jina siddha sAdhu gaNa devA / ye sarvarddhi samRddhA yogi zAstAM'haM vande // 3 // uttara digvI digantari kevali jina siddha sAdhu gaNa devA / ye sarvaddhi samRddhA yogi zAstA'haM vande // 4 // [1]
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra, saMyoga-viyoga, sukha-duHkha aura harSa-vipAda kA saMgama sthAna hai| wwwwwwwwwwwww atha nirvANa bhaktiH ni vibudhapati khagapati narapati dhanadoraga bhUtayakSayapati mahitam / atula sukha vimala nirupama zivamacalamanAmayaM saMprAptam // 1 // kalyANaH saMstoSye paMcabhiranaghaM triloka parama gurum / bhavya jana tuSTi jananairduravApaiH sanmati bhaktyA // 2 // garbha kalyANika varNana ASAr3ha su sita SaSThayAM hastottara madhya mAzrite zazini / AyAtaH svargasukhaM bhuktvA puSpottarAdhIzaH // 3 // siddhArtha nRpati tanayo bhAratavAsye videha kuDapure / devyA priyakAriNyAM susvapnA-saMdarya vibhuH // 4 // janma kalyANika varNana caitra sita pakSaphAlguni zazAMka yoge dine trayodazyAm / jajJe svoccastheSu graheSu saumyeSu zubhalagne // 5 // hastAzrite zazAMke caitrajyotsne caturdazI divase / pUrvANhe ratna ghaTai vivudhendrAzcavarurabhiSekam // 6 // . dIkSA kalyANika vaNana bhuktvA kumArakAle triNshdvrssaannynNtgunnraashiH| amaropanIta bhogAnsahasA bhini bodhi tonyeca H // 7 // nAnAvidha rUpacitAM vicitrakUTocchitA maNivibhUSAm / caMdra prabhAkhya zivikA mAlA purAdvinaH krAntaH // 8 // mArgazira kRSNadazamI hastottaramadhyamAzrite some / SaSTena tvaparAhna bhaktana jinaH pravanAja // 6 // kevala jJAna kalyANikAcI prApti grAmapura kheTa karvaTamaTaMba ghoSAkArA pravijahAra / ugrastapovidhAna daza varSANya mara pUjyaH // 10 // [2]
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma nirmalatA se zAMti kI prApti hotI hai| W RjukUlAyAstIre zAladra ma saMzrite zilApaTTa / aparAhlaSaSThe nAsthitasya khalu bhikAnAme // 11 // vaizAkha sita dazamyAM hastottaramadhyamAzrite caMdre / kSapakazreNyA rUDhasyotpannaM kevalajJAnam // 12 // atha bhagavAn saMprApaddivyaM vaibhAraparvataM ramyam / cAturvarNya susaMghasta trAbhUdgautama prabhRti // 13 // chatrAzoko ghoSaM siMhAsana duMdubhI kusumavRSTim / / varacAmara bhAmaNDala divyAnyanyAni cAvApat // 14 // dazavidhamanagArANAmekAdaza dhottaraM tathA dharmam / dezayamAno vyahatriza dvarSANyatha jinendraH // 15 // padmavana dIpikAkuluvividha drumakhaNDamaNDite ramye / pAvAnagarodyAnevyutsargeNa sthitaH sa muniH / / 16 // kArtika kRSNasyAnte svAtAvRkSe nihatya karmarajaH / avazeSaM saMprApadvya jarAmaramakSayaM saukhyam // 17 // parinirvRtaM jinendra jJAtvA vibudhAyathAzucAgamya / devatararaktacandana kAlAguru surubhigozoSaiH // 18 // agnIndrAnjinadehaM mukuTAnala surbhivuupvrmaalyaiH| abhyarcya gaNadharAnapi gatA divaM khaM ca vanabhavane // 16 // ityevaM bhagavati vardhamAnacaMdre yaH stotra paThati susadhyayo yohi / so'naMtaM paramasukhaM nRdevaloke bhuktvAMte zivapadamakSayaM prayAti // 20 // yatrAhatAM gaNabhRtAM zrutapAragANA, nirvANabhUmiriha bhAratavarSa jAnAm / tAmadya zuddhamanasA kriyayA vacobhiH, saMstotumudyatamatiH pariNaumibhaktyA // 21 // kailAsazailazikhare parinivRto'sau, zailezibhAvamupapadya vRSo mahAtmA / caMpApure ca vasupUjyasutaH sudhImAna, siddhi parAmupagato gatarAgabaMdhaH // 22 // yatprAya'te zivamayaM vibudhezvarAya , pAkhaMDibhizca paramArtha gaveSa zolaiH / maSTASTakarmasamaye tadariSTanemiH, saMprAptavAn kSitidhare bRhadrjayante // 23 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vipattiyoM ko dUra karane kA upAya nirbhIkatA hai| pAvApurasya bahinnata bhUmideze, padmotpalAkulavatAM sarasAM hi madhye / zrIvarddhamAnajinadeva iti pratIto, nirvANamApa bhagavAnpravidhUtapApmA // 24 // zeSAstu te jinavarA jitamohamallA, jJAnArkabhUrikiraNairavabhAsya lokAn / sthAnaM paraM niravadhAritisaukhyaniSThaM, sammeda parvata tale samavApurIzAH // 25 // Adyazcaturdaza dina vinivRtta yogaH, SaSThena niSThitakRtijinavarddhamAnaH / zeSA vidhUta ghanakarma nivaddha pAzAH, mAsena te yativarAstvabhavanviyogAH // 26 // mAlyAni vAstutimayaH kusumai sudRbdhA,nyAdAya mAnasakarairabhitaH kirataH / paryema AdRtiyutA bhagavanniSadyAH, saMprArthitA vayamime paramAM gati tAH // 27 // zatrujaye - nagavare mitAripakSAH, paMDoH sutAH parama nivRtimbhyupetaaH| tuMgyAM tu saMgarahito balabhadranAmA, nadyAstaTe jitaripuzca suvarNabhadraH // 28 // droNImati pravalakuMDalameMdrake ca, vaibhAraparvata tale vrsiddhkuutte| RSyadrike ca vipulAdribalAhake ca, vidhye ca paudanapure bRSadIpa ke ca // 26 // sahAcale ca himavatyapi supratiSThe, daMDAtmake gajapathe pRthusArayaSTau / ye sAdhavo hatamalAH sugati prayAtAH, sthAnAni tAni jagati prathitAnyabhUvan // 30 // ikSovikAra rasapRktaguNena loke, piSTo'dhikaM madhuratAmupayAti yadvat / tadvacca puNyapuruSaiHruSitAni nityaM, sthAnAni tAni jagatAmahi pAvanAni // 31 // ityarhatAM zamavatAM ca mahAmunInAM, proktA mayAtra parinivRtibhUmidezAH / te me jinA jita bhayA munayazca zAMtAH, vizyAsurAzu surgAta niravadyasaukhyAm // 32 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastu kA bigAr3anA jitanA sarala hai utanA banAnA sarala nahIM hai| kSepaka - kailAsAdro munIMdraH pururapadurito muktimApa praNataH / caMpAyAM vAsupUjyastridazapatinuto nemirapyUrjayaMte / / pAvAyAM vardhamAnastribhuvanaguravo vizatistIrthanAthA. / sammedAgne prajagmurdavatu vinamatAM nirvRti no jineMdrAH // 33 // cinha caubIsa tIrthakara gaurgajozvaH kapiH kokaH, sarojaH svastikaH shshii| makaraH zrIyuto vRkSo gaMDo mahiSa sUkaro // sedhA vajra mRgacchAgAH pAThInaH kalazastathA / kacchapa zcotpalaM zaMkho nAgarAjazca kesarI // 34 // vaza cauvIsa tIrthakara zAMti kunthvara kauravyA yAdavau nemi subatau / ugranAthau pArzvavIrau zeSA ikSvAku vaMzajAH // 35 // kAyotsarga AlocanA icchAmi bhaMte ! pariNivANabhatti kAussago ko tssaaloce| imammi avasappiNIye, cautthasamayassa pacchime bhAe, AuLagAsahINe, vAsacaukkammi seskaalmmi| pAvAye gayarIe kattiyamAsassa kiNha caudasie / rattIe sAdIe Nakkhatte, paccUse, bhayavado mahadi mahAvIro vaDhDhamANo siddhi gdo| tisuviloesu, bhavaNavAsiya vANavitarajoyisiya kappavAsiyatti caunvihA devA saparivArA divveNa gaMdheNa, divveNa puSpeNa, divveNa dhUveNa, divveNa cuNNeNa, divveNa vAseNa, divveNa pahANeNa, NiccakAlaM, accaMti, pUjaMti, vaMdati, NamaMsaMti, pariNivvANa, mahAkallA gapujjaM karaMti ahamavi iha saMto tattha saMtAiyaM NiccakAlaM aMcemi, pUjemi, vadAmi, maMsAmi, dukkhakkhao, kamkkhao, bohilAho, sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiNaguNasaMpatti hou mjjhN| iti nirvANa bhkti| 00000
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNA kI zAkhA meM Ananda ke phala lagate haiN| cha, atha naMdIzvara bhaktiH para VVV VYAY tridazapati mukuTa taTagata maNigaNa, - karanikara salila dhArA dhauta / kramakamala yugala jinapati rucira, - pratibiba vilaya virahitanilayAn // 1 // nilayAna hamiha mahasA~ sahasA praNipatana pUrvamavanaumyavanau / ayyAM trayyA zuddhayA nisarga zuddhAnvi zuddhaye dhanarajasAm // 2 // bhAvanasura bhavaneSu dvAsaptati zata sahastra saMkhyAbhya dhikAH / koTyaH sapta proktA bhavanAnAM bhUri tejasA~bhuvanAnAm // 3 // tribhuvana bhUta vibhUnaoN saMkhyAtI tAnya saMkhyaguNa yuktAni / tribhuvana janana nayamanaH priyANi bhavanAni bhaumabibudhanutAni // 4 // yAvanti santi kAntajyotirlokAdhi devatA bhinutAni / kalpe'neka vikalpa kalpAtIte'hamindra kalpAnalpe // 5 // vizatiratha trisahitA sahasaguNitA ca saptanavatiproktA / caturadhikAzItirataH paMcakazUnyena viniha tAnyanaghAni // 6 // aSTA paMcAzadatazcatuH zatAnIha mAnuSe ca kSetre / lokA loka vibhAga praloka nAloka saMyujA~ jayabhAjAm // 7 // nava nava catuH zatAni casapta canavatiH sahastraguNitAHSaTca / paMcAzatpaMca viyatprahatAH punaratra koTayo'STau proktAH // 8 // etAvatyeva satAma kRtrimANyatha jinezinAM bhavanAni / bhuvanatritaye tribhuvana surasamiti samaya' mAnasatpratimAni / / 9 // vakSAra rucaka kuMDala raupya nagottara kuleSu kAranageSu / kuruSu ca jinabhavanAni trizatAnya dhikAni tAni SaDvizatyA // 10 // nandIzvara sadvIpe nandIzvara jaladhi parivRte dhRtazobhe / candrakara nikara saMnibharandra yazo vitatadiGa mahI maMDalake // 11 // tatratyAMjana dadhimukha ratikara puranagavarAkhya parvata mukhyAH / pratidizameSA mupari trayo dazendrA citAni jina bhavanAni // 12 // [6]
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo dUsaro ke liye gaDDhA khodatA hai vaha kUve me gira jaayegaa| ASAr3ha kArtikAkhye phAlguna mAse ca zukla pakSe 'STamyAH / AramyASTa dineSu ca saudharma pramukha bibudhapatayo bhaktyA // 13 // teSu mahAmahamucitaM pracurAkSatagaMdha puSpadhUpaidivyaH / sarvajJa pratimAnAMmapratimAnAM prakurvate sarvahitam // 14 // bhedena varNanA kA saudharmaH snapanakartRtAmApannaH / paricArakabhAvamitAH zeSendrA rundra candra nirmala yazasaH // 15 // maMgala pAtrANi punastaddevyo bimrati sma zubhraguNADhyAH / apsaraso nartakyaH zeSasurAstatra lokanAvyAdhiyaH // 16 // vAcaspati vAcAmapi gocaratAMsaM vyatItya yatkramamANam / vibudha pati vihita vibhavaM mAnuSa mAtrasya kasya zaktiH stotum // 17 // niSTApita jinapUjAzcUrNasnapanena dRSTa vikRta vizeSAH / surapatayo naMdIzvarajinabhavanAni pradakSiNIkRtya punaH // 18 // paMcasu maMdaragiriSu zrIbhadrazAlanaMdana saumanasam / pAMDukavanamiti teSu pratyekaM jinagRhANi catvArye // 16 // tAnyatha parItya tAni ca namasitvA kRta supUjanA statrApi / svAspadamIyuH sarve svAspadamUlyaM svaceSTayA saMgRhya // 20 // sahatoraNa sadva dIparIta vanayAga vRkSa mAnastaMbha / dhvaja paMkti dazaka gopura catuSTaya tritayazAlamaMDapa vayaH // 21 // abhiSeka prekSaNikA krIDana saMgIta nATakA lokagRhaiH / zilpivikalpita kalpana saMkalpAtIta kalpanaiH samuputaiH // 22 // vApIsatpuSkariNI sudIrghikAdyambu saMsRtaiH samupetaiH / vikasita jalaruha kusumairnabhasyamAnaH zazigrahaHH zaravi // 23 // bhuMgArAbdaka kalazAca pakaraNairaSTa zataka parisaMkhyAnaH / pratyekaM citraguNaH kRtajhaNa jhaNani nada vitata ghaMTAjAlaiH // 24 // pradhAjate nityaM hiraNmayAnIzvarezinAM bhavanAni / gaMdhakuTogatamRgapativiSTararucirANi vividha vibhavayutAni // 25 // yeSu jinAnAM pratimAH paMcazatazarAsanocchritAH satpratimAH / maNikanakarajata vikRtA dinakara koTiprabhAdhika prabhadehAH // 26 // [7]
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana aura ghor3A yaha donoM caMcala haiN| tAni sadA vaMde'haM bhAnu pratimAni yAni kAni ca tAni / yazasA mahasAM pratidiza matizaya zobhA vibhAji pApavibhaMji // 27 // saptatyadhikazata priya dharma kSetra gata tIrthakara vara vRSabhAn / bhUta bhaviSya saMpratikAla bhavAnbhava vihAnaye vinato'smi // 28 // anyAma vasapiNyAM vRSarbhAjanaH prathamatIrthakartA bhartA / aSTApada giri mastaka gatasthito muktimApa pApAnmuktaH // 26 // zrIvAsupUjyabhagavAn zivAsu pUjAsu pUjitastri dazAnAM / campAyAM duritaharaH parama padaM prApadApadAmanta gataH // 30 // mudita mati balamurAri prapUjito jita kaSAya ripurathajAtaH / vRhakarjayantazikhare zikhAmaNi stri bhuvanasya nemibhagavAna // 31 // pAvApura varasarasAM madhyagataH siddhi vRddhi tapasAM mahasAM / vIro nIradanAdo bhUriguNa zcAruzobhamA spadamagamat // 32 // sammadakari vanaparivRta sammeda girIndramastake vistIrNe / zeSA ye tIrthakarAH kItibhRtaH prArthitArthasiddhimavApan / 33 // zeSANAM kevalinAM azeNamata vekSiNa bhRtAM sAdhUnAM / giritala vivaradarI sariduruvana taru viTapijaladhidahana zikhAsu // 34 // mokSa gati hetu bhUta sthAnAni surendra rundra bhaktinutAni / maMgala bhUtAnyetAnyaMgo kRta dharma karmaNA ma smAkam // 3 // jinapatayastatpratimA sta dAlayAtanniSadhakA sthAnAni / te tAzca te catAni ca bhavantu bhava ghAta hetavo bhavyAnAm / 36 // saMdhyAsu tisRSu nityaM, paThedyadi stotrameta dutamayazasAma / sarvajJAnAM sArva laghu labhate zrutadhareDitaM padamamitam // 37 / / nityaM niHsvedatvaM nirmalatA kSIragaurarudhiratvaM ca / svAdhAkRti saMhanane saurupyaM saurabhaM ca saulakSyam // 38 // apramita vIryatA ca priya hita vAditva manya damita guNasya / prathitA dazakhyAtAH svatizaya dharmAH svayaMbhuvo dehasya // 36 // gavyUtizata catuSTaya subhikSatA gagana gamanama prANivadhaH / bhuktyupasargAbhAva zcaturAsyatvaM ca sarva vidye zvaratA // 40 // [8]
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana jJAna cAritra hI AtmA kA svabhAva hai| acchAyatva mapakSpaspaMdazca sama prasiddhanakha kezatvaM / svatizayaguNA bhagavato ghAtikSayajA bhavaMti tepi darzava // 41 // sAvardhimAgadhIyA bhASA maitrI ca sarvajanatA vissyaa| sarvatu phalastabaka pravAlakusumopa zobhita tara pariNAmA // 42 // Adarzatala pratimA ratnamayI jAyate mahoca manojJA / viharaNa manvetyanilaH paramAnaMdazca bhavati sarvajanasya // 43 // maruto'pi surabhigaMdhavyAmizrA yojanAMtaraM - bhUbhAgaM / vyupazamitadhUli kaMTaka tRNa kITaka zarkaropalaM prakurvanti // 44 // tadanu stanitakumArA vidyunmAlA vilAsahAsa vibhUSAH / prakiranti surabhidhi gaMdhodaka vRSTimAjJayA tridazapateH // 45 // varapadmarAga kesara matulasukha sparza hemamaya dalanicayam / pAdanyAse padmaM saptapuraH pRSThatazca sapta bhavaMti // 46 // phalabhAra namnazAligrIhyAdi samastasasya dhRtaromAMcA / parihRSiteva ca bhUmistri bhuvananAthasya vaibhavaM pazyaMtI // 47 // zaradudayavimalasalilaM saraiva gaganaM virAjate vigatamalam / jahati ca dizastimirikaoN vigatarajaHprabhRtijihmatAbhAvaM sdyH||48|| eteteti tvaritaM jyotirvyataradivau kesAmamRta bhujaH / kulizabhUdAjJApanayA kurvantyanye samantato vyAhvAnam / / 46 // sphuradarasahasaruciraM vimala mahAratnakiraNanikara parItam / prahasita kiraNasahastra dhuti maMDalamagragAmi dharmasucakram // 50 // ityaSTamagalaM ca svAdarzaprabhRti bhaktirAga parItaH / upakalpyante tridarzaretepi nirupamAti vizeSAH // 51 // vaiDUryaruciraviTapa pravAla mRdupallavo pazobhitazAkhaH / zrImAnazoka vRkSo varamarakata patragahana bahalacchAyaH // 52 // maMdArakuMda kuvalayanI lotpala kamalamAlatI bakulAdyaH / samada bhramara parItAmizrA patati kusumavRSTirnabhasaH // 53 // kaTakakaTi sUtra kuMDala keyUra prabhRtibhUSitAMgo svNgau| yakSau kamaladalAkSau parinikSipataH salIla cAmara yugalam // 54 // [6]
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya vAsanA rUpI bandara se saMyama rUpI kheta kI rakSA karanI cAhiye / Akasmikamiva yugapaddivasakara sahastramapagata vyavadhAnam / bhAmaMDala mavi bhAvita rAtridiva bheda matita rAmAbhAti // 55 // prabala pavanA bhighAta prakSubhita samudra ghoSamandra dhvAnam / vaMdhvanyate suvINA vaMzAdi suvAdya dundubhistAla samam // 56 // tribhuvana patitA lAMchanamidutraya tulyamatula muktAjAlam / chatratrayaM ca subRhadvaiDUrya viklRpta daMDamadhika manojJam // 57 // dhvanirapi yojanamekaM prajAyate zrotrahRdaya hArigaMbhIraH / sasalila jaladhara paTala dhvanitamiva pravitatAntarAzAvalayam / / 58 // sphuritAMzu ratnadIdhiti parivicchuritAmareMdra cApacchAyam / priyate mRgeMdravayaH, sphaTizilAghaTita siMhaviSTaramatulama // 56 // yasyeha catustrizatpravaraguNA prAtihArya lakSmyazcASTau / tasmai namo bhagavate tribhuvanaparamezvarAha te guNamahate // 60 // - kAyotsarga AlocanAicchAmi bhaMte ! gaMdIsarabhattikAussaggo kao tassAloceuM / gaMdIsaradIvammi, caudisi vidisAsu, aMcaNadadhimuharadikarapuraNagavaresu jANi jiNaceiyANi tANi savvANi tisuvi loesu bhavaNavAsiya vANavitarajoisigakappavAsi yatti cauvihA devA saparivArA divvehi gaMdhehi, divvehi puSphehi, divvehi dhuvvehi, divvehi cuNNehi, divvehi vAsehi, divvehi NhANehi, AsADhakattiya phAguNamAsANaM amimAIkAuNa jAva puNNimaMti NiccakAlaM aMcati, pUjaMti, vaMdaMti, nnmNsNti| gaMdIsaramahAkallANaM karaMti ahamavi iha saMto tattha saMtAI Nicca kAlaM aMcemi, pUjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi, dukkhakkhao, kammakkhao, bohilAho, sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiNa guNa saMpatti hou mjjhN| - iti nadIzvara bhakti. samApta - [e.]
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIti mAnasUna hai jisameM barasAta kA baserA hai| caitya bhaktiH oM namaH sarvajJAya / zrIgautamAdi padamadbhuta puNyabaMdha, mudyotitA khilama-moghamagha praNAzam / vakSye jinezvaramahaM praNipatya tathyaM, nirvANa kAraNa mazeSa jagaddhi tArtham // jayati bhagavAn hemAmbhojapracAravijRmbhitA / vamaramukuTacchAyodgIrNa prabhApari cumbitau // kaluSahRdayA mAnoddhAntAHparasparavairiNaH / vigatakaluSAH pAdau yasya prapadya vizazvasuH // 1 // tadanu jayati zreyAndharmaH pravRddhamahodayaH, kugati vipatha klezAdyosau vipAzayati prajAH / pariNata naya syAMgI bhAvAdvivikta vikalpitam, bhavatu bhavata strAtreghA jinedravaco'mRtam // 2 // tadanu jayatAjjainI vittiH prabhaMgataraMgiNI, prabhava vigama dhrauvyadravya svabhAva vibhAvinI / nirupamasukhasyedaM dvAraM vighaTya nirargalam, vigatarajasaM mokSa deyAnniratya yamavyayam // 3 // arhatsiddhAcAryo pAdhyAyebhyastathAca sAdhubhyaH / sarvajadvaMdebhyo namostu sarvatra sarvebhyaH // 4 // mohAdi sarva doSAri ghAtakenya. sadAhatarajobhyaH / virahita rahaskRtebhyaH pUjAhebhyo namo'haMdabhyaH // 5 // kSAntyAjavAdiguNagaNasusAdhanaM sakalalokahitahetuM / zubhadhAmani dhAtAraM vaMde dharma jinendroktam // 6 // mithyAjJAnatamovRtalokakajyotira mitagamayogi / sAMgopAMgamajeyaM jainaM vacanaM sadA vaMde // 7 // bhavanavimAnajyotivyaMtaranaralokavizvacaityAni / trijagadabhivaMditAnAM tredhA baMde jinendrANAm // 8 // [11]
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmA kA dhyAna mokSa mahala ko sIr3hI hai| bhuvanatraye'pi bhuvana trayAdhipAbhyarcya tIrtha kartRNAM / vande bhavAgni zAntyai vibhavAnAmAlayAlIstAH // 6 // iti paMcamahApuruSAH praNutA jinadharma vacana caityAni / caityAlayAzca vimalAM dizantu bodhi budha janeSTAm // 10 // akRtAni kRtAni cAprameya dyutimaMti yu timatsu mNdiressu| manujAmarapUjitAni vande,pratibivAni jagattraye jinAnAm // 11 // dhu ti maNDala bhAsurAngayaSTIH, pratimA apratimA jinotta mAnAm / bhuvaneSu vibhUtaye pravRttA, vapuSA prAJjalirasmi vandamAnaH // 12 // vigatAyudha vikri yA vibhUSAH, prakRtisthAH kRtinAM jinezvarANAM / pratimAH pratimA gRheSu kAntyA, pratimAH kalmaSa zAntaye'bhivaMde // 13 // kathayanti kaSAya mukti lakSmI, parayA zAMtatayA bhavAntakAnAm / praNamAmya bhirUpa mUrti manti, pratirUpANi vizuddhaye jinAnAm // 14 // yadidaM mama siddha bhakti nItaM, sukRtaM duSkRta varmarodhi tena / paTunA jinadharma eva bhakti, bhavatAjjanmani janmani sthirAme // 15 // arhatAM sarvabhAvAnAM darzanajJAna saMpadAm / kIrtayiSyAmi caityAni yathAbuddhi vizuddhaye // 16 // zrImar3Avana vAsasthA svayaM bhAsura mUrtayaH / vanditA no vidheyAsuH pratimAH paramAM gatim // 17 // yAvaMti saMti loke'sminna kRtAni kRtAni ca / tAni sarvANi caityAni vande bhUyA~si bhUtaye // 18 // ye vyaMtara vimAneSu sthayAMsaH pratimAgRhAH / te ca saMkhyAmati krAntAH saMtu no doSa vicchide // 16 // jyotiSAmatha lokasya bhUtayeta saMpadaH / gRhA svayaMbhuvaH saMti vimAneSu namAmi tAn // 20 // vaMde sura kirITA pramaNicchayAbhi Secanam / yAH krameNaiva sevante tadarcAH siddhi labdhaye / 21 // iti stuti pathAtIta zrIbhRtAmahatAM mama / caityAnAmastu saMkItiH sarvAsava nirodhinI // 22 // [2]
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahaM bhakti saMsAra nAzaka paramauSadhi hai| arhanmahAnadasya tribhuvana bhavyajanatIrtha yAtrika duritam / prakSAlanaka kAraNa matilaukika kuhakatIrtha muttamatIrtham / / 23 / / lokA loka sutatva pratyavabodhanasamartha divyajJAna / pratyahavahatpravAhanatazIlA mala vizAla kUla dvitayam // 24 // zukla dhyAnastimitasthitarAjadrAja haMsarAjitama sakRt / svAdhyAyamaMtraghoSaM nAnAguNasamiti guptisikatAsubhagam // 25 // kSAntyAvarta sahA sarvadayAvika ca kusumavila sallatikam / duHsaha parISahAkhya druta tararagattaraMga bhaMgura nikaram // 26 // vyapagata kaSAya phena rAgadveSAdi doSazaivalarahitaM / atyastamoha kaI mamati dUranirastamaraNa makaraprakaram // 27 // RSivRSabha stuti maMdrodrekita nirghoSa vividha vihagadhvAnaM / vividhataponidhipulinaM sAsavasaMvaraNanirjarAniHzavaNam // 28 // gaNadharacakradharendra prabhUti mahAbhavya puMDarIkaiH purussH|| bahubhiH snAtaM bhaktyA kalikaluSamalApakarSaNArthamameyam // 26 // avatIrNavataH snAtuM mamApi dustarasamastaduritaM dUram / vyavaharatu parama pAvana mananyajayya svabhAva bhAva gaMbhIram // 30 // pRthvI chanda.AtAmanayanotpalaM sakala kopa vanhe yAta / kaTAkSazara mokSa honama vikAratodre kataH / / viSAdamahAnitaH prahasitAyabhAna sdaa| mukhaM kathayatIva te hRdaya zuddhimAtyantikom // 31 // nirAbharaNa bhAsuraM vigatarAgavegodayAt / niraMbaramanoharaM prakRti rUpa nirdoSataH / / nirAyudha sunirbhayaM vigahisya hiMsakramAta / nirAmiSa suta ptima dvividhavedanAnAM kSayAt // 32 // mitasthitanakhAMgajaM gatarajomala sparzanam / navAMburuha caMdana pratimadivyagaMdhodayam // rabIndukulizAdi divya bahulakSaNAlaMkRtam / divAkara saharA bhAsurama pIkSaNAnAM priyam // 33 // 24
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ arhad bhakti citita phala dene ke liye cintAmaNi hai| hitArthaparipaMthibhiH prabalarAga mohAdibhiH, kalaMkitamanA janoyadabhivIkSya zozudhyate / sadAbhimukhameva yajjagati pazyatAM sarvataH, zaradvimala candramaNDala mivotthitaM dRzyate // 34 // tadetadamarezvara pracalamauli mAlA maNi, sphuratkiraNa cuMbanIyacaraNAra vindadvayam / punAtu bhagavajjinendra taba rUpamandhIkRtam, jagatsakala manyatIrtha gururUpa doSodayaH // 35 // mAnastambhAH saraoNsi pravimalajalasatkhAtikA pusspvaattii| prAkAro nATyazAlA dvitayamupavanaM vedikAMtardhvajAdyAH // zAlaHkalpa dramANA~ suparivRtavanaM stUpahamyavilI ca / prAkAraH sphATikonta suramunisabhA pIThikAne svayaMbhUH // 36 // varSeSu varSAntara parvateSu naMdIzvare yAni ca maMdareSu / yAvanti caityAyatanAni lokesarvANi vaMde jinapuMgavAnAm // 37 // avanita lagatAnoM kRtrimA'kRtrimANA, vanabhavanagatAnaoN divyavaimAnikAnAM / iha manujakRtAnA, devarAjAcitAnAM jinavara nilayAnAM bhAvato'haM smarAmi // 3 // jambU dhAtaki pukarArddha vasudhA kSetra traye ye bhavAH / caMdrAMbhoja zikhaMDi kaMTha kanaka prAvRDdhanAbhA jinAH / / samyagjJAna caritra lakSaNadharA dagdhASTa karmendhanAH / bhUtAnAgata vartamAna samaye tebhyo jinebhyo namaH // 36 // zrImanmamerau kUlAdrau rajatagirivare zAlmalau jNbuvRksse| vakSAre caityavRkSe ratikara rucake kuMDale mAnuSAMke / iSvAkAreMjanAdrau dadhimukha zikhare vyaMtare svargaloke / jyotirloke'bhi vaMde bhavana mahitale yAni caityAni tAni // 40 // devAsurendra naranAga samacitebhyaH, pApapraNAzakara bhavya manoharebhyaH / ghaMTAdhvajAdiparivAra vibhUSitebhyo nityaM namo jagati sarvajinAlayebhyaH / / 41 // kAyotsarga aalocnaa| icchAmi bhaMte ! ceiyabhatti kAussaggo kao tassA loceuM / ahaloyatiriyaloyauDhDhaloyammi kiTTimAkiTTimANi jANi jiNaceiyANi tANi savvANi tisuvi loesu bhavaNavAsiyavANavitarajoisiya kappavAsiyatti cauvihAdevA saparivArA divveNa gaMdheNa, divveNa cuNNeNa, divveNa vAseNa, divveNa NhANeraNa, NiccakAlaM aMti, pujjati vaMdaMti, NamaMsaMti / ahamavi iha saMto tattha saMtAI NiccakAlaM aMdhemi, pUjemi, vaMdAmi, NamaMsAmi, dukkhakkhao, kammakkhao bohilAho, sugaigamaNaM, samAhimaraNaM, jiNaguNa saMpatti hou mjjhN| -iti caitya bhakti samApsam - [14]
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMdU bhakti saMsAra tApa ke liye amRta kuMbha hai| MERNAMANENTENT WHENAENIENEVEMENTER zrI svAmI samantabhadrAcArya viracitam bRhatsvayambhU stotram Cococcccccc svayambhuvA bhUtahitena bhUtale, samaJjasajJAna vibhUti cakSuSA / virAjitaM yena vidhunvatA tamaH, kSapAkareNeva guNotkaraH kraiH||1|| prajApatiryaH prathamaM jijIviSuH, zazAsa kRSyAdiSu karmasu prjaaH| prabuddhatattvaH punara todayo, mamanvato nirvivide vidAMvaraH // 2 // vihAya yaH sAgaravAri vAsasaM, vadhUmivemAM vasudhAbadhU satIm / mumukSarikSvAku kulAdi rAtmavAn, prabhuH pravazAja sahiSNuracyutaH // 3 // svadoSa mUlaM svasamAdhi tejasA, ninAya yo nirdaya bhasmasAtkriyAm / jagAda tattvaM jagatethine'jasA, babhUva ca brahmapadA mRteshvrH||4|| sa vizvacakSurvaSabho'citaH satAM, samagravidyAtma vapuniraJjanaH / punAtu ceto mama nAbhinandano, jino jita kSullaka vAdi zAsanaH // 5 // ityAdi jina stotram // 1 // yasya prabhAvAtri divacyutasya, krIDAsvapi kSIvamukhAra vindaH / ajeyazaktibhuvi bandhuvarga, zcakAra nAmAjita ityavandhyam / / 6 // adyApi yasyAjita zAsanasya, satAM praNetuH pratimaMgalArtham / pragRhyate nAma paraM pavitraM, svasiddhi kAmena janena loke // 7 yaH prAdurAsItprabhuzakti bhUmnA, bhavyA zayAlIna kalaMka zAntya / mahA munimuktaghano padeho, yathAravindAbhyu dayAya bhAsvAn // 8 // yena praNItaM pRthu dharma tIrtha, jyeSTaM janAH prApya jayanti duHkham / gAMga hRdaM caMdana paMka zItaM, gaja pravekA iva dharmataptAH // 6 // sa brahmaniSTaH samamitrazatru, vidyA vinirvAnta kaSAyadoSaH / labdhAtma lakSmI rajito'jitAtmA, jinaH zriyame bhagavAn vidhattAm // 10 // ityAjita jina stotram // 2 // ' [15]
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMdu bhakti yama rUpI siMha ke mukha se bacAne ke liye aSTApada hai| tvaM zambhavaH saMbhavatarSarogaiH, saMtapyamAnasya janasya loke / AsIrihAkasmika eva vaidyo, vaidyo yathA nAtha rujAM prazAntyai // 11 // anityamatrANa mahaM kriyAbhiH, prasakta mithyA dhyavasAya doSam / idaM jagajjanmajarAntakAta, niraJjanA zAntimajIgamastvam / / 12 / / zatahRdonmeSacalaM hi saukhyaM, tRSNAmayApyAyanamAtrahetuH / taSNAbhivRddhizca tapatyajas, tApastadAyAsayatItyavAdIH // 13 // baMdhazca mokSasca tayozca hetu, baddhazca muktazca phalaM ca mukteH| syAdvAdano nAtha tavaiva yukta, naikAntadRSTestvamato'si zAstA // 14 // zakro'pyazaktastava puNyakIrteH, stutyA pravRttaH kimu mAdRzo'jJaH / tathApi bhaktyA stutapAdapadmo, mamArya deyAH zivatAtimuccaiH // 15 // iti zabhava jina stotram // 3 // guNAbhinandAdabhinandano bhavAn, dayAvadhUM kSAntisakhImazizriyat / samAdhitantrastadupopapattaye, dvayena nainanthyaguNena cAyujat // 16 // acetane tatkRtabandhaje'pi, mamedamityA bhinivezakagrahAt / prabhaMgure sthAvaranizcayena ca, kSata jagattattvamajigrahadbhavAn // 17 // kSudAdi duHkha pratikArataHsthiti, nacendriyArthaprabhavAlpasaukhyataH / tato guNo nAsti ca dehadehinoritIdamitthaM bhagavAn vyajijJapat // 18 // jano'tilolo'pyanubandhadoSato bhayAdakAryeSviha na pravartate / ihApyamutrApyanuvandhadoSavitkathaM sukhe saMsajatIti cAbravIt // 16 // sacAnubandho'sya janasyatApa, kRtta So'bhivRddhiHsukhato na ca sthitiH| iti prabho lokahitaM yatomataM, tato bhavAneva gatiH satAM mataH // 20 // ityabhinandana jina stotram // 4 // anvarthasaMjJaH sumati,nistvaM, svayaMmataM yena suyukti nItam / yatazca zeSeSu mateSu nAsti, sarvakriyA kAraka tattvasiddhiH // 21 // anemamekaM ca tadeva tattvaM bhedAnvayajJAnamidaM hi satyam / maSopacAro'nyatarasya lope, taccheSalopo'pi tato'nupAkhyam / / 22 / / [6]
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaM bhakti mithyAtama ko nAza karane ke liye sUrya tulya hai| sataH kathaMcittadasatvazaktiH, khe nAsti puSpaM taruSu prasiddham / sarvasvabhAva cyutamapramANaM, svavAgviruddhaM tava dRSTitonjyat // 23 // na sarvathA nitya mudetya paiti, na ca kriyAkArakamatra yuktam / nevAsato janma sato na nAzo, dIpastamaH pudgala bhAvato'stiH // 24 // vidhiniSedhazca kathaMci diSTo, vivakSayA mukhyaguNa vyavasthA / iti praNItiH sumate staveyaM, matipravekaH stuvato'stu nAtha // 25 // iti sumati jina stotrama shaa| padmaprabhaH padmapalAzalezyaH, padmAlayAligita cAra mUrtiH / babhau bhavAn bhavya payohANAM, padmAkarANAmiva pama banyuH // 26 // babhAra padmA ca sarasvatI ca, bhavAnpurastAtprati mukti lakSmyAH / sarasvatImeva samagna zobhA, sarvajJa lakSmI jvalitAM vimuktaH // 27 // zarIra razmi prasaraH prabhoste, bAlArka razmiccha viraalilep| narAmarAkIrNasabhA prabhA va, cchalasya padmAbhamaNeH svasAnum // 28 // nabhastalaM pallava yanniva tvaM, sahasra patrAmbuja garbha cAraiH / pAdAmbujaiH pAtita mAra darpo, bhUmau prajAnAM vijaharSa bhUtyai // 26 // guNAmbudhe viSamapya jasaM, nAkhaNDala stotumalaM tavarSeH / prAgeva mAhakkima tAti bhakti, rmA bAla mAlA payatIda miltham // 30 // iti padmaprabha jina stotram // 6 // svAsthyaM yadAtyantika meSa puMsAM, svArtho na bhogaH pribhNguraatmaa| ta So'nuSaMgAnna ca tApa zAMti, ritIda mAlyagavAn supArzvaH // 31 // ajaMgamaM jaMgamaneya yantraM, yathA tathA jIvadhRta zarIram / bIbhatsu pUti kSayi tApakaM ca, sneho vRthAtreti hitaM tvamAkhyaH // 32 // alaMdhya zakti bhavitavya teyaM, hetudvayA viSkRta kaaliNgaa| anIzvaro janturahaM kriyAtaH, saMhatya kAryeSviti sAdhvavAdIH // 33 // vibheti mRtyorna tato'sti mokSo, nityaMzivaM vAJchatinAsya lAbhaH / tathApi bAlo bhaya kAma vazyo, vRthA svayaM tapyata ityavAdIH // 34 // [7] 25
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMda bhakti vibhAva bhAva rUpI vAdaloM ko nAzaka pralaya kAla kI vAyu hai| sarvasya tattvasya bhavAn pramAtA, mAteva bAlasya hitaanushaastaa| guNAvalokasya janasya netA, mayApi bhaktyA pariNUyase'dya // 35 / / iti supArzvajina stotram // 7 // candraprabhaM candramarIci gauraM, candra dvitIyaM jagatIva kAntam / vande'bhivandha mahatAmRSIndra, jinaM jitasvAnta kaSAyabandham // 36 // yasyAMga lakSmI pariveSa bhinnaM, tamastamoreriva razmi bhinnam / nanAza vAhyaM bahumAnasaM ca, dhyAna pradIpAti zayena bhinnam // 37 // svapakSa sau sthitya madAvaliptA, vAkasiMha nAdavimadA babhUvuH / pravAdino yasya madA gaNDA, gajA yathA kezariNo ninAdaiH // 3 // yaH sarvaloke parameSTitAyAH, padaM vabhUvAdbhuta karma tejAH / ananta dhAmAkSaravizva cakSuH, sametaduHkha kSaya zAsanazca / / 36 // sa candramA bhavya kumudvatInAM, vipanna doSAbhra kalaMkalepaH / vyAkozavAMganyAya mayUkhamAlaH, pUyAt pavitro bhagavAnmano me // 40 // iti candraprabha jina stotram // 8 // ekAnta dRSTi pratiSedhi tattvaM, pramANasiddhaM tada tatsvabhAvam / tvayA praNItaM suvidhe svadhAmnA, naitatsa mAlIDhapadaM tvadanyaiH // 41 // tadeva ca syAnna tadeva ca syA, tathA pratotestaba tatkayaMcit / nAtyantama nyatva mananyatA ca, viniSedhasya ca zUnyadoSAt // 42 // nityaM tade vedamiti pratItena, nitya manya prati pattisiddheH / na tadvirudva bahirantaraMga, nimitta naimittika yogataste // 43 // anekamekaM ca padasya vAcyaM, vRkSA iti prtyyvtprkRtyaa| AkAMkSiNaH syAditi vai nipAto, guNAnapekSe niyame'pavAdaH // 44 // . guNapradhAnArthamidaM hi vAkyaM, jinasya te tadviSatAmapathyam / tato'bhibandha jagadIzvarANAM, mamApi sAdhostava pAdapadmam // 45 // iti suvidhi jina stotram // 6 // [8]
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMda bhakti AtmA kA parama hitakArI mitra hai| wimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww na zItalAzcandana candra razmayoH na gaoNgamambho na ca hArayaSTayaH / yathA muneste'nagha vAkyarazmayaH, zamAmbugarbhAH zizirAvipazcitAM / / 46 / / sukhAbhilASA naladAha mUcchitaM, mano nijaM jJAnamayAmRtAmbubhiH / vididhyapastvaM viSadAha mohitaM, yathA bhiSagmantraguNaiH svavigrahaM // 47 // svajIvite kAmasukhe ca tRSNyA, divA zramArtA nisizerate prajAH / tvamArya nakta divamapramattavAna, jAgarevAtma vizuddha vatmani // 48 / / apatya vittottara loka tRSNayA, tapasvinaH kecana karma kurvate / bhavAnpunarjanma jarAjihAsayA, trayI pravRti zamadhIra vAruNAt // 49 // tvamuttama jyotirajaH kvanirvRtaH, kva te pare buddhilavoddha vakSatAH / tataH svanizreyasa bhAvanA para, buMdha pravejina zItaleDhyase // 50 // iti zItalejinastotram // 10 // zreyAn jinaHzreyasi vamanImAH, zreyaH prajAH zAsada jeyavAkyaH / bhavaoNzcakAse bhuvanatraye 'sminneko, yathA vItaghano vivasvAn // 51 // vidhiviSakta pratiSedha rUpaH, pramANa matrAnya taratpradhAnam / guNo paro mukhya niyAma heturnayaH, sadRSTAMta samartha naste // 52 // vivakSito mukhya itISyate'nyo, guNo vivakSo na nirAtma kaste / tathAri mitrAnubhayAdizakti, I yAvadhiH kAryakaraM hi vastu // 53 // dRSTAMta siddhA vubhayovivAde, sAdhyaM prasiddhyenna tu tAdRgasti / yatsarvathaikAnta niyAma dRSTa, tvadIya dRSTivibhavatya zeSe // 54 // ekAnta dRSTi pratiSedha siddhi, nyAyeSu bhirmoharipuM nirasya / asi sma kaivalya vibhUti samrATa, tatastva mahannasi mestavAhaH // 55 // iti zreyAsa jina stotram // 11 // zivAsu pUjyo'bhyudaya kriyAsu, tvaM vAsupUjya stridazendra pUjyaH / mayApi pUjyo'lpadhiyA munondra, dIpArciSAki tapano na pUjyaH // 56 // na pUjayArthastvayi vItarAge, na nindayA nAtha vivaantbre| tathApi te puNyaguNa smRtinaH, punAtu cittaM duritAjanebhyaH // 57 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMdU bhakti koSa mAna mAyA lobhAdi pizAco se pIr3ita mAnava ke liye mahAmaMtra hai| pUjyaM jinaM tvArcayato janasya, sAvadyalezo bahupuNyarAzau / doSAya nAlaM kaNikA viSasya, na dUSikA zItazivAmburAzau // 18 // yadvastu bAhyaM guNadoSasUte, nimittamabhyantara mUlahetoH / adhyAtma vRttasya tadaMgabhUta, mabhyantara kevalamapyalaM te // 59 // bAhotaropAdhi samagrateyaM. kAryeSu te dravyagataH svabhAvaH / naivAnyathA mokSavidhizca puMsAM, tenAbhivandhastvamaSibudhAnAm // 60 // iti vAsupUjya jina stotram // 12 // / ya eva nityakSaNikAdayo nayA, mitho'napekSAH svaparapraNAzinaH / ta eva tattvaM vimalasya te muneH, parasparekSAH svaparopakAriNaH // 61 // yathaikazaH kArakamarthasiddhaye, samIkSya zeSaM svasahAyakArakam / tathaiva sAmAnyavizeSa mAtRkA, nayAstaveSTA guNamukhyakalpataH // 62 / / parasparekSAnvaya bheda liMgataH, prasiddha sAmAnya vizeSayostava / samagratAsti svaparAvabhAsakaM, yathA pramANaM bhuvi buddhilakSaNam // 6 // vizeSavAcyasya vizeSaNaM vavo, yatovizeSyaM viniyamyate ca yat / tayozca sAmAnyamatiprasajyate, vivakSitAtsyAditite'nyavarjanam // 64 // nayAstava syAtpadasatyalAJchitA, rasopaviddhA iva loha dhAtavaH / bhavantyabhipretaguNA yatastato, bhavantamAryAH praNitAhitaiSiNaH // 65 // iti vimala jina stotram // 13 // anantadoSAzayavigraho graho, viSaMga vAnmohamayazciraM hRdi / yato jitastattvarucau prasIdatA, tvayA tatobhUbhagavAnanantajit // 66 / / kaSAyanAmnAM dviSatA pramAthinAma, zeSayannAma bhavAnazeSavit / vizoSaNaM manmathadurmadAmayaM, samAdhibhaSajya guNaLalonayan // 67 // parizramAmburbhayavIcimAlinI, tvayA svatRSNAsaridArtha shossitaa| asaMgadharmArka gabhasti tejasA, paraM tato nivRtidhAma tAvakam // 6 // suhRttvayi zrIsubhagatvamaznute, dviSatvayiraM pratyaya vatpralIyate / bhavAnudAsI nata masta yorapi, prabho pa citramidaM tavehitam // 66 // tvamIdRzastAdRza ityayaM mama, pralApalezo 'lpamatemahAmune / azeSamAhAtmyamanIra yannapi, zivAya saMsparza ivAmRtAmbudheH // 70 // itiananta jina stotram / / 14 // [100]
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna saMpadA hai, ajJAna vipadA hai| dharma tIrtha managhaM pravartayan, dharma ityanumataH sataoN bhavAn / karma kakSa mahattapo'gnibhiH, zarma zAzvatamavApa zaGkaraH / 71 // devAmAnava nikAya sattamai, rejiSe parivRto vRto budhaiH / tArakA parivRtto'tipuSkalo, vyomanIva zazalAJchano'malaH / / 72 // prAtihArya vibhavaH pariSkRto, dehato'pi virato bhavAnabhUta / mokSa mArgamaziSannarAmarAnnApi, zAsana phaleSaNAturaH // 73 // kAya vAkya manasAM pravRtta yo, nA'bhavaMstava munezcikIrSayA / nAsamIkSyabhavataH pravRttayodhIra, tAvakamacintya mIhitam / / 74 // mAnuSIM prakRtimabhyatItavAn, devatAsvapi ca devatA yataH / tena nAtha paramAsi devatA, zreyase jinavRSa prasIda naH // 7 // iti dharma jina stotram // 15 // vidhAya rakSAM parataH prajAnAM, rAjA ciraMyo'pratimapratApaH / vyadhAtpurastAtsvata eva zAnti, nirdayA mUrtirivAdha zAntim // 76 // cakreNa yaH zatrubhayaM kareNa, jitvA nRpaH sarvanarendra cakram / samAdhi cakreNa pujigAya, mahodayo durjayamoha cakram // 77 // rAjazriyA rAjasu rAjasiMho, rarAja yo rAjasu bhogatantraH / ArhantyalakSmyA punarAtmatantro, devAsuro dArasabhe rarAja // 7 // yasminna bhUbAjani rAjacakra, munau kyAdIdhiti dharma cakram / pUjye muhuH prAJjali devacakra, dhyAnonmukhe dhvaMsikRtAntacakram // 79 // svadoSazAntyAvihitAtmazAMtiH, zAntevidhAtA zaraNaM gatAnAm / bhUyAdbhava kleza bhayopazAntya, zAntijino me bhagavAn zaraNyaH // 50 // iti zAti jina stotram // 16 // kunthuprabhRtya khilasattvadaryakatAnaH, kunthujino jvarajarAmaraNopazAntya / tvaM dharma cakramiha varta yasisma bhUtye, bhUtvA purA kSitipatIzvaracakrapANiH // 11 // tRSNAciSaHparivahanti na zAMtirAsA, miSTendriyArthavibhavaH parivRddhireva / sthityavakA'yaparitApaharaMnimitta,mityAtmavAnviSayasaukhyaparAGa mukho'bhUta // 2 // [101] 26
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dravya kA svAmI sabase bar3A cora hai| bAhyaM tapaH paramaduzcaramAcaraMstva, mAdhyAtmikasya tapasaH parivahaNArtham / dhyAnaM nirasya kaluSadvayamuttarasmin, dhyAnadvaye vavRtiSetizayopapanne // 3 // hutvA svakarmakaTuka prakRtIzcatastro, ratnatrayAtizaya tejasi jAtavIryaH / vibhAjiSe sakalaveda vivinetA, vyaH yathA viyati dIptarucirvivasvAn // 54 // yasmAnmunIndra tava lokapitAmahAdyA, vidyAvibhUtikaNikAmapi nAmnuvanti / tasmAd bhavantamajama pratimeya mAryAH, stutyaM stuvanti sudhiyaH svahitakatAnAH // 15 // ___ iti kunthu jina stotram // 17 // guNastokaM sadullaMghya tadbahutvakathA stutiH / AnantyAtte guNA vaktumazakyAstvayi sA katham // 16 // tathApi te munIndrasya yato nAmApi kIrtitam / / punAti puNyakIrternastato brUyAma kiJcana // 7 // lakSmI vibhava sarvasvaM mumokSozcakra lAJchanam / / sAmrAjyaM sArvabhaumaM te jaratRNamivAbhavat // 18 // tava rUpasya saundarya dRSTvA tRptimanApivAn / / dvayakSaH zakraH sahastrAkSo babhUva bahuvismayaH // 6 // moharUpo ripuH pApaH kaSAya bhaTa sAdhanaH / dRSTi sampadupekSA strastvayA dhIra parAcitaH // 6 // kandarpa syodvaro darpastra lokya vijayAjitaH / hepayAmAsa taM dhIre tvayi pratihatodayaH // 91 // AyatyAM ca tadAtve ca duHkhyoniniruttraa| tRSNAnadI tvayottIrNA vidyAnAvA viviktayA // 2 // antakaH krandako nRNAM janmajvarasakhA sadA / tvAmantakAntakaM prApya vyAvRttaH kAmakArataH // 63 // bhUSAveSA yudhatyAgi vidyAdama dayA param / rUpameva tavAcaSTe dhIra doSa vinigraham // 64 // samantato'gabhAsAM te pariveSeNa bhUyasA / tamo bAhyamapAkIrNama dhyAtma dhyAna tejasA // 65 // [102]
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ para pratya kA mamatva hI sasAra kA kAraNa hai| w sarvajJa jyotiSod bhUtastAvako mahimodayaH / kaM na kuryAt praNama te sattvaM nAtha sacetanam // 66 // tava vAgamRtaM zrImatsarvabhAm bhASA svabhAvakam / praNIyatyamRtaM yadvat prANino vyApi saMsadi // 67 // anekAntAtma dRSTiste satI zUnyo viparyayaH / tataH sarvaM muSoktaM syAttadayukta svaghAtataH // 6 // ye paraspara khalitonnidrAH svadoSe ni mIlanaH / tapasvinaste ki kuryurapAtraM tvanmata zriyaH // 66 // te taM svaghAtinaM doSaM zamIkartu manIzvarAH / tvadviSaH svahano bAlastattvAvakta vyatAM zritAH // 10 // sadekanitya vaktavyAsta dvipakSAzca ye nayAH / sarvatheti praduSyanti puSyanti syAditIhite // 101 // sarvathA niyamatyAgI yathA dRSTama pekSakaH / syAcchabdastAvake nyAye nAnyeSAmAtma vidviSAm / / 102 // anekAnto'pya nekAntaH pramANa naya sAdhanaH / anekAntaH pramANAnte tadekAnto'pi tAnnayAt // 10 // iti nirupama yuktizAsanaH priyahitayoga guNAnuzAsanaH / arajina damatIrtha nAyakastvamiva satAM pratibodhanAyakaH // 10 // matiguNa vibhavAnurUpa tastvayi varadAgama dRSTi ruuptH| guNakRzamapi kiJcanoditaM mama bhavatAduritA zanoditam // 10 // ityarajina stotram / / 18 / / yasya maharSeH sakala padArtha pratyavabodhaH samajani sAkSAt / sAmaramartya jagadapi sarva prAJjali bhUtvA praNipatatisma // 10 // yasya ca mUrtiH kanakamayIva svasphura dAbhAkRta pariveSA / vAgapi tattvaM kathayitukAmA syAtpadapUrvA ramayati sAdhUn // 107 // yasya purastAdvigalitamAnA na pratitIrthyA bhuvi vivadante / bhUrapi ramyA pratipadabhAsojjAta vikozAmbuja mRduhAsA // 108 / / [103]
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dravya kA mamatva sasAra baMdhana kI ber3I hai| yasya samantAjjina zizirAMzoH ziSyaka sAdhugraha vibhavo'bhUt / tIrthamapi svaM janana samudra trAsita sattvottaraNa patho'nam // 106 // yasya ca zuklaM parama tapo'gniAna manaMtaM durita madhAkSIt / taMjinasiMhaM kRtakaraNIyaM mallima zalyaM zaraNa mito'smi // 110 // iti mallijina stotram // 16 // adhigata munisuvAta sthiti, nivRSabho munisuvrato'naghaH / munipariSadinirvabhau bhavAnuDupariSatparivItasomavat // 111 // pariNata zikhi kaNTha rAga yAkRtamadanigrahavigrahAbhayA / bhava jina tapasaH prasUtayA graha pariveSa ruceva zobhitam // 112 // zazi rucizuci suktalohitaM surabhitaraM virajo nijaM vapuH / tava zivamati vismayaM yate yadapi ca vAGa mana so'ya mohitam / / 113 // sthiti janana nirodha lakSaNaM caramacaraM ca jagatpratikSaNam / iti jina sakalajJa lAJchanaM vacanamidaM vadatAM varasyate // 114 // duritamala kalaMka maSTakaM nirupama yogabalena nirdahan / abhava dabhava saukhyavAn bhavAn bhavatu mamApi bhavopa zAMtaye // 11 // iti muni sunnata jina stotram // 20 // stutiH stotuH sAdhoHkuzalapariNAmAya satadA, bhavenmA vAstutyaH phalamapi tatastasya casataH kimevaM svAdhInAjjagati sulabhe zrAyasapathe, stuyAnna tvAM vidvAnsatatamapi pUjyaM namijinam tvayA dhIman brahmapariNadhimanasA janmanigalaM, samUlaM nibhinnaM tvamasi viduSAM mokSapadavI tvayi jJAnajyotivibhava kiraNa ti bhagavannabhUvan khadyotA iva zuciravAvanyamatayaH vidheyaM bArya cAnubhayamubhayaM mizramapi tat, vizeSaiH pratyekaM niyama viSayazcA parimitaiH sadAnyonyApekSaH sakalabhuvana jyeSThaguruNA, tvayA gItaM tattvaM bahunaya vivakSetaravazAt ahiMsA bhUtAnAM jagati viditaM brahma parama, na sA tatrArambhostyaNurapi ca yatrAzramavidhau tatastatsidhdyartha paramakaraNo granthamubhayaM, bhavAnevAtvAkSInna ca vikRtaveSo padhirataH vapurbhUSAveSa vyavadhirahitaM zAntikaraNaM, yataste saMcaSTe smarazaraviSAtaMka vijayam vinA bhImaiH zastrairadaya hRdayAmarSa vilayaM, tatstvaM nirmohaH zaraNa masi naH zAnti nilayaH iti namijina stotram // 21 // [104]
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dravya kA mamatva saMsAra kArAgRha meM DAlane vAlA hai| wrommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm bhagavAnRSiH paramayogadahana hutakalmaSendhanam / jJAnavipulakiraNaH sakalaM pratibudhya buddhaHkamalAyatekSaNaH // 121 // harivaMza keturanavadyavinaya damatIrtha nAyakaH / zIlajaladhira bhavovibhastvamariSTanemi jinakuJjaro'jaraH / / 122 // tridazendra mauli maNi ratnakiraNa visaropa cumbitam / pAdayugalamamalaM bhavato vikasit kuzezayadalAruNodaram // 123 / / nakhacandra razmi kavacAti rucira zikharA~gulisthalam / svArthaniyata manasaH sudhiyaH praNamanti mantramukharA maharSaya // 124 // dhu timadrathAMga ravibimba kiraNajaTilAMzu maNDalaH / nIla jalaja dalarAzi vapuH saha bandhubhirgaruDa keturIzvaraH // 125 // halabhRcca te svajana bhaktimudita hRdayo janezvarau / dharmavinaya rasikau sutarAM caraNAravinda yugalaM praNematuH // 126 // kakudaM bhuvaH khacarayoSiduSita zikhararalaMkRtaH / meghapaTala parivItataTastava lakSaNAni likhitAni vajriNA // 127 // vahatIti tIrthamRSibhizca satatamabhigamyate'dya c| prIti vitatahRdayaHparito bhRzamUjayanta iti vizruto'calaH // 12 // vahirantarapyubhayathA ca karaNamavighAti nAthakRrtA / nAtha yugapadakhilaM ca sadA tvamidaM talAmalakavadvivediya // 126 // ata eva te budhanutasya carita guNa madbhutodayam / nyAyavihitamavadhArya jine tvayi suprasannamanasaHsthitA vayaM // 130 // ityariSTanemi jina stotram // 22 // tamAlanIlaH sadhanustaDidguNaH, prakIrNa bhImAzanivAyuvRSTibhaH / balAha kairivazarupadra to, mahAmanA yo na cacAla yogataH // 131 // vRhatphaNA maNDala maNDapena, yaM sphurattaDipigarucopasargiNAm / jugraha nAgo dharaNo dharAdharaM, virAgasandhyAtaDidambudo yathA // 132 / / svayoganistriza nizAtadhArayA,nizAtya yo durjaya mohavidviSam / AvApadArhantyama cityamadbhutaM, trilokapUjAtizayAspadaM padam // 133 // [105]
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dravya kA mamatva karma bandhana kA jAla hai| yamIzvaraM vIkSya vidhUta kalmaSaM, tapodhanAste'pi tathA bubhUSavaH / vanaukasaH svazramabandhyabuddhayaH, zamopadezaM zaraNaM prapedire // 134 // sa satyavidyA tapasAM praNAyakaH, samagadhIruna kulAmbarAMzumAn / mayA sadA pArzvajinaH praNamyate, vilIna mithyApathadRSTivibhramaH // 13 // iti pArzvajina stotram // 23 // kIrtyA bhuvi bhAsi tayA vIra, tvaM guNasamucchyA bhaasityaa| bhAsoDusabhAsitayA soma iva, vyomni kunda zobhAsitayA / / 136 // tava jina zAsana vibhavo, jayatikalAvapiguNAnuzAsanavibhavaH / doSakazAsana vibhavaH stuvaMti cainaM, prabhAkRzAsana vibhavaH // 137 // anavadyaH syAdvAdastava, dRSTeSTA virodhataH syAdvAdaH / itaro na syAhAdo sadvitaya virodhAnmunIzvarA'syAdvAdaH / / 13 / / tvamasi surAsuramahito granthika sattvAzaya praNAmAmahitaH / lokatraya parama hito'nAvaraNa jyoti rujvaladdhA mahitaH / / 139 / / sanyAnAmabhirucitaM dadhAsi guNa bhUSaNaM zriyA cAru citam / magnaM svasyAM ruciraM jayasi ca mRgalAMchanaM svakAntyA rucitam // 140 // tvaM jina gatamadamAyastava bhAvAnAM mumukSukAmadamAyaH / zreyAn zrImadamAyastvayA samAdezi saprayAmadamAyaH // 141 // girabhittyavadAnavataH zrImata iva dantinaH zravaddAnavataH / tava zamavAdAnavato gatamUrjitamapagata pramAdAnavataH / / 142 // bahuguNa saMpada sakalaM paramatamapi madhuravacana vinyAsakalam / naya bhaktyavataM sakalaM tava deva mataM samantabhadra sakalam // 143 / / iti vIra jinastotram // 24 // yo niHzeSa jinokta dharma viSayaH zrIgautamAdyaH kRtaH, sUktArthairamalaH stavoyamasamaH svalpa prasanna pdaiH| savyAkhyAnamado yathAjhavagataH kiJcitkRtaM lezataH, stheyAMzcandra divAkarAvadhi budhaprahlAdacetasyalam // 144 // iti bRhatsvayambhU stotram samAptam / [106]]
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dravya kA mamatva AtmadhyAna ko nAza karane ke liye kAlakUTa viSa hai| wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww zrImatkundakundAcArya viracitA dvAdazAnuprekSA COOOD Coo natvA sarva siddhAn dhyAnottama kSapita dIrgha saMsArAn / daza daza dvau dvau ca jinAn daza dvau anuprekSA vakSye // 1 // aghra vama zaraNa mekatva manya saMsAre lokama zucitvaM / Asava saMvara nijarA dharma bodhi ca cintayeta // 2 // para bhavana yAna vAhana zayanAsanAni deva manujarAjJAm / mAtR pitR svajana bhRtya sambandhimazca pitRvyo'nityAH // 3 // samandriya rUpaM ArogyaM yauvanaM balaM tejH| saubhAgyaM lAvaNyaM suradhanuriva zAzvataM na bhavet // 4 // jalabubuda zakra dhanuHkSaraNarucighana zobhevasthira nabhavet / ahamindra sthAnAni baladeva prabhRti paryAyAH // 5 // jIva nibaddhaM dehaM kSIrodaka miva vinazyati zIghram / bhogopabhoga kAraNa dravyaM nityaM kathaM bhavati // 6 // paramArthena tu AtmA devAsura manuja rAja vibhave / vyatiriktaH sa AtmA zAzvata iti cintayet nityaM // 7 // - itya ghra vAnuprekSA // 11 // - mariNa mantrauSadha rakSAH haya gaja rathAzca sakala vidyAH / jIvAnoM na hi zaraNaM triSu lokeSu maraNa samaye // 8 // svargo bhavet hi durga bhRtyA devAzca praharaNaM vajra / airAvaNo gajendraH indrasya na vidyate zaraNaM / / / navanidhiH caturdaza ratnaM hayamatta gajendra caturaMga balam / cakra zasya na zaraNaM pazyata kadite kAlena // 10 // jAti jarA maraNa roga bhayataH rakSati AtmanaM AtmA / tasmAdAtmA zaraNaM bandhodaya sattva karma vyati riktaH // 11 // [107]
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dravya kA mamatva jIva ke svarUpa ko bhulAne ke liye mohanI cUrNa hai| arhantaH siddhA AcAryA upadhyAyAH sAdhavaH paJca parameSTinaH / te pi hi tiSTanti Atmani tasmAt AtmA hi me zaraNam // 12 // samyaktvaM sadjJAnaM saccAritraM ca sattapazcaiva / catvAri tiSTanti Atmani tasmAt AtmA hi me zaraNam // 13 // - ityazaraNAnuprekSA // 2 // - ekaH karoti karma ekaH hiNDati ca dIrgha saMsAre / ekaH jAyate priyate ca tasya phalaM bhuMkte ekaH // 14 // ekaH karoti pApaM viSayani mittena tIna lobhena / naraka tiryakSu jIvo tasya phalaM bhuMkte ekaH // 15 // ekaH karoti puNyaM dharma nimittena pAtra dAnena / mAnava deveSu jIvo tasya phalaM bhuMkte ekaH // 16 // uttama pAtraM bhaNitaM samyaktva guNena saMyutaH saadhuH|| samyagdRSTi: zrAvako madhyama pAtraM hi vijJeyaH // 17 // nirdiSTaH jinasamaye avirata samyaktva jaghanyapAtra iti / samyaktva ratna rahitaH apAtra miti saMparIkSaH // 18 // darzana bhraSTA bhraSTA darzana bhraSTasya nAsti nirvANam / siddhayanti caritra bhraSTAdarzanabhaSTAnasiddhayanti // 16 // eko'haM nirmamaH zuddhaH jJAna darzana lakSaNaH / zuddha katva mupAdeyaM evaM cintayeta saMyataH // 20 // ___ ityekatvAnuprekSA // 3 // mAtR pitR sahodara putra kalatrAdi bandhu sandohaH / jIvasya na sambandho nija kArya vazena vartante // 21 // anyaH anyaM zocati madIyostimamanAyakaiti mnymaanH| AtmanaM na hi zocatisaMsAra mahArNavepatitam // 22 // anyadivaM zarIrAdikaM apiyat bhavati bAhyaM dravyam / jJAnaM darzanamAtmA evaM cintaya anyattvam // 23 // - ityanyatvAnuprekSA // 4 // [10].
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnubhUti hI Atma sapatti hai| paMca vidhe saMsAre jAti jarA maraNa roga bhaya pracure / jina mArgama pazyan jIvaH paribhramati cirakAlam // 24 // sarve'pi pudgalAH khalu ekena bhuktojhitAhi jIvena / asakRdanaMta kRtvaH pudgala parivarta saMsAre // 25 // sarvasmin loka kSetre kramazaH tannAsti yatra na utpannaH / avagAhanena bahuzaH paribhAmitaH kSetra saMsAre // 26 // ava sapiNyutsarpiNI samayA valikAsu niravazeSAsu / jAtaH mRtaH ca bahuzaH paribhramitaH kAla saMsAre // 27 // narakAyurjaghanyAdiSu yAvat tu uparitanAni greveyikANi / mithyAtva saMzritena tu bahuzaH api bhava sthitau bhamita // 28 // sarvAH prakRti sthitayo'nubhAga pradeza bandhasthAnAni / jIvaH mithyAtva vazAt bhamitaH punaH bhAva saMsAre // 26 // putrakalatranimittaM artha arjayati pApa buddhyaa| pariharati dayA dAnaM saH jIvaHmati saMsAre // 30 // mama putro mama bhAryA mama dhana dhAnya miti tIna kaaNkssyaa| tyaktvA dharma buddhi pazcAt paripatati dIrgha saMsAre // 31 // mithyAtvodayena jIvaH nidan jaina bhASitaM dharmamaM / kudharma ligaM kutIrtha manya mAnaH namati saMsAre // 32 // hatvA jIva rAzi madhu mAMsaM sevitvA surApAnam / para dravya para kalatraM gRhItvA ca namati saMsAre // 33 // yatnena karoti pApaM visayanimitaM ca aharnizaM jiivH| mohAndhakAra sahitaH tena tu paripatati saMsAre // 34 // nityetara dhAtu sapta ca tarudaza vikalendriyeSuSaT caiva / suranAraka tiryakcatastraH caturdaza manujezata sahastrAH // 35 // saMyoga viprayogaM lAbhAnAbhaM sukhaM ca duHkhaM ca / saMsAre bhUtAnAM bhavati hi mAnaM tathAvamAnaM ca // 36 // karma nimittaM jIvaH hiMDati saMsAre ghora kaaNtaare| jIvasya na saMsAraH nizcaya naya karma nirmuktaH // 37 // [10] 28
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNika camacamAne vAlI mAyA para mohita hokara mata phuulo| saMsAra mati kAntaH jIva upAdeya iti vicintayanIyam / saMsAra duHkhA krAntaH jIvaH saheya iti vicintanIyam // 36 // - iti sasArAnuprekSA // 5 // - jIvAdi padArthAnAM samavAyaH sa nirucyate lokaH / trividhaH bhavet lokaH adhomadhya mordhva bhedena // 36 // narakA bhavaMti adhastanai madhye dvIpAmvurAzayAH asaMkhyA / svargaH triSaSTi bheda etasmAt urdhvaM bhaveta mokSaH // 40 // ekatriMzat sapta catvAri dvau ekaikaM SaTkaM catuH klpe| tritrikamekakendra kanAmAni RjvAdi triSaSTiH // 41 // azubhena naraka tiryacaM zubhopayogena divija-nara saukhyam / zuddhena labheta siddhi evaM lokaH vici ntanIyaH // 42 // - iti lokAnuprekSA // 6 // - asthibhiH pratibaddha mAMsa viliptaM tvacA avacchannam / krimi saMkulaH bharitaM aprazastaM dehaM sadAkAlam // 43 // durgadhaM vIbhatsaM kali mala bhRtaM acetanaM mUrttam / / skhalana patana svabhAvaM dehaM iti cintayet nityam // 44 // rasa rudhira mAMsa medAsthimajjA saMkulaM mUtra pUya kRmi bahulam / durgandhaM azuci carmamayaM anityaM acetanaM patanam // 45 // dehAt vyati riktaH karma virahitaH ananta sukha nilayaH / prazastaH bhavet AtmA iti nityaM bhAvanAM kuryAt // 46 // - iti azucitvAnu prekSA // 7 // - mithyAtvaM aviramaNaM kaSAya yogAzca AsavA bhavanti / paMca paMca catuHtrika bhedAH samyak prakIrtitA samaye // 47 // ekAnta vinaya viparIta saMzayaM ajJAnaM iti bhavet paJca / ___ aviramaNaM hiMsAdi paJca vidhaM tatbhavati niyamena // 48 // krodhaH mAnaH mAyA lobhaH api ca caturvidhaH kaSAyaH khalu / manovaca kAyena punaH yogaH trivikalpa iti jAnIhi // 46 // azubhetara bhedena tuekaikaM varNitaM bhavet dvividham / / AhArAdi saMjJA azubha manaH iti vijAnIhi // 50 // kRSNAditistraH lezyAH karaNaja saukhyeSu gaddhi pariNAmaH / IrSA viSAda bhAvaH azubha mana iti ca jinA bruvanti // 51 // [110]
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnubhUti me sva para viveka ko jyoti camakane lagatI hai| rAgaH dvaSaH mohaH hAsyAdi nokaSAya pariNAmaH / sthUlaH vA sUkSmaH vA azubha mana iti ca jinA bruvanti // 52 // bhaktastrIrAja caurakathAH vacanaM vijAnIhi azubhamiti / bandhana chedana mAraNa kriyA sA azubhakAya iti // 53 // muktvA azubha bhAvaM pUrvokta nira vazeSataH dravyam / ta samiti zIla saMyama pariNAmaM zubha manaH jAnIhi // 54 // saMsAraccheda kAraNa vacanaM zubha vacana mitijinoddiSTam / jinadevAdiSu pUjA zubha kAyamiti ca bhavet ceSTA // 55 // janma samudre bahudoSa vIcike duHkha jala carA kiirnne| jIvasya paribhramaNaM karmAsava kAraNaM bhavati // 56 // karmArAveNa jIvaH brUDati saMsAra sAgare ghore / "yA jJAnavazA kriyA mokSa nimittaM paramparayA // 5 // Asava hetoH jIvaH janma samudra nimajjatikSipram / ___ Asava kiyA tasmAt mokSa nimittaM na cintanIyA // 5 // pAramparyeNa tu Asrava kriyayA nAsti nirvANam / saMsAra gamaraNa kAraNa miti nindya AsavaM jAnIhi // 56 // pUrvoktAsava bhedAH nizcayanayena na santi jIvasya / ubhayArAva nirmukta AtmAnaM cintayet nityaM // 60 // - ityArAvAnuprekSA ||8|| - calamalinama gADhaM ca varjayitvA samyaktva dRDha kapATena / mithyAtvAstava dvAranirodhaH bhavati itijinaH nirdiSTam // 61 // paMcamahAgata manasAaviramaNa nirodhanaM bhavet niyamAt / krodhAdi AtravANAM dvArANi kaSAya rahita pariNAmaH // 62 // zubhayogeSu pravRttiH saMvaraNaM karoti azubha yogasya / zubhayogasya nirodhaH zuddhopayogena sambhavati // 63 // zuddhopayogena punaH dharma zuklaM ca bhavati jIvasya / tasmAt saMvara hetuH dhyAnamiti vicintayet nityam // 64 // jIvasya na saMvaraNa paramArtha nayena zuddha bhAvAt / savara bhAva vimukta AtmAnaM cintayet // 6 // - iti savarAnuprekSA / / - [111]
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtsarya bhAvanA se samasta guNa naSTa ho jAte haiM / bandha pradeza galanaM nijaraNaM iti jinaH prajJaptaM / yena bhavetsaMvaraNaM tena tu ni raNa miti jAnIhi // 66 // sA punaH dvividhA jJeyA khakAlapakvA tapasA kriyamANA / caturgati kAnAM prathamA bata yuktAnAM bhavet dvitIyA // 67 // --iti nirjarAnuprekSA ||10||ekaadsh daza bhedo dharmoM samyaktva pUrvako bhnnitH| sAgArA nagArANAM uttama mukha samprayuktaH // 6 // darzana bAta sAmAyika proSadha sacitta rAtri bhuktAH ca / / brahmAraMbha parigrahAnumatoddiSTA deza viratasyate // 66 // uttama kSamA mArdavArjavasatyazaucaM saMyamaHca tapastyAgaM / AkiJcanyaM brahma iti dazavidhaM bhavati // 70 // krodhotpatteH punaH bahiraMga yadi bhavet sAkSAt / / na karoti kiJcidapi krodhaM tasya kSamA bhavatidharmaiti // 71 // kula rUpa jAti buddhiSu tapa zruta zIleSu garva kiJcit / yaH naiva karoti zramaNo mArdava dharmoM bhavet tasya / / 72 // muktvA kuTila bhAvaM nirmala hRdayena carati yaH zramaNaH / Arjava dharmaH tRtIyaH tasya tu saMbhavati niyamena // 73 // para saMtApaka kAraNa vacanaM muktvA svaparahit vacanam / yaH vadati bhikSa : turIyaH tasya tu dharma bhavet satyam // 7 // kAMkSA bhAva nivRtti kRtvA vairAgya bhAvanA yuktaH / yaH vartate parama muniH tasya tu dharmaH bhavet zaucam // 7 // bata samiti pAlanena daNDa tyAgena indriya jayena / pariNama mAnasya punaH saMyama dharmaH bhavet niyamAt // 7 // viSaya kaSAyavinigraha bhAvaM kRtvA dhyAna svAdhyA yena / yaH bhAvayati AtmanaM tasya tapaH bhavati niyamena // 7 // nirvagatrikaM bhAvayet mohaM tyaktvA sarva dravyeSu / yaH tasya bhavet tyAga iti bhaNitaM jina varendraH // 7 // [112]]
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana pacana kAya kI kuTilatA pharma badha kA jAla hai| bhUtvA ca nissaGga nija bhAvaM nigRhya sukha duHkha dam / nindena tu vartate anAgAraH tasyAkiJcanyam // 76 // sarvAGga pazyan strINAM tAsu muJcati durbhAvam / sa brahmacaryabhAvaM sukRtI khalu durddharaM dharatti // 20 // zrAvaka dharma tyaktvA yati dharme yaH hi vartate ovaH / sana ca varjatimokSa dharmamiti cintayet nityam / / 81 // nizcaya nayena jIvaH sAgArA nAgAra dharmataH bhinnaH / madhyastha bhAvanayA zuddhAtmAnaM cintayet nityam / / 2 / / iti dharmAnuprekSA // 11 // utpadyate sadjJAnaM yena upAyena tasyopAyasya / cintAH bhavet bodhiH atyantaM durlabhaM bhavati // 13 // karmodaya japaryAyA heyaM kSAyopazamikajJAnaM khlu| svakadravya mupAdeyaM nizcitaH bhavatiH sadjJAnam // 4 // mUlottara prakRtayaH mithyAtvAdayaH asaMkhya lokaparimAraNAH / paradravyaM svakadravyaM AtmA iti nizcayanayena // 5 // evaM jAyate jJAnaM heyopAdeyaM nizcayena nAsti / cintayet muniH bodhi saMsAraviramaNArtha ca // 16 // iti' bodhyanuprekSA // 12 // dvAdazAnuprekSAH pratyAkhyAnaM tathaiva pratikramaNam / AlocanaM samAdhiH tasmAt bhAvayet amuprekSAm // 17 // rAtri diva pratikramaNaM pratyAkhyAnaM samAdhi sAmAyikam / AlocanAM prakuryAt yadi vidyate Atma naH zaktiH // 8 // mokSa gatA ye puruSA anAdikAlena dvAdazAnuprekSAm / __ parimAvya samyak praNamAmi punaH punaH tAn // 6 // ki pralapite na bahunA ye siddhA naravarA gate kaale| setsyanti ye'pi bhavikAH tad jAnIhi tasyAH mAhAtmyam // 6 // iti nizcaya vyavahAraM yat bhaNitaM kundakundamuninAthena / ____yaH bhAvayati zuddhamanAH sa prApnoti paramanirvANam // 61 // iti kundakundAcArya viracitA dvAdazAnuprekSA || 29 [113]
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApa karmoM meM buddhi kA praveza binA prayatna hotA hai| KANIMATE ANTEAVITANEVENEVERMA AcArya zrImadumAsvAmi viracitaM tattvArthAdhigama mokSa zAstram tattvArtha sUtraM mokSamArgasya netAraM, bhettAraM karmabhUbhRtAm / jJAtAraM vizvatattvAnA, vande tatguNalavdhaye // 1 // samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH // 1 // tattvAryazraddhAnaM samyagdarzanam // 2 // tannisargAdadhigamAdvA // 3 // jIvA jIvAsava bandha saMvara nirjarA mokSAstattvam // 4 // nAmasthApanAdravyabhAvatastannyAsaH // 5 // pramANanayairadhigamaH // 6 // nirdezasvAmitvasAdhanA'dhikaraNa sthitividhAnataH // 7 // satsaMkhyAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAlpabahutvaizca ll matizrutAvadhimanaH paryayakevalAni jJAnam // 6 // tatpramANe // 10 // Adya parokSam // 11 // pratyakSamanyat // 12 // matiH smRtiH saMjJA cintA'bhinibodha ityanantaram // 13 // tadindriyAnindrayanimittam // 14 // avgrhehaavaaydhaarnnaaH||15|| bahubahuvidhakSiprA'niHsRtA'nuktadhra vANA setarANAm ||16||arthsy ||17||vynyjnsyaavgrhH||18||n ckssurnindriyaabhyaam||16||shrutN matipUrva da yanekadvAdazabhedam // 20 // bhavapratyayo'vadhidevanArakANAm // 21 // kSayopazamanimittaH SaDvikalpaH zeSANAm // 22 // RjuvipulamatI manaHpayaryaH // 23 // vizuddhayapratipAtAbhyAM tadvizeSaH // 24 // vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'vadhimanaHparyayoH // 25 // matizru tayonibandho dravyeSvasarvaparyAyeSu // 26 // rUpiNvavadheH // 27 // tadanantabhAge manaHparyayasya // 28 // sarvadravyaparyAyeSu kevalasya // 26 // ekAdIni bhAjyAni yugapadekarimannAcaturthyaH // 30 // matizru tAvadhayo viparyayazca // 31 // sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdharunmattavat // 32 // naigamasaMgrahavyavahArarju sUtrazabdasamabhidaivaMbhUtA nayAH // 33 // iti tattvArthadhigame mokSazAstro prathamo'dhyAyaH // 1 // aupazamikakSAyiko bhAvau mizrazca jIvasya svatattvamaudayikapAriNAmiko ca // 1 // dvinavASThAdarzakaviMzati tribhedA yathAkramam // 2 // samyaktvacAritre // 3 // jJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryANi ca // 4 // jJAnAjJAnadarzanalabdhayazcatustritripaJcabhedAH samyaktvacAritra saMyamAsaMyamAzca // 5 // gatikaSAyaliMgamithyAdarzanA'jJAnA[114]
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavANI mithyA rUpa bAdala ke nAza ke lie yAyu tulya hai / 'saMyatA'siddha lezyAzcatuzca turatyekakakaka SaD bhedAH // 6 // jIva bhavyA'bhavyatvAni ca // 7 // upayogo lakSaNaM // 8 // sa dvividho'STacaturbhedaH // 6 // saMsAriNo muktAzca // 10 // samanaskA'manaskAH // 11 // saMsAriNastrasasthAvarAH // 12 // pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sthAvarAH // 13 // dvIMdriyAdayastrasAH // 14 // paMceMdriyANi // 15 // dvividhAni // 16 // nirvRttyupakaraNe dravyedriyaM // 17 // labdhyupayogo bhAveMdriyaM // 18 // sparzanarasanaghrANacakSuH zrotrANi // 16 // sparzarasa gaMdhavarNa zabdAstadarthAH // 20 // zrutanidriyasya // 21 // vanaspatyaMtAnAmekaM // 22 // kRmipipIlikA bhramara manuSyAdInA mekakavRddhAni // 23 // saMjinaH samanaskAH / / 24 // vigrahagatau karmayogaH // 25 // anuzroNi gatiH // 26 // avinahA jIvasya // 27 // vigrahavatI ca saMsAriNaH prAkacaturmyaH // 28 // ekasamayA'vigrahA / / 26 / ekaM dvau bonvAnAhArakaH // 30 // saMmUrchanagarbhopapAdA janma // 31 // sacittazItasaMvRtAH setarA mizrAzcaikazastadyonayaH // 32 // jarAyujANDajapo tAnAM garbhaH / / 33 / / devanArakANAmupapAdaH // 34 // zeSANAM saMmmUrchanaM // 35 // audArika vaikriyikAhArakataijasakArmaNAni zarIrANi // 36 // paraM paraM sUkSmaM // 37 // pradezato'saMkhyeya guNaM prAktajasAt // 38 // anaMtaguNe pre||36|| apratIghAte / '40 // anAdi saMbaMdhe ca / / 41 // sarvasya // 42 // tadAdIni bhAjyAni yugapade kasminnAcaturmyaH // 43 // nirupabhogamaMtyaM // 44 // garbhasaMmUrchanajamA // 45 // aupapAdikaM vaikriyikaM // 46 // labdhipratyayaM ca // 47 // taijasamapi // 48 // zubhaM vizuddhamavyAdhAti cAhArakaM pramatta saMyatasyaiva // 46 // nArakasaMmUchino napuMsakAni // 50 // na devAH // 51 // zeSAstrivedAH // 52 // aupapAdika caramottama dehAHsaMkhyeya varSAyuSo'napavAyuSaH // 53 // iti tattvArthAdhigame mokSaNAstre dvitIyo'dhyAya // 2 // ratnazarkarAvAlukApaMka dhUmatamo mahAtamaH prabhA bhUmayo ghanAMbuvAtAkAzapratiSTAH saptA'dho'dhaH // 1 // tAsu trizatpaMcaviMzati paMca dazadaza tripaMconaikanara kazata sahastrANi paMca caiva yathAkramaM // 2 // nArakA nityAzubhatara lezyA pariNAma deha vedanAvikriyAH // 3 // parasparodIrita duHkhAH // 4 // saMkilSTAsuro dIrita duHkhAzca prAk caturthyAH // 5 // teSvekatrisaptadazasapta dazadvAviMza titrayastrizatsAgaropamA satvAnAM parA sthitiH // 6 // jaMbUdvIpalavaNodAdayaH zubhanAmAno dvIpasamudrAH // 7 // dviddhiviSkaMbhAH pUrvapUrvaparikSe piNo valayAkRtayaH // tanmadhya merunAbhirvRtto yojana zata sahastraviSkabho jaMbUdvIpAda [115]
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparAdhI vyaktiyo ko ucita daNDa denA rAjAo kA zrRMgAra hai| bharata haimavata harivideha ramyaka hairaNya vartarAvata varSAH kSetrANi // 10 // tadvibhAjinaH pUrvAparAyatA himavanmahAhima vanniSadhanIla rukmizikhariNo varSadharaparvatAH // 11 // hemArjunatapanIyavaiDUrya rajatahemamayAH // 12 // maNivicitrapArzva upari mUle ca tulya vistArAH / / 13 // padmamahApadmatigiJchakesari mahApuNDarIkapuNDarIkA hadAsteSAmupari // 14 // prathamo yojanasahastrAyAmasta daddha viSkambho hRdaH // 15 // dazayojanAvagAhaH // 16 // tanmadhye yojanaM puSkaram // 17 // tadviguNadviguNA hRdA puSkarANi ca // 18 // tannivAsinyodevyaH zrIhIdhRtikoti buddhilakSmyaH palyopamasthitayaH sasAmAnika pariSatkAH / / 16 / / gaMgAsindhurohidrohitAsyA hariddharikAntA sItAsItodAnArInarakAntAsuvarNa rUpyakUlAraktAraktodAH saristanmadhyagAH // 20 // dvayo yoH pUrvAH pUrvagAH // 21 / zeSAstvaparagAH // 22 // caturdaza nadI sahastra parivRtA gaMgAsindhvAdayo nadyaH // 23 // bharataH SaDviMzati paJcayojanazata vistAraH SaTcakonaviMzatibhAgA yojanasya // 24 // tadviguNadviguNavistArA varSadharavarSA videhAntAH // 25 // uttarA dakSiNatulyAH ||26||bhrtraavtyovRddhihaasau SaTsamayAbhyAmutsappiNyavasarpiNIbhyAm // 27 // tAbhyAmaparA bhUmayo'vasthitAH // 28 // ekadvitripalyopamasthitayo haimavataka hAri varSakadeva kuruvakAH // 26 // tathottarA // 30 // videheSu saMkhyeyakAlAH // 31 // bharatasya viSkambho jambUdvIpasya navatizatabhAgaH // 32 // dvitikokhaNDe // 33 / / puSkarAddhe ca // 34 // prAGa mAnuSottarAnmanuSyAH // 35 // AryA mlecchAzca // 36 // bharatarAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devakuruttarakurubhyaH // 37 // nRsthitI parAvare tripalyopamAntamuhUrte // 3 // tiryagyonijAnAM ca // 36 // iti tattvArthAdhigame mokSazAstra tRtIyo'dhyAyaH // 3 // devAzcaturNikAyAH / / 1 / / AditastriSu pItAntalezyAH // 2 // dazASTapaJcadvAdaza vikalpAH kalpopapannaparyantAH // 3 // indrasAmAnikatrAstrizatpAriSadAtmarakSalokapA lAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilbiSikAzcaikazaH // 4 // trAstrizalokapAlavAvyantarajotiSkAH // 5 // pUrvayordIndrAH // 6 // kAyapravIcArA AaizAnAt // 7 // zeSAH sparzarUpa zabdamanaH pravIcArAH // 8 // pare'pravIcArAH // 6 // bhavana vAsinosuranAgavidyutsuparNAgnivAtastanitodadhidvIpa dikkumArAH // 10 // vyantarAH kinnarakimpuruSa mahoragagandharvayakSarAkSasa bhUtapizAcAH / / 11 // jyotiSkAH sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNakatArakAzca // 12 // merupradakSiNA nityagatayo nRloke // 13 // tatkRtaH kAlavibhAgaH // 14 // bahiravasthitAH // 15 // vaimAnikAH // 16 // kalpopapannAH kalpAtItAzca // 17 // [116]
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ durjana agni ke samAna apane Azrita ko hI jalA detA hai| uparyupari // 18 // saudharmezAnasAnatkumAramAhendrabrahmabrahmottaralAntavakApiSTazukramahA zukrazatArasahastrAreSvAnata prAraNatayorAraNAcyutayornavasu veyakeSu vijayavaijantajayantAparAjiteSu sarvArthasiddhau ca // 19 // sthitiprabhAvasukhadya tilezyA vizuddhIndriyAvadhiviSayato'dhikAH // 20 // gati zarIraparigrahAbhimAnato honAH // 21 // pItapadmazuklalezyA dvitrizeSeSu // 22 // prAgna veyakebhyaH kalpAH // 23 // brahmalokAlayA laukAntikAH // 24 // sArasvAdityavahnayaruNagardatoyatuSitA vyAvAdhAriSTAzca // 25 / / vijayAdiSu dvicaramAH // 26 // aupapAdikamanuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH // 27 // sthitirasuranAgasuparNadvIpazeSANAM sAgaropamatripalyopamArddhahInamitAH // 28 // saudharmazAnayoH sAgaropame 'dhike // 26 // sAnatkumAramAhendrayoH sapta // 30 // trisaptanavakAdazatrayodazapaJcadabhiradhikAni tu // 31 // AraNAcyutAdUddha mekekena navasu greveyakeSa vijiyAdiSusarvArthasiddhau ca // 32 // aparA palyopamamadhikam // 33 // parataH parataH pUrvA pUrvAnantarAH // 34 // nArakANAM ca 'dvitIyAdiSu // 35 // dazavarSasahastrANi prathamAyAm // 36 // bhavaneSu ca // 37 // vyantarANAM ca // 38 // parApalyopamamadhikaM // 36 // jyotiSkANAM ca // 40 // tadaSTa bhAgo'parA // 41 // lokAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm // 42 // iti tattvArthAdhigame mobhazAstra caturtho'dhyAya // 4 // ajIvakAyAghadhikiAzapudgalAH // 1 // dravyANi // 2 // jIvAzca // 3 // nityAvasthitAnyarUpANi ||4||ruupinnH pudgalAH ||5|aa AkAzAdekadravyANi // 6 // niSkriyANi ca // 7 // asaGkhyAH pradezAH dharmAdhammakajIvAnAn / / 8 / / AkAzasyAnantAH // 6 // saMyayAsaGkhyayAzca pudgalAnAm ||10||naannoH // 11 // lokAkAze'vagAhaH // 12 // dharmAdharmayoH kRtsne // 13 // ekapradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm // 14 // asaGkhacaya bhAgAdiSujIvAnAm // 15 // pradezasaMhAravisarpAbhyAM pradIpavat // 16 // gatisthityupagraho dhamAdhamrmayorupakAraH // 17 // AkAzasyAvagAhaH / 18 // zarIravAcha manaH prANApAnAH pudgalAnAm // 16 // sukhaduHkhajIvitamaraNopagrahAzca // 20 // parasparopagraho jIvAnAm // 21 // vartanApariNAmakriyAparatvAparatve ca kAlasya // 22 // sparzarasagandhavarNavantaH pudgalA // 23 // zabdabandhasokSamyasthaulyasaMsthAnabhedatamazchAyA''tapodyotavantazca // 24 // agavaskandhAzca // 25 // bhedasaMghAtebhya utpadyante // 26 / / bhedAdaNuH // 27 // bhedasaMghAtAmyAM cAkSuSaH // 28 / / sadvyalakSaNam // 26 // [117] ||4|| 30
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasta prANiyo ke sAtha sadvyavahAra kro| utpAdavyaya dhrauvyayukta sat / / 30 // tadbhAvAvyayaM nityam // 31 // appitAnapitasiddheH // 32 // snigdharUkSatvAdbandhaH // 33 // na jaghanyaguNAnAm // 34 // guNasAmye sadRzAnAm // 35 // dvayadhikAdiguNAnAM tu // 36 // bandhe'dhiko pAriNAmikau ca // 37 // guNaparyayavadravyam // 38 // kAlazca // 39 // so'nantasamayaH // 40 // dravyAzrayA nirguNA guNAH // 41 // tadbhAvaH pariNAmaH // 42 // iti tattvArthAdhigame mokSazAstra paMcamo'dhyAyaH // 5 // kAyavAGa manaH karma yogaH // 1 // sa AsavaH // 2 // zubhaH puNyasyAzubhaH pApasya // 3 // sakaSAyAkaSAyayoH sAmparAyikeApathayoH // 4 // indriyakaSAyAvatakriyAH paJcacatuH paJcapaJcaviMzatisaMkhyAH pUrvasyabhedAH // 5 // tIjamandajJAtA jJAta bhAvAdhikaraNa vIryavizeSebhyastadvizeSaH // 6 // adhikaraNaM jIvA'jIvAH // 7 // Adya saMrambha samArambhA rambhayogakRta kAritA numatakaSAya vizeSastristristrizcatuzcaikazaH // // nirvartanAnikSepasaMyoganisargA dvicaturvitribhedAH param // 6 // tatpradoSanihna vamAtsaryAntarAyA sAdanopa ghAtAjJAnadarzanAvaraNayoH // 10 // duHkhazokatApAdana vadhapari devanAnyAtmaparobhayasthA nAnyasadadyasya // 11 // bhUtavRtyanu, kampAdAna sarAgasaMyamA diyogaH zAntiH zaucamiti sadva yasya // 12 // kevalizrutasaMghadharmadevAvarNavAdo darzanamohasya // 13 // kaSAyodayAttI apariNAmazcAritra mohasya // 14 // vahvArambhaparigrahatvaM nArakasyAyuSaH // 15 // mAyA tairyagyonasya // 16 // alpArambha parigrahatvaM mAnuSasya // 17 // svabhAvamArdavaM ca // 18 // niHzIlavatatvaM ca sarveSAm / / 16 // sarAgasaMyamasaMyamA saMyamA'kAmanirjarA latapasi devasya // 20 // samyaktvaM ca // 21 // yogavakratAvisaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH // 22 // tadviparItaM zubhasya // 23 // darzanavizuddhivinayasampannatA zIlavateSvanatIcAro'bhIkSNa jJAnopayogasaMvego zaktitastyAgatapasIsAdhu samAdhiyAvRttyakaraNamarhadAcArya bahuzrutapravacanabhaktirAvazyakA parihANimArga prabhAvanA pravacana vatsalatvamiti tIrthakaratvasya // 24 // parAtmanindAprazaMse sadasadguNocchAdanodbhAvane ca nIcairgotrasya // 25 // tadviparyayo nocaiva tyanutseko cottarasya // 26 // vighnakaraNa mantarAyasya // 27 // - iti tattvArthAdhigame mokSa zAstraM SaSTho'dhyAyaH ||6||hiNsaa nRtasteyA brahmaparigrahenyo viratirgataM // 1 // deza sarvato'NumahatI // 2 // tatstharyArtha bhAvanAH paMca paMca // 3 // vAGamano guptIryAdAna nikSepaNasamityA lokitapAna bhojanAni pNc||4|| krodhalobha bhIrutva hAsya pratyAkhyAnAnyanuvIci bhASaNaM ca paMca // 5 // [118]
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana se kisI kA burA vicAra mata kro| zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNabhakSyazuddhisadhAvisaMvAdAH paJcaH // 6 // strIrAgakathAzravaNa tanmanoharAGganirIkSaNa pUrvaratAnusmaraNa vRSyeSTarasasvazarIra saMskAratyAgAH paJca // 7 // manojJAmanojendriyaviSayarAgadveSavarjanAni paJca // 8 // hisAdiSvihAmutrApAyAvadyadarzanaM // 6 // duHkhameva vA // 10 // maitrIpramoda kAruNyamAdhyasthAni ca sattvaguNAdhikaklizyamAnAvinayeSa // 11 // jagatkAyasvabhAvau vA saMvegavairAgyArtham // 12 // pramattayogAtprANavyaparopaNaM hisA // 13 // asadabhidhAnamanRtaM // 14 // adattAdAnaM steyam / / 15 // maithunamabrahma // 16 // mUrkhAparigrahaH // 17 // niHzalyo vratI // 18|| AgAryanagArazca // 16 // aNuvrato'gArI // 20 // digdezAnartha daNDa viratisAmAyika proSadhopavAsopabhoga paribhoga parimAraNAtithi saMvibhAgaatasampannazca // 21 // mAraNAntiko sallekhanAM joSitA // 22 // zaGkAkAGkSAvicikitsA'nyadRSTiprazaMsAsaMstavAH samyagdRSTeratIcArAH // 23 // vRtazIleSu paMca paMca yathAkramam // 24 // bandhabadhacchedAtibhArAropaNAnnapAnanirodhAH // 25 // mithyopadezarahobhyAkhyAnakUTalekhakriyAnyAsApahArasAkAramantrabherAH // 26 // stenaprayogatadAhRtAdAnaviruddha rAjyAsikramahInAdhikamAnonmAnapratirUpakavyavahArAH // 27 // paraviAvahakaraNe tvarikAparigRhItAparigRhItAgamanAGgakrIr3AkAmatIvAbhinivezAH // 28 // kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnya dAsI dAsa kupyapramANatikramAH // 26 // UrdhvAdhastiryagvyatikramakSetravRddhismRtyantarAdhAnAni // 30 // AnayanapreSyaprayogazabdarUpAnupAtapudgalakSepAH // 31 // kandarpakautkucyamaukhAsamIkSAdhikaraNopabhogaparibhogAnarthakyAni // 32 // yogaduHpraNi dhAnA nAdara smRtya nupasthA nAni // 33 // apratya vekSitA pramAjjitotsargAdAnasaMstaropakramaNAnAdarasmRtyanupasthAnAni // 4 // sacittasambandhasanmizrAbhiSavaduHpakvAhArAH // 35 // sacittanikSepApidhAnapakhyapadezamAtsaryakAlAtikramAH // 36 // jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukhAnubandhanidAnAni // 37 // anugrahArya svasyAtisargo dAnam // 38 // vidhidravyadAtRpAtravizeSAttadvizeSaH / / 36 / / iti tattvArthAdhigame mokSazAstro saptamo'dhyAya // 7 // mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavAH // 1 // sakaSAyatyAjIvaH karmaNo yogyAnpudgalAnAdatte sa bandhaH / / 2 // prakRtisthityanubhAgapradezAstadvidhayaH // 3 // Adyo jJAnadarzanAvaraNavedanIyamohanIyAyurnAmagotrAntarAyAH // 4 // paJcanavaddha yaSTAviMzaticatudvicatvAriMzadvipaJcabhedA yathAkramam // 5 // matizrutAvadhimanaHparyAyakevalAnAM // 6 // cAracakSuravadhikevalAnAM nidraanidraanidraaprclaaprblaaprclaastyaangddhyshc||7|| [16]
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANI se kaTu vacana mata bolo| sadasavaiye 8 // darzanacAritramohanIyAkaSAyakaSAyavedanIyAkhyastridvinavaSoDazabhedAH samyaktvamithyAtvatadubhayAnya'kaSAyakaSAyau hAsyaratyaratizokabhayajugupsAstrIpunnapuMsakavedA anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnasaMjvalanavikalpAzcaikazaH krodhamAnamAyAlobhAH // 6 // nArakaryagyonamAnuSadevAni // 10 // gatijAtizarIrAGgopAGganirmANabandhanasaMghAta saMsthAnasaMhananasparzarasamandhavarNAnupUA'gurulaghUpaghAtaparaghAtAtapodyoto cchvAsavihAyogatayaH pratyekazarIratrasasubhagasusvarazubhasUkSmaparyAptisthirAdeyayazaHkotisetarANi tIrthakaratvaM ca // 11 // uccairnIcazca // 12 // dAnalAbhabhogopabhogavIryANAm // 13 // Adita stisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamakoTokoTayaH parAsthitiH // 14 // saptatirmohanIyasya // 15 // vizatirnAmagotrayoH // 16 // trastrizatsAgaropamANyAyuSaH // 17 // aparA dvAdaza muhurtA vedanIyasya // 18 // nAmagotrayoraSTau // 16 // zeSANAmantarmuhUrtA // 20 // vipAko'nubhavaH / / 21 / sa yathAnAma // 22 // tatazca nirjarA // 23 // nAmapratyayA sarvato yogavizeSAtsUkSmaikakSetrAvagAhasthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH // 24 // sadva ghazubhAyurnAmagotrANi puNyam // 25 // ato'nyatpApam // 26 // iti tatvArthavigame mokSazAstro'STamo'dhyAyaH / / 8 / / AsavanirodhaH saMvaraH // 1 // sa guptisamitidharmAnuprekSAparISahajayacAritraH // 2 // tapasA nirjarA ca // 3 // samyagyoganigraho guptiH // 4 // I-bhASeSaNAdAnanikSepotsargAH samitayaH // 5 // uttamakSamAmArdavArjavasatyazaucasaMyamatapastyAgAkiJcanyabrahmacANi dharmaH // 6 // anityAzaraNasaMsArakatvAnyatvAzucyAsavasaMvaranirjarAlokabodhidurlabhadharmasvAkhyAtatvAnucitanamanuprekSAH // 7 // mArgAcyavananirjarArthapariSoDhavyaH parI SahAH / / / kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAgnyAratistrIcaryAniSadyAzayyAkrozavadhayAccAlAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskAraprajJA'jJAnA'darzanAni // 6 // suukssmsaampraaycchprsthviitraagyoshcturdsh||10||ekaadjine||11||vaadrsaampraayesaa||12||jnyaanaavrnne prjnyaajnyaan||13|| darzanamohAntarAyayoradarzanAlAbhau // 14 // cAritramohe nAgnyAratistrIniSadyAkrozayAccAsatkArapuraskArAH // 15 // vedanIye zeSAH // 16 // ekAdayo bhAjyA yugapadekasminnakonaviMzatiH // 17 // sAmAyikacchedopasthApanAparihAravizuddhisUkSmasAmparAyayathAkhyAtamiti cAritram // 18 // anazanAvamaudaryavRttiparisaMkhyAnarasaparityAgaviviktazayyAsanakAyaklezA bAhyaM tapaH // 16 // prAyazcittavinayavaiyAvRttyasvAdhyAyavyutsargadhyAnAnyuttaram // 20 // navacaturdazapaJcadvibheza yathAkramaM prAgdhyAnAt // 21 // [120]
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAya se kisI kA ghAta mata kro| AlocanapratikramaNatadubhaya vivekayutsargata pazchedaparihAropasthApanAH / / 22 / / jJAnadarzana cAritropacArAH / / 23 / / AcAryopAdhyAyatapasvizakSyaglAnagaNakulasaMghasAdhumanojJAnAm // 24 // vAvanApRcchanAnuprakSAmnAyadharmopadezAH // 25 // bAhyAbhyantaropathyoH // 26 // uttamasaMhananasyaikAgra cintAnirodho dhyAnamAntarmuhurtAt / / 27 // Arta raudradhayaMzuklAni // 28 // pare mokSahetU // 26 // ArtamamanojJasya sampra yoge tadviprayogAyasmRtisamanvAhAraH // 30 // viparItaM manojJasya // 31 // vedanAyAzca // 32 // nidAnaM ca // 33 // tadavirata deza viratapramatta saMyatAnAm // 34 // hisAnRtasteyaviSayasaMrakSaNebhyo raudramaviratadeza viratayo / // 35 // AjJApAyavipAphasaMsthAna vicayAya dharmyam // 36 // zukle cAdye pUrva vidaH // 37 // pare kelinaH // 38 // pRthaktvaikatvavitarkasUkSmakriyApratipAtivyuparata kriyAnivartIni // 36 // yekayogakAyayogAyogAnAm // 40 // ekAzraye savitarkavIcAre pUrve // 41 // avIcAraM dvitIyam // 42 // vitarkaH zrutam // 43 // vIcAro'rthavyajanayogasaMkrAntiH // 44 // samyagdRSTizrAvakaviratAnantaviyojakadarzanamohakSapakopazama kopazAnta mohakSapakakSINamoha jinAH kramazo'saMkhyeyaguNa nirjarAH // 45 // pulAkavakuza kuzIlanigraMthasnAtakA nimra thAH // 46 // saMyamazrutapratisevanAtIliMgalezyopapAdasthAna vikalpataH sAdhyAH // 47 // iti tatvArthAdhigame mokSa zAstro navamo'dhyAyaH / mohakSayAjjJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAcca kevalam // 1 // vandhahetvabhAvanirjarA bhyAM kRtsnakarmavipramokSo mokSaH // 2 // aupazamikAdibhavyatvAnAM ca // 3 // anyatra kevalasamyaktvajJAna darzanasiddhatvebhyaH // 4 // tadanantaramUddhvaM gacchatyAlokAntAt // 5 // pUrvaprayogAdasangatvAdbandhacchedAttathAgati pariNAmAcca // 6 // AviddhakulAlacaka vayapagatale pAlAbuvaderaNDabIjavadagnizikhAvacca // 7 // dharmAstikAmAvabhAvAt / / 8 / / kSetrakAlagatiliMga tIrthacAritra pratyekabuddhabodhitajJAnAvagAhanAntarasaMkhyAlpabahutvataH sAdhyAH : // 6 // iti tattvArthAdhigame mokSa zAstra dazamo'dhyAya. // 10 // akSaramAtrapadasvarahInaM vyaJjanasandhi vivajitarepham sAdhubhiratra mama kSamitavyaM ko na vimuhyati zAstra samudra // 1 // dazAdhyAye paricchanne tattvArthe paThite sati / phalaM syAdupavAsasya bhASitaM muni puMgavaH // 2 // tattvArthasUtrakartAraM gRddha - piccho'pilakSitam / vande gaNIndra saMjAtamumAsvAmi munIzvaram // 3 // iti tatvArtha sUtram paranAma tatvArthAdhigama mokSa zAstra samAptam / / 31 [121]
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana bacana kAya kI saralatA saMsAra nAzaka hai| 00oooooooooooon OM () zrImatpaMDitAzAdhara viracitA hrIM () kalyANa-mAlA cle purudevAdi vIrAnta jinendrANaM dadAtu nH| zrImadgarbhAdi kalyANa zreNI nizreyasaH zriyam // 1 // zucau kRSNe dvitIyAyAM bRSabho garbhamAvizat / vAsupUjyastathA SaSThyAmaSTamyAM vimalaH zivam // 2 // dazamyAM janma tapasI nameH zukle tu sanmateH / SaSThayAM garbhobhavannemeH saptamyAM mokSamAvizat // 3 // sunataH zrAvaNe kRSNe dvitIyAyAM divacyutaH / kunthurdazamyAM zukle tu dvitIye sumatisthitau // 4 // janma niSkramaNe SaSThyAM nemeH pAvaH sunirvRtaH / saptamyAM pUrNibhAyAM tuzreyAnniH zreyasaM gataH // 5 // bhAdra kRSNasya saptamyAM garbha zAntiravAtarat / garbhAvataraNaM SaSThyA~ supArzvasya site'bhavat // 6 // puSpadantasya nirvANaM zuklASTamyAmajAyata / zritaH zuklacaturdazyAM vAsupUjyaH paraM padam // 7 // azvine'bhadvitIyAyAM kRSNe garbho namaH site| neme pratipadvijJAnaM siddhoSTamyAM ca zItalaH / / 8 / / anantaH kAtike kRSNe garbhe'bhUtpratipaddine / caturthyA zaMbhavAdhIzaH / kevalajJAnamApivAn // 6 // padmaprabha strayodazyAM prApto janmAte zivam / darza vIro dvitIyAyAM kaivalyaM suvidhiH sthitaH // 10 // SaSThyA~ garbho'bhavannemeAdazyAM kevalodbhavaH / aranAthasya pakSAnte saMbhavezasya janma ca // 11 // mArge dazamyA kRSNe'gAdvIrovokSAM jnivrte| suvidheH pakSAnte zukle dazamyAMvara dokSaNam // 12 // [122]
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtma svarUpa anaMta mAnanda mAtmA ke dvArA sAdhya hai| ekAdazyAM janurdokSe mallerjJAnaM nmestthaa| arajanma caturdazyAM pakSAnte sambhavaM natam // 13 // pauSa kRSNe dvitIyAyA~ malliH kevalyamAsadat / candra prabhastathA pArzva ekAdazyAM janivate // 14 // zItalastu caturdazyAM kaivalya mudamI milat / zAntinAtho dazamyAntu zukle kaivalya mApivAn // 15 // ekAdazyAntu kaivalyamajitezo 'bhinandanaH / caturdazyAM pUrNimAyAM dharmazcalabhate sma tat // 16 // mAghe padmaprabhaH kRSNe SaSThyAM garbhamavAtarat / zItalasya janukSi dvAdazyAM vRSabhasya tu // 17 // mokSo'bhavaccaturdazyAM darza zreyAMsa kevalam / zuklapakSe dvitIyAyA vAsupUjyasya kevalam // 18 // caturthyA vimalo janmadIkSe SaSThyAM ca kevalam / navamyAmajito dIkSAM dazamyAM janma cAsadat // 16 // abhinandana nAthasya dvAdazyAM janma niSkramau / dharmasya janmatapasI trayodazyAM babhUvatuH // 20 // caturthA phAlgune kRSNe mukti padmaprabhogataH / SaSThyAMsupAvaH kaivalyaM saptamyAM cApanirvRtim // 21 // saptamyAmeva kaivalya mokSau candraprabho'bhajat / navanyAM suvidhirgarbhamekA dazyAMtu kevalam / / 22 / / vRSo janmavate tadvaccha yAnmukti tu suvRtaH / dvAdazyAM vAsupUjyasta caturdazyAM jnivaate|||23|| araH zukle tRtIyAyAM garbha mallistu nirvRtim / paMcamyAM prApadaNTamyA~ garbha zrIsaMbhavo'pi ca // 24 // catra caturthyA kRSNe'bhUtpArzvanAthasya kevalam / paMcamyAM candraprabho garbhamaSTamyAM zotalo'zrayat // 25 // navamyAM janma tapasI vRSabhamya vabhUvatuH / phaivalyaMmapya mAvAsyAM mokSo'nantasya cAbhavat / / 26 // [123]
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadi tuma kisI kI prazaMzA nahIM kara sakate ho to nindA to mata kro| zukla pratipadA garbhamalliH kunthustRtiiyyaa| jJAne jito'bhUtpaMcamyAM mokSoSaSTayAM ca sambhavaH / / 27 // ekAdazyAM janinimokSAnsumati rudbhavam / vIraH prAptastrayodazyAM padmAbhoMtyenhi kevalam // 28 // pArzvaH kRSNe dvitIyAyAM vaizAkhe garbhamAvizat // navamyAM subato jJAnaM dazamyAM ca janiyate // 26 // dharmo garbha trayodazyAM caturdazyAM namiH zivam // zukla pratipadi prApa kunthurjanmatapaH zivam // 30 // prApto'bhinandanaH paSThayAM zuklAyAM garbhamokSaNam // navamyAM sumativIrodazamyAM jJAnamakSayam // 31 // zreyAn jyeSThe site SaSThayAM dazamyAM vimalo'pi ca / / garbha samAzrito'nanto dvAdazyAM janmaniSkramau // 32 // zAntiH zritazcaturdazyAM janmadIkSAziva shriyH|| amAvazyA dine garbhamavatIrNo jitezvaraH // 33 // zukla caturyA nirvANaM prApto dharmo jinezvaraH / / supArzvanAtho dvAdazyAM jani pravRjite sthitaH // 34 // itimAM vRSabhAdInAM puSyatkalyANamAlikAM // karoti kaNThe bhuSAM yaH sa syAdAzAghare paMDitaH // 35 // ityAzAdhara viracitA kalyANamAlA samAptA // - zrI zAnti ne namaH [124]
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ pari kisI ko amRta nahIM pitA sakate to pipa milAkara mArane kI cepTA to mata pge| wwwwwwwwwwwwwwwwwww coc0 atha zrI candrakRtA vairAgya maNimAlA ()000 citaya paramAtmAnaM devaM, yogisamUhaiH kRta padasevaM / saMsArArNavavara jalayAnaM, kevala bodha sudhArasapAnaM // 1 // jIva jahIhidhanAdikatRSNA, muMca mamatvaM lezyAM kRSNAM / ghara cAritraM pAlaya zIlaM, siddhivadhUkrIDAvara lolaM // 2 // adhra vamidamAkalaya zarIraM, jananIjanaka dhanAdi sadAraM / vAMchA kuruSe jIva nitAMtaM, ki na hi pazyasi mUr3ha kRtAMtaM // 3 // bAlye vayasi krIDA sakta, stAruNye sati ramaNIraktaH / vRddhatve'pi dhanAzAkaSTa, stvaM bhavasIha nitAMtaM duSTaH // 4 // phA te AzA yauvana viSaye, adhra vajala budabudasamakAye / mRtvA yAsyAsa niraya nivAsaM, na jahasi tadapi dhanAzApAzaM // 5 // bhrAtameM vacanaM kuru sAraM, cettvaM vAMchasi sNsRtipaarN| moha tyaktvA kAma krodhaM, tyaja bhajatvaM saMyamavarabodhaM // 6 // kA te kAMtA kastava tanayaH, saMsAro'pi ca duHkhamayo yaH / pUrva bhave tvaM kohagbhUtaH, pApAstrava karmabhi rabhi bhUtaH // 7 // zaraNama zaraNaM bhAvaya satata martha manartha citaya niyataM / nazvarakAya parAkrama vitta, vAMchA kuruSe tasyahi citte // 8 // eko narake yAti varAkaH, svarge gacchati zubhasa vivekaH / rAjApyekaH syAcca dhanezaH, ekaH syAd viveko dAsaH // 6 // eko rogI zoko eko, duHkha vihIno duHkhI ekH| vyavahArI gha daridrI eka, ekAko bhramatIha varAkaH // 10 // athiraM parijana putra kalatraM, sarva militaM duHkhA matraM / cetasi citaya niyataM mAtaH, kAte jananI kastava tAtaH // 11 bhAtarbhUta gRhIto'si tvaM, dAra nimitta hiMsasi sattvaM / tenA'rthena ca yAsyasi narakaM, tatra sahiSyasi ghorAtakaM // 12 // [125]
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparAdhI vyaktiyoM ke prati zAnta vyavahAra karanA sAdhu kA alaMkAra hai| viSaya pizAcAsaMgaM muMca, krodha kaSAyau mUlAlluca / kaMdarpa prabhormAnaM kaMca, tvaM lupendriya caurAna paMca / / 13 // kutsita kuthita zarIra kuTIraM, stananAbhI mAMsAdivikAraM / retaH zoNita pUyApUrNa, jaghanacchidra tyajare ! tUrNa // 14 // saMsArAbdhI kAlamanaMtaM, tvaMvasito'si varAka ! nitAtaM / adyA'pi tvaM viSayA''saktaH, bhavateSu tvaM mUr3ha ! virakta // 15 // durgati duHkha samUhai bhagna, steSAM pRSTa punarapi lagnaH / vikalo matto bhUtAviSTaH, pApAcaraNe jaMto ! duSTaH / / 16 // sapta dhAtumaya pudgalapiDaH, kRmikula kalitAmaya phaNikhaMDaH / deho'yaM tava niMdita kuMDaH, tadapi himUni patati yamadaMDa // 17 // mA kuru yauvana dhana gRhagarva, tava kAlastu hari yati sarva / iMdra jAla midamaphalaM hitvA, mokSapadaM ca gaveSaya matvA // 18 // nIlotpala dalagatajala capalaM, indracApa vidya tsama taralaM / ki na vetsi saMsAramasAraM, cAMtyA jAnAsi tvaM sAraM / / 19 // zoka viyoga bhayaiH saMbharitaM, saMsArAraNyaM tyaja duritaM / kastvA haste dRDhamiva dhRtvA, bodhiSyati kAruNyaM kRtvA // 20 // muMca parigraha vRndamazeSaM, cAritraM pAlaya savizeSaM / kAma krodhanipIlanayaMtra, dhyAnaM kuru re jIva ! pavitraM // 21 // muMca vinodaM kAmotpanna, pazya zivaM tvaM zubhasaMpanna / yAsyasi mokSa prApyasi saukhyaM, kRtvA zuklaM dhyAnaM sakhyaM // 22 // AzA vasana vasAno bhUtvA, kAmopAdhikaSAyAn hitvA / girikaMdara gahaneSu sthitvA, kuru sadhyAnaM brahma viditvA // 23 // yaya niyamAsana yogAbhyAsAna, prANAyAma pratyAhArAn / dhAraNa dhyeya samAdhIna dhAraya, saMsArAbdherjIvaM tAraya // 24 // arhatsiddha munIzvara sAkSa, cAritraM yadupAttaM dakSa / tattvaM pAlaya yAvajjIvaM, saMsArArNava tAraNa nAvaM // 25 // sAvadhi vastu parityajanaMyat, rakSaya zuddhamanAH zuddhaM tat / audAsyaM zAmyaM saMpAlaya, AzA dAsI saMgaM vAraya // 26 // [126]
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ gusI jano kA Adara karanA hI apanI unnati kA pAraNa hai| paryakAdi vidherabhyAsa, yatnatayA kuru yogA'bhyAsaM / durdhara moha mahAsita sarpa, kolaya vodhaya mardaya darpa // 27 // pUraka kuMbhaka recaka pavanaH, saMsAreMdhana TAhana dahanaiH / kRtvA nirmala kArya pUrva, tvaM labhase kevala bodhamanaMtaM // 28 // ghrANa vinirgata pavana samUha, rudhitvA sphoTaya kali nivahaM / dazama dvAri vilInaM kuru, tvaM labhase kevala vodha manataM // 26 // hRdayAdAnIya ca nAbhiprati, vAyutadanu ca taM pUrayati / yogAbhyAsa catura yogIndrA, pUraka lakSaNa mAhuratandrAH // 30 // nAbhi saroje pavanaM rudhvA, sthira taramatra nitAta vadhvA / pUrNa kuMbhavannibhara rUpaM, kathayati yogI kubhaka rUpaM // 31 // nissArayati zanaista koSThAt, pavanayo yogIzvara vacanAt / recaka vAtaM yogI kathayati, yo jIvAn mokSa prApayati // 32 // nAsAmadhye nagara catuSTaya, masti nitAta mUDha ! vicAraya / tatrotpattervAta caturNA, saMcaraNAM ca kalaya saMpUrNA // 33 // cakSuviSaye avasi lalATe, nAbhI tAluni hatkajanikaTe / tatraikasmin deze cetaH, saddhyAnI dharatItyati zAMta // 34 // yojana lakSa pramitaM kamalaM, saMcityaM jAMvUna davimalaM / kozadeza maMdira giri sahita, kSIrasamudra sarovara sahitaM // 35 // tasyo pari siMhAsana mekaM, tatrasthitvA kuru sadhyAnaM / cetaya siddha svarUpama mAna, prApsyasi jIva! zivAmRtapAnaM // 36 // tadanaMtara mAdhyeyaM ramyaM, nAbhI madhye kamalaM saumyaM / SoDaza patra pramita sAraM, svara mAlAnvita patrA''dhAraM // 37 // rephakalA vindu bhirAnadvaM, tanmadhye saMsthApyaM zuddhaM / zUnyaM varNa satvaMtavyaM, tejomaya mAzaM saMdivyaM // 3 // tammAnnintio dhUmAlI, pazcAdagni knnaanaamaa''lii| saMcityAnu jvAlA zreNI, bhavyAnAM bhavajaladhe - oNI // 36 // jvAlAnAM nikaraNa jvAlyaM, karma kajApTaka patraM galyaM / avatAnaM hRdayasyaM citya, mokSaM yAsyasi mAnaya satyaM // 40 // [17]
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisa ghara meM guNI janoM kA satkAra hai vahA~ devatA kA vAsa hai| koNatritaya samanvitakuMDaM, vanhibIja varNaM ravikhaMDam // dagdhaya madhye kSiptvA piMDaM, pazyasi siddhivadhUvaratuMDaM // 41 // AkAzaM sampUrNa vyApya, pRthvIvalayaM sarva prApya // vAtaM vAtaM hRdi saMbhAraya, paramAnaMdaM cetasi dhAraya // 42 // tena vAtavalayenoDDApyaM, bhasma damanudinamAsthApyaM // dvAdazAMtamadhye saddhayAnaM, kuru siddhAnAM paramaM dhyAnaM // 43 // AkAze saMgajitamudiraM, sendracApamAsAra susAraM / / nIrapUrasaMplAvitasUraM, saMrodhyeti ghanAghananikaraM // 44 // ardhacaMdra puTa samasaMrAdha, vAraNapura saMcityamabAdhaM // amRta-pUravarSaNa zazisAraM, tuSTa yogivappIhakanikaraM // 45 // kAMtyA snApitadaza digvalayaM, darzanavodha vIryazivanilayaM // cinmayapiMDaM varjitavalayaM, smara nijajIvaM nirmalakAyaM // 46 // bhAmaNDala nijitaravikoTi, zukladhyAnA'mRta saMpuSTi // tIrthakara paramottamadevaM, svAtmAnaM smarakRtasurasevaM // 47 // kubhavAtena ca taM saMcityaM, ardhvarepha saMyukta nityaM // __ sakalabidunAnA hatarUpaM, sthApaya citte cheditapApaM // 48 // kamalameka mAropaya cAna, Arogya smara taddalavarge // sarva maMtra bIjaM hRdi nitarAM, kAma krodha kaSAyai virataM // 46 // zaradido nirgacchaMtaM saMtaM, maMtra rAja mArAdhaya satataM / tAlu saroruha mAgacchaMtaM, meghA'mRta dhArA varSataM // 50 // bhUla tayormadhye cA''ropyaM, uDDApya prANAne sthApyaM // punarud sAmya ca hRdaye, dhArya netrotpala viSaye tatkArya // 51 // somadeva sUrerupadezaH, kAryazcitte zubha saMvezaH // laMbIjAkSaramAropyAMte, vidvadbhirmuktacaM nAsAMte // 5 // evamAdimaMtrANAM smaraNaM, kuru jIva ! tvaM teSAM zaraNaM / / yat sAmarthyAdvijahasi bharaNaM, saMsArAbdheH kuruse taraNaM // 3 // avicala cittaM dhArayabaMdho ! yAsyasi pAraM saMsRti siNdhoH|| tvaM ca bhaviSyasi kevala bodho, haMsatvaM prApsyasi zivasiMdho // 54 // [128]
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarAcAra meM AtmA aura samAja kA vikAsa hotA hai| zuddha rUpa cinmaya cit piDaM, cijjyoti zcicchaktyornoDaM / cidramyaM citkaumudi caMdra, smara bodhAdhipati guNa sAMdra // 55 // nirmala cidrU pA mRsiMdhu, zukladhyAnAMvujakaja baMdhum / siddhi vadhU sarasIvara haMsa, pazya zivaMzAMtaM ca niraMzaM // 56 // jJAnArNava kallola kalApe, krIDati yojas ziva rUpe / nava kevala labdhibhirApUrNaH, sevyate munibhirgatavarNaH // 57 // kevalakaraviraNIviprezaM, muktikAminI karNAvataMsaM / tribhuvanalakSmI bhAla vizeSaM, labdhi sodha ratnAnAM kalazaM // 5 // zivahaMsI saMgama sasneha, aSTaguNopetaM ca videhaM / bodhi sudhArasa pAna pavitraM, sAmya samudra tribhuvana netraM // 56 // anAdya khaMDA calasadvedya, yogi vRda vadAraka vaMdya / harihara brahmAdi bhirabhivaMdya, kevala kalyANotsavahRdya // 60 // zrutazavalinI suragirividhuraM, niHzreyasalakSmIkaramukuraM / karma mahoghara bhedanabhiduraM, zyAma zrI grIvAlaMkAraM // 1 // vyomAkAraM puruSamarUpaM, nirvApita saMsRti saMtApaM / vajita kAmadahana saMpAtaM, tribhuvana bhavya jIva hitatAtaM // 2 // ityAdika guNagaNa saMpUrNa, citaya paramAtmAnaM tuurnn| apTa pravacana mAtuH pitaraM, pArI kRtA javaM java pAraM // 63 / / nija dehasthaM smararemUDha, tvaM no ced bhramiSyasi gUDhaH / mUrkhANA madhye tvaM rUDhaH, tvaM ca bhaviSyasyagne paMDhaH // 64 // eka manekaM svaMsaMbhAraya, zuddhamazuddha svaM saMtAraya / lakSyamalakSyaM svaM saMpAraya, karma kalaMkaM tvaM saMdAraya // 6 // baddhamabaddhaM riktamariktaM, zUnyamazUnyaM vyaktA'vyakta / rupTamaruSTaM duSTAduSTaM, ziSTamaziSTaM puSTA'puSTaM // 66 // aMtarbhedajJAna vicAraH, vyavahAra vyavahArA saarH| varNyate dehasyaM puruSa, viSaya viraktarjJAna vizeSaH // 67 // virama virama bAhyAdi padArtha, rama rama mokSa pade ca hitArthe / phura phuru nijakArya ca vitaMdraH,bhava bhava kevala vodha yatIndraH // 6 // . [1]
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAcAra se dharma ko prabhAvanA hotI hai| muca muMca viSayA'miSa bhogaM, lUpa luMpa nija tRSNA rogaM / raMdha rudha mAnasa mAtaMga, dhara dhara jIva vimala tarayogaM // 66 // citaya nija dehasthaM siddhaM, Alocaya kAyasthaM buddhaM / smara piDastha parama vizuddha, kala kevala kelI ziva labdhaM // 70 // vairAgyamaNi mAleyaM, racitA spttiprmaa| brahma zrutAbdhi ziSyeNa, zrI caMdraNa mumukSaNA // 71 // - samApteya zrI candrakRtA vaigagya maNimAlA - zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI deva vaMdanA, guru vaMdanA, svAdhyAya vagera kRtye karAvayAcI asatAM tyA velI koNatyA bhanihmaNA vyAlAgatAta yA ce varNana y -: jinendra vaMdana :sarvavyA saMga nirmuktaH saMzuddhakaraNa trayaH / dhauta hasta pada dvandvaH paramAnaMda maMdiram // caitya caityAlayAdInAM stavanAdI kRtodyamaH / bhavedananta saMsAra saMtAnocchittaye yatiH // 1 // yathA nizcetanA zcintAmaNi kalpa mahI ruhAH / kRta puNyAnusAreNa tadabhISTa phala prdaa|| tathAIdAdaya zvAsta rAgadveSa pravRttayaH / bhakta bhaktyanu sAreNa svarga mokSaphala pradAH // 2 // garApa hAriNI mudrA garuDasya yathA tathA / jinamyApyena so haMtrI duritArAti pAtinaH // 3 // sumanaH saMgamAdaMgagatIha sUtraM pavitratAm / piSTaH prakRSTamAdhurya prakRSTe kSurasAdyayA / / caMpApAvAdi nirvANa kSetrAdIni pavitratA / vaMdyatAM ca bajantyeva vandyasaMgamastayA // 4 // matveti jinagehAdi triH parItya kRtaoNjaliH / prakurvastaccatudikSu satyAvartA zironnatim / / ghora saMsAra gaMbhIra vArirAzI nimajjatAm / dattahastA valaMbasya jinasyArthimAvizet // 5 // pratikramaNa va AlocanAmhaNUna devatA stavane bhakto cetya, paMcaguru bhayoH / / 6 / / [130]
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha mAnaya niyanIya hai jisakA hRdaya durAcAra yo durgandhi se pyApta hai| ___ AcArya bandanA vidhi laghvyA siddha gaNi stutyA gaNI vaMdyo gavasanAt / saddhAnto'nta zruta stutyA tathAnyastati vinAM / / 7 // si.A. si A.zu si zru 2+1: svAdhyAya velI svAdhyAyaM laghubhaktyAttaM zruta sUryorahanize / pUrve'pare'pi cArAdhya zrutasyaiva kSamApayet // 8 // zrupA lagha. va samAptInaMtara dhruta. pratyAgnyAna va niSTApana - upopaNAce heyaM laghvyA siddha bhaktyAza nAdau / pratyAkhyAnAdyAzu cAdeya bhante / / sUrau tAdRgyogibhaktyagrayA tad |graahyN vandya, sUri bhaktyA saladhvyA // 6 // laghusiddha. AhArAnatarasi. AcAryapuDhekaraNesara. yo.ti. ___ caturdazIcyAdivazI ghisamayavaMdane bhaktidvayamadhye zrutanuti caturdazyAm / / prAdustaktitraya mukhatiyoH kepi siddhAMtinUto // 10 // cai. zru. paca. caturdazIce dusare mata siddhe caitye zrute bhaktistathA paMcagurustutiH // zAMtibhaktistathA kAryA dhaturdazyAmiti kriyA // 11 // mitra.a.paM.go. nAhItandusarediva. [11]
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ durAcAra AtmA kA aura samAja kI unnati kA vighAtaka hai| caturdazodine dharma vyAMsagAdinA kriyA kartuM na labhyeta cetpAkSikeSTabhyAkriyA kartavyA // aSTamI'thavAporNimA kiMvA AmAvazyesa rAhi lyAsa karaNe * aSTAnhika parvAta kurvatu siddhanaMdIzvaraguru zAMtistavaH kriyAmaSTau // zucyUrjatapasyasitANTamyAdi dinAni madhyAhna // 12 // si.naM.paM.zA. siddhapratimA, tIrthaMkara janma va apUrva jina pratimA darzanI siddhabhaktyakayA siddhapratimAyA~ kriyAmatA // tIrthakRjjanmani jinapratimAyAM ca pAkSikI // 13 // 3 siddhpr.drshnii.si.|itr.ce.pNc zruta. 1 11 1-3 apurva caityavandanA va nityavandanA aSTamI caturdazIrojI AlyAsa darzana pUjA trisamayavaMdana yogoSTamIkriyAdiSu cet // prAktahi zAntibhakta prayojayeccatya paMcaguru bhaktI // 14 // caitya paMcaguru.zaoNtibhakti. - abhiSekasamayI :abhiSekavaMdanAyAH siddhacatya paMcaguruzAntibhaktayaH // 15 // 1 1 1 14 sthira va cala jinabimba pratiSTeta caturtha mahAabhiSeka samayI syAtsiddha zAntibhaktiH sthiracala jinabiMbayoH pratiSThAyAM // abhiSeka vaMdanA cala turya snAne'stupAkSikI tvapare // 16 // si.zaoN.si.cai.pa.zaoN. sthira.cavathedi.si.cA.bho.Alo.zo. 1 111111- 4 1 1 1 1 (4) - paJcakalyANaka :syAdyata siddhazAMti stuti jina garbha januSoH stuyAda tam / / [132]
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ durAcAra avizvAma pA kAraNa hai| niSkramaNe yogyantaM vidi zrutAdyapi zive zivAMtamapi // 17 // garbha, janma, mi.cA gAM / dIkSAka si cA yo gA. / nAnaka si.zru cA yo zA. / nirvA mAga bani bhani / 11 1(3) 11 1 1 (4) 1 1 1 1 1 (5) 5+1= (1) - mahAvIra nirvANa velI - yogAnte phediye siddha nirvANa guru zAMtayaH / / praNatyA vIranirvANe kRtyAto nitya vaMdanA // 16 // vayoga sapavUnasuryodayImi.ni pazAM. mhaNUna naMtara nitya vaMdanA munI va zrAvakAnI karaNe - - zrutapaJcamI :bahatyA zrutapaMcamyAM bhaktyA siddhazru tArthayA / zrataskaMdhaM pratiSThApya gRhItvA vAcanAM bRhat / / kSamyo gRhItvA svAdhyAyaH kRtyA zAntinutistataH / / yatinAM gahiraNAM siddhazrutazAntistavAH punaH / / 16 // jeSTazu 5 rojIsi zru kathA sAMgUna zru A. va gaoN zrAvakA si zru.gAM - siddhAntavAcana - siddhAntavAcanA grahaNe siddhazru tabhaktI kRtvA tadanu zrutAcArya bhaktIkRtvA gRhIta svAdhyAya. tanniSTApane zrutazAntibhakto karotu / adhikArANA samAptA vekakaM kAyo tsarga kuryAt ! krameNa SaTakAyotsargA bhavanti // 20 // sanyAsamaraNe saMnyAsasya kriyAdI sA zAntibhaktyA vinAsaha / / ante'nyadA vahaddhapatyA svAdhyAya sthaapnosne| yogepi jJeyaM tatrAttasvAdhyAyaH prticaarkH|| svAdhyAyAgrAhiNAM prAgvat tadAdyantarine kriyA // 21 // [1]
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ durAcAra naraka kA dvAra kholane kI kuMjI hai| zrutA prabhAte sanyAsasthApana karuNa si.zru.karaNe saM. svargavAsA natara zAMti svAdhyAya karaNArAme rAtrI sanyAsaghenArA pAso rahAve varSAyoga grahaNa va tyAga tatazcaturdazI pUrvarAtre siddhamunistutI / caturdikSu parItyAlpAzcaityabhakti gurustutim / zAnti bhakti ca kurvANavarSAyogastu gRhAtAm // urjazuklakRSNa caturdazyopazcAdvarAtrau ca mucyatAm / / 22 / / munInIApADhazu.14 prathamarAtraMsi yo.ca.paM.zAM.gra.tyA. kArtika zu. 14 mAga-ce rAtrI samadara pramAnebhaktI karaNe cArIdize pratI dona dona svaMyabhUstAtra mhaNunastaMDulakSepaka krnne| AcArya pada grahaNa siddhAcAryastutI kRtvA sulagne gurvanujJayA / lAtvAcArya madaM zAnti stuyAtsAdhuH sphurad // 23 // si.A.nataragAM. pratimAyoga dhAraNa karaNAre munIcA Adara ladhIyaso'pi pratimAyogino yoginaH kriyAm // kuryu: sarve'pi sirSi zAnti bhaktibhirAdarAt // 24 // si.yo zAM. dinAsamayI locakaraNe nevhAM siddhayogi bRhadbhakti pUrvaka liGgamaryatAm / luJcAkhyAnAgnya picchAtma kSamyatA 11 siddhi bhaktitaH // 25 // si.yo.si. - kezalAMca - loco dvitri caturmAsarvarau madhyo'dhamaH kramAt // laghu prArabhaktibhiH kAryaH sopavAsapratikramaH // 26 // laghu.si.yo.pratikra.upavAsa.si. [134]
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapA meM mAnA jAnatA hai| wriwarrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrmam pratikramaNa. rAtriyoga gra0 tyArA bhavatyA siddhapratikrAti vIra dviAdazAhatAm / / pratikSAmenmalaM yogaM yogibhaktyA bhaneta tyajet // 27 // prami.prani vIra nIrtha / ga yogaga tyA yogibha / aticAra vandanAdi niyeta janAdhiyaya vizuddhayartha sarvatra priya bhaktikAH // 28 // mamA. nipiddhikA sthAnAcI va zarIrAcI kriyA samayI sAmAnyoM mate- siddhayogi zAMti / siddhAMtavadi sAdhUnA-siddha zruta yogi zAnti bhaktayaH saMtrAMtottara yoginAsiddha cAritra yoga zAMti bhaktayaH / AcAryasya-siddhayogAcAryazAMti bhaktayaH saddhAMtAcAryasya siddhazrutayogAcArya zAMti bhaktayaH / / uttarayoginAmAcAryANAM siddhacAritra yogAcArya zAMti bhaktayaH uttara yoginaH siddhAtAcAryasya middhabhutayogAcArya zAMti bhaktayaH / / uttarayoginAM siddha cAritra yogi zAMti bhaktayaH / anaMtaroktA apTokriyAH zarIraraya niSadhAsthAnasya ca // 26 // pAnika cAturmAsika vagaire pratikramaNe pAkSika cAturmAsika sAMvatsarika pratikramaNe siddha cAritra pratikramaNa niSThita pharaNa canuvizati toryakara bhakticAritrA locanA guru bhaktayo bRhadA locana gurubhaktilaMdhIyapyAcAryabhaktizca pharaNIyAH // 30 // pA.cA mA.mi cA pra canu.cA Alo.guru yo A. - jApyakaraNa kAyotsarga purvaka - aSTazataM devamira kalyedhaM pAkSikaM ca trINi zatAni / / ucchvAsAH phartavyA niyamAMte apramattena // 31 // I.prA. gatI pAbhike u.jA pratyekabhaktI u.jApya namokAra 100 53D%300-800 [1]
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ bata tapa dhyAna se mAnava yogo banatA hai| maMtrAcA jApa tInazvAsosvAsAmadhe 1 purA karaNe cAturmAsika sAMvatsarika cAturmAsike catvAri zatAni saMvatsare ca paMcazatAni // kAyotsargocchvAsAH paMcasu sthAneSu jJAtavyAH // 32 // cA. pra. u. jA. sA. pra.u. jA. prANivadhe maSAvAde 400-134 500-167 adatte maithune parigrahe jaiva / / aSTazataM ucchvAsAH kAyotsarge kartavyAH // 33 // paM. aticAra u.jA. bhakta pAne grAmAMtare ca arhatazramaNazayyAyAm / / uccAre prasavaNe 108-36 paMcavizatiH bhavaMti ucchvAsAH 34 // u.jA. sarvatra- uddeze nirdeze svAdhyAye vaMdanAyAM praNidhAne / saptavizatirucchvAsAH kAyotsarge kartavyAH // 35 // granyAdi prArambha kAyo. svA. jaa.| 1 gaMdhodakaM ca zuddhayarthaM zeSAM saMtati vRddhaye // tilakArya ca saugaMdhyaM gRhyAt syAnnahidoSa bhAk / / 11 / saMhitA vAkya hai // 1 nirmAlya manasA vacasA kAyenApitaM yat prabhoH puraH // gRhAti tenacAtmA vai patito narako darai // 2 // umA svAmI0 1 puSpa koTi sama stotraM, stotra koTisamaM japaH / / japakoTi samaM dhyAna, dhyAna koTi samaM kSamA // 3 // OM hrAM ahaMdabhyo namaH mokSa-sthAna-ekAMta-zAMtI devAlayAMta-duSTakArya-smazAnAMta+++ OM hrI siddhebhyo namaH | pallava-1 svAhAH homamaMtra 2 svadhAH poSThIka. 3hUMphaTaH dveSa. OM hra AcAryobhyo namaH 4 hUM vaSaTaH AkarSaraNa. 5 vaSaTa : vazIkaraNa.60 - staMbhana OMhoM pAThakebhyo namaH 7 ghe gheH mAraNa. OM hraH sarvasAdhubhyo namaH! [136]
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ durAdhAra svarga ke dvAra ko banda karane kI argalA hai| MARATSWASTIMATED zrImannemicandrasiddhAntideva viracitaH bRhadravya saMgrahaH jIvama jIvaM davvaM jiNavara vasaheNa jeNa NiddiThThaM / devida vida vaMdaM vaMde ta savvadA sirasA // 1 // gAthA bhAvArtha--mai (nemicandra) jisa jinavaroM meM pradhAna ne jIva aura ajIva dravya kA kathana kiyA, usa devendrAdikoM ke samUha se vaMdita tIrthakara parama deva ko sadA mastaka se namaskAra karatA hUM // 1 // jIvo uva ogamao amutti kattA sadeha primaanno| bhottA saMsArattho siddho so vissa soDDhagaI // 2 // artha-jo upayoga maya hai, amUrta hai, kartA hai, nija zarIra ke barAbara hai, bhoktA hai, saMsAra meM sthita hai, siddha hai aura svabhAva se UvaM gamana karane vAlA hai, vaha jIva hai| tikkAle cadupANA iMdiya bala mAu ANa pANo ya / vavahArA so jIvo NicchayaNayado du cedaNA jassa // 3 // artha--tIna kAla meM indriya, bala, Ayu, aura AnapAna ina cAroM prANoM ko jo dhAraNa karatA hai vaha vyavahAra naya se jIva hai aura nizcaya naya se jisake cetanA hai vahI jIva hai // 3 // unaogo duviyappo daMsaNaNANaM ca daMsaNaM ca dudhaa| cakkhu acakkhU ohI dasaNamadha kevala NeyaM // 4 // gAthArtha--darzana aura jJAna ina bhedoM se upayoga do prakAra kA hai| unameM cakSu darzana, acakSu darzana, avadhi darzana aura kevala darzana ina bhedoM se darzanopayoga cAra prakAra kA jAnanA cAhiye // 4 // NANaM aTTha viyappaM madisudiohI aNANaNA gANi / maNa pajjava kevalamagi paccakkha parokkha bheyaM ca // 5 // gAthArtha--kumati, kucha ta, kuavadhi mati, zruta, avadhi, manaH paryaya aura kevala [137]] 35
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ durAcAra se AtmA kA patana hotA hai| aise ATha prakAra kA jJAna hai| inameM kuavadhi, avadhi, manaHparyaya tathA kevala ye cAra pratyakSa haiM aura zeSa cAra parokSa haiM // 5 // aTTha cadu NANa saNa sAmaNNaM jIvalakkhaNaM bhaNiyaM / vavahArA suddhaNayA suddha puNa daMsaNaMNANaM // 6 // gAthArtha-ATha prakAra ke jJAna aura cAra prakAra ke darzana kA jo dhAraka hai vaha jIva hai| yaha vyavahAra naya se sAmAnya jIva kA lakSaNa hai aura zuddha naya se zuddha jo jJAna, darzana hai vaha jIva kA lakSaNa kahA gayA hai // 6 // vaNNa rasa paMca gadhA, do phAsA aTra NicchayA jIve / No saMti amutti tado, vavahArA mutti baMdhAdo // 7 // nizcaya se jIva meM pAMca varNa, pAMca rasa, do gaMdha aura ATha sparza nahIM hai isaliye jIva amUrta hai aura baMdha se vyavahAra kI apekSA karake jIva mUrta hai // 7 // puggalakammAdINaM, kattA vavahArado du nnicchydo| cedaNakammANAdA, zuddhaNayA muddha bhAvANaM // 8 // gAthArtha:--AtamA vyavahAra se pudgala karma Adi kA kartA hai, nizcaya se cetana karma kA kartA hai| aura zuddha naya se zuddha bhAvoM kA kartA hai // 8 // vavahArA suhadukkhaM, puggalakammapphalaM pa jedi / AdA NicchayaNayado, cedaNabhAvaM khu Adassa // 6 // gAthArtha---AtmA vyavahAra se sukha duHkharUpa pudgala karmoM kA bhogatA hai aura nizcaya naya se AtmA cetana svabhAva ko bhogatA hai // 6 // aNu guru deha pamANo, uvasaMhArappasappado cedaa|| asamuhado vavahArA, NicchayaNayado asaMkhadeso vA // 10 // gAthA bhAvArtha-vyavahAra naya se samudghAta avasthA ke binA yaha jIva saMkoca tathA vistAra meM choTe aura bar3e zarIra ke pramANa rahatA hai aura nizcaya naya se jIva asaMkhyAta pradezoM kA dhAraka hai // 10 // puDhavijalateyavAU, vaNapphadI vivihthaavreiNdii| vigatigacadupacakkhA, tasajIvA hoMti saMkhAdi // 11 // gAthA bhAvArtha---pRthivI, jala teja, vAyu aura vanaspati ina bhedoM se nAnA prakAra ke sthAvara jIva haiM aura ye saba eka sparzana iMdriya ke hI dhAraka hai, tathA zaMkha Adika do tIna, cAra aura pAMca indriyoM ke dhAraka trasa jIva hote hai // 11 // [138]
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisake vacana meM madhuratA hai usakA koI zatru nahIM hai| samaNA amaraNA geyA, paMcidiya NimmaraNA pare savve / bAdarasuhameiMndI, sanve pajjatta idarA ya // 12 // gAthA bhAvArthaH-paMcendriya jIva saMjJI aura asaMjJI aise do prakAra ke jAnane cAhiye aura do indriya, te indriya cauiMdriya ye saba manarahita(asaMjJo)hai ekendriya bAdara aura sUkSma do prakAra ke haiM aura ye pUrvokta sAtoM paryApta tathA aparyApta hai, ese14 jIva samAsa haiM // 12 // maggaNaguNaThANehi ya, caudasahi havaMti taha asuddhnnyaa| viNNeyA saMsArI, savve suddhA hu suddhaNayA // 13 // gAthA bhAvArtha:-saMsArI jIva azuddha naya se caudaha mArgaraNA sthAnoM se tathA caudaha guNa sthAnoM se caudaha caudaha prakAra ke hote haiM aurazuddha naya se to saba saMsArI jIva zuddha ho hai // 13 // NikkammA aDhaguNA, kiMcUNA caramadehado siddhaa| loyaggaThidA NiccA, uppAdavaehi saMjuttA // 14 // jo jIva jJAnAvaraNAvi ATha karmo se rahita haiM, samyaktva Adi ATha guNoM ke dhAraka hai tathA antima zarIra se kucha kama haiM ve siddha hai aura urdhvagamana svabhAva se loka ke agrabhAga meM sthita hai, nitya hai tathA utpAda aura vyaya ina donoM se yukta hai||14|| ajjIvo puNa Neo, puggala dhammo adhamma AyAsaM / kAlo puggala mutto, rUvAdiguNo amutti sesA hu // 15 // gAthArthaH-aura pudgala, dharma, adharma, AkAza tathA kAla ina pAMcoM ko ajIva dravya jAnanA cAhiye inameM pudgala to mUrtimAn hai kyoMki, rUpa Adi guNoM kA dhAraka hai, aura zeSa (bAkI) ke cAroM amUrta hai // 15 // saddo bandho suhumo, thUlo saMgaNa bheda tama chaayaa| ujjodAdavasahiyA, puggaladavvassa pajjAyA // 16 // * gAthArthaH-zabda, bandha, sUkSma, sthUla, saMsthAna, bheda, tama, chAyA, udyota aura Atapa ina karake sahita jo hai ve saba pudgala dravya ke paryAya hai // 16 // gaipariNayANa dhammo, puggalajIvANa gmnnshyaarii| toyaM jaha macchANaM, acchaMtANeva so NeI // 17 // [13]]
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahI mAmaba sarvotkRSTa hai jisakA hRdaya sadAcAra kI sugandhi se suvAsita hai| gAthA bhAvArthaH-gati (gamaNa meM) pariNa jo pudgala aura jIva haiM unake gamana meM dharma dravya sahakArI hai, jaise matsyoM ke gamana meM jala sahakArI hai aura nahIM gamana karate huye pudgala aura jIvoM ko vaha dharma dravya kadApi gamana nahIM karAtA hai // 17 // ThANa judANa adhammo puggala jIvANa ThANa sahayArI // chAyA jaha pahiyANaM gacchaMtA Neva so dharaI // 18 // __ gAthA bhAvArthaH-sthiti sahita jo pudgala aura jIva haiM unako sthiti meM sahakArI kAraNa adharma dravya hai jaise pathikoM (baTohiyoM) kI sthiti meM chAyA sahakArI hai aura gamana karate huye jIva tathA pudgaloM ko vaha adharma dravya nahIM ThaharAtA hai // 18 // avagA sadAraNa joggaM jIvAdINaM viyANa AyAsaM // jeNhaM logAgAsaM allogAgAsamidi duvihaM // 16 // gAthArtha:-jo jIva Adi dravyoM ko avakAza dene vAlA hai usako zrI jinendra karake kahA huA AkAza dravya jAno / vaha lokAkAza aura alokAkAza ina bhedoM se do prakAra kA hai // 19 // dhammA'dhammA kAlo puggala jIvA ya saMti jAvadiye / / AyAse so logo tatto parado alogutti // 20 // gAthArthaH-dharma, adharma, kAla, pudgala aura jIva ye pAMcoM dravya jitane AkAza meM haiM vaha to lokAkAza hai aura usa lokAkAza ke Age alokAkAza hai // 20 // ___dava parivaTTa rUvo jo so kAlo havei vavahAro / pariNAmA dI lakkho vaTTaNa lakkho ya paramaTTho // 21 // gAthArthaH-jo dravyoM ke parivartana rUpa, pariNAma rUpa dekhA jAtA hai vaha to vyavahAra kAla hai aura varttanA lakSaNa kA dhAraka jo kAla hai vaha nizcaya kAla hai // 21 // loyAyAsa padese ikkikke je ThiyAhu ikkikkA / / rayaNANaM rAsI iva te kAlANU asaMkha davvANi // 22 // gAthArthaH-jo lokAkAza ke eka eka pradeza meM ratnoM kI rAzi ke samAna paraspara bhinna hokara eka eka sthita hai ve kAlANu hai aura asaMkhyAta dravya hai // 22 // [140]
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMsArika bhogo meM zahada kI makkhI ke samAna nahIM phaMsanA caahiye| evaM chanbheyamidaM, jIvAjIvappabhedado davvaM // uttaM kAlavijuttaM, NAdavvA paJca atthikAyA du // 23 // gAthA bhAvArthaH-isa prakAra eka jIva dravya aura pAMca ajIva dravya aise chaha prakAra ke dravya kA nirUpaNa kiyaa| ina chahoM dravyoM meM se eka kAla ke binA zeSa pAMca astikAya jAnane cAhiye // 23 // saMti jado teNede, athiti bhaNaMti jiNavarA jamA // kAyA"iva bahudesA, tahmA kAyA ya asthikAyA ya // 24 // ' pUrvokta jIva, pudgala, dharma, adharma tathA AkAza ye pAMcoM dravya vidyamAna haiM, isaliye jinezvara inako 'asti' (hai) aisA kahate haiM aura ye kAya ke samAna bahu pradezoM ko dhAraNa karate haiM isaliye inako 'kAya' kahate haiN| asti tathA kAya donoM ko milAne se ye pAMcoM 'astikAya' hote hai // 24 // hati asaMkhA, jIve, dhammAdhamme aNaMta AyAse // - mutte tivihi padesA, kAlassego Na teNa so kAo // 25 // gAthArthaH-jIva, dharma tathA adharma dravya meM asaMkhyAta pradeza hai aura AkAza meM ananta hai / mUrta (pudgala) meM saMkhyAta, asaMkhyAta tathA ananta pradeza haiM aura kAla ke eka hI pradeza hai, isaliye kAla kAya nahIM hai // 25 // eyapadeso vi aNa, NANAkhaMghappadesado hodi // ___ bahudeso uvayArA, teNa ya kAo bhaNaMti sanvaNhu // 26 // gAthArthaH-eka pradeza kA dhAraka bhI paramANu aneka skandha rUpa bahuta pradezoM se bahu pradezI hotA hai isa kAraNa sarvajJa deva upacAra se pudgala paramANu ko kAya kahate haiM // 26 // jAvadiyaM AyAsaM, avibhAgI puggalANu udRddhaM // taM khu padesaM jANe, savvANuTANa dANa rihaM // 27 // gAthArthaH-jitanA AkAza avibhAgI pudgalANu se rokA jAtA hai, usako saba parimANuoM ko sthAna dene meM samartha pradeza jAno // 27 // prayama'dhikAra samApta // 1 // pariNAmi-ja-va-muttaM, sapade eya-khetta-kiriyA ya / / NiccaM kAraNa-kattA, savvagadamidarahi yapa vese // 1 // duNiya evaM eyaM, paMca-ttiya eya duNNi cauro ya / paMca ya evaM eyaM, edesaM eya uttaraM NeyaM ||2||yugmm|| [141] 36
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zahada ko makkhI ke samAna bhogoM meM lIna na hokara udAsIna vRtti se rahanA caahiye| gAthA bhAvArthaH-pUrvokta SaT dravyoM meM se pariNAmI dravya jIva aura pudgala ye do haiM / cetana dravya eka jIva hai, mUrtimAn eka pudgala hai, pradeza sahita jIva, pudgala, dharma, adharma tathA AkAza ye pAMca dravya hai, eka saMkhyA vAle dharma, adharma aura AkAza ye tIna dravya hai, kSetravAn eka AkAza dravya hai kriyA sahita jIva aura pudgala ye do dravya haiM, nitya dravya dharma, adharma, AkAza tathA kAla ye cAra hai, kAraNa dravya-pudgala, dharma adharma, AkAza aura kAla ye pAMca haiM, kartA dravya--eka jIva hai, sarvagata (sarva meM vyApane vAlA) dravya-eka AkAza hai, aura ye chahoM dravya praveza rahita hai arthAt eka dravya meM dUsare dravya kA praveza nahIM hotA hai // 27 // Asava baMdhaNa saMvara Nijjara mokkho sapuNNapAvA je // jIvAjIvavisesA tevi samAseNa pabhaNAmo // 28 // gAthArthaH-aba jo Asava, baMdha, saMvara, nirjarA mokSa, puNya tathA pApa ye sAta jIva, ajIva ke bheda rUpa padArtha hai, inako bhI saMkSepa se kahate haiM // 28 // Asavadi jeNa kammaM pariNAmeNappaNo sa vinnnneo|| bhAvAsavojiNutto kammAsavaNaM paro hodi // 26 // gAthArthaH-jisa pariNAma se AtmA ke karma kA Asava hotA hai usako zrI jinendra dvArA kahA huA bhAvAstava jAnanA cAhiye / aura bhAvAsava se bhinna jJAnAvaraNAdi rUpakarmoM kA jo Asava hai so dravyArAva hotA hai // 26 // micchattAviradipamAdajogakodhAdaodya viSNeyA // paNa paNa paNadasa tiya cadu kamaso bhedA du puvvassa // 30 // gAthArtha:-aba prathama jo bhAvAsava hai usake mithyAtva, avirati, pramAda, yoga aura krodha Adi kaSAya ye pAMca bheda jAnane cAhiye / aura mithyAtvAdi ke krama se pAMca, pAMca, pandraha, tIna, aura cAra bheda samajhane caahiye| arthAt mithyAtva ke pAMcabheda, avirati ke pAMca bheda, pramAda ke pandraha bheda, yoga ke tIna bheda aura krodha Adi kaSAyoM ke cAra bheda jAnane cAhiye // 30 // [142]
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema meM sarvazreSTha prema mAtA kA hai| wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwm pANAvaraNAdoraNaM joggaMjaM puggalaM samAsavadi / davvAsavo sa Neo aNeya bheo jiNakkhAdo // 31 // gAthArthaH-jJAnAvaraNa Adi ATha karmoM ke yogya jo pudgala AtA hai, usako avyAsava jAnanA cAhiye / vaha aneka bhedoM sahita hai aise jinendra ne kahA hai // 31 // yanjhadi kammaM jeNa du cedaNa bhAveNa bhAva baMdho so|| kammAda padesANaM aNNoNNa pavesaNaM idaroM // 32 // gAthArthaH-jisa cetanA bhAva se karma baMdhatA hai vaha to bhAva baMdha hai, aura karma tathA AtmA ke pradezoM kA paraspara pravezana rUpa arthAt karma aura AtmA ke pradezoM kA ekAkAra hone rUpa dUsarA dravya baMdha hai| paDiTi di aNubhAga padeza bhedAdu cahu vidho bNdho|| jogA payaDipa desA ThidimaNa bhAgA kasAyado hoti // 33 // gAthArtha-prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza ina bhedoM se baMdha cAra prakAra kA hai| inameM yogoM se prakRti tathA pradezabaMdha hote hai / aura kaSAyoM se sthiti tathA anubhAga baMdha hote hai // 33 // cedaNapariNAmo jo phammassAsavariNarohaNe hedU // so bhAva saMvaro khalu davvAsava rohaNe aNNo // 34 // gAthArtha:-jo cetana kA pariNAma karma ke Asava ko rokane meM kAraNa hai, usako nizcaya se bhAva saMvara kahate hai| aura jo dravyArAva ko rokane meM kAraNa hai so dUsarA arthAt dravya saMvara hai // 34 // vasamidIguttIo dhammANupehA parIsaha jo y|| cArittaM bahu meyA gAyavvA bhAva saMvara visesA // 35 // gAthArtha-pAMca vrata, pAMca samiti, tIna gupti, daza dharma, bAraha anuprekSA, bAisa parISahoM kA jaya tathA aneka prakAra kA cAritra isa prakAra ye saba bhAva saMvara ke bheda jAnane cAhiye // 3 // jaha kAleNa taveNa ya bhuttarasaM kamma puggalaM geNa // bhAveNa saudi NeyAtassaDaNaM cedi NijjarA duvihA // 36 // [143]
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMkAra naSTa hone se jJAna kA aMkura prasphuTita hotA hai| gAthArthaH- jisa AtmA ke pariNAmarUpa bhAva se .karmarUpI pudgala phala dekara naSTa hote hai vaha to bhAva nirjarA hai aura savipAka nirjarA kI apekSA se yathAkAla arthAt, kAla labdhirUpa kAla se tathA avipAka nirjarA kI apekSA se tapa se jo karma rUpa pudgaloM kA naSTa honA hai so dravya nirjarA hai // 36 // ...... savvassa kammaNo jo, khayahetU appaNo hu pariNAmo yo sa bhAvamukkho, davvavimukkho ya kammapuhabhAvo // 37 // * gAthArthaH- saba karmoM ke nAza kA kAraNa jo AtmA kA pariNAma haiM usako bhAva mokSa jAnanA cAhiye / aura karmoM kI jo AtmA se sarvathA bhinnatA hai vaha dravya mokSa hai // 37 // suhaasuha bhAvajuttA, puNe pAvaM havaMti khalu jovA / sAdaM suhAu NAma, godaM puNNaM parANi pAvaM ca // 38 // gAthArthaH- zubha tathA azubha pariNAmoM se yukta jIva puNya aura pAparUpa hote haiN| sAtAvedanI, zubha Ayu, zubha nAma tathA ucca gotra nAmaka karmoM kI jo prakRtiye hai ve to puNya prakRtiye hai zeSa saba pApa prakRtiye haiM // 38 // iti dvitIyo'dhikAraH sammaI saNaNANaM, caraNaM mukkhassaM kAraNaM jANe / - vavahArA Nicchayado, tattiyamaio riNao appA // 36 // gAthArthaH- samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritra ina tInoM ke samudAyako vyavahAra se mokSa kA kAraNa jAno / tathA nizcaya se samyagdarzana, samyagjJAna aura cAritra svarUpa jo nija AtmA hai usako mokSa kA kAraNa jAno // 36 // . rayaNattayaM Na vaTTai, appANa muittu aNNadaviyasi / tahmA tattiyamaiu hodi hu mukkhassa kAraNa AdA // 40 // gAthArthaH- AtmA ko chor3akara anya dravyoM meM ratnatraya nahIM rahatA isa kAraNa usa ratnatrayamayI jo AtmA hai vahI nizcaya se mokSa kA kAraNa hai // 40 // [144]
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ unnati kI jar3a namratA hai| jovAdI - saddahaNaM, sammattaM rUvamappaNo taM tu / durabhiNivezavimukkaM, gANaM samma khu hodi sadi jahi // 41 // - gAthArthaH- jIva Adi padArtho kA jo zraddhAna karanA hai vaha samyaktva hai aura vaha samyaktva AtmA kA svarUpa hai / aura isa samyaktva ke hone para saMzaya, viparyaya tathA anadhyavasAya ina tInoM durabhinivezoM se rahita hokara samyagjJAna kahalAtA hai // 41 // saMsayavimohavinbhaya - vivajjiyaM appaparasarUssa / gahaNaM sambhaNANaM, sAyAra - maNeyabheyaM tu // 42 // gAthA bhAvArtha :- Atma svarUpa aura para padArtha ke svarUpa kA jo saMzaya, vimoha (anadhyavasAya) aura vibhrama (viparyaya) rUpa kujJAna se rahita jAnanA hai vaha samyagjJAna kahalAtA hai yaha AkAra (vikalpa) sahita hai aura aneka bhedoM kA dhAraka hai // 42 // jaM sAmaNNaM gahaNaM, bhAvANe Neva kaTumAyAraM / avisesidUNa aTTha, daMsaNamivi bhaNNae samae // 43 // gAthArthaH- yaha zukla hai, yaha kRSNa hai ityAdi rUpa se padArtho ko bhinna-2 na karake aura vikalpa ko na karake jo padArthoM kA sAmAnya se arthAta sattAvalokana rUpa se grahaNa karanA hai usako paramAgama meM darzana kahA gayA hai // 43 // daMsaNapuvvaM gANaM, chadamatthANaM Na doNi uvuggaa| jugavaM jalA kevali-NAhe jugavaM tu te dovi // 44 // gAthArthaH-chamastha jIvoM ke darzana pUrvaka jJAna hotA hai, kyoMki chamasthoM ke jJAna aura darzana ye donoM upayoga eka samaya meM nahIM hote| tathA jo kevalI bhagavAna haiM unake darzana aura jJAna eka hI samaya meM donoM upayoga hote hai // 44 // asuhAdo viNivittI, suhe pavittI ya jANa cArittaM / vadasamidiguttirUvaM, vavahAraNayAdu jiNabhaNiyaM // 4 // gAthArtha:- jo azubha (bure) kArya se dUra honA aura zubha kArya meM pravRtta honA arthAta laganA hai usako cAritra jAnanA cAhiye / zrI jinendra deva ne vyavahAra naya se usa cAritra ko 5 gata 5 samiti aura 3 gupti svarUpa kahA hai // 45 // [145]
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisako dRSTi svayaM aMdhakAra ko nAza karane vAlI hai use vIpaka kI kyA AvazyakatA hai| bahirabhaMtara kiriyAroho bhvkaarnnpnnaasttuN|| gANissa jaM jiNuttaM taM paramaM sammacArittaM // 46 // gAthArthaH- jJAnI jIva ke jo saMsAra ke kAraNoM ko naSTa karane ke liye bAhya aura antaraGga kriyAoM kA nirodha hai, vaha zrI jinendra se kahA huA utkRSTa samyakacAritra hai // 46 // duvihaM pi mukkhaheuM jhANe pAuNadi jaM muraNI NiyamA // tahmA payattacittA jUyaM zANaM samanbhasaha // 47 // gAthArthaH- muni dhyAna ke karane se jo niyama se nizcaya aura vyavahAra ina donoM svarUpa mokSa mArga ko pAtA hai| isa kAraNa se he bhavyo ! tuma citta ko ekAgra karake dhyAna kA abhyAsa kro||47|| mA mujjhaha mA rajjaha mA dUsaha iTTaNiaTThasu // thira micchahi jaha cittaM vicitta jhANappa siddhoe // 48 // gAthArthaH- he bhavyajano ! yadi tuma nAnA prakAra ke dhyAna athavA vikalpa rahita dhyAna kI siddhike liye citta ko sthira karanA cAhate ho iSTa tathA aniSTa rUpa jo indriyoM ke viSaya hai unameM rAga dveSa aura moha ko mata karo // 4 // paNa tIsa sola chappaNa caudgamegaM ca javaha jjhAeha / / parameTThi vAcayANaM aNNaM ca gurUvaeseNa // 46 // gAthArthaH- paMca parameSTiyoM ko kahane vAle jo paitIsa, solaha, chaha, pAMca, cAra, do aura eka akSararUpa mantrapada hai unakA jApya karo aura dhyAna karo inake sivAya anya jo mantrapada hai unako bhI gurU upadezAnusAra japo aura dhyAvo // 46 // NaTacadughAi kammo daMsaraNa suhaNANa vIriyama io / / suhadehattho appA suddho ariho vicitijjo // 50 // gAthArthaH-cAra ghAtiyA karmoM kA naSTa karanevAlA, anaMta darzana, sukha, jJAna aura vIrya kA dhAraka, uttama deha meM virAjamAna aura zuddha aisA jo AtmA hai vaha arahaMta hai usakA dhyAna karanA cAhiye / / 5 / / [146]
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ deha-rUpI-geha kA neha pralaya kA meha hai| NaTTa kammadeho loyA loyassa jANao dahA // purisAyAro appA siddho jhAeha loyasiha rattho // 51 // gAthArthaH- naSTa ho gayA hai aSTakarma rUpa deha jisake, lokAkAza tathA alokAkAza kA jAnane dekhane vAlA, puruSa ke AkAra kA dhAraka- aura loka ke zikhara para virAjamAna aisA jo AtmA hai vaha siddha parameSTI hai isa kAraNa tuma usakA dhyAna karo // 51 // dasaNaNAraNa pahANe vauriya cAritta varata vAyAre // appaM paraM ca juMjai so Ayario muraNI jheo // 52 // gAthArthaH- darzanAcAra 1 jJAnAcAra 2 vIryAcAra 3 cAritrAcAra 4 aura tapazcacaraNAcAra 5 ina pAMcoM AcAroM meM jo Apa bhI tatpara hote hai aura anya ziSyoM ko bhI lagAte haiM aise AcArya muni dhyAna karane yogya hai // 52 // jo rayaNattaya jutto NiccaM dhammo vadesaNe jirado // so uvajjhAo appA jadivara vasaho Namo tassa // 53 // gAthArtha:- jo samyagdarzana, jJAna aura cAritrarUpa ratnatraya se sahita haiM, nirantara dharma kA upadeza dene meM tatpara hai, vaha AtmA munIzvaroM meM pradhAna upAdhyAya parameSThI kahalAtA hai / isaliye usake artha maiM namaskAra karatA hUM // 53 // dasaNaNANa samaggaM maggaM mokkhassa jo hu cArittaM // sAdhayadi NiccasuddhaM sAhU sa muNI Namo tassa // 54 // gAthArtha:- jo darzana aura jJAna se pUrNa, mokSa kA mArga bhUta, aura sadAzuddha aise cAritra ko prakaTa rUpa se sAdhate hai ve muni sAdhu parameSThI haiM unake artha merA namaskAra ho // 54 // jaM kicivi citaMto girIhavittI have jadA sAhU // laNaya eyattaM tadAhu taM tassa NicchayaM jhANa // 55 // gAthA bhAvArtha:- dhyeya padArtha meM ekAgra citra hokara jisa kisI padArtha ko dhyAvatA huA- sAdhu jaba nispRha vRtti (saba prakAra kI icchAoM se rahita) hotA hai usa samaya vaha usakA dhyAna nizcaya dhyAna hai aitA AcArya kahate hai // 55 // [147]
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ deha kA sneha mAtma svabhAva kA vidhAtaka hai| mA ciTThaha mA jaMpaha mA citaha kiMvi jeNa hoi thiro|| appA appammi rao, iNameva paraM have jhANaM // 56 // gAthArthaH he jJAnI jano! tuma kucha bhI ceSTA mata karo arthAt kAya ke vyApAra ko mata kro| kucha bhI mata bolo aura kucha bhI mata vicaaro| jisase ki tumhArA AtmA apane AtmA meM tallIna sthira hove, kyoMki jo AtmA meM tallIna honA hai vahI parama dhyAna hai // 56 // tavasudavadavaM cedA, jhANaraha dhuraMdharo have jamhA // tahmA tattiyaNiradA, talladdhIe sadA hoha // 57 // gAthArthaH-kyoMki tapa, zruta aura ata kA dhAraka jo AtmA hai vahI dhyAna rUpI ratha kI dhurA ko dhAraNa karane vAlA hotA hai , isa kAraNa he bhavya jano ! tuma usa dhyAna kI prApti ke artha nirantara tapa, zruta aura bata ina tInoM meM tatpara hovo // 57 // . danvasaMgahamiNaM muNiNAhA, dosasaMcayacudA sadapuNNA // sodhayaMtu taNusuttadhareNa, gemicaMdamuNiNA bhariNayaM jaM // 5 // gAthArthaH-alpa jhAna ke dhAraka mujha (namicandra munI) ne jo yaha dravya saMgraha kahA hai isako doSoM rahita aura jJAna se paripUrNa aise AcArya zuddha karai // 5 // iti zrI nemicandra siddhAnti deva vinirmitI bRhad dravya sagrahaH samAptaH [18]
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ullU prakAzamaya sUrya se dveSa karatA hai| WWM atha laghu tatvArtha sUtra meM OM namaH siddha bhyaH wwwm traikAlyaM dravyaSaTkaM nava padasahitaM jIvaSaTkAya lezyAH / paMcAnye cAsti kAyA vatasamitigati jJAna cAritrabhedAH // ityetanmokSabhUtaM tribhuvana mahitaH prokta mrhdbhiraaptH| pratyeti zraddadhAti spRzati ca matimAnyaH sarvazuddha dRSTiH // 1 // siddhe jayappasiDhe caunvihArAhaNAphalaM patte // vaMditA arahate vocchaM ArAhaNaM kamaso // 2 // ujjovaNa mujjovaNa NivvahaNaM sAhaNaM ca NiccharaNaM // dasaNa gANa carittaM tavANa mArAhaNAbhaNidA // 3 // OM namaH siddhebhyaH dRSTA carAcaraM yena kevalajJAna cakSuSA / praNamAmi mahAvIraM vedikAMte pravakSyate // 4 // -athAto'rhatpravacane tatvArtha sUtro vyAkhyAsyAmaHtatre me SaT jIvanikAyAH // paMcamahAM batAni // paMcANu pratAni // trINi guNavatAni // catvArizikSA pratAni // tistro guptayaH // paMca samitayaH / dazavidho dharmaH // SoDaza bhAvanAH // dvAdazAnuprekSAH // dvAviMzati prisshaaH|| iti tatvArtha sUtre ahaM pravacane prathamo'dhyAyaH // 1 // __saptatatvAni // nava pdaarthaaH|| caturvidhonyAsaH // dvividhAH saptanayAH // catvAripramANAni // paMcAstikAyAH ||ssdvaanni // dvividhoguNAH // paMca jJAnAni / trINijJAnANi // catvAri darzanAni dvAdazAGgAni // caturdazapUrvANi // dvividhtpH|| dvAdaza prAyazcittAni // caturvidhI vinayaH // daza vaiyAvRtyAni / / paMcavidhaH svAdhyAyaH // catvAri dhyAnAni / / dvividhovyutsargaH // // iti tatvArthasUtre arhatpravacane dvitIyo'dhyAya. // 2 // trividhaHkAlaH // SaTvidhaHkAla samayaH // trividho lokaH // ardha tRtIyA dvIpasamudrAmanuSyakSetrAH // paMcadaza kSetrANi // catustriMza dUrSadhara parvatAH // paMcadaza 38 1 146]
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvI prANI kI mati viparIta ho jAtI hai| karmabhUmayaH // triMzadbhoga bhuumyH|| saptAdhobhUmayaH // sapta va mhaanrkaaH|| caturdaza kulkraaH|| caturvizati tIrthakarAH / / nava vAsu devAH // navabaladevAH // nava prativAsu devaaH|| dvAdaza ckrvrtinH|| ekAdaza rudrAH // nava nidhayaH // caturdaza rtnaani|| dvividhiH pudglH|| // iti tattvArtha sUtro arha pravacane tRtIyo'dhyAyaH // 3 // devaashcturnnikaayaaH|| bhuvana vAsino dshvidhaaH|| vyNtraaassttvidhaaH|| jotiSkAH pNcvidhaaH| dvividhA vaimAnikA kalpAMtikA dvaadshvidhaaH| ahamidrAzceti aatmsdbhaav| paMcadhA jIvagatiH / / SaT pudgala gatayaH / / aSTavidha AtmasadbhAvaH // paMca vidhAnizarirANi // paMcendriyANi aSTaguNAH siddhAnAma / / ssttleshyaaH|| dvividhaM zIlam / / // iti tattvArtha sUtre arhatpravacane caturtho'dhyAyaH // 4 // trividhoyogH|| catvAraH kssaayaaH|| trayodoSAH, paMca'savAH // dvividhaH sNvrH|| dvividhA nirjarA / paMca labdhayaH // caturvidho baMdhaH // paMca baMdha hetavaH // aSTau karmANi // dvividho mokSaH // ctvaaromoksshetvH|| trividho mokSa maargH|| paMcavidhA nina thAH // dvAdazasiddhasyAnuyogadvArANi / / dvividhAH siddhAH // vairAgyaMceti // iti tatvArtha sUtro arhatpravacane pacamo'dhyAyaH // 5 // mokSamArgasyanetAraM bhettAraM karma bhUbhRtAM // hAtAraM vizva tatvAnAM vaMde tadguNalabdhaye // 1 // // atho namostu // zrI AcArya vaMdanA pUrvAcAryAnukrameNa // sakala karmakSayArtha // bhAvapUjA vandanA stava sametaM // zrI zrutajJAnabhaktI // kAyotsarga karomyaham / / OM namo arahatANa ityaadi| koTizataM dvAdaza caiva koTayo, lakSANyaziti sayadhikAni caiva / paMcAzadaSTau ca sahastra saMkhyA metacchrataM paMca padaM mamAmi // 1 // arahaMta bhAsiyaMpuNa gaNaharavevehi guMthiyaM sammaM / paNamAmi bhattijatto, suaNANamahovayaM sirasA // 2 // akSaramAtrapadasvarahInaM vyaMjana saMdhi vivarjitarepham / sAdhubhiratra mama kSamitanyaM ko na vimuhyati zAstrasamudra // 3 // [150]
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtva kA vedana karane vAle ko Atma hitakArI upadeza kara pratIta hotA hai| dazAdhyAye paricchanne tatvArthe paThite sati / phalaM syAdupavAsasya bhASitaM muni puMgavaiH // 4 // tatvArtha sUtrakariM gaddhapiccho palakSitam / vaMde gaNIndra saMjAta mumAsvAmi munIzvaram // 5 // jaM sakkai taM kiraI, jjaM caNa sakkei taMca saddahaNaM / sadahamANo jIvo pAvaI, ajarAmaraM ThANaM // 6 // tava yaraNaM vayadharaNaM, saMyamasaraNaM ca jIvadayAkaraNaM / __aMte samAhimaraNaM, caugaI dukkhaM NivAreI // 7 // paDhama ghaukke paDhamaM paMcame pudgala jJAnaM / chaha saptame su AzravaH ame taha baMdhaNAyavvA // 8 // Navame saMvara nijjarA, dasame mokaM pohANei // iha satta tattva bhaNiyaM, jiNa pariNataM vaha sutte||6|| - tattvArtha siddhAta laghu sUtra sampUrNam - 5 jina bimba nirmApaNaM vidhi bhI vIraM deva devAcyaM, svarga mokSa sukha pradaM / praNamya bimba nirmANa, padyArthAnsaM likhAmyaham // 1 // atha vimbaM jinendrasya, karttavyaM lakSaNAnvitam / RjvAyata susaMsthAnaM, taruNAMgaM vigambaram // 2 // artha-jinendra bhagavAna kA pratibimba sarala lambA sundara samacaturastra saMsthAna taruNa avasthAdhAro nagna jAta liMga pArI sarvalakSaNa saMyukta karaNAM yogya hai // 2 // zrI vatsa bhUSitora ekaM, jAnu prApta karAgna jN| nijAMgula pramANena, sASTAMgula zatAyutam // 3 // artha-zrI vatsa cinha kari bhUSita hai ura sthala jAkA aura goDA payaMta lambAya mAna hai bhujA jAkI aisA ninAMgula ke pramANa se 108 bhAga pramANa jina bimba karaNA cAhiye // 3 // [151]
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitta jvara vAle ko madhura dUdha kaDavA lagatA hai| mAnaM pramANa munmAnaM citralepa zilAdiSu / pratyaMga pariNA horddha yathA saMkhya mudIritam // 4 // artha-jinendra kI pratimA citra ko lepako zilA kI dhAtu kI vaNAvai usake aMga aMga kI gulAI tathA UMcAI tathA caur3AI yathA krama kahate haiM / unakA mAna pramANa unmAna bhI kahate haiM // 4 // ukta ca // na mRttikA kASTha vilepa nAdi, jAtaM jinendra H prati pUjya muktam // 5 // artha-mRttikA, kASTha vilepanAdi kI pratimA pUjya nahIM // 5 // kakSAdi roma honAMgaM zmazru rekhA vivarjitaM / / Urddha pralaMbakaM datvA samAtpaMtaMca dhArayet // 6 // artha-kAMkha Adi sthAnoM ke romoM kari rahita tathA mUMcha DADhI ke keza rahita prArambha se aMta taka pralaMbaka arthAta UMcAI ko liye huye pratibiMba varaNAvai // 6 // uktNc| vRddhatva bAlya rahitAMga mupeta zAMti, zrI vRkSa bhUSit hRdaM nakha keza hInaM // saddhAnu citra hRSadAM samasUtra bhAga, vairAgya bhUSita guNaM tapasi prazakta // 7 // artha-vRddha bAla aMga karake rahita zAnta mudrA zrI vRkSa karake hiradai zobhAyamAna nakha keza rahita dhAtu citra vicitra pASANa vairAgya karake bhUSita tapazcaraNa meM tatpara jina bimba vaNAvai // 7 // tAlaM mukha vitastiH syAdekArtha dvAdazAMgulaM / tena mAnena tad bibaM navadhA pravikalpayet / / / / artha-tAla mukha vitasti dvAdazAMgula ye zabda ekArthI haiM, isa mAna kariye jina bimba 6 bhAgoM meM kalpanA karaNa // 8 // 108 bhAga kA kathana tAla mAtraM mukhaM tana griivaashcturNgulaa| kaMThato hRdayaM yAvadaM taraM dvAdazAM gulam // 6 // artha-tahAM 108 bhAga meM 12 bhAga mukha rakheM 4 bhAga grIvA rakhe, grIvAsoM hRdaya paryata bAraha bhAga rakhe // 9 // tAla mAtraM tato nAbhi nAbhi meMdrAMtaraM mukhaM / medra jAnvaMtaraMtajJa hasta mAtraM prakIrtitam // 10 // [152]
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ durjana sanjana se dveSa karatA hai| wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm arthaH-hRdaya se 12 bhAga pramANa nAbhI rakhai / nAbhI se liMga kA mUla gudA paryaMta 12bhAga paDU rakkhe,liMgakA mUla se goDA taka jaMghA 24bhAga kAaMtara rakhe // 10 // vedAMgulaM bhave jAnu / jAnu gulphAM taraM karaH // vedAMgulaM samAkhyAtaM / gulpha pAda talAM taraM // 11 // artha.-4 bhAga pramANa goDA rakhe, goDA se TikUNyAM taka 24 bhAga kA antara rakhe / TikUNyAM se pAda tala paryata 4 bhAga kA rakhe / aise 6 sthAna 108 bhAga pramANa karai // 11 // dvAdazAMgula vistIrNa / mAyataM dvAdazAM gulaM // mukhaM kuryAtsva ke zAMtaM / tridhAtacca yathA kramam // 12 // arthaH-DADhI se mastaka ke keza paryanta 12 bhAga UMcA 12 bhAga hI cauDA mukha kara, UMcAI ke yathA krama se 3 vibhAga karai // 12 // vedaoNgulAyataM kuryA / llAlaTaM nAsikA mukhaM / ghoraNAraMdhra yavANTArddha / ghoNA pAlI caturyavA // 13 // arthaH-una 12 bhAgoM meM cAra bhAga pramANa lalATa rakha 4 bhAga nAsikA kara / nAsikA se ThoDI taka 4 bhAga karai / nAsikA kA raMdhra 4 yava arthAta AdhA bhAga kreN| isI prakAra nAzikA pAlI arthAta raMdhA kA UparalA bhAga bhI 4 yava pramANa kara // 13 // lalATa kA kathana kiMci limnonnataM kuryA / dina koTiM ca nAma yet // tiryaga STAMgulAyAma / bhAla maddhedu sannibham // 14 / arthaH-lalATa 4 bhAga U~cA 8 bhAga caur3A ardha candrAkAra baNAvai / vaha lalATa kiMcita nicA va U~cA dIkhatA huvA kara aura lalATa kI agna koTi namana arthAta naitI huI rakhe // 14 // keza kA kathana keza sthAnaM jinendrasya / proktaM paMcAMgulAyataM // ulmISaM ca tato zeva / maMgula dvaya munnatam // 15 // arthaH-lalATa ke Upara keza sthAna 5 bhAga rakhai utpISa bhI 5 bhAga rakhe / tisa Upara coTI 2 bhAga krama rUpa cUDA utAra rkhe| aise lalATa se coTo taka 12 bhAga [153]
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuja tana pAkara viSaya viSa khAkara nahIM maranA caahiye| rakhe, pichADI grIvA ke keza se bhI coTI paryanta 12 bhAga rakhe // 15 // zaMkhau vedI gulAyAmau bhrUlete caturaMgale / / madhyAsthUle kRzAne ca svAropita dhanunibhe // 16 // artha-mastaka ke dou pArzva meM zaMkha nAma 2 hADa 4 bhAga caur3A rakhe / bhaMvAre 4 bhAga laMbe, madhya meM moTA dou agna meM kRza car3hAye huye dhanuSa ke AkAra zobhanIka karai // 16 // bhavArA aura netra kA kathana pAdAMgulaM pravistIrNa, svArdhA gulama thottaraM / bhrU cApa madhya kezAMta, syAMtaraM dvayaM gulaM mattaM // 17 // artha-bhavArA Der3ha bhAga cauDA Adi meM pAva bhAga caur3A aMta meM rakhe bAkI zobhanIka banAvai dou bhaMvArA ke madhya meM kezanikA antara 2 bhAga rakhe // 17 // kara vIra yutAyAmastrayaMgulo netrayo bhavet / kevalo dvayaMgulaH kuryAnnetre padmadalA kRtI // 18 // artha-netrani kolaMbAI saphedI sahita 3 bhAga kara tathA kevala saphedI kA pramANa dvayaMgula arthAta 2 bhAga kara donU ho netra kavala puSpa ke dala samAna manohara kara // 18 // netra madhye gelaM vyAsa stribhAgaH kRSna tArikA / / netrAMdhaH pakSmaNIyAvadbhUmadhyaM vyaMgulaM mataM // 16 // artha--netrani kI saphedI ke madhya meM zyAma tArA 1 bhAga rakhai isake bIca tArikA jo choTI kanikA gola zyAma 1 bhAga kA tIsarA hissA cauDI rakhe bhrukuTI ke madhya se nIcalI bAMphaNI taka 3 bhAga caur3e netra rakhe // 16 // antara nAsikA mUle netrayodayaM gulaM mataM // uttaroSThopitA vAMstu tathaikAMgula muchitaH // 20 // artha-nAsikA ke mUla meM dou netrani ke bIca 2 bhAga antara rkhai| Upara kA hoTha 2 bhAga laMbA 1 bhAga UMcA rakhai // 20 // mukhasya vivaraM tiryag nirdiSTaM caturaMgulaM / / ardhA gulAya tAgo jI nibhagAMgula vistRtA // 21 // [154]
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAbhilApA rUpI agni ko saMyama rUpI jala se zAnta karanA caahiye| arthaH-muha phADa tirachI 4 bhAga lambI rkhai| uparale hoTha ke nAsikA ke nIcalI aparalI gojI arthAt praNAlI ardha bhAga lambI aura 1 bhAga kA tIsarA hissA cauDI rakhai // 21 // ekaoNgula vistIrNastathaikAMgula muchitH| Ayano dvayaM gulastaoradharaH pari kIrtitaH // 22 // arthaH--nIce kA hoTha 1 aMgula moTA 1 aMgula vistIrNa arthAt cauDA 2 aMgula lambA rakhe // 22 // sRkviNI vAMgulAyAmA vijJeyA jhugulaM pRthuH // cibukaM dvayaM gulaM jJeya vistArAyA matastathA // 23 // arthaH-sRvivaraNI arthAta oSTa kI vAma dakSiNa bagala 1 bhAga lambI ardha bhAga moTI rakhai cibuka arthAta adharoSTa ke nIcalA bhAga 2 bhAga cauDA 2 bhAga lambA rakhe // 23 // antara hanumUlA tsyAccivuka syAMgulASTakaM / hanud nayasya vistAro dvayaMgulasyAtpRthak pRthak // 24 // arthaH- hanUkAmUla se civukake 8 bhAga antara rakhe hanUgAla ke nIce kAnoM ke najIka ke hADa kA nAma hai vo hADa do do bhAga moTA rakha // 24 // hRyaM gulaM ca pRthutve na dIrghatvaM caturaMgulaM // karNayoH laMvitau pAzAvaMgu lAnAM catuSTayam // 25 // arthaH--kAna 2 bhAga cauDA 4 bhAga lambA kAna ko vicalI karaDI nasa netra ke anta ko sIdha meM para nAlI rUpa khAla kA nAma pAza hai vo 4 bhAga lambI rakhe // 25 // ardhAgula pravistINoM kuryAcchobhAnvitau zrummai // karNapUroMgulArddhasyAtpAdaM karaNoddhaM vattikA // 26 // arthaH--donoM pAza ardhAgula cauDI zobhanIka krai| karNapUra ardhAgula pramANa kare paranAlI rUpa pAza kI Upara kI vattikA kahie goTa so. 1 bhAga kA caturthAMza cauDI rakhe // 26 // karNazaSkulikAraMdha mardhAgula mudIritaM // karNa netrAMtara sArdhamaMgu lAnAM catuSTayam // 27 // [155]
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavika sukha apane bhItara hI hai bAhira nahIM hai| arthaH--karNa ke madhya chidra javakI nAlI samAna ardha bhAga rakhai karNa ke aura netra ke sAr3he 4 bhAga kA antara rakhai // 27 // uktaMca kaNaucaSaD bhAgayutau pralaMbau / vedAMgula vyAsayutau tadaMtaH // chidre tu nAlI yavanAlikAmA / tvardhAgulaM cAMtara mucyatetha // 28 // arthaH--karNa cha bhAga laMbe 4 bhAga cauDe kara bIca meM chidra kI nAlI yava kI nAlI - samAna krai| isakA antara ardhAgula pramANa karai // 28 // ucha yasya samatvena, karNavattiniyo jayet // tathA netrAMta tulyena, karNapUrau saraMdhAko // 26 // arthaH--netroM ko U~cAI arthAt bhaMvAre kI U~cAI ke sIdha meM karNa vattikA vaNAva vaise hI netroM ke aMtya bhAga kI sIdha meM chidra rahita karNa pUra banAvai // 26 // // nAsikA kayana // karavIra samaM kuryAnnAsApuTa nibaMdhanaM // tasya paryaMta tulyena tArike vinayo jayet // 30 // arthaH-kara vIra arthAta netra kI saphedI ke samAna nAsA puTako racanA kara / nAsikA ke paryanta bhAga ke tulya tArikA banAvai // 30 // aSTA dazAMgulaM jJeyaM, karNayoH pUrva maMtaraM / / caturdazA pare bhAge, dvAtriMzanmilitaM bhavet // 31 // arthaH-dou karNani ke aMtara 18 bhAga agADI seM rakhai / 14 bhAga pichADI se rakhe / aise donU mile 32 bhAga hote haiM // 31 // ' zirasaH pariNA hoyaM grIvA yA dvAdazAMgulaH // vistAraH karpUra syoktaH satyaMzAMgula paMcakaM // 32 // arthaH-kohanI kI paridhi 16 bhAga kI rakhai / kohanI se pauMchA taka krama se hAni rUpa cUDA utAra rakhe // 32 // bhujA kathana pariNAhaH punastasya vijJa yaH SoDazAMgulaH // kuryA skUpara to hAni maNi baMdhA dhikramAt // 33 // artha:-kohanI kI paridhi 16 bhAga kI rakhai / kohanI se pauchA taka krama se hAni rUpa cUDA utAra rakhe // 33 // [156]
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogoM kA roga asAdhya hai, usakI davA saMyama hai| wwwwww paMcAgulaM vibhAgonaM pravAho madhya vistaraH / pariNAho bhavetasya tvaMgulAni caturdaza // 34 // artha:-kohanI ke nIce bhujA kA madhya 1 bhAga kA tribhAga ghATi 5 bhAga rakhe / paridhi 14 bhAga rakhe // 34 // maNi baMdhasya vistAro vijnyeyshcturNgulH| pariNAhaH punastasya kautito dvAdazAMgulaH // 35 // artha-pauMchA kA vistAra 4 bhAga rakhe / paridhi 12 bhAga rakhe // 3 // agulI kathana tasya madhyAMgulA prasya caoNtaraM dvAdazAMgulaM / aMgulI madhya mAhaste jJeyA paMcAMgulAyatA // 36 // artha-pauchA se madhya aMgulI kA agna bhAga taka 12 bhAga rakhe / hAtha ke madhya ko aMgulI 5 bhAga rakhe // 36 // anAmikApi tatraiva hInA madhyA prvnnaa| anAmikA samAkAryA svAyA mena pradezinI // 37 // artha-anAmikA ara tarjunI voU aMgulI madhyamA se ardha parva ghATi rakhe // 37 // kanIyasyApi vijJeyA parva honAtva nAmikA / maNi baMdhAtkaniSTAyA mUlaM paMcAgulaM bhaveta // 38 // artha-kaniSTikA anAmikA se 1 poravA ghATi rakhe / pauchA se kaniSTikA ke mUla ke pAMca bhAga antara rakhe // 38 // tarjunI madhyamA nAma maanto'rdhaagulaamtaa| kaniSThikA vizeSona triguNA pariNAhataH // 36 // artha-tarjanI tathA madhyamA kA pramANa se kaniSTA muTAI meM ardha bhAga ghATi rkhe| __caur3AI meM triguraNI karai // 36 // AyAmato vinirdiSTA baMguSTau caturaMgulau / vistAreNa samAkhyAtau sadhikaM caika maMgulaM // 40 // artha-aMguSTa 4 bhAga lambA rakhai vistAra 1 bhAga se kucha adhika rakhai // 40 // aMguSTa ko dvi parvaH syAdveSTa taM caturaMgulaM / samAMsalAH prakartavyA zeSAM gulya stripavikAH // 41 // [157]
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhana ke saMgraha meM Ananda nahIM-usake tyAga meM Ananda hai| liMga kA kathana dUsarA dvayaMgulo medravistAro mUlemadhyegulaM bhavet // agne'guMla caturbhAgo vyAsAnnAhastrisaMgulaH // 54 // artha-liMga kA vistAra mUla meM 2 bhAga madhya meM 1 bhAga ana bhAga meM caturtha bhAga rakhai tisako gulAI triguNI karai // 54 // uktaca liMga paMcAgulAyAmaM dvayaMgulAtattatirbhavet // 55 // artha-liMga 5 bhAga laMbA 2 bhAga cauDA baragAvai // 55 // samAMsalau samaukAryoM, potrau paMcAgulAyatau / / AmAsthi sannibhauyuktau, vistRtau caturaMgulau // 56 // artha-dou potA puSTa va samAna 5 bhAga laMbA 4 bhAga cauDA Ama kI guThalI samAna karai // 56 // jaMghA kathana caraNa taka vitasti dvitayAyAsta muru yugmaM samAMsalaM // ekAdaza pravistIrNa mUlemadhye navAMgulaM // 7 // artha-24 bhAga laMbA dou jaMghA puSTa karai 11 bhAga to mUla meM 6 bhAga madhya meM vistAra rUpa karai / / 57 // saptajAnudvaye nAhaH svaka vyAsastrisaMguNaH / gUDhe vRttesusaMzliSTemAMsale jAnunIsame // 5 // artha-7 bhAga goDA ke pAsa cauDA kara inakI paridhi triguraNI kara goDA dou samAna gola jaMghA se mile hue puSTa baNAvai // 58 // tato jaMghA dvaye vRttaM vitasti dvitayAyataM // jaMghAyAH piDikA madhye bistAraH syAtSaDaMgulaH / / 56 // artha-goDA se nIce jaMghA arthAt pIDIgola 24 bhAga laMbI kara jaMghA ke madhya pIDI kA vistAra cha bhAga pramANa kare // 56 // paMcAMgulastribhAgono gulphadeze ca vistaraH / / ubhayoH paridhI jJeyosvavistArAstri saMguNau // 6 // [160]
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigraha ko DorI se mAnava vadhatA hai| arthaH-aura TikUNyAM ke pAsa 5 bhAga 1 bhAga kA tribhAga ghATi 5 bhAga rakhe inakI gulAI vistAra se triguraNI karai // 60 // aMgulaM gulphavistAraH satyaMgulaH paridhirbhavet // pAdau caturdazAyAmau gUDhagulpho sulakSaNau // 61 // artha-dou TikUNyAM eka bhAga rakha inakI gulAI vistAra meM triguNI karai gharaNapaNa thalI aiDI se gUThA taka 14 bhAga laMbI zubha lakSaNa sahita karai / / 61 // . gulphAdaMguSTakAnaMca vijJeyaM dvAdazAMgulaM // gulphayo pazcime bhAge caMgulA pAkSikA bhavet // 62 / / artha-TikUNyAM se aMguSThakA agnaparyanta 12 bhAga rakha TikUNyAM ke pIche eDI 2 bhAga rakhai inakI gulAI vistAra se triguNI karai // 62 // talaM nimnonnataM tasyA dvayaM gulaM vistRtamataM // kArya samAMsalaM tasya pariNAhaH SaDaMgulaH // 63 // artha-eDI nIce se 2 bhAga bala meM kiMcita nyUna madhya meM UMco gola rakha tisako gulAI chai bhAga rakhe // 3 // aMguSTastyaM gulAyAmastAvatIca pradezinI / / SoDazASTASTa bhAgenazeSA honAstvanukramAt // 6 // artha-aMguSTa aura pradezinI 3 bhAga laMbI karai pradezinI se madhyamA 1 bhAga kA sau bhAga laMbA choTo kara madhyamA se anAmikA 1 bhAga kA AThavAM bhAga choTI rakhe anAmikA se kaniSTakA bhI 1 bhAga kA AThavAM bhAga choTo rakhe // 6 // aMgula dvitayaM madhye vistAroMguSThakasya ca // mUlegrenyUnakaH kiMciccheSAMgulyoMgulaH prabhAH // 65 // artha-aMguSTa madhya meM 2 bhAga cauDA rakha mUla meM tathA madhya meM kiMcit nyUna kara bAkI cyArUM hI aMgulI 1 bhAga cauDI rakhe // 65 // sarvAsAMtriguNo nAho yathAzobhaM nirUpayet // parvadvitayamaMguSTe zeSAMgulyastri pavikA // 66 // aMgulaM nakhamaMguSTe zeSANAM taddala prabhaM // kiMcitlyUnaM kaniSTAM tamuttarottaramIritaM // 67 // [161]
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha jIvana-pAnI ke bulabule ke samAna kSaNa dhvaMsI hai| artha-aMguSTa kA nakha 1 bhAga rakhai pradezinI kA nakha 1 bhAga kA AdhA bhAga rakhe vAkI tIna aMguliyoM kA nakha anukrama se kiMcit kiMcitnyUna kare // 6 // talepAdasya vistAraH pAyAH syAccaturaMgulaH // madhye paMcAMgulastasya pAdasyAMte SaDaMgula // 6 // artha-pAdatala eDI ke pAsa 4 bhAga madhya meM 5 bhAga anta meM 6 bhAga cauDA rakhe // 6 // pAdayugmaM susaMzliSTaM kAryanicchidra susthitaM / / zaMkha cakrAMkuzAMbhojaya va chatrAcalaMkRtaM // 66 // artha-caraNa yugala puSTa ikasAra chidra rahita suMdara zaMkha cakra aMkuza kamalayavachatra Adi zubha cinha yukta karai // 66 // padmAsana pratimA kathana RjvAya tasya rUpasyatveSamArgo nirUpitaH // zeSa sthAna vikalpeSu yathAzobhaM vikalpayet // 70 // artha-isa prakAra kAyotsarga pratimA banAve bAkI ke upAMga zobhanoka puSTa karai // 7 // kAyotsargA sthitasyaiva lakSaNaM bhASitaMbudhaH / / paryakasthasya cApyekiMtu kiMcidviziSyate // 71 // artha-isa prakAra kAyotsarga pratimA ke lakSaNa hai padmAsana ke bhI kitane ka bhAga ye hI hai kiMtu jahA~ bheda hai so vizeSakari kahie haiM / / 71 // UrdhanastasyamAnArdhamutsedhaM pari kalpayet // paryakamapitA vatkaM tiryagAyAmasaMsthitaM // 72 // artha- kAyotsarga ke 108 bhAga koNye tinake ardha 54 bhAga padmAsana pratimA ke kareM paloThI donoM goDA paryanta cauDAI rakha AyAma arthAt cauDAI tirachI goDe ke bIca se khave ke bIca taka nApai paloThI ke upara se zira ke keza taka 54 bhAga nApai / bhAvArtha cArU bhAga 54 nApa zobhanIka banAvai prakSAlakA jala nikalane kA sthAna caraNa cokI ke Upara rakhe liMga 8 bhAga nAbhI se nIcA baNAvaigA jaba pANIkA nikAsa caraNa caukI ke nIce aavegaa| liMga ke mukha ke nIce kara pANI kA nikAsa krnaa| taba pratimA zuddha baNaigI // 72 // [162]
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRSNA ke vazIbhUta hokara saMkalpa vikalpa ke AdhIna mata bno| bAhuyugmAMtaruddeze bhAsayeccaturaMgulaM / / prakoSTAt kUparayAvadvayaM gulaM varddhayetsadA // 73 / / artha- donoM hAthoM kI aMjulI ke ora peDU ke antara 4 bhAga kA rakhe pauMchA se kohanI paryanta yathA zobhita hAni rUpI antara rakhe kohanI ke pAsa 2 bhAga kA udara se antara rakhe // 73 // prAtihAryASTakopetaM saMpUrNAvayavazubhaM // ___ bhAvarUpAnuviddhAMgaMkArayed bibamarhataH // 74 // artha--aise kAyotsarga tathA padmAsana rUpa pratimA arahaMta kI aSTa prAtihAryayukta saMpUrNa avayavani karipUrNa zubhabhAvani kariyukta kara // 74 // prAtihAvinA zuddha siddha bibamapIdRzaM // sUrINAM pAThakAnAM ca sAdhUnAM ca yathAgamaM // 75 // artha-pUrvokta lakSaNa saMyukta prAtihArya rahita hoya so siddha pratimA hai AcArya upAdhyAya sAdhU kI bhI pratimA Agama pramAga sundara kara // 7 // ___yakSa kI pratimA kathana yakSANAM devatAnAMca sAlaMkAra bhUSitaM / suvAhanAyudhopetaM kuryAtsarvAga sundara // 7 // artha-aise hI yakSa devatA Adi ko bhI saMpUrNa alaMkAra karibhUSitasavArI zastrAyudhAdikari saMyukta sarvAga sundara pratimA banAvai // 7 // pratimA jI ke zubhAzubha kayana lakSaNorapi saMyukta bibaMdRSTivijitaM / nazobhate yatastasmA skuryAdRSTi prakAzanaM // 77 // artha-saMpUrNa lakSaNoM kari saMyukta jina bibadRSTi karake rahita nahIM zobhA pAvai tAta dRSTi ko prakAzana karai / / 77 // nAtyaMtonmIlitAstabdhA na visphAritamIlitA // tiryagUrdhamadho dRSTi varjayitvA prayatnataH // 7 // artha--na to atyanta ughaDI kara na moMcI kare ardhonmIlita zAnti rUpa dRSTi kara tirachI UMcI nIcI na karai // 7 // [163]
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / apane hita kI bAta ko nahIM sunane vAlA baharA hai| , nAzAgranihitAzAtA prasannA nirvikArikA // . vItarAgasya madhyasthA kartavyA cottamAtathA // 76 / / artha-nAsikA kI aNIpara dRSTi par3atI zAMta prasanna nirvikAra madhyastha aisI uttama / 'pratimA banAvai // artha nAzaM virodhaM catiryagdRSTirbhayaM tathA / / . adhastAtputra nAzaM ca bhAryAmaraNa mUrddhagA / / 8 / / artha-jotiracho dRSTi hoya to artha kA nAza virodha kara nIci dRSTi rahai to putra kA - nAza hoya UMcI dRSTi rahai to bhAryA kA nAza hoya // 50 // ' ' ' / zoka mudvega saMtApaMstabdhA kuryAddhana kSayaM // zaoNtA saubhAgya putrArthA zAMtivRddhi pradAbhavet / / 81 // artha-stabdha kahie gumma dRSTi hoya to zoka udvega saMtApa dhana kA kSaya kare zAMta dRSTi hoya to saubhAgya putra dhana Adi zAMti kI vRddhi kartA hoya // 81 // sadoSA cana karttavyAyataH syAta zubhAvahA // kuryA draudrAprabho ziM kRzAMgI dravya saMkSayaM // 2 // artha-sadoSa pratimA nahIM karaNA ki jo azubha kI dene vAlI hai jo raudra rUpa pratimA .., hoya to rAjA jA nAza kara durvala aMgayukta hoya to dravya kA nAza kara / / 82 // saMkSiptA~gIkSayaM kuryAccipiTA duHkha dAyinI // vinetrA netra vidhvaMsaM hIna vakrAtva zobhinI // 3 // artha-sUkSma aMga ko dhAraka hoya to kSaya karai cipaTA mukha ko hoya to duHkha ko dAtA hoya netra rahita hoya to netra vidhvaMsa kara choTA mukha ko hoya to azo 1, "bhita hoya // 3 // vyAdhi mahodarI kuryAta hRdrogaM hRdaye kRzA // aMza hInAtu jaMhanyAt zruSkaM jaMghA nareMdrahA // 14 // bhartha-bar3A udara hoya to udara roga karai / kRza udara ko hoya to hRdaya roga kareM 3. -"kAMdhA hIna hoya to putra ko nAza kara zuSka jaMghA hoya to nareMdra kA nAza kara // 4 // [164]
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayAnusAra priyayacana nahIM bolane vAlA muka hai| pAdahinA janahanyAtkaTihinAM ca vAhana / / jJAtvai vakAraye jjainI pratimA dopa varjitAM // 5 // artha-pAdahIna hoya tau prajA ko hana kaTihIna hoya to vAhana ko hana isa prakAra doSa jAni arhata ko pratimA doSa varjita kara // 15 // sAmAnyenedamA khyAta pratimA lakSaNA mayA / vizeSata. punarjeyaM zrAvakAdhyayane sphuTa // 86 / / artha-sAmAnyatayA ye pratimA kA lakSaNa maMne kahA hai| vizeSatayA zrAvakAcArAdi granthoM meM sphuTatayA varNita hai vahAM se dekha legA // 86 // cinha kathana RSahAdInaM cinhaM, gopati gaja turaMga vAnarA / / koka padmanaMdyAvA, ardhazazImagara zrIvRkSam // 17 // gaMDA mahiSavarAha, seIvaja hiraNA chagarAyaM // monacinhayugakalazaMkaccha kamalazaMkhaahisiMha / / 88 // pratimA ke varNa kthn| dvau kuMdeMdu tuSAhAra dhavalau dvAvindra nIla prabhau dvaubaMdhUka sama prabhau jina vRSau dvauca priyaMgu prabhau / / zeSAH SoDaza janmamRtyu rahitAH saMtapta hemaprabhA / / ste saMjJAna divAkarAH suranutAH siddhi prayachaMtunaH // 6 // ukta ca tattadvarNA vidheyAsyustIrtha kRtpratimA. smaaH|| pANI pAdatale dharma cakra rekhA prakalpayet // 6 // artha-pratimA jisa varNa ko tIrthakara kI hove,usI raMga kI pratimA banAbanA caahie| pAd tala meM dharma cakra rekhAkI kalpanA karanA / / paira ke dAheMgUThe para bhI cinha baNAva aura nIce ko cauko para cinha banavAba // 6 // [165]
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamarUpI nidhi ko nAza karane vAle viSaya bhoga zatru haiM / WW vartamAna kAla ke tIrthaMkaroM ke nAma, vaMza, cinha tathA varNa kA kathana anu0 nAma vaMza cinha varNa anu0 nAma vaMza cinha varNa 1. AdinAtha ikSvA baila suvarNa 13. vimalanAtha ikSa varAha suvarNa 2. ajitanAtha ikSvA hAthI suvarNa 14. anaMtanAtha ikSa seharA suvarNa 3. zaMbhavanAtha ikSu ghor3A suvarNa 15. dharmanAtha ikSa vajra suvarNa 4. abhinaMdana ikSa vAnara suvarNa 16. zAMtinAtha kauravya hiraNa suvarNa 5. sumitinAtha ikSu cakavA suvarNa 17. kuMthunAtha kauravya bakarA suvarNa 6. padmaprabha ikSu aSTapAMkhuDI lAla 18. aranAtha kauravya mAMchalA suvarNa 7. supArzvanAtha ikSa sAthiyA harita 16. mallinAtha ikSa kalaza suvarNa 8. caMdraprabha ikSa caMdramA sapheda 20. munisuvratanAtha yAdava kachavA zyAma 6. puSpadaMta ikSu magara sapheda 21. naminAtha ikSu zatapatra suvarNa 10. zItalanAtha ikSa zrIvakSa savarNa 22. neminAtha yAdava zaMkha zyAma 11. zreyAMzanAtha ikSu geDA savarNa 23. pArzvanAtha urga sarpa harita 12. bAsapujya ikSu bhaisA lAla 24. mahAvIrasvAmI nAtha siMha suvarNa ekAdazAMgulaM bibaM sarvakAmArthasAdhakaM // etat pramANamAkhyAtaM yata uddhaM na kArayet // 11 // artha-gRhasthI apane gRha caityAlaya meM 11 aMgula se adhika jina biba na karAvaM uNe nApa se baNAvai // 11 // uktNc| bhAlanAzAhanugrovAhRnnAbhIguhyamUruke / / jAnujaMghAMnicaityekAda zAMka sthAnakAnitu // 12 // artha-bhAla 1 nAzA 2 hanu 3 grIvA 4 hRt 5 nAbhi 6 nayana 7 guhyAMga 8 aru ___ jAnu 10 jaMghA 11 caraNa 12 karNa 13 hasta 14 // 12 / / urdhvA ghora yutaM sabiMdu saparaM brahmA svarAveSTitaM / ghargApUrita digga tAmbUja dalaM tatsaMdhi tattvAnvitam // antaH patra taTeSva nAhata yutaM hrIMkAra saMveSTitaM / devaM dhyAyati yatsamutti savagau varIbha kaMNThIrava // anAhata svarUpa [166]
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAda aura Alasya AtmA kA vairI hai / zrI pratimA jI khar3agAsana vA padmAsana kI nApa kI sUcanikA zarIra ke bhAga lambAI cauDAI golAI vizepa khulAsA 12 12 keza sthAna dono netroM ThoDI taka anta taka lalATa ke Upara 12 bhAga meM keza sthAna va coTI rakhai arthAta 10 bhAga parai 2 bhAga pramANa coTI kA sthAna baNe lalATa se coTI kA sthAna taka krama se 2 bhAga UMcAI dikhAvai aura coTI ke sthAna se pichAr3I 10 bhAga meM keza sthAna baraNAva 18 bhAga tau kAno ke Age 14 bhAga kAnoM ke pIche rkhe| ardha cNdraakaar| 8 lalATa 4 nAka 4 3 . / UMcI zobhanIka ddhlaauu| karNa 640 netra muha phADa 4 lambI hoTha 2 bhAga kAnoM ke Upara vattikA bhaMvAre kI UMcAI ke sIdha meM bIca meM karaDI nasa netra ke anta ko sIdha meM karNa kA anta bhAga mukha kI phADa kI sIdha meM baNAve / / netroM meM saphedI 2 bhAga zyAma tArA 1 bhAga rakhe vicatArokA gola o0 bhAga netra 1 bhAga mirca 1 bhAga khulA rakha bhavAre donoM 4 bhAga lamce madhya moTA mUla meM 1 // bhAga tIca meM 2bhAga antameM bhAga [167] 3 bhaMvAre 3 . vAphaNI
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraNa samaya A jAne para bhI mUkhoM kI saMgati nahIM karanA caahiye| prIvA grIvA se vakSa sthala ke nIce hRdaya taka 4 12 vakSa sthala ke bIca zrIvatsa kA cinha kara vakSa sthala 24 bhAga caur3A baraNAve jisameM donoM caMcI ke bIca 12 bhAga donoM cUMcI se bagala cha-cha bhAga caur3AI rakhe donoM bhujA chai-cha bhAga caur3I kara isa bhujA se usa bhujA taka 36 bhAga caur3AI naap| kamara 18 bhAga caur3I 48 bhAga gola bAsa kA hADa skandha se gudA taka 36 bhAga laMbA kre| nAbhI kA mukha eka bhAga caur3A gola zaMkha kA madhya bhAga samAna uMDA dakSiNa varta manohara kara nIce 8 bhAga meM 8 rekhA brgaavai| hRdaya se nAbhi taka 12 . . nAbhi se liga taka . . . liMga se gudA 8 . taka bhujA kaMdhe se boca ko aMgulI taka kohanI 5 // bhAga cauDI gulAI khar3agAsana pratimA meM 16 bhAga padmAsana meM 18 bhAga kara pochA 4 bhAga cauDA 12 bhAga gola paMjA 7 bhAga laMbA va 5 bhAga caur3A bIca kI aMgulI 5 bhAga donoM bagala kI 4 // bhAga kaniSThA 3 // bhAga 3 perU rakhai nakha 0 // 0 perU pramANa kreN| liMga kI caur3AI mUla se 2 bhAga madhya meM 1 bhAga ana meM caturtha liMga 5 2 . [168]
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUDhatA hI mahA nidrA hai| potA 5 4 . 0 kUlA 24 0 jaMghA goDe se Upara goDA 0 0 goDA se TikUNyA bhAga rakha tisako gulAI triguNI kreN| dou potA puSTa Ama kI guThalI samAna kreN| baiThaka kA hADa trikoNa pa bhAga laMbA krai| cauDAI mUlameM 11 bhAga madhyama 6 bhAga goDA ke pAsa 7 bhAga kreN| dou goDA samAna gola jaMghA se mile huye puSTa bnnaavai| mUla meM goDA ke pAsa 7 bhAga madhya meM 6 bhAga TikaNyAM ke pAsa 5 bhAga cauDA krai| TikUNyAM 1 bhAga rakhe caur3AI triguNI karai er3o 2 bhAga pramAraNa kara paga thalo eDI se aMguSTha taka 14 bhAga lavI, caur3I eDo ke pAsa 4 bhAga bIca meM 5 bhAga paMje para 6 bhAga bnnaavai| aMguSTa kA nakha 1 bhAga pramANa kreN| aMguSTha se aMguliyA~ aura nakha krama se ghATi ghATi baraNAvai / 24 . 4 . TikaNyAM se air3I taka aMgulI 3 2 . aMguSTha 3 2 . kula 108 bhAga khar3agAsana pratimA ke kalpanA kara ukta lekhAnusAra hara 1 aMga pratyaMgI nApa karai / aura jahA~ nApa nahIM likhI hai vahA~ yathA saMbhava sundara uttamottama vaNAnA caahie| yahA~ 108vA bhAga kA hI nAma 1 aMgula hai / aMgula aura bhAga 1 hI [169 43
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANiyoM ke prANa hI sabase pyArI vastu hai| samajhanA caahie| donoM caraNoM ke bIca 4 bhAga antara rkhai| khaDgAsana pratimA meM padmAsana pratimA kI nApa 54 bhAga pramANa isa taraha hai (caraNa cauko ke Upara se mastaka ke keza sthAna taka), bAma goDe ke bIca se dakSiNa goDe ke bIca tk)| (bAma goDe ke bIca se dakSiNa bhujA ke skandha ke bIca tk)| (dakSiNa goDe ke bIca se vAMma bhujA ke skaMdha ke bIca tk)| isa prakAra 54 bhAga pramANa nApa krai| donoM hAthoM kI aMgulI aura peDU kA antara 4 bhAga rkhe| kohanI pAsa 2 bhAga kA udara se aMtara rkhai| pauchA se kohanI paryanta yathAzobhita hAni rUpa aMtara rakhai / nAbhI se liMga 8 bhAga nIcA 5 bhAga laMbA baragAvai / liMga ke mukha ke nIce se prakSAla ke jala kA nikAsa donoM pairoM ke nIce se caraNa cauko ke Upara kara ||shrii zubhaM // * samApta samaya sAra ke aMtima savaiyA paM0 jayacanda kRta jIva ajIva anAdI saMyoga mila lakhimUDha na Atama pAveM // samyak bheda vijJAna bhaye budha bhinna gahai nija bhAva sudAveM // zrI guru ke upadeza sunairu bhalai dina pAya agyAna gamAvai // te jagamA~hi mahaMta kahAya vase ziva jAya sukhI nita thAveM // 1 // jIva anAdi ajJAna vasAya vikAra upAya varNa karatA sau| tAkari baMdhana Ana taNUM phala le sukha duHkha bhavAzrama vaaso|| jJAna bhaye karatA na vaNe taba baMdha na hoya khule parapAso / AtamamAhi sadA suvilAsa kara siva pAya rahai niti thAso // 2 // mAdhava kAraNa rUpa savAdasuM bheda vicAri gine doU nyaare| puNya aura pApa zubhAzubha bhAvani baMdha bhaye sukha duHkha karA re // jJAna bhaye doU eka lakhai budha Azraya Adi samAna vicAre / baMdha ke kAraNa haiM doU rUpa inheM taji zrI jina muni mokSa padhAre // 3 // yoga kaSAya mithyAtava asaMyama Asava dravya te Agama gaaye| rAga virodha vimoha vibhAva ajJAnamayI yaha bhAvi tajAye // [170]
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnatraya rUpI hathor3I se sasAra saMtati kA cheda karanA caahiye| je munirAja kara ini pAla suriddhi samAjalaye siva thaaye| kAya navAya namUM cita lAya kahUM jaya pAya lahUM mana bhAye // 4 // bheva vijJAna kalA pragaTai taba zuddha svabhAva lahai apanAhI / rAga dveSa vimoha sabahI gali jAya imai jhuTha karma rukAhI // ujvala jJAna prakAza karai bahutoSa dharai prmaatmmaaho| yo munirAja bhalI vidhi dhArata kevala pAya sukhI ziva jAhI // 5 // samyakavaMta mahaMta sadA samabhAva rahai dukha saMkaTa aaye| karma navIna baMdhe na tave para pUrava baMdha jhaDe bina bhAye // pUraNa aMga sudarzana rUpa dharai niti jJAna bar3e nija paaye| yo zivamAraga sAdhi niraMtara Ananda rUpa nijAtama thAye // 6 // jo nara koya para rajamAhi sacikkaNa aMga lage vaha gADhe / tyo matihIna jurAga virodha liye vicare tava baMdhana vADha // pAya samai upadeza yathAratha rAga virodha taje nija caatt| nAhiM baMdhai taba karma samUha ju Apa gahai parabhAvani kATa // 7 // jyoM nara koya parayo dRr3ha baMdhana baMdhasvarUpa lakha dukhkaarii| cita kara niti kema kaTa yaha tauU chidai nahiM nai kaTikAri / / chedanakU gahi AyudhadhAya calAya nizaMka kara duya dhAri / yoM budha buddhi ghasAya dudhAkari pharmaru Atama Apa gahArI // sarvavizuddhajJAnarUpa sadA cidAnanda karatA na bhogatA na paradravyabhAva ko| mUrata asUrata je Anadravya lokamAMhi tebhI jJAnarUpanAhiM nyArena abhAvako // yahai jAni jJAnI jIva ApakU bhajai sadIva jJAnarUpa sukhatUpa Ana na lgaavko| karma karma phalarUpa cetanAkU dUri TArI jJAnacetanA abhyAsa kara zuddhadhAvako // 6 // dohAH-samayasAra avikArakA, varNana karNa sunanta / dravyabhAva nokarma taji, Atama tattva lakhaMta // 10 // // samApta // [171]
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNa thAloM kI saMgati se jJAna vRddhigata hotA hai / carcA zataka --zrI dyAnatarAya kRta jaya sarvajJa, aloka loka eka uDDuvata dekhe / hastAmala jyoM, hAtaloka jyoM sarava vizeSa / / chahoM dravya guNa, paraja kAlatraya, vartamAna sm| darpaNa jema prakAza, nAzimala karma mahAtama / / parameSThI pAMcoM vidhana hara maMgalakArI loka meM / mana vacana kAya, sira lAya bhuva, AnaMda soM dho dhoka maiM // 1 // // stuti siddha varNana // loka Iza tanu bAta zIsa, jagadIza viraajai| eka rUpa, vasu rUpa gUNa anaMtAtama chAjai / / asti vastu parameya, agurulaghu dravya prdeshii| cetana amatika, ATha guNa amala sudezI // utkRSTa jaghanya avagAhanA, padamAsana khaDgAsana lsai| saba jJAyaka loka aloka vidhI, namo siddha bhavabhaya basai // 2 // AcArija uvajhAya sAdha, tInoM mana dhyaauuN| guNa chattIsa pacIsa bIsa aru ATha manAUM // tIna ko pada sAdha, mugati ko mAraga sAdhe / bhavatana bhoga virAga, rAga siva dhyAna arAdhai // guNa sAgara avicala meru sama, dhIraja soM pariSaha shai| maiM namoM pAya jugalAya mana, mero jiva vAMchita phala lahai // 3 // samyagdarzana varNana tiha-kAla, SaTa dravya, padArtha nava, tuma bhASai / sapta natva, paMcAsti kAya SaTa kAyaka rAkhe / [172]
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasviyo ko sagati se dhyAna agni prajvalita hotI hai| www ATha karama, guNa ATha bheda, lezyA SaT jAne / paMca, paMca vrata, samita caritagati jJAna bakhAne / / saradhe pratIta ruci mana dharai mukatimUla samakita yahI / pada namo jora kara sIsadhara dhanya sarvajJa yaha vidhi kahI // 4 // kAla, 6 sahanana, 14 guNa sthAna, varNana prathama dvitiya aru tRtiya kAla meM pahilA jaanoN| cauthe SaTa saMhanana paMca meM tIna bakhAnoM / / karama bhUmi tiya tIna, eka chaTTa ke maahiiN| bikala catuSkayeka indrika nAhIM // SaTa kahe sAta guNa, sthAna laga, tIna agyArelau lahai / ika kSapaka zreNI guNa te rahai, dhana jina vANI meM kahe // // saha0 gatI // chahau tisare jAI, pAMca cauthe, pNcmlg| cAri saMhanana chaTe ika sAta naraka maga // chahau AThameM svarga, paMca bArasa sura jAve / cAri solameM loka tIna nau greveka pAvai // do saMhanana naunauttare, ika paMca pNcottre| ika carama zarIrI zivalahai, baMdI jaina bacana khare / / 6 / / 166 puNya purupa caubIsau jinarAya pAya vaMdau sukha dAyaka / kAma deva cauvIsa Iza sumaro ziva nAyaka // bharataAdi cakraza dudaza, duhasura naraka svaamii| nArada padma murAri aura prati hari jaganAmI // jinamAta tAta kulakara puruSa zaMkara uttama jiya ghro| kucha tadabhava kucha bhava dharata mukati rUpa vaMdana karI // 7 // prasiddha purupa // vaMdI pArasanAtha, namo bali rAmacandra vara / kAmadeva hanumaMta, pragaTa rAvaNa mAnInara / [13]
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ parivAra kI saMgati se moha ko udbhUti hotI hai| dAnezvara zreyAMsa, zIla meM sItA naamii| tapa bAhUbalI nAma, bhAva bharatezvara svAmI // jaga mahAdeva hai rudra pada kRSNa nAma hari jAniye / dyAnata kahe, kulakara meM nAbhi nRpa bhImavalI bhuja mAniye // 8 // ||tiirthkr vaNaM / / puSpadaMta prabhucaMda, caMdasama seta virAje / pArisanAtha supArzva, harita pannAmaya chaajai|| vAsupUjya arupadama, rakata mANika dhruti sohai| munisuvrata aru nemi, syAma sundara mana mohe / / bAkI sole kaMcana varaNa, yaha vyavahAra zarIra yuta / nihace arUpa cetana vimala, darasana jJAna carita juta // 6 // ||cau0 tIrthakaroM ke aMtara // pacAsa, tIsa, dasa, nau, karora lAkha, nibbai, nau sahasakora, nibbai, naukora hai / so sAgara varSa lAkha chayAsaTha sahasa chabIsa ghATi ko, sAgara cauvana, tIsa, aura hai / ba,cAri tInaghATa pauNapalla, arddha pApa ghATa, lAkhalAkha varSa lAkhelAkha varSa lAkhelAkha jora hai|| bauvana, cha pAMca lAkha, sahasa paune caurAso pAMva aMtarA jIneza gAvai nIsibhora hai // 10 // // nigodanAhI, 4 sAsAdana nAhI, tIryakara sattAnAhI varNana // bhUmI, nIra, Agi, pauna, kevalI, au AhAraka / narka svarga AThameM naugoda nahIM pAIye / sUkSma, naraka, teja, vAya meM na sAsAdana, bhauna trIka pazU meM na tIrthaMkara pAIye // sabahI sUkSama aMga kahai haiM kApota raMga, kAramAna deha ko sUpeda raMga gAIye // vipUla matimanaH paryaya paramAvadhi, ThIka lahai mokSa Itai sosa ko namAIye // 11 // // indriya viSaya maryAdA varNana // sparza cAra sai dhanuSya, asainIlo dugunA ginI / rasanA causaTha dhanuSa, ghANaso teintrIbhani // lakha yojana unatIsa zataka cauvana parabAno / kAna AThase dhanuSya sune, sainIso jAno / / nava yojana ghANa, rasanA sparza kAna duvAdaza yojnaa| cakha saMtAlisa sahasa dusa tesaThi dekhe jinabhaNA // 12 // [174]
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ pana kI lAlasA se sonAnala pavigata hotA hai| // utkRSTa AyuSya varNana // mRdu bhUmI vAre, kharabhU bAIsa, jala sAta, vAta tIna, tara kAya ko dasa hajAra hai / / paMkho kI bahattara sahasa, bIyAlIsa sApa, AgadIna tona, ve indrI varaSa vAra hai / / te indri dIna unapacAsa, cauiMdrI chamAsa, sorI sarpa pUravAMga nava Ayu dhAra hai / / maccha koTi pUrava, manuSya, pazu tIna palla, sAgara tetIsa deva nArako sAra hai // 13 // ||alp AyuSya varNana // bhU jala pAvaka pauna sAdhAraNa paMca bheda, sUkSama vAdara dasa parateka gyAra hai / cha hajAra bAra bAra jAmana marana ghAra, vete cauiMdrI assi sATha cAlisa dhAra hai // covIsa paMcendri saba chayAsaTha sahasa tIna se chattIsa setIsa se tehattara sAsa hai| chattIsasa picAsi svAsa adhika tIjA aMsa, namonAtha yohI saba dUkha sau udhAre hai // 14 // // 84 lakSa jAtI varNana // sAta lAkha pRthvI kAya, sAta lAkha ApakAya, sAta lAkha tejakAya, sAta lAkha vAta hai| sAta lAkha nitya, aura itara sAta, sAdhAraNa dasa lAkha pratyeka, eke indri gAta hai / / bete cava, iMdri dodo, mAnUSa caudaha lAkha, narka, svarga, pazU cAra-cAra lAkha jAta hai // cavarayAsI lAkha jAti mo upari kSamA karo, hamahU ne kSamAkarI vara kIye ghAta hai // 15 // // kula varNana // pRthvI kAya bIsa doya, jala sAta, teja tIna, vAta sAta, tara vIsa ATha vakhAniye // bete cava iMdri sAta, ATha nava, khaga bAra, jalacara, sADe bAre, pazu dasa jAniye // sori sarpa nava, nArako pacIsa, nara caude, devatA chabIsa lAkha koTi kUla mAnIye / / doya koDA koDa mAhi AdhalAkha koDa nAhi sabako nihArakaMju dayA bhAva AnIye // 16 // ||aalokaa kAza varNana // amala anAdi anaMta akRta anayita akhaMDa sb| acala ajIva arUpa paMcanahi, ika aloka nabha / / nirAkAra avikAra, anaMta pradeza virAja / zuddha saguNa avagAha, dasaudizi anaMta pAjai / / jyA madhye loka nabha tIna vidhi, akRta anamiTa ana Isase / avicala anAdi ananta, saba bhASo zrI Adizvaro // 17 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya lapaTI mAnava iha loka paraloka me duHkha kA bhAjana hotA hai| tIna loka varNana // pUraba pazcima sAta narka tale rAju sAta aga, ghaTA madhya loka rAju eka rahA hai / UMce baDhigayA brahmaloka rAju pAMca bhayA Agai ghaTA aMta eka rAju sara dahA hai / dakSiNa uttara Adi madhye anta rAju sAta UMcA caude rAju paTa darava se bharA hai| asaMkhyAta paradeza muratIka kiyo bheSa karai dharai harai kauna svayaM siddha kahA hai // 18 // tInoM loka tInau vAta vale veDhe saba Thora vRkSa chAla aMDa jAla tana cAma dekhiye // adho loka vetrAsana madhya loka thAlibhana uradha mRdaMga ghana aisohi vizekhiye / / karakaTi dhAri pAuauM pasAri narAkAra DeDha mUraja AkAra avinAsI pekhiye / / ghara mAMhi chIko jaiseM loka hai aloka bIca chokeko AdhAra yaha nirAdhAra lekhiye // 16 // // dhana 343 // tInasa vetAla rAju dhanAkAra sabaloka ghanodadhi dhana tanu vAta ke AdhAra hai // tAmai caude caukUTi trasanAli trasathAvara parai tIna se unatIsa thAvara sadA rahai / dakSiNa uttara Dori bIyAlIsa rAju saba pUraba pazcima unatAla ko vicAra hai / rAjU aMsa visAsau tetAlIsa adhika hai loka sosa siddhn| merA namaskAra hai // 20 // ukhala meM cheka vaMzanAla loka trasanAli uMci caude cauri eka rAju trasa bhari hai // yA meM trasa bAhira thAvara Au bAMdhikahu maraNa so AgA gayo trasa cAla kari hai / bAhIra thAvara koya trasa AvabAMdhi hoya maraNa samai kAramANa trasa rIti dhari hai // kevalasamudaghAta trasarUpa tahAM jAta tInau bhAMti UhA trasa jaina vAni kharI hai // 21 // pUrva pazcima talasAta madhya eka bakhAnI, paMca svarga meM pAMca aMta meM eka pravAnI // cahuM milAya cahUM aMza tIna sADhe paramAno, dakSiNa uttara sAtasADhe caubIsa bakhAno // UMcA caude rAjU guNa) adhika tetAlIsa tInasai // yaha ghanAkAra tihulokameM kevala jJAnaviSe lasai // 22 // pUraba pazcima talai sAta, madhya eke gAI, ubhaya mile se ATha ardha kari cAri btaaii| dakSiNa uttara sAta guNau, aMThAisa rAjU, uMcA rAjU sAta, sataka chayAnavai bhayAjU // yaha adholoka kA saba kahA ghanAkAra jina dharama meM / ... mati paro naraka meM pApa karI raho sumAraga parama meM // 23 // L176] to de deste.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisane para saMvedana ko sva savedana samajhA vahI saccA vIra hai| urdhva loka vrnnn|| madhya loka ika brahma pAMca duhumilI bhaye SaTa / pUraba pazcima dizA ardha kari tIna rAju raTa // dakSiNa uttara sAta guNo ikaisa bakhAnI / UMcA sADhe tIna sADha tihatarI jAnI // sADha tihattara vidhi yahI loka antasau brhmlg| rAjU ikaso saitAlisa dharama karai pAvai sumaga // 24 // chiyAlIsa cAlisa, aura cautIsa, aDhAI / bAIsa, saule, dasa, unIsa sADhe batalAI // sADhe satIsa, sADhe solA, sADhe solaha bhano / Age do do hIna aMta gyArA rAjU ginI // isa sAta naraka AThau jugala Upari, solaithaanme| rAjU tetAlisa tIna se ghanAkAra hai kahi jJAnameM // 24 // ||try vAtavalaya // tale vAta valai moTe yojana sahasa sATha uMcA eka rAjulI sAThi sahasa dhArane / Age sAta pAMca cAra tInu solA jojana ke madhya pAMca cAra tIna bArake vicArane // brahma loka tInau sola aMtamAhi tInoM bAra sIsa doya koza eka kozake bicAranai / tanuvAta dhanUSa paune solesai tAkai bhAga paMdraha se siddhayeka bhAga meM nihAranai // 26 // // jaMbUdvIpa // jaMbUdvIpa eka lAkha merU dasa hI hajAra bhadrazAla vana do sahasa chIyAlIsa ke // vAko choyAlIsa AghoAdha donhI videhI devAraNyavana UnatIsasai bAIsa ke // tInU nadI paune cArasata cArohI vakSAra do hajAra AnehI videha vaca Isa ke / / satarai sahasa sAta sata tIna yojana ke namau cAra tIrthakara svAmI jagadIza ke // 27 // jaMbudvIpa dakSiNa uttara lAkha yojana ko, bhAga yekaso nivve, yeka bharata bhaaiiyo|| doya homavAna zaila, cAra hemavata kheta mahA homavAna ATha, saule hari gAIyo / battIsa nISadha hai ye 'saTha, udha tresaTha bIci meM videha bhAga causaTha batAIyo / / bhAga pAMcasai chabbIsa, kalAchaha, unnIsa ki aThattara cainA lehai sadAsIsa namAIyo // 26 // [177] 45
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirbhaya vahI hogA jo dukha se nahIM ghbraayegaa| // lavaNa samudra // merU lAkha eka jaDa, uMcA ninyAnau hajAra, cUlikA cAlIsa bAla aMtara vimAna hai| nIce bhadrazAla vana dizAcAri jina bhavana, pAMcasai pai naMdana caityAle cAra vAna hai / / sADhe sAsaTha hajAra hai saumanasa bana cau caityAle uMce sahasa chattIsa bakhAna hai / / tahAM bana pAMDuka caityAle cAra saba sola mana vaca kAya seti vaMdau pApa hAni hai // 26 // // meru varNana // meru gola jaDa tale dasa hajAra niceko, bhUpai hai hajAra dasa, naMdapa lahA hai / nau hajAra nause cauvana bhAga kahai, tahAM saumanasa bIyAlisasai bahattarI rahA hai / pAMDuka hajAra eka, bIce bAraha cUlikA, cArosai caurAnu bana, pAMDuka sardahA hai / / saumanasa naMdana hai, pAMcase ke bhadrazAla, bAIsa hajAra pUrva pazcima meM kahA hai // 30 // ||jotip maDala // sAtazataka aru nive tAsa para tAre rAje / tAUpara dasa bhAna, asIparacaMda birAje // cAra nakhata, budhacAra, tIna parazukra batAyo / tIna gurU kujatIna, tIna para zanI tthraayo|| ima nause yojana bhUmite jotiSa cakra bakhAniye / ikasau dasajojana gagana meM phaili rahyo paramAniye // 31 // // aDIca dvipAtIla jyotiSa maDala // ika canda ikasUrya aThAsIgraha, aThAIsa nakSatra bakhAna / chayAsaTha sahasa navase picahattara koDAkoDI tAre jAna / / ikasau battisa caMda ihI vidhI DhAI dvIpa madhye paravAna / saba caitAle pratimA maMDita baMdana karau jori jugapAna // 32 // // candra sakhyA // jaMbu dvIpa doya, lavaNAMbudhI meM cAracaMda, dhAtukhaNDa bArai kAlo dadhi vIyAlIsa haiM / / puSkara ke bhAga doya idhara bahattari haiM, udhai bAre se causaTha bhAkha jagadIsa haiM // puSkara jaladhisAra dosata, gyArai hajAra, ____ Age Age caugune bakhAne jagadIsa haiM / jete lAkha tete vale dUne dUne adhika haiM, saba asaMkhya caitAle baMdata munIza haiM // 33 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava du:khoM ke saMgharSa ko sahana kara mahAna banatA hai| vaDavAnala varNana lavaNodadhi bIca cAri dizAmAhi cAra kUpa kahe mRdaMga jema tIna ko pramAna hai| peTa aura uce yeka-yeka lAkha jojana ke, nIce Uce mUkhAko dasa hajAra mAna hai / cAri vidIzA meM cAra, peTa hai uMce daza hajAra yeka nIce uMce mUkhako bakhAna hai| aMtara dIzA hajAra, peTa uMce haiM hajAra nIce uMce mUkha sau ko dhanya jaina jJAna hai // 34 // mAnuSottara parvata mAnuSottara parvata caurAI bhUpara eka sahasa bAIsa / madhya sAtasa teIsa jojana, upara cAra zataka caubIsa // sattarahase ikavIsa ucAI, jaDA cArasa pAvarutIsa / RjuvimAna kahi bhAMti milyo hai jojana lAkha kahyo jagadIsa // 35 // naMdIzvara dvIpa varNana ratikara ratikara dadhimukha ratikara, ratikara dadhimukha aMjanagiri dadhimukha ratikara ratikara ratikara vAghamukha ratikara ikaso saTha koDi cavarAsi lAkha joDi jojana kA cauDA dIpa pAvana pahAr3a haiN| dizAcAri aMjana hajAra cavarayAsi, solaha dadhimUkha yojana hajAra dasa UMce haiN| ratIkara hai battIsa yojana hajAra eka, laMbe cauDe uMce saba Dhola ke AkAra haiN| sava pari jInabhavana vAvana virAjata haiM, varSa tIna bAra deva kara jayajaya kAra haiM // 36 // avo loka madira causaTha lAkha asura jinamaMdira, lAkha caurAsI nAga kumAra / hemakumAra ke lAkha bahattara chahavidhikelakha chihattara dhAra / lAkha chAnavai vAta kumAra haiM, pAtAla loka bhavana dasasAra / sAta koTi aru lAkha bahattara jinacatyAlaye baMdI sukha kAra // 37 // [176]
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahApuruSa jisa mArga para calate haiM vaha mArga hai / ||mdhy loka ke akRtrima jina mandira // paMcameru ke asI aso vakSAra virAje, / gajadaMtana 5 vIsa, tosa kula parvata chaaj|| sausattara vaitADhaya dhAra, kuru bhUmi dsottr| ikSvAkAra pahAr3a cAra, cAra mAnuSottara para // nadizvara bAvana rucakameM cAra, cAra kuMDala sikhara / / ima madhyaloka meM cArase ThAvana baMdI vighna hara // 36 / / // nakSatra vimAna meM mandira varNana // SaTa, pAMca, tIna, eka, SaTa,tIna, SaTa, cAra,do, do, do, pAMca, eka,eka, causaTa, tina, lahai / nava, cau, cau tIna, tIna, pAMca, ekasI, gyAraha, hoya doya, battIsa, pAMca tAre tina lahai / kRttikAdI ThAIsa ke saba dause ikatAla, Ika Ika ke gyArAgyAraha meM sarada hai| doya lAkha satasaTha hajAra navase vyAnu, hai caitAle pratibiMva jonavAnI meM kahai // 36 // // urdhva lokAMnIla caityAlaya // ' prathama battIsa, dUje aThThAvIsa, tIja bAreM, cauthe ATha, pAMcai chaTTa caulAkha vikhyAta hai / / sAteM AThameM paccAsa naume dasameM cAlisa, gyAre bAreM chahajAra cAra sata sAta haiM / Adho eka sata gyAre, madhye eka satAsata, uragha ikyAnu nava naU jare jAta hai // paMca paMcottareM cavayAsi lAkha satyAnu hajAra teIsa caityAle baMdI agha ghAta haiM // 40 // sAta kiroDa. bahattara lAkha pAtAla viSa jina mandira jaano| madhyahi loka meM cArase ThAvaNa, vyaMtara jyotika ke adhikAno / / lAkha caurAsi hajAra sattAnave, teIsa uragha loka bakhAno // ... IkI kame pratibhAzata ATha, namai tihu joga trikAla zahAno // 41 // vaMdau ATha kiror3a lAkha chappana satyAnau, sahasa cArase asi yeka jina maMdira jAnau / / navasa pacIsa koTi lAkha vepana, satAIsa, baMdI pratimA savai sahasa nause aThatAlisa // vyaMtara jyautika agaNita sakala caityAle pratimA namau // AnaMdakAra duHkhahAra saba phera nahIM bhavavana bhabhau // 42 // [180] Show
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahApuruSa jo kucha kahate haiM vaha zAlA hai| W www W trailokya paTala eka tIna pana sAta aura navagyAra tera jiya / ikatIsa sAyasu cAra doya ika-ika tIna tIya // tIna-tIna aru tIna eka ika paTala batAye / ika sau bAra saraba thAnaka ke gAye // saba sAta naraka AThau jugala traya grovaka dvaya uttre| unacAsa naraka, tresaTha suraga dhana donyau samakita bharai // 43 // pAtAla varNana sAta narka bhUmi unacAsa pAthaDe nIvAsa indrakabhi unacAsa bIcamAhi bole hai / pahale somaMtaka cAri dIsA seni UnacAsa cAri vIdizAme AThatAlIsa bole hai| ATha dIzA zreriNabaddha tInase avyAsI bhaye Age ghaTa ATha-ATha aMti cAra mIle hai| saba chayAnavaise cAri jojana asaMkhya dhAri dayA dharma karai tonhai narka duHkha Tale hai // 44 // svarga varNana uradha toresaTha paTala kahe Agama meM saTahi indraka vimAna bIci jAnIye / pahalo jUgalatAke pahale hai RjunAma jAke cAri dIsA zreNI bAsaTa pravAnIye / / cArI dause ATha tAla Agai chaTai cAra-cAra aMta rahai cAra uMce cAra tthiiktthaaniiye| zreNIvaddha ThaMtarasai sole, jojana asaMkhya siddha bAra jojana pai dhyAna mahi AnIye // 4 // paitAlIsa lAkha ko hai indraka RjuvimAna, sarvAratha siddhi aMtaMko eka kA khaa| cavAlIsa ghaTe hai tesaThame, bAsaThaThora uMce-uMce eka-eka ketA ghaTato lhaa|| sattaraha hajAra nause satasahi yojanA hai teIsa adhIka bhAga ikatIsakA gahA / tresaTha indraka nAma sahi jinadhAma vaMdau mana baca kAya tInaki zobhA mahA / / 4 / / indra kI senA varNana indrasenA sAta, hAthi, ghore, ratha, pyAde, baila, gaMdharava, nati sAta-sAta parakAra haiN| Adi caurAsI hajAra, Agai SaT dUne-dUne eka koTi chaha lAkha aDasaTha hajAra haiM / yete gaja tete-tete chaha bheda sabake te, sAtUkoTa chIyAlIsa lAkha niradhAra hai| sahasa chihattara hai aura eka avatAra nyoma puNya karma bhogi mokSa ko sIdhAre haiM // 47 // deva bhoga varNana doya suragameM kAya bhoga hai, doya suraga meM sparasa nihAra / cAra suragameM rUpa nihAre, cAra suraga meM zabda vicAra // [181] 46
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamAvasthA meM hI aisA kAma karo jisase bur3hApe meM sukha ho / stio stw cAra suraga meM mana ko vikalapa, Age sahajazola niradhAra / ahamindra saba mahA sukhI haiM, vaMdau siddha mukhI avikAra // 48 // ||svrg naraka me gamaNAgamaNa varNana / / sAtatai nIkale pazu chaTTanaravata nAhi, pAMca mahAvata, cautheseti mokSottara hai / tIjai dUja pahile te Aya jInarAya hoya, bhuvanatraka surga doya yekendri dhAra hai / / dvAdazama svarga tAI paMcedri pazu hoya upara ko Ayo yeka nara ko autAra hai| dakSiNedra sodharmarANi, lokapAla, laukAMtIka sarvArtha siddhi mokSalahai namaskAra hai // 46 // ||krm prakRti varNana-stuti // / vaMdo nemijinaMda caMda sabako sukhadAI / bala nArAyaNa vaMdi mukuTa maNi zobhA pAI // dhyaMtara iMdra battIsa bhuvana cAlIsUM Avai / ravi zazicakro siMha svarga caubIsau dhyAya / saba devani ke siradeva jina suguruni ke gururAya ho / hajo dayAla mama hAla pai guNa anaMta samudAya ho // 50 // iMda phaNida pUji, nami bhagati baDhAvai / bala nArAyaNa baMdi mukuTa maNi zobhA pAvai // bina jAne jagavana bhamai, jAnichina surga bsaave| dhyAna Ana ridhavAna amara pada Apa kahAvai // saba devani ke siradeva jina, sugurunike gururAya ho / hUjau dayAla mama hAla pai, guNa ananta samudAya hI // 51 // eka samai mAhi eka samai parabaddha baMdha, eka samai eka samai parabaddha jhare hai| varganA jaghanya meM abhavya so ananta gaNi, utkiSTa siddha ko anaMta bhAga dhare hai| jaise eka gAsa khAya sAta dhAta hoya jAya, taise eka sAta karma rUpa anusare hai / yauna lahai mokSa koI jAke ura gyAna hoI, eka samai bahu khoI, soI sIva vara hai // 52 // deva pai parayo hai paTa rUpa ko na jJAna hoya, jaise darabAna bhUpa dekhanau nivAre hai| saheta lapeTi asidhAra sUkha duHkha kArA, madirAjyoM jIvanIko mohani vidhAre hai / kAThameM dIyo hai pAva kara thotiko subhAva, citrakAra nAnA nAma citra ko samAre hai / / cakI UMca nIca kara, bhUpa dIyo manA kara, yehi ATha karma harai sohi hameM tAre hai // 53 // [12]
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapAya spI AtApa ko dUra karane ke liye Atma dhyAna ko dhApA hitakArI hai| ||krm bheda / / jJAnavaraNaki pAMca, darzanAvaraNo nauvidhii| doya vedinI jAni, mohanI aTThAvIsI milI // Aya cAra parakAra, nAmaki prakRtI tiraanau| tathA yekasotIna gotra doya bheda pravAno / kahI aMtarAya ko pAMca, sabasau aThatAla jAniye / ____ ima ATha karama aThatAlasau, bhinna rUpa nija mAniye // 54 // mati, zruti, avadhi, manaparyaya, kevala jJAna pAMca AvaraNa jJAnAvaNiya paMca bheda hai| cakSu au acakSu, avadhi, kevala, darasa cAra, AvaraNa cAra nidrA nidrA nidrA kheda hai| pracalA pracalA pracalA yAnagRddha nau bheda, darasanAvarNI, moha aThAIsa bheda hai / dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, bala, aMtarAya pAMca, saba saitAlisa ghAtiyA niSedha hai // 55 // mithyAta, samamithyA, samaM prakRti mithyAta, tInoM darasana moha darzana ko caubha hai / anaMtAnuvaMdhi au apratyAlyAni, pratyAkhyAni, saMjvalana cArau krodha, mAna, mAyAlobha hai| hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, nArinara, paMDa, ye pacIsa cArItako chobhe hai / aThAIsa mohani jIvanIko mohata hai, nAza yathA khyAta saMjama kSAyakako zobhe hai // 56 // ||solaa kapAya / / pAri ko rekha, thaMbha pAtharako, bAsa vIDA, RmiraMga, samacArau narka mAMhi le dhre|| hala loka, hADa thaMbha, mesiMga, gAr3Imala, krodha, mAna, mAyA, lobha, torajaMca meM pre| rathaloka, kAThayaMbha, gomUtara, dehamala, se kaSAya bhare jova mAnuSa meM autare // jalarekhA, vetadaMDa, khUrapA, haladaraMga, ddhAnata ye cAri bhAva sugaM siddho ko kare // 57 // sAtA au asAtA doya, vedani, naraka, pazu, nara, sura, au, cAra, uMca. nIca gota haiM / / nAma ki, tIrAnu, ekasata eka aghAtIyA, Adi tIna aMtarAya thIti tIsa hota hai / / nAma gota bIsa, mohaki sattari koDAkoDi dadhi, Au ki sAgara tetIsa udota hai / / vedani cauvIsa ghaDi sola nAma, gota, pAMcI, aMtara muharata, vinAsa jJAna jota hai // 56 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyoga viyoga rUpI agni se saMtapta saMsAra-marusthala meM jIva aphelA bhamaNa karatA hai| tana baMdhana saMghAta, varaNa, rasa, jAti, paMca, saMsthAna, saMhanana, SaTa ATha phAsa hai| gati AnupUra vihecAra, do vihAya gaMdha tIna paisaThyetrasa, thUla bhAsa hai| paryApati, thora, sUbha sUbhaga, pratyeka, jasa, susvara, Adara do-do, noramAna svAsa haiN| apaghAta paraghAta, aguru laghu, AtApa, udota, tIrthakara ko vaMdI aghanAga hai // 56 // varaNAdika bIsa, saMsthAna saMhanana bAra baMdhana saMghAta deha AMgopAMga ThAra hai| aguru laghu, AtApa, apaghAta, paraghAta, nIramAna, parateka sAdhAraNa sAra hai| athIra udyota thora sUbha azUbha, vAsaTha puggala vipAki bhauvipAkI bhAicAra hai| kSetra vipAkI hai cAra anupUravi aThattara vAkI jIva vipAko dhAre ava TAra hai // 60 // kevala darasa jJAna AvaraNa bAki doya mithyAta samai mithyAta nidrA pAMca bhAniye / tInau caukarIki bArai sarvaghAti Ikaisa saMjvalana cAra nava nokapAya mAniye // jJAnAvaraNa cAra darasanAvarNa tIna aMtarAya pA~ca samyaka mithyAta ThAnIye / deza ghAtIyA chabbIsa bAki IkasI aghAti tIno dhAnakarma ghAta Apa zuddha jAnoye // 61 / / 100 pApa prakRti varNana ghAti saitAlIsa duHkha, noca, naraka Ayu paMca saMkhyAna, saMhanana, varNa, rasa, maaniiye| narka pazugati, anupUravi, pharasa ATha, gaMdha doya, indri cAra bUri cAla ThAnIye / / adhIra, aparyApata, sUkSma aura sAdhAraNa parighAta, thAvara azubha para mAnIye / durmaga, du.zcara au anAdara, AjasarUpa, pApa prakRtI sau bheda tyAji dharma jAnIye // 62 // puNya prakRti varNana sUra nara pazu Ava sAtA, uMca bhAlacAla, suranara AnupUrvi niramAna khAsa hai| baMdhana, saMghAta, deha. varaNa, rasana paMca, tona aMga, zUbha gaMdha doya ATha phAsa hai / / aguru laghu, paMceMdri, saMsthAna, saMhana, bAdara, prateka, thora paryApata jasa trAsa hai| AtApa, udyauta, paraghAta, susvara, subhagha Adara tIrthaMkara ko baMdI aghanAza hai / / 63 // karma vadha, udaya, sattA varNana baMdha ekasau bIsa, udaya so bAIsa Avai / sattA sauM aThatAla pApako sau kahilAvai // puNya prakRtI aThasaThi aThattara jIva vipAkI / vAsaTa deha vipAki khetabhava cavacava bAkI / / ikaIsa sarvaghAti prakRti dezaghAti chabbIsa hai| bAkI aghAta ikazata bhinna siddha siva Isa hai // 64 // [14]
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadhyAna poga se mohampI gama kA nAma diyA jAtA hai| varNAdi cAra, solanAhi, dehAdIka pAMca, dasanAhi mithyAta eka doya baMdhanAhI hai| sole dasa doya bInA baMdha eka rAta bIsa mithyA udaM tIna doya bar3e udaM yAhI hai / udai au udIranA eka zata bAIsa ki ATha tAla vizeSa sattA nAnA jAva ThAhI hai| mithyA guNa so chiyAla kAhu sata sattAIsa pAMco tora bhaMgi sau asaMgi ApamAhI hai // 65 badha ke 10 prakAra jIva karma mili baMdha, deya rasa tAma, udai mani / udoraNA upAya, rahe jabalau sattAgiNI // utkarSaNa tithi bar3he, ghaTai apakarSaNa kahiyata / saMkramaNa parUpaNa udIrana vina upazama mata // saMkramaNa udIraNa vina nidhata, ghaTi badhi udIraNa saMkramana / caha vinA niH kAcita baMdhadasa, bhinna Apa para jAni mana // 66 // Au aMsa paMsasi ikasaThi-ikaisase sityAsI jAni / sAta zataka unatIsa doyasai tetAlisa ikyAsi mAni / / satAIsa aura nau, tona-eka AThavA bheda bakhAna / nomi aMtakAla meM bAMdha agalI gati ko ATha nidAna // 67 // paca parAvartana bhAva parAvartana anaMtu te kara jIva eka bhAvasI anaMta bhavake parAvarta hai| eka bhauti anaMta kAla parAvarta kara phAlate anaMta kheta parAvarta karta hai / / ematataM anaMta puggala parAvartana paMca pherA vIrSa Apa mithyAvasa varte hai / sAtako vinAza jona samyaka prakAzatei darpa kheta kAla bhava bhAvate nikarta hai // 68 / bhAva parAvartana anaMta bhAga bhava kAla, bhava parAvartana anaMta bhAga kAla hai| kAlaparAvartana anaMta bhAga kSetra kaho, khetako anaMta bhAga pugala vizAla hai / / tAko Adho nAma artha puggala parAvartana, phirano rahyo hai yohi nAnI bhAla hai| tAhi samaM samyaka upajave ko joga bhayo, aura kahAM samyakata larakAko syAla hai // 66 // kaMcana mAna varNana naraka pazugati, AnupUravi prakRti cAra paMceMdri bInAcAra, AtApa udyota hai| mAghAraNa mRkSama, pAvara prakRti, tere nara Ava bonA tIna moli solaha hota hai / /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAbhilASA rUpI agni kI dAha se mUcchita mana Atma dhyAna rUpI amRta ke siMcana se zAnta ho jAte haiN| saitAlIsa ghAtiyAki vesaTha prakRti sarvanAma bhaye tIrthakara jJAnamaI jota hai // devanike deva arahaMta haiM parama pUjya tIna hoko biba pUji hohi UMca gota hai // 70 // // guNa sthAna varNana stuti // baMdI nemi jinaMda, namo cobIsa jinezvara, mahAvIra vaMdAmi, baMdau saba siddha mahezvara / / zuddha jIva praNamAmi, paMca pada praNamo sukha ati / gomaTa sAra namAmi nemicaMda AcAra janiti // jina, siddha zuddha akalaMka vara, guNa maNi bhUSaNa udydhr| kahUM vIsa parUpaNA bhavasau yaha maMgala, saba vidhana hara // 71 // // 14 mArgaNA // jIva samAsa, parajApata, manavacazvAsa, iMdri kAya mAMhi ADa gati meM bakhAniye // krodhamAMhi bhaya aru vedamAhi, maithuna hai jJAnamAhi darza darzamAhi jAniye // kAmabala, jogamAhi iMdri pAMca prANa mAhi AhAraka, parigraha, lobha meM bakhAniye // pAMcau parUpaNA iha cauvaha meM gabhita hai, guNa ThANa mAragaNA doya bheda mAniye // 72 // ||jivsmaas // bhU jala, pAvaka, vADa, nIta, Itara sAdhAraNa / sUkSma, vAdara, karata hota dvAdaza uccAraNa / supratiSTha apratiSTha mili caude paravAno / ' paraja aparaja, alabdha, guNIbyAlIsa bakhAno // guNave,te, co, iMdrI,trividhi,sarva eka pacyAsa bhnii| mana rahita tihuM bhedasU sattAvana ghari dayA manI // 73 // // 18 jiva samAsa // ikkAvana thAna jAna thAvara vikala trayaka, garbhaja doya tIna sammUrchana gAye haiM / pAMca saini au asaini jala, thala, nabhacara, bhoga bhUmi bhUcara khecara do do pAye haiN| do do nAraki haiM deva, navavidha manuSa haiM, cava bhauga bhU mlecha batAye haiM / / doya doya doya tIna ArajameM rAjata haiM, aThANavai dayAkara, sAdhute kahAye haiM // 74 // // 53 bhAva // cautisa battisa tetisa chattisa ikatisa ikatisa jAna // [186]
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma mpo roga ko dUra karane ke liye mAma dhyAna hI paramauSadhi hai / aThAIsa aThAIsa bAIsa bAIsa bIsa bAra meM thAna // tere caude aMta meM sthAnaka paMcabhAva siddhAle jAna / / samyak jJAna darasa bala jIvita nihace so tUM Apa pichAna // 7 // pahale mithyAta abhavya, dUsare vibhaMga tIna, lezyA tIna nakaM avata deva cAra meM / / pazu pAcaM, lezyA doya sAta lobha dasailaga, krodha mAna mAyA tona vedanau vicAra meN| sesa tere, narabhavva jIvita asiddha caude paMcalabdhi, ajJAna cakha acakha vAra meM / cavatoso bhAva kahe caude gUNa thAnaka meM, ve unIsa bArahama ho avikAra meM // 76 // // 12 guNa ghaTe 16 // upazama cauthe gyAre, vedaka cauthe sAta, kSAyaka cauthe codahai, dezavirata pAMcame / jJAna tIna tIjai bAra, mana paryaya chaTTe vAre, cArItasarAga, chaTTe dasai ko sAcame / / avadhi to vAra, upazama cArota gyArehi, kSAyika cArIta bAra code karma vAcame // paMca labdhi kSAyoka darza jJAna tere caude namo bhAva unaisa chUTa naraka Avamai // 77 // // 4 gatI 53 // sAtato svabhAva paMca bhAva siddha baMdata ho, tInoM gati vInA naraka pacAsa dosa hai / / kSAyaka AThavInA, mana paraja, cArita hai doya gyAre vInA pazu UnatAlIsa hai| zubha lezyA tIna ara nara nAri veda dezavata chahI bhAvavInA. nAraka tetIsa hai| hIna tIna lezyA khaMDa vedacAro bhAvavonA, zubha lezyA naranAri sUri ke cautIsa hai / / 78 // // Anana // pacapana pacAsa tetAlisa chiyAlisa setIsa covIsa jAnA / / bAIsa sola dasa aru nava nava sAta aMta bakhAnA / / caude guNa thAnaka meM iha vidhi Azrava dvAra kahai bhagavAnA / / mUla cAra uttara sattAvana nAza karau dhari saMvarajAnA // 76 / / pahile pAMca mithyAta, dUje anaMtAnu vaMghi, gyAraha avirata pratyAkhyAni pAMca gahai / vakriyaka au apratyAkhyAni savadha cauthe, AhAraka chaTTopaTa hAsya ATha lola hai / / tIna veda tIna saMjvalana naume, lobha dasa asata ubhe vacana mana bArahe kahe / / sata anubhava vaca mana audArIka tere mizra kAramAna cAri gUNasyAne sadaha / / 80 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNI Adi karma bAdala ke dUra ho jAne se kevala jJAna rUpI sUrya kA prakAza pragaTa hotA hai| ||caar gatI meM 57 Azrava // vaikriyaka doyabinA nara pacapana dvAra, AhAraka doyabinA trepana triyaMca hai|| audArIka doya, doya AhAraka, paMDa veda pA~cavInA devanI ke bAvana ko saMca hai / / AhAraka doya, doya audArika, naranAri, chahovInA ikyAvana narka meM prapaMca hai| cArau gati mAhi aise AzravasarUpa jAni namau siddha bhagavAna jahA nAhi raMca hai // 81 // ||caar gatI meM 120 baMdha / / audArIka doya, AhAraka doya, narka devagati Ayu anupUravi dasau bakhAni hai / vikalatra sUbhama sAdhAraNa aparyApta solaivIna satacAra deva ke pravAni hai / / ekeMdri thAvara AtApa tIna prakRti vInA narka ekasata eka, baMdha joga ThAni hai / tIrthakara AhArakavInA pazu so sattara, narake visAsau savanAso zIva thAni hai // 2 // ikasau sataraha, yeka yekasau, cauhattari sattahari mAnA / satasaTha, tesaTha, unasaTha, ThAvaraNa, bAIsa, sattarai dasame thAnA / / gyArama bArama terama sAtA yeka baMdha nahi aMta nidAnA / saba guNa sthAnaka baMdha prakRto, isa nihacai Apa abaMdha pichAnA // 3 // // udaya 122 guNa // ikasau satara, ekasau gyAre, so arucauso, sattAsIya / / ikyAsI chahattari, bahattari, chayAsaTha, aru sATha udIya // unasaTha, sattAvana, biyAlisa, prakRtI bAra udaya hai jIya // caude guNa sthAnaka kI racanA udaM bhinna tUM siddha sukIya // 4 // // udiirnnaa|| ikasau satara, ikasau gyAra, socau satAsi jAna / ikyAsI, tihattari, unahattari, tesaThi, sattAvana, mAna // chappana, cauvana, unatAlisa, terame aMta nahIM paravAna // yaha udIraNA caude thAnaka karai jJAnabala so sujJAna // 5 // // 148 sattA varNana // pahale so aThatAla, dUje meM so paitAla, tIjai mAhi so saitAla, cauthe atthtaalso|| pAMce gUna so saitAla, chaTTai sAtai ATha naumeM dazameM gyArameM upazama hai chIyAlaso / AThe naume so aThatIsa, daze ikaso doya, bAra meM ikasoIka Age paMdre ttaalso|| caude terameM pIcAsI sattAnAza avinAzi namoloka ghana urdhva rAju hai saitAlaso // 6 // [18]
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohampI mana ko nA bhAgma anubhava po masta se jonI jA sapatI hai| ||bNdh jadA varNana // devagati Au Anu puravi prakRti tIna vaiphiyaka aMga AhAraka aMga cAra hai / / ajasa ye AThI uMcaM baMdha nIce udaM deya saMjvalana lobha-vInA paMdra ko nohAra hai / / hAma rati bha gilAni nara vedanara Au sukSama aparyApta sAdhAraNa dhAra hai / AtApa mithyAtame chabbIsa baMdha udai sAtha nIce baMdha uMce ude choyAsi vicAra hai // 7 // vikAlatra sUkSma sAdhAraNa aparyApata narakagati AnupUrvI naraka Ava hai / / mithyAmAhi lezyAtIna bAMdha ikasosatara naU vInA pItaka AThattarasI bhAva hai / / ependriya thAvara o AtApa Ina tIna binA padama ekasI pAMca baMdha ko upAva hai| pazugati ATha AnupUravi udota vonA sukala ekasau eka baMdha punyacAva hai / / // (14) guNa sthAna me Ayudha / naraka Ayu pahile baMdhe cauthe leha, pazu Au dUja, baMdha, udai pAMcameM kahi // nara Ayu cothe laga baMdha udai cAdaha lau, suraAu sAta baMda udaM cAra meM lahi // nara pazu jIva naraka pazu nara Au baMdha, cothete Age caDhaveki sakti na gahi // cAro Au tIja guNa thAnakame baMdhe nAhi Au nAsa bhaye siddha tinako vaMdI sAhi // 86 // // upajama pheMgIta // micyA mAraga cAra, tIna cau pAMca sAta bhani / dvitIya eka mithyAta tRtIya cauthe pahilo bhani / / agrata mAraga pAMca tIna doya eka sAtapana / paMcama paMcamu sAta cAra tiya doya eka bhana / chaTpaTa eka paMcama adhika mAta ATha nava dasa sunI / / niya agha uragha cIye marana gyAra bAra vina do munI // 6 // mizra lona saMjoga tInameM marana na pAvai / sAta ATha nava dasama gyAra mari cauthe Ave / / prathama cahUMgati jAya dutiya vina narakatIna gati / / cauthe pUrava Aya baMdha te cahugati prApati / / paMcama pyArama mAna guNa mane mugga meM autAra haiN| baMdo eka caudama gaNa sthAnakAnajI ajara amara pada sivapada laha / / 61 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadhyAna se saba saMtApa miTa jAte hai| // saptabhaMga jina vANI / / dravya kSetra kAla bhAva apane catuSTaya asti, parake catuSTaise na nAsti darava hai| Apase hai parase na yeka samai asti nAsti, jyoM ke tyoM na kahai jAhi avva tavva taccha hai| asti kahai nAstikA abhAva asti avva tabva, nAsaka hai, asti nAhi nAza avva tavva hai| yekaThe kahai na jAya asti nAsti avva tavva, syAdavAdaseti sAta bhaMga sadhai savva hai // 101 // // Atma mahimA // jIva hai anaMta eka jIvake anaMta guNa, eka guNa ke asaMkhya paradeza mAniye / eka paradeza meM anaMta karma varganA hai, eka varganA anaMta paramAnu ThAniye // anUmeM anaMta guNa, eka guNa meM anaMta parajAya ekake anaMta bheda jAniye / tIna te hUM ye anaMta tAtai hohiMge ananta saba jAne samai mAhi deva so bakhAniye // 102 // namahu nAma arihaMta, thunahu jinabiva kalilahara / paramaudArika divya bibu nirvANa avani para // . kahI kalyAnaka kAla, bhajahu kevala guNa gyAyaka / yaha SaTavidhi nikSepa mahA maMgala vara dAyaka // * maMgala dubheda saba jAyamala, maMgala sukha lahai / jovarA yaha Adi madhya para jata meM maMgala rAkho hoyarA // 103 // caracA mukhasau bhaje, suneM nAhi prANI kAnana / keI sunighara jAya nAhi bhAkai phiri Anana / tinako lakhi upagAra-sAra yaha zataka bnaaii| paDhata sunaya hra buddhi zuddha jinavANI mAI // isameM aneka siddhAMtakA kathana,mathana 'dhAnata' khaa| saba mAhI jIvako sArahai, jIva bhAva hama sardahA / / 104 // // iti carcA zataka samApta // [192]
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirmala agAha hRdaya rUpI sarovara meM kaSAya rUpI jalacara Atma guNoM kA nAza kara dete haiN| in muni dIkSA vidhi - ||shrii vRhad dIkSA vidhi likhyte|| OM raNamo arahaMtANaM / OM Namo jinnaannN| OM Namo sdnnaannN| maMgalANaM / loguttamANaM / OM hrAM hrIM hra hrIM hraH a si A u sA arhannamaH // ____OM Namo arhNtaannN| Namo siddhANaM / Namo AiriyANaM / Namo unvajjhAyAraNaM / Namo loe savvasAhUNaM / OM paramahaMsAya parameSTine haMso'haM haM hAM hI hUM hoM hauM jinAya nmH| brahmacArI, gRhI, vAnaprastho, vA yathA virakta stathA jaino dIkSAM gRNhIyAta / bhAvArtha-AtA dikSAgheNArA brahmacArI, kiMvA gRhastha vA vAnaprastha aso tyAne virakta hoUna, varalihilelA maMtra pUrNa mhaNUna puDhe varNana kelelyA kramAneM jina diikssaaghenneN| dIkSApUrvadine snAnaM saMdhyAdevatArcanaM kRtvA bhojana samaye bhAjana tiraskAra vidhi vighAya, AhAraM gRhitvA caityAlaye Agaccheta / tataH vRhatpratyAkhyAna pratiSThApane siddha yogi bhakti paThitvA guroH praNAmaM kuryAt / ___ bhAvArtha-dIkSecyA pUrva divazI snAna saMdhyA va devatArcana karUna jevaNAsa basAve jevaNA karitA mAMDalele tAra vATyA, pelA gaDavA vagaire bhAMDyAkaDe pAhUna tyAvarIla mamatva sADUna tiraskAra karaNe teM aseM,-mUlA AtAM hI mAMDI puDhe kazAkaritA pAhije ? mI sarva parigraha soDUna digaMbara hoNAra va kara pAtrI AhAra gheNAra tara maga malA hyA bhAMDyAMcI kAya jarUra Ahe ? kAMhIMca nAhI yA pramANe nirmamatvAne tiraskAra karUna bhojana karAve majina maMdirAMta yevUna bRhatpratyAkhyAna pratiSTApana kAlI (sarva saMga parityAga karUna dIkSA dhAraNyAcA jo niyama tyAkAlI) siddha bhakti va yogi bhakti mhaNUna, guru javala yeUna pratyAkhyAna pUrvaka upavAsAcA niyama gheUna AcArya bhakti, zAMti bhakti va samAdhi bhakti mhaNUna gurUMsa vaMdAve atha dIkSAdAne dhAtRdAne janaH gAMtika gaNadhara valaya pUjAdikaM yathA zaktiM kArayet / atha-dhAtA taM snAnAdikaM kArayitvA yathAyogyAlaMkAra yuktaM kRtvA / mahA mahotsavena caityAlayaM samAnayet / tato gurorane saMghasyAgneca dIkSAya yAcanAM kRtvA tadAjJayA saubhAgyavatI strI vihita paMcamaMDala svastikoparizveta vastraM prachAdya tatra pUrva dizAbhimukhaH [13]
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna rUpI agni se karma Idhana bhasma ho jAte haiN| palyaMkAsana kRtvA asata guruzva uttarAbhimukho bhUtvA saMghASTakaM saMgha ca pari pRcchaya locaM kuryAt / ___ bhAvArtha-gurUsa vaMdanA kelyAnaMtara dusare divasoM dIkSA detAnA jaina brAmhaNAsaupAdhyAyAsa dAnadetAnAM tyAdIkSA puruSAcyA gharacyA maMDalIne zAMtika pUjA, gaNaghara valayapUjA Adi karUna yathA zaktirne pUjana karaNe / naMtara koNA ekA uttama zrAvakAcyA gharI tyAdIkSA puruSAsa kalaza bhAMDUna snAna ghAlUna, yathA yogya vastrAlaMkAra karUna moThyA utsavAne vAjata gAjata caityAlayAta ANaNeM / maga tyAdIkSA puruSAne devagurU va zAstra yAMcI pUjA karaNe naMtara atyaMta vairAgya bhAvanA bhAvUna, sarvA barobara kSamA bhAva dhArUna guru pUDhe ubhe rAhaNe / naMtara gurU javala va RSi, ajjikA, zrAvaka, zrAvikA yA catuHsaMghA javala dIkSesAThI yAMcanA karAvI / magatyA sarvAcyA AjJeneM suvAsinoM striyAnI kADhalelyA paMca maMDala svastika yaMtrAvara eka zubha vastra ghAlUna tyAvara pUrve kaDe mukha karUna palyaMkAsana ghAlUna basaNeM / naMtara gurUne uttare kaDe toMDa karUna RSi, yati, muni, anagArAdi ATha saMghAsava catuHsaMghAsa vicArUna loca karaNeM // atha bRhad dIkSAyAM laoNca kriyAyAM pUrvAcAryAnu krameNa sakala karma kSayArtha bhAva pUjAdeva vaMdanA stavasametaM, zrImallaghu siddha bhakti yogabhaktI kRtvAM, Adau OM jha vaM hyaH paH ha. kSI ahaM sarva zAMti kuru kuru ivIya kSvIyahaM saH svAhA // iti zAnti matreNa gadhodakena triH pari sicya mastakaM dakSiNa hasteNa spRzyet / / bhAvArtha-atha "bRhadIkSAyAM" pAsUna "stava sameta" paryaMta mhaNUna laghu siddha bhakti tathA laghuyogi bhakti karaNe "OM jhaM vaM AdikarUna "svAhA" paryaMta hA zAnti maMtra mhaNUna mastakAvara gaMdhodaka 3velA ghAlaNe / naMtara puDhIla maMtrAne mastakAsa ujavA hAta lAvaNe // ___OM namohate bhagavate namaH zrI zAntinAthAya sarva zAnti karAya sarva vighna vinAzAya sarva para kRta kSudropadrava vinAzanAya OM hrAM hrI ha hrauM hraH asi A u sA 'deva dattasya" sarva zAMti kuru kuru svAhA // yA maMtrAne mastakAsa hAtAcA sparza kraavaa|| tato dadhyakSata gozarkarA bhasma dUrvA kurAn gadhodakAditAn mastakaM lepayet // [164]
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya vAsanAmoM kA lolupI prANI naraka meM jAtA hai| bhAvArtha-tyAnaMtara puDhIla maMtrAne dahI, akSata, sugaMdha, cUrNa, sAkhara, bhasma va pAMDharI harAlo hyA sarvajinasA gaMdhodakAMta kAlabUna mastakAMsa lepa karaNe // maMtra-OM Namobhaya vatho vaDhDhamANassa jassa dhamma cakkaM jalaMtaM gacchayi AyAsaM pAyAlaM loyANaM bhUyANaM bhUye vA raNe vA maraNe vA savva jIva saMtANaM mama aparAjido hodi a si A u sA svAhA // iti maMtreNa // yAmaMtrAne varasAMgita lelyA jina sAMcA lepa karaNe // nikSipya mastaka madhye catudikSu kezotpATana maMtreNa luMcanaM kuryAt / bhAvArtha-mastakAcyA madhyabhAgI va pUrva dakSiNa pazcima uttara hyA cAra bhAgI thoDe thoDe keza rAkhUna bAkIce sarva keza puDhIla maMtrAne upaDana TAkaNe // __maMtra-OM hrIM zrIM klIM aiM arha a si A u sA yA maMtrAne keza upaDaNe maga madhya bhAgo rAkha lela keza tyAca maMtrAne prathama upaDAve naMtara pUrvAdi kramAne cAri ThikANace rAkha lele keza upaDaNe // iti lucanAMte vRhatsiddhi bhakti vidhAya niSTApyaca vastrAbharaNa yajJopavitAdikaM parityajet // ____ bhAvArtha-yA pramANe keza upaDalyAvara dIkSA puruSAne bRhatsiddha bhakti mhaNUna niSTApanA karAvI naMtara aMgAvarIla alaMkAra, vastra, yajJopavIta va kaDadorA kADhUna TAkAveta // ___ tataH ziraH prakSAlana zuddhayanaMtara kAzmIrAdimizracaMdanaM OM hrIM arha a si A u sA hrIM svAhA ityanenASTotara gata sita puSpaM parijApya mastaka manulepya OM aiM zrIM klI arha' iti paMca bIjAkSarANi mastaka madhyAdi paMca sthAneSu likhet . ___ bhAvArtha-vastrAlaMkAra TAkalyAnaMtara prAsuka jalAne mastaka svaccha dhunne| maga kAzmirAdi suMgaMdha mizrita caMdanAcA gaMdha tayAra karaNe / naMtara "OM hrIM ahaM asi A u sA hrIM svAhA" yA maMtrAne pAMDharI sugaMdha phule gheUna 108 jApadeNe tyAnaMtara mastakAsa tayAra kelelyA gaMdhAcA lepa karaNe naMtara "OM aiM zrIM klI arha" hI pAMca bIjAkSareM mastakAcyA madhya bhAgoM va pUrvAdi cAra bhAgI lihiNe / / tataH siddha cAritra bhaktayA'locanAM kRtvA, aSTAviMzati mUla guNAn paTa triMzaduttara [15]
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAna rUpI candramA ke udaya se jJAna rUpI samudra bar3hatA hai| guNAna samAropya, bRhatpratikramaNa niSTita karaNa vIra bhakti caturviMzati tIrthaMkara bhakti bRhadAcArya cUlikAcArya bhaktiM kRtvA jeSTa RSiMcAmivaMdayet // ___ bhAvArtha-bIjAkSare lihilyAnaMtara siddha bhakti, cAritra bhakti va AlocanA hyA kriyA karUNa 28 mUlaguna va 36 uttara guNa yAMce AropaNa karaNe / naMtara bRhatprati kramaNa, niSTApana, vIra bhakti, caturvizati tIrthakara bhakti, bRhad AcArya cUlikA va AcArya bhakti hyA sarva kriyA karUna ApalyA jeSTa gurUsa vaMdana karaNe // __tato vAma haste toddhRtya OM hraH bhoM'te vAsin janma kAya kulAdi jIvani kAyyAni karAn saMrakSeti idaM piccha baha~ dadyAt / ___ bhAvArtha tyAnaMtara gurUne "OM hraH bhoM'tevAsina" AdikarUna "saMrakSeti" yetha paryata maMtramhaNUna DAvyA hAtAne ziSyAsa jIva jaMtu rakSaNAsAThI picchI ucalUna deNeM // ___ tataH OM hrauM bhoM'te vAsin jJAnAvaraNAdi duSTASTa karma mala prakSAlanAya iMdra zaucopakaraNaM gRNhana svAhA // bhAvArtha-tyAnaMtara varIla maMtra mhaNUna gurU ne jJAnAvaraNAdi ATha karma mala dhuvUna TAkaNyA karitA kamaMDala deNeM // tataH OM hra bhoM'te vAsin kevalajJAna saMprAptAyeti jJAnopakaraNaM gRhaNa svAhA / bhAvArtha-tyAnaMtara saddazcAmaMtra uccArUna gurUne ziSyAMsa kevalajJAna prApta hoNyA sAThI zAstra denne|| // iti dIkSA vidhi // . atha upAdhyAya pada dAna vidhi sumuhUrta dAtA gaNadhara valayArcana dvAdazAMga zrutArcanaM ca kArayeta // tataH zrI khaMDAdinA chaTAH datvA taMduloH svastikaM kRtvA tadupari paTTakaM saMsthApya ! tatra pUrvAbhi mukha tamupAdhyAya pada yogyaM munimAsAyat // atha upAdhyAya pada sthApana kriyAyAM pUrvA cAryetyAdi uccArya siddha, zruta bhaktiH paThet // tata AvAhanAdi maMtrAnuccArya zirasi lavaMga puSpAkSatAni kSipet // tadyathA ___ OM hrauM Namo uvamAyANaM // upAdhyAya parameSTin 'tra ehi ehi saMvauSaT AhvAhanaM // OM hrauM Namo uvajjhAyANaM upAdhyAya parameSTin tiSTa tiSTa Tha Tha sthApanaM / /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma mAna rUpI mala se janma ke pApa dhula jAte haiN| OM hrI Namo uvajjhAyANaM upAdhyAya parameSTin sannihito bhava bhava vaSaT saMnidhI karaNaM // tatazvaM OM hrau Namo uvajjhAyANaM upAdhyAya parameSTine namaH // imaM maMtra samuccArya sugandhitA caMdanena zirasi amisi yayet / tata zAMti, samAdhi bhaktiH paThet / tataH sa upAdhyAya guru bhakti datvA guruM praNamya dAtre AziSaM dadyAditi / / ___samAptamzrI AcAryapada sthApanA vidhi sumUhUrta dAtA zAMtikaM gaNadhara valayArcanaM ratnatrayArcanaM ca yathA zakti kArayet / tataH zrI khaMDAdinA chaTAH dattvAtaMduloH svastikaM kRtvA / tadupari catuSka paTaM saMsthApya tatra pUrvAbhimukhaM tamAcArya padayogya munimAsAdayata / athAcArya pada pratiSThApana kriyAyAmityAdi uccArya siddhAcArya bhakti paThet / tataH OM hai parama surabhi dravya sandarbha parimala garbha tIrthA bu saMpUrNa suvarNa kalaza paMcaka toyena pariSecayAmIti svAhA // iti paThitvA kalaza paMcakatoyena pAdau paricayeta // tataH paMDitAcArya nirveda sauSTa vetyAdi maharSistavanaM paThet / / pAdau samaMtAtparA mRzya guNA ropaNaM kuryAt / OM hra Namo AyariyANaM AcArya parameSTin 'tra ehi ehi saMbauSaT AvAhanaM // OM hraNamo AyariyANaM AcArya parameSTintra tiSTa tiSTa Tha Tha sthApanaM // OM haNamo AyariyANaM AcArya parameSTin sannihito bhava bhava vaSaT sanidhIkaraNaM // iti AvAhanAdikaM kRtvA / tatazva OM hra Namo AyariyANaM dharmAcAryAdhipataye namaH / anena maheMdunA caMdanena pAdavostilakaM dadyAt / / tataH zAMti samAdhi bhakti kRtvA gurU bhaktayA guruM praNabhyo pavizati // tataH upAsakAstasya pAdayoraSTa tayomiSTiM kurvati // yatayazca gurU bhaktiM datvA praNamati / sadAtre anyebhya upAsakenya azikaM dadyAt / / // iti nAcArya pada dAna vidhi / / 50 [197]
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtma-dhyAna se vikalpa rUpI sarpa mara jAtA hai| atha zrIgautama svAmI stavana / kAraNya. madIdahatpraratayA yoviibhrtkevlN| bhavyAnAM bhava tIvratApa . makhilaM yodIdalata duHsahaM / zruddhAnaMta catuSTayaM zivapathaM yocI kathatprANInAM / sosmAn rakSatu gautamoguNanidhiH kAruNya pUrNAzayaH // 1 // puNyAmiha pAvanaM yadi bhavAnu dhartu mIzosticet / kiMte devadayAlu tA'pamatA sAmarthyatAyAH phalaM // kiM tu dvaSati prakarSa janitA tyA pAdadho gAmine / hastAlaMbana maMtra mahAmasakRddatte tadA tatphalaM // 2 // vAcastvavahaNa jalpate suraguro nali zrutAbdhe prbho| tatrAsmAkama jAnatAM matilavaM kAvAkathA kathyate // ghRSTatvena tathApite bhagavataH prAramyate yaH stavaH / satvA prApyamanoghi notu kalikAmAmasyavA kokilaH // 3 // duHprApyA bhavakoTi jAta viSama kleSastayobhiH proH| muktirgotama sAra saukhya vasatiH svAtpottha cidbodhinI // dAtutAmapi bhAvitA tvayivibho bhaktizcazaknoti cet / saMpatkAsti parAnayA bhuvitayAsaM dIyate dehinAM // 4 // ekonartatrikAmAzru gahatavibalA bhrAMta cetAH zabaryA / anyo bhogyAMganAnAM kuca kalazataTI lokane vyapramUrti / / dRSTvA zaMbhoHsuyoSApragalitasikatAprAtaretAHprajAsRT / sarve saMsAra bIjaM kathamapi bhagavannavateyAMti sAmyaM // 5 // OM hrIM ivI mucyate zrI tadanuca arahaM, lapyatesyA usaaNte| paThyate prAticakra, phaTi tica savi cakrAya vrnnaayvaacyau| zauM zauM svAhAtayukto, sakala sukhakaro maMtra rAjoyamuccai / re kAMtetena bhavyaH, smaratigaNa bhUtastasya sarvArthasiddhiH // 6 // [198
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtma jJAna spo jala se janma janma ke pApa dhula jAte haiN| www anena maMtreNa jApya kriyate // anuca dvitIye nApi // OMkArAgaMNamo yuk tadanuca arahatA NamokAra yukta / vAcyaM pazvAjjiANANAM, raNama iti sahitaM / / hrAM hrIM yaM hUca varNAH grAhyAH hrau hraH itImau, punarapi asiaa| agrato vAu sau dvau, paThyate ghAti cakra , phaTi tica sa vicakrAya homAMta yukta // 7 // tAva duHkhaM janAnAM, bhayamatulamalaM, roga zokauca tAvan / durbhikSyaM dInatA vA, bharakamagha bharaH sarva citA daridra / hatyA kRtyA ca bhUtA,grahaviSaripavaH zAkinI DAkinI vaa| tAvadvadheta dehe, gaNadhara gaNino, nAmayAvannacitte // 8 // duHkhaM saukhyati mitrati pratidinaM zatruSatsvarNati / zokopyuddhAvati sajatyasilatA rogaH puna bhogti // bnhi|rti sArthati prati pathaM dasyuhari chiti / Aste ki bhuvane zubhaM tava padau martu : zubhaMno bhavet // 6 // siddhAMtopyakhilo na te guNavataH pAraMmahimnogata / statra jJAnalavepya zuddhamatayaH kehaMta mUDhAvayaM // yaH kUpaM taritu na tucha payasaM jAnAti hono jana / stasyAnaH sadudatvataH kathamaho vArtApiramyA bhavet // 10 // svarbhUpAtAla loke, sakala balayuto, moha evaastiraajaa| yasmAtena prayukta, bhramati jagadidaM, sarva kAryeSTa dhonaM // nIrAgAstA tvayAsau sakala parijano ghAti tastadanAdi / jJAtvA citte prabhutvA miti tavapurato vizvamAsIddhinam // 11 // muktisthAna juSTe prakRSTa vacase prANi pradattAyuSe / niI tAtmarupe parigamuSe svAtmotya stte|| jase bhavya prANi puruSe prasiddha viduSe jyotimayAgatveSa / kIrti vyApta dizetamaH sumanase dharmAmata prAvRSe // 12 // [19]
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra rUpI agni ke tApa ko zAnta karane ke liye mAtmAnubhava rUpI samudra meM avagAhana kro| tvaMdheya stvaMca devastvamasi guru tamastucha buddha mamAyaM / ityAlApaH subhaktayAM bhavaMti jana guro sarva tatvaika rUpe // mahAtmyaM tepya jalpan sakalamiha vibho saukhya hetorivAbdhe / saMsparzaH kSIrabhAno bhavatimala haraH pAthaM vRdasya mArge // 13 // zuddha jJAna cAritra darzana mayaM kecitkadAcikratA / manyatena nija pradoSa vazataH kiMtahi mAnyobhaveH / / mUrchAyAzrita dehitAya damanaH sasyAvaDhdo janaH / kiM vA nAdri yate sucaMpaka tarU styattopi muMgavaH // 14 // sanathopi sadAbudhottama jana nigraMthako gIyate / bhUdevopi ca kRSNa vartma vimukho nagnopi bhUtipradaH / / sadratnatraya maMDitopi vigaladbhUNopya mAno mahAn / tvadvRttaM vatayoginA mapihU divyA mohatAmAnayet // 15 // ciMtAdhenu suradra maudivagataM maNikyaM ca nauSadhe / niHzaktitva mupAzritaM ravikaja dUre pradeze sthitaM / tvannAmni prasabhaM prakurvati mano bhISTaM ca roga kSayaM / udyotaM ca jagatraye budhanute vyarthasya kAprArthanA // 16 // saddhRttaH kamalAlayo harigatiH zubhaMkalaH kAmadaH / sAraMga sthiti runnataH zivapadaH sttaarkaadhiishvrH|| doSoddha ta tamopaho budhamanaH snehaH samudrAzrayaH / lokecaMdra iva pramoda janakaH zrI gautamo go janiH // 17 // ajJAnAghata karmalagna masaka dharmAcyutaM saukhyadam / vittAzA hatamAna saMmanasija vyAmohanidrAzritaM // kaivalyAmala mArga dRSTi vimukhaM yAvacpamAne kSute / tAvadurgatirAtma viddhagavatA kAryaH prayatno mahAn // 15 // nakSatrezaH sadoSo, jaDa tanu bhavanaH SaMDavRttaH klNkii| sUryopyA tApakArI vara tapasi sadA svalpa bhAvaH sakuSTaH // rAmo bhrAMto vane ge kanaka mRga tRSA sAgaro'gasti duSyaH / sarvenAyAti sAmyaM tava guNa valayateH sva sva daure sametAH // 16 // [200]
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivikalpatA rupI mAtA ke pinA Atma-dhyAna rUpI putra ko utpatti nahIM hotii| wwwwwwwammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwww lIlA haMsati kokilo mRgamadaH, karpUrati zrIpatiH / gaurikAMta kautalazca sarati svarbhAnu raMbho jati // sarpaHzeSa tidaMtti nAmapigaNaH svarnAtha mAtaMgati / tvatkIrteH parighadanAda paritna sadgaMgAmataraMgAtviSaH // 20 // sadharmIyasi mAninIyasi mahobhogoyasi / zrIyasi saMtAnIyasi maMdarIyasi sadAmAnIyasi / / zrIyasi nIrogIyasi maMgalIyasi lasadAnIyasI / hAGkataM cacceto vikala svabhAva capala zrI gautacitaya // 21 // bhavyAnA mihavasu pUjita padastvaM sarva saukhya pradaH / kiMtustvAMtaka je smRtopi bhagavan bodhArya mobodhite // uga grISma rutAvagAhanamalaM padmAkarasyAmalaM / ___ agatyaM staduyAti kAccapavanazcetA pavichittaye // 22 // prAptA karmavazAtsudurlabhatayA vidyaamyaasdguro| stvaM kAruNyamayaH zritAgi zivadazcetskRya senotayA // sAvArNa vata cittamAna jananIla varaM saMnUrvAkula vRdhayetsamabhavannAzAya cetkaMtataH // 23 // stutvA tvA sakalAthi kalpataru bhanoprArthaye vaoNchayA / tvaM tasyAH svayameva dAtRnipuNaH kiM prArthanAyAH phalaM // viba darza yatoti nirmalatarAtkidarpaNo prArthanA / kurvana mUDhatayA nayAti viduSAM prApte savai lakSyatAM // 24 // bhAsvat kvAti kalAnidhiH samabhavadda gaM varIye mate / caMccahakaraH sabhAti caturaH shriimtprbhaacNdrmaaH|| tatpa? janivAda vadatilakaH zrI vAdi caMdro guru / stenAyaMSpara cistavo gaNabhRtaH zrI gautama svAminaH / / 25 / / netra veda SaDabjAMke varSe mAsi zucA vidaM stotra / vyarI racatsUrighanI ghevAdi caMdrabhAH // 26 // ||ti zrI vAdicaMdra bhUri viracitaM zrI gautamasvAmi stavana samApta // [201]
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva vikalpa jAloM ko chor3akara viSaya pyAsa ko bujhAne ke liye Atma-dhyAna rUpI amRta rasa kA pAna kro| CC karuNASTakaM 40 tribhuvana guro jinezvaraM, paramAnaMdaika kAraNaM kuruSva / mayiM kiMkaretra karuNAM tathA yathA jAyate muktiH // 1 // nidinnohaM nitarA marhan, bahu duHkhayA bhavasthityA~ / apunarbhavAya bhavahara, kuru karuNAmatra maya dIne // 2 // uddhara mAM patitamato viSamAdbhava kUpataH kRpA kRtvA / arhannalamuddharaNe tvamasIti punaH punarvacmi // 3 // tvaM kAruNikaH svAmI tvameva zaraNaM jineza tenAhaM / moharipudalitamAnaH pUtkAraM tava puraH kurve // 4 // gAma paterapi karuNA pareNa kenApyupadrute puMsi / jagatAM prabhona kiMtava jinamayi khalu karmabhiH prahate // 5 // apaharaM mamajanma dayAM kRtvetyekatva vacasi vaktavye / tenAti dagdha itime deva vabhUva pralApitvaM // 6 // tava jina caraNAbjayugaM karuNAmRta saMgazItalaM yAvat / saMsArAtapa taptaH karomi hadi tAvadeva sukhI // 7 // jagadekazaraNaM bhagavanna sama zrIpadma naMdita guNaugha / kiM bahunA kuru karuNAmatra jane zaraNa mApanne // 8 // // iti.|| * utkRSTa zrAvaka ke gharako taja munivana ko jAkara, guru-samIpa vrata dhAraNakara / * tapate haiM bhikSAzana karate, khaMDa vastra dhArI hokara // uttama zrAvaka kA pada yaha hai, jo manuSya isako gahate / ra hai unheM zreSTajana kSullaka ailaka, bhAgyavAn zrAvaka kahate // [202]
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma dhyAna se baTakara koI sukhakArI nahIM hai| Atma saMvodhana OM namaH siddhebhyaH natvA vIra jinendra miMdra mahitaM bhavyAtmanAM saMhitaM / prANi trANa tanutra bhUtamatulaM saMsAra bAdhApahaM // kurvehaM prathimAnanirmalaguNa grAmAbhirAma sumaM / graMthaM bhavya manoharaM bhavaharaM nAmnAtma saMvodhanaM // 1 // revAtra mudhaiva daivagatinAM labdhaM, naratvaM tvyaa| saMsAre bhramatA sadAsukhamaye nitye caturyoniSu / / samyagdarzana bodha vRtta vikalaM mAmuMcaya-i.llabhaM / tannaSTaM punaripTamaMgamahatA kaSTenano labhyate // 2 // repApiSTaM nighRSTa duSTa kumate prANin kRpA vajitAt / kiM ki vA vidhuraM bhavetra bhavatA nAptaM mahadda saha // matvA tvaM manasoti bhIti sahitaH sarvAginAM sarvadA / vA cAMgena sucetasA mRdutayA zighraNa kuryAH kRpAM // 3 // re re niSThura niSTuraM zubhaharaM yat prANi piiddaakrN| nidya durvacanaM ca tathyavikalaM mAM brUhivAcA zubhaM // prANin durgati dIpakaM gatamate tvaM kenacithetunA / yasmAdatra mahItale guNagaNAgArahi bhasmI bhavet // 4 // kRtyAkRtya vicAra ca cAjjita mate mohAtpareSAMdhana / hartucitasi ceta sotisutaraM dRSTvA drutaM hurmate // atra vApi bhayaM na bhUpara citaM te mutrano dunate / nIcoccAdi viveka bhAvarahitaM tvaM manyase ki sthiraM // 5 // [:03]
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Atma dhyAna se baDhakara koI tapa nahIM hai| re satkarma vimukta jIvarabhasA mAgAH sukhaM mAnase / dRSTvA strIjana saMhatiM hatamate taccApadAM vA padaM / / yasyAH saMgamamAtratopi mahimAtikhyAti kIAdayo / garchati prasabha tatona mahatA kAryA hitatsaMgatiH // 6 // kalpAMtodgatavAta saMhatihato vaaddhirvrNgaahito| vyAla vyAdha bhujaMga bhISaNa vanaM saM sevitaM vAvaraM / sarvAploSa karokhatojvalazikho vanhirvaraM cAzrito / re jIvoddhata buddhimAnnahivaraM sImaMtinI saMgamaH // 7 // strINAMkAya kuTIra ke nijaripo re nAsti kiMcicchubhaM / durgadhA zucisapta dhAtu kalite hIcarmaNAchAdine // viNmUtrAdibhRte vimUDha vimate nidA pade pApade / ki mohaMmanasA prayAsi bhramataH pApiSTa lajyAgatAM // 8 // re lajjA hona dona pratihataM nipuNa vyastasanmArga vRddh| siddheH saukhyAbhilASaM vyasanagatamateyAcito yomhdbhiH|| hitvAtaM kAminI nAmatirata kumate saMgama yAM vAMchasi / tvaMmanye jIvAtmazatro kathamapi vidhi nA vaMcitosItinUnaM // 6 // tatketurnahi mUDha jIva nRpatIruSTo piduSTopiduSTo / dvipona vyAghraH kSudhayA dvipAri ratulonopannagaH pAvaka // nakSveDo nayamo nazatruraparo rAmArate durmate / padda khaM vitanoti vAkSaNa kRto re kAminI saMgamaH // 10 // dharmadhvaMstayate tanoti vidhuraM paapNcinotitvrN| kAmavaddha yate vihaMti sumati kIrtyAdikaM nAzayet // lajjAMhaMti kubuddhimatra kuruterAgaM dhunItezamaM / ki ki jIvana saMgamopi kurute strI strIkRtazcAzubhaM // 11 // re re saMvara yukti mukti vimate cittena te bhAsate / durvArtA hata nIra krUra sahazA somaMtinI caMcalA / / [204]
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtma-dhyAna ke sivAya koI mola mArga nahIM hai| saukhyaM yatkaraNodbhavaM ca taralaM mattAMganA pAMgava / deha bubuda saMnibhaM jalamucaH zrIriMdra jAlopamA // 12 // ki jAnAsi na jIva dehamazucIno gehmaaloknaa| kRdhyarogajarAdibhiH pratidinaM gachavyavasthAtaraM // viNmUtrAdi visaMkulaM zucitaraM kimanyase ha mate / ' yuktAyukta vimuktariktamapaTo sAraiH sugaMdhAdibhiH // 13 // re jAnAsi na jIva.saMsRti sukhaM duHkhAzritaM durmate / pratyakSakimunekSasepi bhuvanaM mugdhedra jAlopamaM // kiM karNena zRNoSi mUDha virasaMstrosaMgama niditaM / yasmAdatra purAtapo banabarA naSTAgariSTA narAH // 14 // jJAnAmyAsaM vidhastvatyaja kilaviSayaM sadguru tvaM bhajAtman / mAyA liptA zrayAlaM budhajana padavI niI yatvaM jahAhi // saMtoSaM saMvidhe hivyasana vimukhatA mehi muMva kopaM / citte cedasti jIvA pravimala vimalo mukti saukhyAbhilASaH // 15 // re jIvAzapramodaM guNavati karuNAM prANivargeSu zatrau / madhyasthatvaM ca maitrImaya vavatibhavato bhItimakSArtha rodhaM // krodhAdityAga mAtman ninavacasiraeNti mokSa saukhyAbhilASaM / bhavyAnuSTAna niSTacyutanikhila malaM jaina dharma kuruSvaM // 16 // bodhe buddhi nidhehi pramada girikulaM bhidvimuMca prakopaM / tatvaM citte vidhehi vyasanagatamate kAma vRkSaM lunIhi // dharmedhyAnaM kuruSva prazamadamayamAnehire jIva tUrNA / tvaMmAnuSyaM punIhi pracaraNa virate pApa paMkaM dhunIhi // 17 // saMsAre sAra jAlekSaNa ruci capale yAsire jIvamAzaM / tAruNyAdreka raMmyAmatimadasahitAM bhAminI vIkSyamohAt / / kurvANa statprasaMgaM vigalita sumate mUDha bhAvane tsmaa| tvasyAH saMsarga toSi praviramayadite saukhya saMghesti ghAMchA // 18 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma-dhyAna ke vinA cetana svarUpa kI prApti nahIM / re jIvatvaM kuraSva vratacaraNaH puNyapAtraM pavitraM / netraM svakIyaM jina caraNa yugAlokanAt sNgmaatr| sImaMtinyAH prayAsi prazamagatamate hIyadi priitiyogaa| ttahitvaM yAsinAzaM gata ghRNa bhuvane satvaraM rehatmAtAtman // 16 // yadvadrAgaM karoSi smarazara nihataH kAminInAM zarIre / tadvattvaMjIva dharmejinavaragaditebhAva zuddhayA viddhyAH / / tasmAt kiMki nayAsi pragatabhavajarA mRtyu doSaM sukhoghaM / noce daHkhaughamAtman bhavabhaya janaka yAsire nIca buddhi / 20 // hitvAbhogopabhogAn sthiravizada dhiyAmAnasaM jaina vAkye / heyAheyAdivastu pragaTa nipuNe dharma buddhayAvidadhyAH // sarvasaMgavimuca pracalamasukhadaM dhvesta saddhayAna kArya / tAvadre jIvamUDha vyapagata vipadaM nityaM saukhaM prayAsi // 21 // saMsAre saukhya hetu tuda madana ripuM maI yatvaM prlobhN| tattvatyakta praNIte parihara jarajanaka bhrAtRbhAryAdimohaM / cAritraM yatpavitraM zazirucivizadaM darzanajJAna yukta / taccitte saMnihiM pratihata sumate jIva jaina praNItaM // 22 // yaH kopaM kurutenimitta rahitolaM sajjanaM nidati / stautisvaM kilabhASate ca vitathaM vAkyaMsadAniSTra // sarvoDhaga vicakSaNedvirazana zazvaddayA vjjito| ratamAbhaja jIva jIva mecaka matiM kRSNAhi vadurjanaM // 23 // jAyaMte caturaMga mAgajaghaTAramA ramA rmytaa| vikSatAH subha kIrti kAMti mahimo dAratva sauryaadyH|| labhyate jina cakravati bala bhRdbhogeMdra bhogAyata / staM dharma kuru mugdha bahunAki sAdhya mukte navA // 24 // kAvyavizatibhizcatubhiradhikararamyai zru sallakSaNa / graMtha svAtmani bodhanaM bhavapatha bhrAMti zramachedanaM / / vikSAto bhuvanAdi kotti muniyaH saMveginAmagraNI / ta ziSyo bhavibodha bhUSaNa munizcakre ti- saMveginaH // 25 // iti bha0 zrIbhuvana kotti ziSya jJAnabhUSaNa viracita Atma sabodhanaM samAptam / / [206]
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana bhava sAgara se tirane ke liye khevaTiyA ke samAna hai| yati bhAvanASTakam REMEMEMEMEENEMEMEMEENERY AdAya gata mAtma tatva mamalaM jJAtvAtha gatvAvanaM / niHzeSA mapimoha karma janitAM hitvA vikalpAvalo // ye tiSTaMti manomaruccida cale katva prmodNgtaa| niH kaMpAgiri vajjayaMtimunaya ste sarva saMgozitAH // 1 // ceto vRtti nirodhanena karaNa grAmaM vidhAyo dvasaMta / saMhatyagatAgataM camaruto dhairya samAzrityaca // paryakenamayA zivAya vidhivatsUnyaika bhuubhRddrii| madhyasthena kadAcidapita dRzAsthAtavyamaMtarmukhaM // 2 // dhUlo dhUsaritaM vimukta vasanaM paryakamudrAgataM / zAMtaM nirvacanaM nimIlita dRzaM tattvopalaMbhesati / / utkIrNa dRSa dIvamAMvana bhuvi prAMto mRgANAM gaNaH / pazyatpudgala vizmayo yavi tadA mAhaga janaH puNyavAna // 3 // vAsaH zUnyamaThe kvacinnivasanaM nityaMkakupamaDala / saMtoSodhana munnataM priyatamA zAMtistapovartanaM / maMtrI sarva zarIribhiH sahasadA tattvaka citAsukhaM / cevAstena kimasti me samavataH kArya na kiMcitparaH // 4 // labdhAjanma kule zucaurvara vapurvavazritaM punnyto| vairAgyaM cakarotiyaH zucitayo lokesaekaH kRtI // te navozita gauravena yadivAdhyAnAmRtaM pIyate / prAsAde kalazastadA maNimayehaimaH samAropitaH // 5 // grISme bhUpara mastakAzrita zilAM mUlaMtaroH praavRssi| prodbhUte zazire catuHpatha padaM prAptAsthiti kurvate // yeteSAM yaminAM yathokta tapasAM dhyAna prazAMtAtmanAM / mArge saMcarato mama prazaminaH kAlaH kavAyAsyati // 6 // [207]
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIpa tatva kA bhaddhAna karanA sampagdarzana hai| bhedajJAna vizeSa saMhatamano vRttiH smaadhipro| jAyetAdbhuta dhAma dhanyAzaminAM keSAMcida trAcalaH // dhana mUrti na patatyapi tribhuvanevahniH pradIpte pivA / yeSAM novikRtirmanAgapi bhavetprANeSu nazyatsvapi // 7 // aMtasta tvamupAdhijjita mahaMtyAhAra vAcAparaM / jyotiryaiH kalitasRtaMca yatibhiste saMtunaH shaaNtyo|| yeSAMtatsadanaM tadevazayana tatsaMpadaM satsukhaM / tavRttistadapi priyaM stadakhilaM zreSTArtha saMsAdhanaM // 8 // pApAri kSayakAri dAtR nRpati svargApavargazriyaM / zrImatpaMkaja naMdibhi viracitaM ciccetanA naMdibhiH / / bhaktyAyo yati bhAvAdASTakamidaM bhavyAstri sNdhyaaptthe| ki ki sidhyati vAMchitana bhuvane tasyAtrapuNyAtmanaH // 6 // // iti yati bhAvanASTaka samAptamiti // ||AUM namo jinAya // - ahiMsA * tIna yoga au' tIna karaNa se, trasa jIvoM kA vadha tjnaa| - kahA ahisANuvrata jAtA, isako nita pAlana karanA / / 99 isI ahisANuvrata ke hai, kahalAte paJcAtIcAra / chedana bhedana bhojyanivAraNa, pIr3ana bahuta lAdanA bhAra // 0 isI aNuvrata ke pAlana se, jAti pAMti kA thA coNddaal| * to bhI saba prakAra sukha pAyA, kIrtimAn hokara yamapAla // nahIM pAlane se isa vrata ke, hisArata ho setthaanii| HD huI dhanazrI aisI jisakI, durgati nahiM jAtI jAnI // Sha Xiang Wan Xiang Wu Wan Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ji Lian Lian Lian Lian Lian Lian Lian [20]
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSa mahala meM par3hane ke liye samyagdarzana sIr3hI hai| wwwwwwwwwwwww HIVAYAVAAVAT __sarvajJa stavanam -zrI jayAnanda sUri viracitaM devAH prabho! yaM vidhinAtma zuddhayaM / bhaktyAH sumeroH zikhare'bhyarSicana // saMstUyase tvaM sa mayA samoda / munmIlyate jJAnadRzA yathAme // 1 // dhyAnAnu kaMpAdhRtayaH prdhaano| llAsisthirAH jJAna sukhakSamaM ca / / sunAtha ! saMtitvayi siddhi saudhA / dhirUDha ! karmojjhita ! vizvarucya ! // 2 // saMsAra bhItaM jagadIza ! dInaM / mAM rakSa rakSAkSama ! rakSaNIyam // prauDha prasAdaM kuru saumya dRSTayA / vilokayasvIyavacazca dehi // 3 // natendra ! vidrAvitadoSa ! datta / dAnA daridrA api bIta bauHsthyaa|| tvayA kRtA bhUridhanA anaMta / jJAna ! dviSAn sUkSama! maMkSu mAsAn // 4 // dvivai muktimanA dvipAdyA / stava trIpUjAM vivadhat trisaMdhyam // kalyANakAnAM jina ! paMcaparvI / mArAdhya bhavyaH kSipate'STakarma // 5 // sAmyena pazyastrijagadvivekI / zrayana prabho ! paMca samityupaiti // apAmya saptadhisiddhi madhye / siddha javenopa bhavAdupezam // 6 // bhavecchu bhAyopa bhavadyatheSTaM / zraye sanAtho'smi namo'stu doSAH // dUre prabhAvazca guruH sukhaM me| vizvAya' ! dhI zrIkRdupadvipAde // 7 // muktvA bhavaM saukhymvaaptumNgii| dhImAMstyajana mohamaghasya htaa| yomucya mAnastamasA zivIyet / tvatsevitA kAmyatu so'tra netaH ! // 8 // kSemeSu vRkSatsu ghanAya mAno / hitaH pitevAmRta vduraapH|| mama prabho ! bhavyataraM svabhRtyo / bhAvaM jayAnaMdamaya ! pradeyAH // 6 // iti jayAnaMda sUri viracitaM vibhaktyukti samAsa kiyatpratyayodAharaNa rUpaM zrI sarvajJastavanaM // [20]
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampaSTi saMsAra ke padArthoM meM mamatva nahIM krtaa| fro-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-1 / zalAkAnikSepaNa niSkAzana vivaraNaM lo-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0arhataM tatpurANaM jinamuni caraNAn devatA kSetrapAlaM / chAyAsUnonizAyAmabhiSavanavidhaH pUjayitvA jlaayH|| jAtAM hemnaH zalAkA kuzakusumamayIM kanyayA daapyitvaa| tatprAtaH pUjayitvA punaratha zakunaM vIkSyate ttpuraannN-||1|| atyugnazubhakAryArtha zanivAro na yAti cet / anyasminvAsare saumye purANaM prAcayetsudhIH // 2 // durvacaH zravaNe caiva dunimittAvalokane / kSutte pradIpanirvANe purANaM nArcayettataH // 3 // aSTAbdAvAM dazAbdAmajanitarajasaM kanyakA vA navoDhA / mabhyaMgasnAna bhUSAM malayajavasanAlaMkRtAM pUjayitvA // maMtrevAgadevatAyAstriguNita navakaM maMtrayitvA zalAkAM / taddoA dApayitvA tadanuca dalayoH kAryamAlocya madhye // 4 // kanyA na labhate yantra na prauDhA labhate yadA / - zalAkA zrAvakaH zuddhaH purANe prakSipettadA // 5 // prAkpatre pUrvapaMktau vA padye pUrvA kSarANi ca / sapta hitvA paThecchalokamiti keSAMmataM mataM // 6 // prAkpatrasaMpuTasyAMta paMktau zlokAkSarANi ca / sapta hitvA paThecchalokaM purANaM doSa vajjitaM // 7 // yaH pUrvAddha visargavAnapi tathA liTsaMyutaH sarvathA / vairAgyAstuti rogshokmrnnshvnaadidossaanvitH|| pUrvAdhatagato bhavAli sahitastyaktvAnya jnmaashryo| mAnonaH pratiSedhavAnna zakune zlokaH prazasto bhavet // 8 // [210]
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANI kA maraNa purAne kapaDe badalane ke samAna hai| riktapatramapi jIrNamakSaraM zIrNapatramapi kUTalekhanaM / suprazastamapi padyamIdRzaM hyAmanaMti na tu nItivedinaH // 6 // pArAvAra purartuzaila salila krIDA kumaarodyo| dhAnAlhAdavivAha bhogavijaya zrIcandrasUryodayaH / maMtrAlocana nAyakAbhyudaya yukapaTTAbhiSekotsavAH / zAstrAvarNanayA purANazakune puNyAnubaMdhodayaH // 10 // dharmo rAjA tathA zAkhA prajA ceti ctuvidhaa| jeSTha zuklasya paMcamyAM zalAkA dRzyate budhaH // 11 // dharmaH zveta. 1. rAjA raktaH 2. zAkhA haritA 3. prajA pItA 4. // mNtrH|| OM roM ko zrI hrIM klIM bleM jhA~ zrI zrI sarasvati marAlavAhane vINApustakamAlApana maMDita caturbhuje mauktika hArAvalirAjitoroja saroja kuDmala yugale vada vada vAgvAdini sarvajana saMzayApahAriNi zrImadbhArati devi ! tubhyaM namostu / // iti zrI sarasvatI matraH // iti zalAkA varNanaM saMpUrNa samAptaM prabhAvanA jaise hove vaise bhAI, dUra haTA jaga kA ajJAna / bhUla kara prakAza karade vinAza tama, phailA de zuci saccA jJAna / tana mana dhana sarvasva bhale hI, terA isameM laga jAve / vajrakumAra munIndra sadRza, tU taba prabhAvanA kara pAve // samyagdarzana sukhakArI hai, bhava santati isase mitttii| aGgahIna yadi ho isameM to, zakti nahIM itanI rahatI // ra viSa kI vyathA miTA de aisI, zakti maMtra meM hai priyavara / he akSara mAtrA hIna hue se, maMtra nahI rahatA sukhakara // [211]
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ nija AtmA meM niHzaMka va nirmala hoke ThaharanA yahI niHzaMkita hai| yogasAraH zrI yogIndra candrAcArya kRtaH nirmaladhyAne paristhAya, karmakalaMka dagdhvA / AtmA labdhoyena paraH taM paramAtmAnaM natvA // 1 // ghAti catuSkasya kRtavilayo'nanta catuSTaya pratiSThitaH / taM jinendra praNamya karomi kAvyaM suSThu // 2 // saMsArasya bhayabhItAnAM mokSasya lAlasitAnAM / AtmasambodhanArtha dohakAn ekamanasA // 3 // kAlo'nAdiH anAdi vo bhavasAgaro'pi anantaH / mithyAdarzanamohinaH nApi sukhaM duHkhameva prAptaH // 4 // yadi vibhyati caturgatigamanAt tataH parabhAvaMtyaja / AtmAnaM dhyAya nirmalaM yena zivasukhaM labhase // 5 // triprakAraM AtmAnaM manyasva parabhanto bahirAtmAnam / paraMdhyAya antaH sahitaM vAhyaM tyaja nintim // 6 // mithyAdarzana mohitaH paramAtmanaM na manute / sa bahirAtmA jinabhariNataH punaH saMsAre bhramati // 7 // yaH parijAnAti AtmAnaM paraM yaH parabhAvaM tyajati / sa paMDita AtmAnaM manute sa saMsAraM muJcati / '8 // nirmalo niSkalaH zuddhaH jinaH kRSNaH buddhaH zivaH zAntaH / sa paramAtmA jinabhaNitaH ya jAnohi nirdhAntam // 6 // dehAdayo ye pare kathitAHtAna AtmAnaM manute / sa bahirAtmA jinabhariNataH punaH saMsAre bhramati // 10 // [212]
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ / atindriya Ananda meM magna rahanA hI nikAMkSisa aMga hai| dehAdayoye pare kathitAH te AtmAM na bhavanti / iti jJAtvA jIva ! tvaM AtmanA AtmAnaM manyasva // 11 // AtmAnA AtmAnaM yadi manyase tataH nirvANaM lbhse| paraM AtmanaM yadi manuSe tvaMtahi saMsAraM bhramasi // 12 // icchA rahitastapaH karoSi AtmanA AtmAnaM manuSe / tato laghu prApnosi paramati punaH saMsAre nAyAsi // 13 // pariNAmai bandho'pi kathitaH mokSopi taireva vijAnIhi / iti jJAtvA jIva ! tvaM tAn bhAvAna parijAnIhi // 14 // atha punarAtmAnaM na manuSe puNyamapi karoSi azeSam / tathApi na prApnoSi siddha sukhaM punaH saMsAre bhramasi // 15 // AtmadarzanaM eka paraM anyat na kiMcidapi vijAnIhi / mokSasya kAraNaM yogin ! nizcayenaitat jAnIhi // 16 // mArgaNAguNa sthAnAni kathitAni vyavahAranayena api dRSTi / nizcayanayena AtmAnaM manyasvayena prApnoSi parameSThinaM // 17 // gRhavyApAre paristhitAH heyamaheyaM manyate / anudinaM dhyAyanti devaM jinaM laghu nirvANaM labhante // 18 // jinaM smara jinaM cintaya jinaM dhyAyasva sumanasA / taM dhyAyamAnaH paramapadaM labhate eka kSaNena // 16 // zuddhAtmani ca jinavare bhedaM mAkimapi vijAnIhi / mokSasya karaNaM yogin! nizcayena etat vijAnIhi // 20 // yo jinaH taM AtmAnaM manyasva eSa siddhAntasya saarH| iti jJAtvA yogin ! tyaja mAyAcAram // 21 // yaH paramAtmA sa eva ahaM yo'haM sa paramAtmA / itijJAtvA yogin anyanmA kArSIH vikalpam // 22 // zuddha pradezaH pUritaH lokAkAza pramANaH / taM AtmAnaM anudinaM manyasva prApnoSi laghunirvANaM // 23 // nizcayena lokapramANaM manyasva vyavahAreNa svazarIrasya / imaM AtmasvabhAvaM manyasva laghu prApnoSi bhavatIram // 24 // [21] 54
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmasvarUpa ko magnatA meM sAmyabhAva kA avalambana karanA ho niyicikitsA aMga hai| caturazItilakSe bhramitaH kAlamanAdhanantaM / paraM samyaktvaM na labdhaM jIva! etajjAnIhi nintim // 25 // zuddhaH sacetanaH buddhaH jinaH kevalajJAna svabhAvaH / taM AtmAnaM anudinaM manyasva ya dIcchasi zivalAbhaM // 26 // yAvanna bhAvayasi jIva! tvaM nirmalAtma svabhAvam / tAvanna labhase zivagamanaM yatra bhAti tatra yAhi // 27 // yastrilokasya dhyeyo jinaH sa AtmA nijaH uktaH / nizcayanayena evaM bhaNitaH etajjAnIhi nirdhAntam // 28 // batatapaH saMyamamUlaguNaiH mUDharmokSo niruktaH / yAvanna jAnAti eka paraM zuddha svabhAva pavitraM // 29 // yo nirmalaM AtmAnaM manute vratasaMyama saMyuktam / salaghu prApnoti siddha sukhaM iti jinanAyaraktam // 30 // tatapaH saMyama zIlAni jIva! etAni sarvANi vyarthAni / yAvanna jAnAti ekaM paraM zuddha svabhAva pavitram // 31 // puNyena prApnoti svarga jIvaH pApena naraka nivAsam / / dvayaM tyaktvA AtmAnaM manute tena labhyate zivavAsaH // 32 // bata tapaH saMyamazIlAni jIva ! etAni sarvANi vyavahAreNa / mokSasya kAraNaM ekaM manyasva yaH trilokasya sAraH / / 33 / / AtmAnA AtmAnaM yo manute yaH parabhAvaM tyajati / sa prApnoti zivapuragamanaM jinavara evaM bhagati // 34 // SadravyANi yAni jinakathitAni nava padArthAH ye tatvAni / vyavahAreNa jinoktAni tAnI jAnIhi prayatnena // 3 // sarvAn acetanAn jAnIhi jIvaM eka sacetanaM sAram / yaM jJAtvA paramamuniH laghu prApnoti bhavapAram // 36 // yaMH nirmalaM AtmAnaM manute tyaktvA sarvavyavahAram / jina svAmI evaM bhaNati laghu prApnoti bhavapAram // 37 // [24]
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo AtmA ke svarUpa meM mUDhatA rahita hai, yathArtha AtmaboSa sahita hai vahI amUDha dRSTi hai| ... .. .... .. .. soraThA jIvAjIvayorbhe yo jAnAti tena jJAtaM / mokSasyakAraNaM eSa bhaNati yogin!yoginA bhariNataH // 38 // ||caupaaii|| keSu samAdhi karomi kAn / ArcayAmi vairamavairaM kRtvA kAn vaMcayAmi // ......" / yatra yatra pazyAmi tatra AtmA // 36 // // dohA // tAvatkutIrtheSu paribhramati dhUrtatvaM tAvatkaroti / guroH prasAdaH yAvanna dehamevaM devaM manute // 40 // tIrthAni devAlayaH devonApi evaM zrutakevalinoktam / dehadevAlayo devo jinaH evaM jAnIhi nintim // 41 // dehadevAlaye devo jinaH devAlaye nAsti ? hAsyaM mukhasyopari bhavatIha siddhabhikSAMnamati // 42 // mUDha!devAlaye devonApi nApi zilAyAM lepe citre| dehadevAlaye devo jinaH taM budhyasva samacetasi // 43 // tIrthe devAlaye devo jinaH sarvo'pi kazcit bhavati / deha devAlaye yo manute sa budhaH ko'pi bhavet // 44 // yadi jarAmaraNa karAlitaH tahi jinadharma kuru / dharma rasAyanaM pibatvaM yena ajarAmaro bhava // 45 // dharmo na paThanena bhavet dharmo na pustaka darzane / / dharmo na maThapradeze dharmo na kUrcalaMcane // 46 // rAga dveSau dvau pariharati ya Atmani nivasati / sa dharmo jinoktaH yaH paMcamati dadAti // 47 // Ayurgalati na mano galati nApyAzAgalati / mohaH sphurati nApi AtmahitaH evaM saMsAraM bhamati // 48 // yathAmano viSayeSu ramate tathA yadi AtmAnaM manute / yogI bhaNati re yogin ! laghu nirvANaM labhate // 46 // [215]
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmika guNoM ko vRddhi karanA upavahaNa aMga hai| ......"1 yathA jarjara narakagRhaM tathA budhyasva zarIram / AtmAnaM bhAvaya nirmalaM laghu prApnoSi bhavatIram // 50 // ghAMdhe patitaM sakala jagat nApi AtmAnaM manute / tena kAraNeneme jIvAH sphuTaM na hiHnirvANaM labhante // 51 // zAstraM paThanti te'pi jaDAH AtmAnaM yena jAnanti / tena kAraNeneme jovAH sphuTaM nahi nirvANaM labhante // 52 // manaH indriyaH vi. rAga prasAraM nivAraya sahajaM utpadyate saH // 53 // pudgalo'nyaH anyo jIvaH anyaH srvvyvhaarH| tyaja pudgalaM grahANa jovaM laghu prApnoSi bhavapAram // 54 // ye nApi manyante jIvaM sphuTaM ye nApi jIvaM manyante / te jinanAthena uktA na saMsAraM muJcanti // 55 // ratnaM dIpaH dinakaraH dadhi dugdhaM ghRtaM pASANaM / suvarNa raupyaM sphaTikaM agniH nava dRSTAntAn jAnIhi ? // 56 // dehAdikaM yaH paraM manute yathA zUnyAkAzaM / sa laghu prApnoti brahma paraM kevalaM karoti prakAzam // 57 // pathA zuddha AkAzaM jIva ! tathA AtmA uktaH / AkAzamapi jaDaM jAnIhi jIva! AtmAnaM caitanyavantaM // 58 / / nAsAneNa abhyantare yaH pazyati azarIraM / vyAghuTaya janma na sambhavati pibati na jananIkSAram // 56 // azarIro'pi sazaroro muniH idaM zarIraM jaDaM jAnIhi / mithyAmohaM parityaja"......" ........." // 6 // AtmanA AtmAnaM manvAnasya kinneha phalaM bhavati / kevalajJAnaM viriNamati zAzvataM sukhaM labhate // 61 // ' ye parabhAvaM tyaktvA munayaH AtmanAtmAnaM manvate / kevalajJAnasvarUpaM labdhvA te saMsAraM muJcati // 62 // dhanyAste bhAgyavantaH budhA ye parabhAvaM tyajanti / lokAloka prakAzakaraM AtmAnaM vimalaM jAnanti // 6 // [216]
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ apane citta ko apane meM sthira karanA sthitikaraNa aMga hai| mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm sAgAro'pya nagAro'piya Atmani vasati / sa prApnoti laghu siddhasukhaM jinavara evaM bhaNati // 4 // viralA jAnanti tatvaM budhAH viralAH zRNvanti tatvam / viralA ghyAyanti tatvaM jIva! viralA dhArayanti tatvam // 6 // ayaM parijanaH na mahAn punaH ayaM sukha duHkhasya hetuH / evaM cintayan kiM karoti laghu saMsArasya chedam // 66 // indrapharaNIndranarendrA api jIvasya zaraNaM na bhavanti / azaraNaM jJAtvA munidhavalA AtmanAtmAnaM macate // 6 // eka utpadyate miyate ekaH duHkha sukhaM bhuMkta ekaH / narakaM yAti ekaH jIva ! tathA nirvANaM ekaH // 6 // eka: yadi jAyase tarhi parabhAvaM tyaja / AtmanaM dhyAyasva jJAnamayaM laghu zivasukhaM labhasva // 66 // yaH pApamapi tatpApaM manute sarvaH ko'pi manute / yaH puNyamapi pApaM bhaNati sa budhaH ko'pi bhavet // 70 // yathA lohamayaM nigalaM tathA suvarNamayaM jAnIhi / ye zubhaM azubhaM parityajanti te bhavanti hi jJAninaH // 71 // yAvat manonigraMnthaH jIva ! tAvattvaM nimranthaH / yAvattvaM nigranthaH jIva ! tataH labhase zivapathaM // 72 // yathA baTamadhye bIjaM sphuTaM bIje baTamapi jAnIhi / tathA dehe devaM manyasva yaH triloke pradhAnaH // 73 // yo jinaH so'haM so'pyahaM etat bhAvaya nirbhAntam / mokSasya kAraNaM yogin! anyo na taMtraH na maMtraH // 74 // dvitri catuH paMca dvi nava sapta SaT pNc-| caturguNa sahitaM yaH manute etallakSaNaM yasmin // 7 // 55 [217]
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnanda meM bhramaravat Asakta hai vahI vAtsalya aMga hai| dvau tyaktvA dviguNasahitaH ya Atmani vasati / jina svAmI evaM bhaNati laghu nirvANaM labhate // 76 // trirahitaH triguNasahitaH ya Atmani vasati / sa zAzvatasukha bhAjanaM api jinavaraH evaM bhaNati // 77 // catuH kaSAya saMjJArahitaH caturguNa sahitaH uktaH / taM AtmAnaM manusva jova ! tvaM yena paraH bhavasi pavitraH // 7 // dvipaMca rahitaM jAnIhi dvipaMca saMyukta / dvipaMcabhiH yo guNaH sahitaH sa AtmA nija uktaH // 76 // AtmAnaM darzanaM jJAnaM manyasva, AtmAnaM caraNaM jAnIhi / AtmA saMyamaH zIlaM tapaH AtmA pratyAkhyAnam // 8 // yaH parijAnAti AtmAnaM paraM sa parityajati nitiM / tatsaMjJAnaM manusvatvaM kevalajJAninA uktam // 1 // darzanaM yena pazyati bodhaH AtmAnaM vimalaM manute / punaH punaH AtmAnaM bhAvayati tat cAritraM pavitram // 2 // ratnatraya saMyukto jIvaH uttamatIrtha pavitram / mokSasya kAraNaM yogina ! anyo na tantraH na maMtraH / 83 // yatra AtmA tatra sakalaguNAH kevalina evaM bhaNaMti / tena kAraNena ime jIvAH sphuTaM AtmAnaM vimalaM jAnanti // 4 // ekAko indriya rahitaH manovAkkAyatrizuddhaH / 'AtmAnA AtmAnaM manusvatvaM laghu prApnosi zivasiddham // 5 // yadi baddha mukta maNyase tahi baghnAsi nirdhAntam / sahaja svarUpe yadi ramase tarhi prApnosi zivaM zAntam // 16 // samyagdRSTi jIvasya durgatigamanaM na bhvti| / yadi yAtvapi tahi doSo nApi pUrvakRtyaM kSapayati // 7 // [21]
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmIka prabhAva ke vikAsa meM dattacitta hai yahI prabhAvanA aMga hai| Atma svarUpe yo ramate tyaktvA sarvavyavahAram / samyagdRSTiH bhavati laghu prApnoti bhavapAram // 18 // ajaromaro guNagaNanilayaH yatra AtmA sthiraH tiSThati / sa karmANi naiva vadhnAti saMcitapUrvANi vilIyate // 6 // yaH samyaktva pradhAnaH budhaH sa trailokye pradhAnaH / kevala jJAnamapi sa labhate, zAzvata sukhanidhAnaM // 6 // yathA salilena na lipyate kamalinIpatraM kadApi / tathA karmaNA na lipyate yadi ramate AtmasvabhAve // 1 // yaH samasukhanilInaH budhaH punaH punaH AtmAnaM manute / karmakSayaM kRtvA so'pi sphuTa laghu nirvANaM labhate // 62 // puruSAkAra pramANaM jIva AtmAnaM imaM pavitraM / pazyati guNa nirmalaM nirmala tejasA sphurantaM // 6 // yaM AtmAnaM zuddha api manute azucizarIra vibhinna / sa jAnAti zAstraM sakalaM zAzvatasukhalonaH // 6 // yaH nApi jAnAti AtmAnaM paraM nApi parabhAvaM tyajati / sa jAnana zAstrANi sakalAni na hi zivasukhaM labhate // 65 // vanitaM sakala vikalpaH paramasamAdhi lbhnte| yat vidanti sAnandaM sphuTaM tat zivasukhaM bharaNanti // 66 // yaH piMDasthaM padasthaM budhaH rUpasthamapi jinoktam / rUpAtItaM manyate laghu yena paraH bhavati pavitraH // 6 // sarve jIvAH jJAnamayA yaH samabhAvaM manute / tat sAmAyika jAnIhi sphuTaM jinavara evaM bhaNati // 6 // rAga dveSau dvau parihatya yaH samabhAvaM manute / tatsAmAyika jAnIhi sphuTaM kevalI evaM bhaNati // 66 // [216]
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina vacana meM zaMkA nahIM karanA niHzaMkati aMga hai| hiMsAdInAM parihAraM kRtvA yaH AtmAnaM sthApayati / tadvitIyaM cAritraM manusva yatpaMcamati nayati // 10 // mithyAtvAdikaM yaH parityajya samyagdarzana zuddhirma / tatparihAra vizuddha manusva laghu prApnosi zivazuddhim // 10 // sUkSmasya lobhasya yaH vilayaH sUkSmaH bhavetpariNAmaH / tatsUkSma cAritraM manusva tat zAzvata sukhadhAma // 102 // arhantamapi taM siddha sphuTaM taM AcArya jAnIhi / taM upAdhyAyaM tameva muni nizcayena AtmAnaM jAnIhi // 10 // sa zivaH zaMkaraH viSNuH sa rudraH api sa buddhaH / sa jinaH IzvaraH brahmA sa anaMtaH sphuTa siddhaH // 104 // etallakSaNalakSitaH yaH paraH niSkalo devaH / dehasya madhye sa vasati tasmin nAnyabhedaH // 10 // ye siddhA ye setsyanti ye sidhyanti jinoktaM / Atmadarzanena te'pi sphuTaM etat jAnIhi nintim // 10 // saMsArasya bhayabhItAnAM yogicaMdra muninA / AtmasaMbodhanAya kRtAni dohakAni ekamanasA // 107 // // iti zrI yogicaMdrakRto yogasAraH samAptaM // jo nA jAne jIva kyA jo na kahai hai jIva / so nAstika bhava bhrameMge jinavara kahata sadIva // ratnadIpa ravi dUdha dadhi ghRta patthara aru hema / rajata sphaTika agni nava udAharaNa jiya ema // deha AtmA bhinna ima jyoM suvarNa AkAza / pAvai kevalajJAna jiya taba nija kare prakAza // yathA vyauma nirlepa zuci tyoM zuci Atma pradeza / parajar3a ambara AtmA cetana hai parameza // ghANa dRSTi antara lakhe deha rahita jo jIva / phira na janma ghara paya piye zivathala rahai sadIva // [220]
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArI bhogoM ko vAMkSA nahIM karanA ni.kAlita aMga hai| * siddhAnta sAraH ke (zrI jinendrAcArya praNItaH) PAKC AKARACHAR MERIKA MAHA jIva guNa sthAna saMjJA paryApti pramANa mArgaNA navonAn / siddhAntasAramidAnI bhaNAmi siddhAn namaskRtya // 1 // bhAvArtha-caturdaza jova samAsa, caturdaza guNasthAna, cAra saMjJA, SaT paryApti, daza dravya prANa, 14 mArgaNA, navazeSaH kA varNana, siddha paramAtmA ko namaskAra kara isa siddhAnta sAra grantha ko kahate haiM // 1 // siddhAnAM siddhagatiH darzanaM jJAnaM ca kevalaM kssaayik| samyaktvamanAhArakaM zeSAH saMsAriNi jIve // 2 // bhAvArtha-siddha paramAtmA ke (1) siddha gatiH (2) daMsaNaH (3) jJAnaH (4) kSAyika samyaktva (5) anAhArakatvaH yaha pA~ca mArgaNA hai zeSa nava saMsArI jIvoM meM sarvatra dekho| jIvaguNAn tathA yogAn sapratyayAna mArgaNAsu upayogAn / jIvaguNeSvapi yogAn upayogAn pratyayAna vakSye // 3 // bhAvArtha-sarva grantha meM 14 mArgaNA meM 14 jIva samAsoM kA 14 guNa sthAnoM meM varNana hai-ti Adi 14 mArgaNA meM 15 yoga kA 57 AzravoM kA 12 upayogoM ko tathA 14 guNa sthAnoM meM 15 upayogoM kA tathA jIva samAsAdi meM sarva pratyaya upayogoM kA varNana karate haiN| trigatiSu saMjJiyugalaM caturdazatiryakSu dvau vikaleSu / ekapaMcAkSe'pi ca catvAraH pRthivIpaMcake ctvaarH||4|| bhAvArtha-naraka 1 manuSya 1 devagati 1 ye tIno meM paMcendri saMjJi 1 paryApta 2 [221] 56
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsare ke doSoM ko pragaTa na karanA upagRhana hai| aparyApta 2 jIva samAsa hote haiM / tiryaca gatI meM 14 jIva samAsa haiN| ve aise-uktaM vAdarasUkSmaikendriya, dvitricaturindriyA saMjJisaMjJinazca / paryAptAparyAptA evaM te caturdaza jIvAH // 1 // do-tIna-cAra-indriya meM do paryApta aparyApta samAsa haiM-eka-paMca-indriyoM meM cAra haiM ve aise ekendri meM sUkSma 1 vAdara 1 paryApta 1 aparyApta 1 paMcendri meM saMjJi 1 asaMjJi 1 paryApta 1 aparyApta 1 hai| ekendri-pRzci 1 apa 1 teja 1 vAyu 1 vanaspati 1 pA~coM meM cAra prakAra haiM / mArgaNA uktaMca-gAthA gaI-iMdiye cakAe joge vee kasAyaNANe ya / . saMjamadaMsaNa lessAbhaviyA sammattasaNNiAhAre // 1 // daza trasakAye saMjJI satyamanaAdiSu saptayogeSu / dvIndriyAdipUrNAH paMcASTame sapta aurAle // 5 // bhAvArtha-trasakAya meM daza jIva samAsa haiM ve aise dvi-tri-catu-pacendri cAroM paryApta aparyApta karai 8 paMcendri saMjJi asaMjJi 2 kula 10 / satya manoyoga, asatya, ubhaya, anubhaya, satya vacana yoga, asatya, ubhaya, sAta yogoM meM eka saMjJi tathA eka paryAptaka hote haiM / anubhaya vacana yoga meM-dvi-tri-catu-paMcendri-saMji-paryApta-asaMjJi 5 hai| audA rika zarIra meM sAta jIva samAsa haiM-ekendri sUkSma vAdara paryApta 2 vikalatraya 3 paMcendri saMjJi-asaMjJi paryAptaH-7 mizra apUrNasapta ekasaMjJI vigUrvikAdi catuSu ca / kArmaNe aSTau strIpuMsoH paMcAkSagatacatvAraH // 6 // bhAvArtha-audArika mizrakAya yoga meM ekendri se paMcendri saM0 asaM0 taka aparyApta 7 kevalisamuddhAte saMjJi paryApte 1 aise ATha haiN| vaikriyaka kAya yogAta eka saMjJI paryApta 1 vaikriyika mizrayoge paMcendri saMjJi aparyApta 1 AhAraka kAya yoge-paMcendrisaMjJi [222]
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ heya upAdeya kA vicAra karanA amUDha dRSTi aMga hai| paryApta 1 AhAraka mizra kAya yoga meM-paMcendri saMjJi aparyApta 1 jIva samAsa haiM / audArika mizra kAya yoga meM jo ATha hote hai ve hI-kArmANa kAya yoga meM ATha 8 jova samAsa haiN| puruSa veda meM-tathA strI veda me-cAra-cAra-paMcendri saMjJi paryApta 1 aparyApta 1 asaMjJi paryApta 1 asaMjJi aparyApta 1aise hai| paMDhe krodhe mAne mAyAlobhayoH ca kumati kuzrutayoH ca / caturdaza ekovibhaMge mati zrutAvadhiSu saMjJidvikaM // 7 // bhAvArtha-napuMsaka veda me cauvaha jIva samAsa haiM / krodha meM, mAna meM, mAyA meM, lobha meM caudaha jIva samAsa haiM / kumati-kuzruta meM caudaha jIva samAsa hai / kuavadhi meM-vibhaMga meM-ekaH paMcendriya saMjJi paryAptaka / sumati-zrutiH avadhijJAna me paMcendri sajJi paryApta 1 aparyApta 1 aise do jIva samAsa hote hai| manaH kevalayoH saMjJI pUrNaH sAmAyikAdiSaTsu tathA cH| caturdaza asaMyame punaH locanAvalokane SaTkam // 8 // bhAvArtha-manaparyaya kevalajJAna meM-paMcendri saMjJi paryApta 1 eka-eka jIva samAsa hai| deza saMyame,-sAmAyika-cchedopasthApanA-parihAravizuddhi-sUkSmasAmparAya-pathAkhyAta paTasaMyama meM pratyekI-saMkSiparyApta eka / asaMyama sAtave meM caudA jIva samAsa hote haiN| cakSurdarzane SaTkaM-catuindriyaparyApta 1 aparyApta 1=paMcendriya saMkSiparyApta 1 aparyApta 1=paMcendri asaMjJi paryApta 1 aparyApta 1=aise chaha jIva samAsa haiN| caturdaza acakSurAloke dvau eko'vdhikevlaaloke| kRSNAditrike caturdaza tejaAdiSu saMjJidrikaM ca // 6 // bhAvArtha-acakSu darzane caudA jIva samAsa haiN| avadhi darzana meM-paMcendri saMjJi paryApta 1 aparyApta 1-do hai| kevala darzana meM-paMcendrisaMjJi paryApta 1 samAsa hai| kRSNa-nIla-kapota-tIna azubha lezyA meM-caudA jIva samAsa haiN| pIta-padmazukla tIna zubha lezyA meM pratyekI-paMcendrisaMjJi paryApta 1 aparyApta 1 do haiM / [223]
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinadharma se glAni nahIM karanA nirjugupsA hai / caturdaza bhavyAbhavyayoH dvau ekaH kSAyikAditriSu mishr| apUrNAH sapta pUrNaH saMjJI ekaH caturdaza ca dvayoH krameNa // 10 // bhAvArtha-bhavya jIva meM-abhavya jIva meM caudaha jIva sasAsa haiN| kSAyika-upazamavedaka samyaktva meM paMcendri saMjhi paryApta 1 aparyApta 1 aise do haiN| mizra samyaktva meM-paMcendri saMjJi paryApta 1 hotA hai| mizra meM janma maraNa nahiM karake aparyApta kA abhAva jAno / sAsAdanasamyaktva meM-ekendri-dvi-tri-catu-paMcendri-saMjJi-asaMji-sarva apa pti aise 7 tathA-paMcendri saMjJi paryApta eka-kula 8 jaano| mithyAtva samyaktva meMekendriyAdi caudaha jIva samAsa hote haiM / saMjJayasaMjJinoH dvau ca AhArAnahArakayoH vijnyyaaH| jIvasamAsAzcaturdaza aSTAvevajinaH nirdiSTAH // 11 // bhAvArtha-saMjJIjIva meM-paMcendri saMjJi paryApta 1 aparyApta 1 do hai| asaMjJi jIva maiM-paryApta-aparyApta do haiM / AhAraka meM caudaha jIva samAsa hai| anAhAraka meM ATha haiM ve aise-ekendri-dvi-tri-catu-paMcendri-saMjJi-asaMjJi sAto aparyApta-ekaH saMjJi paMce ndripayAptaka 8 ATha hai / kvacidavigrahagati apekSA-kvacita kevalisamudghAta apekSA se uktaMca-vigrahagatimApannAH samuddhAtakevalyayogijinAH / / siddhAzcAnAhArakAH zeSAH AhArakA jIvaH // 1 // // iti caturdazamArgaNAsujIvasamAsAzcaturdaza saMkSepeNa kathitAH / / atha mArgaNAmu guNasthAnanirUpaNArtha nArakatiryanarAmaragatiSu catuHpaMca caturdaza catvAri / ekadvitricaturakSeSu ca mithyAtvaM dvitIyaM copapAde // 12 // bhAvArtha-naraka-tiyaMca-manuSya-deva-cAro gati meM krama se cAra-pAMca-caudaha-cAra-guNa sthAna yathA saMbhava hote haiM / ekendri meM-dvi-tri-caturindri meM-eka mithyAtva guNa sthAna hotA hai| ekendri se catu indri taka utpattikAla meM aparyApta samaya meM sAsAdana guNa sthAna hotA hai kathaMcita / [224]
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanmArga se cyuta hote huye ko sthira karanA sthitikaraNa aMga hai| caturdaza paMcAkSatrasayoH dharAditriSu ddha ekaM tejaH pvnyoH| satyAnubhayayoH trayodaza mano vacanayoH dvAdazAnyeSu // 13 // bhAvArtha-paMcendriya ke caudAhi guNasthAna hoya haiM / iti indriya mArgaNA // trasakAya ke mithyAtvAdi caudAhi guNasthAna hoya haiM / pRthvI-apa-vanaspati kAyoM ke mithyAtva, sAsAdana do guNa sthAna hote haiM / teja-pavana kAyoM ke eka mithyAtva guNa sthAna hotA hai| iti kAyamArgaNA // satyAnubhayamanayoga meM-mithyAtvAdi teraha guNa sthAna hote haiN| satya 1 anubhaya 1 vacanoM meM-teraha taka haiM / asatyamanayoge-ubhayamanayoge-asatya vacanaubhaya vacana yoga-cAroM meM pratyeka ko mithyAtvAdi kSoNa kaSAya paryanta bAraha guNa sthAna hote haiN| audArike ca trayodaza mizra kArmaNe ca mizra trikyoginH| vairvikadvike catuH triMka pramattamAhArakadvike ca // 14 // bhAvArtha-audArika kAya yoga meM mithyAtvAdi teraha guNa sthAna hote hai| audArika mizrakAya yoga me-kArmANakAya yoga meM-mithyAtva 1 sAsAdana 1 avirati 1 saMyoga kevali 1 aise cAra pratyeka meM jaano| uktaMca-'mizre kSINe saMyoge ca maraNaM nAsti dehinAm' iti vacanAta / vaikriyakAya yoga meM-pahile cAra guNa sthAna hote hai, vaikriyakamizrakAya yoga meM- mithyAtva, sAsAdana, avirati 1 aise tona guNa sthAna hote hai| AhArakakAya yoga meM, AhArakamizrakAya yoga meM-eka chaTTA guraNa sthAna hotA hai / iti yoga mArgaraNA // vedatrike krodhatrike navaguNasthAnAni dazakaM tathA lobhe / ajJAnatrike dvI matitrike caturthAdinava caiva // 15 // bhAvArtha-veda tInoM meM-strI-pu0-na0-meM pahile se nava guNa sthAna hote hai / iti veda mArgaNA // krodha, mAna, mAyA tInoM kaSAya navave guNa sthAna paryaMta hote hai, lobha kaSAya daza guNa sthAna paryaMta hote haiM / iti kaSAya mArgaNA pUrNa / kumati kuzruta, kuavadhijJAna, mithyAtva sAsAdana donoM guNa sthAnoM meM hote haiN| sumati, suzruta, suavadhijJAna avirata cauthe se bArahaveM kSINakaSAya taka nava guNa sthAnoM meM hote haiN| [25] 57
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAtmAoM ke sAtha gauSatsavat prama. karamA vAtsalya aMga hai| sapta manaH' paryaye kevalajJAne yogidvikaM pramattAdIni / // catvAri sAmAyikayugale pramattayugalaM ca parihAre // 16 // * bhAvArtha-manaparyaya jJAna chaTTe se bArahave taka sAta guNa sthAna meM hotA hai| kevalajJAna-terA, caudA aise do guNa sthAna meM hotA hai / iti jJAna mArgaNA // sAmAyika cchedopasthApana, cha8 se navave taka cAra guNa sthAna meM hote haiN| parihAravizuddhisaMyama , sAtaveM do guNa sthAna me hotA hai| sUkSme sUkSma antima catvAri bhavanti ythaakhyaate| caritA carite ekaM paMcamakaM asaMyame catvAri // 17 // bhAvArtha-sUkSmasAmparAya saMyama ekadazave guNa sthAna meM hotA hai / yathAkhyAta saMyama gyAraha se caudA cAroM guNa sthAnoM meM hotA hai / deza saMyama, pA~caveM guNa sthAna meM hotA hai / asaMyama sAtavAM pahile se cauthe cAra guNa sthAnoM meM hotA hai / / iti saMyama mArgaNA pUrNa // dvAdaza cakSurdvike nava avadhau dve kevalAloke / kRSNAditrike catvAri tejaH padmayoH sptgunnaaH||18|| bhAvArtha-cakSudarzana, acakSudarzana donoM pahile se bArahaveM taka bAraha guNa sthAnoM meM hote haiM / avadhi darzana cauthe bArahaveM taka nava guNa sthAnoM meM hotA hai| kevaladarzanateraha, caudaha do guNa sthAnoM meM hotA hai / iti darzana mArgaNA // kRSNa, nIla, kApota tIna lezyA pahile cAra guNa sthAnoM meM hotI haiN| pIta, padma, donoM lezyA pramateparyanta sAto guNa sthAnoM meM hotI hai| sitalezyAyAM trayodaza bhavye sarvANi abhavye mithyAtvaM / ekAdaza catvAri aSTau kSAyika traye tathAnyeSu nijaikam // 16 // bhAvArtha-zukla lezyA teraha guNa sthAnoM meM hotI hai, // iti lezyA mArgaNA // bhavya jIva ke caudAhi guNa sthAna hote haiN| abhavya jIva ke pahilA ekahi guNa sthAna hotA hai / // iti bhavya mArgaNA // kSAyika samyaktva, cauthe se caudaha taka gyAraha guNa 2i26]
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjAdi se jinadharma kI prabhAvanA karanA prabhAvanA aMga hai| sthAna haiM / vedaka samyaktva cauthe se sAtaveM taka cAra guNa sthAna hote haiM, upazamasamyaktva cauthe se gyAravA taka ATha guNa sthAna meM rahatA hai, mithyA samyaktva pahile eka meM, sAsAdana samyaktva dUsare eka meM, mizra samyaktva tIsare eka guNa sthAna meM hotA hai, // iti samyaktva mArgaNA // saMjJayasaMjJiSu dvAdaza prathamAditrayodaza paMcaguNAH kramazaH / AhArakAnAharake eteSu iti mAgaNasthAneSu guNAH // 20 // bhAvArtha-saMjJi jIva prathama se bArahave guNa sthAna taka hai| asaMjJi jIva ke pahile do guNa sthAna hote haiN| iti saMjJi mArgaNA // AhAraka prathama se terahaveM guNa sthAna taka hote haiM-saMyoga kevalI ke samuddhAta apekSA se hai| anAhAraka-mithyAtva, sAsAdana, avirati, saMyoga kevalI, ayoga kevalI, ye pAMca guNa sthAna meM-pahilA, dUsarA, cauthA, inameM vigraha gati apekSA, terAvA, samuddhAta apekSA, caudA meM svabhAse haiM / isa prakAra mArgaNa sthAna meM guNa sthAnoM kA varNana pUrNa huA // iti 14 mArgaNA meM 14 guNa sthAna varNana // atha 14 mArgaNA meM 15 yoga varNana AhArakaudArikadvikaiH hInA bhavanti nArakasureSu / AhAraka vaikriyikadvikayogena ekAdaza tirazci // 2 // bhAvArtha-naraka gatI meM, devagatI meM- yoga manoyoga cAroM, bacana yoga cAroM, vaikiyakakAya yoga 1 vaikriyaka mizra 1 kArmaNakAya yoga, gyArA hote haiN| tiryaMca gatI meMmanoyoga 4 vacana yoga 4 audArika 1 audArika mizra 1 kArmANakAya yoga 1 kula gyArA hote haiN| vaigUrvikadvika rahitA manuje trayodaza ekAkSakAyeSu / paMcasu audArikadvikaM kArmaNaM trayo vikaleSu // 22 // bhAvArtha-manuSya gatI meM vaikriyaka 1 mizra 1 do chor3akara zeSa teraha yoga hote haiM // iti gati mArgaNA / pA~co ekendri-pRthvI 1 apa 1 teja 1 vAyu 1 vanaspati 1 meM tIna audArika 1 mizra 1 kArmANakAya yoga 1 hote haiN| vikalatraya meM Age batAte hai| [227]
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana jIva kA parama hitakArI hai| anubhaya vacanena yutAH catvAraHpaMcAce tu paMcadaza yogaaH| trasakAye vijJayAH paMcadaza yogeSu nijaikaH // 23 // bhAvArtha-vikala traya ke audArika 1 mizra 1 kArmANa 1 anubhaya vacana yoga 1 aise cAra yoga pratyeka do indri-tIna indri-cAra indri jIvoM ke hote hai| paMcendriya ke-paMdraha yoga hote haiM nAnA jova apekSA se / trasakAya meM sAmAnya se paMdraha yoga hote haiM, indripa mArgaraNA, kAya mArgaNA do hue, paMdraha yogoM meM apane-apane yoga hote hai / // iti yoga mArgaNA // AhArakadvika rahitAH trayodaza strI napuMsakayoH pusi| krodha catuSke sarve ajJAnadrike trayodaza bhavanti // 24 // bhAvArtha-strI veda meM-napuMsaka veda meM-AhAraka tathA AhAraka mizra ye do chor3a zeSa teraha yoga hote haiM puruSa veda meM sarva paMdraha yoga haiM // iti veda mArgaNA // krodhamAna-mAyA-lobha-cAroM kaSAyoM meM paMdraha yoga haiM // iti kaSAya mArgaNA // kumati-kuzrutiajJAna meM-AhAraka donoM chor3a teraha yoga hote haiM / mizradvikAhAradvika kArmaNavihInA bhavanti vibhNge| daza sarve jJAnatrike manaH paryaye prathamanavayogAH // 25 // bhAvArtha-kuavadhi-vibhaMga jJAna meM audArika mizra 1 vekriyaka mizra 1 AhAraka 2 no, kArmANa 1 ye 5 rahita zeSa daza yoga hote haiN| sumati-zruti-avadhi tInoM zAnoM meM paMdraha yoga haiM, manaHparyaya jJAna meM AThau mana vacana aura eka audArika kAya yoga kula nava hote haiN| audArikaH tanmizraH kArmaNaM satyAnubhayAnAM ca / manovacanAnAM catuSkaM kevalajJAne sapta ekAdazakaM // 26 // bhAvArtha-kevalajJAna meM audArika 1 mizra 1 satya mana 1 satya vacana 1 anubhaya mana 1 anubhaya vacana 1 kArmANa 1 saba sAta yoga hote haiM, samuddhAta apekSA se| [228]
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra roga nAza karane ke liye samyagdarzana paramauSadhi hai| uktaMca daMDadvike audArikaM kapATa yugale ca pratarasaMvaraNe / mizraudArikaM bhaNitaM zeSatrike jAnIhikArmaNa // // iti jJAna mArgaraNA // kArmaNadvi vaikriyika mizraudArikonAH prathamayama yugale / parihAradrike navakaM dezayame caiva yathAkhyAte // 27 // bhAvArtha-sAmAyika 1 cchedosthApanA 1 donoM saMyama meM - ATha-mana vacana yoga 8 audArika 1 AhAraka va mitha 2 donoM mile gyAraha yoga haiM, parihAra vizuddhi 1sUkSmasAmparAya 1 donoM meM-ATha mana vacana yoga, eka audArika kAya yoga aise nau hote haiM / age vaikriyika dvikAharakadvikonA ekAdaza asaMyame yogAH / trayodaza AhAraka dvikarahitAH cakSuSi mizronAH // 28 // bhAvArtha-yathAkhyAta cAritra meM-mana vacana 8 ATha, audArika 1 mizra 1 kArmaNa 1 ye gyAraha hote haiN| asaMyama meM-AhAraka 2 dono chor3a zeSa teraha haiM / // iti saMyama mArgaNA // dvAdaza acakSuravadhyoH sarve saptaiva kevalAloke / kRSNAditrike trayodaza paMcadaza teja-Adika catuSke // 26 // bhAvArtha-cakSu darzana meM bAraha, vaikriyaka mizra 1 audArika mizra 1 kArmaNa 1 ye tIna rahita hai / acakSu darzana meM avadhi darzana meM sarva paMdraha yoga hai| kevala darzana meMjJAna ke anusAra sAta haiM // iti darzana mArgaNA // kRSNa-nola-kApota-tInoM lezyA meMAhAraka dona kherija teraha hote haiN| pIta-padma-zukla meM bhavya meM-sarva paMdraha yoga hote haiN| trayodazAbhavye sarve kSAyikayugme khalu upazame samyaktve / sAsAdana mithyAtvayoH trayodaza atrimizrAhArakarmaNA // 30 // bhAvArtha-abhavya jIva meM AhAraka do ke sivAya teraha yoga haiM, // iti lezyA (229]
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArita rUpI du:sa ko nAza karane ke liye samyagdarzana mahAnidhi hai| mArgaNA-bhavya mArgaraNA // kSAyika-vedaka samyaktva donoM meM paMdraha yoga haiM, upazamamithyAtva-sAsAdana meM AhAraka donoM chor3a teraha yoga haiN| mizra daza sajJini sarve ctvaaro'sNjnyiniyogaaH| gatakArmANA AhArake anAhArake kArmaNa ekaH // 31 // bhAvArtha-mizra samyaktva meM dasa yoga haiM-ATha mana vacana yoga, audArika 1 vaikriyikakAya yoga ye hai // iti samyaktva mArgaNA // saMjJI jIva meM sarva yoga hote haiM, asaMjJi meM audArika 1 mizra 1 kArmaNa 1 anubhaya vacana yoga 1 ye cAra haiM // iti * saMjJi mArgaNA // AhAraka jIva ke kAraNa chor3a caudaha yoga hai, anAhAraka meM vigraha gati meM eka kArmaNakAya yoga hotA hai // iti AhAraka mArgaNA / / // iti mArgaNAsu-pacadazayogAH samAptAH / / atha caturdazamArgaNA meM dvAdaga upayoga:nava nava dvAdaza nava gati catuSke traya eka dvitryakSe / caturakSeupayogAzcatvAro dvAdaza bhavanti paMcAce // 32 // bhAvArtha-naraka gatI meM 6 nau upayoga kujJAna 3 sujJAna 3 cakSu-acakSu-avadhi-3 darzana hote haiM, tiryaca gatI meM isI prakAra 6 hai, manuSya gatI meM pUrvokta 6 tathA-manaparyaya jJAna 1 kevala jJAna 1 kevala darzana 1 kula bAraha upayoga hote haiN| deva gatI meM naraka mati anusAra 6 haiM // iti gati mArgaNA // ekendri, dvaindra, tIna indro meMkumati 1 kuzruta 1 acakSu darzana 1 ye tIna haiM / catuH indri jIva meM-kumati-kuzruta jJAna 2 acA-cakSu darzana 2 mila cAra hote haiN| paMcendri manuSya apekSA bAraha hote haiM / / iti indriya mArgaNA // kumatiH kuzrutaM acakSuH trayo'pi bhvaptejo vAyuvanaspatiSu / dvAdaza traseSu manovacanasatyAnubhayeSu dvAdazApi // 33 // bhAvArtha-sthAvara paMcakAyoM meM pratyekako-kumati 1 kuzruta 1 acakSu darzana 1 tIna haiN| trasakAya meM bAraha upayoga hote haiM // iti kAya mArgaNA // satya vacana yoga 1 [230]
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApAdhava ko rokane ke liye samyagdarzana paharedAra hai| anubhaya bacana 1 satya mana yoga 1 anubhayamana 1 cAroM yogoM meM bAraha upayoga hote haiN| dazakevaladvikaM varjayitvA yoga catuSke dvAdaza audaarike| kevaladvika manAparyayahInA nava bhavanti vaikriyike // 34 // bhAvArtha-asatya mana yoga meM 1 ubhayamana yoga meM 1 asatya vacana yoga 1 ubhaya vacana yoga meM 1 cAroM meM kevala jJAna 1 darzana 1 do rahita daza upayoga hote hai / audArika kAya yoga me bAraha hai, vaikriyikakAya yoga meM kevala jJAna 1 darzana.1 manaparyaya jJAna 1 ye tIna rahita 6 nau hote haiN| cakSurvibhaMgonAH saptamizra AhArakayugme prathamaM / darzanatrikAMjJAnatrika kArmaNe audArika mizra ca // 35 // bhAvArtha-vaikriyika mizrakAya yoga meM-kumati-kuzruta-sumati-zruta-suavadhi jJAna, pA~ca acakSudarzana-avadhi darzana 2 mila sAta hote hai, AhAraka-mizra-do meM-sumati, zruti, avadhi, cakSu-acakSu-avadhi darzana-ye chaha upayoga hote haiM / vibhaMgacakSurdarzana manaH paryayahInA nava vadhU paMDayoH / manaH kevaladvikahInA nava daza pusi kaSAyeSu // 36 // bhAvArtha-kArmANAkAyayoge-audArika mizrakAya yoga meM-vibhaMga jJAna, cakSudarzana manaH paryaya jJAna rahita zeSa nau upayoga hote haiM // iti yoga mArgaNA // strI vedanapuMsaka veda meM-manaH paryaya jJAna-kevala jJAna-kevala darzana ye tIna chor3a zeSa nau hote haiN| puruSa veda meM kevala jJAna, kevala darzana do sivAya daza hote haiM / / iti veda maargnnaa|| krodha mAna mAyA lobha meM kevala jJAna darzana do vinA dasa hote hai // iti kaSAya maargnnaa|| ajJAnatrike tAnyeva trINi cakSuryugmaM paMca sapta catuSu / catvAri trINi jJAnAni darzanAni paMcamajJAne'ntimau dvau // 37 // bhAvArtha-tInoM kujJAnoM meM-kumati-kuzruti-vibhaMga jJAna-cakSu acakSu darzana ye pA~ca [231]
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana hI jJAna aura caritra kA bIja hai| hote haiM-mati, zruti, avadhi, manaparyaya ina cAra jJAnoM meM cAra jJAna, tIna darzana aise sAta upayoga hote haiM / kevala jJAna meM kevala jJAna darzana do upayoga hai / / iti jJAna mArgaNA // sAmAyika yugme tathA sUkSme sapta SaDapi turiiyjnyaanonaaH| parihAre dezayatau SaT bhaNitA asaMyame naveti // 38 // bhAvArtha-sAmAyika, cchedopasthApanA, sUkSmasAmparAyameM mati-zruti-avadhi-mana paryaya jJAna cAra cakSu-acakSa-avadhidarzana tIna ye sAta haiN| parihAra vizuddhi meM matijJA nAdi tIna, cakSu darzanAdi tIna, ye chaha upayoga haiN| deza saMyama meM uparokta chaH haiM / asaMyama meM kujJAna tIna, sumati Adi ke tIna, cakSu Adi darzana tIna, aise nau upayoga hote haiM / paMcajJAnAni darzana catuSkaM yathA khyAte cakSurdarzanayugmeSu / gata kevaladvikaM darzanagatajJAnoktA hi avadhidvike // 36 // bhAvArtha-yathA khyAta saMyama meM-mati jJAnAdi pAMca jJAna-cakSu Adi cAra darzana ye nava upayoga hote haiM / iti saMyamamArgaNA / cakSu-acakSu do darzana meM kevala jJAnadarzana-donoM choDa bAkI daza upayoga hote haiN| avadhi darzana meM-mati jJAnAdi cAra jJAna-cakSu darzanAdi tIna darzana ye sAta upayoga haiN| kevala darzana meM kevala jJAna-kevala darzanopayoma ye do hote haiM / iti darzana mArgaNA // manaH paryaya kevaladvika hInopayogA bhavanti kRssnntrike| nava dazate joyugale bhavye'pi ca dvAdaza zuklAyA // 40 // bhAvArtha-kRSNa-nIla-kApota-tInoM lezyA meM-manaparyaya-kevalajJAna-kevala darzana ye tIna chor3a vAkI ke nau upayoga hote haiM, pIta-padma-do lezyA meM kevala jJAna darzana do choDa zeSa daza hote haiM, zukla lezyA meM-bAraha upayoga hote haiM / iti lezyA mArgaNA // bhavya jIva meM bAraha upayoga hote haiN| paMca azubhA abhavye kSAyikatrike ca nava sapta SaDeva / mizrAmi sAsane mithyAtvaM SaT paMca paMcakaM ca // 41 // [232]
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana pApa vRkSa ko kATane ke liye kuThAra hai| bhAvArtha-abhavya jIva meM-kumati-kuzruti-kuavadhi-cakSu-acakSu darzana ye pA~ca azubha upayoga hote hai / iti bhavya mArgaNA // kSAyika samyaktva meM tIna kujJAna chor3a nava hai, vedaka samyak meM-kujJAna tIna-kevalajJAna-darzana dona mila pAMca kherIja sAta upayoga hai, upazama samyaktva meM-sumati Adi tIna jJAna-cakSu Adi tIna darzana ye chaha upayoga hai| mizra samyaktva meM-mizra Adi ke tIna jJAna kusumizra-cakSu-acakSu-avadhi darzana tIna ye sarva chaha hote haiN| sAsAdana samyaktva meM kujJAna tIna-cakSu-acakSa darzana do saba pAMca upayoga haiN| mithyAtva samyaktva meM sAsAdana'nusAra pAMca hote hai| iti samyaktva mArgaNA // daza saMjJini asaMjini catvAraH prathame AhArake ca dvAdazakaM / manazcakSurvibhaMgonA nava anAhAre ca upayogAH // 42 // __ bhAvArtha-saMjJI jIva meM-kevala jJAna darzana do chor3a zeSa dasa upayoga hote hai, asaMjJi jova meM-kurmAta-kuzruti-dona jJAna-cakSu-acakSu darzana do ye cAra hote hai / iti saMjJimArgaNA // ahAraka jIva ke bAraha upayoga hote hai, anAharaka jIva meM-manaparyaya jJAna-cakSu-darzana-vibhaga jJAna ye tona choDa nau upayoga hote hai / iti AhAra mArgaNA // // iti caturdaza mArgaNAsu dvAdazaH upayogaH pUrNaH / / atha-caudaha jIva samAsa meM paMdrahAyoga varNana.navasu catuSke ekasmin yogA eko dvau bhavanti dvAdaza / tadbhavagatiSu ete bhavAntargatiSu kArmaNaM // 43 // saptasu pUrNeSu bhavet audArikaM mizrakaM apUrNeSu / ekaikayogaH dvi hInAH jIva samAseSu te jnyeyaaH||44|| bhAvArtha-ekendriya sUkSma aparyApta meM-eka audArika mizra kAya yoga-eke-sUkSma paryApta meM audArika kAya yoga eka-eke-bAdara aparyApta meM audArika mizra 1-eka vAdara paryApta meM audArika kAya 1. dvi indriya aparyApta meM-au0mizra 1 dviindriya paryApta meM audArika kAya 1 anubhaya vacana 1 ye do haiN| biindri aparyApta meM-au0 mizra 1-triindriparyApta meM audArikAya 1 anubhaya vacana 1 aise don| cauindri 59 [233]
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana saMsAra samudra se pAra karane ke lie nicchidra pota hai| aparyApta meM-au0-mizra 1 cau indri paryApta meM-audArika kAya 1 anubhaya vacana 1 ye do haiM / paMcendri asaMjJi aparyApta meM-au0-mizra 1 paMce-asaMjJi paryApta meM-audArika kAya 1 anubhaya vacana 1 ye do hote haiN| paMcendri saMjJi aparyApta meM-audArika mizra 1 paMcendri saMjJi paryApta meM-AThau mana, vacana, yoga, tathA audArika kAya 1 vaikriyaka kAya 1 AhAraka kAya 1 AhAraka mizra 1 ye bAraha hote haiN| kArmAraNa kAya yoga anya bhava meM gamana ke samaya vigraha gatI meM hotA hai / sAto jIva samAsa meM paryApta aparyApta varNana // iti yoga varNanaH // atha caturdaza jIva samAse upayogaH / / / kumatidviko acakSuH trayaH dazasu dvike catvAro bhavanti / cakSuyutAH saMjJayaparyApte paryAptesaptadaza jIveSu upayogAH // 15 // bhAvArtha-ekendri sUkSma aparyApta 1 paryApta 1 e0 bAdara aparyApta 1 paryApta 1 doindri aparyApta 1 paryApta 1 trI indri aparyApta 1 paryApta 1 cauindri aparyApta 1 paMcendri asaMjJi aparyApta 1 ina dasa jIvoM meM-tIna upayoga haiM ve yaha-kumati-kuzrutiacakSu / cAra indri paryApta 1 paMcendri asaMjJi paryApta 1 ina donoM meM-kumati-kuzrutiacA-cakSu-cAra upayoga haiN| paMcendri saMjJi aparyApta meM sAtaveM yaha=kumati 1 kuzruta 1 sumati 1 zruta 1 avadhijJAna 1 cakSu 1 avadhi darzana 1 aise hai| paMcendri saMjJi paryApta meM daza-kevala jJAna darzana chor3a ke shess| jIva samAsa meM yathA yogya bAraha upayoga varNana pUrNa / // caudaha guNa sthAna yoga-varNana // mithyAtvadvike ayate tathA trayodaza mishreprmttkeyogaaH| dazaikAdaza saptasu nava sapta sayoge ayogini ca // 46 // bhAvArtha-mithyAtva-sAsAdana-avirata-tInoM meM teraha yoga AhAraka donoM chor3a kara hote haiN| tIsare mizra meM-ATha mana vacana yoga audArika kAya 1 vaikriyaka kAya [234]
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAdarzana rUpI viSa se dUSita jJAna aura cAritra prazaMsanIya nahIM hai / Mw yoga 1 ye daza haiN| pramatta meM-gyAraha ve yaha ATha mana vacana-audArika 1 AhAraka donoM dezavirata-apramatta-apUrvakaraNa-anivRttakaraNakasUkSma sAmparAya-upazAntakaSAya-kSINa 11 12 kaSAya ina sAta guNa sthAnoM meM-ATha mana vacana yoga-eka audArika kAya yoga ye nau hote haiN| saMyoga kedali meM-satya-anubhayamana 2 satya-anubhaya vacana 2 audArika-mizra 2 kArmaNa 1 aise sAta haiM / ayogi guNa sthAna meM yoga nahIM // iti // 14 caudaha guNa sthAnoM me-bAraha upayoga varNanaHprathamadvike paMca paMcakaM mizrA mi tato dvike SaTkaM / saptopayogAH saptasu dvau yogya yogiguNasthAne // 47 // bhAvArtha-mithyAtva-sAsAdana meM-kumati-kuzruta-vibhaMga-cakSu-acakSu ye pA~ca upayoga hai| tIsare mizra meM-mati-zruti-avadhi mizra jJAna 3 cakSu acakSu avadhi darzana mizra 3 ye chaha haiM / cauthe-pA~caveM meM tIna pahile sujJAna-tIna pahile darzana ye chaha hai / chaTTe se bArahave taka sAta guNa sthAnoM meM -cAra pahile sujJAna-tIna pahile darzana ye sAta hote teraha-caudaha do sthAnoM meM kevala-jJAna-kevala darzana ye do hote hai / // iti samAse upyogaaH|| atha caturdaza mArgaNA meM-sapta paMcAza pratyayAH kathyantemithyAtvamaviratayastathAkaSAyA yogAzca pratyayabhedAH / paMca dvAdaza bandhahetavaH paMcaviMzatiH paMcadaza bhavanti // 48 // bhAvArtha mithyAtvapaMcakaM mithyAtyodayena mithyAtvaM azraddhAnaM catvArthAnAM / ekAntaM viparItaM vinayaM saMzayitama jJAnamiti // 1 // avirataH dvAdazaH parvindriyepu aviratiH paTjIve tathA cvirtishcaiv|| indriya prANAsayamA dvAdaza bhavantItti nirdISTaM // 2 // 235]
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakdRSTi ke hRdaya meM samatA spo lakSmI nivAsa karatI hai| tathA kaSAya paMcavisa anantAnubaMdhi-apratyAkhyAna-pratyAkhyAna-saMjvalana-krodha 4 mAna 4 mAyA 4 lobha 4 hAsya-rati-arati-zoka-bhaya-jugupsA-strI-purupa-napuMsaka-nI iti / yoga paMdraha-mana vacana audArika 7 kAya yoga iti // ye Atrava karma bandha ke kAraNa hote hai| AhAraudArikadvikastrIpuhinA narake ekapaMcAzata / AhAraka vaikriyikatikonAH tripaMcAzana tirazci // 6 // bhAvArtha-naraka gati meM-AhAraka 2 odArika 2 strI-puM-beda 2-ye chaha chor3a kara ikyAvana Azrava hai| tiryava gati meM-AhAraka 2 vaikriyaka do 2 yaM cAra chor3a bAko ke opana hote haiN| paMcapacAzat vaikriyikatikonA manujeSu bhavanti / dvipaMcAzat SaMDhAhAraudArikavikahIMnAH suragatyAm // 10 // bhAvArtha-manuSya gati meM vaikriyaka do rahita pacapana pratyaya hote haiN| deva gati meMnapuMsaka veda-AhAraka do-audArika do-ye pA~ca chor3a bAvana pratyaya hote hai / / iti gati mArgaNA // manorasana catuSkastrIpuruSA hAraka kriyikayugaH / ekAce manovAgaSTayogaihIMnA aSTAtriMzat // 51 // bhAvArtha-ekendri jIva ke 36 pratyaya hai-zeSa mana 1 rasanAdi 4 strI-puruSa veda 2 AhAraka 2 vaikriyaka 2 satyAdi mana vacana 8 ye kaMdara 16 unnIsa nahIM hote| ete ca antabhASArasanAyuktA prANa cakSuH saMyuktAH / catvAriMzat ekadvicatvAriMzat krameNa vikaleSu vijJayAH // 52 // bhAvArtha-dvi-tri-catuH indriyoM-ekendri ke kahe 36 tathA anubhaya vacana-rasanA 2 jyAdA 40 dvi0 ke0 / eka ghrANa jyAdA 41 triindri ke / eka cakSu jyAdA 42 cAra indri ke pratyaya haiN| [236]
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana, pharma hamI iMdhana ko jalAne ke lie agni ke samAna hai| paMcendriye trase tathA sarve ekAkSoktA aSTAtriMzat / sthAvarapaMcake gaNitA gaNanAthaiH pratyayA niyamAt // 5 // bhAvArtha-paMcendri nAnA jIvoM ke apekSA sarva pratyaya hote haiN| iti indriya mArgaNA // tathA trasakAya meM nAnA jIva apekSA se sattAvana Azrava hote haiM / sthAvara pA~coM ekendri ke 38 pratyaya haiM isa prakAra gaNadhara bhagavAna ne kahA hai // iti kAya mArgaNA // AhArakadvikaM hRtvA anyeSu yogeSu nijaM nijaM ghRtvA / yogaM te tricatvAriMzat jJAtavyA anyayogonAH // 54 // bhAvArtha-AhAraka donoM chor3a zeSa teraha yogoM meM apane-apane yogoM ko lekara 43 Azrava hote haiM / ve aise pA~ca mi0 5 aviratI 12 kaSAya 25 eka kAya 1 hai| saMjvalanA aSaNDastriyo bhavanti tathA nokssaaynijyogaaH| dvAdaza AhArakayuge AhArakobhayaparihInAH // 55 // bhAvArtha-AhAraka kAya-AhAraka mizrakAya meM saMjvalana krodha-mAna-mAyA-lobhahAsya-rati-arati-zoka-bhaya-jugupsA-puruSa veda-svakAya yoga-aise bAraha hote haiM // iti yoga mArgaNA meM AzravaH // strInapusakavede sarve puruSe ca krodha prabhRtiSu / nijarahitetara dvAdaza kapAyahInA hi paMca catvAriMzat // 56 // bhAvArtha-strI veda meM AhAraka doya anya do veda 4 rahita 53-napuMsaka veda meM AhAraka doya anya do veda-4 rahita 53 puruSa veda meM anya do veda rahita 55 Azrava hote haiM / krodha-mAna-mAyA-lobha meM apane kaSAya sahita anya tIna caukar3I ke bAraha kaSAya rahita 45 Azrava hote haiM / iti kaSAya mArgaNA // kumatidvike paMcapaMcAzat aahaarkdvikonaakrmmishronaa| dvApaMcAzat vibhaMge mithyAtvAna paMca catuhIMnAH // 57 // (237]
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavANI ke abhyAsa se Atma hita kA jJAna hotA hai| bhAvArtha-kumati jJAna meM-kuthuta jJAna meM-AhAraka do chor3a kara zeSa pacapana Azrava hote haiM / kuavadhi jJAna meM AhAraka do-audArika mizra-vaikriyaka mizra-kArmaNa ye pAMca chor3a zeSa bAvana Azrava hote haiN| jJAnatrike aSTacatvAriMzat aSaNDhastrInokaSAyA manaH paryaye / viMzatiH catuH saMjvalanA navAdiyogA saptAntime // 5 // bhAvArtha-sumati-suzruta-avadhi jJAna meM-mithyAtva pAMca-anaMtAnubaMdhI cAra-ye nau kama hoke zeSa 48 ar3atAlIsa Azrava hote haiM / manaH paryaya jJAna meM-pu. veda chaha no karAya-saMjvalana 4 ATha mana vacana yoma-audArika-kula bIsa Azrava haiN| kevala jJAna meM sAta-satya-anubhaya-mana 2 vacana 2 audArika 1 mizra 1 kArmaNa 1 ye sAta Azraya haiN| // iti jJAna mArgaNAzravaH / / vaigRrvikadvikaudArikamiza kArmaNonA ekaadshyogaaH| saMjvalananokaSAyAH caturviMzatiH prathamayamayugme // 56 // bhAvArtha-sAmAyika-cchedopasthApana saMyamame mana vacana yoga ATha audArika 1 AhAraka 2 saMjvalana 4 hAsyAdi no kaSAya 6-yekaMdara 24 hote haiN| parihAre AhArakadvikarahitAste bhavanti dvAviMzatiH / saMjvalanalobha AdimanavayogA daza bhavanti sUkSme ca // 6 // bhAvArtha-parihAra vizuddhi saMyama meM-ATha mana vacana yoga-audArika kAya 1 saMjvalana kaSAya 4 no kaSAya 6 ye vAIsa Azrava haiM / sUkSma sAmparAya meM-mana vacana 8 audArika 1 saMjvalana lobha 1 ye daza pratyaya haiN| audArikamizrakArmaNasaMyutA lobhahInA yathAkhyAte / navayogA nokaSAyA aSTAntakaSAyA dezayame // 61 // bhAvArtha-yathAkhyAta samaya meM aSTa mana vacana yoga 8 audArika 1 mizra 1 kArmaNa 1 ye gyAraha hote haiN| [238
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana rUpI madonnata hAthI ke liye zAna ho aMkuza hai| trasAsaMyamAhInA ayamAH sarve saptatriMzat saMyasavihIne / AhAraka yugonAH paMcapaMcAzat sarve ca cakSuyuge // 62 // bhAvArtha-deza saMyama meM mana vacana 8 audArika kAya 1 hasyAdi no kaSAya 6 pratyAkhyAna 4 saMjvalana 4 trasa-chor3a-gyAraha avirati 11 ye saba 37 pratyaya hai| asaMyama meM-AhAraka donoM chor3a zeSa sarva 55 hote haiN| iti saMyama mArgaNA meM AzravaH / / cakSu-acakSu donoM meM nAnA jIvoM ke apekSA 57 Azrava.hai / avadhau aSTa catvAriMzat jJAna trikoktA hi kevalAloke / sapta gatadvikAhArakAH paMcapaMcAzat bhavanti kRSNatrike // 6 // bhAvArtha-avadhi darzana meM-anantAnubaMdhI 4-mithyAtva 5 ye nau chor3a zeSa 48 pratyaya hai| kevala darzana meM-satya mana-anubhaya mana-satya vacana-anubhaya vacana-audArika 1 mizra 1 kArmaNa yoga 1 ye sAta hote hai| iti darzana mArgaraNA maiM AzravaH / kRSNakApota-nIla tInoM azubha lezyA meM AhAraka donoM chor3a zeSa pacapana pratyaya hai| tejaAditrike bhavye sarve anAhArakayugmakA abhavye / paMcapaMcAzatte mithyAtvAnonAH SaTcatvAriMzat upazame // 6 // bhAvArtha-pIta-padma-zukla tIna lezyA meM tathA bhavya jIva meM-sarva 57 Azrava nAnA jIva apekSA se hote hai / abhavya jIva meM-AhAraka donoM chor3a zeSa pacapana pratyaya hai / iti lezyA bhavya mArgaNA meM aashrvH| upazama samyaktva meM-bAraha avirati 12 kaSAya 21 anantAnubaMdhI rahita-13 yoga-AhAraka ro chor3a aise 46 hote haiN| AhArakayugayuktAH kSAyikadrike cate'piaSTacatvAriMzat / mizra tricatvAriMzat te trimizrAhArakadvikonAH // 65 // dvitIye mithyAtvapaMcakonAH paMcAzat mithyAtve ca bhavanti / paMcapaMcAzat AharakayugaviyuktAHpratyayAH sakalAH saMkSini // 66 // [239]
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga batAne ke lie samyagyAna dIpaka hai / bhAvArtha-kSAyika-vedaka donoM samyaktva. meM-avirati 12 kaSAya 21 anantAnubaMdha rahita-yoga 15 yekaMdara 48 hote haiN| mizrasamyaktve-avirata 12 kaSAya pUrvokti 21 yoga 10 mana vacana 8 audArika-vaikriyakakAya 2 aise 43 hote haiN| sAsAdana meM-pAMca mithyAtva-AhAraka donoM ye sAta kama karake zeSa 50 hote haiN| mithyA samyaktva meM AhAraka do chor3a sarva 57 hote hai // iti samyaktva mArgaNA meM AzravaH // saMjJi jIva meM sarva 57 nAnA jIva apekSA hote hai| kArmaNaudArika vikaastymRssonyogmnohiinaaH| paMcacatvArariMzadasaMjJini sNklaaaahaarkeakaarnnmkaaH||6|| bhAvArtha-asaMjJi jIva meM 45 pratyaya hote haiM ve aise-pAMca mithyAtva 5 mana rahita 11 avirati 25 kaSAya-kArmaNaH audArika yoga 2 asatya vacana-anubhaya vacana 2 ye sarva 45 haiM / iti saMjJi maargnnaa-prtyyaaH| AhAraka jIva ke kArmaNa kAya yoga chor3a sarva 56 hote haiN| tricatvAriMzadanAhArake karmetarajogahInakA bhavanti // tIrtha prabhuNA gaNitA iti mArgaNApratyayA bhaNitAH // 8 // bhAvArtha-anAhAra ke jIva meM-mithyAtva 5 avirataH 12 kaSAya 25 kArmaNa kAya yoga 1 ye saba 43 pratyaya haiN| isa prakAra tIrthakara bhagavAna ne tathA gaNadharAdi AcAryoM ne varNana kiyA hai // iti // atha caturdaza jIva samAseSu saptapaMcAzatpratyayAH kathyanteekadvitricaturakSeSu ca saMjJiSu bhASitA yete / aSTAtriMzadAdayaH saMkalA-paMca catvAriMzat kAmamizronAH // 66 // saptasu pUrNeSu bhavet audArikaM mizrakaM apUrNeSu / ekaikayogavihInA jIvasamAseSu te jJayAH // 7 // bhAvArtha-ekendri sUkSma aparyApta ke-mithyAtva 5 SaTakAya virAdhanA 6 sparza indri [240]
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrAbhyAsa se manarUpo baMdara vaza ho jAtA hai| avirata 1 strI-puruSa do veda chor3a bAkI 23 kaSAya-audAripha mizra-kArmaNa 2 yoga saba 37 Azrava haiN| ekendri sUkSma paryApta ke-mi0 5 avi0 7 kaSAya 23 audArika kAya yoga 1 sarva 36 Azrava haiN| ekendri bAdara aparyApta ke mizra 5 avirata 7 kaSAya 23 audArika mizra 1 kArmaNa 1 ye saba 37 hote hai| ekendri bAdara paryApta ke-mizra 5 avirati 7 kaSAya 23 audArika 1 sarva 36 Azrava hai| dviindri aparyApta ke-mizra 5 SaTakAya virAdhanA sparza rasanA aviratI 8 kaSAya 23 audArika mizraphArmaNa 2 yoga sarva 38 haiN| dviindri paryApta ke-mI0 5 a08 ka0 23 au01 anubhaya bhASA 1 ye sarva 38 hai| triindri aparyApta jIva ke do indri se eka prAna avirati adhika 36 hai| triindri paryApta ke do indri paryApta se 1 adhika ghrANa aviratI sarva 36 haiN| cauindri aparyApta ke tIna indri a0 eka cakSu avirati adhika sarva 40 haiM / cauindri paryApta ke tIna indri paryApta se eka cakSu avirati adhika 40 haiM / paMcendri asaMjJi aparyApta ke-mizra 5 mana rahita avirati 11 kaSAya 25 audArika mizra 1 kArma 1 ye 43 hai| paMcendri asaMjJi paryApta ke mizra 5 avirati 11 kaSAya 25 audArika 1 anubhaya vacana 1 ye saba 43 haiM / paMcendri saMjJi aparyApta kemizra 5 avirati 11 kaSAya 25 audArika mizra 1 vaikriyaka mizra 1 kArma 1 sarva 44 pratyaya hai / paMcendri saMjJi paryApte jIva samAse--mizra 5 avirati 12 kaSAya 25 mizra kArmaNa 2 chor3a 13 yoga kula 55 Azrava hote haiM / ||iti jIva samAsa aashrvH|| atha caturdaza guNa sthAneSu-pratyayA kathyantemithyAtve catuH pratyayo vandhaH sAsanadrike tripratyayaH / te viratiyutA avirata deza guNe uparimaddhikaM ca // 71 // dvau tataH paMcasu triSu jJAtavyo yogapratyaya ekaH / sAmAnya pratyayA itiH aSTAnAM bhavanti karmaNAM // 72 // bhAvArtha-mithyAtva guNa sthAna meM-mizra avirati kaSAya yoga cAroM prakAra ke Azrava se bandha hotA hai / sAsAdaNa-mizra guraNa avirati kaSAya yoga tInoM prakAra ke 61 [24]
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampagdarzana rUpI pavana se prerita samyak jJAna rUpI agni pApa Idhana ko jalA detI hai| Azrava haiN| avirati-dezavirati-do guNa sthAna meM-avirati kaSAya-yoga-tInoM Azraya haiN| pramattAdi sUkSama sAMmparAya taka pAMca guNa sthAnoM meM kaSAya yoga do Azrava haiN| gyAraha-bAraha-terahave-guNasthAna meM-1 yogAzrava hai / Age vizeSa varNana karate haiprathamaguNepaMcapaMcAzat dvitIye paMcAzat ca kaarmnnaanonaaH| mizraudArikavaikiyika mizronAH tricatvAriMzanmitha // 73 // bhAvArtha-pahile guNa sthAna meM-AhAraka donoM chor3a zeSa 55 Azrava hai / sAsAvana meM-pAMca mithyAtva rahita 50 Azrava hai / mizra meM--pacAsa meM-kArmaNa 1 anatAnu 4 audArika mizra 1 vaikriyaka mizra 1 aise jyAdA ghaTA dene se-43 Abhava haiN| bhavanti SaTcatvAriMzat khalu ayate kaarmnnmishrdvikyuktaaH| dvitIya kaSAyanasAyama dvimizravaikriyika kArmaNonAH // 7 // bhAvArtha-caturtha guNa sthAnoM meM tIsare ke 43 aura kArmaNa 1 audArika mizra 1 vaiRyika mizra 1 tIna lekara 46 Azrava hai| pAMcaveM meM 37 pratyaya hai ve--kaSAya 17 avirati 11 yoga 6 sarva 37 haiN| saptatriMzaddeze tathA caturviMzati pratyayAH pramatte ca // AhArakadviko ekAdazaviraticatuH pratyanyayUnAH // 7 // bhAvArtha-pramatta meM-kaSAya sa0 4 no kaSAya 6 mana vacana 8 audArika 1 AhAraka 2 ye sarva 24 haiN| AhArakadvikonA dviSu dvAviMzatiH hAsyaSaTakena ssNddhstrii| puMkrodhAdivihInAH krameNa navamaM dazamaM jAnIhi // 76 // bhAvArtha-apramatta-apUrva karaNa ina do guNa sthAnoM meM-saMjvalana 4 no kaSAya 6 mana bacana yoga 8 audArika 1 ye sarva 22 haiN| anivRtikaraNa meM-saMjvalana 4 veda [242]
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampaka jJAna aMdhakAra ko dUra karane ke lie sUrya ke samAna hai| nokaSAya 3 mana vacana yoga 8 audArika 1 sarva 16 hai| 10 veM guraNa sthAna meM-saM0 lobha 1 mana vacana 8 audArika 1 ye sarva 10 hote hai| daza sUkSme'pi ca dvayoH nava sapta sayoge pratyayA bhavanti / pratyayahInamanyUnaM acogisthAnaM sadA vande // 7 // bhAvArtha-gyArahaveM-bArahaveM do guNa sthAnoM meM-mana vacana yoga 8 audArika 1 ye sarva 6 Azrava hai| 13 saMyogi meM satya anabhayamana 2 vacana 2 audArika mizra 2 kArma 1 ye sarva 7 hote hai / ayogI 14 ve guNa sthAna meM sarva abhAva hai| aise paramAtmA ko satata hama vandate hai| // iti guNa sthAnama AzravaH // pravacanapramANalakSaNacchando'laGkAra rahita hRdayena / jinacandreNa proktaM idaM Agamabhaktiyuktena // 7 // bhAvArtha-yaha siddhAMtasAra zAstraM-jinacandra-siddhAnta grantha vedine-pravacana-pramAna lakSaNacchanda alaMkArAdi chor3a hRdaya se Agama kI bhakti se ise yukti se likhA hai| siddhAntasAraM varasUtragehAH, zodhayantu sAdhavo madamohatyaktA // pUrayantu hInaM jinanAthabhaktAH virAgacittAH zivamArgayuktAH // 7 // bhAvArtha-bho sAdhugaNa isa grantha kI azuddhiyAdi ko zuddhi kara levo yA bhUla rahI ho so pUrti kara levo maine jinAgama kI bhakti se mada moha chor3a kara virAga bhAva se samyagdarzanAdi mokSa mArga kI abhilASA se yaha likhA hai / // iti siddhAntasAra pUrNa // [24]
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavANI kA abhyAsa mokSa rUpI lakSmI ko dUtI hai| IS karma bandhAdi yaMtra: guNa0 saMkhyA guNa0 nAma baMdha saM0 badha baMdha saM0 saMkhyA sakhyA pacha. udaya vyu0 -amaANJABE prathama mithyAtva 117 16 117 5 148 0 upazama sattA sattA vyu0 145 0 25 0 0 1116 100 147 0 17 148 1 1 147 dvitIya sAsAdana 101 tRtIya samyagmizra __74 caturtha avirata sa0 77 paMcama deza virata0 67 SaSTha pramatta saMyata0 63 saptama apramatta saMya0 56 aSTama apUrva karaNa0 58 navama anivRttika0 22 dazama sUkSmasAmparAya 17 ekAdaza upazAnta kaSAya 1 dvAdaza kSINa kaSAya 1 prayodaza saMyoga kevalI 1 caturdaza ayoga kevalI . * non cFn 6 . in navama 16 60 146 0kSapaka 146 4-10 6 142 . 6 142 0 36 1 142 0 1 2 142 - 16 101 16 / 30 85 0 12 85 85 0 1 . 57 42 12 eardi [244]
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavANI ke abhyAsa se cAritra ko zahi hotI hai| gaNita-jyotiSa (gaNita viSaya saMjJAdi prakAra) saMkhyAmAna 1 ke 21 bheda hai| jaghanya 1 madhyama 2 1. saMkhyAta utkRSTa 3 s s lh 2. paritAsaMkhyAta3. yuktAsaMkhyAta4. asaMkhyAtAsaMkhyAta5. parItAnta6. yuktAnanta7. anaMtAnanaMta 2 sh sh s (akSaya anaMta) n ye gaNatisarasose 46 aMka pramANa viralana kara guNe prit'sNkhyaa| bhAvArtha:-jahAM dravya kA parimANa kahe vahA~ padArtha / kSetrakA pramANa kahe vahAM utane pradeza / jahA~kAla kA parimAraNa kahe vahAM samaya / jahAM bhAva kA pramANa kahe vahA~ utane avibhAga-praticcheda jAnane cAhiye ye upamA mAna se jAne jAte haiN| abhavya jIvarAsI-jaghanyayuktAnanta samAna hai / / ja0 yukta'saMkhya samaya kA = AvalI saMkhyAtakA = muharta30kA = rAtradina 30 kA= mAsa 2 kA: Rtu 3 kA = apana 2 kA 1 varSa [245]
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava janma kA sAra saMyama hai| WWWWWW upamAmAna 2 ke 8 bheda hai 1. palya - 3 bheda haiM - (1 vyavahArapalya 2 uddhArapalya 3 addhApalya) : 10 kox ___ koDise = (sAgara) 2. sAgara - 3 bheda haiM- (1 vyavahAra' sAgara 2 uddhArasAgara 3 addhAmAgara) 3. sUcyaMgula-kA varga pratara 4. pratarAMgula 5. ghanAMgula (sUcyakAghana) kA viralana karaguNa = 6. jagacchaNo kA sAtavAM bhAga rAjU = kA varga 3 7. jagatpratara 8. loka (jagaccha NI kA ghana) paramANu - anaMta kA-skaMdha (avasannAsanna 8 kA = sannAsanna 8 kA = tRTareNu kAsareNa 8 kA : rathareNu 8 kA : u0 bho0 vA08kA -maM0 bho0vA. 8 kA = ja0 bho0 vA0 8 kA = ka0 bhU-vAlagna 8 ko = lIkha 8 ko = sarasU 8 kA - jau 8 kA = aMgula (utsedhAMgula : zarIra nagara mandira) se x 500 kA pramANAMgula (se-mahAparvata-nadI, dvopa, samudra)-bharata airAvata ke manuSyoM ke apane kAla meM : AtmAMgula (jhArI kalaza dhanuSAdi) 6 aMgula kA = pAda 2 kA = vilasta 2 kA = hAtha 4 kA = dhanuSa 2000 kA = koza 4 kA = yojana 500kA = mahAyojana 1 kA-khola-tathA 1 vyAsa kA khaMDAgola = bho0 kesAna 45 aMka pramANa ko 100 varSa se 1 nikAla kara pUrNa karaNe kA kAla ko = vyavahArapalya kAla ke asaMkhyAta koTI varSa ke samaya se guNeuddhArapalya (ke samayoM ko 25 ko0 ko0 guNe - dvIpa samudra saMkhyA) ko asaMkhyAta varSa ke samaya se guNe = addhApalya ke = arddhaccheda viralana karaguraNe %D sUcyaMgula kA varga pratara / [246)
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayAnaka phAma kI dAha jJAnopayoga se zAMta ho jAtI hai| wrimom nakSatra vicAra nakSatre ghra va (sthira)- uttarA phAlgunI uttarASADhA, uttarA - sthiraM bIjagehazAntyA bhAdrapadrA, rohiNI va ravivAra rAmAdi siddhayati / / krUra (ugra) - pUrvA phAlgunI, maghA, pUrvASADhA, pUrvA - ghAtAgni zAThyAni bhAdrapadA, bharaNI va maMgalavAra vipa zastrAdi siddhayati cara (caMcala)- zravaNa, dhaniSTA, zatatArakA punarvasu, - gajAdikAroho vATikA svAtI va candravAra gamanAdikam // laghu (nipra) - azvinI, puSja, hasta, abhijita va, - ta0 paNyaratijJAnaM bhUpAguruvAra zilpa kalAdikam // mRdu (maitra) - mRga, citrA anurAdhA. revatI va - gItAmbara krIDA mitra zukravAra - kArya vibhUpaNam / / mizra(sAdhAraNa)kRtikA, vizAkhA va budhavAra * tatrAgnikArya mizraM ca vRpotsargAdi siddhayati / / he vudhavArace / / dAruNa (tIkSNa) ArdrA, AzleSA, jyeSThA, mUla va -abhicAra ghAtograbhedAH zanivAra pazudamAdikam // zubhatithi - 1/2/3/5/7/10/12/13 zubhavAra - candravAra, budhavAra, guruvAra, zukravAra zubhanakSatre - sthira, laghu, mRdu, cara, zubhayoga - nAmanulya-phana jANAve zubhakaraNa - vava, vAlava, kaulava, naitIla,
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya rUpI mRgako bAMdhane ke lie samyajJAna ho dRDha phAMsI hai| dina zuddhi pahAr3e-kRSNA 13 te zukla 1 paryanta, 4 tithI, saMkrAnti divasa, vyatipAta, vaidya ti, karidina, ravi, maMgala, zani, hevAra, kSaya bRddhi tithi, bhadrA karaNa parighAce pUrvArdha, grahaNa nakSatra hI varNya karAvIna / tithi tithi tithi tithi tithi zukla kRSNa naMdA 1 bhadrA 2 jayA 3 riktA 4 pUrNA 5 azubha zubha 6 7 8 10 madhyama madhyama 11 12 13 14 15 zubha azubha zubhakAma pauSTika yudva sA0 ghAtaka0 yAtrAzu0 nimnalikhita lagne tithi meM varjanIya hai1. naMdA - vRSa 8 siMha 5 tulA 7 makara 10 2. bhadrA - mIna 3 dhanu 3. jayA - kanyA 6 manI 12 4. riktA-me0 1 karka 2 5. pUrNA - kumbha 11 vRSabha 2 atha dIkSA nakSatrANAM phalAniazvinyA dIkSita AcAryo bhavati, paMca puruSANAM dIkSA dAyako / miSTAnna bhoktA apamRtyu dvayaM binA catuzcatvAriMzadvarSAriNa jIvati / / 1 / / bharaNI nakSatre dIkSito'zanAditapaH kArakAH guru ghAtakaH vratamaNTo / bhUtvA punargattaM svIkRtya dvASaSTI varSANi jIvati // 2 // kRtikAyAM AcAryaH paMca puruSANAM dIkSA dAyakaH / naSTa vratavAn SaNNavati varSANi jIvati // 3 // rohiNyAM dIkSitaH mRSTAnna bhoktA videza paribhramaNazIla apamRtyudvayena / vaMcitaH batabhraSTo bhatvA pazcAdavataM svIkRtya sasvati varSANi jIvati // 4 // mRgazire dIkSitaH AcAryoM dvAviMzati puruSANAM dIkSAdAyakaH / samasta saMgha AdhAro bhUtvA satpati varSANi jIvati // 5 // [248]
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApA ko rokane ke liye samyagdarzana paharedAra hai| wwromrammmmmmmmmmmmm ArdrAyAM dIkSito jiteMdriyaH dvASaSTi varSANi jIvati // 6 // punavamI dIkSiptaH paMcavarSAnaMtaraM tapazcuto bhUtvA punarvataM svIkRtya / tisRNAMmAyikANAM dIkSA dAyakaH saptati varSANi jIvati / / 7 // puSya nakSatre tapaH kRtvA AcAryaH paMcapuruSANAM / dIkSA dAyakaH medhAvI vizati varSANi jIvati // 8 // azleSAMyA dIkSito videzagAmI duHkhitaH guru vinitaH / cAra dvaya tapazcuto bhUtvASaSTi varSAnaMtara sarpa daMSTomIyate // 9 // maghAyAM dIkSitaH prazastAcAravAn vinItaH SaSThAvati varSANi jIvati // 10 // pUrvAyA~ dIkSitaH paMcadaza puruSANAM dIkSA dAyaka. / vrata bhraSTo bhUtvA punaH svIkRtya navati varSANi jIvati // 11 // uttarAyAM dIkSitaH AcAryaH azIti varSANi jIvati // 12 // hastAyAM dIkSitaH AcAryaH paMcastrINAM paMcapuruSANAM / dIkSAguruH zata varSANi jIvati // 13 // citrAyAM dIkSitaH AzIti varSANi jIvati // 14 // svAtI dIkSitaH paSTi darSANi jIvati // 15 // vizAkhAyAM dIkSitaH paMcadaza dine tapazcutaH AzIti varSANi jIvati / / 16 / / anurAdhAyAM dIkSitaH AcArya saptati puruSANAM, dIkSAguruH navativarSANi jIvati // 17 // jepTAyAM dIkSitaH ekAMgI ugratapasvI SaTpaMcAzadvarSANi jIvati // 18 // mUle dIkSito mRSTAnna bhoktA apamRtyutrayacyuto navati varSANi jIvati // 16 // pUrvASADhAyo dIkSitaH upasarga traya sahiSNuH tapazcutvA / punaH svIkRtya azoti varSANi jIvati // 20 // uttarASADhA dIkSitaH tapazcanaH atirogodbhavaH apamRtyuto bhuutvaartrii| nyapuraSa paMcakaca dIyitvASaSTi varSANi jIvati // 21 // zravaraNa dIkSitaH dvAdaza puruSAraNAM dImAguruH mRSTAnnabhoktA vizatyuttaragata varSANi jIvati / / 22 / / dhanipTAyAM dIkSitaH AcArya azIti varSANi jIvati / / 23 / / zatatAre dIkSitaH paMca paMca puruSasya guruH navati varSANi jIvati // 24 // [24
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana ho jJAna aura caritra kA vona hai| pUrvAbhAdrapade dIkSitaH dvAdaza puruSANAM dIkSAguruH azIti varSANi jIvati // 25 // uttarAbhAdrapade dIkSitaH mRSTAnna bhojI dvAdaza puruSANAMmAryakANAM caguruH azIti varSANi jIvati / / 26 / / revatyAM dIkSito mRSTAnna bhojo AcAryo bhUtvA vizati varSANi jIvati // 27 // iti0 pradeza pracayAtkAyAH dravaNAd dravya nAmakAH // paricchevatva tasterthAH / tattvaM vastusvarUpataH // 1 // kAya 1 dravya 2 artha 3 tatva 4 athAtaH saMpravakSyAmigRha bivasya lakSaNaM / / ekA~gulaM bhavet zreSTaM dvayaMgulaM dhana nAzanaM // 1 // vyaMgule jAyate vRddhiH poDAsyAcca turaMgule // paMcAgule tuvRddhiH syAduTTa gana SaDaMgule // 2 // saptAgule gavAM vRyate vRddhiH hAniraSTAMgulematA // navAMgule putravRddhirddhana nAzodazAM gule // 3 // ekAdazAMgulaM vivaM sarva kAmArtha sAdhanaM / etatpramANa mAkhyAta mataUdavana kArayet // 4 // // iti gRha viva vicaarH|| atha tiva doSA: Asane vAhane caiva parivAra tathA yudhi // nakhAbharaNa vastreSu vAMgadoSo na jAyate / / 1 / / nAzA mukhe tathA netre hRdaye nAbhimaMDale // sthAneSu vyajitAmeSu pratimAM naiva puujyet||2|| ||iti / / kezaloca nakSatrANi kRttikA suvizAkhA sumaghA subharaNISuca etezcatubhirnakSatrocakarmana kArayet / // iti // kezaloMca karaNyAma yogyavAra-somavAra, budhavAra, zukravAra / [250]
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ mampA mAna mokSa rapI sammo ke nipAma ke lie pamata ke samAna hai| brahmacarya vrata deNyAsa yogya nakSatrANi-pUrvA bhAdrapadA, mUlA dhaniNTA, vizAkhAzravaNa / aba dIkSA nakSatrANi mRgazira, AradrA, puSya, maghA, uttarA, hasta, citrA, svAtI, anurAdhA, jyeSTA, zravaNa, dhaniSTA, zatatArA, pUrvAbhAdrapadA, va revato hI nakSatre zubha hota / bIyAnA dIkSA . azvinI pUrvAphAlguNi, hasta, svAti, anurAdhA, mUlA uttarASADhA, zravaNa, zatAmipA, uttarAbhAdrapadA e daza nakSatra graahy| bharaNI, kRtikA puSya azleSA, AdrA, punarvasu, nakSatrANi agraahy| lagna-udaya meM ghaDI-pala maMpaH vRSabhaH mithuna 4-27 5-10 kArkaH 5-31 5-18 rAzi-nAma cu ce co lA li lu le lo / i u e o va vi vu ve vo| ka ki ku gha Da cha ke ko i| hi hu he ho Da Di Du De ddo| ma mi bhu me mo Ta Ti Tu tte| Topa pi pU pa Na Tha pe po| ra ri ru re ro ta ti tu te| to na ni nu ne no yA yi yu| ye yo bha bhi bha dhA phA bhA bhe| bhoja ji ju je khambu kho gi jo khi kha ga / gu ge go sa si mu me mo d| didRza mA de dAM ca tri| tulA vRzcika 5-18 5-31 mAraH 5-10 4-7 mAnaH 1251
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak jJAna kAmarUpI sarpa ko kolane ke lie maMtra ke samAna hai| karaNa tithi meM 2 phala-1 kiMtughna, 2 vava, 3 vAlava, 4 kaulava, 5 tetIla, 6 garaja, 7 vANijya, 8 viSTa 6 zakuni, 10 catuSpAda, 11 naag| yogoM ke nAma | ravi0 | cadra0 / maMga0 | budha0 | guru0 zukra0 / zani0 phala | - za. siddha. Anada, kAlaMdaM. dhUmna. prajApa. saumya. dhvAkSa ma. bha. kR. ro. mR. A. ma. A. pu. pu. A. ma. pU. u. mRtyu. asukha. A. ha. ma. ci. pU. svA. u. pi. ha. a. ci. je. svA. ma. vi pU. a. je. mU. pU. u. a. zra.. dha. u. a. zra. dha / za. pU. biberor or a true to saubhAgya. mahAsI. dhanakSaya. sImA. dhvaja. zrIvatsa. saukhya. baja. kSaya. mudvara zrInAza. chatra. E Ethnid E natra 4 4 44..4244.4.4.4.4 2424N boj bi rAjasa. puSTi a. mR. mAnasa. padya lavaka ANANA.4.444444444444 saubhAgya. dhanalAbha dhananAza utpAta bebi m prANanAza. matya mRtyu. kANa. siddhi. zubha. Ft 4 4 4 e d AA 4.0.4 244.4.4.4.4 2924NNA amRta musala. gadAkhya . 24.45an.42444 kleza kArya si kalyANa. rAjasa dhana nAza. avidyA. kula vRddhi mahA kapTa. kAryasiddhi mAtaga 4 rAkSasa. ghara. A. ha. BBC bi bilo to sthira. vardhamAna. boor gRhArabha. .42 puSya. u. vi. gha. lagna 2521
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ x 10 110 rAgyapha zAna mAna rapI hAyo ko vaza meM karane ke lie miha ko samAna hai| yoga-1 vikuMbha 2 prIti 3 Ayu0 4 saubhAgya 5 zobhana 6 atigaMDa 7 sukarmA 8 ti 6 zUla 10 gaMDa 11 vRddhi 12 dhrava 13 vyAghAta 14 harSaNa 15 vajra 16 siddhi 17 vyatipAta 18 vAriyAna 16 parigha 20 ziva 21 siddha 22 sAdhya 23 zubha 24 zakla 25 brahmA 26 aindra 27 vadhRti phala nAmAnurUpa-prathama ghar3I azubhovI chor3anA / ___moji0 mRga, revati, zravaNa, ghaniSThA, hasta, svAtI, citrA, puSya, azvinI, punarvasu0 krN| dizAzUla le jAve vAme, rAhu yoginI pUTha / sanmukha leve candramA, lyAve lakSmI lUTa // "IzAnya".."candra.."meSa-siha-pUrva......."dhana..."agni.... : 17 - 15 14 30/8 yoginI. 1/ 3/11 : ..........."zanivAra""""zukra".." kAla----rAhu "candra"""""""zani" : ......"uttara........."mIna......" ...."karka...."zci 2/10 'vRSabha..."kanyA..."dakSiNa....."makara' 4/13 21 dizA zUla sical ___Manty budha"maMgala ............. / .............. ............ ba26/ ........ ....... ...... .... . .... ...................... ...bahie...... ......Bedy..................... gaddha pUjya ravi-54/1011 1/2/5/7/6 gura-257/6/11 1/3/6/10 candra-1 /5/8/7/6/10/11 12 ... azuddha 4/8/12 4/8/12 48 1253]
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAna ApathArUpI megho ko uThAne ke liye pavana ke samAna haiN| WMWAM dina kA caughar3iyA ghar3I | ravi0 / candra / maMgala | budha guru | zukra, zani - - - zubha kAla roga udvega 3 // | udvega | amRta cala lAbha amRta lAbha amRta kAla roga zubha roga cala lAbha | amRta | kAla FEEEEEEEE lAbha zubha cala udvega FEEEEEEE kAla zubha cala kAla lAbha roga roga lAbha udvega kAla lAbha | zubha / zubha udvega | amRta | roga cala rAtri kA caughar3iyA ghar3I ravi | soma zani 31 // amRta roga 3 kAla lAbha // lAbha udvega | zubha | amRta gala roga / lAbha kAla udvega kAla udvega cala | roga 3 // amRta / lAbha zubha udvega amRta zubha cala udaga | amRta / roga kAla lAbha
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak jJAna samasta tatvoM ko prakAza karane ke lie dIpaka ke samAna hai| OM zrI samAdhi maraNa (paM0 sUrajacandra jI kRta) -:narendra chandaHbando zrI arhanta parama guru, jo sabako sukhdaaii| isa jaga meM duHkha jo maiM bhugate, so tuma jAno rAI // aba maiM araja karUM nita tumase, kara samAdhi ura maahiiN| anta samaya meM yaha vara mAMge, so dIje jagarAI // 1 // bhava bhava meM tana dhAra naye maiM, bhava bhava zubha saMga pAyo / bhava bhava meM nRpa Rddhi laI maiM, mAta pitA suta thaayo|| bhava bhava meM tana puruSa tano dhara, nArIhUM tana liino| bhava bhava meM maiM bhayo napuMsaka, AtamaguNa nahiM cIno // 2 // bhava bhava meM sura padavI pAI, tAke sukha ati bhoge| bhava bhava meM gati narakatanI dhara, dukha pAyo vidhayoge / / bhava bhava meM tiyaMca yoni dhara, pAyo dukha ati bhaarii| bhava bhava meM sAdharmI janako, saMga milo hitakArI // 3 // bhava bhava meM jina pUjana kInI, dAna supAtrahiM dono| bhava bhava meM maiM samavasaraNa meM, dekho jina guNa bhIno // etI vastu milI bhava bhava meM, samyak guNa nahiM pAyo / nA samAdhiyuta maraNa karA maiM, tAte jaga bharamAyo // 4 // kAla anAdi bhayo jaga bhramate, sadA kumarahiM kiino| eka bArahU~ samyakayuta maiM, nija Atama nahiM cIno // jo nija parako jJAna hoya to, maraNa samaya dukhakAI / deha vinAzI maiM nijabhAzI, joti svarUpa sadAI // 5 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANI kI zuddhi sabhya vacanoM se hotI hai| viSaya kaSAyana meM baza hokara, deha Aphno jaanyo| kara mithyAsaraghAna hiye bica, Atama nAhiM pichAnyo / yoM kaleza hiya dhAra maraNa kara, cAroM gati bhrmaayo| samyaka darzana jJAna carana ye, hirade meM nahiM lAyo // 6 // aba yA araja karUM prabhu suniye, maraNa samaya yaha maaNgo| roga janita pIr3A mata hoU, aru kaSAya mata jaago|| ye mujha maraNa samaya dukhadAtA, ina hara sAtA kIje / ___jo samAdhi yuta maraNa hoya mujha, aru mithyA mada chIje // 7 // yaha tana sAta kudhAta maI hai, dekhata hI ghina Avai / carma lapeTI Upara sohai, bhItara viSTA pAvai / / ati dugaMdha apAvana soM yaha. mUrakha prIti bar3hAvai / deha vinAzI jiya avinAzI, nitya svarUpa kahAve // 8 // yaha tana jIrNa kuTosama, Atama! yAta prIti na koje / nUtana mahala mila jaba bhAI, taba yAmeM kyA choje // mRtyu hona se hAni kauna hai, yAko bhaya mata lAvo / samatA se jo deha tajoge, to zubha tana tuma pAyo // 6 // mRtyu mitra upakArI tero, isa avasara ke maahiiN| jIraNa tana se deta nayo yaha, yA sama sAha naahiiN|| yA setI isa mRtya samaya para, utsava ati hI kiijai| kleSa bhAva ko tyAga sayAne, samatA bhAva dharIjai // 10 // jo tuma pUrava puNya kiye haiM, tinako phala sukhdaaii| mRtyu mitra bina kauna dikhAve, svarga saMpadA bhAI // rAgadveSa ko chor3a sayAne, sAta vyasana dukhdaaii| anta samaya meM samatA dhAro, parabhava pantha sahAI // 11 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagjJAna se mana zuddha hotA hai| karma mahA duTha bairI mero, tAsetI dukha pAve / tana piMjare meM baMdha kiyo mohi, yAsoM kauna chur3Ave // bhUkha tRSA dukha Adi anekana, isa hI tana meM gaaddh'e| mRtyurAja aba Apa dayA kara, tana piMjara soM kAr3he // 12 // nAnA vastrAbhUSaNa maine, isa tama ko pahirAye / gaMdha sugaMdhita atara lagAye, SaTa rasa asana karAye // rAta dinA maiM dAsa hoyakara, seva karI tana kero| so tana mere kAma na Ayo, bhUla rahyo nidhi merI // 13 // mRtyurAya ko zaraNa pAya tana, nUtana aiso paauuN| jAmeM samyak ratana tIna lahi, ATho karma khpaauu|| dekho tana sama aura kRtaghnI, nAhi su yA jagamAhIM / mRtyu samaya meM ye hI parijana, sabahI haiM dukhadAI // 14 // yaha saba moha bar3hAvana hAre, jiya ko durgati dAtA / inase mamata nivAro jiyarA, jo cAho sukha sAtA / mRtyu kalpa druma pAya sayAne, mAMgo icchA jetii| samatA ghara kara mRtyu karo to, pAvo saMpati tetI // 15 // cau ArAdhana sahita prANa taja, to ye padavI pAvo / hari pratihari cakrI tIrthezvara, svarga mukati meM jAvo // mRtyu-kalpa-drama sama nahi dAtA, tInoM loka maMjhAre / tAko pAya kaleza karo mata, janma javAhara hAre // 16 // isa tana meM kyA rAce jiyarA, dina-dina jIraNa ho hai| teja kAMti bala nitya ghaTata hai, yA sama athira su ko hai / pA~coM indrI zithila bhaI aba, svAsa zuddha nahiM Avai / tApara bhI mamatA nahiM chor3e, samatA ura nahi lAvai // 17 // (257] 65
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru sevA se kAma kI zuddhi hotI hai| mRtyurAja upakArI jiya ko, tana soM tohi chur3Ave / nAtara yA tana baMdIgraha meM, parayo paraco bilalAve / / pudagala ke paramANU milake, piMDarUpa tana bhaasii| yAhI mUrata maiM amUrato, jJAna joti guNa khAsI // 18 // roga zoka Adika jo vedana, te saba pudagala laare| maiM to cetana vyAdhi vinA nita, haiM so bhAva hamAre // yA tana soM isa kSetra sambandhI, kAraNa Ana banyo hai| khAna pAna de yAko poSyo, aba samabhAva Thanyo hai // 10 // mithyA darzana Atma jJAna vina, yaha tana apano jaano| indrI bhoga gine sukha maiMne, Apo nAhiM pichAno / / tana vinazana te nAza jAni nija, yaha ayAna dukhadAI / kuTuma Adi ko apano jAno, bhUla anAdI chAI // 20 // aba nija bheda yathAratha samajho, maiM hU~ jyoti svarUpI / upaje vinaze so yaha pudagala, jAno yAko rUpI // iSTa'niSTa jete sukha dukha haiM, so saba pudagala sAge / ____ maiM jaba apano rUpa vicAro, taba ve saba dukha bhAge // 21 // bina samatA tana'nanta ghare maiM, tinameM ye dukha paayo| zastraghAta te'nanta bAra mara, nAnA yoni bhramAyo / bAra'nanta ho agnimAhi jara, mUvo sumati na laayo| ', siMha vyAghA ahinanta bAra mujha, nAnA duHkha dikhAyo // 22 // bina samAdhi ye duHkha lahai maiM, aba ura samatA aaii| mRtyurAja ko bhaya nahiM mAno, deva tana sukhadAI / / yAteM jaba laga mRtyu na Ave, taba laga japa tapa kIjai / japa tapa bina isa jaga ke mAhIM, koI bhI nA sIjai // 23 // [258]
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ antaraMga kI zuddhi binA vAharI tyAga niSphala hai / svarga saMpadA tapa se pAvai, tapa se karma nazAvai / tapa ho se zivakAminipati ha, yAse tapa citalAve // aba maiM jAnI samatA bina mujha, koU nAhiM sahAI / mAta pitA suta bAndhava tiriyA, ye saba haiM dukhadAI // 24 // mRtyu samaya meM moha kareM ye, tAteM Arata ho hai| Arata te gati nIcI pAve, yoM lakha moha tajyo hai // aura parigraha jete jaga meM, tinase prIti na kIje / parabhava meM ye saMga na cAleM, nAhaka Arata koje // 25 // je je vastu lakhata haiM te para, tinase neha nivaaro| paragati meM ye sAtha na cAleM, aiso bhAva vicaaro|| jo para bhava meM saMga caleM tujha, tinase prIti su kIje / paMca pApa taja samatA dhAro, dAna cAra vidhi dIje // 26 // daza lakSaNa mava dharma gharo ura, anukampA cita laavo| SoDaza kAraNa nitya cintavo, dvAdaza bhAvana bhAvo / cAro paravI proSadha koje, azana rAta ko tyaago| samatA dhara durabhAva nivAro, saMyama soM anurAgo // 27 // anta samaya meM ye zubha bhAvahi, hoveM Ani sahAI / svarga mokSa phala tohi dikhAve, Rddhi deya adhikAI / khoTe bhAva sakala jiya tyAgo, urameM samatA lAke / jA setI gati cAra dUra kara, baso mokSapura jAke // 28 // mana thiratA karake tuma cito, cau ArAdhana bhaaii| yehI tokoM sukha kI dAtA, aura hitU kou nAI // Age bahu munirAja bhaye haiM, tina gahi thiratA bhaarii| bahu upasarga sahe zubha bhAvana, ArAdhana ura dhArI // 26 // [25]
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca pApoM kA tyAga karanA bahiraMga cAritra hai| tinameM kacha ika nAma kahUM maiM, so suna jiya ! cita lAke / bhAva sahita anumode tAsoM, durgati hoya na tAke // aru samatA nija urameM Avai, bhAva adhIraja jAvai / yo niza dina jo una munivara ko, dhyAna hiye vicalAve // 30 // dhanya dhanya sukumAla mahAmuni, kaise dhIraja dhaarii| eka zyAlanI jugabaccAjuta, pAMva bhakhyo dukhakArI // yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana citadhArI / to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 31 // dhanya dhanya ju sukauzala svAmI, vyAghI ne tana khaayo| to bhI zrImuni neka Dige nahiM, Atama soM hita laayo| yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| __to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 32 // dekho gaja muni ke sira Upara, vipra agini bahu baarii| zIsa jale jima lakar3I tinako, tau bhI nAhi cigArI / / yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 33 // sanata kumAra munI ke tana meM, kuSTa vedanA vyaapii| chinna bhinna tana tAsoM hUvo, taba cinto guNa aapii|| yaha upasarga sahyo dhara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 34 // zreNikasuta gaMgA meM Dubyo, taba jinanAma citaaryo| ghara sallekhanA parigraha choDyo, zuddha bhAva ura dhArayo / yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 3 // [260]
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasta vikalpa jAla ko chor3a kara apane AtmA meM sthira honA ataraMga cAritra hai| samatabhadra munivara ke tana meM, kSudhA vedanA aaii| tA dukha meM muni neka na Digiyo, cintyo nija guNa bhAI // yaha upasarga saho dhara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 36 // lalita ghaTAdika tIsa doya muni, kauzAMbI taTa jAno / naddI meM muni bahakara mUve, so dukha una nahiM mAno // yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| tau tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 37 // dharma ghoSa muni caMpA nagarI, bAhya dhyAna pari tthaaddh'o| eka mAsa ko kara maryAdA, tRSA daHkha saha gAr3ho // yaha upasarga saho ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| ___to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 3 // zrIdata muni ko pUrva janma ko, bairI deva su aake| vikriya kara dukha zIta tano so, sahyo sAdha mana lAke // yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 36 // vRSabhasena muni uSNa zilA para, dhyAna dharayo mana laaii| sUryaghAma aru uSNa pavana kI, vedana sahi adhikAI // yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 40 // abhaya ghoSa muni kAkaMdIpura, mahA vedanA paaii| vairI caMDane saba tana chedyo, duHkha donoM adhikAI // yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 41 // [261]
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ bonoM cAritra kI prApti se mukti kA lAbha hotA hai| vidya tacara ne bahu dukha pAyo, tau bhI dhIra na tyaagii| zubha bhAvana soM prANa taje nija, dhanya aura bar3abhAgI // yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana citdhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 42 // putra cilAtI nAmA muni ko, bairI ne tana ghaato| moTe-moTe kITa par3e tana, tApara nija guNa raato|| yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 43 // daNDaka nAmA muni kI dehI, bANana kara ari bhedii| tApara neka Dige nahiM ve muni, karma mahA ripu chedI // yaha upasarga sahyo dhara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 44 // abhinaMdana muni Adi pA~casa, ghAnI peli ju mAre / to bhI zrI muni samatA dhArI, pUrava karma vicAre / / yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| __ to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 45 // cANaka muni gau ghara ke mAMhI, mUMda agini parijAlyo / zrI guru ura samabhAva dhAra ke, apano rUpa smhaalyo|| yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 46 // sAta zataka munivara dukha pAyo, hathinApura meM jaano| bali brAhmaNa kRta ghora upadrava, so manivara nahiM mAno // yaha upasarga sahyo ghara thiratA, ArAdhana cita dhaarii| / ___ to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 47 // lohamayI AbhUSaNa gaDhake, tAte kara phraaye| ___ pAMcoM pANDava muni ke tana meM, to bhI nAhiM cigAye / / [26]
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ asatyavAdiyoM kA mukha nagara ke jala nikalane vAlI nAlI ke samAna haiN| yaha upasarga sahyo dhara thiratA ArAdhana cita dhaarii| . to tumare jiya kauna duHkha hai ? mRtyu mahotsava bhArI // 48 // aura aneka bhaye isa jaga meM, samatA rasa ke svAdI / ve hI hamako haiM sukhadAtA, harahaiM deva pramAdI // samyaka darzana jJAna caraNa tapa ye, ArAdhana caaroN| ___ yehI mokoM sukha ke dAtA, inheM sadA ura dhAroM // 49 // yoM samAdhi uramAMhI lAvo, apano hita jo caaho| taja mamatA aru AThoM mada ko, jyoti svarUpI dhyAvo / jo koI nita karata payAno, grAmAMtara ke kAjai / ___ so bhI zakuna vicAre noke, zubha ke kAraNa sAjai // 50 // mAta pitAdika sarva kuTuma so, nIke zakuna bnaaveN| haladI dhaniyAM puMgI akSata, dUdha dahI phala lAveM // eka grAma ke kAraNa ete kara zubhAzubha sAre / ___ jaba paragati ko karata payAno, taba nahiM socau pyAre // 51 // sarva kuTuma java rovana lAge, tohi rulAve saare| ye apazakuna kareM suna tokaM, tU yoM kyoM na vicaare|| aba paragati ke cAlata viriyA~, dharma dhyAna ura aano| cAroM ArAdhana ArAdho, moha tano dukha hAno // 52 // hoya niHzalya tajo saba duvidhA, Atama rAma sudhyAyo / jaba paragati ko karahu payAno, parama tatva ura lAvo // moha-jAla ko kATa piyAre! apano rUpa vicaaro| mRtyu mitra upakArI tero, yoM ura nizcaya dhAro // 53 // mRtyu mahotsava pATha ko, par3ho suno budhivAna / saradhA ghara nita sukha laho, sUracandra zivathAna // 54 // paMca ubhaya nava eka nabha, sambata so sukhadAya / Azvina zyAmA saptamI, kahyo pATha mana lAya // 55 // . // iti samAdhi maraNa // [23]
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasta guNo ko nAzaka striyAbhilASA hai| w ww w samAdhi maraNa ? (kavi dyAnatarAya kRta) gautama svAmI bandoM nAnI maraNa samAdhi bhalA hai / maiM kaba pAUM niza dina dhyAUM gAUM vacana kalA hai / deva dharama guru prIti mahA dRr3ha sapta vyasana nahIM jAne / tyAgi bAIsa abhakSa saMyamI bAraha vrata nita ThAne // 1 // cavakI ukharI cUli buhArI pAnI trasa na virAdhe / banija karai para-dravya harai nahi, chahoM karama imi sAdhai / pUjA zAstra guruna kI sevA, saMyama tapa cahuM dAnI / para upakArI alpa ahArI, sAmAyika vidhi jJAno // 2 // jApa japai tihaM yoga dharai dRr3ha tana kI mamatA ttaar| anta samaya vairAgya samhArai dhyAna samAdhi vicAra / Aga lagai aru nAva Duvai jaba dharma vidhana jaba Avai / cAra prakAra AhAra tyAgi ke maMtra su manameM dhyAvai // 3 // roga asAdhya jahA~ bahu dekhe kAraNa aura nihAre / bAta bar3I hai jo bani Avai bhAra bhavana ko DAra // jo na bane to ghara meM raha kari sabasoM hoya niraalaa| mAta pitA suta triya ko soMpai nija parigraha ahi kAlA // 4 // kachu caityAlaya kachu zrAvaka jana kacha dukhiyA dhana deI / kSamA kSamA sabahI soM kahike manakI zalya haneI // zatruna soM mila nijakara jorai maiM bahu karI hai burAI / tumase prItama ko dukha dIne te saba bakaso bhAI // 5 // [264]
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasta guNo kA poSaka brahmacarya hai| M m dhana dharatI jo mukha soM mAMge so saba de saMtoSa / chahoM kAya ke prANI Upara, karuNA bhAva vizeSa // UMca nIca ghara baiTha jagaha ika, kucha bhojana kucha paya le| dUdhAdhArI krama-krama taji ke, chAcha ahAra pahela // 6 // chAcha tyAgi ke pAnI rAkhe, pAnI taji sNthaaraa|| bhUmi mAMhi thira Asana mAMDe, sAdharmI DhiMga pyArA // jaba tuma jAno yaha na japa hai, taba jinavANI par3hiye / yoM kahi mona liyo sanyAso, paMca parama pada gahiye // 7 // cau ArAdhana mana meM dhyAva, bAraha bhAvana bhAva / daza lakSaNa mana dharma vicAra, ratnatraya mana lyAvai // paitisa solaha SaTapana cAroM, dui ika varana vicaare| ___ kAyA terI duHkha kI DherI, jJAnamaI tU sAre // 6 // ajara amara nija guNa soM pUre, paramAnanda subhAva / Ananda kanda cidAnanda sAhaba, tIna jagatapati dhyAve // kSudhA tuSAdika hoi parISaha, sahai bhAva sama rAkhe / atIcAra pAMco saba tyAga, jJAna sudhArasa cAkhai // 9 // hADa mAMsa saba sUkhi jAya jaba dharama lona tana tyaage| adbhuta puNya upAya suraga meM, seja uTha jyoM jAga / taha te Avai zivapada pAvai, vilase sukkha ananto / 'dyAnata' yaha gati hoya hamArI, jaina dharama jayavanto // 10 // ordiku 61 [265
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAmI mAnava ke hRdaya meM heyopAdeya kA vicAra nahIM rhnaa| wwwwwwwwwww" zrI vajanAbhi cakravartI kI HWA vairAgya bhAvanA bIja rAkhi phala bhogave,jyoM kisAna jagamAhiM / tyoM cakrI sukha meM magana, dharma visAra nAhi / / cAla-yogIrAsA isa vidhi rAjya karai naranAyaka bhoge puNya vizAlA / sukha sAgara meM magna nirantara jAta na jAno kAlA / / eka divasa zubha karma saMyoge kSemaMkara muni bande / dekhe zrIguru ke pada paGkaja locana ali Anande // 1 // tIna pradakSiNA de ziranAyo kara pUjA stuni konii| sAdhu samIpa vinaya kara baiTho caraNoM meM dRSTi donI // guru upadezo dharma ziromariNa suna rAjA vairaago| rAjyaramA banitAdika jo rasa so saba nIrasa lAgo // 2 // muni sUraja kathanI kiraNAvali lagata bharma buddhi bhaagii| bhava tana bhoga svarUpa vicAro parama dharma anurAgI / / yA saMsAra mahAvana bhItara bharmata chora na Ave / janmana marana jarA yoM dAhe jIva mahA dukha pAve // 3 // kabahUM ki jAya narka pada bhuMje chedana bhedana bhaarii| kabahUM ki pazu paryAya dhare tahA~ badha bandhana bhayakArI / / suragati meM pari sampatti dekhe rAga udaya dukha hoI / mAnuSa yoni aneka vipati maya sarva sukhI nahiM koI // 4 // koI iSTa viyogI bilakhe koI aniSTa sNyogii| koI dIna daridrI dokhe koI tana kA rogI / / kisa ho ghara kalihArI nArI ke bairI sama bhaaii| kinahI ke dukha bAhara dIkhe kisahI ura ducitAI // 5 // [266]
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra ke nava dvAro se nirantara dugaMdhI bahatI rahatI hai| koI putra binA nita jhUre hoya marai tava rauvai| khoTI santati so dukha upaje kyoM prANI sukha sovai / / puNya udaya jinake tinake bhI nAhiM sadA sukha saataa| yaha jagabAsa yathAratha dokhe sabahI haiM dukhadAtA / / 6 / / jo saMsAra virSe sukha hotA, tIrthakara kyoM tyaage| kAhe ko zivasAdhana karate. saMjamasoM anurAgai // deha apAvana athira ghinAvana, yAmaiM sAra na koii| sAgara ke jalasoM zuci kIjai, to bhI zuddha na hoI // 7 // sAta kudhAtu bharI mala mUrata carma lapeTI sohai| aMtara dekhata yA sama jagameM avara apAvana ko hai // navamala dvAra stravai nizivAsara, nAma liye ghina aavai| vyAdhi upAdhi aneka jahA~ tahaM kauna sudhI sukha pAvai // 8 // poSata to dukha doSa kara ati, soSata sukha upajAvai / durjana deha svabhAva barAbara, mUrakha prIti baDhAvai // rAcana yogya svarUpa na yAko viracana joga sahI hai| yaha tana pAya mahAtapa kIjai yAmaiM sAra yahI hai / / 9 / / bhoga bure bhavaroga bar3hAve, barI haiM jaga jIke / berasa hoMya vipAka samaya ati, sevata lAgeM nIke // bajra agina viSa se viSadhara se, ye adhika dukhdaaii| dharma ratana ke cora capala ati, durgatipaMtha sahAI // 10 // moha udaya yaha jIva ajJAnI, bhoga bhale kara jAne / jyoM koI jana khAya dhatUrA, so saba kaMcana mAneM // jyoM jyoM bhoga saMjoga manohara, mana vAMchita jana pAvai / tRSNA nAgina tyoM tyoM DaMke, lahara jahara kI Avai // 11 // [267]
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghRNAspada zarIra kA mamatya chouphara Atmahita karanA cAhiye / maiM cakrIpada pAya niraMtara bhoge bhoga ghanere / to bhI tanika bhaye nA pUraNa bhoga manoratha mere / rAja samAja mahA agha kAraNa baira bar3hAvana hArA / vaizyA sama lakSmI ati caMcala yAkA kauna patyArA // 12 // moha mahA ripu baira vicAro jaga jiya saMkaTa DAre / ghara kArAgraha vanitA ber3I parijana hai rakhavAre / / samyagdarzana jJAna caraNa tapa ye jiya ke hitakArI / ye hI sAra asAra aura sava yaha cakrI cita dhArI // 13 // chor3e caudaha ratna navonidhi aura choDe saGga saathii| kor3i aThAraha ghor3e chor3e caurAsI lakha hAthI // ityAdika sampati bahu terI joraNa tRNavata tyaagii| nIti vicAra niyogI suta ko rAjya diyo bar3a bhAgI // 14 // hoi nizalya aneka nRpati saMga bhUSaNa vasana utAre / zrI guru caraNa dharI jina mudrA paMca mahAnata dhAre / dhani yaha samajha subuddhi jagottama dhani yaha dhiirjdhaarii| aiso sampati chor3a basa bana tinapada dhoka hamArI // 15 // dohA parigraha poTa utAra sava, lIno cArita paMtha / nija svabhAva meM thira bhaye vajranAbhi ninya // // iti samApta // [28]
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ matIna zarIra ke saMsarga se uttamottama pavArya bhI malIna ho jAte haiN| ke bAraha bhAvanA & bhUvaradAsa kRtI (1) anitya- dohA- rAjA rANA chatrapati, hAthina ke asavAra / maranA sabako eka dina, apanI apanI bAra // 1 // (2) azaraNa- dala bana deI devatA, mAta pitA parivAra / maratI viriyAM jIva ko, koI na rAkhanahAra // 2 // (3) saMsAra- dAma binA nirdhana dukhI, tRSNAvaza dhanavAna / kahIM na sukha saMsAra meM, saba jaga dekhyo chAna // 3 // (4) ekatva Apa akelA avatarai, mara akelA hoya / yUM kabahUM isa jIva kA, sAthI sagA na koya // 4 // (5) anyatva- jahA~ deha apanI nahIM, tahAM na apanA koya / ghara sampati para pragaTa ye, para haiM parijana loya // 5 // (6) azuci- dipai cAma cAdara mar3hI, hAr3a pIjarA deha / bhItara yA sama jagata meM, avara nahIM ghinageha // 6 // (7) Azrava- soraThA- mohanIMda ke jora, jagavAsI ghUmeM sadA / karmacora cahuM ora, saravasa lUTeM sudha nahIM // 7 // (8) saMvara- sataguru deya jagAya, moha nIMda jaba upazamai / taba kacha banahiM upAya, karmacora Avata rukeM // 8 // jJAna dIpa tapa tela bhara, ghara zodhe bhrama chora / yA vidhi bina nikase nahIM, baiThe pUraba cora // 6 // paMca mahAvata saMcaraNa, samiti paMca parakAra / pravala paMca iMdrI-vijaya, dhAra nirjarA sAra // 10 // (10) loka- caudaha rAju utaMga nabha, loka puruSa saMThAna / tAmeM jIva anAdise, bharamata haiM bina jJAna // 11 // (11) bodha durlabha- dhanakanakaMcana rAjasukha, sabahiM sulabha kara jAna / durlabha hai saMsAra meM, eka yathAratha jJAna // 12 // (12) dharma bhAvanA- yAce surataru deya sukha, citata citA raina / bina yAMce vina citaye, dharma sakala sukha dena // 13 // 68 [26].
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAyAgni se prajvalita viSayAbhilASA se vyAkulita- mana se azubha karmoM kA saMcaya hotA hai| atha nirvANakANDa bhASA ||dohaa|| * vItarAga baMdauM sadA, bhAva sahita sira nAya / kahUM kANDa nirvANa kI bhASA sugama banAya // 1 // // caupaaii|| aSTApada AdIzvara svAmi / vAsupUjya caMpApuri nAmi / / neminAtha svAmI giranAra / badauM bhAva bhagati ura dhAra // 2 // gharama tIrthaMkara carama zarIra / pAvApura svAmI mahAvIra // zikharasameda jinesura bosa / bhAva sahita baeNdau nizadosa // 3 // gharadatarAya ru Ida munida / sAyaradatta Adi guNa vRnda / nagaratAravara muni uThakoDi / baMdau bhAva sahita kara jor3i // 4 // zrI giranAra zikhara vikhyAta / kor3i bahattara aru sau sAta / / saMbu pradumna kumara hU~ bhAya / anirudha Adi namUM tasu pAya // 5 // rAmacaMdra ke suta hai vIra / lADa nariMda Adi guNa dhIra // pAMca kor3i muni mukti majhAra / pAvAgiri baMdI niradhAra // 6 // pAMDava tIna draviDa rAjAna / ATha kor3i muni mukati payAna // zrI zatrujaya giri ke sosa / bhAva sahita baMdI nizadIsa // 7 // je balabhadra mukati meM gaye / ATha kor3i muni aurahu bhaye / / zrI gajapaMtha zikhara suvizAla / tinake caraNa namUM tihuM kAla // 8 // rAma haNU sugrIva suDola / gava gavAkhya nIla mahAnIla / kor3i ninyANava mukti payAna / tuMgIgiri baMdauM dhari dhyAna // 6 // naMga anaMga kumAra sujAna / pA~ca kor3i aru argha pramAna // mukti gaye sonAgiri zIza / te baMdI vibhavanapati Isa // 10 // / [20]
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamI janoM ke zubha pharmAsrava hotA hai| rAvaNa ke suta AdikumAra / mukti gaye revAtaTa sAra / koTi paMca aru lAkha pacAsa / te baMdauM dhari parama hulAsa // 11 // revA nadI siddhavara kUTa / pazcima dizA deha jaha~ chUTa // hU~ cakro daza kAma kumAra / UTha kor3i baMdauM bhava pAra // 12 // ghar3avAnI bar3anayara sucaMga / dakSiNa dizi giri cUla utaMga // iMdrajIta aru kuMbha ju karNa / te baMdI bhavasAgara tarNa // 13 // suvaraNa bhadra Adi muni cAra / pAvAgirivara-zikhara-maMjhAra // celanA nado tIra ke pAsa / mukti gaye baMrdo nita tAsa // 14 // phalahor3I bar3agAma anUpa / pazcima dizA droNagiri rUpa // guru dattAdi munIsura jahA~ / mukti gaye baMdau nita tahA~ // 15 // bAla mahAvAla muni doya / nAga kumAra mile traya hoya // zrI aSTApada mukti maMjhAra / te baMdI nita surata saMbhAra // 16 // acalApura ko diza IsAna / tahA~ mer3hagiri nAma pradhAna // sAr3he tIna kor3i munirAya / tinake caraNa namU citalAya // 17 // vaMsasthala vana ke liMga hoya / pazcima dizA kuMthugiri soya // phulabhUSaNa dizibhUSaNa nAma / tinake caraNana karUM praNAma // 18 // jazaratha rAjA ke suta kahe / deza kaliMga pA~casau lahe // koTi zilA guru koTi pramAna / baMdana karUM jora jugapAna // 16 // samavasaraNa zrI pArzvajinaMda / resiMdI giri nayanAnaMda // varadattAdi paMca RSirAja / te baMdI nita dharama jihAja // 20 // tIna loka ke tIratha jahA~ / nita prati vaMdana koja tahA~ / mana vaca kAya sahita sira nAya / vaMdana karahiM bhavika guNa gAya // 21 // saMvata satarahasI ikatAla / Azvina sudidazamI suvizAla // 'bhaiyA' vaMdana karahiM trikAla / jaya niriNakANDa guNamAla // 22 / [201]
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAMAYANAYI asaMyama rUpI viSa ko saMyama rUpI amRta se dUra karanA cAhiye / WMAMAMAAVAAMANAMAMINAVANAVAMAVANTI bAIsa parISaha WWWWWWWWWWW kSudhA tRSA hima uSNa dazamaMzaka duHkha bhaarii| nirAvaraNa tana arati kheda upajAvata naarii|| cayoM Asana zayana duSTavAyasa vadha-baMdhana / yAceM nahIM alAbha roga tRNa sparza nibandhana // malajanita mAna sammAna vazaprajJA aura ajnyaankr| darzana malina bAIsa saba sAdhu parISaha jAna nara / / dohA * sUtra pATha anusAra ye, kahe parISaha nAma / inake duHkha je muni saha, tina prati sadA praNAma / 1 kSudhA parIpaha anazana unodara tapa poSata hai, pakSa mAsa dina bIta gaye haiN| jo nahIM bane yogya bhikSA vidhi sUkha aMga saba zithila bhaye hai| taba tahAM duHsaha bhUkha kI vedana sahita sAdhu nahIM neka naye haiN| tinake caraNa kamala prati pratidina hAtha jor3a hama zIza naye hai / / 2. tRSA parISaha parAdhIna munivara kI bhikSA para ghara leya kaheM kachu nAhIM / prakRti viruddha pAraNAbhuMjata bar3hata pyAsa kI trAsa tahA~ ho / / prISama kAla pitta ati kope locana doya phireM jaba jaahoN| nora na cahaiM sahaiM aise muni jayavantoM varto jaga mAhIM // 3. zIta parISaha zItakAla sabahI jana kampai khar3e jahAM vana vRkSa Dahe haiN| saMjhA vAyu cale varSA Rtu varSata bAdala jhUma rahe haiN| tahA~ dhIra taTinI taTa caupaTa tAla pAla para karma rahe haiN| saha samhAla zIta kI bAdhA te muni tAraNa taraNa kahe haiN| 4. uSNa parISaha bhUkha.pyAsa pIr3e ura mantara prajvale AMta deha saba baage| [22]
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama yA svarapa amRta ke samudra meM avagAhana karane vAle virale hI hote haiM / agni mvarUpa dhapa grISama kI tAtI vAra jJAlaso lAge / tapa pahAr3a tApa tana upaje kopa pitta dAha jvara jAge / ityAdika garmoM kI vAdhA sahai sAdhu dhIraja nahi tyAge / 5. dazamazaka parIpaha vaMza mazaka mAkhI tanu kArTa pIr3eM vana pakSI bahutere / use vyAla viSahAre bicchU lagai khajUre Ana ghanere // siMgha syAla zuNDAla satAveM rIcha roja dukha deya ghanere / aise kaSTa sahai samabhAvana te munirAja haro agha mere / 6. nagna parIpaha antara viSaya vAsanA varte bAhira loka lAja bhaya bhaarii| tAte parama digambara mudrA ghara nahiM sakai dona saMsArI // aisI durddhara nagna parISaha jIteM sAdhu zIla vrata dhaarii| nirvikAra bAlakavat nirbhaya tinake pAyana dhoka hamArI / / 7. arati parIpaha deza kAla ko kAraNa lahike hota acana aneka prkaareN| taba tahAM khinna hoyeM jagavAsI kalavalAya thiratApana chAre / aisI arati parISaha upajata tahA~ dhIra dhIraja ura dhaareN| aise sAdhuna ko ura antara vasau nirantara nAma hamAre // 8. strI parIpaha je pradhAna kehari ko pakar3eM pannaga pakar3a pAna se campata / jinakI tanaka dekha bhI boko koTina sUra donatA jampata // aise puruSa pahAr3a uThAvana pralaya pavana triya veda payampata / ghanya-dhanya te sAdhu sAhasI mana sumeru jinako nahiM kampata / / 6. ca- paropaha cAra hApa parimANa nirakha patha calata dRSTi ita uta nahiM taaneN| komala pAMva kaThina paratI para gharata dhIra bAdhA nahiM mAne / nAga turaGga pAlakI car3hate te sarvAdi yAda nahiM Ane / yoM munirAja saha caryA dukha taba dRr3ha pharma kulAcala bhAne / 69 [273]
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnilAvAoM se rahita nirvikalpa hokara jIva karmoM kI ninaMrA karatA hai| 10. Asana parIpaha guphA masAna zaila taru koTara nivaseM jahA~ zuddha bhU hereN| parimita kAla raheM nizcala tana bAra-bAra Asana nahiM phereM / mAnuSa deva acetana pazu kRta baiThe vipata Ana jaba ghere| Thaura na taje bhajai thiratApada te guru sadA basau ura mere // 11. zayana parIpaha ne mahAn sone ke mahalana sundara seja soya sukha joveN| te aba acala aGga ekAsana komala kaThina bhUmi para soveN| pAhana khaNDa kaThora kAMkar3I gar3ata kora kAyara nahiM hoveM / aisI zayana parISaha jIte te muni karma kAlimA ghoveN| 12 Akroza parIpaha jagata jIvayAvanta carAcara sabake hita sabako sukhdaano| tinheM dekha durvacana kahaiM zaTha pAkhaNDo Thaga yaha abhinAnI / / mAro yAhi pakar3a pApI ko tapasI bheSa cora hai chaano| aise kuvacana vANa kI velA kSamA DhAla auDheM muni jJAnI // 13. badha bandhana prossh| niraparAdha nirvara mahAmuni tinako duSTa loga mila maareN| koI ba~ca khambha se bAMdha koI pAvaka meM parajAH / / tahAM kopa nahiM kareM kadAcita pUraba karma vipAka vicaareN| samaratha hoya sahaiM badha bandhana te guru sadA sahAya hmaareN| 14. yAcanA parISaha ghora vIra tapa karata tapodhana bhaye kSINa sUkhI glbaaNhii| asthi cAma avazeSa raho tana nasAM jAla jhalake jisa mAMhIM / bhauSadhi asana pAna ityAdika prAraNa jAu para jAMcata naaNhoN| durddhara ayAcIka prata dhArai karahiM na malina dharma parachAMhIM // 15. alAbha parISaha eka bAra bhojana kI biriyAM mauna sAdha bastI meM AveM / jo nahiM bane yoga bhikSA vidhi to mahanta mana kheda na lAve / / aise bhramata bahuta dina bIteM taba tapa vRddhi bhAvanA bhaaveN| yo alAbha kI kaThina parISaha saheM sAdhu sohI ziva pAve // [24]
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtmaga viSaya kapAyoM ko jItanA nara paryAya phA phala hai| 16. roga parIpaha bAta pitta kapha zroNita cAroM ye jaba ghaTeM bar3he tana mAhIM / roga sayoga zoka jaba upajata jagata jIva kAyara ho jaahiiN|| aisI vyAdhi vedanA dAruNa sahai sUra upacAra na cAhIM / AtamalIna virakta deha se jaina yatI nija nema nivaahiiN|| 17 tRNa sparNa parISaha sUkhe tRNa aura tIkSaNa kAMTe kaThina kAMkarI pAya vidaar| raja ur3e Ana para locana meM tora phAMsa tanu pora pithArai / / tApara para sahAya nahiM vAMchata apane karasoM kAr3ha na ddaareN| yo tRraNa parasa parISaha vijayI te guru bhava bhava zaraNa hamAre // 18 mala parIpaha yAvajjIvana jala nhauna tajo nita nagna rUpa bana thAna khar3e haiN| cale paseva dhUpa kI viriyAM ur3ata dhUla saba aMga bhare hai / malina deha ko dekha mahA muni malina bhAva ura nAhi kare haiM / yo mala janita parISaha jIta tinahiM pAya hama sIsa dhare haiM / 16 satkAra tiraskAra parIpaha se mahAna vidyA nidhi vijayI cira tapasI guNa atula bhare haiM / tinakI vinaya vacana soM athavA uTha praNAma jana nAhiM kare haiM / to muni tahAM kheda nahiM mAneM ura malInatA bhAva hare haiM / aise parama sAdhu ke ahanizi hAtha jor3a hama pAMya pare haiN| 20. prajJA parIpaha sakaM chanda vyAkaraNa kalAnidhi Agama alaMkAra par3ha jAne / jAko sumati dekha paravAdI vilakhe hoMya lAkha ura Ane // jase sunata nAda kehari ko bana gayanda bhAjata bhaya bhAne / aiso mahAbuddhi ke bhAjana ye munIza mada raJca na ThAneM / / 21. ajJAna priiph| sAvadhAna varte nizi vAsara saMyama zUra parama vairaagii| pAlata gupti gaye dIragha dina sakala saMGga mamatA para tyAgI // avadhi jJAna athavA mana paryaya kevala Rddhi na AjahUM jaagii| yo vikalpa nahi kareM tapodhana so ajJAna vijayI bar3a bhAgI / / [275]
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzA kI nIra se jakar3A huA prANI nirAphula nahIM hotaa| 22. adarzana parISaha .. maiM cirakAla ghora tapa konoM ajahUM Rddhi atizaya nahiM jAge / tapa bala siddha hoya saba suniyata so kachu bAta jhUTha sI laage|| yoM kadApi cita meM nahi dintata samakita zuddha zAntirasa pAge / soI sAdha adarzana vijayo tAke darzana se agha bhAge // kisa karma ke udaya se kaunasI parISaha hotI hai| zAnAvaraNI se voya prajJA ajJAna hoya eka mahAmohate adarzana bakhAniye / antarAya karma setI upaje alAbha duHkha sapta cAritra mohanI kevala jAniye / nagna niSadhyAnArImAna sanmAna gAriyAvanA arati saba gyAraha Thoka tthaaniye| ekAdaza bAkIrahI vedanI udaya se kahIM bAIsa parISaha udaya aise uraAniye / ADilla chanda eka bAra ina mAhiM eka muni ke kho| saba unnIsa utkRSTa udaya AdeM saho / / Asana zayana vihAra doi ina mAhiM ko| zIta uSNa meM eka tIna ye nAhi kI // -iti bAIsa parISaha samApta siddha svarUpa avinAzI avikAra paramarasa dhAma ho / samAdhAna sarvajJa sahaja abhirAma ho| zuddha buddha aviruddha anAdi anaMta hai| jagata ziromaNi siddha sadA jayavaMta hai // dhyAna agnikari karma kalaMka sabahI dahe // nitya niraMjana devasvarUpI ho rahe // mAyaka ke AkAra mamatva nivAra ke / so paramAtama siddha namU zira nAyake // avicala jJAna prakAzate guNa ananta kI khAna / dhyAna dharata ziva pAiye parama siddha bhagavAna // 1 // // iti zubha bhavatu // zrI 108 AcArya zAnti sAgarAya namaH kRtvAmayA candrasAgaraM AyeNa sampUrNa karisyAmi 2455 bhAdrapadamAse kRSNA 3 / [26]
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
_