Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 02 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005116/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BURUDUOMICO vAcanA pramukha AcArya tulasI saMpAdaka: vivecaka, AcArya mahAprajJa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi [2] (mUla pATha, saMskRta chAyA, gujarAtI anuvAda, tulanAtmaka TippaNa) vAcanA-pramukha AcArya tulasI saMpAdaka-vivecaka AcArya mahAprajJA gujarAtI AvRtti saMpAdaka-anuvAdaka DaoN. ramaNIka zAha prakAzaka jaina vizvabhAratI lADanU (rAjasthAna) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: jaina vizvabhAratI lADanuM - 341 306 (c) jaina vizvabhAratI gujarAtI anuvAda prathama saMskaraNa - 2002 Arthika saujanya : baccabhAI, azoka, kirITa, kamaleza, nareza, vasanta zAha oralenaDo (loriDA) yu.esa.e. pRSTha saMkhyA : 1060 (bhAga 1 - 2) mulya : 500/seTa : 1000/ lesara TAIpa seTiga : mayaMka ramaNikabhAI zAha, amadAbAda (079) - 74pa1603 mudraka : sI. kyUba (coparA kamyuTara senTara ). amadAbAda (phona: 079-6462513) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Uttarajjhayanani [2] (Prakrit Text, Sanskrit renderings, Gujarati translation and Comparative notes) Vacana Pramukh ACARYA TULSI Editor and Annotator ACARYA MAHAPRAJNA Gujarati Edition: Editor-Translator Dr. Ramanik Shah Publisher Jain Vishwa-Bharati Ladnun (Raj.) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Publisher: Jain Vishva Bharati Ladnun - 341 306 (c) Jain Vishva Bharati Gujarati Edition : 2002 Courtesy : Bachubai, Ashok, Kirit, Kamlesh, Naresh, Vasant Shah Orlando, (Florida) U.S.A. Pages : 1060 (in 2 Volumes) Price: Rs. 500/Set : Rs. 1000/ Laser Type Setting : Mayank Ramnikbhai Shah, Ahmedabad (079 - 7451603) Printed by: C CUBE (Chopra Computer Centre) Ahmedabad (079) 6462513 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa | || puTTho vi paNNA-puriso sudakkho, ANA-pahANo jaNi jassa niccaM / saccappaoge pavarAsayassa , bhikkhussa tassa ppaNihANa puvvaM / / jeno prajJA-puruSa puSTa pat, thaIne ya Agama-pradhAna je; satya-yogamAM hato pravara citta, te bhikSane vimaLa bhAvathI. viloDiyaM Agamaduddhameva, laddhaM suladdhaM NavaNIya macchaM / sajjhAyasanjhANarayassa nirca, jayassa tassa ppaNihANa puvvaM // jeNe Agama-dohana karIne, pAmyuM pravara pracura navanIta; zruta-sa dhyAna lIna cira ciMtana, jayAcAryane vimaLa bhAvathI. | 3 || pavAhiyA jeNa suyassa dhArA, gaNe samatthe mama mANase vi / jo heubhUo ssa pavAyaNassa, kAlussa tassa ppaNihANa puvvaM // jeNe zratanI dhAra vahAvI, sakaLa saMghamAM mArAmAM hetubhUta zruta-saMpAdanamAM, kAlagaNIne vimaLa bhAvathI. vinayAvanata AcArya tulasI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antastoSa antastoSa anirvacanIya hoya che, te mALIno ke je potAnA hAthe vAvelA ane sIMcelA kuma-nikuMjane pallavita, puSpita ane phalita thayeluM jue che, te kalAkArano ke je potAnI pIMchIthI nirAkArane sAkAra thayeluM jue che ane te kalpanAkArano ke je potAnI kalpanAthI potAnA prayatnone prANavAna banelA jue che. cirakALathI mAruM mana e kalpanAthI bhareluM hatuM ke jainaAgamonuM saMzodhana-pUrNa saMpAdana thAya ane mArA jIvananI bahuzramI kSaNo temAM kharcAya. saMkalpa phaLavAna bane ane tema ja thayuM. mane kendra mAnIne mAro dharma-parivAra te kAryamAM saMlagna banI gayo. AthI mArA A antastoSamAM huM te badhAne sahabhAgI banAvavA IcchuM chuM ke A pravRttimAM saMvibhAgI banI rahyAM che. saMkSepamAM te saMvibhAga A pramANe che- saMpAdaka : vivecaka yuvAcArya mahAprajJA sahayogI muni dulaharAja muni sumeramala lADanuM muni zrIcaMda "kamala' saMskRta chAyA saMvibhAga ApaNo dharma che. jeNe-jeNe A gurutara pravRttimAM unmuktabhAve potAno saMvibhAga samarpita karyo che, te badhAne huM AzIrvAda ApuM chuM ane kAmanA karuM chuM ke temanuM bhaviSya A mahAna kAryanuM bhaviSya bane. AcArya tulasI aham uttarAdhyayana eka Agama che, eka mahAkAvya che, eka vairAgyano kathAgraMtha che. temAM jIvana jIvavAnI kaLAnA mahattvapUrNa sUtro che. aneka bhASAomAM teno anuvAda thayo che. AcArya tulasInA vAcanA pramukhatvamAM ame tenuM saMpAdana karyuM hatuM. temAM keTalIka vizeSatA che, AdhunikatA che. tenA vAcaka vidvAna pote ja tenuM mUlyAMkana karI zake che. kIrtibhAI juvAliyAnA manamAM eka bhAvanA jAgI-Agamono gujarAtI bhASAmAM anuvAda thavo joIe. jaina vizvabhAratInA mAdhyamathI A kArya cAlI rahyuM che. Ano anuvAda DaoN. ramaNIka zAhe karyo che. jaina vizvabhAratI dvArA aneka Agama graMtho prakAzita thayA che. gujarAtI bhASAmAM anuvAdita A prathama graMtha vAcakonA hAthamAM che. gujarAtI bhASAno vAcakavarga AnuM yathAyogya mUlyAMkana karaze, ema vizvAsapUrvaka kahI zakAya. 21-5-2002 AcArya mahAprajJa bhAbhara Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAisamaM ajjhayaNaM rahanemijja bAvIsamuM adhyayana rathanemIya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM aMdhaka-kuLanA netA samudravijayanA putra rathanemino vRttAMta che, eTalA mATe tenuM nAma 'rahanemijja'- 'rathanemIya' che. soriyapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM vRSNi-kuLanA vasudeva rAjya karatA hatA. temane be rANIo hatI--rohiNI ane devakI. rohiNIne eka putra hato. tenuM nAma 'balarAma' hatuM ane devakInA putranuM nAma 'kezava' hatuM. te ja nagaramAM aMdhaka-kuLanA netA samudravijaya rAjya karatA hatA. temanI paTarANInuM nAma zivA hatuM. tene cAra putro hatA--ariSTanemi, rathanemi, satyanemi ane daDhanemi, ariSTanemi bAvIsamA tIrthaMkara thayA ane rathanemi tathA satyanemi pratyeka-buddha thayA.1 te samaye soriyapuramAM taidha-rAjya hatuM. aMdhaka ane vRSNi--A be rAjanaitika daLo tyAMnuM zAsana calAvatA hatA. vasudeva vRSNionA netA hatA ane samudravijaya aMdhakonA. A prakAranI rAjya-praNAlIne 'viruddha-rAjya' tarIke oLakhAvavAmAM AvatI. kArtika kRSNA dvAdazInA divase ariSTanemino jIva zivA rANInA garbhamAM Avyo. mAtAe cauda svapro joyAM. zrAvaNa zukla paMcamIe rANIe putraratnane janma Apyo. svapramAM riSTa-ratnamaya nemi joyA hovAne kAraNe putranuM nAma ariSTanemi rAkhavAmAM AvyuM. te ATha varSanA thayA. kRSNe kaMsano vadha karyo. mahArAja jarAsaMdha yAdavo 52 kopAyamAna thayA. maravAnA bhayathI badhA yAdavo pazcimI samudrataTa para cAlyA gayA. tyAM dvAravatI nagarImAM sukhapUrvaka rahevA lAgyA. keTalAka samaya pachI balarAma ane kRSNe jarAsaMdhane mArI nAkhyo ane teo rAjA banI gayA. ariSTanemi yuvAna thayA. teo Indriya-viSayothI parALamukha rahevA lAgyA. eka vAra samudravijaye kezavane kahyuM-'evo koI upakrama karavAmAM Ave ke jethI karI ariSTanemi viSayomAM pravRtta thaI zake.' kezave rukmaNi, satyabhAmA vagerene A rItano prayatna karavA mATe kahyuM. aneka prayatno karavAmAM AvyA. aneka pralobhanothI temane vicalita karavAno prayAsa karavAmAM Avyo. paNa teo potAnA lakSya para sthira rahyA. eka vAra kezave kahyuM-'kumAra ! RSabha Adi aneka tIrthaMkaro paNa gRhasthAzramanA bhogo bhogavI-karI pAchalI vayamAM dIkSita thayA hatA. temaNe paNa mokSa prApta karela. A paramArtha che.' ariSTanemie niyatinI prabaLatA jANI kezavanI vAta svIkArI lIdhI. kezave samudravijayane badhI vAta karI. teo atyaMta prasanna thayA ane yogya kanyAnI zodhakhoLa karavA lAgyA. bhoja kuLanA rAjanya ugrasenanI putrI rAjImatIne ariSTanemi mATe yogya samajI vivAhanI vAtacIta calAvI. ugrasene tene anugraha mAnI te vAta svIkArI lIdhI. baMne kuLomAM vadhAmaNuM thayuM. vivAha pUrve samasta kArya saMpanna thayuM. vivAhano divasa Avyo. rAjImatIe zaNagAra sajyA. kumAra paNa alaMkRta thaI matta hAthI upara ArUDha thayA. badhA dasAro ekatrita thayA. vAjAM vAgavA lAgyAM. maMgaLa dIpa pragaTAvavAmAM AvyA. varayAtrA prAraMbha thaI. hajAro lokoe te joI. te vivAha-maMDapa pAse AvI pahoMcI. rAjImatIe dUrathI potAnA bhAvi patine joyo. te atyaMta prasanna thaI. te ja samaye ariSTaneminA kAnamAM karuNa zabdo paDyA. temaNe sArathine pUchyuM--'A karuNa avAja zAno che ?' sArathie 1. uttarAdhyayana niryutti, gAthA 443-449 : soriyapuraMmi nayare, AsI rAyA samuddavijao tti / tassAsi aggamahisI, siva tti devI aNujjaMgI // tesiM 1 puttA ghaDo, aneinI tadeva ranemI / taio a saccanemI, cautthao hoI daDhanemi // jo so arinemI, bAvIsaimo ahesi so arihA / rahanemi saiccanemI, ee patteyabuddhA u // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi adhyayana-22 : Amukha kahyuM--'deva ! A karuNa avAja pazuono che. teo ApanA vivAhamAM sammilita thanAra vyaktio mATe bhojya padArtha banaze. maraNabhayathI teo AkraMda karI rahyAM che.' ariSTanemie kahyuM-'A kevo AnaMda ke jemAM hajAro mUka ane dIna pazuono vadha karavAmAM Ave che ? AvA vivAhathI zuM ke je saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane che ?' hAthIne potAnA nivAsa tarapha pAcho vALavAmAM Avyo. ariSTanemine pAchA vaLatAM joI rAjImatI mUkita banI bhUmi para paDI gaI. svajanoe ThaMDuM pANI chAMTyuM, paMkho vIMjhyo. mUrchA dUra thaI. caitanya prApta karI te vilApa karavA lAgI. ariSTanemie potAnA mAtA-pitA pAse pravrajyA mATe AjJA mAgI. teo traNaso varSa sudhI agAravAsamAM rahI zrAvaNa suda pAMcamanA divase sahasravana udyAnamAM chaThanI tapasyA sAthe dIkSita thayA. have rathanemi rAjImatI pAse AvavA-javA lAgyA. temaNe kahyuM-'devI ! viSAda na karo. ariSTanemi vItarAga che. teo viSayAnubaMdha nathI karatA. tame mane svIkAro. huM jIvanabhara tamArI AjJA mAnIza.' bhagavatI rAjImatInuM mana kAma-bhogothI nirviNa thaI cUkyuM hatuM. temane rathaneminI prArthanA ayogya lAgI. eka vAra temaNe madhuzrRta saMyukta pINuM pIdhuM ane jyAre rathanemi AvyA tyAre madana-phaLa khAI UlaTI karI ane rathanemine kahyuM-'A pINuM pIvo.' temaNe kahyuM-'vamana kareluM kevI rIte pIuM ?' rAjImatIe kahyuM-'zuM tame e jANo cho ?' rathanemie kahyuM-'A vAta to bALaka paNa jANe che.' rAjImatIe kahyuM-'jo ema vAta che to huM paNa ariSTanemi dvArA vamana karAyelI chuM. mane grahaNa karavA kema Iccho cho ? dhikkAra che tamane je vamana karelI vastune pIvAnI IcchA karo cho ! AnAthI to tamAruM maravuM zreyaskara che.' te pachI rAjImatIe dharma kahyo. rathanemi jAgRta thayA ane AsaktithI uparata thayA. rAjImatI dIkSAbhimukha thaI aneka prakAranA tapa ane upadhAna karavA lAgyAM. bhagavAna ariSTanemi kevaLajJAnI banyA. devoe kevaLI mahotsava karyo. rathanemi pravrujita thayA. rAjImatI paNa aneka rAjakanyAo sAthe pravrujita thayAM. eka vAra bhagavAna ariSTanemi raivataka parvata para samosaryA hatA. sAdhvI rAjImatI aneka sAdhvIo sAthe vaMdanA karavA gayAM. acAnaka ja varasAda varasavA lAgyo. sAthenI badhI sAdhvIo Ama-tema guphAomAM cAlI gaI. rAjImatI paNa eka guphAmAM gayAM. te ja guphAmAM muni rathanemi pahelAMthI ja beThA hatA. rAjImatIne teno khyAla na hato. guphAmAM aMdhakAra vyApta hato. temaNe potAnA kapaDAM sUkavavAM mATe phelAvyAM. nagna avasthAmAM temane joIne rathaneminuM mana vicalita thaI gayuM. acAnaka ja rAjImatIe rathanemine joI lIdhA ane tarata ja potAnA hAtha vaDe potAne DhAMkatAM teo tyAM besI gayAM. rathanemie kahyuM-'huM tArAmAM atyaMta anurakta chuM. tArA vinA huM zarIra dhAraNa karI zakato nathI. tu mane svIkAra. avasthA thatAM ApaNe baMne saMyama-mArga svIkArI laIzuM.' rAjImatIe viSayonA dAruNa vipAka, jIvananI asthiratA ane vratabhaMganA phaLanuM nirUpaNa karyuM. temane dharma saMbhaLAvyo. te saMbuddha thayA. rAjImatInI abhivaMdanA karI te potAnA mAMDalika sAdhuo sAthe cAlyA gayA. rAjImatI paNa ArthikA pAse cAlyA gayAM. 540 niryuktikAra anusAra pratyekabuddha rathanemi cAraso varSa sudhI gRhasthAvasthAmAM rahyA, eka varSa sudhI chadmastha avasthAmAM ane pAMcaso varSa sudhI kevaLI paryAyamAM rahyA. saMyamanuM vizuddha pAlana karatAM-karatAM baMne--rathanemi ane rAjImatI siddha, buddha ane mukta banI gayAM. rAjImatIno jIvanakALa paNa rathanemi jeTalo ja hato.3 A adhyayananA 42, 43, 44, 46 ane 49-A pAMca zloko dazavaikAlikanA bIjA adhyayanamAM jemanA tema AvyA che. 1. A adhyayanamAM AvelA bhoja, aMdhaka ane vRSNi A traNa zabdo prAcIna kuLonA ghotaka che. pUrA kathAnaka mATe juo--sukhabodhA, patra 277-282. te guphAne Aje paNa rAjImatI guphA kahevAmAM Ave che--vividha tIrthakalpa, pR. 6. 2. 3. uttarAdhyayananiyukti, gAthA 446 / ejana, gAthA 447 / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAisamaM ajjhayaNaM : pAvIsabhuM adhyayana rahanemijjaM:2thanebhIya mULa saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. soriyapura nagaramAM rAja-lakSaNothI yukta vasude nAme mahAna RddhimAna rAjA hato. soriyapuraMmi nayare Asi rAyA mhiddddie| vasudeve tti nAmeNa raaylkkhnnsNjue|| soriyapure nagare AsIdrAjA mhddhikH| vasudeva iti nAmnA rAjalakSaNasaMyutaH // 2. tene rohiNI ane devakI nAme be bhAryAo hatI. baMnenA rAma ane kezava-evA be priya putro hatA. 2. tassa bhajjA duve AsI rohiNI devaI thaa| tAsiM doNhaM pi do puttA iTThA rAmakesavA // tasya bhArye dve AstAM rohiNI devakI tthaa| tayordvayorapi dvau putrau iSTau rAmakezavau // 3. soriyapura nagaramAM rAja-lakSaNothI yukta samudravija nAme mahAna RddhimAna rAjA hato. 3. soriyapuraMmi nayare Asi rAyA mhidddie| samuddavijae nAmaM raaylkkhnnsNjue|| soriyapure nagare AsIdrAjA mhddhikH| samudravijayo nAma rAjalakSaNasaMyutaH // 4. tene zivA nAme bhAryA hatI. tene bhagavAna ariSTane nAme putra thayo. te lokanAtha tathA jitendriyomAM pradhA 4. tassa bhajjA sivA nAma tIse putto mhaayso| bhagavaM ariThThanemi tti loganAhe dmiisre|| tasya bhAryA zivA nAma tasyAH putro mhaayshaaH| bhagavAnariSTanemiriti lokanAtho damIzvaraH // Dato. 5. soriTuneminAmo u lkkhnnssrsNjuo| aTThasahassalakkhaNadharo goyamo kaalgcchvii|| so'riSTaneminAmA tu svrlkssnnsNyutH| aSTasahasralakSaNadharaH gautamaH kAlakacchaviH // 5. te ariSTanemisvara-lakSaNo thI yukta, eka hajAra A zubha lakSaNono dhAraka", gautamagotrI ane zyA varNavALo hato. 6. vajjarisahasaMghayaNo samacauraMso jhsoyro| tassa rAImaI kannaM bhajjaM jAyai kesavo // vajraRSabhasaMhananaH samacaturasro jhaSodaraH / tasya rAjImatI kanyAM bhAryAM yAcate kezavaH / / 6. te vajaRSabha saMhanana ane samacaturagna saMsthAnavALe Tato. tena peTa bhAvAnA peTa tu. zave te. mATe rAjImatI kanyAnuM mAMguM karyuM. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 7. aha sA rAyavarakannA susIlA cArupehiNI / savvalakkhaNasaM punnA vijjusoyAmaNippabhA | 8. ahAha jaNao tIse vAsudevaM mahiDDiyaM / ihAgacchaU kumAro jA se kannaM dalAma haM // 9. savvosahIhi havio kayako uyamaMgalo | divvajuyalaparihio AbharaNehiM vibhUsio // 10. mattaM ca gaMdhahatthi vAsudevassagaM / ArUDho sohae ahiyaM sire cUDAmaNI jahA // 11. aha UsieNa chatteNa cAmarAhiya sohie / dasAracakkeNa ya so savvao parivArio // 12. cauraMgiNIe senAe raiyAe jahakkamaM / turiyANa sanninAeNa divveNa gagaNaM phuse // 13. eyArisIe iDDIe juI uttimAya / niyagAo bhavaNAo nijjAo vaNhipuMgavo // 14. aha so tattha nijjaMto dissa pANe bhayahue / vADehiM paMjarehiM ca sanniruddhe sudukkhi // atha sA rAjavarakanyA suzIlA cAruprekSiNI / sarvalakSaNasampUrNA vidyutsaudAminIprabhA // athAha janakastasyAH vAsudevaM maharddhikam / ihAgacchatu kumAra : yena tasmai kanyAM dadAmyaham // sarvauSadhibhiH strApita: kRtakautuka maMgala: / parihitadivyayugalaH AbharaNairvibhUSitaH // mattaM ca gandhahastinaM vAsudevasya jyeSTakam | ArUr3ha : zobhate'dhikaM zirasi cUDAmaNiryathA / athocchritena chatreNa cAmarAbhyAM ca zobhita: dazAracakreNa ca sa sarvataH parivAritaH || caturaGgiNyA senayA racitayA yathAkramam / tUryANAM sanninAdena divyena gaganaspRzA // 542 etAdRzyA RddhayA dyutyA uttamayA ca / nijakAt bhavanAt niryAto vRSNipuGgavaH // atha sa tatra niryan dRSTvA prANAn bhayadrutAn / vATaiH paJjaraizca sanniruddhAn suduHkhitAn // adhyayana- 22 : soDa 7-14 7. te rAhunyA suzIla, yAra -prekSilI (manohara - darzanA), strIjanocita sarva-lakSaNothI paripUrNa ane camakatI vIjaLI jevI prabhAvALI hatI. 8. tenA pitA ugrasene mahAna RddhimAna vAsudevane kahyuM- 'kumAra ahIM Ave to huM tene potAnI kanyA ApI zatruMchaM.' 9. ariSTanemine badhI vanaspationA jaLa vaDe navarAvavAmAM AvyA, kautuka ane maMgala karavAmAM AvyuM, divya vastrayugala' temane paherAvavAmAM AvyuM ane AbharaNothI temane vibhUSita karavAmAM AvyA. 10.vAsudevanA madamasta jyeSTha gaMdhahasta para ArUDha ariSTanemi mastaka paranA cUDAmaNinI mAphaka khUba ja zobhavA lAgyA. 11.ariSTanemi UMcA chatra-cAmaro vaDe suzobhita ane dasAra-cakra vaDe badhI bAjuthI gherAyelA hatA. 12.yathAkrama sajAvelI caturaMgiNI senA ane vAdyonA gaganasparzI divya nAda 13.evI uttama Rddhi ane uttama dyuti sAthe te vRSNipuMgava'' potAnA bhavanethI cAlyA. 14.tyAM jatAM temaNe bhayathI saMtrasta, vADA ane pAMjarAomAM niruddha, suduHkhita prANIone joyAM.5 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemIya 543 adhyayana-22 : yo 15-21 15. jIviyaMtaM tu saMpatte maMsaTThA bhkkhiyvve| pAsettA se mahApanne sArahiM innmbbvii|| jIvitAntaM tu samprAptAn mAMsArthaM bhkssyitvyaan| dRSTvA sa mahAprajJaH sArathimidamabravIt / / 15.teo maraNAsanna dazAne prApta hatAM ane mAMsAhArI mATe 17 khAvA mATe rAkhelA hatAM. temane joIne mahAprajJa ariSTanemie sArathine A pramANe dhu 16 'sukhanI cAhanA rAkhanArA A sarva prANIo zA mATe A vaDA ane pAMjarAmAM raMdhAyelAM che?" 16.kassa aTThA ime pANA ee savve suhesinno| vADehiM paMjarehiM ca sanniruddhA ya acchhiN?|| kasyArthAdime prANA ete sarve sukhaissinnH| vATaiH paJjaraizca saniruddhAzca aaste?|| 17. aha sArahI tao bhaNai ee bhaddA u paanninno| tujhaM vivAhakajjaMmi bhoyAveuM bahuM jnnN|| atha sArathistato bhaNati ete bhadrAstu praanninH| tava vivAhakArye bhojayituM bahuM janam // 17, sArathie kahyuM-"A bhadra1 prANIo tamArA vivAhakAryamAM ghaNA lokone khavaDAvavA mATe ahIM rudhI. rAkhavAmAM AvyA che.' 18. soUNa tassa vayaNaM bahupANiviNAsaNaM ciMter3a se mahApanne sANukkose jiehi u|| zrutvA tasya vacanaM bhupraannivinaashnm| cintayati sa mahAprajJaH sAnukrozo jIveSu tu // 18.sArathinuM ghaNAM jIvonA vadhanuM pratipAdaka vacana sAMbhaLI jIvo pratye karuNAdhArI te mahAprajJa ariSTanemie viyAthu 19. "jo mArA nimitte A ghaNAM badhAM jIvono vadha thavAno hoya to te paralokamAM mArA mATe zreyaskara nahIM thAya.' 19. jai majjha kAraNA ee hammihiMti bahU jiyaa| na me eyaM tu nissesaM paraloge bhvissii|| yadi mama kAraNAdete haniSyante bahavo jiivaaH| na me etattu niHzreyasaM paraloke bhaviSyati // 20.te mahAyazasvI ariSTanemie be kuMDaLa, kaMdoro ane badhAM AbhUSaNo utArIne sArathine ApI dIdhAM. 24 20. so kuMDalANa juyalaM suttagaM ca mhaayso| AbharaNANi ya savvANi sArahissa paNAmae / / sa kuNDalayoyugalaM sUtrakaM ca mhaayshaaH| AbharaNAni ca sarvANi sArathaye arpayati // 21. maNapariNAme ya kae devA ya jahoiyaM smoinnnnaa| savvaDDIe saparisA nikkhamaNaM tassa kaauNje|| manaHpariNAmazca kRtaH devAzya yathAcitaM samavatIrNAH / sarvA sapariSadaH niSkramaNaM tasya kartuM 'je' // 21. ariSTaneminA manamAM jevI niSkramaNa (dIkSA)nI bhAvanA thaI ke tarata ja temano niSkramaNa-mahotsava karavA mATe aucitya anusAra devatAo AvyA. temano samasta vaibhava ane temanI pariSado temanI sAthe hatI. 22. devamaNussaparivuDo devamanuSyaparivRtaH sIyArayaNaM tao smaaruuddho|| zibikAranaM tataH samArUDhaH / nikkhamiya bAragAo niSkamya dvArakAta: vayayaMmi Trio bhgvN|| raivatake sthito bhagavAn // 22.devo ane manuSyothI gherAyelA bhagavAna ariSTanemi zibikA-ratnamAM ArUDha thayA. dvArakAthI nIkaLI teo raivataka (giranAra) parvata para sthita thayA. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 544 adhyayana-22 : do 22-28 23. ujjANaM saMpatto udyAnaM samprAptaH oiNNo uttimaaosiiyaao| avatIrNaH uttamAyA: zibikAtaH / sAhassIe parivuDo sAhasrayA parivRtaH aha nikkhamaI ucittaahiN|| atha niSkAmati tu citrAyAm / / 23.ariSTanemi sahasrAmravana udyAnamAM pahocI uttama zibikAmAMthI nIce utaryA. temaNe eka hajAra manuSyo sAthe citrA nakSatramAM niSkramaNa karyuM. 24.aha se sugaMdhagaMdhie turiyaM muykNcie| sayameva lucaI kese paMcamaTTIhiM smaahio|| atha sa sugandhigandhikAn tvaritaM mRdukkuNcitaan| svayameva luMcati kezAn paMcamuSTibhiH samAhitaH // 24.samAhita ariSTanemie sugaMdhathI suvAsita sukomaLa ane vAMkaDiyA kezano paMcamuSTi vaDe potAnI jAte ja tarata loca karyo. 25. vAsudevo ca NaM bhaNai luttakesaM jiiNdiyN| icchiyamaNorahe turiyaM pAvasU taM damIsarA ! // vAsudevazcamaM bhaNati luptakezaM jitendriym| IpsitamanorathaM tvaritaM prApnuhi tvaM damIzvara ! / / 25.vAsudeve kuMcita keza ane jItendriya evA ariSTanemine kahyuM-'damIzvara ! tame potAnA Icchita manoratho zIgha prAta ro. 26.tame zAna., zana, yAritra, zAnti bhane mutimA 15o.' 26. nANeNaM daMsaNeNaM ca caritteNa taheva y| khaMtIe muttIe vaDDamANo bhavAhi y|| jJAnena darzanena ca cAritreNa tathaiva c| kSAntyA muktyA vardhamAno bhava ca // 27.A rIte rAma, kezava, dasAra tathA bIjA ghaNA loko ariSTanemine vaMdanA karI dvArakApurImAM pAchA pharyA. 27. evaM te rAmakesavA dasArA ya bahU jnnaa| ariTuNemi vaMdittA aigayA baargaapuriN|| evaM tau rAmakezavau dazArAzca bahavo jnaaH| ariSTanemi vanditvA atigatA dvArakApurIm // 28. soUNa rAyakannA pavvajjaM sA jiNassa u| nIhAsA ya nirANaMdA sogeNa usamutthayA / zrutvA rAjakanyA pravrajyAM sA jinasya tu| nirhAsA ca nirAnandA zokena tu samavastRtA // 28.ariSTaneminI pravrajayAnI vAta sAMbhaLI rAjakanyA rAjImatI potAnAM hAsya ane AnaMdane khoI beThI. te zokathI stabdha banI gaI. 29. rAImaI viciMtei dhiratthu mama jIviyaM / jA haM teNa pariccattA seyaM pavvaiuM mama // rAjImatI vicintayati dhigastu mama jiivitm| yA'haM tena parityaktA zreyaH pravrajituM mm|| ra9.rAjImatIe vicAryuM-mArA jIvanane dhikkAra che, ke je huM ariSTanemi dvArA parityakta chuM. have mArA mATe pravrajita thavuM e ja zreyaskara che. 30. aha sA bhamarasannibhe kuccphnngpsaahie| sayameva lucaI kese dhiimaMtA vvssiyaa|| atha sA bhramarasannibhAn kUrcaphaNakaprasAdhitAn / svayameva luMcati kezAn dhRtimatI vyvsitaa|| 30.dhIra tathA ita-nizcayarAmatIme sane isa vaDe samArelA bhramara jevA kALA kezono potAnI jAte 4 soyo .28 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemIya 545 adhyayana-22 : so5 30-39 31. vAsudevo ya NaM bhaNai luttakesaM jiiMdiyaM / saMsArasAgaraM ghoraM tara kanne ! lahuM lahu~ / vAsudevazcamAM bhaNati luptakezAM jitendriyaam| saMsArasAgaraM ghoraM tara kanye! laghu laghu // 31.vAsudeve kuMcita kezavALI ane jitendriya rAjItIne - nyA ! tu ghora saMsAra-sAgarane gati zIghratAthI pAra kara.' 32. zIlavatI ane bahuzruta rAjImatIe pravrajita thaI dvArakAmAM ghaNAM svajano ane parijanone pravrajita karyA. 32.sA pavvaiyA saMtI pavvAvesI tahiM bhN| sayaNaM pariyaNaM ceva sIlavaMtA bahussuyA // sA pravrajitA satI prAvIvrajat tatra bhuN| svajanaM parijanaM caiva zIlavatI bahuzrutA // 33. giri revayayaM jaMtI vAseNullA u aNtraa| vAsaMte aMdhayArammi aMto layaNassa sA ThiyA // giri raivatakaM yAntI varSeNArdrA tvntraa| varSatyandhakAre antarlayanasya sA sthitA / / 33.te ariSTanemine vaMdanA karavA raivataka parvata para jaI rahI hatI. vacamAM varSo vaDe bhIMjAI. varasAda varasI rahyo hato, aMdhAruM chavAyuM hatuM, te samaye te layana (1)mA ro18. 34. cIvarAI visAraMtI jahAjAya tti paasiyaa| rahanemI bhaggacitto pacchA diTTho ya tIi vi|| cIvarANi visArayantI yathAjAteti dRSTA / rathanemirbhagnacittaH pazcAd dRSTazca tayA'pi / / 34.cIvaro sukavavA mATe phelAvatI rAjumatIne rathanemie yathAjAta (nagna) rUpe joI. te bhagnacitta banI gayo. tyAra pachI rAjImatIe paNa tene joI lIdho. 35. bhIyA ya sA tahiM daTuM egate saMjayaM tyN| bAhAhi kAuM saMgophaM' vevamANI nisiiyii|| bhItA ca sA tatra dRSTvA ekAnte saMyataM tkm| bAhubhyAM kRtvA 'saMgophaM' vepamAnA niSIdati // 35. ekAMtamAM te saMyatine joIne te DarI gaI ane baMne bAhuo vaDe guMphana karI vakSasthaLa DhAMkI kAMpatI-kAMpatI asI 18. 36 te samaye samudravijayanA aMgaja rAja-putra rathanemie rAjImatIne bhayabhIta ane prakRpita joI AvuM vacana 36. aha so vi rAyaputto smuddvijyNgo| bhIyaM paveviyaM daTuM imaM vakta udAhare // atha so'pi rAjaputraH smudrvijyaa'nggjH| bhItAM pravepitAM dRSTvA idaM vAkyamudAharat // yu 37. rahanemI ahaM bhadde surUve ! cArubhAsiNi ! / mamaM bhayAhi suyaNU ! na te pIlA bhvissii|| rathanemirahaM bhadre! surUpe ! cArubhASiNi! mAM bhajasva sutanu ! na te pIDA bhaviSyati / / 39. madre ! 9 2thanemichu. su35 ! yA2mAvi ! tuM mAro svIkAra kara. he sutanu ! tane koI pIDA nahi thAya. 38. ehi tA bhujimo bhoe mANussaM khu sudullhN| bhuttabhogA tao pacchA jiNamaggaM crissimo|| ehi tAvat bhuMjAmahe bhogAn mAnuSyaM khalu sudurlabham / bhuktabhogAstata: pazcAd jinamArga cariSyAmaH // 38. 'bhAva. Apa bhogo mogavA. 42 4 manuSya jIvana atyaMta durlabha che. bhakta-bhogI banI pachI ApaNe jina-mArga para cAlIzuM.' Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 39. daTThUNa rahanemiM taM bhagujjoyaparAiyaM / rAImaI asaMbhaMtA appANaM saMvare tahiM || 40. aha sA rAyavarakannA suTTiyA niyamavvae / jAI kulaM ca sIlaM ca rakkhamANI tayaM vae // 41. jar3a si rUveNa vesamaNo lalieNa nalakUbaro / tahA vi te na icchAmi jahasi sakkhaM puraMdaro // (pakkhaMde jaliyaM joiM dhUmakeDaM durAsavaM / cchaMti vaMtayaM bhoktuM kule jAyA agaMdhaNe // ) 42. dhiratthu te jasokAmI ! jo taM jIviyakAraNA / vataM icchasi AveDaM seyaM te maraNaM bhave // 43. ahaM ca bhoyarAyassa taM ca si aMdhagavahiNo / mAkugaMdhaNA homo saMjama nihuo ca // 44. jar3a taM kAhisi bhAvaM jA jA dicchasi nArio / vAyAviddho vva Dho aTThaappA bhavissasi || 45. govAlo bhaMDavAlo vA jahA taddavva'Nissaro / evaM aNissa taM pi sAmaNNassa bhavissasi // dRSTvA rathanemiM taM bhagnodyotaparAjitam / rAjImatyasambhrAntA AtmAnaM samavArIt tatra // atha sA rAjavarakanyA susthitA niyamavrate / jAtiM kulaM ca zIlaM ca rakSantI takamavadat // 546 yadyasi rUpeNa vaizramaNaH lalitena nalakUbaraH / tathApi tvAM necchAmi yadyasi sAkSAt purandaraH // (praskandanti jvalitaM jyotiSaM dhUmaketuM durAsadam / necchanti vAntakaM bhoktuM kule jAtA agandhane || dhigastu tvAM yazaskAmin ! yastvaM jIvitakAraNAt / vAntamicchasyApAtuM zreyaste maraNaM bhavet // ahaM ca bhojarAjasya tvaM cA'si andhakavRSNeH / mA kule gandhanau bhUva saMyamaM nibhRtazca // yadi tvaM kariSyasi bhAvaM yA yA drakSyasi nArIH / vAtAviddhaH iva haTa: / asthitAtmA bhaviSyasi // gopAlo bhANDapAlo vA yathA tad dravyAnIzvaraH / evamanIzvarastvamapi zrAmaNyasya bhaviSyasi // adhyayana- 22 : soDa 38-44 39.2thanemine saMyamamAM utsAhahIna ane bhogo vaDe parAjita joIne rAjImatI saMbhrAnta na banI. teNe tyAM ja potAnA zarIrane vastrothI DhAMkI dIdhuM. 40.niyama ane vratamAM susthita rAjavara-kanyA rAjImatIe jAti, kuLa ane zIlanI rakSA karatAM rathanemine kahyuM- 41.'jo tuM rUpamAM vaizramaNa ho, lAlityamAM nalakUbara ho, bIjuM to ThIka, jo tuM sAkSAta Indra ho, to paNa huM tane thAhatI nathI. ' (gaMdhana druNamA utpanna saryo bhvalita, vizrANa, dhUmazikha-agnimAM praveza karI le che paraMtu (jIvavA mATe) vamana karelAM viSane pharI pIvAnI IcchA karatAM nathI.) 42. 'he yazaDAbhI ! adhikAra che tane. tuM logI vana mATe vamana karelI vastune pIvAnI IcchA kare che. ke AnAthI to tAruM maravuM zreyaskara che.' 43.'huM bhojarAjAnI putrI chuM ane tuM aMdhaka vRSNino putra. ApaNe kuLamAM gaMdhana sarpampa jevAM na banIe. tuM nibhRta bana--sthira manavALo thA--saMyamanuM pAlana kara.' 44.jo tuM je je strIne joI A rIte rAgabhAva darzAvIza to vAyuthI Ahata haTha (pANInI eka vanaspati-) nI jema asthitAtmA banI jaIza. 45.jevI rIte gopAla ane bhAMDapAla gAyo ane kariyANAnA mAlika nathI hotA e ja rIte tuM paNa zrAmaNyano svAmI nahi thAya. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemIya ( kahi mANaM nigirihattA mAyaM lobhaM ca savvaso / iMdiyAI vase kAuM appANaM uvasaMhare || ) 46. tIse so vayaNaM soccA saMjayAe subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo dhamme saMpaDivAio || 47. magutto vayagutto kAyagutto jiiMdiyo / sAmaNNaM niccalaM phAse jAvajjIvaM daDhavvao | 48. uggaM tavaM carittANaM jAyA doNNi vi kevalI / savvaM kammaM khavittANaM siddhi pattA aNuttaraM // 49. evaM kareMti saMbuddhA paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyati bhoge jahA so purisottamo // -tti bemi / (krodhaM mAnaM nigRhya mAyAM lobhaM ca sarvazaH / indriyANi vazIkRtya AtmAnamupasaMhareH // ) tasyAH sa vacanaM zrutvA saMyatAyAH subhASitam / aMkuzena yathA nAgo dharme sampratipAditaH // manogupto vacoguptaH jitendriyaH / zrAmaNyaM nizcalamasprAkSIt yAvajjIvaM dRDhavrataH // ugra tapazcaritvA jAtau dvAvapi kevalinau / sarva karma kSapayitvA siddhi prAptAvanuttarAm // 547 evaM kurvanti sambuddhA: paNDitAH pravicakSaNAH / vinivartante bhogebhyaH yathA sa puruSottamaH // - iti bravImi / adhyayana- 22 : soDa 45-48 krodha ane mAnano nigraha kara. mAyA ane lobha para badhI rIte vijaya meLava. Indriyone potAne adhIna kare. potAnA zarIrano upasaMhAra kara-ene anAcArathI nivRtta 42 ) 46.saMyamInA A subhASita-vacano sAMbhaLIne rathami dharmamAM tevI rIte sthira banI gayo jevI rIte aMkuzathI hAthI thaI jAya che. 47.te mana, vacana ane kAyA vaDe gupta, jitendriya tathA dRDhavratI banI gayo. teNe pachI AjIvana nizcaLabhAve zrAmaNyanuM pAlana karyuM. 48.ugra tapanuM AcaraNa karI tathA badhA karmone khapAvI te aMne (rAmatI tathA rathanemi ) anuttara siddhi pAmyAM 49.saMbuddha, paMDita ane pravicakSaNa puruSo evuM ja kare che- teo bhogothI evI rIte dUra thaI jAya che jevI rIte puruSottama rathanemi thaI gayA. -jAma huM huM chu Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 22 : rathanemIya 1. soriyapura (noriyapufma) A kuzAvarta janapadanI rAjadhAnI hatI. vizeSa vivaraNa mATe juo-pariziSTa 1, bhaugolika paricaya. 2. rAja-lakSaNothI yukta (rayatnamaigg) sAmudrika zAstra anusAra rAjAnAM lakSaNo cakra, svastika, aMkuza vagere hoya che ane yogyatAnI dRSTie tyAga, satya, zaurya vagere guNo.' trIjA zlokanI vRttimAM rAjAnAM lakSaNo chatra, cAmara, siMhAsana vagere rAjacihno batAvavAmAM AvyAM che.' 3. svara-lakSaNo.. (7+gUrUra..). zAntAcAryamAM saudarya, gAMbhIrya vagerene svara-lakSaNa mAnavAmAM AvyAM che. ArSa prAkRta anusAra ahIM 'sara' ane "nagl'no vyatyaya che. "ara79'nA sthAne ' kSara' evo prayoga thayelo che.* 4. eka hajAra ATha zubha lakSaNono dhAraka (aTTahassavanaggharo) zarIranI sAthe-sAthe utpanna thanArA chatra, cakra, aMkuza vagere rekhA-janita AkArone 'lakSaNa' kahevAmAM Ave che." sAdhAraNa manuSyanA zarIramAM 32, baLadeva tathA vAsudevanA 108, cakravartI ane tIrthakaranAM 1008 lakSaNa hoya che." 5. vajaRSabha saMhanana ( varasahasaMyo ) saMhananano artha che-asthi-baMdhana-hADakAonuM baMdhAraNa. tenA cha prakAra che- (1) vajaRSabha-nArAca | (3) nArAca (5) kIlikA (2) RSabha-nArAca (4) ardhanArAja (6) asaMprAptasRpATikA. jemAM saMdhinA baMne hADakAM ekabIjAmAM AMTI lagAvelAM hoya, tenA para trIjA hADakAnuM vepTana hoya, cothA hADakAMnI khIlI te traNene bhedIne rahelI hoya, tevA sudaDhatama asthi-baMdhananuM nAma 'vajaRSabha-nArAca saMhanana' che. 6. samacaturagna saMsthAnavALo (samarasa) saMsthAnano artha che-zarIranI AkRti. tenA cha prakAra che(1) samacaturagna (3) svAti (sAdi) (2) nyagrodha parimaMDala (4) vAmana 1. bRhadvRtti, patra 489 : rAjeva rAjA tasya ejana, patra 486 I lakSaNAni-cakra svastikAGkazAdIni 5. pravacanasAroddhAra, vRtti, patra 410 : jaM sarIreNa saha samuppannaM tyAgasatyazauryAdIni vaa| taM lkkhnnN| ejana, patra 486 : nanakSana ejana, vRtti patra 460-422 ! chatracAmarasiMhAsanAdInyapi gRhyante / paUAva, 23 / 46 ! 3. ejana, patra 486 : nakSana- saundrygaambhiiryaadiini| (5) kunja Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemIya 549 adhyayana-22 : Ti. 7-10 palAMThI mArIne beThela vyaktinA cAre khUNA sama hoya che, te samacaturagna saMsthAna che.' 7. camakatI vIjaLI jevI prabhAvALI hatI (vinusoyAMiAT) zAntAcAryuM 'vighata saudAminI'no artha "camakatI vIjaLI" athavA "agni ne vIjaLI' evo karyo che. matAMtarathI saudAminIno artha 'pradhAnamaNi" thAya che." 8. pitA ugrasena ( ) rAjImatInA pitAnuM nAma ugrasena hatuM. uttara purANa anusAra ugrasenano vaMza A pramANe che?-- zUrasena zUravIra aMdhakavRSTi (vRSNi) naravRSTi (vRSNi) samudravijaya vagere dasa putro ugrasena, devasena, mahAsena (juo-zloka 11nuM TippaNa) ane be putrIo-kuMtI, mAdrI. viSNupurANa anusAra ugrasenane nava putro ane cAra putrIo hatI. putronA nAma hatAM-kaMza, nyagrodha, sunAma, AnakAhU, zaMku, sabhUmi, rASTrapAla, yuddhatuSTi ane sutuSTimAna. putrIonA nAma hatAM-kaMsA, kaMsavatI, sutanuM ane rASTrapAlikA. sutanuM rAjImatInuM bIjuM nAma che. juo-zloka 37nuM TippaNa. 9. badhI auSadhionAM jaLathI (savyo hIda) zAntAcArye snAnamAM prayukta thanArI keTalIka vanaspatio batAvI che--jayA, vijayA, Rddhi, vRddhi vagere." 10. kautuka ane maMgala karelo (yo thaiAto) vivAha pUrve varanA kapALamAM mUzaLano sparza karAvavo vagere kAryo kautuka kahevAya che ane dahIM, akSata, dUrvA, caMdana vagere dravyo "maMgala' kahevAya che. A badhAno vivAha vagere maMgaLa kAryomAM upayoga thAya che. vAlmIkIya rAmAyaNa anusAra samAroha veLAe gharanI sajAvaTa karavAmAM AvatI hatI, jene "kautuka-maMgala' kahetA. paUvaUT, 23 / 473 4. uttarapurA, 70 23-200I 2. bRhadvRtti, patra 490 : vijjusoyAmaNippaha tti viMlupurA, 4 18aa 20-21. vizeSeNa dyotate-dIpyata iti vidyut sA cAsau bRhadvRtti, patra 490 : sarvAzca tA auSadhayazcasaudAminI ca vidyutsaudAminI, athavA vidyudagniH jayAvijayArddhavRddhyAdayaH sarvoSadhayastAbhiH / saudAminI ca taDit, anye tu saudAminI 7. ejana, patra 420 : kautuvAnninAda muzanaspaprdhaanmnnirityaahuH| nAdIni maMgalAni ca-dadhyakSatarvAcandanAdIni / 3. ejana, patra 420 : gana tathA:- rAgIyA rAmAyaNakAlIna saMskRti, pR. 32 / ugrasena ityuktm| Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi papa0 adhyayana-22 : Ti. 11-14 11. divya vastra-yugala (divyakutti) prAcIna kALamAM ghaNA bhAge be ja vastro paheravAmAM AvatAM-(1) aMtarIya-nIce paheravA mATenI dhotI ane (2) uttarIya-upara oDhavA mATenI cAdara 1 12. gandhahastI upara (ghasthi) gandhahastI badhA hAthIomAM zreSTha hoya che, eTalA mATe tene jayeSThaka (paTTa-hastI) kahevAmAM Avela che. tenI giMdhathI bIjA hAthIo bhAgI jAya che athavA nirvIrya banI jAya che. 13. dasAracakrathI (sAravA ) samudravijaya vagere dasa yAdavo ane temano samUha "dasAracakra' tarIke oLakhAto. zAjyAcArya tathA abhayadevasUrie "sAra'nuM saMskRta rUpa "zArNa karyuM che. dazavaikAlika cUrNimAM 'sAra' zabda ja maLe che. samudravijaya, akSobhya, svimita, sAgara, himavAna, acala, dharaNa, pUraNa, abhicaMdra, vasudeva-e dasa bhAIo hatA.5 uttarapurANamAM "dharaNa'nA sthAne "dhAraNa' ane 'abhicaMdra'nA sthAne "abhinaMdana' nAma maLe che.* saMbhava che ke emanA ja kAraNe 'dasAra' zabda nIkaLyo paraMtu AgaLa jatA te yadusamUhanA arthamAM rUDha banI gayo. attakRtudazAmAM 'sardU sArA' pATha maLe che. temAM dasAranI sAthe dasa zabda vadhArAno joDAyelo che. AnAthI lAge che ke bIjo zabda pratyeka bhAI ke yaduvaMzI mATe prayojAvA lAgyo hato. 14. vRSNipuMgava (khripuMgavo) andhaka ane vRSNi e be bhAIo hatA. vRSNi ariSTaneminA dAdA hatA. temanAthI vRSNi kuLanuM pravartana thayuM. ariSTanemi vRSNi kuLamAM mukhya puruSa hatA AthI temane ahIM vRSNipuMgava kahevAmAM AvyA che. dazavaikAlika tathA A adhyayananA 43mA zlokamAM temanuM kuLa "aMdhaka-vRSNi' kahevAmAM AvyuM che. aMdhaka-vRSNi kuLa baMne bhAIonA saMyukta nAme pracalita hatuM. uttarapurANamAM "aMdhaka-vRSTi' zabda che ane te eka ja vyaktinuM nAma che. kuzArtha (kuzArta?) dezanA sauryapura nagaranA svAmI zUrasenano zUravIra nAmano putra hato. tenA be putro thayA-aMdhakavRSTi ane naravRSTi. samudravijaya vagere 1. bRhavRtti, patra 490 : divyayugalamiti prastAvAd dRssyyuglm| ejana, patra 420 : kanera atizayaprazasyamativRddhaM vA guNaiH paTTahasti namiyartha: 3. (ka) vRtti , patra 420 : sArava ' utta dazArhacakreNa yadusamUhena / (kha) dazA za, vRtti - 2 te'zci-pUjyA iti dazArhAH / 4. vaizAnni, ninA zULa, pR. 46 : nA dasArA mahurAo jarAsiMdhurAyabhayAt bAravaI gyaa| aMtagaDadasAo 11, vRttidasaNhaM dasArANaM ti tatraite dazasamudravijayo'kSobhyaH, stimitaH saagrstthaa| himavAnacalazcaiva, dharaNa: pUraNastathA // abhicandrazca navamo, vasudevazca vIryavAn / vasudevAnuje kanye, kuntI mAdrI ca vizrute // uttarapurA, 70 -7T dharmAvAndhakavRSTazca subhadrAyAzca tugvarAH / samudravijayo'kSobhyastataH stimitasAgaraH / / himavAn vijayo vidvAn, acalo dhAraNAhvayaH / pUraNaH pUritArthIccho, navamo'pyabhinandanaH // vasudevo'ntimazcaivaM, dazAbhUvan zaziprabhAH / kuntI mAdrI ca some vA, sute praadurbbhuuvtuH|| 7. bRhadvRtti, patra 490 : 'vRSNipuMgavaH' yAdavapradhAno mAvISTa pitti thavA 8. ravaiRniza, rA85 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemIya papa1 adhyayana-22 : Ti. 15-16 aMdhakavRSTinA putro hatA.' juo-zloka TanuM TippaNa. 15. (zloka 14-22) uttarAdhyayana anusAra ariSTanemie vADAomAM bAMdhelAM prANIone joyA, temanI bAbatamAM sArathine pUchyuM. sArathie kahyuM- A badhA ApanA vivAhaprasaMganA bhojana mATe che." ariSTanemine A vastu potAne mATe ucita na lAgI. temaNe potAnA badhA AbharaNo utArIne sArathine ApI dIdhA ane teo abhiniSkramaNa mATe taiyAra thaI gayA. pelA prANIo kyAM bAMdhelAM hatAM ane koNe bAMdhelAM hatAM? mULa AgamamAM AnI koI carcA nathI. sukhabodhA anusAra te ugrasena dvArA vivAha-maMDapanI Aju-bAjumAM ja vADAmAM bAMdhelAM hatAM. uttarapurANamAM AnAthI judI kalpanA che. te pramANe zrI kRSNa ariSTanemine virakta karavA mATe vADAmAM haraNo ekaThAM karAvyAM hatAM. zrIkRSNa vicAryuM-nemikumAra vairAgyanuM kaMIka kAraNa maLatAM bhogothI virakta banI jaze. Ama vicArI teo vairAgyanuM kAraNa zodhavAno prayatna karavA lAgyA. temanI samajamAM eka upAya Avyo. temaNe moTAmoTA zikArIo pAse pakaDAvIne aneka mRgono samUha maMgAvyo ane tene eka jagyA upara ekaTho karI tenI cAre bAju vADa baMdhAvI dIdhI tathA tyAMnA je rakSaka niyukta karyA hatA temane kahI dIdhuM ke jo bhagavAna neminAtha dizAonuM avalokana karavA mATe Ave ane A mRgonA viSayamAM pUche to temane cokhecokhkhuM kahI devuM ke ApanA vivAhamAM mAravA mATe cakravartIe A mRgono samUha maMgAvyo che. eka divasa nemikumAra citrA nAmanI pAlakhI para savAra thaI dizAonuM avalokana karavA nIkaLyA. tyAM temaNe ghora karuNa svare pokAratA, Ama-tema doDatAM, tarasyA, rAMka najarathI jotA ane bhayathI vyAkuLa mRgone joI karuNAvaza tyAMnA rakSakone pUchayuM ke A pazuono ATalo moTo samUha ahIM eka jagyAe zA mATe ekaTho karAyo che ? uttaramAM rakSakoe kahyuM- he deva ! ApanA vivAhotsavamAM vyaya karavA mATe mahArAja zrIkRSNa temane ekaThAM karela che." A sAMbhaLatAM ja bhagavAna neminAtha vicAra karavA lAgyA ke A pazuo jaMgalamAM rahe che, taNa khAya che ane kyAreya koIno koI aparAdha karatA nathI chatAM paNa loko temane potAnA bhoga mATe pIDA pahoMcADe che. Avo vicAra karI teo virakta banyA ane pAchA vaLI potAnA ghare AvyA. ratnatraya pragaTa thavAthI te ja samaye lokAMtika devoe AvIne temane samajAvyA. potAnA pUrvabhavonuM smaraNa karI teo bhayathI kaMpI uThyA. te ja samaye temaNe AvI dIkSA kalyANano utsava karyo. paraMtu AnI apekSAe uttarAdhyayananuM vivaraNa adhika hRdayasparzI che. 16. maraNAsanna dazAne prApta (goviyaMta tu saMpattei) nIviyaMta tuM saMpanna -ahIM nikaTa bhaviSyamAM mAryA janAra athavA jIvananI aMtima dazAmAM rahelAM prANIone 'mRtyu-saMprApta' kahela che.* 1. che ja uttarapurA 70 22-14 tadA kuzArthaviSaye, tadvaMzAmbarabhAsvataH / avAryanijazauryeNa, nirjitAzeSavidviSAH / khyAtazauryapurAdhIza-sUrasenamahIpateH // sutasya zUravIrasya, dhAriNyAzca tanudbhavau / vikhyAto'ndhakavRSTizca, ptivRssttirnraadivaak|| sukhabodhA, patra 279 / uttarapurA, 72 252-268 bRhavRtti, patra 490 : jIvitasyAnto-jIvitAnto maraNamityarthastraM saMprAptAniva saMprAptAna, atipratyAsannatvAttasya, yadvA jIvitasyAntaH-paryantavartI bhaagstymheto: saMprANAnA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi papara adhyayana-22 : Ti. 17-22 17. mAMsAhAra mATe (kaMsaTTA) (1) mAMsane mATe athavA (2) mAMsa vaDe mAMsano upacAra thAya che eTalA mATe potAnuM mAMsa vadhAravA mATe-A baMne sA'nA artha thaI zake che.' 18. mahAprajJa (mahIpanna) Ano prakaraNagata artha che-matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna vaDe saMpanna." 19. sArathine (sAhiM) -ariSTanemi rAjabhavanathI gaMdhahasti para savAra thaI nIkaLyA hatA. paraMtu saMbhava che ke vivAha-maMDapa pAse pahoMcIne teo ratha para savAra thayA A vAta A sAtha' zabdathI sucita thAya che athavA mahAvatanA arthamAM ja sArathi zabda prayojAyo che. 20. A (re.) A zabdono uhApoha karatAM vRttikAre be vikalpo rajU karyA che 1. ''no artha che-A badhA. AvI sthitimAM 'Ug' zabda nirarthaka banI jAya che. paraMtu tenuM punaHkathana ariSTaneminA karuNAA hRdayamAM te prANIo vAraMvAra UmaTI rahyAM che-ema batAvavA mATe che.' AcArya nemicandranuM kathana che ke Ano prayoga gabharATa batAvavA mATe thayo che." 2. ''no artha che-pratyakSa najare paDanArAM ane "'no artha che-nikaTavartIe kahyuM paNa che ke rUma: pratyakSata samIpativatta vaitavo paN ". 21. bhadra (mA) te prANIo zreSTha' athavA 'niraparAdha' hatAM eTalA mATe temane ahIM 'bhadra' kahevAmAM AvyAM che. kUtarAM, ziyALa vagere abhadra manAya che.? 22. paralokamAM (paratno) bhagavAna ariSTanemi carama-zarIrI ane viziSTa-jJAnI hatA. chatAM paNa paralokamAM mArA mATe zreyaskara nahIM thAya--Ama je kahyuM tenuM tAtparya evuM che ke A pApakArI pravRtti che. koIpaNa pApakArI pravRtti mATe-"A paralokamAM zreyaskara nahIM thAya' -evI sAmAnya uktino prayoga karavAmAM Ave che. 1. bRhavRtti, patra 490-491 : mAMsArtha' mAMsanimittaM ca bhakSayitavyAn mAMsasyaivAtigaddhihetu tvena tadbhakSaNa-nimittatvAdevamuktaM, yadi vA 'mAMsenaiva mAMsamupacIyate' iti pravAdato mAMsamupacitaM syAditi mAMsArtham / ejana, patra 422 : madata prajJA-praznAtashrutaavdhijnyaantryaatmikaa yasyAsau mahAprajJaH / bRhadvRtti, patra 491 : 'sArathiM' pravarttayitAraM prakramAdgandhahastino hastipakamitiyAvat yadvA'ta eva tadA rathArohaNamanumIyata iti sthapravarttayitAram / ejana, patra 422 : te tti pufpradhAnatAhRdytyaa punaH punasta eva bhagavato hadi viparivartanta iti khyaapnaarthm| 5. suvavadhA, patra 22 : te rUti punAthAnaM 25ma khyApanArtham / 6. vRtti , patra 422 . ejana, patra 422: 'ma 3' fa'pad va' nyA eva na tu zvazrRgAlAdayaH eva kutsitAH, anaparAdhatayA vA madrA: bRhadvRtti, patra 491-492 : naiva 'nissesaM' tti 'niHzreya' nyA, patnI paviSyati, paraMtutvaadsyeti bhAvaH, bhavAntareSu paralokabhIrutvasyAtyantasabhyastatayaivamabhidhAnamanyathA caramazarIratvAdatizayajJAnitvAcca bhagavataH kuta evaMvidhacintAvasaraH? 4. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemIya paralokano eka artha-pazu-jagata paNa che. mATe kalyANakArI nahIM bane'-Ama paNa karI zakAya che. juo--pariziSTa 1-bhaugolika paricaya. 26. kUrca (a) 23. ApI dIdhAM (pamaQ) 'paM' dhAtuno 'paLAma' Adeza thAya che. teno artha che--ApavuM. 24. zibikA ratnamAM (sIyAcaLa) A zibikAnuM nAma 'uttarakuru' hatuM ane tenuM nirmANa devoe karyuM hatuM. 25. dvArakAthI (vAo) guMcavAyelAM vALane samAravA mATe upayogamAM levAtuM vAMsanuM baneluM sAdhavizeSa.. 27. kAMsakIthI (UTI) A dezI zabda che. teno artha che--kAMsakI." sUtrakRtAMgamAM A ja arthamAM ''i zabda prayojAyo che. 28. (zloka 30) 1. 2. bhagavAna ariSTanemi dIkSA laI janapadamAM vicaraNa karavA lAgyA. temane kevaLajJAna utpanna thayuM. jyAre teo vicaraNa karatAM-karatAM pharI dvArakA AvyA tyAre rAjImatIe temanI dezanA sAMbhaLI. pahelAMthI ja te virakta hatI, have vizeSa virakta banI. tyAra pachI teNe je karyuM te A zlokamAM varNavAyuM che. 3. 29. bhujAonA guMphanathI vakSasthaLane DhAMkIne (vArdi bAnuM saMzoLa) 'saMgopa'no artha che--bhujAonuM paraspara guMphana-stano para markaTabaMdha karI devo. nemicandrAcArye Ano artha 'paMjuTibaMdha' karyo che. temanA anusAra AnuM saMskRta rUpa 'saMzo' che. 30. sutanu ! (sucanU) A zabda vaDe rAjImatIne saMbodhavAmAM AvI che. cUrNi ane TIkAomAM Ano koI vizeSa artha nathI. viSNupurANa anusAra ugrasenanI cAra putrIomAM ekanuM nAma sutanu hatuM.. saMbhava che ke A rAjImatInuM bIjuM nAma hoya. 4. adhyayana-22 : Ti. 23-30 A saMdarbhamAM prastuta caraNono artha-'A mAruM kArya pazu jagata 5. 6. AvAtaMga, 2 5 26, vRtti vR. rU72 / hemazabdAnuzAsana, 8 / 4 / 39 : arpellivacacuppa 553 pappAmA: bRhadvRtti patra 492 : zivikAranaM ' devanirmitamuttarakuru-nAmakamiti gamyate / ejana, patra 41 : coM--mUhamezomovo vaMzamayaH / ejana, patra 413 : hA:-druta: / sUyagaDo, 1 / 4 / 42 : saMDAsagaM ca phaNihaM ca, sIhalipAsagaM ca ANAhi / ra 7. .. bRhadvRtti, patra 493 : itthaM cAsau tAvadavasthitA yAvadanyatra pravihRtya tatraiva bhagavAnAjagAma tata utpannakevalasya bhagavato nizamya dezanAM vizeSata utpannavairAgyA kiM kRtavatItyAha - ' ahe' tyAdi / ejana, patra 44 : 'mopa' parasparavAnnumuna stanoprimrkttbndhmitiyaavt / 9. sukhabodhA, patra 283 : 'saMgophaM' paMkuTIbandhanarUpam | 10. viSNupurALa 4 / z4 / 22 : mAsavatIputanuraassttrpaalikaahvaashcogrsensy tanUjA kanyAH / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 31. niyama ane vratamAM (niyamana) niyamano artha che--pAMceya Indriyo tathA mananuM niyamana ane vratano artha che--pravrajyA, dIkSA. niyamanA vistRta artha mATe juo-19panuM TippaNa. 32. he yazaskAmI (nasoAmI) vRttikAre mULa 'avaLa: min mAnIne Ano artha akIrtinI IcchA karanAra evo karyo che. Ano vaikalpika artha che 'yajJa:Amin'. mahAna kuLamAM janma levAne kA2Ne prApta yazanI vAMchanA karanAra.2 juo-dasaveAliaM, 24 7nuM TippaNa. 33. vamelI vastune pIvAnI IcchA kare che (vaMta kRmi AveluM) vRttimAM eka suMdara zloka udbhuta che - 34. bhojarAjanI .... ane tuM andhakavRSNino (moyarAyamsa anyAvaLio) viSNupurANamAM kaMsane bhojarAja kahyo che. kIrtirAja (vi.saM.1495thI pUrvavartI) dvArA racita 'neminAthacarita'mAM ugrasenane bhojarAja tathA rAjImatIne bhojaputrI ke bhojarAjaputrI kahevAmAM Avela che.pa keTalIka pratiomAM 'mogarAyassa' pATha maLe che. 'jJa'no 'T' vargAdeza thAya che. eTalA mATe 'morAyaspa' pATha paNa zuddha che. tenuM saMskRta rUpa 'mogarAnasya' ja thaze. 35. gaMdhana sarpa (jaMghA) 1. bhoja yAdavono eka vibhAga hato. kRSNa je saMgharAjayanA netA hatA, temAM yAdava, kukura, bhoja ane aMdhaka-vRSNi sAmela hatA. aMdhaka ane vRSNi--e baMne judA-judA rAjanItika daLo hatA. temano ullekha pANinie paNa karyo che. A baMne daLo eka ja bhUmibhAga para zAsana karatA hatA. AvI zAsanapraNAlI viruddha-rAjya tarIke oLakhAtI. aMdhakonA netA akrUra, vRSTionA netA vAsudeva ane bhojanA netA ugrasena hatA. juo--dasaveAliyaM, 2 / 8nuM TippaNa. ra. 3. 4. 5. 554 vijJAya vastu nindyaM tyaktvA gRhNanti kiM kvacit puruSAH / vAntaM punarapi bhuMkte, na ca sarvaH sArameyo'pi // sarpanI be jAtio che--gaMdhana ane agaMdhana. gaMdhana jAtinA sarpa DasyA pachI maMtro vaDe AkarSavAthI DaMsavALI vyaktinA ghA upara moM rAkhI jhera pAchuM kheMcI letAM. teo agnithI saLagI maravA IcchatA nahi. agaMdhana jAtinA sarpa agnimAM saLagI bhasma thaI javAnuM pasaMda kare che, paraMtu vameluM viSa pharI cUsavA IcchatA nathI. bRhadvRtti, patra 494 : niyamavrate - indriyanoindriyaniyamane pravrajyAyAM ca / ejana, patra 409 / ejana, patra 4 / viSNupurAna, rU / 1 | 21 / neminAtha caritaH adhyayana-22 : Ti. 31-35 itazcA'mbhoja tulyA'kSo, bhojarAjAMgabhUrabhUt / ugraseno mahIjAnirugrasenAsamanvitaH / 9 / 43 / F. strigdhAM vidagdhAM nRpabhojaputra, sAmrAjyalakSmI svajanaM ca hitvA / pitRmanujJApya ca mAnanIyAn babhUva dIkSA'bhimukho'thanemiH // o 5 44 / / athabhojanarendraputrikA, pravimuktAH prabhuNA tapasvinI / vyalapad galadazrulocanA, zithilAMgA luThitA mahItale / / 11 / 1 / bRhadvRtti, patra 495 : sappANaM kile do jAIo-gaMdhaNA ya gaMdhA, tattha gaMdhaNA NAma je Dasie maMtehiM AkaDDiyA taM visaM vaNamuhAta AviyaMti / agaMdhaNA uNa avi maraNamajjhavasaMti yavatamAiyaMti / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemIya 555 juo-dasaveAliyaM, 20 6nuM TippaNa. 36. pANImAM thatI eka vanaspati-sevALa (to) vRttikAre Ano artha vanaspati-vizeSa karyo che. dazavaikAlikanI hAribhadrIyA vRttimAM Ano artha che--eka prakAranI abaddha-mUla vanaspati. Ane sevALa kahevAmAM Ave che. 1. : ho--vanaspativizeSa: 1 ejana, patra 4 2. vRtti, patra 27 : phUDo....athava namUno vanaspativizeSaH / vizeSa vivaraNa mATe juo-dasaveAliyaM, 2 / 9nuM TippaNa. 37. bhAMDapAla (maMDavAto) bhAMDapAla te vyaktine kahevAmAM Ave che je bIjAnI vastuonI bhADuM laIne rakSA kare che. adhyayana-22 : Ti. 36-37 3. bRhadvRtti, patra 495 : bhANDapAlo vA yaH parakIyAni bhANDA bhATakAdinA pAlayati / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teviMsaimaM ajjhayaNaM kesigoyamijjaM trevIsamuM adhyayana kezi-gautamIya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM pArthApatyaya kumAra-zramaNa kezI ane bhagavAna mahAvIranA mukhya ziSya gautamano saMvAda che. eTala mATe AnuM nAma siyamii'-'kezi-gautamIya' che.* bhagavAna pArzvanAtha jaina paraMparAnA trevIsamA tIrthaMkara hatA ane temano zAsana-kALa bhagavAna mahAvIra pUrve aDhI zatAbdIno hato. bhagavAna mahAvIranA zAsanakALamAM aneka pArvApatyIya zramaNo tathA zrAvako vidyamAna hatA. pArzvanAthanI paraMparAnA zramaNo tathA zrAvakono bhagavAna mahAvIranA ziSyo sAthe AlApa-saMlApa ane milana thayuM. teno ullekha Agamo tathA vyAkhyA-graMthomAM maLe che. bhagavAna mahAvIranA mAtA-pitA pArzvanAthanI paraMparAne mAnanArA zramaNopAsaka hatA. bhagavatI sUtramAM 'kAlAsyavaizika putra' pArvApatyIya zramaNano ullekha che. teo aneka nirgatha sthavirone maLe che. temanI sAthe tAttvika carcA karI samAdhAna meLave che ane potAnI pUrva paraMparAnuM visarjana karI bhagavAna mahAvIranI paraMparA svIkArI le che.* eka vAra bhagavAna mahAvIra rAjagRhamAM samosaryA hatA. tyAM bhagavAna pArzvanI paraMparAnA keTalAka sthaviro AvyA ane bhagavAna sAthe tAttvika carcA karI. temano mULa prazna Avo hato-"A parimita lokamAM anaMta rAta-divasa athavA parimita rAta-divasanI vAta kevI rIte saMgata banI zake ?" bhagavAna mahAvIra temane samAdhAna Ape che ane teo badhA sthaviro cAturyAma-dharmamAMthI paMcanayAma dharmamAM dIkSita banI jAya che." bhagavAna mahAvIra vANijyagrAmamAM hatA. pArvApatyIya zramaNa gAMgeya bhagavAna pAse AvyA. temaNe jIvonI utpatti ane zruti viSayaka prazna karyA. temane pUrepUruM samAdhAna prApta thayuM. temaNe bhagavAna mahAvIranI sarvajJatA para vizvAsa karyo ane te temanA ziSya banI gayA.' udaka peDhAla pAnAthanI paraMparAmAM dIkSita thayA hatA. eka vAra jayAre gaNadhara gautama nAlaMdAmAM rahelA hatA tyAre te temanI pAse gayA, carcA karI ane samAdhAna meLavI temanA ziSya thaI gayA. bhagavAna mahAvIra kAlAya saMnivezamAMthI vihAra karI patrAlaya gAma thaIne kumAra sannivezamAM AvyA ane caMpakanA ramaNIya udyAnamAM utaryo. te ja savizamAM pAvApIya sthavira municaMdra potAnA ziSya-parivAra sAthe kUpanaka nAmanA kuMbhAranI zALAmAM utarelA hatA. teo jinakalpa-pratimAnI sAdhanA karI rahyA hatA. teo potAnA ziSyane gaNano bhAra soMpI pote 'sattva-bhAvanA'mAM potAnA AtmAne bhAvita karatAM-karatAM vicarI rahyA hatA. gozAlaka bhagavAna sAthe hato. teNe gAmamAM pharatAM-pharatAM pArthApatyaya sthavira municaMdrane joyA. temanI pAse jaI teNe pUchyuM-tame koNa cho? temaNe kahyuM ame zramaNa-nirjhanyo chIe. gozAlake kahyuM -aho ! tame kevA zramaNa-nircantha? nirjhanya hovA chatAM paNa tame potAnI pAse ATalo graMtha-parigraha kema rAkho cho? eTaluM kahIne teNe bhagavAnanI vAta temane kahI ane pUchyuM-zuM tamArA saMghamAM paNa AvA koI mahAtmA che ? * 1 , 1. 3. uttarAdhyayana niyukTri, mAthA B+2: goama-kesIo A, saMvAyasamuTThiyaM tu jamheyaM / to kesigoyamijjaM, ajjhayaNaM hoi nAyavvaM / Avazyaka niyukti, malayagirivatti, patra 241 : pAsajiNAo ya hoi viirjinno| aDDAijjasaehi gaehiM carimo samuppanno / / AyAracUlA 15 / 25 : samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa ammApiyaro pAsAvaccijjA samaNovAsaga yAvi hotthaa| mavaDuM, 2423-4rUrU I ejana, kAra64-2575 ejana, 220-34 I sUyagaDo, bIjA zrutaskaMdhanuM sAtamuM adhyayana. 7. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 560 adhyayana-23 : Amukha municanTe kahyuM-jevo tuM che tevA ja tArA AcArya paNa haze. AthI gozAlaka kopAyamAna thaI gayo. krodhAgnithI saLagatAM teNe kahyuM-jo mArA dharmAcAryanA tapano prabhAva hoya to tAro A pratizraya-Azraya saLagIne bhasma thaI jAo. municandra kahyuMtArA kahevA mAtrathI ame saLagI nahi jaIe. gozAlaka bhagavAna pAse Avyo ane bolyo-bhagavAna ! Aja meM sAraMbha saparigrahI sAdhuo joyA. bhagavAne kahyuM teo pArzvanAthanI paraMparAnA sAdhu che. rAtano samaya thayo. kuMbhAra kRpaka vikALa veLAe bahArathI potAne ghare pahoMcyo. teNe eka bAju eka vyaktine dhyAnamAM Ubhela joyo ane ema samajIne ke "A cora che, tene gaLethI pakaDyo. sthavira municaMdranuM gaLuM ghuMTAvA lAgyuM. asahya vedanA thaI rahI hatI paraMtu teo niSkapa rahyA. dhyAnanI lInatA vadhI, teo kevaLajJAnI banyA ane samasta karmono kSaya karI siddha, buddha, mukta banI gayA.' eka vAra bhagavAna mahAvIra "corAka' sannivezamAM gayA. gozAlaka sAthe hato. tyAMnA adhikArIoe teone guptacara samajI pakaDI lIdhA. gozAlakane eka doraDAthI bAMdhI kUvAmAM laTakAvI dIdho. tyAM utpalanI be baheno-zobhA ane jayaMti rahetI hatI, te baMne dIkSita thavA mATe asamartha hatI, AthI karIne pArvIpIya parivrAjikAonA rUpamAM rahetI hatI. temaNe lokone mahAvIranA viSayamAM yathArtha jANakArI ApI. adhikArIoe mahAvIra tathA gozAlakane baMdhanamukta karI dIdhA. 2 eka vAra bhagavAna 'tambAka' gAmamAM gayA. tyAM pArvApatyaya sthavira naMdIsena potAnA bahuzruta munionA ghaNA moTA parivAra sAthe AvelA hatA. AcArya naMdIsena jinakalpa-pratimAmAM sthita hatA. gozAlake temane joyA ane temano tiraskAra karyo. gAmanA adhikArIoe paNa AcAryane guptacara samajI pakaDyA ane bhAlAo vaDe ghAyala karyA. asahya vedanA samabhAvapUrvaka sahana karatAM temane kevaLajJAna thayuM. teo siddha, buddha, mukta thaI gayA. eka vAra bhagavAna kRviya" saMnivezamAM gayA. gozAlaka sAthe hato. tyAMnA adhikArIoe baMnene guptacara samajI pakaDI lIdhA. tyAM pArarthApatyIya paraMparAnI be parivrAjikA--vijayA ane pragalyAe AvIne temane choDAvyA.* A rIte pArzvanAthanI paraMparAnA sAdhuonI jANakArI ApanArA aneka prasaMgo upalabdha thAya che. muLa Agama-sAhityamAM aneka sthaLe bhagavAna mahAvIranA mukhethI pArzva mATe 'puruSAdAnIya' zabdano prayoga thayo che. A AdarasUcaka zabda che. kumAra-zramaNa kezI bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA cothA paTTadhara hatA. prathama paTTadhara AcArya zubhadatta thaI gayA. temanA uttarAdhikArI AcArya haridattasUri hatA, jemaNe vedAMta-darzananA prasiddha AcArya 'lohiya' sAthe zAstrArtha karI temane 500 ziSyo sAthe dIkSita karyA hatA. A navadIkSita munioe saurASTra, telaMgANA vagere prAMtomAM vihAra karI jaina zAsananI prabhAvanA karI, trIjA paTTadhara AcArya samudrasUri hatA. temanA kALamAM videzI nAme eka pracAraka AcArye ujjainI nagarImAM mahArAjA jayasena, temanI rANI anaMgasuMdarI ane temanA rAjakumAra kezIne dIkSita karyA. AgaLa cAlatAM muni kezIe nAstika rAjA paradezIne samajAvyo ane tene jaina dharmamAM sthApita karyo." eka vAra kumAra-zramaNa kezI grAmAnugrAma vihAra karatAM-karatAM 'zrAvastI'mAM AvyA ane 'hiMduka' udyAnamAM utaryA. bhagavAna mahAvIranA ziSya gaNadhara gautama paNa saMyogavazAta te ja nagaramAM AvyA ane koika' udyAnamAM utaryA, nagaramAM AvatAM-jatAM baMne paraMparAonA ziSyo ekabIjAne maLyA. baMnenA manamAM jijJAsA pedA thaI. ApasamAM uhApoha karatAM 1. mAvAna, vRtti patra, ra78. 2. ejana, patra, 278, 276 . 3-4. ejana, patra, ra82 . 5. samarasiMha, pRSTha 75, 76 ! 6. naminoddhAra pravaca zarUdda : kezinAmA tad-vineyaH, yaH pradezInarezvaram / prabodhya nAstikAd dharmAda, jainadharme'dhyaropayat // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya 561 adhyayana-23: Amukha karatAM teo potapotAnA AcAryo pAse pahoMcyA, temanI sAthe pAraMparika bhedonI carcA karI. kumAra-zramaNa kezI ane gaNadhara gautama viziSTa jJAnIo hatA. teo saghaLuM jANatA hatA. paraMtu potAnA ziSyonA samAdhAna mATe teo kaMIka vyAvahArika prayatna karavA IcchatA hatA. kumAra-zramaNa kezI pArzvanI paraMparAnA AcArya hovAne kAraNe gautamathI jayeSTha hatA, eTalA mATe gautama potAnA ziSyone sAthe laI 'tiduka' udyAnamAM gayA. AcArya kezIe Asana vagere ApI temano satkAra karyo. bIjA paNa keTalAka anya matAvalaMbI saMnyAsIo tathA temanA upAsako paNa AvyA. AcArya kezI tathA gaNadhara gautama vacce saMvAda thayo. praznottara cAlyA. temAM cAturyAma ane paMcayAma dharma tathA sacelakatva ane acelakatvanA prazno mukhya hatA. AcArya kezIe gautamane pUchyuM-'bhaMte ! bhagavAna pArve cAturyAma dharmanI prarUpaNA karI ane bhagavAna mahAvIre paMcayAma dharmanI. baMnenuM lakSya eka che, to pachI A bheda zA mATe ? zuM A pArthakyathI saMdeha pedA nathI thato?' (zloka 23, 24). gautame kahyuM-'bhaMte ! prathama tIrthaMkaranA zramaNo 8ju-jaDa, aMtima tIrthakaranA vakra-jaDa ane madhyavartI bAvIsa tIrthakaronA zramaNa Rju-prAza hoya che. prathama tIrthaMkaranA zramaNo mATe muni-AcArane yathAvata grahaNa karavo kaThaNa che, carama tIrthakaranA zramaNo mATe AcAranuM pAlana karavuM kaThaNa che ane madhyavartI tIrthakaronA munio tene yathAvat grahaNa kare che tathA saraLatAthI tenuM pAlana paNa kare che. A kAraNone laIne dharmanA A be bheda thayA che.' (zloka 25, 26, 27) AcArya kezIe pharI pUchyuM-'bhaMte! eka ja prayojana mATe abhiniSkramaNa karanArA A baMne paraMparAnA munionA vezamAM AvI vividhatA kema che ? eka savastra che ane bIjA avaDha. (zloka 29, 30). gautame kahyuM-'bhaMte ! mokSanAM nizcita sAdhana to jJAna, darzana ane cAritra che. veza to bAhya upakaraNa che. lokone ema pratIta thAya ke A sAdhu che eTalA mATe vividha prakAranA upakaraNonI parikalpanA karavAmAM AvI che. saMyama-jIvanayAtrA nibhAvavI ane huM sAdhu chuM--tevuM dhyAna rAkhatA rahevuM-vezadhAraNanuM prayojana che." (zloka 32, 33) A be viSayo parathI ema Akalana karI zakAya che ke kevI rIte bhagavAna mahAvIre potAnA saMghamAM pariSkAra, parivartana ane saMvardhana karyuM hatuM. teoe cAra mahAvratonI paraMparAne badalI pAMca mahAvratonI sthApanA karI, sacela paraMparAnA sthAne acela paraMparAne mAnya karI, sAmAyika cAritranI sAthe-sAthe cheDopasthApanIya cAritranI prarUpaNA karI tathA samiti-guptinuM pRthaka nirUpaNa karI temanuM mahattva vadhAryuM.' bhagavAna mahAvIre sacela ane acela baMne paraMparAonA sAdhakone mAnyatA ApI ane temanI sAdhanA mATe nizcita pathano nirdeza karyo. baMne paraMparAo eka ja chatrachAyAmAM vikasI, phulI-phAlI ane temanAmAM kyAreya saMgharSa na thayo. bhagavAna prAraMbhamAM sacela hatA. temaNe eka devadUSya dhAraNa karyuM hatuM. tyArabAda teo acela banyA ane jIvanabhara acala rahyA, paraMtu temaNe sacela ke acela koI ekane ekAMgI mAnyatA na ApI. baMnenA astitvano svIkAra karI temaNe saMghano vistAra karyo. A adhyayanamAM Atma-vijaya ane manonuzAsananA upAyonuM suMdara nirUpaNa che. 1. mUnA ghAra, 7ii rUdda-38 : bAvIsaM titthayarA, sAmAiyasaMjamaM uvadisaMti / cheduvaTThAvaNiyaM puNa, bhayavaM usaho ya vIro ya / / AcakkhiduM vibhajidUM, viNNAduM cAvi suhadaraM hodi / edeNa kAraNeNa du, mahavvadA paMca paNNattA / / AdIe dubbisodhaNe, NihaNaM taha suTTa duraNupAle ya / purimA ya pacchimA vi hu, kappAkapyaM Na jANaMti / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa 1. jiNe pAse tti nAmeNa arahA logapUr3ao / saMbuddhAya savvaNNU dhammatitthayare jiNe // 2. tassa logapaIvassa Asi sIse mahAyase / sakumAra vijjAcaraNapArage || 3. ohinANasue buddhe sIsasaMghasamAune / teviMsaimaM ajjhayaNaM : iivIsabhuM adhyayana kesigoyamijjaM : zi- gautamIya gAmANugAmaM yaM sAvathi nagarimAgae // 4. hiMduyaM nAma ujjANaM tammI nagaramaMDale | phAsue sijjasaMthAre tattha vAsamuvAgae // 5. aha teNeva kAleNaM dhammatitthayare jiNe | bhagavaM vaddhamANo ti savvalommi vissue | 6. tassa logapaIvassa Asi sIse mahAyase / bhagavaM goyame nAmaM vijjAcaraNapArage || saMskRta chAyA jinaH pArzva iti nAmnA arhan lokapUjitaH / saMbuddhAtmA ca sarvajJaH dharmatIrthakaro jinaH / / tasya lokapradIpasya AsIcchiSyo mahAyazAH / kezI kumArazramaNa: vidyAcaraNapAragaH / avadhijJAnazrutAbhyAM buddhaH ziSyasaMghasamAkulaH / grAmAnugrAmaM rIyamANaH zrAvastI nagarImAgataH / / tindukaM nAmodyAnaM tasmin nagaramaNDale / sparzake zayyAsaMstAre tatra vAsamupAgataH / / atha tasminneva kAle dharmatIrthakaro jina: / bhagavAn vardhamAna iti sarvaloke vizrutaH / / tasya lokapradIpasya AsacchiSyo mahAyazA: / bhagavAn gautamo nAma vidyAcaraNapAragaH / / gujarAtI anuvAda 1. pArzva' nAmanA ni thaI gayA tesro arhan, lokapUjita, saMbuddhAtmA, sarvajJa, dharmatIrthanA pravartaka ane vItarAga hatA. 2. lokane prakAzita karanArA te arhat pArzvanAthanA kezI nAme ziSya thaI gayA. teo mahAna yazasvI vidyA ane khAyAranA pAragAmI kumAra- zramaza hatA. 3. teo avadhi-jJAna ane zruta-saMpadAnAM tattvone jANatA hatA. teo ziSya saMghathI pariveSTita thaI grAmAnugrAma vihAra karatAM-karatAM zrAvastI nagarImAM AvyA. 4. te samaye te nagaranI pAse 'tihue' nAme udyAna hato. tyAM jIva-jaMtu rahita zayyA (Azraya-sthAna) ane saMstAra (Asana) sahane tejo vAsa huryo. 5. te samaye bhagavAna vardhamAna vihAra karI rahyA hatA. teo dharmatIrthanA pravartaka, jina ane samagra lokamAM vizruta etA. 6. lokane prakAzita karanArA te bhagavAna vardhamAnanA gautama nAme ziSya hatA. teo mahAna yazasvI, bhagavAna tathA vidyA ane AcAranA pAragAmI hatA. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 7. bArasaMgaviU buddhe sIsasaMghasamAule / gAmAzugAmaM yaMte se vi sAvatthimAgae // 8. koTTagaM nAma ujjANaM tammI nayaramaMDale / phAsue sijjasaMthAre tattha vAsamuvAgae || 9. kesI kumArasamaNe goyame ya mahAyase / ovi tattha vihariM allINA susamAhiyA // 10. ubhao sIsasaMghANaM saMjayANaM tavassiNaM / tattha ciMtA samuppannA guNavaMtANa tAiNaM // 11. riso vA imo dhammo ? imo dhammo va keriso ? / AyAradhammapaNahI imA vA sA va kerisI ? // 12. cAujjAmo ya jo dhammo jo imo paMcasikkhio / sio vaddhamANa pAseNa ya mahAmunI // 13. acelago ya jo dhammo jo imo saMtaruttaro / egakajjapavantrANaM visese kiM nu kAraNaM ? // dvAdazAMgavid buddhaH ziSyasaMghasamAkulaH / grAmAnugrAmaM rIyamANaH so'pi zrAvastImAgataH / / koSThakaM nAmodyAnaM tasmin nagaramaNDale / sparzake zayyAsaMstAre tatra vAsamupAgataH / kezI kumArazramaNaH gautamazca mahAyazAH / ubhAvapi tatra vyahAm AlInau susamAhitau / / ubhayoH ziSyasaGghAnAM saMyatAnAM tapasvinAm / tatra cintA samutpannA trANAm / / 564 kIdRzo vAyaM dharma: ? ayaM dharmo vA kIdRza: ? | AcAradharmapraNidhiH ayaM vA sa sA kIdRza: ? / / cAturyAmazca yo dharmaH yo'yaM paMcazikSitaH / dezito vardhamAnena pArzvena ca mahAmuninA / / acelakazca yo dharmaH yo'yaM sAntarottaraH / ekakAryaprapannayoH vizeSe kinnu kAraNam ? / / adhyayana- 23 : so 9-93 7. tekho bAra saMgonA bhAgaara ane buddha hatA. shissysaMgha vaDe pariveSTita thaI grAmAnugrAma vihAra karatAMkaratAM teo paNa zrAvastImAM AvI pahoMcyA. 8. te nagaranI najIkanA bhAgamAM 'koSaka' nAme ughAna hatuM. tyAM jIva-jaMtu rahita zayyA ane saMstAraka svIkArI teoe vAsa karyo. 9. kumAra-zramaNa kezI ane mahAna yazasvI gautamabaMne tyAM vihAra karI rahyA hatA. teo AtmalIna ane mananI samAdhithI sampanna hatA." 10. te aMneno ziSya-samUha ne saMyata, tapasvI, guNavAna ane trAyI hato-- nA manamAM eka vicAra utpanna thayo. 11.A ApaNo dharma kevo che ? ane A dharma kevo che ? AcAra-dharmanI ApaNI A vyavasthA kevI che ? ane te temanI devI che ? 12 .je cAturyAma-dharma che, tenuM pratipAdana mahAmuni pArzva karyuM che ane A je paMca-zikSAtmaka-dharma che, tenuM pratipAdana mahAmuni vardhamAne karyuM che. 13.mahAmuni vardhamAne je AcAra-dharmanI vyavasthA karI che te acelaka che ane mahAmuni pArzva je A AcAradharmanI vyavasthA karI che te sAntara (AMtara vasa) tathA (uttara (uttarIya vastra) che. 11 bhyAre Apale kheDa 4 uddezya mATe nIkaLyA chIe to pachI A bhedanuM kAraNa zuMche ? Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya 565 adhyayana-23 : do 14-21 14.te baMne dezI ane gautame potapotAnA ziSyonI vicAraNAne jANIne anyonya maLavAno vicAra karyo. 14. aha te tattha sIsANaM viNNAya pavitakkiyaM / samAgame kayamaI ubhao kesigoyamA // atha tau tatra ziSyANAM vijJAya pravitarkitam / samAgame kRtamatI ubhau kezigautamau / / 15.goyame paDirUvaNNU siissNghsmaaule| jeTuM kulamavekkhaMto tiduyaM vnnmaago|| gautamaH pratirUpajJaH shissysngghsmaakulH| jyeSThaM kulamapekSamANaH tindukaM vanamAgataH / / 15.gautame vinayanI maryAdAnuM aucitya joyuM. kezInuM kuLa jayeSTha hatuM, eTalA mATe gautama ziSyasaMghane sAthe laIne hiMduka vanamAM AvI pahoMcyA. 16.kumAra-zramaNa kezIe gautamane AvelA joIne samyapha prakAre temano yathAyogya Adara karyo. 13 16. kesI kumArasamaNe goyamaM dissmaagyN| paDirUvaM paDivarti sammaM saMpaDivajjaI / kezI kumArazramaNaH gautamaM dRssttvaagtm| pratirUpAM pratipattim samyak sNprtipdyte|| 17. palAlaM phAsuyaM tattha paMcamaM kusataNANi y| goyamassa nisejjAe khippaM saMpaNAmae / / palAlaM sparzakaM tatra paMcamaM kuzatRNAni c| gautamasya niSadyAyai kSipraM samarpayati // 17.temaNe tarata ja gautamane besavA mATe prAsuka parALa (cAra prakAranA anAjanA photarAM) ane pAMcamuM darbhanuM ghAsa ApyuM. 18.caMdra ane sUrya samAna zobhAvALA kumAra-zramaNa kezI, ane mahAna yazasvI gautama-baMne beThelA zobhAyamAna 18. kesI kumArasamaNe goyame va mhaayse| ubhao nisaNNA sohaMti caMdasUrasamapyabhA // kezI kumArazramaNaH gautamazca mhaayshaaH| ubhau niSaNNau zobhete cndrsuursmprbhau|| thaI 26yA. 19. samAgayA bahU tattha pAsaMDA kougaaminnaa| gihatthANaM aNegAo sAhassIo smaagyaa|| samAgatA bahavastatra pASaNDAH kautukaamRgaaH| gRhasthAnAmanekAH sAhastrayaH samAgatAH / / 19.tyAM kutUhala khoLanArA 15 bIjA -bIjA saMpradAyanA aneka sAdhuo AvyA ane hajAro-hajAro gRhastho mAvyA. 20.heva, dhAna, gaMdharva, yakSa, rAkSasa, nirasane adRzya bhUtono tyAM jANe ke meLo bharAyo. 20. devA dANavagaMdhavvA jkkhrkkhskinnraa| adissANaM ca bhUyANaM AsI tattha smaagmo|| devadAnavagandharvAH ykssraakssskinraaH| adRzyAnAM ca bhUtAnAm AsIt tatra samAgamaH / / 21.he mahAbhAga ! huM tamane pUchuM chuM- kezIe gautamane kahyuM kezInA kahetAM-kahetAM ja gautame A pramANe kahyuM 21. pucchAmi te mahAbhAga ! kesI goymmbbvii| tao kesi buvaMtaM tu goyamo innmbbvii|| pRcchAmi tvAM mahAbhAga ! kezI gautmmbrviit| tataH kezinaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / , Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 22. puccha bhante ! jahicchaM te kesiM goyamamabbavI / tao kesI aNunnAe goyamaM iNamabbavI // 23. cAujjAmo ya jo dhammo jo imo paMcasikkhio / desio vaddhamANeNa pAseNa ya mahAmunI // 24. egakajjapavannANaM visese kiM nu kAraNaM ? | dham duvihe mehAvi ! kahaM vippaccao na te ? // 25. tao kesiM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI / troot samakkha dhammaM tattaM tattaviNicchayaM // 26. purimA ujjujaDA u vaMkajaDA ya pacchimA / majjhimA ujjupaNNA ya dhamme duhAe // 27. purimANaM duvvisojjho u carimANaM duraNupAlao / kappe majjhimANaM tu suvisojho supAlao // 28. sAhu goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 29. acelago ya jo dhammo jo imo saMtaruttaro / desio vaddhamANeNa pAseNa ya mahAjasA // pRccha bhadanta ! yathecchaM te kezinaM gautamo'bravIt / tataH kezyanujJAtaH gautamamidamabravIt / / cAturyAmazca yo dharmaH yo'yaM paMcazikSitaH / dezito vardhamAnena pArzvena ca mahAmuninA / / 56 ekakAryaprapannayoH vizeSe kinnu kAraNam ? | dharme dvividhe medhAvin ! kathaM vipratyayo na te ? / / tataH kezinaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / prajJA samIkSate dharmaM tattvaM tattvavinizcayam / / pUrve RjuDAstu vakrajaDAzca pazcimAH / madhyamA RjuprAjJAzca tena dharmo dvidhA kRtaH / / pUrveSAM durvizodhyastu caramANAM duranupAlakaH / kalpo madhyamakAnAM tu suvizodhyaH supAlaka: / / sAdhuH gautama ! prajJA te chinno me saMzayo'yam / anyo'pi saMzayo me taM mAM kathaya gautama ! / / acelakazca yo dharmaH yo'yaM sAntarottaraH / dezito vardhamAnena pArzvena ca mahAyazA adhyayana- 23 : loDa22-28 22.bhaMte ! je IcchA hoya te pUcho. kezIe prazna pUchavAnI anujJA meLavIne gautamane A pramANe kahyuM- 23.je cAturyama-dharma che, tenuM pratipAdana mahAmuni pArzva karyuM che ane A je paMcazikSAtmaka dharma che, tenuM pratipAdana mahAmuni vardhamAne karyuM che. 24.eka ja uddezya mATe ApaNe nIkaLyA chIe. to pachI A bhedanuM kAraNa zuM ? medhAvI ! dharmanA A be prakAromAM tamane saMdeha kema nathI thato ? 25. zInA utAM tAM 4 gautame A pramANe 'dhuM - dhrmtattva ane tattva-vinizcayanI samIkSA prajJA vaDe thAya che. 26.pahelA tIrthaMkaranA sAdhuo Rju ane jaDa hoya che. aMtima tIrthaMkaranA sAdhuo vakra ane jaDa hoya che. vaccenA tIrthaMkaronA sAdhuo Rju ane prAjJa hoya che. eTalA mATe dharmanA be prakAra karAyA che.19 27.pUrvavartI sAdhuo mATe muninA AcArane yayAvat svIkArI levo muzkela hoya che. caramavartI sAdhuo mATe muninA AcAranuM pAlana kaThaNa hoya che. madhyavartI sAdhuo tene yathavat grahaNa karI le che ane tenuM pAlana paNa teo saraLatAthI kare che. 28.gautama ! uttama che tamArI prajJA. tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama ! te viSayamAM paNa tame mane batAvo. 29.mahAmuni vardhamAne je AcAra-dharmanI vyavasthA karI che te acelaka che ane mahAna yazasvI pArzva je A AcAra-dharmanI vyavasthA karI che te sAntara (AMtara patra) tathA uttara (uttarIya vastra) che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya 567 adhyayana-ra3: zloka 29-35 30. egakajjapavannANaM visese kiM nu kaarnnN?| liMge duvihe mehAvi! kahaM vippaccao na te?|| ekakArya-prapannayoH vizeSe kinnu kAraNam ? / liGge dvividhe medhAvin ! kathaM vipratyayo na te?|| 30.eka ja udezya mATe ApaNe nIkaLyA chIe to pachI A bhedanuM kAraNa zuM? medhAvI ! vezanA A prakAromAM tamane saMdeha kema nathI thato? 31. kesimevaM buvANaM tu goyamo innmbbvii| viNNANeNa samAgamma dhammasAhaNamicchiyaM // kezinamevaM bruvANaM tu gautama idmbrviit| vijJAnena samAgamya dharmasAdhanamipsitam / / 31.kezInAM bolatAM bolatAM ja gautame A pramANe kahyuM vijJAna vaDe yathocita jANIne ja dharmanAM sAdhanoupakaraNonI anumati ApavAmAM AvI che. 32. paccayatthaM ca logassa naannaavihvigppnnN| jattatthaM gahaNatthaM ca loge liMgappaoyaNaM / pratyayArthaM ca lokasya nAnAvidhavikalpanam / yAtrArthaM grahaNArthaM ca loke liGgaprayojanam / / 32 lokone ema pratIti thAya ke A sAdhuo che, eTalA mATe vividha prakAranA upakaraNonI parikalpanA karavAmAM AvI che. jIvanayAtrA nibhAvavI ane huM sAdhu chuM' evuM dhyAna AvatuM rahevuM-vezadhAraNanAM A lokamAM A prayojano che. 33.aha bhave paiNNA u mokkhsbbhuuysaahnne| nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ceva nicche|| atha bhavet pratijJA tu moksssdbhuutsaadhne| jJAnaM ca darzanaM caiva cAritraM caiva nishcye|| 33.jo mokSanAM vAstavika sAdhanonI pratijJA hoya to nizcaya-dRSTimAM tenAM sAdhano jJAna, darzana ane cAritra 47.21 34. sAhu goyama ! paNNA te chino me saMsao imo| anno vi saMsao majhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chino me sNshyo'ym| anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautama ! / / 34.gautama! uttama che tamArI prajJA tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama ! te viSayamAM paNa tame mane batAvo. 35.aNegANaM sahassANaM majjhe ciTThasi goyamA ! te ya te ahigacchaMti kahaM te nijjiyA tume ?!! anekeSAM sahasrANAM madhye tiSThasi gautama ! / te ya tvAmabhigacchanti kathaM te nijitAstvayA? / / upa.gautama ! tame ro-ro zamI (4pAya-nita vRttio)nI vacce UbhA cho. teo tamane jItavA mATe tamArI sAme AvI rahela che. tame temane kevI rIte parAjita karyA? 36.ege jie jiyA paMca paMca jie jiyA ds| dasahA ujiNittANaM savvasattU jiNAmahaM // ekasmin jite jitA: paMca paMcasu jiteSu jitA dsh| dazadhA tu jitvA sarvazatrUn jyaamyhm|| 36 eka (citta)ne jItI levAthI pAMca jItAI gayA. pAMcane jItI levAthI dasa jItAI gayA. dasane jItIne huM badhA zatruone jItI lauM chuM. 37.zatru oDevAyacha?-zIra gautamane yu. zInA bolatAM bolatAMmAM ja gautama A pramANe bolyAM- 37. sattU ya ii ke vutte? kesI goymbbvii| tao kesi buvaMtaM tu goyamo innmbbvii|| zatravazca iti ke uktAH? kezI gautmmbrviit| tata: kezinaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi pa68 adhyayana-23 : Ro u8-43 38. egappA ajie sattU kasAyA iMdiyANi y| te jiNittu jahAnAyaM viharAmi ahaM munnii!|| eka AtmA'jitaH zatruH kaSAyA indriyANi ca / tAn jitvA yathAjJAtaM viharAmyahaM mune!|| 38,eka na jItAyela AtmA (citta) zatru che. kaSAya ane Indriyo zatru che. muni ! huM temane yathAjJAta upAyo vaDe jItIne vihAra karI rahyo chuM. 39.sAha goyama ! paNNA te chinno maM saMsao imo| anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chino me sNshyo'ym| anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautama! / / 39 gautama! uttama che tamArI prajJA. tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama ! tenA viSayamAM paNa tame mane kaho. 40. dIsaMti bahave loe pAsabaddhA sriirinno| mukkapAso lahubbhUo kahaM taM viharasI? munnii!|| dRzyante bahavo loke pAzabaddhAH zarIriNaH / muktapAzo laghubhUtaH kathaM tvaM viharasti? mune! || 40.A saMsAramAM ghaNA jIvo poza vaDe baMdhAyelA dekhAya che. he muni ! tame pAzathI mukta ane pavananI jema pratibaMdha-rahita banI kevI rIte vihAra karI rahyA cho 41. te pAse savvaso chittA nihaMtUNa uvaayo| mukkapAso lahubbhUo viharAmi ahaM muNI ! // tAn pAzAn sarvazazchittvA nihtyopaaytH| muktapAzo laghubhUtaH viharAmyahaM mune!|| 41.he muni ! A pAzone badhI rIte kApI nAkhIne, upAyo vaDe vinaSTa karIne, huM pAzamukta ane pratibaMdha-rahita banI vihAra karuM chuM. 42. pAsA ya ii ke vuttA? kesI goymbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // pAzAzceti ke uktA:? kezI gautamamabravIt / kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / 42.poza kone kahevAmAM AvyA che ?- kezIe gautamane kahyuM. kezInA bolatA-bolatAMmAM ja gautama A pramANe bolyA 43. rAgaddosAdao tivvA nehapAsA bhyNkraa| te chidittu jahAnAyaM viharAmi jahakkama // rAgadveSAdayastIvAH snehapAzA bhayaGkarAH / tAn chittvA yathAjJAtaM viharAmi yathAkramam / / 43.pragADha rAga-dveSa ane sneha bhayaMkara pazi che. huM temane yathAjJAta upAyo anusAra chedI nAkhIne muni-AcAra sAthe vihAra karI rahyo chuM. 44.sAha goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo| anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chino me sNshyo'ym| anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautm!|| 44.gautama ! uttama che tamArI prajJA, tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama! te viSayamAM paNa tame mane kaho. 45.gautama ! maMtahaya (mana)mA utpanna satA cha,"ne viSatulya 1 phaLa uge che, tene tame kevI rIte ukhADI ? 45. aMtohiyayasaMbhUyA layA ciTThai goyamA ! / phaler3a visabhakkhANi pA u uddhariyA kahaM ? // antarhRdayasaMbhUtA latA tiSThati gautm!| phalati viSabhakSyANi sA tRddhatA katham ? / / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya 46. taM layaM savvaso chittA uddharita samUliyaM / viharAmi jahAnAyaM vibhakkhaNaM // 47. layA ya ii kA vRttA ? kesI goyamabbavI | simevaM buvaMtaMtu goyamo iNamabbavI // 48. bhavataNhA layA vuttA bhImA bhImaphalodayA / tamuddharattu jahAnA viharAmi mahAmaNI ! | 49. sAhu goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 50. saMpajjaliyA ghorA aggI ciTTa goyamA ! | jeDahaMti sarIratthA kahaM vijjhAviyA tume ? // 51. mahAmehappasUyAo gijjha vAri jaluttamaM / siMcAmi sayayaM dehaM sittA no va DahaMti me // 52. aggI ya ii ke vuttA kesI goyamabbavI | simevaM buvaMtaMtu goyamo iNamabbavI // 53. kasAyA aggiNo vRttA suyasIlatavo jalaM / sudhArAbhihayA saMtA bhinnA huna shaMti me // tAM tAM sarvazazchittvA uddhRtya samUlikAm / viharAmi yathAjJAtaM mukto'smi viSabhakSaNAt / / latA ca iti kA uktA ? kezI gautamamabravIt / kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / bhavatRSNA latA uktA bhImA bhImaphalodayA / tAmuddhRtya yathAjJAtaM viharAmi mahAmune ! / / 569 sAdhuH gautama! prajJA chinno me saMzayo'yam / anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautama ! / / saMprajvalitA ghorAH agnayastiSThanti gautama ! | ye dahanti zarIrasthAH kathaM vidhyApitAstvayA ? / / mahAmeghaprasUtAt gRhItvA vAri jalottamam / siMcAmi satataM dehaM siktA no vA dahanti mAm / / agnayazceti ke uktA: ? kezI gautamamabravIt / kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / kaSAyA agnaya uktA: zrutazIlatapo jalam / zrutadhArAbhihatAH santaH bhinnA 'hu' na dahanti mAm / / adhyayana- 23 : so 44 - 51 46.te latAne yathAjJAta upAyo anusAra badhI rIte kApIne, jaDamULamAMthI ukhADIne huM vihAra karuM chuM, eTalA mATe huM viSaphaLa khAvAthI bacyo chuM. 47.latA kone kahevAmAM AvI che ?- kezIe gautamane kahyuM. kezInA bolatAM-bolatAMmAM ja gautama A pramANe jolyA 48.bhava-tRSNAne latA kahevAmAM AvI che. te bhayaMkara che ane temAM bhayaMkara phaLono paripAka thAya che. mahAmuni ! huM tene yathAjJAta upAyo anusAra ukhADIne vihAra araM chaM. 49.gautama ! uttama che tamArI prajJA. tame amArA A saMzayane dUra karyo. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama ! te viSayamAM paNa tame mane kaho. 50. gautama ! ghora agnijo saNagI rahyA che, 4 zarIramAM rahenArA manuSyane saLagAvI rahyA che. temane tame kevI rIte juAAvyA ? 51.mahAmegha vaDe utpanna jharaNAMmAMthI badhA jaLamAM uttama jaLa" laIne huM temane sIMcato rahuM chuM. te sIMcela agnio mane saLagAvatA nathI. 52 agni kone kahevAmAM Avela che ?-kezIe gautamane kahyuM. kezInA bolatAM-bolatAMmAM ja gautama A pramANe jolyA 53.kaSAyone agni kahevAmAM Avela che. zruta, zIla ane tapa A jaLa che. zrutanI dhArA vaDe Ahata karavAthI nisteja banI gayela te agnio mane saLagAvatA nathI. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 570 adhyayana-23: yo: 52-58 54. sAhu goyama ! paNNA te / chino me saMsao imo| anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chinno me sNshyo'ym| anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautama ! / / 54.gautama! uttama che tamArI prajJA, tame mAro A saMzaya dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama ! tenA viSayamAM paNa tame mane kaho. 55. ayaM sAhasio bhImo duTusso pridhaavii| jaMsi goyama ! ArUDho kahaM teNa na hiirsi?|| ayaM sAhasiko bhImaH duSTAzvaH pridhaavti| yasmin gautama ! ArUDhaH kathaM tena na hiyase? / / papa.A sAhasika, bhayaMkara, duSTa azva doDI rahyo che. gautama ! tame tenA para savAra thayA cho. te tamane unmArgamAM kema nathI laI jato? 56. padhAvaMtaM nigiNhAmi suyarassIsamAhiyaM / na me gacchai ummaggaM maggaM ca pddivjjii|| pradhAvantaM nigRhNAmi zrutarazmisamAhitam / na me gacchatyunmArga mArgaM ca prtipdyte|| pada meM tene zrutanI lagAma vaDe bAMdhI lIdho che. e jyAre unmArga tarapha doDe che tyAre huM tene aTakAvI dauM chuM. eTalA mATe mAro azva unmArge jato nathI, mArgamAM 4 yAda cha. 57.24 one vAmAM mAvyo cha?-zAma gautamane 4. kezInA kahetAM-kahetAMmAM ja gautama A pramANe bolyA 57. asse ya ii ke vutte? kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // azvazceti ka ukta? kezI gautmmbrviit| kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / 58. maNo sAhasio bhImo duTThasso pridhaavii| taM sammaM nigiNhAmi dhammasikkhAe kaMthagaM // manaH sAhasiko bhImaH duSTAzvaH pridhaavti| tat samyak nigRhNAmi dharmazikSayA kanthakam / / 58.A je sAhasika, bhayaMkara, duSTa azva doDI rahyo che te mana che. tene huM barAbara potAne adhIna rAkhuM chuM. dharmazikSA vaDe te uttama-jAtino azva banI gayo che. 59. sAhu goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo| anno vi saMsao majhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chino me saMzayo'yam / anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautm!|| 59 gautama! uttama che tamArI prajJA, tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama! te viSayamAM paNa tame mane kaho. 60.kuppahA bahavo loe jehiM nAsaMti jNtvo| addhANe kaha vaTuMte taM na nassasi ? goyamA ! // kupathA bahavo loke yairnazyanti jantavaH / adhvani kathaM vartamAnaH tvaM na nazyasi ? gautama! / / 60.lokamAM kumArgo ghaNA che. tenA para cAlanArA loko bhUlA paDe che. gautama! mArgamAM cAlatAM tame kema bhUlA paDatA nathI ? 61.je ya maggeNa gacchaMti je ya ummggptttthiyaa| te savve viiyA majjhaM to na nassAmahaM muNI ! // ye ca mArgeNa gacchanti ye yonmArgaprasthitAH / te sarve viditA mayA tato na nazyAmyahaM mune ! / / 61.je mArgamAM cAle che ane je unmArgamAM cAle che te badhuM mane jJAta che. he muni ! eTalA mATe huM bhUlo paDato nathI. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIyA 571 adhyayana-23:ASE0-67 62. magge ya ii ke vutte? kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // mArgazceti ka ukta:? kezI gautamamabravIt / kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / 62 mArga kone kahevAmAM Avyo che?- kezIe gautamane kahyuM. kezInA kahetAM-kahetAMmAM ja gautama A pramANe bholyA 63. kuppavayaNapAsaMDI savve ummggptttthiyaa| sammaggaM tu jiNakkhAyaM esa magge hi uttame // kupravacanapASaNDinaH sarve unmaargprsthitaaH| sanmArgastu jinAkhyAtaH eSa mArgo hi uttamaH / / 63.je kupravacananA dArzaniko che, teo badhA unmArga tarapha jaI rahyA che. je rAga-dveSane jItanArA jine kahyo che te sanmArga che, kema ke te sahuthI uttama mArga che. 64. sAhu goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo| anno vi saMsao majjhaM taM me kahasa goyamA ! // sAdhuH gautama / prajJA te chinno me sNshyo'ym| anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautm!|| 64.gautama! uttama che tamArI prajJA, tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama! te viSayamAM paNa tame mane kaho. 65.he muni ! mahAna jaLanA vegathI vahI rahelA jIvo mATe tame zaraNa, gati, pratiSThA ane dvIpa kone mAno cho ? 65. mahAudagavegeNaM vujjhamANANa paanninnN| saraNaM gaI paiTThA ya dIvaM kaM mannasI ? muNI ! // mahodakavegena uhyamAnAnAM prANinAm / zaraNaM gati pratiSThAM ca dvIpaM kaM manyase? mune!|| 66 jaLa maLe eka lAMbo-pahoLo mahAdvIpa che. tyAM mahAna 4janA veganI gati (pahAya) nathI. 66.asthi ego mahAdIvo vArimajjhe mhaalo| mahAudagavegassa gaI tattha na vijjaI // astyeko mahAdvIpaH vArimadhye mahAn / mahodakavegasya gatistatra na vidyte|| 67.65one vAmAM Avyocha?-DezI gautamane dhu. kezInA kahetAM-kahetAMmAM ja gautama A pramANe bolyA 67. dIve ya ii ke vutte? kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu goyamo innmbbvii|| dvIpazceti ka uktaH? kezI gautmmbrviit| kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / 68.jarA ane mRtyunA vega vaDe vahetA prANIo mATe dharma dvIpa, pratibhA ti bhane uttama // 29 // . 68. jarAmaraNavegeNaM bujjhamANANa paanninnN| dhammo dIvo paiTThA ya gaI saraNuttamaM // jarAmaraNavegena uhyamAnAnAM praanninaam| dharmo dvIpaH pratiSThA ca gatiH zaraNamuttamam / / 69. sAha goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo| anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chino me sNshyo'ym| anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautama ! / / 69 gautama ! uttama che tamArI prajJA. tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama! te viSayamAM paNa tame mane kaho. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 572 adhyayana-23:4568-75 70. aNNavaMsi mahohaMsi nAvA vipridhaavii| jaMsi goyamamArUDho kahaM pAraM gamissasi? // arNave mahaughe nauvipridhaavti| yasyAM gautama ! ArUDhaH kathaM pAraM gmissysi?|| 70.mahA-pravAhavALA samudramAM naukA tIvra gatithI cAlI jaI rahI che. gautama! tame temAM savAra cho. pele pAra kevI rIte pahoMcI zakazo? 71. jA u assAviNI nAvA na sA pArassa gaaminnii| jA nirassAviNI nAvA sA upArassa gaaminnii|| yA tvAzrAviNI nauH na sA pArasya gaaminii| yA nirAzrAvinI nauH sA tu pArasya gaaminii|| 71.je chedavALI naukA hoya che, te pele pAra jaI zakatI nathI. paraMtu je naukA chedavALI hotI nathI, te pele pAra cAlI jAya che. 72.nI Ane vAma mAvIcha?-zAme gautamane 4. kezInA kahetAM-kahetAMmAM ja gautama A pramANe bolyA 72. nAvA ya ii kA vuttA? kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu goyamo innmbbvii|| nauzceti koktA? kezI gautamamabravIt / kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / 73.sarIramAhu nAva tti jIvo vuccai naavio| saMsAro aNNavo vutto jaM taraMti mhesinno|| zarIramAhunauriti jIva ucyate naavikH| saMsAro'rNava uktaH yaM taranti mahaiSiNaH / / 73 zarIrane naukA, jIvane nAvika ane saMsArane samudra kahevAmAM Avyo che. mahAnanI (mokSanI) epaNA karanArAo tene tarI jAya che. 74. sAhu goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo| anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chino me sNshyo'ym| anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautama ! / / 74.gautama! uttama che tamArI prajJA, tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama ! tenA viSayamAM paNa tame mane kaho. 75. aMdhayAre tame ghore ciTThati pANiNo bhu| ko karissai ujjoyaM savvalogaMmi pANiNaM? // andhakAre tamasi ghore tiSThanti prANino bhvH| kaH kariSyatyudyotaM sarvaloke prANinAm ? / / 75.lokone aMdha banAvanAra ghora aMdhakAramAM ghaNA loko rahI rahyA che. A samagra lokamAM te prANIo mATe prakAza koNa karaze? 76.samagra lokamAM prakAza karanAra eka vimaLa bhAnu ugyo cha.te samasoma pra 72ze. 76. uggao vimalo bhANU svvlogppbhNkro| so karissai ujjoyaM savvalogaMmi paanninnN|| udgato vimalo bhAnuH srvlokprbhaakrH| sa: kariSyatyudyotaM sarvaloke prANinAm / / 77. bhANU ya ii ke vutte? kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu goyamo innmbbvii|| bhAnuzceti ka ukta:? kezI gautmmbrviit| kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / 77.bhAnu Ane vAma mAvyocha?- zIza gautamane kahyuM. kezInA kahetAM-kahetAMmAM ja gautama A pramANe jolyA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya 573 adhyayana-23 : yo 76-83 78. uggao khINasaMsAro savvaNNU jinnbhkkhro| so karissai ujjoyaM savvaloyaMmi paanninnN|| udgataH kSINasaMsAraH sarvajJo jinbhaaskrH| sa kariSyatyudyotaM sarvaloke prANinAm / / 78.jeno saMsAra kSINa thaI cUkyo che, je sarvajJa che, te arpatarUpI bhAskara samagra lokanA prANIo mATe prakAza 32. 79. sAhu goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo| anno vi saMsao majhaM taM me kahasu goyamA ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chino me saMzayo'yam / anyo'pi saMzayo mama taM mAM kathaya gautm!|| 79.gautama ! uttama che tamArI prajJA, tame mArA A saMzayane dUra karyo che. mane eka bIjo saMzaya paNa che. gautama! te viSayamAM paNa tame mane kaho. 80.sArIramANase dukkhe bajjhamANANa paanninnN| khemaM sivamaNAbAhaM ThANaM kiM mannasI ? munnii!|| zArIramAnasairduHkhaiH bAdhyamAnAnAM praanninaam| kSemaM zivamanAbAdhaM sthAnaM kiM manyase? mune ! / / 80.he muni !tame zArIrika ane mAnasika du:kho vaDe pIDita thatA prANIo mATe kSema, ziva ane anAbAdha sthAna kone mAno cho? 81. asthi egaM dhuvaM ThANaM logaggaMmi duraaruhN| jattha natthi jarA maccU vAhiNo veyaNA tahA // astyekaM dhruvaM sthAnaM lokAgre duraarohN| yatra nAsti jarA mRtyuH vyAdhayo vednaastthaa|| 81.lokanA agrabhAge eka evuM zAzvata sthAna che, jayAM pahoMcavuM ghaNuM muzkela che ane jyAM nathI-jarA, mRtyu, vyAdhi ane vedanA. 82.sthAna kone kahevAmAM AvyuM che? kezIe gautamane kahyuM. kezInA kahetAM-kahetAMmAM ja gautama A pramANe bolyA 82. ThANe ya ii ke vutte? kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu goyamo innmbbvii|| sthAnaM ceti kimuktaM? kezI gautamamabravIt / kezinamevaM bruvantaM tu gautama idamabravIt / / 83. nivvANaM ti abAhaM ti siddhI logaggameva y| khemaM sivaM aNAbAhaM jaM caraMti mhesinno|| nirvANamityabAdhamiti siddhirlokAgrameva c| kSemaM zivamanAbA, yaccaranti mhaissinnH|| 83. niala cha, anAtha, siddhi, so, kSema, ziva ane anAbAdha che, jene mahAnanI eSaNA karanArA prAta 225 84. taM ThANaM sAsayaM vAsaM logaggaMmi duraaruhN| jaM saMpattA na soyaMti bhavohaMtakarA munnii|| tat sthAnaM zAzvataM vAsaM lokAgre duraarohm| yatsamprAptA na zocanti bhavaudhAntakarA: munayaH / / 84.bhava-pravAhano aMta karanArA munio jene prApta karI zokathI mukta thaI jAya che, je lokanA zikhare zAzvata rUpe avasthita che, jyAM pahoMcavuM kaThaNa che, tene huM sthAna 85. sAhu goyama ! paNNA te chinno me saMsao imo| namo te saMsayAIya! savvasuttamahoyahI ! // sAdhuH gautama ! prajJA te chinno me sNshyo'ym| namastubhyaM saMzayAtIta! sarvasUtramahodadhe ! / / 85.gautama ! uttama che tamArI prajJA. tame mArA A saMzayane 92 yo cha. he saMzayAtIta ! he sarpasUtra-maDopi! tamane namaskAra karuM chuM. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 574 adhyayana-23 :soDa 84-89 86 A rIte saMzaya dUra thavAthI ghora parAkramI kezIe mahAna yazasvI gautamanuM mastaka vaDe abhivaMdana karI 86. evaM tu saMsae chinne kesI ghorprkkme| abhivaMdittA sirasA goyamaM tu mahAyasaM // evaM tu saMzaye chinne kezI ghorpraakrmH| abhivandya zirasA gautamaM tu mhaayshsm| 87. paMcamahavvayadhamma paDivajjai bhaavo| purimassa pacchimaMmI magge tattha suhAvahe // paMcamahAvratadharma pratipadyate bhaavtH| pUrvasya pazcime mArge tatra sukhAvahe / / 87.gautama pAse bhAvapUrvaka paMca mahAvrata dharmano svIkAra karyo. teo pUrvamArga-bhagavAna pArzvanI paraMparA-mAMthI pazcimamArga-bhagavAna mahAvIranI sukhAvaha paraMparAbhaaNvirthyaa. 88. kesIgoyamao niccaM tammi Asi smaagme| suyasIlasamukkariso mhtthtthvinniccho|| kezigautamayonityaM tasminnAsIt smaagme| zrutazIlasamutkarSaH mahArthArthavinizcayaH / / 88 te udyAnamAM thayela kezI ane gautamanuM satata milana zrata ane zIlano utkarSa karanAruM ane mahAna prayojanavALA arthono vinizcaya karanAruM hatuM. 86. tosiyA parisA savvA sammaggaM samuvaTThiyA saMthuyA te pasIyaMtu bhayavaM kesigoyme|| toSitA pariSat sarvA sanmArga smupsthitaa| saMstutau tau prasIdatAm bhagavantau keshigautmo|| 89 jemanI gatividhi vaDe pariSadane saMtoSa thayo ane te sanmArga para upasthita thaI tevA pariSada vaDe prazaMsita bhagavAna kezI ane gautama prasanna thAo. -tti bemi| -iti brviimi| -mAma huM huM dhuM. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana ra3H kezi-gautamIya 1. pArtha (pAsa) AcArya nemicandra sukhabodhI vRttimAM tIrthaMkara pArthanuM jIvanavRtta prastuta karyuM che. juo-sukhabodhA vRtti, patra 285-295. 2. kumAra-zramaNa (mIrAmo) kumAra zabdano saMbaMdha 'kumAra-zramaNa" ane "kezi-kumAra'--A rIte baMne rUpomAM darzAvI zakAya che. zAntAcArye prathama rUpa mAnya karyuM che. kumAra-zramaNa kezInuM eka vizeSaNa che. teo avivAhita hatA, eTalA mATe 'kumAra' kahevAtA hatA ane teo tapasyA karatA hatA tethI karIne teo 'zramaNa' kahevAtA hatA. Avo vRttino abhimata che.* 3. nagaranI pAse (nAramaMtma) nagaramaMDaLano artha che-nagaranA koTano parisara.2 4. AtmalIna (mastrI) cUrNi ane vRttimAM AlInano artha-mana, vacana ane kAyAnI guptithI gupta evo karavAmAM Avyo che.' dazavaikAlikamAM strIna" (saM. mAnIna)no artha thoDuM lIna evo karavAmAM Avyo che. tAtparyanI bhASAmAM je guruthI na ati dUra ke na ati nikaTa bese che tene "AlIna' kahevAmAM Ave che." 5. mananI samAdhithI saMpanna hatA (susamAdiyA) samAdhino artha che-cittanuM svAzya. tenA traNa prakAra che- jJAna samAdhi, darzana samAdhi ane cAritra samAdhi. A traNe mAnasika samAdhinA hetuo che. 6. vicAra (fghatA) ciMtA zabdanA aneka artha thAya che. ahIM teno prayoga tarka ke vicAranA arthamAM thayo che. tattvArthanI vRttimAM ciMtAno artha tarka karavAmAM Avyo che." 7. AcAra-dharmanI vyavasthA (zAyarathamapadI) ahIM 'AcAra'no artha che- veSadhAraNa Adi bAhya kriyA-kalApa ane prasidhino artha che-vyavasthA. Ano samagra artha che-bAhya kriyAkalApa rUpa dharmanI vyavasthA. bAhya kriyA-kalApone dharma eTalA mATe kahela che ke teo paNa AtmikavikAsanA hetuo bane che. 1. 4. 5. vRdavRtti, patra 468 : zinA IT HTJTsAvapariNItatayA zramaNazca tapasvitayA kumaarzramo .... ejana, patra 428 : naHU-puraparikSeparikSA (ka) uttarAdhyayana TULa, pR. 224 : tApa atyarthaM lInau, manovAkkAyaguptAvityarthaH / (4) bRhadvRtti, patra 499 : allINa tti AlInaumanovAkAyaguptAvAzritau vA / tirtha, ninavA , pRSTha 288 bRhadvRtti, patra 499 : susmaahitau-susstthjnyaanaadismaadhimntau| sarvArthasiddhi, pR. 3181 bRhadvRtti, patra 498 : AcaraNamAcAro-veSadhAraNAdiko bAhyaHkriyAkalApa ityarthaH sa eva sugatidhAraNAddharmaH, prApyate hi bAhyakriyAmAtrAdapi navamagraiveyakamitikRtvA, tasya prnnidhiH-vyvsthaapnmaacaardhrmprnnidhiH| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 576 adhyayana-23 : Ti. 8-11 8. cAturyAma dharma... paMcazikSAtmaka dharma (vADanAno.... paMvimag) pahelA ane aMtima tIrthakara sivAyanA bAkInA bAvIsa tIrthakaronA zAsanamAM cAturyAma-dharmanI vyavasthA hoya che. bIjA zabdomAM cAra mahAvratAtmaka dharma che 1. sarva prANAtipAta virati. 2. sarva mRSAvAda virati. 3. sarva adattAdAna virati. 4. sarva bAhya-AdAna virati juo-ThANuM 4 136. paMkSigio '-A pAMca mahAvratono sucaka zabda che. pAMca mahAvratonAM nAma A ja AgamanA 21 12mAM upalabdha che. 9. (zloka 12) sarakhAvo-ThANuM 4 136 -137. 10. acelaka che ( to) AnA be artha che(1) sAdhanAno te prakAra ke jemAM vastro rAkhavAmAM AvatA nathI, (2) sAdhanAno te prakAra ke jemAM zveta ane alpamUlyavALA vastro rAkhavAmAM Ave che. ahIM acelaka zabda vaDe A baMne arthonuM sUcana karAyela che. " 11. (saMtaruttaro) zAntAcArye "aMtarano artha vizepita (vizeSatAyukta) ane "uttarano artha pradhAne karyo che. baMnenI tulanAmAM Ano artha ema thAya che ke bhagavAna mahAvIre acela ke kucela (mAtra zveta ane alpa mUlya vastravALA) dharmanuM nirUpaNa karyuM ane bhagavAna pArzvanAthe pramANa ane varNanI vizeSatAthI viziSTa tathA mUlyavAna vastravALA dharmanuM arthAt sacela dharmanuM nirUpaNa karyuM. AcArAMga (1851) tathA kalpasUtra (sU. 256)mAM saMtaettara zabda maLe che. zIlAMkasUrie AcArAMganA "saMtaruttara zabdano artha A pramANe karyo che- uttara arthAta prAvaraNIya, sAntara arthAta bhinna-bhinna samayamAM, muni potAnA AtmAnI tulanA mATe sAntarottara paNa hoya che. te vastrane kyAreka kAmamAM le che. kyAreka pAse rAkhe che ane ThaMDInI AzaMkAthI tenuM visarjana karatA nathI. 1. che. A vRdavRtti, patra 100 / ditti , patra 500 : ' tta ' 3 nyA yenAvidyamAnacelakaH kutsitacelako vA yo dharmoM vardhamAnena dezita, ityapekSyate, tathA 'jo imo'tti pUrvavad yazcAyaM sAMtarANi-varddhamAnasvAmisatkayativastrApekSayA kasyacitkadAcinmAnavarNavizeSato vizeSitAni uttarANi ca-mahAdhanamUlyatayA pradhAnAni prakramAdvastrANi yasminnasau sAMtarottaro dharmaH pAi~na dezita itiihaapekssyte| AcArAMga 1 / 8 / 51 vRtti, patra 252 :athavA kSetrAdiguNAd himakaNini vAte vAti sati AtmaparitulanArthaM zItaparIkSArthaM ca sAMtarottaro bhavet-sAMtaramuttaraM-prAvaraNIyaM yasya sa tathA, kvacit prAvRNoti kvacit pArzvavarti bibharti, zItAzaMkayA nAdyApi prityjti| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya 577 adhyayana-23: Ti. 12-14 kalpasUtranA cUrNikAra ane TippaNakAre 'antara' zabdanA traNa artha karyA che- (1) sutarAu vastra, (2) rajoharaNa ane (3) pAtra, temaNe uttara zabdanA be artha karyA che-(1) kAmaLo ane (2) upara oDhavAnuM vastra-uttarIya, tyAM prakaraNaprApta artha evo che ke aMdara sutarAu kapaDuM ane upara UnanuM kapaDuM oDhIne bhikSA mATe javuM. zAttvAcAryo je artha karyo che te kucela zabdanI tulanAmAM saMgata thaI zake che, paraMtu acela sAthe tenI pUrI saMgati besatI nathI. varSA samaye aMdara sutarAu kapaDuM ane tenI upara UnanuM kapaDuM oDhIne bahAra javAnI paraMparA rahI che. zAntAcArye paNa 30mA zlokamAM liMga zabdano artha varSA-kalpa Adi rUpa-veSa karyo che ane 32mA zlokanA 'nAnAvidha- vitpana' tathA 'AtrArtha'nI. vyAkhyAmAM paNa teno ullekha karyo che. ahIM Avela ane sacelanuM varNana che eTalA mATe aMtarano artha aMtarIyaadhovastra ane uttarano artha uttarIya-uparanuM vastra paNa karI zakAya che. A rIte sAntarottaranA traNa artho maLe che(1) uttarAdhyayana eNvRtti-zveta ane alpamUlya vastranuM nirUpaNa karanAra dharma. (2) AcArAMgavRtti-vastrane kyAreka oDhanAra ane kyAreka pAse rAkhanAra. (3) kalpasUtra cUrNi ane TippaNa-sutarAu vasane aMdara ane UnanA vastrane upara oDhIne bhikSA mATe janAra. A traNe artha vibhinna dizAmAM vikasita thayA che. 12. ( rUvApa) pratirUpajJano artha che-vinayanA aucityane jANanAra.5 13. (have paritti) Ano artha che-yathAyogya Adara athavA vinayanI pratipatti." 14. pAcamuM kuza nAmanuM ghAsa (paMca satipaI[fT) ahIM pAMca prakAranA tRNano ullekha karavAmAM Avyo che- (1) zAli-kalama zAli vagerenI parALa. (2) vrIhika-sAThI cokhA vagerenI parALa. (3) kodrava-kodrava dhAnya, kodarAnI parALa, 4. 1. (ka) vRdhdhi, sUtra radda aa (kha) vanyasUtra binakra, mUtra radda ! (ka) movaniyuni, jAthA 7ra6 vRtti (4) dharmasaMgraha vRtti, patra 66 : kambalasya ca varSAsu barhinirgatAnAM tAtkAlikavRSTAvakAyarakSaNamupayogaH, yato bAlavRddhaglAnanimittaM varSatyapi jaladhare bhikSAyai asahyoccAragrastravaNapariSThApanArthaM ca niHsaratAM kambalAvRttadehAnAM na tathAvidhApkAyavirAdhaneti / 3. vRtti , patra 503 : ti-varSAvahatyarUpo veza: I (ka) ejana, patra 103 : 'nAnAvidhavinAne' prakramAnnAnAprakAropakaraNaparikalpanaM, nAnAvidhaM hi varSAkalpAdyupakaraNaM yathAvadyatiSveva saMvatatiA (kha) ejana, patra 103: yAtrA-saMthanirvAdatartha vinA hi varSAkalpAdikaM vRSTayAdau saMyamabAdhaiva thAt | ejana, panna 500 : padava tti tarUpavinayoythocitprtipttiruupstN jAnAtIti pratirUpajJaH / ejana, patra 500 : pratirUpavitA, pitta-- abhyAgatakarttavyarUpAm / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi (4) rAlaka-kAMganI parALa. (5) araNya-tRNa--zyAmAka vagere.1 15. kutUhala zodhanAra (jomiT) vRttikAra anusAra mULa pATha 'choDAsiyA' che. Ano artha che- kutUhalaprApta. temaNe 'jo mi'ne pAThAMtara mAnI tenA be artha karyA che--(1) kutUhalanA kAraNe mRganI mAphaka ajJAnI, (2) amita kutUhalavALuM. bIjA arthamAM kautuka ane amita-A be zabdono yoga svIkArAyo che. ame 'mRgaMLa anveSo' dhAtunA AdhAre 'jomiT'no artha-kautuka zodhanAra evo karyo che. AnI 'joDAsiyA' sAthe arthasaMgati thAya che. 16. bIjA saMpradAyonA .... sAdhu (pAkhaMDA) pAsaMDa zabda zramaNanuM paryAyavAcI nAma che. jaina ane bauddha sAhityamAM 'pasaMda' zabda zramaNa saMpradAyanA arthamAM prayojAto hato. Avazyaka (4)mAM 'paramaMDa pasaMsA' ane 'paravAsaMDa saMthavo'evA prayogo maLe che. uttarAdhyayana 17017mAM 'paravAsaMda' zabda prayukta thayo che. ahIM 'pApaha'nI sAthe 'para' zabda che, tenAthI 'Atma-pASavu' ane 'parapApa6'-evA be prakAro svayaM phalita thAya che. 578 azoka potAnA bAramA zilAlekhamAM kahe che--'devono priya priyadarzI rAjA sarva prakAre zramaNonI (pAkhaMDIonI) parivrAjakonI ane gRhasthonI dAna-dharma vaDe tathA anya aneka prakAre pUjA kare che. paNa devono priya dAna ane pUjAne eTaluM mahattva nathI Apato jeTaluM sahu pAkhaMDIonI sAra-vRddhine Ape che.' sAra-vRddhinA aneka prakAro che. tenuM mULa che vAcA-gupti. udAharaNArtha Atma-pAkhaMDInI sarabharA na kare ane parapAkhaMDInI niMdA na thavA de. jo koI jhaghaDAnuM kAraNa upasthita thaI paNa jAya to tene mahattva na Ape. 'para-pAkhaMDa'nuM mAna rAkhavuM aneka prakAre yogya che. AvuM karavAthI te 'Atma-pAkhaMDa'nI nizcayapUrvaka abhivRddhi kare che ane '52-pAkhaMDa' upara paNa upakAra kare che. 1. vRttavRtti, patra 600 : sthAnAMga 10 / 135 mAM dasa dharmomAM cotho dharma 'pAkhaMDa' dharma che. abhayadevasUrie teno artha-'pAkhaMDIono AcAra' karyo che.' sthAnAMga 10|136mAM dasa prakAranA sthaviro darzAvavAmAM AvyA che. temanI sAthe tulanA karavAthI lAge che ke pAkhaMDano artha 'dharma-saMpradAya' thavo joIe. grAmadharma grAmasthavira nagaradharma nagarasthavira rASTradharma rASTravira pAkhaMDadharma prazAstrasthavira kuladharma kulasthavira astikAyadharma saMkhyAkramathI prazAstra-sthavira cotho che. teno artha che--dharmopadezaka. dasa dharmomAM tenI saMkhyAkramathI pAkhaMDa-dharma sAthe tulanA thAya che, eTalA mATe teno artha 'dharma-sampradAya' ja hovo joIe. 2. gaNapaNagaM paNa bhaNiyaM jiNehiM kammaTTagaThimahaNehiM / sAlI vIhI koddavarAlagaraNNe tiNAI ca / / ejana, patra 01 : hautu bhUtam, AzritA:-- pratipannA:, RtuAzritA:, padyate = 'joGAmina'tti, adhyayana-23 : Ti. 15-16 3. 4. gaNadharma saMghadharma zrutadharma cAritradharma gaNasthavira saMghasthavira jAtisthavira zrutasthavira paryAyasthavira tatra kautukAt mRgA iva mRgA ajJatvAt amitakautukA vA / dazavaikAlika niyukti gAthA 164, 165 / dALa, 10 / 13, vRtti, patra 481 : paha<=dharma: pAkhaNDinAmAcAra: / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya pa79 adhyayana-23H Ti. 17-19 zAntAcArya ahIM ane tresaThamA zlokanI vyAkhyAmAM pAkhaMDano artha 'vratI' kayo che. manusmRtimAM pAkhaMDano prayoga nidAsUcaka arthamAM thayo che. tenuM tAtparya zramaNa-paraMparAnA arcita zabdano arthApakarSa karavo e ja hoI zake che. 17. (zloka 22) gautame kezIne prazno pUchavA mATe kahyuM. pUchIne anumati meLavIne kezIe gautama samakSa je prazno upasthita karyA teno saMgraha niryuktikAre traNa gAthAomAM Apyo che. te prazno bAra che ane temano viSaya A pramANe che - 1. pArve cAturyAmanI vyavasthA karI ane mahAvIre pAMca mahAvratonI. A bheda zA mATe ? 2. baMne paraMparAomAM liMga-veSanI dvividhatA kema? 3. AtmA, kaSAya ane Indriyo-A zatruono parAjaya kema thAya ? 4. pAza zuM che? temano uccheda kema thAya? 5. bhavatRSNAnuM unmelana kema thAya? 6. agnio kayA-kayA che? temanuM nivapana kevI rIte thAya ? 7. manarUpI duSTa azvano nigraha kevI rIte karAya? 8. mArga kone kahevAya? 9. A jaLapravAhamAM dvIpa kone kahevAmAM Avela che ? 10. saMsArarUpI mahAsamudranuM pAragamana kevI rIte thAya ? 11, aMdhakAra che ajJAna. teno vinAza kevI rIte thAya ? 12. anAbAdha sthAna kayuM che ? 18. dharmatattva (thai tatta) Ano artha che--dharmano paramArtha. vRttimAM "dhaH' zabdanA anusvArane alAkSaNika mAnIne dhammatatta'ne eka zabda mAnavAmAM Avyo che." 19. (3Lu, vaMga, 1nupannA) 3naDa-Rju ane jaDa. prathama tIrthakaranA sAdhuo "jha ju-jaDa' hoya che. teo svabhAvathI Rju hoya che, paraMtu matithI jaDa hoya che. AthI temane tattvano bodha karAvavo atyaMta muzkela bane che. 1. bRhadvRtti, patra 501 : pASaNDaM-vrataM tadyogAt pAsAvagattaNe ceva, tNtuuddhrnnbNdhnne|| 'paSUg:' zeSavRtina: agaNiNivvAvaNe ceva, tahA dugussa nigghe| ejana, patra 108 : pravaranepu-kApATuM tahA pahaparinAya, mahAsoanivAraNe / / prarUpita-kutsitadarzaneSu pASaNDino-vratinaH / saMsArapAragamaNe, tamassa ya vighaaynne| manusmRti, 4 20 : ThANovasaMpayA ceva, evaM bArasasU kamo / / pASaNDino vikarmasthAnvaiDAlavratikAn zaThAn / 5. vR tta, patra 902 : 'thanuM tatta' utta, vijurahaitukaan bakavRttIMzca vADmAtreNApi nArcayet / / lAkSaNikastata: dharmatattvaM dharmaparamArtham / 4. uttarAdhyayana niza, athA 42-464 : nizIthasUtra cUrNI, tRtIya bhAga pR. 17 zloka 2680 / sikkhAvae a liMge a, sattUNaM ca praaje| bRhavRtti, patra 502: ujjujaDDe'tti, Rjavazca prAJjalatayA jaDAzca tata eva duSpratipAdyatayA RjujaDAH / 9. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 58) adhyayana-23H Ti. 20 vaMjhA -vakra ane jaDa. aMtima tIrthakaranA munio "vakra-jaDa' hoya che. teo svabhAvathI vakra hoya che, temanA mATe tattvane samajavAnuM ane tenuM pAlana karavAnuM atyaMta muzkela hoya che. kemake teo potAnI ja tarkajALamAM phasAyelA rahe che." 3rypannA-Rju ane prAjJa, madhyavartI bAvIsa tIrthakaronA munio 'Rju-prAjJa' hoya che. teo svabhAvathI saraLa, subodhya ane AcAra-pravaNa hoya che. prastuta prakaraNamAM Rja, vakra ane jaDano prayoga sApekSa che. temAM tatkAlIna manodazAnuM citraNa che. jaDanA saMdarbha be che-(1) avyutpanna vyaktine samajAvavAmAM muzkelI paDe che, eTalA mATe tene jaDa kahI zakAya. (2) ativyutpanna vyakti potAnI tarkajALamAM phasAyelo rahe che, eTalA mATe tene samajAvavAnuM paNa muzkela hoya che. prAjJa jJAnI paNa hoya che ane tarkathI para evuM satya che-tevuM svIkAranAra paNa hoya che. eTalA mATe te subodhya hoya RSabhano kALa, madhyavartI tIrthakarono kALa ane mahAvIrano kALa-A traNe kALa-saMdhiomAM manuSyanI je ciMtanadhArA rahI tenuM nidarzana A sUtramAM maLe che. sthAnAMgamAM A sthitinuM citraNa durgama ane sugama zabda vaDe karavAmAM AvyuM che. tyAM kahevAmAM AvyuM che ke prathama tathA aMtima tIrthaMkaranA zAsanamAM pAMca sthAno durgama hoya che (1) dharma-tattvanuM AkhyAna karavuM. (2) tattvanuM apekSAnI dRSTie vibhAjana karavuM. (3) tattvanuM yuktipUrvaka nidarzana karavuM. (4) utpanna parISaNo sahana karavA. (5) dharmanuM AcaraNa karavuM. madhyavartI tIrthakaronA zAsanamAM pAMca sthAno sugama hoya che(1) dharma-tattvanuM AkhyAna karavuM. (2) tattvanuM apekSAnI dRSTithI vibhAjana karavuM. (3) tattvanuM yuktipUrvaka nidarzana karavuM. (4) utpanna parISaho sahana karavA. (5) dharmanuM AcaraNa karavuM.' 20. huM sAdhu chuM evuM dhyAna thatuM rahevuM () A zabda vizeSa vicAraNIya che. grahaNano artha che-jJAna. ThatyaM-arthAt jJAna mATe. saMyamayAtrAmAM cAlatA le! bRhadvRtti, patra 502:'vakkajaDDA ya'tti, vakrAzca vakrabodhatayA jaDAzca tata eva svakAnekakuvikalpato vivikSitArthapratipattyakSamatayA vainaDA: I ejana, Ftra 502 : guwjJA:' gavaza te prakarSeNa jAnantIti prajJAzca sukhenaiva vivakSitamartha 3. 4. grAhayituM zakyanta iti RjuprajJAH / avi 6 rUrI tapa, je purU Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-gautamIya 581 adhyayana-23: Ti. 21-24 cAlatA paristhitivaza muninA manamAM uccAvacabhAva AvI jAya, cittanI vihuti thaI jAya to tene evuM bhAna thAya ke huM muni chuM, meM niveza dhAraNa karyo che.' 21. (zloka 33) prastuta zlokamAM vezanI gauNatAnuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. vyavahAra naya anusAra vezanI upayogitA pUrva zlokamAM pradarzita che. nizcaya naya anusAra muktinuM sAdhana jJAna, darzana ane cAritra che, veza nahIM. vRttikAre lakhyuM che-bharata vagere veza vinA ja kevalI banI gayA. 22. yathAjJAta upAyathI (hInA) vRttikAre AnuM saMskRta rUpa thAvArtha ApIne teno artha yathoktanItinuM atikramaNa evo karyo che. AnuM saMskRta rUpa thAjJAta' paNa thaI zake che. tAtparyanI dRSTie e vadhu prAsaMgika che. chatrIsamA zlokamAM dasane jItavAnI vAta kahevAmAM AvI che. prastuta zloka anusAra te dasa A che-eka AtmA, cAra kaSAya ane pAMca Indriyo, e ajita avasthAmAM zatruo hoya che. temane jItanAro badhA zatruone jItI le che. vRttikAre AtmAnA be artha karyA che-jIva ane citta. ahIM citta artha prAsaMgika che. teno tAtparyArtha che-niSedhAtmaka bhAvavALo AtmA zatru hoya che. 23. (zloka 40) prastuta zlokanA praznanI pRSThabhUmi evI che ke gRhastha gRhavAsanA pAza vaDe baddha rahe che ane aneka tapasvI, parivrAjaka paNa AzramamAM nivAsa karIne ja sAdhanA kare che. kumAra-zramaNa kezIe jANavA IchyuM ke Apa 'laghubhUta vihAra'-vAyunI mAphaka apratibaddha vihAra kevI rIte karo cho ? A praznanA uttaramAM gautame kahyuM-rAga-dveSa ane sneha-e pAza che. apratibaddha vihArI A pAzomAMthI sahajapaNe ja bacI jAya che. A saMdarbhamAM dazavaikAlika cUlikAno A zloka mananIya che na paDinnavejjA sayaNAsaNAI, sejjaM nisejjaM taha bhattapANaM / gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaM na kahiM ci kujjA // (cUlikA 2aa 8) 24. upAyothI (3vAyo) vRttimAM upAyano artha-sabUta bhAvanAno abhyAsa evo karavAmAM Avyo che." pAzane chinna karavA mATe pRthaphapRthapha bhAvanAono dIrghakAlIna abhyAsa karavAno hoya che. udAharaNasvarUpa-rAganA pAzane chedavA mATe anyatva bhAvanAno abhyAsa ane dveSanA pAzane chedavA mATe maitrI bhAvanAno abhyAsa Avazyaka che. vyavahAranaye tu liMgasyApi kathaMcin muktisad-bhUtahetuteSyata 1. vRtti , patra 103 : praharAnaM tava , kathaMci cittaviplavotpattAvapi gRhNAtu-yathA'haM vratItyetadartha / ejana, patra 504 : jJAnAva sAthai liMgamiti, zrUyate hi bharatAdInAM liMgaM vinA'pi kevalajJAnotpattiH, nizcaye iti nizcayanaye vicAyeM, ejana, patra 605 : yathAvAyaM-thona-tibena ( ejana, patra 504: mAtmati-nIzcatta vaI ejana, paz 05 : 3pathati:-samUtAva-nAgyARIK 5. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajkayaNANi 25. viSa-tulya (visamastrI)i 'visamastrI'i--A vizeSaNa che. vRttikAre vizeSyane gamya mAnela che. Ano artha che--te latA viSatulya phaLo utpanna kare che. 26. jaLamAM uttama jaLa (vAri khattuttama) prastuta caraNamAM 'vari' ane 'nata'--baMne zabdono prayoga che. 'natyuttamaM' e vArinuM vizeSaNa che. teno artha che- jaLamAM uttama jaLa.2 27. sAhasika (mAtRttio) sUtrakAranA samayamAM Ano artha 'vinA vicArye kAma karanAra' rahyo che. tadaMtara AnA arthano utkarSa thayo ane Aja Ano artha 'sAhasavALo', 'sAhasika' evo karavAmAM Ave che. 28. je kupravacananA dArzaniko che (ppavayaLAmaMDI) pravacana zabdanA aneka artho che--zAstra, zAsana, darzana vagere. je darzana ekAMtavAdI hoya che, tene kupravacana kahevAmAM Ave che. vRttikA2e 'pAsakhkhI'no artha vratI karyo che.' prAcIna sAhityamAM pAkhaMDano artha--bhramaNa saMpradAya che. prastuta prasaMgamAM Ano artha koI eka saMpradAya ke vicAradhArAne mAnanAro dArzanika karI zakAya. 29. (zloka 80-83) prastuta zlokomAM sthAnanA traNa vizeSaNo prayukta che-kSema, ziva ane anAbAdha. kSema ane ziva--baMne zabdo kalyANanA paryAyavAcI che. ahIM Arogya avasthA mATe kSema ane upadrava-mukta avasthA mATe zivano prayoga karavAmAM Avyo che. anAbAdhano artha che--vedanAmukta. 582 vRttikAre vyAdhinA abhAvanI sAthe kSematvanI, jarA ane maraNanA abhAvanI sAthe zivatvanI ane vedanAnA abhAvanI sAthe anAbAdhakatvanI saMbaMdha-yojanA karI che. 1. 30. pUrvamArga. pazcimamArga (purimasta pacchimaMmI) arhat pArzva pUrvavartI che ane bhagavAna mahAvIra uttaravartI. eTalA mATe pArzvanA mArgane mATe 'purima' zabda ane mahAvIranA mArgane mATe 'pazcima' zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. vRttikAre 'purimassa'no artha Adya tIrthaMkara RSabha ane 'pacchimaMmI'no artha carama tIrthaMkara mahAvIra karyo che. 3. 3. adhyayana-23: Ti. 25-30 bRhadvRtti, patra 506 : ArSatvAt phalati viSavad bhakSyanta iti viSabhakSyANi - paryantadAruNatayA viSopamAni phalAnIti gamyate / ejana, patra 06 : vALa...pAnIyuM, bahmottamaMshessjlaapekssyaa pradhAnaM / ejana, patra 607 : samA asamIkSya pravarttata iti sAhasikaH / 4. 5. 6. ejana, patra 908 : pAnDino--vruttina: 1 ejana, patra 60 : AdhyamAvena kSamatva, jarAmaraNAbhAvena zivatvaM, vedanA'bhAvenAnAbAdhakatvamuktamiti / ejana, patra 11, 12 / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDaviMsaimaM ajjhayaNaM pavayaNa-mAyA covIsamuM adhyayana pravacana-mAtA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha jAla sarapenTiyara anusAra badhA pAsAo tapAsatAM A adhyayananuM nAma "samayo che. samavAyAMgamAM paNa tenuM e ja nAma che. niryuktikAre tenuM nAma 'pravana-mAta" athavA "pravavana-mAtA' mAnyuM che. IrSA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepa ane utsarga-A pAMca samitio tathA mano-gupti, vAgu-gupti ane kAyaguNi-A traNe guNionuM saMyukta nAma pravacana-mAtA" athavA "pravacana-mAta' che. zlo- 1) ratnatrayI (samyaga-jJAna, samyaga-darzana ane samyagu-cAritra)ne paNa pravacana kahevAmAM Ave che. temanI rakSA mATe pAMca samitio ane traNa guptio mAtA-sthAnIya che. athavA pravacana (muni)nA samasta cAritranA utpAdana, rakSaNa ane vizodhananAM A ATheya anya sAdhano che. AthI temane 'pravacana-mAtA' kahevAmAM Avela che." AmAM pravacana (gaNipiTaka-dvAdazAMga) samAI jAya che. eTalA mATe temane "pravacana-mAta' paNa kahevAmAM Ave che. (ploTa 3) mana, vANI ane zarIranAM gopana, utsarga ke visarjana gupti ane samyagu gati, bhASA, AhAranI eSaNA, upakaraNonuM grahaNa-nikSepa ane maLa-mUtra vagerenA utsargane samiti kahevAmAM Ave che. gupti nivartana che ane samiti samyak pravartana. prathama zlokamAM temano judo vibhAga che paraMtu trIjA zlokamAM A ATheyane samiti paNa kahevAmAM Avela che. samitino artha che samyaku-pravartana. samyapha ane asamyakto mApadaMDa ahiMsA che. je pravRtti ahiMsAthI saMvalita che te samiti che. samitio pAMca che 1. IrSA samiti-gamanAgamana saMbaMdhI ahiMsAno viveka. 2. bhASA samiti-bhASA saMbaMdhI ahiMsAno viveka. 3, aiSaNA samiti-jIvananirvAhanAM Avazyaka upakaraNo-AhAra, vastra vagerenA grahaNa ane upayoga saMbaMdhI ahiMsAno viveka.. 4. AdAna samiti-dainika vyavahAramAM AvanArA padArthonA vyavahAra saMbaMdhI ahiMsAno viveka. 5. utsarga samiti-utsarga saMbaMdhI ahiMsAno viveka. A pAMca samitionuM pAlana karanAra muni jIvAkula saMsAramAM rahevA chatAM paNa pApo vaDe lipta thato nathI." je rIte daDha kavacadhArI yoddho bANono varasAda thavA chatAM paNa vadhAto nathI, tevI ja rIte samitionuM samyapha pAlana karanAra muni sAdhujIvananA vividha kAryomAM pravartamAna rahevA chatAM paNa pApothI lipta thato nathI." 1. dhI uttarAdhyayana sUtra, pRSTha 395. 2. samavAya, samavAya rUdda | 3. (ka) uttarAdhyayana nirUi, thA 48 : jANagasarIrabhavie tavvairite abhAyaNe davyaM / bhAvaMmi a samiIo mAyaM khalu pavayaNaM jattha // (kha) ejana, tathA 42 : aTThasu vi samiIsu aduvAlasaMgaM samoarai jamhA / tamhA pavayaNamAyA ajjhayaNaM hoi nAyavva / / mUlArAdhanA, AzvAsa 6, zloka 1185; mUlArAdhanA darpaNa, pRSTha 1172 : pravacanasya ratnatrayasya mAtara iva putrANAM mAtara iva samyagdarzanAdInAM apAyanivAraNaparAyaNAstisro guptayaH, paMcasamitayazca / athavA pravacanasya munezcAritramAtrasyotpAdanarakSaNavizodhana-vidhAnAt tAstathA vypdishynte| mUnArAthanA, 6 ! 2200 : edAhiM sadA jutto, samidIhiM jagammi viharamANe hu| hiMsAdihiM na lippai, jIviNikAyAule sAhU / / ejana, dA2202: saravAse vi par3ate, jaha daDhakavaco Na vijjhadi srhiN| taha samidIhiMNa lippaI, sAdhU kAesa iriyaMto / / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi guptino artha che nivartana. te traNa prakAranI che 1. manogupti--asat ciMtanathI nivartana. 2. vacanagupti--asat vANIthI nivartana. 3. kAyagupti--asat pravRttithI nivartana. je rIte khetaranI rakSA mATe vADa, nagaranI rakSA mATe khAI ke killo hoya che, te ja rIte zrAmaNyanI surakSA mATe, pApanA nirodhane mATe gupti che.' mahAvratonI surakSAnAM traNa sAdhana che-- 1. rAtri-bhojanathI nivRtti. 2. ATha pravacana-mAtAomAM jAgarUkatA. 3. bhAvanA (saMskArapradAna--eka ja pravRttino pharI pharI abhyAsa) A rIte mahAvratonI paripAlanA samiti-gupti-sApekSa che. temanA rahevAthI mahAvrata surakSita rahe che ane na rahevAthI asurakSita. 586 A adhyayana sAdhu-AcAranuM prathama ane anivArya aMga che. kahevAmAM AvyuM che ke cauda pUrvono abhyAsa karI levA chatAM paNa je muni pravacana-mAtAmAM nipuNa nathI, tenuM jJAna ajJAna che. je vyakti kaMI nathI jANato ane mAtra pravacana-mAtAomAM nipuNa che, saceta che, te vyakti sva-52ne mATe trANa che. muni zuM khAya ? kema bole ? kema cAle ? vastuono vyavahAra kevI rIte kare ? utsarga kevI rIte kare ?--AnuM spaSTa vivecana A adhyayanamAM ApavAmAM AvyuM che. muni jyAre cAle tyAre gamananI kriyAmAM upayukta banI jAya, ekarasa banI jAya. pratyeka Dagale tene ema bhAna rahe ke 'huM cAlI rahyo chuM.' te cAlavAnI smRtine kSaNamAtra mATe paNa na tyaje. yuga-mAtra bhUmi joIne cAle. cAlatI veLAe bIjA-bIjA viSayono tyAga kare. (zlo 6, 7, 8) adhyayana-24 : Amukha muni jUThuM na bole. jUThanAM ATha kAraNo che--krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, bhaya, maukharya ane vikathA. muni temano tyAga kare. A bhASA samitino viveka che. 2. muni zuddha eSaNA kare. gaveSaNA, grahaNaiSaNA ane bhogaiSaNAnA doSono tyAga kare. (zlo 11, 12) munine pratyeka vastu yAcanAthI maLe che. teno pUro upayoga karavo te tenuM kartavya che. pratyeka padArthano vyavahAra upayogasahita thavo joIe. vastune levA ke mUkavAmAM ahiMsAnI dRSTi hovI joIe. (zlo 13, 14) munie utsarga karavAnI vidhi paNa khUba vivekapUrNa hovI joIe. jema-tema, jyAM-tyAM te utsarga karI zake nahi. jyAM lokonuM AvAgamana na hoya, jyAM uMdara vagerenA dara na hoya, je trasa ke sthAvara prANIothI yukta na hoya--evA sthAne munie utsarga karavo joIe. A vidhi ahiMsAnI poSaka to che ja paraMtu sabhyajana-saMmata paNa che. (zloTa 15, 16, 17, 18) 1. ejana, 6 / 182 : mAnasika tathA vAcika saMklezomAMthI pUrNa paNe nivRtta thavuM te manogupti tathA vacanagupti che. chettassa vadI Nayarassa, khAiyA ahava hor3a pAyAro / taha pAvassa Niroho, tAo guttIo sAhussa / / 2784, & 18864: tesiM ceva vadANaM, rakkhaTuM rAdibhoyaNaNiyattI / aTTappavayaNamAdAo bhAvaNAo ya savvAo / / vijayodayAvRtti, pRSTha 1972 : satyAM rAtribhojananivRttau pravacanamAtRkAsu bhAvanAsu vA satISu hiMsAdivyAvRttatvaM bhavati / na tAsvasatISu iti / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana-mAtA 587 adhyayana-24: Amukha manoyoganA cAra prakAra che1. satya manoyoga. 3. mizra manoyoga. 2. asatya manoyoga. 4. vyavahAra manoyoga. vacanayoga cAra prakArano che- 1. satya vacanayoga 3. mizra vacanayoga. 2. asatya vacanayoga 4. vyavahAra vacanayoga. kAyayoga-sthAna, nizIdana, zayana, ullaMghana, gamana ane IndriyonA vyApAramAM asat aMzano tyAga karavo te kAyayoga che, kAyagati che. saMpUrNa daSTie jovAmAM Ave to A adhyayana samagra sAdhu-jIvanano AdhArastaMbha che. tenA mAdhyamathI ja zrAdhyanuM zuddha paripAlana saMbhave che. je muninI pravacana-mAtAonA pAlanamAM vizuddhatA che teno samagra AcAra vizuddha che. je temAM alita thAya che te samagra AcAramAM khkhalita thAya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa cauviMsaimaM ajjhayaNaM : yovIsabhuM adhyayana pavayaNa - mAyA : pravayana-bhAtA 1. aTTha pavayaNamAyAo samiI guttI taheva ya / paMcevaya samiIo o guttIo AhiyA // 2. iriyAbhAsesaNAdANe uccAre samiI iya / maNaguttI vayaguttI kAyaguttIya aTTamA // 3. eyAo aTTha samiIo samAseNa viyAhiyA / duvAlasaMga jiNakkhAyaM mAyaM jattha u pavayaNaM // 4. AlaMbaNeNa kAleNa maggeNa jayaNAi ya / caukAraNaparisuddhaM saMjae iriyaM rie // 5. tattha AlaMbaNaM nANaM daMsaNaM caraNaM tahA / kAya divase vRtte magge uppahavajjie || 6. davvao khettao ceva kAlao bhAvao tahA / jayaNA cauvvihA vRttA taM me kittayao suNa // saMskRta chAyA aSTau pravacanamAtaraH samitayo guptayastathaiva ca / paMcaiva ya samitayaH tisro guptaya AkhyAtAH / IryAbhASaiSaNAdAne uccAre samitiriti / manoguptirvacoguptiH tazcASTamI / / etA aSTau samitayaH samAsena vyAkhyAtAH / dvAdazAGgaM jinAkhyAtaM mAtaM yatra tu pravacanam / / Alambanena kAlena mArgeNa yatanayA ca / catuSkAraNa parizuddhAM saMyata Iya rIyeta / / tatrAlambanaM jJAnaM darzanaM caraNaM tathA / kAlazca divasa uktaH mArga utpathavarjitaH / / dravyata: kSetratazcaiva kAlato bhAvatastathA yatanA caturvidhA uktA tAM me kIrtayataH zrRNu / / gujarAtI anuvAda 1. AThapravayana-bhAtAkho' che-samitiyo bhane gubhimo samitio pAMca ane guptio traNa kahevAI che. 2. ryA samiti, bhASA samiti, bheSalA samiti, AdhAna-samiti, uyyAra-samiti, mano-gupti, vayanagupti jane khAmI aya-gumi che. 3. A ATheya samitio saMkSepamAM kahevAmAM AvI che. temanAmAM jina-bhASita dvAdazAMga rUpa pravacana samAyela che. u 4. saMyamI bhuni AsaMjana, aNa, mArga bhane yatanA-A yAra aso vaDe parizuddha ryA (gati) thI yAte. 5. temAM IryAnuM AlaMbana jJAna, darzana ane cAritra che. temano kALa divasa che ane unmArgano tyAga karavo te temano mArga che. 6. dravya, kSetra, kALa ane bhAva vaDe yatanA cAra prakAranI uhevAmAM khAvI che. khAma huMDaDI rahyo chaM, sAMbhaNo. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 590 adhyayana-24 : so59-13 7. davvao cakkhusA pehe jugamittaM ca khetto| kAlao jAva rIejjA uvautte ya bhaavo|| dravyatazcakSuSA prekSeta yugamAtraM ca kssetrtH| kAlato yAvadrIyeta upayuktazca bhAvataH / / 7. dravyathI-mAjI mo. kSetrI-yuga mAtra (JulnI dhUsarI 426) (bhUbhine mo. AgI jyAM sudhI cAlo tyAM sudhI juo. bhAvathIupyukt (manamA tticitta bAnI) 2ho.. 8. iMdiyatthe vivajjittA saMjjhAyaM ceva pNchaa| tammuttI tappurakAre uvautte iriyaM rie|| indriyArthAn vivaM svAdhyAyaM caiva pNcdhaa| tanmUttiH tatpuraskAraH upayukta IyA~ rIyeta / / 8. IndriyonA viSayo ane pAMca prakAranA svAdhyAyano tyAga karI, IryAmAM tanmaya banI, tene mukhya banAvI upayogapUrvaka cAlo." 9. kohe mANe ca mAyAe lobhe ya uvuttyaa| hAse bhae moharie vigahAsu taheva ca // krodhe mAne ca mAyAyAM lobhe copyukttaa| hAse bhaye maukharye vikathAsu tathaiva ca / / 8. 5, mAna, mAyA, soma, hAsya, bhaya, vAyANatA ane vikathA pratye sAvadhAna raho...temano prayoga naro. 10.prajJAvAna muni A ATha sthAnono tyAga karI yathAsamaya niravadya ane parimita vacano bole.* 10. eyAiM aTTha ThANAI parivajjittu sNje| asAvajjaM miyaM kAle bhAsaM bhAsejja pannavaM // etAnyaSTau sthAnAni parivartya sNytH| asAvadyAM mitAM kAle bhASAM bhASeta prajJAvAn / / 11. gavesaNAe gahaNe ya paribhogesaNA ya jaa| AhArovahisejjAe ee tinni visohe|| gaveSaNAyAM grahaNe ca paribhogaiSaNA ca yaa| AhAropadhizayyAyAM etAstisro vizodhayet / / 11.AhAra, upAdhi ane zayAnA viSayamAM gaveSaNA, graharaiSaNA ane paribhogeSaNA-A traNe nI vizuddhi 43. 12. uggamupyAyaNaM paDhame bIe sohejja esnnN| paribhoyaMmi caukkaM visohejja jayaM jii|| udgamotpAdanaM prathamAyAM dvitIyAyAM shodhyedessnnaam| paribhoge catuSkaM vizodhayed yataM yatiH / / 12.yatanAzIla yati prathama epaNA (gaveSaNA eSaNA)mAM udgama ane utpAdana baMnenI zuddhi kare. bIjI eSaNA (grahaNa-eSaNA)mAM eSaNA (grahaNa) saMbaMdhI doSonI zuddhi kare ane paribhASAmahopa-yatu (saMyonA, aprabhAsa, aMgAra-dhUma bhane 1295)nI zuddhi 42. 13. ohovahovaggahiyaM bhaMDagaM duvihaM munnii| giNhaMto nikkhivaMto ya pauMjejja imaM vihiN|| oghopadhyaupagrahika bhANDakaM dvividhaM muniH| gRhNannikSipazca prayuMjItemaM vidhim / / 13.muni ogha-upAdhi (sAmAnya upakaraNa) ane aupa4i -5pi (vizeSa 54255)-ne prakAranA upakaraNone levA tathA mUkavAmAM A vidhino prayoga kare 14. cakkhusA paDilehittA pamajjejja jayaM jii| Aie nikkhivejjA vA duhao vi samie syaa|| cakSuSA pratilikhya pramArjayed yataM ytiH| AdadIta nikSiped vA dvAvapi samitaH sdaa|| 14.sadA samyapha pravRtta yati baMne prakAranA upakaraNonuM cakSu vaDe pratilekhana karI tathA rajoharaNa vagerethI pramArjana karI saMyamapUrvaka temane le ane mUke. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana-mAtA 591 adhyayana-24 : do 14-18 15. uccAraM pAsavaNaM khelaM siMghANajalliyaM / AhAraM uvahiM dehaM annaM vAvi thaavihN|| uccAraM prasravaNaM kSvela siGghANaM jllkm| AhAramupadhi dehaM anyadvApi tthaavidhm|| 15.yyA2, prazna, veSma, nAnI bheTa, bheda, AhAra, upadhi, zarIra ke tevA prakAranI bIjI koI utsarga karavA yogya vastuno upayukta aMDilamAM utsarga 3. 16.aNAvAyamasaMloe aNAvAe ceva hoi sNloe| AvAyamasaMloe AvAe ceya saMloe // anApAtamasaMlokam AnApAtaM caiva bhavati sNlokm| ApAtamasaMlokam ApAtaM caiva saMlokam / / 16.sthaMDila yAra prAranA hoyache 1.manApAta-masaMmo-yAMsoDIna bhAvAgamanana hoya, teo dUrathI paNa dekhAtA na hoya. 2. anApAta-saMloka-jayAM lokonuM AvAgamana na hoya, paraMtu teo dUrathI dekhAtA hoya. 3. ApAta-asaMloka-jayAM lokonuM AvAgamana hoya, paraMtu teo dUrathI na dekhAtA hoya. 4. ApAta-loka-jayAM lokonuM AvAgamana paNa hoya ane teo dUrathI dekhAtA paNa hoya. 17.aNAvAyamasaMloe prssnnuvghaaie| same ajjhusire yAvi acirakAlakayaMmi ya // anApAte'saMloke prsyaa'nupghaatike| same'zuSire cApi acirakAlakRte ca / / 17.je sthaDila anApAta-asaMloka, bIjA mATe anupaghAtakArI, sama, azuSira (poluM ke tirADa vinAnuM) keTalAka samaya pahelAM ja nirjIva baneluM- 18. vitthiNNe dUramogADhe nAsanne bilvjjie| tasapANabIyarahie uccArAINi vosire / / vistIrNe dUramavagADhe nAsanne bilvjite| trasaprANabIjarahite uccArAdIni vyutsRjet / / 18.ochAmAM ochuM eka hAtha vistAravALuM tathA taLiye cAra AMgaLanA nirjIva paDavALuM, gAma vagerethI dUra, dara vinAnuM ane trasa prANI tathA bIjarahita hoyatemAM uccAra vagereno utsarga kare.11 19 A pAMca samitionI saMkSipta vyAkhyA thaI. ahIMthI have pachI traNa gutio kramathI kahIza. 19. eyAo paMca samiIo samAseNa viyaahiyaa| etto ya tao guttIo vocchAmi annupuvvso|| etAH paMcasamitayaH samAsena vyaakhyaataaH| itazca tisro guptIH vakSyAmyanupUrvazaH / / 20.satyA, bhRSA, satyAbhUSA bhane yothI asatyAbhUSA mArIte mano-tinA yAra Ara. 20. saccA taheva mosA ya saccAmosA taheva y| cautthI asaccamosA maNaguttI cauvvihA // satyA tathaiva mRSA ca satyAmRSA tathaiva c| caturthyasatyAmRSA manoguptizcaturvidhA / / 21.yati saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhamAM pravartamAna mananuM saMyamapUrvaka nivartana kare. 21. saMraMbhasamAraMbhe AraMbhe ya taheva y| maNaM pavattamANaM tu niyattejja jayaM jii|| saMrambhasamArambhe Arambhe ca tathaiva c| manaH pravartamAnaM tu nivartayed yataM yatiH / / | Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 592 adhyayana-24 : yo 20-27 22.satyA, bhRSA, satyAbhUSA bhane yothA asatyAmRSA mArIte vayana-guminA yAra 412 . 22. saccA taheva mosA ya saccAmosA taheva y| cautthI asaccamosA vaiguttI cauvvihA // satyA tathaiva mRSA ca satyAmRSA tathaiva c| caturthyasatyAmRSA vacoguptizcaturvidhA / / 23. saMraMbhasamAraMbhe AraMbhe ya taheva y| vayaM pavattamANaM tu niyattejja jayaM jii|| saMrambhasamArambhe Arambhe ca tathaiva c| vacaH pravartamAnaM tu nivartayed yataM yatiH / / 23.yati saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhamAM pravartamAna vacananuM saMyamapUrvaka nivartana kare. 24.3bhArasevAmAsapAmAM, supAmAM, saMdhana-prabaMdhana karavAmAM ane IndriyonA vyApAramAM 24.ThANe nisIyaNe ceva taheva ya tuyttttnne| ullaMghaNapallaMghaNe iMdiyANa ya juMjaNe // sthAne niSadane caiva tathaiva ca tvgvrtne| ullaGghanapralaGghane indriyANAM ca yojne|| 25.saMraMbha, rAmAraMbha ane AraMbhamAM pravartamAna kAyAnuM yati saMyamapUrvaka nivartana kare 12 25. saMraMbhasamAraMbhe AraMbhammi taheva y| kAyaM pavattamANaM tu niyattejja jayaM jii|| saMrambhasamArambhe Arambhe tathaiva ca / kAyaM pravartamAnaM tu nivartayed yataM yatiH / / 26. eyAo paMca samiIo caraNassa ya pvttnne| guttI niyattaNe vuttA asubhatthesu svvso|| etAH paMca samitayaH caraNasya ca prvrtne| guptayo nivartane uktAH azubhArthebhya: sarvazaH / / 26.A pAMca samitio cAritranI pravRttine mATe che ane traNa guptio sarva azubha viSayomAMthI nivRtta thavA bhATe che. 27.je paMDita muni A pravacana-mAtAonuM samyapha AcaraNa kare che, te zIdhra ja bhava-paraMparAthI mukta thaI jAya che. 27. eyA pavayaNamAyA je sammaM Ayare munnii| se khippaM savvasaMsArA vippamuccaI pNddie|| etAH pravacanamAtRH yaH smygaacrenmuniH| sa kSipraM sarvasaMsArAt vipramucyate paNDitaH / / -tti bemi| -iti brviimi| -2mA 99 7. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ATha pravacana-mAtAo (a pavavAmAyAo) 'mAyAo' zabdanA 'mAtA:' ane 'mAtara:'--evA be saMskRta rUpo karI zakAya che. pAMca samitio ane traNa guptio--A AThamAM samagra pravacana samAI jAya che, eTalA mATe temane 'pravacana-mAtA' tarIke oLakhavAmAM Ave che. A AThamAMthI pravacanano janma thAya che, eTalA mATe temane 'pravacana-mAtA' kahevAmAM Ave che. pahelAmAM 'samAne'no artha che, bIjAmAM 'mAtA'no.' A ja adhyayananA trIjA zlokamAM 'samAre'nA arthamAM prayoga che. 'mAtA'no artha vRttimAM ja maLe che. TippaNa adhyayana 24 : pravacana-mAtA bhagavatI ArAdhanA anusAra samiti ane gupti jJAna, darzana ane cAritranI evI rIte ja rakSA kare che jevI rIte mAtA potAnA putranI. eTalA mATe samiti-guptine mAtA kahevAmAM Avela che. 2. ATha samitio (aTTa samio) prastuta zlokamAM 'samitio' ATha batAvAI che. prazna thAya che ke samitio pAMca ja che to pachI ahIM AThanuM kathana zA mATe ? TIkAkAre AnuM samAdhAna karatAM kahyuM ke 'guptio mAtra nivRtyAtmaka ja nathI hotI, paraMtu pravRtyAtmaka paNa hoya che. A ja apekSAe temane samiti kahevAmAM Avela che. je samita hoya che te niyamathI ja gupta paNa hoya che ane je gupta hoya che te samita hoya paNa ane na paNa hoya. 3. (yuvAnasaMga...mAya natva 3 pavayAM) ATha pravacana-mAtAomAM jinabhASita dvAdazAMgI samAyela che. vRttikAre AnI saMgati AvI rIte karI che-- 7 IryA samitimAM prANAtipAta-viramaNa vratanuM avataraNa hoya che. bAkInA badhA vrato tenI rakSA mATe che. eTalA mATe temano paNa AmAM aMtarbhAva thaI jAya che. zloka 1 bhASA samitimAM sAvadya vacanano parihAra thAya che. te niravagha vacanarUpa hoya che. temAM samagra vacanAtmaka zruta gRhIta thaI jAya che. dvAdazAMga pravacana tenAthI bahirmUta nathI. 1. bRhadvRtti, patra 513-514 : IryAsamityAdayo mAtA amithIyo 'mAtam'-antaravasthita 'hanu' nizcita 'pravacana 'tAvAnuM 'yaMtra'rUti yAsu talevuM niyuttitA mAtazabdo nikSiptaH, yadA tu 'mAya' tti padasya mAtaraitisaMskArastadA dravyamAtaro jananyo bhAvamAtarastu samitayaH, etAbhyaH pravacanaprasavAt, uktaM hi 'eyA pavayaNamAyA duvAlasaMga pasUyAto 'ti / 2. 3. uttarajjhayaNANi 24 / 3 : duvAlasaMgaM jiNakkhAyaM, mAyaM jattha u pavayaNaM / bhagavatI ArAdhanA, gAthA 1205 : 4. edAo apavayaNamAdAo NANadaMsaNacaritaM / rakkhati sadA muNio mAyA puttaM va payadAo / / bRhadvRtti, patra 514 : guptInAmapi 'pravacanavidhinA mArgavyavasthApanamunmArgagamananivAraNaM gupti' riti vacanAtkathaMcitsacceSTAtmakatvAtsamitizabdavAcyatvamastItyevamupanyAsaH, yattu bhedenopAdAnaM tatsamitInAM pravIcArarUpatvena guptInAM pravIcArApravIcArAtmakatvenAnyo'nyaM kathaMcidabhedAt, tathA cAgamaH "samio NiyamA gutto gutto samiyattaNaMmi bhaiyavvo / salavaimudIraMto jaM vaigutto'vi samio'vi / / " Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi adhyayana-24 : Ti. 4-6 vRttikAre vaikalpika rUpe ema paNa mAnyuM che ke pAMca samitio ane traNa guptio cAritrarUpa che. jJAna, darzana ane cAritrano avinAbhAvI saMbaMdha che. A traNenI vinA dvAdazAMgI kaMI paNa nathI. eTalA mATe A ATheyamAM samagra pravacana samAyela che. 4. yuga-mAtra (gADAMnI dhUMsarI jeTalI) (numitta) 'yu' zabdano artha che zarIra ke gADAMnI dhUMsarI. cAlatI veLAe sAdhunI dRSTi yugamAtra hovI joIe arthAt zarIra jeTalI yA to gADAMnI dhUMsarI jeTalI laMbAInI hovI joIe. dhUMsarI jevI rIte sAMkaDI ane AgaLathI pahoLI hoya che tevI ja rIte sAdhunI dRSTi hovI joIe. yuga-mAtrano bIjo artha che 'cAra hAtha pramANa'. AnuM tAtparya e che ke muni cAra hAtha pramANa bhUmine jotAM-jotAM cAle. vizuddhi-mArgamAM paNa bhikSune yugamAtradarzI kahevAmAM Avela che--'eTalA mATe lolupa svabhAvano tyAga, AMkho nIcI karIne, yugamAtradarzI--cAra hAtha sudhI jonAra bane. dhIra (bhikSu) saMsAramAM IcchAnurUpa vicaravAno Icchuka sapadAnacArI bane.'4 AyurvedanA graMthomAM paNa yugamAtra bhUmine joIne cAlavAnuM vidhAna che.' sarakhAvo---dasaveyAliyaM, pA1/3nuM TippaNa. kyAMka-kyAMka 'yuga'nA sthAne 'kukkuTanA uDDayana jeTalA aMtaranI bhUmi upara dRSTi nAkhIne cAlavA'nI vAta maLe che. A rIte cAlanAra bhikSu 'kaukreTika' kahevAya che. pa. (zloka 8) prastuta zlokamAM gamanayogano nirdeza che. cAlatI veLAe paNa dhyAna karI zakAya che. dhyAnanuM lakSaNa che upayukta hovuM- lakSya prati ekAgracitta, dattacitta ane samarpita hovuM. upayukta avasthAmAM vyakti potAnA lakSyanI sAthe tanmurtitanmaya banI jAya che. gamanayoganA samaye gamana karanAra ane gati be judAM nathI rahetAM. gamana karanAra svayaM gati banI jAya che. uparyukta avasthAmAM mAtra lakSya ja sAme rahe che, bAkInA viSayo gauNa banI jAya che. A baMne arthono bodha karAvavA mATe tammutti ane taLurakA--A be vizeSaNono prayoga karavAmAM Avyo che. vRttikAre mUrtino artha zarIra karyo che. temanA anusAra zarIra ane mana--baMne gamana pratye tatpara banI jAya che ane te samaye vacanano vyApAra paNa thato nathI. 194 bauddhonI bhASAmAM Ane 'smRti-prasthAna' kahI zakAya. 6. (zloka 9-10) prastuta be zlokomAM vANIno viveka darzAvavAmAM Avyo che. cUrNikAre kahyuM che--pahelAM juo, samIkSA karo, pachI vANIno prayoga karo. samIkSApUrvaka bolavuM e ja vANIno viveka che-'punUM buddhId vAsettA, panchA vadhamuddo ' krodha vagere ATha kAraNothI vANIno viveka vinaSTa thaI jAya che. te ATha kAraNo A pramANe che- 1. krodha-krodhanA AvezamAM vyakti jUThuM bolI nAkhe che--pitA potAnA putrane kahI de che--tuM mAro putra nathI. 1. 2. 3. 4. vRttavRtti, patra 96 / dazavaikAlika, 5 / 1 / 3 : jinadAsa cUrNi pR. 168 / bRhadvRtti, patra 515 : 'yugamAtraM ca' caturhastapramANaM prastAvAtkSetraM prekSeta / vizuddhimAn, 1, 2, pR. 68 : loluppacAraM ca pahAya tasmA okkhittacakkhU yugamattadassI / AkamAno bhuvi sericAraM careyya dhIro sapadAnacAraM / / 5. .. 3. .. aSTAMgahRdaya, sUtrasthAna 2 / 32 : vicared yugamAtradRk / pANini aSTAdhyAyI 4 / 4 / 46 / bRhadvRtti, patra 516 : tatazca tasyAmeveryAyAM mUrti:zarIramarthAdvyapriyamANA yasyAsau tanmUrttiH / ... anena kAyamanasostatparAtoktA, vacaso hi tatra vyApAra eva na samasti / uttarAdhyayana cUrNi, pRSTha 267 / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana-mAtA pa95 adhyayana-24: Ti. 7-9 2. mAna-mAnanA AvezamAM vyakti jUThuM bolI nAkhe che te kahe che-jAti, aizvarya vageremAM mArI barobarI karanAra koI nathI. 3. mAyA-mAyAnA AvezamAM vyakti aparicita sthAnamAM bIjAone saMzayamAM nAkhavA mATe jUThuM bolI nAkhe che-te kahI de che-na A mAro putra che ane na to huM teno pitA chuM. 4. lobha-lobhanA AvezamAM vyakti bIjAonI vastuone potAnI batAvavA mAMDe che. 5. hAsya-hAsyane vaza thaI vyakti gammata-gammatamAM kulIna vyaktine paNa akulIna batAvI de che. 6. bhaya-bhayane vaza thaI vyakti pote AcarelA anAcAranI bAbatamAM pUchavAmAM AvatAM kahI de che--huM te samaye tyAM hato ja nahi. 7. maukharya-vAcALatAne vaza thaI vyakti bIjAnI niMdA karavAmAM mazagUla banI jAya che. 8. vikathA-vikathAmAM lIna vyakti strIonAM sauMdarya, lAvaNya, kaTAkSa vagerenI prazaMsA karavA lAge che. sthAnAMga 1090mAM jUThuM bolavAnAM dasa kAraNono nirdeza che. temAM preyasa-nizrita, dveSa-nizrita ane upaghAta-nizritaAvAM traNa kAraNo vadhAre che. maukharyano tyAM ullekha nathI. 7. paribhogeSaNAmAM doSa-catuSka (parimoni vakra) A caraNamAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke muni paribhoga-eSaNAmAM cAra vastuo-(1) piMDa, (2) zA-nivAsa, (3) vastra ane (4) pAtra--nuM vizodhana kare. dazavaikAlika (da4i7)mAM akalpanIya piDa vagere cAreya levAno niSedha karavAmAM Avyo che. prakAratare catuSka dvArA saMyojanA vagere doSonuM grahaNa karavAmAM Avela che. jo ke bhojananAM saMyojana, apramANa, aMgAra, dhUma, kAraNa vagere pAMca doSo che, chatAM paNa zAntAcArye aMgAra ane dhUma baMnene eka-koTika mAnIne ahIM temanI saMkhyA cAra mAnI che. 8. ( vahovAdiya) upadhinA be prakAra hoya che--ogha upadhi ane aupagrahika upadhi. je sthAyI rUpe potAnI pAse rAkhavAmAM Ave che tene "ogha-upadhi' ane je vizeSa kAraNavaza rAkhavAmAM Ave che tene aupagrahika-upadhi' kahevAmAM Ave che. jinakalpika munione bAra, sthavirakalpika munione cauda ane sAdhvIone pacIsa odha-upAdhi hoya che. tenAthI adhika upadhi rAkhavAmAM Ave che te sarva aupagrahika hoya che.* 9. upakaraNone (maMDAM) Ano artha che-upakaraNa. oghaniyukti anusAra upadhi, upagraha, saMgraha, pragraha, avagraha, bhaMDaka, upakaraNa ane karaNa-A badhAM paryAyavAcI che.' 1. vRtti, patra laddA vizodhayet,'catuSkaM ca saMyojanApramANAGgAradhUkAraNAtmakam, ejana, patra 27 : 'parimA ' ti parama paUTTyAM aGgAradhUmayormohanIyAntargatatvenaikatayA vivakSitatvAt / catuSkaM piNDazayyAvastrapAtrAtmakam, uktaM hi-'piMDaM oghaniyukti, gAthA 667 : sejjaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya'tti, vizodhayet, ohe uvaggahami ya duvihA uvahI ya hoi nAyavyo : iha catuSkazabdena, tadviSaya upabhoga upalakSitaH, tatastaM ejana, thA 672-6775 vidhati, voDa: ?-3moipAta: oghaniyukti, gAthA 666 / zuddhameva catuSkaM paribhuJjIt, yadi vodgamAdInAM doSopalakSaNatvAt 'uggama'tti udgamadoSAn 'uppAyaNaM' uvahI uvaggahe saMgahe ya taha paggahuggahe ceva / ti utpAdanAdoSAn 'esaNa' tti eSaNAdoSAn bhaMDagaM uvagaraNe ya karaNe vi ya huMti egaTThA / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 596 adhyayana-24: Ti. 10-12 10. pratilekhana karIne (rajodittA) A sAmayika zabda che. teno artha che-sUkSmatApUrvaka nirIkSaNa karavuM. sAmAnyapaNe A zabda vastra, pAtra, bhUmi vagerenA nirIkSaNa mATe prayukta thAya che. 11. (zloka 16-18) A zlokomAM parijhApana vidhino yogya nirdeza karavAmAM Avyo che. muni kyAM ane kevI rIte parijhApana kare, tenI vidhi batAvatAM kahevAmAM AvyuM che ke gAma ane udyAnothI dUravartI sthAnomAM tathA keTalIka vakhata pUrvadagdha sthAnamAM maLa vagerenuM visarjana karavuM. kema ke thoDA ja samaya pUrvenAM dagdha sthAno ja sarvathA acitta jIva-rahita) hoya che. je lAMbA kALathI dagdha hoya che, tyAM pRthvIkAya AdinA jIvo pharI utpanna thaI jAya che.' paMdara karmAdAnomAM 'dava-dAha' eka prakAra che. te be prakArano hoya che(1) vyasana vaDe-arthAt phaLanI upekSA karyA vinA ja vanone agni vaDe saLagAvI mAravA. (2) puNyabuddhithI-arthAt koI vyakti maratI veLAe ema kahIne mare ke mArA maryA pachI ATalo dharma-dIpotsava jarUra karavo. AvI sthitimAM paNa vana vagere saLagAvavAmAM Ave che. athavA dhAnya vagerenI samRddhi mATe khetaromAM ugelAM ghAsa vagerene saLagAvavAmAM AvatA hatA.' uparyukta pravRttio te samaye pracalita hatI, AthI munione dagdha sthAno sahajapaNe maLI jatAM. 12. (zloka 20-25) prastuta prakaraNamAM mAnasika, vAcika ane kAyika ahiMsAnuM suMdara citraNa karavAmAM AvyuM che. manogupti mAnasika ahiMsAnuM, vacanagati vAcika ahiMsAnuM ane kAyagati kAyika ahiMsAnuM prAyogika rUpa che. saMraMbha, samAraMbha ane AraMbha-e mAnasika, vAcika ane kAyika hiMsAnAM traNa-traNa rU5 che. asaMraMbha, asamAraMbha ane anAraMbha-e mAnasika, vAcika ane kAyika ahiMsAnAM traNa-traNa rUpa che. tattvArtha da9mAM mana, vacana ane kAyA-A traNa yogonA saMdarbhamAM saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhanI carcA che. tattvArthabhASya anusAra kaSAyayukta pravRtti saMraMbha, paritApanayukta pravRtti samAraMbha ane prANavyaparopayukta pravRtti AraMbha che. bRhaduvRttikAre mAnasika, vAcika ane kAyika hiMsAnA saMdarbhamAM saMrabha, samAraMbha ane AraMbhane AvI rIte samajAvyA che- 1. mAnasika hiMsA- saMraMbha-koInAM mRtyuno mAnasika saMkalpa. samAraMbha-parapIDAkAraka uccATana vagerenA hetubhUta ciMtana. AraMbha-atyaMta klezanA kAraNe bIjAnA prANInuM apaharaNa karavAmAM samartha azubha dhyAna. 1. bRhadvRtti, patra 518 : acirakAlakRte ca' dAhAdinA svalpakAlanirvatite, cirakAlakRte hi punaH saMmUrchantyeva pRthvIkAyAdayaH / 2. pravacana sAro dvAra, rathA raddaH vRtti, patra 62 . 3. vRvRtti, patra128 : saMrama: saM5: paramAnama:, tathA'haMdhyAsyAmi yathA'sau mariSyatItyevaMvidhaH, samArambhaH-parapIDAkaroccATanAdinibandhanaM dhyAna....kArazna:-atyantavanezata: paraprATIphaarkssmmshubhdhyaanmev| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana-mAtA adhyayana-24 : Ti. 13 2. vAcika hiMsA - saMraMbha-bIjAne mAravAmAM samartha kSudra vidyAono jApa karavA mATe saMkalpasUcaka dhvani. samAraMbha-parapIDAkAraka maMtronuM parAvartana. AraMbha-bIjAonA prANavyaparopaNa karavAmAM samartha maMtra vagereno jApa karavo. 3. kAyika hiMsAsaMraMbha-prahAra karavAnI dRSTie lAkaDI, mUThI vagere UMcA karavAM. samAraMbha-bIjAne mATe pIDAdAyaka mUThI vagere dvArA ghAta. AraMbha-prANIvadhamAM zarIranI pravRtti. cUrNikAre eka prAcIna zloka uddhata karyo che - saMnya: saM5:, paritAparo bhavet samAra: ArambhaH vyApattikaraH, zuddhanayAnAM tu sarveSAm / / 13. (zloka 26) prastuta zlokanA prasaMgamAM vRttikAre guti viSayamAM AcArya gaMdhahastIno mata prastuta karatAM lakhyuM che-rAga-dveSa rahita mananI pravRtti, kAyAnI pravRtti ane vANInI pravRtti gupti che. teno bIjo artha-mana, vANI ane kAyAnI nirvyApAra athavA pravRttizUnya avasthA evo karyo che." jIvana yAtrA mATe pravRtti apekSita hoya che ane azubhamAMthI bacavA mATe nivRttinI apekSA hoya che. muninA jIvanamAM pravRtti ane nivRttinuM saMtulana hoya che. sUtrakAre prastuta zlokamAM A saMtulananuM pratipAdana karyuM che. 3. uttarAdhyayana cULa, 98 ra67T bRhadvRtti, patra 519, 520: uktaM hi gandhahastinAsamyagAgamAnusAreNAraktadviSTapariNatisahacaritamanovyApAra kAyavyApAro vAgvyApArazca nirvyApAratA vA vAkkAya yoptiriti, tadanena vyApArAvyApArAtmikA guptirukte ti / bRhadvRtti, patra 519 : tathA vAcikaH saMrambha:paravyApAdanakSamakSudravidyAdiparAvartanAsaMkalpasUcako dhvanirevopacArAt saMkalpazabdavAcyaH san, samArambha:paraparitApakaramaMtrAdiparAvarttanam, ArambhaH tathAvidhasaMklezataH prANinAM praannvypropnnkssmmntraadijpnmiti| ejana, panna 21:tad: sthAnavilu vartamAna: saMra:abhighaato yaSTimaSTyAdisaMsthAnamevasaMkalpasUcakamupacArAt saMkalpazabdavAcyaM sat smaarmbhHratApakSo puSTayAma yAta:, mAmeurLavavAtpni kArya prvrttmaanm| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcaviMsaimaM ajjhayaNaM jannaijjaM pacIsamuM adhyayana yajJIya Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayananuM nAma 'traphaLaM'--'yazIya' che. teno mukhya vivakSita viSaya 'yajJa' che.' yajJa zabdano artha deva-pUjA che. jIva-vadha vagere bAhya anuSThAno dvArA karavAmAM AvanAra yajJane jaina paraMparAmAM dravya (avAstavika) yajJa kahela che. vAstavika yajJa bhAva-yajJa hoya che. teno artha che--tapa ane saMyamamAM yatanA--anuSThAna karavuM.2 prasaMgavaza A adhyayanamAM (19mA zlokathI 32mA zloka sudhI) brAhmaNanA mukhya guNono ullekha thayo che. vArANasI nagarImAM jayaghoSa ane vijayaghoSa nAme be brAhmaNo rahetA hatA. teo kAzyapa-gotrIya hatA. teo pUjanayAjana, adhyayana-adhyApana, dAna ane pratigraha-AvA cha karmomAM rata tathA cAra vedonA adhyetA hatA. te baMne yugala-rUpamAM janmyA hatA. eka vA2 jayaghoSa snAna karavA mATe nadIe gayo hato. teNe joyuM ke eka sApa deDakAne gaLI rahyo che. eTalAmAM eka kurala pakSI tyAM AvyuM ane sApane pakaDI gaLavA lAgyuM. maraNakALa najIka hovA chatAM paNa sApa deDakAne khAvAmAM ramamANa hato ane A bAju kaMpAyamAna sarpane khAvA mATe kurala Asakta hatuM. A dazya joIne jayaghoSa udbhIgna banI gayo. ekabIjAnA upaghAtane joIne tenuM mana vairAgyathI bharAI gayuM. te pratibuddha banI gayo. gaMgA nadI pAra karI te zramaNo pAse pahoMcyo. potAnA udveganuM samAdhAna meLavIne te zramaNa banI gayo. eka vAra muni jayaghoSa 'eka-rAtrikI' pratimA svIkArIne grAmAnugrAma vihAra karatA vArANasI AvyA. nagara bahAra eka udyAnamAM utaryA. Aja temane eka mahinAnI tapasyAnuM pAraNuM hatuM. teo bhikSA levA nagaramAM gayA. te ja divase brAhmaNa vijayaghoSe yajJano AraMbha karyo hato. dUra-dUrathI brAhmaNo AmaMtrita karavAmAM AvyA hatA. temanA mATe vividha bhojana-sAmagrI taiyAra karavAmAM AvI hatI. muni jayaghoSa bhikSA levA mATe yajJavATamAM pahoMcyA. bhikSA yAcanA karI. pramukha yAjaka vijayaghoSe kahyuM--'muni ! huM tamane bhikSA nahIM ApuM. tame kyAMka bIje cAlyA jAva. je brAhmaNa vedone jANe che, je yajJa vagere kare che, je zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirukta, chaMda ane jyotiSa--vedanAM A cha aMgonA pAragAmI che tathA je potAnA ane bIjAonA AtmAno uddhAra karavAmAM samartha che--temane ja A praNIta anna ApavAmAM Avaze, tamArA jevI vyaktione nahIM.' (zlo- 6, 7, 8) muni jayaghoSe A vAta sAMbhaLI. pratiSedha karavA chatAM teo ruSTa na thayA. samabhAvanuM AcaraNa karatAM sthiracitta banI, bhojana meLavavA mATe nahIM paraMtu yAjakone yogya jJAna karAvavA mATe temaNe keTalAMka tathyo pragaTa karyAM. brAhmaNonA lakSaNo darzAvyAM. muninA vacano sAMbhaLI vijayaghoSa brAhmaNa saMbuddha banyo ane temanI pAse dIkSita thaI gayo. samyak ArAdhanA karI baMne siddha, buddha ane mukta banI gayA. muninA bhojanane mATe, pAna mATe, vasra mATe, nivAsa mATe vagere vagere kAraNosara dharmopadeza na Apavo joIe, paraMtu mAtra AtmodvArane mATe ja upadeza Apavo joIe. A tathyane spaSTatApUrvaka vyakta karatAM jayaghoSa muni brAhmaNa vijayaghoSane kahe che- ''muni na annane mATe, na jaLane mATe ke na koI anya jIvana-nirvAhanA sAdhana mATe, paraMtu muktine mATe dharmopadeza Ape che. mAre bhikSAnuM koI prayojana nathI. tame niSkramaNa karI muni-jIvanano svIkAra karo.'' (zlo. 10, 38) 'bhoga Asakti che ane abhoga anAsakti. Asakti saMsAra che ane anAsakti mokSa. mATInA be goLA che--eka bhIno ane bIjo sUko. je bhIno hoya che te bhIMta sAthe coMTI jAya che ane je sUko hoya che te coMTato nathI. e ja rIte je vyakti 1. 2. uttarAdhyayananiyukti, gAthA 462 : jayaghosA aNagArA vijayaghosassa jannakiccami / tatto samuTThiyamiNaM ajjhayaNaM jannaijjanti / / ejana, gAthA 466 : tavaEnamemu nayaLA mAle nanno muvvo / / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 602 adhyayana-25 : Amukha AsaktithI bharelo che tene karma-pudgalo coTe che ane je anAsakta che, karma tene coMTatAM nathI." (glora 38-41) 'bAhya-cihna, veSa vagere AMtarika pavitratAnAM dyotaka nathI. bAhya cihna mAtra saMpradAyagata astitvanAM dyotaka che. muMDita hovA mAtrathI koI zramaNa banI jato nathI. OMkArano jApa karavA mAtrathI koI brAhmaNa banI jatuM nathI, araNyamAM rahevA mAtrathI koI muni banI jatuM nathI, darbha-valkala vagere dhAraNa karavAmAtrathI koI tApasa banI jatuM nathI.' (zloka 29) samabhAvathI samaNa bane che, brahmacaryanuM pAlana karavAthI brAhmaNa, jJAnathI muni ane tapasyAthI tApasa bane che." (glo 31) "jAtivAda atAttvika che, potapotAnA kAryathI vyakti brAhmaNa vagere bane che, jAti kAryanA AdhAra para vibhAjita che. janmanA AdhAre nahIM. manuSya karmathI brAhmaNa bane che, karmathI kSatriya, karmathI vaizya ane karmathI zUdra." (glo. 31) veda, yajJa, dharma ane nakSatranuM mukha kayuM che? potAnA tathA bIjAonA AtmAne sudhAravA mATe koNa samartha che?--A praznonuM samAdhAna muni jayadhoSe vistArathI ApyuM che. (zloka 16-33) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa 1. mAhaNakulasaMbhUo Asi vippo mahAyaso / jAyAI jamajaNaMmi jayaghose tti nAmao // 2. iMdiyaggAmaniggAhI maggagAmI mahAmaNI / gAmAgA patte vANArasiM puriM // 3. vANArasIe bahiyA paMcavisaimaM ajjhayaNaM : payIsabhuM adhyayana jannaijjaM : yajJIya ujjANaMmi maNorame / phAsu sejjA tattha vAsamuvAgae || 4. aha teNeva kAleNaM purIe tattha mAhaNe / vijayaghose tti nAmeNa jaNaM jayai veyavI // 5. aha se tattha aNagAro mAsakkhamaNapAraNe / vijayaghosassa jaNNami bhikkhamaTThA uTThie // 6. samuvaTThiyaM tahiM saMtaM jAyago paDiseha / nahu dAhAmi te bhikkha bhikkhU ! jAyAhi annao || saMskRta chAyA mAhanakulasaMbhUtaH AsId vipro mahAyazAH / yAyAyI yamayajJe jayaghoSa iti nAmataH / indriyagrAmanigrAhI mArgagAmI mahAmuniH / grAmAnugrAmaM rIyamANaH prApto vArANasIM purIm / / vArANasyA bahiH udyAne manorame / prAsu zayyAsaMstA tatra vAsamupAgataH / / atha tasminneva kAle puryAM tatra mAhanaH / vijayaghoSa iti nAmnA yajJaM yajati vedavit / / atha sa tatrAnagAraH mAsakSapaNapAraNe / vijayaghoSasya yajJe bhikSArthamupasthitaH / / samupasthitaM tatra santaM yAjakaH pratiSedhayati / na khalu dAsyAmi tubhyaM bhikSAM bhikSo ! yAcasvAnyataH / / gujarAtI anuvAda 1. brAhmaNa kuLamAM utpanna thayela eka mahAna yazasvI vipra hato. te yaSThanazIla ra hato, yamayajJa (kava-saMhAra yajJa) mAM bhagna hato. tenuM nAma hatuM 4yaghoSa. 2. te (ahiMsA-dharmamAM pratibuddha thardhane) Indriya-samUhano nigraha karanAro mArgagAmI' mahAmuni banI gayo. eka gAmathI bIje gAma pharato pharato te vArANasI nagarI pahagyo. 3. vArANasInI bahAra manoramya udyAnamAM prAsuka zayyA ane pAtharaNuM laI te tyAM rahyo. 4. te ja samaye te nagarImAM vedone jANanAro vijayaghoSa nAme brAhmaNa yajJapa karI rahyo hato. 5. te jayaghoSa muni eka mAsanI tapasyAnuM pAraNuM karavA mATe vijayaghoSanA yajJamAM bhikSA levA mATe jaI poMgyA. 6. yajJakartAe tyAM AvI pahoMcelA munine niSedhanI bhASAyAM pradhuM - 'he bhikSu ! tamane bhikSA nahIM AeM. kyAMka bIje yAcanA karo.' Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 7- 8. je ya veyaviU vippA TThAya je diyA / jo saMgaviU je ya je ya dhammANa pAragA // je samatthA samuddhattuM paraM appANameva ya / tesiM annamiNaM deyaM bho bhikkhU ! savvakAmiyaM // 9. so evaM tattha paDisiddho jAyageNa mahAmunI / viruTTho na vi tuTTho uttamaTThagavesao // 10. nannaTTaM pANaheDaM vA na vi nivvAhaNAya vA / siM vimokkhaNaTTAe imaM vayaNamabbavI // 11. navi jANasi veyamuhaM nava jaNNANa jaM muhaM / nakkhatthANa muhaM jaMca jaM ca dhammANa vA muhaM // 12. je samatthA samuddhattuM paraM appANameva ya / te tumaM viyANAsi aha jANAsi to bhaNa // 13. tassakkhevapamokkhaM ca acayaMto tahiM dio / saparaso paMjalI houM puccha taM mahAmuNi // 14. veyANaM ca muhaM bUhi bUhi jaNNANa jaM muhaM / nakkhattANa muhaM bUhi bUhi dhammANa vA muhaM // ye ca vedavido viprAH yajJArthAzca ye dvijAH / jyotiSAMgavido ye ca ye ca dharmANAM pAragAH / / ye samarthAH samuddhartuM paramAtmAnameva ca / 604 tebhyo 'nnamidaM deyaM bho bhikSo! sarvakAmitam / / sa evaM tatra pratiSiddhaH yAjakena mahAmuniH / nApi ruSTo nApi tuSTaH uttamArthagaveSakaH / / nAnArthaM pAnahetuM vA nApi nirvAhaNAya vA / teSAM vimokSaNArtham idaM vacanamabravIt / / nApi jAnAsi vedamukhaM nApi yajJAnAM yanmukham / nakSatrANAM mukhaM yacca yacca dharmANAM vA mukham / / ye samarthAH samuddhartuM paramAtmAnameva ca / na tAn tvaM vijAnAsi atha jAnAsi tadA bhaNa / / tasyAkSepapramokSaM ca azaknuvan tatra dvijaH / sapariSat prAMjalirbhUtvA pRcchati taM mahAmunim / / vedAnAM ca mukhaM brUhi brUhi yajJAnAM yanmukham / nakSatrANAM mukhaM brUhi brUhi dharmANA vA mukham / / adhyayana- 25 : soDa 7-14 7- 8. 'he bhikSu ! jA adhA soDo vaDe abhilaSita loThana temane ja ApavAnuM che je vedonA jANakAra vipro che, yajJa mATe je dvija che, je jyotiSa vagere vedanAM cha aMgone jANanArA che, je dharma-zAstronA pAragAmI che, je potAno ane pArakAno uddhAra karavA samartha che.' 9. te mahAmuni yajJakartA dvArA pratiSedha karavAmAM AvatA chatAM na ruSTa thayA ke na tuSTa thayA, kema ke te uttama-artha - mokSanI gaveSaNAmA lAgesA hatA. 10.na annane mATe, na pAna mATe ke na koI jIvana-nirvAha mATe, paraMtu temanI vimuktine mATe munie A pramANe druhyuM 11.'tuM vedanA mukhane nathI jANato. yajJanuM je mukha che, tene paNa nathI jANato. nakSatranuM je mukha che ane dharmanuM je bhuja che, tene pazu nathI bhAsato. 11 12. 'je potAno ane pArakAno uddhAra karavAmAM samartha che, temane tuM nathI jANato. jo jANe che to batAva.' 13.muninA praznano uttara' ApavAmAM potAne asamartha anubhavatA dvije pariSada sAthe hAtha joDI te mahAmunine pUchayuM - 14.'tame kaho ke vedonuM mukha zuM che ? yajJanuM je mukha che te tame ja batAvo. tame kaho ke nakSatranuM mukha zuM che ? dharmonuM mukha zuM che te tame ja batAvo.' Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajJIya 605 adhyayana-25 : 15-2 15.je samatthA samuddhattuM paraM appANameva y| eyaM me saMsayaM savvaM sAhU kahaya pucchio| ye samarthAH samuddhartuM paramAtmAnameva c| etaM me saMzayaM sarva sAdho ! kathaya pRSTaH / / 15. "je potAno ane pArakAno uddhAra karavAmAM samartha cha (tamanA viSayamA tame 4 sel). he sAdhu ! // badhI bAbatamAM mArI zaMkA che, tame mArA praznonuM samAdhAna ze.' 16. agnihottamuhA veyA jaNNaTThI veyasAM muhN| nakkhattANa muhaM caMdo dhammANaM kAsavo muhN|| agnihotramukhA vedAH yajJArthI vedasAM mukhm| nakSatrANAM mukhaM candraH dharmANAM kAzyapo mukham / / 16 'vedonuM mukha agnihotra che, yajJonuM mukha yajJArthI che, nakSatronuM mukha caMdramAM che ane dharmonuM mukha azya5-patbhava che.13 17. jahA caMdaM gahAIyA ciTuMti pNjliiuddaa| vaMdamANA namasaMtA uttamaM mnnhaarinno|| yathA candra grahAdikAH tiSThanti praaNjliputtaaH| vandamAnA namasyantaH uttama manohAriNaH / / 17."je rIte caMdramA sAme graho vagere hAtha joDIne, vaMdana-namaskAra karatAM ane vinIta bhAve mananuM haraNa karatAM rahe che te ja rIte bhagavAna RSabhanI sAme sahu loko rahetAM hatAM.' 18. ajANagA jannavAI vijjaamaahnnsNpyaa| gUDhA sajjhAyatavasA bhAsacchannA ivgginno|| ajJakA: yajJavAdinaH vidyaamaahnsmpdaam| gUDhAH svAdhyAyatapasA bhasmacchannA ivAgnayaH / / 18. 'yajJavAdI brAhmaNanI saMpadA-vidyAthI anabhijJa che. teo bahArathI svAdhyAya ane tapasyAthI gUDhaupazAMta banelA che ane aMdara rAkhathI DhAMkelA agninI mAphaka prajavalita che." 19. jo loe baMbhaNo vutto aggI vA mahio jhaa| sayA kusalasaMdiTuM taM vayaM bUma maahnnN|| yo loke brAhmaNa uktaH agnirvA mahito ythaa| sadA kuzalasaMdiSTaM taM vayaM brUmo mAhanam / / 19 "je brAhmaNa che te agninI mAphaka sadA lokamAM pUjita che. tene ame kuzaLa puruSa dvArA saMdiSTa (DevAyeto) grAma hAchIme.' U 20. jo na sajjai AgaMtuM pavyayaMto na soyii| ramae ajjavayaNami taM vayaM bUma maahnnN|| yo na svajatyAgatya pravrajanna zocati / ramate Aryavacane taM vayaM brUmo mAhanam / / 20. "je AvavAthI4 Asakta nathI thato, javAnA samaye zoka nathI karato, je Arya-vacanamAM ramaNa kare che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe." 21. jAyarUvaM jahAmaTuM niddhNtmlpaavgN| rAgaddosabhayAIyaM taM vayaM bUma mAhaNaM // jAtarUpaM yathAmRSTaM pAvakanitimalam / rAgadoSabhayAtItaM taM vayaM brUmo mAhanam / / 21. 'agnimAM tapAvIne zuddha karelAM ane kasAyelA'S sonAnI mAphaka je vizuddha che tathA rAga-dveSa ane bhayathI rahita che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe.' (tavassiyaM kisaM daMtaM avciymNssonniyN| suvvayaM pattanivvANaM taM vayaM bUma maahnnN||) (tapasvinaM kRzaM dAntaM apacitamAMsazoNitam / suvrataM prAptanirvANaM taM vayaM brUmo mAhanam / / ) (je tapasvI che, kuza che, dAtta che, jenA mAMsa ane zoNitano apacaya thaI cUkyo che, je suvrata che, jeNe zAMti prApta karela che, tene ame brAhmaNa kahIe chI.) , Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi adhyayana-25 : do 22-27 22. tasapANe viyANettA saMgaheNa ya thaavre| jo na hiMsai tiviheNaM taM vayaM bUma mAhaNaM // trasaprANino vijJAya saMgraheNa ca sthaavraan| yo na hinasti trividhena taM vayaM brUmo mAhanam / / 22. 'je trasa ane piMDIbhUta sthAvara jIvone sArI rIte jANIne mana, vacana ane zarIra vaDe temanI hiMsA nathI karato, tene ame brAhmaNa kahIe chIe.' 23.4 o5, hAsya, soma (bhayane 27 asatya nathI bolato, tene ame brAhmaNa kahIe chIe." 23.kohA vA jai vA hAsA lohA vA jai vA bhyaa| musaM na vayaI jou taM vayaM bUma mAhaNaM // kodhAd vA yadi vA hAsAt lobhAd vA yadi vA bhayAt mRSAM na vadati yastu taM vayaM brUmo mAhanam / / 24.cittamaMtamacittaM vA appaM vA jai vA bhuN| na geNhai adattaM jo taM vayaM bUma mAhaNaM // cittavadacittaM vA alpaM vA yadi vA bhum| na gRhNAtyadattaM yaH taM vayaM brUmo mAhanam / / 24. "je sacitta ke acitta koI paNa padArtha, thoDo ke vadhu game teTalo kema na hoya, tenA adhikArIe ApyA vinA leto nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe." 25. divvamANusatericchaM jo na sevai mehunnN| maNasA kAyavakkeNaM taM vayaM bUma mAhaNaM // divyamAnuSatairazcaM yo na sevate maithunm| manasA kAyavAkyena taM vayaM brUmo mAhanam / / 25. 'je deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI maithunanuM mana, vacana ane kayA vaDe sevana nathI karato, tene ame brAhmaNa kahIe chIe." 26. jahA pomaM jale jAyaM novalippar3a vaarinnaa| evaM alitto kAmehaM taM vayaM bUma mAhaNaM // yathA padma jale jAtaM nopalipyate vaarinnaa| evamaliptaH kAmaiH taM vayaM brUmo mAhanam / / 26 "je rIte jaLamAM pedA thayeluM kamaLa jaLathI levAtuM nathI, te ja rIte kAmanA vAtAvaraNamAM utpanna thayelo je manuSya tenAthI lapAto nathI tene ame brAhmaNa kahIe chIe." 27. aloluyaM muhAjIvI aNagAraM akiNcnnN| asaMsattaM gihatthesu taM vayaM bUma mAhaNaM // alolupaM mudhAjIvinaM angaarmkicnm| asaMsaktaM gRhastheSu taM vayaM brUmo mAhanam / / 27. "je lolupa nathI, je niSkAmajIvI che, je gRhatyAgI che, je akiMcana che, je gRhasthomAM anAsakta che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe.' (jahittA puvvasaMjogaM nAisaMge ya bNdhve| jo na sajjai eehi taM vayaM bUma mAhaNaM // ) (hitvA pUrvasaMyogaM jJAtisaMgAMzca bAndhavAn / yo na svajati eteSu taM vayaM brUmo mAhanam / / ) (4 pUrva-saMyogo, zati-nInI sAsasti bhane bAMdhavone choDIne temanAmAM Asakta nathI thato, tene ame brAhmaNa kahIe chIe.) 28. pasubaMdhA savvaveyA jaTuM ca paavkmmnnaa| na taM tAyaMti dussIlaM kammANi balavaMti ha / / pazubandhAH sarvavedAH iSTaM ca paap-krmnnaa| na taM trAyante duHzIlaM karmANi balavanti iha / / 28. "jemanAM zikSA-pado pazuone bali mATe yajJastUpomAM bAMdhavAnAM hetu bane che, te badhA veda ane pazu-bali vagere pApa-karmo vaDe karavAmAM AvanAra yajJa duHzIla saMpanna te yajJakartAnuM rakSaNa nathI karatA, kema ke karma javAna hoya che.' , Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajJIya 29. na vi muMDieNa samaNo na oMkAreNa baMbhaNo / na muNI raNNavAseNaM kusacIreNa na tAvaso | 30. samayAe samaNo hoi baMbhacereNa baMbhaNo / nAya muNI hoi taveNaM hor3a tAvaso | 31. kammuNA baMbhaNo hoi kamNA hoikhattio / so kamNA ho suddo havai kammuNA // 32. ee pAukare buddhe jehiM hoi siNAyao / savvakammavinimmukkaM taM vayaM bUma mAhaNaM // 33. evaM guNasamAuttA je bhavaMti diuttamA / te samatthA uddha paraM appANameva ya // 34. evaM tu saMsae chinne vighose yamAha / samudAya tayaM taM tu jayaghosaM mahAmuNi // 35. tuTTe ca vijayaghose iNamudAhu kayaMjalI / mahattaM jAbhU suDu me vadaMsiyaM / 36. tumbhe jar3ayA jaNNANaM tubbhe veyaviU viU jo saMgaviU tubbhe dhammANa pAragA // nA'pi muNDitena zramaNa: na oMkAreNa brAhmaNa: / na muniraraNyavAsena kuzacIvareNa na tApasaH / / samatayA zramaNo bhavati brahmacaryeNa brAhmaNaH / jJAnena ca munirbhavati tapasA bhavati tApasaH / / karmaNA brAhmaNo bhavati karmaNA bhavati kSatriyaH / vaizyo karmaNA bhavati zUdro bhavati karmaNA / / etAn prAdurakArSId buddhaH yairbhavati snAtakaH / sarvakarmavinirmuktaH taM vayaM brUmo mAhanam / / evaM guNasamAyuktAH ye bhavanti dvijottamAH / te samarthAstUddhartum paramAtmAnameva ca / / evaM tu saMzaye chine vijayaghoSazca mAhanaH / samudAya takAM taM tu jayaghoSaM mahAmunim / / tuSTazca vijayaghoSaH idamudAha kRtAMjaliH / mAhanatvaM yathAbhUtaM suSThu me upadarzitam / / 607 yUyaM yaSTAro yajJAnAM yUyaM vedavidovidaH / jyotiSAMgavido yUyaM yUyaM dharmANAM pAragAH / / adhyayana- 25: khoDa 28-34 29.'mAtra mastaka muMDAvavAthI koI zramaNa nathI banato, OMno jApa karavAmAtrathI koI brAhmaNa nathI banato, mAtra araNyamAM rahevAthI koI muni nathI banato ane kuzanuM vastra paheravAmAtrathI koI tApasa nathI banI 4to. ' 30.'samabhAvanI sAdhanA karavAthI zramaNa bane che brahmacaryanA pAlanathI brAhmaNa bane che, jJAnanI ArAdhanA--manana karavAthI muni bane che, tapanuM AcaraNa karavAthI tApasa bane che.20 31. 'manuSya karmathI brAhmaNa bane che, karmathI kSatriya bane che, karmathI vaizya bane che ane karmathI ja zUdra bane che.'1 32.'A tattvone arhate pragaTa karyA che. temanA dvArA je manuSya snAtaka bane che, je saghaLAM karmothI mukta bane che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe.' 33.'A rIte je guNa-saMpanna dvijottama hoya che, teo ja potAno ane pArakAno uddhAra karavAmAM samartha hoya che.' 34.A rIte saMzaya dUra thavAthI vijayaghoSa brAhmaNe jayaghoSanI vANIne sArI rIte samajIne tathA saMtuSTa thaIne hAtha joDIne mahAmuni jayaghoSane A pramANe 'dhuM - 35.'tame mane yathArtha brAhmaNatvano ghaNo ja sAro artha samabhavyo che. ' 36.'tame yajJonA yajJakartA cho, tame vedonA jANanArA vidvAna cho, tame vedanA jyotiSa vagere chae aMgone bhayo cho, tame dharmonA pAragAmI cho.' Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 608 adhyayana-25 : zo upa-42 37. tubbhe samatthA uddhattuM paraM appANameva y| tamaNuggahaM karehamhaM bhikkheNa bhikkhuuttamA / yUyaM samarthAH uddhartum paramAtmAnameva c| tadanugrahaM kurutAsmAkaM bhaikSyeNa bhikssuttmaaH!|| 37. 'tame potAno ane pArakAno uddhAra karavAmAM samartha cho, eTalA mATe he bhikSazreSTha! tame amArA para bhikSA levAnI kRpA karo." 38.na kajjaM majjha bhikkheNa khippaM nikkhamasU diyA ! / mA bhamihisi bhayAva? ghore sNsaarsaagre|| na kAryaM mama bhaikSyeNa kSipraM niSkAma dvij!| mA bhramI: bhayAvarte ghore sNsaarsaagre|| 38. "mAre bhikSAnuM koI prayojana nathI. te dvija ! tuM tarata ja niSkramaNa karI muni-jIvanano svIkAra kara. jenAthI bhayanA AvartAthI gherAyela A ghora saMsArasAgaramAM tAre pherA karavA na paDe.' 39. uvalevo hoi bhogesu abhogI novlippii| bhogI bhamai saMsAre abhogI vippmuccii|| upalepo bhavati bhogeSu abhogI noplipyte| bhogI bhramati saMsAre abhogI vipramucyate / / 39 'bhogomAM upalepa thAya che. abhogI lipta thato nathI. bhogI saMsAramAM bhramaNa kare che. abhogI temAMthI mukta banI jAya che.' 40. ullo sukko ya do chUDhA golayA mttttiyaamyaa| do vi AvaDiyA kuDDe jo Dallo so tattha lggii|| ArdraH zuSkazca dvau kSiptau golako mRttikaamyau| dvAvapyApatitau kuDye ya ArdraH sa tatra lagati / / 40. 'bhATInA goNA- bhInI ane meM suuopheMkavAmAM AvyA. baMne bhIMta para paDyA. je bhIno hato te tyAM yoMTI gayo.' 41. evaM laggati dummehA je narA kaamlaalsaa| virattA una laggati jahA sukko ugolo|| evaM laganti durmedhasaH ye narAH kaamlaalsaa:| viraktAstu na laganti yathA zuSkastu golakaH / / 41. "e ja rIte je manuSyo dubuddhi ane kAma-bhogomAM Asakta hoya che, teo viSayomAM coMTI jAya che. je virakta hoya che, teo temAM coMTatA nathI, jevI rIte sUko goLo.' 42. A rIte te vijayaghoSa jayaghoSa aNagAranI pAse anuttara-dharma sAMbhaLIne pravrajita banI gayo. 42. evaM se vijayaghose jayaghosassa aNtie| aNagArassa nikkhaMto dhamma soccA aNuttaraM // evaM sa vijayaghoSaH jyghosssyaantike| anagArasya niSkAntaH dharmaM zrutvA'nuttaram / / 43.jayadhoSa ane vijayaghoSa saMyama ane tapa dvArA pUrvasaMcita karmone kSINa karIne anuttara siddhi prApta karI. 43. khavittA puvvakammAI saMjameNa taveNa y| jayaghosavijayaghosA siddhi pattA aNuttaraM // kSapayitvA pUrvakarmANi saMyamena tapasA c| jayaghoSavijayaghoSau siddhi prAptAvanuttarAm / / -tti bemi| -iti brviimi| -mAma huM huM . Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. (mAdA....vighno) 'mAhaLa'no artha che--brAhmaNa. A kuLanA AdhAre ka2vAmAM AveluM nAmakaraNa che. vitra te hoya che je brAhmaNa kuLamAM utpanna thaIne adhyayana-adhyApana tathA AcAra-vyavahAramAM rata rahe che. eka prasiddha zloka che-- vipranI vyAkhyA mATe juo--zloka nuM TippaNa. 2. yajanazIla (nAyArM) AnuM saMskRta rUpa che--yAyAnI. je yajanazIla hoya che, yajJa karavAmAM avazya pravRtta hoya che, te yAyAjI kahevAya che. 3. yamayajJa (namanaAmi) TippaNa adhyayana 25 : yazIya cUrNikAre Ano artha yamayajJayamatulya yajJa evo karyo che, kema ke temAM jIvavadha thato hoya che. * vRttikAre Ane vaikalpika artha mAnIne Ano mULa artha yamayajJa--vratayajJa karyo che.' gRhasthAvasthAnI apekSAe yamayajJano cUrNisaMmata artha karI zakAya che ane muni avasthAnI apekSAe vRttikArano mULa artha karI zakAya che. vaidika paraMparAmAM pAMca yajJo mAnavAmAM AvyA che--bhUtayajJa, manuSyayajJa, pitRyajJa, devayajJa ane brahmayajJa. yamayajJanI tulanA bhUtayajJa sAthe karI zakAya che. 4. mArgagAmI (mammI) AnA be artha maLe che-- (1) samyak darzana, samyak jJAna ane samyak cAritra-A tripadI mArgano anugAmI.5 (2) mukti pathano anugAmI. 1. bRhadvRtti, patra 522 / 2. janmanA brAhmaNo jJeyaH, saMskArairdvija ucyate / vidyayA yAti vipratvaM, tribhiH zrotriya ucyate // 5. yajJa (nanna) yajJa vaidika paraMparAno AdhAra che. zatapatha brAhmaNamAM yajJane sauthI zreSTha karma kahevAmAM Avela che. 3. 4. (ka) uttarAdhyayana vRtti, pRSTha ra68: nAyArUM--yananazIlaH / (4) bRhadvRtti, patra 522 : jAyAi tti avazyaM yAyajIti yAyAjI / uttarAdhyayana vRtti, pRSTha 268 : nayanannati ( yama ) sulyo yamayajJa: mAraNAtmakaH / bRhadvRtti, patra 522 : yamAH - prANAtipAtaviratyAdirUpAH paJca ta eva yajJo - bhAvapUjAtmakatvAt vivakSitapUjAM prati 5. 6. 7. yamayajJastasmin... gArhasthyApekSayA vaitad vyAkhyAyate ... tatha yama iva prANyupasaMhArakAritayA yamaH sa cAsau yajJazca yamayajJa arthAd dravyayajJastasmin / uttarAdhyayana cUrNi, pRSTha 268 : samyagdarzanAdimArgagAmI / bRhadvRtti, patra 522 : mArgagAmI - muktipathayAyI / zatapatha brAhmaNa 1 / 7 / 4 / 5 : yajJau vai zreSThatamaM karma / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 610 adhyayana-25: Ti. 6-8 karma-kAMDI mImAMsakono mata che ke je yajJane choDI de che, te zrautadharmathI vaMcita banI jAya che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM yajJonuM pracalana adhika hatuM. mAtra uttarAdhyayanamAM ja yajJono virodha be sthaLe maLI Ave che. zrautayajJonAM baMdha thavAmAM jaina munionA prayatno khUba mahattvapUrNa rahyA che. - lokamAnya tilaka anusAra-'upaniSadomAM pratipAdita jJAnanA kAraNe mokSa-daSTithI A karmonI gauNatA AvI cUkI hatI (gItA ro 41-46). A ja gauNatA ahiMsA-dharmano pracAra thavAthI AgaLa jatAM adhikAdhika vadhatI gaI. bhAgavata-dharmamAM spaSTapaNe pratipAdita karavAmAM AvyuM che ke yajJa-yAga veda-vihita che, to paNa temanA mATe pazu-vadha karavo na joIe. dhAnya vaDe ja yajJa karavo joIe (juo-mahAbhArata, zAMtiparva, 336 10 ane 337). A kAraNathI (tathA keTalAka aMze AgaLa upara jainonA paNa evA ja prayatnonA kAraNe) zrauta-yajJa mArganI AjakAla evI dazA thaI gaI che ke kAzI jevA moTA-moTA dharmakSetromAM paNa zrotAgnihotra pAlana karanArA agnihotrI khUba ja ochA najare paDe che ane jyotiSThoma vagere pazu-yajJo thavAnuM to dasa-vIsa varSe kyAreka-kyAreka ja saMbhaLAya che." dharmAnanda kauzAmbInA mata anusAra yajJanA umUlananI dizAmAM pahelo prayatna bhagavAna pArve karyo : "A rIte lAMbApahoLA yajJa lokone keTalA apriya thaI rahyA hatA, tenA bIjA paNa ghaNA udAharaNo bauddha sAhityamAM maLe che. A yajJothI ubAIne je tApaso jaMgalomAM cAlyA jatA hatA teo jo kyAreka gAmomAM AvatA paNa hatA to lokone upadeza devAnA cakkaramAM paDatA nahi. pahelavahelo Avo prayatna saMbhavataH pArzvanAthe karyo. temaNe janatAne batAvyuM ke yajJa-yAga dharma nathI, cAra yAma ja sAco dharma-mArga che. yajJa-yAgathI ubAI gayelI sAmAnya janatAe tarata A dharmane apanAvyo.'' 6. badhA dvArA abhiSita (sarvAmiya) vRttikAre AnAM be saMskRta rUpa ApyAM che-sarvocca ane sarvAmi. sarvakAmyaevuM bhojana jemAM badhI IcchanIya vastuo hoya. sarvakAmika-cha rasothI yukta bhojana. 7. vipra...dvija (vippA.viyA) sAmAnyapaNe 'vipraane 'dvija'-A baMne zabda 'brAhmaNa'nA arthamAM prayukta thAya che. paraMtu temanI niyukti bhinna-bhira che. je vyakti brAhmaNa-jAtimAM utpanna thAya che tene vipra' kahevAmAM Ave che. A 'jAti-vAcaka nAma che. je vyakti brAhmaNa jAtimAM pedA thAya che ane yogya vaye yajJopavita dhAraNa kare che-saMskArita thAya che. tene 'dvija' kahevAmAM Ave che. A eka viziSTa saMskAra che ke je bIjo janma grahaNa karavA barAbara mAnavAmAM Ave che.* evo paNa saMbhava che ke je vedonA jJAtA hatA, temane 'vipra ane je yajJa vagere karavA-karAvavAmAM kuzaLa hatA temane 'dvija kahevAmAM AvatA hatA. te bhAva svayaM prastuta zlokanA prathama ane dvitIya caraNamAM spaSTa che-ne ya vaivika viUA, sannaTrAra ne kiyA | 8. jyotiSa vagere vedanAM cha aMgone jANanAra (nAphasaMvika) zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirukta, chaMda ane jayotiSa-A cha vedAMga kahevAya che. AmAM zikSA vedanI nAsikA che, kala hAtha, vyAkaraNa mukha, nirukta kAna, chaMda paga ane jayotiSa netra che. eTalA mATe veda-zarIranAM A aMgo kahevAya che. temane dvArA vedArtha samajavAmAM mUlyavAna sahAyatA prApta thAya che. vedanAM pradhAna pratipAdya yajJo sAthe jayotiSano viziSTa saMbaMdha che 1. 2. 3. gItA da0, pR. 30, I bhAratIya saMskRti gaura ahiMsA, pR. 6? 1 brahavRtti, patra 523 : sarvANi kAmAni-abhilaSaNIyavastUni yasmin tat sarvakAmyaM, yad vA sarvakAmainirvRttaM tat prayojanaM vA srvkaamikN| ejana, patra 23 : vipra nAtita:, dinA: saMskArApekSayA dvitIyajanmAnaH / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajJIya 611 adhyayana-25 : Ti, 9-13 AcArya jayotiSa (zloka 36)mAM kahevAmAM AvyuM che- yajJa mATe vedonuM avataraNa che ane kALanA upayukta saMniveza sAthe yajJono saMbaMdha che, eTalA mATe jyotiSane "kAla-vidhAyaka-zAstra' kahevAmAM Ave che. AthI karIne jyotiSa jANanAra ja yajJano jJAtA hoya che. eTalA mATe ahIM jayotiSAMgano prayoga karavAmAM Avyo che." 9. (zloka 9) A zloka dazavaikAlika, ara pa ranA 27 ane 28 zlokanA upadezanI yAda apAve che : bahuM paraghare asthi vivihaM khAimasAimaM / na tattha paMDio kuppe icchA dejja paro na vA / / sayaNAsaNa vatthaM vA bhattapANaM va saMjae / adeM tassa na kappe jjA paccakkhe vi ya dIsao // 10. (zloka 10) A zloka sUtrakRtAMga dvitIya zrutaskaMdhanA nimna aMza sAthe tulanA karavAyogya che : ___ 'se bhikkhU dhamma kiTTamANe-nannattha kammanijjaradvAe dhammamAikkhejjA' (2 / 1) 11. (zloka 11) A zlokanAM cAreya caraNamAM 'muda' zabdano prayoga thayo che. pahelA ane trIjA caraNamAM prayukta "muha' zabdano artha 'pradhAna' ane bIjA tathA cothA caraNamAM teno artha "upAya' che. 12. praznano uttara (tasUvevamoravuM) ahIM 'Apa'no artha che-prazna ane 'pramokSa'no artha che-uttara, prativacana. juo-bhagavatI rI 7nuM TippaNa. 13. (zloka 16) A zlokamAM caudamA zlokamAM pUchavAmAM AvelA pAMca praznonA uttara ApavAmAM AvyA che. pahelo prazna che-vedomAM pradhAna tattva kayuM che? tenA uttaramAM kahevAmAM AvyuM che-vedomAM pradhAna tattva agnihotra che. agnihotrano artha vijayaghoSa jANato hato paraMtu jayaghoSa tene agnihotrano te artha samajAvavA IcchatA hatA jenuM pratipAdana AraNyaka-kALamAM thavA lAgyuM hatuM. Atma-yajJanA saMdarbhamAM jayadhoSe kahyuM che-dahIMno sAra jema navanIta hoya che, tevI ja rIte vedono sAra AraNyako che. temAM satya, tapa, saMtoSa, saMyama, cAritra, Arjava, kSamA, dhRti, zraddhA ane ahiMsA-A dasa prakArano dharma batAvavAmAM Avyo che. te ja sAcA arthamAM agnihotra che." AnAthI evuM phalita thAya che ke jaina munionI dRSTie vedonI apekSAe AraNyakone vadhu mahattva hatuM. vedone teo pazubaMdha-bakarA vagere pazuonA vadhanA hetubhUta mAnatA hatA. AraNyaka-kALamAM vaidika-RSiono jhoka Atma-yajJa tarapha thayo, eTalA mATe jayadhoSa vedonI apekSAe AraNyakonI vizeSatAnuM pratipAdana karyuM. zAntAcArya AraNyaka tathA brahmAMDapurANAtmaka vighAne brAhmaNa-saMpadA mAnI che.* 1. vaisiditya, pR. 23rU 5. ejana, patra528:pazUnAM-chaInAM vaco-vinAzAyaniyamane bRhadvatti, patra 523 : atra ya jyotiSasyopAdAnaM yahetubhiste'mI pazubandhAH, zvetaM chAgamAlabheta vAyavyAM dizi praadhaanykhyaapkm| bhUtikAma' ityAdivAkyopalakSitAH / / ejana, patra pa24T ejana, panna kara6 : vidya-sAta mafmastIti-vidyA4. ejana, patra para 1 AraNyakabrahmANDapurANAtmikAstA eva brAhmaNasaMpado, vidyA brAhmaNasaMpadaH, tAtvika brAhmaNAnAM hi niSkicanatvena vidyA eva sNpd| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 612 adhyayana-25:Ti. 14 bIjo prazna che yajJano upAya (pravRtti-hetu) zuM che? tenA uttaramAM kahevAmAM AvyuM che jJano upAya yajJAtha' che. A vAta vijayaghoSa sArI peThe jANato hato. paraMtu jayaghoSe tene ema batAvyuM ke Atma-yajJanA saMdarbhamAM Indriya ane manano saMyama karanAra yAjakanI pradhAnatA che. trIjo prazna che nakSatromAM pradhAna zuM che? tenA uttaramAM kahevAmAM AvyuM-nakSatromAM pradhAna caMdramA che. AnI tulanA gItAnA-nakSatrANAmardazI (1021) sAthe karI zakAya. cotho prazna che--dharmono upAya (AdikAraNo zuM che? tenA uttaramAM kahevAmAM AvyuM dharmono upAya kAzyapa che. ahIM kAzyapa zabda vaDe bhagavAna RSabhanuM grahaNa karavAmAM AvyuM che. vRttikAre AnA samarthanamAM eka AraNyaka-vAkya uddhata karyuM 7-'tathA cAraNyakam-RSabha eva bhagavAn brahmA, tena bhagavatA brahmaNA svayameva cIrNAni brahmANi, yadA ca tapasA prAptaH padaM yam vrahAvarta tA 2 vArSi tAni, ravi punastAna vahmAni ?"" vagere. paraMtu A vAkya kayA AraNyakanuM che te jANI zakAyuM nathI. vRtti-racanAkALamAM saMbhava che ke A koI AraNyakamAM hoya ane vartamAna saMskaraNomAM maLatuM na hoya. athavA ema paNa banI zake ke je pratiomAM A vAkya maLatuM hatuM te pratio Aje upalabdha na hoya. vRttikAre potAnA pratipAghanuM samarthana brahmAMDapurANa dvArA paNa karyuM che. sthAnAMgamAM sAta mULa gotro batAvavAmAM AvyA che. temAM paheluM kAzyapa che. bhagavAna RSabha vArSika tapanA pAraNAMmAM kAzya" arthAta rasa pIdho hato, eTalA mATe teo 'kAzyapa' kahevAyA. muni suvrata ane neminAtha A be tIrthakaro sivAyanA bAkInA badhA tIrthakaro kAzyapa-gotrI hatA.' dhanaMjaya nAmamAlAmAM bhagavAna mahAvIranuM nAma "aMtyakAzyapa che. bhagavAna RSabha 'AdikAzyapa' thayA. temanAthI dharmano pravAha cAlyo, eTalA mATe temane dharmonAM Adi-kAraNa kahevAmAM AvyA che." sUtrakRtAMganA eka zlokathI A tathyanI puSTi thAya che. temAM kahevAmAM AvyuM che ke atItamAM je tIrthakaro thayA tathA bhaviSyamAM je thaze te badhA "kAzyapa' dvArA prarUpita dharmanuM anusaraNa karaze." pAMcamo prazna che-potAno ane pArakAno uddhAra karavAmAM samartha koNa che? Ano uttara zloka 18thI 33 sudhI vistArathI ApavAmAM Avyo che. 14. AvavAnA kAraNe (AtuM) vRttikAre 'Aja tuM' padamAM 'tuma' pratyayane AdhAra mAnI tenA be artha karyA che- 1. vRtti , patra para ! 4. ejana, 7ii rU0 vRtti: vAre bhava: :- patavanati ejana, patra 25 : mavata dAi purApAneva sahipurA- kArapata patyini vApa:, munisuvratamavana ninA: ! nakSaNopetatvAsanapurA ima...tavAri -"da 5. dhanaMjaya nAmamAtrA, tA 22: hi ikSvAkukulavaMzodbhavena nAbhisutena marudevyA nandanena sanmatirmahatirvIro, mahAvIro'ntyakAzyapaH / RSabheNa dazaprakAro dharmaH svayameva cIrNaH, kevala nAthAnvayo vardhamAno, yattIrthamiha sAmpratam / / jJAnalambhAcca maharSiNo ye parameSThino vItarAgAH snAtakA nirgranthA naiSThikAsteSAM pravartita AkhyAtaH praNItastretAyAmA 6. vRdavRtti, panna kara6 : ghanA 'vAratha:' bhAvAnuvamava: mukhaM upAyaH kAraNAtmakaH tasyaivAditatprarUpakatvAt / vicAra " sUyagaDo 1 / 2 / 74 : ThANaM 7 / 30 : satta mUlagonA paM0 taM-kAsavA gautamA vacchA kocchA kosiA maMDavA vAsiTTA / abhaviMsu purA vi bhikkhavo, AesA vi bhaviMsu suvvyaa| eyAI guNAI Ahu te, kAsavassa aNudhammacAriNo / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazIya (1) svajana vagerenuM sthAna prApta karavA mATe. (2) pravrajyA paryAyamAMthI gRhavAsa paryAyamAM AvavA mATe. 15. Aryavacana (annavayAM) 613 vibhinna saMdarbhomAM Arya zabdanA aneka artha karavAmAM AvyA che. ahIM teno artha--ahiMsAdharmanuM pratipAdana karanAra evo che. tIrthaMkaro ahiMsAdharmanuM pratipAdana kare che, eTalA mATe vRttikAre 'Arya'no artha tIrthaMkara karyo che. Arya-vacana- tIrthaMkaranI vANI--Agama. 16. agnimAM tapAvIne zuddha karela (nidvaitamanapAvanuM) bRhavRttimAM 'pAva'nA be artha maLe che--pApa--aniSTa ane pAva--agni. sukhabodhAmAM Ano eka ja artha maLe che--pAvaka--agni. 17. ghasAyelA (nAmaDhuM) suvarNanI tejasvitAne vadhA2vA mATe manaHzila vagere vaDe tene ghasavAmAM Ave che. tenAthI sonAmAM camaka-damaka AvI jAya che. A AkRSTano artha che. 18. piMDIbhUta sthAvara jIvone (saMdeLa ya thAvo) adhyayana-25: Ti. 15-20 vRttikAre 'saMgraha' zabdano mukhya artha saMkSepa ane vaikalpika artha varSAkalpa-varSA RtumAM upayogamAM AvanAra muninuM eka upakaraNa--karyo che. temaNe 'T' zabda vaDe vistArano artha grahaNa karyo che. teno artha thaze--saMkSepa ane vistAra--baMne dRSTio vaDe jANIne. ame 'saMgraha'no artha piMDa athavA saMhati karyo che. sthAvara jIva piMDarUpamAM ja ApaNA jJAnano viSaya bane che. eka-eka zarIrane pRtha-pRthak rUpe jANI zakAtuM nathI. 19. niSkAmajIvI che (muddAnIvI) je pratiphaLanI bhAvanAthI zUnya banIne jIvanayApana kare che, te mudhAjIvI kahevAya che. bRhavRttimAM Ano artha che-- ajJAtasaMchamAtravRtti. je muni jAti, kuLa vagerenA sahAre jIvato nathI, ajJAta rahIne cha bhojana vaDe potAnuM jIvana calAve che, te mudhAjIvI hoya che. vistRta artha mATe juo--dasaveAliyaM, pa| 10 99, 100nuM TippaNa. 20. (zloka 30) 1. vRttavRtti, patra 126, 127 / ra. 1. samana AnAM saMskRta rUpo traNa bane che--zramaLa, zamana ane samanas. je zramazIla che te zramaNa, je kaSAyonuM zamana kare che ane samatAmAM rahe che te zamana ane je sArA manavALo hoya che te samanas hoya che. vRttimAM 'zrama'nI nirukti AvI rIte karavAmAM Avela che--'mamaM manostheti niruttavidhinA zramaLa:-nibhraMnthaH / ', 2. baMbhaNo je brahma--AtmAnI caryAmAM lIna rahe che, te brAhmaNa che. je brahmacaryanuM pAlana kare che, te brAhmaNa che. brahmanA be prakAra che-- 3. ejana, patra 127 / 4. 5. ejana, patra 26 : ALAM tIthatAM vacanamAryavacanam - AgamaH / sukhabodhA, patra 307 / bRhadvRtti, patra 527 / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 614 adhyayana-25: Ti. 21-22 zabdabrahma ane parabrahma. je zabdabrahmamAM niSNAta hoya che, te parabrahmane pAmI jAya che. parabrahma che ahiMsA, satya vagere brahma zabda vaDe ahIM A ja gRhIta che.' bhartuharie zabdane brahma mAnela che. zaMkarAcArya athavA advaita mujaba brahma parama brahma che. sUtrakRtAMga 14 1mAM suvaMmara' zabdano prayoga che. tyAM cUrNikAre tenA traNa artha karyA che-(1) sucAritra, (2) nava guNiyukta maithuna-virati, (3) gurukuLa-vAsa. sUtrakRtAMga rA pa 1mAM vaMmaranI vyAkhyAmAM cUrNikAre AcAra, AcaraNa, saMyama, saMvara ane brahmacaryane ekArthaka mAnyAM che. AcArAMga 3 4mAM brahmano artha yogIonuM parama pavitra sukha evo karavAmAM Avyo che.je 3. muNI sAmAnyapaNe munino artha mauna rahenAra karavAmAM Ave che. ahIM A artha abhipreta nathI. muni kahevaDAvavAno AdhAra che-jJAna. te jJAnArthaka ! dhAtumAMthI niSpanna che. 21. (zloka 31) prastuta zlokamAM 'janmanA jAti'no asvIkAra ane 'karmaNA jAti'no siddhAMta pratipAdita che. jAtio sAmayika AvazyakatA anusAra bane che. te zAzvata nathI hotI. mahAvIre janmanA jAtivAda viruddha krAMti karI ane karmaNA jAtinuM pratipAdana karyuM. vyakti potAnAM karma-kArya vaDe amuka-amuka bane che. koI kuLa ke jAtimAM janma levA mAtrathI tevo banI jato nathI. 22. badhAM karmothI mukta (salvamUvinimukSa) prastuta caraNomAM karma zabda kArya ke pravRttino vAcaka che. snAtaka puruSa jIvavadhavALA yajJanI vyarthatA ane jAtivAdanI atAttvikatA samajI zake che. te yajana-mAjana tathA vRNApUrNa pravRtti ane AsaktipUrNa kAryothI mukta banI jAya che. kevalInI mukti sannikaTa hovAne kAraNe tene sarvakarmavinirmukta kahevAmAM Avela che. A vRttikAranI vyAkhyA che. paraMtu ahIM brAhmaNanA prakaraNamAM kevalIno ullekha prAsaMgika lAgato nathI. vRtti , patra 128: grAnaJi dahIMva, hAM ratiyA, cana jema-te vaLI tibe, zApara 2 thatA zabdabrahmaNi niSNAtaH, paraMbrahmAdhigacchati / etAni ca parANi brahmANi variSThAni yAni prAgahiMsAdInyuktAni, etad rUpameveha brahmocyate, tena brAhmaNo bhavati / 2. 3. 4. mUtravRtAM vRddhi, pR. 2285 suratamAM cULa, pR. 403. vArA vRtti, patra 221 : -aSatti naMviklyogishrm| bRhadvRtti, patra 529 : snAtakaH kevalI sarvakarmabhirvinirmuktaH, iha ca pratyAsannamuktitayA sarvakarmavinirmuktaH / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chavIsaimaM ajjhayaNaM sAmAyArI chavvIsamuM adhyayana sAmAcArI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM 'IcchA' vagerenuM samAcaraNa varNavAyuM che. eTalA mATe A adhyayananuM nAma 'sAmAyArI'-'sAmAcArI' "TLasa sAra gAyAche'--jJAnano sAra che AcAra. AcAra jIvana-muktinuM sAdhana che. jaina manISIoe je rIte tattvonI sUkSmatama chaNAvaTa karI che e ja rIte AcAranuM sUkSmatama nirUpaNa paNa karyuM che. A cAra be prakArano hoya che--tratAtmaka AcAra ane vyavahArAtmaka AcAra. vratAtmaka AcAra ahiMsA che. te zAzvata dharma che. vyavahArAtmaka-AcAra che parasparAnugraha. te anekavidha hoya che. te azAzvata che. je muni saMghIya-jIvana yApana kare che temane mATe vyavahArAtmaka-AcAra paNa eTalo ja upayogI che jeTalo vratAtmaka AcAra. je saMgha ke samUhamAM vyavahArAtmaka AcAranI unnata vidhi che ane tenuM samyapha paripAlana thAya che, te saMgha dIrdhAyu hoya che. tenI ekatA akhaMDita rahe che. jaina AcAra-zAstramAM baMne AcAronuM vizada nirUpaNa maLe che. prastuta adhyayanamAM vyavahArAtmaka AcAranA dasa prakAronuM phUTa nidarzana che. A dasa prakAro samyapha AcAranA AdhAra che, eTalA mATe temane samAcAra, sAmAcAra ane sAmAcArI kahela sAmAcArInA be prakAra che-ogha sAmAcArI ane pada-vibhAga sAmAcArI. prastuta adhyayanamAM odha sAmAcArInuM nirUpaNa che. TIkAkAre adhyayananA aMtamAM e jANakArI ApI che ke ogha sAmAcArIno aMtarbhAva dharmakathAnuyogamAM thAya che ane pada-vibhAga sAmAcArIno caraNakaraNAnuyogamAM. uttarAdhyayana dharmakathAnuyoga aMtargata che." ogha sAmAcArInA dasa prakAro che (zlo, 3, 4)1. Avazyaka 6, IcchAkAra 2. naiSadhinI 7, micchAkAra 3. ApRcchA 8. tathAkAra 4. pratipRcchA 9. abhyatthAna 5. chaMdanA 10. upasaMpadA sthAnAMga (1/102) tathA bhagavatI (2 pIpa55)mAM dasa sAmAcArIno ullekha che. temAM kramabheda uparAMta eka nAmabheda paNa che-'abhyatthAna'ne badale 'nimaMtraNA' che. niryukti (gAthA 482)mAM paNa 'nimaMtraNA" ja Ape che. mUlAcAra (gAthA 125)mAM sthAnAMgamAM pratipAdita kramathI ogha sAmAcArInuM pratipAdana thayuM che. | digambara-sAhityamAM sAmAcArInA sthAne samAcAra, sAmAcAra zabdano prayoga thayo che ane tenA cAra artha karavAmAM AvyA che 1. samatAno AcAra. 3. sama (tulya) AcAra, 2. samyam AcAra. 4. samAna (parimANa sahita) AcAra.2 2. bRhadvRtti, patra 547 : anantaroktA sAmAcArI dazavidhA ogharUpA ca padavibhAgAtmikA ceha noktA dharmakathA'nuyogatvAdasya chedasUtrAntargatatvAcca tasyA:- / mUlAcAra, gAthA 123 : samadA samAcAro, sammAcAro samo va AcAro / savvesi sammANaM, samAcAro hu aacaaro|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi kyAreka cakravAlasamAcArIno paNa ullekha maLe che. vardhamAna dezanA (patra 102)mAM zikSAnA be prakAra batAvavAmAM AvyA che--AsevanA zikSA ane grahaNa zikSA. AsevanA zikSA aMtargata dasavidha cakravAla sAmAcArIno ullekha thayo che- pratilekhanA bhojana 1. 6. 2. pramArjanA 7. 3. 8. 4. 9. 5. 10. AvazyikI. uparyukta dasa sAmAcArIomAM AvazyikI vibhAgamAM badhI audhika sAmAcArIonuM grahaNa thayuM che. sAmAcArIno artha che--munino AcAra-vyavahAra athavA Iti-kartavyatA. A vyApaka paribhASA vaDe muni-jIvananI divasa-rAtanI samasta pravRttio 'sAmAcArI' zabdathI vyavahRta thaI zake che. dasavidha audhika sAmAcArInI sAthe-sAthe prastuta adhyayanamAM anyAnya kartavyono nirdeza paNa thayo che. 618 bhikSA carcA AlocanA 1. adhyayana-26 : Amukha ziSya mATe Avazyaka che ke te je paNa kArya kare te gurunI AjJA meLavIne kare (zloka 8-10). dinacaryAnI vyavasthA mATe divasanA cAra bhAgo ane temAM karavAlAyaka kAryono ullekha zloka 11 ane 12mAM che. zloka 12thI 16 sudhI daivasika kALajJAnadivasanA cAra praharone jANavAnI vidhi che. zloka 17 ane 18mAM rAtri-caryAnA cAra bhAgo ane temAM karavAlAyaka kAryono ullekha che. zloka 19 ane 20mAM rAtrika kALa-jJAna--rAtanA cAreya praharone jANavAnI vidhi ane prathama tathA caturtha praharamAM svAdhyAya karavAno nirdeza che. zloka 21mAM upadhi-pratilekhanA ane svAdhyAyanuM vidhAna che. AThamA zlokamAM paNa A viSaya pratipAdita che. ahIM thoDA parivartana sAthe punarukti che. zloka 22mAM pAtra-pratilekhanA tathA 23mAM teno krama che. zloka 24thI 28 sudhI vajra-pratilekhanAnI vidhi che. zloka 29 ane 30mAM pratilekhanA-pramAdanA doSanuM nirUpaNa che. zloka 31thI 35mAM divasanA trIjA praharanA kartavyo--bhikSAcArI, AhAra tathA bIjA gAmamAM bhikSA arthe javuM vagerenuM vidhAna che. zloka 36 ane 37 tathA 38nAM prathama be caraNo sudhI caturtha praharanA kartavyo-vasra-pAtra-pratilekhana, svAdhyAya, zayyA ane uccAra-bhUminI pratilekhanAnuM vidhAna che. zloka 38nAM aMtima be caraNothI 42nAM traNa caraNo sudhI daivasika pratikramaNanuM vidhAna che. caturtha caraNamAM rAtrika kAla-pratilekhanAnuM vidhAna che. zloka 43mo 18mAnuM punarAvartana che tathA 44mo 20mAnuM punarAvartana che. zloka 45thI 51 sudhI rAtrika-pratikramaNanuM vidhAna che. 52mA zlokamAM upasaMhAra che. 20mA zloka sudhI eka rIte ogha samAcArI (divasa ane rAtanI caryA)nuM pratipAdana thaI cUkyuM che. zloka 21thI 51 sudhI pUrvapratipAdita viSayanuM ja vistArathI pratipAdana karavAmAM AvyuM che. eTalA mATe ahIM kyAMka-kyAMka punarukti paNa che. muni divasanA prathama praharamAM svAdhyAya kare, bIjAmAM dhyAna, trIjAmAM bhikSAcaryA ane cothAmAM pharI svAdhyAya (zloka 12). pravacana sAroddhAra, gAthA 760, 761mAM 'icchA, micchA' vagerene cakravAla-sAmAcArI antargata mAnela che ane gAthA 768mAM pratilekhanA, pramArjanA vagerene prakArAntare dasavidha sAmAcArI mAnela che. muni rAtrinA prathama praharamAM svAdhyAya kare, bIjAmAM dhyAna, trIjAmAM nidrA-mokSa (zayana) ane cothAmAM pharI svAdhyAya (zrloka 18). A muninA autsargika kartavyono nirdeza che. AmAM keTalAka apavAda paNa che. pAtraka dhAvana vicAraNa (bahirbhUmi-gamana) sthaMDila Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-26 : Amukha dainika-kRtyonuM vistArathI varNana 21mAthI 38mA zloka sudhI thayuM che ane rAtrika kRtyonuM 39mAthI 51mA zloka sudhI. A badhuM varNana sAmAcArI aMtargata Ave che. sAmAcArI saMghIya jIvana jIvavAnI kaLA che. tenAthI pArasparika ekatAnI bhAvanA khIle che ane tenAthI saMdha majabUta bane che. dasavidha sAmAcArInI paripAlanAthI vyaktimAM nIcenA vizeSa guNo utpanna thAya che-- sAmAcArI 619 1. AvazyikI ane naiSadhikI vaDe niSprayojana gamanAgamana para niyaMtraNa rAkhavAnI Adata vikase che. 2. micchAkAra vaDe pApo pratye sajagatAno bhAva vikase che. 3. ApRcchA ane pratispRcchA vaDe zramazIla tathA bIjAne mATe upayogI banavAno bhAva pedA thAya che. 4. chaMdanA vaDe atithi-satkAranI pravRtti vadhe che. 5. IcchAkAra vaDe bIjAonA anugrahane saharSa svIkAravAnI tathA potAnA anugrahamAM parivartana karavAnI kaLA AvaDe che. parasparAnugraha saMghIya jIvananuM anivArya tattva che. paraMtu vyakti jyAre te anugrahane adhikAra mAnI bese che tyAre paristhiti jaTila banI jAya che. bIjAnA anugrahanI hArdika svIkRti potAnAmAM vinaya pedA kare che. 6. upasaMpadA vaDe paraspara-grahaNanI abhilASA vikase che. 7. abhyutthAna (guru-pUjA) vaDe gurutA tarapha abhimukhatA pedA thAya che. 8. tathAkAra vaDe AgrahanI Adata chUTI jAya che, vicAra karavA mATe pravRtti sadA mukta rahe che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chavIsaimaM ajjhayaNaM : 7vvIsabhuM adhyayana sAmAyArI : samAyArI mULa saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. sAmAyAriM pavakkhAmi svvdukkhvimokkhnni| jaM carittANa niggaMthA tiNNA saMsArasAgaraM // samAcArI pravakSyAmi srvduHkhvimokssnniim| yAM caritvA nirgranthAH tIrNAH saMsArasAgaram / / 1. huM saghaLA duHkhomAMthI mukta karanArI te samAcArI (vyavahArAtmaka AcAra)nuM nirUpaNa karIza, jenuM AcaraNa karI nigraMtho saMsAra-sAgarane tarI gayA che. 2. pahelI mAvazyaDI,bI naSedhitI, trImApraya nA, cothI pratipracchanA 2. paDhamA AvassiyA nAma biiyA ya nisiihiyaa| ApucchaNA ya taiyA cautthI paDipucchaNA // prathamA AvazyakI nAmnI dvitIyA ca nissiidhikaa| ApracchanA ca tRtIyA caturthI prtiprcchnaa|| 3. pAMyamI chana, cha85291812, sAtamI mithyA2, AThamI tathAkAra 3. paMcamA chaMdaNA nAma icchAkAro ya chtttto| sattamo micchakAro ya tahakkAro ya atttthmo|| paMcamI chandanA nAmnI icchAkAzca sssstthH| saptamaH mithyAkAraca tathAkArazca assttmH|| 4. abbhuTANaM navamaM dasamA uvsNpdaa| esA dasaMgA sAhUNaM sAmAyArI paveiyA // abhyutthAnaM navamaM dazamI upasampad / eSA dazAMgA sAdhUnAM sAmAcArI praveditA / / 4. navamI abhyatthAna, dasamI upasaMpadA. bhagavAne sAdhuonI A dasa aMgavALI samAcArInuM nirUpaNa thucha. 5. gamaNe AvassiyaM kujjA ThANe kujjA nisIhiyaM / ApucchaNA sayaMkaraNe parakaraNe paDipucchaNA // gamane AvazyakI kuryAt sthAne kuryaannissiidhikaam| ApracchanA svayaMkaraNe parakaraNe pratipracchanA / / 5. (1) sthAnamAthI pahA2 4tA vamate mAvazya.42 AvazyakInuM uccAraNa kare. (2) sthAnamA praveza 72tI. 15te naipiDI 43naiSelikInuM uccAraNa kare. (3) potAnA 42ta paDela mApR57nA repAsethI anumati le. (4) eka kAryamAMthI bIjA kAryamAM jatI veLA pratipRccha kare-guru pAsethI pharI anumati le. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi adhyayana-26 : do 6-11 6. chaMdaNA davvajAeNaM icchAkAro ya saarnne| micchAkAro ya niMdAe tahakkAro ya pddissue| chandanA dravyajAtena icchAkArazca saarnne| mithyAkAraca nindAyAM tathAkArazca pratizrute / / 6. (5) pUrva-yeIta dravyo 43 chn| 43-12 vagairene nimaMtrita 3. (6) sArasA (aucityapUrvaka potAnuM kArya karavuM ane karAvavuM)mAM IcchAkArano prayoga kare-ApanI IcchA hoya to huM ApanuM amuka kArya karyuM. ApanI IcchA hoya to kRpA karI mAruM amuka kArya karo. (7) anAcAritanI niMdA mATe mithyAkArano prayoga 12. (8) pratizravaH (12 vA. prA. 75ddezanI svIkRti) mATe tathAkAra (A Ama ja che)no prayoga kare. 7. abbhuTThANaM gurupUyA acchaNe uvsNpdaa| evaM dupaMcasaMjuttA sAmAyArI paveiyA // abhyutthAnaM gurupUjAyAM Asane upasampad / evaM dvipaMcasaMyuktA sAmAcArI praveditA / / 7. () guru-pU (yArtha, dAna, pAvagere sApumo) mATe abhyatthAna kare-AhAra vagere lAve. (10) bIjA gaNanA AcArya vagerenI pAse rahevA mATe upasaMpadA le-maryAdita kALa sudhI temanuM ziSyatva svIkAre-A pramANe dasavidha samAcArInuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che.' 8. puvvillaMmi caubbhAe Aiccami smutttthie| bhaMDayaM paDilehittA vaMdittA ya tao guruN|| pUrvasmin caturbhAge Aditye smutthite| bhANDakaM pratilikhya vanditvA ca tato gurum / / 8. sUryano udaya thatAM divasanA prathama praharanA prathama caturtha bhAgamAM 2 bhAMDa-upakaraNonI pratilekhanA kare tyArabAda gurunI vaMdanA karIne- 9. pucchejjA paMjaliuDo kiM kAyavvaM mae ihaM ? / icchaM nioiuM bhaMte ! veyAvacce ya sjjhaae| pRcchet prAMjalipuTaH kiM karttavyaM mayA ih?| icchAmi niyojayituM bhadanta ! vaiyAvRtye vA svaadhyaaye|| 9. hAtha joDIne pUche - have mAre zuM karavuM joIe ? bhaMte ! huM IcchuM chuM ke Apa mane vaiyAvace ke svAdhyAyamAMthI koI eka kAryamAM niyukta karo. 10. veyAvacce niutteNa kAyavvaM agilaayo| sajjhAe vA niutteNaM svvdukkhvimokkhnne|| vaiyAvRttye niyuktena karttavyamaglAnyA svAdhyAye vA niyuktena srvduHkhvimokssnne|| 10.vaiyAvRjyamAM niyukta karavAmAM Ave tyAre aMglAna bhAvathI vaiyAvRjya kare athavA sarva duHkhomAMthI mukta karanAra svAdhyAyamAM niyukta karavAmAM Ave tyAre aglAnabhAvathI svAdhyAya kare. 11. divasassa cauro bhAge divasasya caturo bhAgAn kujjA bhikkhU viykkhnno| kuryAd bhikSurvicakSaNaH / tao uttaraguNe kujjA tata uttaraguNAn kuryAt diNabhAgesu causu vi|| dinabhAgeSu caturdhvapi / / 11.vicakSaNa bhikSu divasanA cAra bhAga kare. te cAreya bhAgomAM uttara-guNo (svAdhyAya vagere)nI ArAdhanA 73. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 12. paDhamaM porisiM sajjhAyaM jhajhiyAyaI / taiyAe bhikkhAyariyaM puNo thIe sajjhAyaM // 13. AsADhe mAse dupayA pose mAse cauppayA / cittAsoesa mAsesu tipayA havar3a porisI || 14. aMgulaM sattaratteNaM pakkheNa yaduaMgulaM / DDa hAya vA mAseNaM cauraMgulaM // 15. AsADhabahulakkhe bhaddavae kattie ya pose ya / vA nAyavvA omarattAo // 16. jeTThAmUle AsADhasAvaNe chahiM aMgulehiM paDilehA / ahaM bIyatiyaMmI taie dasa aTThahiM cautthe // 17. ratiM pi cauro bhAge bhikkhU kujjA vikkhaNo / o uttaraguNe kujjA rAibhAsu causu vi // 18. paDhamaM porisiM sajjhAyaM jhajhiyAyaI / taiyAe niddamokkhaM tu utthI bhujjo vi sajjhAyaM // 19. jaM nei jayA ratiM nakkhattaM taMmi nahacaubbhAe / saMpatte viramejjA sajjhAyaM paosakAlammi // prathamAM pauruSa svAdhyAyaM dvitIyAM dhyAnaM dhyAyati / tRtIyAyAM bhikSAca punazcaturthyAM svAdhyAyam / / ASAr3he mAse dvipadA pauSe mAse catuSpadA / caitrAzvinayormAsayoH tripadA bhavati pauruSI / / 623 aMgulaM saptarAtreNa pakSeNa ca dvayaMgulam / vardhate te vApa mAsena caturaMgulam / / ASADhabahula kSe bhAdrapade kArtike ca pauSe ca / phAlgunavaizAkhayozca jJAtavyA avama- rAtrayaH / / jyeSThAmUle ASADha zrAvaNe SaDbhiraMgulaiH pratilekhA / aSTAbhidvitIyatrike tRtIye dazabhiraSTabhizcaturthe / rAtrimapi caturo bhAgAn bhikSuH kuryAd vicakSaNaH / tata uttaraguNAn kuryAt rAtribhAgeSu caturSvapi / / prathamAM pauruSIM svAdhyAyaM dvitIyAM dhyAnaM dhyAyati / tRtIyAyAM nidrAmokSaM tu caturthyAM bhUyopi svAdhyAyam / / yannayati yadA rAtri nakSatraM tasmin nabhazcaturbhAge / samprApte viramate svAdhyAyAt pradoSakAle / / adhyayana-26 : zloka 12-18 12.prathama praharamAM svAdhyAya ane bIjAmAM dhyAna kare. trIjAmAM bhikSAcaryA ane cothAmAM pharI svAdhyAya kare. 13.aSADha mAsamAM be pAda pramANa, poSa mAsamAM cAra pAda pramANa, caitra tathA Aso mAsamAM traNa pAda pramANa pauruSI hoya che. 14.sAta divasa-rAtamAM eka aMgula, pakSamAM be aMgula ane eka mAsamAM cAra aMgula vRddhi ane hAni (pauruSInA aNamAnamAM) thAya che. zrAvaNa mAsathI poSa mAsa sudhI vRddhi ane mahAthI aSADha sudhI hAni thAya che. 15. aSADha, bhAvo, arata, poSa, jhagA ane vaizAkha--emanA kRSNa pakSamAM eka-eka ahorAtra (tithi) no kSaya thAya che. 16.44, aSADha, zrAvaNa - prathama trimAcha; bhAravo, khAso, bharata - dvitIya tribhAM ATha; bhAgazara, poSa, mahA-khA tRtIya tribhAM hasa jane jhagarA, caitra, vaizAkha--A caturtha trikamAM ATha aMgulanI vRddhi karavAthI pratilekhanAno samaya thAya che.1911 17.vicakSaNa bhikSu rAtrinA paNa cAra bhAga kare. te cAreya bhAgomAM uttara guNonI ArAdhanA kare. 18.prathama praharamAM svAdhyAya, bIjAmAM dhyAna, trIjAmAM nidrA ane cothAmAM pharI svAdhyAya kare. 19.je nakSatra je rAtrinI pUrti karatuM hoya, te (nakSatra) jayAre AkAzanA caturtha bhAgamAM Ave (prathama prahara samApta thAya) tyAre pradoSakALa (rAtrino AraMbha)mAM AraMbhelA svAdhyAyathI virata bane. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 624 adhyayana-26 : do 18-25 20. tammeva ya nakkhatte gynncubbhaagsaavsesNmi| verattiyaM pi kAlaM paDilehittA muNI kujjA // tasminneva ca nakSatre ggncturbhaagsaavshesse| vairAtrikamapi kAlaM pratilikhya muniH kuryAt / / 20.te ja nakSatra jyAre AkAzanA caturtha bhAgamAM zeSa rahe tyAre vairAtrika kALa (rAtrino cotho prahara) Avyo jANI pharI svAdhyAyamAM pravRtta thAya.13 21. puvvilaMmi caubbhAe pUrvasmin caturbhAge paDilehittANa bhNddyN| pratilikhya bhaannddkm| guruM vaMdittu sajjhAyaM guruM vanditvA svAdhyAyaM kujjA dukkhvimokkhnnN|| kuryAd duHkhavimokSaNam / / 21.divasanA prathama praharanA prathama caturtha bhAgamAM bhAMDa upakaraNonuM pratilekhana karI, gurune vaMdana karI, duHkhathI mukta karanAra svAdhyAya kare. 22. porisIe caubbhAe vaMdittANa tao guruN| apaDikkamittA kAlassa bhAyaNaM pddilehe|| pauruSyAzcaturbhAge vanditvA tato gurum / apratikramya kAlasya bhAjanaM pratilikhet / / 22.poNI pauruSI vItI jatAM gurune vaMdana karI, kALanuM pratikramaNa-kAryotsarga karyA vinA ja pAtronI prativepanA 43.14 23. muhapottiyaM paDilehittA paDilehijja gocchagaM / gocchagalaiyaMgulio vatthAI pddilehe|| mukhapotiko pratilikhya pratilikhet gocchkm| gocchakalatikAMgulika: vastrANi pratilikhet / / 23.mukhavastrikAnI pratilekhanA karI gozkaganI pratilekhanA kare. gocchagane AMgaLIo vaDe pakaDI pAtrane DhAMkavAnA vastronI pratilekhanA kare.15 24.ur3e thiraM aturiyaM puvvaM tA vatthameva pddilehe| to biiyaM papphoDe taiyaM ca puNo pamajjejjA // urdhvaM sthiramatvaritaM pUrvaM tAvad vastrameva pratilikhet / tato dvitIyaM prasphoTayet tRtIyaM ca punaH pramRjyAt / / 24. sauthI prathama Uka Asana para besI, vastrane UMcuM rAkhe, sthira rAkhe ane utAvaLa karyA vinA tenI pratilekhanA kare-AMkho vaDe jue. bIjAmAM vastrane jhATake ane trIjAmAM vastranI prArthanA kare. 25. aNaccAviyaM avaliyaM aNANubaMdhiM amosaliM cev| chapyurimA nava khoDA pANopANavisohaNaM // anartitamavalitaM ananubandhya'mauzalI caiv| SaTpUrvA nava-khoDA pANiprANavizodhanam / / 25.pratilekhanA karatI veLAe (1) vastra ke zarIrane nacAve nali, (2) vANe nali, (3) vastranA dRSTithA sasakSita vibhAgona 43,10 (4) vaskhanonIta vagere sAthe sparza na thavA de, (5) vastranA cha pUrva ane nava khoTaka kare ane (6) je koI jIva hoya tenuM hAtha para nava vakhata vizodhana (prabhAIna) 3. 26.ArabhaDA sammadA Arabhaya sammardA vajjeyavvA ya mosalI tiyaa| varjayitavyA ca mauzalI tRtiiyaa| papphoDaNA cutthii| prasphoTanA caturthI vikkhittA veDyA chaTThA // vikSiptA vedikA SaSThI / / 26.muni prativepanAnA hoSono tyA 43-(1) ArabhaTA-vidhithI viparIta pratilekhana karavuM athavA eka vastranuM pUruM pratilekhana karyA vinA utAvaLe bIjA vastranuM grahaNa karavuM. (2) sampardhA-pratilekhana karatI vakhate vastrane evI rIte pakaDavuM ke jethI tenI vacamAM saLa paDI jAya athavA pratilekhanIya upadhi upara besIne pratilekhana karavuM. (3) bhosalI-pratimana 2tI vamate vakhane 752, Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 27. pasiDhilapalaMbalolA egAmosA aNegarUvadhuNA / kuNai pamANika pamAyaM saMkie gaNaNovagaM kujjA // 28. aNUNAirittapaDilehA avivaccAsA taheva ya ! paDhamaM payaM pasatthaM sesANi u appasatthAI // 29. paDilehaNaM kuto mihokahaM kuNai jaNavayakahaMvA / deva paccakkhANaM vAei sayaM paDiccha vA // 30. puDhavI AukkAe UvAUNavaNassaitasANaM / paDilehaNApamatto chahaM pi virAhao hor3a // 625 prazithilapralambalolAH ekAmarzAnekarUpadhUnanA / karoti pramANe pramAdaM zaMkite gaNanopagaM kuryAt / / anUnA'tiriktA pratilekhA avivyatyAsA tathaiva ca / prathamaM padaM prazastaM zeSANi tvaprazastAni / / pratilekhanAM kurvan mithaHkathAM karoti janapadakathAM vA / dadAti vA pratyAkhyAnaM vAcayati svayaM pratIcchati vA / / pRthivyapkAyayoH teno-vAyu-vanaspati-trasALAm| pratilekhanApramattaH SaNNAmapi virAdhako bhavati / / adhyayana-26 : zloka 26-27 nIce, trAMsu koI vastra ke padArtha sAthe ghasavuM. (4) prasphoTanA--pratilekhana karatI vakhate rajalisa vasane gRhasthanI mAphaka vegapUrvaka jhATakavuM. (5) vikSiptA--pratilekhita vastrone apratilekhita vasro para rAkhavAM athavA vastranA cheDAne eTalo UMco karavo ke tenI pratilekhanA na thaI zake. (6) vedikA--pratilekhana karatI veLAe ghUMTaNa upara, nIce ke bAjumAM hAtha rAkhavA athavA ghUMTaNone hAthanI vacamAM rAkhavA. 27.pratilekhanAnA A sAta bIjA doSo che- (1) prazithila-vastrane DhIluM pakaDavuM. (2) pralaMba--vasrane viSamatAthI pakaDavAne kAraNe khUNA paDavA. (3) lolapratilekhyamAna vastranuM hAtha ke bhUmi sAthe gharSaNa karavuM. (4) ekAmarzA--vasane vacamAMthI pakaDIne tenI baMne bAjuono eka ja vakhate sparza karavo--eka ja najare AkhA vasrane tapAsI levuM. (5) anekarUpa dhUnanA-pratilekhanA karatI vakhate vastrane aneka vAra (traNathI vadhu vAra) jhATakavuM athavA aneka vastrone eka sAthe jhATakavAM. (6) pramANa-pramAda- prasphoTana ane pramArjananuM je pramANa (nava-nava vakhata karavAnuM) batAvyuM che, temAM pramAda karavo. (7) gaNanopagaNanA-prasphoTana ane pramArjananA nirdiSTa pramANamAM zaMkA paDavAthI tenI gaNatrI karavI. 28.vastranA prasphoTana ane pramArjananA pramANathI anyUna aAMtarikta (na ochI ke na vadhu), ane aviparIta pratilekhanA karavI joIe. A traNa vizeSaNonA AdhAre pratilekhanAnA ATha vikalpo bane che. temAM prathama vikalpa (anyUna anatirikta ane aviparIta) prazasta che ane bAkInA aprazasta.18 29.je pratilekhanA karatI veLAe kAma-kathA kare che athavA janapada-kathA kare che athavA pratyAkhyAna karAve che, bIjAone bhaNAve che athavA pote bhaNe che- 30.te pratilekhanAmAM pramatta muni pRthvIkAya, aplAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAyaA chae kAyono virAdhaka bane che.19 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi (puDhavI AukkAe teUvAUvaNassaitasANaM / paDilehaNaAutto chaNhaM ArAhao hoi || ) 31. taiyAe porisIe bhattaM pANaM gavesa / chahaM annayarAgammi kAraNami samuTThie // 32. veyaNaveyAvacce iriTThA ya saMjamaTThAe / taha pANavattiya puNa dhammaciMtA // 33. niggaMtho dhito niggaMthI vi na karejja chahiM ceva / ThANehiM u imehiM / tourskkamaNA ya se hoi // 34. AyaMke uvasagge titikkhayA baMbhaceraguttIsu / pANidayA tavahe savoccheyaNA || 35. avasesaM bhaMDagaM gijjhA cakkhusA paDilehae / paramaddhajoyaNAo vihAraM viharae muNI // 36. cautthIe porisIe nikkhivittANa bhAyaNaM / sajjhAyaM tao kujjA savvabhAvavibhAvaNaM // 37. porisIe caubbhAe dattANa tao guruM / paDikkamittA kAlassa sejjaM tu paDileha // (pRthivyapkAyayoH tejovAyuvanaspatitrasANAm / pratilekhanA''yuktaH SaNNAmArAdhako bhavati / / ) tRtIyAyAM pauruSyAM bhaktaM pAnaM gaveSayet / SaNNAmanyatarasmin kAraNe samutthite / / vedanAvaiyAvRttyAya IryArthAya ca saMyamArthAya / tathA prANapratyayAya SaSThaM punaH dharmacintAyai / / 626 nirgrantho dhRtimAn nirgranthyapi na kuryAt SaDbhizcaiva / sthAnaistvebhiH anatikramaNaM ca tasya bhavati / / AtaGka upasarga: titikSayA brahmacaryaguptiSu / prANidayA tapohetoH zarIravyavacchedArthAya / / avazeSaM bhANDakaM gRhItvA cakSuSA pratilikhet / paramardhayojanAt vihAraM viharenmuniH / / caturthyAM pauruSyAM nikSipya bhAjanam / svAdhyAyaM tataH kuryAt sarvabhAvavibhAvanam / / pauruSyAzcaturbhAge vanditvA tato gurum / pratikramya kAlasya zayyAM tu pratilikhet / / adhyayana- 26 : loDa 28-33 (pratisenAmAM apramatta muni pRthvI aya, apDAya tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya- A chae kAyono ArAdhaka bane che.) 31.cha kAraNomAMthI koI eka kAraNa upasthita thatAM trIjA praharamAM bhakta ane pAnanI gaveSaNA kare. 32. vehanA ( kSudhA ) zAMtine mATe, vaiyAvRttyane mATe, IryAsamitinA zodhanane mATe, saMyamane mATe tathA prANapratyaya (jIvita rahevA)ne mATe tathA dharma-ciMtanane mATe bhakta-pAnanI gaveSaNA kare. 33.dhRtimAna sAdhu ane sAdhvI A cha kAraNo mATe bhaktapAnanI gaveSaNA na kare, jenAthI temanA saMyamanuM atikramaNa na thAya. 34. roga thAya tyAre, upasarga jAve tyAre, brahmayartha-guminI titikSA (surakSA) mATe, prANIyonI dhyAne mATe, tapa mATe ane zarIra-viccheda mATe muni bhakta-pAnanI gaveSaNA na kare.1 35.sarva (bhikSopayogI) bhAMDopakaraNo grahaNa karIne cakSu vaDe temanI pratilekhanA kare ane bIjA gAmamAM bhikSA mATe javAnuM Avazyaka bane to vadhumAM vadhu ardhayojana pradeza sudhIra' jAya. 36.cothA praharamAM bhAjano pratilekhanapUrvaka bAMdhIne mUkI de, pachI badhA bhAvone prakAzita karanAra svAdhyAya are. 37.cothA praharanA cothA bhAgamAM poNI pauruSI vItI jatAM svAdhyAya pachI gurune vaMdana karI kALanuM pratikramaNa karI ( svAdhyAya praNathI nivRtta janI) zayyAnI pratilekhanA are. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 627 adhyayana-26 : do 34-41 38. pAsavaNuccArabhUmiM ca paDilehijja jahaM jii| kAussaggaM tao kujjA svvdukkhvimokkhnnN|| pasravaNoccArabhUmiM ca pratilikhed yataM ytiH| kAyotsarga tataH kuryAt sarvaduHkhavimokSaNam / / 38 yatana zIla yati pragnavaNa ane uccAra-bhUminI pratilekhanA kare. tyAra pachI sarva duHkhomAMthI mukta karanAra kAyotsarga kare. 39. desiyaM ca aIyAraM ciMtijja annupuvvso| nANe daMsaNe ceva carittammi taheva y|| 39 jJAna, darzana ane cAritra saMbaMdhI daivasika aticAronuM anukrame ciMtana kare. daivasikaM cAticAraM cintyednupuurvshH| jJAne darzane caiva caritre tathaiva c|| 40.kAyotsarga samApta karIne gurune vaMdana kare. pachI anukrame daivasika aticAranI AlocanA kare. 40. pAriyakAussaggo vaMdittANa tao guruuN| desiyaM tu aIyAraM Aloejja jhkkmN|| pAritakAyotsargaH vanditvA tato gurum / daivasikaM tvaticAraM Alocayed ythaakrmm|| 41.pratikramaNa vaDe niHzalya banI gurune vaMdana kare. pachI sarvadu:khomAMthI mukta karanAra kAyotsarga kare. 41. paDikkamittu nissalo vaMdittANa tao guruN| kAussagaM tao kujjA svvdukkhvimokkhnnN|| pratikramya ni:zalyaH vanditvA tato gurum / kAyotsarga tataH kuryAt srvduHkhvimokssnnm|| 42.kAyotsarga samApti karIne gurune vaMdana kare. pachI stutimaMgaLa karIne kALanI pratilekhana kare. 42. pAriyakAussaggo vaMdittANa tao guruuN| thuimaMgalaM ca kAUNa kAlaM saMpaDilehae // pAritakAyotsargaH vanditvA tato gurum / stutimaMgalaM ca kRtvA kAlaM saMpratilikhet / / 43.prathama praharamAM svAdhyAya, bIjAmAM dhyAna, trIjAmAM nidrA ane cothAmAM pharI svAdhyAya kare. 43. paDhamaM porisiM sajjhAyaM bIyaM jhANaM jhiyaayii| taiyAe niddamokkhaM tu sajjhAyaM tu cutthie|| prathamAM pauruSIM svAdhyAyaM dvitIyAM dhyAnaM dhyaayti| tRtIyAyAM nidrAmokSaM tu svAdhyAyaM tu caturthyAm / / 44.cothA praharanA kALanI pratilekhanA karI asaMyata vyaktione na jagADatAM svAdhyAya kare. 44. porisIe cautthIe kAlaM tu pddilehiyaa| sajjhAyaM tao kujjA aboheMto asNje|| pauruSyAM caturthyAM kAlaM tu prtilikhy| svAdhyAyaM tataH kuryAt abodhayannasaMyatAn / / 45. porisIe caubbhAe vaMdiUNa tao guruN| paDikkamittu kAlassa kAlaM tu pddilehe|| pauruSyAzcaturbhAge vanditvA tato gurum / pratikramya kAlasya kAlaM tu pratilikhet / / 45.cothA praharanA cothA bhAgamAM gurune vaMdanA karI, kALanuM pratikramaNa karI (svAdhyAya-kALathI nivRtta thaI kALanI pratilekhanA kare. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 46. Agae kAyavossagge savvadukkhavimokhaNe | kAussagaM tao kujjA savvadukkhavimokkhaNaM // 47. rADyaM ca aIyAraM ciMtijja aNupuvvaso | nANamidaMsaNaMmI caritaMmi tavammi ya // 48. pAriyakAussaggo dattANa tao guruM / iyaM tu aIyAraM Aja jakka // 49. paDikkamittu nissallo vaMdittANa tao guruM / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimokkhaNaM // 50. kiM tavaM paDivajjAmi evaM tattha vicitae / kAussaggaM tu pAritA vaMdaI yatao guruM // 51. pAriyakAussaggo vaMditANa tao guruM / tavaM saMpaDivajjettA karejja siddhANa saMthavaM // 52. esA sAmAyArI samAseNa viyAhiyA / rAhU va tiNNA saMsArasAgaraM // -tti bemi / Agate kAvyasa sarvaduHkhavimokSaNe | kAyotsargaM tataH kuryAt sarvaduHkhavimokSaNam / / rAtrikaM cAticAraM cintayedanuparvazaH / jJAne darzana caritre tapasi ca / / pAritakAyotsargaH vanditvA tato gurum / rAtrikaM tvaticAraM Alocayed yathAkramam / / pratikramya niHzalyaH vanditvA tato gurum / kAyotsargaM tataH kuryAt sarvaduHkhavimokSaNam / / 628 kiM tapaH pratipadye evaM tatra cicintayet / kAyotsargaM tu pArayitvA vandate ca tato gurum / / pAritakAyotsargaH vanditvA tato gurum / tapaH saMpratipadya kuryAt siddhAnAM saMstavam / / eSA samAcArI samAsena vyAkhyAtA / yAM caritvA bahavo jIvAH tIrNAH saMsArasAgaram / / - iti bravImi / adhyayana- 26 : so6 42-48 46.saghaLAM du:khomAMthI mukta karanAra kAya-vyutsarga (kAyotsarga)no samaya AvatAM sarva duHkhomAMthI mukta karanAra kAyotsarga kare. 47. jJAna, darzana, yAritra ane tapa saMbaMdhI rAtri aticAranuM anukrame ciMtana kare. 48.kAyotsarga samApta karI gurune vaMdana kare. pachI anukrame rAtrika aticAranI AlocanA kare. 49.pratikramaNa vaDe niHzalya banI gurune vaMdana kare. pachI sarva duHkhomAMthI mukta karanAra kAyotsarga kare. 50.huM kayuM tapa grahaNa karuM ? -kAyotsargamAM evuM ciMtana kare. kAyotsarga samApta karIne gururne vaMdana kare. 51.kAyotsarga pAryA pachI muni gurune vaMdana kare. pachI tapa svIDArIne siddhono saMstava (stuti) 12. 52.A samAcA2I meM saMkSepamAM kahI che. AnuM AcaraNa karI aneka jIvo saMsAra-sAgarane tarI gayA che. -Ama huM kahuM chuM. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 26 : sAmAcArI 1. (zloka 1-7) dasa sAmAcArInuM varNana bhagavatI (25 555), sthAnAMga (10) 102) ane Avazyaka niryuktimAM paNa che. uttarAdhyayanamAM sAmAcArIno krama tenAthI judo che. temAMnI prathama traNa sAmAcArIone ahIM chaThuM, sAtamuM ane AThamuM sthAna maLela che. navamI sAmAcArInuM nAma paNa juduM che. bhagavatI vageremAM tenuM nAma nimaMtraNa' che. ahIM tenuM nAma 'abhyathAna' che. Avazyaka niryuktimAM sAmAcArI traNa prakAranI batAvavAmAM AvI che-(1) odha sAmAcArI, (2) dasa-vidha sAmAcArI ane (3) pada-vibhAga sAmAcArI.' 'ogha sAmAcArI'nuM pratipAdana oghaniryuktimAM che. tenAM sAta vAra che-(1) pratilekhana (2) piMDa (3) upadhipramANa (4) anAyatana (asthAna) varjana (5) pratisevana-doSAcaraNa (6) AlocanA ane (7) vizodhi.2 'pada-vibhAga sAmAcArI' cheda sUtromAM kathita viSaya che. "dasavidha sAmAcArI'nuM varNana A adhyayanamAM che. te A pramANe cheAvazyakI, naiSelikI sAmAnya vidhi evo che ke muni jyAM utaryA hoya te upAzrayathI bahAra na jAya. vizeSa vidhi anusAra Avazyaka kArya AvI paDe to te upAzrayanI bahAra jaI zake che. paraMtu bahAra jatI veLAe sAmAcArInuM dhyAna rAkhatAM te AvazyakI kare- AvazyakInuM uccAraNa kare. 'Avazyaka kArya mATe huM bahAra jaI rahyo chuM-A vastune niraMtara dhyAnamAM rAkhe, anAvazyaka kAryamAM pravRtti na kare. AvazyakIno pratipakSa zabda che naiSadhikI. kAryamAMthI nivRtta thaIne jayAre te sthAnamAM praveza kare tyAre niSelikInuM uccAraNa kare. 'huM Avazyaka kAryamAMthI nivRtta thaI cUkyo chuM, have huM pravRttinA samaye koI akaraNIya kArya thayuM hoya to teno niSedha karuM chuM, tenAthI potAnI jAtane dUra karuM chuM--A bhAvanA sAthe te sthAnamAM praveza kare che. A sAdhuonA gamanAgamananI sAmAcArI che. gamana ane Agamana kALe tenuM lakSya abAdhita rahe, te bAbatanuM A be sAmAcArIomAM samyak ciMtana che. ApRcchA, pratipRcchA sAmAnya vidhi evo che ke ucchavAsa ane niHzvAsa sivAyanA bAkInA badhA kAryo mATe gurunI AjJA levI joIe. A AjJAnAM be sthAna batAvavAmAM AvyAM che- svayaMkaraNa, parakaraNa Avazyaka niyukti, gAthA 665 / oghaniyukti, gAthA 2: paDilehaNaM ca piMDaM, uvahipamANaM aNAyayaNavajjaM / paDisevaNamAloaNaM, jaha ya visohI suvihiyANaM / / bRhadvRtti, patra 534 : 'gamane' tathAvidhAlambanato bahiniHsaraNe AvazyakeSu-azeSAvazyakarttavyavyApAreSu satsu bhavA'vazyakI, uktaM hi-"AvAssiyA u AvassaehiM suvvehiM juttajogasse" tyAdi tAM kuryAd' viddhyaat| 4. ejana, patra 34 : sthIyate unnata sthAna upAzrayastasmin pravizanniti zeSaH, karyAta, kAM?'naSedhikI' niSedhanaM niSedhaH-pApAnuSThAnebhya Atmano vyAvarttanaM, tasmin bhavA naiSedhikI, niSiddhAtmana etatsambhavAt, uktaM hi-'jo hoi nisiddhappA nisIhiyA tassa bhAvao hoi|' ejana, trapurU: karaMvAra thI vidAya sarvakArdepi svaparasambandhiSu guravaH praSTavyAH / che, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 630 adhyayana-26 : Ti. 1 prathama pravRttine 'svayaMkaraNa' tathA bIjI pravRttine parakaraNa' kahevAmAM Ave che. svayaMkaraNa mATe ApRcchA (prathama vAra pUchavuM) tathA parakaraNa mATe pratipucchA (pharI pUchavuM)nuM vidhAna che." Avazyaka niryukti anusAra prathama vAra ke bIjI vAra koI paNa pravRtti mATe guru pAsethI AjJA meLavavAne "ApRcchA kahevAmAM Ave che. prayojanavaza pUrvaniSiddha kArya karavAnI AvazyakatA AvI paDatAM gurunI AjJA prApta karavAnI kriyAne 'pratipRcchA' kahevAmAM Ave che. guru dvArA koI kArya mATe niyukta karavAmAM Ave tyAre te kAryano prAraMbha karatI veLAe pharI gurunI AjJA levI joIe-A paNa pratipRcchAno Azaya che. chandanA, abhyasthAna munine bhikSAmAM je maLe tenA mATe anya sAdhuone nimaMtrita karavA joIe tathA je AhAra maLyo na hoya tene levA jAya tyAre bIjA sAdhuone pUchavuM joIe-"zuM huM ApanA mATe bhojana lAvuM?" A baMne sAmAcArIone "chaMdanA' ane 'abhyatyAna" kahevAmAM Ave che. abhyatthAnanA arthamAM nimaMtraNano paNa prayoga karavAmAM Ave che." icchAkAra saMghIya vyavasthAmAM paraspara sahayoga levA-ApavAmAM Ave che, paraMtu te baLa-prerita na hotAM IcchA-prerita hovo joIe." autsargika-vidhi anusAra baLa-prayoga sarvathA nyAya che. moTo sAdhu nAnA sAdhu pAse ane nAno sAdhu moTA sAdhu pAse koI kAma karAvavA Icche to teNe "IcchAkArano prayoga karavo joIe jo ApanI IcchA hoya to mAruM kAma Apa karo', ema kahevuM joIe. ApavAdika mArgamAM AjJA ane balAbhiyogano vyavahAra paNa karI zakAya che. miththAkAra sAdhaka dvArA bhUla thavAno saMbhava che paraMtu potAnI bhUlanuM bhAna thatAM ja teNe 'miththAkAra'no prayoga karavo joIe. je duSkatane mithyA mAnIne tenAthI nivRtta thAya che, tenuM ja duSkRta mithyA thAya che. 6. 1. bRhadvRtti, patra 534 : ADiti-sakalakRtyAbhivyAptyA pracchanA ApracchanAidamahaM kuryAM na vetyevaMrUpA tAM svayamityAtmanaH karaNaM-kasyacidvivakSitakAryasya nirvattanaM svayaMkaraNa tasmin, tathA 'parakaraNe' anyaprayojanavidhAne prtiprcchnaa| Avazyaka niyukti, gAthA 697 : ApucchaNA u kajje, puvanisiddheNa hoi pddipucchaa| 3. bRhadvRtti, patra 534 : guruniyukto'pi hi punaH pravRtti kAle pratipRcchatyeva guruM, sa hi kAryAntaramapyAdizet siddhaM . vA tadanyataH syAditi / 4. bRhavRtti, patra 534, 535: / (8) chandanA prAggRhItadravyajAtena zeSayatinimantraNA tmikaa| (4) abhItyAbhimukhyenotthAnam-udyamanamabhyutthAnaM tacca....AcAryaglAnabAlAdInAM yathocitAhArabheSajAdisampAdanam, iha ca sAmAnyAbhidhAne' pyabhyutthAnaM nimantraNArUpameva prigRhyte| 5. Avazyaka niyukti, gAthA 697 : puvvagahieNa chaMdaNa, nimaMtaNA hoi aghiennN| (6) Avazyaka niyukti, gAthA 673 : __ ahayaM tubbhaM eaM, kajja tu karemi icchAkAreNaM / (5) bRhadvRtti, patra 535 : icchA-svakIyo'bhiprAya stayA karaNaM-tatkAryanirvarttanamicchAkAra:, sAraNe' ityaucityata AtmanaH parasya vA kRtyaM prati pravarttane, tatrAtmasAraNe yathecchAkAreNa yuSmaccikIrSitaM kAryamidamahaM karomIti / Avazyaka niyukti, gAthA 677 : ANA balAbhiogo, niggaMthANaM na kappae kaauN| icchA pauMjiavvA, sehe rAyaNie ya thaa|| azana, gAthA 677 vRtti, patra 344 : apavAdatastvAjJAbalAbhiyogAvapi durvinIte prayoktavyau, tena ca sahotsargataH saMvAsa eva na kalpate, bahusvajanAdikAraNapratibaddhatayA tvaparityAjye ayaM vidhiH, prathamamicchAkareNa yojyate, akurvanAjJayA punarbalAbhiyogeneti / melana, gAthA 682 : saMjamajoge abbhuTuiassa, jaM kiMci vithmaayriaN| micchA eaMti viANiUNa micchatti kAyavvaM / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 631 adhyayana-26 :Ti.2 tathAkAra je muni kalpa ane akalpane jANe che, mahAvratamAM sthita hoya che, teNe 'tathAkAra'no prayoga karavo joIe. guru jyAre sUtra bhaNAve, sAmAcArI vagereno upadeza Ape, sUtrano artha batAve athavA koI vAta kahe tyAre tathAkArano prayoga karavo joIe'maa54o chote bhavitatha -satya cha' bhAma De . upasaMpadA prAcIna kALamAM vyavasthAnI dRSTie eka gaNanA sAdhuo bIjA gaNamAM jaI zakatA nahi. tenA keTalAka apavAda paNa hatA. ApavAdika-vidhi anusAra traNa kAraNone lIdhe bIjA gaNamAM javAnuM mAnya hatuM. bIjA gaNamAM javAnI kriyAne upasaMpadA kahevAmAM AvatI. jJAnanI vartanA (punarAvRtti ke guNAkAra), saMdhAna (truTita jJAnane pUruM karavuM) ane grahaNa (navuM jJAna prApta karavuM)ne mATe je upasaMpadA svIkAravAmAM AvatI tene "jJAnArtha-upasaMpadA' kahevAmAM AvatI. A ja rIte darzananI varNanA (sthirIkaraNa), saMdhAna ane darzanaviSayaka zAstronA prahaNane mATe je upasaMpadA svIkAravAmAM AvatI tene 'darzanArtha-upasaMpadA' kahevAmAM AvatI. vaiyAvRttva ane tapasyAnI viziSTa ArAdhanA mATe je upasaMpadA svIkAravAmAM AvatI tene "cAritrArthaupasaMpadA' kahevAmAM AvatI. 2. (pugvilaMmi caubbhAe AiccaMmi samuTThie) ___'puvvilaMmi caubbhAe' mAmAbhA tathA mevIsabhA-jane yogenuM prathama 229 . zAntyAthAryA bhA zyonIvyAyAma Ano artha 'poNI pauruSI" tathA ekavIsamAnI vyAkhyAmAM Ano artha 'prathama prahara" karyo che. paraMtu bAvIsamA zlokamAM pAtra-prativepanAno nirdeza cha, tyo poeTa-pauruSAne mATe 'porisIe caubbhAe' 46 che bhane sevAsamA somayAM vastra niza tyA 'puvvilaMmi caubbhAe' pA6. mAthA mAmA bhAvana-pratisapanAnA nahaza hAvA joIe. svAdhyAya ke vaiyAvacano nirdeza vastra-pratilekhanAnI pachI AcArya pAsethI levAmAM Ave che." zAntyAyAthai 'puvvillaMmi caubbhAe'no vailyi artha 'prathama-prahara' tathA 'bhaMDayaM paDilehittA'no artha 'vasva-pratisapanA' karyo che. ekavIsamA zlokanA saMdarbhamAM A vaikalpika artha ja saMgata lAge che. 1. Avazyaka niyukti, gAthA 689 : vAyaNapaDisuNaNAe, uvaese suttatthkhnnaae| avitahameaMti tahA, paDisuNaNAe athkaaro|| bRhadvRtti, patra 535 : 'acchaNe' tti Asane prakramAdAcAryAntarAdisannidhau avasthAne upa-sAmIpyena sampAdanaMgamanaM sampadAditvAtvivapi upasaMpad-iyantaM kAlaM bhavadantike myaasitvymityevNruupaa| Avazyaka niyukti, gAthA 698,699 : upasaMpayA ya tivihA, nANe taha dasaNe caritte a| daMsaNanANe tivihA, duvihA ya carittaaTThAe / / vattaNA saMdhaNA ceva, gahaNaM sutttthtdubhe|| veyAvacce khamaNe, kAle AvakkahAi a|| bRhadvRtti, patra 536 : 'puvvilaMmi' tti pUrvasmizcaturbhAge Aditye 'samutthite' samudgate, iha ca yathA dazAvikalo'pi paTa: paTa evocyate, evaM kiJcidUno'pi caturbhAgacaturbhAga uktaH, tato'yamartha:-buddhayA nabhazcaturdhA vibhajyate, tatra pUrvadiksaMbaddhe kiJcidUnanabhazcaturbhAge yadAdityaH samudeti tadA, pAdonapauruSyAmityuktaM bhavati / melana, patra 540 : pUrvasmiMzcaturbhAge' prathamapauruSIlakSaNe prakramAd dinsy| oghaniyukti vRtti, patra 115 : uktA vastrapratyupekSaNA, tatsamAptau ca kiMkartavyamityata Aha-'samattapaDilehaNAe sajjhAo' samAptAyAM pratyupekSaNAyAM svAdhyAyaH karttavyaH sUtrapauruSItyarthaH, pAdonapraharaM yAvat / idAnIM paatrprtyupekssnnaamaah| bRhavRtti, patra 536 : yadvA pUrvasminnabhazcaturbhAge Aditye samutthite iva samutthite, bahutaraprakAzIbhavanAttasya, bhANDameva bhANDakaM tatastadiva dharmadraviNopArjanAhetutvena mukhavastrikAvarSAkalpAdIha bhANDakamucyate, tatpratilekhya / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayANi adhyayana-26 : Ti. 3-4 jayAcArya anusAra divasanA prathama caturtha bhAgano artha 'prathama praharano prathama caturtha bhAga' che.' sAdhAraNa rIte A kALamAna sUryodayathI 2 ghaDI (48 miniTa) sudhInuM che. 3 kalAka 12 miniTano prahara hovAthI 47 miniTanuM kALamAna barAbara cotho bhAga thAya che. jyAre divasano prahara 3 kalAka 30 miniTano hoya che, te samaye cotho bhAMga 52 1/, miniTano hoya che. te samaya 48 miniTa cothA bhAgathI thoDoka ocho hoya che. jayAcAryano abhiprAya uttaravartI sAhitya ane paraMparA para AdhArita che. prAcIna paraMparA anusAra vasra-pratilekhanA sUryodayanI sAthe samApta thaI jatI hatI. eTalA mATe zAntyAcArye lakhyuM che ke bahu prakAza hovAthI sUryanA anusthAna anudayane ja utthAna ke udaya kahevAmAM Avela che. ke oniryuktimAM prabhAtakAlIna pratilekhanA-kALa viSayaka cAra matono ullekha maLe che-- (1) sUryodayano samaya--prabhAsthATanano samaya. (2) sUryodaya pachI-prabhAsphATana thayA pachI. (3) ekabIjAnuM moM jyAre joI zakAya. (4) je samaye hAthanI rekhAo joI zakAya. A anAdezo mAnavAmAM AvyA che. nirNAyaka pakSa e che ke pratikramaNanI pachI-- (1) mukha-vastikA (2) 2joharaNa (3-4) be niSadyAo--eka sUtranI Abhyantara niSadyA ane bIjI bAhya pAda-proMchana (5) colapaTTaka (6-8) traNa uttarIya (9) saMstAraka paTTa ane (10) uttara-paTTanI pratilekhanA pachI ja sUryodaya thaI jAya, te te (pratilekhanA)no kALa che." bahumAnya mata A ja rahyo che. 3. bhANDa-upakaraNonI (maMDayuM) poNI pauruSInI pratilekhanAnA prakaraNamAM 'bhaNDaka'no artha 'pAtra vagere upakaraNo' tathA prabhAtakAlIna pratilekhanAnA prakaraNamAM teno artha 'pacheDI vagere upakaraNo' thAya che. 4. pratilekhanA kare (paDisnehittA) pratilekhanA ane pramArjanA e baMne paraspara saMbaMdhita che. jyAM pratilekhanAno nirdeza thAya che, tyAM pramArjanA ApameLe ja AvI jAya che ane jyAM pramArjanAno nirdeza thAya che tyAM pratilekhanA ApameLe Ave che. pratilekhanAno artha che 'dRSTi vaDe jovuM' ane pramArjanano artha che 'jhApaTIne sApha karavuM'. pahelAM pratilekhanA ane tyAra bAda pramArjanA karavAmAM Ave che. pratilekhanIya zarIra (UbhA thatAM, besatAM ane sUtI veLAe), upAzraya, upakaraNa, sthaNDila (maLa-mUtranI pariSThApanAnI bhUmi), uttarAdhyayana jor3a patra 37 : aruNAvAsaga puvvaM paropparaM pANipaDilehA / divasa taNA pahilA pohara rai mAMhi / dhuralA cauthA bhAga meM tAhika ete u aNAsA aMdhAre uggaevihu na dIse / 11 1. 2. 3. 632 etalai do ghar3I ne viSeha / sUrya uggAM thI e leha / / 32 / / vastrAdika upagaraNa sumNdd| paDilehI ruDI rIta subhaMDa || paDilehaNA kiyA pache tivAra / guru pratibaMdi karI namAra / / OMOM / / bRhadvRtti, patra 536 / opaniyaMtti, vRtti mA. 261, 270 : ' 4. (ka) oniyuMtti, 5. 270 : muharayanisijjacole, kappatigadupaTTathuI sUro / (kha) pravacaratAro dvAra, gAthA 120 vRtti, patra 66 : pratikramaNakaraNAnantaraM anudgate suure-suuryodgmaadnAMm| (ga) dharmasaMprada, pR.22:pratisnehanA sUryanuAte va saMdhyA / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI adhyayana-26 : Ti.4 avaSTambha ane mArga--A badhAM pratilekhanIya che--temanI pratilekhanA karavAmAM Ave che. upakaraNa-pratilekhanA be prakAranI hoya che-(1) vastra-pratilekhanA ane (2) pAtra-pratilekhanA. pAtra-pratilekhanAno krama ane vidhi trevIsamA zlokamAM pratipAdita che. vastra-pratilekhanAno vidhi covIsathI aThyAvIsamA zloka sudhI pratipAdita che. odha-niryuktimAM gAthA 288thI 295 (patra 117-119) sudhI pAtra-pratilekhanAnuM vivaraNa che ane gAthA 264thI 269 (patra 108-111) sudhI vasa-pratilekhanAnuM vivaraNa che. pratilekhanA-kALa vastra-pratilekhanAnA be kALa che--pUrvAhna (prathama prahara) ane aparAhna (caturtha prahara). pAtra-pratilekhanAno kALa paNa A ja che." kALa-bheda vaDe pratilekhanAnA traNa kALa banI jAya che-- (1) prabhAta (2) aparAo-trIjA prahara pachI ane (3) udghATa-pauruSI-poNI pauruSI.pa muhapattI vagere dasa upakaraNono pratilekhanAkALa prabhAta samaya (pratikramaNanI pachI-sUryodayanI pahelAM) che. trIjo prahara vItatAM cauda upakaraNonI pratilekhanAno kALa Ave che. cauda pratilekhanIya upakaraNonuM vivaraNa nIce pramANe maLe che : oghaniyukti pravacanasArodvAra 1. ra. 3. 4. (1) pAtra (2) pAtrabaMdha (3) pAtra-sthApana (4) pAtra-kesarikA (5) paTala (6) rajasrANa (7) gucchaga (8-10) traNa pacheDI (11) rajoharaNa (12) mukha-vastikA (13) mAtraka (14) colapaTTaka oghaniyukti, gAthA 263 : ThANe vagaraNe ya thaMDilauvathaMbhamaggapaDilehA / kimAI paDilehA, puvvaNhe ceva avaraNhe / / gopaniyaMtti mAthya, gAthA 8 : uvagaraNa vatthapAe, vatthe paDileNaM tu vocchAmi / puvvaNhe avaraNhe, muhaNaMtagamAi paDilehA / / (ka) oyaniryutti bhASya, gAthA 18 vRtti : pUrvAhNe vastrapratyupekSaNA bhavatyaparAhNe ca / (kha) vRttavRtti, patra 137 : tRtIyAyAM mikSAcaryA punazcaturthyaaN svAdhyayam, upalakSamatvAttRtIyAyAM bhojanabahirgamanAdIni, itaratra tu pratilekhanAsthaNDilapratyupekSaNAdIni gRhyante / 633 (ka) eyanivRtti mAthya, gAthA 173 vRtti : pAtrapratyupekssnnaamaah - 'carimAe' caramAyAM pAdonapauruSyAM pratyupekSeta 'tAhe' tti 'tadA' tasmin kAle svAdhyAyAnantaraM pAtrakadvitayaM pratyupekSeta / (kha) uttarAvaLALi 26 / 22, 36 / (1) mukhapotikA (2) colapaTTaka (3) gocchaga (4) pAtrapratilekhanikA (5) pAtrabaMdha (6) paTala 5. 3. (7) rajasrANa (8) pAtra-sthApana (9) mAtraka (10) pAtra (11) rajoharaNa (12-14) traNa pacheDI pravacanasAroddhAra, gAthA 590-592 : paDilehaNANa gosAvarAhaugghADaporisIsu tigaM / tattha paDhamA aNuggayasUre paDikkamaNakaraNAo / / muhapotti colapaTTo kappatigaM do nisijja rayaharaNaM / saMthAruttarapaTTo dasa pehA'Nuggae sUre / / uvagaraNacauddasagaM paDilehijjai diNassa paharatige / 11 opaniyuktti, gAthA 668-670 : pattaM pattAbaMdho, pAyaTTavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAI rattANaM ca, gucchao pAyanijjogo / / tinneva ca pacchAgA, rayaharaNaM ceva hoi muhapattI / eso duvAlasaviho, uvahI jiNakappiyANaM tu / / ee ceva duvAlasa, mattaga airega colapaTTo ya / eso cauddasaviho, uvahI puNa therakaNammi / / pravacanasAroddhAra, gAthA 592 vRtti, patra 166 / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajJayaNANi poNI pauruSInA samaye sAta upakaraNonI pratilekhanA karavAmAM AvatI hatI. te upakaraNo A mujaba che-- oghaniryukti pravacanasArodvAra (1) pAtra (2) pAtra-baMdha (3) pAtra-sthApana (4) pAtra-kesarikA (5) paTala (6) rajasrANa (7) gucchaga 5. uttara guNo (svAdhyAya vagere)nI (uttaravuE) 634 pAMca mahAvrato mUla guNa che. svAdhyAya, dhyAna vagere temanI apekSAe uttaraguNa kahevAya che. uttaraguNano sAmAnya kALavibhAga A pramANe darzAvavAmAM Avyo che prathama praharamAM--svAdhyAya. dvitIya praharamAM--dhyAna-vAMcelAM viSayanuM arthaciMtana athavA mAnasika ekAgratAno abhyAsa. trIjA praharamAM--bhikSAcArI, utsarga vagere. (1) mukhapotikA (2) gocchaga (3) paTala (4) pAtra-kesarikA (5) pAtra-baMdha (6) rajasrANa (7) pAtra-sthApana caturtha praharamAM-pharI svAdhyAya. A dinacaryAnI sthULa rUparekhA che. AmAM mukhya kAryono nirdeza karavAmAM Avyo che. pratilekhanA, vaiyAvRSya vagere Avazyaka vidhiono AmAM ullekha nathI. pratilekhanAno ullekha 21) 22mA zlokamAM svataMtra rUpe karavAmAM Avyo che. 1. oghaniryukti, gAthA 668 / 2. 3. A vibhAga te kALano che jyAre AgamasUtra likhita na hatAM. temane kaMThastha rAkhavA mATe vadhu samaya lagADavo paDato hato. saMbhava che ke eTalA mATe prathama ane caturtha praharamAM svAdhyAyanI vyavasthA karavAmAM AvI. temane 'sUtra-pauruSI' paNa kahevAmAM AvatA. bIjA praharamAM artha samajavAmAM Avato. eTalA mATe tene 'artha-pauruSI' kahevAmAM Avato. jyAre bhikSuo mATe eka vakhata bhojana--eka vakhata khAvAnI vyavasthA hatI tyAre bhikSA mATe trIjo prahara ja sauthI vadhu yogya hato ane te kALe janatAnA bhojanano samaya paNa saMbhava che ke A ja hato. keTalAka AcAryonA matamAM A abhigrahadhArI bhikSuono vidhi che. aDhAramA zlokamAM kahela nidrA levAnI vidhi sAthe tulanA karavAthI A mata saMgata lAge che. pravacanasAroddhAra, gAthA 592 vRtti, patra 166 / (ka) vRttavRtti, patra 142 / (kha) uttarAdhyayana khoDu, dAna ra6 / rU8-46 / adhyayana-26 : Ti. 5 cheda-sUtro dvArA dvArA prathama ane aMtima praharanI bhikSAnuM paNa samarthana thAya che.' odha niryuktimAM ApavAdika-vidhi anusAra be-traNa vAranI bhikSAnuM paNa vidhAna maLe che.' ema paNa hoI zake che ke A ApavAdika vidhio cheda-sUtronA racanAkALamAM mAnya thayela hoya. oniryukti anusAra nidrA levAnI vidhi vibhinna vyaktionI apekSAe A pramANe che--prathama ane caturtha praharamAM 4. 5. bRhatva, , / 6 / oghaniyukti bhASya, gAthA 149 : evaMpi aparicattA, kAle khavaNe a asahupurise ya / kAlo gimho u bhavaM khamago vA paDhamabiiehiM / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 635 adhyayana-26: Ti.6 badhA sAdhuo svAdhyAya kare che, vaccenA be praharamAM nidrA le che. vRSabha-sAdhu bIjA praharamAM paNa jAge che, teo mAtra trIjA praharamAM ja nidrA le che. AcArya trIjA praharamAM svAdhyAya kare che. zayana-vidhinA A judA-judA prakAro jotAM e ja niSkarSa para pahoMcAya che ke trIjA praharamAM suvAnI vidhi yA to koI viziSTa sAdhu varga mATe che athavA oghaniyuktinuM vidhAna pUrvakAlIna nathI. muni mATe suvAnI niyuktikAlIna vidhi A pramANe chepahelo prahara Akho vItyA pachI gurunI pAse jAya. 'phUchami umIyamo vaM4inAvaMMAnilayi manthAi vaMza, vamAsamaLA ! vadu paDayuiUTI polisI anujJAdi rAphasaMsAra-Avo pATha bolIne suvAnI AjJA mAge. pachI praznavaNa kare. jayAM suvAnuM sthAna hoya tyAM jAya. upakaraNo upara je dorI bAMdhI hoya te khole. saMskAra-paTTa ane uttara-paTTanuM pratilekhana karI temane uru (sAthaLa) upara rAkhe. pachI suvA mATenI bhUminuM pratilekhana ane pramArjana kare. tyAM saMstAra-paTTa pAthare, tenA para uttarapaTTa pAthare. mukha-vastrikA vaDe uparanA zarIranuM ane rajoharaNa vaDe nIcalA zarIranuM pramArjana kare. uttarIya vastra DAbI bAjumAM mUkI de. pathArI para besatAM pAse beThelAM vaDIla sAdhuonI AjJA le, pachI traNa vAra sAmAyika pAThanuM uccAraNa karI suve. hAthanuM ozIkuM kare. DAbe paDakhe save. paga phelAve tyAre maraghInI mAphaka pahelAM AkAzamAM phelAve. tevI rIte na rahI zake tyAre bhUminuM pramArjana karI paga nIce rAkhI de. pagane saMkoce tyAre uru-saMdhinuM pramArjana kare. 2 6. prahara (pariziM): pauruSI prakaraNamAM puruSa' zabdanA be artha che-(1) puruSa-zarIra ane (2) zaMku. puruSa-zarIra vaDe tenuM mApa kADhavAmAM Ave che, eTalA mATe tene 'pauruSI' kahevAya che. zaMku 24 AMgaLa pramANano hoya che ane pAnIthI ghUMTaNa sudhInuM mApa paNa 24 AMgaLa hoya che. " je divase vastuno paDachAyo tenA mApano hoya che te divasa dakSiNAyanano pahelo divasa hoya che." yuganA prathama varSa (sUrya-varSa)nA zrAvaNa vadI ekamane divase zaMkuno paDachAyo zaMkunA mApa 24 AMgaLa mujabano paDe che. 1ra AMgaLapramANano eka pAda hovAthI zaMkuno paDachAyo be pAdano hoya che. yuganA prathama sUrya-varSamAM zrAvaNa vadI 1ne divase be paga-pramANa paDachAyo hoya che ane mahA vada 7nA divase cAra pagapramANa . bIjA caMdra-varSamAM zrAvaNa vada 13thI vRddhi-prAraMbha ane mahA suda 4thI hAni-prAraMbha. trIjA varSamAM zrAvaNa sudI 10thI vRddhi-prAraMbha ane mahA vadI 1thI hAni-prAraMbha. cothA varSamAM zrAvaNa vadI 7thI vRddhi-prAraMbha ane mahA vadI 13thI hAni-prAraMbha. pAMcamA varSamAM zrAvaNa sudI thI vRddhi-prAraMbha ane mahA sudI 10thI hAni-prAraMbha. pauruSInuM kALamAna pauruSInuM kALamAna eka nathI. te eka divasa sApekSa hoya che. jyAre divasanuM kALamAna vadhe che tyAre pauruSInuM kALamAna 1. niryukTri mArga, jAthA 660 : 4. ejana, 28 20 22 : savvevi paDhamajAme, donni u vasabhA u AimA jAmA / caturvizatyaMgulasya, zaMkozchAyA yathoditA / taio hoi gurUNaM, cautthao hoi savvesi / / caturviMzatyaMgulasya, jAnorapi tathA bhavet / / 2. vRtti , patra rUTa, karU? I ejana, 28 223 : kAlalokaprakAza, 28 1992 : svapramANaM bhavecchAyA, yadA sarvasya vastunaH / zaMkuH puruSazabdena, syAd dehaH puruSasya vA / tadA syAt pauruSI, yAmyA-yAnasya prathame dine / / niSpannA puruSAt tasmAt, pauruSItyapi siddhyati / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 636 adhyayana-26: Ti. 7-8 paNa vadhe che. divasanuM kALamAna ghaTavAthI te paNa ghaTI jAya che. divasano bhAga pIpI (prahara) hoya che. divasanuM kALamAna jaghanya 12 muhurtanuM hoya che ane utkRSTa 18 muhUrtanuM . eTalA mATe praharanuM kALamAna jaghanya 12 4=3 muhUrtanuM, utkRSTamAM 14 + 4 = 4 muhUrtanuM hoya che.' pratidina muhUrta pauruSI vadhe ke ghaTe che. ane eka ayanamAM 183 ahorAtra thAya che. eTalA mATe eka ayanamAM 183x 1 = 3 = 1-muhUrta kALamAna vadhe che. jaghanya 3 + 1 = 4-muhUrta. 122 samaya 4-0 2-4 3-4 pauruSInuM utkRSTa kALamAna eka ayanamAM 4' ja thaze. divasa pauruSI vadhavAthI rAtrinI pauruSI ghaTe che. jayAre divasanI pauruSI 4 muhUrtanI hoya che tyAre rAtrinI pauruSInuM kALamAna traNa muhUrtanuM hoya che. rAtrinI pauruSI vadhavAthI divasanI pauruSI ghaTe che. jayAre rAtrinI pauruSI 4 muhUrtanI hoya che tyAre divasanI pauruSInuM kALamAna 3 muhUrtanuM hoya che. 7. (zloka 13) eka varSamAM be ayana hoya che--(1) dakSiNAyana ane (2) uttarAyaNa. dakSiNAyanano zrAvaNa mAsamAM prAraMbha thAya che ane uttarAyaNano mahA mahinAmAM. eka mAsamAM chAyA 4 aMgula-pramANa vadhe che. uttarAyaNanA prathama divase te 4 pAda pramANa thaI jAya che. uttarAyaNa pachI te e ja krame ghaTatI-ghaTatI dakSiNAyananA prathama divasa sudhI pharI be pAda pramANa thaI jAya che. A gaNita mujaba caitra ane AsomAM traNa pAda pramANa chAyA hoya che. 12 mAsanI pauruSI chAyAnuM pramANa samaya pAda-aMgula pAda-aMgula ASADha pUrNimA 2-0 pauSa pUrNimA zrAvaNa pUrNimA mAgha pUrNimA 3-8 bhAdrapada pUrNimA 2-8 phAlgana pUrNimA Azvina pUrNimA 3-0 caitra pUrNimA kArtika pUrNimA vaizAkha pUrNimA mRgasara pUrNimA jayeSTha pUrNimA 8. (zloka 14). sAta divasamAM eka aMgula, pakSamAM be aMgula ane mAsamAM cAra aMgula pramANa chAyA vadhavAnuM mAnyuM che, te vyavahAra ke sthaLa-dRSTithI che. tyAM pUrNa divasa grahaNa karavAmAM Avyo che. bAkI divasanI vivakSA karavAmAM AvI nathI. jayAcArye A ja bhAvane spaSTa karatAM uttarAdhyayananI joDamAM lakhyuM che-sAta divasamAM be pagathI eka aMgula adhika chAyA tyAre vadhe che jayAre pakSa cauda divasano hoya. jo pakSa paMdara divasano hoya to 7 divasa-rAtamAM eka aMgula chAyA vadhatI jAya che." vizeSAvazyakabhASya, gAthA 2070 : (kha) samavAyAM, samavAya rU. porisImANamaniyayaM, divasa nisA vuvi-haanni-bhaavo| (ga) rAjJapti, prAkRta 20, 22! hINaM tinni muhuttaddhapaMcamamANamukkosaM / / 4. uttarAdhyayana no, radda 11, 12: ejana, gAthA 2072 : teha thakI dina sAtare be paga AMgula adhik| vur3I vAvIsuttara-saya bhAgo paidiNaM muhuttassa / pohara divasa taba thAta re, dina cavadai no pakha tdaa|| evaM hANI vimayA, ayaNa dina bhAgao neyaa|| jo panarai dina noM pakSa re, to sADhA sAta ahonishe| 3. (ka) moniksa, mAthA 28rUpa huvai paurisI lakSa re, bebe paga ika AMgula adhik|| ja che 3-4 ! Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 637 adhyayana-26: Ti.. dara sUrya-varSanA eka ayanamAM 183 ahorAtra hoya che. eka ayanamAM be pAda arthAta 24 aMgula chAyA vadhavAthI eka ahorAtramAM aMgula vadhe che. eka aMgula chAyA vadhavAmAM tene ' arthAt 7 divasa lAge che. oghaniryuktimAM eka divasamAM aMgulanA sAtamA bhAgathI ochI vRddhi mAnavAmAM AvI che. jyotiSa karaMDakamAM eka tithimAM aMgula-pramANa chAyA vadhe che tema mAnavAmAM AvyuM che. lokaprakAzamAM ane jyotiSa karaMDakanA phalitamAM koI aMtara nathI, mAtra vivakSAne bheda che. pahelAmAM ahorAtranI apekSAthI che ane bIjAmAM tithinI apekSAthI. ahorAtranI utpatti sUrya vaDe thAya che ane tithinI utpatti candramA vaDe. 61 ahorAtra vaDe dura tithio bane che.' 62 tithiomAM 61 ahorAtra hovAthI eka tithimAM ahorAtra thAya che. pratyeka ahorAtramAM AgaLanI tithino bhAga praveza kare che. AthI karI 61mA ahorAtramAM 62mI tithi samAI jAya che. 1 ahorAtramAM aMgula pramANa chAyA vadhe che. eTalA mATe 61 ahorAtramAM x 61 = 8 aMgula. 1 tithimAM aMgula pramANa chAyA vadhe che eTalA mATe 62 tithiomAM X 62 = 8 aMgula. A prakAre 8 aMgula chAyA vadhavAthI 61 ahorAtra athavA 62 tithionuM kALamAna lAge che. 61 ahorAtra 62 tithionI samAna hovAthI baMnenA phalita thavAmAM koI aMtara nathI. 9. (zloka 15). sAdhAraNa rIte eka mAsamAM 30 ahorAtra hoya che ane eka pakSamAM 15 ahorAtra . paraMtu ASADha, bhAdrapada, kArtika, poSa, phAlgana ane vaizAkha mAsanA kRSNa pakSamAM 1 ahorAtra kama hoya che. AthI karI temanA pakSo 14 ahorAtranA ja hoya che. 1 varSamAM 6 rAtrio avama hoya che. lokaprakAzamAM paNa AvuM mAnavAmAM AvyuM che. AnuM kAraNa e che ke eka ahorAtranA kALamAnathI bhAga kama tithinuM kALamAna che, arthAtu ahorAtramAM eka tithi pUrI thAya che. A rIte 61 ahorAtramAM dara tithio thAya che. pratyeka ahorAtramAM AgaLanI tithino , bhAga praveza kare che. AthI karIne 61mA ahorAtramAM daramI tithi samAI jAya che." A gaNitathI 366 ahorAtramAM 6 tithiono kSaya thaI jAya che. laukika vyavahAra anusAra vaSo Rtuno prAraMbha aSADha mAsamAM thAya che. tena mAdhAnya Rtuno prAraMbha ASADha mAsamAM thAya che. tene prAdhAnya ApI 61mAM ahorAtra arthAta bhAdrapada kuSNapakSamAM tithino kSaya mAnavAmAM Avyo che. A rIte 61-61 ahorAtramAM thanAro tithikSaya bhAdrapada, kArtika, poSa, phAlgana ane vaizAkha mAsamAM Ave che. jyotiSkaraMDakamAM paNa varSARtuno prAraMbha ASADha mAsathI mAnIne tithi-kSayanuM varNana che. lokaprakAzamAM yuganA prathama varSanA prathama mAsa zrAvaNane mukhya mAnela chetenA anusAra Asoja, mRgasara, mAgha, caitra, 1. oghaniyukti, gAthA 284 : divase divase aMgulasya sattamo bhAgo kiMcippUNo vaDDai / vRtti2. vAtano vAra, 26 / 2022 : yattu jyotiSkaraNDAdau, vRddhihAnyonirUpitAH / catvAro'trAMgulasyAMzA, ekatriMzat samudbhavA // 3. ejana, 28 765, 766 : yadvadeko'pyahorAtraH, sUryajAto dvidhA kRtaH / dinarAtrivibhedena, saMjJAbhedaprarUpaNAt // tathaiva tithirekApi, zazijAtA dvidhA kRtA / dinarAtrivibhedena, saMjJAbhedaprarUpaNAt // 4. kAlalokaprakAza, 28 / 783 vRtti : dvASaSTyA hi tithibhiH paripUrNA ekaSaSTirahorAtrA bhavanti / 5. ejana, 28 786, 786 : yuge'thAvamarAtrANAM, svarUpaM kiNciducyte| bhavaMti te ca SaD varSe, tathA triMzadyuge'khile // ekekasminnahorAtra, eko dvASaSTikalpitaH / labhyate'vamarAtrAMza ekavRddhyA yathottaram // 6. ejana, 28800 : evaM ca dvASaSTitamI praviSTA nikhilA tithiH / eka SaSTibhAgarUpA traikaSaSTitame dine / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi jyeSTha ane zrAvaNa mAsamAM tithi-kSaya thAya che. yuganA pAMca varSonuM yaMtra A pramANe che-- yuga pUrvArdha pakSa kRSNa kRSNa kRSNa kRSNa kRSNa kRSNa kRSNa kRSNa avama tithi | 1 sAta tithi 3 5 7 9 11 13 0 2 4 8 1012 14 1 yuga candra varSa A. mArga. mAgha caitra jyeSTha zrA. 3 3 4 3 3 varSa prathama candra varSa mAsa |Aso mArga mAgha caitra jyeSTha zrA. A. mArga. 3 varSa ardha abhivardhita mAsa caitra jyeSTha zrA. 2 pakSa 1. $. {. 3 5 EUR aMgula 4 0 x 1 C 4 8 8 ,0 8 + zravaNa tithi |1 rAta tithi 1 10. (zloka 16) pauruSInI pachI arthAt bhAga kamane pAdona-pauruSI kahe che. pauruSInI chAyAmAM yaMtranirdiSTa aMgula joDavAthI pAdonapauruSInI chAyAnuM mApa bane che. saraLatA mATe 12 mahinAnA traNa-traNa mAsanA cAra trika karavAmAM AvyAM che-- + + + + paheluM trika--jayeSTha, ASADha ane zrAvaNa. bIjuM trika-bhAdravada, Asoja ane kArtika. trIjuM trika--mRgasara, pauSa ane mAgha. cothuM trika-phAlguna, caitra ane vaizAkha. prathama trikanA mAsonA pauruSI-pramANamAM 6 aMgula joDavAthI te-te mAsonA pAdona-pauruSInuM chAyA-pramANa bane che. evI ja rIte bIjA trikanA mAsomAM 8 aMgula, trIjA trikanA mAsomAM 10 aMkula ane cothA trikanA mAsomAM 8 aMgula vadhAravAthI te-te mAsonuM pAdona-pauruSI chAyA-pramANa Ave che. yaMtra A pramANe che-- pauruSI chAyA-pramANa pAdona-pauruSI chAyA-pramANa aMgula pAda aMgula ra 10 ra ra ra. 3 + + kR. 3 + + rR. 9 10 8 638 hi. candra varSa mAgha caitra E 8 . 8 zu.zu. 2 3 pazcimArka 8 8 . ||||||||||||||| jyeSTha zrA. zu. zu. 8 4 E 5 7 = = kR. kR. kR. zuM. zuM. zuM. zuM. zuM. zu. 11 13 0 2 6 4 10 12 12 14 1 3 79 abhivardhita varSa A. mArga. mAgha caitra jyeSTha ASADha bIjo 5 9 adhyayana-26 : Ti. 10 pAda 2 2 .. 3 3 4 ardha abhivardhita A. mArga. poSa bIjo zu. zu. zu. 10 12 14 11 13 15 4 4 4 3 3 zukla 14 11 13 15 6 10 4 8 0 9 0 0 6 4 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 639 adhyayana-26 : Ti.11 A zloka opaniyuktimAM jemano tema maLe che." 11. jyeSTha ( mU) prastuta zlokamAM "BdrAkUtte' zabdamAM be nakSatrono yoga che-SThA ane mUla, je nakSatra candramAne nizAnA aMta sudhI pahoMcADe che, te jayAre AkAzanA caturtha bhAgamAM Ave che, te samaye prathama pauruSInuM kALamAna hoya che. A ja rIte te nakSatra jyAre saMpUrNa kSetranuM avagAhana karI le che, tyAre cAre prahara vItI jAya che. je nakSatra pUrNimAe udita thAya che ane candramAne rAtrinA aMta sudhI pahoMcADe che te ja nakSatranA nAma para mahinAonA nAma rAkhavAmAM AvyAM che. zrAvaNa ane jayeSTha mAsa AnA apavAda che. jaMbUdIpa prajJaptimAM AnuM spaSTa ane vistRta varNana zrAvaNa mAsane 4 nakSatro pAra pahoMcADe che- uttarASADhA nakSatra 14 dina-rAta. abhijita nakSatra 7 dina-rAta. zravaNa nakSatra 8 dina-rAta. dhaniSThA nakSatra 1 dina-rAta. bhAdrava mAsane 4 nakSatra dhaniSThA 15 dina-rAta. zatabhiga 7 dina-rAta. pUrvAbhAdrapada 8 dina-rAta. uttarAbhadrapada 1 dina-rAta. Aso mAsane 3 nakSatra uttarAbhAdrapada 14 dina-rAta. revatI 15 dina-rAta. azvinI 1 dina-rAta. kArtika mAsane 3 nakSatra azvinI 14 dina-rAta. bharaNI 15 dina-rAta. kRtikA 1 dina-rAta. mRgazira mAsane 3 nakSatra kRtikA 14 dina-rAta . rohiNI 15 dina-rAta, mRgazira 1 dina-rAta. pauSa mAsane 4 nakSatra jayeSTha mAsane 4 nakSatramRgazira 14 dina-rAta. vizAkhA 14 dina-rAta. A 8 dina-rAta. anurAdhA 8 dina-rAta. punarvasu 7 dina-rAta. jayeSThA 7 dina-rAta. puSya 1 dina-rAta. mUla 1 dina-rAta. mAgha mAsane 3 nakSatra ASADha mAsane 3 nakSatrapuSya 14 dina-rAta. mUla 17 dina-rAta. AzleSA 15 dina-rAta, pUrvASADhA 1pa dina-rAta. maghA 1 dina-rAta. uttarASADhA 1 dina-rAta, phAlgana mAsane 6 nakSatra maghA 14 dina-rAta. pUrvA phAlganI 15 dina-rAta. uttarA phAlganI 1 dina-rAta. caitra mAsane 3 nakSatra uttarA phAlganI 14 dina-rAta. hasta 15 dina-rAta. citrA 1 dina-rAta. vizAkha mAsane 3 nakSatracitrA 14 dina-rAta, svAti 15 dina-rAta. vizAkhA 1 dina-rAta, 1. sonini, TthA 286 ! 2. naMgvapatta, vakSa0 7 sUtra 256-267T Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 640 adhyayana-26: Ti. 12-14 12. nidrA (nidoravuM) Ano artha che-je nidrA amuka samaya sudhI niruddha hatI tene mukta karavI-nidrA levI, suvuM." prAcIna vidhi anusAra rAtrinA prathama praharamAM badhA munio svAdhyAyamAM besI jatA. jayAre bIjo prahara zarU thato tyAre bIjA bIjA munio suI jatA, mAtra gItArtha ane vRSabha sAdhuo svAdhyAya karatA rahetA. teo pahelA ane bIjA baMne praharamAM svAdhyAyarata rahetA. bIjo prahara pUro thatAM tathA trIjA praharano prAraMbha thatAM teo ja kALanI pratilekhanA karI upAdhyAyane jANa karI AcAryane jagADatA. AcArya svAdhyAyamAM lAgI jatA ane pelA gItArtha tathA vRSabha munio suI jatA. trIjo prahara vItatAM tathA cothA praharano prAraMbha thatAM AcArya suI jatA ane bAkInA sUtelAM badhA sAdhuone jagADI devAmAM AvatA ane teo badhA vairAtrika svAdhyAyamAM rata thaI jatA.* vRddha, glAna, zaikSa vagere tenA apavAda hatA. vistAra mATe juo-pRSTha 108. 13. (zloka 19, 20) A be zlokomAM nakSatranA AdhAre kALagrahaNanI vidhi batAvavAmAM AvI che. pratyeka rAtrinuM potAnuM eka nakSatra hoya che. te rAtrinA prAraMbhathI aMta sudhI AkAzanuM avagAhana kare che. muni AkAzanA cAra bhAga kare, jayAre te nakSatra AkAzanA A cAreya bhAgomAMthI koI eka bhAganuM avagAhana karI le che tyAre samajavuM joIe ke rAtrino eka prahara vItI gayo che. e ja rIte bIjA, trIjA ane cothA bhAganI saMpUrti samaye bIjo, trIjo ane cotho prahara vItI jAya che. muninI dinacaryAnuM A pramukha sUtra che ke te saghaLuM kArya yogya samaye kare- 'ne tni samaye' (dazavaikAlika poro4). je rIte vaidika paraMparAmAM kAlavijJAnanuM mULa yajJa che tevI ja rIte jaina paraMparAmAM tenuM mULa sAdhuonI dinacaryA che. rAtanA cAra bhAga che-1. prAdoSika 2. ardharAtrika 3. vairAtrika 4. prabhAtika prAdoSika ane prabhAtika--A be praharomAM svAdhyAya karavAmAM Ave che. ardharAtrimAM dhyAna ane vairAtrimAM zayana karavAmAM Ave che. 14. (zloka 21, 22) pulviTjhama vaDamA' ahIM 'mArUMka samu' eTaluM bAkI che. tathA 'pariNI vaDApa' ahIM 'avaziSTamAna eTaluM bAkI che 5 lipinA kanaksa' ahIM kAyotsarga karyA vinA ja pAtra-pratilekhananuM vidhAna che. tenuM tAtparya e che ke cata 5. bRhavRtti, patra 438 : nidrAyA mokSa:-pUrvaniruddhAyAmutkalanA nidrAkSa:strApa tyartha: . oghaniyukti, gAthA 661: savvevi paDhamajAme donni u vasabhANa AimA jaamaa| taio hoi gurUNaM, cautthao hoi savvesi / / -ropIyAvRtti, patra 465, 469 I 3. (ka) gona , nAthA 668 vRtti, patra 2014 kAlAnAM catuSkaM kAlacatuSkaM tatraikaH prAdoSika: dvitIyo'rddharAtrikaH tRtIyo vairAtrika caturthaH prAbhAtika: kAla iti, etasmin kAlacatuSke nAnAtvaM pradarzyate, tatra prAdoSikakAle sarva eva samakaM svAdhyAyaM prasthApayanti, zeSeSu tu triSu kAleSu samakaM ekakAlaM svAdhyAya prasthApayanti viSamaM vA-na yugapadvA svAdhyAyaM prasthApaya nIti (kha) ejana, jAthA da2, 663 : pAosiya aDDarate, uttaradisi puvva pehae kAlaM / verattiyaMmi bhayaNA, puvvadisA pacchime kAle / / sajjhAyaM kAUNaM, paDhamabitiyAsu dosu jAgaraNaM / annaM vAvi guNaMti, sugaMti jhAyanti vA'suddhe / / bRhadvRtti, patra 540 : pUrvasmizcaturbhAge prathamapauruSIlakSaNe prakramAd dinasya pratyupekSya 'bhANDakaM' prAgvadvarSAkalpAdi upadhimAdityodayasamaya iti zeSaH / ejana, patra 940 : dvitIyasUtre ra thAzcarthamaroDavshissymaann iti gamyate, tato'yamarthaH pAdonapauruSyAM bhAjana pratilekhayediti smbndhH| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI pauruSImAM pharI svAdhyAya karavAno che. kAyotsarga eka kAryanI samApti pachI ja karavAmAM Ave che.1 15. (zloka 23) A zlokamAM pAtra saMbaMdhI traNa upakaraNo (1) mukhavastikA, (2) gocchaga ane (3) vasra (paTala)no ullekha che. odhaniyuktimAM pAtra saMbaMdhI sAta upakaraNono ullekha maLe che--(1) pAtra, (2) pAtrabaMdha, (3) pAtrasthApana, (4)pAtrakezarikA, (5) paTala, (6) rajasrANa ane (7) gocchaga. emane pAtra-niyoga (pAtra-parikara) kahevAmAM Ave che. pAtrane bAMdhavA mATe pAtra-baMdha, tene raja vagerethI bacAvavA mATe pAtra-sthApana rAkhavAmAM Ave che. pAtra-kezarikAno artha 'pAtranI mukha-vastrikA' che. tenAthI pAtranI pratilekhanA karavAmAM Ave che.5 bhikSATanakALe skaMdha ane pAtrane DhAMkavA mATe tathA puSpa-phaLa, raja-reNu vagerethI bacAvavA mATe paTala rAkhavAmAM Ave che. uMdara tathA anya jIvajaMtuo, varasAdanuM pANI vagerethI bacAva mATe rajasrANa rAkhavAmAM Ave che. paTalonuM pramArjana karavA mATe gocchaga hoya che. AmAM pAtra-sthApana ane gocchaga unanAM ane mukhavastrakA sutarAu kApaDanI hoya che. oghaniryuktimAM mukhavagnikAnAM aneka prayojano nirdiSTa che--(1) pAtranI pratilekhanA ka2vA mATenuM vastra (2) bolatI veLAe saMpAtima jIvo moMmA pesI na jAya e dRSTie moM para rAkhavAnuM vastra (3) sacitta pRthvI tathA reNu-kaNonA pramArjana mATe upayogamAM levAtuM vastra (4) vasatinuM pramArjana karatI veLAe nAka ane moMmAM rajakaNa praveza na kare eTalA mATe nAka ane moM para bAMdhavAnuM vastra .10 1. bRhadvRtti patra 540 : svAdhyAyAduparatazcetkAlasya pratikramyaiva kRtyAntaramArabdhavyamityAzaMkyetAta Ahaapratikramya kAlasya, tatpratikramArthaM kAyotsargamavidhAya, caturthapauruSyAmapi svAdhyAyasya vidhAsyamAnatvAt / oghaniyukti, gAthA 674 : pattaM pattAbaMdho, pAyavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAI rattANaM ca, gocchao pAyanijjogo / / ejana, gAthA 611 : vamAvivastuLanA pattadruvaLakhiodi padmatta / ejana, gAthA 626 vRtti-'jeAipi'-pAtraja A prayojanonA AdhAre kahI zakAya ke mukhavasikA eka vastrakhaMDa che je municaryAnuM eka upakaraNa che. dazavaikAlika pa| 1 / 83mAM 'hatya' (dasta) zabda Avyo che. e paNa zarIranuM pramArjana karavAnA kAmamAM levAto vasakhaMDa che. hastaka, mukhavasikA ane mukhAntaka--A badhA ekArthaka che. 16. ukaDU-AsanamAM besIne, vastrane UMcuM rAkho (duM... vastya) vRttikAre Ano saMbaMdha zarIra ane vastra baMne sAthe mAnyo che. zarIrathI Urdhva arthAt ukaDU AsanamAM sthita tathA vastrathI 2. 641 3. 4. 5. 6. ejana, gAthA 616 : pAya-pamanaLadevuM, mariyA... / (ka) ejana, gAthA 702 vRtti-svastha: pAtranaM cAcchA vate yAvatA tatpramANaM paTalAnAmiti / adhyayana-26 : Ti.15-16 7. 8. 9. (kha) ejana, gAthA 702 : 'vuH-poya-yonu-sanA-parihnAra-pAya-(valA| liMgassa ya saMvaraNe, vedodayarakkhaNe paDalA / / ' ejana, gAthA 704 : mUsayarajaukere, vAse sinhA rae ya rakkhaTTA / hoti guNA rattANe pAde pAde ya ekkaM / / ejana, gAthA 616 : hoi pamajjaNaheDaM tu, gocchao bhANa-vatthANaM / ketu, ejana, gAthA 614 :, vRtti-tra = pAtrasthApana gocchakazca ete dve api UNamiye veditavye, mukhavastrikA khomiyA / 10. opaniyukti, gAthA 723 : saMpAtimarayareNupamajjaNaTThA vayaMti muhapoti / nAsaM muhaM ca baMdhar3a tIe vasahiM pamajjaMto / / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 642 adhyayana-26 : Ti. 17-18 Urdhva arthAt vastrane trAMsu phelAvIne.' kulA UMcA rAkhIne paganA baLe besavuM te UkaDU Asana kahevAya che. ahIM 'vastra' zabda uttarIya vagere vastranA arthamAM prayukta che. AnI pahelAM 23mA zlokamAM je vastra zabda che te pAtranA upakaraNa-paTalanA arthamAM prayukta che. A badhAnI pratilekhanAnI rIta eka jevI ja che. 17. vastranI dRSTithI alakSita vibhAga na kare (UTUvadhi) anubaMdhano artha che-niraMtaratA. je niraMtaratAthI yukta hoya che te anubaMdhi kahevAya che. je vasanuM pratilekhana karavAmAM AvI rahyuM che tenA para niraMtara dRSTi hovI joIe. anAnubaMdhInuM tAtparya che-vasano koI paNa bhAga dRSTithI alakSita na rahevo joIe. 18. (zloka 24-28) 24mA zlokamAM pratilekhanAnA traNa aMgo batAvAyAM che(1) pratilekhanA-vastrone AMkhothI jovA. (2) prasphoTanA-jhATakavuM. (3) pramArjanA-pramArjanA karavI, vastra para jIva-jaMtu hoya to temane hAthamAM laI yatanApUrvaka ekAMtamAM choDI devAM. 25mA zlokamAM anartita vagere cha prakAra batAvavAmAM AvyAM che. te sthAnAMga (646) anusAra apramAda-pratilekhanAnA prakAro che. temAM 'DosatI zabda muzala uparathI utpanna thayela che. anAja khAMDatI vakhate muzala jevI rIte upara nIce ane tirachuM jAya che tevI rIte vastrane na laI javuM joIe. "purama (pUrva) zabdano rUDha artha che-"vastranI baMne bAju traNa-traNa vibhAga karI tene jhATakavuM." gTano artha che-sphoTana 'pramArjana'. te dareka pUrvamAM traNa-traNa vAra karavAmAM Ave che. e rIte eka bhAgamAM nava khoTaka thAya che, baMnemAM maLI aDhAra. 26mA zlokamAM AbhaTA vagere cha prakAro batAvAyA che. te sthAnAMga (6l45) anusAra pramAda pratilekhanAnA prakAro che. temAM vedikAnA pAMca prakAra che- (1) UrvedikA-baMne ghUMTaNo upara hAtha rAkhI pratilekhanA karavI. (2) adhovedikA-baMne ghUMTaNonI nIce hAtha rAkhI pratilekhanA karavI. (3) tiryakvedikA-baMne ghUMTaNanI vacce hAtha rAkhI pratilekhanA karavI. (4) ubhayavedikA-baMne ghUMTaNone baMne hAthanI vacce rAkhI pratilekhanA karavI. (5) ekavedikA-eka ghUMTaNane baMne hAthanI vacce rAkhI pratilekhanA karavI. dRSTinAkhavI, cha pUrva karavA-chavArajhATakavuM ane aDhAra khoTaka karavA-aDhAra vAra pramArjana karavuM-A rIte pratilekhanAnA (1 + 6 + 18) 25 prakAra thAya che. * 1. bRhadvRtti, patra 540 : UrdhvaM kAyato vastratazca, tatra kAyata u. bRhadvRtti, patra 541 : anubandhena-nairantaryalakSaNena utku Tukatvena sthitatvAt, vastratazca tiryak prasA yuktamanubandhina tathA, ko'rthaH? alakSyamANavibhAgaM yathA na ritavastratvAt, uktaM hi-ukkuDuto tiriyaM pehe jaha vilitto| mati ejana, patra 540 : vastra pavarUpa nAtAvaivarane, 4. (ka) vRtti , patra 140-142 | paTalakaprakrame'pi sAmAnyavAcakavastrazabdAbhidhAnaM (kha) thAnAM, 6 / 49 vRttinA varSAkalpAdipratyupekSaNAyAmapyayameva vidhiriti khyaapnaarthm| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 643 adhyayana-26H Ti.19-20 19. (zloka 30) prastuta zlokanuM pratipAdya che ke je muni pratilekhanAmAM pramatta hoya che te cha javanikAyono virAdhaka hoya che. vRttikAre AnI saMgati evI rIte besADI che-koI muni kuMbhakAra zALAmAM UtaryA che. te dharmakathAmAM saMlagna che. te pote adhyayanarata che ke bIjAone adhyApana karAvI rahyA che ane sAthe-sAthe ja pratilekhana paNa karI rahyA che. temanI anyamanaskatAne kAraNe kuMbhakAra zALAmAM paDelo pANIthI bharelo ghaDo DhoLAI jAya che. te pANInA pravAhamAM mATI, agni vagerenA jIvonuM tathA bIja, kuMthu vagerenuM plAna thaI zake che. tenAthI te jIvonI virAdhanA thAya che. jayAM agnino samAraMbha hoya che tyAM vAyu avayaMbhAvI che. A rIte chae jIvanikAyonI virAdhanA thAya che. te muni pramAdayukta hovAne kAraNe bhAvanAtmaka rUpathI paNa virAdhaka ja che." pratilekhanAno udezya che-ahiMsAnI ArAdhanA. te samaye paraspara saMlApa vagere karavo te pratilekhanA pratye pramAdayukta AcaraNa che. acAvIsamA zloka anusAra pratilekhanAnA ATha vikalpa hoya che. temAM pahelo prazasta che, bAkInA badhA aprazasta s (1) nyUna nathI atirikta nathI viparyAsa nathI prazasta (2) nyuna nathI atirikta nathI viparyA che aprazasta (3) jUna nathI atirikta che viparyAsa nathI aprazasta atirikta che viparyAsa che aprazasta atirikta nathI viparyAsa nathI aprazasta (6) jUna che atirikta nathI viparyAsa che. aprazasta (7) jUna che atirikta che viparyAsa nathI aprazista atirikta che viparyAsa che aprazasta 20. (zloka 32). A zlokamAM cha kAraNosara munie AhAra karavo joIe ema kahevAmAM AvyuM che- 1. sudhAnI vedanA utpanna thatAM. 4. saMyamayAtrAnA nirvAha mATe. 2. vaiyAvRjya mATe. 5. ahiMsA mATe. 3. IryApathanA zodhana mATe. 6. dharmaciMtana mATe, sarakhAvo-ThANe, 6 41. mUlAcAramAM trIjA kAraNa 'riyaDrAI'nA sthAne "jiriyaU' pATha maLe che. teno artha 'kriyAne mATe SaDAvazyaka vagere kriyAnuM pratilApana karavA mATe' karavAmAM Avyo che.' 1, vRtti , patra 142 3 2. ejana, patra 42T 3. pUnAvAra, 6 / 60: veyaNavejjAvacce kiriyAThANaM ya sNjmtttthaae| tadha pANadhammaciMtA kujjA edehiM AhAraM / / 4. ejana, 6 / 60 : vRtti: ziyAI paTTAvakathA " bhojanamantareNa na pravartante iti tAH pratipAlayAmIti bhukte| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi adhyayana-26 : Ti. 21 A pheraphAra jo lipidoSanA kAraNe na thayo hoya to ema ja mAnavuM paDaze ke uttarAdhyayanamAM pratipAdita trIjA kAraNa sAthe AcArya vakera sahamata nathI. bauddha graMthomAM AhAra levA ke karavAnI maryAdAno ullekha karatI veLAe kahevAmAM AvyuM che- bhikhkhu krIDAne mATe, madane mATe, khaMDana karavAne mATe, vibhUSAne mATe--AhAra na kare. paraMtu zarIrane TakAvavAne mATe, roganA upazamanane mATe, brahmacaryanuM pAlana karavA mATe (zAsana-brahmacarya ane mArga-brahmacaryane mATe) A rIte AhAra karato huM bhUkhathI utpanna thayelI vedanAne kSINa karIza ane navI vedanA utpanna nahi karuM. Ama karavAthI mArI yAtrA (saMyama-yAtrA athavA zArIrika yAtrA) ane prAzuvihAra-caryA paNa cAlatI raheze. munine AhA2 ka2vAno A (IryApatha-zodhaka) trIjo upaSTa che. jo muni AhAra nathI karato to bIjI-bIjI IndriyonI sAthe AMkho paNa kamajora banI jAya che. AvI sthitimAM gamana-Agamana karatI veLAe IryApathanuM samyak zodhana karI zakAtuM nathI. vedanA (kSudhA) zAMti mATe (veyA) bhUkha jevuM koI kaSTa nathI. bhUkhyo mANasa vaiyAvRttva (sevA) karI zakato nathI; IryAnuM zodhana karI zakato nathI; prekSA vagere saMyama-vidhionuM pAlana karI zakato nathI; tenuM baLa kSINa thaI jAya che; guNana ane anuprekSA karavA mATe te azakta banI jAya che--eTalA mATe bhagavAne kahyuM che ke vedanAnI zAMti mATe muni AhAra kare. dharma-ciMtana mATe (dharmacitANu) vRttimAM dharmanA be artha che--dharma-dhyAna ane zruta-dharma. cAra dhyAnomAM dharma-dhyAna prazasta dhyAna che. tenA AdhAre vyakti zukla-dhyAnamAM praveza karI zake che. zruta-dharmano artha che--jJAnanI ArAdhanA, AgamonI avicchittino prayatna. 'dhavitA' zArIrika baLa ane manobaLa vinA nathI thatI. anAhAra avasthAmAM mana ane zarIra klAnta banI jAya che. AthI karIne muni dharmaciMtAne mATe AhAranI gaveSaNA kare. 644 21. (zloka 34) A zlokamAM cha kAraNosara AhAra na karavo joIe ema kahevAmAM AvyuM che - (1) AtaMka--jvara vagere Akasmika roga AvI paDe tyAre. (4) prANIdayA mATe. (2) rAjA vagereno upasarga thAya tyAre. (5) tapasyA mATe. (3) brahmacaryanI titikSA--surakSA mATe. (6) zarIrano vyutsarga karavA mATe. muni zarIranA vyucchedanI AkAMkSA athavA mRtyunI kAmanA e ja paristhitimAM kare che ke jyAre te ema jANI jAya che ke tenuM zarIra ane Indriyo kSINa thaI rahI che ane te have jJAna, darzana tathA cAritranA paryAyonA vikAsa mATe samartha nathI rahyo. te sauthI pahelAM saMlekhanA kare che--vividha tapasyAo vaDe potAnA zarIra ane kaSAyone kSINa kare che ane aMtamAM anazana kare che. samAdhi-maraNane mATe mRtyunI AkAMkSA kAmanI che. 1. 2. vizuddha 11 / 31 pAda TippaNa 8 : paTisaMkhA yoniso piNDapAtaM paTisevati, neva davAya, na madAya, na maNDanAya, na vibhUsanAya, yAvadeva imassa kAyassa ThitiyA yApanAya vihiMsUparatiyA brahmacaryAnuggahAya, iti purANaM ca vedanaM pahiMkhAmi, navaM ca vedanaM na uppAdessAmi, yAtrA ca me bhavissati phAsavihAro yAti / oghaniyuktibhASya gAthA 290, 291 : natthi chuhAe sarisayA, veyaNa bhuMjejja tappasamaNaTThA / chAo veyAvaccaM na tarar3a kAuM ao bhuMje / / iriyaM navi sohei, pehAIyaM ca saMjamaM kAuM / thAmo vA parihAyar3a, guNaNuppehAsu ya asatto / / 3. vRvRtti, patra 94rU I 4. sarakhAvo--ALa 6 / 42; gopaniyuMttimASya, gAthA 212,2145 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI 22. badhA bhANDopakaraNone grahaNa karIne (avakSema maMDaLa zinnA) muni jyAre bhikSA mATe jAya tyAre potAnA badhA upakaraNone sAthe laIne jAya--A 'autsargika vidhi' che. jo badhA upakaraNone sAthe laI javAmAM te asamartha hoya to AcAra-bhaMDaka laIne jAya--A 'ApavAdika vidhi' che. nimnalikhita cha AcAra-bhaMDaka kahevAya che-- (1) pAtra (2) paTala (3) rajoharaNa A zlokano niryukti ane bhASyakALamAM je artha hato te TIkAkALamAM badalAI gayo. zAntyAcArye avazeSano artha mAtra 'pAtropakaraNa' karyo che. vaikalpika rUpe avazeSano artha 'samasta upakaraNa' paNa karyo che, paraMtu temane bhikSAmAM sAthe laI javA joIe tenI mukhya rUpe carcA karI nathI. 1. 23. pradeza sudhI (vihAra) zAntyAcArye vihArano artha 'pradeza' karyo che. vyavahAra-bhASyanI vRttimAM vihAra-bhUmino artha 'bhikSA-bhUmi' evo maLe che.' 'vihAra vihAra'--Ano artha che--'bhikSA nimitte paryaTana karo'. 2. 24. badhA bhAvone prakAzita karanAra (savvabhAvavimAvaLa) svAdhyAyathI Indriya-gamya ane atIndriya-gamyabaMne viSayono bodha thAya che. eTalA mATe tene 'sarvabhAvavibhAvana'- jIva vagere badhAM tattvone prakAzita karanAra--kahyo che. AtmA, dharmAstikAya vagere dravyo amUrta che. IndriyajJAnI temane jANI zakatA nathI. Agamono svAdhyAya karanArA te atIndriya dravyone paNa jANI le che. naMdIsUtramAM zrutajJAnano viSaya sarvadravya kahevAyo che.pa 25. daivasika (vaisiyaM) ahIM 'va'kArano lopa karavAmAM Avyo che. AnuM saMskRta rUpa che--'vaivasa' ane artha chedina saMbaMdhI. 26. stuti maMgaLa (thurUmaMgata) stutimaMgaLano artha che--siddhonuM stavana. juo--zloka 51nuM TippaNa. 645 (4) daMDaka (5) be kalpa-eka UnanI ane eka sutarAu pacheDI (6) mAtraka niyuktibhASya gAthA 227khane vRtti: savvovagaraNamAyA, asahU AyArabhaMDageNa saha / tatrotsargataH sarvamupakaraNamAdAya bhikSAgaveSaNAM karoti, athAsau sarveNa gRhItena bhikSAmaTitumasamarthastata AcArabhaNDakena samaM, AcArabhaNDakaM - pAtrakaM paTalAni rajoharaNaM daNDakaH kalpadvayaM-aurNikaH kSaumikazca mAtrakaMca, etadgRhItvA yAti / bRhadvRtti, patra 544 : 'avazeSaM' bhikSAprakramAtpAtraniyogoddharitaM ca zabdasya gamyamAnatvAdavazeSaM ca paatrniyoNmeva, yajJApAta zeSamavezavuM, joDartha: ?-samAM, bhANDakam upakaraNaM 'gijjha' tti gRhItvA cakSuSA adhyayana-26 : Ti. 22-26 3. 4. 5. pratyupekSeta, upalakSaNatvAtpratilekhayecca, iha ca vizeSata iti gamyate, sAmAnyato hyapratyupekSitasya grahaNamapi na yujyata eva yatInAm upalakSaNatvAccAsya tadAdAya / bRhadvRtti, patra 544 : viharantyasmin pradeza iti vihArastam / vyavahAramASya, 4 / 40 ane vRtti : mahatI viyArabhUmI, vihArabhUmI ya sulabhavittIya / sulabhA vasahI ya jahiM, jahaNNayaM vAsakhettaM tu / / - yatra ca mahatI vihArabhUmirbhikSAnimittaM paribhramaNabhUmi .:... | naMdI, sUtra 127 : davvaNaM suyanANI uvautte savvadavvAiM jANai pAsai / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 646 adhyayana-ra6 : Ti. 27-28 27. kayuM tapa grahaNa karuM (tivaM paDave jJAmi) kAyotsargamAM sthita muni vicAre ke huM kayuM tapa grahaNa karuM? bhagavAna vardhamAne cha mahinAnI tapasyA karI, zuM huM paNa eTalI dIrgha tapasyA karavA mATe samartha chuM ke nahIM? Ama vicAratAM-vicAratAM eka-eka divasa karatAM-karatAM aMtamAM evI sthitie pahoMcI jAya ke huM kamathI kama eka prahara athavA eka navakArasInuM tapa to cokkasa karuM. 28. siddhonuM saMstavana (siddhALa saMthad) pratikramaNanI parisamAptiveLAe traNa vAra 'namolyui kahevAnI vidhi che. vRttikAre 'stutitrayano ullekha karyo che. pracalita vidhimAM pahelI stuti siddhanI, bIjI ahaMnI ane trIjI AcAryanI karavAmAM Ave che. zrImad jayAcArye paNa AcAryanI stutine mAnya karela che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAvIsaimaM ajjhayaNaM khaluMkijjaM satyAvIsamuM adhyayana khaluMkIya Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM "vanuM' (duSTa baLadonI udaMDatAnA mAdhyama vaDe avinItanI udaMDatAnuM citrAMkana karavAmAM AvyuM che, eTalA mATe tenuM nAma "vastuvijJa'-'vatuMaoya che. A Agama-granthanA prathama adhyayanamAM vinIta ane avinItanA svarUpanI vyAkhyA karavAmAM AvI che. vinItane Dagalene pagale saMpatti maLe che ane avinItane vipatti, anuzAsana vinayanuM eka aMga che. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM anuzAsananI zikSA-dIkSAnuM ghaNuM mahattva rahyuM che. AtmAnuzAsana adhyAtmanuM paheluM sopAna che. je Atma-zAsita che, te ja mokSa-mArgane mATe yogya che. je ziSya anuzAsananI avahelanA kare che, teno na Ihaloka sadhAya che na to paraloka. AMtarika anuzAsanamAM pravINa vyakti ja bAhya anuzAsanane kriyAnvita karI zake che. jenI AMtarika vRttio anuzAsita che tenA mATe bAhya anuzAsana, bhalene te game teTaluM kaThora kema na hoya, saraLa banI jAya che. A adhyayana prathama adhyayanano ja puraka aMza che. AmAM avinIta ziSyanA avinayanuM yathArtha citraNa karavAmAM AvyuM che ane tenI "" duSTa baLada) sAthe sarakhAmaNI karavAmAM AvI che- duSTa baLada gADI ane gADInA mAlikano nAza kare che, yatkiMcita joIne saMtrasta banI jAya che, dhUMsarI ane rAzane toDI nAkhe che ane vipathagAmI banI jAya che.'' "avinIta ziSya khaluMka jevo hoya che. te daMza-mazakanI mAphaka kaSTa ApanAra, jaLonI mAphaka gurunA doSo grahaNa karanAra, vRzcikanI mAphaka vacana-kaMTakothI vidhanAra, asahiSNu, ALasu ane gurunA vacanane na mAnanAra hoya che." te guruno pratyenIka, cAritramAM doSa lagADanAra, asamAdhi utpanna karanAra ane kalaha karanAra hoya che."? "te pizuna, bIjAne tapAvanAra, rahasyanuM udghATana karanAra, bIjAono tiraskAra karanAra, zramaNa-dharmathI khinna thanAra ane mAyAvI hoya che." vira gaNadhara gArga mRdu, samAdhi-saMpanna ane AcAravAna gaNI hatA. jyAre temaNe joyuM ke temanA badhA ziSyo avinIta, udaMDa ane ucchaMkhalA banI gayA che, tyAre AtmabhAvathI prerita banI, ziSyasamudAyane choDI, teo ekalA dUra thaI gayA. AtmaniSTha muni mATe A ja kartavya che. je ziSya-saMpadA samAdhimAM sahAyaka bane che te ja guru mATe Adeya che, anuzAsanaya che ane je samAdhimAM bAdhaka bane che te tyAjya che, avAMchanIya che. sAmudAyika sAdhanA sAdhanAnI samRddhi mATe che. te lakSyanI pUrti mATe sahAyaka hoya to teno svIkAra karavAmAM Ave che ane jo te bAdhaka banavA lAge to sAdhaka svayaM potAnI jAtane tenAthI mukta karI le che. A tathya sadAkALa mAnya rahyuM che. A adhyayana e ja paraMparAnI tarapha saMketa kare che. 1. uttarAdhyayana niyukti, gAthA 489 : avadAlI uttasao jottajugabhaMja tuttabhaMjo a| uppahavippahagAmI ee khalukA bhave goNA / / ejana, AthI 422: daMsamasagassamANA jaluyakavicchyasamA ya je huNti| te kirahoMti khaluMkA tikkhmmiucNddmddviaa|| uttarAdhyayana niyukti, gAthA 493 : je kiragurupaDiNIA sabalA asamAhikAragA paavaa| ahigaraNakAraga'ppA jiNavayaNe te kirakhalaMkA / / ejana, thA 424: pisuNA parovatAvI bhinnarahassA paraM paribhavaMti / niviaNijjA ya sa jiNavayaNe te kirakhalukA / / 2, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAvIsaimaM ajjhayaNaM : satyAvIsabhuM adhyayana khaluMkijjaM : majIya mULa saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. there gaNahare gagge muNI Asi visaare| AiNNe gaNibhAvammi samAhi pddisNdhe|| sthaviro gaNadharo gArgyaH, munirAsId vishaardH| AkIrNo gaNibhAve samAdhi prtisNdhtte|| 1. eka gargagotrIyamuni thaI gayA. te sthavira", gaNadhara ane zAstravizArada' hatA. te guNothI AkIrNa, gaNipada para sthita banIne samAdhinuM pratisaMdhAna karatA hatA.* 2. vahaNe vahamANassa kaMtAraM aivttii| joe vahamANassa saMsAro aivttii|| vahane vahamAnasya kaaNtaarmtivrtte| yoge vahamAnasya saMsAro'tivartate / / 2. vAhanane vahana karatAM baLadanuM araNya ApameLe ja oLaMgAI jAya che. tevI ja rIte yogane vahana karanArA munino saMsAra svayaM oLaMgAI jAya che. 3. 3. khaluMke jo u joei vihammANo kilissii| asamAhiM ca veei tottao ya se bhjjii|| khaluMkAn yastu yojayati vighnan klishyti| asamAdhi ca vedayati totrakaM ca tasya bhajyate / / ayogya hone kotarecha, te tebhane bhAratI chtokleza pAme che. tene asamAdhinuM saMvedana thAya che ane tenI rAza tUTI jAya che. 4. egaM Dasai pucchaMmi egaM viNdhi'bhikkhnnN| ego bhaMjai samilaM ego upphptttthio|| ekaM dazati pucche ekaM vidhytybhiikssnnm| eko bhanakti 'samilaM' eka utpthprsthitH|| 4. te kuddha thayelo vAhaka koI ekanI pUMchaDI kApI nAkhe cheH ane koI ekane vAraMvAra Ara bhoke che. tyAre koI ayogya baLada dhUMsarInI khIlI toDI nAkhe che ane koI ADA mArge doDI jAya che. 5. ego paDai pAseNaM nivesai nivjjii| ukkuddai upphiDaI saDhe bAlagavI ve|| ekaH patati pArvena nivizati nipdyte| utkUdate utplavate zaTha: bAlagavIM vrajet / / 5. koI eka paDakhAbhera paDI jAya che, koI besI jAya che to koI sUI jAya che. koI kUde che, koI UchaLe che* to koI zaTha taruNa gAyanI tarapha bhAgI jAya che. 6. mAI muddheNa paDai kuddhe gacchada paDippahaM mayalakkheNa ciTThaI vegeNa ya pahAvaI // mAyI mUrjA patati kUddho gacchati prtipthm| mRtalakSeNa tiSThati vegena ca pradhAvati / / 6. koI dhUrta baLada mAthuM namAvI paDI jAya che to koI krodha karI pAchalI bAju cAle che. koI maDadA jevo banI paDI jAya che to koI vegapUrvaka doDavA lAge che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 652 adhyayana-27 : 45 -13 7. chinAle chidai selliM duIto bhaMjae jugN| se vi ya sussuyAittA ujjAhittA plaaye|| 'chintrAle' chinatti 'selliM' durdAnto bhanakti yugam / so'pi ca sUtkRtya uddhAya (ud-hAya) palAyate / / 7. chinA vRSabha rAzane 4 chinna-bhinna rInAlecha, durdAnta banI dhUMsarI toDI nAkhe che ane sUsavATA karato vAhana choDI bhAgI jAya che. 8. khaluMkA jArisA jojjA dussIsA vi hu taarisaa| joiyA dhammajANammi bhajjati dhiidubbalA // khalukA yAdRzA yojyA: duHziSyA api khalu taadRshaaH| yojitA dharmayAne bhaJjanti dhRtidurbalAH / / 8.uso bhayogya bhavAnane mAMgI nAmecha, tevI ja rIte durbaLa yutivALA ziSyone dharma-yAnamAM joDavAmAM Ave to teo tene bhAMgI nAkhe che. 9. iDDIgAravie ege ege'ttha rsgaarve| sAyAgAravie ege ege sucirakohaNe // Rddhigauravika ekaH ekotra rasagauravaH / sAtagauravika ekaH eka: sucirakrodhanaH / / 9. koI ziSya RddhinuM gaurava kare che to koI rasanuM gaurava kare che, koI sAtA-sukhonuM gaurava kare che to koI cirakALa sudhI krodha rAkhanAra hoya che. 15 10. bhikkhAlasie ege ege omANabhIrue thddhe| egaM ca aNusAsammI heUhiM kAraNehi y|| bhikSAlasyika ekaH eko'vamAnabhIrukaH stabdhaH / ekaM ca anuzAsti hetubhiH kAraNaizca / / 10.koIka bhikSAcaryAmAM ALasa kare che to koI apamAnabhIru ane ahaMkArI hoya che. koIne guru hetuo ane kAraNo dvArA anuzAsita kare che - 11. so vi aMtarabhAsillo dosameva pkuvvii| AyariyANaM taM vayaNaM paDikUlei abhikkhnnN|| sopyantarabhASAvAn doSameva prakaroti / AcAryANAM tad vacanaM pratikUlayatyabhIkSNam / / 11 tyAre te vacamAM bolI UThe che, manamAM TheSa ja pragaTa kare che tathA vAraMvAra AcAryanA vacanothI pratikULa AcaraNa kare che. 12.na sA mamaM viyANAi na vi sA majjha daahiii| niggayA hohiI manne sAhU anno'ttha vccu|| na sA mAM vijAnAti nApi sA mahyaM dAsyati / nirgatA bhaviSyati manye sAdhuranyo'tra vrajatu / / 12.(guru prayojanavaza koI zrAvikA pAsethI koI vastu lAvavA mATe kahe, tyAre te kahe che) te mane nathI jANatI, te mane nahIM Ape, huM jANuM chuM te gharanI bahAra gaI haze. A kArya mATe huM ja zA mATe? koI bIjo sAdhu Iya. 13.pesiyA paliuMcaMti te pariyaMti smNto| rAyaverdvi va mantratA kareMti bhiuhi muhe|| preSitAH parikuMcanti te pariyanti samantataH / rAjaveSTimiva manyamAnAH kurvanti bhRkuTi mukhe|| 13.koI kArya mATe temane mokalavAmAM Ave che to te kArya karyA vinA ja pAchA Ave che. pUchavAmAM Ave to kahe che-te kArya mATe Ape amane kahyuM ja kyAre hatuM ? teo cAre bAju pharyA kare che paraMtu guru pAse besatA. nathI. kyAreka gurunuM kaheluM koI kAma kare che to tene rAjAnI veThanI mAphaka mAnIne moDhA para bhUkuTi tANe cha-bhoDhuM bhayou che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaluMkIya 14. vAiyA saMgahiyA ceva bhattapANe ya posiyA / jAyapakkhA jahA haMsA pakkamaMti disodisiM // 15. aha sArahI vicitei khaluMkehiM samAgao kiM majjha dusIsehiM 1 appA me avasIyaI // 16. jArisA mama sIsAu tArisA galigaddahA / galigaddahe caittANaM daDhaM parigiNhai tavaM // 17. miu maddavasaMpanne gaMbhIre susamAhi / viharai mahiM mahappA sIlabhUeNa appaNA // -tti bemi / vAcitAH saMgRhItAzcaiva bhaktapAnena ca poSitAH / jAtapakSA yathA haMsA: prakrAmanti dizo dizam / / atha sArathirvicintayati khaluMkaiH shrmaagtH| kiM mama duSTaziSyaiH AtmA me'vasIdati / / yAdRzA mama ziSyAstu tAdRzA galigardabhAH / galigardabhAn tyaktvA dRDhaM parigRhNAti tapaH / / 653 mRdumA sampanna gambhIraH susamAhitaH / viharati mahIM mahAtmA zIlabhUtenAtmanA / / - iti bravImi / adhyayana- 27 : loDa 14- 17 14. (AyArya viyAre che) meM tebhane bhAvyA, saMgRhIta (hIkSita) ryA, bhakta-pAna vaDe poSyA, paraMtu muMI yogya banavAne badale te AvA ja banI gayA che, jema pAMkha AvatAM haMso vibhinna dizAomAM prakramaNa karI jAya che-dUra-dUra DIDI bhaya che. 15. ziSyoM dvArA jina ne sArathi (AyArya) vicAre che--A duSTa ziSyo sAthe mAre zuM ? temanA saMsargathI mAro AtmA avasanna--vyAkuLa bane che. 16.jevA mArA ziSyo che tevA ja galI-gardabha (gaLiyA gadheDAM) hoya che. galI-gardabhone choDIne gargAcArye draDhatApUrvaka tapomArga aMgIkAra karyo. 17.te mRdu ane mArdavathI zpa saMpanna gaMbhI2 ane susamAhita mahAtmA zIlasaMpanna banI pRthvI para vicaravA lAgyA. --Ama huM kahuM chuM. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 27: khaluMkIya 1. gagaMgotrIya (m) AnAM be saMskRta rUpa che-"Tr' ane 'ya'. garga vyaktivAcI zabda che ane gAy gotrasaMbaMdhI, zAntAcAryo AnuM saMskRta rUpa "ITApIne teno artha "Trfsatra:' karyo che. nemicandra Ane "zabda mAnIne "nAma' evo artha karyo che.' sthAnAMgasUtramAM gautama-gotra aMtargata garga-gotrano ullekha thayo che. eTalA mATe zAttvAcAryavALo artha ja saMgata jaNAya che. sarapenTiyare lakhyuM che-A '' zabda ati prAcIna che ane vaidika sAhityamAM teno prayoga thayo che. tenA nikaTanA zabdo gArgI ane gArgyu paNa brAhmaNa yugamAM suvidita hatA. saMbhava che ke te samayamAM garga nAmavALo koI brAhmaNa muni thaI gayo hoya ane jainoe te nAmanuM anukaraNa karI potAnA sAhityamAM teno prayoga karyo hoya. uttarAdhyayanamAM AvelA kapila" vagere zabdanA viSayamAM paNa Ama ja banyuM che. paraMtu brAhmaNa loko jaina-zAsanamAM pravrajita thatA hatA. eTalA mATe brAhmaNa muninA nAmanuM anukaraNa karI A adhyayana lakhavAmAM AvyuM. A anumAna mATe koI puSTa AdhAra maLato nathI. 2. sthavira (ra) zAntAcArye ftharArA pupa tharo'nA AdhAre Ano artha "dharmamAM asthira vyaktione sthira karanAra' karyo che. dazavaikAlika (aa 4 1)nI cUrNimAM virano artha 'gaNadhara' karavAmAM Avyo che. paraMtu ahIM te artha nathI. kema ke AnI pahelAMno zabda TLa che. sAdhAraNa rIte je muni pravrayA ane vayamAM vRddha hoya che temane "sthavirakahevAmAM Ave che. munine mATe 'sthavira-kalpa' nAme AcAra-vizeSano paNa ullekha maLe che jeno artha che "gacchamAM rahenArA muniono AcAra'. 3. gaNadhara (m) AnA mukhyatve be artha che-tirthaMkaranA pramukha ziSya ane anupama jJAna AdinA dhAraka AcArya." 4. vizArada (visAra) cUrNikAra anusAra Ano artha che-upakaraNono saMgraha ane paraspara upagraha karavAmAM kuzaLa vyakti che bRhadravRttimAM Ano mULa artha che-badhAM zAstromAM kuzaLa, bahuzruta tathA vaikalpika artha cUrNinI samAna che. pa. te guNothI AkIrNa, gaNIpada para sthita (mAphavo fbhAvaHi) cUrNikAre "Aje nibhAvanino samanvita artha karyo che-gaNibhAva pratye AkIrNa. tAtparyArtha che-AcAryanA guNothI yukta. vRttikAre baMnene svataMtra mAnI AkarNano artha-AcArasaMpadA, zrutasaMpadA vagere AcAryanA guNothI paripUrNa evo karyo 1. (ka) vRtti , patra 250: "pArtha:' sapatra: (kha) suvavadhA, patra radda : : nAma | 2. ThANaM 7 / 32 : je goyamA te sattavidhA paM.taM.-te goyamA, te gaggA, te bhAradA, te aMgirasA,te sakkarAbhA, te bhakkharAbhA, te udttaabhaa| 3. The Uttaradhyayana Sutra, p. 372. 4. vRtti , patra 550I 5. 3mAryavULa : thero puOT Tdo 1 6. bRvRtti, patra 550 : TU-TUTHpUrda dhArata AtmanyavasthApayatIti gaNadharaH / uttarAdhyayana cUrNi, pR. 270 : vizAradahetoH, saMgrahopagrahakuzala: rUtyartha: . bRhadvRtti, patra 550 : vizArada:-kuzalaH sarvazAstreSu saMgrahopagrahayo / uttarAdhyayana cUrNi, pRSTha 270 : gaNibhAvaM prati AkIrNaH / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaluMkIya che tathA gaNibhAvano artha--AcAryanA rUpamAM avasthita evo karyo che.1 6. pratisaMdhAna karato hato (paGisaMdha) zAntyAcArye Ano artha 'karmodayathI naSTa thayelI avinIta ziSyonI samAdhinuM punaH saMdhAna karavuM-joDavuM' ane nemicandra 'ziSyo dvArA toDavAmAM AvelI samAdhinuM punaH potAnI jAtamAM saMdhAna karavuM' evo karyo che. A adhyayananI dRSTie baMne artho ucita che. 7. ayogya baLadone (hanuM) 'hatuM' ane 'jItuM'-A baMne rUpo pracalita che. nemicandre Ano artha 'duSTa baLada' karyo che.' sthAnAMgavRttimAM paNa khaluMkano artha 'avinIta' karavAmAM Avyo che.5 khaluMkano artha 'ghoDo' paNa thAya che." sarapenTiyare lakhyuM che--saMbhava che ke A zabda 'vrutta' sAthe joDAyela rahyo hoya ane prAraMbhamAM 'vrutta' zabdanA paNa e ja- vakra, duSTa vagere arthe rahyA hoya. paraMtu AnI prAmANika vyutpatti ajJAta ja che. anumAne A zabda 'srokSa'no nikaTavartI rahyo che. jema ke--khala-vihagano duSTa pakSInA arthamAM prayoga thAya che, tevI ja rIte khala-ukSano duSTa baLadanA arthamAM prayoga thayo hoya. 'jItuM' zabdanA aneka artho niyuktinI gAthAo (489-494)mAM maLe che- (1) je baLada potAnI dhUMsarI toDIne utpathagAmI banI jAya che, tene khaluMka kahevAmAM Ave che--A gAthA 489no bhAvArtha che. (2) 490mI gAthAmAM khaluMkano artha vakra, kuTila, jene namAvI zakAya nahIM evo ItyAdi karavAmAM Avyo che. (3) 491mI gAthAmAM hAthIno aMkuza, karamaMdI, gulmanI lAkaDI ane tAlavRMtano paMkho vagerene khaluMka kahevAmAM Ave che. (4) 492mI gAthAmAM daMza, mazaka, joMka vagerene khaluMka kahevAmAM Avela che. (5) 493 ane 495mI gAthAomAM gurunA pratyenIka, zabala, asamAdhikara, pizuna, bIjAne saMtapta karanAra avizvasta ziSyone khaluMka kahevAmAM Avela che. 1. 655 uparyukta vivaraNathI e spaSTa thaI jAya che ke duSTa, vakra vagerenA arthamAM 'khaluMka' zabdano prayoga thAya che. jyAre te manuSya ke pazunA vizeSaNa rUpe prayukta thAya che tyAre teno artha thAya che--duSTa manuSya athavA pazu, avinIta manuSya athavA pazu ane jyAre te latA, gulma, vRkSa vagerenA vizeSaNa rUpe prayukta thAya che tyAre teno artha vakra latA ke vRkSa, pUMThuM, gAMThAvALuM lAkaDuM ke vRkSa evo thAya che. 2. OM. vRttavRtti, patra 10 : AjIr:--AcAryanuLAcaarshrutsmpdaadibhirvyaaptH paripUrNa iti yAvat, gaNibhAve - AcAryatve sthita iti gamyate / ejana, patra 50 : pratibaMdhanne rmAMdyAt zrutimpi saMghaTTayati, tathAvidhaziSyANAmiti gamyate / sukhabodhA, patra 316 : pratisaMdhatte kuziSyaistroTitamapi saMghaTTayati Atmana iti gamyate / adhyayana-27: Ti. 6-7 4. 5. EUR. 7. 8. ejana, patra rU16 : vanuMAn tivRSamAn| naLa, 4 5 468 vRtti, patra 238 : hatuMo galiravinItaH / abhidhAnappavIpiLA, rU70 : ghoTo, (tu) hatuMjo (tha)| The Uttaradhyayana Sutra, p. 372. vRttavRtti, patra 48-690 | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 656 adhyayana-27: Ti. 8-13 8. Ahata karato (vidA ) zAntAcArye AnuM saMskRta rUpa 'vijhana, nemicandra "vidhyamAna ane sarapenTiyare 'vidhUmAna karela che. temaNe TippaNa karatAM A zabdanA sthAne "vidaHIHTM' zabda svIkAravo joIe evo mata pragaTa karyo che. "hanuM' dhAtunuM "HDuM rUpa bane che. viSNamA'ne ArSaprayoga mAnIne tenuM saMskRta rUpa vipnana' karI zakAya che. jekobIe paNa A ja artha Apyo che." 9. (gri DasaDuM puchami) zAntAcArya ane nemicandra Ano saMbaMdha kRddha gADI-vAhaka-sArathi sAthe joDyo che. paraMtu prakaraNanI daSTie A artha saMgata lAgato nathI. DaoN. harmana jekobIe Ano saMbaMdha duSTa baLada sAthe joDyo che. kema ke AgaLanuM samagra prakaraNa baLado saMbaMdhI che. AthI A yogya che. 10. vIdhe che (vighaTTa) AnuM saMskRta rUpa che 'viSyati'. sarapenTiyare A zabdanA sthAne cha3, fdhI mAnavAno mata pragaTa karyo che. A anAvazyaka lAge che. "viMdha' zabda ja ahIM yogya che, kema ke jyAre baLado aMdaroaMdara laDe che tyAre teo ekabIjAne zIMgaDAthI vadhe che. 11. uchaLe che (GNa) hemacandrAcArya anusAra vaMza dhAtuno 'Adeza thAya che. zAntAcArye Ano artha 'pavRkravat stavate'-maMDUkanI jema kUdakA mAravA-evo karyo che. alita thavuM ane kUdakA mAravA-A baMne artha bhinna apekSAo vaDe ahIM saMgata thaI zake 12. taruNa gAyanI jema (vAtAva) zAjyAcArye AnA be artha karyA che-(1) yuvAna gAya ane (2) duSTa baLada 10 prathama artha saMgata jaNAya che. 13. chinALa (fchatrIjo) 'chatrA'no artha che "jALa', bhAratavarSamAM ghoDAgADI-cAlako Ano moTA bhAge prayoga kare che. A gALavAcaka zabda che. Ano strIliMgamAM paNa prayoga thAya che, jema ke-chinALI, chinALa strI, chinnA vagere 11 pRthalIne chinALa kahe che. chinAliyA-putranI saMskRta chAyA puttikaputrI' evI ApavAmAM AvI che-Ama sarapenTiyare lakhyuM che. TIkAkAra Ano artha 'tathavidhatuSTagatiH' kare che.13 1. bRhadvRtti, patra 550 : vihaMmANo tti sUtratvAd vizeSeNa 'jhana' tADayA 2. sukhabodhA, patra 316 : vihammANo tti sUtratvAd 'viSyama:' tADayA The Uttaradhyayana Sutra, p. 373. The Sacred Books of the East, vol. XLV, uttarAdhyayana, pR. 210 pa. (ka) vRtti , patra para che (kha) suvavadhA, patra rU271 EUR. The Sacred Books of the East, YLV, Uttaradhyayana, p. 150, Foot note 2. 9. The Uttaradhyayana Sutra, p. 373. 8. hemazadvAnuzAsana,854 277: aMze miDa-fTTa, puDa phuTTa cukk-cullaa| 4. bRhadvRtti, patra 551 : uphiDa tti maNDUkavat plvte| 10. ejana, patra paza: (ka) vAnAvI vaNa' fa 'vAna vIn' vRddhA pAm | (kha) vivASTyaMtvIdAna gavati vyavo-vatnI: 11. rezInAmamAtA, rUpa ra7T 92. The Uttaradhyayana Sutra, p. 373. 13. vhavRtti, tra 116: 'fchatrAtaH' tathAvidhaNajJAtiH | Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaluMkIya 657 adhyayana-27: Ti. 14-19 14. rAsane (hiM) A dezI zabda che. teno artha che 'q'. saMbhava che ke A zabdano saMbaMdha apabhraMza zabda 'seltha sAthe hoya, jeno ullekha hemacandrAcArye prAkRta vyAkaraNa (4 387)mAM karyo che. pizale 'vaiSNuno artha haLa karyo che. sarapenTiyare A arthanA AdhAre evuM anumAna karyuM che ke A haLano koI bhAga hovo joIe. dezInAmamAlAmAM "sejunA be artha karavAmAM AvyA che-(1) mRgazizu ane (2) bANa.? 15. (zloka 9) prastuta zlokamAM traNa gauravono ullekha che. gauravano artha che-abhimAna vaDe uttama cittanI avasthA, vRttikAre AnuM vistRta varNana karyuM che. aizvarya ke Rddhino ahaMkAra karanAra ziSya vicAre che-aneka dhanADhya vyaktio mArA zrAvaka che. teo mane yatheSTa upakaraNo vagere lAvI Ape che. mArA jevo saubhAgyazALI bIjo koNa che? Ama vicArIne te gurunI sevAzukrUSAmAM pravartita thato nathI. rasa-gauravano artha che-jIbhanI lolupatA. rasalolupa ziSya bALa, glAna Adine yogya AhAra vagere Apato nathI. te pote tapasyA paNa karato nathI. sAta-gaurava vyakti niraMtara sukha-suvidhAomAM pratibaddha rahe che. te apratibaddhavihArI banI zakato nathI. tene sukha-suvidhAthI vaMcita banI javAno bhaya rahyA kare che.' 16. (zloka 10) DaoN. harmana jekobIe A zlokanA viSayamAM evuM anumAna karyuM che ke mULamAM A zloka 'AryA' chaMdamAM hato, paraMtu kALAMtare tene "anurupa chaMdamAM badalavAno prayatna karavAmAM Avyo haze." TIkAomAM A bAbatamAM koI ullekha nathI. 17. apamAna-bhIru (momAI mINa) AnuM tAtparya evuM che ke je koInA ghare te bhikSA mATe nathI jato kAraNa ke tene pratipaLa apamAnita thavAno bhaya banI rahe che." zAntAcArye 'mAmI'no vaikalpika artha 'praveza-mIra' karyo che. 'momAna'no eka artha alAbha paNa karI zakAya che. 18. anuzAsita kare che sAmpI) keTalIka pratomAM napusaM' pATha maLe che. jekobIe A pAThanuM samarthana karyuM che. DaoN. mizele jekobInA matane bhrAmaka kahyo che. nemicandra AnuM saMskRta rUpa 'anurAsmi' Ape che. 10 zAntAcArye AnAM saMskRta rUpa be mAnyAM che- 'anuzAsti' ane 'anuzAsmi'. 11 "anuzAsti rUpa prakaraNasaMgata lAge che. 19. DheSa ja (vosava) 'o' zabdanA be artha thAya che- ' ane 'roSa' 2 cUrNikAre "rono artha 'roSa' tayA vRttikAre 'aparAdha karyo che.13 1. bahavRtti, patra 551: silliM' tti razmi saMyamanarajjamiti thAvatA 2. The Uttaradhyayana Sutra, p. 373. dezInAmamAlA, 8 / 57 : migasisusaresu sello / bRhavRtti, patra 552 / The Sacred Books of the East, Vol.XLV Uttaradhyayana, p. 151 Foot note 1. 6. sukhabodhA, patra 317 : apamAnabhIruH bhikSAM bhramannapi na yasya tasyaiva gRhe praveSTumicchati / 7. vRdatta, patra pa2 : 'moma' ti praveza: svapakSapaYpakSottama sidhaLe nA pravizantamavalokyAnye sAdhavaH saugatAdayo vA'trapravekSyantIti / dhI sekreDa buksa oNpha dhI IsTa, bhAga 45, uttarAdhyayana pR. 151, phuTanoTa nN.1| prAkRta bhASAoM kA vyAkaraNa, anuvAda DA. hemacandra jozI, pR. 732 10, suvavANA, patra 327: anusAIDjha ri manuzakSiA 11. bRhadvRtti, patra 552 : aNusAsaMmi tti ArSatvAdanuzAsti gururiti gamyate, yadA tvAcArya AtmanaH samAdhi pratisaMdhatte iti vyAkhyA tadA'nuzAsmIti vyAkhyeyam / 12. sattarAdhyayana vULa, cha ra72 I 13. vRvRtti, patra pare ! Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 658 adhyayana-27: Ti, 20-25 20. (niraMvaMti) Ano tAtparyArtha samajAvatAM zAntAcArye lakhyuM che ke Adeza anusAra kArya na thatAM guru potAnA ziSyane tenuM kAraNa pUche che tyAre ziSya kahe che-"Apa amane A kArya mATe kyAre kahyuM hatuM ?' athavA te ema ja kahI de che-"ame tyAM gayA hatA paraMtu te tyAM na maLI." A apalApa che.1 DaoN. harmana jekobIe A artha mAnya karyo nathI. temanA mata anusAra Ano artha che 'Adeza anusAra kArya nathI karyuM je mULa dhAtu tarapha najara nAkhatAM 'rivuM va'no artha mAyApUrNa prayoga athavA apalApa ja hovo joIe. 21. rAjAnI veTha (rAtha)i yaTTino artha che "rAjAnI veTha'. rAjasthAna ane gujarAtamAM tene 'veTha' kahe che. (viSTi veTTi ve) A dezI zabda che. dezInAmamAlAmAM teno artha 'SaNa' karavAmAM Avyo che. * upadezaratnAkara (dara 11)mAM teno artha "veTha" karAyo che. prAcIna samayamAM AvI paraMparA hatI ke rAjA ke jamInadAra gAmanA dareka vyakti pAse pArizramika ApyA vinA ja kAma karAvatA. vArApharatI dareka kArya karavuM paDatuM. A zabda te vAtano saMketa kare che. DaoN. harmana jekobI viTTano artha 'bhADuM kare che.... paraMtu ahIM A artha yogya nathI. 22. khinna thaIne (IIT) samonA artha mATe nemicandrano mata zAntAcAryathI judo che. zAjyAcArye 'samAta'no artha 'zrAti' (zramaprApta) karyo che ane nemicandra teno artha 'saMyu' karyo che." 23. sArathi (AcArya) (sArI) Ano zAbdika artha che-sArathi, ratha calAvanAra. paraMtu prasaMgopAtta Ano lAkSaNika prayoga thayo che. ahIM Ano artha che-AcArya. jevI rIte sArathi utpathagAmI athavA mArgaththuta baLada ke ghoDAne yogya mArga upara lAvI mUke che, tevI ja rIte AcArya paNa potAnA ziSyane mArga para lAvI mUke che.' 24. gaLiyo gardabha (nidrA). ni' dezI zabda che. teno artha che-avinIta, duSTa. ahIM gadaMbhanI upamA atyaMta kutsA darzAvavA mATe che. gadheDo svabhAvika paNe ja ALasu hoya che. tene niraMtara prerita karAya to ja te kAryamAM pravRtta thAya che. tene prerita karavAmAM ja saghaLo samaya vItI jAya che. eTalA mATe gargAcArye vicAryuM, mArA badhA ziSyo galigardabhanI mAphaka avinIta ane ALasu che. have mAre temane choDI potAnuM hita sAdhana karavuM joIe. 25. mRdu ane mArdava (f3medava) vRttimAM mUduno artha che-bAhya vinaya ane mArdavano artha che-AMtarika vinaya. 1. vRdatta, panna purU: 'narvatti' tti tawthI nanAnappAne 4. tenAmamAtA, 2 / jharU, pR. 26 . vRSTI: santoDavavanta-va vayamuI: ? jatA vA tatra vaye, na 5. The Sacred Books of the East, Vol. XLV, tvasau dRsstteti| Uttaradhyayana, p. 151, Foot Note No.3. The Sacred Books of the East, Vol. XLV, E. bRhadvRtti, patra 553 : zrama-khedamAgataH-prAptaH zramAgataH / Uttaradhyayana, p. 151. 7. suvavadhA, patra 27: samAtA:-saMyuI:I bRhadvRtti, patra 553 : 'rAjaveSTimiva' nRpatihaThapravartita 8. bRhadvRtti, patra 553 / kRtyamiva / vRtti , patra pa64: kR-hinyA vinayavAna, mAvuM antaHkaraNatopi taadRgev| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTThAvIsaimaM ajjhayaNaM mokkhamaggagaI aThyAvIsamuM adhyayana mokSamArga-gati Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayananuM nAma movADuM--"mokSa-mA-tti che. mokSa prApya che ane mArga che tenI prAptino upAya. gati vyaktino potAno puruSArtha che. prApya hoya ane prAptino upAya na maLe to te prApta thatuM nathI. te ja rIte prApya paNa hoya ane prAptino upAya paNa hoya paraMtu tenI tarapha gati hoya nahi to te prApta thatuM nathI. mArga ane gati-A baMne prApta thAya tyAre ja prApya prApta thaI zake che. jJAna, darzana, cAritra ane ta-A cAre dvArA mokSanI prApti thAya che, eTalA mATe temanA samavAyane mokSano mArga kahevAmAM Avyo che. jaina darzana jJAnayoga, bhakti-yoga (zraddhA) ane karma-yoga (cAritra ane tapa)-A traNene saMyukta rUpe mokSano mArga mAne che, koI ekane nahi (zlo. 2). A caturaMga-mArgane prApta karanArA jIvo ja mokSa prApta kare che. cothAthI caudamA zloka sudhI jJAna-yoganuM nirUpaNa che-jJAna ane zeyanuM pratipAdana che. paMdaramAthI ekatrIsamA zloka sudhI zraddhA-yoganuM nirUpaNa che. batrIsamAthI cotrIsamA zloka sudhI karma-yoganuM nirUpaNa che. pAMtrIsamA zlokamAM A yogonAM pariNAma batAvavAmAM AvyAM che. mokSa-prAptinuM paheluM sAdhana jJAna che. jJAna pAMca chemati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevala. jJAnanA viSayo che- dravya, guNa ane paryAya. dharma, adharma, AkAza, kALa, pudgala ane jIva-A cha dravyo che. guNa ane paryAya anaMta che. mokSa-prAptinuM bIjuM sAdhana darzana che. teno viSaya che tathyanI upalabdhi. te nava che-jIva, ajIva, puSya, pApa, Agnava, saMvara, nirjara, baMdha ane mokSa. darzanane dasa ruciomAM vibhakta karavAmAM AvyuM che. A vibhAgo sthAnAMga (1La 104) ane prajJApanA (prathama pada)mAM paNa maLe che. te vibhAgo A pramANe che1. nisargaruci 6. abhigamaruci 2. upadezaruci 7. vistAraruci 3. AjJAruci 8. kriyAruci 4. sUtraruci 9. saMkSeparuci 5. bIjaruci 10. dharmaruci mokSa-prAptinuM trIjuM sAdhana cAritra-AcAra che. te pAMca che 1. sAmAyika cAritra 2. chedopasthApanIya cAritra 3. parihAra-vizuddhi cAritra 4. sUkSma-saMpAya cAritra 5. yathAkhyAta cAritra mokSa-prAptinuM cothuM sAdhana tapa che. te be prakAranuM che-bAhya ane Abhyantara. pratyekanA cha-cha vibhAgo che. darzana vinA jJAna nathI thatuM ane jJAna vinA cAritra AvatuM nathI. cAritra vinA mokSa nathI thato ane mokSa vinA nirvANa thatuM nathI. (zloka 30) jJAnathI tattvo jANavAmAM Ave che. darzanathI temanA para zraddhA thAya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 662 adhyayana-28: Amukha cAritrathI Agnavano nirodha thAya che. tapathI zodhana thAya che. (zloka 35) A rIte prastuta adhyayanamAM A cAra mArgonuM nirUpaNa che. jayAre Atma-zodha pUrNa thAya che tyAre jIva siddha-gatine prApta kare che. sUtrakRtAMganA prathama zrutaskaMdhanA agiyAramA adhyayananuM nAma "mAgaMdhyayana' che. temAM paNa mokSanA mArgonuM nirUpaNa che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTThAvIsaimaM ajjhayaNaM : madhyAvIsabhuM adhyayana mokkhamaggagaI : bhokSa-mA-gati saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. yAra 125othI saMyuta zAna-zana sakSavANI ni bhASita taththAtmaka mokSamArganI gati sAMbhaLo. 1. mokkhamaggagaI taccaM suNeha jiNabhAsiyaM / caukAraNasaMjuttaM naanndNsnnlkkhnnN|| mokSamArgagati tathyAM zrRNuta jinabhASitAm / catuSkAraNasaMyuktAM jJAnadarzanalakSaNAm // 2. zAna, zana, yAritrabhane ta5---- mokSamA cha, mema varadarzI ahaMtoe prarUpita karyuM che. 2 2. nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ca tavo thaa| esa maggo tti paNNatto jiNehi vrdNsihi|| jJAnaM ca darzanaM caiva caritraM ca tpstthaa| eSa mArga iti prajJaptaH jinairvrdrshibhiH|| bhAgani prAta 3. zAna, zana, sAritra ane. ta5- karanArA jIvo sugatimAM jAya che. 3. nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ca tavo thaa| eyaM maggamaNuppattA jIvA gacchaMti soggii|| jJAnaM ca darzanaM caiva caritraM ca tpstthaa| enaM mArgamanuprAptA jIvA gacchanti sugatim / / 4. temAM jJAna pAMca prakAranuM che-zrutajJAna, Abhinibodhika zAna, adhizAna, manaHzAna bhane uksAna.' 4. tattha paMcavihaM nANaM suyaM aabhinnibohiyN| ohInANaM taiyaM maNanANaM ca kevalaM // tatra paMcavidhaM jJAnaM shrutmaabhinibodhikm| avadhijJAnaM tRtIyaM manojJAnaM ca kevalam / / 5. A pAMca prakAranuM jJAna sarvadravya, guNa ane paryAyonuM avabodhaka che-evuM jJAnIoe batAvyuM che. 5. eyaM paMcavihaM nANaM davvANa ya guNANa y| pajjavANaM ca savvesi nANaM nANIhi desiyaM // etat paMcavidhaM jJAnaM dravyAnAM ca guNAnAM c| paryavANAM ca sarveSAM jJAnaM jJAnibhirdezitam // 6. guNANamAsao davvaM egadavvassiyA gunnaa| lakkhaNaM pajjavANaM tu ubhao assiyA bhve|| guNAnAmAzrayo dravyaM ekadravyAzritA gunnaaH| lakSaNaM paryavANAM tu ubhayorAzritA bhaveyuH // 6. nomAzraya hoya che te dravya che.44 me (19) dravyane Azrita rahe che te guNo hoya che." dravya ane guNa-baMnene Azrita rahevuM te paryAyanuM lakSaNa che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 664 adhyayana-28 : 9415 9-14 7. dhammo ahammo AgAsaM kAlo puggljNtvo| esa logo tti paNNatto jiNehiM vrdNsihiN|| dharmo'dharma AkAzaM kAlaH pudgljntvH| eSa loka iti prajJaptaH jinairvrdrshibhiH|| 7. dharma, adharma, mAza, , pugasamane 04-mA cha dravyo che. A paddhavyAtmaka je che te ja loka che-evuM varadarzI ahaMtoe prarUpita karyuM che.' 8. dhammo ahammo AgAsaM davvaM ikkikkmaahiyN| aNaMtANi ya davvANi kAlo puggljNtvo|| dharmo'dharma AkAzaM dravyamekaikamAkhyAtam / anantAni ca dravyANi kAlaH pudgalajantavaH // 8. dharma, adharma, mAza-mAtrA dravyo mero cha. kALa, pudgala ane jIva-A traNa dravyo anaMta-anaMta 9. gailakkhaNo udhammo ahammo tthaannlkkhnno| bhAyaNaM savvadavvANaM nahaM ogAhalakkhaNaM // gatilakSaNastu dharmaH adharmaH sthaanlkssnnH| bhAjanaM sarvadravyANAM nabho'vagAhalakSaNam // 9. dharmanuM lakSaNa che gati, adharmanuM lakSaNa che sthiti, AkAza sarve dravyonuM AdhArapAtra che. tenuM lakSaNa che savAza. 10.vartana garnu sakSA che. vns6||ch upayoga te jJAna, darzana, sukha ane duHkha vaDe jANavAmAM Ave 10. vattaNAlakkhaNo kAlo jIvo uvoglkkhnno| nANeNaM daMsaNeNaM ca suheNa ya duheNa y|| vartanAlakSaNa: kAla: jIva upyoglkssnnH| jJAnena darzanena ca sukhena ca duHkhena ca // 11.zAna, zana, yAritra, ta5, vIrya bhane upayogamA jIvanAM lakSaNo che. 11. nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ca tavo thaa| vIriyaM uvaogo ya evaM jIvassa lkkhnnN|| jJAnaM ca darzanaM caiva caritraM ca tpstthaa| vIryamupayogazca etajjIvasya lakSaNam // 12.06.19, 213, udhoga, prabhA, chAyA", mAta5, pa, rasa, gaMdhasane sparza-mA pugasanai Tadcha. 12. sabaMdhayAraujjoo pahA chAyAtave i vaa| vaNNarasagaMdhaphAsA puggalANaM tu lkkhnnN|| zabdAndhakAra udyotaH prabhAcchAyA''tapa iti vaa| varNarasagandharpazAH pudgalAnAM tu lakSaNam // 13.me.tya, pRthatva, saMdhyA, saMsthAna, saMyoga bhane vibhAgamA paryAyAnAM sakSo cha.15 13. egattaM ca puhattaM ca saMkhA saMThANameva y| saMjogA ya vibhAgAya pajjavANaM tu lkkhnnN|| ekatvaM ca pRthaktvaM ca saMkhyA saMsthAnameva c| saMyogAzca vibhAgAzca paryavANAM tu lakSaNam // 14.01, ma0pa, 5, puSya, 5.5, mAzraya, saMvara, ni2|| bhane bhokSa-21 nava tathya (tatpa) 9.16 14. jIvAjIvA ya baMdho ya puNNaM pAvAsavo thaa| saMvaro nijjarA mokkho saMtee tahiyA nv|| jIvA'jIvAzca bandhazca puNyaM pApAzravau tthaa| saMvaro nirjarA mokSaH santyete tathyA nava // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-mArga-gati 15. tahiyANaM tu bhAvANaM sambhAve vasaNaM / bhAveNaM saddahaMtassa sammattaM taM viyAhiyaM // 16. nisagguvaesaruI ANArui suttabIrumeva / abhigamavitthAraruI kiriyAsaMkhevadhammaruI // 17. bhUyattheNAhigayA jIvAjIvA ya puNNapAvaM ca / sahasammuiyAsavasaMvaro ya ei unisaggo // 18. jo jiNadive bhAve cauvvihe saddahAr3a sayameva / na nisaggarui tti nAyavvo // 19. ee ceva uve Bag jo pareNa saha / chaumattheNa jiNeNa va uvaesarui tti nAyavvo / 20. rAgo doso moho aNNANaM jassa avagayaM hoi / ANAe royaMto so khalu ANAI nAma // 21. jo suttamahijjaMto suNa ogAhaI u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va so suttarui tti nAyavvo // 22. egeNa aNegAI payAiM jo pasaraI u sammattaM / uda va telabiMdU so bIyarui ti nAyavva // 665 tathyAnAM tu bhAvAnAM sadbhAve upadezanam / bhAvena zraddadhataH samyaktvaM tad vyAhRtam // nisargopadezaruciH AjJAruciH sUtrabIjarucireva / abhigamavistAraruciH kriyAsaMkSepadharmaruciH // bhUtArthenAdhigatAH jIvA'jIvAzca puNyaM pApaM ca / svasmRtyA''zravasaMvarau ca rocate tu nisargaH // yo jinadRSTAn bhAvAn caturvidhAn zraddadhAti svayameva / evameva nAnyatheti ca nisargaruciriti jJAtavya: // etAn caiva tu bhAvAn upadiSTAn yaH pareNa zraddadhAti / chadmasthena jinena vA upadezaruciriti jJAtavyaH // rAgo doSo mohaH ajJAnaM yasyApagataM bhavati / AjJAyAM rocamAnaH sa khalvAjJArucirnAma // yaH sUtramadhIyAnaH zrutenAvagAhate tu samyaktvam / aGgena bAhyena vA sasUtraruciriti jJAtavya: // ekenAnekAni padAni yat prasarati tu samyaktvam / udake iva tailabinduH sa bIjaruciriti jJAtavyaH // adhyayana- 28 : loDa 15-22 15.A tathya bhAvonA sadbhAva (vAstavika astitva)nA nirUpaNamAM je aMtaHkaraNapUrvaka zraddhA rAkhavAmAM Ave che tene samyaktva kahevAmAM Avela che. 16. te isa prakAra che - nisargaruci, upahezarathi, AjJArayi, sUtraruyi, jI4rayi, abhigamaruyi, vistArathi, DiyArathi, saMkSeparuthi ane dharma thi. 17 17.je paropadeza vinA mAtra pUrva janmanI smRti Adi vaDe pedA thayela bhUtArtha (yathArtha jJAna)19 vaDe jIva, ajIva, puNya, pApane jANe che ane je Azrava tathA saMvara para zraddhA kare che te nisargaruci che. 18.je jinendra dvArA daSTa tathA dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI vizeSita padArtho para pote ja--'A Ama ja che, anyathA nathI' - jevI zraddhA rAje che, tene nisargaruci vALo jANavo joIe. 19.je bIjAo--chadmastha athavA jina--dvArA upadeza prApta karIne A bhAvo para zraddhA kare che tene upadezarucivALo jANavo joIe. 20.je vyakti rAga, dveSa, moha ane ajJAna dUra thaI javAthI vItarAganI AjJAra mAM ruci rAkhe che te AjJAruci che. 21.je aMga-praviSTa athavA aMga-bAhya sUtronuM adhyayana karatAM temanA vaDe samyaktva meLave che te sUtraruci che. 22.pANImAM nAkhelA telanA TIpAnI jema je samyaktva (tha) me paha (tattva) mAMthI ne pahomAM IsAI jAya che tene bIjaruci jANavo joIe. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 666 adhyayana-28 : 2405 3-28 23. so hoi abhigamaruI suyanANaM jeNa atthao dittuN| ekkArasa aNgaaii| paiNNagaM didivAo y|| sa bhavati abhigamaruciH zrutajJAnaM yena arthato dRssttm| ekAdazAGgAni prakIrNakAni dRSTivAdazca // 23.jene agiyAra aMga, prakIrNaka ane dRSTivAda vagere zrutajJAna arthasahita prApta che, te abhigamaruci che. 24.jene dravyonA badhA bhAve, badhA pramANo ane badhI nayavidhio vaDe upalabdha che te vistAraruci che. 24.davvANa savvabhAvA savvapamANehi jassa uvlddhaa| savvAhi nayavihIhi ya vitthArarui tti nAyavvo // dravyANAM sarvabhAvAH sarvapramANairyasyopalabdhAH / sarvairnayAvidhibhizca vistAraruciriti jJAtavyaH / / 25. daMsaNanANacaritte darzanajJAnacaritre tavaviNae sccsmiiguttiisu| tapovinaye satyasamitiguptiSu / jo kiriyAbhAvaruI yaH kiyAbhAvaruci: so khalu kiriyAruI nAma // sa khalu kriyaarucirnaam|| 25.rzana, zAna, yAritra, ta5, vinaya, satya, samiti, gupti vagere kriyAomAM jenI vAstavika rUci che te kiyAruci che. 26. aNabhiggahiyakudiTThI saMkhevarui tti hoi naayvvo| avisArao pavayaNe aNabhiggahio ya sesesu // anabhigRhItakudRSTiH saMkSeparuciriti bhavati jJAtavyaH / avizAradaH pravacane anabhigRhItazca zeSeSu / / 26 jenAmAM kudaSTi (ekAMtavAda)nI pakaDa nathI tene saMkSeparuci jANavo joIe. te jinapravacanamAM vizArada nathI hoto ane anya darzanono paNa jANakAra nathI Doto. 27. jo asthikAyadhamma suyadhammaM khalu carittadhammaM c| saddahai jiNAbhihiyaM so dhammarui tti nAyavvo // yo'stikAyadharma zrutadharmaM khalu caritradharma ca / zraddadhAti jinAbhihitaM sa dharmaruciriti jnyaatvyH|| 27 je jinaprarUpita astikAya-dharma, zrata-dharma ane cAritra-dharmamAM zraddhA rAkhe che tene dharmaci jANavo me 23 28. paramatthasaMthavo vA paramArthasaMstavo vA sudiTThaparamatthasevaNA vA vi|| sudRSTaparamArthasevanaM vaapi| vAvannakudaMsaNavajjaNA vyApannakudarzanavarjanaM ya sammattasaddahaNA // ca samyaktva zraddhAnam // 28,paramArthano paricaya, jemaNe paramArthane joyo che temanI sevA, vyApazadarzanI (samyaktathI bhraSTa) ane kudarzanI vyaktiono tyAga, A samyaktanuM zraddhAna che. 29. natthi carittaM sammattavihaNaM daMsaNaM u bhaiyavvaM / sammattacarittAI jugavaM puvvaM va sammattaM // nAsti caritraM samyaktvavihInaM darzane tu bhktvym| samyaktvacaritre yugapat pUrvaM vA samyaktvam / / 28.sabhyatva-vihIna yAritra nathI hotaM. zana (samyakta)mAM cAritranI bhajanA (vikalpa) che. A rIte samparva ane cAritranA be vikalpa bane che. prathama vikalpa-samyattva ane cAritra yugapata-eka sAthe hoya che, temano sahabhAva hoya che. bIjo vikalpateo yugapatu nathI hotA, tyAM pahelAM samyakta hoya Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-mArga-gati adhyayana-28 : zo 30-36 30. nAdaMsaNissa nANaM nA'darzanino jJAnaM nANeNa viNA na haMti crnngunnaa| jJAnena vinA na bhavanti caraNaguNAH / agaNissa natthi mokkho aguNino nAsti mokSaH nasthi amokkhassa nivvaannN|| nAsti amokSasya nirvANam / / 30.mazanI (asabhya javA)ne zAna (sabhya zAna) nathI hotuM, jJAna vinA cAritraguNa nathI hotA. guNahIna vyaktinI mukti nathI hotI. amutanuM nirvANa nathI thatuM. 31. nissaMkiya nikkaMkhiya niHzaGkitaM niSkAkSitaM ninvitigicchA amUDhadiTTI y| nirvicikitsA amUDhadRSTizca / / uvavUha thirIkaraNe upabRMhA sthirIkaraNaM vacchalla pabhAvaNe atttth|| vAtsalyaM prabhAvanamaSTa / / u1.ni:, niSThA, nirviyitsiA , abhUdRSTi, (34 (sabhya zananI puSTi), sthirI425, vAtsalya ane prabhAvanA-A samyaktanA ATha aMgo 32.sAmAiyattha paDhama cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca // sAmAyikamatra prathama chedopasthApanaM bhaved dvitIyam / parihAravizuddhikaM sUkSma tathA samparAyaM ca // 32.cAritra pAMca prakAranAM hoya che-paheluM sAmAyika, jI-chopasthApanIya, trI(c)-parisara-vizuddhi, cothuM-sUkama saM5rAya ane 33. akasAyaM ahakkhAyaM chaumatthassa jiNassa vA eyaM cayarittakaraM cArittaM hoi AhiyaM // akaSAyaM yathAkhyAtaM chAsthasya jinasya vaa| etat cayariktakaraM cAritraM bhavatyAkhyAtam // 33.pAMcamuM-thAkhyAta-cAritra. A kaSAya rahita hoya che. te chadmastha ane kevalI baMnene hoya che. te badhAM cAritro karma-saMcayane khAlI kare che, eTalA mATe temane cAritra vAma sApecha.26 34. tavo ya duviho vutto bAhirabbhaMtaro thaa| bAhiro chavviho vutto evamabbhaMtaro tavo // tapazca dvividhamuktaM bAhyamAbhyantaraM tthaa| bAhyaM SaDvidhamuktaM evamAbhyantaraM tapaH / / 34.tapaNe prA2nu cha-bAhya bhane mAnyata2. pAya tapa che prakAranuM kahyuM che. e ja rIte AvyaMtara-tapanA paNa cha prakAra che. 3pa jIva jJAna vaDe padArthone jANe che, darzana vaDe zraddhA kare che, cAritra vaDe nigraha kare che ane tapa vaDe zuddha bane 35. nANeNa jANaI bhAve daMsaNeNa ya sddhe| caritteNa nigiNhAi taveNa prisujjhii|| jJAnena jAnAti bhAvAn darzanena ca shrddhtte| caritreNa nigRhNAti tapasA parizudhyati / / 36. khavettA puvvakammAI saMjameNa taveNa ya / savvadukkhappahANaTThA pakkamaMti mhesinno|| kSapayitvA pUrvakarmANi saMyamena tapasA c| sarvaduHkhaprahANArthAH prakrAmanti maharSayaH / / 36 sarva duHkhomAMthI mukti pAmavAnuM lakSya rAkhanArA maharSio saMyama ane tapa vaDe pUrva-karmono kSaya karI siddhine prApta thAya che. -tti bemi| -iti brviimi| -mAma huM huM huM. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 28: mokSamArga-gati 1. cAra kAraNothI yukta (ghaDArasiMgu) mokSa-gatinA cAra kAraNo che. te AgaLanA zlokamAM pratipAdita karAyuM che. mokSamArganI gati te cAra kAraNothI yukta hoya che. jJAna ane darzana temanAM lakSaNa batAvavAmAM AvyA che. jJAna ane darzananA kAraNanA rUpamAM pratipAdana che pachI lakSaNanA rUpamAM temanuM pratipAdana zA mATe ? AnuM samAdhAna evuM che ke sAdhanAkALamAM jJAna ane darzana mokSanAM sAdhana che. siddhi-avasthAmAM te AtmAnAM svarUpa che. cAra kAraNomAM temano sAdhananA rUpamAM ullekha che. lakSaNamAM temano Atma-svarUpa viSayaka ullekha che. 2. (zloka 2) A zlokamAM mokSanA cAra mArgo-(1) jJAna, (2) darzana, (3) cAritra ane (4) tapa-no nAmanirdeza che. "tapa" cAritrano ja eka prakAra che paraMtu temAM karma-kSaya karavAnI viziSTa zakti hovAne kAraNe tene ahIM svataMtra sthAna ApavAmAM AvyuM che. umAsvAtie "sadarzanazAnavaritrALa mokSamaH' - A sUtramAM tapasyAne svataMtra sthAna ApyuM nathI. A rIte mokSamArganI saMkhyA saMbaMdhI be paraMparAo maLe che. temanAmAM mAtra apekSA-bheda che. tapane cAritranI aMtargata mAnI levAthI mokSanA mArga traNa banI jAya che ane tene svataMtra mAnI levAthI cAra. bauddha sAhityamAM aSTAMgika-mArgane muktinuM kAraNa mAnavAmAM Avela che. (1) samyapha dRSTi (2) samyapha saMkalpa (3) samyaka vacana (4) samyak karmAnta (5) samyapha AjIva (6) samyapha vyAyAma (7) samyapha smRti ane (8) samyapha samAdhi--A aSTAMgika-mArga kahevAya che.? 3. (zloka 4) A zlokamAM jaina darzanAbhimata pAMca jJAno-(1)zrutajJAna (2) Abhinibodhika jJAna (3) avadhijJAna (4)manaHjJAna (mana:paryavajJAna) ane (5) kevaLajJAna-no ullekha thayo che. A ja graMtha (334)mAM jJAnAvaraNanA bhedomAM A pAMca jJAnono ullekha thayo che. tyAM paNa A ja krama che. sAdhAraNa rIte jJAnanA ullekhano krama che-mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa. paraMtu A zlokamAM zratanI pachI Abhinibodhika (mati)no ullekha thayo che. TIkAkAroe AnuM kAraNa batAvatAM kahyuM che ke bAkInA badhA jJAno (mati, avadhi, mana:paryava ane kevaLa)nuM svarUpajJAna A zrutajJAnathI ja thAya che. AthI AnI pradhAnatA dekhADavA mATe Ama karavAmAM AvyuM che. AnI puSTi anuyogadvArasUtrathI paNa thAya che. evo paNa saMbhava che ke chaMdanI dRSTie Ama karavAmAM AvyuM hoya. Indriyo yogya dezamAM avasthita vastune ja jANI zake che, Ano bodha "abhi vaDe thAya che. teo potapotAnA nizcita viSayane ja jANI zake che, Ano bodha 'ni' vaDe thAya che. je jJAna vaDe yogya dezamAM avasthita vastunuM jJAna ane nizcita viSayano bodha thAya che. te AbhinibodhikajJAna che." 1. bRhavRtti, patra 556 : iha ca cAritrabhedatve'pi tapasaH 5. aNuogadArAI, sUtra 2 : tattha cattAri nANAI ThappAI pRthagupAdAnamasyaiva kSapaNaM pratyasAdhAraNahetutvamupadarzayituM, ThavaNijjAiM-no uddisaMti, no samuddisaMti, no annunnnnvitathA 4 vativA (3) vibhuTTa' jjaMti, suyanANassa uddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai / 2. tatvArtha sUtra, zA. bRhadvRtti, patra 556 : tathAbhimukho yogydeshaavsthit3. saMyunAva ( rU8A rU 5 1), bhAga 2, pR. 506 . vastyapekSayA niyataH svsvvissypricchedktyaa'vbodhH4. (ka) vRtti , travadha75 (kha) mulavA , patra rU21 I avagamo 'bhinibodhaH, sa evAbhinibodhikam / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 669 adhyayana-28: Ti. 3 'AbhinibodhikajJAna' matijJAnanuM ja paryAyavAcI che. naMdIsUtramAM baMne zabdono prayoga thayo che. anuyogadvAramAM mAtra 'Abhinibodhika'no ja prayoga che. naMdImAM IhA, apoha, vimarza, mArgaNA, gaveSaNA, saMjJA, smRti, mati ane prajJAne Abhinibovika jJAna mAnela che. tattvArtha (113)mAM mati, smRti, saMjJA, ciMtA ane Abhinibodhane ekArthaka mAnavAmAM Avela che. mati ane zruta anyonyAzrita che-sthApavodiyanA tattha sucanA, nastha suvanA tathA mAvadiyanA - jayAM mati che, tyAM zrata che ane jyAM zruta che, tyAM mati che. zrutajJAna mati pUrvaka ja hoya che, paraMtu matijJAna zrata-pUrvaka nathI hotuM. sarvArthasiddhi ane rAjavArtikamAM paNa A ja matanuM samarthana che. zrutajJAna mati-pUrvaka ja hoya che, jyAre matijJAnane mATe e Avazyaka nathI ke te zruta-pUrvaka ja hoya." jinabhadra kahe che ke je jJAna zrutAnusArI che, te bhAva-zrata che, bAkInA mati che. matijJAna be prakAranuM che-(1) zruta-nizrita ane (2) azruta-nizrita." zruta-nizritanA cAra bheda che-(1) avagraha, (2) IhA, (3) avAya ane (4) dhAraNA. temane sAMvyavahArika pratyakSa paNa kahevAmAM Avela che.10 azruta-nizritanA cAra bheda che-(1) autpattikI, (2) vainacikI, (3) karmajA ane (4) pAriNAmikI.11 pAMca Indriya ane mananI sAthe avagraha vagerenuM guNana karavAthI matijJAna 28 prakAranuM hoya che. cahyuM ane manano vyaMjanAvagraha nathI hoto. tAlikA A pramANe bane che : Abhinibodhika (mati) jJAna zruta-nizcita azruta-nizrita avagraha IhA avAya dhAraNA autpattikI vanayikI karmajA pariNAmikI T arthAvagraha3 vyaMjanAvagraha 1. 2. zrotra prANa rasa sparza nandI, sUtra rUpa, rUdda ! ejana, sUtra 14, mAthA 6 : .IhA apoha vImaMsA, maggaNA ya gvesnnaa| saNNA saI maI paNNA, savvaM AbhiNibohiyaM / / ejana, sUtra rUpa ! ejana, sUtra rU . sarvArthasiddhi, 2aa 20 : tattvArtha rAnavartiA, 1 | tattvArtha sUtra 1 / 31 bhASya ; zrutajJAnasya matijJAnena niyataH sahabhAvaH tatpUrvakatvAt / yasya zrutajJAnaM tasya niyataM matijJAnaM, yasya tu matijJAnaM tasya zrutajJAnaM syAd vA na vizeSAvazyakabhASya, gAthA 100: iMdiya maNo nimittaM, jaM viNNANaM suyANusAreNa / niyayatthutisamatthaM, taM bhAvasuyaM maI iyarA / / 8. nanya, sUtra rU7 | 9. ejana, sUtra rU . 10. naina tamApA, pR. 2aa 11. nandI, sUtra 385 12. ejana, mUtra 40-4rA 13. pratyekanA zrotra, cakSu, ghANa, rasa, sparza ane noIndriya (mana)nA cha bheda che. viA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajJayaNANi adhyayana-28 : Ti.3 siddhasena divAkara zrutajJAnane matijJAnathI bhinna nathI mAnatA. temanA anusAra tene bhinna mAnavAthI vaiyarthI ane atiprasaMga doSo Ave che. siddhasena divAkaranI A mAnyatA nirAdhAra nathI. kema ke mativijJAna ane zrutajJAna-baMnenI kAraNa-sAmagrI eka che. Indriya ane mana baMnenA sAdhana che tathA zrutajJAna matinI ja AgaLanI eka avasthA che. zruta mati-pUrvaka ja hoya che--A badhI apekSAothI zrutane juduM mAnavAnI koI AvazyakatA rahetI nathI. zruta 'zAbda-jJAna' che. tenI potAnI vizeSatA che. kAraNasAmagrI eka hovA chatAM paNa matijJAna mAtra vartamAnane ja grahaNa kare che. paraMtu zrutajJAnano viSaya 'vaikAlika' che. Ano vizeSa saMbaMdha 'mana' sAthe rahe che. saMpUrNa Agama-jJAna zrutajJAna che. A apekSAe tenuM bhinna nirUpaNa paNa yuktisaMgata che. pramANanA be bheda che--pratyakSa ane parokSa. matijJAna ane zrutajJAna--A baMneno parokSamAM samAveza karavAmAM Avyo che ane bAkInA traNe--avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAnano pratyakSamAM. parokSa pramANanAM pAMca bheda che--smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama. AmAM prathama cAra matijJAnanA prakAra che ane Agama zrutajJAna che. vastutaH jJAna eka ja che--kevaLajJAna. bAkInA badhA jJAnanI avikasita avasthAnA ghotaka che. badhAno aMtarbhAva kevaLajJAnamAM sahajapaNe ja thaI jAya che. 670 eka apekSAe jJAna be prakAranuM che--Indriya-jJAna ane atIndriya-jJAna. matijJAna ane zrutajJAna Indriya-jJAna che. avadhi, mana:paryava ane kevaLa-atIndriya-jJAna che. athavA jJAna traNa che--(1)mati-zruta, (2) avadhi-mana:paryava, (3) kevaLajJAna. mati-zrutanI ekAtmakatAnI bAbatamAM pahelAM lakhAI gayuM che. avidha ane manaHparyava paNa viSayanI dRSTie eka che, eTalA mATe A apekSAe temane eka vibhAgamAM mAnI levAnuM ayukta nathI. kevaLajJAnanI potAnI svataMtra sattA che ja. zrutajJAna Apta puruSa dvArA praNIta Agama athavA anya zAstro vaDe je jJAna thAya che tene zrutajJAna kahe che athavA zabda, saMketa vagerethI thanAruM jJAna zrutajJAna che athavA vAcya ane vAcakanA saMbaMdhathI thanAruM jJAna zrutajJAna che. zrutajJAna sAkSara hovAnI sAthe-sAthe vacanAtmaka hoya che. matijJAna sAkSara hoI zake che, vacanAtmaka nahi. zrutajJAna vaikAlika hoya che, teno viSaya pratyakSa nathI hoto. zabda vaDe tenA vAcyArthane jANavo ane zabda vaDe jJAta arthane pharIthI pratipAdita karavo--A ja tenI samarthatA che. mati ane zrutamAM kArya-kAraNabhAva saMbaMdha che. mati kAraNa che ane zruta kArya. zrutajJAnanuM vAstavika kAraNa zrutajJAnAvaraNa karmano kSayopazama che. matijJAna tenuM bahiraMga kAraNa che. zrutajJAnanA be prakAra che--aMga-bAhya ane aMga-praviSTa. tIrthaMkara dvArA upadiSTa ane gaNadharo dvArA praNIta zAsro aMga-praviSTa kahevAya che. sthavIra ke AcAryo dvArA praNIta zAsro aMga-bAhya kahevAya che. aMga-praviSTanA bAra bheda che. aMga-bAhyanA kAlika, utkAlika Adi aneka bhedo che. Avazyaka niryuktimAM kahevAmAM AvyuM che ke jeTalA akSara che ane temanA jeTalA vividha saMyogo che, teTalA ja zrutajJAnanA bhedo che." tenA mukhya bheda 14 che-- 1. 2. 3. 4. vaiyarthyAtiprasaMgAbhyAM na matyabhyadhikaM zrutam / nanI, mUtra 3, 6, rUrU | pramANanayanatattvAloka, 3 / 2 / nanhI, sUtra 73, 80 I 5. 6. ejana, sUtra 73-78 / Avazyaka niyukti, gAthA 17 : patteyamakkharAI, akkharasaMjogA jattiyA loe / evaiyA suyanANe, payaDIo hoMti nAyavvA // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 671 adhyayana-28: Ti. 3 (1) akSara zruta (6) mithyA zruta (11) gamika zrata (2) anara zruta (7) sAdI zruta (12) agamika zruta (3) saMsI zrata (8) anAdI zruta (13) aMga-praviSTa zruta (4) asaMjJI zruta (9) saparyavasita zruta (14) anaMga-praviSTa kRta (5) samyak zruta (10) aparyavasita zrata vizeSa vivaraNa mATe juo-naMdI, sUtra 55-127. pAMca jJAnomAM cAra jJAna sthApya che--mAtra svArtha che. parArthajJAna mAtra eka che. te che-zrutajJAna. tenA ja mAdhyamathI saMpUrNa vicAra-vinimaya ane pratipAdana thAya che. avadhijJAna A noIndriya pratyakSa-jJAnano eka prakAra che. A mUrta dravyone sAkSAta jANe che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI avadhio vaDe te baMdhAyela rahe che, AthI tene avadhijJAna kahevAmAM Ave che. AnA be prakAra che-bhava-pratyayika ane kSAyopathamika. deva ane nArakane thanAruM avadhijJAna bhava-pracayika kahevAya che. te janma-jAta hoya che arthAt devagati ane narakagatimAM utpanna thatAM ja A jJAna thaI jAya che. tiryaMca ane manuSyane utpanna thanAruM avadhijJAna lAyopathamika' kahevAya che. baMnemAM AvaraNano kSayapazama to thAya ja che." taphAvata mAtra prAptinA prakAramAM hoya che. bhava-prayikamAM janma ja pradhAna nimitta hoya che ane sAyopazamikamAM vartamAna sAdhanA ja pradhAna nimitta hoya che. avadhijJAnanA cha prakAra che (1) anugAmI-je sarvatra avadhijJAnInuM anuzamana kare. (2) ananugAmI-utpattikSetranI sivAyanA kSetramAM je na rahe. (3) varlDamAna-utpatti-kALathI je kramazaH vadhatuM rahe. (4) phrIyamAna-je kramazaH ghaTatuM rahe. (5) pratipAtI-utpanna thaIne je pAchuM cAlyuM jAya. (6) apratipAtI-je AjIvana rahe athavA kevaLajJAna utpanna thavA sudhI rahe." vistRta varNana mATe juo-naMdI, sUtra 7-22. mana:paryavajJAna A mananA paryAyone sAkSAta karanAruM jJAna che. tenA be bheda che-Rjumati ane vipulamati. A dravyanI apekSAe manarUpe pariNata pudgalane, kSetranI apekSAe manuSya-kSetra sudhI, kALanI apekSAe asaMkhya kALa sudhInA atIta ane bhaviSyane tathA bhAvanI apekSAe manovargaNAnI anaMta avasthAone jANe che. ' mana:paryavanA viSayamAM be paraMparAo che. eka paraMparA ema mAne che ke mana:paryavajJAnI ciMtita arthane pratyakSa karI le che. pa. 1. nanI, mUtra | 2. so dvArADuM, sUtra 2aa 3. nandI, sUtra 6 . 4. ejana, sUtra 7, 8. ejana, sUtra 6 . ejana, sUtra 24, 25 : sarvArthasiddhi, 1/1 7. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi adhyayana-28: Ti.4 bIjI paraMparA ema mAne che ke mana:paryavajJAnI mananI vividha avasthAone to pratyakSa karI le che, paraMtu temanA arthane anumAnathI jANe che.' Adhunika bhASAmAM Ane manovijJAnanuM vikasita rUpa kahI zakAya. avadhi ane mana:paryava baMne jJAna rUpI dravya sudhI sImita che, apUrNa che. temane vikala-pratyakSa kahevAmAM Ave che. cAra dRSTie baMnemAM bhinnatA (1) viSayanI dRSTie-mana:paryavajJAna avadhijJAnanI apekSAe sUkSmatApUrvaka ane vizadatAthI jANe che. avadhijJAnano viSaya badhAM rUpI dravyo che, mana:paryavajJAnano viSaya mAtra mana che. (2) kSetranI dRSTie--avadhijJAnano viSaya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAgathI laIne samagra loka che, mana:paryavano viSaya lokaparvata che. (3) svAmInI daSTie--avadhijJAnano svAmI deva, nAraka, manuSya ke tiryacakoI paNa hoI zake che, mana:paryavajJAnano adhikArI mAtra muni ja hoI zake che. ukta vivecanathI e spaSTa pratIta thAya che ke baMne eka ja jJAnanI be avasthAo che. mati-zrutanI jema temane paNa kathaMcita eka mAnI levAnuM ayukta nathI. kevaLajJAna A pUrNa jJAna che. tene sakaLa-pratyakSa kahevAmAM Ave che. teno viSaya che-sarva dravya ane sarva paryAya. kevaLajJAna prApta thatAM jJAna eka ja rahI jAya che. 4. je guNono Azraya hoya che, te dravya che (TUTUTmAgo a) je guNono Azraya-anaMta guNono piMDa che, te dravya che. A uttarAdhyayana-kAlIna paribhASA che. uttaravartI sAhityamAM dravyanI je paribhASA banI, temAM kaMIka adhika umerAyuM che. te be prakAre maLe che(1) je guNa-paryAyavAna che, te dravya che." (2) je sat che, utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka che, te dravya che.? vAcaka umAsvAtie 'paryAya' zabda vadhArAmAM joDyo che. tenI tulanA maharSi kaNAdanA 'kriyA' zabda sAthe thAya che. bIjI paribhASA jaina-paraMparAnI potAnI maulika che. jaina-sAhityamAM 'dravya' zabda aneka arthamAM prayukta thayo che- dravyajemAM pUrva rUpano pralaya ane dravya- guNa-samUha. uttara rUpanuM nirmANa thatuM rahe che. dravyabhAvI paryAyane yogya. dravya- sattAno avayava. dravya- bhUta paryAyane yogya.5 dravya- sattAno vikAra. 1. vizeSAvazyakabhASya, gAthA 817, vRtti patra 264 / 2. tattvArtha sUtra, rU7: JUAparyAyava dravyam 3. (ka) tattvArtha sUtra, bA 21 : satyAvyavya sattA (kha) paMtizaya, 20 : davvaM sallakkhaNiyaM, uppAdavvayadhuvattasaMjuttaM / guNapajjayAsayaM vA, taM jaM bhaNNaMti savvaNNU / / 4. vaizeSi6 rana, 2aa2aa 26 5. vizeSAvamAga, . 28 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 673 adhyayana-28: Ti. 5 vaizeSika darzana anusAra jemAM 'kriyA ane guNa hoya ane je samavAyI kAraNa hoya tene dravya kahe che. tenA dvArA sammata cha padArthomAM 'dravya eka padArtha che, 'dravya' Azraya che, guNa ane karma tenA para Azrita che. vazeSikoe dravya nava mAnyA che ane temane traNa zreNIomAM vibhakta karyA che- (1) prAkRta-pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane AkAza. (2) aprAkRta-acetana-kALa ane deza. (3) cetana--AtmA ane mane. pAzcAtya dArzanika pleToe pAMca parama jAtio mAnI che-(1) dravya, (2) anyatva, (3) vibhinnatA, (4) gati ane (5) agati." tenI saMgati jaina pAribhASika zabdomAM A pramANe che-anyatva astitvanuM sUcaka che. vibhinnatA nAstitvanI sUcaka che. gati utpAda ane vyayanI tathA agati prauvyanI sUcaka che. erisToTale dasa parama jAtio mAnI che-(1) dravya, (2) guNa, (3) mAtrA, (4) saMbaMdha, (5) kriyA, (6) AkrAMtA, (7) deza, (8) kALa, (9) svAmitva ane (10) sthiti." spinojAe kahyuM samagra sattA eka dravya ja che. temAM anaMta guNo che, paraMtu ApaNe ApaNI maryAdAone kAraNe mAtra be guNo-ciMtana ane vistArathI paricita chIe. ciMtana kriyA che ane vistAra guNa.* A rIte e vaizeSika darzananI najIka AvI jAya che. dravyane mATe spinojAe 'sasTensa' (substance) zabdano prayoga karyo che. teno artha che-nIce UbhuM rahenAra, AdhAra ApanAra. Azaya evo che ke sasTensa guNono AdhAra ke AlaMbana che. te anusAra dravya ke satane mATe bahuvacanano prayoga anucita che. sat athavA dravya eka ja che ane je kaMI paNa che tenI aMtargata AvI jAya che. kumArila anusAra "jemAM kriyA ane guNa hoya te dravya che. tenA anusAra dravyanA agiyAra bheda che-(1) pRthvI, (2) jaLa, (3) teja, (4) vAyu, (5) AkAza, (6) digu, (7) kALa, (8) AtmA, (9) mana ane (10) aMdhakAra tathA (11) zabda. DekorTe dravya be mAnyAM che-AtmA ane prakRti. temane ja teNe sannI be parama jAtio kahI che. AtmA-cetana che ane vistArarahita che. prakRti-acetana che ane vistAra tenuM tattva che. 5. je eka (mAtra) dravyane Azrita rahe che, te guNo hoya che ( vyasiyA guJI) je eka mAtra dravya-Azrita hoya che, te guNo kahevAya che-A guNanI uttarAdhyayana-kAlIna paribhASA che. tattvArtha sUtrakAre 'vyAzrayA nikhA muLa: je dravyamAM rahetA hoya tathA svayaM nirguNa hoya, te guNo che-evI paribhASA karI che. temAM 'nA' zabda adhika Avyo che. tenI tulanA maharSi kaNAdanA 'saTIMvAnuM' zabda sAthe karI zakAya che. dravyanA AzramamAM rahenAra te ja 'guNa' guNa che jemAM bIjA guNono sadbhAva na hoya athavA je nirguNa hoya. anyathA ghaTamAM raheluM pANI paNa ghaTa dravyano guNa banI jAya che. vaizeSika darzana, 1 / 1 / 15 : kriyAguNavat samavAyikAraNamiti drvylkssnnm| vaizeSika darzana, 1 / 1 / 15 / vana saMda, pR. 26ra | ejana, pR. 260 ejana, pR. 266/ ejana, pR. 2625 tattvajJAna, pR. 475 8. ejana, pR. 47 9. tattvArtha sUtra, 540 10. vaifpavA , 2 / 1 / 26 : dravyazathaDAvAna saMyogavibhAgeSvakAraNamanapekSa iti guNalakSaNam / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi adhyayana-28 : Ti.pa ema mAnavAmAM Ave che ke prAcIna yugamAM 'dravya' ane 'paryAya'-A be zabdo ja pracalita hatA. tArkika yugamAM 'guNa' zabda paryAyanA bhinna arthamAM prayukta thayo ema jANI zakAya che. keTalAka Agama graMthomAM guNa ane paryAya zabdo paNa maLe che. paraMtu guNa 'paryAya'no ja eka bheda che. AthI baMneno abheda mAnavo paNa ayukta nathI. siddhasena divAkara, AcArya hemacaMdra, upAdhyAya yazovijayajI vagere manISI vidvAnoe guNa ane paryAyanA abhedanuM samarthana karyuM che. temano tarka evo che ke AgamomAM guNa-padano jo paryAya-padathI judo artha abhipreta hota to jevI rIte bhagavAne dravyArthika ane paryAyArthika be prakAre dezanA karI che tevI ja rIte trIjI guNArthika dezanA paNa karata. paraMtu evuM karavAmAM AvyuM nathI, eTalA mATe prAcInatama paraMparAmAM 'guNa' paryAyano arthavAcI rahyo che. uttarAdhyayanamAM paryAyanuM lakSaNa guNathI juduM karavAmAM AvyuM che. Ane uttarakAlIna vikAsa mAnI zakAya. dravyanA be prakAranA dharma hoya che--(1) sahabhAvI ane (2) kramabhAvI. sahabhAvI dharma 'guNa' kahevAya che ane kramabhAvI dharma 'paryAya'. 'guNa' dravyano vyavacchedaka dharma hoya che, anya dravyothI pRthak sattA sthApita kare che. te be prakArano hoya che--(1) sAmAnya ane (2) vizeSa. 674 sAmAnya guNo cha che--(1) astitva, (2) vastutva, (3) dravyatva, (4) prameyatva, (5) pradezatva ane (6) agurulaghutva. vizeSa guNo soLa che--(1) gati-hetutva, (2) sthiti-hetutva, (3) avagAha-hetutva, (4) vartanA-hetutva, (5) sparza, (6) rasa, (7) gaMdha, (8) varNa, (9) jJAna, (10) darzana, (11) sukha, (12) vIrya, (13) cetanatva, (14) acetanatva, (15) mUrtatva ane (16) amUrtatva. dravyo cha che--(1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (4) kALa, (5) pudgalAstikAya ane (6) jIvAstikAya. A chamAM dravyatva, prameyatva, nityatva vagere sAmAnya dharmo maLe che. A temanA sAmAnya guNo che. te dravyanA lakSaNa nathI banatA. chae dravyomAM eka-eka vyavacchedaka dharma-vizeSa dharma paNa che. jema ke--dharmAstikAyano--gati-hetutva guNa, adharmAstikAyano--sthiti-hetutva guNa, AkAzAstikAyano--avagAhanA-hetutva guNa vagere vagere. vaizeSika matamAM jagatanI badhI vastuo sAta vibhAgomAM vaheMcavAmAM AvI che. temAM 'guNa'no eka vibhAga che. teno mata che ke kAryanuM asamavAyi kAraNa 'guNa' che. arthAt anapekSa hovA chatAM paNa je kAraNa nathI banato, te 'guNa' che. A guNo covIsa che--(1) rUpa, (2) rasa, (3) gaMdha, (4) sparza, (5) saMkhyA, (6) pariNAma, (7) pRthakva, (8) saMyoga, (9) vibhAga, (10) paratva, (11) aparatva, (12) gurutva, (13) dravyatva, (14) sneha, (15) zabda, (16) jJAna, (17) sukha, (18) duHkha, (19) IcchA, (20) dveSa, (21) prayatna, (22) dharma, (23) adharma ane (24) saMskAra. guNa dravyamAM ja rahe che. te be prakAranA che--(1) vizeSa ane (2) sAdhAraNa. rUpa, rasa, gaMdha, zabda, jJAna, sukha vagere vizeSa guNo che. prabhAkara 21 guNo mAne che. vaizeSika matanA 24 guNomAMthI saMkhyA, vibhAga, pRthakksa tathA dveSanA sthAne 'vega'no samAveza karavAmAM Avyo che. bhaTTa matamAM 13 guNo mAnavAmAM AvyA che--(1) rUpa, (2) rasa, (3) gaMdha, (4) sparza, (5) pariNAma, (6) pRthakksa, (7) saMyoga, (8) vibhAga, (9) paratva, (10) gurutva, (11) aparatva, (12) dravatva ane (13) sneha. sAMkhya matamAM sattva, rajas ane tamas A traNa guNo mAnavAmAM AvyA che. temano mata che ke A ja traNa guNonA saMsthAna-bhedathI vastuomAM bheda thAya che. sattvanuM svarUpa che--prakAza tathA haLavApaNuM. tamanno dharma che--avarodha, gaurava, AvaraNa vagere ane rajasno dharma che--satata kriyAzIla rahevuM. gaMgAnAtha aa, pUrva mImAMsA, pR. 69 / 1. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 65. adhyayana-28: Ti. 6 6. paryAyonuM (navA) : je dravya ane guNa baMnene Azrita hoya che, tene 'paryAya' kahevAmAM Ave che. vizeSanA be bheda che-guNa ane paryAya. dravyano je sahabhAvI dharma' che, te 'guNa che ane je "kramabhAvI dharma che, te 'paryAya che. tene paryAva' paNa kahevAmAM Ave che. nyAyAlokanI tattvaprabhA vivRttimAM paryAyanI paribhASA karatAM lakhyuM che- "je utpanna thAya che. vipatti (vinAza)ne prApta thAya che athavA je samagra dravyane vyApta kare che tene 'paryAya' (paryava) kahe che.' nayapradIpamAM paNa A ja vyAkhyA ApavAmAM AvI che. vAdivetAla zAMtisUri anusAra samasta dravyo ane samasta guNomAM je vyApta hoya che temane 'paryava' kahevAmAM Ave che.* nyAyAlokanI paribhASAno prathama aMza "kramabhAvI dharmanI apekSAe che ane dvitIya aMza "sahabhAvI dharmanI apekSAe che. parivartana jIvamAM paNa thAya che ane ajIvamAM paNa. tenA AdhAre parivartananA be rUpa bane che-(1) jIva-paryAya ane (2) ajIva-paryAya. parivartana sthaLa paNa thAya che ane sUkSma paNa. tenA AdhAre parivartananA be rUpa bane che-(1) vyaMjana-paryAya ane (2) artha-paryAya. sthaLa ane kALAMtara-sthAyI paryAyane vyaMjana-paryAya kahe che tathA sUkSma ane vartamAnakALavArtA paryAyane 'arthaparyAya' kahe che. parivartana svabhAvathI paNa thAya che ane para-nimittathI paNa tenA AdhAre parivartananA be rUpa bane che-(1) svabhAvaparyAya ane (2) vibhAva-paryAya. agurulaghutva vagere paryAyo svAbhAvika che ane manuSya, deva, nAraka vagere bhAvikaparyAyo che. A pratyekanA anaMta, asaMkhyAta ane saMkhyAta bhAga guNa-vRddhithI traNa, tathA anaMta, asaMkhyAta ane anaMta bhAga guNa-hAnithI traNa-ema cha-cha prakAro karavAthI paryAyanA bAra bhedo bane che. prathama koTinA be rUpo parivartananI sImAnuM sUcana kare che. parivartana jIva ane ajIva baMnemAM thAya che. A vizva jIvaajIvamaya che. eTalA mATe kahevuM paDaze ke samagra vizva parivartananuM kSetra che. dvitIya koTinA be rUpo parivartananA svarUpano bodha karAvanAra che. parivartana vyakta ane avyakta-baMne prakAranuM thAya che. tRtIya koTinA be rUpomAM parivartananA be kAraNono nirdeza che. ekatva, pRthakva, saMkhyA, saMsthAna, saMyoga, vibhAga vagere paryAyo paryAyanA lakSaNa che." 7. dharma, adharma (thaHo ) jaina sAhityamAM jo dharma-adharma zabdano prayoga zubha-azubhanA arthamAM thAya che, to be svataMtra dravyonA arthamAM paNa thAya che. ahIM teno prayoga dravyanA arthamAM che. dharma arthAt gati-tattva, adharma arthAta sthiti-tattva, navamA zlokamAM temanI paribhASA ApatAM kahevAyuM che--dharmanuM lakSaNa che gati ane adharmanuM lakSaNa che sthiti." bhagavatImAM paNa A saMkSipta paribhASA maLe che. tyAM temanA kArya para prakAza pAtharanAra eka saMvAda paNa che gautame bhagavAnane pUchyuM-'bhagavad ! dharmAstikAyathI zuM thAya che ?" 1. 6. pramAnatattvanovA, ka 1 7-8 nyAyAloka, tattvaprabhA vivRtti, patra 203 : paryetyutpatti vipatti cApnoti, paryavati vA vyApnoti samastamapi dravyamiti paryAyaH paryavo vaa| nayapradIpa, patra 99 : paryeti utpAdamutpatti vipattiM ca prApnotIti pryaayH| bRhadvRtti, patra 557 : pari-sarvataH-dravyeSu guNeSa sarveSvavanti-gacchantIti paryavAH / uttarakr m, 28 : 23. ejana, 28 / 2 : kRtnago 3 dhaHo, makhkho tthaannlkkhnno| pava, 23 6, 17 : gailakkhaNeNaM dhmmsthikaae| ThANalakkhaNeNaM adhmmtthikaae| 4. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi adhyayana-28 : Ti.8 bhagavAne kahyuM- "gautama! jIvonAM gamana, Agamana, bhASA, unmeSa, mana-vacana ane kAyAnA yogInI pravRtti tathA e ja prakAranA bIjA cala bhAvo dharmAstikAyathI ja thAya che.'' jIvonI sthiti, nizIdana, zayana, manano ekatva-bhAva tathA e ja jAtanA anya sthira-bhAvo adhamastikAyathI thAya siddhasena divAkara temane svataMtra dravyo mAnavAnuM Avazyaka gaNatA nathI. teo lakhe che- prayogavistrasAkarma, tdbhaavsthitisthtaa| lokAnubhAvavRttAntaH, kiM dharmAdharmayoH phalam // ' Ano tAtparyArthi che-gati be prakAranI hoya che-(1) prAyogika ane (2) svAbhAvika jIva ane pudgalamAM baMne prakAranI gati hoya che. AthI karIne gatine mATe dharmAstikAyanI koI upayogitA rahetI nathI. e ja rIte gatino abhAva ja sthiti che. temAM paNa adhamastikAyano koI upayoga nathI. ahIM evo paNa prazna thAya che ke jo gati-sthiti sva pachI jIva ke pudgala alokamAM kema jaI zakatA nathI ? tenuM samAdhAna paNa uparokta zlokamAM AvI gayuM che. kahyuM che ke lokanuM sAmarthya ja evuM che ke tenA aMta sudhI pahoMcatAM ja jIva-pudgalanI gati alita thaI jAya che. AthI dharma ane adharmanuM phaLa ja zuM che? AcAryasiddhasenanI uktimAM tArkikatA che paNa loka-alokanI vibhAjana-rekhAno nirdeza nathI. temaNe e praznanuM samAdhAna prastuta nathI karyuM ke dharma ane adharmane mAnyA vinA loka ane alokanuM vibhAjana kevI rIte thaze? vastutaH e be ja dravyo lokaalokanI sImA-rekhAo che. A dravyanI dRSTie eka dravya che; kSetranI dRSTie samagra lokamAM vyApta che; kALanI dRSTie anAdi-anaMta che; bhAvanI daSTie amUrta che; guNanI daSTie dharma--gati-sahAyaka che ane adharma-sthiti-sahAyaka. vaijJAnikomAM sauthI prathama nyUTane gati-tattva (medium of motion)no svIkAra karyo hato. prasiddha gaNitajJa AlbarTa AInsTAIne paNa gati-tattvanI sthApanA karI che. temaNe kahyuM - loka parimita che, lokanI pAra aloka aparimita che. lokanA parimita hovAnuM kAraNa e che ke dravya athavA zakti lokanI bahAra jaI zakatI nathI. lokanI bahAra te zaktidravyano abhAva che ke je gatimAM sahAyaka bane che. vaijJAniko gati-tattvane Ithara (ether) kahe che. A ItharanA svarUpa ane tenI upayogitAnA viSayamAM badhA vaijJAniko ekamata nathI." 8. (zloka 7) A zlokamAM 'loka" zuM che, tenuM samAdhAna ApavAmAM AvyuM che. jaina-dRSTie je dharma, adharma, AkAza, kALa, pudgala ane jIvamaya che, te loka che. A ja AgamamAM anya sthAnomAM tathA bIjA AgamomAM paNa lokonI bhinna-bhinna paribhASAo AvI che. kyAMka dharmAstikAyane loka kahevAmAM Avela che, to kyAMka jIva ane ajIvane loka kahevAmAM Avela che. kyAMka kahevAyuM che-loka paMcAstikAyamaya che. A paribhASAonuM nirUpaNa apekSAbhede karavAmAM AvyuM che. tethI karIne A badhImAM koI virodha nathI Avato. 1. mAnava zarU paddA Physical World (by Sir Eddington) and (3) 2. ejana, 23 57. Mysterious Universe (by Sir James Jones) 3. nizcayAtrizil, sno. 24 mAvaThuM, 2 242 Cosmology Old and New, pp. 43-44. vizeSa jANakArI mATe juo (1) The Short History of (ka) uttarakya TrLa, rUd aa 2 (kha) tA, 2 427T Science (by Dempiyon), (2) The Nature the 8. (ka) mavaDuM, rU 5 (kha) no prajALa, 2 rUA. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 677. adhyayana-28: Ti. 9-10 9. (zloka 8) saMkhyAnI daSTie dravyonA be vargIkaraNa thAya che-(1) eka saMkhyAvALuM ane (2) aneka saMkhyAvALuM. dharma, adharma ane AkAza saMkhyAmAM eka che ane pudgala tathA jIva saMkhyAmAM aneka. A vibhAga niSkAraNa nathI. je vyApaka hoya che te eka ja hoya che, temAM vibhAga nathI hotA. " vRddha mAnanArAo brahmane vyApaka mAne che. te ja rIte dharma-adharma saMpUrNa lokamAM vyApta che tathA AkAza loka ane aloka baMnemAM, AthI karIne vyaktirUpe te eka dravya che. 10. kALa (zatno) kALa cha dravyomAM eka dravya paNa che ane jIva-ajIvano paryAya paNa che. A baMne kathano sApekSa che, virodhI nathI. nizcaya daSTie kALa jIva-ajIvano paryAya che ane vyavahAra daSTie te dravya che. tene dravya mAnavAnA kAraNe tenI upayogitA che. te pariNAmano hetu che, e ja teno upakAra che. e ja kAraNe tene dravya mAnavAmAM Ave che. kALanA samaya (avibhAjaya-vibhAga) anaMta che. kALane jIva-ajIvano paryAya athavA svataMtra dravya rUpe mAnavo-A baMne mato AgamagraMthomAM tathA uttaravartI sAhityamAM maLe che. prastuta zloka anusAra kALanuM lakSaNa vartanA che-'vattAdvavo to 'umAsvAtie kALanuM lakSaNa-"vartanApaUiTH: ziyA paratva paratve va narsa' (tattvArtha pAra) ApyuM che. AnI AMzika tulanA vaizeSika darzananA 'paramiznara, yupanvara fkSati tAni' (rArAra6)-A sutra sAthe karI zakAya. zvetAMbara paraMparA anusAra vyAvahArika-kALa manuSya-kSetra pramANa che ane aupacArika dravya che. naiyika-kALa lokaaloka pramANa che. digaMbara paraMparA anusAra 'kALa' lokavyApI ane aNurUpa che. kALane svataMtra na mAnavAnI paraMparA prAcIna jaNAya che. kema ke loka zuM che? e praznano uttara zvetAMbara ane digaMbara graMthomAM eka jevo ja che ke "loka paMcAstikAyamaya che. jainetara darzanomAM kALasaMbaMdhamAM naiRyika ane vyAvahArika baMne pakSo maLe che. naiyAyika ane vaizeSika kALane sarvavyApI ane svataMtra dravya mAne che. "sAMkhya yoga tathA vedAMga vagere darzano kALane svataMtra dravya na mAnatAM tene prakRti-puruSanuM ja rUpa mAne che. prathama pakSa vyavahAramUlaka che ane bIjo nizcayaSTimUlaka. zvetAMbara paraMparAnI daSTie aupacArika ane digaMbara paraMparAnI dRSTie vAstavika kALanA upakAra ke liMga pAMca che-(1) vartanA, (2) pariNAma, (3) kriyA, (4) paratva ane (5) aparatva." naiyAyiko anusAra paratva, aparatva vagere kALanA liMga che ane teo vaizeSiko dvArA prastuta kALa saMbaMdhI varNanane mAnya rAkhe che. vaizeSika darzanamAM pUrva, apara, yugapata, cIra ane kSipra-ne kALanA ligo mAnavAmAM Ave che. kALasaMbaMdhI A paheluM sUtra che. tenA dvArA teo kALa-tattvane svataMtra sthApita kare che ane AgaLanA traNa sUtro vaDe tene dravya, nitya, eka ane samasta kAryonA nimittarUpe varNita kare che. 1. avi, Raa rU87 : sayAti vA, mAvattiyAti vA, 5. (ka) cAyaaihi, 4pa : jIvAti vA, ajIvAti vA pavuccati / janyAnAM janakaH kAlo, jagatAmAzrayo mataH / tattvArtha sUtra, 5 / 40 : so'nantasamayaH / (kha) vaizeSilana, rA rA 6-10 | dravyasaMda, 22 : 6. tattvArtha sUtra, 1 / 22 / logAgAsapadese, ekkakke je ThiyA hu ekkekkA / 7. cAyarivA, 46 : rayaNANaM rAsI iva, te kAlANU asaMkhadavvANi // parAparatvadhIhetuH kSaNAdiH syAdupAdhitaH / 4. (ka) mAva, 23 pI. 8. 'raMvAdhyAyI, pR. 24 : zivanA -vyartha prasaM. (kha) paMcAstikAya, nAthA rU. 9. vaiSiA , mUtra 2aa 2AddA (ga) tattvArtha, maNa rU.6 . 10. ejana, sUtra 242 7, 8,6 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi adhyayana-28 : Ti.11 naiyAyikoe kALane nitya mAnyo che paraMtu madhvAcArye kALanuM prakRtithI utpanna thavAnuM ane temAM ja laya thavAnuM mAnyuM che. pralaya-kALamAM paNa kALanI utpatti mAnavAmAM Ave che ane eTalA mATe kALano AThamo bhAga 'pralaya-kALa' kahevAya che. kALamAM paNa kALa hoya che--jema ke 'vAnIM prAta: jAta:'. ahIM rUvo~ kALa-vAcaka che. kALa sahuno AdhAra che. anitya hovA chatAM paNa kALano pravAha nitya che. te badhA kAryonI utpattinuM kAraNa paNa che.4 pUrva mImAMsAnA samartha vyAkhyAkAra pArthasArathI mizra zAstradIpikAnI yuktisnehaprapUraNI siddhAMtacandrikAmAM kALa-tattva viSayaka mAnyatA spaSTa karatAM vaizeSika darzananI mAnyatAno svIkAra kare che. mAtra eka bAbatamAM bheda che--vaizeSika kALane parokSa mAne che, mImAMsaka pratyakSa mAne che. sAMkhya darzanamAM 'kALa' nAmaka koI svataMtra tattva nathI. temanA anusAra kALa prAkRtika pariNamana mAtra che. jaDa jagata prakRtino vikAra che. A vikAra ane pariNAmanA AdhAre ja sAMkhyoe vizvagata samasta kALa-sAdhya vyavahAronI utpatti mAnI che.pa DaoN. AInsTAIna anusAra AkAza ane kALa koI svataMtra tathya nathI. te dravya ke padArthanA dharmo mAtra che. temaNe vastunuM astitva cAra dizAomAM laMbAI, pahoLAI, UMDAI ane UMcAImAnyuM che. vastunA rekhAgaNita (UMcAI, laMbAI, pahoLAI)mAM prasAra AkAza che ane teno kramAnugata prasAra kALa che. kALa ane AkAza be judA-judA tathya nathI. jema-jema be kALa vIte che tema-tema te lAMbo thato rahyo che. kALa AkAza-sApekSa che. kALanI laMbAInI sAthe-sAthe AkAzano paNa prasAra thaI rahyo che. e rIte kALa ane AkAza baMne vastu-dharma che." kALa astikAya nathI, kema ke teno skaMdha ke tiryak pracaya nathI hoto. kALanA atIta samayo naSTa thaI jAya che, anAgata samayo anutpanna hoya che. eTalA mATe teno skaMdha nathI hoto. vartamAna samaya eka hoya che, eTalA mATe teno tiryak-pracaya nathI hoto. digaMbara-paraMparA anusAra kAlANuonI saMkhyA lokAkAzanI samAna che. kALanA vibhAga 678 kALa cAra prakArano hoya che-- (1) pramANakALa-padArtha mApavAno kALa. (2) yathAyurnivRttikALa (3) maraNakALa-- 1. 2. 3. 4. (4) akvAkALa-sUrya, caMdra vagerenI gati sAthe joDAyela kALa. kALanA anya vibhAgonI jANakArI mATe juo--anuyogadvAra, sUtra 413-433. 11. jIvanuM lakSaNa che upayoga (nIvo vozanavALo) saMkSepamAM jIvanuM lakSaNa 'upayoga' che. upayogano artha che--cetanAnI pravRtti. cetanAnA be bheda che--(1) jJAna ane (2) darzana. temanA AdhAre upayoganA be rUpa thAya che--(1) sAkAra ane (2) anAkAra. pArthasaMgra4, pR. 63 / madhvasiddhAntasAra, pR. 63 / ejana, pR. 6, / pavArthasaMgraha, pR. 6pa / jIvananA avasthAnane yathAyurnivRttikALa ane tenA 'aMta'ne maraNakALa kahe che. 5. 6. 7. 8. sAMkhyapravacana, 2 / 12 : dikkAlAkAzAdibhyaH / mAnava kI kahAnI, pR. 1245 / vyasaMgraha, 22 / dALa, 4 / 4 / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-mArga-gati 679 adhyayana-28: Ti. 1ra vizvamAM be prakAranA padArtho che-(1) jaDa ane (ra) cetana. A baMnemAM bheda karanAra guNa 'upayoga' che. jemAM upayoga che.... jJAna, darzananI pravRtti che, te jIva che ane jemAM e nathI, te ajIva che. AnI AgaLanA zlokamAM jIvanA lakSaNonuM vistArathI nirUpaNa thayuM che. temAM kahevAmAM AvyuM che ke jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga-e jIvonA lakSaNa che. A badhAne ApaNe be bhAgamAM vaheMcI zakIe chIe. ema kahI zakAya ke jIvanA lakSaNa be che-1) vIrya ane (2) upayoga. jJAna ane darzanano upayogamAM samAveza thaI jAya che tathA cAritra ane tapano vIryamAM. e rIte apekSAbhede baMne zlokomAM jIvanA lakSaNonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. gati karavI, ghaTavuM, vadhavuM, phelAvuM vagere cetanAnA lakSaNa na banI zake. te badhI kriyAo cetana ane acetana baMnemAM hoya che. jJAna-darzananI pravRtti ja temanI bhedaka-rekhA banI zake che. 12. zabda (6) bAramA zlokamAM pugalanA 10 lakSaNo gaNAvavAmAM AvyA che. temAM cAra-varNa, rasa, gaMdha ane sparza-pudgalanA guNo che ane bAkInA 6-zabda, aMdhakAra, udyota, prabhAta, chAyA ane Atapa-pudgalanAM pariNAma athavA kAryo che. lakSaNa baMne ja bane che. guNa sadA sAthe ja rahe che, kArya nimitta maLatAM abhivyakta thAya che. A cAreya guNa paramANu ane skaMdha-baMnemAM vidyamAna rahe che paraMtu zabda vagere kAryo skaMdhonA ja hoya che.' jaina-darzana anusAra zabda paulika, mUrta ane anitya che. Ane pulanuM lakSaNa ke pariNAma mAnavAmAM Ave che. zabdano artha che-pudgalonA saMghAta ane vighAtathI thanArA dhvani-pariNAmo.* kAya-yoga vaDe zabda-prAyogya pagalonuM grahaNa thAya che ane teo zabda-rUpamAM pariNata thAya che. paraMtu jayAre teo vAphaprayatna dvArA mukha vaDe bolAya che tyAre temane "zabda' saMjJA vaDe vyavahata karavAmAM Ave che. jayAM sudhI temanuM vacana-yoga dvArA visarjana nathI thaI jatuM tyAM sudhI temane zabda kahevAmAM AvatA nathI. zabdanA traNa prakAra che- (1) jIva zabda, (2) ajIva zabda ane (3) mizra zabda, jIva zabda Atma-prayatnanuM pariNAma che ane te bhASA ke saMketamaya hoya che. ajIva-zabda mAtra avyakta dhvanyAtmaka hoya che. mizra zabda baMnenA saMyogathI thAya che. tattvArthabhASya anusAra zabdanA cha prakAro che-(1) tata, (2) vitata, (3) ghana, (4) zuSira, (5) saMgharSa ane (6) bhASA.5 zabdanA dasa prakAra che-(1) nirI, (2) piDima, (3) rUkSa, (4) bhinna, (5) jarjarita, (6) dIrgha, (7) hava, (8) pRthakva, (9) kAkiNI ane (10) kiMkiNIsvara." zabda jIva vaDe paNa thAya che ane ajIva vaDe paNa thAya che. ajIvano zabda anakarAtmaka ja hoya che. jIvano zabda sAkSara ane nirakSara-baMne prakArano hoya che. (temanA vargIkaraNa mATenuM yaMtra juo pR.694 para.) zabdanI utpatti pudagalonA saMghAta-vighAta ane jIvanA prayatnoA baMne hetuothI thAya che. eTalA mATe prakArAntare tenA be varga bane che-(1) vaignasika ane (2) prAyogika. 1. tattvArtha rAjavArtika, pR. 234 : sparzAdayaH paramANUnAM skandhAnAM ca bhavanti, zabdAdayastu skaMdhAnAmeva vyaktirUpeNa bhvnti| bhagavaI, 13 / 134 : rUvI bhaMte ! bhAsA ? arUvI bhAsA? goyamA ! rUvI bhAsA no arUvI bhAsA / 3. navatattva-sAhitya saMda, 11 2, pR. 22 : zabdAndhakAro-dyotaprabhAcchAyA''tapavarNagandharasasparzA ete pudgala-pariNAmAH pudgalalakSaNaM veti bhAvaH / tApa, 2aa 220 tattvArtha, sUtra 5 / 24, bhASya pR. 356 / TAi, 20 2T 6. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi (1) vaignasika--pudgalomAM saMghAta-vidhAtathI thanAra. (2) prAyogikajIvanA prayatnathI thanAra. zabda prasaraNazIla che. tenAthI be vyakti saMbaMdhita bane che--vaktA ane zrotA. eTalA mATe A baMnenI mImAMsA Avazyaka bane che ke vaktA kevI rIte bole che ane zrotA tene kevI rIte sAMbhaLe che ? pudgalonI aneka vargaNAo che. temAM eka bhASAvargaNA che. koI paNa prANI jyAre bolavAno prayatna kare che, tyAre te sahuthI pahelAM bhASA-vargaNAnA paramANu-skaMdhone grahaNa kare che, temane bhASArUpamAM pariNata kare che ane te pachI temanuM visarjana kare che. A visarjanane 'bhASA' kahevAmAM Ave che. zabda gatizIla che, eTalA mATe te vaktAnA mukhamAMthI nIkaLatAveMta ja phelAvA lAge che. vaktAno prayatna tIvra hoya che to zabdanA paramANu-skaMdho bhinna thaI phelAya che ane jo teno prayatna maMda hoya che to zabdanA 52mANu-skaMdho abhinna rahI phelAya che. je bhinna thaIne phelAya che te sUkSma thaI jAya che ane bIjA-bIjA anaMta paramANu-skaMdhone prabhAvita karI lokAMta sudhI phelAI jAya che. je abhinna rahI phelAya che te asaMkhya yojano sudhI pahoMcI naSTa thaI jAya che--bhASArUpathI cyuta thaI jAya che. zabda bhASAtmaka akSara-saMbaddha 1. 2. 3. 4. 5. no-akSara-saMbaddha mavaDuM, 13 / 124 : mAsignamALI mAmA / panavaNA, pada 11 / tata 680 nyAyakumudacandra, pR. 669 / mavaDuM, huM / 227, 28 / (ka) syAdvAmaM narI ( AriA 6) : na ca tamama: paudgalikatvamasiddham, cAkSuSatvA'nyathAnupapatteH Atogha-zabda vitata 6. no-bhASAtmaka adhyayana-28 : Ti.13 ghana zuSira ghana zuSira 13. aMdhakAra (saMdhayAra) jaina-daSTi anusAra aMdhakAra pudgala-dravya che, kema ke temAM guNa che. je-je guNavAna hoya che te-te dravya hoya che, jema ke Aloka vagere. te prakAzanI mAphaka bhAvAtmaka dravya che, abhAvAtmaka nahi. je rIte prakAzanuM bhAsvara rUpa ane uSNa sparza prasiddha che, te ja rIte aMdhakAranuM kRSNa rUpa ane zIta sparza prasiddha che. gaNadhara gautame bhagavAnane pUchyuM-'bhagavan ! zuM divasamAM udyota ane rAtrimAM aMdhakAra hoya che ?' bhagavAne kahyuM--'hA gautama ! divasamAM udyota ane rAtrimAM aMdhakAra hoya che.' 'ema kema thAya che bhagavan ?' gautame pUchyuM. bhagavAne kahyuM-'gautama ! divasamAM zubha-pudgalo zubha-pudgala-pariNAmamAM pariNata thAya che ane rAtrimAM azubhapudgalo azubha-pudgala-pariNAmamAM pariNata thAya che. eTalA mATe divasamAM udyota ane rAtrimAM aMdhakAra thAya che. aMdhakAra pudgalanuM lakSaNa che--kArya che, eTalA mATe te paudgalika che." te pudgalano eka paryAya che. vaidyaka zAstramAM paNa pradIpAlokavat... rUpavattvAcca sparzavattvamapi pratIyate zItasparzapratyayajanakatvAt / (kha) rannAvarAvatArA, pR. 61 : tama: sparzavat, rUpavAt, pRthivIvat na ca rUpavatvamasiddhaM aMdhakAraH kRSNoyamiti kRSNAkArapratibhAsAt / dravyasaMgraha, gAthA 16 / bhUSaNa-zabda no-Atogha zabda no-bhUSaNa-zabda tAla-zabda kaMsikA-zabda Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-mArga-gati adhyayana-28 : Ti. 14 aMdhakArane svataMtra mAnIne tenA guNano ullekha karAyo che. aMdhakAra samasta rogone pedA karanAra hoya che. aMdhakAra bhayAvaha, tikta ane dRSTinA tejane AvaranAra hoya che. vaiyAkaraNoe aMdhakArane aNurUpa mAnyo che. keTalAMka anya dArzaniko paNa aMdhakArane dravya mAne che.4 madhvAcArye aMdhakArane svataMtra dravya mAnela che. teo kahe che--A tejano abhAva nathI. A prakAzano nAzaka che. nIla rUpa tathA calana rUpa kriyAno Azraya hovAne kAraNe 'aMdhakAra' mUrta dravya che. aMdhakAra jaDa prakRti rUpa upAdAnathI utpanna thAya che ane te eTalo ghanIbhUta banI jAya che ke bIjA kaThora dravyanI samAna te paNa hathiyArathI kApI zakAya che. mahAbhAratanA yuddhamAM jyAre sUrya camakI rahyo hato, te ja samaye zrIkRSNe aMdhakArane utpanna karyo. bhAvarUpa dravya hovAne kAraNe ja brahmAe tenuM pAna karyuM hatuM. svataMtra rUpe tenI upalabdhi lokone thAya che ane te anya vastuone DhAMkI de che, eTalA mATe tenuM bhAvarUpa hovAnuM nizcita che. kumArila bhaTTe aMdhakArane 'abhAvAtmaka' mAnyo che. saMkSepamAM naiyAyika, vaizeSika ane prabhAkara darzana-praNAlImAM aMdhakArane abhAvAtmaka mAnavAmAM Avyo che. jaina, bhartRhari, bhATTa ane sAMkhya-darzana tene bhAvAtmaka mAne che. Ayurveda-zAsra sAMkhya vaDe prabhAvita che, eTalA mATe tenA praNetAoe aMdhakArane bhAvAtmaka mAnyo che. vijJAnamAM mAnavAmAM AvatA InTrA alTrA rejha (Intra ultra rays) ane aMdhakAramAM kazuMka sAmya saMbhavita che. 14. chAyA (chAyA) pratyeka sthULa, paudgalika padArtha caya-upacayadharma ane razmivAna hoya che. AnuM tAtparya evuM che ke paudgalika vastuno pratikSaNa caya-upacaya thato rahe che ane temAMthI tadAkA2 razmio nIkaLatI rahe che. yathAyogya nimitta maLatAM ja A razmio pratibiMbita thAya che. A pratibiMbane 'chAyA' kahe che. chAyAnA be prakAra che--(1) tarNAdivikAra ane (2) pratibiMba. darpaNa vagere svaccha padArthomAM je jemano tema AkAra joI zakAya che tene tarNAdivikArachAyA kahe che ane anya dravyo para aspaSTa pratibiMbamAtranuM paDavuM te pratibiMbarUpa chAyA che. 1. 2. 681 3. 4. rAnanidhaLyuoSa, matvaviravizavan:, 28 : AtapaH kaTukorUkSaH, chAyA madhurazItalA / tridoSazamanI jyotsnA, sarvavyAdhikaraM tamaH // rAjavallabhakoSa 5 | 22 : tamo bhayAvahaM tiktaM, dRSTitejovarodhanam / vAjyapavIya, o I ??? : aNavaH sarvazaktitvAd bhedasaMsargavRttayaH / chAyAtapatama:zabdabhAvena pariNAminaH // (ka) vidhivivenyAyaLiA, TInA, pR. 62-71 / (kha) mAnameyoya, pR. 12: guNakarmAdisadbhAvAdastIti pratibhAsataH / pratiyogyasmRtazcaiva bhAvarUpaM dhruvaM tamaH // (ga) tattvapratIpinnA, vibhulI, badha / 28 : tamAla zyAmala jJAne nirbAdha jAgRti sphuTe / dravyAntaraM tamaH kasmAdakasmAdapalapyate // (gha) prazastavAna mAdhya, vyomavatI TIjA, pR. 40 / (4) svAdAvAtAvara, pR. 8-89 / madhva siddhAMtasAra, pR. 60 / ejana, pR. 6 / pArthasaMgraha, pR. 62 / ejana, pR. 66 / mImAMsA zlokavArtika nyAyaratnAkarAkhyA TIkA, pR. 740 : kimidaM tamo nAma ? dravyaguNaniSpattivaidharmyAd abhAvastamaH kRti / 10. (ka) vaizeSi, sUtra * / 2 / 11 : dravyanuArmaniSpattivaidhrmyaabhaavstmH / 5. 6. 7. 8. 8. (kha) vaizeSiA sUtropAra, bAra 20 : 3bhUtapavdyaavtejH saMsargAbhAvastamaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 682 adhyayana-28: Ti.15 mImAMsAkAra ema mAne che-darpaNamAM chAyA paDatI nathI, paraMtu netranA kiraNo darpaNa sAthe TakarAIne pAchA phare che ane potAnA mukhane jue che.' rAjavallabhakoSa (pA22)mAM "chIyA drArazramadherA madhurazItatA' kahevAmAM AvyuM che. A ja vAta rAjanighaMTukozamAM paNa kahevAmAM AvI che. nyAyavArtika tAtparyaTIkA (pR.345)mAM chAyAne 'abhAvarUpa' mAnavAmAM Avela che. vizeSa vivaraNa mATe juonyAyakumudacandra, pR. 667-672. kumArila bhaTTa pratibiMbane abhAvarUpa mAne che." 15. (zloka 13) prastuta zlokamAM paryAyanA cha lakSaNo batAvavAmAM AvyA che. temanI vyAkhyA A pramANe che- 1. ekatva-pratyeka skaMdhanA paramANuo bhinna-bhinna hoya che, chatAM paNa temanA saMghAtamAM ekatvanI anubhUti thAya che. A eva-lakSaNa che. jevI rIte-pratyeka ghaTanA paramANu pRthapha-pRthapha hoya che, paraMtu A ghaTa che e ekatvanuM vAcaka bane che. 2. pRthakva-"A AnAthI pRthapha che A anubhUtino hetu paryAyanuM pRthakta lakSaNa che. 3. saMkhyA-eka, be, traNa vagerenI pratItino hetubhUta paryAya. 4. saMsthAna-AkAra-vizeSamAM saMsthita hovuM. A vartuLa che-AvI buddhino hetubhUta paryAya. 5. saMyoga-be vastuono saMyoga-A prakAranA vyapadezano hetubhUta paryAya. da, vibhAga-"A AnAthI vibhakta che?--AvI buddhino hetubhUta paryAya. pRthakatva ane vibhAga-eka nathI. vibhAga saMyogano uttarakAlIna paryAya che ane pRthakta be vastuomAM bheda karanAra paryAya che, jema ke--dhaTa ane paTa. be AMgaLIone bhegI karI. A saMyoga che. temane judI karI. A vibhAga che. ghaTa ane paTamAM mULathI bhinnatA che, eTalA mATe temanAmAM pRthakva paryAya che, vibhAga paryAya nathI. vaizeSika darzanamAM guNanA 24 prakAra mAnavAmAM AvyA che. temAM saMkhyA, parimANa, pRthakva, saMyoga ane vibhAga-A pAMca guNa che. temanI paribhASA A pramANe che 1. saMkhyA-"putvavyavahAraH saMdhyA'--je guNanA kAraNe eka-be vagere zabdono vyavahAra karavAmAM Ave che, tene saMkhyA kahe che. 2. parimANa-'mAnavyavahAramAM parimA'--je guNanA AdhAre mApa karavAmAM Ave che, tene parimANa kahe che. 3. pRthakva-pRthavyavahAravAranuM pRthakvanuM-'A tenAthI alaga che'--evuM jJAna je AdhAre thAya che tene pRthakta kahe che. 4. saMyoga-saMyupvyavahAhe: saMyo:-"A padArtha tenI sAthe saMyukta che?--Avo prayoga jenA AdhAre thAya che te saMyoga che. 5. vibhAga-saMyoganAzako cho viza:'--jenA dvArA saMyogano nAza thAya che tene vibhAga kahe che. bIzA snolavArtiA, 180-182: 2. tattvasaMpradAvi, pR. 468,627:... to nAryevari atra bUmo yadA tAvajjale sauryeNa tejasA / vastu bhUtaM pratibimbakaM nAma / sphuratA cAkSuSaM tejaH pratisrotaHpravartitam // bRhadvRtti, patra 562 / svadezameva gRNAti savitAramanekadhA / 4. bhAratIya parivA, uMda2, pR. 66-70. bhinnamUrtiryathApAtraM tadAsyAnekatA kutaH // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-mArga-gati 16. (zloka 14) sthAnAMgamAM tathyanA sthAne 'sadbhAvapadArtha' zabdano prayoga thayo che. tathya, padArtha ane tattva--A badhA paryAyavAcI che. vRttikA2e tathyano artha avitatha karyo che. avitatha te hoya che jemanuM astitva vAstavika hoya che. A nava tathyo kAlpanika nathI, paraMtu vAstavika che. A zlokamAM nava tattvono ullekha thayo che. vAstavika rIte tattva be ja che--(1) jIva ane (2) ajIva. nava tattvo A be vibhAgomAM samAviSTa thaI jAya che. jema ke--jIva, Asrava, saMvara, nirjarA ane mokSa--jIvamAM. ajIva, puNya, pApa ane baMdha-ajIvamAM, Asrava vagere AtmAnA ja vizeSa pariNAmo che ane puNya, pApa vagere paudgalika karmo ajIvanA ja vizeSa pariNAmo che. je rIte lokanI vyavasthA mATe cha dravyo Avazyaka che, te ja rIte AtmAnA Aroha ane avarohane jANavA mATe nava tattva upayogI che. temanA vinA AtmAnA vikAsa ke DrAsanI prakriyA buddhigamya thaI zakatI nathI. ekendriya digaMbara graMthomAM nava tattvonA sthAne sAta tattva mAnavAmAM AvyA che. puNya-pApane baMdhanI aMtargata mAnavAmAM AvyA che. baMne mAnyatAo ApekSika che, temAM svarUpa-bheda kaMI paNa nathI. nava tattva tathA temanA bheda-prabheda puNya annapuNya 1. saMsArI 683 pratyeka - dvIndriya trIndriya pApa baMdha dharmAstikAya dALa, 1 / 6 / jIva caturindriya paMcendriya ajIva adharmAstikAya puNya (zubha karma) pAnapuNya layanapuNya zayanapuNya vastrapuNya ekendriya (vanaspati) 2. adhyayana-28 : Ti. 16 sAdhAraNa mukta AkAzAstikAya kALa pudgalAstikAya manapuNya vacanapuNya kAyapuNya namaskArapuNya bRhadvRtti, patra 562 : tathyA: avitathA: nirupacarita-vRttayaH / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 684 adhyayana-28: Ti.16 pApa (azubha karma) prANAtipAta mRSAvAda adattAdAna maithuna parigraha krodha mAna mAyA lobha rAga dveSa kalaha abhyAkhyAna T pazunya para-parivAda rati-arati mAyA-mRSA mithyA-darzana-zalya Asrava Asava-zubha-azubha karmane grahaNa karanAra jIvanAM adhyavasAya, pariNAma ane pravRttine "Asrava' kahevAmAM Ave che. sAMkhya-yogamAM varNita "kleza' AmravanI atinikaTa che. maharSi pataMjalie kahyuM che- karmavAsanAnuM mULa kleza che." bauddha-darzanamAM avighAne anAdi doSa mAnyo che. A avidyAnA je nimitto Atma-pariNAmonA preraka bane che, temane 'Asava' kahevAmAM Ave che. Asavano artha che mada utpanna karanAra rasa. A Asavo cAra che-(1) kAma-Asava, (2) bhavaAsava, (3) daSTi-Asava ane (4) avidyA-Asava. (1) kAma-Asava-zabdAdi viSayone prApta karavAnI IcchA-vAsanA ke rAga. (2) bhava-Asava-jIvananI abhilASA. (3) dRSTi-Asava-bauddha-daSTie viparIta daSTinuM sevana. (4) avidyA-Asava-anitya padArthomAM nityatAnI buddhi. Asrava (1) mithyAtva avata pramAda kaSAya yoga manoyoga vacanayoga kAyayoga zubha zubha azubha zubha azubha azubha Asrava (2) sAMparAyika aiyapathika indriya (5) kaSAya (4) avrata (pa) kriyA (25) 1. pAtaMjala yogadarzana, 2 / 12 : klezamUlaH karmAzayo dRssttaadRssttjnmvedniiyH| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 685 adhyayana-28: Ti. 16 saMvara (Asava-nirodha) (1) samyakta apramAda akaSAya ayoga saMvara (2) sarvasaMvara dezasaMvara nirjarA (5) nirjarA tapasyA dvArA karmono viccheda thavAthI AtmAnI je nirmaLatA thAya che, tene nirjarA' kahe che. nirjarAnA sAdhanane paNa nirjarA kahevAmAM Ave che. sAdhananA AdhAre tenA bAra bheda thAya che nirjarA bAhya Abhyantara anazana UNodarikA bhikSAcarikA rasaparityAga kAyakleza pratisalInatA prAyazcitta vinaya vaiyAvRttva svAdhyAya dhyAna vyutsarga mokSa-jaina-daSTi anusAra 'samasta karmono kSaya karI potAnA Atma-svabhAvamAM ramaNa karavuM te mokSa che. AtmAno svabhAva che--jJAna, darzana ane pavitratA. A traNenI pUrNatA ja mokSa che. jaina-daSTi anusAra mukta jIvonA vAsasthAnane paNa mokSa kahevAmAM AvyuM che. siddhAlaya, mukti, ISatuM prAgabhArA pRthvI vagere tenAM bIjA nAmo che. A sthAna manuSyakSetranI jeTaluM ja lAMbu-pahoLuM che. tenA madhyabhAganI jADAI ATha yojananI che ane aMtima bhAga mAkhInI pAMkho karatA paNa adhika pAtaLo che tathA te lokanA agrabhAge sthita che. teno AkAra sIdhA chatra jevo che ane te zveta suvarNamaya che. bauddha-darzanamAM tRSNAnA AtyaMtika kSayane "mokSa' kahela che. dhammadinnA nAmanI bhikSuNIe nirvANa saMbaMdhe prazna karatAM vizAkhe A pramANe uttara Apyo vizAkha-Aryo! vidyAno zuM pratibhAga che? dhammadinA-vimukti . vizAkha-vimuktino zuM pratibhAga che? dhummadinA-nirvANa0. vizAkha-ane nirvANano zuM pratibhAga che? dhammadinnA-vizAkha ! brahmacarya nirvANa-paryata che, nirvANa-parAyaNa che, nirvANa-paryavasAna che.' bhAdRmata anusAra bhogAyatana-zarIra, bhoga-sAdhana-Indriyo ane bhAgya-viSaya-A traNenA AtyaMtika nAzane mokSa 1. pakninivAsa, gUveva sura ( za pa 4), pR. 28rU. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 686 adhyayana-28 : Ti.16 kahevAmAM Avela che. athavA "prapaMcasaMbaMdhanA vilayane mokSa kahevAmAM Avela che. mokSAvasthAmAM jIvamAM na sukha che, na AnaMda che ke na jJAna che-'tasmatu ni:sabhyo nirAza mokSa / muktAvasthAmAM AtmAmAM 'jJAnazaktimAtra' jJAna rahe che. sAthosAtha tenI sattA tathA dekhavya vagere dharmo to tenAmAM rahe ja che. A ja AtmAnuM nija-svarUpa che, jenA vaDe te molamAM sthita rahe che-"carya vaM nainaM rUpa jJAnasattAvyatva sivaMtaSThita '3 prabhAkara dharma tathA adharmano saMpUrNa nAza thavAthI dehanA AtyaMtika ucchedane "mokSa' kahe che. teno mata che ke Atma-jJAna vaDe dharmAdharmano nAza thAya che ane te ja mukti che. muktAvasthAmAM jIvanI sattA mAtra rahe che." bhAskara vedAMta anusAra upAdhiothI mukta thaIne potAnA svAbhAvika svarUpane dhAraNa karavuM te mokSa che. tenA be bheda che(1) saMghomakti ane (2) kramamakti, je sAkSAta kAraNa-svarUpa-brahmanI upAsanA karavAthI mukti pAme che. temanI 'saghokti che ane je kArya-svarUpa-brahma vaDe mukti pAme che, temanI mukti "kramamukti che. arthAt teo devayAnanA mArge aneka lokomAM ghUmIne mukta bane che." mukta-jIva mana vaDe muktimAM AnaMdano anubhava kare che. mukta-dazAmAM 'saMbodha' athavA "jJAna" AtmAmAM rahe ja che, dhyAna, dhAraNA ane samAdhi muktinAM sAdhano che. rAmAnujAcArye traNa prakAranA jIvAtmAo mAnyA che--(1) baddha, (2) mukta ane (3) nitya. temanA abhimatAnusAra satyavRttio dvArA jIva IzvaranI pAse jAya che, tyAre tenAmAM badhI jAtanA, badhI avasthAne yogya bhagavAna pratye sevaka-bhAva tathA sneha Avirbhata thaI jAya che ane e badhAno anubhava jIvane thavA lAge che. evA 'jIvo' mukta kahevAya che. e 'mukta jIvo' brahmanI samAne bhoga bhogave che. teo paNa aneka che tathA badhA lokamAM potAnI IcchA mujaba vicaraNa kare che. muktAvasthAmAM mukta-puruSonuM jJAna kyAreka-kyAreka vyApaka hotuM hoya che. nimbArkAcArya be prakAranA mukta-jIvo mAnyA che-niyamukta ane bIjA ke je satkarma karatAM-karatAM pUrva janmanA karmono bhoga bhogavI saMsAranA baMdhanathI mukta banI jAya che. mukta thatAM te badhA arcirAdi mArgathI 'para:otiH' svarUpane pAmIne potAnA yathArtha svarUpamAM prakaTa thaI jAya che ane pharI saMsAramAM AvatA nathI. temanAmAMthI keTalAka mAtra Atma-sAkSAtkAra karIne ja tRpta thaI jAya che ane keTalAka Izvara-tulya banI jAya che. temanA anusAra mukta-jIvo paNa bhoga bhogave che. madhvAcArya anusAra mukta-jIva potAnI IcchAthI zubha sattvamaya deha dhAraNa karI yatheSTa bhogano anubhava kare che ane pharI svecchApUrvaka temano tyAga kare che. koI koInA mate mukta-jIva pAMca bhautika zarIra dvArA paNa bhoga bhogavI zake che. AvuM zarIra temanuM 'svecchA-svIkRta zarIra' kahevAya che. te anusAra saMsAra tathA mokSa--baMne ya avasthAomAM jIvomAM paNa paraspara bheda che. paramAtmA A badhAthI bhinna che. jJAnanI taratamatAne kAraNe parama AnaMdanI anubhUtimAM paNa tAratamya rahe che. sAMkhya anusAra prakRtino viyoga thaI javo e ja mokSa che athavA viveka-khyAti ke viveka-buddhi prApta karavI te mukti che. mokSAvasthAmAM paNa prakRtino sAttvika aMza rahe che. muktimAM mukta jIvonI saMkhyA anaMta che.12 1. zAstrIpikA, . 1ra : trividha sthApi vathaLAtya ntiko vilayo mokssH| zAstrIfpavA, pR. 22-30 | ejana, pR. 220 prakaraNapaMcikA, pR. 156 : Atyantikastu dehocchedo mokSaH | ejana, pR. 266-67 | bhAskara bhaassy| 7. tapati tarIfpavA, pR. 22-36 ! 8. tarvatrayAga, . rUbarUddA 9. vekAnaparijhAtarama, 4 4 23, 2 | 10. madhvami-dvAntasAra, pR. 26-275 11. pArthasaMprada, pR. 325 12. sAMdyavArA 70 : mahAvRttiA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 687 adhyayana-28: Ti. 17 vaiSNava taMtra mokSa prAptine mATe jIve bhagavad-bhakti dvArA zaraNAgati prApta karavI joIe. mukta-dazAmAM jIva brahma sAthe ekAkAra banI jAya che ane tenuM punarAvartana nathI thatuM. 'brahmabhAvApatti' muktinuM bIjuM nAma che. zaiva taMtra 'kriyA' muktinuM sAdhana che, 'jJAna nahi. anugraha-zakti dvArA jIva saMsAranA baMdhanomAMthI chUTI zake che.? zAkta taMtra 'bhogAtmaka-sAdhana' vaDe mukti prApta thAya che. bhoga ane mokSamAM koI aMtara nathI. A matamAM mAtA, bahena ane putrIno bhoga karanArAone paNa mukti prApta thaI zake che, evuM vidhAna che." vizeSika dravya, guNa vagere par padArthonA jJAnathI mokSanI prApti thAya che. dharma mokSanuM sAdhana che, tenAthI tattva-jJAna ane mokSanI prApti thAya che. nyAya-darzana pramANa-prameya vagere soLa padArthonA jJAna vaDe mithyA-jJAna naSTa thaI jAya che. tadanaMtara rAga-dveSa ane mohano nAza thAya che. AnAthI dharma-adharma rUpa pravRttino nAza thAya che. AnAthI janmano kSaya thAya che ane AnAthI du:khano kSaya thAya che. duHkhano atyaMta kSaya ja mukti che-apavarga che. muktAvasthAmAM buddhi, sukha, du:kha, IcchA, dveSa, prayatna, dharma, adharma tathA. saMskArano mUlocheda thaI jAya che, A rIte bhAratIya tattvacitanamAM mokSa-viSayaka aneka mAnyatAo maLe che. 17. (zloka 16) A zlokamAM dasa ruciono ullekha thayo che. rucino artha che-satyanI zraddhA, abhilASA. A dasa ruciomAM vibhinna apekSAe thanAra sabhyattvanA vibhinna rUponuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. sthAnAMgamAM tene 'sarAga samyagu-darzana' kahyuM che.11 tattvArtha rAjavArtikamAM dasa prakAranA darzana-Arya batAvavAmAM AvyA che. 12 A dasa darzana-Aryo dasa rUcionI sAthe kaMIka samAna ane kaMIka bhinna che- uttarAdhyayana tattvArtha rAjavArtika (1) nisargaci AjJAruci darzana-Arya vItarAganI AjJAmAM vizvAsa hovAne kAraNe jemane samyagdarzana maLyuM hoya. (2) upadezaruci mArgaruci darzana-Arya mokSamArga sAMbhaLavAthI jemane samyagdarzana maLyuM hoya. ahirbudhnyasaMhitA, 37 / 27-31 / 6, vaizeSika sUtra, 224T ejana, 6 / 27-28 : 7. vaipi sUtra, 2 2 2 | sarvavanasaMprada, g. 274-281 / cAsUtra, ? ? 22. zrI judA samanataMtra, pR. 27; nati cAvaMgarI, pR. 108 duSkarairniyamaistItraiH, sevyamAno na siddhyati / 10. vRtti , patra 63 / sarvakAmopabhogaistu, sevayaMzcAzu siddhyati / 11. TAi, 20 204 . 5. zrI gurUma nataMtra, adhyAya - I 12. tattvArtha rAnavAla, rU36, pR. 202 / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi uttarAdhyayana (3) AzAci (4) sUci (5) bIjaci (6) abhigamaruci saMkSeparuci darzana-Arya (7) vistAraruci (8) kriyAruci (9) saMkSepaci (10) dharmaci 1. 688 tattvArtha rAjavArtika upadezaci darzana-Arya tIrthaMkara vagerenA pavitra AcaraNano upadeza sAMbhaLIne jemane samyagdarzana maLyuM hoya. sUtraruci darzana-Arya-- AcArAMga vagere sUtro sAMbhaLIne jemane samyagdarzana maLyuM hoya. bIjaruci darzana-Arya-- bIjapadonA nimitte jemane samyagdarzana maLyuM hoya. 18. pUrvajanmanI smRti vage2e (saddasamu.....) 'sahasamu'no artha che--svasmRti, jAtismRti, pUrvajanmanI smRti. 'saha'no artha che--sva ane 'sammei'no artha che smRti. vRttikAre Ano arthasahasammati--AtmAnI sAthe thanArI sammati-karyo che. tAtparya rUpe jotAM baMne artha eka ja che. 19. bhUtArtha (yathArtha jJAna) (mUya..... jIva Adi padArthonA saMkSipta nirUpaNa vaDe bodha prApta karI jemane samyagdarzana maLyuM hoya. vistAraruci darzana-Arya-- jIva vagere padArthonA vistRta nirUpaNa vaDe bodha prApta karI jemane samyagdarzana maLyuM hoya. arthaci darzana-Arya-- vacana-vistAra vinA mAtra artha-grahaNa vaDe jemane samyagdarzana maLyuM hoya. avagADharuci darzana-Arya-- AcArAMga vagere bAra aMgo (dvAdazAMgI)mAM jemanI zraddhA ati daDha hoya. parama-avagADharuci darzana-Arya-- parama-avividha, kevaLajJAna, kevaLadarzana vaDe prakAzita jIva vagere padArthonA jJAnathI jemano AtmA nirmaLa banyo hoya. vRttikAre 'mUta'no artha avitatha karyo che. temanA matAnusAra bhUtArthano artha che--khyathArtha viSayavALo. A artha spaSTa nathI. samayasAra graMthamAM mUlasparzI artha maLe che. tyAM vyavahA2-nayane mATe abhUtArtha ane nizcaya-nayane mATe bhUtArtha zabda prayukta thayela che. 3 prastuta zloka 17 sAthe samayasAranI nIcenI gAthAnI tulanA karI zakAya-- bRhadvRtti, patra 564 : sahasaMmuia tti sopaskAratvAt sUtratvAcca sahAtmanA yA saMgatA matiH saM (sahasaM ) mati:, korthaH paropadezanirapekSatayA jAtismaraNapratibhAdirUpayA / adhyayana-28 : Ti.18-19 bhUdattheNAbhigadA jIvAjIvA ya puNNapAvaM ca / AsavasaMvaraNijjarabaMdho mokkho ya sammattaM // 1 // 13 // ra. 3. ejana, patra 64 / samayasAra ? / ?? : mavattho zuddha naya / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 689 adhyayana-28 : Ti. 20-24 20. jinendra dvArA dekha (nir) AnAM saMskRta rUpo be banI zake che-ninana' ane 'unanAviSTa". pahelAno artha thaze-arvata dvArA jovAyeluM, sAkSAta karAyeluM ane bIjAno artha thaze - aham dvArA upadiSTa. 21. ( ) rAga, dveSa, moha ane ajJAna-A catuSka AjJArucinuM bAdhaka che. ahIM mohano artha mUrchA ke mUDhatA che. rAga, dveSa ane moha-A traNeno saMbaMdha mohanIya karma sAthe che. A catuSkano ullekha 3rAramAM paNa thayo che. 22. vItarAganI AjJA (bhAI) AnAM saMskRta rUpa traNa thaI zake che-sArAya, mAnAyAM ane mAyA. vRttikAre 'bAjhayA' rUpa mAnIne teno artha AcArya vagerenI AjJAthI evo karyo che.' sthAnAMgamAM samyagdarzananA dasa prakAro vaDe A ja dasa ruciono ullekha thayo che. vRttikAra abhayadevasUrie AjJArucine 'nArAyo : ema mAnIne AjJAno artha sarvajJanuM vacana evo karyo che tathA tAtparyArthamAM AcArya AdinI AjJAne AjJAno vAcaka mAnela che.* ame AnuM saMskRta rUpa 'AjJA ' mAnIne teno artha vItarAganI AjJAmAM evo karyo che. ahIM AjJAno artha Adezanirdeza nathI, teno artha Agama atIndriya jJAna vaDe daSTa atIndriya viSayonuM pratipAdana che. AjJA vicayamAM AjJAno je artha che, te ja ahIM prAsaMgika che. 23. (zloka 27) prastuta zlokamAM traNa padonI sAthe dharma zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. astikAyo pAMca che-dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudagalAstikAya ane jIvAstikAya. astikAyanI sAthe dharma zabdano prayoga svabhAva arthamAM karavAmAM Avyo che. zruta ane cAritra--A baMne dharma sAdhanA mATe nirUpita che. 24. (zloka 29) samyaktavihIna cAritra nathI hotuM, A niyama che. samyaktanI sAthe cAritra hoya ja, e niyama nathI. A be niyamonA AdhAre be vikalpa bane che. pahelA be caraNomAM niyamano nirdeza che. uttaravartI be caraNomAM be vikalpono nirdeza che. pahelo vikalpa-samyakta ane cAritrano sahabhAva hoya che. bIjo vikalpa-jyAM baMneno sahabhAva na hoya tyAM pahelAM samyakta hoya che. vRttikAre "sadyate' A kriyAne zeSa mAnI vyAkhyA karI che. temanA AdhAre uttaravartI be caraNono anuvAda AvI rIte thaze-samyakta ane cAritra yugapatuM (eka sAthe) utpanna thAya che ane jyAM teo yugapat utpanna nathI thatA, tyAM pahelAM samyakta thAya che. samyakta ane cAritra yugapa-eka sAthe kevI rIte thAya che-A prazna para jayAcArye vimarza karyo che. teno sAra Avo che-koI muni chaThThA guNasthAnamAM vidyamAna che. te koI tattvanA viSayamAM saMzayazIla banyA. te saMzayazIlatAne kAraNe tenuM samyakta ane cAritrabaMne naSTa thaI gayA. te prathama guNasthAnamAM cAlyA gayA. aMtarmuhUrtamAM temanA saMzayanuM nivAraNa thaI 3. 1. bRhadvRtti, patra 564 : AjJayai va gAvAthavizvinyA.... TAi 20. 204, vRtti patra 477 : AjJAsrvjnyvcnaatmikaa tayA ruciryasya sa tathA, yo hi pratanurAgadveSamithyAjJAnatayA''-cAryAdInAmAjJayaiva / bahatti , patra 566 : samyaktvacAritre 'yugapat' ekakAlamutpadyate iti zeSaH / ...pUrvaM cAritrotpAdAt samyaktvamutpadyate tato yadA yugapadutpAdastadA tayoH sahabhAvaH / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraRyaNANi adhyayana-28 : Ti. 25 gayuM. te pharIthI samyaktva ane cAritra-yukta banI gayA. vyAkhyAno A eka naya che. A nayanI apekSAe samyaktva ane cAritranA yugapat utpAda athavA sahabhAvane samajI zakAya che. 25. (zloka 31) samyag-darzanano artha che--satyanI AsthA, satyanI ruci. te be prakAranuM hoya che--(1) naiRRyika ane (2) vyAvahArika. naiyika-samyag-darzanano saMbaMdha mAtra AtmAnI AMtarika zuddhi athavA satyanI AsthA sAthe hoya che. vyAvahArika-samyagsatyano saMbaMdha saMgha, gaNa ane saMpradAya sAthe paNa hoya che. samyag-darzananA ATha aMgonuM nirUpaNa A baMne dRSTio sAme rAkhIne karavAmAM Avela che. samyag-darzananA ATha aMgo A che--(1) niHzaMkti, (2) niSkAMkSita, (3) nirvicikitsA, (4) amUDha-daSTi, (5) upabRhaNa, (6) sthirIkaraNa, (7) vAtsalya ane (8) prabhAvanA. samyag-darzananA pAMca aticAro che--(1) zaMkA, (2) kAMkSA, (3) vicikitsA, (4) parapAkhaMDa-prazaMsA ane (5) parapAkhaMDa 023 saMstava. AcAranuM ullaMghana aticAra kahevAya che ane aticAranuM varjhana AcAra. AcAranA ATha aMgo che ane aticAranA pAMca. A saMkhyAbheda vize svAbhAvika ja prazna thAya che. zrutasAgarasUrie tenuM samAdhAna karyuM che. temanA anusAra vrata ane zIlonA pAMca-pAMca aticAra batAvAyA che. AthI aticAronA varNanamAM samyag-darzananA pAMca ja aticAra batAvAyA che. bAkInA traNa aticArono mithyAdaSTi-prazaMsA ane mithyArdaSTi-saMstavamAM aMtarbhAva thaI jAya che. je mithyAdaSTionI prazaMsA ane stuti kare che, te mUDhadRSTi to che ja. te upabRhaNa nathI karato, sthirIkaraNa nathI karato. tene vAtsalya ane prabhAvanA paNa saMbhavatA nathI. A bhAvanA pramANe samyag-darzananA ATha AcArAtmaka ane ATha aticArAtmaka aMgo hoya che-- (1) niHzaMkita ane zaMkA zaMkAno artha saMdeha paNa thAya che ane bhaya paNa. A baMne arthonA AdhAre tenI vyAkhyA karAIche. zAntAcArya, haribhadrasUri, abhayadevasUri, hemacandrAcArya, nemicandrAcArya, svAmI samaMtabhadra ane zivakoTyAcArye zaMkAno artha 'saMdeha' karyoche. AcArya kuMdakuMde zaMkAno artha 'bhaya' karyo che.' zrutasAgarasUrie baMne artho ApyA che.pa saMkSepamAM-- 1. 2. 3. uttarAdhyayananI joDa, 28|29nuM vArtika ihAM kahyo, pahilA samyaktva Avai ane pachai cAritra pAvai eto pratyakSa dIseja chai / piNa samyaktva cAritra sAthai Avai ko kima / tehanoM uttara / eka muni chaThe guNaThANeM huMto / tiNanai kiNahI bolanIM zaMkA paDI / tivAre samakita cAritra donUM hI gyaa| pahilai guNaThA Ayo / pachai antarmuhUrtta meM zaMkA miTTyAM pAche chaThe guNaThANe Ayo samyaktva cAritra sahita thayo / ima samyaktva cAritra sAthai aavai| evaM nyAya saMbhavai / tattvArtha, 75 23, zrutasAgarIya vRtti, pR. 248 / (5) bRhadvRtti, patra 567: zaGkanaM zaGkitaM-dezasarvazaGkAtmakaM tasyAbhAvo niHzaGkitam / (5) zrAvakadharmaprakaraNa, vRtti patra 20 : bhagavadarhatpraNIteSu dharmAdharmAkAzAdiSvatyantagahaneSu matimAndyAdibhyo 'navadhAryamANeSu saMzaya ityarthaH kimevaM syAt ? naivam iti / 4. 5. (ga) DhALa, 3 / 122 vRtti patra 66 : tio-rezata: sarvato vA saMzayavAn / (gha) yogazAstra, 25 27 / (Da) pravaghanasArodvAra, patra 61 / (ca) tAMDa zrAvAvAra, ? / o / (cha) mUnArAdhanA, / 44 vinayovA : zaMjAsNshyprtyyH kiMsvidityanavadhAraNAtmakaH / samayasAra, gAthA 228 : sammadiTThI jIvA, NissaMkA hoMti NibbhayA teNa / sattabhayavipyamukkA jamhA tamhA hu NissaMkA // tattvArtha, 7 / 23, vRtti : taMtra gaMjA--yathA nirprasthAnAM muktiraktA tathA sagranthAnAmapi gRhasthAdInAM kiM muktirbhavati kRti AMLA / athavA, mayaprakRti: saMjA / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-bhArga-gati (1) nibhASita tattva pratye he saMdeha thAya che, te zaMDA che. (2) 4nuM mana sAta prAranA bhayathI vyathita thAya che, te zaMDA che. sA samyag darzanano atiyAra che. niHzaMDita sbhygdarzanano AcAra che. samyag-dRSTie asaMdigdha ane abhaya banavuM joIe. (2) niSkAMkSita ane kAMkSA kAMkSAnA be artha maLe che-(1) ekAMta daSTivALA darzanono svIkAra karavAnI IcchA ane (2) dharmAcaraNa dvArA sukhasamRddhi pAmavAnI IcchA. vijayojayA anusAra bhoga ane sukha-saMpadAnI je IcchA che, te samyag-darzanano aticAra nathI, paraMtu darzana, vrata vagere vaDe bhoga-prAptinI IcchA karavI te aticAra che. niSkAMkSita samyag-darzanano AcAra che. (3) nirvicikitsA ane vicikitsA vithiGitsAnA pe| je artha bhaNe che - (1) dharmanA imAM saMhela' jane (2) bhugupsA-ghRNA " AcArya amRtacaMdra anusAra bhUkha-tarasa, zIta-uSNa vagere vividha prakAranA bhAvo tathA maLa Adi padArthomAM ghRNA na karavI joIe. 1. svAmI samaMtabhadranA zabdomAM svabhAvataH apavitra paraMtu ratnatrayI vaDe pavitra zarIramAM glAni na karavI, guNomAM prIti karavAnuM nAma nirvicikitsA che. amitagati zrAvakAcAramAM trIjo aticAra niMdA che. hemacandrAcArye paNa vicikitsAno vaikalpika artha 'niMdA' karyo che. (4) amUDha-dRSTi ane para-pASaeDa-prazaMsA, para-pASaeDa-saMstava 2. 3. 4. 5. 691 6. mUDhatAno artha che--mohamayI dRSTi. svAmI samaMtabhadre tene traNa bhAgamAM vibhakta karela che- (1) soGa-bhUDhatA-nahI-snAna vageremAM dhArmika vizvAsa. (2) deva-bhUDhatA -rAga-dveSa vazIbhUta hevonI upAsanA. (3) pASaMDa-bhUDhatA-hiMsAmAM pravRtta sAdhukhono puraskAra. puruSArthasiddhayupAya, 24 : iha janmani vibhavAdInyamutra cakritvakezavatvAdIn / ekAMtavAdadUSitaparasamayAnapi ca nAkAMkSet // tattvArtha, 7 / 23, vRtti: ihaparalokabhogAkAMkSaNaM kAMkSA / mUlArAdhanA, 1 / 44 vijayodayA : na kAMkSAmAtramatIcAraH kiMtu darzanAd vratAddAnAddevapUjAyAstapasazca jAtena puNyena mamedaM kulaM rUpaM vittaM strIputrAdikaM, zatrumardanaM, strItvaM, puMstvaM vA sAtizayaM syAditi kAMkSA iha gRhItA, eSA aticAro darzanasya / pravacanasAroddhAra, 268, patra 64 : vicikitsA-mativibhramaH yuktyAgamopapanne'pyarthe phalaM prati sammohaH / 4, 268, patra 64 : yadvA vidvajjugupsA-malamalinA ete ityAdisAdhujugupsA / puruSArthasiddhayupAya, 25 : kSuttRSNAzItoSNaprabhRtiSu nAnAvidheSu bhAveSu / dravyeSu purISAdiSu vicikitsA naiva karaNIyA // 10 7. 8. adhyayana- 28 : Ti. 25 8. 10. ratnakaraNDaka zrAvakAcAra, 1 / 13: svabhAvato'zucau kAye ratnatrayapavitrite / dravyeSu purISAdiSu vicikitsA naiva karaNIyA / amitagati zrAvakAcAra, 7 / 16 : zaMkA kAMkSA niMdA, parazaMsAsaMstavA malA paMca | parihartavyAH sadbhiH samyaktvavizodhibhiH satatam // yogazAstra 2 / 17 vRtti patra 67 : yadvA vicikitsA niMdA sA ca sadAcAramuniviSayA yathA astrAnena prasvedajalaklinnamalatvAd durgandhivapuSa eta iti / ratnakaraNDaka zrAvakAcAra, 1 / 22, 23, 24: ApagAsAmarasnAnamuccayaH sikatAzmanAm / giripAto'gnipAtazca, lokamUDhaM nigadyate / / varopalipsayAzAvAn rAgadveSamalImasA / devatA yadupAsIta, devatAmUDhamucyate / / sagranthArambhahiMsAnAM, saMsArAvarttavartinAm / pASaNDinAM paraskAro jJeyaM pASaNDimohanama | Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi AcArya haribhadra anusAra ekAMtavAdI tIrthikonI vibhUti joIne je moha utpanna thAya che, tene 'mUDhatA' kahevAmAM Ave che. mithyASTinI prazaMsA ane teno saMstava-e baMne mUDhatAnA ja pariNAma che. svAmI samaMtabhadre mUDhatAno artha kupathagAmIono saMparka ane temanI stuti evo karyo che. mUlArAdhanAmAM 'para-pAkhaMDa-saMstava'nA sthAne 'anAyatana-sevA'no prayoga karavAmAM Avyo che. anAyatananA cha prakAra che- (1) mithyAtva, (2) mithyAdRSTi, (3) mithyAjJAna, (4) mithyAjJAnI, (5) bhithyAyAritra ane (6) mithyAyAritrI temanI sevAne 'anAyatana sevA' ahevAmAM Ave che. pravayana-sAroddhAramA tene 'paratIrthiopasevana' uhesa che. ' 1. 9.F (4) upabRMhAla samyagdarzananI puSTi 42vAne 'pahala' sevAmAM Ave che. vasunaMhI 'upabRMhA 'nA sthAne 'upagUhana' mAnyuM che. teno artha che--pramAdavaza thayelA doSono pracAra na karavo ane potAnA guNonuM gopana karavuM. 3 2. AcArya amRtacaMdre upagrahanane upabRhaNano ja eka prakAra mAnyo che. temanA anusAra potAnA Atma-guNo (mRdutA vagere)nI vRddhi karavI tathA pArakAnA doSonuM nigRhana karavuM-A baMne upabRhaNanA aMgo che. (6) sthirI2e dharma-mArga athavA nyAya-mArgathI vicalita thanAra vyaktione pharI te ja mArga para sthira karavA te 'sthirIkaraNa' che. 'paratIrthikopasevanaM'-paratithikaiH saha ekatra saMvAsAt 3. 4. AcArya hemacandra saMstavano artha paricaya Apyo che.pa paricaya ane sevA lagabhaga samAnArthaka che. zrutasAgarasUrie saMstavano artha stuti karyo che. temanA anusAra mAnasika zlAghA-prazaMsA ane vAcika zlAghA--saMstava 692 zrAvakadharmavidhi prakaraNa, 58-60 : iDIo gavihA, vijjAjaNiyA tavomayAo ya / veuvviyaladdhikayA nahagamaNAI ya pUyaM ca asaNapANAr3avatthapattAiehiM vivihehiM / parapAsaMDatthANaM sakkolUyAiNaM daNaM / / dhijjAIyagihINaM, pAsatthAI vApi daNaM / yasanamujjha diTThI, amUDhadiTTi tayaM biMti / / ratnakaraNDaka zrAvakAcAra, 1 / 14 : kApathe pathi duHkhAnAM, kApathasthe'pyasammatiH / asaMpRktiranutkIrtiramUDhAdRSTirucyate / / mUlArAdhanA, 1 / 44 : sammattAdIcArA, saMkA kaMkhA taheva vidigiMchA / paradiTTINa pasaMsA, aNAyadaNasevaNA ceva / / vijayodayA aNAyadaNasevaNA ceva-anAyatanaM SaDvidhaM - mithyAtvaM, mithyAdRSTayaH, mithyAjJAnaM, tadvantaH, mithyAcAritraM mithyAcAritravanta iti / pravacanasAroddhAra, 273 vRtti, patra 70 : saMkA kaMkhA va tahA, vitigicchA annatitthiyapasaMsA / paratitthiovasevaNamaiyArA paMca sammatte / / 5. 6. adhyayana- 28 : Ti. 25 7. 8. 8. parasparAlApAdijanitaH paricayaH / yogazAstra, 2 / 17 vRtti 67 : tairmithyAdRSTibhirekatra saMvAsAtparasparAlApAdijanita: paricayaH saMstavaH / tattvArtha vRtti (zrutasAgarI), 7 23 : mithyAdRSTInAM manasA jJAnacAritraguNodbhAvanaM prazaMsA, vidyamAnAnAma-vidyamAnAnAM midhyAdRSTiguNAnAM vacanena prakaTanaM saMstava ucyate / vasunandi zrAvakAcAra, 48 : siMkA kiMkhA, NivvidigicchA amUDhadiTThI ya / avagUhaNa ThidiyaraNaM, vacchala pahAvaNA ceva / ' puruSArthasiddhayupAya, 27 : dharmo'bhivarddhanIyaH, sadAtmano mArdavAdibhAvanayA / paradoSanigUhamapi vidheyamupabRMhaNaguNArtham / / (5) pravacanasAroddhAra, 268 vRtti, patra 64 : sthirIkaraNaM tu dharmAdviSIdatAM tatraiva cATuvacanacAturyAdavasthApanam / (5) puruSArthasiddhayupAya, 28 / kAmakrodhamadAdiSu calayitumuditeSu vartmano nyAyyAt / zrutamAtmanaH parasya ca yuktyA sthitikaraNamapi kAryam // (1) bRhadvRtti, patra 567 : vatsalabhAvo vAtsalyaMsAdharmikajanasya bhaktapAnAdinocitapratipattikaraNam / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-gati 693 adhyayana-28: Ti, 25 (7) vAtsalya mokSanA kAraNabhUta dharma, ahiMsA ane sAdharmikomAM vatsala-bhAva rAkhavo, temanI yathAyogya pratipatti rAkhavI, sAdharmika sAdhuone AhAra, vastra vagere ApavuM, guru, glAna, tapasvI, zaikSa, paroNA sAdhuonI vizeSa sevA karavI-A vAtsalya che. ' (8) prabhAvanA tIrthanI unnati thAya tevI ceSTA karavI, ratnatrayI samyagadarzana, jJAna, cAritra vaDe potAnA AtmAne prabhAvita karavo, jina-zAsanano mahimA vadhAravo-A "prabhAvanA' che. ATha prakAranI vyaktione prabhAvaka mAnavAmAM Ave che- (1) pravacanI-dvAdazAMgIdhara, yugapradhAna Agama puruSa. (2) dharmakathI--dharma-kathA-kuzaLa. (3) vAdI-vAda-vidyAmAM nipuNa. (4) naimittika-nimitta jJAnI. (5) tapasvI-tapasyA karanAra, (6) vidyAdhara-prajJapti vagere vidyAonA pAragAmI. (7) siddha-siddhi prApta. (8) kavi-kavitvazakti-saMpanna. AcArya haribhadra siddhanA sthAnamAM atizaya RddhisaMpanna ane kavinA sthAne rAjAo dvArA sammata vyaktine prabhAvaka mAnela che. samyaktanA pAMca bhUSaNo mAnavAmAM AvyA che--(1) dhairya, (2) prabhAvanA, (3) bhakti, (4) jinazAsanamAM kuzaLatA ane (5) tIrthasevA.5 dhairya, prabhAvanA ane bhakti kramazaH sthirIkaraNa, prabhAvanA ane vAtsalya che. jinazAsanamAM kuzaLatA ane tIrtha-sevA paNa vAtsalyanA vividha rUpone sparza kare che. samyagu-darzananA AThe aMga satyanI AsthAnA parama aMgo che. koIpaNa vyakti zaMkA bhaya ke saMdeha), kAMkSA (Asakti ke vaicArika asthiratA), vicikitsA (ghaNA ke niMdA), mUDhadaSTi (potAnI nItithI virodhI vicAro pratye sahamati)thI mukta thayA vinA satyanI ArAdhanA karI zakatI nathI ane tenA pratye AsthAvAna rahI zakatI nathI. sva-sammata dharma ke sAdharmikonuM upavRMhaNa, sthirIkaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA karyA vinA koI vyakti satyanI ArAdhanA karavAmAM bIjAono sahAyaka banI zakatI nathI. A dRSTie A ATheya aMgo bahu ja mahattvapUrNa che. ra6. (zloka 32-33) jenAthI karmano caya khAlI thAya che, te cAritra che. A 'cAritra' zabdanI niyukti che. 35mA zlokamAM batAvavAmAM AvyuM 1. bRhadvRtti, patra 567 : vatsalabhAvo vAtsalyaM-sAdharmika- 4. zrAvakadharmavidhi prakaraNa, zloka 67 : janasya bhktpaanaadinocitprtipttikrnnm| aisesaiDDi dhammakahivAiAyariyakhavaganemittI / ejana, a 67 : prabhAvanA -tathA tathA svatInna- vijjArAyAgaNasammayA ya titthaM pabhAti / / tihetuceSTAsu prvrtnaatmikaa| yojAzAstra, 2 26 : 3. yogazAstra, 2aa 26 vRtti, patra dUdha 1 sthairya prabhAvanA bhaktiH kauzalaM jinazAsane / tIrthasevA ca paMcAsya, bhUSaNAni pracakSate / / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 694 adhyayana-28: Ti.25 che-cAritrathI nigraha thAya che. khAlI karavuM ane nigraha karavo vastutaH eka nathI. prazna thAya che ke A bheda zA mATe? zAntAcArye AnA samAdhAnamAM lakhyuM cheoNpasyA paNa cAritranI aMtargata che, eTalA mATe cAritranA be kArya hoya che- (1) karmano nigraha ane (2) karmacayanuM khAlI karavuM." (1) sAmAyika ane (2) chedopasthApanIya cAritranA pAMca prakAro batAvavAmAM AvyA che-sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddhi, sUkSma saMparAya ane yathAvAta. vAstavika rIte te eka ja che. A bhedo vizeSa dRSTithI karavAmAM AvyA che. sarvasAvadya pravRttino tyAga jemAM karavAmAM Ave che te sAmAyika cAritra che. chedopasthApanIya vagere cAritro AnA ja vizeSa rUpo che. je bAvIsa tIrthakaroe sAmAyika cAritrano upadeza Apyo hato. chedopasthApanIyano upadeza bhagavAna RSabha ane bhagavAna mahAvIre Apyo hato. sAmAyika cAritra be prakAranuM hoya che- (1) Itara-bhagavAna RSabha ane bhagavAna mahAvIranA ziSyone A Ivara-alpakALa mATe hoya che. AnI sthiti sAta divasa, cAra mAsa ke cha mAsa che. tyAra pachI tenA sthAne chedopasthApanIya cAritra svIkAravAmAM Ave che. (2) yAvatruthika-bAkInA bAvIsa tIrthakaronA ziSyone sAmAyika-cAritra yAvajIvana mATe hoya che." zrutasAgarasUrie tattvArthavRttimAM sAmAyikanA be bheda-parimita-kAla ane aparimita-kAla-karyA che. svAdhyAya vagerenA samaye je sAmAyika karavAmAM Ave che te parimita-kAla-sAmAyika hoya che. IryApatha AdimAM aparimita-kAla-sAmAyika hoya che.' pUrva paryAya (sAmAyika-cAritra)no cheda karI mahAvratomAM upasthita karavAne chedo pasthApanIya' kahevAmAM Ave che." sAmAyika-cAritra svIkAra karatI veLAe sarva sAvadya yogano tyAga karavAmAM Ave che, sAvadya yogano vibhAgavAra tyAga nathI karavAmAM Avato. chedopasthApanIyamAM vibhAgavAra tyAga karavAmAM Ave che. pAMca mahAvratono judo-judo tyAga karavA Ave che, eTalA mATe AcAryavIranaMdIe chedano artha bheda athavA vibhAga evo karyo che. pUjyapAda anusAra traNa gutio 1. bRhadvRtti, patra 569 : 'etad' anantaroktaM sAmAyikAdi cayasya-rAzeH prastAvAtkarmaNAM riktaM-vireko'bhAva iti yAvat tatkarotItyevaMzIlaM cayariktakaraM cAritramiti nairukto vidhiH Aha-vakSyati-"caritteNa NigiNhAti taveNa ya vi (ra) ati utta' vArtha tenAtha virodha: 2, 3Syate, tapaso'pi tattvazcAritrAntargatatvAt / 2. tattvArtha Tnavarti 1 | 28 : sarvasAvAnivRtti lakSaNasAmAyikApekSayA ekaM vrataM, bhedaparataMtracchedopa sthApanApekSayA paMcavidhaM vrtm| 3. (ka) mUtAvAra, 7 36 : bAvIsaM titthayarA, sAmAiyaM saMjamaM uvadisaMti / chedovaTThAvaNiyaM puNa, bhayavaM usaho ya vIro y|| (kha) navaniyukti, pha246 / bRhadvRtti, patra 568 : etacca dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatretvaraM bharatairAvatayoH prathamacaramatIrthakaratIrthayorupasthApanAyAM chedopasthApanIyacAritrabhAvena tatra tadvyapadezA bhAvAta, yAvatkathikaM ca tayoreva madhyamatIrthakaratIrtheSu mahAvideheSu copasthApanAyA abhAvena tadvyapadezasya yAvajjIvamapi smbhvaat| tattvArtha, 9 / 18 vRtti : tatra sAmAyikaM dviprakAramparimitakAlamaparimitakAlaJceti / svAdhyAyAdau sAmayikagrahaNaM parimitakAlam / IryApathAdAvaparimitakAlaM veditavyam / bRhadvRtti, patra 568 / vArasAra, lA 6-7 : vrata-ti-TH:, paMra paMa fafd: I chedairbhedairupetyArthaM , sthApanaM svasthitikriyA / / chedopasthApanaM proktaM, srvsaavdyvrjne| vrataM hiMsA'nutasteyA'brahmasaMgeSvasaMgamaH / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-mArga-gati adhyayana-28 : Ti, 25 (mano-vAk-kAya), pAMca samitio (IryA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepa ane utsarga) tathA pAMca mahAvrata (ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha)-A tera bhedavALA cAritranuM nirUpaNa bhagavAna mahAvIre karyuM hatuM. temanA pUrvavartI tIrthaMkaroe AvA vibhAgAtmaka cAritranuM nirUpaNa karyuM na hatuM. zrutasAgarasUrie saMkalpa-vikalpanA tyAgane paNa chedopasthApanIya mAnyuM che. chedopasthApanIyanA be prakAra hoya che-- sAticAra ane niraticAra. doSa sevana karanAra munine pharI mahAvratonuM AropaNa karAvavAmAM Ave che te sAticAra chedopasthApanIya hoya che. zaikSa (navadIkSita) muni sAmAyika cAritranI pachI athavA eka tIrthaMkaranA tIrthamAMthI bIjA tIrthaMkaranA tIrthamAM dIkSita thanArA munio je chedopasthApanIya cAritrano svIkAra kare che, te niraticAra hoya che. (3) parihAra vizuddhi 695 AnI ArAdhanA nava sAdhu maLIne kare che. AnuM kALa-mAna aDhAra mAsanuM che. pahelA cha mahinA cAra sAdhuo tapasyA kare che, cAra sAdhuo sevA kare che ane eka vAcanAcArya (gurusthAnIya) rahe che. bIjA cha mahinAmAM tapasyA karanArAo sevA ane sevA karanArAo tapasyAmAM saMlagna thAya che. trIjA cha mahinAmAM vAcanAcArya tapa kare che, eka sAdhu vAcanAcArya bane che, bAkInA sevAmAM saMlagna rahe che. tapasyAmAM saMlagna hoya che teo 'nirvizamAnaka' ane je karI cUkyA che teo 'nirviSTakAyika' kahevAya che. temanI tapasyAno krama A pramANe che- madhyama 1. A be prakAranuM hoya che--nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika. be jaghanya utkRSTa (1) grISma- upavAsa chaThTha aThThama (2) zizira- chaThTha aThThama cAra upavAsa cAra upavAsa pAMca upavAsa (3) varSA-- aThThama pAraNAmAM AcAmAmla (Amla-rasanI sAthe eka anAja tathA jaLa laIne) ta hotA teo sadA AcAmAmla kare che. temanI cAritrika vizuddhi viziSTa hoya che. zuddhi prApta karavAmAM Ave che. zrutasAgarasUrie parihArano artha 'prANa-vadhathI nivRtti' karyo che. jemAM ahiMsAnI viziSTa sAdhanA hoya, te parihAravizuddhi cAritra che. temanA anusAra je muninuM AyuSya batrIsa varSanuM hoya, je ghaNA kALa sudhI tIrthaMkaronA caraNomAM rahI cUkyA hoya, pratyAkhyAna nAmaka navamA pUrvamAM kahevAmAM AvelA AcArane jANanArA hoya, pramAdarahita hoya ane traNe saMdhyA choDI mAtra be gavyuti (cAra mAIla) gamana karanArA hoya, te munine parihAra-vizuddhi-cAritra hoya che. tIrthaMkaranA caraNakamaLamAM 2. cAritrabhakti, zloka 7 : tisraH sattamaguptayastanumanobhASAnimittodayAH / paMceryAdisamAzrayAH samitayaH paMcavratAnItyapi / cAritropahitaM trayodazatayaM pUrvaM na diSTaM parairAcAraM parameSThino jinapatervIrAn namAmo vayam / / 3. 4. tattvArtha, 9 / 18 vRtti: saMkalpavikalpaniSedho vA chedopasthApanA bhavati / karavAmAM Ave che. je tapamAM saMlagna nathI rihArano artha 'tapa' che. tapathI vizeSa bRhadvRtti, patra 568 : chedaH - sAticArasya yaterniraticArasya vA zaikSakasya tIrthAntarasambandhino vA tIrthAntaraM pratipadyamAnasya pUrvaparyAyavyavacchedarUpastadyuktopasthApanA mahAvratAropaNarUpA yasmiMstacchedopasthApanam / (ka) sthAnAM| 9 / 131, vRtti, patra 308 / (kha) pravacanasArodvAra, 602-610 / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi rahevAno kALa varSa-pRthaktva (traNa varSathI adhika ane nava varSathI kama) che. 4, 5 sUkSma saMparAya ane yathAkhyAta 1. sAmAyika ke chedopasthApanIya cAritranI ArAdhanA karatA-karatA krodha, mAna ane mAyAnA aNuo upazAMta ke kSINa thaI jAya che, lobhANuonuM sUkSma rUpamAM vedana thAya che, te samayanI cAritra-sthitine 'sUkSma-saMpa2Aya cAritra' kahevAmAM Ave che. cauda guNasthAnomAM sUkSma saM5rAya nAme dasamuM guNasthAna A ja che. jyAre krodha, mAna, mAyA ane lobha sarvathA upazAMta ke kSINa thaI jAya che, te samayanI cAritra-sthitine 'yathAkhyAta cAritra' kahevAmAM Ave che. A vItarAga-cAritra che. guNasthAnomAM A cAritra be bhAgamAM vibhakta che. 'upazamAtmaka-yathAkhyAta cAritra' upazAMta-moha nAme agiyAramA ane 'kSayAtmakayathAkhyAta cAritra' kSINa-moha nAme bAramA Adi guNasthAnamAM samAya che. tattvArtha, 9 / 18 vRtti: pariharaNaM parihAraH prANivadhanivRttirityarthaH / parihAreNa viziSTA zuddhiH karmamalakalaGkaprakSAlanaM yasmin cAritre tatparihAravizuddhiH cAritramiti vA vigrahaH / tallakSaNaM yathA-dvAtriMzadvarSajAtasya bahukAlatIrthakarapAdasevinaH pratyAkhyAnanAmadheyatavamapUrvaproktasamyagAcAravedinaH pramAdarahitasya atipuSkacaryAnuSThAyinastistraH sandhyA varjayitvA 696 ra. adhyayana-28 : Ti.26 dvigavyUtigAmino muneH parihAravizuddhicAritraM bhavati / ... trivarSAdupari navavarSAbhyantare varSapRthaktvamucyate / bRhadvRtti, patra 568 : sUkSma:- kiTTIkaraNataH saMparyetiparyaTati anena saMsAramiti saMparAyo - lobhAkhyaH kaSAyo yasmiMstatsUkSmasamparAyam / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egUNatIsaimaM ajjhayaNaM sammattaparakkame ogaNatrIsamuM adhyayana samyakta-parAkrama Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayananuM 'sammattaparakrame'-'samyakta-parAkrama' che. AnAthI samyakvamAM parAkrama karavAnI dizA maLe che, eTalA mATe A 'samyakta-parAkrama' guNa-niSpanna nAma che. niyuktikAra anusAra 'samyakta-parAkrama' Adi-padamAM che, eTalA mATe AnuM nAma "samyakta-parAkrama' thayuM che. temanA mata mujaba AnuM guNa-niSpanna nAma "apramAda-zrata che. keTalAka AcAryo Ane 'vItarAga-mRta" paNa kahe che. prastuta adhyayanamAM 71 prazno ane uttaro che. temAM sAdhanA-paddhatinuM khUba sUkSma vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. sAdhanAnA sUtronuM vargIkaraNa A pramANe karI zakAya che- 1. saMvega (2) nirveda (3) dharma-zraddhA (4) 4. zuzruSA-sevA (pa), vaiyAvRtya (44) AlocanA (6) niMdA (7) gaha (8) Avazyaka-karmasAmayika (9), caturvizatistava (10), vaMdanA (11), pratikramaNa (12), kAyotsarga (13), pratyAkhyAna (14), stava-stuti (15) prAyazcitta (17) 10. kSamA yAcanA (18) 11. svAdhyAya (19) vAcanA (20), pratiprazna (21), parivartanA (22), anuprekSA (23), dharma-kathA (24), zrutArAdhanA (25), kAla-pratilekhanA (16) 12. mAnasika anuzAsana ekAgra mana-sanniveza (26), mano-gupti (54), mana-samAdhAraNatA (57), bhAva-satyatA (51) 13. vAcika anuzAsana vaco-gupti (55), vacana-samAdhAraNatA (58) 1. uttarAdhyayana niryuM, mAthA 503 : AyANapaeNeyaM, sammattaparakkamaMti ajjhayaNaM / ejana, nAthA 106 : sammattamappamAo, ihamajjhayaNami vaNNio jeNaM / tamheyaM ajjhayaNaM, NAyavvaM appmaaysuaN|| 3. ejana, tathA ba03: ...... ane pukha vIyarI/muya . 4. kausanI aMdaranA aMko sUtra-saMkhyAnA sUcaka che. 2. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 900 adhyayana-29: Amukha 14. kAyika anuzAsana karaNa-satyatA (para), kAya-guNi (56), kAya-samAdhAraNatA (59) yoga-satya (53) kaSAya-vijayakrodha-vijaya (68), mAna-vijaya (69), mAyA-vijaya (70), lobha-vijaya (71), kSatti (77), mukti (48), Arjava (49), mArdava (50), vItarAgatA (46), rAga, dveSa ane mithyAdarzana-vijaya (72) 17. sampannatA sarvaguNa-saMpannatA (45), jJAna-saMpannatA (60), darzana-saMpannatA (61), cAritra-saMpannatA (62) 18. Indriya-nigraha- - zrotrendriya-nigraha (63), cakSurindriya-nigraha (64), dhrANendriyanigraha (65), rasanendriya-nigraha (66), sparzanendriyanigraha (67) 19. pratyAkhyAna saMbhoja-pratyAkhyAna (34), upadhi-pratyAkhyAna (35), AhAra-pratyAkhyAna (36), kaSAya-pratyAkhyAna (37), yoga-pratyAkhyAna (38), zarIra-pratyAkhyAna (39), sahAya-pratyAkhyAna (40), bhakta-pratyAkhyAna (41), sadbhAva-pratyAkhyAna (42) saMyama (27) 21. tapa (21) 22. vizuddhi (29) 23. sukhAsaktino tyAga (30) 24. apratibaddhatA (31) 25. viviktazayanAsana (32) 26, vinivartanA (33) 27. pratirUpatA (43) je rIte pAtaMjala yogadarzanamAM ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, zauca, saMtApa, tapa, Izvara-praNidhAna, Asana, prANAyAma, pratyAhAra ane saMyamanAM pariNAmo batAvavAmAM AvyAM che, te ja rIte ahIM saMvega vagerenA pariNAmo batAvavAmAM AvyAM che. saMveganAM phaLa : (1) anuttara dharma-zraddhAnI prApti (2) anuttara dharmazraddhA vaDe tIvra saMveganI prApti (3) tIvratama (anantAnubaMdhI) krodha, mAna, mAyA ane lobhano kSaya (4) mithyAtva-karmane apunabaMdha 20. saMyama (20 1, pataMgana yorA-, rArUpa-43, 4, 47-46, 13, 15; rU. 1, 26-bI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 701 701 adhyayana-29: Amukha (5) mithyAtva-vizuddhi (6) te ja janmamAM ke trIjA janmamAM mukti (sU. 2) nirvedanAM phaLa : (1) kAma-bhogo pratye anAsakta bhAva. (2) IndriyonA viSayomAM virakti. (3) AraMbha-parityAga. (4) saMsAra-mArgano viccheda ane mokSamArgano svIkAra. (sU3) dharma-zraddhAnAM phaLa : (1) sukha-sagavaDa pratye virakti. (2) anagAra-dharmano svIkAra. (3) chedana-bhedana vagere zArIrika ane saMyoga-viyoga vagere mAnasika duHkhono uccheda, (4) nibaMdha-sukhanI prApti. (sU04) guru ane sAdharmikonI sevAnAM phaLa : (1) vinaya-pratipatti-Avazyaka kartavyonuM pAlana. (2) anAzAtanazIlatA-gurujanonI avajJA vagerethI dUra rahevAnI manovRtti. (3) durgatino nirodha. (4) guNa-grAhitA, guNa-prakAzana, bhakti ane bahumAnanI manovRttino vikAsa. (5) sugati tarapha prayANa. (6) vinaya-hetuka jJAna vagerenI prApti. (7) bIjAone sevA-dharmamAM pravRtta karavA. (sU5) AlocanAnAM phaLa : (1) AMtarika zalyonI cikitsA. (2) saraLa manobhAvanI vizeSa upalabdhi. (3) tIvratama vikArothI dUra rahevAnI kSamatA ane pUrva-saMcita vikAranA saMskArono vilaya. (sU) 6) Atma-niMdAnAM phaLa : (1) pazcAttApa-pUrNa manobhAva. (2) abhUtapUrva vizuddhinI pariNAma-dhArAno prAdurbhAva. (3) mohano vilaya. (sU7) Atma-ganAM phaLa : (1) potAne mATe avajJApUrNa vAtAvaraNanuM nirmANa. (2) aprazasta AcaraNamAMthI nivRtti. (3) jJAna vagerenAM AvaraNano vilaya. (sU8) sAmAyikanAM phaLa : (1) viSamatApUrNa manobhAva sAvadha pravRtti)nI virati. (sUDa9) Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 002 adhyayana-29: Amukha caturvizati-stavanAM phaLa : (1) darzananI vizuddhi (sU010) vaMdanAnAM phaLa : (1) nIca gotra-karmano kSaya ane ucca gotra-karmanI prApti. (2) saubhAgya-lokapriyatA. (3) anullaMghanIya AjJAnI prApti. (4) anukULa paristhiti. (sU011) pratikramaNanAM phaLa : (1) vratamAM thanArA chedono nirodha. (2) cAritranAM kalaMkonuM parimArjana. (3) ATha pravacana-mAtAo pratye jAgarUkatA. (4) amRthakva-saMyamalInatA. (5) mAnasika nirmaLatA sUDa12). kAyotsarganAM phaLa : (1) aticAranuM vizodhana. (2) hRdayanI svasthatA ane bhArahInatA. (3) prazasta-dhyAnanI upalabdhi (sU013). pratyAkhyAnanAM phaLa : (1) Azrava-nirodha (sU014) stava-stuti-maMgalanAM phaLa : (1) bodhi-lAbha. (2) aMta-kriyA-mukti. (3) svarga-gamana sUc15) kAla-pratilekhanAnuM phaLa : (1) jJAnavaraNa-karmano vilaya (sUDa16). prAyazcittakaraNanAM phaLa : (1) pApa-karmanuM vizodhana. (2) doSa-vizuddhi. (3) mArga ane mArga-phaLa - jJAnanI prApti. (4) AcAra ane AcAraphaLa-Atma-svataMtratAnI ArAdhanA. (sU)16) kSamAyAcanAnAM phaLa : (1) AlAdapUrNa manobhAva. (2) sahu tarapha maitrIbhAva. (3) mananI nirmaLatA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 703 adhyayana-29: Amukha (4) abhaya (sU015). svAdhyAyanuM phaLa : (1) jJAnAvaraNa-karmano vilaya (sUDa19). vAcanA-adhyApananAM phaLa : (1) nirjarA-saMskAra-kSaya. (2) zrutanI anAzAtanA-jJAnano vinaya. (3) tIrtha-dharmanuM avalaMbana-dharma-paraMparAnI avicchinnatA. (4) carama-sAdhyanI upalabdhi. (sU20) pratipraznanAM phaLa : (1) sUtra, artha ane tadubhayanI vizuddhi-saMzaya, viparyaya vagerenuM nirAkaraNa. (2) kAMkSA-mohanIya karmano viccheda. (sUra1) parAvartananAM phaLa : (1) mRtanI puSTi ane vismRtanI yAda, (2) vyaMjana-labdhi- padAnusAriNI-buddhino vikAsa. anuprekSAnAM phaLa : (1) daDha karmanuM zithilIkaraNa, dIrghakAlIna karma-sthitinuM saMkSepIkaraNa ane tIvra anubhAvanuM maMdIkaraNa. (2) asAta-vedanIya karmano anupacaya. (3) saMsAramAMthI zIdhra mukti (sU23) dharma-kathAnAM phaLa : (1) nirjarA. (2) pravacana-dharma-zAsananI prabhAvanA. (3) kuzaLa karmonuM arjana. (sUra4) zrutArAdhanAnAM phaLa : (1) ajJAnano kSaya. (2) kleza-hAni. (sU25) manane ekAgra karavAnuM phaLa : (1) citta-nirodha. (sUra6) saMyamanuM phaLa : (1) anAzrava-Azrava-nirodha. (sUka27) tapanuM phaLa : (1) vyavadAna-karma-nirjarA. (sU28) vyavadAnanAM phaLa : (1) akriyA-pravRtti-nirodha. (2) sarva-duHkha-mukti. (sU29) Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhaSaNANi 704 adhyayana-29: Amukha sukha-spRhI tyajavAnAM phaLa : (1) anutsuka manobhAva. (2) anukaMpApUrNa manobhAva. | (3) prazAMtatA. (4) zokarahita manobhAva. (5) cAritrane vikRta karanAra mohano vilaya. (sU30) apratibaddhatA-mAnasika anAsaktinAM phaLa : (1) niHsaMgatA-nirlepatA. (2) cittanI ekAgratA. (3) pratipaLa anAzakti. (sU31) vivikta zayanAsananAM phaLa : (1) cAritranI surakSA. (2) vivikta-AhAra-vikRti-rahita bhojana. (3) nispRhatA. (4) ekAMta ramaNa. (5) karma-graMthino mokSa. (sU32) vinivarnanA-viSayomAMthI manane vALI levAnAM phaLa : (1) pApAcaraNa pratye anutsAha. (ra) azubha saMskAronA vilayano prayatna. (3) saMsAranI pAra-prApti. (sU33) saMbhoja (maMDalI-bhojana)-pratyAkhyAnanAM phaLa : (1) parAvalaMbanamAMthI mukti. (2) pravRttionuM mokSa tarapha kendrIkaraNa. (3) potAnA lAbhamAM saMtuSTi ane paralAbha pratye nispRhatA. (4) bIjI sukha-zayAnI prApti. (sU34) upadhi-pratyAkhyAnanAM phaLa : (1) pratilekhanA vagere vaDe thanArI svAdhyAyanI kSatimAMthI bacAva. (2) vastranI abhilASAmAMthI mukti. (3) upadhi vinA thanAra saMklezano abhAva. (sU35) AhAra-pratyAkhyAnanAM phaLa : (1) jIvavAnA mohamAMthI mukti. (2) AhAra vinA thanAra saMklezano abhAva. (sU36) kaSAya-pratyAkhyAnanAM phaLa : (1) vItarAgatA. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 705 adhyayana-29: Amukha (2) sukha-duHkhamAM sama rahevAnI sthitinI prApti. (sU37) yoga-pratyAkhyAnanAM phaLa : (1) sthiratA. (2) navIna karmanuM agrahaNa ane pUrvArjita karmano vilaya. (sU38) zarIra-pratyAkhyAnanAM phaLa : (1) AtmAno pUrNodaya. (2) lokAgra sthiti. (3) parama sukhanI prApti. (sU39) sahAya-pratyAkhyAnanAM phaLa :, (1) ekalApaNAnI prApti. (2) kalaha vageremAMthI mukti (3) saMyama, saMvara ane samAdhinI viziSTa upalabdhi. (sU. 40) bhakta-pratyAkhyAna-anazananuM phaLa : (1) janma-paraMparAnuM alpIkaraNa. (sU41) sadbhAvanA-pratyAkhyAna-pUrNa saMvaranAM phaLa : (1) anivRtti-mana, vacana ane kAyAnI pravRttino sarvathA ane sarvadA abhAva. (2) aghAtI-karmano vilaya. (3) sarva duHkha-mukti. (sU42) pratirUpatA-acalakatAnAM phaLa : (1) lAghava, (ra) apramAda, (3) prakaTa liMga hovuM. (4) prazasta liMga hovuM. (5) vizuddha samyakta. (6) sattva ane samitinI prApti karavI. (7) sarvatra vizvasanIya banavuM. (8) apratilekhanA. (9) jitendriyatA. (10) vipula tapa sahita hovuM-parISaha-sahiSNu thavuM. (sU43) vaiyAvRjyanuM phaLa : (1) dharma-zAsananA sarvocca pada tIrthakaratvanI prApti. (sU044) sarva-guNa sampannatAnAM phaLa : (1) apunarAvRtti-mokSanI prApti. (2) zArIrika ane mAnasika duHkhomAMthI pUrNa mukti. (sU045) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 706 adhyayana-29: Amukha vItarAgatAnAM phaLa : (1) sneha ane tRSNAnA baMdhanano viccheda. (2) priya zabda vagere Indriya-viSayomAM virakti. (sU46) zAMti-sahiSNutAnuM phaLa : (1) parISaha-vijaya. (sU47) muktinAM phaLa : (1) AkiMcanya. (2) artha-lubdha vyaktio dvArA aspRhaNIyatA. (sU48) RjutAnAM phaLa : (1) kAyAnI saraLatA. (2) bhAvonI saraLatA. (3) bhASAnI saraLatA. (4) avisaMvAdana-avaMcanA-vRtti. (sU049) mRdutAnAM phaLa : (1) anuddhata manobhAva. (2) ATha mada-sthAno para vijaya. (50) bhAva-satyanA phaLa : (1) bhAva-vizuddhi. (2) arva-dharmanI ArAdhanA. (3) paraloka-dharmanI ArAdhanA. (sU51) karaNa-satyanAM phaLa : (1) kAryajA-zaktinI prApti. (2) kathanI ane karaNInuM sAmaMjasya. (sUpara) yoga-satyanuM phaLa : (1) mAnasika, vAcika ane kAyika pravRttinI vizuddhi, (sU53) mano-guptinAM phaLa : (1) ekAgratA. (2) saMyamanI ArAdhanA. (sU vacana-guptinAM phaLa : (1) vikAra-zUnyatA athavA vicAra-zUnyatA. (ra) adhyAtma-yoga ane dhyAnanI prApti. (sU55) kAya-guptinAM phaLa : (1) saMvara. (2) pApAzravano nirodha. (sU56) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva-parAkrama mana-samAdhAraNAnAM phaLa : (1) ekAgratA. (2) jJAnanI viziSTa kSamatA. (3) samyaktvanI vizuddhi ane mithyAtvano kSaya. (sU 57) vacana-samAdhAraNAnAM phaLa : (1) vAcika samyak-darzananI vizuddhi. (2) sulabha-bodhitAnI prApti ane durlabha-bodhitAno kSaya. (sUpa8) kAya-samAdhAraNAnAM phaLa : (1) cAritra-vizuddhi. (2) vItarAga-cAritranI prApti. (3) bhavopagrAhI karmono kSaya. (4) sarva duHkhomAMthI mukti. (sU59) jJAna-sampannatAnAM phaLa : 707 (1) padArtha-bodha. (2) pAragAmitA. (3) viziSTa vinaya vagerenI prApti. (4) prAmANikatA. (sU60) darzana-sampannatAnAM phaLa : (1) bhava-mithyAtvanuM chedana. (2) satata prakAza. (3) jJAna ane darzananI uttarottara vizuddhi. (sU61) cAritra-sampannatAnAM phaLa : (1) aprakaMpa-dazAnI prApti. (2) bhavopagrAhI karmono vilaya, (3) mukti. (sU62) zrotrendriya-nigrahanAM phaLa : (1) priya ane apriya zabdomAM rAga ane dveSano nigraha. (2) zabda-hetuka navA karmonuM agrahaNa ane pUrva-saMcita karmono kSaya. (sU063) cakSurindriya-nigrahanAM phaLa : (1) priya ane apriya rUpomAM rAga ane dveSano nigraha. (2) rUpa-hetuka navA karmonuM agrahaNa ane pUrva-saMcita karmono kSaya. (sU64) ghrANendriya-nigrahanAM phaLa : (1) priya ane apriya gaMdhomAM rAga ane dveSano nigraha, adhyayana-29 : Amukha Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi (2) gaMdha-hetuka navA karmonuM agrahaNa ane pUrva-saMcita karmono kSaya. (sU65) rasanendriya-nigrahanAM phaLa : (1) priya ane apriya rasomAM rAga ane dveSano nigraha. (2) rasa-hetuka navA karmonuM agrahaNa ane pUrva-saMcita karmono kSaya. (sU66) sparzanendriya-nigrahanAM phaLa : 708 (1) priya ane apriya sparzomAM rAga ane dveSano nigraha. (2) sparza-hetuka navA karmonuM agrahaNa ane pUrva-saMcita karmono kSaya. (s067) krodha-vijayanAM phaLa : (1) kSamA. (2) krodha-vedanIya karmonuM agrahaNa ane pUrva-saMcita krodha-vedanIya karmono vilaya. (sU68) mAna-vijayanAM phaLa : (1) mArdava. (2) mAna-vedanIya karmanuM agrahaNa ane pUrva-saMcita mAna-vedanIya karmano vilaya. (sU69) mAyA-vijayanAM phaLa : adhyayana-29 : Amukha (1) Arjava. (2) mAyA-vedanIya karmanuM agrahaNa ane pUrva-saMcita mAyA-vedanIya karmano vilaya. (sU70) lobha-vijayanAM phaLa : (1) saMtoSa. (2) lobha-vedanIya karmanuM agrahaNa ane pUrva- saMcita lobha-vedanIya karmano vilaya. (sU71) prema, dveSa ane mithyA-darzana vijayanAM phaLa : (1) jJAna, darzana ane cAritra-ArAdhanAnI tatparatA. (2) mukti. (sU072) Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egUNatIsaimaM ajjhayaNaM : mogarAtrIsa adhyayana sammattaparakkame : sabhya-va-52 saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1.suyaM me AusaM ! teNaM bhagavayA zrutaM mayA AyuSman ! tena 1. mAyuSmAna ! meM sAmathucha bhagavAne mA prabhArI udyu evamakkhAyaM-iha khalu bhagavataiva-mAkhyAtam-iha khalu che- "A nigraMtha-pravacanamAM kazyapa-gotrI zramaNa sammattaparakkame nAma ajjhayaNe samyaktvaparAkramaM nAmAdhyayanaM bhagavAna mahAvIre samyakta-parAkrama nAmanuM adhyayana samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM zramaNena bhagavatA mahAvIreNa adhuMcha,bha sArI peThe zraddhA rANI, pratIti rANI, kAsaveNaM paveie, jaM sammaM kAzyapena praveditam, yat samyak raci rAkhI, jenA viSayano sparza karIne, smRtimAM sahahittA pattiyAittA royaittA zraddhAya, pratItya, rocayitvA, rAkhIne, samagra rUpe hastagata karIne, guru pAse paThita phAsaittA pAlaittA tIraittA spaSTavA, pAlayitvA, tIrayitvA, pAThanuM nivedana karIne, guru samIpe uccAraNanI zuddhi kiTTaittA sohaittA ArAhaittA kIrtayitvA, zodhayitvA, ArAdhya karIne, sAcA arthano bodha prApta karIne ane ahaMtunI ANAe aNupAlaittA bahave AjJayA anupAlya bahavo jIvA AjJA anusAra anupAlana karIne ghaNA jIvo siddha thAya jIvA sijhaMti bujhaMti muccaMti sidhyanti, 'bujhaMti' mucyante, che, prazAnta thAya che, mukta thAya che, parinivRta thAya parinivvAyaMti savvadukkhANamaMtaM parinirvAnti, sarvaduHkhAnAmantaM che ane badhAM duHkhono aMta kare che. samyakta-parAkramano kareMti / tassa NaM ayamaTe kurvanti / tasya ayamarthaH evamA- artha A pramANe karavAmAM Avyo che. jema ke evamAhijjai taM jahA khyAyate, tad yathAsaMvege 1 saMvega: 1 saMvega 1 nivvee 2 nirvedaH 2 nirveda ra dhammasaddhA 3 dharmazraddhA 3 dharmazraddhA 3 gurusAhammiyasussUsaNayA 4 gurusArmikazuzrUSaNam 4 guru ane sAdharmikanI zuzruSA 4 AloyaNayA 5 Alocanam 5 AlocanA pa niMdaNayA 6 nindanam 6 niMdA 6 garahaNayA 7 garhaNam 7 gaha 7 sAmAie 8 sAmAyikam 8 sAmAyika 8 cauvvIsatthae 9 caturviMzatistava: 9 caturvizati stava 9 vaMdaNae 10 vandanam 10 vaMdana 10 paDikkamaNe 11 pratikramaNam 11 pratikramaNa 11 kAussagge 12 kAyotsargaH 12 kAyotsarga 12 paccakkhANe 13 pratyAkhyAnam 13 pratyAkhyAna 13 thavathuimaMgale 14 stavastutimaGgalam 14 stavastutimaMgala 14 kAlapaDilehaNayA 15 kAlapratilekhanam 15 kAlapratilekhana 15 pAyacchittakaraNe 16 prAyazcittakaraNam 16 prAyazcittakaraNa 16 khamAvaNayA 17 kSamApanam 17 khAmaNA 17 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 710 adhyayana-29: sUtra 1 sajjhAe 18 vAyaNayA 19 paDipucchaNayA 20 pariyaTTaNayA 21 aNuppehA 22 dhammakahA 23 suyassa ArAhaNayA 24 egaggamaNasannivesaNayA 25 saMjame 26 tave 27 vodANe 28 suhasAe 29 appaDibaddhayA 30 vivittasayaNAsaNasevaNayA 31 viNiyaTTaNayA 32 saMbhogapaccakkhANe 33 uvahipaccakkhANe 34 AhArapaccakkhANe 35 kasAyapaccakkhANe 36 jogapaccakkhANe 37 sarIrapaccakkhANe 38 sahAyapaccakkhANe 39 bhattapaccakkhANe 40 sabbhAvapaccakkhANe 41 paDirUvayA 42 veyAvacce 43 savvaguNasaMpaNNayA 44 vIyarAgayA 45 khaMtI 46 muttI 47 ajjave 48 maddave 49 bhAvasacce 50 karaNasacce 51 jogasacce 52 maNaguttayA 53 vaiguttayA 54 kAyaguttayA 55 maNasamAdhAraNayA 56 vayasamAdhAraNayA 57 svAdhyAyaH 18 vAcanam 19 pracipracchanam 20 parivartanam 21 anuprekSA 22 dharmakathA 23 zrutasya ArAdhanA 24 ekAgramanaHsanivezanam 25 saMyama: 26 tapaH 27 vyavadAnam 28 sukha-zAtam 29 apratibaddhatA 30 viviktazayanAsanasevanam 31 vinivartanam 32 sambhojapratyAkhyAnam 33 upadhipratyAkhyAnam 34 AhArapratyAkhyAnam 35 kaSAyapratyAkhyAnam 36 yogapratyAkhyAnam 37 zarIrapratyAkhyAnam 38 sahAyapratyAkhyAnam 39 bhaktapratyAkhyAnam 40 sadbhAvapratyAkhyAnam 41 pratirUpatA 42 vaiyAvRttyam 43 sarvaguNasampannatA 44 vItarAgatA 45 kSAntiH 46 mukti: 47 Arjavam 48 mArdavam 49 bhAvasatyam 50 karaNasatyam 51 yogasatyam 52 manoguptatA 53 vacoguptatA 54 kAyaguptatA 55 manaHsamAdhAraNam 56 vAksamAdhAraNam 57 svAdhyAya 18 vAcanA 19 pratipracchanA 20 parAvartana 21 anuprekSA 22 dharmakathA 23 zrutArAdhanA 24 ekAgra mananI sthApanA 25 saMyama 26 tapa 27 vyavadAna 28 sukhanI sRhano tyAga 29 apratibaddhatA 30 vivikta zayanAsanasevana 31 vinivartanA 32 saMbhoja pratyAkhyAna 33 upadhi pratyAkhyAna 34 AhAra pratyAkhyAna 35 kaSAya pratyAkhyAna 36 yoga pratyAkhyAna 37 zarIra pratyAkhyAna 38 sahAya pratyAkhyAna 39 bhakta pratyAkhyAna 40 saMbhAve pratyAkhyAna 41 pratirUpatA 42 vaiyAvRtya 43 sarvaguNasaMpannatA 44 vItarAgatA 45 kSAMti 46 mukti 47 Arjava 48 mArdava 49 bhAva 5O karaNasatya 51 yogasatya para manoguptatA 53 vAkuguptatA 54 kAyaguptatA 55 manaHsamAdhAraNA pada vosamAdhAraNA 57 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 711 adhyayana-28: sUtra 2-3 kAyasamAdhAraNayA 58 nANasaMpannayA 59 daMsaNasaMpannayA 60 carittasaMpannayA 61 soiMdiyaniggahe 62 cavikhadiyaniggahe 63 ghANidiyaniggahe 64 jibbhidiyaniggahe 65 phAsiMdiyaniggahe 66 kohavijae 67 mANavijae 68 mAyAvijae 69 lohavijae 70 pejjadosamicchAdasaNavijae 71 selesI 72 akammayA 73 kAyasamAdhAraNam 58 kAyasamAdhAraNA 58 jJAnasampannatA 59 jJAnasaMpannatA 59 darzanasampannatA 60 darzanasaMpannatA 60 cAritrasampannatA 61 cAritrasaMpannatA 61 zrotrendriyanigrahaH 62 zrotrendriyanigraha 62 cakSurindriyanigrahaH 63 cakSurindriyanigraha 63 ghrANendriyanigraha: 64 dhrANendriyanigraha 64 jihvendriyanigrahaH 65 jindriyanigraha 65 sparzendriyanigraha: 66 sparzanendriyanigraha 66 krodhavijayaH 67 krodhavijaya 67 mAnavijayaH 68 mAnavijaya 68 mAyAvijayaH 69 mAyAvijaya 69 lobhavijayaH 70 lobhavijaya 70 preyodoSamithyAdarzanavijayaH 71 . prayoSamithyAdarzanavijaya 71 zailezI 72 zailezI 72 akarmatA 73 akarmatA 73 savA 2.saMvegeNaM bhaMte ! jIve kiMjaNayai? saMvegena bhadanta ! jIvaH kiM bhUta ! saMvega (mokSanI abhilASA) vaDe jIva zuM janayati? prApta kare che? saMvegeNaM aNuttaraM dhammasaddhaM saMvegenAnuttarAM dharmazraddhAM jnyti| saMvegavaDe te anuttara dharma-zraddhA pAsa cha. anuttara jaNayai / aNuttarAe dhammasaddhAe anuttarayA dharmazraddhayA saMvegaMbha-zraddhA va tI sNve|| prAta 43 cha, anaMtAnubaMdhA audha, saMvegaM havvamAgacchai, zIghramAgacchati, anantAnubandhi mAna, mAyA bhane yobhano kSaya 43 cha, navonI saMgraha aNatANabadhiko ha- krodhamAnamAyAlobhAn kSapayati, 2to nathI, paaynaakssii| thavAthI prathinArI mithyAtvamANamAyAlobhe khavei, kammaM na karma na badhnAti, tat pratyayikAM vizuddhi zane zana (sabhya zraddhA)nI bhArAdhanA 43 . baMdhar3a, tappaccaiyaM ca NaM ca mithyAtvavizodhi kRtvA zana-vizopinAvizuddha thavAthI 32415 pote44nmamA micchattavisohiM kAUNa darzanArAdhako bhavati / siddhamanIya cha bhane 261 tenA vizuddha yayA pachI daMsaNArAhae bhavai / daMsaNa- darzanavizodhyA ca vizuddho'- trI manamati bhe| utA nathI-tamA avazya siddha visohIe ya NaM visuddhAe styekakaH tenaiva bhavagrahaNena tha64 157. atthegaie teNeva bhavaggahaNeNaM sidhyati / vizodhyA ca vizuddhaH sijjhai |sohiie yaNaM visuddhAe tRtIyaM punarbhavagrahaNaM nAtikrAmati / taccaM puNo bhavaggahaNaM nAikkamai // 3.nivve eNaM bhaMte !jIve kiM nirvedena bhadanta ! jIvaH ki mata ! nirve (bhv-vai2|25) vaDe 71 zuprAsa jaNayaha? janayati? nivveeNaM divvamANusatericchiesu nidena divyamAnuSatairazcakeSu nirvavate , manuSya bhane tiryaya-saMbaMdhI 7.makAmabhogesu nivve yaM kAmabhogeSu nirvedaM zIghramAgacchati, bhogomA tI hAni prAta 43.7, yAviSayomA vita havvamAgacchai, savvavisaesu sarvaviSayeSu virajyati / banAya che. apAviSayomA vi2ta yeto te mArabhanI virajjai / savvavisaesu sarvaviSayeSu virajyamAnaH parityA 43. cha. sAmanI parityAga 2tA te saMsAravirajjamANe AraMbhapariccAyaM ArambhaparityAgaM karoti / Arambha bhaagnovich| 43 cha bhane siddhi-bhAta 73 cha. kareDa / AraMbhapariccAyaM karemANe parityAgaM karvANaH saMsAramArga , , Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi saMsAramaggaM vocchidai, siddhimagge paDivanne ya bhavai // 4. dhammasaddhAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? dhammasaddhAe NaM sAyAsokkhesu rajjamANe virajjai, agAradhammaM caNaM cayai / aNagAre NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM cheyaNabheyaNasaMjogAINaM voccheyaM karei avvAbAhaM ca suhaM nivvattei // 5. gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM viNayapaDivattiM jaNayai / viNayapaDivanne yaNaM jIve aNaccAsAyaNasIle neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevado ggaIo niruMbhai, vaNNasaM jalaNabhattibahumANayAe maNussadevasogIo nibaMdha, siddhi soggaiM ca visohe / pasatthAI caNaM viNayamUlAI savvakajjAI sAhei / anne ya bahave jIve viNaittA bhava // 6. AloyaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? AloyaNAe NaM mAyAniyANamicchAdaMsaNasallANaM mokkhamaggavigghANaM aNaMtasaMsAravaddhaNANaM uddharaNaM karer3a, ujjubhAvaM ca jaya / ujjubhAvapaDivanne yaNaM jIve amAI itthIveyanapuMsagaveyaM ca na baMdhai puvvabaddhaM ca NaM nijjarei // 712 vyucchinatti, siddhimA pratipannazca bhavati // dharmazraddhayA bhadanta ! jIva: kiM janayati ? dharmazraddhayA sAtasaukhyeSu rajyamAna: virajyati, agAradharmaM ca tyajati / anagAro jIvaH zarIramAnasAnAM duHkhAnAM chedana bhedanasaMyogAdInAM vyucchedaM karoti avyAbAdhaM ca sukhaM nirvartayati // gurusAdharmikazuzrUSaNayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? gurusAdharmikazuzrUSaNayA vinayapratipatti janayati / vinayapratipatrazca jIva: anatyAzAtanazIlo nairayikatiryagyonika manuSyadevadurgatI niruNaddhi, varNasaMjvalanabhaktibahumAnena manuSyadevasugatI nibadhnAti siddhi sugati ca vizodhayati / prazastAni ca vinaya -mUlAni sarvakAryANi sAdhayati / anyAMzca bahUn jIvAn vinetA bhavati // AlocanayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? AlocanayA mAyAnidAnamithyAdarzanazalyAnAM mokSamArgavighnAnAmanantasaMsAravarddhanAnAmuddharaNaM karoti, RjubhAvaM ca janayati / pratipannarjubhAvazca jIvo'mAyI strIvedaM napuMsakavedaM ca na badhnAti pUrvabaddhaM ca nirjarayati // adhyayana- 29 : so 4-6 bhaMte! dharmazraddhA vaDe va zuM prApta ure che ? dharmazraddhA vaDe te vaiSayika sukhonI' Asaktine choDIne virakta janI bhaya che, jagAra dharma-gRhasthI no tyAga kare che. te anagAra banIne chedana-bhedana vagere zArIrika duHSo tathA saMyoga-viyoga vagere mAnasiGa mono vicche re che jane nirvAdha (jAmA-rahita) sukha prApta ure che. bhaMte ! guru ane sAdharmika (samAna AcAra ane samAna samAcArIvALA munio)nI zuzruSA (parvapAsanA) vaDe jIva zuM prApta kare che ? guru ane sAdharmikanI zuzruSA vaDe te vinaya prApta kare che. vinaya prApta karanAra vyakti guruno avinaya ke parivAda karanAra nathI thato, eTalA mATe te nairayika, tiryaMgyonika, manuSya ane devasaMbaMdhI durgatino nirodha kare che. gurunI sAdhA, guNa-prAzana, lati ane bahumAna vaDe, manuSya ane devasaMbaMdhI sugati sAthe saMbaMdha joDe che tathA siddhi sugatino mArga prazasta ure che. te vinayabhUkha adhAM prazasta kAryo siddha kare che ane bIjI aneka vyaktione vinayanA mArga para laI Ave che. bhaMte ! AlocanA (guru sanmukha potAnI bhUlonuM nivedana) karavAthI jIva zuM prApta kare che ? AlocanA vaDe te anaMta saMsArane vadhAranAra, mokSamArgamAM vighna utpanna karanAra, mAyA, nidAna tathA mithyAdrshn - zalyane upADIne jheMDI he che bhane RbhubhAva prApta re che. RjubhAva prApta karela te vyakti amAyI bane che, eTalA mATe te strI-veda ane napuMsaka-veda karmano baMdha nathI karato ane jo te karmo pahelAM baMdhAyAM hoya to temano kSaya karI nAye che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyatva-parAkrama 713 adhyayana-28 : sUtra7-11 7.niMdaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM nindanena bhadanta ! jIvaH ki bhaMte ! niMdA (potAnI bhUlo pratye anAdarano bhAva jaNayai? janayati? pragaTa karavo) vaDe jIva zuM prApta kare che? niMdaNayAe NaM pacchANutAvaM nindanena pazcAdanutApaM niMdA vaDe te pazcAttApa prApta kare che. tenA dvArA jaNayai / pacchANutAveNaM janayati / pazcAdanu tApena vi2ta. banato te mohanakSI 42vAmA samartha. parimavirajjamANe karaNaguNaseDiM virajyamAnaH karaNa-guNazreNi paaraa-29|| guerA zreyI (15 zree)10 prAta 27. tevI paDivajjai / karaNaguNaseDhiM pratipadyate / karaNaguNazreNi pariNAma-dhArAne prA. 72vAthI te managara moDanIya bhani paDivanne ya NaM aNagAre pratipannAzcAna gAro mohanIyaM kssii| rInAmecha. mohaNijjaM kammaM ugghAei / / karmodghAtayati / / 8.garahaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM garhaNena bhadanta ! jIvaH ki bhaMte ! gaha (bIjAonI pAse potAnI bhUlone jaNayai? janayati? pragaTa karavI) vaDe jIva zuM prApta kare che? garahaNayAe NaM apurakAraM jaNayai / garhaNenApuraskAraM janayati / goM vaDe te anAdara prApta kare che. 11 anAdara prApta apuratkAragae NaM jIve apuraskAragato jIvo'prazastebhyo 428. te saprazasta. pravRttiyomAthI nivRtta thAya che Ane appasatthehito jogehito niyttei| yogebhyo nivartate / pratipanna- prazasta pravRttio aMgIkAra kare che. Avo anagAra pasatthajoga-paDivanne ya NaM prazastayogazca anagAro'nanta- mAtmAnA anaMta visano ghAta 42 naa2|| nA1252mAhi aNagAre aNaMtaghAi-pajjave ghAtiparyavAn kSapayati / / karmonI pariNatione kSINa kare che.13 khvei|| 9.sAmAieNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? sAmAyikena bhadanta ! jIvaH ki janayati? bhaMte ! sAmAyika (samabhAvanI sAdhanA) vaDe jIva zuM prApta kare che ? sAmAieNaM sAvajjajogaviraI jnnyi|| sAmAyikena sAvadyayoga- viratiM janayati / sAmAyi: vaDe te asat pravRttinA viti" prAsa . 43 10.cauvvIsathaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? caturviMzatistavena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? mata! yaturviMzati-stava (yovIsa tIrtharonIstuti) vaDe jIva zuM prApta kare che? cauvvIsatthaeNaM dasaNavisohiM jnnyi|| ca ta vizati stavana darzanavizodhi janayati / / yatarvizati-stava va tazana (zanAyA2)nI vizuddhi15 prApta kare che. bhaMte! vaMdanA vaDe jIva zuM prApta kare che? 11.vaMdaNaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? vandanakena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? vaMdaNaeNanIyAgoyaM kammaMkhavei, vandanakena nIcagotraM karma vaMdanA vaDe te nIca kuLamAM utpanna karanAra karmone uccagoyaM nibaMdhai / sohaggaM ca kSapayati, uccagotraM nibadhnAti / kssii| 72 , yA duzamA utpanna 12nAra bhaunu marDana 72 Na appaDihayaM ANAphalaM saubhAgyaM cA'pratihataM AjJAphalaM .16 TanI bhAzAne do. zirodhArya 62. tevA samApita nivvatter3a, dAhiNabhAvaM ca NaM nirvartayati, dakSiNabhAvaM ca saubhAgya sane natAnI anupUNa bhAvanA prAna che. jnnyi|| jayanati // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 714 adhyayana-28 : sUtra 4-6 bhaMte ! pratikramaNa vaDe jIva zuM prApta kare che? 12.paDikkamaNeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? pratikramaNena bhadanta ! jIva: kiM janayati? paDikkamaNeNaM vayachiddAI pihei| pratikramaNena vratacchidrANi pratikramaNa vaDe te vratanA chedone DhAMkI de che. jeNe pihiyavayachidde puNa jIve pidadhAti / pihitavratacchidraH pratanA chone bharI hoya hoya tevo 01 mAzrayAne rohe niruddhAsave asabalacaritte aTThasu punarjIvo niruddhAzravo 5- che, yAritranA saMjone 62.427, mA avayana-bhAtAsomA pavayaNamAyAsu uvautte apuhatte zabalacaritraH aSTasu pravacanamAtRSu sAvadhAna banI yache, saMyamamA 42sa thAI 14 cha bhane suppaNihie vihri| upayukto'pRthaktvaH supraNihito sArIrIta samAdhistha banI vihAra 42che. viharati // bhaMte ! kAyotsarga vaDe jIva zuM prApta kare che? 13.kAussaggeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayaha? kAyotsargeNa bhadanta ! jIva: kiM janayati? kAussaggeNaM tIyapaDuppannaM kAyotsargeNa atItapratyutpanna kAyotsarga vaDe 18 te atIta ane vartamAnanA pAyacchittaM visohei / prAyazcittaM vizodhayati / prAyazcittayogya ani vizodhana 42.18 me 42nAra visuddhapAyacchitte ya jIve vizuddhaprAya-zcittazca jIvo vyakti mArane nIthe bhUDI nA2 mA2vAnI bhA342vastha nivvuyahiyae ohariyabhAro bva nirvRtahRdayo'pahatabhAra iva hayavANo-sarojanIya cha bhane prazasta dhyAnamAlIna bhAravahe pasatthajjhANovagae bhAravahaH prazastadhyAnopagataH sukhaM ne supapUrva vidhA2 43 cha. suhaMsuheNaM vihrdd|| sukhena viharati / / 14.paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? __pratyAkhyAnena bhadanta ! jIvaH bhaMte ! pratyAkhyAna vaDe jIva zuM prApta kare che? kiM janayati? pratyAkhyAna vaDe te Azrava-dhAro (karma-baMdhananA pratyAkhyAnenAzravadvArANi hetamI)no niro5 427. niru-Naddhi / paccakkhANeNaM AsavadArAI nirNbhi|| bhaMte ! stuti-stavanarUpa maMgaLa vaDe jIva zuM prApta kare 15.thavathuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve kiM jnnyi| stavastutimaGgalena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? thavathuimaMgaleNaM nANadaMsaNa- stavastutimaGgalena jJAna- stuti-stavanarUpa maMgaLa vaDe te jJAna, darzana ane carittabohilAbhaM jnnyi| darzanacaritrabodhilAbhaM janayati / yAritranAmopino sAma re . zAna, zana bhane yAstrinA nANadaMsaNacarittabohilAbhasaMpanne jJAnadarzanacaritrabodhilAbha- joSilA mA sampanna vyakti bhokSa-prati athavA vaimAni ya NaM jIve aMtakiriyaM sampannazcajIvo'ntakriyAM kalpa- vomA utpannathavA yogya mArAdhanA cha. kappavimANovavattigaM ArAhaNaM vimAnopapattikAmArAdhanAmArAArAhei / dhyti| 16.kAlapaDilehaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kAlapaDile haNayAe NaM nANAvaraNijjaM kama khvei|| kAlapratilekhanena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? kAlapratilekhanena jJAnA- varaNIyaM karma kSapayati // bhaMte ! kAla-pratilekhanA (svAdhyAya vagerene yogya samayanuM jJAna karavuM) vaDe jIva zuM prApta kare che? -pratisapanA 3 te zAnAva24Iya bhane kSI . Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 715 adhyayana-29: sUtra 17-21 17.pAyacchittakaraNeNaM bhaMte ! jIve kiMjaNayai? prAyazcittakaraNeNa bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! prAyazcitta karavAthI jIva zuM prApta kare che? karaNana pApakama pAyacchittakaraNeNaM pAvakamma- prAyazcittakaraNena pApakarma- prAyazcitta karavAthI te pApa-karmanI vizuddhi kare che visohiMjaNayai,niyAre yAvi vizodhi janayati, niraticArazcApi mane niratiyAra banI ya che. sabhya ghare prAyazcitta bhavai / sammaM ca NaM pAyacchittaM bhavati / samyak ca prAyazcittaM 42nAra bhAga (sabhya) bhane bhaag-3|| (zAna)ne nirmANa paDivajjamANe maggaM ca maggaphalaM pratipadyamAno mArga ca mArgaphalaM recha bhane mAyAra (yAritra) tathA saayaa2-3|| (bhaDita)nI ca viso hei, AyAraM ca ca vizodhayati, AcAraJcA- mArAdhanA 72 je. AyAraphalaM ca aaraahei|| cAraphala-JcArAdhayati / / bhaMte ! kSamA karavAthI jIva zuM prApta kare che? 18.khamAvaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? kSamaNayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? khamAvaNayAe NaM palhAyaNabhAvaM kSamaNayA prahalAdanabhAvaM kSamA karavAthI te mAnasika prasannatA prApta kare che. jaNayai / palhAyaNabhAvamuvagae janayati / prahalAdanabhAvamupagatazca mAnasi prasannatA prAta: vyakti yA prANA, bhUta, ya savvapANabhUyajIvasattesu sarva prANabhUta jIvasattveSu bhane satyo sAthe bhaitrI-bhAva utpanna 42.cha. bhaitrImittIbhAvamuppAei / mitrIbhAvamutpAdayati / bhAva prAsa resa bhAvanAne vizuddha manAvI nirbhaya mittIbhAvamuvagae yAvi jIve mitrIbhAvamupagatazcApi jIvaH janA 204 cha.25 bhAvavisohi kAUNa nibbhae bhAvavizodhi kRtvA nirbhayo bhavai / / bhavati // bhaMte ! svAdhyAya vaDe jIva zuM prApta kare che? 19.sajjhAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sajjhAeNa nANAvaraNijjaM kamma khavei / svAdhyAyena bhadanta ! jIvaH ki janayati? svAdhyAyena jJAnAvaraNIyaM karma kSapayati / / svAdhyAya vaDe te jJAnAvaraNIya karmane kSINa kare che. " 20.vAyaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM vAcanayA bhadanta ! jIvaH kiM bhaMte ! vAyanA (2adhyApana) 4394\ prAsa ? jaNayaDa? janayati? vAyaNAe NaM nijjaraM jaNayai, vAcanayA nirjarAM janayati, vAcanA vaDe te karmone kSINa kare che. zrutanI upekSAnA suyassa ya aNAsAyaNAe vtttte| zrutasya cAnAzAtanAyAM vartate / ghoSaNA gayA 304 cha. yA pakSAnopathI jayanAra tIrthasuyassa aNAsAyaNAe vaTTamANe zrutasya anAzAtanAyAM vartamAnaH dhanu savajana 327 -zruta mApavAmA pravRtta thAya che. titthadhammaM avalaMbai / titthadhammaM tIrthadharmamavalambate / tIrthadhana avasaMbana 42nArI bhane saMsAranI ta. avalaMbamANe mahAnijjare tIrthadharmamavalambamAno mahAnirjaro nA24 janecha. mahApajjavasANe bhavai / mahAparyavasAno bhavati // 21.paDipucchaNayAe NaM bhaMte ! jIve pratipracchanena bhadanta ! jIva: bhaMte ! pratiprazna karavAthI jIva zuM prApta kare che? kiM jaNayai? kiM janayati? paDipucchaNayAe NaM suttattha- pratipracchanena sUtrArthatadubha- pratiprazna karavAthI te sUtra, artha ane te baMne tadubhayAI visohei / kaMkhAmoha- yAni vizodhayati / kAGkSAmoha- samadhA sahalAnu ni.2||429|| 42 7 25ne 4ial-molanIya NijjaM kammaM vocchidi| nIyaM karma vyucchintti| karmano nAza kare che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 716 adhyayana-28 : sUtra 22-25 22.pariyaTTaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? parivartanayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? bhaMte ! parAvartanA (paThita-pAThanuM punarAvartana) vaDe jIva zuM prApta kare che? pariyaTTaNAe NaM vaMjaNAI jaNayai vaMjaNaladdhi ca uppAei // parivartanayA vyaMjanAni parAvartanA vaDe te akSarone utpanna kare che-skRtane janayati vyaMjanalabdhi pari55 ane vismatane yA 43 tathA vyaM4na-sabdhi cotpAdayati // (Af-vidhA)ne prati . mate ! anuprekSA (artha-thitana) 4304 | prAna 23. aNuppehAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? anuprekSayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? aNuppehAe NaM AuyavajjAo anuprekSayA AyuSkavarjAH anuprekSA vaDe te AyuSya-karmane choDIne bAkInA sattakammappagaDIo dhaNiya- saptakarmaprakRtI: dRDhabandhanabaddhAH sAtaunI dhanavadhAye pratimAne zithila baMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNa- zithilabandhanabaddhAH prakaroti, dhanavANI rIcha, temanI hI DAlIna sthitine baddhAo pakarei, dIhakAla- dIrghakAlasthitikA husvakAla- sapAlIna rIhecha, tamanA tI anubhAvane bharI he TiiyAo hassakAlaTThiiyAo sthitikAH prakaroti, che. temanA bahu-praddezAne a5-prazAbha bahasI nANe pakarei, tivvANubhAvAo tIvrAnubhAvAH mandAnubhAvA: cha. AyuSya-mano 5 cyAre, 73 cha, syAre nathI 55 // maMdANubhAvAo pakarei, prakaroti / bahupradezAgrA alpa- 2to. asAta-vahanIya bhanI vAraMvAra 353yayanathI to bahupaesaggAo appapaesaggAo pradezAgrAH prakaroti / AyuSkaJca ane manAhi-anaMtakhaint bhArgavAjI' tathA yatugati35 pakarei, AuyaM ca NaM kammaM siya karma syAd badhnAti syAno yAra chAvAjI 34 saMsAra-2vIne tara 4 pA2rIya baMdhar3a siya no baMdhar3a / badhnAti / asAtavedanIyaJca karma cha. asAyAveyaNijjaM ca NaM kammaM no no bhUyo bhUya upacinoti / bhujjo bhujjo uvcinnaai| anAdikaM ca anavadanaM dIrghAvaM aNAiyaM ca NaM aNavadaggaM caturantaM saMsArakAntAraM kSiprameva dIhamaddhaM cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vyativrajati // khipyAmeva vIivayai // bhaMte ! dharma- thAzuM prAta 73 cha? 24.dhammakahAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayaha? dharmakathayA bhadanta ! jovaH kiM janayati? dhammakahAe NaM nijjrNjnnyi| dharmakathayA nirjarAM jnyti| -thApaDemAnakSI ane pravacananI35 dhammakahAe NaM pavayaNaM pbhaavei| dharmakathayA pravacanaM prabhAvayati / prabhAvanA cha. apayananI prabhAvanA 2nAra pavayaNapabhAve NaM jIve pravacanaprabhAvako jIvaH bhaviSyamA syANa mApanA2 bhAnu gaThana 43 Agamisassa bhaddattAe kamma / AgamiSyataH bhadra tayA karma cha. nibNdhdd'| nibadhnAti // "te ! zratanI ArAdhanA vaDe jIva zuM prApta kare che ? 25.suyassa ArAhaNayAe NaM bhaMte ! jIve ki jaNayai? suyassa ArAhaNayAeNaM aNNANaM khavei na ya saMkilissai // zrutasya ArAdhanayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? zrutasya ArAdhanayA ajJAnaM kSapayati, na ca saMklizyate // zratanI ArAdhanA vaDe ajJAnano kSaya kare che ane 2||g-dvess vagerethI utpanna thanA2 mAnasi saMzomAthI ayIya che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva-parAkrama 26. egaggamaNasaMnivesaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? egaggamaNasaMnivesaNAe NaM cittanirohaM karei // 27. saMjameNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? saMjameNaM aNaNhayattaM jaNayai // 28. taveNaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? taveNaM vodANaM jaNayai // 29. vodANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vodANeNaM akiriyaM jaNayai / akiriyA bhavittA tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivvAei savvadukkhANamaMtaM kare // 30. suhasAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? suhasAeNaM aNussuyattaM jaNayai / aNussuyAe NaM jIve aNukaMpae aNubbhaDe vigayasoge carittamohaNijjaM kammaM khavei // 31. appaDibaddhayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? rusbaddhayAe NaM nissaMgataM jaya / nissaMgatteNaM jIve ege egaggacitte diyA ya rAo ya asajjamANe appaDibaddhe yAvi viharai // 717 ekAgramanaH saMnivezanena bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? ekAgramanaH saMnivezanena citta nirodhaM karoti // saMyamena bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? saMyamena anAsravatvaM janayati // tapasA bhadanta ! jIva: kiM janayati ? tapasA vyavadAnaM janayati // vyavadAnena bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? vyavadAnena akriyAM janayati / akri-yAko bhUtvA tata: pazcAt sidhyati, 'bujjhai' mucyate, parinirvAti, sarva - duHkhAnAmantaM karoti // sukhazAtena bhadanta ! jIva: kiM janayati ? sukhazAtena anutsukatvaM janayati / anutsuko jIvo'nukampako'nudbhaTo vigatazokacaritramohanIyaM karma kSapayati // apratibaddhatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? apratibaddhatayA nissaGgatvaM janayati / nissaGgatvena jIvaH eka: ekAgracitto divA ca rAtrau cA'sajannA'pratibaddhazcApi viharati // aMte ! kheDa agra (khAlaMjana) para manane sthApita karavAthI jIva zuM prApta kare che ? ekAgra mananI sthApanA vaDe te cittano nirodha kare 9.30 adhyayana- 28 : sUtra 26-31 bhaMte! saMyama vaDe va zuM prApta hure che ? saMyama vaDe te Azravano nirodha kare che. aMte! tapa vaDe va zuM prApta ure che ? tapa vaDe te vyavadAna--pUrvasaMcita karmone kSINa karIne vizuddhi prApta kare che. bhaMte! vyavahAna vaDe va zuM prApta 42 che ? vyavadAna vaDe te akriyA (mana, vacana ane zarIranI pravRttino pUrNa nirodha) prApta kare che, te aDiyAvAna janI siddha bane che, prazAMta thAya che, mukta thAya che, parinivRta thAya che ane duHkhono aMta kare che. bhaMte ! sukhanI spRhAnuM nivAraNa karavAthI jIva zuM prApta kare che ? sukhanI spRhAnuM nivAraNa karavAthI te viSayo pratye anuttuka-bhAva prApta kare che. viSayo pratye anutsuka jIva anukaMpA karanAra, prazAMta ane zokamukta banI caritrane vikRta karanAra moha-karmano kSaya kare che.39 bhaMte ! apratibaddhatA (mananI anAsakti) vaDe jIva zuM prApta Dare che ? apratibaddhatA vaDe te asaMga banI jAya che--bAhya saMsargomAMthI mukta banI jAya che. asaMgatAthI jIva ekalo (rAga-dveSa rahita), kheDAya vittavANI, hivasa ne rAta bAhya saMsargone choDato pratibaMdharahita banI vihAra kare che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 718 adhyayana-29: sUtra 32-35 32.vivittasayaNAsaNayAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? viviktazayanAsanena bhadanta ! jIva: kiM janayati? bhaMte ! vivikta-zayanAsananA sevana vaDe jIva zuM prAta cha? vivittasayaNAsaNayAe NaM viviktazayanAsanena caritra- vivista zayanAsananA sevana va te yAtrinI carittaguttiM jaNayai / carittagutte gupti janayati / caritraguptazca jIvaH 26 // 72rIza cha. yAritranI surakSA 42nAre 71 pauSTika yaNaM jIve vivittAhAre daDhacaritte viviktAhAraH dRDhacaritra: mAhAnuM vana 42 nA2,46 he yAritravANo, metamA egaMtarae mokkhabhAvapaDivanne ekAMtarataH mokSabhAvapratipannaH rata, aNt:429|| paDe mokSa-sAdhanAmA lAgela. sIne maa| avihakammagaMThiM nijjarei / / aSTavidhakarmagranthi nirjarayati // mAranA bhInI 18 toDI nAmecha. 33.viNiyaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? vinivartanena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! vinivartana (Indriyo ane manane viSayomAMthI dUra rAkhavA) vaDe jIva zuM prApta kare che? viNiyaTTaNayAe NaM pAvakammANaM akaraNayAe abbhuDhei, puvvabaddhANa ya nijjaraNayAe taM niyattei, tao pacchA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivayai // vinivartanena pApakarmaNAM vinivartanAvaDe te zithI pA5- na 12vA mATe akaraNena abhyuttiSThate, pUrvabaddhAnAM tat52.2 cha bhane pUrvaddha bhaunA ni2|| dvArA manu ca nirjaraNena tat nivartayati, tata: nivartana zahecha. mArIta te pA5-mano vinAza urI pazcAt caturantaM saMsArakAMtAraM nANe che. te pachI yAra gati35 yAra chevANI saMsAravyativrajati / / aTavIne pAra karI jAya che.? 34.saMbhogapaccakkhANeNaM bhaMte ! saMbhojapratyAkhyAnena bhadanta! (mata ! saMbho4-pratyAjyAna (bhaMDaNI-bhIna)no jIve kiM jaNayaha? jIvaH kiM janayati? tyAga542nA201zuprAsa cha? saMbhogapaccakkhANeNaM AlaMba- saMbhoja pratyAkhyAne na saMbhoja-pratyAkhyAna vaDe te parAvalaMbana choDI de che. NAI khavei / nirAlaMbaNassa ya AlaMbanAni kSapayati / te 52valaMbanane choDanAra bhaninA yA prayatno mokSanA AyayaTTiyAjogA bhavaMti |sennN nirAlambanasya ca siddhi mATe hoya che.te bhikSAmA potAnemaNe lAbheNaM saMtussai, paralAbhaM no AyatArthikAyogA: bhavanti / temA 4 saMtuSTa bhane cha. bhI munimAne bhaNesI bhikSAmA AsAei no takkei no pIhei no svakena lAbhena santuSyati / sa nathA kheto, te devAne tAto nathI, spRhA nathI 42to, patthei no abhilasai / paralAbhaM paralAbhaM no AsvAdayati, no prArthanA nathI 42to bhane abhilASA nathI 42to. mIne aNAsAyamANe atakkemANe tarkayati, no spRhayati, no maNesI bhikSAmA sanaseto, te bhATe na tAto, spRhAna apIhemANe apatthemANe prArthayati, no abhilaSati / rAmatI, prArthanA na 42to bhane mabhisApAna urato tejI aNabhilasamANe duccaM suhasejjaM paralAbhamanAsvAdayan, atarkayan, suma-zayyA prArIne vihAra 42 che. uvasaMpajjittANaM viharai // aspRhayana, aprArthayana, anabhilaSan, dvitIyAM sukhazayyAmupasampadya viharati / / 35.uvahipaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? upadhipratyAkhyAnena bhadanta ! jIva: kiM janayati? bhaMte ! upadhi (vastra vagere upakaraNo)nA pratyAkhyAna vaDe jIva zuM prApta kare che ? uvahipaccakkhANeNaM apalimaMthaM upadhipratyAkhyAnena apari- upadhinA pratyAkhyAna vaDe te svAdhyAya-dhyAnamAM jaNayai / niruvahie NaM jIve manthaM janayati / nirupadhiko jIvo thanArI kSatimAthI jayAya che. 15piDita muni nikkaMkhe uvahimaMtareNa ya na niSkAkSaH upadhimantareNa ca na mabhivApAmAthI musta banI upapinA manAvamA mAnasiH saMkilissai / saMklizyati // saMkleza prApta karato nathI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 719 adhyayana-28 : sUtra 38-40 bhaMte ! AhAra-pratyAkhyAna vaDe jIva zuM prApta kare 36.AhArapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve ki jaNayai? AhArapratyAkhyAnena bhadanta! jIvaH kiM janayati? AhArapaccakkhANeNaM jIviyA- AhArapratyAkhyAnena jIvi- sApa-pratyAjyAna 18 te vita 23vAnI saMsappaogaMvocchidai |jiiviyaa- tAzaMsAprayogaM vyucchinatti / mabhisApAnI prayogano vi6 42 nA che. vita saMsappaogaM vocchidittA jIve jIvitAsaMzAprayogaM vyavacchidya pAnI mAmilApAnI vi76 42 namanAra vyakti AhAramaMtareNa na sNkilissi|| jIvaH AhAramantareNa na mAhAra vinA (tapasyA vageremA) saMsezane pAsa to nathA. saMklizyati // 37.kasAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? kaSAyapratyAkhyAnena bhadanta! jIvaH kiM janayati? mate ! SAya (pa, mAna, mAyA bhane lobh)n| pratyAdhyAnavaDe 71 zumAna cha? ka sAya paccakkhANe kaSAya pratyAkhyAne na kaSAya-pratyAkhyAna vaDe te vItarAga-bhAva prApta kare vIyarAgabhAvaM jaNayai / vItarAgabhAvaM janayati / cha.vIta -bhAva prA428 va supa-du:5mA samahari vIyarAgabhAvapaDivanne vi ya NaM vItarAgabhAvapratipannopi ca jIva: nIya. jIve samasuhadukkhe bhavai // samasukhaduHkho bhavati / / 38.jogapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiMjaNayaha? yogapratyAkhyAnena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! yoga (zarIra, vayana bhane bhananI pravRtti.)nA pratyAkhyAna vaDe jIva zuM prApta kare che? jogapaccakkhANeNaM ajogattaM yogapratyAkhyAnena ayogatvaM yoga-pratyAkhyAna vaDe te ayogatva (sarvathA jaNayai / ajogI NaM jIve navaM janayati / ayogI jIvo navaM karma samabhAva) prA. 3. cha. bhayo 94 navA bhAnu kammaM na baMdhai, puAddhaM na bAdhnAti, pUrvAddhaM pAIna 42to nathI mane pUvAti nikSI 42 nANe nijjarei // nirjarayati / / 39.sarIrapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? zarIrapratyAkhyAnena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? mate ! zarIranA pratyAjyAna (haDa-musti) vaq zuM prApta kare che ? sarIrapaccakkhANeNaM siddhAisa- zarIrapratyAkhyAnena siddhA- zarIranA pratyAkhyAna vaDe te mukta AtmAonA yaguNataNaM nivvattei / tizayaguNatvaM nivarta yati / matizaya guzIne prAta cha. mumatamAtmAmonA matizaya siddhAisayaguNasaMpanne yaNaM jIve siddhAtizayaguNasampannazca jIvo gAne prAsa 2nAra sonA zimara 52 pahAthI parama logassa muvagae paramasuhI lokAgramupagataH paramasukhI subhI banI 14 .50 bhavaI // ' bhavati / / 40.sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? sahAyapratyAkhyAnena bhadanta! jIvaH kiM janayati? bhate ! sahAya-pratyAkhyAna (bIjAno sahayoga nuM levo) vaDe jIva zuM prApta kare che? sahAyapaccakkhANeNaM egIbhAvaM sahAyapratyAkhyAnena ekI- sahAya-atyAdhyAna 50 te me saa5||ne prAsa thAya jaNayai / egIbhAvabhUe vi ya NaM bhAvaM janayati / ekIbhAvabhUto'pi cha. melApAne prAta yeto tvanA sAlabanano jIve egaggaM bhAvemANe appasadde ca jIvaH ekANyaM bhAvayan abhyAsa 2to-42to lAisa59 zothI musta, vAthi: Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 720 adhyayana-28 : sUtra 41-44 appajhaMjhe appakalahe appakasAe alpazabdaH alpa-jhAH sathI musta, apAthI musta, pAyathI musta, tu-tuthI appatumaMtume saMjamabahule alpaka laha: alpaka SAyaH bhuta, saMyama-gasa, saMva2-bahusasane samAvistha janIya saMvarabahule samAhie yAvi alpa-tvaMtvaH saMyamabahula: cha. bhvdd'|| saMvarabahulaH, samAhitazcApi bhavati // 41.bhattapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? bhaktapratyAkhyAnena bhadanta ! jIva: kiM janayati ? mate ! masta-pratyAjyAna (anazana) 01 zu cha? prAta bhattapaccakkhANeNaM aNegAI bhavasayAI nirNbhi|| bhaktapratyAkhyAnena anekAni bhavazatAni niruNaddhi // bhakta-pratyAkhyAna vaDepara te aneka seMkaDo janmamaraNono nirodha kare che. 42.sabbhAvapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayaha? sadabhAvapratyAkhyAnena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! sadbhAva-pratyAkhyAna (pUrNa saMvara rUpa zailezI) 434 zuM prAta cha? sabbhAvapaccakkhANeNaM aniyaTTi sada bhAva pratyAkhyAne na samAva-pratyAdhyAna 5 te anivRtti-zusajaNayai / aniyaTTipaDivanne ya anivRtti janayati / dhyAna prAta . manivRttine pAsa resa managAra upalAaNagAre cattAri kevalikammase anivRttipratipannazcAnagAra: caturaH sa (ulIne vidyamAna) yA2 4i - hanIya, khavei, taM jahA-veyaNijja kevalikarmAzAn kSapayati, tad bhAyuSya, nAma ane gotrane kSI42 nAme che. te 5 te AuyaM nAmaM goyaM / tao pacchA yathA-vedanIyaM, Ayu : nAma siddha thAya cha, prazAMta thAyacha, bhuta yAya, parinivRta sijjhaI bujjhai muccai parini- gotram / tata: pazcAt sidhyati, thAya cha bhane 15:mono mata 42 . vvAei savvadukkhANamaMtaM kredd'|| 'bujjhai' mucyate, parinirvAti, sarvaduHkhAnAmantaM karoti // 43.paDirUvayAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? pratirUpatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! pratirUpatA (jinakalpita jevA AcAranuM pAlana) vaDe jIva zuM prApta kare che? paDirUvayAe NaM lApaviyaM pratirUpatayA lAghavitAM pratirUpatA vaDe te haLavApaNuM prApta kare che. jaNayai / lahubhUe NaM jIve janayati / laghubhUto jIvaH 5425ona mii429||thii. vo bhaneso 01.2pramatta, appamatte pAgaDaliMge pasatthaliMge apramattaH prakaTaliMga: prazastaliMga: 2 siMgavANo, prazasta divANo, vizuddha visuddhasammatte sttsmiismtte| vizuddhasamyaktvaH samAptasattva- samyavANo, 52 // mane samiti va paripUrNa, sarva savvapANabhU yajIvasattesu samitiH sarvaprANabhUtajIvasatveSu prAsa, bhUta, 01 bhane satyo mATe vizvasanIya 35vANo, vIsasaNijjarUve appaDilehe vizvasanIyarUpo' pratile kho pratisejanavANo, tindriya tathA vipula ta5 bhane jiiMdie viulatavasamii- jitendriyo vipulatapaHsamiti- samitimono sarvatra prayoga 42nAra bane cha.54 samannAgae yAvi bhavai // samanvAgatazcApi bhavati // 44.veyAvacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? veyAvacceNaM titthayaranAmagottaM kammaM nibNdhi|| vaiyAvRttyena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? vaiyAvRttyena tIrthaGkaranAmagotraM karma nibadhnAti // bhaMte ! vaiyAvRtya (sAdhu-saMghanI sevA) vaDe jIva zuM prAsa recha? vaiyAvRtya vaDe te tIrthakara nAma-gotra karmanuM upArjana kare che. 55 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 721 adhyayana-28: sUtra45-49 45.savvaguNasaMpannayAe NaM bhaMte ! sarvaguNasampannatayA bhadanta! bhaMte ! sarvaguNa saMpannatA vaDe jIva zuM prApta kare che ? jIve kiM jaNayai ? jIvaH kiM janayati? savvaguNasaMpannayAe NaM sarvaguNa sampannAta yA sarva-saMpannatA 5 te apunarAvRtti (bhusti) apuNarAvatti jaNayai / apunarAvRti janayati / apunarA- prAta che. apunarAvRtti prAta 42nA2071 zArIra bhane apuNarAvarti pattae ya NaM jIve vRtti prAptazca jIvaH zArIramAnasAnAM mAnasimono bhAvI sanato nathI. sArIramANasANaM dukkhANaM no duHkhAnAM no bhAgI bhavati / bhAgI bhavai // bhaMte ! vItarAgatA vaDe jIva zuM prApta kare che ? 46.vIyarAgayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? vItarAgatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? vIyarAgayAe NaM nehANubaMdhaNANi vItarAgatayA snehAnubaMdhanAni vItarAgatA vaDe te snehanA anubaMdhano ane tRSNAnA taNhANubaMdhaNANi ya vocchidai tRSNAnubaMdhanAni ca vyucchintti| anubaMdhanono vi76 42 cha. tathA manoza 206, sparza, maNunnesu saddapharisarasarUvagaMdhesu manojJeSu zabdasparzarasarUpagandheSa 2sa. 35 bhane yathA vi2tanI cha.57 ceva virjjdd'| caiva virajyate // bhaMte ! aila (sariyatA) va pazuprAsa cha? 47.khaMtIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? kSAntyA bhadanta ! jIva: ki janayati? khaMtIe NaM parIsahe jinni|| kSAntyA parISahAn jayati // kSAMti vaDe te parISo para vijaya prApta kare che. bhaMte ! munti (nimita) 43 deg01 prAta 42.7? 48.muttIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? muktyA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? muttIe NaM akiMcaNaM jnnyi| muktyA AkiMcanyaM jnyti| mukti vaDe te akiMcanatApa9 prApta kare che. akiMcana akiMcaNe ya jIve atthalolANaM akiMcanazca jIvo arthalolAnAM 01 asodu5 puruSo dvArA aprArthanIya bane cha - tenI apatthaNijjo bhava // aprArthanIyo bhavati // pAse koI yAcanA karatuM nathI. bhaMte ! tAvaDe 1 prAna ? 49.ajjavayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? Ajavena bhadanta ! jIva: ki janayati? ajjavayAe NaM kAujjuyayaM Aja vena kAyarjuka tAMtAvaDe te yAnI saraNatA, bhAvanI sa2NatA, bhAvujju yayaM bhAsujjuyayaM bhAvaNukatAM bhASarjukatA mApAnI saratA bhane prathanI-420InI samAnatA prAna re avisaMvAyaNaM jaNayai / avisaM vAdanaM janayati / cha.thanI-424InI samAnatAthA saMpanna dhanI maa2|56 avisaMvAyaNasaMpannayAe NaM jIve avisaMvAdanasampannatayA jIvo ne cha.8 dhammassa ArAhae bhvi|| dharmasyArAdhako bhavati // bhaMte ! bhUtA 43 94 prAta 42 cha? 50.maddavayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? mArdavena bhadanta ! jIvaH ki janayati? Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 722 adhyayana-29: sUtra 50-55 maddavayAe NaM aNussiyattaM mArdavena anutsiktatvaM mRdutA vaDe te anuddhata manobhAva prApta kare che. jaNayai / aNussiyatteNaM jIve janayati / anutsiktatvena jIvo manuddhata manomAvANo 1 bhU-mAIva va saMpanna 26 miumaddavasaMpanne aTTha mayaTThANAI mRdumArdavasampannaH aSTa mahanAmA sthAnIno vinAzarI nAmecha.. niTThavei // madasthAnAni niSThApayati // 51.bhAvasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? bhAvasatyena bhadanta ! jIva: kiM janayati? bhaMte ! bhAva-satya (aMtarAtmAnI saccAI) vaDe jIva zuM prApta kare che ? bhAvasacceNaM bhAvavisohiM bhAvasatyena bhAvavizodhi jaNayai / bhAvavisohIe vaTTamANe janayati / bhAvavizodhau vartamAno jIve arahaMtapaNNattassa dhammassa jIvo'hatprajJaptasya dharmasyA- ArAhaNayAe abbhuTei, rAdhanAyai abhyuttiSThate, abhyutthAya abbhadvittA paralogadhammassa paralokadharmasyArAdhako bhavati / ArAhae havai // bhAva-satya vaDe te bhAvanI vizuddhi prApta kare che. bhAva-vizuddhimA vartamAna 4 mahat-prazasa parmanI mArAdhanA bhATe tat52 bhane cha, mArAdhanAmA tat52 thavAthI te 52sodhabhano sA2854 bane cha. 52.karaNasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? karaNasatyena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! karaNa-satya (kAryanI saccAI) vaDe jIva zuM prApta kare che? karaNasacceNaM karaNasattiM jnnyi| karaNasatyena karaNazakti karaNa-satya vaDe te karaNa-zakti (apUrvakArya karavAnuM karaNasacce vaTTamANe jIve jnyti| karaNasatyena vartamAno sAmathrya) prA re cha. 429|-stym vartato " jahAvAI tahAkArI yAvi bhavai // jIvo yathAvAdI tathAkArI cApi cha terecha. bhavati / / 53.jogasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? yogasatyena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? mata ! yoga-satya (mana, vayana bhane yAnI saccAI) vaDe jIva zuM prApta kare che? jogasacceNaM jogaM visohei // yogasatyena yogAna vizodhayati / yoga-satya vaDe te mana, vacana ane kAyAnI pravRttine vizuddha re che. bhaMte ! manoguptatA vaDe jIva zuM prApta kare che? 54.maNaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? manoguptatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? maNaguttayAe NaM jIve egaggaM mano guptatayA ekAgyaM mano matAvaDe te bheDAyatA prAsa 2 . mesajaNayai / egaggacitte NaM jIve janayati / ekAgracitto jIvo vittavANo azubha saMspothI bhananI 26 // 42nArI tathA maNagutte saMjamArAhae bhavai / manoguptaH saMyamArAdhako bhavati // saMyamanI mArAdhanA 42 nArImanacha. bhaMte ! vAI-gutatAvaDe prAta cha? 55.vaiguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayaha? vAgguptatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 723 adhyayana-29: sUtra pa6-59 vaiguttayAe NaM nivviyaarNjnnyi| vAggusatayA nirvicAraM vAku-guptatA vaDe te nirvAcAra-bhAva prApta kare che. nivviyAreNaM jIve vaigutte janayati / nirvicAro jIvo vAra- nirviyArasaha vAI-guna jAne adhyAtma-yoganA ajjhappajogajjhANagutte yAvi gupto'dhyAtmayogadhyAnaguptazcApi sAdhana - vittanI meyatA vagaire. vaDe yukta janA ya. bhnni|| bhavati // 56.kAyaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? kAyaguptatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! aya-gusatA mala pazuprAsa recha? kAyaguttayAe NaM saMvaraM jaNayai / kAyaguptatayA saMvaraM jnyti| kAya-guptatA vaDe te saMvara (azubha pravRttino nirodha) saMvareNaM kAyagutte puNo saMvareNa kAyaguptaH punaH prAta:27. saMva25 yi: sthiratA prAsa 2nAra pAvAsavanirohaM karei // pApAzravanirodhaM karoti // pachI pApa-karmanA upAdAna-hetuo (Athavo)no nirodha 4rI nANe che. 57.maNasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? mana:samAdhAraNena bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? bhaMte ! bhn-smaadhaa25|| - manane mAgama-thita bhAvomAM sArI rIte lagADavAthI jIva zuM prApta kare che ? maNasamAhAraNayAe NaM egaggaM manaHsamAdhAraNena ekAgryaM mana-samAdhAraNa vaDe te ekAgratA prApta kare che. jaNayai, jaNaittA nANapajjave ___ janayati, janayitvA jJAnaparyavAn gAyatA prAzana zAna-paryavo - zAnanA vividha jaNayai, jaNaittA sammattaM janayati, janayitvA samyaktvaM mAyAmo prAta 43. cha. zAna-paryayo prAta zane sabhya:visohei micchattaM ca nijjare // vizodhayati mithyAtvaJca zanane vizuddha bhane mithyAtvane zrI55 63. nirjarayati / / 58.vaisamAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? vAksamAdhAraNena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! vAku-samAdhAraNA - vANIne svAdhyAyamAM sArI rIte joDanAra jIva zuM prApta kare che? vaisamAhArayaNAe NaM vAka samAdhAraNena vAk-samAdhAraNA vaDe te vANInA viSayabhUta darzanavisaahaarnn-dNsnnpjjve vAk sAdhAraNa-darzanaparyavAn paryavo - sabhya-zananA vividha mAyAmAne vizuddha 43 visohei, viso hettA vizodhayati, vizodhya cha.vIna viSayAbhUta zana-paryavo vizuddha rIne jodhinI sulahabohiyattaM nivvattei sulabhabodhikatvaM nivartayati, susamatA prAta recha bhane bodhinI dumatAne. kssii| re dullahabohiyattaM nijjarei // durlabha-bodhikatvaM nirjarayati // cha.5 59.kAyasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! kAyasamAdhAraNena bhadanta ! maMte ! jy-smaadhaa26||-sNym-yogobhaa yAne jIve kiM jaNayai? jIvaH kiM janayati? sArI rIte lagADavAthI jIva zuM prApta kare che? kAyasamAhAraNayAe NaM kAyasamAdhAraNena caritra- kAya-samAdhAraNA vaDe te caritra-paryavo - caritranA carittapajjave visohei, visohettA paryavAn vizodhayati, vizodhya vividha AyAmone vizuddha recha. yAtra-paryavone vizuddha ahakkhAyacarittaM visohei, yathAkhyAtacaritraM vizodhayati, 2 yathAjyAta yaritra (viit2|-(bhaav) mA 421 // yogya visohettA cattArikevalikammaMse vizodhya caturaH kevalikarmAzAn vizuddhi prAna recha.yathANyAta yaritra vizuddha rIvAlakhavei / tao pacchA sijjhai kSapayati / tataH pazcAt sidhyati, sara (upasina vidyamAna) yArI -vehanIya, AyuSya, bujjhai muccai parinivvAei 'bujjhai' mucyate, parinirvAti, nAma bhane gotrane kSI 437. te pachI siddha thAya cha, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi savvadukkhANamaMtaM kare || 60. nANasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? nANasaMpannayAe NaM jIve savvabhAvAhigamaM jaNayar3a / nANasaMpanne NaM jIve cAuraMte saMsArakaMtAre na viNassai / jahA sUI sasuttA paDiyA vi na viNassai / tahA jIve sasut saMsAre na viNassai || nANaviNayatavacaritajoge saMpAuNai, sasamayaparasamayasaMghAyaNijje bhavai // 61. daMsaNasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? daMsaNasaMpannayAe NaM bhavamicchattacheyaNaM karei, paraM na vijjhAyai / aNuttareNaM nANadaMsaNeNaM appANaM saMjoemANe sammaM bhAvemANe viharai || 62. carittasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? carittasaMpannayAe NaM selesIbhAvaM jaNayai / selesi paDivanne ya aNagAre cattAri kevalikammaMse khaver3a / tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parini-vvAei savvadukkhANamaMtaM karei // 724 sarvaduHkhAnAmantaM karoti // jJAnasampannatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? jJAnasampannatayA jIva: sarvabhAvAbhigamaM janayati / jJAnasampatro jIvazcaturante saMsArakAMtAre na vinazyati / yathA sUcI sasUtrA patitA'pi na vinazyati / tathA jIva: sasUtra: saMsAre na vinazyati // jJAnavinayatapazcaritrayogAn samprApnoti, svasamayaparasamayasaMghAtanIyo bhavati || darzanasampannatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? 1 darzanasampannatayA bhavamithyAtvachedanaM karoti / paraM na vidhyAyati / anuttareNa jJAnadarzanenAtmAnaM saMyojayan samyag bhAvayan viharati // caritra sampannatayA bhadanta ! jIvaH kiM janayati ? caritrasampannatayA zailezI - bhAvaM janayati / zaileza pratipannazca anagAra: caturaH kevalikarmAMzAn kSapayati / tataH pazcAt sidhyati, 'bujjhai' mucyate, parinirvAti sarvaduHkhAnAmantaM karoti // adhyayana- 28 : sUtra 60-62 prazAMta thAya che, mukta thAya che, parinivRta thAya che ane ghAM duHSono saMtare che. bhaMte! jJAna-saMpannatA (zruta-jJAnanI saMpannatA) vaDe jIva zuM prApta kare che ? jJAna-saMpannatA vaDe te badhA padArthone jANI le che. jJAna-saMpanna jIva cAra gatirUpa cAra cheDAvALI saMsAra aTavImAM nAza pAmato nathI. jevI rIte sasUtra (dorAmAM parovelI) soya nIce paDavA chatAM paNa khovAI jatI nathI, te ja rIte sasUtra (zrutajJAna sahita) jIva saMsAramAM rahevA chatAM paNa nAza pAmato nathI. (jJAna saMpanna) avadhi vagere viziSTa jJAna, vinaya, tapa ane cAritranA yogo prApta kare che tathA svasamaya ane parasamayanI vyAkhyA ke tulanA mATe prAmANika puruSa manAya che. bhaMte! darzana-saMpannatA (samya darzananI saMprApti) vaDe jIva zuM prApta kare che ? darzana-saMpannatA vaDe te saMsAra-paryaTananA hetu-bhUta mithyAtvano uccheda kare che - kSAyika samyak-darzana prApta kare che. tenAthI jagaNa 4tAM tenI prAza-zikSA bujhAtI nathI. te anuttara-jJAna bhane darzana vaDe potAnI bhatane saMyogita karato, temane samyak-prakAre AtmasAta karato-karato viharaNa hure che. bhaMte ! yAritra-saMpannatA vaDe va zuM prApta kare che ? cAritra-saMpannatA vaDe te zailezI bhAva prApta kare che. zailezI dazA prApta karanAra anagAra cAra kevali-satka karmone kSINa kare che. te pachI te siddha thAya che, prazAMta thAya che, bhukta thAya che, parinirvRta thAya che ane adhA hu mono ta 12. che. 17 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 725 adhyayana-28: ASE3-66 63.soiMdiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? zrotrendriyanigraheNa bhadanta ! jIva: kiM janayati? maMte ! zrotrandriyanonita 42vAthI va zuM prAta 42 cha? soiMdiyaniggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu saddesu rAgadosaniggahaM jaNayai, tappaccaiyaM kammaM na baMdhai, puvvabaddhaM ca nijjarei // zrotrendriyanigraheNa manojJA- zrotrendriyanA nigraha vaDe te manojJa ane amanojJa manojJeSu zabdeSu rAgadoSanigrahaM zobhA thanA2 22 // mane panI niyakSa 43. ta janayati, tatpratyayikaM karma na saMbaMdhI 2|-dvessnaa nimitte thanAra bha-dhana 42to badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjarayati // nathI anete nimitta thayelA pUrvapaddhani 42.4 bhaMte ! cakSa-Indriyano nigraha karavAthI jIva zuM prApta 64. cakkhidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? cakSurindriyanigraheNa bhadanta ! jIvaH kiM janayati? cakkhidiyaniggaheNaM maNuNNA- cakSurindriyaniga he Na cakSu-IndriyanA nigraha vaDe te manojJa ane amanojJa maNuNNesurUvesurAgadosaniggahaM manojJAmanojJeSu rUpeSu rAgadoSa- 35omA thnaa22|| anedveSano niyahare che.te 35sAMdhA jaNayai, tappaccaiyaM kama na nigrahaM janayati, tatpratyayikaM karma 21-dveSanAnimittathI thanAra bhanadhana to nathI bhane baMdhar3a, pavvabaddhaM ca nijjredd'|| na badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjryti|| tannimitti pani bhanikSI cha. bhaMte ! prANa-Indriyano nigraha karavAthI jIva zuM prApta 65.ghANidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? ghrANendriyanigraheNa bhadanta ! jIvaH kiM janayati? ghANidiyaniggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu gaMdhesu rAgadosaniggahaM jaNayai, tappaccaiyaM kammaM na baMdhai, puvvabaddhaM ca nijjarei // ghrANendriyanigraheNa mano- zA-ndriyanAnivaDe te. manoza. bhane samAnoza. jJAmanojJeSu gandheSu rAgadoSanigrahaM pAmA thanA2 2 / 2 // Ane dvaSano niyama 427. te 505). janayati, tatpratyayikaM karma na rAga-dveSanA nimittathI thanAra bhanadhana. 2to nathI Ane badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjarayati // tannimitti pUrvaddha bhane kSI 42 cha. 66.jibhidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiMjaNayai? jihvendriyanigraheNa bhadanta ! jIva: kiM janayati? mate ! 961-5ndriyano niha 2vAthI 01 zuM cha? prAta jibhidiyaniggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu rasesu rAgadosaniggahaM jaNayaDa, tappaccar3ayaM kammaM na baMdhai, puncabaddhaM ca nijjarei // jihvendriyanigraheNa manojJA- jIhA-IndriyanA nigraha vaDe te manojJa ane amanojJa manojJeSu raseSu rAgadoSanigrahaM rasomAM thanAra rAga mane dveSanoniyaharecha. te 2sasaMbaMdhI janayati, tatpratyayikaM karma na rAga-dvaSanA nimittathI thanAra prabhAdhana 42to nathI Ane badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjsyti|| tannimitti pUrvabaddha bhanakSI 43. che. mata ! sparza-5ndriyanoniya 42vAthI zuprAsa 67.phAsidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiMjaNayai? sparzendriyanigraheNa bhadanta ! jIvaH kiM janayati? phAsiMdiyaniggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu phAsesu rAgadosaniggahaM jaNayai, tappaccaiyaM kammaM na baMdhar3a, puvyabaddhaM ca nijjareDa // sparzendriyanigraheNa manojJA- sparza-Indriyano nigraha karavAthI te manojJa ane manojJeSu sparzeSu rAgadoSanigrahaM amanoza spImA thnaa2.2|| ane dveSano ni 27. janayati, tatpratyayikaM karma na te sparzasaMdhI 20-dveSa nimitte thanA2 bhAna 42.to. nathI. badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjarayati // anetannimitti pani nikSI 42.18 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 726 adhyayana-29: sUtra 67-71 bhaMte ! dha-vi4ya vaDe 71 prAta cha? 68.kohavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayaha? krodhavijayena bhadanta ! jIva: kiM janayati? kohavijaeNaM khaMtiM jaNayai, krodhavijayena zAMti kohaveyaNijjaM kammaM na baMdhai, janayati, krodhavedanIyaM karma na puvvabaddhaM ca nijjareD / / badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjarayati // krodha-vijaya vaDe te kSamAne utpanna kare che. te krodhahniiy dhana 42to nathI mane tannimitti pUrvaddha bhane kSI cha. bhaMte ! bhAna-vi04yavaq zuM prAta cha? 69.mANavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? mAnavijayena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? mANavijaeNaM maddavaM jaNayai, mAnavijayena mArdavaM mANaveyaNijjaM kammaM na baMdhar3a, janayati, mAnavedanIyaM karma na puvvabaddhaM ca nijjare // badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjarayati // mAna-vi045 vaDe te bhUtAne utpanna cha. te mAnahanIya dhana 42tInathI janenimitti pUrvamA bhane kSI 43. bhaMte ! mAyA-vijaya vaDe jIva zuM prApta kare che? 70.mAyAvijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? mAyAvijayena bhadanta ! jIvaH kiM janayati? mAyAvijaeNaM ujju bhAvaM ___ mAyAvijayena RjubhAvaM mAyA-vijaya vaDe te RjutAne utpanna kare che. te jaNayai, mAyAveyaNijjaM kammaM janayati, mAyAvedanIyaM karma na mAyA-vahanIya bhanadhana 42to. nathI mane tanimitta nabaMdhai, puvvabaddhaM ca nijjareDa // bajAti, pUrvabaddhaM ca nirjarayati // pUrvaddha bhanakSI che. bhaMte! lobha-vijaya vaDe jIva zuM prApta kare che? 71.lobhavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? lobhavijayena bhadanta ! jIva: kiM janayati? lobhavijaeNaM saMtosIbhAvaM jaNayai, lobhaveyaNijjaM kammaM na baMdhar3a, puvvabaddhaM ca nijjareDa // lobhavijayena santoSIbhAvaM soma-vizyate saMtoSane utpanna cha.te somajana-yati, lobhavedanIyaM karma na benIya dhana to nathI netannimitti: pUrvamA bhane badhnAti, pUrvabaddhaM ca nirjarayati // kssii| che. 72.pejjadosamicchAdasaNavijaeNaM preyo doSamithyAdarzanavijayena bhaMte! jIve kiM jaNayai? bhadanta ! jIvaH kiM janayati? bhaMte ! prema, vaiSa ane mithyA-darzananA vijaya vaDe | prAta cha? pejjadosamicchAdasaNavijaeNaM preyo doSamithyAdarzanavijayena prema.dveSa ane mithyA-zananAvi045vate. zAna, nANadaMsaNacaritArAhaNayAe jJAnadarzanacaritrArAdhanAyAM abhyu- zanabhane yArijanI mArAdhanAne mATe udhata thAya che. mAha abbhaTTeDa / aTTavihassa kammassa tiSThate / aSTavidhasya karmaNaH bhAbha-graMthi chetene molavA mATeta udhata thAya kammagaMThivimoyaNayAe tappa- karmagranthivimocanAya tatprathamatayA . te ne paDedAdhyAya 59 pUrA 35.kssii| urIzacyo DhamayAe jahANapavvi yathAnupUviM aSTAviMzatividhaM nathI sevA madhyAvIsa prAranA bhoDanIya bhane maza: aTThavIsaivihaM mohaNijjaM kammaM mohanIyaM karmodghAtayati / sarvathA kSI 42cha, pachI te pAya prAranA zAnA124IyaugdhAei, paMcavihaMnANAvaraNijjaM paMcavidhaM jJAnAvaraNIyaM navavidhaM na maranA zanAvaraNIya bhane pAMya prAranA aMtarAya navavihaM daMsaNAvaraNijjaM paMcavihaM darzanAvaraNIyaM paMcavidhamantarAyaM -mAtra vidyamAna bhani me sAthe. kSI cha.te pachI aMtarAyaM ee tinni vi kammaMse etAn trInapi karmAzAn yugapat te anusa2, anaMta, kRtsna, prati5, ni2|1291, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva-parAkrama jugavaM khavei / tao pacchA aNuttaraM anaMtaM kasiNaM paDipuNNaM nirAvaraNaM vitimiraM visuddhaM logAlogappabhAvagaM kevalavaranANadaMsaNaM samuppADer3a / jAva sajogI bhavai tAva ya iriyAvahiyaM kammaM baMdhar3a suhapharisaM dusamayaThiiyaM / taM paDhamasamae baddhaM biiyasamae veiyaM taiyasamae nijjiNaM taM baddhaM puDhaM udIriyaM veiyaM nijjipaNaM seyAle ya akammaM cAvi bhavai // 73. AhAuyaM pAlaittA aMtomuhuttaddhAvasesAue joganirohaM karemANe suhumakiriyaM appaDivAi sukkajjhANaM jhAyamANe tappaDhamayAe maNajogaM niruMbhai, nirubhittA var3ajogaM niruMbhai, nirubhittA ANApANanirohaM karei, karettA Isi paMcarahassakkharuccAraddhA ya NaM aNagAre samucchinnakiriyaM aniyaTTisukkajjhANaM jhiyAyamANe veyaNijjaM AuyaM nAmaM gottaM ca ee cattAri vi kammaMse jugavaM khave // 74. tao orAliyakammAI ca savvAhi vippajahaNAhiM vippajahittA ujjuseDhipatte aphusamANagaI uDDuM egasamaeNaM aviggaheNaM tattha gaMtA sAgAvautte sijjhai bujjhai muccai parinivvAeDa savvadukkhANamaMtaM karei // esa khalu sammattaparakkamassa ajjhayaNassa aTThe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM Aghavie paNNavie parUvie daMsie uvadaMsi // -tti bemi / 727 kSapayati / tataH pazcAdanuttaraM anantaM kRtsnaM pratipUrNaM nirAvaraNaM vitimiraM vizuddhaM lokAlokaprabhAvakaM kevalavarajJAnadarzanaM samutpAdayati / yAvat sayogI bhavati tAvad ca airyApathikaM karma badhnAti sukhasparzaM dvisamayasthitikam / tat prathamasamaye baddhaM dvitIyasamaye veditaM tRtIyasamaye nirjIrNaM tad baddhaM spRSTamudIritaM veditaM nirjIrNaM eSyatkAle cAkarma cApi bhavati // yathAyuH pAlayitvA'ntarmuhUrtAdhvAvazeSAyuSka : yoganirodhaM kurvANaH sUkSmakriyamapratipAti zukladhyAnaM dhyAyan tatprathamatayA manoyAgaM niruNaddhi, nirudhya vAgyogaM niruNaddhi, nirudhya AnApAna - nirodhaM karoti, kRtvA ISat paMca husvAkSaroccArAdhvani ca anagAra: samucchinnakriyaM anivRttizukladhyAnaM dhyAyan vedanIyamAyuSkaM nAma gotraJcaitAn catura: karmAMzAn yugapat kSapayati // tataH audArikakArmaNe ca sarvAbhiH viprahANibhiH viprahAya RjuzreNiprApto'spRzadgatirUrdhva eka samayena avigraheNa tatra gatvA sAkAropayuktaH sidhyati 'bujjhai' mucyate parinirvAti sarvaduHkhAnAmantaM karoti // eSa khalu samyaktvaparAkramasvAdhyayanasyArthaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNAkhyAtaH prajJApitaH prarUpitaH darzitaH padarzitaH // - iti bravImi / adhyayana- 28 : sUtra 72-73 timirarahita, vizuddha, loka ane alokane prakAzita karanAra ThevaNajJAna bhane ThevaNadarzanane utpanna kare che. bhyAM sudhI te sayogI hoya che tyAM sudhI tene IryApathika-karmano baMdha thAya che. te baMdha sukha-sparza (puNyamaya) hoya che. tenI sthiti meM samayanI hoya che. te prathama samayamAM baMdhAya che, bIjA samayamA tenuM vehana thAya che bhane trI samayamAM te nirbha thaI jAya che. te karma baddha thAya che, spaSTa thAya che, udayamAM Aveche, bhogavAya che, naSTa tha bhayache jane aMtamA jama paNa banI jAya che. kevalI thayA pachI te bAkInA AyuSya-1 no nirvAha kare che. jyAre aMtaHrmuhUrta parimANa Ayu bAkI rahe che, tyAre te yoga-nirodha karavAmAM pravRtta thAya che. te samaye sUkSma-DiyA pratipAti nAma zuksa dhyAnamAM lIna janelo te sauthI prathama manoyogano nirodha kare che, pachI vacanayogano nirodha kare che, te pachI AnApAna (ucchvAsaniHzvAsa)no nirodha kare che. te pachI svalpakALa sudhI pAMca hrasvAkSaro a, I, u, R ane lUnuM uccAraNa karI zakAya eTalA kALa sudhI - samucchinnakriyA anivRtti nAmaka zukla dhyAnamAM lIna banelo anagAra vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra - A cAreya vidyamAna karmIne eka sAthe zrI 52 che. - tyAra pachI tarata ja audArika ane kArmaNa zarIrane pUrNa anastitvanA upamAM choDIne te mokSasthAnamA paloyI sADAropayukta (jJAna pravRttiaNa) mAM siddha thAya che, prazAMta thAya che, mukta thAya che, parinivRta thAya che ane badhA chuH mono aMta 12. che. siddhathavA pUrve te RbhuzrezI (aaddaashpradezonI sIdhI paMkti)mAM gati kare che. tenI gati aspRzad (madhyavartI AkAzano sparza karyA vinA) tathA uparanI bAjue hoya che. te eka samayanI hoya che - Rju hoya che. samyaktva-parAkrama adhyayanano A pUrvokta artha zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA AkhyAta, prajJApita, pra3Sita, harzita khane upaharzita che. - khAma huM huM chaM. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 29: samyakta-parAkrama 1. (saMveoi .nibaeNU) samyagu-darzananAM pAMca lakSaNomAM saMvegabIjuM ane nirveda trIjuM che. saMvegano artha che "mokSanI abhilASA" ane nirvedano artha che "saMsAra-tyAganI bhAvanA athavA kAma-bhogo pratye udAsIna bhAva'. zrutasAgarasUrie nirvedanA traNa artha karyA che-(1) saMsAra-vairAgya, (2) zarIra-vairAgya ane (3) mokSa-vairAgya. prastuta be sutromAM kahevAmAM AvyuM che ke saMvega vaDe dharma-zraddhA utpanna thAya che ane nirveda vaDe viSaya-virati, A pariNAmo anusAra saMvega ane nirvedanI ukta paribhASAo yathAyogya che. keTalAka AcAryo saMvegano artha 'bhava-vairAgya' ane nirvedano artha "mokSAbhilASA' paNa kare che. paraMtu A prakaraNamAMthI tevo artha phalita thato nathI. - pAtaMjala yogadarzananA vyAkhyAkAroe "saMvega' zabdanI vyAkhyA aneka prakAre karI che. mizra anusAra saMvegano artha vairAgya che. vijJAnabhikSu 'upAyanA anuSThAnamAM zIvratA'ne saMvega kahe che. bhojadeva anusAra kriyAno hetubhUta saMskAra ja saMvega che. | vizuddhimagna dIpikA anusAra je manobhAva uttama vIryavALA AtmAne vegapUrvaka kuzalAbhimukha kare che, te 'saMvega' kahevAya che. Ano abhiprAya paNa mokSAbhilASAthI judo nathI. saMvega ane dharmazraddhA vacce kArya-kAraNa-bhAva che. mokSanI abhilASA thAya che tyAre dharmamAM ruci utpanna thAya che ane jyAre dharmamAM ruci utpanna thaI jAya che tyAre mokSanI abhilASA viziSTatara banI jAya che. jayAre saMvega tIvra thAya che tyAre anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha kSINa thaI jAya che, darzana vizuddha banI jAya che. jenuM darzana vizuddha banI jAya che, tene karmano baMdha thato nathI. te te ja janmamAM athavA trIjA janmamAM cokkasa mukta thaI jAya che. 'vaMdha' e vAkya para zAntAcArye lakhyuM che ke azubha karmano baMdha thato nathI.* samyak daSTie azubha karmane baMdha nathI thato, evuM kahI zakAya nahi. azubha yoganI pravRtti chaThThA guNasthAna sudhI saMbhavI zake che ane kaSAya-janita azubha karmano baMdha dasamA guNasthAna sudhI thAya che. eTalA mATe Ane evA rUpamAM samajavuM joIe ke jenuM darzana vizuddha banI jAya che, anaMtAnubaMdhI catuSka sarvathA kSINa thaI jAya che, tene pharIthI mithyA-darzananA karma-paramANuono baMdha thato nathI, kAraNa ke mithyAtvanI vizaddhi thaI jAya che, teno kSaya thaI jAya che. tAtparyArtha evo che ke te vyakti sAyaka-samyakta prApta karI le che. kSAyaka-samyaktI darzanano ArAdhaka hoya che, te te ja janmamAM ke trIjA janmamAM cokkasapaNe mukta thaI jAya che. Ano saMbaMdha darzananI utkRSTa ArAdhanA sAthe che. jaghanya ane madhyama ArAdhanAvALA vadhu janmo sudhI saMsAramAM rahI zake che, paraMtu utkRSTa ArAdhanAvALAo trIjA janmanuM atikramaNa karatA nathI. A tathya bhagavatI (8459) dvArA paNa samarthita che. gautame pUchavuM-'bhagavan! utkRSTa darzanadhArI keTalA janmamAM siddha thAya che?" bhagavAne kahyuM-'gautama ! te te ja janmamAM siddha thaI jAya che ane jo te janmamAM na thAya to trIjA janmamAM cokkasa thaI jAya che." bRhadvRtti, patra 577 : saMvego-muktyabhilASaH / ejana, patra 178 : 'nirvana' sAmAnyata:-saMsAvA kadA'sau tykssyaamiityevNruupenn| SaT prAbhRta, pR. 363; mokSa prAbhRta 82 TIkA : nirvedaH saMsAra-zarIrabhoga-virAgatA / 4. pataMganayojana, za 26, pR. 60. 5. viddhama rIpi8,g. 68: 'saMve' timavivuiM yaM puggalaM vegena kuzalAbhimukhaM karoti / bRhadvRtti, patra 577 : 'karma' prastAvAdazubha-prakRtirUpaM vabattinA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 729 adhyayana-29: TippaNa 2-6 jaina sAdhanA-paddhatinuM paheluM sUtra che-mithyAtva-visarjana athavA darzana-vizuddhi. darzananI vizuddhino hetu saMvega che, je naiisargika paNa hoya che ane adhigamika paNa sAdhanAnuM bIjuM sUtra che-pravRtti-visarjana athavA AraMbha-parityAga. teno hetu nirveda che. jayAM sudhI nirveda thato nathI, tyAM sudhI viSaya-virakti thatI nathI ane tenA vinA AraMbhano parityAga thato nathI. dazavaikAlika niryuktimAM bhikSunA sattara liMga (cihna) batAvavAmAM AvyA che, tyAM saMvega ane nirvedane prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. 'yathA yathA samAyAti, saMvittau tattvamuttamam / tathA tathA na rocante, viSayAH sulabhA api / yathA yathA na rocante , viSayAH sulabhA Adi / tathA tathA samAyAti, saMvittau tattvamuttamam // ' 2. dharmazraddhAthI (dhaHsaddhApa) nirvedanuM phaLa che-kAma-bhoga athavA Indriya-viSayo pratye vairAgya. dharma-zraddhAnuM phaLa che-paudgalika sukha pratye vairAgya. A baMne paribhASAomAMthI vairAgyanA be artha phalita thAya che-(1) zabda, rUpa vagere pratye thanAruM vikarSaNa, padArtha pratye anAsakta-bhAva, (2) sukhAtmaka saMvedana pratye vikarSaNa. pahelo vastugata (brekTiva) vairAgya che ane bIjo anubhUtigata (sarjekTiva) vairAgya che. 3. vaiSayika sukhonI (sayAsozu) sukha ane sAtA-A be zabdo che. sukha zabda vyApaka che. te paulika ane Atmika-baMne prakAranuM hoya che. sAtA paudgalika hoya che. vRttimAM sAtAno artha che-sAtavedanIya karma. tenAthI utpanna ke prApta sukhone sAtAsIkha kahevAmAM Avela che. tAtparya e che ke te zabda samasta vaiSayika sukhono vAcaka che.' 4. agAradharmagRhasthI (IIRH) AnA be artha che(1) gRhasthanA bAra vratarUpa dharma-kuvAtaivadhe Tdhane . (2) gRhasthano AcAra ke kartavya. prastuta prasaMgamAM bIjo artha ja saMgata che. 5. guruno avinaya ke parivAda karanAra nathI hoto (3VIosAyapAsItte) AzAtanAno artha che-avajJA ke avamAnanA. ananyAzAtanano artha che-gurunI avajJA na karanAra, guruno parivAra na karanAra. 6. (vAsaMganamarivahumAyA!) varNa, saMjavalana, bhakti ane bahumAna-A cAreya vinaya-pratipattinA aMgo che. varNano artha che 'zlAghA'.2 kIrti, varNa, zabda ane zloka-e cAreya paryAya zabdo che. teomAM kaMIka arthabheda paNa che. 1. vRkravRtti, patra 178 : sAtaM-sAtavenIyaMtanatata saukhyAni sAtasaukhyAni prAgvan madhyapadalopI samAsasteSu vaiSayikasukheSviti yAvat / 2. 3. ejana, patra 172 :va-snAyaT veniyaM, 2 4 6, 7 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 730 saMjvalanano artha che 'guNa-prakAzana'.' bhaktino artha che 'hAtha joDavA, guru AvI pahoMcatAM UbhA thavuM, Asana ApavuM' vagere vagere.ra bahumAnano artha che 'AMtarika anurAga'. dazavaikAlika cUrNimAM bhakti ane bahumAnamAM je aMtara che tene eka udAharaNa vaDe samajAvavAmAM Avela che. 7. ( maNussadevadoggaI o...maNussadevasoggaIo) aparAdhapUrNa AcaraNa karanAra vyakti manuSyanI durgatinuM jIvana jIve che ane sadAcAranuM pAlana karanAra vyakti manuSyanI sugatinuM jIvana jIve che. devatAnI durgatino artha che--devatAomAM kikviSika vagere banavuM ane devatAnI sugatino artha che--devalokamAM Indra vagere banavuM. 8. siddhi sugatino mArga (siddhi sonlR) sugati siddhinuM vizeSaNa che. vRttikAre 'siddhiso'ne eka pada mAnyuM che. sthAnAMgamAM cAra sugationo ullekha che--siddha-sugati, deva-sugati, manuSya-sugati ane sukuLamAM janma.' 9. mAyA, nidAna ane mithyA-darzana-zalyone (mAyAniyAmicchAnuMmaLasakALa) je mAnasika vRttio ane adhyavasAya zalya (AMtarika vraNa)nI mAphaka klezakArI hoya che, tene 'zalya' kahevAmAM Ave che. te traNa che-- (1) mAyA (2) nidAna - tapanA phaLanI AkAMkSA karavI, bhoganI prArthanA karavI. (3) mithyA-darzana - mithyArdaSTikoNa. - 1. vRttavRtti, patra 76 : satvananuM--guLodmAsanam / 2. ejana, bhaktti:-pravrutipradAvijJA| 3. ejana, vadumAnam--AntaraprItivizeSa: / 4. rAveAlina, binavAma vRtti, pR. 21 / 5. bRhadvRtti, patra 579 : siddhisoggaiM ti siddhisugatiM / 6. TALa, 44 232 5 A traNe mokSa-mArganA vighno ane anaMta saMsAranA hetuo che. sthAnAMga (10/71)mAM kahevAyuM che - AlocanA (svadoSa-prakAzana) te ja vyakti karI zake che je mAyAvI hotI nathI. 10. mohane kSINa karavAmAM samartha pariNAma-dhArAne (rAjuseviM) saMkSepamAM 'karaNa-seDhi'no artha che 'kSapaka-zreNi'. moha-vilayanI be prakriyAo che--jemAM mohano upazama thatAM-thatAM te sarvathA upazAMta thaI jAya che, tene 'upazama-zreNi' kahevAmAM Ave che. jemAM moha kSINa thatAM-thatAM pUrNapaNe kSINa thaI jAya che, tene 'kSapaka-zreNi' kahevAmAM Ave che. upazama-zreNithI mohano sarvathA uddAta thato nathI, eTalA mATe ahIM kSapaka-zreNi ja levAya. karaNano artha 'pariNAma' che. kSapaka-zreNino prAraMbha AThamA guNasthAnathI thAya. tyAM pariNAma-dhArA evI zuddha hoya che jevI pahelAM kyAreya hotI nathI. eTalA mATe AThamA guNasthAnane 'apUrva-karaNa' kahevAmAM Ave che. apUrva-karaNa vaDe je guNazreNi prApta thAya che tene 'karaNa-guNa-zreNi' kahevAmAM Ave che. te jyAre prApta thAya che tyAre mohanIya karmanA paramANuonI adhyayana-29 : TippaNa 7-10 7. 8. 9. bRhadvRtti, patra 579 : nidAnaM - mamAtastapaH- prabhRtyAderidaM syAt iti prArthanAtmakam / ejana, patra 80 : pramAAEpaLivavRdghate / ejana, patra 876 : rona--apUrvajona zuLahetuA zreNi: karaNaguNazreNiH / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 731 adhyayana-29: TippaNa 11-16 sthiti alpa thaI jAya che ane temano vipAka maMda thaI jAya che. A rIte mohanIya karma nirvIrya banI jAya che. 11. anAdarane (mapurakSara) ahIM 'mapurakSAra'--puraskAra'no artha "anAdara' ke 'avajJA che. A vyakti guNavAna che, kyAreya bhUla nathI karatIA sthitinuM nAma puraskAra che. potAnA pramAdAcaraNane bIjAnI sAme prastuta karanAra AnAthI viparIta sthitimAM mukAya che, te ja apuraskAra che. 12. ananta vikAsano ghAta karanAra jJAnAvaraNa vagere karmonI pariNatione (1vidyArUpawve) AtmAnA cAra guNo anaMta che--(1) jJAna, (2) darzana, (3) vItarAgatA ane (4) vIrya. temanuM AvaraNa karatAM paramANuone jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa, saMmohaka paramANuone moha tathA vighAtaka paramANuone aMtarAya-karma kahevAmAM Ave che. vItarAgatAno bAdhaka che moha ane vIryanuM bAdhaka che aMtarAya-karma. temanI anaMta pariNatio vaDe AtmAnA anaMta guNo AvRta, saMmohita ane pratihata thAya che. 13. (sUtra 8) AlocanA, niMdA ane gaha-A traNe prAyazcitta sutro che. temanA dvArA pramAda janita AcaraNanuM vizodhana karavAmAM Ave che. AlocanAno mULa AdhAra che-RjutA. mAyA, nidAna (padgalika sukhano saMkalpa) ane mithyAdarzana-zalya - A traNe sAdhanAnAM vidgo che. teo sAdhakane mohAsati tarapha laI jAya che. AlocanA sAdhakane AtmA tarapha laI jAya che, eTalA mATe tenAthI mAyAtrikanA kAMTA bahAra nIkaLI jAya che. niMdA akRta pratye pazcAttApanI bhAvanA che. tenAthI akaraNIya pratye virakti janme che. gartA vaDe vyaktinA ahaMkArano vilaya thAya che. ahaMkArathI grasta vyakti uddhata bhAve anAcaraNanuM Asevana karI nAkhe che. ahaMkArano vilaya thatAM AcaraNa saMyata banI jAya che. 14. sAmAyikathI asatyavRttinI virati (sAmA3gi sAvaM no viDuM) sAmAyika ane sAvadyayogaviratimAM kArya-kAraNa saMbaMdha che. sAvadyayogavirati kAraNa che, sAmAyika kArya che. kArya ane kAraNa eka sAthe kevI rIte hoI zake tenAM samAdhAnamAM vRttikAre batAvyuM che ke vRkSa kAraNa che ane chAyA kArya che, chatAM paNa baMne eka sAthe maLI Ave che." 15. darzana (darzanAcAra)nI vizuddhi (saMsavilohiM) darzanano artha che-samyakta. prastuta prakaraNamAM darzananI vizuddhinuM tAtparya darzananA AcAranuM anupAlana hovuM joIe. A bhaktiyoganuM sUtra che. darzananA ATha AcAro 2831mAM nirdiSTa che. temano saMbaMdha darzana-vizuddhi sAthe che. stuti vaDe tIrthakara pratye anurAga utpanna thAya che. tenAthI darzanAcAra pratyenI AsthA sudaDha bane che. vRttikAre vizuddhino artha nirmaLa thavuM evo karyo che. stuti dvArA darzananAM upaghAtI karmo dUra thAya che. pariNAme samyakta nirmaLa banI jAya che. kSAyopathamika sabhyatvane mATe A artha ghaTAvI zakAya che, paraMtu kSAyika samyaktane mATe A artha ghaTAvI zakAto nathI, kema ke samyaktanAM upaghAtI karmo pahelAM ja naSTa thaI jAya che. 16. (vaVIDUT..nivaMghaTTa) vaMdanA eka pravRtti che. temAMthI be kAryo niSpanna thAya che-nIca gotrano kSaya-A nirjarA che tathA ucca gotrano baMdha-A puNyano baMdha che. vaMdanAnuM mukhya phaLa che-nirjarA ane prAsaMgika phaLa che-puNya karmano baMdha. AnAthI evo siddhAMta phalita thAya 1. bRhadvRtti, patra 580 : viratisahitasyaiva sambhavAt, na kAryakAraNabhAvadarzanAd / caiva tulyakAlatvenAnayoH kAryakAraNa-bhAvAsambhava ejana, putra 180 : ranaM sakhyatve, tI vizuddhiHiti vAcyaM, keSucit tulyakAleSvapi vRkSacchAyAdivat tadupaghAtikarmApagamato nirmalIbhavanaM darzanavizuddhiH / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 732 adhyayana-29: TippaNa 17-20 che-jyAM-jyAM zubha pravRtti che tyAM-tyAM nirjarA che. eka paNa zubha pravRtti evI nathI ke jenA vaDe mAtra puNyano baMdha thAya ane nirjarA na thAya. puSyano baMdha nirjarAnuM sahakArI kArya che. 17. pratikramaNathI (Dimavi) akalaMke pratikramaNano artha-bhUtakALanA doSothI nivRtta thavuM evo karyo che.' haribhadrasUri anusAra azubha pravRttimAMthI pharI zubha pravRttimAM pAchA vaLavuM te pratikramaNa che. azubha yogathI vratamAM chidro utpanna thaI jAya che. pratikramaNathI vratanA chidro pharI DhaMkAI jAya che. sUtrakAre vrata-chidranA nirodhanAM pAMca kAmo batAvyA che- (1) Agnavano nirodha thaI jAya che. (2) azubha pravRttithI thanAra caritranAM kalaMko samApta thaI jAya che. (3) ATha pravacana-mAtAo (pAMca samitio ane traNa gutio)mAM jAgarukatA vadhI jAya che. (4) saMyama pratye ekarasatA ke samApatti sadhAI jAya che. (5) samAdhinI prApti thAya che. 18. kAyotsargathI (IST) sAmAcArI-adhyayanamAM kAyotsargane 'sarva-duHkha-vimocaka" kahela che. zAnyAcArye kAyotsargano artha-'Agamokta nIti anusAra zarIrano tyAga karavo' karyo che. kriyA-visarjana ane mamatva-visarjana-e baMne Agamokta nItinAM aMgo Avazyaka niryuktimAM kAyotsarganA pAMca kAmo batAvAyAM che-- (1) dehanI jaDatAnuM vizodhana. (4) anuprekSA. (2) matinI jaDatAnuM vizodhana. (5) dhyAna. (3) sukha-du:khanI titikSA. 19. (tIyapakupanna) ahIM atIta ane pratyutpanna-evAM be pado che. pratyutpannano abhiprAya vartamAna kSaNa nathI. atItano tAtparyArtha che dUrano atIta ane pratyutpannano artha che nikaTavartI atIta. vartamAna kSaNamAM prAyazcitta-yogya pravRttinuM vizodhana karAI rahyuM che, eTalA mATe pratyutpannano artha nikaTavartI atIta karavo ucita che.* ahIM prAyazcitta vaDe prAyazcitta-yogya pravRtti vivakSita che." 20. stava ane stuti (yavathuru) sAmAnyapaNe "stuti' ane 'stava' A baMneno artha "bhakti ane bahumAnapUrNa zraddhAMjali arpita karavI che. paraMtu sAhityazAstranI vizeSa paraMparA anusAra eka, be ke traNa zlokavALI zraddhAMjaline "stuti' ane traNathI adhika zlokavALI zraddhAMjaline 1. rAnavartiA , 6aa 24T. dehamaijaDDasuddhI suhadukkhatitikkhA ya aNuppehA / Avazyaka hAribhadrIyA vRtti| jhAyai ya suhaM jhANaM, eyaggo kAusaggammi // uttarAthaurf, ra6 rU8, 42, 46, 465 bRhavRtti, patra 581: atItaM ceha cirakAlabhAvitvena pratyutpannamiva vRtti , panna 181 : :-zarIra tor: pratyutpannaM caasnnkaalbhaavityaa'tiitprtyutpnnm| AgamoktanItyA parityAgaH kAyotsargaH / 7. ejana, patra 582 : prAyazcitta 3pavAnI prAyazcittAtivA 5. sAvatha nigi, jAthA 2462 : Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva-parAkrama 'stava' kahevAmAM Ave che. keTalAka loko sAta zloka sudhInI zraddhAMjaline paNa 'stuti' mAne che.1 21. mokSa-prApti (aMtiiraya) annano tAtparyArtha che--bhava ke karmono vinAza. tene phalita karanArI kriyA aMtakriyA kahevAya che. tAtparyamAM eno artha che--mokSa. antakriyA phalita thAya che sUkSma zarIranA chUTI javA para. sthAnAMgamAM cAra prakAranI aMtakriyAno nirdeza maLe che. tenuM saMkSipta vivaraNa A pramANe che--- 1. keTalAka manuSyo alpa karmo sAthe manuSya jIvanamAM Ave che, paraMtu dIrghakAlIna muni-paryAyanuM pAlana karI mukta thaI jAya che, jema ke - cAturaMta cakravartI samrATa bharata. A prathama prakAranI aMtakriyA che. = 2. keTalAka manuSyo mahAkarma sAthe manuSya bhavamAM Ave che ane alpakAlIna muni-paryAyanuM pAlana karI mukta thaI jAya che, jema ke - gajasukumAla aNagAra. A bIjA prakAranI aMtakriyA che. 3. keTalAka manuSyo mahAkarma sAthe manuSya bhavamAM Ave che ane dIrghakAlIna muni-paryAyanuM pAlana karI mukta thaI jAya che, jema ke - cakravartI sanatkumAra. A trIjA prakAranI aMtakriyA che. 733 4. keTalAka manuSyo alpa karma sAthe manuSya bhavamAM Ave che ane alpakAlIna muni-paryAyanuM pAlana karI mukta thaI jAya che, jema ke - bhagavatI marudevA. A cothA prakAranI aMtakriyA che. A badhAnI kathAo mATe juo--ThANuM 41nuM TippaNa. 22. vaimAnika devomAM (vimAno...) vRttikAre kalpano artha--bAra devaloka ane vimAnano artha-praiveyaka ane anuttara vimAna - karyo che. = 23. kAla-pratilekhanA...thI (jAnaDisnehAyALu) pa zramaNanI dina-caryAmAM kALa-maryAdAnuM ghaNuM moTuM sthAna rahyuM che. dazavaikAlikamAM kahevAyuM che - 'te badhA kAmo yogya samaye kare.'4 A ja vAta sUtrakRtAMgamAM kahevAI che. vyavahAramAM batAvavAmAM AvyuM che - asvAdhyAya-kALamAM svAdhyAya na karavo.' kALajJAnanA prAcIna sAdhanomAM 'dik pratilekhana' ane 'nakSatra avalokana' mukhya hatAM. munio svAdhyAya pUrve kALanI pratilekhanA karatA. jemane nakSatravidyAnuM kuzaLa jJAna hoya temane A kArya mATe niyukta karavAmAM AvatA. yAMtrika ghaDiyALonA abhAvamAM A kAryane khUba mahattva ApavAmAM AvatuM. vizeSa vivaraNa mATe juo - oghaniryukti, gAthA 641-654. 1. 24. mArga (samyaktva) (man) zAntyAcArye mArganA traNa artho karyA che - (1) samyaktva, (2) samyaktva ane jJAna ane (3) mukti-mArga. . 3. 4. 5. adhyayana-29 : TippaNa 21-24 bRhadvRtti, patra 581 : dugatisilogA ( thUio) annesiM jAva huMti satteva / deviMdatthavamAI teNa paraM thuttayA hoMti // gaLuM, 4 / 6 / bRhadvRtti, patra 582 : kalpA- devalokA vimAnAnigraiveyakAnuttaravimAnarUpANi / vasaveJatiyaM, 1 / 2 / 4 : jAte jAAM samAve| sUyagaDo, 2 / 1 / 15 : annaM annakAle, pANaM 6. 7. 8. 9. pANakAle, vatthaM vatthakAle, leNaM leNakAle, sayaNaM sayaNakAle / vyavahAra sUtra, 7 / 106 : no kappar3a niggaMthANa vA niggaMthINa vA asajjhAe sajjhAyaM karittae / bRhadvRtti, patra 583 : mArga:- iha jJAnaprAptihetuH samyaktvam / ejana, patra 572 : yadA mAfyAritraprAptininanyanatavA darzanajJAnAkhyam / ejana, patra 68rU : athavA 'f =' murzi kSAyopazamikadarzanAdi / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 734 adhyayana-29 : TippaNa 25-27 mArga-phaLano artha 'jJAna" karavAmAM Avyo che. uttarAdhyayana (282)mAM jJAna, darzana, cAritra ane tapa-A cAreyane mArga' kahela che. prAyazcittanA prakaraNamAM mArgano artha samyakta adhika yogya che. prAyazcitta tapasyAmaya hoya che, eTalA mATe tapa tenuM pariNAma nathI thaI zakatuM. cAritra (AcAra-zuddhi) A ja sUtramAM AgaLa pratipAdita che. bAkI jJAna ane darzana (samyakta) be rahe che. temAM darzana "mArga che ane tenI vizuddhithI jJAna vizuddha thAya che, eTalA mATe te 'mArga-phaLa' che. AcArya vaTTakere zraddhAna (darzana)ne prAyazcittano eka prakAra mAnyo che. vRttikAra vasunaMdie tenA be artha karyA che-(1) tattvarucinuM pariNAma ane (2) krodha vagereno parityAga. sutrakArano Azaya evo che ke prAyazcitta vaDe darzananI viziSTa vizuddhi thAya che. eTalA mATe jJAna ane darzanane prAyazcitta paNa mAnI zakAya ane pariNAma paNa. 25. (sUtra 18) satyanI prApti te ja vyaktine thAya che je abhaya hoya che. bhayanA hetuo che-rAga ane dveSa. temanA vaDe vera-virodha vadhe che. vera-virodha thavAthI AtmAnI sahaja prasannatA naSTa thaI jAya che. badhA jIvonI sAthe maitrIbhAva raheto nathI. mane bhayathI bharAI jAya che. A rIte vyakti satyathI dUra thaI jAya che. je satyane pAmavA Icche che, tenA manamAM rAga-dveSanI gAMTha tIvra nathI hotI. te sahunI sAthe maitrIbhAva rAkhe che. teno AtmA sahaja prasannatAthI paripUrNa hoya che. tenAthI pramAdavaza koI anucita vyavahAra thaI jAya che to te tarata tenA mATe pazcAttApa jAhera karI de che--kSamA mAgI le che. je vyaktimAM potAnI bhUlane mATe pazcAttApa vyakta karavAnI kSamatA hoya che. tenAmAM ja sahaja prasannatA, maitrI ane abhaya-A badhAM vikasita thAya che. 26. (sUtra 19) svAdhyAyanA pAMca prakAra che- (1) vAcanA-adhyApana karavuM. (2) pratipRcchA-ajJAta viSayanI jANakArI ke jJAta viSayanI vizeSa jANakArI mATe prazna karavo. (3) parivartanA-paricita viSayane sthira rAkhavA mATe vAraMvAra bevaDAvavo.' (4) anuprekSA-paricita ane sthira viSaya para ciMtana karavuM. (5) dharmakathA-sthirIkRta ane citita viSayano upadeza karavo. 20mAthI 24mA sUtra sudhI svAdhyAyanA A ja pAMca prakAranAM pariNAmo batAvavAmAM AvyA che. 27. tIrtha-dharmanuM avalambana kare che (ttisthaghaM mavarnava) zAntAcArya tIrthanA be artha karyA che-gaNadhara ane pravacana. bhagavatImAM caturvidha saMghane "tIrtha" kahevAmAM Avela che. gautame kahyuM-'bhaMte ! tIrthane tIrtha kahevAya che ke tIrthakarane tIrtha kahevAya che?' 1. vRtti , patra 183 : tanaM ra jJAnam | 5. sarakhAvo-yo-tana, madha-pAra rUrU : paitrIjA sT mUlAcAra, paMcAcArAdhikAra, gAthA 164 : muditopekSANAM sukhaduHkhapuNyApuNyaviSayANAM bhAvanA pAyacchittaM ti tavo, jeNa visujjhadi hu puvakayapAvaM / tshcittprsaadnm| ejana, AthA ddha che uttarAyaNa, 30 / rU4 . ejana, thA 26 vRtti: zraddhAnaM tattva : bRhadvRtti, patra 584 : vAcanA-pAThanam / krodhAdiparityAgo vaa| ejana, panna 184 : parAvartanA-nam | ejana, patra 684: manuprekSa-cittanilaTI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 735 adhyayana-29: TippaNa 28-30 bhagavAne kahyuM-'gautama! ahaMtu tIrtha nathI hotA, teo tIrthakara hoya che. caturvarNa zramaNasaMgha-sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAono saMghatIrtha kahevAya che." Avazyaka niryuktimAM pravacananuM eka nAma tIrtha che. A rIte tIrthanA traNa artha thayA. temanA AdhAre tIrtha-dharmanA traNa artha thAya che - (1) gaNadharano dharma- zAstra-paraMparAne avicchinna rAkhavI. (2) pravacanano dharma- svAdhyAya karavo.' (3) zramaNa-saMghano dharma. ahIM adhyApananA prakaraNamAM prathama artha ja yogya lAge che. tIrtha zabdanI vizeSa jANakArI mATe juo-vizeSa Avazyaka bhASya, gAthA 1032 -1051. 28. karmo ane saMsArano aMta karanAra (mahAni mahAvasAne) A vAkyAMza AtmAnI prakRSTa vizuddhino dyotaka che. karmonuM vipula mAtrAmAM kSINa thavuM mahAnirjarA che. mahAparyavasAnanA be artha che--samAdhimaraNa ane apunarmaraNa. je vyaktine mahAnirjarA thAya che, te samAdhimaraNa prApta kare che. jo saMpUrNa karmonI nirjarA thaI jAya che to te apunarmaraNa prApta kare che, janma-maraNanA cakramAMthI chUTI jAya che. sthAnAMga sUtramAM aneka prasaMgomAM Ano prayoga maLI Ave che- 1. manorathatrayI karanAra zramaNa tathA zramaNopAsaka mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALo hoya che. (ThANuM 3496, 497) 2. aglAnavRttithI sevA karanAra zramaNa mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALo hoya che. (ThANuM pA44, 45) 29. sUtra, artha ane te baMne sAthe saMbaMdhIta (suttastha tamAruM) Agama traNa prakAranA hoya che-sUtrAgama, arthAgama ane tadubhayAgama. A trIjo prakAra sUtrAgama ane arthAgamanuM saMyukta uccAraNa mAtra che. je AgamanI racanAmAM sUtra ane vRtti-baMneno samAveza thato hoya che, te Agamane tadubhayAgama kahevAmAM Avela che. 30. kAMkSA mohanIya karma (vaMzavAnaM veH) zAjyAcArye kAMkSA mohanIyano artha "anAbhigrahika mithyAtva' karyo che." abhayadevasUri anusAra Ano artha chemithyAtva-mohanIya." 1. pIvaDuM, 20 74 : tirthaM pare !tie ? tisthAtirtha ? 4. ejana, patra 584 : ya iva tIrtha-pravane zramicarthagoymaa ! arahA tAva niyamaM titthakare, titthaM puNa cAuvaNNe ta:-svAdhyAya: samaNasaMghe, taM jahA-samaNA samaNIo sAvayA 5. vRdattA, patra 184: kSAdinIyaM mafmahilsasaaviyaao| mithyaatvruupm| Avazyaka niyukti, gAthA 124 : bhagavatI, 1 / 3 vRtti : mohayatIti mohanIyaM karma, tacca suya dhamma tittha maggo, pAvayaNaM pavayaNaM ca egaTThA / cAritramohanIyamapi bhavatIti vizeSyate-kAkSA-anyAnyasuttaM taMtaM gaMdho, pADho satthaM ca egaTThA // darzanagrahaH upalakSaNatvAccAsya zaMkAdiparigrahaH, tataH 3. bRhadvRtti, patra 584 : tIrthamiha gaNadharastasya dharma:-AcAraH kAkSAyA mohanIyaM kAkSAmohanIyam-mithyAtvamohanIzrutadharmapradAnalakSaNastIrthadharmaH / ymityrthH| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajharSaNANi 736 adhyayana-29: TippaNa 31-35 satyanI vyAkhyA karanArA aneka matavAda che. temanI jALamAM phasAIne manuSya mithyA dRSTikoNo tarapha DhaLI jAya che. A rIte DhaLavAnuM mukhya kAraNa kAMkSA-mohanIya karma hoya che. vizada jANakArI mATe juo-bhagavatI, 13. 31. vyaMjanalabdhine (vaMnapaddha) bRhaduvRttimAM vyaMjana-labdhinI koI vyAkhyA nathI. "vaMgaM-ddhi va-AmAnAM 2 kArane tyAM "padAnusAritA-labdhi'no sUcaka darzAvavAmAM Avyo che. eka pada anusAra bAkInA padonI prApti thaI jAya tevI zaktinuM nAma "padAnusAritA-labdhi che. e rIte eka vyaMjananA AdhAre bAkInA vyaMjano meLavI zakavAnI kSamatAnuM nAma "vyaMjana-labdhi hovuM joIe. 32. anuprekSA (artha-cintana)thI (madhuprerA) anuprekSAnA aneka artho che-(1) tattvanuM ciMtana karavuM, (2) jJAta arthano abhyAsa karavo, (3) arthanuM ciMtana karavuM, (4) vastunA svabhAvanuM vAraMvAra ciMtana karavuM. vRttikAre anuprekSAno artha A pramANe karyo che - arthanuM vismaraNa na thaI jAya eTalA mATe arthanuM vAraMvAra ciMtana karavuM. anuprekSAnA cha lAbho darzAvAyA che- 1. karmanA gADha baMdhananuM zithilIkaraNa. 4. pradeza-parimANanuM alpIkaraNa. 2. dIrdhakAlIna sthitinuM alpIkaraNa. 5. Agata vedanIya karmano upacaya na thavo. 3. tIvra vipAkanuM maMdIkaraNa. 6. saMsAranuM alpIkaraNa. asAtavedanIya karmanA baMdhanuM kAraNa che-bIjAone duHkha ApavuM, satAvavA athavA bIjAonI sAthe krUratApUrNa vyavahAra karavo. tattva, padArthanA svabhAva ane anityatva vagerenI anuprekSA karavAthI karuNAnI cetanA jAge che, Atmopamya daSTinuM nirmANa thAya che, koI paNa prANIne duHkha ApavAnI vRtti samApta thaI jAya che. eTalA mATe anuprekSA karanAra vyaktine asAtavedanIya karmane baMdha pharI-pharI thato nathI. 33. lAMbA mArgavALI (TIma ddha) ahIM "' kAra alAkSaNika che. mULa zabda che--tIraddhatIThuM. tenA be artha che-dIrgha kALa ane lAMbo mArga 6 AgamomAM 'mA' zabdanA baMne artho maLe che-kALa ane mArga. 34. cAra aMtavALI (vAta) vRttikAre "aMta'no artha 'avayava' karyo che. saMsArarUpI aTavInA cAra avayavo che-naraka, tiryaMca, manuSya ane deva." 35. pravacana (pa ). pravacanano artha che-Agama. saMgha athavA tIrtha AgamanA AlaMbanathI cAle che, eTalA mATe upacArathI Agamane paNa pravacana kahevAmAM Avela che. vizeSa vivaraNa mATe juo-2831nuM TippaNa. 1. bRhadvRtti, patra 584 : cazabdAvyaJjanasamudAyAtmakatvAdvA padasya tallabdhi ca padAnusAritAlakSaNAmutpAdayati / ejana, patra 684 : mUtravardhafpa saMmata vismarAmata: so'pi paribhAvanIya itynuprekssaa| 3. pava, 81423 4. bRhadvRtti, patra 585 : dIhamaddhaM ti makAro'lAkSaNikaH dIrghAddhaM dIrghakAlaM, dIrghovA'dhvA-tatparibhramaNahetuH karmarUpo mArgo ysmin| 5. ejana, patra 186 : ratvIra-catutinnakSAmatA-jhavavA yasmiMstaccaturantaM saMsArakAMtAram / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 737 adhyayana-29: TippaNa 36-39 36. (sUtra 25) zrutanI ArAdhanAnAM be phaLa batAvavAmAM AvyAM che-ajJAnano kSaya ane saMklezano abhAva, vyakti jyAre zratanI ArAdhanA kare che tyAre tenA badhA saMzayo dUra thaI jAya che, ajJAna nAza pAme che. kema ke niraMtara svAdhyAya karatA rahevAthI tathA zabdonI mImAMsA ane vimarza karatA rahevAthI viziSTa tattvonI prApti thAya che, jANakArI vadhe che. ajJAnane kAraNe Agraha ane rAga-dveSa vadhe che. tenAthI citta saMkliSTa rahe che. jayAre vyaktine tattvanI prApti thaI jAya che. tyAre samagra saMkleza maTI jAya che. vRttikAre eka prAcIna gAthA uddhata karI che : jaha jaha suyamo( mava )gAhai aisayarasapasarasaMjuyamapuvvaM / taha taha palhAi muNI NavaNavasaMvegasaddhAe // sAdhaka jema-jema mRtanuM avagAhana kare che, jJAnanI UMDAIomAM jAya che tema-tema tene atizaya rasa paDe che ane tene apUrva AnaMdano anubhava thAya che. tenAmAM saMveganA navA-navA AyAmo UghaDe che ane tenI mAnasika prasannatA atyadhika vadhI jAya che.' 37. (sUtra 26) A sUtramAM ekAgra mananI sthApanA (manane eka agra-AlaMbana upara sthira karavuM)nuM pariNAma "citta-nirodha' batAvavAmAM Avela che. trepanamAM sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke mana-gupti vaDe ekAgratA prApta thAya che. tenAthI mananI traNa avasthAo phalita thAya che-(1) gupti, (2) ekAgratA ane (3) nirodha. manane caMcaLa banAvanAra hetuothI tene bacAvavuM-surakSita rAkhavuM te 'guti' kahevAya che. vyaya-viSayaka jJAnanI ekatAnatA 'ekAgratA' kahevAya che. mananI vikalpa-zUnyatAne "nirodha kahevAmAM Ave che. maharSi pataMjalie cittanAM cAra pariNAmo batAvyAM che-(1) vyutthAna, (2) samAdhi-prAraMbha, (3) ekAgratA ane (4) nirodha. ahIM ekAgratA ane nirodha tulanIya che. 38. (sUtra 27-29) sthAnAMgamAM upAsanAnAM dasa phaLa batAvavAmAM AvyAM che. temAMthI saMyama ane anAgnava (anAzrava), tapa ane vyavadAna tathA akriyA ane siddhino kArya-kAraNa-mALAnA rUpamAM ullekha che. bauddha-darzanamAM bAvIsa indriyo mAnavAmAM AvI che. temAM zraddhA, vIrya, smRti, samAdhi ane prajJA A pAMca indriyo tathA ajJAtamAzAsvAmIndriya, Andriya ane ajJAtIvIndriya A traNa aMtima indriyo vaDe vizuddhino lAbha thAya che, eTalA mATe temane vyavadAnanA heturUpa mAnavAmAM Avela che. zraddhA, vIrya, smRti, samAdhi ane prajJAnA baLa vaDe klezanuM vikhaMbhana ane Arya-mArganuM Avahana thAya che. aMtima traNa indriyaanAgnava che. nirvANAdinA uttarottara pratilAbhamAM temanuM Adhipatya che. vyavadAnano artha 'karma-kSaya' athavA 'vizuddhi che. ahIM nirjarAnA sthAne teno prayoga thayo che. 39. (sUtra 30) utsukatA, nirdayatA, uddhata manobhAva, zoka ane cAritra-vikAra-A badhAnuM mULa sukhanI AkAMkSA che. tene choDIne koI paNa vyakti anutsuka, dayALu, uparAMta, azoka ane pavitra AcaraNavALo banI zake che. utsukatA vagere sukhanI AkAMkSAnAM pariNAma che. teo kAraNanA rahetAM chatAM parityakta thatA nathI. Avazyaka e che ke kAraNanA tyAgano prayatna karavAmAM Ave, 1. 2. vRdatta, patra 106 . patinnatrayona, rU 1; rUA 125 3. 4. hA, rUT4285 vauddha thai-vana, pR. 328-326I Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi jethI pariNAma potAnI jAte ja tyakta thaI jaze. 40. (sUtra 31) saMga ane asaMga-A be zabdo samAja ane vyaktinA sUcaka che. adhyAtmanI bhASAmAM samudAya-jIvI te hoya che, jenuM mana saMgasakta (anekatAmAM lika) hoya che ane vyakti-jIvI athavA ekalo te hoya che jenuM mana asaMga hoya che--koI paNa vastu ke vyaktimAM lipta nathI hotuM. A ja tathyanA AdhAre ema kahI zakAya che ke asaMga manavALo samudAyamAM rahIne paNa ekalo rahe che ane saMga-lipta manavALo ekAMtamAM rahIne paNa samudAyamAM rahe che. kahevAmAM Ave che ke citta caMcaLa che, anekAgra che. te koI eka agra (lakSya) 52 TakatuM nathI. paraMtu A mAnyatAmAM thoDuMka parivartana karavAnI jarUra che. citta pote potAnI jAte caMcaLa ke anekAgra nathI. tene ApaNe aneka viSayomAM bAMdhI daIe chIe, tyAre te saMga-lipta banI jAya che ane A saMgaliptatA ja tenI anekAgratAnuM mULa che. anAsakta mana kyAreya caMcaLa nathI hotuM ane Asakti rahetAM tene ekAgra karI zakAtuM nathI. niSkarSanI bhASAmAM kahI zakAya ke jeTalI Asakti teTalI anekAgratA, jeTalI anAsakti teTalI ekAgratA, pUrNa anAsakti eTale mananuM astitva samApta. jaina AgamomAM muninuM eka vizeSaNa che--apratibaddha vihArI. muninI samagra jIvanacaryA apratibaddha hoya che, vyaktivizeSa ke sthAna-vizeSa sAthe pratibaddha nathI hotI. prastuta sUtrano A ja pratidhvani che. pratibaddhatA Asakti che. te vyaktine bAMdhe che, manane vyagra banAve che. dasavaikAlika sUtramAM kahyuM che--'game te vA nAre va tene / mamattamAtraM 7 hiM vi nA ' (cUlikA 28) 41. vivikta-zayanAsana (vivittasayAsa) 738 bAhya-tapano chaThTho prakA2 vivikta-zayanAsana che. trIsanA adhyAyamAM batAvavAmAM AvyuM che-ekAMta, AvAgamanarahita ane strI-pazu-varjita sthAnamAM zayanAsana karavAnuM nAma vivikta-zayanAsana che. bauddha-sAhityamAM vivikta-sthAnanA nava prakAra batAvavAmAM AvyA che--(1)araNya, (2) vRkSa-mULa, (3) parvata, (4) kaMdarA, (5) giri-guphA, (6) smazAna, (7) vana-prastha, (8) abhyavakAza ane (9) parALa-puMja.2 ekAMta zayanAsana karanArAonuM mana AtmalIna thaI jAya che, eTalA mATe tene 'saMlInatA' paNa kahevAmAM Ave che. bauddha piTakomAM ekAMtavAsane mATe 'prati-saMlayana' zabda paNa vaparAya che.' aupapAtikamAM vivikta-zayanAsana mATe 'pratisaMlInatA'no prayoga thayo che." A rIte prAcIna sAhityamAM ekAMta-sthAna ke kAmottejaka indriya-viSayothI rahita sthAnane mATe vivikta-zayanAsana-saMlInatA, prati-saMlayana ane prati-saMlInatA--A zabdo prayojAtA rahe che. adhyayana-29 : TippaNa 40-43 42. pauSTika AhAranuM varjana karanAra (vivittAdAre) ghI, dUdha, mAkhaNa vagere vikRtio che. temanAthI rahita AhAra vivikta AhAra che. tAtparyArthamAM A pauSTika AhArano niSedha che." 43. ekAMtamAM rata (pAMtara) 1. 2. Ano artha che--ekAMta sthAnamAM rata rahenAra. prAcIna paraMparA anusAra ekAMta sthAna traNa mAnavAmAM Ave che--smazAna, vRkSa-mULa ane nisIhiyA--niSadyA. A sthAno dhyAna-svAdhyAya mATe bAdhA-rahita gaNAtA hatA. khAravelanA zilAlekhamAM 3. uttarajjhayaNANi, 30 / 28 / vizuddhimagga dIpikA, pR. 155 : 'vivittamAsanaM' ti ara rukkhamUlaM ti Adi navavidhaM senAsanaM / uttarajjhayaNANi, 30 |8| 4. 5. 6. yuddhavaryAM, pR. 461 / opapAtija, sUtra 11 / vRttavRtti, patra 187 : vivitto--vityAvihita AhAra: / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samya-parAkrama 739 adhyayana-29: TippaNa 44-47 paNa nisahiyA' zabdano prayoga che. teNe zramaNo mATe aneka caityo ane nisahiyAonuM nirmANa karAvyuM hatuM. vRttikAre 'pAMtara'no artha nizcayamAM rata evo karyo che. tAtparyArthamAM tene saMyamano vAcaka mAnyo che.' A artha prAsaMgika nathI lAgato. 44. (sUtra 33) pravRtti ane nivRtti-A be sApekSa zabdo che. pravartanano artha che 'karavuM ane nivartanano artha che 'karavAthI dUra thavuM'. je nathI karato-mana, vacana ane kAyAnI pravRtti nathI karato, te ja vyakti pApa-karma na karavA mATe tatpara hoya che. jayAM pApakarmanuM kAraNa nathI hotuM, tyAM pUrva-arjita karmo svayaM kSINa thaI jAya che. baMdhana AzravanI sAthe ja Take che. saMvara thatAM ja te tUTI jAya che, eTalA mATe pUrNa saMvare ane pUrNa nirjarA-e baMne sahavartI hoya che. 45. saMbhoja-pratyAkhyAna (maMDalI-bhojana)no tyAga (saMpaghAnevi) zramaNa-saMghamAM sAmAnya prathA maMDalI-bhojana (sahabhojana)nI rahI che. paraMtu sAdhanAnuM agrima lakSya che-AtmanirbharatA. muni prAraMbhika dazAmAM sAmudAyika-jIvanamAM rahe ane bIjAonuM AlaMbana paNa prApta kare. chatAM paNa tene e vAtanI vismRti na thavI joIe ke tenuM agrima lakSya svAvalaMbana che. sthAnAMgamAM A jIvikA-saMbaMdhI svAvalaMbanane "sukha-zayyA' kahela che. teno saMketa A sUtramAM maLe che. cAra sukha-zapyAomAM A bIjI sukha-zapyA che. tenuM svarUpa AvA prakAranuM che-koI vyakti muMDita thaIne agAramAMthI anagAratamAM pravrujita thaIne potAnA lAbhathI saMtuSTa thAya che, bIjAnA lAbhano AsvAda nathI karato, spRhA nathI karato, prArthanA nathI karato, abhilASA nathI karato; te bIjAnA lAbhano AsvAda na karato, spRhA na karato, prArthanA na karato, abhilASA na karato, manamAM samatA dhAraNa karato dharmamAM sthira banI jAya che." 'na kArano ' kAra vaNadiza thavAthI 'saMbhoja'mAMthI prAkRtamAM 'saMbhoga zabda bane che. 46. mokSanI siddhi mATe (sAyaTTiyA) AnAM saMskRta rUpo be bane che- sAyatAthI ane mAtmAthA'. vRttikAre 'nAyata zabdano artha mokSa athavA saMyama karyo che. "yatAthana'no artha che-mokSArthI athavA saMyamArthI. "AtmAtha' no artha che-svAvalaMbI athavA svataMtra. 47. upadhi (vastra vagere upakaraNo)nAM pratyAkhyAnathI (upaSyavasthAneor) muni mATe vastra vagere upadhi rAkhavAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. paraMtu vikAsakramanI daSTie upadhi-parityAgane adhika mahattva ApavAmAM AvyuM che. upadhi rAkhavAmAM be bAdhAonI saMbhAvanA che-(1) parimaMtha ane (2) saMkleza, upadhipratyAkhyAnathI A baMne saMbhAvanAo samApta thaI jAya che. parimaMtha-upadhinI pratilekhana vaDe je svAdhyAya-dhyAnanI hAni thAya che te upadhinA parityAgathI samApta thaI jAya che. saMkleza-je upadhinuM pratyAkhyAna kare che tenA manamAM 'mAruM vastra jUnuM thaI gayuM che, phATI gayuM che, soya mAMgIne laI AvuM, tene sAdhu-Avo koI saMkleza thato nathI. asaMklezanuM A rUpa AcArAMgamAM pratipAdita che. mulArAdhanAmAM Ane "parikarma-varjana' kahevAmAM Avela che. 1, vRtti , patra 187 : prAnta-nizani rata:- abhiratimAnekAntarataH saMyama iti gmyte| TAIi, 4 I 8? ! bRhadvRtti, patra 587 : Ayato-mokSaH saMyamo vA, sa evArtha:-prayojanaM vidyate yessaamityaaytaarthikaaH| 4. ejana, patra 188: rastha-svAdhyAyAdhikSatita bhAvo'parimanthaH / pa. mAyAje 6 60 : jekavensesipa, tai fpavarazno evaM bhavai-parijuNNe me vatthe vatthaM jAissAmi,suttaM jAissAmi, sUI jAissAmi, saMdhissAmi, sIvissAmi, ukkasissAmi, vokkasissAmi, parihissAmi, paaunnissaami| mUlArAdhanA, 2 / 83 : vijayodayA : yAcanasIvanazoSaNaprakSAlanAdiraneko hi vyApAraH svAdhyAyadhyAnavinakArI acelakasya tanna tatheti parikarmavivarjanam / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 740 adhyayana-29: TippaNa 48-51 48. AhAra-pratyAkhyAnathI (gAdI pathyavaravAivi) AhAra-pratyAkhyAnanA be artha thaI zake che-(1) jIvana-paryata anazana ane (2) nizcita avadhi-paryata anazana. zAntAcArye AhAra-pratyAkhyAnano artha "aSaNIya (ayogya) bhakta-pAnano parityAga' karyo che. paraMtu tenAM pariNAmo jotAM teno artha haju vadhu vyApaka thaI zake che. AhAra-pratyAkhyAnanAM be pariNAma che-(1) jIvananI AkAMkSAno viccheda ane (2) AhAra vinA saMkleza na thavovighna-bAdhAno anubhava na karavo. A pariNAmo AhAra-tyAganI sAdhanAthI ja maLe che. eSaNIya AhAra na maLavAthI tenuM je pratyAkhyAna karavAmAM Ave che, temAM paNa AtmAno svataMtra bhAva che. paraMtu te yogya AhAranI aprAptithI thanAra tapa che. mamatva-hAni tathA zarIra ane AtmAnA bheda-jJAnane vikasita karavA mATe je AhAra-pratyAkhyAna karavAmAM Ave che, te yogya AhAranI prAptinI sthitimAM karAnAruM tapa che. tenAthI jIvana pratye nirmamatva ane AhAranA abhAvamAM saMklezarahita manobhAva-e baMne sahajapaNe ja sadhAya che. eTalA mATe AhAra-pratyAkhyAnano mukhya artha 'sAdhanAnA viziSTa dRSTikoNathI tapa karavuM hovo joIe. 49. kaSAya-pratyAkhyAnathI (vasAyapaSyavasthAnevi) AtmA vijAtIya raMgamAM raMgAyela hoya che. tenuM ja nAma kaSAya che. kaSAyanA pratyAkhyAnano artha che "AtmA uparathI vijAtIya raMganuM dhovAI javuM'. AtmAnI kapAya-mukta sthitinuM nAma che "vItarAgatA'. kaSAya ane viSamatA e baMnene paryAyavAcI kahI zakAya. kaSAyathI viSamatA utpanna thAya che, tenAM karatAM ema kahevuM adhika ucita che ke kaSAya ane viSamatA baMne sAthe-sAthe utpanna thAya che. e ja rIte vItarAgatA ane samatA paNa eka sAthe utpanna thAya che. sukha-du:kha vagere bAhya sthitiomAM AtmAne je viSama anubhUti thAya che, teno hetu kaSAya che. te dUra thatAM ja AtmAmAM bAhya-sthiti viSamatA utpanna karatI nathI. A sthitine "vItarAgatA" ke "AtmAnI bAhya vAtAvaraNamAMthI mukti kahI zakAya. 50. (sUtra 38-39). A baMne sUtromAM 'ayogI-dazA" ane "mukta-dazA'nuM nirUpaNa che. pahelAM pravRtti-mukti (yoga-pratyAkhyAna) thAya che pachI zarIra-mukti (zarIra-pratyAkhyAna). ahIM 'yoga' zabda samAdhino vAcaka nahi, paraMtu mana, vacana ane kAyAnI pravRttino vAcaka che. mukta thavAnA kramamAM pahelAM ayogI-dazA prApta thAya che. tenAthI navA karmono baMdha samApta thaI jAya che-pUrNa saMvara thaI jAya che ane pUrvasaMcita karmo kSINa thaI jAya che. karmonA abhAvamAM AtmA zarIra-mukta thaI jAya che ane zarIra-mukta AtmAmAM atizaya guNono vikAsa thaI jAya che. te sarvathA avarNa, agaMdha, aresa ane asparza banI jAya che-arUpI sattAmAM avasthita thaI jAya che. agurulaghu, sthira-avagAhanA ane avyAbAdha sukha (sahaja sukha)-A guNo pragaTa thaI jAya che. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta zuddhi ane anaMta vIrya--e pahelAMthI ja prApta thaI cUkyAM hoya che. pravRtti ane zarIranA baMdhanathI baMdhAyela AtmA Ama-tema bhramaNa kare che. paraMtu te baMdhanomAMthI mukta thatAM te urdhva-lokanA aMtima cheDA para pahoMcI avasthita thaI jAya che, pachI tenI pAse gatinuM mAdhyama hotuM nathI. prastuta sUtra (39)mAM siddhAryaputtai' pATha che. samavAyAMga (311)mAM 'siddhapuna' evo pATha che ane uttarAdhyayana (3120)mAM siddhALuNagoLanuM-evo ullekha che. AdiguNano artha mUla guNa ane atizaya guNano artha viziSTa guNa che. tAtparyArthamAM baMne nikaTa AvI jAya che. 51. sahAya-pratyAkhyAnathI (hAyapaSyavasthA) je sAdhuo 'gaNa' athavA 'saMgha'mAM dIkSita thAya che, temanA mATe bIjA sAdhuono sahayoga levo varjita nathI. 1. vRdravRtti, patra 1885 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakta-parAkrama 741 adhyayana-29: TippaNa para-54 sahAya-pratyAkhyAnanuM je vidhAna che, te eka vizeSa sAdhanA che. teno svIkAra karavA pAchaLa be prakAranuM mAnasa hoI zake che. eka che ke je potAnA parAkramathI ja potAnI jIvanacaryAne nirvAha karavA Icche che, bIjA sahAyakano sahAro levA nathI Icchato-parAvalaMbI banavA nathI Icchato. bIjo te je sAmudAyika jIvananA jhaMjhAvAtomAM potAnI samAdhine surakSita nathI samajato. sAmudAyika jIvanamAM kalaha, krodha vagere kaSAya ane huMsAtuMsI-thoDoka aparAdha thatAM ja 'teM pahelAM paNa AvuM karyuM hatuM, tuM haMmezA AvuM ja kare che', AvI rIte vAraMvAra TokavuM-A badhuM thaI jAya che. sAdhue Ama nahi karavuM joIe, chatAM paNa pramAdavaza te AvuM karI nAkhe che. A sthitimAM mAnasika asamAdhi pedA thAya che. je muni saMghamAM rahevA chatAM paNa svAvalaMbI thaI jAya che, koI paNa kArya mATe bIjA para AdhAra rAkhato nathI, te samudAyamAM rahevA chatAM paNa ekalAnuM jIvana jIve che. tene kalaha, krodha vagere kaSAyo ane huMsAtuMsI vagerethI sahajapaNe ja mukti maLI jAya che. tenAthI saMyama ane saMvara vadhe che. mAnasika samAdhi abhaMga banI jAya che. sAmudAyika jIvanamAM rahevA chatAM paNa ekalA rahevAnI sAdhanA ghaNI moTI sAdhanA che. para. bhakta-pratyAkhyAnathI (bapaagor) bhakta-pratyAkhyAna AmaraNa-anazanano eka prakAra che. AnuM pariNAma janmaparaMparAnuM alpIkaraNa che. teno hetu AhAratyAgano daDha adhyavasAya che. dehano AdhAra AhAra ane AhAra-viSayaka Asakti che. AhAranI Asakti ane AhArabaMnenA tyAgathI mAtra dehanAM ja nahi, paraMtu sUkSma dehanAM paNa baMdhano zithila thaI jAya che. pariNAme sahajarUpe ja janmamaraNanI paraMparA alpa thaI jAya che. 53. sadbhAva-pratyAkhyAnathI (dimAvapaSyavasthAnevi) saddabhAva-pratyAkhyAnano artha 'paramArtharUpamAM thanAruM pratyAkhyAna' che. A avasthAne pUrNa saMvara athavA zailezI-je caudamA guNasthAnamAM ayogI kevaLIne thAya che - kahevAya che. AnAthI pUrvavartI sarva pratyAkhyAno eTalA mATe apUrNa hoya che ke temAM vadhu pratyAkhyAna karavAnI AvazyakatA bAkI rahe che. A bhUmikAmAM paripUrNa pratyAkhyAna thAya che. temAM pachI bIjA koI pratyAkhyAnanI apekSA rahetI nathI. eTalA mATe Ane 'pAramArthika pratyAkhyAna' kahevAmAM Avela che. A bhUmikAe pahocela AtmAno pharI Agnava, pravRtti ke baMdhananI bhUmikAmAM praveza thato nathI, eTalA mATe tenA pariNAmane "anivRtti kahela che. "anivRtti' arthAt je sthitimAM nivartana hotuM nathI-pAchA pharavuM paDatuM nathI. A zukla-dhyAnanuM caturtha caraNa che. A anivRtti dhyAnanI dazAmAM kevalInAM je cAra aghAtI karmo vidyamAna rahe che, te kSINa thaI jAya che-Avo vAra vaHise uDDa'no bhAvArtha che. "niHsai' zabdano prayoga A sutra uparAMta aThThAvanamAM ane ekasaThamA sUtramAM paNa thayo che. 'maeNse' zabda ekoteramA ane boteramA sUtramAM prayojAyo che. "Hsa'mAM je 'yaMsa' zabda che, teno artha karmagraMthanI paribhASA anusAra "sat--vidyamAna che. 54. (sUtra 43) zAntAcArya anusAra pratirUpa' te hoya che, jeno veSa sthavira-kalpika muni jevo hoya ane pratirUpatA'no artha che 'adhika upakaraNono tyAga'." A sUtramAM apramatta, prakaTa-liMga, prazasta-liMga, vizuddha-samyakta, samApta-sattva-samiti, 1. vRtti , patra 181 : tathavicaDhAdhyavasAyatayA 4. ejana, patra 182 : "Hsa' ri futhavasNsaaraalptvaapaadnaat / paribhASayAzazabdasya satparyAyatvAt satkarmANi bRhadvRtti, patra 589 : tatra sadbhAvena-sarvathA puna:- kevalisatkarmANi-bhavopagrAhiNi kSapayati / karaNAsaMbhavAtparamArthena pratyAkhyAnaM sadbhAvapratyAkhyAnaM ejana, putra 581 : prati -ii , tataH pratItisrvsNvrruupaa zailezIti yAvat / sthavirakalpikAdisadRzaM rUpaM-veSo yasya sa tathA tadbhAvastattA ejana, panna 181 : 1 vidate nivRttiH-muHiprApya tayA-adhikopakaraNaparihArarUpayA / nivarttanaM yasmiMstad anivRtti zukladhyAnaM caturthabhedarUpaM jnyti| Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaramnayaNANi 742 adhyayana-29: TippaNa pa4 sarvaprANa-bhUta-jIva-sattvomAM vizvasanIya rUpa apratilekha, jitendriya ane vipula tapAsamiti-samanvAgata-A mahattvapUrNa zabdo che. batAvavAmAM AvyuM che ke pratirUpatAnuM pariNAma lAghava che. je laghubhUta hoya che, te apramatta vagere banI jAya che. zAntAcArya anusAra pratyeka zabdano artha A pramANe che apramatta - pramAdanA hetuono parihAra karanAra. prakaTa-liMga - sthavira-kalpika muninA rUpamAM jene samajavAmAM Ave che te. prazasta-liMga - jIvarakSAnA hetubhUta rajoharaNa vagerene dhAraNa karanAra. vizuddha-samyakta- samyaktanI vizuddhi karanAra, samApta-sattva-samiti- sattva parAkramo ane samiti (samyaka pravRtti) prApta karanAra. sarvaprANa-bhUta-jIva-sattvomAM vizvasanIya rUpa- koIne paNa pIDA nahi ApavAne kAraNe sahuno vizvAsa prApta karanAra, apratilekha- upakaraNonI alpatAne kAraNe alpa pratilekhana karanAra. jitendriya- indriyone vazamAM rAkhanAra. vipulatapa:samiti-samanvAgata- vipula tapa ane samitiono sarvatra prayoga karanAra.' pratirUpatAnAM pariNAmo jotAM 'pratirUpa'no artha 'vira-kalpika jevA vezavALo' ane 'pratirUpatA'no artha 'adhika upakaraNono tyAga' barAbara lAgato nathI. mUlArAdhanAmAM acalatvane 'jina-pratirUpa' kahela che.2 "jina" arthAt tIrthakara acela hoya che. 3 'jina' samAna rUpa (liMga) dhAraNa karanArane 'jina-pratirUpa' kahevAya che. pravacanasAroddhAra anusAra gacchamAM rahevA chatAM paNa jina-kalpika jevA AcAranuM pAlana karanAra 'jina-kalpika-pratirUpa' kahevAya che. ahIM paNa pratirUpano artha e ja- jina samAna vezavALo' eTale ke jina-kalpika hovo joIe. apramatta vagere badhAM vizeSaNo para vicAra karavAmAM Ave to A ja artha saMgata lAge che. mUlArAdhanAmAM acelakatAnA je guNo batAvyA che te A sUtranAM apramatta vagere vizeSaNo sAthe bahu najIka che- uttarAdhyayana mUlArAdhanA (1) pratirUpatAnuM phaLa- lAghava acalatAno eka guNa- lAghava. (2) apramatta viSaya ane deha-sukhomAM anAdara. 5 1, ejana,patra86-220:'sapramatta:' mahetunAM paridArata itareSAM cAMgIkaraNataH, tathA 'prakaTaliGga' sthavirAdikalparUpeNa vratIti vijJAyamAnatvAt , 'prazastaliGga' jIvarakSaNahetuH rajoharaNAdidhArakatvAd, 'vizuddhasamyaktvaH' tathApratipattyA samyaktva-vizodhanAt, tathA 'satvaM ca'-ApatsvavaikalyakaramadhyavasAnakaraM ca, 'pitAzra'- rUpa:, 'mAtA:'-ripUur tha = samAptasattvasamitiH, sUtre niSThAntasya prAkRtatvAtparanipAtaH, tata eva sarvaprANabhUtajIvasattveSu vizvasanIyarUpaH tatpIDAparihAritvAt, 'apaDileha' tti alpArthe naJ tato'pratyupekSita ityalpopakaraNatvAdalpapratyupekSaH, paThyate ca-'appapaDile hi' ti jitAni-vazIkRtAni yatirahamitipratyayAtkathaMcitpariNAmAnyathAtve'pIndriyANi yena sa tathA, vipulena-anekabhedatayA vistIrNena tapasA samitibhizca sarvaviSayAnugatatvena vipulAbhireva samanvAgatoyukto vipulatapaHsamitisamanvAgatazcApi bhavati / mUlArAdhanA,2185 : jiNapaDirUvaM viiriyaayaaro|| pravacanasAroddhAra, gAthA 540, vRtti patra 127 : jinakalpikapratirUpo gcche| 4. mUnArAthanA, 2 38rUA 5. ejana, 2 84 || Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva-parAkrama uttarAdhyayana (3) prakaTa-liMga (4) prazasta-liMga (5) vizuddha-samyaktva (6) samApta-sattva-samiti (7) sarvaprANabhUta-jIva-sattvomAM vizvasanIya rUpa 43 1. mUlArAdhanA, 2 / 86 / ra. ejana, 2477 / 3. ejana, 2582 / 4. ejana, 2489 / 5. 6. mUlArAdhanA nagnatA-prApta.' prazasta-liMga (acelakatA tenA mATe vihita che jenuM liMga prazasta che). rAgAdi doSa-pariharaNa.3 vIryAcAra.4 vizvAsakArI rUpa.pa (8) apratilekha (9) jitendriya (10) vipulatapaHsamiti-samanvAgata uparokta tulanAthI pratirUpatAno artha 'acelatA' ja pramANita thAya che. acelane sacelanI apekSAe bahu apramatta rahevAnuM hoya che. tenI pAse vikArane chupAvavAnuM koI sAdhana hotuM nathI. je acela hoya che, temanuM liMga sahajapaNe ja pragaTa hoya che. acela teNe ja thavuM joIe, jenuM liMga prazasta hoya--vikRta vagere na hoya. acela vyaktinuM samyaktva- deha ane AtmAnuM bhedajJAna-- vizuddha hoya che. samApta-sattva-samiti - arcala sattva prApta hoya che arthAt abhaya hoya che. AnI tulanA mUlArAdhanA (2483)mAM 'gata-bhayatva' zabda sAthe paNa karI zakAya che. samitino artha 'vividha prakAranAM Asana karanAra' thaI zake che. acelanI nirvikAratA prazasta hoya che, eTalA mATe te sahuno vizvAsapAtra hoya che. apratilekhana acelatAnuM svAbhAvika pariNAma che. acelatAthI jitendriya banavAnI prabaLa preraNA maLe che. acela hovuM te eka prakAranuM tapa che. nagnatA, ThaMDI, garamI, deza-mazaka - A parISaho sacelanI apekSAe acelane adhika sahana karavAnA hoya che; eTalA mATe tenuM tapa vipula hoya che. A rIte samagra padomAM eka zRMkhalA che. tenAthI acelakatA sAthe tenI kaDI joDAI jAya che. ahI mUlArAdhanA (2|77thI 86 sudhI)nI gAthAo ane temanI vijayodayA vRtti mananIya che. ejana, 2484 / ejana, 2583 / .apratilekhana. sarva-samita-karaNa (indriya) parISaha-sahanaH sthAnAMgamAM pAMca kAraNosara acelakane prazasta kahela che--(1) alpa pratilekhana, (2) prazasta lAghava, (3) vaizvAsika rUpa, (4) anujJAta tapa ane (5) mahAna indriya-nigraha. A pAMceya kAraNo pratirUpatAnAM pariNAmomAM AvyAM che. AthI pratirUpatAno artha 'acelakatA' ka2vA mATe ghaNo moTo AdhAra maLe che. 55. (sUtra 44) tIrthaMkara-pada-prAptinA vIsa hetuo batAvavAmAM AvyA che. temAM eka vaiyAvRttva-- sevA paNa che. sAdhu-saMtonI seva karavI te mahAna nirjarAno hetu che. tenI sAthe puNyano paNa prakRSTa baMdha thAya che. eTalA mATe tenuM phaLa tIrthaMkara nAma-gotrano baM batAvavAmAM Avela che. adhyayana-29 : TippaNa 55 7. 8. 9. ejana, ra|86 / ejana, ra / 8x / ThANaM 5 | 201 : paMcAhi~ ThANehiM acela pasatthe bhavati, taM jahA appA paDilehA, lAghavie pasatthe, rUve vesAsie, tave aNuNNAte viule iMdiyaniggahe / 10. nAyAdhammAo 8 / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 744 adhyayana-29: TippaNa pa6-60 pa. sarvaguNa sampannatAthI (vyAkuLasaMpannAI) Atma-mukti mATe jJAna, darzana ane cAritra-A traNa guNo prayojavAnA hoya che. jyAM sudhI nirAvaraNa jJAna, pUrNa darzana (sAyika samyakta) ane pUrNa cAritra (sarva saMvara)nI prApti nathI thatI tyAM sudhI sarvaguNa saMpannatA upalabdha thatI nathI. Ano abhiprAya evo che ke korA jJAna, darzana ke cAritranI pUrNatAthI mukti thatI nathI. paraMtu jyAre traNeya paripUrNa bane che tyAre te thAya che. punarAvartana, zArIrika ane mAnasika duHkha--A badhAM guNa-vikalatAnAM pariNAmo che. sarvaguNa-saMpannatA thatAM te rahetAM nathI. 57. (sUtra 46) "vItarAga' sneha ane tRSNAnI baMdhana-paraMparAno viccheda karI nAkhe che. putra vageremAM je prIti hoya che tene sneha ane dhana vagere pratye je lAlasA hoya che tene tRSNA' kahevAmAM Ave che. sneha ane tRSNAnI paraMparA uttarottara vadhatI rahe che, eTalA mATe tenA baMdhanane anubaMdha kahevAmAM Avela che. vItarAgatAnAM traNa phaLo nirdezAyAM che- (1) snehAnubaMdhano viccheda, (2) tRSNAnubaMdhano viccheda ane (3) manojJa zabda vagere viSayo pratye vairAgya. vRttikAre prazna upasthita karyo che- kaSAya-pratyAkhyAna vaDe vItarAga-bhAva utpanna thAya che ema pahelAM batAvavAmAM AvyuM che, pachI prastuta sUtranI judI racanA zA mATe ? temano abhimata che ke tRSNA ane snehanuM mULa che rAga ane te ja samasta anarthonuM mULa che. tenA tarapha vizeSa dhyAna AkarSita karavA mATe prastuta sUtranI racanA karavAmAM AvI che.' 58. zAMtithI (vaMtI) zAntAcArye zAMtino artha 'krodha-vijaya' karyo che. A arthane anusarI ahIM te ja parISaho para vijaya meLavavAnI sthiti prApta che je krodha-vijaya saMbaMdhI che. krodhI manuSya gALa, vadha vagerene sahana karI zakato nathI. krodha para vijaya meLavanAra te badhAne sahI le che. zAMtino artha jo "sahiSNutA' karavAmAM Ave to parISaha-vijayano artha vyApaka thaI jAya che. sahiSNutA vaDe badhA parISaho para vijaya meLavI zakAya che, mAtra gALa ane vadhu para ja nahi. 59. akiMcanatA (vi) je bhAvanA ke saMkalpapUrvaka padArtha-samUhano tyAga kare che te akiMcana che. akiMcanano eka artha daridra thAya che, te ahIM vivakSita nathI. je tyAgapUrvaka akiMcana bane che, te traNe lokanA adhipati bane che akiJcano'hamityAsva, trailokyAdhipatirbhave / yogigamyamidaM proktaM , rahasyaM paramAtmanaH // 60. (sUtra 49) mAyA ane asatya tathA RjutA ane satyano anyonya gADha saMbaMdha che. A sUtramAM RjutAnAM cAra pariNAma batAvavAmAM AvyAM che-(1) kAyAnI RjutA, (2) bhAvanI RjutA, (3) bhASAnI RjutA ane (4) avisaMvAdana. RjutAnuM pariNAma RjutA kevI rIte hoI zake ? evo prazna ahIM sahajapaNe ja thAya. tenuM samAdhAna sthAnAMganA eka sUtramAM maLe che. tyAM kahevAmAM AvyuM che-satyanA cAra prakAra che-(1) kAyAnI RjutA, (2) bhASAnI RjutA, (3) bhAvanI RjutA ane (4) avisaMvAdanayoga. 1. vRdavRtti, panna 160 4. TA, 4 202: vAlvidesarvevvurd, taMgadA-fJqyathA, 2. ejana, patra :20: kSatti:-ghAya: I bhAsujjuyayA bhAvujjuyayA, avisNvaaynnaajoge| 3. ejana, patra pa20 : 'parISahAna' arthAt vadhArInanatA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava-parAkrama 74pa adhyayana-29: TippaNa 61-64 kAyAnI RjutA- yathArtha arthanI pratIti karAvanArI kAyAnI pravRtti. veSa-parivartana, aMga-vikAra vagerenuM akaraNa. bhASAnI RjutA-yathArtha arthanI pratIti karAvanArI vANInI pravRtti. upahAsa vagere nimitte vANImAM vikAra na lAvavo. bhAvanI RjutA- jevo AMtarika bhAva hoya tevo ja bahAra prakAzita karavo. bhAvano zAbdika artha che-hovuM. pariNamana. hovuM. ahIM bhAva zabdano artha- cetanAnuM pariNAma, karmAvRta caitanyanuM eka prakAza-razmi. jenAmAM bhAva-RjutA hoya che tenI vANI ane kAyAnI pravRtti aMtakSetanAne anurUpa hoya che. avisaMvAdana-yoga- koI kAryano saMkalpa karI tene pAra pADavuM. bIjAone ThagavA nahi. A sUtranA AdhAre kahI zakAya ke RjutAnuM pariNAma satya che. 61. mRdu-mArdavathI (miDamarva) mRduno artha che-vinamra. mArdavano artha che-vinamra svabhAva athavA vinamratApUrNa AcaraNa. je vyaktinuM AcaraNa mRdutApUrNa hoya che tene ja mRdu kahevAya che. atizaya mRdutA darzAvavA mATe "mRdu-mArdava baMneno saMyukta prayoga karavAmAM Avyo che. 62. (sUtra 50) zAnti, mukti, Arjava ane mArdava-A cAreya kramazaH krodha, lobha, mAyA ane mAnanA vijayanAM pariNAma che. juo- sUtra 68-71. jenAmAM mArdavano vikAsa thAya che te jAti, kuLa, baLa, rUpa, tapa, zruta, lAbha ane aizvarya- A ATha mada-hetuo para vijaya meLavI le che. 63. (sUtra 51-53) bhAva-satyano artha aMtarAtmA saccAI che. satya ane zuddhimAM kArya-kAraNa-bhAva che. bhAvanI saccAIthI bhAvanI vizuddhi thAya che. trepanamA sUtramayoga-satyano ullekha che. teno eka prakAra manaHsatya che. svAbhAvika ja bhAva ane manano bheda samajavAnI jijJAsA thAya che. IndriyathI sUkSma mana ane manathI sukSma bhAva (AtmAno AMtarika adhyavasAya) hoya che. mananAM pariNAmane paNa bhAva kahevAmAM Ave che, paraMtu prakaraNa anusAra ahIM teno artha aMtarAtmA ja saMgata che. karaNa-satyano saMbaMdha paNa yoga-satya sAthe che. karavAno artha che mana, vacana ane kAyAnI pravRtti, chatAM paNa karavAnI vizeSa sthitine lakSyamAM rAkhI tene yoga-satyathI alaga darzAvavAmAM Avela che. karaNa-satyano artha che-vihita kAryane samyaka prakAre ane tanmaya banIne karavuM. yoga-satyano artha che-mana, vacana ane kAyAne avitatha sthitimAM rAkhavAM. A traNa sUtromAM vizeSa vicAraNIya pada 'paratno dhamasta kAraane 'ratti che. paraloka-dharmanI ArAdhanAno artha evo che ke bhAva-satya vaDe AgAmI janmamAM paNa dharmanI prApti sulabha bane che. karaNa-zaktino artha che tevuM kArya karavAnuM sAmarthya ke jeno pahelAM kyAreya adhyavasAya ke prayatna paNa na karavAmAM Avyo hoya. karaNa-satyatA ane karaNa-zaktinA abhAvamAM ja kathanI ane karaNImAM aMtara pedA thAya che. te baMnenAM vikasita thavAthI vyakti "yathAvAdI tathAkArI' banI jAya che. 64. (sUtra 54-56). A traNa sUtromAM guNinAM pariNAmonuM nirUpaNa che. gutio traNa che-(1) mana-gupti, (2) vacana-guti ane (3) kAyagupti. je samita (samyaka-pravRtta) hoya che, te niyamathI ja gupta hoya che ane je gupta hoya che te samita hoI paNa zake che ane nahi paNa akuzaLa manano virodha karanAro manogupta ja hoya che ane kuzaLa mananI pravRtti karanAro manogupta paNa hoya che ane Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 746 adhyayana-29: TippaNa 65-66 samita paNa. e ja rIte akuzaLa vacana ane kAyAno nirodha karanAro vacogupta ane kAyagupta hoya che tathA kuzaLa vacana ane kAyAnI pravRtti karanAro vacanagupta ane kAyagupta paNa hoya che ane samita paNa. akuzaLa manano nirodha ane kuzaLa mananI pravRttinuM pariNAma ekAgratA che. ekAgratAmAM cittano virodha nathI thato paraMtu tenI pravRtti aneka AlaMbanomAMthI khasIne eka AlaMbana para coMTI jAya che. jayAre ekAgratAno abhyAsa pUrNa paripakva thaI jAya che tyAre cittano nirodha thAya che. juo-sUtra 26. akuzaLa vacanano nirodha ane kuzaLa vacananI pravRttinuM pariNAma nirvikAra-vikathAthI mukta thavuM che. "niyiAra'no artha - jo nirvicAra karavAmAM Ave to vacana-guptino artha mauna karavo joIe, bolavAnI IcchAthI vicAro uttejita thAya che ane maunathI vicAra-zunyatA prApta thAya che tathA Atma-lInatA vadhe che. kAya-guptinuM pariNAma saMvara batAvavAmAM AvyuM che. ahIM prakaraNa anusAra saMvarano artha "akuzaLa kAyika pravRtti vaDe satpanna Amravano nirodha' hovo joIe. jayAre akuzaLa Agnavano saMvara thAya che tyAre hiMsA vagere pApAgnava niruddha thavA lAge che. pravRttinuM mukhya kendra kAyA che. eTalA mATe Asrava ane saMvarano paNa tenI sAthe gADha saMbaMdha che. jinabhadragaNi anusAra mukhya yoga eka ja che. te che kAyayoga, vacana-yoga ane mano-yogane yogya pudagalo (bhASAvargaNA ane mano-vargaNA)nuM grahaNa kAya-yoga vaDe ja thAya che. tenA sthira thavAthI svAbhAvikapaNe ja saMvara thaI jAya che. kAyAnI caMcaLatA ke AsravAbhimukhatA vinA vacana-vyApAra ane mananI caMcaLatA ApameLe samApta thaI jAya che. 65. (sUtra pa7) prastuta adhyayanamAM mana-saMbaMdhI traNa sutro che-ekAgrasannivezanano saMbaMdha dhyAna sAthe che. eka AlaMbana upara mananAM sannivezananuM pariNAma che-citta-nirodha. mana-guptino saMbaMdha mananA nigraha sAthe che. tenuM sAkSAt pariNAma che-ekAgratA ane vyavahita pariNAma che--saMyamanI ArAdhanA. mana-samAdhAraNAno saMbaMdha zratanA svAdhyAyamAM mananAM niyojana sAthe che. tenuM sAkSAta pariNAma che-ekAgratA ane vyavahita pariNAma be che 1. jJAnanA paryAyo-vividha AyAmono vikAsa. 2. samyaktanuM vizodhana ane mithyAtvanuM nirjaraNa. 66. (sUtra pa7-59) A traNa sUtromAM samAdhAraNAnuM nirUpaNa che. samAdhAraNAno artha che-nsamyakU-vyavasthApana athavA samyakR-niyojana. tenA traNa prakAra che-(1) manaHsamAdhAraNA-mananuM zratamAM vyavasthApana ke niyojana, (2) vaca:samAdhAraNA-vacananA svAdhyAyamAM vyavasthApana ke niyojana ane (3) kAya-samAdhAraNA- kAyAnuM cAritranI ArAdhanAmAM vyavasthApana ke niyojana. manane jJAna (tattvopAsanA)mAM lIna karavAthI ekAgratA utpanna thAya che. tenAthI jJAna-paryAyo (jJAnanA sUkSma-sUkSmatara rUpo) udaya pAme che. te jJAna-paryAyonA udayathI samyapha dRSTikoNa prApta thAya che ane mithyA-daSTikoNa samApta thAya che. vacanane svAdhyAya (zabdopAsanA)mAM lagADavAthI prajJApanIya darzana-paryAyo vizuddha bane che-anyathA nirUpaNa karI zakAtuM nathI. darzananI vizuddhi jJAna-paryAyonA udayathI ja thaI jAya che. eTalA mATe ahIM vAka sAdhAraNa arthAta vacana vaDe pratipAdanIya darzana 3. 1. vizeSAvavA mALa, rUbara : liMpu tapurame ne muMpha ma vA no maNNai ca sa mANasio, taNujogo ceva ya vibhatto / bRhadvRtti, patra 592 : manasaH samiti-samyagAiitamaryAdayA''gamAbhihitabhAvAbhivyAptyA'vadhAraNA vyavasthApanaM manaHsamAdhAraNA tyaa| ejana, patra 122 : 'vAmathArAyA' svAdhyAya prava vaagniveshnaatmikyaa| ejana, panna 22: samAdhA' saMyamapurI smygvyvsthaapnruupyaa| ra Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-29 : TippaNa 67-68 paryAyonI vizuddhi ja abhipreta che. vA-sAdhAraNa darzana-paryAyonI vizuddhi vaDe sulabha-bodhitA prApta thAya che ane durlabhaboSitA kSINa thAya che. samyaktva-parAkrama kAyAne saMyamanI vividha pravRttio (cAritropAsanAmAM) lagADavAthI cAritranA paryAyo vizuddha thAya che. temanI vizuddhi thatAM-thatAM vItarAga-cAritra prApta thAya che ane aMtamAM mukti. 67. (sUtra 60-62) pUrvavartI traNa sUtromAM jJAna, darzana ane cAritranA paryAyonI zuddhine samadhAraNAnuM pariNAma batAvavAmAM Avela che ane A traNa sUtromAM jJAna, darzana ane cAritra saMpanna thavAnuM pariNAma batAvavAmAM AvyuM che. 747 jJAna-sampannatA--ahIM jJAnano artha 'zruta (zAstrIya) jJAna' che. zruta-jJAna vaDe badhA bhAvonuM adhigama (jJAna) thAya che. AnuM samarthana naMdI dvArA paNa thAya che. 'ami' nAM saMskRta rUpo be thaI zake che--'mizana' ane 'badhiAma'. 'saMdhAginge'--je zrutajJAna-saMpanna hoya che, tenI pAse sva-samaya ane para-samayanA vidvAna vyaktio Ave che ane temane prazna pUchI potAnA saMzayonuM nivAraNa kare che. e ja dRSTie zrutajJAnIne 'saMdhAtanIya' - jana-milananuM kendra kahevAmAM Avela che. zailezI--zaiteza zabda zilA ane zIla A baMne rUpomAMthI vyutpanna thAya che H (1) 'fzA'mAMthI 'zaila' ane 'zaila-za' eTale 'zaiteza' thAya che. zaileza arthAt meru-parvata. zailezanI mAphaka atyaMta sthira avasthAne zailezI avasthA kahevAya che. 'metesI'nuM eka saMskRta rUpa 'zaitarSi' paNa karavAmAM Avela che. je RSi zailanI mAphaka susthira hoya che, te zailarSi kahevAya che. (2) zIlano artha samAdhAna che. je vyaktine pUrNa samAdhAna maLI jAya che--pUrNa saMvaranI upalabdhi thaI jAya che, te 'zIlano Iza' thAya che. zIta+raMza-zIteza. zIlezanI avasthAne zailezI kahevAmAM Ave che. 68. (sUtra 63-71) Indriya-nigrahanA AlApakanA be pado vizeSa mananIya che--'tadhvajvaA mAM na baMdha' tathA 'purvyavahUM ca niStare. A pado svabhAva-parivartananAM sUtro che. Indriyo rAga-dveSanI utpattinAM kAraNo che. rAga ane dveSa moha-karmanI prakRtio che. zrotrendriyano asaMyama manojJa zabda pratye rAga utpanna kare che ane amanojJa zabda pratye dveSa utpanna kare che. A rIte zrotrendriya karma-baMdhano hetu banI jAya che. A paraMparA niraMtara cAlu rahe che. zrotrendriyano nigraha karavAthI 'tattvajvayaM'-zrotrendriya nimitte thanAra karma-baMdha aTakI jAya che ane atItamAM zrotrendriya nimitte je karma-baMdha thayo hoya tenI nirjarA thaI jAya che. prastuta AlApakamAM 'tavvandvayaM mAM na vaMdha' eTalo pATha che. kaSAya-vijayanA AlApakamAM saMbaddha kaSAyano nAmollekha maLe che-'joveryAI mAM na baMdha', 'mALaveLAM mAM na baMdha', 'mAyAveyaLiAM jammu na baMdha', 'lobhaveyaNijja kammaM na baMdhai'. 1. naMdI, sUtra 127 : tattha davvao NaM suyanANI uvautte savvadavvA jANar3a pAsai, khettao NaM suyanANI uvautte savvaM khettaM jANai pAsai, kAlao NaM suyanANI uvautte sakalaM jANar3a pAsa, bhAvao NaM suyanANI uvautte savve bhAve jANai pAsai / 2. 3. bRhadvRtti, patra 563 : svasamayaparasamayayoH saMghAtanIyaHpramANapuruSatayA mIlanIyaH svasamayaparasamayasaMghAtanIyo bhavati iha ca svasamayaparasamayazabdAbhyAM tadvedinaH puruSA ucyante teSveva saMzayAdivyavacchedAya mIlanasaMbhavAt / (ka) vizeSAvazya bhASya, 3682-3686 I (kha) vRttavRtti, patra 13 / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi adhyayana-29 : TippaNa 69-70 krodha-vijayathI kSAMti utpanna thAya che tathA krodha-vedanIya karmano baMdha nathI thato ane pUrvabaddha krodha-vedanIya karmanI nirjarA thAya che. 69. (sUtra 67) Indriya-cetanA mana sAthe sarvathA pratibaddha nathI hotI. tenI svataMtratA paNa che. eTalA mATe koI vyaktimAM saMgIta sAMbhaLavAnI adhika ruci hoya che, koImAM rasAsvAdananI ane koImAM dRzyone jovAnI. A rucinI vicitratA IndriyacetanAnI svataMtratAnuM pramANa che. jo Indriya-cetanA mana sAthe sarvathA pratibaddha hoya to te samAna rUpe kArya kare. 70. (sUtra 72) jJAna, darzana ane cAritranI virAdhanA rAga, dveSa ane mithyAdarzanathI thAya che. temanA para vijaya prApta karavAthI jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA ApameLe ja thaI jAya che. je vyakti jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA kare che te ATha karmomAM je karma-graMthi - ghAtI-karmano samudaya che, tene toDI nAkhe che. te sahu prathama mohanIya karmanI aThyAvIsa prakRtione kSINa kare che. kSINa karavAno krama A rIte che--te sahu prathama anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobhanA moTA bhAgane aMtarmuhUrtamAM ekasAthe kSINa kare che ane tenA anaMtamAM bhAgane mithyAtvanA pudgalomAM prakSipta karI de che. pachI te prakSipta pudgalonI sAthe mithyAtvanA moTA bhAgane kSINa kare che ane tenA aMzane samyak-mithyAtvamAM prakSipta karI de che. pharI te prakSipta pudgalonI sAthe samyak mithyAtvane kSINa kare che. A ja rIte samyak-mithyAtvanA aMza sahita samyaktva-mohanAM pudgalone kSINa kare che. tyArabAda samyaktva-mohanAM bAkI bacelA pudgalo sahita apratyAkhyAna ane pratyAkhyAna-catuSka (krodha, mAna, mAyA, lobha)ne kSINa ka2vAnuM zarU karI de che. tenA kSaya-kALamAM be gatio (naraka gati ane tiryaMca gati), be AnupUrvIo (narakAnupUrvI ane tiryaMcAnupUrvI, jAti-catuSka (ekendriya, dvIndriya, trIndriya ane caturindriya), Atapa, udyota, sthAvara nAma, sUkSma nAma, sAdhAraNa, aparyApta, nidrA-nidrA, pracalA-pracalA ane sthAnardine kSINa kare che. pachI temanA avazeSone napuMsaka-vedamAM prakSipta karI tene kSINa kare che. tenA avazeSane strI-vedamAM prakSipta karI tene kSINa kare che. tenA avaziSTa aMzane hAsyAdi-SaTka (hAsya,rati, arati, bhaya, zoka ane jugupsA)mAM prakSipta karI tene kSINa kare che. mohanIya karmane kSINa karanAra jo te puruSa hoya che to puruSa-vedanA be khaMDone ane strI ke napuMsaka hoya che to te potapotAnA vedanA be-be khaMDone hAsyAdi SaTkanA avaziSTa aMzo sahita kSINa kare che. pachI vedanA tRtIya khaMDa sahita saMjvalana krodhane kSINa kare che. e ja rIte pUrvAza sahita saMjavalana, mAna, mAyA ane lobhane kSINa kare che. te yaMtra juo-- 1. 748 vRttavRtti, patra 164-66 / kSaya (1) anaMtAnubaMdhI catuSka (krodha, mAna, mAyA, lobha) (2) pUrNAMza sahita mithyAtva (3) pUrvIza sahita samyak mithyAtva (4) pUrvIza sahita samyaktva (5) pUrNAMza sahita apratyAkhyAna ane pratyAkhyAna-catuSka napuMsaka-vedamAM. (6) pUrNAMza sahita napuMsaka-veda strI-vedamAM. avaziSTa aMzano prakSepa mithyAtvanAM pudgalomAM. samyak mithyAtvanAM pudgalomAM. samyaktvanAM pudgalomAM. apratyAkhyAna-catuSka ane pratyAkhyAna-catuSkamAM. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva-parAkrama kSaya (7) pUrvIza sahita srI-veda (8) pUrvIza sahita hAsyAdi SaTka (9) pUrvAza sahita puruSa-vedanA be khaMDo (10) pUrvIza sahita saMjavalana krodha (11) pUrNAMza sahita saMjavalana mAna (12) pUrNAMza sahita saMjavalana mAyA (13) pUrvAza sahita saMjvalana lobha 749 vizeSa jANakArI mATe juo--sUyagaDo, 23 2, teramuM kriyAsthAna. avaziSTa aMzano prakSepa hAsyAdi SaTka (hAsya, rati, arita, bhaya, zoka ane jugupsA)mAM. puruSa-vedanA be khaMDomAM. tRtIya khaMDanA saMjvalana krodhamAM. saMjvalana mAnamAM. saMjvalana mAyAmAM. saMjvalana lobhamAM. ha saMjvalana lobhanA pachI saMdhyeya khaMDa karavAmAM Ave che. temAMthI pratyeka khaMDane eka-eka aMtarmuhUrtamAM kSINa karavAmAM Ave che. temano kSaya thatAM-thatAM temanAmAMthI je carama-khaMDa bace che tenA pharI asaMkhya sUkSma khaMDo thAya che. temAMthI pratyeka khaMDane ekaeka samayamAM kSINa karavAmAM Ave che. temano carama-khaMDa paNa pharI asaMkhya sUkSma khaMDonI racanA kare che. temAMnA pratyeka khaMDane eka-eka samayamAM kSINa ka2vAmAM Ave che. A rIte mohanIya karma sarvathA kSINa thaI jAya che. tenAM kSINa thavAthI yathAkhyAta athavA vItarAga-cAritranI prApti thAya che. te aMtarmuhUrta sudhI rahe che. tenA aMtima be samaya jyAre bAkI hoya che, tyAre prathama samayamAM nidrA, pracalA, devagati, AnupUrvI, vaikriya-zarIra, vaja-RSabhane choDIne bAkInA badhAM saMhanano, saMsthAna, tIrthaMkaranAma-karma ane AhAraka nAma-karma kSINa thAya che. carama samayamAM je kSINa thAya che te sUtramAM pratipAdita che, jema ke paMcavidha jJAnAvaraNIya, navavidha darzanAvaraNIya ane paMcavidha aMtarAya--A badhAM eka sAthe ja kSINa thAya che. A rIte cAreya ghAtI karmonAM kSINa thatAM ja nirAvaraNa jJAna- kevaLajJAna ane kevaLadarzanano udaya thaI jAya che. kevaLI thayA pachI bhavopagrAhI (jIvana-dhAraNanA hetubhUta) karmo bAkI rahe che, tyAM sudhI te A saMsAramAM rahe che. tenI kALa-maryAdA jadhanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe deza-Una (nava varSa ochA) karoDa pUrvanI che. A avidhamAM kevaLI jyAM sudhI sayogI (mana, vacana ane kAyAnI pravRtti sahita) rahe che tyAM sudhI tene IryApathika-karmanuM baMdhana hoya che. tenI sthiti be samayanI hoya che. teno baMdha gADha nathI hoto--nidhatta ane nikAcita avasthAo nathI hotI. eTalA mATe tene 'baddha ane adhyayana-29 : TippaNa 71 spaSTa' kahela che. je rIte ghaDo AkAza vaDe spaSTa hoya che, te ja rIte IryApathika-karma kevaLInA AtmA sAthe baddha-spaSTa hoya che. je rIte cIkaNI bhIMta upara pheMkelI dhULa tenAthI spaSTa mAtra hoya che, te ja rIte IryApathika-karma kevaLInA AtmA sAthe sRSTamAtra hoya che. prathama samayamAM te baddha-spaSTa hoya che ane bIjA samayamAM te udArita - udaya-prApta ane vedita - anubhavaprApta hoya che. trIjA samayamAM te nirNa thaI jAya che ane cothA samayamAM te akarma banI jAya che - pachI te te jIvanAM karmarUpamAM pariNIta thatuM nathI. meyAtteA dezI zabda che. teno artha che--antamAM arthAt bhaviSyakALamAM, aMtima samaya--cothA samayamAM. 71. zeSa AyuSyano (annA'yaM) yathAyuno arthapUrNa AyuSya-kALa che. sthAnAMga 2266, 37122, 4134mAM A zabdano prayoga thayo che. jenA AyuSyanuM apavartana nathI thatuM, tene yathAyu kahevAmAM Ave che. prastuta prasaMgamAM teno artha kevaLI hovAthI pAchaLa bacela AyuSya che. 1. 2. vRttavRtti, patra 11 : udIritano artha udaya-prApta che. paraMtu udIraNA vaDe udaya-prApta nathI. kema ke tyAM udIraNA thatI ja nathI--'vIragAthAstatrAsaMmavAt' / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 750 adhyayana-29: TippaNa 72 72. (sUtra 73-74) kevaLIno jIvana-kALa jyAre aMtarmuhUrta mAtra bAkI rahe che, tyAre te yoga-nirodha (mana, vacana ane kAyAnI pravRttino pUrNa nirodha) kare che. tenI prakriyA A prakAranI che- zukla-dhyAnanAM trIjA caraNa (sUkSma-kriyA-apratipAti)mAM vartato te sarva prathama manoyogano nirodha kare che. prati samaya mananAM pudgala ane vyApArano nirodha karatAM-karatAM asaMkhya samayomAM teno pUrNa nirodha karI zake che. pachI vacanayogano nirodha kare che. prati samaya vacananAM padugalo ane vyApArano nirodha karatAM-karatAM asaMkhya samayomAM teno pUrNa nirodha karI zake che. pachI ucchavAsa-nizvAsano virodha kare che. prati samaya kAyayoganAM pudgalo ane vyApArano virodha karatAM-karatAM asaMkhya samayamAM teno pUrNa (ucchavAsa-nizvAsa sahita) nirodha karI zake che. papAtikamAM ucchavAsa-nizvAsa nirodhanA sthAne kAyayoganA nirodhano ullekha che." mukta thanAra jIva zarIranI avagAhanAno trIjo bhAga je polo hoya che tene pUrI de che ane AtmAnI bAkInA be bhAga jeTalI avagAhanA rahI jAya che. A kriyA kAya-yoga-nirodhanA aMtarAlamAM ja niSpanna thAya che. yoga-nirodha thatAM ja ayogI ke zailezI avasthA prApta thAya che. Ane 'ayogI guNasthAna" paNa kahevAmAM Ave che. na vilaMbathI ke na zIvratAthI, paraMtu madhyama-bhAvathI pAMca hRsva akSaro (a, i, uM, R, lu)nuM uccAraNa karavAmAM jeTalo samaya lAge che, teTalA samaya sudhI ayogI avasthA rahe che. te avasthAmAM zukla-dhyAnanuM cothuM caraNa-"samucchinna-kriyA-anivRtti'nAme dhyAna thAya che. tyAM cAra aghAti athavA bhavopagrAhI-karmo eka sAthe kSINa thaI jAya che. te ja samaye audarika taijasa ane kArpaNa zarIrane sarvathA choDIne te Urdhva-lokAMta sudhI cAlyo jAya che. ahIM mULapAThamAM 'oniya-eTalo ja pATha che. taijasano ullekha nathI, brahavRttikAre upalakSaNathI teno svIkAra karyo che." aupapAtikamAM taijasa-zarIranuM pratyakSa grahaNa che.* gati be prakAranI hoya che--(1) Rju ane (2) vakra mukta-jIvanuM Urdhvagamana Rju zreNI (Rju AkAza pradezanI paMkti) vaDe thAya che, eTalA mATe tenI gati Rju hoya che. te eka kSaNamAM ja saMpanna thaI jAya che. gatinA pAMca bheda batAvavAmAM AvyA che-(1) prayoga gati, (2) tata gati, (3) baMdhana-chedana gati, (4) upapAta gati ane (5) vihAyo gati, vihAyo gati 17 prakAranI hoya che. tenA prathama be prakAra che-(1) spRzad gati ane (2) aspRza gati. eka paramANu yugala bIjA paramANu pudagalo ke skaMdhono sparza karatAM-karatAM gati kare che, te gatine "spRzadra gati kahevAmAM Ave che. eka paramANu bIjA paramANu pudgalo tathA skaMdhono sparza na karatAM gati kare che, te gatine 'aspRza gati' kahevAmAM Ave che." mukta-jIva aspRzad gatithI upara jAya che. zAntAcArya anusAra aspRzad gatino artha evo nathI ke te AkAzapradezono sparza karato nathI, paraMtu teno artha evo che ke te mukta jIva jeTalA AkAza-pradezomAM avagADha thAya che, teTalAM ja AkAza-pradezono sparza kare che, te sivAyanA pradezono nahi, eTalA mATe tene aspRzad-gati kahevAmAM Avela che. 1. govApha, sUtra 282 (kha) ejana, tathA rU682 : "samparsa yojI' vizeSAvazyaka bhASya, gAthA 3836 : 5. bRhadvRtti, patra 597 : audArika kArmaNe zarIre dehatibhAgo susiraM, tatpUraNao tibhAgahINo tti / upalakSaNatvAttaijasaM c| se joganirohe cciya, jAo siddho vi tadavattho / movArtha, sUtra 282 : ghavettA morAtni tevaITE ... | 3. (ka) 3ttAyaurifNa, rUdda 64 1 paNNavaNA, pada 16 / 17, 37 / (kha) movADuAM, sUtra 126 / 8. ejana, parva 26 / 36, 40 | 4. (6) vizeSAvazyaka bhASya, gAthA 3681 : deha 8. bRhadvRtti, patra 597 : aspRzadgatiriti, nAyamartho yathA tibhAgaM ca muNcNto'| nAyamAkAzapradezAnna spRzati api tu yAvatsu jIvo'vagAr3hastAvat eva spRzati na tu tato'tiri-ktamekamapi pradezam / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 751 adhyayana-29: TippaNa 72 abhayadevasUri anusAra mukta-jIva aMtarAlavartI AkAza-pradezono sparza karyA vinA ja upara cAlyo jAya che. jo aMtarAlavartI AkAza-pradezono sparza karatAM-karato te upara jAya to eka samayamAM te tyAM pahoMcI ja zake nahi. AnA AdhAre aspRzadgatino artha thaze-"aMtarAlavartI AkAza-pradezono sparza karyA vinA mokSa sudhI pahoMcanAra." Avazyaka cUrNi anusAra aspRzad-gatino artha evo thaze ke mukta-jIva bIjA samayano sparza nathI karato, eka samayamAM ja mokSa-sthAna sudhI pahoMcI jAya che. paraMtu A samai fami' pAThanI upasthitimAM A artha ahIM abhipreta nathI. zAntAcArya ane abhayadevasUri dvArA karAyela artha A pramANe che-(1) mukta-jIva svAvagADha AkAza-pradezo uparAMta pradezono sparza nahi karatAM gati kare che ane (2) aMtarAlavartI AkAza-pradezono sparza karyA vinA ja gati kare che. A baMneya artha ghaTI zake che. upayoga be prakArano hoya che-(1) sAkAra ane (2) anAkAra. jIva sAkAra-upayoga arthAta jJAnanI dhArAmAM ja mukta thAya che. __ aupapAtika, sUtra 182, vRtti pR. 216 : aspRzantIsiddhyantarAlapradezAn gatiryasya so'spRzadgatiH, antarAlapradezasparzane hi naikena samayena siddhiH, iSyate ca tatraika eva samayaH, ya eva cAyuSkAdikarmaNAM kSayasamayaH sa eva nirvANasamayaH, ato'ntarAle samayAntarasyAmAvAdantarAlapradezAnAmasaMsparzanamiti / AvazyakacUrNi : aphusamANagatI bitiyaM samayaM Na phusati / (fmaghAna netra, mA 2,pR. 676) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsaimaM ajjhayaNaM tavamaggagaI trIsamuM adhyayana tapo-mArga-gati Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha tapasyA mokSano mArga che. tenAthI tapasvInI mokSa tarapha gati thAya che - A A adhyayanano pratipAdya viSaya che. eTalA mATe A adhyayananuM nAma 'tavamA' - 'to-mArga-gati' che. pratyeka saMsArI jIva pratikSaNa kaMine kaMi pravRtti avazya kare che. jyAre te akriya thAya che tyAre te mukta banI jAya che. jyAM pravRtti che tyAM karma-pudgalonuM AkarSaNa ane nirjharaNa thAya che. pravRtti be prakAranI hoya che - zubha ane azubha. zubha pravRttithI azubha karmonuM nirjaraNa ane zubha-karma (puNya)no baMdha thAya che. azubha pravRttithI azubha-karma(pApa)no baMdha thAya che. tapasyA karma-nirjharaNanuM mukhya sAdhana che. tenAthI AtmA pavitra thAya che. bhAratIya sAdhanA-paddhatimAM tapasyAnuM mukhya sthAna rahyuM che. jaina ane vaidika manISioe tene sAdhanAnuM aparihArya aMga mAnyuM che. bauddha tattva-deSTA te bAbatamAM udAsIna rahyA che. mahAtmA buddha potAnI sAdhanAnAM prathama caraNamAM ugra tapasvI hatA. temaNe keTalAya varSo sudhI kaThora tapasyA karI hatI, paraMtu jyAre temane saphaLatA na maLI tyAre temaNe tene potAnI sAdhanAmAM sthAna na ApyuM. jaina-sAdhanA anusAra tapasyAno artha kAya-kleza ke upavAsa ja nathI. svAdhyAya, dhyAna, vinaya vagere badhA tapasyAnA vibhAgo che. kAya-kleza ane upavAsa akaraNIya nathI ane temanI badhAM mATe koi samAna maryAdA paTTA nathI. potAnI ruci ane zakti anusAra je jeTaluM karI zake tenA mATe teTaluM ja vihita che. jaina-daSTie tapasyA be prakAranI che - bAhya ane AtyaMtara. bAhya tapanA cha prakAra che 1. 1. anazana 5. kAya-phleza 2. avamorikA 6. pratisaMlInatA. temanA AcaraNa vaDe dehAdhyAsa chUTI jAya che. dehAsakti sAdhanAnuM vighna che, eTalA mATe manISioe dehanA mamatvatyAgano upadeza Apyo che. zarIra dharma-sAdhanAnuM sAdhana che, eTalA mATe tenI nitAMta upekSA paNa karI zakAtI nathI. dehAsakti vilAsitA ane pramAdane janma Ape che. paraMtu dharma-sAdhanA mATe dehanI surakSA karavI paNa nitAMta apekSita che. jaina muninuM 'vosadupattaveDhe' - A vizeSaNa dehAsaktinA tyAganuM paricAyaka che. 1-2. anazana ane avamorikA vaDe bhUkha ane tarasa upara vijaya meLavavA tarapha gati thAya che. - 5. 3-4. bhikSAcaryA ane rasa-parityAga vaDe AhAranI lAlasA maryAdita bane che, jIbhanI lolupatA nAza pAme che ane nidrA, pramAda, unmAda vagerene protsAhana maLatuM nathI. 6. 3. bhikSAcaryA 4. rasa-parityAga uttarAdhyayana niryukti, gAthA 513 : duvihatavamaggagaI, vannijjai jamha ajjhayaNe / tamhA eajjhayaNaM, tavamaggagai tti nAyavvaM // kAya-kleza vaDe sahiSNutAno vikAsa thAya che, dehamAM utpanna thanArAM duHkhone samabhAvathI sahana karavAnI vRtti pedA thAya che. pratisaMlInatA vaDe AtmAnAM sAnnidhyamAM rahevAno abhyAsa vadhe che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 756 756 adhyayana-30: Amukha AvyaMtara tapanA cha prakAra che - 1. prAyazcitta 2. vinaya 3. vaiyAvRjya 4. svAdhyAya 5. dhyAna 6. vyutsarga 1. prAyazcitta vaDe aticAra-bhIrutA ane sAdhanA pratye jAgarukatA vikasita thAya che. 2. vinaya vaDe abhimAna-mukti ane parasparopagrahano vikAsa thAya che. 3. vaiyAvRjya vaDe sevAbhAva vikase che. 4. svAdhyAya vaDe vikathAno tyAga thaI jAya che. 5. dhyAna vaDe ekAgratA, ekAgratA vaDe mAnasika vikAsa tathA mana ane indriyo para niyaMtraNa meLavavAnI kSamatA vadhe che ane aMtamAM temano pUrNa nirodha thaI jAya che. 6. vyutsarga vaDe zarIra, upakaraNa vagere upara thanAra mahatvanuM visarjana thAya che. athavA tapa be prakAranuM che - sakAma ane akAma. ekamAtra mokSa-sAdhanAnI dRSTithI karavAmAM AvatuM tapa kAma hoya che ane tenA sivAya anyAnya upalabdhio mATe karavAmAM AvanAruM tapa akAma. jaina sAdhanA-paddhatimAM sakAma tapanI upAdeyatA che ane tene ja pUrNa pavitra mAnavAmAM Avela che. tapanA traNa prakAra paNa karavAmAM AvyA che - kAyika, vAcika ane mAnasika, zauca, Arjava, brahmacarya vagerenuM pAlana karavuM te kAyika tapa che. priya, hitakara, satya ane anudvigna vacana bolavuM, svAdhyAyamAM rata rahevuM te vAcika tapa che. Atmanigraha, maunabhAva, saumyatA vagere mAnasika tapa che. ziSya pUchyuM - "bhaMte ! tapa vaDe jIva zuM prApta kare che?" bhagavAne kahyuM - "tapa vaDe te pUrva saMcita karmono kSaya karI vizuddhi prApta kare che. A vizuddhi vaDe te mana, vacana ane zarIranI pravRttino saMpUrNa nirodha prApta kare che. akriyAvAna banI te siddha thAya che, prazAMta thAya che. mukta thAya che, parinirvANa pAme che ane duHkhono aMta kare che." bhagavAne kahyuM - "A loka nimitte tapa na karo. paraloka mATe tapa na karo. zlAghA-prazaMsA mATe tapa na karo. mAtra nirjarA mATe - Atma-vizuddhi mATe tapa karo." tapasyAnA avAMtara bhedonuM nirUpaNa Agamo tathA vyAkhyAgraMthomAM pracuratAthI thayuM che. 1. 2. uttarAyaTIf, 0 28, 22 vainivA, 1/4 . dA. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa 1. jahA u pAvagaM kammaM rAgadosasamajjiyaM / khavetavasA bhikkhU tamegaggamaNo suNa // 2. pANavahamusAvAyA adattamehuNapariggahA virao / rAIbhoyaNavirao jIvo bhavai aNAsavo // 3. paMcasamio tigutto akasAo jiiMdio / agAravo ya nissallo jIvo hoi aNAsavo // 4. esiM tu vivaccAse rAgaddosasamajjiyaM / jAkhava bhikkhU taM me egamaNo suNa // 5. jahA mahAtalAyassa sanniruddhe jalAgame / uciNA tavA kameNaM sosaNA bhave // 6. evaM tu saMjayassAvi pAvakammanirAsave | bhavakoDIsaMciyaM kammaM tavasA nijjarijjai // tIsaimaM ajjhayaNaM : trIsabhuM adhyayana tavamaggagaI : tapo bhArga-gati saMskRta chAyA yathA tu pApakaM karma rAgadoSasamarjitam / kSapayati tapasA bhikSuH tamekAgramanAH zrRNu // prANavadhamRSAvAdaadattamaithunaparigrahebhyo virataH / rAtribhojanavirato jIvo bhavati anAzravaH // paMcasamitastriguptaH akaSAyo jitendriyaH / agauravazca niHzalyaH jIvo bhavatyAnAzravaH // eteSAM tu vivyatyAse rAgadoSasamarjitam / yathA kSapayati bhikSuH tanme ekamanAH zrRNu // yathA mahAtaDAgasya sanniruddhe jalAgame / utsecanena tapanena krameNa zoSaNaM bhavet // evaM tu saMyatasyApi pApakarmanirAzrave / bhavakoTisaMcitaM karma tapasA nirjIryate // gujarAtI anuvAda 1. rAga-dveSa vaDe arjita pApa-karmane bhikSu tapasyA vaDe je rIte kSINa kare che te ekAgra mana banI sAMbhaLa. 2. prAzavarSa bhUSAvAha, atta-grahaNa maithuna, pariyaha ane rAtri-bhojanathI virata jIva anAzrava bane che. 3. pAMya samitikho vaDe samita, e guptikhothI gupta, aSAya, nitendriya, agaurava (garvarahita) khane niHzalya jIva anAzrava bane che. 4. AnAthI viparIta AcaraNa karatAM rAga-dveSa vaDe je karma upArjita thAya che, tene bhikSu je rIte kSINa kare che te kheDA-mana janI sAMbha 5. je rIte koi moTuM taLAva pANI AvavAnA mArgano nirodha karavAthI, pANI ulecavAthI, sUryanA tApathI umazaH suDAI bhayache - 6. te ja rIte pApa-karma AvavAnA mArgano nirodha thavAthI saMyamI puruSanA karoDo bhavothI saMcita karmo tapasyA vaDe nirjIrNa thaI jAya che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 758 adhyayana-30 : yo -13 7.so tavo duviho vutto bAhirabdhaMtaro thaa| bAhiro chavviho vutto evamabbhataro tvo|| tatapo dvividhamukta bAhyamAbhyaMtaraM tthaa| bAhyaM SaDvidhamuktaM evamAbhyantaraM tapaH // 7. te tapA2nu cha-mAya jAne mAnyata2.1 bAhya tapa cha prakAranuM che, te ja rIte AvyaMtara tapa paNa cha prakAranuM che. 8.aNasaNamUNoyariyA bhikkhAyariyA ya rspriccaao| kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi|| anazanamUnodarikA bhikSAcaryA ca rsprityaagH| kAyakleza: saMlInatA ca bAhyaM tapA bhavati // 8. (1) anazana, (2) yo1i , (3) bhikSAyA, (4) 2sa-parityAga, (5) ya-seza bhane (6) saMdInatA-AmA ta57. 9.ittiriyA maraNakAle duvihA aNasaNA bhve| ittiriyA sAvakaMkhA niravakaMkhA biijjiyA // itvarikaM maraNakAlaM dvividhaM anazanaM bhavet / itvarikaM sAvakAMkSaM niravakAMkSaM dvitIyam // 8. manazanale 2nu soya cha - tvari ane bha29 kAla. ivarika sAvakAMkSa (anazana pachI. bhojananI icchAvALuM) ane bIjuM niravakAMkSa (bhojananI IcchA vinAnu) hoya che. 10.jo so ittariyatavo so samAseNa chvviho| seDhitavo payaratavo ghaNo ya taha hoI vaggo y|| yat tad itvarikaM tapaH tatsamAsena ssddvidhm| zreNitapaH prataratapaH ghanazca tathA bhavati vargazca / / 10.4 tvarita ta5 cha te. saMkSepamA 7 52nu cha- (1) zreli-ta5, (2) prata2-15, (3) dhana-ta5, (4) ofta5, (5) of-of-ta5 ane (6) ta5. 11 itvarika tapa vividha prakAranA manovAMchita phaLa mAyanAsoya che. 11.tatto ya vaggavaggo u paMcamo chaTTao pinnnntvo| maNaicchiyacittattho nAyavvo hoi ittrio|| tatazca vargavargastu paMcamaM SaSThakaM prkiirnntpH| manaIpsitacitrArthaM jJAtavyaM bhavati itvarikam // 12.maraNa-kAla anazananA kAya-ceSTAnA AdhAre savicAra bhane bhaviyA2 - mevA me paDecha. 12.jA sA aNasaNA maraNe duvihA sA viyaahiyaa| saviyAraaviyArA kAyaciTu paI bhave // yattadanazanaM maraNe dvividhaM tad vyaakhyaatm| savicAramavicAraM kAyaceSTAM prati bhavet / / 13.ahavA saparikammA aparikammA ya aahiyaa| nIhArimaNIhArI AhAraccheo ya dosu vi // athavA saparikarma aparikarma cAkhyAtam / nirhAri aniyari AhAracchedazca dvayorapi // 13. athavA tenA be bheda hoya che - saparikarma ane aparikarmaavicAra anazananA niharI ane aniharI - evA be bheda thAya che. AhArano tyAga banne (savicAra ane avicAra tathA saparikarma ane ane aparikama)mAM hoya che. 14.omoyariyaM paMcahA samAseNa viyAhiyaM / davvao khettakAleNaM bhAveNaM pajjavehi y|| 14. dravya, kSetra, kALa, bhAva ane paryAyonI dRSTie avamaudarya (UNodarikA)nA saMkSepamAM pAMca prakAra che. avamaudarya paMcadhA samAsena vyAkhyAtam / dravyata: kSetrakAlena bhAvena paryavaizca // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-bhAga-gati 759 adhyayana-30: do 14-21 15.jo jassa u AhAro tatto omaM tu jo kre| jahanneNegasitthAI evaM davveNa U bhave // yo yasya tvAhAraH tato'vamaM tu yaH kuryAt / jaghanyena ekasikthAdi evaM dravyeNa tu bhavet // 15. jeno jeTalo AhAra hoya tenAthI jo jaghanyapaNe eka sikya(dhAnya kaNA) ane utkRSTapaNe eka koLiyo ochuM khAya, to te dravyathI avamaudarya tapa thAya che. 16.gAme nagare taha rAyahANinigame ya Agare pllii| kheDe kbbdddonnmuhpttttnnmddNbsNbaahe|| grAme nagare tathA rAjaghAnyAM nigame ca Akare pallyAm / kheTe karbaTadroNamukhapattanamaDaMbasambAdhe // 16.yAma, n||2, 204pAnI, nigama, bhA42, 5sI,' meTas, 32, dobhuma, 549 / , bhaMDa5, saMbhA5. 17.Asamapae vihAre sannivese samAyaghose y| thaliseNAkhaMdhAre satthe saMvaTTakoTTe y|| Azramapade vihAre saniveze samAjaghoSe c| sthalIsenAskandhAvAre sArthe saMvartakoTTe y|| 17.mAzrama56, vihAra, sanniveza, sabhA4, dhopa, sthalI, sainyazibira, sArtha, saMvarta, oTa, 18.vADesu va racchAsu va gharesu vA evamittiyaM khettN| kappai u evamAI evaM khetteNa U bhave // vATeSu vA rathyAsu vA gRheSu vaivametAvat kssetrm| kalpate tvevamAdi evaM kSetreNa tu bhavet // 18.vADA, galIo, ghara-AmAM athavA A prakAranA anya kSetromAM bhikSA mATe jaI zake che. A rIte A kSetrathI avamaudarya tapa thAya che. 19.peDA ya addhapeDA gomuttipayaMgavIhiyA cev|| saMbukkAvaTTAyayagaMtuMpaccAgayA chaTThA / peTA cArdhapeTa gomUtrikA pataMgavIthikA caiv| zambUkAvartAAyataMgatvApratyAgatA SaSThI / / 18.(prArAntare) peTa!, madha-peTI, gobhUtri.1, pataMga vIthikA, sabUkAvArtA ane AtaM-gavA-pratyAgatA -7 praranA kSetrathI avabhauyaM ta5 thAya che. 20.divasassa porusINaM cauNhaM pi ujattio bhave kaalo| evaM caramANo khalu kAlomANaM munneyvvo|| divasasya pauruSINAM catasRNAmapi tu yAvAn bhavet kaalH| evaM carataH khalu kAlAvamAnaM jJAtavyam // 20.divasanA cAra praharomAM jeTalo abhigraha-kALa hoya teTalAmAM bhikSA mATe jaiza, nahIM to nahIM - evI rIte caryA karanAra munine kALathI avamaudarya tapa thAya 21.ahavA taiyAe porisIe UNAi ghaasmesNto| caubhAgUNAe vA evaM kAleNa U bhve|| athavA tRtIyAyAM pauruSyAM UnAyAM graasmessyn| caturbhAgonAyAM vA evaM kAlena tu bhavet // 21.athavA kaMIka nyUna trIjA prahara (cotho bhAga vagere nyUna prahara)mAM je bhikSAnI eSaNA kare che, tene A rIte) kALathI avamaudarya tapa thAya che. 22.strI athavA puruSa, alaMkRta athavA alaMkRta amuka vayanA, samupakhavANA 22.itthI vA puriso vA strI vA puruSo vA alaMkiovANalaMkiovA vi| alaMkRto vA'nalaMkRto vApi annayaravayattho vA anyataravayastho vA annayareNaM va vtthennN|| anyatareNa vA vastreNa // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 760 adhyayana-30:o 22-28 23.anneNa viseseNaM vaNNeNaM bhAvamaNumuyaMte u| evaM caramANo khalu bhAvomANaM munneyvvo|| anyena vizeSeNa varNena bhAvamanunmuMcan tu| evaM carataH khalu bhAvAvamAnaM jJAtavyam // 23.amuka vizeSa prakAranI dazA, varNa ke bhAvathI yukta dAtA pAsethI bhikSA grahaNa karIza, nahIM to nahIM - evI rIte caryA karanAra munine bhAvathI avamaudaryatA thAyacha. 24.davve khette kAle dravye kSetre kAle bhAvammi ya AhiyA uje bhaavaa| bhAve cAkhyAtAstu ye bhAvAH / eehiM omacarao etairavamacaraka: pajjavacarao bhave bhikkhuu|| paryavacarako bhaved bhikSuH // 24.dravya, kSetra, paNa ane mAmA bhAva (paryAya) kahevAmAM AvyA che, te badhA vaDe avamaudarya karanAra bhikSu paryavacaraka bane che. 25.aTTavihagoyaragaMtu tahA satteva esnnaa| abhiggahA ya je anne bhikkhAyariyamAhiyA // aSTavidhAgragocarastu tathA sptaivaissnnaaH| abhigrahAzca ye anye bhikSAcaryA AkhyAtA // 25.ATha prakAranA agra-gocara (gocarAgra) tathA sAta prakAranI eSaNAo ane je bIjA abhigraho che. temane bhikSAcaryA kahevAmAM Ave che. 26. dUdha, dahIM, ghI vagere tathA praNIta pAna-bhojana ane rasonA tyAgane rasa-visarjanatapa kahevAmAM Ave che. 26.khIradahisappimAI paNIyaM pANabhoyaNaM / parivajjaNaM rasANaM tu bhaNiyaM rsvivjjnnN|| kSIradadhisarpirAdi praNItaM paanbhojnN| parivarjanaM rasAnAM tu bhaNitaM rasavivarjanam // 27.ThANA vIrAsaNAIyA jIvassa u suhaavhaa| uggA jahA dharijjaMti kAyakilesaM tamAhiyaM // sthAnAni vIrAsanAdikAni jIvasya tu sukhaavhaani| ugrANi yathA dhAryante kAyaklezaH sa AkhyAtaH // 27.AtmA mATe sukhakArI vIrAsana vagere utkaTa Asanono je abhyAsa karavAmAM Ave che, tene kAyakleza kahevAmAM bhAvecha.. 28.egaMtamaNAvAe itthiipsuvivjjie| sayaNAsaNasevaNayA vivittsynnaasnnN|| ekAMte anApAte striipshuvivrjite| zayanAsanasevanaM viviktazayanAsanam // 28.ekAMta, anApA (jyAM koinI avara-javara na hoya che ane strI-pazu vagere rahita zayana ane AsananuM sevana karavuM te vivikta-zayanAsana (salInatA) tapa cha.10 29.A bAhya tapa saMkSepamAM kahevAyuM . have huM anukrame AvyaMtara tapa kahIza. 29.eso bAhiraMgatavo samAseNa viyaahio| abbhitaraM tavaM etto vucchAmi annupuvvso|| etad bAhyakaM tapaH samAsena vyAkhyAtam / AbhyaMtaraM tapa ito vakSyAmyanupUrvazaH // 30.prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna bhane vyutsarga-mAmAtyaMtara ta5cha. 30.pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ca viussaggo eso abhitaro tvo|| prAyazcittaM vinayaH vaiyAvRtyaM tathaiva svAdhyAyaH / dhyAnaM ca vyutsargaH etadAbhyaMtaraM tpH|| Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-bhAga-gati 761 adhyayana-30 : 45 30-36 31.AloyaNArihAIyaM pAyacchittaM tu dsvihN| je bhikkhU vahaI samma pAyacchittaM tamAhiyaM // AlocanAAdikaM prAyazcittaM tu dazavidham / yad bhikSurvahati samyak prAyazcittaM tadAkhyAtam // 31.alocanA vagere je daza prakAranAM prAyazcitta che, jenuM bhikSu samyaka prakAre pAlana kare che, tene prAyazcitta vAmAMsAve.15 32.abbhuTANaM aMjalikaraNaM thevaasnndaaynnN| gurubhattibhAvasussUsA viNao esa viyaahio| abhyutthAnamaJjalikaraNaM tathaiva AsanadAnam / gurubhaktiH bhAvazuzrUSA vinaya eSa vyAkhyAtaH // 32.abhyutthAna (bhA yaj), hAtha 341, mAsana ApavuM, gurujanonI bhakti karavI ane bhAvapUrvaka zuzruSA karavI te vinaya kahevAya che. 12 33.AcArya vagere saMbaMdhI daza prakAranAM vaiyAvRjyanuM yathAzakti Asevana karavAne vaiyAvRtya kehavAmAM Ave 33.AyariyamAiyammi ya veyAvaccammi dsvihe| AsevaNaM jahAthAmaM veyAvaccaM tamAhiyaM // AcAryAdike ca vaiyAvRttye dshvidhe| AsevanaM yathAsthAma vaiyAvRttyaM tadAkhyAtam // 34.vAyaNA pucchaNA ceva taheva priyttttnnaa| aNuppehA dhammakahA sajjhAo paMcahA bhve|| vAcanA pracchanA caiva tathaiva privrtnaa| anuprekSA dharmakathA svAdhyAyaH paJcadhA bhavet // 34.svAdhyAya pAMya prA2no hoya cha (1) vAyanA (adhyApana) (2) pRchn| (3) parivartana (punarAvRtti) (4) anuprekSA (artha-ciMtana) (5) dharmathA. 35.aTTaruddANi vajjittA jhAejjhA susmaahie| dhammasukkAiM jhANAI jhANaM taM tu buhA ve|| Arttaraudre varjayitvA dhyAyet susmaahitH| dharmazukle dhyAne dhyAnaM tattu budhA vadanti // 35.susamAhita muni Arva ane raudra dhyAna choDIne dharma ane zukla dhyAnano abhyAsa kare. budhajano tene dhyAna OMcha.15 36.sayaNAsaNaThANe vA je u bhikkhU na vaavre| kAyassa viussaggo chaTTo so prikittio|| zayanAsanasthAne vA yastu bhikSurna vyaapriyte| kAyasya vyutsargaH SaSThaH sa parikIrtitaH // 36 sUvA, besavA tathA UbhA rahevAnI veLAe je bhikSu vyAkRta nathI thato (kAyAne halAvato-calAvato nathI) tene kAyAnI ceSTAno je parityAga thAya che, tene vyutsarga kahevAmAM Ave che. te AtyaMtara tapano chaThTho prakAra, cha.9 37.eyaM tavaM tu duvihaM je sammaM Ayare munnii| se khippaM savvasaMsArA viSyamuccar3a pNddie|| evaM tapastu dvividha ytsmygaacrenmuniH| sa kSipraM sarvasaMsArAt vipramucyate pnndditH|| 37. A rIte je paMDita muni banne prakAranAM taponuM samyapha rUpe AcaraNa kare che, te tarata ja samasta saMsArathI mukta thaya che. -tti bemi| -iti brviimi| -mAma huM huM . Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 30: tapo-mArga-gati 1. bAhya ane AtyaMtara (vAdimaMta) svarUpa ane sAmagrInA AdhAre tapane be bhAgamAM vibhakta karavAmAM AvyuM che - (1) bAhya ane (2) AtyaMtara, bAhya -tapa- anazana vagere nIcenA kAraNone lIdhe bAhya-tapa kahevAya che : (1) AmAM bAhya dravyonI apekSA hoya che; azana, pAna vagere dravyono tyAga karavAno hoya che, (2) Ane sarvasAdhAraNa dvArA tapasyAnA rUpamAM svIkRta karavAmAM Ave che, (3) Ano pratyakSa prabhAva zarIra para adhika thAya che ane (4) A muktinAM bahiraMga kAraNo hoya che.' mUlArAdhanA anusAra jenA AcaraNathI mana duSkata tarapha pravRtta na thAya, AMtarika-tapa pratye zraddhA utpanna thAya ane pUrva -gRhIta yogo - svAdhyAya vagere yogo ke vrata-vizeSonI hAni na thAya, te 'bAhya-tapa' kahevAya che. AtyaMtara-tapa - prAyazcitta vagere nIcenA kAraNone lIdhe Abhyatara tapa kahevAya che : 1. AmAM bahAranA dravyonI apekSA nathI hotI, 2. Ane viziSTa vyaktio dvArA ja tapa rUpe svIkAravAmAM Ave che, 3. Ano pratyakSa prabhAva aMtaHkaraNamAM thAya che ane 4. A muktinAM aMtaraMga kAraNo hoya che. maharSi pataMjalie paNa yoganAM aMgone aMtaraMga ane bahiraMga - AvA be vibhAgomAM vibhakta karyA che. dhAraNA, dhyAna ane samAdhi - A pUrvavartI yama vagere pAMca sAdhanonI apekSAe aMtaraMga che. nirbIja-yoganI apekSAe te bahiraMga paNa che. Ano phalitArtha evo che ke yama vagere pAMca aMgo bahiraMga che ane dhAraNA vagere traNa aMgo aMtaraMga ane bahiraMga-baMne che. nirbIja-yoga mAtra aMtaraMga che. bAhya-tapanA prakAra bAhya-tapanA cha prakAra che - (1) anazana, (2) avamaudarya, (3) vRtti-saMkSepa, (4) rasa-parityAga, (5) kAya-phleza ane (6) vivikta thayA. bAhya-tapanAM pariNAmo bAhya-tapanAM pariNAmo nIce mujaba hoya che - 1. vRvRtti, patra 600 / 2. mUnArAthanA, 236 : so NAma bAhiratavo, jeNa maNo dukkaDa Na udvedi / jeNa ya saDDhA jAyadi, jeNa ya jogA Na hAyaMti // 3. bRhadvRtti, patra 600 : 'bAhyaM' bAhyadravyApekSatvAt prAyo muktyavAptibahiraGgatvAcca 'abhyantaraM' tadviparItaM, yadivA 'lokapratItatvAtkutIthikaizca' svAbhiprAyeNAsevyamAnatvAd bAhyaM taditarattvAbhyantaram, uktaJca"loke parasamayeSu ca yatprathitaM tattapo bhavati bAhyam / AbhyantaramaprathitaM kuzalajanenaiva tu grAhyam / / " anye tvAhu:-"prAyeNAntaHkaraNavyApArarUpamevAbhyantaraM, vAdAM vacathe''ti che pAtaJjalayogadarzana, 3 / 7, 8 : trayamantaraGgaH pUrvebhyaH / tadapi bahiraGgaH nirbiijsy| Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 763 adhyayana-3): TippaNa 1 1. sukhanI bhAvanA potAnI meLe parityakta thaI jAya che. 2. zarIra kRza thaI jAya che. 3. AtmA saMgamAM sthApita thAya che. 4. indriya-damana thAya che. 5. samAdhi-yogano upayoga thAya che. 6. vIrya-zaktino upayoga thAya che. 7. jIvananI tRSNA vicchinna thAya che. 8. saMkleza-rahita duHkha-bhAvanA (kaSTa-sahiSNutA)no abhyAsa thAya che. 9. deha, rasa ane sukhano pratibaMdha nathI raheto. 10. kaSAyano nigraha thAya che. 11. viSaya-bhogo pratye anAdara (udAsIna bhAva) utpanna thAya che. 12. samAdhi-maraNano sthira abhyAsa thAya che. 13. Atma-damana thAya che. AhAra vagereno anurAga kSINa thAya che. 14, AhAra-nirAzatA - AhAranI abhilASAnA tyAgano abhyAsa thAya che. 15. amRddhi vadhe che. 16. lAbha ane alAbhamAM sama rahevAno abhyAsa sadhAya che. 17. brahmacarya siddha thAya che. 18. nidrA-vijaya thAya che. 19. dhyAnanI daDhatA prApta thAya che. 20. vimukti(viziSTa tyAga)no vikAsa thAya che. 21. darpano nAza thAya che. 22. svAdhyAya-yoganI nirvignatA prApta thAya che. 23. sukha-du:khamAM sama rahevAnI sthiti bane che. 24. AtmA, kuLa, gaNa, zAsana - badhAMnI prabhAvanA thAya che. 25, ALasano tyAga thAya che. 26 , karma-maLanuM vizodhana thAya che. ra7, bIjAone saMvega utpanna thAya che. 28. mithyA-daSTimAM paNa saumyabhAva utpanna thAya che. 29 mukti-mArganuM prakAzana thAya che. 30. tIrthakaranI AjJAnI ArAdhanA thAya che. 31. deha-lAghava prApta thAya che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 32. za2I2-snehanuM zoSaNa thAya che. 33. rAga vagereno upazama thAya che. 34. AhAranI parimitatA thavAthI nirogitA vadhe che. 35. saMtoSa vadhe che.1 764 bAhya-tapanuM prayojana-- (1) anazananAM prayojano H 1. saMyama-prApti 2. rAga-nAza 3. karma-mala-vizodhana 4. sadhyAnanI prApti ane pa. zAstrAbhyAsa. (2) avamaudaryanAM prayojano : 1. saMyamamAM sAvadhAnatA 2. vAta, pitta, zleSma vagere doSonuM upazamana ane 3. jJAna, dhyAna vagerenI siddhi. (3) vRtti-saMkSepanAM prayojano H 1. bhojana saMbaMdhI AzA para aMkuza ane 2. bhojana saMbaMdhI saMkalpa-vikalpa tathA ciMtAnuM niyaMtraNa. adhyayana-30 : bloka TippaNa 1 (4) rasa-parityAganAM prayojano : 1. indriya-nigraha 2. nidrA-vijaya ane 3. svAdhyAya, dhyAnanI siddhi. (5) vivikta-zayyAnAM prayojano H 1. bAdhAomAMthI mukti 2. brahmacarya-siddhi ane 3. svAdhyAya, dhyAnanI siddhi (6) kAya-klezanAM prayojano H 1. zArIrika kaSTa-sahiSNutAno sthira abhyAsa 2. zArIrika sukhanI vAMchAmAMthI mukti ane 3. jaina-dharmanI prabhAvanA. ApyaMtara-tapanA prakAro- = AtyaMtara-tapanA cha prakAra che - (1) prAyazcitta, (2) vinaya, (3) vaiyAvRttva, (4) svAdhyAya, (5) dhyAna ane (6) vyutsarga. AtyaMtara-tapanAM pariNAmo- bhAva-zuddhi, caMcaLatAno abhAva, zalya-mukti, dhArmika-daDhatA vagere prAyazcittanAM pariNAmo che. jJAna-lAbha, AcAra-vizuddhi, samyak-ArAdhanA vagere vinayanAM pariNAmo che.4 citta-samAdhino lAbha, glAnino abhAva, pravacana-vAtsalya vagere vaiyAvRttvanAM pariNAmo che. prajJAno atizaya, adhyavasAyanI prazastatA, utkRSTa saMvegano udaya, pravacananI avicchinnatA, aticAra-vizuddhi, saMdehanAza, mithyAvAdIonA bhayano abhAva vagere svAdhyAyanAM pariNAmo che. 1. mULAdhanA, 35 27-244 / ra. tattvArtha, 1 / 20, zrutasAgarIyavRtti / 3. ejana, 1 / 22, zrutasArIyavRtti / 4. ejana, 16 23, zrutasArIyavRtti / kaSAyathI utpanna thayela IrSyA, viSAda, zoka vagere mAnasika duHkhothI bAdhita na thavuM tathA ThaMDI, garamI, bhUkha, tarasa vagere zarIrane prabhAvita karanArA kaSTothI bAdhita na thavuM te dhyAnanAM pariNAmo che. nirmamatva, nirbhayatA, jIvana pratye anAsakti, doSono uccheda, mokSa-mArgamAM tatparatA vagere vyutsarganAM pariNAmo che. 5. 6. 7. 8. ejana, 1 / 24, zrutasALavIyavRtti / ejana, 1 / 21, zrutamALIyavRtti / dhyAnazata, 20, -206 I tattvArtha, 1 5 26, zrutasArIyavRtti / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 765 adhyayana-30: TippaNa 2 2. itvarika (ttiriyA) aupapAtika (sUtra 19)mAM i-rikanA 14 prakAro darzAvAyA che - 1. caturtha bhakta-upavAsa. 8. ardhamAsika bhakta-15 divasanA upavAsa, 2. SaSTa bhakta-2 divasanA upavAsa. 9. mAsika bhakta-1 mahinAnA upavAsa. 3. aSTama bhakta-3 divasanA upavAsa. 10. kaimAsika bhakta-2 mahinAnA upavAsa. 4. dazama bhakta-4 divasanA upavAsa. 11.raimAsika bhakta- 3 mahinAnA upavAsa. 5. dvAdaza bhakta-pa divasanA upavAsa. 12. caturmAsika bhakta-4 mahinAnA upavAsa. 6. caturdaza bhakta-6 divasanA upavAsa. 13. paMcamAsika bhakta-5 mahinAnA upavAsa. 7. khoDaza bhakta-7 divasanA upavAsa. 14. chamAsika bhakta-6 mahinAnA upavAsa. i-rika-tapa ochAmAM ochuM eka divasa ane vadhumAM vadhu cha mahinA sudhInuM hoya che. prastuta prakaraNamAM ivarika-tapa cha prakAranuM batAvavAmAM AvyuM che - (1) zreNi tapa, (2) pratara tapa, (3) ghana tapa, (4) varga tapa, (5) varga-varga tapa ane (6) prakNa tapa.. (1)zreNi tapa - upavAsathI mAMDI cha mahinA sudhI kramapUrvaka je tapa karavAmAM Ave che, tene zreNi tapa kahevAmAM Ave che. tenI aneka avAMtara zreNio hoya che. jevI ke- upavAsa, belA -A be padonuM zreNi tapa che. upavAsa, belA, telA, colA - A cAra padonuM zreNi tapa che. (ra) pratara tapa - zreNi tapa jeTalA krama - prakArothI karI zakAya che, te badhA kramo - prakArone bhegA karavAthI pratara tapa thAya che. udAharaNa rUpe upavAsa, belA, telA ane colA - A cAra padonI zreNi lo. tenA nIce mujaba cAra krama - prakAra bane che - krama-prakAra upavAsa colA telA colA upavAsa colA upavAsa belA upavAsa belA telA A prata2 tapa che. tenAM kula padonI saMkhyA 19 che. A rIte A tapa zreNIne zreNi-pado vaDe guNavAthI bane che. (3) ghana tapa - jeTalAM padonI zreNi hoya, pratarane teTalAM padothI gaNavAthI ghana tapa bane che. ahIM cAra padonI zreNI che. AthI uparyukta pratara tapane cAra vaDe guNavAthI arthAt te cAravAra karavAthI ghana tapa thAya che. ghana tapanA 64 pada bane che. (4) varga tapa - ghanane ghana vaDe guNavAthI varga tapa bane che. arthAt ghana tapa 64 vAra karavAthI varga tapa bane che. tenA 64 X 64 = 4096 pada bane che. (5) varga-varga tapa-vargane varga vaDe guNavAthI varga-varga tapa bane che. arthAta varga tapa 4096 vAra karavAthI varga-varga tapa bane che. tenA 4096 44096 = 167772 16 pada bane che. (9) prakIrNa tapa - A pada zreNI vagere nizcita padonI racanA vinA ja potAnI zakti anusAra karavAmAM Ave che. A aneka prakAranuM hoya che. belA telA belA talo colA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi adhyayana-30 : zloka TippaNa 3-4 zAntyAcArye namaskAra-saMhitA vagere tathA yavamadhya, vajramadhya, caMdrapratimA vagere tapone prakIrNa tapa aMtargata mAnyA che. 3. vividha prakAranAM manovAMchita phaLa denAra (mAcchicitto) TIkAkAre Ano artha 'manovAMchita vicitra prakAranA phaLo ApanAra' karyo che. phaLa-prApti mATe tapa na karavuM joIe, TIkAkArano artha A mAnyatAno virodhI nathI. 'maLaddhicitto' A vAkya tapanA gauNa phaLanuM sUcaka che. AgamasAhityamAM A prakAranA aneka ullekho maLe che. Ano artha 'mana icchita vicitra prakAre karavAmAM AvanAruM tapa' paNa thaI zake che. 4. (zloka 12-13) A be zlokomAM maraNa-kAla-bhAvI anazananuM nirUpaNa che. aupapAtikamAM tenA be prakAro nirdezAyA che - pAdapopagamana ane bhakta-pratyAkhyAna. pAdapopagamana niyamathI apratikarma che ane tenA be prakAra che - vyAghAta ane nirvyAghAta. bhakta-pratyAkhyAna niyamathI sapratikarma che ane tenA paNa be prakAra che - vyAghAta ane nirvyAghAta. samavAyAMgamAM A anazananA traNa prakAro darzAvAyA che - bhakta pratyAkhyAna, iMginI ane pAdapopagamana. prastuta adhyayanamAM maraNa-kAla-mAvI anazananA prakAro (bhakta-pratyAkhyAna vagere)no ullekha nathI. mAtra temano sAta vidhione AdhAre vicAra karavAmAM Avyo che. 766 (1) savicAra - halana calana sahita. (2) saparikarma - zuzruSA ke saMlekhanA-sahita. (3) nirbhrAri - upAzrayanI bahAra girI-kaMdarA vagere ekAnta sthAnomAM ka2vAmAM AvanAra, (4) avicAra - sthiratA yukta. (5) aparikarma - zuzruSA ke saMlekhanA-rahita. (6) anirNari - upAzrayamAM karavAmAM AvanAra. (7) AhAraccheda. bhakta-pratyAkhyAnamAM pANI sivAya trividha AhAranuM paNa pratyAkhyAna karavAmAM Ave che ane caturvidha AhAranuM paNa. iMginI ane pAdapopagamana - A baMnemAM caturvidha AhArano parityAga karavAmAM Ave che. bhakta-pratyAkhyAna anazana karanAra potAnI icchA anusAra Ava-jA karI zake che. iMginI anazana karanAra niyata pradezamAM Ama-tema AvI-jaI zake che, paraMtu tenAthI bahAra jaI zakato nathI. pAdapopagamana anazana karanAra vRkSanI mAphaka nizceSTa banIne paDyo rahe che athavA je AsanamAM anazana zarU karyuM hoya, te ja AsanamAM sthira rahe che - halana-calana karato nathI. 1. bRhadvRtti, patra 601 : tacca namaskArasahitAdi pUrvapuruSAcaritaM yavamadhyavajramadhyacandrapratimAdi ca / ejana, patra 602 : manasa:-vinaya dRSmitiissttshcitr:- anekaprakAro'rthaH svargApavargAdistejolezyAdirvA yasmAttanmanaIpsitacitrArthaM jJAtavyaM bhavati / ovArtha, sUtra rU2 : ......vadipa ( gAmo ) viSe 2. 3. 4. 5. paNNatte, taM jahA - pAovagamaNe ya bhattapaccakkhANe ya / samavAo, samavAya 17 / dhRvRtti, patra 602-603 : mada maMLAsthaannissdntvgvrttnaadi vizrAmaNAdinA ca varttate yattatsaparikarmaH, aparikarma ca tadviparItam - yadvA parikarmasaMlekhanA sA yatrAsti tatsaparikarma, tadviparItaM tvaparikarma / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati adhyayana-30 : TippaNa 4 bhakta-pratyAkhyAna anazana karanAra pote paNa potAnI zuzruSA kare che ane bIjAo pAse paNa karAve che. iMginI anazana karanAra bIjAo pAse zuzruSA karAvato nathI, paraMtu pote potAnI zuzruSA karI zake che. pAdapopagamana anazana karanAra potAnA zarIranI zuzruSA na pote kare che ke na bIjA pAse karAve che. zAntyAcArye nirdhAra ane anirdhAri - A baMne pAdapopagamananA prakAra batAvyA che. paraMtu sthAnAMgamAM A baMne prakAra bhakta-pratyAkhyAnanA paNa karavAmAM AvyA che. digambara AcArya zivakoTi ane anazana 1. bhakta pratyAkhyAna : temanA anusAra bhakta-pratyAkhyAna anazananA be prakAra che - (1) savicAra ane (2) avicAra. - je utsAha - baLayukta hoya, jemanuM mRtyu tatkALa thavAnuM na hoya, te muninA bhakta-pratyAkhyAnane 'savicAra bhaktapratyAkhyAna' kahevAmAM Ave che. Ano artha, liMga vagere 40 prakaraNo dvArA vicAra karavAmAM Avyo che.5 mRtyunI Akasmika saMbhAvanA thatAM bhakta-pratyAkhyAna ka2vAmAM Ave che, tene 'avicAra bhakta-pratyAkhyAna' kahevAmAM Ave che. tenA traNa prakAra che : 1. niruddha : je roga ane AtaMkathI pIDita hoya, jenuM jaMghAbaLa kSINa thayuM hoya ane je bIjA gaNamAM javA mATe asamartha hoya, tevA muninA bhakta-pratyAkhyAnane 'niruddha avicAra bhakta-pratyAkhyAna' kahevAmAM Ave che. jyAM sudhI tenAmAM baLa-vIrya hoya che, tyAM sudhI te potAnuM kAma jAte kare che ane jyAre te azakta banI jAya che, tyAre bIjA munio tenI paricaryA kare che. jaMdhAbaLa kSINa thavAthI bIjA gaNamAM javA mATe asamartha thavAne kAraNe je muni potAnA gaNamAM ja ruMdhAI rahe che. tenA bhakta-pratyAkhyAnane 'anirdhAri' paNa kahevAmAM Ave che. temAM aniyata vihAra vagerenI vidhi hotI nathI, eTalA mATe tene 'avicAra' kahevAmAM Ave che. 1. bRhadvRtti, patra 603 : etacca prakAradvayamapi pAdapopa gamanaviSayaM tatprastAva evAgame'syAbhidhAnAt / dALa, 2545, 46 : pAJovAmaLe suvidde paM is - NIhArime ceva aNIhArimate ceva NiyamaM apaDikkame / bhattapaccakkhANe duvihe paM0 taM0-NIhArime ceva aNIhArime ceva NiyamaM sapaDikkame / 3. 3. 4. 5. 767 6. niruddha be prakAre thAya che - (1) jana-jJAta ane (2) jana-ajJAta.1 2. niruddhatara H mRtyunuM tAtkAlika kAraNa (sarpa-daMza, agni vagere) upasthita thatAM tatkALa bhakta-pratyAkhyAna karavAmAM mUlArAdhanA, 2 / 65: duvihaM tu bhattapaccakkhANaM savicAramadha avicAraM / ejana, r| 6pa : vicAramATe, maLe sapAmasma have / ejana, ra|66 : savicArabhattapaccakkhANassiNamo uvakkamo hoI / tattha ya suttapadAI, cattAlaM hoMti NeyAI // ejana, chA 2016 : tattha avicArabhatta-paiNNA maraNammi hoi agADho / aparakkammassa muNiNo, kAlammi asaMpuhuttammi // 7. 8. 9. 10. 11. ejana, 75 2013 : tassa NiruddhaM bhaNidaM, rogAdaMkehiM jo samabhibhUdo / jaMghA balaparihINo, paragaNagamaNammi Na samattho // ejana, chA 2014 : jAvaya balaviriyaM se, so viharadi tAva NippaDIyAro / pacchA viharati paDijaggijjato teNa samaNeNa // ejana, 75 2016 : iya saNNiruddhamaraNaM, bhaNiyaM aNihArimaM avIcAraM / so ceva jadhAjoggaM, puvvattavidhI havadi tassa // mUlAdhanA, 75 20 I ejana, chA 2016, 17 : duvidhaM taM pi aNIhArima, pagAsaM ca appagAsaM ca / jaNNAdaM ca pagAsaM, idaraM ca jaNeNa aNNAdaM // khavayassa cittasAraM khittaM kAlaM paDucca sajaNaM vA / aNNammi ya tArisayammi, kAraNe appagAsaM tu // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 768 adhyayana-30: zloka TippaNa 4 Ave che, tenuM nAma niruddhatara che. baLa-vIryanI tatkALa hAni thavAthI te para-gaNamAM javA mATe atyaMta asamartha bane che, eTalA mATe tenuM anazana 'niruddhatara' kahevAya che. te anihari hoya che.' 3. paramaniruddha : sarpadaMza vagere kAraNosara jayAre vANI aTakI jAya che, te sthitimAM bhakta-pratyAkhyAnane 'paramaniruddha kahevAmAM Ave che. 2. iginI : A anazananI adhikAMza vidhi bhakta-pratyAkhyAna jevI ja hoya che. mAtra eTaluM vizeSa hoya che ke iMginI anazana karanAra bIjA munionI sevA leto nathI, potAnuM kAma pote ja kare che. upasarga thAya tyAre paNa niSpatikarma hoya che - pratIkAra karyA vinA tene sahana kare che.' 3. prAyogimana : AmAM tRNa-saMstara (ghAsanI pathArI) karavAmAM AvatI nathI, potAnI meLe paricaryA karavAno paNa tyAga karAya che, A sarvathA aparikarma hoya che." bhakta-pratyAkhyAnamAM zArIrika paricaryA jAte karavAmAM Ave che, bIjAo pAse paNa karAvI zakAya che. iMginImAM te jAte ja karAya che, bIjAo pAse karAvAtI nathI. prAyogimanamAM te na jAte karI zakAya che ke na bIjAo pAse karAvI zakAya prAyopagamana anazana karanAra zarIrane eTaluM kRza karI nAkhe che ke tene maLa-mUtra thatAM ja nathI. te anazana karatI veLAe jyAM potAnA zarIrane Tekave che, tyAM ja sthira bhAve TekavI rAkhe che. A rIte te niSpatikarma hoya che. te acaLa hoya che, eTalA mATe anihara hoya che. bIjI koI vyakti tene upADIne koI bIjI jagyAe mUkI de che to para-kRta cAlananI apekSAe te nihara paNa banI jAya che." zvetAmbara ane digaMbara-paraMparAmAM anazananA traNa prakAra ane aneka nAmo samAna che. 'govAma' nuM saMskRta rUpa zvetAMbara AcAryoe ' pApamana' karyuM che, tyAre digaMbara AcAryoe 'prAyopamana' 10 arthanI dRSTie 'pApa'mana' vadhu 1. pUnAthanA, chA 2022 : pratIkArApekSaH bhaktapratyAkhyAnavidhiH, paranirapekSamAtma saMpAdyapratIkArarmigiNImaraNaM, sarva pratIkArarahitaM evaM NiruddhadarayaM, vidimaM aNihAriyaM avIcAraM / praayopgmnmitymiissaaNbhedH| so ceva jadhAjoggo, puvuttavidhI havadi tassa // ejana, 8 206 : 2. ejana, kA 2022 : so sallehidadeho, jamhA pAovagamaNamuvajAdi / vAlAdiehiM jaiyA, akkhittA hojja bhikkhuNo vaayaa| uccArAdivikiMcaNa, mavi Natthi pavogado tamhA / / taiyA paramaNiruddhaM bhaNidaM maraNaM avicAraM // ejana, 8 2068-6-70 : 3. ejana, 8 2042 : vosaTTacattadeho, duNikkhivejjo jahiM jadhA aMgaM / sayameva appaNo so, karedi AuMTaNAdi kiriyaao| jAvajjIvaM tu sayaM, tarhi tamaMgaMNa cAlejja // uccArAdINi tadhA, sayameva vikiMcide vidhiNA // evaM NippaDiyamma, bhaNaMti paaovgmnnmrhtaa| ejana, 8 2043 : NiyamA aNihAraM taM, siyA ya NIhAramuvasagge / jAdhe puNa uvasagge, devA mANussiyA va tericchaa| uvasaggeNa ya sAharido, so aNNattha kuNadi jaM kAlaM / tAdhe NippaDiyammo, te adhiyAsedi vigadabhao // tamhA vuttaM NIhAramado aNNaM aNIhAraM // 5. ejana, 8 2064 : aupapAtika vRtti, pR. 71 : pAdapasyevopagamanamNavariM taNasaMthAro, pAovagadassa hodi pddisiddho| aspandatayA'vasthAnaM pAdapopagamanam / AdaparapaogeNa, ya paDisiddhaM savvapariyammaM // 10. mUlArAdhanA, 8 / 2063 : pAovagamaNamaraNassa / 6. ejana, 8 2064 : vinayathA-pasaMpAI vijayodayA-prAyopagamanamaraNam / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-bhArga-gati adhyayana - 30 : ttippe| 4 yogya che, paraMtu saMskRta chAyAnI dRSTi 'prAyopagamana' 35 thadhuM bheje. mahAbhAratamAM anazana'rtAnA arthamA 'prAyopaviSTa' zabdano prayoga bhaNe che.' azmIramAM anazananA prabaMdha mATe kheDa pachAdhikArInI nimazuGa 12vAmAM AvatI, 4 'prAyoveza' tarIke oLakhAto. zvetAmbara 1. savicAra - gamanAgamana-sahita 2. avicAra - gamanAgamana-sahita 3. nirdhAri - upAzrayanA bheDa bhAgamA, bhemA mRtyu pachI zarIranuM nirharaNa karavAmAM Ave - bahAra laI javAmAM Ave. 4. anirdhAri - giri-gur3A vageremAM, premAM mRtyu pachI nirharaNa karavuM jarUrI na hoya. prAyopagamananA vaerzanamAM AyArya zivapreTikhe anirddhAra bhane nirdhArino artha 'acala' ne 'cala' para jyoM che. 17 mUlArAdhanAnAM bhakta-pratyAkhyAnanA niruddhatara ane paramaniruddhanI tulanA aupapAtikanA pAdapopagamana ane bhaktapratyAkhyAnanA eka prakAra - vyAghAta-sahita sAthe thaI zake. aupapAtika anusAra pAdapopagamana ane bhakta-pratyAkhyAna banne anazanonA be be prakAra hoya che - vyAghAta-sahita ane vyAghAta-rahita. vyAghAta-sahitano artha che - siMha, dAvAnaLa vagereno vyAdhAta pedA thatAM karavAmAM AvatuM anazana.11 2. 3. A parathI ema phalita thAya che ke anazana vyAdhAta pedA thAya tyAre paNa karavAmAM Ave che ane vyAdhAta na thavA para paNa karavAmAM Ave che. sUtrakRtAMga anusAra zArIrika bAdhA utpanna thAya ke na thAya to paNa anazana karavAmAM Ave che. 12 1. mahAbhArata, zAntiparva, 27 / 24 : prAyopaviSTaM jAnIdhvamatha mAM gurughAtinam / prAcIna bhAratIya abhilekhoM kA adhyayana, pa. 104 / bRhadvRtti, patra 602 : 'kAyaceSTAm' udvarttanaparivarttanAdikakAyapravIcAraM 'pratI' ti Azritya 'bhavet' syAt, tatra savicAraM bhaktapratyAkhyAnamiGginImaraNaM ca / mUlArAdhanA, 2 / 65, vijayodayA vRtti: vicaraNaM nAnAgamanaM vicAraH / vicAreNa vartate iti savicAraM etaduktaM bhavati / vakSyamANArhaliMgAdivikalpena sahitaM bhaktapratyAkhyAnaM iti / bRhadvRtti, patra 602 : avicAraM tu pAdapopagamanaM tatra hi savyAghAtAvyAghAta bhedato dvibhede'pi pAdapavanizreSTatayaiva sthIyate / (5) mUlArAdhanA, 2 / 65 vijayodayA vRtti : avicAraM vakSyamANarhrAdinAnAprakArarahitam / 4. 5. 6. 7. 8. 769 (5) mUlArAdhanA darpaNa, 7 2015 : avIcAraM aniyatavihArAdivicAraNAvirahAt / sthAnAMga 2 / 495 vRtti: yadvasaterekadeze vidhIyate tattataH zarIrasya nirharaNAt- nissAraNAnnirhrArimam / mUlArAdhanA darpaNa, 7 / 2015 : aNihArimaM savicArabhaktapratyAkhyAnoktasvagaNaparityAgAbhAvAt / digambara AI, liMga sAhi vilpa-sahita. arDa, siMga Ahi vilpa-rahita. sva-gaNano tyAga karI para-gaNamAM 46 zaDe te, sva-gaNano tyAga karI para-gaNamAM na jaI zake te." 6. artha--savicAra bhaktanA pratyAkhyAnamAM sva-gaNano parityAga karIne para-gaNamAM javAnI vidhi batAvI che, te temAM nathI kheTalA bhATe tene 'aNihArima' hevAmAM Ave che. mUlArAdhanA darpaNa, 2 / 415, vRtti : yatpunargirikandarAdau tadanirharaNAdaniharimam / 10. mUlArAdhanA 8 / 2069 : evaM NippaDiyammaM, bhAMti pAovagamaNamarahaMtA / NiyamA aNihAraM taM siyA Na NIhAramuvasagge // vijayodayA- tatprAyopagamanamanatihAramacalaM syAccalamapi upasarge parakRtacalamanapekSya / 11. aupapAtika, sUtra 32 vRtti, pR. 71 : vyAghAtavatsiMhadAvAnalAdyabhibhUto yat pratipadyate / 12. (5) sUyagaDo, 2 / 2 / 67 : te NaM eteNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuMNaMti, pAuNittA, AbAhaMsi uppaNNaMsi vA aNuppaNNaMsi vA bahUI bhattAI paccakkhati, paccakkhittA bahUI bhattA asaNAe chedeti / (4) 4na, 2 / 2 / 73 : te NaM eyArUveNaM viharamANA bahUI vAsAI samaNovAsagapariyAgaM pAuNati, pAuNittA AbAhaMsi uppaNNaMsi vA aNuppaNNaMsi vA bahUI bhattAI paccakkhati, paccakkhittA bahUI bhattAI aNasaNAe chedeti / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 990 adhyayana-30: zloka TippaNa 4 anazanano hetu zarIra pratye nirmamatvano che. jayAM sudhI zarIra-mamatva hoya che, tyAM sudhI manuSya mRtyuthI bhayabhIta rahe che. ane jyAre te zarIra-mamatvathI mukta bane che tyAre mRtyunA bhayathI paNa mukta banI jAya che. anazanane deha-nirmamatva ke abhayanI sAdhanAno viziSTa prakAra kahI zakAya. mRtyu anazanano uddezya nathI, paraMtu tenuM gauNa pariNAma che. tenuM mukhya pariNAma che - Atma-lInatA. A ja prakArano mahAtmA gAMdhIno eka anubhava che - 'mane lAge che ke koI kAraNavaza mANasane maravAnuM ja hoya athavA khabara paDe ke maravAnuM che, to khAvA karatAM upavAsa karIne maravuM kyAMya bahetara che athavA A benI sarakhAmaNI ja yogya nathI. huM nathI jANato ke khAIne maravAthI vRtti kevI rahetI haze paNa lAge che ke sArI to nahIM ja rahetI hoya. ane upavAsamAM vRttinuM to pUchavuM ja zuM? lAge che ke brahmAnaMdamAM lIna chIe." tAtkAlika vyAghAta ke bAdhA utpanna na thAya tyAre karavAmAM AvatuM anazana saMlekhanA-pUrvaka hoya che. Agama-sUtromAM maraNa tathA anazananA bheda A rIte darzAvela che - (1) 3ttaransayaTr, 30 1-23 : anazana i-rika maraNakAlAMta, zreNitapa prataratapa ghanatA vargatapa varga-vargatapa prakIrNatA suvicAra avicAra saparikarma aparika nirdhAri anihari (2) movADyuM, sUtra rU2 anazana irvArika yAvaskathika caturtha bhakta pai bhakta aSTama bhakta dazama bhakta dvAdaza bhakta caturdaza bhakta poDaza bhakta pAdapopagamana bhakta-pratyAkhyAna ardhamAsika bhakta mAsika bhakta dvamAsika bhakta tramAsika bhakta caturmAsika bhakta paMcamAsika bhakta chamAsika bhakta vyAdhAta sahita nirvAghAta vyAghAta sahita nirvAghAta (niyamataH apratikarma) (niyamataH sapratikama) 1. upavAsa se nAma, . 227 . Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 771 adhyayana-30 : TippaNa 4 (3) TAi, 2aa ka22-4 maraNa bAla-maraNa. paMDita-maraNa valaya maraNa vazArta maraNa nidAna maraNa tadbhava maraNa giri-patana taru-patana pAdapopagamana bhakta-pratyAkhyAna jala-praveza agni-praveza viSa-bhakSaNa zastrAvapATana vaihAyasa gRddha spaSTa nirima anirdArima nirdhArima anirima (niyamataH apratikarma (niyamataH sapratikarma) (4) mavaDuM, rA- maraNa bAla-muraNa paMDita-maraNa valaya-maraNa vezArta-ma2Na aMta zalya-maraNa tadabhava-maraNa giri-patana tara-panuM 1 pAdapapagamana bhakta-pratyAkhyAna jala-praveza agni-praveza viSa-bhakSaNa zastrAvapATana vAyasa guddha spaSTa nirdhArima anirdhArima niharima anirima (niyama: apratikarma) (niyamataH sapratikarma) (5) viruM, rA 62-63 anazana itarika thAvatruthika pAdapopagamana bhakta pratyAkhyAna (sthAnAMganI jema) cauda bheda rapapAtikanI jema) (6) samavAmo, 27- maraNa Avaci-maraNa avadhi-maraNa Atmattika-maraNa valaya-maraNa vArta-maraNa anna:zalya-maraNa talma-maraNa bAla-maraNa paMDita-maraNa bAlapaMDita-ma2Na imarya-maraNa kevalI-maraNa vaihAsa-maraNa vRddhaskRSTa-maraNa bhakta-pratyAkhyAna iMginI-maraNa pAdapopagamana Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 772 adhyayana-30: zloka TippaNa 4 uparyukta nAmo sthAnAMga tathA bhagavatIthI saheja judAM paDe che. temAM anazananA traNa prakAra che - 1, bhakta-pratyAkhyAna, 2. iMginI ane 3. pAdapopagamana. mUlArAdhanAmAM anazananA adhikArInuM varNana che. enA adhikArI teo hoya che - 1. je ducikitsya (saMyama choDyA vinA jeno pratikAra karavAnuM saMbhavita na hoya tevA) vyAdhithI pIDita hoya. 2. je zramaNya-yoganI hAni karanAra jarAvasthAthI gherAyela hoya. 3. je deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI upadravothI gherAyela hoya. 4. jenA cAritra-vinAza mATe anukuLa upasargo karavAmAM AvI rahyA hoya. 5. duSkALamAM jene zuddha bhikSA maLatI na hoya. 6. je gahana aTavImAM dimUDha banI jAya ane mArga jaDato na hoya. : 7. jenAM AMkha ane kAna durbaLa thaI gayA hoya ane jaMghAbaLa kSINa thaI gayuM hoya ane je vihAra karavA mATe samartha na hoya. uparokta ane evAM bIjAM kAraNo upasthita thatAM vyakti anazananI adhikArI bane che.' je muninuM cAritra niraticAra paLAI rahyuM hoya, saMlekhanA karAvanAra AcArya (nirNAyaka AcArya) bhaviSyamAM sulabha hoya, duSkALano bhaya na hoya, tevI sthitimAM te anazanano anadhikArI che. viziSTa sthiti utpanna thayA vinA te anazana kare to samajavuM joIe ke te cAritrathI khinna che. saMlekhanA AcArAMgamAM batAvavAmAM AvyuM che ke jyAre munine evo anubhava thAya ke tene zarIra dhAraNa karavAmAM glAni thaI rahI che, tyAre te krame krame AhArano saMkoca kare, saMlekhanA kare - AhAra-saMkoca dvArA zarIrane kRza kare. saMlekhanAnA kALa saMlekhanAnA traNa kALa che - (1) jaghanya - cha mAsano kALa (ra) madhyama - eka varSano kALa ane (3) utkRSTa- bAra varSano kALa. utkRSTa saMlekhanAnA kALamAM prathama cAra varSamAM dUdha, ghI, vagere vikRtiono tyAga athavA AcAmsa (AyaMbila) karavAmAM Ave che. sUtramAM prathama cAra varSamAM vicitra tapa karavAno ullekha nathI. paraMtu zAnyAcArye nizItha cUrNinA AdhAre teno artha Avo karyo che ke saMlekhanA karanAra vicitra tapanA pAraNAmAM vikRtiono parityAga kare." pravacana sAroddhAramAM paNa A ja krama che. prathama cAra varSamAM vicitra tapa karavAmAM Ave che ane tenA pAraNAmAM yatheSTa bhojana karavAmAM Ave che. bIjA cAra varSamAM vicitra tapa karavAmAM Ave che, paraMtu pAraNAmAM vikRtino parityAga karavAmAM Ave che." pachIno krama samAna che. uttarAdhyayana (36/251-255) anusAra A saMkhanAno pUrNa krama A pramANe che - prathama cAra varSa - vikRtino parityAga athavA AcArlI. dvitIya cAra varSa - vicitra tapa - upavAsa, chaThTha, aTTama vagere ane pAraNAmAM yatheccha bhojana." 5. 2. mUnATdhanA, 25 72-74 ejana, rA 7-76 ! AyAro, TA2 05, 206 mAM bRhadvRtti, patra 706 pravaivanasAro dvAra, mAthA 875-877mAM bRhadvRtti, patra 706 : dvitIye varSacatuSke vicitraM tu' iti vicitrameva caturthaSaSThASTamAdirUpaM tapazcaret, atra ca pAraNake sampradAya:-"uggamavisuddhaM savvaM kappaNijjaM pAreti / " 4. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 773 adhyayana-30: TippaNa 4 navamuM ane dazamuM varSa - ekAntara upavAsa ane pAraNAmAM AcArmsa. agiyAramA varSanA prathama cha mAsa - upavAsa ke chaThTha. agiyAramA varSanA bIjA cha mAsa - vikRSTa tapa - aTTama, cAra upavAsa vagere. samagra agiyAramA varSanA pAraNAnA divase - AcArlI, prathama cha mAsamAM AcAmsanA divase UNodarI karavAmAM Ave che ane bIjA cha mAsamAM te divase peTa bharIne bhojana karavAmAM Ave che. bAramA varSamAM - koTi-sahita AcAmya arthAt niraMtara AcAmsa athavA prathama divase AcADu, bIjA divase koI bIjuM tapa ane trIjA divase pharI AcArmsa. bAra varSanA aMte - ardha-mAsika ke mAsika anazana, bhakta-parijJA vagere." nizItha cUrNi anusAra bAramA varSamAM krame krame AhAra evI rIte ocho karato javAno hoya che ke jethI AhAra ane AyuSya eka sAthe ja samApta thAya. te varSanA aMtima cAra mAsamAM momAM tela bharI rAkhavAmAM Ave che. mukhayaMtra visaMvAdI na banI jAya - namaskAra maMtra vagerenA uccAraNa mATe asamartha na banI jAya - e tenuM prayojana che.* saMlekhanAno artha che cholavuM - kRza karavuM. zarIrane kRza karavuM -e dravya (bAhya) saMlekhanA che. kaSAyone kRza karavA - e bhAva (AMtarika) saMlekhanA che. AcArya zivakoTie cha prakAranA bAhya-tapane bAhya-saMlekhanAnuM sAdhana mAnela che. saMlekhanAno bIjo krama eka divasa upavAsa ane bIjA divase vRtti-parisaMkhyAna tapa che. bAra bhikSu-pratimAone paNa saMlekhanAnuM sAdhana mAnela che. zarIrasaMkhanAnA A aneka vikalpomAM AcArmsa tapa utkRSTa sAdhana che. saMlekhanA karanAra aTTama, cAra upavAsa, pAMca upavAsa vagere tapa karIne pAraNamAM mita ane haLavo AhAra (moTA bhAge AcAmsa arthAta kAMjIno AhAra- 'mAvinaM-wifnadAra' mUlArAdhanA 3/251, mUlArAdhanA darpaNa) kare che.11 bhakta-parijJAno utkRSTa kALa 12 varSano che. teno krama A pramANe che - - 3. pravacanasAroddhAra, vRtti patra 254 : vikRSTa-aSTamadazamadvAdazAdikaM tapaHkarma bhavati / ejana, vRtti patra 24 : parA tu paffikiNciduunodrtaasmpnnmaacaamlN kroti| ejana, ra patra ra14 : pAra tu prakheva para yAsiSamitikRtvA paripUrNadhrANyA AcAmlaM karoti, na punarUnodaratayeti / bRhadvRtti, patra 706 : koTyA-agre pratyAkhyAnAdyantakoNarUpe sahite-milite yasmistakoTIsahitaM, kimuktaM bhavati ?-vivakSitadine prAtarAcAmlaM pratyAkhyAya taccAhorAtraM pratipAlyaM, puddhitIye'hni AcAmlameva pratyAcaSTe, tato dvitIyasyArambhakoTirAdyasya tu paryantakoTirubhe api milite bhavata iti tatkoTIsahitamucyate, anye tvAhuH-AcAmlamekasmin dine kRtvA dvitIyadine ca tapo'ntaramanuSThAya punastRtIyadine AcAmlameva kurvata: kottiishitmucyte| ejana, patra 706 -707 : *saMvatsara' varSe mA tAraNe 'niH'sAdhuH 'mA'tti mUtratva pUto sitteraivamaarddhmaasiken 'AhAreNanti' upalakSaNatvAdAhAratyAgena, pAThAntaratazca kSapaNena 'tapaH' iti prastAvAdbhaktaparijJA nAdikamanazanaM 'caret / ' 6. samagra nizIthavf, mA rU, pR. 224T . (7) bRhadvRtti, patra 706 : saMlekhanaM-dravyataH zarIrasya bhAvataH kaSAyANAM kRzatA''pAdanaM saMlekhA, saMlekha netA (kha) mUnA rAdhanA, rUAradda 8. (ka) mUnArAdhanA, rUAra08 (kha) mUnA rAdhanA , rUAra08, pR. 4rU I (ga) mUnArAthanA, rUAra46 / ejana, rUAra47T 10. ejana, rUAra46 / 11. ejana, rUAra60-252 12. ejana, rUArakare ! 5. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi (1) prathama cAra varSamAM vicitra arthAt aniyata kAya-klezo dvArA zarIrane kRza karavAmAM Ave che. (2) bIjA cAra varSamAM vikRtiono parityAga karI zarIrane sUkavavAmAM Ave che. (5) bAramA varSanA prathama cha mAsamAM avisRSTa tapa- upavAsa, chaThTha vagere karavAmAM Ave che. (6) bAramA varSanA bIjA cha mAsamAM vitkRSTa tapa- aThThama, cAra upavAsa vagere karavAmAM Ave che. baMne paraMparAomAM saMlekhanA viSayamAM thoDo krama-bheda che, paraMtu te vicAraNIya nathI. AcArya zivakoTinA zabdomAM saMlekhanA mATe te ja tapa ke teno krama svIkAravo joIe ke je dravya, kSetra, kALa ane zarIra-dhAtune anukULa hoya. saMlekhanAno je krama batAvavAmAM Avyo che, te ja krama che, evo niyama nathI. jevI rIte zarIranuM kramazaH saMlekhana (kRzatA) thAya, tevI rIta ja svIkAravA yogya che. (3) navamA ane dazamA varSamAM AcAmya ane vikRti-varjana karavAmAM Ave che. (4) agiyAramA varSamAM mAtra ArAmya karavAmAM Ave che. ratnakadaMDaka zrAvakAcAramAM upasarga, duSkALa, vRddhAvasthA ane asAdhya roga pedA thatAM dharmanI ArAdhanA mATe karavAmAM AvatA zarIra tyAgane 'saMlekhanA' kahevAmAM Avela che. pa. avamaudarya (UNorikA) (hemoriya) A bAhya-tapano bIjo prakAra che. Ano artha che 'je vyaktinI jeTalI AhAra-mAtrA hoya, tenAthI ochuM khAvuM.' ahIM tenA pAMca prakAra darzAvyA che -- (1) dravyanI dRSTie avamaudarya, (2) kSetranI dRSTie avamaudarya, (3) kALanI dRSTie avamaudarya, (4) bhAvanI dRSTie avauMdarya ane (5) paryAyanI dRSTie avamaudarya, 1. aupapAtikamAM AkhuM vibhAjana judI rIte karAyela che - (1) dravya-avauMdarya ane (2) bhAva-avamaudarya . dravya avamaudaryanA be prakAra che - (1) upakaraNa avamaudarya ane (2) bhakta-pAna avamaudarya. bhakta-pAna avauMdaryanA aneka prakAra che -- (1) ATha grAsa khAnAra alpAhArI gaNAya che, (2) bAra grAsa khAnAranuM apArka avamaudarya gaNAya che, (3) soLa grAsa khAnAranuM ardha avauMdarya gaNAya che, (4) covIsa grAsa khAnAranuM poNuM avaudarya gaNAya che ane (5) ekatrIsa grAsa khAnAranuM kiMcit avaudarya gaNAya che. . 774 A kalpanA bhojananI pUrNa mAtrAnA AdhAre karavAmAM AvI che. puruSanA AhAranI pUrNa mAtrA batrIsa grAsa ane strInA pUrNa AhAranI mAtrA aThyAvIsa grAsa gaNAya che." grAsanuM parimANa maraghInA IMDA athavA hajAra cokhA jeTaluM batAvAyuM che. AnuM tAtparya e che ke jeTalI bhUkha hoya tenAM karatAM eka koLiyo ochuM khAvuM te paNa avamaudarya che. krodha, mAna, mAyA, lobha, kalaha vagerene ochAM karavAM te bhAva-avamaudarya che. nidrA-vijaya, samAdhi, svAdhyAya, parama-saMyama ane indriya-vijaya - e badhAM avamaudaryanAM phaLa che.19 3. 4. (ka) mUttArAdhanA, phAra3 / (kha) mUttArAdhanA varSaLa, rU|254,pR. 476 : vikRti: rasavyaMjanAdivarjitamavyatikIrNamodanAdi bhojanam / adhyayana-30 : zloka TippaNa pa mUlArAdhanA, 3 / 254 / ejana, rUAraka ! ratnakaraNDaka zrAvakAcAraH 122 : upasarge durbhikSe, jarasi rujAyAM ca niHpratIkAre / dharmAya tanuvimocanamAhuH sallekhanAmAryAH // ovAiyaM, sUtra 33 / mUlArAdhanA, 3 / 211 / ovAya, sUtra 32 ) mUnArAdhanA varSaLa, pR. 427 / 5. 6. 7. 8. 9. vAva, sUtra rUOM / 10. mUnArAdhanA, rU|216, amita tti, pR. 428 / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 775 adhyayana-3): TippaNa 6-7 6. (grA .paTTI) grAma-je guNone grasI le athavA jyAM 18 prakAranA kara lAgatA hoya, te 'grAma' kahevAya che. grAmano artha 'samUha' che. jayAM jayAM jana-samUha raheto hoya, tenuM nAma grAma paDI gayuM. nagara-jayAM koI prakArano kara lAgato na hoya, tene 'nagara' kahevAmAM Ave che. arthazAstramAM rAjadhAnIne mATe 'nagara' ke 'durga" ane sAdhAraNa kasabA mATe 'grAma' zabda prayojAyela che. paraMtu prastuta zlokamAM rAjadhAnIno prayoga paNa thayo che, ethI jANI zakAya che ke nagara moTA jana samUhanA nivAsa-sthaLanuM nAma che, bhale pachI te rAjadhAnI ho ke na ho. nigama - vyApArIonuM gAma; tevuM sthaLa jayAM ghaNA vyApArIo rahetA hoya.' Akara - khANanI najIkanuM gAma. pallI - ujajaDa sthAnamAM Avela gAma, coronuM gAma.5 7. bhikSAcaryA (fmakvArtha) A bAhya-tapano trIjo prakAra che. AnuM bIjuM nAma "vRtti-saMpa" ke 'vRtti-parisaMkhyAna' che. ATha prakAranA gocarAgro, sAta eSaNAo tathA anya vividha prakAranA abhigraho vaDe bhikSA-vRttine saMkSipta karavAmAM Ave che. gocarAgranA ATha prakAra (1) peTA - peTAnI mAphaka catuSkoNa ghUmatAM (vaccenAM ghara choDIne cAre dizAmAM samazreNi sthita gharomAM jatAM), 'mane bhikSA maLe to lauM nahIM to nahIM' - AvA saMkalpathI bhikSATana karavAnuM nAma peTA che. (2) ardha-peTA - ardha-peTAnI mAphaka brikoNa ghUmatAM (be dizAomAM Avela gRha-zreNimAM jatAM), 'mane bhikSA maLe to lauM, nahIM to nahIM' - AvA saMkalpapUrvaka bhikSATana karavAnuM nAma ardha-peTA che. (3) gomUtrikA - go-mUtrikAnI mAphaka vaMkAtAM (DAbI bAjunA gharethI jamaNI bAjunA ghare ane jamaNI bAjunA gharethI DAbI bAjunA ghare jatAM), 'mane bhikSA maLe to lauM, nahIM to nahIM' - evA saMkalpa sAthe bhikSAcaryA karavAnuM nAma go-mUtrikA che.10 (4) pataMga-vIthikA - pataMgiyAM jema aniyata krame uDe che, tevI rIte aniyata kramathI (eka gharethI bhikSA le pachI keTalAka ghara choDI pharI koI gharamAM jAya e rIte), 'mane bhikSA maLe to lauM nahIM to nahIM' - evA saMkalpa sAthe bhikSAcaryA karavAnuM 1. bRhadvRtti, patra 605 : grasati guNAn gamyo vA'STAdazAnAM karANAmiti graamH| bRhadvatti, patra 605 : nAtra karo'stIti nakaram / ejana, paz605 :nimitte vividhaMTVnIti nigamaH-prabhUtataravaNijAM nivAsaH / / ejana, patra 6 06 : vanitannityakaro-hivyAtpttisthaanm| ejana, putra 605 : 'paddha' tti mukyatyayA pAne nathI duSkRtavidhAyino janA iti pallI, nairukto vidhiH, vakSagahanAdyAzritaH prAntajananivAsaH / samavAo, samavAya 6 / mUlArAdhanA, 3 / 217 / 8. (ka) vRvRtti, patra 606 : 'peDa' DivA va vaDApaI | (kha) pradvanasAroddhAra, nAthA 748 : caudisi seNIbhamaNe, majhe mukkaMmi bhannae peddaa| 9. (ka) vRtti , patra 605 : 'madbhaveDA' rUpI veva addhasaMThiyA ghrpddivaaddii| (kha) pravacanasAroddhAra, mAthA 748 : disidgasaMbaddhasseNibhikkhaNe addhapeDatti / 10. (ka) vRtti ,5tra 60 : 'muttiyA' vaMvAtiyA | (kha) pravavanasAroddhAra, tathA 747 : vAmAo dAhiNagihe bhikkhijjar3a dAhiNAo vAmaMmi / koi joyu........................................../ Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajkayaNANi nAma pataMga-vIthikA che. (5) zaMbUkAvartA - zaMkhanA AvartonI jema bhikSATana karavAnI rItane zaMbUkAvartA kahevAmAM Ave che. enA be prakAra che - (1) ApyaMtara zaMbUkAvartta ane (2) bAhya zaMbUkAvarSA. (ka) zaMkhanA nAbhi-kSetrathI AraMbhI bahAra AvanArA AvartanI mAphaka gAmanA aMdaranA bhAgathI zarU karI bahAranA bhAge AvavAne 'ApyaMtara zaMbUkAvarSA' kahevAmAM Ave che. (kha) bahArathI aMdara jatA zaMkhanA AvartanI mAphaka gAmanA bahAranA bhAgathI bhikSATana karatAM aMdaranA bhAgamAM pahoMcavAne 'bAhya zaMbUkAvartA' kahevAmAM Ave che. sthAnAMga vRtti anusAra (ka) bAhya zaMbUkAvarttanI vyAkhyA che ane (kha) ApyaMta zaMbUkAvarttanI vyAkhyA che. - paraMtu A banne vyAkhyAonI apekSAe paMcAzakavRttinI vyAkhyA adhika hRdaya-sparzI che. tenA anusAra dakSiNAvarta zaMkhanI mAphaka jamaNI bAju Avarta karatAM karatAM 'bhikSA maLe to lauM, nahIM to nahIM' - evA saMkalpapUrvaka bhikSAcaryA karavAnuM nAma AvyaMtara zaMbUkAvartA che. e ja rIte vAmAvarta zaMkhanI mAphaka DAbI bAju Avarta karatAM karatAM 'bhikSA maLe to lauM, nahIM to nahIM' - evA saMkalpathI caryA karavAnuM nAma bAhya zaMbUkAvarSA che. 776 (6) Ayata-gatvA pratyAgatA - sIdhI saraLa galInA chellA ghara sudhI jaine pAchA pharatAM bhikSA levAnuM nAma AyatagatvA-pratyAgatA che.pa ogaNIsamI gAthAmAM A cha prakAro nirdezAyAM che ane prastuta zlokamAM gocarAtranA ATha prakArono ullekha che. te AyatuM-gatvA-pratyAgatAthI judA mAnavAthI tathA zaMbUkAvArtAnA ukta banne prakArone alaga alaga mAnavAthI bane che. mUlArAdhanAmAM gocarAgranA cha prakAra che - (1) gatvA pratyAgatA, (2) Rju-vIthi, (3) go-mUtrikA, (4) pelaviyA, (5) zaMbUkAvai ane (6) pataMgavIthi 1. je mArge bhikSA levA jAya te ja mArge pAchA pharatAM bhikSA maLe to te laI zake che nahIM to nahIM - A 'zatlA (nata) pratyAtano artha che. pravacanasArodvAra anusAra galInI eka hAramAM bhikSA leto jAya che ane pAchA pharatAM bIjI hAramAM bhikSA le che. saraLa mArge jatI veLo jo bhikSA maLe to te laI zake che, nahIM to nahIM - Avo Rju-vIthino artha che.. (ka) vRttavRtti, patra 606 : 'payaMzaviThThI' aLiyayA payaMguDDANasarisA / (kha) pravacanasArodvAra, gAthA 747 : akruviyaDDA paMyagavihI (ka) vRttavRtti, patra 60 : 'saMghu viTTa' tiAmbraja: - zaGkhastasyAvarttaH zambUkAvarttastadvadAvata yasyAM sA zambUkAvarttA sA ca dvividhA - yataH sampradAya:-'abbhitarasaMbukkA bAhirasaMbukkA ya, tattha abbhaMtarasaMbukkAe saMkhanAbhikhettovamAe Agie aMto ADhavati bAhirao saMNiyaTTaDa, iyarIe vivajjao / ' 2. 3. adhyayana-30 : zloka TippaNa 7 (kha) pravacanasArodvAra, gAthA 741 I sthAnAMga, 6 / 69 vRtti, patra 347 : yasyAM kSetrabahirbhAgAcchaGghavRttatvagatyA'Tan kSetramadhyabhAgamAyAti sA'bhyantarasaMbukkA, yasyAM tu madhyabhAgAd bahiryAti sA 4. 5. 6. 7. 8. bahiH saMbukketi / pravacanasAroddhAra, gAthA 749 vRtti, patra 217 : paJcAzakavRttau tu zambUkAvRttA-" zaGkhavadvRttatAgamanaM, sA ca dvividhA-pradakSiNato'pradakSiNatazce" tyuktam / vRvRtti, patra 60 : atrAyatuM--tIrtha prAjJamityartha: tathA ca sampradAyaH-"tattha ujjuyaM gaMtUNa niyaTTai" / pravacanasAroddhAra, gAthA 745 / mUlArAdhanA, 3 / 218 / ejana, rU|228, vinayoyA : ttApanthApavuM thayA yAgataH pUrva tayaiva pratyAgamanaM kurvan yadi labhate bhikSAM gRhNAti nAnyathA / 9. pravacanasAroddhAra, gAthA 746 / 10. mUlArAdhanA, 3 / 218 vijayodayA : ujjuvIhiM RjvyA vIthyA gato yadi labhate gRhNAti netarathA / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 1. 2. 3. pravacanasAroddhAra anusAra Rju mArge bhikSATana karato karato te jAya che, pAchA pharatAM bhikSA leto nathI. A gocarAgranI pratimAothI UNodarI thAya che. eTalA mATe temane 'kSetrata: avamaurya' paNa kahevAmAM Avela che. sAta eSaNAo - (1) saMsRSTA - khAdya vastuthI kharaDAyela hAtha ke pAtra vaDe apAtI bhikSA levI. - (2) asaMsRSTA - bhojana-vastu vaDe nahIM kharaDAyela hAtha ke pAtra vaDe apAtI bhikSA levI. 777 (3) uddhRtA - potAnA prayojana mATe rAMdhavAnA pAtrathI bIjA pAtramAMthI kADhavAmAM Avela AhAra levo. (4) alpalepA - alpa lepavALI arthAt caNA, pauA vagere korI vastu levI. (5) avagRhItA - khAvA mATe thALImAM pIrasela AhAra levo. = (6) pragRhItA - pIrasavA mATe kaDachI ke camacAthI nIkaLela AhAra levo. (7) ujjIitadharmA -- je bhojana amanojJa hovAnA kAraNe parityAga karavA yogya hoya, te levuM. mUlArAdhanAmAM vRtti-saMkSepanA prakAro judI rIte ApelA maLe che. - (1) saMsRSTa - zAka, kaLathI vagere dhAnyothI saMsRSTa AhAra. (2) phalihA - vacce bhAta ane tenI cAre bAju zAka rAkhyuM hoya tevo AhAra. (3) parikhA - vacce anna ane tenI cAre bAju vyaMjana rAkhela hoya tevo AhAra. (4) puSpopahita - vyaMjanonI vacce puSponI jema annanI racanA karavAmAM AvI hoya tevo AhAra. (5) zuddhagopahita - vAla vagere dhAnya bheLavela na hoya tevA zAka, vyaMjana vagere. amuka dravya, amuka kSetramAM, amuka kALe ane amuka avasthAmAM maLe to lauM, nahIM to nahIM - AvA prakAranA aneka abhigraho dvArA vRttino saMkSepa karavAmAM Ave che. aupapAtikamAM vRtti-saMkSepanA trIsa prakAro darzAvyA che" - (6) lepakRta - hAthane coTe tevo AhAra. (7) alepakRta - hAthane na coMTe tevo AhAra. (8) pAnaka - drAkSa vagere vaDe zodhika pAna - bhale te siktha-sahita hoya ke siktha-rahita.4 pravacanasAroddhAra, gAthA 746 / bRhadvRtti, patra 605- 606 : nanvatra gocararUpatvAdbhikSAcaryAtvamevAsAM tatkathamiha kSetrAvamaudAryarUpatoktA ? ucyate, avamaudArya mamAstvityabhisambandhinA vidhIyamAnatvAdavamaudAryavyapadezo 'pyaduSTa eva, dRzyate hi nimittabhedAdekatrApi devadattAdau pitRputrAdyane kavyapadezaH evaM pUrvatra grAmAdiviSayasyottaratra kAlAdiviSayasya ca naiyatasyAbhigrahatvena bhikSAcaryAtvaprasaMgena idamevottaraM vAcyam / (ka) pravacanasArodvAra, gAthA 732-743 / (kha) sthAnAMtta, 75 8, vRtti patra rU8 / adhyayana-30 : TippaNa 7 4. 5. 6. ' mUttArAdhanA, phAr20, vinavodyA: saMsivuM--zALavuM mA SAdisaMsRSTameva / phalihA - samaMtAdavasthitazAkaM madhyAvasthitaudanaM / parikhA - vyaMjanamadhyAvasthitAnnaM / pupphovahidaM, ca vyaMjanamadhye puSpabaliriva avasthitasikthaM / suddhagovahidaMzuddhena niSpAvAdibhimizreNAnneva uvahidaM saMsRSTaM zAkavyaMjanAdikaM / levaDaM hastalepakAri / alevaDaM yacca haste na sajjati / pANagaM-pAnaM ca kIdRk ? NisitthagamasitthaM siktharahitaM pAnaM tatsahitaM ca / (ka) vRttavRtti, patra 607 | (kha) mUttArAdhanA, phAra2 / ovAiyaM, sUtra 34 / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 778 adhyayana-30: zloka TippaNa 8 (1) dravyAbhigrahacaraka (16) asaMsRSTacaraka (2) kSetrAbhigrahazcaraka (17) tajjAtasaMsRSTacaraka (3) kAlAbhigrahacaraka (18) ajJAtacaraka (4) bhAvAbhigrahacaraka (19) mIna caraka (5) ukSiptacaraka (20) dakhalAbhika (6) nikSiptacaraka (21) adekhalAbhika (7) utsita-nikSiptacaraka (22) pRSThalAbhika (8) nikSipta-ullitacaraka (23) aSTalAbhika (9) pariveSamANacaraka (24) bhikSAlAbhika (10) saMhiyamANacaraka (25) abhikSAlAbhika (11) upanItacaraka (26) annaglAyaka (12) apanItacaraka (27) aupanidhika (13) upanIta-apanItacaraka (28) parimitapiMDapAtaka (14) apanIta-upanItacaraka (29) zuddha eSaNika (15) saMsRSTacaraka (30) saMkhyAdattika mUlArAdhanAmAM pATaka, nivasana, bhikSA-parimANa ane dAtR-parimANa paNa vRtti-saMkSepanA prakAro tarIke batAvAyA 8. rasa-vivarjana tapa (raviva7) rasa-vivarjana ke rasa-parityAga bAhya-tapano cotho prakAra che. mulArAdhanAmAM vRtti-parisaMkhyA cotho ane rasa-parityAga trIjo prakAra che. uttarAdhyayanamAM rasa-vivarjanano artha che - dUdha, dahIM, ghI vagereno tyAga ane praNIta (snigdha) pAnabhojanano tyAga. aupapAtikamAM Ano vistAra maLe che. tyAM AnA nIce lakhelA prakAro maLe che - (1) nirvikRti - vikRtino tyAga. (2) praNIta rasa-parityAga - snigdha ane bhAre AhArano tyAga. (3) AcADu- amsa-rasa mizrita annano AhAra. (4) AyAma-sikya-bhojana - osAmaNa mizrita annano AhAra. (5) arasa AhAra - hIMga vagerethI saMskArAyA vinAno AhAra. (6) virasa AhAra - jUnA anAjano AhAra. (7) aMtya AhAra-vAla vagere halakA anAjano AhAra, (8) prAjya AhAra - ThaMDo AhAra. mUtArAdhanA, rU. 221 2. ejana, rUAra08. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 779 adhyayana-30: TippaNa 9 (9) rUkSa AhAra-lukho sukho AhAra.1 A tapanuM prayojana che 'svAda-vijaya'. eTalA mATe rasa-parityAga karanAra vikRti, sarasa ke svAdiSTa bhojana khAto nathI. | vikRtio nava che - (1) dUdha, (2) dahI, (3) mAkhaNa, (4) ghI, (5) tela, (6) goLa, (7) madha, (8) madha ane (9) mAMsa. AmAM madha, madya, mAMsa ane mAkhaNa - e cAra mahAvikRtio che. je vastuo vaDe jIbha ane mana vikRta bane che - svAda-lolupa ke viSayalolupa bane che, temane 'vikRti' kahevAmAM Ave che. paMDita AzAdharajIe temanA cAra prakAra gaNAvyA che - (1) gorasa-vikRti - dUdha, dahIM, ghI, mAkhaNa vagere. (2) Izurasa-vikRti - goLa, khAMDa vagere. (3) phaLa-rasa-vikRti - drAkSa, kerI vagere phaLono rasa. (4) dhAnya-rasa-vikRti - tela, khAMDa vagere.* svAdiSTa bhojanane paNa vikRti kahevAmAM Ave che. eTalA mATe rasa-parityAga karanAra zAka, vyaMjana, mIThuM vagereno paNa tyAga kare che. mUlArAdhanA anusAra dUdha, dahIM, ghI, tela ane goLa - AmAMthI koI ekano athavA A badhAno parityAga karavo te "rasa-parityAga' che tathA "avagAhima vikRti' (miThAI) pUDalA, patra-zAka, dALa, mIThuM vagereno tyAga paNa rasaparityAga che. " rasa-parityAga karanAra muni mATe nIce pramANenAM bhojananuM vidhAna che - (1) arasa-AhAra - svAda-rahita bhojana. (2) anyavekSAkRta - ThaMDuM bhojana. (3) zuddhodana - zAka vagere rahita korA bhAta. (4) rUkSa bhojana - ghI vinAnuM bhojana. (5) AcArmsa - ampa-rasa sAthenuM bhojana. (6) AyAmaudana - jemAM thoDuM pANI ane vadhu bhAga anna tevo AhAra athavA osAmaNa sahitanA bhAta. (7) vikaTodana - vadhu pakavelA bhAta athavA garama pANI meLavela bhAta. je rasa-parityAga kare che, tene traNa bAbato phaLe che - (1) saMtoSanI bhAvanA, (2) brahmacaryanI ArAdhanA ane (3) virA.6 9. zloka (27) 'kAya-phleza bAhya-tapano pAMcamo prakAra che. prastuta adhyayanamAM kAya-klezano artha "vIrAsana vagere kaThora Asano' 1. vArU, sUtra rUpa ! TAi, 23 3. (ka) TAi, 8aa 285. (kha) mUnA rAdhanA, rUA. ra6rU I 4. sIrathakRta, pArUla, / 5. sArathakRta, pArUla, Dhala | 6. mUtArAthanA, rA ra ! 7. * ejana, rUA 26 / 8. ejana, rUAra27, mamatAtti: saMtoSo bhAvitaH samyag, brahmacaryaM prapAlitam / darzitaM svasya vairAgyaM, kurvANena rasojjhanam // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 780 adhyayana-30: zloka TippaNa 9 evo karavAmAM Avyo che. sthAnAMgamAM kAya-klezanA cha prakAra nirdezAyA che - (1) sthAna-kAyotsarga, (2) UkaDU Asana, (3) pratimA Asana, (4) vIrAsana, (5) niSaghA, (6) daMDAyata Asana ane (7) lagaMDa-zayanAsana.' AnI sUcanA'vIrAsaNA' e vAkyAMzamAM maLe che. aupapAtikamAM kAya-klezanA daza prakAra batAvAyA che - (1) sthAna - kAyotsarga, (2) UkaDU Asana, (3) pratimA Asana, (4) vIrAsana, (5) niSaghA, (6) AtApanA, (7) vasa-tyAga, (8) ukaMDUyana - khaMjavALavuM nahIM te, (9) aniSThIvana - ghUMkavAno tyAga ane (10) sarva gAtra parikarma vibhUSAno tyAga - deha-parikamanI upekSA. AcArya vasunaMdi anusAra AcArmsa, nirvikRti, ekasthAna, upavAsa, chaTTa vagere dvArA zarIrane kraza karavuM te kAya-phleza' che. A vyAkhyA ukta vyAkhyAothI judI che. Ama to upavAsa vagere karavAmAM kAyAne kleza thAya che, paraMtu bhojana saMbaMdhI - anazana, UNodarI, vRtti-saMkSepa ane rasa-parityAga - cAre bAhya-tapothI kAya-klezanuM lakSaNa juduM hovuM joIe. A daSTie kAya-phlezanI vyAkhyA upavAsa-pradhAna na hotAM anAsakti-pradhAna hovI joIe. zarIra pratye nirmamatva-bhAva rAkhavo tathA te prApta karavA mATe Asana vagere sAdhavA, tene zaNagAravAthI udAsIna rahevuM - e kAya-klezano mULa-sparzI artha hovo joIe. dvitIya adhyayanamAM je parISaho batAvavAmAM AvyA che, temanAthI A bhinna che. kAya-kleza potAnI icchA anusAra karavAmAM Ave che, jyAre parISaha enI meLe Avela kaSTa hoya che.* zratasAgara gaNi anusAra grISma RtumAM taDakAmAM, zIta RtumAM khullI jagyAmAM ane varSA RtumAM vRkSa nIce suvuM. vividha prakAranI pratimAo ane upavAsa karavA te "kAya-phleza" che." mUlArAdhanAmAM kAya-klezanA pAMca vibhAga karavAmAM AvyA che - (1) gamana yoga (ka) anusUrya gamana - prakhara tApamAM pUrvathI pazcima tarapha javuM. (kha) pratisUrya gamana - pazcimathI pUrva tarapha javuM. (ga) urdhvasUrya gamana - sUrya madhyAhna tapato hoya tyAre javuM. (dha) tiphasUrya gamana - sUrya trAMso hoya tyAre javuM. | (Da) udbhamaka gamana - avasthita gAmethI bhikSA mATe bIje gAma javuM. (ca) pratyAgamana - bIje gAma jaI pharI avasthita gAmamAM pAchA pharavuM." (2) sthAna yoga zvetAmbara-sAhityamAM "vaphA " pATha maLe che ane kyAMka kyAMka "rAvata' nI apekSAe 'TAIII' vadhu arthasUcaka che. bRhatkalpa bhASyanI vRttimAM sthAnanI sAthe joDAyelA Adi zabdane niSAdana ane zayanano grAhaka batAvavAmAM Avyo che. 1. 2. tApa, 7 42aa govIye, sUtra rUdda ! vasunandi zrAvakAcAra, zloka 351 : AyaMbila NivviyaDI, egaTThANaM chaTThamAikhavaNehiM / jaM kIrar3a taNutAvaM, kAyakileso munneyvvo|| . 4. tattvArtha, 8 / 19, zrutasAgarIya vRtti : yadRcchayA samAgataH parISahaH, svayameva kRtaH kAya-klezaH iti parISahakAyaklezayorvizeSaH / 5. ejana, 2aa26, zratasAya vRtti | 6. mUnArAthanA, rUAra22I ejana, rUArarU. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 781 adhyayana-30H TippaNa 9 aupapAtikamAM paNa tapanA prakaraNamAM 'TUTI' che. teno paNa spaSTa artha maLato nathI. mUlArAdhanA jovAthI saheje ja e samajI zakAya che ke "Adi' zabda sthAnanA prakArono saMgrAhaka che, te anusAra sthAna ke urdhvasthAnanA sAta prakAra che - (ka) sAdhAraNa - staMbha ke bhIMtano Teko laI UbhA thavuM. (kha) savicAra - pUrvAvasthita sthAnethI bIjA sthAnamAM jaI prahara, divasa vagere sudhI UbhA rahevuM. (ga) saniruddha - sva-sthAnamAM UbhA rahevuM. (gha) vyutsarga - kAyotsarga karavo. (Da) samapAda - be paga bhegA karI UbhA rahevuM. (ca) ekapAda - eka page UbhA rahevuM. (cha) vRddhoDIna - AkAzamAM uDatI vakhate gIdha jevI rIte potAnI pAMkho phelAve che, tevI rIte potAnA hAtha phelAvI UbhA rahevuM." (3) Asana yoga (ka) paryaka - banne jAMghanA adhobhAgane banne paga para TekavI besavuM. (kha) niSadyA - vizeSa rIte besavuM. (ga) samapada - jAMgha ane kaTibhAgane samAna karI besavuM. (gha) godohikA - gAyane dohatI veLAe je AsanamAM besIe chIe te AsanamAM besavuM. (3) utkaTikA - UbhaDaka besavuM - eDI UMcI rAkhI paMjA upara zarIrane UMcA rAkhI besavuM. (ca) makaramukha - magaranA monI jema be paganI AkRti banAvIne besavuM. (cha) hastizuDi - hAthInI sUMDha mAphaka eka paga phelAvIne besavuM. (ja) go-nipaghA - banne jAMghane saMkocI gAyanI mAphaka besavuM. (ka) ardha paryaka - eka jAMghanA nIcenA bhAgane eka paga para TekavIne besavuM. (ga) vIrAsana - baze jAMghanA nIcenA bhAgane eka paga para TekavIne besavuM. () daMDAyata - daDAnI mAphaka banne paga phelAvIne besavuM. (4) zayana yoga (ka) Urdhva zayana - UMcA thaIne sUvuM. (kha) lagaMDa zayana-vAMkA lAkaDAnI mAphaka eDIo ane mAthuM jamInane aDADI bAkInuM zarIra UMcuM rAkhI sUvuM athavA pITha jamInane aDADI bAkInA zarIrane UMcuM rAkhI sUvuM. ga) uttAna zayana - savaLA sUvuM. (gha) avamastaka zayana - UMdhA sUvuM. 1, vRdanya bhASya, nAthA 653, vRtti : sthAnAthane nAma AdibhUtamUrdhvasthAnam, ata: sthAnAnAmAdau gacchatIti UrdhvasthAnarUpamAyataM sthAnaM tad yasyAmasti sA vyutpattyA sthAnAdigaM tad ucyate / sthAnAyatikA / kecittu 'ThANAiyAe' iti paThanti, 2. mUnA rAdhanA, sAra24-221 tatrAyamarthaH sarveSAM niSIdanAdInAM sthAnAnAM Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 782 adhyayana-30: zloka TippaNa 9 : (3) eka pArtha zayana - jamaNe ke DAbe paDakhe sUvuM. (ca) mRtaka zayana - zavAsana. (5) aparikarma yoga (ka) abrAvakAze zayane -- khullA AkAza taLe sUvuM. (kha) aniSThIvana - thukavuM nahIM. (ga) akaMTrayana - khajavALavuM nahIM. (gha) tRNa-klaka-zilA-bhUmi-zadhyA - ghAsa, pATIyuM, zilA ke bhUmi upara sUvuM. (Da) kezaloca -- mAthAnA vALa hAthethI kheMcI kADhavA. (ca) abhyatthAna - rAte jAgavuM. (cha) asnAna - snAna na karavuM. (ja) adaMtadhAvana - dAtaNa na karavuM. (ka) zIta-uSNa, AtApanA garamI ane taDako sahana karavA, sthAna (Asana) tAlikA uttarAdhyayana, sthAnAMga ane aupapAtikanA sthAna-zabdanuM vivaraNa mUlArAdhanAnA sthAna-yogamAM maLe che. sthAnAMgamAM 7, aupapAtikamAM da, bRhatkalpamAM 12 ane dazAzrutaskaMdhamAM 10 Asanono ullekha maLe che. mUlArAdhanAmAM ekavIza, jJAnArNavamAM sAta, yogazAstramAM nava, pravacanasAroddhAramAM daza tathA amitagati zrAvakAcAramAM pAMca Asanono ullekha che. sthAnAMga, (7149) kAyotsarga, udmAsana, pratimAsana, vIrAsana, niSaghA, daMDAyatAsana ane lagaMDazayanAsana. papAtika, (36) kAyotsarga, utkaTukAsana, pratimAsana, vIrAsana, nipaghA, daMDAyata, lagaDazayana ane AtApanAsana. bRhatkalpa, (511-30) samapAdikA, kAyotsarga, pratimAsana, niSaghA, utkaTukAsana, vIrAsana, daMDAsana, lagaMDazayana, ane adhomukhAsana, uttAnazayana, AmrakubrikA ane ekApArthazayana. dazAzrutaskalpa, (7). uttAnazayana, pArzvazayana, niSadyA, daMDAyatAsana, lagaDazayana, utkakAsana, kAyotsarga, go-dohidAsana, vIrAsana ane Amrakusana. mUlArAdhanA vyutsarga, samapAda, ekapAda, vRddhophIna, paryaka, niSadyA, samapada, go-dohikA, utkaTikA, makaramukha, hastisuMDi, goniSadyA, ardhaparyaka, vIrAsana, daMDAyatazayana, Urdhvazayana, lagaMDazayana, uttAnazayana, avamastakazayana, ekapAWzayana ane mRtakazayana - zavAsana. 1. mUnArAthanA, rarara6-227 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati jJAnArNava, (28 / 10) paryaMkAsana, arruparyaMkAsana, vajrAsana, vIrAsana, sukhAsana, padmAsana ane kAyotsarga. yogazAstra (44124) paryaMkAsana, vIrAsana, vajrAsana, padmAsana, bhadrAsana, daMDAsana, utkaTukAsana, godohikAsana ane kAryotsarga. pravacanasArodvAra, (583-585) uttAnazayana, pArzvazayana, niSadyA, kAyotsarga, utkaTuka, lagaMDazayana, daMDAyatAsana, godohikAsana, vIrAsana ane Amakubje. amitagati zrAvakAcAra (8) 45-48) padmAsana, paryaMkAsana, vIrAsana, utkaTukAsana ane gavAsana. niSadyAnA bheda nIce mujaba prApta che : sthAnAMga (5) 50) utkaTukA go-dohikA 183 niSpanna AtApanA bRhatkalpa bhASya (gAthA 5953) samapAdaputA go-niSadhikA samapAdaputA hastiDikA paryaMkA paryaMkA ardhaparyaMkA ardhaparyaMkA aupAtika (sUtra 36, vRtti pR. 75, 76)mAM AtApanAsananA bheda-prabheda A prakAre maLe che H AtApanAsana aniSpanna AtApanA adhomukhazayana pArzvazayana uttAnazayana go-dohikAsana utkaTuMkAsana paryaMkAsana 10. (zloka 28) ovAiyaM, sUtra 37 : se kiM taM paDisaMlINayA ? par3isaMlINayA caDavvihA paNNattA, taMjahA- iMdiya paMDisa lINayA adhyayana-30 : TippaNa 10 AzlokamAMchaTThA bAhya-tapanI paribhASA karavAmAM AvI che. AThamA zlokamAM bAhya-tapano chaThTho prakAra 'saMlInatA' kahevAmAM Avyo che ane A zlokamAM tenuM nAma 'vivikta-zayanAsana' che. bhagavatI (25/558)mAM chaThTho prakAra 'pratisaMlInatA' che. tattvArthasUtra (9-19)mAM vivikta-zayanAsana bAhya-tapano pAMcamo prakAra che. mUlArAdhanA (3/208)mAM vivikta-zayyA bAhyatapano pAMcamo prakAra che. mUlArAdhanA (3/208)mAM vivikta-zayyA bAhya-tapano chaThTho prakAra che. A rIte keTalAka graMthomAM saMlInatA ke pratisaMlInatA ane keTalAka graMthomAM vivikta-zayyAsana ke vivikta-zayyAno prayoga thayelo jovA maLe che. paraMtu aupapAtikanA AdhAre ema kahI zakAya ke mULa zabda 'pratisaMlInatA' che. vivikta-zayanAsana teno ja eka avAMtara bheda che. pratisaMlInatA cAra prakAranI hoya che - (1) indriya-pratisaMlInatA, (2) kaSAya-pratisaMlInatA, (3) yoga-pratisaMlInatA ane (4) vivikta-zayanAsana-sevana. 1. Urdhvasthita AtApanA hastiphrikA ekapAdikA samapAdikA kasAyapaDisaMlINayA jogapaDi-saMlINayA vivittasayaNAsaNasevaNayA / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 784 adhyayana-30H zloka TippaNa 11-12 prastuta adhyayanamAM saMsInatAnI paribhASA mAtra vivikta-zayanAsananA rUpamAM karavAmAM AvI che, te Azcaryano viSaya che. hoI zake ke sUtrakAra ene ja mahattva ApavA mAMgatA hoya. tattvArthasUtra vagere uttaravartI graMthomAM AnuM ja anusaraNa che.1 vivikta-zayanAsanano artha mULapAThamAM spaSTa che. mUlArAdhanA anusAra zabda, rasa, gaMdha ane sparza dvArA citta-vikSepa nathI thato, svAdhyAya ane dhyAnamAM vyAghAta nathI thato, te vivikta-zacyA che. jayAM strI-puruSa ane napuMsaka na hoya, te vivikta-zapyA che. bhale pachI tenA bAraNAM khullA hoya ke baMdha, tenuM AMgaNuM sama hoya ke viSama, te gAmanI bahAranA bhAgamAM hoya ke madhyamabhAgamAM, zIta hoya ke uSNa. vivikta-zavyAnA keTalAka prakAra A che-zUnya-gRha, giri-guphA, vRkSa-mULa, AgaMtuka AgAra(vizrAma-gRha), devamaMdira, akRtrima zilAgRha ane kUTagRha. vivikta-zadhyAmAM rahevAthI ATalA doSothI svAbhAvikapaNe ja bacI javAya che- (1) kalaha, (2) bola (zabda bahulatA), (3) jhaMjhA (saMkleza), (4) vyAmoha, (5) sAMkarya (asaMyamIo sAthe bhaLavAnuM), (6) mamatva ane (7) dhyAna ane svAdhyAyano vyAdhAta. 11. (zloka 31). prAyazcitta AtyaMtara tapano pahelo prakAra che. tenA daza bheda che - (1) AlocanA yogya - guru samakSa potAnA doSonuM nivedana karavuM. (2) pratikramaNa yogya - karelAM pApomAMthI nivRtta thavA mATe paNa mai tuvRtam' 'mArA badhAM pApo niSphaLa thAo - ema kahevuM, kAyotsarga vagere karavuM tathA bhaviSyamAM pApa-kAryothI dUra rahevA mATe sAvadhAna rahevuM. (3) tadubhaya-yogya - pApamAMthI nivRtta thavA mATe AlocanA ane pratikramaNa - banne karavAM. (4) viveka-yogya - AvelA azuddha-AhAra vagereno utsarga karavo. (5) vyutsarga-yogya - covIza tIrthakaronI stuti sahita kAyotsarga karavo. (6) tapa-yogya - upavAsa, chaTTa vagere karavAM. (7) cheda-yogya -- pApa-nivRtti mATe saMyama-kALane cheda karI ocho karI devo. (8) mUla-yogya - pharI vratomAM Aropita karavuM - navI dIkSA levI. (9) anavasthApanA-yogya - tapasyApUrvaka navI dIkSA levI. (10) pArAMcika-yogya - bharsanA tathA avahelanApUrvaka navI dIkSA levI. 12. (zloka 32) vinaya AtyaMtara-tapano bIjo prakAra che. prastuta zlokamAM tenA prakArono nirdeza nathI. sthAnAMga (7137), bhagavatI (25582) ane auSapAtika (sUtra 40)mAM vinayanA sAta bheda batAvavAmAM AvyA che - (1) jJAna-vinaya - jJAna pratye bhakti, bahumAna vagere karavuM. (2) darzana-vinaya - gurunI zuzruSA karavI, AzAtanA na karavI. tattvArtha, sUtra 919 : anazanAvamaudaryavRttiparisaMkhyAnarasaparityAgaviviktazayyAsanakAyaklezA bAhyaM tapa: | 2. 3. mUnArAdhanA, rUAra28-21, 21, 22 | (ka) TAi, 201 7rU I (kha) mavaDuM, ra, vadda ! (ga) govA, rU? Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 785 adhyayana-30: TippaNa 13 (3) cAritra-vinaya - cAritranuM yathArtha prarUpaNa ane anuSThAna karavuM. (4) mano-vinaya - akuzaLa-manano nirodha ane kuzaLanI pravRtti. (5) vacana-vinaya - akuzaLa-vacanano nirodha ane kuzaLanI pravRtti. (6) kAya-vinaya - akuzaLa-kAyano nirodha ane kuzaLanI pravRtti. (7) lokopacAra-vinaya - loka-vyavahAra anusAra vinaya karavo. tattvArtha sUtra (9 23)mAM vinayanA prakAra cAra ja batAvyA che - (1) jJAna-vinaya, (2) darzana-vinaya, (3) cAritravinaya ane (4) upacAra-vinaya. 13. (zloka 33) vaiyAvRtya AtyaMtara-tapano trIjo prakAra che. sthAnAMga (10/17) nA AdhAre tenA daza prakAra che - (1) AcAryanI viyAvRjya, (2) upAdhyAyanI vaiyAvRtya, (3) sthaviranI vaiyAvRtya, (4) tapasvInI vaiyAvRtya, (5) plAnanI vaiyAvRtya, (6) zaikSa(navadIkSita)nI vaiyAvRjya, (7) kuLanI vaiyAvRtya, (8) gaNanI vaiyAvRtya, (9) saMghanI vaiyAvRtya ane (10) sAdharmikanI viyAvRjya. bhagavatI (25/598) ane aupapAtika sUtra 41)no vargIkaraNano krama uparyukta kamathI kaMIka judo che. te A pramANe che - (1) AcAryanI vaiyAvRtya, (2) upAdhyAyanI vaiyAvRtya (3) zaikSanI vaiyAvRtya, (4) glAnanI vaiyAvRtya, (5) tapasvInI vaiyAvRjya, (6) sthaviranI vaiyAvRtya, (7) sAdharmikanI vaiyAvRjya, (8) kuLanI vaiyAvRtya, (9) gaNanI vaiyAvRjya ane (10) saMghanI vaiyAvRjya. tattvArtha sUtra (9) 24)mAM e thoDA pheraphAra sAthe maLe che - (1) AcAryanI vaiyAvRtya, (2) upAdhyAyanI vaiyAvRtya, (3) tapasvInI vaiyAvRjya, (4) zaikSanI vaiyAvRjya, (5) glAnanI vaiyAvRtya, (6) gaNanI vaiyAvRjya (gaNa - zruta-vironI paraMparAnuM saMsthAna), (7) kuLanI vaiyAvRjya (eka AcAryano sAdhu-samudAya 'gaccha' kahevAya che. eka jAtIya aneka gacchone 'kuLa' kahevAmAM Ave che.), (8) saMghanI vaiyAvRjya(saMgha arthAt sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA), (9) sAdhunI vaiyAvRjya ane (10) samanojJanI vaiyAvRjya (samAna samAcArIvALA tathA eka maMDaLImAM bhojana karanArA sAdhuo 'samanojJa kahevAya A vargIkaraNamAM sthavira ane sAdharmika - evA be prakAra nathI. tenI jagyAe sAdhu ane samanojJa - evA be prakAra che. guNa ane kuLanI mAphaka saMghano artha paNa sAdhu-paraka ja hovo joIe. e daze prakAra mAtra sAdhu-samUhanA vividha pado ke rUpo sAthe saMbaddha che. 3. 1. saupapati, sUtra41nI vRttimAM nIcenI paribhASAo che: gu-gacchono samudAya (naM acchasamudrA :) T-kulono samudAya (aa yunAnAM samu:) saMgha-gaNono samudAya (saMtho amukAya:) sAthafma-samAnadharmA-samAna dharmavALA sAdhu-sAdhvIo (Atha: sAdhu: mAthvI va) tattvArthAdhigama sUtra, 9 / 24, bhASyAnusArITIkA : TUT:-vintatisaMsthitiH | virahane zrutasthaviraparigrahaH, na vayasA paryAyeNa vA, teSAM santati: paraMparA tasyAH saMsthAnaM - vartanaM adyApi bhavanaM saMsthitiH / ejana, zAra4 : zanivAryakannatisthitiH ekAcAryapraNaya-sAdhusamUho gacchaH / bahUnAM gacchAnAM ekajAtIyAnAM samUhaH kulm| ejana, zAra4: sa rvigha:-sAdhu-sAdhvI-zrAva - shraavikaaH| ejana, zAra4HgvadhasalmomA:samenojJAnavarzanacaaritraanni manojJAni saha manojJaiH samanojJAH / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 786 adhyayana-30: zloka TippaNa 14-15 14. (zloka 34) svAdhyAya AvyaMtara-tapano cotho prakAra che. tenAM pAMca bheda che - (1) vAcanA, (2) pracchanA, (3) parivartanA, (4) anuprekSA ane (5) dharmakathA. juo - 29/18nuM TippaNa. tattvArtha sUtra (925)mAM temano krama ane eka nAma paNa juduM che - (1) vAcanA, (2) pracchanA (3) anuprekSA, (4) AmnAya ane (5) dharmopadeza. AmAM parivartananA sthAne 'AmnAya che. AmnAyano artha che "zuddha uccAraNapUrvaka vAraMvAra pATha karavo.'' parivartana ke AmnAyane anuprekSAnI pahelAM rAkhavAnuM vadhu yogya lAge che. svAdhyAyanA prakAromAM eka krama che - AcArya ziSyone bhaNAve che. e vAcanA che. bhaNatI veLAe athavA bhaNyA pachI ziSyanA manamAM je prazno UThe che temane te AcAryanI sAme raju kare che, e pracchanA che. AcArya pAsethI meLavela zratane yAda rAkhavA mATe te vAraMvAra teno pATha kare che, e parivartana che. paricita zratano marma samajavA mATe te tenuM paryAlocana kare che, e anuprekSA che. paThita, paricita ane paryAlocita zratano upadeza kare che, e dharmakathA che. A kramamAM parivartananuM sthAna anuprekSA pahelAM maLe siddhasena gaNi anusAra anapekSAno artha che "graMtha ane arthano mAnasika abhyAsa karavo.' AmAM vargonuM uccAraNa karavAnuM nathI hotuM ane AmnAyamAM vargonuM uccAraNa hoya che- A ja baMne vaccenuM aMtara che. anuprekSAnA ukta artha anusAra tene AmnAya pahelAM rAkhavAnuM paNa anucita nathI. AmnAya, ghoSavizuddha, parivartana, gaNana ane rUpAdAna- A AmnAya ke parivartanAnA paryAyavAcI zabdo che. arthopadeza, vyAkhyAna, anuyoga-varNana, dharmopadeza - A dharmopadeza ke dharmakathAnA paryAyavAcI zabdo che." 15. (zloka 35) dhyAna AtyaMtara-tapano pAMcamo prakAra che. tattvArthasUtra anusAra vyutsarga pAMcamo ane dhyAna chaThTho prakAra che. dhyAna pahelAM vyutsarga karavAmAM Ave che, e daSTie A krama ucita che ane vyutsarga dhyAna vinA paNa karavAmAM Ave che. tenuM svataMtra mahattva paNa che, eTalA mATe tene dhyAnanI pachI paNa rAkhavAmAM Ave che. dhyAnanI paribhASA cetanAnI be avasthAo hoya che - cala ane sthira, cala cetanAne 'citta' kahevAmAM Ave che. tenA traNa prakAra che - (1) bhAvanA - bhAvya viSaya upara citta vAraMvAra lagADavuM. (2) anuprekSI - dhyAnamAMthI virata thayA pachI paNa tenAthI prabhAvita mAnasika ceSTA. (3) citA - sAmAnya mAnasika ciMtA. u. 1. ejana, zAra, zratasAgarIya vRtti:BsthAnoLAravA yacchuddhaM ghoSaNaM punaH punaH parivartanaM sa AmnAyaH kathyate / 2. ejana, zAra, mAthAnusArI TA:sati prArthayo manasA'bhyAso'nuprekSA / na tu bahirvarNoccAraNamanuzrAvaNIyam |aamnaayo'pi parivartanaM udAttAdiparizuddhamanuzrAvaNIyamabhyAsavizeSaH / tattvArtha sUtra, 9 / 25, bhASya : AmnAyo ghoSavizuddhaM parivartanaM guNanaM, rUpAdAnamityarthaH / ejana, zAra, : arthopazo cA sthAne anuyAvanuM dharmopadeza itynrthaantrm| tattvArtha sUtra, za 20 | ejana, mUtra 1. 22. 6. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 787 adhyayana-30: TippaNa 15 sthira cetanAne dhyAna' kahevAmAM Ave che. jema ke aparispaMdamAna agni-javALA 'zikhA' kahevAya che, tevI ja rIte aparispaMdamAna jJAna dhyAna kahevAya che." ekAgra-ciMtanane paNa dhyAna kahevAmAM Ave che. citta aneka vastuo ke viSayomAM pravRtta thatuM rahetuM hoya che, tene anya vastuo ke viSayomAMthI nivRtta karI eka vastu ke viSayamAM pravRtta karavuM paNa dhyAna che. mana, vacana ane kAyAnI sthiratAne paNa dhyAna kahevAmAM Ave che. A ja vyutpattinA AdhAre dhyAnanA traNa prakAra paDe 1.] (1) mAnasika-dhyAna- mananI nizcalatA - manogupti. (2) vAcika-dhyAna- mauna-vacana-gupti. (3) kAyika-dhyAna- kAyAnI sthiratA - kAya-gupti. chabastha vyaktine ekAgra-ciMtanAtmaka-dhyAna thAya che ane pravRtti nirodhAtmaka dhyAna kevaLIne hoya che. chabasthane pravRttinirodhAtmaka-dhyAna kevaLI jeTaluM viziSTa bhale na hoya, paraMtu aMzataH to hoya ja che. dhyAnanA prakAra ekAgra-ciMtanane dhyAna' kahevAmAM Ave che. A vyutpattinA AdhAre tenA cAra prakAra thAya che - (1) Arta, (2) raudra, (3) dharyu ane (4) zukla. (1) AdhyAna (ka) koI puruSa amanojJa saMyogamAM joDAvAthI te tenA (amanojJa viSayanA) viyoganuM ciMtana kare che - A pahelo prakAra che. koI puruSa manojJa viSaya sAthe joDAyela che, te teno (manojJa viSayano) viyoga na thavAnuM ciMtana kare che - A bIjo prakAra che. (ga) koI puruSa AtaMka (saghoghAnI roga)nA saMyogamAM sapaDAvAthI te tenA AtaMkanA) viyoganuM ciMtana kare che - A trIjo prakAra che. () koI puruSa prItikara kAma-bhoganA saMyogamAM joDAyela che, te teno (kAma-bhogano) viyoga na thavAnuM ciMtana kare che - A cotho prakAra che. ArtadhyAnanA cAra lakSaNo che - AkraMda karavuM, zoka karavo, AMsu vahAvavA, vilApa karavo. (2) raudradhyAna cetanAnI kraratAmaya ekAgra-pariNatine "raudradhyAna" kahevAmAM Ave che. tenA cAra prakAra che - 1. dhyAnazatA, vA 2: dhyAnazataka, zloka 3: jaM thiramajjhavasANaM, taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM / aMtomuhuttamittaM, cittAvatthANamegavatthummi / taM hujja bhAvaNA vA, aNupehA vA ahava ciMtA // chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu // tattvArtha sUtra, 9 / 27, zrutasAgarIyavRtti : aparispandamAnaM nokANa, rU. 421-422 : jJAnameva dhyAnamucyate / kiM tat ? aparispandamAnA yathA mAnasikaM dhyAnamekAgraM nizcalaM manaH / gnijvAlAvat / yathA aparispandamAnAgnijvAlA zikhA yathA ca kAyikaM dhyAnaM, sthira: kAyo nirejanaH / / ityucyate tathA aparispandenAvabhAsamAnaM jJAnameva dhyAnamiti tathA yatanayA bhASAM bhASamANasya zobhanAm / taatpryaarthH| dRSTAM varjayato dhyAnaM vAcikaM kathitaM jinaiH // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi (ka) hiMsAnubaMdhI -- jemAM hiMsAno anubaMdha - hiMsAmAM satata pravartana hoya. (kha) mRSAnubaMdhI - jemAM mRSAno anubaMdha - mRSAmAM satata pravartana hoya. (ga) sTenAnubaMdhI - jemAM corIno anubaMdha - corImAM satata pravartana hoya. (dha) saMrakSaNAnubaMdhI - jemAM viSayanA sAdhanonA saMrakSaNano anubaMdha - viSayanAM sAdhanonA saMrakSaNamAM satata pravartana hoya. raudradhyAnanA cA2 lakSaNo che --- (ka) anuparata (kha) bahu 788 1. doSa - prAyaH hiMsA vagerethI na viramavuM. doSa - hiMsA vagerenI vividha pravRttiomAM saMlagna rahevuM. (ga) ajJAna doSa - ajJAnavaza hiMsA vageremAM pravRtta thavuM. (gha) AmaraNAnta doSa - maraNAMta sudhI hiMsA vagere karavAno pazcAttApa na thavo. A baMne dhyAna pApAzravanA hetuo che, eTalA mATe temane 'aprazasta-dhyAna' kahevAmAM Ave che. A bannene ekAgratAnI dRSTie dhyAnanI koTimAM mUkavAmAM AvyA che, paraMtu sAdhanAnI daSTie Artta ane raudra pariNatimaya ekAgratA vighna ja che. mokSanA hetubhUta dhyAna be ja che - (1) dharmsa ane (2) zukla. temanAthI Azrayano nirodha thAya che, eTalA mATe temane 'prazasta-dhyAna' kahevAmAM Ave che. (3) dharmadhyAna vastu-dharma ke satyanI zodhamAM pariNata cetanAnI ekAgratAne 'dharma-dhyAna' kahevAmAM Ave che. tenA cAra prakAra che - (ka) AjJA-vicaya - pravacananA nirNayamAM saMlagna citta. (kha) apAya-vicaya -- doSonA nirNayamAM saMlagna citta. (ga) vipAka-vicaya - karma-phaLonA nirNayamAM saMlagna citta. - (gha) saMsthAna-vicaya - vividha padArthonA AkRti-nirNayamAM saMlagna citta. = dharmadhyAnanA cAra lakSaNo che (ka) AjJA-ruci - pravacanamAM zraddhA hovI. (kha) nisarga-ruci - sahajapaNe ja satyamAM zraddhA hovI. (ga) sUtra-ruci - sUtra-paThana dvArA zraddhA pedA thavI. (gha) avagADha ruci -- vistArathI satyanI upalabdhi thavI. dharmadhyAnanA cAra AlaMbano che - adhyayana-30H zloka TippaNa 15 (ka) vAcanA - bhaNAvavuM. (kha) pratipracchanA - zaMkA-nivAraNa mATe prazno karavA. (ga) parivartanA - punarAvartana karavuM. (gha) anuprekSA - arthanuM ciMtana karavuM. tattvArtha sUtra, 15 21 / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 788 adhyayana-30: TippaNa 15 dharmedhyAnanI cAra anuprekSAo che - (ka) ekatva-anuprekSA - ekalApaNAnuM ciMtana karavuM. (kha) anitya-anuprekSA - padArthonI anityatAnuM ciMtana karavuM. (ga) azaraNa-anuprekSA - azaraNa-dazAnuM ciMtana karavuM. (gha) saMsAra-anuprekSA - saMsAra-paribhramaNanuM ciMtana karavuM. (4) zukladhyAna cetanAnI sahaja (upAdhi-rahita) pariNatine "zukla-dhyAna" kahevAmAM Ave che. tenA cAra prakAra che - (ka) pRthakatva-vitarka-savicArI, (kha) ekatva-vitarka-avicArI, (ga) sUkSma-kriyA-anivRtti, (gha) samucchinna-kriyA-apratipAti. dhyAnanA viSayo dravya ane paryAya che. dhyAna be prakAranuM hoya che - sAlaMbana ane nirAlaMbana. dhyAnamAM sAmagrInuM parivartana thAya paNa che ane nathI paNa thatuM - bheda-daSTie ane abheda-STie. jyAre eka dravyanA aneka paryAyonuM aneka dRSTiothI - nayothI ciMtana karavAmAM Ave che ane pUrva-zrutano AdhAra levAmAM Ave che tathA zabdamAMthI arthamAM ane arthamAMthI zabdamAM ane evI rIte mana, vacana, ane kAyAmAMthI eka bIjAmAM saMkramaNa karavAmAM Ave che tyAre zukladhyAnanI te sthitine "pRthakatva-vicAra-vicArI' kahevAmAM Ave che. jayAre eka dravya ke koI eka paryAyanuM abheda-daSTie ciMtana karavAmAM Ave che ane pUrva-zrutano AdhAra levAmAM Ave che tathA jyAM zabda, artha ane mana, vacana, kAyAmAMthI eka bIjAmAM saMkramaNa karavAmAM Ave che, tyAre zukladhyAnanI te sthitine 'etva-vitarka-avicArI" kahevAmAM Ave che. jyAre mane ane vANInA yogano pUrNa nirodha thaI jAya che ane kAyAnA yogano pUrNa nirodha nathI thayo hoto - zvAsocchavAsa jevI sUkSma-kriyA bAkI rahe che, te avasthAne 'sUkSma-kriya' kahevAmAM Ave che. tenuM nivartana (hAsa) nathI thayela, tethI te anivRtti che. jyAre sUkSma kriyAno paNa nirodha thaI jAya che, te avasthAne samucchinna-kriya kahevAmAM Ave che. tenuM patana nathI hotuM. eTalA mATe te apratipAta che. zukladhyAnanA cAra lakSaNo- (ka) avyatha - kSobhano abhAva. (kha) asaMmoha - sUkSma-padArtha-viSayaka mUDhatAno abhAva. (ga) viveka - zarIra ane AtmAnA bhedanuM jJAna. (gha) vyutsarga - zarIra ane upAdhimAM anAsakta-bhAva. zukladhyAnanA cAra AlaMbana- (1) kSAnti-kSamA, (2) mukti-nirlobhatA, (3) mArdava-mRdutA ane (4) Arjava saraLatA. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 790 adhyayana-30: zloka TippaNa 16 zukladhyAnanI cAra anuprekSAo (ka) anaMtavRttitA-anuprekSA - saMsAra-paraMparAnuM ciMtana karavuM. (kha) vipariNAma-anuprekSA - vastuonA vividha pariNAmonuM ciMtana karavuM. (ga) azubha-anuprekSA - padArthonI azubhatAnuM ciMtana karavuM. (gha) apAya-anuprekSA - doSonuM ciMtana karavuM. 16. viDasano (zloka 36) vyutsarga AvyaMtara-tapano chaThTho prakAra che. bhagavatI (25613) ane aupapAtika (sU. 44) anusAra vyutsarga be prakAranI hoya che - dravya-butsarga ane bhAva-butsarga. dravya-butsarganA cAra prakAra (ka) zarIra-vyutsarga - zArIrika caMcaLatAnuM visarjana. (kha) gaNa-butsarga - viziSTa sAdhanA mATe gaNanuM visarjana. (ga) upadhi-vyatsarga - vastra vagere upakaraNonuM visarjana. (gha) bhakta-pAna-butsarga - bhojana-pANInuM visarjana. bhAva-butsarganA traNa prakAra(ko pAya-butsarga- krodha AdinuM visarjana. (kha) saMsAra-butsarga - paribhramaNanuM visarjana. (ga) karma-butsarga - karma-pudagalonuM visarjana. prastuta zlokomAM mAtra kAya-butsarganI paribhASA ApavAmAM AvI che. tenuM bIjuM nAma 'kAyotsarga' che. kAyotsargano artha che - kAyAno utsarga - tyAga. prazna thAya che ke AyuSya pUrNa thatAM pahelAM kAyAno utsarga kevI rIte thaI zake? e sAcuM che ke jayAM sudhI AyuSya bAkI hoya tyAM sudhI kAyAno utsarga -tyAga karI zakAto nathI. paraMtu A kAyA azuci che, anitya che, doSapUrNa che, asAra che, du:khahetu che, temAM mamatva rAkhavuM te duHkhanuM mULa che - A bodha vaDe bheda-jJAna prApta thAya che. jene bheda-jJAna prApta thAya che, te vicAre che ke A zarIra mAruM nathI, huM teno nathI. huM judo chuM, zarIra juduM che. A prakArano saMkalpa karavAthI zarIra pratyeno Adara ghaTI jAya che. AvI sthitinuM nAma che 'kAyotsarga'. eka gharamAM rahevA chatAM paNa pati dvArA anAdara pAmelI patnI 'parityakatA" kahevAya che. je vastu pratye je vyaktinA hRdayamAM anAdara-bhAva hoya che, te tenA mATe parityakta gaNAya che. jayAre kAyAmAM mamatva rahetuM nathI, Adara-bhAva raheto nathI tyAre kAyA parityakta banI jAya che. kAyotsarga-vidhi je kAyotsarga karavA Icche, te kAyAmAM nispRha banI thAMbhalAnI mAphaka sIdho Ubho thaI jAya. banne hAtha ghUMTaNo tarapha laMbAvI de, prazasta dhyAnamAM DUbI jAya. na kAyAne akkaDa rAkhIne Ubho rahe ke na namAvIne. parISaha ane upasargo sahana kare. jIva-jaMturahita ekAMta sthAnamAM Ubho rahe ane kAyotsarga muktinA dhyeyathI kare.1 1. mUtrAdhA , rAza6, vinayothA,9. ra78:: tAnatakAyaH, parISahAnupasargAzca sahamAnaH tiSThannirjantuke taya sa tyAWI:... tivra Ini:spRhA, tathA kurivorga karmApAyAbhilASI vivikte deshe| kAyaH pralaMbitabhujaH, prazastadhyAnapariNato'nunnami Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 791 adhyayana-3): TippaNa 16 kAyotsargano mukhya uddezya che AtmAno kAyAthI viyoga. kAyA sAthe AtmAno je saMyoga che, tenuM mULa che pravRtti. je temano visaMyoga Icche che arthAt AtmAnA sAnnidhyamAM rahevA Icche che, te sthAna, mana ane dhyAna dvArA "sva"no vyatsarga kare che. sthAna - kAyAnI pravRttinuM sthirIkaraNa - kAya-gupti mauna- vANInI pravRttinuM sthirIkaraNa - vApha-gupti. dhyAna - mananI pravRttinuM ekAgrIkaraNa - mano-guti. kAyotsargamAM zvAsocchavAsa jevI sUkSma pravRtti cAlu rahe che, bAkInI pravRttino virodha karavAmAM Ave che.' kAyotsarganA prakAra kAyotsarga cAra prakArano hoya che - (1) usthita-usthita-je UbhA UbhA kAyotsarga kare che ane dharme ke zukla dhyAnamAM lIna bane che, te kAyAthI paNa unnata thAya che ane dhyAnathI paNa unnata thAya che, eTalA mATe tenA kAyotsargane 'usthita-utthita' kahevAmAM Ave che. (2) usthita-upaviSTa - je UbhA UbhA kAyotsarga kare che, paraMtu Arta ane raudradhyAna vaDe avanata bane che, te kAyAthI Ubho hoya che ane dhyAnathI beThelo hoya che, eTalA mATe tenA dhyAnane 'usthita-upaviSTa' kahevAmAM Ave che. (3) upaviSTa-usthita - je besIne kAyotsarga kare che ane dharme ke zukla dhyAnamAM lIna bane che, te kAyAthI beThelo hoya che, ane dhyAnathI Ubhelo hoya che. eTalA mATe tenA kAyotsargane "upaviSTa-usthita' kahevAmAM Ave che. (4) upaviSTa-upaviSTa - je besIne kAyotsarga kare che ane A ke raudra dhyAnamAM lIna bane che, te kAyA ane dhyAna - bannethI beThela hoya che, eTalA mATe tenA kAyotsargane 'upaviSTa-upaviSTa' kahevAmAM Ave che. AmAM prathama ane tRtIya svIkAraNIya che ane bAkInA be tyAjya che. AcArya hemacaMdra anusAra kAyotsarga UbhA UbhA, besIne ane sUIne - traNe avasthAmAM karI zakAya che. A bhASAmAM "kAyotsarga" ane "sthAna' banne eka banI jAya che. prayojananI daSTie kAyotsarganA be prakAra che - | (1) ceSTA-kAyotsarga- aticAra zuddhi mATe je karavAmAM Ave che. 2. yogazAstra, prakAza 3, patra 250 : kAyassa zarIrasya sthAnamaunadhyAnakri yAvyatirekeNa anyatra ucchvasitAdibhyaH kriyAMtarAdhyAsamadhikRtya ya utsargastyAgo 'namo arihaMtANaM' iti vacanAt prAk sa kaayotsrgH| (ka) mamatAti-zrAvAvAra, 867-62 : tyAgo dehamamatvasya, tanUtsRtirudAhRtA / upaviSTopaviSTAdi-vibhedena caturvidhA / ArttaraudradvayaM yasyAmupaviSTena ciMtyate / upaviSTopaviSTAkhyA, kathyate sA tanUtsRtiH // dharmazukladvayaM yasyAmupaviSTena ciNtyte| upaviSTotthitAM saMtastAM vadaMti tanutsRtim / / ArttaraudradvayaM yasyAmutthitena vidhIyate / tAmutthitopaviSTAhvAM nigadaMti mahAdhiyaH / dharmazukladvayaM yasyAmutthitena vidhIyate / utthitotthitanAmAnaM, taM bhASate vipshcitH|| (kha) vaye nigi, jAthA 2452-2460 : usiussio ataha, ussio a ussiyanisannao cev| nisanussio nisanno, nissannaganisannao cev| nivaNussio nivanno, nivannanivannago anAyavvo // (ga) mUtrArAdhanA, rAudda, vinayoyA, 5. ra78 3. yogazAstra, prakAza 3 patra 250: sa ca kAyotsarga ucchritaniSaNNazayitabhedena tredhA / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 792 adhyayana-30: zloka TippaNa 16 (2) abhibhava-kAyotsarga - vizeSa vizuddhi ke prApta kaSTa sahana karavA mATe karavAmAM Ave che.' ceSTA-kAyotsargano kALa ucchavAsa para AdhAra rAkhe che. vibhinna prayojano sara te ATha, paccIsa, satyAvIza, traNaso, pAMcaso ane eka hajAra ATha ucchavAsa sudhIno karI zakAya che. abhibhava-kAyotsargano kALa jaghanyapaNe aMtarmuhUrva ane utkRSTapaNe eka varSano che. bAhubalIe eka varSano kAyotsarga karyo hato. aticAra-vizuddhi mATe karavAmAM AvanAra kAyotsarganA aneka vikalpo hoya che - (1) devasika-kAyotsarga. (2) rAtrika-kAyotsarga. (3) pAkSika-kAyotsarga. (4) cAturmAsika-kAyotsarga. (5) sAMvatsarika-kAyotsarga. kAyotsarga AvazyakanuM pAMcamu aMga che. A uparokta kAyotsargo pratikramaNa sAthe karavAmAM Ave che. A kAyotsarga) vaDe caturvizati-stavanuM dhyAna karavAmAM Ave che. tenA sAta zloko ane aThyAvIza caraNo che. eka ucchavAsamAM eka caraNanuM dhyAna karavAmAM Ave che. kAyotsarga-kALamAM sAtamA zlokanA prathama caraNa vanvesu nittayarA' sudhI dhyAna karavAmAM Ave che. A rIte eka "caturvizatistava'nuM dhyAna paccIsa ucchavAsomAM pUruM thAya che. pravacanasAroddhAra ane vijayodayA anusAra temanA dhyeya-parimANa ane kALa-mAna A pramANe che - pravacanasAroddhAra caturvizAstava zloka caraNa uvAsa (1) daivasika 25 100 1OO (2) rAtrika 12 1, 50 (3) pAkSika 75 3OO 3OO (4) cAturmAsika 20 125 paOO. 5OO (5) sAMvatsarika 4) 1OO8 1008 (ka) sAva nini , thA 24,2 : saMvatsarAdikAla-gocarAticArabhedApekSayA / so ussaggo duviho ciTThAe abhibhave ya naayvvo| sAyAhnaucchvAsazatakaM, pratyUSasi paMcAzat, pakSe bhikkhAyariyAi paDhamo uvasaggabhijuMjaNe viio trizatAni, caturSa mAseSu catuHzatAni, paMca zatAni saMvatsare ucchvAsAnAM / pratyUSasiprANivadhAdiSu paMcasvaticAreSu (kha) vR tva mAtha, nAtha dha218: aSTazatocchvAsamAtraH kAlaH kaayotsrgH| ___ iha dvidhA kAyotsargaH-ceSTAyAmabhibhave ca / yogazAstra, prakAza 3, patra 215 : pNcviNshtyu(ga) yAtra, prANa rU, patra ra10: cchvAsAzca caturviMzatistavena candesu nimmalayarA ityantena tatra ceSTA kAyotsargoSTa-paMcavizaMti-saptaviMzati cintitena pUryante, pAyasamA UsAsA iti vacanAt / trizatI-paMcazatI aSTottarasahasrocchvAsAn yAvad 3. pravacanasAroddhAra, mAthA 28rU-289 : bhavati / abhibhavakAyotsargastu muhUrtAdArabhya cattAri do duvAlasa vIsa cattA ya huMti ujjoyA / saMvatsaraM yAvad bAhubalerikha bhavati / desiya rAiya pakkhiya caummAse ya varise y|| (gha) mRtnArAthanA, rAudda, vinayathA, pR. ra7: paNavIsa addhaterasa saloga pannattarI ya boddhavvA / antarmuhUrtaH kAyotsargasya jaghanyaH kAlaH, varSamutkRSTaH / aticAranivRttaye kAyotsargA sayamegaM paNavIsaM be bAvaNNA ya varisaMmi // bahuprakArA bhavanti / rAtridina-pakSa-mAsacatuSTaya sAya sayaM gosaddhaM tinneva sayA havaMti pakkhammi / paMca ya caummAse varise aTThottarasahassA // 5O 2para Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapo-mArga-gati 793 adhyayana-3: TippaNa 16 25 >> pa0 bha 75 - 1OO - vijayodayA caturvizastava zloka caraNa ucchavAsa (1) daivasika 1OO 1OO (2) rAtrika 12 12 pa0 (3) pAkSika 300 uOO (4) cAturmAsika jaOO (5) sAMvatsarika 20 125 pa00 500 amitagati-zrAvakAcAra anusAra devasika-kAyotsargamAM 108 ane rAtrika-kAyotsargamAM 54 ucchavAsa sudhI dhyAna karavAmAM Ave che ane bIjA kAyotsargamAM ra7 ucchavAsa sudhI. ra7 ucchavAsomAM namaskAra-maMtranI navI AvRtti karavAmAM Ave che, eTale ke traNa ucchavAsomAM eka namaskAra-maMtra para dhyAna karavAmAM Ave che - saMbhava che ke prathama be-be vAkya ekaeka ucchavAsamAM ane pAMcamuM vAkya eka ucchavAsamAM athavA "o paMca namoro' sahita nava padonI traNa AvRttio paNa thaI zake che - pratyeka padanI eka eka ucchavAsamAM AvRtti thavAthI satyAvIza ucchavAsa thAya che. amitagatie eka dinarAtanA kAyotsargonI samagra saMkhyA aThyAvIza mAnI che. te AvI rIte che - (1) svAdhyAya-kALe 1ra (2) vaMdanA-kALa 6, (3) pratikramaNa-kALe 8 (4) yoga-bhakti-kALe 2 pAMca mahAvratomAM atikramaNo mATe 108 udghAsano kAyotsarga karavo joIe." kAyotsarga karatI vakhate jo ucchavAsonI saMkhyAnuM vismaraNa thaI jAya athavA mana vicalita thaI jAya to ATha ucchavAsano vadhArAno kAyotsarga karavo joIe.' kAyotsarganA doSo pravacanasAroddhAramAM 19 * yogazAstramAM 21 ane vijayodayAmAM 16 batAvavAmAM Avela che. 1. mUnArAdhanA, rA226, vinayothA, pR. 2785 matati zrAvivAra, 868-62 : aSTottarazatocchvAsaH kAyotsargaH pratikrame / sAndhye prAbhAtike vArddhamanyastat saptaviMzatiH // saptaviMzatirucchvAsAH, saMsAronmUlanakSame / saMti paMcanamaskAre, navadhA cintite sati // ejana, 866-67: aSTaviMzatisaMkhyAnAH, kAyotsargA matA jinaiH / ahorAtragatA: sarve, SaDAvazyakakAriNAm // svAdhyAye dvAdaza prAjJairvandanAyAM SaDIritAH / aSTau pratikrame yogabhaktau tau dvAvudAhRtau // mUnArAthanA, rAza6, vinayathA, pU. ra785 ejana, rA226, vinayorA, pR. ra78 : hyo te yadi zakyata ucchvAsasya skhalanaM vA pariNAmasya ucchvAsASTakamadhikaM sthaatvym| pravacanasAroddhAra, gAthA 247-262 / 7. vorAzAtra, prANa rU, patra ra10-216 I 8. mUtArAthanA, rA 226, vinayoyA, pR. ra72 I Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egatIsaimaM ajjhayaNaM caraNavihI ekatrIsamuM adhyayana caraNa-vidhi Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM muninI caraNa-vidhInuM nirUpaNa thayuM che, eTale tenuM nAma vALavihI' - 'varavidhi che. caraNano prAraMbha yatanAthI thAya che ane aMta pUrNa nivRtti(akriyA)mAM Ave che. nivRttino A utkarSa prApta karavA mATe je madhyavartI sAdhanA karavAmAM Ave che, te caraNa che. mokSa-prAptinI cAra sAdhanAomAM A trIjI sAdhanA che." pravRtti ane nivRtti -e banne sAdhanAnAM aMgo che. mana, vacana ane kAyAnI guNino artha che nivRtti. mana, vacana ane kAyAnA samyapha prayogano artha che pravRtti. covIsamA adhyayana (zloka 26)mAM batAvavAmAM AvyuM che ke samitiothI caraNanuM pravartana thAya che ane gutiothI azubha arthonuM nivartana thAya che. eyAo paMca samiIo, caraNassa ya pavattaNe / guttI niyattaNe vuttA, asubhatthesu savvaso // pravRtti ane nivRtti baMne sApekSa zabdo che. nivRttino artha pUrNa niSedha nathI ane pravRttino artha pUrNa vidhi nathI. pratyeka nivRttimAM pravRtti ane pratyeka pravRttimAM nivRtti rahe che. A rIte jotAM nivRttino artha thAya che - eka kAryano niSedha ane bIjA kAryanI vidhi tathA pravRttino artha thAya che- eka kAryanI vidhi ane bIjA kAryano niSedha. A ja tathya prastuta adhyayananA bIjA zlokamAM pratipAdita karavAmAM AvyuM che - egao viraI kujjA, egao ya pavattaNaM / asaMjame niyati ca, saMjame ya pavattaNaM // AmAMthI eka evuM tathya niSpanna thAya che ke pratyeka pravRtti samyapha nathI hotI. paraMtu nivRttimAMthI je pravRtti phalita thAya che, te ja samyapha hoya che. tenuM ja nAma caraNa-vidhi che. tene sAdhanA paddhati paNa kahI zakAya. bhagavAna mahAvIranI caraNa-vidhino prAraMbha saMyamathI thAya che. tenuM AcaraNa karatAM karatAM je viSayono svIkAra ke asvIkAra karavo joIe, temano ja A adhyayanamAM sAMketika ullekha che. paraMtu keTalAka viSayo evA paNa che jemano saMyamapAlana sAthe saMbaMdha nathI, paraMtu te zeyamAtra che. jema ke-paramAdhArmikonA paMdara prakAra (zloka 12) tathA devatAonA covIsa prakAra (zloka 16). agiyAra upAsaka pratimAono paNa muninA caraNa sAthe pratyakSa saMbaMdha nathI. saMbhava che ke saMkhyA-pUrtinI dRSTie temano ahIM samAveza karavAmAM Avyo hoya. cheda-sUtronA sattaramA ane aDhAramA zlokamAM nAmollekha thayo che. temanI racanA zruta-kevalI bhadrabAhue karI hatI. AnAthI be saMbhAvanAo tarapha dhyAna jAya che - 1. uttarAdhyayananI racanA cheda-sUtronI racanA pachI thaI che. 2. uttarAdhyayananI racanA eka sAthe nathI thaI. bIjo vikalpa ja vadhu saMbhavita che. A adhyayananA Adya be zloko tathA aMtima eka zloka choDIne bAkInA 18 zlokomAM "ve biq....nive, sera jIpha maMDajo" e be caraNo samAna che. emanA adhyayanathI bhikSunA svarUpanuM sahajapaNe ja jJAna thaI jAya che. sAthe sAthe saMsAramuktinAM sAdhanonuM jJAna paNa thAya che. A adhyayanamAM ekathI trevIsa sudhInI saMkhyAmAM aneka viSayonuM grahaNa thayuM che. temAMthI keTalAka zabdono vistAra anya adhyayanomAM maLe che. jema ke - kaSAyano 2967-70mAM, dhyAnano 30/3pamAM, vratano 21/12mAM, indriya-arthano 1. uttarakthAni, 28 rA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 798 adhyayana-31 : Amukha 32/23,36,49,62,75 mAM, samitino 24ramAM, vezyAno 343mAM, cha javanikAyano 36/69, 107mAM, AhAranAM che kAraNono 36/32-34mAM ane brahmacarya guptino 16mA adhyayanamAM. Ane paMdaramAM adhyayana 'safmag'nuM pariziSTa paNa mAnI zakAya. samavAyAMga (33) tathA Avazyaka (4)mAM paNa A adhyayanamAM varNavAyelA viSayono ullekha thayo che. sAtamA zlokathI ekavIsamA zloka sudhI 'naya-'vata' no prayoga thayo che. teno sAmAnya artha 'yatna kare che' thAya che. prasaMgAnusAra yatnano artha che - pAlanIyanuM pAlana, pariharaNIyano parihAra, zeyanuM jJAna ane upadekhavyano upadeza. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egatIsaimaM ajjhayaNaM : metrIsabhuM adhyayana caraNavihI : 225-vidhi saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. caraNavihiM pavakkhAmi jIvassa usuhaavhN| jaM carittA bahU jIvA tiNNA saMsArasAgaraM / / caraNavidhi pravakSyAmi jIvasya tu sukhaavhm| yaM caritvA bahavo jIvAH tIrNAH saMsArasAgaram // 1, have huM jIvane sukha ApanArI te caraNa-vidhinuM kathana karIza, jenuM AcaraNakarI ghaNA jIvo saMsAra-sAgara tarI gayA. 2. bhikSu eka bAjue nivRtti kare ane eka bAju pravRtti kare. asaMyamathI nivRtti kare ane saMyamamAM pravRtti kare. 2. egao viraI kujjA egao ya pvttnnN| asaMjame niyatiM ca saMjame ya pavattaNaM // ekato viratiM kuryAt ekatazca prvrtnm| asaMyamAnivRttiM ca saMyame ca pravartanam // 3. 2 // ane, dveSa - // 55nA pravartI cha.4 bhikSu sadA temano virodha kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 3. rAgadosa ya do pAve paavkmmpvttnne| je bhikkharaMbhaI niccaM se na acchar3a maMDale // rAgadoSau ca dvau pApau paapkrmprvrtko| yo bhikSuH ruNAddhi nityaM sana Aste maNDale // 4. 4 bhikSutra- 30, gauravo bhane zalyo no sadA tyAga kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 4. daMDANaM gAravANaM ca sallANaM ca tiyaM tiyaM / je bhikkhU cayaI niccaM se na acchar3a maMDale // daNDAnAM gauravANAM ca zalyAnAM ca trikaM trikm| yo bhikSustyajati nityaM sa na Aste maNDale // 5. divve ya je uvasagge tahA tericchmaannuse| je bhikkhU sahaI niccaM se na acchar3a maMDale // divyAMzca yAnupasargAn tathA tairazcamAnuSAn / yo bhikSuH sahate nityaM sa na Aste maNDale // 5. je bhikSu deva, tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI upasargone sadA sahana kare che, te saMsAramAM raheto nathI.' 6. vigahAkasAyasannANaM jhANANaM ca duyaM thaa| je bhikkhU vajjaI niccaM se na acchar3a maMDale // vikathAkaSAyasaMjJAnAM dhyAnayozca dvikaM tthaa| yo bhikSurvarjayati nityaM sa na Aste maNDale // 6. je bhikSu vikathAo', kaSAyo, saMjJAo tathA Arta ane raudra - A be dhyAnono sadA tyAga kare che, te saMsAramAM raheto nathI. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraRyaNANi 7. vaesa iMdiyatthesu samiIsu kiriyAsu ya / je bhikkhU jayaI nicvaM se na acchai maMDale // 8. lesAsu chasu kAesu chakke AhArakAraNe / je bhikkhU jayaI nicvaM sena acchai maMDale // 9. piMDoggahapaDimA bhayaTThANesu sattasu / bhikkhU jayaI niccaM sena acchai maMDale | 10. mayesu baMbhattI bhikkhudhammaM dasava | je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale | 11. uvAsagANaM paDimAsu bhikkhUNaM paDimAsu ya / je bhikkhU jayaI nicvaM se na acchai maMDale // 12. kiriyAsu bhUyagAmesu paramAhammisu ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na accha maMDale | 13. gAhAsolasaehiM tahA assaMjamammi ya / je bhikkhU jayaI nicvaM sena acchai maMDale | 14. baMbhammi nAyajjhayaNesu ThANe samAhie / bhikkhU jayaI nicvaM se acchai maMDale | vrateSvindriyArtheSu samitiSu kriyAsu ca / yo bhikSuryatate nityaM sana Aste maNDale / zyAsu SaTsu kAyeSu SaTke AhArakAraNe / yo bhikSuryatate nityaM sana Aste maNDale / piNDAvagrahapratimAsu bhayasthAneSu saptaSu / yo bhikSuryatate nityaM sana Aste maNDale // madeSu brahmagatiSu dazavidhe / yo bhikSuryatate nityaM sa na Aste maNDale / upAsakAnAM pratimAsu bhikSUNAM pratimAsu ca / bhakSu nityaM sa na Aste maNDale / kriyAsu bhUtagrAmeSu paramadhArmikeSu ca / yo bhikSu nityaM sa na Aste maNDale // gAthASoDazakeSu tathA asaMyame ca / yo bhikSuryatate nityaM sana Aste maNDale / brahmaNi jJAtAdhyayaneSu sthAneSu ca asamAdheH / yo bhikSuryatate nityaM sana Aste maNDale / 800 adhyayana- 31: soDa 1-14 7. je bhikSu vrato ane samitionA pAlanamAM, indriyaviSayo ane kriyAonA parihAramAM sadA yatna kare che, te saMsAramA raheto nathI. 8. je bhikSu cha lezyAo., cha kAryo ane AhAranA (vidhi - niSedhanA) cha aromAM" sahA yatna pure che, te saMsAramAM raheto nathI. 9. je bhikSu AhAra-grahaNanI sAta pratimAomAM ane sAta bhaya-sthAnomAM sadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 10.je bhikSu ATha mada-sthAnomAM', brahmacaryanI nava guptiomAM` ane daza prakAranA bhikSu dharmamAM* sadA yatna kare che. te saMsAramAM raheto nathI. 11.je bhikSu upAsakonI agiyAra pratimAo tathA bhikSuonI bAra pratimAo mAM sadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 12.je bhikSu tera kriyAo, cauda jIva-samudAyo ane paMdara paramAdhArmika devomAM sadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 13.je bhikSu gAthA-poDazaka (sUtrakRtAMganA prathama zrutaskaMdhanAM soLa adhyayano) ane sattara prakAranA asaMyamamAM sadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 14.je bhikSu aDhAra prakAranA brahmacarya, ogaNIsa jJAtaadhyayano" ane vIsa asamAdhi-sthAnomAM sadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi 801 adhyayana-31 : zloka 15-21 15. egavIsAe sabalesu bAvIsAe priishe| je bhikkhU jayaI niccaM se na acchar3a maMDale // ekaviMzatau zabaleSu dvAviMzatau parISaheSu / yo bhikSuryatate nityaM sa na Aste maNDale // 15.je bhikSu ekavIsa prakAranA zabala-doSo ane bAvIsa pariSahomAM sadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI.. 16. tevIsai sUyagaDe rUvAhiesu suresu a| je bhikkhU jayaI niccaM se na acchar3a maMDale // trayoviMzatau sUtrakRteSu rUpAdhikeSu sureSu c| yo bhikSuryatate nityaM sana Aste maNDale // 16.je bhikSu sUtrakatAMganAM trevIsa adhyayano 9 ane covIsa prakAranA devomAMsadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 17. paNavIsabhAvaNAhiM uddesesu dsaainnN| je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // paMcaviMzatibhAvanAsu uddezeSu dazAdInAm / yo bhikSuryatate nityaM sa na Aste maNDale // 17.je bhikSa paccIsa bhAvanAo 1 ane dazAzruta-skaMdha, vyavahAra tathA bRhatkalpanA chavvIsa udezomAM sadA yatna cha, te saMsAramA seto nathI. 18. aNagAraguNehiMca pakappammi taheva y| je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // anagAraguNeSu ca prakalpe tathaiva c| yo bhikSuryatate nityaM sa na Aste maNDale // 18.je bhikSu sAdhunA satyAvIsa guNo ane aThyAvIsa AcAra-prakalpomAM" sadA yatna kare che, te saMsAramAM to nathI. 19. pAvasuyapasaMgesu mohaTThANesu ceva y| je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // pApazrutaprasaMgeSu mohasthAneSu caiva c| yo bhikSuryatate nityaM sana Aste maNDale // 19. je bhikSu ogaNatrIsa pApa-zruta prasaMgo ane trIsa mohanA sthAnomAMsadA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 20. siddhAiguNajogesu tettIsAsAyaNAsu y| je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // siddhAdiguNayogeSu trayastriMzadAzAtanAsu c| yo bhikSuryatate nityaM sa na Aste maNDale // 20.je bhikSu siddhonA ekatrIsa Adi-guNo, batrIsa yoga-saMgraho, tathA tetrIsamAzAtanAsomA sahA yatna kare che, te saMsAramAM raheto nathI. 21.je paMDita bhikSu A rIte A sthAnomAM sadA yatna kare che, te zIdhra ja samasta saMsArathI mukta thaI jAya che. 21. ii eesu ThANesu je bhikkhU jayaI syaa| khippaM se savvasaMsArA vippamuccai paMDio // ityeteSu sthAneSu yo bhikSuryatate sdaa| kSipraM sa sarvasaMsArAd vipramucyate paNDitaH // -mAma huM huMchu. -tti bemi| -iti brviimi| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 31 caraNa-vidhi 1. daMDonuM (daMDa) daMDa be prakAranA hoya che - (1) dravya-daMDa ane (2) bhAva-daMDa. koI aparAdha thAya tyAre rAjA ke bIjI nirdhArita vyaktio dvArA vadha, baMdhana, mAra vagere dvArA daMDa ke sajA karavAmAM Ave tene 'dravya-daMDa' kahevAmAM Ave che. je adhyavasAyo ke pravRttio dvArA AtmA daMDita thAya che, tene 'bhAva-daMDa" kahevAmAM Ave che. te traNa che - (1) mano-daMDa-mananuM duSmaNidhAna. (2) vaco-daMDa- vacananI duSTayuktatA. (3) kAma-daMDa- zArIrika duSyavRtti. bhagavAna mahAvIra mana, vANI ane kAyA- A traNeyane daMDa mAnatA hatA, mAtra kAyAne ja nahIM. chatAM paNa A viSayane laIne majhimanikoyamAM eka lAMbu prakaraNa lakhavAmAM AvyuM che. bauddha-sAhityanI zailI anusAra temAM buddhano utkarSa ane mahAvIrano apakarSa dekhADavAno prayatna karavAmAM Avyo che. teno keTaloka aMza A pramANe che - evuM meM sAMbhaLyuM che - eka vakhata bhagavAna nAlaMdAmAM prAvArikamAM AmravanamAM vihAra karatA hatA. te samaye nigaMTha nAta-putra nigraMtho (jaina sAdhuo)nI moTI pariSada(=saMgha) sAthe nAlaMdAmAM vihAra karI rahyA hatAM. tyAre dIrgha-tapasvI nigraMtha(=jaina sAdhu) nAlaMdAmAM bhikSAcaryA karI, piMDapAta pUro karI, bhojana pachI, jyAM prAvArika AmravanamAM bhagavAna hatA, tyAM gayo. jaIne bhagavAna sAthe saMmodana karI (kuzaLa-prazna pUchI), eka bAjue Ubho rahI gayo. eka bAju UbhelA dIrgha-tapasvI nirgathane bhagavAne kahyuM tapasvI ! Asana taiyAra che, jo IcchA hoya to besI jA." Ama kahevAtAM dIrgha-tapasvI nigraMtha eka nIcuM Asana laI eka bAju besI gayo. eka bAju beThelA dIrgha-tapasvI nigraMthane bhagavAne kahyuM - tapasvI ! pApa-karmane mATe, pApa-karmanI pravRttine mATe nigraMtha jJAtRputra keTalA karmanuM vidhAna kare che ?" Avusa ! gautama ! 'karma' 'karma' vidhAna karavAno nigraMtha jJAtRputrano kAyado (= AvI nathI. Avusa! gautama ! 'daMDa' 'daMDa' vidhAna karavAno nigraMtha jJAtRputrano kAyado che." "tapasvI ! gautama ! pApa-karmane dUra karavA mATe nirgaTha nAta-putta traNa daMDonuM vidhAna kare che - kAya-daMDa, vacana-daMDa, mana-daMDa." ''tapasvI ! to zuM kAma-daMDa bIjo che, vacana-daMDa bIjo ja che, mana-daMDa bIjo che ?" Avusa ! gautama! (hA), kAya-daMDa bIjo ja che, vacana-daMDa bIjo ja che, mana-daMDa bIjo ja che." tapasvI ! A rIte bheda karyA, A rIte vibhakta, A traNa daMDomAM nigaMTha nAta-putta, pApa-karma karavAne mATe, pApakarmanI pravRttine mATe, kayA daMDane mahAdoSa-yukta hovAnuM vidhAna kare che, kAya-daMDa, vacana-daMDane ke mana-daMDane ?" Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi 803 adhyayana-31 : TippaNa 2 - 'Avasa ! gautama ! A rIte bheda karyA, A rIte vibhakta, A traNa daMDomAM nigaMTha nAta-putta, pApa-karma mATe kAya-daMDane mahAdoSa-mukta hovAnuM vidhAna kare che, eTalo vacana-daMDane nahIM, eTalo mana-daMDane nahIM." 'tapasvI ! kAya-daMDa kaho cho?" ''Avusa! gautama ! kAya-daMDa kahuM chuM." 'tapasvI ! kAya-daMDa kaho cho ?" ' Avusa! gautama ! kAya-daMDa kahuM chuM." 'tapasvI ! kAya-daMDa kaho cho?" 'Avusa! gautama ! kAya-daMDa kahuM chuM." A pramANe bhagavAne dIrdha-tapasvI nirgaThane A kathA-vastu(=vAta)mAM traNavAra pratiSThApita karyA. Ama kahevAthI dIrdha-tapasvI nigaMThe kahyuM - tame Avusa! gautama! pApa-karma karavAne mATe 0 keTalA daMDa-vidhAna karo cho?" tapasvI ! 'daMDa' 'daMDa" kahevAno tathAgatano kAyado nathI, 'karma' 'karma' kahevAno tathAgatano kAyado che." "Avusa ! gautama! tame keTalAM karma vidhAna karo cho?" tapasvI ! huM traNa karma batAvuM chuM - jevAM ke kAya-karma, vacana-karma, mana-karma." "Avusa! gautama ! kAya-karma bIjuM ja che, vacana-karma bIjuM ja che, mana-karma bIjuM ja che?" tapasvI ! kAya-karma bIjuM ja che, vacana-karma bIjuM ja che, mana-karma bIjuM che." "Avusa ! gautama !0 A rIte vibhakta 0 A traNa kAryomAM, pApa-karma karavAne mATe, kone mahAdoSI gaNAvo cho - kAya-karmane ke vacana-karmane ke mana-karmane ?" tapasvI ! 0A rIte vibhakta 0 A traNa karmomAM mana-karmane huM mahAdoSI batAvuM chuM." "Avusa ! gautama ! mana-karma batAvo cho?" tapasvI ! mana-karma batAvuM chuM." Avusa ! gautama ! mana-karma batAvo cho ?" ''tapasvI ! mana-karma batAvuM chuM." "Avusa! gautama ! mana-karma batAvo cho?" 'tapasvI ! mana-karma batAvuM chuM." A pramANe dIrgha-tapasvI nigaMTha bhagavAnane A kathA-vastu(=vivAda-viSaya)mAM traNa vAra pratiSThApita karI, Asana parathI UThI jayAM nirgaTha nAta-putta hatA, tyAM cAlyo gayo.' 2. gauravonuM (TRvAii) gauravano artha che - 'abhimAnathI uttama cittanI avasthA." te traNa prakAranuM che - (1) Rddhi-gaurava -aizvaryanuM abhimAna. 1. nivAra, rAza 6, pR. 22 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi (2) rasa-gaurava - rasonuM abhimAna. (3) sAta-gaurava - sukhonuM abhimAna. 3. zalyonuM (sALaM) jevI rIte kAMTo vAgavAthI manuSya sarvAMgI vedanA anubhave che ane te nIkaLI jatAM te sukhano zvAsa le che, tevI ja rIte doSa rUpI kAMTo vAgI jAya che tyAre sAdhakano AtmA duHkhI thaI jAya che ane te nIkaLI jatAM tene AnaMdano anubhava thAya che. zalyano artha che 'aMtaramAM pesI gayelo doSa' athavA 'jenAthI vikAsamAM bAdhA pedA thAya che, tene zalya kahe che. te traNa che - je niHzalya hoya che, te ja vyakti vratI ke mahAvratI banI zake che.3 4. (zloka 5) 804 (1) mAyA-zalya - mAyApUrNa AcaraNa. (2) nidAna-zalya - aihika ke pAralaukika lAbhane mATe dharmano vinimaya. (3) mithyAdarzana-zalya - AtmAno mithyAtvamaya dRSTikoNa. A zlokamAM traNa prakAranA upasargo (kaSTo)nuM kathana che (1) divya - devatAo dvArA ApavAmAM AvanAra kaSTo. devatAo hAsyavaza, praaSavaza ke parIkSA karavA bIjAone kaSTa Ape che. (ra) tairazca - pazuo dvArA ApavAmAM AvanAra ko. pazuo bhaya, pradveSa ke AhAra mATe tathA potAnA saMtAno ke sthAnanA rakSaNa mATe bIjAone kaSTa Ape che. 1. (3) mAnuSa - manuSyo dvArA ApavAmAM AvanAra kaSTo. manuSyo hAsya, pradveSa, vimarza ke kuzIlanA sevana mATe bIjAone kaSTa Ape che. 2. adhyayana-31 : TippaNa 3-5 5. vikathAo (vijJA) ahIM kathAno artha 'carcA' ke 'AlocanA' che. tyajavA yogya kathAne 'vikathA' kahevAmAM Ave che. te cAra prakAranI che - (1) srI-kathA - strI-saMbaMdhI kathA karavI. (2) bhakta-kathA - bhojana saMbaMdhI kathA karavI. (3) deza-kathA - deza saMbaMdhI kathA karavI. (4) rAja-kathA - rAjya saMbaMdhI kathA karavI. mUttArAdhanA, 45636-39 : jaha kaMTaeNa viddho, savvaMge vedaNuddhavo hodi / mhi du samuTThideso, sillo Nivvudo hodi // evamadbhudadoso, mAillo teNa dukkhido ho / so ceva vaMdadoso, suvisuddho Nivvudo hoi // bRhadvRtti, patra 612 : zalyate-anekArthatvAdvAdhyate mUlArAdhanAmAM kathAnA keTalAka vadhu prakAro batAvavAmAM AvyA che - (1) bhakta-kathA, (2) strI-kathA, (3) rAja-kathA, - jantubhiriti zalyAni / (ka) tattvArtha, sUtra chArU : ni:zattvo vratI / (kha) mUnArAdhanA, 6aa 2220 : sillasseva puNo, mahavvaMdAI havaMti savvAI / vadamuvahammadi tIhiMdu NidANamicchattamAyAhiM // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi 805 adhyayana-31 : TippaNa 6-1ra (4) janapada-kathA, (5) kAma-kathA, (6) artha-kathA, (7) nATya-kathA ane (8) nRtya-kathA." 6. saMjJAo (sannAI) saMjJAno artha che 'Asakti' ke 'mUrcchanA'. te cAra prakAranI che - (1) AhAra-saMjJA (3) maithuna-saMjJA (2) bhaya-saMjJA (4) parigraha-saMjJA vizeSa vivaraNa mATe juo - sthAnAMga, 4/578. 7. Arta ane raudra-A be dhyAnonuM (jJAWof a gya) dhyAna cAra che - (1) Arta, (2) raudra, (3) dharyu ane (4) zukla. cAranI saMkhyAnuM prakaraNa che, eTalA mATe ahIM temano ullekha che. paraMtu temAM varjanIya dhyAna be ja che, eTalA mATe 'zALA sutha' ema kahevAmAM AvyuM che. 2 vizeSa vivaraNa mATe juo - 30/3panuM TippaNa. sarakhAvo 3431. 8. vratonA (vAsu) ahIM vratano prayoga mahAvratanA arthamAM thayo che. te pAMca che - (1) ahiMsA, (2) satya, (3) asteya, (4) brahmacarya ane (5) aparigraha. juo - 2112. 9. kriyAonA (ricAlu) sthAnAMga (22-37)mAM aneka prakAranI kriyAono ullekha che. ahIM temAMthI pAMca kriyAo grahaNa karavAmAM AvI che. te A pramANe che - (1) kAyikI, (2) adhikaraNikI, (3) prASika, (4) pAritApanikI ane (5) prANAtipAtikI. 10. cha lezyAo..mAM (sAsu) juo- adhyayana 34. 11. AhAranA (vidhi-niSedhanAM) cha kAraNomAM (cha mahArAro) sAdhue cha kAraNosara AhAra karavo joIe ane cha kAraNosara na karavo joIe. juo - 26/32, 34. 12. (fpaDo paDamAsuM) vizeSa pratimAdhArI muni AhAra ane avagraha (sthAna) saMbaMdhI sAta prakAranA abhigraho dhAraNa karatA. jevA ke - Ahora-grahaNa saMbaMdhI abhigraha - sAta eSaNAo. juo - 30/2panuM TippaNa. avagraha (sthAna) saMbaMdhI abhigraha. avagraha-pratimAno artha che - 'sthAna mATe pratijJA ke saMkalpa." te sAta che - (1) huM amuka prakAranA sthAnamAM rahIza, bIjAmAM nahIM. mUlArAdhanA, 4 / 651: bhttitthiraajjnnvd-kNdpptthunnttttiykhaao| vajjittA vikahAo, ajjhppviraadhnnkriio|| bRhadvRtti, patra 613 : 'jhANANaM ca' tti prAkRtatvAd dhyAnayozca dvikamArttaraudrarUpaM tathA yo bhikSuH varjayati' pariharati, caturvidhatvAcca dhyAnasyAtra prstaave'bhidhaanm| bRhavRtti, patra 613 :kriyAsu-kAyikyAdhikaraNikIprAdveSikIpAritApanikIprANAtipAtarUpAsu / 3. 2. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraxyaNANi 806 adhyayana-31 : TippaNa 13-15 (2) huM bIjA sAdhuo mATe sthAnanI yAcanA karIza. bIjAo dvArA yAcita sthAnamAM huM rahIza. A gacchAntaragata sAdhuone hoya che. (3) huM bIjAo mATe sthAnanI yAcanA karIza, paraMtu bIjAo dvArA yAcita sthAnamAM rahIza nahIM. A yathAsaMdika sAdhuone hoya che. (4) huM bIjAo mATe sthAnanI yAcanA nahIM karuM, paraMtu bIjAo dvArA yAcita sthAnamAM rahIza. A jinakalpadazAno abhyAsa karanArA sAdhuone hoya che. (5) huM potAnA mATe sthAnanI yAcanA karIza, bIjAo mATe nahIM. A jinakalpika sAdhuone hoya che. (6) jenuM sthAna huM grahaNa karIza, tenA ja tyAMthI parALa vagereno sastAraka maLaze to laIza, nahIM to UbhaDaka ke naiSadhika AsanamAM beThA beThA rAta vItAvIza. A jinakalpika ke abhigrahadhArI sAdhuone hoya che. (7) jenuM sthAna huM grahaNa karIza, tenA ja tyAM sahajapaNe bIchAvela silApaTTa ke kAipaTTa maLaze to laIza nahIM to ubhaDaka ke naiSadhika AsanamAM beThA beThA rAta vItAvIza, A jinakalpika athavA abhigrahadhArI sAdhuone hoya che.' 13. (mAsu satta) bhayanAM sthAna sAta che - (1) Ihaloka-bhaya - sajAtIyathI bhaya- jemake manuSyane manuSyathI bhaya, devane devathI bhaya. (2) paraloka-bhaya - vijAtIyathI bhaya - jema ke manuSyane deva, tiryaMca vagereno bhaya. (3) AdAna-bhaya - dhana vagere padArthonuM apaharaNa karI lenArAo taraphathI thanAro bhaya. (4) akasmAta-bhaya - koI bAhya nimitta vinA ja pedA thanAra bhaya, potAnA ja vikalpo dvArA thanAra bhaya. (5) vedanA-bhaya - pIDA vagerethI utpanna thanAra bhaya. (6) maraNa-bhaya - mRtyuno bhaya. (7) azloka-bhaya - apakIrtino bhaya. juo - ThANe, 7/27. 14. ATha mada-sthAnomAM (ve) ATha mada sthAno A pramANe che - (1) jAti-mada (5) tapo-mada (2) kuLa-mada (6) zruta-mada (3) baLa-mada (7) lAbha-mada (4) rUpa-mada (8) aizvarya-mada juo- ThANe, 8/21, samavAo, samavAya-8. 15. brahmacaryanI nava guktiomAM (vaMmA) brahmacaryanI rakSAnA sAdhanane 'gupti' kahe che. juo-soLamuM adhyayana; sthAnAMga, 9/663; samavAyAMga, samavAya-9. 1. thAna, 20, vRtti, paz 286-287T. samavAyAM (savAya 7) mAM vedanA-bhayanA sthAne AjIvabhayano ullekha che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi 807 adhyayana-31 : TippaNa 16-19 16. dasa prakAranA bhikSu-dharmamAM (favasthAmaiSa ravi) juo- 2/2nuM TippaNa. 17. upAsakonI agiyAra pratimAo (kavIsaTUi fmANu) upAsaka - zrAvakanI pratimAo agiyAra che - (1) darzana-zrAvaka, (7) sacitta-parityAgI, (2) kRta-vrata zrAvaka, (8) AraMbha-parityAgI, (3) kRta-sAmAyika, (9) preSya-parityAgI. (4) poSadhopavAsa nirata, (10) udiSTa-bhakta-parityAgI, (5) divase brahmacArI ane rAtrIe parimANa karanAra, (11) zramaNa-bhUta. (6) divase brahmacArI, snAna na karanAra, divase bhojana karanAra ane kaccha na bAMdhanAra, juo- samavAo, samavAya 11, 18. bhikSuonI bAra pratimAomAM (favaqui paramANu) bhikSunI pratimAo bAra che - (1) eka mAsikI bhikSu-pratimA, (2) be mAsikI bhikSu-pratimA, (3) traNa mAsikI bhikSu-pratimA, (4) cAra mAsikI bhikSu-pratimA, (5) pAMca mAsikI bhikSu-pratimA, (6) cha mAsikI bhikSu-pratimA, (7) sAta mAsikI bhikSu-pratimA, (8) tyArabAda prathama sAta divasa-rAtanI bhikSu-pratimA, (9) bIjI sAta divasa-rAtanI bhikSu-pratimA, (10) trIjI sAta divasa-rAtanI bhikSu-pratimA, (11) eka ahorAtrikI bhikSu-pratimA, (12) ekarAtrinI bhikSu-pratimA, juo- samavAo, samavAya 12. 19. tera kriyAo....mAM (iirayANuM) karma-baMdhanI hetubhUta ceSTAne 'kriyA' kahevAmAM Ave che. te tera che - (1) artha-daMDa - zarIra, svajana, dharma vagere prayojano mATe karavAmAM AvatI hiMsA. (2) anartha-daMDa - prayojana vinA moja-zokhane mATe karavAmAM AvatI hiMsA. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjayaNANi 808 adhyayana-31 : TippaNa 20-22 (3) hiMsA-daMDa- ANe mane mAryo hato, mAre che, mAraze - evI dhAraNAthI hiMsA karavI. (4) akasmAta-daMDa - ekane mAravAnI pravRtti karatAM akasmAte bIjAnI hiMsA karI nAkhavI. (5) dRSTi-viparyAsa-daMDa - mati-bhramathI thanArI hiMsA athavA mitra vagerene amitra-buddhithI mAravA. (6) mRSAvAda-pratyaya - sva, para ke ubhayane mATe mRSAvAdathI thatI hiMsA. (7) adattAdAna-pratyaya-sva, para ke ubhayane mATe adattAdAnathI thatI hiMsA. (8) AdhyAtmika - bAhya nimitta vinA, manamAM svataH utpanna thanArI hiMsA. (9) mAna-pratyaya - jAti vagerenA bhedane kAraNe thanArI hiMsA. (10) mitra-Sa-pratyaya - mAtA-pitA ke dAsa-dAsInA nAnA aparAdhamAM paNa moTI sajA karavI. (11) mAyA-pratyaya - mAyAthI thanArI hiMsA. (12) lobha-pratyaya - lobhathI thanArI hiMsA. (13) aiyaMpathika - mAtra yoga(mana, vacana, ane kAyAnI pravRtti) vaDe thanAra karmabaMdhana. vizeSa vivaraNa mATe juo - sUyagaDo, rAra; samavAo, samavAya 13. 20. cauda jIva samudAyo.....mAM (mULa ) prANIonA samUha 14 che. jevA ke - sUkSma ekendriya -aparyApta -paryApta bAdara ekendriya -aparyApta -paryApta dvIndriya -aparyApta -paryApta trIndriya -aparyApta -paryApta 9,10 caturindriya -aparyApta -paryApta 11,12 aMjJI paMcendriya -aparyApta -paryApta 13, 14 saMjJI paMcendriya -aparyApta -paryApta juo - samavAo, samavAya 14, 21. paMdara paramAdhArmika devo.....mAM (paramANamANu) saMpUrNa rIte je adhArmika che, temane 'paramAdhArmika' kahevAmAM Ave che. A ja kAraNe devonI eka jAtinuM nAma paNa A ja paDI gayuM che. paramAdhArmika devo 15 che. juo- 1947nuM TippaNa. 22. gAthA-SoDazaka (sUtrakRtAMganA prathama zrutaskandhanA soLa adhyayano)....mAM (phrAsotsA6i) sUtrakRtAMganA be zrutaskaMdha che. pahelA zrutaskaMdhamAM 16 adhyayano che. soLamA adhyayananuM nAma jAthA' che. jenuM soLamuM adhyayana gAthA hoya tene pathA-pora' kahevAmAM Ave che. A prathama zrutaskaMdhanuM vAcaka che. juo- 311danuM TippaNa, samavAo, samavAya 16, 1. bRhadvatti, patra 614 : gAthAdhyayanaM SoDazaM yeSu tAni gaathaassoddshkaani| Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi 809 adhyayana-31 : TippaNa 23-24 23. sattara prakAranA asaMyamamAM (saMgama) asaMyamanA 17 prakAra A pramANe che - (1) pRthvIkAya - asaMyama (12) upekSA-asaMyama - saMyamanI upekSA ane (2) akAya - asaMyama asaMyamamAM vyApAra. (3) tejasakAya - asaMyama (13) apahRtya-asaMyama - uccAra vagerenuM avidhipUrvaka (4) vAyukAya - asaMyama pariSThAna karavAthI thanAra asaMyama, (5) vanaspatikAya - asaMyama (14) apramArjana-asaMyama - pAtra vagerenuM apramArjana ke (6) kIndriya - asaMyama avidhipUrvaka pramArjana karavAthI thanAra asaMyama. (7) trIndriya - asaMyama (15) mana-asaMyama - akuzaLa mananI udIraNA. (8) caturindriya - asaMyama (16) vacana-asaMyama - akuzaLa vacananI udIraNA. (9) paMcendriya - asaMyama (17) kAya-asaMyama - akuzaLa kAyAnI udIraNA. (10) ajIvakAya - asaMyama (11) prekSA-asaMyama - apratilekhana ke avidhi pratilekhanathI thanAra asaMyama, juo- samavAo, samavAya 17. 24. aDhAra prakAranA brahmacarya..mAM (vaMdhya) brahmacaryanA aDhAra prakAra A pramANe che - dArika (manuSya, tiryaMca saMbaMdhI) kAma-bhogonuM (1) manathI sevana na kare, (2) manathI sevana na karAve ane (3) sevana karanAranuM manathI anumodana paNa na kare. dArika kAma-bhogonuM (4) vacanathI sevana na kare, (5) vacanathI sevana na karAve ane (6) sevana karanAranuM vacanathI anumodana paNa na kare. audArika kAma-bhogonuM (7) kAyAthI sevana na kare (8) kAyAthI sevana na karAve ane (9) sevana karanAranuM kAyAthI anumodana paNa na kare. | divya (deva-saMbaMdhI) kAma-bhogonuM (10) manathI sevana na kare, (11) manathI sevana na karAve ane (12) sevana karanAranuM manathI anumodana paNa na kare. | divya kAma-bhogonuM (13) vacanathI sevana na kare, (14) vacanathI sevana na karAve ane (15) sevana karanAranuM vacanathI anumodana paNa na kare. divya kAma-bhogonuM (16) kAyAthI sevana na kare, (17) kAyAthI sevana na karAve ane (18) sevana karanAranuM kAyAthI anumodana paNa na kare. juo- samavAo, samavAya 18. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjayaNANi 810 adhyayana-31 : TippaNa 25-27 25. ogaNIsa jJAtA adhyayano....mAM (rAya ) jJAtAnA 19 adhyayano A pramANe che - (1) ullita-jJAta (9) tuMba (11) dAvadrava (16) avarakaMkA (2) saMghATa (7) rohiNI (12) udaka jJAta (17) AkIrNa (3) aMDa (8) mallI (13) maMDUka (18) suMsamAM (9) mAkaMdI (14) telI (19) puMDarIka-jJAta. (5) selaka (10) caMdrikA (15) naMdIkala juo- samavAo, samavAya 19. 26. vIsa asamAdhi-sthAnomAM (kAju ya samAgiu) vIsa asamAdhi-sthAna A pramANe che - (1) dhama dhama karatAM cAlavuM. (11) vAraMvAra nizcayakArI bhASA bolavI. (2) pramArjana karyA vinA cAlavuM. (12) anutpanna navA navA kalaho utpanna karavA. (3) avidhipUrvaka pramArjana karI cAlavuM. (13) apazamita ane kSamita jUnA kalahonI udIraNA karavI. (4) pramANathI vadhu zavyA, Asana vagere rAkhavAM. (14) saraska hAtha-pagano upayoga karavo. (5) rAtmika sAdhuono parAbhava - tiraskAra (15) akALe svAdhyAya karavo. karavo, temanI sAme maryAdA-rahita bolavuM. (16) kalaha karavo. (6) sthavirono upaghAta karavo. (17) rAtrIe jorathI bolavuM. (7) prANIono upaghAta karavo. (18) jhaMjhA (khaTapaTa) karavI. (8) pratikSaNa krodha karavo. (19) sUryodayathI sUryAsta sudhI vAraMvAra bhojana karavuM. (9) atyaMta krodha karavo. (20) eSaNA-samiti rahita hovuM. (10) parokSe avarNavAda bolavo. juo- samavAo, samavAya 20; dazAzrutaskaMdha, dazA 1. 27. ekavIsa prakAranA zabala doSo..mAM (vIsa sabanne) zabala (cAritrane kalaMkayukta karanAra) doSo ekavIsa che- (1) hasta-karma karavuM. (2) maithunanuM pratisevana karavuM. (3) rAtribhojana karavuM. (4) AdhA-karma AhAra karavo. (5) sAgArika (zayAtara) piMDa khAvo. (6) dezika, krIta ke sAme lAvIne ApavAmAM AvanAra bhojana karavuM. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi 811 adhyayana-31 : TippaNa 28-29 (7) vAraMvAra pratyAkhyAna karI khAvuM. (8) eka mahinAnI aMdara eka gacchamAMthI bIjA gacchamAM javuM. (9) eka mahinAnI aMdara traNa udaka-lepa lagAvavA. (10) eka mahinAmAM traNa vAra mAyAnuM sevana karavuM. (11) rAja-piMDanuM bhojana karavuM. (12) jANI joIne prANAtipAta karavo. (13) jANI joIne mRSAvAda bolavo. (14) jANI joIne adattAdAna levuM. (15) jANI joIne aMtara-rahita (sacitta) pRthvI upara sthAna ke niSaghA karavI. (16) jANI joine sacitta pRthvI para tathA sacitta zilA para, udhaIvALA lAkaDA para, zayA ke niSaghA karavI. (17) jIva sahita, prANa sahita, bIja sahita, harita sahita, usiMga sahita, lIla-phUla, kIcaDa tathA karoLiyAnA jALAvALI ke evA ja prakAranI anya jamIna upara besavuM, sUvuM ane svAdhyAya karavo. chAlanuM bhojana, pravALanuM bhojana, puSpanuM bhojana, phUlanuM bhojana karavuM. (18) jANIjoine mULanuM bhojana, kaMdanuM bhojana, haritanuM bhojana karavuM. (19) eka varSamAM dasa udaka-lepa karavA. (20) eka varSamAM dasa vAra mAyA-sthAnanuM sevana karavuM. (21) sacitta jaLathI lipta hAtho vaDe vAraMvAra azana, pAna, khAdya ane svAdya levuM tathA khAvuM. juo - samavAo, samavAya 21; dazAzrutaskaMdha, dazA 2. 28. bAvIsa parISaho (vAvIyA, parIsa) juo- adhyayana 2. 29. sUtrakRtAMganA trevIsa adhyayana....mAM (vIsa sUyA) sUtrakRtAMganA be vibhAga che - (1) prathama zrutaskaMdhamAM 16 adhyayano che ane (2) bIjA zrutaskaMdhamAM 7 adhyayano che. trevIsa adhyayanonAM nAma A pramANe che - (1) samaya (7) kuzIla-paribhASita (13) yathAtathya (19) AhAra-parijJA (2) vaitAlika (2) vIrya (14) grantha (20) apratyAkhyAna-parijJA (3) upasarga-parijJA (9) dharma (15) yamaka (21) anagAra-zruta (4) strI-parijJA (10) samAdhi (16) gAthA (22) AdrakumArIya (5) naraka-vibhakti (11) mArga (17) puMDarIka (23) nAlaMdIya (6) mahAvIra-stuti (12) samavasaraNa (18) kriyA-sthAna juo-samavAo, samavAya 23. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 812 adhyayana-31 : TippaNa 30-31 30, covIsa prakAranA devomAM (vANiyu sulu) ahIM rUpano artha 'eka' che. rUpAdhika arthAtu pUrvokta saMkhyA karatAM eka adhika, pUrvakathanamAM sUtrakRtAMga sUtranA 23 adhyayana grahaNa karavAmAM AvyA che. AthI ahIM 24nI saMkhyA maLe che. vRttikAre AnI vyAkhyA be rIte karI che. prathama vyAkhyA anusAra 24 prakAranA devo A pramANe che - 10 prakAranA bhavanapati devo. 8 prakAranA vyantara devo. 5 prakAranA jyotiSa devo 1 vaimAnika deva (saghaLA vaimAnika devone eka ja prakAramAM gaNI lIdhA che, bhinnatAnI vivakSA karavAmAM AvI nathI.) bIjI vyAkhyA anusAra ahIM RSabhadeva Adi 24 tIrthakaronuM grahaNa karavAmAM AvyuM che. samavAyAMgamAM bIjI vyAkhyA mAnya rakhAI che- (1) RSabha (7) supArtha (13) vimala (19) malli (2) ajita (2) caMdraprabha (14) anaMta (20) munisuvrata (3) zaMbhava (9) suvidhi (15) dharma (21) nami (4) abhinaMdana (10) zItala (16) zAMti (22) nemi (5) sumati (11) zreyAMsa (17) kuMthu (23) pArtha (6) padmaprabhu (12) vAsupUjaya (18) ara (24) vartamAna juo-samavAo, samavAya 24. 31. paccIsa bhAvanAomAM (pAvIsamAvaIT) bhAvanAno artha che - "te kriyA ke jenAthI AtmAne saMskArita, vAsita ke bhAvita karavAmAM Ave che. te 25 che. AcArAMga, samavAyAMga tathA praznavyAkaraNamAM temanuM varNana che. temanA krama ane nAmomAM bheda che. jema ke - AcAracUlA (2/15) anusAra samavAyAMga (samavAya 25) anusAra praznavyAkaraNa (saMvaradvAra) anusAra (1) ahiMsA mahAvratanI bhAvanAo (1) IryA-samiti IryA-samiti iryA-samiti (2) mana-parijJA mano-guti apApa-mana(mana-samiti) (3) vacana-parijJA vacana-gupti apApa-vacana-vacana-samiti) (4) AdAna-nikSepa samiti Aloka-bhAjana-bhojana eSaNA-samiti (5) Alokti-pAna-bhojana AdAna-bhAMDamAtra-nikSepaNA samiti AdAna-nikSepa-samiti 1. vRtti, patra 66 : tathA pAnAdhA: prakramAt sUtrakRtAdhyayanebhyo rUpAdhikAzcaturviMzatiritya tepuI 2. ejana, patra 626 : bhavaNavaNajoivemANiyA ya dasa aTTha paMca egavihA / iti cavIsaM devA keI puNa beMti arahaMtA // bRhadvRtti, patra 616 : RSabhAditIrthakareSu / 3. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi (6) anuvIci-bhASaNa (7) krodha-pratyAkhyAna (8) lobha-pratyAkhyAna (9) abhaya(bhaya-pratyAkhyAna) (10) hAsya-pratyAkhyAna (11) anuvIci-mitAvagraha-yAcana (12) anujJApita-pAna-bhojana (13) avagrahanuM avadhAraNa (14) abhIkSNa-avagraha-yAcana (15) sAdharmika pAsethI avagraha-yAcana (16) strIomAM kathAnuM varjana (17) srIonAM aMga-prabhaMgonA avalokananuM varjana (18) pUrva-bhukta-bhoganI smRtinuM varjana (19) atimAtra ane praNIta pAna-bhojananuM varjana (20) strI Adi vaDe saMsakta zayanAsananuM varjana (21) manojJa ane amanojJa zabdamAM samabhAva 813 (2) satya mahAvratanI bhAvanAo anuvIci-bhASaNatA - vicArapUrvaka bolavuM. krodha-viveka - krodhanuM pratyAkhyAna lobha-viveka - lobhano tyAga bhaya-viveka - bhayano tyAga hAsya-viveka - hAsyano tyAga (3) acaurya mahAvratanI bhAvanAo avagrahAnujJApanA avagrahasImA parijJAna svayaM avagrahanI anugrahaNatA sAdharmikonA avagrahanI yAcanA tathA paribhoga sAdhAraNa bhojanano AcArya vagerene batAvIne paribhoga karavo. (4) brahmacarya mahAvratanI bhAvanAo strI, pazu ane napuMsaka dvArA saMsakta zayanAsananuM varjana strI-kathAnuM vivarjana karavuM strIonI IndriyonA avalokananuM varjana karavuM. pUrva-bhukta tathA pUrva-krIDita kAma-bhoganuM smaraNa na praNIta-AhAranuM vivarjana karavuM. / karavuM. (5) aparigraha mahAvratanI bhAvanAo zrotrendriya rAgoparati (22) manojJa ane amanojJa rUpamAM cakSuindriya rAgoparita samabhAva (23) manojJa ane amanojJa gaMdhamAM ghrANendriya rAgopati samabhAva adhyayana-31 : TippaNa 31 anuvIci-bhASaNa krodha-pratyAkhyAna lobha-pratyAkhyAna abhaya(bhaya-pratyAkhyAna) hAsya-pratyAkhyAna vivikta-vAsa-vasati abhIkSNa-avagraha-yAcana zayyA-samiti sAdhAraNa-piMDa-pAtra lAbha vinaya-prayoga asaMsakta-vAsa-vasati strI-janamAM kathA-varjana strIonAM aMga-pratyaMga ane ceSTAonA avalokananuM varjana pUrva-bhukta bhoganI smRtinuM varjana praNIta-rasa-bhojananuM varjana manojJa ane amanojJa zabdamAM samabhAva manojJa ane amanojJa rUpamAM samabhAva manojJa ane amanojJa gaMdhamAM samabhAva Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 814 adhyayana-31 : TippaNa 32-33 (24) manojJa ane amanojJa rasamAM rasanendriya rAgoparati manojJa ane amanojJa rasamAM samabhAva samabhAva (25) manojJa ane amanojJa sparzamAM sparzanendriya rAgoparati manojJa ane amanojJa sparzamAM samabhAva samabhAva 32. ( su sArUur) ahIM dazAzrutaskaMdha, kalpa ane vyavahAra - A traNe sUtronA 26 uddezono ullekha karavAmAM Avyo che. ahIM 'uddeza' zabda uddezana-kALano sUcaka che. eka divasamAM jeTalAM zrutanI vAcanA (adhyayana) ApavAmAM Ave che. tene "eka udezanakALa' kahevAmAM Ave che. A traNa sUtronA 26 uddezana-kALa che. dazAzrutaskaMdhanA 10 uddezana-kALa. kalpa (bRhatkalpa)nA 6 uddezana-kALa. vyavahAra-sUtranA 10 uddezana-kALa. 33. sAdhunA satyAvIsa guNo...mAM (TVT Tre) sAdhunA 27 guNo che. jevA ke- (1) prANAtipAtathI viramaNa (10) sparzanendriyanigraha (19) virAgatA (2) mRSAvAdathI viramaNa (11) krodha-viveka (20) mana-samAdhAraNatA (3) adattAdAnathI viramaNa (12) mAna-viveka (21) vacana-samAdhAraNatA (4) maithunathI viramaNa (13) mAyA-viveka (22) kAya-samAdhAraNatA (5) parigrahathI viramaNa (14) lobha-viveka (23) jJAna-saMpannatA (6) zrotrendriya-nigraha (15) bhAva-satya (24) darzana-saMpannatA (7) cakSuindriya-nigraha (16) karaNa-satya (25) cAritra-saMpannatA (8) dhrANendriya-nigraha (17) yogasatya (26) vedanA-adhisahana (9) rasanendriya-nigraha (18) kSamA (27) mAraNAntika-adhisahana juo- samavAo, samavAya 27. vRttikAre 27 guNo judI rIte mAnyA che - (1) ahiMsA (6) rAtribhojana-virati (11) sparzendriya-nigraha (16) mano-nirodha (2) satya (7) zrotrendriya-nigraha (12) bhAva-satya (17) vacana-nirodha (3) acaurya (8) cakSuindriya-nigraha (13) karaNa-satya (18) kAma-nirodha (4) brahmacarya (9) prANendriya-nigraha (14) kSamA (19) pRthvIkAya-saMyama (5) aparigraha (10) rasanendriya-nigraha (15) virAgatA (20) aSkAya-saMyama 1. gRhavRtti, patra 66 : 'Syi' yupatnakSatviAkuna kAleSu dazAdInAM-dazAzrutaskandhakalpavyavahArANAM padvatiSyiti zeSa:, 3 di "dasa uddesaNakAlA dasANa kappassa haoNti chacceva / dasa ceva ya vavahArassa huMti savve'vi chavvIsaM / / " Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi (21) tejaskAya-saMyama (22) vAyukAya-saMyama 34. aThyAvIsa AcAra-prakalpo....mAM (pami) adhyayana-31 : TippaNa 34 (23) vanaspatikAya-saMyama (25) yogayuktatA (27) mAraNAntika-adhisahana (26) vedanA-adhisahana (24) trasakAya-saMyama 1. prakalpano artha che 'te zAstra jemAM muninA kalpa-vyavahAranuM nirUpaNa hoya.' AcArAMganuM bIjuM nAma 'prakalpa' che.ra nizItha sUtra sahita AcAMrAgane 'AcAra-prakalpa' kahevAmAM Ave che. mULa AcArAMganAM zastra-parizA vagere nava adhyayana che ane bIjo zrutaskaMdha tenI cUDA (zikhA) che. tenA 16 adhyayano che. nizIthanAM traNa adhyayana che ane te paNa AcArAMganI ja cUDA che. AcArAMga prathama zrutaskaMdhanA nava adhyayano-- (1) zastra-parijJA (2) loka-vicaya (3) zItoSNIya AcArAMga dvitIya zrutaskaMdhanA soLa adhyayano-- (1) piMDapaiNA (5) vastraSaNA (6) pAtraiSaNA (7) avagraha-pratimA (8) sthAnasaptati 815 (4) samyaktva (5) AvaMtI (6) dhuta (2) zayyA (3) IryA (4) bhASA nizIthanAM traNa adhyayano-- (1) uddAta (2) anuddhAt ne (3) AropaNa. samavAyAMgamAM AcAra-prakalpanA aThyAvIza prakAra A pramANe che-- (1) eka mahinAnI AropaNA (2) eka mahino ane pAMca divasanI AropaNA (3) eka mahino ane dasa divasanI AropaNA (4) eka mahino ane paMdara divasanI AropaNA (5) eka mahino ane vIsa divasanI AropaNA (6) eka mahino ane paccIsa divasanI AropaNA (7) be mahinAnI AropaNA (8) be mahinA ane pAMca divasanI AropaNA (9) be mahinA ane dasa divasanI AropaNA bRhadvRtti, patra 616 : "vayachakkamiMdayANaM ca, niggaho bhAva karaNasaccaM ca / khamayA virAgayA viya, maNamAINaM Niroho ya / / kAyANa chakkajogammi, juttayA veyaNAhiyAsaNayA / (9) niSIdhikA samati (10) uccAraNaprasravaNa saptati (11) zabda samati (12) rUpa sAti ra. (7) vimoha (8) upadhAna-zruta (9) mahAparijJA (13) parakriyA saptati (14) anyonyakriyA saptati (15) bhAvanA (16) vimukti (10) be mahinA ane paMdara divasanI AropaNA (11) be mahinA ane vIsa divasanI A2opaNA (12) be mahinA ane pacIsa divasanI AropaNA (13) traNa mahinAnI AropaNA (14) traNa mahinA ane pAMca divasanI AropaNA (15) traNa mahinA ane dasa divasanI AropaNA (16) traNa mahinA ane paMdara divasanI AropaNA (17) traNa mahinA ane vIsa divasanI AropaNA (18) traNa mahinA ane paccIsa divasanI taha mAraNaMtiya hiyAsaNayA ee'NagAraguNA / / " bRhadvRtti, patra 616 : prakRSTaH kalpo-yativyavahAro yasminnasau prakalpaH sa cehAcArAGgameva zastraparijJAdyaSTAviMzatyadhyayanAtmakam / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 816 adhyayana-31 : TippaNa 3pa-36 AropaNA (19) cAra mahinAnI AropaNA (24) cAra mahinA ane paccIsa divasanI AropaNA (20) cAra mahinA ane pAMca divasanI AropaNA (25) upadhAtikI AropaNA (21) cAra mahinA ane dasa divasanI AropaNA (26) anupAtikI AropaNA (22) cAra mahinA ane paMdara divasanI AropaNA (27) kRSnA AropaNA (23) cAra mahinA ane vIsa divasanI AropaNA (28) akRtnA AropaNA 35. ogaNatrIsa pApa-zruta prasaMgo..mAM (pArvasu pasaMsa) pApanA upAdAnakAraNabhUta je zAstro che, temane pApa-zruta' kahe che. te zAstrono prasaMga arthAt abhyAsa - pApagruta prasaMga che. te 29 che - (1) bhIma- bhUMkapa vagerenAM phaLa batAvanAruM nimitta-zAstra. (2) utpAta - svAbhAvika utpAtonuM phaLa batAvanAruM nimitta-zAstra. (3) svama - svapanAM zubhAzubha phaLa batAvanAruM nimitta-zAstra . (4) aMtarikSa - AkAzamAM pedA thanAra nakSatronA yuddhanuM phaLAphaLa batAvanAra nimitta-zAstra . (5) aMga - aMga-skuraNanuM phaLa batAvanAra nimitta-zAstra. (6) svara - svaranA zubhAzubha phaLonuM nirUpaNa karanAra nimitta-zAstra. (7) vyaMjana - tala, masA vagerenuM phaLa batAvanAra nimitta-zAstra. (8) lakSaNa - aneka prakAranA lakSaNonuM phaLa batAvanAra nimitta-zAstra. A AThenA traNa traNa prakAra hoya che - (1) sUtra, (2) vRtti ane (3) vArtikA. A rIte kula 24 pApazruta prasaMga thayA. (25) vikathAnuyoga - artha ane kAmanA upAyonA pratipAdaka graMtho jevA ke - kAmandaka, vAtsyAyana, bhArata vagere. (26) vidyAnuyoga - rohiNI Adi vidyAnI siddhi batAvanAra zAstra. (27) maMtrAnuyoga - maMtra-zAstra. (28) yogAnuyoga - vazIkaraNa-zAstra, haramekhalA vagere zAstra. (29) anyatIrthika pravRttAnuyoga - anya tIrthiko dvArA pravartita zAstro. juo- samavAo, samavAya 29. bRhavRtti (patra 617)mAM A kaMIka judI rIte maLe che. 36. trIsa mohanA sthAnomAM (dAsa) mohakarmanA paramANuo vyaktine mUDha banAve che. temano saMgraha vyakti potAnI ja duSyavRttiothI kare che. ahIM mahAmoha utpanna karanAra trIza pravRttiono ullekha che. te A pramANe che - (1) trasa-prANIne pANImAM DubADIne mAravuM (2) mAthA para cAmaDuM vagere bAMdhIne mAravuM. (3) hAtha vaDe moDhuM baMdha karI, sisakatA prANIne mAravuM. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi (4) maMDapa vageremAM manuSyone gherI, tyAM Aga lagADI, dhumADAthI guMgaLAvIne temane mAravA. (5) saMkliSTa cittathI mAthA para prahAra karI mAthuM phoDI nAkhavuM. (6) vizvAsaghAta karI mAravuM. (7) dUrAcAra chUpAvavo, mAyAne mAyA vaDe parAjita karavI, karelI pratijJAono asvIkAra karavo. (8) pote karela hatyA jevA mahAdoSanuM bIjA upara AropaNa karavuM. (9) yathArtha jANato hovA chatAM paNa sabhA samakSa mizra-bhASA bolavI--satyAMzanI ADamAM moTA jUThANAne chUpAvavAno prayatna karavo ane kalaha karatAM ja rahevuM. (10) potAnA adhikArInI srIo ke artha-vyavasthA potAne tAbe karI tene adhikAra ane bhoga-sAmagrIthI vaMcita karI devo, kaDaka zabdomAM tenI niMdA karavI. (11) bAla-brahmacArI na hovA chatAM paNa potAnI jAtane bAla-brahmacArI gaNAvavI. 817 (12) abrahmacArI hovA chatAM paNa pote potAne brahmacArI gaNAvavo. (13) jenA sahAre AjIvikA maLatI hoya tenuM ja dhana haDapavuM. (14) je aizvaryavALI vyakti ke jana-samUhanI madadathI aizvarya prApta karyuM hoya tenA ja bhogo kApI nAkhavA. (15) sApaNanuM potAnA ja iMDAne gaLI javuM, poSanAra vyakti, senApati ane prazAsakane mArI nAkhavo. (16) rASTra-nAyaka, nigama-netA(vyApArI-pramukha), suprasiddha zeThane mArI nAkhavA. (17) je janatAne mATe dvIpa ane trANa samAna hoya tevA jana-netAne mArI nAkhavo. (18) saMyamane mATe tatpara mumukSu ane saMyamI sAdhune saMyamathI vimukha karavA. (19) anaMtajJAnIno avarNavAda bolavo - sarvajJatA prati azraddhA utpanna karavI. (20) mokSa-mArganI niMdA karI janatAne tenAthI vimukha karavI. (21) je AcAryo ane upAdhyAyo pAsethI zikSaNa meLavyuM hoya temanI ja niMdA karavI. (22) AcArya ane upAdhyAyanI sevA ane pUjA na karavI. (23) abahuzruta hovA chatAM paNa pote potAne bahuzruta kahevo. (24) atapasvI hovA chatAM paNa pote potAne tapasvI kahevo. (25) glAna sAdharmikanI 'teNe mArI sevA karI na hatI' evI kaluSita bhAvanAthI sevA na karavI. (26) jJAna, darzana ane cAritrano vinAza karanArI kathAono vAraMvAra prayoga karavo. 17. samavAo, samavAya 28 / adhyayana-31 : TippaNa 36 (27) potAnA mitra vagerene mATe vAraMvAra nimitta, vazIkaraNa vagereno prayoga karavo. (28) mAnavIya ke pAralaukika bhogonI lokonI sAme niMdA karIne chAnI chUpI rIte temanuM sevana karye javuM. (29) devatAonAM Rddhi, dyuti, yaza, baLa ane vIryanI mazkarI karavI. (30) deva-darzana na thavA chatAM paNa mane deva-darzana thaI rahela che - ema kahevuM. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 818 adhyayana-31 : TippaNa 37 ukta vivaraNa samavAyAMga (samavAya 30)nA AdhAre che. dazAzrutaskaMdha (dazA 9)mAM prathama pAMca sthAna saheja pheraphAra sAthe maLe che- samavAya dazAzrutaskanyA 37. siddhonA ekatrIsa vagere-(atizaya) guNo....mAM (siddhArUku) siddhonA ekatrIza Adi-guNo A pramANe che- (1) Abhinibodhika jJAnAvaraNano kSaya, (17) darzana-mohanIyano kSaya, (2) zruta jJAnAvaraNano kSaya, (18) cAritra-mohanIyano kSaya, (3) avadhi jJAnAvaraNano kSaya, (19) narayika AyuSyano kSaya, (4) mana:paryava jJAnAvaraNano kSaya, (20) tiryaMca AyuSyano kSaya, (5) kevaLajJAnAvaraNano kSaya, (21) manuSya AyuSyano kSaya, (6) cakSu jJAnAvaraNano kSaya, (22) deva AyuSyano kSaya, (7) acakSu darzanAvaraNano kSaya, (23) ucca gotrano kSaya, (8) avadhi darzanAvaraNano kSaya, (24) nIca gotrano kSaya, (9) kevaLa darzanAvaraNano kSaya, (25) zubha nAmano kSaya, (10) nidrAno kSaya, (26) azubha nAmano kSaya, (11) nidrA-nidrAno kSaya, (27) dAnAntarAyano kSaya, (12) pracalAno kSaya, (28) lAbhAntarAyano kSaya, (13) pracalA-pracalAno kSaya, (29) bhogAntarAyano kSaya, (14) svanaddhino kSaya, (30) upabhogAnarAyano kSaya, (15) sAtavedanIyano kSaya, (31) vIryAntarAyano kSaya. (16) asatAvedanIyano kSaya, juo - samavAo, samavAya 31. AcArAMgamAM siddhonA guNo A rIte batAvavAmAM AvyA che* : mAthAze, bA 227-225 : Na titte, Na kaDue, Na kasAe, Na aMbile, Na mhure| se Na dIhe, Na hasse, Na vaTTe, Na taMse, Na cauraMse, Na pa va De, ma, maMtre ! Na lahue, Na sIe, Na uNhe, Na Niddhe, Na lukkhe| Na kiNhe, Na NIle, Na lohie, Na hAlidde, Na sukille| II de che ! Na surabhigaMdhe, Na durbhigNdhe| Na itthI, Na purise, Na annhaa| Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi adhyayana-31 : TippaNa 38 pAMca saMsthAna rahita. saMsthAna A che - (1) dIrdha-hasya, (2) vRtta, (3) tryamra, (4) caturasa ane (pa) parimaMDala. pAMca varNa rahita. varNa A pramANe che- (6) kRSNa, (7) nIla, (8) lohita, (9) hAridra ane (10) zukla. be gaMdha rahita. gaMdha A che - (11) surabhi gaMdha ane (12) durabhigaMdha pAMca rasa rahita. rasa A che - (13) tikta, (14) Tuka, (15) kaSAya, (16) Amla ane (17) madhura. ATha sparza rahita. sparza A che - (18) karkaza, (19) mRdu, (20) laghu, (21) guru, (22) zIta, (23) uSNa, (24) snigdha ane (25) rula. (26) akAya, (27) aruha ane (28) asaMga. traNa veda rahita. veda A che - (29) sIveda, (30) puruSaveda ane (31) napuMsakaveda. zAntyAcArye banne prakAra mAnya karyA che. 38. batrIsa yoga-saMgraho...mAM (goLevu) mana, vacana ane kAyAnA vyApArane 'yoga' kahe che. ahIM prazasta yogo ja grahaNa karavAmAM AvyA che. yoga-saMgrahano artha che. 'prazasta yogonuM ekatrIkaraNa'. te bannIza che 819 - (1) AlocanA - ziSya dvArA gurupAse potAnA doSa aMge nivedana (2) ziSya dvArA Alocita doSo pragaTa na karavA. (3) ApattimAM dRDha-dharmitA. (4) anizritopadhAna - bIjAnI sahAyatA vinA ja tapaHkarma karavuM. (5) zikSA - zAstronuM paThana-pAThana. (6) niSpatikarmatA - zarIranI sArasaMbhALa na levI. (7) ajJAnatA - potAnI tapazcaryA vagerene gupta rAkhavI. (8) alobhatA. (9) titikSA - parISaha Adi para vijaya. (10) Arjava - RjubhAva. (11) zuci -- satya ane saMyama. (12) samyak dRSTi - samyag-darzananI zuddhi. (13) samAdhi - citta-svAsthya. (14) AcAropagata - mAyA-rahita thavuM. (15) vinayopagata - mAna-rahita thavuM. (16) dhRtimati - adInatA. (17) saMvega - mokSanI abhilASA. (18) praNidhi - mAyAzalya rahita thavuM. 19. vRvRtti, patra 67 / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 820 adhyayana-31 : TippaNa 39 (19) suvidhi - sad-anuSThAna. (20) saMvara - Azrava-nirodha. (21) AtmadoSapasaMhAra - potAnA doSono nirodha. (22) sarvakAma-viraktatA - samasta viSayothI vimukhatA. (23) pratyAkhyAna - mULa guNa viSayaka. (24) pratyAkhyAna - uttara guNa viSayaka. (25) vyutsarga - kAyotsarga. (26) apramAda, (27) lavAlava - kSaNekSaNa sAmAcArInuM pAlana karavuM. (28) dhyAna - saMvara-yoga. (29) mAraNAttika udaya - maraNaveLAe alubdha rahevuM. (30) saMgano tyAga - jJa-pratijJA ane pratyAkhyAna-pratijJAthI tyAga karavo. (31) prAyazcitta karavuM. (32) mAraNAntika ArAdhanA - zarIra ane kaSAyane kSINa karavA mATe tapasyA karavI. juo - samavAo, samavAya 32. 39. tetrIsa AzAtanAomAM (tettIsAsAyaTY) AzAtanAno artha che - avinaya, aziSTatA ke abhadra vyavahAra. dainika vyavahAronA AdhAre temanA tetrIsa vibhAga karavAmAM AvyA che - (1) nAnA sAdhue moTA sAdhunI AgaLa cAlavuM. (2) nAnA sAdhue moTA sAdhunI samazreNImAM sAthosAtha) cAlavuM. (3) nAnA sAdhue moTA sAdhunI aDoaDa rahIne cAlavuM. (4) nAnA sAdhue moTA sAdhunI AgaLa UbhA rahevuM. (5) nAnA sAdhue moTA sAdhunI samazreNImAM (haroLamAM) UbhA rahevuM. (6) nAnA sAdhue moTA sAdhunI aDoaDa UbhA rahevuM. (7) nAnA sAdhue moTA sAdhunI AgaLa besavuM. (8) nAnA sAdhue moTA sAdhunI samazreNimAM (haroLamAM) besavuM. (9) nAnA sAdhue moTA sAdhunI aDoaDa besavuM. (10) nAnA sAdhue moTA sAdhunI pahelAM (eka jaLapAtra hoya evI sthitimAM) Acamana karavuM - zuci levI. (11) nAnA sAdhue sthAnamAM AvI moTA sAdhunI pahelAM gamanAgamananI AlocanA karavI. (12) je vyaktinI sAthe moTA sAdhue vArtAlApa karavAno che, tenI sAthe nAnA sAdhue pahelAM ja vArtAlApa karavo. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-vidhi 821 adhyayana-31 : TippaNa 39 (13) moTA sAdhu dvArA ema pUchavAmAM Ave ke koNa jANe che, koNa sUI rahyuM che tyAre nAnA sAdhue jAgatAM hovA chatAM uttara na Apavo. (14) gRhasthanA gherathI bhikSA lAvI pahelAM nAnA sAdhu pAse AlocanA karavI - kayAMthI zuM, kevI rIte maLyuM e batAvavuM. (15) gRhasthanA gherathI bhikSA lAvI pahelAM nAnA sAdhune batAvavI, pachI moTA sAdhune. (16) gRhasthanA gherathI bhikSA lAvI pahelAM nAnA sAdhune nimaMtrita karavo, pachI moTA sAdhune. (17) gRhasthanA gherathI bhikSA lAvI moTA sAdhune pUchyA vinA potAnA priya-priya sAdhuone vadhune vadhu ApI devuM. (18) gRhasthanA gherathI bhikSA lAvI moTA sAdhu sAthe bhojana karatI veLAe sarasa AhAra khAvAnI utAvaLa karavI. (19) moTA sAdhu vaDe AmaMtrita thatAM sAMbhaLyuM na sAMbhaLyuM karavuM. (20) moTA sAdhu vaDe AmaMtrita thatAM potAnI jagyAe beThA beThA uttara Apavo. (21) moTA sAdhune anAdara-bhAve "zuM kahI rahyA cho? -ema kahevuM. (22) moTA sAdhune tuMkAro karavo. (23) moTA sAdhune ke emanI samakSa anya koine lukhA zabdomAM AmaMtrita karavuM ke jora jorathI bolavuM. (24) moTA sAdhunI - temano ja koI zabda pakaDIne - avajJA karavI. (25) moTA sAdhu vyAkhyAna ApI rahyA hoya tyAre "A Ama nahIM paraMtu Ama che - ema kahevuM. (26) moTA sAdhu vyAkhyAna ApI rahyA hoya tyAre 'Apa bhUlI rahyA cho - ema kahevuM. (27) moTA sAdhu vyAkhyAna ApI rahyA hoya tyAre anyamanaska rahevuM. (28) moTA sAdhu vyAkhyAna karI rahyA hoya te samaye vacamAM ja sabhAbhaMga karavo. (29) moTA sAdhu vyAkhyAna karI rahyA hoya, te samaye vacce ja kathAno viccheda karavo-vina UbhuM karavuM. (30) moTA sAdhu vyAkhyAna karI rahyA hoya, tyAre te ja viSayamAM potAnI vyAkhyA ApavAno vAraMvAra prayatna karavo. (31) moTA sAdhunA upakaraNone paga vAgI jAya tyAre vinamratApUrvaka kSamA yAcanA na karavI. (32) moTA sAdhunA pAtharaNA para UbhA rahevuM, besavuM ke sUvuM. (33) moTA sAdhuthI UMcA ke barobarInA Asana upara UbhA rahevuM, besavuM ke sUvuM. AzAtanAonuM A vivaraNa dazAzrutaskaMdha (dazA 3)nA AdhAre karavAmAM AvyuM che. samavAyAMga (samavAya 33)mAM e kaMIka kramabhede prApta thAya che. Avazyaka (caturtha Avazyaka)mAM 33 AzAtanAo judI rIte maLe che- (1) ahaMtonI AzAtanA. (7) zrAvakonI AzAtanA. (2) siddhonI AzAtanA. (8) zrAvikAonI AzAtanA. (3) AcAryonI AzAtanA. (9) devonI AzAtanA. (4) upAdhyAyonI AzAtanA. (10) devIonI AzAtanA. (5) sAdhuonI AzAtanA. (11) IhalokanI AzAtanA. (6) sAdhvIonI AzAtanA. (12) paralokanI AzAtanA. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 822 adhyayana-31 : TippaNa 39 (13) kevaLI-prajJata dharmanI AzAtanA. (14) deva, manuSya ane asura sahita lokanI AzAtanA. (15) sarva prANa, bhUta, jIva ane sattvonI AzAtanA. (16) kALanI AzAtanA. (17) zratanI AzatanA. (18) zruta-devatAnI AzAtanA. (19) vAcanAcAryanI AzAtanA. (20) vyAviddha - vyatyAsita varNa-vinyAsa karavo - kyAMyanA akSaro kyAMya bolavA." (21) vyatyAgraMDita - uccAryamANa pAkamAM bIjA pAThonuM mizraNa karavuM." (22) hInAkSara - akSaro ochA karI uccAraNa karavuM. (23) atyakSara - amarI vadhArI uccAraNa karavuM. (24) padahIna - pado ochA karI uccAraNa karavuM. (25) vinayahIna - virAma-rahita uccAraNa karavuM. (ra) ghoSahIna - udAtta Adi ghoSa-rahita uccAraNa karavuM. (27) yogahIna - saMbaMdha-rahita uccAraNa karavuM. (28) sukSudatta - yogyatAthI vadhu jJAna ApavuM. (29) duduM-praticchita - jJAna samyagmAvathI grahaNa na karavuM. (30) akALe svAdhyAya karavo. (31) kALe svAdhyAya na karavo. (32) asvAdhyAyanI sthitimAM svAdhyAya karavo. (33) svAdhyAyanI sthitimAM svAdhyAya na karavo. vizeSAvazyaka bhASya,gAthA 856 : vAiddhakkha-rameyaM, vccaasiyvnnnnvinnnnaasN| vizeSAvazyaka bhASya, gAthA 856 : vivihstthpllvvimissN| Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ battIsaimaM ajjhayaNaM pamAyANaM batrIsamuM adhyayana pramAdasthAna Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM pramAdanAM kAraNo tathA temanA nivAraNanA upAyonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. eTalA mATe tenuM nAma 'paHTTvr' - ' sthAna' che, pramAda sAdhanAnuM vidana che. tenuM nivAraNa karI sAdhaka jitendriya bane che. 1. pramAdanA pAMca prakAramagha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA. 2. pramAdanA cha prakAra - madha, nidrA, viya, kaSAya, dhUta ane pratilekhanA. . pramAdanA ATha prakAra- ajJAna, saMzaya, mithyA-jJAna, rAga, dveSa, smRti-braza, dharmamAM anAdara, mana-vacana-kAyAnuM duSmaNidhAna. mAnasika, vAcika ane kAyika- A badhA duHkhonuM mULa che viSayonI satata AkAMkSA. viSayo ApAta-bhadra (sevanakALe sukhadAyaka) hoya che, paraMtu temanuM pariNAma virasa hoya che. zAstrakAroe temane 'kipAka phaLa'nI upamAthI upamita karyA che. (zloka 19, 20) AkAMkSAnAM mULa che - rAga ane dveSa. te saMsAra-bhramaNanA hetuo che. temanI vidyamAnatAmAM vItarAgatA AvatI nathI. vItarAga-bhAva vinA jitendriyatA saMpanna thatI nathI. jitendriyatAnuM paheluM sAdhana che - AhAra-viveka. sAdhake praNIta AhAra na karavo joIe. atimAtrAmAM bhojana na karavuM joIe. vAraMvAra na khAvuM joIe. praNIta ke ati-mAtrAmAM karela bhojana udIpana kare che, tenAthI vAsanAo ubharAya che ane mana caMcaLa banI jAya che. A ja rIte ekAMtavAsa, alpa-bhojana, viSayamAM ananurakti, dRSTi-saMyama, mana-vANI ane kAyAno saMyama, ciMtananI pavitratA - A badhAM paNa jitendriya banavAnAM sAdhano che. prathama 21 zlokomAM A upAyonuM vizada nirUpaNa thayuM che. pAMca indriyonA viSayomAM Asakta thavAthI kayA kayA doSo utpanna thAya che? temanA utpAdana saMrakSaNa ane vyApArathI kayA kayA duHkho utpanna thAya che? - A praznonuM spaSTa samAdhAna maLe che. jayAM sudhI vyakti A badhA upAyo jANIne potAnA AcaraNamAM utAre nahIM tyAM sudhI te duHkhonA dANa pariNAmothI chUTI zake nahIM. viSayo potAnI meLe ja sArA ke kharAba kaMi paNa nathI. te vyaktinA rAga-dveSa sAthe saMmizrita thaIne sArA ke kharAba bane che. indriya tathA mananA viSayo vItarAga mATe du:khanA hetuo nathI, rAga-grasta vyakti mATe teo parama dAruNa pariNAmavALA che. eTalA mATe baMdhana ane mukti potAnI ja pravRtti para avalaMbita che. je sAdhaka indriyonA viSayo prati virakta che, tene temanI manojJatA ke amanojJatA satAvatI nathI. tenAmAM samatAno vikAsa thAya che. sAmyanA vikAsathI kAma-guNonI tRSNAno nAza thaI jAya che ane sAdhaka uttarottara guNasthAnomAM Aroha 1. uttarAdhyayana nini, thA 120 | 3. pravavana sAro dvAra, tAra ra07, gAthA 2222, 2223 : TAii, dAjha4: bidepamANapau-te nahIM-nAmA, pamAo ya muNidehi, bhaNio atttthbheyo| NiddapamAe, visayapamAe, kasAyapamAe, jUtapamAe, annANaM saMsao ceva, micchAnANaM taheva y|| pddilehnnaapmaae| rAgo doso maibbhaMso, dhammammi ya aNAyaro // jogANaM duppaNIhANaM, aTTahA vajjiyavvao // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 826 adhyayana-32 : Amukha karato karato lakSya prApta karI le che. (zloka 106, 107, 108) sAdhanAnI dRSTie A adhyayananuM bahu ja mahattvapUrNa sthAna che. apramAda ja sAdhanA che. sAdhake pratipaLa apramatta ke jAgarUka rahevuM joIe. niryuktikAre batAvyuM che ke bhagavAna RSabha sAdhanAmAM prAya: apramatta rahyA hatA. temano sAdhanA-kALa hajAra varSano hato. temAM pramAda-kALa eka divasa-rAtano hato. bhagavAna mahAvIre bAra varSa ane tera pakhavADiyA sudhI sAdhanA karI hatI. temAM pramAda-kALa eka aMtarmuhUrtano hato. banne tIrthakaronA pramAda-kALane niryuktikAre 'saMkalita-kALa" kahyo che. tenuM tAtparya e che ke eka dina-rAta ane eka aMtarmuhUrtano pramAda eka sAthe thayo na hato. paraMtu teonA sAdhana.kALamAM je pramAda thayo, tene saMkalita karavAmAM Ave to te eka dina-rAta ane eka aMtarmuhUrtano thAya che.' zAjyAcArya batAvyuM che keTalAka AcAryo anupapattinA bhayathI bhagavAna RSabha ane mahAvIranA pramAdane mAtra nidrApramAda mAne che. paraMtu niyuktikAra ane zAntAcAryano Avo mata nathI ane te saMgata paNa che. niryuktikAranA nirUpaNano uddezya e che ke je rIte bhagavAna RSabha ane mahAvIra adhikAdhika apramatta rahyA che, te ja rIte badhA zramaNo paNa adhikathI adhika apramatta rahe. 1. (ka) uttaradhyayana nikuMtti, thA 623, 24 : vAsasahassaM uggaM tavamAigarassa AyaraMtassa / jo kira pamAyakAlo ahorattaM tu sNkliaN|| bArasavAse ahie, tavaM caraMtassa vaddhamANassa / jo kira pamAyakAlo, aMtamuhuttaM tu sNkliaN|| (5) bRhadvRtti, patra 620 : kimayamekAvasthAbhAvinaH pramAdasya kAla utAnyathetyAzaMkayAha-saMkalitaH, kimuktaM bhavati?-apramAdaguNasthAnasyAntamauhUrtikatvenAnekazo'pi pramAdaprAptau tadavasthitiviSayabhUtasyAntarmuhUrttasyAvayeyabhedatvAtteSAmatisUkSmatayA sarvakAlasaGkalanAyAmapyahorAtramevAbhUt / tathA dvAdaza varSANyadhikAni tapazcarato varddhamAnasya yaH kila pramAdakAlaH prAgvatso'ntarmuhUrtameva saGkalitaH, ihApyantarmuhUrtAnAmasaGkhyeyabhedatvAtpramAdasthitiviSayAntarmuhUrtAnAM sUkSmatvaM, saMkalanAntarmuhUrtasya ca bRhattaratvamiti bhAvanIyam / bRhadvRtti, patra 620 : anye tvetadanupapattibhItyA nidrApramAda evAyaM vivakSita iti vyAcakSate / 2. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa battIsaimaM ajjhayaNaM : jatrIsabhuM adhyayana pAyadvANaM : prabhAsthAna batrIsamuM saMskRta chAyA 1. accaMtakAlassa samUlagassa savvarasa kukkhassa ujopayokkho / taM bhAsao me paDipuNNacittA suha egaggahiyaM hiyatthaM // 2. nANassa savvassa pagAsaNAe aNNANamohassa vivajjaNAe / rAgassa dosassa ya saMkhaNaM etasokkhaM samuvei mokkhaM // 3. tassesa maggo guruviddhasevA vivajjaNA bAlajaNassa dUrA / sajjhAyaegaMtanisevaNA ya suttatthasaMcitaNayA thiI ya // 4. AhAramicche miyamesaNijjaM sahAyamicche niuNatthabuddhiM / nikeyamicchejja vivegajoggaM samAhikAme samaNe tavassI // 5. na vA labhejjA niuNaM sahAya havA guNa vA / ekko vi pAvAi vivajjayaMto viharejja kAmesu asajjamANo // 6. jahA ya aMDappabhavA balAgA aMDaM balAgappabhavaM jahA ya / meva mohAya khu mohaM ca taNhAyayataM vayaMti // atyantakAlasya samUlakasya sarvasya duHkhasya tu yaH pramokSaH / taM bhASamANasya me praticUrNacittA: zrRNutaikAgrayahitaM hitArtham // jJAnasya sarvasya prakAzanayA ajJAnamohasya vivarjanayA / rAgasya doSasya ca saMkSayeNa ekAMtasaukhyaM samupaiti mokSam // tasyaiSa mArge guruvRddhasevA vivarjanA bAlajanasya dUrAt / svAdhyAyaikAntaniSevaNA ca sUtrArthasaMcintanA dhRtizca || AhAramicchenmitameSaNIyaM sahAyamicchetripuNArthabuddhim / niketamicched vivekayogyaM samAdhikAmaH zramaNastapasvI // navA labheta nipuNaM sahAyaM guNAdhikaM vA guNataH samaM vA / eko'pi pApAni vivarjayan viharet kAmeSvasajan // yathA ca aNDaprabhavA balAkA aNDaM balAkAprabhavaM yathA ca / evameva mohAyatanaM khalu tRSNA mohaM ca tRSNAyatanaM vadanti // gujarAtI anuvAda 1. anAdikAlIna sarva duHkho ane temanAM kAraNo (kaSAya vagere)thI mokSano je upAya che te huM kahI rahyo chuM. te ekAgrahita (dhyAna mATe hitakArI) che, AthI tuM pratipUrNa citta banI hita(mokSa)ne mATe sAMbhaLa. 2. saMpUrNa jJAnano prakAza, ajJAna ane mohano nAza tathA rAga ane dveSano kSaya thavAthI AtmA ekAMta sukhamaya mokSa prApta kare che. 3. guru jane vRddho (sthavira munikho) nI' sevA aravI, ajJAnI janone dUrathI ja choDI devA, svAdhyAya karavo, ekAntavAsa karavo, sUtra ane arthanuM ciMtana karavuM tathA dhairya rAkhA mokSano mArga che. 4. samAdhi IcchanAra tapasvI zramaNa parimita ane eSaNIya AhAranI IcchA kare. jIva Adi padArtha pratye nipuNa buddhivALA gItArthane sahAyaka banAve ane vivikta-kheaMta gharamA rahe. 5. jo potAnAthI adhika guNavAna athavA potAnI samAna nipuNa sahAyaka na maLe to te pApono tyAga karato karato, viSayomAM anAsakta rahI ekalo ja vihAra 3... 6. jema bagalI IMDAmAMthI pedA thAya che ane IMDu bagalImAMthI pedA thAya che, te ja rIte tRSNA mohamAMthI utpanna thAya che ane moha tRSNAmAMthI utpanna thAya che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 828 adhyayana-32 : 94158-12 7. rAgo ya doso viya kammabIyaM kammaM ca mohappabhavaM vyNti| kammaM ca jAImaraNassa mUlaM dukkhaM ca jAImaraNaM vayaMti // rAgazca doSo'pi ca karmabIjaM karma ca mohaprabhavaM vadanti / karma ca jAtimaraNasya mUlaM duHkhaM ca jAtimaraNaM vadanti / / 7, rAga ane dveSa karmanAM bIja che. karma moha vaDe utpanna thAya che ane te janma-maraNanuM mULa che. janma-maraNane du: sevAma mAvyAM cha.8 / 8. dukkhaM hayaM jassa na hor3a moho duHkhaM hataM yasya na bhavati moho moho hao jassa na hoi tnnhaa| moho hato yasya na bhavati tRssnnaa| taNhA hayA jassa na hor3a loho tRSNA hatA yasya na bhavati lobhaH lohohaojassana kiNcnnaaii|| lobho hato yasya na kiMcanAni // 8.ne bho nathI, to :mano nA 42rI hAtho, ne. tA nathI, to mono nArI.hIcI. ne soma nathI, teNe tuNAno nAza karI dIdho. jenI pAse kaMI nathI, teNe lobhano nAza karI dIdho. 9. rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM rAgaM va doSaM ca tathaiva mohaM uddhartukAmena samUlajAlam / je je uvAyA paDivajjiyavvA ye ye upAyAH pratipattavyAH te kittaissAmi ahaannupuci|| tAn kIrtayiSyAmi yathAnupUrvi // rASasane bhojana bhUNa sahita unmUlana nA2 manuSya je je upAyono sahAro levo joIe te huM kramapUrvaka kahIza. vA 10. rasA pagAmaM na niseviyavvA pAyaM rasA dittikarA nraannN| dittaM ca kAmA samabhiddavaMti dumaM jahA sAuphalaM va pkkhii|| rasAH prakAmaM na niSevitavyAH prAyo rasA dRptikarA nraannaam| dRptaM ca kAmA: samabhidravanti drumaM yathA svAduphalamiva pkssinnH|| 10.2sonu aghi mAtrAmA sevana na 2 me. 2so ghaNuM karIne manuSyanI dhAtuone udIpta kare che. jenI dhAtuo udIpta thAya che tene kAma-bhogo satAve che, jevI rIte svAdiSTa phaLavALA vRkSane pakSIo. 10 11. jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe yathA davAgniH pracurendhane vane samAruo novasamaM uvei| samAruto nopazamamupaiti / eviMdiyaggI vi pagAmabhoiNo evamindriyAgnirapi prakAmabhojino na baMbhayArissa hiyAya kssii|| na brahmacAriNo hitAya ksycit|| 11.4vIrIta pavananA hilokA sAthai prayu25vANA vanamAM lAgela dAvAnaLa upazAMta thato nathI, tevI ja rIte atimAtrAmAM khAnArAnI indriyAgni - kAmAgni zAMta thato nathI. eTalA mATe atimAtrAmAM bhojana koI paNa brahmacArI mATe hitakArI nathI hotuM. 12.vivittasejjAsaNajaMtiyANaM omAsaNANaM dmiiNdiyaannN| na rAgasattU dharisei cittaM parAio vaahirivoshehiN|| viviktazayyAsanayantriyAnAM avamAzanAnAM dmitendriyaannaam| na rAgazatrurdharSayati cittaM parAjito vyAdhirivauSadhaiH // 12.4 me anta vAsa bhane sAnta AsanathI niyaMtrita hoya 4 mA mAya ane tindriya hoya che, temanA cittane rAga-zatru evI rIte AkrAnta karI zakato nathI jevI rIte auSadha vaDe parAjita roga dehane. 13. jahA birAlAvasahassa mUle yathA biDAlAvasathasya mUle na mUsagANaM vasahI pstthaa| na mUSakANAM vasatiH prshstaa| emeva itthInilayassa majjhe evameva strInilayasya madhye nabaMbhayArissa khamo nivaaso|| na brahmacAriNaH kSamo nivAsaH / / 13.vI.rIta jidAmonA nivAsasthAna pAseharose rahevAnuM sAruM na gaNAya, tevI ja rIte strIonA nivAsanI pAse brahmacArIe rahevuM sAruM nathI hotuM. 14. na rUvalAvaNNavilAsahAsaM na jaMpiyaM iMgiyapehiyaM vaa| itthINa cittaMsi nivesaittA dRr3ha vavasse samaNe tpssii|| vaa| na rUpalAvaNyavilAsahAsaM na jalpitarmigitaM prekSitaM vaa| strINAM citte nivezya draSTuM vyavasyet zramaNastapasvI // 14.tapasvI zramaNe strIonAM rUpa, lAvaNya, vilAsa, hAsya, madhura AlApa, iMgita ane kaTAkSane cittamAM ramADIne temane jovAno saMkalpa na karavo. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 829 adhyayana-32 : yo 17-18 15. adaMsaNaM ceva apatthaNaM ca aciMtaNaM ceva akittaNaM c| itthIjaNassAriyajhANajoggaM hiyaM sayA baMbhavae ryaannN|| adarzanaM caivAprArthanaM ca acintanaM caivAkIrtanaM c| strIjanasya AryadhyAnayogyaM hitaM sadA brahmavrate ratAnAm // 15.je sadA brahmacaryamAM rata che, temanA mATe strIone na jovAnuM, na cAhavAnuM, naciMtavavAnuM kena varNana karavAnuM hitakara che tathA Arya-dhyAna-dharma-dhyAna mATe upayukata 16. kAmaM tu devIhi vibhUsiyAhiM kAmaM tu devIbhivibhUSitAbhiH na cAiyA khobhiuNtiguttaa| na zaktAH kSobhayituM triguptaaH| tahA vi etaMgahiyaM ti naccA tathApyekAntahitamiti jJAcA vivittavAso muNiNaM psttho|| viviktavAso munInAM prazastaH / / 16.e ThIka che ke traNa guptiothI gupta munione vibhUSita hevImo 55 viyasita 72rI zatI natha, chata 55 bhagavAne ekAMta hitanI dRSTie temanA viviktavAsane prazasta kahyo che. 17. mokkhAbhikaMkhissavimANavassa mokSAbhikAMkSiNopi mAnavasya saMsArabhIrussa Thiyassa dhmme| saMsArabhIro sthitasya dharme / neyArisaM duttaramatthi loe naitAdRzaM dustaramasti loke jahitthio baalmnnohraao|| yathA striyo bAlamanoharAH / / 17.mokSa IcchanArA saMsArabhIru ane dharmamAM sthita manuSyane mATe lokamAM bIjI koI vastu evI dustara nathI, jevI dustara ejJAnIonA manane haranArI strIo che. 18. ee ya saMge samaikkamittA suhattarA ceva bhavaMti sesaa| jahA mahAsAgaramuttarittA naI bhave avi gNgaasmaannaa|| etAMzca saGgAn samatikramya sukhottarAzcaiva bhavanti zeSAH / yathA mahAsAgaramuttIrya nadI bhavedapi gaMgAsamAnA / / 18 je manuSya A strI-viSayaka Asaktione pAra karI jAya che, tenA mATe bAkInI badhI Asaktio eTalI ja sutara (sukhe tarI javAya tevI) banI jAya che jeTalI. mahAsAgara pAra karI AvanArane mATe gaMgA jevI mahAnahI. 19. kAmANugiddhippabhavaM khudukkhaM kAmAnugRddhiprabhavaM khalu duHkhaM savvassa logassa sdevgss| sarvasya lokasya sdevksy| jaM kAiyaM mANasiyaM ca kiMci yatkAyikaM mAnasikaM ca kiMcit tassaMtagaM gacchai viiyraago|| tasyAntakaM gacchati vItarAgaH // 18.4Ayone, avajA devatAlIne 52 yi ane mAnasika du:kha che, te kAma-bhogonI satata abhilASAmAthI 24 utpanna thAya che. vItarAgate. te du:khono aMta pAmI jAya che. 20. jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA yathA ca kimpAkaphalAni manoramANi 20.4vI zate 1i3 | mAtIveNA 2sa bhane raMgamA raseNa vaNNeNa ya bhujjmaannaa| rasena varNena ca bhujyamAnAni / manoramya hoya che ane paripAka samaye jIvanano nAza te khuDDae jIviya paccamANA tAni 'khur3ae' jIvite pacyamAnAni karI nAkhe che, 11 tevI rIte kAmaguNa paNa vipAkakALe eovamA kAmaguNA vivaage|| etadupamA: kAmaguNA: vipAke / / evA ja hoya che. 21. je iMdiyANaM visayA maNuNNA ye indriyANAM viSayA manojJAH na tesu bhAvaM nisire kyaai| na teSu bhAvaM nisRjet kadApi / na yAmaNuSNesumaNaM pi kujjA na cAmanojJeSu mano'pi kuryAt samAhikAme samaNe tavassI / samAdhikAmaH zramaNastapasvI / / 21.samAviyanAra tapasvI zramAndriyonA manoza viSayo che temanI tarapha paNa mana na kare - rAga na kare ane je amanojJa viSayo che temanI tarapha paNa mana na 12 -dveSa na 63. 22. cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM dosaheuM amaNuNNamAhu samo ya jo tesu sa viiyraago|| cakSuSo rUpaM grahaNaM vadanti tad rAgahetu tu manojJamAhuH / tad doSahetu amanojJamAhuH samazca yastayoH sa vItarAgaH // 22.rUpa cakSunuM grAhya - viSaya che. je rUpa rAganuM kAraNa bane che tene manojJa kahevAmAM Ave che, je vaiSanuM kAraNa bane che tene amanojJa kahevAmAM Ave che. je manojJa ane amanojJa rUpomAM samAna rahe che, te vItarAga hoya che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 23. rUvassa cakkhuM gahaNaM vayaMti cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heDaM samaguNNamAhu dosassa he amaNuNNamAhu // 24. rUvesu jo giddhamuvei tivvaM akAliya pAvara se viNAsaM / gAure se jaha vA payaMge Aloyalole samuvei maccuM // 25. je yAvi dosaM samuvei tivvaM taMsikkha se u uve dukkhaM / dutadoseNa saeNa jaMtU na kiMci rUvaM avarajjhaI se | 26. egaMtaratte ruiraMsi rUve atAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIlamuver3a bAle na lippaI teNa muNI virAgo // 27. rUvANugAsANugae va jIve carAcare hiMsaiNegarUve / cittehi te paritAvei bAle pIle attaguru kiliTTe // 28. rUvANuvAeNa pariggaheNa upAyaNe rakkhaNasannioge / ar vioge ya kahiM suhaM se ? saMbhogakAle ya atittilAbhe // 29. rUve atitte ya pariggahe ya sattovasatto na uvei tuTThi | aTThadoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 30. tahAbhibhUyassa adattahAriNo rUve atittassa pariggahe ya / yA va lobhadosA tatthAvi dukkhA na vimuccaI se // 830 rUpasya cakSurgrahaNaM vadanti cakSuSorUpaM grahaNaM vadanti / rAgasya hetuM samanojJamAhuH doSasya hetumamanojJamAhuH || rUpeSu yo gRddhimupaiti tIvrAM akAlikaM prApnoti sa vinAzam / rAgAraH sa yathA vA pataGgaH Alokalola: samupaiti mRtyum // yazcApi doSaM samupaiti tIvraM tasminkSaNe sa tUpaiti duHkham ! durdAntadoSeNa svakena jantuH na kiMcidrUpamaparAdhyati tasya // ekAntarako rucire rUpe atAdRze sa karoti pradoSam / duHkhasya sampIDAmupaiti bAla: na lipyate tena munivirAgaH // rUpAnugAzAnugatazca jIvAn carAcarAn hinastyanekarUpAn / citraistAnparitApayati bAlaH pIDayatyAtmArthaguruH kliSTaH // rUpAnupAtena parigraheNa utpAdane rakSaNasanniyoge / vyaye viyoge ca kva sukhaM tasya ? sambhogakAle ca atRptilAbhaH // rUpe atRptazca parigrahe ca saktopasakto nopaiti tuSTim / atuSTidoSeNa duHkhI parasya lobhAvila Adatte adattam // tRSNAbhibhUtasya adattahAriNaH rUpe atRptasya parigrahe c| mAyAmRSA varddhate lobhadoSAt tatrApi duHkhAnna vimucyate saH // adhyayana- 32 : so 20-26 23.cakSu rUpanuM grahaNa kare che. rUpa cakSunuM grAhya che. je rUpa rAganuM kAraNa hoya che tene manojJa' kahevAmAM Ave che ane je dveSanuM kAraNa bane che, tene amanojJa kahevAmAM khAve che. 3 24.je amanojJa rUpomAM tIvra Asakti kare che, te akALe ja vinAza prApta kare che, jevI rIte prakAza-lolupa pataMgiyuM rUpamAM Asakta thaIne mRtyu pAme che. 25.je manojJa rUpomAM tIvra dveSa kare che, te potAnA durdama doSane lIdhe te ja kSaNe duHkha pAme che. rUpa teno koI aparAdha karatuM nathI 26.je manohara rUpamAM ekAMta anurakta bane che ane amanohara rUpamAM dveSa kare che, te ajJAnI duHkhAtmaka pIDA pAme che. eTalA mATe virakta muni temAM lipta thato nathI. 27.manojJa rUpanI abhilASA pAchaLa cAlanAro puruSa aneka prakAranA trasa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. potAnA prayojanone mukhya mAnanAra te kleza-mukta ajJAnI puruSa vividha prakAre pelA carAcara jIvone paritA ane pIDita kare che. 28.rUpamAM anurAga ane mamatvano bhAva hovAnA kAraNe manuSya tenuM utpAdana rakSaNa ane vyApAra kare che. teno vyaya ane viyoga thAya che. A badhAMmAM tene sukha kyAM che ? ane vaLI, tenA upabhoga-kALamAM paNa tene atRpti ja thAya che. 29.je rUpamAM atRpta hoya che ane tenA parigrahaNamAM Asakta-upasakta thAya che. tene saMtuSTi maLatI nathI. te asaMtuSTinA doSathI duHkhI ane lobhagrasta banIne bIjAonI vastuo corI le che. 30.te tRSNAthI parAjita thaIne corI kare che ane rUpa tathA parigrahamAM atRpta rahe che. atRpti-doSanA kAraNe tenAM mAyA-mRSAnI vRddhi thAya che. mAyA-mRSAno prayoga karavA chatAM paNa te duHkhathI mukta thato nathI. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 31. mosassa pacchA ya puratthao ya ogakAle yaduhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto rUve atitto duhio aNisso // 32. rUvANurattassa narassa evaM katto suhojja kayAi kiMci ? | tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kaNa dukkhaM // 33. emeva rUvammi gao paosaM Bap dukkhohaparaMparAo / paTThacittoya ciNAi kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 34. rUve viratto maNuo visogo eNa dukkhohaparaMpareNa / na lippae bhavamajjhe vi saMto jaleNa vA pokkhariNIpalAsaM // 35. soyassa sahaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheDaM tu maNuNNamAhu / taM dosaheDaM amaNuNNamAhu samoya jo tesu sa vIyarAgo || 36. sahassa soyaM gahaNaM vayaMti soyarasa saddaM gahaNaM vayaMti / rAgassa he samaguNamAhu dosassa houM amaNuNNamAhu // 37. sahesa jo giddhimuvei tivvaM akAliya pAvar3a se viNAsaM / rAgAure hariNamige va muddhe sahe atitte samuve maccuM // 38. je yAvi dosaM samutrei tivvaM sikkha se u uve dukkhaM / dudaMtadoseNa saeNa jaMtU na kiMci sahaM avarajjhaI se | 831 mRSA pazcAcca purastAcca prayogakAle ca duHkhI durantaH / evamadattAni samAdadAnaH rUpe atRpto duHkhito'nizraH // rUpAnuraktasya narasyaivaM kutaH sukhaM bhavetkadApi kiMcit? tatropabhoge'pi klezaduHkhaM nirvarttayati yasya kRte duHkham // evameva rUpe gataH pradoSaM upaiti duHkhaudhaparamparAH / praduSTacittazca cinoti karma yattasya punarbhavati duHkhaM vipAke // rUpe virakto manujo vizoka: etena duHkhaughaparampareNa / na lipyate bhavamadhye'pi san jaleneva puSpakariNIpalAzam // zrotrasya zabda grahaNaM vadanti taM rAgahetuM tu manojJamAhuH | taM doSahetumamanojJamAhuH samazca yasteSu sa vItarAgaH // zabdasya zrotraM grahaNaM vadanti zrotrasya zabda grahaNa vadanti / rAgasya hetuM samanojJamAhuH doSasya hetumamanojJamAhuH / / zabdeSu yo gRddhimupaiti tIvrAM akAlikaM prApnoti sa vinAzam / rAgAraH hariNamRga iva mugdhaH zabde atRptaH samupaiti mRtyum // yazcApi doSaM samupaiti tIvraM tasmin kSaNe sa tUpaiti duHkham / durdAntadoSeNa svakena jantuH na kiMcicchabdo'parAdhyati tasya // adhyayana- 32 : soDa 27-32 31.asatya bolyA pachI, pahelAM ane bolatI veLAe te du:khI thAya che. tenuM paryavasAna paNa duHkhamaya hoya che. A rIte te rUpamAM atRpta banI corI karato duHkhI ane Azraya-hIna janI bhayache. 32.rUpamAM anurakta puruSane ukta kathanAnusAra kyAreya saheja paNa sukha kyAMthI thavAnuM ? je upabhoga mATe te duHkha pAme che - kaSTa bhogave che - te upabhogamAM paNa uddeza - duHkha (tRminuM duHkha) amuM rahe che. 33.A rIte je rUpamAM dveSa rAkhe che, te uttarottara aneka duHkhone pAme che. pradveSa-yukta cittavALI vyakti karmano baMdha kare che. te ja pariNAma-kALe tenA mATe duHkhanuM kAraNa bane che. 34.rUpathI virakta manuSya zoka-mukta banI jAya che. jevI rIte kamalinInuM patra pANIthI lepAtuM nathI, tevI ja rIte te saMsAra vacce rahI aneka duHkhonI paraMparAthI kharaDAto nathI. 3pa.zabda zrotrano grAhya - viSaya che. je zabda rAgano hetu bane che. tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSano hetu hoya che, tene amanojJa kahevAmAM Ave che. je manojJa ane amanojJa zabdomAM samAna rahe che, te vItarAga hoya che. 36.zrotra zabdanuM grahaNa kare che. zabda zrotrano grAhya che je zabda rAgano hetu hoya che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSanuM kAraNa bane che, tene amanojJa kahevAmAM jAve che. 37.je manojJa zabdomAM tIvra Asakti dAkhave che, te akALe javinAzane pAme che ... jevI rIte zabdamAM atRpta banela rAgAtura mugdha haraNa nAmaka pazu mRtyune pAme che. 14 38.je manojJa zabdamAM tIvra dveSa kare che, te potAnA durdama doSathI te ja kSaNe duHkhane pAme che, zabda teno koI aparAdha karato nathI. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 832 adhyayana-32:4833-30 39. egaMtaratte ruiraMsi sahe ekAntarakto rucire zabde atAlise se kuNaI posN| atAdRze sa kurute prdossm| dukkhassa saMpIlamuvei bAle duHkhasya sampIDAmupaiti bAlaH na lippaI teNa muNI viraago|| na lipyate tena munirvirAgaH // 39 je manohara zabdamAM ekAnta anurakta bane che ane amanohara zabdamAM dveSa kare che, te ajJAnI duHkhAtmaka pIDA prApta kare che. eTalA mATe virakta muni temAM lipta thato nathI. 40. sahANugAsANugae ya jIve carAcare hiNsinnegruuve| cittehi te pariyAvei bAle pIlei attagurU kiliTe // zabdAnugAzAnugatazca jIva: carAcarAn hinastyanekarUpAn / citraistAn paritApayati bAlaH pIDayatyAtmArthaguruH kliSTaH / / 40.manohara zabdanI abhilASAnI pAchaLa cAlanAra puruSa aneka prakAranA traNa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. potAnA prayojanane mukhya mAnanAra te kleza-yukta ajJAnI puruSa vividha prakAre pelA carAcara jIvone paritapta ane pIDita kare che. 41. saddANuvAeNa pariggaheNa zabdAnupAtena parigraheNa upyAyaNe rkkhnnsnnioge| utpAdane rkssnnstriyoge| vae vioge ya kahiM suhaM se? vyaye viyoge ca kva sukhaM tasya ? saMbhogakAle ya atittilaabhe|| sambhogakAle ca atRptilAbhaH // 41.zabdamAM anurAga ane mamatvano bhAva hovAne kAraNe manuSya tenuM utpAdana, rakSaNa ane vyApAra kare che. teno vyaya ane viyoga thAya che, A badhAmAM tene sukha kyAM che? ane vaLI, tenA upabhoga-kALamAM tene atRpti ja thAya che. 42. sadde atitte ya pariggahe ya sattovasatto na uvei tuddhei| atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // zabde atRptazca parigrahe ca saktopasakto nopaiti tussttim| atuSTidoSeNa duHkhI parasya lobhAvila Adatte adattam / / 42.je zabdamAM atRpta hoya che, tenAM parigrahaNamAM Asakta upasakta hoya che, tene saMtuSTi maLatI nathI. te asaMtuSTinA doSathI du:khI ane lobhagrasta banI. bIjAonI zabdavAna vastuo corI le che. 43. taNhAbhibhUyassa adattahAriNo tRSNAbhibhUtasya adattahAriNa: sadde atittassa pariggahe y| zabde'tRptasya parigrahe c|| mAyAmusaM vaDDai lobhadosA mAyAmRSA varddhate lobhadoSAt tatthAvi dukkhA na vimuccaI se|| tatrApi duHkhAtra vimucyate saH // 43.te tRSNAthI parAjita thaIne corI kare che ane zabda parigrahaNamAM atRma rahe che. atRpti-doSanA kAraNe tenAM mAyA-mRSAnI vRddhi thAya che. mAyA-mRSAno prayoga karavA chatAM paNa te duHkhathI mukta thato nathI. 44. mosassa pacchA ya purasthao ya paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAyayaMto sadde atitto duhio annisso|| mRSA pazcAcya purastAcca prayogakAle ca duHkhI durantaH / evamadattAni samAdadAnaH zabde atRpto dukhito'nizraH // 44.asatya bolyAM pachI, pahelAM ane bolatI veLAe te duHkhI thAya che. tenuM paryavasAna paNa duHkhamaya hoya che. A rIte te zabdamAM atRpta banI corI karato karato du:khI ane AzrayahIna banI jAya che. 45. sahANurattassa narassa evaM zabdAnuraktasya narasyaivaM katto suhahojja kayAi kiNci?| kutaH sukhaM bhavet kadApi kiMcit? / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM tatropabhoge'pi klezaduHkhaM nivvattaI jassa kaeNa dukkhN|| nirvarttayati yasya kRte duHkham / / 45. zabdamAM anurakta puruSane ukta kathanAnusAra kyAreya saheja paNa sukha kyAMthI thaze ? je upabhoga mATe te du:kha prApta kare che, te upabhogamAM paNa klezadu:5(2 tRminu duH5) muM 24 cha. 46. emeva saddammi gao paosaM uver3a dukkhohprNpraao| paduddhacitto ya ciNAi kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivaage|| evameva zabde gataH pradoSaM upaiti duHkhaudhaparamparAH / praduSTacittazca cinoti karma yattasya punarbhavati duHkhaM vipAke / / 46 e ja rIte je zabdamAM TheSa rAkhe che, te uttarottara aneka du:khone prApta thAya che. pradveSa-yukta cittavALI vyakti karmano baMdha kare che, te ja pariNAma-kALe tenA mATe du:khanuM kAraNa bane che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 833 adhyayana-32 : zloka 40-45 47. sadde viratto maNuo visogo zabde virakto manujo vizokaH eeNa dukkhohprNprenn| etena duHkhaudhaparampareNa / na lippae bhavamajhe vi saMto na lipyate bhavamadhye'pi san jaleNa vA pokkhrinniiplaasN|| jaleneva puSkariNIpalAzam // 47.4thIvita manuSya zo-mustAnI .4vI rIte kamalinInuM patra pANIthI kharaDAtuM nathI, tevI rIte ja te saMsAramAM rahIne aneka duHkhonI paraMparAthI kharaDAto nathI. 48. ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM dosaheuM amaNuNNamAhu samo ya jo tesasa viiyraago|| ghrANasya gandhaM grahaNaM vadanti taM rAgahetuM tu mnojnymaahuH| taM doSahetumamanojJamAhuH samazca yasteSu sa vItarAgaH // 48.5 prAno A6 - viSaya che. dha rAgano setu bane che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSanI hetu bane che, tene amanojJa kahevAmAM Ave che. je manojJa ane amanojJa gaMdhomAM samAna rahe che, te vItarAga hoya che. 49. gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti ghANassa gaMdhaM gahaNaM vyNti|| rAgassa heuM samaNuNNamAhu dosassa heuM amnnunnnnmaahu|| gandhasya ghrANaM grahaNaM vadanti ghrANasya gandhaM grahaNaM vadanti / rAgasya hetuM samanojJamAhuH doSasya hetumamanojJamAhuH / / 48.mA gaMdhaa 3.cha.5 prAzanI yA che.4 gaMdha rAganI hetu bane che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSanI hetu bane che, tene amanojJa kahevAmAM Ave che. 50. gaMdhesu jo giddhimuvei tivvaM gandheSu yo gRddhimupaiti tIvrAM50.4 manomaitA bhAsatirecha, te 4 akAliyaM pAvai se vinnaasN| akAlikaM prApnoti sa vinAzam / vinAzane pAme che. jevI rIte nAga-damanI vagere rAgAure osahigaMdhagiddhe rAgAtura auSadhigandhagaddhaH auSadhIo15 nI gaMdhamAM vRddha daramAMthI nIkaLato sappe bilAo viva nikkhmNte|| sarpo bilAdiva niSkAman / rAgAtura sarSa. 51. je yAvi dosaM samuvei tivvaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhN| duiMtadoseNa saeNa jaMtU na kiMci gaMdhaM avarajjhaI se|| yazcApi doSaM samupaiti tIvra tasmin kSaNe sa tUpaiti duHkham / durdAntadoSeNa svakena jantuH na kiMcid gandho'parAdhyati tasya // 51.je amanojJa gaMdhamAM tIvra dveSa kare che, te potAnA durdama doSa vaDe te ja kSaNe duHkhane prApta kare che. gaMdha teno koI aparAdha karatI nathI. 52. egataratte ruIraMsi gaMdhe ekAntarakto rucire gandhe atAlise se kuNaI posN| atAdRze sa karoti pradoSam / dukkhassa saMpIlamuvei bAle duHkhasya sampIDAmupaiti bAla: na lippaI teNa muNI viraago|| na lipyate tena munirvirAgaH / / para je manohara gaMdhamAM ekAnta anurakta bane che ane amanohara gaMdhamAM dveSa kare che, te ajJAnI du:khAtmaka pIDA pAme che. eTalA mATe virakta muni temAM lipta thatI nathI. 53. gaMdhANugAsANugae ca jIve carAcare hiNsinnegruuve| cittehi te paritAvei bAle pIlei attadvaguru kilitte|| gandhAnugAzAnugatazca jIva: carAcarAn hinastyanekarUpAn / citraistAn paritApayati bAlaH pIDayatyAtmArthaguruH kliSTaH // pa3.manojJa gaMdhanI abhilASA pAchaLa cAlanAra puruSa aneka prakAranA traNa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. potAnA prayojanane mukhya mAnanAra te kleza-yukta ajJAnI puruSa vividha prakAranA pelA carAcara jIvone paritapta ane pIDita kare che. 54. gaMdhANuvAeNa pariggaheNa gandhAnupAtena parigraheNa upyAyaNe rkkhnnsnnioge| utpAdane rkssnnsnniyoge| vae vioge ya kahiM suhaM se? vyaye viyoge ca kva sukhaM tasya? saMbhogakAle ya atittilaabhe|| sambhogakAle ca atRptilAbhaH // 54.gaMdhamAM anurAga ane mamatvano bhAva hovAne kAraNe manuSya tenuM utpAdana, rakSaNa ane vyApAra kare che. teno vyaya ane viyoga thAya che. A badhAmAM tene sukha kyAM che ? ane vaLI, tenA upabhoga-kALamAM paNa tene atRpti ja thAya che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 834 adhyayana-32 : zloka 46-para 55. gaMdhe atitte ya pariggahe ya sattovasatto na uvei tuddheiN| atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // gandhe atRptazca parigrahe ca saktopasakto nopaiti tuSTim / atuSTidoSeNa duHkhI parasya lobhAvila Adate adattam / / 55.4 mA atR thAyacha,tenA pariyaDamAsAta upasakta hoya che, tene saMtuSTi maLatI nathI. te asaMtuSTinA doSathI duHkhI ane lobha-grasta banI bIjAonI gaMdhavAna vastuo corI le che. 56. taNhAbhibhUyassa adattahAriNo tRSNAbhibhUtasya adattahAriNa: gaMdhe atittassa pariggahe y| gandhe atRptasya parigrahe c| mAyAmusaM vaDUi lobhadosA mAyA-mRSA vardhate lobhadoSAt tatthAvi dukkhA na vimuccaI se|| tatrApi duHkhAnna vimucyate saH / / pada kuSNAthI parAjita thaI corI kare che ane gaMdha parigrahaNamAM atRpta rahe che. atRpti-doSanA kAraNe tenAM mAyA-mRSAnI vRddhi thAya che. mAyA-mRSAno prayoga karavA chatAM paNa te du:khamAMthI mukta thato nathI. 57. mosassa pacchA ya puratthao ya mRSA pazcAcca purastAcca pa7asatya bolyA pachI, pahelAM ane bolatI veLAe te paogakAle ya duhI durNte| prayogakAle ca duHkhI durntH|| duHkhI thAya che. tenuM paryavasAna paNa duHkhamaya hoya che evaM adattANi samAyayaMto evamadattAni samAdadAnaH A rIte te gaMdhamAM atuta banI corI karato karato du:khI gaMdhe atitto duhio annisso|| gandhe atRpto duHkhito'nizraH // ane AzrayahIna thaI jAya che. 58. gaMdhANurattassa narassa evaM gandhAnuraktasya narasyaivaM kattosuhahojja kayAi kiNci?| kutaH sukhaM bhavet kadApi kiMcit tatthovabhoge vi kilesadukkhaM tatropabhoge'pi klezaduHkhaM nivvattaI jassa kaeNa dukkhN|| nivarttayati yasya kRte duHkham // 58.gaMdhamAM anurakta puruSane ukta kathana anusAra kayAreya zuya 59 / sumAthI bhagaze? 8 64 loga mATe te du:kha prApta kare che, te upabhogamAM paNa klezahu:4(atRtinup) muM04 27cha. 59. emeva gaMdhammi gao paosaM uvei dukkhohprNpraao| padacitto ya ciNAi kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivaage|| evameva gandha gataH pradoSaM upaiti duHkhaughprmpraaH| praduSTacittazca cinoti karma yattasya punarbhavati duHkhaM vipaake|| pa9 A rIte je gaMdhamAM dveSa rAkhe che, te uttarottara aneka duHkho prApta kare che. prayukta cittavALI vyakti karmanuM baMdhana kare che. te ja pariNAma kALe tenA mATe duHkhanuM kAraNa bhanecha. 60. gaMdhe viratto maNuo visogo eeNa dukkhohprNprenn| na lippaI bhavamajhe vi saMto jaleNa vA pokkhrinniiplaasN|| gandhe virakto manujo vizokaH etena duHkhaughaparampareNa / na lipyate bhavamadhye'pi san jaleneva puSkariNIpalAzam // 60.5thA vi2ta manuSya zo-bhuta banI. 14.4vI rIte kamalinInuM pAna jaLamAM kharaDAtuM nathI, tevI ja rIte te saMsAramAM rahIne aneka duHkhonI paraMparAthI sepAtI nathI. 61. jihAe rasaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM dosaheuM amaNuNNamAhu samo ya jo tesu ya viiyraago|| jihvAyAH rasaM grahaNaM vadanti taM rAgahetuM tu manojJamAhuH / taM doSahetumamanojJamAhuH samazca yasteSu sa vItarAgaH // 61.rasa rasanAno grAhya viSaya che. je rasa rAgano hetu hoya che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSano hetu hoya che, tene amanojJa kahevAmAM Ave che. je mano ane amanojJa rasomAM samAna rahe che, te vItarAga hoya 62. rasassa jibbhaM gahaNaM vayaMti rasasya jihvAM grahaNaM vadanti jibbhAe rasaM gahaNaM vyNti| jihvayA rasaM grahaNaM vadanti / rAgassa heuM samaNuNNamAhu rAgasya hetu samanojJamAhuH dosassa heDaM amaNuNNamAha // doSasya hetumamanojJamAhuH // 62.rasanA rasanuM grahaNa kare che. rasa rasanAno grAhya che. je rasa rAgano hetu hoya che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSano hetu hoya che, tene amanojJa kahevAmAM Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 835 adhyayana-32 : zo 43-58 63. rasesu jo giddhimuvei tivvaM raseSu yo gRddhimupaiti tIvrAM akAliyaM pAvai se vinnaasN| akAlikaM prApnoti sa vinaashm| rAgAure baDisavibhinnakAe rAgAturo baDizavibhinnakAya: macche jahA aamisbhoggiddhe|| matsyo yathA AmiSabhogagRddhaH // 63. manojJa rasomAM tIvra Asakti kare che, te akALe je vinAza pAmecha, vAzate bhAMsa mAvAmA mRddha banela rAgAtura malyu kAMTA vaDe vIMdhAI jAya che. 64.je yAvi dosaM samuvei tivvaM yazcApi doSaM samupaiti tIvaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhN| tasmin kSaNe sa tUpaiti duHkhm| duiMtadoseNa saeNa jaMtU durdAntadoSeNa svakena jantuH rasaM na kiMci avarajjhaI se|| rasona kiMcid aparAdhyati tsy|| 64.je manojJa rasamAM tIvra dveSa kare che, te potAnA durdama ghoSathA te 4 kSaNe: pAmecha.2sa teno oI aparAya 42to. nathI.. 65. egataratte ruire rasammi ekAntarakto rucire rase atAlise se kuNaI posN| atAdRze sa karoti pradoSam / dukkhassa saMpIlamuvei bAle duHkhasya sampIDAmupaiti bAla: na lipyaI teNa muNI viraago|| na lipyate tena munirvirAgaH / / 65.je manohara rasamAM ekAnta anurakta rahe che ane amanohara rasamAM dveSa kare che, te ajJAnI du:khAtmaka pIDA prApta kare che. eTalA mATe virakta muni temAM lipta thato nathI. 66. rasANugAsANugae ya jIve carAcare hiNsinnegruuve| cittehi te paritAvei bAle pIlei attadvagurU kilitte|| rasAnugAzAnugatazca jIva: carAcarAn hinastyanekarUpAn / citraistAn paritApayati bAla: pIDayatyAtmArthaguruH kliSTaH / / 16.manoDa22sanI abhisApa pAyAsanAra puruSa aneka prakAranA trAsa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. potAnA prayojanane mukhya mAnanAra te kleza-yukta ajJAnI puruSa vividha prakAranA carAcara jIvone paritata ane pIDita kare che. 67. rasANuvAeNa pariggaheNa upyAyaNe rkkhnnsnnioge| vae vioge ya kahiM suhaM se? saMbhogakAle ya atittilaabhe|| rasAnupAtena parigraheNa utpAdane rkssnnsnniyoge| vyaye viyoge ca kva sukhaM tasya? sambhogakAle ca atRptilAbhaH / / 67.rasamAM anurAga ane mamatvano bhAva hovAnA kAraNe manuSya tenuM utpAdana, rakSaNa ane vyApAra kare che. teno vyaya ane viyoga thAya che. A badhAmAM tene sukha kyAM che? ane vaLI, tenA upabhoga-kALe paNa tene atRpti ja rahe che. 68.rase atitte ya parigahe ya sattovasatto na uvei tuddhei| atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // rase atRptazca parigrahe ca saktopasakto nopaiti tussttim| atuSTidoSeNa duHkhI parasya lobhAvila Adatte adattam / / 68 je rasamAM atRpta hoya che ane tenA parigrahaNamAM Asakta-upasakta hoya che, tene saMtuSTi maLatI nathI. te asaMtuSTinA doSathI duHkhI ane lobha-grasta banI bIjAonI rasavALI vastuo corI le che. 69. taNhAbhibhUyassa adattahAriNo tRSNAbhibhUtasya adattahAriNaH rase atittassa pariggahe y| rase atRptasya parigrahe ca / mAyAmasaM vaDDai lobhadosA mAyAmRSA varddhate lobhadoSAt tatthAvi dukkhA na vimuccaI se|| tatrApi duHkhAna vimucyate saH // 69.te tRSNA vaDe parAjita thaI corI kare che ane rasa parigrahamAM atRpta rahe che. atRpti-doSane kAraNe tenAM mAyA-mRSAmAM vRddhi thAya che. mAyA-mRSAno prayoga 21 // 7di 55 te du:samAMthA bhusta yato nathI.. 70. mosassa pacchA ya puratthao ya mRSA pazcAcca parastAcca paogakAle ya duhI durNte| prayogakAle ca du:khI durntH| evaM adattANi samAyayaMto evamadattAni samAdadAnaH rase atitto duhio annisso|| rase atRpto duHkhito'nizraH // 70.asatya bolyAM pachI, pahelAM ane bolatI veLAe te duHkhI thAya che. tenuM paryavasAna paNa duHkhamaya hoya che. A rIte te rasamAM atRpta banI corI karato karato du:khI ane AzrayahIna banI jAya che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 836 adhyayana-32 : zloka 59-65 71. rasANurattassa narassa evaM rasAnuraktasya narasyaivaM katto suhahojja kayAi kiNci?| kutaH sukhaM bhavet kadApi kiNcit?| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM tatropabhoge'pi klezaduHkhaM nivvattaI jassakae Na dukkhN?|| nivarttayati yasya kRte duHkham / / 71.rasamAM anurakta puruSane ukta kathana anusAra kyAreya kazuMya sukha paNa kyAMthI maLaze ? je upabhoga mATe te du: prAta 42.che, te upabhogamA pa sesh-du:|| (atRptinu duH5) muM 2 che. 72. emeva rasammi gao paosaM uvei dukkhohprNpraao| padacitto ya ciNAi kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivaage|| evameva rase gataH pradoSam upaiti duHkhaudhaparamparAH / praduSTacittazca cinoti karma yattasya punarbhavati duHkhaM vipAke | 72. A ja rIte je rasamAM dveSa rAkhe che, te uttarottara aneka du:kho prApta kare che. praSa-yukta cittavALI vyakti karmano baMdha kare che. te ja pariNAma-kALe tenA mATe mano setu banecha. 73. rase viratto maNuo visogo se virakto manujo vizokaH / eeNa dukkhohaparaMpareNa / etena duHkhaughaparampareNa / na lippaI bhavamajjhe vi saMto na lipyate bhavamadhye'pi san jaleNa vA pokkhrinniiplaasN|| jaleneva puSkariNIpalAzam / / 73.rasathI virakta manuSya zoka-mukta banI jAya che. jevI rIte kamalinInuM patra jaLathI lipta thatuM nathI, tevI ja rIte te saMsAramAM rahIne aneka du:khonI paraMparAthI lipta thato nathI. 74. kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM dosaheuM amaNuNNamAhu samo ya jo tesu sa viiyraago|| kAyasya sparza grahaNaM vadanti taM rAgahetuM tu manojJamAhuH / taM doSahetumamanojJamAhuH samazca yasteSu sa vItarAgaH / / 74.sparza ayano prAtya-viSayacha.4 sparzarAganI hetu hoya che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSano hetu hoya che, tene amanojJa kahevAmAM Ave che. je manojJa ane amanojJa sparzomAM samAna rahe che, te vItarAga soya. 75. phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti sparzasya kAyaM grahaNaM vadanti kAyassa phAsaM gahaNaM vyNti| kAyasya sparza grahaNaM vadanti / rAgassa heuM samaNuNNamAhurAgasya hetuM samanojJamAhuH dosassa heuM amaNuNNamAhu // doSasya hetumamanAjJamAhuH / / 75.51ya sparza- aha 43.cha. sparzAyano prAya cha.4 sparza rAgano hetu hoya che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSano hetu hoya che, tene amanojJa kahevAmAM bhAvecha. 76. phAsesu jo giddhimuvei tivvaM sparzeSu yo gRddhimupaiti tIvAM akAliyaM pAvai se vinnaasN| akAlikaM prApnoti sa vinaashm| rAgAure sIyajalAvasanne rAgAturaH zItajalAvasannaH gAhaggahIe mahise varaNe // grAhagRhIto mahiSa ivAraNye // 6.4 manoza spazobhita tIvra Asakti 2 , te mANe ja vinAza pAme che. jevI rIte magara dvArA pakaDAyelo, vananA jaLAzayanA zItaLa jaLanA sparzamAM magna banela rAgAtura pADo. 77. je yAvi dosaM samuvei tivvaM yazcApi doSaM samupaiti tIvra taMsi kkhaNe se u uvei dukkhN| tasmin kSaNe sa tUpaiti duHkhm| duiMtadoseNa saeNa jaMtU durdAntadoSeNa svakena jantuH na kiMci phAsaM avarajjhaI se|| na kiMcit sparzo'parAdhyati tasya / / 77. je amanojJa sparzamAM tIvraSa kare che, te potAnA durdama hopayA te 4 kSArI : prA 42 7. spaza tano ocha aparAdha karato nathI, 78. egaMtaratte ruiraMsi phAse ekAntarakto rucire sparza atAlise se kuNaI posN| atAdRze sa karoti pradoSam / dukkhassa saMpIlamuvei bAle duHkhasya sampIDAmupaiti bAla: na lippaI teNa muNI viraago|| na lipyate tena munirvirAgaH / / 78 je manohara sparzamAM ekAnta anurakta hoya che ane amanohara sparzano dveSa kare che, te ajJAnI duHkhAtmaka pIDA prApta kare che. eTalA mATe virakta muni temAM lipta thato nathI. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 839 adhyayana-32 : 9405 66-71 79. phAsANugAsANugae ya jIve carAcare hiNsinnegruuve| cittehi te paritAvei bAle pIlei attaTThagurU kilitu|| sparzAnugAzAnugatazca jIva: carAcarAn hinstynekruupaan| citraistAn paritApayati bAlaH pIDayatyAtmArthaguruH kliSTaH / / 9 manohara sparzanI abhilASAnI pAchaLa cAlanAra puruSa aneka prakAranA tra-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. potAnA prayojanane mukhya mAnanAra te kleza-yukta ajJAnI puruSa vividha prakAranA pelA carAcara jIvone paritapta ane pIDita kare che. 80.phAsANuvAeNa pariggaheNa sparzAnupAtena parigraheNa upyAyaNe rkkhnnsnnioge| utpAdane rkssnnsnniyoge| vae vioge ya kahiM suhaM se? vyaye viyoge ca kva sukhaM tasya ? saMbhogakAle ya atittilaabhe|| sambhogakAle cAtRptilAbhaH / / 80.sparzamAM anurAga ane mamatvano bhAva hovAne kAraNe manuSya tenuM utpAdana, rakSaNa ane vyApAra kare che. teno vyaya ane viyoga thAya che. A badhAmAM tene sukha kyAM che ? ane vaLI, tenA upabhoga-kALe paNa tene tRpti bhagatInathI. 81. phAse atitte ya pariggahe ya sattovasatto na uveI tuddhei| atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adatte // sparze atRptazca parigrahe ca saktopasakto nopaiti tuSTim / atuSTidoSeNa duHkhI parasya lobhAvila Adatte adattam / / 81,je sparzamAM atRpta hoya che ane tenA parigrahaNamAM Asakta-upasakta hoya che, tene saMtuSTi maLatI nathI. te asaMtuSTinA doSathI duHkhI ane lobha-grasta banI bIjAnI sparzavAna vastuo corI le che. 82. taNhAbhibhUyassa adattahAriNo tRSNAbhibhUtasya adattahAriNa: - 82.te tRSNAthI parAjita banI corI kare che ane sparza phAse atittassa pariggahe y| sparze'tRptasya parigrahe ca / parigrahaNamAM atRpta rahe che. atRti-doSanA kAraNe tenA mAyAmusaM vaDDai lobhadosA mAyAmRSA vardhate lobhadoSAt mAyA-mRSAnI vRddhi thAya che. mAyA-mRSAno prayoga tatthAvi dukkhA na vimuccaI se|| tatrApi duHkhAnna vimucyate saH // karavA chatAM paNa te du:khamAMthI mukta thato nathI. 83. mosassa pacchA ya puratthaoya mRSA pazcAcca purastAcca paMogakAle ya duhI durte| prayogakAle ca duHkhI durntH| evaM adattANi samAyayaMto evamadattAni samAdadAnaH phAse atitto dahio annisso|| sparza atRpto duHkhito'nizraH // 83.asatya bolyA pachI, paDela bhane bolatI vegAmete. bhI thAyacha. ternu paryavasAna 5:5maya hoya che. A rIte te sparzamAM atRta banI corI karato karato duHkhI ane AzrayahIna banI jAya che. 84. phAsANurattassa narassa evaM sparzAnuraktasya narasyaivaM katto suhRojja kayAi kiNci?| kutaH sukhaM bhavet kadApi kiNcit?| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM tatropabhoge'pi klezadukhaM nivvattaI jassa kaeNa dukkhN|| nirvarttayati yasya kRte duHkham // 84.sparzamAM anurakta puruSane ukta kzana anusAra kyAreya kazuMya sukha paNa kyAMthI maLaze ? je upabhogane mATe te duHkha prApta kare che, te upabhogamAM paNa kleza-du:kha (atatirnu6:5) muM 2 cha. 85. emeva phAsammi gao paosaM . evameva sparza gataH pradoSam uveDa dkkhohprNpraao| upaiti dHkhaughprmpraaH| paduddhacitto ya ciNAi kammaM praduSTacittazca cinoti karma jaM se puNo hoi duhaM vivaage|| yattasya punarbhavati duHkhaM vipAke // 85.A ja rIte jesparzamAM dveSa rAkhe che. te uttarottara aneka duHkho prApta kare che. praSa-yukta cittavALI vyakti karmano baMdha kare che. te ja pariNAma-kALe tenA mATe hunu 129 jane che. 86. phAse viratto maNuo visogo sparza virakto manujo vizokaH eeNa dukkhohprNprenn| etena duHkhaughprmprenn| na lippaI bhavamajjhe vi saMto na lipyate bhavamadhye'pi san jaleNa vA pokkhrinniiplaasN|| jaleneva puSkariNIpalAzam // 86.sparzathA vita manuSya zo-bhutakanIya.vI rIte kamalinInuM patra jaLamAM lipta thatuM nathI, tevI ja rIte te saMsAramAM rahIne aneka duHkhonI paraMparA vaDe lipta thato nathI. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 838 adhyayana-32 : // 72-78 87. maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti manaso bhAvaM grahaNaM vadanti taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM rAgahetuM tu manojJamAhuH / taM dosaheuM tu amaNuNNamAhu taM doSahetumamanojJamAhuH samo ya jo tesusa viiyraago|| samazca yasteSu sa vItarAgaH / / 87.bhAva bhananora yAya - viSaya che.4 bhAva rAganI hetu hoya che, tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSano hetu hoya che, tene amanojJa kahevAmAM Ave che. je manojJa ane amanojJa bhAvomAM samAna rahe che, te vItarAga hoya che. 88.bhAvassa maNaM gahaNaM vayaMti bhAvasya mano grahaNaM vadanti maNassa bhAvaM gahaNaM vyNti| manasaH bhAvaM grahaNaM vadanti / rAgassa heuM samaNuNNamAhurAgasya hetuM samanojJamAhuH dosassa heuM amnnunnnnmaahu|| doSasya hetumamanojJamAhuH // 88 mana bhAvanuM grahaNa kare che. bhAva manano grAhya che. je bhAva rAgano hetu hoya che tene manojJa kahevAmAM Ave che. je dveSano hetu hoya che tene amanojJa kahevAmAM Ave 89 bhAvesu jo giddhimuvei tivvaM akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure kAmaguNesu giddhe kareNumaggAvahie va naage|| bhAveSu yo gRddhimupaiti tIvrAM akAlikaM prApnoti sa vinAzam / rAgAturaH kAmaguNeSu gRddhaH kareNumArgApahata iva nAgaH // 89 je manojJa bhAvomAM tIvra Asakti kare che, te akALe ja vinAza pAme che, jevI rIte hAthaNInA mArgamAM AkRSTa kAma-guNomAM vRddha banela rAgAtura hAthI. 90. je yAvi dosaM samuvei tivvaM yazcApi doSaM samupaiti tIvra taMsi kkhaNe se u uvei dukkhN| tasmin kSaNe sa tUpaiti duHkham / duiMtadoseNa saeNa jaMtU durdAntadoSeNa svakena jantuH na kiMci bhAvaM avarajjhaI se|| na kiMcid bhAvo'parAdhyati tsy|| 90.je manojJa bhAvamAM tIvra TheSa kare che, te potAnA durdama doSathI te ja kSaNe duHkha prApta kare che. bhAva teno koI aparAdha karato nathI. 91. egaMtaratte ruiraMsi bhAve ekAntarakto rucire bhAve atAlise se kuNai posN| atAdRze sa kurute prdossm| dukkhassa saMpIlamuvei bAle duHkhasya sampIDAmupaiti bAlaH na lippaI teNa muNI viraago|| na lipyate tena munirvirAgaH / / 91.je manohara bhAvamAM ekAtta anurakta bane che ane amanohara bhAvamAM zreSa kare che, te ajJAnI duHkhAtmaka pIDA prApta kare che. eTalA mATe virakta muni temAM lipta thato nathI. 92. bhAvANugAsANugae ya jIve bhAvAnugAzAnugatazca jIvaH carAcare hiNsinnegruuve| carAcarAn hinstynekruupaan| cittehi te paritAvei bAle citraistAn paritApayati bAlaH pIlei attadvagurU kilitte|| pIDayatyAtmArthaguruH kliSTaH / / 92 manohara bhAvanI abhilASA pAchaLa cAlanAra puruSa aneka prakAranA traNa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che. potAnA prayojanane mukhya mAnanAro te kleza-yukta ajJAnI puruSa vividha prakAre pelA carAcara jIvone paritata ane pIDita kare che, 93. bhAvANuvAeNa pariggaheNa bhAvAnupAtena parigraheNa uppAyaNe rkkhnnsnnioge| utpAdane rkssnnsnniyoge| vae vioge ya kahiM suhaM se? vyaya viyoge ca kva sukhaM tasya? saMbhogakAle ya atittilaabhe|| sambhogakAle ca atRptilAbhaH // 93,bhAvamAM anurakta ane mamatvano bhAva hovAne kAraNe manuSya tenuM utpAdana, rakSaNa ane vyApAra kare che. teno vyaya ane viyogAya che. sAvadhAmA tane supasyA che? ane vaLI, tenA upabhoga-kALe paNa tene tRpti thatI nathI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 94. bhAve atitte ya pariggahe ya sattovasatto na uvei tuTThi / aTThadoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 95. tahAbhibhUyassa adattahAriNo bhAve atittassa pariggahe ya / mAyAmukhaM vaDDai lobhadosA tatthAvi dukkhA na vimuccaI se // 96. mosassa pacchA ya puratthao ya ogakAle yaduhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto bhAve atitto duhio aNisso // 97. bhAvANurattassa narassa evaM katto suhojja kyAi kiMci ? | tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kaNa dukkhaM // 98. emeva bhAvammi gao paosaM ve dukkhohaparaMparAo / cittoya ciNAi kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 99. bhAve viratto maNuo visoge eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajjhe vi saMto jaleNa vA pokkhariNIpalAsaM // 100. eviMdiyatthA ya maNassa atthA dukkharasa heDaM maNuyassa rAgiNo / te ceva thovaM pi kayAi dukkhaM na vIyarAgassa kareMti kiMci // 101. na kAmabhogA samayaM urveti na yAvi bhogA vigaI uveMti / je tappaosI ya pariggahI ya so tesu mohA vigaI uve // 839 bhAve atRptazca parigrahe ca saktopasakto nopaiti tuSTim / atuSTidoSeNa duHkhI parasya lobhAvila Adatte adattam // tRSNAbhibhUtasya adattahAriNaH bhAve atRptazca parigrahe ca / mAyAmRSA vardhate lobhadoSAt tatrApi duHkhAnna vimucyate saH // mRSA pazcAcca purastAcca prayogakAle ca duHkhI durantaH / evamadattAni samAdadAnaH bhAve atRpto duHkhito'nizraH // bhAvAnuraktasya narasyaivaM kutaH sukhaM bhavet kadApi kiMcit ? tatropabhoge'pi klezaduHkhaM nirvarttayati yasya kRte duHkham // evameva bhAve gataH pradoSam upaiti duHkhaughaparamparAH / praduSTacittazca cinoti karma yattasya punarbhavati duHkhaM vipAke // bhAve virakto manujo vizokaH etena duHkhaughaparampareNa / na lipyate bhavamadhye'pi san jaleneva puSkariNIpalAzam // evamindriyArthAzca manaso'rthAH duHkhasya hetavo manujasya rAgiNaH / te caiva stokamapi kadApi duHkhaM na vItarAgasya kurvanti kiMcit // na kAmabhogAH samatAmupayanti na cApi bhogA vikRtimupayanti / yastatpradoSI ca parigrahI ca sa teSu mohAd vikRtimupaiti // adhyayana- 32 : soDa 79-84 94.je bhAvamAM atRpta hoya che ane tenA parigrahamAM khAsata - upasata hoya che, tene saMtuSTi bhaNatI nathI. te asaMtuSTi doSathI du:khI ane lobha-grasta banI bIjAnI vastuo corI le che. 95.te tRSNAthI parAjita thaI corI kare che ane bhAvaparigrahaNamAM atRpta bane che. atRpti-doSanA kAraNe tenA mAyA-mRSAnI vRddhi thAya che. mAyA-mRSAno prayoga karavAthI paNa te duHkhamAMthI mukta thato nathI. 96.asatya bolyA pachI, pahelAM ane bolatI veLAe te duHkhI thAya che. tenuM paryavasAna paNa duHkhamaya hoya che. A rIte te bhAvamAM atRpta banI corI karato karato duHkhI ane AzrayahIna banI jAya che. 97.bhAvamAM anurakta puruSane ukta kathana anusAra kyAreya kazuMya sukha kyAMthI maLaze ? je upabhogane mATe te duHkha prApta kare che, te upabhogamAM paNa kleza-duHkha (atRptinuM duHkha) asuM 4 rahe che. 98.A rIte je bhAvamAM dveSa rAkhe che, te uttarottara aneka duHkho pAme che. pradveSa-yukta cittavALI vyakti karmano baMdha kare che, te ja pariNAma-kALe tene mATe duHkhanuM kAraNa jane che. 99.bhAvamAM virakta manuSya zoka-mukta banI jAya che. jevIrIte kamalinInuM patra jaLamAM lipta thatuM nathI, tevI ja rIte te saMsAramAM rahIne aneka duHkhonI paraMparAthI lipta thato nathI. 100.A rIte indriya ane mananA viSayo rAgI manuSya mATe du:khanA hetu bane che, te vItarAgane kyAreya saheja paNa du:khadAyI thatA nathI. 101.kAma-bhogo samatAnA hetu paNa nathI hotA ane vikAranA hetu paNa hotA nathI. je puruSa temanA pratye dveSa ane rAga kare che, te tadviSayaka mohanA kAraNe vikArane prApta thAya che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 840 adhyayana-32: moDa 85-81 102. kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM lohaM duguMcha araiM iNc| hAsaM bhayaM sogapumisthiveyaM napuMsaveyaM vivihe ya bhAve // krodhaM ca mAnaM ca tathaiva mAyAM lobhaM jugupsAmarati rati c| hAsaM bhayaM zokapuMstrIvedaM napuMsakavedaM vividhAMzca bhAvAn // 102.4 ma-gumA bhAsata thAyacha, te 5, mAna, bhAyA, soma, gupsA, 22ti, ti, hAsya, bhaya, zo, puruSa-ve4, strI-4, napuMsa-ve6 tathA artha, viSAda vagere bhAvone - 103.AvajjaI evamaNegarUve Apadyate evamanekarUpAn evaMvihe kAmaguNesu stto| evaM vidhAn kAmaguNeSu sktH| anne ya eyappabhave visese anyAMzcaitat prabhavAn vizeSAn kAruNNadINe hirime visse|| kAruNyadIno hImAn dveSyaH / / 103.e ja rIte aneka prakAranA vikArone ane temAMthI janmatA anya pariNAmone prApta thAya che ane te karuNAspada, dIna, lajjita ane apriya banI jAya 104.kappaM na icchijja sahAyalicchU kalpaM necchet sahAyalipsuH pacchANutAve ya tvppbhaavN| pazcAttApazca tapaHprabhAvam / evaM viyAre amiyappayAre evaM vikArAnamitaprakArAn AvajjaI iMdiyacoravasse // Apadyate indriyacoravazyaH // 104. "A mArI sevA karaze' - evI lipsAthI kalpa (yogya ziSya)nI IcchA paNa na kare. tapasyAnA prabhAva (labdhi vagere)nI IcchA na kare ane teno prabhAva na paDavAthI pazcAttApa na kare. je evI IcchA kare che te indriyarUpI corono7 vazavartI banIne aparimita prakAranA virone" prAthAya che. 105.tao se jAyaMti paoyaNAiM tatastasya jAyante prayojanAni tatastasya jAyante prayojanAni nimajjiuM mohmhnnnnvmmi| nimajjitaM mohmhaarnnve| suhesiNo dukkhaviNoyaNaTThA sukhaiSiNo duHkhavinodanArthaM tapaccayaM ujjamae ya raagii|| tatpratyayamudyacchati ca raagii|| 105.viDAronI prApti pachI tenI sabhA tene mola mahArNavamAM DubADanAra viSaya-sevananA prayojano upasthita thAya che. pachI te sukhanI prApti ane duHkhanA vinAzane mATe anurakta banIne te prayojanonI pUrti mATe udyama kare che. 106.virajjamANassa ya iMdiyatthA virajyamAnasya cendriyArthAH saddAiyA taaviyppgaaraa| zabdAdyAstAvatprakArAH / na tassa savve vimaNuNNayaM vA na tasya sarve'pi manojJatAM vA nivvattayaMtI amaNuNNayaM vaa|| nivarttayanti amanojJatAM vA / / 106 jeTalA prakAranA zabda vagere indriya-viSayo che, te badhA virakta manuSyanA manamAM manojJatA ke amanojJatA utpanna karatA nathI. 107.evaM sasaMkappavikappaNAso saMjAyaI smymuvtttthiyss| atthe asaMkappayato tao se pahIyae kAmaguNesu taNhA // evaM sva-saMkalpa-vikalpanAzaH saMjAyate smtaamupsthitsy| arthAn asaMkalpayatastatastasya prahIyate kAmaguNeSu tRSNA // 107.2 rIte samatA prA 42 se cha, tenA saM85 mane vikalpa naSTa thaI jAya che. je artho-Indriya-viSayono saMkalpa nathI karato, tene kAmaguNomAM thanArI tRSNA atikSINa thaI jAya che.19 108.sa vIyarAgo kayasavvakicco khavei nANAvaraNaM khnnennN| taheva jaM daMsaNamAvarei jaMcaMtarAyaM pakarer3a kammaM // sa vItarAgaH kRtasarvakRtyaH kSapayati jJAnAvaraNaM kSaNena / tathaiva yat darzanamAvRNoti yadantarAyaM prakaroti karma // 108 pachI te vItarAga saghaLI dizAomAM kRtakRtya thaIne kSaNabharamAM jJAnAvaraNane kSINa karI nAkhe che. te ja rIte je karma darzananuM AvaraNa kare che ane je karma aMtarAya(vidana) kare che, tevA darzanAvaraNa ane aMtarAya kamane kSINa karI nAkhe che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 841 adhyayana-32 : 2405 82-87 109.savvaM tao jANai pAsae ya sarvaM tato jAnAti pazyati ca amohaNe hoi nirNtraae| amohano bhavati nirantarAyaH / aNAsave jhANasamAhijutte anAzravo dhyAnasamAdhiyuktaH Aukkhae mokkhamuvei suddhe|| AyuHkSaye mokSamupaiti zuddhaH // 109 tyArabAda te saghaLuM kaMI jANe che ane jue che tathA moha ane aMtarAya rahita banI jAya che. aMte te Azrava rahita tathA dhyAna dvArA samAdhimAM lIna ane ane zuddha banI AyuSyano kSaya thatAM ja mokSane prApta karI le che. 110.so tassa savvassa duhassa mukko sa tasmAt sarvasmAt duHkhAd mukta: 110.42 // apane niraMtara pIche sevA azeSa:52mane jaM bAhaI sayayaM jaMtumeyaM / yad bAdhate satataM jntumenm|| dIrghakAlIna karma-rogathI te mukta thaI jAya che. eTalA dIhAmayavippamukko pasattho dIrghAmayavipramukta: prazastaH mATe te prazaMsanIya, atyaMta sukhI ane kRtArtha thaI jAya to hoi accaMtasuhI kystho|| tato bhavatyatyantasukhI kRtArthaH // che. 111.aNAikAlappabhavassa eso anAdikAlaprabhavasyaiSaH savvassa dukkhassa pmokkhmggo| sarvasya duHkhasya prmokssmaargH| viyAhio jaM samuvicca sattA vyAkhyAtaH yaM samupetya sattvAH kameNa accaMtasuhI bhavaMti // krameNa atyantasukhino bhavanti / / -tti bemi| -iti brviimi|| 111.meM anAdikAlIna sarvaduHkhomAMthI mukta thavAno mArga batAvyo che, tene svIkArI jIva kramaza: atyaMta sukhI banecha. -mAma huM . Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. (avaMtAnaH samULastra) aMtano artha che 'cheDo.' vastunA be cheDA hoya che - AraMbha ane aMta. ahIM AraMbha kSaNanuM grahaNa karavAmAM AvyuM che. teno zabdArtha che - jeno AraMbha na hoya tevo kALa arthAt anAdi-kALa. - 'samUlaTH'no artha che - mULa-sahitanuM. duHkhanuM mULa kaSAya ane avirati che. eTalA mATe tene 'samUla' arthAt kaSAya-avirati mUlaka kahevAmAM Avela che. 2. ajJAna ane mohanuM (mALa mohaH) ajJAna ane mohamAM eka AMtarika saMbaMdha che. jJAna mohanA kAraNe ja ajJAna bane che. jJAnAvaraNa karmano kSayopazama jJAna ane ajJAna - bannemAM thAya che. je jJAnanI sAthe darzanamohanA paramANuono pravAha maLI jAya che te jJAna ajJAna banI jAya che. tethI tattvazraddhA viparIta thaI jAya che. jJAnane ajJAna banAvanAra darzanamoha che. teno vilaya mokSanuM prathama sopAna che. 3. guru ane vRddhonI (guruviddha) TippaNa adhyayana 32 : pramAdasthAna guruno artha che 'zAstrane yathAvat batAvanAra'. vRddho traNa prakAranA hoya che - (1) zruta-vRddha, (2) paryAya-vRddha ane (3) vayo-vRddha . 4. dhairya (dhiI) dhRtino artha che - mananuM niyamana karanArI zakti. AyurvedamAM A ja artha maLe che. vRttikAre Ano artha cittanI svasthatA, cittanI anudvignatA karyo che.4 prastuta sUtramAM nigamana che ke cittanI svasthatA vinA jJAnano lAbha laI zakAto nathI. kahyuM che - svastha citte yuddhaya: prakSrati / ' 5. (zloka 5) sarakhAvo - dazavaikAlika cUlikA, 2/10. 6. ekalo ja vihAra kare (po vi....viddonna) sAmAnya sthitimAM muni mATe ekalavihAra vihita nathI. sthAnAMgamAM ekalavihAra karanAranI yogyatAno nirdeza che. nirdiSTa yogyatAvALo muni ja AcAryanI anumati prApta karI ekalavihAra pratimA svIkArI zake che. prastuta zlokamAM ekalavihAra pratimAnuM pratipAdana nathI. AmAM ApavAdika sthitino ullekha che. jo evI sthiti AvI paDe ke potAnAthI adhika guNavALo ane samAna guNavALo koI muni na maLe, to tevI avasthAmAM muni ekalo rahIne potAnI sAdhanA kare. vRttikAranuM kathana che ke A vidhAna gItArtha muni mATe che. 1. vRttavRtti, patra 626 : antatiAntottvano, ....anAvi: jAto yasya soDyamantyanAnastasya / ejana, patra 622 : saha mUtnena-SAyAvittirUpeLa varttata iti samUlakaH (kaH ) prAgvattasya, uktaM hi'mUlaM saMsArassa u huMti kasAyA aviratI ya / " ejana, patra 622 : puravo--yathAvA zramidhAyA 2. 3. 4. 5. 6. vRddhAzca - zrutaparyAyAdivRddhAH / ejana, patra 622 : dhRttizna cittAzrcamanuvinamityartha: / dALa, 8 / 2 / bRhadvRtti, patra 623 : ...tathAvidhagItArthayativiSayaM caitad, anyathaikAkivihArasyAgame niSiddhatvAt / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 84 adhyayana-32 TippaNa 7-10 7. moha... (jo ) mohano zAbdika artha che - mUccha, mUDhatA, caitanyanI vikRti. pravacanasAramAM mohanA traNa cihno batAvavAmAM AvyAM che - (1) tattvanuM ayathArtha grahaNa, (2) tiryaMca ane manuSyamAM thanArI karuNA, (3) viSayano prasaMga. krodha, mAna vagere mohanA prakAro che. te badhAnA samUhanuM nAma moha che. 2 8. (zloka 3) prastuta zlokamAM janma ane maraNane duHkha kahevAmAM Avela che. teno sAmAnya artha e che ke janma ane maraNa eka cakra che. te niraMtara cAlatuM rahe che. temAM aneka duHkho bhogavavA paDe che, e apekSAe janma-maraNa duHkha che. vRttikAre duHkhanI vyAkhyAne eka navo AyAma Apyo che. temanA mata anusAra janma ane mRtyunI kSaNo du:khada hoya che. te kSaNomAM prANI saMtapta rahe che, taNAvathI gherAI jAya che. te taNAvanA kAraNe potAnA janmanI smRtine visAre pADI de che. AvA taNAvanI apekSAe ja janma ane maraNane duHkha kahevAmAM Avela che. 9. (zloka 8) moha cetanAnI mUrchA che. te tRSNA - tarasa, avirati utpanna kare che. tRSNA lobha - padArthasaMgrahanI vRttine utpanna kare che. tenAthI prerita vyakti padArthano saMgraha kare che. A eka cakra che. e te ja toDI zake che je sahu prathama moha upara prahAra kare che. moha tUTatAM ja tRSNA tUTI jAya che. tRSNA tUTatAM ja lobha tUTI jAya che. ane lobha tUTatAM ja vyakti padArtha-saMgrahathI virata thaI jAya che, akiMcana banI jAya che. 10. (zloka 10) A zlokamAM batAvavAmAM AvyuM che ke brahmacArIe ghI, dUdha, dahI vagere rasonuM atimAtrAmAM sevana na karavuM joIe. ahIM rasa-sevanano AtyaMtika niSedha nathI, paraMtu atimAtrAmAM tenA sevanano niSedha che. jaina Agama bhojana saMbaMdhamAM brahmacArIne je nirdeza Ape che, temAM A be Ave che - (1) te atimAtrAmAM raso na khAya ane (2) te vAraMvAra ke pratidina raso nakhAya. AmAMthI evuM phalita thAya che ke te vAyu vagerenA kSobhanuM nivAraNa karavA mATe rasanuM sevana karI zake che, akAraNa temanuM sevana karI zake nahIM. eka munie potAnA praznakartAne A ja vAta karI hatI - "huM ati AhAra karato nathI. atisnigdha AhArathI viSayo udIta thAya che, eTalA mATe temanuM paNa sevana karato nathI. saMyamI jIvanayAtrA calAvavA mATe huM khAuM chuM, te paNa atimAtrAmAM khAto nathI." 1. 4. pravaranaHIR 8 : aDhe ajadAgahaNaM karuNAbhAvo ya tiriyamaNuesu / visaesu ca pasaMgo, mohassedANi liMgANi // thavanA, zarAjhArA:odhamInamAyAbahAthartishokbhyjugupsaastriinpuNskvedmithyaatvaanaaN samUho mohaH / bRhavRtti, patra 624 : jAtimaraNasyaivAtizayaduHkhotpAdakatvAt, uktaM hi maramANassa jaM dukkhaM, jAyamANassa jNtunno| teNa dukkheNa saMtatto, na sarati jAtimappaNo // bRhadvRtti, patra 625 : rasAH' kSIrAdivikRtayaH 'prakAmam' atyarthaM na niSevitavyAH' nopabhoktavyAH, prakAmagrahaNaM tu vAtAdikSobhanivAraNAya rasA api niSevitavyA eva, niSkAraNaniSevaNasya tu niSedha iti khyApanArtham uktaM ca"accAhAro na sahe, atiniddheNa visayA udijjaMti / jAyAmAyAhAro, taM pi pagAmaM Na bhuMjAmi // " 3. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 844 adhyayana-32 : TippaNa 11-17 dUdha vagerenuM sarvathA sevana na karavAthI zarIra zuSka thaI jAya che, baLa ghaTI jAya che ane jJAna, dhyAna ke svAdhyAyanI yatheSTa pravRtti thaI zakatI nathI. temanuM pratidina ke atimAtrAmAM sevana karavAthI viSayanI vRddhi thAya che, eTalA mATe AcArye e jovuM joIe ke te potAnA ziSyane kyAreka snigdha ane kyAreka rakSa AhAra Ape. 11. (gg) A dezI dhAtu che. Ano artha che - aMta karavo. 12. (zloka 23) cakSu rUpanuM grahaNa kare che. cakSuno viSaya che rUpa. cakSu ane rUpa - A banne vacce grAhya grAhaka bhAva che. rUpa che grAhya ane cakSu che grAhaka. AnAthI e spaSTa thAya che ke rAga-dveSanI utpattimAM banneno sahakArI bhAva che. jevI rIte rUpa rAga-dveSanuM kAraNa che tevI ja rIte cakSu paNa rAga-dveSanuM kAraNa che. prastuta zlokamAM manojJanA sthAne 'samanojJano prayoga karavAmAM Avyo che -samaputrAdu. vRttikAre AnI artha-saMgati karavAno prayatna karyo che. IrSA, roSa, dveSa - A badhA daiSanA paryAyo che. amanojJa rUpa pratye je IrSA, roSa thAya che te badho vaiSa ja che. 13. Asakti (vi...) vRttikAre gRddhino artha rAga karyo che tathA vAcaka' pravarano eka zloka uddhata karI rAganA paryAyavAcI zabdono ullekha karyo che. rAganA paryAyavAcI zabdo che - IcchA, mUccha, kAma, sneha, gArba, mamatva, abhinaMda, abhilASa vagere. 14. (mi) pR" zabdanA aneka artho che- pazu, mRgazIrSa nakSatra, hAthInI eka jAti, haraNa vagere. ahIM mRgano artha 'pazu' che." 15. auSadhio (moha) vRttikAre auSadhIne 'nAgadamanI' vagere auSadhIono sUcaka mAnyo che." 16. bhAva manano (magasa mAd) karmanA udaya athavA kSayopazamathI niSpanna cittanI avasthAnuM nAma che bhAva. manovargaNAnA AlaMbanathI karavAmAM AvanAra cittano vyApAra che - mana. 17. Indriya rUpI coronuM (vitha vora...) Indriyo jJAnanA sroto che. te jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA kSAyopathamika bhAvo che. temane cora sApekSa dRSTie kahevAmAM Avela che. jyAre te rAga-dveSAtmaka pravRttiomAM lipta thaI jAya che tyAre manuSyanuM dharmarUpI sarvasva chinavAI jAya che. A apekSAe temane cora kahevAmAM Avela che. 4. 1. vRtti , patra da28 : kuMti-sArvatthAna kSotti - vinAzayanti / ejana, patra krU0 3. ejana, patra krU0: kuddhiArtha rAmacartha: 3 di vAva:icchaa mUrchA kAmaH sneho gAyaM mamatvamabhinandaH / abhilASa ityanekAni rAgaparyAyavacanAni / / ejana, patradarU4:mRtapipazura, 3"zIrve ptinAta, mRr: pazuvyo : " ejana, patra dharU4: tathauSadhayonA Ii: ejana, patra dara6 : DuMdiyA vIrA rUva tharvavAharaNa indriycauraaH| 6, Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdasthAna 845 adhyayana-32 : TippaNa 18-19 18. vikArone... (viyA.....) 'viyA'nAM saMskRta rUpo be banI zake - 'vira' ane 'vivAra', indriyavazavartI manuSya vividha prakAranA vikAro athavA vividha prakAranA vicAromAM bharAI jAya che. 19. (zloka 107) mahAvIranI sAdhanAnuM mahattvapUrNa sUtra che- samatA, indriyonA manojJa ane amanojJa viSayo pratye rAga-dveSa na karavAno abhyAsa. samatAnI sAdhanA vinA dhyAne paNa saphaLa nathI thatuM. dhyAnakALamAM vItarAganI sthiti jevo kaMIka anubhava thAya che. dhyAna pUrNa karatAM indriyonA viSayo sAme AvI jAya che. tyAre rAga-dveSanA saMkalpa ane vikalpa ubharI Ave che. samatAnI sAdhanA jema jema AgaLa vadhe che tema tema saMkalpa-vikalpano nAza thato jAya che. indriyonA artho - viSayonA saMkalpa-vikalpa thatA nathI, te avasthAmAM kAmaguNa viSayaka tRSNA potAnI meLe ja kSINa thaI jAya che. saMkalpa ane vikalpa tRSNAnuM poSaNa kare che. jevuM temanuM poSaNa baMdha thaI jAya ke tRSNA potAnI jAte ja pratanu banI jAya che. vRttikAre 'samaya' zabdanA be saMskRta rUpo vadhArAmAM ApyA che- 'sama' - ekI sAthe ane 'sI' - siddhAnta, paraMtu te banne ahIM prAsaMgika nathI. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tetIsaimaM ajjhayaNaM kammapayaDI tetrIsamuM adhyayana karmaprakRti Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM karmanI prakRtionuM nirUpaNa che, eTalA mATe tenuM nAma 'janmapayaDI'-'rmaprakRti' che. 'karma' zabda bhAratIya darzanano bahu jANIto zabda che. jaina, bauddha ane vaidika - badhA darzanoe ene mAnya karela che. A kriyAnI pratikriyA che, AthI teno asvIkAra paNa karI zakAto nathI. vaidika Adi darzano karmane saMskArarUpe svIkAre che, jainadarzananI vyAkhyA temanAthI vilakSaNa che. tenA anusAra karma paudgalika che. jyAre jyAre jIva zubha ke azubha pravRttimAM pravRtta hoya che tyAre tyAre te potAnI pravRtti vaDe pudgalonuM AkarSaNa kare che. tevA AkRSTa pudgalo AtmAnI copAsa potAnA viziSTa rUpa ane zaktinuM nirmANa kare che. temane karma kahevAmAM Ave che. karmanI mULa pravRttio ATha che 1. jJAnAvaraNa - je padgalo jJAnane AvRta kare che. 2. darzanAvaraNa - je pudgalo darzanane AvRta kare che. 3. vedanIya - je pudgalo sukha-duHkhanA hetu bane che. 4. mohanIya - je pudgalo dRSTikoNa ane cAritramAM vikAra pedA kare che. 5. AyuSya - je pudgalo jIvana-kALa niSpanna kare che. 6. nAma - je pudgalo zarIra vagere vividha rUponI prAptinA hetu hoya che. 7. gotra - je pudgalo uccatA ke nIcatAnI anubhUtimAM hetu bane che. 8. aMtarAya - je pudgalo zakti-vikAsamAM bAdhaka bane che. 1. jJAnAvaraNa pAMca prakAranuM che - (1) Abhinibodhika(mati) jJAnAvaraNa, (2) zrutajJAnAvaraNa, (3) avidha jJAnAvaraNa, (4) mana:paryava jJAnAvaraNa, (5) kevaLajJAnAvaraNa. 2. darzanAvaraNa nava prakAranuM che - (1) nidrA, (2) pracalA, (3) nidrAnidrA, (4) pracalA-pracalA, (6) cakSudarzanAvaraNa, (7) acakSudarzanAvaraNa, (8) avadhidarzanAvaraNa, (9) kevaladarzanAvaraNa. (5) sthAnaddhi, 3. vedanIyanA be prakAra che - (1) sAtavedanIya ane (2) vedanIya. 4. mohanIyanA be prakAra che - (1) darzana mohanIya. tenA traNa bheda che - samyaktva mohanIya, mithyAtva mohanIya ane samyaktva mithyAtva mohanIya. (2) cAritra mohanIya. enA be bheda che - kaSAya mohanIya ane no-kaSAya mohanIya. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 850 adhyayana-33 : Amukha kaSAya mohanIya 16 prakAranuM che anantAnubaMdhI catuSka - krodha, mAna, mAyA, lobha. apratyAkhyAna catuSka - krodha, mAna, mAyA, lobha. pratyAkhyAna catuSka - krodha, mAna, mAyA, lobha. saMjavalana catuSka - krodha, mAna, mAyA, lobha. no-kaSAya mohanIya 9 prakAranuM che - hAsya, rati, arati, bhaya, jugupsA, puMveda, strIveda, napuMsakaveda. 5. AyuSya cAra prakAranuM che - nairayika Ayu, tiryam Ayu, manuSya Ayu ane devaAyu. 6. nAma be prakAranuM che - zubha ane azubha. A bannenA aneka avAjora bhedo che. 7. gotra be prakAranuM che - ucca gotra ane nIca gotra. ucca gotra-karmanA ATha bheda che - (1) prazasta jAti, (5) prazasta tapasyA, (2) prazasta kuLa, (6) prazasta zruta(jJAna), (3) prazasta baLa, (7) prazasta lAbha, (4) prazasta rUpa, (8) prazasta aizvarya. nIca gotra-karmanA ATha bheda che - (1) aprazasta jAti, (5) aprazasta tapasyA, (2) aprazasta kuLa, (6) aprazasta zruta(jJAna), (3) aprazasta baLa, (7) aprazasta lAbha, (4) aprazasta rUpa, (8) aprazasta aizvarya. 8. aMtarAya-karma pAMca prakAranuM che - dAnAntarAya, lAbhAntarAya, bhogAntarAya. upabhogAntarAya ane vIryAntarAya. 1. karmonI prakRti karmanI mULa prakRtio uparyukta ATha ja che. bAkInI badhI temanI uttara pravRtio che. temanuM vistRta varNana prajJApanA (pada 23)mAM che. 2. karmonI sthiti- pratyeka karmanI sthiti hoya che. sthiti-kALa pUrNa thatAM te karma naSTa thaI jAya che. keTalAka nimittomAM sthiti janU ke adhika paNa thAya che. (1) jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya ane aMtarAyakarmanI utkRSTa sthiti trIza kroDAkoDa sAgara ane jaghanya sthiti antarmuhUrtanI che. (2) mohanIya karmanI utkRSTa sthiti 70 kroDAkroDa sAgara tathA jaghanya sthiti antarmuhUrtanI che. (3) Ayu karmanI utkRSTa sthiti 33 sAgara tathA jaghanya sthiti antarmuhUrtanI che. (4) nAma ane gotra karmanI utkRSTa sthiti 20 kroDAkoDa sAgara tathA jaghanya sthiti ATha muhUrtanI che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti 3. karmono anubhAva karmanA vipAkane anubhAga, anubhAva, phaLa ke rasa kahevAmAM Ave che. vipAka be prakArano che - tIvra ane maMda. tIvra pariNAmo vaDe baMdhAyelA karmano vipAka tIvra tathA maMda pariNAmo vaDe baMdhAyelA karmano vipAka maMda hoya che. vizeSa prayatna dvArA tIvrano maMda ane maMdano tIvra banI jAya che. 4. karmono pradezAgra karma prAyogya pudgala jIvanI zubha-azubha pravRtti dvArA AkRSTa thaIne AtmAnA pradezo sAthe coMTI jAya che. karmo anaMtapradezI pudgala-skaMdho hoya che ane AtmAnA asaMkhya pradezo sAthe ekarUpa banI jAya che. 851 adhyayana-33 : Amukha Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tetIsaimaM ajjhayaNaM : tetrIsabhuM adhyayana kammapayaDI : bhaprakRti saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. aTTakammAI vocchAmi ANupubbi jhkkm| jehiM baddho ayaM jIvo saMsAre privtte|| aSTa karmANi vakSyAmi AnupUrvyA ythaakrmm| yairbaddho'yaM jIvaH saMsAre parivartate // 1. huM anupUrvIthI kramAnusAra (pUrvAnupUrvIthI) ATha karmonuM nirUpaNa karIza, jemanAthI baMdhAyelo A jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. 2. nANassAvaraNijjaM daMsaNAvaraNaM thaa| veyaNijjaMtahA mohaM AukammaM taheva ya / / jJAnasyAvaraNIyaM darzanAvaraNaM tthaa| vedanIyaM tathA mohaH Ayu:karma tathaiva c| 2-3.zAnA12, zanAva27, vehanIya, bhoDa, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya - A rIte saMkSepamAM e ATha karmo che. 3. nAmakammaM ca goyaM ca aMtarAyaM taheva y| evameyAi kammAI adeva usmaaso|| nAmakarma ca gotraM ca antarAyastathaiva c| evametAni karmANi aSTaiva tu samAsataH // 4. nANAvaraNaM paMcavihaM suyaM AbhiNibohiyaM / ohinANaM taiyaM maNanANaM ca kevalaM // jJAnAvaraNaM paMcavidhaM shrutmaabhinibodhikm| avadhijJAnaM tRtIyaM manojJAnaM ca kevalam // 4. zAnA1291 pAMya prAracche-(1) zruta-zAnAvara, (2) mAminiSodhita-zAnAva29, (3) bhvdhishaanaav29|, (4) mnoshaanaav29|| bhane (5) upljJAnAvaraNa . 5. (1) nidrA, (2) prayatA, (3) nidrA-nidrA, (4) prayA-prayasI, (5) styAnagaddhi, 5. niddA taheva payalA nidrA tathaiva pracalA niddAniddA ya payalapayalA y| nidrAnidrA pracalApracalA c| tatto ya thINagiddhI u tatazca styAnagRddhistu paMcamA hoi nAyavvA // paMcamI bhavati jJAtavyA // 6. cakkhumacakkhuohissa daMsaNe kevale ya aavrnne| evaM tu navavigappaM nAyavvaM dasaNAvaraNaM / / cakSuracakSuravadheH darzane kevale caavrnne| evaM tu navavikalpaM jJAtavyaM darzanAvaraNam // 6. (6) yakSa-zanA125, (7) ayaH-zanAva25, (8) apaSi-zanAvara, ane () ksa-zanAva294 - A pramANe darzanAvaraNa nava prakAranuM che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 854 adhyayana-33 : 287-14 7. hanIyale 2-cha- (1) sAta-vahanIya sane (2.) asAta-vedanIya. A banne vedanIyonA aneka prakAro 7. veyaNIyaM pi ya duvihaM sAyamasAyaM ca aahiyN| sAyassa u bahU bheyA emeva asAyassa vi|| vedanIyamapi ca dvividhaM sAtamasAtaM caakhyaatm| sAtasya tu bahavo bhedAH evameva asAtasyApi // cha 8. mohaNijjaM pi duvihaM dasaNe caraNe thaa| daMsaNe tivihaM vuttaM caraNe duvihaM bhave // mohanIyamapi dvividhaM darzane caraNe tthaa| darzane trividhamuktaM caraNe dvividhaM bhavet // 8. bhoDanIya 59 me prArarnucha- (1) harzana-mohanIya ane (2) cAritra-mohanIya. darzana-mohanIya traNa prakAranuM ane cAritra-mohanIya be prakAranuM hoya che. .. (1) sabhyatva, (2) mithyAtva ane (3) sabhya mithyAtva-darzana-mohanIyanI A traNa prakRtio che. 9. sammattaM ceva micchattaM sammAmicchattameva y| eyAo tinni payaDIo mohaNijjassa dNsnne|| samyaktvaM caiva mithyAtvaM samyaDmithyAtvameva c| etAstisraH prakRtayaH mohanIyasya darzane // 10.yAritra-moranIyale prahAranucha- (1) japAya mohanIya bhane (2) nopAya-moDanIya. 10. carittamohaNaM kamma duvihaM tu viyAhiyaM / kasAyamohaNijjaMtu nokasAyaM taheva y|| caritramohanaM karma dvividhaM tu vyAkhyAtam / kaSAyamohanIyaM ca nokaSAyaM tathaiva ca // 11. solasavihabheeNaM kammaM tu kasAyajaM / sattavihaM navavihaM vA kammaM nokasAyajaM // SoDazavidhabhedena karma tu kssaayjm| saptavidhaM navavidhaM vA karma ca nokaSAyajam // 11.kaSAya-mohanIya karmanA soLa bheda thAya che ane nokaSAya-mohanIya karmanA sAta ke nava bheda thAya che." 12.mAyu-bhayA2 prA2nu cha-(1) naiyi-mAyu, (2.) tirya-mAyu, (3) manuSya-mAyusane (4) heva-mAyu. 12. neraiyatirikkhAu maNussAu taheva y| devAuyaM cautthaM tu AukammaM cuvvihN|| nairayikatiryagAyuH manuSyAyustathaiva c| devAyuzcaturthaM tu AyuHkarma caturvidham // 13. nAmaM kammaM tu duvihaM suhamasuhaM ca AhiyaM / suhassa u bahU bheyA emeva asuhassa vi // nAma karma dvividhaM zubhamazubhaM caakhyaatm| zubhasya bahavo bhedAH evameva azubhasyApi / / 13.nAma-bhAnapraaracche- (1) zuma-nAma sane (2) zubha-nAma. mA bhannenA bhane: pAro cha.. 14.gotra- prA2nucha-(1)yya gotra bhane (2) nIca gotra. A bannenA ATha ATha prakAra che.* 14. goyaM kammaM duvihaM uccaM nIyaM ca AhiyaM / ucca aduvihaM hoi evaM nIyaM pi aahiyN|| gotraM karma dvividhaM uccaM nIcaM cAkhyAtam / uccamaSTavidhaM bhavati evaM niicmpyaakhyaatm|| Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti 855 adhyayana-33: do 15-21 15. dANe lAbhe ya bhoge ya uvabhoge vIrie thaa| paMcavihamaMtarAyaM samAseNa viyAhiyaM // dAne lAbhe ca bhoge ca upabhoge vIrye tthaa| paMcavidhontarAyaH samAsena vyaakhyaatH|| 15.aMtarAya-saMkSepama pAMya aranucha- (1) haanaant2|y, (2) saamaant|y, (3) bhogaant2|y, (4) upabhogAnta rAya ane (5) vAntiA ..' 16. eyAo mUlapayaDIo uttarAo ya aahiyaa| paesaggaM khettakAle ya bhAvaM cAduttaraM suNa // etA mUlaprakRtayaH uttarAzcAkhyAtAH / pradezAgraM kSetrakAlau ca bhAvaM cottaraM zrRNu // 16 karmonI A jJAnAvaraNa vagere mULa prakRtio ane zruta jJAnAvaraNa vagere sattAvana uttara pravRtio kahevAmAM AvI che. AnI pachI te temanA pradezAgra(paramANuonA pariNAma) kSetro kALa ane bhAva(anubhAga-paryAya) sAmaga. 17. savvesiM ceva kammANaM | pesggmnnNtgN| gaMThiyasattAIyaM aMto siddhANa AhiyaM // sarveSAM caiva karmaNAM pradezAgramanantakam / granthikasattvAtItam anta: siddhAnAmAkhyAtam / / 17.eka samayamAM grAhya badhA karmonA pradezAgra anaMta che. te abhavya jIvothI anaMtagaNa adhika ane siddha AtmAonA anaMtamA bhAga jeTala, hoya che.* 18. savvajIvANa kammaM tu saMgahe chaddisAgayaM / savvesu vi paesesu savvaM savveNa bddhgN|| sarvajIvAnAM karma tu saMgrahe ssdddishaagtm| sarveSvapi pradezeSu sarvasarveNa baddhakam // 18 badhA jIvonA saMgrahayogya pagalo chae dizAo - AtmA sAthe saMlagna badhA AkAza pradezomAM sthita che. te badhA karma-paramANu baMdha-kALamAM eka AtmAnA badhA pradezo sAthe sambaddha hoya che. 19. udahIsarinAmANaM tIsaI koddikoddio| ukkosiyA ThiI hoi aMtomuhattaM jahanniyA // udadhisadRgnAmnAM triMzat koTikoTyaH / utkRSTA sthitirbhavati antarmuhUrtaM jaghanyikA / / 19-20.jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya - karmonI utkRSTa sthiti trIsa koTi-koTi sAgara ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI hoya che.' 20. AvaraNijjANa duNhaM pi veyaNijje tahave y| aMtarAe ya kammammi ThiI esA viyAhiyA // AvaraNayordvayorapi vedanIye tathaiva c| antarAye ca karmaNi sthitireSA vyAkhyAtA // 21.mohanIya-karmanI utkRSTa sthiti sittera koTi-koTi sAgara ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI hoya che. 21. udahIsarinAmANaM sattara koddikoddio| mohaNijjassa ukkosA aMtomuhattaM jahanniyA // udadhisadRgnAmnAM saptatiH kottikottyH| mohanIyasyotkRSTA antarmuhUrtaM jaghanyikA // 22.Ayu-karmanI utkRSTa sthiti sittera koTi-koTi sAgara ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI hoya che. 22. tettIsa sAgarovamA ukkoseNa viyaahiyaa| ThiI u Aukammassa aMtomuhattaM jahaniyA // trayastriMzat sAgaropamA utkarSeNa vyaakhyaataa| sthitistvAyu:karmaNaH antarmuhUrtaM jaghanyikA // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 856 adhyayana-33 : yo 22-25 23. nAma ane gotra karmanI utkRSTa sthiti vIza koTi-koTi sAgara ane jaghanya sthiti ATha muhUrtanI hoya che. 23. udahIsarinAmANaM vIsaI koddikoddio| nAmagottANaM ukkosA aTTha muhuttA jhnniyaa|| udadhisadRganAmnAM viMzatiH koTikoTyaH / nAmagotrayorutkRSTA aSTa muhUrttA jaghanyikA // 24. siddhANaNaMtabhAgo ya aNubhAgA havaMti u| savvesu vi paesaggaM savvajIvesu icchyiM // siddhAnAmanantabhAgazca anubhAgA bhavanti tu| sarveSvapi pradezAgraM sarvajIvebhyo'tikAntam // 24.karmonA anubhAga siddha AtmAonA anaMtamAM bhAga jeTalA hoya che. badhAM anubhAgonuM pradeza-parimANa - rasavibhAganuM parimANa badhA jIvothI adhika hoya 25.A karmonA anubhAgone jANIne buddhimAna temano nirodha ane kSaya karavAno prayatna kare. 25. tamhA eesi kammANaM aNabhAge viyaanniyaa| eesiM saMvare ceva khavaNe ya jae buhe // tasmAdeteSAM karmaNAm anubhAgAn vijnyaay| eteSAM saMvare caiva kSapaNe ca yateta budhaH // -tti bemi| -iti brviimi| -mAma huM97. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 33 : 1. (zloka 7) sAtavedanIya ane asAtavedanIyanA aneka prakAra che. prajJApanA anusAra pratyekanA ATha-ATha prakAra che. jemanA AdhAre sAta ane asAtanuM vedana thAya che, temanA AdhAre A bheda karavAmAM AvyA che. sAtavedanIyanA ATha prakAra - manojJa zabda, manojJa rUpa, manojJa rasa, manojJa gaMdha ane manojJa sparza tathA kAyasukhatA, vANIsukhatA ane manaHsukhatA. temanAthI viparIta asAtavedanIyanA bhedo che. 2. (zloka 11) cAritra-mohanIya karmanAM be rUpa che - (1) kaSAya-mohanIya (2) no-kaSAya-mohanIya. kaSAya-mohanIya karmanA 16 prakAra che - anantAnubaMdhI - (1) krodha, (2) mAna, (3) mAyA ane (4) lobha. apratyAkhyAnI - (1) krodha, (2) mAna, (3) mAyA ane (4) lobha. pratyAkhyAnI - (1) krodha, (2) mAna, (3) mAyA ane (4) lobha. saMjavalana - (1) krodha, (2) mAna, (3) mAyA ane (4) lobha. = karmaprakRti je sAdhana mULabhUta kaSAyone uttejita kare che, te 'no-kaSAya' kahevAya che. temanI gaNatarI be rIte karAI che. eka gaNatarI anusAra te nava che - (1) hAsya, (2) rati, (3) arati, (4) bhaya, (5) zoka, (6) jugupsA, (7) puruSa-veda, (8) strIveda ane (9) napuMsaka-vedara. bIjI gaNatarI anusAra te sAta che - (1) hAsya, (2) rita, (3) arita, (4) bhaya, (5) zoka, (6) jugupsA ane (7) veda.ka 3. (zloka 13) zubha nAmakarma ane azubha nAmakarmanA aneka prakAra che. prajJApanAmAM nAmakarmanA beMtAlIsa prakAra nirdezAyA che ane pratyeka prakAranA aneka avAntara bheda pratipAdita che. temAM zubha-azubhano bheda nirdiSTa nathI. uttarAdhyayananA vRttikAre zubha nAmakarmanA 37 bheda tathA azubha nAmakarmanA 33 bhedano ullekha karyo che.pa 4. (zloka 14) 1. pAvaLA, 22030, 26 / 2. ejana, ra3 / rU4-36 / 3. vRttavRtti, patra 643 / 4. paNNavaNA, 23 / 38-56 / 5. bRhadvRtti, patra 644 / gotrano artha che 'kulakramAgata AcaraNa.' ucca AcaraNane 'ucca gotrakarma' ane nIca AcaraNane 'nIca gotrakarma' kahevAmAM Ave che." te ATha prakAranA che. A prakAro temanA baMdhanonA AdhAre mAnavAmAM AvyA che. ucca gotrakarma baMdhanAM ATha kAraNo che-- 6. 7. zompaTamAra, rmAMDa, 13 : santANakameNAgayajIvAyaraNassa godamidi saNNA / ucca NIcaM caraNaM ucca nIcaM have godaM // pAvaLA, 2068 / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 1. . OM . 3. 1. (1) jAtino amada, (2) kuLano amada, (3) baLano amada, (4) tapasyAno amada, nIca gotrakarma baMdhanAM ATha kAraNo che-- 5. (zloka 15) prastuta zlokamAM aMtarAya karmanA pAMca prakAro nirdiSTa che. bRhavRttimAM temanI vyAkhyA A pramANe che dAnAntarAya - dAna lenAra paNa viziSTa che, deya vastu paNa viziSTa che ane dAtA dAnanA phaLathI abhijJa che, paraMtu te dAna ApI zakato nathI. 2. (1) jAtino mada, (2) kuLano mada, (3) baLano mada, (4) tapasyAno mada, 858 1. 2. (5) aizvaryano amada, (6) zrutano amada, (7) lAbhano amada ane (8) rUpano amada. (5) aizvaryano mada, (6) zrutano mada, (7) lAbhano mada, (8) rUpano mada. 4. upabhogAntarAya - vastro, alaMkAro maLavA chatAM paNa vyakti teno upabhoga karI zakatI nathI. je vAraMvAra kAmamAM Ave che te upabhoga kahevAya che. jema ke - bhavana, strI vagere. 5. vIryAntarAya - vyakti baLavAna hoya, svastha hoya, tarUNa hoya chatAM paNa te eka taNakhaluM ya toDI zake nahIM. tattvArtha bhASyAnusAriNI TIkAmAM temanI vyAkhyA A pramANe che -- dAnAntarAya - jayAre samasta dAnAntarAya karmano kSaya thaI jAya che tyAre dAtA yAcakane yatheccha dAna ApavAmAM samartha banI zake che. lAbhAntarAya - dAtA paNa viziSTa che ane yAcaka paNa nipuNa che, paraMtu yAcakanI upalabdhimAM te upaghAta pedA kare che. bhogAntarAya - saMpadA hovA chatAM paNa vyaktinA bhogamAM bAdhA Ave che. je padArtha ekavAra kAmamAM Ave che te bhoga kahevAya che, jema ke-puSpa, AhAra vagere. adhyayana-33 : TippaNa 5-6 lAbhAntarAya - jyAre A karmano sarvathA kSaya thAya che tyAre vyakti dharma-artha-kAma ane mokSa - A caturvarganI samasta sAmagrI prApta karI zake che ane tene aciMtya mAhAtmyanI zakti paNa prApta thaI jAya che, jenA vaDe te je Icche te lAbha prApta karI zake che. 3. bhogAntarAya - AnA kSINa thavAthI vastuno bhoga nirbAdhapaNe karI zakAya che. 4. upabhogAntarAya - AnA kSINa thavAthI upabhoganI sAmagrInI prAptimAM koI muzkelI paDatI nathI. 5. vIryAntarAya - AnA kSayathI apratihata zakti pragaTa thAya che. 6. (zloka 17) A zlokamAM eka samayamAM baMdhAnAra karma-saMdhono pradezAgra (paramANu-parimANa) batAvavAmAM Avela che. AtmAnA paNNavaNA, 23 / 58 / tattvArtha bhASyAnusAriNI TIkA, pR0 143 / vRttavRtti, patra 649 / 3. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti 859 adhyayana-33 : TippaNa 7-9 pratyeka pradeza para anaMta-anaMta karma-vargaNAo coMTI rahetI hoya che. paraMtu je karma-vargaNAo eka kSaNamAM Atma-pradezo sAthe AzliSTa thAya che, temanuM parimANa ahIM vivalita che. graMthika-sattvano artha che 'abhavya jIvo'. temanI rAga-dveSAtmaka graMthi abhedya hoya che, eTalA mATe temane 'graMthika' kahevAmAM Ave che. siddha arthAta mukta jIvo jaghanyayuktAnaMta (anaMtano cotho prakAra) hoya che ane siddho anaMtAnaMta hoya che. eka samayamAM baMdhAnAra karma-paramANuo graMthika jIvothI anaMtagaNa adhika ane siddhonA anaMtamA bhAga jeTalA hoya che. gommasAra (karmakArDa)mAM AnI saMvAdI gAthA maLe che, te A pramANe che siddhaNaM tiyabhAgaM, abhavvasiddhAdaNaMtagaNameva / samayapabaddhaM baMdhadi, jogavaAdo da visaritthaM // 4 // 7. (zloka 18) AtmAnuM avagAhana pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, upara ane nIce-ema chaye dizAomAM thAya che. A dizAomAM je AtmA vaDe aMtarAvagADha karma-prAyogya pudgalo che, temanuM AtmA grahaNa kare che. ahIM je chaye dizAonuM vidhAna karavAmAM AvyuM che te dvIndriya vagere jIvonI apekSAe che. ekendriya jIvo traNa, cAra, pAMca ke cha dizAomAMthI paNa karma-pudgalo grahaNa kare che. hIndriya vagere jIvo niyamathI cha dizAomAMthI ja karma-pagalo grahaNa kare che. A cha dizAomAM rahela karmaprAyogya pudgalo AtmAnA badhA ya pradezo sAthe saMbaddha hoya che. evuM nathI thatuM ke AtmAnA keTalAka ja pradezo karmo vaDe saMbaddha thatA hoya. karmabaMdhano eka niyama che-AtmA badhI karma-prakRtionA prAyogya pudgalonuM grahaNa sAmAnyarUpe kare che ane adhyavasAyanI bhinnatAnA AdhAre temane jJAnAvaraNa vagere vibhinna rUpomAM pariNata kare che. karmabaMdhano bIjo niyama che - karma-pudgalo AtmAnA badhA ya pradezo sAthe saMbaddha hoya che, keTalAka je pradezo sAthe nahIM. 8. (zloka 19-20) sUtrakAre vedanIya karmanI jaghanya sthiti antarmuhUrtanI batAvI che. tattvArtha 8/19mAM temanI jadhanya sthiti bAra muhUrtanI hovAnuM nirUpaNa che. zAntAcArye lakhyuM che ke A matAMtarano AdhAra jJAta nathI. e vAta anveSaNIya che. 9. (zloka 24) sahuthI pahelAM alpa rasavALA karma-paramANuonI prathama vargaNA thAya che. temAM karma-paramANu sahuthI vadhu hoya che. tenI apekSAe dvitIya vargaNAnA karmaparamANuo vizeSa hIna thaI jAya che ane tRtIya vargaNAmAM tenAthI paNa hIna thaI jAya che. sarvotkRSTa vargaNA siddhonA anaMtamA bhAga pramANanI hoya che. A vargaNAomAM rasa-vibhAganI kramazaH vRddhi thAya che ane karma-vargaNAonI kramaza: hAni thAya che. 2 karma-grahaNa samaye jIva karma-paramANuonA anubhAga-vipAkazakti athavA rasavibhAga utpanna kare che. karma-paramANuomAM thanAra anubhAgano avibhAjya aMza rasavibhAga kahevAya che. eka-eka karma paramANumAM badhA jIvothI anaMtagaNo adhika rasa-vibhAga hoya che. 3. 1. vRvRtti, patra 647 : muhUrtamAna mevaitAmicchanti, tadabhiprAyaM na vidmaH / karmaprakRti, baMdhanakaraNa 30 : savvappaguNA te paDhama vaggaNA sesiyA visesuunnaa| avibhAguttariyAo siddhANamaNaMtabhAgasamA // ejana, vaMdanatLa ra6 : gahaNasamayammi jIvo, uppAeI guNaM spccyo| savvajiyANaMtaguNe, kammapaesesa savvesaM // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cautIsaimaM ajjhayaNaM lesajjhayaNaM cotrIsamuM adhyayana lezyA-adhyayana Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayananuM nAma 'tesAyaLa'-'tevA-adhyayana' che. Ano adhikRta viSaya karma-lezyA che. AmAM karma-lezyAnA nAma, varNa, rasa, gaMdha, sparza, pariNAma, lakSaNa, sthAna, sthiti, gati ane AyuSyanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. AnuM vizada varNana prajJApanA (pada 17)mAM maLe che. lezyA eka prakAranuM paudgalika paryAvaraNa che. tenI zodha jIva ane pudgalanA skaMdhonuM adhyayana karatI veLAe thaI che. jIva vaDe pudgala ane pudgala vaDe jIva prabhAvita thAya che. jIvane prabhAvita karanArA pudgalonA aneka varga che. temAM eka varganuM nAma lezyA che. lezyA zabdano artha ANavika AbhA, kAMti, prabhA ke chAyA che. chAyA pudgalo vaDe prabhAvita thanArAM jIva-pariNAmone paNa lezyA kahevAmAM Avela che. prAcIna sAhityamAM zarIranA varNa, ANavika-AbhA ane tenAthI prabhAvita thanArA vicAro - A traNe arthamAM lezyAnI mArgaNA karavAmAM AvI che. zarIranA varNa ane ANavika-AbhAne dravya-lezyA' (paudgalikalezyA) ane vicArane bhAva-lezyA (mAnasika-lezyA) kahevAmAM Avela che. prastuta adhyayanamAM kRSNa, nIla ane kApota - A prathama trikane 'adharma-lezyA' tathA tejas, padma ane zukla - A dvitIya trikane 'dharma-lezyA' kahevAmAM Avela che. (zlo. 56-57) adhyayananA AraMbhamAM chaye lezyAone 'karma-lezyA' kahevAmAM Avela che. (zlo. 1) ANavika-AbhA karma-lezyAnuM ja nAmAMtara che. ATha karmomAM chaThThuM karma nAma che. teno saMbaMdha zarIra-racanA saMbaMdhI pudgalo sAthe che. tenI eka prakRti zarIra-nAmakarma che. zarIra-nAmakarmanAM pudgalono ja eka varga 'karma-lezyA' kahevAya che. lezyAnI aneka paribhASAo maLe che, jema ke 1. ra. 3. 4. 5. 1. yoga-pariNAma.7 2. kaSAyodayaraMjita yoga-pravRtti. 3. karma-nisyanda.9 4. kArmaNa zarIranI mAphaka karma-vargaNA niSpanna karma-dravya 10 uttarAdhyayana niryukti, gAthA 541 : ahigAro kmmtesAm / bRhadvRtti, patra 650 : lezyAti - zlaiSayatIvAtmani jananayanAnIti lezyA - atIva cakSurAkSapikA snigdhadIptarUpA chAyA / mUlArAdhanA, 7 / 1907 : jaha bAhiralessAo, kiNhAdIo havaMti purisassa / abbhantaralessAo, taha kiNhAdIya purisassa // (ka) gompaTamAra, nIvAMDa, gAthA 464 : aNodayeNa jaNido sarIravaNNo du davvao lessaa| sA soDhA kiNhAdI aNeyabheyA sabheyeNa // (kha) uttarAdhyayana niyaMtti, gAthA 232 5 uttarAdhyayananiyukti, gAthA 540 : 6. 7. 8. duvihA u bhAvalesA visuddhalesA taheva avisuddhA / duvihA visuddhalesA, uvasamakhar3aA kasAyANaM // bRhadvRtti, patra 650 : iha ca karmadravyalezyeti sAmAnyAbhidhAnepi zarIranAmakarmadravyANyeva krmdrvytevA / ejana, patra 60 : vaDu prajJApanAvRttitAyogprinnaamo lezyA... / 9. gomaTasAra, nIvAMDa, gAthA 410 : jogapattI lessA kasAyaudayAnuraMjiyA hor3a / bRhadvRtti, patra 650 : guruvastu vyAcakSate - karmanisyando tevA 10. ejana, patra 6 1 : anya vAdu:--ArmaLagIravat pRthova karmASTakAt karmavargaNAniSpannAni karmalezyAdravyANIti, tattvaM tu punaH kevalino vidanti / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 864 adhyayana-34: Amukha A zAstrIya paribhASAo anusAra legyAthI jIva ane karma pudagalono saMbaMdha thAya che. karmanI sthiti niSpanna thAya che ane karmano udaya thAya che. A badhA abhimatomAMthI eTalI niSpatti to nizcita che ke AtmAnI zuddhi ane azuddhi sAthe lezyA saMkaLAyelI che. prabhAvavAdanI daSTie banne paraMparAo maLI Ave che - 1. paulika vezyAno mAnasika vicAro para prabhAva. 2. mAnasika vicArono vezyA para prabhAva. kRSNAdidravyAsAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pravartate / / A prasiddha zlokanuM tAratamya e ja che - kRSNa vagere lezyA-pudgalo jevAM hoya che, tevI ja rIte mAnasika pariNati thAya che. bIjI dhArA AvI che - kaSAyanI maMdatAthI adhyavasAyanI zuddhi thAya che ane adhyavasAyanI zuddhithI vezyAnI zuddhi thAya che. prastuta adhyayana dvArA paNa A ja dhvanita thAya che. pAMca AzravomAM pravRtta manuSya kRSNa-lezyAmAM pariNata thAya che arthAta tenI ANavika-AbhA (paryAvaraNa) kRSNa hoya che. lezyAnAM lakSaNo gommadasAra (jIvakAMDa 500-516) tathA tattvArtha-vArtika (4 22)mAM maLe che. manusmRti (12/26-38)mAM sattva, rajasa ane tamasanAM je lakSaNo ane kAryo batAvavAmAM AvyAM che, te vezyAnAM lakSaNo sAthe tulanIya che. 1. (ka) mUnI rAdhanA, 7 2622 : lessAsodhI ajjhavasANAvisodhIe hoi janassa / ajjhavasANavisodhI, maMdalesAyassa NAdavvA // (kha) mUtrArAdhanA (gamitati), chA 2267 : martAvato nanno:, zuddhaH sapadyate : | bAhyo hi zudhyate doSaH sarvamantaradoSataH / / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cautIsaimaM ajjhayaNaM : thotrIsa adhyayana lesajjhayaNaM : vezyA-adhyayana mULa saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda lesajjhayaNaM pavakkhAmi ANapuci jahakkama / chaNhaM pi kammalesANaM aNubhAve suNeha me|| lezyAdhyayanaM pravakSyAmi AnupUrvyA yathAkramam / SaNNAmapi karmalezyAnAM anubhAvAn zrRNuta me|| 1. huM manupUrvAnA bhAnusAra (pUrvAnupUrvAthI) lezyA adhyayananuM nirUpaNa karIza. chaye karma-lezyAonA anubhAvo tame mArI pAsethI sAMbhaLo.1 2. nAmAI vaNNarasagaMdha phaasprinnaamlkkhnnN| ThANaM ThiI gaI cAuM lesANaM tu suNeha me // nAmAni varNarasagandhasparzapariNAmalakSaNAni / sthAnaM sthitiM gatiM cAyuH lezyAnAM tu zrRNuta me|| 2.sezyAmonA nAma, pa,rasa, gaMdha, sparza, pariNAma, lakSaNa, sthAna, sthiti, gati ane AyuSya tame mArI pAsethI sAMbhaLo. 3. kiNhA nIlA ya kAU ya teU pamhA taheva y| sukkalesA ya chaTThA u nAmAiM tu jahakkama // kRSNA nIlA ca kApotI ca taijasI padmA tathaiva c| zuklalezyA ca SaSThI tu nAmAni tu ythaakrmm|| 3. 3bha prabhArI zyAmAnAM nAma mA prabhArIcha- (1) 5, (2) nIla, (3) pota, (4) te4sa, (5) 55 bhane (6) zusa. 4. vezyAno vAsiya megha, mahipa, dropa-513, khaMjana, aMjana ke maNi jevo hoya che. 4. jImUyaniddhasaMkAsA gvlritttthgsnnibhaa| khaMjaNaMjaNanayaNanibhA kiNhalesA u vnnnno|| snigdhajImUtasaMkAzA gvlaarissttksnnibhaa| khaMjanAJjananayananibhA kRSNalezyA tu varNataH // 5. nIla vezyAno varNa nIla azoka, cASa pakSInA paga ke snigdha vaidUrya maNi jevo hoya che. nIlAsogasaMkAsA caaspicchsmpybhaa| veruliyaniddhasaMkAsA nIlalesA u vnnnno|| nIlA'zokasaMkAzA caasspicchsmprbhaa| snigdhavaiDUryasaMkAzA nIlalezyA tu varNataH / / 6. kApota vezyAno varNa aLasInA puSpa, taila-kaMTaka ke kabutaranI Doka jevo hoya che. ayasIpuSphasaMkAsA koilcchdsnnibhaa| pArevayagIvanibhA kAulesA u vnnnno|| atasI puSpasaMkAzA kokilcchdsnnibhaa| pArAvatagrIvAnibhA kApotalezyA tu varNataH // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 866 adhyayana-34 : 9415 9-14 7. tevezyAno gusa, dhAtu-2, navohita sUrya, popaTanI cAMca, dIvAnI jhALa jevo hoya che. hiMguluyadhAusaMkAsA trunnaaiccsnnibhaa| suyatuMDapaIvanibhA teulesA uvnnnno|| hiMgulukadhAtusaMkAzA trunnaaditysnnibhaa| zukatuNDapradIpanibhA tejolezyA tu varNataH // 8. 5 vezyAnovA bhinna-42tAsa, bhinna-6162, she| ane bIjakanA puSpa jevo hoya che. hariyAlabheyasaMkAsA hliddaabheysNnibhaa| saNAsaNakusumanibhA pamhalesA uvnnnno|| haritAlabhedasaMkAzA hridraabhedsnnibhaa| saNAsanakusumanibhA padmalezyA tu varNataH // 8. zubhala sezyAnovAziMja, saMbhala, -puSpa, 4 pravAha, cAMdI ke muktAhAra jevo hoya che. saMkhaMkakuMdasaMkAsA khiirpuursmppbhaa| rayayahArasaMkAsA sukkalesA u vnnnno|| zaGkhAGkakundasaMkAzA kssiirpuursmprbhaa| rajatahArasaMkAzA zuklalezyA tu varNataH // 10. jaha kaDuyatuMbagaraso yathA kaTukatumbakarasa: niMbaraso kaDuyarohiNiraso nimbarasa: kaTkarohiNIraso vaa| vaa| ito'pyanantaguNaH etto vi aNaMtaguNo rasastu kRSNAyA jJAtavyaH // raso u kiNhAe naayvvo|| 10.kaDavA tuMbaDA, lImaDA ke kaDavI rohiNIno rasa jevo kaDavo hoya che, tenAthI paNa anaMta gaNo kaDavo rasa kRSNa lezyAno hoya che. 11. jaha tigaDuyassa ya raso yathA trikaTukasya ca rasaH tikkho jaha hatthipippalIe tIkSNaH yathA hastipippalyA vaa| vaa| ito'pyanantaguNaH etto vi aNaMtaguNo rasastu nIlAya jnyaatvyH|| raso unIlAe naayvvo|| 11.ni -sU, pI52 bhane jI bharathI tathA pIpalano 24vo tIno hoya cha, tenAM tAM paNa anaMtagaNo tIkho rasa nIla vezyAno hoya che. 12. jaha taruNaaMbagaraso yathA taruNAmrakarasa: tuvaraka vidussa vAvi tuvarakapitthasya vApi yAdRzaH / jaariso| ito'pyanantaguNa: etto vi aNaMtaguNo rasastu kApotAyA jJAtavyaH // raso u kAUe naayvvo|| 12 kAcI kerI ane kAcA koThAno rasa jeTalo turo hoya che, tenAthI paNa anaMtagaNo tUro rasa kApota vezyAno hoya che. 13. jahapariNayaMbagaraso yathA pariNatAmrakarasaH pakkaka viTThassa vAvi pakvakapitthasya vApi yAdRzaH / jaariso| ito'pyanantaguNaH etto vi aNaMtaguNo rasastu tejolezyAyA jJAtavyaH / raso u teUe naayvvo|| 13.pAkelI kerI ane pAkelA koThAno rasa jeTalo khaTamITho hoya che, temAMthI paNa anaMtagaNo khaTamITho rasa tejI lezyAno hoya che. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA-adhyayana 14. varavAruNIe va raso vivihANa va AsavANa jArisao mahussa va raso to mhApaNaM // 15. khajjUramuddiyaraso khIraraso khaMDasakkararaso vA / to vi agaguNo raso u sukkAe nAyavvo // 16. jaha gomaDassa gaMdho suNagamaDagassa va jahA ahimaDassa / etto vi anaMtaguNo lesANaM appasatthANaM // 17. jaha surahikusumagaMdho gaMdhavAsANa pissamANANaM / vi pasatthalesANa tiNhaM pi // 18. jaha karagayassa phAso gojibbhAe va sAgapattANaM / to vi anaMtaguNo lesANaM appasatthANaM // 19. jaha bUrassa va phAso navaNIyassa va sirIsakusumANaM / etto vi anaMtaguNo patthalesANa tiNhaM pi // 20. tiviho va navaviho vA sattAvIsaivihekkasIo vA / duo yAlo vA lesANaM hoi pariNAmo // 21. paMcAsavappavatto tIhiM agutto cha avirao ya / tivvAraMbhapariNAo khudda sAhasio naro // 867 varavAruNyA iva rasaH vividhAnAmiva AsavAnAM yAdRzaH / madhumaireyakasyevarasa : itaH padmAyAH parakeNa // kharjUramRdvIkArasaH kSIrarasaH khaNDazarkarAraso vA / ito'pyanantaguNaH rasastu zuklAyA jJAtavyaH // yathA gomRtakasya gaMdha: zunakamRtakasya vA yathA'himRtakasya ito'pyanaMtaguNo lezyAnAmaprazastAnAm // yathA surabhikusumagaMdha: gandhavAsAnAM piSyamANAnAm / ito'pyanaMtaguNaH prazastalezyAnAM tisRNAmapi // yathA krakacasya sparza: gojihvAyAzca zAkapatrANAm / to'pyanaMtaguNo lezyAnAmaprazastAnAm || yathA bUrasya vA sparzaH navanItasya vA zirISakusumAnAm / ito'pyanaMtaguNaH prazastalezyAnAM tisRNAmapi // trividho vA navavidho vA saptaviMzatividha ekAzItividho vA tricatvAriMzadadhikadvizatavidho vA lezyAnAM bhavati pariNAmaH // paMcAzravapravRttaH tisRbhiraguptaH SaTsvaviratazca / tIvrArambhapariNataH kSudraH sAhasiko naraH // adhyayana- 34 : soDa 15-22 14.uttama dArU, vividha Asavo, madha ane maireyaka madirAnA rasa jeTalo azva-tUro hoya che tenAthI paNa anaMta gaNo mITho, madhura ane amla-tUro rasa padma lezyAno hoya ho. 15. jara, harA, pIra, mAMDa bhane sAno rasa bheTalo mITho hoya che, tenAthI paNa anaMtagaNo mITho rasa zukla lezyAno hoya che. 16.marela gAya, kUtarA ane sApanA zarIranI jevI gaMdha hoya che, tenAthI paNa anaMta gaNI gaMdha traNe aprazasta lezyAonI hoya che. 17.sugaMdhI puSpo ane pIsAI rahelA sugaMdhI padArthonI jevI gaMdha hoya che, tenAthI paNa anaMtagaNI gaMdha traNe prazasta lezyAonI hoya che. 18.karavata, gAyanI jIbha ane zAka vRkSanA pAMdaDAno sparza jevo karkaza hoya che, tenAthI anaMtagaNo karkaza sparza traNe aprazasta lezyAono hoya che. 19.bUruM, navanIta ane zirISanA puSpono sparza jeTalo komaLa hoya che, tenAthI paNa anaMtagaNo komaLa sparza traNe prazasta lezyAono hoya che. 20.lezyAonA traNa, nava, satyAvIza, ekyAsI ke baso teMtAlIsa prakAranAM pariNAmo hoya che. 21.je manuSya pAMce AzravomAM pravRtta hoya, traNe guptiomAM agupta hoya, kAyamAM avirata hoya, tIvra AraMbha ( sAvadha vyApAra ) mA saMlagna hoya, kSudra hoya, vagara vicArye kArya karanAra hoya. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 22. nirddhadhasapariNAmo nissaMso ajiiMdio / jogamA kihalesaM tu pariName || 23. issAamarisaatavo avijjamAyA ahIriyA / ddhI ose ya saDhe pamatte rasalolue sAyagavesae ya // 24. AraMbhAo avirao khudda sAhassio naro / jogasamAutta nIle tu pariName // 25. vaMke vaMkasamAyAre niyaDile annujjue| paliuMcaga ohie micchadiTThI aNArie || 26. upphAlagadudruvAI ya teNe yAvi ya maccharI / eyajogasamAutto kAulesaM tu pariName // 27. nIyAvittI acavale amAI akuhale / viNIyaviNae daMte / jogavaM uvahANavaM // 28. piyadhamme daDhadhamme vajjabhIrU hiesae / eyajogasamAutto te tu pariName // 29. payaNukkohamAge ya mAyAlobhe ya payaNue / pasaMtacitte daMtappA jogavaM uvahANavaM // nizzaGkapariNAma: nRzaMso'jitendriyaH / etadyogasamAyuktaH kRSNalezyAM tu pariNamet // IrSyA'marSAtapaH avidyA mAyA'DrIkatA ca / ddhiH pradoSazca zaThaH pramatto rasalolupaH sAtagaveSakazca // ArambhAdavirataH kSudraH sAhasiko naraH / etadyogasamAyukto nIlalezyAM tu pariNamet // vakro vakrasamAcAraH nikRtimAn anRjukaH / parikuMcaka auSadhikaH mithyAdRSTiranAryaH // 868 utprAduSTavAdIca stenazcApi ca matsarI / etadyogasamAyuktaH kApotalezyAM tu pariNamet // nIrvRttiracapala: amAyI akutUhala: / vinItavinayaH dAntaH yogavAnupadhAnavAn // priyadharmA dRDhadharmA varNya bhIrurhitaiSakaH / etadyogasamAyuktaH tejolezyAM tu pariNamet // pratanuko dhamAnazca mAyAlobhazca pratanukaH / prazAntacitto dAntAtmA yogavAnupadhAnavAn // adhyayana-34 : lo 23-28 22.laukika ane pAralaukika doSonI zaMkAthI rahita manavANI hoya, nRzaMsa", abhitendriya hoya - 4 bhA badhAthI yukta hoya, te kRSNa lezyAmAM pariNata thAya che. 23.je manuSya IrSyALu hoya, kadAgrahI hoya, atapasvI hoya, ajJAnI hoya, mAyAvI hoya, nirsa44 hoya, gRddha hoya, pradveSa puranAra hoya, zaTha hoya, pramatta hoya, rasa- solupa hoya, sujano gaveSa hoya, 24.AraMbhamAM avirata hoya, kSudra hoya, vagara vicAryuM kArya karanAra hoya-- je A badhAMthI yukta hoya, te nIla lezyAmAM pariNata thAya che. 25.je manuSya vacanamAM vakra hoya, AcaraNamAM vakra hoya, mAyAvI hoya, saraLatA rahita hoya, potAnA doSo chupAvato hoya, chadmanuM AcaraNa karato hoya, bhidhyAdRSTi hoya, anArya hoya, 26.hAMsI karanAro hoya, duSTa vacana bolanAro hoya, cora hoya, matsarI hoya - je A badhI pravRttiothI yukta hoya, te kApota lezyAmAM pariNata thAya che. 27.je manuSya namra vartAva karato hoya, acapaLa hoya, mAyArahita hoya, kutUhala vinAno hoya, vinaya-nipuNa hoya, chAnta hoya, samAdhi-yukta hoya, upadhAna (zruta 'adhyayana karatI veLAe tapa karanAra hoya), 12 28.dharmamAM prema rAkhato hoya, dharmamAM daDha hoya, pApabhIru hoya, ' 13 hita IcchanAro hoya - je A badhI pravRttiothI yukta hoya, te tejolezyAmAM pariNata thAya che. 29.je manuSyanAM krodha, mAna, mAyA ane lobha atyaMta alpa hoya, je prazAMta cittavALo hoya, potAnA AtmAnuM damana karato hoya, samAdhi-yukta hoya, upadhAna karanAra hoya, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA-adhyayana 868 adhyayana-34 : 415 30-38 30. tahA payaNuvAI ya uvasaMte jiiNdie| eyajogasamAutto pamhalesaM tu pariName // tathA pratanuvAdI ca upazAnto jitendriyH| etadyogasamAyuktaH padmalezyAM tu pariNamet // 30.atyaMta alpabhASI hoya, upazAMta hoya, jitendriya hoya - je A badhI pravRttiothI yukta hoya, te pAlezyAmAM pariNata thAya che. 31. aTTaruddANi vajjittA dhammasukkANi jhaaye| pasaMtacitte daMtappA samie gutte ya guttihiN|| Arttaraudre varjayitvA dharmyazukle dhyAyet / prazAntacitto dAntAtmA samito guptazca guptibhiH // 31.je manuSya A ane raudra - A banne dhyAnone choDIne dharma ane zukla- A be dhyAnamAM lIna raheto hoya, prazAMta-citta hoya, potAnA AtmAnuM damana karato hoya, samitio vaDe samita hoya, guptio vaDe gupta hoya, 32. sarAge vIyarAge vA uvasaMte jiiNdie| eyajogasamAutto sukkalesaM tu pariName // sarAgo vItarAgo vA upazAnto jitendriyaH / etadyogasamAyuktaH zuklalezyAM tu pariNamet / / 32 upazAMta hoya, jitendriya hoya - je A badhI pravRttiothI yukta hoya te sarAga hoya ke vItarAga. zukla legyAmAM pariNata thAya che. 33. asaMkhijjANosappiNINa ussappiNINa je smyaa| saMkhAIyA logA lesANa huMti tthaannaaiN|| asaMkhyeyAnAmavasarpiNInAM utsarpiNInAM ye samayAH / saMkhyAtItA lokA lezyAnAM bhavanti sthAnAni / / 33.asaMkheya avasarpiNI ane utsarpiNInA jeTalA samaya hoya che, asaMkhyAta lokanA jeTalA AkAza-pradeza hoya che, eTalA ja vezyAonA sthAna (adhyavasAyapriem) hoya. 34.kRSNa lezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta adhika" tetrIsa sAgaranI hoya che. 34. muhuttaddhaM tu jahannA tettIsaM sAgarA muhutthiyaa| ukkosA hoi ThiI nAyavvA kinnhlesaae| muhUrtA) tu jaghanyA trayastriMzatsAgarA muhUrttAdhikAH / utkRSTA bhavati sthitiH jJAtavyA kRSNalezyAyAH // 35. muhuttaddhaM tu jahannA dasa udahI muhUrtAdhaM tu jaghanyA pliymsNkhbhaagmbbhhiyaa| dshoddhiplyaasNkhybhaagaadhikaa| ukkosA hoi ThiI utkRSTA bhavati sthitiH nAyavvA nIlalesAe // jJAtavyA nIlalezthAyAH // 35,nIla legyAnI jadhanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga adhika dasa sAgaranI hoya che. 36. muhuttaddhaM tu jahannA tiNNudahI muhUrtArdhaM tu jaghanyA pliymsNkhbhaagmbbhhiyaa| yudadhipalyAsaMkhyabhAgAdhikA / ukkosA hoi ThiI utkRSTA bhavati sthitiH nAyavvA kaaulesaae|| jJAtavyA kApotalezyAyAH // 36 kApota vezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga adhika traNa sAgaranI hoya che. 37. muhattaddhaM tu jahannA doudahI muhUrtArdhaM tu jaghanyA pliymsNkhbhaagmbbhhiyaa| dvyuddhiplyaasngkhybhaagdhikaa| ukkosA hoi ThiI utkRSTA bhavati sthiti: nAyavvA teulesaae|| jJAtavyA tejolezyAyAH // 37. tejalezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga adhika be sAgaranI hoya che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 870 adhyayana-34 : yo 39-44 38. muhuttaddhaM tu jahannA dasa hoMti sAgarA mahattahiyA 38.padmazyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti muhUrta adhika dasa sAgaranI hoya che. muhUrtAdhaM tu jaghanyA daza bhavanti sAgarA muhuurtaadhikaaH| utkRSTA bhavati sthitiH jJAtavyA padmalezyAyAH // ukkosA hoi ThiI nAyavvA pamhalesAe // 39 zukla legyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti muhUrNa adhika tetrIsa sAgaranI hoya che. 39. muhattaddhaM tu jahannA tettIsa sAgarA muhuttahiyA ukkosA hoi ThiI nAyavvA sukklesaae|| muhUrttAdhU tu jaghanyA trayastriMzatsAgarA muhUrtAdhikAH / utkRSTA bhavati sthitiH jJAtavyA zuklalezyAyAH / / 40. esA khalu lesANaM eSA khalu lezyAnAM oheNa ThiI uvaNiyA hodd'| odhena sthitistu varNitA bhvti| causu vi gaIsu etto catasRSvapi gatiSu ata: lesANa ThiI tu vocchAmi // lezyAnAM sthiti tu vakSyAmi / / 40.lezyAonI A sthiti ovarUpa (amRgu-bhAva)thI vAmAM AvI. ve pachI 51-bhAvathI yAra gatiomAM vezyAonI sthitinuM varNana karIza. 41. dasa vAsasahassAI kAUe ThiI jahanniyA hoi| tiNNudahI paliovama asaMkhabhAgaM ca ukkosA // dazavarSasahastrANi kApotAyA: sthitirjaghanyakA bhvti| jyudadhipalyopamaasaGkhyabhAgaM cotkRSTA / 41. nArakI jIvomAM kApota lezyAnI jaghanya sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga adhika traNa sAgaranI hoya che. 42. tiNNudahI paliya- yudadhipalya masaMkhabhAgA jahanneNa niiltthiii|| asaGkhya bhAgA jaghanye na dasa udahI paliovama nIlasthitiH! asaMkhabhAgaM ca ukkosA // dazodadhipalyopama asaGkhyabhAgaM cotkRSTA // 42. nIla vezyAnI jadhanya sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga adhika traNa sAgara ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga adhika dasa sAgaranI. Doya che. 43. dasa udahI paliya dazodadhipalyamasaMkhabhAgaM jahanniyA hoi| asaGkhyabhAgaM jaghanyakA bhvti| tettIsasAgarAI trayastriMzatsAgarAH ukkosA hoi kiNhAe / utkRSTA bhavati kRSNAyAH / / 43.kRSNa lezyAnI jadhanya sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga 2dhi 6sa sAgaranI bhane utkRSTa sthiti tetrIsa sAgaranI hoya che. 44. esA neraDyANaM eSA nairayikANAM lesANa diI uvaNiyA hoi| lezyAnAM sthitistu varNitA bhavati / teNa paraM vocchAmi tataH paraM vakSyAmi tiriyamaNussANa devANaM // tiryaDmanuSyANAM devAnAm / / 44.A nArakInA jIvonI vezyAonI sthitinuM varNana karavAmAM AvyuM. AnI pachI tiryaMca, manuSya ane devonI lezyAonI sthitinuM varNana karIza. 45. aMtomuttamaddhaM lesANa ThiI jahiM jhiNjaau| tiriyANa narANaM vA vajjittA kevalaM lesN|| antarmuhUrttAdhvAnaM lezyAnAM sthiti: ysminysminyaatu| tisthAM narANAM vA varjayitvA kevalAM lezyAm // 4pa.tiryaMca ane manuSyomAM jeTalI vezyAo hoya che, temAMthI zukla lazyAne choDI bAkInI badhI vezyAonI jaghanya ane utkRSTa sthiti7 aMtarmuhUrtanI hoya che. 18 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA-adhyayana 871 adhyayana-34 : soDa 45-52 46 zukla vezyAnI jadhanya sthiti aMtarmuhUrtA ane utkRSTa sthiti nava varSa nyUna eka karoDa pUrvanI hoya che.19 46. muttaddhaM tu jahannA muhUrtAdha tu jaghanyA ukkosA hoi puvakoDI u| utkRSTA bhavati pUrvakoTI tu| navahi varisehI UNA navabhirvaSairUnA nAyavvA sukkalesAe // jJAtavyA zuklalezyAyAH // 47. esA tiriyanarANaM eSA tiryaDnarANAM lesANa ThiI uvaNNiyA hoi| lezyAnAM sthitistu varNitA bhvti| teNa paraM vocchAmi tataH paraM vakSyAmi lesANa ThiI u devaannN|| lezyAnAM sthitistu devAnAm / / 47.A tiryaMca ane manuSyanI vezyAonI sthitinuM varNana 42vAmA mAyu. pepachI heyonI zyAmonI sthitinu varNana karIza. 48. dasa vAsasahassAI kiNhAe ThiI jahanniyA hoi| paliyamasaMkhijjaimo ukkosA hoi kinnhaae|| dazavarSasahasrANi kRSNAyAH sthitirjaghanyakA bhvti| palyAsaMkhyeyatamaH utkRSTA bhavati kRSNAyAH // 48 bhavanapati ane vANavyaMtara devomAM kRSNa lezyAnI jaghanya sthiti dasa hajAra varSa ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAganI hoya che. 20 49. jA kiNhAe ThiI khalu yA kRSNAyAH sthitiH khalu ukosA sA usmymbbhhiyaa| jahanneNaM nIlAe jaghanyena nIlAyAH paliyamasaMkhaM tu ukkosaa|| palyAsaGkhyaM tUtkRSTA / / 48.15 vezyAnI iSTa sthiti cha, tebhA me samaya umeravAthI tenIla lazyAnI jadhanya sthiti bane che ane tenI utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga sI cha.25 50. jA nIlAe ThiI khalu usAsA usmymbbhhiyaa| jahanneNaM kAUe paliyamasaMkhaM ca ukkosaa|| yA nIlAyAH sthiti: khalu utkRSTA sA tu smyaabhydhikaa| jaghanyena kApotAyAH palyAsaGkhyaM cotkRSTA // 50.nIla lazyAnI je utkRSTa sthiti che, temAM eka samaya bheravAthI te apota vezyAnI dhanya sthiti banecha ane tenI utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. 51. teNa paraM vocchAmi teulesA jahA surgnnaannN| bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiyANaM ca // tataH paraM vakSyAmi tejolezyAM yathA suragaNAnAm / bhavanapativANavyantarajyotirvaimAnikAnAM ca // 51.AnI pachI bhavanapati, vANavyaMtara, jayotiSka ane vaimAnika devonI tejolezyAnI sthitinuM nirUpaNa rIza. 52. paliovamaM jahannA ukosA sAgarA u dunnhhiyaa| paliyamasaMkhejjeNaM hoI bhAgeNa teuue|| palyopamaM jaghanyA utkRSTA sAgarau tu vydhikau| palyAsaGkhyeyena bhavati bhAgena taijasyAH // 52 tejalezyAnI jadhanya sthiti eka palyopama ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga adhika be sAgaranI hoya che. 22 53. dasa vAsasahassAI teUe ThiI jahaniyA hoi| duNNudahI paliovama asaMkhabhAgaM ca ukkosA // dazavarSasahasrANi taijasyAH sthiti: jaghanyakA bhvti| dvayudadhipalyopamaasaGkhyabhAgaM cotkRSTA / 53.tejovezyAnI jaghanya sthiti dasa hajAra varSa ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga adhika be sAgaranI hoya che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjayaNANi 54. jA teUe ThiI khalu sA ukko sA samayamabbhahiyA / jatreNaM pamhAe dasa u muhuttahiyAI ca ukkosA // 55. jA pamhAe ThiI khalu usAsA u samayamamahiyA / jahaneNaM sukkAe tettIsamuhuttamabbhahiyA || 56. kiNhA nIlA kAU tinni vi eyAo ahammalesAo / eyAhi tihi vi jIvo duI vavajjaI bahuso // 57. teU pamhA sukkA tinni vi eyAo dhammalesAo / yAhi tihi vi jIvo suggaI uvavajjaI bahuso // 58. lesAhiM savvAhiM u paDhame samayammi pariNayAhiMtu / na vi kassavi uvavAo pare bhave asthi jIvassa // 59. lesAhiM savvAhiM carame samayammi pariNayAhiM tu / na vi kassavi uvavAo pare bhave asthi jIvassa // 60. aMtamuhuttammi gae aMtamuttamma sesa ceva / sAhiM pariNayAhiM jIvA gacchaMti paraloyaM // 61. tamhA eyANa lesANaM abhAge viyANiyA / appasatthAo vajjittA pasatthAo ahiTTejjAsi // -tti bemi / 872 yA taijasyAH sthitiH khalu utkRSTa sA tu samayAbhyadhikA / jaghanyena padmAyAH daza tu muhUrttAdhikAni cotkRSTA // yA padmAyAH sthitiH khalu utkRSTA sA tu samayAbhyadhikA / jaghanyena zuklAyA: trayastriMzat muhUrttAbhyadhikA // kRSNA nIlA kApotA: tisro'pyetA adharmalezyA: / etAbhistisRbhirapi jIvo durgatimupapadyate bahuzaH // taijasI padmA zuklA tisro'pyetA dharmalezyAH / etAbhistisRbhirapi jIvaH sugatimupapadyate bahuza: / / zyAbhiH sarvAbhiH prathame samaye pariNatAbhistu / nApi kasyApyupapAdaH pare bhave'sti jIvasya // lezyAbhiH sarvAbhiH carame samaye pariNatAbhistu / nApi kasyApyupapAdaH pare bhave'sti jIvasya // antarmuhUrte ga antarmuhUrte zeSake caiva / lezyAbhiH pariNatAbhiH jIvA gacchanti paralokam // tasmAdetAsAM lezyAnAM anubhAgAn vijJAya / aprazastA varjayitvA prazastA adhitiSThet // - iti bravImi / adhyayana- 34 : soDa 53-60 54 je tejolezyAnI sthiti che, temAM eka samaya umeravAthI te padmalezyAnI jaghanya sthiti bane che ane tenI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta adhika dasa sAgaranI hoya che. 55.je padmalezyAnI utkRSTa sthiti che, temAM eka samaya umeravAthI te zukla lezyAnI jadhanya sthiti bane che ane tenI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta adhika tetrIsa sAgaranI hoya che. 6. kRSNa ,nIla ane kApota ~~ A traNe adharma-lezyAo che. yA traye vaDe va prAyaH durgatine pAye che. 57. tevasa, padma bhane che. khA gaye vaDe zuDasa - - khA ye dharma-vezyAo va prAyaH sugatine pAye che. 58.pahelA samayamAM pariNata badhI lezyAomAM koI paNa jIva bIjA bhavamAM utpanna thato nathI. 59.aMtima samayamAM pariNata badhI lezyAomAM koI paNa jIva bIjA bhavamAM utpanna thato nathI. 60.lezyAonI pariNati thatAM aMtarmuhUrta vItI jAya che, aMtarmuhUrta bAkI rahe che, te kALe jIva paralokamAM jAya che. 2 61.eTalA mATe A lezyAonA anubhAgone jANIne muni aprazasta lezyAonuM varjana kare ane prazasta lezyAono svIkAra kare. - jAma huM huM cha. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 34: lezyA-adhyayana 1. (naisaya...mannesAI) juo- A ja adhyayananuM Amukha. 2. pA (pappA) 'pA' zabdanAM prAkRta rUpo be thAya che - "puDama' ane "puSpa'. digaMbara sAhityamAM pAlezyA mATe "pa" "puSpa' ane paNuM- A traNe zabdo vaparAyA che. "hUnuM saMskRta rUpa "kSma" thAya che, "paET' nahIM. evo saMbhava che ke uccAraNabhedanA kAraNe 'TH'nuM "paDha' rUpa banI gayuM hoya. 3. mahiSa (vatra) vRttikAre AnuM mahiSazRMga karyuM che. zabdakozamAM Ano artha 'jaMgalI pADo' evo maLe che. 4. droNa-kAka (f) vRttikAre rijhano mukhya artha - droNa kAka ane vaikalpika artha- phaLavizeSa karyo che. A arIThA phaLa che. 5. taila-kaMTaka (zorU72) vRttikAre Ano artha - saina-vaMTa karyo che ane temaNe AnI puSTimAM vRddhasaMpradAyano havAlo Apyo che." Ano eka artha 'koyalanI pAMkha' paNa thaI zake che. 6. trikaTuno (tirADu) trikaTumAM traNa vastuonuM mizraNa hoya che - sUMTha, pipara ane kALI maracI. AnAM be paryAyavAcI nAma che - copa, cUA ." 7. kAcA (tuvara.) prastuta zlokamAM 'taraNa' zabda kerI sAthe yojAyelo che. teno artha che - apakva, kAcuM. 'tuvara' zabdano prayoga 'fpattha' sAthe thayo che. tenA be artha che - saMkaSAya - tUra tathA apakva. nAmamAlAmAM-' tuvo rasa:'-tuvarano artha kaSAya che. ame Ano artha - apakva karyo che. 8. anantagaNuM ( vi). vRttikAre 'pALa' no artha A pramANe karyo che - padmavezyAno rasa Asavo karatAM anaMtAnaMtagaNo madhura tathA amla - 5. 1. vRtti , patra da2 : vantra-diSazRMf I abhidhAna cintAmaNi 4 / 349 : araNyajesmin vina: u. bRhadvRtti, patra 652 : riSTho-droNakAkaH 'sa eva riSThakaH, yad vA riSTako nAma phalavizeSaH / ejana, panna karU: vovinacha tainAda:, tathA ca vRddhasaMpradAyaH 'vaNNAhigAre jo ettha koilacchado so telakaMTato bhaNNai' ti| niru, maudhiva, zrano 2270 : pippliishunntthimricyossN trikaTukaM kttu| satra cUI................. II vRtti, patra 63 : tuvara-pAve.....kamAtra caarthaadpkvm| badhA vinAna, dA ra6T 7. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi tUro hoya che. AnuM tAtparya che - te Asavo karatAM atyadhika madhura rasavALuM.' Aja vaijJAniko pratyeka padArthanI sarerAza mIThAza jANI le che. sUtrakAranuM kathana che ke AmAM anaMtagaNI mIThAza hoya che. te kevI rIte bane ? AnuM samAdhAna e che ke anaMtajJAnI potAnA jJAna dvArA mIThAza jANI le che. te yaMtro vaDe mApI zakAya nahIM. prajJApanAmAM anaMtagaNAno artha - ati adhika ka2vAmAM Avyo che. 9. (zloka 20) prastuta zlokamAM lezyAonA pariNAmonI carcA che. vRttikA2e tAratamyanI apekSAe temane A rIte ullikhita karela che. - 1. o 2. 3. o 4. 7 cha prajJApanAmAM ja chaye lezyAonAM pariNAmonI A ja saMkhyA ullikhita che. 10. zaMkArahita (ni draMthasa) A dezya zabda che. Ano artha che - 'atyasevI'.vRttimAM Ano artha che - laukika ane pAralaukika apAyonI zaMkAthI atyaMta vikala. Ano vaikalpika artha che - hiMsAnA adhyavasAyothI atyaMta anapekSa. 11. nRzaMsa che (nisyaMo) AnAM saMskRta rUpo be thAya che--'nRzaMsa:' tathA 'ni:zaMsaH'. nRzaMsano artha che-- jIvahiMsA karavAmAM niHzaMka tathA niHzaMsano artha che - bIjAonI prazaMsAthI rahita.7 = 12. dharmathI daDha che (vayambhe) sthAnAMga sUtramAM cAra prakAranA puruSono ullekha che-- (1) keTalAka puruSo priyadharma hoya che, daDhadharma nahIM. 874 traNa pariNAma - jaghanya, madhyama, utkRSTha nava pariNAma - traNenA traNa traNa prakAra (3 X 3 = 9) satyAvIsa pariNAma - navanA traNa-traNa prakAra (9 x 3 = 27) ekyAsI pariNAma - satyAvIzanA traNa-traNa prakAra (274 3 = 81) baso teMtAlIsa pariNAma - ekayAzInA traNa-traNa prakAra (81 2 3 = 243) bRhadvRtti, patra 654 : parakeNaM ti anantAnantaguNatvAt tad atikrameNa vartate iti gamyate / prajJApanA pada 17 / 134, 135 / vRttavRtti, patra 69 : kR = trividha:-nayanyamdhymutkRssttbheden, navavidhaH - yadaiSAmapi jaghanyAdInAM svasthAnatAratamyacintAyAM pratyekaM jaghanyAditrayeNaM guNanA evaM punastrikaguNanayA saptaviMzatividhatvamekAzItividhatvaM tricatvAriMzad dvizatavidhatvaM ca bhAvanIyam / Aha evaM tAratamyacintAyAM kaH saMdhyAniyama: ? kanyate, vamatat, patnakSAM caitan / patravaNA 20 / 139 : kaNhalessA NaM bhaMte! katividhaM pariNAmaM pariNamati ? goyamA ! tivihaM vA navavihaM vA 5. adhyayana-34 : TippaNa 9-12 6. 7. 8. sattAvIsativihaM vA ekAsItivihaM vA beteyAlasatavihaM vA bahuM vA bahuvihaM vA pariNAmaM pariNamati / evaM jAva sukklessaa| dezIzabdakoza - NiddhaMdhaso - dezIvacanametat akRtyaM pratisevamAnaH (vyabhA 1 TIpa 12 ) bRhadvRtti, patra 656 : NiddhaMdhasa tti atyantamaihikAmuSmikApAyazaMkAvikalo 'tyantaM jantubAdhAnapekSo vA / ejana, patra 66 : Eiotti dRrzaka: nimnuMzo nIvAn vihiMsan manAgapi na zaMkate, niHzaMso vAparaprazaMsArahitaH / ThANaM 4 / 421 / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA-adhyayana 875 adhyayana-34: TippaNa 13-19 (2) keTalAka puruSo daDhadharma hoya che, priyadharma nahIM. (3) keTalAka puruSo priyadharma paNa hoya che ane daDhadharma paNa. (4) keTalAka puruSo na priyadharma hoya che ke na deDhadharma. bRhadravRttimAM daDhadharmano artha - 'svIkRta vratanuM nirvahana karanAra' - karavAmAM Avyo che.' 13. pApabhIru che (vajJakhIrU) vajJa ane avajJa- A be zabdo che. varnanuM saMskRta rUpa "varga' ane avajJa nuM vagha' che. banneno artha eka jevo ja che. vRttikAre venane sarvajJa mAnIne tenA AkArano lopa mAnyo che. paraMtu te Avazyaka nathI. va7(varSa)ja potAnA arthanI abhivyakti mATe sakSama che. 14. atya*bhASI che (payaguvA) AnA be artha thAya che - mitabhASI tathA dhIme bolanAra, vRttimAM Ano artha mitabhASI karavAmAM Avyo che.' 15. antarmuhUrta (muhuddha) ahIM 'ddha - 'aravuM' no artha - ekanA sarakhA bhAgarUpa aradhuM nathI. Ano artha muhUrtano eka bhAga, be bhAga ke traNa bhAga paNa thaI zake che. tAtparya che - apUrNa muhUrta, antar muhUrta." 16. antarmuhUrta adhika (muhuriyA) muhUrta adhikano tAtparyArtha che aMtarmuhUrta adhika. je zabda "samudAya'nA arthamAM vaparAya che, teno prayoga eka-eka avayavane mATe paNa karI zakAya che." 17. sthiti (kALa) (mA) 'adhyA' zabdanA be artha thaI zake che - kALa ane kSetra. ahIM teno kALa artha vivakSita che. 18. (zloka 45-46) 45mA zlokamAM zuklalazyAnuM varjana ane 46mA zlokamAM zuklalezyAnuM pratipAdana - banne kevaLInI apekSAe che. 19. (zloka 46) prastuta zlokamAM zukla vezyAnI utkRSTa sthiti nava varSa jUnA eka karoDa pUrvanI batAvavAmAM AvI che. vRttikArano mata che ke eka karoDa pUrvanA AyuSyavALo koI puruSa ATha varSanI avasthAmAM ja muni banI jAya che. te vayamAM zukla legyA saMbhavita nathI hotI. eka varSanA muni-paryAya pachI ja teno udaya thAya che. eTalA mATe ahIM nava varSa jUnanI vAta kahevAmAM AvI che. pravrayA navamA varSamAM prApta thAya che tenuM samarthana bhagavatI dvArA thAya che. tyAM dIkSA-paryAyanuM kALamAna derRna nava varSa 1. bRhadvRtti, patra 656 : dRddhdhrmaa-aNgiikRtvrtaadinirvaahkH| ejana, patra 66-617 : vatti varga pravRtatvAr zIratnA vAM, vamatra pAre...I ejana, patra 667 : pratanuvA-svamASatA: I ejana, patra 618: rUdatta samapraviNa vivaNitatvaad antarmuhUrttamityuktaM bhavati / ejana, patra 658 : mudi tti dattAtra 2 muhUrtazabdena muhUrtekadeza evoktA:,samudAyeSu hi pravRttA zabdA avayaveSvapi vartante yathA grAmo dagdhaH paTo dagdha tA ejana, patra da60 : cadapi zatapUrvorleyurssttvaarssik eva vratapariNAmamApnoti tathApi naitAvad vayaHsthasya varSaparyAyAd arvAka zuklalezyAyAH sambhava iti navabhirvadUMnA pUrvakoTirucyate / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi adhyayana-34 : TippaNa 20-23 nyUna karoDa pUrva batAvavAmAM Avela che.' enAthI phalita thAya che ke dIkSA nava varSathI thoDIka ochI vaye prApta thAya che, AThamA varSe nahIM. bRhatkalpa bhASyamAM dIkSA mATe nyUnatama Ayu sAdhika ATha varSanuM che. AnuM tAtparya e che ke jyAre mumukSu savA ATha varSano thAya che tyAre garbhanA nava mAsa umeravAmAM AvatAM navamA varSe tene dIkSA prApta thaI zake che. 20. (zloka 48) bhavanapati ane vyantara devonI kRSNa lezyAnI jadhanya sthiti daza hajAra varSa ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI kahevAmAM AvI che. AnuM tAtparya e che ke A devonuM jaghanya AyuSya daza hajAra varSanuM hoya che, eTalA mATe kRSNa lezyAnI jadhanya sthiti paNa eTalI ja thaze. utkRSTa sthitino je ullekha che te madhyama AyuSyavALA devonI apekSAe che. prajJApanAmAM bhavanapati devonI jaghanya sthiti daza hajAra varSanI ane utkRSTa sthiti sAtireka eka sAgaranI batAvAI che. vAnavyaMtara devonI jaghanya sthiti daza hajAra varSanI ane utkRSTa sthiti eka palyopamanI batAvAI che. AthI prastuta zlokamAM je utkRSTa sthiti che te madhyama AyuSyavALA bhavanapati ane vAnavyaMtara devonI apekSAe che. 21. (zloka 49) nIlalezyAnuM kathana paNa sApekSa che. ahIM je asaMkhyAtamo bhAga karavAmAM Avyo che. te bRhattara asaMkhyeya bhAga gRhIta che.' kRSNa lezyAnA prasaMgamAM asaMkhyeya bhAga nAno che ane ahIM te moTo che. * 22. (zloka 52) ahIM mULapAThamAM zloka-vyatyaya thayela che. 52mA zlokanI jagyAe 53mo ane 53mAnA sthAne 52mo zloka hovo joIe. kemake 51mA zlokamAM AgamakAra bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devonI tejolezyAnA kathananI pratijJA kare che paraMtu pa2mA zlokamAM nirUpita tejolezyA mAtra vaimAnika devAnI apekSAe che, jyAre 53mA zlokamAM pratipAdita lezyAnuM kathana cAre prakAranA devonI apekSAe che. 23. (zloka 60) prANI je lezyAmAM mare che, te ja lezyAmAM utpanna thAya che.' AnuM tAtparya e che ke vartamAna bhavanuM AyuSya jyAre aMtarmuhUrta parimANa bAkI rahe che, te samaye parabhavanI lezyAnuM pariNAma zarU thaI jAya che. te pariNAma aMtarmuhUrta sudhI vartamAna jIvamAM rahe che ane aMtarmuhUrta sudhI parabhavamAM utpanna thayA pachI rahe che. be aMtarmuhUrta sudhI lezyAnI avasthiti hovAno eka sAmAnya niyama che. nAraka ane devo mATe keTalAka vizeSa niyamo che. be aMtarmuhUrtano niyama temane paNa lAgu paDe che, paraMtu teo je lezyAmAM utpanna thAya che te lezyAnA pariNAmo temanA AyuSya paryaMta rahe che.deg 1. ra. 3. 4. 5. 876 bhagavaI 25 / 533 : sAmAiyasaMjae NaM bhaMte! kAlao kevacciraM hoI ? goyamA ! jahaNaNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM sUNaehiM navahiM vAsehiM UNiyA puvvakoDI / evaM chedovAvaNie vi / bRhadvRtti, patra 660 : evaMvidhavimadhyamAyuSAmeva bhavanapativyantarANAmiyaM draSTavyA / panavaNA, 4 / 31 tathA 165 / vRttavRtti, patra 660 : ... bRhattaro'yamasaMkhyeyabhAgo vRdghate / ejana, patra 662 : 3 ddi prajJApanAyAm--namArUM 6. 7. (bbAnuM AtijJA jAnuM vati tAjemanuM lavajJapha |'vRttikA2e Ane prajJApanAno pATha mAnIne uddhRta karyo che. prajJApanAmAM A pATha maLato nathI. ejana, patra 662 : antamuttu gata va atijrAMta va, tathA antarmuhUrte zeSake caiva - avatiSThamAna eva lezyAbhiH pariNatAbhirupalakSitA jIvA gacchanti paralokaM-bhavAMtaram itthaM caitanmRtikAle bhAvibhavalezyAyA utpattikAle vA atItabhavalezyAyA antarmuhUrttamavazyambhAvAt / ejana, patra 662 : revanA jALAM svasvaneyAvA: prAguttarabhavAMtarmuhUrttadvayasahitanijAyuHkAlaM yAvad avasthitatvAt / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA-adhyayana lezyAnI vizeSa jANakArI mATe daSTavya - prajJApanA, pada 17. zrI bhikSu Agama viSaya koza pRSTha 555-564. vizeSa jANakArI mATe prajJApanAnA mULapAThano keTaloka aMza tathA te paranI vRtti ahIM uddhRta karavAmAM Ave che lessA-pada 877 147. kati NaM bhaMte ! lessAo paNNattAo ? goyamA / challesAo paNNattAo, taM jahA - kaNhalessA jAva sukklessaa| pariNamaNabhAva-padaM 148. seNUNaM bhaMte ! kaNhalessA nIlalessaM pappa tArUvattAe tAvaNNattAe tAgaMdhattAe tArasattAe tAphAsattAe bhujjo - bhujjo pariNamati ? ito ADhattaM jahA cautthuddesae tahA bhANiyavvaM jAva veruliyamaNidiTTaMto tti / adhyayana- 34 : TippA 23 149. se NUNaM bhaMte ! kaNhalessA NIlalessaM pappa No tArUvattAe No tAvaNNattAe No tAgaMdhattAe No tArasattAe No tAphAsattAe bhujjo - bhujjo pariNamati ? haMtA goyamA ! kaNhalessA NIlalessaM pappa No tArUvattAe No tAvaNNattA go tAgaMdhattAe No tArasattAe No tAphAsattAe bhujjo - bhujjo pariNamati // 150. se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccati - kaNhalessA nIlalessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - bhujjo pariNamati ? goyamA ! AgArabhAvamAtAe vA se siyA palibhAgabhAvamAtAe vA se siyA kaNhalessA NaM sA No khalu sA NIlalesA, tattha gatA usakkati / se teNaTTeNaM goyamA ! evaM vuccati - kaNhalessA NIlalessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - bhujjo pariNamati // 151. se NUNaM bhaMte ! NIlalessA kAulessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - bhujjo pariNamati ? haMtA goyamA ! NIlalessA kAulessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - bhujjo pariNamati // 152. se keNaTTeNaM bhaMte! evaM vuccai - NIlalessA kAulessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - bhujjo pariNamati ? goyamA ! AgArabhAvamAtAe vA se siyA palibhAgabhAvamAtAe vA siyA NIlalessA NaM sA, No khalu sA kAulessA, tattha gatA ussakkati 'vA osakkati vA' se teNadveNaM goyamA / evaM vuccai - NIlalessA kAulessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - jo pariNamati // 153. evaM kAulessA teulessaM pappa, teulessA pamhalessaM pappa, pamhalessA sukkalessaM pappa / / 154. se NUNaM bhaMte ! sukkalessA pamhalessaM pappa No tArUvattA jAva bhujjo - bhujjo pariNamati ? haMtA goyamA ! sukkalessA pamhalessaM pappa No tArUvattAe jAva bhujjo - bhujjo pariNamati // 155. se keNaNaM bhaMte! evaM vuccati - sukkalessA jAva No pariNamati ? goyamA ! AgArabhAvamAtAe vA jAva sukkalessA NaM sA No khalu pamhalessA, tattha gatA osakkati, se teNadveNaM gAyamA ! evaM vuccai jAva No pariNamati // paNNavaNA vRtti, patra 371, 372 devanairayikA hi pUrvagatacaramAntarmuhUrttAdArabhya yAvat parabhavagatamAdyamantarmuhUrttaM tAvadavasthitalezyAkAH tato'mISAM kRSNAdilezyAdravyANAM parasparasamparke'pi na pariNamyapariNAmakabhAvo ghaTate tataH samyagadhigamAya praznayati se nUNaM bhaMte ! ityAdi, zabdo'thazabdArthaH, sa ca prazne, atha nUnaM nizcitaM bhadanta ! kRSNalezyA -kRSNalezyAdravyANi nIlalezyA - nIlalezyAdravyANi prApya prAptiriha pratyAsannatvamAtraM gRhyate na tu pariNamyapariNAmakabhAvenAnyo'nyasaMzleSaH, tadrUpatayA - ta - tadeva - nIlalezyAdravyagataM rUpaM svabhAvo yasya kRSNalezyAsvarUpasya tattadrUpaM tadbhAvastadrUpatA tayA, etadevavyAcaSTena tadvarNatayA na tadgandhatayA na tadrasatayA na tatsparzatayA bhUyo bhUyaH pariNamate / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 878 adhyayana-34:523 bhagavAnAha-hantetyAdi, hanta gautama ! kRSNalezyetyAdi, tadeva nanu yadi na pariNamate tarhi kathaM saptamanarakapRthivyAmapi samyaktvalAbhaH sa hi tejolezyAdi pariNAme bhavati saptamanarakapRthivyAM ca kRSNalezyeti, kathaM caitat vAkyaM ghaTate ? bhAvaparAvattIe puNa suraneraiyANaMpi challesA iti (bhAvaparAvRtteH punaH suranairayikANAmapi SaD lezyAH) lezyAntaradravyasamparkatastadrUpatayA pariNAmAsaMbhavena bhAvaparAvRtterevAyogAt, ata eva tadviSaye praznanirvacanasUtre Ahase keNaTeNaM bhaMte ! ityAdi, tatra praznasUtraM sugamaM nirvacanasUtraM-AkAra:-tacchAyAmAtraM AkArasya bhAvaH-sattA AkArabhAvaH sa eva mAtrA AkArabhAvamAtrA tayA''kArabhAvatrayA mAtrAzabda AkArabhAvAtiriktapariNAmAntarapratipattivyudAsArthaH, 'se' iti sA kRSNalezyA nIlalezyArUpatayA syAt yadi vA pratibhAga:-pratibimbamAdarzAdAviva viziSTaH pratibimbyavastugata AkAra: pratibhAga eva pratibhAgamAtrA tayA, atrApi mAtrA zabdaH pratibimbAtiriktapariNAmantavyudAsArthaH syAt / kRSNalezyA nIlalezyArUpatayA, paramArthataH punaH kRSNalezyaiva no khalu nIlalezyA sA svasvarUpAparityAgAt, na khalvAdarzAdayo japAkusumAdisannidhAnatastatpratibimbamAtrAmAdadhAnA nAdarzAdaya iti paribhAvanIyametat, kevalaM sA kRSNalezyA tatra-svasvarUpe gatA-avasthitA satI utSvaSkate tadAkArabhAvamAtradhAraNatastatpratibimbamAtradhAraNato votsarpatItyarthaH, kRSNalezyAto hi nIlalezyA vizuddhA tatastadAkArabhAvaM tatpratibimbamAtra vA dadhAnA satI manAka vizaddhA bhavatItyutsarpatIti vyapadizyate, upasaMhAravAkyamAha-'se eeNadveNa' mityAdi, sugamaM / evaM nIlalezyAyAH kApotalezyAmadhikRtya kApotalezyAyAstejolezyAmadhikRtya tejolezyAyAH padmalezyAmadhikRtya padmalezyAyAH zaklalezyAmadhikRtya sUtrANi bhAvanIyAni samprati padmalezyAmadhikRtya zuklalezyAviSayaM sUtramAha 'se nRNaM bhaMte ! sukkalesA pamhalesaM pappa' ityAdi, etacca prAgvad bhAvanIyaM, navaraM zuklalezyApekSayA padmalezyA hInapariNAmA tataH zuklalezyA padmalezyAyA AkArabhAvaM tatpratibimbamAtraM vA bhajantI manAgavizuddha bhavati tato'vaSvaSkate iti vyapadizyate, evaM tejaHkApotanIlakRSNalezyAviSayANyapi sUtrANi bhAvanIyAni, tata: padmalezyAmadhikRtya teja:kApotanIlakRSNalezyAviSayANi tejolezyAmadhikRtya kApotanIlakRSNaviSayANi kApotalezyAmadhikRtya nIlakRSNalezyAviSaye nIlalezyAmadhikRtya kRSNalezyAviSayamiti, amUni ca sUtrANi sAkSAt pustakeSu na dRzyante kevalamarthataH pratipattavyAni, tathA mUlaTIkAkAraNa vyAkhyAnAt, tadevaM yadyapi devanairayikANAmavasthitAni lezyAdravyANi tathApi tattadupAdIyamAnalezyAntaradravyasamparkata: tAnyapi tadAkArabhAvamAtrAM bhajanta iti bhAvaparAvRttiyogataH SaDapi lezyA ghaTanta, tataH saptanarakapRthivyAmapi samyaktvalAbha iti na kazciddoSaH // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNatIsaimaM ajjhayaNaM aNagAramaggagaI pAMtrIsamuM adhyayana anagAra-bhArga-gati Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha aThyAvIsamA adhyayanamAM mokSamArganI gati (samajUti) ApavAmAM AvI che ane A adhyayanamAM anagAra-mArganI. eTalA mATe tenuM nAma povevamA ane AnuM nAma - 'maLaIRTIchuM -'managara--ti' che. anagAra mumuluM hoya che, AthI teno mArga mokSamArgathI judo kevI rIte hoya? jo na hoya to pachI AnA pratipAdanano artha zuM? A praznane ApaNe A bhASAmAM vicArIe - mokSamArga vyApaka zabda che. tenAM cAra aMgo che- jJAna, darzana, cAritra ane tapa : nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa| esa maggo tti pannatto jiNehi varadaMsihiM / (2812) anagAra-mArga mokSamArganI tulanAmAM sImita che. jJAna, darzana ane tapanI ArAdhanA gRhasthavAsamAM paNa thaI zake che. gRhasthajIvanamAM mAtra anagAra-cAritranI ArAdhanA nathI hotI. prastuta adhyayanamAM tenuM ja pratipAdana che. A tathyane AvI rIte paNa mUkI zakAya ke prastuta adhyayanamAM mokSamArganA trIjA aMga (cAritra)nA dvitIya aMza - anagAra-cAritra - no kartavya-nirdeza che. A adhyayanano mukhya pratipAdya viSaya saMga-vijJAna che. saMgano artha lepa ke Asakti che. tenAM 13 aMga batAvavAmAM AvyAM che - 1. hiMsA 8. gRha-nirmANa 2. asatya, 9. anna-pAka, 3. caurya, 10. dhanArjananI vRtti, 4. abrahma-sevana, 11. praviddha-bhikSA, 5. IcchA-kAma 12. svAda-vRtti, 6. lobha, 13. pUjAnI abhilASA. 7. saMsakta-sthAna, ekavIsamA adhyayanamAM pAMcamu mahAvrata aparigraha che. A adhyayanamAM tenA sthAne icchA-kAma ane lobha-varjana che : ahiMsa saccaM ca ateNagaMca, tatto ya baMbhaM apariggahaM ca / paDivajjiyA paMca mahavvayANi, carijja dhammaM jiNadesiyaM viU / / ( 21 / 12) taheva hiMsaM aliyaM, cojjaM abNbhsevnnN| icchAkAmaM ca lobhaM ca, saMjao parivajjae // (35 / 3) cotrIsamA adhyayana (zloka 31)mAM batAvavAmAM AvyuM che - "dhammasukhi phAyaU' - muni dharma ane zukladhyAnano abhyAsa kare. A adhyayana (zloka 19)mAM mAtra zukladhyAnanA abhyAsanI vidhi batAvavAmAM AvI che - "suphA ziyALa'. AmAM mRtyu-dharma tarapha paNa IzAro karavAmAM Avela che. muni jyAM sudhI jIve tyAM sudhI asaMga jIvana jIve ane jayAre kALa-dharma upasthita thAya, tyAre te AhArano parityAga karI de (zloka 20). AgamakArane anazanapUrvaka mRtyu adhika abhIsita che. jIvana-kALamAM deha-butsarganA abhyAsano nirdeza karavAmAM Avyo che (zloka 19) deha-butsargano artha deha-mukti Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi adhyayana-35 : Amukha nathI, paraMtu dehanA pratibaMdhamAMthI mukti che. manuSya mATe deha tyAM sudhI baMdhanarUpa rahe che, jyAM sudhI te deha sAthe pratibaddha rahe che. dehanA pratibaMdhamAMthI mukta thatAM ja deha mAtra sAdhanarUpa banI jAya che, baMdhana nahIM. 882 deha-vyutsarga asaMgano mukhya hetu che. e ja anagArano mArga che. enAthI duHkhono aMta Ave che (zloka 1). anagArano mArga duHkha-prApti mATe nahIM, paraMtu duHkha-muktine mATe che. anagAra duHkhano svIkAra karato nathI, paraMtu tenA mULane vinaSTa karavAno mArga pasaMda karI le che ane te mArge cAle che. tenA para cAlavAmAM je du:kho AvI maLe che, temane te jhIlI le che. manohara gharano tyAga ane zmazAna, zUnyAgAra ke vRkSa-taLe nivAsa kaSTa che, paNa A kaSTa sahana karavAnA lakSyathI niSpanna thayela kaSTa nathI, paraMtu iMdriya-vijaya (zloka 4, 5)nA mArgamAM AvI paDela kaSTa che. e ja rIte anna-pAka na karavo ane bhikSA mAgavI kaSTa che, paNa e paNa ahiMsA-dharmanA anupAlanamAM AvI maLela kaSTa che. (zloka 10,11,12,16). A rIte A laghukAya adhyayayanamAM aneka mahattvapUrNa carcA-aMgonI prarUpaNA thaI che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNatIsaimaM ajjhayaNaM : pAMtrIsabhuM adhyayana aNagAramaggagaI : an||2-maa-gti. mULa saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. suNeha megaggamaNA maggaM buddhehi desiyaM jamAyaraMto bhikkhU dukkhANaMtakaro bhave // zRNuta me ekAgramanasaH mArga buddhairdeshitm| yamAcaran bhikSuH duHkhAnAmantakaro bhavet // 1, tuM ekAgra mana karI buddho (tIrthakaro) dvArA upadiSTa te mArga mArI pAsethI sAMbhaLa, jenuM AcaraNa karatAM karatAM bhikSu du:khono aMta kare che. gihavAsaM pariccajja pavajja assio munnii| ime saMge viyANijjA jehiM sajjaMti mANavA // gRhavAsaM parityajya pravrajyAmAzrito muniH| imAn saMgAn vijAnIyAt yeSu sajyante mAnavAH // 2. je muni gRha-vAsa choDIne pravajayA aMgIkAra karI cUkyo che, te te saMgo (lepa)ne jANe ke jenA vaDe manuSya sAta (sisa) anecha. taheva hiMsaM aliyaM cojjaM abNbhsevnnN| icchAkAmaM ca lobhaM ca saMjao privjje|| tathaiva hiMsAmalIkaM caurymbrhmsevnm| icchAkAmaM ca lobhaM ca saMyataH parivarjayet / / 3. saMyamI muni hiMsA, 6, yo, manamAyarya-sevana, 5291-51ma (aprAsa vastunI 0ial) bhane soma - A badhAnuM parivarjana kare. maNoharaM cittaharaM malladhUveNa vAsiyaM / sakavADaM paMDurulloyaM maNasA vi na ptthe|| manoharaM citragRha mAlyadhUpena vaasitm| sakapATaM pANDurollocaM manasA'pi na prArthayet // 4. je sthAna manohara citrothI AkIrNa, mALAo ane dhUpathI suvAsita, kamADa sahita', zveta caMdaravAthI yukta hoya tevA sthAnanI manamAM paNa abhilASA na kare. iMdiyANi u bhikkhussa tArisammi uvsse| dukkarAI nivAreuM kAmarAgavivaDaNe // indriyANi tu bhikSoH tAdRze upaashrye| duSkarANi nivArayituM kAmarAgavivardhane // 5. kAma-rAgane vadhAranAra evA upAzrayamAM indriyonuM nivAraNa karavuM - temanA para niyaMtraNa meLavavuM bhikSu mATe duSkara hoya che. susANe sunnagAre vA rukkhamUle va ekko| pairikke parakaDe vA vAsaM ttthbhiroye|| zmazAne zUnyAgAre vA vRkSamUle vA ekkH| pratirikte parakRte vA vAsaM tatrAbhirocayet // 6. eTalA mATe ekAkI bhikSu smazAnamAM, zUnyagRhamAM, vRkSataLe athavA parakata ekAnta sthAnamAM rahevAnI 5491 .2 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarannayaNANi 884 adhyayana-35 : do 7-14 7. parama saMyata bhikSu prAsuka, anAbAdha ane strIonA upadravathI rahita sthAnamAM rahevAno saMkalpa kare. phAsuyammi aNAbAhe itthIhiM annbhidue| tattha saMkappae vAsaM bhikkhU prmsNje|| prAsuke anAbAdhe striibhirnbhidrute| tatra saMkalpayed vAsaM bhikSuH paramasaMyataH // na sayaM gihAI kujjA Neva annehiM kaare| gihakammasamAraMbhe bhUyANaM dIsaI vaho // na svayaM gRhANi kurvIta naiva anyaiH kaaryet| gRhakarmasamArambhe bhUtAnAM dRzyate vadhaH // 8-8.bhikSuna pote. 52 janAve navI pAsejanAvarAve. gRha-nimAna samAraMbha (pravRtti)mAM vo - sa ane sthAvara, sUkSma ane bAdara- no vadha jovA maLe che. eTalA mATe saMyata bhikSu gRha samAraMbhano parityAga 13. tasANaM thAvarANaM ca suhamANaM bAyarANa y| tamhA gihasamAraMbhaM saMjao privjje|| trasAnAM sthAvarANAM ca sUkSmANAM bAdarANAM ca tasmAd gRhasamArambha saMyataH parivarjayet // 10.bhakta-pAna rAMdhavA ke raMdhAvavAmAM hiMsA thAya che, AthI prANo ane bhUtonI dayA mATe bhikSa na rAMdhe, kena raMdhAve. taheva bhattapANesu payaNa pyaavnnesuy| pANabhUyadayaTThAe na paye na pyaave|| tathaiva bhaktapAneSu pacanApAcaneSu c| prANabhUtadayArtha na pacet na pAcayet // 11. jaladhannanissiyA jIvA puddhviiktttthnissiyaa| hammati bhattapANesu tamhA bhikkhU na paaye|| jala-dhAnya-nizritA jIvAH pRthivIkASThanizritAH / hanyante bhaktapAneSu tasmAd bhikSurna pAcayet // 11.mona mane pAnanA rAghavAmA pA9 mane manAnA Azrita tathA pRthvI ane kASThanA Azrita jIvonuM hanana thAya che, eTalA mATe bhikSu na raMdhAve. 12. visappe savvaodhAre bhupaannvinnaasnne| natthi joisame satthe tamhA joiM na dIvae / visarpat sarvatodhAraM bhupraannivinaashnm| nAsti jyotiHsamaM zastraM tasmAjjyotirna dIpayet // 12.Aga phelAI javAnA svabhAvavALI, badhI bAjue dhAravALI ane ghaNA jIvono vinAza karanArI hoya che. tenA jevuM bIjuM koI zastra nathI hotuM. eTalA mATe bhikSu te na saLagAve. 13. hiraNNaM jAyarUvaM ca maNasA vi na ptthe| samaleTTakaMcaNe bhikkhU virae kyvikke|| hiraNyaM jAtarUpaM ca manasA'pi na prArthayet / samaleSTukAMcano bhikSuH virataH krayavikrayAt // 13,kraya ane vikrayathI virata banela, mATInA DhephA ane sonAne sarakhAM samajanAra bhikSu sonA ane cAMdInI manamAM paNa IcchA na kare. 14. kiNaMto kaio hoi krINan kayiko bhavati viktikaNaMto ya vaannio| vikrINan ca vANijaH / kayavikkayammi vada'to krayavikraye vartamAnaH bhikkha na bhavai taariso|| bhikSurna bhavati tAdRzaH // 14.vastune kharIdanAro krayika hoya che ane vecanAro vaNika. kraya ane vikrayamAM vartana karanAra bhikSu tevo nathI hoto -uttama bhikSu nathI hoto. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagAra-mArga-gati 885 adhyayana-35: zloka 15-21 15. bhikkhiyavvaM na keyavvaM bhikSitavyaM na ketavyaM bhikkhuNA bhikkhvttinnaa| bhikSuNA bhaikSavRttinA / kayavikkao mahAdoso krayavikrayo mahAn doSo bhikkhAvattI suhaavhaa|| bhikSAvRttiH sukhAvahA // 15.bhikSA-vRttivALA bhikSue bhikSA-pravRtti ja karavI oge, ya-vijayana jaya-vizya mahAna hopa.che. bhikSA-vRtti sukha ApanArI che. 16. samuyANaM uMchamesijjA jahAsuttamaNidiyaM / lAbhAlAbhammi saMtuDhe piMDavAyaM care munnii|| samudAnamuchameSayet ythaasuutrmninditm| lAbhAlAbhe santuSTaH piNDapAtaM caret muniH // 16 muni sUtra anusAra, aniMdita ane sAmudAyika uchanI eSaNA kare te lAbha ane alAbhamAM saMtuSTa rahI piMDapaat (mikSA)yA 43. 17. alole na rase giddhe jibbhAdaMte amucchie| na rasaTTAe bhujijjA javaNaTTAe mhaamunnii|| alolo na rase gRddho daantjihvo'muucchitH| na rasAIM bhuMjIta yApanArthaM mahAmuniH // 1 alolupa, rasamAM amRddha, jIbhanuM damana karanAra ane amUchita mahAmuni rasa(svAda) mATe na khAya, paraMtu jIvana-nirvAha mATe khAya. 18. accaNaM rayaNaM ceva vaMdaNaM pUyaNaM thaa| iDDIsakkArasammANaM maNasA vi na ptthe|| aca racanAM caiva vandanaM pUjanaM tthaa| RddhisatkArasanmAnaM manasA'pi na prArthayet // 18.muni arcanA, racanA (akSata, motI vagerenA svastika janAvA - sAthiyA 521), nA, 50, ddhi, satkAra ane sanmAnanI manathI paNa prArthanA ( abhilASA) na 42. 19. sukkajhANaM jhiyAejjA aNiyANe akiNcnne| vosaTTakAe viharejjA jAva kAlassa pjjo|| zukladhyAnaM dhyAyet anidaano'kiNcnH| vyutsRSTakAyo viharet yAvatkAlasya paryayaH // 19 muni zukla dhyAna kare. anidAna ane akiMcana rahe. te jIvanabhara vyasRSTakAya (dahAdhyAsathI mukta) banI vihAra 3. 20. nijjUhiUNa AhAraM kAladhamme uvtttthie| jahiUNa mANusaM boMdi pahU dukkhe vimuccaI // niyUhya AhAraM kAladharme upsthite| tyaktvA mAnuSaM zarIraM prabhurduHkhairvimucyate // 20.samartha muni kALa-dharma upasthita thatAM AhArano parityAga karIne, manuSya zarIrane choDIne du:khothI vimukta banI jAya che.* 21. nimmamo nirahaMkAro vIyarAgo annaasvo| saMpatto kevalaM nANaM sAsayaM prinnivvue| nirmamo nirahaMkAro vItarAgo'nAzravaH / samprAptaH kevalaM jJAnaM zAzvataM prinirvRtH|| 21.mamakArathI zUnya ane nirahaMkAra, vItarAga ane AzravothI rahita muni zAzvata kevaLajJAna prApta karI. parinirvata banI jAya che- sarvathA Atmastha thaI jAya -tti bemi| -iti brviimi| -mAma . Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa adhyayana 35 : anagAra-mArga-gati 1. kamADa sahita (savId) mahAtmA buddha kamADavALA koThAomAM na rahevAne potAnI pUjAnuM kAraNa mAnavAno InkAra karyo che. temaNe kahyuM che - udAyI ! ', jevA tevA zayanAsanathI saMtuSTa, saMtuSTatA-prazaMsaka0' AnAthI jo mane zrAvaka che pUje 0; to udAyI ! mArA zrAvako vRkSa-mUnika' (=vRkSanI nIce sadA rahenAra), mojhAzi (=adhyA =sadA khullAmAM rahenArA)paNa che, te ATha mAsa (varSAnA cAra mAsa choDIne) chatanI nIce nathI AvatA. huM to udAyI ! kayAreka kyAreka lIMpelA-guMthelA vAyurahita, kamADa-khaDakIbaMdha koThA ( kUTAgAro) mAM paNa viharuM chuM." 2. (zloka 6) bauddha bhikSuo mATe tera dhutAMgonuM vidhAna che. temAM navamuM dhutAMga vRkSa-mUlikAMga ane agiyAramuM dhutAMga zmazAnikAMga che. vizuddhimArgamAM kahyuM che - vRkSa-mUlikAMga paNa-"chavAyelAne choDI dauM chuM, vRkSa nIce rahevAnuM svIkAruM chuM." AmAnAM koI eka vAkyamAMthI grahaNa karAyeluM hoya che. te vRkSamUlikane (saMgha~)sImAnA vRkSa, divI-devatAonA)caitya uparanA vRkSa, guMdInA jhADa, phaLelAM jhADa, cAmAcIDiyAvALAM jhADa, dhoMdhaDa vALuM jhADa, vihAranI vacce Ubhela jhADa-AvA jhADAne choDI vihArathI dUra AvelA jhADane svIkAravuM joIe. A tenuM vidhAna che. prabhedothI A paNa traNa prakAranuM hoya che. temAM utkRSTa ruci anusAra jhADa svIkArIne sApha-saphAIvALuM karAvI zake nahIM. paDelAM pAMdaDAM dUra karIne teNe rahevuM joIe. madhyama te sthAnane AvelA mANaso pAse sApha-saphAIvALuM karAvI zake che. mRdue maThanA zrAmaNerone bolAvI sApha karAvI, sarakhuM karAvI retI nakhAvI, cAra divAlono ghero karAvI, bAraNuM mukAvI rahevuM joIe. pUjAnA divase vRkSamUlike tyAM na besatAM, bIjI jagAe ADamAM besavuM joIe. A traNenI dhutAMga chAyelA (sthAna)mAM vAsa karavAnI kSaNe tUTI jAya che. "jANI bujhI chAyelA(sthAna)mAM aruNodaya ugADavAthI" aMguttara-bhANaka kahe che. A bheda ( vinAza) che. A guNa che - "vRkSa mULavALA zayanAsananA sahAre pravrajayA che." A vAkya vaDe nizcaya anusAra pratipattinuM hovuM. "teo thoDA paraMtu sulabha ane nirdoSa che." bhagavAna dvArA prazaMsita hovAno pratyaya, pratyeka samaya jhADanA pAMdaDAMnA vikAro jovAthI anityano khyAla pedA thavo, zayanAsananI kaMjusAI ane (vividha) kAmomAM vaLagelA rahevAno abhAva, devatAonI sAthe rahevuM, abhecchatA vagere anusAra vRtti. vaNNito buddhasevena nissayoti ca bhAsito / nivAso pavivittassa rukkhamUla samo kuto // (zreSTha bhagavAna buddha dvArA prazaMsita ane nizraya kahevAyelA ekAMta nivAsane mATe vRkSamULanI jevuM bIjuM zuM che?) AvAsamacchera hare devatA paripAlite / pavivitte vasanto hi rukkhamUlamhi suvvato // 1. mAiniye, rA rU. 7, pR. 307T Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagAra-mArga-gati 887 adhyayana-35: TippaNa ra abhirattAni nIlAni paNDUdi patitAni ca / passanto tarupaNNAni niccasaJja panUdati / / (maTha 'saMbaMdhI') kaMjUsAI dUra thaI jAya che. devatAo dvArA pratipAlita ekAMtamAM vRkSanI nIce raheto, zIlavAna (bhikSu) lAla, lIlA ane nIce paDelA, jhADanAM pAMdaDAM joto, nitya(hovA)nA khyAlane choDI de che. tasmA hi buddhadAyajjaM bhAvanAbhiratAlayaM / vivittaM nAtimaJjeyya rukkhamUlaM vicakkhaNo / (eTalA mATe buddha-vArasa, bhAvanAmAM vaLagyA rahevAnA Alaya ane ekAMta vRkSamULanI buddhimAna (bhikSu) avahelanA na kare) nidAna kathA (jAtakaDhakathA, pRSTha 13, 14)mAM vRkSa-mULamAM rahevAnA dasa guNo batAvAyA che. zmazAnikAMga paNa-"zmazAnane nahIM choDuM, zmazAnikAMga grahaNa karuM chuM", AmAMthI koI eka vAkya vaDe grahaNa karAyela hoya che. te zmazAnike, ke jene mANaso gAma vasAvatI vakhate "A zmazAna che" mAne che, tyAM nahIM rahevuM joIe. kemake maDaduM saLagAvyA vinAnuM sthAna) zmazAna nathI hotuM. saLagAvavAnA samayathI mAMDI jo bAra varSa sudhI paNa choDAyeluM rahe che, to (ta) ramazAna ja che. temAM rahenArAe caMkramaNa, maMDapa vagere banAvI, copAI-cokI bIchAvI, pIvA mATe pANI rAkhI, dharma vAMcana karatAM nahIM rahevuM joIe. A dhutAMga khUba ja agharuM che. eTalA mATe pedA thayela upadravane dUra karavA mATe saMgha-sthivara(=saMghanA vRddha bhikSu) ke rAja-karmacArIne jaNAvIne apramAdapUrvaka rahevuM joIe. cakramaNa karatI veLAe, ardhI AMkhe murdA-ghATana=maDaduM saLagAvavAnuM sthAna)ne jotAM jotAM caMdramaNa karavuM joIe. zmazAnamAM jatI veLAe paNa mahAmArgethI UtarI, ADa mArge javuM joIe. divase paNa AlaMbanane sArI peThe joine (manamAM) besADavuM joIe. A rIte karavAthI) tenA mATe te rAtri bhayAnaka banaze nahIM. amanuSyono avAja karI ghUmatA evAne paNa koI vastuthI mAravA na joIe. zamazAna nitya javuM joIe. (rAtrino) vacalo prahara mazAnamAM vItAvI pAchalA pahoramAM pAchA pharavuM joIe. Ama aMguttara bhANaka kahe che. emanuSyone priya talanI vAnagI (= talanA kaMsAra), aDada bheLavelA bhAta(=khIcaDI), mAchalI, mAMsa, dUdha, tela, goLa vagere khAdya padArtho na khAvA joIe. (lokonA) gharomAM nahIM javuM joIe. A tenuM vidhAna che. prabhede A paNa traNa prakAranA hoya che. utkRSTa jyAM hamezAM maDadAM saLagAvavAmAM Ave che, maDadAM paDyAM rahe che, rovAphUTavAnuM cAlu) hoya che, tyAM vasavuM joIe. madhyama mATe traNemAMthI ekanuM paNa hovAnuM ThIka che, mRdu mATe ukta prakAre zmazAna maLavA mAtrathI. A traNenuM paNa dhutAMga a-mazAna =je zmazAna na hoya)mAM vAsa karavAthI tUTI jAya che. 'mazAne nahIM javAnA divaso' (ema) aMguttara-bhANaka kahe che. A bheda (=vinAza) che. A guNa che - maraNano vicAra satata rahevo, apramAda sAthe viharavuM, azubha nimittano lAbha, kAmarAganuM drIkaraNa, hamezAM zarIranA svabhAvane jotAM rahevuM, saMveganI adhikatA, Arogya vagerenA ghamaMDano tyAga, bhaya ane bhayAnakatAnI sahanazIlatA, amanuSyonuM gauravanIya hovuM, alpaccha vagere anusAra vRttinuM hovuM. so sAnikaM hi maraNAnusatippabhAvA / niddAgatampi na phusanti pamAdadosA // sampassato ca kuNapAni bahUni tassa / kAmAnurAga vasagampi na hoti citta // 1. vizuddhimAna, mAjA 6,6. 73-74 . Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi adhyayana-35 : TippaNa 3-6 (zmazAnikane maraNAnusmRtinA prabhAve sUtA hovA chatAM paNa pramAdathI prApta thanAra doSo sparzI zakatA nathI ane ghaNA badhA maDadAMne jotAM jotAM tenuM citta kAmarAgane paNa vaza thatuM nathI.) saMvegameti vipulaM na madaM upeti / sammA atho ghaTati nibbu time samAno / / so sAnika Ggamiti nekaguNAvahattA nibbAnaninna hRdayena nisevitabba 11 / (ghaNo saMvega utpanna thAya che. dhamaMDa Avato nathI. te zAMti (=nirvANa)ne zodhavA mATe sArI peThe udyoga kare che, eTalA mATe aneka guNo lAvanAra mazAnikAMganI nirvANa tarapha jhukelA hRdaya vaDe sevA karavI joIe. 3. sUtra anusAra (naddAmutta) == 'yathAsUtra'no artha che - Agama-nirdiSTa eSaNAnA doSo rahita bhikSA. AnI saMpUrNa vidhi mATe juo - dasaveAliyaMnuM pAMcamuM adhyayana. 888 4. 2sa (svAda) mATe (rasaTTA) rasano eka artha che--svAda. vRttikAre teno vaikalpika artha--dhAtuvizeSa karyo che. zarIranI mukhya dhAtuo sAta che--rasa, rakta, mAMsa, meda, asthi, majjA ane zukra. 'A dhAtuonA upacayane mATe' - rasano A artha paNa thaI zake che. 5. jIvana--nirvAha mATe (navaLA5) Ano artha che - saMyama-jIvananA nirvAha mATe. AnAM saMskRta rUpo be thaI zake che -- yApanArtha, yamanAthaeN. 'yApanArtha' no artha che saMyama-jIvananA nirvAha mATe. 'yamanAthaM' no artha che - indriyo upara niyaMtraNane mATe athavA indriya-vijayanI sAdhanA karavA mATe. A banne artho prAsaMgika che. 6. (zloka 20) muni jyAre ema jue ke AyukSaya najIkamAM che - mRtyu taddana najIka che - tyAre te AhArano parityAga karI anazana kare. vRttikAre ahIM eka suMdara zikSApada prastuta karyuM che. anazana karanAra tatkALa anazana na kare. te anazana pahelAM 'saMlekhanA'nA kramano svIkAra kare. tatkALa anazana karavAthI aneka vighno upasthita thaI zake che. 'dehammi asaM lihie sahasA dhAUhi khijjamANAhiM / jAya aTTajjhANaM sarIriNo caramakAlaMmi // ' je sAdhaka saMlekhanAnA kramamAMthI pasAra thatAM pUrve ja anazana karI le che, tene mRtyu samaye ArtadhyAna thaI zake che, kema ke bhojana na karavAnI avasthAmAM zarIranI dhAtuono kSaya thAya che ane tyAre zarIramAM aneka upadravo UbhA thaI jAya che. A Artta-dhyAnanuM eka kAraNa bane che. 1. vizuddhimAn, mAtha 1, pR. 7-76 I 2. bRhadvRtti, patra 667 : sUtram - AgamastadanatikrameNa yathAsUtram - AgamAbhihita udgamaiSaNAdyavAdhita ityuktaM mati / 3. 4. ejana, patra 667 : rasaTThAe tti rasArtha sarasamidamahamAsvAdayAmIti dhAtuvizeSo vA rasaH sa cAzeSadhAtUpalakSaNaM tatastad upacayaH syAdityetadarthaM ...... / ejana, patra 668 / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chattIsaimaM ajjhayaNaM jIvAjIvavibhattI chatrIsamuM adhyayana jIvAjIvavibhakti Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha A adhyayanamAM jIva ane ajIvanA vibhAgonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. eTalA mATe tenuM nAma 'nIvA nIvavipattI - 'navAnIvavipatti' che. jaina tattvavidyA anusAra mULa tattvo be che- jIva ane ajIva. bAkInA badhAM tattvo temanA avAMtara vibhAgo che. prastuta adhyayanamAM lokanI paribhASA e ja AdhAre karavAmAM AvI che : "navA veva zanIvA 1, parsa no vidig I" (zloka 2) prajJApanAnA prathama padamAM jIva ane ajIvanI prajJApanA karavAmAM AvI che. tenI jIva-prajJApanAno krama prastuta adhyayananI jIva-vibhaktithI kaMIka judo che. ahIM saMsArI jIvonA be prakAra kahevAmAM AvyA che - trasa ane sthAvara. sthAvaranA traNa prakAra che - pRthvI, jaLa ane vanaspati (glo. 68-69). trasanA paNa traNa prakAra che - agni, vAyu ane udAra (zlo. 107) udAranA cAra prakAra che - hIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya (zlo. 126) prajJApanAmAM saMsArI jIvonA pAMca prakAra pADavAmAM AvyA che-ekendriya, hIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya. 1 prastuta adhyayanamAM jIva-vibhAgamAM ekendriyano ullekha nathI ane prajJApanAmAM tra-sthAvarano vibhAga nathI. AcArAMga (prathama zrutaskaMdha)ne sahuthI prAcIna Agama mAnavAmAM Ave che. temAM jIva-vibhAga che jIva-nikAya rUpe maLe che. cha jIvanikAyano krama A pramANe che-pRthvI, jaLa, agni, vanaspati, trasa ane vAyu. AcArAMganA navamA adhyayanamAM che jIvanikAyano krama judI rIte maLe che-pRthvI, jaLa, tejasa, vAyu, vanaspati ane trasa. tyAM trasa ane sthAvara evA be vibhAgo paNa maLe che." AcArAMganA AdhAre evuM anumAna karI zakAya ke jIvono prAcInatama vibhAga che jIvanikAyarUpe rahyo haze. trasa ane sthAvarano vibhAga paNa prAcIna che, paraMtu sthAvaranA traNa prakAra ane trasanA traNa prakAra - evo vibhAga AcArAMgamAM maLato nathI, sthAnAMgamAM te maLe che. saMbhavita che ke sthAnAMgamAMthI uttarAdhyayanamAM te levAmAM Avyo hoya. prajJApanAno A vibhAga enAthI paNa uttaravartI jaNAya che. jIva ane ajIvanuM vizada varNana jIvAjIvAbhigama sUtramAM maLe che. te uttaravartI Agama che, eTalA mATe temAM jIvavibhAga saMbaMdhI aneka matono saMgraha karavAmAM Avyo che : (1) be prakAranA jIva -trasa ane sthAvara. (2) traNa prakAranA jIva - strI, puruSa ane napuMsaka. (3) cAra prakAranA jIva - nairayika, tiryaMca-yonika, manuSya ane deva. (4) pAMca prakAranA jIva - ekendriya, hIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya. (5) cha prakAranA jIva - pRthvIkAyika, apakAyika, tejasa kAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika ane trasakAyika, (6) sAta prakAranA jIva - nairayika, tiryaMca, tiryacI, manuSya, strI, deva ane devI. (7) ATha prakAranA jIva - prathama samayanA nairayika, aprathama samayanA nairayika, paNNavaNA, prathama pada, sUtra 14 / 2. juo-gayA, prathama adhyayanA 3. mAyAro, za22A 4. ejana, zaza 24 TA, rUA rUra6, 327: tivihA tasA paM0 taM0 teukAiyA vAukAiyA urAlA tasA pANA, tivihA thAvarA, taM0-puDhavikAiyA AukAiyA vnnssikaaiyaa| jIvAjIvAbhigama, pratipatti 1-9 / de gAma Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 892 adhyayana-36 : Amukha prathama samayanA tiryaca, aprathama samayanA tiryaca. prathama samayanA manuSya, aprathama samayanA manuSya. prathama samayanA deva, aprathama samayanA deva. (8) nava prakAranA jIva-pRthvIkAyika, aprakAyika, tejaskAyika, vAyukAlika, vanaspatikAyika, lIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya. (9) dasa prakAranA jIva prathama samayanA ekendriya, aprathama samayanA ekendriya. prathama samayanA dvIndriya, aprathama samayanA dvIndriya. prathama samayanA trIndriya, aprathama samayanA trIndriya. prathama samayanA caturindriya, aprathama samayanA caturindriya. prathama samayanA paMcendriya, aprathama samayanA paMcendriya. A rIte Agama-graMthomAM aneka vivakSAe jIvonA aneka vibhAgo karAyelA maLe che. prastuta adhyayanamAM ajIvanA be bheda karAyA che - rUpI ane arUpI (zlo. 4). arUpI ajIvanA dasa bheda che (zlo. 4,5,6) - (1) dharmAstikAya, (6) adharmAstikAyano pradeza, (2) dharmAstikAyano deza, (7) AkAzAstikAya, (3) dharmAstikAyano pradeza, (8) AkAzastikAyano deza, (4) adharmAstikAya, (9) AkAzastikAyano pradeza ane (5) adharmAstikAyano deza, (10) addhA-samaya. rUpI ajIvanA cAra bheda che (glo. 10) - (1) skaMdha (3) skaMdha-pradeza ane (ra) aMdha-deza (4) paramANu. prajJApanA ane jIvAjIvAbhigama sUtramAM paNa ajIvanuM A ja vibhAgIkaraNa mAnya che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chattIsaimaM ajjhayaNaM : chatrIsabhuM adhyayana jIvAjIvavibhattI : vimati mULa saMskRta chAyA gujarAtI anuvAda 1. jIvAjIvavibhatti suNeha me egamaNA io| jaM jANiNa samaNe sammaM jayai saMjame // jIvAjIvavibhakti zrRNuta mama ekamanasaH itaH / yAM jJAtvA zramaNaH samyag yatata sNyme|| 1. tuM mana ekAgra karIne mArI pAsethI jIva ane ajIvano te vibhAga sAMbhaLa, jene jANIne zramaNa saMyamamAM samyak prayatna kare che. 2. A loka jIva ane ajIvamaya che. jayAM ajIvano deza AkAza ja che, tene Aloka kahevAmAM Ave che. jIvA ceva ajIvA ya esa loe viyaahie| ajIvadesamAgAse aloe se viyaahie| jIvAzcaivAjIvAzca eSa loko vyaakhyaatH| ajIvadeza AkAzaH alokaH sa vyAkhyAtaH / / 3. 3. jIva ane ajIvanI prarUpaNA dravya, kSetra, kALa ane bhAva - A cAra dRSTie karAya che.* davvao khettao ceva kAlao bhAvao thaa| parUvaNA tesiM bhave jIvANamajIvANa y|| dravyataH kSetratazcaiva kAlato bhaavtstthaa| prarUpaNA teSAM bhavet jIvanAmajIvAnAM ca // 4. manAle prA2-3sAmane 34ii. 3pInA dasa ane rUpInA cAra prakAra che." rUviNo cevarUvI ya ajIvA duvihA bhve| arUvI dasahA vuttA rUviNo vi cauvvihA // rUpiNazcaivA'rUpiNazca ajIvA dvividhA bhveyuH| arUpiNo dazadhoktAH rUpiNo'pi caturvidhAH // dhammatthikAe taddese tappaese ya aahie| ahamme tassa dese ya tappaese ya aahie| dharmAstikAyastaddezaH ttprdeshshcaakhyaatH| adharmastasya dezazca ttprdeshshcaakhyaatH|| 5. dharmAstikAya ane tenA deza tathA pradeza, adhamastikAya ane tenA deza tathA pradeza, AgAse tassa dese ya tappaese ya aahie| addhAsamae ceva arUvI dasahA bhve|| AkAzastasya dezazca ttprdeshshcaakhyaatH| adhvAsamayazcaiva arUpiNo dazadhA bhaveyuH // 6. AkAzAstikAya ane tenA deza tathA pradeza tathA eka adhvAsamayakALa) - A dasa bheda arUpI ajIvanA hoya che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 884 adhyayana-36 : 415 9-14 7. dhammAdhamme ya dovee logamittA viyaahiyaa| logAloge ya AgAse samae smykhettie|| dharmAdharmoM ca dvAvapyeto lokamAtrau vyaakhyaatau| lokAloke cAkAzaH samayaH smy-kssetrikH|| 7, dhamastikAya ane adhamastikAya - A banne lokapramANa che. AkAza loka ane aloka bannemAM vyApta cha.samaya samaya-kSetra (manuSya soDa)mA 4 soya che. 8. 8. dharma, adharma ane AkAza e traNa dravyo anAdi-anaMta ane sarvakAlIna hoya che. dhammAdhammAgAsA tinni vi ee annaaiyaa| apajjavasiyA ceva savvaddhaM tu viyAhiyA // dhrmaa'dhrmaakaashaani| triinnypyetaanynaadiini| aparyavasitAni caiva sarvAdhvaM tu vyAkhyAtAni // 9. pravAhanI apekSAe samaya anAdi-anaMta che. eka eka kSaNanI apekSAe te sAdi-sAMta che. samae vi saMtai pappa evameva viyaahie| AesaM pappa sAIe sapajjavasie vi y|| samayo'pi saMtati prApya evameva vyaakhyaatH| AdezaM prApya sAdika: saparyavasito'pi ca // 10.35 pudAlanA yAra me hoya cha - 1.45, 2. 5-deza, 3.25-pradeza bhane 4. 52bhASu 10. khaMdhA ya khaMdhadesA ya taNyaesA taheva y| paramANuNo ya boddhavvA rUviNo ya cuvvihaa|| skandhAzca skandhadezAzca tatpradezAstathaiva c| paramANavazca boddhavyAH rUpiNazca caturvidhA / 11. egatteNa puhatteNa khaMdhA ya prmaannunno| loegadese loe ya bhaiyavvA te ukhetto|| ekatvena pRthaktvena skandhAzca paramANavaH / lokaikadeze loke ca bhaktavyAste tu kSetrataH // 11 aneka paramANuomAM ekatvathI skaMdha bane che tenuM pRthakatva thavAthI paramANu bane che. kSetranI apekSAe te(skaMdho) lokanA eka deza ane samagra lokamAM bhAjaya cha-masaMnya vi5-yuta cha.' 12. saMtaI pappa teNAI apajjavasiyA viy| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApya te anAdayaH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 12.te aMdha ane paramANu) pravAhanI apekSAe anAdi anaMta che tathA sthiti (eka kSetramAM rahevAnI)nI apekSAe sAdi-sAnta che. 13.rUpI ajIvo (pudgalo)nI sthiti jaghanyapaNe eka samaya ane utkRSTapaNe asaMkhyAta kALanI hoya che. 13. asaMkhakAlamukkosaM egaM samayaM jhnniyaa| ajIvANa ya rUvINaM ThiI esA viyAhiyA // asaGkhyakAlamutkarSa ekaM samayaM jghnykaa| ajIvAnAM ca rUpiNAM sthitireSA vyAkhyAtA // 14. aNaMtakAlamukkosaM egaM samayaM jhnnyN| ajIvANa ya rUvINa aMtareyaM viyAhiyaM // anantakAlamutkarSa ekaM samayaM jghnykm| ajIvAnAM ca rUpiNAM antaramidaM vyAkhyAtam // 14.temanuM aMtara (svasthAnamAM alita thaIne pAchA na AvavA sudhIno kALa) jaghanyapaNe eka samaya ane utkRSNapaNe anaMtakALanuM hoya che. 10 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 895 adhyayana-38:43 15-22 15.varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe temanuM pariNamane pAMca prakAranuM hoya che.11 15. vaNNao gaMdhao ceva rasao phAsao thaa| saMThANao ya vinneo pariNAmo tesi paMcahA // varNato gandhatazcaiva rasataH sprshtstthaa| saMsthAnatazca vijJeyaH pariNAmasteSAM paMcadhA / 16. vaNNao pariNayA je u paMcahA te pkittiyaa| kiNhA nIlA ca lohiyA hAliddA sukilA tahA // varNataH pariNatA ye tu paMcadhA te prkiirtitaaH| kRSNA nIlAzca lohitAH hAridrAH zuklAstathA // 16 varNanI apekSAe temanI pariNati pAMca prakAranI hoya cha- 1.15, 2. nAsa, 3.27, 4. pAta bhane 5. zusa. 17.gaMdhanI apekSAe temanI pariNati be prakAranI hoya che - 1. sugaMdha mane 2. 5. 17. gaMdhao pariNayA je u duvihA te viyaahiyaa| subbhigaMdhapariNAmA dubbhigaMdhA taheva y|| gandhataH pariNatA ye tu dvividhAste vyaakhyaataaH| surabhigandhapariNAmAH durgandhAstathaiva ca // 18. rasao pariNayA je u paMcahA te pkittiyaa| tittakaDuyakasAyA aMbilA mahurA tahA // rasata: pariNatA ye tu paMcadhA te prkiirtitaaH| tiktakaTukakaSAyAH amlA madhurAstathA / / 18 rasanI apekSAe temanI pariNati pAMca prakAranI hoya cha-1.ti.ta, 2. Tu, u.tUro, 4.pATo bhane 5. bha72. 19. phAsao pariNayA je u aTTahA te pkittiyaa| kakkhaDA mauyA ceva garuyA lahuyA tahA // sparzataH pariNatA ye tu aSTadhA te prkiirtitaaH| kakkhaTA mRdukAzcaiva gurukA laghukAstathA // 19-20 sparzanI apekSAe temanI pariNati ATha prakAranI hoyache-1. za2. 6, 3. 12,4. sadhu, 5. zAta, 6. 31, 7. snipane 8.01. 20. sIyA uNhA ya niddhA ya / tahA lukkhA ya aahiyaa| ii phAsapariNayA ee puggalA samudAhiyA // zItA uSNAzca snigdhAzca tathA rUkSAzca vyAkhyAtAH / iti sparzapariNatA ete pudgalAH smudaahRtaaH|| 21. saMThANapariNayA je u paMcahA te pkittiyaa| parimaMDalA ya vaTTA taMsA cauraMsamAyayA // sthAnapariNatA ye tu paMcadhA te prkiirtitaaH| parimaNDalAzca vRttAH vyasrAzcaturasrA AyatAH // 21.saMsthAnanI apekSAe temanI pariNati pAMca prakAranI hoyacha- 1. parimaMDala, 2. vRtta, 3.trio , 4. yatumane 5.mAyata. 22. vaNNao je bhave kiNhe bhaie se ugNdho| rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| 22.je pudgala varNathI kRSNa che te gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnathI bhAjaya aneka vikalpa yukta) hoya che. varNato yo bhavet kRSNaH bhAjyaH sa tu gndhtH| rasataH sparzatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 886 adhyayana-36 : Ro 2 3-30 23. vaNNao je bhave nIle bhaie se ugNdho| rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| varNato yo bhaven nIlaH bhAjyaH sa tu gandhataH / rasataH sparzatazcaiva bhAjyaH saMsthAnato'pi ca / / 23.je pudgala varNathI nIla che te gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. 24. 24.je pugala varNathI rakta che te gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. vaNNao lohie je u bhaie se ugNdho| rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| varNato lohito yastu bhAjya: sa tu gandhataH / rasataH sparzatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi vA // 25. vaNNao pIyae je u bhaie se ugNdho| rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| varNata: pItako yastu bhAjya: sa tu gndhtH| rasata: sparzatazcaiva bhAjyaH saMsthAnato'pi ca // 25.je pudgala varNathI pIta che te gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. 26 je pudgala varNathI zveta hoya che te gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. 26. vaNNao sukkile je u bhaie se ugNdho| rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| varNata: zuklo yastu bhAjyaH sa tu gandhataH / rasataH sparzatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca / / 27.je pudgala gaMdhathI sugaMdhIdAra hoya che te varNa, rasa, sparza ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 27. gaMdhao je bhave subbhI bhaie se u vnnnno| rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| gandhato yo bhavet surabhiH bhAjyaH sa tu vrnntH| rasataH sparzatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca // 28. 28.je pudgala gaMdhathI durgadhavALo hoya che te varNa, rasa, sparza ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. gaMdhao je bhave dubbhI bhaie se u vnnnno| rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| gandhato yo bhavet durgandhaH bhAjya: sa tu vrnntH| rasataH sparzatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca // 29. 29 je pudgala rasathI tikta che te varNa, gaMdha, sparza ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. rasao tittae je u bhaie se uvnnnno| gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| rasatastikto yastu bhAjyaH sa tu vrnntH| gandhataH sparzatazcaiva bhAjyaH saMsthAnato'pi ca // 30.je pudgala rasathI kaDavo che te varNa, gaMdha, sparza ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. 30. rasao kaDue je u bhaie se uvnnnno| gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi y|| rasataH kaTuko yastu bhAjya: sa tu vrnntH| gandhataH sparzatazcaiva bhAjyaH saMsthAnato'pi ca / / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 31. rasao kasAe je u bhai se uvaNNao / gaMdhao phAsao ceva bhai saMThANao viya // 32. rasao aMbile je u bhar3ae se u vaNNao / gaMdhao phAsao ceva bhai ThANaoviya // 33. rasao mahurae je u bhai se uvaNNao / gaMdhao phAsao ceva bhai saMThANao viya // 34. phAsao kakkhaDe je u bhai se uvaNNao / gaMdhao phAsao va bhai saMThANao viya // 35. phAsao maue je u bhai se uvaNNao / o o va bhaie saMThANao viya // 36. phAsao guru je u bhai se uvaNNao / gaMdhao rasao ceva bhai ThANaoviya // 37. phAsao lahue je u bhai sevaNao / gaMdhao rasao ceva bhai saMThANao viya // 38. phAsao sIyae je u bhai se uvaNNao / gaMdhao rasao ceva bhai ThANaoviya // 887 rasataH kaSAyo yastu bhAjya: sa tu varNataH / gandhataH sparzatazcaiva bhAjya saMsthAnato'pi ca // yastu rasata: amlo bhAjya: sa tu varNataH / gandhataH sparzatazcaiva bhAjya : saMsthAnato'pi ca // rasato madhurako yastu bhAjya: sa tu varNataH / gandhataH sparzatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca // sparzata: kakkho yastu bhAjya: sa tu varNataH / gandhato rasazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca // sparzato mRduko yastu bhAjya: sa tu varNataH / gandhato rasatazcaiva bhAjya : saMsthAnato'pi ca // sparzato guruko yastu bhAjya: sa tu varNataH / gandhato rasatazcaiva bhAjya : saMsthAnato'pi ca // sparzato laghuko yastu bhAjya: sa tu varNataH / gandhato rasatazcaiva bhAjya : saMsthAnato'pi ca // sparzata: zItako yastu bhAjyaH sa tu varNataH / torasacaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca // adhyayana-uhu : khoDa 31-38 31.je pudgala rasamAM tUro hoya che te varNa, gaMdha, sparza ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 32.je pudgala rasamAM khATo hoya che te varNa, gaMdha, sparza ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 33. 4 puchgala rasamAM madhura hoya che te varga, gaMdha, sparza ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 34.je pudgala sparzathI karkaza hoya che te varNa, gaMdha,rasa ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 35.je pudgala sparzathI mRdu hoya che te varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. 36. je pudgala sparzathI guru hoya che te varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 37.je pudgala sparzathI laghu hoya che te varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 38.je pudgala sparzathI zIta hoya che te varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 888 adhyayana-36 : 45 -46 39 je pudagala sparzathI uSNa hoya che te varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 39. phAsao uNhae je u bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao viy|| sparzata: uSNako yastu bhAjya: sa tu vrnntH| gandhato rasatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca / / 40.je pudgala sparzathI snigdha hoya che te varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnathI bhAjaya hoya che. 40. phAsao niddhae je u bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi y|| sparzataH snigdhako yastu bhAjya: sa tu vrnntH| gandhato rasatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca // 41.je pudgala sparzathI rUkSa che te varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnathI bhAjya hoya che. 41. phAsao lukkhae je u bhaie se uvnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi y|| sparzato rUkSako yastu bhAjyaH sa tu vrnntH| gandhato rasatazcaiva bhAjyaH saMsthAnato'pi ca // 42.je pugala saMsthAnathI parimaMDala che te varNa, gaMdha, rasa ane sparzathI bhAjya hoya che. 42. parimaMDalasaMThANe bhaie se uvnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi y|| parimaNDala-saMsthAnaH bhAjya: sa tu varNataH / gandhato rasatazcaiva bhAjyaH sparzato'pi ca // 43.je pudgala saMsthAnathI vRtta che te varNa, gaMdha, rasa ane sparzathI bhAjaya hoya che. 43. saMThANao bhave vaTTe bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi y|| saMsthAnato bhaved vRttaH bhAjyaH sa tu vrnntH| gandhato rasatazcaiva bhAjya: sparzato'pi ca // 44. saMThANao bhave taMse bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi y|| 44.4 pugala saMsthAnathA. riDoyachatevA, gaMdha, rasa ane sparzathI bhAjaya hoya che. saMsthAnato bhavet tryasraH bhAjyaH sa tu vrnntH| gandhato rasatazcaiva bhAjyaH sparzato'pi ca // 45.je pudgala saMsthAnathI catuSkoNa hoya che te varNa, gaMdha, rasa ane sparzathI bhAjaya hoya che. saMThANao bhave cauraMse bhaie se u vaNNa o| gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi y|| saMsthAnato yazcaturastraH bhAjya: sa tu vrnntH| gandhato rasatazcaiva bhAjya: sparzato'pi ca / / 46 je muddagala saMsthAnathI Ayata che te varNa, gaMdha, rasa ane sparzathI bhAjya hoya che. 46. je AyayasaMThANe bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi y|| ya AyatasaMsthAnaH bhAjya: sa tu vrnntH| gandhato rasatazcaiva bhAjya: sparzato'pi ca / / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 888 adhyayana-36 : 45 47-54 47.A ajIva-vibhAga saMkSepamAM kahevAmAM Avyo che. have anukrame jIva-vibhAganuM nirUpaNa karIza. 47. esA ajIvavibhattI samAseNa viyaahiyaa| itto jIvavibhatti vucchAmi annupuvvso|| eSA ajIvavibhaktiH samAsena vyaakhyaataaH| ito jIvavibhakti vakSyAmyanupUrvazaH // 48. saMsAratthA ya siddhAya duvihA jIvA viyaahiyaa| siddhA NegavihA vuttA taM me kittayao suNa // saMsArasthAzca siddhAzca dvividhAH jIvA vyAkhyAtAH / siddhA anekavidhA uktAH tAn me kIrtayataH zrRNu // 48.1 prajaranA hoya cha- (1) saMsArI bhane (2) siddha siddha aneka prakAranA hoya che. huM temanuM nirUpaNa karuM chuM. tuM mArI pAsethI sAMbhaLa. 49. itthI purisasiddhA ya taheva ya npuNsgaa| sAliMge annaliMge ya gihiliMge taheva y|| strI-puruSa-siddhAzca tathaiva ca npuNskaaH| svaliMgA anyaliMgAzca gRhaliMgAstathaiva ca // 48.strIsiMga siddha, 52pasiMga siddha, napuMsasiMga siddha, svaliMga siddha, anyaliMga siddha, gRhaliMga siddha vagere aneka prakAranA siddho hoya che. 50. ukkosogAhaNAe ya jahannamajjhimAi y| urdU ahe ya tiriyaM ya samuddammi jalammi y|| utkarSAvagAhanAyAM ca jaghanyamadhyamayozca / Urdhvamadhazca tiryak ca samudre jale c|| pa0,utkRSTa, jadhanya ane madhyama avagAhanAmAM ane UMce, nIce ane tirachI lokamAM tathA samudra ane anya jaLAzayomAM paNa jIva siddha thAya che. 12 51.dasa napuMsako, vIsa strIo ane eka so ATha puruSo ekaja kSaNamAM siddha thaI zake che. 51. dasa ceva napuMsagesu vIsaM itthiyAsu y| purisesu ya aTThasayaM samaeNegeNa sijjhii|| daza caiva napuMsakeSu viMzatiH strISu c| puruSeSu cASTazataM samayenaikena sidhyati // 52. cattAriya gihiliMge annaliMge daseva y| saliMgeNa ya aTThasayaM samaeNegeNa sijjhii|| catvArazca gRhaliMge anyaliMge dazaiva c| svaliMgena cASTazataM samayenaikena sidhyati // para gRhastha vezamAM cAra, anyatIrthika vezamAM dasa ane nigraMtha vezamAM eka so ATha jIvo eka sAthe eka kSaNamAM siddha thaI zake che. 53. uchAtA ukkosogAhaNAe ya sijjhaMte jugavaM duve| cattAri jahannAe javamajjhaTTattaraM sayaM // utkarSAvagAhanAyAM ca sidhyato yugapad dvau| catvAro jaghanyAyAm yavamadhyAyAmaSTottaraM zatam // 53.utkRSTa avagAhanAmAM be, jaghanya avagAhanAmAM cAra ane madhyama avagAhanAmAM eka so ATha jIvo eka sAthe eka ja kSaNamAM siddha thaI zake che. 54. catvAra Urdhvaloke ca dvau samudre tao jale vIsamahe thev| trayo jale viNshtirdhstthaiv| sayaM ca aTThattara tiriyaloe zataM cASTottaraM tiryagloke samaeNegeNa usijjhaI u|| samayenaikena tu sidhyati / 54.sobhAyAra samudramAMka, anyAzayomAtra, nimna sobhA vIsa, tithalobhI mesomA 70vo eka kSaNamAM siddha thaI zake che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi 55. kahiM paDihayA siddhA ? kahiM siddhA paTTiyA ? | kahiM boMdi caittANaM ? gaMtU sijjhaI ? | 56. aloe paDihayA siddhA loyagge ya paTTiyA / ihaM boMdiM cattANaM tattha tUNa sijjhaI // 57. bArasahiM joyaNehiM savvassuvariM bhave / IsIpabhAranAmA u puDhavI chattasaMThiyA || 58. paNayAlasayasahassA joyaNANaM tu AyayA / tAvaiyaM ceva vitthiNNA tiguNo tasseva parirao // 59. aTTajoyaNabAhallA sA majjhammi viyAhiyA / parihAyaMtI carimaMte macchiyapattA tayarI || 60. ajjuNasuvaNNagamaI sADhavI nimmalA sahAveNaM / uttANagachattagasaMThiyA ya bhaNiyA jiNavarehiM // 61. saMkhaMkakuMdasaMkAsA paMDurA nimmalA suhA / sIyAe jo tatta loyaMto u viyAhio // 62. joyaNassa u jo tassa koso varimo bhave / tassa kosassa chabhAe siddhANogAhaNA bhave // kva pratihatAH siddhAH ? kva siddhAH pratiSThitA: ? / kva zarIraM tyaktvA ? kutra gatvA sidhyanti ? // 800 aloke pratihatAH siddhAH lokAgre ca pratiSThitAH / iha zarIraM tyaktvA tatra gatvA sidhyanti // dvAdazabhiryojanaiH sarvArthasyopari bhavet / ISatprAgbhAranAmnI pRthvI chatrasaMsthitA || paMcacatvAriMzat zatasahasrANi yojanAnAM tvAyatA / tAvanti caiva vistIrNA triguNastasmAdeva parirayaH // aSTayojanabAhalyA sA madhye vyAkhyAtA | parihIyamANA caramAnte makSikApatrAt tanutarA // arjuna suvarNakamI sA pRthivI nirmalA svabhAvena / uttAnakacchatrakasaMsthitA ca bhaNitA jinavaraiH // zaGkhAGkakundasaMkAzA pANDurA nirmalA zubhA / sItAyA yojane tataH lokAntastu vyAkhyAtaH // yojanasya tu yastasya kroza uparivartI bhavet / tasya krozasya SaDbhAge siddhAnAmavagAhanA bhavet // adhyayana - u : lo papa-hara 55.siddho kyAM aTake che ? kyAM sthira thAya che ? kyAM zarIra choDe che ? ane kyAM jaine siddha thAya che ? 56.siddho alokamAM aTake che. lokanA agrabhAge sthita thAya che. manuSyalokamAM zarIra choDe che. ane lokanA agrabhAge jaI siddha thAya che.13 57.sarvArthasiddha vimAnathI bAra yojana UMce IprAkbhAra' nAme pRthvI che. te chatrAkAre avasthita che. 58.tenI laMbAI ane pahoLAI pIstAlIsa lAkha yojananI che. teno paridha tenAthI (saMjArdha-pahoNArdhathI) e gAo che. 59.madhyabhAgamAM tenI jADAI ATha yojananI che. te krame krame pAtaLI thatAM thatAM cheDAnA bhAge mAkhInI pAMkhathI paNa vadhu pAtaLI thaI jAya che. 60. te zveta varzanI, svabhAve nirmaNa ne uttAna (savaNA) chatrAkAravALI che - ema jinavare kahyuM che. 61.te zaMkha, aMkaratna ane kuMda puSpa samAna zveta, nirmaLa ane zuddha che. te sItA nAmanI ISa-prAkbhArA pRthvInI kheDa yona upara sono aMta (cheDo) che. 62.te yojananA upa2vartI kosanA chaThThA bhAgamAM siddhonI avagAhanA (avasthiti) thAya che. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 801 adhyayana-36 : 415 63-70 63. tattha siddhA mahAbhAgA loyaggammi pitttthiyaa| bhavappavaMca ummukkA siddhi varagaiM gyaa|| tatra siddhA mahAbhAgAH lokAgre prtisstthitaaH| bhavaprapaJconmuktAH siddhi varagatiM gatAH // 63.bhava-prapaMcathI unmukta ane sarvazreSTha gati(siddhi)ne prApta karanArA anaMta zaktizALI siddho tyAM lokanA agrabhAge sthita hoya che. 64. usseho jassa jo hoi bhavammi carimammi u| tibhAgahINA tattoya siddhANogAhaNA bhve|| utsedho yasya yo bhavati bhave carame tu| tribhAgahInA tatazca siddhAnAmavagAhanA bhavet // 64.aMtima bhavamAM jenI jeTalI UMcAI hoya che, tenAthI tribhAgahIna (eka tRtIyAMza ochI) avagAhanA siddha thanArAonI hoya che. 65.eka ekanI apekSAe siddho sAdi-anaMta ane pRthutA(itva) nI apekSA anAginata cha. 65. egatteNa sAIyA apajjavasiyA vi y| puhutteNa aNAIyA apajjavasiyA vi y|| ekatvena sAdikAH aparyavasitA api c| pRthutvenAnAdikAH aparyavasitA api ca // 66. arUviNo jIvaghaNA naanndNsnnsnnnniyaa| aulaM suhaM saMpattA uvamA jassa natthi u|| arUpiNo jIvadhanAH jnyaandrshnsNjnyitaaH| atulaM sukhaM samprAptA upamA yasya nAsti tu // 66 .te siddha jIvo arUpI, saghana (e ka bIjA mAM parovAyelA) ane jJAna-darzanamAM satata upayukta hoya che. temane evuM sukha prApta thAya che, jenA mATe jagatamAM koI upamA nathI. 67. loegadese te savve naanndNsnnsnnnniyaa| saMsArapAranicchinnA siddhi varagaiM gayA / lokaikadeze te sarve jnyaandrshnsNjnyitaaH| saMsArapAranistIrNAH siddhi varagatiM gatAH / / 67.jJAna ane darzanamAM satata upayukta, saMsAra-samudrane tarI gayelA ane sarvazreSTha gati (siddhi) pAmanArA badhA siddho lokanA eka bhAgamAM avasthita che. 68. saMsAratthA uje jIvA duvihA te viyaahiyaa| tasA ya thAvarA ceva thAvarA tivihA thiN|| 68 saMsArI jIvo be prakAranA che - trasa ane sthAvara. sthAvara traNa prakAranA che - saMsArasthAstu ye jIvA: dvividhAste vyaakhyaataaH| trasAzca sthAvarAzcaiva sthAvarAtrividhAstatra // 69, pRthvI, jaLa ane vanaspati. e sthAvaranA mULa bheda che. temanA uttara bhedo mArI pAsethI sAMbhaLo. 69. puDhavI AujIvA ya taheva ya vnnssii| iccee thAvarA tivihA tesiM bhee suNeha me // pRthivI abjIvAzca tathaiva ca vnsptiH| ityete sthAvarAstrividhAH teSAM bhedAn zrRNuta me|| 70. duvihA puDhavIjIvA u suhumA bAyarA thaa| pajjattamapajjattA evamee duhA punno|| dvividhA pRthivIjIvAstu sUkSmA baadraastthaa| paryAptA aparyAptAH evamete dvidhA punH|| 70.pRthvIkAyanA jIvo be prakAranA hoya che - sUkSma ane bAdara. A bannenA paryApta ane aparyApta evA be be bheda thAya che. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 902 adhyayana-36 : do 71-78 71.bAdara paryApta pRthvIkAyika jIvonA be bheda che - mRdu bhane 2. bhUnA sAta me - 71. bAyarA je u pajjattA duvihA te viyaahiyaa| saNhA kharA ya boddhavvA saNhA sattavihA thiN|| bAdarA ye tu paryAptAH dvividhAste vyaakhyaataaH| zlakSNAH kharAzca boddhajyAH zlakSNAH saptavidhAstatra / / 72. kiNhA nIlA ya ruhirA ya hAliddA sukkilA thaa| paMDupaNagamaTTiyA kharA chattIsaIvihA // kRSNA nIlAzca rudhirAzca hAridrAH shuklaastthaa| pANDu-panaka-mRttikA kharA: SaTtriMzadvidhAH // 72..(1) 656, (2) nAsa, (3) 2.51, (4) pAta, (5) zveta, (6) is (bhUparI bhATI) bhane (7) pana: (mati sUkSma 24). 58o2 5thvInA chatrIsa prArache 73. puDhavI ya sakkarA vAluyA ya uvale silA ya lonnuuse| ayataMbatauyasIsagaruppasuvaNNe ya virey|| pRthivI ca zarkarA vAlukA ca upala: zilA ca lvnnossau| ayastAmratrapukasIsakarUpyasuvarNaM ca vajaM ca // 73.(1) zuddha pRthvI, (2) 1628, (3) 2tI, (4) 758, (5) zikhA, (E) ARI, (7) bhATI (8) boda.(e) tai, (10) sA, (11) sIsu, (12) yAMhI, (13) sIna, (14) 14 1 // 74. hariyAle hiMgulue haritAlaM hiMgulaka: maNosilA saasgNjnnpvaale| manaHzilA ssykaaNjnprvaalaani| abbhapaDalabbhavAluya abhrapaTalamabhravAlukA bAyarakAe maNivihANA // bAdarakAye maNividhAnAni / / 74.(15) 42tAsa, (16) gusa, (17) manasisa (18)sasya.7, (18) #na, (20) pravAsa, (21) abhrapaTala, (22) abravAlukA. maNionA bheda jevA 75. gomejjae ya ruyage gomedakazca rucakaH aNkephliheylohiykkhey| aMkaH sphaTikazca lohitaakssshc|| maragayamasAragalle marakatamasAragallaH bhuyamoyagaiMdanIle y|| bhujamocaka indranIlazca // 75.(23) gomeda, (24) 34.5, (25) 26.7, (26) sphaTika ane lohitAkSa, (27) marakata ane msaa2|88, (28) mu4moya, (28) 5ndranIla, 76. caMdaNageruyahaMsagabbha candanagairikahaMsagarbhaH pulae sogaMdhie ya boddhvve| pulaka: saugandhikazca boddhvyH| caMdapyahaverulie candraprabho vaiDUrya: jalakaMte sUrakaMte y|| jalakAnta: sUryakAntazca // 76.(30) yaMhana, 3mane saga, (31) pukha, (32) sauSi, (33) yandraprAma, (34) vaidUrya, (35) 4sAnta bhane (36) sUryanta. 77. ee kharapuDhavIe bheyA chttiismaahiyaa| egavihamaNANattA suhamA tattha viyAhiyA // ete kharapRthivyAH bhedA: sstttriNshdaakhyaataaH| ekavidhA anAnAtvAH sUkSmAstatra vyAkhyAtAH // 77.kaThora pRthvInA A chatrIsa prakAra hoya che. sUkSma pRthvIkAyika jIvo eka ja prakAranA hoya che. temanAmAM vividhatA hotI nathI,15 78. suhamA savvalogammi logadese ya baayraa| itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // sUkSmAH sarvaloke lokadeze ca baadraaH| itaH kAlavibhAgaM tu teSAM vakSye caturvidham // 78.sUkSma pRthvIkAyika jIvo samagra lokamAM ane bAdara pRthvIkAyika jIvo lokanA eka bhAgamAM vyApta che. temanA caturvidha kALavibhAganuM nirUpaNa karIza. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 903 adhyayana-38:43 78-86 79 pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSAe sAdi-sAnta che. 79. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA viy| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| saMtati prApya anAdikAH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 80.temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrva ane utkRSTapaNe bAvIsa hajAra varSanI che. 80. bAvIsasahassAI vAsANukkosiyA bhve| AuThiI puDhavINaM aMtomuhattaM jahaniyA // dvAviMzatisahasrANi varSANAmutkarSitA bhavet / AyuHsthiti: pRthivInAM antarmuhUrtaM jaghanyakA // 81. asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnnyN| kAyaThiI puDhavINaM taM kAyaM tu amuco|| asaMkhyakAlamutkarSa antarmuhUrta jghnykm| kAyasthitiH pRthivInAM taM kAyaM tvmuNctaam|| 81 temanI kAya-sthiti-niraMtara e ja kAyamAM janma letA rahevAnI kALa-maryAdA - jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe asaMkhyAtakALanI che. 82. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhattaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe puDhavIjIvANa aMtaraM // anantakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| vityakte svake kAye pRthivIjIvAnAmantaram // 82 temanuM aMtara - pRthvIkAya choDIne pharI e ja kAyamAM utpanna thavAno kALa - jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane Geo sanaMtano cha.16 83,varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI dRSTie temanA hajAro bheda thAya che. 83. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni shsrshH|| 84.14Ayi 152nA cha - sUkSma ane 562. A bannenA paryApta ane aparyApta evA be-be bheda paDe 84. duvihA AujIvA u suhumA bAyarA thaa| pajjattamapajjattA evamee duhA punno|| dvividhA abjIvAstu sUkSmA baadraastthaa| paryAptA aparyAptAH evamete dvidhA punH|| 85. bAyarA je upajjattA paMcahA te pkittiyaa| suddhodae ya usse harataNU mahiyA hime|| bAdarA ye tu paryAptAH paMcadhA te prkiirtitaaH| zuddhodakaM cAvazyAyaH haratanurmahikA himam // 85 bAdara paryApta aSkAyika jIvonA pAMca bheda paDe che - (1) zuddho64, (2) 30.50, (3) 42tanu, (4) thummasa bhane (5) hima.10 86. egavihamaNANattA suhamA tattha viyaahiyaa| suhumA savvalogammi logadese ya bAyarA // ekavidhA anAnAtvAH sUkSmAstatra vyaakhyaataaH| sUkSmAH sarvaloke lokadeze ca bAdarAH // 86 sUkSma aprakAyika jIva eka ja prakAranA hoya che, temanAmAM vividhatA hotI nathI. teo samagra lokamAM tathA bAdara aprakAyika jIvo lokanA eka bhAgamAM vyApta che. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 804 adhyayana-36 : yo 87-84 87.pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSAe sAdi-sAnta che. 87. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA vi y| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 88 temanI Ayusthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane 1954o sAta 2 varSanI cha. 88. satteva sahassAI vAsANukkosiyA bhve| AuTThiI AUNaM aMtomahattaM jahanniyA // saptaiva sahasrANi varSANAmutkarSitA bhvet| AyuH sthitirapAM antarmuhUrta jaghanyakA // 89. asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnniyaa| kAya?I AUNaM taM kAyaM tu amuNco|| asaMkhyakAlamutkarSa antarmuhUrta jghnykaa| kAyasthitirapAM taM kAyaM tvamuMcatAm // 89 temanI kAyasthiti - niraMtara te ja kAmamAM janma letA rahevAnI kALa maryAdA- jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe asaMkhyAtakALanI che. 90. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnnyN| vijaDhaMmi sae kAe AUjIvANa aNtrN|| anantakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| vityakte svake kAye abjIvAnAmantaram // 90.temanuM aMtara - apUkAya choDIne pharIthI te ja kAyamAM utpanna thatAM sudhIno kALa -jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALa che. 91 varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro prakAra thAya che. 91. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // 92. duvihA vaNassaIjIvA suhamA bAyarA thaa| pajjattamapajjattA evamee duhA punno|| dvividhA vanaspatijIvAH sUkSmA baadraastthaa| paryAptA aparyAptAH evamete dvividhA punaH // 92.vanaspatikAyika jIvo be prakAranA che - sUkSma ane bAdara, A bannemAM paryApta ane aparyApta evA be - be bheda thAya che. 93 bAdara paryApta vanaspatikAyika jIvonA be bheda che - (1) sAdhA29-zarI2 sane (2) pratye:-zarI2. 93. bAyarA je u pajjattA duvihA te viyaahiyaa| sAhAraNasarIrA ya pattegA ya taheva y|| bAdarA ye tu paryAptAH dvividhAste vyaakhyaataaH| sAdhAraNazarIrAzca pratyekAzca tathaiva ca // 94. pattegasarIrA u NegahA te pkittiyaa| rukkhA gucchA ya gummA ya layA vallI taNA thaa| pratyekazarIrAstu anekadhA te prkiirtitaaH| rukSA gucchAzca gulmAzca latA vallI tRNAni tathA // 94.pratyeka-zarIra vanaspatikAyika jIvonA aneka prakAra cha- vRkSa, gu57, gulma, satA, 1eii mane tRA. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 805 adhyayana-36 : R &5-102 95. layAvalaya pavvagA kuhuNA jalaruhA oshiitinnaa| hariyakAyA ya boddhavvA patteyA iti aahiyaa|| latAvalayAni parvajAH kuhaNA jalaruhA aussdhitRnnaani| haritakAyAzca boddhavyAH pratyekA iti AkhyAtAH // 85.batA-parAya (nAriyeNa vagai3), 54 (ze2DI vagai3). purA (moyaDI vagere), 4126 (bhaga 3), mauSaSi-tu (anA4) ane harita-ya-- sAdhA pratye:-zarIra che. 96 sAdhAraNa-zarIra vanaspatikAyika jIvonA aneka prakAra cha-42121, bhUmA, 6, 96. sAhAraNasarIrA u NegahA te pkittiyaa| Alue mUlae ceva siMgabere taheva y|| sAdhAraNazarIrAstu anekavidhA te prkiititaa| Aluko mUlakazcaiva zrRgaberaM tathaiva ca // 87.DisI6, sirisI, sissirisI, M4, 4-66ii , uMgaNI, khasa, bI, stuma, 97. hirilI sirilI sissirilI hiralI sirilI sissirilI jAvaI kedkNdlii| jAvaI kedkndlii| palaMdUlasaNakaMde ya palANDulazunakandazca kaMdalI ya kuttuNbe|| kandalI ca kustumbakaH // 88.moTI, sni, stima, mu, pRl, 14, su29|44, 28. lohiNIhU ya thihU ya kuhagA ya taheva y| kaNhe ya vajjakaMde ya kaMde sUraNae thaa|| lohI nihuzca stibhuzca kuhakAzca tathaiva c| kRSNazca vajrakandaca kandaH sUraNakastathA // 99.azvakarNA, sihakarNI, musuMDhI ane haLadara vagere. A yA saadhaa29|-shriir che.18 assakaNNI ya boddhavvA sohakaNNI taheva y| musuMDhI ya haliddA ya NegahA evmaayo|| azvakarNI ca boddhavyA siMhakarNI tathaiva c| muSuNDhI ca haridrA ca anekadhA evmaadyH|| 100. egavihamaNANattA suhumA tattha viyaahiyaa| suhumA savvalogammi logadese ya bAyarA // ekavidhA anAnAtvAH sUkSmAstatra vyaakhyaataaH| sUkSmAH sarvaloke lokadeze ca bAdarAH // 1OO.sUkSma vanaspatikAyika jIvo eka ja prakAranA hoya che, temanAmAM vividhatA hotI nathI. teo samagra lokamAM tathA bAda vanaspatikAyika jIvo lokanA eka bhAgamAM vyApta che. 101 pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSA sAhi-sAnta che. 101. saMtaiM pappaNAIyA apajjavasiyA viy| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApyAnAdikAH aparyavasitA api ca / sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 102.temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe dasa hajAra varSanI che. 102. dasa ceva sahassAI vAsANukkosiyA bhve| vaNapphaINa AuM tu aMtomuhuttaM jhnngN|| daza caiva sahasrANi varSANAmutkarSitA bhavet / vanaspatInAmAyustu antarmuhUrtaM jaghanyakam // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 806 adhyayana-36: zloka 103-110 103 temanI kAya-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALanI che. 103. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnnyN| kAyaThiI paNagANaM taM kAyaM tu amuco|| anantakAlamutkarSa antarmuhUrta jghnykm| kAyasthitiH panakAnAM taM kAyaM tu amuMcatAm // 104. asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhattaM jhnnyN| vijadaMmi sae kAe paNagajIvANa aMtaraM / / asaGkhyakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| vityakte svake kAye panakajIvAnAmantaram // 104.temanuM aMtara - vanaspatikAyane choDIne pharI te ja kAyamAM utpanna thavA sudhIno gALo jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe asaMkhyAtakALa che. 105.varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro bheda thAya che. 105. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAiM shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // 106. iccee thAvarA tivihA samAseNa viyaahiyaa| itto u tase tivihe vucchAmi annupuvvso|| ityete sthAvarAstrividhAH samAsena vyaakhyaataaH| itastu trasAn trividhAn vakSyAmyanupUrvazaH // 106.A traNa prakAranA sthAvara jIvonuM saMkSipta varNana che. have traNa prakArano trasa jIvonuM kramazaH nirUpaNa karIza. 107. teU vAU ya boddhavvA urAlA ya tasA thaa| iccee tasA tivihA tesiM bhee suNeha me|| tejo vAyuzca boddhavyAH udArAzca trsaastthaa| ityete trasAstrividhAH teSAM bhedAn zrRNuta me // 107.tejaskAya, vAyukAya ane udAra trasakAya- A traNa bheda trasakAyanA che. have temanA bhedo mArI pAsethI sAMbhaLo. 108. duvihA teujIvA u suhamA bAyarA thaa| pajjattamapajjattA evamee duhA punno|| dvividhAstejojIvAstu sUkSmA baadraastthaa| paryAptA aparyAptAH evamete dvidhA punH|| 108 tejaskAyika jIvonA be prakAra che-sUkSma ane bAdara. te banne jIvonA paryApta ane aparyApta evA be-be bheda thAya che. 109. bAyarA je u pajjattA NegahA te viyaahiyaa| . iMgAle mummure agaNI acci jAlA taheva y|| bAdarA ye tu paryAptAH anekadhA te vyaakhyaataaH| aMgAro mumuro'gniH acircAlA tathaiva ca // 109 bAdara paryApta tejaskAyika jIvonA aneka bheda che - aMgAra, mubhura, mana, marthi, 4pAlA, 110.ulkA, vidyuta vagere sUkSma tejaskAyika jIvo eka ja prakAranA hoya che. temanAmAM vividhatA hotI nathI.19 110. ukkA vijjU ya boddhavvA NegahA evmaayo| egavihamaNANattA suhumA te viyAhiyA // ulkA vidyucca boddhavyAH anekadhA evmaadyH| ekavidhA anAnAtvAH sUkSmAste vyAkhyAtAH // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 111. suhumA savvalogammi logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 112. saMtaI papyaNAIyA apajjavasiyA vi ya / Thi paDucca sAIyA sapajjavasiyA viya // 113. tiNNeva ahorattA ukkoseNa viyAhiyA / u aMtoniyA || 114. asaMkhakAlamukko aMtonnayaM / kAU kAyaM tu acao // 115. anaMtakAlamukkosaM aMtamuttaM janayaM / vijaDhaMmi sae kAe tejIvANa aMtaraM // 116. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vAvi vihANAraM sahasso // 117. duvihA vAujIvA u suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA evame duhA puNo // 118. bAyarA je u pajjattA paMcahA te pakittiyA ukaliyA maMDaliyA ghaNaguMjA suddhavAyA ya // sUkSmA: sarvaloke lokadeze ca bAdarAH / itaH kAlavibhAgaM tu teSAM vakSyAmi caturvidham // santati prApyaH anAdikA: aparyavasitA api ca / sthiti pratItya sAdikA: saparyavasitA api ca // trINyevAhorAtrANi utkarSeNa vyAkhyAtA / AyuHsthitistejasAm antarmuhUrtaM jaghanyakA // asaMkhyakAlamutkarSaM antarmuhUrttaM jaghanyakam / kAyasthitistejasAm taM kAyaM tu amuMcatAm // anantakAlamutkarSaM antarmuhUrtaM jaghanyakam / vityakte svake kAye tejojIvAnAmantaram // eteSAM varNatazcaiva gandhato rasasparzataH / saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // 602 dvividhA vAyujIvAstu sUkSmA bAdarAstathA / paryAptA aparyAptA evamete dvidhA punaH // bAdarA ye tu paryAptAH paMcadhA te prakIrtitAH / utkalikA maNDalikA ghanaguMjAH zuddhavAtAzca // adhyayana - uhu : so111 118 111.teo (sUkSma tejaskAyika jIvo) samagra lokamAM ane bAdara tejaskAyika jIvo lokanA eka bhAgamAM vyApta che. have huM temanA caturvidha kALa-vibhAganuM nirUpaNa harIza . 112.pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta che ane sthitinI apekSAe sAdi-sAnta che. 113.temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe divasa-rAtanI che. 114.temanI kAya-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALanI che. 115.temanuM aMtara - tejaskAyane choDIne pharI te ja kAyamAM utpanna thavA sudhIno kALa - jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALa che. 116.varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro bheda che. 117.vAyukAyika jIvonA be prakAra che - sUkSma ane bAdara. te bannenA paryApta ane aparyApta evA be be bheda paDe che. 118.bAdara paryApta vAyukAyika jIvonA pAMca bheda hoya che - (1) (utprasiDA, (2) maMDaviDA, (3) dhanavAta, (4) zubhavAta jane (4) zuddha vAta. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 808 adhyayana-36 : zloka 119-126 119. saMvaTTagavAte ya NegavihA evmaayo| egavihamaNANattA suhamA te viyaahiyaa|| saMvartakavAtAzca anekadhA evmaadyH| ekavidhA anAnAtvAH sUkSmAste vyAkhyAtAH // 119 temanA saMvartaka vAta vagere bIjA paNa aneka prakAro che. sUkSma vAyukAyika jIvo eka ja prakAranA hoya che, temanAmAM vividhatA hotI nathI,20 120. suhumA savvalogammi logadese ya baayraa| itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cuvvihN|| sUkSmAH sarvaloke lokadeze ca baadraaH| itaH kAlavibhAgaM tu teSAM vakSyAmi caturvidham // 120.teo (sUkSma vAyukAyika jIvo) samagra lokamAM ane bAdara vAyukAlika jIvo lokanA eka bhAgamAM vyApta che. have huM temanA caturvidha kALa-vibhAganuM nirUpaNa jarIza. 12 1.pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta che ane sthitinI apekSA sAhi-sAnta cha. 121. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA viy| ThiiM paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 122 temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe traNa hajAra varSanI che. 122. tiNNeva sahassAI vAsANukkosiyA bhve| AuTThiI vAUNaM aMtomuhattaM jhniyaa|| trINyeva sahasrANi varSANAmutkarSitA bhvet| Ayu:sthitirvAyUnAm antarmuhUrtta jaghanyakam // 123.temanI kAya-sthiti jaghanyapaNe aMtamuhUrta ane utkRSTapaNe asaMkhyAta kALanI che. 123. asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnnyN| kAyaTThiI vAUNaM taM kAyaM tu amuNco|| asaMkhyakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| kAyasthitirvAyUnAM taM kAyaM tu amuMcatAm // 124. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhattaM jhnnyN| vijaDhaMmi sae kAe vAujIvANa aMtaraM // anantakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| vityakte svake kAye vAyujIvAnAmantaram / / 124.temanuM aMtara-vAyukAyane choDIne pharIthI te ja kAyamAM utpanna thavA sudhIno kALa jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALa che. 125,varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro bheda hoya che. 125. eesi vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnodezato vA'pi vidhAnAni shsrshH|| 126. orAlA tasA je u cahA te pkittiyaa| beiMdiyateiMdiya cauropaMciMdiyA cev|| 'orAlA' vasA ye tu caturdhA te prkiirtitaaH| dvIndriyAstrIndriyAH catuSpaMcendriyAzcaiva // 126.sthUNa sa-yi yo yAra 12nA cha - (1) dAndriya, (2) trIndriya, (3) yaturindriya sane (4) paMthendriya. . Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 808 adhyayana-36 : yo 127-134 1ra7.hIndriye jIva be prakAranA che-paryApta ane aparyApta. temanA bheda mArI pAsethI sAMbhaLo. 127. beiMdiyA u je jIvA duvihA te pkittiyaa| pajjattamapajjattA tesiM bhee suNeha me // dvIndriyAstu ye jIvAH dvividhAste prkiirtitaaH| paryAptA aparyAptAH teSAM bhedAn zrRNuta me // 128. kimiNo somaMgalA ceva alasA maaivaahyaa| vAsImuhA ya sippIyA saMkhA saMkhaNagA thaa|| 128.bhi., saubhaMsa, makhasa, bhAtRpA, vAsIbhuma, sIpa, zaMbha, zaMjana, kRmaya: saumaGgalAzcaiva alasA maatRvaahkaaH| vAsImukhAzca zuktayaH zaGkhA zaGkhanakAstathA // 128.58doya, mAsa, o.DI., 4o, MAS, haniyA, 129. palloyANullayA ceva taheva ya vraaddgaa| jalUgA jAlagA ceva caMdaNA ya taheva y|| 'palloyA' 'aNullayA' caiva tathaiva ca vraattkaaH| jalaukA jAlakAzcaiva candanAzca tathaiva ca // 130.vagere aneka prakAranA hIndriya jIvo che. teo lokanA eka bhAgamAM ja maLe che, samagra lokamAM nahIM. 130. ii beiMdiyA ee NegahA evmaayo| logegadese te savve na savvattha viyAhiyA // iti dvIndriyA ete anekadhA evamAdayaH / lokaikadeze te sarve na sarvatra vyAkhyAtAH // 131.pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitina apekSA sAhi-sAnta che. 131. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA vi y| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApyAnAdikAH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 132 temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe bAra varSanI che. 132. vAsAI bArase va u ukkoseNa viyaahiyaa| beiMdiyaAuTThaI aMtomuhuttaM jahanniyA // varSANi dvAdazaiva tu utkarSeNa vyaakhyaataa| dvIndriyAyuHsthiti: antarmuhUrtaM jghnykaa|| 133.temanI kAya-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe saMkhyAtakALanI che. 133. saMkhijjakAlamukkosaM aMtomuttaM phnnyN| beiMdiyakAyaTThiI taM kAyaM tu amuNco|| saMkhyekAlamutkarSa antarmuhUrta jghnykm| dvIndriyakAyasthitiH / taM kAyaM tu amuMcatAm // 134.temanuM aMtara jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALanuM che. 134. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhattaM jhnnyN| beiMdiyajIvANaM aMtareyaM viyAhiyaM / / anantakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| dvIndriya-jIvAnAM antaraM ca vyAkhyAtam / / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 910 adhyayana-36 : zloka 135-142 135,varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro prakAra thAya che. 135. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni shsrshH|| 136 .trIndriya jIvo be prakAranA che-paryApta ane aparyApta. temanA bheda tuM mArI pAsethI sAMbhaLa. 136. teiMdiyA uje jIvA duvihA te pkittiyaa| pajjattamapajjattA tesiM bhee suNeha me // trIndriyAstu ye jIvAH dvividhAste prkiirtitaaH| paryAptA aparyAptAH teSAM bhedAn zrRNuta me|| 139.3041, 11, 13, roNiyA, 345, tRA24, 188124 (dhu), mAsu, pA.26, 137. kuMthupivIliuDusA ukkaluddehiyA thaa| taNahArakaTThahArA mAlugA ptthaargaa|| kunthupipIlakoIzAH ukklopdehikaastthaa| tRNAhArakASThAhArAH 'mAlugA' ptraahaarkaaH|| 138.4pAsAsthi-bhiM4,ti64, puSa-mi4, zatAvarI, napaTU26, yi, 138. kappAsaTTimijA ya tiMdugA tusmiNjgaa| sadAvarI ya gummI ya boddhavvA iMdakAiyA / / karpAsAsthimijAzca tindukAH trapuSamiJjakAH / zatAvarI ca gulmI ca bauddhavyA indrakAyikAH // 139. iMdagovagamAIyA NegahA evmaayo| loegadese te savve na savvattha viyAhiyA // indragopakAdikAH anekadhA evamAdayaH / lokaikadeze te sarve na sarvatra vyAkhyAtAH // 139 Indragopa vagere aneka prakAranA trIndriya jIvo che. teo lokanA eka bhAgamAM ja maLe che, samagra lokamAM nahI. 140.pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSAe sAdi-sAtta che. 140. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA viy| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavaritA api ca // 141.temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe ogaNapacAsa divasanI che. 141. egaNapaNNahorattA ukkoseNa viyaahiyaa| teiMdiyaAuThiI aMtomahattaM tahanniyA / ekonapaMcAzadahorAtrANi utkarSeNa vyaakhyaataa| trIndriyAyuHsthitiH antarmuhUrta jaghanyakA // 142 temanI kAya-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe saMkhyAta-kALanI che. 142. saMkhijjakAlamukkosaM aMtomuhattaM jhnnyN| teiMdiyakAyaThiI taM kAyaM tu amuMcao / / saMkhyeyakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| trIndriyakAyasthitiH taM kAyaM tu amuMcatAm // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 911 adhyayana-36 : zloka 143-150 143.temanuM aMtara jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALanuM che. 143. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnnyN| teiMdiyajIvANaM aMtareyaM viyAhiyaM // anantakAlamutkarSa antarmuhUrta jghnykm| trIndriya jIvAnAM antarametad vyAkhyAtam // 144. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH / / 144.varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro prakAra thAya che. 14pa.caturindriya jIvo be prakAranA hoya che-paryApta ane aparyApta. temanA bheda tuM mArI pAsethI sAMbhaLa. 145. cariMdiyA uje jIvA duvihA te pkittiyaa| pajjattamapajjattA tesiM bhee suNeha me // caturindriyAstu ye jIvAH dvividhAste prkiirtitaaH| paryAptA aparyAptAH teSAM bhedAn zRNuta me // 146.Si, potti, bhakSi, bha672, bhrama2, 12, pataMga, di.1, 12, 146. aMdhiyA pottiyA ceva macchiyA masagA thaa| bhamare kIDapayaMge ya DhiMkuNe kuMkuNe tahA / / andhikAH pottikAzcaiva makSikA mshkaastthaa| bhramarAH kITapataMgAzca DiMkuNA kuMkaNAstathA // 147.83, gAraTa, nApatI, vichI, Dosa, muMgarITa, virasI, akSivedha, 147. kukkuDe siMgirIDI ya naMdAvatte ya vichie| Dole bhiMgArI ya viralI acchivehe|| kukkuTAH zRGgarITyazca nandAvartAzca vRzcikAH / 'Dola' bhRGgAriNazca viralyo'kSivedhakAH // 148.makSisa, bhAga5, bhakSiro, viyitra-patra, citra patra, mo4iliyA, 4ArI, nAyara, tanta: 148. acchile mAhae acchiroDae vicitte cittptte| ohiMjaliyA jalakArI ya nIyA taMtavagAviya // akSilA mAgadhA akSiroDakA vicitraashcitrptrkaaH| ohiMjaliyA jalakAryazca nIcAstantavakA api ca // 149. ii cauridiyA ee NegahA evmaayo| logassa ega desammi te savve parikittiyA // 149,vagere aneka prakAranA caturindriya jIvo che. teo lokamAM eka bhAgamAM ja maLe che, samasta lokamAM nahIM, iti caturindriyA ete anekadhA evamAdayaH / lokasyaikadeze te sarve prikiirtitaaH|| 150.pravAhanI apejJAe teo anAdi-anaMta che ane sthitinI, apekSA sAhi-sAnta che. 150. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA viy| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya / / santati prApya anAdikAH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca / / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 91 2 adhyayana-36 : 18 151-158 151 temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe cha mAsanI che. 151. chacceva ya mAsA u ukkoseNa viyaahiyaa| cauridiyaAuThiI aMtomuhattaM jahanniyA // SaT caiva ca mAsAstu utkarSeNa vyaakhyaataa| caturindriyAyuH sthitiH antarmuhUrtaM jaghanyakA // 152 temanI kAya-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe saMkhyAtakALanI che. 152. saMkhijjakAlamukkosaM aMtomuhattaM jahannayaM cauridiyakAyaThiI taM kAyaM tu amuco|| saMkhyeyakAlamutkarSa antarmuhUrta jghnykm| caturindriyakAyasthitiH taM kAyaM tu amuMcatAm // 153. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnnyN| vijaDhaMmi sae kAe aMtareyaM viyAhiyaM // anantakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| vityakte svake kAye antarametad vyAkhyAtam // 153 temanuM aMtara- caturindriyanI kAyane choDIne pharIthI te ja kAyamAM utpanna thavA sudhIno kALa-jadhanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALa che. 154 varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI dRSTie temanA hajAro bheda thAya che. 154. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // 155.yendriya vo yAra prahAranA - (1) narayi, (2) tirthaya, (3) manuSya bhane (4) deva 155. paMcidiyA uje jIvA caubvihA te viyaahiyaa| neraDyatirikkhA ya maNuyA devA ya AhiyA // paMcendriyAstu te jIvAH caturvidhAste vyaakhyaataaH| nairayikAstiryaJcazca manujA devAzca AkhyAtAH / / 156. neraDyA sattavihA puDhavIsu sattasU bhve| rayaNAbhasakkarAbhA vAluyAbhA ya AhiyA // nairayikA: saptavidhAH pRthivISu saptasu bhveyuH| ratnAbhA zarkarAbhA vAlukAbhA ca AkhyAtA // 156 nairayika jIva sAta prakAranA che teo sAta pRthvIomAM utpanna thAya che. te sAta pRthvIo A pramANe che - (1) ratnAbhA, (2) zazamA, (3) vAsabhA, 157. paMkAbhA dhUmAbhA tamA tamatamA thaa| ii neraDyA ee sattahA parikittiyA // paMkAbhA dhUmAbhA tamA tamastamA tthaa| iti nairayikA ete saptadhA parikIrtitAH // 157.(4) 5.mA, (5) dhUmAmA, (6) tamA bhane (7) tamastamAM, A sAta pRthvIomAM utpanna thavAne kAraNe ja nairayiko sAta prakAranA che. 158 teo lokanA eka bhAgamAM che. have huM temanA caturvidha kALavibhAganuM nirUpaNa karIza. 158. logassa egadesammi te savve u viyaahiyaa| etto kAlavibhAgaMtu vacchaM tesiM caunvihaM // lokasyaikadeze te sarve tu vyaakhyaataaH| ita: kAlavibhAgaM tu vakSyAmi teSAM caturvidham // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 913 adhyayana-36 : zloka 159-166 159 pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSAe sAdi-sAtta che. 159. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA vi y| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api c| sthitiM pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 160.5helI pRthvImAM nairayikonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe dasa hajAra varSa ane utkRSTapaNe eka sAgaropamanI che. 160. sAgarovamamegaM tu ukkoseNa viyaahiyaa| paDhamAe jahanneNaM dasavAsasahassiyA // sAgaropamamekaM tu utkarSeNa vyaakhyaataa| prathamAyAM jaghanyena dazavarSasahasrikA / / 161.bIjI pRthvImAM nairayikonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe eka sAgaropama ane utkRSTapaNe traNa sAgaropamanI 161. tiNNeva sAgarA U ukkoseNa viyaahiyaa| doccAe jahanneNaM egaM tu sAgarovamaM // vaya eva sAgarAstu utkarSeNa vyaakhyaataa| dvitIyAyAM jaghanyena ekaM tu sAgaropamam // cha 162.trIjI pRthvImAM nairayikonI Ayu-sthiti jadhanyapaNe traNa sAgaropama ane utkRSTapaNe sAta sAgaropamanI 162. satteva sAgarA U ukkoseNa viyaahiyaa| taiyAe jahantreNaM tiNNeva u sAgarovamA // saptaiva sAgarAstu utkarSeNa vyaakhyaataa| tRtIyAyAM jaghanyena trINi eva tu sAgaropamANi / / 163.cothI pRthvImAM nairayikonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe sAta sAgaropama ane utkRSTapaNe dasa sAgaropamanI 163. dasa sAgarovamA U ukkoseNa viyaahiyaa| cautthIe jahanneNaM satteva u sAgarovamA // daza sAgaropamANi tu utkarSeNa vyaakhyaataa| caturthyAM jaghanyena saptaiva tu sAgaropamANi // 164.pAMcamI pRthvImAM nairayikonI Ayusthiti jaghanyapaNe dasa sAgaropama ane utkRSTapaNe sattara sAgaropamanI 164. sattarasa sAgarA U ukkoseNa viyaahiyaa| paMcamAe jahanneNaM dasa ceva usAgarovamA // saptadaza sAgarAstu utkarSeNa vyaakhyaataa| paMcamyAM jaghanyena daza caiva tu sAgaropamANi // 165. bAvIsa sAgarA U ukoseNa viyaahiyaa| chaTThIe jahanneNaM sattarasa sAgarovamA // dvAviMzatiH sAgarAstu utkarSeNa vyaakhyaataa| SaSTyAM jaghanyena saptadaza sAgaropamANi // 165.chaThThI pRthvImAM nairiyakonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe sAra sAgaropama ane utkRSTapaNe bAvIsa sAgaropamanI che. 166. tettIsa sAgarA U ukkoseNa viyaahiyaa| sattamAe jahanneNaM bAvIsaM saagrovmaa|| trayastriMzat sAgarAstu utkarSeNa vyaakhyaataa| saptamyAM jaghanyena dvAviMzatiH sAgaropamANi / / 166 sAtamI pRthvImAM nairayikonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe bAvIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe tetrIsa sAgaropamanI che. , Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 914 adhyayana-36 : 05 167-174 167,nairayika jIvonI je Ayu-sthiti che, te ja temanI jadhanya ane utkRSTa kAyasthiti che. 167. jA ceva u AuThiI nejhyANaM viyaahiyaa| sA tesiM kAyaThiI jahannukkosiyA bhave // yA caiva tu AyuHsthitiH nairayikANAM vyaakhyaataa| sA teSAM kAyasthitiH jaghanyotkarSitA bhavet // 168. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jhnnyN| vijaDhaMmi sae kAe neraDyANaM tu aNtrN|| anantakAlamutkarSa antarmuhUrta jghnykm| vityakte svake kAye nairayikANAM tu antaram // 168 temanuM aMtara-nairayikanI kAya choDIne pharIthI te ja kAyamAM utpanna thavA sudhIno kALa - jadhanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMta-kALa che. 169.varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro bheda thAya che. 169. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni shsrshH|| 170.5yendriya-tiryaya ponA meM prAra cha - (1) saMbhabhi-tirthaya bhane (2) garma-utpanna-tirthaya. 170. paMcidiyatirikkhAo duvihA te viyaahiyaa| sammucchimatirikkhAo gabbhavakvaMtiyA tahA / / paMcendriyatiryaJcaH dvividhAste vyaakhyaataaH| sammUcchimatiryaJcaH garbhAvakrantikAstathA // 171. duvihAvi te bhave tivihA jalayarA thalayarA thaa| khahayarA ya boddhavvA tesiM bhee suNeha me|| dvividhA api te bhaveyuH trividhAH 171.ApanenA 452, sthagaya2 bhane yn| methI jalacarAH sthlcraastthaa| traNa-traNa prakAra bane che. temanA bheda tuM mArI pAsethI khacarAzca boddhavyAH sabhaNa. teSAM bhedAn zrRNuta me // 172.4122 vo pAMya 52nA - (1) matsya, (2) 5575, (3) grADa, (4) bha72 ane (5) suMsubhAra 172. macchA ya kacchabhA ya gAhA ya magarA thaa| suMsumArA ya boddhavvA paMcahA jalayarAhiyA // matsyAzca kacchapAzca grAhAzca mkraastthaa| suMsumArAzca boddhavyAH paMcadhA jalacarA AkhyAtAH // 173. loegadese te savve na savvattha viyaahiyaa| etto kAlavibhAgaMtu vucchaM tesiM cauvvihaM / / lokaikadeze te sarve na sarvatra vyaakhyaataaH| ita: kAlavibhAgaM tu vakSyAmi teSAM caturvidham // 173.teo lokanA eka bhAgamAM ja hoya che, samagra lokamAM nahIM, have huM temanA caturvidha kALa-vibhAganuM nirUpaNa rIza. 174. pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSA sAhi-sAnta cha. 174. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA vi y| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA viy|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api ca / sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // | Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 915 adhyayana-u6:26 175-182 175.temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe eka karoDa pUrvanI che. 175. egA ya puvvakoDIo ukkoseNa viyaahiyaa| AuTThiI jalayarANaM aMtomuhattaM jahaniyA // ekA ca pUrvakoTI utkarSeNa vyaakhyaataa| Ayu:sthiti lacarANAM antarmuhurta jaghanyakA // 176 temanI kAya-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe be thI nava karoDa pUrvanI che. 176. puvvakoDIpuhattaM tu ukkoseNa viyaahiyaa| kAyaTThiI jalayarANaM aMtomuhattaM jahanniyA // pUrvakoTipRthaktvaM tu utkarSeNa vyaakhyaataa| kAyasthitirjalacarANAM antarmuhUrtta jaghanyakA // 177. aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhattaM jhnnyN| vijaDhaMmi sae kAe jalayarANaM tu aMtaraM // anantakAlamutkarSa antarmuhUrtaM jghnykm| vityakte svake kAye jalacarANaM tu antaram // 177.temanuM aMtara- jaLacaranI kAya choDIne pharIthI te ja kAyamAM utpanna thavA sudhIno kALa jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMta kALa che. 178 varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA ro me thAya che. 178. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH / / 179. cauppayA ya parisappA duvihA thalayarA bhve| cauppayA cauvihA te me kittayao suNa // catuSpadAzca parisarpAH dvividhAH sthalacarA bhveyuH| catuSpadAzcaturvidhAH tAn me kIrtayataH zrRNu // 179.sthaNaya20 praaranA cha- (1) yatu56 jane (2) parisarpa. catuSpada cAra prakAranA che. te tuM mArI pAsethI sAMbhaLa. 180. egakhurA dukhurA ceva gNddiipysnnhppyaa| hymaaigonnmaaigymaaisiihmaainno|| ekakhurA dvikhurAzcaiva gaNDIpadAH sanakhapadAH / hayAdayo gavAdayaH gajAdayaH siNhaadyH|| 180.(1) 2 - ghoDA vagere, (2) dvipu2-maha vagere, (3) 56-hAthI vagere, (4) sanama56 - siMha vagere. 181. bhuoragaparisapyA ya parisappA duvihA bhve| gohAI ahimAI ya ekkekA NegahA bhve|| bhUjauragaparisazci parisA dvividhA bhveyuH| godhAdayo ahyAdayazca ekaike anekadhA bhaveyuH // 181.5risanAle 27 - (1) 44parisa4 - DAyanA paNe yaasnaa| yo vagaire, (2) 725rispeTanA baLe cAlanArA sApa vagere. te banne aneka prakAranA hoya che. 182. loegadese te savve na savvattha viyaahiyaa| etto kAlavibhAgaM tu vucchaM tesiM cauvvihaM // lokaikadeze te sarve na sarvatra vyaakhyaataaH| ita: kAlavibhAgaM tu vakSyAmi teSAM caturvidham // 182 teo lokanA eka bhAgamAM hoya che, samasta lokamAM nahIM, have huM temanA caturvidha kALa-vibhAganuM nirUpaNa rIza. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi adhyayana-36 : zloka 183-190 183 pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSA sAhi-sAnta cha. 183. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA vi y| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api c| sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 184.temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTa5 traepalyApama pUrvanI cha. 184. paliovamAu tiNNi u ukkoseNa viyaahiyaa| AuTTiI thalayarANaM aMtomuhattaM jahaniyA // palyopamAni tu trINi tu utkarSeNa vyaakhyaataa| AyuHsthitiH sthalacarANAM antarmuhUrtta jaghanyakA // 185. paliovamAu tiNNi u ukkoseNa tu saahiyaa| puvakoDIpuhatteNaM aMtomuhattaM jahanniyA / / palyopamAni tu trINi tu utkarSeNa tu saadhikaa| pUrvakoTipRthaktvena antarmuhUrta jaghanyakA // 185-86 jaghanyapaNe aMtarmuhUrva ane utkRSTapaNe pRthakva karoDa pUrva adhika traNa palyopama - eka sthaLacara jIvonI kAya-sthiti che. temanuM aMtara jaghanyapaNe aMtarmuhUrva ane utkRSTapaNe anaMta-kALanuM che. 186. kAyaTThiI thalayarANaM aMtaraM tesimaM bhve| kAlamaNaMtamukkosaM aMtomuhattaM jahannayaM // kAyasthiti: sthalacarANAM antaraM teSAmidaM bhvet| kAlamanantamutkarSa antarmuhUrtaM jaghanyakam / / 187 varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro bheda thAya che. 187. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // 188. camme u lomapakkhI ya carma (pakSiNa:) tu romapakSiNazca taiyA smuggpkkhiyaaN| tRtIyAH smudgpkssinnH| viyayapakkhI ya boddhavvA vitatapakSiNazca boddhavyAH pakkhiNo ya cuvvihaa|| pakSiNazca caturvidhAH // 188.meyara vo yAra mAranA - (1) ya-pakSI, (2) robhapakSI, (3) samupakSI mane (4) vitatapakSI. 189. logegadese te savve na savvattha viyaahiyaa| itto kAlavibhAgaM tu vucchaM tesiM cuvvihN|| lokaikadeze te sarve na sarvatra vyaakhyaataaH| ita: kAlavibhAgaM tu vakSyAmi teSAM caturvidham // 189.teo lokanA eka bhAgamAM hoya che, samasta lokamAM nahIM. have huM temanA caturvidha kALa-vibhAganuM nirUpaNa rIza. 190.pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSAyo sAhi-sAnta cha. 190. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA viy| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi y|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api ca / sthitiM pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 917 adhyayana-36: zloka 191-198 191 temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. 191. paliovammassa bhAgo asaMkhejjaimo bhve| AuTThiI khahayarANaM aMtomuhattaM jahanniyA // palyopamasya bhAgaH asaMkhyeyatamo bhvet| AyuHsthitiH khecarANAM antarmuhUrtaM jghnykaa|| 192 jaghanyapaNe aMtarmuhUrva ane utkRSTapaNe pRthakRtva karoDapUrva adhika palyopamano asaMkhyAtamo bhAga - 192. asaMkhabhAgo paliyassa ukkoseNa u saahio| puvakoDIpuhatteNaM aMtomuhattaM jahannayaM / / asaMkhyabhAgaH palyasya utkarSeNa tu saadhikaa| pUrvakoTIpRthaktvena antarmuhUrta jaghanyakA // 193.A khecara jIvonI kAya-sthiti che. temanuM aMtara jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMta-kALanuM 193. kAyaThiI khahayarANaM aMtaraM tesimaM bhve| kAlaM aNaMtamukkosaM aMtomuhuttaM jahanniyA // kAyasthitiH khecarANAM antaraM teSAmidaM bhvet| kAlamanantamutkarSa antarmuhUrtaM jaghanyakam // 194.varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI dRSTie temanA hajAro bheda paDe che. 194. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shssso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // ane (2) 185.manuSyAnA meM prA2.cha- (1) saMbhabhi garma-utpanna 195. maNuyA duvihabheyA u te me kittayao sunn| samucchimA ya maNuyA gabbhavakvaMtiyA thaa|| manujA dvividhabhedAstu tAn me kIrtayataH shrRnnu| sammUcchimAzca manujA: garbhAvakrAntikAstathA / / 186.gama-utpanna manuSya traepranA hoya - (1) abha-bhUmi, (2)-bhUmimAne (3) saMtA54. 196. gabbhavakkaMtiyA je u tivihA te viyaahiyaa| akammakammabhUmA ya aMtaraddIvayA thaa|| garbhAvakrAntikA ye tu trividhAste vyaakhyaataaH| akarmakarmabhUmAzca antadvIpakAstathA // 197. pannarasa tIsai vihA bheyA atttthviisiN| saMkhA u kamaso tesiM ii esA viyAhiyA // paMcadazatriMzadvidhAH bhedA assttaaviNshtiH| saGkhyA tu kramazasteSAM ityeSA vyAkhyAtA // 197 karmabhUmika manuSyonA paMdara, akarma-bhUmika manuSyonA trIsa ane aMtardIpaka manuSyonA aThyAvIsa bheda thAya che. 198. saMmucchimANa eseva bheo hoi aahio| logassa egadesammi te savve vi viyAhiyA // sammUcchimANAmeSa eva bhedo bhavati aakhyaatH| lokasyaikadeze te sarve'pi vyaakhyaataaH|| 198.saMmUrNima manuSyonA paNa eTalA ja bheda che, jeTalA garbha-utpanna manuSyonA che. teo lokanA eka bhAgamAM hoya che. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 199. saMtaI pappaNAIyA apajjavasiyA viya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA viya // 200 paliovamAiM tiNNi u ukkoseNa viyAhiyA / u aMtamuttaM jahaniyA || 201. paliovamADaM tiNNi u ukkoseNa viyAhiyA / puvvAkoDI hatte aMtamuttaM jahanniyA // 202. kAryaTTiI maNuyANaM aMtaraM tesimaM bhave / anaMtakAlamukko aMtomuhuttaM jannayaM // 203. eesiM vaNNao ceva rasao gaMdhaphAsao / saMThANAdesao vAvi vihANAI sahassaso || 204. devA cauvvihA vRttA kittayao suNa / bhomijjavANamaMtara joisavemANiyA tahA // 205. dasahA u bhavaNavAsI aTTahA vaNacAriNo / paMcavihA jo siyA duvA mANiyA tahA // 206. asurA nAgasuvaNNA vijjU aggIya AhiyA / dIvodahidisA vAyA thaNiyA bhavaNavAsiNo // santati prApya anAdikA: aparyavasitA api ca / sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // palyopamAni trINi tu utkarSeNa vyAkhyAtA / AyuHsthitirmanujAnAM antarmuhUrtaM jaghanyakA // palyopamAni trINi tu utkarSeNa vyAkhyAtA / pUrvakoTipRthaktvena antarmuhUrtaM jaghanyakA // kAyasthitirmanujAnAM antaraM teSAmidaM bhavet / anantakAlamutkarSaM antarmuhUrttaM jaghanyakA // eteSAM varNatazcaiva gandhato rasasparzataH / saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // 918 devAzcaturvidhA uktAH tAn me kIrtayataH zrRNu / bhaumeyA vANavyantarAH jyotiSkAH vaimAnikAstathA // dazadhA tu bhavanavAsinaH aSTadhA vanacAriNaH / paMcavidhA jyotiSkAH dvividhA vaimAnikAstathA // asurA nAgasuparNAH vidyudagnizca AkhyAtAH / dvIpodadhidizo vAtA: stanitA bhavanavAsinaH // adhyayana - u : so188-206 199.pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSAe sAdi-sAnta che. 200.temanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe traNa palyopamanI che. 201.jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe pRtha karoDa pUrva adhika traNa palyopama - 202.A manuSyonI kAya-sthiti che. temanuM aMtara jadhanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMta-kALanuM che. 203.varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI dRSTie temanA hajAro bheda thAya che. 204. deva yAra prahAranA che - ( 1 ) bhavana-vAsI, (2) vyaMtara, (3) bhyotiSTu khane (4) vaimAnika. 205.bhavanavAsI devo dasa prakAranA che. vyaMtara ATha prakAranA che.24 jyotiSTha pAMca prakAranA che. vaimAnika prAranA che. 206. (1) asurakumAra, (2) nAgakumAra, (3) suparNabhAra, (4) vidyutbhAra, (4) agnikumAra, (6) dvIpakumAra, (7) 6dhikumAra, (8) hiDDubhAra, (8) vAyuDumAra, (10) stanitakumAra - A bhavanavAsI devonA dasa prakAra che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 207. pisAyabhUya jakkhA ya rakkhasA kinnarA ya kiMpurisA / mahoragA gaMdhavA avA vANamaMta // 208. caMdA sUrA ya nakkhattA gahA tArAgaNA tahA / disAvicAriNo ceva paMcahA joisAlayA // 209. vemANiyA u je devA duvihA te viyAhiyA / kappovagA ya boddhavvA kappAIyA tava ya // 210. kappovagA bArasahA sohammIsANagA tahA / sakumAramAhiMdA baMbhalogA ya laMtagA // 211. mahAsukkA sahassArA ANayA pANayA thaa| AraNA accuyA ceva ii kappovagA surA // 212. kappAIyA u je devA duvihA te viyAhiyA / vijjANuttarA ceva gevijjA navavihA tehiM // 213. heTThimAheTTimA ceva mAmajjhimA tahA / mAvarimA va majjhimAheTTimA tahA // 214. majjhimAmajjhimA ceva majjhimAuvarimA tahA / varamAheTTimA ce uvarimAmajjhimA tahA // pizAcabhUtayakSAzca rAkSasAH kinnarAzca kiMpuruSAH / mahoragAzca gandharvAH aSTavidhA vANavyantarAH // candrAH sUryAzca nakSatrANi grahAstArAgaNAstathA / dizAvicAriNazcaiva paMcadhA jyotiSAlayAH // vaimAnikAstu ye devAH dvividhAste vyAkhyAtAH / kalpopagAzca boddhavyAH kalpAtItAstathaiva ca // 919 kalpopagA dvAdazadhA saudharmezAnagAstathA / sanatkumAramAhendrAH brahmalokAzca lAntakAH // mahAzukrAH sahasrArA: AnatAH prANatAstathA / AraNA acyutAzcaiva iti kalpopagAH surAH || kalpAtItAstu ye devAH dvividhAste vyAkhyAtA: / graiveyAnuttarAzcaiva graiveyA navavidhAstatra // adhastanAdhastanAzcaiva adhastanamadhyamAstathA / adhastanoparitanAzcaiva madhyamAdhastanAstathA // madhyamamadhyamAzcaiva madhyamoparitanAstathA / uparitanAdhastanAzcaiva uparitanamadhyamAstathA // adhyayana- u6 : soDa 207-214 207 (1) pizAya, (2) bhUta, (3) yakSa, (4) rAkSasa, (4) zira, (6) DipuruSa, (7) mahoraga, khane (8) gaMdharva - sA vyaMtara hevonA ATha prahAra che. 208. (1) caMdra, (2) sUrya, (3) nakSatra, (4) ala khane (pa) tArA - sApAMya leha bhyotiSDa hevonA che, teo dizAvicArI - merunI pradakSiNA karatAM karatAM vicaraNa karanAra che. 209.vaimAnika devonA be prakAra che uspopaNa khane (2) uspAtIta. 210.'syopaNa bAra prahAranA che - IzAna, ( 3 ) sanatkumAra, (4) brahmaloDa jane (6) sAnta, (1) ( 1 ) saudharma, (2) (4) mAhendra, 211. (7) mahAzu, (8) sahacAra, (e) khAnata, (10) prAzata, (11) sArasa, ane (12) ayyuta - A kalpopaga devo che. 212.kalpAtIta devonA be prakAra che - (1) traiveyaka ane (2) anutta2. traiveyakanA nIce pramANe nava prakAra che : 213. (1) adha:- adhastana, (2) adhaH- madhyama, (3) adhaH uparitana, (4) madhya-adhastana, 214. (5) madhya-madhyama, (6) madhya- uparitana, (7) upariaghastana, (8) upari-madhyama, Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 920 adhyayana-36 : do 2.15-222 215. uvarimAuvarimA ceva iya gevijjagA suraa| vijayA vejayaMtA ya jayaMtA apraajiyaa|| uparitanoparitanAzcaiva iti graiveyakAH surAH / vijayA vaijayantAzca jayantA aparAjitAH // 215.mane () pari-paritana-mAgaiveya hevo cha. (1) vi4ya, (2) vaiyanta, (3) 4yanta, (4) aparAjita, 216 ane (5) sarvArthasiddhaka - A anuttara devonA pAMca prakAra che. A rIte vaimAnika devonA aneka prakAra che. 216. savvaTThasiddhagA ceva paMcahANuttarA suraa| ii vemANiyA devA NegAhA evmaayo|| sarvArthasiddhakAzcaiva paMcadhA anuttarAH suraaH| iti vaimAnikA devAH anekadhA evamAdayaH / / 217.te badhA lokanA eka bhAgamAM rahe che. have huM temanA caturvidha kALa-vibhAganuM nirUpaNa karIza. 217. logassa egadesammi te savve prikittiyaa| itto kAlavibhAgaMtu vucchaM tesiM cauvvihaM // lokasyaikadeze te sarve prikiirtitaaH| itaH kAlavibhAgaM tu vakSyAmi teSAM caturvidham // 218 pravAhanI apekSAe teo anAdi-anaMta ane sthitinI apekSA sAhi-sAnta cha. 218. saMtaI pappANAIyA apajjavasiyA viy| ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA viy|| santati prApya anAdikAH aparyavasitA api ca / sthiti pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 219. sAhiyaM sAgaraM ekkaM ukkoseNa ThiI bhve| bhomejjANaM jahanneNaM dsvaasshssiyaa|| sAdhika: sAgara ekaH utkarSeNa sthitiH bhavet bhaumeyAnAM jaghanyena dshvrssshsrikaa|| 219. bhavanavAsI devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe dasa hajAra varSa ane utkRSTapaNe kaMIka adhika e ka sAgaropamanI che. 220.vyaMtara devonI Ayu-sthiti jadhanyapaNe dasa hajAra varSa ane utkRSTapaNe eka palyopamanI che. 220. paliovamamegaMtu ukkoseNa ThiI bhve| vaMtarANaM jahanneNaM dasavAsasahassiyA // palyopamamekaM tu utkarSeNa sthitirbhavet / vyantarANAM jaghanyena dazavarSasahasrikA // 221. paliovamaM egaMtu vAsalakkheNa saahiyN| paliovamaTThabhAgo joisesu jahanniyA // palyopamamekaM tu varSalakSeNa saadhikm| palyopamASTabhAgaH jyotiSkeSu jghnykaa|| 221.jayotiSka devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe palyopamanA AThamA bhAganI ane utkRSTapaNe eka lAkha varSa adhika eka palyopamanI che. 222 saudharmadevonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe eka palyopama ane utkRSTapaNe be sAgaropamanI che. 222. do ceva sAgarAI ukkoseNa viyaahiyaa| sohammaMmi jahanneNaM egaM ca paliovamaM // dvau caiva sAgarau utkarSeNa vyaakhyaataa| saudharme jaghanyena ekaM ca palyopamam // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 921 adhyayana-38: RoDa 223-230 223. sAgarA sAhiyA dunni ukkoseNa viyaahiyaa| IsANammi jahanneNaM sAhiyaM paliovamaM // sAgarau sAdhiko dvau utkarSeNa vyaakhyaataa| IzAne jaghanyena sAdhikaM palyopamam / / 223 IzAnadevonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe kaMIka adhika eka palyopama sAgaropama ane utkRSTapaNe kaMIka adhika be sAgaropamanI che. 224.sanatkumAra devonI Ayu-sthiti jadhanyapaNe be sAgaropama ane utkRSTapaNe sAta sAgaropamanI che. 224. sAgarANi ya satteva ukkoseNa ThiI bhve| saNaMkumAre jahanneNaM dunni U sAgarovamA // sAgarAzca saptaiva utkarSeNa sthitirbhavet / sanatkumAre jaghanyena dve tu sAgaropame / / 225. sAhiyA sAgarA satta ukkoseNa ThiI bhve| mAhidammi jahanneNaM sAhiyA dunni sAgarA // sAdhikA: sAgarAH sapta utkarSeNa sthitirbhavet / mAhendra jaghanyena sAdhikau dvau sAgarau // 225.mAhendrakumAra devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe kaMIka adhika be sAgaropama ane utkRSTapaNe kaMika adhika sAta sAgaropamanI che. 226 brahmaloka devonI Ahusthiti jadhanyapaNe sAta sAgaropama ane utkRSTapaNe dasa sAgaropamanI che. 226. dasa ceva sAgarAiM ukkoseNa ThiI bhve| baMbhaloe jahanneNaM satta U sAgarovamA / daza caiva sAgarAH utkarSeNa sthitirbhavet / brahmaloke jaghanyena sapta tu sAgaropamANi // 227.lAntaka devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe dasa sAgaropama ane utkRSTapaNe cauda sAgaropamanI che. 227. cauddasa sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| laMtagammi jahanneNaM dasa UsAgarovamA // caturdaza sAgarAH utkarSeNa sthitirbhvet| lAntake jaghanyena daza tu sAgaropamANi // 228 mahAzukra devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe cauda sAgaropama ane utkRSTapaNe sattara sAgaropamanI che. 228. sattarasa sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| mahAsukke jahanneNaM cauddasa sAgarovamA // saptadaza sAgarA: utkarSeNa sthitirbhvet| mahAzukre jaghanyena caturdaza sAgaropamANi // 229 sahasrAra devonI Ayu-sthiti jadhanyapaNe sattara sAgaropama ane utkRSTapaNe aDhAra sAgaropamanI che. 229. aTThArasa sAgarAI ukkoseNa ThiI bhave / sahassAre jahanneNaM sattarasa sAgarovamA // aSTAdaza sAgarAH utkarSeNa sthitirbhvet| sahasrAre jaghanyena saptadaza sAgaropamANi || 230.Anata devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe aDhAra sAgaropama ane utkRSTapaNe ogaNatsa sAgaropamanI 230. sAgarA auNavIsaMtu ukkoseNa ThiI bhve| ANayammi jahanneNaM aTThArasa sAgarovamA // sAgarA ekonaviMzatistu utkarSeNa sthitirbhavet / Anate jaghanyena aSTAdaza sAgaropamANi // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 922 adhyayana-36 : 9415 231-238 231 prANata devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe ogaNIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe vIsa sAgaropamanI che. 231. vIsaM tu sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| pANayammi jahanneNaM sAgarA aunnviisii|| viMzatistu sAgarAH utkarSeNa sthitirbhavet / prANate jaghanyena sAgarA ekonviNshtiH|| 232. sAgarA ikkavIsaMtu ukkoseNa ThiI bhve| AraNammi jahanneNaM vIsaI sAgarovamA / / sAgarA ekaviMzatistu utkarSeNa sthitirbhvet| AraNe jaghanyena viMzatiH sAgaropamANi // (232.AraNa devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe vIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe ekavIsa sAgaropamanI che. 233.amruta devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe ekavIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe bAvIsa sAgaropamanI che. 233. bAvIsaM sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| accuyammi jahanneNaM sAgarA ikkviisii|| dvAviMzatiH sAgarAH utkarSeNa sthitirbhvet| acyute jaghanyena sAgarA ekaviMzatiH / / 234. tevIsa sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| paDhamammi jahanneNaM bAvIsaM sAgarovamA / trayoviMzatiH sAgarAH utkarSeNa sthitirbhvet| prathame jaghanyena dvAviMzatiH sAgaropamANi / / 234. prathama raiveyaka devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe bAvIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe rovIsa sAgaropamanI che. 235. cauvIsa sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| biiyammi jahanneNaM tevIsaM saagrovmaa|| caturviMzatiH sAgarAH utkarSeNa sthitirbhavet / dvitIye jaghanyena trayoviMzatiH sAgaropamANi / / 235 dvitIya saiveyaka devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe trevIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe covIsa sAgaropamanI che. 236. paNavIsa sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| taiyammi jahanneNaM cauvIsaM saagrovmaa|| paMcaviMzatiH sAgarAH . utkarSeNa sthitirbhvet| tRtIye jaghanyena caturviMzatiH sAgaropamANi // 236 tutIya raiveyaka devonI Ayu-sthiti jadhanyapaNe covIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe paccIsa sAgaropamanI che. 237.caturtha raiveyakanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe paccIsa sAgaropamanI ane utkRSTapaNe chavvIsa sAgaropamanI 237. chavvIsa sAgarAI ukkoseNa ThiI bhve| cautthammi jahanneNaM sAgarA pnnuviisii|| SaDviMzatiH sAgarAH utkarSeNa sthitirbhvet| caturthe jaghanyena sAgarA: paMcaviMzatiH // 238.paMcama raiveyakanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe chavvIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe satyAvIsa sAgaropamanI 238. sAgarA sattavIsaMtu ukkoseNa ThiI bhve| paMcamammi jahanneNaM sAgarA u chviisii|| sAgarAH saptaviMzatistu utkarSeNa sthitirbhvet| paMcame jaghanyena sAgarAH tu SaDviMzatiH // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 239. sAgarA aTThavIsaM tu ukkoNa ThiI bhave / chamma jahaneNaM sAgarA sattavIsaI // 240. sAgarA auNatIsaM tu ukkoseNa ThiI bhave / sattamammi jahanneNaM sAgarA aTThavIsaI // 241. tIsaM tu sAgarAI ukkoseNa ThiI bhave / amma jatreNaM sAgarA auNatIsa // 242. sAgarA ikvIsaM tu ukkoseNa ThiI bhave / navamammi jahantreNaM tIsa sAgarovamA || 243. tettIsa sAgarAu koNa ThiI bhave / capi vijayAI jantIsaI // 244. ajahannamaNukkosA tettIsa sAgarovamA / mahAvimANasa ThiI esA viyAhiyA / / 245. jA ceva u AuThiI devANaM tu viyAhiyA / sA tesiM kAyaThi kosiyA bhave // 246. anaMtakAlamukko hunna / vijaDhaMmisae kA devA hujja aMtaraM // sAgarA aSTAviMzatistu utkarSeNa sthitirbhavet / SaSThe jaghanyena sAgarAH saptaviMzatiH // sAgarA ekonatriMzat tu utkarSeNa sthitirbhavet / saptame jaghanyena sAgarAH aSTAviMzatiH // triMzat tu sAgarAH utkarSeNa sthitirbhavet / aSTame jaghanyena sAgarAH ekonatriMzat // sAgarA ekatriMzat tu utkarSeNa sthitirbhavet / navame jaghanyena triMzat sAgaropamANi / / trayastriMzat sAgarAH utkarSeNa sthitirbhavet / caturSvapi vijayAdiSu jaghanyenaikatriMzat // 923 ajaghanyAnutkarSA trayastriMzat sAgaropamANi / mahAvimA nasarvArthe sthitireSA vyAkhyAtA || yA caiva tu AyuHsthiti: devAnAM tu vyAkhyAtA / sA teSAM kAyasthitiH jaghanyotkarSitA bhavet // anantakAlamutkarSaM antarmuhUrttaM jaghanyakam / vityakte svake kA devAnAM bhavedantaram // adhyayana - u : soDa 238-246 239.chaThThA traiveyakanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe satyAvIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe aThyAvIsa sAgaropamanI che. 240.sAtamA traiveyakanI Ayu-sthiti jadhanyapaNe aThyAvIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe ogaNatrIsa sAgaropamanI che. 241.AThamA traiveyakanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe ogaNatrIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe trIsa sAgaropamanI che. 242.navamA traiveyakanI Ayu-sthiti jaghanyapaNe trIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe ekatrIsa sAgaropamanI che. 243.vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devonI Ayu-sthiti jaghanyapaNe ekatrIsa sAgaropama ane utkRSTapaNe tetrIsa sAgaropamanI che. 244.mahAvimAnavAsI sarvArthasiddha devonI jadhanya ane utkRSTa Ayu-sthiti tetrIsa sAgaropamanI che. 245.badhA ja devonI jeTalI Ayu-sthiti che teTalI ja temanI jadhanya ane utkRSTa kAya-sthiti che. 246.temanuM aMtara - potapotAnI kAya choDIne pharIthI te ja kAyamAM utpanna thavAno kALa jaghanyapaNe aMtarmuhUrta ane utkRSTapaNe anaMtakALa che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhaNANi 924 adhyayana-36 : Rs 247-254 247,varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI daSTie temanA hajAro bheda thAya che. 247. eesiM vaNNao ceva gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi vihANAI shsso|| eteSAM varNatazcaiva gandhato rssprshtH| saMsthAnAdezato vApi vidhAnAni sahasrazaH // 248. saMsAratthA ya siddhA ya ii jIvA viyaahiyaa| rUviNo cevarUvI ya ajIvA duvihA vi y|| saMsArasthAzca siddhAzca iti jIvA vyaakhyaataaH| rUpiNazcaiva arUpiNazca ajIvA dvividhA api ca // 248.saMsArI ane siddha - A banne prakAranA jIvonI vyAkhyA karavAmAM AvI che. e ja rIte rUpI ane arUpI - A banne prakAranA ajIvonI vyAkhyA karavAmAM AvI 249. ii jIvamajIve ya soccA saddahiUNa y| savvanayANa aNumae ramejjA saMjame muNI // iti jIvAnajIvAMzca zrutvA zraddhAya c| sarvanayAnAmanumate rameta saMyame muniH|| 249 A rIte jIva ane ajIvanA svarUpane sAMbhaLIne, temAM zraddhA utpanna karIne muni jJAna-kriyA vagere badhA nayo dvArA anumata saMyamamAM ramaNA kare. 250.muni aneka varSo sudhI zramaNyanuM pAlana karI A kramika prayatna vaDe AtmAne kase - saMlekhanA kare. 25 250. tao bahUNi vAsANi saamnnnnmnnupaaliyaa| imeNa kamajogeNa appANaM saMlihe munnii|| tato bahUni varSANi zrAmaNyamanupAlya / anena kramayogena AtmAnaM saMlikhen muniH // 251 saMlekhanA utkRSTapaNe - bAra varSa, madhyamapaNe eka varSa ane jaghanyapaNe cha mAsanI thAya che. 251. bAraseva u vAsAI saMlehukkosiyA bhve| saMvaccharaM majjhimiyA chammAsA ya jahanniyA // dvAdazaiva tu varSANi saMlekhotkarSitA bhavet / saMvatsaraM madhyamikA SaNmAsA ca jaghanyakA // 252. paDhame vAsacauktammi vigaInijjUhaNaM kre| biie vAsacaukkammi vicittaM tu tavaM cre|| prathame varSacatuSke vikRtini!haNaM kuryAt / dvitIye varSacatuSke vicitraM tu tapazcaret // 2para saMlekhanA karanAra muni pahelA cAra varSamAM vikRtio (raso) no parityAga kare. bIjA cAra varSamAM vicitra ta5 (64vAsa, 74, mama)numAya29. 43. 253. egaMtaramAyAma kaTTa saMvacchare duve| tao saMvaccharaddhaM tu nAivigiTuM tavaM cre|| ekAntaramAyAma kRtvA saMvatsarau dvau| tataH saMvatsarArddha tu nAtivikRSTaM tapazcaret // ra53.pachI be varSa sudhI ekAntara tapa(eka divasa upavAsa ane eka divasa bhojana) kare. bhojananA divase AcArlI (AyaMbila) kare. agyAramAM varSanA pahelA cha mahinA sudhI koI paNa vikRSTa tapa (aTTama, cAra 34vAsa vage3) na 43. 254. tao saMvaccharaddhaM tu vigiTuM tu tavaM cre| parimiyaM ceva AyAma tami saMvacchare kre| tata: saMvatsarArddha tu vikRSTaM tu tapazcaret / parimitazcaivAyAma tasmin saMvatsare kuryAt // 254.agiyAramA varSanA pAchalA cha mahinAmAM vikRSTatA kare. A AkhA varSamAM parimita (pAraNAnA divase) AcArmsa kare. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 925 adhyayana-36 : zloka 255-262 255. bAramA varSe muni koTi-sahita(niraMtara) AcArmsa 42. 5chI 56 3 bhAsanI mAhA2-tyAga(anazana) 255. koDIsahiyamAyAma kaTTa saMvacchare munnii| mAsaddhamAsieNaM tu AhAreNa tavaM cre|| koTisahitamAyAma kRtvA saMvatsare muniH| mAsikenArddhamAsikena tu AhAreNa tapazcaret / / 256. kaMdappamAbhiogaM kAndI AbhiyogI kibbisiyaM mohamAsurattaM c| kilbiSikI mohI AsuratvaM c| eyAo duggaIo etA durgatayaH maraNammi virAhiyA hoMti // maraNe virAdhikA bhavanti / / 256 kAMdarpa bhAvanA, AbhiyogI bhAvanA, kilviSikI bhAvanA, mohI bhAvanA tathA AsurI bhAvanA - A pAMca bhAvanAo durgatinI hetubhUta che. mRtyunA samaye te samyagadarzana vagerenI virAdhanA kare che. 27 257. micchAdaMsaNarattA saniyANA hu hiNsgaa| iya je maraMti jIvA tesiM puNa dullahA bohI // mithyAdarzanaraktAH sanidAnAH khalu hiNskaaH| iti ye mriyante jIvAH teSAM punardurlabhA bodhiH / / 257.mithyA-darzanamAM rakta, sanidAna ane hiMsaka dazAmAM je mare che, temanA mATe pachI bodhi khUba durlabha banI ya che. 258. sammaiMsaNarattA samyagdarzanaratAH aNiyANA suklesmogaaddhaa| anidAnA: shuklleshyaamvgaahaaH| iya je maraMti jIvA iti ye mriyante jIvAH sulahA tesiM bhave bohI // sulabhA teSAM bhaved bodhiH // 258. samyagu-darzanamAM rakta, anidAna ane zukla lezyAmAM vartanArA je jIvo mare che, temanA mATe bodhi sulabha che. 259. micchAdasaNarattA mithyAdarzanaraktAH saniyANA knnhlesmogaaddhaa| sanidAnAH kRSNalezyAmavagADhAH / iya je maraMti jIvA iti ye niyante jIvAH tesiM puNa dullahA bohI // teSAM punardurlabhA bodhiH // 2 59 mithyAdarzanamAM rakta, sanidAna ane kRSNa-lezyAmAM vartanAra je jIvo mare che, temanA mATe bodhibahu durlabha banI jAya che. 260. jiNavayaNe aNurattA jinavacane anuraktAH jiNavayaNaMje keMti bhaavenn| jinavacanaM ye kurvanti bhaaven| amalA asaMkiliTThA amalA asaMkliSTA: te hoMti parittasaMsArI // te bhavanti priitsNsaarinnH|| 26).je jinavacanomAM anurakta che tathA jinavacanonuM bhAvapUrvaka AcaraNa kare che, teo nirmaLa ane asaMkliSTa banI parIta-saMsArI (alpa janmamaraNavALA) banI jAya che. 261. bAlamaraNANi bahuso bAlamaraNAni bahuzaH akaammrnnaannicevybhuunn| akAmamaraNAni caiva ca bhuuni| marihiMti te varAyA mariSyanti te varAkAH jiNavayaNaM je na jaannNti|| jinavacanaM ye na jAnanti / / 261 je prANI jinavacanothI paricita nathI, teo bicArA mane pAra pAsa-bha29 tathA sama-bha295 42tA raheze. 262. bahuAgamaviNNANA bahvAgamavijJAnAH samAhiuppAyagA ya gunngaahii| samAdhyutpAdakAzca guNagrAhiNaH / eeNa kAraNeNaM etena kAraNena arihA AloyaNaM souN|| arhA AlocanAM zrotum // 26 2.je aneka zAstronA vijJAtA, AlocanA karanArAnA manamAM samAdhi utpanna karanArA ane guNagrAhI hoya che, teo potAnA A ja guNonA kAraNe AlocanA sAMbhaLavAnA adhikArI hoya che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi 263. kaMdaSpakokkuiyAI tahasIlasahAvahAsavigahAhiM / vimhAveto ya paraM kaMdaSpaM bhAvaNaM kuNai // 264. maMtAjogaM kAuM bhUkammaM ca je paraMjaMti / sAyarasaDDa abhiogaM bhAvaNaM kuNai // 265. nANassa kevalINaM dhammAyariyassa saMghasAhUNaM mAI avaNNavAI kibbisiyaM bhAvaNaM kuNai // 266. aNubaddharosapasaro tahaya nimittaMmi hoi paDisevi / eehi kAraNehiM AsuriyaM bhAvaNaM kuNai || 267. satthaggahaNaM visabhakkhaNaM ca jalaNaM ca jalappaveso ya / aNAyArabhaMDasevA jammaNamaraNANi baMdhaMti // 268. ir3a pAukare buddhe nAyae parinivvue / chattIsaM uttarajjhAe bhavasiddhIyasaMma // -tti bemi / kandarpakautkucye tathA zIlasvabhAvahAsyavikathAbhiH / vismApayan ca paraM kAndarpI bhAvanAM kurute // 926 maMtrayogaM kRtvA bhUtikarma ca yaH prayuGkte / sAtarasaddhihetoH AbhiyogIM bhAvanAM kurute // jJAnasya kevalinAM dharmAcAryasya saGghasAdhUnAm / mAyI avarNavAdI kilviSika bhAvanAM kurute // anubaddharoSaprasaraH tathA ca nimitte bhavati pratisevI / etAbhyAM kAraNAbhyAM AsurikIM bhAvanAM kurute // zastragrahaNaM viSabhakSaNaM ca jvalanaM ca jalapravezazca / anAcArabhANDasevA janmamaraNAni badhnanti // iti prAdurakarod buddhaH jJAtakaH parinirvRtaH / SaTtriMzaduttarAdhyAyAn bhavyasiddhikasammatAn // - iti bravImi / adhyayana- u : so9 263-268 263.je kAmakathA kare che, bIjAone hasAvavAnI ceSTA kare che tathA zIla - AcaraNa, svabhAva, hAsya ane vikathAo dvArA bIjAone vismita kare che, te kAMdarpI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. 264.je sukha, rasa ane samRddhi mATe maMtra, yoga ane bhUtikarmano prayoga kare che, te AbhiyogI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. 25.The jJAna, DevaNajJAnI, dharmAcArya, saMgha tathA sAdhukhonI niMdA kare che, te mAyAvI puruSa kikviSikI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. 266.je krodhane satata vadhavA de che ane nimitta batAve che, te potAnI A pravRttionA kAraNe AsurI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. 267.je zastra dvArA, viSa-bhakSaNa dvArA, agnimAM pravezIne ke pANImAM kUdI paDIne Atma-hatyA kare che ane je maryAdAthI vadhu upakaraNo rAkhe che, te janma-maraNanI paraMparAne puSTa kare che -- mohI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. 268.A rIte bhavya jIvo vaDe sammata chatrIsa uttara adhyayanonuM tattvavettA, jJAtavaMzIya upazAMta bhagavAna mahAvIre prajJApana karyuM che. -khAma huMDaI cha. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jIva ane ajIvano vibhAga (nIvAnIvitti) jIva ane ajIvanA aneka prakAro che. Agama sAhityamAM tenuM vizada vivecana maLe che. dazavaikAlika sUtramAM kahevAmAM AvyuM che - jo jIve vi na yANAr3a, ajIve vi na yANaI / jIvAjIve ayANato, kahaM so nAhii saMjamaM // je jIva ane ajIvane nathI jANato - temanA bheda-prabheda ane lakSaNone nathI jANato - te saMyamane nathI jANato. saMyamane jANavo te mokSa sudhI pahoMcavAnuM prathama sopAna che. ane tevo bodha jIva-ajIvanA sAcA jJAnathI ja thAya che. jIva ane ajIvanA AdhAre saMyamanA sattara prakAro pratipAdita thayA che. 2. A loka jIva ane ajIvamaya che (nIvA ceva anIvA ya) jaina-AgamomAM 'loka'nI paribhASA vividha prakAre maLe che -- dharmAstikAya loka che. loka paMcAstikAyamaya che. je AkAza SadbhavyAtmaka che te loka che. ahIM jIva ane ajIvane loka kahevAmAM Avela che. A badhAmAM koI virodha nathI. mAtra apekSAbhede temanuM pratipAdana thayeluM che. dharma dravya loka-parimita che. eTalA mATe tene loka kahevAmAM Avela che. kALa samagra lokamAM vyApta nathI athavA te vAstavika dravya nathI, eTale lokane paMcAstikAyamaya batAvavAmAM Avyo che. TippaNa adhyayana 36 : jIvAjIvavibhakti dravyo cha che. temAM AkAza badhAno AdhAra che. eTalA mATe tenA AdhAra para ja be vibhAga karavAmAM AvyA che - (1) lokAkAza ane (2) alokAkAza. alokAkAzamAM AkAza sivAya kazuM nathI. lokakAzamAM badhAM dravyo che. vyAvahArika kALa mAtra manuSyalokamAM che, paraMtu te che lokamAM ja, eTalA mATe 'vaMzasthApi vit pUrNatvana vyapaveza:' anusAra lokane / padbhavyAtmaka mAnavAnuM ja yukti-siddha che. kahevAmAM AvyuM paNa che 'dravyApi SaT pratItAni, dravyo: meM vyate / ' saMkSipta daSTie jyAM padArthane cetana ane acetana ubhayarUpe mAnavAmAM Avela che tyAM lokanuM paNa cetanAcetanAtmaka svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. 3. jyAM ajIvano deza che--AkAza ja che (anIvanesamAse) 1. - ajIvanA cAra bheda che - (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya ane (4) pudgalAstikAya. alokamAM jIvo to hotA ja nathI, ajIvamAM mAtra AkAza ja hoya che. eTalA mATe alokane AkAzamaya kahevAmAM AvyuM che. e ja AzayathI bRhavRtti (patra 671)mAM kahevAmAM AvyuM che - dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetram / tairdravyai: saha lokastad viparItaM hyalokAkhyam // jyAM dharmAstikAya vagere cha dravyo rahelAM che te loka che. je tenAthI viparIta mAtra AkAzamaya che, te aloka che. - te AkAza paNa akhaMDa nathI. AkAzanA be vibhAga che - lokAkAza ane alokAkAza. eTalA mATe alokAkAzane ajIvano eka deza kahevAmAM Avela che. dasave AliyaM, 4 / zloka 12 / = 2. samavAo 17 / 2 / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 928 adhyayana-36 : TippaNa 4-6 dharma adharma 4. (zloka 3) bhagavAna mahAvIranuM darzana anekAnta-darzana che. anekAntano artha che - 'vastumAM anaMta svabhAvonuM hovuM." badhA svabhAvo potapotAnI daSTie eka-bIjAthI bhinna che. jeTalA svabhAva che teTalA ja kathana-prakAra che. AthI temanuM eka sAthe kathana karavuM asaMbhavita che. bhagavAne pramukhapaNe padArtha-jJAnanI cAra dRSTi ApI- (1) dravya, (2) kSetra, (3) kALa ane (4) bhAva. (1) dravya-daSTi- AnAthI dravyanuM parimANa jANavAmAM Ave che. (2) kSetra-daSTi - AnAthI vastu kyAM maLe che te jANavAmAM Ave che. (3) kALa-daSTi -- AnAthI dravyanI kALa-maryAdA jANavAmAM Ave che. (4) bhAva-daSTi - AnAthI dravyanAM paryAyo-rUpa parivartano-jANavAmAM Ave che. cAra draSTiothI dravya-vicAra - dravya dravyadRSTi kSetradRSTi kAlaSTi bhAvauMSTi eka loka-vyApI anAdi-anaMta arUpI eka loka-vyApI anAdi-anaMta arUpI AkAza eka loka-aloka-vyApI anAdi-anaMta arUpI kALa anaMta samayakSetra-vyApI anAdi-anaMta arUpI pudgala anaMta loka-vyApI anAdi-anaMta rUpI jIva anaMta loka-vyApI anAdi-anaMta arUpI. 5. (zloka 4) rUpI athavA mUrta dravya indriyagamya hoI zake che. arUpI athavA amUrta dravya Indriyano viSaya nathI. je indriyano viSaya na hoya te vAstavamAM hatu athavA anumAnano viSaya paNa banato nathI. avadhi ane mana:paryava-banne pratyakSa jJAna che. temanA dvArA paNa arUpI dravyane jANI zakAtuM nathI. A dRSTie arUpI dravya ane sarvajJatA - banne vacce gADha saMbaMdha che. 6. (zloka 5) padArtha be rUpe grAhya hoya che - khaMDa-rUpe ane akhaMDa-rUpe. jenA pharI be TUkaDA na thaI zake evA, padArthanA sauthI nAnA bhAgane paramANu kahevAmAM Ave che. paramANu sUkSma ane koI eka rasa, gaMdha, varNa tathA be sparza sahita hoya che. tevA paramANuo jyAre ekatrita thaI jAya che tyAre temane skaMdha kahevAmAM Ave che. be paramANuothI bananAra skaMdhane dvi-pradezI skaMdha kahe che. e ja rIte skaMdhanA tri-pradezI, dasa-pradezI, saMkhyaya-pradezI, asaMkhyaya-pradezI, anaMta-pradezI ityAdi anaMta bheda thAya che. skaMdhanA buddhi-kalpita aMzane deza kahe che. te jyAM sudhI te skaMdhanI sAthe saMlagna rahe che tyAM sudhI deza kahevAya che. alaga thaI gayA bAda te pote skaMdha banI jAya che. skaMdhanA te nAnAmAM nAnA bhAgane ke jenA pharIthI be bhAga na thaI zake tevA bhAgane pradeza kahe che. pradeza paNa tyAM sudhI ja pradeza kahevAya che jayAM sudhI te skaMdhanI sAthe joDAyelA rahe che. judo thaI gayA bAda te paramANu kahevAya che. dharmAstikAya vagere cAra astikAyonA skaMdha, deza tathA pradeza - evA traNa ja bheda paDe che. mAtra pudgalAstikAyanA ja skaMdha, deza, pradeza tathA paramANuM - evA cAra bheda paDe che. te rUpI che. dharmAstikAya vagerenA svarUpanI carcA uttarAdhyayananA aThyAvIsamA adhyayananA AThamA ane navamA zlokanI TippaNomAM karavAmAM AvI che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 7. adhvAsamaya (kALa) (saddhAsana) sthAnAMgamAM kALanA cAra prakAra batAvavAmAM AvyA che. tyAM eka nAma 'brahmA-vAta' paNa ApyuM che. vRttikAre batAvyuM che ke jAta zabda raMga, pramANa, kALa vagere ghaNA artho mATe prayojAya che. samaya-vAcI 'Atta' zabdathI judo pADavA mATe tenI pAchaLa addhA vizeSaNa joDavAmAM AvyuM che. ahIM te ja arthamAM ahvAsamaya che. te sUryanI gati sAthe saMbaMdha rAkhe che. dina-rAta vagerenuM kALamAna mAtra manuSya-kSetramAM ja hoya che. tenAthI bahAra evA bheda hotA nathI. AthI addhAkAla mAtra manuSya-kSetra (aDhI dvIpa)mAM ja hoya che. 8. samayakSetra (manuSya loka)mAM (samayaddhetti!) samayakSetra te kSetra che jyAM samaya, AvilakA, pakSa, mAsa, Rtu, ayana Adi kALa-vibhAganI jANa thAya che, samayakSetra bahAra uparyukta kALa-vibhAgo hotA nathI. samayakSetranuM bIjuM nAma manuSyakSetra paNa che. kema ke janmathI manuSyo mAtra samayakSetramAM ja maLI Ave che. kSetra-phaLanI dRSTie tenI vyAkhyA AvI che - jaMbudvIpa, dhAtakI khaMDa tathA ardha puSkara - A aDhI dvIponuM nAma manuSyakSetra ke samayakSetra che. = sUrya ane candra meruparvatanI pradakSiNA karatAM karatAM bhramaNa kare che, AthI temanI gati samayakSetra sudhI ja sImita rahI jAya che. tenAthI AgaLa jo ke asaMkhya sUryo ane caMdro che, paNa teo potAnA sthAne avasthita che AthI temanA vaDe kALa-vibhAjana thatuM nathI. 9. (zloka 11) 929 paramANuo AkAzanA eka pradezamAM ja avagAhana kare che. tethI 'bhajanA' athavA vikalpa mAtra skaMdhano ja thAya che. skaMdhanI pariNati vividha prakAranI hoya che. keTalAka skaMdho AkAzanA eka pradezamAM paNa avagAhana karI le che, keTalAka AkAzanA saMkhyeya pradezomAM avagAhana kare che ane keTalAka skaMdho pUrepUrA lokAkAzamAM prasarI jAya che. eTala mATe kSetrAvagAhananI dRSTie tenA aneka vikalpo thAya che. 10. (zloka 13-14) saMkhyA ATha prakAranI batAvAI che. temAM eka bheda che gaNanA. gaNanAnA mukhya traNa bheda che - saMkhya, asaMkhya ane anaMta. temanA avAntara bheda vIsa thAya che. jevA ke - saMkhyanA traNa bheda che - (1) jaghanya, (2) madhyama ane (3) utkRSTa. asaMkhyanA nava bheda che - (1) jaghanya 5rIta asaMkhyeya, (2) madhyama parIta asaMkhyeya, (3) utkRSTa parIta asaMkhyeya, (4) jadhanya yukta asaMkhyeya, (5) madhyama yukta asaMkhyeya, (6) utkRSTa yukta asaMkhyeya, (7) jaghanya asaMkhyeya-asaMkhyeya, (8) madhyama asaMkhyeya-asaMkhyeya ane (9) utkRSTa asaMkhyeya-asaMkhyeya. 2. 3. adhyayana-36 : TippaNa 7-10 anaMtanA ATha bheda che - (1) jaghanya parIta anaMta, (2) madhyama parIta anaMta, (3) utkRSTa parIta anaMta, (4) jadhanya yukta anaMta, (5) madhyama yukta anaMta, (6) utkRSTa yukta anaMta, (7) jaghanya anaMtaanaMta tathA madhyama anaMta-anaMta ane (8) utkRSTa anaMta-anaMta. asadbhAva thavAthI A bheda gaNatarImAM levAmAM Avela nathI. 1. sthAnAMga, 4 / 134, vRtti patra 190 : kAlazabdo hi varNapramANakAlAdiSvapi varttate, tato'ddhAzabdena viziSyata iti, ayaM ca sUryakriyAviziSTo manuSyakSetrAntarvartI samayAdirUpo'vaseyaH / ejana, 4 / 134, vRtti patra 10 / bRhadvRtti, patra 674 : atra cAvizeSoktAvapi paramANUnAmekapradeza evAvasthAnAt skandhaviSayaiva bhajanA draSTavyA, te hi vicitratvAt pariNaterbahutarapradezopacitA api kecidekapradeze tiSThanti yaduktam - egeNavi se puNe dohivi puNe sarvapi mAijje' tyAdi, anye tu saMkhyeyeSu ca pradezeSu yAvat sakalaloke'pi tathAvidhAcittamahAskandhavad bhaveyuriti bhajanIyA ucyante / Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 930 adhyayana-36 : TippaNa 10 jaghanya saMkhyaya saMkhyA be che. eka saMkhyA gaNanA saMkhyAmAM AvatI nathI, kema ke leNadeNanA vyavahAramAM alpatama hovAnA kAraNe ekanI gaNatarI thatI nathI. "saMdhyAyate ta saMdhyA' atha bhakta thaI zake te saMkhyA che. A rIte jaghanya saMkhyA bethI zarU thAya che. jadhanya saMkhyA be che ane aMtima saMkhyA anaMta che. saMkhyAnA badhA vikalpo kalpanAnA mAdhyamathI AvI rIte samajI zakAya che cAra pyAlA che - anavasthita, zalAkA, pratizalAkA ane mahAzalAkA. cAre pyAlA eka lAkha yojana lAMbA, eka lAkha yojana pahoLA, eka hajAra yojana UMDA, goLAkAra ane jaMbudvIpanI jagatinA mApa jeTalA UMcA che. pahelA avasthita pyAlAne sarasavanA dANAthI eTalo bharo ke eka dANo paNa temAM vadhu nAkho to te samAI zake nahIM. te pyAlAno pahelo dANo jebUdvIpamAM, bIjo lavaNasamudramAM, trIjI dhAtakIkhaMDamAM -e pramANe dvIpa ane samudramAM kramathI dANA nAkhatA jAo. (jaMbUdvIpa eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo che, lavaNasamudra tenAthI bamaNo ane dhAtakIkhaMDa tenAthI bamaNo che - A rIte dvIpanI pachI samudra ane samudra pachI dvIpa ekabIjAthI bamaNA che.) asaMkhya dvIpo ane asaMkhya samudro che. aMtima dANo je samudra ke dvIpamAM nAkho, te mApano bIjI vAra anavasthita pyAlo banAvo. vaLI pAchuM tenAthI AgaLa e ja rIte anavasthita pyAlAno eka eka dANo pADatA jAo. (eka vAra avasthiti pyAlo khAlI thaI jAya to eka dANo zalAkA pyAlAmAM nAMkho). A krame eka eka dANo nAkhI zalAkA pyAlo bharo. zalAkA pyAlo eTalo bharAI javo joIe ke temAM eka dANo paNa vadhu nAkhavAmAM Ave to te na TakI zake. eka vAra zalAkA pyAlo bharAI jAya eTale pratizalAkAmAM eka dANa nAkho. jyAre A kama pratizalAkA pyAlo bharAI jAya tyAre eka dANo mahAzalAkA pyAlamAM nAkho, A krame mahAzalAkA pyAlo bharAyA bAda pratizalAkA bharo, pachI zalAkA pyAlo bharo, pachI anavasthita pyAlo bharo. bIjI rIte A vastu saraLatAthI AvI rIte samajI zakIe anavasthita pyAlo - eka dANo zalAkA zalAkA pyAlo - eka dANo pratizalAkA pratizalAkA pyAlo - eka dANo mahAzalAkA. cAre pyAlA bharAI gayA pachI badhA dANAno eka Dhagalo karo, te DhagalAmAMthI be dANA hAthamAM lo, bAkIno Dhagalo madhyama saMkhyAta che. hAthano eka dANo bheLavavAthI utkRSTa saMkhyAta bane che. hAthano bIjo dANo bheLavavAthI jaghanya parIta asaMkhyAta thAya che. jadhanya parIta asaMkhyayanI rAzine jaghanya parIta asaMkhyayanI rAzi vaDe jaghanya parIta asaMkhyaya vAra guNo. je rAzi Ave temAMthI be bAda karo. bAkInI rAzi madhyama parIta asaMkhyaya thAya. eka vadhu bheLavavAthI utkRSTa parIta asaMkhyaya bane che. eka vadhu bheLavavAthI jadhanya yukta asaMkhyaya bane che. jadhanya yukta asaMkhyayanI rAzine jadhanya yukta asaMkheya rAzi vaDe jaghanya yukta asaMkhyaya vAre guNo. je rAzi maLe, temAMthI be bAda karavAthI bAkInI rAzi madhyama parIta asaMkhyaya thAya che. eka meLavavAthI utkRSTa parIta asaMkhyaya thAya che. jadhanya asaMkhyaya asaMkheya rAzine e ja rAzi vaDe eTalI vAra guNo. je rAzi maLe, temAMthI be bAda karo. bAkInI rAzI madhyama asaMkhyaya thAya che. eka meLavavAthI utkRSTa asaMkhyaya thAya che. vaLI eka vadhu meLavavAthI jaghanya asaMkhyaya asaMkhyaya bane che. jaghanya asaMkheya asaMkheya rAzine e ja rAzi vaDe eTalI vAra guNo, je rAzi maLe, temAMthI be kADhI lo. bAkI rAzi madhyama asaMkheya asaMkhyaya thAya che. eka vadhu meLavavAthI utkRSTa asaMkheya asaMkhyaya bane che. vadhu eka meLavavAthI jadhanya parIta anaMta bane che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 931 adhyayana-36: TippaNa 11-12 jaghanya parIta anaMta rAzine e ja rAzi vaDe eTalI vAra guNo. je rAzi maLe, temAMthI be kADhI lo. bAkInI rAzi madhyama parIta anaMta thAya che. eka meLavavAthI utkRSTa parIta anaMta bane che. eka vadhu meLavavAthI jAnyayukta anaMta thAya che. jaghanya yukta anaMta rAzine e ja rAzi vaDe eTalI vAra guNo. je rAzi maLe, temAMthI be bAda karo. bAkInI rAzi madhyama parIta anaMta thAya che. eka meLavavAthI utkRSTa parIta anaMta bane che. eka vadhu meLavavAthI jadhanya anaMta anaMta bane che, jaghanya anaMta anaMtathI AgaLanI saMkhyA badhI madhyama anaMta anaMta hoya che. kAraNa ke utkRSTa anaMta anaMta hotI nathI. 11. saMsthAnanI apekSAthI (saMto ) pulanA je asAdhAraNa dharmo che, temAM saMsthAna paNa eka che. tenA be bheda che - (1) Ityastha ane (2) anityasva. jenA trikoNa, catuSkoNa vagere AkAra niyata hoya, tene Inthastha' kahevAmAM Ave che tathA jeno koI nirNAta AkAra na hoya tene "anitthastha' kahe che. investhanA pAMca prakAra che - (1) parimaMDala - cUDInI mAphaka goLa, (2) vRtta -daDAnI mAphaka vartuLAkAra, (3) vyagnatrikoNa, (4) caturagna - cokhkhaNa ane (5) Ayata-doraDAnI mAphaka lAMbo. 12. (zloka 48-50) siddha thayA pachI badhA jIvo samAna sthiti prApta kare che, temanAmAM koI upAdhi-janita bheda raheto nathI. chatAM paNa pUrvaavasthAnI daSTie temanA bheda karavAmAM AvyA che - (1) zrI siddha, (8) jaghanya avagAhanAvALA siddha, (2) puruSa siddha, (9) madhyama avagAhanAvALA siddha, (3) napuMsaka siddha, (10) urva dizAmAM thanAra siddha, (4) sva-liMga siddha, (11) nimna dizAmAM thanAra siddha, (5) anya-liMga siddha, (12) tirachI dizAmAM thanAra siddha, (6) gRhiliMga siddha, (13) samudramAM thanAra siddha, (7) utkRSTa avagAhanAvALA siddha, (14) nadI vageremAM thanAra siddha. A rIte cauda prakAra thAya che. temAM pahelA traNa prakAra liMganI apekSAe che. tenuM tAtparya e che ke strI, puruSa, ane napuMsaka (kRta napuMsaka) e traNe siddha thaI zake che. pachInA traNa vezanI apekSAe che, tenuM tAtparya e che ke jaina-sAdhuonA vezamAM, anya sAdhuonA vezamAM ane gRhastha vezamAM paNa jIva siddha thaI zake che. trIjA trinA traNa traNa prakAra zarIranI laMbAInI apekSAe che. tenuM che ke nirdiSTa avagAhanAvALA jIvo ja siddha thAya che. TITI-zarIranI UMcAIne avagAhanA' kahe che. siddha thanAra jIvonI adhikamAM adhika UMcAI 5OOdhanuSanI hoya che. ochAmAM ochI UMcAI 2 hAthanI hoya che. 2 hAthathI vadhu ane 500 dhanuSathI ochI UMcAIne 'madhyama avagAhanA' kahe che. siddhonI avagAhanA jaghanya, utkRSTa, ane madhyama -traNe prakAranI hoya che. aMtima pAMca prakAra kSetranI apekSAe che. tenuM tAtparya e che ke jIva kadAca vizeSa saMyogomAM urdhvaloka (navaso yojana upara), nimna loka (navaso yojana nIce) ane jaLAzaya vageremAM paNa siddha thaI zake che. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 932 adhyayana-36: TippaNa 12 urdu-jaina sAhityamAM lokane traNa bhAgamAM vibhakta karavAmAM Avela che - Urdhva-loka, adho-loka ane tirya-loka. jo ke mULa pAThamAM 'Urdhva' zabdano je prayoga karavAmAM Avyo che, paraMtu prakaraNa mujaba teno artha 'Urdhva-loka' thAya che. UMcAInI daSTie samagra loka 14 rajU-pramANa che. Urdhva-lokanI UMcAI 7 rajjathI kaMika ochI che. sAdhAraNa rIte jIvo tiryakalokamAM siddha thAya che, paNa kayAreka meru parvatanA zikhara para paNa jIvo siddha thaI jAya che. meru parvatanI UMcAI eka lAkha yojana parimANa che, AthI te Urdhva-lokanI sImAmAM AvI jAya che. AthI karIne tyAMthI mukta thanArA jIvonuM 'siddhi-kSetra' Urdha-loka ja hoya che.' made-adho-lokanA kSetranI laMbAI sAta renjathI kaMIka vadhu che. sAdhAraNa rIte tyAM mukti nathI thatI, paraMtu mahAvidehanA be vijaya merunA sucaka pradezonI nIce sudhI pahoMce che. tirya-lokanI sImA nava so yojana che. tenAthI AgaLa adho-lokanI sImA AvI jAya che. te so yojana bhUmimAM jIvo karma-yukta bane che. je tiniyaMtiyapha-loka "manuSya-kSetrane ja kahe che. aDhI dvIpa pramANa trAMsA ane aDhAraso yojana lAMbA A bhUmi-bhAgamAM koI paNa sthaLethI jIvo siddha thaI zake che. naMdI (sUtra 21)mAM siddhonA paMdara prakArano nirdeza maLe che- (1) tIrtha siddha - arihaMta dvArA tIrthanI sthApanA thayA pachI mukta thanArA. (2) atIrtha siddha - tIrthasthApanA pahelAM mukta thanArA. (3) tIrthakara siddha - tIrthakara-avasthA pUrve mukta thanArA. (4) atIrthakara siddha - tIrthakara sivAyanA mukta thanArA. (5) svayaMbuddha siddha -potAnI jAte ja - koI bAhya nimittanI preraNA vinA - dIkSita thaIne mukta thanArA. (6) pratyekabuddha siddha - koI eka nimittathI dIkSita thaI mukta thanArA. (7) buddhabodhita siddha - upadezathI pratibodha pAmI, dIkSita thaI, mukta thanArA. (8) strI-liMga siddha - strIrUpe mukta thanArA. (9) puruSaliMga siddha -puruSarUpe mukta thanArA. (10) napuMsakaliMga siddha - je janmathI napuMsaka na hoya paraMtu koI kAraNavaza napuMsaka banyA hoya ane evI sthitimAM mukta thanArA. (11) svaliMga siddha - jaina sAdhuonA vezamAM mukta thanArA. (12) anyaliMga siddha - anya sAdhuonA vezamAM mukta thanArA. (13) gRhaliMga siddha - gRhasthanA vezamAM mukta thanArA. (14) eka siddha - eka samayamAM eka jIva siddha thAya tevA. (15) aneka siddha - eka samayamAM aneka jIvo siddha thAya che, (utkRSTapaNe 108 thaI zake) tevA siddha, siddha avasthAmAM Atma-vikAsanI dRSTie siddha jIvo badhI rIte samAna hoya che, mAtra temanI avagAhanAmAM bheda hoya che. siddha jIvo samagralokamAM vyApta nathI hotA, paraMtu temanA AtmA eka parimita kSetramAM rahe che. pUrvAvasthAnI utkRSTa-pAMca 1. vRtti , tri 682 : 'karNa' fmacUrNano merucUlikAdau siddhaaH| 2. ejana, patra 683 : 'atha' mato leDatharagho laukikagrAmarUpe'pi siddhAH / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 933 adhyayana-36 : TippaNa 13-15 so dhanuSyanI avagAhanAvALA jIvonA AtmA traNaso tetrIsa dhanuSya eka hAtha ATha aMgula parimita kSetramAM hoya che.' pUrvAvasthAnA madhyama - be hAthathI vadhu ane pAMcaso dhanuSyathI ochI avagAhanAvALA jIvonA AtmA potAnA aMtima zarIranI avagAhanAthI tribhAgahIna kSetramAM avasthita hoya che. pUrvAvasthAnA jaghanya-be hAthanI avagAhanAvALA jIvonA AtmA potAnA aMtima zarIranI avagAhanAthI tribhAgahIna kSetramAM avasthita hoya che. pUrvAvasthAnA jaghanya be hAthanI avagAhanAvALA jIvonA AtmA eka hAtha ATha AMgaLa parimita kSetramAM avasthita hoya che. 3 siddho viSayaka vizeSa jANakArI mATe juo - aupapAtika, sUtra-195, gAthA 1-22 tathA Avazyaka-niryukti, gAthA 958-988. 13. (zloka 55-56) A baMne zloko vizeSAvazyaka bhASyamAM gAthA 3158-3159 rUpe ullikhita che. maladhArI hemacaMdra TIkAmAM temane niyukti gAthAo mAnela che. 14. ISatu-prAmbhArA (klIpaAR) aupapAtika (sUtra 193)mAM siddhazilAnA bAra nAmo ApavAmAM AvyA che. emAM A bIjuM nAma che. 15. (zloka 71-77) A zloko ane gAthAomAM mRdu pRthvInA sAta ane kaThina pRthvInA 36 prakAro darzAvavAmAM AvyA che. temAMthI keTalAka vizeSa zabdonA artha ane keTalIka vizeSa jJAtavya vAto ahIM prastuta karavAmAM AvI rahI che - paUTIFkriyA-atyaMta sUkSma rajakaNovALI vRtti mATI. keTalAka AcAryo Ano artha garupaTizA (popaDI) kare che. lokaprakAza anusAra nadI vagere pravAhanA vahI gayA pachI pAchaLa je kIcaDa rUpe pocI ane cIkaNI mATe rahe che, te 'pana-pRtti' che. kavanta-vRtta pASANa, goLa patthara. va-vajamaNi, hIrA, utpatti-sthAnanA AdhAre tenA aneka prakAra hoya che. jevA ke - (1) sabhA rASTraka - vidarbha-varADa dezamAM utpanna thanAra. (2) madhyama rASTraka - kauzala dezamAM utpanna thanAra. (3) kAzmIra rASTraka- kAzmIra dezamAM utpanna thanAra. (4) zrIkaTanaka - zrIkaTana nAme parvata para utpanna thanAra. (5) maNimantaka - uttaramAM Avela maNimantaka nAme parvata para utpanna thanAra. 1. movArtha, sUtra 26, jAthA : 5 tiNNi sayA tettIsA, dhaNUttibhAgo ya hoi boddhvvo| esA khalu siddhANaM, ukkosogAhaNA bhnniyaa|| Avazyaka niyukti, malayagirIya vRtti, patra 545 : hastadvayAdUrdhvaM paJcadhanuHzatebhyo'rvAk sarvatrApi mdhymaavgaahnaabhaavaat| govA, sUtra 22, mAthA 7: ekkA ya hoi rayaNI, sAhIyA aMgulAI aTTa bhave / esA khalu siddhANaM, jahaNNaogAhaNA bhaNiyA // 4. vizeSAvathI bhASya vRtti, pR. 2291 : ta6 niyuktizlokadvayaM subodhm| 5. vRtti , patra 68 ejana, patra 68. lokaprakAza sarga 7 / 5: nadyAdipUrAgate deze, tatrAtipicchile vre| mRduzlakSNA paMkarUpA, saptamI panakA tridhA // 3. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 934 adhyayana-36 : TippaNa 15 (6) IndravAnaka - kaliMga dezamAM utpanna thanAra." A uparyukta sthAno uparAMta anya paNa aneka sthAno che, jyAM hIrA utpanna thAya che, jevAM ke-khANa, vizeSa jaLa-pravAha ane hAthI-dAMtanuM mULa vagere. hIrA aneka raMganA hoya che, jevA ke (1) mArbArAkSaka - mAranI AMkha samAna. (2) zirISa paMkhyaka - zirISanA phUla samAna. (3) gomUtraka - gomUtra samAna, (4) gomedaka - gorocana samAna. (5) zuddha sphaTika - atyaMta zvetavarNa sphaTika samAna. (6) mulATI-puSpaka varNa - mulATInA phUla samAna uttama hIro nimnokta guNovALo hoya che - moTo, cIkaNo, bhAre coTa sahana karI zakanAra, barAbara khUNAvALo, pANIthI bharelA pItaLa vagerenA vAsaNamAM hIro nAkhI te vAsaNane halAvavAmAM Ave tyAre vAsaNamAM rekhA pADanAra, takalInI mAphaka dhUmanAra ane camakadAra, Avo hIro prazasta mAnavAmAM Ave che.' na -arthAt zikhara-rahita (khUNAo vinAno), azri-rahita (tINa khUNAo vinAno) tathA eka bAju vadhu pramANamAM upaselA khUNAo vALo hIro aprazasta gaNAya che." sAsaT-- harita varNavALI dhAtu." pavAnai-pravAla, vidyuma, mUMgo. Ane nava ratnomAM eka ratna mAnela che, paraMtu jaMtu-vizeSajJoe karela saMzodhana anusAra 'pravAla' (mUMgo) eka sAmudrika vanaspati-jIva che, jenAM mRtazarIranA TukaDA karI AbhUSaNo banAvavAmAM Ave che. mUMgAnI aneka jAto che, jemanA kada-AkAramAM ghaNo taphAvata hoya che. temanA zarIranI aMdaranI racanA eka sarakhI ja hoya che ane sahuthI uparanA bhAgamAM temanuM khulluM mukha-chidra hoya che. mukha-chidranI cAre bAju AMgaLIonA AkAranA pAtaLA pAtaLA aMkoDA hoya che, je temanI sparza-Indriyo, hAtha tathA AtmarakSaNa mATenA DaMkha che. teo potAnA zarIranI cAre bAju kaThaNa paDanI racanA kare che, jenI aMdara temanuM narama zarIra surakSita rahe che. temAM keTalAka naLInA AkAranA hoya che. to keTalAka jhADa-choDanI mAphaka potAnI vAMkI DALIo phelAvIne rahe che. keTalAkanI banAvaTa manuSyanA magaja jevI hoya che to keTalAka bilADInA TopanA AkAranA hoya che. keTalAka jovAmAM paMkhI jevA dekhAya che, to keTalAka AMgaLIo jevA ane temAnAM keTalAka to evA paNa che ke jemaNe lAkho abajo varSo daramiyAna niraMtara saMgaThita thatAM jaI moTI moTI zIlAo tathA mAIlo lAMbA pravALa-dvIpo-nuM rUpa dhAraNa karyuM che. saMbhava che ke A dvIpone khodavAthI maLatAM hovAne kAraNe temane pRthvIkAyanA bhedomAM bheLavI devAmAM AvyA hoya. 1. 4. 5. 2. TarnIya arthazAstra, rA 2aa 21: samArASTra madhyamarASTrakaM kazmIrarASTrakaM zrIkaTanakaM maNimantakamindravAnakaM ca vajram / ejana, rA 22 22: ni: strota: praviM ca yojaya: ejana, rA222: manapArvazirISapuNavaMnomUtra gomedakaM zuddhasphaTikaM mUlATIpuSpakavarNa maNivarNAnAmanyatamavarNamitivajravarNAH / ejana, rA2 22 : zUndra trivaM guru prahArasadaMsamakoTiluM bhAjanalekhitaM kubhrAmi bhrAjiSNu ca prazastam / kauTalIya arthazAstra, 2 / 11 / 29 : naSTakoNaM nirazri pArvApavRttaM caaprshstm| mUnAgara, 20, vRtti:sI svarUpaY samudra ke jIva-jantu, pR.14 / 7. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 935 adhyayana-36 : TippaNa 15 AcArya hemacaMdra pravALanA paryAyavAcI nAmo "rakta-kaMda" ane "hema-kaMdala' ApyAM che.1 utpatti-sthAnanA AdhAre temanA be bheda pADavAmAM Ave che - (1) AlakaMika - AlakaMda nAme pleccha dezomAM samudrakinAre eka sthAna che, tyAM utpanna thanAra ane (ra) vaivarNika - yUnAna dezanI samIpe vivarNanAmaka samudrano eka bhAga che, tyAM utpanna thanAra. muMgo(pravALa) lAla tathA padma samAna raMgavALo hoya che. baMna-samIraka jogomeda, mANekanI upajAtiomAM gaNAya che. mANeka mAtra lAla raMganuM hoya che, paNa temAM lAlanI sAthe pILA raMgano paNa AbhAsa thAya che. paraMtu kauTilya arthazAstra anusAra A 'vairyano eka prakAra che. mUlAcAramAM 'mA ' (saM. madhyajha) zabda che. teno artha karketana maNi karavAmAM Avyo che. paraMtu madhya zabda mULathI kaMIka jUdo thaI gayo hoya tema jaNAya che. yo-caka - rAjavartaka. ni-sphaTika maNi. ramaNa parikhA anusAra sphaTika maNi nepALa, kAzmIra, cIna, kAverI ane yamunA taTanA pradezo tathA viMdhya parvatamAM pedA thAya che. kauTilya arthazAstra anusAra te cAra prakArano hoya che - (1) zuddha sphaTika - atyaMta zukla varNavALo, (2) mUlATavarNa - mAkhaNa kADhI lIdhelA dahIM(chAza)nA jevA raMgano, (3) zItavRSTi - candrakAnta-candranA kiraNonA sparzathI pIghaLI janAra ane (4) sUryanA kiraNono sparza thatAM Aga okanAra." toSei -kinArA tarapha lAla raMgano ane vacamAM kALo. tenuM eka nAma lohitaka paNa maLe che. mUlAcAramAM tenuM nAma 'lohitAka' maLe che. maya-marakata. zrIratnaparIkSA graMthamAM AnuM vistRta varNana maLe che. 10 pasArAmasRNa pASANa maNi (cIkaNI dhAtu). Ano varNa vidruma jevo hoya che. yamoya--mUlAcAramAM mAtra nA zabda che. vRttikAre eno artha 'vatI vAra nIta maNi' karyo che. 11 sarapenTiyare Ano artha "sarpanA viSathI rakSA karanAra maNivizeSa' karyo che.12 1. pathAra vistALa, kA 23ra : rojIMdeza, 9. mUtAvAra, 1ii ?? pravAlaM hemkNdlH| 10. sirAmivA, patharA rU8-4ra : kauTalIya arthazAstra, 2 // 11 // 29 : pravAlakamAla avaNiMda-malaya-pavvaya-babbaradesesu uyahitIre ya / kandakaM vaivarNikaM ca raktaM padmarAgaM c....| garuDassa ya kaNTha ure havaMti mrgy-mhaamnninno|| siri rayaNaparikkhA, payaraNa 53 : garuDodagAra paDhamA, kIrauThI vIya taia muNgddnii| sirinAya kulapare vama dese taha jammala naI mjjhe| vAmamaI a cautthI, dhUli marII ya paNajAI // gomaya iMdagovaM, susaNehaM paMDuraM pIyaM // garuDodagAra rammA, nIlA aikomalA ya vishrnnaa| kauTalIya arthazAstra, 2 / 11 / 29 / kIDauThi suha suhamaccA, sunaiDa kIDassa paMkhasamA / mUttAvAra, jA 22, vRtti muMgaDanI susaNehA nIla hariya kIrakaMTha saaricchaa| siri rayaNaparikkhA, payaraNa 54 : kaDhiyA amalA hariyA, vAsavaI hoI visaharaNA / / nayavAleka samIre, cINe kAberI jauNa naikUle / dhUli marAi garuyA, rukkhA ghaNanIlakacca saaricchaa| vijhanage uppajjai, phalihaM ainimmalaM seyaM // mulle vIruvisovA duhaTTa vaha paMca dunnikame // kauTalIya arthazAstra, 2 // 11 // 29: zuddhasphaTikaH 11. pUnAvAra, pR. 22, vRtti . mUlATavarNaH zItavRSTiH sUryakAntazceti maNayaH / 92. The Uttaradhyayana Sutra, p. 402. 8. kSatrIya arthazAstra, rA 2 26. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-36 : TippaNa 15 phaivIne--IndranIla(nIlama). Ano varNa nIlo(lIlo) hoya che. kyAMka kyAMka AnI utpatti siMhala dvIpamAM batAvavAmAM AvI che. A ATha prakAranA hoya che. - (1) nIlAvalIya - raMga sapheda hovA chatAM paNa jemAM nIlA raMganI rekhAo hoya. uttarayaNANi 1. (2) IndranIla - morapIMchanA jevA nIlA raMgavALo. (3) kalAyapuSpaka - kalAyanA phUla jevA raMgavALo. (4) mahAnIla - bhamarA jevA gADha kALA raMgavALo. 2. 936 (5) jAMbavAbha - jAMbu jevA raMgavALo. (6) 5 ~ vAdaLa jevA raMgavALo. (7) naMdaka - aMdarathI sapheda ane bahArathI nIlo. (8) savanmadhya - jemAMthI jaLa-pravAha jevA kiraNo vahetAM hoya. dhana- caMdana jevI gaMdhavALo miNa.4 teva--Ano artha 'rudhirAkSa' che. teno varNa geru jevo hoya che. ha~sAma--mUlAcAramAM 'baka' nAme maNino ullekha che. vRttikA2e teno artha 'bakanA raMgano puSparAga' karyo che. kauTilya arthazAstra anusAra 'puSparAga' veDUryano eka prakAra che. 'baka'- bagalAno raMga paNa haMsa jevo hoya che, eTalA mATe haMsagarbhano A ja artha saMbhave che. sarpenTiyare 'haMsa'no artha sUrya karI Ane 'sUryagarbha' nAmano maNi mAnyo che. jImUtaprabha ~ puta--pulaka. A vacce kALo hoya che. kauTilya arthazAstra (2/11/29)mAM maNiyonI aDhAra avAntara jAtio batAvavAmAM AvI che-- (1) vimalaka - sapheda ane lIlA mizra raMgavALo. (2) sasyaka - nIlo. (3) aMjanamUlaka - nIlA ane kALA mizra raMgavALo. (4) gopittaka - gAyanA pitta jevA raMgano (5) sulamaka - sapheda (6) lohitAkSa - kinAre kinAre lAla ane vacce kALo. (7) mRgAmaka 6 - sapheda ane kALA mizra raMgavALo. (8) jyotirasaka - sapheda ane lAla mizra raMgavALo. (9) maileyaka -- hiMgaLoka jevA raMgavALo. siri rayaNaparikkhA, payaraNa 49 : nIlaghaNa morakaNThaH alasIgirikanni kusuma saMkAsA / eteyA susaNehA siMghaladIvammi nIlamaNI // kauTalIya arthazAstra, 2 / 11 / 29 : nIlAvalIya indranIla: kalAyapuSpako mahAnIlo jAmbavAbho jImUtaprabho nandakaH savamadhyaH / 3. 4. 5. 6. 7. 8. mULavAra, 9 / 12, vRtti / ejana, dh / 12, vRtti / ejana, dh // 22, vRtti / ejana, 1 | 22, vRtti kauTalIya arthazAstra, 2 / 11 / 29 / The Uttaradhyayana Sutra, p. 403, Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti (10) ahicchatraka- phIkA raMgano. (11) kUrma - kharabacaDo - jenI upara nAnI nAnI TapakI UThI hoya. (12) pratikUrya - DAghI -- jenA para dhAbA paDyA hoya. (13) sugaMdhikUrta - maga jevA raMgano. (14) kSI25ka - dUdha jevA raMgano. - (15) zuktisUrNaka - citrita - ghaNA raMgonA mizraNavALo. (16) zilApravAlaka - pravAlaka - arthAt mUMgA jevA raMgano. (17) pulaka - je vacamAM kALo hoya. (18) zukrapulaka - je vacamAM sapheda hoya. = saunAdhik (saM. saundhina) - mANikya. kauTilya arthazAstramAM mANikyanI pAMca jAta batAvavAmAM AvI che. temAM A prathama jAtino che. saugandhika nAme kamaLanI jevA thoDA nIlA raMganI chAyAvALA lAlaraMgano hovAthI tene 'saugandhika' kahevAmAM Ave che.1 ra. 937 1. kauTalIya arthazAstra, 2 / 11 / 29 : saugandhikaH padmarAgo'navadyarAgAH pArijAtapuSpako bAlasUryakaH / ejana, ra| z| 21 : vaisUrya utpannavaLa: zirISapuSpa udakavarNo vaMzarAgaH zukapatravarNaH puNyarAgo gomUtrako gomedakaH / siri rayaNaparikkhA, payaraNa 51 : 3. veni--vaisUrya. A ATha prakArano hoya che-- (1) utpalavarNa - lAla kamaLa jevA raMgavALo, (2) zirISapuSpaka - zirISanA phUla jevA raMgavALo, (3) udakavarNa - pANI jevA svaccha raMgavALo, ' (4) vaMzarAga - vAMsanA pAMdaDA jevA raMgavALo, (5) zukapatravarNa - popaTanI pAMkha jevA lIlA raMgavALo, (6) puSyarAga - haLadara jevA pILA raMgavALo, (7) gomUtraka - gaumUtra jevA raMgavALo, (8) gomedaka - gorocana jevA raMgavALo, rayaNaparikkhAmAM paNa AnI utpattinI carcA karavAmAM AvI che. pANini bhASya anusAra A bAlavAya parvatamAM pedA thato. vidUranagaramAM maNiyAro tene ghaDatA, tethI te 'vaidUrya' nAme prasiddha thayo.4 nata Mte--jalakAnta. Ano artha 'udaka varNa' che.5 kauTilya arthazAstra anusAra A vaiDUryano eka prakAra che. sUrajate-sUryakAnta. sUrya-kiraNono sparza thatAM Aga okavA mAMDato maNi. kauTilya arthazAstramAM Ane sphaTikano eka bheda mAnavAmAM Avyo che. adhyayana-36 : TippaNa 15 4. 5. 6. 3. rayaNAyarasa majjhe, kuviyagayanAmajaNa cautattha / caimuranage jAyai, vaDDujjaM vaMsapattAsaM // pANini bhASya, 4 / 3 / 84 / mUlAcAra, 5 / 11 / kauTalIya arthazAstra, 2 / 11 / 29 / kauTalIya arthazAstra, 2 / 11 / 29 / Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 938 adhyayana-36: TippaNa 16-18 dika prajJApanAmAM kaThaNa pRthvIne cAlIsa zreNIomAM vaheMcI nAkhavAmAM AvI che. uttarAdhyayanamAM tenI chatrIsa zreNIo batAvAI che. zAntAcArya anusAra lohitAkSa ane prasAragala kramazaH sphaTika ane marakatanA tathA geruka ane haMsagarbha caMdananA peTAbhedo che. vRttikAre zuddha pRthvIthI mAMDI vaja sudhInA cauda prakAra tathA haritAlathI laIne AmravAlukA sudhInA ATha prakAro spaSTa mAnyA che. gomedakathI laI bAkInA badhA maLI cauda prakAro thavA joIe, paraMtu aDhAra thAya che. temAMthI cAra vastuono bIjAmAM aMtarbhAva thAya che. vRttikAra e viSayamAM pUrepUrA spaSTa nathI ke konAmAM kono aMtarbhAva thavo joIe.' 16. ( DyuiM....aMtara) kAyasthiti-eka ja javanikAyamAM niraMtara janma grahaNa karatAM rahevAnI kALa-maryAdA. aMtarakAla-eka kAyano parityAga karI pharI te ja kAyamAM utpanna thavA sudhIno kALa 'aMtarakAla' kahevAya che." kAyasthitinA niyama anusAra eka ja kAyamAM niraMtara bhava-parivartana thatuM rahe che. aMtara-kAyanA niyamomAM kAyanuM parivartana thaI jAya che. 17. (zloka 85) A zlokamAM apakAyanA pAMca prakAra darzAvavAmAM AvyA che. prajJApanA (pada 1)mAM tenA adhika prakAro maLe che - uttarAdhyayana (1) zuddhodaka (3) haratanu -bhUmine bhedIne nIkaLela jaLa-biMdu (5) hima (2) avazyAya (4) mahikA - dhummasa prajJApanA (1) avazyAya (4) karaka -karA (7) zItodaka (10) khaTTodaka (13) vAruNodaka (16) sododaka (2) hima (5) haratanuM (8) uSNodaka (11) alhAdaka (14) zIrodaka (17) rasodaka (3) mAhikA (6) zuddhodaka (9) kSArodaka (12) lavaNodaka (15) vRtodaka 18. (zloka 93-99) vanaspatinA mukhya vargo be che - (1) sAdhAraNa-zarIra - jenA eka zarIramAM anaMta jIvo hoya che, tene 'sAdhAraNa-zarIra' kahevAmAM Ave che. (2) pratyeka-zarIra - jenA eka eka zarIramAM eka eka jIva hoya che, tene 'pratyeka-zarIra' kahevAmAM Ave che. sUtrakAre sAdhAraNa-zarIra pahelAM pratyeka-zarIranA bAra prakAro batAvyA che - - eka bIjavALA lIMmaDo vagere aneka bIjavALA belA vagere. (2) guccha - jemAM mAtra pAMdaDAM ke pAtaLI Tazaro phelAI hoya tevo choDa. jemake, rIMgaNA, tulasI vagere. (3) gulma - je eka mULamAMthI keTalAka zarIro rUpe nIkaLe te choDa, jema ke - kAMTAsaLiyo, kabera vagere. (4) latA - pRthvI para ke koI moTA jhADane coMTIne upara phelAnAra choDa. jema ke - mAdhavI, atimuktaka vagere. 1, paUUvaUTI, Vra ?! thaMci-dantarbhAvAccaturdazetyamImIlitAH SaTtriMzad bhavaMti / bRhavRtti, patra 689 / ejana, patra 620 : tatoDanuvartamainAvathA kAya-fthatiH 3. ejana, patra 682 : phuda ftha vyAyazcaturvara 5. ejana, panna 620 : yata pRthivIvalAyaduM vartana yA punaH haritAlAdayo'STaugomejjakAdayazca vacitkasyacitka tatraiva utpattiranayorvyavadhAnamiti / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti (5) vallI -- kAkaDI vagerenI vela. (6) 1. 2. tRNa ! - ghAsa. (7) latA-valaya - nALiera, khajUrI, keLa vagere. temane bIjI zAkhA hotI nathI, eTalA mATe temane 'latA' ane temanI DALo valayAkAra hoya che tethI temane 'valaya' (saMyuktarUpe 'latA-valaya') kahevAmAM Avela che. (8) parvaja - zeraDI vagere. (9) kuhuNa - jamIna phoDIne UgI nIkaLanAra choDa, jema ke--sarpacchatra, bilADInA Topa vagere. - (10) jalaruha - jalaja vanaspati - kamaLa vagere. / tRNa (11) auSadhi (12) haritakAya - pAlakha, bathavo vagere. jyAM eka zarIramAM anaMta jIvo nivAsa karatA hoya, tene 'sAdhAraNa vanaspatikAya' kahe che. badhA prakAranA kaMda, mULa tathA anaMtakAyika sAdhAraNa vanaspati jIvo che. baTATA, mULA, Adu vagere badhA A zreNInI aMdara Ave. 939 vastI (9724) latA-vizeSa. A varSA RtumAM uge che. teno kaMda snigdha, phUla lAla ane pAMdaDAM lIlAM hoya che. tene 'bhUkadalI' ane 'droNaparNI' paNa kahevAmAM Ave che. 6 (98 3) resA vinAnA gAMThAdAra mULa. jamInamAM rahenAra vRkSano avayava. dainiddA (99 | 3) (saM. iAi) haLadara pILA ane sonerI raMganI hoya che. tenuM nAma che - 'varavarNanI' arthAt uttama varNavALI. prAcIna kALamAM haLadaranuM tela khUba lagAvavAmAM AvatuM. madrAsa bAju haju paNa potAno vAna sudhAravA mATe strIo teno prayoga kare che. te vAta-roga, hRdaya-roga, prameha vagere rogo mATe ati uttama manAya che. suzruta (ci a. 9)mAM to kahevAmAM AvyuM che ke tenAthI kuSTha roga paNa nAza pAme che. vastutaH te rakta zuddha karanAra che, e ja kAraNe pIThI tathA AhAramAM tenuM mahattvapUrNa sthAna che. ' 19. (zloka 109-110) prajJApanA - - eka phasala ApanAra choDa - ghauM vagere. = uttarAdhyayananI apekSAe prajJApanA (pada 1)mAM agninA vadhu prakAro maLe che- uttarAdhyayana (1) aMgAra - saLagato kolaso (2) murmura - (3) agni - lohapiMDamAM praviSTa tejas (4) arci - pradIpta agnithI vicchinna agni-zAkhA (1) aMgAra (2) javALA ! - bhasma mizrita agni-kaNa zabdArNava: droNaparNI snigdhakandA kandalI bhUkadalyapi / pravacanasAroddhAra, pR. 57 / adhyayana-36 : TippaNa 19 (5) jvAlA - pradIpta agni sAthe pratibaddha agni-zAkhA (6) ulkA (7) vidyuta (3) murmura (4) arci 3. 4. abhidhAna cintAmaNi koza, 3: haridrA kAMcanI pItA nizAkhyA varavarNinI / saMskRta sAhityamAM vanaspati, pR. 451. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 940 adhyayana-36: TippaNa 20-21 (5) AlAta-saLagatuM ThuMThuM (9) nirdhAta (6) zuddhAgni (10) saMgharSa samusthita (3) ulkA (11) sUryakAnta maNi nistRta (8) azani-vajapAtathI pedA thayela agni 20. (zloka 111-119) ahIM vAyunA pAMca prakArono nirdeza che ane anya prakArono saMketa karavAmAM Apyo che. prajJApanA (pada 1)mAM tenA ogaNIsa prakAro maLe che - uttarAdhyayana (1) utkalikAvAta - mizrita pavana (4) guMjAvAta - guMjato pavana (2) maMDalikAvAta - vaMToLa (5) zuddhavAta - maMda pavana (3) ghanavAta-nakkara pavana (6) saMvartakavAta - pralayakArI pavana prajJApanA (1) prAcInavAta - pUrvano pavana (11) vAtamaMDalI - anirdhArya pavana (2) pratIcInavAta - pazcimI pavana (12) utkalikAvAtA (3) dakSiNavAta - dakSiNI pavana (13) maMDalikAvAta (4) udIcInavAta - uttarI pavana (14) guMjAvAta " (pa) urdhvavAta - upari dizAno pavana (15) jhaMjhAvAta-varSAyukta pavana (6) adhovAta - adhomukhI pavana (16) saMvartaka vAta (7) tiryagavAta - kSItijano pavana (17) ghanavAta (8) vidigvAta - (18) tanuvAta-virala pavana (9) vAtodgama - aniyamita pavana (19) zuddhavAta (10) vAtotkalikA - samudrI pavana 21. (zloka 127-149) sUtrakAre A zlokomAM dvIndriya, trIndriya tathA caturindriya jIvonA aneka udAharaNo ApyAM che. vRttikAre keTalAka zabdono paricaya Apyo che. bAkInA mATe temaNe lakhyuM che - "vAstu yathAsavArtha vAkya :1, "vamafpa yathAprAye vAcA: - Ano phalitArtha evo che ke vRttikAranA samayamAM A zabdo potAno arthabodha khoI cUkyA hatA. caturindriyanA bheda-prabhedo viSayamAM vRttikAranuM kathana che ke keTalAka jIvono artha ajJAta che. teo bIjA bIjA dezomAM jANItA hoI zake che. temanA dvArA temano arthabodha karI zakAya che tathA viziSTa paraMparA dvArA paNa temane jANI zakAya che. 1. vRdavRtti, patra dvA 2. ejana, patra 666 aa 3. ejana, patra626 talAza viThyapratItAva, mace tu tat tad dezaprasiddhito viziSTasampradAyAcca abhidheyAH / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 941 adhyayana-36 : TippaNa 22-25 22. samUcchika manuSya saMmuchamAM manuyA) garbha ane upapAta vinA kyAMya paNa utpanna thanArA, cAre bAjuethI pudgalo grahaNa karI zarIranI racanA karanArA jIvo sammarzima ke samUrjhanaja kahevAya che. je jIvo manuSyanA maLa, mUtra, zleSma vageremAM utpanna thAya che, temane upacArathI sammaIima manuSya kahevAmAM Ave che. 23. (zloka 186) prastuta zlokamAM traNa prakAranA garbhaja manuSyono nirdeza che - 1. karmabhUmika-jayAM asi, maSi, kRSi, pazupAlana, zilpakarma, vANijya vagere karmo vaDe AjIvikA meLavavAmAM Ave che, te bhUmine karmabhUmi kahevAmAM Ave che. aDhI dvIpamAM tevI bhUmio paMdara che-pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca videha. A ja bhUmionA manuSyo mokSanI sAdhanA karI zake che. 2. akarmabhUmi-jyAM manuSya yugalarUpe (eka chokarI eka chokaro) utpanna thAya che ane jayAM jIvananI AvazyakatAo kalpavRkSo vaDe pUrI pADavAmAM Ave che, te bhUmine akarmabhUmi kahevAmAM Ave che. ahIMnA strI-puruSo potAnI prakRtibhadratA tathA maMdakaSAyanA kAraNe mRtyu pachI devalokamAM utpanna thAya che. akarmabhUmio trIsa che - pAMca haimavata, pAMca harivarSa, pAMca ramakavarSa, pAMca hairaNyavata, pAMca devamuru tathA pAMca uttarakuru. 3. antarkaMpaja-lavaNasamudranI traNaso yojana aMdara himavanA pAyAmAM 28 aMtardApo tathA zikharInA pAyAmAM 28 aMtardIpo rahelA che. A pramANe kula pa6 aMtarlIpo che.1 gAthA 197mAM sUtrakAra mAtra 28 aMtarlIpono ullekha kare che. A himavatanA pAyAmAM rahelA aMtarlIponuM ja kathana che. te dvIpomAM ekoka, yakarNa, gajakarNa vagere yugaladharmI manuSyo rahe che. temanAM zarIramAna Adi A pramANe che- 'aMtaradIvesu NarA dhaNusaya adbhusiyA sayA muiyA / pAlaMti mihuNabhAvaM, pallassa asaMkhabhAgAU / ' 'causaTThI piTThakaraMDayANa maNuyANa tesimAhAro / bhattassa cautthassa auNasIidiNANa pAlaNayA / ' (vRtti , patra 700) 24. vaNacAriNo A devatAonI eka jAti che. temanuM bIjuM nAma vANavyaMtara, vyaMtara paNa che. te ATha prakAranA che. teo vicitra prakAranA upavano tathA girikaMdarAo, vRkSo para rahe che. teo vizeSa kutUhalapriya ane krIDArasika hoya che. teo urdhva, adho ane tiryaku - traNe lokono sparza kare che. tathA svataMtrarUpe ke bIjAo vaDe niyukta thaIne aniyata gatie saMcaraNa kare che. teo manuSyonI eka sevakanI mAphaka sevA kare che.? 25. (akhAI sani muvi) saMlekhanAno artha che - kRza karavuM. jaina paraMparAmAM anazana pahelAM karavAmAM AvatI vizeSa tapasyAne saMlekhanA kahevAmAM Ave che. tenI badhI vidhi gAthA 250thI ra55 sudhImAM varNavAyelI che. 1. navI vRtti, pR. 33 : ni yoganAtana navaUT 2. DAyALi rUdda ! 2075 jaladhijalamadhyamadhilaMdhya himavacchikharipAdapratiSThitA 3. vRvRtti, patra 702I ekorukAdyAH SaTpaJcAzadantIpA bhavanti / Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 942 adhyayana-36: TippaNa 26-27 vizeSa vivaraNa mATe juo trasamA adhyayananA zloka 12-13nuM TippaNa. ra6. (zloka 25-255). prastuta cAra zlokomAM tapasyAnA prakArono nAmollekha che - 1. vicitra tapa-upavAsa, chaTTha, aTTama vagere tapa. 2. vikRSTa tapa-akrama, cAra upavAsa vagere tapa. 3. koTi sahita tapa-koTino artha che-koNa. pahelA divase AyaMbilanuM pratyAkhyAna karI. tenuM ahorAtra pAlana karI, bIjA divase pharI AcAla karavAthI-bIjA divasanA AcAmsano AraMbha-koNa tathA prathama divasanA AcAmbano paryata-koNa - banne koNonA maLavAthI Ane koTi sahita tapa kahevAmAM Ave che. vizeSa vivaraNa mATe juo - 30/12,13nuM TippaNa. 27. (zloka 256) A zlokamAM pAMca saMkliSTa bhAvanAono ullekha che. temanAM lakSaNo ane prakAra 263 thI 267 sudhInAM zlokomAM batAvavAmAM AvyA che. uttaravartI sAhityamAM paNa tenuM nirUpaNa thatuM rahyuM che. ahIM ApaNe uttarAdhyayananI sAthe sAthe mUlArAdhanA ane pravacanasAroddhAramAM carcita A bhAvanAonuM adhyayana karIzuM. te uttarAdhyayanathI pUrNapaNe prabhAvita che. uttarAdhyayana mUlArAdhanA pravacanasAroddhAra bhAvanA nAma (1) kAndaryAM. (1) kArpa, (1) kAndarpa (2) AbhiyogI (2) kalviSikI, (ra) kalviSikI, (3) kilvipikI, (3) AbhiyogI, (3) AbhiyogI, (4) AsurI ane (4) AsurI ane (4) AsurI ane (5) sammohA (5) sammohA." (5) sammohA. 1. kAnTa bhAvanAnA prakAra uttarAdhyayana mUlArAdhanA pravacanasAroddhAra (1) kandarpa, (1) kandarpa, (1) kandarpa, (2) kaustuo, (2) kausku, (2) kauskucya, (3) tathA-prakAranA zIla, svabhAva, (3) cela-zIlatA, (3) duHzIlatA, hAsya ane vikathAothI bIjAone (4) hAsya-kathA ane (4) hAsya-karaNa ane vimita karavA. (5) bIjAone vismita karavA. (5) bIjAone vismita karavA.4 3. 1. mUnArAdhanA, rUA 272H kaMdappadevakhibbhisa, abhiogA AsurI ya sammohA / edA hu saMkiliTThA, paMcavihA bhAvaNA bhaNidA // pravacanasAroddhAra, gAthA 641: kaMdappadeva kidivasa, abhiogA AsurI ya smmohaa| esA hu appasatthA, paMcavihA bhAvaNA tattha // mUtrApAgharA, 280 : kaMdapyakukkuAiya, calasIlA NiccahAsaNakaho y| vibhAvito ya paraM, kadappaM bhAvaNaM kuNai / / pravacanasAroddhAra, gAthA 642 : kaMdappe kukkuie, dosIlatte ya hAsakaraNe ya / parivimhiyajaNaNo, 'vi ya kandappo'NegahA taha ya / / 4. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 843 adhyayana-36 : TippaNa 27 kaMdarpa-vANIno asabhya prayoga.1 uttarAdhyayana ane pravacanasAroddhAranI vRtti anusAra tenA pAMca artha thAya che- (1) mijiyATArIne samu, (2) gurapaNere sAthe vyaMgai mora. (3) Ama-prathA 72vI, (4) mano 75heza mA5vo bhane (5) AbhanI prazaMsA 42vI. auduyya-yAnI asabhya prayoga. uttarAdhyayana mane prayayanasAro dvAranI vRtti anusAra 2mAnA . pra.2 cha -- (1) 514-duzya -- bhramaro, so, moM vagere avayavo vIrata sA bhI to sApaDe. (2) pA-auduyya - vividha jIva-jaMtuonI evI bolI bolavI, sITI vagADavI, jenAthI bIjA loko hasI paDe. * uttarAdhyayanamAM tathA prakAranA zIla-svabhAva, hAsya tathA vikathA vaDe bIjAone vismita karavA evo eka ja prakAra che.' malArAdhanA ane pravacanasAroddhAramAM AnI jagAe traNa-traNa prakAra che - (1) yatazIlatA-jun6 Ane aulyya no vAraMvAra prayoga 42po. (2) duHzIlatA - vagara vicAryuM tatkALa bolI nAkhavuM, zaradakALe darpathI uddhata banelA baLadanI mAphaka utAvaLe cAlavuM, samajayA bujhayA vinA kAma karavuM. (3) hAsya-4thA hAsya-4298 - peza parivartana mAhivAmAne sAvA. bIjAone cakita karavA - IndrajALa, maMtra, koyaDA vagere kutUhalo vaDe vismaya pedA karavuM. 2. AbhiyogI bhAvanAnA prakArauttarAdhyayana mUlArAdhanA pravacanasAroddhAra (1)maMtrI yoga (1) bhAbhiyoga, (1) autu, (2)bhUti (2) autumane (2) bhUti(3) bhUti-bha. (3) 1, (4) prajJA prazna ane (4) nimitta.10 mUlArAdhanA vijayodayA, pR. 398 : rAgodrekAtgrahAsa parivismApakavividhollAparUpAH zIlasvabhAvahasanasammizro'ziSTavAkprayogaH kandarpaH / dikathAstAbhiH 'vismApayan' savismayaM kurvan / (7) bRhadvRtti, patra 709 : kandarpa-aTTahAsahasanam mUlArAdhanA, vijayodayA, pR.398 : bhavato mAtaraM karomIti anibhRtAlApAzca gudinA'pi saha niSTharavakroktyA kaMdarpakautkucyAbhyAM calazIlaH / dirUpA: kAmakathopadezaprazaMsAzca kandarpaH / pravacanasAroddhAra, vRtti, patra 180 / (4) pravacanasAroddhAra, vRtti, patra 180 / (6) mUlArAdhanA darpaNa, pR. 398 : vibhAvito maMtraMdrajA3. mUlArAdhanA, vijayodayA, pR. 398 : aziSTakAya-prayogaH lAdikuhakapradarzanena vismynynm|| kautkucym| (4) pravacanasAroddhAra, vRtti, patra 180 : indrajAla(6) bRhavRtti, patra 709: kaukrucyaM dvidhA-kAyakrokrucyaM prabhRtibhiH kutUhalaiH prahelikAkuheTikAdibhizca tathAvidha vAkkakruicyaM ca , tatra kAyakaukrucyaM yatsvayamahasannaiva grAmyalokaprasiddhairyAtsvayamavismayamAno bAlizaprAyasya 5nayanavadanAdi tathA karoti yathA'nyo hasati..tajjalpati janasya manovibhramamutpAdayati tatparavismayajananam / yenAnyo hasati tathA nAnAvidhAjIvavirutAni mUlArAdhanA, 3 / 182 : mukhAtodyavAditAM ca vidhatte tdvaakkkruicym| maMtAbhiogakodugabhUdIyamma pauMjade jo hu / (4) pravacanasAroddhAra, vRtti, patra 180 / iDDirasasAdahedUM, abhiogaM bhAvaNaM kunni|| bRhavRtti, patra 709: tathA yacchIlaM ca-phalanirapekSA vRttiH 10. pravacanasAroddhAra, gAthA 644 : svabhAvazca-paravismayo tpAdanAbhisandhi nai va kouya bhUIkamme pasiNehiM taha ya pasiNapasiNehiM / tattanmukhavikArAdika hasanaM ca-aTTahAsAdi vikathAzca taha ya nimitteNaM, ciya paMcaviyapyA bhave sA ya // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi mantrayoga-maMtra tathA te saMbaMdhI dravyono prayoga karavo. mantrAbhiyoga--kuMvArikA vagere pAtromAM bhUtano Aveza pedA karavo. bhUti-karma- rAkha, mATI athavA dorA vaDe makAna, zarI2 vagerene vIMTavA. bALakonI rakSA mATe bhabhUtino prayoga karavo athavA bhUtonI krIDA darzAvavI te paNa bhUti-karma kahevAya che. kautuka--akALa-vRSTi vagere Azcaryajanaka karataba batAvavA athavA vazIkaraNa vagereno prayoga karavo.5 bALako tathA bIjA koInI rakSA mATe snAna, hAtha pheravavo vagere kriyAo karavI. prazna--bIjAonI pAse lAbha-alAbha vagere viSayamAM prazna karavo athavA potAnI meLe aMguThA, darpaNa vageremAM bhUta ke bhaviSya jANavAno prayatna karavo. 1. 2. 3. 4. 5. vijayodayAmAM 'mAyI' no avarNavAdInI jema jJAna, kevalI, dharmAcArya ane sarva sAdhu e badhA sAthe saMbaMdha joDavAmAM Avyo che.11 6. praznAprazna--svapramAM vidyA dvArA kathita zubhAzubha bIjAone batAvavuM. nimitta-nimittono prayoga karavo. 3. kikviSikI bhAvanAnA prakAra- uttarAdhyayana (1) jJAnano avarNavAda, (2) kaivalIno avarNavAda, (3) dharmAcAryano avarNavAda, (4) saMghano avarNavAda ane (5) mAyA bRhadvRtti, patra 710 : 'maMtAyogaM' ti sUtratvAn mantrAzca yogAzca - tathAvidhadravyasambandhA maMtrayogaM / 944 mUlArAdhanA (1) jJAnanI vaMcanA ane avarNavAda, (2) kevalInI vaMcanA ane avarNavAda, (3) dharmAcAryanI paMcanA ane avarNavAda ane (4) sarva sAdhuonI vaMcanA ane avarNavAda. mUlArAdhanA darpaNa, pR. 400 : maMtrAbhiyogaH kumAryAdipAtre bhUtAvezakaraNam / (ka) vRttavRtti, patra 720 : 'mUrtyA' mamanopanakSa--- tvAnmRdA sUtreNa vA karma-rakSArthaM vasatyAdeH pariveSTanaM bhUtim / (kha) pravasanasArodvAra vRtti, patra 82 / mUlArAdhanA darpaNa, pR. 400 : bhUdIkammaM bAlAdInAM rakSArthaM bhUtikarma bhUtikrIDanakaM vA / mUlArAdhanA darpaNa, pR. 400 : tatra bAlAdInAM rakSAdikaraNanimittaM strapanakarabhramaNAbhimantraNathukkaraNadhUpadAnAdi yatkriyate tatkautukam / pravacanasAroddhAra vRtti, patra 181 : tatra bAlAdInAM rakSAdikaraNAnimittaM strapanakarabhramaNAbhimantraNathukkaraNadhU 7. adhyayana-36 : TippaNa 27 8. . 9. pravacanasArodvAra (1) jJAnano avarNavAda, (2) kevalIno avarNavAda, (3) dharmAcAryano avarNavAda, (4) saMghano avarNavAda ane (5) mAyA padAnAdi yatkriyate tatkautukam / ejana, patra 182 : yat paramya pAvai nAmAnAmAvi pRccata svayaM vA aMguSThadarpaNakhaDgatoyAdiSu dRzyate sa praznaH / ejana, patra 86, 82 : svane svayaM vidyayA thita ghaNTikAdyavatIrNadevatayA vA kathitaM sat yadanyasmai zubhAzubhajIvitamaraNAdi parikathayati sa praznApraznaH / mUttArAdhanA, rU| 18o : NANassa kevalaNaM, dhammassAiriya savvasAhUNaM / mAjhya avaNNavAdI, khibbhisiyaM bhAvaNaM kuNai || 10. pravacanamAroddhAra, gAthA 64rU : suyANa kevalaNaM, dhammAyariyANa saMgha sAhUNaM / mAI avaNNavAI, kivvisiyaM bhAvaNaM kuNai // 11. pUjArAdhanA, vinayodyA, pR. 311 : mAI avvaNNavAdI ityetAbhyAM pratyekaM saMbandhanIyam / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti 945 adhyayana-36: TippaNa 27 4. AsurI bhAvanAnA prakArauttarAdhyayana mUlArAdhanA pravacanasAroddhAra (1) anubaddha roSa prasara ane (1) anubaMdha roSa vigraha saMsakta tapa, (1) sadA vigrahazIlatA, (2) nimitta pratisevanA. (2) nimitta pratisevanA, (2) saMsakta tapa, (3) niSkapatA ane (3) nimitta thana (4) niraytApa.1 (4) niSkapatA ane (5) niranukaMpatA. anubaddha roSa prasara- sadA vigraha karatAM rahevuM, pramAda thaI javA chatAM paNa anutApa na karavo, kSamAyAcanA karI levA chatAM paNa prasanna na thavuM. nimitta pratisevanA - nimittono prayoga karavo. anubaMdha roSa vigraha saMsakta tapa - avyavacchinna krodha ane kalayukta tapa karavuM." saMsakta tapa - AhAra vageremAM pratibaddha thaI temanI prApti mATe tapa karavuM." 5. sammohA bhAvanAnA prakAra- uttarAdhyayana mUlArAdhanA pravacanasAroddhAra (1) zastra-grahaNa, (1) unmArga-dazanA, (1) unmArga-dezanA, (2) viSa-bhakSaNa, (2) mArga-dUSaNA ane (2) mArga-dUSaNa (3) jAte AgamAM saLagI javuM. (3) mArga-vipratipatti." (3) mArga-vipratipatti, (4) pANImAM DUbI maravuM ane (4) moha ane (5) maryAdAthI vadhu upakaraNo rAkhavAM (5) moha-janana. zastra-grahaNa-zastra-grahaNa vagere kAryothI unmArganI prApti ane mArganI hAni thAya che. A sammohA bhAvanA che. 1. ejana, rUA 18rU : aNubaMdharosaviggahasaMsattatavo NimittapaDisevI / NikkiviNaNiraNutAvI, AsuriaM bhAvaNaM kuNadi // 2. pravacanasAro dvAra, jAthA 64, : saiviggahasIlataM, saMsattatavo nimittakahaNaM ca / nikkivayAvi ya avarA, paMcamagaM piraNukaMpattaM // 3. vRhatta, patra 722 : anuddha-santati:, I: ? avyavacchinno roSasya krodhasya prasaro-vistAro'syeti anubaddharoSaprasaraH, sadA virodhazIlatayA pazcAdananutApitayA kSamaNAdAvapi prasattyaprAptyA vetybhipraayH|| mUlArAdhanA, vijayodayA, pR. 401 : roSazca vigrahazca roSavigrahI anubaMdhena roSavigrahI anubaMdharoSavigrahAbhyAM saMsaktaM saMbaddhaM anubaMdharoSavigrahasaMsaktaM tapo yasya sa tathaf: | 5. pravanoddhAra vRtti, patra 282 : saMsI -madAM ropadhizayyAdiSu sadA pratibaddhabhAvasya AhArAdyarthameva ca tapaH-anazanAditapazcaraNaM saMsaktatapaH / mUnArAdhanA rUA 684 : ummaggadesaNo maggadUsaNo maggavippaDivaNI y| moheNa ya mohito, samohaM bhAvaNaM kuNai // pravacanasAroddhAra, gAthA 646 : ummaggadesaNA, maggadUsaNaM maggavipaDivittI ya / moho ya mohajaNaNaM, evaM sA havai paMcavihA / / bRhavRtti, patra 711 : saMklezajanakatvena zastragrahaNAdInAmanantabhavahetutvAt, anena conmArgapratipattyA mArgavipratipattirAkSiptA, tathA cArthato mohI bhaavnoktaa| Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 946 adhyayana-36 : TippaNa 27 unmArga-dezanA - mithyAdarzana ne avratano upadeza. mArga-dUSaNa - mArgamAM doSo darzAvavA, jema ke - jJAnathI ja mokSa thAya che, darzana ane cAritranI zuM jarUra che? cAritrathI ja mokSa thAya che, jJAnanI zuM jarUra ?' mArga-vipratipatti - jJAna, darzana ane cAritra mokSano mArga nathI--evuM mAnavuM athavA te traNethI pratikULa AcaraNa karavuM. moha-gUDhatama tattvomAM mUDha banI javuM athavA cAritra-zUnya tIrthikonuM aizvarya joI lalacAI javuM. moha-janana-svabhAvanI vicitratA ke kapaTavaza bIjI vyaktiomAM moha pedA karavo.' uttarAdhyayanamAM A pAMca bhAvanAonA prakAro kaMIka ochA che. mUlArAdhanAmAM tenAthI vadhu che ane pravacanasAroddhAramAM pUrA paccIsa che arthAtu pratyeka bhAvanAnA pAMca pAMca prakAra che. pAda-TippaNamAM uddhata mulArAdhanAnI gAthAo uparathI e khUba ja spaSTa thAya che ke prAraMbhakALe zvetAMbara ane digaMbara sAhityamAM atyadhika sAmIpya rahyuM che. 1. mUlArAdhanA, vijayodayA, pR. 402 : mArgasya dUSaNaM nAma jJAnAdeva mokSaH kiM darzanAcAritrAbhyAM ? cAritramevopayaH kiM jJAneneti kathayanmArgasya dUSako mavatinA ejana, pR. 402: laitrayAtma vipratipanna Sa na muktermArga iti yastadviruddhAcaraNaH / pravacanasAroddhAra vRtti, patra 183 : nikAmamupahatamatiH sannatigahaneSu jJAnAdivicAreSu yanmuhyati yacca paratIrthikasambandhinI nAnAvidhAM samRddhimAlokya muhyati sa sNmohH| ejana, patra 283 : tathA vAvena paTena vA darzanAntareSu parasya mohamutpAdayati tanmohajananam / 4. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 54 pada sthaLa 1-36 2-24 12-40 5-14 5-15 12-27 30-3 28-30 padAnukrama sthaLa sthaLa aMtomuhuttaM jahaniyA 33-14, 21, 22; / akkosA ya vahA ya me aigayA bAragApuri 22-27 6 -80,88,88, 113, 122, akkosejja paro bhikkhu aitikkhakaMTagAiNaNe 14-52 132, 141, 151, 175, 176, akkhAyA mAraNaMtiyA aimAyaM pANabheyaNaM 16-1ra 184, 185, 181, 182,200, akkhAhiNe saMjaya ! jakkhapUiyA aiyAo narAhivo 20-58 201 akkhe bhaggaMmi soyaI aulaM suhaM saMpattA 36-66 aMtomuttamaddhaM 34-45 akkhe bhagge va soyaI aulA me acchiveyaNA 20-18 aMto layaNassa sA ThiyA 22-33 agaNiM va pakkhaMda payaMgaseNA aulA havai vevaNA 2-34 aMto siddhANa AhiyaM 33-17 agArakho yanissallo aulo rUvavimhao 20-5 aMtohiyayasaMbhUyA 23-45 agAriM ca viyANiyA aMkuseNa jahA nAgo 22-46 aMdhayAre tame ghore 23-75 agArisAmAiyaMgAI aMke phalihe ya lohiyakkhe ya 38-75 aMdhiyA potiyA ceva 36-146 aguNissa natthi mokkho aMgapaccaMgasaMThANaM 16-4 aMsupuNNehi nayaNehi 20-28 aggivaNAI Negaso aMgavijaM ca je pauMjaMti 8-13 akaDaM no kaDettiya 1-11 aggihottamuhA veyA aMgaviyAraM sarassa vijayaM 15-7 akammakammabhUmA ya 36-186 aggI ciTThai goyamA aMgalaM sattaratteNaM 26-14 akalevaraseNimussiyA 10-35 AgI ya ii ke vuttA aMgeNa bAhireNa va 28-21 akasAo jiiMdio 30-3 aggI vA mahio jahA aMDaM balAgappabhavaM jahA ya 32-6 akasAyaM ahakkhAyaM 28-33 ggI viva savvabhakkhI bhavittA aMtamuttammi gae 34-60 akAmamaraNaM ceva 5-2 acakiyA keNai duppahaMsayA aMtamuhuttammi sesae ceva 34-60 akAmamaraNaM maI 5-16 acayaMto tahiM dio aMtaraM tesimaM bhave 38-186, akAmamaraNANi ceva ya bahUNi u6-261 aciMtaNaM ceva akittaNaM ca 183, 202. akAmA jaMti doggaiM 8-53 acirakAlakayaMmiya aMtaraddIvayA tahA 36-186 akAriNottha bajhaMti 5-30 acireNeva kAleNa aMtarAe ya kammammi 33-20 akAlaM ca vivajjittA 1-34 acelagassaluhassa aMtarAyaM taheva ya 33-3 akAliyaM pAvai se viNAsaM 32-24. 39 acelago ye jo dhammo aMtareyaM viyAhiyaM 36-14, 134, 50, 63, 73, 88 accaNaM rayaNaM ceva 143, 153 akiMcaNA ujjukaDA nirAmisA 14-41 accaMtakAlassa samUlagassa aMteuravaragao vare bhoe - akiriyaM parivajjae 18-33 accaMtaniyANakhamA aMtomuhuttaM jahannagaM 36-102. akukuo tatthahiyAsaejjA 21-18 accaMtaparamo AsI aMtomuhuttaM jahannAyaM 3-81, 82, 80, akukkuo nisIejjA 2-20 acci jAlA taheva ya 103, 104, 114, 115, 12.3, akohaNe saccarae 11-5 accuyammi jahanneNaM 124, 133, 134, 142, 143, akkosavahaM viittu dhIre 15-3 accei kAlo tUraMti rAio 152, 153, 168, 1.77, 186, akosA dukkhasejjA ya 14-31 accemu te mahAbhAga ! 183, 202, 246 25-16 23-50 23-52 25-19 20-47 11-31 25-13 32-15 24-17 1 4-para 2-34 23-13-28 34-18 32-1 18-52 20-4 38-108 38-233 13-39 12-34 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 848 pariziSTa 1 : padAnukrama acchaNe uvasaMpadA 26-7 aNaMtakAlamukkosaM 36-14, 82, aNukkasAI lahuappabhakkhI 15-16 acchaMtaM rukkhamUlammi 18-78 80, 103, 115, 124, aNucce akue thire 1-30 acchile mAhae acchi roDae 3-148 134, 143, 153, aNujANaha evvaissAmi ammo! 18-10 accheragamabbhudae 8-51 168, 177, 202, 246 aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM 21-23 ajahannamaNukkosA 36-244 aNaMtANi ya davvANi 28-8 aNuttaraM saMjama pAlaittA 13-35 ajANagA jaNNavAI 25-18 aNagAraM akiMcaNaM 2-14; 25-27 aNuttaraM saMjama pAliyANaM 20-para ajovadesamAgAse u6-2 aNagAraM tattha pAsaI 18-6 aNuttaraM siddhigaI gao 13-35 ajIvANa ya rUviNaM 38-13 aNagAraguNehiM ca 31-18 aNuttaradaMsI aNuttaranANadaMsaNadhare 6-17 ajIvANa ya rUvINa 38-14 aNagArasIhaM paramAi bhattie 20-58 aNuttare nANadhare jasaMsI 21-23 ajIvA duvihA bhave 36-4 aNagArassa aMtie 18-18, 18 aNuttare bhuMjiya kAmabhoge 13-34 ajIvA duvihA viya u6-248 aNagArassa nikkhaMto 25-42 / / aNuttare so narae paviTTo 13-34 ajjavayAe NaM bhaMte !..... 28 sU048 aNagArassa bhikkhuNo 1-1; 2-28; aNutrae nAvaNAe mahesI 21-20 ajjAI kammAI karehi rAyaM ! 13-32 8-16, 11-1; aNuppehAeNaM bhante ! 29 sUi 23 ajjuNasuvaNNagamaI 36-60 aNagArassa so nivo 18-8 aNuppehA dhammakahA 30-34 ajjeva dhamma paDivajjayAmo 14-28 aNagAre jhANamassie 18-8 aNubaddharosapasaro 36-266 ajjevAhaM na labbhAmi 2-31 aNagAre tavodhaNe 18-4 aNubaMdhaduhAvahA 18-11 ajjhatthaM savvao savvaM 6-6 aNagAro maNAhao 18-7 aNubhAgA havaMti u 33-24 ajjhatthaheuM niyayassa baMdho 14-18 aNaccAviyaM avaliyaM 26-25 aNubhAge viyANiyA 33-25%3; 34-61 ajjhappajjhANajogehi 14-83 aNaTThAkitti pavvae 18-48 aNubhAve suNeha me 34-1 ajjhavasANammi sohaNe 18-7 aNaTThA ye ja savvatthA 18-30 aNumANittANa bahuvihaM 18-86 ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI 12-16 aNabhiggahio ya sesesu 28-26 aNurattA aNuvvayA 20-28 ajjhAvayANaM vayaNaM suNettA 12-18 aNabhiggahiya kudiTTI 28-26 aNusaddhi suNeha me 20-1 ajjhAvayA vA saha khaMDiehiM 12-18 aNavajjesaNijjassa 14-17 aNusAsaNaM nANaguNovaveyaM 20-51 aTTaruddANi vajjitA 30-34; 34-31 aNasaNamUNoyariyA 30-8 aNusAsaNamovAyaM 1-28 aTuM na jANAha ahijja vee 12-15 aNAikAlappabhavassa eso 32-111 aNusAsio na kupejjA aTTha kammAI vocchAmi 33-1 aNAgaya neva ya asthi kiMci 14-28 aNUNAirittapaDilehA 26-28 aTThajuttANi sikkhejjA 1-8 aNADhiyassa devassa 11-17 aNegachaMdA iha mANavehi 21-16 aTThajoyaNabAhallA 38-58 aNANubaMdhi amosali ceva 26-25 aNega rUvA samaNaM carataM 4-11 aTTha pavayaNamAyAo 24-1 aNAyArabhaMDasevA 36-267 aNegavAsAnauyA 7-13 aTThamammi jahatreNaM 36-241 aNAvAe ceva hoi saMloe 24-16 aNegavAse dhuvagoyare ya 18-83 aTTha muhattA jahanniyA 33-23 aNAvAyamasaMloe 24, 16, 17 aNegavihA evamAyao u6-118 aduvihagoyaragaM tu 30-25 aNAvile attapasatralese 12-46 aNegahA evamAyao 36-48, 110, 130, aTTavihA vANamaMtarA u6-207 aNAsavA thUlavayA kusIlA 1-13 138, 148, 216 aTThasahassalakkhaNadharo aNAsave jhANasamAhijutte 32-108 aNegahA te pakittiyA 38-84, 86 aTThahA te pakittiyA 38-18 aNAhattaM jahAbhUyaM 20-56 aNegahA te viyAhiyA u8-108 aTThahA vaNacAriNo 36-205 aNAho mi mahArAya ! 20-8 aNegANaM sahassANaM 23-35 aTurhi bIyatiyaMmI 26-16 aNieo parivvae 2-18 aNNavaMsi mahohaMsi 5-1, 23-90 aTThAe ya aNaTThAe 5-8 aNicce jIvalogammi 18-11, 12 atariMsu taraMtege 18-52 aTThArasa sAgarAI 38-228 aNiyANe akiMcaNe 34-18 atAlise se kuNaI paosaM 32-26, 38, 52, aTThArasa sAgarovamA 36-230 aNissio iha loe 18-82 65, 78, 91 adruiappA bhavissasi 22.-44 aNukaMpao tassa mahAmuNissa 12-8 atuTTidoseNa duhI parassa 32-28, 42, 55, adveva u samAsao 33-3 aNukaMpagaM suhi vAvI 20-8 68, 81, 86 aNaikkamaNA ya se hoi 2.6-33 aNukkasAI appicche 2-38 attaTTiyaM siddhamihegapakkhaM 12-11 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 848 pariziSTa 1: padAnukrama 18-28 14-48 1-35 17-7 6-16 6-12 15-10 34-11 18-83 20-33 20-38 1-15 18-23 1-40 u6-250 22.38 4-34 8-35 4-10 ataDhe avarajjhaI 7-25 annappamatte dhaNamesamANe 14-14 appaNo ya paresiM ca ataDhe nAvarajjhaI 7-26 annamannamaNUrattA 13-5 appaNo vasahi vae attANaM pariyAvase? 18-43 annamannavasANugA 13-5 appapANeppabIyaMmi atthaM ca dhammaM ca viyANamANa / 12-33 annamannahiesiNo 13-5 appamajjiyamAruhai atthaMtammi ya sUrammi 17-16 annamantreNa jA viNA 13-7 appamatto pamattehi atthaM potthaM va patthivA! 20-16 annayaravayattho vA 30-22 appamatto parivvae atthadhammagaI taccaM 20-1 annayareNaM va vattheNaM 30-22 apavvaieNa va saMthuyA havijjA atthadhammovasohiyaM 18-34 annaliMge daseva ya 36-52 appasatthAo vajjittA asthi eNaM dhuvaM ThANaM 23-81 annasa aTThA ihamAgao mi 12-8 appasatthehiM dArehi atthi ego mahAdIvo 23-66 annAesI alolue 2-38 appA kattA vikattA ya atthi vA natthi vA puNo? 5-6 annANaM ca mahAmuNI ! 18-23 appA kAmaduhA gheNU atthe ya saMkappayao tao se 32-107 annANaM jassa avagayaM hoi 28-20 appA ceva dameyavvo atthehi kAmehi ya uttamehi 13-10 annANamohassa vivajjaNAe u2-2 appANaM tAraissAmi athiravvae tavaniyamehi bhaTThe 20-41 annAyaesI parivvae je sa bhikkhU 15-1 appANaM pi na kovae athirAsaNe kukkuIe 17-13 anio rAyasahassehi 18-43 appANaM saMlihe muNI adae paDisehie niyaMThe 15-11 aneNa viseseNaM 30-23 appANaM saMvare tahi adaMsaNaM ceva apatthaNaM ca 32-15 anne ya eyappabhave visese 32-103 appANameva appANaM adattamehuNapariggahA virao 30-2 anne sattA pamoyaMti 14-42 apmANameva jujjhAhi adattassa vivajjaNaM 18-27 anno vi saMsao majjhaM 23-28, 34, appANarakkhI caramappamatto aditassa vi kiMcaNa 4-40 38, 44, 48, 54, 58, 64, appA daMto suhI hoi adissANaM ca bhUyANaM 23-20 68,74, 78 appA naI veyaraNI adINamaNaso care 2-3 apajjavasiyA ceva 36-8 appA mittamamittaM ca adINe thAvae pannaM 2-32 apajjavasiyA viya 38-12, 65, appA me avasIyaI aduvA vaMcio mi tti 2-44 78, 87, 101, 112, 121, appA me kUDasAmalI aduvAvi bhavissaI 2-45 131, 140, 150, 158, appA me naMdaNaM vaNaM aduvA sacelae hokkhaM 2-12 . 174, 183, 180, 188, 218 / appAyaMke mahApanne adu bukkasaM pulAgaM vA 8-12 apaDikkamittA kAlassa 26-22 appA hu khalu duddamo addAya sirasA siraM 18-50 apatthaM aMbagaM bhoccA 7-11 appAheo pavajjaI addINA jaMti devayaM 7-21 aparikammA ya AhiyA 30-13 appiyaM pi na vijjae addhAe suirAdavi 7-18 apAheo pavajjaI 14-18 appiyassAvi mittassa addhANaM jo mahaMtaM tu 14-18, 20 appaM cAhikkhivaI 11-11 appiyA devakAmANaM addhANaMmi vilovae 7-5 appaM vA jai vA bahuM 25-24 appuTThAI niruTThAI addhANe kaha vaTTate 2.3-60 appakamme aveyaNe 18-21. apphovamaMDavammi addhAsamae ceva 3-6 appaccakkhAya pAvarga E-8 aphalA jaMti rAio adhuve asAsayaMmi 8-1 . appaDipUyae thaddhe 17-5 abaMbhacAriNo bAlA aniggahappA ya rasesu giddhe 20-38 appaDibaddhayAe NaM bhaMte ! .... 28 sU0 31 abale jaha bhAravAie aniyANA sukkalesamogADhA 3-258 appaDirUve ahAuyaM 3-18 abAlaM ceva paMDie aniyANo abaMdhaNo 18-81 appaDihayabale johe 11-21 abAlaM sevae muNi annaM patthesi AsamaM appaNaTThA paraddhA vA 1-25 abIyA satthakusalA annaM pabhUyaM bhavayANameyaM 12-10 appaNA aNAho saMto 20-12 abohato asaMjae annaM pANaM ca pahANaM ca 20-28 appaNA vi aNAho si 20-12 abbhapaDala'bbhavAluya annaM vAvi tahAvihaM 24-15 appaNA saccamesejjA 6-2 abbhAhayaMmi logaMmi annadattahare teNe 9-4 appaNo ya parassa ya 20-34 abbhitaraM tayaM etto 1 - 15 20-38 20-30 27-15 20-36 28-38 3-18 1-15 18-18 9-15 11-12 3-15 1-30 18-5 14-24 12-5 10-33 7-30 7-30 20-22 21-44 38-74 14-21 30-28 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi abbhuTThANaM aMjalikaraNaM abbhuvANaM gurupUyA abbhuvANaM nava abbhuTTiyaM rAyarisi abhao patthivA! tubbhaM abhayadAyA bhavAhiya abhiogaM bhAvaNaM kuNaI abhikkhaNaM ullavaI abhikkhaNaM kohI hava abhigamavitthAraruI abhiggahA ya je anne abhijAe jasobale abhikkhimaI namI rAyA abhitura pAraM gamittae abhibhUya parIsahe abhivaMdiUNa sirasA abhivaMdittA sirasA ambilA mahurA tahA ammatAya ! mae bhogA abhivAyaNamabhuvANaM abhU jiNA atthi jiNA abhogI novalippaI abhogI vippamuccaI amalA asaMkiliDA amahagghae hoi ya jANaesu amAI akuha 11-10 34-27 amANusAsu joNIsu 3-8 amuttabhAvA vi ya hoi nicco 14-18 amohaNe hoi niraMtarAe amohA rayaNI vRttA 32- 108 14-23 amohAhiM paDatIhi 14-21 36-18 18-11 18-2 17-84 18-8 20-42 12-26 23-55 17-21 17-20 7-7 34-93 7-8 34-6 ammApiUNa daie ammApiUhiM aNunnAo ammApiyaraM uvAgamma ayaMtie kUDa kahAvaNe vA ayaM daMtehi khAyaha ayaM sAhasio bhImo ayaMsi loe amayaM va pUie ayaMsi loe visameva garahie ayakakkarabhoI ya ayataMbatauyasIsaga aya vva AgayAese ayasIpupphasaMkAsA 30-33 26-7 26-4 8-6 18-11 18-11 36-264 11-2 11-7 28-16 30-25 3-96 8-2 10-34 2-18 20-59 23-86 2-38 2-45 34-30 25-38 36-260 20-42 950 araI piTThao kiccA arairaisake pahINasaMthave araI aNuppavise araI gaMDaM visUiyA arae ya tavo kamme araNNe miyapakkhiNaM ? arahA nAyaputte arahA logapUio akhiNemi vaMdittA arihA AloyaNaM souM arUviNo jIvagheNA arUvI dasahA bhave arUvI dasahA vRttA aro ya arayaM patto alaMkio vANalaMkio vA vi alasA mAivAiyA alAbho taM na tajjae aloe paDihayA siddhA aloe se vihAhie alolu hAjIvI alole na rase giddhe allINA susamAhiyA avaujjhai pAyakaMbalaM avaujjhiUNa mAhaNarUvaM avaujjhiUNa mittabaMdhavaM avaciyamaMsasoNiyaM avasesaM bhaMDagaM gijjhA avaso loharahe jutto avasohiya kaMTagApahaM avaheDiya pisiuttamaMge avi evaM viNassau annapANa avijjamAyA ahIriyA ya 2-15 21-21 2-14 10-27 17-15 1876 6-17 23-1 22-27 36-262 38-68 36-6 36-4 18-4 30-22 36-128 2-31 uha-paha 36-2 25-27 35-17 23-8 17-8 6-44 10-30 25-21 26-35 18-56 10-32 12-29 12-16 34-23 11-2 1-3; 19-6 11-6 11-8 aviNIe abahussue aviNIe ti vuccaI aviNIe vaccaI so u avi pAvaparikkhevI avi muttesu kuppaI avi lAbho sue siyA avivaccAsA taheva ya avisArao pavayaNe avvakkhitteNa ceyasA 18-50 avvaggamaNe asaMpahi asaI tu maNussehi asaI dukkhabhayANi ya asaMkhakAlamukko pariziSTa 1 : padAnukrama asaMkhabhAgaM ca ukkosA asaMkhabhAgo paliyassa asaMkhyaM jIviya mA pamAyae asaMkhijjANosappiNINa asaMkhejjaimo bhave asaMjae saMjayamantramANe asaMjara saMjayalappamANe asaMjame niyati ca asaMte kAme patthesi asaMvibhAgI aciyatte asaMsattaM gihatthesu asaMsatto gihatthehi asaNe aNasaNe tahA asamANo care bhikkhU asamAhi ca veei asAvajjaM miyaM kAle asAraM avaujjhai asAsae sarIrammi asAsayaM dadru imaM bihAraM asAsayAvAsamiNaM asiNeha siNehakarehi asidhArAgamaNaM ceva asipattaM mahAvaNaM asipattehi paDatehi asippajIvI agihe amitte asIlANaM ca jA gaI asIhi ayasivaNNAhi 36-13, 81, 88, 104, 114, 123 34, 41, 42, 53 36-182 4-1 38-33 36-181 17-6 20-43 31-2 2-43 11-8; 17-11 25-27 2-19 18-82 2-18 27-3 asuI asusaMbhavaM asubhatsu savvaso asurA tahi taM jaNaM tAlayaMti asurA nAgasuvaNNA assakaNNI ya boddhavvA assAyA veiyA e assA hatthI maNussA 11-8 assi loe parattha ya 2-31 asse ya ii ke kutte ? 26-28 aha ahiM ThANehi 28-26 aha annayA kayAI 20-17 aha Asagao rAyA 15-3 aha UsieNa chatteNa 8-30 ahaM ca bhoyarAyassa 18-45 ahaM tu aggi sevAmi me 24-10 18-22 18-13 14-1 18-12 8-2 18-37 19-60 18-60 15-16 5-12 18- 55 18-12 24-26 12-25 36-206 36-88 18-47 20-13 1-15 23-57 11-4 21-8 18-6 22-11 22-43 2-7 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajyaNANi 951 pariziSTa 1: padAnukrama 15-8 38-80 38-4 9-2 7-4 21-46 7-15 1-22 12-38 18-38 ahaM pi jANAmi jaheha sAhU! 13-27 ahINapaMcidiyattaM pi se lahe 10-18 AuyaM narae kaMkhe aha kAlaMmi saMpatte 5-32 ahINapaMciMdiyayA hu dullahA 10-17 Aure saraNaM tigicchiyaM ca aha kesarammi ujjANe 18-4 ahuNovavannasaMkAsA 5-27 Aure supivAsie aha caudasahi ThANehi 11-6 ahe vayai koheNaM 8-54 AUjIvANa antaraM aha jANAsi to bhaNa 25-12 aho! ajjassa somayA 20-6 AesaM pappa sAIe aha je saMvuDe bhikkhU 2-25 aho uThThie ahorAyaM 18-1 AesaM parikaMkhae aha tattha aicchaMtaM 14-5 aho ! khaMtI aho ! muttI 20-6 AesAe samIhie aha tAyago tattha muNoNa tesiM 14-8 aho ! te ajjavaM sAhu Agae kAyavossagge aha teNeva kAleNaM 23-4; 25-4 aho ! te uttamA khaMtI 4-57 Agao tattha vANio aha te tattha sIsANaM 23-14 aho ! te nijjio koho 4-56 AgammukuDuo saMto aha dArae tahiM jAe 21-4 aho ! ce nirakkiyA mAyA -56 AgAse aho dANaM ca ghuTuM aha nikkhamaI u cittAhi 22-23 aho ! te mANo parAjiyo 5-56 AgAse gaMgasouvva aha paMcahi ThANehi 11-3 aho ! te mutti uttamA 8-57 AgAseNuppaio aha pacchA uijjaMti 2-41 aho ! te lobho vasIkao 8-56 AgAse tassa dese ya aha pattaMmi Aese 7-3 aho ! te sAhu maddavaM 8-57 AghAyAya samussayaM aha pannarasahi ThANehi 11-10 ahotthA viulo dAho 20-18 ANayammi jahanneNaM aha pAliyassa gharaNo 21-4 aho ! dukkho hu saMsAro 14-15 ANayA paNayA tahA aha bhave painnA u 23-33 aho ! bhoge asaMgayA 20-6 ANAissariyaM ca me ahamAsI mahApANe 18-28 aho ya rAo paritappamANe 14-14 ANAe royaMto aha moNeNa so bhagavaM 18-8 aho ! vaNNo aho ! rUvaM 20-6 ANA'niddesakare ahama kuNamANassa 14-24 aho subhANa kammANaM 21-8 ANAniddesakare ahammaM paDivajjiyA 5-15; 9-28 A ANAruI suttabIyaruimeva ahamme attapannahA 17-12 Aie nikkhivejjA vA 24-14 ANupubbi jahakkama ahamme tassa dese ya u6.5 Aikkha Ne saMjaya ! jakkhapUiyA ! 12-45 ANupubvi suNeha me ahammo ThANalakkhaNo 28-8 AiccaMmi samuTThie 26-8 ANupubu kayAi u aha rAyA tattha sabhaMto 18-7 AiNNe kaMthae siyA 11-16 ApucchaNA ya taiyA ahavA taiyAe porisIe 30-21 AiNNe gaNibhAvammi 27-1 ApucchaNA sayaMkaraNe ahavA saparikammA 30-13 AuM kAmA ya dibviyA 7-12 Apuccha'mmApiyaro aha saMti suvvayA sAhU 8-6 AuM jANe jahA tahA 18-28 ApucchittANa baMdhave aha sA bhamarasannibhe 22-30 AuM suhamaNattaraM 7-27 AbharaNANi ya savvANi aha sArahI tao bhaNai 22-17 AukammaM cauvvihaM 33-12 AbharaNehiM vibhUsio aha sArahI vicitei 27-15 AukammaM taheva ya 33-2 AmaMtAmo carissAmu moNaM aha sA rAyavarakannA 22-7, 40 AukkAyamaigao 10-6 AmisaM savvamujjhittA aha se tattha aNagAre 25-5 Aukkhae mokkhamuvei suddhe 32-108 AmoyamANA gacchaMti aha se sugaMdhagaMdhie 22-24 AuTTiI AUNaM 36-88 Amose lomahAre ya aha so tattha nijaMto 22-14 AUTTiI khahayarANaM 36-181 AyaMkA vivihA phusaMti te aha so vi rAyaputto 22-36 AuTTiI jalayarANaM u6-175 AyaMkA vivihA phusaMti dehaM ahassire sayA daMte 11-4 AuTTiI teUNaM 36-113 AyaMke uvasagge ahAuyaM pAlaittA anto0 28 sU073 AuTTiI thalayarANaM 36-184 AyayaMti maNussayaM ahAha jaNao tose 22-8 AuTTiI puDhavINaM u6-80 Ayariehi vAhito ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca 21-12 AuTThiI maNuyANaM u6-200 AyariyaM kuviyaM naccA ahijja vee parivissa vippe 14-8 AuTThiI vAUNaM 36-122 AyariyaM vidittANaM ahivegaMtadiTThIe 14-38. AuttayA jassa na asthi kAi 20-40 AyariyauvajjhAehi u8-8 5-32. 38-230 uha-211 20-14 28-20 1-2 1-3 28-16 31-1; 34-1 1-1; 2-1; 11-1 26-2 26-5 21-10 20-34 22-20 22-8 14-7 14-46 15-44 8-28 10-27 21-18 26-34 1-20 1-41 6-8 17-4 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi AyariyauvajjhAyANaM AyariyapariccAI AyariyamAiyammiya AyariyANaM taM vayaNaM Ayavassa nivAraNaM AyANaM narayaM dissa AyANanikkhevadugaMchaNAe AyANaheuM abhiNikkhamAhi AyAmagaM caiva javodaNaM ca AyA mamaM puNNaphalovavee AyAraM pAukarissAmi AyAradhammapaNihI AraMbhammi taheva ya AraMbhAo avirAo AraMbheya taheva ya AraNammi jahantreNaM AraNA accuyA va AraNagA hoi muNI pasatthA ArabhaDA sammaddA Arasanto subheravaM ArAhae duhao logamiNaM ArAhae puNNamiNaMkhu khettaM AriyaM dhamma'NuttaraM AriyattaM puNarAvi dullahaM ArUDho sohae ahiyaM Ao thIjaNAiNo AlaMbaNeNa kAleNa AlayaM tu nisevae AlavaMte lavaMte vA Alue mUlae ceva Aloei nagarassa Aloejja jahakkamaM AloyaNayAe NaM bhaMte! AloyaNArihAIyaM Aloyalole samuvei maccuM AvaI vahamUliyA AvajjaI iMdiyacoravasse AvajjaI evamaNegarUve AvanA dIhamaddhANaM AvaraNijjANa duhaM pi AvAe caiva saMloe AvAyamasaMloe AvAsAI jasaMsiNo 17-5 17-17 30-33 27-11 2-35 6-3 20-40 13-20 15-13 13-10 11-1 23-11 24-25 34-24 24-21, 23 36-232 36-211 14-8 26-26 18-53, 68 17-21 12-12 2-39 10-16 22-10 16-11 24-4 16-1 1-21 36-86 18-4 26-40, 48 29 0 6 30-31 31-26 7-17 32- 104 32-903 6-12 33-20 24-16 24-16 5-26 AvI vA jai vA rahasse AsaM visajjaittANaM AsaNaM sayaNaM jANaM 952 AsaNagao na pucchejjA AsaNammi aNAutte AsaNe uvacidvejjA Asamapae vihAre AsADha bahupak AsADhe mAse dupayA Asi amme mahiDDiyA Asi bhikkhU jiiMdio Asimo bhAyarA do vi AsiyA mahiDDi Asi vippo mahAyaso Asi sIse mahAyase AsI tattha samAgamo AsI mahilAe pavvayaMtaMmi AsIviso uggatavo mahesI AsuriyaM disaM bAlA AsuriyaM bhAvaNaM kuNa Ase javeNa pavare Ase jahA sikkhiya vammadhArI AsevaNaM jahAthAmaM Ahacca caMDAliyaM kaTTu Ahacca savaNaM la Aharittu paNAmae ? AhAkammehiM gacchaI AhAkammehiM gacchaMto 1-17 18-8 9-6 1-22 17-13 9-30 30-19 26-15 26-13 13-7 12-1 13-5 22-1, 3 25-1 23-2, 6 23-20 8-5 12-27 7-10 36-266 11-16 4-8 30-33 1-11 3-C 17-18 3-3 5-13 24-15 30-13 29 0 36 32-4 17-15, 16 AhAraM vahiM dehaM AhAraccheo ya dosu vi AhArapaccakkhANaM bhaMte! AhAramicche miyamesaNijjaM AhArei abhikkhaNaM AhAreNa tavaM care . AhArovahisejjAe i iiittariyammi Aue iieesa ThANesu iiesa dham akkhA ii esA viyAhiyA ii kappovagA surA ii cauriMdiyA ee ii jIvamajIve ya 10- 3 31-21 8-20 36-187 36-211 36-148 36- 248 pariziSTa 1 : padAnukrama ii jIvA viyAhiyA ii duppUrae ime AyA ii neraiyA ee ii pAukare buddhe 39-248 8-16 38-949 ii phAsapariNayA ee 18-24 36-268 36-20 4-9 36-130 ii vAle pabhaI ii iMdiyA ee ii bhikkhU na citae 2- 7, 12, 28, 44, 45 ii vijjA tavaM care 7-48; 18-31 18-30 36-216 20-47 36-108 1-2 36-138 20-21 25-2 24-8 24-24 34-4 10-14 18-38 36-100 iivijjAmaNusaMcare iivemANiyA devA io cuo gacchai kaTTu pAvaM iMgAle mummure agaNI iMgiyAgArasaMpanne iMdagovagamAIyA iMdAsaNisamA ghorA iMdiyaggamanigAhI iMdiyatthe vivajjittA iMdiyANa ya juMjaNe iMdiyANi u bhikkhussa iktikkabhavaggahaNe ikkhAgarAyavasabho iccee tasA tivihA iccee thAvarA tivihA icchaMto hiyamappaNoM icchaM nioiDaM bhaMte! icchA u AgAsasamA aNaMtiyA icchAkAmaM ca lobhaM ca icchAkAro yachaTTao icchAkAro ya sAraNe 36-255 rAmasA 24 - 11 iDDi vittaM ca mitte ya iDDIgAravie ege iDDI juI jaso vaNNo icchAmi aNusAsi icchAmo nAuM bhavao sagAse icchiyamaNorahe turiyaM iDDI juI tassa vi ya ppabhUyA iDDI vAvi tavassio iDIsakkArasammANaM iNamudAhu kayaMjalI ittiriyA maraNakAle ittiriyA sAvakakhA 36-68; 106 1-6 26-8 7-48 34-3 26-3 26-6 20-56 12-45 22-25 22-2 18-57 27-8 7-27 13-11 2-44 35-18 20-54 25-35 30-C 30-6 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 953 pariziSTa 1:padAnukrama itto utase tivihe 36-106 iriyAe bhAsAe tahesaNAe 20-40 ukkoseNa viyAhiyA 33-22; 38-113, itto kAlavibhAgaM tu 36-11,78,111, iriyAbhAsesaNAdANe 24-2 132, 141, 151, 160thI 166, 175, 120,188,217 isiM pasAei sabhAriyAo 12-30 176, 184, 200, 201, 222, 223 itto jIvavibharti u6-47 isijjhayaM jIviya vUhaittA 20-43 ukkoseNa saI bhave 4-3 itthIvisayagiddhe ya 7-6 isissa veyAvaDiyaTThayAe 12-24 ukkosogAhaNAe ya 36-50, 53 itthIhi aNabhiddue 34-9 isIhi ciNNAi mahAyasehi 21-22 uggao khINasaMsAro 27-78 itthIjaNassAriyajhANajoggaM 32-15 issariyaM kevalaM hiccA 18-34 uggao vimalo bhANU itthINa cittaMsi nivesaittA 32-14 issAamarisaatavo 34-23 uggaM tavaM carittANaM 22-48 itthIpasuvivajjie 30-28 ihaM tu kammAI purekaDAI 13-18 uggaM mahavvayaM baMbhaM 18-28 itthI purisasiddhAya 36-48 ihaM boMdi caittANaM 38-56 uggamuppAyaNaM paDhame 24-12 itthI vA puriso vA 30-22 ihaM si uttamo bhaMte ! 8-58 uggA jahA dharijaMti 30-27 itthI vippajahe aNagAre 8-18 iha kAmaguNehi mucchiyA 10-20 uccaM aTThavihaM hoi 33-14 imaM eyArisaM phalaM 13-28 iha kAmaNiyaTTassa 7-26 uccaM nIyaM ca AhiyaM 33-14 imaM gihaM cittadhaNappabhUyaM 13-17 iha kAmANiyaTTassa 7-25 uccAgoe ya vaNNavaM 3-18 imaM ca me atthi imaM ca natthi 14-15 iha jIvie rAya ! asAsaNammi 13-21 uccAraM pAsavaNaM 24-6 5 imaM ca me asthi pabhUyamannaM 12-34 iha jIviyaM aNavakaMkhamANo 12-42 uccArasamiIsuya 12-2 imaM ca me kicca imaM akiccaM 14-15 iha jIviyaM aNiyamettA 8-14 uccArAINi vosire 24-18 imaM dehaM samuddhare 6-17 ihajjayaMte samaNo mhi jAo 13-12 uccAre samiI iya 24-2 imaM paTThamudAhare 5-1 ihamege u mannati 6-8 uccAvayAI muNiNo caraMti 12-15 imaMmi loe aduvA paratthA 4-5 iha loe nippivAsassa 18-44 uccAvayAhiM sejjAhiM 2-22 imaM vakra udAhare 22-36 ihAgacchaU kumAro 22-8 uccoyae mahu kakke ya baMbhe 13-13 imaM vayaM veyavio vayaMti 14-8 iheva posaharao 5-42. ujjahittA palAya imaM vayaNamabbavI -6; 12-5; 13- IsANammi jahanneNaM 36-223 ujjANaM naMdaNovamaM 20-3 4; 18-8; 25-10 IsIpabbhAranAmA u u6-57 ujjANaMmi maNorame 25-3 imaM sarIraM aNiccaM 18-12 IhaI narayAuyaM 7-4 ujjANaM saMpatto imAiM vayaNAimudAharitthA 12-8 uThThittA annamAsaNaM 2-21 imA no chaTThiyA jAI 13-7 uktto ya aNegaso 18-62 u ahe ya tiriyaM ca 38-40 imA vA sA va kerisI? 23-11 ukkaliyAmaMDaliyA 38-118 urlDa kappesu ciTuMyi 3-15 imAhi mahurAhi vagRhi 8-55 ukkaluddahiyA tahA u6-137 urdu thiraM aturiyaM 26-24 imA hu annA vi aNAhayA nivA! 20-38 ukkA vijjU ya boddhavvA 36-110 uDDe pakkamaI disaM 3-13; 18-82 ime khalu te therehiM bhagavaMtehiM 16 sU0 3 ukkuddai upphiDaI 27-5 uDDapAo ahosiro 18-48 ime te khalu bAvIsaM parIsahA0 203 ukkosaM jIvo u saMvase 10-5 thI 14 urlDa baddho abaMdhavo 18-51 imeNa kamajogeNa 36-250 ukkosA sA usamayamabhahiyA 4-48, uDDamuhe niggayajIhanete 12 - 29 ime ya baddhA phaMdaMti 14-45 50,54, 55 uNhAbhitatto saMpatto 18-60 ime vi se natthi pare vi loe 20-48 ukkosA sAgarA u duNha'hiyA 4-52 uNhAhitatte mehAvI ime saMge viyANijjA 35-2. ukkosA hoi kiNhAe 34-48 uttamaMgaM ca pIDaI 20-21 imo dhammo va keriso? 23-11 ukkosA hoi ThiI 34-34 thI 38 uttama maNahAriNo 25-17 iya gevijjagA surA u6-125 ukkosA hoi puvakoDI u 34-46 uttamaTThagavesae 11-32 iya je maraMti jIvA u6-257, 258, ukkosiyA ThiI hoi 33-18 uttamaTThagavesao 25-8 258 ukkoseNa u sAhio u6-182 uttamadhammasuI hu dullahA 10-18 iyaro vi guNasamiddho 20-60 ukkoseNa ThiI bhave 36-218, 220, uttarAI vimohAI pa-26 iriesaNabhAsAe 12-2 224 thI. 243 uttarAo ya AhiyA 33-16 iriyaTThAe ya saMjamaTThAe 26-32. ukkoseNa tu sAhiyA u8-185 uttANagachattagasaMThiyA ya 38-60 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 54 pariziSTa 1 : padAnukrama uttiTuMte divAyare 11-24 uvamA jassa natthi u u6-66 ee nariMdavasabhA 18-46 udaeNa sohi bahiyA vimaggahA? 12-38 uvarimAuvarimA ceva 36-215 ee parIsahA savve 2-46 udae vva tellabiMdU 28-22 uvarimAmajjhimA tahA u6-214 ee pAukare buddhe 25-32 udaggacArittatavo mahesI 1.3-34 uvarimAheTThimA ceva u6-214 ee bhaddA u pANiNo 22-17 udagge duSpahaMsae 11-20 uvalevo hoi bhogesu 25-38 ee ya saMge samaikkamittA u2-18 udahI akkhaodae 11-30 uvale silA ya loNUse 38-93 ee visesamAdAya 18-51 udahI sarinAmANaM 33-18, 21, 23 uvavajjaMti Asure kAe 8-14 ee sabve suhesiNo 22-16 udiNNabalavAhaNe 18-1 uvavanno paumagummAo 13-1 eesiM tu vivaccAse 30-4 uddAyaNo pavvaio 18-47 uvavanno mANusaMmi logaMmi -1 eesiM vaNNao ceva 38-83,81, uddesiyaM kIyagaDaM niyAgaM 20-47 uvavUha thirIkaraNe 28-31 105, 116, 125, 135, 144, 154, uddesesu dasAiNaM u1-17 uvasaMtamohaNijjo -1 166, 178, 187, 184, 203, 247 uddhattukAmeNa samUlajAlaM 32-8 uvasaMte aviheDae sa bhikkhU 15-15 eesiM saMvare ceva 33-25 uddharittA samUliyaM 23-46 uvasaMte jiiMdie 34-30, 32 eehiM cauhi ThANehi 18-23 uddhAiyA tattha bahU kumArA 12-18 uvasaMte muNI care 12-5 eehi omacarao 30-24 uppajjaI bhottuM taheva pAuM 17-2 uvasaggAbhidhArae 2-21 eehi kAraNehiM u6-266 uppAyaNe rakkhaNasannioge u2-28,41, uvahasaMti aNAriyA 12-4 eovamA kAmaguNA vivAge 32-20 54, 67, 80,83 uvahipaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve 28 sU0 u4 ekkArasa aMgAI 28-33 upphAlagaduTThavAI ya 34-26 uvAsagANaM paDimAsu 31-11. ekekA NegahA bhave u8-181 ubhao assiyA bhave 28.6 uvicca bhogA purisaM cayaMti 13-31 ekko vi pAvAi vivajjayaMto 32-5 ubhao kesigoyamA 23-14 uvei ThANaM viuluttamaM dhuvaM 20-52 ekko sayaM paccaNuhoi dukkhaM 13-23 ubhao naMdighoseNaM 11...17 uvei dukkhohaparaMparAo 32-33,46, ekko hu dhammo naradeva ! tANaM 14-40 ubhao nisaNNA sohaMti 23-18 58, 72, 85,88 ega eva care lADhe 2-18 ubhao vi tattha vihariMsu 23-6 uveMti mANusaM joNi 3-187-20 egao ya pavattaNaM 31-2 ubhao sIsasaMghANaM 23-10 uvehamANo u parivvaejjA 21-15 egao viraI kujjA 31-2 ubhayassaMtareNa vA 1-25 uvehe na haNe pANe 2-11 egao saMvasittANaM 14-26 ummatto vva mahi care? 18-51 usiNapariyAveNaM 2-8 egaM ca aNusAsammI 27-10 uraM me parisiMcaI 20-28 ussicaNAe tavaNAe 30-5 egaM ca paliovarma 36-222 urago suvaNNapAseva 14-47 usuyAritti me suyaM 14-48 egaM jiNejja appANaM urAlA ya tasA tahA 36-107 ussappiNINa je samayA 34-33 ega Dasai pucchaMmi 27-4 ullaMghaNapallaMghaNe 24-24 ussUlagasayagghIo 8-18 egaMtamaNAvAe 30-28 ullaMghaNe ya caMDe ya 17-8 usseho jassa jo hoi u6-64 egaMtamaNupassao -16 ulliyo phAlio gahio 15-64 UNAi ghAsamesaMto 30-21 egaMtamahiTThio bhayavaM ullo sukko ya do chUDhA 25-40 UNe vAsasayAue 7-13 egaMtaratte ruiraMsi gaMdhe 32-52 uvaiDe jo pareNa saddahaI 28-18 UsasiyaromakUvo 20-58 egaMtaratte ruiraMsi phAse 32-78 uvautte iriyaM rie 24-8 egaMtarate ruiraMsi bhAve 32-81 uvautte ya bhAvao 24-7 ee ahamme ni duguMchamANo 4-13 egaMtarate ruiraMsi rUve 32-26 uvaesarui tti nAyavyo 28-19 ee kaMdaMti bho ! khagA 8-10 eNaMtaratte ruiraMsi sadde u2-36 uvakkhaDaM bhoyaNa mAhaNANaM 12-11 ee kharapuDhavIe 38-99 egaMtaratte ruire rasammi 32-65 uvaciTThe guruM sayA 1-20 ee ceva u bhAve 28-19 egtaramAyAma u6-253 uviTThao si sAmaNNe 20-8 eeNa kAraNeNaM 36-262 egaMtasokkhaM samuvei mokkhaM 32-2 uvadiyA me AyariyA 20-22 eeNa dukkhohaparaMpareNa 32-34, 47, egaM tu sAgarovamaM u8-161 uvaNijjaI jIviyamappamAyaM 13-26 60, 73, 86, 88 egaM te saMjayaM tayaM 22-35 uvabhoge vIrie tahA 33-15 ee tinni visohae 24-11 eNaM vidhai'bhikkhaNaM 27-4 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 955 pariziSTa 1: padAnukrama eNaM samayaM jahanniyaM 38-14 ettoNataguNe tahiM 18-47 eyAiM aTTha ThANAI ega samayaM jahaniyA 36-13 etto pamhAe paraeNaM 34-14 eyAI tIse vayaNAi soccA egakajjapavanANaM 23-13, 24, 30 etto ya tao guttIo 24-19 eyAe saddhAe dalAha majhaM egakhurA dukhurA ceva 36-180 etto vi aNaMtaguNo 34-10 thI 13, eyAo aTTha samiIo egaggamaNasaMnivesaNayAe NaM bhaMte! 24 15 thI 18 eyAo tinni payaDIo su026 etto sakAmamaraNaM 5-17 eyAo duggaIo egacchattaM pasAhittA 18-42 emeva asAyassa vi 33-7 eyAo paMca samiIo egattaM ca puhattaM ca 28-13 emeva asuhassa vi 33-13 eyAo mUlapayaDIo egatteNa puhatteNa 36-11 emeva itthInilayassa majjhe 32-13 eyANi vi na tAyaMti egatteNa sAIyA 38-65 emeva gaMdhammi gao paosaM 32-58 eyA pavayaNamAyA egadavvassiyA guNA 28-6 emeva jAyA payahaMti bhoe / 14-34 epArisIe iDDIe egappA ajie sattU 23-38 emeva jAyA ! sarIraMsi sattA 14-18 eyArise paMcakusIlasaMvuDe egabhUo araNNe vA 18-77 emeva nantraha ttiya 28-18 eyAhi tihi vi jIvo egayAcelae hoi 2-13 emeva phAsammi gao paosaM u2-85 erise saMpayaggammi egayA AsuraM kArya 3-3 emeva bhAvammi gao paosaM 32-88 evaM aNissaro taM pi egayA khattio hoi 3-4 emeva mohAyayaNaM khu taNhaM 32-6 evaM adattANi samAyayaMto egayA devaloesu 3-3 emeva rasammi gao paosaM 32-72 egarAyaM na hAvae 5-23 emeva rUvammi gao paosaM 32-33 evaM abhitthuNato egavihamaNANattA 38-99, 86, emeva saddammi gao paosaM 32-46 evaM alitto kAmehiM 100, 110, 118 emevahAchaMdakusIlarUve 20-50 evaM AyariehiM akkhAyaM egavIsAe sabalesu 31-15 eyaM akAmamaraNaM 5-17 evaM karaMti saMbuddhA egAmosA aNegarUvadhuNA 26-27 eyaM cayarittakaraM 28-33 evaM kareMti saMbuddhA egA ya putvakoDIo 46-175 evaM jIvassa lakkhaNaM 28-11 evaM kAleNa U bhave egaNapaNNahorattA u8-141 eyaM Dajjhai maMdiraM -12 evaM khu tassa sAmaNNaM ege omANabhIrue thaddhe 27-10 eyaM tavaM tu duvihaM 30-39 evaM khetteNa U bhave ege kUDAya gacchaI 5-5 eyaM daMDeNa phaleNa haMtA 12-18 evaM guNasamAuttA ege jiNe jiyA paMca 23-36 eyaM dhammahiyaM naccA 2-13 evaM ca ciMtaittANaM egeNa aNegAI 28-22 eyaM paMcavihaM nANaM 28-5 evaM caramANo khalu ege tiNNe duruttaraM 5-1 eyaM patthaM mahArAyaM ! 14-48 evaM jiyaM sapehAe egettha rasagArakhe 27-8 eyaM parinAya caraMti daMtA 12-41 evaM tattha'hiyAsae ege sucirakohaNe 27-8 evaM puNNapayaM soccA 18-34 evaM tattha vicitae ego uppahapaTThio 27-4 evaM maggamaNupattA 28-3 eyaM tavaM tu duvihaM ego egithie saddhi 1-26 eyaM me saMsayaM savvaM 25-15 evaM tAya ! viyANaha ego ciTThajja bhattaTThA 1-33 evaM siNANaM kusalehi diTuM 12-47 evaM tu navavigappaM egottha lahaI lAhaM 7-14 eyajogasamAutto 34-22, 24, 26, evaM tu saMjayassAvi ego paDai pAseNaM 27-5 28, 30, 32 evaM tu saMsae chinne ego bhaMjai samilaM 2.7-4 eyamaTuM nisAmittA -8, 11, 13, evaM te iDDimaMtassa ego mUlaM pi hAritA 7-15 17, 18, 23, 25, evaM te kamaso buddhA ego mUleNa Agao 7-14 27, 28, 31, 33, evaM te rAmakesavA etto aNantaguNaM tahiM 18-48 39, 38, 41, 43, evaM thuNittANa sa rAyasIho etto aNaMtaguNiyA 18-03 45, 50, 52 evaM davveNa U bhave etto kAlavibhAgaM tu 38-158, 173, eyamaTuM sapehAe 6-4 evaM dupaMcasaMjuttA 182 eyamaTuM suNemi tA 20-8 evaM dussIlapaDiNIe 24-10 1.2-24 12-12 24-3 33-4 36-256 24-18, 26 33-16 pa-21 24-27 22-13 17-20 u4-56 20-15 22-45 u2-31,44, 57 70, 83, & 8-58 25-26 8-13 18-86 8-1222-48 30-21 30-18 25-33 20-33 u0-20, 23 7-18 2-23 26-50 30-30 14-23 33-8 30-6 23-86 25-34 20-17 14-51 22-27 20-58 30-15 1-4 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi evaM dhammaM akAUNa evaM dhammaM carissAmi evaM dhammaM pikAUNa evaM dhammaM viukkamma evaM dhammaM viyANaha evaM naccA na sevaMti evaM nANeNa caraNeNa evaM nIyaM pi AhiyaM evaM payA pecca ihaM ca loe evaM pi viharao me evaM puttA ! jahAsuhaM evaM pehejja saMjae evaM bAle ahamma evaM bhavasaMsAre evaM bhuttA bhogaNaM evaM maNuyANa jIviyaM evaM mANussA kAmA evaM muNI goyariyaM pavi evaM me acchiveyaNA evaM laggaMti dummeha evaM loe palittammi evaM vayaM kAmaguNesu giddhA evaM viNayajuttassa evaM viyANahi jaNe pamatte eva viyAre amiyappayAre evaM vikAmaguNe satto evaM vRtto nariMdo so evaM samuTThio bhikkhU evaM sasaMkaSpavikappaNAsuM evaM sikkhAsamAvanne evaM sIlaM caittANaM evaM se vijayaghose evaM se udAhu aNuttaranANI evaM so ammApaya evaM havai bahussue evamaddINavaM bhikkhuM evamabbhaMta tavo evamassAmi appANaM evamAdAya mehAvI evamAdRjaNI evamee duhA puNo evameyaM jahAphuDaM 17-18 19-77 19-21 5- 15 7- 15 2- 35 18-84 33-14 4-3 2-43 17-84 2-27 7-4 10-15 18-17 10-1, 2 7-12, 23 5-24 1-5 25-42 6-17 18-86 11-16 thI 30 7-22 28-34; 30-7 2-41 2-17 3-4 36-70, 84, 82, 108, 117 17-44, 76 evameyAi kammAI evameva aNegao evameva vayaM mUDhA evameva vayAhie evAriehiM akkhAyaM eviMdiyaggI vi pagAmabhoiNo eviMdiyatthA ya maNassa atthA evuggadaMte vi mahAtavodhaNe esa aggIya bAU ya esaNAsamio lajjU dhamme dhuve esa maggo tti patratto esa magge hi uttame esa loe viyAhie esa logo tti patratto esa se paramo jao esA ajIvavibhattI 956 18-83 20-20 25-41 18-23 13-30 1-23 4-1 32-104 eso abbhita tavo 32- 103 eso bAhiraMgatava esovamA sAsayavAiyANaM 20-13 17- 82 eso hu so uggatavo mahappA 32-107 esA khalu sANaM esA tirayanarANaM esA dasaMgA sAhUNaM esA raiyANaM ehAya te karA saMti ? bhikkhU ! ehi tA bhuMjimo bhoe 8-12 6-16 16-17 28-2 23-63 36-2 28-7 8-34 36-47 34-40 34-47 kaMpillujjANakesare 26-4 kaMpille nayare rAyA kaMpille saMbhUo 34-44 esA marjha aNAhayA 20-23 thI. 27, 30 kaMsaM dUsaM ca vAhaNaM esA sAmAyArI 26-12 kakkhaDA maThayA ceva ese va dhammo visaovavanno 20-44 30-30 30-28 4-8 12-22 12-43 22-38 o oiNNo uttamAo sIyAo oiNNo pAvakammuNA oiNNo si mahaM pahAlayaM obhAsaI sUrie vaMtalikkhe omacelae paMsupisAyabhUe omacelagA paMsupiyAsabhUyA omAsaNANaM damiiMdiyANaM omoyariyaM paMcahA 33-3 18- 82 oyaNaM javasaM dejjA orAlA tasA je u orujjhamANA parirakkhiyaMtA ohijaliyA jalakArI ya 14-43 38-C 8-8 32-11 32-100 20-53 22-23 19-55 10-32 21-23 32-12 30-14 7-1 36-126 14-20 36-148 ohinANaM taiyaM ohinANasue buddhe ohinANaM taiyaM oheNa ThiI u vaNNiyA hoi ohovahovaggahiyaM ka kao vijjANusAsaNaM ? guNe jAva sarIrabheo kaMci nAbhisamema'haM pariziSTa 1 : padAnukrama kaMThamma dhettUNa khalejja jo NaM ? kaMtAraM aivattaI kaMdaMto kaMdukumbhIsu kappaM bhAvaNaM kuNai kaMdappakokkuiyAI taha kaMdappamAbhiogaM kaMdalIya kuTuMba kaMde sUraNae tahA kaMpillamma ya nayare kaTTa saMvaccha duve kaTTa saMvacchare muNI kaDe kaDe ti bhAsejjA kaNNU vihiMsA ajayA garhiti kaNhe ya vajjakaMde ya 1-11 kaDaM laGkaNa bhakkhae 6-14 kANa kammANa na mokkha asthi 4-3; 13-10 kaDDhokaDDhAhiM dukkaraM 19-52 kaNakuMDagaM caittANaM 9-4 4-1 36-88 13-23 32-32, kattAramevaM aNuAI kammaM katto suhaM hojja kayAi kiMci ? 12-6 12-7 kattha tUNa sijjhaI ? kappai u evamAI kappaM na icchijja sahAyalicchU kappAIyA uje devA 33-X 23-3 28-4 34-40 24-13 kappAIyA taheva ya kappAsaddhimijA ya kappio phAlio chino 6-10 8-93 20-2 12-18 27-2 17-48 36-263 36-263 36-256 36-29 36-88 93-3 18-3 18-1 17-2 9-46 36-18 36-255 36-255 45, 58,71, 84, 87 u6-55 30-18 32-104 36-212 36-208 36-138 18-62 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaramnayaNANi pariziSTa 1:padAnukrama kappo majjhimagANaM tu 23-27 kallANamaNusAsaMto 1-38 kAe va AsA ihamAgao si 12-7 kappovagA bArasahA 36-210 kavileNaM ca visuddhapaneNaM 8-20 kANaNujjANasohie 16-1 kappovagA ya boddhavvA 36-208 kasaM va daTTamAiNNe 1-12 kA te suyA ? kiM va te kArisaMga 12-43 kameNa accaMtasuhI bhavaMti. 32-111 kasAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve... 28 kAmaM tu devIhi vibhUsiyAhiM 35-16 kameNa sosaNA bhave 30-4 sU0 39 kAmagiddhe jahA bAle 5-4 kammaM ca jAImaraNassa mUlaM u2-7 kasAyamohaNijjaMtu 33-10 kAmabhogarasannuNA 19-28 kammaM ca mohappabhavaM vayanti 32-7 kasAyA aggiNo vuttA 23-57 kAmabhogANurAeNaM kammaM tu kasAyaja 33-11 kasAyA iMdiyANi ya 23-38 kAmabhogA ya dujjayA 16-17 kammaM nokasAyaja 33-11 kasiNaM pi jo imaM loyaM 8-16 kAmabhoge pariccajja 18-48 kamma ehA saMjamajogasaMtI 12-44 kassa aTThA ime pANA 22-16 kAmabhoge ya duccae 14-45 kammappaboo avaso payAi 13-24 kassaTTAe va mAhaNe? 18-21 kAmabhogesu giddheNaM 13-28 kammasaMgehi sammUDhA ___3-6 kassa heuM purAkAuM 7-24 kAmabhogesu mucchio 13-20 kammasaccA hu pANiNo 7-20 kahaM aNAho bhavai? 20-15 kAmabhogesu mucchiyA 14-43 kammassa te tassa u veyakAle 4-4 kahaM care? bhikkhU ! vayaM jayAmo? 12-40 kAmarAgavivaNi 16-2 kammANaM tu pahANAe 3-9 kahaM taM viharasI? muNI ! 23-40 kAmarAgavivaDDaNe / 3pa-5 kammANi balavaMti ha kahaM teNa na horasi? 23-55 kAmarUvaviuvviNo 3-15 kammANuppehi appaNo 5-11 kahaM te nijjiyA tume? 2 3-34 kAmarUvI bhavissasi 6-5 kammANANaphalA kaDA 2-40 kahaM dhIre aheUhiM 18-53 kAmA AsIvisovamA 5-53 kammA nANAvihA kaTTa 3-2 kahaM dhIro aheUhiM 18-51 kAmANugiddhippabhavaM khudukkhaM 32-19 kammA niyANappagaDA 13-8 kahaM nAho na vijjaI ? 20-10 kAme patthemANA 8-53 kammA mae purA kaDA 13-8 kahaM nAho bhavissasi? 20-12 kAme saMsAravaDDaNe 14-47 kammuNA uvavAyae 1-43 kahaM paDiyarasI buddhe ? 18-21 kAyaM pavattamANaM tu 24-25 kammuNA teNa saMjutto 18-17 kahaM pAraM gamissasi? 23-30 kAyakilesaM tamAhiyaM 30-27 kammuNA baMbhaNo hoi 25-31 kahaM vijjhAviyA tume? 23-50 kAyakileso saMlINayA ya 30-8 kammuNA hoi khattio 25-31 kahaM viNIe tti vuccasi? 18-21 kAyaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM... 25 sU0 56 kayakouyamaMgalo 22-8 kahaM vippaccao na te? 23-24, 30 kAyaguttI ya aTThamA kayare Agacchai dittarUve 12-6 kahaM sujaTuM kusalA vayaMti? 12-40 kAyagutto jiiMdio 12-3; 22-47 kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM 16 sU02 kahaNNu jiccamelikkhaM , 7-22 kAyaciTuM paI bhave 30-12 kayareNa homeNa huNAsi joiM? 12-43 kahiM paDihayA siddhA? 38-55 kAyaTThiI AUNaM u6-85 kayare te khalu bAvIsaM parIsahA... 2 sU02 kahi bodi carittANaM? 36-55 kAyaTThiI jalayarANaM u8-176 kayare tumaM iya adaMsaNijje 12-7 kahiM mannerisiM rUvaM 15-6 kAyaTThiI teUNaM 36-114 kAyavikkao mahAdoso u5-15 kahisi hAo va rayaM jahAsi? 12-45 kAyaTThiI thalayarANaM u6-186 kayavikkayammi varlDato u5-14 kahiM siddhA paiTThiyA? 3-55 kAyaTThiI maNuyANaM 36-202 karakaNDU kaliMgesu 18-45 kaheMti te ekamekkassa 13-3 kAyaTThiI vAUNaM u8-123 karaNasacceNaM bhaMte ! jIve ki... 28 2052 kAulesaM tu pariName 34-26 kAyaThiI khahayarANaM u6-183 karavattakarakayAIhiM 18-51 kAulesA u vaNNao u4-6 kAyaThiI paNagANaM u6-103 karejja siddhANa saMthavaM 26-51 kAussaggaM tao kujjA 26-38, 41, kAyaThiI puDhavINaM 38-81 kareNumaggAvahie va nAge 32-88 46, 48 kAyavvaM agilAyao 21-10 kareMti bhiuDi muhe 27-13 kAussaggaM tu pArittA 26-50 kAyasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! 29 sU. 50 kalaM agghai solasi 9-44 kAusaggeNaM bhaMte ! jIve .... 28 2017 kAyasA vayasA matte 5-10 kalaMvavAluyA ya 18-50 kAUe ThiI jahaniyA hoI 4-41 kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti 32-74, 75 kalahaDamaravajjae 11-13 kAUNa ya payAhiNaM 20-9, 58 kAyassa viussaggo 30-36 kallANaM aduva pAvarga 2-23 kAeNa phAsejja parIsahAI 21-22 kAraNaMmi samuTie 26-39 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 958 pariziSTa 1 : padAnukrama kAruNNadINe hirime vaisse 32-103 kiM hiMsAe pasajjasi? 18-11 kumArehi ayaM piva 16-17 kAlao jAva rIejjA 24-7 kiccAI kuvvai sayA 1-44 kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM 10-28 kAlao bhAvao tahA 24-6; 38-3 kiNaMto kAio hoi 34-14 kurarI vivA bhogarasANugiddhA 20-50 kAlaM aNaMtamukkosaM 36-183 kiNNu bho ! ajja mihilAe -7 kulesu daggesu ya te pasUyA 14-2 kAlaM tu paDilehae 26-45 kiNhalesaM tu pariName 34-22 kusaM ca jUvaM taNakaTThamaggi 12-34 kAlaM tu paDilehayA 26-44 kiNhalesA u vaNNao 34-4 kusaggamettA ime kAmA 7-24 kAlaM saMkhAIyaM 10-5 thI 8 kiNhAe ThiI jahaniyA hoI 34-48 kusaggeNa jaha osabiMdue 10-2 kAlaM saMkhijjasanniyaM 10-10, 11,12 kiNhA nIlA kAU 34-56 kusaggeNa tu bhuMjae 8-44 kAlaM saMpaDilehae 26-42 kiNhA nIlA u kAU ya 34-3 kusacIreNa na tAvaso 25-25 kAlakaMkhI parivae 6-14 kiNhA nIlA ya ruhirA ya u6-72. kusIlaliMga iha dhAraittA 20-43 kAladhamme uvvaTThie u5-20 kiNhA nIlA ya lohiyA 38-16 kuhADapharasumAIhi 18-66 haNayAe Na bhata.... 28 sU016 kAbbasiya bhAvaNaM kuNaI 38-265 kuhagA ya taheva ya 36-88 kAlamaNaMtaduraMtaM 10-8 kibbisiyaM mohamAsurattaM ca 6-256 kaheDavijjAsavadArajIvI 20- 45 kAlamaNaMtamukkosaM 38-186 kimajja jannANa lahittha lAhaM? 12-17 kUvaMto kolasuNaehi 18-54 kAlammi tammisaharA bhavaMti 13-22 kimiNo somaMgalA ceva u6-128 ke ettha khattA uvajoiyA vA 12-18 kAliyA je aNAgayA 5-6 kimegarAyaM karissai 2-23 keI cuyA egavimANavAsI 14-1 kAlopavvaMgasaMkAse 2-3 kiriyaM akiriyaM viNayaM 18-33 keNa abbhAhao logo? 14-22 kAle kAlaM samAyare 1-31 kiriyaM ca royae dhIre 18-23 keNa vA parivArio? 14-22 kAleNa kAlaM viharejja ra? 21-14 kiriyAsaMkhevadhammaruI 28-16 ke te joI ? ke va te joiThANe ? 12-43 kAleNa nikkhame bhikkhU 1-31 kiriyAsu bhUyagAmesu 31-12. ke te harae ? ke ya te saMtititthe ? 12-45 kAleNa ya ahijjittA 1-10 kilinnagAe mehAvI 2-38 keriso vA imo dhammo? 23- 11 kAleNa ya paDikkame 1-31. kise dhamaNisaMtae 2-3 kevalaM bohi bujjhiyA 3-18 kAle ya divase vutte 24-5 kIlae saha ithihiM 19-3 kesaM saMpaDivajjaI 5-7 kAle vigarAle phokkanAse 12-6 kIlatanne narA rAyaM! 18-16 kesaloo ya dAruNo 18-33 kAlo puggalajaMtavo 28-7, 8 kIveNaM samaNattaNaM 18-40 kesA paMDurayA havaMti te 10-2 1 thI 36 kAlomANaM muNeyavvo 30-20 kIsa NaM nAvapekkhasi? 9-12 kesi goyamabbavI kAlovaNIe sarIrassa bhee 4-8 kuiyaM ruiyaM gIyaM 16-5, 12 kesimevaM buvaMtaM tu 23-42, 47, 52, 57, kA vA amohA vuttA? 14-22 kuMjare saTThihAyaNe 11-18 62,67,72, 77, 82 kAvoyA jA imA vittI 18-33 kuMthupivIliuDusA u6-17 kesimevaM buvANaM tu 23-31 kAsaveNaM paveiyA 2-1 kuMthUnAma narAhivo 18-36 kesIkumArasamaNe 23-2, 8, 16, 18 kAsaveNa paveiyA 2-46 kukkuDe siMgirIDI ya 36-147 kesIgoyamao niccaM 23-88 kAsi niyANaM tu hatthiNapurambhi 13-1 kuccaphaNagapasAhie 22-30 kesI goyamamabbavI 23-21, 37, 42, 47, kiM kAyavvaM mae ihaM? 26-8 kujjA dukkhavimokkhaNaM 26-21 52, 57,62,67,72, kiM tavaM paDivajjAmi 26-50 kuTTio phAlio chinno 19-66 77, 82 kiM te jujheNa bajhao 8-35 kuTuMbasAraM viuluttamaM taM 14-37 kesI ghoraparakkame 23-86 kiM nAma kAhAmi sueNa bhaMte ! 17-2 kuNai pamANi pamAyaM 26-27 koi posejja elayaM 7-1 kiM nAma hojja taM kammayaM 8-1 kutitthinisevae jaNe 10-18 koilacchadasannibhA 34-6 kinAme? kiMgote? 18-21 kuddhe kumAre parinivvavei 12-20 ko karissai ujjoyaM 2.3-94 kiM nu citte vi se tahA? 43-8 kuddhe gacchai paDippahaM 27-6 ko jANai pare loe 4-5 kiM puNa ciTThasi tIramAgao 10-34 kuddhe teeNa aNagAre 18-10 koTThagaM nAma ujjANaM 23-8 kiM majjha duTThasIsehi 27-15 kuppavayaNapAsaMDI 23-63 koTThAgAre surakkhie 11-26 kiM mAhaNA ! joisamArabhaMtA 12-38 kuppahA bahavo loe 23-60 koDIe vina niTThiyaM kiM rajjammi pasajjasi? 18-12 kumAragA te pasamikkhaM vakra 14-11 koDIsahiyamAyAma u8-255 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 959 pariziSTa 1:padAnukrama ko NaM tAhe tigicchaI? 18-78 khavei tavasA bhikkhU 30-1 gaMDavacchAsu'NegacittAsu 8-18 ko NAma te aNumanejja evaM 14-12 khavei nANAvaraNaM khaNeNaM 32-108 gaMDImayasaNappayA u6-180 kolAhalagabhUyaM 4-5 khavettA puvakammAI 28-36 gaMtavvamavasassa te 18-12 kolAhalagasaMkulA 9-7 khahayarA yA boddhavvA 36-171 gaMtavvamavasassa me 15-16 ko vA se osahaM deI? 14-78 khAittA pANiyaM pAuM 19-81 gaMdhao je bhave dubbhI 38-28 ko vA se pucchaI suhaM? 18-78 khAimasAimaM paresi lar3e. 15-12 gaMdhao je bhave subbhI 36-27 kosaM vaDDAvaittANaM 4-46 khAe samiddhe suralogaramme 14-1 gaMdhao pariNayA je u u6-17 kosaMbI nAma nayarI 20-18 khANI aNatthANa u kAmabhogA 14-13 gaMdhao phAsao ceva 36-28 thI 33 ko se bhattaM ca pANaM ca 18-78 khAmemi te mahAbhAga ! 20-56 gaMdhao rasao ceva 38-34 thI. 46 koso uvarimo bhave 36-12 khAvio mi samaMsAI 18-68 gaMdhao rasaphAsao u6-83,81, 105, kohaM asaccaM kuvvejjA 1-14 khippaM na sakkei vivegameuM 4-10 116, 125, 135, 144, kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM 32-102 khippaM nikkhamasU diyA 25-30 154, 168, 178, 187, kohavijaeNaM bhaMte ! jIve.... 28 sU068 khippaM mayavivaDaNaM 16-7 184, 203, 247 kohA vA jai vA hAsA 25-23 khippaM saMpaNAmae 23-17 gaMdhamallavilevaNaM 20-28 kohe mANe ya mAyAe 24-8 khippaM se savvasaMsArA 31-21 gaMdhavAsANa pissamANANaM 34-17 koho ya mANo ya vaho ya jesi 12-14 khippaM havai sucoie 1-44 gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti 32-48 kha khippamAgamma so tarhi 18-6 gaMdhANugAsANugae ya jIve 32-57 khaMjaNaMjaNanayaNanibhA 34-4 khIradahisappimAI 30-26 gaMdhANurattassa narassa evaM u2-58 khaMDAI sollagANi ya 14-68 khIrapUrasamappabhA 34-8 gaMdhANuvAeNa pariggaheNa 32-54 khaMti niuNapAgAraM 8-20 khIraraso khaMDasakkararaso vA 34-15 gaMdhAresu ya naggaI 18-45. khaMti sevijja paMDie 1-8 khIre ghayaM tella mahAtilesu 14-18 gaMdhe atittassa pariggahe ya u1-56 khaMtikkhame saMjayabaMbhayArI 21-13 khuDDehiM saha saMsagiMga 1-8 gaMdhe atitte ya pariggahe ya 32-55 khaMtisohikaraM payaM 1-28 khuddo sAhasio naro u4-21, 24 gaMdhe atitto duhio aNisso 3ra-pa7 khaMtIe NaM bhaMte ! jIve ki... 24-47 khuradhArAhiM vAvAio 18-58 gaMdhe viratto maNuo visogo 32-60 khaMtIe muttIe 22-26 khurehiM tikkhadhArehi 18-62. gaMdhesu jo giddhimuvei tivvaM 32-50 khaMto daMto nirAraMbho 20-32, 34 kheDe kabbaDadoNamuha 30-16 gaMbhIre susamAhie 27-17 khaMdhA ya khaMdhadesA ya 36-10 khettaM gihaM dhaNadhannaM ca savvaM 13-24 gacchaI u paraM bhavaM 18-17 khaMdhA ya paramANuNo u8-11 khettaM vatthaM hiraNNaM ca 3-17.18-16 gacchaI migacAriyaM 15-81 khajjUramuddiyaraso 34-15 khettANi ahaM viiyANi loe 12-13 gacchaMti avasA tamaM 7-10 khaDDayA me caveDA me 1-38 khemaM ca sivaM aNuttaraM 10-35. gacchaMto so duhI hoI 18-18, 18 khaNaM pi na ramAmahaM 18-14 khemaM sivaM aNAbAhaM 23-83 gacchaMto so suhI hoI 16-20, 21 khaNaM pi me mahArAya ! 20-30 khemaM sivamaNAbAha 23-80 gaccha kkhalAhi kimihaM Thiosi? khaNamettasokkhA bahukAladukkhA 14-13 khemeNa AgAe caMpaM 21-5 gaccha putta ! jahAsuhaM 19-85 khattie paribhAsai 18-20 khelaM siMghANajalliyaM 24-15 gacchasi maggaM visohiyA 10-2 khattiyagaNauggarAyaputtA 15-8 khellaMti jahA va dAsehiM 8-18 gacchAmi rAyaM ! AmaMtio si 13-33 khamAvaNayAe NaM bhaMte jIve kiM...28 2018 kheviyaM pAsabaDheNaM 14-52 gacche jakkhasalogayaM 5-24 kharA chattIsaIvihA 38-72 gattabhUsaNamiTuM ca 16-13 khaluMkA jArisA jojjA 27-8 gaippahANaM ca tiloyavissuyaM 18-87 gaddabhAlissa bhagavao 18-18 khaluMke jo u joei 27-3 gailakkhaNo u dhammo 28-8 gaddabhAlI mamAyariyA 18-22 khaluMkehi samAgao 27-15 gaI tattha na vijjaI 23-66 gabbhavakkaMtiyA je u 38-186 khavaNe ya jae buhe 33-25 gaI saraNamuttamaM 23-68 gabbhavavaMtiyA tahA 36-170, 185 khavittA puvvakammAI 25-43 gaMThibhee ya takkare 8-28 gamaNe AvassiyaM kujjA 26-5 khavitta kammaM gaimuttama gamA 11-31 gaMThiyasattAIyaM 33-17 gayaNa caubbhAgasAvasesaMmi 26-20 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaranjhayaNANi 860 pariziSTa 1: padAnukrama gayamAi sIhamAiNo 38-180 gihilige taheva ya 38-45 gayAsaM bhaggagattehi 18-11 guNavaMtANa tAiNaM 23-10 ghaNaguMjA suddhavAyA ya 38-118 garahaM nAbhigacchaI 1-42 guNANaM tu mahAbharo 18-35 ghaNo ya taha hoi vaggo ya 30-10 garahaNayAe NaM bhaMte ! jIve ki.... 28 208 guNANaM tu sahassAI 14-24 ghayasitta vva pAvae 3-12 garuyA lahayA tahA 36-18 guNANamAsao davvaM 28-6 gharesu vA egamittiyaM khetaM 30-18 galigaddahe caittANaM 27-17 guNAhiyaM vA guNao samaMvA u2-5 ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti 32-48, 48 galiyassaM va vAhae 1-39 guNuttaradharo muNI 12-1 dhANidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve.... 28 sU065 galehiM magarajAlehi 18-64 guttI niyattaNe vuttA 24-26 ghisu vA pariyAveNaM 2-8, 6 gavalariTuga sannibhA 34-4 guttIhi guttassa jiiMdiyassa 12-17 ghoraM ghoraparakkamA 1.4-50 gavAsaM maNikuMDalaM 6-5 guruo lohabhAro vva 18-34 ghoravvao ghoraparakkamo ya 12-23, 27 gavesaNAe gahaNe ya 24-11 guruM vaMdittu sajjhAyaM 26-21 ghorAo aidussahA 14-72 gahA tArAgaNA tahA 36-208 guruparibhAvae niccaM 17-10 ghorA muhuttA abalaM sarIraM gahio laggo vaddho ya 14-65 gurubhattibhAvasussUsA 30-32 ghorAsamaM caittANaM 8-42 gADhA ya vivAga kammuNo 10-4 gurusAhammiyasussUsayaNAe NaM bhaMte! 28 ghore saMsArasAgare 25-38 gANaMgaNie dubbhUe 17-17 sU0 5 gAmagae nagare va saMjae 10-36 gurUNamaNuvavAyakArae 1-3 caiUNa gehaM vaidehI 8-61 gAmANugAmaM rIyaMta 2-14 gurUNamuvavAyakArae 1-2 {caiUNa gehaM vaidehI} 18-44 gAmANugAma rIyaMte 23-3, 9; 25-2 gUDhA sajjhAyatavasA 25-8 caiUNa devalogAo 8-1 gAme aNiyao care 6-16 geNhaNA avi dukkaraM 18-2.7 caiUNa bAlabhAvaM 7-30 gAme nagare taha rAyahANi 30-16 geddhI paose ya saDhe u4-23 caiUNamAsaNaM dhIro 1-21 gAme vA nagare vAvi 2-18 gevijjA'NuttarA ceva 36-2.12 caittA uttame bhoe 18-41 gAyaM no parisiMcejjA 2-8 gevijjA NavavihA tahiM u6-2.12 caittANaM imaM dehaM 15-16 gAratthA saMjamuttarA 5-20 gocchagalaiyaMgulio 26-23 caitANaM muNI care 18-44 gAratthehi ya savvehi 5-20 gojibbhAe va sAgapattANaM u4-18 caitA bhArahaM vAsaM 18-36, 38, 41 gAravesu kasAesu 18-81 gopuTTAlagANi ca 8-18 caittA viulaM rajjaM 14-48 gAhaggahIe mahise vastre 32-76 gomuttipayaMgavIhiyA ceva u0-18 caittu dehaM malapaMkapuvayaM 1-48 gAhANugIyA narasaMghamajjhe 13-12 gomejjae ya ruyage 38-75 caittu bhogAi asAsayAI 13-20 gAhA ya magarA tahA 36-172. goyaM kummaM duvihaM 33-14 caukAraNaparisuddha 24-4 gAhAsolasaehi 31-13 goyamaM iNamavvavI 23-22 caukkatiyacaccare 18-4 gijjha vAri jaluttama 23-51 goyamaM tu mahAyasaM 2 3-86 caukkAraNasaMjuttaM 28-1 giNhaMto nikkhavaMto ya 24-13 goyamaM dissamAgayaM 23-16 cauNhaM pi u jattio bhave kAlo 30-20 giddhovame u naccANaM 14-47 goyamassa nisejjAe 23-17 cautthammi jahaneNaM 38-267 giddho si AraMbhapariggahesu 13-33 goyame paDirUvannU 23-15 cautthI asaccamosA 24-20, 22 giri revayayaM jaMtI 22-33 goyame ya mahAyase 23-6, 18 cautthI jahanneNaM 38-163 giri nahehi khaNaha 12-26 goyamo iNamabbavI 23-21, 25, 31, cautthIe porisIe 26-38 gilANo paritappaI 5-11 37, 42, 47, 52, cautthI paDipucchaNA gihaMsinaraI labhe 14-21 57,62,67,72, cautthI bhujjo vi sajjhAyaM 26-18 gihakammasamAraMbhe 34-8 77, 82 caudasarayaNAhivaI 11-22 gihatthANaM aNegAo 23-18 goyamo kAlagacchavI 22-5 cauddasa sAgarAI 36-227 gihavAsaM pariccajja upa-2 goyaraggapaviTThassa cauddasa sAgarovamA 35-228 gihavAse vi subbae 5-24 golayA maTTiyAmayA 25-40 cauppayA caubvihA 38-178 gihiNo ja pavvaieNa diTThA 15-10 govAlo bhaMDavAlo vA 22-45 cauppayA ya parisappA 36-178 gihinisejjaM ca vAhei 17-18 gohAI ahimAI vA u8-181 caubhAgUNAe vA 30-21 | Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 961 pariziSTa 1:padAnukrama 10-4 cauraMgaM dullahaM mattA 3-20 caraNassa ya pavattaNe 34-26 cittAsoesu mAsesu 26-17 cauraMgiNIe senAe 22-12 caraNe duvihaM bhave 33-8 cittehi te paritAvei bAle 32-27, 40, 53, cauridiyaAuThiI 36-151 carame samayammi pariNayAhiM tu 24-58 EE, 78,82 cauridiyakAyaThiI 36-152 carAcare hiMsaiNegarUve 32-27,40,53, citto imaM vayaNamudAharitthA 13-15 cauridiyakAyamaigao 10-12 16, 7, 82 citto puNa jAo purimatAlammi 13-2 caridiyA uje jIvA uda-145 carijja dhammaM jiNadesiyaM viU 21-21 citto vi kAmehi virattakAmo 13-35 cauruDDaloe e duve samudde 3-54 carijja bhikkhU susamAhiiMdie 21-12 ciyAsu mahiso viva 18-57 cauropaMcidiyA ceva 38-126 carittaM ca tavo tahA 28-2, 3, 11 ciraM pi appANa kilesaittA 20.41 cauviyA te viyAhiyA 38-155 caritaM ceva nicchAe 23-33 ciraM pi se muMDaruI bhavittA 20-41 cauvIsaM sAgarovamA 3-236 carittami tavaMmi ya 26-47 cirakAleNa vi savvapANiNaM cauvIsaM sAgarAI 36-235 carittamAyAraguNannie tao 20-52 cIrAjiNaM nagiNiNaM pa-21 cauvIsatthaeNaM bhaMte ! jIve kiM 28 10 10 carittamohaNaM kamma 33-10 cIvarAI visAraMtI 22-34 cauvvihe vi AhAre 18-30 carittammi taheva ya 26-38 cuNNio ya aNaMtaso 18-17 caubvihe saddahAi sayameva 28-18 carittasaMpanAe NaM bhaMte ! jIve...28 sU062 cuyA dehA vihiMsagA 7-10 causu pi viyayAIsuM 36-243 carittANa dhammamAriyaM 18-25 culaNIe baMbhadatto 13-1 causuM vi gaIsu etto 34-40 caritteNa taheva ya 22-26 ceiyaMmi maNorame 8-10 cauhA te pakittiyA 38-126 cariteNa nigiNhAi 28-35 ceccA kAmaguNe pare 14-58 caMdaNageruyahaMsagabbha 36-73 caritte putta duccare 14-38 ceccA kAmAi pavvae 18-34 caMdaNA ya taheva ya 38-128 carimANaM duraNupAlao 23-27 ceccAgiha egacaresa bhikkhU 15-16 caMdappahaverulie 38-96 carejjattagavesae 2-17 ceccA dupayaM ca cauppayaM ca 13-24 caMdasUrasamappabhA 27-18 care payAI parisaMkamANo 4-7 ceccA rajjaM muNI care 18-47 caMdA sUrA ya nakkhattA u6-208 caveDamuTThimAIhiM 18-67 coio tottajuttehi 18-56 caMpAe pAlie nAma 21-1 cAujjAmo ya jo dhammo 23-12, 23 coio paicoie 17-16 cakkaMkusa lakkhaNe muNivarassa -60 cAuppAyaM jahAhiyaM 20-23 cojjaM ababhasevaNaM 34-3 cakkavaTTI narAhio 18-41 cAurate bhayAgare 18-46 cakkavaTTI mahiDDie 11-22 cAmarAhi ya sohie 22-11 chaumaM na niyaTTaI 2-43 cakkavaTTI mahiDio 13-4, 18-36 thI cAritaM hoi AhiyaM 28-33 chaumatthassa jiNassa vA 28-33 8 cArullaviyapehiyaM 16-4 chaumattheNa jiNeNa va 28-18 cakkhidiyaniggaheNaM bhante ! jIve 28 sU064 cAveyavvA sudukkara 15-38 chaMdaM niroheNa uvei mokkhaM 4-8 cakkhugijjhaM vivajjae 16-4 cAsapicchasamappabhA 34-5 chaMdaNA davvajAeNaM cakkhudiTThA imA raI 5-5 ciIgayaM Dahiya u pAvageNaM 13-25 chaMdeNaM putta ! pavvayA 18-75 cakkhumacakkhu ohissa 33-6 ciMtijja aNupuvvaso 26-38, 47 chakke AhArakAraNe 31-8 cakkhusA paDilehae 38-34 citei se mahApatre 22-18 chacceva ya mAsA u uda-151 cakkhusA paDilehittA 24-14 ciccA adhammaM dhammiTe 7-28 chajjIvakAe asamArabhaMtA 12-41 cakkhussarUvaM gahaNaM vayaMti 32-22, 23 ciccA abhinikkhaMto -4 chaTuM puNa dhammaciMtAe cattaputtakalattassa 8-15. ciccANa dhaNaM ca bhAriyaM 10-28 chaTThammi jahanneNaM 36-239 cattAri kAmakhaMdhANi 3-17 ciccA dhamma ahammiTe 7-28 chaTThIe jahanneNaM u8-165 cattAri jahannAe 36-53 ciccA raTuM pavvaie 18-20 chaTTho so parikittio 30-38 cattAri paramaMgANi ____-1 citI paMjalIuDA 25-17 chaNhaM annayarAgammi 21-34 cattAriya gihiliMge 36-52 ciTuMti pANiNo bahU 23-75 chaNhaM pi kammalesANaM 34-1 camme u lomapakkhI ya 36-188 cittaM pi jANAhi taheva rAyaM! 13-11 chaNhaM pi virAhao hoi 26-30 caraMtaM virayaM lUhaM 2-6 cittamaMtamacittaM vA 25-24 chattIsaM uttarajjhAe u6-268 caraNavihiM pavakkhAmi 31-1 cittANuyA lahu dakkhovaveyA 1-13 chappurimA nava khoDA 26-25 mAhAhae Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 962 pariziSTa 1:padAnukrama chammAsA ya jahaniyA 36-251 jaM jANiUNa samaNe u6-1 jatraTThI veyasAM muhaM 25-16 chavittANaM na vijjaI 2-7 jaMjie lolayAsaDhe 7-17 janavADaM uvaTThio 12-3 chabbIsa sAgarAI 36-277 jaMtaraMti mahesiNo 23-73 jamAyaraMto bhikkhU upa-1 chahi aMgulehi paDilehA 26-16 jaM na kujjA na kArave 2-33 jammaM dukkhaM jarA dukkhaM 19-15 chida gehi siNehaM ca E-4 jaM nei jayA ratti 26-18 jammaNamaraNANi baMdhati 36-267 chidittu jAlaM abalaM va rohiyA 14-35 jaM bAhaI sayayaM jaMtumeyaM 32-110 jammamaccubhauvviggA 14-51 chinaM saraM bhomaM aMtalikkhaM 15-7 jaMbU nAma susNdnnaa| 11-27 jammANi maraNANi ya 18-46 chintrapuvvo aNaMtaso 18-51 jaMbhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM 13-17 jayaM aparisADiyaM 1-34 chinapuvvo aNegaso 19-60 jaMbhikkhuNo sIlaguNovaveyA 13-12 jayaMtA aparAjiyA 36-215 chinnasoe amame akiMcaNe 21-21 jaM bhujjo paribhassaI 7-25 jayadhosaM mahAmuNi 25-36 chinAle chidai selliM 27-7 jaMbhe ThiyA magge jiNuttamANaM 20-55 jayaghosavijayaghosA 25-43 chinnAvAesupaMthesu 2-5 jaM maggahA bAhiriyaM visohi 12-38 jayaghosassa aMtie 25-42 chinAhi sAhAhi tameva khANuM 14-28 jaM me tumaM sAhasi vakkameyaM 13-27 jayaghose tti nAmao 25-1 chino bhinno vibhinno ya 18-55 jaM me buddhANusAsaMti 1-27 jayaNA caubvihA vuttA chino me saMsao imo 23-28, 34, 38, jaM vivittamaNAiNNaM 16-1 jayanAmo jiNakkhAyaM 18-43 44, 45, 54, 14, jaM saMpattA na soyaMti 23-84 jayA migassa Aryako 18-78 68, 74, 78,85 jaMsAyA natthi veyaNA 18-74 jayA ya se suhI hoi 18-80 churiyAhiM kappaNIhi ya 18-62 jaMsi goyama ! ArUDho 23-55 jayA savvaM pariccajja 18-12 chuhAtaNhAe pIDio 18-18 jaMsi goyamamArUDho 23-70 jarAe parivArio 14-23 chuhAtaNha ya sIuNhaM 18.31 jaM se kare appaNiyA durappA 20-48 jarAe maraNeNa ya 18-23 chuhAtahAvivajjio 18-20 jaM se puNo hoi duhaM vivAge 32-33,46, jarAmaraNakaMtAre 18-46 cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM 28-32 58, 72, 85,88 jarAmaraNapatthammi 19-14 jaM socA paDivajjanti 3-8 jarAmaraNavegeNa 23-68 jai icchaha jIviyaM vA dhaNaM vA 12-28 jaM hIliyA tassa khamAha bhaMte! 12-31 jarovaNIyassa hu natthi tANaM jai taM kAhisi bhAvaM 22-44 jakkharakkhasakinnarA 16-16; 23-20 jalate iva teeNa 11-24 jai tA si bhoge caiuM asatto 13-32 jakkhA Aukkhae cuyA 3-16 jalaMte samilAjue 18-56 jaittA viule janne 8-38 jakkhA uttarauttarA 3-14 jalaM pAhiM ti ciMtato 18-58 jaittA suhamehae -35 jakkhA kumAre viNivADayaMti 12-24 jalakante sUrakaMte ya 38-98 jai majjha kAraNA ee 22-18 jakkhA hu veyAvaDiyaM kareMti 22-32 jalaNaM ca jalappaveso ya 36-267 jai me dAhittha ahesaNijja 12-17 jakkho tahiM tiMduyarukkhavAsI 12-8 jaladhananissiyA jIvA 35-11 jai si rUveNa vesamaNo 22-41 jaganissiehiM bhUehiM 8-10 jalayarANaM tu antaraM u6-177 jai si sakkhaM puraMdaro 22-41 jaTuM ca pAvakammuNA 25-28 jalayarA thalayarA tahA 36-171 jao AyANa nikkheve 12-2 jaDIsaMghADimuMDiNaM 5-21 jalaruhAosahItiNA 36-85 jao jattaM paDissuNe 1-21 jaNeNa saddhi hokkhAmi 5-7 jalUgA jAlagA ceva 36-129 jaM kAiyaM mANasiyaM ca kiMci 32-18 jattatthaM gahaNatthaM ca 23-32. jaleNa vA pokkhariNI palAsaM u2-34, jaM kiMci AhArapANaM vivihaM 15-12 jattatthaM paNihANavaM 16-8 47,60,73,86, 88 jaM kiMci pAsa iha maNNamANo 4-7 jattha kIsaMti jaMtavo 14-15 jallaM kAraNa dhArae 2-39 jaM cantarAyaM pakarei kammaM 32-108 jattha taM mujjhasI rAyaM 18-13 javaNaTThAe nisevae maMthu 8-12 jaM ca dhammANa vA muhaM 25-11 jattha tattha nisIyaI 17-13 javaNaTThAe mahAmuNI 34-17 jaM ca me pucchasI kAle 18-32 jattha natthi jarA maccU 23-81 javamajjhaTTattara sayaM 38-43 jaM caraMti mahesiNo 2 3-83 jattheva gaMtumicchejA 5-26 javA lohamayA ceva 18-38 jaM carittANa niggaMthA 26-1 janaM jayai veyavI 25-4 jasaM saMciNu khaMtie 3-13 jaM carittA bahU jIvA 26-52; 31-1 janaTThA ya je diyA 25-7 jassa eyA parinAyA 2-16 4-1 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi jassatthi maccuNA sakkha jassa vatthi palAyaNaM jasserisA iDDhi mahANubhAgA jakaDuyatuMbagaraso jaha karagayassa phAso hakka kAmaguNehi ceva jaha gomaDassa gaMdho jaha taruNaaMbagaraso hatagaDusa yaso jahannamajjhimAi ya janukosiyA bha jahantreNaM kAU jahaNaM nIlAe jahantreNaM pamhAe dasau jahatreNaM sukkAe jahaneNekkatIsaI jahaneNegasitthAI jahapariNayaMbagaraso jaha bUrassa va phAso jaha surahikusumagaMdho jahA aggisihA dittA jahA aNAho bhavaI jahAiNNasamArUDhe jahA imaM ihaM sIyaM hAi uvahitao jahA ihaM u agaNI unho jahA u caraI migo jahA u pAvagaM kamma jahAesa va elae jahAesaM samuddissa jahA kareNupariki jahA kAgaNi he jahA kiMpAgaphalANa jahA kusagge udagaM hA khara jahA khavayai bhikkhU jahA gehe palittammi jahA caMdaM gahAIyA jahA jAya tti pAsiyA jahA taddavvaNissaro 14-27 14-27 12-37 38-90 34-18 14-11 34-16 34-12 34-11 36-50 36-167, 245 34-50 34-48 34-54 34-55 jahA tulAe to jahA te dIsaI rUvaM jahA davvagI pauriMdhaNe vaNe 38-243 30-94 34-13 34-18 34-17 18-38 2-16, 17 66-36 jahA dukkhaM bhare je jahAna hoI asuyANa logo jahA pomaM jale jAyaM 7-23 jahA birAlA sahassa mUle jahA bhuyAhi tariDaM jahA mahAtalAyassa jahA mahAsAgaramuttarittA jahA mige ega aNegacArI jahA me ya pavattiyaM 963 jahA meyamas jahA ya aggI araNIusaMto jahA ya aMDappabhavA balAgA jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA jahA ya tini vaNiyA hAya bhoI! taNu bhuyaMgI jahA lAho tahA lAho jahA vayaM dhammamajANamANA jahA saMkhammi payaM jahA sAgaDio jANaM jahAsuko golao 11-17 jahA suNI kaNI 17-48 jahAsuttamarNidiyaM 17-84 18-47 18-77 30-9 9-9 9-9 jahA sA dumANa pavarA jahA sA naINa pavarA jahA se uDuvaI caMde jahA se kaMbayANaM 11-18 7-11 jahA se nagANa pavare jahA khalu se urabbhe jahA se cAura jahA se tikkhadADhe jahA se tikkhasiMge jahA se timiraviddhaMse jahA se namI rAyarisi jahA se vAsudeve jahA se sayaMbhUramaNe jahA se sahassakhe jahA se sAmAiyANaM 18-40 14-8 25-26 32-13 18-42 30-4 32-18 18-83 20-17 5- 13, 18 7-4 30-4 19-22 25-17 jahA so purisottamo 22-34 jahiUNa mANusaM boMdi 22-45 jahiM pakiNNA viruhaMti puNNA 17-41 jahi pavannA na puNabbhavAmo 18-20 jahi vayaM savvajaNassa vessA jahiMsi hAo vimalo visuddho 32-11 14-18 32-6 1-14 7-14 14-34 8-17 14-20 11-15 5-14 11-27 11-28 25-41 1-4 jahiMsi hAo vimalo visuddhA jahittu saMgaM ca mahAkilesaM jahitthio bAlamaNoharAo jaheha sIho va miyaM gahAya jahovaiTuM sukayaM jAI saritu bhavaM jAI kulaM ca sIlaM ca jAIjarAmaccubhayAbhibhUyA jAIparAjio khalu jAImayapaDithaddhA pariziSTa 1 : padAnukrama jAIsaraNaM samuppanna jAIsaraNe samupa jAu assAviNI nAvA jAo purisaM palobhittA jAo logaMmi ithio kahA ThiI khalu jA ceva u AuTiI jA jA dicchasi nArio jA jA vaccai rayaNI jANamANo vi jaM dhammaM jANAmi jaM vaTTaI Ausu ! ti jANAsi saMbhUya ! mahANubhAgaM jANIva ti 35-16 11-25 11-16 7-4 11-22 11-20 11-18 11-24 11-28 8-62 11-21 11-30 11-23 jAyamee mahodare 11-26 jAyarUvaM jahAmaTTha 22-48 jAyAI jamajannami 35-20 12-13 14-28 13-18 12-46 jANi jayaMti dummehA jANittAyariyassa u jAteUe ThiI khalu jA nirassAviNI nAvA jAnIlAe ThiI khalu jA pahAe ThiI khalu jAyakhaMdhe virAyaI jAyago paDisehae jAyageNa mahAmunI jAyaNA ya alAbhayA jAyateyaM pAehi haNaha jAyapakkhA jahA haMsA jAyAe ghAsamesejjA jAyA ! ciMtAvaro humi jAyA doNi vi kevalI jayAya puttAna havaMti tANaM jArisA mama sIsA u 12-47 21-11 32-17 13-22 1-44 8-2 22-40 14-4 13-1 12-5 18-7 17-8 23-71 8-18 2-16 34-47 36-167, 245 22-44 14-24, 25 13-28 17-2 13-11 12-10 9-13 1-43 34-54 23-71 34-50 34-55 11-19 25-6 25-6 18-32 12-26 27-14 7-2 25-21 25-1 8-11 14-22 22-48 14-12 27-16 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 864 pariziSTa 1:padAnukrama 31-6 18-2 jaya umma jArisA mANuse loe 18-73 jIviyaM ceva rUvaM u 18-13 je bhavaMti diuttamA 25-33 jAvaI kedakaMdalI u6-87 jIviyaMtaM tu saMpatte 2.2-15 je bhAvao saMpagarei bhikkhU 21-16 jAvaMtavijjApurisA E-1 jIvo uvaogalakkhaNo 28-10 je bhikkhaM avamantraha 12-26 jAva kAlassa pajjavo upa-18 jIvo pamAyabahulo 10-15 je bhikkhuyaM bhattakAle vaheha 12-27 jAvajjIvaM daDhavvao 22-47 jIvo bhavai aNAsavo je bhikkhU cayaI niccaM 31-4 jAvajjIvAe dukkarA 14-25 jIvo vuccai nAvio 2.3-73 je bhikkhU jayaI niccaM 31-7 thI 20 jAvajjIvamavissAmo 18-34 jIvo hoi aNAsavo 30-3 je bhikkhU jayaI sayA 31-21 jAva na ei Aese 7-3 juimaM varisasaovame 18-28 je bhikkhU na vihannejjA 2-46 jAva sarIrabheutti 2-37 juimaMtANupuvvaso 5-26 je bhikkhU vajjaI niccaM jA sA aNasaNA maraNe u0-12 juIe uttimAe ya 22-13 je bhikkhU ruMbhaI niccaM 39-3 jA sA patravao ThiI 7-13 jugamittaM ca khetao 24-7 je bhikkhU vahaI samma 30-39 jA sA pANI mahApAlI 18-28 jugavaM puvvaM va sammattaM 28-28 je bhikkhU sahaI niccaM 39-4 jA se kanaM dalAma haM 22-8 juNNo va haMso paDisottagAmI 14-33 je mAhaNA jAivijjovaveyA 12-13 jA haM teNa pariccattA 22-28 juvarAyA damIsare je ya ummaggapaTThiyA 23-61 jiiMdie savvao vippamukke 15-16 je AyayAsaMThANe 38-46 je ya dhammANa pAragA 25-7 jiiMdio saMjao baMbhayArI 12-22 jaM iMdiyANaM visayA maNunnA u2-21 je ya maggeNa gacchaMti 23-61 jiccamANe na saMvide? 20-48 je ye veyaviU vippA 25-7 jiNamaggaM carissimo 22-38 je u bhikkhU na vAvare 30-35 je yAvi dosaM samuvei tivvaM u2-25, jiNavayaNaM je kareMti bhAveNa 36-260 je kamhici na mucchie sa bhikkhU 15-2 38,51,64, jiNavayaNaM je na jANaMti 36-261 je kasiNaM ahiyAsae sa bhikkhU 15-3, 4 77,80 jiNavayaNe je aNurattA 36-260 je kei patthivA tubbhaM 8-32 je yAvi hoi nivijje 11-2 jiNiMdamaggaM saraNaM pavanA 14-2 je ke ime pavvaie 17-3 je lakkhaNaM ca suviNaM ca 8-13 jiNe pAse tti nAmeNa 23-1 je ke ime pavvaie niyaMThe 17-1 je lakkhaNaM suviNa pauMjamANe 20-45 jiNehi varadaMsihi 28-2,7 je kei sarIre sattA 6-11 je vajjae ee sayA u dose 17-21 jibbhAe rasaM gahaNaM vayaMti 32-62 je giddhe kAmabhogesu 5-5 je saMkhayA tuccha parappavAI 4-13 jibbhAdaMte amucchie u2-17 je je uvAyA paDivajjivvA 32-4 je saMti parinivvuDA 5-28 jibbhindiyaniggaheNaM bhaMte ! jove kiM28-66 jeTuM kulamavekkhaMto 23-15 je saMti suvvayA sAhU 5-2 jihAe rasaM gahaNaM vayaMti 32-61 jeTThAmUle AsADhasAvaNe 26-16 je samatthA samuddhattuM 25-8, 12, 15 jImUyaniddhasaMkAsA 34-4 je Dahati sarIratthA 23-50 je sammaM Ayare muNI 24-27; 30-37 jIvaM ca iriyaM sayA 9-21 jeNappANaM paraM ceva 11-32 jesi tu viulA sikkhA 7-21 jIvaMtamaNujIvaMti 18-14 jeNa puNa jahAi jIviyaM 15-6 jesi mo natthi kiMcaNa 8-14 jIvassa u suhAvaha 31-1 jeNamhi vaMtA isiNA sa eso 12-21 jehiM imo sAhudhammo pannatto 8-8 jIvassa u suhAvahA 30-27 jeNAhaM doggaiM na gacchejjA 8-1 jehiM nAsaMti jaMtavo 23-60 jIvA gacchaMti paraloyaM 34-60 jeNAhaM nAbhijANAmi 2-40 jehiM baddho ayaM jIvo 33-1 jIvA gacchaMti soggaI 28-3 je tattha na paussaI sa bhikkhU 15-11 jehiM sajjanti mANavA 35-2 jIvA ceva ajIvA ya 36-2 je tappaosI ya parigahI ya 32-101 jehiM sikkhA na labbhaI 11-3 jIvAjIvavibhatti 38-1 je taraMti ataraM vaNiyA va 8-6 jehiM hoi siNAyao 25-3ra jIvAjIvA ya puNNapAvaM ca 28-17 je tAI paDisevaMti 2-38 jo asthikAyadhamma 28-23 jIvAjIvA ya baMdho ya 28-14 je dujjayA ajjo amhArisehiM 13-27 jo imo paMcasikkhio 23-12, 23 jIvANamajIvANa ya 36-3 je narA kAma lAlasA 25-41 jo imo saMtaruttaro 23-13, 28 jIvA sohimaNuppattA 3-7 je narA gihisuvvayA 7-20 joiyo dhammajANammi 27-8 jIvie maraNe tahA 14-80 je narA pAvakAriNo 18-25 joisaMgaviU ja ya 25-7 jIviyae bahupaccavAyae 10-3 je pAvakammehi dhaNaM maNUsA 4-2 joisaMgaviU tubbhe 2pa-36 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 965 pariziSTa 1:padAnukrama joisavemANiyANaM ca 34-51 jhANANaM ca duyaM tahA 31-6 tao kammagurU jaMtU joisavemANiyA tahA 36-204 jhAyaI jhaviyAsave 18-5 tao kalle pabhAyammi 20-34 joisesu jahaniyA 36-221 tao kAle abhippee 5-31 jo ullo so tattha laggaI 25-40 ThANaM kiM mannasI muNI? 23-80 tao kIDapayaMgo ya 3-4 jo evaM paDisaMvikhe 2-31 ThANaM ThiI gaI cAuM| 34-2 tao kuMthupivIliyA 3-4 joe vahamANassa 27-2 ThANA vINAsaNAIyA 30-27 tao kesi buvaMtaM tu 23-21,25, 33 jo kiriyAbhAvaruI 28-25 ThANe kujjA nisIhiyaM 26-5 tao kesI aNunAe 23-22 jogakkhemaM na saMvide? 7-24 ThANe nisIyaNe ceva, 24-24 tao gacchasi khattiyA! -18, 24, 28, jo gacchai paraM bhavaM 18-18, 21 ThANe ya ii ke vutte? 23-82 32, 38, 46 jogapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM 28 ThANesu ya samAhie 31-14 tao guttIo AhiyA 24-1 sU038 ThANehiM u imehiM 26-33 tao caMDAlavokkaso jogavaM uvahANavaM 11-14; 34-27, 28 ThiI u Aukammassa 33-22 tao jale vIsamahe taheva 38-54 jogasacceNaM bhaMte ! jIve kiM 28 sU0 53 ThiI esA viyAhiyA 33-20; 36-13, tao jie saI hoi 7-18 joga suyA sarIraM kArisaMga 12-44 244 tao jhAejja egago 1-10 jo jassa u AhAro 30-15 ThiI paDucca sAIyA 36-12, 78, 87, tao teNajjie davve 18-16 jo jANe na marissAmi 14-27 101, 112, 121, tao nami rAyarisiM 8-11,17,23,27, jo jiNadiTe bhAve 28-18 131, 140, 150. 1, 7,41,45, 50 jo taM jIviyakAraNA 22-42 158, 174, 187, tao namI rAyarisI -8, 13, 14, 25, jo taM tiviheNa nANukaMpe 15-12 180, 188,218 29, 33, 38, 43, 47, 52. jo dhamma socca saddahe 3-11 tao puTTho AyaMkeNaM pa-11 jo na sajjai AgaMtuM 25-20 DajjhamANaM na bujjhAmo 14-43 tao puTTho pivAsAe jo na sevai mehuNaM 25-25 DajjhamANesu jaMtusu 14-42 tao bahUNi vAsANi u6-250 jo na hiMsai tiviheNaM 25-22 Dahejja narakoDio 18-10 tao rAyA bhayaduo 18-8 jo pavvaittANa mahavvayAI 20-38 Dole bhiMgArI ya 38-147 tao saMvaccharaddhaM tu 36-253,254 jo puttA ! hoi duvvaho 19-35 tao se jAyaMti paoyaNAI 32-1pa jo magge kuNaI gharaM 8-26 DhaMkagiddhehiNaMtaso 14-58 tao se daMDaM samArabhaI 5-8 jo me tayA necchai dijjamANi 12-22 DhikuNe kuMkaNe tahA 36 -146 tao se pAvayaM kamma joyaNassa u jo tassa 36-62 tao se puDhe parikhUDhe 7-2 joyaNANaM tu AyayA u6-58 va annehi kArae u5-8 tao se maraNaMtami 5-16 jo loe baMbhaNo vutto 25-18 tao so pahasio rAyA 20-10 jo vijjAhiM na jIvai sa bhikkhU 15-7 taie dasa aTThahiM cautthe 26-16 tao haM evamAhaMsu 20-31 jovvaNeNa ya saMpanne 21-6 taiyaM ca puNo pamajjejjA 26-24 taM ikkagaM tucchasarIragaM se 13-25 jo saMthavaM na karei sa bhikkhU 15-10 u6-236 taM evamevaM lAlappamANaM 14-15 jo sakkhaM nAbhijANAmi 2-42 taiyAe jahanneNaM u6-162 taM kAyaM tu amuMcao 38-81, 88, 107, jo sahassaM sahassANaM 8-34,40 taiyAe niddamokkhaM tu 26-18; 43 114, 123, 133, 142, 152 jo suttamahijjaMto 28-21 taiyAe porisIe 26-31 taM ca si aMdhagavaNhiNo 22-43 jo so ittariyatavo 30-10 taiyAe bhikkhAyariyaM 26-12 taM ThANaM sAsayaM vAsaM 23-84 jo soccA na vahijjaI sa bhikkhU 15-14 taiyA rAyarisimi 8-5 taM titikkhe parIsahaM 2-5, 14 taiyA samuggapakkhiyA u6-188 taM dehaI miyAputte 18-6 jhAejjA susamAhie 30-35 tauyAI sIsayANi ya 18-68 taM dosaheuM amaNutramAhu 32-22, u4, jhANaM ca viussaggo 30-30 tao AuparikkhINe 7-10 48,61, 74,87 jhANaM taM tu buhA vae 30-34 tao uttaraguNe kujjA 26-11, 17 taM na nassasi ? goyamA ! 23-60 jhANavigyo u jo kao 20-57 tao orAliyakammAi028 sU074 taM nANaM jiNasAsaNe 18-32 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi pariziSTa 1:padAnukrama 35-12 u5-11 2-24 4-8 1-7 taM neva bhujjo vi samAyarAmo 14-20 tatto ya vaggavaggo u 30-11 tamhA joiM na dIvae taM parigijjha vAyAe 1-43 tatto vi ya uvaTThittA 8-15 tamhA bhikkhU na pAyae taM parinAya parivvae sa bhikkhU 15-8,8 tattha AlaMbaNaM nANaM 24-5 tamhA bhikkhU na saMjale taM pAsiUNamejjaMtaM 12-4 tattha Asi piyA majjha 20-18 tamhA muNI khippamuvei mokkhaM taM pAsiUNa saMviggo 21-8 tatthe ege mahApanne 5-1 tamhA viNayamesejjA taM pAsiyA saMjaya hammamANaM 12-20 tattha kuvvejja sAsayaM 4-26 tamhA samuTThAya pahAya kAme taM puvvaneheNa kayANurAgaM 13-15 tattha gaMtUNa sijjhaI 36-56 tamhA savvadisaM passa taM bitammApiyaro 18-24, 44, 75 tattha ciMtA samuppannA 23-10 tamhA suyamahiDejjA taM bhAsao me paDipuNNacittA 32-1 tattha Thavejja bhikkhU appANaM 8-11, 18 tamhA hu ee nihayA kumArA taM bhuMjasU amha aNuggahaTThA 12-35 tattha ThiccA jahAThANaM 3-16 tayA gacchai goyaraM taM bhe udAharissAmi 2-1 tattha paMcavihaM nANaM 28-4 tayANi jAlANi dalittu haMsA tami saMvaccharekare a6-254 tattha vAsamuvAgae 23-4, 8; 25-3 tara kanne ! lahuM lahuM taM me egamaNo suNa 30-4 tattha saMkappae vAsaM 35-7 tarittA samudaM vA mahAbhavoghaM taM me kahasu goyamA ! 23-28, 34, tattha siddhA mahAbhAgA 36-63 tariyavvo guNoyahI u8, 44, 48, 54, 58, tattha se uvavajjaI 7-27 tarissaMti aNAgayA 64,68,74, 78 tattha se ciTThamANassa 2-21 tarihiti je u kAhiti taM me kittayao suNa 24-6; 38-38 tattha so pAsaI sAhuM 20-4 taruNAiccasanibhA taM rAgaheuM tu maNuNNamAhu 32-22, 35, tatthAvi dukkhA na vimuccaI ora-30, 43, taruNo si ajjo ! pavvaio 48, 61, 74, 87 56,68,82, 85 tavaM kae tappai jassa logo taM vayaM savvaso chittA 23-46 tatthimaM paDhamaM ThANaM 5-4 tavaM khaMtimahiMsayaM taM vayaM bUma mAhaNaM 25-18 thI. 27, 32. tatthovabhoge vi kilesadukkhaM32-32, 45, tavaM pagijjha'hakkhAyaM taM sammaM nigiNhAmi 23- 58 5 8, 71, 84,87 tavaM saMpaDivajjettA taM savvaM marisehi me 20-57 tatthovavAiyaM TANaM 5-13 tavanArAyajutteNa taM savva sAhINamiheva tubbhaM 14-16 tantujaM taNatajjiyA 2-35 tavaniyamasaMjamadharaM taM sasattaM paigijjha 21-3 tappaesA taheva ya u6-10 tavappahANaM cariyaM ca uttama taMsA cauraMsamAyayA u-21 tappaese ya Ahie 38-5, 6 tavaviNae saccasamiiguttIsu taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM 32-25, tappaccayaM ujjamae ya rAgI u2-105 tavasaMvaramaggalaM 38, 51, 64, 77, 80 tamaMtameNeva use asIle 20-46 tavasA dhuyakammase taM si nAho anAhANaM 20-56 tamaNuggahaM karehamhaM 25-39 tavasA nijarijjai tacchio ya aNaMtao 14-66 tamA tamatamA tahA 38-157 tavassa vAghAyakaraM vayAsI taNaphAsA jallameva ya 18-31 tamAyaMrato vavahAraM 1-42 tavassI bhikkhu thAmavaM taNahArakaTThahArA 36-17 tamuddharittu jahAnAyaM 23-48 tavassI vIriyaM laddhaM taNesu sayamANassa 2-34 tamegaggamaNo suNa 30-1 taveNaM bhaMte jIve kiM jaNayai? taNhAkilaMto dhAvaMto 18-58 tamegacitto nihuo suNehi 20-38 taveNaM hoi tAvaso taNhAbhibhUyassa adattahAriNo 32-30, tammi Asi samAgame 2.3-88 taveNa parisujjhaI 43, 56,68, 82,85 tammI nagaramaMDale 23-4 taveNa parisosiyaM taNhA hayA jassa na hoi loho 32-8 tammI nayaramaMDale 23-8 tavokammaMsi ujjuo tato haM nAho jAo 20-34 tammuttI tappurakkAre 24-8 tavo joI jIvo joiTANaM tataM tattaviNicchayaM 23-25 tammeva ya nakkhatte 26-20 tavo ya duviho vutto tattAI taMbalohAhiM 14-68 tamhA eesi kammANaM 33-25 tavovahANamAdAya tatto omaM tu jo kare 30-15 tamhA eyANa lesANaM 34-61 tavosamAyArisamAhisaMvuDe tatto ya thINagiddhI u 33-5 tamhA gihaMsi na raI lahAmo 14-7 tasanAmehi thAvarehiM ca tatto ya baMbhaM apariggahaM ca 21-12 tamhA gihasamAraMbha u4-8 tasapANabIyarahie 4-10 6-12 11-32 12-32 18-80 14-38 22-31 21-24 18-38 18-52 8-20 38-3 20-8 14-16 3-8 14-50 26-51 19-5 16-87 28-25. 8-20 3-20 30-6 14-8 2-2, 23 3-11 28 sU028 25-30 28-35 12-4 18-88 12-44 28-34 2-43 1-47 8-10 24-18 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi tasapANe viyANettA tasANaM thAvarANaM ca tasANa thAvarANa ya tasA ya thAvarA caiva tase thAvare ya tassaMtagaM gaccha vIyarAgo tassakkhevapamokkhaM ca tassa ko sassa chabbhAe tasa gehassa jo pahU tassa pAe u vaMdittA tassa bhajjA duve AsI tassa bhajjA sivA nAma tassa meM apaDikkatassa tassa rAImaI kanna tassa rUvaM tu pAsittA tassa rUvavaI bhajjaM tassa logapaIvarasa tassagae mie pAsa tassAvi saMjamo seo tassesa maggo guruviddhasevA tahakkAro ya amo tahakkAro ya paDissue taha dukkaraM kare je taha pANavattiyAe tahappagAresu maNaM na kujjA taha ya nimittaMmi hoi paDisevi tahA aNuvasaMteNa tahA assaMjamammi ya tahA gotteNagoyame tahA tericchamANuse tahA dukkha kare je tA nihuyaM nIsaMkaM tahA payaNuvAI ya tahAbhUeNa appaNA tahA mANAvamANao tahA lukkhA ya AhiyA tahA vi egaMtahiyaM ti naccA tahA vi te na icchAmi tahA satteva esaNA tahA suciNaM tavasaMjama ca tahiyaM gaMdhodayapupphavAsaM tahiyANaM tu bhAvANaM taheva kAsIrAyA 25-22 35 8 20-35 36-68 5-8; 18-88 32-19 25-13 36-62 19-22 20-7 22-2 22-4 13-29 22-6 20-5 21-7 23-2, 6 18- 5 8-40 32-3 26-3 26-6 18-38 26-32 4-12 36-266 18-42 31-13 18- 22 31-5 18-40 18-41 38-30 4-30 12-36 28-15 18-48 taheva jaM daMsaNamAvarei taheva ninnesu ya AsasAe taheva pariyaTTaNA tava bhattapANesu tavaya tuyaTTaNe tavaya napuMsagA taheva ya vaNassaI taheva ya varADagA taheva vijao rAyA taheva hiMsaM aliyaM tavAsaNadAyaNaM 967 tahevuggaM tavaM kiccA tAI tu khettAI supAvayAI tAI tu khettAI supesalAI tAI pAThakare buddhe tADio kuTTio bhinno tANi ThANANi gacchaMti tAyaM uvAgamma imaM udAhu tAyA ! dIsaMti veyaNA tArisammi uvassae tArisA galigaddahA tAruNNe samaNattaNaM tAlaNA tajjaNA caiva tAvaiyaM caiva vitthiNNA tAva jIvai se duhI tAsi iMdiyadarisaNaM tAsiMdohaM pi do puttA tidugAtausamijagA tiduyaM nAma ujjANaM 32- 108 12-12 30-34 35-10 24-24 36-48 36-68 36-128 18-49 34-3 16-11 22-2 36-138 23-4 tiMduyaM vaNamAgao 23-15 tikkho jaha hatthipippalIe vA 34-11 tigaNo tasseva parirao u6-58 9-20 tigataM duppadhaMsa tiguttigutto tidaMDavirao ya 20-60 18-80 tiNNA saMsArasAgaraM 26-1, 52 31-1 36-20 tiNNudahI palioma 34-41 34-42 32-16 tiNudahI pali 22-41 tiNNudahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA 34-36 30-25 tiNNeva ahorattA 36-113 14-5 tiNNeva u sAgarovamA 36-162 tiNNeva sahassAI 36-122 tiNNeva sAgarA U 36- 161 tiNNo hu si aNNavaM mahaM 10-34 30-32 18-50 12-14 12-13, 15 18-32 18-67 5-28 14-6 18-73 34-4 27-16 18-38 18-32 36-58 9-3 tiNhamantrayaraM muNI titikkhaM paramaM naccA titikkhayA baMbhaceraguttIsu tittakaDuyakasAyA tinni vi eya aNAiyA tinnivi eyAso ahammalesAo tinni vi eyAo dhammalesAo tipayA havai porisI tibhAgahINA tatto ya tiyaM me aMtaricchaM ca tiriyamaNussANa devANaM tiriyANa narANaM vA tivihA te viyAhiyA tiviho ya navaviho vA tivvacaMDappagADhAo tivvAraMbhapariNao pariziSTa 1 : padAnukrama tIsaI koDikoDio tIsaI sAgarovamA tIsaM tu sAgarAI tIse putto mahAyaso tIse ya jAIi u pAviyAe tIse so vapaNaM soccA tIse agutto cha avirao ya tuMge sibaliM pAyave tuMdille ciyalohie tujjhaM vivAhakajjami tujhaM suddhaM khu maNussajammaM tuTTheya vijayagho tuTTo yeseNiyo rAyA tubbhaM tu pAe saraNaM vemo tubbhe jaiyA jannANaM tubbhettha bho ! bhAradharA girANaM tubbhe dhammANa pAragA tubbhe na vi kuppaha bhUipannA tubbhe viyaviU viU tubbhe sAhAya sabaMdhavA ya tume samatthA uddhattuM tubbhehiM aNumannio tumehiM ammaNuNNAo tume rAya vicitiyA turiyaM mauyakuMcie turiyANa sanninANa tuliyANa bAlabhAvaM 5-32 2-36 26-34 36-18 36-8 34-56 34-57 26-13 36-64 20-21 34-44 34-45 36-116 34-20 18-72 34-21 33-18 76-242 36- 241 22-4 13-18 22-46 34-21 19-52 9-9 22-17 20-55 25-35 20-54 92-33 25-36 12-15 25-36 12-33 25-36 20-55 25-37 18-23 18-85 13-8 22-24 22-12 9-30 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 968 pariziSTa 1: padAnukrama tuliyA bAlaM ca paMDiyaM 7-18 tettIsa sAgarA u 36-243 to hohisi devo io viuvvI 13-22 tuliyA visesamAdAya 5-30 tettIsa sAgarA U u8-166 tuvarakaviTThassa vAvi jArisao 34-12 tettIsaM sAgarovamA 33-22 thaMbhA kohA pamAeNaM 11-3 tusiNIo uvehejjA 2-25 tettIsAsAyaNAsu ya 31-20 thaNiyA bhavaNavAsiyo 36-206 tusiNoo na kayAi vi 1-20 te pariyaMti samaMtao 27-13 thaddhe luddhe aNiggahe 11-2; tuhaM piyAI maMsAI 18-68 te pAsiyA khaNDiyakaTThabhUe 12-30 17-11 tuhaM piyA suhA sIhU 14-70 te pAse savvaso chittA 23-41 thaliseNAkhaMdhAre 30-57 te ajja paribhuMjAmo 13-8 te pijjadosANugayA parajjhA 4-13 thalesu bIyAi vavaMti kAsagA 12-12 teiMdiyaAnuThiI 38-141 te bhinnadehe rUhiraM vamaMte 12-25 thavathuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve ki... 28 sU015 teiMdiyakAyaThiI 38-142 te mAhaNA jAivijjAvihUNA 12-14 thAvarA tivihA tarhi 36-68 teiMdiyakAyamaigao 1-11 te me kittayao suza-178, 185, 204 thIkahaM tu vivajjae 16-2 teiMdiya jIvANaM 38-143 te me tigicchaM kuvvaMti 20-23 thIkahA ya maNoramA 16-11 teiMdiyA u je jIvA 38-136 te ya te ahigacchaMti 23-35 thuI maMgalaM ca kAUNaM 21-42 teukkAyAmaigao 10-7 tevIsa sAgarovamA u6-235 there gaNahare gagge 27-1 teujIvANa aMtaraM u6-115 tevIsai sUyagaDe 31-16 thovaM ciTThai laMbamANae 10-2 teulesaM tu pariName u4-28 tevIsa sAgarAI u6-234 tealesA u vaNNao 34-7 te samatthA u uddhattuM 25-33 daMDasallabhaesu ya 18-81 tealesA jahA suragaNANaM 34-51 te savve u viyAhiyA 38-158 daMDANaM gAravANaM ca 31-4 teU pamhA taheva ya 34-3 te savve parikittiyA 38-148, 217 daMDehi vittehi kasehi ceva 12-18 teU pamhA sukkA 34-57 te savve viiyA majjhaM 23-61 daMtasohaNamAissa 18-27 teUe ThiI jahanniyA hoi 34-57 te savve vi viyAhiyA 36-118 dasaNaM caraNaM tahA 24-5 teU vAU sa boddhavvA 36-107 tesi annamiNaM deyaM 25-8 daMsaNanANacarite 28-25 teUvAUvaNassaitasANaM 26-30 tesi ihaloiyaphalaTThA 15-10 saNasampannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM.. 28 061 te kAmabhogarasagiddhA 8-14 tesiM puNa dullahA bohI 36-257, 258 saNAvaraNaM tahA 33-2 te kAmabhogesu asajjamANA 14-6 tesiM putte balasirI 18-2 daMsaNe u bhaiyavvaM 28-29 te kittaissAmi ahANupuci 32-8 tesi phalavivAgeNa 13-8 daMsaNe kevale ya AvaraNe 33-6; 36-6 te khuDDue jIviya paccamANA 32-20 tesiM bhee suNeha me 36-65, 107, daMsaNe caraNe tahA 33-8 tegicchaM nAbhinaMdejjA 2-33 127, 136, 145, 171 daMsaNeNa taveNa ya 18-14 te ghorarUvA Thiya aMtalikhe 12-25 tesiM vimokkhaNaTThAe 8-3; 25-10 dasaNeNa ya saddahe 28-34 te ceva khisaI bAle 17-4 tesi vucchaM cauvvihaM 36-11, 78, daMsaNe tivihaM vuttaM 33-8 te ceva thovaM pi kayAi dukkhaM u2-100 111,120 dasamasagaveyaNA 18-31 te chidittu jahAnAyaM 2.3-43 tesi soccA sapujjANaM 5-28 daccA bhoccA ya jaTThA ya 4-36 te jiNittu jahAnAyaM 2.3-38 te haM kahaM nANugamissamekkA? 14-36 daTuM thalaM nAbhisamei tIraM 13-30 teNa dhamme duhA kae 23-26 te haM kaha nANugamissamekko? 14-34 da8 vavasse samaNe tavassI 32-14 teNa paraM vocchAmi 34-44, 47, 51 tehiM ArAhiyA duve logA 8-20 daTThaNaM naravaI mahiDDiya 13-28 teNAvi jaM kayaM kamma 18-17 te hoMti parittasaMsArI 36-260 daTTaNa te kAmaguNe virattA 14-4 teNAvi se na saMtusse 8-16 tottao ya se bhajjaI 27-3 daTThaNa rahanemi taM 22.-38 teNe jahA sandhimuhe gahIe 4-3 to na nassAmahaM muNI 2 3-61 daDapuvvo aNaMtaso 19-5 teNe yAvi ya maccharI 34-26 to nANadaMsaNasamaggo . 8-3 daDDo pakko ya avaso 19-53 tetIsaM sAgarA muhuttahiyA 34-34, 38 to viiyaM papphoDe 26-24 daDhaM parigiNhaI tavaM 27-16 tettIsaM sAgarovamA u6-244 to vaMdiUNa pAe 8-60 dayAe parinivvuDe 18-34 tettIsamuhuttamabbhahiyA 34-55 tosiyA parisA savvA 23-88 dayAdhammassa khaMtie 5-30 tettIsasAgarAI 34-43 to hoi accaMtasuhI kayattho 32-110 davaggiNA jahA raNe 14-42 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 868 pariziSTa 1:5dAnukrama davadavassa caraI 17-8 dinnA mu rannA maNasA na jhAyA 12-21 dukkhassa heuM maNuyassa rAgiNo 32-100 davvao khettakAleNaM 30-14 diyA kAmakamA iva 14-44 dukkhANaMtakaro bhave 35-1 davvao khettao ceva 24-6; 36-3 divasassa cauro bhAge 26-11 dukkhiyA bahuveyaNA 3-8 davvao cakkhusA pehe 24-7 divasassa porusINaM 30-20 duggaI uvavajjaI bahuso u4-56 davvaM ikkikkamAhiyaM 28-8 divvaM ca gaI gacchati 18-25 dujjae kAmabhoge ya 16-14 davANa ya guNANa ya 28-5 divvajuyalaparihio 22-8 dujjayaM ceva appANaM -38 davvANa savvabhAvA 28-24 divvamANusatericchaM 25-25 duTThasso paridhAvaI 23-55, 58 davve khette kAle 30-24 divvA tahi vasuhArA ya vuTTA 12-36 duNNudahI paliovama 34-53 dasa udahI paliovama 34-42 divvA maNussagA sahA tiricchA 21-16 duItadoseNa saeNa jaMtU 32-25, 38, dasa udahI paliya 34-43 divvA varisasaovamA 18-28 51,64, 77,80 dasa udahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA 34-35 divveNa gagaNaM phuse 22-12 duIto bhaMjae jugaM 27-7 dasa U sAgarovamA 36-227 divve ya je uvasagge 31-5 duddhadahIvigaIo 17-15 dasa ceva usAgarovamA 38-164 disAvicAriNo ceva 36-208 dunni U sAgarovamA 38-224 dasa ceva napuMsemuM 36-51 dissa pANe piyAyae ___E-6 duSpaTThiyasupaTThio 20-39 dasa ceva sahassAI 38-102 dissa pANe bhayaDhue 22-14 duppariccayA ime kAmA dasa ceva sAgarAI u6-22.6 dIvaM kaM mannasI? muNI ! 2.3-65 dubbhigandhA taheva ya 38-17 dasaNNabhaddo nikkhato 18-44 dIvappaNaTe va aNaMtamohe 4-5 dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI 13-31 dasaNNarajjaM muiyaM 18-44 dIve ya ii ke vutte ? 23-37 dumaM jahA sAuphalaM va pakkhI 32-10 dasamA uvasaMpadA 26-4 dIvodahidisA vAyA 36-206 dumapattae paMDuyae jahA 10-1 dasa vAsa sahassAI 34-41, 48, 53 dIsaMti bahave loe 23-40 dulahe khalu mANuse bhave 10-4 dasavAsasahassiyA 36-160,218,220 dIhAuyA iDDimaMtA 5-27 dullahayA kAeNa phAsayA 10-20 dasa sAgarovamA U u6-163 dIhAmayaviSpamukko masattho 32-110 dullahANIha jaMtuNo dasahA u jiNittANaM 23-35 dukkaDassa ya coyaNaM 1-28 dullahA tassa ummajjA 7-18 dasahA u bhavaNavAsI u6-205 dukkaraM khalu bho niccaM 2-28 duvAlasaMgaM jiNakkhAyaM 24-3 dasa hoMti sAgarA muhuttAhiyA 34-38 dukkaraM cariuM tavo 14-39 duvihaM khaveUNa ya puNNapAvaM 21-24 dasAracakkeNa ya so 22-11 dukkaraM je karaMti taM 16-16 duvihaM tu viyAhiyaM 33-10 dasArA ya bahU jaNA 22-27 dukkaraM damasAgaro 18-42 duvihaM doggaI gae 7-18 dANe lAbhe ya bhoge ya 33-15 dukkaraM maMdaro girI 18-41 duvihA aNasaNA bhave 30-8 dAyAramannaM aNusaMkamaMti 13-25 dukkaraM rayaNAgaro 18-42 duvihA AujIvA u 36-84 dArae se suhoie 21-5 dukkaraM samaNattaNaM 19-41 duvihA jIvA viyAhiyA 38-48 dArANi ya suyA ceva 18-14 dukkarAI nivAre 35-5 duvihA teujIvA u 36-108 dAruNA gAmakaMTagA 2-25 dukkhaM khu bhikkhAyariyAvihAro 14-33 duvihA te pakittayA u6-127, 136,145 dAre ya parirakkhie 18-16 dukkhaM ca jAImaraNaM vayaMti 32-7 duvihA te viyAhiyA 6-17,68,71,83, dAsA dasaNNe AsI 13-6 dukkhaM nippaDikammayA 19-75 170, 208, 212 dAhAmu tujhaM kimihaM Thio si? 12-11 dukkhaM baMbhavayaM ghoraM / 18-33 duvihA thalayarA bhave 38-178 digichAparigae dehe 2-2 dukkhaM bhikkhAyariyA 14-2 duvihA puDhavIjIvA u 38-70 dijjAhi mama kAraNA 2-2.4 dukkhaM hayaM jassa na hoi moho 32-8 duvihA vaNassaIjIvA 38-82 diTThapuvvaM mae purA 18-6 dukkhakesANaM bhAyaNaM 16-12 duvihA vAujIvA u 38-117 diTThIe aNimisAe u 14-6 dukkhamA hu puNo puNo 20-31 duvihAvi te bhave tivihA 38-171 diTThIe diTThisaMpanne 18-33 dukkhassaMtagavesiNo 14-51 duvihA vemANiyA tahA 36-205 diNabhAgesu causu vi 26-11 dukkhassaMtamuvAgayA 14-52 duvihA sA viyAhiyA 30-12 dittaM ca kAmA samabhiddavaMti 32-10 dukkhassa saMpIlamuvei bAle 32-26, 38, dusao teyAlo vA 34-20 dinnaM bhuMjejja bhoyaNaM 52, 65,78,81 dussAhaDaM dhaNaM hiccA 7-8 3-1 , Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 870 pariziSTa 1:padAnukrama dussIlaM pariyAgaya 5-21 doccAe jahaneNaM 3-161 dhammArAme nirAraMbhe dussIle ramaI mie 1-5 doNhaM annayare siyA 5-25 dhamme Thio savvapayANukaMpI dussIsA vi hu tArisA 27-8 domAsakayaM kajja 8-17 dhamme duvihe mehAvi! duhao gaI bAlassa 7-17 do vi AvaDiyA kuDDe 25-40 dhamme saMpaDivAio duhao malaM saMciNai 5-10 dosapaosehiM muccae bhikkhU 8-2 dhamme harae baMbhe saMtititthe duhao vi samie sayA 24-14 dosameva pakuvvaI 27-11 dhammo ahammo AgAsaM duhao vi se jhijjai tattha loe 20-48 dosassa heuM amaNunamAhu 32-23, dhammo kittI tahA suyaM duhao sammattasaMjuyA 14-26 36, 48, 62, 75, 88 dhammo dIvo paiTThA ya duhANa ya suhANa ya 20-39 dhammo suddhassa ciTThaI duhAeNa vahieNa ya 18-71 dhaNaM AdAumicchasi 14-38 dhAreuM a mahappaNe duhieNa asaraNA attA 8-10 dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM 14-16 dhArejjA piyamappiyaM dei va paccakkhANaM 26-28 dhaNadhannapesavaggesu 19-28 dhAreyavvaM sudukkare / devakAmANa aMtie 7-12, 23 dhaNiyaM tu puNNAI akubvamANo 13-21 dhAreyavyaM bhikkhuNo devattaM mANusattaM ca 7-17 dhaNuM parakkama kiccA 8-21 dhAreha nivvANaguNAvahaM mahaM devadANavagaMdhavvA 16-16; 23-20 dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre 14-17 dhiyaM ca keyaNaM kiccA devamaNussaparivuDo 22-22 dhammaM akAUNa paraMsi loe 13-21 dhiimaMtA vavassiyA devAuyaM cautthaM tu 33-12 dhamma kallANa pAvagaM 2-42 dhiimaM dhammasArahI devA caubvihA vuttA 36-204 dhammaM ca kuNamANassa 14-25 dhiratthu te jasokAmI ! devANaM tu viyAhiyA 36-245 dhammaM ca pesalaM naccA 8-18 dhiratthu mama jIviyaM devANAM hujja aMtaraM u6-246 dhammaM cara suduccaraM 18-33 dhIrassa passa dhIrattaM devA bhavittANa pure bhavammI 14-1 dhamma pi hu saddahaMtayA 10-20 dhIrA hu bhikkhAcariyaM caraMti devAbhiogeNa nioieNaM 12-21 dhamma suNittA viNaovavanne 17-1 dhutte va kalinA jie devA ya jahAiyaM samoiNNA . 22-21 dhammaM soUNa pavvaio 13-2 dhoreyasIlA tavasA udArA devA ya devalogammi 13-9 dhamma soccA aNuttaraM 25-42 devidaM iNamabbavI -8, 13, 18, dhammakahAe NaM bhaMte ! jIve... 28 sU0 24 na imaM savvesugArisu 25, 28, 33, 38, dhammajjiyaM ca vavahAraM 1-42 na imaM savvesu bhikkhUsu 43, 47, 52 dhammajjhANaM jhiyAyaI 18-4 naI bhave avi gaMgAsamANA deviMdo iNamabbavI -11, 17, 23, dhammatitthayare jiNe 23-1,5 naU vayaM erisamanapANaM 27, 31, 39, 41, dhammatthikAe taddese u6-5 na oMkAreNa baMbhaNo 45, 50 dhammaladdhaM miyaM kAle 16-8 naMdaNe so u pAsAe devo doguMdago ceva 18-3 dhammasaddhAe NaM bhaMte ! jIve... 28 sU04 naMdAvate ya vichie deve neraie a aigao 10-14 dhammasAhaNamicchiyaM 23-31 na kaMkhe puvvasaMthavaM deve vA apparae mahiDDie 1-48 dhammasikkhAe kaMthagaM 2.3-58 na kajjaM majjha bhikkheNa deve vAvi mahiDDie 5-25 dhammasukkAI jhANAI 30-35 na kAmabhogA samayaM uveMti devesu uvavajjaI 7-28 dhammasukkANi jhAyae 34-31 na kiMci gaMdhaM avarajjhaI se devo doguMdago jahA 21-7 dhammassio tassa hiyANupehI 13-15 na kiMci phAsaM avarajjhaI se desio vaddhamANeNa 23-12, 23, 28 dhammANaM kAsavo muhaM 25-16 na kiMci bhAsaM avarajjhaI se desiyaM ca aIyAraM 26-38 dhammANuratto vimaleNa ceyasA 20-58 na kiMci rUvaM avarajjhaI se desiyaM tu aIyAraM 26-40 dhammAdhammAgAsA uda-8 na kiMci saI avarajjhaI se doudahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA 34-37 dhammAdhamme ya dovee 3-7 nakovae AyariyaM doguMcho appaNo pAe 6-7 dhammAyariyassa saMghasAhUNaM 3-265 nakkhattaM taMmi nahacaubbhAe doguMchI lajjasaMjae 2-4 dhammArAmarae daMte 16-15 nakkhattaparivArie do ceva sAgarAI u6-222 dhammArAma care bhikkhU 16-15 nakkhattANa muhaM caMdo 2-15 13-32 23-24 22-46 12-46 28-9, 8 11-15 23-68 3-12 18-33 1-14 19-28 19-24 18-88 8-21 22-30 16-15 22-42 22-28 7-28 14-35 5-16 14-35 5-18 5-18 32-18 12-11 25-28 18-3 36-147 25-38 32-101 32-51 u2-77 u2-80 32-25 32-36 1-40 26-19 11-25 25-16 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi nakkhattANaM muhaM jaMca nakkhattANa muhaM bUhi na gacchaI saraNaM tammi kAle nagarassa khemaM kAUNaM na geNha adattaM jo na cAiyA khobhaiuM tiguttA na ciTThe guruNaMtie na cittA tAyae bhAsA naccA uppaiyaM dukkhaM naccA kammavivAgayaM naccA namai mehAvI na chiMde na chiMdAvae na jaMpiyaM iMgiyapehiyaM vA na jIviyaTThA pajahAmi bhoe na juMje UruNA Uru naTTehi gIehi ya vAiehiM na taM arI kaMThachettA karei na taM tAyaMsi dussIlaM na taM sudinaM kusalA vayaMti na taM suhaM kAmaguNesu rAyaM na tassa dukkhaM vibhayaMti nAio na tassa mAyA va piyA va bhAyA na tassa savve vi maNunnayaM vA na tAo maNasIkare na tujjha bhoge caiUNa buddhI na tumaM jANe aNAhassa na te kiMci na accimo na te tumaM viyANAsi na te pIlA bhavissaI na tesi paDisaMjale na tesipIhae muNI na tesu bhAvaM nisire kayAi na tesu bhikkhU maNasA pausse natha amokkhassa nivvANaM natthi kiMci ajAiyaM natthi caritaM sammattavihUNaM nattha jIvassa nAtti nattha joisame satthe natthanRNaM pare loe nadIsaI jAivisesa koI na nikkasijjai kaNhuI na niNhavijja kayAi vi na niraTuM na mamma 25-11 na nivijjaMti saMsAre 25- 14 na nisIejja kayAi vi 20-45 nannaTTaM pANaheuM vA 8-28 nannesiM cakkhuphAsao 25-24 32-16 1-18 na paye na payAvae 6-10 na pAe hoi hu saMparAe 2- 32 napuMsaveyaM vivihe ya bhAve 2-41 na baMdhavA baMdhavayaM uveMti 1-45 2-2 971 na pae na payAvae na pakkhao na purao 32-14 14-32 na baMbhayArissa khamo nivAso na baMbhayArissa hiyAya kassaI na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo narmimi abhiNikkhamaMtaMmi 1-18 na mittavaggA na suyA na baMdhavA 13-14 namI namei appANaM namI rAyA videhesu 20-48 25-28 12-38 13-17 13-23 13-22 na me evaM tu nissesaM 32- 106 na me gacchai nummaggaM 2-25 na me Dajjhai kiMcaNa 13-33 na me diTThe pare loe 20-16 na me nivAraNaM asthi 12- 34 namo te saMsayAIya ! 4-4 32-13 32-11 13-30 e-4 13-23 8-61 18-45 20-47 25-29 20-38 32-13 22-19 23-56 8-14 4-4 2-7 23-85 na ya ohAriNi vae 1-24 naya koUhalaM uvei sa bhikkhU 15-6 12-16 na ya NaM dAhAmu tumaM niyaMThA ! naya dukkhA vimoei 20-24, 25, 20 naya dukkhA vimAyaMti 20-23, 26, 27 na ya pAvaparikkhevI 11-12 na ya mammamudAhare 11-4 11-12 naya mittesu kuppaI na ya vittAsae paraM 2-20 nayAmantresu maNaM pi kujjA 32-21 na yApi pUyaM garahaM ca saMjae 21-15, 20 nayApi bhogA purisANa nicca 13-31 na yAvi bhogA vigaI uveMti 32-101 nae uvavajjaI 7-28 18-10 18-73 na muMbaI kiMci aNesaNijjaM na muNI raNNavAseNaM na mUlao chiMdai baMdhaNaM se na mUsagANaM vasahI pasatthA 3-4 1-21 25-10 9-33 2-2 1-18 35-10 20-41 32-102 25-12 22-37 12-24 2-38 32-21 4-11 28-30 2-28 28-29 2-27 35-12 2-44 12-37 1-7 1-11 narae dukkhaM ca tirikkhajoNisu naraesa dukkhaveyaNA 1-25 naraesu vi egayA rasuveiyA e nara nara veyaNA uhA veyaNAsIyA pariziSTa 1 : padAnukrama naragatirikkhattaNaM dhuvaM naragAo na muccaI naranAriM pajahe sayA tavassI narasaTThAe bhuMjijjA 7-16 5-22 15-6 35-17 16-13 9-48 32-12 13-15 13-18 12-21 32-14 na lavejja bhuTTo sAvajjaM 1-25 na lippaI teNa muNI virAgo 32-26, 38, 52, 65, 78, 81 .32-0, 93, 86, 88 32-34, 47 na lippaI bhavamajjhe vi saMto narassattagavesissa narassa luddhassa na tehi kiMci narAgasattU dharisei cittaM nahi kAmaguNesu giddhaM nariMda ! jAI ahamA narANaM nariMdadeviMdabhivaMdieNaM narUvalAvaNNAvilAsahAsaM na lippae bhavamajjhe vi saMto navaNIyassa va sirIsakusumANaM navamammi jahanneNaM 3-3 18-72 18-47 17-48 navaraM puNa samA navahi varisehi UNA na vA labhejjA niuNaM sahAyaM na vi kassavi uvavAo navi jannANa jaM muhaM navi jANasi veyamuhaM na vijjaI annamiheha kiMci na vinivvahaNAya vA vi muMDieNa samo na viruTTho na vi tuTTho na visA majjha dAhiI na vIejjA ya appayaM 34-18 u6-242 18-75 34-46 32-5 34-58, 58 25-11 25-11 14-40 25-10 25-28 25-8 27-12 na vIyarAgassa kareMti kiMci na vIrajAyaM aNujAi maggaM navIsase paMDie Asupatre 2-8 32- 100 20-40 4-6 na saMtasaMti maraNaMte 5-28 na saMtase na vArejjA 2-11 na sayaM gihAI kujjA 34-2 na savvattha viyAhiyA 36-130, 138, 193, 182, 189 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 972 pariziSTa 1:padAnukrama 1-4 na savvatthabhiroyaejjA 21-15 nANArayaNapaDipuNNe 11-30 nAsanne nAidUrao 1-34 na sA paDiniyattaI 14-24, 25 nANAruiM ca chaMdaM ca 18-30 nAsanne bilavajjie 24-18 na sA pArassa gAmiNI 23-71 nANAvaMjaNasaMjuyaM 12-34 nAsIle na visIle 11-5 na sA mamaM viyANAi 27-12 nANAvaraNaM paMcavihaM 33-4 nAhaM rame pakkhiNi paMjare vA 14-41 na siNehaM kahici kubvejjA 8-2 nANAvihavigappaNaM 2 3-32 nAho majjha na vijjaI 20-8 na siyA ailolue 11-5 nANAsIlA agAratthA 5-18 nibaraso kaDuyarohiNIraso vA 34-10 na siyA tottagavesae 1-40 nANI no paridevae 2-13 nikeyamicchejja vivegajogaM 32-4 na se ihaM neva parattha loe 17-20 nANucite kayAi vi 16-6 nikkasijjai savvaso na so suyakkhAyadhammassa 4-44 nANutappejja panavaM 2-38 nikkhaMtA jiNasAsaNe 18-46 na so hoi pasaMsio 14-38 nANutappejja saMjae 2-30 nikkhaMto jiNasAsaNe 18-18 nahaM ogAhalakkhaNaM 28-8 nANeNaM daMsaNeNaM ca 22-26; 28-10 nikkhamaNaM tassa kAuM je 22-21 na haNe pANiNo pANe 6-6 nANeNa jANaI bhAve 28-35 nikkhamiya bAragAo 22-22 na hu jiNe ajja dissaI 10-31 nANeNa ya muNI hoi 25-30 nikkhivittANaM bhAyaNaM 26-38 na hu te samaNA vuccaMti 8-13 nANeNa viNA na huMti caraNaguNA 28-30 nigame ya Agare pallI 30-16 na hu dAhAmi te bhikkhaM 25-6 nANe daMsaNe ceva 26-38 nigame vA rAyahANie 2-18 na hu pANAvahaM aNujANe 8-8 nANosahipajjalie 11-28 niggaMtho vi na karejja chahiM ceva 2.6-33 na hu muNI kovaparA havaMti 12-31 nAdaMsaNissa nANaM 28-30 niggaMthe pAvayaNe 21.-2 na hu so pabhU tuma puttA! 18-34 nAnamaMti narAhivA! -32 niggaMtho dhiimaMto 26-33 naheva kuMcA samaikkamaMtA 14-36 nApuTTho vAgare kiMci 1-14 niggayA hohiI manne 27-12 nAiucce va nIe vA 1-34 nAmaM kammaM tu duvihaM 33-13 niccaM bhIeNa tattheNa 18-71 nAidUramaNAsanne 1-33;20-7 nAmakammaM ca goyaM ca 33-3 niccaM muiyamANaso 18-3 nAimattaM tu bhuMjejjA 16-8 nAmagottANaM ukkosA 33-23 niccakAlappamatteNaM 18-26 nAivigiTuM tavaM care 38-253 nAmAiM tu jahakkama 34-3 niccaso parivajjae 16-3, 7, 10, 14 nAivelaM muNI gacche 2-6 nAmAI vaNNarasagaMdha 34-2 niccAutteNa dukkaraM 15-26 nAivelaM vihannejjA 2-22 nAmeNa saMjae nAma 18-1 nijjAi udagaM va thalAo nAgo jahA paMkajalAvasanno 13-30 nAyaejja taNAmavi 6-7 nijAo vaNhipuMgavo 22-13 nAgo vva baMdhaNaM chittA 14-48 nAyae parinivvue 36-268 nijjANaM pAvagaM imaM 21-8 nAgo saMgAmasIse vA 2-10 nAyae parinibuDe 18-24 nijjUhiUNa AhAraM 35-20 nANaM ca daMsaNaM ceva 23-333; nAyavvaM daMsaNAvaraNaM 33-6 niddA taheva payalA 33-4 28-2, 3, 11 nAyavvA amorattAo 26-15 niddAniddA ya payalapayalA ya 33-4 nANaM nANIhi desiyaM 28-5 nAyavvA kAulesAe 34-36 niddAsIle pagAmaso 17-3 nANaMmi daMsaNaMmI 26-47 nAyavvA kiNhalesAe 34-34 niddhaMtamalapAvagaM 25- 1 nANadaMsaNalakkhaNaM 28-1 nAyavvA teulesAe 34-37 niddhaMdhasapariNAmo 34-22 nANadaMsaNasanniyA uE-66,67 nAyavvA nIlalesAe 34-35 nijhuNittANa nigao 18-87 nANasaMpannAe NaM bhaMte ! jIve... 28 2060 nAyavvA pamhalesAe 34-38 niMdaNayAe NaM bhaMte ! jIve ki..... 29 sUra 7 nANassa kevalINaM 3-265 nAyavvA sukkalesAe u4-38,46 ninnehA nippariggahA 14-48 nANassa savvassa pagAsaNAe 32-2 nAyavvo hoi ittario 30-11 nibbhericche ruhiraM vamaMte 12-28 nANassAvaraNijja 33-2 nArIjaNAI parivArayaMto 13-14 nimaMtayaMtaM ca sue dhaNeNaM 14-11 nANAkusumaMchannaM 20-3 nArIsu nopagijjhejjA 8-18 nimaMtio ya bhogehi 20-50 nANAgottAsu jAisu 3-2 nAlaM te mama tANAe 6-3 nimajjiuM mohamahaNNavammi 32-105 nANAdumalayAiNNaM 20-3 nAvakaMkhe kayAi vi 6-17 nimitta koUhala saMpagADhe 20-45 nANAdhanapaDipuNNe 11-26 nAvA ya ii kA vuttA? 23-72. nimitteNa ya vavaharaI 17-18 nANApakkhiniseviyaM 20-3 nAvA viparidhAvaI 23-90 nimesataramittaM pi 18-74 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 873 pariziSTa 1 : 5dAnukrama nimmamattaM sudukkaraM 18-28 nihaMtUNa uvAyao 23-41 no rakkhasIsu gijjhejjA 8-18 nimmamo niraMhakAro 18-89: 35-21 nihiyaM duhao vi virAyai 11-15 novalippai vAriNA 25- 26 nimmoyaNi hicca palei mutto 14-34 nIyA taMtavagAviya u6-148 no vibhusANuvAI havai, se niggaMthe 16sU011 niyagAo bhavaNAo 22-13 noyAvittI acavale 11-10 no vi ya vaMdaNagaM kuo pasaMsaM 15-5 niyaDille aNujjue 34-25 nIyAvittI acavale 34-27 no sakkiyamicchaI na pUrya 1pa-5 niyaMThadhamma lahiyANa vI jahA 20-38 nolalesaM tu pariName 34-24 no saddarUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai.... niyattejja jayaM jaI 24-21, 23, 25 nolalesA u vaNNao u4-5 1dasUtra 12 niyatto hAsasogAo 18-81 nIlAsogasaMkAsA 34-5 no sujahA adhIrapurisehiM niyANamasuhaM kaDaM 13-28 nIharaMti mayaM puttA 18-15 no hIlae no vi ya khisaejjA 18-83 niraMgaNe savvao viSpamukke 21-24 nIhArimaNIhAri 30-13 no hIlae piMDaM nirasaMtu 15-13 nigammi virao 1-42 nIhAsA ya nirANaMdA 22-28 nikhasoyA pariyAvamei 20-50 necchaI sAmudANiyaM 17-18 paiNNagaM diTThivAo ya 28-23 nirANi uvajjae 1-8 neyAuyaM dadrumadadrumeva 4-5 paiNNavAI duhile 11-8 niraTThiyA naggaruI u tassa 20-48 neyArisaM duttaramatthi loe 32-17 pairikkuvassayaM laddhaM 2-23 niravakaMkhA biijjiyA 30-8 neraDyatirikkhAu 33-12 pairikke parakaDe vA 35-6 nivekkho parivvae E-15 neraiyatirikkhA ya 36-155 pauMjejja imaM vihi 24-13 nirassAe u saMjame 15-37 neraiyANaM tu aMtaraM 38-168 paesaggaM khettakAle ya 33-16 nirAsave saMkhaviyANa kamma 20-52 neraiyANaM viyAhiyA 38-167 paesaggamaNaMtagaM 33-17 nirovalevAi asaMthaDAI 21-22 neraDyA sattavihA 36-156 paogakAle ya duhI duraMte 32-31, 44, 57, nivaDai rAigaNANa accae 10-1 neva kiccANa piTTao 1-18 70,83,86 nivesai nivajjaI 27-5 neva kujjA kayAi vi 1-17 paMkabhUyA u ithio 2-17 nivvattaI jassa kaeNa dukkhaM 32-32,45, neva kujjA pariggahaM 2-18 paMkAbhA dhUmAbhA 38-157 58, 71, 84, 87 neva ciTTe na saMlave 1-26 paMkeNa va raeNa va 2-38 nivvattayaMtI amaNutrayaM vA 2-106 neva tANAyaM taM tava 14-36 paMkhAvihUNo vva jaheha pakkhI 14-30 nivvANaM ca na gacchar3a 11-6 neva palhatthiyaM kujjA 1-18 paMca jie jiyA dasa 23-36 nivvANaM ti abAhaMti 23-83 neva sejjAgao kayA 1-22 paMcamaM kusataNANi ya 23-17 nivvANaM paramaM jAi 3-12 nehapAsA bhayaMkara 23-43 paMcamammi jahaneNaM 36-238 nivvANamaggaM virai uvei 21-20 no aimAyAe pANabhoyaNaM AharettA paMcamahavvayajutto 18-88 nivvAvArassa bhikkhuNo -15 16 sU0 10 paMcamahavvayadhamma 23-87 niviNNakAmo mi mahaNNavAo 19-10 no iMdiyaggejjha amuttabhAvA 14-18 paMcamAe jahanneNaM 38-164 niviNNasaMsArabhayA jahAya 14-2 no itthINaM iMdiyAI.... 16-906 paMcamA chaMdaNA nAma 21-3 nivvitigicchA amUDhadiTThI ya 28-31 no itthINaM kahaM kahittA havai... 16 sU04 paMcamA hoi nAyavvA 33-4 nivvisayA nirAmisA 14-48 no itthINaM kuDutaraMsi vA.... 16 sU07 paMcamuTThIhiM samAhio 22-24 nivveeNa bhaMte ! jIve ki..... 28 20 3 no itthIhiM saddhi.... 16 sU05 paMcamo cha?o paiNNatavo 30-11 nisaMte siyA'muharI 1-8 no eNaM paDivajjae 3-10 paMcalakkhaNae tuma 18-43 nisaggurUi tti nAyavvo 28-18 nokasAyaM taheva ya 33-10 paMcavihamaMtarAyaM 33-15 nisaggavaesaI 28-16 no tAhi viNihannejjA 2-17 paMcavihA joisiyA 36-20pa nisannaM rukkhamUlammi 20-4 no tesiM vayai silogapUyaM 15-6 paMcavihe kAmaguNe 16-10 nisIejjappakukkae 1-30 no tesimAraMbhe daMDaM 8-10 paMcasamio tiguttigutto ya 18-88 nisejjaM pAyakaMbalaM 17-7 no niggaMthe puvvarayaM puvvakIliyaM paMcasamio tigutto 30-3 nissaMkiya nikkaMkhiya 28-31 aNusarittA havai... 16 sU08 paMcahANuttarA surA 38-216 nissaMgo cattagAravo 19-88 no paNIyaM AhAraM AharittA havai... paMcahA jalayarAhiyA 38-172 nissaMso ajiiMdio 34-22 16 sU08 paMcahA joisAlayA u6-208 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayANi paMcahA te pakittiyA 36- 16-18, 21, 85, 118 13-26 13-34 18-45 34-21 10-13 paMcAlarAyA / vayaNaM suNAhi paMcAlarAyA viyabaMbhadatto paMcAle yadummuho paMcAsavappavatto paMcidiyakAyama gao paMcidiyatirikkhAo paMcidiyA u je jIvA paMcidiyANi kohaM paMcaiva samiio paMjalI paDipucchaI paMDiyA paDiyakkhaNA paMDiyANaM sakAmaM tu paMDupagamaTTiyA paMDu nimlA suhA paMtaM sayaNAsaNaM bhattA paMtamulAI parivvaesa bhikkhU paMtANi ceva sevejjA paMtAvahi uvagaraNaM pakapmammi taheva ya pakkakaviTThassa vAvi jArisao pakkapuvvo anaMtaso pakkamaMta disodisi pakkamaMti mahesiNo pakkhapiMDaM va saMjae pakkhiNo ya cauvvihA pakkhI pattaM samAdAya pakkheNa yaduaMgula pagADhA jattha veyaNA pagAmadukkhA aNigAmasokkhA paccakkhANeNaM bhaMte! jIve fan... paccayatthaM ca logassa paccAgayA chuTTA paccuppanaparAyaNe pacchA kaDuyavivAgA pacchA gamissAmu pahANamaggaM pacchA jAyA ! gamissAmo pacchAtAveNa dayAvihUNo pacchAtAve ya tavappabhAvaM pacchA diTTho ya tIe vi 36-170 36-155 8-36 24-1 20-7 8-62,18 86,22-48 4-3 5-17 36-72 36-61 15-4 15-13 8-12 12-4 31-18 34-13 17-48 27-14 28-36 1-18 36-118 6-15 26-14 5-12 14- 13 260 14 23-32 30-18 874 18-11 14-31 14-26 20-48 32- 104 22-34 pacchA dhammaM carissasi pacchA pacchANutAvae pacchA paritrAya pacchA purA na caiyavve pacchAyaittA niyagaM sarIraM pajjattamajjattA 36-70, 84, 82, 108, 117, 127, 136, 145 pajjavacarao bhave bhikkhU pajjavANaM ca savvesi paDilehijja gocchagaM 7-8 paDilehijja jayaM jaI 17- 43 paDhamaM payaM pasatthaM 10-33 4-7 18-13 12-8 pajjavANaM tu lakkhaNaM paTTaNamaDaMbasaM bAhe paDaMti narae ghore paDikammaM ko kuNaI paDile abhikkhaNa 27-11 paDikkamaNeNaM bhaMte! jIve kiM... 280 12 pakkimAmi pariNANaM paDile hittANa bhaMDayaM paDile hittA muNI kujjA paDile patte 30-24 28-5 paDivajjai bhAvao paDivajjiyA paMca mahavvayANi Disoo vvaduttaro 28-13 30-98 18-25 18-76 18-31 26-37 paDikkamittA kAlassa paDikkamittu kAlassa 26-45 26-41, 48 paDikkamitta nissallo paDigAhejja saMjae 1-34 paDicchAmi saMvuDe 1-35 paDiNIe asaMbuddhe 1- 3 patte vANAsi puriM 1-17 paDiNIyaM ca buddhA papucchayANaM bhaMte! jIve...28 sU021 paDipuNNa dalejja ikkassa 8-16 paDipuNNaM nAlamessa 9-48 paDipuNe puNNamAsIe 11-25 padhAvaMtaM nigiNhAmi paDimaM paDivajjao 2-43 pArasa tIsai vihA 23-16 paDirUvaM paDivatti pannA samikkha dhammaM paDirUvayAe NaM bhaMte! jIvekiM..28 043 panne abhibhUya savvadaMsI paDirUveNa esittA 1-32 26-27 paDilehaNaM kuNaMto paDilehaNAaNAutte 17-8 paDilehaNApamatto 26-30 26-23 26-38 26-21 26-20 17- 10 23- 87 2.1-12 18-36 paDhamaM porisiM sajjhAyaM paDhamammi jahantreNaM paDhamA AvassiyA nAma paDhamAe jahantreNaM paDhame vara mahArAyA ! paDhame vAsacaukkammi paDhame sayamammi pariNayAhiM tu paNajIvANa aMtaraM paNayAlasayasahassA paNavIsa bhAvaNAhiM paNavIsa sAgarAI paNIyaM pANabhoyaNaM paNIyaM bhattapANaM ca paNIyaM bhattapANaM tu pattaM dukkhaM anaMtaso pattapupphaphalovee pariziSTa 1 : padAnukrama 36-252 34-58 36-104 36-58 31-17 36-236 30-26 16-12 16-7 18- 61 8-8 1-41 12-24 36-84 38-03 38-64 25-2 19-59 patto gaimaNuttaraM 18-38, 40, 42, 43, 47 patto veyaraNi nadi padaTThacitto ya ciNAi kammaM 32-33, 46, 57, 72, 85, 88 23-56 36-167 23-25 15-2, 15 pattieNa pasAyae pattIi bhaddAi suhAsiyAI pattegasarIrA u pattegA ya taheva ya patteyA iti AhiyA pappoti maccuM purise jaraM ca papphoDaNA cautthI pabaMdhaM ca na kuvvAI pabaMdhaM ca pakubbaI bhaTThA kiM tu sagAsa amhaM pabhIo paralogassa pabhUyadhaNasaMcao pabhUyarayaNo rAyA 26-28 26-12, 18, 43 36-234 majjejja jayaM jaI pamatte ya abhikkhaNaM 26-2 36-160 20-18 patte rasalolue sAya gavesae ya pamhalesa tu pariName 14-14 26-26 11-11 99-9 12-16 5-11 20-18 20-2 24-14 17-8 34-23 34-30 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 975 pariziSTa 1: padAnukrama 34-17, 18 34-61 34-28, 31 18-20 1-46 3-17;6-5 1-13 1-20 12-28 13-13 20-33 25-28 18-48 12-36 28-12 pamhalesA u vaNNao 34-8 parivajjittu saMjae 24-10 pasatthalesANa tiNhaM pi payao taM paDissuNe 1-27 parivajjejja saMjae 18-30 pasatthAo ahiTejjAsi payaNa payAvaNesu ya 35-10 parivADIe na ciTThajjA 1-32 pasaMtacitte daMtappA payaNukohamANe ya 34-28 parivUDhe paraMdame 7-6 pasannaM te tahA maNo payahittu mahAjaso 18-48 parivvayaMte aNiyattakAme 14-14 pasannA lAbhaissaMti payAiM jo pasaraI u sammattaM 28-22 parisappA duvihA bhave uda-181 pasavo dAsaporusaM payAhiNaM kareMto 8-59 parisukkamuhe dINe 2-5 pasAyae te hu durAsayaM pi paraM appANameva ya 25-8, 12, parihAyati carimaMte 36-58 pasAyapehI niyAgaTThI 15, 33, 37 parihAravisuddhIyaM 28-32 pasAriyA bAhu akammaceTe paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA 13-24 parIsahANaM pavibhattI 2-1 pasAhi paMcAla guNovaveyaM paraM saMvegamAgao 21-10 parIsahA duvvisahA aNege 21-17 pasiDhilapalaMbalolA para karaNe paDipucchaNA 26-5 parIsahe Ayagutte sahejjA 21-18 pasutto mi narAhivA! paragehaMsi vAvaDe 17-18 parUvaNA tesi bhave 36-3 pasubaMdhA savvaveyA parapAsaMDa sevae 17-17 pare bhave asthi jIvassa 34-58, 58 pahaNe kammamahANavaM parappavittassa u bhikkhakAle 12-8 paresu dhAsamesejjA 2-30 pahayAo duMduhIo surehi paramaTThapaehi ciTThaI 21-21 palaMDUlasaNakaMde ya u6-87 pahA chAyAtave i vA paramatthasaMthavo vA 28-28 palAlaM phAsuyaM tattha 23-17 pahAya te pAsa payaTThie nare paramaddhajoyaNAo 26-34 paliuMcaga ovahie 34-25 pahAya rAgaM ca taheva dosaM paramaMtehiM vA puNo 18-31 paliovama'TThabhAgo 36-221 pahINaputtassa hu natthi vAso paramANugo ya boddhavvA 38-10 paliovamaM jahannA 34-52 pahINaputto mi tahA ahaM pi paramA duhasaMbaddhA 15-71 paliovamaM tu egaM 36-221 pahIyae kAmaguNesu taNhA paramAhammiesu ya 31-12 paliovamassa bhAgo u8-181 pahU dukkhe vimuccaI paraloe aNissio 18-82. paliovamAI tiNNi u 36-200, 201 pAio kalakalaMtAI paraloge bhavissaI 22-18 paliovamAu tiNNi u 38-184, 185 pAio mi jalaMtIo parassaNuvaghAie 24-17 paliovamamegaM tu u6-220 pAuM hoI sudukkaraM parAIo vAhirivosahehi u2-12 paliyamasaMkhaM ca ukkosA 34-50 pAe pasArie vAvi pariggahaM ithio mANamAyaM 12-41 paliyamasaMkhaM tu ukkosA 34-48 pAgAraM kAraittANaM pariggahavivajjaNaM 18-28 paliyamasaMkhijjaimo u4-48 pADio phAliyo chinno pariggahAraMbhaniyattadosA 14-41 paliyamasaMkhejeNaM 34-52 pADhavaM sarIraM hiccA . parijuNNehi vatthehiM 2-12 paleMti puttA ya paI ya majjhaM 14-36 pANabhUyadayaTThAe parijUrai te sarIrayaM 10-26 palloyANullayA ceva u6-128 pANayammi jahanneNaM pariNAmo tesi paMcahA 36-15 pavajjaM assio muNI 35-2 pANavahaM miyA ayANaMtA pariNAmo na suMdaro 16-17 paveiyA AvasahA ya rammA 13-13 pANavahamusAvAyA paridAheNa tajjie 2-8 pavesejja arI kuddho 20-20 pANAi bhUyAi viheDayaMtA paribhogesaNA ya jA 24-11 pavvaio'NagAriyaM 20-34 pANAivayAviraI paribhoyaMmi caukkaM 24-12 pavvaio hi si aNagAriyaM 10-28 pANiNA kammakibbisA parimaMDalasaMThANe 36-42 pavvae aNagAriyaM 20-32:21-10 pANidayA tavaheDaM parimaMDalA ya vaTTA 36-21 pavvajjaM sA jiNassa u 22-28 pANI no suppasArae parimiyaM ceva AyAma 36-254 pavvajjamabbhuvagao 18-36 pANIpANavisohaNaM pariyaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve... 28sU022 pavvajjAThANamuttamaM -6 pANe ya nAivAejjA pariyaTuMtIe rAIe 20-33 pavvayaMto na soyai 25-20 pAyaM rasA dittikarA narANaM pariyAyadhamma cabhiroyaejjA 21-11 pavvAveso tahi bahuM 22-32 pAyacchittaM tamAhiyaM parivajjaNaM rasANaM tu u0-26 pasatthadamasAsaNe 18-83 pAyacchittaM dasavihaM 21-19 14-28 14-30 32-107 3pa-20 18-18 15-70 15-36 1-18 8-18 18-54 3-93 35-10 u6-231 30-2 12-36 19-25 3-4 26-4 2-28 26-25 32-10 30-39 30-39 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 876 pariziSTa 1:padAnukrama pAyacchittaM viNao 30-30 piyaM na vijjaI kiMci -15 puttaM dAraM ca nAyao 18-87 pAyacchittakaraNeNaM bhaMte ! jIve....28 sa.17 piyadhamme daDhadhamme u4-28 puttaM rajje ThavittANaM 18-37, 46 pAyattANIe mahayA 18-2 piyaputtagA donni vi mAhaNassa 14-5. putadAraM ca baMdhavA pAriyakAussaggo 26-40, 4248, 51 piyamappiyaM savva titikkhaejjA 21-15 puttasogaduhaTTiyA 20-25 pArevayagIvanibhA 34-6 piyaraM paramakkhiyA 18-15 putte paDiThappa gihaMsi jAyA ! 14-8 pAvaM purA kammamakAsi mohA 14-20 piyaro vi tahA putte 18-15 putte rajje ThavittANaM 18-46 pAvakammanirAsave 30-6 piyA ANei rUviNiM 21-7 putto me bhAya nAi tti 1-36 pAvakammapavattaNe 31-3 piyA me savvasAraM pi 20-24 pumattamAgamma kumAra do vI 14-3 pAvakammehiM pAvio 14-57 pisAyabhUya jakkhA ya 36-207 puraM aMteuraM ca me 20-14 pAvakammo aNaMtaso 18-53 pihuMDaM nagaramAgae 2.1-2 purANapurabheyaNI 20-18 pAvagaM parivajjae 1-12 pihuMDe vavaharaMtassa 21-3 purimassa pacchimaMgI 23-87 pAvadiTThitti mannaI 1-38 pINie viule dehe -2 purimA ujjujaDA u 23-26 pAvadiTThi u appANaM 1-36 pIlio mi sakammehiM 18-43 purimANaM duvvisojho u 23-27 pAvadiTThi vihannaI 2-2.2 pIlei attaTuMgurU kiliTe 32-27,40, purisesu ya aTThasayaM 38-51 pAvasamaNi tti vuccaI 17-3 thI 18 43, 63, 78, 82 purIe tattha mAhaNe 25-4 pAvasuyapasaMgesu 31-18 puggalANaM tu lakkhaNaM 28-12 pure purANe usuyAranAme 14-1 pAvAi kammAi puNellayAmo? 12-14 puggalA samudAhiyA u-20 purohio tassa jasA ya pattI 14-3 pAvesu taM damIsarA! 22-25 pucchaI taM mahAmuNi 25-13 purohiyaM taM kamasoNuNaMtaM 14-11 pAsai samaNa saMjayaM 18-5 puccha bhaMte ! jahicchaM te 2 3-22 purohiyaM taM sasuyaM sadAraM 14-39 pAsaMDA kougA migA 2 3-18 pucchamANassa sIsassa 1-23 pulae sogaMdhie ya boddhabbe 38-96 pAsajAIpahe bahU 6-2 pucchAmi te mahAbhAga ! 23-21 puvvaM tA vatthameva paDilehe 26-24 pAsabaddhA sarIriNo 23-40 pucchiUNa mae tubbhaM 20-57 puvvaM visuddhasamaddhamme 3-18 pAsamANo na lippaI tAI 8-4 pucchijjA paMjaliuDo 1-22 puvakammakhayaTThAe 6-13 pAsavaNuccArabhUmi ca 26-38 pucchejjA paMjaliuDo 26-8 puvvakoDIpuhattaM tu 38-176 pAsAe kAraittANaM 8-24 pujjA jassa pasIyaMti 1-46 puvakoDIpuhatteNaM 36-185, 182, 201 pAsAe kIlae ramme 21-7 puTTho keNai kaNhuI 2-40, 46 puvvAI vAsAI carappamatto 4-8 pAsAesu gihesu ya 4-7. puTTho tatthahiyAsae 2-32 puvvA vAsasayA bahU 3-15 pAsAo vina phiTTaI 20-30 puTTho ya daMsamasaehiM 2-10 puci ca aNAgayaM ca 12-32 pAsA ya ii ke vuttA? 2. 3-42 puTTho vA nAliyaM vae 1-14 puci bhAvaNabhAviyA 14-para pAsAyaloyaNaTThio 18-4 puDhavikkAyamaigao 10-5 punvillaMmi caubbhAe 26-8, 21 pAsAyaloyaNe Thio 21-8 puDhavIAukkAe 26-30 puhutteNa aNAIyA 38-65 pAsittA se mahApanne 22-15 puDhavI AujIvA ya 36-68 pUidehaniroheNaM pAsittu bhaddA iNamAhu bhujjo 12-25 puDhavIkaTTanissiyA upa-11 peccatthaM nAvabujjhase 18-13 pAseNa ya mahAjasA 23-28 puDhavI chattasaMThiyA u6-57 peccA hohisi uttamo -58 pAseNa ya mahAmuNI 23-12, 23 puDhavIjIvANa antaraM 36-82 pejjadosamicchAdasaNavijaeNaM bhaMte ! pAse samiyadasaNe -4 puDhavI ya sakkarA vAluyA ya 36-3 29 sU72 pAsehiM kUDajAlehi 14-63 puDhavI sAlI javA ceva 8-48 peDA ya addhapeDA 30-18 piuNA sayaM kosalieNa ranA 12-22 puDhavIsu sattasU bhave 38-156 pesiyA paliuMcaMti 27-13 piMDavAyaM gavesae 6-16 puDho vissaMbhiyA payA 3-2 poeNa vavaharate 21-2 piMDavAyaM care muNI u5-16 puNo cautthIe sajjhAyaM 26-12 porisIe cautthIe 21-44 piMDoggahapaDimAsu 31-8 puNo puNo vaMdaI sakko 4-58 porisIe caumbhAe 26-22, 37,45 piDolae va dussIle 5-22 puNNaM pAvAsavo tahA 2.8-14 polle va muTThI jaha se asAre 20-42 piyaMkare piyaMvAI 11-14 puttaM Thavettu rajje -2 posahaM duhao pakkhaM 5-23 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaramnayaNANi pariziSTa 1: padanukrama 5-17 6-10 13-17 pa-15 8-5 5-16 12-31 36-2.33 38-166,234 38-80 u6-165 31-15 22-35 15-38 28-34; 30-7 28-34; 30-9 36 - 252. 38-235 posejjA vi sayaMgaNe 7-1 baMbhammi nAyajjhayaNesu 31-14 bAlANaM kurakammArNa pose mAse cauppayA 26-13 baMbhayAriM namasaMti 16-16 bAlANaM tu paveiyaM baMbhaloe jahanneNaM 36-226 bAlA paMDiyamANiNo phaguNavaisAhesu ya 26-15 bhalogA ya laMtagA 36-210 vAlA pAviyAhi diTThIhi pharusaM pi aNusAsaNaM 1-28 bajjhaI macchiyA va khelami 8-5 bAlAbhirAmesu duhAvahesu phalei visabhakkhaNi 23-45 bajjhamANaM nirAmisaM 14-46 bAle maccumuhaM patte phAsao uNhae je u 36-36 bajjhamANANa pANiNaM 23-80 bAle ya maMdie mUDhe phAsao kakkhaDe je u 38-34 bajjho tavo hoi 30-8 bAle saMtassaI bhayA phAsao gurue je u 38-38 balamorohaM ca pariyaNaM savvaM 8-4 bAlehi mRdehi ayANaehi phAsao niddhae je u 38-40 balavaMte appaDihae 11-18 bAvataraM kalAo ya phAsao pariNayA je u u8-18 balAbalaM jANiya appaNo ya 21-14 bAvIsaM sAgarAI phAsao maue je u 38-35 balA saMDAsatuMDehi 18-58 bAvIsaM sAgarovamA phAsao lahue je u 38-39 bahave dasuyA milakkhuyA 10-16 bAvIsasahassAI phAsao lukkhae je u 38-46 bahave paribhassaI bAvIsa sAgarA U phAsao sIyae je u 36-38 bahave geyamANA vi 3-10 bAvIsAe parIsahe phAsapariNAmalakkhaNa 34-2 bahivihArA abhigamma bhikkhaM 14-17 bAhAhi kAuM saMgophaM phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti u2-75 bahivihArAbhiniviTThacinA 14-4 bAhAhi sAgaro ceva phAsANugAsANugae ya jIve 32-78 bahiyA uDamAdAya -13 bAhirabhataro tahA phAsANuratassa narassa evaM 32-84 bahuaMtarAyaM na ya dIhamAuM 14-7 bAhiro chaviho vutto phAsANuvAeNa parigaheNa 32-80 bahuAgamaviNNANA u6-262 biie vAsacaukkammi phAsA phusaMtI asamaMjasaM ca 4-11 bahuM khu muNiNo bhaI (8-16 viiyammi jahanneNaM phAsidiyaniggaheNaM bhaMte ! jAve..28 sU.17 bahuM saMciNiyArayaM 7-8 vijhyA ya nisohiyA phAsue sijjasaMthAre 23-4,8 bahu kammalevalittANaM 8-15 bIe sohejja esaNaM phAsue sejjasaMthAre 25-3 bahupANaviNAsaNe 34-12 bIyaM jhANaM jhiyAyaI phAsuyaM parakaDaM piMDaM 1-34 bahupANiviNAsaNaM 22-18 bIyANi hariyANi ya phAsuyammi aNAvAhe u5-9 bahumae dissaI maggadesie 10-71 buddhapatta niyAgaTTI phAse atittassa parigahe ya 32-82 bahumAI pamuhare 17-11 buddhassa nisamma bhAsiyaM phAse atitte ya parimgahe ya 32-81 bahuyaM mA ya Alave 1-10 buddhANaM aMtie sayA phAse atitto duhio aNisso 32-83 bahuyANi uvAsANi 14-85 buddhe abhijAie phAse viratto maNuo visogo 32-86 bahuso ceva vivAio 18.63 buddhe parinibbuDe care phAsesu jo giddhibhuveI tivvaM 32-76 bahUNaM bahuguNe sayA 48 buddhehAyariyaM sayA pheNabubbuyasaMnnibhe 18-13 bADhaM ti paDicchai bhattapANaM 12-35 buddho bhAge pariccayaI bAyarakAe maNivihANA 38-74 buddhovadhAI na siyA baMdhaNehi vahehi ya 1-16 bAyarA je u ejjattA 36-71, 85.87, bUhi jannANa jaM muhaM baMdhamokkhapaiNiNo 105, 118 hi dhammANa vA muha baMdhU rAyaM ! tavaM care 18-15 vArasaMgaviU buddhe 23-9 beiMdiyaAuThiI baMbhacerarao thINaM 16-4, 5,6 bArasahi joyaNehi 38-57 veiMdiyakAyaThiI baMbhacerarao bhIkkhU 16-2, 3,7,8 bAraseva u vAsAI 5F-251 beiMdiyakAyamaigao baMbhacerarao sayA 16-8 bAlaM sammai sAsaMto 1-39 beiMdiyajIvANaM baMbhacerasamAhie 16-15 bAlaggapAiyAo ya 8-24 beiMdiyateiMdiya baMbhacerassa rakkhalA 16-1 bAlamaraNANi bahuso 36-2.61 beiMdiyA u je jIvA baMbhacereNa baMbhaNo 25-30 bAlassa passa bAlattaM 7-28 boddhacA iMdakAiyA baMbhadatto mahAyaso 13-4 bAlANaM akAmaM tu 4-3 bohI hoi sudullahA tesi 24-12 26-12,18,43 17-6 10-30 11-13 10-34 1-42 1-40 25-14 25-14 38-132 u6-133 10-10 u8-134 36-126 u8-127 u6-138 8-15 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi bhai phAsao viya bhaisa saMThANao viya bhai se gaMdha bhaie se u vaNNao bhaiNIo me mahArAya ! bhaiyavvA te u khettao bhaMDagaM duvihaM muNI bhaMDayaM paDilehittA bhagavaM arinemitti bhagavaM! ettha me khame bhagavaM goyame nAmaM bhagavaM vaddhamANo ti bhagavaM! vArAhi me bhagavaM vesAlie viyAhie bhattapANassa aTThAe bhattapANeya posiyA bhaddati nAmeNa aNidiyaMgI bhaddavae kattie ya pose ya bhamare kIDapayaMge ya bhayavaM aMteuraM teNaM bhayavaM kesigoyame bha bhaTThANesu satta bhayabheravA tattha uiMti bhImA bhayaverAo uvarae bharahaM vAsaM narIsaro bharahavAsaM narAhivo bharaho vi bhArahaM vAsaM bhallI hi paTTisehiya 18-10 6-17 22-38 bhugguMjjoya parAiyaM bhajjaM jAyai kesavo 22-6 27-8 bhajjati dhiidubbalA bhajjA puttAya orasA EUR-3 13-25 bhajAya puttAviya nAyao ya bhaNaMtA akareMtA ya 6-8 bhaNiyaM rasavivajjaNaM 30-28 36-60 bhaNiyA jiNavarehi bhattaM pANaM gavesa 26-31 bhattapaccakkhANaM bhaMte! jIve...28 sU0 41 18-80 27-14 bhAveNaM sadahaMtassa 12-20 bhAve viratto maNuo visogo 26-15 bhAvesu jo giddhimuver3a tivvaM 36-146 bhAvomANaM muNeyo bhAsaI muNivaro vigayamoho 39-6 21-16 bhAsaM bhAsejja pantravaM 8-12 23-88. 6-6 36-42 thI 46 36-22 thI 41 36-22thI 26 36-27 thI 46 20-27 36-11 24-13 26-8 22-4 18-8 23-6 23-5 bhavakoDIsaMciyaM kammaM bhavaNavaivANamaMtara bhavataNhA layA vRttA bhavappavaMca ummukkA 18-40 18-35 18-34 18-5 30-EUR 34-51 23-48 u6-6u bhavammi carimammi u bhavasiddhIyasaMmae bhavAo parimuccae bhavAhi maNuyAhivA bhavissAmo jahA ime bhave devi tti me suyaM bhavohaMtakarA muNI bhANU ya ii ke vutte ? bhAyaNaM paDilehae bhAyaNaM savva davvANaM bhAyaraM bahumA bhAyaro me mahArAya ! 978 bhAriyA me mahArAya ! bhADapakkhI va carappamatto bhAvaM cAduttara suNa bhAvaNAhi ya suddhAhiM bhAvammiya AhiyA u je bhAvA bhAvasacceNaM bhaMte! jIve... bhAsacchannA ivaggiNo bhAsAdosaM parihare bhAsiyavvaM hiyaM sacca bhAvassa maNaM gahaNaM vayaMti bhAvANugAsANugae ya jIve bhAvApurattassa narassa evaM bhAvANuvAeNa parigraheNa bhAve atittassa pariggahe ya bhAve atitte ya pariggahe ya bhAve atitto duhio aNisso bhAveNaM pajjavehi ya bhikkhaTTA baMbhaijjammi bhikkhamaTTA uvaDie bhikkhamANA kulekule bhikkhAe vA gihatthe vA bhikkhAyariyamAhiyA bhikkhAyariyA ya rasapariccAo bhikkhAlasie ege bhikkhAvattI suhAvahA 36-64 36-268 9-22 8-42 14-45 7-26 23-84 23-77 26-22 28-8 13-4 20-26 20-28 4-6 30-25 30-6 27-10 35-15 bhikkhiyavvaM na keyavvaM bhikkhuNA bhikkhavattiNA bhikkhudhammaM vicitae bhikkhudhammaMmidasavi bhikkhU kujjAviyakkhaNo bhikkhU jAyAhi annao bhikkhUNaM paDimAsu ya bhikkhU dattesaNaM care 33-16 19-94 30-24 29 0 11 32-88 32-82 32-87 32-83 32-85 32-84 32-86 30-14 28-15 32-88 32-88 bhuMjAhi sAlimaM kUraM bhuMjittu namIrAyaH 30-23 2-3 24-10 25- 18 1-24 18-26 12-3 25-5 14-26 5-22, 28 bhikkhudhammaMmi dasavihe bhikkhU na bhavai tAriso bhikkhU paramasaMjae bhikkheNaM bhikkhuuttamA bhiccAvihUNo vva raNe nariMdo pariziSTa 1 : padAnukrama bhinnA huna DahaMti me bhisaM kUrAI kuvva bhIe saMte mie tattha bhImA bhayabheravA urAlA bhImA bhImaphalodayA bhImaM paveviyaM daTTu bhImAya sAhi ora parisappA bhuMjate maMsasoNiyaM bhuMja mANussae bhoge bhuMjamANe suraM maMsaM bhuMjA mANuse bhoge bhuMjAmu tA kAmaguNe pagAmaM bhuMjAhi bhogAi imAi bhikkhU ! jAhi bhogAi mae samA bhujjo accimAlippabhA bhujjo jattha maNussesu bhujjo vi maMdA! pagareha pAvaM bhuttabhogA tao pacchA bhuktabhogI tao jAyA bhuttA diyA niMti tamaM tameNaM bhuttA rasA bhoi ! jahAi Ne vao bhuttA visaphalovamA bhuyamoyagaiMdanIle ya bhUIkammaM ca je paraMjaMti bhUyaggAmaM vihiMsaI bhUyatthe NAhigayA bhUyANaM jagaI jahA 35-15 35-15 2-26 31-10 26-11, 17 25-6 31-11 1-32 31-10 35-14 34-9 25-37 14-30 23-53 4-8 18-3 15-14 23-48 22-36 22-35 36-181 2-11 19-43 4-2; 9 20-14 14-31 13-14 14-33 12-34 (-3 5-27 7-27 12-38 22-38 17-43 14-12 14-32 18-11 36-75 36-264 4-2 28-17 1-45 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi pariziSTa 1: padanukrama bhUyANaM dIsaI vahI bheo hoi Ahio bhettUNaM kammakaMcuyaM bheyaM dehassa kaMkhae bheyA aTuvIsa bheyA chattIsamAhiyA bhoittA samaNamAhaNe bhoe cayasi patthivA bhogakAlammi saMjayA! bhogA ime saMgakarA havaMti bhogAmisadosavisaNNe bhogI bhamai saMsAre bhoge bhuMjAhi saMjayA! bhoge bhoccA vamittA ya bhoccANa bhoe saha itthiyAhiM bhoccA peccA suhaM suvai bhoccA mANussae bhoe bho bhikkhU savvakAmiyaM bhomijjavANamaMtara bhomejjANaM jahanneNaM bhoyaNe pariNiTThie bhoyAveuM bahuM jaNaM u5-8 maccuNAmbhAhao logo 14-23 mannaMtA apuNaccavaM 38-148 maccU naraM nei hu aMtakAle 13-22 mamaM bhayAhi suyaNU ! 8-22 macchA jahA kAmaguNe pahAya 14-35 mamattaM chindaI tAhe 4-39 macchA ya kacchabhA ya 38-172 mamattabaMdhaM ca mahabbhayAvaha 38-187 macchiyapattA taNuyarI u8-58 mama royaI pavvajjA hudukkhaM u8-99 macchiyA masagA tahA 38-146 mama lAbhe tti pehAe 8-38 macche jahA Amisabhogagiddhe 32-63 mama hatthajjamAgayA 5-51 maccho vA avaso ahaM 19-64 mayaM nANuvvayaMti ya 20-8 majjhimA ujjupannA ya 23-36 mayalakkheNa ciTThaI 13-27 majjhimAuvarimA tahA 36-214 mayesu baMbhaguttIsu 8-5 majjhimAmajjhimA ceva u6-214 maragayamasAragalle 25-38 majjhimAheTThimA tahA 38-213 maraNaM asaI bhave 20-11 majhe ciTThasi goyamA ! 23-35 maraNaM pi sapuNNANaM 14-44 maNaicchiyacittattho 30-11 maraNataMmi soyaI 14-8 maNaM pavattamANaM tu 24-21 maraNammi virAhiyA hoMti 17-3 maNaM pi na paosae 2-11, 26 marihiti te varAyA 3-18 maNaguttayAe NaM bhaMte ! jIve.....28 sU. 54 marihisi rAyaM ! jayA tayA vA 25-8 maNaguttI cauvihA 24-20 marummi vairavAlue 36-204 maNaguttI vayaguttI 24-2 malladhUveNa vAsiyaM 38-2.18 maNagutto vayagutto 12-3; 2.2-47 masaMkhabhAgA jahantreNa nIlaThiI 2-30 maNanANaM ca kevalaM 2 8-4; 33-4 masaMkhabhAgaM jahaniyA hoi 22-17 maNapariNAme ya kae 22-21. mahaMtamohaM kasiNaM bhayAvaha maNapalhAyajaNaNi 16-2 mahajjuI paMcavayAI pAliyA 18-7 maNappadoso na me asthi koi 12-32 mahattha'ttha viNicchao 20-28 maNavayakAyasusaMvuDe sa bhikkhU 15-12 mahattharUvA vayaNappabhUyA 14-45 maNasamAhAraNayAe NaM bhaMte !....29 sa057 mahaNyasAyA isiNo havaMti 18-46 maNasA kAyavakkeNaM 6-11, 25-15 mahabbhayAo bhImAo 15-8 maNasA vayasA kAyasA ceva 8-10 mahayA saMveganivveyaM 20-22. maNasA vi na patthae upa-4, 17, 18 mahAudagavegassa 36-2.64 maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti 32-87.88 mahAudaga vegeNaM 8-7 maNirayaNakuTTimatale 18-4 mahAjaMtesu ucchU vA 4-12 maNuyA duvihabheyA u 38-185 mahAjayaM jayaI jannasiTuM 22-15 maNuyA devA ya AhiyA u6-155 mahAjaso esa mahANubhAgo 20-51 maNussAu taheva ya 33-12 mahAdavaggisaMkAse 23-46 maNogayaM vaktagayaM 1-43 mahAnAgo vva kaMcuyaM 34-1 maNorame kAmaguNe pahAya 14-40 mahAniyaMThANa vae paheNaM 20-50 maNoruI ciTThai kammasaMpayA 1-47 mahAniyaMThijjimiNaM mahAsurya 25-2 maNo sAhasio bhImo 23-58 mahApaume tavaM care 24-5 maNosilA sAsagaMjaNapavAle u6-14 mahApabhAvassa mahAjasassa 24-4 maNoharaM cittaharaM 34-4 mahAbalo rAyarisI 23-87 maNDikucchisi ceie 20-2 mahAmuNI mahApainne mahAjase 2.3-62 mattaM ca gaMdhahatthi 22-10 mahAmehappasUyAo 18-38 maddavayAe NaM bhaMta!.... 28.50 mahAraMbhapariggaha 3-14 22-30 18-86 18-88 13-14 1-27 14-45 18-14 27-6 31-10 38-75 5-3 5-18 7-8 38-256 38-261 14-40 18-50. 35-4 34-42 34-43 2 1-16 1-47 23-88 13-12 12-39 18-72 18-18 23-66 23-65 19-53 12-2 12-23 18-50 15-86 20-51 20-43 18-41 18-87 18-50 20-43 23-51 mae u maMdapuNNeNaM mae nAyamaNAyaM vA mae soDhAo bhImAo mae soDhANi bhImANi maMtaM mUlaM vivihaM vejjaciMtaM maMtamUlavisArayA maMtAjogaM kAuM maMdA nirayaM gacchati maMdA ya phAsA bahulohaNijjA maMsaTThA bhakkhiyavvae mAgaM kusIlANa jahAya savvaM mAgaM ca paDivajjaI maggaM buddhehi desiyaM mAgaM virAhettu jiNuttamANaM mAgagAmI mahAmuNo bhagge uppahavajjie maggeNa jayaNAi ya magge tattha suhAvahe magge ya ii ke vutte? maghavaM nAma mahAjaso | Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 880 pariziSTa 1: padanukrama 18-2 mahAraNNammi jAyaI 15-78 mAyA gaIpaDigghAo 4-54 mittavaM nAyavaM hoi 3-18 mahArisI uttama ThANa patta 12-47 mAyA piyA ehasA bhAyA -3 mittA ya taha baMdhavA 18-14 mahAvimANa savvadve u6-244 mAyAmusaM vaDDai lobhadosA 32-30, 43, miyaM kAleNa bhakkhae 1-32 mahAvIrassa bhagavao 21-1 56, 68,82,85 miyacAriyaM carissAmi 18-85 mahAvIreNa desiyaM 5-4 mAyA ya me mahArAya! 20-25 miyAi puttassa nisamma bhAsiyaM 16-87 mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM 34-28 miyA kAliMjare nage 13-8 mahAsukkA va dipaMtA 3-14 mAyAvijaeNaM bhaMte ! jIve kiM..28 su070 miyA tassaggamAhisI 15-1 mahAsukkA sahassArA 3.2.11 mAyAvuiyameyaM tu 18-26 miyAputte jahArisI 18-86 mahAsukke jahaneNaM 3-228 mArio ya aNaMtaso 18-64, 65 miyAputte ti vissue mahiM mANanisUraNo 18-42 mAlugA pattahAragA u6-17 miyAputte mahiDDie 18-8 mahiDDio puNNaphalovaveo 13-20 mA vaMtaM puNo vi Aie 10-28 mihilaM sapurajaNavayaM 8-4 mahiDDiyaM puNNaphalovaveyaM 13-11 mAsakkhamaNapAraNe 25-5 mihilAe ceie vacche mahumeragassa va raso 34-14 mAsaddhamAsieNaM tu u6-255 mihilAe DajjhamANIe 5-14 mahoragA ya gaMdhavvA 36-207 mA savve teeNa bhe niddahejjA 12-23 mihokahaM kuNai jaNavayakahaM vA 26-29 mAile pisuNe saDhe 5-8 mAsassa U pAraNae mahappA 12-35 mukkapAso lahubbhUo 23-40, 41 mAI avaNNavAI 36-265 mAsieNa u bhatteNa 14-85 muko mi visabhakkhaNaM 23-46 mAI kaNhuhare saDhe 9-5 mAseNaM cauraMgulaM 2.6-14 muggarehiM musaMDhIhiM 18-11 mAI muddheNa paDai 27-6 mAse mAse gavaM dae 9-40 muccai kArao jaNo 1-30 mA evaM holaha ahIlaNijja 12-23 mAse mAse tu jo bAlo (5-44 muccaI chavipavvAo 5-24 mA kAsi kammAI mahAlayAI 13-26 mAhaM parehi dammato 1-16 muccejja kayAi savvadukkhANaM 8-8 mA kule gaMdhaNA homo 22-43 mAhaNakulasaMbhUo 25-1 guNI Asi visArae 27-1 mA galiyasse va kasaM 1-12 mAhaNataM jahAbhUyaM 25-35 muNI care lADhe niccamAyagutne 15-3 mANaM mAyaM taheva lohaM ca -36 mAhaNabhoiya vivihA ya sippiNo 15-8 muNI vigayasaMgAmo mANavijaeNaM bhaMte ! jIve ki...28 sU056 mAhaNI dAragA ceva 14-53 muttIe NaM bhaMte ! jIve ki.... 29 sUra 48 mANusaM joNimeti je 7-18 mAhaNeNa paritcattaM 14-38 musaM te evamAhaMsu mANusattaM bhave mUlaM 7-16 mAhaNo ya purohio 14-53 musaM na vayaI jo u 25-23 mANusattami AyAo 3-11 mAhidammi jahaneNaM 36-225 musaM parihare bhikkhU 1-24 mANusattaM suI saddhA 3-1 mA hu bhaMte ! musaM vae 20-15 musAbhAsA nirasthiyA 18-26 mANusatte asArammi 14-14 mA hU tumaM soyariyANa saMbhare 54-33 musAvAyavivajjaNaM 18-26 mANussaesu je yAvi divyA 14-6 miuMpi caMDaM pakareMti sIsA 1-13 musuMDhI ya haliddA ya a6-88 mANussaM khu sudullahaM 20-11, 22-38 miu maddavasaMpanne 27-17 muhapottiyaM paDilehittA 26-2.3 mANussaM bhavamAgae 18-18 mie chubhittA hayagao 18-3 muharI nikkasijjaI 1-4 mANussaM viggahaM laddhaM 3-8 mio vA avaso ahaM 15-63 muhaM muhaM mohaguNe jayaMta 4-11 mANeNaM ahamA gaI 8-54 migacAriyaM carittANaM 18.81, 82 muttahiyAI ca ukkosA 34-54 mA taM biiyaM gavesae 10-30 migacAriyaM carissAmi 15-84 mahattaddhaM tu jahannA 34-34 thI 38, 46 mA bhamihisi bhavAvaTTe 25-38 migavvaM uvaNiggae 18-1 mUlaM ghettRNa niggayA 7-14 mA magge visamevagAhiyA 10-33 micchattanisevae jaNe 10-18 mUlaccheeNa jIvANaM 7-16 mAyaM ca vajjae sayA 5-24 micchaTThiI aNArie 34-25 mRliyaM te aicchiyA 7-21 mAyaM jattha u pavayaNaM 24-3 micchAkAro ya nidAe 26.6 muliyaM te pavesaMti 7-18 pAyaM na seve payahejja lohaM 4-12 micchA daMDo pasRjaI 8-30 meti bhUesu kappae mAyaM piMDassa pANassa 6-14 micchAdasaNarattA 3-257, 258 mettijjamANo bhayaI 11-11 mA ya caMDAliyaM kAsI 5-10 micchAdiTThI aNAriyA 18-27 mettijjamANo vamai 11-9 mAyane asaNapANassa 2-3 mittalAIparivuDo 20-11 meyanne ki pabhAsaI? 18-23 , Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraxyaNANi 881 pariziSTa 1:padAnukrama merao ya mahUNi ya 18-90 rasao aMbile je u 38-32 rAImaI vicitei 22-28 meru vva vAeNa akaMpamANo 21-18 rasao kaDue je u 38-30 rAovaraya carejja lADhe 15-2 mehuNAo susaMvuDo 2-42 rasao kasAe je u 38-39 rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM 32-8 mokkhaM gao aNuttaraM 18-36 rasao tittae je u u6-28 rAgaM dosaM ca chidiyA 10-39 mokkhamaggagaI taccaM 28-1 rasao pariNayA je u u8-18 rAgadosasamajjiyaM 30-1,4 mokkhasabbhUyasAhaNe 23-33 rasao phAsao ceva 3-22 thI. 28 rAgaddosaggiNA jagaM 14-43 mokkhAbhikaMkhissa vi mANavassa 32-16 rasao phAsao tahA 38-15 rAgaddosabhayAIyaM 25-21 mokkhAbhikaMkhI abhijAyasaDDhA 14-6 rasao mahurae je u 38-33 rAgaddIsavasaMgayA 14-42 moNaM carissAmi samicca dhamma 15-1 rasaMto kuMdukuMbhIsu 18-51 rAgaddosAdayo tivvA 23-43 moNaM virAhettu asAhurUve 20-46 rasaM na kiMci avarajjhaI se 32-64 rAgaddose ya do pAve 31-3 mosaM adattaM ca asevamANA 12-41 rasagiddheNa jaMtuNA 18-7 rAgassa dosassa ya saMkhaeNaM 32-2 mosaM adattaM ca pariggahaM ca 12-14 rasagiddhe na siyA bhikkhAe 8-11 rAgassa heuM samaNuNNamAhu 32-23, 36, mosassa pacchA ya puratthao ya32-31, 44, rasassa jibbhaM gahaNaM vayaMti 32-6ra 49, 12, 75, 88 57, 70, 83, 86 rasANugAsANugae ya jIve 32-66 rAgAure osahigaMdhagiddhe 32-50 mohaM kao etti u vippalAvo 13-33 rasANurattarasa narassa evaM u2-71 rAgAure kAmaguNesu giddhe u2-88 mohaMgayassa saMtassa 18-7 rasANuvAeNa pariggaheNa u2-67 rAgAure baDisavibhinnakAe 32-63 mohaM ca taNhAyayaNaM vayaMti 32-6 rasA pagAmaM na niseviyavvA 32-10 rAgAure sIyajalAvasanne 32-74 mohaM ca bhikkhU sayayaM viyakkhaNo 21-18 rase atitte ya parigahe ya 32-68 rAgAure se jaha vA payaMge 32-24 mohaM vA kasiNaM niyacchaI 1.5-6 se atitto duhio aNisso 32-70 rAgAure hariNamige va muddhe 32-33 mohaTThANesu ceva ya u1-18 rase atittassa pariggahe ya u2-68 rAgo doso moho 28-20 mohaNijjaM pi duvihaM 33-8 raseNa vaNNeNa ya bhujjamANA 32-20 rAgo ya doso vi ya kammabIyaM 32-7 mohaNijjassa ukkosA 33-21 rase phAse taheva ya 16-10 rADhAmaNI veruliyappagAse 20-42 mohaNijjassa daMsaNe 33-6 se viratto maNuo visogo u2-93 rAyaM abhikkhaM samuvAya devI 14-37 mohANilA pajjalaNAhieNaM 14-10 rasesu jo giddhimuvei tivvaM u2-63 rAyastha devI kamalAvaI ya 14-3 moho uo jassa na hoi taNhA 32-8 rasesu nANugijjhejjA 2-38 gayarisiM uttamAe saddhAe raso u kAue nAyavvo 34-12. rAyalakkhaNasaMjue 22-1,3 ya sammattasaddahaNA 28-28 raso u kiNhAe nAyavvo u4-10 rAyaveTTi va mannatA 27-13 raso u teue nAyavvo 4-13 rAyANaM na paDimaMtei 18-8 raI novalabhAmahaM 18-13 raso u nolAe nAyavvo 34-11 rAyA balabhaddo tti 19-1 raiyAe jahakkama 22-12 raso usUkkAe nAyavco 34-15 rAyA rajjaMtu hArae 7-11 rakkhamANI tayaM vae 22-40 rahanemI ahaM bhadde ! 2.2-39 rAyA saha devIe 14-43 rakkhasA kinnarA ya kiMpurisA u6-207 rahanemI bhaggacitto 22-34 rukkhamUle va ekkao upa-6 rakkhejja kohaM viNaejja mANaM 4-12 rahANoe taheva ya 18-2 rukkhamUle va egao 2-20 rajjaM tu guNasamiddhaM 18-48 rahiyaM thIjaNeNa ya 16-1 rukkhA gucchA ya gummA ya 38-84 rajjaMto saMjamammiya 18-8 rahe kallANa bhAsaI 11-12 ruppa suvaNNe ya vaire ya 38-93 rattiM pi cauro bhAge 26-17 rahe bhAsai pAvagaM 11-8 rUvaMdhare muNipavarANa heTThime 17-20 sno tahiM kosaliyassa dhUyA 12-20 rAiNo tammi saMjae 20-5 rUvassa cakTuM gahaNaM vayaMti 32-23 ramae ajjavayaNami 2.5-20 rAibhAesu causu vi 26-17 rUvANugAsANugae ya jIve 32-27 ramae paMDie sAsaM 1-37 rAiyaM ca aIyAraM 26-47 rUvANurattasta narassa evaM 32-32 ramejjA saMjame muNI u6-248 rAiyaM tu aIyAraM 26-48 rUvANuvAeNa pariggaheNa 32-28 rayaNAbha sakkarAbhA u6-156 rAIbhoyaNavajjaNA 18-30 rUvAhiesu suresu a 31-16 rayayahArasaMkAsA 34-8 rAIbhoyaNavirao 30-2. rUviNo ceva'rUvI ya 38-4, 248 rayAI khevejja purekaDAI 21-18 rAImaI asaMbhaMtA 22-36 rUviNo ya cauvvihA 38-10 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi rUviNo vi cauvvihA rUve atittassa pariggahe ya rUve atitte ya pariggahe ya rUve atitto duhio aNisso rUve viratto maNuo visogo rUvesu jo giddhimuvei tivvaM reNu va paDe laggaM revayayaMmi dvio bhagavaM roie unisaggo rogA ya maraNANi ya rogeNAlassaeNa ya rojjho vA jaha pADio rohiNI devaI tahA laMghiyA taM naikkame laMtagammi jahantreNaM lakkhaNaM pajjavANaM tu lakkhaNa sarasaMjuo laddhUNa vi AriyattaNaM vi uttamaM suI vi mANusattaNaM laddhe piMDe aladdhe vA layA cidui goyamA ! layA ya ii kA vRttA ? la layAvalaya pavvagA kuhuNA layA vallI taNA tahA lalieNa nalakUbaro laliyacavalakuMDalatiroDI lahubhUyavihAriNo lAbhaM alAbhaM ca suhaM ca dukkhaM lAbhaMtare jIviya vUhaittA lAbhAlAbhammisaMtuTTe lAbhAlAbhe suhe dukkhe lAbhA suddhA ya tume mahesI ! lAbho devagaI bhave lAhA loho pavaI liMge duvihe mehAvi ! luttakesaM jiiMdiyaM luptassa sakammuNA luppati bahuso mUDhA leppAhi sauNo viva levamAyAe saMjae sajjhayaNaM pavakkhAmi 36-4 lesANaM appasatthANaM 32-30 lesANaM tu suNeha me 32-29 32-31 32-34 32-24 18-87 22-22 lesANa huMti ThANAI 28- 17 lesAsu chasu kAesu sAhi pariNayAhi 18-15 11- 3 18-56 22-2 1-33 36-227 28-6 22-5 10-17 10-18 10-16 2-30 23-45 23-47 36-85 36-84 22-41 8-60 sANaM hoi pariNAmo lesAhi savvAhi loe kittI se jAyae loegadese te savve lesANaM TiI tu vocchAmi lesANa ThiI u devANaM sANa liI u vaNiyA hoi 34-44, 47 lesANa TiI jahi jahi jA ra 34-45 38-33 31-8 34-60 34-58, 58 1-45 38-89, 130, 138, 173, 182, 188 76-11. loegadese loe ya logaM pi eso kutio DahejjA 12-28 logadese ya bAyarA 36-78, 86, 110, 111, 120 23-81, 84 22-4 logaggaMmi durAruhaM loganAhe damIsare logamittAviyAhiyA logassa ega desamma logAloge ya AgAse loguttamuttamaM ThANaM loge liMgappaoyaNaM 982 lobhe ya uvauttayA loyaMto u viyAhio 9-58 23-32 lobhavijaeNaM bhaMte! jIve kiM...28 sU071 lobhAo duhao bhayaM lobhAvile AyayaI adattaM 14-44 14-32 4-7 35-16 18-80 20-55 7- 16 loluppamANaM bahuhA bahuM ca 8-17 lohaM duchaM araI raI ca 23- 30 lohatuMDehi pakkhihi 22-25, 31 loyaggamma paTTiyA loyaggeya paTTiyA 34-16, 18 34-2 34-20 34-40 34-47 9-54 32-28, 42, 55, 68, 81, 84 24-8 lohA vA jai vA bhayA 6-3 lohiNIhU ya thIhU ya 6-1 38-9 6-148, 158, 198, 217 38-0 18- 65 6-15 vaiguttI caDavvihA vairaso kampuNA hoi 34-1 loho hao jassa na kiMcaNAI va 25-23 36-88 32-8 24-22 25-31 vaejja na puNo tiya vae vioge ya kahiM suhaM se ? vaesa iMdiyatthesu vaMkajaDA ya pacchimA ke vaka samAyAre vataM icchasi AvenuM vaMtarANaM jahaneNaM vaMtAsI puriso rAyaM ! vaMda abhitto vaMdaI yatao guruM vaMdaNaeNaM bhaMte! jIve ki vaMdapUrNatA vaMdamANA narmasaMtA vaMdiUNa tao guru vaMdittANa tao guruM pariziSTa 1 : padAnukrama vaMdittA ya tao guruM vacchala bhAvaNe aTTha vajjeyavvA ya mosalI taiyA vajjeyavvo sudukka vajhaM pAsa vajjhagaM vajjhamaMDaNasobhAgaM vaTTamANe u saMjae vaDDUIhi dumo viva vaDDhae hAyae vAvI u6-61 mANo bhavAhiya u-3 vaNapphaINa AuM tu u6-56 vaNassa kAyama gao 14-10 vaNNao gaMdhao ceva 32- 102 vaNNao je bhave kiNhe 18- 58 vaNNao je bhave nIle vaNNao pariNayA je u vaNao pI je u vaNao lohie je u o sukkile je u vaNNaM jarA harai narassa rAya varasagaMdhaphAsA vajjapANI puraMdare vajjabhIrU hiesae vajjari sahasaMghayaNo vajjittA kevalaM saM vajjejjA paNihANavaM 1-41 32-28, 41, 54, 7, 80, 83 31-9 27-26 34-25 22-42 36-220 14-38 8-55 26-50 29 sU0 11 35-18 25-17 26-45 26-22, 37, 40, 41, 42, 48, 49, 51 26-8 28-31 11-23 34-28 22-6 34-45 16-14 26-26 18-30 21-8 21-8 11-6 18-66 26-14 22-26 36-102 10-8 36-15 36-22 36-23 36-16 36-25 36-24 36-26 13-26 28-12 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 883 pariziSTa 1:padAnukrama vaNNeNaM bhAvamaNumuyaMte u 30-23 vAyA aduva kammuNA 1-17 vijayaghose ya mAhaNe 25-34 vaNNe rUve ya savvaso 6-11 vAyAviddho vva haDho 22-24 vijayA vejayaMtA ya 36-215 vattaNAlakkhaNo kAlo 28-10 vAyAviriyametteNa E-8 vijahittu puvvasaMjogaM vatthAI paDilehae 26-27 vArimajhe mahAlao 23-66 vijjamANe pare loe 18-27 vaddhamANagihANi ya 6-24 vAluyAkavale ceva 18-39 vijjAcaraNapAragA 18-22 vamaNavireyaNadhUmaNettasiNANaM 15-8 vAluyAbhA ya AhiyA u6-156 vijjAcaraNapArage vayaM ca sattA kAmesu 14-45 vAvanakudaMsaNavajjaNA 28-28 vijjAcaraNasaMpanne 18-24 vayaM pavattamANaM tu 24-23 vAsaM tattha'bhiroyae 35-6 vijjAmaMtatigicchagA 20-22 vayaguttayAe NaM bhaMte ! jIve... 28 sU0 55 vAsaMte aMdhayAraMmi 22-33 vijjAmAhaNasaMpayA 25-18 vayajoga succA na asabbhamAhu 21-14 vAsalakkheNa sAhiyaM u6-221 vijjusaMpAyacaMcalaM 18-13 vayaNaM assuyapuvvaM 20-13 vAsAI bArase va u 36-132 vijjusoyAmaNippabhA 22-7 vayaNamicche puNo puNo 1-12 vAsANukkosiyA bhave 38-80, 88, vijjU agI ya AhiyA 36-206 vaya samAhAraNayAe NaM bhaMte ! ...28 sU0 58 102, 122 vijjhavejja paMjaliuDo 1-41 vayANi sIlANi parIsahe ya 21-11 vAsiTThi! bhikkhAyariyAi kAlo 14-28 viTTha bhuMjai sUyare 1-5 varaM me appA daMto 1-16 vAsIcaMdaNakappo ya 18-82 viNaejja lomaharisaM 5-31 varavAruNIe va raso 34-14 vAsImuhA ya sippIyA u6-128 viNae Thavejja appANaM 1-6 vallarANi sarANi ya 18-80 vAsudevaM mahiDDiyaM 22-8 viNaeNa vadae pAe 18-8 vallarehiM sarehi vA 19-81 vAsudevassa jeTTagaM 22-10 viNaeNa esa viyA 30-32 vavahAre uvamA esA 7-15 vAsudevo ya NaM bhaNai 22-25, 31 viNayaM pAukarissAmi 1-1 vasahe jUhAhivaI 11-18 vAseNullA u aMtarA 22-33 viNighAyamAgacchai se ciraM pi 20-43 vasAo ruhirANi ya 18-70 vAhio baddharuddho a 18-63 viNiyaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve... 28 sU.33 vasAmi iriyAmi ya 18-26 vAhiNo veyaNA tahA 23-81 viNiyadvRti bhogesu -62; 18-86% vasIya sovAganivesaNesu 13-18 vAhIrogANa Alae 18-14 22-45 vasudeva tti nAmeNaM 22-1 vAhIrogehiM pIDio 19-19 viNihammaMti pANiNo u-6 vase gurukule niccaM 11-14 viulaM aTThiyaM surya 1-46 viNIyaviNae daMte 34-27 vase te ThAvaittANaM 9-32 viulaM ceva dhaNohasaMcayaM 10-30 vitta kAme ya bhuMjiyA 7-8 vahaNe vahamANassa 27-2 viuvviUNa iMdattaM 5-55 vitte acoie niccaM 1-44 vahabaMdhaparIsahA 15-32 vikkiNaMto ya vANio 35-14 vitte giddhe ya itthisu 5-10 vahei rasamucchie 18-3 vikkhAyakittI dhiima 18-36 vitteNa tANaM na labhe pamatte 4-5 vaheI se narAhive 18-5 vikkhittA veiyA chaTThA 26-26 vitthArarui tti nAyavvo 28-24 vAiyA saMgahiyA ceva 27-14 vigaInijjUhaNa kare u6-252 vitthiNNe dUramogADhe 24-18 vAukkAyamaigao 10-8 vigalidiyayA hudIsai 10-17 vinANeNa samAgamma 23-31 vAujIvANa aMtaraM 36-124 vigahAkasAyasannANaM 31-6 vinnAya pavitakkiyaM 23-14 vAei sayaM paDicchai vA 26-28 vigahAsu taheva ca 24-8 vippaogamuvAgayA 13-8 vAraNa hIramANami 9-10 vigica kammuNo heDaM 3-17 vippajahe tahAvihaM bhikkhU 8-4 vAgarejja jahAsuyaM 1-23 vigiTuM tu tavaM care u6-254 vippamuccai paMDie 24-27; 30-39 vADesu va racchAsuva u0-18 vicittaM tu tavaM care 36-252 vippamuccai paMDio 31-21 vADehiM paMjarehiM ca 22-14, 16 vicitte cittapattae 38-148 vippasaNNamaNAghAyaM 5-18 vANArasIe bahiyA 25-3 vijaDhaMmi sae kAe 38-82, 80, vippasIejja mehAvI 5-30 vANiyo dei dhUyaraM 21-3 104, 115, 124, vipphuraMto aNegaso 19-54 vAdaM vivihaM samicca loe 15-15 153, 168, 177, 246 vibhUsaM parivajjejjA 16-8 vAyaNAe NaM bhaMte ! jIve 28 2020 vijayaghosassa jannaMmi 25-5 vimaNo visaNNo aha mAhaNo so 12-30 vAyaNA pucchaNA ceva 30-34 vijayaghose tti nAmeNaM 25-4 vimhAveto ya paraM 36-263 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 884 pariziSTa 1 : 5dAnukrama hau viyaDassesaNaM care 2-4 viharai vasuhaM vigayamoho 20-60 veyaNijjaM tahA mohaM 33-2 viyayapakkhI ya boddhavvA u-188 viharAbhi ahaM muNI! 23-38, 41 veyaNijje taheva ya 33-20 viyarijjai khajjai bhujjaI ya 12-10 viharAmi jahakama 23-43 veyaNIyaM pi ya duvihaM 33-7 viyANiyA dukkhavivaddhaNaM ghaNaM 18-88 viharAmi jahAnAya 23-46 veyA ahIyA na bhavaMti tANaM 14-12 viyAhio jaM samuvicca sattA 32-111 viharAmi mahAmuNI ! 23-48 veyANaM ca mahaM bUhi 25-14 viraI abaMbhacerassa 18-28 viharimsAmi nirAmisA 14-46 veyAvaccaM tamAhiyaM 30-33 virai Ayarakkhie 2-15 viharejja kAmesu asajjamANo 32-5 yAvaccaM taheva sajjhAo 30-30 virae Ayarie pahANavaM 2.1-21 viharejja pacchA ya jahAsuhaM tu 17-1 veyAvaccammi dasavihe 30-33 virae kayavikkae u5-17 vihANAI sahassaso u6-83,81, 105, veyAvacceNa bhaMte ! jIve..... 29 sUi 44 virae veyaviyAyarakhie 15-2 116, 125, 135, 144, veyAvacce niutteNaM 26-10 virao dhaNapayaNapariggahAo 154, 168, 1.78, 187, veyAvacce va sajjhAe virajjamANassa ya iMdiyatthA 32-106 184, 203, 247 verattiyaM pi kAlaM 26-28 virattakAmANa tavodhaNANaM 13-17 vihAraM viharae muNI 26-35 verANubuddhA narayaM urvati virattA una laggati 25-41 vihArajattaM nijjAo 20-2. veruliyaniddhasaMkAsA 34-5 viralI acchivehae 38-147 vihuNAhi rayaM pure kaDaM 10-3 vevamANI nisIyaI 22-34 vilutto vilavaMto haM 18-58 vidaMsaehi jAlehi 14-65 vesaM taM hoi mUDhANaM vivajjaNA bAlajaNassa dUrA 32-3 vIyarAgayAe NaM bhaMte ! ..... 28 sU046 vesaM hoi asAhuNo 1-28 vivaDai viddhaMsai te sarIsyaM 10-27 vIyarAgo aNAsavo upa-21 vocchAmi aNupuvvaso 24-18 vivanasAro vaNio vva poe 14-30 vIriyaM uvaogo ya 28-11 vochiMda siNehamappaNo 10-28 vivAdaM ca udIrei 17-12 vIriyaM puNa dullahaM 3-10 vodANeNaM bhaMte ! jIve... 29 sUi rahe vivicca kammuNo herDa 6-14 vIsaI koDikoDio 33-23 vosaTThakAe virejjA 35-19 vivittalayaNAi bhaejja tAI 2.1-22 vIsaI sAgarovamA u6-232 vosajhukAo suicattadeho 12-42 vivittavAso muNiNaM pasattho 32-16 vIsaM itthiyAsu ya 36-51 vivittasayaNAsaNaM 30-28 vIsaM tu sAgarAI 36-231 saI ca jai muccejjA vivittasayaNAsaNayAe NaM bhaMte ! ....28 1.32 buggahe kalahe ratte 17-12 sa ujjubhAvaM paDivajja saMjae ra1-20 vivittasejjAsaNajaMtiyANaM u2-12 vucchaM tesi cauvvihaM 3-158, 173, saoroho ya sapariyaNo ya 20-58 viviha khAimasAimaM paresiM 15-11 182, 188, 217 saMkaTThANANi savvANi 16-14 vivihANa va AsavANa jArisao 34-14 vucchAmi aNupucaso 30-2838- saMkapappeNa vihannasi 8-51 visaehi arajjaMto 18-8 47, 106 saMkamANo taNuM care 14-47 visaM tAlauDaM jahA 16-17 vucchAmi sovAganivesaNesu 13-18 saMkaradUsaM parihariya kaMThe 12-1 visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM 20-44 vujjhamANANa pANiNaM 23-65,68 saMkahaM ca abhikkhaNaM 16-3 visannA pAvakammehiM 6-10 veejja nijjarApehI 2-37 saMkAbhIo na gacchejjA 2-21 visappe savvaodhAre u4-12 vegeNa ya pahAvaI 27-6 saMkhijjakAlamukkosaM 36-133, 142, 152 visamaM maggamoiNNo 5-14 vemANiyA u je devA u6-208 saMkhaMkakuMdasaMkAsA 34-8; 36-61 visamasIlA ya bhikkhuNo 5-18 vemAyAhiM sikkhAhiM 7-20 saMkhacakkagayAdhare 11-21 visAlakittI ya tahosuyAro 14-3 veyaNa veyAvacce 26-32 saMkhAIyA logA 34-33 visAlisehiM sIlehi 3-14 veyaNA aNubhaviuM je 20-31 saMkhA u kamaso tesiM u6-187 visIyaI siDhile AuyaMmi 4-8 veyaNAe duhaTie 2-32 saMkhA saMkhaNagA tahA 38-128 visese kinu kAraNaM? 23-13, 24, 30 veyaNAo aNaMtaso 18-45 saMkhA saMTANameva ya 28-13 visohejja jayaM jaI 24-12 veyaNA paramadAruNA 20-21 saMkiegaNaNovagaM kujjA 26-27 vihagaiva vippamukko 20-60 veyaNA me khayaM gayA 20-33 saMkhevarui tti hoi nAyavvo 28-26 vihammANo kilissaI 27-3 veyaNA viulA io 20-32 saMgahe chaddisAgayaM 33-18 viharai mahiM mahappA 27-17 veyaNA veiyA mae 19-71, 74 saMgaheNa ya thAvare 25-22 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 985 pariziSTa 1 :padAnukrama 14-4 38-68 36-48, 248 38-17 32-17 4-4 14-13 22-39 1.8-18 33-1 23-03 14-5 14-2 4-3 34-4 5-2 5-32 1.1-23 saMgAmasIse iva nAgarAyA 21-17 saMtaI pappa teNAI 38-12 saMsAracakkassa vimokkhaNaTThA saMgAme dujjae jiNe -34 saMtattabhAvaM paritappamANa 14-10 saMsAratthA u je jIvA saMgo esa maNussANaM 2-16 saMtANachinnA carissAmi moNaM 14-41 saMsAratthA ya siddhAya saMcikkhattagavesae 2-33 saMti egehi bhikkhUhi 5-20 saMsArapAranicchinA saMcikkhamANo carissAmi moNaM 14-32 saMtimaggaM ca bUhae 10-36 saMsArabhIrussa Thiyassa dhamme saMjae iriyaM rie 24-4 saMtime ya duve ThANA 5-2 saMsAramAvana parassa aTTA saMjao ahamassIti 18-10 saMtI saMtikare loe 18-38 saMsAramokkhassa vipakkhabhUyA saMjao caiuM rajja 18-18 saMtee tahiyA nava 28-14 saMsArasAgaraM ghoraM saMjao nAma nAmeNaM 18-22 saMthavaM jahijja akAmakAme 15-1 saMsAra heuM ca vayaMti baMdhaM saMjao parivajjae 34-3, saMthavo ceva nArINaM 16-11 saMsAre parivattae saMjao susamAhio 12-2. saMthArae aNAutte 17-14 saMsAro aivattaI saMjamaM nihuo cara 22-43 saMthAraM phalagaM pIDhaM 17-7 saMsAro aNNavo vutto saMjamaM paDivajjiyA 3-20 saMthayA te pasIyaMtu 23-85 sakammasIlassa purohiyassa saMjamaMmi ya vIriyaM 3-1 saMdhAvaI naragatirikkhajoNi 20-46 sakammaseseNa purAkaeNaM saMjamamANo vi ahaM 18-26 saMdhIsu va mahApahe 1-26 sakammuNA kiccai pAvakArI saMjameNaM bhaMte ! jIve ki..... 28 2027 saMpai neyAue pahe 10-31 sakavADaM paMDurulloyaM saMjameNa taveNa ya 1-16; 18-99; saMpajjaliyA ghorA 23-40 sakAmamaraNaM tahA 25-43; 28-36 saMpatte viramejjA 26-18 sakAmamaraNaM maraI saMjame ya pavattaNaM 31-2 saMpatto kevalaM nANaM u5-21 sake devAhivaI saMjayaM susamAhiyaM 20-4 saMpiMDiyA aggarasA pabhUyA 14-31 sakko mAhaNarUveNa saMjayassa tavassiNo 2-34 saMbuddhappA ya savvatrU 23-1 sakkhaM su dIsai tavo viseso saMjayAe subhAsiyaM 22-46 saMbuddhA puvvasaMthuyA 1-46 sakkhaM sakkeNa coio saMjayANaM ca bhAvao 20-1 saMbuddho so tarhi bhagavaM 2.1-10 sagaro vi sAgaraMtaM saMjayANaM tavassiNaM 23-10 saMbhogakAle ya atittilAbhe u2-28, sagA jeTThakaNi?gA saMjayANa vusImao 5-18,28 41, 54,67, 80,83 sacele yAvi egayA saMjAyaI samayamuvaTThiyassa 32-107 saMbhogapaccakkhANeNaM bhaMte! 2810 4 saccasoyappagaDA saMjogA ya vibhAgA ya 28-13 jIve... 14-18 saccAmosA taheva ya saMjogA vippamukkassa 1-1; 11-1 saMmucchaI nAsai nAvaciTTha 36-188 saccA me bhAsiyA vaI saMThANao bhave taMse 38-44 saMmucchimANa eseva 36-185 saccA mosA taheva ya saMThANo bhave vaTTe 38-43 saMmucchimA ya maNuyA 24-21, 23, 25 sacceNa palimaMthae saMThANao ya cauraMse u6-45 saMraMbhasamAraMbhe u6-251 sacce saccaparakkame saMThANao ya vitreo 38-15 saMlehukkosiyA bhave 36-251 sajjhAeNaM bhaMte ! jIve.... saMThANapariNayA je u 36-21 saMvaccharaM majjhimiyA 38-118 sajjhAe vA niuttaNaM saMThANAdesao vAvi 6-83,81, 21-5 sajjhAo paMcahA bhave 105, 116, 125, saMvaDuI ghare tassa 28-14 sajjhAyaegatanisevaNA ya 135, 144, 154, saMvaro nijjarA mokkho 3-11 sajjhAyaM ceva paMcahA 168, 178, 187, saMvuDe nidbhuNe rayaM / 28 sU02 sajjhAyaM tao kujjA 184, 203,247 saMvegeNaM bhaMte ! jIve ki.... -26 sajjhAyaM tu cautthie saMtaI pappaNAIyA 38-38,87, 101, saMsayaM khalu so kuNaI 10-15 sajjhAyaM paosakAlammi 121, 131,140, saMsarai suhAsuhehi kammehi 8-15 sajjhAyajjhANajutte 150, 158, 174, saMsAraM bahuM aNupariyaDaMti 6-1, 12; 20- saDDI kAeNa phAsae 183, 180, 188, saMsAmi aNaMtae u1 saDDI tAlisamaMtie 218 saMsAraMmi dukkhapaurAe 8-1 saDhe bAlagavI vae 12-38 5-61; 18-44 18-34 14-18 2-13 13-4 24-20, 22 18-para 24-20, 22 8-21 18-24 29 sUTa 19 26-10 30-34 32-3 24-8 26-36, 44 21-43 26-18 18-4 5-23 5-31 27-5 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi sakumAramAhiMdA sakumAre jahaNaM sakumAro maNusido saNAsaNakusumanibhA saNAho vA narAhivA sahA kharA ya boddhavvA sahA sattavihA tahiM sattaU sAgarovamA sattabhavaggahaNe sattamammi jahantreNaM sattamAe jahantreNaM sattamo micchakAro ya sattarasa sAgarAI sattarasa sAgarA U sattarasa sAgarovamA sattaraM koDikoDio sattavihaM navavihaM vA sattahA parikittiyA sattAvIsaivihekkasIo vA sattU mittesu vA jage sattU ya ii ke vutte ? satteva u sAgarovamA satteva sahassAI satteva sAgarA U sattovasatto na uvei tuTThi satthaM jahA paramatikkhaM satthaggaNaM vibhakkhaNaM ca satsaMga koTTe ya sadAvarIya gummI ya sa devagaMdhavvamaNussapUie sadesamaha patthio 36-210 36-224 18-37 34-8 20- 16 36-71 36-71 36-226 10-13 u6-240 36-166 26-3 36-228 36-164 36-165, 228 33-21 33-99 36-157 34-20 19-25 23-37 36-163 36-88 36-162 32-28, 42, 5, 68, 81, 84 2-20 36-267 30-19 36-138 1-48 21-3 28-12 22-36 samaeNegeNa u sijjhaI u 28-27 samaeNegeNa sijjhaI samae vi saMtaI pappa 10-18 32- 106 samae samayakhettie 32-40 samaM ca saMthavaM thIhiM 32-45 32-41 sabaMdhayAra ujjoo saddassa soyaM gahaNaM vayaMti saddahai jiNAbhihiyaM sahaNa purAvidullA saddAiyA tAvaiyappagArA saddANugAsANugae ya jIve saddApurattassa rassa evaM saddANuvAeNa pariggaheNa saddA vivihA bhavaMti loe sadde atittassa pariggahe ya sadde atitte ya pariggahe ya 15-14 32-43 32-42 886 sadde atite samuvei maccuM sadde atitto duhio aNisso sadde viratto maNuo visogo sadde rUve ya gaMdhe ya saddesu jo giddhimuvei tivvaM saddhAkhamaM Ne viNaittu rAgaM saddhA paramadullahA sarddha nagaraM kiccA saniyANA kaNhalesamogADhA saniyANA hu hiMsagA sanAipiDaM jemei sannANanANovagae mahesI sanniruddhami Aue sanniruddhA ya acchahi ? sanniruddhe jalAgame sanniruddhe sudukkhie sannivese samAyaghose ya 32-37 32-44 32-47 16-10 32-37 14-28 36-258 36-257 17-18 21-23 7-24 22-16 30-4 22-14 30-17 sannihiM ca na kuvvejjA 6-15 sannihIsaMcao ceva 18-30 sapajjavasie viya 36-8 sapajjavasiyA viya 36 - 12, 78, 87, 101112, 121, 131, sapariso paMjalI houM sapAo pavajjaI sa pujjasatthe suviNIyasaMsae savvamevaM na labhejja pacchA sappe bilAo viva nikkhamaMte saphalA jaMti rAio sabbhAvapaccakkhANaM bhaMte! jIve. sabbhAve uvaesaNaM sabbhitarabAhirao samaM hiccA mahApahaM samacauraMso jhasoyaro samaNaM saMjaya dataM samaNA bhavissAmu guNohadhArI samAege vayamANA - 8-20 samaleDukaMcaNe bhikkhU samAiNAI jakkhehi samAgame kayamaI samAgayA taM isi tAlayaMti samAgayA do vi cittasaMbhUyA 36-51, 52 36-8 36-7 16- 3 5- 14 22-6 2- 27 14-17 8-7 samao ahaM saMjao baMbhayArI samayaM goyama ! mA pamAyae samayaM saMjaya bhaMje samayAe samaNo hoi samayA savvabhUesa samareva mahAmuNa 140, 150, 158, 174, 183, 180, 218 25-13 18-20 1-47 4-8 samiI guttI taheva ya 32- 50 samiIsu kiriyAsu ya 14-25 - 28 42 28-15 17-88 39-54 pariziSTa 1 H padAnukrama samAgayA bahU tattha samAgayA savvajaNa amhe samAgayA savvajaNa tubbhe samAyayaMtI amaI gahAya samAruo novasamaM uvei samAvatrANa saMsAre samAvanno nahi samAsAseMti appayaM samAseNa viyAhio samAseNa viyAhiyA samAseNa viyAhiyaM mAhiupAyagA guNagAhI samAhi paDisaMdha samAhikAme samaNe tavassI samihi majjhaM susamAhiyassa samie gutte ya guttirhi sakkhi paMDie tamhA samicca loyaM samayA mahesI samiddhA kAmarUviNo samudAya tayaM taM tu samuddami pasavaI samuddagaMbhIrasamA durAsayA samuddapAlitti nAmae 30-28 24-3, 18, 26-52 36-47, 106 30-14; 33-15 36-362 27-1 32-4, 21 24-1 39-9 12-17 34-31 6-2 4-10 5-27 25-34 21-4 11-31 21-4 21-24 21-8 36-50 22-3 22-36 samuddapAle apuNAgamaM gae samuddapAlo iNamabbavI samuddammi jalammi ya samuddavijae nAma samuddavijayaMgao 12-8 10-1 thI 36 1-35 25-30 19-25 2-10 1-26 35-13 5-26 23-14 12-19 13-3 23-19 92-33 12-28 4-2 32-11 3-2 18-18 7)-3 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 887 pariziSTa 1:5dAnukrama 6-8 38-8 samuddeNa samaM miNe 7-23 sarIrapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve.28 2038 savvadukkhA vimuccaI samuyANaM uMchamesijjA u5-16 sarIraparimaMDaNaM 16-8 savvaddhaM tu viyAhiyA samuvaTThiyaM tarhi saMtaM 25-6 sarIramAhu nAva tti 23-73 savvadhammANuvattiNo 7-28 same ajhusire yAvi 24-17 sarIravivaraMtare 20-20 savcanayANa aNumae 36-248 samo nidApasaMsAsu 14-80 sarIravoccheyaNaTThAe 38-34 savvannU jiNabhakkharo 23-78 samo ya jo tesu sa vIyarAgo 32-22, saliMge annaliMge ya 38-48 savvapamANehi jassa uvaladdhA 28-24 35, 48,61, 74, 87 saligeNa ya aTThasayaM u6-52 savvabhavesu assAyA 18-74 samo ya savvabhUesu 18-88 salilA sAgaraMgamA 11-28 savvabhAvavibhAvaNaM 26-38 sambukkAvaTTAyayagaMtuM 30-18 sallaM kAmA visaM kAmA 4-53 savvabhUyANa saMjayA / 20-48 sammaM no phAsayaI pamAyA 20-38 sallANaM ca tiyaM tiyaM 31-4 savvameyaM caittANaM samma jayai saMjame 38-1 saviyAraaviyArA 30-12 savvalakkhaNasaMpunnA 22-7 sammaM jANAmi appagaM 18-27 sa vIyarAgo kayasavvakicco 32-108 sancalogaMmi pANiNaM 23-75, 76, 78 sammaM dhamma viyANittA 14-50 savvao parivArie 14-2.1:18-2. savvalogammi vissue 23-5 sammaM no paDitappai 17-4 savvao parivArio 22-11 savvalogappabhaMkaro 23-76 sammaM bhAvettu appayaM 14-84 sacao pihiyAsave 18-83 savvasaMgavinimmukke 18-43 samma saMpaDivajjaI 23-16 sacao viSpamukkassa 14-16 savvasattU jiNAmahaM 23-36 samma suddheNa ceyasA 18-32 savvaM appe jie jiyaM 6-38 savvasuttamahoyahI! 23-85 sammaggaM tu jiNakkhAyaM 2 3-63 savvaM kammaM khavittANaM 22-48 savvassa dukkhassa ujo pamokkho 32-1 sammaggaM samuvaTThiyA 2 3-88 savvaM gaMthaM kalahaM ca 8-4 savvassa dukkhassa pamokkhamaggo 32-111 sammattaM ceva micchattaM 33-8 savvaMgesu ya patthivA 20-18 savvassa logassa dugaMchaNijjA 13-14 sammattaM taM viyAhiyaM 28-15 savvaM jagaM jai tuhaM 14-38 savvassa logassa sadevagassa 32-18 sammattacarittAI 28-28 savvaM jao jANai pAsae ya 32-108 savvAraMbhapariccAo 19-28 sammaIsaNarattA u6-258 savvaM narse viDaMbiyaM 13-16 savvAhi nayavihIhi ya 28-24 sammaddamANe pANANi 17-6 savvaM pi te apajjattaM 14-36 savve AbharaNA bhArA 13-16 sammAmicchattameva ya 33-8 savvaM vAvi dhaNaM bhave 14-38 savve ummaggapaTThiyA 23-83 sammucchimatirikkhAo 38-170 savvaM vilaviyaM gIyaM 13-16 savve kAmA duhAvahA 13-16 sayaM gehaM paricajja 17-18 savvaM savveNa baddhagaM u8-18 savve te dukkhasaMbhavA 6-1, 11 sayaM ca adbhuttara tirayaloe u6-54 savvaM suciNNaM saphalaM narANaM 13-10 savve te parinibbuDa 14-53 sayaNaM pariyaNaM ceva 2.2-32 savvaM se jAiyaM hoi 2-28 savve te viiyA majhaM 18-27 sayaNA tahA kAmaguNA pagAmA 14-16 savvakammavinimmukkaM 25-32 savve dhammaparAyaNA 14-51 sayaNAsaNaThANe vA 30-36 savvaguNasaMpannayAe NaM bhaMte ! ...28 2045 savvesiM ceva kammANaM 33-17 sayaNAsaNapANabhoyaNaM 15-11 savvajIvANa kammaM tu 33-18 savvesiM ceva bhUyANaM 20-34 sayaNAsaNanevaNayA 30-28 savvajIvesuicchiyaM 33-24 savvesu kAmajAesu sayaNeNa vA kAmaguNehi ceva 14-17 savvaTThasiddhagA ceva 36-216 savvesu vi paesaggaM 33-24 sayaNe no paDissuNe 1-18 savaTussuvariM bhave 38-57 savvesu vi paesesu 33-18 sayameva lucaI kese 22-24, 30 savvadvesu va khattiyA 3-5 savvehiM bhUehiM dayANukaMpI 21-13 sayA kusalasaMdiTuM 25-18 savvaDDIe saparisA 22-21 sayosahIhiM havio 22-8 sayA duhI vippariyAsuvei 20-46 savvadukkhappahINaTThA 28-36 sasarakkhapAe suvaI 17-14 sarai porANiyaM jAI -1; 18-8 savvadukkhappahINe vA 5-25 saha saMbuddho aNuttare dhamme saraNaM gaI paiTThA ya 23-65 savvadukkhavimokkhaNaM 26-38, 41, sahasammujhyAsavasaMvaro ya 28-17 sarAge vIyarAge vA 34-32 46, 48 sahasAvattAsiyANi ya sarittu porANiya tattha jAI 14-5 savvadukkhavimokkhaNi 14-85; 26-1 sahassaM hArae naro 7-11 sariso hoi bAlANaM 2-24 savvadukkhavimokkhaNe 26-10, 46 sahassaguNiyA bhujjo 7-12 8-4 5-2 16-1 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 888 pariziSTa 1:5dAnukrama 2-8 sahassAre jahanneNa 36-228 sAmisaM kulalaM dissa 14-46 sAhU kahaya pucchio 25-15 sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! ....28 sU040 sAmI kujjA nimaMtaNaM 2-38 siMgabere taheva ya 38-86 sahAyamicche niuNatthabuddhi 32-4 sAmehiM sabalehi ya 14-54 siMgAratthaM na dhArAe 16-8 sahie Aegavesae sa bhikkhU . 15-5 sAyaM ca pAyaM udagaM phusaMtA 12-38 siMcAmi sayayaM deha 23-51 sahie ujjukaDe niyANachinne 15-1 sAyaM no paridevae 2-8, 36 sikkhae noikovie 21-6 sahie kheyANugae ya koviyappA 15-15 sAyamasAyaM ca AhiyaM 33-7 sikkhAsIletti vuccaI 11-4,5 sA u uddhariyA kahaM? 2.3-45 sAyarasaiDDiheDaM u6-264 sikkhittA saMjamaM tavaM 5-28 sA u pArassa gAmiNI 2.3-71 sAyassa u bahU bheyA 33-7 sijhaMte jugavaM duve 38-43 sAgaraMtaM jahitANaM 18-40 sAyAgAravie ege 27-8 sijjhissaMti tahApare 16-17 sAgarA auNatIsaI 36-241 sArabhaMDANi nINei 14-22 siNANaM no vi patthae sAgarA auNatIsaMtu 36-240 sArahiM iNamabbavI 22-15 sittA no va Dahati me 23-51 sAgarA auNavIsaI 36-231 sArahissa paNAmae 22-20 siddhAiguNajogesu 31-20 sAgarA auNavIsaMtu uha-230 sArIramANasA ceva 18-45 siddhANaNaMtabhAgo ya 33-24 sAgarA aTThavIsaI 36-240 sArIramANase dukkhe 23-80 siddhANaM namo kiccA 20-1 sAgarA aTThavIsaMtu 38-238 sAvae Asi vANie 21-1 siddhANegavihA vuttA 36-48 sAgarA ikatIsaMtu u.-242 sAvae vANie gharaM 21-5 siddhANogAhaNA bhave 36-62,64 sAgarA ikkavIsaI 36-233 sAvae se vikovie 2.1-2 siddhA sijhaMti cANeNa 16-17 sAgarA ikkavIsaMtu u6-232 sAvajjaM vajjae muNI 1-36 siddhiM gacchasi nIrao 8-58 sAgarA u chavIsaI 36-238 sAvajjajogaM parivajjayaMto 21-13 siddhi goyama ! loyaM gacchasi 10-35 sAgarANi ya satteva 36-224 sAvatthi nagarimAgae 23-3 siddhi pattA aNuttaraM 22-48; 25-43 sAgarA paNuvIsaI u6-27 sAsae jiNadesie 16-17 siddhiM patto aNuttaraM 19-95 sAgarA sattavIsaI 38-238 sAsaM dAsaM va mannaI 1-36 siddhi varagaiM gayA 36-63,67 sAgarA sattavIsaMtu u-238 sAsaNe vigayamohANaM 14-52 siddhi saMpAuNejjAsi 11-32 sAgarA sAhiyA duni 36-223 sAsayaM parinivvue 35-21 siddhigaI gae goyame 10-39 sAgarovamamegaM tu 36-160 sAhavo saMjamuttarA 5-20 siddhI logaggameva ya 23-83 sANukkose jiehi u 22-18 sAhassIe parivuDo 22-23 siddhe vA havai sAsae 1-48 sA tersi kAyaTTiI uha-167,245 sAhassIo samAgayA 23-18 siddhe havai nIrae 18-53 sA pavvaiyA saMtI 22-72 sAhAraNaM jaMca karei kamma 4-4 siddhe havai sAsae 3-20 sA puDhavI nimmalA sahAveNaM 36-60 sAhAraNa sarIrAu u6-86 siyA hu kelAsasamA asaMkhayA 8-48 sA bAlA novabhuMjaI 20-28 sAhAraNa sarIrA ya 36-83 sire cUDAmaNo jahA 22-10 sA majjhammi viyAhiyA u.-58 sAhAhi rukkho lahae samAhi 14-28 sisuNAguvva maTTiyaM 5-10 sAmaNNaM ca purAkayaM 18-8 sAhiyaM paliovarma 36-223 sIuNhaM vivihaM ca daMsamasagaM 15-4 sAmaNNaM niccalaM phAse 22-47 sAhiyaM sAgaraM ekkaM u6-218 sIeNa pharuseNa vA 1-27 sAmaNNaM putta ! duccaraM 14-24 sAhiyA dunni sAgarA u6-225 sIodagaM na sevijjA 2-4 sAmaNNamaNupAliuM 18-34 sAhiyA sAgarA satta u6-225 sIosiNA daMsamasA ya phAsA 21-18 sAmaNNamaNupAliyA 14-85; 35-2.50 sAhu goyama ! pannA te 23-28, 34, 38, sIyaM ca sobIrajavodagaM ca 15-13 sAmaNNassa bhavissasi 22-4pa 44, 48, 54, 58, 64, sIyaM phusai egayA 2-6 sAmaNNe pajjuvaTThio -61 68, 74, 78, 85 sIyaMti ege bahu kAyarA narA 20-38 sAmaNNe pajjuvaTThiyA 18-46 sAhuNA vimhayatrio 20-13 sIyaMti jatthA bahukAyarA narA 21-17 sAbhAieNaM bhaMte ! jIve kiM..... 28 sU08 sAhussa tassa vayaNaM akAuM 13-34 sIyacchAe maNorame sAmAiyattha paDhamaM 28-32 sAhussa darisaNe tassa 18-7 sIyapiDaM purANakummAsaM 8-12 sAmAyAriM pavakkhAmi 26-1 sAhu annottha vaccara 27-12 sIyA uNhA ya niddhA ya u6-20 sAmAyArI paveDyA 26-4, 7 sAhU kallANa mannaI 1-38 sIyA nIlavaMtapavahA 11-28 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 888 pariziSTa 1:padAnukrama sIyAe joyaNe tatto 3-61 suttattha saMciMtaNayA dhiI ya 32-3 susIlA cArupehiNI sIyArayaNaM tao samArUDho 22-22 suttesu yAvI paDibuddhajIvI 4-6 suhaM vasAmo jIvAmo 8-14 sIla paDilabhejao 1-7 sudiTThaparamatthasevaNA vA vi 28-28 suhaM vA jai vA duI 18-17 solahUM guNaAgaraM 18-5 sudullahaM lahiuM bohilAbhaM 17-1 suhadukkhaphalavivAgaM 13-3 solabhUeNa appaNA 27-17 suddo havai kammuNA 25-31. suhamasuhaM ca AhiyaM 33-13 sIlavaMtA bahussuyA 5-24, 22-32 suddhesaNAo naccANaM 8-11 suhasAeNaM bhaMte ! jIve.... 29 sU. 30 sIlavaMtA savIsesA 7-21 suddhodae ya usse 36-85 suhassa ubahU bheyA 33-13 solasahAvahAsavigahAhi u6-263 supariccAI damaM care 18-43 suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM 18-88 sIsaM chettUNa bhujjaI 7-3 suppiyassAvi mittassa 11-8 suhattarA ceva bhavaMti sesA 33-18 sIsasaMghasamAule 23-3, 7, 15 subbhigaMdhapariNAmA 36-17 suhumaM taha saMparAyaM ca 28-32 sIseNa evaM saraNaM uveha 12-28 sumahaM maMdare girI 11-28 sahumANaM bAyarANa ya 34-8 sIse so u mahaNaNaH 21-1 sumiNaM lakkhaNadaMDavatdhuvijjaM 15-7 suhumA tattha viyAhiyA 6-77, 86, 100 sIhakapaNI naheva ya 36-88 suyaM AbhiNibohiyaM 33-4 suhumA te viyAhiyA 36-110, 118 sIhe miyANa pavare 11-20 suyaM AbhinibohiyaM 28-4 suhamA bAyarA tahA 36-70,84, 92, soho va saddeNa na saMtasejjA 21-14 suyaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evaM 2 sU. 1; 108, 117 suI ca lahUM saddhaM ca 3-10 16sU.128 sU. 1 suhumA saJcalogammi 3-98,86, suI dhammapsa dullahA 3-8 suyaM laddhaM na majjaI 11-11 100, 111, 120 sueNa ogAhaI usammattaM 28-21. suyaM labhUNa majjaI 11-3 suheNa ya duheNa ya 28-10 suMsumArA ya boddhavyA 36-172 suyaM viNayaM ca gAhie 17-4 suhesiNo dukkhaviNoyaNaTThA 32 - 105 sukaDaM tassa sAmaNNaM 2-16 suyatuMDapaIvanibhA 34-7 suhoiyo tumaM puttA ! 15-34 sukaDe tti supakke ti 1-36 suyadhamma khalu carittadhammaM ca / 28-2.7 sUyarassa narassa ya 1-6 sukahivamaTupaovasohiyaM 10-37 suyadhArAbhihayA saMtA 23-43 sUrA daDhaparakkamA 18-51 sukumAlaM suhoiyaM 20-4 suyanANaM jeNa atthao didai 28-23 sare daDhaparakkame 11-17 sukumAlo sumajjio 18-34 suyarassIyamAhiyaM 23-46 sUro abhihaNe paraM 2-10 sukkajhANaM jhiyAejjA 35-19 suyasIlatavo jalaM 23-53 sUlehi musalehi ya 18-61 sukkalesaM tu pariName 34-32 suyasIlasamukkariso 23-88 seo agAravAsu tti 2-28 sukalesA uvaNNao 34-8 suyassa ArAhaNayAe NaM bhaMte ! 28 sU025 seso saccaparakkame 18-48 sukkalesA ya chaTTA u 34-3 suyassa puNNA viulassa tAiNo 11-31 se kAhae mahayA vitthareNaM 20-43 suggaI uvavajjaI bahuso 34-57 suyANi me paMca mahavvayANi 19-10 se kiMci ha nisAmiyA 17-10 suggIve nayare ramma 14-1 suyA me narae ThANA 5-12 se khippaM savvasaMsArA 24-27; 30-39 succhinne suhaDe maDe 1-36 surUve! cArubhAsiNi 22-37 se ghANabale ya hAyaI 10-23 suTiyA niyamavvae 2.2-40 surUve piyadaMsaNe 21-6 se cakkhubale ya hAyaI 10-22 suda me uvadaMsiyaM 20-54; 2.5-34 sulahA tesiM bhave bohI 36-258 se cue baMbhalogAo 18-28 suNagamaDagassa va jahA ahimaDassa 34-16 suvaNNaruppassa u pavvayA bhave -48 se jibbhabale ya hAyaI 10-24 suNiTThie sulaTTe tti 1-36 suviNIe ti vuccaI 11-10, 13 sejjaM tu paDilehae 21-7 suNiyAbhAvaM sANassa 1-6 suvisojho supAlao 23-27 sejjaM na paDilehai 17-14 suNeha egaggahiyaM hiyatthaM 32-1 suvvae kammaI divaM 5-22 sejjA daDhA pAuraNaM me asthi 17-2 suNeha jiNabhAsiyaM 28-1 suvvaMti dAruNA saddA 4-7 seTuikulammi visAle 13-2 suNeha me egamaNA eo u-1 susaMvuDo paMcahi saMvarehi 12-42 seDhitavo payaratavo 30-10 suNeha megaggamaNA 35-1 susaMbhiyA kAmaguNA ime te 14-31 seNio magahAhivo 20-2, 10 suNeha meM mahArAya! 20-17 susaMbhaMto suvimhio 20-13 seNiyA! magahAhivA! 20-12 suttaM atthaM ca tadubhayaM 1-23 susANe sunnagAre vA 2-20; 35-6 se tattha pate na vahijja bhikkhU 21-17 suttagaM ca mahAyaso 22-20 susIibhUo pajjahAmi dosaM 12-46 se dasaMgebhijAyaI 3-16 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 880 pariziSTa 1: padAnukrama 7-48 se na acchai maMDale 31-3 thI 20 so bIyarui ti nAyavvo se nAhiI maccumuhaM tu patte 20-48 soyagijhaM vivajjae se nUNaM mae puvvaM 2-40 soyaggiNA AyaguNidhaNeNaM se phAsabale ya hAyaI 10-25 soyassa sadaM gahaNaM vayaMti seyaM te maraNaM bhave 22-42 so riTuneminAmo u seyaM pavvaiuM mama 22-28 soriyapuraMmi nayare seyamayaMti mannaI 5-8 solasavihabheeNaM se viNIe tti vuccaI 1-3 sovAgakulasaMbhUose vi ya sussuyAittA 27-7 sovAgajAI duhao gayANaM se vi sAvatthimAgae 2. 3-7 sovAgaputte hariesasAhU se saMjae suvvae tavassI 15-5 sovAgA kAsibhUmie se samie tti vuttvaI tAI 8-8 so biMtammApiyaro! se sabbabale ya hAyaI 10-26 so vi aMtarabhAsillo se savvasiNehavajjie 10-28 so vi rAyA tavaM care sesANi u appasatthAI 26-28 sovIrarAyavasabho sesAvasesaM labhau tabassI 12-10 so samAseNa chabviho se sikkhaM laDumarihaI 11-14 so suttarui ti nAyaco se suvvae hoi muNINa majjhe 17-21 sohammaMmi jahanneNaM se sikkhaM maccumuhovaNIe 1.3-21 sohammIsANagA tahA se soyavale ya hAyaI 10-21 sohI ujjuyabhUyassa soiMdiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve....28 2063 so hu kaMkhe sue siyA soUNa tassa vayaNaM 22-18 so hoi abhigamaruI soUNa tassa so dhamma 18-18 soUNa rAyakannA 22-28 hae mie u pAsittA so evaM tattha paDisiddho 25-8 hao na saMjale bhikkhU so karissai ujjoyaM 23-76,78 haMsA mayaMgatIre so kuMDalANa juyalaM 22-20 haTTatuTThamalaMkiyA so khalu ANAruI nAma 28-20 haNAi veyAla ivAvivanno so khalu kiriyAI nAma 28-25 haNAi satthaM jaha kuggahIyaM sogeNa u samutthayA 22-28 haNejjA koi katthaI soccAbhinikkhamma pahAya bhoe 14-37 hatthAgayA ime kAmA soccANaM jiNasAsaNaM 2-6 hathiNapurammi cittA soccANaM pharusA bhAsA 2-25 hammaMti bhattapANesu soccANa mehAvI subhAsiyaM imaM 20-51 hammihaMti bahU jiyA soccA neAuyaM magga 3-8; 7-25 hayaM bhadaM va vAhae 36-248 hayamAigoNamAi so tavo duviho vutto 30-7 hayANIe gayANIe so tassa savvassa duhassa mukko 32-110 harataNU mahiyA hime so tesu mohA vigaI uvei 32-101 harA haraMti tti kahaM pamAe? so dANisiM rAya ! mahANubhAgo 13-20 hariesabalo nAma so devalogasarise -3 hariyakAyA ya boddhavvA so dhammarui tti nAyavvo 28-27 hariyAlabheyasaMkAsA so pacchA paritappaI 5-13 hariyAle hiMgulue 28-23 hiriseNo maNussido 18-42 1.9-5 halidAbheyasanibhA 34-8 14-10- havaI kiccANaM saraNaM 1-45 32-34, 36 hasiyaM thANayakaMdiyaM 1622-5 hasiyaM bhuttAsiyANi ya 16-12 22-1,3 hAliddA sukkilA tahA 38-16, 72 33-11 hAsaM kiDe raI dappaM 11-6 12-1 hAsaM kIDaM ca vajjae 13-18 hAsaM bhayaM sogapumitthi veyaM 32-102 12-37 hAse bhae moharie 24-9 13-6 hiMguluyadhAusaMkAsA 34-7 15-76 hiMsagA ajiiMdiyA 12-5 27-11 hiMse bAle musAvAI 5-8:9-4 18-39 hiyaM taM mantrae paNNo 1-28 18-47 hiyaM vigayabhayA buddhA 1-28 30-10 hiyaM sayA baMbhavae rayANaM 32-15 28-21 hiyanisseyasabuddhivoccatthe 8-5 u6-222 hiyanissesAe savvajIvANa u6-210 hiraNNaM jAyarUvaM ca 35-13 3-12 hiraNNaM pasubhissaha 14-27 hiraNNaM suvaNNaM maNimuttaM 8-46 28-23 hirimaM paDisaMloNe 11-13 hirilI sirilI sissirilI u6-87 18-6 hIlaM ca niMdaM ca khamAha bhaMte ! 12-30 hujjA gAyavirahaNA 2-34 huyAsaNe jalaMtammi 18-49, 57 18-16 heUkAraNacoio 8-8, 11, 13, 17, 18, 23, 20-44 25, 27, 28, 31, 33, 39, 20-44 38,41,43,45,47, 50, 52 2-27 heUhi kAraNehi ya 27-10 5-6 heTTimA uvarimA veva 36-2.13 13-28 heTTimAmajjhimA tahA 36-213 upa-11 heTThimAheTThimA ceva 38-213 22-18 hoi kiNhAe 34-43 1-39 hoi vAyassa kotthalo 18-40 38-180 hoI bhAgeNa teUe 34-52 18-2 hokkhAmi tti acelae 2-12 u6-85 homaM huNAmI isiNaM pasatthaM 12-44 14-15 homi nAho bhayaMtANaM 20-11 12-1 u6-85 34-8 u6-74 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 upamAo ane dekhAto upamAo galiyasseva kasaM kasaM va daTThamAiNNe galiyasse va vAhAe bhUyANaM jagaI jahA kAlIpavvaMgasaMkAse nAgo saMgAmasIse vA paMkabhUyA u ithio ghayasitta vva pAvae mahAsukkA va dippaMtA dIvappaNaTe va bhAraNDapakkhIva Ase jahA sikkhiyavammadhArI duhao malaM saMciNai, sisuNAgu bva maTTiyaM dhutte va kalinA jie pakkhI pattaM samAdAya kusAgamettA bajjhaI macchiyA va khelami taraMti aMtaraM vaNiyA va nijjAi udagaM va thalAo AsIvisovamA abale jaha bhAravAhae Ase javeNa pavare jahAiNNasamArUDhe jahA kareNuparikiNNe, kuMjare sadvihAyaNe vasahe jUhAhivaI sIhe miyANa pavare aNpaDihayabale johe jahA se cAurate cakkavaTTI mahiDDie jahA se sahassakkhe, vajjapANI puraMdare jahA se timiraviddhase, uttiTuMte divAyare jahA se uDuvaI caMde jahA se sAmAiyANaM koTTAgAre jahA sA dumANa pavarA, jaMbU nAma sudaMsaNA jahA sA naINa pavarA jahA se nagANa pavare, sumahaM maMdare girI jahA se sayaMbhUramaNe samuddagaMbhIrasamA agaNi va pakkhaMda payaMgaseNA 1/12 jaheha sIho va miyaM gahAya 1/12 nAgo jahA paMkajalAvasano 1/37 jahA ya aggI araNIusaMto 1/45 khIre ghayaM 2/3 tella mahAtilesu 2/10 paMkhA vihUNo vca jaheha pakkhI 2/17 bhiccA vihUNo bva raNe nariMdo 3/12 vivannasAro vaNio vva poe 3/14 juNNo va haMso paDisottagAmI 4/5 jahA ya bhoI ! taNuyaM bhuyaMgo, 46 nimmoyaNi hicce palei mutto 4/8 chiditu jAlaM abalaM va lohiyA, macchA jahA... 5/10 naheva kuMcA samaikkamaMtA, tayANi jAlANi dalittu haMsA 5/16 pakkhiNi paMjare vA 6/15 giddhovame 7/24 urago suvaNNapAse va 8/5 nAgo vva baMdhaNaM chittA, appaNo vasahi vae 8/6 visaM tAlauDaM jahA 8/8 visameva garahie 9 53 amayaM va pUie 10/33 vijjusaMpAyacaMcalaM 11/16 ummatto vva mahiM care 11/17 deva doguMdage ceva 11/18 visaphalovamA 11/18 pheNabubbuyasannibhe 11 20 jahA kipAgaphalANaM pariNAmo na suMdaro 11/21 guruo lohabhAro vva 11/22 AgAse gaMgasou vva paDisoo vva duttaro 11/23 bAhAhi sAgaro 11/24 vAlyAkavale 11/2.5. asidhArAgamaNaM 11/26 ahIvegaMtadiTThIe 11/27 javA lohamayA 11 28 jahA aggisihA dittA 11/28 jahA dukkhaM bhareuM je hoi vAyassa kotthalo 11/30 jahA tulAe toleuM, dukkaraM maMdarI girI 11/31 jahA bhUyAhi tariuM, dukkaraM rayaNAgaro 12 27 13/22 13/30 14/18 14/18 1.4/18 14/30 14/30 14/30 14/33 1434 14.36 143 14/38 1441 14.47 14.47 1448 16/13 17 2 1721 18/13 1851 18/3 1811 18.13 1817 1935 19 36 18/38 1937 14/39 1838 - 15/30 14/36 1940 1941 1942 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 992 pariziSTa 2: upamAo ane dekhAto w mahAdavaggisaMkAse mahAjaMtesu ucchU vA rojjho vA jaha pADio mahiso viva mio vA avaso maccho vA avaso sauNo viva vaDDaIhiM dumo viva kumArahiM ayaM piva mahAnAgo vva kaMcuyaM reNuyaM va paDe laggaM vAsIcaMdaNakappo satthaM jahA paramatikkhaM iMdAsaNisamA polle va muTThI jaha se asAre ayaMtie kUDakahAvaNe vA rADhAmaNI veruliyappagAse visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM satthaM jaha kuggahIyaM veyAla iva aggI vivA kurarI vivA vihaga iva devo doguMdao jahA sIho va saddeNa na saMtasejjA saMgAmasIse iva nAgarAyA meru vva sUrie vaMtalikkhe samudaM va vijjusoyAmaNippabhA sire cUDAmaNI jahA bhamarasannibhe mA kule gaMdhaNA homo vAyAviddho vva haDho aMkuseNa jahA nAgo caMdasUrasamappabhA jahA caMdaM gahAIyA bhAsacchannA ivaggiNo aggI vA mahio jahA jahA pomaM jale jAyaM, novalippai vAriNA khaluMkA jArisA jojjA rAyaveTuiM mannaMtA jAyapakkhA jahA haMsA w 18/50 jArisA mama sosAu, tArisA galigaddahA 2.7/16 1.8/53 udae vva tellabiMdU 28 2 18/56 ohariyabhAro vva bhAve 2912 18/57 jahA sUI sasuttA ra9pa9 15/63 jahA mahAtalAyassa sanniruddhe jalAgame 30/5 1.8/64 jahA ya aMDappabhavA balAgA, aMDaM balAgappabhavaM jahA ya 30/6 18/65 dumaM jahA sAuphalaM va pakkhI 32/10 1816 parAio vAhirivosahehi 32 12 1967 jahA mahAsAgaramuttarittA naI bhave avi gaMgAsamANA 32 18 1486 jahA vA payaMge 32 24 18/87 jaleNa vA pokkhariNIpalAsaM 32/34, 47, 10,93,86,88 1992 harimige va muddhe 32.37 20/20 osahigaMdhagiddhe sappe bilAo viva 32 5. 20 21 baDisavibhinnakAe macche jahA 3263 20/42. soyajalAvapanne gAhamgahIe gahise vasne 32/76 2042 kareNumagAvahie va nAge 3287 20/42 jImayanisaMkAsA 4/ 20/44 gavalasTuigasannibhA 344 20/44 khaMjaNaMjaNanayaNanibhA 4.4 20/44 nIlAsogasaMkAsA 34/5. 20/47 cAsapicchasamappabhA 34/5 20/50 veruliyaniddhasaMkAsA 345 20/60 ayasIpupphasaMkAsA 21/7 koilacchadasannibhA 21/14 pArevayagIvanibhA 34.6 2117 hiMguluyadhAusaMkAsA 347 21/18 taruNAiccasannibhA 21,23 suyatuMDapaIvanibhA 21.24 hariyAlabheyasaMkAsA 22/7 halidAbheyasanibhA u48 2210 saNAsaNakusumanibhA 348 22/30 saMkhaMkakuMdasaMkAsA 348 2243 khIraparasamappabhA 348 22/44 ryyhaarsNkaasaa| 34/ 2246 dRSTAnA 23 18 tarIna dRSTAMta 1/4; supara- 64AMta 1/4; yoranu dRSTAMta 43; 25 17 gADIvALAnuM dRSTAMta pa14, 15; urabranuM dRSTAMta 7/1-10; kAkiNI 25/18 ane kerInuM dRSTAMta 7/11, 12, traNa vaNikonuM dRSTAMta 7/14-16; kuzAgra 2519 biMdunuM daSTAMta 7 23; drumapAnuM dRSTAMta 101; kuzAgra biMdunuM dRSTAMta 2 pa ra 6 102; zaMkhanuM dRSTAMta 111 5; davAgninuM dRSTAMta 14 42, 45; pakSInuM 27/8 dRSTAMta 14/44, 46; thiyana dRSTAMta 18/18-21; sajagatA pararnu 2 7/ 13 daSTAMta 1922, 23; haraNanuM dRSTAMta 1977-83; gopALanuM daSTAMta 27/14 22/45; mATInA goLAnuM dRSTAMta 2540, 41; davAgninuM dRSTAMta 32 11; bilADAnuM dRSTAMta 32 13; kiMpAka phaLanuM dRSTAMta 322) 34.6 368 w 347 369 348 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 sUkto vinnymesejjaa|1|7 - vinayanI zo5 ro aTThajuttANi sikkhejjA niraDhANi u vjje|1|8 -se arthavANucha te zAlo, mInane choDI ho. aNusAsio na kupyejjA / 1 / 9 - zImAbhaebhaNe tyAre opana ze. khaMti sevijja paNDie / 1 / 9 - kSamAzIla bano. khuDehiM saha saMsariMga hAsaM kIDaM ca vjje|1|9 - khA bhAsono saMgana ro, gamata-bha142 na. ro. mA ya caMDAliyaM kaasii|1|10 - nIyana ro. bahuyaM mA ya aalve|1|10 - manabolo. kaDaM kaDe tti bhAsejjA akaDaM no kaDe tti y|1|11 - yu Toya to thucha tebha ho, nathu Doya to no . nA puTTho vAgare kiMci puTTho vA nAliyaM ve|1|14 - vinA pUchaLe na bolo ane pUche tyAre jUThuM na bolo. kohaM asaccaM kuvejjaa|1|14 - opane vi31 ro. apyA ceva dameyavyo / 1 / 15 - mAtmAnubhana ze. appA hu khalu duddamo / 1 / 15 - AtmA pare52 huIbha che. apyA daMto suhI hoi|1|15 - je AtmAne jItI le che te ja sukhI thAya che. mAyaM ca vajjae syaa|1|24 - 3421 ro. na siyA tottgvese|1|40 - yAnI rAI namo. adINamaNaso cre| 2 / 3 -- mAnasika dAsatvamAMthI mukta banI cAlo. maNaM pi na pAosae / 2 / 11 - manamA 5 dveSa na ro. nANI no paridevae / 2 / 13 - zAnI vimAna 42vo Ime. na ya vittArae paraM / 2 / 20 - lIne trAsa na Apo. nANutappejja saMjae / 2 / 30 - saMyamIme manutApana 42vo'me. rasesu nANugijjhejjA / 2 / 39 - 2sa-sopa na bano. suI dhammassa dullahA / 3 / 8 - dharma-zravA mati huna che. saddhA parama dullahA / 3 / 9 - zraddhA 52ma hubha cha. soccA neAuyaM maggaM bahave paribhassaI / 3 / 9 - keTalAka loko sAco mArga meLavIne paNa bhaTakI jAya che. vIriyaM puNa dullahaM / 3 / 10 - yAnviti pAthI huna che. sohI ujjayabhUyassa / 3 / 12 - pavitra te 4 sa20 che. dhammo suddhassa ciTThaI / 3 / 12 - dhanI vAsa pavitra AtmAmA thAya che. asaMkhayaM jIviya mA pmaaye|4|1 - jIvanano tAMtaNo tUTyA pachI saMdhAto nathI, mATe pramAda na karo. jarovaNIyassa hu natthi tANaM / 4 / 1 - ghaDapaNa Ave tyAre koI rakSaNa maLatuM nathI. kaDANa kammANa na mokkha asthi / 4 / 3 - karelA karmo bhogavyA vinA chUTakAro nathI. vitteNa tANaM na labhe pamatte / 4 / 5 - pramatta manuSya dhana vaDe rakSaNa meLavI zakato nathI. ghorA muhattA abalaM sarIraM / 4 / 6 - samaya ati baLavAna che ane zarIra ati nirbaLa. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 994 pariziSTa 3 sUkto divvaM na gaI gacchaMti carittA dhammamAriyaM / 18 / 25 - dharma 42nAra hiya gatimAya che. caitANaM imaM dehaM gantavyamavasassa me / 19 / 26 - A zarIrane choDIne eka divasa cokkasa cAlyA javAnuM che. nimmamattaM sudukkaraM / 19 / 29 - mamatvano tyAga 42vo sa.21 nathI. javA lohamayA ceva cAveyavvA sudukkaraM / 19 / 38 - sAdhupa bheTale soDhAnA yA yAdavAnA . iha loe niSpivAsassa natthi kiMci vi dukkaraM / 19 / 44 - jemanI pyAsa bujhAI gaI che temane mATe kaMI duHsAdhya nathI. paDikammaM ko kuNaI araNNe miyapakkhiNaM? 19 / 76 - jaMgalI janAvaro ane pakSIonI sArasaMbhALa koNa le che? viyANiyA dukkhavivaddhaNaM dhaNaM / 19 / 98 - dhana hu5 pAranA. mANussaM khu sudullahaM / 20 / 11 - manuSya-01- bhUla bhUkhyapAna che. appaNA aNAho saMto kahaM nAho bhavissasi / 20 / 12 -tuM pote manAtha cha, jAnI nAyavIrIta janIza? na taM arI kaMThachettA karei jaM se kare appaNiyA durappA / 20 / 48 - gaLuM kApanAro duzmana eTalo anartha nathI karato, jeTalo bagaDeluM mana chaMdaM niroheNa uvei mokkhaM / 4 / 8 -yAne to, musta manI zo. khippaM na sakkei vivegameuM / 4 / 10 - tarata ja sAvadha thaI javuM ati muzkela kAma che. appANarakkhI caramappamatto / 4 / 10 - mAtmAnI rakSA ro, syAreya pramAda na ro. na me diDhe pare loe cakkhudiTThA imA raI / 5 / 5 - 52sAra yo cha? mAsujato manonI sA che. appaNA saccamesejjA / 6 / 2 - tapa satyanI zo5 ro. meti bhUesu kappae / 6 / 2 -bApo sAthe maitrI rAmo. na cittA tAyae bhAsA / 6 / 10 - suM62 vA. 269 / 42tI nathI. kammasaccA hu pANiNo / 7 / 20 - rekhA syAzya nikSatA nathI. jAyAe ghAsamesejjA rasagiddhe na siyA bhikkhAe / 8 / 11 - muni vana-nirvAha bhATe mAya, 2sa-solupa na bane. samayaM goyama ! mA pmaaye|10|1 - me kSae bhATe 54 pramAda na ro. mA vaMtaM puNo vi Aie / 10 / 29 - meDaM pAe nayATo. mahappasAyA isiNo havaMti / 12 / 31 - vimo ati prasanna vittavAmA loya che. na hu muNI kovaparA havaMti / 12 / 31 - munimo o5 42tA nathI.. AyANaheuM abhiNikkhamAhi / 13 / 20 - musti bhATe mminisstthbhe| ro. kattAramevaM aNujAi kammaM / 13 / 23 - bhatAnI pA7 pAsa hoche. mA kAsi kammAiM mahAlayAI / 13 / 26 - asada bhI na ro. veyA ahIyA na bhavaMti tANaM / 14 / 12 - 6 mAthI 56 // 269 / yatu nathI. dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre / 14 / 17 - pana va dhanI gADI yAre yAle cha? abhayadAyA bhavAhi ya / 18 / 11 - abhayamuMhAna ze. aNicce jIva logammi kiM hiMsAe pasajjasi / 18 / 11 - A saMsAra anitya che, pachI zA mATe hiMsAmAM Asakta bano. piyamappiyaM savva titikkhaejjA / 21 / 15 - muni priya ane apriya saghaLuM sahana kare. na yAvi pUrya garahaM ca saMjae / 21 / 15 - muni zrI mane ni: - pannene na yA. aNunnae nAvaNae mahesI / 21 / 20 - maharSi na abhimAna nahIna bhane. nehapAsA bhayaMkarA / 23 / 43 - snena no bhayaM42 soya che. na taM tAyaMti dussIlaM / 25 / 28 - durAyArIna nayAvI zatu nathI. vivittavAso muNiNaM pasattho / 32 / 16 - muni bhATe sAntavAsa prazaMsanIya che. kAmANugiddhippabhavaM khu dukkhaM / 32 / 19 - huma-bhogonI satata mabhilASAmomAMdhI pahA thAya che. samale?kaMcaNe bhikkhU / 35 / 13 - bhikSu mATe mATInuM DhekuM ane sonuM sarakhAM hoya che. cho? paDaMti narae ghore je narA pAvakAriNo / 18 / 25 - 5.5 42 nA2 ghora na2maya che. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4 vyakti paricaya A satramAM aneka vyaktionA nAmono ullekha thayo che. keTalIka vyaktio ItihAsanA gherAvAmAM Ave che ane keTalIka prAgaitihAsika che. temanI saMpUrNa yAdI ane paricaya A pramANe che : mahAvIra (ra sUTa 1) - A avasarpiNI-kALamAM jaina-paraMparAnA aMtima tIrthakara. nAyaputta (6/17) - bhagavAna mahAvIrano vaMza "nAya'-'jJAta' hato, tethI teo 'nAyaputta' kahevAtA hatA. kapila (adhyayana 8) - juo - uttarajhayaNANi, pR.145. nami (adhyayana 9) - juo - uttarajhayaNANi, pR. 159. gautama (adhyayana 10) -temanA pitAnuM nAma vasubhUti, mAtAnuM nAma pRthvI ane gotra gautama hatuM. temano janma (I. pU. 607) gobara-grAma (magadha)mAM thayo hato. temanuM mULa nAma IndrabhUti hatuM. ekavAra madhyama pAvApurImAM Arya saumila nAmanA eka brAhmaNe vizALa yajJa karyo. temAM bhAga levA mATe aneka vidvAno AvyA. temAM IndrabhUti, agnibhUti ane vAyubhUti-e traNe bhAIo paNa hatA. teo cauda vidyAomAM pAraMgata hatA. bhagavAna mahAvIra paNa bAra yojana vihAra karI madhyama pAvApurI pahoMcyA ane gAma bahAra mahAsena nAme udyAnamAM utaryA. bhagavAnane joi badhAnAM mana AzcaryathI cakti thaI gayAM. IndrabhUtine jIvanA viSayamAM saMdeha hato. teo mahAvIra pAse vAda-vivAda karavA AvyA. temane potAnI vidvattA vize abhimAna hatuM. temaNe vicAryuM - yamasya mAlavo dUre kiM syAt ko vA vacasvinaH / apoSito raso nUnaM kimajeyaM ca cakriNaH / / -yamane mATe mALavA kyAM dUra che? vacasvI manuSya vaDe kayo rasa(zRMgAra Adi) poSAto nathI? cakravartana mATe zu ajeya bhagavAne jIvanuM astitva siddha karyuM. IndrabhUtie potAnA pAMcaso ziSyo saha bhagavAnanuM ziSyatva svIkArI lIdhuM. gautama bhagavAnanA prathama gaNadhara hatA. teo 50 varSa sudhI gRhasthavAsamAM, trIza varSa sudhI chadmasthAvasthAmAM ane bAra varSa kevalI paryAyamAM rahyA ane aMte anazana karI 92 varSanI avasthAmAM (I. pU. 515mAM) rAjagRhanA vaibhAragiri parvata upara mukti pAmyA. jaina AgamomAM gautama vaDe pUchAyelA prazno ane bhagavAna dvArA apAyelA uttaronuM suMdara saMkalana che. harikesabala (adhyayana 12) - juo - uttarajajhayaNANi, pR. 208. kauzika (12/20)-kauzalika kozala dezanA rAjAnuM nAma che. ahIM kauzalikathI kyo rAjA abhipreta che te spaSTa ullikhita nathI. kauzalika putrInI ghaTanA vArANasImAM banI hatI. kAzI upara kauzala dezanuM prabhutva mahAkauzala ane prasenajitanA rAjyakALamAM rahyuM hatuM. A parathI evuM anumAna karI zakAya ke kauzalika mahAkauzala ke prasenajita mATe prayojAyela che. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 996 pariziSTa 4: vyakti paricaya mahAkauzalanI sAthe kauzalika rASTranA adhika nikaTano saMbaMdha che. saMbhava che ke ahIM te tenA ja mATe vaparAyo hoya. bhadrA (12/ 20) - mahArAja kauzalikanI putrI, juo - uttarajajhayaNANi, pR. 208. calaNI (131) - A kAMpilyapuranA rAjA "brahmanI paTarANI ane aMtima cakravartI brahmadattanI mA hatI. uttara purANa (73) 287)mAM tenuM nAma "cUDAdevI' ApavAmAM AvyuM che. bahmadatta (131) - tenA pitAnuM nAma "brahma ane mAtAnuM nAma "calaNI' hatuM. tenuM janmasthAna pAMcAla janapadanuM kAMpilyapura hatuM. mahAvaggajAtakamAM paNa cUlaNI brahmadattane pAMcAlano rAjA mAnavAmAM Avyo che. te aMtima cakravartI hato. Adhunika vidvAnoe teno astitvakALa I.pU.dazamI zatAbdI AsapAsano mAnyo che.' citra, saMbhUta adhyayana 13) - juo-uttarajajhayaNANi, pR. 224. purohita (14)3) -purohitanuM nAma mULasUtramAM ullikhita nathI. vRttimAM tenuM nAma bhRgu batAvavAmAM AvyuM che." juo - sukhabodhA, patra 204. yazA (143) - kuru janapadanA ISakAra nagaramAM bhRgu purohita raheto hato. tenI patnInuM nAma yazA hatuM. tene be putro hatA. potAnA putro sAthe te paNa dIkSita thaI gaI hatI. kamalAvatI (133) - A ISakAra nagaranA mahArAja ISakAra'nI paTarANI hatI. ISakAra (143) - A kuru janapadanA ISakAra nagarano rAjA hato. A tenuM rAjyakAlIna nAma hatuM. tenuM maulika nAma 'sImaMdhara' hatuM. aMtamAM potAnuM rAjaya choDI te pravrajita thayo. bauddha graMthakAroe tene "esukArI' nAme oLakhAvyo che." saMjaya (1861) - juo-uttarajajhayaNANi, pR. 286 gardabhAli (1819) - teo jaina-zAsanamAM dIkSita muni hatA. pAMcAla janapadano rAjA "saMjaya' temanI pAse dIkSita thayo hato. bharata (1834) - A bhagavAna RSabhanA prathama putra ane prathama cakravartI hatA. temanA nAma parathI A dezanuM nAma 'bhArata' paDyuM. sagara (1835) - A bIjA cakravartI hatA. ayodhyA nagarImAM jitazatru nAme rAjA rAjya karato hato. te IvAku vaMzano hato. tenA bhAInuM nAma sumitravijaya hatu. tene be patnIo hatI - vijayA ane yazomatI. vijayAnA putranuM nAma ajita hatuM. teo bIjA tIrthakara banyA ane yazomatInA putranuM nAma sagara hatuM. maghava (1836) - zrAvastI nagarInA rAjA samudravijayanI paTarANI bhadrAnA garbhathI temano janma thayo hato. teo trIjA cakravartI banyA. sanakumAra (1837) - kura-jAMgala janapadamAM hastinApura nAme nagara hatuM. tyAM kuruvaMzano rAjA azvasena rAya karato hato. tenA bhAryAnuM nAma sahadevI hatuM. teNe eka putrane janma Apyo, tenuM nAma sanakumAra rAkhavAmAM AvyuM. te cothA cakravartI thayA. zAMti (1838) - teo hastinApuranA rAjA vizvasenanA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma acirA devI hatuM. teo pAMcamAM cakravartI thayA ane aMte rAjaya tyAga karI soLamA tIrthakara banyA. kuthuM (18/39) -teo hastinApuranA rAjA mUranA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma zrIdevI hatuM. teo chaThThA cakravartI thayA 1. kembrija hisTrI opha inDiyA, bhAga 1, pR. 180. 2. bRhadravRtti, patra 394. 3. bRhadravRtti, patra 394. 4. uttarajhayaNANi 14. 49. 5. hastipAla jAtaka, saMkhyA 509. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi pariziSTa 4: vyakti paricaya ane aMte rAjaya tyAga karI sattaramA tIrthaMkara banyA. ara (1840) - teo gajapura nagaranA rAjA sudarzananA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma devI hatuM. teo sAtamA cakravartI thayA ane aMte rAjaya choDI aDhAramA tIrthaMkara banyA. mahApA (18/41) -kuru janapadamAM hastinApura nAme nagara hatuM. tyAM pottara nAmano rAjA rAjaya karato hato. tenI rANInuM nAma 'jAlA' hatuM. tene be putro thayA - viSNukumAra ane mahApadma. mahApadma navamA cakravartI thayA. haripheNa (1842) - kAMpilyanagaranA rAjA mahAharizanI rANInuM nAma merA hatuM. temanA putranuM nAma haripeNa hatuM. teo dazamA cakravartI thayA. jaya (1833) - teo rAjagRha nagaranA rAjA samudravijayanA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma 'vaprakA' hatuM. teo agiyAramA cakravartI thayA.' dazArNabhadra (1844) - teo dazArNa janapadanA rAjA hatA. teo bhagavAna mahAvIranA samakAlIna hatA. (saMpUrNa vivaraNa mATe juo - sukhabodhA, patra 250-251). karakaMDu (18/45) - juo-uttarajajhayaNANi, pR. 298. dvimukha (18/45) - juo-uttarajajhayaNANi, pR. 299. nami (1865) - juo-uttarajajhayaNANi, pR. 300 nagnati (18/45) - juo-uttarajhayaNANi, pR. 300. udrAyaNa (1887) - teo siMdhu-sauvIra janapadanA rAjA hatA. teo siMdhu-sauvIra vagere soLa janapado, vItabhaya vagere 363 nagaro, mahAsana vagere daza mukuTadhArI rAjAonA adhipati hatA. vaizAlI gaNataMtranA rAjA ceTakanI putrI 'prabhAvatI' temanI paTarANI hatI. kAzIrAja (1848) - temanuM nAma naMdana hatuM ane teo sAtamA baladeva hatA. teo vArANasInA rAjA agnizIkhanA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma jayaMtI ane nAnA bhAInuM nAma datta hatuM. vijaya (1849) - teo dvArakAvatI nagarInA rAjA brahmarAjanA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma subhadrA hatuM. teo bIjA baladeva hatA. temanA nAnA bhAInuM nAma DhipRSTha hatuM. uttarAdhyayananA vRttikAra nemicaMdra lakhyuM che ke "Avazyaka-niyuktimAM A be baladevo-naMdana ane vijayano ullekha maLe che. eTalA mATe ame tene anusarIne ahIM temanuM vivaraNa prastuta karI rahyA chIe. jo A banne koI bIjA hoya ane AgamajJa-puruSo temane jANatA hoya to temanI bIjI rIte vyAkhyA kare."2 A kathanathI eTaluM spaSTa thAya che ke sUtragata A banne nAmo te samaye saMdigdha hatAM. zAMtyAcArye AnA para koI UhApoha karyo nathI. nemicaMdra potAnI TIkAmAM saheja achaDato ullekha karI choDI dIdhela che. jo ApaNe prakaraNagata krama upara daSTi pheravIe to ApaNane jaNAze ke badhA tIrthakaro, cakravartIo tathA rAjAonA nAmo, kramapUrvaka AvyAM che. udrAyaNa bhagavAna mahAvIranA samayamAM thayA hatA. temanA pachI tarata be baladevo - kAzIrAja naMdana ane vijayano ullekha asaMgata jevo jaNAya che. AthI ema pratIta thAya che ke A banne mahAvIrakAlIna ja koI rAjA hovA joIe. je zloko (1948)mAM kAzIrAjano ullekha che, temAM ja 'ya' zabda paNa Avyo che. TIkAkAroe tene vizeSaNa 2. sukhabodhA, patra 256. 1. "bharatIthI laIne 'jaya' sudhInA tIrthakaro tathA cakravartIonuM astitkAla prAgaaitihAsika che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi pariziSTa 4 : vyakti paricaya mAnela che. koIka tene nAmavAcI mAnI te 'seya' rAjA hovAno saMketa kare che. Agama-sAhityamAM paNa kyAMya 'kAzIrAja seya'no ullekha jJAta nathI. bhagavAna mahAvIre ATha rAjAone dIkSita karyA hatA evo ullekha sthAnAMgamAM Avyo che. temAM 'seya' nAme paNa eka rAjA hato. paraMtu te AmalakalpA nagarIno rAjA hato, kAzIno nahIM. e ja ullekhamAM 'kAzIrAja zaMkha'nuM nAma paNa AvyuM che. to zuM zlokagata 'kAzIrAja' vaDe 'zaMkha'nuM grahaNa karavuM joIe ? bhagavAna mahAvIra-kAlIna rAjAomAM 'vijaya' nAme koI rAjA dIkSita thayo hoya tevuM jANavAmAM AvyuM nathI. polAsapuramAM vijaya nAme rAjA thayo hato. teno putra atimuktaka (amuttaya) bhagavAna pAse dIkSita thayo hato - evo ullekha aMtagaDadasAmAM che. paraMtu mahArAja vijaya pravrujita thayAnI koI vAta tyAM nathI. 998 vijaya nAme eka bIjo rAjA uttarapUrva dizAmAM mRgagAma nagaramAM thayo hato. tenI rANInuM nAma mRgA hatuM. ' paraMtu te paNa dIkSita thayo hoya tevo ullekha maLato nathI. mahAbala (18 50) - TIkAkAra nemicaMdre temanI kathA vistArapUrvaka ApI che. temaNe aMtamAM lakhyuM che ke vyAkhyAprajJaptimAM mahAbalanI kathAno ullekha che. teo hastinApuranA rAjA balanA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma prabhAvatI hatuM. teo tIrthaMkara vimalanI paraMparAnA AcArya dharmaghoSa pAse dIkSita thayA hatA. bAra varSa sudhI zrAmaNyanuM pAlana karyuM, pachI marIne brahmalokamAM utpanna thayA. tyAMthI cyavIne vANijyagrAmamAM eka zreSThInA ghera putrarUpe utpanna thayA. temanuM nAma 'sudarzana' pADavAmAM AvyuM. teo bhagavAna mahAvIra prAse prajita thaI siddha thayA. A kathA vyAkhyAprajJapti anusAra ApavAmAM AvI che. e nizcayapUrvaka kahI zakAtuM nathI ke mahAbala te ja che ke bIjA. amArI mAnyatA anusAra A koI bIjuM hovuM joIe. zuM A vipAkasUtra (zruta 1, a. 3)mAM varNita purimatAla nagarano rAjA to nahIM hoya ? paraMtu tyAM tenA dIkSita thavAno ullekha nathI. saMbhava che ke A vipAka sUtra (zruta 2, a. 7)mAM varNavAyela mahApura nagaranA rAjA balano putra mahAbala hoya. balabhadra,mRgA ane balazrI (adhyayana 19) - balabhadra sugrIvanagara (?)no rAjA hato. tenI paTarANInuM nAma 'mRgA' ane putranuM nAma 'balazrI' hatuM. rANI mRgAno putra hovAnA kAraNe janatAmAM te 'mRgAputra'nAme prasiddha thayo hato. juo-- uttarajajhayaNANi, pR. 304. 1 zreNika (20/2) - te magadha sAmrAjayano adhipati hato. jaina, bauddha ane vaidika - traNe paraMparAmAM tenI carcA maLe che. paurANika graMthomAM tene zizunAgavaMzIya, bauddha graMthomAM haSa~ka kuLamAM utpanna ane jaina graMthomAM vAhIka kuLamAM utpanna thayela mAnavAmAM Ave che. rAyacodharIno mata che ke bauddha sAhityamAM je haryAMka kuLano ullekha che te nAgavaMzanuM ja dyotaka che. kovele haryaMkano artha 'siMha' karyo che, paNa paraMtu teno artha 'nAga' paNa thAya che. prophesara bhaMDArakare nAgadazakamAM biMbisArane gaNAvyo che ane e badhA rAjAono vaMza 'nAga' mAnyo che. bauddha graMtha mahAvaMzamAM A kuLane mATe 'zizunAga vaMza' lakhAyela che. jaina graMthomAM ullikhata 'vAhIka kuLa' paNa nAgavaMza tarapha ja saMketa kare che, kema ke vAhIka janapada nAgajAtinuM mukhya kendra hatuM. takSazilA tenuM pradhAna kAryakSetra hatuM ane A nagara vAhIka janapadanI aMtargata hatuM. AthI zreNikane zizunAgavaMzI mAnavAmAM harakata nathI. 1. vALuM, 8 / 2. antADavamA sUtra, varSa 6 / 3. vipALa sUtra, zrutantha z, adhyayana ? / 4. mulavodhA, patra 251 / 5. bhAgavata mahApurALa, dvitIya vruvDa, pR. 603 / 6. azvaghoSa buddhacaritra, sarga 11 zloka 2 : jAtasya haryaMk vizAle.. | 7. Avazya, hAmidrIya vRtti, patra 677 / 8. 9. mAvaMza, pario, mAthA 27-32 / sTaDIna phana rUpipDayana inTivITIna, pR. 26 / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi pariziSTa 4 : vyakti paricaya biMbisAra zizunAganI paraMparAno rAjA hato - e mAnyatA sAthe keTalAka vidvAno sahamata nathI. vidvAna gAIgara ane bhaMDArakare silonanA pAlI vaMzAnukramanA AdhAre biMbisAra ane zizunAganI vaMza-paraMparA bhinna hovAnuM sthApita karyuM che. temaNe zizunAgane biMbisArano pUrvaja na mAnatAM tene uttaravartI mAnyo che. vibhinna paraMparAomAM zreNikanA vibhinna nAmo maLe che. jaina paraMparAmAM tenAM be nAma che - (1) zreNika ane (2) bhaMbhAsAra. nAmanI sArthakatA para UhApoha karatAM lakhavAmAM AvyuM che ke te zreNIno adhipati hato, tethI tenuM nAma 'zreNika' paDyuM. jyAre zreNika bALaka hato tyAre eka vakhata rAjamahelamAM Aga lAgI. zreNika bhayabhIta thaIne bhAgyo. te sthitimAM paNa te 'bhaMbhA' ne AganI javALAomAMthI kADhI levAnuM cUkyo nahIM. AthI tenuM nAma 'bhaMbhAsAra' paDyuM.' bauddha paraMparAmAM tenAM be nAma pracalita che - (1) zreNika ane (2) biMbisAra. zreNika nAmakaraNa mATe pUrvokta kAraNa ahIM paNa manAyuM che. taduparAMta be kAraNo bIjAM paNa batAvyAM che - (1) kAM to tenI senA moTI hatI eTale tenuM nAma 'meniya'(zreNika) paDyuM. athavA (2) tenuM gotra 'seniya' hatuM. eTale te 'zreNika' kahevAyo. - tenuM nAma bibisAra eTale paDyuM ke tenA zarIrano raMga sonA jevo hato.* bIjI vAta evI che ke tibeTanA graMthomAM tenI mAtAnuM nAma 'biMba' lakhAyeluM maLe che, AthI biMbisAra kahevAyo.9 purANomAM tene ajAtazatru, vidhisAra` kahevAmAM Avyo che. anyatra tene 'viMdhyasena' ane 'subiMdu' paNa kahevAmAM Avyo che.2 zreNikanA pitAnuM nAma 'prasenajita'13 ane mAtAnuM nAma 'dhAriNI'14 hatuM. zreNikanI 25 rANIonA nAmo AgamagraMthomAM upalabdha thAya che.15 te A pramANe che (1) naMdA (2) naMdavatI (3) naMduttarA (4) naMdizreNika (5) maya (6) sumaraiya (7) mahAmaya (8) marudevA, (9) bhadrA, 999 (10) subhadrA (11) sujAtA = (12) sumanA (13) bhUtadizA (14) kAlI 1. sTaDIna phana phanDiyana inTivITIna, pR. 22-266 / 2. amiyAna cintAmaLa, rU| 376 / 3. abhiyAna cintAmaLi, svopaNa TIjA, patra 28 / 2138, pR. 423 / 10. mAgavata, dvitIya 36, pR. 603 / (15) sukAlI (16) mahAkAlI (17) kRSNA (18) sukRSNA (19) mahAkRSNA (20) vIrakRSNA (21) rAmakRSNA 4. (ka) trizaDizatA puruSatra, 10 / ddAo01-162 / (kha) sthAnAMza vRtti, patra 466 / 5. rUpiyana hisTorina vATa+, mAna 14, saM 2, khUna 2138, pR. 4 / 6. ejana, pR. 4kS / 7. dhammapAna-jhavAna TIjA, pR. 204 / 8. pAtI kRptiza DikzanarI, pR. 110 / 9. rUDiyana hisTorina vATI, mALa 14, saM 2, jUna (22) pitRsenakRSNA (23) mahAsenakRSNA (24) callaNA16 (25) apatagaMdhA17 11. ejana, 12 / / 12. bhAvavatta : bhAratavarSa aa kRtihAsa pR. 252 / 13. Avazya dRmidrIya vRtti, patra 67o / hariSeNAcArye bRhatkalpa koSa (pR. 78)mAM zreNikanA pitAnuM nAma 'upazreNika' ane mAtAnuM nAma 'prabhA' ApyuM che. uttarapurANa (744 4, 8 pR. 471)mAM pitAnuM nAma 'kRNika' ane mAtAnuM nAma 'zrImatI' ApyuM che. A atyaMta bhrAmaka che. anyatra pitAnuM nAma mahApadma, hemajita, kSetrojA, kSetprojA paNa maLe che. (juopaoNliTikala hisTrI oNpha enziyanTa InDiyA, pR. 205) 14. aNuttarovavAcavA, prathama vana / 15. anaddazA, mAtavAM varga / 16.AvazyaLa mULi, uttarAddha, patra o64 / 17.nizItha vRtti, samASya, mALa ?, pR. 27 / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi bauddha graMtho anusAra zreNikane pAMcaso rANIo hatI.1 paraMtu kyAMya temanA nAmono ullekha nathI maLato. zreNikane aneka putro hatA. anuttaropapAtika tathA nirayAvalikA mAM temanAM nAmo A pramANe che - (1) jAlI (11) dIrghasena (21) sIhasena (31) rAyakRSNakumAra (2) mayAlI (12) mahAsena (22) mahAsIhasena (32) seNakRSNakumAra (3) uvayAlI (13) laSTadaMta (23) pUrNasena (4) purisaseNa (14) mUDhadaMta (24) kAlIkumAra (5) vAriseNa (15) suddhadaMta (25) sukAlakumAra (6) dIrghadaMta (16) halla (7) laSTadaMta (17) duma (8) vehallapa (18) dumasena (9) vehAyasa (19) mahAdumasena (20) sIha (10) abhayakumAra' jJAtAdharmakathAmAM zreNikanI patnI dhAriNIthI utpanna meghakumArano ullekha che. AmAnAM adhikAMza putro rAjA zreNikanA jIvana-kALa daramiyAna ja jinazAsanamAM pravrujita thaI bhagavAna mahAvIranA jIvana-kALamAM ja svargavAsI banyA hatA. - 1. mahAvaLa, 8 / / bh / 2. anuttaroSapAtivazA, prathama varga tathA dvitIyA van / 3. nirayAvaniSThA, ? / 1000 4. jAlI vagere prathama sAta putra tathA dIrghasenathI puNyasena sudhInA tera putra (kula 20 putra) dhAriNIthI utpanna thayA hatA (juo--anuttaropapAtika dazA, varga 1, 2) 5. vehalla ane vehAyasa--A baMne celaNAnA putro hatA. 6. abhayakumAra veNAtaTa (Adhunika kRSNA nadInA taTa para)nA vepArInI putrI naMdAno putra hato (anuttaropapAtika dazA, (26) mahAkAlakumAra (27) mahAkRSNakumAra (28) sukRSNakumAra (29) mahAkRSNakumAra (30) vIrakRSNakumAra jAlI vagere prathama pAMca kumAroe soLa-soLa varSa sudhI, traNe bAra-bAra varSa sudhI ane chellA bee pAMca pAMca varSa sudhI zrAmaNyanuM pAlana karyuM hatuM.. A ja rIte dIrghasena vagere 13 kumAroe soLa-soLa varSa sudhI zrAmaNyanuM pAlana karyuM hatuM.11 zreNikanI aneka rANIo paNa bhagavAna mahAvIra pAse dIkSita thaI hatI. Agama tathA Agametara graMthomAM zreNika saMbaMdhI eTalA ullekho che ke temanA adhyayananA AdhAre kahI zakAya ke te jainadharmAvalaMbI hato. tenuM jIvana bhagavAna mahAvIranI jIvana-ghaTanAo sAthe eTaluM saMkaLAyeluM hatuM ke ThekaThekANe bhagavAnane zreNikanI vAto kaheto joI zakAya che. tenA aneka putro ane rANIonuM jaina-zAsanamAM pravrujita thavuM paNa e ja vAtano saMketa kare che ke te jainadharmAvalaMbI hato. bauddha-graMtho tene mahAtmA buddhano bhakta mAne che. keTalAka vidvAno paNa ema mAne che ke mahArAjA zreNika jIvananA pUrvArdhamAM jaina haze, paraMtu uttarAddhamAM te bauddha banI gayo haze. eTalA mATe jaina kathAgraMthomAM tenA narakamAM javAno ullekha maLe che. naraka-gamananI vAta vastu-sthitinuM nirUpaNa che. tenAthI e siddha nathI thatuM ke te pahelAM jaina hato ane pAchaLathI bauddha thaI gayo. naraka-gamananI sAthe sAthe bhAvI tIrthaMkarano paNa ullekha maLe che. keTalAka evuM paNa anumAna kare che ke te koI dharma vizeSano anuyAyI banyo na hato, paraMtu jaina, bauddha Adi badhA dharmo pratye samabhAva rAkhato hato tathA badhAmAM teno anurAga hato. pariziSTa 4 : vyakti paricaya (33) mahAseNakRSNakumAra (34) kUNika (35) naMdisena varga 1). bauddha graMthomAM abhayane ujjainInI nartakI 'paddamAvatI'no putra batAvyo che (DikzanarI oNpha pAlI praoNpara nemsa, bhAga 1, pR. 123). keTalAka vidvAno Ane nartakI AmrapAlIno putra batAve che (DaoN. lA H TrAIbsa Ina eziyanTa InDiyA, pR. 328) 7. kUNika celaNAno putra hato. tenuM bIjuM nAma azokacaMdra hatuM. juo-- Avazyaka cUrNi, uttarabhAga, patra 167. 8. triSaSTiAnAApuruSatri, parva 20, saLaM 6, jIllo 320 2 9. jJAtAdhamaMthA, prathama mALa, patra ?? / 10. anuttaropavAti vazA, varga ? / 11. ejana, varga 2 / Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 1001 pariziSTa 4: vyakti paricaya game te ho, jaina sAhityamAM je vistArathI tenuM tathA tenA parivAranuM varNana maLe che, te anyatra nathI, zreNikanAM saMpUrNa jIvana tathA AgAmI jIvanano ItihAsa jaina-graMthomAM kaDIbaddha maLe che. jo teno jaina dharma sAthe gADha saMbaMdha na hota to ATalo vistRta ullekha jaina graMthomAM kyAreya na maLata. zreNikanA jIvananuM vistArathI varNana nirayAvalikAmAM che. tenA bhAvI tIrthaMkara-jIvanano vistRta citAra sthAnAMga (9) 62)nI vRtti (patra 458-468) mAM che. anAthI muni (209) - teo kauzAMbI nagarInA rahevAsI hatA. pitA atyaMta dhanADhya hatA. eka vAra bALapaNamAM teone AMkhanI pIDA upaDI. vipula dAhanA kAraNe samagra zarIramAM bhayaMkara vedanA pedA thaI. catuSpAda cikitsA karAvavAmAM AvI, paNa badhuM niSphaLa gayuM. bhAI-baMdhuo paNa temanI vedanAmAM bhAga paDAvI zakyA nahIM. atyaMta nirAza thaI temaNe - jo huM A vedanAthI mukta thaIza, to pravrajyA svIkArI laIza.' teo roga-mukta banI gayA. mAtA-pitAnI AjJA laI teo dIkSita thayA. eka vAra rAjagRhanA maMDikukSi caityamAM mahArAjA zreNika anAthI munine maLyA. munie rAjAne sanAtha ane anAthano dharma samajAvyo. rAjA zreNika temanI pAsethI dharmopadeza grahaNa karI potAnA sthAne pAcho pharyo mULa graMthamAM "anAthI' nAma nathI, paraMtu prasaMga uparathI A ja nAma phalita thAya che. pAlita (211) - A caMpAnagarIno sArthavAha hato. te zramaNopAsaka hato. nigraMtha pravacanamAM tene zraddhA hatI. te dariyAI vyApAra karato hato. eka vAra te samudra yAtrA mATe nIkaLyo. jatAM jatAM samudrataTa para AvelA 'pihuDanAme nagaramAM rokAyo. tyAM eka zeThanI dIkarI sAthe lagna karI pAcho pharyo. yAtrA daramiyAna tene eka putra thayo. tenuM nAma 'samudrapAla' rAkhyuM. jyAre te yuvAna thayo tyAre tenAM lagna 64 kaLAomAM pAraMgata 'rUpiNI' nAme kanyA sAthe thayA. eka vAra vadhabhUmi tarapha laI javAtA corane joI te virakta banyo. mAtA-pitAnI AjJA laI te dIkSita thayo ane karmakSaya karI mukta thaI gayo. samudrapAla (21|4) - juo-'pAlita." rUpiNI (217) - juo-pAlita." rohiNI (22)2) - te navamA baLadeva 'rAmanI mAtA, vasudevanI patnI hatI. devakI (22/2) - te kRSNanI mAtA ane vasudevanI patnI hatI. rAma (22/2) - juo-"rohiNI". kezava (22/2) - A kRSNanuM bIjuM nAma che. teo vRSNikuLamAM janmyA hatA. temanA pitAnuM nAma vasudeva ane mAtAnuM nAma devakI hatuM. teo ariSTaneminA pitrAI bhAI hatA. samudravijaya (2263) -teo soriyapura nagaramAM aMdhakakuLanA netA hatA. temanI paTarANInuM nAma zivA hatuM. temane cAra putro hatA- (1) ariSTanemi, (2) rathanemi, (3) satyanemi ane (4) daDhanemi. ariSTanemi bAvIsamA tIrthaMkara banyA ane rathanemi tathA satyanemi pratyeka buddha thayA. 1. keTalAka vidvAno temanA pitAnuM nAma "dhanasaMcaya Ape che. paricita karela che. A nAmakaraNano AdhAra uttarAdhyayana (20 / 18)mAM 3. DaoN. rAdhAkumuda benarjI (hindu sivilAIjhezana, pR. 187) Avela 'mUthadhanasaMgha" zabda che, paraMtu A AdhAra bhrAmaka maNDikakSimAM rAjA zreNikanA dharmAnurakta thavAnI vAta batAve che. A zabda temanA pitAnI AtyatAno dyotaka hoI zake che. paraMtu te anAtha muninA sthAna para anagArasiMha (20) che, nahi ke nAmano. jo ApaNe nAmanA rUpamAM phakata 58) zabdathI bhagavAna mahAvIranuM grahaNa kare che. paraMtu te dhanasaMcaya' zabda laIe chIe, to "amU' zabda zeSa rahI bhrAmaka che. kema ke svayaM muni (anAthI) potAnA mAMthI potAno jAya che ane ekalo teno koI artha nathI rahI jato. TIkAkAra paricaya Ape che. ane potAne kauzAmbIno nivAsI batAve A viSayamAM mauna rahyA che. che. juo-uttarAdhyayana, 2018 2. dIrdhanikAya, bhAga 2, pR. 91mAM Ane "du4i nAmathI 4. juo-uttarajajhayaNANi, adhyayana 20 5. juo-bhaugolika paricaya aMtargata "padaMDa nagara, Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 1002 pariziSTa 4: vyakti paricaya zivA (22/4) - juo-"samudravijaya". ariSTanemi (22/4) - teo bAvIsamA tIrthaMkara hatA. teo soriyapura nagaranA rAjA samudravijayanA putra hatA. temanI mAtAnuM nAma zivA hatuM. teo gautama-gotrIya hatA. kRSNa temanA pitrAI bhAI hatA ane vayamAM temanAthI moTA hatA. rAjImatI (226) - A bhojakuLanA rAjanya ugrasenanI putrI hatI. teno vivAha-saMbaMdha ariSTanemi sAthe nakkI thayo hato. paraMtu barAbara vivAha-samaye ja ariSTanemine vairAgya upajyo ane teo muni banI gayA. rAjImatI paNa keTalAka samaya pachI pravrajita thaI gaI. viSNupurANa (4/14/21) anusAra ugrasenane cAra putrIo hatI - kaMsA, kaMsavatI, sutanu ane rASTrapAlI. saMbhavita che ke "sutanuM rAjamatInuM ja bIjuM nAma hoya. uttarAdhyayana (22/37)mAM rathanemi rAjImatIne 'sutanu' nAme saMbodhita kare che. vAsudeva (22/8) - kRSNanuM paryAyavAcI nAma che. dasAracakra (22/11) - dasa yAdava rAjAone dasAra kahevAmAM Ave che. te A pramANe che - (1) samudravijaya (6) acala (2) akSobhya (7) dharaNa (3) svimita (8) pUraNa (4) sAgara (9) abhicaMda (5) himavAna (10) vasudeva rathanemi (2234) - teo aMdhakakuLanA netA samudravijayanA putra hatA ane tIrthakara ariSTaneminA nAnA bhAI hatA. ariSTanemi pravrajita thatAM teo rAjImatImAM Asakta banyA. paraMtu rAjImatIno upadeza sAMbhaLI teo sAvaceta banI gayA ane dIkSita thaI gayA. eka vAra pharI raivataka parvata upara varSothI bhIMjAyela sAdhvI rAjImatIne eka guphAmAM kapaDAM sUkavatI vakhate nagna avasthAmAM joIne teo vicalita banI gayA. sAdhvI rAjImatInA upadezathI teo cetI gayA ane potAnA patana mATe pazcAttApa karI cAlyA gayA. bhojarAja (2243) - jaina sAhitya anusAra 'bhojarAja" zabda rAjImatInA pitA ugrasena mATe vaparAyo che. aMdhaka vRSNi (22/43) - harivaMzapurANa anusAra yaduvaMzano udbhava harivaMzamAMthI thayelo. yaduvaMzamAM narapati nAme rAjA hato. tene be putro hatA - (1) zUra ane (2) suvIra. suvIra mathurAmAM rAjaya karato hato ane zUra zauryapurano rAjA hato. aMdhakavRSNi vagere 'sUra'nA putro hatA ane bhojakavRSNi vagere suvIranA. aMdhakavRSNinI mukhya rANInuM nAma subhadrA hatuM. tene dasa putro thayA (1) samudravijaya (6) acala (2) akSobhya (7) dhAraNa (3) sthimiti sAgara (8) pUraNa (4) himavAna (9) abhicaMdra (5) vijaya (10) vasudeva 1. vizeSa vivaraNa mATe juo-uttarajhayaNANi, 22aa 11nuM 2. suvavadhA, patra 277-78 1 TippaNa. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1003 pariziSTa 4: vyakti paricaya A dase putro dazAInAme prasiddha thayA. aMdhakavRSNine be kanyAo hatI - (1) kuMtI ane (2) mAdrI bhojakavRSNinI patnInuM nAma padmAvatI hatuM. tene ugrasena, mahAsena ane devasenaema traNa putro thayA. tene gAMdhArI nAme eka putrI paNa thaI. ariSTanemi, rathanemi vagere aMdhakavRSNi rAjA samudravijayanA putro hatA. kRSNa vagere aMdhakavRSNi vasudevanA putro hatA. vaidika purANomAM temanI vaMzAvalI judI judI rIte ApavAmAM AvI che. saMpUrNa vistAra mATe juo - pArjITara enziyanTa iMDiyana hisTorIkala TreDIzana, pR. 104-107. pArtha (213)-teo jaina-paraMparAnA trevIsamA tIrthaMkara hatA. temano samaya I. pU. AThamI zatAbdI che. teo bhagavAna mahAvIrathI ra50 varSa pahelAM thaI gayA. teo 'puruSAdAnIya' kahevAtA hatA. kumArazramaNa kezI (23) - teo bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA cothA paTTadhara hatA. prathama paTTadhara AcArya zubhadatta hatA. temanA uttarAdhikArI AcArya haridattasUri hatA, jemaNe vedAMta darzananA prasiddha AcArya "lohiya' sAthe zAstrArtha karI, temane pAMcaso ziSyo sAthe dIkSita karyA hatA. A navadIkSita munioe saurASTra, telaMgANA vagere prAMtomAM vihAra karI jainazAsananI prabhAvanA karI hatI. trIjA paTTadhara AcArya samudravijayasUri hatA. temanA samayamAM 'videzI' nAmaka eka pracAraka AcArya ujjainI nagarImAM mahArAja jayasena, tenI rANI anaMgasuMdarI ane temanA rAjakumAra kezIne dIkSita karyA.' A ja bhagavAna mahAvIranA tIrthakALamAM pArzva-paraMparAnA AcArya hatA. AgaLa jatAM teoe nAstika rAjA paradezIne samajAvyo ane tene jaina dharmamAM sthApita karyo hato.' saMpUrNa vivaraNa mATe juo - uttarajajhayaNANi, 23nuM Amukha. vardhamAna (23/5) -teo covIsamA tIrthakara hatA. temanA pitAnuM nAma siddhArtha ane mAtAnuM nAma trizalA hatuM. temano samaya I. pU. chaThThI zatAbdI hato. jayaghoSa, vijayaghoSa (251) - vArANasI nagarImAM jayaghoSa ane vijayaghoSa nAmanA be bhAIo rahetA hatA. teo kAzyapa-gotrIya hatA. teo yajana, yAjana, adhyayana, adhyApana, dAna ane pratigraha- evA cha kAryomAM rata hatA ane cAre vedanA jJAtA hatA. teo banne yugalarUpe janmyA. jayaghoSa pahelA dIkSita thayA. pachI temaNe vijayaghoSane pravrajita karyA. banne zrAmaNyanI ArAdhanA karI siddha, buddha ane mukta banyA. gArmsa (27/1) - A sthavira AcArya garga gotranA hatA. jyAre temaNe joyuM ke temanA badhA A ziSyo avinIta, udaMDa ane uzRMkhala banI gayA che, tyAre AtmabhAvathI prerita thaI, ziSya-samudAyane choDI, teo ekalA judA paDI gayA ane AtmAne bhAvita karatA vihAra karavA lAgyA. vizeSa vivaraNa mATe juo - uttarajajhayaNANinuM ra7muM adhyayana. 1, uttarapurANa, (7010)mAM AnuM nAma mahAdyutisena ApyuM 4. samaliMda, pR. 75-76 ! 5. nAmananodvAra pravazva, rUddI 2. juo-harivaMzapurANa, 18 6-16 3. uttarapurA, 70 602 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya uttarAdhyayana sUtramAM aneka dezo tathA nagarono bhinna bhinna sthaLe nirdeza thayo che. aDhI hajAra varSanI A lAMbI samayAvadhimAM keTalAya dezo ane nagaronAM nAmo badalAI gayAM, keTalAya mULamAMthI nAza pAmyA ane keTalAka Aja paNa e ja nAme prasiddha che. ApaNe te badhAnuM adhyayana prAcIna pratibiMbamAM karavAnuM che ane vartamAnamAM temanI je sthiti che te paNa yathAsAdhya prastuta karavAnI che. je nagaro te kALe samRddha hatAM, te Aja mAtra khaMDera rUpe rahI gayAM che. prAcIna nagaro tUTatA gayA, navAno udaya thato rahyo-keTalAka nagaronI khUba zodhakhoLa thaI che paraMtu Aja paNa evA aneka nagaro che jenI zodhakhoLa jarUrI jaNAya che. AgamanA TIkA graMthomAM tathA anyAnya jaina racanAomAM ghaNI sAmagrI vikharAyelI paDI che. AvazyakatA che ke temAMnI bhUgoLa saMbaMdhI samagra sAmagrI ekatrita karI tenuM saMkalana karavAmAM Ave. uttarAdhyayanamAM AvelA dezo ane nagaro (1) mithilA (94) (2) kaMboja (11/16) (3) hastinApura (131) (4) kaMpilla (13/2, 181) (5) purimatAla (132) (6) dazArNa (136) (7) kAzI (136) (8) pAMcAla (13 26, 1845) (9) ISukAranagara (14/1) (10) kaliMga (1845) pariziSTa pa (12) gAMdhAra (1845) (13) sauvIra (1847) (14) sugrIvanagara (1991) (15) magadha (2091) (16) kozAmbI (2018) (17) caMpA (21 1) (18) pikuMDa (21/3) (19) soriyapura (22 1) (20) dvArakA (22/27) (21) zrAvastI (23/3) (11) videha (18/45) (22) vANA2sI (25/13) videha ane mithilA -- videha rAjyanI sImA uttaramAM himAlaya, dakSiNamAM gaMgA, pazcimamAM gaMDakI ane pUrvamAM mahAnadI sudhI hatI. jAtaka anusAra A rASTrano vistAra traNaso yojana hato. temAM soLa hajAra gAma hatA. vikramanI cothI-pAMcamI zatAbdI bAda tenuM nAma 'tIrata' paDyuM hatuM, jenA aneka pramANa maLe che. vikramanI 14 mI zatAbdImAM racAyela 'vividha tIrthalpa'mAM tene tidyutti nAme oLakhAvela che. tenuM ja apabhraSTa rUpa 'tirata' Aja paNa pracalita che. 1. suruci khAtA ( maM 481), mALa 4, pR. 12-122 / 2. nAta (5 406 ), mA5 4, pR. 27 / 3. vividha tIrtha5, pR. 32 : ...saMpaDAne 'tIvrutti vemo' tti mArUM | Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 1005 pariziSTa 5: bhaugolika paricaya A eka samRddha rASTra hatuM. ahIMnuM pratyeka ghara 'kadalI-vana'thI zobhatuM hatuM. khIra ahIMnuM priya bhojana manAtuM. ThekaThekANe vAva, kUvA ane taLAvo hatAM. ahIMnI sAmAnya janatA paNa saMskRta bhASAmAM vizArada hatI. ahIMnA aneka loko dharmazAstromAM nipuNa hatA.' vartamAnakALamAM nepALanI sImAnI aMtargata (jayAM mujhaphapharapura ane darabhaMgA jillAomAM maLe che) nAnakaDuM zahera janakapura" prAcIna mithilA hovAnuM kahevAmAM Ave che." suruci jAtaka dvArA mithilAnA vistAranI jANa thAya che. eka vAra banArasanA rAjAe evo nizcaya karyo ke te potAnI kanyAno vivAha eka evA rAjakumAra sAthe karaze ke je ekapatnIvrata dhAraNa karaze. mithilAnA rAjakumAra suraci sAthe vivAhanI vAtacIta cAlI rahI hatI. ekapatnIvratanI vAta sAMbhaLI tyAMnA maMtrIoe kahyuM - 'mithilAno vistAra sAta yojana che. samagra rASTrano vistAra traNaso yojana che. amAruM rAjya khUba moTuM che. AvA rAjayamAM rAjAnA aMtaHpuramAM soLa hajAra rANIo jarUra hovI joIe.'3. mithilAnuM bIjuM nAma "janakapurI' hatuM. jinaprabhasUrinA samaya sudhI te jagatI" (prA. jagaI) nAme prasiddha hatI. tenI pAse ja mahArAjA janakanA bhAI "kanaka'nuM nivAsasthAna kanakapura vaseluM hatuM. ahIM jaina zramaNonI eka zAkhA "maithiliyA'no uddabhava thayo hato." bhagavAna mahAvIre ahIM cha cAturmAsa gALyA hatA. AThamA gaNadhara akaMpitanI A janmabhUmi hatI. pratyeka buddha namine kaMkaNanA dhvanithI ahIM vairAgya pedA thayelo. bANagaMgA ane gaMDaka-A banne nadIo A nagarane gherIne vahetI hatI." cothA ninava azvamitre vIra nirvANanA 220varSa pachI 'sAmucchedika-vAda' nuM pravartana ahIMthI karyuM hatuM. dazapUrvadhara Arya mahAgirinuM A pramukha vihAra kSetra hatuM.10 jaina AgamomAM ullikhita daza rAjadhAnIomAM mithilAnuM nAma che.11 kaMboja-A janapada gAMdhAranI pazcimamAM Avela pradezamAM hatuM.12 DaoN. rAdhAkumuda mukharjIe Ane kAbulI nadInA taTa para hovAnuM mAnyuM che. keTalAka tene balucistAna sAthe joDAyela IrAnano pradeza mAne che. rAIsa DeviDjha tene uttara-pazcimanA cheDAno pradeza mAnyo che ane tenI rAjadhAnI rUpe dvArakAno ullekha karyo che.' A janapada jAtavAna azvo ane khaccaro mATe prasiddha hatuM. jaina Agama sAhitya tathA Agametara sAhityamAM ThekaThekANe kaMbojanA ghoDAono ullekha maLe che. 15 AcArya buddhaghoSe Ane "azvonuM ghara" kahyuM che.'' paMcAla ane kAMpilla - kaniMgahAma anusAra Adhunika ITA, mainapurI, pharUkhAbAda ane AsapAsanA jillA paMcAla rAjayanI sImAmAM Ave che. 17 paMcAla janapada be bhAgamAM vaheMcAyeluM hatuM - (1) uttara paMcAla ane (2) dakSiNa paMcAla. pANini vyAkaraNamAM tenA traNa vibhAgo pADelA maLe che - (1) pUrva paMcAla, (2) apara paMcAla ane (3) dakSiNa paMcAla. 1. vivigha tIrtha , pR. 22 2. raziyara coprA chaDiyA, pR. 728 3. nAta saM. 482, mA 4, pR. 22-522. 4. vividha tIrtha", pR. 22 pa. QsUtra, sUtra 23, pR. 64 1. 6. qsUtra, sUtra 222,. 46 7. mAvaja niyujhi, rathA 644 1 8. ejana, nAthA 782 / 9. sAvathI mArga, mAthA rU. 10.zrAvathI niyuoi, mAthA 782 T . 11.tA, 20. ra7 | 12.3%(AvavAnead), pR. 68, 5-saMta zA 13. vIddha vAnIna mAratIya mUtra, pR. 46-47mAM 14. vRddhidarUpiyA, pR. 28 15. uttarAyaNa, 22-6 . 16. sumAvinAsinI, mA 2,pR. 228 I 17. juo-I Aiyara cogrAphI pada rUpa thA, pR. 462, 706T 18.paforna vyArA , chA rUA rU Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi pariziSTa 5 H bhaugolika paricaya dvimukha paMcAlano prabhAvazALI rAjA hato. paMcAla ane lATa deza eka zAsana nIce paNa rahelAM. bauddha-sAhityamAM ullikhita 16 mahAjanapadomAM paMcAlano ullekha che. paraMtu jaina AgamamAM nirdiSTa 16 janapadomAM teno ullekha nathI. kaniMgahAme kAMpilla uttara pradezanA pharUkhAbAda jillAmAM phatehagaDha thI 28 mAIla uttara-pUrvamAM, gaMgAnI najIka Avela 'kAMpila' hovAnuM mAnyuM che. kAyamagaMja relve sTezanathI te mAtra pAMca mAIla dUra che.' mahArAjA dvimukha A ja nagaramAM zobhAhIna dhvaja joIne pratibuddha thayela.pa hastinApura--AnI oLakha meraTha jillAnA mavAnA tahesIlamAM meraThathI 22 mAIla uttara-pUrvamAM AvelA hastinApura gAmarUpe karavAmAM AvI che. jaina AgamomAM ullikhita daza rAjadhAnIomAM Ano ullekha che ane A kuru janapadanI prasiddha nagarI hatI. jinaprabhasUrie AnI utpattino uhApoha karatAM lakhyuM che - RSabhanA so putro hatA. temAM ekanuM nAma 'kuru' hatuM. tenA nAme 'kuru' janapada prasiddha thayuM. kurunA putranuM nAma 'hastI' hatuM. teNe hastinApura nagara vasAvyu. A nagaranI pAse gaMgA nadI vahetI hatI. pAlI sAhityamAM AnuM nAma 'TMsthipura' ke 'sthinIpura' maLe che. 13 purimatAla - AnAM sthAna vize judI judI mAnyatAo maLe che. keTalAka vidvAno tenI oLakhANa mAnabhUma pAsenA 'puruliyA' nAme sthAna sAthe kare che. hemacaMdrAcArye tene ayodhyAnuM zAkhAnagara mAnyuM che. Avazyaka niryuktimAM vinItAnA bAhyabhAgamAM 'purimatAla' nAme ughAna hovAno ullekha maLe che. tyAM bhagavAna RSabhane kevaLajJAna thayeluM ane te ja divase cakravartI bharatanI AyudhazALAmAM cakraratnanI utpatti thaI hatI. bharatano nAno bhAI RSabhasena 'purimatAla'no svAmI hato. jyAre bhagavAna RSabha tyAM AvyA tyAre teNe te ja divase bhagavAna pAse pravrajyA grahaNa karI lIdhI hatI. vijayendrasUrie A nagaranI oLakha Adhunika prayAga sAthe karI che, paraMtu potAnI mAnyatAnI puSTi mATe koI pramANa teo rajU karI zakyA nathI. temaNe mAtra eTaluM lakhyuM che 'jaina graMthomAM prayAganuM prAcIna nAma 'purimatAla' maLe che.11 1006 sAtamo varSAvAsa samApta karI bhagavAna mahAvIra kuMDAka sannivezamAMthI 'lohArgalA' nAmaka sthAne gayA. tyAMthI temaNe purimatAla tarapha vihAra karyo. nagaranI bahAra 'zakaTamukha' nAme ughAna hato. bhagavAna temAM ja dhyAna karavA rokAI gayA. purimatAlathI vihAra karI bhagavAna unnAga ane gobhUmi thaIne rAjagRha pahoMcyA. moTA citrano jIva saudharma kalpamAMthI cyavIne purimatAla nagaramAM eka zreSThInA ghera janmyo.12 AgaLa cAlatAM te . bahu RSi banyA. 1. mulavodhA, patra 13-136 / 2. prabhAva darita, pR. 24 / 3. aMguttaniAya, mALa 1, pR. 213 / 4. dI enziyanTa jyogrAphI oNpha iNDiyA, pR. 413 / 5. pulavodhA, patra 2-136 / 6. dALa, 105 27 / 7. (ka) vividha tIrthastva, pR. 27 / (kha) hatthipura ke hatyinIpuranA pAli vivaraNomAM gaMgA AnI najIka hovAno koI ullekha nathI. rAmAyaNa, mahAbhArata, purANomAM tene gaMgAnI najIka sthita batAvela che. 8. bhArata je prAcIna jaina tIrtha, pR. 22 / 9. trizaDizanAApuruSacaritra, z| rU| rU81 : ayodhyAyA mahApuryAH, zAkhAnagaramuttamam / yayau purimatAlAkhyaM, bhagavAnRSabhadhvajaH / / 10. Avazya niyaMtti, gAthA 342 : ujjANapurimatAle purI viNIAi tattha nANavare / cakkuppayA ya bharahe niveaNaM ceva duhaMpi / / 11. tIrthara mahAvIra, bhAga 1, pR. 201 / 12. mulavodhA, patra 287 | Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraSnayaNANi 1007 pariziSTa 5: bhaugolika paricaya jAlesarapenTiyare mAnyuM che ke "purimatAla'no ullekha bIje kyAMya jovAmAM nathI Avato. A "lipi-kartAno doSa saMbhave che. AnI jagyAe 'kuru-paMcAla ke evuM kaMIka hovuM joIe. A anumAna yathArtha jaNAtuM nathI. ApaNe upara joI gayA chIe ke purimatAlano aneka graMthomAM ullekha thayo che. te ayodhyAnuM upanagara hatuM- evuM bhagavAna mahAvIranA vihAra-kSetra parathI pratIta thAya che. dazArNa - buMdelakhaMDamAM dhasAna nadI vahe che. tenI AsapAsanA pradezanuM nAma "dasaSNa"-dazArNa che. darzANa nAme be dezo maLe che - eka pUrvamAM ane bIjo pazcimamAM, pUrva dazArNa madhyapradezanA chattIsagaDha jillAmAM mAnavAmAM Ave che. pazcima dazArNamAM bhopAla rAjya ane pUrva mALavAno samAveza thAya che. banAsa nadInI pAse vaselI kRttikAvatI nagarI dazArNa janapadanI rAjadhAnI manAya che. kAlIdAse dazArNa janapadano ullekha karatAM 'vidizA' (Adhunika bhilasA)ne tevI rAjadhAnIrUpe mAnela che. jaina AgamomAM ulikhita sADA paccIsa Arya dezomAM "dazArNa janapadano ullekha che. dazArNa janapadanA mukhya nagaro be hatA - (1) dazArNapura (elakaccha, eDakAkSa - jhAMsIthI 40 mAIla dUra uttara-pUrvamAM Avela "eca-eraI' gAma) ane (2) dazapura (Adhunika maMdasaura). Arya mahAgiri A ja janapadamAM dazArNapuranI pAsenA gajAgrapada (dazArNakUTa) parvata para anazana karI mRtyu pAmyA hatA.* dazArNabhadra A janapadano rAjA hato. mahAvIre tene A ja parvata upara dIkSita karyo hato. kAzI ane vANArasI - kAzI janapada pUrvamAM magadha, pazcimamAM vatsa (vaMsa), uttaramAM kauzala tathA dakSiNamAM 'sona nadI sudhI phelAyela hatuM. kAzI janapadanI sImAo kyAreya eka sarakhI rahI na hatI. kAzI ane kauzala vacce sadA saMgharSa cAlyA karato ane kyAreka kAzI kauzalanuM to kyAreka kauzala kAzInuM aMga banI jatuM. I. pU. chaThThI-pAMcamI zatAbdImAM kAzI kauzalane tAbe thaI gayuM hatuM. uttarAdhyayana sUtramAM harikezabalanA prakaraNamAM TIkAkAre batAvyuM che ke harikezabala vANArasInA hiMduka udyAnamAM utaryA hatA. tyAM kauzalika-rAjanI putrI bhadrA yakSa-pUjana mATe AvI hatI." A ghaTanA parathI kAzI upara kauzalanuM prabhutva pramANita thAya che. kAzI rAjyano vistAra 3yojana batAvavAmAM Avyo che." vArANasI kAzI janapadanI rAjadhAnI hatI. A nagara 'varanA" (varuNA) ane "asI' - A be nadIonI vacce vaseluM hatuM. eTalA mATe tenuM nAma "vArANasI' paDyuM. A nairukta nAma che. Adhunika banArasa gaMgA nadInA uttara kinAre gaMgA ane varuNAnA saMgama-sthaLe Avela che. jaina-Agamokta daza rAjadhAnImAM teno samAveza thAya che. yuAna cuAMge vArANasIne deza ane nagara-banne mAnela. che. teNe vArANasI dezano vistAra laMbAImAM 18 'lI' ane pahoLAI 6 'lI' no batAvyo che. kAzI, kauzala vagere gaNarAjyo vaizAlInA nareza ceTakanI paDakhe rahI kRNika viruddha laDyA hatA.10 kAzIno nareza 'zaMkha' bhagavAna mahAvIra pAse dIkSita thayo hato.11 1. ra 3ttarAdhyayana, pR. 328. 2. dUta, pUrvameSa, snovA 23-24 3. vRdanya mAdhya, mArU, pR. 22rU 4. bAvalA cULa, uttaramA, pR. 256-57T 5. suvavo, patra 274 6. thaMvideTTa nAta (saM. 366), nItavA mAga rU, pR. 44. 7. ra aai cothA mAM iyA, pR. 426 / 8. vividha tIrtha, pR. 7ra. 9. yujhAna vumApha Trevensa na paDayA, mA2, pR. 46-48 | 10. nirAvartiA , mUtra ? 11.avi 8 42 / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1008 pariziSTa 5: bhaugolika paricaya IpukAra (usuthAra)nagara - jaina graMthakAroe Ane kuru janapadanuM eka nagara mAnyuM che. ahIM ISakAra' nAme rAjA rAjaya karato hato. uttarAdhyayanamAM varNavAyela A nagara saMbaMdhI kathAno ullekha bauddha-jAtaka (saM. 509)mAM maLe che. tyAM vArANasI' nagarIno ullekha che ane rAjAnuM nAma "eSakAra' che. rAjataraMgiNI (71310, 1312)mAM huzakapura nagarano ullekha thayo che. Aje paNa kAzmIramAM 'bArAmUla' (saM. varada, verAmUna))thI be mAIla dakSiNapUrvamAM vIphaTa nadInA pUrva kinAre "huzakAra' ke 'usakAra' nagara vidyamAna che. hyuena zAne kAzmIra khINamAM, I. sa. 631nA sapTembara mahinAmAM pazcima bAjuethI praveza karyo hato. teNe pUjanIya sthAnonI upAsanA karI 'huzakAra'mAM rAta vItAvI hatI.' aburihAne paNa 'usakAra'no ullekha karI tene nadInI banne bAju vaseluM mAnyuM che. albarUnInuM kathana che ke kAzmIranI nadI jelama 'usakAra' nagara pAsethI pasAra thaIne khINamAM praveza kare che. saMbhavita che ke A 'usakAra' nagara ja 'ipukAra-eSakAra' nagara hoya. kaliMga-vartamAna orIsAno dakSiNa pradeza "kaliMga' tarIke oLakhAya che. sADA pacIsa Arya dezomAM tenI gaNatarI karavAmAM AvI che. bauddha-graMthomAM ullekha pAmela 16 mahAjanapadomAM teno ullekha nathI. yUAnuM cuAMge kaliMga janapadano vistAra pAMca hajAra 'lI ane rAjadhAnIno vistAra vIza 'lI' batAvyo che." kaliMga dezanI rAjadhAnI kAMcanapura mAnavAmAM AvatI hatI. sAtamI zatAbdIthI A nagara bhuvanezvara' nAme prasiddha che. gAMdhAra--AnAM sthAnanI carcA karatAM kaniMgahAme lakhyuM che ke Ano vistAra pUrva-pazcima eka hajAra lI' ane uttaradakSiNamAM AThaso 'lI' hato. tenA AdhAre AnI hada pazcimamAM saMdhAna ane jalAlAbAda sudhI, pUrvamAM siMdhu sudhI, uttaramAM svAta ane bunira parvata sudhI tathA dakSiNamAM kAlabAga parvata sudhI hatI. A rIte svAtathI jelama nadI sudhIno pradeza gAMdhAra aMtargata hato. jaina sAhityamAM gAMdhAranI rAjadhAnI tarIke "paMDravardhanano ullekha che ane bauddha sAhityamAM 'takSazilA' no. gAMdhAra uttarApathanuM prathama janapada hatuM. sauvIra-Adhunika vidvAno "sauvIra'ne siMdhu ane jelama nadInI vacceno pradeza mAne che." keTalAka vidvAno tene siMdhu nadInI pUrvamAM mulatAna sudhIno pradeza mAne che." siMdhu-sauvIra' evuM saMyukata nAma ja vizeSarUpe pracalita che. paNa siMdhu ane sauvIra judA judA rAjayo hatA. uttarAdhyayanamAM udrAyaNane 'sauvIrarAja' kahevAmAM Avyo che. TIkA dvArA paNa te vAtanI puSTi thAya che. temAM udrAyaNane siMdhu, sauvIra vagere soLa janapadono adhipati darzAvyo che.11 8. iNDiyA eja DiskrAibDa ina arlI TrekTrasa oNpha buddhijma enDa jainijma, pR. 70 / 9. patniTivalana phrisTrI opha Izayara iyA, pR. 607, 1. uttarAdhyayana niyukti, thA rUddha | 2. riAicA mA yiA , pR. 604-205 I 3. ejana, pR. 254T 4. manvesvinI's fuDayA, pR. 2075 pa. pumAna yujhA Trensa phana rUpiyA, mA 2,pR. 218 . 6. gRhadva sUtra, mArU, pR. 113 . 7. ri nA coprANI paNa rUpiyA (saM. 282), . 48. noTa? 10.3rAdhyayana, 2848 11. puSyavothA, patra ra12 . Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 1009 pariziSTa 5: bhaugolika paricaya sugrIva nagara - A nagaranA Adhunika sthaLanI jANakArI thaI zakI nathI, ane prAcIna-sAhityamAM paNa tenA vizeSa ullekho maLatA nathI. magadha -magadha janapada vartamAna gayA ane paTaNA jillAonI aMdara phelAyela hatuM. tenI uttaramAM gaMgA nadI, pazcimamAM soNa nadI, dakSiNamAM vidhya parvatamALAno bhAga ane pUrvamAM caMpA nadI hatI.' teno vistAra traNaso yojana (2300 mAIla) hato ane temAM eMzI hajAra gAmo AvelAM hatAM. magadhanuM bIjuM nAma 'kIkaTa' hatuM. magadha-nareza ane kaliMga-narezo vacce vaimanasya cAlatuM hatuM.' kauzAMbI-kaniMgahAme tenI oLakha hAla yamunA nadInA DAbA kinAre Avela, alAhAbAdathI sIdhA raste lagabhaga 30 mAIla dUra dakSiNa-pazcimamAM Avela "kosama" gAma sAthe karI che.* kauzAMbI ane rAjagRha vacce aDhAra yojananuM eka moTuM jaMgala hatuM. temAM balabhadra pramuka kakkaDadAsa jAtinA pAMcaso cora rahetA hatA. te badhA kapila muni dvArA pratibuddha thayA hatA.' jayAre bhagavAna mahAvIra sAtanA 'subhUmibhAga' nAme udyAnamAM vihAra karI rahyA hatA, tyAre teoe potAnA sAdhusAdhvIonA vihAranI sImA bAMdhI hatI. temAM kauzAMbI dakSiNa dizAnI sImA nakkI karatI nagarI hatI." kauzAMbInI AsapAsanA khodakAma daramiyAna aneka zilAlekho, prAcIna mUrtio, AyAgapaTTo, guphAo vagere nIkaLyA che. temanAM sUkSma adhyayanathI e spaSTa thAya che ke A kSetra jaina dharmanuM mukhya kendra hatuM. kaniMgahAme khodakAmamAM maLela aneka pramANonA AdhAre tene bauddhonuM mukhya kendra mAnyuM che. paraMtu kauzAMbI jaina kSetra hovAnI bAbatamAM sara vinsenTasmithe lakhyuM che"mAro evo daDha nirNaya che ke alAhAbAda jillAnI aMdaranA "kosama' gAmamAM maLelA avazeSomAM adhikatama jainonA che. kaniMgahAme temane boddha avazeSo rUpe svIkAryA che te barAbara nathI. niHsaMdehapaNe A sthAna jainonI prAcIna nagarI 'kauzAMbI'nuM pratinidhitva kare che. A sthaLe jyAM maMdiro vidyamAna che, te sthaLo Aja paNa mahAvIranA anuyAyIo mATe tIrthasthAno banI rahyAM che. meM aneka pramANo vaDe siddha karyuM che ke bauddha sAhityanI kauzAMbI koI bIjA dUranA sthAne AvelI hatI. A caMpA-A aMga dezanI rAjadhAnI hatI. kaniMgahAme tenI oLakhANa bhAgalapurathI 24 mAIla pUrvamAM sthita Adhunika 'caMpApura' ane 'caMpAnagara' nAme be gAmo sAthe karI che. teNe lakhyuM che- 'bhAgalapurathI barAbara 24 mAIla dUra patyAraghATa' che. ahIM ke AnI AsapAsa ja caMpAnuM sthAna hovuM joIe. tenI pAse ja pazcima bAjue eka moTuM gAma che, jene caMpAnagara kahe che ane eka nAnuM gAma che jene caMpApura kahe che. saMbhava che ke banne prAcIna rAjadhAnI 'caMpA'nA sAcA sthAnanA ghotaka hoya"8 phAhiyAne caMpAne pATaliputrathI 18 yojanA pUrva dizAmAM gaMgAnA dakSiNa kinAre Avela mAnI che. sthAnAMga (10/27)mAM ullikhita daza rAjadhAnIomAM tathA dIdhanikoyamAM varNavAyela cha mahAnagarIomAM caMpAno ullekha 1. yuddha thi , pR. 24 . 2. ejana, pR. 24 3. vasudevadi, pR. 62-64 / 4. dI enzienTa jyogrAphI oNpha iNDiyA, 454 / 5. uttarAdhyayana, vR tti , patra 288-2813 6. vRdanya sUtra, mArA rU, pR. 112 9. Journal of Royal Asiatic Society, July, 1894. I feel certain that the remains at kosam in the Allahabad District will prove to be Jain, for the most part and not Buddhist as Cunningham supposed. The village undoubtedly represents the Kausambi of the Jains and the site, where temples exist, is still, a place of pilgrimage for the votaries of Mahavira. I have shown good reasons for believing that the Buddhist Kausambi was a different place. 8. hi zivara coprA kiyA, pR. 946-47 9. Trena mohiyAna, pR. 65 / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 1010 pariziSTa 5: bhaugolika paricaya mahAbhArata anusAra caMpAnuM prAcIna nAma "mAlinI' hatuM. mahArAja caMpe tenuM nAma badalAvI "caMpA" rAkhyuM hatuM.' ema paNa mAnavAmAM Ave che ke magadhasamrATa zreNikanA mRtyu pachI kumAra kUNikane rAjagRhImAM rahevuM sAruM na lAgyuM. teNe eka sthaLe caMpAnA suMdara vRkSo joine tyAM "caMpAnagara vasAvyuM. pihuDa-A samudrakinAre Avela eka nagara hatuM. sarapenTiyare mAnyuM che ke A bhAratIya nagara hoya tema jaNAtuM nathI. saMbhavita che ke A brahmadezanuM koI taTavartI nagara hoya. jekobIe A vize kaMI uhApoha karyo nathI. DaoN. sillAM levAnuM anumAna che ke A ja pihuDanagara mATe khAravelanA zilAlekhamAM pihuDa (piguDa), pihuDaga (pithaMDaga) nAma vaparAyuM che tathA TaoNlemInuM 'piTunDe' paNa piDuMDanuM ja nAma che. levI anusAra AnI upasthiti maisolasa ane mAnadasaA be nadIo vacce AvelA aMtarima bhAgamAM hovI joIe. bIjA zabdomAM kahIe to godAvarI ane mahAnadInI vacceno pulina (Delta) prAcIna pihuMDa che." DaoN. vimalacaraNa loe lakhyuM ke A nagaranI zodha cikAkola ane kaliMgapaTamanA AMtarika bhAgomAM nAgAvatI (aparanAma lAMguliyA) nadInA taTavartI pradezomAM karavI joIe. 6 samrATa khAravelano rAjyAbhiSeka I. pu. 166 lagabhaga thayo hato. rAjyakALanA agiyAramA varSe teNe dakSiNa deza jItI lIdho ane pithuMDa (pRthudakadarbhapurI)no nAza karyo. A piNDa' nagara 'pihuDa' hovuM joIe. soriyapura - A kuzAvarta janapadanI rAjadhAnI hatI. vartamAna samayamAM tenI oLakhANa AgarA jillAnA yamunA nadInA kinAre vaTezvara pAse Avela 'sUryapura" ke "sUrajapura' sAthe karavAmAM Ave che." sorika (soriyapura) nAradanI janmabhUmi hatI. sUtrakRtAMgamAM eka 'lorI'nA aneka nagaro sAthe "soripura'no paNa ullekha thayo che. 10 dvArakA - dvArakAnA mULa sthAna vize aneka mAnyatAo pracalita che(1) rAyasa Devigne dvArakAne kaMbojanI rAjadhAnI gaNAvI che.11 (2) bauddha sAhityamAM dvArakAne kaMbojanuM eka nagara mAnavAmAM Avela che. 12 DaoN. malalazekhare A mata spaSTa karatAM kahyuM che. ke A kaMboja kaMsabhoja' hovAno saMbhava che ke je aMdhakavRSNidAsa putrono deza hato.13 (3) DaoN. motIcaMdra kaMbojane pAmIra pradeza mAnIne dvArakAne badaravaMzAnI uttaramAM Avela daravAja' nAma nagara mAnela che.14 (4) ghaTa jAtaka (saM. 355) anusAra dvArakAnI eka bAju samudra hato ane bIjI bAju parvata hato. DaoN. malalazekhare A ja vAta mAnya rAkhI che.15 1, mahAbhArata, 225 rUrU4 2. vividha tIrtha 5, 6. dUdhamAM 3. uttarAdhyayana cUrNi, pR. 261 : samuhatIre pihuMDaM nAma nArA 8. The Uttaradhyayana Sutra, p. 357. 5. coprA paNa vRddhina, pR. 6 ! 6. sama naina nonina naTavera, pR. 246 aa 7. bhAratIya tihAsa : vRSTi, pR. 285 8. vAta-thAsaMprada, poSAta, pR. 22 9. mAvavRddhi, sattaramA , pR. 224] 10. sUtrakRtAM bUki, patra 226 ! 9 9. Buddhist India p.28. Kamboja was the adjoining country in the extreme north-west, with Dvaraka as its capital. 12. vetavadhu, mA 2,pR.2 . 13. ridivAnI mA~ patnI praoNpara nesa, ITI , pR. 2226 ! 14. copana vphonama DI na rUna rI mahAmArata, pR. rU2-4 | 15.ra DivAnI paNa patnI praIpara nema, mA 2,pR. 21ra ! Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1011 pariziSTa 5: bhaugolika paricaya (5) bharatasiMha upAdhyAya anusAra dvArakA saurASTra janapadanuM eka nagara hatuM. vartamAna dvArikA kasbAthI AgaLa 20 mAIla dUra Avela kacchanA akhAtamAM eka nAnakaDo TApu che, temAM eka bIjI dvArakA vaselI che, jene 'beTa dvArikA' kahe che. anuzruti mujaba ahIM bhagavAna kRSNa zera karavA AvyA hatA. dvArikA ane beTadvArikA - banne nagaromAM rAdhA, rukimaNI, satyabhAmA vagerenA maMdiro maLI AvyA che.' (6) keTalAka vidvAnoe tenuM sthAna paMjAbamAM hovAnI saMbhAvanA vyakta karI che." (7) DaoN. anaMta sadAzIva alatekare dvArakAnA mULa sthAnano nirNaya saMzayAspada mAnyo che. temanuM kahevuM che ke prAcIna dvArakA samudramAM DUbI gaI hatI. (8) Adhunika dvArakApurI prAcIna dvArakA nathI. prAcIna dvArakA giranAra parvatanI taLeTImAM, jUnAgaDhanI AsapAsa vasI hovI joIe.' (9) purANa anusAra ema paNa mAnavAmAM Ave che ke mahArAjA raivate samudra vacce kuzasthaLI nagarI vasAvI hatI. te Anarta janapadamAM hatI. te ja bhagavAna kRSNanA samayamAM 'dvArakA' ke 'dvAravatI' nAme prasiddha thaI.' (10) jaina sAhityamAM ullekha che ke jarAsaMdhanA bhayathI bhayabhIta banI harivaMzamAM pedA thayelA dazArka varga mathurA choDI saurASTramAM gayA. tyAM temaNe tAravatI nagarI vasAvI." mahAbhAratamAM A ja prasaMgamAM kahevAmAM AvyuM che ke jarAsaMdhanA bhayathI yAdavoe pazcima bhAratanuM zaraNa svIkAryuM ane raivataka parvata vaDe suzobhita ramaNIya kuzasthalI(dvAravatI)nagaramAM jaI vasyA tathA kuzasthalI durga samarAvyo. (11) jaina AgamomAM sADA pacIsa Arya dezomAM saurASTra janapadanI rAjadhAnI rUpe dvArakAno ullekha karavAmAM Avyo nagara nava yojana pahoLuM ane bAra yojana lAMbu hatuM. tenI copAsa pharato pattharano killo hato.10 evo paNa ullekha che ke teno killo sonAno hato. tenA IzAna khUNAmAM raivataka parvata hato.11 tenA killAnI laMbAI traNa yojana hatI. eka eka yojananA aMtare sainyanA traNa traNa daLonI chAvaNI hatI. pratyeka yojananA aMte so so dvArahatA. 19 A badhA mudAonA adhyayanamAMthI evo niSkarSa nIkaLe che ke prAcIna dvArakA raivataka parvatanI pAse hatI. raivataka parvata saurASTramAM Aje paNa vidyamAna che. saMbhava che ke prAcIna dvArakA tenI ja taLeTImAM vastI hoya ane parvata para eka saMgIna koTanuM nirmANa karavAmAM AvyuM hoya. bhAgavata ane viSNupurANamAM ullekha che ke jyAre kRSNa dvArakA choDIne cAlyA gayA tyAre te samudramAM DUbI gaI. mAtra kRSNanu rAjabhavana bacI gayuM.13 jaina graMthomAM paNa tenA DUbI javAnI vAta maLe che.* jaina graMthomAM ullekha che ke eka vAra kRSNa bhagavAna ariSTanemine dvArakA-dahana bArAmAM prazna karyo. te samaye ariSTanemi pallava dezamAM hatA. ariSTanemie kahyuM- "bAra varSa pachI dvIpAyana RSi vaDe tenuM dahana thaze." dvIpAyana parivrAjake A vAta loko pAsethI sAMbhaLI. 'huM dvArakA-dahananuM nimitta na banI jAuM'--evuM vicArI teo uttarApathamAM cAlyA gayA. samayanI barAbara gaNatarI na karI zakavAthI teo bAramA varSe dvArakAmAM AvyA. yAdava kumAroe temanuM apamAna karyuM. nidAna-avasthAmAM 1. vIddhAtrIta mAratIya mUtra, pR. 4871 8. vRddhatva, mA 2,pR. 622, 63. 2. varve negeTIvera, mA 1, pArTa 1, pR. 22 vauir ? | 9. jJAtAdharmatha, pR. 11, 202 3. nDiyana dina, san 2626, sannimenTa, pR. 26 10. gRhapa, mAga 2, pR. : 4. purAtattva, putaLa 4pR. 208 11.jJAtAdharmatha, pR. 22 5. vAyupurA, dA 27T 12.mahAbhArata, sabhAparva, 8aa 14-16 | 6. dazavaikAlika, hAribhadrIya TIkA, patra 36 / 13, mAnavata, 1 rUA 23viMApurA, bA rachA rUdda che 7. mahAbhArata, kSamAparva, 14 22-13, 67T 14. suhuvA , patra rU5-40 | Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraxyaNANi 1012 pariziSTa 5H bhaugolika paricaya teo marIne deva banyA. ane temaNe dvArakAne bhasma karI nAkhI. dvAravatI-dahana pahelAM ekavAra pharI pAchA ariSTanemi raivataka parvata para AvyA hatA.' jayAre tAravatInuM dahana thayuM tyAre teo pallava dezamAM hatA. 21 zrAvastI - A kozala rAjyanI rAjadhAnI hatI. tenI Adhunika oLakhANa saheTa-maheTa sAthe karavAmAM AvI che. AmAM saheTa goMDA jIllAmAM ane maheTa baharAIca jillAmAM che. maheTa uttaramAM che ane saheTa dakSiNamAM. A sthaLa uttara-pUrva relvenA balarAmapura sTezanathI pAkI saDakanA raste daza mAIla dUra che. bahurAIcathI tenuM aMtara 29 mAIla che. vidvAna vI. smIthe zrAvastIne nepALa dezanA khajurA prAntamAM Avela mAnyuM che. A sthaLa bAlapurathI uttara dizAmAM ane nepAlagaMjanI pAse uttara-pUrva dizAmAM che. yuAnuM cuAMge zrAvastIne janapada mAnI teno vistAra cha hajAra 'lI' mAnyo che. tenI rAjadhAnI mATe teNe "prAsAdanagara' nAma ApyuM che ane teno vistAra vIsa lI' mAnyo che.' 1. zani , madrIya vRtti, patra 36-rU7T 2. suvothA, patra rU8 3. sI parogrAma , pR. 46-474 I 4. janarala oNpha rAyala eziyATika sosAiTI, bhAga 1, jan 2600 | 5. yUAn cuAGga'sa Traivelsa ina iNDiyA, bhAga 1 pR. 377 / Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nApuTTho vAgare kiMci, puTTho vA nAliyaM ve| kohaM asaccaM kubvejjA, dhArejjA piyamappiyaM // (1 / 14) appA ceva dameyavvo, appA hu khalu duddmo| appA daMto suhI hoi, assi loe parattha ya // (1 / 15) paDiNIyaM ca buddhANaM, vAyA aduva kammuNA / AvI vA jai vA rahasse, neva kujjA kayAi vi // (1 / 17) kAlIpavvaMgasaMkAse, kise dharmANisaMtae / mAyane asaNapANassa, adINamaNaso care // (23) puTTho ya daMsamasaehi, samareva mahAmaNI / nAgo saMgAmasIse vA, sUro abhihaNe paraM // (2110) ega ega care lADhe, abhibhUya parIsahe / gAme vA nagare vAvi, nigame vA rAyahANie / (218) tulanAtmaka adhyayana asamANo care bhikkhU, neva kujjA pariggahaM / asatto gihatthehi, aNieo parivvae / susANe sunagAre vA, rukkhamUle va egao / akukkuo nisIejjA, na ya vittAsae paraM / (219, 20) pariziSTa 6 nApRSTaH kasyacid brUyAn nApyanyAyena pRcchataH / jJAnavAnapi medhAvI, jaDavat samupAvizet // ( zAntiparva 287 35) attAnaJce tathA kayirA, yathajJamanusAsati / sudanto vata dammetha, attA hi kara duddamo || (dhammapada 12 / 3) mA kAsi pApakaM kammaM, Avi vA yadi vA rho| sace ca pApakaM kammaM, karissasi karosi vA // (therIgAthA 247 ) kAla (lA) pavvaMgasaMkAso, kiso dhammanisanthato / mattaJjU atrapAmhi adInamanaso naro // (theragAthA 246, 286) aSTacakraM hi tad yAnaM, bhUtayuktaM manoratham / tatrAdyau lokanAthau tau kRzau dhamanisaMtatau // ( zAntiparva 334 / 11 ) evaM cIrNena tapasA, munirdhamanisantataH / (bhAgavata 11 / 189) paMsukUladharaM jantu, kisaM dhamanisanthataM / ekaM vanasmi jhAyantaM tamahaM brUmi brAhmaNaM // (dhammapada 26 / 13) phuTTo DaMsehi makasehi, arajJasmi brahAvane / nAgo saMgAmasIse 'va, sato tatrA'dhivAsaye // (theragAthA 34 / 247, 687) eka eva carennityaM siddhyarthamasahAyavAn / siddhimekasya saMpazyan, na jahAti na hIyate / (manusmRti 6 / 42 ) aniketa: paritapapan, vRkSamUlAzrayo muniH / ayAcaka sadA yogI, satyAgI pArtha! bhikSukaH // zAntiparva 12 / 10 ) pAMsubhiH samabhicchitraH zUnyAgArapratizrayaH / vRkSamUlaniketo vA tyaktasarvapriyApriyaH / (zAntiparva 9 / 13) Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi soccANaM pharusA bhAsA, dAruNA gAmakaMTagA / tusiNIo uvehejjA, na tAo maNasIkare || (2 / 25) aNukkasAI appicche annAesI alolue| rasesu nAgijjhejjA, nANutappejja pannavaM // ( 2 / 39) khettaM vatyuM hiraNNaM ca pasavo dAsaporusaM / cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavajjaI || (3| 17) asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaNIyassa hu natthi tANaM / evaM viyANAhi jaNe patte, kaNNU vihiMsA ajayA garhiti // (4 / 1) teNe hA saMdhimuhe gahIe, sakammuNA cikkai pAvakArI | evaM payA pecca ihaM ca loe, kaDANa kammANa na mokkha asthi || 4 | 3) cIrAjiNaM nagiNiNaM, jaDIsaMghADimuMDigaM / eyANi vinatAyaMti, dussIlaM pariyAgayaM // (5 / 21) je lakkhaNaM ca suviNaM ca aMgavijjaM ca je paraMjaMti / na hu te samaNA vuccaMti, evaM AyariehiM akkhAyaM // ( 8 / 13) suhaM vasAmo jIvAmo, jesiM mo natthi kiMcaNa / mihilAe DajjhamANIe, na me ijjhai kiMcaNa / (9 / 14) jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujjae jiNe / evaM jijja appANaM, esa me paramo jao || (9 / 34) jo sahassaM sahassANaM, mAse mAse gavaM dae / tassAvi saMjamo seo, aditassa vi kiMcaNa // (9140) 1014 pariziSTa 6 : tulanAtmaka adhyayana sutvA rusito bahuM vAcaM, samaNANaM puthuvacanAnaM / pharasena te na pativajjA, na hi santo paTisenikaronti // (suttanipAta, va08, 14 / 18) cakkhUhi neva lolassa, gAmakathAya Avaraye sotaM / rase ca nAnugijjheyya, na ca mamAyetha kiMci lokasmi // (sutta0, va08, 1418) khettaM vatthaM hiravA, gavAssaM dAsaporisaM / thiyo bandhU dhU kAme, yo naro anugijjhati // (sutta0, va0 8, 11 4) upanIyati jIvitaM appamAyu, jarUpanItassa na santi tANA / etaM bhayaM maraNe pekkhamANo, pujJAni kariyAtha sukhAvahAni // (aMguttara ni0, pR. 159) coro yathA sandhimukhe gIto, sakammunA haJJati pApadhammo / evaM pajA pecca paramhi loke, sakammunA haJJati pApadhammo // na naggacariyA na jaTA na paMkA, nAnAsakA thaNDilasAyikA vA / rajo va jallaM ukkuTikappadhAnaM, sodhenti maccaM avitiNNakakhaM // (dhammapada 10 / 13) AthabbaNaM supinaM lakkhaNaM, no vidao atho pi nakkhattaM / virutaM ca gabbhakaraNaM, tikicchaM mAmako na sebeyya // (sutta0, va0 8, 14 / 13) (theragAthA 789) susukhaM bata jIvAma ye saM no natthi kiMcanaM / mithilAya DarahamAnAya na me kiMci aDavhatha // ( jAtaka 539, zloka 125 jAtaka 529, zloka 16, dhammapada 15) susukhaM bata jIvAmi yasya me nAsti kiMcana / mithilAyAM pradIptAyAM, na me dahyati kiMcana / (mokSadharma parva, 276 / 2) yo sahassaM sahassena saMgAme mAnuse jine / ekaM ca jeyyamattAnaM sa ve saMgAmajuttamo | (dhammapada 8 / 4) mAse mAse sahassena yo yajeya sataM samaM, ekaM ca bhAvitattAnaM muhuttamapi pUjaye / sAyeva pUjanA seyyo yaM ce vassasataM hutaM // yo ca vassasataM jantu ariMga paricare bane, ekaM ca bhAvitattAnaM muhuttamapi pUjaye / sAyeva pUjanA seyyo yaM ce vassasataM hutaM / (dhammapada 81 7, 8) yo dadAti sahasrANi gavAmazvazatAni ca / abhayaM sarvabhatebhyaH sadA tamabhivartate / (zAntiparva 298 / 5) Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi mAse mAse tu jo bAlo, kusaggeNa tu bhuMjae / na so sukkhAyadhammassa, kalaM agghai solasiM // (9 / 44) suvaNNaruppasa upavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehiM kiMci, icchA u AgAsasamA aNantiyA // (9 / 48) puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNaM pasubhissaha / paDaNaM nAlamegassa, ii vijjA taM care / / (9 / 49) vochiMda siNehamappaNo, kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM / savasiNehavajjie, samayaM goyama ! mA pamAyae / / (10 / 28) jaha sIho va miyaM gahAya, maccU naraM nei hu aMtakAle / na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlammi tammi saharA bhavaMti // (13 / 22) na tassa dukkhaM vibhayaMti nAio, na mittavaggA na suyA na baMdhavA / ekko sayaM paccaNuhoi dukkhaM, kattArameva aNujAi kammaM // (13 / 23) ceccAdupayaM ca cauppayaM ca, khettaM gihaM dhaNadhannaM ca savvaM / kammapabIo avaso payAi, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // (13 / 24) taM ikkagaM tuccharIragaM se, ciIgayaM Dahiya u pAvageNaM / bhajAya puttA vi ya nAyao ya, dAyAramannaM aNusaMkamaMti // (13/25) 1015 pariziSTa 6 H tulanAtmaka adhyayana mAse mAse kusaggena, bAlo bhuMjetha bhojanaM / na so saMkhatadhammAnaM, kalaM agghati solasiM // (dhammapada 5 / 11) agupetassa uposathassa, kalaM pi te nAnubhavaMti solasiM // (aMgu0 ni0, pR. 221) parvatopi suvarNasya, samo himavatA bhavet / nAlaM ekasya tadvittaM iti vidvAn samAcaret // (divyAvadAna, pR. 224 ) yatpRthivyAM bIhiyavaM hiraNyaM pazavaH striyaH / sarvaM tannAlamekasya, tasmAd vidvAn zamaM caret // (anuzAsanaparva 93 | 40 ) yat pRthivyAM brIhiyavaM hiraNyaM pazavaH striyaH / nAlamekasya tat sarvamiti pazyanna muhyati // (udyoga parva 39 / 84 ) yad pRthivyAM brIhiyavaM, hiraNyaM pazavaH striyaH / ekasyApi na paryAptaM tadityavitRSNAM tyajet // (viSNupurANa 4 | 10 | 10 ) ucchinda sinehamattano kumudaM sAradikaM va pANinA / santimaggameva brUha, nibbAnaM sugatena desitaM / (dhammapada 20 | 13) taM putrapazusampannaM vyAsaktamanasaM naram / suptaM vyAghro mRgamiva, mRtyurAdAya gacchati // sacinvAnakamevainaM, kAmAnAmavitRptakam / vyAghraH pazumivAdAya, mRtyurAdAya gacchati / (zAnti0 175 / 18, 19) mRtaM putraM duHkhapuSTaM manuSyA utkSipya rAjan ! svagRhAnnirharanti / taM muktakezAH karuNaM rudanti citAmadhye kASThamiva kSipanti // (udyoga0 40/15) agnau prAstaM tu puruSaM, karmAnveti svayaM kRtam / (udyoga 40 | 18 ) anyo dhanaM pretagatasya bhuMkte, vayAMsi cAgnizca zarIradhAtUn / dvAbhyAmayaM saha gacchatyamutra, puNyena pApena ca ceSTyamAnaH / / (udyoga0 40/17) utsRjya vinivartante, jJAtayaH suhRdaH sutAH / apuSpAnaphalAn vRkSAn, yathA tAta patatriNaH // (udyoga 0 40 | 17 ) anugamya vinAzAnte, nivartante ha bAndhavAH / agnau prakSipya puruSaM, jJAtayaH suhRdastathA / (zAnti0 321 / 74) Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1016 pariziSTa 6 : tulanAtmaka adhyayana accayanti ahorattA ...... accei kAlo tUraMti rAiyo, na yAvi bhogA purisANa niccA / uvicca bhogA purisaM cayaMti, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // (13 / 31) ............. | | (theragAthA 148) ahijja vee parivissa vippe, putte paDiTThappa gihaMsi jAyA ! / bhoccANa bhoe saha itthiyAhi, AraNNagA hoha muNI pasatthA / / (14 / 9) vedAnadhItya brahmacaryeNa putra !, putrAnicchet pAvanArthaM pitRNAm / agnInAdhAya vivivacceSTayajJo, vanaM pravizyAtha munirvabhUSet / / (zAntiparva 175 / 6; 27716; jAtaka 509 / 4) veyA ahIyA na bhavaMti tANaM, bhuttA diyA ninti tamaM tameNaM / jAyA ya puttA na havaMti tANaM, ko NAma te aNumannejja eyaM // (14.12) vedA na saccA na ca vittalAbho, na puttalAbhena jaraM vihanti / gandhe rame muccanaM Ahu santo, sakammunA hoti phalUpapatti / / (jAtaka 509 / 6) imaM ca me asthi imaM ca natthi, imaM ca me kicca imaM akiccN| taM evamevaM lAlappamANaM, harA haraMti tti kahaM pamAe? // (14 / 15) idaM kRtamidaM kAryamidamanyat kRtaakRtm| evamIhAsukhAsaktaM, mRtyurAdAya gacchati / / (zAnti0 175 / 20) dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhi, sayaNA tahA kAmaguNA pgaamaa| tavaM kae tappai jassa logo, taM savva sAhINamiheva tubbhaM / / (14 / 16) kiM te dhanairbAndhavairvApi kiM te, ki te dArairbrAhmaNa ! yo mariSyasi / AtmAnamanviccha guhaM praviSTaM, pitAmahAste kva gatAH pitA ca // (zAnti0 175 / 38) evamabhyAhate loke, samantAt privaarite| amoghAsu patantISu, kiM dhIra iva bhASase / / (zAntiparva 175 / 27717) abbhAhayaMmi logaMmi savvao privaarie| amohAhiM paDatIhi, gihaMsi na raiM labhe / / (14 / 21) keNa abbhAhao logo? keNa vA parivArio? kA vA amohA vuttA ? jAyA ! ciMtAvaro humi / / (14 / 22) kathamabhyAhato lokaH, kena vA privaaritH| amoghA: kA: patantIha, kiM nu bhISayasIva mAm // (zAntiparva 175 / 8, 27798) maccuNAbbhAhao logo, jarAe privaario| amohA rayaNI vuttA, evaM tAya ! viyANaha / / (14 // 23) mRtyunAbhyAhato loko, jarayA parivAritaH / ahorAtrA: patantyete, nanu kasmAna budhyase / / (zAntiparva 175 / 9; 27719) jA jA vaccai rayaNI, na sA pddiniyttii| ahammaM kuNamANasa, aphalA jaMti rAio // jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / dhammaM ca kuNamANassa, saphalA jaMti rAio // (14 / 24, 25) amoghA rAtrayazcApi nityamAyAnti yAnti c| yadAhametajjAnAmi na mRtyustiSThatIti ha / so'haM kathaM pratIkSiSye jAlenApihitazcaran / rAtryAM rAjyAM vyatItAyAmAyuralpataraM yadA / gAdhodake matsya iva sukhaM vindeta kastadA // (yasyAM rAtryAM vyatItAyAM na kiJcicchubhamAcaret / ) tadaiva vandhya divasamiti vidyAd vicakSaNaH / anavApteSu kAmeSu mRtyurabhyeti mAnavam / / (zAntiparva 175 / 10, 11, 12; zAntiparva 2771 10, 11, 12) jasaadhi maccANamAsamA bahuka khariSu ptlaayaa| (2.3 jassatthi maccuNA sakkhaM, jassa vatthi palAyaNaM / jo jANe na marissAmi, so hu kaMkhe sue siyA // (14 // 27) yassa assa sakkhI maraNena rAja, jarAya metto nrivriysetttth| yo cApi jajjA na marissaM kadAci, passevyu taM vassasataM arogaM / (jAtaka 509 / 7) pahINaputtassa hu natthi vAso, vasiTThi ! bhikkhAyariyAi kaalo| sAhAhi rukkho lahae samAhi, chinnAhi sAhAhi tameva khANuM / (14 // 29) sAkhAhi rukkho labhate samajjaM, pahINasAkhaM pana khAnu maahu| pahINaputtassa mamajjahoti, vAseTTi bhikkhAcariyAya kAlo / / (jAtaka 509 / 15) Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1017 pariziSTa 6: tulanAtmaka adhyayana vaMtAsI puriso rAyaM ! na so hoi psNsio| mAhaNeNa pariccattaM, dhaNaM AdAumicchasi / / (14 // 38) avamI brAhmaNo kAme, te tvaM pccaavmisssi| vantAdo puriso rAja, na so hoti pasaMsiyo // (jAtaka 509 / 18) sAmisaM kulalaM dissa, bajjhamANaM nirAmisaM / AmisaM savvamujjhittA, viharissAmi nirAmisA // (14 / 46) sAmiSaM kuraraM dRSTvA, badhyamAnaM nirAmiSaiH / AmiSasya parityAgAt, kuraraH sukhamedhate // (zAntiparva 178 / 9) nAgo vva baMdhaNaM chittA, appaNo vasahi ve| eyaM patthaM mahArAyaM ! usuyAri ti me suyaM / / (14 / 48) idaM vatvA mahArAja esukArI disampati, TuM hitvAna pabbaji nAgo chetvA va bandhanaM / / (jAtaka 509 / 20) karakaMDU kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho| namI rAyA videhesu, gaMdhAresu ya nggii| ee nariMdavasabhA, nikkhaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThavittANaM, sAmaNNe pajjuvaTThiyA / / (18 / 45, 46) karaNDu kaliGgAnaM gandhArAnaJca naggajo, nimirAjA videhAnaM paJcAlAnaJca dumukkho, ete raTAni hitvAna pabbajiMsu akiJcanA / (jAtaka 408 / 5) jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jaMtavo // (19 / 15) jAtipi dukkhA jarApi dukkhA, vyAdhipi dukkhA maraNaMpi dukkhaM // (mahAvagga 1 / 6 / 19) appA naI veyaraNI, appA me kuuddsaamlii| appA kAmaduhA gheNU, appA me nandaNaM vaNaM // appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiyasupaDhio / / (20 / 36, 37) attA hi attano nAtho, ko hi nAtho paro siyaa| attanA va sudantena, nAthaM labhati dullabhaM / attanA va kataM pApaM, attajaM attasambhavaM / abhimanthati dummedha, vajiraM vasmamayaM maNi // attanA va kataM pApaM, attanA saMkilissati / attanA akataM pApaM, attanA va visujjhati / / suddhi asuddhi paccattaM, nAco ajaM visodhaye // (dhammapada 12 / 4, 5, 9) uddharedAtmanAtmAnaM, nAtmAnamavasAdayet / Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripurAtmanaH // bandhurAtmAtmanastasya yenAtmaivAtmanA jitaH / anAtmanastu zatrutve vartetAtmeva zatruvat // (gItA 6 / 5, 6) na taM arI kaMThachettA karei, jaM se kare appaNiyA durappA / diso disaM yantaM kayirA, verI vA pana verinaM / se nAhiI maccumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAvihUNo // (20 / 48) micchApaNihitaM cittaM, pApiyo naM tato kare // (dhammapada 3 / 10) duvihaM khaveUNa ya puNNapAvaM, niraMgaNe savvao vippamukke / tarittA samudaM va mahAbhavoghaM, samuddapAle apuNAgamaM gae // (21 // 24) yadA pazyaH pazyate rukmavarNaM, kartAramIzaM puruSaM brahmayonim / tadA vidvAn puNyapApe vidhUya, niraJjanaM parame sAbhyamupaiti / / ___(muNDakopaniSad 3 // 1 // 3) dhiratthu te jasokAmI ! jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave / / (22 // 42) dhiratthu taM visaM vantaM yamahaM jiivitkaarnnaa| vantaM paccAvamissAmi matamme jIvitA varaM / / (visavanta jAtaka 69) aggihottamuhA veyA, jannaTThI veyasAM muhN| nakkhatANa muhaM caMdo, dhammANaM kAsavo muhaM // (25 / 16) agnihuttamukhA yaJjA, sAvittI chandaso mukhaM / rAjA mukhaM manussAnaM, nadInaM sAgaro mukhaM // nakkhattAnaM mukhaM cando, Adicco tapataM mukhaM / pujaM AkaMkhamAnAnaM, saMghove yajataM mukhaM // (suttanipAta 33 / 20, 21) Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1018 pariziSTa 6 tulanAtmaka adhyayana tasapANe viyANettA, saMgaheNa ya thaavre| jo na hiMsai tiviheNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM / / (25 / 22) nidhAya daMDaM bhUtesu, tasesu thAvaresu ca / yo hanti na ghAteti, tamahaM brUmi brAhmaNaM / / (dhammapada 26 // 23) kohA vA jai vA hAsA, lohA vA jai vA bhayA / musaM na vayaI jo u, taM vayaM bUma mAhaNaM // (25 / 23) akakkasaM vijJApani, giraM saccaM udIraye / yAya nAbhisaje kiMci, tamahaM brUmi brAhmaNaM / / (dhammapada 26 / 26) jahA pomaM jale jAyaM, novalippai vAriNA / evaM alitto kAmehi, taM vayaM bUma mAhaNaM // (25 / 26) na vi muMDieNa samaNo, na oMkAreNa bNbhnno| na muNI raNNavAseNaM, kusacIreNa na tAvaso // (25 / 26) vAripokkharapatte va, Araggeriva sAsapo / yo na lippati kAmesu, tamahaM brUmi brAhmaNaM / / na muNDakeNa samaNo, abbato alikaM bhaNaM / icchAlAbhasamApanno, samaNo ki bhavissati / / na tena bhikkhu hoti, yAvatA bhikkhate pare / vissaM dhamma samAdAya, bhikkhu hoti na tAvatA // (dhammapada 19 / 9, 11) na monena munI hoti, mulharUpo aviddasu / yo ca tulaM va paggayaha varamAdAya paNDito / / (dhammapada 19 // 23) na tena ariyo hoti, yena pANAni hiMsati / ahiMsA sabbapANAnaM ariyo'ti pavuccati // (dhammapada 19 / 15, dhammapada 26/11) na jaTAhi na gottehi, na jaccA hoti braahmnno| maunAddhi sa munirbhavatI, nAraNyavasanAnmuniH // (udyogaparva 43 / 35) samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa bNbhnno| nANeNa ya muNI hoi, taveNaM hoi tAvaso / (25 / 30) samitattA hi pApAnaM samaNo ti pavuccati / / (dhammapada 19 / 10) pApAni parivajjeti sa munI tena so munii| yo munAti ubho loke munI tena pavuccati // (dhammapada 19 // 14) kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khttio| vaisso kammuNA hoi, suddo havai kammuNA / / (25 / 31) na jaccA brAhmaNo hoti, na jaccA hoti abrAhmaNo / kammunA brAhmaNo hoti, kammunA hoti abrAhmaNo / kassako kammunA hoti, sippako hoti kmmunaa| vANijo kammunA hoti, pessiko hoti kammunA // (suttanipAta, mahA0 9 / 57, 58) na jaccA vasalo hotI, na jaccA hoti braahmnno| kammunA vasalo hoti, kammunA hoti brAhmaNo / (suttanipAta, ura0 721, 27) cAturvaNyaM mayA sRSTaM, guNakarmAvibhAgazaH / tasya kartAramapi mAM, viddhayakartAramavyayam // (gItA 4 // 13) khaluMkA jArisA jojjA, dussIsA vi hu tArisA / joiyA dhammajANammi, bhajjaMti dhiidubbalA // (27 / 8) te tathA sikkhittA bAlA ajjamajjama gAravA / nAdayissanti upajjhAye khaluMko viya sArathiM // (theragAthA 979) Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1019 pariziSTa 6 : tulanAtmaka adhyayana na vA labhejjA niuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vaa| eko vi pAvAi vivajjayaMto, viharejja kAmesu asajjamANo / / (32 / 5) sace labhetha nipakaM sahAya, saddhi caraM sAdhuvihAridhIraM / abhibhUyya sabbAni parissayAni, careyya tenattamano satImA / no ce labhetha nipakaM sahAyaM, saddhiM caraM saadhuvihaaridhiirN| rAjAva raTuM vijitaM pahAya, eko care mAtaMgarabeva nAgo // ekasya caritaM seyyo, natthi bAle shaaytaa| eko care na pApAni kaayiraa| appossukko mAtaMgarajeva nAgo / / (dhammapada 23 / 9, 10, 11) addhA pasaMsAma sahAyasaMpadaM seTThA samA sevitavvA shaayaa| ete aladdhA anavajjabhojI, ego care khaggavisANakappo // (suttanipAta, ura0 3 / 13) jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA, raseNa vaNNeNa ya bhujjmaannaa| te khuDDae jIviya paccamANA, eovamA kAmaguNA vivaage|| (32 / 20) trayo dharmamadharmArthaM kipaakphlsNnibhm| nAsti tAta ! sukhaM kiJcidatra duHkhazatAkule // (zAMkarabhASya, zvetA0 upa0, pR. 23) evidiyatthA ya maNassa atthA, dukkhassa heuM maNuyassa raaginno| te ceva thovaM pi kayAi dukkhaM, na vIyarAgassa kareMti kiMci // (32 // 100) rAgadveSaviyuktestu viSayAnindriyaizcaran / AtmavazyaividheyAtmA prasAdamadhigacchati // (gItA 2164) Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1020 pariziSTa 6: tulanAtmaka adhyayana brAhmaNa jayaghoSa ane vijayadhoSa nAmanA be bhAIo hatA. jayaghoSa muni banI gayA. vijayadhoSe yajJanuM Ayojana karyuM. muni jayaghoSa yajJavATamAM bhikSA levA gayA. yajJa-svAmIe bhikSA ApavAno InkAra karI dIdho ane kahyuM ke A bhojana mAtra brAhmaNone ja ApavAmAM Avaze. tyAre muni jayaghoSe samabhAvapUrvaka tene brAhmaNanAM lakSaNo batAvyAM. uttarAdhyayananA pacIsamA adhyayanamAM 19 mA zlokathI 32 mA zloka sudhI brAhmaNonA lakSaNonuM nirUpaNa che ane (28, 29, 30, 31 sivAyanA) pratyeka zlokanA aMte 'ta vaye gUma mAha' evuM pada Ave che. AnI tulanA dhammapadanA brAhmaNa varga (36 mo), suttanipAtanA vAsekre sutta (35)nA 24mA adhyAya sAthe thaI zake. dhammapadanA brAhmaNavargamAM 42 zloko che ane temAM nava zloko (1, 2, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12) sivAya bAkInA badhA zlokonuM aMtima caraNa 'tamadaM briAhA' che. suttanipAtanuM vAseTTa satta' gadya-padyAtmaka che. temAM 63 zloko che. temAMthI 29 zloko (27-45)nuM aMtima caraNa 'tamaEUR vRni brAhma' che. temAM koNa brAhmaNa kahevAya ane koNa nahIM te banne praznonuM sarasa vivecana che. aMtima niSkarSa e ja che ke brAhmaNa janmanA nahIM, karmaNA hoya che. mahAbhArata, zAMtiparva, adhyAya 245mAM 36 zloko che. temAM sAta zloko (11, 12, 13, 14, 22, 23, 24)nA aMtima caraNamAM 'tuM tevA dvArA vidu:' evuM pada che. traNemAM brAhmaNanA svarUpanI mImAMsA che. uttarAdhyayana anusAra brAhmaNa (1) je saMyogamAM prasanna nathI thato, viyogamAM khinna nathI thato, (2) je Arya-vacanamAM ramaNa kare che, je pavitra che, je abhaya che, (3) je ahiMsaka che, (4) je satyaniSTha che, (5) je acauryavratI che, (6) je brahmacArI che, (7) je anAsakta che, (8) je gRhatyAgI che, (9) je akiMcana che, (10) je gRhasthomAM anAsakta che ane (11) je samasta karmothI mukta che - te brAhmaNa kahevAya che. dhammapada tathA suttanipAta anusAra brAhmaNa (1) jene pAra, apAra ane pArApAra nathI, je anAsakta che, (2) je dhyAnI che, nirmaLa che, Asanabaddha che. uttamArthI che, (3) je pApa-karmathI virata che, (4) je susaMvRta che, Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjhayaNANi 1021 (5) je satyavAdI che, dharmaniSTha che, (6) je paMzukUla (phATelA cItharAMnu banela cIvara) dhAraNa kare che, (7) je dubaLo, pAtaLo ane nasothI maDhelA zarIravALo che, (8) je akiMcana che, tyAgI che, (9) je saMga ane AsaktithI virata che, (10) je prabuddha che, je kSamAzIla che, je jitendriya che, (11) je carama-zarIrI che, (12) je medhAvI che, mArga-amArgane jANe che, (13) je saMsarga-rahita che, alpeccha che, (14) je ahiMsaka che, avirodhI che, je satyavAdI che, je acauryavratI che, je atRSNa che, je niHsaMzaya che, je pavitra che, je anusrotagAmI che, je niSleza che, je prANIonI smRti ane utpattine jANe che ane (15) je kSINAzrava che, arhat che, jenI pUrva, pazcAt ane madhyamAM kaMI nathI, je saMpUrNa jJAnI che - te brAhmaNa che. pariziSTa 6 H tulanAtmaka adhyayana mahAbhArata anusAra brAhmaNa (1) je lokonI vacce raheto hovA chatAM asaMga hovAne kAraNe sUno rahe che. (2) je je kaMI vastu vaDe potAnuM zarIra DhAMkI le che, (3) je lukhkhuM sUkuM khAIne paNa bhUkhane mAre che, (4) je game tevA sthaLe sUI rahe che, (5) je lokeSaNAthI virata che, jeNe svAdane jItI lIdho che, je strIomAM Asakta nathI thato, (6) je sanmAna pAmIne garva karato nathI, (7) je tiraskAra pAmIne khinna thato nathI, (8) jeNe badhAM prANIone abhayadAna ApyuM che, (9) je anAsakta che, AkAzanI mAphaka nirlepa che, (10) je koIpaNa vastune potAnI nathI mAnato, (11) ekAkI vicaraNa kare che, je zAMta che, (12) jenuM jIvana dharma mATe hoya che, jeno dharma hari(AtmA) mATe hoya che, je rAta-dina dharmamAM lIna hoya che, (13) je niskrRSNa che, je ahiMsaka che, je namaskAra ane stutithI dUra rahe che, je badhA prakAranAM baMdhanothI mukta che, (14) jenAM moha ane pApa dUra thaI gayAM che, je Ihaloka ane paralokanA bhogomAM Asakta nathI hoto - te brAhmaNa che - brahmajJAnI che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 7 TippaNa-anukrama zabda vagere Ti. saMdhyA aikkame (1 / 33) aulA havai veyaNA (2035) aMgavijja (8 / 13) aMgulaM....vaDDae.... (26 / 14) aMtakiriyaM (29 / 15) aMtaricchaM (20121) aMtaraM (36 / 82) aMtaraddIvayA (36 // 196) aMteuraM teNaM (9 / 12) aMdhayAra (28/12) aMsahara (13 / 22) akammakammabhUmA (36 / 196) akammacedve (12 / 29) akalevaraseNi (10 / 35) akAmakAme (15 / 1) akAmamaraNaM (5 / 2) akiMcaNaM (29 / 48) akiriyaM (18 / 23, 33) akuUhale (11 / 10) akukkuo (2 / 20, 21/28) akohaNe (125) akkesa.... (2025) akkhe (5 / 14) agAradhamma (29 / 4) agAri-sAmAiyaMgAI (5/23) agAresu (1 / 26) aggarasA (14 // 31) aggalaM (9 / 20) Ti. saMkhyA zabda vagere aggisihA dittA (19 / 39) 53 aggihottamuhA (25 / 16) 64 acavale (11 / 10) 21 aciyatte (11 / 9) 8 acelae....sacelae (2013) 21 acelago (23 / 13) 12 accaMtakAlassa.... (32 / 1) 16 accaMtaniyANakhamA (1852) 2.3 ajIvadesamAgAse (36 / 2) 18 ajja (12 / 17) 13 ajjayaMte (13 / 12) 17 ajjavayaNaM (25 / 20) 23 ajjavayAe (29 / 49) u5 ajjhattha (14 / 19) 26 ajjhatthaM (66) 3 ajjhappajhANajogehiM pasattha... (19 / 93) 4 ajjhavasANammi (1917) 58 aTTaruddANi jhANAI (30/35) 13, 24 aTThajuttANi (118) 15 aTThapao.... (10 / 37) 33, 20 aTTha pavayaNamAyAo (24 // 1) 5 aTTha samiIo (24 // 3) 45 aTThasahassalakkhaNadharo (22 / 5) 23 aTThAe ya aNaTThAe (5 / 8) 4 aTThiyaM (1 / 46) 36 aNaMtaghAipajjave (29 / 8) 45 aNagAraguNehiM (31 / 18) 25 aNagAre tavodhaNe (18 / 4) 25 aNaccAsAyaNasIle (29 / 5) aNasaNA maraNe (30 / 12-13) Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 1023 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama Ti, saMkhyA zabda vagere aNasaNe (19 / 92) aNAgayaM neva ya asthi kiMci (14 / 28) aNANubaMdhi (26 / 25) aNAbAhaM (23 / 80) aNAriyA (12 / 4) aNiggahe (11 / 2) aNicce (18011) aNiyamettA (8 / 14) aNukaMpao (12 / 7) aNukkasAI (2 / 39, 15/16) aNuttaranANadaMsaNadhare (6 / 17) aNuttare (13 / 34, 35) ...aNupuvvaso (5 / 26) aNuppehAe (29 / 23) aNubhAgA (33624) aNuvavAyakArae (13) aNuvvayA (20128) aNusAsammI (27 / 10) aNegao (19382) aNegacittAsu (8 / 18) aNegavAsAnauyA (7 / 13) aNNavaM (10 / 34) aNNavaMsi mahohaMsi (51) aNNANaparIsaha (2 / 42, 43) aNNANa mohassa (32 / 2) ataraM (8 / 6) attapannahA (17/12) attapasannalese (12 / 46) atthaM (12 / 33) atthadhammagaiM taccaM (2011) atthikAyadhamma (28 / 27) addINA (7/21) addhA (34|45) addhAsamae (366) adhIrapurisehiM (86) adhuve asAsayaMmi (831) annadattahare (75) annappamatte (14 / 14) annAesI (2239) Ti, saMkhyA zabda vagere 53 annANaM (18 / 23) 22 annAyaesI (15/1) 17 apaDibdhayAe (29 / 31) 28 aparigaho (4 / 1-5) 5 apuratkAra (29 / 8) 2 appaM cA'hikkhivaI (11 / 11) 5 appakukkue (1630) 22 appaNA saccamesejjA (62) 12 appaNo pAe dinnaM (67) 70, 28 appapANeppabIyaMmi (1135) u4 appamajjiyaM (177) 24 appamatto pamattehiM (6 / 16) 40 apparae (1 / 48) 32 appasatthehiM dArehiM (19 / 93) & appicche (2039) 7 apphova (185) 16 aphusamANagaI (2974) 18 abbhudae...saMkappeNa... (9 / 51) 58 abhao (18 / 11) 31 abhikkhaM (14 / 37) 23 abhikkhaNaM (1117, 17 / 16) 25 abhijAie (11 / 13) 1 abhibhUya savvadaMsI (15 / 2) 80 amayaM va pUie (17 / 21) 2 amAI (11 / 10) 13 amitta (15/16) 13 amUDhadiTThI (28 / 31) 48 amohAhiM (14 / 21) 37 aya (79) 2 ayaMtie (20142) 23 araI... (2 / 14, 15) 31 araI (10 / 27) 17 allINA (23 / 9) 7 avagamaNe (15/3) 12 avannae nAvaNae (21 / 20) 1 avasesaM bhaMDagaM (26 / 35) 7 avi (11 / 2) 15 avijjA (61) 70 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajajhayaNANi 1024 pariziSTa 7 : TippaNa-anukrama Ti, saMkhyA zabda vagere aviheDae (15/15) asaMkha aNaMta (36 / 13, 14) asamANo (2 / 19) asamaMjasaM (4 / 11) asIhi (19 / 55) asaMkhayaM (4 / 1) asaMto (14 / 18) asaMvibhAgI (1711) assaMjamammi (31013) aha kAlammi saMpatte (5/32) ahakkhAyaM (28 / 33) ahassire (124) ahAuyaM (29/73) ahIvegaMtadiTThIe (19 / 38) ahuNovavannasaMkAsA (5 / 27) aheUhiM (18 / 51) ahe vayai... (9 / 54) aho ! vaNNo aho ! rUvaM (2016) A AiNNe (11 / 16) AiNNe gaNibhAvammi (2741) AuM jANe (18 / 29) AujIvA (36 / 85) AuttayA (10 / 40) AuyaM narae kaMkhe (77) AusaM (16 / sU0 1) AesaM (71) AgAse gaMgasou bva (18 / 36) AgaMtuM (25 / 20) AghAyAya samussayaM (5 / 32) ANAissariyaM (2014) ANAe (28 / 20) ANAniddesakare (102) AbhiogaM bhAvaNA (36 / 256) AbhinibohiyaM nANaM (28 / 4) Ayagutte (15 / 3, 21 // 19) Amose (9 / 28) Ayagavesae (15 / 5) AyayaTThiyA (29/34) Ti. saMkhyA zabda vagere 26 Ayarakkhie (2015) 10 AyariyapariccAI (17 / 17) 30 AyariyA (20 / 22) 28 AyariyaM (68) 38 AyANa (13 / 20) 1 AyANaM narayaM (67) 18 AyAraM (1131) 12 AyAradhammapaNihI (23 / 11) 23 AyaMkeNa (5 / 11) 43 AraNNagA (14 / 9) 26 ArAhae duhao... (17 / 21) 4 ArAhiyA duve loga (8 / 20) 71 AriattaM (10 / 16) 27 AriehiM (818) 44 AraMbha pariggahesu (13 // 33) 32 AlavaMte... (1 / 21) 47 AlassaeNa (11 / 3) 4 AloemANassa (16 / sU0 4) AloyaNa (1944) 25 AvaTTa joNIsu (35) 5 AvasahA (13 / 13) 18 AsasAe (12 / 12) 17 AsIviso (12 / 27) 24 AsurI bhAvaNA (36 / 256) 12 AsuraM kAyaM (3 / 3) 1. AsuriyaM disaM (7/10) 1 Asure kAe (8 / 14) 26 Ase jahA... (48) 14 AhAkammehi (5 / 13) 54 AhArapaccakkhANeNaM (29 / 36) 8,8 AhAre (26 / 31-34) 22 ___3 iMgiyAgAra (102) 27 iMdanIle (3675) 3 iMdiyacora.... (32 / 104) 12,21 iMdiyabalahANI (10 / 20-25) u2 iDvigAravie (27 / 9) 15 iDDI (2244) 46 iDDI juI... (7/27) i Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaramnayaNANi 1025 pariziSTa 7H TippaNa-anukrama Ti. saMkhyA zabda vagere ittariyammi (103) ittiriyA (30 / 9) ime...ee (22 / 16) iriyaM (9 / 21) iriyaM rie (2468) iriyAvahiyaM kammaM (29 / 72) iheha (14 / 40) Ti, saMkhyA zabda vagere 3 uvavAyakArae (1 / 2) 2 uvavUha (28 / 31) 20 uvasaMtamohaNijjo (9 / 1) 27 uvasagge (315) 5 uvarhi (19 / 84) 70 uvahipaccakkhANeNaM (29 // 35) 33 uvehe (2011) uvAyao (23 / 41) 14 uvAsagANaM paDimAsu (31 / 11) uvehamANo (21 / 15) 38 ussUlagasayagghIo (9 / 18) 10 IsIpabbhAra (36 / 57) 20 ukkuDuo (1 / 22) ugga (15/9) uggatavo (12 / 27) uccArAINi vosire (24 / 16-18) uccAvayAI (12 / 14) uccAvayAhiM sejjAhiM (2222) ujjukaDa (15/1) ujjukaDA (14 / 41) ujjujaDA (23326) ujjupannA (23 / 26) uDDUM...vatthaM (26 / 23) uttamaTTha (11132) uttama8 (20649) uttamadhamma.... (10 / 18) uttaraguNe (268) uttarAI (pA26) uttiTuMte (11 / 24) udagge (11 / 20) uddesiyaM (2047) uddesesu dasAiNaM (31 / 17) upphiDai (275) ubhayassaMtareNa (1125) ummAya...rogAyaMka... (16 / sU03) urAlA (15/14) ullaMghaNe (178) uvaciDhe (1 / 20) uvajoiyA (12 / 18) uvavanno (9 / 1) uvavAiyaM (5/13) 33 UNe vAsasayAue (7 / 13) 11 24 ee kaMdaMti... (9 / 10) 39 ekko....aNujAi kammaM (13 / 23) 3 ekko vi... (32 / 5) upa ekko hu.... (14 / 40) 18 ega eva (2 / 18) 18 egaM Dasai pucchaMmi (22 / 4) 16 egaMtamaNupassao (9 / 16) 43 egaMtamahiTThio (9 / 4) 37 egaMtarae (29 / 32) 11 egaggamaNasaMnivesaNayAe (29 / 26) 5 ega davvassiyA guNA (28 / 6) 41 egapakkhaM (12 / 11) u4 egavimANavAsI (14.1) 28 egavIsAe sabale (31 / 15) u5 eyaM siNANaM (12 / 47) u2 esaNAsamio...gavesae (6 / 16) 11 esa maggo.... (28 / 2) 5 omacelae (1226) 23 omarattAo (26 / 15) & omANabhIrue (27 / 10) u6 omoyariyaM (3 / 14) 27 osahi (32 / 50) 1 ohInANaM (28 / 4) 21 ohovahovaggahiyaM (24 / 13) Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaranjhayaNANi 1026 pariziSTa 7H TippaNa-anukrama zabda vagere kaMkhA (16 / sU03) kaMkhAmoha... (29 / 21) kaMTagApahaM (10 / 32) kathae (11 / 16) kaMdappa bhAvaNA (36256) kaMdukuMbhIsu (19 / 49) kaMpille (13 / 2, 18 / 1) kaMboyANaM (11 / 16) kakkara (77) kaDANa kammANa na mokkha... (13 / 10) kaNakuMDagaM (15) kappae (62) kappavimANo (29 / 15) kammaM tu kasAyajaM (33 / 11) kammaM tu chaddisAgayaM (33 / 18) kammaM nokasAyajaM (33 / 11) kammakibbisA (35) kammaNo heuM (3 / 13) kammalesANaM (341) kammasaMpayA (1 / 47) kammasaccA (7/20) kammAI mahAlayAI (13 / 26) kammANaM .... ANupucI (37) kammArehi (19 / 67) kammuNA (25/31) kammuNo heuM (6 / 14) kayakouyamaMgalo (22 / 9) karakaNDU (18 / 45) karaNaguNaseTiM (29 // 7) karaNasacceNaM (29 / 52) kalaM agghai solasiM (9 / 44) kalambavAluyAe (1950) kalahaM (84) kalahaDamara (11 / 13) kalinA (5 / 16) kallANa bhAsaI (11 / 22) kalle (20134) kasAyapaccakkhANeNaM (29 / 37) Ti, saMkhyA zabda vagere Ti. saMkhyA kasiNaM (21 / 11) 5 kahaM taM viharasI (23 / 40) 30 kahaM nAho na vijjaI (20 / 10) 21 kahAvaNe (20 / 42) 25 kAussaggeNaM (29 / 13) 27 kAgiNie (7 / 11) 33 kAgiNie heDaM (11) 3,1 kANaNujjANa (1961) 25 kAmakamA (14 / 44) 11 kAmagiddhe... (54) 6 kAmaguNe virattA (14 / 4) 12 kAmaguNehi mucchiyA (10 / 20) 6 kAmabhogarasagiddhA (8 / 14) 22 kAmabhogesu (55) 2 kAmarUva viuvviNo (3 / 15) 7 kAmANiyaTTassa (125) 2 kAme patthemANA (9 / 53) 10 kAyakilesaM (30 / 27) 20 kAyaguttayAe (29 / 56) 1 kAyaThiI (36 / 81) 73 kAyaTThii....bhavaTThii (105-14) 28 kAyasamAhAraNayAe (29 / 59) 21 kAlakaMkhI (6 / 14) 12 kAladhamme uvaTThie (35 / 20) 48 kAlapaDilehaNayAe (29 / 16) 21 kAliMjare nage (1366) 27 kAlIpavva (2 / 3) 10 kAleNa kAlaM (2014) 28 kAle kAlaM samAyare (1 / 31) 10 kAlo (28 / 10) 3 kAvoyA jA imA vittI (19 / 33) 41 kAsavo (28 / 16) u5 kAsibhUmie (13 / 6) 6 kiM (12 / 38) 18 kiM nAma kAhAmi sueNa bhaMte ! (1742) 24 kiM tavaM paDivajjAmi (26 / 50) 18 kinAme? kiMgotte? (18 / 21, 22) 21 kiMpAgaphalANaM (19 / 17) 48 kiccAI (1 / 44) Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1027 pariziSTa 7 TippaNa-anukrama Ti.saMdhyA zabda vagere kiccANa (1218) kiNhAe ThiI (34|48) kimegarAyaM karissai (2 / 23) kiriyaM (18 / 23, 33) kiriyAsu (317) kibbisiyaM bhAvaNA (36 / 256) kIDaM (119) kIyagaDaM (2047) kucca (22 / 30) kuDuMbasAraM (14 / 37) kuDDa...bhitta (16 / sU07) kutitthi (10 / 18) kuppavayaNapAsaMDI (23263) kumArasamaNe (23 / 2) kumuyaM sAraiyaM (10 / 28) kummAsaM (8 / 12) kuviyaM (1 / 41) kusa (1012) kusaggeNa tu bhuMjae (9 / 44) kusalA (12 // 38) kusIlaliMgaM (20143) kuheDavijjA (2045) kUDasAmalI (2036) kUDAya (55) keyaNaM (9 / 21) kevalaM bohi (3 / 19) kesaM (57) kesaloo ya dAruNo (19 / 33). .....kesANa (19 / 12) koilacchada (346) kougAmigA (23 / 19) koDIsahiya (36 / 255) kohala (20 / 45) kotthalo (19 / 40) kolasuNaehiM (19 / 54) kolAhalagabhUyaM (95) koviyappA (15/15) kohaM asaccaM.... (1314) Ti, saMkhyA zabda vagere 32 20 khaMDiehiM (12 / 18) 40 khaMtikkhame (21 / 13) 13,24 khaMtIe (29 / 47) 8, 18 khaMdhA ya (36 / 11) 27 khajjai bhujjaI (12 / 10) 18 khaDDayA me (1138) u5 khattA (12 / 18) 26 khattie (18020) 28 khattio (3 / 4) 8 khattiya (15 / 9) 12 khamAvaNayAe (29 / 18) 27 khalAhi (1217) 2 khaluMke (2743) 18 khisaI (17 / 4) 20 khuDue (32 / 20) 64 khuradhArAhiM (19 / 59) 2 khettaM (317) 38 khema (2380) 43 kheyANugae (15/15) 3 khelaMmi (85) 33 khellaMti jahA va dAsehiM (8118) 22 8 gaMThibhee (9 / 28) 28 gaMThiyasattAIyaM (33 / 17) 30 gaMDa (8 / 18) 12 gaMdhaNA (2043) 23 gaMdhahatthi (22 / 10) 13 gagge (27 / 1) 5 gaNa (15 / 9) 15 gaNahare (27 / 1) 26 gamissAmo (14 / 26) 33 garahaNayAe (2968) 28 galigaddahA (27116) 38 galiyassa... (1237) & galiyassa....AiNNe (1 / 12) 25 gavala (34 / 4) 27 gahaNatthaM (23 / 32) gADhA ya vivAga kammuNo (10 / 4) Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi zabda vagere gANaMgaNie (17|17) gAmakaMTagA (2 / 25) gAme..... pallI (30/16) gAratthA saMjamuttarA (5 / 20) gAravANaM (31 / 4) gAravesu (1991) gAhAsolasaehiM (31 / 13) giddhi.... (32/24) gihisuvvayA (7720) guNAtu sahassAI (1924) guNANamAsao davvaM (28|6) guNoha..... (14/17) guttIo (24 / 20- 16) gurukule (11 / 14) guruparibhAvae (17|10) guruviddha (323) gehi siNehaM (6 / 4) gocchagaM (26 / 13) gopuraTTAlagANi (9 / 18) gomejjae (36/75) goyaM kamma (33 / 14) goyagga... (229) ghayasitta vva pAvae (3 / 12) ghoraparakkamA (14|50) ghoraparakkamo (12 / 23) * ghoravvao (12/23) ghorA muhuttA (46) ghorAsamaM caittANaM... (9 / 42) caudasarayaNa (11/22) caukAraNasaMjuttaM (28 / 1) cauridiya (36 145) caMDAla (34) caMDAliye (1|10) caMpAe (2111) cakkavaTTI (11 / 22) cakkhussa rUvaM (32/23) cakkhuphAsao (1 / 33) gha ca 1028 Ti. saMkhyA zabda vagere 21 cattAri kAmakhaMdhANi (3 / 17) 44 caramappamatto (4 / 10) 6 cariyA... (2119) 31 cAujjAmo paMcasikkhio (23 / 12) 2 cAuppAyaM (2023) 61 cAurataM (29 / 23) 22 cAuraMte (11 / 22, 19/46 ) 13 cAritaM (28/32) 28 ciMtA (23|10) 16 citta ! bhaNappabhUyaM (13 13) 4 cittA (6 / 10) 17 cIra... (5/21) 12 ceie vacche (9 / 9) 20 10 chaumaM (2 / 43) 3 chakke AhArakAraNe (31 / 8) 10 chavipavvAo (5/24) 15 chAyA (28 / 12) 23 chinnaM saraM bhomaM... (15/7) 15 chatrasoe (21 / 21 ) 4 chinnAle (27/7) 54 chinno (1954) cheovaTTAvaNaM (28 / 32) 19 43 jaittA... bhoittA... daccA (9 / 38) 30 jai muccejjA... pavvae aNagAriyaM (20/32, 33) 30 jaM kiMci (47) 13 jaMbU (11 / 27) 38 jakkha- salogayaM (5 / 24) jakkhA (3 / 14) 31 jaganissiehi... ( 8110) 1 jaNao (228) 21 jaNNaTTI veyasAM (25/16) 8 jattha tattha nisIyaI (17/13) 20 janna (25|4) 1 jamajannami (25/1) pariziSTa 7 : TippaNa-anukrama Ti. saMkhyA 29 27 32 31 jayaM aparisADiyaM (1/35) 12 jarovaNIyassa (41) 53 jalakaMte (36 / 76) ja 8 15 34 31,31 26 e 19 2231216 33 14 3 2 2 3 3 2 2 2 8 79 11 38 14 26 13 36 26 28728 LUR LE 1 2 3 2 35 20 15 37 39 24 18 8 13 15 5 3 57 15 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1029 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama Ti, saMkhyA Ti. saMkhyA zabda vagere 5 jo sakkhaM...dhammaM kallANa pAvagaM (2 / 42) 20 jogasacceNaM (29 / 53) 2 jogesu (31 / 20) 32 21 jhAejja egago (1 / 10) 10 jhANaM (3035) 17 jhANANaM ca duyaM (3106) 29 8 ThANA (5/12) 3 ThANaM kiM mannasI (23 / 80-83) 3 ThANesu ya samAhie (31 / 14) 14 ThANehiM (11 // 3) zabda vagere javaNaTThAe (35 / 17) javaNaTThAe (8/12) javasaM (71) jaso kAmI (22 / 42) jahAnAyaM (23 / 38) jahA na hoI asuyANa logo... (14 / 8, 9) jahAmaTuM (25 / 21) jahA lAho tathA loho (8 / 17) / jahA sunnii...(1|4) jahAsuttaM (35/16) jahAsuhaM (171) jahAhiyaM (20123) jAivijjovaveyA (12 / 13) jAIjarAmaccu... (14 / 4) jAyakhaMdhe (11 / 19) jAyaNajIviNu (12 / 10) jAyAI (25 / 1) jAyAe ghAsamesejjA (8 / 11) jAyA ya puttA (14/12) jAva sarIrabheo (4 / 13) jiccA (21) jiNadiTe (28 / 18) jIvA gacchaMti (34/60) jIvA ceva... (36 / 2) jIvAjIvavibhatti (36 / 1) jIvAjIvA...tahiyA nava (28 / 14) jIviyaMtaM tu saMpatte (22 / 15) jIvo uvaogalakkhaNo (28 / 10) jugamittaM (24 / 7) juvarAyA (1962) je keI sarIre....savvaso (6311) jeTThAmUle (26 / 16) je saMti... (5 / 28) joisaMgaviU (25 / 7, 8) jogakkhemaM (124) joganirohaM (29 / 73) jogapaccakkhANeNaM (29 / 38) jogavaM (11 / 14) jo magge kuNaI... (9 / 26) 3 DhaMka (19 / 58) 28 17 NANaM....micchae (23 / 33) 2 pahANaM (20 / 29) 19 14 tao kAle... (5/31) u7 taMtujaM (2235) 1 taM nANaM jiNasAsaNe (18 / 31, 32) 20 taM bita'mmApiyaro (19 / 44) 23 tajjaNA (19 / 32) 1.2 taNaphAsa (2 / 34) 1 tappaccaiyaM kmm...(29|63) 16 tamaM tameNaM (14 / 12) 16 tavaM khaMti... (3 / 8) 11 tavo bAhirabbhataro (307) 4 tavovahANa... (2043) 3 tassa'kkhevapamokkhaM (25 / 13) 21 tahAbhUeNa (5 / 30) 11 tAI (8 / 4) 45 tAlauDa (1613) 8 tAlaNA (19 / 32) u4 tiduyarukkhavAsI (12 / 8) 72 tigaDuyassa (34 / 11) 50 ....tigicchagA (20122) 21 tiguttaM (9 / 20) 31 tiNNo hu si....tIramAgao (1034) Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi zabda vagere titthadhammaM avalaMbai (29/20) himannayaraM (5/32) tinni vaNiyA ( 7 14-16) tirIDI (9160) tivvacaMDappagADhAo ghorAo (1972) tIyapaDupannaM (29 / 13) tuccha (4 / 13) tuvara ... (34 / 12) eNa (18/10) teiMdiya (36 136) teujIvA (36 / 108) teUe (34 / 52) tegicchaM.. (2 / 33) tettIsAsAyaNAsu (31 / 20) tevIsai sUyagaDe (31 / 16) tesi vimokkhaNaTTAe (8|3) tottagavesa (143) tottajutterhi (19/56) thaMbhA (11/3) thaddhe (11 / 2) thavathui (29 / 15) thirIkaraNe (28|31) thuimaMgalaM (26 / 42) dhere (27/1) therehi (16 | sU0 1) daMDa (19/91) daMDANaM (3114) daMDeNa phaleNa (12/18) daMtasohaNamAissa (19 / 27) daMsaNaparIsaha (244, 45) daMsaNavisohiM (29 / 10) dhamme (34 / 28) dappaM (16/6) damIsare (19/2) damevvo (1 / 15) dayA (2048) dayAe (18/35) tha 1030 Ti. saMkhyA zabda vagere 27 dayANukaMpI (21 / 13) 55 dayAdhammassa khaMtie (5/30) 25 davadavassa caraI (1718) 48 davvao khettao .... 48 davvaM (28 / 8) 18 dasaMge'bhijAyaI (3 / 16) 34 dasaNe (13 / 6) 7 dasabaMbhacerasamAhiThANA (16 / sU01) 4 dasa ruio (28 / 16) 21 dasAracakkeNa (22/11) (36 / 3) 18 dasuyA milekkhuyA (10/16) 22 dANisiM (13/20 ) 62 dAyAramantraM aNusaMkarmati (13 / 25) 38 dAruNA (2 / 25, 9/7) 29 dAruNA (9/7 ) 5 dAsa - porusaM (3 / 17) 63 dAsaporusaM (65) 40 digichAparigae (22) dittarUve (12 / 6) 3 divappaNaTTe (45) 2. divvajuyala (229) 20 dIhamaddhaM (29 / 23) 25 dIhamaddhANaM (612) 26 dukkha (2132, 327) 2. dukkhamA hu (2031) 2 duguchamANo (4 / 13) duppUrae ime AyA (8 / 16 ) 61 dumapattae paMDuyae (10/1) 1 dummuho (18|45) 28 durAsa (1 / 13) 17 durAsayA (11 / 31) 82 dullahANIha (3|1) pariziSTa : TippA anubha 15 duvAlasaMga pavayaNaM (2413) 12 dussAharDa (78) 10 dussIla (14) 4 duhao vi virAyai (11/15) 28 duhI (73) 36 devagaMdhavva (1 / 48) 26 devayaM (721) Ti. saMkhyA 14 47 8 4 8 29 4 3 17 22222222 13 e 13 20 44, 12 12 29 11 ra 6 e 11 33 22 58, 8 19 36 28 1 28 25 41 1. 3 1283 ha 13 10 22 6 75 32 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1031 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama Ti. saMdhyA zabda vagere devaloesu (3 / 3) desiyaM (26 / 39) doguMchI (2 / 4, 67) doguMdago (1963) dosaM (1246) dosapaosehiM (82) dosameva (27 / 11) dhaNa (19 / 29) dhaNapayaNapariggahAo (12 / 9) dhaNiyaM (13 / 21) dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre (14 / 17) dhamaNisaMtae (223) dhammaM ca pesalaM naccA...appANaM (8 / 19) dhammajjiyaM (1 / 42) dhammatthikAe.... (365) dhammaladdhaM (16 / 8) dhammasaddhAe (29 / 4) dhammasukkAI jhANAI (30 / 35) dhammAo bhaMsejjA (16 / sU03) dhammo kittI tahA suyaM (11 / 15) dhammANaM kAsavo muhaM (25 / 16) dhammo ahammo (287) dhAreuM a mahappaNo (19 / 33)) dhArejjA.... (1 / 14) dhiimaM (16 / 15) dhiI (3263) dhutte (5 / 16) dhuyakammaMse (3 / 20) dhuvagoyare (19 / 83) dhuve (16 / 17) dhUmaNetta (15 / 8) Ti, saMkhyA zabda vagere 7 nagaI (18445) 25 naTTehi (13 / 14) 6, 16 natthi carittaM sammattavihUNaM (28 / 29) 5 na dIsaI jAivisesa koI (12 // 37) 50 na pakkhao na purao... (1 / 18) 3 namI namei appANaM (9 / 61) 19 namI namei.....pajjuvaDhio (18 / 44) namI rAyA (18 / 45) 18 na me diDhe... (55) 15 na ya pAvaparikkhevI (11 / 12) 15 na ya vittAsae paraM (2 / 20) 17 na yAvi saMjae (21 / 15) 5 naraesu veyaNA (19 / 47-73) 35 na.... saMjae (21 / 20) 66 na saMtasaMti maraNaMte (5 / 29) 6 na saMtase (2011) 11 na savva...ejjA (21 / 15) 2 nAiucce va nIe vA (1 / 34) 15 nAio...baMdhavA (13 / 23) 5 nAivelaM vihannejjA (2 / 22) 24 nANasaMpannayAe (29 / 60) 13 nANAsIlA (5 / 19) 7 nANutappejja paNNavaM (2 / 39) 24 nAnAgottAsu jAisu (3 / 2) 28 nApuTTho... (1 / 14) 13 nAma kammaM (33 / 13) 4 nAyajjhayaNesu (31 / 14) 25 nAyaputte (6 / 17) u1 nAlaM (9 / 49) 58 nAvakaMkhe kayAi vi (6 / 13) 14 nAsIle na visIle (1115) 18 nAho (2069) niae (16 / 17) 26 nigame (2018) u4 nikkaMkhiya (28 / 31) 13 nijjAi (89) 21 nijjhAyamANassa (16 / sU0 4) 3 niddamokkhaM (26 / 18) 33 niddhatamalapAvagaM (25 / 21) naMdighoseNaM (11 / 17) nakkhatta (11 / 25) nakkhattaM (29 / 19-20) na karejja charhi ceva (26 // 33-34) nagaramaMDale (23 / 4) nagiNiNaM (5 / 21) Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 1032 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama Ti.saMkhyA zabda vagere niddhaMsa (34 / 22) nippaDikammayA (1975) nibbheriya (12 / 29) niyama (19 / 5) ...niyamehi (20641) niyamabcae (22 / 40) niyAgaM (2047) niyANaM (1361) niyANachine (151) niraMgaNe (21 / 24) niraTuM (1 / 25) nirahmANi (118) nirAmisA (14 / 41) nirovalevAi (2022) nivvANaM (3 / 12) nivvANaguNAvahaM (1998) nivvAvArassa (9 / 15) nivvisaya (14/48) nisaMThe (18) nisamma (1997) nisAmittA heUkAraNa... (9 / 8) nisIhiyA... (220, 21) nisejjaM (177) nissaMso (34 / 22) nissaMkiya (28 / 31) nIyAvattI (11 / 10) neAuyaM (3 / 9) neyAuyaM maggaM (7, 25) neva kujjA pariggahaM (2 / 19) neva tANAya taM tava (14 / 39) no iMdiyaggejjha amuttabhAvA (14 / 19) no itthINaM kahaM (16 / sU04) Ti. saMkhyA zabda vagere 10 paMcamaM kusataNANi (23 / 17) 51 paMcavihaM nANaM (28 / 4) uda paMcavihamaMtarAyaM (33 / 15) 8 paMcahiM saMvarehiM (12sa42) 26 paMjare... (14 / 41) 31 paMjaliuDo (1 / 41) upa paMtaM (154) 2. paMtANi ceva sevejjA (8/12) 4 paMtovahiuvagaraNaM (12 / 4) 30 paMsupisAyabhUe (12 / 6) 43 pakkhapiMDaM (1 / 19) 18 pakkhihiM (19 / 58) u6 pakkhI pattaM samAdAya... (6 / 15) 28 pakappammi (31218) 18 pagADhA jattha veyaNA (5/12) 68 paccavAyae (1013) 20 paccuppannaparAyaNe (7 / 9) 42 pacchA (14 / 26) 18 pacchA uijjati (2041) 68 pacchANutAvae (10 / 33) 13 pajjavANaM (286) 3 pajjavANaM tu lakkhaNaM (28 / 13) 6 paTTisehi (19 / 55) 11 paDhe (5 / 1) 25 paDikkamaNeNaM (29 / 12) 12 paDicchatraMmi (1135) 15 paDiNIe asaMbuddhe (13) 37 paDiNIyaM ca buddhANaM... (1 / 17) u1 paDipucchaNayAe (29 / 21) 30 paDibuddhajIvI (46) 18 paDimaM (2 / 43) 6 paDirUvaM paDivatti (23 / 16) parirUvaNNU (23 / 15) 10 paDirUvayAe (29 / 43) u8 paDirUveNa (1 / 32) 6 paDilehaNApamattA (26 / 30) 26 paDilehA.... (26 / 16) 16 paDilehittA (24 / 14) 24 paDisaMjale (2024) paiNNavAI (1919) pairikkuvassayaM (2 / 23) paesaggaM (33 / 17) paMkabhUyA u ithio| (2017) paMkeNa....raeNa (2236) paMcakusIle (17120) 10 10,4 42 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakyaNANi 1033 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama Ti.saMkhyA zabda vagere paDisaMlINe (1 / 13) paDisaMdhae (271) paNavIsabhAvaNAhiM (31 / 17) paNAmae (22 / 20, 19 / 79) paNIyaM (16 / sU09) paNNAparIsaha (2 / 40, 41) pattieNa (1 / 41) pattegasasIrA (36 / 94) patthaM (14 / 48) pannavao (713) panne (15 / 2) pabaMdhaM (117) pabhAvaNe (28131) pabhIo...appaNo (5 / 11) pabhUyamannaM (12 / 35) pamAeNaM (11 / 3) pamhA (34/3) payaNuvAI (34 / 30) payAhiNaM (2017) paraMdame (76) parakeNaM (34 / 14) paragehaMsi vAvaDe (17 / 18) parajjhA (4 / 13) parapAsaMDa (17 / 17) paramaM (2 / 26) paramaMtehiM (18631) paramaTThapaehi (21221) paramAhammiesu (31 / 12) paraloge (22 / 19) pariggaha (19 / 29) pariggahAraMbhaniyattadosA (14|41) parijUraI (10 / 21) paritAveNa (2236) paridAheNa (218) parinAya (47) pariyAgayaM (5 / 21) paribhoyaMmi caukkaM (24 / 12) pariyaTTaNA (29 / 22) pariyAyadhamma (2011) TisiMkhyA zabda vagere 18 parivADIe na ciTThajjA (1 // 32) 6 paviDhe (76) 31 parihAravisuddhIyaM (28 / 32) 23,55 paliuMcaMti (27 // 13) paliyamasaMkhaM (34 / 49) 72,74 palhatthiyaM... (1119) 65 pavayaNaM (29 / 24) 18 pavAle (36.74) 41 pasannA (1 / 46) 22 pasIyaMti (1 / 46) 10 pahaM mahAlayaM (10 / 32) 7 pahANamaggaM (14 / 31) 25 pahANavaM (2021) 18 pAgAraM (9 / 18) 38 pADio (1954) 3 pADhavaM sarIraM (3 / 13) 2 pANaM (12 / 11) 14 pANI no suppasArae (2 / 29) 5 pAyacchittaM (30 / 31) 10 pAlI mahApAlI (1828) 8 pAvakammehi (4 / 2) 22 pAvagaM parivajjae (1 / 12) upa pAvasuyapasaMgesu (31 / 19) 20 pAvio (19 / 57) 48 pAviyAhiM diTThIhiM (87) 21 pAsa (4 / 2) 27 pAsai vajjhagaM (21 / 8) 21 pAsaMDA (23 / 19) 22 pAsajAIpahe (62) 20 pAsAesu gihesu ca (97) u7 pAse (64, 2361) 14 piMDassa pANassa (6 / 14) 67 piMDolae... (5 / 22) 12 piMDoggahapaDimAsu (319) 17 piyAyae (66) 32. pihuMDaM (21 / 2) 7 puccha bhaMte ! (23 / 22) 26 pujjasatthe (1 / 47) 13 puddhviijiivaa...(36|71-77) Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1034 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama TisiMkhyA zabda vagere puNNAiM (13 / 21) puraMdare (11 / 23) purANapurabheyaNI (2018) purimatAlammi (13 / 2) purimassa pacchimammI (23387) pulae (36 / 76) pulAgaM (8/12) puvbakammakhayaTThAe imaM... (6 / 13) puvvamevaM (49) puvvasaMjogaM (8 / 2) puvvAI vAsAiM (48) puvvA vAsasayA bahU (3 / 15) puvvillammi....samuTThie (268) pUideha... (7 / 26) pejjadosamicchAdaMsaNa (29 / 72) pesalaM (8.19) poeNa vavaharate (21 / 2) potthaM (2016) porisiM (26 / 12) porisI (26 / 13) posahaM (5 / 23) posaharao (9 / 42) posejja elayaM (71) TisiMkhyA zabda vagere 16 bahave paribhassaI (3 / 9) 33 bahivihAra (14 / 4) 11 bahivihArA (14.17) 3 bahiyA uDDamAdAya (6 / 13) 28 bahu (8 / 15) 15 bahumae...maggadesie (10 / 31) 20 bahussue (11 / 15) 26 bahuhA bahuM ca (14 / 10) 22 bahUNaM bahuguNe (9 / 9) 2 bAragAo (22 / 22) 21 bAlagavI (27/12) 28 bAlaggapoiyAo (9 / 24) 2 bAlassa...dhIrassa (7 / 28, 29) 38 bAvattari kalAo (2116) OM bAvIsAe parIsahe (31 / 15) 34 bAhAhi....saMgopha (22 // 35) 4 buddhaputta niyAgaTThI (17) 10 buddhe (11 / 13) 6 buddhovaghAI na siyA (1 / 40) 7 beiMdiyA (36 / 127) 39 bohilAbhaM (1731) 39 bohI (8 / 15) 4 bokkaso (3 / 4) phaNaga (22 / 30) pharusA (2 / 25) phAlio (1954) phalihe (35 / 75) phAsA phusaMtI (4 / 11) phiTTaI (2030) phokkanAse (1226) 27 bhaMDagaM (24 / 13) 44 bhaMDayaM (268) 38 bhaMDavAlo (22 / 45) 15 bhaesu (1991) 30 bhagavaM (21 / 10) 18 bhattapaccakkhANeNaM (29 / 41) 7 bhaddA (22 / 17) bhayaTThANesu sattasu (31 / 9) 2.1 bhayabheravA (15 / 14) 6 bhayavaM (9 / 2) 15 bhayaverAo uvarae (66) 20 bharaho...mahAbalo (1834-50) 24 bhallIhi (19 / 55) 6 bhAruDapakkhI (46) 2. bhAvaNAhi ya suddhAhiM (19 / 94) baMdha (19 / 32) baMdhU (18 / 15) baMbhaguttIsu (31 / 10) baMbhaNo (25/30) baMbhammi (31 / 14) bala... (9 / 4) balasirI (19 / 2) Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraxyaNANi 1035 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama Ti saMkhyA zabda vagere bhAvasacceNaM (29 / 51) bhAsaM bhAsejja (24 / 9-10) bhAsai pAvagaM (1138) bhikkhAe...kammaI... (5 / 22) bhikkhAyariyaM (30 / 25) bhikkhudhamma (2026) bhikkhu dhammammi.... (31 / 10) bhikkhUNaM paDimAsu (31 / 11) bhuMjate maMsasoNiyaM (2011) bhuyamoyaga (36 / 15) bhUipannA (12 / 33) bhUyaggAmaM (58) bhUyagAmesu (31 / 12) bhUyattha.... (28 / 17) bheyaM (16 / sU03) bheyaM dehassa kaMkhae (5 / 31) bhoi ! (14332) bhoiya (15 / 9) bhogAmisa (85) bhogA...visaphalovamA (19 / 11) bhoya...vaNhiNo (22 / 43) Ti saMkhyA zabda vagere 63 maddava (29 / 50) 6 mamma (11 / 4) 8 mammayaM (1 / 25) u5 mayaMgatIre (13 / 6) 7 mayesu (31 / 10) 48 maraNaMtaMmi soyaI (79) 16 marihisi... (14/40) 18 malapaMkapuvvayaM (1 / 48) 18 malAvadhaMsI (47) 15 masAragalle (36/75) 38 mahayA (18 / 18) 14 mahAjayaM (12 / 42) 20 mahAjaso (12 / 23) 18 mahANubhAgo (12 / 23) 5 mahAnijjare.... (29 / 20) 52 mahApanne (5 / 1, 22 / 15) 27 mahApANe (18 / 28) 20 mahAraMbha (16) 8 mahAraNNammi (19 / 78) 12. mahAsiNANaM (12 / 47) 34 mahAsukkA (3 / 14) mahesI (4 / 10) 17 mANusattaM (361) 20 mANusattaMmi...jo dhamma... (3 / 11) u8 mA pamAyae (4 / 1) u1 mAyAniyANa.....sallANaM (29 / 6) 10 mAse mAse gavaM dae (9 / 40) 17 mAhaNa (9 / 6) 17 mAhaNa...vippo (25 / 1) 24 mie (115) 4 miumaddava (27 / 17) 3 migacAriyaM (19 / 81) 64 mige (32 // 37) 3 micchA daMDo... ((9 / 30) 65 miya... (1976) 46 miyAi puttassa (1997) 16 miyANa (11 / 20) 6 mihilAe DajjhamANIe (9 / 14) 7 muMDiNaM (5 / 21) maMtaM (15 / 8) maMthu (8 / 12) maMdare girI (11 / 29) maMdAya (4/12) maMdie mUDhe (85) maMdiraM (9 / 12) maMsaTThA (22 / 15) maggaM (29 / 17) maggagAmI (25(2) maNaicchiyacittattho (30 / 11) maNaguttayAe (29 / 54) maNanANaM (28 / 4) maNasamAhAraNayAe (29 / 57) maNasIkare (2 / 25) maNassa bhAvaM (32 / 87) maNirayaNa (19 / 4) maNussadeva....soggaIo (29 / 5) 25,61 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 1036 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama TisiMkhyA zabda vagere muNI (12 / 1, 2563) muNINa (14 / 8) muNDaruI (20141) musaM...ohAriNi (1 / 24) musaMDhIhiM (19 / 61) muhaM (25 / 11) muhapottiyaM (26 / 23) muharI (1 / 4) muhAjIvI (25/27) muhattaddhaM (34 / 34) muhuttahiyA (34 / 34) mettijjamANo vamai (117) meyanne (18 / 23) mehAvI (29) moNaM (14 / 7, 15:1) moha (32 / 6) mohagayassa (1947) mohaguNe (4|11) mohaTThANesu (31 / 19) mohI bhAvaNA (36256) TisiMkhyA zabda vagere 2,20 rui (1830) 8 ruI (28.16) 27 rukkhamUle (35 / 6) 41 rUvAhiesu suresu (31 / 16) 47 rUviNo cevarUvI (36 / 4) 11 rogaparIsaha (2 / 32) 15 rogeNa (1923) 11 rojjho (19 / 56) 19 15 lakkhaNaM (8 / 13) 16 lakkhaNassara... (2215) 8 lajjU (6 / 16) 12 lahudakkhovaveyA (1 / 13) 13 lahubhUyavihAriNo (14 / 44) 7,1 lADhe (2018) 7 lAbhaMtare (47) 11 lAbho.....alAbho... (2 / 30, 31) 28 lucaI kese (22 / 30) 36 luppaMti bahuso mUDhA (6 / 1) 27 lUhaM (2 / 6) lesajjhayaNaM..... (341) 10 lesANaM.... pariNAmo (34 / 20) 8 lesAsu (31 / 8) 32 logaM pi eso... (12 / 28) 32 lomaharisaM (531) 8 lomahAre (9 / 28) 3 lolayAsaDhe (7/17) 15 lohiyakkha (36 / 75) raiM (166) raI (55) rakkhasIsu (8 / 18) rakkhe ja (4 / 12) raddhaM (18 / 20) ....rayaNo (2012) rasagArave (27 / 9) rasaTThAe (35 / 17) rajavivajjaNaM (30 / 26) rasApagAmaM (32 / 10) rAovarayaM carejja (15 / 2) rAgaddosa (14 / 42) rAgo.... (28 / 20) rAyarisimi (95) rAyalakkhaNasaMjue (2221) rAyaveTThi (27 / 13) rAyA rajjaM tu hArae (711) riTuga (34 / 4) 8 va (13631) 10 vaiguttayAe (29 / 55) 8 vaidehI (9 / 61) 38 vaira (36 / 73) 21 vaivAlue (19 / 50) 8 vaisamAhAraNayAe (29 / 58) 2 vaesu (3117) 21 vaMkajaDA (23 / 26) 21 vaMjaNaladdhi (29 / 22) 4 vaMtaM....AveuM (22 / 42) Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1037 pariziSTa 7H TippaNa-anukrama Ti.saMdhyA zabda vagere vaMdaNaeNaM...NibaMdhai (29 / 11) vacchalla (28 / 31) vajjabhIrU (34 / 28) vajjarisahasaMghayaNo (22 / 6) vajjhamaMDaNasobhAgaM (2118) vaNacAriNo (36 / 205) vaNNa....bahumANayAe (29 / 5) vaNassaIjIvA (36 / 92) vahipuMgavo (22 / 13) vattha paDilehA (26 / 24-28) vatthu (3317) vaddhamANagihANi (9 / 24) vayaNappabhUyA (13 / 12) varaM me... (1 / 16) varisasaovame (18 / 28) vallarANi (1980) vaha (19 / 32) vahaparIsahe (2 / 26, 27) vahamUliyA (7/17) vAujIvA (36 / 117) vADehiM paMjarehiM (22 / 14-22) vANamaMtarA (36 / 204) vAyaNAe (29 / 20) vAri jaluttamaM (23 / 51) vArejjA (2011) vAsiTTi ! (14 / 29) vAsIcaMdaNakappo (1992) vAhinto (1219) vAhIrogANa (19 / 14) viulA sikkhA (7121) viule dehe AesaM parikaMkhae (72) viussaggo (3036) vidhaI (274) vikovie (2112) vigaIo (17 / 15) vigayabhayA (1 / 29) vigaliMdiyayA (10 / 17) vigahA (31/6) vigiMca (3 / 13) vigiTuM tavaM (36 / 254) TisiMkhyA zabda vagere 16 vicittaM tavaM (36 / 252) 25 vijjA (18.31) 13 vijjANusAsaNaM (6 / 10) 5 vijjusoyAmaNippabhA (2217) 8 viNao (30 / 32) 24 viNao... (1731) 6 viNayaM (111, 18 / 23) 18 viNayajuttassa (1 / 23) 14 viNiyaTTaNayAe (29 / 33) 18 vitigicchA (16 / sU03) 28 vitteNa tANaM... (45) 28 vipariyAsuvei (2046) 7 vippasaNNaM (5 / 18) 30 vippasIejja (5/30) 16 vippA....diyA (25 / 7, 8) 56 vimohAI (5 / 26) 21 viyaDassesaNaM (2 / 4) 51,52 viyAre (32 / 104) 26 viraI abaMbhacerassa (19 / 28) 20 virao (2 / 42) 15 viva (1957) 24 vivittalayaNAi (21 / 22) 26 vivittasayaNAsaNaM (30128) 25 vivittAhAre (29 / 32) 17 vivegameuM (4 / 10) 23 visaovavanno (2044) 62 visabhakkhINi (23 / 45) upa visamasIlA (4 / 19) 14 visArae (271) 28 visAlisehi... (3314) 5 visUiyA (10 / 27) 16 visohiyA (10 // 32) 10 vissaMbhiyA (3 / 2) 3 vihammamANo (273) 17 vihAraM (147, 26 / 35) 48 vIyarAgayAe (29 / 46) 10 vIrajAyaM (2040) 21 vukkasaM (8 / 12) 5 vuggahe kalahe (17/12) Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 1038 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama TisiMkhyA zabda vagere vucchAmu (13319) vusImao (5 / 18) vemAyAhiM sikkhAhi (7 / 20) veyaNijje....ThiI (33 / 19-20) veyaNIyaM (337) veyaviyA'yarakkhie (15 / 2) veyAvaccaM (29 / 44) veyAvaDiya (12224) verANubaddhA (4 / 2) verulie (36176) vesaM (1228) vesAlie (6 / 17) voccatthe (815) vochiMda siNehamappaNo (10 / 28) vodANeNaM (29 / 29) vosaTTakAo (12 / 42) sa saMkaradUsaM parihariya (12 / 6) saMkA (16 / sU03) saMkhacakkagayA (11 / 21) saMkhayA (4 / 13) saMga (1853) saMgaheNa ya thAvare (25 / 22) saMgo...ithio (2 / 16) saMghADi (5 / 21) saMghAyaNijje (29 / 60) saMcikkha (2 / 33) saMjamabahule (16 / sU01) saMjale (2226) saMjogA vippamukkassa... (1 / 1) saMtattabhAvaM paritappamANaM (14 / 10) saMtaruttaro (23 / 13) saMtititthe (12 // 45) saMtimaggaM (10/36) saMthavaM (15 / 1) saMthave (21 / 21) saMthArae aNAutte (1714) saMdhimuhe (43) saMdhIsu (1 / 26) Ti saMkhyA zabda vagere 12 saMpanne (12) 27 saMbhogapaccakkhANeNaM (29/34) 28 saMmucchimA ya maNuyA (36 / 195) 8 saMlihe muNI (36 / 250) 1 saMlehaNA (30 / 12, 13) 8 saMviggo (21 / 9) 55,13 saMvarabahule (16 / sU01) 31 saMvegeNaM ..... nivveeNaM (29 / 2-3) 6 saMvuDe (1 / 35) 15 saMsAracakkassa (14 / 4) 47 sakavADaM (35 / 4) 37 sakammaseseNa (14 / 2) 8 sakAmamaraNaM (5 / 2, 3) 18 sakkAra purakkAra (2238) 38 saccarae (11 / 5) 45 saccasoya... (13 / 9) sajjhAeNaM (29 / 19) 10 sajjhAo paMcahA (3034) 5 saTThihAyaNe (11 / 18) 30 saDhe (59) 33 sadda (28/12) u4 saddhA (331,9) 18 santrANaM (3116) 24 sanniruddhami Aue (7 / 24) 33 sannihiM ca na...levamAyAe (6 / 15) 67 sapehAe (64) 61 sabbhAvapaccakkhANeNaM (29 / 42) 4 samacauraMso (22 / 6) 47 samaNaM (2 / 27) 1 samaNa.... muNI (25 / 30) 11 samaNo baMbhaNo.... (25/30) 11 samaNo saMjao baMbhayArI (12 / 9) 48 samayaM (1 / 35) 27 samayakhettie (367) 5 samareva (2 / 10) 24 samaresu (1 / 26) 16 samAgao (27/15) 7 samAhijoehiM (8 / 14) 45 samAhibahule (16 / sU01) Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi zabda vagere samie (89) samiddhA (5 / 27) samiyadaMsaNe (64) samucchinnakiriyaM (29/73) samuddagaMbhIrasamA (11 / 31 ) sammattAMgAni (28/31) sayaMgaNe (71) saraI porANiyaM jAI (911 ) sariso hoi bAlANaM (224) sarIrapaccakkhANaM (29/40) sarIrassa bhae (49) salilA (11 / 28) sallaM kAmA... (9153) salla (1991) sallANaM (31 / 4) savvaM naTTaM viDaMbiyaM (13/16) savvaM vilaviyaM gIyaM (13 / 16) savvaM savveNa baddhagaM (33 / 18) savvaM se... kiMci ajAiyaM (2 / 28) savvakammavinimukkaM (25 / 32) savvakAmiyaM (25/7,8) savvaguNasaMpannayA (29 / 45) savvasu... (3/5) savvatthA (1830) savvadisaM (6 / 12) savvadhammANuvattiNo (7 / 29) savvabale (10 / 26) savvabhavesu assAyA (1974) savvabhAvavibhAvaNaM (26/36) savve AbharaNA bhArA (13/16) savve te dukkhasaMbhavA (61) savvIsahIhi (2219) sasaMkaSpavikapaNAso (32 / 107) sahasaMbuddha (9 / 2) sahasammui... (28/17) sahasAvattAsiyANi (16/6) sahassaM (7/11) sahassakkhe (11 / 23) sahAyapaccakkhANaM (29 / 40) 1039 Ti.saMkhyA zabda vagere 16 sahie (151) 43 sAgaraMtaM (18 / 35) 7 sAmAieNaM... viraiM (29/9) 72 sAmAiyattha (28/32) 40 sAmAiyANaM koTThAgAre (11 / 26) 25 sAmudANiyaM (17|19) 3 sAmAyArI (26 / 1-7) 3 sAyaM no paridevae (2 / 36) 43 sAsae (16/17) 50 sAsayaM (9 / 26) 24 sAsayavAiyANaM (49) 38 sAsaNe vigaya... (14/52) 46 sArahiM ( 22 / 15) 61 sAyAgAravie (27/9) 3 siMbalipAyave (19/52) 11 sikkhA (11/3) 11 sAyAsokkhesu (29 / 4) 7 sikkhA (11 / 3) 43 sikkhAsIle (1114) 22 sArahI (27/15) 6 sAvae (21 / 1) 6 sAhasio ( 23/55) 8 sAhAraNasarIrA (36/93) 20 siNANaM (15/8) 23 siddhAiguNa (31 / 20 ) 40 siddhANaM namo... bhAvao (2011) 16 siddhANa saMbhava (26/51) 50 siddhA NegavihA (36 / 48) 24 siddhi soggaI (29/5) 11 sirasA siraM (18/50) 2 sivaM (23 / 80) 8 sisuNAgu vva... (5/10) 16 sIeNa pharuseNa (1 / 27) 5 sIodagaM (2 / 4) 18 sIyaM (26) 10 sIyA nIlavaMtapavahA (11 / 28) 20 sIyArayaNaM (22/22) 32 sIlaM (15) 51 sIlaguNovaveyA (13/12) pariziSTa 7 : TippaNa-anukrama Ti.saMkhyA ra 25 14 26 uha 23 1 68 14 39 23 44 19 15 39 3 3 3 4 23 2 26 18 19 39 1 28 12 8 30 28 16 46 3 11 38 24 14 6 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1040 pariziSTa 7: TippaNa-anukrama Ti saMkhyA zabda vagere sIlahUM (19 / 5) sIlavaMtA savIsesA (7121) suicattadeho (12 / 42) suI (3 / 1) sukaDaM (2016) sukaDe tti... (1 / 36) sukkalesAe (34 / 46) suNiyA'bhAvaM (16) suttaM atthaM... (1 / 23) suttattha tadubhayAiM (29 / 21) suttesu (46) sudiTuM (12238) supivAsie (25) supesalAI (12 / 13) sumajjio (19 / 34) suyakkhAyadhammassa (9 / 44) suyanANaM (2814) suyaNU (22 / 37) suyamahiDhejjA (11 / 32) suyassa ArAhaNAe (29 / 25) suyassa puNNA viulassa (11 / 31) suyA (12 / 43) suviNaM (8 / 13) suviNIyasaMsae (1 / 47) susaMbhiyA (14 / 31) susaMvuDo (12 / 42) susamAhiyA (239) susANe (35 / 6) susANe...rukkhamUle (2 / 20) suhamehae (9 / 35) suhasAeNaM (29 / 30) suhumaM taha saMparAyaM (28 / 32) suhoie (2115) sUrakaMte (36176) sUro (2010) seo (18 / 48) seo agAravAsu tti (2 / 39) sejjAparIsahe (2223) seyAle (29 / 72) Ti saMkhyA zabda vagere 8 selesi (29 / 62) 30 selliM (277) 45. sesAvasesaM (12 / 10) 3 sogaMdhie (36 // 76) 25 soriyapurammi (2211) 58 sovAgakula (12 / 1) 18,18 sovIra (15/13) 16 sohiM bahiyA (12 / 38) 40 sohI ujjuyabhUyassa (3312) 29 11 haMsagabbha (36176) 44 haTThatuTTha (18 / 16) 8 haNAi veyAla... (2044)) 23 haDho (22 / 44) 25 hatthAgayA... (5 / 6) 40 hatthiNapurammi (13 / 1) 3 harA (14/15) 30 hariesabalo (12 / 1) 44 hiccA (78) 36 hiyanissesAe (83) 42 hiyamappaNo (1 / 6) 47 hiraNNaM suvaNNaM (9 / 46) 21 hirimaM (1313) 72. huyAsaNe (19 / 49) Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMga 304 7/1 282 ame pariziSTa 8 zabda-vizeSa anagAra-mArga-gati 35 nuM Amukha anazana 3/4 -vicAra 3/4 -avicAra 30/4 -nihari -anihari 30/4 -saparikarma 304 -aparikarma 304 -adhikArI 30/4 anukaSAyI 2,70, 1528 anuttara 1324 anuprekSA 2932 aMtaHzalyamaraNa panuM Amukha aMtarikSa (nimitta) 15/16 anyakAzyapa 25/13 aMtardhvapaja 36/23 aparikarmayoga 3016 aplAya 36/17 apratibaddha 2940 amoghA. 1820 araNyavAsI 149 arati 2/23 arati (roga) 10/17 ariSTanemi 22 gA. 4 arUpI-rUpI 12/37 arthadharmagati 2012 arthapada 1028 abheccha 270 avagraha-pratimA 31/12 avadhAriNI 1/41 avadhimaraNa 5nuM Amukha avamacaraka 30gA. 24 avamaudarya avidyAvAna aviheTaka 1526 asaMbuddha 18 15/16 aMgavidyA aMtakriyA 2921 aMtarakAla 36/16 aMtarAya karma 33/5 aMdhaka 22/14 aMdhakAra 2813 aMzadhara 13/17 akarmabhUmija 36/23 akalevara zreNi(kSapaka zreNi) 10 26 akAmakAma 15/6 akAmamaraNa akiMcanatA 2959 amukuca 233 akriyAvAda 1813 -ATha prakAra 1824 523 agaMdhana sarpa 2235 agAra 245 agAradharma 294 agnikAya 36/19 acapala 11/13 acalaka 2/20, 23/10 ajIva-deza 36/3 ajJAtaiSI ajJAna : moha 32/2 ajJAnavAda 18/13 aTTAlaka 9/23 atara 8/13 adhomAlApahata 1/54 addhA 34/17 adhyavasAna 19/10 adhyAtma 6/12 adhyAtma dhyAna-yoga 1965 adhvAsamaya 367 anaMtaghAtiparyava 29/12 anagAraguNa 31/33 21/3 asaMyama 3123 asaMvibhAgI 17/12 asaMskRta 4nuM Amukha asata 1418 asatya bhASaNa doSa 141 asamAdhi-sthAna 31/ asamAna 1230 aspRzati 2972 ahiMsA (dayA) 1826 Aesa AkAzagaMgA 1926 AkIrNa (zreSTha azva) 1125 AcAra-prakalpa 3134 AcAra-bhaMDaka ra622 AcArya ASADha AjJA 2822 AjJAnirdezakara AtaMka 517 Atma-gaveSaka 1515 Atmagupta 1512 Atma-praznahA 1713 Atmaprasannavezya 12 49 AtmarakSaka 159 AtmAvagAhana 33/7 AtmattikamaraNa panuM Amukha AdAna 625, 13/14 AdikAzyapa 2513 AbharaNa 13/11 AbhiyogI bhAvanA 36 27 AmoSa 932 AyatArthika 29/46 AyuSyanuM 13/23 Arjava 29.60 Arya Aryatva 108 Aryavacana 2515 artha 16/1 AraMbha 30/5 6/1 8/15 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraNANi 1042 pariziSTa 8: zabda-vizeSa UrdhamAlApahata RjujaDa RjuprajJa Rddhi ekapAlika elavihAra ekAMtadaSTi ekAMtarata ekAgamana 1/5 eSaNA odha upAdhi aupagrahika upAdhi kaMTakApatha kaMthaka 1pa4 15/3 23/18 23/18 ra81 12 19 32/6 9ra7 2943 2937 30/7 248 248 1021 1115 1933 1/12 panuM Amukha 1948 1828 2010 2963 297 25 gao 31 339 33nuM Amukha - 3623 34nuM Amukha kaNakuMDaga kadalIdhAtamaraNa kampAra AlakaMdaka 3615 AvIcimaraNa pa nuM Amukha AzAtanA 3139 AzIviSa 946 AzIviSalabdhi 1232 Asana 16 Asanayoga 309 AsurI bhAvanA 36 27 AsurIya dizA 7/18 AhAra-pratyAkhyAna 2948 iMgita-AkAra iMginI 304 iMginImaraNa 5nuM Amukha iMdranIla 36 15 irika 10/3, 30/12 iSakArIya 14 nuM Amukha IryApatha 9 27 Ipatu-kAzmArA 36/14 1520 ugratapasvI 12/33 ugrasena 22/8 utkaTuka 138 uttamArtha 2037 uttaraguNa ra6pa udezaka 31/32 upakaraNa 124, 249 upadhAna 277 upadhi 12/4, 1960 upadhi-pratyAkhyAna 2947 upasarga 31/4 upAya 2323 upAzraya 239 upAsaka pratimA 31/17 upAsanA-phaLa 2938 upekSA 218 uposatha 537 urabhrIya 7nuM Amukha urAla, usUlagA 9ra4 ugra kara kaMDa kapilIya 8nuM Amukha kApotIvRtti 1922 kAmakama 1440 kAmagRddha kAmanivRtta 7/36 kAmabhoga pAMcha kAmarUpa 327 kAmaskaMdha 3 29 kAyakleza 3014 kAyagupti 2412 kAyasamAdhAraNA 2766 kAyasthiti 106, 36/16 kAyotsarga 2918, 3016 kASapaNa 720 kola. 2810 kAla-pratilekhanA 29 23 kAliMjara naga 13/4 kAlIparva 2 gADa 3 kAle kAla 1pa0 kAzyapa 2513 kipAka phala 1915 kilviSikI bhAvanA 36/27 kuTuMbasAra 14 28 kutIrthika 1012 kupravacana 23ra7 kumArazramaNa kezI 23 kA A0 kulmASa 820 kuzarvANa 23/14 kuzala 1243 kuzIla veza 203 kahe>vidyA 2033 kUTazAlmalI 2022 kRta pa22 132 kRSNalezyA 3420 kevalimaraNa panuM Amukha kezara (udyAno 18 gAda 3 kezaloca 19ra3 kezI-gautamIya 23nuM Amukha 173 karaNaguNazreNi karaNasatya karmapranjivimocana karmaNA jAti karma-paramANu karmaprakRti karmabhUmija karmalezyA karma-saMpadA karmasatya kalaha-Damara kili kalpa kaSAya-pratyAkhyAna kAMkSA mohanIya kAkajaMdhA kAkiNI kAnana udyAna kAndarpa bhAvanA 7/28 1119 524 2949 2930 2/4 po23 7/19 191 36 27 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1043 pariziSTa 8: zabda-vizeSa 2811 36 nuM A jIva-lakSaNa jIvAjIvavibhakti jJAtaputra jJAtA-adhyayana jJAnapaMcaka jJAna-saMpannatA jayeSThA-mUla (nakSatra) jayotiSAMgavidra 36 26 1929 1939 1525 127 2210 36 27 319, 19 1812 119 512 38, 9 1925 2958 6 nuM Amukha 36 9 caMDAla tatratyayika tadbhavamaraNa tathya (7) tapa (bAhya-Abhyantara) tapomArga gati tamatama tAlapuTa (viSa) 120 koTisahita tapa kotthalo kolazunaka kovidAtmA kohaM acce kautuka-maMgala kautka kriyA kriyAvAda kIDA kleza kSatriya kSamAM kSatti kSullaka nircanthIya kSetrAvagAhana khaluMka khaluMkIya khedAnugata gaMdhana sarpa gaMdhahastI gaMdhahastI (AcArya) gaMdhahastI secanaka gaNanA gati gamanayoga gagaMgotrIya galIgardabha gANaMgaNika gAthA-poDazaka gIta guNa gupti (pariNAma) gurukula vRddhapRimaraNa gRhastha sAmAyika gRhisuvrata gocarAgra gotrakarma 31,25 283 2767 26/11 258 1944 27 38 5 nuM Amukha 28 16 30/1 30nuM A 1413 16 12 12 13 26 gA. 4 2955 29 27 263 1940 1245 cAturaMta gopura 923 gomedaka 36 15 gaurava 1961 pranthibheda (khissAkAtaru) 9/32 grAmakaMTaka 244 ghoraparAkrama 12/30, 1443. ghoramuhUrta 16/13 ghostRta 12/3) ghorAzrama 9/38 3/8 caMpA. 211 caturaMgIya 3nuM Amukha candrazAlA 9/30 capeTA (lapATa) 160 caraNavidhi 31 gADha 1 caryA 232 cAMDAlika 1131 cAturyAma dharma 23 8 cAra dRSTio 36 4 cAritra-pAMca prakAra 2826 cAritra-saMpannatA 27/67 cikitsA 262 citra 14 nuM Amukha citrasaMbhUtIya 13 nuM Amukha caityavRkSa 914 collaka cauda ratna 1131 cho. 279 chatmastha maraNa panuM Amukha chaviparva chAtra 12/28 chAyA. 28/14 chinna (vidyA) 15/16 jalakAnta 36/15 jAtaskaMdha 11/28 jAtipatha jAtivizeSa 1240 jAtismRti - 19 26 nuM Amukha 1524 2235 22/12 24/13 130 3610 2972 245, 309 27/1 27/24 17 21 31 22 1311 28pa 29/66 1120 pa nuM Amukha pa36 728 2 54, 307 234 tIrthakarapada tIrthadharma tRNasparza totra tyaktamoha gAyI setA. 538 daMDavidyA damana damIzvara dayAdharma dayAnukapI darzana (parISaha) darzana-vizodhi darzana-saMpannatA dazAMga dazArNa dasAracakra dasyu dAsa 5 24 31/1 1516 129 19 4 pa47 2114 282 29 15 2767 329 134 22 13 108 329, 833 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 1044 pariziSTa 8: zabda-vizeSa 532 2113 1 34 26/15 pa nuM A. panuM Ac 11/17 nami nami-pravrayA nATya nAtha. nArakIya vedanA nigama nitya nidAna nidAnachitra nidrAmokSa niraMgaNa niyama nirAmiSa nirvANa nirvANaguNa nirveda nizAMta payaya-Agata paryAyadharma palhatyikA pAtra-upakaraNa pAdapopagamanamaraNa pAdopagamanamaraNa pApa-parikSepI pApa-zramaNIya praNIta pApazruta-prasaMga pArthiva zarIra pArzva pArzvapatnIya pAlita pAlI pAzaka pAkhaMDa piMDolaka dravya 1828 9nuM Amukha 13/10 206 1932 228 16/4 13/2 154 2612 2130 20/26 1436 3/19 1969 291 1/18 236 25/19 19pa1 1138 3/15 17/24 238 panuM Amukha 134 1939 1441 36/15 922 31/1 2127 1323 2/12 dAsa-pauruSa 3/29 digichA dukhe 259 durAya 1/25 duHzIla 1/10 datarUpa 12/6 31/30 devakI 22 gA. 2 devagaMdharva 175 dogaMchI 26, 6/16 dogaMdagI 19/5 dosa (karmaraja) 12/50 doSa-pradoSa 8/3 284 drumapatraka 10 nuM Amukha dvApara. pa/24 dvArakA 22/25 dvija 14/10 dvimukha 18) 28 dvadha-rAjaya 22 nuM Amukha dharma-adharma(astikAya) 28/7 dharmalabdha 16/11 dharmazraddhA 29/2 dhamarjita 1/6 dhutakarmAza 35ra. 523 dhUmanetra 1518 525 282 dhRtimAnuM 16/13 121, 30/15 -cAra prakAra 30/15 dhruva 1614 dhruvagocara 1959 naMdighoSa 1126 nakSatra 1135 nagnati 18/28 nagna 533 17nuM A 16/9 31) 35 3 22 23 gADa 1 23 nuM A 21 nuM Amukha 1817 32 23/16 5 34 215 38 12 23 36 15 niSadhA pihuMDa 38 3/8 3/31 1/71 dhutAMga urI niSkAmajIvI niSpatikarmatA nIlavaMtapravAho niryAtRka paMcakuzIla paMcazikSAtmaka dharma paMDitamaraNa pakSapiMDa paTTisa pathya panakamRttikA parakoTA paramadhArmika paramArtha-pada parigraha paridAha paripATI(paMkti) paribhogaiSaNA parijhApanA pariSaha-pravibhakti paryAya pukkasa puNyakSetra pulaka(maNi) pulkasa puSkasa pUjayazAstra pUtikarNI pUtideha pUrvajanmanI smRti pRthvIkAya pota-vyApAra poSadha pauruSa prajJA prajJAvAna prati pratikramaNa pratibaddhajIvI pratimA pratirUpajJa 19 7/38 93 36 15 214 537 26 6 dhyAna 151 247 2411 2941 286,15 1/56 2017 4 12 278 23/12 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaramnayaNANi 1045 pariziSTa 8: zabda-vizeSa 29pa4 pratirUpatA pratilekhanA 26/4 -doSa 26 goDa 26 26/4 26/18 mahAnubhAga mahAparyavasAna mahApAlI. mahAprajJa mahAprANa mahAzukla mahaMSI mArga mANa micchAdaMDa 12.30 29 28 1817 20 nuM A 18/15 3 25 4 26 2924 30/10 18 9/10 7/15 8 nuM Amukha 20/5 muMDaruci mukhavastrikA munidharma 33/6 14 26 21/15 32 nuM A0 24/1 36/15 31/20 musuSThi mRgacaryA -kAla -aMga pratilekhanIya pratisalInatA. pratyenIka pratyupannaparAyaNa pratyekabuddha pradakSiNA pradezAgra pradhAnamArga pradhAnavAnuM pramAdasthAna pravacana mAtA, pravAla prANI prAnta mAnya prAyazcitta prAyopagamana prAsAda prAsuka phokkanAsa bala(sanA) balazrI bahirvihAra bahuzruta bahuzrutapUjA bAlapaMDitamaraNa bAlamaraNa bukkasa buddha mRgacArikA mRgAputrIya mRtagaMgA mRdu-mArdava medhAvI -samAdhisthAna 16 nuM A -nava guktio 16 nuM Ave -dasa sthAna 16 nuM A0 -dasa niyama 16 nuM Ao -nAza ne kAraNe 16pa brAhmaNa 25/1,7 bhaktapratyAkhyAna 2952, 3/4 bhaktapratyAkhyAnamaraNa 5 nuM A bhadrA 12 nuM A0 bhayabhairava 15/12 bhayasthAna 31/13 bhallI 1939 bhavatRSNA 23 gADa 48 bhavasthiti 106 bhAraMDapakSI 414 bhAvanA(pacIsa) 3131 bhAvasatya 2963 bhikSu pratimA 31/18 bhitti 168 bhujamocaka 36/15 bhUta bhUtiprajJa 12/38 14 nuM A0 1427 bhoga 15/20 bhogAmiSa 88 bhojarAja 22/34 15/20 bhauma 15/16 maMda-mUDha 8/10 maMdara parvata 11/39 madasthAna 31/14 manogupti-cAra prakAra 24/12 manaHsamAdhAraNA 2965 maraNa 5 nuM Ao maraNavibhakti panuM Ao 1/44 malAvaNvasI 418 mahAnirjarA 1928 933 2027 26/15 248 1947 1957 19 57 19 nuM Amukha 13/4 29 61 213 1812 28 2 4 28 332 31 36 151 8/20 12/4 29/13, 30/11 5 nuM Ao, 3/4 138 1pa4 12/7 meyajJa bhRgu bhoi mokSamArga mohaguNa mohanIya karma mohasthAna mauna 109 myuccha yu bhaugika yajJa yajJIya yathAjJAta yamaya 192 145 1123. 11 nuM A0 5 nuM Ao 5 nuM A0 3/8 1 gAva 8, 40,42 1/17 330 17/1 217 31) 24 yazA 3/24 25/5 25 nuM eDa 2/55 253 14 nuM Amukha 1516 12/17 2/pa3 25/ra 244 193 yaSTividhA vAcanajIvI yAcanA. yAyAjI yugamAtra yuvarAja bodhi bodhilAbha botera kaLA brahmacarya marmaka Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi yogakSema yoganirodha yoga-pratyAkhyAna yogavAna yoga-saMgraha rathanemIya rasaparityAga rasa-vivarjana rAjanya rAjarSi rAjaveSTi rAjImatI rAma(balarAma) ci -dasa rUkSa rUpa(saMkhyA) : rUpiNI roga rojha rohiNI lakSaNa lakSaNavidyA laghubhUtavihArI lADha lAbha-alAbha lAbhAntara liMgaprayojana lezyA-adhyayana lezyA-pariNAma loka lomaharSa lomahAra vaMdanA vakrejaDa vajra(hIrA) vajraRSabhasaMhanana vajravAlukA viNaka 734 29072 29 50 11 21 31438 22 nuM Amukha 308 308 15 20 98 2721 22 gA 29 22 gAma 2 18 19 28 17 210 31 30 21 gA 7 258 1941 22 gAi ra 15 16 8/21 1439 227 2 57 4 16 23 gA 32 34 nuM ATha 34 9 288, 36 2 551 932 29 16 23418 36 15 225 9635 725 vadha parISaha vayamaMDana vanaspati vartamAnagRha valanmaraNa vallara vazArtAmaraNa vAguti(cAra prakAra) vAsamAdhAraNA vANavyaMtara vANI-viveka vAyukAya vAsIcaMdanakalpa vAsudeva vAstuvidyA vikathA vikalendriya vikRti vikRSTa tapa vicitra tapa vidyAnuzAsana vinaya(tapa) vinaya vinayavAda vipula zikSA vipra viprasanna vimAtra zikSA viyaDa 1046 vivikta AhAra vivikta zayanAsana viveka vizvabhRta visUcikA vihAra vItarAgatA vIrAsana vRkSamUla vRttisaMkSepa 2 para 218 36 18 929 5 nuM Amukha 1956 5 nuM Amukha 2412 29 66 36 24 24 6 36 20 1962 22 gA 8 15 16 315 10 10 17 17 36 26 36 26 6 20 3012 12 1813 729 25 1,7 528 728 28 2942 2941 425 36 1018 14 5, 2623 2957 390 gA 27 234 3047 vRSImAn vRSNi veda vaisUrya vaidehI pariziSTa 8 : zabda-vizeSa vaiyAkRtya vaiyAvRtya vaizAlika vaihAyasamaraNa vyaMjana vyaMjana labdhi vyutsarga vyutkRSTakAya zataghnI zavala zabda zayanayoga zayyA (vasati) zarIra-pratyAkhyAna zarIrabheda zalya zAMtitIrtha zAMtimArga zAlmali(vRkSa) zAzvata zikSAzIla zikSita abhya zizunAga zItodaka zIla zIlaguNa zIlAMgaguNa zuklalezyA-sthiti zailezI zraddhA-cikitsA zramaNa zrutArAdhanA zruti pAka 527 2214 2513 36 15 9 50 1231 30:13, 29 44 6 37 5 nuM Amukha 1516 29 31 30 16 12 45 924 31 27 28 12 309 241 29 40 4 37 31/3 12 48 1027 19 37 16 14 11 4 4 20 5 16 27 1 14 137 19 16 34 18 27067 2020 2 50 29 36 3/3 12 1 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi 1047 pariziSTa 8 zabda-vizeSa zveta(rAjA) saMkaradUSya saMkalpa saMkliSTa bhAvanA, saMkhyA saMga saMga-asaMga saMdhATI saMghAtanIya saMjathIya 821 9/5 snAna 1519 svachaMda-vihArI 173 skRti 29 72 sphaTika maNi 36/15 suva 1247 svapravidyA svayaM saMbuddha svara-satasvara, svarodaya 1516 svasmRti(jAtismRti) 2818 svAdhyAya 314 haMsagarbha 36 15 haTa(vanaspati) 2236 hara(kAla) 1416 harikezabala 12 nuM A0 harikezIya 12 nuM AO hiMkAra, hita-niHzreyasa 84 hiraNya-suvarNa 842 haihaya vargIkRta zabdo saMjJA 8/18 15 20 1829 samUcchiI manuSya 36/22 12/10, sammohI bhAvanA 36 27 944 samyaktava-parAkrama 29 nuM A0 36/27 samyagdarzana-ATha aMga 28/25 36/10 sarvadarzI 15/11 18/34 salilA(nadI) 1138 2940 samAdhiyoga 823 5/33 sahasracakSu 1132 27/67 sahAya-pratyAkhyAna 29/pa1 18nuM Amukha sAMtarUttara 23/11 31/6 sAtA 268 1/45 sAmAcAra 26 nuM Amukha sAmAcArI 26/1 14nuM Amukha sAmAjiko nuM koThAgAra 11/36 2945 sAmudAnika 17/23 27/3 sArathi(AcArya) 2723 sAhasika 2326 30/4, 35/6 siddha(cauda bheda,paMdara bheda) 36/12 164 siddhanA AdiguNa 3137 1/56 siddhastava 26 28 29/1 siddhi sugati (298 144 1138 15/5 sukhyAta dharma 940 36/11 1/18 panuM Amukha supakva 1/18 269 suddata sUryakAnta 36/15 29/pa3 selsi 27/14 1pa nuM A sevALa 297) 22/6 sovIra 1521 25/20 stava-stuti 29) 20 stuti-maMgala 2626 145 strIkathA 166 16/4 aMDila(cAra prakAra) 24 gA. 16 24/2 vira 27/2 554 sthAna 21 gA0 4 sthAna(Asana) 2243, 244 21 nuM Amukha sthAnayoga 309 21 gADa 3 sthUlibhadra 19/19 parvata sItA kAliMjara kailAsa nIlavaMta saMdhi saMdhimukha saMbhUta saMbhoja-pratyAkhyAna saMyamabahula saMyoga saMlekhanA saMvarabahula saMvRta saMvega saMsAracakra saMstava saMsthAna sakAmamaraNa satkAra-puraskAra satya saMdubhAva-pratyAkhyAna sabhikSuka samacaturastra samaNa samayakSetra samara samAdhibahula samiti-ATha samuchaya samudrapAla samudrapAlIya samudravijaya 139 948 1128 1129;1941 2222-33 maMdara 1/18 raivataka 6/5 samudro 1942 1130 ratnAkara svayaMbhUramaNa nadIo gaMgA mRtagaMgA vaitaraNI 36/8 1936,3218 13/6 1959; 2036 1128 sItA pa/19 udyAno kesara koThaga hiMduka maMDikukSI 18 34 238 23/4, 15 20/ra Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNANi 1048 pariziSTa 8: zabda-vizeSa 19pa1 zUla dhAtu ane ratna sikkA kArdApaNa kAkiNI AvAsa uccodaka 2042 7/11 aMka 3676 3676 36 76 3674 36 74 aMkana abhrapaTala abrabAlukA sUryakAnta saugaMdhika haMsagarbha haritAla hiMguluka hiraNya vanaspati aMbarI atasi asana 13/13 13/13 9/18 194 13/13 gopuTTAlaka prAsAda brahma bAlAjhapotikA aya 924 AvyuM layana varlDamAnagRha zUnyAgAra 13/13 22/33 | 9/24 2/20. indranIla utsa upala sa gerUka gomedaka candana candraprabha trapuka 1955 711 3699 26 96 1953 36 98 36 97 36 98 3412 kaMdalI zastra kapittha tAzrI - 2 3 aMkuza asi indrAzani kalpanI karakaca karavatta kAlIparva kiMpAka kuMda kuTumbaka pravAla pRthvI, pulaka phaliha bhujamocaka mana:silA marata masAgala muktA kasa 34/9 36 74 36 74 36 74 36 73 36/75 36 73 36/73 946 36 76 36 75 36 76 36 /76 36/73 36/73 3674 36 73 36 73 36 75 3675 3674 36/75 36/75 946 36/73 3675 36 73 1968 36/75 36 73 36/73 36/76 36 73 36/74 3673 36/73 36 73 kuhaka kUTazAlmalI kedakaMdalI kuhADa gadA yurikA 22/46 1937 2021 1962 1951 19/pa1 12/19 1966 19/pa9 11/21 1121 1962 12/19 9/21 19/papa 1966 1955 19/61 1861 1961 11/23 12/19 1958 9/18 rUme. java(yau) jAvaIkanDa nimba nIlAzoka palaMDu 1917 349 36 97 36 98 2036 36 97 3415 949 36 97 3410 345 36 97 25ra6 3415 36 99 36 96 3410 36 97 36 98 36 98 dhanuM paTTisa padma pharasuM bhallI mudragara musaMDhI mUsala vaja veTa saMDAsa zataknI rUcaka lavaNa loha lohita vaja vAlukA vairya zarkarA sAsaka mudrikA musaMDhI mUlaka rohiNI lasuna silA sIsaga svarNa vijakanDa saNa, sAli 348 949 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1049 pariziSTa 8: zabda-vizeSa siMgabera siMbalI 32. 6 32 13 36 46 nihu kuTarI balAkA biDAla bhramara bhArDa bhaMgArI lala 36 96 19 para 3698 36 97 3419 36 97 36 99 3698 2244 34/11 36 97 36/147 36/137 20/50 1446 34/6 1454 27/3 22/10 kokila kola bhujaMga khaluMka 34/4 sirIlI sirIsa sisTirilI sIMhakaNI sUraNaka haTa hastipippalI halidrA prANI akSiroDaka akSila adhika aNullaka azvika ariSTaka elasa gaMdhahastI gavala gAya grAha vRddha gulmI goNa (baila) goha candana carmapakSI cASa citrapatraka jalakArI azva makara matsya makSikA mahAka mahiSa mAgadha mAtuvAhaka mAluka mRga mUsaka rojha rohitamasya lomapakSi varATaka vRSabha. vAsImukha vicitra vRzcika vitatapakSI viralI videzaka zaMkhe zaMkhanaka jalUka ahi AkIrNa indrakAyika indragopaka jAlaka Dola. 34/16 36172 1958 36138 66 100 36 181 36/129 36/188 345 36/148 36/148 36/129 36/129 36/148 1958 36146 36/138 36/147 36/137 36/138 1931 36 147 1448 36/148 36/137 32/24 36/129 34/6 36/137 36/146 36 148 36 148 36 147 36/129 36 146 34/4 36128 20/14 36181 11/16 36 138 36139 36/137 36/137 36/137 1447 36/148 11/16 36 172 36/137 36/138 2036 1933 36/128 36146 36/146 14 36 36 147 1434 36172 36 172 36/246 36146 32 76 36148 36 128 36 137 32/137 32 13 1956 14 35 36 188 36 129 11 19 36 128 36/148 36147 36 188 36 147 1965 36/128 36/128 347 36/138 36 188 36 147 36/147 36/180 36172 34 16 1447 36 128 1433 ukkala udesa DhikuNa trapuSamiMjaka tattavaka - tRNahAra udehikA uraga tinduka deza sadAvarI naMdAvarta ohijaliyA kaMthaka kipa kAihAra kApasAIimiMjaka kAmaduhAdhenu kApota samugapakSI eNgirITa sIpa siMha kami nAga nIcaka pannAhAraka pataMga palloya pArevaya pipIlikA pottikA Ta suMsumAra sunaka suparNa(gaDa) somaMgala Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTapAhuDa pariziSTa 9 prayukta graMtha-sUcI graMtha-nAma, lekhaka, saMpAdaka, anuvAdaka, saMskaraNa ane prakAzaka aMgavijjA abhidhAna cintAmaNi saM. muni zrI puNyavijayajI aMgrejI anu. DaoN. motIcaMdra hemacaMdrAcArya; vivecanakAra AcArya zrI vijayakastarasUri prathama, prAkRta TekasTa sosAyaTI, banArasa saM. 2013, jaina prakAzana maMdira, amadAvAda aMguttaranikAya (1-4) abhidhAnappadIpikA saM. bhikhu jagadIsa kassapo saM muni jinavijayajI san 1960, pAli prakAzana maMDala, bihAra rAjaya prathama, gujarAta vidyApITha, amadAvAda aMgutaranikAya (bhAga 1-3) amitagati zrAvakAcAra anu. bhadanta AnaMda kausalyAyana AcArya amitagati san 1957, 63, 66, mahAbodhi sabhA, kalakattA san 1979, muni zrI anantakIrti digambara jaina graMthamAlA, agamya cUrNi(dazavaikAlika) kAlabAdevI roDa, muMbaI muni agastasiMha aprakAzita kukunda anagAra dharmAmRta san 1950, pATanI diva jaina graMthamAlA, meraTha (rAja) paMAzAdhara aSTAMgahRdaya saM. 1976. mANikacaMdra digambara jaina graMthamAlA samiti, muMbai vAbhaTa; saMvidya lAlacaMdra anuyogadvAra prathama, motIlAla banArasIdAsa, dillI AryarakSitasUri ahirbanyasaMhitA AcArAMga saM. 1980, Agamodaya samiti, mahesANA saM. 1991, siddhacakra sAhitya samiti, muMbaI anekArtha koSa AcArAMgacUrNi AcArya hemacaMdrasUri jinadAsagaNi antakRdazA (aMtagaDadasAo) saM. 1998, RSabhadevI kesarImalajI zvetAMbara saMsthA, ratnapura saM. ema.sI, modI ema.e., ela.ela.bI (mAlavA) san 1962, gurjara graMtha ratna kAryAlaya, amadAvAda AcArAMga niryukti attakRdazA (aMtagaDadasAo)vRtti bhadrabAhu saMta ema.sI. modI ema.e., ela.ela.bI. saM. 1991, siddhacakra sAhitya pracAraka samiti, muMbaI san 1932, gurjara grantha ratna kAryAlaya, amadAvAda AcArAMga vRtti zIlAMkAcArya saM. 1991, siddhacakra sAhitya pracAraka samiti, muMbaI Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraRyaNANi AcArasAra Avazyaka niyukti bhadrabAhu san 1928, Agamodaya samiti, muMbai Avazyaka vRtti malayigira san 1928, Agamodaya samiti, muMbai itivRttaka (khuddakanikAya) saM. bhikhkhu jagadIza kasapo san 1959, pAli prakAzana maMDala, bihAra rAjya itivRttaka (anudAna) anu bhikSu dharmarakSita san 1956, mahAbodhi sabhA,sAranAtha isibhAsiyAi suttAI anusaM muni manohara san 1963, sudharmA jJAnamaMdira, mubaMI uttarapurANa jinasenAcArya, saM pannAlAla jaina saM. 2008, bhAratIya jJAnapITha kAzI, vArANasI uttarAdhyayana cUrNi (uttarAdhyayanAni) zrI gopAlagaNa mahattara ziSya saM. 1989, RSabhadevajI kesarImalajI zvetAMbara saMsthA, ratnapura (mAlavA) uttarAdhyayana joDa AcAryajItamalajI aprakAzita uttarAdhyayana niryukti (bhAga 1-3) bhadrabAhu saM. 1972, 73, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra bhANDAgAra saMsthA, muMbai upadezamAlA (bhASAMtara) dharmadAsa gaNi san 1933, mAsTara umedacaMdra rAmacaMdra, amadAvAda 1051 upavAsa ke lAbha viThThaladAsa modI pariziSTa 9 : prayukta graMtha-sUci san 1947, navayuga sAhitya sadana, indaura upAsakadazA (vRtti sahita) saM. paM. bhagavAnadAsa saM. 1992, jaina sosAyaTI, naM 15, amadAvAda Rgveda bhAga (1-5) bhAsAyaNa san 1926, 41, 46, 61, tilaka mahArASTra vidyApITha, vaidika saMzodhana maMDala, pUnA aitareya AraNyakam (sabhASya) bhA sAyaNa san 1959, AnaMdAzrama, pUnA odhaniyukti bhadrabAhu saM. 1975, Agamodaya samiti, mahesANA odhaniyukti bhASya pUrvAcArya (vR droNAcArya) saM. 1975, Agamodaya samiti, mahesANA aupapAtika saM. 9994, paM. bhUrAlAla kAlIdAsa, sUrata aupapAtika saM hyUmena san 1883 Leipzig aupapAtika vRtti abhayadevasUri (droNAcArya dvArA zodhita) saM. 1994, paM bhUrAlAla kAlIdAsa, sUrata ovavAiya sutta saM. ena. jI. suru ema.e. san 1931, arhat mata prabhAkara kAryAlaya, pUnA kalpasUtra bhadrabAhu saM. 2008, sArAbhAI maNilAla navAba. amadAvAda Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarayaNANi kalpasUtra cUrNi (kalpasUtra) pUrvAcArya, saM. zrI puNyavijayajI saM. 2008, sArAbhAI maNilAla navAba, amadAvAda kalpasUtra TippaNaka (kalpasUtra) zrI pRthvIcaMdra sUri, saM. zrI puNyavijayajI saM. 2008, sArAbhAI maNilAla navAba, amadAvAda kAlIdAsa kA bhArata (bhAga 1-2) zrI bhagavatazaraNa upAdhyAya prathama saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha kAzI, banArasa kauTilIyam arthazAstra (bhAga 1-3) kauTilyAcArya saM Ara. pI. kAMgale san 1960, muMbai vizvavidyAlaya, muMbai gacchAcArapayannA, gacchAcArapayannA (vRtti) pUrvAcArya san 1945, zrI bhUpendra sUri jaina sAhitya samiti, Ahora (mAravADa) gItA maharSi vedavyAsa saM. 2016, gItA presa, gorakhapura gItA rahasya (karmayoga zAstra) lokamAnya bAla gaMgAdhara tilaka, a mAdhavarAva jI sapre san 1955, lokamAnya tilaka maMdira, gAyakavADavADA, pUnA-2 gommaTasAra (jIvakAMDa) nemicaMdra siddhAMtazAstrI san 1927, senTrala jaina pabliziMga hAusa, lakhanau gommaTasAra (karmakAMDa) anu brahmacArI zItalaprasAda san 1977, senTrala jaina pabliziMga hAusa, lakhanau caMdraprajJapti hastalikhita caraka saMhitA (bhAga 1-2) maharSi agniveza evaM caraka san 1954, motIlAla banArasIdAsa, dillI 1052 pariziSTa 9 : prayukta graMtha-sUci cAritrabhakti pUjyapAda chAndogyopaniSad bhA zakrura saM. 2013, gItApresa, gorakhapura jaMbUddIpa prajJapti saM. 1976,devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa, mubai jaMbudrIpa prajJapti vRtti vRttikAra zAMticaMdra san 1976, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa, mubaMi jayanta-nyAyamaMjarI jAtaka saM. bhikSu jagadIsa kasapo san 1959, pAli pablikezana borDa (bihAra gavarnameMTa) jAtaka (1-6) anu bhadatta AnaMda kosalyAyana prathama saMskaraNa, hindI sAhitya saMmelana, prayAga jIvAjIvAbhigama vRtti malayagiri san 1919, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa, muMbai jaina tarka bhASA mahopAdhyAya zrI yazovijayagaNi, saM. paM. sukhalAlajI saMghavI saM. 1994, siMdhI jaina graMthamAlA jyotiSakaraNDakAni san 1928, zrI RSabhadevajI kezarImalajI, zvetAMbara saMsthA, ratalAma tattva-jJAna, tattva pradIpikA (citsukhI), tattvasaMgraha paz2ikA DaoN. dIvAnacaMdra san 1956, prakAzana byUro, uttarapradeza sarakAra, lakhanau tattvatraya lokAcArya, bhASya zrImad varavara muni cokhambA saMskRta sIrIja Aphisa vArANasI Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi tattvAnuzAsana rAmasena prathama, mANikacaMdra di, jaina, muMbai tattvArtha bhASyAnusArI TIkA siddhasena gaNI, saM hIrAlAla rasikalAla kApaDiyA san 1926, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakodvAra phaMDa, muMbai tattvArtha rAjavArtika (bhAga 1-2) bhaTTa akalaMkadeva, saM. 5. mahendrakumAra jaina ema.e. saM. 2009, saM 2014, bhAratIya jJAnapITha, durgAkuNDa roDa, banArasa-4 1053 tattvArthavRtti (zrutasAgarIya) zrutasAgara sUri, saM. pro. mahendrakumAra jaina saM. 2005, bhAratIya jJAnapITha kAzI, durgAkuNDa roDa, banArasa- 4 tattvArtha sUtra (sabhASya tattvArthadhigamasUtra) umAsvAti saM. 1989, maNIlAla revAzaMkara jagajIvana jauharI, muMbaI-2 tapAgaccha paTTAvali saM. muni kalyANavijayajI darzana saMgraha DaoN. dIvAnacaMda dazavaikAlika cUrNi agastyasiMha sthavira dazavaikAlika cUrNi jinadAsa mahattara saM. 1984, zrI RSabhadevajI kezarImalajI peDhI, ratalAma dazavaikAlika TIkA haribhadra sUri saM. 1918, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra bhaNDAgAra saMsthA, muMbai. dazavaikAlika niryukti bhadrabAhu san 1918, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakodvAra bhAgAra saMsthA, muMbai pariziSTa 9 : prayukta graMtha-sUci dazavaikAlika sAthe saTippaNa vAcanA pramukha AcArya tulasI, sampA muni nathamala saM 2020, zrI jaina zvetAmbara terApaMthI mahAsabhA, kalakattA-1 dasaveAliyaM taha utarajhayaNANi vAcanA pramukha AcArya tulasI, sampA muni nathamala saM. 2023, zrI jaina zvetAmbara terApaMthI mahAsabhA, kalakattA-1 dazAzrutaskaMdha saM. 2011, zrI maNivijaya gaNi graMthamAlA, bhAvanagara dIghanikAya saM. bhikSu jagadIsa kassapo pAli prakAzana maMDala, bihAra rAjya dIghanikAya anu rAhula sAMkRtyAyana san 1936, mahAbodhi sabhA, sAranAtha, banArasa dezInAmamAlA AcArya hemacaMdra san 1938, muMbaI saMskRta sirIja dezIzabdakoza yuvAcArya mahAprajJa san 1988, jaina vizva bhAratI, lADanuM dravyasaMgraha nemicaMdra AcArya san 1926, jaina sAhitya prasAraka kAryAlaya dhanaMjaya nAmamAlA mahAkavi dhanaMjaya, bhASyakAra amara kIrti san 1950, bhAratIya jJAnapITha kAzI, banArasa dhammapada a dharmAnaMda kosambI, rAmanArAyaNa vi pAThaka san 1924, gujarAta purAtattva maMdira, amadAvAda dharma saMgrahaNI haribhadra sUri san 1928, zrI RSabhadevajI kezarImalajI zvetAmbara saMsthA, ratalAma Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajjIyaNANi dhyAna zataka (saMskRta TIkA saha) jinabhadra gaNi navatattva-sAhitya saMgraha saMyojaka udayavijaya gaNi saM. 1978, mANekalAla manasukhabhAI, amadAvAda. naMdI sUtra (cUrNi, hAribhadrIya, vRttiyukta) devavAcaka kSamAzramaNa saM. 1988, rUpacaMdra navalamala, indaura naMdIsUtra (malayagirI vRttiyukta) devavAcaka zramAzramaNa saM. 1980, Agamodaya samiti, mahesANA naya pradIpa gaJasahAya nidAna-kathA(jAtakaa%0kathA) saM pro. eca. ke. bhAgavata san 1953, muMbai vizvavidyAlaya, muMbai nizItha cUrNi jinadAsa mahattara san 1957, sanmati jJAnapITha, AgarA nizItha bhASya jinadAsa mahattara san 1957, sanmati jJAnapITha, AgarA nizcaya dvAtriMzikA siddhasena divAkara neminAthacarita kIrtirAja nyAyakArikA nyAyakumudacaMdra (1-2) saM. mahendrakumAra nyAya darzana bhASya vAtsyAyana nyAyasUtra gautama 1054 nyAyAloka (tattvaprabhAvRtti) upAdhyAya yazovijaya paMcAdhyAyI pariziSTa 9 H prayukta graMtha-sUci kavivara paM rAjakamala, TIkAkAra devakInaMdana siddhAMtazAstrI vI saM. 2476, zrI gaNeza varNI jaina graMthamAlA, kAzI paMcAzaka prakaraNa haribhadrAcArya saM 1928, zrI RSabhadevajI kezarImalajI zvetAmbara saMsthA,ratalAma paMcAstikAya AcArya kundakunda, saM. pannAlAla bAkalIvAla saM. 1972, paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbai padmapurANa bhAga (1-5), padArtha-saMgraha kRSNadvaipAyAna vyAsa san 1957-59, manasukharAya mora, 5 klAiva roDa,kalakattA-1 pAiyasaddamaNavo paM. harigovindadAsa trikamacaMda seTha, saM DaoN. vAsudevazaraNa agravAla, paM. dalasukhabhAI mAlavANiyA dvitIya saMskaraNa, san 1963, prAkRta graMtha pariSad vArANasI-5 pANini aSTAdhyAyI pANinI nirNayasAgara presa, muMbai pANinikAlIna bhAratavarSa, pANini bhASya vAsudevazaraNa agravAla saM. 2022, motIlAla banArasIdAsa, banArasa pAtaMjala yogadarzana maharSi pataMjali, saM. vyA. yazovijayajI san 1912, pAtaMjala yogadarzana pataMjali zrI AtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMDala, AgarA saM- 2017, gItA presa, gorakhapura puruSArthasiddhyupAya amRtacaMdra sUri, saM. ajita prasAda, ema e, ela. ela. bIsan 1933, sainTrala jaina pabliziMga hAusa, lakhanau Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1055 pariziSTa 9: prayukta graMtha-sUci pUrvamImAMsA mahAmahopAdhyAya, DaoN. gaMgAnAtha jhA san 1964, banArasa hindu yunivarsiTI, vArANasI prakaraNa paMjikA zAlikanAtha, vyA, nArAyaNa bhaTTa caukhambA saMskRta sIrIja Aphisa, vArANasI prajJApanA (1-4). zyAmAcArya saM. 1974, Agamodaya samiti, mahesANA prajJApanA vRtti (1-4) malayagiri san 1944, Agodaya samiti, mahesANA pramANanayatattAloka vAdideva sUri, saM. himAMzuvijaya saM. 1989, vijayadharma sUri graMthamAlA, ujajaina pravacanasAroddhAra nemicaMdra sUri saM. 1978, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthA pravacanasAroddhAra vRtti nemicaMdra sUri saM. 1978, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthA prazastapAda bhASya vyomatI TIkA prAkRta bhASAoM kA vyAkaraNa ricarDa pizala, anu, hemacaMdra jozI DI liTuM saM. 2015, bihAra rASTrabhASA pariSa, paTanA prAcIna bhAratIya abhilekhoM kA saMgraha buddha aura bauddha sAdhaka bharata siMha upAdhyAya san 1950, sastA sAhitya maMDala, navI dillI buddhacaryA rAhula sAMkRtyAyana san 1952, mahAbodhi sabhA (sAranAtha), banArasa bRhatkalpa bhASya bhadrabAhu, saMi puNyavijayajI sana 1933 thI 1938, zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara bRhadAraNyakopaniSad saM. 2014, gItA presa, gorakhapura bRhad vRtti uttarAdhyayana vAdivetAla zrI zAMtisUri saM. 1972-73, zrI devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra bhADAgAra saMsthA, muMbai bauddha dharma darzana AcArya narendra deva bauddhAyana dharmazAstram 2. F. E. Hlutzsch, Ph. D. saM1984, Leipzig bhagavatI sUtra anu becaradAsa dozI sana 1921 saM. 1988, Agamodaya samiti, mahesANA jaina sAhitya prakAzana TrasTa, amadAvAda. bhagavatI vRtti abhayadeva sUri Agamodaya samiti, mahesANA bhAgavata mahApurANa) be bhAga saM. 2018, gItA presa, gorakhapura bhAratI ItihAsa kI rUparekhA DaoN. balarAma zrIvAstava, ratibhAnu siMha nAhara saM. 1948, hindI graMtha ratnAkara kAryAlaya, mubaMI bhAratIya saMskRti aura ahiMsA dharmAnaMda kosakhI, anuvizvanAtha dAmodara zolApura kara bhAskara bhASya majhimanikAya saM bhikhu jagadIsa kassapo saM. 2015, bihAra rAjakIyena pAli prakAzana maMDala Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1056 pariziSTa 9: prayukta graMtha-sUci majhimanikAya (anuvAda) mUlArAdhanA anu. rAhula sAMkRtyAyana zivArya san 1933, mahAbodhi sabhA 'sAranAtha', banArasa san 1965, solApura matsya purANa, mAdhava siddhAntasAra mUlArAdhanA kRSNadvaipAyaNa vyAsa saMta anuamitagati san 1954, naMdalAla mora, 9 klAiva ro, kalakattA-1 mUlArAdhanA-darpaNa manusmRti paM. AzAdhara manu saM. nArAyaNarAma AcArya kAvyatIrtha san 1965, solApura san 1946, nirNayasAgara presa, muMbai mUlArAdhanA (vijayodayA vRtti) mahAbhArata (1-6 bhAga) aparAjita sUri gItA presa, gorakhapura solApura mahAvastu meghadUta saM. rAdhAgoviMda vasAka TIkAkAra mallinAtha mADUkyakArikA yatipatimatadIpikA mAdhyamikakArikA janArdana zAstrI nAgArjuna motIlAla banArasIdAsa caukhambA saMskRta sIrIja Aphisa, vArANasI yAjJavaktasmRti mAnameyodaya maharSi yAjJavakya nArAyaNa san 1949, nirNayasAgara presa, muMbaI mAnava kI kahAnI, mImAMsA zlokavArtika (nyAyaratnAkarAkhyA yogavizikA TIkA) haribhadrasUri, saM. prajJAcakSu, paM. sukhalAla siMghavI kumArika bhaTTa, TIkAkAra pAratha sArathI mizra sanuM 1922, zrI AtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMDala, AgarA caukhambA saMskRta sIrIja Aphisa, vArANasI ratnakaraNDa zrAvakAcAra (saTIka). mUlAcAra (saTIka) svAmI samantabhadra vaTTakarAcArya, TIkAkAra vasunandi saM. 1982, mANikacaMdra di jaina graMthamAlA samiti, muMbai saM. 1977, mANikacaMdra digambara jaina graMthamAlA samiti, muMbai ratnAkarAvatArikA mUlAcAra TIkAkAra prabhAcaMdrAcArya kundakundrAcArya, hi. anujinadAsa pArzvanAtha phaDakale, zAstrI, rAjanighaTu koSa nyAyatIrtha rAjaprambhIya vRtti vIra saM- 2484, zruta bhASkAra ane graMtha prakAzana samiti, saM. enasI. vaidya, ema. e. palaTana (uttara sitArA) san 1938, khaDAyatA buka Dipo, amadAvAda mUlArAdhanA zivArya san 1965, solApura Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1057 pariziSTa 9 prayukta graMtha-sUci rAjavallabha koSa rAmAyaNakAlIna saMskRti lokaprakAza bhAga (1-2) DaoN. vinayavijaya gaNi, anu. motIcaMdra odhavajI zAha san 1929, Agamodaya samiti, muMbai lokaprakAza bhAga (1-2) vinayavijaya gaNi sana 1932, devacaMdra lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthA, muMbaI vasunaMdi zrAvakAcAra AcArya vasunaMdi, saM50 hIrAlAla jaina, siddhAMtazAstrI saM2009, bhAratIya jJAnapITha, durgAkuDa roDa, banArasa-4 vAkyapadIya bhartuhari, TIkApuNyarAjA caukhappA saMskRta sirIja, vArANasI vAlmIkIya rAmAyaNa (1-2) maharSi vAlmikI saM. 2017, gItApresa, gorakhapura vAstusAra, vidhiviveka nyAyakaNikA Thakkara pheru, anu. bhagavAnadAsa vinayapiTaka anu. rAhula sAMkRtyAyana san 1935, mahAbodhi sabhA, sAranAtha, banArasa vividha tIrthakalpa jinaprabha sUri san 1934, siMdhI jaina jJAnapITha, zAMtiniketana (baMgAla) vizuddhimagra dIpikA vizuddhimArga (bhAga 1-2). AcArya buddhaghoSa, anu. tripiTakAcArya bhikSu dharmarakSita sanuM 1956-57, mahAbodhi sabhA, sAranAtha, banArasa vizeSAvazyaka bhASya jinabhadra gaNi kSamAzramaNa vIra saM2489, divyadarzana kAryAlaya, amadAvAda viSNupurANa maharSi vedavyAsa, anu. girijAzaMkara mAyAzaMkara zAstrI saM2020, sastu sAhitya vardhaka kAryAlaya, amadAvAda vedAntapArijAta saurabha vaidika saMskRta kAvikAsa paM. lakSmaNa zAstrI vaidika sAhitya paM. rAmagoviMda trivedI san 1950, bhAratIya jJAnapITha kAzI, banArasa vairAgyazataka bhartuhari; saMta DaoN. rAmadhana zarmA zAstrI saM. 1959, pablikezansa DivIjana, dillI vaizeSika darzana maharSi kaNAda caukhambA saMskRta sirIja, vArANasI vaizeSika sUtra saMda muni jaMbUvijaya vyavahAra bhASya saM. muni mANeka saM. 1994, vakIla kezavalAla premacaMdra, bhAvanagara vyavahAra sUtra bhadrabAhu dvitIya saM. 1982, jaina zvetAMbara saMgha, bhAvanagara zatapatha brAhmaNa - sAyaNa bhASya caukhambA saMskRta sirIja, vArANasI zabdArNava candrikA somadeva sUri bhAratIya jaina siddhAMta prakAzanI saMsthA, kAzI zAstradIpikA zeSanAmamAlA zrAvaka dharmavidhi prakaraNa haribhadra sUri, vRttikAra zrImAn deva sUri san 1924, zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarajhayaNANi 1058 pariziSTa 9: prayukta graMthasUci saMyuttanikAya pAli (1-4) bhikhu jagadIsa kassapo saM. 1959, pAli prakAzana maMDala, bihAra saMyuttanikAya anuvAda (1-2) bhikSu jagadIza kAzyapa saM. 1954, mahAbodhi sabhA, sAranAtha, banArasa saMskRta igliza DikazanarI sara moniyara viliyamsa, ema. e. ke. sI. AI. san 1963, motIlAla banArasIdAsa, dillI saMskRta sAhitya mAM vanaspati gujarAta vidyApITha, amadAvAda samayasAra kuMdakuMdAcArya, saM. brahmacArI zItalaprasAda vIra saM 2444, mUlacaMdra kisanadAsa kApaDiyA, surata samavAyAMga vRtti anuM zAstrI jeThAlAla hIrAbhAI saM. 1995, zrI jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara samavAyAMga vRtti abhayadeva sUri san 1918, Agamodaya samiti, mahesANA sarvadarzana saMgraha sAyaNa mAdhavAcArya, TIkA, mahAmahopAdhyAya prAcyavidyA zAstrI abhayaMkara san 1924, saMzodhana maMdira, pUnA sarvArthasiddhi saM. AcArya pUjayapAda, saM. 5 phUlacaMdra siddhAMtazAstrI saM. 2012, bhAratIya jJAnapITha, kAzI, durgAkuDa, banArasa samudra ke jIva-jaMtu sAMkhyapravacana sAMkhyakArikA (mAThara vRtti) IzvarakRSNa, TIkA, mATharAcArya caukhambA saMskRta sirIja, vArANasI sAgAra dharmAmRta paM. AzAdhara; TIkA devakInaMdana siddhAMtazAstrI vIra saM. 2466,mUlacaMda kizanadAsa kApaDiyA, surata sirirayaNaparidhdhA prakaraNa sukhabodhA (uttarAdhyayananI TIkA) nemicandrAcArya, saM. vijayomaMga sUri vIra saM2467, puSyacaMdra khemacaMdra, vaLAda, vAyA amadAvAda sukhabodhikA suttanipAta anu. bhikSu dharmaratna san 1951, mahAbodhi sabhA, sAranAtha sUtrakRtAMga saM1973, Agamodaya samiti, mahesANA sUtrakRtAMga cUrNi jinadAsa gaNi saM. 1998, RSabhadevajI kesarImalajI zvetAmbara saMsthA, ratnapura (mAlavA) sUtrakRtAMga vRtti zIlAMka sUri saM. 1973, Agamodaya samiti, mahesANA sthAnAMga saM. 1994, seTha mANekalAla cunIlAla, seTha kAMtilAla cunIlAla, amadAvAda sthAnAMga vRtti abhayadeva sUri saM. 1994, seTha mANekalAla cunIlAla, roDa kAMtilAla cUnIlAla, amadAvAda syAdvAdamaMjarI bhaktiSeNa sUri, anu. jagadIzacaMdra ema. e. saM. 1965, paramakRta prabhAvaka maMDala, muMbai syAdAdaratnAkara vIra saM 2453, motIlAla lAdhAjI, pUnA zrI gupta samAjataMtra , Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraxyaNANi 1059 pariziSTa 9: prayukta graMthasUci hindustAna kI purAnI sabhyatA DaoN. beNIprasAda hindu sabhyatA DaoN. rAdhAkumuda mukharjI, anu. vAsudevazaraNa agravAla hemazabdAnuzAsana AcArya hemacaMdra saM. 1962, seTha manasukhabhAI poravADa, amadAvAda jJAtA dharmakathA TIkAkAra abhayadeva sUri saM. 1919, Agamodaya samiti, muMbai Ancient Indian Historical Tradition F. E. Pargiter, M.A. 1962, Motilal Banarsidass, Delhi India and Central Asia P. C. Bagchi Mysterious Universe Sir James Jeans Purva Mimansa Mahamahopadhyaya, Dr. Sir Ganganath Jha 1966, Benaras Hindu University. Sacred Books of the East, Vol. XLV Translated by Hermann Jacobi 1895, Oxford. Sacred Books of the East, Vol. XLV, Vol. XXII 1884, Oxford. The History of Science Dempiyan The Nature of the Physical World Eddington The Uttaradhyayana Sutra Jarl Charpentier, Ph.D. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #532 -------------------------------------------------------------------------- _