________________
ઉત્તરઝયણાણિ
૧૦૧૭
પરિશિષ્ટ ૬: તુલનાત્મક અધ્યયન
वंतासी पुरिसो रायं ! न सो होइ पसंसिओ। माहणेण परिच्चत्तं, धणं आदाउमिच्छसि ।। (१४॥ ३८)
अवमी ब्राह्मणो कामे, ते त्वं पच्चावमिस्ससि। वन्तादो पुरिसो राज, न सो होति पसंसियो ॥ (जातक ५०९ । १८)
सामिसं कुललं दिस्स, बज्झमाणं निरामिसं । आमिसं सव्वमुज्झित्ता, विहरिस्सामि निरामिसा ॥ (१४। ४६)
सामिषं कुररं दृष्ट्वा, बध्यमानं निरामिषैः । आमिषस्य परित्यागात्, कुररः सुखमेधते ॥ (शान्तिपर्व १७८। ९)
नागो व्व बंधणं छित्ता, अप्पणो वसहि वए। एयं पत्थं महारायं ! उसुयारि ति मे सुयं ।। (१४। ४८)
इदं वत्वा महाराज एसुकारी दिसम्पति, टुं हित्वान पब्बजि नागो छेत्वा व बन्धनं ।। (जातक ५०९ । २०)
करकंडू कलिंगेसु, पंचालेसु य दुम्मुहो। नमी राया विदेहेसु, गंधारेसु य नग्गई। एए नरिंदवसभा, निक्खंता जिणसासणे । पुत्ते रज्जे ठवित्ताणं, सामण्णे पज्जुवट्ठिया ।। (१८। ४५, ४६)
करण्डु कलिङ्गानं गन्धारानञ्च नग्गजो, निमिराजा विदेहानं पञ्चालानञ्च दुमुक्खो, एते रटानि हित्वान पब्बजिंसु अकिञ्चना । (जातक ४०८। ५)
जम्मं दुक्खं जरा दुक्खं, रोगा य मरणाणि य । अहो दुक्खो हु संसारो, जत्थ कीसंति जंतवो ॥ (१९। १५)
जातिपि दुक्खा जरापि दुक्खा, व्याधिपि दुक्खा मरणंपि दुक्खं ॥ (महावग्ग १।६। १९)
अप्पा नई वेयरणी, अप्पा मे कूडसामली। अप्पा कामदुहा घेणू, अप्पा मे नन्दणं वणं ॥ अप्पा कत्ता विकत्ता य, दुहाण य सुहाण य । अप्पा मित्तममित्तं च, दुप्पट्ठियसुपढिओ ।। (२०। ३६, ३७)
अत्ता हि अत्तनो नाथो, को हि नाथो परो सिया। अत्तना व सुदन्तेन, नाथं लभति दुल्लभं । अत्तना व कतं पापं, अत्तजं अत्तसम्भवं । अभिमन्थति दुम्मेध, वजिरं वस्ममयं मणि ॥ अत्तना व कतं पापं, अत्तना संकिलिस्सति । अत्तना अकतं पापं, अत्तना व विसुज्झति ।। सुद्धि असुद्धि पच्चत्तं, नाचो अजं विसोधये ॥ (धम्मपद १२। ४, ५, ९)
उद्धरेदात्मनात्मानं, नात्मानमवसादयेत् । आत्मैव ह्यात्मनो बन्धुरात्मैव रिपुरात्मनः ॥ बन्धुरात्मात्मनस्तस्य येनात्मैवात्मना जितः । अनात्मनस्तु शत्रुत्वे वर्तेतात्मेव शत्रुवत् ॥ (गीता ६। ५, ६)
न तं अरी कंठछेत्ता करेइ, जं से करे अप्पणिया दुरप्पा । दिसो दिसं यन्तं कयिरा, वेरी वा पन वेरिनं । से नाहिई मच्चुमुहं तु पत्ते, पच्छाणुतावेण दयाविहूणो ॥ (२०। ४८) मिच्छापणिहितं चित्तं, पापियो नं ततो करे ॥ (धम्मपद ३। १०)
दुविहं खवेऊण य पुण्णपावं, निरंगणे सव्वओ विप्पमुक्के । तरित्ता समुदं व महाभवोघं, समुद्दपाले अपुणागमं गए ॥ (२१॥ २४)
यदा पश्यः पश्यते रुक्मवर्णं, कर्तारमीशं पुरुषं ब्रह्मयोनिम् । तदा विद्वान् पुण्यपापे विधूय, निरञ्जनं परमे साभ्यमुपैति ।।
___(मुण्डकोपनिषद् ३॥ १॥ ३)
धिरत्थु ते जसोकामी ! जो तं जीवियकारणा । वंतं इच्छसि आवेडं, सेयं ते मरणं भवे ।। (२२॥ ४२)
धिरत्थु तं विसं वन्तं यमहं जीवितकारणा। वन्तं पच्चावमिस्सामि मतम्मे जीविता वरं ।। (विसवन्त जातक ६९)
अग्गिहोत्तमुहा वेया, जन्नट्ठी वेयसां मुहं। नक्खताण मुहं चंदो, धम्माणं कासवो मुहं ॥ (२५। १६)
अग्निहुत्तमुखा यञ्जा, सावित्ती छन्दसो मुखं । राजा मुखं मनुस्सानं, नदीनं सागरो मुखं ॥ नक्खत्तानं मुखं चन्दो, आदिच्चो तपतं मुखं । पुजं आकंखमानानं, संघोवे यजतं मुखं ॥ (सुत्तनिपात ३३। २०, २१)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org