Book Title: Yogshastra
Author(s): Gopaldas Jivabhai Patel
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004996/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstrI [ zrI hemacaMdrAcArya kRta ]. saMpAdaka zASAIdAsa jIvAbhAI paTela Tche. gUjarAta vidyApITha amadAvyA& Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pUjAbhAI jata thamAlA-15 coga zAstra hemacaMdrAcArya kRta] saMpAdaka pAladAsa jIvAbhAI paTela caturvarge'graNIrmokSo yogastasya ca kAraNam / jJAna-zani-vAritra-rUpa-ratnatraye sa: cAra puruSArthomAM mekSa ja uttama che; tathA jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa yoga ja tenuM kAraNa che." [1-15] vArSi jJAna A naka pachI jA kavi gUjarAta vidyApITha amaddAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhI rUpiyA prakAzaka maganabhAI prabhudAsa desAI mahAmAtra, gujarAta vidyApITha, amadAvAda-9 mudraka jIvaNajI DAhyAbhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-9 sarva hakka gUjarAta vidyApIThane svAdhIna che. pahelI AvRtti sana 1938 sudhArelI-vadhArelI bIjI AvRtti, prata 150 mArca, 1952 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAddhAta 1 , : A'yogazAstra' graMtha zrI hemacadrAcAye peAte jaNAvyA pramANe gujarAtanA rAjA caulukaya kumArapAlanA ' kahevAthI racyA hatA. vaLI, e graMthanA a Mtima zlokanI TIkAmAM temaNe ja umeryu che ke, * kumArapAlarAjAne yAgApAsanA priya hatI, ane teNe anya yAgathI paNu joyA hatA. teNe te badhAthI vilakSaNa evuM yogazAstra peAtAne saMbhaLAvavAnA dhaNA Agraha karyAM, tethI A yAge paniSada hemAcAye vANIgAcara karI che.' > ' kumArapAlanA purAgAmI siddharAja jayasihanA kahevAthI hemAcAye A pramANe ja '* siddhahema ' nAmanuM peAtAnuM suprasiddha vyAkaraNa racyuM hatuM. paraMtu tenI ane A graMthanI racanAnA prayAjanamAM phera che. 'siddhahema ' vyAkaraNa teA hemAcAye vyAkaraNAdi zAstranI khAmatamAM gujarAta dezanI parApavitAne apavAda TALavA mATe rAjAnA AgrahathI racyuM hatuM. siddharAja mALavA deza ktIne tyAMthI vijayalakSmInI sAthe tenI sAhityalakSmIne paNa lAvavAnuM cUkayo nahotA. tyAMnA sAhityabhaMDAra tapAsatI vakhate siddharAjanA jovAmAM mAlavAnA rAjA bheje raceluM ' bheAjavyAkaraNa ' AvyuM hatuM. mAlavAne rAja AvAM AvAM zAstra racanArA sAhityajJa hatA, e jANI siddharAjane potAnI UNapanuM ahu ochuM AvyuM. paraMtu, jyAre tene kahevAmAM AvyuM ke, gujarAtamAM temaja pATaNanI pAThazALAomAM paNa e ja vyAkaraNu zIkhavavAmAM Ave che, tyAre tenA svAbhimAnamAM tenu svadezAbhimAna paNa umerAyuM; ane gujarAtanI A parApavitA kAI paNa prakAre dUra karavAne teNe 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 nizcaya karyAM. A agAu tenA hemAcAya` sAthe meLApa thaI cUkayo hatA; eTale teNe temanI dvArA e nizcaya pAra pADavAnuM nakkI karyuM. hemAcAya ne paNa e bAbatamAM vizeSa kahevu paDe tema nahotuM. temaNe tarata ja te kAma hAtha dharyuM, ane pariNAme 'siddhahema 'vyAkaraNa gujarAtane maLyu. . paraMtu, * yAgazAstra ' racavAnI kumArapAlanI vinaMtI, pAtAnu nAma amara thAya te mATe ke tevA khIjA kAI hetusara naheAtI. tema ja hemacadrAcAryane paNu A graMtha racIne zAstrapraNetA tarIke potAnI kuzaLatA atAvavI nahotI. temane te potAnA ziSya kumArapAlane madadarUpa thaI paDe tevI viziSTa yogasAdhanA batAvavI hatI. upara jaNAvyuM tema, kumArapAla pote yogApAsanAnA zAkhI hatA. paraMtu, tene mAthe gujarAtanuM sauthI mATuM sAmrAjya vahana karavAnuM AvyuM hatuM. khIjA yogagraMthA mukhyatve sanyAsI ke tevA nivRtta manuSyone khyAlamAM rAkhI lakhAyA hatA. paraMtu, kumArapAlane to kadAca te badhAthI 'vilakSaNa ' eTale ke pravRttiyukta gRhasthane lagatuM yeAgazAstra joItuM hatuM. ane hemAcAya nuM cogazAstra ' joyA pachI ema lAge ja che ke, temaNe gRhasthanu yeAgazAstra ApavAnI kumArapAlanI mAgaNI akSarazaH pUrI pADI che. ApaNe pachIthI joIzuM tema kumArapAla 50 varSanI vaye gujarAtanI gAdI upara AvyA hatA; ane vIsa vaSa~thI mAMDIne tyArasudhInA badhA samaya teNe chUpI rIte dUra dUra bhaTakavAmAM gALyA hatA. te daramyAna mukhyatve teNe kedAranAtha jevAM tIrthonI yAtrA vAraMvAra karyA karI hatI. tevI muzkela sthitimAM, ke judA judA saMtAnA sahavAsathI tenAmAM ceAge pAsanA ke nivRttinI jha MkhanA jAgI hoya te navAI nahi. paraMtu jIvananA pAchalA bhAgamAM jyAre badhuM badalAI gayuM, ane tene bhAge lagabhaga moTA bhAganA hiMdustAna jeTaluM vizALa sAmrAjya vahana karavAnuM AvyuM, tyAre paNa hemAcAya jevA yAgInA saMsargamAM tenI jUnI yAgasAdhanAnI vRtti jAgRta thaI hoya, ema banavAne pUrA saMbhava che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemAcAryajIe paNa anubhavI ane kuzaLa gurunI peThe kumArapAlanI sthiti lakSamAM rAkhI, tene joIe tevuM ja jogazAstra racI ApyuM che. yatidharmane te zarUAtamAM temaNe pacIseka jeTalA zlokamAM ja (1,19-46) patAvI daI pachI gRhasthadhamane ja vistAryo che. alabatta, te gRhasthadharmamAM temaNe navuM kazuM batAvyuM che, ema nathI. upAsakadazAsUtra vagere jaina aMgagraMthamAM varNavela aNuvrata, guNavrata ane zikSAtratarUpI upAsakadhama ja temaNe temAM pUrepUre samAvyuM che. temanI potAnI navInatA hoya, to te e che ke, e upAsakadharmane pIThikArUpe laI, tenI upara temaNe dhyAna, samAdhi vagere anya gAMgenI imArata khaDI karIne, AkhI yegasAdhanAne saLaMga kramarUpe nirUpI che. eTale vAstavika evuM banyuM che ke, jena upAsakadhama keganAM, zarUAtanAM yama-niyama vagere aMgene sthAne goThavAI gayo che ane tenI ja bhUmikA upara tema ja tenA pachInA bhAga rUpe bAkIne dhyAnayoga goThavAI jaI AkhI yegasAdhanA saMpUrNa banI che. hemacaMdrAcAryanA anya zAstrIyagraMthenI bAbatamAM paNa temanA samayamAM ja temanA upara sArI peThe AkSepa karavAmAM AvyA hatA ke, AmAM tamAruM navuM zuM che ? hemacaMdrAcArye e TIkAno javAba pitAnA "pramANumImAMsA' graMthanI zarUAtamAM A pramANe Apyo che: pANini, piMgala, kaNAda, akSapAda vagere AcAryoe potAnAM sUtro lakhyAM, tyAra pahelAM te viSayanAM bIjAM sUtro hatAM ja; te pachI temane paNa tame zA mATe te te graMthanA kartA kahe che ? vastusthiti ja evI che ke, A badhI vidyAo anAdi che. paraMtu temane saMkSepa karavAmAM Ave ke vistAra karavAmAM Ave, enI apekSAe te navI navI thAya che, ane te te lokone temanA kartA kahevAmAM Ave che." jagatamAM vAstavika evuM navuM keTaluM ane zuM hoya che ? je hoya tene vistAra karavo, ke tene viziSTa daSTibiMduthI goThavavuM ke carcavuM emAM ja lekhakanI navInatA ke maulikatA rahelI hoya che. "yogazAstra nI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAkhatamAM paNa A ja vastu lAgu paDe che. temAM navIna ja zodhavA jaIe te kazuM nathI. je kAMI che, te jude jude ThekANethI ekatrita kareluM che. paraMtu, judI judI sAmagrIne viziSTa daSTibiMduthI rajU karavAmAM ke ekatrita karavAmAM ja lekhakanI pratibhA rahelI che. e badhuM teA ThIka. rAjA hukama kare te pramANe sarva prakAranI zAstravyavasthA gADavI Ape evA paDitA to ha MmezAM sulabha rahevAnA. paraMtu, yeAgazAstranA viSaya evA vaiyaktika anubhavane lagatA che, ke game te mANasa tene krama game tema goThavI Ape, tethI sAdhakane zAMti na ja thAya. eve| prazna saheje thAya ke, A pramANe tame je sAdhanA goThavI ApI, te yathAyeAgya che tenI sAkhitI zuM ? enA javAbamAM ja AcAya zrIe kadAca jaNAvyuM che ke, 'zAstrasamudramAMthI, gurune maDhe sAMbhaLyA anusAra, tathA svAnubhavane lakSamAM rAkhIne A zAstra meM racyuM che.' eTale ke, A vyavasthAne purANAM zAstraonA, peAtAnA samatha guru devasUrinA upadezanA, ane jAta-anubhavanA Teke che. A graMtha krAI pothAMpaDite potAnA yajamAnane khuza karavA ke tenI vanapravruttine vAMdhA na Ave, alake uttejana maLe e irAdAthI racI ApeluM manasvI zAstra nathI. paraMtu, te sAcA arthAMmAM yogazAstra che, evuM kahevAne AcAya zrInA IrAde che. paraMtu, e badhuM catA pahelAM ApaNe e graMthanA nirmANamAM kAraNabhUta je be mukhya pAtro ---- hemacaMdrAcAya ane kumArapAla ~ temanA viSe vizeSa mAhitI meLavIe. - \ gujarAtane pratApI rAjA siddharAja jayasiMha vikrama saMvata 1199 (I. sa. 1143 )mAM aputra marI gayA, tyAre te peAtAnI pAchaLa eka moTuM sAmrAjya mUkato gayo. te sAmrAjya gujarAta ane saurASTra uparAMta uttaramAM ajameranI pelI pAra sudhI, vAyavyamAM kaccha ane siMdha sudhI, IzAnamAM mevADa sudhI, pUmAM mAlavA sudhI ane dakSiNamAM (nijhAma haidrAbAdamAM AvelA ) kalyANu sudhI vistareluM hatuM. siddharAja Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha varSane hatuM tyAre tene pitA karNadeva gujarI gayA hatA. paraMtu vikrama saMvata 1150 thI 1199 sudhInA 49 varSanA gALAmAM teNe mAlavA jItyuM; rAkSasone rAjA kahevAtA bAbarA bhUtane (barbarakane) namA; saurASTranA rAjAne harAvya tathA keda pakaDyo; siMdhurAjane ukhADI nAkhe, tathA kalyANanA paramardIne dabAvI dIdho. paraMtu, gujarAtamAM tenI kIti prabaLa vijetA tarIke ja nathI sacavAI rahI. teNe pitAne jamAnAmAM sthApatya ane sAhityano je utkarSa sAthe, tathA pitAnI prabaLa IcchAthI gujarAtane anya prAMte jeTaluM ja sAhitya ane sthApatyanI bAbatamAM mazahUra karI dIdhuM, e ja atyAre te tenA nAma sAthe cirasmaraNIya thayuM che. prabaMdhaciMtAmaNimAM TAMkelA eka blekamAM jaNAvyuM che ke, mahAlayo mahAyAtrA mahAsthAnaM mahAsaraH / yatkRtaM siddharAjena kriyate tanna kenacit / / siddharAje je mahAlaya baMdhAvyAM che, je mahAyAtrA karI che, tathA je mahAsthAna ane mahAsarevara nimyAM che, te bIjA keIthI thaI zake tema nathI. AmAMnuM "mahAlaya" te te sarasvatI nadInA kinArA upara suprasiddha rudramahAlaya ke sukamALa che. siddharAje tyAM AgaLa ja mahAvIranuM paNa eka sthAnaka baMdhAvI, pitAnI prajAnA tamAma paMthe pratyene pitAno AdarabhAva vyakta karyo che. "mahAyAtrA te te siddharAje page cAlIne karelI somanAthanI yAtrA che. tyAM AgaLa ja tene zivajIe kahyuM ke, tuM aputra marI jaIza, ane tArI pachI tArA kAkAnA dIkarA tribhuvanapAlane putra kumArapAla gAdIe Avaze, evuM hemacaMdrAcArya jaNAve che. somanAthathI pAchA pharatAM te giranAranI yAtrAe paNa ga. hato, ane tyAM neminAtha maMdiramAM jaI pUjA karI hatI. "mahAsaravara " te pATaNanuM sahastraliMga taLAva. te sarovaranI AjubAju teNe satrazALAo bAMdhI hatI, ane te vidyAthIothI UbharAyelI rahetI. tenI najIka ja teNe judI judI vidyAonA AcAryo ane vidyArthIo Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe vidyAmaTha bAMdhyA hatA. A dAnazALAo ja uparanA mAM jaNAvela "mahAsthAna' haze evI kalpanA karavAmAM Ave che. kumArapAla 20 varSane hatuM tyArathI pATaNa choDIne nAsI chUTyo hato. siddharAjanA tenA pratyenA aNagamAnAM ghaNAM kAraNa batAvavAmAM Ave che. paraMtu tenuM mukhya kAraNa e lAge che ke, vAstavika rIte kumArapAla je gAdIne sAce vArasa hato. bhImadevane kSemarAja ane karNa e be putro hatA. temAM kSemarAja meTa hato, eTale tene ja gAdI maLavI joIe. paraMtu te dhArmika vRttine hovAthI, teNe pitAnI rAjIkhuzIthI gAdI karNane soMpAvI. kSemarAjane putra devaprasAda pitAnI sAravAramAM rahyo. kaNe jyAre gAdI jayasiMhane ApI, tyAre teNe devaprasAda sAthe mAyALu vartana rAkhavAnuM sUcavyuM hatuM. kAraNake, khare gAdIpati te te ja hato. devaprasAda pitAnA putra tribhuvanapAlane jayasiMhanI saMbhALamAM mUkIne karNanI sAthe ja sarasvatI nadIne kinAre maraNa pAme. kumArapAla e tribhuvanapAlane putra hatuM. tenA bApadAdAee rAjagAdIne haka rAjIkhuzIthI javA dIdheluM hatuM, paraMtu tethI kumArapAlano haka DUla thaya gaNAya nahIM. ane te kAraNe ja e be vacce vaimanasya jagyuM hovuM joIe. - kumArapAle 30 varSa hiMdustAnanA anya bhAgomAM rakhaDavAmAM gALyAM. eka vAra e pramANe pharatAM pharatAM ujajananA macInI dukAne jayasiMhanA maraNanI khabara tene maLI. eTale lAgalo ja te aNahilapure pAcho Avyo, ane pitAnA banevInI madadathI rAjagAdIe Avyo. kumArapAla jyAre nAsato pharato hato. tyAre tene ghaNA lokee madada karI hatI. "prAcIna prabaMdhasaMgraha mAM jaNAvyA pramANe khaMbhAtamAM te eka vAra chUpI rIte Avele, tyAre hemacaMdrAcArye khaMbhAtanA udayana maMtrInI sAkhe tenuM bhaviSya bhAkhyuM hatuM ke, vi. saM. 1199 nA kArtika vadI bIjane divase A mANasa aNahilapuranA rAjA thaze. A pachI hemacaMdra tene ghaNu vAra vividha muzkelIomAMthI bacAvyo Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. uddayana matrIe rAjAnI khIkathI tene kAMI sIdhI madada nahi karI hoya, ema manavA joga che. : praznadhaciMtAmaNi 'mAM jaNAvyA pramANe. kumArapAla gAdIe AvyA tyAre 50 varSanA hatA. eTale tene janma vi. sa0 1149mAM thayA hovA joI e. tenA rAjyakALa viSe saM0 1199 thI 1230 sudhIne eTale ke I. sa. 1143 thI 1174 sudhInA che. kumArapAlanA amalanAM zarUAtanAM varSoM te ahu garabaDayAM gayAM. paraMtu, te te prathamanA nAsabhAganA divaseAmAM bahu pharelA temaja dhaDAyelA hovAthI, TUMka samayamAM ja badhI muzkelIone vaTAvI gayeA. eTaluM ja nahIM paNu tenA vakhatamAM gujarAtanu sAmrAjya sauthI chevaTanI kakSAe paheAMcyuM. teNe dilhI, kAzI ane DhAMkaNunA rAjAne harAvyA. tethI gujara sAmrAjya dakSiNamAM kAMcI sudhI pahoMcyuM, ane uttaramAM dilhI sudhI. dilhInA rAjA vizaladeva teneA khaDiyA hatA. pUrvamAM mAlavA ane mevADa tenA tAbAmAM hatAM. temaja hemacaMdrAcArye * prAkRta kAvya 'mAM jaNAvyA pramANe tenI hakUmata te tarapha gauDa deza sudhI paheAMcI hatI, pazcimamAM siMdha tenA tAbAmAM hatuM ja. eTale kumArapAla AkhA bhAratavarSanA samrATa anyA hatA, ema eka rIte kahI zakAya. dvAzraya potAnA rAjyanI zarUAtanAM varSe Ama vigrahamAM gALyA bAda, bauddha samrATa azokanI peThe ja kumArapAlane paNu hiMsA tarapha aNugame! pedA thayA. ema thavAmAM mukhya kAraNabhUta te| hemAcAya sAthene tene vadhatA jate paricaya ja haze. paraMtu, peAtAnI zarUAtanI musAphrIomAM te kAMI ja zIkhyo nahIM hoya ema na kahevAya. kumArapAla ane hemAcAryanA samakAlIna, eTaluM ja nahIM paNa kumArapAlanA aMgata mitra sidghapAlane tyAM rahIne ja ' kumArapAlapratiSedha ' graMtha lakhanAra sAmaprabhAcAya jaNAve che ke, vigrahamAMthI paravAryAM bAda kumArapAlamAM dhama`jijJAsA UbhI thaI. tene lAgyuM ke, Aja sudhInI ~6 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhI muzkelIo dUra thaIne, atyAre je badhuM mane prApta thayuM che, te pUrva karmane baLe ja banyuM hovuM joIe. to A janmamAM paNa mAre evuM kAMI karavuM joIe, ke jethI mAre Avate janma paNa saphaLa thAya. manuSyatva maLavuM bahu agharuM che. tene saphaLa temaja sArthaka karavAne raste ze ? A prazna teNe ghaNA paMDitene pUchyo. badhA paMDita hiMsApradhAna yo kare ema ja kahevA lAgyA. paraMtu tene lAgyuM ke, A pramANe krUratApUrvaka paMceMdriya jIvono vadha karIne yajJo karavA, temAM dhArmikatA ke puruSArthapaNuM zuM che ? " aMte tenA pradhAna vAbhaTadeve tene A bAbatamAM hemacaMdrAcAryane upadeza levAnuM sUcavyuM. ApaNe agAu jeI AvyA chIe ke, kumArapAlane A pahelAM paNa hemacaMdrAcAryanI mulAkAta thaI hatI. temaja temaNe tene keTalIka vAra bacAvyo paNa hato. paraMtu temanA pratye game teTalI kRtajJatAnI lAgaNI hovA chatAM, AvA aMtima praznonI bAbatamAM paNa te madadagAra thaI paDaze, evuM tene lAgyuM nahIM hoya, tethI tene vAmbhaTadevanI sucanAnI jarUra paDI. paraMtu, pachI jyAre hemacaMdrAcAryane tene sAce paricaya thayuM, tyAre teNe tarata ja pitAnI jAtane temanA zaraNamAM sepI. hemacaMdrAcAryanA upadeza anusAra pitAnuM jIvana ghaDavAnuM eka vAra zarU karyA bAda, tenI asara tenA rAjavahIvaTamAM paNa thAya e samajI zakAya tevuM che. kumArapAle yajJamAM ane bIjI dharmakriyAomAM pazuvadha baMdha karavAnI "amAri ghoSaNA " pravartAvI. mRgayAne rivAja paNa baMdha karAvyuM. tathA madya, dhRtakrIDA temaja pazupaMkhIonI sAThamArInI ramatanI paNa baMdhI karI. uparAMta, tyAra sudhI aputra marI janArAnI badhI milakata rAjAo laI letA hatA; te rivAja paNa teNe vidhavAone kakaLATa ane temanI asahAyatAne lakSamAM laI baMdha karyo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 siddharAjanI peThe kumArapAle paNu aaN madira baMdhAvyAM temaja samarAvyAM. teNe sAmezvara ane kedAranAthanAM madirAnA udghAra karAvyo. ane svapnamAM AvelA zaMbhunI AjJAthI aNuhilapuramAM ja kumArapAlezvaranuM ma Mdira badhAvyuM. siddharAjane ja pagale, temaja peAtAnA jaina gurunI asarathI teNe aNahilapuramAM temaja devapattanamAM pArzvanAthanAM pazu madira adhAvyAM. paraMtu kumArapAla cheka sudhI zaiva ja rahyo hatA. e bAbata viSe ApaNe pachIthI yathAsthAne carcA karIzuM, tene rAja purahita sava deva viSNubhakata hato, tathA manusmRtimAM pAragata manAtA hatA. vi. sa0 1230nA zarUAtanA bhAgamAM kumArapAlanA mRtyu Ada tenI rAkha laI ne te ja prayAga gayA hatA. hemacaMdrAcAya kumArapAlanA dhama`guru ja hatA ema nahotuM, te tenA rAjaguru pazu hatA. kumArapAlane putra nahAtA. tethI potAnI pAchaLa gAdI kene ApavI, te bhAkhata teNe hemacaMdrAcAya nI salAha lIdhI hatI. hemacaMdrAcAya nA vicAra kumArapAlanI dIkarIne putra pratApamalla gAdIe Ave ema hatA. paraMtu AbhaDa vagere zaeNThAnA vicAra rAjagAdI pitRvazamAM ja rahevI joIe evA hatA. kumArapAlane bhatrIjo ajayapAla, kumArapAla temaja hemAcAyanA mana upara sArI chApa pADI zakayo naheAte. hemAcAya ne evA Dara hatA ke, te jo gAdIe Avaze, to kumArapAle sthApelI badhI, dhArmika vyavasthA dhULa maLI jaze. paraMtu, hemAcAyanA ziSya khAla potAnA mitra ajayapAlanA pakSa laI, tene A badhI maMtraNAnI khabara ApI dIdhI. ane aMte hemAcAyanA mRtyu bAda 32 vise, ajayapAle ApelA jherathI kumArapAlanA prANu gayA. 3 atyAra sudhI ApaNe yAgazAstra'nA lekhaka hemacaMdrAcAya nA samayanI rAjakIya paristhiti joI AvyA. nAnAM nAnAM aMdara adara laDatAM rAjyeAne badale gujarAta pahelI vAra eka meTA sAmrAjyanuM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kedra banyuM hatu. tenI rAjadhAnI aNuhilapura vepArIe, sAdAgarA musApharo, temaja vidyAthI o ane vidvAnanuM mukhya dhAma khatI gayuM hatuM. jayasiMhanA vakhatathI ja, gujarAta, tene rAjA, ane tenI rAjadhAnI e traNanI sazreSThatAne kabUla na rAkhavI e vAgyuddha ke zastrayuddhathI ja patavI zakAya evA muddo gaNAvA lAgyA hatA. 'gujarAta viveka athavA vidyAmAM bRhaspati che; teneA rAjA siddhacakravatI che; ane tenuM aNu. hilapurapattana e narasamudrarUpa che ' -e traNu khAkhatA jene kabUla na hAya, te sAmeA AvI jAya - evA tyAMnA lAkAteA bahAranA adhAte paDakAra hatA : 'mUrkhatrAyA vivevRhaspatitva, nRpazya siddhaRtvi, pattanasya ca narasamudratvamasahan vivadate / ' " vanarAje visa0 802mAM aNuhilapurane gujarAtanI rAjadhAnI banAvyuM, tyArathI teneA itihAsa uttarAttara vadhatI jatI samRddhi, AbAdI ane gauravanA ja rahyo che. vi. saM. 1196nA dAhodanA zilAlekhamAM jaNAvyuM che ke, * te nagaranAM devAlaye eTalAM gaganacUkhI temaja asakhya hatAM, ke sUryanA ratha temAM aTavAI jatA,' hemacaMdrAcAye peAtAnA 'prAkRta dvAzraya kAvya 'mAM guAvyuM che ke, 'hanumAna AkhI lakA khUMdI AvyA paNa thAkyA nahotA; paraMtu te aNuhilapuranA eka cheDAthI khIjA cheDA sudhI cAlI jue, te temane khabara paDe ! ' e zaheranA vidyAvyAsaMga to eTale suprasiddha hatA ke, leAkeA ema ja mAnatA ke sahasraliMganI AjubAjunAM vidyApITheomAM 'mUgAne mUkI Ave tApaNu te eka kSaNumAM paddana khelavA lAgI jAya !' > aNuhilapuranA leAkeA samRddha ane sukhI hatA, e kahevAnI te jarUra ja nathI. paraMtu te keTalI keTalI jAtanA hatA, te temAM rahetA 96 saMpradAyA ' nI saMkhyA uparathI jaNAya che. leAkeAnI nIti viSe kahetAM hemacadrAcAya e nagarane dharmAMgAra ' athavA dhama purInI ja upamA Ape che, prasiddha musAphara ala-drasI jaNAve che ke hiMduomAM sAmAnya rIte nyAyavruttinuM prAdhAnya hoya che. musalamAna sAdAgarA meTI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyAmAM vepAra arthe ahIM Ave che. rAjA temaja tenA amaladAre temane sAre satkAra kare che, ane temane pUratuM saMrakSaNa ane sahIsalAmatI Ape che. hiMduonuM saujanya, vaphAdArI ane pramANikatA suprasiddha che. temanI pramANikatAne eka dAkhale ApuM. keI leNadArane pitAnA paisA pAchA levAnI itijArI hoya, te te deNadAranI AjubAju eka kuMDALuM dere che. eTale jyAM sudhI tene saMtoSa na thAya ke tenA paisA pAchA na vaLI rahe, tyAM sudhI pele deNadAra te kUMDALAmAMthI khasatA ja nathI. ahIMnA leke dhAna ane zAka khAya che, te pazuvadha kadI karatA nathI. temane Dhera pratye ghaNe prema hoya che. Dhera marI gayA bAda le ke tene dATe che. tathA te vRddha thavAthI bekAma thaI jAya, tyAre paNa tene pALe piSe che." hemacaMdra te aNahilapurane "zauryamAM prathama, zAstramAM prathama, iMdriyanigrahamAM prathama, samAdhimAM prathama, satyamAM prathama, padarzanamAM prathama ane pagamAM paNa prathama " kahyuM che. bhImadevanA vakhatathI ja (vi. saM. 1077-8 thI vi. saM. 1120 = I. sa. 1021-1064) aNahilapura vidyAo ane vidvAnanuM mathaka banavA lAgyuM hatuM. dhArA ane aNahilapura vacce raNayuddhanI ja sarasAI notI cAlatI, paraMtu vAyuddhanI paNa teTalI ja sarasAI cAlatI. aNahilapuravAsIone sarvadharmasamabhAva te atyAre paNa ApaNane navAI pamADe tevo che. bhImadevane purohita semezvara brAhmaNadhamI hovA chatAM teNe, suvihita jene aNahilapuramAM rahevAnI chUTa apAvI. zivasaMpradAyIone AcArya jJAnadeva jyAre rAjAne maLavA AvyuM, tyAre tene A vAtanI khabara ApavAmAM AvI. tyAre teNe khuzI thaIne kahyuM, "badhA saMtapuruSone sanmAna ApavuM e ja rAjAne dharma che. ziva e ja jina che. bheda upara bhAra mUkave e mithyAmatinuM lakSaNa che. mATe suvahita jene zivamaMdira tripuruSanI mAlakInI jamIna Apa; ane temane kaI taraphathI Dakhala na thAya tenI huM tapAsa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhIza." e ja suvihita jemAMnA buddhisAgare 8000 zlokanuM eka vyAkaraNa lakhyuM hatuM, ane jinezvare tarkazAstra upara eka graMtha lakhyo hate. aNahilapuranA eka vakhatanA moTA vidvAna zAntisUri hatA. temaNe bhojanA darabAramAMthI dhanapAle mokalelA dharmane vAdavivAdamAM harAvyo hato. te "vAdicakrI " hatA temaja "kavIndra paNa hatA. dhanapAlanI vinaMtithI ane bhImadevanI rajAthI te dhArAmAM gujara dezanA pratinidhi tarIke gayA hatA, ane tyAM bhaje, temane, jeTalA vAdIone harAve teTalA vAdI dITha eka lAkha rUpiyA ApavAnuM kahyuM hatuM. te pramANe temaNe 84 vAdIone harAvyA hatA; ane bheja pAse vAdivetAla ne ilakAba meLavyo hato. bhoje ApelA rUpiyA temaNe maMdira baMdhAvavAmAM vAparI nAkhyA hatA. "sanmatitaka graMtha uparanI moTA TIkAnA kartA abhayadevasUri zAntisUrinA AcArya hatA. zAMtisUri bauddha tarkazAstra paNa zIkhavatA hatA, ane te jamAnAmAM te bahu kaThaNa manAtuM hatuM. drAviDa dezamAMthI paNa eka vAdI vAdavivAda karavA aNuhilapura AvyuM hatuM. tene paNa zAMtisUrie harAvyuM hatuM. zAMtisUrie uttarAdhyayana sUtra upara TIkA lakhI che. bhImadeva pachI karNanA rAjya daramyAna kAzmIrI kavi bilpaNa aNahilapuramAM AvyuM hatuM. teNe karNadeva ane siddharAjanI mAtA mInaladevInI premakathAnuM vastu laI karNasuMdarI nATikA lakhI che. karNadeva viSNubhakta hatA. jene aMga graMthamAMthI nava aMgenI TIkA lakhanArA "navAMgITIkAkAra" abhayadevasUrinI pravRtti karNanA rAjakALanA madhyabhAga sudhI vyApelI hatI. A abhayadeva ane upara jaNAvelA zAMtisUrinA guru abhayadeva e be judI vyaktio che. - karNadeva pachI siddharAjanA vakhatamAM te aNahilapuranuM vidyAnA mathaka tarIkenuM mahatva ghaNuM ja vadhI gayuM. siddharAja pote paNa vidvAna hatuM. tenA rAjadarabAramAM digaMbara kumudacaMdra ane tAMbara devasUri Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacce vivAda thayo hato. sAMkhyazAstrI vAdisiMhe AvIne aNahilapuramAM paDakAra karyo, tyAre jayasiMhe pitAnA nagaranuM nAma na jAya mATe tene paDakAra jhIlavA goviMdAcAryane vinaMti karI. temaNe pitAnA ziSya vIrAcAryane mokalyo. teNe vAdisiMhane parAjaya karyo. e ja virAcAryo kamalakIti nAmanA digaMbara tAkikane harAvyA hatA. paraMtu siddharAja tema ja kumArapAlanI vakhata sudhI prakhara vidvAna tarIke pitAnI sukhyAti phelAvanAra devasUri ja hatA. te municaMdrasUrinA ziSya hatA. ane municaMdrasUri upara jaNAvelA zAMtisUrinA ziSya hatA. devasUrinA lakhelA "pramANunayatattvAlaka" ane "syAdvAdaratnAkara" graMtho jevAthI jaNAya che ke bhAgavata saMpradAyI devadhe, hemacaMdra pite ane yazazcaMdra tathA yazovijaye temanI karelI prazaMsA vAstavika che. temaNe digaMbara kumudacaMdrane harAvyuM, e gujarAtanA tAMbare mATe eka agatyanI bInA hatI. kAraNa ke hemacaMde jaNAvyuM che tema, devasUrie kumudacaMdrane harAvIne vAdanI zarata pramANe tene gujarAta bahAra kAvyo na hata, te gujarAtamAM koI tAMbara ja na rahyo hota. devasUri vi. sa. 1143 (eTale ke I. sa. 1087)mAM mAhata (atyAranA pAlanapura rAjayamAM AvelA madahara) gAmamAM janmyA hatA. bhAgavata saMpradAyI devadhe aNahilapuramAM AvI paDakAra nAkhe, tyAre cha mahinA sudhI keI tene javAba na ApI zakyuM. pachI devasUrie AvIne tene mada bhAgyo. jayasiMhanA rAjadarabAranA paMDite viSe kahevAya che ke, bIjA vAdIo jyAM sudhI jayasiMhadevanI sabhAmAM AvyA nathI, tyAM sudhI ja vyAkaraNa, kAvya, ane tarkanI bAbatamAM temane mada rahe che. jayasiMhanA bahumAnya kavi zrIpAla viSe to ema kahevAya che ke, te eka divasamAM eka mahAprabaMdha racI zakate. te suradAsa hato. "gaNuratanamahodadhinA kartA paMDita vardhamAnasUri ane 'vATAlaMkAra'nA kartA vADmaTa paNa jayasiMhanA rAjyakALamAM thaI gayA. * hemacaMdrAcAryane kevA vidyAvyAsaMgI jamAnAmAM nAma kADhavAnuM hatuM, te uparanA TUMka bayAna uparathI kalpI zakAze. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdrAcAryane janma vi. saM0 115 (I. sa. 1089) nI kArtikI pUrNimAnI rAtre thaye hato. temanA pitAnuM nAma carcA ane mAtAnuM nAma pAhiNI hatuM. pAhiNI jaina matAnuyAyI hatI, ane cacca mAhezvarI hato. hemacaMdrAcAryanuM nAnapaNanuM nAma cAMgadeva hatuM. hemacaMdrAcAryanA ja samakAlIna semaprabhasUrie lakhela "kumArapAlapratibedhamAM jaNAvyA pramANe (pAna 21) nAnapaNathI ja cAMgadevane "dharma sivAya bIjI kaI bAbatamAM cena paDatuM nahi. cAMgadeva pAMceka varSano thayo te arasAmAM ja (vi. saM. 1150 ) "ThANavRtti ane "zAMtijinakathA nA lekhaka devacaMdrasUri pharatA pharatA dhaMdhukAmAM AvyA. eka vakhata temanuM vyAkhyAna pUruM thayA bAda cAMgadeva temanI pAse gaye ane temanI pAse "bhavasamudra taravA mATe cAritrakA ApavAnI" mAgaNI karI. gurue tene tenAM mAbApanuM nAma pUchyuM. te vyAkhyAnamAM cAMgadevane mAme nemi ke je paNa cAMgadevanI mAtAnI jema jana matAnuyAyI hato. te hAjara hatA. teNe devacaMdrane badhI mAhitI ApI. gurue nemine jaNAvyuM ke, A cheka vilakSaNa che tathA jijJAsu che, mATe je tene pitA rajA Ape, te ame tene sAthe rAkhIe ane zAstrAdi bhaNAvIne pAvara karIe. paraMtu tenA pitAe nA pADI. chatAM cAMgadeva te mAmAnI othathI devacaMdranI sAthe ja khaMbhAta cAlyA AvyA ane tyAM tene khaMbhAtanA maMtrI udayananA putro sAthe mUkavAmAM AvyuM. tyArabAda tenA pitA caccane samajAvavAnA prayatna thayA ane aMte vi. saM. 1154 (I. sa. 1098)mAM cAMgadevane dIkSA ApavAmAM AvI. "prabaMdhaciMtAmaNimAM jaNAvyA pramANe cacce pite ja badho dIkSAvidhi jAte hAjara rahIne UjavyuM hatuM. dIkSA ApyA pachI cAMgadevanuM nAma semacaMdra pADavAmAM AvyuM. A 1. udayane caccane traNa lAkha (sikkA jeTaluM) dhana ApavA jaNAvyuM paNa cacce tene zivanirmAlya jevuM gaNuM svIkAravA nA pADI. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 somacaMdra ceDA ja vakhatamAM "ta, lakSaNa ane sAhityamAM pAvara thaI gayo." paraMtu teTalAthI tene saMtoSa na thayo. tethI te khaMbhAtathI nIkaLIne kAzmIra javA nIkaLe. kAzmIra te vakhate vidyAnuM mukhya dhAma gaNAtuM hatuM. paraMtu ema kahevAya che ke, rastAmAM mAtra te dhyAnamAM beThe hato, tyAre tene brAhmI devIe pragaTa thaIne jaNAvyuM ke, "tAre ATalA mATe TheTha kAzmIra javAnI jarUra nathI; kAraNa ke tane joItuM badhuM ahIM ja maLI jAze." e badhuM game tema che, paNa eTaluM te nakkI ke, hemacaMdrane vidyAbhyAsa mATe kAzamIra javAno vicAra hato; paraMtu aMte temane gujarAtamAM ja vidyAprAptinI badhI sagavaDa maLI rahI haze, tethI eTale dUra javAnI jarUra rahI nahi heya. "siddhahema" vyAkaraNa. lakhatI vakhate temaNe kAzmIrathI khAsa mANasa mokalIne ATha vyAkaraNa maMgAvyAM hatAM; ane bilDaNa jevA kAzmIranA kavio tathA "utsAha" jevA kAramIranA prasiddha vaiyAkaraNa aNahilapuramAM hatA, e badhuM khyAlamAM rAkhatAM, hemacaMdrAcAryanA vidyAbhyAsane ane kAzmIrane kaI rIte kaMI levAdevA hatI e samajI zakAya che. "kumArapAla-pratibodhamAM jaNAvyA pramANe, dIkSA lIdhA pachI somacaMdra pitAno vakhata kaThora tapasyAmAM gALyuM hatuM, ane tyArabAda thoDA vakhatamAM ja te Akhe zAstrasamudra oLaMgI gayA hatA. temanI zarUAtanI A yogasAdhanA ja temanI badhI zaktione vikasAvavAmAM temaja ekatrita karavAmAM kAraNabhUta thaI, e tarata ja pachInI temanI avaMdhya pravRttithI kalpI zakAya che temanI buddhinI prakharatA ane temanA cAritranI tejavitA joIne, aMte, temanA gue temane visaM. 116 6 (I. sa. 1110)mAM ra1 varSanI vaye sUripade sthApyA; ane temanA gauravarNane kAraNe temanuM nAma mAtra somacaMdra rAkhavAne badale hemacaMdra rAkhyuM. temane sUripade sthApavAnI vidhi nAgapura (nora) mukAme thayo hato. | hemacaMdrAcArya sUri thayA bAda temanI mAtA pAhiNIe paNa dIkSA lIdhI. hemacaMdra aNahilapuramAM kyAre AvyA te nakkI karI zakAtuM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. "prabaMdhaciMtAmaNi" (pA. 67)mAM jaNAvyA pramANe hemacaMdra je kumudacaMdrane vivAda prasaMge hAjara hoya, te te vi. saM. 1181 (I. sa. 115)nA arasAmAM siddharAjanA darabAramAM AvatA jatA thayA hovA joIe. kumArapAlapratibaMdha mAM jaNAvyA pramANe aNahilapuramAMthI nAsI jatA pahelAM kumArapAla siddharAjane maLavA Avela, te vakhate teNe hemacaMdrane rAjA pAse siMhAsana upara beThelA joyA hatA. e vAta sAcI hoya, te vi. saM. 1169 (I. sa. 1113)nA arasAmAM hemacaMdra aNahilapura AvI gayA hovA joIe, ane rAjAnA premapAtra paNa banyA hovA joIe. hemacaMdranI ane siddharAjanI sauthI pahelI mulAkAta A pramANe varNavAya che: - eka vakhata hemacaMdra koI dukAne UbhA hatA. te vakhate siddharAja hAthIe besIne tyAM thaIne jato hato. te vakhate rAjAne hAthI kaI kAraNathI pitAnI meLe the, ke hemacaMdranI tejasvI mUrti joIne rAjAe pote tene bhA; paraMtu te vakhate hemacaMdrane rAjanI stutine eka zloka bolavAno prasaMga maLI gayo. te zlokanI racanAthI khuza thaI rAjAe temane bapora pachI pitAne tyAM maLavA bolAvyA. vaLI, mALavA jItIne rAjA pAcho Avyo tyAre badhA saMpradAyanA AcAryo rAjAne abhinaMdana karavA AvyA hatA. te vakhate hemacaMdrAcAya paNa hAjara hatA ane temaNe potAnA lekathI rAjAnuM dhyAna kheMcyuM hatuM. A prasaMga visaM. 1191-2 (I. sa. 1136)mAM ba hevo joIe. A daramyAna rAjAe avantImAM bhajavyAkaraNa joyuM hatuM, ane te uparathI AgaLa jaNAvyA pramANe gujarAtanuM judu * te lekano bhAvArtha A pramANe che. "he siddharAja ! tArA hastIrAjane niHzaMkapaNe AgaLa vadhavA de; (dizAonuM rakSaNa karanArA) diggajo 1thI trAsa pAmaze kharA, paNa tethI zuM vAMdho che? kAraNa ke A pRthvInuM vAraNa teM ja kareluM che! " Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.9 vyAkaraNa racAvavAnI gAMTha teNe manamAM vALI hatI. eTale rAjAe hemacaMdrane eka navIna, saheluM tathA saMpUNu vyAkaraNa racavAnuM jaNAvyuM. hemAcAye` rAjAnuM kahevu khuzIthI kabUla rAkhyuM; ane kAzmIra dezathI temaja khIjethI jUnA vyAkaraNagraMthA magAvI, temaNe te kAma saphaLatAthI pUruM karyuM. ' badhA paDatAe te vyAkaraNane sauthI uttama kahIne kabUla rAkhyuM; ane tene pramANabhUta TharAvyuM.' tenI aneka nakalo taiyAra karAvIne hiMdustAnanA judA judA bhAgeAmAM meAkalavAmAM AvI. tathA aNuddhilapuramAM te te vyAkaraNu ja bhaNAvavAnI khAsa vyavasthA karavAmAM AvI; ane tenI vArSika parIkSA laI, temAM pAsa thanArane pAritoSikA ApavAnuM nakkI thayuM. * hemacaMdra ane jayasiMhanA saMbaMdha viSe ghaNA prasaMgeA judA judA samakAlIna temaja pachInA graMthAmAM noMdhAyA che. ApaNe ahIM, hemAcAya nA sava dhama samabhAvane lagatA eka prasaMga utArIe. jayasiMhe eka vakhata judA judA pathAnA AcAryone.khelAvIne pUchyuM ke, Izvara, dhama` ane adhikArI e khAmatAmAM satya zuM che ? ' te vakhate dareka AcAya potapotAnA saMpradAyane mata ja vakhANavA lAgyA, ane khIrjhAnA mata ni MdavA lAgyA. AthI rAjAnI muzkelI ghaTavAne badalevadhI. te vakhate hemAcAye tene javAba ApatAM nIcenI vAta kahI saMbhaLAvI : eka strIe potAnA patine khIjI strInA premamAMthI maMtrataMtra vaDe cheoDAvavAnA prayatna karavA jatAM, tene AkhaleA banAvI dIdhA. te strIne pachI potAnI bhUla samajAI, ane te dhaNu pastAvA lAgI. eka vakhata te potAnA patine eka jhADa nIce UbhI UbhI carAvatI hatI ane AMsu pADatI hatI. tevAmAM upara thaI ne zivapAva tI jatAM hatAM. pArvatIe zivane A strInA raDavAnuM kAraNu pUchyAM, zive badhuM kahI saMbhaLAvyuM tathA jaLuAvyuM ke, jhADanI chAyAmAM pelI jaDIbuTTI UgelI che, te jo tenA patine khavarAve, te te pAchA manuSya khatI jAya. pelI strIe te vAta sAMbhaLI, paratuM tene te cheDa kayA tenI khabara na 66 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 hatI. tethI teNe jhADanI chAyA jeTalA bhAganI AsapAsa kuMDALu karI lIdhuM; ane tenI aMdaranA adhA che. eka eke ukhADIne te AkhalAne khavarAvavA mAMDathA, tema karatAM karatAM tenI jANu ahAra pelA cheDa AkhalAnA meAMmAM gayA ke tarata te manuSya thaI gayA. te ja pramANe A badhAM darzanAmAM satya katyAM chupAyuM che, te ApaNe jANatA nathI; paraMtu A kaliyugamAM badhAM darzAnA pratye agya sadbhAva rAkhIe, te kayAreka ApaNI ajANumAM paNa satyano lAbha ApaNune jarUra thaI jAya." khIje eka prasaMge hemAcAye rAjAne badhAM danAmAM sadAcAranI je sAmAnya bhUmikA che, te tAravI RtAvI hatI.+ AvI badhI vArtAe atidvAsika che ke nahi, te viSe ApaNe kAMI nakkI kahI zakIe nahi. paraMtu, te badhI jotAM rAjA pratyenA hemAcAryanA upadezanuM valaNu ApaNane dekhAI Ave che. hemacaMdrAcAye jaina anekAntavAdane sa`-dana-saMgraha ' rUpa mAnyA che; ane e anekAntavAdanI bhAvanA anusAra hemacaMdra rAjAne 'dha samabhAvanA ja upadeza ApI zake. dhaNA arvAcIna lekhake hemacaMdranA A valaNanI pAchaLa gupta rahelA bhinna bhinna kAlpanika hetu khatAve che. paraMtu aitihAsika dRSTie teA ApaNe eTaluM ja kahI zakIe ke, te jamAnAmAM AveA sadhama samabhAva sarvatra vyApelA hatA. siddharAja pote bhakta hatA; chatAM teNe jaina maMdirA baMdhAvyAM hatAM, tenA dAkhalA AgaLa TAMkayA che. na-zaivanA lagnasaMbaMdha te hemacaMdrAcAyanAM mAtapitAnA dAkhalA uparathI ja ApaNe joi zakIe chIe. " have ApaNe kumArapAlanA hemacaMdra sAthenA sabaMdha upara AvIe. kumArapAla vIsa vaSa~nI uMmare siddharAjathI DarIne nAsI chUTachyo hato, vAta ApaNe AgaLa jAvI gayA chIe. tyAra pahelAM te siddharAjane maLavA paTTaNamAM AvyA hatA evI hakIkata 'kumArapAlaprabaMdha' va " + kumArapAlaprabaMdha'. pA. 14-5. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 mAM jinamaMDane jaNAvI che. darabAramAM teNe rAjA pAse siMhAsana upara beThelA hemacaMdrane joyA. te vakhate tene lAgyuM ke, je munine rAja pite ATaluM mAna Ape che, temAM vadhu darzane ApaNe karavAM joIe. tethI te hemAcAryanA vyAkhyAnagRhamAM temane maLavA gaye; ane maLyA bAda sArAmAM sAro sadAcAra karyo, ema temane pUchyuM. hemacaMdrAcArye jaNAvyuM ke, "bIjAnI patnIne sagI bahena jevI gaNavI, e sauthI uttama sadAcAra che. A vAta je etihAsika hoya, te te vai saM0 1169 (I. sa. 1113) mAM banI heya. A pachI kumArapAlanI bIjI mulAkAta khaMbhAtamAM thaI hatI. tene ullekha ApaNe AgaLa karyo che. paraMtu, kumArapAlane hemacaMdrAcArya sAthe nikaTane saMbaMdha che. vi. saM. 1207 (I. sa. 1151) pachI eTale ke, pitAnA vigrahamAMthI paravAryA bAda ja thaye, e vastu ApaNe AgaLa jaNAvI gayA chIe. e nikaTanA sahavAsane pariNAme ja kumArapAle pitAnA rAjyamAM hiMsA, jugAra, madya vagerenA niSedhanA niyama pravartAvyA. siddharAjanI vinaMtIthI hemacaMdra jema siddhahema' vyAkaraNa lakhyuM hatuM, tema kumArapAlanA pitAnA upayoga mATe temaNe gazAstra, vItarAgastuti, ane trizaSTi-zalAkApuruSa-caritra racyAM hatAM. paraMtu, A jagAe eka prazna UDI zake tema che ke, kumArapAle sAce ja janadharma svIkAryo hato ke kema? te jainadharmanA eka prakhara AcAenI asara taLe Avyo hato temaja temaNe sUcavelA keTalAka nItiniyama pALa - paLAvato hate e bAbatamAM te zaMkA nathI. hemacaMdrAcArya triSaSTizalAkApuruSa caritramAM kumArapAla mATe "paramahaMta' vizeSaNa paNa vApare che. kumArapAla hemacaMdrAcAryane potAnA guru mAnato hato, temaja jaina maMdira baMdhAvI temAM pUjana karavA jate hato, e vAta paNa niHzaMka che. paraMtu e uparathI ema abhipreta thatuM hoya, ke teNe pitAne vaDIlakrAgata zaiva dharma cheDI dIdhuM hatuM, ane purANomAM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jAvela deva devInI upAsanA karavAnuM baMdha karyu hatuM, teA tene aitihAsika purAvAone Te?! nathI. eTaluM ja. nahIM paNa sIdhA virodha che. hemacaMdrAcAya nA saMskRta kUcAzrayakAvyamAM ja cokhkhuM jaNAvyuM che ke, tenAmAM ziva pratye pUNu` bhakita hatI; temaja .vi. saM0 1229 (I. sa. 1173 )nA bhAvabRhaspatinA lekhamAM (eTale ke kumArapAlanA rAjyakALanA chellA varSamAM ) tene ' mAhezvaranRpAtraNI ' eTale kemAhezvara rAjAomAM zreSTa kahyo che. A mInAe uparathI jaNAya che ke, teNe potAnA jIvananI rIti * nIti khadalI nAkhI hatI, temaja yajJa - alidAna arthe paNu pazuvadha karavAnuM cheADI dIdhuM hatuM, paraMtu tethI te peAtAnA vaDIlAnA iSTadeva zivanA bhakta maTI gayA nahAtA. - . A vastu khIjA eka prasaMga uparathI paNu, spaSTa thAya che. kumArapAlane jyAre vikramanI peThe jagatamAM kAMIka apUrva karIne amara thavAnI IcchA thaI, tyAre hemAcAye tene be rastA sUcavyAH kAM te AkhI pRthvIne rAjabhaMDAramAMthI dhana ApIne karajamukta karI, peAtAnA saMvata sthApavA; athavA seAmanAthanA madirano jIrNoddhAra karavA. pahelA rastA ajamAvavA mATe te potAnI pAse puSkaLa dhana joI e. hemAcAyanA gurune seAnuM banAvatAM AvaDatuM hatuM. hemAcAye rAjAnA nAmanI sAthe jainadhama nu nAma paNa amara thAya evI kAmanAmAM taNAI, peAtAnA gurune ahilapura AvI rAjAne joItuM senuM banAvI ApavAnuM kahyuM. temanA guru tA hemAcAryanI A mAgaNI sAMbhaLI digmUDha thaI gayA; ane rAjA vagerenI seAbatamAM temaja temanI madadathI jainadhama nI unnati sAdhavAnI lAlasAmAM te kayAM AvIne UbhA rahyA che, te temane jaNAvyuM. A vastu hemacaMdrAcAInA jIvanamAM parivartanakArI thaI paDI. temane peAtAnuM jIvana ane vanakAya` navesarathI tapAsI jovAnI jarUra paDI. e vAta judI che.paraMtu te pachI temaNe rAjAne amara thavA mATe sAmanAthanA maMdiranA jarNoddhAra karavAnA rasto kabUla rAkhavA samajAvyA. jarNoddhAranuM kAma pUruM thatAM rAjA jyAre sAmanAthanI vidhivata pUjA karavA gayA, tyAre hemacaMdra paNa rAjAnI ' Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 sAthe tyAM gayA hatA. A dAkhalA uparathI spaSTa jaNAya che ke, rAjAe pitAne zaivadharma choDyo nahate; temaja hemAcAryuM paNa tema karavAnI tene pharaja pADI nahotI. UlaTuM, pitAnA mULa saMpradAyamAM ja rahevAnI bAbatamAM hemAcArya A rIte tene uttejana paNa ApatA hatA. te siddharAja sAthenA hamAcAryanA prasaMgonI peThe kumArapAla sAthenA paNa keTalAya prasaMgo sAhityamAM noMdhAyA che ane temAM te adbhutatA ane camatkAronuM pramANa paNa vadhatuM jAya che. divyadRSTithI pariNAma joI laI, rAjAne agAuthI cetavI devAnA, saMka9pabaLathI rega maTADavAnA, evA evA ghaNA prasaMgo varNavavAmAM Ave che. hemacaMdrAcAryanA samakAlIna lekhakanA pustakamAM ja hemAcAryanA janma pahelAM temanI mAtAne Avela svapnanI kathA ApelI che. te jotAM te vakhatathI ja hemAcAryane tIrthakara jevA adbhuta puruSa mAnavAnI zarUAta thaI gaI hatI, ema khuM dekhAya che. temanuM samagra jIvana ane pravRti tapAsatAM temanI addabhutatA viSe ApaNane cheka ja azraddhA nathI thatI. paraMtu, te prasaMgone vizeSa mahattva ApavAnI paNa jarUra nathI. temaNe je graMthe potAnI pAchaLa mUkyA che te uparathI ja temanI tejasvitAnI ane vidvattAnI ApaNane pUrepUrI pratIti thaI jAya che. ApaNe te muddA upara ja have AvIe. . hemacaMdrAcAryanI lekhanapravRti eTalI vizALa temaja vividha che, ke temane "kalikAlasarvajJa kahevAmAM Ave che. ane te yathAyogya ja che. temane pahele tathA mukhya graMtha "zabdAnuzAsana che. te graMtha ja temaNe sauthI prathama lakhyuM haze, ema te nahIM hoya. paraMtu te graMtha lakhatA pahelAMnI temanI lekhanapravRttinI atyAre ApaNane mAhitI nathI. vyAkaraNu zAstranAM sAmAnya rIte pAMca aMga gaNAya che: (1) sUtra; (2) gaNapATha; (3) dhAtupATha; (4) uNudi; ane (5) liMgAnuzAsana. bIjA vyAkaraNagraMthanI bAbatamAM ema banyuM che ke, A pAMca aMge judA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dA lekhakAe lakhelAM che. paraMtu, A siddhahema' vyAkaraNanI khAmatamAM / te pAMce AMgA hemacaMdre ja lakhyAM che. tethI te vyAkaraNa saMpUrNa maja ekadhAru banyuM che. tenI khIjI vizeSatA e che ke, te mAtra skRta bhASAnuM ja vyAkaraNa nathI. tenAM kula 4685 sUtromAMthI 1119 tro prAkRta bhASAo mATe che. te sUtro upara temaNe eka nAnI ane ka mATI ema be TIkAo paNu lakhI che. siddharAje 'saMpUNu`' temaja saheluM ' vyAkaraNa racavA mATe karelI mAgaNI A vyAkaraNathI hemadrAcAye akSarazaH pUrI pADI che. ' vyAkaraNu temaja tenAM aMge| pUrAM karyAM bAda hemacadrAcAye MskRta temaja dezI zabdonA kAza taiyAra karavAnuM kAma hAthamAM lIdhuM. thama temaNe nAmamAlA racI ane tenuM nAma 'abhidhAnaciMtAmaNi myuM. tenI TIkA paNu temaNe pote lakhI, * abhidhAna--ciMtAmaNi pariziSTa' nAmathI jANItAM pariziSTo paNa temaNe tenA dareka kAMDane |te mUkayAM che. e AkhA saMskRta kAzane pUrA karavA temaNe ' anekA - saMgraha' nAmanI pUti lakhI che. tenI TIkA temanA ziSya mahendrasUrie lakhI che. hemacaMdrAcAyanI kIti saMskRta kAzakAra tarIke jAmI hatI, temaja temanA graMtha pramANusUta manAvA lAgyA hatA. te vastu, temanA graMthamAMthI pachInI TIkAoe lIdhelAM avataraNA uparathI, temaja hemacaMdraAE hastrabyAmarogya sanAtanaH" e zlAka uparathI joI zakAya che. " jema temaNe prAkRta bhASAone lagatA adhyAya racIne saMskRta vyAkaraNane sapUNuM anAvyuM, tema peAtAnA saMskRta kAzane saMpUrNa anAvavA temaNe dezI zabdonI dezInAmamAlA' racI. dezI zAnI vyutpatti vicitra hovAthI temane bhegA karI vyavasthita karavA e bahu kaparuM kAma hatuM. ane te temaNe saphaLatAthI pAra pADayu che. prAMtIya bhASAnA abhyAsIne te graMthanA sUkSma abhyAsa vinA cAle tema nathI. e graMtha racavAmAM temaNe lagabhaga 12. lekhake ane e kezonA upayAga karyo jaNAya che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 dezInAmamAlA' pachI temaNe nidhayuzeSa ' (vaidyakaniMdhaMTu) nAmanA kAzatha racyA. tenI kAI TIkA jANuvAmAM AvI nathI. A pustakathI temanuM kezakAya pUruM... kyuM ema kahevAya. A pramANe saMpU kAza racIne temaNe bhASAnA abhyAsa mATe upayogI temaja Avazyaka evAM utama pA Mca pustaka gujarAtane pUrAM pADyAM. te prathAnI racanA saraLa temaja suvyavasthita che, AgaLa vadhelA abhyAsIo mATe temaNe te dareka graMtha upara TIkA lakhI che, ane temAM tevA abhyAsIne joItI badhI vadhu mAhitI ApI dIdhI che. * A pramANe jayasiMhaiM siddharAjanI icchA tenA prabhAva ane gauravane chAje tevI rIte pUrI pADavAmAM AvI. A badhuM kAma vi. sa 1199 (I. sa. 1143)nA arasAmAM eTale ke siddharAjanA rAjyakALanA aMtima bhAga sudhImAM temaja kumArapAlanA rAjyakALanI zarUAta sudhImAM pUru* thayuM hovuM joI e. sAta varSa jeTalA samayamAM A mahAna kAya A rIte saphaLatApUrvaka pUruM karavuM, e hemacaMdrAcAya jevA mANusanI yAgazakti mATe je saMbhavita che. * saMskRta dvAzraya kAvya nI racanA ' siddhahema' pUruM karyAM bAda ja' zarU thaI hAvI joIe; paraMtu tenA 20 sau chUTaka chUTaka lakhAyA haze. kumArapAlane lagatA chellA pAMca sa tA kumArapAlanA rAjyakALamAM ja lakhAyA hovA joIe. prAkRta dvaSAzraya kAvya kumArapAlanA rAjyakALanA pachInA samayamAM ja lakhAyuM haze. 'saMskRta cAzraya kAvya' nuM khIjAM tAma cAlukayava zeATkIna ' che, ane 'prAkRta dvAzraya kAvya ' nuM nAma 'kumArapAlacarita ' che. tA * " ' 'zabdAnuzAsana 'pachI ' kAvyAnuzAsana ? ane tenA pachI 'chaMda nuzAsana' lakhAyAM che. kAvyAnuzAsana uparanI TIkA 'viveka', chaMdonuzAsana' racAyA pachI lakhavAmAM AvI haze, kAraNa ke temAM 'dAnuzAsana' * ' te ullekha che. chaMdonuzAsana mAM 763 sUtro che ane temane Ada adhyAyamAM vaheMcI nAkhavAmAM AvyAM che. temAM prAkRta ane apabhraMza " Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IdanI je mAhitI che, te amUlya che. temAM dAkhalArUpe je zleke ApyA che, temAM dekhAI vatI AcAryanI kavitvazakti Azcarya upajAve tevI che. "kAvyAnuzAsana". upara temaNe "alaMkAracUDAmaNi nAmanI vRtti ane te baMne upara pAchI "viveka' nAmanI meTI TIkA lakhI che. "alaMkAracUDAmaNi" ane "viveka" baMnemAM maLIne temacaMdrAcArye 50 lekhakone nAma daIne ullekha karyo che; ane lagabhaga 81 graMthane AdhAra lIdho che. e uparathI saMskRta kAvya ane sAhityazAstranA abhyAsIne te graMthanI agatya samajAze. mammaTa vagerenA kAvyazAstra paranA graMtha agharA, temaja saMskRta sAhityanA anya vibhAgenI carcAnI daSTie adhUrA che. tyAre, kAvyAnuzAsana te pitAnA viSayane saMpUrNa graMtha che. ' A pramANe "lakSaNa ane sAhitya' nA abhyAsakramane pitAne pUrato phALo ApI, hemacaMdrAcAryuM pramANuzAstra tarapha pitAnuM lakSa deDAvyuM. te viSayane temaNe "pramANumImAMsA' nAmano graMtha lakhyo che. tenI TIkA paNa temaNe pote lakhI che. tene gautamanAM nyAyasUtranI rIte pAMca adhyA cheparaMtu bIjA adhyAyanA pahelA AphrikanA aMta sudhIne bhAga ja atyAre upalabdha che. "trizaSTizalAkApuruSacaritra' graMthanI prazastimAM jaNAvyA pramANe temaNe pitAne vyAkaraNagraMtha te siddharAjanI vinaMtithI lakhyuM hata; paraMtu "be thAzraya graMtha, kAvyAnuzAsana, chaMdonuzAsana, kezagraMtha ane bIjAM zAstro (temAM kadAca "pramANamImAMsA ne samAveza thato hoya). temaNe "ke" mATe lakhyAM hatAM." e badhA graMtha racavAmAM temane hetu, te te viSayanA abhyAsIvarganI sevA ja hatA. pre.. jekebI vagere ghaNuM hemacaMdrAcAryanI A pravRtti, jene pAse paNa brAhmaNanI peThe badhA viSayanA zAstragraMtha che, evuM abhimAna piSavA mATe hatI, ema mAne che. paraMtu, te graMthanI racanA, temanI saraLatA, temanI navI goThavaNI ane temanA uparanI vistRta TIkAo jotAM e graMthe racavAmAM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 AcAryazrIne hetu sAMpradAyika hevA karatAM, janatAne te te viSayanA saMpUrNa temaja arvAcIna kALa sudhInI che te viSayane lagatI tamAma mAhitIvALA graMthe pUrA pADavAne ja hoya, ema lAge che. - have ApaNe kumArapAlanA kahevAthI lakhelA graMtho upara AvIe. teomAM mukhyatve vegazAstra, trizaSTizalAkApuruSacaritra (pariziSTaparva sahita) ane vItarAgastutio (be suprasiddha dhAtrizikAo sudhdhAM)ne samAveza thAya che. "gazAstra" viSenI carcA ApaNe judA vibhAgamAM karIzuM. trizaSTizalAkApuruSacatri e bahu moTo graMtha che, ane rAmAyaNa, mahAbhArata ane purANanA namUnA upara racAyela che. temAM 10 parve che, ane pariziSTaparva tenA pariziSTarUpe che. A graMthamAM 24 tIrthakare bAra cakravatao, nava baLadeva, nava vAsudeva ane nava prativAsudeva, ema tresaTha mahApuruSo (zalAkApuruSa eTale ke, mApavAnA gajarUpa zreSTha purUSa)nAM caritro che. temAMthI paNa hemacaMdrAcAryanA jamAnAne lagatI aneka vigate maLI zake tema che. pariziSTaparvamAM mahAvIra pachInA AcAryonI kathA che. vItarAgastotra" lagabhaga 186 kenuM baneluM che. temAM 20 stotro che; ane temAMnAM ghaNAMkharAM ATha ATha lekanAM che. A stavamAM be dvAtrizikAo (eTale ke 32 zlokonA samUha)ne samAveza thaI jAya che. temAMthI ekanuM nAma "agavyavacchedikA" che, ane bIjInuM "anyathAgavyavacchedikA" che. A be dvAtrizikAone dArzanika kAvya ja kahI zakAya. temAM janadharma sAmenA AkSepane radiye, ane jene dArzanika siddhAMtonuM maMDana che. temano viSaya A kUTa hevA chatAM, kAvya tarIke temanI prAsAdikatA bhahu bhAre che. temAM bhakti, vicAra ane kAvya e traNanuM adbhuta saMmizraNa sadhAyuM che. hemAcAryanI zAstraracayitA tarIkenI zakti Ape temanI kavitvazakti pratye ghaNI vAra durlakSa karavAmAM Ave che. paraMtu temanA kAvyagraMthanuM nirIkSaNa karavAthI jaNAya che ke, temanI kavitvazakti paNa teTalI ja Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAre hatI. temanAM be kacAzraya kAvyamAM, eka bAju pote banAvelA vyAkaraNa mATe TAMkelAM udAharaNenI hAramALA cAle che; ane bIjI bAju kumArapAla sudhInA solaMkI rAjAone savistara itihAsa apAya che. e ItihAsa paNa te rAjAonAM parAkrame, temaNe baMdhAvelA vidyAre, taLA ane nagaranAM camatkRtipUrNa varNanethI kAvyarUpa banI gayuM che. e graMthe vyAkaraNuM ane ItihAsa baMnenA abhyAsIone ati agatyanA che. - have ApaNe temanA "gazAstra graMtha upara AvIe. e graMtha temanA bIjA zAstragraMthanI keTIne nathI. te graMtha temaNe temanA samaya sudhInA te viSayanA anya graMthonA nirUpaNane vyavasthita temaja ekasUtra karavAnA irAdAthI ke, te viSayanA vidyArthIone upayogI temaja saraLa pAThya pustaka pUruM pADavAnA uddezathI nathI lakhyo. A graMtha che. "upaniSada rUpa eTale sAme (34) beThelA (niSa) ziSyane mATe ja hoI, tenI prazastimAM lakhyA pramANe kumArapAla rAjA mATe ja lakhAya che. alabatta, tene upayoga kumArapAlanI keTInA badhA gRhara karI zake, paraMtu kahevAne IrAdo e che ke, te "ga" viSayaka zAstrIya graMtha ke zAstragraMtha nathI. - A jagAe eka vicitra lAge tevI vigatanI neMdha levI ghaTe che. digaMbara muni zubhacaMdrane "jJAnAva' graMtha ane hemacaMdrAcAryanuM yogazAstra" e be graMthamAM ghaNe bhAga ekabIjAne khUba maLatuM che. hemacaMdrAcAryane "gazAstra ne pAMcamA prakAzathI mAMDIne 11 mAM prakAza sudhIne prANAyAma ane dhyAnanA varNanavALA Akho bhAga "jJAnArNava " nA 29 thI 4ra sudhInA sargonI samAna che. te eTale sudhI ke, e be vacce zabdonI ke vigatenI sarakhAmaNI karavI paNa anAvazyaka che. ema ja kahI zakAya ke, chedane kAraNe blekamAM eka-be zabdo pheravavA paDe, te sivAya te Akho viSaya Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 baMne graMthamAM cheka ja ekasarakho che. uparAMta, prANAyAmathI prApta thatA parazarIrapravezasiddhi sudhInA phaLanuM lAMbuM tathA vigatapUrNa varNana karyA chatAM baMne graMthe tenI nirupayegitA ane anarthakAritAnI bAbatamAM paNa ekamata che! "jJAnAvanI bAbatamAM te haju eTaluM paNa kahI zakAya ke, ra100 thI paNa vadhAre kevALA te graMthamAM se jeTalA ke ja prANAyAma jevA pite nirupayegI mAnelA viSaya mATe zubhacaMdra rokyA che; paraMtu "gazAstra" mAM te kula 1000 zlekamAMthI 300 jeTalA slake nirupayegI mAnelA prANAyama pAchaLa rokyA che ! " jJAnAva" mAM te pavanajayathI thatA kALajJAnanI vigate ja ApI che; "yogazAstra" mAM te te uparAMta zukana, tiSa vagerethI paNa kAlazAna jANavAnI aprAsaMgika vastuo vadhArAnI umerI che. eTale ke, " jJAnAvamAM ApelI te carcAmAM "yogazAstra" je kAMI sudhAravadhAro karyo hoya, te te eTale ja che ke, pote ja nirupayogI mAnelI vastunA varNanamAM pAchI bIjI aprAsaMgika bAbato teNe umerI che ! e uparAMta "gazAstramAM cothA prakAzamAM "athavA kahIne AtmA pite ja jJAna, darzana ane cAritra che, ane AtmA uparanA kaSAyAdi doSa dUra karavA e ja mekSa che" e jAtanuM je nirUpaNuM zarU karyuM che, tathA temAM kaSAyajayane upAya Idriyajaya, Idriyajayane upAya manaHzuddhi, tene upaya rAgadveSane jaya, tene upAya samatva, ane samatvanI prApti e ja yAna mATenI mukhya lAyakAta, e je keTIkrama rajU karyo che, te paNa zabdaza: ane arthazaH "jJAnAvaranA 21 thI 27 sudhInA sargonI samAna che. anityAdi bhAvanAonuM varNana temaja ahiMsAdi mahAvratanuM varNana alabatta baMne graMthamAM eka ja zabdomAM nathI, paraMtu eka ja zilInuM che, e te ughADuM che. uparAMta temAMya tarata ja dhyAna kheMce tevuM zabdasAmya paNa Thera Thera AvIne UbhuM rahe che. baMne graMthamAM je ekamAtra taphAvata hoya te e che ke, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 'jJAnANuMvamAM sAdhake gRhasthAzramane! tyAga ja karavA joI e, ema jaNAvyuM che ( jue saga` 3); tyAre hemacadrAcAye gRhasthAzramanI bhUmikA upara ja potAnu yogazAstra racyuM che. zubhadra kahe che ke, " buddhizALI hoya topaNa puruSa mahAdu:khAthI saMkINu temaja ati ni Mdita evA gRhasthAzramamAM pramAnA jaMya na karI zake, ke capala manane vaza na karI zake. satpuruSo te cittanI prazAMti arthe gRhasthAzramanA tyAga ja kare che." " are ! AkAzapuSpa, ke gadheDAnuM zIMgaDuM paNa keAI dezamAM ke keAI kALamAM maLI Ave; paraMtu kAI deza ke kAI kALamAM gRhasthAzramanI aMdara yAsidghi sa MbhavI zake nahIM." paraMtu hemacaMdrAcAya te potAnA graMthanI zarUAtamAM ja pratijJA kare che ke, " yAganuM mAhAtmya ja evuM che ke, vistRta sAmrA jyanA bhAra vahana karavA chatAM bharata cakravatI kevalajJAna pAmI zako [ 1-10 ]." 'jJAnANu vamAM pAMca mahAvratA ane temanI bhAvanArUpI yati nA viSaya ja mukhya bhAga zake che; jyAre, yegazAstra' te te yatidhama nA viSaya pahelA prakAzamAM 28 laikAmAM ja patavI daI (19-46), gRhasthadhama nA ja vaNuna pAchaLa khIjo ane trIjo ema AkhA e prakAzo thaIne 382 zlokA rAke che. ane e ja hemAcAnA . ' ceAgazAstra'nI viziSTatA temaja mahattA paNu che. kumArapAla rAjAne anya yAgama thAthI 'vilakSaNu' yAgama tha joI teA hatA. tenI te icchA A graMthathI jarUra pUrI paDI che; kAraNa ke anya graMthe yogasAdhanA mATe gRhasthAzramanA tyAgane prathama AvazyakatA tarIke jaNAve che; jyAre, hemAcAya nuM yogazAstra ' gRhasthadharmAMnA pAyA upara ja yogasAdhanAne krama sthApita kare che. " , paraMtu, eka prazna to UbhA ja rahe che, ke ' jJAnANu va ' ane ceAgazAstra' e e prathAmAMthI kayA graMthe khInnanA upayAga karyo che? AnA niNu ya karavAnuM ekamAtra sAdhana ane lekhakeAnA samaya nakkI karavA e che. je lekhaka prathama thaI gayA hAya, tenA graMthanA upayoga " Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachInAe karyo hoya, e samajI zakAya tevuM che. paraMtu hemacaMdrAcAryanA samaya viSe ApaNe jema nizcita chIe, tema zubhacaMdranA samaya viSe nathI. eka te, zubhacaMdra nAmanAM AcAryo aneka thaI gayA che. be zubhacaMdro 11 mI sadImAM ja thayA che; ane pAMDavapurANa AdinA kartA zubhacaMdra vi. saM 16 00mAM paNa thayA che. paraMtu "jJAnArNava, nA lekhaka zubhacaMdra viSe je paraMparA cAlI Ave che, te pramANe te mAlavAnA suprasiddha rAjA bhojanA sagA bhAI hatA. bhejanA vakhatanuM eka dAnapatra vi. saM. 1078 mAM lakhAyeluM maLI Ave che. eTale bhojana samaya agiyAramI sadIne pUrvAdha ja gaNAya. ane e ja samaya zubhacaMdrane paNa gaNAya. siddharAjanA dAdA bhImadevanA samayamAM (vi. saM0 107 thI 1120) zAMtisUri bhojanA darabAramAM gayA hatA, e vAtano ullekha ApaNe AgaLa karI AvyA chIe. siddharAja mALavA jItavA gayo tyAre tyAM bhejanuM lakheluM vyAkaraNa teNe joyuM hatuM, ane te vyAkaraNa gujarAtanI pAThazALAomAM paNa cAlatuM hatuM, e vAta ApaNe joI AvyA chIe. eTale gujarAta ane mALavA vacce sAhityanI levaDadevaDane saMbaMdha ati nikaTane hato ja. Ama, zubhacaMdra ane hemacaMdra vacce bahu bahu te 70 ke 40 varSane gALe rahe. te pachI lagabhaga samakAlIna jevA puragAmI lekhakanA graMthamAMthI ATalA moTA pramANamAM hemAcArya utArA karI le, ane temane jarA vyavasthita karI ke saMkSipta karI tathA ekAda be pheraphAra sAthe pitAne nAme caDAvI de, ema banavuM te asaMbhavita lAge che. kAraNa ke, te vakhate hemAcAryanA dumane cArebAju kamara bAMdhI UbhelA ja hatA. ane temanA dareka graMthane "purogAmI lekhakomAMthI karelI cerI" kahIne utArI pADatA hatA. tevI sthitimAM bIjA lekhakanA graMthane moTo. bhAga utArI laI pitAne nAme caDAvI levAnI hiMmata kaI paNa + juo vizvabhUSaNa bhaTTArakakRta bhaktAmaracaritra." Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 na ja kare. eTale A kAyaDAnA eke raha mUMjhavanAruM ja rahe che. -ba *414 : r atyAre je svarUpamAM 'jJAnANu va' graMtha maLI Ave che, te svarUpe temAM paNu pachIthI bInnane hAthe dhaNA umerA thayA hoya ema dekhAI Ave che. te graMthamAM mAtra sAMpradAyika evuM bahu ja ochuM che. ane tenA mATA bhAganA viSayeA sarvasAmAnya dhArmika bAbAne lagatA che. tenI bhASA ane zailI paNu prasanna, jhamakadAra tathA saMskRta bhASAnI zaktine pUrA upayoga karanArI che. eTale te gra Mthane pracAra sAMpradAyika ja na rahetAM, sarvasAdhAraNa thayA hoya ema mAnavAne ghaNuM kAraNu che. 18mA samAM teA (zlA. 37) kaiAIe bhagavadgItAne yA nizA sarvamUtAnAM' vALA zlAka umerI mUkayo che, tenA pahelAM aa nizA' evA zabdavALA eka zlAka joI, gItAnA A suprasiddha zleka kAI e pachI umerI lIdhA hoya, ema ja tyAMnA viSayakrama jotAM paNu lAge che. eTale te graMthanA atyAranA svarUpa uparathI ko cokasa ni ya AMdhave ayeAgya che. khIjI bAju, hemAcAyanA graMthamAM ja pachIthI kAI ziSye prANAyAma ane * vividha dhyeyAvALA bhAge umerI lIdhA hAya, ane e rIte jJAnANu va ' jevA pracalita graMthanI camatkArika vigatone yaza potAnA gurunA graMthane ApavAnA prayatna karyA hoya, ema banavuM paNa zakaya che. AgaLa jaNAvyuM tema, dhyAna vagere khIjAM agA karatAM nirupayeAgI mAnelA prANAyAmanA vaNu na pAchaLa vadhAre paDatA bhAga rAkI pramANabhaMga karavAnA doSa hemAcAya . jAte kare ema mAnavAnuM mana nathI thatuM. tathA pAMcamA prakAzamAM 27thI 35 kSeAka sudhImAM dhAraNAnuM lakSaNu, prakAza, ane phanI vigato sahita sa MpUrNa nirUpaNu karI devA hatAM, TTA prakAzamAM pAchuM sAtamA leAkamAM dhAraNAnuM varNana karIthI Ave che, evA punaruktirUpI gaMbhIra doSa paNa hemacadrAcAya jevA kuzaLa zAstrakAra teA na ja kare. eTale prANAyAmavALA te Akho bhAga, temaja cAra prakAranAM dhyeyAvALA . . - Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 bhAgamAM padastha dhyeyeAnA vaNu navALA AkhA bhAga pachIthI kAIe yogazAstra 'mAM kramazaH umerI lIdhA hoya ema mAnavA tarapha saheje vRtti jAya che. paraMtu e viSe A sthitimAM vadhu kAMI kahevuM azakaya che. A badhI carcA paDatI mUkIe, ane * yogazAstra ' graMthamAM lekhake je svarUpamAM yogasAdhanAnA AkhA viSaya ApaNI AgaLa rajU karyAM che, te upara ja dhyAna ApIe, te mAlUma paDe che ke, hemAcAye e AkhatAmAM pracalita mAnyatAone phaTakA lagAvI potAnA viSayanI asAdhAraNu sevA karI che. eka tA, - gRhasthAzramInA paNu yeAgasAdhanAmAM adhikAra che' evuM temanuM vidhAna che. ene viSe ApaNe agAu ullekha karyAM che, eTale tenA upara vizeSa na rokAtAM bIjI khAkhata upara jaIe. te nIce pramANe che: ' A jamAnAmAM A kSetramAM mekSa saMbhavita nathI " evI jaina sAMpradAyika para parAgata mAnyatA che. zukladhyAna A kALamAM keAIthI sa Mbhavita nathI, e siddhAMta svIkArIne eka rIte hemAcAye tene svIkArI che. kAraNa ke, zukaladhyAnathI ja meAkSa sA~bhavI zake che, evI zAstraparaMparA che. paraMtu 12mA prakAzamAM svAnubhava vaNu vatI vakhate, A jamAnAmAM paNa * dhyAnathI pUrepUrI tallInatA sAdhya thavI zakaya che, ane te vakhate pote paramAtmAthI judA nathI, evuM anubhavAya che' ema hemAcAye cekhkhu che. uparAMta te dazAnA vaNu namAM temaNe je zabda uparathI paNa temaNe jarAya sazaya nathI rahevA dIdhA ke, te vakhate tattvane pUro sAkSAtkAra thAya che. [ nijamuddetti tattva 1236 ]; manarUpI kadavALI ane capaLa iMdriyArUpI patravALI avidyA sarva prakAre naSTa thAya che [12-40]; ane anupama parAmRtanA anubhava thAya che [ 12-43 ].' are, te te eTale sudhI kahe che ke, jarA paNu jaNAvyuM vAparyo che, te . k "" guru paNa je tattvane 'e A che' ema kahIne vahuvI zakatA nathI, te tattva potAnI meLe pragaTa thAya che [ 12-21]. A jamAnAmAM mekSa saubhavita ja nathI e sAMpradAyika AkSepa temane yAda che. tethI yA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 te tarata ja kahe che ke, * tenAthI bhale meAkSa thayA kahevA ke na kahevAo; paraMtu je paramAnaMda che, tene anubhava teA thAya ja che, ke jenI AgaLa saMsAranAM tamAma sukha tuccha jevAM nahi jevAM lAge che [12-51 ].' temanuM A kathana, ane te pratipAdana karavAnI hiMmata, sAMpradAyikatAnA A jamAnAmAM khAsa AvakArane pAtra che. khAkIne AkhA viSaya temaNe bhale pUrva kALanA judA judA lekhAnA gra MthA anusAra ja utAryo hoya; paraMtu, A e agatyanI khAbAmAM pracalita mAnyatA sudhAravA temaNe je spaSTa vidhAna karyAM che, te mATe ja temanu A yogazAstra ' lakhavuM sAka thayuM che. A jamAnAmAM kArdathI mekSa prApta thaI zake tema nathI ane gRhasthathI tA yeAgasAdhanA karAya ja nahi, e che mAnyatAe samAjanA moTAmAM moTA gRhastha vargomAM kevI zithilatA ane pramAda UbhAM kare, e kAIthI paNa samajI zakAya tevu che. te e mAnyatAone virAdha karavA, ane zAstrajJAna temaja svAnubhavane maLe temanAthI UlaTI ja satya vastu sthApita karavA, temaNe A graMtha racyA hoya, ane te me sivAyanI khIjI badhI khAkhatA te vakhatanI pracalita praNAli mujaba rAkhI hoya, to paNa temaNe potAnA viSayanI bhAre sevA bajAvI kahevAya. ane yeAganA khAsa viSayamAM darekane navu zuM kahevAnu hAya ? prANAyAmathI je kALajJAna thAya, ke dhyeya tarIke amuka ma`trA ke vidyAenA japa cAlate AvyA hoya, te mAatemAM navA lekhaka navuM zuM kahe ? tathA te game tevA navA maMtra rajU kare tethI tene mAnya paNa kaiANu rAkhe ? eTale evI badhI bAbate te cAlu para parAmAMthI ja svIkAravI paDe. * * A anuvAda A mALAnA anya jaina dhamagrAnA anuvAdonI peThe chAyAnuvAda paddhatie karelA che. jo ke, hemacaMdrAcAya jevA kuzaLa zAstrakAre racelA graMthanA viSaya-nirUpaNamAM kATa-khUMTa karavA jevuM vizeSa * Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heya ja nahIM. eTale vAcaka joI zakaze ke, anuvAdamAM bleka vagerene krama saLaMga ja cAlyA kare che. je kAMI pheraphAra karyo che, te prANAyAmavALA temaja vividha thevALA vibhAgamAM. te vibhAgamAMthI aprAsaMgika mAne ke sAmAnya vAcaka mATe vadhAre paDatI vizeSa vigatovALa lAMbe bhAga pustakane aMte TippaNa tarIke Ape che. te bhAgamAM paNa te jamAnAnI vividha vidyAo ane mAnyatAone saMgraha thayele hevAthI, tenI upayogitA te che ja. mukhya pheraphAra te e karyo che ke, mULa graMthanAM 12 prakaraNane samAvI anuvAdamAM daza ja prakaraNuM karI nAkhyAM che. mULa graMthamAMthI upara jaNAvelA moTA bhAge kADhI levAnA hevAthI tema karavuM Avazyaka banyuM che. A mALAnA anya graMthenI piThe A graMthamAM paNa aMte subhASita saMgraha tAravI kADhIne mUkyo che. hemacaMdrAcAryanA zAstragraMthanI bhASA paNa kevI prasanna tathA saraLa hoya che, tene khyAla vAcakane te uparathI Avaze. aMte eka Avazyaka nirdeza karavo bAkI rahe che. A upaghAta taiyAra karavAmAM zrI. rasikalAlabhAIe hemacaMdrAcAryanA "kAvyAnuzAsana' graMthanI saMpAdita AvRtti mATe lakhela prastAvanAmAM ApelA gujarAta ane hemacaMdrAcAryanA itihAsane chUTathI upayoga karyo che. te pustaka prasiddha thatA pahelAM tenI prastAvanAmAM chapAyelAM phaoNma vAMcavA saddabhAvathI temaNe ApyAM te badala temane A sthaLe AbhAra mAnuM chuM. bIjA paNa sabhAnI tajAe jyAM jarUra paDI tyAM je madada ApI che, tene ahIM ullekhamAtra karI viramuM chuM. A "yogazAstra graMthanI kharI upAdeyatA te e vastumAM rahelI che ke, e graMtha hemAcAryo pitAnA jamAnAnA eka prabhAvazALI guja. retI gRhastha mATe temaja tene ja najara sAme rAkhIne lakhe che. AjanA game teTalI vadhu pravRttivALA jamAnAne gRhastha paNa mahA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmrAjyanA adhipati kumArapAla jevo vyavasAyI te nahi ja heya. eTale "yogazAstra' graMtha Aje paNa gRhasthavargane gagraMtha che ema kahevuM joIe. e khyAlathI ane e uddezathI ja tene A anuvAda taiyAra karavAmAM Avyo che. AzA che ke, gujarAtanA gRhasthavargane te upayogI thaI paDaze. jAnyu. 1938 -A bIjI AvRtti vakhate AkhA anuvAda upara saLaMga najara nAkhI javAnI maLelI takane lAbha laI kAMIka kAMIka jarUrI sudhArAvadhArA karI lIdhA che. paraMtu AkhA graMthanuM kalevara jemanuM temaja rahyuM che. A graMtha atyAranA jamAnAmAM gujarAtanAM gRhasthAzramI strIpuruSone egya jIvanasAdhanA batAvIne baLa tathA zudi pUre te che. ane Aje ApaNuM jIvanamAM e be bAbatenI bahu jarUra che. AzA, che ke A punarmudraNa e dRSTie vizeSa upayegI thaI paDaze. I. sa. 1952 che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjanA vyApaka yAga manuSyasamAjane itihAsa joIe te ema lAge che ke, gItAkAranuM nIcenuM vAkaya mAtra aghyAtmakSetramAM ja nahi paNa upayAgI evI badhI vAtAmAM sAcuM che H * hujArA manuSyomAM krAka jJAnapUrvaka siddhi pAchaLa paDe che; ane ema maDanArAmAM breka phAve che; ane evA kAvanArAmAM paNa seA TakA satya pAchaLa paDanArA teA vaLI kAka ja hoya che.'sArAMza ane saccAInI pAchaLa maDavAnuM evuM adhUruM kAma che. ema karavA jatAM rastAmAM evAM evAM ne eTaeTalAM pralAbhanA, AkaSa NA, vizno, pramAhatA vagere Ave che ke, zaratamAM pAra janAra tA karADAmAM kAka ane che. paraMtu A uparathI evA atha nathI nIkaLatA ke, mATe kAI e te raste javAnI jarUra nathI. UlaTuM, emAM e vastu batAvI che ke, AvuM adharuM ne aTapaTuM kAya` paNu asAdhya nathI; manuSya dhAre te temAM paNa phAvI zake che. ane ema phAvavA mATe eka jiMdagI zuM aneka jiMdagI pazu lAge, chatAM kAvI zakAya che. evI jiMdagI jagatanI racanA karanAra Ape che, eTale ke, punaHjanma che ja e pa kadAca uparanI A aTala zraddhAmAMthI ja phaeNlitavAda che, jene ApaNe satya siddhAMta mAnIe chIe. AthI karIne jagatanA nAyakAnuM kAya e hoya che ke te lAkakeLavaNI dvArA AkhA janasamAjanuM vaheNu A eka mukhya vastu upara kendrita kare che, ke jethI saccAI ane sArAzanuM jora vyaktiza ane vyaSTitaH vadhatuM rahe. lAbha, meAha, svArtha, saMkucitatA vagAre sava asAmAjika vRtti para samAja, dhama', zikSaNu, saMgati sa` thaI ne 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 samAjapeASaka ne prAgatika saMyamA ceAje che. AvI badhI sayama ke dhAraNanI zakti ja dhama' kahevAya che. ane ene ja 'yoga' paNu kahevAmAM Ave che, je dvArA vyakti potAnI vRttio tathA vAsanAo niyamita karI eka pravAha vahevaDAve ne ema karIne pragati ke vikAsa sAdhe, te sAdhananuM nAma ' yAga ' che. yAga ' nA zabdArtha paNu 'sAdhana ' thAya che. (juo tilaka mahArAjanuM ' gItArahasya '-marAThI. pA. 55 mu) ' : A pramANe vyaktijIvananuM niyamana karavuM eTale yAga, ema hAvAthI ja gItAkAre paNu yoga: dharmasu aurAm' evI vyAkhyA karI che: karmo karavAnuM evuM kauzalya ke jethI vanaddhi maLe. ane evA kauzalyanI gurukillI samatA che : je mANusa rAgadveSAdi vATapADuethI gAI jAya che, te kSemakuzaLa zI rIte jaI zake ? tene krAI paNa vastunuM anAsakta eTale ke sAcu, yogya, nyAyya ane zuddha Akalana pazu zI rIte thavAnuM hatuM ? jema khAdyundriya vikala ane te te IMdriyanuM kAya. apramANuita thAya, AMkha para paTala AvI jAya te darzanazakti dherAya, tema ja jo aMtarindriya-- aMtaHkaraNa para rAgadveSAdi kaSAyeAnA paTala hAya tA thAya. eTale tene zuddha kaye ja chUTako. te vinA mukhya jJAnendriya je citta te Avarita bane. mATe samatA te joIe ja, kema ke, cittanuM Aragya samatA che : nIrAgI cittanu te lakSaNa che. AthI karIne ja, gItAkAre yAganI khIjI vyAkhyA je karI che te e che ke, 'samatva yoga ijjata / ' kaunu kauzala yoga che; ane e kauzala eTale, TUxkamAM kahIe te, samatva. yeAganI laukika vyAkhyA AvI nathI. te eka prakAranI gUDhatA manAya che; te AvaDe te camatkArI zakti Ave, vagere vagere vicitra khyAlA yAganI AsapAsa lokamAnasamAM vIMTAyelA che. e vastu thavA pAmI che enAM kAraNeA, ApaNA dhArmika itihAsa pheMdatAM, maLI Ave ema che. paraMtu e khALavA besavu... e ahIM asthAne che. eTaluM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jaNAvavuM abhipreta che ke, veganA laukika khyAlathI je kaI A hemAcAryakRta pustaka joze, te teNe nirAza thavAnI tatparatA rAkhavI. hemAcArya evA arthanA ganI vAta ahIM nathI karatA. tethI te temaNe zAstrazuddha evI je pataMjalinI vyAkhyA (Aga eTale cittavRttine niradha) te na ApatAM, gItAkAranI peThe, sAdhakanA jIvanamAM teno je sAde artha thAya te ja vicArIne tene ghaTatI vyAkhyA ja che. te te kahe che, "yuga eTale jJAna, zraddhA, ane cAritra e ratnatraya" AvI vyApaka vyAkhyA ApIne hemAcAryo te baeNkane je artha karyo che te jaina paraMparA anusAra karyo che. te ApaNe cheDI daIe. paNa eka sAde vicAra karI jemAM paNa e vyAkhyAnI gyatA te tarata dekhAI Ave che. je ApaNe, kaI paNa pravRtti zA mATe karavI joIe, zuM samajIne karavI joIe e na jANIe, te e barAbara na ja karI zakIe. kAryamAM prayANa karavAnI pahelI ja zarata e che ke, te viSenuM jJAna ApaNane hoya. jIvana zuM che, jagata zuM che ItyAdi jIvanaviSayaka prazno na jANIe te jIvanasiddhimAM ApaNuM gati sukAna vagaranA vahANa jevI ja thaI rahe. AvuM jJAna anekavidha saMkalpavikalpathI vIMTaLAyeluM hoya che. temAM pUrvApara pakSApakSI hoya che. te badhAmAMthI nizcayAtmaka buddhi thAya ne tenI satyatA viSe vizvAsa bese, enuM ja bIjuM nAma zraddhA. e jJAna, ane tadanurUpa zraddhA jamatAM teno cAritra para prabhAva paDe ja. A traNamAMthI eke aMgamAM UNapa vigha Ave, te A ratnatrayI khaMDita thAya, cittazaktione vega jAme nahi. ema na bane e jovAnI hoziyArI keLavavI, tene akhaMDita calAvavAnuM kauzala prApta karavuM, e ja yoga kahevAya. hemAcAryo A emanA gazAstramAM AvI saraLa ne lokagamya vyAkhyA karI che e ja enI khAsiyata nathI, paraMtu e ganI siddhi arthe je kriyAyoga batAvyuM che, e paNa enI mahattAnuM ne dhyAna kheMce evuM lakSaNa che. uparanI ja vastu jo yoga hoya, to te uonal Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 * amuka ja laoNkane mATe gamya nathI, te sarvopagamya thaI jAya che. ane hemAcAya tema ja kahe che. temaNe yeAganA adhikArI sAmAnya gRharatha paNa che ema jaNAvyuM che, ane potAnA graMthane mATe bhAga tenI sAdhanA kevI hoya te nirUpavAmAM vAparyuM che. gItAkAre ' varmaLA tamakhyanya viddhi vivRtti mAnava: ' evuM kharadavacana ApyuM che. ane tema karIne svakama yAga ` athavA te varNAzramayoga ' batAvyA che ke, mANasa potAnA vaNunAM karmo kare ane te karavAmAM yAga sAthe-- eTale ke samatArUpI kuzaLatA meLave, te kALAMtare te paNa siddhine pAme ja. zramaNu-saMskRtimAM zraddAvAna hemAcAye A ja vastu zrAvakane mATe kahI che e bhAre mahattvanuM vidhAna gaNAya. (jue pA. 16,1/46) chatAM eka maryAdA temaNe paNa mUkI che ane te ' mahAvrata ' nahi paNu ' aNuvrata' svIkAravAnI. ApaNe zarUAtamAM ja joyuM ke, siddhi mATe mathanArAomAM kakSAe tA hoya ja che. tene laI te sAdhakeAmAM amuka pAyarIe kadAca atAvI zakAya. para Mtu, vikAsanuM tattva tethI karIne guNabhede nathI karatuM. kadAca sAdhanAne kALabheda tathA tIvratAbheda temAM haze khareA. eTale, jo uparanA arthamAM mANusa yeAgArUDha ane tA, te sAdhu hAya ke gRhastha tApaNu, te ' samyavyavasito phri sa ' 'sASurva sa ma AMtavya:| '--te mANusa sapatha para che, te satyAtmA puruSa che. vAta mukhya e che ke, game tema karIne mAjIse potAnuM jIvana dhaDavAnuM che. te ghaDavAnA upAya eTale ja yAga. yAga eTale jIvananuM keLavaNIzAstra. ( ahI AgaLa vAcakane eTaluM yAda devaDAvuM ke, zrI. araviMda dhoSa kRta A System of National Education' athavA zrI. kizAralAlabhAI mazarUvAlA kRta * keLavaNInA pAyA ': e e suMdara ne talasparzI zikSaNugraMthAmAM ApaNA ceAgadarzananI chAyA sArI peThe jovA maLe che. sAthe sAthe eka bIjI vAta paNu ahIM kahevA jevI lAge che : ApaNA eka jANItA bALakeLavaNIkAre maeNDama mATe : ' Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevI sAthenI potAnI mulAkAta varNavatAM kahyuM ke, meMTesarIe hindanA yegazAstranuM sAhitya mekalavA temane jaNAveluM. A mAgaNImAM te bhAIne navAI lAgI hatI ke, A DesIne vaLI vegamAM ze rasa ! mane lAge che ke, gharanA ApaNe je kadara na karI, te dUra dezanI A samartha keLavaNukAra bAIe ApaNuM advitIya keLavaNIzAstranI karI. astu.) sAmAnyataH keLavaNI amuka uMmare pUrI thAya e ApaNe khyAla che. e keLavaNI te amuka zikSaNa mAtra ja hoya che. zarUmAM ja ApaNe joyuM ema, jIvananA ghaDataranI keLavaNI koI AyuvizeSa vastu nathI. te te janmajanmAMtara cAlanArI vastu che. ane vega evI keLavaNInuM vyApaka zAstra che. je AyumAM (eTale ke prathamAvasthAmAM) sAmAnyataH ApaNe keLavaNInuM sthAna samajIe chIe, te te A vyApaka jIvana-keLavaNune prAraMbha mAtra che. tyAre mAnasanI sarva zaktio tathA valaNa - vRttio sarvIze khIlI nathI hatI. te uMmare amuka paravazatA paNa saheje hoya che, tethI paNa svabhAvanI khilavaNuM saMpUrNataH nathI thayelI hatI. te badhI khIle che tyAre ja jIvananA ghaDatarane sAco ane kUTa prazna barobara seLe kaLAe tape che. AcArya hemacaMdranuM A yogazAstra te vakhatanA kALa mATenuM, jaina daSTie ghaDAyeluM zikSaNazAstra che. temaNe je yeganuM A graMthamAM svarUpa batAvyuM che te gRhasthane mATe che. ane te paNa mukhyatve tenuM - sthUla bahiraMga je kahevAya te. yoga-sAdhananA be zAstrIya bhAga pADavAmAM Ave che : bahiraMga, jemAM yama, niyama, Asana ane prANAyAma AvI jAya. ane aMtaraMga jemAM pratyAhAra, dhAraNuM ane dhyAna athavA e traNane eka nAme kahIe te, "saMyama" Ave. aMtima aMga samAdhi e te yugane paryAyavAcaka zabda ja che. (jue pAtaMjala yegasUtra 1nA bhASyamAM "T: samAdhi." e ullekha) hemAcArya A bahiraMga para moTe bhAra de che Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ane te A graMthanuM trIjuM AkarSaka lakSaNa gaNAya. AkhA samAjane eka pravAha karavAnI vyApaka kavAyata eTale ApaNe yama ane niyama. dharmamAtrane jheka A be gAMgAne sudaDha karavA mukhya mathe che. yama eTale pAMca vrata - ahiMsA, satya, brahmacarya, asteya, ne aparigrahaniyama eTale, pataMjalinI gaNanA pramANe, zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna. AcArya hemacaMdra pitAnA graMthamAM paMca mahAvatane veganA ratnatrayamAMnA cAritra tarIke batAve che. ane niyamamAM te uparokta pAMcatattvone pitAmAM gUMthI le evo jaina AcAradhama vistArathI varNave che. A vAMcatAM vAcakane vallabhI tathA rAmAnuja vaiSNavonI dinacaryA ane prapatti yAda AvyA vagara nahi rahe. hemAcAryo jana siddhAMta ane tIrthakara tathA sAdhuo pratye prapatti keLavavAne lAMbA kAryakrama yojI Ape che. ekAgratA ane ananyatA sAdhavAnA sahelA ane sthUla mArga tarIke e kAryakramathI yogazakita jarUra khIlavI zakAya. paNa tenI sahelAI ane skUlatA ja tene vulgar - gatAnagatika banAvI mUke che ane Aje jovAmAM AvatuM tenuM hAsyacitra karI mUke che. paNa e alaga vAta thaI tene ahIM asthAne gaNI hovI joIe. ganAM pustaka vAMcatAM eka vastu badhe eka yA bIje rUpe jevA maLe che te A graMthamAM paNa joI gRhasthane vega mATene adhikAra varNavatAM AcArya kahe che, "je pracalita dezAcAra Acarate hoya, bIjAnI ane khAsa karIne rAjAnI niMdA na kare te heya." gAMdhIjIe je svarAjoga Aja ApaNane batAvyuM che temAM A ja vastuone sakriya virodha karavo e eka mahattvanI kriyA che. Izu khristanI * Render unto Caesar what is Caesar's...' zna maLatI ja A jUnA gAcAryonI zIkha che. yugamAM eka prakArane vyakitavAda khUba ja che : teNe yamaniyama ejyA che temAM samAjane eka prakAranuM abhayadAna che e kharuM. paraMtu e mAtra nAtmaka vRtti Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 che. samAjanuM saMgaThana ane tenA samya--vyApAra mATe jarUrI evI kriyAtmaka vRtti nathI. A nivRttiparAyaNatA AjanI ApaNI samAjadaSTine barobara nathI lAgatI. temAMya, pracalita dezAcAra je saDele hoya, rAjA je kurAja heya, te paNa gRhastha samAdhAnapUrvaka enI ye Avazyaka kriyAo ja karate rahe, e mAnavuM te bahu vasamuM lAge che. zuM e saDA sAme thavAnI kriyAmAM yegazakti nathI ? gAMdhIjInuM jIvana evI ja kriyAthI ghaDAyeluM ApaNuM sAme nathI paDayuM ? mane lAge che, ApaNuM zAstrIoe ganI A aNakheDAyelI dizA paNa joI kADhavA jevI che. "mitadhyAnA', "tIvraseve nAmasanna: ' ityAdi vegasa AvI AvI aneka kriyAonAM ja varNAyaka che. e kriyAo yuge yuge vikase, khIle, zodhAya ne saMzadhAya ema egazAstrakArone saMkalpa che, ema jarUra mAnI zakAya. hemAcAryanuM A gazAstra vAMcatAM bIjuM eka ja lAge che te e ke, gAdhikArI jene dhadho kayo karo ? je jhINuM jhINuM heyAyeyanuM varNana AcAryo karyuM che temAMthI sAra e nIkaLe che ke, jena amuka vepAramAM ja paDI zake, ane e ja kArya karatA moTA bhAganA jene Aja che paNa. khetI tathA anekavidha kArIgarIne niSedha kare e kevuM samAjaghAtaka vidhAna che! khera vadhAre UNapa to A graMthamAM e vastunI mane lAgI che ke, AcAryazrIe je jhINavaTathI anekavidha aticAre varNavI ApaNane cetavaNI ApI che, tema ja je gRhasthane tenA grAhya dhaMdhArojagAra bAbatanA aticAre gaNAvIne cetavya heta te kevuM utama thAta ! AjanA samAjavAda, tathA saMhativAda (sijhama") vagere arthavAde A bAbatamAM ApaNane sArI peThe vicArasAmagrI pIrase che. AjanA ApaNuM AcAryoe hemAcAryanuM A yogazAstra e dRSTithI khIlavavA jevuM che. evI jIvaMta ne jAgrata saMzodhanazakti e ja dharmanA ke yuganA prANa che. A graMtha tene prere. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 < " paraMtu, Ama kahIne huM AcAyanI vizALa te vyApaka. yAgadyaSTinA doSa nathI batAvatA mAgatA. mAtra, e dizAmAM A pustakane AdhAre ApaNA tattvajJAnanuM kheDANa karavA jevuM che e mAtra mAruM abhipreta che. mAkI, jyAM AgaLa AcAya pAtAnA zrAvaka dhama atAvatAM dezAvakAzika' vrata kahe che, tyAM AjanA vaizyadhama prApanA aMkuza ja nathI jaNAvatA? dhanAdi padArtho manuSyanA bAlu prANa jevA che; te dhanAdi laI le, eTale tenA prANa ja harI lIdhA ema kahevAya. mAtra khAdya padArthanA tyAga eTale aparigraha nahi. sava padArthomAM Asaktine tyAga tenuM nAma aparigraha. ' AvA udAtta dhama nI kharekharI bhAvanA jo karavAmAM Ave, te Aja je du:khamAM jagata sapaDAyuM che temAMthI te bacyA vagara rahe ? ane moTI vAta je A graMtha kahevA mAge che te te e che ke, upara kahelI bhAvanA karanArA yAganuM phaLa pAmyA vagara nahi rahe. yaniyamanuM ja jo jhINuvaTathI ne satyanI bhAvanApUrNAMka anuzIlana karavAmAM Ave, tApaNa yAganuM saMpUrNa phaLa maLe ema che. tA cittanI samatA hastAmalakata mane; ane e ja yAgane AtmA che. ' na sAmyena vinA dhyAnaM na dhyAnena vinA ca tat ' evI je anyAnya-kAraNatvanI AMTI che, ene paNa ukela AvA sAdhakane ja maLI zake che. A graMthamAMthI e mane preraNA maLeA. eka sama` gujarAtI yAgInuM A pustaka temanI ja AjanI bhASAmAM ane saMkSepamAM tathA saLaMga pravAhabaddhatAthI ApavA mATe, kharekhara ApaNe bhAI geApAladAsanA upakAra mAnavA ghaTe che. AkhA graMthanA sAra prathama 144 pAnamAM AvI jAya che. graMthanA mukhya pravAhamAM khaTakatA ne binajarUrI bhAgAne TippaNAmAM kADhI levAnuM temanu DahApaNa prazasya che, emanI bhASA pUratuM te kahI zakAya ke, A gUDha yegApaniSada ' potAnI gUDhatA saje che. bAkInI gUDhatA teA cAritryanI ' Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 sAdhanAthI ja TaLe. kema ke aMte yoga sAdhanAgamya ja che, anubhave ja potAnu rUpa pragaTa kare cheH 15-1-38 gUjarAta vidyApITha ' yogena yogo jJAtavyo yogo yogAtpravartate / yo'pramattastu yogena sa yoge ramate ciram // iti zam / maganabhAI prabhudAsa desAI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA & w upodaghAta samAjane vyApaka yoga [ zrI. maganabhAI desAI] prakaraNa 1 lu yoga eTale maMgalAcaraNa 3. - gamahimA 3. -oga eTale? jJAna, zraddhA ane cAritra 5. -cAritranA pAMca prakAra : paMcamahAvrata pa. -ahiMsAvratanI pAMca bhAvanAo 6. satyavratanI pAMca bhAvanAo 7. -asteyavratanI pAMca bhAvanAo 7. brahmacaryanI pAMca bhAvanAo 8, -aparigrahanI pAMca bhAvanAo 8, cAritranI bIjI vyAkhyA: samiti ane gupri 8. pAMca samitio 9. -traNa guptio 9. -cAganA be adhikArI: sAdhu ane gRhastha 18. --adhikArI gRhastha 10. prakaraNa 2 ju gRhasthayeganI taiiyArI-1: gRhasthanAM vrata 12. -samyakatva 12. nsAco deva 12. -sAco guru 13. sAco dhama 13. -samyakatvanAM lakSaNa, bhUSaNa ane dUSaNa 14. -pAMca aNuvrata 15. -ahiMsA 16. -satya 20. -asteya 22. brahmacarya 23. aparigraha 26. prakaraNa 3 juM gRhasthoganI taiyArI - 2 traNa guNavrato :- (1) digvirati 28. -(2) bhegepabhegamAna 28. -maghatyAga ra9. -mAMsatyAga 30.-rAtrIjanatyAga 32. (3) anarthadaMDatyAga 35. -durgAna 35. -pApopadeza 35. -hiropakArI dAna 36. -pramAda 36. cAra zikSAtrataH -1. sAmAyika 36. -2. dezAvakAzika 38, 3. piSadha 38. -4. atithisaMvibhAga 39. prakaraNa 4 thuM aticAre: vratonA aticAre 41. ahiMsAvratanA aticAre 1-satyavratanA aticAre 42. -astecavatanA aticAra 42. brahmacarya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 vatanA aticAza 43. aparigrahavratanA aticArA 43. -TrigdirativratanA aticAro 45. bhAgeApabhAgamAna vratanA aticAro 45, 5dara karmAdAne 46. "ana* virativratanA aticArI 48, sAmAyika vratanA aticAro 48. -dezAvakAzikavratanA aticAro 49. -peASaSa vratanA aticArA 50, -atithisa vibhAgavatanA aticArI 50. prakaraNa 5 su dinacarcA: mahAzrAvaka 51. - zrAvakanI dinacarcA: prAtaHkALa para. pratyAkhyAna 53. -madhyAhnakALa 54. --sAya kALe cha Avazyaka 14. svAdhyAya 56. -nidrA 56. savAramAM UThIne 57, "aMtima lekhanA pu, pariziSTa : aiyyapathikI pratikramaNa 60. -caityavaMdana 61. prakaraNa karyuM AtmajJAnanAM sAdhanaH AtmajJAna e ja meAkSa 64. cAra kaSAyAnA jaya 64. 1. krodha 65. -2. mAna 66. -3. mAcA 66. -4. lAbha 67. -pAMca iMdriyAnA jaya 67. -manaHzuddhi 69. --rAgadveSanA jaya 69. samatva 69. nimamatva 70. -1. anityatAbhAvanA 70. -ra. azaraNabhAvanA 70. -3. sasArabhAvanA 71. --4. ekvabhAvanA 71. -5. anyatvabhAvanA 71. -6. azucivabhAvanA 7ra. 7. AsravabhAvanA 72. -8, savarabhAvanA 73. 9. nirjarAbhAvanA 74. -ta5 74. -10, vama svAkhyAta bhAvanA 75. -11. leAkabhAvanA 78. -12. beAdhiDe bhavabhAvanA 79. prakaraNa 7 su dhyAna-1: dhyAnanA prakAra 81. dhyAnApayeAgI bhAvanAe 82. cAna mATe hitakara sthAna 83. -Asana 83. prANAyAma 83. prANAyAmanA prakAra 84. prANAyAmAddhinI apAramArthikatA 85. pratyAhAra 85. -dhAraNA 5. pariziSTa : AsanAnI vigatA 86. prakaraNa 8 su dhyAna-2: dhyAnanA adhikArI 89. -zarIrastha dhyeya 88. --padastha yeca 89. rUpastha dhyeca 90. rUpAtIta dhyeya 92. dhyAnanA anya prakAra 92. -AjJAvicaya 97. -aSAvicaca 93, -vipAkavicaca 93. sasthAnavicaca 93. -'ciMtananuM phaLa 93. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 prakaraNa 9 muM mokSaprApti H zukaladhyAna . -zukaladhyAnanA cAra bheda 5. - tIrthakaranI vibhUtio 98. -kevalisamuhughAta 100, mokSaprApta 101. prakaraNa 10 nuM svAnubhavakathana: cAra prakAranAM citta 103. -paramAtmaciMtana 104. -gurunI AvazyakatA 104. -udAsInatA 105. -AtmajJAnanI prApti ane phaLa 106. -aMtima upadeza 108. TipaNe . 1. 42 bhikSAde . 2. subhrama cakravatInI kathA (parazurAmanI kathA) 3. brahmadattanI kathA . 4. vasurAjAnI kathA. . pa. maMDika ane rauhiNeyanI kathA . 6. rAmAyaNanI kathA 7. sudarzana zeThanI kyA * * 8. sagara rAjAnI kathA - 9. saMgamakanI kathA * * 10. sthUlabhadranI kathA 11. gRhasthanI agiyAra pratimAo . 12. dhyAnAdi mATe gya sthAne . 13. judAM judAM karmonA Astra . 14. AtyaMtara tapanI vigato . 15. mamloka. 16. sAta narakabhUmio * * 17. prANAyAmanI vizeSa vigate 18. dhAraNAnAM vividha sthAne . 19. vividha the . 111 114 116 118 119 121 124 126 127 129 133 134 138 141 143 , * 147 174 176 pUrti . subhASito . sUci * * * * * * 215 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogazAstra Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 yAga eTale? vArI na zakAya evA rAgAdi ripu-samUhanuM nivAraNa karanAra yogInAtha mahAvIrane namaskAra. te bhagavAna anekanA maMgalAcaraNa uddhAraka che. phAdhara nAga AvIne 61 kare, ke devAdhideva dra AvIne bhaktithI caraNasparza kare, te paNa jemanuM mana samAna rahe che, tathA peAtAne du:kha denAra prANI pratye kRpAthI jemanAM netra AMsubharyAM thAya che, tevA zrI vIraprabhune punaH punaH namaskAra. [1/1-3] . yogamahimA zAstro dvArA, guruparaMparA dvArA tathA peAtAnA anubhava dvArA yoganuM tattva nizcita karIne A ' yogazAstra 'huM cuM chuM. [1/4] yoga sava` vipattirUpI vallIsamUhane nAza karanAra tIkSNa parazu che; tathA jaDIbuTTI, matra ke taMtra vinA mekSalakSmIne vaza karanAra vazIkaraNa che. pracaMDa vAyuthI jema game tevI dhanaghaTA dUra thaI jAya che, tema yAga vaDe game teTalAM meTAM pApa paNu nAza pAme che. lAMbA vakhatathI ekaThAM thayelAM lAkaDAMne paNa jema pracaMDa agni kSaNavAramAM bhasmasAta karI nAkhe che, tema cirakAlathI bhegAM thayelAM pApAne yAga bALI nAkhe che. yoganA prabhAvathI yAgIne ku vagere zArIrika maLa, tathA tene sparzI prabhAvazALI auSadhirUpa banI jAya che; tene vividha siddhizakti prApta thAya che; badhI iMdriyonA viSayAnuM jJAna te game te iMdriya dvArA prApta karI 1. caDakauzika sa`nA A prasaMga mATe jIe! A mALAnuM mahAvIrakathA' pustaka, (AvRtti 2) pA. 137 i. 3 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra zake che, pRthvI, pANI, AkAza vagere sthaLe te game tema gati karI zake che; te zApa ke varadAna ApavA samartha thAya che; dUranA keI paNa mUrta dravyanuM jJAna karI zake che; tathA bIjAnAM caMcaLa mana pratyakSa dekhI zake che. paraMtu e badhI siddhio te garUpI kalapakSanI puSpazrI jevI che; tenuM phaLa te mekSa che. [1/5-9] veganuM mAhAsya kevuM adbhuta che! bharatakSetrane ravAmI bharata cakravartI vizALa sAmrAjya vahana karatA hovA chatAM ga vaDe mekSa prApta karI zakyo, pahelI ja vAra manuSya zarIra pAmelI hevAthI RSabhadevanI mAtA marudevAne pUrvajanmanI kazI dharmasaMpatti na hevA chatAM keganA prabhAvathI te eka janme ja parama pada pAmI zakI; brAhmaNa, strI, garbha, ane gAyanI hatyA jevAM mahApApa karanArA, tathA narakanA atithi jevA lUTAru daDhaprahArI vagerene vega ja TekArUpa thaI paDyo; tathA taratamAM ja jeNe rastrI hatyA karI che evA durAtmA cilAtIputrane paNa vege ja bacAvyuM. tevA yuganI pRhA kene na thAya? [1/103] * 1. TIkAmAM A bharata vagerenI lAMbI kathAo che. bharata cakravatIe bhAIo sAthe jhaghaDIne sArvabhaumatva prApta karyuM hatuM. paraMtu eka vAra vIMTI sarI paDavAthI zabhA vinAnI banelI pitAnI AMgaLI dekhIne tene vivekajJAna thayuM, ane tyArathI yoganuM avalaMbana laI te tarI gayo. patrakamAM adha banelAM marudevI potAnA putra kaSabhadeva tIrthakara thayA bAda temanAM darzanathI ja yogayukta banI tarI gayAM; dRDhaprahArI bhayaMkara lUTAru hato. paraMtu eka daridra brAhmaNakuTuMbanI pote karelI durdazAthI nirAdhAra banelAM bALakonI sthiti vicAramAM AvatAM yogayukta banI tarI gaye; cilAtIputra lUTAru paNa pitAnI * priyatamAne tenA bApane tyAMthI upADIne nAsatAM gherAI javAthI tenuM mAthuM ekaluM kApI laI nAsI chUTaya; paNa pachI te kapAyelA mAthAne joIne ja tene zekamAMthI yoganI prApti thaI. A badhA dAkhalAomAM uttarottara pApane bhAra vadhato jAya che; ane tema tema te pApanA bhAraneya haTAvanAra yoganA prabhAvanuM paNa darzana thatuM jAya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. yAga eTale? je mANasanA kAnamAM 'yoga' e zabda peTA nathI, tevA vya janmelA narapazunA janma ja mA tho! cAre puruSArthImAM mekSa agraNI che; ane yAga e tenuM kAraNa che. jJAna, zraddhA ane cAritrarUpI ratnatraya enuM nAma ja yoga. [1/14-5 ] ajIva vagere tattvAnI yathAsthita rUpe saMkSepathI ke yoga eTale: jJAna, zraddhA ane caritra A - vistArathI samaja, tenuM nAma samyaga jJAna. [ 1/16 ] jina bhagavAne te tattvAnu je svarUpa kaheluM che temAM ruci, tenuM nAma samyak zraddhA. te ruci athavA zraddhA e prakAre utpanna thAya che: kAI vAra ( krame krame AdhyAtmika unnati ke cittazuddhi thatAM thatAM) te svAbhAvika rIte prApta thAya che; te! kAI vAra gurunA upadeza vaDe utpanna thAya che. [1/17 ] sava` sapApa pravruttione! tyAga tenuM nAma zvaritra. pAMca mahAvratAnA bheda anusAra tenA pAMca prakAra che. cAritranA pAMva te A pramANe : ahiMsA, satya, asteya, brahmacaya prAr: paMcamahAvrata ane aparigraha. [1/18 ] C .pramAdara vaDe sthAvara-jaMgama thavAnI hiMsA na karavI tenuM nAma ahiMsA. [1/20] 6 " 1. jIva, ajIva, Asrava, savara, nirjarA, madha ane mekSa e sAta tattvA che. tattva eTale meAkSaprAptimAM upayogI jJeya. jIva 'ne bAMdhanAra, tathA tene vividha phaLe bhegavAvanAra ajIva ' te karyAM, paramANu, AkAza vagere; ka'nuM jIvanI pApapravRttiene kAraNe jIvamAM baMdhAvuM te Asrava '; tene baMdhAtuM rokavuM te 'savara'; badhAyelA kane tapa AdRi vaDe dUra karavuM te nija rA'; karmo badhAvAne lIdhe jIvanI bakhtAvasthA te baMdha'; ane karmo dUra karI peAtAnuM zuddha svarUpa prApta karavuM te meAkSa.' A tattvanA vistara vana mATe juo A mALAnuM aMtima upadeza ' pustaka pA. 157 vagere. (AvRtti 3.) Asava,svara ane nija`rA mATe jIe A pustakamAM prakaraNa chaThThuM, 2. ajJAna, saMzaya, viSa ya, rAga, dveSa, smRtibhraMza, yoga (pravrutti)mAM asAvadhAnatA ane dharmanA anAdarae ATha prakAranA pramAda che. " Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogazAsra priya ane hitakara evuM sAcuM khelavuM tenuM nAma satya. je vacana satya hovA chatAM apriya ane ahitakara hAya, te satya nathI.1 [ 1/21] mAlike ApyuM na hoya tyAM sudhI tenuM kAMI na levuM, e asteya athavA acauya che. dhanAdi padArtho manuSyanA bAhya prANu jevA che; te harI lo, eTale tenA prANa ja harI lIdhA ema kahevAya. [1/22] divya ke sthUla zarIre| sAthe mana-vANI-kAyAthI, tema ja karavuM karAvavuM ke anumati ApavI ema aDhAra prakArathI kAmabhAgane tyAga, tenuM nAma brahmacaryAM. [1/23 ] sarva padArthAMmAM AsaktinA tyAga tenuM nAma aparigraha. mAtra khAdya padArthonA tyAga eTale aparigraha nahi. kAraNa ke, padArtha tyAgyo hAya paNa te mATenI AsaktithI citta kSubdha rahe che. [1/24] A dareka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo che. e bhAvanA vaDe bhAvita karelAM vratA ja ameAdha nIvaDe che, tema ja game tene zAzvata padanI prApti karAve che. [1/19,25] buddhimAna puruSe ahiMsAtratane nIcenI pAMca bhAvanAothI puSTa karavuM: sva-parane kaleza na thAya te rIte sAvadhAnatApUrvaka cAlavuM; manane azubha ciMtanamAMthI rekI, zubha ciMtane lagADavuM; bhikSA, tenuM grahaNa ke tene upayoga e traNe bAbatomAM sAvadhAna rahevuM; vastune levA-mUkavAmAM kALajI rAkhavI; ane khAvA-pIvAnI vastu kharAbara joI ahiMsAvatI pAMca bhAvanAo 1. kANAne kANA kahevA e apriya satyanA dAkhale che; ane pAradhI pUche ke, tame rastAmAM haraNA joyAM? tenA javAbamAM joyAM hoya ane hA kahe, te te khIA prANIene ahitakara evuM satya che. - TIkA -- ra. mULamAM 'mUrchA" che. 3. auSadhane bhAvanAe devAthI te jema vadhu pariNAmakAraka bane che, tema dareka vratane anukULa evI A keTalIka pravRtie dareka vrata jIvanamAM UMDuM Utare che. bhAvanAe - thI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vega eTale? tapAsIne levI tathA lIdhA pachI tevI rIte joI-tapAsIne ja upagamAM levI. [ 1/26 ] hAsya, lebha, bhaya ane krodhane tyAga karIne tathA vicArapUrvaka sacavratanI bolavuM, e satyavratanI pAMca bhAvanAo che. para mAvanA [127] barAbara vicAra karIne ja, vAparavA mATe joItI vastune je mAlika hoya tenI pAse tenI mAlikInI vastu satterAtanA ghara mAgavI; eka vAra sAmAnya rIte mAgaNI karI hoya, mAvanAro paNa vizeSa upayoga karatI vakhate athavA pharIthI tenI jarUra paDe tyAre tene nirdeza karI pharI mAgaNI karavI; mAlika pAse mAgatI vakhate ATaluM ja, ethI bAkInuM nahi, evuM cokkasa pramANu kahI devuM; pitAnI pahelAM bIjA samAna dharma vALAe keI sthAnAdi mAgI lIdheluM hoya, te tene upayoga karatI vakhate te samAnadhamanI rajA levI; tathA vidhipUrvaka meLavelI vastu paNa gune batAvIne temanI paravAnagI meLavyA bAda ja vAparavI, e pAMca asteya vratanI bhAvanAo che. [1/28-9] 1. temane paribhASAmAM anukrame: Isamiti, mane gupti, eSaNAsamiti, AdAna-nikSepaNa-samiti, ane Alokti-pAna-bhajana kahe che. samiti vagerenuM vivaraNa 9me pAne Ave che ja. . 2. e pAMcamAMthI pahelI cAra mULamAM makAna athavA sthAna" ne. udezIne kahelI che; ane pAMcamI "mAgI AgelAM annapAnane lagatI jaNAvI che. paraMtu anuvAdamAM sAmAnya artha ja lIdhuM che. A mahAvrato sAdhuone mATe ja che ema mAnI, mULamAM te rIte e bhAvanAonA artha karyA che. gRhastha mATe mahAvratane sthAne pachIthI jaNAvelAM aNuvrata hoya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra strI, baDha ke mAdApazuvALu` raheThANu ke temanA dvArA sevAyela AsananA tathA jyAMthI ADamAM rahI da'patInI krIDAnA avAja saMbhaLAya te sthaLanA tyAga karavA; rAgapUrvaka strI sAthe ke strInI kathA na karavI ( athavA rAgayukta strI sAthe ke rAgayukta strIonI kathA na karavI ); pahelAM (gRhastha avasthAmAM ke vrata letA pUrve ) strI sAthe karelA kAmabhoga yAda na karavA; strInAM maneAhara aMgeA rasapUrNAMka na jovAM temaja potAnA zarIranI TApaTIpa na karavI; ane kAmeAddIpaka rasavALAM khAnapAna tajavAM, e pAMca bhAvanAo vaDe brahmacarya vratane sthira karavuM. [1/30-1] brahmacaryanI pAMca bhAvanAo rAga pedA kare tevA manohara spa, rasa, gaMdha, rUpa ane zabdarUpI IMdriyAnA viSayeAmAM AsaktinA tyAga, ane adminI AMtra manane na game tevA sparzodimAM dveSane abhAva bhAvanAo e aparigraha vratanI pAMca bhAvanA che. [1/32-3] bIjI vyAkhyA pramANe, munizreSTho pAMca samitie ane traNa guptiethI pavitra banelA cAritrane samyakcAritra cAritranI vInA kahe che.1 vivekayukta sabhyapravRtti e samiti kaheAsthA : samiti vAya; ane buddhi tathA zrApUva ka mana-vacana-kAyAne unmArgethI rAkavAM te gupti kahevAya. [1/34] ane gupti . 1. A vyAkhyA mULamAM 'athavA' e rIte zarU karIne ApI che. joke TIkAmAM tA hemacaMdrAcAye` cAritranA mULaguNarUpa ' ane ' uttaraguNarUpa' ema e prakAra gaNI laI, pAMca mahAvratAdivALA cAritrane mUlaguNarUpa cAritra kahyuM che; ane samiti-guptivALA cAritrane uttaraguNarUpa `kahyuM che. -- C Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. yoga eTale? samitio pAMca che : lekenI avarajavaravALA tathA sUryanA prakAzavALA dherI mArge kaI jaMtune kaleza na thAya vara samitibo te mATe sAvadhAnatApUrvaka cAlavuM te "IryA samiti; doSayukta vANane tyAga karI sarva lene hitakara ane parimita belavuM e "bhASAsamiti'; 42 bhikSAthI adUSita evuM anna haMmezAM levuM e "eSaNAsamiti ; vastumAtrane joI-tapAsI kALajIpUrvaka levI-mUkavI, e "AdAna-nikSepa-samiti;" kapha, mUtra, mala vagere anupayogI vastuo jIvajaMtu vinAnA sthAnamAM kALajIpUrvaka nAkhI AvavI, e "utsargasamiti." [1/3pa-4]. guptio traNa che : kAmakrodhAdi kalpanAjALamAMthI manane mukta karavuM, pitAnA kalyANane upayogI padArthonA traNa ciMtanamAM tene samabhAvapUrvaka parovavuM, tathA aMte zubha ke azubha manovRttione nirodha karI AtmAnI aMdara ja tene ramamANa karavuM, e mane gupti'; meM, AMkha vagere vaDe aNasArA karyA vinA mauna dhAraNa karavuM, temaja zAstrAnusAra upayoga jeTaluM bolavuM e "vAgagupti; ane game teTalAM vidhra Ave to paNa (dhyAnAdi vakhate) zarIranI nizcalatA rAkhavI, temaja zayana Asana, 1. je raste lokonI vAraMvAra AvajA thatI hoya tyAM sajIva jaMtu ke vanaspati vagere paDyAM hovAno saMbhava che heya. 2. TIkAmAM vadhumAM jaNAvyuM che ke, kALajIpUrvaka cAlatAM hiMsA thaI jAya tepaNa vadhe nathI, paraMtu kALajI vinA cAlatAM to jIva mare ke na mare topaNa hiMsA thAya ja. 3. juo pustakane aMte TippaNa na. 1. 4. vAgagupti ane bhASAsamiti e bemAM taphAvata e che ke, guptimAM sarvathA vANI vyApArane nirodha, temaja samyam vANavyApAra e be vastuo rahelI che; jyAre samitimAM te sabhya vANavyApAra e eka ja vastu rahelI che.-TIkA. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogazAstra levuM mUkavuM ane haravuM-pharavuM e badhAmAM svachaMdI ceSTAne tyAga kare e "kAyagupti'. e pAMca samiti ane traNa gupti maLI ATha bAbate sAdhunA cAritrarUpI zarIrane nipajAvatI hovAthI, tenuM rakSaNa karatI hovAthI, tathA tenuM saMzodhana karatI hovAthI sAdhunI ATha mAtAo kahevAya che. [1/41-5] sAdhuone A cAritranuM sarvAze pAlana vihita che; paraMtu te cAritramAM prIti hovA chatAM azaktine kAraNe tene yojanA ve dhi- sarvAza AcarI na zakatA gRhastha tene a5 vAra : sai ane aMze paNa AcarI zake che, ane kalyANabhAgI sthi thaI zake che. [1/46] " nIce pramANe guNe ane AcaraNavALe gRhastha yogamArgano adhikArI thaI zake che. nyAyapUrvaka jeNe saMpatti adhikArI jUtha prApta karI heyara; ziSTa puruSoe AcarelA mArgano je prazaMsaka hoya; kuLa ane zIlamAM samAna evAM anya gotranAM mANasa sAthe jene vivAha saMbaMdha hoya; je pApabhIru heya; pracalita dezAcAra Acarato hoya; bIjAnI ane khAsa karIne rAjA vagerenI niMdA na karato hoya; bahu khullAmAM nahi ke bahu gIca 1. mULamAM tene mATe "gRhasthadhama" zabda che. tene artha "gRhasthIeno yogamArga" e ja che. 2. keTalAkanI evI mAnyatA hoya che ke, nyAyapUrvaka saMpatti prApta ja na thaI zake. tene javAba ApatAM AcAryazrI TIkAmAM kahe che: nivanimiva mAT: HT: [fjavAgha nA | zubhakarmANamAyAnti vivazAH sarvasaMpadaH / "deDakAM jema khAciyA tarapha Ave, tathA paMkhIo jema bharelA saravara pratye jAya, tema zubhakAmavALA puruSa pAse paravaza thaIne badhI saMpatti Ave che." 3. bhajana, paheraveza ityAdine lagata.- TIkA. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. yoga eTale? bhAgamAM nahIM evA, tathA sArA. paDozIovALA sthAnamAM, ochA daravAjAvALA makAnamAM je rahete heya; sadAcArI puruSane ja jene saMga hoya; mAtapitAno je pUjaka hoya; dhAMdhaLa ke upakavavALAM sthAnone tyAga karatA hoya; deza, jAti ane kulanI apekSAe niMdya gaNAtAM karmomAM jenI pravRtti na hoya; je kamANI pramANe kharca karate heyara; saMpatti pramANe paheraveza rAkhatA hoya; ATha buddhiguNothI yukta hoya; reja dharmanuM zravaNa karate hoya; pahelAMnuM khAdheluM pacyuM na hoya tyAM sudhI navuM bhejana na karatA hoya; bhUkha lAge tyAre prakRtine anukULa bhajana karato hoya; dhama artha ane kAma e traNene anya bAdhA na Ave te rIte seva haiya; atithi, sAdhu ane dInajanane yathA gya dAna deto hoya; haMmezAM Asaktirahita rahe te heya; guNone pakSapAtI hoya; niSiddha deza ane kALamAM pravRtti na karato hoya; pitAnuM baLAbaLa barAbara samajato hoya; sadAcArI ane jJAnavRddha puruSanI sevA karate hoya; piSyajanonuM yathAyogya poSaNa karate hoya; 1. sauvIra dezamAM kRSikama gahita che; lATa dezamAM dArU gALavo gahiMta che; brAhmaNane surApAna tathA tala, mIThuM vagere vecavuM gahita che; caulukyomAM madyapAna gahita che i.- TIkA. 2. pAdamAyAnnidhiM kuryAt pAdaM vittAya ghaTTayet / dharmopabhogayoH pAdaM pAdaM bhartavyapoSaNe // Avakane cothA bhAga saMcaya karavo, e bhAga dhaMdhAmAM lagADe, e bhAga dharma tathA bhegamAM kharca ane cotho bhAga azritonA poSaNamAM." - TIkA. 2. zabUSaT Ava jaiva nAM dhAra tathar | ___ Uho poho'rthavijJAnaM tattvajJAnaM ca dhIguNAH // navI vAta sAMbhaLavAnI IcchA tene sAMbhaLavI tene samajavI; tene yAda rAkhavI; sAMbhaLelI vastune AdhAre tevI bIjI bAbatone vitarka kare; viruddha bAbatone dalIlothI dUra karavI; padArthonuM saMzacarahita jJAna prApta karavuM; ane tavanirNaya karavo, e buddhinA ATha guNo che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra dIdha`dazI hoya; sArAnarasAne jene viveka hAya; je kRtajJI hoya; leAkeAmAM priya hoya; jene kharAba kAmanI lajjA hoya; je dayALu hAya; je saumya AkRtivALA hoya; je paropakAra karavAmAM zo hoya; potAnA aMtaramAM rahetA kAma, krodha, leAbha, mAna, mada ane ha ( matsara ) e cha zatruone parihAra karavAmAM tatpara hoya; tathA jeNe iMdriyAne vazamAM ANI hoya, tevA gRhastha yogamAga nuM pAlana karavA zaktimAna thAya che. [ 1/47-56 ] ra gRhasthayAganI taiyArI - 1 yAgamAga nuM anusaraNa karavA IcchanArA gRhasthe nIcenAM vrata avazya dhAraNu karavAM joi e. te tratA A pramANe gRhasthAM vrata che: pAMca aNuvratA, traNu guNavratA ane cAra zikSAtratA. paraMtu te badhAM vratA 'samyaktvayukta gRhasthane ja phaLadAyaka thAya che; anyane nahi. mATe sauthI prathama sAdhake sabhyazrva prApta karavuM joI e. ra sAcA devamAM devabuddhi, sAcA gurumAM gurumuddhi ane sAcA dhama'mAM ajJAna, saMzaya ane viSaya vinAnI zuddha buddhi, enuM nAma sabhya. tethI UlaTuM, devamAM devabuddhi, aNumAM gurumuddhi ane adhama mAM dhabuddhi e mithyAtva kahevAya. [2/1-3] samyaktva je savajJa che, rAgAdi doSA jeNe jItyA che, je lAyamAM pUjAya che, tathA je padArthAne jevA che tevA kahI sAco deva tAve che, te ja deva kahevAvAne lAyaka che; te ja ati che; ane te ja paramezvara che. peAtAmAM jo vicArazakti hoya, te evA devanuM ja dhyAna karavuM joI e; tenI ja upAsanA + Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gRhasthayeganI taiyArI-1 karavI joIe; tenuM ja zaraNa IcchavuM joIe ane tenI ja AjJA svIkAravI joIe. je devo strI, zastra, mALA vagere rAgAdinAM cihnothI kalaMkita che, tathA zApa-varadAna ApyA kare che, teo mukti na apAvI zake. nATaya, aTTahAsa, saMgIta vagere dhamAlamAM vyagra de, pitAne zaraNe AvelAone zAMtipada kevI rIte prApta karAve? [2/4-7] jeo mahAvratadhArI che, jeo dhIra che, jeo mAtra bhikSAthI ja nirvAha kare che, jeo samatAmAM sthita che, sAjo ra tathA jeo sAco dharma upadeze che, teo sAcA gura che. jeo ziSyanAM strI-dhana-dhAnya vagere sarvanI abhilASA karanArA che, jeo magha mAMsa vagere sarva khAyA kare che, jeo putra strI vagere parigrahavALA heI abrahmacArI che, tathA mizyA upadeza ApanArA che, teone guru na kahI zakAya. jeo pite ja strI vagere parigraha tathA sarva prakAranI hiMsAdi pravRttiovALA che, teo bIjAne zI rIte tArI zake? je pite ja daridrI che, te bIjAne dhanavAna zI rIte banAvI zake? [ 2/8-10 ] durgatimAM paDatA prANIne dhAraNa kare - bacAve- tenuM nAma dhama. sarvajJa puruSoe udezelo saMyamAdi daza sAco dharma prakArane dhamara mukti apAvI zake che. keTalAka leke pitAnA dharmane apoSaya " eTale ke "kaI puruSe na kahele" kahIne zreSTha mAne che; ane kahe che ke, "puruSe kahelI vANImAM te deSa hAya paNa kharA ane na paNa hoya; paraMtu amArAM 1. jene pitAnAmAM apUNatA lAgatI hoya, te ja bIjAnA nAmanI mALA pheravato hoya. tethI, hAthamAM mALA hevI e koInI pAsethI kaMI meLavavAnI icchAnuM pratIka che, pUrNatAnuM nahi.- TIkA. 2. tatvArthasUtra 9-6mAM jaNAvyA pramANe kSamA (sahanazIlatA), mRdutA, Arjava (vicAra, vANI ane vartananI ekatA ), zauca (zarIramAM Asaktine abhAva), satya, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya (koI vastumAM mamatva na rAkhavuM) ane brahmacarya (guru sAthe nivAsa) - A daza prakArane dharma che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra zAstrone to koI kartA ja na hovAthI temAM doSane saMbhava ja nathI." tene javAba e che ke, koI puruSe na kahyuM hoya evuM vacana ja asaMbhavita che; ane chatAM evuM saMbhave ema mAne te paNa tene pramANabhUta che ke nahi te nakakI karavAnuM sAdhana eka ja che, ane te e ke, te vacana koI Apta - anubhavInuM che ke nahi te tapAsavuM. mithyAdaSTivALAoe pravartAvela ane hiMsAdi doSathI kaluSita evo dharma, dharma kahevAto hoya to paNa saMsAramAM rakhaDAvanAra ja thaI paDe che. rAgadiyukta hevA chatAM deva kahevAya, abrahmacArI hovA chatAM guru kahevAya, ane dayA-ahiMsA vinAne hovA chatAM dharma kahevAya, te pachI A jagatanI AzA ja mUkavI ! [2/11-4] zama, saMvega (mumukSA), nirveda (vairAgya), anukaMpA ane AstikatA e samyakatvanAM lakSaNa che. jinee savanAM strakSA, kahelA dharmamAM sthiratA, te dharmanI unnati mULa ane kUSaNa karavAmAM madada karavArUpI prabhAvanA, te dharma pratye bhakti, te dharmanA siddhAMtamAM kuzaLatA, 1, sAce dharma kone kahe e bAbatamAM manunA maMtavya mATe juo pustakane cheDe pUti 1. 2. krodhAdi kaSAyo tathA viSayatRSNa na thavAM te.- TIkA. 3. jinee kahelA jIva, paraloka vagere bhAvo che (asti), ema mAnavuM te. - TIkA. 4. TIkAmAM nIce pramANe eka zleka TAMkI ATha jaNane dhamanI prabhAvanA karanArA tarIke varNavyA che. sArI rIte AgamagraMze jANanAra, dharmakathA sArI rIte karI zakanAra, vAdavivAdamAM kuzaLa, nimattazAstra dvArA kiAlika lAbhAlAbha kahI zakanAra, kaThora tapa AcarI jANanAra, prajJapti vagere zAsanadevatAo jenI madadamAM che te, vazIkaraNa vagere jANanAre, ane kavi. pachInA vakhatamAM jaina sAdhuo jAraNa-mAraNa, ke devadevInI sAdhanAmAM kevI rIte paDyA te A zloka uparathI kalpI zakAze. jUnAM zAstromAM je nimittAdi zAstro tyAjya kahyAM che, temanuM sevana dhamanI unnati mATe ja karIne e lokoe dhamanI kharekhara ja unnati karI ke kema e vicAravA jevuM che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gRharathayAganI teyArI-1 15 ane tIrthasevA e pAMca samyakatvanAM bhUSaNa che. zaMkA, (bIjAnA dhamamAM sukhakara mAga hovAthI tenI IcchArUpI) kAMkSA, (A mahAna kaSTa sahana karavAnuM kAMI phaLa haze ke kema e pramANe buddhinI asthiratA pI) vicikitsAra, pitAnA dharmathI viparIta mAnyatAvALA mithyA daSTi lokenI prazaMsA, tathA temane saMsarga-e pAMca sabhyatvanAM dUSaNa che. [2/1pa-7] A pramANe daDha samyaphavayukta gRhastha pAMca aNuvrata vagere vrata dhAraNa karavAM. aNuvrata eTale nAnAM - guhastha vAM maLavA mATenAM vrata. sthUla hiMsA, sthUla asatya, pUla cauya, sthUla abrahmacarya, ane sthUla parigrahamAMthI, mana vANI ane kAyA vaDe e traNa prakAre, tathA jAte na karavuM temaja bIjA pAse paNa na karAvavuM e be prakAre nivRtta thavuM, te aNuvrata kahevAya che. "zUla" hiMsA eTale jemanAmAM hiMsAdine lagato jaina zAstra eTale sUkSma vicAra nathI tevA anyadharmIo paNa jene hiMsA mAne che te, eTale ke jaMgama jenI hiMsA. ahIM hiMsAdi jAte na karavAM ke bIjA pAse na karAvavAM ema be prakAra ja lIdhA che, ane "koIne anumati paNa na ApavI" e trIjo prakAra nathI 1. tIrthaMkaranAM janmAdi sthAne te tItha. athavA ahata bhagavAna temaja temane caturvidha saMgha paNa tItha kahevAya che. tIrtha eTale saMsAranadI pAra karavAne sukhe UtarI zakAya tevo mArga. - TIkA. 2. zaMkA ane vicikitsA vacce TIkAmAM e bheda batAvyo che ke, zaMkA to tanA svarUpane lagatI hoya che, jyAre vicikitsA kriyAnI bAbatamAM hoya che. "vicikitsA eTale sadAcArI munionI niMdA," e bIje vikalpa paNa TIkAmAM che. 3. mULamAM vagere" eTaluM vadhAre che. "vagere ne artha e karavo ke mana-vANI-kAyA vaDe e traNa, ane karavuM karAvavuM e be prakAro meLavavAthI jeTalA krame saMbhave, te badhA. jemake 3-2, 2-2,1-2,13,1-1 vagere. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 yogazAstra lIdhA; kAraNa ke, gRhasthane chaiyAM-chekarAM te hAya ja, ane te je kAMI hiMsA kare temAM tenI anumati gaNAya ja. [2/18 ] ahiMsA have ApaNe te dareka vratane vigatavAra vicAra karIe. temAM sauthI prathama vrata ahiMsA che. hiMsAnA phaLarUpe pAMgaLApaNuM, kADhiyApaNuM, ke DU yiApaNu1 vagere prApta thAya che ema jANIne, buddhimAna puruSa niraparAdhI jagama prANIonI hiMsAnA saMkalpa paNa na kare. potAnI peThe badhAM prANIone sukha priya che ane duHkha apriya che ema vicArI, potAne na gamatI hiMsA khIjA pratye paNa na AcaravI. ahiM sAdhanuM rahasya samajanAra mumukSu upAsake sthAvara venI paNa nirarthaka hiMsA na karavI. prANI peAtAnuM vita bacAvavA rAjya pazu ApI de che; evA e jIvatanA vadha karavAthI thatuM pApa, AkhI pRthvI dAnamAM ApI de te paNa na dhoI zakAya. vAyu, jaLa ane tRNa khAI ne jIvanArAM vananAM niraparAdhI prANIone mAMsane mATe mAranArA mANusamAM ane kUtarAmAM ze! phera che? peAtAnuM zarIra dAbhathI kapAtAM paNa je duHkhI thaI jAya che, evA mANasa niraparAdhI prANIone tIkSNa zastro vaDe zI rIte haNI zake ? potAnA kSaNika sukhane mATe krUra loko khInna prANIne AkhA janma pUrA karI nAkhe che! kAI mANusane 'tuM marI jA' eTaluM kahevA mAtrathI paNa duHkha thAya che; to pachI dAruNu zastro vaDe tene mArI ja nAkhavAmAM AvatA hoya, tyAre tenI zI dazA thatI haze? zAstramAM kahyuM che ke, krUra cittavALA subhramara ane brahmadatta e e cakravatI e manuSyAne ghAta karavAne kAraNe sAtamuM naraka pAmyA. mANusA hoya, pAMgaLA hoya ke kaiDhiyA-patiyA hoya te sArA, 1. mULamAM tene mATe kuNitva' zabda che. sAmAnya rIte tenA atha e thAya che ke, janmathI ja nAnA meATA hAtha-pagavALA hAvuM te. : 2. suzrUma cakravartInI kathA mATe jIe pustakane ate TappaNa naM. 2. 3. brahmadattanI kathA mATe jIe pustakane aMte TippaNa naM. ka. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gRhasthayAganI taiyArI - 1 17 paNa sarvAMgasaMpUNu hAine hiMsAparAyaNa hoya te nahi sArA. vidmanI zAMtine arthe karelI hiMsA paNa pariNAme vizrvakara ja thai paDe che; tathA kulAcAra mAnIne karelI hiMsA paNa kulanA vinAza karanArI thAya che. vaMzaparaMparAthI cAlatI AvelI hiMsAne paNa je tajI de che, te kAlasaurikanA putra sulasanA jevA prazasApAtra thAya che. 1 mANusa hiMsAnA tyAga na kare tyAM sudhI tene iMdriyanigraha, devagurunI upAsanA, tathA dAna adhyayana ane tapa vagere zubha karmo paNa niSphaLa jAya che. hiMsApradhAna zAstra upadezanArA lAbhAMdha nirdaya lokA mugdha buddhinA vizvAsu leAkAne narakanA bhAgI kare che. teo kahe che, svayaMbhUe peAte ja pazuone yajJa mATe sarjyo che. yajJa jagatanA kalyANu artha che, mATe yajJamAM karelI hiMsA hiMsA nathI.2 yajJane mATe haNelAM pazu, vanaspati, vRkSa. jAnavara, ane pakSIe ucca gatine pAme che. manue kahyuM che ke, madhupaka mAM, yajJamAM temaja pitRnAM ke devAnAM karmAmAM pazuenI hiMsA karavI, paraMtu bIje nahi; yajJAdi nimitta pazunI hiMsA karanAro vaivid brAhmaNa potAne temaja te pazune uttama gati pamADe che. A pramANe hiMsAnA upadeza karanAruM zAstra racanArA krUrakI leAkA kayA narakamAM jaze? kAraNu ke, te te nAstikA karatAM paNa vadhu nAstika che. kahyuM che ke, * cArvAka bicArA sArA, kAraNa ke te te ughADe! nAstika che; paraMtu meDhe veda khelatA jamina tA tApasanA 1. kAlasaukarika eka khATakI hateA. tenA mRtyu khAda tenA putra sulasane tenAM kuTuMbIjane e khATakIne dhaMdhA karavAnuM kahyuM. paraMtu teNe peAtAnA pitAnI . durdazA joI hatI, ane tene khAtarI thaI hatI ke pitAnI durdazAnuM kAraNa tenA hiMsaka dhadhA ja hatuM. tethI te kemeya kabUla na thyA. tyAre tenAM kuTuMbI tene kahevA lAgyAM ke, tArA pApamAM ame bhAgIdAra thaIzuM, te pachI tAre zA vAMdhA che? tyAre sulase eka kuhADI peAtAnI jAdhamAM mAryo ane tenI vedanA sagAMone vaheMcI levA kahyuM, paNa kAI tema karI zakasuM nahi. ra. jIe manusmRti adhyArU 5, zrle, 3942, 3. eka kriyAvizeSa, temAM gAyanA vadha karavAnA heAya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 yogazAstra ' ' C veSamAM rAkSasa ja che.' devAne ala ApavAne bahAne kai yanane khAne je krUra lokA vene haNe che, tee dhAra durgAMtine pAme che. zama, zIla ane dayAmUlaka jagatakalyANakArI dhama ne tyajI, maMdabuddhi lokee hiMsAne ja dhama harAvI che, e kevI navAInI vAta che? smRtimAM kahyuM che ke, tala, DAMgara, java, aDada, pANI, ke phaLamULa vidhisara pitarone ApavAmAM Ave te temane eka mahinA sudhI tRpti thAya che; mAlInA mAMsathI e mahinA, haraNanA mAMsathI traNa mahinA, gheTAnA mAMsathI cAra mahinA, pakSInA mAMsathI pAMca mahinA, bakarAnA mAMsathI chaM mahinA, - pRta ' mRganA mAMsathI sAta mahinA, eNu ' mRganA mAMsathI ATha mahinA, purava mRganA mAMsathI nava mahinA, varAha ane pADAnA mAMsathI daza mahinA, sasalA tathA kAcabAnA mAMsathI agayAra mahinA, gAyanA dUdha ane pAyasathI eka varSa, tathA gharaDA bakarAnA mAMsathI bAra varSa sudhI tRpti thAya che. * AvAM AvAM smRtivAkaya anusAra je mUDhA pitRnI tRpti arthe hiMsA kare che, tenI peAtAnI paNa durgati thAya che. je mANusa anya bhUtaprANIone abhayadAna Ape che, tene ja temanA taraphathI bhaya rahetA nathI. evA niyama che ke, jevuM Ape tevuM pAmeA. ' dhanuSyadhArI ( zaMkara ), daMDadhArI ( yama ), cakra tathA asidhArI ( viSNu ), ladhArI ( ziva ) ane zaktidhArI ( kumAra ) vagere devA hiMsaka hAvA chatAM temane devabuddhithI pUjavAmAM Ave che, e bhAre du:khanI vAta che. ahiMsA mAtAnI peThe sava` bhUtAnI hitakAriNI che; ahiMsA ja sauMsArarUpI marubhUmimAM amRtanadI che; ahiMsA duHkharUpI dAvAgnine zAMta karanAra varasatI vAdaLI che; ane ahiMsA ja saMsArarUpI rAgathI pIDita lokone mATe parama auSadha che. dIdha AyuSya, parama rUpa, ArAgya ane prazaMsApAtratA, e aMdhAM ahisAnAM ja phaLa che. vadhAre zuM kahIe ? ahiMsA sarva kAmanAe pUrI karanArI che. [2/19-pa2 ] . manusmRti abyA 3, zlo0 266-71. * Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gRhasthaganI taiyArI-1 ahiMsAne lagatA bIjA keTalAka zleke TIkAmAM che, te A pramANe : bIjAnA dehanA nAzanI peThe, bIjAne kAMI duHkha devuM ke, tene mAnasika kaleza ke vedanA karAvavAM e paNa hiMsA ja che. prANI pramAdathI bIjAnI je hiMsA kare che, tene jJAnIoe saMsAranuM mULa kahelI che. je pramAdI che, tenA vaDe keIna zarIrano nAza na thAya te paNa tene hiMsAnuM pApa cokkasa lAge che. paraMtu je apramAdI che, tenA vaDe kAInA zarIrane nAza thAya to paNa tene hiMsAnuM pApa lAgatuM nathI. keTalAka evuM kahe che ke, hiMsaka prANIone nAza karavAmAM pApa nathI; kAraNe ke, eka hiMsaka prANane mAravAthI tene hAthe maranArAM aneka prANIonuM rakSaNa thAya che ! paNa te khoTuM che. kAraNa ke, jagatamAM hiMsaka nahi evuM koNa che? uparAMta, dharmanuM mULa ahiMsA che; hiMsA karyAthI dharma zI rIte prApta thAya ? kAraNa ke, hiMsA pote ja pApanuM kAraNa che; eTale hiMsA pApane dUra kevI rIte karI zake? keTalAka ema kahe che ke, duHkhIone mAravAmAM deSA nathI; kAraNa ke, tema karavAthI du:khI jIva duHkhamAMthI mukta thAya che ! paraMtu te mAnyatA paNa bhUlabharelI che. kAraNa ke, evI rIte mArelAM te prANIo A duHkhamAMthI chUTI narakamAM tethI paNa vadhAre duHkha nahi pAme tenI zI khAtarI ? vaLI e dalIlathI to ema ja kahevuM joIe ke, sukhI lekene mAra vAmAM ja puNya che; kAraNa ke, teo jeTaluM vadhAre Avaze teTaluM vadhAre pApa karaze! mATe evAM badhAM kuvacano tyAga karavo. je dehathI bhinna jIva ja nathI mAnatA, ke jeo te baMnene ekAMtika bheda mAne che, temane mate hiMsA jevI vastu ja saMbhavatI nathI. paraMtu, "jIva zarIrathI bhinna che; ane abhinna paNa che," e mata ja vicArathI samajI zakAya tevo che temaja svIkAravA yogya paNa che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciogazAstra satya asatyanA phaLarUpe mUMgApaNuM, totaDApaNu temaja mukhanA vividha rege prApta thAya che ema jANIne, mANase asatyane tyAga karavo. sthUla asatya pAMca prakAranuM che : kanyA viSayaka, gAya viSayaka, 'bhUmiviSayaka, thApaNa viSayaka, ane khoTI sAkSI viSayaka. kAraNa ke, e badhuM lekathI viruddha che, vizvAsane ghAta karavArUpa che, ane dharmathI UlaTuM che. asatyathI A lekamAM niMdA ane halakApaNuM prApta thAya che, tathA paralokamAM adhogati thAya che. je vastu pite jANatA na hoIe, ke jemAM ApaNane zaMkA hoya, evI bAbatamAM pramAdathI paNa buddhimAne asatya na bolavuM. heya tene chupAvavuM, na hoya tene UbhuM karavuM, hoya tenAthI juduM kahevuM, keIne sadoSa pravRttimAM preravuM, keIne apriya vacana kahevuM, koIne gALa bhAMDavI vagere asatya vacanathI, vaMToLiyA vaDe jema moTAM jhADa bhAMgI paDe, tema kalyANa athavA zreya nAza pAme che. pazya karavAthI jema vyAdhio utpanna thAya che, tema asatya balavAthI veravirodha, viSAda-pazcAttApa, avizvAsa, avamAna vagere kyA kayA deSa nathI UpajatA? asatya bolavAthI jIvane nigodara, pazu ke narakani prApta thAya che. bhayathI ke bIjAnA AgrahathI paNa jUThuM na besavuM. kAlikAcAryane durAtmA datta rAjAe yajJanuM phaLa pUchayuM, tyAre temaNe rAjAnI bIka vinA sIdhuM kahI dIdhuM 1. AnI pahelAM "maM" "maM" bolavApaNuM, ane aspaSTa belavApaNuM (manmana, hRRtva) evA be zabdo che. 2. "kanyAviSayaka asatya ' eTale ke, kanyA nAnI hoya to paNa maTI kahevI, dUSaNavALI hoya chatAM nirdoSa kahevI vagere. "gAyaviSacaka asatya" eTale ke, gAya ke koI jAnavarane heya tenAthI sAruM kahevuM ke kharAba kahevuM, tathA pitAnuM na hoya chatAM potAnuM kahevuM vagere. pachInA prakAro samajAya tevA che. 3. nigoda eTale anaMtakAcika che. tevA anaMta chanuM eka jUtha heya che; tathA te badhAnI poSaNa ane zvAsaprazvAsanI kriyA sahiyArI heya che. teo ati duHkhI manAya che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gRhasthayAganI taiyArI-1 26 ke, 'naraka !' pachI rAjAe temane kedamAM naMkhAvyA, ane te temane mArI paNa nakhAvata; chatAM, AcAya huM na kholyA. para Mtu vasu rAjA peAtAnI gurupatnInA AgrahathI nArada ane patanA vivAdamAM jUThuM khelyA tethI naraka pAmyA.. vaLI sAcuM paNa pArakAne pIDA karanAruM vacana na kholavuM;ra kAraNa ke, kauzika tApase pAradhIne mRganuM TALu kAM gayuM che te batAvIne narakargAta vaheArI lIdhI. vaLI, thoDuMka jA huM kholavAthI rauravAdi narakamAM javuM paDe che, te jinabhagavAnanI vANIne viparIta rIte kahenArAnI zI dazA thavAnI haze ! satya e sarva jJAna ane cAritranuM mULa che. jee satya ja khele che, temanI caraNarajathI pRthvI pavitra thAya che. jee mahAdhanarUpa satyavrata dhAraNa karI, asatyanA tyAga kare che, temane bhUta-pretanAga vagere kAMI karI zakatAM nathI. [2/53-64] A ja viSayane lagatA bIjA paNa keTalAka zlokA TIkAmAM che : ahiM sArUpa taLAvane anya tratA pALarUpa che. temAMthI satyane bhaMga thatAM AkhI pALa tUTI jaI badhuM nAza pAme che. satya badhAM bhUtAnuM upakAraka che. buddhimAne satya ja khelavuM athavA sarvosAdhaka maunanuM avalaMbana karavuM. kAI pUche tA paNa vairanuM kAraNuM, ma`bhedI, karkaza, zaMkAspada, hisra, ke ayAyukta vacana na khelavuM. paraMtu dhama nA dhvaMsa thatA hoya, kriyAnA lApa thatA hAya ke potAnA siddhAMtanA arthanA nAza thato hAya, te pUchyA vinA paNu zakti hoya to tene niSedha karavA. 1. A vArtA mATe jue pustakane aMte TippaN naM. 4. ra. sarakhAvA manusmRti a. 4, zlA. 138 : satya khelavuM, tathA priya khelavuM; apriya satya na khelavuM; ane ndva 3 hoya tevuM priya paN na khelavuM, A sanAtana dhama che.' 3. heAca tenAthI UlaTA atha karIne kahevuM; ke sAcA arthoM dabAvI rAkhavA te. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra maTI jaTA dhAraNa karate heya, muMDana karAvatA hoya, nagna rahe te hoya, cIvara dhAraNa karatA hoya ke tapasvI hoya, te paNa te jU huM bele, te aMtyaja karatAM paNa vadhu siMgha bane. eka tarapha asatyathI thatuM pApa mUke ane bIjI tarapha bIjAM badhAM pApa mUke, te paNa asatyavALuM palluM ja bhAre thAya. vyabhicArI ke cerane te kAMI upAya che; paNa jUThuM bolanAra mATe koI ja upAya nathI. corInA phaLarUpe durbhAgya, gulAmI, dAsatva, aMgacheda, ane daridratA prApta thAya che ema jANI, buddhimAne sthUla cArIne asteya tyAga kare. keInuM paDI gayeluM, bhulAI gayeluM, khovAI gayeluM, mAlikanI pitAnI pAsenuM, keIe ApaNe tyAM thApaNa tarIke mUkeluM, ke keIe chupAvIne saMghareluM evuM je kAMI pArakuM che, tene buddhimAna tenI paravAnagI vinA na le. [ 2/65-6 ] je mANasa pArakAnuM dhana re che, te tene A leka, paraleka, dharma, dheya, dhati ane mati paNa core che. keIne jAnathI mArIe te te ekalAne eka kSaNa duHkha thAya che; paraMtu keInuM dhana corI laIe tyAre te tene tema ja tenA putra-pautrAdine yAjajIvana duHkha thAya che. [2/7-8) * corInuM phaLa A lokamAM ja vadha-baMdhanAdirUpe maLe che ane palekamAM paNa narakavedanArUpe maLe che. cera mANasa divase ke rAte, UMghatAM ke jAgatAM zalya bhoMkAyuM hoya tema kadApi svastha thaI zakato nathI. ceranAM sagAMvahAlAM, mitra, putra, patnI, bhAI, bApa vagere svecchanI peThe tene jarA paNa saMsarga karatAM nathI. rAjAo te sage hoya te 1. kAraNa ke, brahmahatyA, surApAna, cerI, tathA gurunI strI sAthe vyabhicAra e meTAM pApanI peThe te pApa karanArane saMsarga paNa mahApAparUpa gaNAya che. uparAMta rAjAne bhaya paNa khare ja. kAraNa ke, rAjanItimAM cAra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka 2. gRhasthayeganI taiyArI-1 paNu carane maMThikanI peThe zikSA kare che. keI cera hoya chatAM cerI choDI de, te rohiNeyanI peThe svargagAmI thAya che. bIjAnuM sarvarava haravAnI vAta te dUra rahI; mANase to bIjAe na ApeluM taNakhaluM paNa na levuM joIe. jeo asteyavrata pALe che, temanA anartho dUra thAya che, temanI prazaMsA thAya che, ane temane svarga jevAM sukho pragaTa rIte AvI maLe che. [2/69-75] abrahmacaryanA phaLarUpe paMDhatva, tathA Idriyacheda prApta thAya che e jANIne, buddhimAna puruSe svapatnImAM ja saMtuSTa rahevuM ' brahma tathA parastrIne tyAga karavo. AraMbhamAM ja manehara, paraMtu pariNAme kiMpA vRkSanAM phaLanI piThe ati dAruNa evA maithunane koNa seve? maithunathI kaMpa, sveda, zrama, mUcha, cakarI, glAni, balakSaya, kSayaroga vagere rege prApta thAya che. strInI yonimAM ati sUkSma jaMtuonA samUha hoya che, te maithuna vakhate nAza pAme che. vAsyAyane paNa kahyuM che ke, "hImAMthI pedA thatA tathA mRdu, madhyama ke uttama zaktivALA sukSma jaMtuo yonimArgamAM eka prakAranI khajavALa pedA kare che." je mANasa strIsaMbhegathI pitAnA kAmavarano upAya karavA cAhe che, te agnine ghInI Ahuti vaDe helavavA icche che. tapele leDhAne sthaMbha AliMgavo sAre; paraMtu uparAMta cerI karAvanAra, tene salAhakAra, tene bheda jANanAra, tene mAla vecAto lenAra, tathA tene sthAna tema ja khAvAnuM ApanAra paNa zera ja gaNAya che. TIkA. 1. malika ane rauhiNeyanI kathA mATe juo pustakane aMte TippaNa 2. mULamAM ahIM "vA" eTale ke "athavA" zabda che. jana AcAranA itihAsamAM eka vakhate svadAra saMtoSa-vrata ane pAradAra varjana-vata ema be prakAra paNa hatA. paradAra-vajana-vrata lenAre "parastrI' nahIM evI kanyA. vidhavA ke vezyAne svIkAra karI zakato. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 yogazAstra narakanA dvArarUpa maithuna sevavuM sAruM nahi. game te satparuSa hoya, paraMtu tenA hRdayamAM je strIbheganI kAmanA jAgI, te tenA hRdayamAMthI badhA uttama guNe dezanikAla thayA jANavA. mAyAzIlatA, krUratA, caMcaLatA, kuzIlatA vagere doSo svAbhAvika rIte ja kAmavAsanAnI sAthe rahenArA che. apAra mahAsAgarane pAra pAmavo saMbhavita che, paraMtu prakRtithI ja vakra evI kAmavAsanAnAM durine pAra pAmavo saheluM nathI. kAmavAsanA pati, putra, pitA, bhAI vagerene saMbaMdha joyA vinA akAryamAM pravRtti karAve che, temaja jIvanA jokhamamAM paNa utAre che. kAmavAsanA saMsAranuM bIja che, narakamArganI dIvI che, zokanuM mULa che, kaMkAsanI jaDa che, ane duHkhanI khANa che. [2/76-87] kAmavAsanAne vaza banI jeo vezyAgamana kare che, temanA duHkhane te pAra ja raheto nathI. kAraNa ke, vezyAone manamAM juduM hoya che, vANImAM juduM hoya che, ane kriyAmAM juduM hoya che. teo kema karIne keIne paNa sukhane hetuM thaI zake ? aneka prANIonA mAMsa ane madirAthI kharaDAyelA tathA aneka jarapuruSothI cuMbAyelA vezyAnA mukhane eMThA bhojananI peThe koNa cuMbe? keAI e tene pitAnuM sarvasva ApI dIdhuM hoya, chatAM tenI pAsethI badhuM khAlI thaI jAya tyAre tenuM pahereluM kapaDuM paNa kheMcI levAnI vezyA dAnata kare che. kharAba sobatavALo tathA vezyAne vaza thayela kAmIpuruSa deva, guru ke mitrone jarA paNuM mAnatA nathI. gaNikAo dhananI AkAMkSAthI keDhiyAne paNa kAmadeva jevo kahI tenA pratye kRtrima sneha dAkhave che. evI niHsneha gaNikAstrIne DAhyA mANase haMmeza tyAgavI. [ 2/88-92] upAsake te pitAnI strIne paNa AsaktipUrvaka na sevavI joIe, te pachI sarva pApanA mULarUpa parastrIonI te vAta ja zI ? je nirlajja strI potAnA patine tajI upapatine bhaje che, te caMcaLa 1. mULamAM badhe "strI che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2. gRhasthayAganI taiyArI - 1 cittavALA parastrIne vizvAsa ? kasAIkhAnAnI pAse UbhelAM pazune jema kazAthI jarA paNu AnaMda thatA nathI, tema bIkathI Akula cittavALA tathA game tevI jagAmAM gayelA jArane parastrImAM jarA paNa AnaMda maLatA nathI. parastrIgamanamAM jIvanuM jokhama che. te parama veranuM kAraNa che, tathA aMte leAkathI viruddha che, mATe tene tyAga karavo. parastrIgamana karanArAnuM A lokamAM sva harI levAmAM Ave che, tene adhanamAM nAkhavAmAM Ave che ane tene avayava kApI nAkhavAmAM Ave che. maryA pachI paNa tene ghera narakanI prApti thAya che. peAtAnI strInA rakSaNu mATe niraMtara yatna karatA mANusa peAtAnuM du:kha samajI parastrIgamana kema kare? jeNe potAnA parAkramathI AkhA vizvane vyApta karyuM hatuM, tevA dRzIza rAvaNu. parastrI sAthe ramaNu karavAnI icchAmAtrathI kuLane kSaya tathA narakatine pAmyo. parastrI game tevA lAvaNyapUrNa avayavAvALI hoya, sava saudayanuM sthAna heAya, tathA vividha kalAomAM kuzala hoya, chatAM tene tyAga karaveA. parastrInA sAnnidhyamAM potAnI maneAttine jarA paNu malina na thavA denAra sudarzananI zI stuti karIe ? tenA vaDe kharekhara jaina dhama zeAbhA pAmyA che. akSaya mAM moTA rAjarAjezvara hoya, tathA rUpamAM kAmadeva samAna hoya, hatAM sItAe rAvaNane tajyo tema strIe parapuruSane tajavA. para-srIpuruSamAM Asakata evAM strIpuruSane bhave bhave napuMsakatA, pazutA, ane durbhAgyatA prApta thAya che. [2/93-10 3 ] cAritranuM prANabhUta tathA parabrahma meAkSanuM ekamAtra kAraNu evuM brahmacarya AcarIne manuSya pUjayeA vaDe paNa pUjAya che. brahmacaya AcaranArA manuSyA dIrdhAyuSI, suMdara AkRtivALA, dRDha AMdhAvALA, -- 1. rAmAyaNanI jaina kathA hemacadrAcArye TIkAmAM ApI che, te mATe jIe pustakane aMte TippaN naM. 6. 2. sudarzananI kathA mATe jIe pustakane aMte TippaN naM. 7. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra tejasvI temaja mahAvIryavAna thAya che. mATe manuSya brahmacaryanuM sevana karavA tatpara rahevuM. [ 2/104-5] parigraha eTale saMga athavA Asakti. Asaktine kAraNe asaMtoSa, avizvAsa ane duHkhanA kAraNarUpa hiMsAdi pravRtti - parida prApta thAya che ema jANI, tenuM niyaMtraNa karavuM. - jema atizaya bhAra bharavAthI vahANa DUbI jAya che, tema ati parigrahathI prANa bhavasAgaramAM DUbI jAya che. parigrahamAM puruSArthasAdhaka aNu jeTalA paNa guNa nathI, paraMtu parvata jevaDA moTA moTA de te ughADA che. saMga athavA Asaktine kAraNe pahelAM na hoya tevA rAga-dveSAdi de ubhave che, tathA muninuM citta paNa calita thaI jAya che. saMsAranuM mULa kAraNu hiMsAdi pravRttio che; ane te pravRttionuM kAraNa parigraha che. mATe, upAsake bane teTale alpa parigraha kare. saMga athavA Asaktine vaza thayelA mANasanuM saMyamarUpI dhana viSayarUpI cera tUTI jAya che, tene kAmarUpI agni bALe che ane strIophapI pAradhIo tene bAMdhI le che. tRSNa evI dupUra che ke, sagarane 60,000 putrothI paNa tRpita na thaI, kucikarNane vipula godhanathI, tilaka zeThane puSkaLa dhAnyathI ane naMdarAjAne suvarNanA 1. sagaranI jaina kyA mATe juo pustakane aMte TippaNa naM. 8. 2. kucikaNa magadha dezane eka kaNabI gRhastha hatuM. tene gAya bhegI karavAne bahu zokha hato. chevaTe gAyanuM ghI-dUdha khUba khAIne thayelA ajINathI te marI gayo. 3. tilaka zeThe dukALanA vakhatamAM bhAva upajAvavA atizaca ghAnya bheguM karyA karyuM; paNa pachI atizaya varasAda paDavAthI te badhuM naSTa thaI jatAM, hRdaya phATI javAthI te marI gayo ane narake gaye. 4. naMda rAjAne dhanane eTalo badho lobha hato ke, teNe prajAne vividha kare nAkhI nAkhIne cUsI lIdhI; paraMtu tene tethI tRpti na thaI. chevaTe rogothI gherAIne maratI vakhate e badhuM dhana bIjAne maLaze evI hAyahAya karato te durgati pAmya. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gRhasthayeganI taiyArI-1 27 DhagalAothI paNa saMtoSa na thayo. parigraharUpI vaLagADavALA gIo paNa pitAnI tapa ane zAstrajJAnanA parivAravALI zamarUpI sAmrAjyanI saMpattine tajI de che. abhayakumAra jevA saMtoSI mANasane je sukha che, te asaMtoSI Idra ke cakravartIne paNa nathI. jene saMtoSa che, tene badhA nidhio vazamAM che; kAmadhenu gAya tenuM anusaraNa kare che, ane badhA devo tenA dAsa bane che. [2/106-117] TIkAmAM parigrahane lagatA nIcenA vadhu ke ApyA che : dhana, dhAnya, suvarNa, rUpuM, bIjI dhAtuo, khetara, ghara, be paga ane cepagAM - e nava bAhya parigraha che; tathA rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha, zoka, hAsya, rati, arati, bhaya, jugupsA, strInI puruSanI ke baMnenI kAmanA, ane mithyAtva - e cauda AMtara parigraho che. bAhya parigrahathI AMtara parigraha prakallita thAya che. vairAgya vageree game teTalI UMDI jaDa ghAlI heya, paNa parigraha tene nirmULa karI nAkhe che. parigrahI heIne je mokSanI kAmanA kare che, te leDhAne heDakAthI samudra taravAnI icchA kare che. je bAhya parigraha nathI TALI zakate, te aMdaranA baLavAna parigrahane kema karIne jItavAno hato ? 1. te rAjagRhanA rAjA zreNikano putra hato. teNe avaMtinA rAja caMDapradyotane buddhibaLathI harAvI pitAne vaza karyo hato. pitAnI chevaTanI avasthAmAM zreNika rAjAe tene rAjagAdI ApavA mAMDI, paNa teNe saMsArabhacamAMthI bacavA tathA sAcuM sukha prApta karavA pravrajyA lIdhI hatI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthayeganI taiyArI - 2 guNavrata eTale gRhasthanAM aNuvratone guNakAraka - upayogI - evAM vrata. prathama guNavata "digirati" che. digviti trA muLavato : eTale daze dizAomAM amuka kSetramAM ja pravRtti 2. vivirata karavAnI maryAdA nakkI karavI te. gRhastha tapelA loDhAnA geLA je che te haMmezAM AraMbha ane parigraha-yukta rahete hevAthI jyAM jyAM jAya che, khAya che, sUve che ke kAMI paNa pravRtti kare che, tyAM jIvahiMsA kare ja che. paraMtu, te pitAnI pravRttine dizAonI apekSAe maryAdita kare, te teTalA bhAgathI bahAra jIvahiMsAdi pApa tenAthI thatAM aTake. je mANasa "divirati vrata le che, te AkhA jagatanuM AkramaNa karavA dhasatA lebhasamudrane jANe ke nirodha kare che. [3/1-3] bIje guNavrata "bhogapabhogamAna" kahevAya che. eka ja vAra - jogavI zakAya tevA anna, mAlya vagere padArtho 2. mojamAna "bhega" kahevAya che; ane vAraMvAra bhogavI zakAya ke tevA ghara, zayana, Asana vagere padArtho "upabhoga" kahevAya che. te badhA bhogo bheganA padArthonuM parimANa nakkI karavuM te bhagapabhegamAna" kahevAya. temAM paNa samajavAnuM e ke, bhogavavA gya padArthonuM ja parimANa nakkI karavAnuM hoya che; paraMtu bhogavavAne ayogya padArthone to tyAga ja karavAnuM hoya che. tevA tyAgavA gya padArtho A pramANe che: magha, mAMsa, mAkhaNa, madha, uMbare vagere pAMca 28 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. gRhasthayeganI taiyArI-2 vRkSanAM phaLa, jemAM anaMta jIvo hoya che tevAM kaMda vagere, jenA guNadaSanI khabara nathI tevAM ajJAta phaLa, rAtrIbhojana, kAcA dahIMvALuM kaThoLa, vAsI anna, be divasa thaI gayeluM dahIM, ane kahI gayeluM anna*. [ 3/4-7] jema, buddhimAnamAM zreSTha purUSa paNa durbhAgI hoya te tenI strI tenI pAsethI cAlI jAya che, tema madirA pInArA cityA pAsethI tenI buddhi dUra cAlI jAya che. dArU pIne bhAna bhUlelA lokone mA-bahenane, pitAnA-pArakAne ke zeTha -nokarane khyAla raheto nathI. muDadAnI piThe cakalAmAM ALoTatA dArUDiyAnA ughADA mene dara jANI temAM kUtarAM mUtarI jAya che. dhArI rastAmAM paNa te bhAna bhUlI nAge ALoTe che; tathA pitAnI chupI vAto paNa laherathI kahI de che. game tevuM suMdara citra hoya to paNa jema upara mesa cepaDavAthI naSTa thaI jAya che, tema dArU pInAranI kAMti, kIti, mati ane zrI nAza pAmI jAya che. jANe bhUta vaLagyuM hoya tema te dhUNe che; zekamagna thaI gayA hoya tema te rADa pADe che; tathA dAhajAra UpaDyo hoya tema jamIna upara ALoTe che. dArU haLAhaLa jhera je che: te aMgene zithila karI nAkhe che, Idriyone azakata karI nAkhe che; ane bhAre ghenamAM nAkhI de che. ghAsane Dhagale jema agninA taNakhAmAtrathI saLagI jAya, tema maghathI viveka, saMyama, jJAna, satya, zauca, dayA ane kSamA nAza pAme che. magha e cerI-vyabhicAra vagere deSanuM tathA vadha baMdhanAdi vipattionuM kAraNa che. mATe rogI jema kupathyathI dUra rahe, tema mANase tenAthI dUra rahevuM. [3/8-17] * A gaNanA muve jIvajaMtuyukta padArtho tathA je taiiyAra karatAM pahelAM jIvahiMsA karavI paDe tevA padArtho tyAgavAnI bhAvanAthI karelI che. manusmRti vagere graMthomAM tema ja anya gagraMthamAM bhakSyAbhaThya padArthonuM varNana jANavA mATe juo pustakane cheDe pUti 3. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ke yogazAstra prANIonAM prANa harIne je mAMsa khAvAnI IcchA kare che, te - dharmarUpI vRkSanuM dayArUpI mULa ukheDI nAkhe che. roja mAMsatyA mAMsa khAIne je dayA karavAnI IcchA rAkhe che, ' te baLatA agnimAM vila ropavAne icche che. manue paNa kahyuM che ke, prANIne vadha karanAra, tene anumati ApanAra, tenuM mAMsa vecanAra, tene kharIdanAra, tene rAMdhanAra, tene pIrasanAra tathA tene khAnAra, e badhA sarakhA ja hiMsaka che. kharI rIte te jeo pitAne mAMsanI puSTine arthe bIjAnuM mAMsa khAya che, teo ja sAcA hiMsaka che; kAraNa ke kaI mAMsa na khAtuM hoya, te prANIne ke mAre ja nahi. prANInI hiMsA karyA vinA mAMsa utpanna ja thatuM nathI; temaja prANune vadha karIne svarga pamAtuM nathI, mATe mAMsane tyAga kare. A zarIra ke jemAM nAkhelAM miSTAne paNa viSTArUpa thaI jAya che, ane amRte paNa mUtrarUpa banI jAya che, tevA zarIrane mATe keNa hiMsArUpI pApa Acare? mAMsabhakSaNamAM doSa nathI evuM kahenArA durAtmAe vAstavika rIte pAradhI, gIdha, vara, vAgha ane ziyALanA celAo hovA joIe! "jenuM mAMsa huM ahIM khAuM chuM, te (:) mane (ma) parajanmamAM khAze" evI "mAM" zabdanI niyukti manue kahI che. 1 mAMsanA svAdamAM lubdha mANasanI buddhi zAkinInI peThe je je prANIne jue che tene mAravA mATe pravarte che. AvAM AvAM nirdoSa divya bhajana hovA chatAM jeo mAMsa khAya che, teo amRtarasa cheDIne haLAhaLa viSa khAya che. nirdaya mANasamAM dharma saMbhavato nathI; ane mAMsabhakSImAM dayA kyAMthI hoya? mAMsalubdha e vAta jANatA nathI; ane jANato hoya te paNa kahe zAne ? keTalAka mahA mUDhatAthI pite mAMsa khAya che eTaluM ja nahi, paNa deva, pitRo ane atithione paNa mAMsa ja ApavAnuM kahe che. teo kahe che: kharIdelA, jAte meLavelA ke bIjAe ApelA mAMsathI deva ane 1. juo manusmRti a0 5, zloka 55. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. gRhasthayeganI taiyArI-2 31 pitRonI arcA karIne, te mAMsa khAnArane doSa lAgatuM nathI." (paraMtu deve te puNene kAraNe adhAtuka zarIra pAmelA hoya che, temane ApaNu jevo sthUla AhAra hoto ja nathI. te paNa temane mAMsa ApavuM e mUDhatA ja che. vaLI pitRo paNa pitapotAnAM karmo anusAra gati pAmI svakarmanuM phaLa anubhave che; temane, putre ahIM kareluM puNya paNa tArI nathI zakatuM, te pachI pApa karIne ApeluM mAMsa zuM phaLa devAnuM hatuM? vaLI satkAra karavAne yogya atithine mAMsa dharavuM e paNa adhama ja che.) bhalene maMtrathI pavitra karyuM hoya, toye ratipUra paNa mAMsa na khAvuM. haLAhaLa jhera thoDuM hoya topaNa jIvitane nAza kare che. (maMtrathI pApa dhoI zakAya ja nahi. ema heya te to pApa karavAne niSedha karavApaNuM ja na rahe; kAraNa ke, sarva pApo maMtrathI ja joI naMkhAya !) vaLI, prANI mayuM ke tarata ja tenA zarIramAM anaMta jaMtuo pedA thaI jAya che; narakanA bhAthArUpa te mAMsane ke buddhimAna khAya che [3/18-33] . muddata bAda jemAM atyaMta sUkSma jaMtuo utpanna thAya che, tevuM mAkhaNa vivekIoe na khAvuM. eka jIvane vadha karavAthI ja keTaluMya pApa thAya che te jaMtuonA samUharUpa mAkhaNane koNa khAya ? [ 3/34-5] " aneka jaMtuonA samUhane nAza karIne meLaveluM tathA lALa jevuM jugupsAkAraka madha koNa khAya ? lAkho mA mArIne meLaveluM madha khAnArA karatAM, haiDAM prANI mAranAra khATakI paNa caDe. eka eka phUlanA aMtaramAMthI rasa pIne mAM pharIthI je okI kADhe che, te madha dhArmika puruSo nathI khAtA. davAne kAraNe khAdheluM thoDuMka madha paNa narakanuM kAraNa thaI paDe che : kAlakUTa viSa pramAdathI ke jIvitanI 1. manusmRti adhyA 5 zla0 32. - ra. manusmRti, adhyA 5, zla0 36. 3. manusmRtimAM mAMsabhakSaNa aMge je nirUpaNa che te ahIM sarakhAvavuM rasika thaI paDaze. juo pustakane cheDe pUti ra. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogazAstra IcchAthI thoDuM khAdhuM hovA chatAM prANune nAza kare che, tema. je madha cAkhavAthI dIrdhakALa narakanI vedanA bhogavavI paDe che, te madhanI madhuratA mUkha leke ja vakhANe che. mAMnA memAMthI nIkaLeluM ane aneka jIvone vadha karIne meLaveluM madha pavitra mAnIne bhUkha leke ja devane snAna karAvavAmAM vApare che ! [ 3/36-41 ] umaraDu, vaDa, pIpara, aMjIra, ane pIMpaLo e pAMca vRkSanAM phaLa bahu jaMtuvALAM hovAthI na khAvAM. bIjuM kAMI khAvAnuM na maLyuM hoya, temaja bhUkhathI durbaLa thaI gayuM hoya, chatAM puNyAtmA puruSa e pAMca jhADanAM phaLa na khAya. [3/42-3] sUraNa, Adu, lasaNa, haLadara, gAjara, mULA, baTAkA vagere lIlAM kaMda, badhI jAtanI kUMpaLe, khuhI (ra), lavaNavRkSanI chAla, kuMvArapAThuM, girikarNikA vela, zatAvarI vela, kaThoLanAM vaiDhAM, gaDUcIvela, pUNI AmalI, palaMka zAka (pAlakha?), amRtA (gaLe), zakaravAla, vagere "jIvAbhigamasUtra mAM kahelA anaMta jIvovALA padArtho temaja bIjA paNa tevA padArtho dayALu mANasee prayatnathI tajavA. jeo viparIta mAnyatAvALAo che, temane te A bAbatane khyAla ja hotuM nathI. [3/44-6] - buddhimAna mANase pitAne ke pArakAne ajANyuM evuM phaLa na khAvuM; kAraNa ke, kAMti te niSiddha keTImAM AvatuM hoya ke jherI hoya. [ 3/47] rAtrIne vakhate badhuM anna niraMkuza pharatAM preta pizAcAdi vaDe ucchiSTa karI mukAya che mATe rAtrIne vakhate kadI rAtrImonanatyAna na khAvuM. ghere aMdhArAthI AMkho rUMdhAI javAne kAraNe jaMtuo bhejya padArthamAM paDatAM hovA chatAM dekhAtAM nathI. te rAtane vakhate koNa khAya? vaLI, kIDI khAvAmAM AvI jAya te buddhine nAza thAya; jU khAvAmAM AvI jAya te jalaMdhara thAya; mAM khathI UlaTI thAya; karoLiyAthI keDha thAya; kAMTo ke phAcara AvatAM gaLAmAM IjA thAya; zAka vageremAM vIMchI AvI jAya Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. gRhasthoAganI taiyArI -2 - 33 * to tALavuM phATI jAya; gaLAmAM vALa coTavAthI svarabhaMga thAya, vagere doSo rAtrIbhAjanamAM badhA jANe ja che. uparAMta, rAte rAMdhavAmAM pazu ghaNA jIvone nAza thAya; rAte vAsaNu dhAvAmAM paNa ghaNAM jaMtu nAza pAme; temaja pANI DhoLavAmAM paNa jamIna uparanAM jaMtu nAza pAme. rAtre na rAMdhelI evI lADu jevI acetana vastuo, temaja phaLa vagere vastuo paNa rAtre na khAvI; kAraNa ke dekhI paNa na zakAya evA jaMtue rAtre hoya che ja. jemane kevaLajJAna thayuM che evA mahApuruSoe rAtre nijatuka AhAranA abhAva hAvAthI rAtrIbheAjananI manA karI che; tethI jainadharmIe te rAtre kadI ja na khAvuM. are paradharmI pazu. rAtre khAvAnI manA kare che, jemake: * sUrya vedatrayInA tejavALA che, ema veda jANanArAo kahe che; mATe tenA tejathI pavitra thAya te rIte badhuM zubha karma karavuM. eTale ke, sUrya` AthamI gayA haiAya tyAre Ahuti, snAna, zraddhA, devapUjA, dAna tathA khAsa karIne bhAjana na karavAM.' divasanA AThamA bhAgamAM je vakhate sUrya` ma`da thavA Ave che, te bhAgane nakta' kahe che. te vakhate bhAjana karavuM; * nakta nA a 'rAtrI' na karavo. vaLI kahyuM che ke, ' devo divasanA pUrva bhAgamAM khAya che; RSie divasanA madhya bhAgamAM khAya che; pitR divasana pAzrle paheAre khAya che; sAyaMkALe daityo ane dAnavo khAya che; saMdhyAkALe cA ane rAkSaseA khAya che; paraMtu, e badhI veLA vaTAvIne rAtre khAvuM e to abheAjana ja che.' AyurvedamAM paNa kahyuM che ke, * zarIramAM e kamaLa che nIcA mAMvALuM hRdayapadma, ane UMcA mAMvALuM nAbhipadma. rAtre te ane kamaLeA sakAcAI jAya che; mATe rAtre na khAvuM. vaLI rAtre khAvAmAM sukSma jIvA khavAI jAya te kAraNa to che ja.' cAre AjuthI jIvajaMtu AvIne aMdara paDatAM hoya tevuM rAtrIbheAjana karanArA mUDhe rAkSasAthI kaI bAbatamAM judA che? divase temaja rAtre je khA ' 1. A ullekhA mATe jue pustakane cheDe pUrti na. 4. me 3 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgAya * khA ja kare che,. tene zIMgaDAM ane pUchaDA vinAnA pazu ja jAve. divasanA AraMbhakALamAM ane aMtakALamAM e be ghaDIe javA daI te, rAta pahelAM je khAI le che, te puNyazALI che. DAI mANuse rAtrIbhojana na karavAne niyama na lIdhA hoya, tema chatAM te AhAra te divase ja karI leto hoya, tApaNu tene rAtrIbhAjana tajavAnuM phaLa nathI maLatuM; kAraNa ke, leAkeA kahe che tema, vyAjanI kheAlI karI na hoya, tyAM sudhI thApaNu mUkI AvavA mAtrathI vyAja nathI maLatuM ! je divasa cheADIne rAtre ja khAya che, te mANeka cheADIne kAca sadhare che. divasane vakhata hovA chatAM, je kAMI kalyANunI AzAe rAtre khAya che, teo kayAraDA hovA chatAM UkharamAM DAMgara vAve che. rAtre khAnArA khIje janme ghUvaDa, kAgaDA, bilADA, gIdha, sAbara, bhuMDa, sApa, vIMchI ane magara tarIke janme che, lakSmaNa jyAre rAma sAthe vanamAM gayA tyAre rastAmAM mahIdhara rAjAnI putrI vanamAlA sAthe temanuM lagna thayuM. lagna thayA bAda te rAma sAthe javA taiyAra thayA, tyAre du:khI thayelI vanamAlAne temaNe zapathapUrvaka pharI pAchA AvavAnI khAtarI ApI; uparAMta kahyuM ke, 'jo na AvuM to huM hi MsA vagere karanArAonI ti pAmuM:' chatAM vanamAlAe te| rAtrIbhAjana karanArAonI gati -'nA sAga khavarAvyA tyAre ja lakSmaNane javA dIdhA. rAtrIbhAjananuM pApa evuM meATuM che. je mANusa hamezAM rAtrIbheAjananA tyAga kare che, tenu adhu... AyuSya upavAsarUpa ja thAya che. rAtrIbhAjana tyAgavAmAM khIjA paNa je asaMkhya guNA che, te sarvajJa sivAya khIjo kAI kahI zake tema nathI. [3/48-7] ' < kAcA dahIvALA kaDhALa AdimAM sUkSma ja Mtuo thAya che, te kevaLajJAnIe jANe che. temanA tyAga ja karavA. ahIM gaNAvelI cIjo uparAMta bIjA paNu je jaM tumizrita phaLa, phUla, patra, athANAM vagere jANavAmAM ke jovAmAM Ave, temane jainadhama parAyaNa manuSya tyAga karavA. [ 3/71-2 ] Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. gRhayoganI taiyArI-2 35 trIjuM guNavata te "anarthadaMDatyAga" kahevAya che. pitAnA zarIrAdinA projana arthe thate adharmavyApAra - rU. anarthadaMDatyA daMDa - te arthadaMDa kahevAya; paraMtu tevA kAMI prayajana vinAne adharmavyApAra te anarthadaMDa kahevAya. tenA cAra prakAra che : duryAna, pApakarma karavAne upadeza, hiMsAmAM upayogI sAdhananuM dAna, ane pramAda. phalANA zatrune haNuM", "rAjA thAuM", "phalANA zaherane nAza karuM", "saLagAvI mUkuM, "AkAzamAM TurgAna UDavAnI siddhi prApta karuM" vagere prakAranuM ciMtana te durbAna kahevAya. tevuM ciMtana kSaNavAra paNa TakavA na devuM. duryAnanA A ane raudra evA be prakAra che. apriya vastu prApta thAya tyAre tenA viyega mATe, duHkha AvyuM tene dUra karavA mATe, priya vastune viyega thAya tyAre tene meLavavA mATe, ane nahi prApta thayelI vastunI prApti mATe je satata ciMtA, te ArtadhyAna; ane hiMsA, asatya, corI ane viSayasaMrakSaNa mATe je satata ciMtana, te raudradhyAna. "vAcharaDAone paleTa," "khetara kheDa," "ghaDAone khasI kara, vagere pApepadeza zrAvakane megya nathI. khAsa karIne pApoveza jyAM evI salAha ApavAnuM Avazyaka nathI, tyAM te tema na ja karavuM. 1. ati pIDA duHkha jemAMthI udbhave te A. aniSTa vastune saMga vagere duHkhanI utpattinAM mukhya kAraNa che. 2. jenuM citta krUra ke kaThera hoya, te rudra kahevAya. ane tevA AtmAnuM je dhyAna te raudradhyAna. hiMsA karavAnI vagere vRttimAMthI pharatA ke kaThoratA ' Ave che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra gADuM, haLa, zastra, agni, sAMbeluM, khAMDaNiyo vagere hiMsAmAM kAraNabhUta vastuo dayALu zrAvaka bIjAne na Ape. fsopArI tAna alabatta, A niyama paNa, upara paDe, jyAM tema karavuM Avazyaka nathI tyAM lAgu paDe che. - kutUhalane kAraNe gIta nRtya nATaka vagere jovAM, kAmazAstranuM parizIlana, dhUta madya vagerenuM sevana, jalakrIDA pramAdda hIMDoLA vagerenI krIDA, pazupaMkhInI sAThamArI, zatrunA - putrAdi sAthe paNa vera, khAnapAna strI deza ane rAjAsaMbaMdhI carcA, roga ane pravAsanA zramanA kAraNe sivAya AkhI rAta suI rahevuM, vagere pramAdAcaraNane buddhimAne tyAga karavo. khAsa karIne devamaMdiramAM vikAsa, hAsya, cUMkavuM, nidrA, kalaha, cera parastrI vagerenI duSkathA tathA cAra prakArane AhAra e pravRttio pramAdAcaraNarUpa heI tajavI. [ 3/73-81] - have cAra zikSAvrata ra kahevAmAM Ave che. temAM prathama zikSAvrata "sAmAyika' kahevAya che. "sAmAyika eTale. cAra kSitrita: Ata ane raudra dhyAnano tyAga karI, tema ja 2. sAmAyika kAyika tathA vAcika pApakarmone tyAga karI, muhUrta - payata samatA dhAraNa karavI te. 1. azana (bhAta, dALa vagere), pAna (pINuM), AhAra bAda khAvAnAM phaLa vagere khAdima" ane mukhavAsa vagere "svAdima" - ema cAra prakArane AhAra gaNAya che. 2. zikSAvrata zabdano artha evI rIte karavAmAM Ave che ke, te vrata gRhasthane mATe sAdhudharmanI zikSArUpa che. 3. TIkAmAM "sAmAcika" zabdane A rIte chUTe pADyo che? sama eTale ke rAgadveSarahita mANasane thato Aya eTale jJAnAdine lAbha. TUMkamAM prazamasukhanI prApti te "samaya" ane tene mATenuM vrata te sAmAcika. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. gRhasthanA taiyA-2 TIkAmAMthI vizeSa vivaraNaH sAmAyika vratadhArI zrAvaka gRhastha paNa teTalA samaya pUrate yati je thAya che. tethI te vrata dhAraNa karanAre te daramyAna devapUjAdi na kare. alabatta, sAmAyikamAM deyukta vyApArano niSedha che, ane nirdoSa vyApAranuM te vidhAna che, eTale svAdhyAya pATha vagerenI piThe devapUjA kare te doSa na kahevAya, paraMtu yatine jema devapUjAdine adhikArI nathI, temaja sAmAyikadhArI gRhasthanuM paNa samajavuM. A bAhya pUjadi te bhAvapUjA utpanna karavA mATe che; paraMtu, sAmAyika karanArane bhAvaprApti thaI gaI, te pachI tene bAhya pUjAnI zI jarUra rahe ? ' sAmAyika karanArA zrAvaka sAmAnya rIte A cAramAMthI eka ThekANe jaI sAmAyika kare che : jinamaMdiramAM, sAdhunI samIpamAM, piSadhazALAmAM, ke pitAne ghera. sAmAyika vratamAM ochAmAM ochuM eka muhUrta (48 miniTa) besavAnuM hoya che. eTale ke, vadhAre besavuM hoya te be muhUrta, traNa muhUrta e pramANe ja besavuM. te daramyAna zrAvaka, saghaLI pApapravRttio mana-vANI-kAyAthI jAte karavAnuM ke bIjA pAse karAvavAnuM choDavAne, temAMthI nivRtta thavAne, temane AtmasAkSIe niMdavAne, gurunI samakSa gahevAne tathA pitAnI jAtane temAMthI choDAvavAne niyama le che. sthira cittavALA sAmAyika vratadhArI gRhasthanAM saMcita karmo paNa caMdrAvataMsakanI peThe kSINa thaI jAya che. [3/8ra-3] 1. "jyAM sudhI prANI sAmAyika grahI sthiracitta rahe tyAM sudhI, tathA jeTalI vAra sAmAyika kare teTalI vAra azubha karmane nAza kare che. zrAvaka sAmAcika kare tyAre sAdhu jevo thAya che, mATe ghaNI vAra sAmAyika karavuM joIe." 2. piSadhAdi karavA mATenuM alaga makAna, 3. tenI kathA evI che ke, te rAja rAtre, "dI saLagate raheze tyAM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bIjuM zikSAvrata "dezAvakAzika" kahevAya che. "diggata" rUpI prathama guNavatamAM daza dizAomAM pravRttinI je maryAdA 2. deva- bAMdhI hoya, tene rAta ke divasa pUratI vadhu TUMkAvavI, rika tenuM nAma ja dezAvakAzika vrata. je pramANe diggatanuM parimANa ghaTADavuM, te pramANe aNuvrata vageremAMnI chUTanuM parimANa paNa ghaTADI levuM; kAraNa ke, cheDe the vakhata badhI chUTone saMkSepa paNa Avazyaka che. [3/84] trIje zikSAtrata piSadhavrata kahevAya che. Ama, caudaza, pUnama ane amAvasyAe upavAsa kare, kupravRttine 2. vAgha tyAga kare, brahmacarya dhAraNa karavuM, ane snAnAdi zarIrasaMskArane tyAga karavo - tenuM nAma piSadhavrata. A vrata viSe TIkAmAM vizeSa vivaraNa A pramANe che: dhamane "pa" eTale ke puSTi Ape che mATe A vrata sudhI sAmAyika vratamAM sthira rahIza, evo niyama laIne sAmAyika karavA lAgyo. paraMtu te vAtanI tenI dAsIne khabara nahIM, tethI rAjAne aMdhAruM na thAya teTalA mATe moDI rAte teNe dIvAmAM pharI tela pUryuM. tyAra bAda paNa rAjAne vratamAM cAlu raheze jeI teNe moDI rAte pharI tela pUryuM te pramANe vaLI trIjI vAra karyuM. tethI savAramAM to thAkathI ja te rAja maraNa pAme; paraMtu niyama pramANe sAmAcika pUruM karyuM hovAthI, kamane nAza karI, svarge gayo. 1. diggatamAM je parimANa nakkI karyuM hoya, tene "deza" eTale ke saMkSipta vibhAga- temAM ja "avakAsa" eTale avasthAna karavuM, te dezAvakAzika vrata. 2. eTale ke, dezAvakAzikamAM mAtra divratanuM parimANa ja ghaTADIne besI na rahevuM paNa bIjAM vratomAM paNa je TachATa hoya, te paNa teTalA vakhata sudhI ghaTADavA na cUkavuM, evo bhAva che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. gRhasthayAganI taiyArI - 2 39 pASadha kahevAya che. pASadha alpa aMze ke sarvAM ze ema e rIte karAya che. temAM, jyAre alpAMze pASadha kare, tyAre sAmAyika paNa kare ke naye kare; paraMtu sarvAMze pAdha kare, tyAre niyamathI sAmAyika kare; na kare te pASadhanuM phaLa tene na maLe. jinamadiramAM, sAdhu samIpe, pASadhazALAmAM ke dharamAM poSadha svIkArI, dhama pustaka vAMce ke dha`ciMtana kare, ane vicAre ke, * A badhA sAdhuguNNAne huM maMdabhAgI sarvAze kayAre dhAraNa karI zakIza ?' ityAdi. C jee gRhastha hovA chatAM pALavuM muzkela evuM poSadhavrata culanIpitAnIra peThe pALe che, teone dhanya che. [3/85-6] cothuM zikSAvrata 'atithisa vibhAgavata ' kahevAya che. atithione eTale ke tithi, parva, utsava vagere jene nathI evA bhikSA mATe bheAjanakALe AvelA sAdhuone ' nyAyathI pedA karela tathA nirdoSa evA caturvidha AhAra, pAtra, AcchAdana, ane raheThANu vagerenu dAna karavuM, te atithisa vibhAgavata kahevAya. 4. atithi saMvibhAga tene aMge TIkAmAM vizeSa vivaraNu nIce pramANe che : sAdhuone dharmanA pAlanamAM upayAgI thaI paDe tevAM annAdinuM ja dAna ApavuM; suvaNu vagerenu na ApavuM. kAraNuM ke, tenAthI dAna lenAramAM krodha, lAbha, kAma vagere utpanna thAya . 1. AnA karatAM poSadha rAkhyuMne ' upAsatha ' ( upa+vas ) * upavAsa karI, devanI najIka khesavu', e rIte vyutpanna karave! vadhu ThIka lAge che. 2. te jyAre pASadhata laIne beThA hatA, tyAre tene caLAvavA kAI deve AvIne kevI rIte tenA traNe putra mArIne temanuM mAMsa taLI khAdhuM; tathA chevaTe te tenI mAne mAravA taiyAra thayA tyAre culanIpitA kuvA tene vAravA mATe UbhA thai gayA, ane e badhA bhrama ja hatA evI tene pachIthI khabara paDI tyAre prAyazcitta karIne pharI te vrata teNe kevI rIte svIkAryuM, vagere thA mATe jIe A mALAnuM 'dA upAsake!' pustaka, prakaraNa 3. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogAma che. mUDha buddhithI leke sAdhuone jamIna, gAya, kanyA vagerenuM dAna kare che, tethI pApanI ja vRddhi thAya che. vaLI vyatipAta, saMkrAMti vagere tithioe ja dAna ApavAmAM Ave che, te paNa mUDhatA ja che. marelAnI tRpti arthe je dAna apAya che, temaja gaMgA, gayA vagere sthAne jaIne ja apAya che, e badhuM avicArI ane gatAnugatika che. jeo mahAvrata dhAraNa karI, sarva prakAranI pApapravRttio tyAgI, sukhaduHkha, mAnApamAna, tathA lAbhAlAbhamAM samAna buddhi rAkhI mekSamAM ja ekatAna banyA che, tevA sAdhuo ja dAnane mATe "uttama" pAtra che; bIjA paNa tevI utkaTa sthitine na pAmelA, chatAM tene mATe prayatnazIla tevA sAdhuo "madhyama pAtra che; ane jeo mAtra zraddhAvALA che, paNa vrata-zIla dhAraNa karI zake tema nathI, tevA sAdhuo "kanika pAtra che. paraMtu, bIjA badhA kusAdhuo jeo mUDha buddhithI mAtra kaThora tapa ja Acare che, teo "kupAtra" che; ane jeo hiMsA, asatya vagere Acare che, parigraha ane AraMbhamAM tatpara che, kuzAstro bhaNIne ja pitAne paMDita mAnanArA che, chatAM tattvataH nAstika jevA ja che, teo apAtra che. mATe, kapAtra ane apAtrane tajIne pAtrane ja dAna devuM. kapAtrane kareluM dAna sApane dUdha pivarAvavA jevuM che. tevA dAnathI dAna karanAra ane lenArane pApavRddhi thAya che. uttama munine dAna karavAthI vAcharaDAM cAranAra saMgamaka camatkArI saMpatti pAmyuM hatuM. [3/87-8] 1. saMgamakanI kathA mATe juo pustakane aMte Ti. naM. 9. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aticAro je jAtanAM khUlanethI svIkArele guNa malina thAya ane dhIre - dhIre hAsa pAmI cAlyo jAya, tevAM ane tivA "aticAra' kahevAya che. koI vrata ravIkArIne te vratane lagatA aticAre tajavAmAM na Ave, te tenAthI te vratanuM pAlana barAbara thatuM nathI; mATe gRhasthanA dareka vratanA je pAMca pAMca aticAre che, te dareka gRhastha tajavA joIe. [3/89] ahiMsAvratanA aticAre A pramANe cheH kaI paNa prANIne tenA ISTa sthaLamAM jatuM kedhapUrvaka aTakAvavuM ane . lAvratanA bAMdhavuM te "baMdha' nAmane aticAra kahevAya tivAro ke prANInA kaMdhapUrvaka kAna, nAka, cAmaDI Adi. - avayavo chedavA te "chaviccheda kahevAya; keI prANI upara gajA karatAM vadhAre bhAra lAdavo te " adhikabhArAdhirapaNu" kahevAya; dhapUrvaka koI prANIne paraNuM, cAbakhA Adi vaDe phaTakA mAravA te "prahAra" nAmano aticAra kahevAya; tathA krodhapUrvaka kaI prANInA khAnapAnamAM aTakAyata karavI te "anAdirodha" nAmane aticAra kahevAya. (A pAMce de gRhastha vratadhArIe na sevavA, paraMtu gRhasthadhamane aMge kAMI prayojanasara sevavA ja paDe, te. kamala vRttithI kAma levuM. 1) [3/90] 1. evo saMbhava che ke, A badhA aticAromAM koIne prANanAza na thata hoya; tethI kaI mAne ke, "meM to hiMsA ke prANanAza na karavAnuM vrata ja lIdhuM che mATe A badhuM karuM to mAruM vrata nahi bhAge." e jAtanA vivekazanya mANasane pUla hiMsAnA tyAga vagerenI pratijJAmAM bIje paNa keTalo tyAga keLavavo paDe che, e samajAvavA mATe vratonA aticAre batAvavAmAM AvyA che. te badhA mAtra namUnArUpa che ema ja samajavuM. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra satyavratanA aticAro A pramANe che: "mithyA upadeza, eTale ke pArakAne pIDA thAya tevuM belivuM, athavA satyavratanA sAcuM khoTuM samajAvI keIne ADe raste dara te; tivAro "sahasA abhyAkhyAna, eTale ke vicAra ke tapAsa karyA vinA keIna upara doSa Apo , jemake "tuM cAra che, vyabhicArI che I; guhyabhASaNa" eTale ke aMdara aMdara prIti tUTe mATe ekabIjAnI cADI khAvI, athavA koInI khAnagI vAta (anumAnathI jANI) pragaTa karavI te; "vizvastamaMtrabheda', eTale ke pitAnA upara vizvAsa rAkhatAM strI, mitra vagerenI vAta khullI karI devI te, ane "phUTalekha" eTale mahera, haratAkSara Adi vaDe khoTA dastAvejo karavA, beTA sikkA calAvavA, vagere. [3/91] , asteyavratanA aticAra A pramANe che: "stanAnurA, eTale keIne corI karavA preraNA ApavI, athavA asteyatanA cerIne upayogI sAdhane ApavAM yA vecavAM te; tavAro "tadAnIta-AdAna, eTale ke ere ANelI vastu levI ke kharIdavI te; "dvirAjaya-laMghana, eTale ke be virodhI ke bhinna rAjyae dANa jakAta vagerenI karelI vyavasthAnuM ullaMghana, pratirUpakriyA, eTale ke asalane badale banAvaTI vastu calAvavI te; ane "mAnAnyatva, eTale ke ocha-vadhatAM mApa, kATalAM , vagere rAkhavAM te. [3/92] . 1. TIkAmAM jaNAvyuM che ke, AnI jagAe keTalAka "rahasya-AkhyAna" e aticAra svIkAre che. "rAgathI prerAI vinoda khAtara koI pati-patnIne. ke bIjAM snehIone ekamekanuM UMdhuMcatuM bheravavuM," e tene atha che. 2. AmAM ne upara AvelA guaubhASaNa"mAM taphAvata e che ke, AmAM to koIe potAne kahelI vAta khullI karavAnI che. jyAre, guhyabhASaNamAM te koInI khAnagI vAta, pitAne teNe kahI na hoya chatAM tenI bAhya AkRti vagere uparathI jANI laI bIjAne kahI devAnI hoya che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. aticAre brahmacaryavratanA aticAre A pramANe che: "IvarAttAgamana eTale ke thoDA vakhata mATe bhADe rAkhelI vezyA sAthe maryavratanA gamana, "anAttAgamana', eTale ke vezyA, paradeza tivAre gayelA dhaNIvALI strI, ke anAthe strI, je atyAre puruSanA kabajAmAM nathI, tene upabhega;2, anyavivAhana", eTale ke pitAnI saMtati uparAMta kanyAdAnanA phaLanI IcchAthI ke nehasaMbaMdhathI bIjAnI saMtatinA vivAha karI ApavA; madanAtyAgraha, eTale ke vAraMvAra uddIpana karI vividha prakAre kAmakrIDA karavI te tathA "anaMgakrIDA, eTale ke asvAbhAvika rIte sRSTiviruddha kAmasevana, athavA anya strIo sAthe maithuna sivAyanI bIjI badhI zRMgAraceSTAo karavI te. [3/3 aparigrahavratanA aticAre A pramANe che : "dhana-dhAnya-saMkhyA - tikrama, eTale ke dhanadhAnya vagerenI je maryAdA parivratanA svIkArI hoya tenuM ullaMdhana karavuM te; "ku-saMkhyAtivA tikrama," eTale ke kasuM letuM vagerenAM vAsaNo, pATalA, ke gADAM vagere vastuonI je saMkhyA svIkArI hoya tenuM ullaMdhana; "gavAdi-saMkhyAtikrama, eTale ke gAya, baLada, 1. koI potAne ema kahIne chetare ke, vezyAne bhADe rAkhI hevAthI te patnIrUpa ja thaI; eTale tenI sAthe kareluM gamana parastrIgamana' na kahevAya! keTalAka A aticArane e artha kare che ke, "bIjAe amuka vakhata mATe amuka vezyAne strI tarIke bhADe rAkhI heya, te samaya daramyAna, tene sAdhAraNa strI gaNI tenI sAthe gamana karavuM te." ra. ema mAnIne ke, e kaI "para" nI strI nathI eTale tenI sAthe kareluM gamana "parastrIgamana' na kahevAya. TIkAmAM jaNAvyuM che ke, A be aticAre "svadArasaoNSa vrata lenArane mATe che; paradAravajana' vrata lenArane mATe nathI. pachInA aticAre baMne mATe che. - 3. kAraNa ke, vivAha karAvavA e bIjAone abrahmacaryamAM preraNA ApyA jevuM thAya.- TIkA. potAnI saMtatine apavAda rAkhavAnuM kAraNa e che Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghoDA vagere temaja haMsa, mera, pipaTa vagere tathA dAsIdAsa vagerenI je saMkhyA svIkArI hoya tenuM ullaMghana; "kSetravAstu saMkhyAtikrama, eTale ke kheDavA lAyaka jamIna temaja rahevA lAyaka ghara vagerenI je saMkhyA svIkArI hoya tenuM ullaMghana tathA "hiraNya-hema-saMkhyAtikrama" eTale ke rUpuM ane tenuM e baMnenI je saMkhyA nakakI karI hoya tenuM ullaMdhana. joke nakkI karelI saMkhyAne atikrama karavo e te cekhe vratabhaMga ja thaze, tene aticAra na ja kahI zakAya. paraMtu nIcenI rItee thayele atikrama sIdhe vratabhaMga gaNAtuM nathI; tethI tene aticAra kahevAmAM Ave che. jemake, vrata laI saMkhyA ke pramANu nakkI karyA pachI keI pitAnAM mAgatAM ke anya dhanadhAnyAdi laIne Ave che. tenI sAthe nakakI kare (baMdhana) ke, "mAra vratanI avadhi pUrI thayA pachI, ke gharamAMnI teTalI vastuo vecAyA pachI tArI pAsethI te vastuo laIza; hamaNAM te tuM tArI pAse mArA taraphathI rAkhI mUka te te aticAra thayo kahevAya. tevI ja rIte vAsaNa vagerenI je saMkhyA nakkI karI hoya, te saMkhyAne atikrama na thAya te mATe nAnAM be-traNa teDAvI eka kare (bhAva), te te paNa aticAra kahevAya. tevI ja rIte gAya bheMsa vagerenI saMkhyA nakkI karI hoya, temAM varSa daramyAna navA garbha dhAraNa thAya temane gaNatarImAM na le te te paNa aticAra kahevAya; temaja ghara khetara vagerenI je saMkhyA nakakI karI hoya, tenAthI te vadhI na jAya te mATe khetaranI pAsenuM ja bIjuM khetara laIne jUnA khetaramAM milAvI de (jana), te te paNa ke, potAnI kanyAne na paraNAve che te svacAriNI thAya tenA karatAM te vivAhaniyaMtrita bane temAM ochuM pApa che. keTalAka Ane e artha kare che ke, "viziSTa saMtoSa na thato hovAthI bIjI strI paraNavI te. " 1. tenA traNa prakAra: setukSetra eTale varasAda vinA paNa kUvAnahera vagerenA pANIthI siMcAtI; ketakSetra' eTale varasAdI jamIna ane ubhaya" eTale baMne prakAranI.-dIkA. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4. aticAre aticAra kahevAya tevI ja rIte rAjA taraphathI InAma vagere kaMI maLe, tene vratanI avadhi pUrI thAya tyAre pAchuM levAnA abhiprAyathI bIjAne ApI de ("dAna"), te te paNa aticAra kahevAya. jeNe sAcuM vrata lIdhuM hoya, teNe A pAMcamAMthI eka paNa prakAre pitAnI niyata saMkhyAnuM ullaMghana na karavuM. [3/94-5] digvirativratanA aticAra A pramANe che: "smRti aMtardhAna', eTale ke kaI dizAmAM jeTalA jana vagerenuM pramANa pite virativratanA svIkAryuM hoya, tene vyAkulatA, pramAda, matimaMdatA tivAro vagere kAraNe bhUlI javuM te; "urvavyatikrama', - "adhevyatikrama" ane "tiya vyatikrama" eTale ke UMce javAnuM, nIce javAnuM ke tIrachA javAnuM je pramANa nakkI karyuM hoya, te bekALajIthI vaTAvI javuM te; tathA "kSetravRddhi', eTale ke judI judI dizAonuM juduM juduM pramANa nakkI karyA bAda, ochA pramANuvALI dizAmAM javAne khAsa prasaMge prApta thAya tyAre bIjI dizAmAMnA ravIkArelA pramANamAMthI amuka bhAga ghaTADI iSTa dizAnA pramANamAM vadhAre kare te. [3/96 ]. bhogapabhegamAnavatane aticAra A pramANe che: "sacitta AhAra, eTale ke kaMdamUla, phala vagere sacitta padArthane mojemoja nA AhAra; "sacitta-saMbaddha AhAra, eTale ke ThaLiyA tivAro geTalI Adi sacetana padArthothI yukta evAM bera kerI vagere pAkAM phaLone AhAra; "sacitta-saMmizraAhAra , eTale tala khasakhasa vagere sacitta vastuthI mizrita lADavA AdinuM bhajana, athavA kIDI kaMtho vagerethI mizrita vastunuM bhejana; abhiSava AhAra', eTale ke koI paNa jAtanuM eka mAdaka dravya 1. e badhuM asAvadhAnI ke gaphalatathI thaI gayuM hoya te ja aticAra kahevAya; nahi to te khullo vratabhaMga ja che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 cAgAya . sevavuM . agara vividha dravyonA mizraNathI pedA thayela dArU Adi rasanu sevana; tathA duSpazrahAra'1, eTale ke adhakacaruM rAMdheluM ke kharAbara na rAMdheluM khAvuM te. [3/97] A badhA aticAre| bhAjanane ja lagatA che; paraMtu bhegapabheganAM sAdhana meLavavA mATe karAtAM pravRtti ke kama paNu bhogapabhAga zabdathI ja vivakSita thAya che. mATe, te kamane AzarIne svIkArelA eTale ke kaThora -- prANIbAdhaka kama` tajavArUpI bhAgApabhAgavratanA paMdara aticAre| judA gaNuAvAya che. teo ' karmAdAna pApakamanAM AdAna ' eTale ke kAraNa . kahevAya che; kAraNa ke te che. te pa`dara A pramANe che: C 1. aMgAravikA ' : eTale ke lAkaDAM ALI kAlasA pADavA tathA vecavA; bhaTTI karI vastuo zekavI ane vecavI; paMvara dharmAvAno nimADe karI ghaDA vagere vAsaNA pakavavA-vecavAM; luhAranI kADha karavI ane leADhuM tapAvI-TIpI-vecavuM; sAnu rUpuM vagere gALI dhATa karavA tathA vecavA; kAMsu, pittaLa vagere dhAtu tapAvI--TIpI-ghATa karIne vecavI tathA IMTavADA saLagAvavA ane vecavA. 2. vanavikA : cheThelAM ke na cheThelAM vananAM pAMdaDAM, phUla, phaLa vagere vecavAM tathA kaNa bhegA karI bharaDavA-daLavA vagere. 3. zakaTavikA : gADAM vagere vAhane banAvavAM banAvarAvavAM, temane bhADe pheravavAM; tathA vecavAM. 4. bhATakajIvikA : gADAM, baLada, pADA, UMTa, gadheDAM, khaccara ane gheADA vagerene bhADe pheravavA. 1. vaLI, keTalAka * apakavAhAra 'ne aticAra tarIke jaNAve che, paNa tenA samAveza citta AhAramAM thaI ja Aya che. keTalAka ' tucchaauSadhibhakSaNa eTale ke 'maga vagerenI phaLInuM bhakSaNa' tene paNa aticAra gaNe che. paNa tenAya samAveza citta AhAramAM thaI jAya che. ~~ TIkA. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. aticAre - pa. pheTajIvikA : taLAva kUvA vagere khodavAM, paththara pheDavA, vagere pRthvIdhAtaka karmo vaDe jIvikA calAvavI. . 6. daMtavANijaya : hAthI vagerenA dAMta, camarI vagerenA keza, ghuvaDa vagerenA nakha, zaMkha vagerenAM asthi, vAgha vagerenAM cAmaDAM tathA haMsa vagerenAM rema ItyAdi jaMgama prANIonA aMge temane utpattisthAne jaI bhegAM karI-karAvI vepAra karavo te. che. lAkSAvANijya : lAkha manaHzila, gaLI, dhAvaDI, TaMkaNakhAra vagerene vepAra karavo te. 8. rasavANijayaH mAkhaNa, carabI, madha, surA vagerene vepAra kare te. 9. kezavANijya: bepaga, cepagAM vagere prANIone vepAra kare te.3 10. viSavANiyaH viSa, hathiyAra, haLa, raMTa vagere yaMtra, keza kedALI vagere loDhAnI cIjo, tathA haDatALa vagere jIvanAzaka vastuone vepAra kare te. 11. yaMtrapaDAkarma : tala, zeraDI, sarasava, divelI vagere pIlavAnAM ghANI keluM vagere tathA pANuM kADhavAnA reTa vagere calAvavAM te. 12. nilaMchanakarma: baLada vagerenAM nAka vIMdhavAM, gAya ghoDe vagere prANIone AMkavAM, AkhalA vagerene khasI karavA, UMTa vagerenI pITha gALavI, gAya vagerene kAnanI cAmaDI kApavI, vagere karmothI AjIvikA calAvavI te. * 1. TIkAmAM jaNAvyuM che ke, utpattisthAna sivAyane bIje sthaLe te badhAM kharIde ke vece temAM doSa nathI. kAraNa ke, utpattisthAnamAM to te meLavavA mATe pisA ApI che te prANIo marAvavAM paDe che. - 2. tenI chAla, phala vageremAMthI dArU gaLAya che. 3. sajIva prANIone vepAra te kezavANijya prANIonAM ajIva ane vepAra te daMtavANijya, e bheda che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAsa 13. asatIpoSaNu : sArikA, popaTa, bilADAM, kUtarAM, kUkaDAM, meAra vagere pALavAM vecavAM, tathA dAsI vagerene vyabhicAranI Avaka mATe pASavAM te. sa 14. davadAna : khAlI vyasana khAtara ke, puNyabuddhithI dava saLagAvavA te. 15. saraHzAya : dhAnya vAvavA mATe sarovara, nadI, dharA taLAva vageremAMthI pANI kADhI nAMkhavuM te. [ 3/98-113] anatha daDavirativratanA aticAre| A pramANe che : su yuktAdhikaraNutva,' eTale ke khAMDaNiyA-sAMbeluM, gADu dhAMsaruM, dhanuSa-mANu e pramANe hiMsAnAM sayukta sAdhanA rAkhavAM te;2 upabhAgAtiriktatA, eTale ke pAtA mATe Avazyaka hoya te uparAMta kapaDAM, ghareNAM, tela caMdana Adi rAkhavAM te; * maukhayaM,' eTale ke nilajjapaNe sabaMdha vinA bahu bakayA karavuM te; kautkacya,' eTale ke bhAMDa jevI ceSTAe karavI athavA khIjA hase ane ApaNI ThekaDI thAya tevI ceSTAo karavI te ( kokuccha ); tathA 'kaMda,' eTale ke mahedreka thAya tevA kAmapradhAna vAkjhayeAga [ 3/114 ] . * sAmAyikatratanA aticAre| A pramANe che : kAyadupraNidhAna,' eTale ke hAtha, paga vagere agAnu nakAmuM ane sAmAyika 0 0 nA khoTI rIte saMcAlana; vacanadupraNidhAna,' eTale ke aticAro zabda-saMskAra vinAnI, artha vinAnI temaja hAnikAraka bhASA melavI; maneAdupraNidhAna,' eTale ke krodha, droha Adi vikArane vaza thaI ciMtana Adi manevyApAra karavA; anarthadaMDa0nA aticAro 1. maraNa pachavADe puNyabuddhithI dIpamALAo karAve; ke gAyAne cAravA zvAsa thAya te mATe carA vageremAM jhAMkharAM vagere saLagAvI mUke. 2. kAraNa ke, bIjA mAgavA Ave teA nA na pADI zakAya; ane ApyAthI hisA thAya. --A vicAranI asAmAjiktA i. aMgenI carcA mATe jIe pustakane cheDe pUrti naM 7 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. atiyAre anAdara', eTale ke sAmAyikamAM utsAha na rAkhavoarthAta vakhata thavA chatAM pravRtta na thavuM athavA to jema tema pravRtti karavI; tathA "mRtyanupasthApana, eTale ke ekAgratAno abhAva, arthAt cittanA avyavasthitapaNAne lIdhe sAmAyika viSenI smRtine baMza. [3/115] dezAvakAzikavratanA aticAre A pramANe che: "predhyaprayoga, eTale ke pote jeTalA pradezane niyama karyo hoya zIvArina tenI bahAra kAma paDe tyAre pite na jatAM nokara, atijAro Adine ja hukama karI tyAM beThAM kAma karAvI levuM. te; "Anayana, eTale ke svIkArelI maryAdA bahAranI vastunI jarUra paDe tyAre jAte na jatAM bIjA pAse te vastu maMgAvavI te; "pudgalakSepaNa, eTale ke svIkArelI maryAdAnI bahAra na javAya tema hovAthI kAMkarI, DhekuM vagere pheMkI keIne pitAnI najIka AvavA sUcanA ApavI te; "zabdAnupAta, eTale ke svIkArelI maryAdAnI bahAranAne bolAvavA mATe khAMsI, ThasakuM Adi zabda dvArA tene pAse AvavA sAvadhAna karo te; tathA "rUpAnupAta," eTale ke kAMI zabda karyA vinA mAtra AkRti Adi batAvI bIjAne najIka AvavA sUcanA karavI te. [3/116 ]. 1. jemake, sAmAjika kyAre karavAnuM che, meM karyuM ke nathI karyuM', vagerenI smRtine bhraMza. ahIM keIe evI zaMkA karI che ke, sAmAyikavratane artha ja e che ke, mana-vANI-kAyAthI saMdeSa pravRtti na karavI ke na karAvavI. paraMtu uparanA aticAromAM te vratane sIdho bhaMga ja dekhAya che, temAM aticArapaNuM kyAM che? tene javAba e che ke, e prakAramAMthI koI ekAdane bhaMga thAya, to paNa bIjAnuM pAlana heya ja eTale sAmAyikane atyaMta abhAva nathI thata.- TIkA. -4 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra piSadhavratanA aticAre A pramANe che: "anavekSita-apramAjita utsarga eTale ke jIvajaMtu che ke nahIM e AMkhe poSadhavratanA joyA vinA tema ja kaI kamaLa sAdhana vaDe sApha aticAro karyA vinA kyAMya maLa, mUtra Adi tyAgavAM te; anavekSitaapramAjita-AdAna," eTale e ja pramANe joyA-sApha karyA vinA lAkaDI, bAjaTha vagere cIjo levI-mUkavI te; "anavekSita-apramArjita-saMstAra, eTale e ja pramANe joyA-sApha karyA vinA bichAnuM pAtharavuM ke Asana nAkhavuM te; "anAdara,' eTale ke piSadhamAM utsAha vinA pravRtti karavI; tathA "RtyanupasthApana eTale ke piSadha kema karavuM ke karyuM che ke nahi vagerenuM smaraNa na rahevuM te. [ /117] atithisaMvibhAgavatane aticAre A pramANe che: "sacittakSepaNu," eTale ke khAna-pAnanI devA yogya vastune sAdhune atithivimAnA na khape tevI banAvI devAnI buddhithI kaI sacetana ativAro vastumAM mUkI devI te; "sacittapidhAna, eTale ke upara pramANe deya vastune sacetana vastuthI DhAMkI devI te; "kAlaMdhana," eTale ke sAdhune kAMI ApavuM na paDe te AzayathI bhikSAnA vakhatanuM ullaMghana karavuM te; "matsara," eTale ke dAna karavA chatAM AdarapUrvaka na karavuM, athavA bIjAnA dAnaguNanI adekhAIthI dAna karavA prerAvuM te; tathA anyApadeza eTale ke koI vastu na ApavI hoya te mATe te pArakAnI che ema kahevuM te. [3/118] Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dinacaryA upara pramANe aticAra vinAnAM bAra vatemAM sthita thanAra; jinamUti, jinamaMdira, jinazAstra, jaina sAdhu, mastrAva jaina sAdhavI, jaina zrAvaka ane jaina zrAvikArUpI saptakSetramAM bhaktipUrvaka pitAnuM dhana vAvanAra, temaja ati dIna jAne premapUrvaka dAna karanAra gRhastha mahAzrAvaka kahevAya che. [3/119]. TIkAmAM A bAbatanuM vizeSa vivaraNa A pramANe che: jinabhUti ke maMdira ghaDAvavAmAM tathA tenuM arcana - pUjana karavAmAM ghaNuM jIvonI hiMsA thAya, mATe tema na karavuM, evI dalIla na karavI; kAraNa ke, kuTuMbanA paripAlana nimitte parigraha - pravRttimAM Asakata rahI je gRhastha dhane pArjana karato ja AvyA che, tene A rIte te dhanane kaMIka aMze vyaya karavAthI phAyado ja thaze. e vAta sAcI che ke, dhamane kAmamAM vAparavA mATe ja dhana kamAvAnI pravRtti na karavI; kAraNa ke, kAdavamAM kharaDAIne pachI paga dhovA, tenA karatAM tene dUrathI tyAga e ja zreyaskara che. ' vaLI, "strIne janma te mithyAvayukta mahApApathI prApta thAya che, temaja teo ni:satva hoya che ane durazIla hoya che vagere kAraNe temane mekSamAM adhikAra nathI; te pachI temane dAna ApyAthI zuM phaLa ?" evI zaMkA paNa na karavI. kAraNa ke strIo nisattva ane duHzIla ja hoya che e vAta asiddha che. evI aneka strIo thaI gayelI che, je sattva ane zIlamAM 51 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para yogazAsra puruSathI jarAya UtaratI naheAtI. kAI janma game tevAM kharAkha kane pariNAme thayA hoya, paNa tethI kAMI mekSaprAptimAM vAMdha AvavAnI jarUra nathI. vaLI, doSo mAtra strIomAM ja heAya che, ane puruSamAM nathI ja hotA ema paNa nathI. puruSomAM paNu ghaNuAya krUra, doSabahula, nAstika, kRtA, svAmIdrohI ane devagurune pazu raMganArA hoya che. paraMtu tethI kAMI ApaNe kAI sAce ja mahApuruSa hoya te tenI avajJA nathI karatA; temaja strIonI bAbatamAM paNu che. temanAmAM paNa jema keTalIka doSamahula hoya che, tema keTalIka guNuahula paNa hoya che. tIrthaMkara vagerenI mAtA strI hAvA chatAM guNubahulatAne kAraNe sure dro, ane munie vaDe paNa pUjAya che. lokeA paNa kahe che ke strInu mahattva kharekhara niratizaya che; kAraNa ke, te evA garbha dhAraNa kare che ke, jemAMthI jagatane! paNa guru pedA thAya che.' : je khApaDA potAnI mAlakInuM, peAtAnA zarIrathI bahAranuM, ane anitya, evuM dhana paNu supAtrane dAna karI zakatA nathI ( ke jethI pAchuM anekagaNuM phaLa maLavAnuM che), tevA niHsattva mAthusa sasa'gatyAgarUpI khIjuM duzrvara cAritra kema karIne AcarI zakavAnA hatA ? [ 3/120 ] zrAvarka savAramAM brAhma muddamAM UThyuM ane zayyAmAM ja * ahaMta, siddha, AcAya, upAdhyAya ane sAdhu' e pa`ca parameSThIonIra stuti karavI; tathA mAre dha kayA che, mAruM kula kayuM che, ane mArAM te kayAM che -- e yAda karI javuM. tyAra bAda zaucAdi paravArI pavitra thaI, potAnA dharamAM ja ahaMta bhagavAnanI puSpa, naivedya zrAvakanI dinacaryA prAtaHkALa 1. rAtanAM padara muphta gaNAya che; temAMnuM 14muM muhUrta brAhya kahevAya che. manusmRti vagere graMthAmAM dinacaryA aMgenA vicAro mATe jIe chevaTe pUti 5. 2. parame tiSThanti kRti ! --~ meAkSamAga ke meAkSagativALA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 5. dinacaryA 53 tathA stotrathI pUjA karI, tathA. yathAzakita AhArAdityAgane niyama laI devamaMdiramAM javuM. devamaMdiramAM vidhisara praveza karI, tyAM jinabhagavAnanI traNa vAra pradakSiNA karavI; pachI puSpAdi vaDe temanI abhyarthanA karI temanI uttama stavanathI stuti karavI. [ 3/1ra1-3] tyAra bAda devavaMdana arthe AvelA ke dharmakathAdi mATe tyAM ja ' rahelA one vidhipUrvaka vaMdanAdi karI, temanI pratyAkhyAna samIpa jaI pote lIdhele AhArAdityAgano niyama temane nirmala aMtaHkaraNathI kahI saMbhaLAve. temanA vaMdanAdino vidhi A pramANe che: temane dekhatAM ja UbhA thaI javuM; teo Ave tyAre sAmA javuM; mAthe hAtha joDavA; teone jAte Asana lAvI ApavuM; teo beThA pachI besavuM, bhaktipUrvaka temanuM vaMdana karavuM, temanI sevAsuzruSA karavI; temaja te jAya eTale temanI pAchaLa pAchaLa thaDe sudhI javuM. [ 3/124-6 ] tyAra bAda devamaMdiramAMthI pAchA AvI tipitAnA dhaMdhAne sthAne jaI buddhimAna puruSa dharmathI aviruddha rIte cita arthaciMtana kare." [3/1ra7] 1. mULamAM "pratyAkhyAna karI" evuM che. 2. vidhi A pramANe puSpatAMbula vagere sacitta dravyo temaja pAdukA vagere acitta dravyone tyAga karI, besane jamaNA hAtha nIcethI laIne DAbA hAtha upara pahele cheDe rAkhyo hoya tenA para nAkhave, pachI mUrtinuM darzana thatAM mAthe aMjali joDavI, ane manane ekatAna karavuM. 3. e badhA vidhi mATe juo A prakaraNane aMte pariziSTa. 4. AjIvikAnA mArgo vagere aMge manusmRti vagerenA vicAre jANavA mATe juo pustakane cheDe pUti 6. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra madhyAhnakALa tyAra bAda madhyAhnakALanI pUjA karI, bhAjana karavuM, tathA pachIthI vidyAnA sAthe zAstranAM rahasyo vicAravAM. [ 3/128 ] sAyaMkALe pachI pAblA pahAra thatAM, je e vAra bheAjana karatA hoya te bhAjana karI le; ane saMdhyAkALa thatAM trIjI vAra devapUjA karI, sAdhu samIpa jaI, sAmAyika, che Avazya catuvi zatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyAtsaga ane pratyAkhyAna e jye Avazyaka kriyA kare. (1) temAM sAmAyikara eTale, durdhyAna tatha, dharmAMdhyAna karI, zatru-mitra, tRNu-kAMcana vageremAM samatA dhAraNa karavI. (ra) vizitaratava eTale cevIsa tIrthaMkarAnI nAma daIne stuti. (3) vaMdana eTale vaMdanayeAgya dharmAcAryAMnu vidhisara namana. temane vaMdana karI, temanI anumatithI temanI AgaLa, pote divasa daramyAna karelA aticAro kahI batAvI kSamA mAgavI. jemake: divasa daramyAna me jJAna viSayaka,3 54 1. dhamanuM mULa AjJA che; tethI dareka kriyA gurunI AjJApUrNAMka karavAnI hoya che. 'guru na hoya, teA manamAM temanI sthApanA karavI, athavA pustakAdinI sthApanA karavI. pachI gurunA sacamAdri guNAnI stuti karI, pApavyApArathI rahita thaI, sarva zaktithI temane vadata karavu'; pachI dareka kriyA vakhate temanI AjJA laIne te te kriyA karavI,' evA vidhi che. ra. rAgadveSane tAbe na thatAM samabhAva arthAta madhyasthabhAvamAM rahevuM, eTale ke sanI sAthe AtmAnI mAphaka ja vyavahAra karavA te 'sAmAyika '. samyaktva, zruta ane cAritra e traNa dvArA ja samabhAvamAM sthita rahI zakAtuM heAvAthI, tenA te traNa prakAra che. 3. jJAnanI bAbatamAM aticAra A pramANe thaI zake : akALe svAdhyAya karavA; jJAnI tathA pustakAdine vinaya na karavA ke bahumAna na karavuM; zAstra bhaNavA mATe je Avazyaka tapakriyA (upadhAna) karavAnI hoya te na karavI; peAte jenI pAsethI jJAna meLavyuM heAya tene pragaTa na karaveA; zAstranuM zuddha uccAraNa na karavuM, ke tenA sAthe atha na karavA; athavA te baMne doSa sAmaTA karavA. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. dinacaryA darzana viSayaka, tathA (sthUla pApakarmonA tyAgarUpI) cAritra viSayaka je kAMI kAyika, vAcika ke mAnasika aticAra karyo hoya; mana-vANuMkAyAnA saMrakSaNarUpI guptionuM khaMDana karyuM hoya; kedha-mAna-mAyA bharUpI kakSA (nA pratiSedha)nuM khaMDana kyu hoya; tathA pAMca aNuvratanuM, traNa guNavratanuM ema bAra prakAranA zrAvaka dhamanuM khaMDana karyuM hoya, te badhuM mithyA thAo." tyAra bAda divasa daramyAna aNuvratAdinI bAbatamAM je kAMI pratiSiddha AcaraNa karyuM hoya, je kAMI duSTa ciMtana karyuM hoya, je kAMI duSTa vANI vAparI hoya, ke je kAMI duSTa ceSTAo karI hoya, te badhA aticAranI vizuddhi mATe temanI anujJAthI "AlecanA" (kabUlAta) karI javI. tyAra bAda pite jANatAM ajANatAM temanA je kAMI aparAdha karyA hoya temanI kSamA mAgI javI. ATaluM karyA bAda pratikramaNa karavuM. (4) pratikramaNa eTale zubha AcAramAMthI khasI azubha AcAramAM je kramaNu-gamana karyuM hoya temAMthI prati" eTale pAchA zubha AcAra tarapha AvavuM te. temAM, je azubha pravRtti pite karI hoya temAMthI tenI niMdA dvArA nivRtti karavAnI hoya che; navA doSone rodha karavAne hoya che; ane bhaviSyanA dene tyAga karavAno hoya che. te vakhate vaLI, bAra vatemAMthI pite je koIne aticAra karyo hoya; A leka, paraleka, jIvita, maraNa ane kAmaga viSe abhilASA karI hoya caityavaMdana, guruvaMdana, vageremAM kAMI pramAda karyo hoya; jAti, kuLa, rUpa, baLa, zrata, tapa, lAbha ane aizvaryane mada karyo hoya; AhAra-bhayamaithuna-parigrahanuM, ke krodha-mAna-mAyA-lobhanuM kAMI anAcaraNa karyuM hoya, 1. darzananA aticAra A pramANe thaI zake : zAstramAM zaMkA karavI anya matanI kAMkSA karavI; dharmanA phaLamAM saMdeha kare; anyadharmanA vaibhava, mAhAbhya, camatkAra vagere dekhI meha pAmavuM; sAdhamane utsAha na Apa ke sthira na karo; tenA pratye vAtsalya na rAkhavuM; tathA anyadhamIe paNa pitAnA dhamanI anumodanA kare tevA kArya na karavAM. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra tathA mana-vANI-kAyAnI guptimAM ke samiti vagerenA AcaraNamAM je kAMI aticAra karyA che, temanI kabUlAta karavAnI hoya che tathA teomAMthI nivRtta thavAnI IcchA vyakta karavAnI hoya che. temAMthI paravAryA bAda (5) kAtsarga karo. kAyotsarga eTale sthira zarIre dhyAna. tyAra bAda (6) pratyAkhyAna karavuM. pratyAkhyAna eTale pravRttine pratikULa eTale ke amuka na karavAnI - maryAdAne khyAna" eTale kathana. AmAM mukhyatve amuka kALa sudhI na khAvAne ke amuka vastuo na khAvAne niyama levAnuM hoya che. A che Avazyaka kAma karI rahyA bAda svAdhyAya eTale ke aNu vratanA vidhi vagereno pATha athavA vAcana, prazna, svAdhyAya parivartana, anuprekSA (manana) ane dhamakathA kare. je mANasa sAdhune apAsare AvavAne azakta heya, ke jene tyAM AvavAmAM ghaNuM muzkelIo hoya, te pitAne ghera ja uparanI cha Avazyaka kriyAo tema ja svAdhyAya kare. [ 3/129 ] tyAra bAda yogya samaye ahaMta vagere deva, tathA dharmAcArya vagere gurunuM smaraNa karI, pavitra thaI moTe nidrA bhAge maithunane tyAga karI, alpa nidrAne seve. [3/130] 1. dhyAna mATe ekAgra banI, zarIra parathI mamatAne tyAga karavo e kAyotsarga che. tene uddeza dhyAna mATe ekAgratA prApta karavAno che. 2. tyAga karavA yogya vastuonA be prakAra che: dravya ane bhAva. dravya eTale anna vastra, dhana, Adi bAhya vastuo. ane ajJAna, asaMyama, kaSAya Adi bhAva rUpe che. anAdi bAhya vastuone tyAga paNa ajJAna Adi bhAvatyAga mATe che. pratikramaNa dvArA pApanI AlocanAthI cittazuddhi thAya; tevI cittazuddhi pachI ja dhyAna mATe ekAgratA saMbhavI zake. tenAthI vizeSa cittazuddhi thAya. Ama ekAgratA ane AtmabaLa prApta thAya tyAre ja pratyAkhyAna thaI zake. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. dinacaryA nidrA pUrI thatAM, viSayeA pratye manane vimukha karavA strI vagerenA zarIranuM svarUpa vicAre tathA sthUlabhadra1 savAramAM TIne vagere sAdhue strIzarIrathI kevA nivRtta thayA hatA tenuM smaraNa kare. strIonAM zarIra bahArathI ja ramya, paratu aMdara teA (adhAM zarIranI peThe) gaMdakIthI bharelAM hAya che. e zarIranI aMdaranA bhAga bahAra Ave, ane bahAranA aMdara cAlyA jAya, te kAmI puruSane gIdhaDAM ziyALa vagerene bhagADavAmAM ja rokAvuM paDe; tenA upabhAganI vAta te| dUra rahI! mUDha kAmadeve A jagata jItavA AvuM gaMdu strIzarIrarUpI zastra svIkAyu tenA karatAM ekAda tuccha pIMchuM ja zA mATe na svIkAryu ? e kAmadeve AkhA vizvanI bhAre mazkarI karI che! te kAmadevanuM ekamAtra janmasthAna saMkalpa che; mATe huM saMkalparUpI mULane ja ukhADI nAkhuM ! [ 3/131-5 ] te uparAMta bIjA je je bAdhaka doSa! potAnAmAM hoya, temanAthI UlaTI vastuo citavavI;2 ane je je sAdhue e dhruSothI mukta hAya, temanuM smaraNu karI AnaMdita thavuM. [3/136 ] sh pachI sava" yoniomAM jIveAnI saMsArasthiti du:khapUNu ja che ema vicArI, jyAM svAbhAvika sukha che evI muktadazAnI abhilASA karavI. [3/137] tyAra bAda, ghaNAM du:kho AvI paDavA chatAM potAnAM vratAmAM daDha. rahenAra, ane e rIte tItha kara prabhunI paNu prazaMsA meLavanAra kAmadeva vagere zrAvakAnuM smaraNa karavuM. [3/138] 1. temanI kathA mATe jIe pustakane aMte Te. naM. 10, ra. jemake, rAganA pratipakSa vairAgya che, dveSanA maitrI, krodhanA kSama! 0. tue yogasUtra 2-33. 3. tenA vistRta caritra mATe jIe A mALAnuM 'daza upAsakA' pustaka. temAM, dhyAnamAM beThelA kAmadevane koI deve keTalA keTale rikhAvye, paN te acala rahyo, ane aMte pele deva hArIne cAhyA gayA, tenI kthA che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra vaLI vicAravuM ke, jene deva rAgadveSAdine jItanAra jina che, jene dharma dayArUpa che, ane jenA guruo paMcamahAvratadhArI sAdhuo che, evA zrAvakapaNAnI keNu prazaMsA na kare ? jinadharma vinAne cakravartI paNa thavAnuM huM pasaMda na karuM; paraMtu jinadharmavALe dAsa ke garIba thavAnuM huM pasaMda karuM. kyAre huM badhA saMga tajI, phATayAM tRtyAM kapaDAMvALo tathA melathI chavAyelA zarIravALo banI, mAdhukarI vRttithI municaryA AcaranAro banIza! du:zIla puruSano saMsarga tajI, gurucaraNonI rajamAM ALoTato huM dhyAnayogane abhyAsa karI kyAre A saMsArane 'uccheda karIza ? gADha rAtrImAM gAma bahAra nizcala Ubho rahI kAyetsarga (dhyAna) karato houM, tyAre mane thAMbhale dhArI AkhalAo AvIne kayAre pitAnI garadana ghasI jaze? vanamAM padmAsana vALIne beTho houM ane mArA kheALAmAM mRganAM baccAM ramatAM hoya, te vakhate kayAre vRddha mRgAMdhi1 AvIne mane meM AgaLa sUMghaze? jyAre mArI buddhi zatru mitra, tRNa-strI, suvarNapaththara, maNi-mATI, ane mekSa-saMsAra e badhAmAM samAna thaze?.[ 3/139-145] muktirUpI maMdiranI nisaraNarUpa guNasthAnanI paMkti upara caDavAne savAranA pahoramAM parama AnaMdanA kaMdarUpa AvA AvA mane ratha karavA. [3/146] A pramANe divasa-rAtanI caryAne apramAdIpaNe Acarato tathA zAstramAM kahelI pratimAo rUpI tapa vidhivat AcaratA gRharatha paNa pApane kSaya karI zake che. [3/147] 1. teo mANasane sauthI ocho vizvAsa kare che- TIkA. 2. AtmA uparathI mohane kSaya thaI pUrNa zuddha svarUpe prApta thAya tyAM sudhInA mArgane 14 paMktiomAM vahecI nAkhavAmAM AvyuM che. te paMktione guNasthAna kahe che. temanA vistRna varNana mATe juo A mALAnuM aMtima upadeza" pustaka pA. 164 (trIjI AvRtti). 3. juo pustakane aMte Ti. naM. 11. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. dinacarcA pachI jyAre te zrAvaka Avazyaka kartavyakarmo karavAne azakta thaI jAya, ke mRtyukALa najIka Ave, tyAre krame krame aMtima saMjelanA bhAjanatyAga temaja krodhAdi kaSAyeAnA tyAgarUpI salekhanA vrata le; tathA tItha karAnA janmasthAnamAM ke dIkSAnA sthAnamAM ke jJAnanA sthAnamAM ke meAkSanA sthAnamAM jaIne,ra ke te sthAnamAM javuM zakaya na hoya te gharamAM ke vanamAM jaMturahita sthaLamAM jaIne, cAre prakAranA AhAranA tyAga karI, pAMca parameSThInu ramaraNa . karyAM kare; nAnAdinA aticAra tyAgI temanI ArAdhanA kare; tathA 'huM arahaMta bhagavAnane zaraNe jAuM chuM, siddhone zaraNe jAuM chuM, sAdhuone zaraNe jAuM chuM, ane kevaLajJAnIoe pragaTa karela dhama ne zaraNuM jAuM chuM,' ema kahI, te cAranuM zaraNu grahe; tathA A leAka ke paraloka, tathA vita ke maraNanI kAmanA tyAgI, potAnA tapanA badalAmAM amuka phaLa mane maLe evuM nidAna ( saMkalpa) karyA vinA, tathA parISahe ane sakaTathI na gabharAtAM jina bhagavAnanI bhaktimAM lIna rahI, AnaMda zrAvakanI4 peThe maraNa pAme. maryAM bAda te mahApuNyazALI zrAvaka kAMtA saudhama vagere ko ( svargA) mAM dhRtva pAme che, yA to bIjuM kAI uttama sthAna pAme che. tyAra bAda, tyAMthI vyuta thaI, manuSyayeAnimAM 1. zarIra tathA kaSAyAne (kuMjav) kurA karavA te. 2. te sthAnAnA vaSa~na mATe 3. kSudhA, tRSNA, nagnatra, DAMsa, mATe jIe A mALAnuM aMtima (trIjI AvRtti ) . 4. tenA jIvanacaritra mATe jIe A mALAnuM 'dA upAsakA " pustaka, te vANijyapura nagaraneA rahevAsI hatA. teNe bhagavAna mahAvIra pAse gRhasthadhA svIkAra karyA hatA. vIsa varSa sudhI uttama zrAvakadhama pALI, te aMte mAraNAMtika salekhanA ' svIkArI ( AhAra tyAga karI ) maraNa sAmyA hatA. . jue pustakane aMte Ta, na. 12. macchara, strI vagere rara prakAranA parISahe upadeza nAmanuM pustaka. pA. 10-7. . Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 yogazAsa avatarI, ati dula bha evA bhegA bhegarI aMte kAI nimittathI te bhAgAmAM virakta thaI, te janme ja ke vadhAremAM vadhAre A janmanI aMdara ja AtmAnuM zuddha svarUpa prApta karI, te mukti pAme che. [ 3/148-155 ] pariziSTa prakaraNanI zarUAtamAM prAtaHkALamAM karavAne devapUjana Adei je vidhi jaNAvyA che, tenuM vizeSa vivaraNa TIkAmAM vistArathI ApyuM che. ajata vAcakane tenuM digadarzIna karAvavAnA irAdAthI ahIM tenA sAra TU'kamAM ApyA che :-- bhagavAnanI tilaka, dhUpa, snAnAdithI pUjA karI, ' aircApathikI pratikramaNa ' karavuM; tyAra bAda 'zakrastava ' vagerethI caityavaMdana karavuM; ane pachI uttama stAtrAdithI guNakItana karavuM. aiyyapathikI pratikramaNa karavuM eTale, ahiMsAdirUpa je sAdhu AcAra ( yAya ) tenuM javA-AvavAmAM koI jIvajaMtu ke sajIva vanaspati Aphri upara paga mUkI ke temane kAMI du:kha vagere upajAvI je ullaMdhana karyu hoya, 'te badhuM duSmama' mithyA thAe' ema khelI tenuM prAyazcitta karavuM te. A pramANe karavAthI prAyazcittanAM AleAcanA' ane pratikramaNa ' e e agA pUrAM thAya che. kAraNa ke, AlecanA eTale thayelA gunAnI nikhAlasa kabUlAta, ane pratikramaNa eTale thayela bhUlanA anutApI temAMthI nivRtta thavuM, ane navI bhUla na karavA sAvadhAna thavuM. prAyazcittanAM A be age paravAryA bAda 'kAyAtsaga' nAmanuM trotru aga A pramANe kheAlIne karavAnuM hAya cheH "mArA te thayelA doSanA pariSkAra mATe, prAyazcitta mATe mArA AtmAne niHzalya karavA mATe tathA te pApakarmonA uccheda mATe, jyAM sudhI nameAarihaMtANa 'e namaskAravAkaca na meluM, tyAM sudhI huM mArA tamAma kAyika vyApArezane mAtra thADAka apavAde sAthe tyAga karuM chuM. te apavAde jevA ke, zvAsAcvAsa, khAMsI, chIMka, bagAsuM vagere; tema ja zarIramAM kAMI Akasmika bhrama ke pa thaI jAya, ke rezamAMca jevI sUkSma kriyAe thaI jAya, ke sUkSma dRSTisa`cAra thaI jAya te vagere. tevI kriyAethI mArA vratanA bhAga * aikI pratikramaNa C Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. dinacarcA 61 " na manAo."1 kAyAtsaganI peAte je kALamaryAdA bAMdhI hAya, te pUrI thaye nameAarihaMtANa' vagere namaskAravAkaya belavuM. e samaya daramyAna mauna rAkhavuM, zubha dhyAna-citana karavuM ane kAyika vyApAronA tyAga karavA. kAye!tsargI pUrI thAya eTale cAvIsa tItha' karAnI stutinuM steAtra khAlI javuM. A pramANe aopathikI pratikramaNa ' pUruM karIne 'caityavaMdana ' karavAnuM hAya che. jo ke, madhyama prakAranuM ane kaniSTha prakAranuM * caityavAna ' karavuM hAya, te! uparanuM arcApathikI pratikramaNa karavAnuM nathI hotuM. kaniSTha caityavadana tA 'nameAarihaMtANam' e steAtrathI ke koI bIjA kavinA teAtrathI thaI zake; athavA mAtra praNAmathI paNa thaI zake. paraMtu uttama prakAranA caityavaMdananA krama A pramANe che: kAI sArI sApha jagA joI-tapAsIne besavuM, tathA tyAM bhakti zraddhA ane prItipUrvaka nIcenA sUtranA pATha karaveza : caityavaMdana ahaMtara bhagavAneAne namaskAra; tee dharmAMnA Adi sasthApaka che; tee 'tItha'3 pravartAvanAra che; tee svaca'saMbuddha che; tee puruSAmAM uttama, siMharUpa, zreSTha pu'DarIkarUpa, tathA zreSTha gajendrarUpa che; teo lAkamAM uttama leAkanA nAtha, lAkanA hitakara, leAkanA pradIparUpa, tathA lokane unnaLanAra che; teo abhayadAtA che, cakSudAtA che, mA'dAtA che, zaraNadAtA che, ane AdhidAtA che; tee dhadAtA che, dhamanI dezanA karanArA che, dharmanA nAyaka che, dharmAMnA sArathi che, tathA cAra sasAragatine nArA karanAra dharUpI cakravALA che; temane uttama tema ja kayAMya skhalita na thanAra jJAna ane dAna che; temaNe AtmAnI zaktiene DhAMkanAra kane dUra karyuM che; tee jAte jina eTale ke jItanAra k 1 A tathA pachInAM pAnamAM utArelA vidhi zabdaza nathI. te vidhi kevA prakAranA che tene ajaina vAcakane khyAla Ave te mATe tenuM ahIM digadAna ja karAvyuM che. 2. aMta ' eTale ke atizaya pUrjAne je yAgya che te. athavA arihaMta 'pATha laIe tA mehAddhi ari-zatru-nA nArA karanAra, ' bhagavAna ' eTale 'bhaga' vALA, bhaga aTale jJAna, mAhAtmya, yaza, vairAgya, mukti, rUpa, vIya, prayatna, icchA, zrI, dha, ane azvaya . * 3. 'tItha' eTale nadI vageremAM UtaravAnA Are. ArA vagara jema nadImAM game tyAMthI na UtarI zakAya, tema dhamarUpI tI' vinA game tyAMthI sasArasAgara na tarI zakAya. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAI, bIjAne paNa jitADanAra che. teo te tarelA heI, bIjAne tAranAra che; teo jAte buddha heI, bIjAne baMdha karAvanArA che; teo sarvajJa che, tathA sarvadA che; ane teo ziva, acala, aruja (reganI bAdhArahita), anaMta, akSaya, avyAbAdha, tathA apunarAvatI evuM siddhagati nAmanuM uttama sthAna pAmelA che, tevA bhayane jItanAra jinene namaskAra." tyAra bAda, "huM atIta, anAgata, ane vartamAna e badhA jinone mana vANI ane kAyAthI vaMdu chuM" ema belI, jinapratimAne nIce pramANe vaMdana karavuM : ahaMta bhagavAnanI mUrtinI vaMdanA mATe, pUjana mATe, satkAra mATe, ane saMmAna mATe- ke jethI bedhine lAbha thAya ane mokSanI prApti thAya - huM vadhatI jatI zraddhA, medhA, dhati, dhAraNA tathA anusmaraNa sAthe zarIranA anya vyApArano tyAga karI, mana ane dhyAnaparAyaNa banuM chuM." te kAryotsarga (dhyAnAdi)thI paravArI "name arihaMtANuM" e vagere belI namaskAra karavA tyAra bAda A samayamAM bhAratavarSamAM je 24 tIrthaMkara thaI gayA. temanAM nAma daI temanI stuti karavI. jemake, "lokamAM prakAza karanAra, dhamarUpI tIrtha pragaTa karanAra, tathA kevalajJAnI covIse ahata jinenI huM stuti karuM chuM... A pramANe meM stuti karelA, jinemAM zreSTha, nirmala, tathA jarAmaraNa vinAnA covIsa tIrthaMkare mArA upara prasanna thAo. te lakattama siddha puruSe Arogya, badhira ane uttama samAdhi mane arpe. caMdrathI paNa vadhu nirmala, sUrya karatAM paNa vadhu prakAzaka, tathA svayaMbhUramaNa sAgara karatAM paNa vadhu gaMbhIra evA te siddho mane paramapadanI prApti karAvo.3" A pramANe covIsa tIrthakarenI stuti karI, sarva lokamAM AvelI jinapratimAonA vaMdana mATe kAryotsarga karo. tyAra bAda, jagatamAM dIvAnI garaja sAranAra zAstranI A pramANe stuti karavI : 1. A stutine "zikastava" kahe che. 2. ahata praNIta dhama.-TIkA. 3. TIkAmAM zaMkA uThAvI che ke, jina to vItarAga che, eTale temanI stutithI temane prIti thatI nathI, ke temanI niMdAthI temane TheSa thato nathI, te pachI temane "prasanna thAo" ema kahevAnI zI jarUra che? tene javAba e ApyuM che ke, temanI stuti karavAthI te bhale prasanna na thatA hoya, paNa ApaNuM citta to zuddha thAya che ja, temaja ApaNAM kama paNa kSaya pAme che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S : 5. dinacaryA "bhArata vagere kSetromAM siddhAMtanI sthApanA karanAra bhagavAnane huM prathama namaskAra karuM chuM. pachI, ajJAnarUpI aMdhakAranuM paDaLa nAza karanAra, maryAdA dhAraNa karanAra, mohajALane bheda karanAra, tathA suragaNo nareMdro vagerethI pUjita evA siddhAMtane namaskAra karuM chuM. janma, jarA, maraNa ane zokano nAza karanAra, kalyANamaya, puSkaLa ane vizALa sukhanI prApti karAvanAra, tathA devo dAna ane nareMdronA samUhothI pUjita evA e dharmanuM baLa meLavyA bAda ke mANasa pramAda kare ? e prasiddha jinamatane huM ekAgratApUrvaka namaskAra, karuM chuM, ke je jinamatathI deva nAga-suparNa-kinaragaNa vagerethI AdarapUrvaka pUjita evA saMyamarUpI cAritranI sadA vRddhi thAya che. jemAM jJAna pratiSThita che, e jinamata vijaya pAme, hameza vRddhi pAmo!" tyAra bAda e jinamatanI vaMdanA mATe kAryotsarga kare, tathA tenI stuti kare. tyAra bAda siddhone A pramANe namaskAra kare : "sarve siddho, jeo kRtakRtya thayA che, buddha thayA che, saMsArane pAra pAmyA che, kamapUrvaka mukti pAmyA che, tema ja lekanA agrabhAgamAM sthita che, temane sadA namaskAra." Ama sarva siddhone namaskAra karyA bAda vartamAna tIrthaMkara mahAvIrasvAmInI A pramANe stuti kare: je dene paNa deva che, tathA jene devo hAtha joDI namaskAra kare che, tevA devedro vaDe pUjita mahAvIrane huM mAthA vaDe vaMdana karuM chuM. kevaLajJAnIomAM zreSTha evA mahAvIra bhagavAnane karelo eka paNa namaskAra puruSa ke strI game tene saMsAramAMthI tAre che." - tyAra bAda pravacananI sevA karanArA, zAMti karanArA, ane zraddhAvaMta jIne svasthatA ApanArA devonI ArAdhanAne arthe kAryotsarga karavo; tyAra bAda pharI te ja vidhithI besIne pahelAMnI peThe "namethurNa arihaMtANa* stotrane pATha karavo; tyAra bAda kahevuM: he vItarAga, he jagadgaru, tamAro jaya! he bhagavAna tamArA prabhAvathI mane saMsAra upara vairAgya thAo; tame batAvelA mArgane anusaravAnI vRtti mArAmAM pragaTa thAo; meM ilA arthonI siddhi thAo; lekaviruddha karmone mArAthI tyAga thAo; mArA vaDe gurujanonI pUjA thAo; mArA vaDe paramArtha sadhAo; mane sagurune saMbaMdha thAo; ane temanAM vacananuM pAlana maratA sudhI, akhaMDa rIte huM kahuM !" A cityavaMdana vidhi che. 1. eTale ke akasmAta nahIM, paNa sAdhanAdi karIne. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajJAnanAM sAdhana vAstavika rIte te AtmA pote ja darzana, jJAna ane cAritrarUpa che. mehane tyAga karI AtmAmAM AtmAne AtmA mAmazAna vaDe jANa, te ja AtmAnuM cAritra che, te ja g mola AtmAnuM jJAna che, ane te ja AtmAnuM darzana (zraddhA) che. AtmAnA ajJAnane kAraNe utpanna thayeluM duHkha AtmajJAnathI ja dUra thaI zake. AtmajJAna vinAnA mANaso game teTaluM tapa kare, paNa tethI temanuM duHkha dUra na thAya. cetanasvabhAvI AtmA ja karmanA saMbaMdhathI zarIrI thAya che. paraMtu te ja AtmA kayAnAgnithI pitAnAM karmo bALI nAkhe che, tyAre niraMjana ane siddha bane che. krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSA ane Idriya vaDe jitAyela A AmA ja saMsAra che; ane te kaSAyo ane Idriyane chatamAro AtmA ja mokSa che, ema buddhimAna puruSo kahe che. [4/15 upara je krodha, mAna, mAyA, lebha e cAra kaSAye jaNAvyA, - temanA darekanA cAra cAra bheda che. temane pahele cAra pAyono prakAra saMjavalana kahevAya che. te tRNunA agninI nI mAphaka ekadama saLagI UThe che, ane eka pakhavADiyA 1 jeTalI mudata sudhI rahe che. tenI tIvratA sarvaviratine eTale ke sarva sapApa pravRttiomAMthI nivRttine pratibaMdha karavA jeTalI nahi, paNa temAM khalana ane mAlinca karavA jeTalI ja hoya che. bIjo prakAra te "pratyAkhyAnAvaraNIya che. tenI tIvratA evI hoya che ke, te amuka aMze viziti (pratyAkhyAna) thavA de che, paNa saMpUrNa virati nathI thavA detI. tenI sthiti cAra mAsanI manAya che. trIjo Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtmajJAnanAM sAdhana prakAra "apratyAkhyAnAvaraNIya" che. tenI tIvratA evI hoya che ke te alpa paNa virati thavA detI nathI. tenI mudata eka varSanI gaNAya che. cethe prakAra "anaMtAnubaMdhI" che. tenI tIvratA eTalI badhI hoya che ke tethI jIvane anaMta kALa saMsAramAM bhaTakavuM paDe che. saMjavalana krodhAdivALAne yatipaNuM saMbhave che, paNa vitararAva saMbhavatuM nathI; tathA tenAthI devagati prApta karI zakAya che, paNa mukti prApta nathI karI zakAtI. "pratyAkhyAnAvaraNIya kedhAdivALAne zrAvakapaNuM saMbhave che, paNa yatipaNuM saMbhavatuM nathI; tathA tene manuSyagati prApta thAya che, paNa devagati nathI prApta thatI. "apratyAkhyAnAvaraNIya krodhAdivALAne samyagadaSTipaNuM eTale ke saddhama upara zraddhA saMbhave che, paNa zrAvakapaNuM saMbhavatuM nathI; tathA tene pazuni prApta thAya che, paNa manuSyani nahi. "anaMtAnubaMdhI" krodhAdivALAne to samyagadaSTipaNuM paNa nathI saMbhavatuM ane tene narakagati ja prApta thAya che. [4/6-8] krodha e zarIra-manane saMtApa karAvanAra che, veranuM kAraNa che, durgatine mAge che, tathA zamasukhane dAkhala thatuM 2. dha rokanAra AgaLa che. agninI peThe kedha utpanna thatAM vaMta prathama to pitAnA AzrayasthAnane ja bALe che; bIjAne te pachIthI bALe che athavA nathI paNa bALato. tethI te krodharUpI vahni zamana karavA mATe puNyAtmA puruSoe kSamAne Azare levo joIe. kAraNa ke, kSamA, saMyamarUpI bagIcAne samRddha karanAra pANInA jharArUpa che. [4/9-11] TIkAmAM kedhanI bAbatamAM keTalAka vadhu zleke A pramANe ApyA che. je mANasa tane nukasAna karavA icche che, teNe pote potAnA AtmAmAM pApakama bAMdhyuM ja; have, pitAnAM karmothI haNAyelA upara tuM kedha zA mATe kare che? vaLI, tArA upara apakAra karanArAo upara tuM gusse thavA jAya che, tenA karatAM duHkhanA heturUpa tArAM karmo upara ja gusse kema nathI thatuM? saikAne -5 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra paNa pralayamAMthI bacAvavAne zaktimAna evA mahAvIra jevA puruSoe je kSamAno Azare lIdhe, te keLa jeTalI tuccha zaktivALe tuM kema nathI laI zakato ? te evuM puNya kema na karyuM, ke jethI tane keAI bAdhA ja na karI zake? tArI e bhUlane pastAvo karI, atyAre te tAre kSamA svIkAravI ja Avazyaka che. kaI tane mamadhI vAkyo saMbhaLAve te tAre ema vicAravuM ke, e je sAcAM hoya te mAre gusse thavAnI zI jarUra che ? ane je khoTAM hoya te paNa gAMDAnA belavA upara gusso karavAnI zI jarUra che? kaI ApaNe vadha karavA Ave te vicAravuM ke, mane mArI zake tevAM te mArAM karmo ja che; te pachI A bicAre. nakAmo pitAnA abhimAnathI pApakarma bAMdhe che. sarva puruSArthane cerI janAra krodha upara tane kaidha nathI Avata; paraMtu najIvo aparAdha karanAra bIjA upara tane krodha Ave che, te kevuM ? . - vinaya, vidyA ane zIlanuM tema ja dharma, artha tathA kAma - e traNe puruSArthonuM ghAtaka mAne che; te vivekabuddhirUpa 2. mIna AMkha pheDI nAkhe che, tethI lekane AMdhaLA banAva nAra kahevAya che. jAti, lAbha, kula, aizvarya, bala, rUpa, tapa ane vidyA e ATha prakAranA mada karIne pariNAme mANasa e ATheyane hIna prakAranAM prApta kare che. deSarUpI zAkhAone UMcI phelAvanAra, ane guNarUpI mULane nIce laI janAra mAnarUpI vRkSane mAdevarUpI nadI pravAhathI ukheDI nAkhavuM joIe. [4/12-4] | mAyA e asatyanI jananI che; zIlarUpI vRkSane kuhADIrUpa che. avidyAnI janmabhUmi che ane durgatinuM kAraNa che. rU. mAyA kuTilatAmAM kuzaLa, pApakarma karanArA ane bagalA jevA mAyAvI puruSo jagatane chetarIne pitAnI jAtane ja chetare che; kAraNa ke teo tema karIne pitAnA dharma ane sadgatine ja nAza kare che. AkhA jagatane droha karanArI e mAyArUpI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtmajJAnanAM sAdhana ka sarpiNIne jagatanA anaMdanuM kAraNu evI RjutA (saraLatA) rUpI mahA auSadhathI jItavI. [4/15-7] 4. lobha lAbha e sava doSonI khANu che; guNAne grAsa karI janAra rAkSasa che; duHkharUpI velaneA kaMda che; ane dhama, artha kAma ane mekSa ema cAre puruSArthonA nAzaka che. lAbha zarUAtamAM to bahu gheADA dekhAya che, paNa pachI kUdake ne bhUsake vadhatA jAya che. taddana garIbane sA ja joI e che; sAvALAne hajAra joIe che; hAravALAne lAkha joIe che; lAkhavALAne karADa joI e che; karoDavALAne rAjApaNu joie che; rAjAne cakravatI paNu joie che; cakravatI ne devapaNu joIe che, ne indra joI e che, ane iMdrapaNuM maLyA pachI paNa icchAnI nivRtti tA thatI ja nathI. lAbharUpI ati UchaLatA sAgarane buddhimAna puruSe sa MtoSarUpI setu bAMdhI AgaLa vadhatA aTakAvavA. TUMkAmAM, kSamAthI krodhane, mRdutAthI mAnane, RjItAthI mAyAne ane saMtoSathI lAbhane jItavA. [4/18-23] paraMtu iMdriyAne jItyA vinA kaSAyA jItI zakAtA nathI. sAnAne pigALavuM hoya to prajvalita agni ja joI e. pAMca driyono jenA IMdriyarUpI unmAga`gAmI caMcaLa azvo aniyaMtrita che, tene teo jhaTa narakarUpI araNyamAM khecI jAya che, je mANasa driyAthI jitAyelA che, tene kaSAyA jaya jhaTa abhibhUta karI zake che. baLavAna puruSoe pahelAM jenI eka IMTa kheMcI kADhI hoya, tevI bhIMtane pachI game tevA mANasA toDI zake che. na jitAyelI iMdriyA mANasanA kuLano nAza kare che, tenuM adhaHpatana sAdhe che, tene niyaMtraNamAM nakhAve che, ke tene vadha karAve che. hAthiNInuM spesukha anubhavavA DagaluM bharatA hAthI te ja kSaNathI dhananuM du:kha prApta kare che. agAdha pANImAM vicaranAruM mAllR paNu AMkaDA uparanA galanA svAda karavA jatAM mAchInA hAthamAM sapaDAya che. hAthInA madanI gaMdhathI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra lebhAyele bhamare tenA kapila sthala upara jatAM tenA sUpaDA jevA kAnanA jhapATAmAM AvI maraNa pAme che. suvarNa samAna prakAzita javAlAnA tejathI hita thayele pataMga temAM paDI tarata mRtyu pAme che. ane haraNa paNa mane hara gIta sAMbhaLavA jatAM pAradhInA bANathI vIMdhAI jAya che. Ama eka eka viSayane sevavA jatAM ja maraNa prApta thatuM hoya, tyAM pAMca viSaya sAthe bhogavanArAnI zI vale thAya? [4/24-33] TIkAmAM ApelA e ja viSayane lagatA zlokano bhAvArtha A pramANe che: IdriyanI sarvathA apravRtti e kAMI Idriyavijaya na kahevAya. IdriyonA viSayomAMthI rAgadveSa cAlyA jAya, te pachI idrinI pravRtti paNa Idriyajaya ja che. samIpa AvelA viSayone Idrine saMga ja na thAya ema banavuM azakya che; paraMtu te viSamAMthI rAgadveSa to jarUra dUra karI zakAya. viSamAM pitAmAM priyapaNuM ke apriyapaNuM kAMI nathI. eka ja viSaya amuka hetuothI priya paNa thAya che ke anya hetuothI apriya paNa thAya che. mATe, viSayonuM priyapaNuM ke apriyapaNuM aupAdhika che ema vicArI, temAM rAgadveSa dUra karavA. e Itine jaya mana:zuddhi vaDe ja thaI zake tema che. mana zuddhi vinA yama niyama vagerethI karele kAyaleza vRthA mana:zuddhi ja jAya che. aviSayamAM paNa pravRtti karanAro tathA niraMkuza rIte bhaTakanAre manarUpI rAkSasa traNe jagatane saMsArarUpI cakarAvAmAM dhakelI rahyo che. mukti pAmavAnI icchAthI tapa tapatA manuSyone paNa caMcaLa citta vaMToLiyAnI peThe bIje kayAMka kheMcI jAya che. manane nirodha karyA vinA je yogamArgamAM ArUDha thavA mAge che, te paga vaDe cAlIne bIje gAma javA IcchanArA pAMgaLA jevo hAsyane pAtra che. manane nirodha thatAM jJAna vagerene AvaranArAM ke vIrya vagerene aMtarAya karanArAM prabaLa karmone* paNa nirodha thaI * temanI vigata mATe juo pustakane aMte TippaNa na. 13. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtmajJAnanAM sAdhana jAya che, paraMtu jenuM mana niruddha nathI, tenAM te karmo UlaTAM vadhe che. mATe muktine IcchanArAoe AkhA jagatamAM bhaTakyA karanArA manarUpI vAMdarAne prayatnapUrvaka niyaMtraNamAM lAvavo joIe. pUrvenA AcAryoe mananI zuddhine nirvANumArgane prakAzita karanArI, tathA kadI na olavAtI dIvI kahIne varNavI che. mananI zuddhi hoya te avartamAna guNe paNa astitvamAM Ave che; paraMtu te na hoya to vartamAna guNene paNa abhAva thAya che. mATe game tema karIne buddhimAna manaHzuddhi prApta karavI. AMkhe vinAnAne jema darpaNa nakAmuM che, tema mananI zuddhi vinAnA tAravInuM yAna sarvathA nakAmuM che. mATe siddhinI IcchAvALAe mananI zuddhi prApta karavAne ja prayatna karo. te vinAnAM tapa, adhyayana, vrata vagerethI kareluM kAyapIDana vyartha che. [4/34-44] . mananI zuddhi prApta karavI hoya te rAgadveSane jItavA. te be dUra thatAM ja AtmAnI malinatA dUra thAya che, ane te rAtUpano naya pitAnuM zuddha svarUpa prApta kare che. yogIe mahA prayatna manane AtmAmAM lIna karavA jAya che, paraMtu rAgadveSa ane meha caDI AvIne tene anyatra kheMcI jAya che. game teTaluM rakSaNa karatA hoIe chatAM DuM paNa bahAnuM maLatAM rAgAdi pizAce manane vAraMvAra chetarIne pitAne vaza karI le che. AMdhaLA mANasa jema AMdhaLAne khADAmAM nAkhe, tema rAgAdi aMdhakArathI nAza pAmelI vivekadRSTivALuM mana mANasane narakarUpI khADAmAM nAkhe che. [445-8]. mATe nirvANapadanI AkAMkSAvALA mANasoe pramAda karyA vinA " samatva vaDe rAgadveSarUpI zatrune jItavo joIe. samatvaama rUpI ati AnaMdadAyaka pANImAM DUbakuM mAratAM veMta ja rAgadveSarUpI mela dhovAI jAya che. eka adhI kSaNa paNa samatvanuM avalaMbana levAthI jeTale karmakSaya thAya che, teTale tIvra tapa karavAthI karaDe janma paNa nathI thato. AtmAnA svarUpanuM jJAna Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogazAstra thavAthI prApta thatI samatvarUpI saLI vaDe sAdhu kama ane jIvane judAM pADe che. samatvarUpI sUryathI rAgAdi aMdhakArane nAza thatAM rogIo pitAnI aMdara paramAtmAnuM svarUpa dekhI zake che. samatva pAmelA sAdhunA prabhAvathI nityanAM vairI prANIo paNa paraspara maitrI kare che. [4/49-54] e samatva paNa nimamatva prApta karavAthI ja prApta thaI zake che. paraMtu nirmamatva prApta karavA mATe anityAdi bAra nirmamatva bhAvanAonuM avalaMbane Avazyaka che. te bhAvanAo nIce pramANe che: A jagatamAM je savAramAM hoya che, te madhyAhune dekhAtuM nathI; je madhyAhane hoya che, te rAtre dekhAtuM 2. niyatA nathI; e pramANe padArthonI anityatA sarvatra che. mAvanA sarva puruSArthane AdhArarUpa prANIonAM zarIra pracaMDa " pavanathI kaMpatA vAdaLA jevAM vinazvara che; lakSmI mojAM jevI caMcaLa che; saMgama svapna jevA che; ane yauvana vaLiyAthI UDelA rU jevuM che. A pramANe jagatanuM asthira svarUpa sthira citte hara kSaNe vicAravuM. tenAthI tRSNArUpI kALI nAgaNane vaza karanAra maMtra jevuM nirmamatva prApta thAya che. [4/55-60] , Iko upeko vagere paNa je mRtyunA paMjAmAMthI chaTakI zakatA nathI, te mRtyunA bhayamAMthI prANIne kaNa zaraNa ApI 2. gAra- zake tema che? pitA, mAtA, bahena bhAI putra bhAvana gere joI rahyA hoya che ne asahAya vana karma yamane ghera pahoMcADe che. svakarmothI mRtyune vaza thatAM svajanane joIne loka zoka kare che; paraMtu pitAnAM karmo vaDe nAza pAmatA pitAnA AtmAne zeka te khUbuddhivALAo karatA nathI. dAvAgnithI bhabhakatA vanamAM jema mRganA baccAnuM keI zaraNa nathI, tema duHkharUpI dAvAgnithI saLagatA saMsArarUpI vanamAM prANInuM kaI zaraNa nathI. [461-4] Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtmajJAnanAM sAdhana A saMsArarUpI ra`gabhUmi upara prANI naTanI peThe kAI vAra vedavit zrAtriya thAya che, to keI vAra cAMDALa thAya che; kAI vAra zeTha ane che, tAkAI vAra kara ane che; kAI vAra prajApati brahmA ane che, teA kAI vAra kSudra kIDA thAya che. saMsArI jIva bhADAnI 2. saMsAra bhAvanA phATaDInI mAphaka kaI yonimAM nathI jatA ane kaI yAnimAMthI nathI nIkaLatA ? A samasta lAkAkAzamAM vALanI aNI jeTaluM paNa kA sthAna bAkI nathI ke jyAM jIva potAnAM karmane lIdhe gayA na hAya. [4/65-7] va ekale ja utpanna thAya che, ekalA ja maraNu pAme che, ane karelAM karyAM paNa ekalA ja bhAgave che. teNe bhegu kareluM dravya khInna ja bhegA thaIne bhAgave che, paraMtu te pote te narakamAM jaI potAnAM karmonAM phaLa ja bhegave che. [4/68-9] 4. ekatva - bhAvanA je mANusa 1. anyatva bhAvanA TIkAmAMthI vizeSa vivaraNa anyatva eTale bheda vilakSaNatA. AtmA ane deha vageremAM anya udhADu dekhAya che. deha vagere iMdriyagrAhya che; paraMtu AtmA te anubhavagAcara che. temAM ananyatva kevI rIte sabhave? jemane deha ane AtmA bhinna che evuM jJAna che, temane pachI dehArdi nimitte kevI rIte + deha, dhana ane baMdhuothI potAnA AtmAne bhinna bhinna jue che, tene pachI zAkakhANu kayAMthI lAgavAnAM ? [ 4/71] 1 AkAzanA je bhAgamAM jIva-ajIva dravyeA rahelAM che, te bhAga 'lAka' athavA leAkAkA! kahevAya che. tethI bahAra * alAkAkAza che. jIe A mALAnuM aMtima upadeza ' pustaka, pA. 16ra. (trIjI AvRtti.) > 6 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra yogazAstra duHkha thAya? namirAjane AtmA ane dhana vacce ananyatvanuM jJAna hatuM, tethI mithilAnagarI baLatI sAMbhaLIne paNa tene kAMI na thayuM. je mANasane sagAMsaMbaMdhIothI AtmA judo che evuM jJAna che, tene pitRduHkha AvI paDe topaNa duHkha nathI thatuM, ane jene tevuM jJAna nathI, te dAsaduHkhathI paNa mUIita thaI jAya che. rasa, lehI, mAMsa, meda, asthi, majjA, zukra, AMtaraDAM ane - viSTA jevI apavitra vastuonA sthAnarUpa zarIra . azuvi7- kevI rIte pavitra kahevAya ? AMkha, kAna, nAka, mukha mAvanA' ane addhArarUpI chidromAMthI maLa nIkaLyA karavAthI cIkaNa ane durgadhI rahetA zarIramAM paNa zucitranuM abhimAna karavuM e mahAmohanuM lakSaNa che. [4/ra-3] mana, vANI ane kAyAnI pravRttiothI ja zubhAzubha karma jIvamAM Ave che - dAkhala thAya che, mATe temane 7. sattara- A kahe che. maitrI, muditA, karaNa ane - mAvanI upekSArUpI bhAvanAothI vAsita thayelA cittathI zubha karma prApta thAya che ane kaSA tathA viSayothI AkrAMta thayelA citta vaDe azubha kama prApta thAya che. je vANI satya hoya che, tathA zAstrajJAna anusAra hoya che, tenAthI zubha kAma prApta thAya che, ane tenAthI viparIta vANIthI azubha karma prApta thAya che. tevI ja rIte asat pravRttiothI rahita (ane dhyAnAdi vakhate niSTa) zarIra vaDe zubha karma prApta thAya che; paraMtu satata hiMsaka pravRttiomAM vyApRta zarIrathI azubha karma prApta thAya che. krodha, mAna, mAyA ane lebharUpI kalA (malina vRttio); hAsya, rati, arati, 1. zarIra viSe apavitratAnI ke jugupsAnI bhAvanA karavAthI mada, abhimAna ane kAmavAsanA dUra thAya che, ane tenA pratye nimamatva prApta thAya che. -TIkA. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtmajJAnanAM sAdhana bhaya, roka, jugupsA, (strInI) puruSa mATenI kAmecchA, ( puruSanI ) strI mATenI kAmecchA, ane ( napuMsakanI ) strI-puruSa baMnenI mitra kAmecchA, - e nava nekayAya athavA kaSAyanA sahacArIo; zabda, sparza, rUpa, rasa, ane gadha e pAMca viSayA; mana-vANI-kAyAnI pravRttirUpI cega; ajJAna, saMzaya, viSaya, rAga, dveSa, smRtibhraMza, dhama nA anAdara ane yogadupraNidhAnarUpI ATha prakAranA pramAdo; avirati ( kAIpaNa bAbatamAM niyamane abhAva ); mithyAtva; tathA Ata ane raudra dhyAna e badhAM azubhakamanAM hetubhUta che.1 [4/748 ] 8. saMvara bhAvanA upara jaNAvelA sava AsaveAnA nirodha te 'saMvara 'kahevAya. je je upAyathI je je AsavanA rAdha thaI zakatA hoya, te te AsavanA nirAdha mATe te te upAya buddhimAne yojavA. jemake kSamAthI krodhane rokavA, mRdubhAvathI mAnane rAkavuM, saraLatAthI mAyAne rAkavI, satAthI lAbhane rokavA, akhaMDa sayama vaDe IMdriyAnA unmAdathI prabaLa anelA viSa jevA viSayAne dUra karavA, mana-vANI--kAyAnA kharAkhara niyaMtraNa (gupti)thI mana-vANI-kAyAnA yoge (vyApArA )ne reMkavA, apramAdathI pramAdane rokavA, sadoSa vyApAronA tyAga vaDe aviratine rAkavI, samyagdarzana vaDe mithyAtvane rAkavuM tathA zubha dhyAna vaDe A ane raudradhyAnane zakavAM. e pramANe prayatnapUrvaka sa Mvara . sAdhavA. [4/79-85] 1. judAM judAM kayAM kAryothI kAM kAM kAM badhAya che, tenuM vigatavAra vana TIkAmAM che. te mATe jue pustakane aMte TippaN na 13. 2. dharmadhyAna ane zukaladhyAna e che zubha viSayanuM ciMtana te dhama dhyAna; ane AtmAnA zubhra dhyAna, temanA pAribhASika artha ane vigate Avaze. BH dhyAna kahevAya che. dhArmika svarUpanuM dhyAna te zukalaAgaLa prakaraNa 7, 8, 9mAM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAM maLa rIte chuM athavA tapa A yogazAstra saMsAranAM kAraNabhUta karmone AtmA uparathI kheravI nAkhavAM tene paribhASAmAM "nijara kahe che. te sakAma ane 1. nirga-mAvanA akAma ema be prakAranI che. saMyamI puruSa IrAdA ' pUrvaka tapa Adi upAya vaDe karma khaMkherI nAkhe che, te "sakAma nirjarA" kahevAya; paraMtu anya pramAdI nuM karma tenuM phaLa bhogavAyA bAda dUra thAya che, te "akAma nijarA" kahevAya. aMdhAyeluM karma be rIte TuM paDe chekAMto tenuM phaLa bhegavAI javAthI te ApoApa chUTuM paDI jAya che, athavA tapa Adi upa vaDe tenuM phaLa bhogavAtA pahelAM tene chuTuM pADI zakAya che. jema senuM azuddha hoya te paNa agni vaDe tene zuddha karI zakAya che, tema taparUpI agni vaDe karmo baMdhAvAthI malina thayele dha paNa zuddha thaI zake che. anazana (upavAsa), UNuM piTa rAkhIne khAvuM (udarI), vividha vastuonI lAlacane TUMkAvavI (vRttisaMkSepa), tapa ghI, dUdha, dArU, tathA madha vagere vikArakAraka rasone tyAga karavo (rasaparityAga), bAdhA vinAnA ekAMta sthAnamAM vasavuM (viviktazAsanasaMlInatA), ane TADhamAM, taDakAmAM ke vividha AsanAdika vaDe zarIrane kasavuM (kAyaleza), e cha bAhya tapanA 1. anazana eTale ke AhAratyAga be prakAranuM hoya che. thoDA vakhata mATe (itvarika) kecAvajIvika. temAM tvarika anazana mahAvIranA tIrthamAM cha mAsa sudhInuM che; RSabhadevanA vakhatamAM eka varSa sudhInuM hatuM ane vacalA 22 tIrthakaronA vakhatamAM ATha mAsa sudhInuM hatuM. 2. sAmAnya kadanA 32 keLiyA e puruSane AhAra che; ane 28 keLiyA e strIne AhAra che. temAMthI jeTalA ochI kare teTalA pUratuM uNAdarI tapa thAya. sAmAnya rIte 8 koLiyA ke 12 keLiyA ke 16 keLiyA e niyama levAya che. 3. "vRttisaMkSepa" eTale je joItI vastuo mAgI lAvavAnI hoya, temane be traNa gherathI ja mAgIza", "eka zerImAMthI ja mAgIza" vagere niyamo -vaDe saMkSepa sAdha. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtmajJAnanAM sAdhana prakAra che. prAyazcitta, zuSA (vaiyAvRttva), svAdhyAya, vinaya, (ahaM- mamatvanA tyAgarUpa) vyutsaGga, ane yAna e cha AbhyaMtara tapanA bhede che.1 e taparUpI agni prajvalita thAya che, tenI sAthe ja saMyamI puruSa game tevAM akSaya karmInA paNu kSaya karI nAkhe che. . [4/86 - 91] kevaLajJAnI jinAe A dhama sArI rIte kahelA che, tenu AlaMbana lenArA prANI bhavasAgaramAM DUbI mara 20. dharmasvAsyAta nathI', e pramANe ciMtana karavuM, e dhama kahevAya. dhama nIce pramANe daza prakAra saMyama, satya, zauya, brahmacarya, akiMcanatA, tapa, kSamA, mRdutA, RjutA, ane tyAga. bhAvanA bhAvanA che H TIkAmAM Apelu vizeSa vivaraNa : upara jaNuAvela daza prakAranA dhama mAMthI sayama sattara prakAranA che: pAMca IMdriyAne nigraha, . pAMca atrataneA tyAga, cAra kaSAyanA jaya, ane mana-vacana-kAyAnIvirati, tenA sattara prakAra khIjI rIte Ama paNa gaNAvAya che : pRthivI, pANI, teja, vAyu, vanaspati, e iMdriyavALAM, traNu IMdriyavALAM, cAra iMdriyavALAM ane pAMca iMdriyavALAM prANIene mana-vANI-kAyAthI, temaja karavA- karAvavA-anumati ApavAthI e prakAre vadha-phleza Adi na karavAM te nava prakAra; jIvajaMtu rahita sthaLane AMkhe joI tapAsIne zayana-AsanAdi karavAM te prekSyasaMyama; AMkhe joyA bAda paNa te sthaLane rajoyaNA vagerethI sApha karIne besavuM-vuM te pramAjanAsayama; anupayogI vastuone jaMturahita sthaLe nAkhI AvavI te parikSApanA sayama; manane abhimAna, irSyAdimAMthI nivRtta karI, dhama dhyAna AdimAM lagAvavuM te manaHsaMyama; te rIte vANInA saMyama, tathA kAyAne saMyama; ajIva gaNAtAM pustakAdine 1. temanA vizeSa vivaraNa mATe jIe pustakane aMte TippaNa na'. 14. upa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAstra, paNa jIvajaMtu tapAsI sApha rAkhavAM te avasaMyama; tathA sadoSa pravRttiomAM macelA gRhastha pratye upekSA rAkhavI te upekSAsaMyama. kaThoratA, cADIcUgalI, asabhyatA, saMdigdhatA, grAmyatA vagerenA tyAgapUrvaka madhura, udAra, phuTa, hita-mita ane yathArtha vacanano upayoga karavo te satya zauca eTale nirlobhatA-cArIne tyAga. para vastunAM lebhathI ja saMyama malina thAya che. brahmacarya eTale upatheMdriyano saMyama; tathA tevI ja rIte bIjI IdriyonA saMyamapUrvaka gurune ghera vAsa. akiMcanatA eTale kaI paNa vastumAM mamavabuddhi na rAkhavI te. tapanA bAra prakAra AgaLa AvI gayA che. kSamA eTale sahanazIlatA. te keLavavAnI pAMca rIte che: 1. koI gusso kare tyAre tenAM kAraNanI pitAmAM zodha karavI. 2. dhavRttithI ahiMsAdi vratone lepa thAya che, ItyAdi anartha paraMparAnuM ciMtana karavuM. 3. mUrkha lekene svabhAve ja gusse thavAne che ema vicArI, temanA pratye sahAnubhUti rAkhavI. 4. keI sakAraNa ke akAraNa gussa kare to paNa ema mAnavuM ke, e mArAM pUrva karmonuM phaLa che. 5. kSamA dhAraNa karavAthI | citta svastha rahe che, vagere kSamAnA guNonuM ciMtana karavuM. 1. "bhASAsamiti" eTale dareka mANasa sAthenA saMbhASaNa-vyavahAramAM viveka rAkha te; ane ahIM jaNAvela "satya ghama" eTale pitAnA samazIla sAdhu puruSa sAthenA saMbhASaNavyavahAramAM hita-mita ane yathArtha vacanane upaga karavuM te.- TIkA. 2. juo upara pA. 74; tathA pustakane aMte Ti. naM. 14. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtmajJAnanAM sAdhana mRdutA, eTale aMdara ane bahAra namra vRtti. jAti, kula, rUpa vagerenA abhimAnano tyAga karavAthI te dharma keLavAya che. junA, eTale vicAra vANI ane vartananI ekatA. tyAga, eTale bAhyAbhyatara vastuomAM tRNAne viccheda. dharmanA prabhAvathI kalpavRkSa, kAmadhenu, ciMtAmaNi vagere vastuo manuSyane Isita sarva padArtho pUrA pADe che, tyAre adhama lokone te te alaukika vastuo najare paNa paDatI nathI. apAra duHkhasamudramAM paDatA prANIne dhama ati vatsalatApUrvaka bacAve che. samudra A pRthvIne kubADI nathI detA, ane megha tene siMcita kare che, te dharmane ja prabhAva che. A pRthvI kazA AlaMbana ke AdhAra vinA AkhA vizvane AdhAra ApI rahI che, te paNa dharmanuM ja pariNAma che. A sUrya ane caMdra paNa jagata upara upakAra karavAne arthe udaya pAme che, te paNa dharmane ja hukama che. dharma ja eka evo che ke, je AkhA jagata upara vAtsalya rAkhI baMdharahitane baMdha thAya che, mitrarahitane mitra thAya che, ane anAthone nAtha thAya che. jeoe dhamanuM zaraNa lIdhuM che, temane rAkSasa, yakSa, nAge, vAgha, varu, vagere paNa jarAya IjA karI zakatAM nathI. dharma prANune narakamAM paDato bacAve che, ane sarvAvarUpI anupama vaibhava Ape che. [492-102) 1. "dharmanuM AvuM sAcuM svarUpa samajavAne badale game tevI bAbatone dharma samajatA mUkha lokonI dharmaviSayaka vividha kalpanAo AcAryazrIe TIkAmAM ApI che: gomedha-naramedhAdi cothI jIvahiMsA karavI, tukAlane saMjoga vinA na javA de; brAhmaNa bhojana karavAM; kuvA taLAva khodAvavAM, zrAddha karavAM; amuka pAMca apavAdomAM strIone punarlagna karAvavuM; strIne putra na thato hoya to niga karAvo; vaDa-pIpaLAnI pUjA karavI; AkaDe dhare vagerenAM phUlothI devapUjA karavI, vagere. A uparAMta anyadhamI sAdhuo dhamane nAme je anAcAre ke durAcAra kare che, temanuM paNa TIkAmAM savistara varNana che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . yogazAstra cheDe hAtha mUkIne pahoLA paga rAkhIne UbhelA puruSa jevI samagra lakanI AkRti che. te Akho leka utpatti, rithati 22. DhoramAvanA ane layAtmaka dravya vaDe bhareluM che. lekanA adhe, | madhyama ane Urva evA traNa bhAga che. upara jaNAvyA pramANe keDa AgaLane sAMkaDAmAM sAMkaDo bhAga (je upara navase jana che tathA nIce navase yojana che.) e madhyaka che. tene AkAra vacce sAMkaDA ane upara tathA nIce paheLA thatA DAkhalA jevo che. (madhyalekamAM dvIpa ane samudra asaMkhyAta che. temAMthI amuka adI dvIpa ane be samudra jeTale ja bhAga manuSyalaka kahevAya che. enI bahAra koI manuSya janma ke marato nathI.2) maya lekanI upara saMpUrNa loka Urdhva leka che. tene AkAra pakhAja jevo che, eTale ke madhyamAM paheLe ane upara nIce sAMkaDe che. (temAM devonAM vimAna vagere AvelAM che. cheka upara ISataprAzmArA nAmanI pRthvI che. tene siddhazilA paNa kahe che. tyAM mukta ja rahe che. tenI pAra alakAkAza che.) narakagatimAM gayelA chone rahevAnI bhUmie narakabhUmi kahevAya che ane te alakamAM AvelI che. e sAte bhUmio ekabIjAnI nIce AvelI che. ane temanI vacce dhanadadhi, mahAvAta, tanuvAta, vagere 1. jaina darzana mujaba kaI padArthane "sata' kahe tene artha e thAya che ke, te padArtha utpatti, sthiti ane layAtmaka che. eTale ke, dareka padArtha amuka aMze sthira rahI, amuka aMzomAM utpati ane laya pAmyA kare che. jemake, senuM senArUpe kAyama rahI, kaDu kuMDaLa Adi navA navA paryAya - pariNAmo - rUpe utpanna thAya che ane nAza pAme che. AnI savistara samaja mATe juo A mALAnuM "traNa ratno" pustaka, pA. 35, i. 2. madhyaloka, manuSya, karmabhUmi, Arya, anAya vagere vibhAgonI TIkAmAM ApelI vigato mATe juo pustakane aMte 2i. naM. 15. 3. UrdhvalokamAM AvelA devalokanA varNana mATe juo A mALAnuM "tatvArthasUtra" purataka, adhyA0 4, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. AtamajJAnanAM sAdhana AvelAM che. nIce nIcenI bhUminI laMbAI pahoLAI adhika adhika che.1 Ama aloka nIce pahoLo ane upara sAMkaDe ema trAsana jevo che. (A samagra leka keI prakRti, Izvara, viSNu, brahma, puruSa vageree banAvelo nathI. prakRti te acetana che. eTale te kazuM na banAvI zake. Izvarane leka banAvavAnuM kAMI prayojana nathI. Izvare lIlA karavA khAtara A jagata racyuM che ema kahevuM, e to tene chokarAMnI peThe krIDA karato - rAgI - kahevA jevuM che. Izvare jIvo upara kRpA karavAnI khAtara A jagata banAvyuM che ema kahIe, te jagatamAM duHkha ja na hovuM joIe. Izvare jIvonAM karmonI apekSAe jagatane sukhI duHkhI banAvyuM che ema kaho, te te karmone ja jagatanuM kAraNa mAnavuM ThIka che. Ama, A loka keIe banAvyuM paNa nathI, ke (zeSanAga, kUrma, varAha vageree) TekavI rAkhyo paNa nathI. te te svayaMsiddha che tathA keIne AdhAra vinA gaganamAM avasthita che. [4/106 ] pitapatAnI ni anusAra pravRtti karatAM karatAM, tema ja viziSTa prayatna ke abhilASA vinA karmone kSaya thatAM thatAM 2. vorimatva- sthAvara nimAMthI chavo jaMgama yonimAM ke pazu mAvanA Adi yonimAM Ave che. te pramANe krame krame kayAreka temane manuSyatva, Aya deza, uttama kula, pAMce Idriya, ane dIrgha AyuSya prApta thAya che. manuSyajanmamAM paNa aneka 1. TAMkAmAM ApelA narakabhUminA savistara varNana mATe juo pustakane aMte TippaNa naM. 16. 2. TIkAmAM keTalAka zloka TAMkIne jaNAvyuM che ke, A pramANe lokabhAvanA karavAthI nimamatva prApta thAya che; tema ja citta keI kSudra padArthamAM rAga karatuM aTakI, vyApaka dRSTivALuM bane che; uparAMta jinoe kaheluM A badhuM lakanuM svarUpa dhyAnamAM pratyakSa thatAM, temaNe kahelA atIndriya mekSamArgamAM paNa zraddhA pedA thAya che. 3. tene "akAmanirjarA kahe che. nirjarA eTale karmonuM kharI javuM te. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAgazAstra puNya vaDe kayAreka dharmAbhilASArUpI zraddhA, dharmapadeSTA guru, ane temanAM vacananuM zravaNa prApta thAya che. para Mtu te badhu prApta thavA chatAM tattvanizcayarUpa edhiratna prApta thavuM ati durlabha che. A prakAranA ciMtanane edhidula bhatvabhAvanA kahe che. [4/107-9 ] 90 TIkAmAM ApeluM vizeSa vivaraNa : rAjya, cakravatI paNa ke itva vagere durlabha nathI; paraMtu jina siddhAMtamAM kheAdhi prApta thavI durlabha che. badhA jvee pUrvenA janmAmAM khIjA tamAma bhAve| atatavAra prApta karyAM che; para Mtu dhi kadI prApta karI nathI; tethI te saMsAramAM rakhaDayAM kare che. kuzAstranuM zravaNu, mithyA daSTivALAonA saMga, kuvAsanA ane pramAdazIlatA e badhAM edhinAM virAdhI che. cAritra prApta thavuM * durlabha kahevAya che; paraMtu te cAritranI prApti paNa kheAdhi prApta thAya to ja saphaLa che, nahIM te niSphaLa che. cAritra prApta karIne uttama svalekamAM javA chatAM evi vinA nivRtti prApta thatI nathI. jemane edhi prApta thaI che, te jIve pachI A saMsAramAM kayAMya Asakta nathI thatA; paraMtu mamatvarahita thaIne muktimArgamAM ja macyA rahe che. je paramapada pAmyA che, pAmavAnA che, ke pAme che, te badhA paNa mAdhi prApta karyAM bAda ja tema karI zake che. mATe edhinI ja upAsanA kare. A pramANe A bAra bhAvanAe vaDe avizrAMtapaNe manane suvAsita karatA mANusa nirdematva prApta karI, sa` bhAveAmAM samatva prApta kare che. viSayeAmAMthI virakta thayelA ane satra samabuddhi prApta karIne suvAsita thayelA cittavALA leAkAne ja kaSAyarUpI agni zAMta thAya che, ane kheAdhirUpI dIpaka ujjavaLa thAya che. [4/110-1] Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna-1 gayA prakaraNamAM jaNAvyA pramANe jene sarvatra samabuddhi prApta thaI che, te pegI pachI dhyAna karavA lAge. samabuddhi prApta karyA vinA dhyAna zarU karanAra pitAnI ja viDaMbanA kare che. karmone kSayathI mekSa prApta thAya che; karmakSaya AtmajJAnathI thAya che; ane AtmajJAna dhyAnathI siddha thAya che. mATe dhyAna AtmAne atyaMta hitakara che. paraMtu, samabuddhi prApta thayA vinA dhyAna nathI saMbhavatuM; ane yAna vinA niSkapa samabuddhi paNa prApta nathI thatI. Ama e baMne anyanAM kAraNa che. 4i/112-4]. dhyAnanA be prakAra che: dharmadhyAna ane zukladhyAna. zukladhyAna viziSTa asAdhAraNa bAMdhAvALA tathA "pUrva" nAmanAM dhyAnanA prAra zAstro jANanArane ja saMbhavI zake che. paNa hAlamAM pUrva" nAmanAM zAstro sarvathA lupta thayAM hovAthI, tadanusAra mana-vANu-kAyAnA vyApAranA sadaMtara nirodharUpa zuklayAna saMbhavI zakatuM nathI. hAlamAM dharmayAna ja saMbhavita che. yAna eTale aMtamuhUrta paryata mananI (keIeka dhyeya vastumAM) sthiratA. A vyAkhyA alabatta, sAdhaka avasthAnA stha yogI mATe che. chevaTanI kakSAe zuladhyAnamAM te dhyAna eTale mana-vANIkAyAnA sarva vyApArane nirodha evI ja vyAkhyA ghaTe che. paNa ahIM prathama dharmadhyAnane anulakSIne ja vivaraNa karavAnuM che. [4/115] 1. nava samayathI mAMDIne be ghaDI (eTale ke 48 miniTa) mAM eka samaya e hoya tyAM sudhInA vakhatane aMtamuM hUrta kahe che. 2. 14 mAM guNasthAna vakhate agIpaNAnI dazAmAM. - Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra dhyAna eka AlaMbanamAM vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUrta sudhI ja TakI zake. tethI AgaLa tene TakAvavuM kahyuM che. tyAra bAda pharI te ja AlaMbananuM kAMI rUpAMtarathI ke bIjA AlaMbananuM dhyAna karavAmAM Ave - e rIte dhyAnapravAha laMbAvI zakAya khare. [4/116] maMtrI Adi cAra bhAvanAo dhyAnanI puSTi mATe rasAyanarUpa che.1 kaI jIva pApa na kare, koI jIva duHkhI na thAo, A AkhuM jagata mukta thAo, evI bhAvanA maitrI kahevAya dhyAno che. jemanA sarva deSa dUra thaI gayA che, ane bhAvanA je vastunuM tatva joI zake che, evA munionA guNe pratye pakSapAtane pramodabhAvanA kahe che. dIna, duHkhI, bhIta, ane jIvita yAcatAM prANIo pratye, e lekenuM dainyAdi dUra dUra thaI teo zAzvata zAMti kema karIne pAme evI buddhi, te kAruNya" kahevAya. atyaMta dUra karmo karanArA, deva-gurunI niMdA karanArA tathA AtmaprazaMsA karanArA loko pratye upekSAbuddhi te mAdhyazya" kahevAya. A bhAvanAo vaDe AtmAne bhAvita karyA karanAre buddhimAna puruSa, dhyAnapravAha tUTyo hoya topaNuM tene sAMdhI zake che. [4/117-22] 1. sarakhAvo vegasUtra 1-33 : matravAdritIkSALAM, suvatu:puSyApunnyvissyaannaaN bhAvanAtazcittaprasAdanam / sukhI, duHkhI, puNyazALI ane pApI puruSe viSe anukrame mitrI, karUNA, muditA ane upekSAnI bhAvanA karavAthI citta prasanna thaI dhyAnane yogya thAya che." 2. "badhA ja jIvonuM duHkha kharekhara dUra karavA AzA rAkhavI, te to durAzA ja che. jeo "badhAM prANuo mukta thayA bAda ja huM mukta thaIza." evI vAto kare che, te khAlI havA urADe che; mANasa badhA jIvo pratye bahu to karuNAbhAvanA ja rAkhI zake."--TIkA. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. thAna-1 dhyAnanI siddhi arthe yegI kaI tIrthasthAna pasaMda kare athavA jyAM svasthatA rahI zake tevuM strI-pazu AdinA dhyAna mATe avarajavara vinAnuM ekAMta guphA Adi sthAna pasaMda hitara thAna kare. te pahelAM te kaI eka Asana upara lAMbe vakhata besI rahevAnI Teva pADe. paryakAsana, vIrAsana, vajAsana, padmAsana, bhadrAsana, daMDAsana, utkaTikAsana, dehikAsana, kAtsarga vagere badhAM sAsana Asana che. je je Asana karavAthI mana sthira thAya, te te Asanane ja dhyAnanuM sAdhana gaNI sthira karavuM. tevA keI paNa sukhakara Asana upara besIne hoTha bIDI devA; baMne AMkhe nAsAgra upara sthira karavI; dAMtane dAMta aDakavA na devA; tathA mukha prasanna rAkhavuM. e pramANe pUrva dizA tarapha ke uttara dizA tarapha moDhuM rAkhIke apramAdIpaNe TaTAra besI dhyAnaparAyaNa thavuM. [4/1ra3-36] keTalAka lokee Asanajaya pachI dhyAnanI siddhi mATe prANAyAma svIkAryo che. teone mane prANAyAma vinA mana prANAyAma temaja pavanane jaya zakya nathI. jyAM mana gatimAna hoya che, tyAM vAyu paNa gatimAna hoya che, ane jyAM vAyu gatimAna hoya che, tyAM mana paNa gatimAna hoya che. te 1. tIrthaMkaranuM janmasthAna, dIkSAsthAna, jJAnasthAna, ke nirvANasthAna. tenA tema ja bIjA gagraMthamAM dhyAna mATe yogya kahelA sthAnanA varNana mATe juo pustakane aMte Ti. naM. 12. 2. temanI mULamAM ApelI vigato mATe juo A prakaraNane aMte pariziSTa. 3. yogasUtramAM (2-46) paNa amuka Asanane Agraha na rAkhatAM ghAtumAsa " "je rIte besatAM sthiratA Ave ane vyathA na thAya te Asana - ema ja kahyuM che. 4. gheraMDasaMhitA (5-33) mAM paNa e be dizAo kahI che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAra gazAstra baMne nIra-kSIranI piThe samarasa maLI gayelAM che ane tethI baMnenI gatisthiti sAthe ja thAya che. te. bemAMthI ekane nAza thatAM anyane paNa nAza thAya che, ane jyAM ekanI pravRtti hoya che, tyAM bIjAnI paNa hoya che. jyAM mana ane pavana bane naSTa thayelAM hoya che, tyAM Idri temaja mananA vyApArane paNa nAza tha hoI, mokSa prApta thAya che. [5/1-3] prANAyAma eTale zvAsa-prazvAsanI gati rokavI che. tenA recaka, paraka, ane kuMbhaka ema traNa prakAra che. keTalAka prANAyAmanA pratyAhAra, zAMta, uttara, ane adhara evA bIjA cAra umerI tenA sAta prakAra paNa kahe che. udaramAMthI ati yatnapUrvaka vAyune nAsA, brahmaraMdhra ane mukha dvArA bahAra pheMka te recaka prANAyAma kahevAya. bahArathI vAyu kheMcIne gudA sudhI udarane pUrI kADhavuM te pUraka prANAyAma kahevAya; ane nAbhipadmamAM vAyune sthira kare te kuMbhaka prANAyAma kahevAya. nAbhi vagere sthAnamAMthI hRdaya vagere anya sthAnamAM vAyune kheMcIne laI ja te "pratyAhAra' prANAyAma kahevAya; tAlu, nAsA, ane mukhanAM dvAra vaDe vAyune nirodha te zAMta' prANAyAma kahevAya. bAhya vAyune aMdara kheMcIne pachI tene pAcho UMce kheMcI hRdayAdimAM dhAraNa karavo te "uttara prANAyAma kahevAya. ane tenAthI ulaTuM karavuM, eTale ke Urdhva bhAgamAMthI vAyune adhabhAgamAM laI je te "adhara" prANAyAma kahevAya. [5/4-9] "recaka prANAyAmathI udaravyAdhi ane kapha dUra thAya che. "pUraka " prANAyAmathI paripuSTatA ane regakSaya prApta thAya che. "kuMbhaka" prANAyAmathI hadayakamaLa jhaTa khIle che, aMdaranI graMthio bhedAI jAya che 1. juo haThayogapradIpikA. 2-2. - 2. mULa: nAma, zrema e jora che ahIM je mukhathI recana karavAnuM jaNAvyuM che, tene anya yogagraMthano Teko nathI. gheraMDasaMhitA 5-70 mAM ujajAthI kuMbhaka karatI vakhate mukhathI recana karavuM evA bhAvanuM lakhANa dekhAya che; paraMtu haThayogapradIpikA (2-52)mAM te ja kuMbhakamAM nAsikAthI recana karavAnuM ja kahyuM che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. dhyAna - 1 tathA bala ane sthayanI vRddhi thAya che. "pratyAhArathI bala prApta thAya che. "zAMtathI kAMti ane deSazAMti prApta thAya che. tathA "uttara" ane adhara" prANAyAmathI "kuMbhakanI sthiratA prApta thAya che. [5/10-2) A badhA prANAyAmAdithI kazo pAramArthika lAbha te thatA ja nathI; paraMtu, zArIrika Arogya, mRtyajJAna, parazarIrapraveza vagere keTalIka anya bAbato avazya siddha thAya che.1 prANAyAmAdi vividha upayogathI pavanane jItIne, zarIragata nADIpracArane pitAne AdhIna karIne, temaja mAnI prANAyAmatinI paNa na zakAya evo parazarIraveza paNa siddha paramafthavA karIne chevaTe zuM phAyado ! tenAthI kAMI mekSamArga - sadhAta nathI ja. prANAyAmathI manaHsvAthya prApta thavAne badale UlaTo kaleza thAya che. kAraNa ke pUraNa, kuMbhana ane recana vagere karavAmAM zarIrane ghaNuM kaSTa paDe che; ane tenAthI cittaviplava thAya che. Ama prANAyAma UlaTo muktimAM vighakAraka che. [ 6/1-5] mATe, manane Idri sahita viSayamAMthI kheMcI laI, prazAMtatyAra buddhivALA puruSe dharmadhyAnane arthe nizcala karavuM. tene pratyAhAra kahe che. e pramANe viSayamAMthI pAchI kheMcelA manane pachI nAbhi, hRdaya, nAsAgra, kapALa, bhamara, tAlu, AMkha, mukha, ghAra kAna, mAthuM e badhAM sthAnomAM nizcala karavuM. pUrvenA lokoe e badhAM dhAraNAnAM sthAne varNavyAM che. te badhAMmAMthI koI eka sthAnamAM manane nizcala karanAra puruSanA anubhavamAM gamArganI ghaNI pratItio uddabhave che. [ 6/6-8] 1.teTalA pUratuM temanuM prayojana svIkArI, AcAryazrIe pachIthI tenI vigata laMbANathI mULa graMthamAM ApI che. te mATe jue pustakane aMte TippaNa na. 17. 2. sarakhAvo yogasUtra (3-1) karAvazvazvarajI dhArA anya graMthamAM varNavelAM dhAraNAnAM sthaLe tathA tenAthI thatI pratItio vagere mATe juo pustakane aMte TippaNa naM. 18. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa mULamAM ApelI AsananI vigatoH paryakAsana eTale, beu jadhAnAM abhAga paganI upara mUkavA; ane baMne hAtha nAbhi AgaLa chatA dakSiNettara rAkhavA te. mahAvIra bhagavAnane nirvANakALe A Asana hatuM. "pAtaMjala" "jJAnugAriyA: sAyane parya" evI vyAkhyA Ape che, ema TIkAmAM jaNAvyuM che. [4/125] vIrAsana eTale, DAbe paga jamaNA sAthaLa upara ane DAbA sAthaLa upara jamaNe paga mUkavo te. hAtha paryakAsana jevA rAkhavA. Ane ja keTalAka padmAsana kahe che. [4 126] - vajAsana eTale, vIrAsana karyA pachI hAthane pITha pAchaLa laI jaI, DAbA paganA aMgUThAne DAbA hAthathI ane jamaNA paganA aMgUThAne jamaNA hAthathI pakaDavo te. [4/127] Ane keTalAka vetAlAsana kahe che. haThagapradIpikAmAM [1-37] siddhAsanane ja keTalAka vajAsana kahe che ema jaNAvyuM che. gheraMDasaMhitAmAM [2-22] ema jaNAvyuM che ke, pahelAM DhIMcaNa upara UbhA rahI, pAchaLa baMne paganAM taLiyAM sAthe lAvI pachI te baMnenI vacce gudA rahe te rIte besavuM te vajAsana. keTalAka virAsanane A pramANe varNave che: siMhAsana upara besIne paga nIce TekavyA hoya e rIte siMhAsana vinA adhdhara UbhA rahevuM te vIrAsana. [4128 ] "eka page UbhA rahI bIjo paga DhIMcaNathI vALI UMco rAkhavo te vIrAsana - ema "pAtaMjala" kahe che." -evuM TIkAmAM AcAryazrIe jaNAvyuM che. haThagapradIpikAmAM, eka pagane bIjA paganA sAthaLa upara ane bIjA pagane sAmA paganA sAthaLa nIce rAkha te vIrAsana ema kahyuM che [1-21]. gheraMDasaMhitAmAM [2-17] jaNAvyuM che ke, jamaNe paga DAbA sAthaLa upara mUkI, DAbe paga pAchalI tarapha vALIne besavuM te vIrAsana. padmAsana eTale, jAMghanA madhya bhAgamAM bIjI jAMghane meLApa karavo te. [4-129] upara jene vajAsana kahyuM che, tene ja sAmAnya rIte anya graMthomAM padmAsana kahevAmAM Ave che. bhadrAsana eTale, paganAM be taLiyAM vRSaNa AgaLa ekaThAM karI temanA upara besavuM, tathA AMgaLAM bharAvI hAtha paga upara rAkhavA te. [4/130] hAtha Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. dhyAna-2 27 pITha pAchaLa laI jaI, DAbA hAthe jamaNA paganA aMguThA paDavA ane jamaNA hAthe DAbA paganA a'guThA pakaDavA evI bIjI rIta paNa che. [ gheDa sa. ] daMDAsana : AMgaLIe joDelI rAkhI tathA dhUMTIe joDelI rAkhI, ane sAthaLa jamInane cAMTe te rIte paga lAMbA karIne besavuM te daMDAsana [4/131 ] keTalAka hAtha pagane ekabIjAnI pAse rAkhI, sIdhA lAkaDAnI peThe catA sUI rahevuM, tene IMDAsana kahe che. utkaTikAsana eTale, pAnI ane phUlA jamInane aDake tema besavuM te. te AsanamAM mahAvIrane kaivalajJAna thayuM hatuM [4/132]. ghera DasahitAmAM (2-27) agUThA jamInane aDake, paNa pAnI UMcI rahe tevI rIte, tathA pAnIe upara gudA mUkIne besavuM tene ' utkaTAsana 'kahyuM che. gAdAhikAsana eTale, utkaTikAsanamAM yAnI jamInane na aDe te rIte gAya dohavA bese che tema -- besavuM te. [4/132] kAyeAtsaga eTale, ane bhujAene nIcI laTakatI rAkhI, kAyAnI apekSA rAkhyA vinA, temaja sthAna, dhyAna ane mauna e kriyAo vinA bIjI zarIranI badhI kricAonA tyAga karI besavuM ke UbhA rahevuM te. [4/133 ] Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 dhyAna-2 dhyAna karavA icchanArAe jyAtA, dhyeya ane dhyAnanuM phaLa, e bAbatenuM jJAna meLavavuM joI e. kAraNa ke, sa`pUrNa sAmagrI prApta karyAM vinA kadI kAryo siddha thatAM nathI. prANanA nAza thavAnA prasaMga Ave to paNa je saMyamamAMthI vyuta thateA nathI, pArakAne je pAtA jevA gaNe che, je potAnA svarUpamAMthI kadI cuta thateA nathI, ThaMDI, garamI, pavana vagere vaDe je trAsatA nathI, amara karanAra yeAgAmRtarasAyaNu pIvAnI jete tIvra RcchA che, rAgAdi jenA upara caDI vAgatA nathI, krodhAdithI jevuM citta dUSita nathI, jene pAtAnu mana AtmAmAM ja lIna karavAnI icchA che ane tethI je anya karmomAM lepAtA nathI, kAmabhegAmAMthI je virata thayA che, potAnA zarIra viSe paNa je niHspRha che, vairAgyarUpI sarAvaramAM je DUbelA che, satra jene samabhAva che, rAjA-raka tamAmanu je kalyANa ja icche che, akhUTa dayAne je bhaMDAra che, saMsArasukhathI je parA mukha thayelo che, sumeru jevA je niSkapa che, caMdra jevA je AnaMdadAyaka che, pavana jevA je niHsaMga che, evA buddhimAna puruSa dhyAnanA adhikArI mAtA kahevAya che. [7/1-7 ] dhyAnano adhikArI dhyeya eTale dhyAnanuM AlaMbana. tene vidvAnee cAra prakAranuM * jaNAvyuM che : zarIrastha, padastha, rUpastha ane zarIrastha dhyeyarUpAtIta. ' zarIrastha ' eTale ke zarIragata dhyeyane dAkhalo nIce pramANe che : zArIrika sapta dhAtu vinAnA, pU caMdra jevI nima`La kAMti vALA, tathA sarvajJa bhagavAna jevA zuddha AtmAnuM zuddha buddhithI ciMtana karavuM. te AtmA jANe 99 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. dhyAna-2 pitAnA zarIranI madhyamAM puruSanI AkRtivALA thaI siMhAsana upara ArUDha thaye che; te tenA "atiza" eTale ke vibhUtiothI zobhI rahyo che; tenAM samasta kama nAza pAmI gayAM che; tathA te kalyANakArI mahimAthI yukta che, ema ciMtavavuM. A dhyAnano abhyAsa karanAre yogI kalyANasukha prApta kare che. A tathA tevAM bIjA zarIragata meyara avirata abhyAsa karanAra gInA zarIra upara melI vidyAo, maMtra ke maMDaLanI zakitao cAlatI nathI; zAkiNIo, kSudra ginIo, ke mAMsabhakSI pizAca tenuM teja sahana na karavAthI tatkSaNa trAsa pAmI tenI AgaLathI dUra bhAgI jAya che; tathA haNavAnI icchAthI najIka AvatA gAMDA hAthIo, siMha, zara ane sApa paNa dUrathI ja khaMbhita thaI jAya che. [7/23-8 ] amuka pade athavA akSaranuM jApUrvaka dhyAna, "padasthaya nuM yAna kahevAya che. tene dAkhale A pramANe che: gvastha dhyeya aha"tabhagavAna, siddho, AcAryo, upAdhyAye ane sAdhuo e pAMca vargo, "paMca parameSThI" eTale ke pAMca parama AtmAo gaNAya che. temane namaskAra karavAne je maMtra che ke, "atabhagavAnane namaskAra, siddhone namaskAra, AcAryone namaskAra, upAdhyAyane namaskAra tathA sarva sAdhuone namarakAra; A pAMca namaskAravALA maMtra sarva pApano nAza karanAra che, tathA sarvamaMgaLAmAM prathama maMgaLa che" - te maMtra laI eka ATha pAMkhaDInuM kamaLa ciMtavavuM. tenA bIja kezamAM "namo saradaMtALa e pada ciMtavavuM. pUrvAdi cAra dizAnI cAra pAMkhaDImAM "namo siddhALa." "namo 1. "nA" pATha pramANe. bIje "niravAra" pATha paNa che. paraMtu nirAkAra AtmAne siMhAsana upara beThelo kahyuM ema kahevA karatAM upara lIdhelo pATha susaMgata lAge che. 2. Ane "tattvambhadhAraNa" kahe che. mULamAM ApelA bIjA dAkhalAo temaja anya gagraMthomAM ApelA dAkhalAo mATe juo pustakane aMte TippaNa na. 19. 3. siddha eTale ke mukta thayelo AtmA. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bAriyA, "namo uvajJayAkAM" tathA "namo stroi sarvasAhUe cAra pado ciMtavavAM; tathA cAra dizAo vaccenA agni vagere khUNAomAM "so vaMra namavAra', "sarvapAvavALo', "maMA 2 sarasa" paDhamaM vaDuM maM" e pado ciMtavavAM. mana-vacana-kAyAnI zuddhipUrvaka 108 vAra je muni A pramANe tenuM dhyAna kare, te AhAra karavA chatAM tene cAra TaMka upavAsa karyAnuM phaLa maLe. A maMtranI ArAdhanA karanArA yegIo parama ekSalakSmI prApta karIne trilekamAM paNa pUjAya che. hajAre pApa karIne, temaja seMkaDe jatuo mArIne paNa A maMtranI ArAdhanAthI jAnavaroya svargaloka pAmyAM che. paMcaparameSTInA namaskAramaMtramAMthI "rita siddha yara vaya sAsu e soLa akSare 200 vAra japavAthI paNa cAra TaMkanA upavAsanuM phaLa prApta thAya che. temAMthI "jiMtafsaddha' e che akSara traNa vAra japavAthI, ke "rata" e cAra akSara cAra vAra japavAthI ke "saTBsA' e pAMca akSara pAMcaso vAra japavAthI paNa e ja phaLa maLe che. A paMcaparameSThImaMtra atipavitra che tathA traNe jagatane pAvana karanAra che. tenA japa - ciMtanathI upara je upavAsanuM phaLa batAvyuM, te te jIvone tenA japamAM pravRtti karavavA athe ja batAvyuM che; bAkI, vAstavika rIte tenuM phaLa svarga ane mekSa che.1 [ 8/33-41] . ahata bhagavAnanA rUpane avalaMbIne karaluM dhyAna "rUpasthi yeya nuM dhyAna kahevAya che. te jemake, jene mokSazrI ghera prApta thayelI che, jenAM akhila karmo nAza pAmyAM che, jene cAra mukhara che, je samasta bhuvanane abhayadAna denArA che. caMdramaMDaLa jevI kAMtivALAM jene traNa chatra che, pitAnA spharatA tejanA vistArathI jeNe sUryane jhAMkho karI dIdho che, 1. mULamAM ApelA anya dAkhalAo mATe juo pustakane aMte Ti0 19. 2. upadeza ApatI vakhate cAre bAjunA cha sAMbhaLI zake te mATe de tevo dekhAva kare che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8, dhyAna-2 jenI sAmrAjyasaMpattine gheSa divya duMdubhi vaDe thaI rahyo che, guMjArava karatA bhamarAothI mukhara banelA azoka vRkSa nIce siMhAsana upara je beThelA che, jemane cAmara DhoLAI rahyAM che, surAsuranA mukuTamaNiothI jemanA paganA nakha pratibiMbita thaI rahyA che, divya punA samUhathI jemanI sabhAnI jamIna DhaMkAI gaI che, jemanA madhura avAjanuM pAna mRgale UMce kaMThe karI rahyAM che, jemanI samIpamAM hAthI siMha vagere prANIo pitAnuM sahaja vaira bhUlIne UbhAM che, jemanI AsapAsa deva manuSya ane tiyone meLe jAme che, jemanAmAM sarva "atizaye" eTale ke vibhUtio mojUda che, tathA je kevaLajJAnathI prakAzita che. [9/1-7] , e ja pramANe jinendranI pratimAnA rUpanuM dhyAna karanAre paNa rUparatha dhyAna karanAre kahevAya. te jemakeH rAgadveSa, mahAmaha vagere vikArathI akalaMkita, zAMta, kAMta, manahara, sarva lakSaNayukta, anya tIthi kene bhAna paNa nathI evI yogamudrAnI zobhAyukta, tathA jenI AMkhomAMthI adbhuta temaja vipula AnaMdapravAha varasI rahyo che vagere. [9/8-10] abhyAsayoga vaDe pitAnA te dhyeya sAthe tanmayatA pAmela yogI pitAnA AtmAne sarvajJarUpa banele jue che; tathA A sarvajJa bhagavAna huM pite ja chuM ema jANe che. evI tanmayatAne pAmela yogI "sarvane jANanAra ' kahevAya che. kAraNa ke, vItarAga prabhunuM dhyAna karanAre vItarAga thaIne mukta thAya che. te ja pramANe rAgavAnanuM dhyAna karanAra takSaNa rAgavAna bane che. vizvarUpa maNi je je padArthanI sAthe yoga pAme che, te te rUpa banI jAya che, tema dhyAna karanAre paNa je je bhAvanuM dhyAna kare che, te te bhAva sAthe tanmaya banI jAya che. [9/11-4] yogIe asa dhyAne kautukathI paNa na sevavAM; kAraNa ke, temane pariNAme svanAza ja thAya che. mokSanuM ja avalaMbana lenArAne badhI 1. tIrthakarane amuka 34 khAsa vibhUtio prApta thAya che. te mATe juo AgaLa prakaraNa 9. WWW Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 gazAstra siddhio svayaM siddha thAya che; jayAre anya padArtho prApta karavA IcchanArane siddhi prApta thavI paNa saMzayagrasta che, ane puruSArthamAMthI bhraSTa thavApaNuM te nizcita ja che. [9/156 ] amUrta, cidAnaMdasvarUpa, niraMjana, ane siddha evA paramAtmArUpI yeya te "rUpAtIta yeya che. evA arUpI paramAtmAnuM patita dhyeya satata dhyAna karanAra yogI grAhya grAhaka bhAvathI rahita evuM tanmayata prApta kare che. tenuM ananya bhAve zaraNa lenAre temAM ja lIna thAya che; ane dhyAtA - dhyAna e baMnene abhAva thatAM yeya sAthe ja ekarUpa banI jAya che. Avo je samarasa bhAva tenuM nAma ja AtmA ane paramAtmAnuM ekIkaraNa che; kAraNa ke, te vakhate AtmA jarA paNa pRthakva vinA paramAtmAmAM lIna thAya che. [10/1-4] A pramANe zarIragata vagere sthUla ye vaDe zarUAta karI, aMte nirAlaMba dayAna prApta karavuM. sthUla dhyeyamAMthI sUkSma upara AvavuM; ane AlaMbayukta yeyo vaDe nirAlaMba tattva upara AvavuM. A pramANe cAra prakAranA dhyAnAmRtamAM magna thayeluM muninuM mana jagatanA tatvane sAkSAtkAra karI, zuddha AtmasvarUpa prApta kare che. [ 10/5-5 ] : upara jaNAvela dayeyanA cAra prakAra anusAra yAnanA je cAra prakAra jaNavyA, tene badale bIjI rIte cAra thAnanA ja prakAranAM dayeya svIkArI, dhyAnanA bIjA paNa cAra prara prakAra jaNAvAya che. temAM amuka sthUla ke sUkSma AlaMbana laI tenA upara citta ekAgra karavAne badale, amuka dhArmika vicAra laI tenuM ciMtana karavAnuM hoya che. tenA cAra prakAre A pramANe che: AjJA apAya, vipAka ane saMsthAna. [ 10/7] 1. AvA dhArmika ciMtanane dhyAna kahevAnuM kAraNa e che ke, e ciMtana cittazuddhi dvArA vAstavika dhyAna karavAnI yogyatA utpanna kare che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. dhyAna- 2 sarvajJa puruSoe je vacana (AjJA) kahyAM che, te bahu sakSma hAI bIja pramANethI bAdhita thaI zaktAM nathI. AjJAviya mATe sarvajJa puruSoe upadezela jJAna ja svIkAravuM, ane te anusAra ja padArthone vicAra kare," evI bhAvanApUrvaka sarvajJakathita arthonuM ciMtana, te AjJAvicaya kahevAya che. [10/8-9] - rAga, dveSa, kaSAya vagere dethI je vividha bAdhAo utpanna thAya che, temanuM ciMtana karavuM, te apAyaricaya kahevAya apAvanA che. e ciMtana karavAthI manuSya rAgadveSAdithI thatAM aihika ane pAralaukika duHkhamAMthI bacavA tatpara thAya che; ane aMte temane kSaya karI, badhAM pApakarmomAMthI nivRtta thaI zake che. [10/10-1] "ahaMta bhagavAnanuM je aizvaryA che, te puNyakarmonuM phaLa che ane nArakI jIvonAM je duHkha che, te temanAM pApakarmonuM vipavitraya phaLa che, e pramANe karmanAM vividha phaLonuM je ciMtana karavuM, te vipAkavicaya kahevAya. [10/12-3] . AkhA lekanuM saMsthAna-AkRti-svarUpa vicAravuM, te saMsthAnaviya kahevAya. jemake, "A AkhA anAdi ane anaMta saMsthAnavitha leka sthiti, utpatti ane vinAzazIla che. A pramANe lekamAM AvelAM vividha benI parivartanazIlatA jANyA bAda, mana temAM Asaktirahita thAya che, tathA pachI rAgAdithI vyAkula banatuM nathI. [10/14-5] upara jaNAvela dhArmika ciMtanathI cittane bhAva vizuddha thAya che; tathA badhA kamaMjanita vikAre kAM te upazama ghavatananuM ja pAmI jAya che, yA te kAMIka darajaje kSINa thAya che, ke taddana naSTa paNa thAya che. vaLI, cittanI malinatA ane zudinI nidarzaka je kRSNa vagere che 1. "vicaya' eTale ciMtana. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 cogazAsra lezyAe gaNAvAya che, temAMthI, AvuM dhama ciMtana karanArane krame krame pIta lezyA, tenAthI paNa vizuddha padma lezyA ane tenAthI paNa vizuddha evI zukla lezyA prApta thAya che. atyaMta vairAgyathI abhivRddha thayelA dhama ciMtanathI dehIone atIndriya ane svasa vaidya evuM anupama Atmasukha paNa prApta thAya che. dharmaciMtanapUrvaka zarIra tyAganArA anAsakta yogIo, traiveyaka vagere uttamAttama svaga`lakAmAM zreSTha devarUpe janme che; tyAM temane mahA mahimA ane saubhAgyavALuM, zaradaRtunA caMdra jevI kAMtivALuM, ane mALAo, ApaNe! ane vaothI suzebhita evuM uttama zarIra prApta thAya che. tyAM te viziSTa vIya ane jJAnathI yukta, kAmAgni vagere jvarathI rahita, aMtarAya vinAnuM tathA anupama evuM divya sukha lAMkhe kALa bhegave che. jyAM potAnI icchita sava vastuo prApta thAya che, evu maneAhara sukhAmRta nivighne bhAgavatA teo peAtAnu AyuSya kayAre pUruM thayuM te paNa jANatA nathI. e divya bhegA pUrA thayA bAda teo svagamAMthI cyavIne pRthvI upara uttama vaMzamAM uttama zarIra sAthe janme che. tyAM paNa te rAja rAja navA utsaveAthI maneArama evA vividha bhAge maneAratha pramANe bhAgavIne, aMte vivekajJAna prApta karI, tamAma bhegAmAMthI virakta thaI, dhyAna vaDe sarva karmIne kSaya karI, avyaya padane pAme che. [10/16-24] * lezyA zabdathI e bhinna khAkhatA samajavAmAM Ave che: eka te, vividha karmonA sAnnidhyathI AtmAmAM thatA vRttienA pheraphAra ke viziSTa vRtti; ane bIjI, te pheraphAra ke viziSTa vRtti utpanna karanAra viziSTa dravya - padArtha. te dravyanI bAbatamAM bhinna bhinna mate che. keTalAka tene kama`paramANue jevA viziSTa paramANurUpa mAne che; keTalAka tene budhyamAna kama`pravAharUpa ja mAne che; trIjA tene svataMtra dravya mAne che. vizeSa mATe jIe! A mALAnuM * aMtima upadeza 'pustaka, pA. 217 40. ( AvRtti trIjI ) . 1. caitreyaka vagere svaga leAkanI vizeSa vigata mATe jue. A mALAnuM * a'tima upadeza 'pustaka, pA. ra30. ( AvRtti 3.) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSaprApti atyAra sudhI sva` temaja ( para parAthI ) mekSa apAvanAruM dharma dhyAna vaNu byuM; have mekSanuM ja asAdhAraNu kAraNu evu... zuklAna varNavavAmAM Ave che, e dhyAna prathama kaiATInA uttama zArIrika bAMdhAvALAthI, temaja zukladhyAna ' pUrva 2 nAmanAM zAstro jANanArathI ja thaI zake che. kAraNu ke, alpa baLavALA temaja vividha viSayA vaDe vyAkuLa banatA kSudra mANasAnu citta preme karyuM" svastha temaja nizcala thaI zakatuM nathI. mATe apasAra manuSyonA zuklAnamAM adhikAra nathI. A pramANe Adhunika yuganA leAkAnA zukladhyAnamAM adhikAra na hovA chatAM, sauMpradAyanA viccheda na thaI jAya te mATe zAstrAnusAra tenuM ahIM vivecana karavAmAM Ave che. [11/1-4 ] < zukla dhyAnanA cAra bhedo che. temAMnA prathama enA Azraya eka che. arthAt e ane pUrva' prathAnA jJAnavALA AtmA vaDe ja AraMbhAya che, te ane dhyAnAnAM nAma anukrame 'nAnAtva-zruta-vicAra,' ane ' eNkacazruta-avicAra ' che. ' zruta ' eTale zAstra. kAI yAgI pUrva nAmanA ' zruta ' ... (zAstra) anusAra kAI eka dravyanuM avalaMbana laI, zukla dhyAnanA cAra bheda 1. zarIranA bAMdhA cha prakAranA gaNAvAya che. vigata mATe jIe A 6 mALAnuM a'tima upadeza ' pustaka, pA. 124. ( AvRtti trIjI. ) 2. e zAstro ghaNA jUnA vakhatathI lupta thaI gayAM manAya che. jIe > A mALAnuM 'sacamadhama` ' pustaka pA. 5-7. (AvRtti mIjI.) 3. marudevI vagere keTalAka chA pU`dhara nathI; paratu temane mATe e khAbatamAM apavAda manAyA che (zrloka 13). bAkInA jIvA jo pUrva ' graMthA na bhaNyA hAya, te temane zukaladhyAna nahI, paNa dharmadhyAna ja saMbhavI zake che, 95 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gizAstra dhyAna kare; tathA te daramyAna te dravyanA keI eka pariNAma upara sthira na rahetAM, tenAM vividha pariNAme ("nAnA') cittamAM lAvyA kare; tathA keI vAra dravya uparathI pariNAma upara ke pariNAma uparathI dravya upara Ave; ke dravya uparathI tenA vAcaka zabda upara, ke zabda uparathI kavya upara Ave; temaja mana-vANa-kAyA e traNanA vyApAramAM paNa kaI eka upara sthira rahevAne badale vAraMvAra saMkramaNa ("vicAra") karyA kare, to te "nAnAtva-zruta-vicAra" nAmanuM prathama zukla dhyAna thAya. paraMtu, keI yogI "pUrva' nAmanA "mRta" anusAra keI eka dravyanuM avalaMbana laI tenA keI eka pariNAma upara ja ("aikya ") cittane nizcala karI, zabda ane arthanA ciMtananuM ke mana-vANI-kAyAnI pravRttionuM kazuM parivartana na kare ("avicAra"), te te "eksazrata-avicAra" nAmanuM dvitIya zukala yAna thAya.* [11/18] ukta bemAMthI pahelA bhedapradhAna dhyAnane abhyAsa prathama dRDha thayA pachI ja bIjA abhedapradhAna dhyAnanI gyatA prApta thAya che. [ 11/17] jema AkhA zarIramAM vyApelA sarpaAdinA jherane maMtra Adi upAya vaDe phakta DaMkhanI jagAe lAvI mUkavAmAM Ave che, tema AkhA jagatanA bhinna viSayomAM asthirapaNe bhaTakatA manane upara mujaba koI eka viSaya upara lAvI sthira karavAmAM Ave che. e sthiratA daDha thatAM, jema ghaNuM IdhaNa kADhI levAthI ane bacelAM ceDAM IMdhaNuM saLagAvI devAthI, agara tamAma IdhaNa laI levAthI, agni olavAI jAya che, tema chevaTe mana paNa taddana zAMta thaI jAya che. arthAta tenuM caMcalapaNuM dUra thaI te niprakaMpa banI jAya che. [ 11/19-20] ene pariNAme AtmAnA jJAnane AvaraNa karanArAM, darzanane AvaraNa karanArAM, mehanIya ane aMtarAyaka evAM sarva * vAcakane ahIM yogasUtra (1-4ra 80)mAM jaNAvelI savitarkanirvitaka, ane vicAra-nirvicAra samApattinI sarakhAmaNuM karI jovA bhalAmaNa che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. mokSaprApti 97 dhAtI kavilaya pAmI, satapaNuM pragaTe che, ane te yAgI leka temaja alAkane dhyAna daramyAna yathAvasthitapaNe joI zake che. [11/21-3] pachI jyAre te sarvajJa bhagavAna nirvANa pAmavAne samaye mana-vANI-kAyAnA badhA sthUla cogAna nirAdha karI, mAtra zvAsocchvAsa jevI ' sUkSma kriyA 'ene ja bAkI rahevA de che, tyAre te tRtIya zuklaSyAna kahevAya che; ane temAMthI patana thavAnA saMbhava na hovAthI te * sUkSmakriyA-apratipAtI ' kahevAya che. [11/8 ] ' " A pachI jyAre zarIranI zvAsa-prazvAsa jevI sukSma kriyAe paNa aTakI jAya, ane te yogI zailanI peThe aka MpanIya ane ( 'zailezIgata'), tyAre te utsanakriyA-apratipAtI ' nAmanuM ceAthu dhyAna kahevAya che, te sthitimAMthI paNa pAchuM javApaNuM hetuM nathI. [ 11/9] caturthAM dhyAnane prabhAve sava Asava ane madhane nirodha thaI tathA zeSa sava kama kSINu thaI, mekSa prApta thAya che. trIjA ane cothA zukladhyAnamAM kAI paNa prakAranuM AlaMbana nathI hotuM, tethI te baMne anAlaMbana paNu kahevAya che. [11/14] . pahelA zuklaSyAMna vakhate mana-vANI-kAyAnA traNa vyApArAmAMthI mana vagerenA eka athavA traNe paNa sabhave che; bIjA zukladhyAna vakhate te traNamAMthI game te eka vyApAra hAya che. trIjA vakhate sUkSma kAyavyApAra ja hoya che. ane ceAthA vakhate te vyApAra nathI hotA. [11/10 ] sthUla ke sakSma kAI 1. tee AtmAnA jJAnAdvi guNAnA sIdhA dhAta kare che, mATe dhAtikamAM kahevAya che. 2. sarakhAve yAgasUtra 1-47, 1-48 vagere sUtrA: tyAM paNa jaNAvyuM che ke nivicAra samAdhinA abhyAsathI cittanA dRDha sthitipravAha thAya che, tyAre buddhisatyaM atyaMta zuddha thaI, padArthAne cathAvasthitapaNe jANanArI RtaMbharAprajJA ' tene prApta thAya che. tyAra pachI sanirodha thatAM nikhI ja samAdhi thAya che. paraMtu covijayajI ( yAgasUtravRtti 1-49 ) te prajJAne kevalajJAnarUpa nathI mAnatA. . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bIjA dhyAnane pariNAme kevaLa jJAna prApta thayA pachI tIrthaMkara thanAra chavane je vibhUti prApta thAya che, te have tIrthI varNavavAmAM Ave che. te sarvajJa, ane sarvadazI vibhUtiyo deva AkhI pRthvImAM sura, asura, manuSya ane sarpAdika vaDe namaskAra karAte vihare che. te potAnI vANIrUpI caMdrikAvaDe mekSanAM adhikArI prANIo rUpI kumudane vikasAve che; ane bAhya temaja AMtara mithyAtvane kSaNamAtramAM dUra kare che. tenuM nAma levA mAtrathI mumukSu jInuM anAdi saMsAranuM duHkha tatkALa naSTa thaI jAya che. tenI upAsanA karavA AvelA zatakedI sure naro vagere tenA prabhAvathI eka yojana jeTalA kSetramAM samAI zake che. de, manuSya, pazupaMkhIo tema ja bIjAM paNa prANIo tenA dharmopadezane pitapatAnI bhASAmAM samajI zake che. caMdranA udayathI jema pRthvInI garamI cArebAjuthI zAMta thaI jAya, tema tenI AjubAju se ejana sudhImAM ugra rego paNa zAMta thaI jAya che. sUryanA sAnidhyamAM jema aMdhAruM na saMbhave, tema te jyAM viharate hoya che tyAM mahAmArI, duSkALa, ativRSTi, anAvRSTi, kalaha ane vera saMbhavatAM nathI. tenA zarIranI AsapAsa sUryamaMDaLa jevuM temaMDaLa badhI dizAone prakAzanuM pragaTa thAya che. te jyAM jyAM paga mUke che, tyAM tyAM bhaktimAna de khilelAM kamaLa sarakAvatA jAya che; pavana anukULa vAvA lAge che, zukananAM pakSIo temane jamaNe hAthe Utare che; vRkSa nIcAM name che; ane kAMTAo adhamukha thaI jAya che. te jyAre dharmopadeza Ape che, tyAre tenI upara lAlAzayukta palavALe, temaja khilelAM puSponI sugaMdhIvALA tathA bhamarAone guMjana vaDe jANe stuti karate hoya * mULamAM dravyagata mithyAtva', ane "bhAvagata mithyAtva" ema che. mithyAtvarUpI jaDakama e dravyagata mithyAtva; ane tenAthI AtmAmAM thatA viparIta bhAva e bhAvagata mithyAtva. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. ekSaprApti te azokavRkSa chAI rahe che. cha Rtuo .. -... karelI madadane kAraNe prAyazcitta levA AvI hoya tema tenI ekasAthe sevA kare che. mekSamArganuM Agamana pokArate hoya tema dubhinAda tenI AgaLa ne AgaLa UMce avAje AkAzamAM gaDagaDyA kare che. [11/24-36 ] pAMceya IdriyonA viSe tenA sAnidhyamAM vadhu manaharatA prApta kare che. kAraNa ke, mahApuruSanA sAnidhyamAM keNu guNatkarSa nathI pAmatuM? tenA nakha ane rema vadhavA IcchatAM hovA chatAM vadhatAM nathI; jANe ke seMkaDo bhothI saMcita thayelAM karmone teNe karela cheda joIne bIjAM na hoya! devo sugaMdhI jaLanI vRSTi dvArA tenI najIkanI dhULa besADI de che; tema ja khilelAM puSponI vRSTi dvArA pRthvIne sugaMdhI karI mUke che. devarAje bhaktipUrvaka tenA upara traNa chatra dhAraNa kare che; te jANe gaMgAnA traNa pravAhane ja maMDaLAkAra karI dhAraNa karyA na hoya tema zebhe che! "A eka ja amAre prabhu che, evuM jaNAvavA AMgaLI UMcI karI hoya te pramANe I UMcakele UMce ratnadhvaja tenI AgaLa zobhe che. zarada RtunA caMdra jevAM suMdara cAmaro tene DhALavAmAM Ave che, te jANe tene mukhAraviMda tarapha rAjahaMsa dhasatA na hoya, tevAM dekhAya che. te jyAre dharmopadeza kare che, tyAre tenI AsapAsa traNa UMcA killAo vIMTAI rahe che, te jANe tenAM jJAna darzana ane cAritra mUrtimaMta na thayAM hoya tevA dekhAya che. te jyAre dharmopadeza kare che, tyAre cAre dizAonAM prANIone ekI vakhate anugraha karavAnI IcchAthI karyA hoya tema tene cAra zarIra ane cAra mukha prApta thAya che. jenA caraNakamaLane surAsura vagere namaskAra kare che e te bhagavAna, upadeza ApatI vakhate udayAcaLanA zikhara upara sUryabhagavAna ArUDha thAya tema siMhAsana upara ArUDha thAya che. tejanA puMjathI tamAma dizAone ujALatuM, temaja tenA trilokanA cakravartIpaNAne jAhera karatuM eka cakra tenI AgaLa rahe che. te Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 AgazAstra vakhate tenI sabhAmAM ochAmAM ochA karoDa jeTalA bhuvanapati, vimAnapUti, jyutiHpati ane vAnabhyaMtara ema cAre varganA devA* hAya che. A badhI vibhUtie teA je tIrthaMkara thavAnA hoya che tevA yAgIone ja prApta thAya che. paraMtu, je yAgIoe tItha kara thavAnuM kama nathI bAMdhyuM hatuM, tevA yAgIe teA yogabaLathI vaLajJAna prApta karI, AyuSya daramyAna samagra pRthvIne sadupadeza ApatA vihare che. [11/37-48 ] i jentimuta yogIe tRtIya zuklaSyAna A pramANe kevalajJAna ane kaivaladana prApta thayA bAda, jyAre AyuSya eka muddata thI paNa ochuM rahe, tyAre jaladI AraMbhavuM joIe. temAM eTalA vizeSa che ke, peAtAnA AyuSyakama nI jeTalI sthiti hAya, teTalI ja venIya vagere kama'nI sthiti hoya, te ja trIjAM dhyAna AraMbhavuM. paraMtu AyuSyakamanI sthitithI vedanIya vagere kanI sthiti vizeSa hAya, teA tene sarakhI karI mUkavA mATe te prathama * samuddhAta ' kare. samudghAta eTale prabaLatAthI pradezane zarIranI bahAra kADhavA te. tene vidhi A pramANe che: prathama samaye jIvapradezane bahAra kADhIne temane peAtAnA zarIra jeTalA pahoLA ane upara tathA nIce lokanA aMta sudhI lAMkhe evA daMDa banAve. pachI khIjI kSaNe te ja daMDane pUrva pazcima tarapha phelAvI leAkanA cheDA sudhI jatA kamADa jevA kare. trIjI kSaNe te ja kamADane (vaccethI ) dakSiNa tathA uttara tarapha phelAvIne leANAnAM pAMkhaDAM jevu kare. ceAthe samaye bAkInA khAlI bhAgene pUrI, AkhA leAkane vyApI le. Ama cAra kSaNunI aMdara AkhA leka pUrI laI te khInna karmAMta * devAnA e cAra vargonA vana mATe jIe, A mALAnuM aMtima upadeza * pustaka, pA. 240. ( AvRtti trIjI. ) > Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. ekSaprApti 101 AyuSyakama jeTalAM ja karI nAkhI, yAnI upara jaNAvela ulaTa krame pAcho pahele hati tevo thaI jAya. [11/49-52] tyArabAda, jenuM parAkrama aciMtya che te e gI skUla kAgane Azare rahI, vANI ane mananA pUla mokSaprAti vyApAzane nirodha kare; pachI sukSma kAyayegane - Azare rahI, pUla kAyavyApArane nirodha kare. jyAM sudhI sthUla kAyavyApArane nirAdha na thAya, tyAM sudhI sUkSma kAyavyApArane paNa nirAdha na thaI zake. pachI sUkSma kAyavyApArane Azare rahIne, te vANI ane mananA sUkSma vyApArono paNa nirodha kare. ATaluM karyA bAda te sukSma kriyAvALuM tRtIya dhyAna AraMbhI, sUkSma kAyavyApArane paNa nivedha kare. tyAra bAda jemAM sukSma kriyAne paNa sadaMtara viccheda thaye heya che, tevuM cothuM zuklayAna AraMbhe. tene aMte tenAM bAkInAM AyuSa vagere cAra aghAtI karmo paNa kSaya pAme che. a, I, u, *, ane e pAMca hasva svare bolatAM jeTale vakhata lAge, teTale vakhata meruparvata jevI nizcala dazA (zelezI) pAmIne te e cAre karmone eka sAthe kSaya kare che. tyAra bAda, saMsAranA mUlabhUta sAdhanarUpa audArika, tejasa, ane kAmaNa e traNa zarIrane tyAga karI, te sIdhI lITImAM eka samayamAM ja lekanI 1. sarakhA gasUtra (4-4) mAM jaNAvela "nirmANacitto" vALAM aneka zarIre pedA karI, eka sAthe karmo bhogavI nAkhavAne siddhAMta. 2. vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra e cAra karmo AtmAnA jJAnAdi guNone sIdho ghAta na karatAM hovAthI aghAtI kame aaN devAya che. juo prakaraNane aMte 2i. 13. 3. "audArika" eTale bahAra dekhAtuM sthUla zarIra. "tejasa" eTale AhAradine pacAvavAmAM ane dIptimAM kAraNabhUta thanAruM zarIra. ane jIve bAMdhele karmasamUha te "kAmaNa zarIra. vadhu mATe juo A mALAnuM "aMtima upadeza, pustaka pA. 185.di. 4. (AvRtti trIjI.) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 yogazAstra Toce jaI pahoMce che. tyAMthI upara gatine sahAyaka tattva* na heAvAthI te AgaLa jaI zakatA nathI; temaja kAMI (karmArUpI ) bhAra na hAvAthI te nIce paNa jatA nathI. zarIrAdi vyApAra na hovAthI temaja khIjAne dhakko paNa na hovAthI te tirachI paNa jatA nathI. dhumADA jema halakA hovAthI UMce jAya che, tuMbaDA uparanA mATInA lepa UkhaDI javAthI. jema te prANInI sapATIe upara tarI Ave che, tathA kAzamAM raheluM era'khIja kAza tUTatAM ja UDIne bahAra nIkaLe che, tema kama adhata vinAne anele jIva svAbhAvika rIte ja upara ~~ UMce gati kare che. [11/53-6 0 ] kevalajJAna ane kaivaladana yukta khanelA te mukta jIva AdivALu pazu anata, anupama, khAdhA vinAnu ane svAbhAvika evuM parama sukha pAme che. [ 11/61] C . * te tattvane jaina paribhASAmAM dhama tattva kahe che. te gatimAM sIdhI madada nathI karatuM; paraMtu te na heAca te gati sabhavI na zake. jema pANI mAchalIne cAlavAmAM madada nathI karatuM; paraMtu pANI na heAca teA mAchalI cAlI na zake tema, te ja pramANe sthitimAM sahAyaka tattvane 'adhama'tattva kahe che. vizeSa mATe juA A mALAnuM aMtima upadeza' pustaka, pA. 162, Ti. 3. (AvRtti trIjI.) * Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 svAnubhavakathana zAstrasamudramAMthI temaja gurune mukhethI jANelI bAbate atyAra sudhI varNavI. have je kAMI anubhavasiddha che, te varNavavAmAM Ave che. [12/1] gAbhyAsanA kramamAM cAra prakAranAM citta hoya che. vikSipta, yAtAyAta, liSTa ane sulIna. temAM zarUAtanA rApraranA abhyAsIne prathama be prakAranAM citta saMbhave che : jitta "vikSipta" eTale ke ahIMthI tahIM bhaTakatuM; temaja yAtAyAta" eTale ke kyAreka aMdara sthira thatuM ane kyAreka bahAra doDatuM. te bIjuM citta AtmAmAM kAMIka aMze sthira thatuM hovAthI temAM amuka AnaMda paNa vidyamAna hoya che. vikalpapUrvaka bAhya viSayenuM grahaNa te te baMne cittomAM hoya che. jyAre citta tenAthI paNa vadhu sthira ane pariNAme vadhu AnaMdayukta bane, tyAre te citta "zliSTa" kahevAya che. ane ati nizcala havAne lIdhe paramAnaMdayukta baneluM citta "sulIna" kahevAya che. te baMne cittamAM bAhya viSayenuM grahaNa nathI hotuM; temane viSaya cittagata dhyeya ja hoya che. [12/4] ema kramapUrvaka abhyAsanI prabaLatA vadhatAM vadhatAM aMte nirAlaMba dhyAna prApta thAya che. pachI samarasabhAva pAmela yAtA paramAnaMda anubhave che. [12/5] * yogasUtranI paraMparAmAM (1-2) mUDha, kSipta, vikSipta, ekAgra ane niraIda ema cittanA pAMca prakAra gaNAvyA che. paraMtu, ahIM yogAbhyAsanA kramamAM saMbhavatAM citta ja gaNAvyAM hovAthI, kSipta ane mUDha citto gaNatarImAM nathI lIdhAM. 103 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogazAsra tevI tanmayatA prApta karavA sAru yAgI khAdyAtmabhAva dUra karI, paramAtmaciMtana ekAgra thayelA aMtarAtmA vaDe paramAtmAnuM satata ciMtana kare. [12/6 ] AtmabuddhithI svIkArelA kAyAdi bAhya padArtho e hirAmA che. ane kAyAdine je adhiSThAtA che, te aMtarAtmA che. te cidrUpa, AnaMdamaya, samagra upAdhirahita, zuddha, atI priya tathA anaMtaguNavALA che; tene jJAnI paramAtmA kahIne vaNu ve che. AtmAne zarIrathI pRthak jANavA ane AtmAthI zarIrane pRthak jANuvu. e baMnenA bheda je barAbara jANe che, te yogI AtmanizcayamAM skhalana pAmatA nathI. jenuM AMtara teja DhaMkAI gayeluM che, evA mUDha puruSa ja AtmA karatAM anya vastu vaDe saMtuSTa thAya che; paratu jenA bAhya bhrama nivRtta thaI gayA che, evA jJAnI AtmAmAM ja saMtuSTa rahe che. mANasA jo AtmajJAna mAtranI ja AkAMkSA rAkhe, teA paramAtmarUpatArUpI avyaya pada prApta karavuM bahu saheluM che. jema siddharasanA sparzathI letu suvaNuM paNuM prApta kare che, tema paramAtmAnA dhyAnathI AtmA paramAtmApaNuM pAme che. [12/5-12] 104 jema UMghIne UMDelAne pahelAM jANelI badhI vastue kAI e kahyA vinA ApoApa yAda AvI jAya che, tema keTalAkane pUrvajanmanA saMskArathI kAInA upadeza vinA peAtAnI meLe ja AtmajJAna prakAzita thAya che. paraMtu, jene evA pUrvajanmanA abhyAsa nathI, te prazAMtabhAve, zuddha citta sadgurunA caraNu seve, te tene paNu gurukRpAthI AtmajJAna pragaTa thAya che. pahelA dAkhalAmAM meLe jANelA tattvajJAnanI bAbatamAM guru khAtarI karAvanAra nIvaDe che; khIjA dAkhalAmAM te guru tattvajJAna dekhADanAra ja hoya che. mATe gurunI ja sAkhata haMmeza karavI. sUya` jema. gADha aMdhArAmAM paDelI vastune prakAzaka bane che, tema guru paNa ajJAnAMdhakAramAM paDelA tattvane prakAzaka ane che. mATe gurunI AvazyakatA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. svAnubhavakathana 105 yogIpuruSa prANAyAma vagera zarIrakleza karavA choDI daI, gurune upadeza meLavI, AtmAnuM raTaNa karavAmAM ja prIti kare. [12/137 ] udAsInatA tevA sAdhaka mana vANI ane kAyAnA kSeAbha prayatnapUrvaka tajIne zAMta rahe; tathA rasathI blAla bhareluM pAtra hoya tema . mAtmAne hamezAM nizcala rIte dhAraNa kare. badhI vastuo pratye udAsInatA dhAraNa karIne te kazAnuM ciMtana na kare; kAraNa ke, saMkalpAthI Akula aneluM citta sthira thaI zakatuM nathI. jyAM sudhI prayatnanI UNapa che, temaja jarA pa saMkalpavikalpa che, tyAM sudhI cittanA laya ja thaI zakatA nathI; tattvadarzananI to vAta ja zI? je tattvane sAkSAt guru te paNu A che' ema kahI zakatA nathI, te tattva udAsInatA dhAraNa karanArane peAtAnI meLe pragaTa thAya che. jenA IMdriyAnA viSayA saMbadhI mAha dUra thaI gayA che, ane tethI je rAgadveSa rahita udAsIna vRttivALA anyA che, tevA yAgI ekAMta evA ati pavitra tathA ramya sthaLamAM sadA sukhapUrvaka ese, ane zikhAthI caraNa sudhInA badhA avayavA zithila karI de. pachI suMdara rUpa najare paDe, ke maneAhara vANI sAMbhaLavAmAM Ave, sugaMdha ke svAdu rasA anubhavamAM Ave, mRdu padArthIne spaza thAya tema ja cittanI vRtti calAyamAna thAya, te paNa tene vAryAM vinA, aMdara ane bahAra ciMtA ane ceSTA vinAne banI AtmAmAM tanmaya ane. e rIte anya sala padArtho pratye udAsIna aneleA ane tanmayabhAva pAmelA * yeAgI atyaMta unmanIbhAva pAme che. [12/18-25] udAsInatA prApta karelA yogIe iMdriyA potapotAnA viSaye grahaNa kare, temAM temane rAkavI nahi; tema ja temane te te viSayAmAM pravRtta paNa karavI nahi. citta paNa jyAM jyAM pravRtta thAya, tyAM tyAMthI tene vAravuM nahi; kAraNu ke jema tene vAravA jAe tema te praznaLa thAya che; paraMtu tene vAre nahi te te zAMta thaI jAya che. matta hAthIne yatnapUrvaka rAkavA jAo, te te vadhAre jora kare che; paraMtu tene rokA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra nahi, te te Icchita vastu prApta karI zAMta thaI jAya che. tevuM ja mananuM paNa che. vaLI, amuka ja rIte ke amuka ja sthaLe cittane ekAgra karavAno Agraha paNa na rAkho. paraMtu, jyAM, jevI rIte, jenA vaDe caMcaLa citta sthira thAya, tyAM, tyAre, tyAMthI tene jarA paNa calita karavuM nahi. A yukti vaDe abhyAsa karanAranuM ati caMcaLa citta paNa AMgaLIne Terave rAkhelA daMDanI peThe sthira thaI jAya che. daSTi je kaI dhyeya sthAnamAM lIna thAya, tyAM sthiratA pAmIne dhIre dhIre vilaya pAme che. te pramANe sarvatra prasarelI paraMtu dhIme dhIme aMdara vaLelI daSTi paramatatvarUpI nimaLa arIsAmAM AtmA vaDe AtmAne jue che. [ 12/6-32] udAsInatAmAM nimagna, pitAnI upara kazA jorajulama vinAne, tema ja satata paramAnaMdanI bhAvanAvALo AtmA svAbhAvika rIte ja kadI manane kazAmAM jato nathI. AtmA vaDe e pramANe upekSA karAyeluM citta paNa Idriya upara adhiSita thatuM nathI ane tethI Iki paNa pitAnA grAhya viSayomAM pravartatI nathI. na AtmA manane prere ane na mana Idriyane prere; ema ubhayabhraSTa thayeluM mana pachI svayaM vinAza pAme che. [ 12/33-5] e pramANe pitAnI vividha kalAo sahita saMpUrNa mana badhI bAjuthI naSTa thaI sarvataH vilaya pAme, tyAre pavana karamazAnanI vinAne sthAnamAM dIvAnI jema zuddhAtmajJAnarUpI prati ane parama tatva udaya pAme che. AtmajJAna jene prApta thAya che, tenuM aMga svedana-mardana vinA paNa mRdutA prApta kare che; tathA tela vinA paNa snigdhatA dhAraNa kare che. 1. juo yogasUtra 1-39. tyAM paNa mamatadhyAnA pitAne iSTa eve sthaLe dhyAnathI paNa" ema kahIne A ja vastu svIkArI che. 2. sarakhA upaniSadanuM maMtavya paNa: yuvA vaMcAvatiSThatte jJAnAni manasA sh| buddhizca na viceSTeta tAmAhuH paramAM gatim ||-ktth0 2, 6, 10. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. svAnubhavakathana 107 manarUpI khIle dUra thaI amanaskatA prApta thatAM ja zarIra chatranI peThe stabdhatA UMDIne zithila ane che. satata phleza ApatA aMta:karaNarUpI khIlAne dUra karavA mATe amanaskatA vinA khIjuM kAMI auSadha nathI. kalI jema phUla ApyA bAda sarva prakAre nAza pAmI jAya che, tema manarUpI kaMdavALI ane capaLa IMdriyArUpI patravALI avidyA, amanaskatArUpI kULa AvatAM nAza pAmI jAya che. [12/36-40 ] citta ati caMcaLa che, ati sUkSma che, ane vegavAna hovAthI dula kSya che; tene pramAdarahitapaNe, thAkayA vinA, amanaskatArUpI zasra vaDe bhedI nAkhavuM. amanaskatA jyAre prApta thAya che, tyAre ceAgIne potAnuM zarIra potAthI chUTuM paDI gayuM hoya tevuM, khaLI gayuM hoya tevuM, UDI gayuM hAya tevuM, vilaya pAmI gayuM hoya tevuM, ane jANe hAya ja nahi tevuM lAge che. madonmatta iMdriyArUpI sau vinAnA amanaskatArUpI navA sudhAkuMDamAM magna thayelA yAgI anuttama parAmRtanA AsvAda anubhave che. amanaskatA prApta thatAM recaka, pUraka ke kuMbhakanA abhyAsakrama vinA ja vAyu vinA prayatne svayaM vinAza pAmI jAya che. lAMkhe vakhata prayatna karyAM chatAM je vAyu kAbUmAM lAvI zakAtA nathI, te amanaskatA prApta thatAM tatkSaNu sthira thaI jAya che. abhyAsathI sthiratA prApta thatAM, tema ja nirmaLa tattva prakAzita thatAM, zvAsAkIsa rahita thayelA yogI mukta jevA dekhAya che. jAgrata avasthAmAM paNa je svastha tema ja lIna heAvAthI supta jevA dekhAya che, tevA zvAsaUAsa vinAne ceAgI mukta jIva karatAM jarAya UtaratA rahetA nathI. pRthvInA taLa upara je loko che, te haMmezAM UdhavuM ane jAgavuM e e sthitiomAM hAya che; paraMtu layAvasthA pAmelA tattvajJAnIo jAgatA paNa nathI hotA ke UMdhatA paNa nathI hAtA. UMdhamAM zUnyabhAva hAya che, ane jAgRtimAM badhA viSayAnuM grahaNu hoya che; paraMtu AnaMdamaya tattva e ane avasthAethI para raheluM che. [ 12/41-49 ] Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra aMtima upadeza na Ama, karmAM jo duHkhanuM ja kAraNa hAya, ane zuddAtmajJAna ja sukhane ekamAtra hetu hoya, teA pachI e jANyA mAdaka mANusakama rahita zuddha AtmArUpI sulabha meAkSa prApta karavA prayatna na kare? are mekSa to maLe ke na maLe; paraMtu zuddha AtmasvarUpanI prApti thaye je paramAnaMda anubhavAya che, tenI AgaLa saMsAranAM badhAM sukhA tuccha jevAM dekhAya che. e paramAnaMda AgaLa madhu paNa madhura nathI; caMdranAM kiraNe paNa zItala nathI; ane 'amRta ' te nAmanuM ja amRta che. mATe huM mana ! sukhaprAptinA A badhA niSphaLa prayatne tane, tuM pote ja zAMti dhAraNa kara; kAraNa ke, tuM zAMta thatAM ja te avikaLa sukha tane prApta thaze. mana jyAM sudhI che, tyAM sudhI priya-apriya vastu dUra hoya tema chatAM grahaNa karAya che; paraMtu mana naSTa thAya che eTale te vastu najIka hovA chatAM grahaNu karAtI nathI. AvuM jee samajyA che, teo manane unmUla karavA mATe sadgurunI upAsanAnI icchA kema na kare? mATe he AtmabhagavAna ! paramezvara sudhInA vividha para padArthone aneka upAyA vaDe prasanna (eTale ke khuza ) karavAnI khaTapaTa karavAnuM cheDI, tuM tArI jAtane ja gheADIka vAra prasanna ( eTale ke ni`la - zAMta) kara, eTale tane A badhuM sthUla aizvayaM te zuM, paraMtu parama jyotirUpa prakAzanuM pracura sAmrAjya prApta thaze ! [12/50-4] 108 zrI caulukaya kumArapAlarAjAnA atyaMta AgrahathI, zrIhemAcAye zAstra, gurumukha, ane svAnubhavathI A gUDha yogApaniSada potAnI buddhi anusAra jeTale aMze jANI hatI, teTale aMze vANImAM utArI che. te vivekIjatAnAM manane AnaMda ApanArI thAo ! [12/55] Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 42 bhikSAdAkhe [pA. 9 mATe] nIcenA 16 doSo - udgamadoSA ' eTale ke bhikSA ApanAra gRhasthane lagatA doSo che : 1. AdhAkama : eTale ke sAdhune khyAlamAM rAkhI AhAra taiyAra karavA te. 2. uddeza H pahelethI taiyAra karela AhArane sAdhune uddezI dahI gALa vagerethI svAdu karavA. 3. saMmizra : zuddha hovA chatAM AdhAkami ka vagere azAthI mizrita. 4. mizra pahelethI ja peAtAne temaja sAdhune mATe je bhegu rAMdhavAmAM Ave te. 5. sthApanA : sAdhue mAgelA dUdha vagerene juduM rAkhI mUkavuM te. 6. prAkRtikA : peAtAne tyAM vivAha vagere prasaMgo, gheADA vakhata khAda AvavAnA hoya, paraMtu sAdhuo hamaNAM ja AvI pahoMcyA hoya te temane paNa kAma Ave ema mAnI, e prasaMge najIka AvA te; athavA sAdhue meADA AvavAnA hoya to te mATe najIka AvelA prasaMgA dUra dhakelavA te. 7. prAduSkaraNuM : aMdhArAmAM mUkelA dravyane prakAza vagere karI ke ahAra lAvI pragaTa karavuM te. 8. krIta : sAdhune mATe kharIdeluM. 9. prAmityaka : sAdhune athe UchInuM ANIne ApeluM. 10. parivartita : potAnuM ApI badalAmAM navuM lAvIne ApeluM. 11. abhyAdbhuta H dhara athavA gAmathI sAdhune mATe ANeluM. 111 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra 12. ubhinnaH ghADavA vageremAM baMdha karavuM hoya, tene sAdhune arthe dATa vagere ukhADIne ApeluM. 13. mAlApahata: bIje mALa ke zaThethI ke bhoMyarAmAMthI kADhIne ApeluM. 14. Acche : bIjAnuM jhUMTavIne ApeluM. 15. aniSTa : ghaNAnuM sahiyAruM hoya tene temane eka ja badhAnI rajA vinA Ape te. 11. adhyavapUrakaH pitAne mATe rAMdhavA mAMDayuM hoya, temAM sAdhune A jANI navuM umeravuM te. nIcenA soLa de bhikSA lenAra sAdhune lagatA heI utpAdanadoSa " kahevAya che. 1. dhAtrIpiMDaH gRhasthanAM chokarAM ramADI karIne meLavela piMDa. 2. dUtIpiMDaH dUtakarma karIne meLavele piMDa. 3. nimittapiMDaH bhUta bhaviSya ane vartamAna kALamAM thanAra lAbhahAni kahI batAvIne meLavela piMDa. 4. AjIvapiMDa: pite dAna ApanAranAM jAti, kula dhaMdhA vageremAM sarakhe che ema kahI meLavela piMDa 5. vaLI pakapiMDaH je jene bhakta hoya, tenI AgaLa pite paNa tene bhakta che, ema kahIne meLavelo piMDa. 6. cikitsApiMDa : vaiduM karIne meLavela piMDa. 7. kepiMDa: pitAnI vidyA tathA tapa vagerene prabhAva batAvI meLavele piMDa. 8. mAnapiMDa: pite bakelI hoDa vagerenuM abhimAna gRhasthamAM upajAvI meLavela piMDa. 9. mAyApiMDa: vividha bhASA veSa vagerenuM parivartana karIne meLavele piMDa. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. lepiMDa : ati meLavelA piMDa, 1. 42 bhikSAdoSa 11. saMstavapi'Da : potAnuM AgaluM pAThThuM oLakhANu batAvIne meLavelA piDa 12. vidyApi : kAI devatAnI vidyAnA prayAga karIne meLavelA piDa. 113 lAbhapUrvaka bhikSA mATe rakhaDIne 13. maMtrapiMDa : maMtranA prayAga karIne meLavelA piDa 14. cUTupiDaH AMkhAmAM AMjI a MtardhAna thaI zakAya tevAM 40 cUrNAnA prayAga karIne meLavelA piMDa, 15. yAgapaDa : page copaDavA vagerethI saubhAgya, daubhAgya upajAvI zake tevA yegeAnA prayoga karIne meLavelA piMDa 16. mUlaka piMDa : gabha staMbha, garbhAdhAna, prasava, rakSA dhana vagere karIne meLavelA piDa lagatA che: nIcenA 10 ' eSaNAdASA' che, te gRhastha tema ja sAdhu aMnene 1. zAMti : AdhAkarmika Adi doSonI zaMkAvALuM annAdi. 2. akSita pRthvI, pANI, vanaspati Adi citta tathA madha vagere citta paNa rhuita padArthothI lima. 7. nikSipta : acitta heAvA chatAM citta padArtha upara mUkeluM. 4. pihita H sacitta padAthI DhaMkAyeluM. 5. sahata ApavAnA vAsaNamAMnuM ayogya anAdi sacitta pRthvI Adi upara nAkhI, te vAsaNa vaDe ApeluM. 6. dAyaka : bAla, vRddha, khImAra, unmatta, vagere ayeAgya dAtAnI pAsethI lIdheluM. 7. unmitraH sacitta padAtha thI mizra. 8. apariSkRta : kharAkhara acitta na thayeluM. 9. lipta H vasA vagerethI kharaDAyelA hAtha yA pAtrathI ApeluM. 10. ditaH ghI vagere DhALatuM hoya e rIte ApeluM. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhUma cakravatanI kathA [pAnA 16 mATe) vasaMtapura gAmamAM mA-bApanA pattA vinAne agni nAmane kaI anAtha chokaro hato. eka vakhate kaI saMgha sAthe bIje gAma javA nIkaLatAM, jaMgalamAM bhUle paDavAthI jama nAmanA tApase tene pitAnA putra tarIke rAkhI lIdho. pachI te tapasvI thaI jamadagni nAmathI prasiddha thaye. tene sAMbhaLavAmAM eka vAra AvyuM ke, "putra vinAnA mANasanI gati thatI nathI. tethI te nemikakeSTaka gAmamAM jitazatru rAjA pAse gaye ane tenI pAse tenI kanyAnI mAgaNI karI. rAjAe tene pitAnI reNukA nAmanI kanyA paraNAvI. te kanyA yauvanamAM AvatAM jamadagnie tene kahyuM ke, huM eka caru tAre mATe taiyAra karuM chuM, te tuM khAIza te tane brAhmaNemAM zreSTha evo putra thaze. tyAre teNe kahyuM ke hastinApuranA anaMtavIrya nAmanA rAjAne mArI bahena paraNAvI che, tene mATe paNa tame.caru taiyAra kare. jamadagnie tene mATe uttama kSatriya putra thAya tevo caru taiyAra karyo. paraMtu, reNukAe mAnyuM ke, mArI peThe mAre putra paNa jaMgalanA jAnavara jevo thAya te ThIka nahi; tethI teNe pitAnI bahenane mATe taiyAra thayele caru khAdho, ane pitAne mATe taiyAra thayela caru bahenane mokalAvyuM. reNukAne rAma nAme putra che ane ane tenI bahenane kRtavaya . rAme kaI vidyAdharane vAgyuM hatuM tyAre madada karI hatI tenA badalAmAM teNe tene parazuvidyA zIkhavI hatI. tyArathI te parazurAma e nAmathI prasiddha thayo hato. eka vakhata reNukA pitAnI bahenane maLavA hastinApura gaI. tyAM tene banevI anaMtavIya tenA premamAM paDI gayuM. tenA saMbaMdhathI reNukA pharI garbhavatI 114 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. subhama cakravatInI kathA thaI tathA tene bIjo putra thaze. jamadagni tema chatAM tene pitAne Azrame pAchI lAvyA, paraMtu parazurAme krodhathI tenuM mAthuM kApI nAkhyuM. A vAta reNukAnI bahene sAMbhaLatAM, teNe pitAnA pati anaMtavIryane tene badale levAnuM kahyuM. tethI teNe AvI AzramamAM upadrava macAvavA mAMDyo, paraMtu aMte te parazurAmane hAthe mAryo gaye. tenA putra kRtavIryane tenI mAe tenA pitAnA maraNanuM kAraNa jaNAvyuM, AthI gusse bharAI teNe jamadagnine mArI nAkhe. tethI gusse thaI parazurAme kRtavIryane mArI nAkhe. kRtavayanI rANuM te vakhate garbhiNI hatI. te tyAMthI nAThI ane tApasanA AzramamAM teNe subhUma nAmanA putrane janma ApyuM. parazurAma kSatriya upara khUba ciDAyelo hato, tethI teNe sAta vAra pRthvIne ni:kSatriya karI nAkhI, paraMtu tApasane Azraye subhUma chUpI rIte meTa thavA lAge. moTe thatAM teNe parazurAmane mArI pitAnuM vera lIdhuM, ane badalAmAM 21 vAra pRthvI brAhmaNa vinAnI karI. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ y brahmadattanI kathA [ pAna 16 mATe] cAra gAvALiyAoe eka vAra jaMgalamAM mArga bhUlelA kAI sutinI khAnapAna vagerethI sevA karI hatI. tenA badalAmAM munie temane dharmopadeza ApI dIkSA ApI hatI. paraMtu temAMnA e aMte sAdhuvanathI kaMTALyA. tethI te maryAM bAda svage jaI, tyAMthI vyuta thaI zapura nagaramAM dAsIne peTe janmyA. te janmamAM sApa karaDavAthI maraNa pAmIne tene kAliMjara parvatamAM mRga tarIke janmyA. tyAM pazu pAradhIthI haNAI te vArANasImAM bhUtadatta nAmanA caMDAlapatine tyAM citra ane sabhUta nAmanA be putra tarIke janmyA. tyAMnA rAjAneA pradhAna rAjAnA gunAmAM AvatAM teNe tene bhUtadattane mArI nAkhavA se|pI dIdhA. paraMtu bhUtadatta tene potAnA putrAne vidyA zIkhavavAnI zarate gharamAM chupAvI rAkhyA. tenI pAse pelA e bhAIe saMgIta zIkhyA. paraMtu te caMDALa hovAthI saMgItanI mijalasamAM vAravAra leAkAne hAthe tiraskAra pAmatA; AthI kaTALI temaNe ApadhAta karavAno vicAra karyAM. pazu DhAi munie temane potAnAM pUrvAkarmAne tapathI dhAvAnI salAha ApIne dIkSA ApI. pachI te ane ugra tapasvI anyA. eka vakhata sanatkumAra cakravatI sabhUtane darzIne AvelA, te vakhate te rAjAnI rANI sunaMdAnA vALanI laTAnA pagane sparza thatAM sabhUta mAhita thaI gayA ane Aje janme te tevA strIratnane pati cakravatI rAjA thAya evA teNe saMkalpa karyo. bIje janme te kAMpilma nagaramAM brahmarAjAnI rANIne peTe putra tarIke janmyA. tenuM nAma brahmadatta pADavAmAM AvyuM. tene bhAI citra purimatAlamAM nagarazeThane tyAM janmyA ane sAdhu thayA. tenA ane brahmadattanA meLApanuM k Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. pradattanI kathA 117 varNana uttarAdhyayana sUtramAM Ave che. (jue A mALAnuM aMtima upadeza' pustaka, pA. 69 40. AvRtti trIjI. ) brahmadattanA pitara tenA bacapaNamAM ja maraNa pAmatAM., brahmadattanA pitAnA mitra dI rAja tenI saMbhALa rAkhavA lAgyA; paNa pachI brahmadattanI mAtA sAthe meAhamAM paDI jAte rAjA thaI kheThA. brahmadattane mArI nAkhavA teNe ghaNA prayatna karyAM paNu tenA pitAnA vaphAdAra pradhAnanI madadathI te nAsI chUTayo ane pachI khaLa bheguM thatAM dIne mArIne cakravatI rAjA thayA. co eka divasa tenA zarUAtanA duHkhanA divasone paricita krAI brAhmaNa tenI pAse Avyo ane kahevA lAgyA ke, tuM pote rAja je bhAjana kare che, te ja prakAranuM bhAjana mane paNa rAja Apa. brahmadatte tene samajAvIne kahyuM ke, mAruM anna bahu unmAdaka hAya che; eTale tArA jevA mATe te hitakara nathI. paraMtu teNe na mAnyuM. eTale Akhare rAjAe tenuM kahevuM kabUla rAkhyuM. paraMtu cakravartInuM anna te brAhmaNukuTuMbanA peTamAM jatAM ja, rAtre te kuTuMbane tIvra kAmeAnmAda thayo. ane AkhuM kuTuMba mA-bahena-dIkarI-pitA-putra ityAdinA bhedabhAva bhUlI kAmakrIDA karavA lAgyuM. bIje divase unmAda zamatAM te AkhuM kuTuMba zaramanuM mAthu mRtaprAya thaI gayuM. pelA brAhmaNu zaramAI jaMgalamAM jatA rahyo. tyAM teNe eka bharavADane kAMkarI vaDe jhADanAM pAna tAkatAM joyA. pachI te bharavADa dvArA te brAhmaNe gAmamAM savArIe nIkaLelA brahmadattanI AMkheA kAMkarIe marAvIne phADAvI nAMkhI. te bharavADane rAjAnA mANasAe pakaDatAM teNe peAtAne preranAra brAhmaNanuM nAma daI dIdhuM. e sAMbhaLI rAjAne AkhI brAhmaNujAti upara atyaMta rASa AvyA ane tenA AvezamAM teNe eka thALa bharIne brAhmaNAnI AMkhA peAtAnI pAse lAvavAnA hukama ApyA. tevA thALane sparze te rAja karatA tyAre ja tene zAMti thatI. A pramANe chevaTanA divaseAmAM durmAMna thavAthI tenI duti thaI. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasurAjAnI kathA [pAna 21 mATe) vasurAjanI vArtA brAhmaNa saMpradAyamAM paNa suprasiddha che. kSIrakadaMba munine tyAM temano putra parvata, rAjaputra vasu ane nArada e traNa bhaNatA hatA. bhaNuM rahyA bAda traNe dUTA paDI gayA. parvata pitAnA mRtyu pachI temanI jagAe AcArya thayo. eka vakhata nArada tene tyAM AvyA. te vakhate ziSyane bhaNAvatAM parvate, "yajJamAM ajane hama kare joIe, e vAkyamAM "ajano artha bakare karyo. nArade kahyuM ke, gurue te tene artha "traNa varSa bAda bIjazakti nAza pAmavAthI na Uge tevuM dhAnya" karyo che. paraMtu parvate te kabUla na karyuM. baMnemAM vivAda vadhatAM ema nakkI thayuM ke, ApaNe vasurAjAne pUchavuM ane je hAre tenI jIbha kApI nAkhavI. gurupanI A badhuM sAMbhaLatAM hatAM. temane khAtarI hatI ke, "aja ne artha upara jaNAveluM "dhAnya" ja karavo joIe. tethI te vasurAjA pAse gayAM ane baMne jaNa Ave tyAre jUThuM bolI parvatane artha khare che ema kahevAnuM tenA upara dabANa karyuM. na chUTake rAjA kabUla thayA, paNa tethI tenI durgati thaI 19 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMDika ane jaihiNeyanI kathA [pAna 23 mATe ! maMDikanI vArtA A pramANe cheH mUladeva rAjAnA rAjyamAM ja corI thatI chatAM cera pakaDAte nahi. AthI eka divasa mUladeva jAte ja vezapalaTo karI nagaramAM rAtre pharavA nIkaLe. cAre bAju rakhaDIne thAkI javAthI aMte te kaI maMdiranA khaMDeramAM sUI gayo. moDI rAte tyAM thaIne jatAM maMDika ceranI lAta vAgatAM te jAgI UThayo. pitAe pUchayuM "tuM keNa che"rAjAe kahyuM, "bhikhArI." cAre tene kahyuM ke, cAla mArI sAthe, tane Aja zrImaMta banAvI dauM." pachI tene sAthe laI teNe gAmamAM khAtara pADyuM ane badho bhAra mULadevane mAthe mUkI te tene gAma bahAra pitAnI chUpI guphAmAM laI gayo. tyAM mAla UtarAvI, teNe potAnI bahenane rAjAnA paga kUvA pAse laI jaI jovAnuM kahyuM. rojanA niyama pramANe paga dhotI vakhate tene kUvAmAM gabaDAvI pADavAne badale tenI bahena rAjAnuM rUpa joI mahita thaI gaI ane tene chUpI rIte bhagADI dIdhA. bIje divase rAjAe te corane nagaramAM Avela jeI pitAnI pAse belAvI maMgAvyuM, ane tene zaMkA na Ave te rIte tenI bahena sAthe paraNavAnI mAgaNuM karI. pelAe te kabUla karyuM ane rAjAe tene vaDA pradhAna banAvyuM. pachI te jANe nahIM tema dhIme dhIme tenuM badhuM dhana maMgAvI lIdhA bAda aMte rAjAe tene vadha karyo. rauhiNeyanI vAta A pramANe che. tene bApa aThaMga cera hite. teNe maratI vakhate chokarAne pitAnI vidyAne vAraso ApatI vakhate mahAvIra upadeza ApatA hoya tyAM kadI na javAnI pratijJA karAvI. auhiNeya caravidyAmAM tenA bApa karatAM paNa kuzaLa nIkaLe. eka divasa pitAnA javAnA rastAmAM teNe mahAvIrane upadeza ApatA joyA. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 yogazAstra temane upadeza kAnamAM na pisI jAya te mATe teNe kAnamAM AMgaLIo besI dIdhI. paraMtu pagamAM kAMTa vAgavAthI, te kADhavA hAtha kAna uparathI uThAvatAM tene ATalA zabdo saMbhaLAI gayA, ke, "devanA paga jamInane na aDake, temanI AMkho na mIMcAya, temanI mALAo na karamAya, temane parasevo na thAya, ane temane dila mela na hoya " gAmamAMthI roja cera corI karI nAsI chUTato hovAthI rAjAnA putra abhayakumAre eka vakhata jAte AkhA gAmane chUpI rIte ghere ghAlyo, ane aMdara ceranI pAchaLa DAdoDa macAvI. rohiNeya bahAra nIkaLavA jatAM ja lazkaranA hAthamAM sapaDAya. paraMtu tenI pAse cArIne kAMI muddo na hovAthI tene kAMI zikSA karI zakAya tema nahotuM. tethI abhayakumAre tene meM tenA pApanI kabUlAta karAvavA nIcenI yukti racI : te cerane teNe khUba raMgarAgamAM caDAvI, dArU pAI, tenuM bhAna bhulAvI dIdhuM. tyArabAda teNe tenI AsapAsa svargane dekhAva racI dIdho. cAre ghenamAM ema mAnyuM ke pote svargamAM che. tyAM tene devadUte apsarAo pAse laI javA AvyA. te utsAhamAM AvI temanI pAse javA lAgyo; teTalAmAM eka devadUte AvI tene rAjyo ane kahyuM ke, ahIMthI AgaLa jatA pahelAM jIvane, pitAnAM badhAM sArAM mAThAM kama kahI batAvavAM paDe che. pile cera apsarAonA mehamAM pitAnuM badhuM kahevA taiyAra thaye; eTalAmAM tene mahAvIrane pilo upadeza yAda AvyuM ke, denA paga jamInane na aDake che. eTale te ekadama thaMbhI gaye ane te devadUtanA paga vagere jevA lAgyo. tene khAtarI thaI gaI ke, A svarga ane devadUta vagere badhuM banAvaTI che. eTale teNe pitAnAM satkarma ja vakhANuM batAvyAM. aMte thAkIne abhayakumAre tene choDI dIdhe. chUTyA pachI te cerane vicAra AvyuM ke, kAMTe kADhatA sudhImAM ja jemanAM vacana saMbhaLAI javAthI huM rAjAnI zikSAmAMthI bacI gaye, temanuM sAcesAca zaraNa levAthI mAruM kevuM bhaluM thaze? pachI teNe mahAvIra pAse jaI dIkSA lIdhI, ane AjIvana dhamarata rahI svarga prApta karyuM. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAyaNanI kathA [pAna 25 mATe] laMkAnA rAjA rAvaNunA gaLAmAM vaDIlapara parAthI prApta thayelI divya navaratnAnI eka mALA hatI. temAM tenu mukha pratibiMbita thavAthI tene za mukha hoya tema dekhAtuM hatuM. teNe aneka vidyAe! sAdhelI hatI, ane temanA pratApe te duSa tathA mahA baLavAna banelA hatA. tenA putra mezvanAde pazu iMdra nAmanA vidyAdharAnA rAjAne raNamAM harAvI kuda pakaDayo hatA. rAvaNe pAtAlalakA jItIne tenuM rAjya kharane soMpyuM hatuM tathA tene potAnI bahena paraNAvI hatI. marutta nAmanA rAjAne mana karatA joI, teNe tene ahiMsAnA upadeza ApI yajJa badha karAvyA hatA. ayeAdhyAnA rAjA dazarathane kauzayAdi rANIethI rAmAdi putro thayA hatA. eka vakhata rASe bharAyelI sumitrAne manAvavA jatAM te rAjAe potAnA aMtaHpuranA vRddha kaMcukIne joyA. tene joI rAjAne vicAra AvyA ke, vRddhAvasthA prApta thatA pahelAM mekSa mATe prayatna karavA joIe. tethI temaNe rAmane rAjagAdI ApavAnA vicAra karyAM; paraMtu pahelAM kAI vakhata kaikeyIne e varadAna ApelAM te anusAra kaikeyIe rAmane cauda varSanA vanavAsa ane bharatanA rAjyAbhiSeka mAgyAM. pariNAme sItA tathA lakSmaNa sAthe rAma daMDakavanamAM pa`cavaTI AzramamAM jaIne rahyA. tyAM kAi vAra e muni AvI caDayA. temane kAraNe devAe karelI puSpavRSTithI kheMcAI jaTAyu nAmanA gIdha tyAM Avyo; tathA munione upadeza sAMbhaLatAM pUjanmanuM smaraNa thavAthI rAmanI pAse rahyo. eka vakhata lakSmaNu jaMgalamAM phaLAdi mATe bahAra gayA ra1 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 yAgazAstra hatA; tyAM temaNe eka divya talavAra joI. tenI dhAranI parIkSA karavA temaNe vAMsanA eka jhuMDa upara tene calAvI. tethI te jALAnI sAthe aMdara eThelA eka mANusanuM mAthuM paNa kapAI gayuM. lakSmaNe AvI rAmane te badhI vAta kahetAM rAme kahyuM ke, A te suhAsa nAmanI divya taravAra che; pelA puruSa tenI sAdhanA karatA haze. eTalAmAM rAvaNanI bahena ane kharanI patnI cadrakhA pAtAnA putrane mAranAranI zodhamAM tyAM AvI; paraMtu rAmanu rUpa jotAM putrazoka bhUlI rAma upara mAhita thaI gaI. rAme tene kahyuM ke, mArI pAse te! mArI patnI che; mATe tu patnI vinAnA lakSmaNu pAse jA. te tadanusAra lakSmaNa pAse gaI; paraMtu lakSmaNe tene kahyuM ke, eka vAra tuM mArA vaDIla moTAbhAi ne manathI apita thaI cUkI che, eTale have te! tuM mArI mA samAna thaI. Ama nirAza thayelI, tathA putrazokathI vyAkuLa banelI caMdrakhAe jai ne khara vagerene putravadhanI vAta karI, ane tene badale levA temane uzkeryA. lakSmaNa temanI sAthe laDavA lAgyA; teTalAmAM caMdragukhAe laMkA jaIne rAvaNane paNu rAmanI suMdara patnI sItAne harI lAvavA uzkeryAM. rAvaNu puSpaka vimAnamAM tyAM AvyA. rAmane sItA pAsethI dUra khaseDavA teNe mAyAthI, lakSmaNa rakSetramAM madada mATe kheAlAvatA heAya tevA avAja karyo. rAma jatAM rAvaNu sItAne laI, jaTAyune dhAyala karIne nAThA. rAma ane lakSmaNa pAA AvatAM jaTAyu pAse badhA vRttAMta jANI, sItAnI zodhamAM nIkaLyA. kiSkiMdhA nagarInA rAjA sugrIva eka vakhata gAma bahAra krIDA karavA gayA hatA. te vakhate AkAzamAM karatA sAhasargata nAmanA vidyAdhare tenAM aMtaHpuramAM tenI patnI tArAne joI. tethI mAhita thaI ne te sugrIvanuM rUpa lai ne tyAM AvyA, paraMtu te aMtaHpuramAM pahoMce tyAra pahelAM sAcA sugrIva pAche| AvyA ane te baMne vacce bhAre yuddha thayuM. sAcA sugrIva thAkIne nagara bahAra kAI baLiyAnI madadanI zodhamAM cAlye! gayA. ( tene meTA bhAI baLavAna vAlI teA te agAu rAjya Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. rAmAyaNanI kathA 123 tajI, mekSa pAme hate.)e arasAmAM sugrIve sAMbhaLyuM ke, rAme kharane mArI tenI jagAe pAtAla-laMkAnA sAcA rAjAnA putrane pharI gAdIe besADyo che. tethI tenI madada mAgavA te gaye. rAme kiSkidhA AvIne dhanuSyane TaMkAra karyo, tethI pelA banAvaTI sugrIvanI mAyA dUra thaI gaI. pachI me tene eka ja bANathI pUre karI, sugrIvane rAjya ApyuM. ANI bAju rAvaNe sItAne pitAne vaza thavA samajAvavA pitAnI rANuM madadarIne melI hatI. pitAnA patinuM ja dUtIkama karatI te strIne joI sItAne ghaNe gusso Avyo. te ja arasAmAM sugrIve mekalelA hanumAne sItAne rAmanI vIMTI ApI ane dilAso Apya tathA pachIthI laMkAne paga vaDe chinnabhinna karI nAkhI, te pAchA AvyA. ahIM, rAme setu bAMdhI laMkA upara caDAI karI. laDAImAM rAvaNe lakSmaNane ghAyala karyA. keI vidyAdhare te vakhate khabara ApI ke, adhyAthI 12 yojana dUra AvelA kautukamaMgala nagaranA rAjA, tathA kaikeyInA bhAI droNadhananI vizalyA nAmanI kanyAnA nAkhelA pANIne sparza karAvo te ja lakSmaNa vaze. tethI hanumAna vimAnamAM besI adhyA gayA ane bharatane sAthe laI droNadhana pAse vizalyAnI mAgaNI karI. rAjAe te khUzIthI kabUla rAkhI. pachI pelI kanyAe AvI lakSmaNane niHzalya karyA, tathA bIjA badhA laDavaiyAone paNa pitAnA nAphelA pANIthI jIvatA karyA. kuMbhakarNa vagerene paNa rAme jIvatA karAvyA, ane teo tarata ja pravajyAM laI cAlatA thayA. pachI rAme lakSmaNane te vizalyA sAthe ja paraNavyA. tyArabAda pharI yuddha zarU thayuM. temAM lakSmaNe rAvaNanuM mAthuM kApI nAkhyuM. pachI vibhISaNane laMkAnuM rAjya sapI, rAma sItA sAthe ayodhyA pAchA AvyA. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana zeThanI kathA [pAna 25 mATe) aMgadezamAM caMpAnagarImAM dadhivAhana nAmane rAjA hatA. tene abhayA nAmanI parama suMdara rANI hatI. te nagaramAM vRSabhadAsa nAmane jana zeTha raheto hato. tene sudarzana nAmane putra hato. tene gya vayane thatAM maneramAM nAmanI kanyA sAthe paraNAvavAmAM AvyuM. sudarzanane rAjAnA purahita kapila sAthe parama maMtrI hatI. tenI strI kapilA sudarzana upara mehita thaI hatI. eka vakhata kapila bahAragAma gayela te arasAmAM kapilAe sudarzanane kahevarAvyuM ke, tamArA mitra rAjapurohita kapila bahAragAmathI ghaNA bImAra thaIne pAchA AvyA che, ane tamane belAve che. sudarzana gharamAM AvatAM kapilAe bAraNAM baMdha karI pitAne manobhAva tenI AgaLa pragaTa karyo. paraMtu sudarzane kahyuM ke, huM te napuMsaka chuM. eTale kapilAe tene javA dIdho. eka vakhata kapilA abhayArANI sAthe bagIcAmAM pharatI hatI. tyAM teNe sudarzananI strI maneramAne cha putra sAthe joI. te joI teNe rANIne kahyuM ke, sudarzana te napuMsaka che, ane Ane to cha putre che ! rANIe pUchyuM, "te kevI rIte jANyuM ke sudarzana napuMsaka che?" tyAre kapilAe pitAne vRttAMta tene kahI saMbhabhAvyuM. tyAre rANuM belI ke, "tuM mUkha, eTale e rIte tane sudarzana chetarI gaye. tyAre kapilAe TANe mAryo ke, "huM bhale mUrkha rahI; paNa tame kuzaLa che te sudarzanane phasAve te kharA!" rANIe sudarzanane phasAvavAnuM mAthe lIdhuM. eka vakhata rAjA *parastrI pratye te napuMsaka jevo ja hato, eTale te jU huM belyo ema paNa na kahevAya. kathA. 124 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. sudarzana zeThanI kathA 15 bahAra gayele te vakhate teNe dhyAnamAM beThelA sudarzanane chUpI rIte vInavavA mAMDyo. paraMtu sudarzana yAnathI calita thaze nahIM. tyAre rANIe pitAne zarIre lavarAM bharIne bUma pADI ke, "bacAvo, bacAvo, A duSTa mArA upara baLAtkAra kare che. eTale sudarzanane tarata pakaDavAmAM Avyo ane tene vadhanI zikSA karavAmAM AvI. paraMtu tenA upara ugAmelI taravAra phUlane hAra banI jatI. rAjAe jAte AvIne paNa A joyuM. AthI navAI pAmI teNe sudarzanane badhI vAta pUchI, te sadarzane tene badhuM kahI saMbhaLAvyuM. rAjAe tarata tene pitAne hRdaye cAM, ane hAthI upara besADI sAthe lIdhe. abhayA A sAMbhaLI phAMse khAI marI gaI. tyArabAda sudarzana sAdhu thaze. eka vakhata pATaliputra nagaramAM pharatAM pharatAM devadattA nAmanI gaNikAe tene je. teNe paNa mohita thaI jaI manAvavA bahu prayatna karyA. paraMtu sudarzana jarA paNa calita na thayo, eTale devadattAe tene javA dIdho. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sagara rAjAnI kathA [pAna 26 mATe] ayAyAnA cakravartI rAjA sagarane 60,000 putro hatA. temAMne meATA janukumAra eka vakhata pitAnA divya daMDa laI, bhAI e sAthe pRthvIpaTana karavA nIkaLyeA. krUratAM karatAM aSTApada parvata upara bharate karAveluM caitya joI, tene vicAra Abhyo ke, bharata jema A caityathI amara thaI gayA che, tema ApaNe tenI AjubAju apUrva khAI banAvIne amara thaIe. tethI teNe pitAnA divya daMDa chUTA mUkayo. te dare pRthvIne nAgAnAM bhuvana jeTalI UMDI kheAdI nAkhI. AthI badhA nAge jvalanaprabha nAmanA potAnA rAjAne zaraNe gayA. teNe AvI sagaranA putrone khUma dhamakAvyA. pelAe bhUlathI thayelA aparAdhanI kSamA mAgI, tethI teNe temane javA dIdhA. have temaNe vicAra karyAM ke, ATalI UMDI khAI udhADI raheze teA kAlakrame purAI jaze. tethI temaNe pelA daMDa vaDe gaMgA nadIne kheMcI ANIne te khAimAM vALI dIdhI. tethI nAgalekAnAM bhuvaneAmAM pANI pesI gayuM. A joI nAgarAja jvalanaprabhe gusse thaI te 60,000 putrone bALI nAkhyA. sagararAjAne te khabara maLatAM, duHkhathI abhibhUta thaI, teNe jannunA putra bhagIrathane gAdIe besADI ajitanAtha pAse pratrajyA lIdhI. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgamakanI kathA [pAna 40 mATe) anAtha saMgamaka lekonAM vAcharaDAM vagere cArIne tathA tenI mAtA dhanyA lekene ghera kAmakAja karIne jema tema gujarAna calAvatAM hatAM. eka divasa koI utsava nimitte ghera ghera khIra thatI jeI saMgamaka paNa ghera jaI mA pAse khIra mAgavA lAgyo. paraMtu garIba mAthI te na ApI zakAtAM raDavA lAgyuM. tenuM duHkha joI mA paNa vilApa karavA lAgI. pADozIone tenI khabara paDatAM teoe dayA lAvI dhanyAne dUdha vagere sAmagrI ApI. tenI teNe khIra banAvI ane eka thALImAM thoDIka pIrasIne saMgamakane jamavA besADyo; tathA pite aMdara kazuM levA gaI teTalAmAM eka mahinAne upavAsI kaI sAdhu tyAM AvI caDyo ane bhikSA mAgavA lAgyo. tene joI saMgamake pitAnI thALImAM pIraselI khIra tenA vAsaNamAM ThAlavI dIdhI. te laIne sAdhu cAlyA gayA pachI tenI mA bahAra AvI. tenI thALI khAlI thayelI dekhI teNe bIjI khIra temAM pIrasI. te divase akarAMtiyApaNe khIra khAvAthI saMgamaka Apharo caDatAM marI gayo. maratA pahelAM bhUkhyA sAdhune dAna karyuM hovAthI te rAjagRhamAM gaMbhadra zeThane tyAM bhadrA zeThANIne peTe jame. tenuM nAma zAlIbhadra pADavAmAM AvyuM. gabhadra zeThane tyAM ati vipula vaibhava hata; ane zAlIbhadra paNa mAtApitAe paraNAvelI 32 patnIo sAthe vihAra karate havelIne sAtame mALe ja rahevA lAgyuM. tenA pitAnA mRtyu pachI tenI mAtAe badhA Arthika temaja kauTuMbika vyavahAra calAvavA mAMDyo ane zAlIbhadrane tenA sukhopabhogamAM jarA paNa maNuM na AvavA dIdhI. eka vakhata 127 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 gazAstra kaI vepArI rAjagRhamAM zreNika rAjA pAse "ratnakaMbala' laIne AvyA; paraMtu temanI kiMmata vadhAre hovAthI rAjAe te na lIdhA. pachI bhadrA zeThANune te batAvatAM teNe te badhA ratnakaMbale kharIdI lIdhA. tyAra bAda cellaNa rANIe pitAne mATe game te mUlya paNa eka ratnakaMbala kharIdavAne rAjAne Agraha karyo. rAjAe te vepArIone pAchA bolAvatAM temaNe kahyuM ke, te badhA kaMbale te bhadrAzeThANIe kharIdI lIdhA che. eTale rAjAe kiMmata ApI eka kaMbala kharIdavA mATe pitAnA mANasane bhadrA pAse mokalyo. tyAre bhadrAe kahyuM ke, mArA putranI strIonAM pagalUchaNiyAM karavA mATe te kaMbalanA te meM nAnA TukaDA karAvI dIdhA che! AvAM dhanADhya mANaso potAnA rAjayamAM che e jANI, zreNika rAjAne ati AnaMda thayo; ane bhadrAnA gharane vaibhava jAte jevA te eka divasa tene mahele gaye. bhadrAe cothA mALa upara tene besADI tenI bahu baradAsa karI. pachI, rAjA ghera maLavA AvyA che, ema kahI bhadrAe zAlIbhadrane nIce teDAvyuM. tyAre tene vicAra AvyuM ke, mAre A parAdhInatA zI? mAre te evuM sukha joIe, ke jemAM keInI tAbedArI uThAvavAnI na hoya. te nAmane rAjA pAse Avyo ane AvIne tarata ja upara pAcho cAlyo gayo. paNa tenA manamAM e vAtane DaMkha rahI gayo. eka divasa dhamaNa nAmanA muni rAjagRhamAM AvI pahoMcyA. temanI vAta sAMbhaLI zAlIbhadra temane maLavA gaye; ane temane pUchyuM ke, evuM zuM karIe te pitAne kaI uparI na rahe? tyAre temaNe tene kahyuM ke, dIkSA laIne sAdhu thanArane koI uparI nathI rahetuM. eTale zAlIbhadra pitAnI mAne AvIne te vAta karI. tyAre tenI mAe tene samajAvIne kahyuM ke, tAre vicAra sAre che; paraMtu badhI vastune tyAga ekadama karavA jaIza te tuM du:khI thaIza; mATe reja DI DI vastuone tyAga karI tuM TevAto jA. eTale zAlIbhadde roja roja eka eka pathArI ane eka eka strI tajavAno nizcaya karyo. zAlIbhadranI nAnI bahena te ja gAmamAM paraNAvelI Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. sthUlabhadranI kathA 129 : hatI. te A khabarathI duHkhI thaI pitAnA pati dhanya AgaLa pitAnA bhAIe karele kaThora nirNaya kahevA lAgI. tyAre tenA patie tenI mazkarI karIne kahyuM ke, ema roja eka eka strI ane pathArI choDanArAthI sAdhu na thavAya! tyAre tenI strI gussAmAM AvIne bolI ke, je sAdhu thavuM saheluM hoya, te tame ja kema thatA nathI? A sAMbhaLatAM te tarata ja ghara choDI cAlI nIkaLyo ane vIra prabhu pAse jaI teNe dIkSA lIdhI. A vAta sAMbhaLI zAlIbhadra paNa tarata ja badhuM choDI cAlI nIkaLe. sthUlabhadranI kathA [pA. 57 mATe) pATaliputra nagaramAM naMda nAmane rAjA hato. tene zakaTAla nAmane vaDA pradhAna hato. te zakaTAlane sthUlabhadra ane zrIyaka nAmanA be putro hatA. temAMne nAne zrIyaka rAjAnA aMgarakSakanuM kAma karato hato ane rAjane vizvAsapAtra hato, paraMtu sthUlabhadra atizaya buddhizALI hevA chatAM koza nAmanI gaNikAmAM Asakta thaI tene tyAM ja paDI rahe te hatA. tenA pitAnA mRtyu pachI rAjAe tene belAvIne pradhAnapada levAnuM kahyuM. sthUlabhadra vicAryuM ke, rAjAnuM pradhAnapaduM svIkArIza te priyA sAthe nirAMte rahI zakAze nahIM; uparAMta, game teTaluM kAma karIza, te paNa te pada pAmavAnI IcchA rAkhanArA anya lekanI khaTapaTa haMmezAM cAlyA ja karavAnI; ane pradhAnapaduM nahi svIkAruM, te rAja gusse thaze. eTale teNe jaIne saMbhUtivijaya pAse dIkSA lIdhI ane saMsArane tyAga karyo. eka vakhata varSAkALa AvatAM munio saMbhUti pAse cAturmAsanA niyama levA lAgyA. eke kahyuM ke, huM cAra mahinA siMhanI guphAnA - Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI thI thaI gaI anurAga mujaba che mATe AvelA e cigazAstra meM AgaLa upavAsa karI sthira thaIne rahIza. bIjAe mahA jherI nAganA daranA meM AgaLa tevI rIte cAra mAsa rahevAne niyama lIdhe. trIjAe kUvAnA bhAravaTa upara cAra mahinA UbhA rahevAne niyama lIdhe. tyAre sthUlabhadra evo niyama lIdhe ke, kezA gaNikAnI je citrazALA che, ke jemAM kAmazAstra viSayaka uddIpaka citro cAre tarapha cItarelAM che, temAM cha rasavALAM bhejana khAIne cAre mAsa rahIza. e pramANe niyama laI munio cAlyA gayA. kezAne sthUlabhadra upara hArdika anurAga hato; ane tenA cAlyA javAthI te du:khapUrNa thaI gaI hatI. te sthUlabhadrane A veze Avela joI duHkhI thaI, paraMtu tene pitAne tyAM gheDA vakhata mATe Avela joI harSita paNa thaI. teNe tenA kahyA. mujaba pitAnI citrazALAmAM tene utAre karI ApyuM. te haMmezAM tene paDa rasavALAM uttama bhojana karAvatI, ane pitAnAM uttamottama vastrAbhUSaNothI alaMkRta thaIne tenI pAse besatI; paraMtu sthUlabhadra jarA paNa lebha pAmyA vinA pitAnA dhyAnamAM lIna rahe. kezAne dhIme dhIme tenA IdriyajayanI khAtarI thatAM tenA tarapha bhaktibhAva utpanna thaye, ane pitAnA durAcArI jIvanane anutpapa paNa thayuM. rAjAnA hukamathI kaI puruSane paraNavuM paDe, te te sivAya bIjA keI puruSa sAthe zarIrasaMbaMdha tyAgavAne teNe te vakhate ja niyama lI. tyArabAda ati bhaktipUrvaka cAre mAsa teNe sthUlabhadranI zuzruSA karI. cAturmAsa. pUre thatAM badhA munio guru pAse pAchA AvyA. gurue te darekanuM gya zabdomAM abhivAdana karyuM, paraMtu sthUlabhadrane dekhIne te UbhA thaI tene "duSkarathI paNa duSkarane karanAra," tathA "mahAtmana' kahIne tene 19 mULa, "viSAhi. tenI najara paDavA mAtrathI jhera caDI jAya che; athavA te sApa sAmA mANasanI AMkhamAM jhera phUMke che; jethI asahya dAha utpana thatAM te bhAgane varavAthI te jhera te mANasanA zarIramAM dAkhala thaI che. teno prANa le che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. sthUlabhadranI phethA 131 6 satkAra karyAM. tethI badhA ziSyAne adekhAI AvI; ane ame Avu upavAsa jevu kaThaNa vrata ane te paNa siMhanI guphA jevA bhayAnaka rathAne AcayuM; tyAre sthUlabhadra te gaNikAnA mahelamAM SaDrasa khAI ne rahyo, chatAM tene AvA zabdomAM gurue satkAra karyAM,' tenuM te duHkha mAtrA lAgyA. bIje varSe pharI cAturmAsanA vakhata AvatAM. pelA siMhaguphAvAsIe kAzAnI citrazALAmAM jaIne rahevAnI mAgaNI karI. gurue tene kahyu` ke, e vastu tArAthI nahIM thAya, mATe azakya vastu karavAnI icchA cheDI de. paraMtu tethI te potAnA nizcayamAM vadhu masa banI, te tyAM ja gayA. paraMtu tyAM te pahelI ja rAtre te viThThala thaI gayA ane kaiAzA pAse kAmabheAganI mAgaNI karavA lAgyA. tene vratabhaMgamAMthI bacAvavA mATe kaiAzAe tene kahyuM ke, nepAlanA rAjA pAsethI ratnakabala tuM lAvI Ape, te| huM tArI icchA pUNuM karuM. te sAMbhaLI, sAdhue cekamAsAmAM musApharI na karavI joI e chatAM te nepAla sudhI jaI ne tyAMthI te ratnakakhala laI AvyA. rastAmAM lUMTAruoe tene pakaDayo; tyAre temane paNu karagarIne te sAjosame te kabala laI ne kaiAzA pAse AvyA. kAzAe te ratnakaMbala laIne tarata ja dugaMdhI khALamAM nAkhI dIdhA. te joI pelA kahevA lAgyA ke, meM ATalI mahenate ANelI AvI kImatI vastu tuM AvI gaMdakImAM kema nAkhI de che? tyAre kAzAe kahyu ke, ATalAM varSoMthI kaThera tapa vagere AcarIne meLaveluM cAritra tame gaMdakIbharyAM mArA zarIramAM ragadoLavA taiyAra thayA che, tenA karatAM te meM kAMI ja vadhAre nathI karyuM. A sAMbhaLI pelAne bhAna AvyuM ane tyAMthI guru pAse pAchA AvI te pastAveA karavA lAgyA ane peAte karelA aticArA mATe prAyazcitta AcaravA lAgyA. pachI vakhata jatAM kaiAzAne rAjAe peAtAnA rathikane ApI. paraMtu, kAzAnI kuzaLatAthI prasanna thai, tathA tene mee sthUlabhadranA iMdriyajayatI vAtathI mugdha thaI, teNe guru pAse jaI dIkSA lIdhI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 gazAstra eka vakhata magadhamAM 12 varSane dukALa paDyo. te daramyAna sAdhue zAstrajJAna bhUlI javA lAgyA. tethI pATaliputramAM temane saMdha bhege che ane tyAM temaNe agiyAra aMge te ekaThAM karyA; paraMtu bAramuM daSTivAda aMge koI jANatuM na hovAthI bAkI rahyuM. bhadrabAhu ja te bAramuM aMga jANatA hatA. paraMtu te te nepALamAM mahAprANu dhyAna siddha karatA hatA; eTale pATaliputra AvI zake tema nahotuM. tethI saMghe temanI pAse sthUlabhadra vagere pAMcase sAdhuone daSTivAda zIkhI lAvavA mokalyA. bhadrabAhune vakhata bahu thoDe rahe, tethI te ghaNuM bhaNAvI zakatA nahIM. tethI bIjA sAdhuo te kaMTALIne pAchA cAlyA gayA; paraMtu sthUlabhadra kAyama rahyA. pitAnuM vrata pUruM thayA bAda bhadrabAhue sthUlabhadrane 14 pUrvomAMthI 10 te zIkhavI dIdhAM. te arasAmAM bhadrabAhu pharatA pharatA pATaliputra AvI pahoMcyA. sthUlabhadrane paNa A jANI tenI bahena tene vaMdana karavA AvI ane sthUlabhadra kyAM che ema bhabAhune pUchavA lAgI. sthUlabhadra pAsenA oraDAmAM hatA, tyAM tene javAnuM bhadrabAhue kahyuM. sthUlabhadra pite navI zIkhelI vidyAthI bahenane Azcarya pamADavA te vakhate siMhanuM rUpa dhAraNa karyuM. eraDAmAM sthUlabhadrane badale siMha jaI pelI bahena bhadrabAhu pAse pAchI AvI. tyAre bhadrabAhue sAcI vAta jANI laI tene kahyuM ke, te tAre bhAI ja che. eTale te pAchI AvI ane pAchuM manuSyarUpa dhAraNa karelA sthUlabhadra sAthe vAta karavA lAgI. bahena pAchI gayA pachI sthUlabhadra bhadrabAhu pAse AgaLa zIkhavA mATe gayA. tyAre bhadrabAhue kahyuM ke, te tArI vidyAne A rIte upayoga karyo, mATe have huM tane bhaNAvIza nahIM. kAraNake, pachInA samayamAM sAdhuo bahu ja hasava thaze te vakhate temanA hAthamAM A badhI vidyAo jAya te ThIka nahIM. pachIthI, pitAne hAthe pUrvajJAna lupta na thAya te irAdAthI, bAkInAM cAra pUrva temaNe sthUlabhadrane zIkhavyA to kharAM, paraMtu te bIjA koIne zIkhavavAnI manA karI. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 gRhasthanI agiyAra pratimAo [pAna 58 mATe ) 1. darzanapratimA : eTale ke samyagratanuM eka mAsa sudhI saMpUrNa pAlana karavuM. 2. trapratimA : eTale ke be mAsa sudhI aNutenuM barAbara pAlana karavuM. 3. sAmAyika pratimA : eTale ke traNa mAsa sudhI sAmAyika barAbara karavuM. 4. pauSadhapratimA H eTale ke AThama, caudaza, amAsa, ane pUrNimAne divase saMpUrNa pauSadhavata levuM ane tema cAra mAsa sudhI karavuM. 5. kAryotsarga pratimA : eTale ke pAMca mahinA sudhI sthirapaNe jinanuM dhyAna karavuM, snAna na karavuM, rAtre bhojana na karavuM, divase sarvathA brahmacarya pALavuM, rAtre maryAdita brahmacarya pALavuM, pitAnA doSanuM nirIkSaNa karavuM ane kAkI na khosavI. 6. abrahmavajana pratimA : eTale ke cha mahinA sudhI zaMgArano tyAga kara, strIsaMbaMdhane tyAga kare, tathA strI sAthe atiprasaMga na karavo. che. sacitta AhAra-vajana-pratimA : eTale ke, sajIva vastu sAta mahinA sudhI na khAvI. 8. svayaM-AraMbha-vajana-pratimA : eTale ke ATha mahinA sudhI kazI sapApa prakRtti jAte na karavI. 9. bhaya-predhya-AraMbhavajana-pratimA : eTale ke nava mahinA sudhI nokara-cAkara dvArA paNa kaI jAtanI sapApa pravRtti na karAvavI. 10. uddiSTa-bhakta-varjana-pratimA : eTale ke pitAne uddezIne karelA khAnapAna vagere padArthane daza mahinA sudhI upayoga na karavo tathA muMDa rahevuM athavA coTalI rAkhavI. 11. zramaNabhUta pratimA : eTale ke agiyAra mahinA sudhI zramaNuM - sAdhu ' jevI pravRtti rAkhavI. pachInI dareka pratimA vakhate AgaLanI dareka pratimA cAlu rahelI ja gaNavI. 133 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 dhyAnAdi mATe yogya sthAne [ pAna 59 tathA 83 mATe) mULamAM dhyAnAdinA abhyAsa mATe tIrthakaranAM janmAdi sthAne pasaMda karavAM ema kahyuM che. te sthAnonI vigata nIce pramANe che : jina janmasthAna dIkSAsthAna jJAnaprAptisthAna mekSasthAna 1 gaSabhadeva ayodhyA yA purimatAla * aSTApada (AdinAtha) (vinItA), siddhArthavana (kailAsa) 2 ajitanAtha ayodhyA ayodhyA adhyA sametaparvata 3 saMbhavanAtha zrAvastI, zrAvastI zrAvastI 4 abhinaMdana vinItA vinItA. vinItA (adhyA) (adhyA) (ayodhyA) 5 sumatinAtha kezalapura kezalapura kezalapura (adhyA) ( yA) (ayodhyA) 6 padmaprabha kauzAmbI kauzAmbI kauzAmbI 7 supArzvanAtha vArANasI vArANasI vArANasI saMmetaparvata 8 caMdraprabha caMdrapura caMdrapura caMdrapura 9 suvidhinAtha kAkaMdI kAmaMdI kAnaMdI 10 zItalanAtha bhadilapura bhakilapura bhaddalapura 11 zreyAMsanAtha siMhapura siMhapura siMhapura 12 vAsupUjya caMpA caMpA caMpA caMpA (vihAragRha) 13 vimalanAtha kaMpilapura kaMpilapura kapilapura saMmetaparvata * AjanA alhAbAdane eka bhAga. 134 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. thAnAdi mATe yogya sthAne 14 anaMtanAtha adhyA ayodhyA adhyA sameta parvata 15 dhamanAtha ranapura ratnapura * ranapura , 16 zAMtinAtha hastinApura hastinApura hastinApura , 17 kutyunAtha e che " 18 aranAtha 19 mallinAtha mithilA mithilA mithilA 20 munisuvrata rAjagRha rAjagRha rAjagRha (nIlaguhA) 21 naminAtha mithilA mithilA mithilA 22 neminAtha zauryapura dvArikA dvArikA ujajayaMta (ariSTanemi) (giranAra) ra3 pArzvanAtha vArANasI vArANasI vArANasI saMmetaparvata (Azramapada) 24 vardhamAna kuDapura kuDapura RjuvAlukA pApApurI (mahAvIra) (jJAtakhaMDa) nadIne kinAre dIkSA sthAna ane jJAna prAptisthAnamAM jyAM khAsa juduM na jaNAvyuM hoya tyAM sahastrAjhavaNa samajI levuM. A badhAM sthaLanI bhaugolika mAhitI A pramANe che: zrAvastI : e kezala dezanI rAjadhAnI hatI. alhAbAdathI 30 mAIla upara AveluM atyAranuM kema, e tenuM vizeSa manAya che. kapilapura : e dakSiNa paMcAlanI rAjadhAnI hatI. badAona ane pharUkhAbAda kucce AveluM atyAranuM kapila e tenuM avazeSa manAya che. * Audha enDa rAhilakhaMDa relavenA upara AveluM atyAranuM "rUnAI." hAvala sTezanathI deDha-be mAIla Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 yogazAstra caMpA : e aMga dezanI rAjadhAnI hatI. bhAgalapura najIka gaMgA nadI upara AveluM atyAranuM caMpApura, e tenuM avazeSa gaNAya che kAkaMdIH gerakhapura pAse nenavAra sTezanathI deDha mAIla dUra AveluM atyAranuM khunaMdA, e tenuM avazeSa gaNAya che. - rAjagRhaH e magadha dezanI rAjadhAnI hatI. bihArathI lagabhaga 13 mAIla dakSiNe AveluM atyAranuM rAjagira, e tenuM avazeSa gaNAya che. mithilA : paTaNathI uttare 50 gAu upara AvelA atyAranA sItAmaDhIne keTalAka mithilA kahe che, ane keTalAka janakapuraroDa sTezananI pUrvottara 24 mAIla upara AvelA janakapurane mithilA kahe che, - kuDapura : e jUnA vaizAlI zaheranA ja eka jillAnuM nAma hatuM. paTaNathI 27 mAIla uttare Avela basArane jUnA vaizAlIna avazeSa mAnavAmAM Ave che. siMhapuraH kAzIthI traNa keza dUra siMhapurI che. hamaNuM te nagarI nathI, paNa taddana nAnuM gAmaDuM che. sAranAtha ane siMhapurI baMne pAse pAse AvelAM che. caMdrapura: siMhapurIthI caMdrapurI cAra gAu dUra che. e paNa atyAre nAnuM gAma che. * bhaddilapura: paTaNathI dakSiNamAM pacAsa gAu upara A tIrtha che. hAlamAM tene daMtArA (dutArA) kahe che. zayapuraH A sthAna zikahAbAdathI koza upara jamanA nadInA kAMThe AveluM che. "zauri e kRSNanuM nAma che. mathurA choDyA bAda kRSNa dvArikA vasAvyuM hatuM. neminAthanAM paNa bIje kalyANaka dvArikAmAM che e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. - saMmetazikharaH hajArIbAga jillAmAM AvelI atyAranI pArzvanAtha-hIla. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12, dhyAnAdi mATe ceAgya sthAne 130 pAvApurI : bihArathI dakSiNamAM traNa gAu upara AveluM che. RjuvAlukA : upara jaNAvelI pAzvanAtha-hIlathI dakSiNapUrvamAM A nAmanI nadIne keTalAka A nadI mAne che. zAstrama thAmAM RjuvAlukA nadI sAthe bhIyagrAmanA ullekha che; tathA tene pAvApurIthI 12 yAjana dUra batAveluM che. atyAre paNu AjI nadI pAse jamagAma nAmanuM gAma che; te pAvApurIthI lagabhaga teTaluM ja dUra che. yeAganA anya graMthAmAM dhyAnAdi mATe pasaMda karavAnAM nIce pramANe varNavyAM che, sthaLe : zvetAzvataropaniSad same sutro zAAiju vAMgane zabdajalAzayAdibhiH / manonukUla na tu cakSuHpIDane guhAnivAtAzrayaNe prayojayet // < UMcu' tathA nIcuM tihu evuM gAmaya smRttikAdithI zuddha kareluM, kAMkarA, vahni, retI, kalahAdini ane jalAzayathI rahita; manane AnaMda Ape tevuM; tetrane pIDana na karanAruM; ekAMta, tathA bahu pavanavALuM nahi evuM guphrA vagere sthAna pasaMda karI, temAM cega karavA.' hayeAgapradIpikA (1-12) mAM pazu : surAjye dhArmikadeze subhikSe nirupadrave / dhanuHpramANaparyantaM zilAgnijalavarjite / ekAnte maThikAmadhye sthAtavyaM haThayoginA / / sArA rAjAvALA, dhArmi ka puruSovALA, sArI bhikSA tevA, upadravarahita, ekAMta, tathA dhanuSyamAMthI khANu jAya zilA, agni ane jala na hoya tevA dezamAM mapha AMdhIne rahevuM,' - ema jaNAvyuM che. . - maLI zake teTale sudhI hayegIe. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 judAM judAM karmonA A [pAna 68 tathA 73 mATe ] jIvana daramyAna vividha pravRttiothI jIvAtmA je karmo bAMdhe che, te ATha prakAranAM che: 1. jJAnAvaraNIya, eTale ke jIvanA svAbhAvika jJAnane AvaraNa karanArAM ra. darzanAvaraNIya, eTale jIvanI darzanazakitane AvaraNa karanArAM, 3. vedanIya, eTale ke jIvane sukhaduHkha anubhavAvanArAM, 4. mohanIya, eTale ke jIvane moha pamADanArAM- muTha banAvanArAM, 5. Ayudha, eTale jIvane bhaya dhAraNa karAvanArAM; 6. nAma eTale ke jIvane viziSTi gati, jAti Adi prApta karAvanAra; 7. zetra. eTale ke jIvane uccapaNuM ke nIcapaNuM pamADanArAM; ane 8. aMtarAya, eTale ke devA-sevA-bhogavavA AdimAM vighna karanArAM. e judAM judAM karma judI judI pApapravRttine lIdhe baMdhAya che. tenI vigata nIce pramANe che. 1. jJAnAvaraNIya jJAna, jJAnI ane jJAnanAM sAdhane pratye dveSa dhAraNa kare; pitAnI pAse jJAna ke jJAnanuM sAdhana hovA chatAM bIjo mAge tyAre tene chupAvavuM; egya adhikArI maLe to paNa tene mAtsaryabuddhithI na ApavuM; keI ne jJAna meLavavAmAM aMtarAya nAkhavo; bIjo kaI jJAna Apato hoya tyAre tene zarIra ke vANIthI niSedha kare; tathA keIe vAjabI kahyuM hoya, chatAM temAM deSa batAve - e badhAM kAraNothI jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che. ' ra. darzanAvaraNIya [jJAnAvaraNaya mujaba, darzana gaNane.] 3. vedanIya : bIjAmAM ke pitAmAM duHkha zeka, tApa, AkraMda, vadha, ane paridevana vagerenAM nimitta utpanna karavAthI asAtavedanIya 138 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. judAM judAM karmonA Ave 139 eTale ke duHkha bhogavAvanAra karma baMdhAya che. ane bIjA upara anukaMpA, dAna, tapa saMyamadine adhUro ke buddhirahita svIkAra, zAMti ane (lobhAdi vikArothI rahitapaNArUpI) zicathI sAtavedanIya karma baMdhAya che. 4. mehanIyaH jJAnI puruSanI niMdA, zAstranI niMdA, sAdhu vagerenI niMdA, dharmanI niMdA, ane devonI niMdA vagerethI darzanamehanIya karma baMdhAya che. ane krodha-lebhAdi jAte AcaravAM ke bIjAmAM utpanna karavAM; satya dharma ke dIna manuSya vagerene upahAsa karavAnI vRtti ke Teva rAkhavI; vividha kriIDAomAM parAyaNa rahI, vrata-niyamAdi pratye aNagamo rAkhe; bIjAone becenI upajAvavI; halakAonI sebata karavI; kena ArAmamAM khalela karavI; pote zokAtura rahevuM ane bIjAne zokamagna karavA; pote DaravuM ane bIjAne DarAvavA; hitakara kriyA ke AcAranI ghaNA karI, strI jAtine gya, puruSajAtine yogya ane napuMsaka jAtine saMskAra keLavavA -e badhAM cAritramehanIya karma baMdhAvAnAM kAraNa che. 5. AyuSaH prANIone duHkha thAya tevo AraMbha, parigraha, zairya ane ati kAmaga -e narakaAyuSa karma baMdhAvAnAM kAraNa che. chaLa, prapaMca, mAyA, vagere tiryaMca(pazupakSI)AyuSanAM kAraNa che. AraMbhaparigraha eAM rAkhavAM, mRdutA ane saraLatA e badhAM manuSyaAyuSanAM kAraNo che. A traNenAM sAmAnya kAraNa nirvatapaNuM ane niHzIlapaNuM paNa che. kAMIka aMze adhUrAM, temaja parAdhInapaNe ke anukaraNabuddhithI buddhirahita tapa-saMyamAdinuM AcaraNa te devaAyuSyanuM kAraNa che. . . 6. nAma: mana vacana ane kAyAnI kuTilatA (eTale ke bolavuM kaMIka, karavuM kaMIka, ane ciMtavavuM kaMIka), bIjAne ADe raste dera, vagere azubha nAmakarmAnAM kAraNa che; ane tethI ulaTuM e zubha nAmakarmanuM kAraNa che. vItarAga puruSoe kahelAM to upara Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 cogazAsa nimaLa ane dRDha ruci, mekSamAga ane tenAM sAdhana pratye bahumAna rAkhavu, tratAM ane temanA pAlanamAM upayAgI zIleAMmAM jarA paNa pramAda na karaveza, tattva viSe sadA jAgRtapaNuM, sAMsArika bhegeAnI lAlacamAM kadI na paDavu, jarA paNa zakita cAryA vinA dAnAdi karavAM, temaja tapAdi sahana karavAM, sAdhusaMdhane svasthatA paheAMcADavI, kaiAI te muzkelImAM madada karavI, ahuta-AcAya bahuzruta- zAstra e cAramAM zud niSThAthI anurAga, sAmAyikAdi cha Avazyaka kriyAone kadI na cheDavI, mekSamAnuM pAlana tathA upadeza karI tene prabhAva vadhAravA, temaja samAnadhamI upara vAtsalya -e tI iMkara nAmaka nAM kAraNe che. cha, getra: paritA ane AtmaprazasA e nIca gAtrakamanAM kAraNa che; ane tethI UlaTuM karavuM te uccagetrakamanuM kAraNa che. . aMtarAya : kAI ne dAna, bhAga, upabhAga AdimAM aDacaNa nAkhavI ke tenI vRtti rAkhavI te aMtarAyakama nuM kAraNa che. Ama dareka kama baMdhAvAnAM judAM judAM kAraNu batAvyAM che; pazu temAM yAda rAkhavuM ke, te te pApaprattine prasaMge mukhyatve te kama aMdhAya che eTaluM ja; bAkI te ja pApapravRttithI khIjAM paNa ka ehevatte aMze baMdhAya che ja. * tue pAnuM 54. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 AtyaMtara tapanI vigato [pAna 76 mATe ) che prakAranA AtyaMtara tapanI vizeSa vigate A pramANe che: (1) prAyarivaranA nIce pramANe daza prakAra che: 1. karelA aparAdhanuM guru AgaLa prakaTIkaraNa "Alecana'. 2. thayela bhUlane anutApa karI, tethI nivRtta thavuM ane navI bhUla na karavA sAvadhAna thavuM te "pratikramaNa. 3. ukata baMne sAthe karavAM te "mizra'. 4. khAnapAna AdimAM koI vastu akalpanIya AvI jAya ane pachI mAlUma paDe te tene tyAga kare te "viveka. 5. ekAgratApUrvaka zarIra ane vacananA vyApAra cheDI devA te "vyasarga'. 6. anazana Adi bAhya tapa karavuM te "tapa". 7. doSa pramANe divasa, pakSa, mAsa ke varSanI pravajyA ghaTADavI te "cheda'. 8. ahiMsAdi mahAvratone bhaMga thavAne lIdhe pharI prathamathI ja je Aje paNa karavuM te "mUla". 9. bahu bhAre aparAdha hovAne lIdhe amuka khAsa tapa (ke jene UbhA thavA ke besavAne mATe paNa azakta thaI jAya tyAM sudhI karavAnuM hoya che, te) na kare tyAM sudhI pharI tene tratAdi na ApavAmAM Ave, te 'anavasthAya". 10 pArasaMcika' eTale gaNu, saMdha vageremAMthI tene eka ja bahiSkAra kare te. (2) vaizavR, e sevArUpa hovAthI, sevAgya pAtronA daza prakAra pramANe tenA daza bheda thAya che. 1. mukhyapaNe jenuM kArya vrata ane AcAra grahaNa karAvavAnuM hoya te "AcArya'. 2. mukhyapaNe jenuM kArya mRtAbhyAsa karAvavAnuM hoya te "upAdhyAya'. 3. vaya, dIkSA, zAstrAyayana 142 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 yogazAstra vageremAM vaDIla heya te "sthavira'. 4. moTA ane ugra tapa karanAra hoya te tapasvI'. 5. je navo ja dIkSita thaye hoya ane zikSaNa meLavavAne umedavAra hoya te "zaikSa'. 6. roga vagerethI kSINa thaI gayA hoya te "glAna". 7. samAnadhamI hoya te "sAdhamika. 8. eka ja dIkSAcAryane zidhyaparivAra te "kula. 9. judA judA AcAryone ziSyarUpa sAdhuo, je paraspara sahAdhyAyI hovAthI samAna vAcanAvALA hoya, te "gaNu". 10. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e cAra prakAra maLIne thatA samudAya te "saMdha. (3) vAdhyAyanA pAMca bheda che : '1. zabda ke arthane prathama pATha le te vAcanA'. 2. zaMkA dUra karavA ke vizeSa khAtarI karavA paDapUcha karavI te "pracchanA'. 3. zabda, pATha ke tenA arthanuM manathI ciMtana karavuM te "anuprekSA. 4. zikhela vastunA uccAranuM zuddhipUrvaka punarAvartana karavuM te "AkhAya-parAvartana'. 5. jANela vastunuM rahasya samajAvavuM te "dharmopadeza. (4) vinayanA jJAna, darzana, cAritra ane upacAra evA cAra bheda che. 1. jJAna meLavavuM, tene abhyAsa cAlu rAkho ane tene bhUlavuM nahIM, te jJAnavinaya. 2. tatvanI yathArtha pratItirUpa samyagadarzanathI calita na thavuM, ane temAM AvatI zaMkAonuM saMzodhana karI nizaMkapaNuM keLavavuM, te darzanavinaya. 3. cAritramAM cittanuM samAdhAna rAkhavuM, te cAritravinaya. 4. pitAnAthI zreSTha puruSanI sAme javuM, te Ave tyAre UDIne UbhA thavuM, vagere upacAravinaya. (5) curaNanA bAhya ane AvyaMtara ema be prakAra che. dhana dhAnyAdi bAhya vastuomAMthI mamatA uThAvI levI, te bAhyopadhivyutsarga; ane zarIra uparathI mamatA uThAvavI temaja kASAyika vikAramAMthI tanmayapaNane tyAga kare, te AtyaMtaro padhivyasarga. (6) dhyAnanA Ad, raudra, dharma ane zukla evA cAra bheda che. ahIM pachInA be ja vivakSita che. vItarAga ane sarvajJa puruSanI AjJA zI che, kevI hovI joIe, dezanuM svarUpa zuM che, temAMthI kema chuTAya, kayuM duHkha kayA karmane AbhArI che, vagere bAbatonA vicAra upara Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. madhyaloka 144 ekAgra thavuM te dharmadhyAna kahevAya. zukladhyAnamAM AkhA jagatanA bhinna bhinna viSayamAM asthirapaNe bhaTakatA manane DhoI eka viSaya upara lAvI sthira karavAthI zarUAta karavAnI hoya che. pachI e sthiratA daDha thatAM dhIme dhIme mana taddana zAMta thaI niprakaMpa banI jAya che, ane jJAnanAM badhAM avaraNa vilaya pAmI sarvajJapaNuM pragaTe che. pachI zvAsaprazvAsa Adi sUkSma kriyAo paNa aTakI jaI AtmapradezanuM sarvathA akaMpapaNuM pragaTe che. tyAre Astro ane baMdhane nirodha thaI temaja zeSa sarva kama kSINa thaI mokSa prApta thAya che. enA vizeSa varNana mATe juo pAna 95 I. 15 madhyaka [ pAna 78 mATe ] malakamAM dIpa ane samudra asaMkhyAta che. teo dvIpanI pachI samudra ane samudranI pachI dvIpa e rIte goThavAyelA che. jaMbudvIpane pUrva-pazcima tathA uttara-dakSiNa vistAra lAkha lAkha janane che. tenI AjubAju lavaNasamudra Avela che. tene vistAra enAthI bamaNo che. tenI AjubAju dhAtakIkhaMDa che. tene vistAra lavaNasamudrathI bamaNe che. tenI AjubAju kAledadhi che; tene vistAra dhAtakIkhaMDathI bamaNo che. tenI AjubAju puHkaravaradvIpa che, teno vistAra kAlodadhithI bamaNe che; ema chevaTanA dvIpa svayaMbhUramaNathI chevaTanA samudra svayaMbhUramaNane vistAra bamaNe che. A dvIpa-samudronI racanA ghaMTInA paDa ane thALAnI samAna che. jabudIpa sauthI vacamAM che. enI vacamAM meruparvata che. merunI UMcAI lAkha jana jeTalI che. temAM hajAra jana jeTalo bhAga Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 cAgazAstra jamInamAM che. ja'budrIpamAM mukhya sAta kSetre che, temane 'za' ke va' paNa kahe che. temAM paheluM bharata che. te dakSiNa tarapha che. tenI uttare humavata, tenI uttare hari, tenI uttare videha, videhanI uttare ramyaka, ramyakanI uttare hiraNyavata ane hiraNyavatanI uttare aravata che. sAte kSetrAne ekabIjAthI judA pADanAra cha patA che; te vadhara kahevAya che, te zradhA pUrvathI pazcima lAMbA che. bharata ane haimavatanI vacce himavAna che. bAkInAnAM nAma mahAhimavAna, niSadha, nIla, rUmI ane zikharI che. ' jAMbudrIpanI apekSAe dhAtakI khaMDamAM meru, va ane vadharanI sakhyA bamaNI che, paraMtu temanAM nAma eka sarakhAM ja che, dhAtakIkhaMDane AkAra cUDI jevA che. tenA pUrvAdha ane pazcimA` ema e bhAga che. pratyeka bhAgamAM eka eka meru, sAta sAta vaSa~' ane cha che varSadhara che. puSkaradvIpanA ardhA bhAgamAM paNa dhAtakIkhaMDa jeTalA ja~~~ e meru, cauda vaSa` ane khAra vadhara che. A rIte kula aDhI dvIpamAM kula pAMca meru, trIsa varSadhara ane 35 kSetrA che. puSkaradvIpamAM eka mAnuSAttara nAmane pata che. te tenI kharAbara madhyamAM zaheranA killAnI jema pharatA gALAkAra AvelA che. jaMbudrIpa, dhAtakIkhaMDa ane ardho puSkaradvIpa, tathA lavaNu ane kAlAdhi e e samudra eTale ja bhAga manuSyalAka kahevAya che. enI bahAra kAI manuSya janmo nathI ke maratA nathI. mAtra lavaNusamudramAM 56 aMtaradvIpa che. manuSya jAtinA mukhya me bhAga che : Aya ane anAya. nIcenA sADIpacIza janapado-dezeA-mAM utpanna thatA leke Aya che. te dezanAM * jabudvIpa, vadhara yatA vagerenuM AvuM vana viSNupurANa (2-1), bhAgavata purANa (5-20) vagere graMthAmAM temaja mahAbhArata bhISmaparva 317378 mAM vistArathI jovA maLe che. temAM nAmeA judAM judAM che; paraMtu vacce vacce ahIM jaNAvelA nAme paNa dekhAI Ave che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. sAta narakabhUmi 145 * nAma rAjadhAnI sAthe nIce pramANe che : magadha-rAjagRha, aMga-ca'pA, vaMga-nApralipti, kali ga--kaM canapura, kAzI-vArANasI, kaiAzala-sAketa, kuru-hastinApura, kuzAta -zauyapura, paMcAla-kAMpilpa, jA Mgala-ahicchatrA, surASTra-kAravatI, videha-mithilA, vasa-kauzAmbI, ' zAMDilya-naMdIpura, malaya-bhalapura, matsya-virATa, aSTha varuNA, dazA-mRttikAvatI, cedi-zuktimatI, siMdhusauvIra-vItabhaya, zUrasena-mathurA, bhaga-pApA, vata -mAyapurI, kuNAla-zrAvasti, lADha-kATiva, kaikaya deza ardhA-vetambikA. A dezamAM jitA, cakravartIe, ane rAmakRSNa vagere zalAkApuruSo thAya che. zaka, yavana, zabara, khabara, krU, rAmaza, pArasa, puli, kauMca, cIna, draviDa, kaikaya, kirAta, hayamukha, kharamukha, hayaka, gajakaNu vagere svecche che, " te badhA pApI, krUrakamI, niSNu, ane niranutApa evA anAryo che. teomAM dhama` ' nAmane zabda svapne paNa jANIta hotA nathI. ' t 16 sAta narakabhUmie [ pAna 79 mATe ] A sAte bhUmie ekakhIjAnI nIce che, paNa ekabIjAne aDIne AvelI nathI. arthAt ekabIjAnI vacamAM meATu aMtara che. A aMtaramAM teAdhi, dhanavAta, tanuvAta ane AkAza AvelAM che. arthAt pahelI narakabhUminI nIce nedha che, nAdadhanI nIce ghanavAta che, dhanavAtanI nIce tanuvAta che ane tanuvAtanI nIce AkAza che. e AkAzanI nIce pachI. bIjI narakabhUmi che. A bhUmi ane trIjI bhUminI vacamAM pazu dhanedadhi AdinA e ja krama che. ' 1. zalAkA eTale mApavAnI saLI-gaja-jevA puruSA. -10 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 gazAstra pahelI bhUmi ratnapradhAna hevAthI ratnaprabhA kahevAya che. bIjI kAMkarAnI bahulatAne lIdhe zarkarA prabhA, trIje retInI mukhyatAne lIdhe vAlukAprabhA, tathA pachInI bhUmio paNa te pramANe paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaprabhA ane mahAtamA prabhA kahevAya che. te sAtenAM kramapUrvaka dharmA, vaMzA, zelA, aMjanA, viSTA, mAdhavyA ane mAdhavI evAM nAma che. ratnaprabhA bhUminA traNa kAMDa che. pahele kharakAMDa ratnapracura che. tenI jADAI 16,000 ejana jeTalI che. enI nIcene bIjo kAMDa kAdavathI bharele che. tenI jADAI 84,000 ejana che. enI nIceno trIjo bhAga jalabahula che. tenI jADAI 80,000 yojana che. Ama traNe kiDanI maLIne jADAI 1 lAkha 80 hajAra yojana che. ratnaprabhA sivAyanI bhUmiomAM evA traNa vibhAga nathI. bIjI bhUminI jADAI 1 lAkha 3ra hajAra yojana; trIjInI 1 lAkha 28 hajAra jana; cethInI 1 lAkha 20 hajAra jana; pAMcamInI 1 lAkha 18 hajAra jana; chaThThInI . 1 lAkha 16 hajAra jana ane sAtamInI 1 lAkha 8 hajAra yojanA che. e sAte bhUminI nIce je sAta ghodadhi che, temanI jADAI darekanI viza-vIza hajAra jana che. paraMtu je ghanavAna ane tanuvAta che, temanI jADAI darekanI asaMkhya yojana jeTalI che, paNa samAna na haiI eka ekathI vadhatI jatI che. A sAte bhUminI jeTalI jADAI upara kahI, temAMthI upara tathA nIcenA eka eka hajAra yojana choDI daIne bAkIne madhya bhAgamAM narakAvAsa che. e badhA narakAvAse nIce nIcenI bhUmimAM azubha, azubhatara, azubhatama ema uttarottara adhika azubha che. ratnaprabhA sivAyanI bAkInI cha bhUmiomAM dIpa, samudra, parvata, sarovara, gAma, zahera, vanaspati, jIvajaMtu, manuSya ke deva kAMI nathI. ratnaprabhAne uparano gheDe bhAga malekamAM saMmilita che, tethI e bhAgamAM dvIpa, samudra, vanaspati, manuSya, deva Adi maLI Ave che. bAkInI chamAM te mAtra nAraka jevo ane keTalAka ekedriya jIvo ja che. A sAmAnya niyamane apavAda paNa che. keTalAka deva pitAnA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 17. prANAyAmanI vizeSa vigate pUrvajanmanA mitra nArakenI pAse emane duHkhamukta karavAnA uddezathI jAya che. e rIte janArA de paNa phakta traNa bhUmio sudhI jaI zake che. parama adhAmika varganA deva ke jeo narakapAla kahevAya che, te to janmathI ja pahelI traNa bhUmiomAM hoya che. 17 prANAyAmanI vizeSa vigato [pAna 85 mATe ] dha : mULamAM pA. 84 upara ] prANAyAmanI je vyAkhyA ApI che, te barAbara yogasUtra [ 2-49 ] jevI che. tyAM paNa prANAyAma eTale zvAsakathAtivieH prANAyAma:' ema jaNAvyuM che. paraMtu tyAM prANAyAmanA cAra prakAra jaNAvyA che : bAhyavRtti ( recaka ), AlcataravRtti ( pUraka ), taMbhavRtti (eTale ke recakapUraka sAthene madhyamAM kuMbhakavALe ), ane kevakuMbhaka ( eTale ke recakapUraka vinAno, adhika abhyAsanA balathI karAto mAtra kuMbhaka). hemacaMdrAcAryajIe recaka, pUraka ane kuMbhaka e traNa ja mukhya prakAre jaNAvyA che; ane uparAMtamAM "bIja AcAryanA mata pramANe " ema kahIne pratyAhAra, zAMta, uttara ane adhara evA bIjA cAra bheda umeryA che. te cArenuM varNana jotAM te kuMbhakanA ja amuka prakAro lAge che; kAraNa ke temAM amuka sthAnomAMthI pavanane khaseDIne amuka sthAne laI javAne ke tyAM sthira karavAne kahyo che. haThayogapradIpikA [2-44], gheraMDasaMhitA [pa-47] vagere graMzemAM kuMbhakanA sUryabhedana, ujajAyI vagere je prakAre jaNAvyA che, temanI sAthe A cAranuM kAMI ja sAmya nathI. vizikhabrAhmaNapaniSada (1ra9), dazanepaniSada (7-5) tathA zAMDilyopaniSada (a. 1, khaM) 7) mAM "pratyAhAranI vyAkhyA barAbara mULamAM varNavelA "pratyAhAra-prANAyAma" jevI ApI che. tathA pagane aMgUTho, ghUMTI, sAthaLanuM madhya, jAMghanuM madhya temaja mULa, mAthuM, hadaya, nAbhi, kaThapradeza, tAlupradeza, nAka, AMkha, bhamara vagere marmasthAnamAM ... eka sthAnathI bIjA sthAnamAM vAyune kheMcIne dhAraNa karavo tenuM nAma WWW Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 yogazAstra pratyAhAra" che," ema jaNAvyuM che. paraMtu, eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke, tyAM prANAyAmane prakAra nathI varNavyo, paNa "pratyAhArane prakAra varNavyo che. te sthaLe e to pratyAhAranI "Idriyone viSayamAMthI pAchI kheMcavA evI vyAkhyA uparAMta, upara jaNAvelI, temaja brahmArAdhanabuddhithI nitya ane kAmya karma karavAM vagere vyAkhyAo paNa vikalpa tarIke ApI che. mULamAM prANAyAma viSe pAMcamA prakAzamAM ApelI vizeSa vigato nIce pramANe che: prANAyAmathI mAtra prANano jaya nathI thato, paraMtu prANa, apAna, - samAna, udAna ane vyAna e pAMce vAyune jaya thaI zake che. paraMtu te mATe te pAMcanAM sthAna, varNa, kriyA, artha ane bIja jANavAM joIe. nAsAgra, hadaya, nAbhi tathA paganA aMgUThAnA cheDA, e "prANunAM sthAna che. prANane ghaNuM lIle che. nAsAdi sthAne viSe recaka ane pUraka vAra vAra karavAthI ( "gamAgamapraga") ke kuMbhaka (baMdhAraNa) karavAthI tene jaya thaI zake che. "apAna" vAyune varNa kALo che. grIvAnI pAchaLanI be nADIo, pITha, pIThane che, ane be pAnIo e tenAM sthAna che; tathA te sthAne viSe recaka ane pUraka vAraMvAra karavAthI tene jaya thaI zake che. "samAna" vAyune varNa zveta che. hRdaya, nAbhi ane sarva saMdhio tenAM sthAna che; te sthAne viSe vAraMvAra recaka-pUraka karavAthI tene jaya thAya che. udAna" vAyune varNa lAla che. hRdaya, kaMTha, tAlu, bhamaronI vacceno bhAga ane mAthuM (mUrdhA) e tenAM sthAna che. nAka vaDe bahArathI pavana kheMcI, hadayAdi sthAnamAM tene sthApI, tene UMce Avato baLapUrvaka rekavAthI ("gatyAgatiniyoga') tene jaya thaI zake che. "dhyAna ne vaNuM meghadhanuSya je ja che. tenuM sthAna sarva tvacA che; tathA recaka ane pUranA kamathI kuMbhakane abhyAsa karavAno tene jaya thaI zake 1. amRtanAdapaniSada (35-7) mAM prANAdinA varNa nIce pramANe jaNAvyA che : prANalAla, apAna-idragepa jevo; sAmAna-gAyanA dUdha jevo: udAna-pAMDura; ane vyAna -aciM(jvAlA) je. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigata 149 che" prANunuM dhyAnaJIja ce che; apAnanuM pai" che; samAnanu ve che; udAnanuM ro che, ane byAnanuM lo che. prANanA jaya karavAthI jaTharAgninI prabaLatA, dIdha` zvAsa, vAyune jaya, ane zarIranI laghutA prApta thAya che. samAna ane apAnanA jaya karavAthI dhA jaladI rujhAya che, hADakAM vagere bhAgyAM heya te jaladI sadhAya che, uttarAgni prabaLa thAya che, maLamUtra chAM thAya che, ane vyAdhie dUra thAya che. udyAnanA jay karavAthI mRtyukALe potAnI marajI mujaba utkrAMti karI zakAya che; tathA, kAdava, kAMTA vagerethI bAdhA thatI nathI.3 vyAnane jaya karavAthI TADhataDakAnI pIDA thatI nathI, kAMti vadhe che. ane areAgitA prApta thAya che. je je sthAne rega 1. zivasa hitA (3-7), gheraDasahitA (5,61 - 2) vageremAM prANAdinAM sthAnA nIce pramANe eka eka va'vyAM che: prANa hRdayamAM, apAna gudAmAM, samAna nAbhimaMDaLamAM, udyAna kaThadezamAM ane byAna sa`rArIravyApI, paraMtu triAikhabrAhmaNeApaniSada (79-80), darA nopaniSada (26-9), zAMDilyeApaniSada (a0 1, khaMDa 4) vageremAM prANAdinAM sthAna upara jaNAvyA pramANe athavA kAMIka pheraphAra sAthe aneka paNa gaNAvyAM che. ra. zvetAzvataropaniSadamAM laghutva, Arogya, alAluputva, prasanna va, madhura svara, zubha gadha, malamUtranI alpatA ~~~ eTalAM jaNAvyAM che. zivasa`hitA 3-43 mAM alpa nidrA, alpa maLamUtra, aregitva, adItatva tathA paraseve, lALa ane kRmine abhAva eTalAM jaNAvyAM che. yAgasUtra 2-pura vageremAM jJAna ane yoganA pratibaMdhaka pAparUpI maLanA nArA, ane dhAraNA karavAnI mananI yogyatA -- eTalAM jaNAvyAM che. yogazikhopaniSaddhamAM (90 40) teA hAthanI thapATathI vAdha, hAthI ityAdine mArI nAkhe, kAmadeva jevu rUpa prApta kare, srIone ati priya thAya, ane sugadhI zarIravALA thAya, eTalAM vadhAre che. 3. jIe yogasUtra 3-38. tyAM paNa uThThAnajayanu e ja phaLa e ja zabdomAM batAvyu che. tyAM (3-39mAM) samAna vAyunA jayanu phaLa ' javalana ' eTale ke zarIra baLatuM dekhAvuM ' evuM jIduM jaNAvyu che. 6 " Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 yogazAstra pIDA karato hoya, te te sthAne prANAdi vAyu dhAraNa karavAthI, te rega dUra thAya che. [ 5/13-rapa ] A pramANe prANAdinA vijaya mATe abhyAsa karyA bAda, mananI sthiratA mATe dhAraNA, dhyAna ane samAdhine abhyAsa karavo. prathama, kaI Asane sthira besI, dhIme dhIme vAyune bahAra kADhI nAMkho. tyArabAda DAbI bAjuethI tene kheMcI paganA aMgUThA sudhI laI javA. pachI manane paNa pagane aMgUThe sthira karavuM. tyAra bAda pavana ane mana baMnene pagane taLiye sthira karavAM; tyAra bAda pAnIe, tyAra bAda ghUMTIe, tyAra bAda jAdhe, tyAra bAda DhIMcaNe, tyAra bAda sAthaLe, tyAra bAda gudAe, tyAra bAda liMge, tyAra bAda nAbhie, tyAra bAda paTe, tyAra bAda hRdaye, tyAra bAda kaMThe, tyAra bAda jIbhe, tyAra bAda tAlue, tyAra bAda nAsAgre, tyAra bAda netre, tyAra bAda bhamare, tyAra bAda kapAze, tyAra bAda mAthe, ane tyAra bAda brahmapuramAM sthira karavAM. pachIthI evA ja UlaTA kramathI paganA aMgUThA sudhI temane pAchAM laI javAM. pachI nAbhipadmamAM temane laI jaI vAyune bahAra kADhI nAkhavA. Ama, paganA aMgUThAthI mAMDI liMga sudhI krama pUrvaka vAyune dhAraNa karavAthI zIdhra gati ane baLa prApta thAya che; nAbhimAM dhAraNa karavAthI jIvarAdi dUra thAya che; jAramAM dhAraNa karavAthI kAyazuddhi thAya che; hRdayamAM dhAraNa karavAthI jJAna prApta thAya che; manADImAM dhAraNa karavAthI roga ane jarA dUra thAya che, kaMThamAM dhAraNa karavAthI bhUkhatarasa dUra thAya che; jIbhane Terave dhAraNa karavAthI rasajJAna prApta thAya che. nAsAgre dhAraNa karavAthI gaMdhajJAna, AMkhamAM dhAraNa karavAthI rUpajJAna, kapALamAM dhAraNa karavAthI roganAza 1. Aja ja hakIkata e ja zabdomAM trizikhabrAhmaNopaniSadamAM (113) tathA darzanepaniSada 6-ra1 i0mAM paNa jaNAvI che. 2 kaMThakUpa ke jemAM thaIne nAsikA ke mukhamAMthI lIdhelo vAyu aMdara jAya che, tenI nIcenA bhAgamAM AvelI kuMDalita sarSanA AkAranI nADI ke nADIcakra. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 17. prANAyAmanI vizeSa vigate ane krodhe pazama, tathA brahmaraMdhamAM ghAraNa karavAthI siddhonuM sAkSAta darzana prApta thAya che. [ 5/635 ] noMdhaH ahIM amuka amuka sthaLoe vAyu ane mana sthira karavAthI je phalaprApti jaNAvI che, te yogasUtra vagere graMthamAM amuka amuka sthaLe dhAraNa-dhyAna-samAdhi karavAthI thatI phalaprAptino jevI ja che. jemake, (3-29) "kaMThakUpamAM dhAraNAdi karavAthI sudhApipAsAnI nivRtti thAya che;' (3-30) kurmanADImAM karavAthI rathaya prApta thAya che;' (3-31) "mUrdha (eTale ke brahmaraMdha) mAM rahelA jyotimAM karavAthI siddhonuM darzana thAya che;' (3-33) hRdayamAM karavAthI cittanuM aparokSa jJAna thAya che, ItyAdi. 1-35mAM paNa "viSayavatI prakRtinA ullekha vakhate, nAsAgre dhAraNuM karavAthI divya gaMdhanI, jignamAM karavAthI divyarasanI vagerenI prApti jaNAvI che. paraMtu, tyAM mAtra vAyu ke manane dhAraNa karavAnI vAta nathI, paraMtu dhAraNA, dhyAna ane samAdhi karavAnI vAta che. ahIMyAM AcAryazrIe jude jude sthaLe dhAraNAdi karavAnuM jaNAvyuM che, te judA prasaMgamAM che, ane judA hetusara - eTale ke tema karavAthI je kAlajJAna prApta karavAnI yogyatA thAya che teTalA pUratuM - jaNAvyuM che te dhyAnamAM rAkhavuM. alabatta, hRdayAdi gya sthaLe niSkAmabuddhithI dhAraNAdi karavAthI avidyAne laya, viSayecchAne nAza vagere abhipreta phalenI prApti thAya che, teno ullekha te sAthe sAthe karatA jAya che, paraMtu temane mukhya uddeza, te badhI dhAraNAothI je avAMtara phala prApta thAya che - ke je meLavavA temane mate upayogI nathI - temanuM ja varNana karavAno che. yogasUtramAM paNa e rIte abhipreta temaja avAMtara phanI prApti prakaraNavazAta ekasAthe ja varNavyA karavI paDI che, ane sAthe sAthe jaNAvavuM paDayuM che ke, "to sAtho para custhAne siddhayaH | " "e badhI siddhio, jenAthI AtmasAkSAtkAra thAya Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 cegazAsra che te samAdhinI pratibaMdhaka che ' (3-36); tethI tevI badhI dhAraNA Adi na karatAM, jenAthI tAranAruM vivekajJAna thAya evAM dhAraNAdika ja karavAM: "tAraka sarvaviSaya thAviSayam atrama vruti vavega jJAnam " / / (3-53) " trizikhazrAhmaNApaniSada (109 40)mAM jaNAvyA pramANe nAbhikaMda, nAsAgra ane pAdAMguSTha e traNa sthAnee manane prANe sAthe sava saMdhyAe vakhate dhAraNa karavAthI yAgI sava` rAgothI mukta thaI, thAkanI lAgaNI anubhavyA vinA dIrdhAyuSa prApta kare che. tyAM vadhArAmAM jaNAvyuM che ke, nAbhikadamAM dhAraNa karavAthI kukSirAgane! nAza thAya che ane nAsAgramAM dhAraNa karavAthI dIrghAyu ane dehalAdhava prApta thAya che. zAMDiyApaniSamAM (a0 1, kha'0 7)mAM jaNAvyA pramANe nAsAgre vAyu dhAraNa karavAthI vAyuvijaya prApta thAya che. nAbhi madhye dhAraNa karavAthI sarva rAgane vinAza thAya che, ane pAdAMguSTha dhAraNa karavAthI zarIranI laghutA prApta thAya che. zivasaMhitA ( 5-43 40)ne mate kaMTrUpamAM vAyu dhAraNa karavAthI kSutpipAsA-nivRtti, dhUma nADImAM karavAthI cittasthaya, pAlanI madhyamAM dekhAtA jyeAti upara karavAthI pApakSaya, paramapadanI prApti ane siddhonuM darzana tathA temanI sAthe sabhA, ane nAsAgra upara karavAthI maneAnAza tathA khecaratva prApta thAya che. A pramANe siddhinA parama kAraNarUpa dhAraNAnA abhyAsa karavAthI niHsazayapaNe pavananI kriyAonuM jJAna prApta thAya che. nAbhimAMthI nIkaLatA pavananI kriyA 'cAra' kahevAya che; hRdayamAM jatA pavananI kriyA 'gati' kahevAya che; ane brahmaradhramAM sthita thatA pavananI kriyA 'sthAna' kahevAya che. abhyAsayogathI e cAra', * ti' ane 'sthAna'nuM jJAna prApta thavAthI mANusa mRtyu, AyuSya ane zubhAzubha phaLane udaya, eTalI khAkhatA jANI zake che. [5/368 ] * Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigate 153 pachI dhIme dhIme pavananI sAthe manane brahmaraMdhamAMthI khaseDI hRdayapanI aMdara sthiratAthI dhAraNa karavuM. tema karavAthI avidyAne laya thaI jAya che, viSayecchA nAza pAmI jAya che, vikalpo nivRtta thaI jAya. che, ane aMtaramAM jJAna vistAra pAme che. hRdayamAM mana sthira thavAthI. vAyunI gati kayA maMDaLamAM che, tene saMkrama-praveza kyAM che, tene vizrAma kyAM che tathA kaI nADI cAle che, te jANI zakAya che. nAsikAne bAkAmAM cAra maMDaLa che : prathama pRthvInuM maMDaLa che, pachI varuNanuM maMDaLa che; pachI vAyunuM maMDaLa che, ane pachI agninuM maMDaLa che. pRthvImaMDaLa madhyamAM pRthivIbIja "kSa 'vALuM che. teno AkAra cerasa che, khUNAomAM tene vajanAM cihno che. tathA tapAvelA suvarNa jevo tene vaNa che. varuNamaMDaLa AThamanA ardhacaMdra jevA AkAranuM che. temAM vakaranuM cihna che, tene varNa caMdra jevo zveta che, ane te amRtanAM jharaNathI vyApta thayeluM che. vAyumaMDaLa kALI meza ke kALAM vAdaLa jevuM che. te barAbara goLa: * . AkRtinuM che, madhyamAM biMduvALuM che, durlakSya che, pavanathI vIMTAyeluM che ane caMcaLa che. agnimaMDaLa UMce nIkaLatI jvALAovALuM, bhayaMkara, trikeNa, khUNAomAM svastikanAM cihnavALuM, taNakhAne raMganuM, tathA , rakAra bIjavALuM che. A cAre maMDaLa abhyAsathI svAnubhavamAM Ave che. [ 5/39-47] noMdha : pRthvI vagerenAM maMDaLa yAnAdi mATe svIkAravAmAM Ave che. ahIM te te badhAM nAsikAnA vivaramAM ja gaNAvyAM che. paraMtu anya yogagraMthamAM pArthivI vagere dhAraNAo mATe zarIramAM jude jude ThekANe pRthvI vagerenAM sthAne ke maMDaLa jaNAvyAM che. te mATe juo Ti naM. 18. paraMtu tyAM te tattvanA sthAna mATe je raMga AkRti vagere jaNAvyAM che, temAM DeghaNe bheda che. gata paniSada 84 I. mAM pRthvInuM maMDaLa cerasa AkAranuM, pItavarNa ane 4 akSaravALuM jaNAvyuM che, varuNamaMDaLa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yogazAstra ardhacaMdra AkAranuM, zukala raMganuM ane 4 bIjamaMtravALuM jaNAvyuM che. vahninuM maMDaLa trikeNa, lAlaraMganuM ane bIjavALuM jaNAyuM che. vAyunuM maMDaLa chakhUNa AkAranuM, kRSNa raMganuM ane ya bIjavALuM jaNAvyuM che. tathA AkAzanuM maMDaLa goLa AkAranuM, dhUmra raMganuM, ane kAra bIjavALuM jaNAvyuM che. trizikhabrAhmaNapaniSadamAM paNa (135 I) badhuM evuM ja che. " te cAre maMDaLamAM kramathI saMcarate vAyu paNa cAra prakAra che. nAsakAnuM raMdhra bharIne dhIme dhIme vaheta, pata raMgane, kAMIka une, ATha AMgaLa jeTalA pramANavALe, ane svaccha (pArthiva) vAyu puraMdara" kahevAya che. dhoLA raMgane, zItaLa, jaladI jaladI nIcenI bAjue vahete, tathA bAra AMgaLa jeTalA pramANuvALa vAyu "varuNu" kahevAya che. kadIka uSNa to kadIka zIta e, kRSNa raMgane, tIrachI bAjue satata vaheto tathA cha AMgaLa jeTalA pramANuvALa vAyu pavana" kahevAya che. UgatA sUrya jevo varNavALa, atizaya uSNu ghumarIo khAte, uparanI bAjue vahete, tathA cAra AMgaLa jeTalA pramANavALa vAyu "dahana" kahevAya. che. [548-51] puraMdara vAyuvahete hoya tyAre, staMbhanAdi kArya karavAM; "varuNa" vAyu vakhate prazasta kAryo karavAM; "vAyu" vakhate malina ane caMcaLa kAryo karavAM; ane "dahana" vakhate vazIkaraNAdi kArya karavAM. "puraMdara " vAyu chatra, cAmara, hastI, azva, strI, rAjya vagere saMpattirUpI mana gamatAM phaLa Ape che. "varuNa vAyu kSaNamAtramAM strI, rAjyAdi, putra, 1. gheraMDasaMhitA 5-86 i. mAM jaNAvyA pramANe sAmAnya rIte bahAra kaTAtA vAyunI laMbAI 12 AMgaLa hoya che. khAtI vakhate tenuM pramANa 20 -AMgaLa, cAlatI vakhate 24 AMgaLa, UMghamAM 30 AMgaLa ane mithuna vakhate 36 mAMgaLa hoya che. 2. prazna vakhate ke kArya AraMbha karatI vakhate hoya to eTaluM badhuM -adhyAhuta karI levuM. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigate svajana, baMdhu temaja bIjI sAravAnI vastuone meLApa karAvI Ape che; "pavana" vAyu khetI, nekarI vagere maLelAM hoya tene nAza kare che; tathA mRtyubhaya, kalaha, vera ane trAsa pravartAve che. "dahana" vAyu bhaya, zake, rega, duHkha ane vizva vagerenI paraMparA lAve che, tathA vinAza sUcave che. [5/para-6 ! - caMdramArga (DAbe) ane sUryamArga (jamaNo) baMne mArgathI vAyuo maMDalamAM dAkhala thAya, tyAre haMmezAM zubhakAraka hoya che; paraMtu. bahAra nIkaLatA hoya tyAre azubhakAraka hoya che. kAraNa ke, praveza samaye vAyu jIvanarUpa gaNAya che; ane bahAra nIkaLe eTale mRtyurUpa gaNAya che; mATe jJAnIoe temanA praveza ane nirgamananuM phaLa paNa tevuM kahyuM che. "Indra" ane "varuNa" e baMne vAyu caMdramArge praveza karatA hoya ? tyAre sarva siddhine ApanArA thAya che; paraMtu sUryamAge bahAra nIkaLe ke praveza kare, tyAre madhyama kahevAya che. "vAyu" ane "agni" e be vAyuM jamaNuM mAge bahAra nIkaLatA hoya to vinAza sUcave che; paraMtu DAbe mArge nIkaLe ke pese, te madhyama gaNAya che. [5/5760] nADI traNa cheH IDA, piMgalA ane saMskRSNA. DAbI bAjunI IDa nADI caMdranuM sthAna che; jamaNI bAjunI piMgalA sUryanuM sthAna che; ane madhyamAM AvelI suSuSNu nADI zivanuM sthAna che. IDA nADI sarva gAtromAM jANe amRta varasatI hoya tevI amRtamayI che; temAM vAyu saMcAra karatA hoya tyAre te ISTa vastu prApta thavAnuM sUcana kare 1. ahIM paNa, " prazna vakhate ke kAryAraMbha vara !" ema samajavuM. 2. zivasaMhitA 2-18mAM suSuNAnA madhyamAM AvelI citrAne "zivane prica" kahI che; bAkI, te traNene caka, rasUrya ane agnirUpiNuM kahI che. haThayogapradIpikA 3-4mAM suSaNanuM bIjuM nAma "zAMbhavI " ApyuM che. darzanepaniSadamAM (435) suSane deva ziva kahyo che, IDAne hari kahyo che, ane piMgalAno brahmA kahyo che. uparAMta jaNAvyuM che ke (39), IDAmAM caMdra saMcAra kare che, ane piMgalAmAM ravi. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 yogazAstra che; jamaNuM piMgalA nADI aniSTa sUcana kare che ane saMhAraka che; tathA suSuNya nADI siddhi ane nirvANarUpI phaLa ApanArI che. DAbI nADI abhyadaya vagere ISTa tema ja prazasta kAryomAM svIkArAI che; ane jamaNuM nADI methuna, bhajana, yuddha vagere dIpta kAryo mATe saMmata gaNAI che. zuklapakSamAM sUryodaya vakhate DAbI nADIne udaya heya, te. te zubha che. kRSNapakSamAM sUryodaya vakhate jamaNI nADI udaya zubha che. te baMnene udaya traNa traNa divasa zubha phaladAyI hoya che. caMdranADIthI vAyune udaya hAya, te divase sUryanADIthI asta zubhAvaha che; ane jyAre sUryanADI vaDe udaya haiya, tyAre caMdranADIthI asta gumAvaha che. [ 5/61-6] " zukalapakSamAM paDavAne divase divasanI zarUAtamAM ja pavananA saMcAra zubha che ke azubha che te nakkI karavuM pahelAM pavana caMdranADImAM traNa divasa udaya pAme; pachI traNa divasa sUryanADImAM jAya; pachI pAchA traNa divasa caMdranADImAM Ave, e pramANe e kramathI bRhataparva (pUnama) sudhI cAlyA kare. tyArabAda kRSNapakSamAM sUryanADImAM udaya pAme ane traNa divasa temAM rahe; pachI pAcho traNa divasa caMdranADImAM, ema badhuM upara pramANe ja samajavuM. je traNa pakhavADiyAM sudhI upara jaNAvelA kamano bhaMga thayA kare, te cha mahinAmAM maraNa thavAnuM che ema mAnavuM; be pakhavADiyAM sudhI thAya, to ISTa baMdhune vipatti Ave; eka pakhavADiyA sudhI thAya te dAruNa vyAdhi thAya; ane be-traNa divasa viparyAsa thAya, te kalahAdi thAya. eka rAtadivasa sUryanADImAM ja pavana rahe, te traNa varSe mRtyu thAya; be rAtadivasa rahe, te be varSa thAya; ane traNa rAtadivasa rahe, te eka varSe mRtyu thAya. te ja pramANe caMdranADImAM rahe, te rega thAya. traNe mArgo sAthe vAyu cAlatuM hoya, te madhyAhna pachI mRtyu thAya. daza divasa saMkrAMta thayA vinA be bhAge ja vAyu cAlyA kare, ane pachI saMkrAMta thAya, to maraNa sUcave. caMdranADImAM ja daza divasa vAyu vahe, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigate 153 te udvega ane roga thAya; doDha kalAka sudhI DAbAmAMthI jamaNamAM ke jamaNAmAMthI DAbAmAM ema badalAyA kare, te lAbha, pUjA Adi maLe. jayAre divasa ane rAta sarakhAM hoya te kALe jenI AMkha pharake, tenuM eka divasa ane rAtamAM mRtyu thavAnuM che ema jANavuM. eka nADImAMthI bIjI nADImAM pavana jAya tene "saMkrAMti kahe che. tevI pAMca saMkrAMtio bAda chaThThI saMkrAMti vakhate meM vATe vAyu cAlato hoya, te mitrahAni, arthahAni, nistejatA vagere maraNa sivAyanA badhAM anartho thAya. tera saMkrAMtio bAda caudamI saMkrAMtie DAbI nAsikAmAM vAyu vaheto hoya, te roga, udvegAdi prApta thAya. mAgazara mahinAnA prathama divasathI mAMDIne pAMca rAtrI sudhI eka ja nADImAM pavana vahyA kare. te 18 varSe mRtyu thAya. Aso mahinAnA pahelA divasathI mAMDIne pAMca divasa eka nADImAM ja pavana rahe, te paMdara varSa bAda maraNa Ave. - te pramANe zrAvaNa mahinAnI zarUAtathI pAMca divasa eka nADImAM pavana rahe, te bAra varSe maraNa thAya; jeTha mahinAnI zarUAtathI pAMca divasa rahe, te nava varSe caitra mahinAnI zarUAtathI pAMca divasa rahe te cha varSe; ane mAdha mahinAnI zarUAtathI pAMca divasa rahe te traNa varSa maraNa thAya. e badhAmAM e samajavAnuM ke, pAMcane badale be, traNa ke cAra divasa vAyu rahe, to te pramANe varSanI saMkhyA ghaTADavI-vadhAravI. pi/67-85] have sUryanADIne AzarIne kAMIka kAlanirNaya karyuM. jyAre janmanakSatre caMdra hoya ane ApaNI rAzithI sAtamI rAzie surya heya, ane jeTalI janmarAzi caMdramAe bhogavI hoya, teTalI ja sUrya sAtamI rAzi bhegavI hoya, tyAre te kALane pauSNa kahe che. te kALa daramyAna a divasa sUryanADImAM pavana rahe te 14 vaSe, ane A divasa rahe te bAra varSe mRtyu thAya. te je pramANe eka rAtadivasa, * sAmAnya rIte revatI nakSatranA samayane pauSNa kahe che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 yogazAstra be divasa ane traNa divasa rahe, te anukrame daza, ATha ane cha varSe mRtyu thAya. cAra divasa rahe te cothe varSe pAMca divasa rahe te traNa varSe; ane cha divasa rahe te 156 divase mRtyu thAya. sAta divasa rahe te 1008 divase; ATha divasa rahe te 936 divase; nava divasa rahe te 84 divase; daza divasa rahe te 720 divase; 11 divasa rahe te 696 divase; 12 divasa rahe te 648 divase; 13 divasa rahe te 576 divase; 14 divasa rahe te 480 divase; paMdara divasa rahe te 360 divase; 16 divasa rahe te 348 divase; 17 divasa rahe te ka24 divase; 18 divasa rahe te 288 divase; 10 divasa rahe te 240 divase; 20 divasa rahe te 180 divase ra1 divasa rahe te 174 divase; 22 divasa rahe te 162 divase; 23 divasa rahe te 144 divase; 24 divasa rahe te 120 divase; 25 divasa rahe te traNa mahine; ra6 divasa rahe te be mahine 27 divasa rahe te eka mahine 28 divasa rahe te arthe mahine; 29 divasa rahe te dazame divase; 30 divasa rahe te pAMcame divase; 31 divasa rahe te traNa divase; 32 divasa rahe to bIje divase; ane 33 divasa rahe te eka divasamAM ja mRtyu thAya. e pramANe caMdranADImAM thAya che te ja krame vyAdhi Adi thAya. Ama zarIragata vAyune AzarIne caMdranADI ane sUryanADInA abhyAsayoga vaDe kAlanirNaya karI zakAya che. [5/86-11] - paraMtu zarIragata vAyune te vyAdhi vaDe paNa pheraphAra thaI zake che. tethI tenA vaDe kAlajJAna spaSTa thaI zakatuM nathI. tethI tene mATe huM keTalAMka bAhya lakSaNa jaNAvuM chuM. DAbI AMkhamAM 16 pAMkhaDInuM caMdrakamaLa ciMtavavuM; ane jamaNI AMkhamAM bAra pAMkhaDInuM sUryakamaLa ciMtavavuM; pachI, gurunA upadeza anusAra baMne AMkha upara AMgaLI dabAvavAthI pratyeka kamaLanI cAra pAMkhaDIo AgiyAnA prakAza jevA varNanI dekhAze. have caMdrakamaLanI je nIcenI pAMkhaDI na dekhAya, te cha mahine mRtyu jANavuM; bhamara pAsenI upalI pAMkhaDI na dekhAya te traNa mahine mRtyu Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigate 159 jANavuM; AMkhanA sAmA khUNA pAsenI pAMkhaDI na dekhAya te be mahine mRtyu jANavuM; ane nAka najIkanI pAMkhaDI na dekhAya te eka mahine jANavuM. A ja krame sUryakamaLanI pAMkhaDIo na dekhAya, te daza, pAMca, traNa, be ane eka divase mRtyu jANavuM. baMne kamaLanI e pAMkhaDIo AMkha dAkhyA vinA ja dekhe to 100 divase mRtyu thAya. pa/118-1ra4 - hRdayamAM ATha pAMkhaDInuM kamaLa ciMtavavuM; pachI kAnane AMgaLI vaDe baMdha karavA. je pAMca divasa sudhI lAgalagaTa aMdarano avAja na saMbhaLAya, te pAMca varSe; 10 divasa na saMbhaLAya, te cAra varSe; paMdara divasa na saMbhaLAya, te traNa varSe 20 divasa na saMbhaLAya, te be varSe; ane 25 divasa na saMbhaLAya, te eka varSe mRtyu thAya. AmAM e samajavAnuM ke, upara pAMca divasa na saMbhaLAya te pAMca varSe mRtyu thAya ema kahyuM che; have cha divasathI laI soLa divasa sudhI je zabda na saMbhaLAya, te pAMca varSamAMthI divasanI eka, be, traNa ema covIsIo anukrame ochI karIne kALagaNanA karavI. [5/12pa-7 guranA kahyAthI brahmaraMdhra AgaLa phelAtI dhUmarekhA pAMca divasa sudhI na dekhe, te traNa varSa mRtyu thAya. [5/128] paDavAne divase pavitra thaI pitAnA jamaNA hAthane zukalapakSa kalpavo; ane kaniSTha AMgaLInA nIcalA veDhAne paDavo, vacalA veDhAne chaha, ane upalA veDhAne agiyArasa kalpavI. anAmikAmAM e pramANe bIja, trIja ane ethe kalpavAM; madhyamAmAM sAtama, AThama ane noma kalpavAM; tajanImAM bAraza, teraza ane codaze kalpavAM; ane aMgUThAmAM pAMcama, dazama ane pUnama kapavAM. te pramANe DAbA hAthane kRSNa pakSa kalpo ane tenI tithio paNa te pramANe kalpavI. pachI nijana dezamAM 1. mULa agninirdoSa 2. A badhuM dekhAya-samajAya te pahelAM gurunA kahyA mujaba ekAgratAciMtanAdi sAdhavAnAM heya che; pachI adhikAra joI guru kahe te ja e badhuM dekhAya che, ema samajavAnuM che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra padmAsana vALIne, prasanna thaIne, sapheda kapaDAM paherIne baMne hAtha kamaLanA daDAnI peThe joDIne besavuM tathA tenI aMdara kRSNa varNanuM mIMDuM ciMtavavuM. pachI hAtha khullA karatAM je AMgaLInI tithi upara piluM biMdu dekhavAmAM Ave, te tithie mRtyu che ema jANavuM. pa/129-34] chIMka, maLatyAga, viryapAta, ane mUtratyAga e je divase ekI sAthe thaI jAya, te divasa pachI barAbara eka varSa e mahine e ja divase mRtyu thaze ema jANavuM. temaja rehiNI nakSatra, caMdranuM kalaMka, chAyAmArga ('AkAzagaMgA), aruMdhatIne tAre ane dhruva e pAMca ke temAMnuM ekAda na dekhAya, tyAre varSa bAda mRtyu thaze ema jANavuM* svamamAM pitAne kUtarAM, gIdha, kAgaDA ke nizAcaro khAI jAya che ema jue, ke gadheDAM ane UMTa vaDe UMcakI javAta jue, tyAre varSa. Ada mRtyu thAya. sUryane kiraNe (maMDaLa). vinAne jue ane agnine kiraNe (maMDaLa) vALe jue, tyAre agiyAra mahine mRtyu thAya. jhADanI Toca upara gAMdharva nagara dekhe, ke preta ane pizAcane pratyakSa - jue, tyAre dazame mahine mRtyu thAya. svamamAM UlaTI, mUtra, viSTA, sonuM ke cAMdI jue, te nava mahinA ja che. koI mANasa akasmAta jADa thaI jAya, akasmAta kRza thaI jAya, akasmAta ati krodhI thaI * aruMdhatI, pravane tArI vagerenA judA artho paNa karavAmAM Ave che. te mATe TIkAmAM nIcenA be zleka TAMkyA che : * " aruMdhatI eTale ke jIbha; dhava eTale nAkane agrabhAga, viSapada eTale ke (bIjAnI kIkImAM dekhAtI pitAnI) kIkI, ane mAtRmaMDaLa eTale ke bhamara - e cAra vastuo AyuSyane kSaya thavA Avele manuSya na dekhI zake." 1. varAhamihiranI bahatasaMhitAmAM to jaNAvyuM che ke, "devu thatuneSa nidrazekharaLamAjI saMgrAma" - 'cakSo vagerenuM pratyakSa darzana thAya, to mota najIka AvyuM che ema jANavuM." Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 17. prANAyAmanI vizeSa vigato jAya, ke akaramAta ati bIkaNa thaI jAya, te te ATha mahinA ja che. dhULa ke kAdavamAM AkhuM pagaluM mUkyuM hoya chatAM adhUruM ja paDe, te te mANasa sAta mAsane aMte marI jAya. AMkhanI kIkI. meza jevI zyAma dekhAya; heTha ane tALavuM akasmAta sukAI jAya; upara nIcenA je be be rAjadaMta, temanI vacce pitAnI traNa AMgaLIo na mAya, tathA gIdha, kAgaDo, kabUtara ke bIjuM kaI tevuM mAMsAhArI pakSI mAthA upara AvIne bese, te cha mahine mRtyu thAya. vAdaLAM vinAnA divase meMmAM pANI bharI saheja UMce pharaphara urADe, te tyAM IndradhanuSya dekhAya che. jyAre te na dekhAya, tyAre cha mahinA bAda mRtyu jANavuM; bIjAnI kIkImAM pitAnuM zarIra dekhAtuM baMdha thAya, tyAre paNa temaja samajavuM. vAdaLAM vinAnA divasoe be keNIo be dIMcaNa para TekavIne baMne hAtha mAthA upara ekaThA karavA. pachI tenI aMdara dekhAtI keLanA DeDA jevA AkAranI chAyA roja jevI. te DeDAnI eka pAMkhaDI je divase khilelI dekhAya, tyAre cha mahinA bAda te tithie ja mRtyu thaze ema jANavuM. IndranIlamaNi jevA raMganA, vAMkA, sUkSma AkAranA tathA metInAM AbhUSaNavALA hajAro sarpo divase taDakAmAM UbhA rahIe to badhAne AkAzamAM saMmukha AvatA dekhAya che. te jyAre na dekhAya, tyAre cha mahine mRtyu thavAnuM che ema jANavuM. svapramAM pitAne muMjhAyelA mAthAvALo, tela caLe, lAla sugaMdhI mALAvALA, lAla vastravALo tathA gadheDA upara besIne jato jue, te adhuM varasa jIve. maithunane aMte akasmAta ghaMTane avAja saMbhaLAya, te pAMcame mahine mRtyu thAya. kAciMDa vigathI mAthA upara caDIne traNa raMga dhAraNa karate cAlyo jAya, to pAMcame mahine maraNa thAya. nAka vAMkuM thAya, AMkha geLa thaI jAya, ane kAna svasthAnathI khase, te cAra mahinAne aMte mRtyu thAya. svamamAM kRSNa vastravALe ane leDhAno daMDa dhAraNa karanAre puruSa dekhAya, te traNa mahine mRtyu thAya. caMdrane garama jaNe, sUryane ThaMDe Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 yogazAstra jANe, bhUmi ane sUryamAM chidra jue, jIbhane kALI jue, meMne lAla kamaLa jevuM jue, tALavuM kaMpatuM hoya ema lAge, hRdaya raDatuM hoya ema lAge, zarIrane raMga ekasarakho na rahe, tathA nAbhi AgaLa akasmAta heDakI thAya, te be mahine maraNa thAya. jIbhe vAda na lAge, belatAM vAraMvAra khalana pAme, kAna avAja sAMbhaLe nahi, nAka gaMdha na pArakhe, haMmezAM AMkha pharakyA kare, joyelI vastumAM paNa brama thAya, rAtre indradhanuSya jue, divase (ulkA) tArA kharatA jue, darpaNamAM ke pANImAM pitAne paDachAyo na dekhe, vAdaLa vinA vIjaLI jue, akasmAta mAthuM baLavA lAge, kayAMka haMsa, kAgaDA ane morano samUha jue, ThaMDA-Une-kamaLakarkaza evo kAMI sparza na anubhave,- A badhAmAMthI eka paNa cihana heya, te mahine mRtyu thAya temAM saMzaya nathI. ughADe mee vAyu sAthe hakAra bele tyAre ThaMDI lAge, ane cheDA ughADelA heThathI karele sukAra ne lAge, smRti ane gatino kSaya thAya, tathA zarIranAM pAMca aMga ThaMDA thAya, tyAre daza divase mRtyu thAya. zarIra aDadhuM ThaMDuM ane aDadhuM garama lAge, ke zarIra akasmAta jhALa jevuM lAge, te sAta divase mRtyu thAya. nAhyA bAda tarata ja hRdaya ane paga AgaLa bhAga sukAI jAya, te chaThThA divase niHsaMzaya maraNa thAya. dAMta eka bIjA sAthe ghasAyA kare, zarIramAMno gaMdha maDadA jevo duHsaha thaI jAya, ke zarIrane varNa vikRta thaI jAya, te traNa divase marI jAya. pitAnI nAsikA, potAnI jIbha, graha, nirmaLa dizA, temaja AkAzamAM saptaSi jyAre na dekhI zake, tyAre (be divase ?) maraNa pAme. savAramAM ke sAMjanA ke cAMdanI rAtamAM pitAnA hAtha phelAvIne pitAnI chAyA jevI. tyArabAda dhIme dhIme AMkha UMcI karI AkAza tarapha najara karavI. te pitAnI dhoLI chAyA tyAM dekhAze. tenuM jyAre mAthuM na dekhAya tyAre te divase ja maraNa thavAnuM che ema samajavuM; DAbe hAtha na dekhAya, te putra ane strInuM mRtyu thAya; jamaNo hAtha na dekhAya, tyAre bhAInuM maraNa thAya; Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigata 38 hRdaya na dekhAya, te potAnuM mRtyu thAya; uttara na dekhAya te dhanane kSaya thAya; guhya bhAga na dekhAya, te khApanuM maraNu thAya; e sAthaLa na dekhAya, te vyAdhi thAya; paga na dekhAya, te paradezagamana thAya, ane AkhuM zarIra na dekhAya to tarata ja maraNu thAya.1 [ 5/135-172 ] vidhipUrvaka vidyAo vaDe dapa Nu, aMgUThThI, bhIMta, ke taravAramAM utArelI devatAne paNu pUchIe te mRtyune samaya kahI batAve che. sUrya grahaNu ke caMdragrahaNa vakhate 'khtaravarava' e maMtrane daza hajAra ne ATha vAra japa karIne sAveA. pachI kAma prasaMge eka hajAra ne A jApa thatAM talavAra vageremAM devatA AvIne bharAya che. pachI temAM kuMvArI kanyA pAse jovarAvIne pUchyAthI te kanyA badhA niSNu yA kahe che; athavA satsAdhakanA guNuthI kRSTa thayelI devatA pote ja trikAla viSayaka niSNuyA niHsazaya kahe che. [5/1735] mANusa nIrAgI hoya ke mAMde hAya, dharamAM hoya ke dharanI bahAra hAya, temaja potAnI jAte ke bIjA dvArA zukanathI paNa ghaNI bAbate jANI zake che. jemake: sApa, vIMchI, karamiyA, uMdara, dhilADI, kIDIo, jjU, mAMkaNuM, karALiyA, UdhaInA rAphaDA, UdhaI, dhimelA tathA bhamarIo jyAre ekadama vadhAre nIkaLe, tyAre udvega, kalaha, vyAdhi ke maraNu najIka che ema trura. joDA, vAhana, chatra, zastra, chAyA, zarIra ke kezane kAgaDA AvI cAMca mAre, tyAre maraNu najIka che ema jANavuM. gAyA azrvapUNuM netre dharaNIne jorathI paga vaDe khaNe, tyAre temanA mAlikane roga temaja mRtyu thAya ema jANavuM. [5/176-81] ra 1. anya graMthAmAM Apela A chAyApuruSadarA'na aMgenI vigatA mATe jIe pustakane chevaTe pUrti naM. 8, pA. 2045. ra. varAhamihiranI bRhatsaMhitA ( 45-69) mAM jaNAvyuM che ke, dharamAM madhamAMkhA, rAphaDA, ke kamaLa acAnaka nIkaLe, tA mRtyu thavAnuM che ema jANavuM. 3. mRtsaMhitAmAM paNa ( 94-14 ) jaNAvyuM che ke, vAhana, zasra, jeDA, chatra, chAyA ane aMgane kAgaDA cAMca vaDe phUTI jAya, tA maraNa thAya. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra A badhA zukana sAjA mATe mANasa kahyA; have mAMdA mANasane lagatA zukana kahIe. zukana vakhate jamaNI bAju vaLIne kUtaruM pitAnI gudA, ura:sthaLa, ke pUMchaDI cATe, to anukrame eka ane traNa divase maraNa thAya. zukana vakhate kUtaruM pitAnuM AkhuM zarIra saMkecIne e ke kAna caDAvI, vAMkuM vaLI aMga halAve, te mRtyu thAya. zukana vakhate kUtaruM ughADe mee, lALa kADhatuM, AMkho mIMcI tathA aMga saMkocIne sUe te niHsaMzaya mRtyu thAya. mAMdA mANasanA ghara upara kAgaDAone samudAya traNe saMdhyAe vakhate bhego thAya, te mRtyu najIka AveluM jANavuM. kAgaDA rasoDAmAM ke sUvAnA oraDAmAM cAmaDuM, hADakAM, derI, ke keza lAvIne nAkhe, te maraNa najIka AveluM jANavuM. [5/182-7] athavA upakRti vaDe paNa kAlajJAna thaI zake che. zubha divase, rAtane vakhate, zubha dizAmAM, kAnane pacanamaskAramaMtra ke AcArya maMtra vaDe pavitra karI, gherathI kAnane DhAMkI daI kArIgara lekenA cakkAmAM javuM. tyAM jamInane caMdanathI acIne tathA tenA upara gaMdha akSata vagere verIne sAvadhAna thaI avAja sAMbhaLo. te avAja be prakArane hoya che. eka ADakatarI rIte kahela - vicAra karIne samajavo paDe te; ane bIje spaSTa arthavALo-sIdhA zabdamAM kahele. pahelAne dAkhala A pramANe che. jemake, "A gharane thAMbhalo pAMca ke cha divasa, pakSa, mahinA ke varSe bhAgI jaze, vA nahi bhAgI jAya"; "te bahu suMdara hato paNa have bhAgI jaze,' ItyAdi. bIjAne dAkhalo A 1. bRhatasaMhitAmAM (45-69) jaNAvyA pramANe ghara ane cityanAM toraNa (kamAne) upara pakSIone samudAya AvIne bese, to maraNa thAya. 2. bahatasaMhitAmAM (45-70) jaNAvyuM che ke, kUtarAM gharamAM hADakAM ke bIjA mRta avayavo lAvIne nAkhe, to mRtyu thAya. temaja 94-12 mAM jaNAvyuM che ke bhasma, hADakAM, keza ane pAMdaDAM pathArImAM nAkhI jAya, to zayyAne mAlika marI jAya. 3. pUrva, uttara ane pazcima? 4. te maMtranI vigata mATe juo TippaNa 19, pAna 1801. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigata 165 ' pramANe che : 'A strI ke A puruSa A sthAnamAMthI nahi jAya,' 'ame ene nahi javA daI e,' temaja ' ene javAnA vicAra nathI, ' athavA ene have javAnuM mana che,' mAre paNa tene mAkalI devA che, mATe * te have jaladI ahIMthI jaze' vagere. A pramANe upazruti sAMbhaLIne kuzaLa puruSo mRtyu najIka AvyuM hoya te jANI zake che. [5/188-196] zanipuruSanI AkRti cItarI, je nakSatramAM zani hoya te nakSatra mukhe mUkavuM; pachInAM cAra nakSatra jamaNe hAthe mUkavAM; pachInAM traNa traNa nakSatra e pagamAM mUkavAM; cAra DAbe hAthe mUkavAM; pachInAM pAMca anukrame chAtImAM mUkavAM, pachInAM traNu mAthe, pachInAM e e aMte AMkhAe, ane pachInuM eka guhya bhAgamAM mUkavuM. pachI nimitta jotI veLAe, janmanakSatra ke nAmanakSatra guhvadezamAM AvyuM hoya, tathA duSTa graheAnI tenA para dRSTi. paDatI hoya, athavA temanA sa MyAga hAya, tathA saumya grahAnI dRSTi ke sayAga na hoya, to nIrogI mANusanuM pazu mRtyu thAya, teA rAgInI tA vAta ja zI ? [5/197-200 ] prazna vakhate je tatkALa lagnara hoya, tenAthI sAtame, cothe ke 1 'dazamatRtIye navapaJcame caturthASTame kalatre canti pAdavRddhayA tyuM tathaiva prayainti' e pramANe grahonI 'najara' kahevAya che. tyAM ja kura graha AvatA hoya te te saMyoga' kahevAya. magaLa peAtAnA sthAnathI guru rati 17-9 3-7-10 5-7-9-12 .. "" "2 ,, je bhuvanamAM graha paDaco hoya tyAMthI dazame ane trIje tenI eka pAda dRSTi, navame ane pAMcame e pAda dRSTi, ceAthe ane AThame tripAda dRSTi ane sAtame saMpUrNa dRSTi kahevAya. rAhu "" 33 f 2-6-8 g bhutranAne sapUrNa nue che. 33 ,, ,, "" "" 2. lagna eTale je rAzimAM sU cAlatA hoya te sazi. divasamAM bAra rAzi ke sakrAMti hAya che. dhAre!ke, savAre cha vAgye kAInA janma thayA hoya, ane te vakhate vRzcika rAzi hoya, teA lagna vRzcikanuM kahevAya. ane te prathama sthAne mukAya. dw Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 yogazAstra dazame sthAne krUra grahe, athavA caMdra chaThTho ke AThame hoya, te mRtyu thAya. prazna vakhate lagnano adhipati graha asta pAmyo hoya, te nIrogI paNa mRtyu pAme. prazna karatI vakhate lagnamAM caMdra heya, bArame zani hoya, maMgaLa navame hoya, Ama sUrya hoya, tathA guru baLavAna na hoya, te mRtyu thAya. ravi chaThTho hoya athavA trIje hoya tathA zazI dazame hoya, tyAre trIje divase mRtyu thAya. prazna vakhate udayathI cothe ke bArame sthAne pApagraha hoya, te trIje divase mRtyu thAya. udayakALa* ke pAMcame sthAne pApagraha haiya, te ATha ke daza divase mRtyu thAya. praznakALe dhanuSa ane mithuna rAzithI sAtame sthAne azubha graho AvyA hoya, , te vyAdhi ke mRtyu thAya. [5/2017] eka trike derI tenA upara te ja kadano bIjo trikeNu badhI bAju samAna rahe te pramANe UMdhe dora. eTale vacamAM paNa AkRti thaze ane tenI AjubAju cha nAnA trikoNa paDaze. pachI vacamAM kAra lakhI tenI nIce te mANasanuM nAma lakhavuM. pachI tenI DAbA jamaNI je babbe trikoNanAM be joDakA che, temAM ra akSara lakha. pachI AkRtinI bahAra je pahoLA khUNA paDe che, temAM a, A, u, U, I, I- e che svare anusvAra sAthe lakhavA. tathA che aNIo upara cha svastika deravA, ane temanI sAthe va akSara lakho. pachI e AkhI AkRtinI AjubAju rasa doro ane dareka bAjunI vacamAM ca: akSara lakho. cerasanI aMdara bhAga te agnipura samajavuM ane bahArane bhAga vAyupura samajavuM. pachI e yaMtra baMne paga, hRdaya, mAthuM ane badhA sAMdhA upara sthApita karavuM. pachI sUryodaya vakhate sUrya tarapha pITha karI pitAnI chAyA tarapha joyA karavuM. je pUrI chAyA dekhAya te eka varSa sudhI mata nathI AvavAnuM ema jANavuM. kAna na dekhAya te bAra varSe mata Ave; hAtha, AMgaLI, khame, keza, paDakhAM, nAka eTalAM na dekhAya te anukrame daza, ATha, lagna vakhate. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 17. prANAyAmanI vizeSa vigate sAta, pAMca, traNa ane eka varSe meta Ave. mAthuM ke dADhI na dekhAya te cha mahine mota Ave. gaLuM na dekhAya te eka mahine, AMkho na dekhAya te 11 divase, hRdayamAM chidra dekhAya to sAta divase, ane be chAyA dekhAya te yama sAme ja Ubho che ema jANavuM.(5/ra08-16) prathama ceTalIe satra zabda, mastake kAra, netramAM kara, hRdayamAM T ane nAbhikamaLamAM huM akSara mUkavo. pachI "jha guMsa: 3jha mRtyuMjayAya, OM vajrapANine zUlapANine hara hara daha daha svarUpaM darzaya Taca huM # # A maMtra vaDe 108 vAra baMne AMkho ane pitAnI chAyAne maMtaravI. pachI sUryodaya vakhate sUryane pITha pAchaLa rAkhI, pitAne mATe pitAnI ane pArakA mATe pArakAnI chAyA vidhisara pUjana karIne sAvadhAnatAthI jevI. je AkhI chAyA dekhAya, to eka varSa mRtyu nathI ema jANavuM; paga, jAMdha, ane DhIMcaNa na dekhAya te anukrame traNa, be ane eka varSa mRtyu thAya ema jANavuM; sAthaLa na dekhAya te daza mahine, kaTi na dekhAya te ATha mahine ke nava mahine, piTa na dekhAya te pAMca mahine, grIvA na dekhAya te cAra, traNa, be ke eka mahine, bagala na dekhAya te pakhavADiye, bhujA na dekhAya to daza divase, khabho na dekhAya te ATha divase, hRdaya na dekhAya to cAra rAtoe, mAthuM na dekhAya te be rAtoe ane AkhI chAyA na dekhAya to tatkSaNa mRtyu che, ema jANavuM. (5/217-23) A pramANe kALane nirNaya karavAnAM zarIragata sAdhanane prasaMge bAhya sAdhano paNa varNavI batAvyAM. have prasaMganusAra jaya-parAjaya nakakI karavAnA upAya paNa jaNAvIe. koI AvIne be jaNanAM nAma laIne pUche ke, A bemAMthI yuddhamAM koNa jItaze? te vakhate pUrNa nADI hoya eTale ke zvAsa aMdara levAto hoya, te jenuM paheluM nAma dIdhuM hoya tene jaya thAya; ane zvAsa mukAto hoya, te pachInAne Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra jaya thAya. pUchavA Avele mANasa je jANavAvALAnuM nAma paheluM le, ane rogInuM nAma pachI le, te ISTa vastu siddha thAya; ane tenAthI UlaTuM le, to pariNAma paNa UlaTuM ja Ave. pUchavA AvanAra dUta je DAbe hAthe Ubho hoya, te laDanArA bemAMthI sama (bekIvALA) akSaranA nAmavALe jate; ane jamaNe hAthe Ubho rahe, te viSama (ekIvALA) akSaranA nAmavALo jIte. bhUtane vaLagADa hoya, ke sApa karaDyo hoya te paNa mAMtrikee upara pramANe ja samajavuM; eTale ke, pUchavA AvanAra DAbe hAthe Ubhe rahe te sama akSaranA nAmavALe jIve; ane jamaNe hAthe Ubhe rahe te viSama akSaranA nAmavALo Ave. (5/24-9) jyAre DAbI nADImAM "varuNa 2' vAyu cAlato hoya, tyAre AraMbhelAM kAryo niHsaMzaya siddha thAya che. jyAre pavana" vAyu jamaNuM nADImAM hoya, tyAre jaya vita, lAbha Adi sarve bAbatamAM niSphaLatA maLe che. "anila"--vAyune barAbara jANIne hAthamAMthI phUla nAkhavuM, ane te uparathI marelA ke jIvatAne nizcaya kare. prazna karatI vakhate (uttara ApanArane) "varuNa"ne udaya hoya, te lAbha tvarita thAya che; "puraMdara" hoya te lAMbe kALe thAya che; pavana hoya te alpa pramANamAM thAya che, ane agni hoya te siddha thayele paNa nAza pAme che. "varuNa vAyu vakhate gayelA mANasanI bAbatamAM koI prazna pUche, te gayelo mANasa pAcho Ave che; bhauma' vAyu vakhate tyAM ja sukhamAM rahe che; "pavana vakhate tyAMthI paNa dUra jAya che; ane "agni vakhate tyAM ja marI jAya che. yuddha bAbata prazna pUchyo hoya, te "agni vAyu vakhate dAruNa yuddhabhaMga thAya; "pavana" vakhate mRtyu ke sainyane vinAza thAya; puraMdara" vAyu vakhate yuddhamAM 1. eTale ke jene pUchavA Ave che tenuM nAma saMbedhana tarIke paheluM mUke. 2. A badhA vAyuonI samAja mATe juo pA. 154. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigatA 19 6 varuNu' vakhate putra vijaya thAya; ane varuNu' vAyu vakhate dhAryAM karatAM paNa adhika siddhi maLe--zatrunA nAzathI sadhi thAya, ke peAtAnuM dhAryuM siddha thAya. 'bhauma' vAyu vakhate varasAda saMbaMdhI prazna pUchyo hoya, te varasAda varase; 'varuNu' vakhate manamAnyA varase; 'pavana' vakhate tophAna sAthe varase; ane 'agni' vakhate thADAghaNA varase. te pramANe dhAna bAbatanA praznamAM 'varuNu' vakhate dhAna pArka; puraMdara' vakhate puSkaLa pAke; pavana ' vakhate madhyamasaranuM pArka; ane 'agni' vakhate thoDuM paNa na pAke. garbhanI bAbatamAM prazna pUchyo hoya, tyAre mahendra' ane prApta thAya che; vAyu' ane 'agni' vakhate putrI prApta thAya che; ane zUnya ja hAya, te garbhanA nAza thAya che. ghera ke rAjakula vagere ThekANe pesatAM ke nIkaLatAM DAbI ke jamaNI je nADImAM pavana cAlatA hoya, te bhAjIne paga pahelA mUkavA; tenAthI icchita vastu siddha thAya che. jene kAryasiddhi prApta karavI che, teNe guru, kha, nRpa, amAtya vagerenI pAse icchita mAgatI vakhate potAnI je nADImAM pavana cAlatA hoya, te nADI tarapha temane rAkhavA. strIone paNa je bAjI pavana cAlatA hoya te khAju esADI ke suvADI hAya, te te vaza thaI jAya che; tenA jevA khIjo vazIkaraNamatra keAI nathI. zatru, cAra, lezudAra, ke khIjAM paNu utpAta ane vigrahanAM kAraNeAne jaya, lAbha ane sukhanI icchAvALAe, je khAju pavana cAlatA hoya te mAjI rAkhavAM. je bAju pavana cAlatA hoya te bAjunA aMganu zatrunA prahArothI rakSaNu karyAM kare, te tenI zakti baLavAna zatrue vaDe paNa naSTa na karI zakAya. DAbI ke jamaNI je nADI cAlatI hoya te bAju Ubhe! rahIne AI gabha` sabaMdhI prazna pUche, to putra thAya; khAlI tarapha UbheA rahe te putrI thAya; suSumhAmAM pavana cAlatA hAya tA e bALaka thAya; nADI khAlI hoya te napuOsaka thAya. pavana eka nADImAMthI khIcchamAM sakrAMta thatA hoya, tyAre garbhanAza thAya; ane sama dazA hoya, te kSemakuzaLa pravate. keTalAka ema kahe che ke, praznakALe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra caMdranADI cAlatI hoya, te putrI thAya; sUryanADI cAlatI hoya, te puruSa thAya; ane madhyabhAge napuMsaka thAya. (5/ra 30-247) pavana kyAM cAle che te jANI zakAtuM na hoya, tyAM A pramANe karavuMH be aMgUThA vaDe be kAna, madhya AMgaLIo vaDe be nAsikAo, aMtya tathA upAMtya AMgaLIo vaDe meM ane pahelI AMgaLIo vaDe AMkhanA khUNa, e pramANe badhuM baMdha karavuM. pachI zvAsane rodha karI, ekAgra thaIne jevuM. je pILuM biMdu dekhAya te "bhama" vAyu jANo; dhaLuM biMdu dekhAya te "varuNa" jANa; kALuM biMdu dekhAya, te "pavana" jANa; ane lAla biMdu dekhAya te "agni" jANo. DAbI ke jamaNI nADI cAlatI hoya, ane te badalavI hoya, te te bAjunuM AkhuM aMga (zayana vagerethI) dabAvavuM; jethI pavana bIjI tarapha vahevA lAgaze. DAbI bAjue agrabhAgamAM caMdranuM kSetra che, ane jamaNI bAjue pAchalA bhAgamAM sUryanuM kSetra che, ema vidvAne kahe che. temAM vAyuno saMcAra jANIne virala puruSo lAbha-alAbha, sukha-duHkha, kavita-maraNa vagere kahI zake che. [5/248-54] je tIkSNa buddhivALe puruSa yathAgya nADIzuddhi karavAnuM jANe che, tene A badhuM vAyuthI thatuM sAmarthya prApta thAya che. nAbhikamaLanA bIjakeza upara kalA ane biMdu () vALe tejasvI "hai" ciMtavavo. tenA upara repha kalpa. pachI te javALAovALA, vighugI, tejasvI " ne sUryanADIthI bahAra kADha ane AkAzamAM laI javo; pachI amRtathI siMcana karatA karatA tene dhIre dhIre nIce utArI, caMdramArge -nAbhipadmamAM pharI dAkhala kare. te pramANe satata karyA karavAthI ghaNA abhyAsane aMte nADIzuddhi prApta thAya che. nADIzuddhinI rIta judA judA gagraMthamAM bhinna bhinna jaNAvI che. paraMtu ahIM AcAryazrIe jaNAvelI rIta te cheka ja judI che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyAmanI vizeSa vigate 171 zivasaMhitA (322 I.) mAM jaNAvyA pramANe recaka pUraka ane kuMbhaka prANAyAma eka vakhate 20 vAra ema divasamAM cAra vakhata (prAtaHkALa, madhyAhna, sUryAsta ane ardharAtrIe) karavA. Ama traNa mAsa roja karanArane nADIzuddhi prApta thAya che. gheraMDasaMhitA (5-39 Io) mAM jaNAvyA pramANe dhUmravarNa ane tejasvI vAyubIja yaMnuM dhyAna karatA karatA tene 16 vAra japa thAya tyAM sudhI DAbI nADIthI vAyune aMdara kheMcavo. pachI 64 japa thAya tyAMsudhI kuMbhaka kare, ane 32 japa thAya tyAM sudhI tene sUryanADI vaDe recana karavuM. pachI nAbhimUlamAMthI agnitatvane uThAvI temAM pRthvi tattavanuM milAna karI te baMnene tejanuM dhyAna karatA karatA, agnibIja ne 16 vAra japa thAya teTalA vakhatamAM vAyune jamaNI bAjuthI kheMca, 64 japa thAya tyAM sudhI kuMbhaka karo, ane 32 japa thAya tyAM sudhI tene recana karo. pachI nAsAgra upara caMdranuM dhyAna karatA karatA tathA 4 bIjane 16 vAra japa thAya tyAM sudhI DAbI nADIthI vAyune kheMco. ane vaM bIjane 64 vAra japa thAya tyAMsudhI kuMbhaka kare. daramyAna nAsAgra uparanA caMdrabiMbamAMthI amRta nIkaLI AkhA zarIramAM vyApI jaI tene pavitra kare che evuM dhyAna karatA karatA, 32 vAra 4 bIjane japa karatA karatA recaka karavo. A traNa prANAyAmanA abhyAsathI nADIzuddhi thaI jAya che. trizikhabrAhmaNe paniSadamAM (95 i) 1664-32 e mAtrAmAM 80 pUraka-kuMbhakarecaka, divasamAM cAra vAra traNa varSa sudhI karavA ema jaNAvyuM che. gata paniSadamAM (40) traNa mAsa jaNAvyA che. darzanepaniSada 5-7 mAM IDAthI prANa kheMcI, dehamaye agnine vAlAvalI yukta baLata ciMtava ane 4 agnibIjanuM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 cogazAsra dhyAna karavuM, tathA pachI tenuM recana piMgalAthI karavuM, ema jaNAvyuM che. bAju para laI e pramANe nADIzuddhinA abhyAsamAM kuzaLatA prApta karanArA marajI mujaba vAyune game te jaI zake che. pavana sAmAnya rIte rarU ghaDI eka nAsikAmAM rahe che; pachI khIjI tarapha cAlyA jAya che. mANusa svastha avasthAmAM hAya, te eka rAta ne divasa thaI ne 21 hajAra ane 600 vakhata prANavAyu aMdara Ave che te jAya che.1 je mUDha buddhine mANusa vAyunI saMkrAMti jANutA nathI, te tenA uparathI tatttanaNuya kevI rIte karI zake ? [ 5/255-63 ] nIce mee raheluM hRdayakamaLa pUraka vaDe pUravAthI khIle che; ane tene kuMbhaka vaDe jagADayuM hoya te te UrdhvamukhI thaI jAya che. pachI recaka vaDe tene halAvIne hRdayakamaLamAMthI vAyune upara khe'cavA. ane * Urdhva zreAtAmAga' nI gADha bhedIne tene brahmapuramAM lai javA.4 pachI brahmaraMdhramAMthI nIkaLIne yAgIe sAvadhAnatApUrvaka AkaDAnA tUla upara dhIre dhIre vedha karavA. tyAM vAraMvAra abhyAsa karyA pachI mAlatInI kaLI vagere upara sadA pramAdarahitapaNe sthiratAthI vedha karavA. emAM dRDha abhyAsa thaI jAya, eTale pachI 'varuNu ' vAyu vaDe kapUra, agaru, kuSTha digaMdhadravyomAM vedha karavA. emAM kuzaLatA AvI jAya, eTale sUkSma pakSIzarIrAmAM 1.varAhA5niSad 5-3, tathA ghera'si'hatA 5-84 mAM paNa e ja pramANa jaNAvyuM che. paraMtu amRtanAdapaniSadamAM (33) tenI sakhyA 1 lAkha, 13 hajAra, ekaseA, ne 80 jaNAvI che. 2. mULa : 6 -strotasa ' / 3. e recaka bahAra kADhI nAkhavAnA nathI; paraMtu kuMbhakamAM sthira karelA vAyune ja UMce levA mAMDavA. tene ahI recaka' kahyo che. * 4. Ane mATe zivasa`hitAmAM ( 4-17 i0) mahAvedha, zakticAlana ityAdi dazamudrAonA abhyAsa vigatathI vanyA che. anya yAgama thAmAM paNa kuMDalinIne suSuNAmAM thaIne brahmaradhramAM laI javA mATe prANAyAmAdi upAyA vigatavAra vaNavelA heAya che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. prANAyANanI vizeSa vigata 173 tatparatAthI vedha karavA. e pramANe pataMga, bhamarA vagerenAM zarIramAM tema ja mRga vagere prANIonAM zarIramAM paNu abhyAsa thaI jAya, eTale ekAgratApUrvaka, iMdriyanigrahI thaI ne mANasa, azva, hAthI vagerenAM zarIrAmAM pazu pesavA nIkaLavAne abhyAsa karavA; e pramANe vadhatAM vadhatAM pachI patharA vageremAM paNu pravezAdi karavAM. A pramANe DAbA nAka vaDe mRta zarIrAmAM dAkhala thavuM. jIvatA zarIramAM pesavAnA vidhi ahIM nathI kahetA; kAraNa ke, temAM pApa raheluM che. [5/264-73 ] paraMtu pachI TIkAmAM te vidhi A pramANe vaNu vyA che : brahmaraMdhrathI bahAra nIkaLavuM; ane apAna mAge khIjAnA zarI2mAM dAkhala thavuM. pachI nAbhikamaLamAM thaIne suSumhA mAge hRduyakamaLamAM javuM. tyAM peAtAnA vAyu vaDe tenA prANunA saMcAra adha karI devA, eTale tene jIva tenA zarIramAMthI nIkaLI jaze. pachI tenA zarIramAM potAnA zarIranI peThe rahevuM. e pramANe bIjAnA zarIramAM ardho divasa ke divasa krIDA karIne, e ja vidhithI peAtAnA zarIramAM dAkhala thaI javuM. " AcAya eTaluM umere che ke, khIjAnA prANaneA nAza karyA vinA khIjAnA zarIramAM dAkhala thaI zakAtuM nathI. ** yogasUtra 3-37mAM parakAyapravezanI siddhinuM varSoMna che. te siddha karavA mATe e vastue Avazyaka che, ema temAM jaLuAvyuM che : (1) cittane eka zarIramAM ja sthiti karI aTakAvI rAkhanAra je kAraNu hAya tenI zithilatA, tathA (2) e cittane javAAvavAnA mArgane sAkSAtkAra; eTale ke peAtAnA zarIramAMthI je nADI dvArA cittanuM bahAra gamana thaI zake te nADIcakrane temaja anyanA zarIramAM je nADI dvArA cittane praveza thaI zake, te nADIcakranuM jJAna. zivasaMhitAmAM (5-81) nAbhi AgaLanA maNipUra cakranuM dhyAna karavAthI parakAyapravezasiddhi prApta thAya che, ema jaNAvyuM che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dhAraNAnAM vividha sthAneA [pAna 85 mATe] . mULamAM dhAraNA viSe prANAyAmane prasaMge paNa thADe ullekha [5/26-36] karyAM che. tene mATe jIe TippaNu 17, pA. 150. A sthaLe, dhAraNA viSe anya yogazra thAmAM je vigato ApI hoya che, temanuM digdarzana karAvavAnuM che. sAmAnya rIte badhA hiMdu yAgagraMthAmAM zarIragata paMcabhUtAnA sthAnamAM paMcabhUtAnI dhAraNA mAnya rakhAI che. yAjJavalkaya saMhitAmAM jaNAvyA pramANe pagathI DhIcaNu sudhI pRthvItattvanuM sthAna manAya che; tyAM prANuvAyune dhAraNa karI makAra khIja sahita brahmAnI dhAraNA niraMtara e kalAka karavAthI sAdhaka satra vyAdhi ane tenAM kAryomAMthI mukta thAya che; tathA pRthvItattvane jaya karI zake che. DhIMcaNuthI gudA payaMta jalatattvanuM sthAna manAya che; tyAM prANavAyune dhAraNa karI vakAra khIja sahita zrI viSNunI dhAraNA niraMtara be kalAka karavAthI sarva pApothI rahita thaI, jalatattvane jaya thaI zake che. te pramANe gudAthI haddeza paryaMta agninuM sthAna manAya che; tyAM kAra bIja sahita rudranI dhAraNA karavAthI agnitattvane jaya thAya che. hRdayathI bhrakuTi paya ta vAyunuM sthAna manAya che; tyAM thakAra khIja sahita mahezvaranI dhAraNA karavAthI vAyutattvanA jaya thAya che. bhrUkuTithI brahmaradha pata AkAzatattvanuM sthAna che; tyAM kaiMkAra khIja sahita kAranI adha mAtrArUpa sadAzivanI dhAraNA karavAthI kaivalyapadanI prApti thAya che. daza tApaniSada 8-5 ImAM barAbara A pramANe ja varNana Ave che. trizikhazrAhmaNeApaniSada (135) vageremAM pRthvIsthAnamAM pAMca ghaDI, apasthAnamAM 10 ghaDI, agnisthAnamAM 15 dhaDI, vAyusthAnamAM 20 ghaDI 14 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. dhAraNAnAM vividha sthAne 175 ane AkAzasthAnamAM 25 ghaDI dhAraNa karavAnuM kahyuM che. jo ke dareka sthAnamAM devanI kalpanA pitApitAnA ISTadevanI paraMparA anusAra rakhAI che. jemake trizikhabrAhmaNopaniSadamAM pRthvI-apa-agni-vAyu-AkAzanAM sthAnamAM anukrame hari, nArAyaNa, pradyumna, saMkarSaNa ane vAsudevanI dhAraNuM karavAnuM kahyuM che. A uparAMta dareka sthAnanA dhyAna mATe jema 2 vagere bIjamaMtra hoya che, tema anukrame cerasa, ardhacaMdra, trikeNa, chakhUNa, ane goLa, evI AkRtio paNa hoya che. gheraMDasaMhitA 3-30 vageremAM A badhAM tattvonAM devatA, AkRti vagere zarUAtamAM jaNAvyA pramANe ja che; paraMtu pRthvInuM bIja 4 jaNAvyuM che; tathA dareka tatvamAM dhAraNa karavAno samaya pAMca ghaDIne. ane sthAna hRdaya ja jaNAvyuM che. hemacaMdrAcAryajIe A badhI pArthivI Adi dhAraNAonuM varNana vividha ye varNavatI vakhate (prakAza 7, leka 9-28mAM) judI ja rIte karyuM che. tene mATe juo TivpaNa na. 19, pAna 176 che. A badhI dhAraNAothI je judA judA anubhavo thAya che, te AgaLanA mArga mATe zraddhA ane utsAha apanArA thAya che. yogasUtra 1-35 mAM e badhI "viSayavatI" pratItione "mananI sthiratA lAvavAmAM upayegI" kahI che. hemacaMdrAcAryajIe paNa 6-8 mAM uTcatte vasaMvitta vaive: prayA: ' e rIte e vastu jaNAvI che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vividha dhyeyA [ pAna 89 mATe ] mULamAM cha mA prakAzathI mAMDIne vigatavAra varNana nIce pramANe ApyuM che : dhyAnanuM AlaMbana je dhyeya, te vidvAne e cAra prakAranuM jaNAvyuM che : zarIramAM raheluM (* zarIrastha '), varNAkSaravALu" (* padastha '), rUpavALu (* padastha '), ane rUpa vinAnuM ( rUpAtIta '). [7/8] 1. zarIstha dhyeya nIce pramANe pAMca prakAranu che : (1) madhyalAka jeTalA vizALa kSIrasAgara kalpavA. temAM hunnara pAMkhaDInuM, suvaNu jevI kAMtivALuM tathA jamuddIpa jeTaluM mATu kamaLa kalpavuM. tenA kesarataMtuonI vacce meruparyaMta jeTalA tathA saravarNo bIjASa kalpavA. tenA upara zveta siMhAsana upara beThelA tathA kA kSaya karavAne tatpara thayelA AtmAne citavavA. Ane 'pArthivI dhAraNA' kahe che. [ 7/8-12 ] cAra prakAranAM dhyeyAnu (2) nAbhimAM 16 pAMkhaDInuM kamaLa kavuM, tenA khIjakAya upara OM evA mahAmatra tathA tenI dareka pAMkhaDI upara svaramALA citavavI. pachI hRdayamAM A kama rUpI* ATha pAMkhaDIovALu' eka bIjI kama LacitavavuM. pachI nAbhikamaLavALA kamaLanA khIjaDASamAM je mahAmatra ajja che, tenA TM akSara uparanA rekmAMthI dhIme dhIme nIkaLatI dhumADAnI rekhA citavavI. pachI temAMthI satata taNakhA nIkaLe che tema citavavuM. ane pachI temAMthI se...kaDA jvALAe nIkaLe che ema ciMtavavuM. te jvALAe pelA * nu pAna 138, 16 -: Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. vividha dave 177 aSTadala hRdayakamaLane bALavA mAMDe che ema ciMtavavuM. tyArabAda zarIrathI bahAra trikoNa AkAranuM prajavalita vahnipura kalpavuM. tenI madhyamAM svastika ane vahibIja (kAra) che ema ciMtavavuM. pachI aMdara maMtrAgni ane bahArane vaddhipurane agni, deha tathA karmadaLavALA hRdayakamaLane azeSa bALI nAkhI zAMta thaI jAya che, ema ciMtavavuM. AnuM nAma "AgneyI dhAraNuM che. [7/13-8]. (3) pachI tribhuvananA vistArane pUrI kADhate, girione calAyamAna karate ane samudrone khaLabhaLAvatA vAyu ciMtave. te vAyu pelI bhasmane jaladI urADI de che ema ciMtavavuM, ane pachI te vAyune paNa zAMta thate ciMtavavo. e "mArutI dhAraNA kahevAya che. [7/19-20] (4) pachI amRtanI dhArAo varasatuM tathA vAdaLothI gherAyeluM AkAza ciMtavavuM. tyArabAda ardhacaMdranI AkRtivALuM taNA varuNabIja ()nA cihnavALuM varuNamaMDala ciMtavavuM. te maMDaLe AkAzane sudhAjalathI chalakAvI mUke che, ane pilI kAyabhasmane dhoI nAkhe che, ema ciMtavavuM. [7/21-2] '' 2. dvistha yeya : pavitra padane avalaMbIne karAtuM dhyAna padastha dhyAna kahevAya che. tenA prakAre nIce pramANe che :- 16 pAMkhaDIvALA nAbhikamalamAM dareka pAMkhaDIe svaramAMlA bhramaNa karatI ciMtavavI. pachI, 24 pAMkhaDInuM tathA bIja kezavALuM hRdayakamaLa kalpI, temAM kramAnusAra 25 vaNuM ciMtavavA. pachI ATha pAMkhaDIvALuM mukhakamala kalpI temAM bAkInA ATha varSe ciMtavavA. A pramANe varNanuM ciMtana karanAra zAstrajJAnamAM pAraMgata thAya che. A badhA anAdisiddhi vargone yathAvidhi ciMtavanAre khovAyelI ke bhulAyelI vastunuM jJAna tatkSaNa prApta karI zake che. [ 8/1-5] 1. pAMcamI " tattvambhadhAraNa mATe juo pAna 89. 2. ka thI ma sudhInA ra5. ma bIjakeSamAM Ave. 3. 5 thI 7 sudhInA. -12 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAstra athavA nAbhinaMdathI heThaLa ATha pAMkhaDInuM kamaLa kalpavuM. temAM thI mAMDIne laH sudhInA 16 svarorUpI 16 kesarataMtu kalpavA tathA tenI dareka pAMkhaDImAM akSaranA ATha vargomAMne eka eka varga sthApita karo. te pAMkhaDIonA AMtarAomAM siddhastuti eTale ke DhokAra sthApita kare; ane pAMkhaDIonA agrabhAgamAM 3jheTTI sthApana karavA. pachI te kamaLanI vacamAM ae zabda sthApita kare. e pAvana zahai zabda prANavAyunI sAthe prathama hasva uccAravALe thaI pachI dIrgha uccAravALo thaI, pachI tenAthI paNa vadhu luta uccAravALe thaI, tathA pachI sUkSma thato thato ati sUkSma thaI, nAbhikaMda ane hRdayaghaTikA vagere graMthIone bhedato madhyamArge thaIne jAya che, ema ciMtavavuM. pachI te nAdanA biMduthI tapta thayelI kalAmAMthI jharatA dUdha jevA sapheda amRtamAM AtmAne siMcAti kalpavo. pachI amRtanA sarovaramAM UgelA soLa pAMkhaDIvALA kamaLamAM potAnA AtmAne sthApita karI, te soLa pAMkhaDIomAM vidyAdevIone ciMtavavI. pachI tejavI sphaTikanA kuMbhemAMthI reDAtA dUdha jevA zveta amRtamAM AtmAne lAMbA kALa sudhI siMcAti ciMtavavo. pachI A maMtrarAjanA vAcya parameSThI ahaMtane mastaka viSe ciMtavavA. pachI dhyAnanA AvezamAM "sa" "soruM' ema vAraMvAra bolatAM paramAtmA sAthe pitAnA AtmAnI ekatA niHzaMka ciMtavavI. pachI nIrAgI, alI, amohI, sarvadaza de vaDe pUjita tathA sabhAmAM dhamane upadeza ApatA paramAtmA sAthe AtmAne abhinna 1. ma thI sa sudhIne eka varga : ka, ca, Ta, ta, 5, e pAMca vargo tathA 1, 2, la, va, ane za, Sa, sa, ha, e be maLIne ATha. 2. mULa : "mAyApraNava." 3. higI, prajJapti, vajazakhalA, kulizAMkuzA, cakezvarI, naradattA, kAlI, mahAkAlI, gaurI, gAMdhArI, sarvAzvamahAjavAlA, mAnavI, vaireTayA, acchA, mAnasI, ane mahAmAnasikA e soLa vidyAdevIo che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 19. vividha dhyeyA 179 ciMtavA yAgI pApano kSaya thatAM paramAtmapaNAne ja pAme che. [ 8/6-17 ] athavA e ja . maMtrarAjane anAhatani yukta suvaNuM kamaLamAM sthita, caMdrakirA jevA niLa, tathA dizAone tejathI vyApa vyApatA gaganamAM saMcAra karatA ci MtavavA. pachI te matrarAja potAnA mukhakamaLamAM praveza kare che; pachI bhramaranA madhyabhAge bhramaNu kare che; AMkhAnI pAMpaNAmAM skurAyamAna thAya che; kapAlamaMDalamAM virAje che; tAlurathI bahAra nIkaLe che; amRtarasa varase che; jyAtigaNeAnI vacce caMdranI spardhA karatA vicare che, ane mekSalakSmI sAthe potAne yAje che --ema -kulaka vaDe citavavuM. [8/18-22] e maMtrarAja pote ja parama tattva che, ema je jANe che, te tattvavettA che. manane sthira karIne yAgI jyAre e mahAtattvanuM dhyAna dhare che, tyAre tarata ja sakaLa AnaMdanuM sthAna evI mekSalakSmI samIpa AvIne UbhI rahe che. [ 8/23-4 ] pachI te maMtrane reka, biMdu ane kalA vinAne ja citavave; tathA pachI te temAM keAI akSara nathI, temaja tene uccArI zakAya tema paNu nathI tevI rIte tenuM ciMtana karavuM. pachI 'anAhata' nAmanA te devane caMdranI kaLA jevA AkAre tathA sUrya jevA tejathI skurAyamAna thato ciMtavave. pachI tene vALanA agra bhAga jeTalA sUkSma thaI jatA ciMtavavA; pachI tene kSaNu vAra bilakula avyakta thaI jatA citavavA; tyArabAda tene AkhA jagatane jyotimaya karI mUkata citavavA. A pramANe lakSya. vastumAMthI alakSya vastumAM manane sthira karatA javAthI, kramekrame aMtaramAM akSaya temaja atI driya evA jyoti pragaTa thAya che. jenuM mana jagatanA padArthAMmAMthI kheda pAmeluM che, tevA munine ja A pramANe potAnI icchita sAdhanA kaLe che, anyane nahIM. [ 8/25-9 ] Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egazAstra A uparAMta bIjI paNa sAdhanA che. hRdayakamaLamAM rahelA, zabdabrahmanA ekamAtra kAraNuM, svara ane vyaMjana yukta, paMcaparameThInA vAcaka, tathA pitAnI uparanI caMdrakaLAmAMthI jharatA amRtarasa vaDe siMcAyelA mahAmaMtra praNava eTale ke 3jhanuM kuMbhaka vaDe dhyAna karavuM. A jhanuM yAna sakAma temaja niSkAma paNa hoya che. sakAma dhyAna karatI vakhate vidhi A pramANe che : keInuM taMbhana karavAnuM hoya tyAre pILA raMganA kAranuM dhyAna karavuM; vazIkaraNa karavuM hoya ke bha karavo hoya tyAre paravALA jevA raMgane kAranuM dhyAna karavuM, tathA vidveSa karAvavo hoya tyAre kALA raMganA 3nuM dhyAna karavuM. paraMtu mokSane kSaya karavAne arthe niSkAma yAna karavuM hoya, tyAre, tenI kAMti caMdra jevI zveta ciMtavavI. [8/30-2] A praNavanuM dhyAna-ciMtana jUnA vakhatathI kaTha, chAMdogya vagere jUnA upaniSadagraMthamAM upadezAyuM che. paraMtu ahIM jaNAvyA pramANe tene dhyAnanA viSaya tarIke paNa svIkAravAmAM Ave che. jemake, dhyAnabiMdu upaniSadamAM (19) jaNAvyuM che ke, "hRdayakamaLanA bIjekezamAM sthira dIpakanA prakAza jevI AkRtivALA, aMgUThA jeTalA ane acala OMkArarUpI IzvaranuM dhyAna karavuM. IDa nADIthI vAyune kheMcIne udaramAM tene sthira karI, dehanI mayamAM javALAonI TasarathI yukta OMkAranuM dhyAna karavuM." vaLI paMcaparameSThInA tribhuvanane pAvana karanAra mahA pavitra paMcaparameSThI namaskAramaMtranuM paNa ciMtana karI zakAya. jemake, ATha pAMkhaDInuM sapheda kamaLa ka5vuM. tenA bIjakezamAM ". utA ' e sAta akSaravALuM pada ciMtavavuM. pachI "namo siddhAMja', "namen eriyAna', nA kavAyAna', ane "mA se savvasAhU" e cAra padone anukrame pUrva vagere cAra dizAnI cAra pAMkhaDIomAM kalpavAM. tathA bAkInAM "go paMca namuvAje', "avAvaMao ', Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. vividha daye 181 Twaa ja sarve', dramaM dRva maM " e cAra pada agni vagere cAra khUNAonI pAMkhaDIomAM ciMtavavAM. * [ 8/33-5] mana-vANa-kAyAnI zuddhipUrvaka A maMtra 108 vAra ciMtana karavAmAM Ave, te muni khAte hovA chatAM cAra TaMkane upavAsa karyAnuM phaLa meLave. megIo A mahAmaMtranI ArAdhanA karIne parama mekSazrIne pAmyA che, ane trilekanA pUjya banyA che. tathA hajAre pApa karanArA ane seMkaDo jaMtuone vadha karanArA tiryaMca (pazupakSI ninA) jIvo paNa A maMtranI ArAdhanA karIne svarge gayA che. [8/36-8]. vaLI e maMtramAMthI " siddha e cha akSarane ke rita' e cAra akSarone ke "' ekalAne anukrame traNaso cAraso tathA pAMcaso vAra japavAthI paNa eka upavAsanuM phaLa maLe che. [ 8/39-40] A badhuM upavAsa karyAnuM je phaLa varNavyuM, te te chone te maMtranA japamAM pravRtti karAvavA mATe ja che : bAkI tenuM sAcuM phaLa te svarga ane mokSa che. [ 8/41] "vidyApravAda' nAmanA zAstramAM jaNAvelI "hyAM zrI haiM DhI, : nama: e vidyA (maMtra) ne satata abhyAsa (japa) kare, te saMsAraduHkha nAza pAme che. [ 8/42] cattAri maMgalaM : arihaMtA maMgalaM, siddhA maMgalaM, sAhU maMgalaM, kevalipannatto dhammo mNglN| cattAri logUttamA : arihaMtA loguttamA, siddhA loguttamA, sAha, loguttamA, kevalipannatto dhammo loguttamo / * A phakarAmAM nAgarI lipimAM je nava pada ApyAM che, te maMtra paMcaparameSTIne namaskAra-maMtra che. tene artha spaSTa che : "aha, siddho, AcAryo, upAdhyAye ane lokanA sarva sAdhuoe pAMcane namaskAra. A namaskAra maMtra sarva pApano nAza karanAra che, tathA sarva maMgalemAM prathama maMgalarUpa che." WWW Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 yogazAstra cattAri saraNa pavajjAmi : arihate saraNa pavajjAmi, siddhe saraNaM pavajjAmi, sAha saraNaM pavajjAmi, kevalipannattaM dhamma saraNaM pavajjAmi' - A maMtranuM smaraNa karyA kare, to mokSa pAme. [8/3] vaLI, "34 gar3hita siddha sonIvIra svA' e paMdara akSaravALA maMtranuM ciMtana muktisukha ApanAruM che. "3% zro sro zahai nama:e maMtra te sarvajJa bhagavAna jevo che; tene prabhAva keIthI varNavAya tevo nathI. "namo saritA' e sAta akSaranuM ciMtana kSaNavAramAM saMsArarUpI dAvAgnimAMthI mukti Ape che. "namo siddhA ' e maMtranuM ciMtana karmane nAza karanAruM che. " 3OM namo ati vatrine paramayogine visphuraduru-zukladhyAnAgni-nirdagdha-karmabIjAya prAptAnaMtacatuSTayAya saumyAya zAntAya maMgala varadAya aSTAdazadoSarahitAya svaahaa|" A maMtranuM ciMtana sarvazaH abhaya ApanAruM che. [ 844-7] mukhanI aMdara ATha pAMkhaDInuM kamaLa citavavuM; te ATha pAMkhaDIemAM varSonA ATha vargo sthApita karavA temaja " namo riphaMtAna' 1. "ahaMto, siddho, sAdhuo ane kevaLI bhagavAne jaNAvelo dharma - e cAra maMgalarUpa che, tathA lokamAM uttama che. temane huM zaraNe jAuM chuM." - evo teno artha che. 2. "saMgIkevalI', eTale ke jene kevalajJAna prApta thaI gayuM che; paraMtu zarIra kAyama hovAthI jene videhamukti prApta nathI thaI, te. 3. kevaLajJAnI, paramayogI, zukladhyAnanI aMtima keTI vaDe kama bIjane dagdha karI nAkhanAra, anaMta catu prApta karanAra, saumya, zAMta, maMgaLakArI vara ApanAra, tathA aDhAra deSa vinAnA ahaMta bhagavAnane namaskAra, "evo teno artha che. aDhAra deze A pramANe dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, ane vIrya e pAMcanA pAMca aMtarA, tathA hAsya, rati, arati, jugupsA, bhaya, kAmAbhilASa, zeka, mithyAtva ajJAna, nidrA, avirati, rAga, ane dveSa. anaMta catuSTaya, eTale anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMtabala, ane anaMtasukha-e cAra. 4. juo pA. 178, naidha 1. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vividha dhyeyeA 183 e maMtrane eka eka vadhu sthApita karavA. 4 thI 6 sudhInA svarUpI kesarata tu pavA; temaja aekA ( khIjaaAza) te sudhAiMduthI vibhUSita ciMtavavI. pachI caMdrabi'bamAMthI AvatA, ane mukhamAMthI dAkhala thatA, prabhAmaDalayukta tathA caMdra jevA mAyAkhIja hrI~ ne te kaNikAmAM citavavA. pachI jyotimaya, adbhuta, tathA tralokatha vaDe jenuM mAhAtmya ciMtavI zakAya tevu... nathI evA A pavitra maMtrane pAMkhaDIomAM bhamatA, AkAzamAM saMcAra karatA, mananA aMdhakAranA nAza karatA, sudhArasa varasAvatA, tAluraMdhra dvArA jatA tathA e bhamaranI madhyamAM prakAzA citavavA. e pramANe ekAgra manathI A pavitra maMtranuM dhyAna karanAranI mana ane vANInI malinatA dUra thai jAya che; tathA tene zAstrajJAna pragaTa thAya che. cha mahinA sudhI A pramANe abhyAsa karavAthI mana sthira thatAM, sAdhaka mukhakamaLamAMthI dhumADAnI rekhA nIkaLatI dekhI zake che. eka varSa jeTalA abhyAsa thatAM te jvAlA dekhavA lAge che. pachI vizeSa vairAgya utpanna thatAM te sarvajJa bhagavAnanuM mukhakamaLa dekhI zake che. pachI teA kalyANakArI mAhAtmyavALA, vismRtiyukta, prabhAma`DaLayukta sarvajJa bhagavAnane ja sAkSAt dekhI zake che. pachI peAtAnuM ata:karNa sthira thatAM tathA tattvanizcaya prApta thatAM te bhavAraNyamAMthI mukta thaI, siddhima`diramAM virAje che. [8/48-57] vaLI, caMdrama`DaLamAMthI utpanna thai hoya tema sadA amRta savatI *kSa ' e maMtrarUpI vidyAne kapAlamAM ciMtavavI. tenAthI kalyANu prApta thAya che. [ 8/58 ] vaLI, kSIrasamudramAMthI nIkaLatI ane sudhApravAha varasAvatI zazIkalAne kapALamAM citavavI. te paNa siddhirUpI madiranI nisaraNIrUpa che. tenA smaraNamAtrathI bhava dhana tUTI jaI, paramAnaMdanuM kAraNa evuM avyaya pada prApta thAya che. [8/59-60 ] vaLI, nAsikAnA agrabhAgamAM (za`kha, kuda ane caMdra jevA zveta praNava, zUnya ane anAhata) 'OM OM' nuM dhyAna karavAthI aNimAdi ' Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 yogazAsra aSTa siddhi prApta thaI, samagra viSayamAM nimala jJAnanI pragalbhatA prApta thAya che. [ 8/61-2 ] . vaLI, 'hrI~ OM OM somTM haiM OM OM hrI~ A vidyAnuM paNa ciMtana karavuM. [8/63 ] vaLI 'OM none maLe takhta mU mavise aMte leniLapArzva svAhA' evI gaNudharAe kahelI vidyAne paNa japa karave. te vidyA kAmadhenunI peThe aciMtya kula prApta karAvanAra che. [8/64] cha khUNAvALuM eka yaMtra ciMtavavuM. temAM aprati%0 '* e maMtranA eka eka akSara DAkhAthI jamaNI tarapha e pramANe lakhavA. pachI tenI bahAranI bAju jamaNAthI DAbI tarapha e rIte 'vizvAya svAhA' e maMtranI eka eka akSara lakhavA. pachI te yaMtranI vacamAM OM sthApita karI tenuM dhyAna karavuM. pachI nIce pramANenA maMtrathI kuMDALAM karavAM : OM namo jiNANaM, OM namo ahijiNANaM, OM namo paramohijiNANaM, OM namo savvohijiNANaM, OM namo anaMtohijiNANaM, OM namo kuThubuddhINaM, 2 OM namo bIyabuddhINaM, a OM namo padAnusArINaM, 4 OM namo saMbhinnasoANaM, OM namo ujjumadINaM, OM namo viulamadINaM, OM dasapuvvINaM, 5 OM namo cauddasapuvvINaM, OM namo ahaMgamahAnimitta C * mannatiSa' eTale jenI tulya khIjo kAI nathI te. * 1. 8 modinina' eTale ke, avadhijJAna prApta karanAra. avadhijJAna eTale mana ke iMdriyAnI sahAyatA vinA AtmAnI viziSTa zaktithI prApta thatuM mRta dravyAnuM jJAna. 2. eka vAra jANavAthI pharI kadI na bhUle tevI buddhivALA. 3. mULa ane jANavAthI zeSa tamAma ane naNanArI buddhivALA. 4. eka pada jAvAthI bAkInAM pado jANanArI buddhivALA. 5. codamAMthI daza pUrva ' graMthai jANanArA. jIe A mALAnuM 'sacamadhama' pustaka, pAna 7 [pahelI AvRtti ]. L Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. vividha ceyA kusalANaM, 1 OM namo viuvvaNaIpittANaM 2 OM namo vijjAharANaM, OM namo cAraNANaM, OM namo paNNasamaNANaM OM namo AgAsagAmiNaM, OM jsauM jsauM zrI hrI dhRti kIrti buddhi lakSmI svAhA / 3 , pachI paMcaparameSThI-namaskAra-maMtrane pAMca AMgaLIoe A pramANe nyAsa karavA : OMOM namo arihaMtAnaMdI svAdA ' ema khAlI aMgUThe; namo siddhAnaMdI svATM ' ema khelI tanI AMgaLImAM; 1 3 ' OM namo AyariyALI svAhA ' ema olI madhyamAmAM; 'OM namo savannAyALa vAdA' ema belI anAmikAmAM; ane OM namo jo savazvasAduLo svAda ' ema khelI kaniSThAmAM. 185 Ama traNa vAra AMgaLIomAM vinyAsa karI, mastaka upara pUrvI,. dakSiNa, apara ane uttara bhAgeAmAM vinyAsa karI japa karavA. [8/65-6 ] vaLI, ATha pAMkhaDIvALuM kamaLa citavavuM. tenI aMdara tejasvI AtmAne citavavA. te kamaLanI A pAMkhaDIomAM namo gatiM * tALa ' e maMtrane eka eka akSara sthApavA. pahelI pAMkhaDI pU dizA taraphathI gaNavI ane temAM pahelA . mUkavA. pachI krame je akSara Ave te pramANe bAkInA akSaro mUkI te aSTAkSarI ma Mtrane agiyAraseA vAra ( pUrva` dizAmAM mAM rAkhIne) japa karave [8/67-8 ] e ja rIte pUrva dizAnI pAMkhaDIthI mAMDIne eka pachI eka ema pachInI pAMkhaDIeethI pazu zarU karIne A maMtranA japa ATharAtrI sudhI karavA. tethI yAgInAM sarva vidyo zAMta thaI jAya che. A 1. bhauma, utpAta, svapna, aMtarikSa, AMga, svara, lakSaNa, ane ja e ATha nimitto uparathI zubhAzubha phaLa kahI ApanAra. vigata mATe jIe A mALAnuM dhama kathAo' pustaka, pA. 186 [pahelI AvRtti]. 2. divya zaktivizeSathI vastunirmANa karavAnI siddhivALA. 3. AkArAgamananI rAktivALA. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 yogazAstra rAtrI vItyA pachI te yegI te kamaLanAM patromAM AThe akSare anukrame joze. A maMtranA japathI dayAnamAM vidma karanArA bhISaNu siMha, hAthI, rAkSasa vagere, temaja vyaMtara vagere bIjAM paNa tatkALa zAMta thaI jAya che. jene hika phalanI icchA che, teNe A maMtra saMgjha sahita ciMtava; paraMtu jene mokSanI ja kAMkSA che, teNe 34 vinAne ciMtavavo. [ 8/69-72 ] bIje paNa A maMtra karmasamUhanI zAMti karanAra che. tenuM paNa ciMtana karavuM: "zrImad 45mAri vardhamAna jomyo :" [873] nIcenI pApabhakSiNuM vivAne paNa prANIo upara upakAra karavAne arthe smaravI : 3 camma vAsini mikSacaMsfra RtakSAnajvaalaashsrjvlite sarasvati matpApaM hana hana daha daha kSA kSI zU kSI : kSIravAya amRtasaMbhave hai thai hai, 2 thI A vidyAnA atizaya prabhAvathI mana tarata prasanna thAya che, ane pitAne pApamala tarata tajI de che, tathA jJAnadIpa prakAzavA lAge che. [ 8/74] . vaLI vAsvAmI vagere jJAnIoe "vidyApravAda"nAmanA "pUrva graMtha" mAMthI tAravIne prakaTa kareluM, mokSalakSmInuM bIjabhUta, tathA janmarUpI dAvAgnine zAMta karanAra varSARtunA navA megha jevuM "siddhacakra" guru pAsethI jANIne ciMtavavuM. [8/75-6] - "asibakA' e paMcaparameThInA Adi pAMca varNone nIce pramANe ciMtavavA : ane nAbhipadmamAM, usane mastakakamaLamAM, mane vadana kamaLamAM, 3ne hRdayakamaLamAM ane rAtane kaMkamaLamAM [8/77-8] 1. te chellA "dazapUvI , kahevAya che. juo "saMcamadharma' pustaka, yA. 10. [1lI AvRtti.] temanA pachI vajasenanA samayamAM (I. sa. pUrve 79 ke 82mAM), eTale ke, mahAvIrasvAmI pachI Azare 609 varSe digaMbarazvetAMbara e be saMghe judA paDathA. " Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. vividha 187 A temaja bIjA paNa tevA sarvakalyANakArI bIjamaMtrane ciMtavavA. kAraNake, zAstrasamudramAMthI tAravelA bIjA paNa kaI pada ke akSaranuM saMpUrNa dhyAna karIe, te nirvANapada prApta thAya che. mULa vAta eTalI ja che ke, vItarAga thayela legI game tenuM dhyAna kare, te paNa te dhyAna ja kahevAya. bAkI badhuM nakAme graMthavistAra che. ahIM te gaNadharoe pragaTa karelAM ane zAstrasamudramAMthI tAravelAM A je ceDAMka ratno batAvyAM che, te buddhimAna puruSanA hRdayarUpI arIsAmAM ullAsa pAme, ane seMkaDe janmathI udbhavelA ane ekaThA thayelA kalezane nAza kare. [8/79-81] bAkInAM rUpastha ane rUpAtIta e mATe juo pustakamAM pAna 90-92. noMdhaH ahIM jema yAnanA cAra prakAra jaNAvyA che, tema tene maLatA gheraMDasaMhitAnA chaThThA adhyAyamAM skUladhyAna, tiryAna ane sUkSmadhyAna evA traNa prakAra batAvyA che. pitAnA hRdayamAM sudhAsAgara ciMtavI tenI aMdara ratnadvIpa, tenI aMdara bagIce, tenI aMdara manahara ka9pavRkSa, tenI nIce maNimaMDapa, tenI aMdara siMhAsana, ane tenI upara gurue jaNAvele pitAne ISTadeva ciMtavavo. Ane zUladhyAna kahyuM che. [ 2-8 ] e uparAMta yUliyAnane eka bIjo prakAra paNa A pramANe jaNAvyuM che : mastakamAM AvelA sahasadaLa kamaLanA bIjakoSa upara bIje 12 pAMkhaDInuM dhoLuM mahAtejasvI kamaLa ciMtavavuM. tenI dareka pAMkhaDImAM Thu,,,mavAra,yuM, sa, va,, e 12 bIjamaM ciMtavavA. te kamaLanA bIja kezamAM sa,,, e traNa lITIne dR, vA, khUNAvALo trikeNa ciMtave; ane tenI vacamAM cha ciMtavavo. pachI tenA upara nAda ane biMduyukta (ka) pIThikA ciMtavI. ane tenA upara be haMsa ane pAdukA che ema ciMtavavuM. tyAM be bhujA ane traNa netravALA pitAnA guru sapheda Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 yogazAstra vastra, sapheda mALA, sapheda lepana ane raktavaNanI zakti sahita beThA che ema ciMtavavuM.1 [14] tirdhAna A pramANe che: mUlAdhAra AgaLa kuMDalinI zakti sApanA AkAranI paDelI che. tyAM dIvAnI jyota je jIvAtmA che. e tanuM tejomaya brahmarUpe dhyAna karavuM. [16] athavA be bhamaranI vacce vAlAyukta OM rUpI teja che, tenuM dhyAna karavuM. [1] . sUkSmayAna A pramANe che : jyAre bahu bhAgyavazAta sUtelI kuMDalI jAgrata, thAya, tyAre te AtmAne sAthe laI netradvAramAMthI bahAra nIkaLI, bahAranA rAjamArgamAM vihare che. paraMtu te caMcaLa hovAthI dekhAtI nathI. tene zAMbhavI mudrA (be bhamara vacce dRSTi sthira karI "AtmArAma nuM dhyAna karavuM te) rUpa dhyAnayogathI yegI jaI zake che. te sUkSmadhyAna kahevAya. [18-20] zivasaMhitA 5-56 I. mAM mUlAdhAra vagere cakronuM bIjamaMtra sahita dhyAna karavAnuM kahyuM che. jemake gudAthI be AMgaLa upara ane liMgathI be AMgaLa nIce, cAra pAMkhaDIvALuM mUlAdhAra padma che. tene va,,, ane sa, e cAra varNavALI cAra pAMkhaDIo che. te padmanuM dhyAna karavAthI dAdurI siddhi, sarvajJatA, na jANelAM zAstranuM paNa jJAna, Izvaradarzana vagere baLe prApta thAya che. [56-74 ] bIjuM svAdhiSThAna cakra liMganA mULamAM che. te cha pAMkhaDIvALuM che; ane temAM 3 thI 4 sudhInA cha varNo che, ene varNa lAla che. tenuM dhyAna karanArane paNa zAstrajJAna, rogamukti, tathA aNimAdi siddhi vagere prApta thAya che. [ 5-8] 1. yogasUtra 1-37 mAM paNa vitarAga puruSane dayeca tarIke levAnuM vidhAna che. 2. gudA ane liMga AgaLanI gA. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. vividha kace trIjuM maNipura cakra nAbhimAM AveluM che. tene daza pAMkhaDIo che, ane temAM Da thI pha sudhIne daza vaNe che. tene varNa suvarNa jevo che. tenuM dhyAna karanArane paradeha-praveza, siddhadarzana, nidhidarzana, auSadhidarzana, duHkha-rogane nAza, ane pAtAlasiddhi vagere prApta thAya che. [ 79-82] * ethuM anAhata cakra hRdayamAM che. tene bAra pAMkhaDIo che ane temAM ka thI Tha sudhInA 12 varNa che. te bahu lAla raMganuM che. temAM vAyubIja ce che; ane e bahu AnaMdajanaka che. tenA dhyAnathI trikAla viSayaka jJAna, siddhadarzana, becara, vagere prApta thAya che. [ 83-9] kaMThasthAnamAM vizuddhacakra che. te suvarNanA raMganuM che. tene 16 pAMkhaDI che ane temAM thI : sudhInA 16 svaro che. tenuM dhyAna karanArane cAre veda pratyakSa thAya che ane tenuM zarIra vaja jevuM thaI jAya che. [90-5] bhamaranI madhye AjJAcakra che. te sapheda raMganuM che. temAM dR ane sa e be akSara che. temAM 8 bIja che. Ane dhyAnamAtrathI gI sadAziva jevo thaI jAya che. [96-101] - A cha cakrone ja vividha vayukta ciMtavavAnuM dhyAnabiMdu upaniSada 45-9, yogazikhopaniSada 5-5 I., gacUDAmaNi upaniSada 4-5 vagere gagraMthamAM jaNAvyuM che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrti (1) ' < pAna 2 : sAno dharma : " keTalAka loko potAnA dhama ne apA~ruSeya,' eTale ke, * kAi puruSe na kahelo' kahIne zreSTha mAne che." A vAkayamAM hemAcAya jae * apauruSeya ' evA je vedo-zruti, temAM kahelI vastune ja dhama mAnanArA leAkAnI TIkA karI che. temaNe mAMsabhakSaNa vagere bIjI bAbateAnI carcAne aMge je TIkA karI che, te paNu manusmRtine najara sAme rAkhIne karI che. 3-20 mAM temaja 3-26 mAM tA temaNe 'manu' nuM nAma ja cAkhkhu lIdhuM che.* eTale manusmRtimAM kahelI vAteAnI sarakhAmaNI ThekANe ThekANe karavI medhaprada thaI paDaze. tt t " manusmRti ( 2-13 ) mAM cokhkhuM jAgyuM che ke, " dha icchanArAone mATe zruti 'parama pramANu'rUpa che. " ane 2-10 mAM zruti zabdanA artha karatAM jaNAvyuM che ke, zruti 'eTale veda ema jAvuM." paraMtu manu eTalethI ja aTakayA nathI. temaNe uparAMtamAM [ 2-6 ] jaNAvyuM che ke, samagra veda, te veda jANanArAoe racela dha zAstro, temanuM zIla, sAdhupuruSonA AcAra, ane aMtarAtmAne satASa----e dhama nAM mULa che.' 2-1 mAM temaNe spaSTa karyuM. che ke, * veda jANanArA tathA rAgadveSa vinAnA satpuruSoe jene sevyA che, tathA jene potAnuM hRdaya svIkAre che, te dhama che, ema jANe.' tathA 2012 mAM temaNe pharIthI jAhera karyu` che ke, veda, smRti, sadAcAra ane potAnA AtmAnA saMtASa--e cAra prakAranu dhama nuM sAkSAt lakSaNa che.' eka khIjI jagAe te jaNAve che ke, ziSTAcAra, smRti ane veda . * uparAMta hisaka zAstronA ullekha karatI vakhate 'jaiminiTanuM nAma paNa 2-38 mAM lIdhu che. 190 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191. pUti -2 e traNa vastuo dharmanA pramANarUpa che. "kaI bAbatamAM zAstra kazuM vidhAna na karyuM hoya, tevI bAbatamAM je ziSTa puruSo heya, te je kahe tene niHsaMzayapaNe dhama mAnavo. [ 12,108 ] ziSTa kone kahevA te jaNAvatAM te kahe che (12-109) ke, "brahmacaryAzramanA vidhipUrvaka jemaNe aMga, mImAMsA, dharmazAstra, purANa vagerenI madadathI vedanI barAbara samajaNa meLavI che, tevA lene ziSTa kahevA. veda jANanAre eka paNa uttama puruSa je vyavasthA kare, tene parama dharma jANa; paraMtu abajo mUrkhao bhegA thaIne TharAve tene dharma na mAno. jeo vratadhArI nathI, jeo vedAdhyayanayukta nathI, jeo mAtra pitAnI ucca. jAti upara ja jIvananirvAha karI khAya che tevA seMkaDo bhegA thAya to paNa teo dharmanirNaya karanArI pariSadarUpa na bane." [12,113-4] jene zuddha dhama jANe che, teNe pratyakSa, anumAna ane zAstra e traNa vastuone barAbara jANavI joIe. veda ane bIjA dharmagraMthane je vedazAstrathI avirodhI evA tarka vaDe vicAre che, te ja dharma jANe che; bIjA nahi." [ 12,105-6 ] (2) . rU? : manusmRtimAM mAMsamakSa : manusmRtimAM pa-rara tathA pa-23, mAM cokhkhuM vidhAna karyuM che ke, "yAne mATe brAhmaNae. zAstramAM maMjUra rAkhelAM jAnavara temaja pakSIo mAravAM. pitAne jemanuM bharaNapiSaNa karavAnuM che tevAM vRddha mAtApitAdinA piSaNa athe paNa mAravAM. agatye pUrve tema karyuM hatuM. purAtana kALamAM RSioe karelA yajJomAM jAnavare ane pakSIonA puraDAza karavAmAM AvatA hatA." A pramANe yajJane mATe hiMsAnI anujJA ApIne te 26 mA zlokamAM dijAti varganA lekee "mAMsa kyAre khAvuM ane kyAre na khAvuM tene vidhi" varNavavAnI pratijJA kare che. te jaNAve che ke, "maMtro vaDe prokSita Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 yogazAstra mAMsa khAvuM; brAhmaNAnI marajI hoya te khAvuM;1 pAte kAI ( zrAddha vagere) vidhi AcaratA hoya ane temAM tema karavAnI jarUra hoya te khAvuM; ke prANa javA beThA hoya tyAre khAvuM.' AgaLa 5-31 tathA 33mAM te jaNAve che ke, yajJavidhinuM aMga hovAne kAraNe mAMsa khAvuM e daivI vidhi che; paraMtu te sivAya khAvuM e rAkSasI vidhi che. vidhi jANanAra dvije Apatti na AvI paDI hoya tyAM sudhI kAI yajJAdi vidhinI AvazyakatA vinA mAMsa na khAvuM. tevI AvazyakatA vinA je mAMsa khAya che, tene maryAM bAda te pazupaMkhIo khAya che; ane te vakhate te potAnuM rakSaNa karI zakatA nathI. dhanane nimitte mRgAdi mAranAra pAradhIne teTalu pApa nathI lAgatuM, jeTaluM kAMI AvazyakatA vinA vRthA mAMsa khAnArane lAge che. [34] zrAddhAdi vidhi AcAratA hoya, te veLA te vidhinA niyama pramANe mAMsa na khAya, te| maryA bAda 21 janma sudhI pazu thAya che. [35] paraMtu (svAdane athe) vRthA pazuhiMsA karanArA to maryA bAda janmojanma te pazunA vALa jeTalI vAra bIjAne hAthe maraNu prApta kare che. [8] gRhasthAzrama vagere kAI paNa AzramamAM rahetA hAya, tApaNu game tevI Apatti AvavA chatAM vedamAM kahyA vinAnI hiMsA dvija kadI na kare. [43] vedamAM kahelI hiMsA to ahiMsA ja che; kAraNa ke dha vedamAMthI ja nIpajelA che. [44] je mANusa potAnA sukhanI icchAthI ahiMsaka prANIone mAre che, te jIvatA ke marIne kayAMya sukha pAmate nathI. [45] sarvAMne hitecchu evA je manuSya prANIone aMdhana vadha ke du:kha ApavAnI icchA paNu karatA nathI, te anaMta sukha prApta kare che. [46] je mANusa keAI prANInI hiMsA karato nathI, te je kAMI dharmaciMtana kare che, ke je kAMI sAdhanA kare che, athavA je kAMI . 1. eTale ke brAhmaNA ema icche ke, tame mAMsa khAe,' te nA na pADavI. paraMtu te pramANe eka ja vAra karavuM, ema * camanuM vacana TAMkIne TIkAkAra jaNAve che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUti - 2 193 dhyAnAdi kare che, te badhuM sahelAIthI saphaLa thAya che. [47] "prANInI hiMsA karyA vinA mAMsa utpanna ja thatuM nathI; temaja prANIne vadha karIne svarga pamatuM nathI; mATe mAMsane tyAga karavo." [48] mAMsanI utpatti lehI vageremAMthI thAya che, temaja tene meLavavA prANuMene vadhabaMdhanAdi karavAM paDe che, e joIne sarva prakAranA mAMsabhakSaNamAMthI nivRtta thavuM. [49] vidhinI AvazyaktA bahAra, je mANasa pizAcanI peThe mAMsa nathI khAte, te lokomAM priya thAya che; ane tene vyAdhionI pIDA bhogavavI paDatI nathI. [50] "prANIne vadha karanAra, tene anumati ApanAra, tenuM mAMsa vecanAra, tene kharIdanAra, tene rAMdhanAra, tene pIrasanAra tathA tene khAnAra e badhA sarakhA ja hiMsaka che." [51] pitRonI ane devanI pUjAnA nimitta sivAya je bIjAnA mAMsathI pitAnuM mAMsa vadhAravA Icche che, tenA jevo pApI A jagatamAM keI nathI. [para eka bAju se varSa sudhI lAgalagaTa varSo varSa azvamedha yajJa kare, ane bIjI bAju mAMsabhakSaNa na kare, te te baMnenuM puNya sarakhuM thAya. [53] phaLamULa khAIne jIvavAthI munine jeTaluM puNya nathI thatuM, teTaluM mAMsabhakSaNane tyAga karavAthI thAya che. jenuM mAMsa huM ahIM khAuM chuM, (9) ane () parajanmamAM khAze, eTalA mATe mAMsane buddhimAne mAMsa kahe che. mAMsabhakSaNamAM madhyamAM ke maithunamAM vastugata kAMI deSa nathI; kAraNa ke e te bhUtaprANIonI svAbhAvika pravRttio che; paraMtu temAMthI nivRtta thavuM e mahAla ApanAruM che. [56] mana ene aMge manusmRtimAM adhyAya 528 i mAM AgaLa jaNAvyuM che ke, "A sthAvara-jaMgama je kAMI che, te badhuM prANa eTale ke jIvanA anvarUpa ja che. jagama jIvonuM anna sthAvara jIvo che; dADhavALA jIvonuM ane dADhI vinAnAM prANIo che; hAthavALAonuM anna hAtha vinAnAM prANIo che; ane zUravIranuM ane bAlAo che. anna tarIke nirmANa thayelI vastu rojarAja khAvAthI khAnAra dezamAM paDato nathI; kAraNa ke vidhAtAe ja khAvAnAM prANIo, ane khAnArAM prANIo niryA che." che. 13 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 yogazAstra A phakarAmAM avataraNacihnamAM mUkelA zlokI hemacaMdrAcAye paNa TAMkayA che. juo 7-21, 3-22, 3-26. (3) pAna 28 : abhakSya padArthoM : "L manusmRtimAM (a. 5, zloka 5 40) jaNAvyuM che ke, lasaNa, gAjara, DuMgaLI, kavaka *; apavitra vastuomAM pAkelI vastuo; jhADanA lAla raMganA gudA : vRkSane chedIne kADhelA rasA; zeluphaLa; tarata viyAyelI gAyanuM dUdha; yajJanA prayAjana vinA tala sAthe rAMdhelA ceAkhA; ghI-dUdha-gALaghauMnA loTa meLavIne banAvelI vastu, khIra ane apUpa; deva mATe taiyAra kareluM anna, havi, viyAyelA Dhoranu daza divasa sudhInuM dUdha, UMTaDInu dUdha, eka kharIvALAM TAranuM dUdha, gheTInuM dUdha, RtumatI tathA narane saMbaMdha icchatI pazumAdAnuM dUdha, marelA vAcharaDAvALI gAyanuM dUdha, bheMsa sivAya khI...... badhAM araNyavAsI prANIonuM dUdha, strInu dUdha, tathA khATA thaI gayelA padArthoM." (mAMsabhakSaNanI khAtamAM temaNe je vidhiniSedha jaNAvyA che, te ahIM utAryAM nathI ). vAnaprasthane mATe niSiddha bhAjana gaNAvatAM ( adhyAya 6,1221mAM) jaNAvyuM che ke, " kheDIne pakavelAM badhAM dhAnya, madha, mAMsa, kavaka, 'bhUstaNu' zAka, * zitruka' zAka, ane zleSmAMtaka kula tajavAM, " . C madyane niSedha paNu. manusmRtimAM sakhata che. adhyAya 11,93mAM te jaNAve che ke, 'surA e te annane mala che. mala eTale pApa. mATe brAhmaNu-kSatriya--vaizya surA na pIvI. ' bhaviSyapurANumAM, jAtiduSTaM kriyAduSTaM kAlAzrayavidUSitam / saMsarge rasaduSTaM ca suhRllekhyaM svabhAvataH / / * Topa jevA phaNagA. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 195 pUti - 4 -e ATha prakAranAM abhakSya jaNAvyAM che. temAM "jAtiduSTate lasaNa, gAjara, DuMgaLI vagere che. "kriyAduSTa" eTale bIjAnuM khAdheluM, jIvaDAM caDeluM, kUtarAM vageree cATeluM, sUtakavALuM vagere. "kAladuSTa' eTale gaIkAlanuM, ke lAMbe vakhata raheluM. dahIM vagere gayA divasanuM na hoya te paNa temAM vikRta rasa-gaMdha utpanna thayAM hoya, to te paNa tyAjya gaNavuM. "AzrayaduSTa" eTale ApanAra halakA prakAra hovAthI ke anucita sthitimAM hovAthI duSTa thayeluM. saMsaduSTa" eTale madirA lasaNa vagerenA sparzathI duSTa baneluM. "rasaduSTa" eTale UtarI gayeluM. suha " eTale saMzayayukta, jene khAtAM hRdayamAM cikitsA thAya te. "svabhAvaduSTa' eTale viSTAmUtra Adi. haThayogapradIpikA 1-58 ItyAdimAM gIne vajarya bhojyAdinuM varNana che. tevuM ja gheraMDasaMhitA 5-17 AdimAM che. temAM mukhyatve ati khATA-khArA-tIkhA kaDavA ke UnA padArtho, lIlerI zAka, kAMjI, tela, tala, magha, matsya, bakarI vagerenuM mAMsa, dahIM, chAsa, hIMga, lasaNa, pharI garama kareluM anna, masUra, kulathI, pAkAM keLAM, nALiyera, ghI, dUdha, goLa, khAMDa, dADama, drAkSa, vagere gaNAvyAM che. brahmapurANamAM pIpaLo, vaDa, umaraDe vagerenAM phaLa abhakSya gaNAvyAM che. Tna rUrU : rAtrima gara: "de divasanA pUrva bhAgamAM khAya che; RSio divasanA madhya bhAgamAM khAya che; pitRo divasane pAchale pore khAya che; sAyaMkALe daityo ane dAna khAya che; saMdhyAkAle yakSo ane rAkSaso khAya che; paraMtu, e badhI veLA vaTAvIne rAtre khAvuM, e te abhojana ja che." A zloka devIpurANamAM che. paNa temAM rAtrIne badale "nakta zabda che. "naktavrata' nAmanuM rAtre ja khAvAnuM Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 gazAstra vrata che. je nakta daramyAna khAya che, te sadA upavAsI gaNAya che. have te naktavratavALAe kyAre khAvuM tenI carcA brAhmaNa AcAragraMthamAM ke vratagraMthomAM vistArathI maLI Ave che. vyAsa jaNAve che ke, "sUrya AthamI gayA pachI traNa muhUrta jeTalA vakhatane "pradoSa" kahe che, te vakhate "nata" karavuM (eTale ke khAvuM) e zAstrane nirNaya che" bhaviSyapurANamAM jaNAvyuM che ke, "divasa eka muhUrta bAkI rahe, tene vidvAne "nakta" kahe che. paraMtu huM te nakSatro dekhAvA lAge tyAre "nakta" thAya ema mAnuM chuM." devalazrutie baMne matone meLa karIne TharAvyuM che ke "gRhasthone "nakta nakSatro dekhAya tyAre gaNavuM; ane yatione rAtribhajanano niSedha hovAthI temanuM nakta' divasanA AThamA bhAgamAM gaNavuM. yati ane vidhavAe divasanI chellI be ghaDI rahe tyAre "nakta " gaNavuM; ane gRhastha rAtrInA cAra bhAgamAMnA pahelA bhAganA ardha sudhI gaNavuM." skaMdapurANamAM te A badhAne viSedha karIne jaNAvyuM che ke, pitAnAthI bamaNuM lAMbI chAyA thAya eTale sUrya nIce DhaLe, tyAre nakta" gaNavuM. naktavrata eTale "rAtre bhojana" evuM na gaNavuM. mATe sAyAhna vakhate ja naktavratIe bhajanakArya karI levuM. to ja tene nakatavatanuM cekasa phaLa maLe." rAtribhojananiSedhanI bAbatamAM manusmRtinuM kAMI khAsa kathana nathI. te mAtra eTaluM kahe che ke, "savAre ne sAMje ema be vAra ja khAvuM. vacce na khAvuM. evuM zrutie kahyuM che." ardharAtrie na khAvuM e cekho niSedha maLe che. paraMtu divase ja khAI levuM evuM vidhAna brAhmaNagraMthamAM nathI. saMdhyAkALe, AhAra, methuna, nidrA ane paThana" na karavAM evuM vidhAna maLe che. paraMtu tene artha, saMdhyAkALa pahelAM khAI levuM e nahIM, paNa saMdhyAkALa vItyA pachI khAvuM evo karAya che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUti - pa -p (5) pAna 12 : vinattaryA : " zrAvake savAramAM brAhma muhtamAM UThavuM; ane zayyAmAM ja paMcaparameSThIonI stuti karavI, tathA mArA dhama kayA che, mAruM kula kayuM che, ane mArAM tratA kayAM che--e yAda karI javuM." manusmRti adhyAya 4, zlA. 92 mAM jaNAvyuM che ke : " brahmamu Uvu, ane potAnA dhama tathA atha saMbaMdhI, temane mATenI potAnI zakti saMbaMdhI, tathA paramAtmA saMbaMdhI ciMtana karavuM. " mAM << tyArabAda, pathArImAMthI UThIne malamUtratyAga vagere Avazyaka karmAM+ karI, dAtaNu, snAna vagere zaucAdi kriyA karavI. tathA pachI pUrva saMdhyAne japa vidhipUrNAMka, samAhita citte karavA. * ( 4-93 ) AcAya zrIe jaNAvelI dinacaryAM sAthe smRticaMdrikA'mAM utArelI dakSe mAnya karelI dinacaryAM sarakhAvavI rasadAyaka thaI paDaze. < 1917 ( dakSa divasanA ATha bhAga pADe che. * brahmamuddatamAM UThIne dAtaNu karI, tathA zauvividha paravArIne prAtaHsa MdhyA karavI. saMdhyAkama paravArIne jAte heAma karavA. pachI devakAya paravArIne guru ane mAMgalika vastuAnuM dana karavuM. pachI khIjA bhAgamAM vedAbhyAsa karaveA. vedAbhyAsa pAMca prakAranA che : veda bhaNuvA; tenA upara vicAra karave; tenA abhyAsa (vAraMvAra pAna) karavA; japa karavA; ane ziSyAne zIkhavavuM. + pAna 9 upara AcAya zrIe jaNAvelI utsagaCsamiti [1-40] nI peThe malamUtratyAga viSe je niyame manusmRtimAM varNavyA che, te ahIM sarakhAvavA jevA che. 'jamInane bhInAM nahi tevAM tRNA vaDe DhAMkIne maLamUtra karavAM [ 4-49 ]; rastA upara na karavAM; rAkhanA DhagalA upara na karavAM; gAyAnA vADAmAM na karavAM; kheDelA khetaramAM na karavAM; pANImAM na karavAM; IMTAnA DhagalA upara na karavAM; paryaMta upara na karavAM; khaMDera devAlayamAM na karavAM; rADA upara na karavAM; jIvajaMtuvALAM daza ke khADAo upara na karavAM; nadIkinAre na karavAM; cAlatAM cAlatAM ke UbhA UbhA na karavAM; tathA chAyA ke aMdhArAmAM na karavAM." (4635-8 40) Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra * pachI trIjA bhAgamAM peAtAnAM peASyajA vagere mATe dhanA ja na karavuM. - pachI ceAthA bhAgamAM snAna mATe mATI, tala, puSpa, kuza vagere lAvI akRtrima jalamAM snAna karavuM. * pachI pAMcamA bhAgamAM deva, pitR, manuSya, kITa vagerene yathAceogya anna apa Nu karavuM. pachI chaThThA ane sAtamA bhAgamAM mahAbhAratAdi itihAsa, ane arADha purANAnuM vAcana karavuM. kAraNa ke, temanAthI vedAnuM jJAna vadhu spaSTa thAya che. pachI AmA bhAgamAM lokayAtrA karavI. ( eTale ke gharanA kharca nA vicAra, dhanAjananA prakAronI zodha, suhRdAdine ghera javuM. vaidyakazAstrAdinuM avekSaNu tyAdi karavAM; ane tema karavAnuM na hoya, te purANuzAstrAdinuM avaleAkana tathA viSNu vagere iSTanA nAmanuM ciMtana karavuM.) tyArabAda sAyaMsaMdhyA karavI. 198 ' rAtrInA prathama praharamAM bhAjana karI levuM; ane pachI rAtrInA prathama e yAma sudhI vedAbhyAsa karavA, ane bAkInA be yAma nidrA karavI. ' ( SS). <" C . pAna 53 : AjIvikAnA mArgo : tyAra bAda devamaMdiramAMthI pAchA AvI, potapotAnA dhaMdhAne sthAne jaI, buddhimAna puruSa dhathI aviruddha rIte yathecita arthacaMtana kare. " A vAkayamAM - dharmAMthI aviruddha rIte ' dhanaprApti karavAnuM AcAya zrIe jaNAvyuM che. pAna 46 upara bhegApabhAganAM sAdhana meLavavA mATe karAtAM pravRtti ke kama`te aMge je paMdara karmAdAne gRhasthe na karavAM ema jaNAvyuM che, tenI pAchaLa mukhyatve hiMsA karavI paDe tevA vyApAre na karavA, e bhAvanA ja rahelI che. jo ke, temAM varjya gaNAvelAM ghaNAM ka " Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUti 19 samAjajIvananA nirvAha mATe ja ati Avazyaka che. jemake, pAna 47 upara "pheTajIvikA ane niSedha karyo che. temAM khetIne samAveza thaI jAya che.* uparAMta vAsaNa ghaDavAM, lAkaDAM, pAna, phaLa ItyAdi vecavAM, vAhane banAvavAM athavA pheravavAM ityAdi karmo jAte karavAM bhale abhipreta na hoya, paraMtu temanA vaDe temaja temanAthI nIpajelI vastuo vaDe ja samAjajIvanane nirvAha thAya che, emAM zaMkA nathI. manusmRti vagere graMthamAM te varNavyavasthA abhipreta hevAthI dareka varNanAM karmo judAM judAM gaNAvyAM che; tathA te anusAra amuka amuka varNane amuka amuka karmo niSiddha karAvyAM che. te te varNane mANasa pitAtA varNane anurUpa te te karmo kare, te tene pApa nathI lAgatuM. manusmRtimAM (10-75) jaNAvyuM che ke, "zarIrane nirvAha thAya teTalA pUrato ja dhanasaMcaya pitApitAnA varNane anurUpa, aniMdita ane zarIrane kaleza na thAya tevA karmothI kare." tathA pachIthI (10176 I.mAM) dareka varNanAM judAM judAM karmo A pramANe jaNAvyAM che. jema ke: "adhyApana, adhyayana, yajana, yAjana, dAna ane pratigraha - e cha kama brAhmaNanAM che. temAMthI yAjana, adhyApana ane viziSTa puruSa pAsethI dAnano svIkAra - e traNa karma tenI AjIvikAne arthe che." AjIvikA mATe te traNane svIkAra kSatriyAdi varNa na ja karI zake, ema paNa te tarata (10-77mAM) jaNAve che. "kSatriyanuM kAma ane AjIvikA prajAnA rakSaNa arthe zastrAstra dhAraNa karavA te che; ane vaizyanuM kAma AjIvikA mATe vANijya, pazupAlana, ane khetI * AcAryazrIe tenI vyAkhyA karatI vakhate (3-105)mAM khetInuM sIdhuM nAma nathI lIdhuM, paraMtu temAM khetI ja mukhyatve abhipreta che, e vastu paraparAthI temaja "upAsakadazA" sUtrathI samajAya che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 yogazAstra che. te ane varNIne dAna, adhyayana ane yajJa e traNu dharyAM te samAna ja che.' [ 10-79 ] ' A pramANe potapotAnAM niyata karyAMthI AvikA karI zakAya tema na hoya tyAre zuM karavuM, te jaNAvatAM manu kahe che : * brAhmaNu potAnA adhyApanAdi kAya thI AvikA na karI zake, to te kSatriyadhama vaDe AvikA kare. ane tenAthI paNa na vI zakAya tema hoya te khetI, ane pazupAlana rUpI vaizyatti svIkAre.' [ 10,81-2 ] * paraMtu, khetInA aNugamA manune paNa jene jeTaleA ja che. te jaNAve che : brAhmaNu ke kSatriya Apaddhama tarIke vaizyavRttithI nirvAha karatA hAya tApaNu, hiMsApradhAna ane parAdhIna evI khetIne to yatnapUrNAMka taje, keTalAka khetIne sArI mAne che; paraMtu te kama` satpuruSoe niMdeluM che. kAraNa ke, haLanI leADhAnI aNI vaDe bhUmi, temaja bhUmistha veAne cIryAM vinA khetI thaI zakatI nathI. mATe brAhmaNu ke kSatriya potAnAM khAsa karmothI nirvAha thatA na heAya tyAre, vaizyA je je padArthonA vepAra kare che temAMthI nIcenA padAthaeN tyAgIne vepAra vaDe dhanaprApti sAdhe. prathama tA, sarasAnA tyAga kare; te ja pramANe rAMdheluM anna, ane tala; khANiyuM mIThu, pazuo, manuSyA, tamAma jAtanuM raMgIna kApaDa, raMgyA vinAnAM paNa zaNu, rezama ane UnanAM kApaDa, phUla, mULa, auSadhi, pANI, zastra, viSa, mAMsa, sAma, badhA prakAranA gadheA, dUdha, madha, dahIM, ghI, tela, mINu, gALa, dama, hAthI vagere araNyavAsI sa` jAnavaza, siMha vagere daTrAyukta pazu, pakSIo, madya, gaLI, lAkha, tathA eka kharIvALAM badhAM prANIe. [ 10,86 9 ] manusmRtimAM talane niSedha bahu bhAre che. temAM jaNAvyuM che, kheDUte jAte khetI karIne tala pakavyA hoya, to te temane bahu divasa 66 yAjJavalkaye (AcAra-119mAM) e uparAMta 'kusIda' eTale ke vyAjavaTu umeryu che. , Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRti - 6 201 rAkhyA vinA ke kazA sAthe bheLavyA vinA, kAI ne dharmAdi prayojane sAru joItA hoya to bhale vece. bhejana, abhyaMga ane dAna e traNu prayAjane sivAya talane bIjo kAI upayega kare, te te potAnA pitR sahita kUtarAnI viTTAmAM kaDe thaIne janme che. " [10-91] "" mAMsa, lAkha ane mIThAnA vepAra karanArA brAhmaNa tatkAla patita thAya che; ane dUdha vecanArA brAhmaNu traNu divasamAM ja khanI jAya che. te sivAyanI bIjI niSiddha cIjonA vepAra jANIbUjIne karavAthI brAhmaNu sAta divasamAM vaizya banI jAya che. rasenA rasa vaDe pherabadale karavA; paraMtu mIThAne to khIjA rasa vaDe paNa pherabadale na karavA. pakvAntanA anya apakva anna sAthe pherabadalA karavA; ane talane teTalA bIjA dhAnya sAthe badalA karavA. [10,92-4] kSatriya vipattimAM AvI paDayo hoya to vaizyanI vikA vaDe ve, paraMtu brAhmaNanI jIvikA kadI na svIkAre. te ja niyama sava... vAM mATe che ke, hIna vaNu nAe uttama vaNunI AjIvikA kadI na svIkAravI. vaizya potAnA kathI na thvI zakatA hAya, te dranA dhaMdhA pazu svIkAre; paraMtu eThuM khAvuM vagere ( zUdranAM) akAryAM na kare; tathA jyAre Apatti TaLI jAya, tyAre potAnA dhaMdhAmAM pAchA phare. zatru paNa dvijAtinI zuzruSA karI zake tevI sthitimAM na hoya, tathA tenAM berI karAM bhUkhe marI jAya, teA kArIgaranuM kAma karIne jIve. paraMtu temAM dhyAna rAkhe ke, je karmAM ke zilpothI dvitienI zruSA thatI hoya, temane ja svIkAra kare. " [ 10,95-100 ] >> 66 badhAnA upasaMhAra karatAM pAchA manu jaNAve che ke, dhanaprAptinA nIcenA sAta mArgo dhamya che : vArasA maLavA; gupta bhaDAra prApta thavA ke mitrAdi pAsethI kAMI prApta thavuM; kharIdI karavI [ e traNa brAhmaNane mATe dhamma che ]; tI levuM [e kSatriyane mATe dhamya che]; Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 cogazAstra vyAje dhIravuM; khetIvepArarUpI kama yAga [e vaizya mATe dhamya che ]; ane sArA mANusa pAsethI dAna tarIke svIkAravuM [ e brAhmaNu mATe dhamya che]. Apattine vakhate vanirvAha mATe nIcenA daza prakAre svIkArI zakAya : (vaidaka vagere) vidyA, zilpa, teAkarI, sevA, geApAlana, vepAra, khetI, dhIraja ( sa`teASa ), bhikSA ane vyAjakhorI [10,1156 ], paraMtu brAhmaNu ane kSatriye vittimAM paNa vyAjakhArI na karavI. ' 10-117] uparAMta adhyAya 4, zloka 4-6mAM eka sAmAnya niyama e paNu ApyA che ke, " duHkhamAM paNu uMRzIla (khetaramAM paDelA dANA vINavA) thI jIvavuM; athavA ayAcita rIte maLelI vastuthI jIvavuM; athavA yAcanA karIne jIvavuM ; athavA keAInuM jhUMTavI laI ne jIvavuM; paraMtu gulAmI vaDe * kadI na jIvavu. ' ', e C pAna 46-8 mAM je prakAranI AjIvikA hemacadrAcAya gadya gaNAvI che, te dhAmi`ka gRhasthamAtrane mATe gaNAvI che, ema ApaNe upara joI AvyA. manusmRtimAM pazu tevI keTalIka AjIvakA brAhmaNu mATe gadya mAnI che. zrAddhAdi temaja yajJAdi kAryoMmAM kevA kevA brAhmaNAne nimaMtraNa na ApavuM te gaNAvatAM manusmRtimAM (03, zloka 15ra i. ) jaNAvyuM che ke, * mAMrsAveyI, pazupAlaka, ghANI calAvanAra, ravikretA, dhanuSya ANu anAvavAnA dhaMdhA karanAra, hAthI--baLada-gheADA--UMTa vagerene lATanAra, pakSIpoSaka, yuddhAcAya, pANInA pravAha vALanAra, kaDiyAkAma karanAra, kUtarA vagerenI sALmArI karanAra, khetI karanAra, dheTAM--bheMse pALIne gujarAna calAvanAra, ' ityAdi, parAzarasaMhitAmAM (1-2-1,2,6,17,15) jaguAvyuM che ke, kaliyugamAM brAhmaNa potAnAM kama uparAMta kRdhIkama paNu kare; tathA pote kheDelA khetaramAM pAte pakavelA dhAnyathI paMcayA kare. kSatriya paNa khetI kare, ane dvijo tathA devAnI pUjA kare; ane vaizya temaja zuddha paNa khetI ane vANijya kare. , Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRti - 7 pAna 48 : anaMda virativratanA aticAra gaNAvatAM AcAya - zrIe jaNAvyuM che, khAMDaNiyA-sAMbeluM, gADu dheAMsaruM', dhanuSa-mANu e pramANe hiMsAnAM saMyukta sAdhanA rAkhavAM nahIM. ane tenuM kAraNa e ApyuM che ke, evI joDiyA vastu rAkhIe, teA kAI mAgavA Ave tene nA na pADI zakAya. paraMtu te joDakAMmAMthI eka eka vastu rAkhI hAya, te bIjAne ApavAnuM na thAya, ane e rIte vadhu hiMsAmAMthI acI zakAya. paraMtu, eka vAta spaSTa che, ke, pote joDakAM na rAkhe, te paNu peAtAne kAma hoya tyAre khUTatI bIjI vastu bIjA pAsethI ja lAvavI paDe. tenA karatAM manusmRtie gRhasthane AvI AvI vastuo rAkhavAthI je pApa thAya che, tene dUra karavA teNe paMcayatno karavA ema jaNAvyuM che, te bhAvanA vadhu sAmAjika che ate dhArmika pazu che, ema lAge che. manusmRtimAM ( 3-68 imAM ) jaNAvyu che : * 203 gRhasthane dhera pAMca vastue kasAIkhAnA jevI che : phUlo, vANiyA, sAvaraNI, khAMDaNiyA-sAMbeluM ane pANInA De; te pAMcethI thatAM pApanA nivAraNane arthe gRhasthe pAMca mahAyajJAAja karavA, ema mahiSa ee TharAvyu che. te pAMca yajJa A pramANe che : adhyayana -adhyApana e brahmayana; anAdithI tapaNu e pitRyajJa; hAma e deyana; ali e bhUtayana; ane atithipUjana e manuSyayana. A pAMca mahAyajJA je gRhastha yathAzakti kare che, te gRhastha hovA chatAM pelAM pAMca hi sAsthAneAnA deSothI lepAtA nathI. devatA, atithi, pAthyajana, pitRe ane potAnI Ata, eTalAMnu je saMvana karatA nathI, te zvAsa leteA hovA chatAM jIvatA nathI. svAdhyAya vaDe RSionuM pUjana karavuM; hema vaDe devAnuM; zrAddha vaDe pitRenuM; anna vaDe manudhyeAnu; ane alikama vaDe bhUtAnuM A pachI temAM (a03, klAka 73-40) te pAMca yajJAnI bhAvanA temaja vidhinuM je vaNu na che, te Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 yegazAstra raMjaka temaja bedhaka che. denA homanI pAchaLa, sarva jaMtuone Avazyaka vRSTi mATe kAMI karI chUTavAnI je bhAvane temAM (3-76) jaNAvI che, te samAjadhamanI UMDI samaja vyakta kare che. kUtarAM, patita, cAMDAla, pApI, roga, kAgaDA, kRmi vagere mATe roja gRhastha annamAMthI huM paNa kADhavAnuM je vidhAna che (3-92), te paNa dhyAnamAM levA jevuM che. A badhuM karI lIdhA pachI, gRhasthe prathama atithine jamADavo, ane brahmacArI bhikSune vidhivata bhikSA ApavI. samajaNa vinA game tevA brAhmaNane ApeluM dAnAdi rAkhamAM nAkhelAnI paDe nakAmuM jAya che. paraMtu vidyA ane tapathI samRddha evA viprane ApeluM dAna saMkaTa ane pApamAMthI tAre che. ghera AvelA atithine yathAzakti satkArapUrvaka annapAnAdi ApavuM. annAdi ApavAnI zakita na hoya, to paNa puruSenA gharamAM tRNa, bhUmi, pANI ane priya vANI, eTalAnI to kadI keIne nA pADavAmAM AvatI nathI. pitAne je khAvAnuM hoya, te ja atithine khavarAvavuM; pitAne mATe sAruM sAruM rAkhIne na khavarAvavuM. saubhAgyavatI navoDhA strIone, kuMvArI kanyAone, garbhiNIone ane atithione te vagara vicArye pitAnI pahelAM ja jamADI levAM. te badhAMne khavarAvyA vinA je paheluM pite khAya che, tenI durgati thAya che. atithio, sagAMvahAlAM, ane karacAkara jamI rahe, tyArabAda daMpatI jame. devo, RSio, manuSyo, pitRo vagerene pUjatAM bAkI vadheluM gRhastha jamavuM. je gRhastha pitAne mATe ja rAMdhe che, te pApa ja khAya che; paraMtu A badhA ya paravArIne vadheluM khAnAre ja puruSa che." pAna 26ra : katIrA : AcAryazrIe chAyApuruSanA darzana je vidhi jaNAvyA che, te anya graMthamAM suprasiddha che. zivasaMhitAmAM (5,15-ra1) to tene eka prakAranI upAsanA TharAvI che. te ahIM sarakhAvavA jevI che. daSTa ane adaSTa phala ApanArI "pratIkapAsanA " Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUti -8 205 eTale chAyAdarzana haMmezAM karavuM. tenA darzana mAtrathI pavitra thavAya che e bAbatamAM saheja paNa saMzaya karavuM nahIM. gADha taDakAvALA pradezamAM pitAnI chAyAne khullI AMkhe vaDe joyA karavI; ane pachI ekadama AkAzamAM najara karavI. tyAM tallaNa pitAne paDachAye dekhAze. je A pramANe AkAzamAM pitAnI chAyA rAja jue che, tenA AyuSyanI vRddhi thAya che, ane tenuM mRtyu kadI thatuM nathI. jayAre pitAnuM pratIka AkAzamAM pUrepUruM (avayavonA bheda sahitI joI zakAya, tyAre jANavuM ke vijaya maLe. pachI vAyune jItIne te sAdhaka sarvatra saMcare che. je mANasa Ane abhyAsa sadA kare che, te paramAtmAnepUrNAnaMdarUpI ekamAtra puruSane-prApta kare che. pravAse nIkavAnuM hoya, ke vivAhAdi zubhakarmane prasaMga hoya, ke saMkaTa AvI paDayuM hoya, tyAre pApanA kSayane arthe ane puNyanI vRddhi arthe A pratIkapAsanA jarUra AcaravI. Ane niraMtara abhyAsa karavAthI jyAre tene pitAnI aMdara ja joI zakAya, tyAre nizcala manavALe yogI mukti prApta kare che, ema jANavuM.' Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA ahiMsA Atmavat sarvabhUteSu sukhaduHkhe priyApriye / citayannAtmano'niSTAM hitAmanyasya nAcaret // jema ApaNune potAne sukha priya che, ane du:kha apriya che, tema khIjAM jIvAne paNa che. ema vicArI, potAne aniSTa lAgatI hiMsA bIjA pratye na AcaravI. [2-20] nirarthakAM na kurvIta jIveSu sthAvareSvapi / hiMsAma hiMsA dharmajJaH kAMkSan mokSamupAsakaH || ahiMsAnuM rahasya samajanAra mumukSue sthAvara javAnI paNa niraka hiMsA na karavI. [2-21] prANI prANitalobhena yo rAjyamapi muJcati / tadvadhotthamaghaM sarvorvIdAne'pi na zAmyati || prANI vitanI AzAe rAjya pazu ApI devA taiyAra thAya che, to pachI tevA vitane vadha karavAthI thatuM pApa AkhI pRthvI dAnamAM ApI de tApaNu kevI rIte dheAvAya ? [2-22] bane niraparAdhAnAM vAyutoyatRNAzinAm / nighnan mRgANAM mAMsArthI vizeSyate kathaM zunaH // vanamAM ja rahetAM, tathA vAyu, jala ane tRNu khAIne jIvatAM niraparAdhI haraNAM vagere prANIone temanAM mAMsa mATe mArI nAkhanArA manuSyamAM ane kUtarAmAM zo phera che? [2-23] 206 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA dIryamANaH kuzenApi yaH svAMge haMta dUyate nirmantUn sa kathaM jantUnantayennizitAyudhaiH || peAtAne dAbha vAgI jAya te paNa je bUma pADI UThe che, tevA manuSya tIkSNa zastrothI niraparAdhI prANIone zI rIte mArI zake che ? [2-24] nirmAtuM krUrakarmANaH kSaNikAmAtmano dhRtiM / samApayaMti sakalaM janmAnyasya zarIriNaH / / peAtAnI kSaNika tRpti mATe krUra lokA khIjA prANInuM AkhuM jIvita khatama karI nAkhe che [2-25] mriyasvetyucyamAno'pi dehI bhavati duHkhitaH / mAryamANaH praharaNai dahiNaiH sa kathaM bhavet // kAIne 'tuM marI jA' eTaluM kahIe chIe teA pazu tene duHkha lAge che; teA pachI tIkSNa zastrothI mArI ja nAkhavAmAM Ave, tyAre tene zuM thatuM haze ? [2-26] do devagurUpAstirdAnamadhyayanaM tanaH / sarvamapyetadaphalaM hiMsAM cenna parityajet // iMdriyanigraha, deva-gurunI upAsanA, dAna, adhyayana ane tapa badhAM hiMsA tyAgavAmAM na Ave te akla jAya che. [2-31] 207 yo bhUteSvabhayaM dadyAdbhUtebhyastasya no bhayam / yAdRg vitIryate dAnaM tAdRgAsAdyate phalam / / je anya prANIone abhaya Ape che, tene anya prANIe taraphathI bhaya rahetA nathI. kahevata che ke, jevuM dAna tevuM la.' [ra-48], e Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 yogazAstra satya sarvalokaviruddhaM yadyadvizvasitaghAtakam / yadvipakSazca puNyasya na vadettadasUnRtam // sarva lokane amAnya, vizvAsane dhAta karavA rUpa, tathA puNyanuM verI evuM asatya kadI na melavuM. [2-55] jJAnacAritrayormUlaM satyameva vadanti ye / dhAtrI pavitrIkriyate teSAM caraNareNubhiH / / je jJAna ane cAritranA mUlarUpa satya ja kheAle che, tenI caraNarajathI pRthvI pavitra thAya che. [2-67] asteya ayaM lokaH paraloko dharmo dhairyaM dhRtirmatiH / muSNatA parakIyaM svaM muSitaM sarvamapyadaH / / bIjAnuM dhana cAranAre tenuM dhana ja cAyu nathI, paraMtu tene A lAka, paraloka, dhama, dhaiya, dhRti ane mati pazu coryAM. [2-67] ekasyaikakSaNaM duHkhaM mAryamANasya jAyate / saputrapautrasya punaryAvajjIvaM hRte dhane || keAIne mArI nAkhIe tyAre to tene ekalAne eka kSaNa du:kha thAya che; paraMtu tenuM dhana cArI laIe, tyAre te tene temaja tenA putra-pautrone yAvajjana duHkha thAya che. [2-68] brahmaca strIsaMbhogena yaH kAmajvaraM praticikIrSati / sa hutAzaM ghRtAhutyA vidhyApayitumicchati // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA 205 te je mAlusa kAmabhAgathI kAmajvaranA upAya karavA, icche che, agnine ghI hAmIne olavavA icche che. [2-81] prANabhUtaM caritrasya parabrahmaka kAraNam / samAcaran brahmacaryaM pUjitairapi pUjyate // cAritranA prANabhUta ane mekSanA ekamAtra kAraNa brahmacaya ne je Acare che, te pUchyonA paNu pUjya che. [2-104] cirAyuSaH susaMsthAnA dRDhasaMhananA narAH / tejasvino, mahAvIryA bhaveyurbrahmacaryataH // brahmathI mANasA dIrghAyuSI, suMdara AkRtivALA, dRDha bAMdhAvALA, tejasvI ane mahAvIya zAlI thAya che. [2-10] aparithaha asaMtoSamavizvAsamAraMbhaM duHkhakAraNam / matvA mUrchAphalaM kuryAt parigrahniyaMtraNam / / duHkhanA kAraNurUpa asa MtAya, avizvAsa . ane sapApa pravRtti -- e badhAM AsaktinAM phaLa che, 'ema jANI parigrahanuM' niya traNa karavu. [2.106] parigrahamamatvAddhi majjatyeva bhavAmbudhau / mahApota iva prANI tyajettasmAtparigraham // parigraha upara mamatAne lIdhe prANI bhavasAgaramAM ati bhAra lAdelA vahANanI peThe DUbI jAya che. mATe * parigrahanA tyAga karaveza. [2-107] trasareNusamo'pyatra na guNaH ko'pi vidyate / doSAMstu parvatasyUlAH prAduSpanti parigrahe / cA-14 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigrahamAM ANa jeTale paNa kaI guNa nathI; paraMtu deze te parvata jeTalA che. [10] saMgAdbhavantyasanto'pi rAgadveSAdayo dviSaH / munerapi calecceto yattenAndolitAtmanaH // parigrahane lIdhe na hoya tevA rAgadveSAdi zatruo UbhA thAya che , tathA tenAthI AMdalita thayelA aMtaHkaraNavALA muninuM citta paNa calita thaI jAya che. [2-109 - saMsAramUlamArambhA steSAM hetuH parigrahaH / tasmAdupAsakaH kuryAdalpamalpa parigraham / / sAranuM mULa sapApa pravRttio che; ane temanuM mULa parigraha che. mATe mumukSu gRhastha parigrahane ghaTADatA javuM. [2-110] muSNanti viSayastenA dahati smarapAvakaH / rundhanti vanitAvyAdhAH saMgairaMgIkRtaM naram / / parigrahamAM Asakta thayelA puruSane viSayorUpI cere lUMTavA Ave che; kAmarUpI agni bALavA Ave che, ane strIrUpI pAradhIo phaMdAmAM nAkhavA Ave che. [2-111]. saMnidhau nidhayastasya kAmagavyanugAminI ! amarA: kikarAyante saMtoSo yasya bhUSaNam / / jene saMtoSa prApta thayo che, tene badhA bhaMDAra hAjarAhajUra che; kAmadhenuM paNa tenuM anuzamana kare che; ane devo paNa tenA dAsa thAya che. [2-117] AtmajJAna AtmAjJAnabhavaM duHkhamAtmajJAnena hanyate / tapasApyAtmavijJAnahInaizchettuM na zakyate / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA AtmAnA ajJAnathI nIpajeluM duHkha AtmajJAnathI ja dUra thaI zake. AtmAnA jJAna vinA game teTalAM tapa karA, tApaNu te dUra thatuM nathI. [ 4-3 ] ayamAtmaiva cidrUpaH zarIrI karmayogataH / dhyAnAgnidagdhakarmA tu siddhAtmA syAnniraMjanaH // mULe cisvarUpI A AtmA ja kA~nA saMbaMdhathI zarIrI banyA che. dhyAnAgnithI te kama bALI nAkho, te te poteja nira Mjana ane mukta che. [44] ayamAtmaiva saMsAraH kaSAyeMdriyanirjitaH / tameva tadvijetAraM mokSamAhurmanISiNaH // krodha-mAna-mAyA-lobharUpI kaSAyA ane sparzodi iMdriyAthI jitAyela A AtmA ja saMsAra che; ane te badhAne jItanAra . AtmA ja mekSa che. [45 ] iMdriyajaya vineMdriyajayaM naiva kaSAyAn jetumIzvaraH / hanyate haimanaM jADyaM na vinA jvalitAnalam // prathama iMdriyone jaya karyAM vinA kaSAyA jItI zakAtA nathI pravrulita agni .vinA seAnAMnI dhanatA dUra zakAtI nathI. [4-24 ] indriyai vijito jaMtuH kaSAyairabhibhUyate / vIra: iTa: pUrva tra: jairna laDate // iMdriyAthI jitAyelA prANI ja kaSAyA vaDe abhibhUta thaI zake che. pahelAM zaktizALI mANuse eka IMTa kheMcI kADhI hoya, te| pachI bAkInI dIvAla game te mANasa tADI zake che. [426 ] Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogazAstra kulaghAtAya pAtAya baMdhAya ca vadhAya ca / anitAni jJAte rana phArariNAm | nahi jitAyelI I imanuSyanA kulane ghAta karAve che, tenuM adhaHpatana karAve che, temaja tene vadha-baMdhana karAve che. [4-ra7] mana:zuddhi tadindriyajayaM kunminaHzuddhayA mahAmatiH / yAM vinA yamaniyamaiH kAyaklezo vRthA nRNAm / / buddhizALI manuSya manazuddhi vaDe Idriyajya sAdha. mana zuddhi vinAnA yamaniyamAdi vRthA kAyakaleza ja karAvanArA nIvaDe che. [4-34]. aniruddhamanaskaH san yogazraddhAM dadhAti yaH / padbhyAM jigamiSumiM sa paMguriva hasyate // manane rAdha karyA vinA je yoga sAdhavAnI IcchA kare che, te paga vaDe cAlIne paragAma javA icchanArA pAMgaLA je hAsyAspada bane che. [4-37] satyAM hi manasaH zuddhau saMtyasanto'ni yadguNAH / saMto'pyasatyAM no santi saiva kAryA budhastataH / / manaHzuddhi hoya, te na hoya tevA guNe paNa AvI rahe che; paraMtu manAzuddhi na hoya, te je guNe hoya te paNa cAlyA jAya che. mATe buddhimAna puruSee manaHzuddhi ja prApta karavI. [4-41 ], manaHzuddhimabibhrANA ye tapasyanti muktaye / tyaktvA nAvaM bhujAbhyAM te titIrSati mahArNavam / / manaHzuddhi vinA jeo mukti mATe tapa Acare che, teo nAvA vinA hAtha vaDe ja mahAsAgara taravAnI IcchA kare che. [4-42] Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita manaHzuddhaya ca kartavyo rAgadveSavinirjayaH / .. kAluSyaM yena hitvAtmA svasvarUpe'vatiSThate / paraMtu manazuddhi karavA mATe te rAgadveSane ja karavo joIe. jethI AtmA potAnI kaluSitatA tajIne pitAnA zuddha svarUpe avasthita thAya. [4-45] astataMdrarataH puMbhinivaNipadakAMkSibhiH / vidhAtavyaH samatvena rAgadveSadviSajjayaH // mATe mumukSu puruSoe taMdrAne tyAga karI, samatva vaDe rAgadveSarUpI zatrune jaya karavo. [4-49]. myaM syAnnirmamatvena tatkRte bhAvanAH zrayet / vanAbhiravizrAMtamiti bhAvitamAnasaH / mamaH sarvabhAveSuH samatvamavalaMbate / e saMmata nirmava vaDe ja prApta thaI zake che, ane nirmamAM anityava, azaraNatva, vagere bhAvanAonuM avalaMbana levAthI prApta thaI zake che. e bhAvanAo vaDe je satata pitAnA manane bhAvita kare che, te nimala banIne sarva padArtho pratye samatva prApta karI zake che. [4-110] viSayabhyo viraktAnAM sAmyavAsitacetasAm / upazAmyekaSAyAgnirbodhidIpa: samunmiSet / / viSayamAMthI virakta thayelA ane samatvayukta cittavALA manuno ja kaSAyAgni zAMta thaI jAya che, ane temanAmAM jJAnadIpa prajavalita thAya che. [4-111] . * te bAra bhAvanAonA varNana mATe juo pAna 70 ItyAdi. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 cagazAstra . samatvamavalabyAtha dhyAnaM yogI samAzrayet / vinA samatvamArabdhe dhyAne svAtmA viDaMbyate / / - samatvanuM avalaMbana meLavyA pachI gIe yAnane Azare le. samatva prApta karyA vinA dhyAna zarU karanAra pitAnI jAtanI je viMDabanA kare che. [4-112] . . upasAra mokSaH karmakSayAdeva sa cAtmajJAnato bhavet / / dhyAnasAdhyaM mataM tacca taddhayAnaM hitamAtmanaH / / mekSa karmanA kSayathI prApta thaI zake ane karmakSaya AtmajJAnathI ja thaI zake. paraMtu AtmajJAna dhyAnathI ja siddha thaI zake che. mATe dhyAna AtmAne hitakara che. [ 4-113] "naM sAmyena vinA dhyAnaM na dhyAnana vinA ca tat / . niSkampaM jAyate tasmAd dvaya manyo'nyakAraNam / samatva vinA yAna saMbhavI zakatuM nathI; ane dhyAna vinA samatva daDha thaI zakatuM nathI. mATe baMne anyonyanAM kAraNa che. [4-114] bAhyAtmAnamapAsya prasaktibhAjAMtarAtmanA yogI / satataM paramAtmAnaM viciMtayettanmayatvAya / / bAhya padArthonuM ciMtana choDIne, 'lavalInacitta egIe satata paramAtmAnuM ciMtana karavuM. ema karavAthI paramAtmA sAthe . tanmayatva prApta thaI zake che. [ 12-6 ] naSTe manasi samaMtAt sakalaM. vilayaM sarvato yAte / niSkalamudeti tattvaM . nirvAtasthAyidIpavat // manane sarvathA laya thaI jatAM ja, pavana vinAnA sthAnamAM dIpakanI ta jevuM niSkala tava udaya pAme che. [1ra-36]. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci agni maMDaLa 153-4; -vAyu 154-5 AkAzamaMDaLa 154 aNuvrata 12, 15 AjJAvicaya 93 aticAro 41-10 AtmajJAna ane mekSa 64, 106, atithisaMvibhAgavrata 39, -nA ati- Ayurvede 33 cAra patra Aya 144 atiza, tIrthakaranA 89, 98 - AlocanA 55, 60 adhama" tatva 102 Avazyaka, cha 54 i0. anarthadaMDatyAgavata 35; -nA ati- Asana 83, 87 40. cAra 48 Asrava 56 -bhAvanA 72; -karmonA anaMtAnubaMdhI kaSAya 65 138 anArya 1445 iMdra 3; -vAyu 155; aparigraha 5-6, 26; -nI bhAvanA Idriyajaya 67 8; -nA aticAre 43 IDAnADI 155 apAyaricaya 93 ISataprAmbhArA 78 abhayakumAra 27, 120 udAsInatA 105 alakAkAza 78 upaaiti 64 ' avadhijina 184 Urdhvaka 78 avaMti 27. kaSabhadeva 4 aSTAMganimitta 185 acaMpathikI pratikramaNa 60 asteya 5, 22; -nI bhAvanA 7 , kama -ATha prakAranAM 178; -nA -nA aticAre 42 Asrava 138 ahiMsA 5, 16; -nI bhAvanAo 6; karmAdAna, paMdara 46 -nA aticAro 41 ( juo kaSAyo -cAra 64; -nI cAra zreNIo mAMsatyAga) 64-5 aMtima lekhanAM 58 kAmadeva 57 215 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 gazAstra kAryotsarga 54, 56, 58, 60, 83 tatva, sAta 5 kAlanirNayanI rIto 157 tapa 74, 141 kAlasIrika 17. tilaka zeTha 26 kAlikAcArca 20 datta 20 - kucikaNuM 26 darzana (zraddhA) 5 kumArapAla 108 dahana -vAyu 154-5 kevalI samRdudhAta 100 digdarati vrata 28, -nA aticArAM 45 kauzika 21 dinacaryA 51 krodha 65 daDhaprahArI 4 guNavrata 12, 28 deva, sAco 12; -nA cAra varga 100 gupti 8-9; -traNa 9 dezAvakAzika vrata 38; -nA aticAro guru 13, 104 gRhastha ane yoga 10-2 dhama 13, 77nA daza prakAra 75-7; greveyaka 94 -tatva 102 ghAtikarmo 97 dhamadhyAna 73, 81, 93, 14-3 caturvizatistava 54 dhAraNuM 85, 150; -nAM sthAne 174 caMDakauzika 3 - dhyAna 75; -nA prakAra 81, 2, caMDa pradyota 27. 142; -ne adhikArI 88; -ne caMdranADI 155-6 kAla 82; -ne upayogI bhAvanAo caMdrAvata saka 37 82; -mATe hitakara sthAna 83, cAritra 5; -nA pAMca prakAra 5; -nA 134; -mATe yogya Asana 83; - be prakAra 8 mATe yeca 88, 92 cArvAka 17 nakta" 33 citta -nA cAra prakAra 103 narakabhUmi 78, 145 cilAtIputra 4 culanI pitA 39 nADI-traNa 155; -zuddhi 170 cityavaMdana 61 nAmakarma 139 caulukya 11 nArada 21 : chavAbhigamasUtra 32 nigoda 20 * jaimini 17 nirjarA 5; -bhAvanA 74 jJAna 5 nimamatva 70 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci 21) padastha bheca 89, 177 parakAyapraveza 85, 173 parazurAma 114 parvata 21 pavana" vAyu 1545, 168; -nI kriyAo 152 paMcaparameSThI 89-90, 180-1, 185 paMcamahAvrata 5 piMgalA nADI 155 puraMdara" vAyu 154, 168 pUraka prANAyAma 84 pUrva" graMtho 81, 186. pRthvImaMDaLa 153 piSadha 38; -ne aticAro 50; -zALA 39 pratikramaNa 545, 60-eryApathikI 60 pratimAo 58, 133 pratyAkhyAna 54, 56 pratyAhAra 85 pramAda 5, 36 prANuM -nAM sthAna che. 148; -jayanuM phaLa 149 - 1 prANAyAma 83; -nA prakAra 84; -nI apAramArthikatA 85; -nI vizeSa vigata 147 prAyazcitta 75, 141 buddhiguNe, ATha 11 bedhi 79 brahmacarya 5, 23, 75; -nI pAMca bhAvanAo 8; --vratanA aMti- cAre 43 brahmadatta 16, 116 brahmaraMdhra 159 bharata 4; kSetra 4 bhAvanAo-vratonI 6-8; -bAra 70; -yAnepagI 82 bhikSAde 9, 111 bhegapabhogamAna vrata 28; -nA aticAre 45 madyatyAga 29 madha 31 madhyaloka 78, 143 manaHzuddhi 68 manu 17, 30 manuSyaloka 78, 144 marUdeva 4, 95 mahAvIra 3 mahAvrata, paMca 5 mahAzrAvaka 51 mahIdhara 34 maMDaLo 153 maMDika 23, 119 mAkhaNa 31 mAna 66 mAyA 66 mA satyAga 30 mRtyu jANavAnI rIta 156 i. yoga -eTale pa; -mahimA 4; -ne adhikArI gRhastha 10; -zAstra 3 yogapaniSada 108 rAgadveSa 69 rAjagRha 27 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 yogazAstra rAtrIjanatyAga 32 -ne adhikArI 95; -nA cAra rAma 34 bheda 95 rAmAyaNa 25, 121. zailezI dazA 97 rAvaNa 25, 122 . . zraddhA che rUpastha beya 88, 90. zrAvakanI dinacaryA para rUpAtIta dayeya 88, 92 zreNika ra7 recaka prANAyAma 84 sagara 26, 126 raurava 21 satya 5, 20; -vatanI pAMca bhAvarauhiNeya ra3, 119 nAo ; -vatanA aMticAro 42 lakSmaNa 34, 121 samatva 69 lezyAo 94 samiti 79, -pAMca 9 loka 78 samudhAta 100 lobha 67 samyaktva 12, 14 vajasvAmI 186 saMgamaka 40, 127 vatamAlA 34 saMkhanA 59 varuNa -maMDaLa 153; -vAyuM 154-5 saMvara 5; -bhAvanA 73 vasu 21, 118 saMsthAnavicaca 93 [cAre 48 vaSimaMDaLa (jue agnimaMDaLa) sAmayika 36, 54; -nA ati vAyu (juo pavana) 154-5 siddhazilA 78 vAyumaMDaLa 153-4 sudarzana 25, 124 vidyApravAda" 181, 186 subhUma 16, 114 vipAkavicaca 93 sula 17 " zakastava 62 " suSaNa nADI 155 zanipurUSa 165 sUryanADI 157 , zarIra, traNa 101 sItA 25, 121 zarIrasya dhyeya 88, 176 saudharma 59 zikSAvrata 12, 36 sauvIradeza 11 zukane 163 . sthUlabhadra 17, 129. zukala dhyAna 73, 81, blyu, 14-3; svAdhyAya 56, 142 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________