Book Title: Shrimad Rajchandra Vachanamrut
Author(s): Shrimad Rajchandra Ashram Agas
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008332/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrImad rAjacaMdra jeNe AtmA jANyo teNe sarva jANyuM - nigraMtha pravacana * ja ca agAsa * zra zrImad rAjacaMdra Azrama agasa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org G OM zrImad rAjacaMta jeNe AtmA jANyo teNe sarva jANyuM nigraMtha pravacana prApti sthAna zrImad rAjacaMdra Azrama sTezana : : agAsa borIyA : ANaMda posTa vAyA gujarAta : 388 130 zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa hAthI bilDIMga, e bloka, 2 je, mALe, rUma naM. 16, bhAMgavADI, kAlabAdevI, muMbaI-400 002 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org prathama vinIya tRtIya caturtha paMcama kahI sAtamI AThamI P vi.saMvata 2007 2020 2033 2040 2044 2048 2052 2017 sane 1951 1964 1976 1983 1988 1992 1995 2001 prata 3000 4500 7500 5000 10000 5000 5000 6500 aho / sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArga - aho / te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvajJadeva- aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karAvyo evA parama kRpALu sadgurudeva- A vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta vo, jayavaMta va. hA. no. 3823 A pustakamAM satpuruSanAM vacano che. tenI avagaNanA thAya tema vartavAthI jJAna upara AvaraNa AvI bhaviSyamAM ajJAna vRddhimAM mAThAM phaLa bhogavavAM paDe ema che. ane vivekapUrvaka vAMcavArUpe pustakano vinaya karavAthI tevAM AvaraNa saheja dUra thAya tema che. prakAzakaH yavALIyA (saurASTra) vi. saMvat 1924 kArtika I-buka TAIpa seTIMga manubhAi bha.modI pramukha, dehavilaya rAbAda (saurASTra) zuddha vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5. InphosophTa zrImad rAjacaMdra Azrama, zrImad rAjacaMdra 1946 738, sTAra cembarsa, harIhara coka, bhanna bhinna avasthA sTe. agAsa, po. borIyA - 388 130 vAyA ANaMda (gujarAta) rAjakoTa-360 001 (gujarAta) phona +91-281-2571286 / 98251 19898 E-Mail: abcinfy@hotmail.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org nAda rAjacaMdra vicArato "parama puruSa prabhu sadguru, parama jJAna sukhadhAmaH jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma." AMka 266 "sarva bhAvathI audAsInyavRti karI, mAtra deha te saMyamahetu hoya jo; anya kAraNe anya kazuM kalpa nahIM, CVE dehe paNa kiMcit mUrchA nava joya jo. apUrva avasara evo kyAre Avaze?' AMka 738, gAthA 2 A "jenA eka romamAM kiMcit paNa ajJAna, moha ke asamAdhi rahI nathI te satpuruSanAM vacana ane bodha mATe kaMi paNa nahIM kahI zakatAM, tenAM ja vacanamAM prazastabhAve punaH punaH prasakta thavuM e paNa ApaNuM sarvotama zreya che. la pataMga garama 1 yuvA ka zI enI zailI ! jyAM AtmAne vikAramaya thavAno anaMtAMza paNa rahyo nathI. zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujjvaLa zukala dhyAnanI zreNIthI pravAharUpe nIkaLelAM te nigraMthanAM pavitra vacanonI mane tamane trikALa zraddhA raho ! ke kArya mAM IAMG 5 X sura e ja paramAtmAnA yogabaLa AgaLa prayAcanA ! ke "anaMta kALathI je jJAna bhavahetu * catu SI karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra.'' breDa pheTa Te zrI vinA thAya che. jarmana mana no kAka gA moja AMka para jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa sahajAtma svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra "jagatanA abhiprAya pratye joine jIva padArthano bodha AMka 839 bodha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joine pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bodha pAmyo che te jIvane samyakdarzana thAya che." vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 dehavilaya AMka 358 vicAravAnane deha chUTavA saMbaMdhI harSaviSAda ghaTe nahIM. AtmapariNAmanuM vibhAvapaNuM te ja hAni ane te ja mukhya maraNa che. svabhAvasanmukhatA, tathA tenI dRDha IcchA paNa te harSavivAdane TALe che.'' 1940 "zrI sadgurue kahyo che evA nigraMthamArgano sadAya Azraya raho. na avasthA. 1943 AMka 605 huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koi paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." AMka 692. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org "anaMtavAra dehane arthe AtmA gALyo che. je de AtmAne arthe gaLAze te de AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva dehArcanI kalpanA choDI dai, eka mAtra AtmArthamAM ja teno upayoga karavo, evo mumukSu jIvane avazya nizcaya joie." AMka 719 "viSayathI jenI indriyo Artta che. tene zItaLa evuM Atmasukha, Atmatattva kayAMthI pratItimAM Ave ? sarvotkRSTa zuddhi tyAM sarvotkRSTa siddhi. hai Aryajano | A parama vAkyano AtmApaNe tame anubhava karo.'' AMka 832. "lokasaMjJA jenI jiMdagIno dhRvakAMTo che te jiMdagI game tevI zrImaMtatA, sattA ke kuTuMba parivArAdi yogavALI hoya topaNa te duHkhano ja hetu che. AtmazAMti je jiMdagIno dhruvakAMTo che te jiMdagI game to ekAkI ane nirdhana, nirvastra hoya topaNa parama samAdhinuM sthAna che", mAM 956 //ne sarva kA 1948 AMka 949 zrI kRSNa e mahAtmA hatA, jJAnI chatAM udayabhAve saMsAramAM rahyA hatA, eTaluM jainathI paNa jANI zakAya che, ane te kharuM che; tathApi temanI gati viSe je bheda batAvyo che tenuM juduM kAraNa che. ane bhAgavatAdikamAM to je zrIkRSNa varNavyA che te to paramAtmA ja che. paramAtmAnI lIlAne mahAtmA kRSNane nAme gAi che. ane e bhAgavata ane e kRSNa jo mahApuruSathI samajI le to jIva jJAna pAmI jAya ema che. A vAta amane bahu priya che.'' jI re bAra ka kAma kara, nayana ma u D mAnI lo che. AMka 218 mAyAmIna I traNa ma "sarva karatAM vItarAganA vacanane saMpUrNa pratItinuM sthAna kahevuM ghaTe che, kemake jyAM rAgAdi doSano saMpUrNa kSaya hoya tyAM saMpUrNa jJAnasvabhAva pragaTavAyogya niyama ghaTe che. sahajAtma svarUpa sadguru zrI jinane sarva karatAM utkRSTa vItarAgatA saMbhave che. pratyakSa temanAM vacananuM pramANa che mATe, je koi puruSane jeTale aMze vItarAgatA saMbhave che, teTale aMze te puruSanuM vAkya mAnyatA yogya che." hAthanoMdha 1-61 janma cayALIyA saurASTra) vi saMvat 1924 kArtika zuddha 15 jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che tema ja sarva padArthanuM svarUpa che. bhagavAna jine upadezelo AtmAno samAdhi mArga zrI gurunA anugrahathI jANI, parama prayatnathI upAsanA karo.'' vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5. "sarva prakAre jJAnIna, 40 ja ; bhanna bhinna avasthA hAthanoMdha 3-21 buddhi rAkhI nirbhayapaNAne nikhedapaNAne bhajavAnI zikSA zrI tIrthaMkara jevAe kahI che, ame paNa e ja kahIe chIe. koi paNa kAraNe A saMsAramAM klezita thavA yogya nathI. avicAra ane ajJAna e sarva klezanuM, mohanuM ane mAThI gatinuM kAraNa che. sadvicAra ane AtmajJAna te AtmagatinuM kAraNa che." AMka 460 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1848 1956 1840 http://www.ShrimadRajchandra.org h Ayo apUrva anuhi bhogana 1956 h efon wy five, deza hetu ke kitanoM ach in t yoni se ne kala se. zu sa. amuka mudala mere SA potAno anara ane 1848 TEA 1948 sahajAtma svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma vANIyA (saurASTra) vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 dehavilaya rAjakoTa (saurASTra) vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5 cha avasthA 1943 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org prathamAvRttinuM nivedana ''je svarUpa samajyA vinA, pAmyo duHkha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta.''Atmasiddhi-gAthA-1 aho satpuruSanAM vacanAmRta, mudrA ane sansamAgama ! suSupta cetanane jAgRta karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzana mAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpa pratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanA kAraNabhUta;- chelle ayogI svabhAva pragaTa karI. anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra! 1956 1956 trikALa jayavaMta varto! AMka 875 1948 ame ema ja jANIe chIe ke eka aMza zAnAthI karIne pUrNakAmanA sudhInI sarva samAdhi tenuM satpuruSa ja kAraNa che............ mA u AMka 213 AtmAnA astitvane koi paNa prakAre svIkAranAra darzanonA sarva mahAtmAo A vAtamAM sammata che ke A jIva nijasvarUpanA ajJAtapaNAthI, bhrAMtithI anAdikALathI A saMsAramAM rakhaDe che ane aneka prakAranAM anaMta duHkho anubhave che. te jIvane koi paNa prakAre nijasvarUpanuM bhAna karAvI zuddhasvarUpamAM sthiti karAvanAra hoya to te mAtra eka satpuruSa ane temanI bodhavANI che. 4 zrImad rAjacaMdra je puththanAma mahApuruSanA AtmopakAranI punita smRti zrImAna laghurAjasvAmIne A zrImad rAjacaMdra AzramanA nAmasaMskaraNamAM hetubhUta banI, te samIpavartI parama mAhAtmyavaMta vibhUti zrImad rAjacaMdranAM prApta evAM sarva pAramArthika lakhANono A saMgraha-graMtha zrImad rAjacaMdra Azrama taraphathI pragaTa karavAnI ghaNA samayathI poMdhelI zubha bhAvanA Aje mUrtimaMta thavAthI aMtara AnaMdathI praphullita bane che. sau sAdhaka Adine A akSaradeha AtmazreyasAdhanAnuM eka sAcuM banI raho e aMtaranI abhilASA che. Aje rAma a te thavAthI aMtara AnaMdathI praphullita bane che. sau sAdhaka Adine sahajAtma V sadaguru je mahApuruSanAM vacanono A graMthasaMgraha che te zrImad rAjacaMdra jevA parama utkRSTa koTinA zuddhAtmA viSe lakhatAM potAnI yogyatA na lAgavAthI kSobha thayA vinA raheto nathI. A graMthamAM AvatA patromAM emanA aMtaranA janma vavANIyA (saurASTra) anubhavo, AtmadazA, karma udayanI vicitratA chatAM aMtara AtmavRttinI sthiratA ane aneka bIjA gahana viSayo viSe sahaja, sarala bhAvavAhI bhASAmAM emaNe pote ja potAnuM maMthana ane navanIta prakAzyuM che. viparIta rAmoda (sau) ja karmasaMyogomAMthI nija zuddha svarUpasthiti pratye gamana karatAM, aMtaramAM prajvalita AtmajyotanA prakAzane maMda thavA bhuta hata na detAM, e AtmaprakAzanA prakAzathI bAhyajIvanane ujvala karanuM adbhuta jIvanadarzana dRSTigocara thAya che. emanAM lakhANo nIDarapaNe, nirdabhapaNe potAne thayela paramasatyanuM darzana nirUpaNa kare che. sa bhinna bhinna avasthA nAnI vayamAM ja jAtismaraNajJAnanI prApti, AzcaryakArI evI tIvra smaraNazakti, zatAvadhAnanA ekAgratA ane smaraNazaktinA virala prayogo, sAkSAt sarasvatInuM biruda pAmI sahaja kAvyasphuraNA Adi pUrvajanmanA utkaTa AtmasaMskAronuM darzana karAve che. kRSNAdi avatAromAM bhakti ane prIti, pachI jainasUtronI priyatA, ane muktimArgamAM eka sAdhanarUpa mUrtinI upayogItA e jema emane satyapaNe bhAsyAM tema saralapaNe mAnyAM, prarUpyAM. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( * ) anya darzana karatAM zrI vIra Adi vItarAga puruSoe prarUpela vItarAga darzana vadhu pramANita, pratItayogya lAgyuM te darzanAbhyAsanI tulanAtmaka zailIthI 'mokSamALA'mAM prakAzyuM. nija anubhavanI paripakva vicAraNAnA phaLasvarUpe prApta satyadarzana grahaNa karavAmAM mahApuruSo jeTalA tatpara hoya che, teTalA ja e sAcavavAmAM dRDha hoya che. tethI emAM vacce AvatA sau doSo chedavA e eTalA ja tatpara ane dRDha puruSArthI hoya che. zrImadajInA jIvanamAM ApaNe joie chIe ke karma bAMdhyAM te bhogavavA nirupAyapaNe lAMbo samaya dhIraja dhare che, paNa aMtara AtmavRttinI asamAdhi samayamAtra paNa sahana karavA taiyAra nathI; eTaluM ja nahIM paNa asamAdhithI pravartavA karatAM dehatyAga ucita mAne che. (AMka 113) A AtmavRttine lIdhe potAne sArA pramANamAM jyotiSajJAna hovA chatAM (AMka 116/7) te paramArthamArgamAM kalpita hovAthI ane zatAvadhAna jevA virala prayogothI prApta thato lokono Adara ane prazaMsA Adi, je meLavavA jagatanA jIvo marI phITe che te AtmamArgamAM avirodha na jaNAvAthI, tyAgI detAM sahaja paNa raMja thato nathI. gRhasthabhAve bAhyajIvana jIvatAM, aMtaraMga nigraMthabhAve nirlepa rahetAM, A saMsAramAM AvatI aneka upAdhio sahana karavAmAM, aMtara AtmavRttine bhUlyA vinA kevI dhIraja, kevI AtmavicAraNA ane puruSArthamaya tIkSNa upayoga dRSTi rAkhI che e emanA ghaNA patromAM spaSTa jovA maLe che, je Atmazreya-sAdhakane eka jvalaMta dRSyaMtarUpa che. 1 A Rea satpuruSonuM jIvana AtmAnI aMtaravizuddhi para avalaMbatuM hovAthI aMtaradRSTi khUlI na hoya tyAM sudhI jIvane oLakhANa thavuM durghaTa che, tethI satpuruSanuM oLakhANa emanA bAhyajIvana ane pravRttithI thAya vA na paNa thAya. jo ke emanA pratyeka kAryamAM emanA aMtaramAM AvirbhAva pAmelI Atmajyota prakAze che ja, paNa jagatanA jIvone AtmAno lakSa na hovAthI e jyota nihALavAnI dRSTi hotI nathI. A sAcuM che ke mahApuruSo pote potAnI aMtaradazA viSe na jaNAvata to bIjA jIvone mahApuruSonI oLakhANa thavI durlabha raheta. (AMka 18) AtmAnubhavI puruSa vinA AtmA yathArthapaNe kahevAne koi yogya nathI. anubhava vinAnI vANI AtmA pragaTa karavAne samartha na hoya. AtmalakSa na Ave tyAM sudhI AtmaprApti svapravat rahe emAM Azcarya nathI. paNe ka thI rahe potAnI aMtaradazA viSe ullekha karatAM zrImAn rAjacandra tyAM pragalle ke 39) AtmAnubhavI zrImadajI lakhe che, "niHsaMdehasvarUpa jJAnAvatAra che ane vyavahAramAM beThA chatAM vItarAga che." (AMka 167) AtmA jJAna pAmyo e to niHsaMzaya che. graMthibheda thayo e traNe kALamAM satya vAta che." (AMka 170) aviSamapaNe jyAM AtmadhyAna varte che evA je zrI rAyacaMdra te pratye vALI (saurASTra) jyAM jyAM che 'zrI te pharI pharI namaskAra karIe chIe.'' (AMka 376) "amArA viSe mArgAnusArIpaNuM kahevuM ghaTatuM nathI. ajJAnayogIpaNuM to A deha dharyo tyArathI ja nahIM hoya ema jaNAya che. samyakdeSTipaNuM to jarUra saMbhave che.'' (AMka 450) A ane ratanasIra AvA potAnI aMtaradazA viSenA ullekho ghaNA patromAM jovAmAM Ave che. zrImadajI ? jevA ucca koTinA AtmAo mATe, pote potA viSe Ama kema kare ? evo vikalpa asthAne che. paNa prathama jaNAvyuM tema e satyanirUpaNane evo vikalpa asthAne che. paNa prathama jaNAvyuM tema e sa zrImada rA khAtara jarUrI che, jethI eozrInI sAcI oLakhANa thAya ane emanAM vacano paramArthapremI jijJAsu jIvo ArAdhI trividha tApAgnine zAMta karI zake. bhinna bhinna avasthA zrImadajInA sAhityamAM jaina, vedAMta Adi saMpradAyonA graMthonuM vizALa vAMcana, nididhyAsana ane emanA aMtaramAM otaprota thayela AtmAnubhavano pravAha sahaje vahe che. AtmasamAdhi mATe jema AkhuM jIvana che, tema mAtra paramArtha kahevA mATe emanuM sAhitya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (s) dharma pravartAvavAnI tIvra karuNAbuddhi chatAM (AMka 708) potAnI te mATe yogya taiyArI na hovAthI parama saMyamitabhAve e bhAvanA zamAvI devAnI zakti emanA aMtaranI, pravRttinI tathA lakhANanI satyatA pragaTa kare che. AtmasvarUpanI prApti vinA jagatanA jIvonAM duHkhono aMta AvavAno nathI.AtmA jeNe jANyo che evA satpuruSanA satsaMga vinA, AjJAnA ArAdhana vinA AtmA prApta thAya ema nathI ema jaNAvI vAraMvAra satpuruSa ane satsaMganI ArAdhanA mATe bhArapUrvaka kahyuM che. satsaMga ane satpuruSanI AjJA ArAdhavAmAM vighnarUpa mithyAgraha, svacchaMda, indriyaviSayo, kaSAyo, pramAda Adi doSonA tyAga mATe paNa eTalA ja bhArapUrvaka jaNAvyuM che. chatAM paNa A kALanA jIvonuM hInavIryapaNuM ane anArAdhakapaNuM joI satsaMgane ja utkaTapaNe varNavyo che. ne je eTalA matamatAMtara e eka AtmaprAptimAM moTuM vighna che. matAgraha chedavA emanA prasaMgamAM AvatA mumukSuone vedAMta, jaina Adi bhinna bhinna saMpradAyanA graMtho vAMcavA bhalAmaNa kare che. emanA vicAro ane patromAM jaina tema vedAMta banne zailInuM darzana thAya che. potAno aMtara anubhava pragaTa karavAmAM emaNe banne zailIno upayoga karyo che. sAthe sAthe jaina ke vedAMtano Agraha mokSanuM kAraNa nathI ema paNa spaSTa jaNAvyuM che. paNa je prakAre AtmA AtmabhAva pAme e mokSanuM sAdhana che. te paramatattva paramasat, sat, paramajJAna, AtmA, sarvAtmA, sat-cit- AnaMda, hari, puruSottama, siddha, izvara, Adi anaMta nAmoe kahevAyuM che. 1909) "huM koI gacchamAM nathI, paNa AtmAmAM chuM. e bhulazo nahIM." (AMka 37) Ama paramArtha-vAMcana AtmA jANavA mATe che. AtmAne baMdhana thavAne nathI. R PS 22 Siz dom "baMdha, mokSanI yathArtha vyavasthA kahevAne jogya jo koI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe to te zrI tIrthaMkara deva che." (AMka 3rara) Ama lakhI emaNe zrI tIrthaMkaranAM vacanonA satyapaNAnI potAnA AtmAnubhavathI thayelI aMtarapratIti pragaTa karI che. aTula 234, 55 mAra A uparAMta ghaNA gUDha praznonA paNa sarala artha samajAvyA che, ane potAnA AtmAnubhavanA baLe kevaLajJAnanI vyAkhyA, adhiSThAna Adi viSe tathA A kALamAM mokSa na hoya, kSAyika samyaktva na hoya e Adi mAnyatAo viSe AtmAnuM hita thAya ema khulAsA ApyA che. ma 1948 soLa varSanI nAnI vayamAM traNa divasamAM "mokSamALA" jevuM vividha viSayonuM zAstrokta vivecana karatA 108 pAThanuM uttama pustakanuM lakhavuM. tathA sau zAstronA nicoDarUpa AtmajJAna prAptino sarala, sAco ne sacoTa mArga darzAvatuM 14ra gAthAnuM, "Atmasiddhi zAstra" mAtra game te sthaLe, game te sthitimAM racavuM e emane kevo hastAmalakavat A UMDo ane gahana AtmajJAnano viSaya che e sahaje sUcave che. ra kalAkamAM janma vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 2 dhanya re divasa A aho !" ane "apUrva avasara evo kyAre Avaze ?'' e Adi kAvyomAM zrImadajIe potAnI aMtardazA ane bhAvanA suvAcyapaNe pragaTa karI che, rASTra) vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5 jhA, nItimattA, anyane leza paNa bhavavAnI zrIjInA jIvana prasaMgomAM sarvocyA ya guNanuM svAbhAvika darzana anicchA, ane anukaMpAdi aneka anukaraNIya jIvana jANavA mATe A Azrama taraphathI pragaTa lAmaNa kare che. guNonuM svAbhAvika darzana thAya che. evA prasaMgo tathA vistRta thayela lAzrImada rAjacandra jIvanakaLA" nAmanuM pustaka vAMcavA bhinna bhinna avasthA '"zrI sadguru-prasAda" nAme zrImadajInA hastAkSarono eka laghugraMtha A Azrama taraphathI prasiddha thayo che, e graMthanI prastAvanAmAM zrImadajInAM vacano viSe paramakRpALu, munivarya mahAtmA zrI laghurAjasvAmI je jaNAve che te A graMthanA vAMcakone upakAraka hovAthI atre ApuM chuM. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 8 ) "parama mAhAtmyavaMta sadaguru zrImada rAjacaMdra devanAM vacanomAM tallInatA zrahmA jene prApta thai che ke thaze tenuM mahad bhAgya che. te bhavya jIva alpa kALamAM mokSa pAmavA yogya che evI aMtaranI pratIti-khAtarI thavAthI mane sadgurukRpAthI maLelAM vacanomAMthI A saMgraha 'zrI sadguru-prasAda' nAmathI prasiddha thayo che. temAMnA patro tathA kAvyo sarala bhASAmAM hovA chatAM gahana viSayonI samRddhithI bharapUra che. mATe avazya manana karavA yogya che, bhAvavA yogya che, anubhavavA yogya che. kada hovA raze. mane laghu kada hovA chatAM zrI sadgurunA gauravathI garavA grantha samAna A 'sadguru-prasAda' sarva AtmArthI jIvone madhuratA cakhADaze, tattvaprIti rasa pAze, ane mokSaruci pradIpta karaze. mane to teozrInA hastAkSaro ane mudrA sahita A graMtha joi vRddhane lAkaDInI garaja sAre tevo AdhAra ullAsa pariNAmathI prApta thayo che.'' zrImadajInI vidyamAnatAmAM eozrInA paramabhakta khaMbhAtanA bhAi zrI aMbAlAla lAlacaMde zrImadajInI anumatithI mumukSuo pratye lakhAyelA patro tathA anya lakhANono saMgraha karela. temAMthI paramArtha saMbaMdhInAM lakhANonuM eka pustaka zrI aMbAlAlabhAie taiyAra karyuM. te pustaka zrImadajI pote tapAsI gayA ane potAnA hAthe keTalAka sudhArA vadhArA karyA che. A sudhArela mULa pustaka, zrImadajInA hastAkSaranA mULa patro, keTalAka mumukSuoe mULapatro pAchA maMgAvI te patronI Apela nakalo, tathA bIjAM lakhANonI hastAkSaranI prato Adi je je sAhitya zrI aMbAlAlabhAie saMgraha karyuM te badhuM sAhitya zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLane soMpavAmAM AvyuM che. A zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa zrImadajIe potAnI vidyamAnatAmAM saMvata 1956mAM zrI vItarAgazrutanA prakAzana ane pracAra mATe sthApela che, je maMDaLa Aje paNa zrI vItarAgatanA prakAzananuM suMdara kArya karI rahela che. A zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLe A zrImad rAjacaMdra vacanAmRtanI prathama AvRtti saMvata 1961mAM pragaTa karI, ane bIjI AvRtti saMvata 1982mAM pragaTa karI, jemAM keTaluMka apragaTa sAhitya umeravAmAM AvyuM. zrImadanAM lakhANo gujarAtI bhASAmAM hovA chatAM mahattAdarzaka nAgarI lipimAM e banne AvRttimAM chapAyAM che. zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLe A AkhuM vacanAmRta hiMdI bhASAmAM bhASAMtara karAvI saM. 1994mAM pragaTa karyuM che, jemAM zrImadajInA jIvana ane vicAro saMbaMdhI vistRta noMdha bhASAMtarakAra paM. zrI jagadIzacaMdra zAstrIe ApI che. A AvRtti saMbaMdhIH- sahajAtma svarUpa sadguru janma 1948 zrImadajInA ananya upAsaka, paramabhaktivaMta zrI laghurAjasvAmIjInI nizrAe sthapAyela A zrImad rAjacaMdra AzramanA vyavasthApakonI ghaNA samayathI emanA ArAdhyadeva zrImadanAM lakhANo pragaTa karavAnI bhAvanA hatI. zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa pAsethI A mATenI anumati maLatAM A kArya mATe saMzodhana karI AkhI navI presakaoNpI nIcenAM sAdhanonA AdhAre taiyAra karavAmAM AvI che. mArA ba dehavilaya 1. zrImadanA hastAkSaranA mULa patro, anya lakhANo tathA hAthanoMdhonI DAyarIo tema hastAkSaranA mULapatro AdinA A Azrame taiyAra karAvela phoTAo. vastu 6667 caitra kRSNa ba vA 2. zrI aMbAlAlabhAIe taiyAra karela pustaka jemAM zrImadajIe pote sudhAro vadhAro karyo che. 3. zrI dAmajIbhAI kezavajIe mULapatro tathA bIjA sAhityanA karAvela utArAo. bhinna bhinna avasthA 4. zrImadajInI sUcanAthI zrI aMbAlAlabhAIe zrI laghurAjasvAmI Adi munione utArI Apela DAyarIo, 5. mumukSuo pAsethI maLela mULapatronI nakalo. 6. upadezachAyA, upadezanoMdha, vyAkhyAnasAra AdinA utArAnI DAyarIo. 7. atyAra sudhImAM chapAyela AvRttio. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 9 ) saMgrahanI vigataH- A saMgrahamAM (1) zrImadajInA mumukSuo pratye lakhAyelA patro; (2) svataMtra kAvyo, (3) mokSamALA, bhAvanAbodha, AtmasiddhizAstra e traNa svataMtra graMtha (4) munisamAgama, pratimAsiddhi Adi svataMtra lekho; (5) puSpamALA, bodhavacana, vacanAmRta, mahAnIti Adi svataMtra bodhavacanamALAo; (6) paMcAstikAya granthanuM gurjara bhASAMtara; (7) zrI ratnakadaMDa zrAvakAcAramAMthI traNa bhAvanAono anuvAda tathA zreNI jJAna, dravyasaMgraha, dazavaikAlika Adi graMthomAMthI keTalIka gAthAonuM bhASAMtara, AnaMdaghana covIzImAMthI keTalAka stavananA artha; (8) vedAMta ane jaina darzana saMbaMdhI noMdho; (9) saM. 1946nI rojanIzI Adi zrImadajInuM lakhANa AMka 1 thI 955, pAna 660 sudhImAM ApavAmAM Avela che. AMka 718mAM AtmasiddhizAstranI gAthAonuM Apela TUMkuM vivecana zrI aMbAlAlabhAie karela che, je zrImadajI joI gayA che. vivecana sAthe zrImadajIe pote lakhela koI koI gAthAonuM vistRta vivecana paNa ApavAmAM AvyuM che. pAna 661thI pAna 785 sudhImAM upadezanoMdha, upadezachAyA, vyAkhyAnasAra 1 ane ra ApavAmAM Avela che. A lakhANa zrImadajInA upadeza tathA vyAkhyAnonI mumukSuoe lIdhela noMdhonuM che. upadezachAyA jevo vibhAga zrImadajInI dRSTitaLe AvI gayAnuM sAMbhaLyuM che. 2 95 1956 tere pAna 786 thI 833 sudhImAM zrImadajInA potAnA hastAkSare lakhAyela traNa hAthanoMdho (DAyarIo) ApavAmAM kAma ka bAika kAra navA sa AvI che. A AvRtti saMbaMdhI sAmAnya vigataH- 1. ra. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Inte 2) ka thama gAya ma AvRttimAM prathamanI AvRttiomAM nahIM pragaTa karela evuM ghaNuM sAhitya umeravAmAM AvyuM che. 2 mULa lakhANamAM-zrImadajInuM potAnuM lakhANa-AdhArabhUta jaNAyuM eTaluM lIdhuM che. prathamanI AvRttiomAM mULa lakhANarUpe chapAyela paNa kharI rIte upadezanoMdha hovAthI te lakhANa upadezanoMdhamAM mUkyuM che. zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLanI bIjI AvRttimAM traNe hAthanoMdhonAM lakhANo-lakhANo parathI mitinuM 2 anumAna te na karI te te varSanA kramamAM chApavAmAM Avela che. A AvRttimAM ema karyuM nathI. paNa prathamanI AvRtti pramANe traNe hAthanoMdho saLaMga ApI che.yarupa sadguru gama chApavAmAM Avela che. A zrImAn rAjacandra prathamanI AvRttiomAM keTalAka sthaLe eka ja lakhANanA bhAgo karI judA judA AMka nIce ApavAmAM AvyA che. tema keTalAka lakhANo judAM hovA chatAM eka AMka nIce ApavAmAM Avela che. paNa A AvRttimAM badhAM ( te mULa AdhArane anusarI eka lakhANa eka AMka nIce ApyuM che. mULa lakhANamAM AvatAM vyaktionAM nAma ghaNuM karI rahevA devAmAM AvyAM che. mULa sthitimAM ja lakhANa chapAya evo lakSa rAkhavAmAM Avyo che. tethI agAunI AvRttionAM lakhANothI keTaleka sthaLe nyUnAdhika jaNAze. paNa te sudhArA vadhArA mULanA AdhAre ja karavAmAM AvyA che. pUrvApara saMbaMdha jaLavAi rahe ema lakSa tema e kADhI nAMkhela lakhANa mATe koi vyaktigata lakhANa levAmAM AvyuM che. rAkhI vyaktigata ane vyAvahArika lakhANo mUkavAmAM AvyA nathI. bhanna bhinna avasthA cihna mUkavAmAM AvyuM nathI. tema chatAM sAmAnya upakAraka hoya evuM vAcakane svataMtra rIte vAMcavuM, vicAravuM ane abhiprAya bAMdhavAnuM sugama thAya e mATe vAkyo ke zabdo nIce nathI lITI dorI ke nathI moTA TAIpamAM lIdhA. paNa mULa lakhANane AdhAre Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. 10. 11. 12. 13. http://www.ShrimadRajchandra.org ( 10 ) chApyuM che. khAsa jarUra vinA ke hakIkata jaNAvavA sivAya phUTanoTa ApI nathI. saLaMga eka sarakhA TAIpamAM AkhuM vacanAmRta chapAyuM che. anukramAMka svataMtra rIte navA ApavAmAM AvyA che. zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLanI bIjI AvRttinA AMka A AvRttinA AMkanI DAbI bAjue [ ] AvA kauMsamAM ApavAmAM AvyA che. jyAM evA AMka nathI te AkhuM apragaTa sAhitya jANavuM. ja bhUta pheMga zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLanI bIjI AvRttino krama sAmAnya rIte sAcavI, lakhANo vayavarSanA anukrame mUkyAM che. jyAM mitimAM pramANabhUta phera jaNAyo tyAM miti pramANenA sthAne lakhANa mUkyuM che. dareka lakhANanA mathALe prApta miti ApavAmAM AvI che. vistRta anukramaNikA tathA pariziSTo ApI bane teTalo graMthano abhyAsa sugama karavA prayatna karyo che. pariziSTomAM A graMthamAM AvatAM anya graMthomAMnAM uddharaNo ane tenAM mULa sthAna; patro viSe vizeSa mAhitI; pAribhASika ane kaThaNa zabdonA artha; graMthanAma, sthaLa, vizeSanAma ane viSayanI sUci paNa ApavAmAM tA. 1956, sugamatA karaze. AvI che. Ama A AvRtti saMbaMdhInI vigata pustakane samajavAmAM sugamatA karaze. avadhAna samayanAM kAvyo, strInItibodha, anya mAsikomAM chapAyela kAvyo ema soLa varSanI uMmara pahelAMnAM kAvyo Adi judA 'subodhasaMgraha' graMtharUpe ApavAnI bhAvanAthI A saMgrahamAM mUkyAM nathI. avadhAna saMbaMdhI lakhAyela eka patra (AMka 18) A graMthamAM Apyo che. AtmasiddhizAstranuM aMgrejI, marAThI ane saMskRtamAM bhASAMtara thayuM che. RAT A AtmasAdhana Aje ApaNane prApta thAya che e saMgrahI zrI aMbAlAlabhAIe AjanA sAdhakavarga para parama upakAra karyo che. rAma Wat anubhavI paramazreya sAdhI gayA che. zrImadajInA paricayamAM Avela mumukSuomAM zrI aMbAlAlabhAi, zrI jUThAbhAi, zrI saubhAgyabhAi, munizrI laghurAjasvAmI jevA AtmAo zrImadajInI AzrayabhaktithI AtmasAkSAtkAra anubhavI paramazreya sAdhI gayA che. evA paramAktivaMta AtmAonA nimitte udagama pAmela A sAhitya Aje ApaNane AtmArtha sAdhavAmAM parama nimittarUpa bano e prArthanA che. nimitte udgama pAla Atma sahajAtma svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa tathA eka zrI maNilAla revAzaMkara jhaverIe A graMtha janma chapAvavAnI Apela anumati mATe AbhAra mAnavAmAM Ave che.) kArtika zada 15 A satsAdhananA prakAzanamAM je je bhAIoe tana, mana, dhana ane vacanathI ullAsapUrvaka sAtha Apyo che te sarvane e AtmazreyanuM kAraNa bano. Ta rAbAda (saurASTra) zrI vasaMta prinTiMga presanA vyavasthApaka zrI jayaMti dalAle A graMtha chApavAmAM aMgata kALajI ne rasa lIdho zrI vasaMta prinTiMga presanA vyavasthApaka zrI jayaMti prakAzana che jethI ATalI suMdara rIte A graMtha prakAzana thayuM che. 1946 A AtmazreyasAdhaka graMthano vinaya ane vivekapUrvaka upayoga karavAnI bhalAmaNa asthAne nahIM gaNAya. zrImad rAjacaMdra Azrama sTe. agAsa; vAyA ANaMda saM. 2007, asADa vada 12, soma tA. 30-7-51 bhinna bhinna avasthA li. brahmacArI govardhanadAsa Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org dvitiyAvRttinI prastAvanA dRzyante bhuvi kiM na te'lpamatayaH sNkhyaavytiitaashcirm| ye lIlAM parameSThino nijanijaistanvanti vAgbhiH param / ta * sAkSAdanubhUya nityaparamAnandAmburAzi punaH- rce nanmamamamutphaanti sahasA dhandhAssu te purNamAM zrI jJAnArNava je puruSo kevaLa potapotAnAM vacanothI parameSThInI arthAt paramAtmAnI lIlAno ke guNAnuvAdano bahukALa paryaMta vistAra kare che evA alpamati to A jagatamAM prAye zuM asaMkhya jovAmAM nathI AvatA ? arthAt evA jIvo to ghaNAya jovAmAM Ave che. paraMtu je puruSo nitya zAzvata paramAnaMdarUpa amRtanA sAgara evA e zuddha sahajAtmasvarUparUpa paramAtmapadano sAkSAt anubhava karIne saMsAranA bhramane tvarAthI tajI de che evA puruSo to A jagatamAM durlabha ja che; ane evA puruSo dhanya che, kRtArtha che, jayavaMta varte che. evA puruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karavA samartha che. * che 9 kA evA dhanyarUpa svarUpaniSTha mahApuruSoe niSkAraNa karuNAzIlatAthI prakAzelo vANIyoga satsAdhakavRMdane siddhasAdhanA mATe paramotkRSTa amUlya avalaMbanarUpa jANI mumukSuo e emaNe prakAzela amUlya vacanAmRtane parama AdarathI upAsI kRtArtha thAya che. eka ema SAP sa che. tene prabodhAya vivekAya hitAya prazamAya vA ca mUhi pravartatA zrI jJAnArNava sabhya tattvo parezAya satpuruSonI uttama vANI jIvone AtmajAgRtirUpa prakRSTa jJAna, viveka, hita, prazamatA ane samyak prakAre tattvono upadeza thavA mATe pravarte che. 1948 meM kArakare sa tacchrutaM tacca vijJAnaM tadvayAnaM tatparaM tapaH / ayamAtmA yadAsAdya svasvarupe bhayaM vanetA-zrI jJAnArNava e ja sAta che, e ja prakRSTa jJAna athavA vijJAna che, e ja dhyAna che, ane e ja uttama tapa che ke jene e ja svargan vA vijJAna che, e ja dhyAna che, ane e ja uttama tapa che ke jene pAmIne A jIva nija zuddha sajAtmasvarUpamAM laya pAme, svarUpaniSTha thAya. . pnoti brahmastho brahmajJo brahma tatra kiM citram / bhinna bhinna avasthA brahmavidAM vacasA'pi brhmvilaasaannubhvaamH|| zrI vavANIyA (saurASTra) adhyAtmasAra brahmarUpa zuddha sahajAtmasvarUpamAM lIna thayelA, svarUpaniSTha brahmajJAnI brahmane pAme temAM zuM Azcarya ? paraMtu evA brahmajJanA vacanathI paNa ame brahmanA vilAsane, AtmaramaNatAne anubhavIe chIe. aMko rAmoda (saurASTra) aho zrI satpuruSanA vacanAmRta, mudrA ane satyamAgama ! be zrImad rAjacaMdra evA virala svarUpaniSTha tattvavettAomAMnA adhyAtmagaganamAM jhaLakI 1942mad rAjacaMdra eTale rahelI adbhuta jJAnajyoti ! mAtra bhAratanI ja nahi eka virala vibhUti ! zrImad rAjacaMdra amUlya AtmajJAnarUpa divya jyotinA jaLahaLatA prakAzI, pUrvamahApuruSoe prakAzita sanAtana mokSamArgano udyota karI bhAratanI punita bhUmine vibhUSita karI A avanItalane pAvana karanAra parama jJAnAvatAra, jJAnanidhAna, jJAnabhAskara, jJAnamUrti / zAstranA jJAtA ane upadezaka to ApaNane aneka maLe paNa jemanuM jIvana ja satzAstranuM pratIka banI rahe evI vibhUti ApaNane maLavI virala che. zrImad rAjacaMdra pAse to jaLahaLatA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 12 ) AtmajJAnamaya ujjvaLa jIvananI aMtaraMga prakAza hato eTale ja emane adbhuta amRtavANInI sahaja sphuraNA hatI. "kAkA sAheba kAlelakare zrImadna mATe 'prayogavIra' evo sUcaka arthagarbha zabda prayojyo che, te sarvathA yathArtha che. zrImad kharekhara prayogavIra ja hatA. prayogasiddha samayasAranuM darzana karavuM hoya ke paramAtmaprakAzanuM darzana karavuM hoya, prayogasiddha samAdhizatakanuM darzana karavuM hoya ke prazamaratinuM darzana karavuM hoya, prayogasiddha yogadRSTinuM darzana karavuM hoya ke AtmasiddhinuM darzana karavuM hoya to joI lo "zrImad" ! te te samayasArAdi zAstromAM varNita karelA bhAvonuM jIvatuM jAgatuM avalaMbana udAharaNa joItuM hoya to joI lo. zrImanuM jIvanavRtta ! zrImad evA pratyakSa pragaTa parama prayogasiddha Atmasiddhine prApta thayela puruSa che, eTale ja emaNe praNIta karela Atmasiddhi AdimAM ATaluM badhuM apUrva daivata anubhavAya che."-zrImad rAjacaMdra jIvanarekhA bhAratanI vizvavikhyAta vibhUti rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjI lakhe cheH- "mArA jIvanamAM zrImad rAjacaMdranI chApa mukhyapaNe che. mahAtmA TaoNlsaTaoNya tathA raskina karatAM paNa zrImade mArA upara UMDI asara karI che. ghaNI vAra kahIne lakhI gayo chuM ke meM ghaNAnA jIvanamAMthI ghaNuM lIdhuM che paNa sauthI vadhAre koinA jIvanamAMthI meM grahaNa karyuM hoya to te kavi-zrI (zrImad rAjacaMdra)nA jIvanamAMthI che. chuM :::: ..zrImad rAjacaMdra asAdhAraNa vyakti hatA. temanAM lakhANo e temanA anubhavanAM biMdu samAM che. te vAMcanAra vicAranAra ane te pramANe cAlanArane mokSa sulabha thAya. tenA kaSAyo moLA paDe. tene saMsAra viSe udAsInatA Ave, te dehano moTuM choDI AtmArthI bane. ' ATalA uparathI vAMcanAra joze ke zrImadanAM lakhANa adhikArIne sAru che. badhA vAMcanAra temAM rasa nahi lai zake. TIkAkArane temAM TIkAnuM kAraNa maLaze, paNa zraddhAvAna to temAMthI rasa ja luMTaze. temanAM lakhANomAM sat nItarI rahyuM che, evo mane haMmeza bhAsa Avyo che. temaNe potAnuM jJAna batAvavA sAru eka paNa akSara nathI lakhyo. rahevA lakhanArano hetuM vAMcanArane potAnA AtmAnaMdamAM bhAgIdAra banAvavAno hato. jene AtmA saLa lakhanArano hetu vAMcanArane potAnA AtmAnaMdamAM bhAgIdAra banAvavAno hato. jene Atmakleza TALavo che, je potAnuM kartavya jANavA utsuka che. tene zrImanAM lakhANomAMthI bahu maLI raheze, evo mane vizvAsa che, pachI bhale te hindu ho ke anya dharmI. zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA prAya sA ...je vairAgya (apUrva avasara evo kyAre Avaze ?) e kAvyanI kaDIomAM jaLahaLI rahyo che te meM temanA be varSanA gADha paricayamAM kSaNe kSaNe temanAmAM joyelo, 4 taM dehavilaya zudra ba temanA lakhANonI eka asAdhAraNatA e che ke pote je anubhavyuM te ja lakhyuM che. temAM kayAMya kRtrimatA nathI. bIjAnI upara chApa pADavA sAru eka lITI sarakhI paNa lakhI hoya ema meM nathI joyuM. ke tArI sarakhI paNa lakhI hoya ya ema meM nA khAtAM, besatAM sUtAM, pratyeka kriyA karatAM temanAmAM vairAgya to hoya ja. koi vakhata A jagatanA koI paNa vaibhavane viSe temane moha thayo hoya ema meM nathI joyuM...rAjadra bhinna bhinna avasthA ..A varNana saMyamIne viSe saMbhave. bAhyADaMbarathI manuSya vItarAgI nathI thai zakato. vItarAgatA e AtmAnI prasAdI che. aneka janmanA prayatne maLI zake che; ema harakoi mANasa anubhavI zake che. rAgone kADhavAno prayatna karanAra jANe che ke rAgarahita thavuM kaThina che. e rAgarahita dazA kavi(zrImad)ne svAbhAvika hatI, ema mArA upara chApa paDI hatI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 13 ) ja mokSanuM prathama pagathiyuM vItarAgatA che. jyAM sudhI jagatanI eka paNa vastumAM mana khUMceluM che tyAM sudhI mokSanI vAta kema game ? athavA game to te kevaLa kAnane ja - eTale jema ApaNane artha jANyA samajyA vinA koi saMgItano kevaLa sUra ja gamI jAya tema, evI karNapriya gammatamAMthI mokSane anusaravAnuM vartana AvatAM to ghaNo kALa vahI jAya. AMtara vairAgya vinA mokSanI laganI na thAya. evI vairAgya laganI kavi(zrImada)nI hatI. ...A uparAMta emanA jIvanamAMthI zIkhavAnI be moTI vAto te satya ane ahiMsA. pote je sAcuM mAnatA te kahetA ane AcaratA. ....emanA jIvanamAMthI cAra cIjo zIkhI zakIe (1) zAzvata vastumAM tanmayatA; (2) jIvananI saraLatA; AkhA saMsAra sAthe eka sarakhI vRttithI vyavahAra; (3) satya ane (4) ahiMsAmaya jIvana," kevaLa kleza ane duHkhano dariyo evo A asAra saMsAra temAM janma jarA maraNa, Adhi vyAdhi upAdhi, Adi trividha tApamaya duHkhadAvAnaLathI pAye sarva jIvo sadAya baLI rahyA che. temAMthI bacelA jJAna ane vairAgyanI mUrti samAna, parama zAMtinA dhAmarUpa mAtra eka ArSa draSTA tattvavettA svarUpaniSTha mahApuruSo ja bhAgyavaMta che. temanuM ja zaraNa, temanI vANInuM avalaMbana e ja traNa lokane trividha tApa-agnithI bacAvavA samartha upakAraka che. che. navala R kena tathApi "mAyAmaya agnithI caude rAjaloka prajvalita che. te mAyAmAM jIvanI buddhi rAcI rahI che. ane tethI jIva paNa te trividha tApa-agnithI banyA kare che. tene parama kAsthyamUrtino bodha e ja parama zItaLa jaLa che. tathApi cAre bAjuthI apUrNa puNyane lIdhe tenI prApti hovI durlabha thaI paDI che." "tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana karavA jaIe to, tyAM nepathyamAMthI evo dhvani ja nIkaLaze ke, tame koNa cho ? kyAMthI AvyA cho ? kema AvyA cho ? tamArI samIpa A saghaLuM zuM che ? tamArI tamane pratIti che ? tame vinAzI, avinAzI vA koi trirAzI cho ? evA aneka prazno hRdayamAM te dhvanithI praveza karaze. ane e praznothI jo vicA evA aneka prazno kadAyamAM te dhvanithI pa rahe sahajAtma svarUpa sadguru jyAM AtmA gherAyo tyAM pachI bIjA vicArone bahu ja thoDo avakAza raheze. yadi e vicArothI ja chevaTe siddhi ..........e ja vicAronA mananathI anaMta kALanuM mUMjhana TaLavAnuM che......ghaNA Arya satpuruSo te mATe vicAra karI gayA che; teoe te para adhikAdhika manana karyu che. AtmAne zodhI tenA apAra mArgamAMthI thayelI prAptinA ghaNAne bhAgyazALI thavAne mATe aneka krama bAMdhyA che. te mahAtmA jayavAna ho ! ane tene trikALa namaskAra ho / " aa ! Ama AvA samartha tattvavijJAnI mahAbhAgya yoge ja prApta thavA yogya che.. janma vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 dehavilaya ho ka 83 svarUpaniSTha mahApuruSanI anubhavayukta vANInuM avalaMbana koI vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5. zrImad rAjacaMdra tattvajijJAsuonI jJAnapipAsAne paritRpta kare ane AtmArthIonA hRdayamAM Atmajyoti pragaTAve evA eka samartha tattvavettA A kALamAM ApaNAM ahobhAgye thaI gayA che. temanI amRtatulya amUlya zrImada rAja bhinna bhinna avasthA vANI ApaNA hAthamAM Ave che e ja ApaNAM mahAbhAgya che, tenA vAMcana manana ane parizIlanathI ApaNe ApaNuM zreya sAdhI laIe to ja te prAptinI sArthakatA che. temanuM je kaMI sAhitya upalabdha che te sarva A granthamAM prasiddhi pAmyuM che. A sAhitya tattvajJAna vA AdhyAtmika kSetramAM atyuttama kakSAnuM amUlya sAhitya che. tattvarasikajanone tattva- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 14 ) pipAsA saMtoSavA athavA AtmArthIone AtmonnatimAM pragatimAna thavA mATe gurjarabhASAmAM A eka apUrva sAhitya che. mokSArthIone nija zuddha sahaja Atma tattvanI upAsanAthI paramAnaMdamaya mokSamahelamAM sugamatAthI caDhI javA mATe A eka duSamakALamAM anokhuM ja avalaMbanarUpa sopAna samAna upakAraka thAya tema che. emAM vividha pAramArthika viSayone sparzatuM, mukhyapaNe mokSamArgane spaSTapaNe ane sugama prakAre darzAvatuM, amUlya chUTAM verAyelAM vacanaratnonA prakAzathI sarvatra camakatuM. ratnAkara samAna agAdha, sarvatra zAMta rasa bhareluM uccatama AdhyAtmika sAhitya bharyuM paDyuM che. te khojakane amUlya ratnatrayanI prAptithI parama zreyane prApta karAve tevA nidhAna-khajAnA samAna che. e tattvasAdhakone paramAnaMdanI sAdhanAmAM sahAyarUpa banI parama zreyanuM kAraNa thAo ! athavA vindhamuvamaMDanaM mavatu / vidvAnonA mukhanA AbhUSaNarUpa bano ! pa naMda ajJAnavazAt bAhyadeSTithI vA laukikabhAvathI ke tevA koi AgrahathI ke saMkucita mAnasathI zrImane mAtra gRhastha, jhaverI, ke kavirUpe oLakhI besavAmAM jo kavacit bhUla thatI hoya to jarA guNAnurAga ke pramodabhAvanAthI, satyane zodhavAnI ane svIkAravAnI vizALa dRSTi rAkhI, nirAgrahapaNe A granthanuM avalokana vA abhyAsa karavAmAM Avaze to avazya eTaluM dRSTigocara thavA yogya ja che ke zrImad e koi sAmAnya koTinA manuSya nahi paNa Izvara koTinA manuSya athavA manuSyadehe paramAtmA, parama jJAnAvatAra, pragaTa dharmamUrtirUpe ja bhAratane vibhUSita karI gayA che. pUrve aneka bhavomAM sAdhelA yoganA phaLarUpe A bhavamAM apUrva AtmasamAdhi sAdhI gayela koi adabhuta yogIzvara ja che, pA 1 3,, gr 1956 parama jJAnAvatA 948 "eka purANapuruSa ane purANapuruSanI prema saMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI; amane koI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI. kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; koI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che ane koNa mitra che, enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chIe e kema ? te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI........ }}} * R bIka 255 "koI paNa prakAre videhI dazA vagaranuM, yathAyogya jIvanmukata dazA vagaranuM yathAyogya nigraMtha dazA vagaranuM kSaNa ekanuM jIvana paNa bhALavuM jIvane sthiti eka romamAM paNa tene priya nathI......... "caitanyano niraMtara avicchinna anubhava hoya to paNa rAkhavA icchA nathI. eka "tuM hi tuM sulabha lAgatuM nathI..................eka para rAga ane eka para dveSa evI zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA vANIyA (saurASTra) AMka 134 priya che. e ja joie che. bIjI kaMI spRhA rahetI nathI. rahetI hi e ja yathArtha vahetI pravAhanA joIe che." dehavilaya AMka 144 "niraMjana padane bujhanArA nirajana kevI sthitimAM rAkhe che, e vicAratAM akaLa gati para gaMbhIra samAdhiyukta hAsya Ave che ! have ame amArI dazA koI paNa prakAre kahI zakavAnA nathI; to lakhI kayAMthI zakIzuM 194 1946 || mi- g ng- AMka 187 ".....mane paNa asaMgatA bahu ja sAMbharI Ave che; ane keTalIka vakhata to evuM thaI jAya che ke te asagaMtA bhinna bhinna avasthA vinA parama du:kha thAya che. thama aMtakALe prANIne duHkhadAyaka nahi lAgato hoya paNa amane saMga duHkhadAyaka lAge che.' AMka 217 ''samaye samaye anaMtaguNaviziSTa AtmabhAva vadhato hoya evI dazA rahe che, je ghaNuM karIne kaLavA devAmAM AvatI nathI. athavA kaLI zake tevAno prasaMga nathI." AMka 313 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 15 ) "deha chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake evo amAro nizcaLa anubhava che. kAraNa ke ame paNa nizcaya te ja sthiti pAmavAnA chIe, ema amAro AtmA akhaMDapaNe kahe che; ane ema ja che, jarUra ema ja che. pUrNa vItarAganI caraNaraja niraMtara mastake ho, ema rahyA kare che. atyaMta vikaTa evuM vItarAgatva atyaMta AzcaryakAraka che; tathApi te sthiti prApta thAya che, sadehe prApta thAya che. e nizcaya che, prApta karavAne pUrNa yogya che, ema nizcaya che. saderUM tema thayA vinA amane udAsInatA maTe ema jaNAtuM nathI ane tema thavuM saMbhavita che, jarUra ema AMka 334 "manamAM vAraMvAra vicArathI nizcaya thaI rahyo che ke koI paNa prakAre upayoga pharI anyabhAvamAM potApaNuM thatuM nathI ane akhaMDa AtmadhyAna rahyA kare che......... AMka 366 ja "ame ke jenuM mana prAye kodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhI, hAsyathI, ratithI, aratithI, bhayI, zokathI, jugupsAthI ke zabdAdika viSayothI apratibaMdha jevuM che; kuTuMbathI, dhanathI, putrathI, vaibhavathI, strIthI ke dehathI mukta jevuM che; te manane paNa satsaMgane viSe baMdhana rAkhavuM bahu bahu rahyA kare che. 194 sa AMka 347 sthaLe sthaLe AvAM asaMga, apratibaddha svadazAsUcaka vacano temanI aMtaraMga caryA ke AtmamagnatAno avazya khyAla Ape tema che. jJAna ane vairAgyanI akhaMDa dhArArUpa aMtaraMga puruSArtha-parAkrama bAhyadRSTithI kaLI 'mumukSunAM netro mahAtmAne oLakhI le che.' aMtaraMga carcA upara dRSTi sthira thavA zakAya tema nathI. mATe ja kahyuM che ke mumukSutAnAM netronI AvazkatA che. sI. ema. thex 255 mI 0 1846 govAra huM janaka rAjA rAjya karatAM chatAM paNa jema videhIpaNe vartatA hatA ane tyAgI saMnyAsIo karatAM vadhAre caDhatI asaMga apratibaddha videhI dazAmAM rahI AtmAnaMdamAM jhIlatA hatA, tathA bharata mahArAjA cakravartIpadanuM samartha aizvarya temaja cha khaMDanA sAmrAjyanI upAdhi vahana karatAM chatAM paNa aMtaraMga jJAna ane vairAgyanA baLe AtmadazA saMbhALI alipta bhAve rahI AtmAnaMdane AsvAdatA hatA, tema A mahAtmA paNa samaye samaye 1946 - baLavattara jJAnavairAgyanI zrImAna rAjacandra 194 anaMtaguNaviziSTa AtmabhAva vadhato jAya evA baLavattara jJAnavairAgyanI akhaMDa apramattadhArAthI koI apUrva aMtaraMga carcAthI rAgadveSa Adino parAjaya karIne mokSapura pratye pahoMcavA jANe vAyuvege tvarita gatithI dhasI rahyA na hoya ! ema atyaMta udAsInatApUrvaka AtmAnaMdamAM lIna aMtarmagna rahetA hatA, tema temanAmAM A granthanAM lakhANomAM sthaLe sthaLe dRSTigocara thavA yogya che. ane aneka zAstronA paThanathI paNa je lAbha prApta vA vAya satI dehavilaya thavo muzkela che, te lAbha A eka ja granthanA zAntabhAve paThana manana parizIlana vA abhyAsa dvArA jijJAsuo sahelAIthI pAmI potAne dhanyarUpa, kRtArtharUpa karI zake tema che. vi.saMvat 2057 caitra kRSNa 5 temaja temanI aMtaraMga aMtaraMga asaMga, apratibaddha, jIvanmukata, jIvanmukata, vairAgyapUrNa videhI, vItarAga, samAdhibodhimaya, adbhuta, alaukika, arcitya, Atmamagna, paramazAMta, zuddha. saccidAnaMdamaya sajAtma dazAnI jhAMkhI thatAM, saguNAnurAgIne to potAnI mohAdhIna pAmara dazA jotAM, samasta mAna gaLI jaI AvI bhinna bhinna avasthA uccatama dazA pratye saheje zira jhUkyA vinA rahe tema nathI. ane te alaukika asaMga dazA pratye prema, prIti, bhakti pragaTI temanA zuddha caitanyasvarUpa, paramArthasvarUpa, sAcA svarUpanI oLakhANa thatAM temanAmAM pragaTelA zuddha Atmadarzana, AtmajJAna, AtmaramaNatArUpa ratnatrayAdika Atmika guNo-pragaTa mUrtimAna mokSamArga-pratye atyaMta pramoda, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 16 ) prema, ullAsa AvavA yogya che. prAnte potAmAM paNa tevo ja paramAtmasvabhAva je anAdithI apragaTa che tenuM bhAna thaI, te pragaTa karavAno lakSa ane puruSArtha jAgatAM, AtmA paramAtmA thaI parama zreyane prApta karI zAzvatapade virAjamAna thavA bhAgyazALI bane, tyAM sudhIno sanmArga ane satsAdhanA saMprApta thavA yogya che. munizrI laghurAja svAmI, zrI saubhAgyabhAI, zrI jUThAbhAi zrI aMbAlAlabhAI Adi ujjvaLa AtmAo A saguNAnurAgI mumukSunAnAM netro ke alaukika dRSTi pAmI zrImadnI sAcI oLakhANa karavA bhAgyazALI banyA. ane tethI AtmajJAnAdi guNothI vibhUSita thaI svapara zreyaskara banI gayA, e pratyakSa daSTAMtarUpa che. A AvRtti saMbaMdhI: A Azrama taraphathI saM. 2007mAM A granthanI prathamAvRtti prasiddhi pAmI che ane have A dvitIyAvRtti prasiddhi pAme che. te uparAMta pahelAM anyatra prasiddha pAmelI bIjI AvRttio te to judI. samaja A AvRttimAM A pahelAMnI prathamAvRtti karatAM khAsa kaMI pheraphAra karavAmAM Avyo nathI. je patrAMka prathamAvRttimAM che te ja AmAM jALavI rAkhavAmAM AvyA che. temaja mathALe DAbI bAjue kauMsamAM zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLanI AvRttinA je AMka A pahelAMnI prathamAvRttimAM che temaja rAkhavAmAM AvyA che. prathamAvRttimAM mokSamALA je bhAvanAbodhanI pachI hatI te AmAM bhAvanAbodha karatAM pahelI lakhAyelI hovAthI bhAvanAbodhanI AgaLa mUkavAmAM AvI che. || prathamAvRttimAM lakhANa jarA teTaluM AchuM rAkhyuM che, tethI pAna G gADhuM hatuM eTaluM AmAM nahI rAkhatAM, vAMcavAmAM sugamatA thavA arthe, joIe 55066 nAme naMbara gaI AvRttino ja jaLavAi rahyo nathI arthAt pAnAnI saMkhyA AmAM vadhavA pAmI che. tethI A grantha be vibhAgamAM bAMdhavAnuM ucita mAnyuM che. temAMno A prathama vibhAga thaI gayo hovAthI tene meLavavAne Atura jijJAsujanonA karakamaLamAM have te mUkatAM atyAnaMda anubhavAya che. ane thoDA vakhatamAM bIjo bhAga paNa taiyAra thaye mumukSuonA karakamaLamAM prApta thaze ema AzA che. 48 sadaguru 1948 A bhAgamAM je lakhANa chapAyuM che te mATenAM anukramaNikA ane zuddhipatraka AmAM mUkavAmAM AvyAM che. temaja 'patro viSe vizeSa mAhitI'vALuM pariziSTa paNa A vibhAgamAM chapAyelA patro viSenI mAhitI mATe A sAthe ApavAmAM AvyuM che. have pachInA bIjA vibhAgamAM je lakhANa Avaze tenAM anukramaNikA, zuddhipatraka, ane patro viSe vizeSa mAhitI temAM Avaze, te uparAMta bAkInAM pariziSTo je prathamAvRttimAM che te badhAM ja A granthanA bIjA vibhAgamAM chevaTe mUkavAmAM Avaze, moMghavArInA kAraNe A granthanI mUlye mumukSu sajjano teno lAbha levA sajjanoe udAra vRttithI sArI Arthika ja 2 dehavilaya jethI granthano abhyAsa sugama banaze. vi.saM. 195 caitra karaNa paDatara kiMmata vadhI gayelI hovA chatAM paDatara kiMmata karatAM paNa ochA me te hetuthI jJAna bheTa je je pAme te hetuthI AzramanA jJAna khAtAmAM bheTa ApIne je je jijJAsu sahAyatA karI che te sarvano atre AbhAra mAnavAmAM Ave che. te sarvanA bhinna bhinna avasthA nAmanI yAdI A sAthe anyatra ApavAmAM Avela che. zrI vasaMta prinTiMga presanA vyavasthApaka zrI jayantilAla dalAle khAsa aMgata kALajI ane rasa laI A grantha jhaDapathI chapAIne prasiddhi pAme te mATe je prazasya prayAsa karyo che te mATe temane abhinaMdana ghaTe che. e ja kAraNe ATalI suMdara rIte ane tvarAthI A grantha prasiddhi pAmyo che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 17 ) satpadAbhilASI sajjanone satpadanI sAdhanAmAM A atyuttama sagranthano vinaya ane vivekapUrvaka sadupayoga Atmazreya sAdhavAmAM prabaLa upakArI bano e ja abhyarthanA ! jenA pratApe aMtare paramAtma pUrNa prakAzano, jethI anAdino mahA mohAMdhakAra TaLI jato; zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa saM.2020, poSa vada 2, tA. 1-1-1964 bodhi samAdhi zAMti sukhano siMdhu jethI uchaLato, te rAjacaMdra prazAnta kiraNo ura ama ujALajo. tRtIyAvRtti li. saMtasevaka ''1 rAvajIbhAi che. desAi zrImad rAjacaMdra vacanAmRta bRhad graMthanI A Azrama taraphathI tRtIyAvRtti prasiddha karatAM AnaMda thAya che. atyAra sudhImAM pragaTa thayela zrImad rAjacaMdra vacanAmRta graMthanI samagra AvRttionuM vihaMgAvalokana yogya gaNAze.... AdhyA i 1956 1956 1948 saM. 2007nI prathama AvRttinA nivedanamAM jaNAvyA pramANe zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa taraphathI zrImadnA patro ne sAhityanI prathama AvRtti bALabodha lipimAM sa. 1961mAM prathama pragaTa karavAmAM AvI. ane bIjI AvRtti saM. 1982mAM pragaTa karavAmAM AvI che. zrImada rAjacaMdra vacanAmRta gujarAtI lipimAM pragaTa karavAno yaza zrImada rAjacaMdranAM laghubaMdhu zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetAne che. saM. 1970mAM prathama gujarAtI lipimAM vacanAmRta graMtha teoe pragaTa karyo hato. 959 RA 1/RXR saM. 1997 sudhImAM zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLanI be AvRtti tathA gujarAtI lipinI zrI manasukhabhAI ravajIbhAInI cAra AvRttio (kula prata 9000) pragaTa thaI hatI. 27 tyArabAda A vacanAmRta graMthanI prApti na hovAthI A Azrame zrImad rAjacaMdranuM AdhyAtmika pragaTa- apragaTa prApta sAhityanuM saMpUrNa saMzodhana karI prathama AvRtti saM. 2007mAM ane bIjI AvRtti sa. 2020mAM (kula pratta 7500) pragaTa karI che. sahajAtma svarUpa sadguru zrImAna rAjacandra kula ATha AvRttionI prata 16500no lAbha je utsAhathI mumukSu jijJAsu sajjanoe lIdho che te zrImad rAjacaMdranA apratima AdhyAtmika sAhitya pratyenI rucinuM vardhamAnapaNuM darzAve che. 1 1924 kArtika zuda A saMjogomAM A Azrame A tRtIyAvRttinI prata 7500 pragaTa karavAnuM ucita mAnyuM ane Aje ApanA karakamaLamAM samarpatAM AnaMda thAya e svAbhAvika che. keviya A jaNAvavuM ucita che ke A tRtIyAvRtti prathama AvRttinI jema ja chapAvI che ane prathama AvRttinA patronA pAna Adi naMbara eka ja che. vi.saMvat 1957 caitra kRSNa A prakAzanamAM valAsaNanI zrIpallikA prinTarInA mAlika bhAIzrI prabhAtasiMha inAmadAre jAte aMgata rasa laI tana-manathI je utsAhapUrvaka sahayoga Apyo che te abhinaMdana pAtra che. A AvRttinI prasiddhimAM je je mumukSuoe udAracitte dAna ApyuM che te saune dhanyavAda ghaTe che. te te dAtAonI yAdI A graMthamAM anyatra ApavAmAM AvI che. mumukSubhAIo A vacanAmRtano AtmahitArthe sadupayoga karI Atmonnati sAdho e ja prArthanA- zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa poSa suda 15, saM. 2033 li. saMtasevaka. rAvajIbhAI desAI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 18 ) caturthAMvRttinuM nivedana A graMthanI trIjI AvRttinI 7500 prato chellA sAta varSomAM niHzeSa thavAthI tenuM caturtha AvRttimAM 5000 prato sAthe punarmudraNa thAya che te ja A graMtha pratyenI sajijJAsuonI surucinuM pramANa che. A graMtha saMbaMdhI savistara mAhitI agAunI AvRttionI prastAvanAmAM AvI gaI che. je A sAthe prastuta che, te joi javA sujJa vAcakone bhalAmaNa che. A graMtha-prakAzanamAM sazruta anumodakoe udAracitte dAna karyuM che, jethI graMthanI kiMmata paDatara kiMmatathI ghaNI ja ochI rAkhI zakAI che. evo dAtAonI yAdI A graMthamAM anyatra ApI che. graMtha-chapAImAM banato sahakAra ApavA badala bhagavatI mudraNAlayanA mAlika zrI bhIkhAbhAIno atre AbhAra mAnavAmAM Ave che. A AtmautkarSaka graMthano banatI kALajI sAthe vinaya, viveka ane yatnApUrvaka sadupayoga karavA namra vinaMti che. chaThThI AvRttinuM nivedana - prakAzaka vi. saMvata 1988mAM A graMthanI pAMcamI AvRttimAM 5000 prato bAibala peparamAM ane 5000 prato 'mepalItho' peparamAM chapAvela. AmAMthI 5000 prato 'mepalItho' peparanI niHzeSa thavAthI chaThThI AvRtti 5000 prato sAthe punarmudraNa thAya che, te ja A graMtha pratyenI sajijJAsuonI surucinuM pramANa che. AzramanI prathama cAra AvRttionAM nivedano A AvRttio ApyA che. pAMcamI AvRttinuM nivedana nahotuM. A graMtha prakAzanamAM sazruta anumodako harahaMmeza udAracitte dAna Ape che, jethI graMthanI kiMmata paDatara kiMmatathI ghaNI ja ochI rAkhI zakAi che. A dAtAone dhanyavAda ane temanA nAmonI yAdI A graMthamAM anyatra ApI che. graMtha chapAImAM utsAhapUrvaka sahakAra ApavA badala anAmikA TreDiMga kuM.nA zrI bipInabhAi gAlAno atre AbhAra mAnavAmAM Ave che. mAnavI A AtmautkarSaka graMthano kALajI sAthe vinaya, viveka ane yatnApUrvaka sadupayoga karavA namra vinaMtI che. zrImad rAjacaMdra jevA parama AtmayogInA vacano, patro, lekho ane kAvyono graMtha e paramakRpAthI anAdinI ajJAna graMthi chedanAra paramanimittarUpa thAo evI prArthanA che. zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa saM. 2048,aSADa suda 1, tA. 1-7-1992 muno che. prati lI. saMtasevaka eka eka ka manubhAI bha. modI sAtamI AvRttinuM nivedana zrImAna rAjacandra zrImad rAjacaMdra graMthanI sAtamI AvRtti 4500 prato sAthe mudraNa thAya che. te ja A graMtha pratye sajijJAsuonI AtmasAdhanA kramano UMDANathI abhyAsa karavAnI jijJAsAnuM pramANa che. A prakAzanamAM je je sAtha Apyo che te sarvane e AtmahitanuM kAraNa bano. vyaktioe tana, mana, ane vacanathI ullAsapUrvaka sAtha Apyo che te ra kArataka suda 15, saM. 2052 tA.1-11-1995 dehavilaya rAbAda (saurASTra) AThamI AvRttinuM nivedana li. saMtasevaka manubhAI bha. modI vi. saMvata 2052 mAM sAtamI AvRttinuM prakAzana thayela. A badhI prato niHzeSa thavAthI AThamI AvRtti 5000 prato sAthe mudraNa karavAnuM thAya che. A 5 A graMthana bhinna bhinna vA graMthano abhyAsa karatA sat jijJAsu mumukSunA hRdayamAM AdhyAtmikanA aMkuro janmaze ane AtmahitanuM kAraNa banaze e ja abhyarthanA. A graMtha prakAzana mATe harahaMmeza udAratAthI Arthika sahAya karanAra mumukSuo tathA graMtha taiyAra karavA mATe je mumukSuoe phALo Apyo che te sauno aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnavAmAM Ave che. li. saMtasevaka manubhAI bha. modI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org navamI AvRttinuM nivedana zrImad rAjacaMdrajInA tatvajJAnathI AtmaprakAzanA adhyAtmayAtrAnI dizA mATe dharma jijJAsu mumukSuone yogya mArgadarzana maLe che. A graMthanI navamI AvRttinI 5000 prato temaja moTA akSaromAM 3000 pratonuM mudraNa thAya che. A graMthanuM vAMcana, adhyayanathI mumukSuone AtmakalyANanuM nimitta banI raho. evI zubhakAmanA darzAvatA harSa anubhavuM chuM. saMvata 2057, aSADha suda 14 tA.4-7-2001 1948 D 1956 ne kAmamAM kara khAsa kara G vaccenI epa, tong 556nI 16 SH A bahAra do kolDa sTeDa kAsTa, nIM 53ne ijhara kaDa karI A224 2004 ft. masAlA mATe varSo varSoma mohana koe tema 1956 hA bhaga negli {2} je gama gAyaka bIjo mananI navA mA navI gogA 2 pheTI i >>>G[ ! 1948 lI.saMtasevaka manubhAI bha. modI TWI amIno ja rAja 1948 A 1940 sahajAtma svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma yavALIyA (saurASTra) vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 dehavilaya rAnoda (saurASTra) vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5. 1946 zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA THE B Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu krama AMka http://www.ShrimadRajchandra.org ( 19 ) zrImad rAjacaMdra anukramaNikA pRSTha anu krama AMka varSa 17 mA pahelAM 1 prathama zataka (kAvya) 1 16 graMthAraMbha vaMdanA 1 prabhuprArthanA-jaLahaLa jyotisvarUpa tuM 2 dharma viSe (kavita) 3 2. puSpamALA 3 3. kALa koIne nahIM mUke (kAvya) 8 4. dharma viSe (kavita) 1956 C 5. bodhavacana nAma A 10 6 upayoga tyAM dharma che. out PS 7 - " %0 7 7 9 nityasmRti 8 sahajaprakRti 10 11 praznottara dvAdazAnuM pramA 1956 anitya anuprekSA azaraNa anuprekSA saMsAra anuprekSA muni samAgama janasiddhAMto 1. abhayadAna 2. tapa 3. bhAva 4. brahmacarya 5. saMsAratyAga 6. sudeva bhakita 7. niHsvArthI guru 8. karma 9. samyagdarSi 2:110 qu?, 93 22 Siz dom makara yu o gemI ema 14 mA kAna 14 161 61 kAkA e 15 kolDa sTeDa kAsTa sannI 5,5 kAra ke temanA viramagAma) 16 e lu varSana mAM kAga - 15 ja R varSa 17 muM bhAvanAbodhaH dvAdazAnuprekSA svarUpadarzana upodaghAta kharuM sukha zAmAM che? prathama darzana bAra bhAvanAo prathama citra anitya bhAvanA bhikhArIno kheda dvitIya citraH azaraNa bhAvanA anAthImuni tRtIya citraH ekatva bhAvanA lA, (1) namirAjarSi ane zakendrano be 204 7% 8? saMvAda (2) namirAjano ekatvasaMbaMdha caturtha citraH anyatva bhAvanA bharata caritra. kevA paMcama citra azucibhAvanA 19 dvArakA no 21 33 24 sahajAtma svarUpa sadguru 24 zrImAn rAjacandra sanatkumAra caritra aMtardarzanaH SaSTha citra nivRttibodha mRgAputra caritra 1948 saptama citraH Asrava bhAvanA kuMDarika caritra 25manna avasthA aSTama citraH saMvara bhAvanA 25ma cAnA (saurASTra) 25 vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 25 vica (1) puMDarika caritra (2) vajrasvAmI-rukRmiNI navama citraH nirjarA bhAvanA 2 26 (saurASTra) depArI vi.saMvat 27 57 caitra nRdazama citraH lokasvarUpa bhAvanA 26 27 17 zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 12 sajjanatA 28 13 zrI zAMtinAtha stuti (kAvya) 29 14 chatraprabaMdhastha prema-prArthanA (kAvya) 30 15 doharA jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na kroMya 31 mokSamALAH (bAlAvabodha) upodaghAta //i> zikSaNapaddhati ane mukhamudrA 1. vAMcanArane bhalAmaNa 2. sarvamAnya dharma (kAvya) 3. karmanA camatkAra pRSTha 32 4 32 35 36 37 40 40 42 44 44 47 47 49 49 rUdAi 6 66 6 6 * * * * * * 4 4 54 54 54 54 56 999 999 58 59 59 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mAnavadeha 5 anAthI muni-bhAga 1 9 77 77 -bhAga 2 58 16 kharI mahattA 68 17 bAhubaLa 18 cAra gati 1956 69 70 19 saMsArane cAra upamA-bhAga 1 nA, 71 20 21 bAra bhAvanA 22. kAmadeva zrAvaka 23 satya 24 satsaMga 25 parigrahane saMkocavo mAya che -bhAga 2 -1, 71 svAmI, DI, 72 theinz &5$vA mA DAhI DAhI 73 tu khUharacanA 591195/74 http://www.ShrimadRajchandra.org ( 20 ) 60 43 anupama kSamA 60 vara -bhAga 2 61 -bhAga 3 63 8 satRdevatattva 9 sadharmatattva 10 sadgurutattva-bhAga 1 11 77 12 uttama gRhastha -bhAga 2 13 jinezvaranI bhakti-bhAga 1 14 77 15 bhaktino upadeza (kAvya) 63 64 65 65 7 7 na ka " " OM OM " OM OM 44 rAga 45 sAmAnya manoratha (kAvya) 46 kapila muni-bhAga 1 48 49 tRSNAnI vicitratA (kAvya) 50 pramAda 51 viveka eTale zuM ? 65 66 para jJAnIoe vairAgya zA mATe bodhyo ? 54 R mahAvIrazAsana 53. azuci kone kahevI ? 55 sAmAnya nityaniyama kSamApanA 57 vairAgya e dharmanuM svarUpa che e 58 dharmanA matabheda bhAga 1 .. 47 ** -bhAga 2 -bhAga 3 96 90 93 94 94 95 7 7 7 7 4 4 4 4 4 4 jI 89 90 90 91 92 97 98 56 98 1956, 99 99 59 -bhAga 2 100 90 -bhAga 3 101 61 sukha viSe vicAra-bhAga 1 102 vara -bhAga 2 103 anIla 5,5 kAmakare. * putara 75 63 -bhAga 3 103 samAna mAro > 76 64 77 -bhAga 4 104 ra - tattva samajavuM lu varSamAM mArI eka methI 77 76 65 -bhAga 5 105 77 36 anAnupUrvI 27 yatnA 1948 28 rAtribhojana 29 sarva jIvanI rakSA-bhAga 1 30 31 pratyAkhyAna -bhAga 2 32 vinaya vaDe tattvanI siddhi che 33 sudarzana zeTha 34 brahmacarya viSe subhASita (kAvya) 35 navakAra maMtra 1940 37 sAmAyika vicAra-bhAga 1 66 4 48 4 madhya 67 amUlya tattvavicAra (kAvya) sahajAtma svarUpa sadgura 78 68 jitendriyatA zrImAn rAjacandra 79 manna 69 brahmacaryanI nava vADa 81 vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 81-dha kara batrIsayoga vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 83 2 3 4 bhAga ra 175 // dharmadhyAna-bhAga 1 /// D -bhAga 6 1948 106 107 107 108 janma 80 73 sanata kumAra-bhAga 1 cavANIyA (saurTa) 109 71 ' -bhAga 2 110 110 282 8 ( 73 mokSasukha 34 111 112 84 113 = 86 rAjya 76 ''-bhAga 3 114 38 77 39 -bhAga 2 Tipabhanna 37 jJAna saMbaMdhI be bola bhAga 1 115 -bhAga 3 77 86 78 -bhAga 2 115 40 prati maNa vicAra 41 bhikhArIno kheda-bhAga 1 .. 87 88 42 77 -bhAga 2 88 4 7 4 79 -bhAga 3 116 77 80 -bhAga 4 116 dA paMcamakALa 117 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 21 ) dara tattvAvabodha-bhAga 1 118 23 jIvatattva saMbaMdhI vicAra(nava tattva prakaraNa) : 163 83 -bhAga 2 118 24 jIvAva vibhakti 77 77 x 3 3 3 3 2 3 4 4 4 4 4 7 2 4 4 4 4 ? -bhAga 3 119 (uttarAdhyayanasUtra adhyayana 36) 164 77 -bhAga 4 119 25 pramAdane lIdhe AtmA maLeluM 164 77 -bhAga 5 120 svarUpa bhulI jAya che. -bhAga 6 120 26 mananI vicitra dazA sAvacetI zUrAnuM 77 -bhAga 7 121 bhUSaNa 165 -bhAga 8 122 27 bIjo mahAvIra-sarvajJa samAna sthitimAM 77 -bhAga 9 122 kharo dharma calAvavA jhaMpalAvyuM che. 165 27 -bhAga 10 123 28 koIne nirAza nahIM karuM-dharma pravartana 77 -bhAga 11 123 camatkAro 166 -bhAga 12 124 varSa 21 muM -bhAga 13 124 29 nizciMta rahezo 167 37 95 -bhAga 14 -bhAga 15 1956 125 30 lagna saMbaMdhI vicAro-parArtha karatAM 125 lakSmIthI aMdhApo 167 97 -bhAga 16 . kAmamAM bALakonI 126 31 amulya ane anupama lAbha 168 PS 22 Siz dom gamatu thI gAma 127 cIna e, makAna mA 127 916 H mUhaka 22 127 ::21/1/2 -bhAga 17 9. samAjanI agatya 17 monigrahanA vighna 101 smRtimAM rAkhavA yogya mahAvAkyo 62 128 102 vividha prazno -bhAga 1 77 103 -bhAga 2 77 104 -bhAga 3 1948 105 -bhAga 4 106 -bhAga 5 107 jinezvaranI vANI kAvya) 108 pUrNamAlikA maMgala (kAvya) 18 19 >> ? 6 phU varSa 19muM bAvana avadhAna bhAga vAmanetra-camatkArathI AtmazaktimAM pheraphAra 18 35 satsaMganA abhAvathI viveka ghelachA rAma nAma - 128 36 mAsAmAM dezama 3 varSamAM jo eka avadhAna e AtmazaktinuM kartavya Edit nyAyazAstra varSa 20muM mahAnIti (vacana saptazatI) matabhedathI anaMtakALe paNa dharma na pAmyo 129 37 jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna 130 130 karyuM-upayoga zuddha karavA-A kALanI apekSAe mokSano mArga-zreSTha ane saha 1312 sa parama jijJAsA-muktine icche che to zrImAna rAjacandra 132 bhinna bhinna avasthA 132 ma -mAro dharma-sAdhanA-sarvasammata dharma-huM koI gacchamAM nathI. AtmAmAM vALavA (rASTra) kuMdeha dharmopayoga mATe vi. saMvat 1924 kArtika zada 15 133 38 AtmA-sahaja svabhAve mukta, atyaMta mahavilaya 2 133 (saurASTra) pratyakSa anubhavasvarUpa-agama agocara: 17. sugama sugocara vi.saMvat 135 7 caitra kRSNasu ekAMtavAdaH jJAnanI arpUNatAnI nizAnI 20 21 vacanAmRta 22 136 39 mad rAjacaMdra cetanasattAkI pratyakSatA va sanmukhatA- AtmajJAnase vizrAma 155 40sthA tattva pAmavAnuM uttama pAtra sulama- bodhIpaNAnI yogyatA-ni 155 svarodayajJAnaH prastAvanA ane artha sahita 159 AtmajJa cidAnaMdajI madhyama apramattadazAmAM 160 nyadarzana vizeSa mAnavAyogya-eka dharmapaddhati- matabhedavartanamAM mukhya kAraNo- 169 169 169 170 170 32 eka adbhuta vAta (vAmanetra) 168 33 arthIya bedarakArI nahIM rAkhazo 168 34 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org sulabhabodhI AtmAone dharmanI durlabhatA- ( 22 ) 59 mukhyavivAda-pratimAsiddhinAM pramANa -madhyasthatAnIjarUra-chevaTanI bhalAmaNa varSa muM tamArI samIpa ja chuM-dehatyAgano bhaya na samajo-dazavaikAlika apUrva 171 vAta-parama kalyANanI eka zreNi 184 90 (1) saMyati dharmaH prathama jJAna ane pachI 41 niraMtara satpuruSanI kRpAdRSTi iccho, 176 zokarahita ho. dayA-yatnA, saMyama, saMvara, nirjarA, kevaLajJAna, mokSa 185 42 zuM nahIM maLavAthI AtmA anAdi 176 (2) paMca mahAvratAdiH ahiMsA, satya, kALathI rakhaDyo ? H 43 mArA bhaNI mohadazA na rAkho 177 44 zoca saMbaMdhI nyUnatA ane puruSArthanI 177 186 adhikatA OM 61 45 na cAle to prazasta rAga rAkho 46 47 48 Atmatva prApta thAya te vATa zodho sAta prakRtionI graMthi-sadagurunA sa :: upadeza vinA ane jIvanI satpAtratA vinA kRtakRtyatA-dharma bahu gupta vastu sadguruanugraha sapuruSono prayatna ane yogabaLa vyavahArazuddhi, tenA niyamo-pariNAme 177 62 177 1956 gAma 6 178 63 SA ArtadhyAna karatAM raLavuM sAruM 264 179 eka 5 kAnDara. AzIrvAda ApyA ja karo tamala 180 rA aMtaHkaraNa darzAvavAnAM pAtronI durlabhatA ko 49 50 -cAra puruSArtha prApti-pramAda mahA mohanIyanuM baLa 51 mahAna bodha navAM karma na baMdhAya tevI sacetatA para sarvottama zreyathI enI zailI / 53 54 55 mA kramA ve che. acaurya, brahmacarya, aparigraha, eka vakhata Ahvara-rAtribhojanano tyAga -chakAya jIvanI rakSA nivRttANuvA paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA- dhyAvana satpuruSanI vinayopAsanAthI- dhorI vATa dharmadhyAna-dharmadhyAnanI prApti, bhUmikAo, bheda ane bhUSaNa- vAsanAjayathI AtmalInatA-tenAM sAdhana, zreNI, vardhamAnatA-saghaLAnuM mULa 188 188 dazA satpuruSane vidita karavI upakAraka 189 64 yathArthadRSTi kivA vastudharma pamAya tyAMthI so samyaqajJAna saMprApta thAya-ekane jANyo teNe sarva jANe jJAnavR tA- punarjanma saMbaMdhI vicAro-Atma- ke jJAna zreSTha tenI prApti-satpuruSanAM caritra darpaNarUpa-buddha ane jainanA bodhamAM mahAna taphAvata -catra sahajAtma svarUpa sadguru 181 65 gaNyA divasamAM AvuM chuM dharmaniSTha 181 manna avasthA AtmAne zAMti : eka puNya janma 182 99 niyana bodhelAM zAstranA zodha mATe vANI (rASTra) 167 dehavi58 roTa (saurASTra) 182 saMvat 157 caitra kRSNa satsaMga zodho, satpuruSanI bhakti karo mokSanA mArga-kriyAo ane upadezo -vat eka ja mArga mATe-manya paNa aTakA -mArga AtmAmAM-tenI prApti-matabheda karma jaDa vastu abodhatAnI prAptinuM kAraNa samatvazreNIthI cetanavRddhi mokSa hatheLImAM dharmasAdhana-dehanI saMbhALa 183 269 dharmaprazasta dhyAna karavA vijJApana anaMta bhavanuM Atmika duHkha TALavAnuM parama auSadha-sarva darzananuM tAtparya jJAna yathArtha dRSTi thavA buddhacaritra mananIya > ta yathA 1946 mahAsatIjIne mokSamALAnA yathArtha zravaNa bhinna bhinna avasthA mananArthe-mokSamALA; anubhava ane kALabheda, madhyasthatAthI jinezvaramArgA nusArI kRti 189 192 192 192 192 56 183 57 cAra bhAvanAo 183 58 zAstramAM mArga, marma to nAnInA 193 aMtarAtmAmAM 184 70 satsaMganI baLavattaratA che. 193 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 201 anuttara janmanuM sAphalya-prajJApanIyatA, AtmAnI vyAkhyAmAM 193 72 bAbhAve jagatamAM varte, aMtaraMgamAM nirlepa raho 194 http://www.ShrimadRajchandra.org svarUpa prApti arthe samyakzreNIo- sarvasaMga parityAganI avazya-aMtaraMga nirguntha zreNimAM sarva siddhi-anya darzanopadezamAM madhyasthatA maLelA ( 23 ) 88 aMtaraMga jijJAsA sarva satpuruSonI eka ja vATa sarva vyApaka cetana te cItarIne vicAro- prakAzasvarUpadhAma : aMtaHkaraNa vize praznottara samuccayavayacaryA adbhuta yojanA : dharma be prakAre (1) sarvasaMgaparityAgI (ra) dezaparityAgI 89 202 203 CO 73 76 >> >> azokarUpe pravarto 194 -jJAnano uddhAra nirgandhadharmanI 74 parataMtratA mATe kheda 194 yojanA-matamatAMtarAdinI vicAraNA 205 75 mArA para zuddha rAga samabhAvathI rAkho 194 91 te pavitra darzana thayA pachI soLa bhava nathI-svarUpadarzitAnI balihArI 206 194 92 AtmadarzitA thavA 206 77 93 207 1956 94 207 207 78 OM 207 62 ne kaMDa 207 [14]&tu b;' 98 vItarAgadevamAM vRttipUrvaka pravartavuM 207 81 * 2 3 4 bhasmIbhUta 79 R mAra Ce dhanyakALa RIA(1) 208 196 100 zrI RSabhadeva-veda, Azrama, varNa 80 197 ane puruSArtha saMbaMdhI vicAra 208 101 //// SA 197 82 83 335 bIjuM kAMI zodha mA-satpuruSanAM lakSaNa -paMdara bhave avazya mokSe javA udAsInatA : sukhakI sahelI, adhyAtmanI : jananI-bhavazaMkA zI ? laghuvayathI adbhuta thayo....(kAvyA nyu mAM A 195 strInA saMbaMdhamAM mArA vicAra-zuddha jJAnane Azraye nirAbAdha sukha tathA GSR rAga parama samAdhi-zuddha upayogathI mohanIya 195 bheidathI bhinna bhinna matadarzana(kAvya) pratApI puruSa karmanI vicitra baMdhasthiti makAnamanojI vardhamAnAdi dukhiyA manuSyonA pradarzananA zirIbhAgamAM navapadadhyAnInI vRddhi karavA jijJAsA baMdhAyelAne choDavo 95 sarvaguNAMza samyaktva-upAlaMbha 96, dharma, artha, kAmanI ekatratA be prakArathI cAra puruSArtha manuSyAtmA cAre varga sAdhavA vizeSa moharata gya-AzcaryakArI vicitratA mohardaSTithI duHkhagrA -aMtaraMgacaryA kholI zakAya tevAM pAtronI khAna sva 102 dhyAna-parama puruSArtha-mokSanuM svarUpa durlabhatA e ja mahA duHkhamatA gRhAzrama saMbaMdhI vicAro darzAvavAno hetu -tattvajJAnanI uMDI guphAnuM darzana ane nivAsa-jagatanI vicitratA trikALa A bhA 84 85 86 87 varSa 23muM zrImAna rAjacandra 197 bhinna bhinna avasthA 103 -dhyAnarUpa vahANa 209 209 kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDI 210 cALIyA 104 vyavahArakrama toDIne lakhavA azakta vAsaM 198 dahavilaya 24 jAti -jine kahelA padArtho yathArtha ja che. 210 rAga- 105 mahAvIranA bodhane pAtra koNa ? 210 bhAI, ATaluM tAre avazya karavA dvipanuM 66 106 jevuM che. AtmAne oLakhavA AtmAnA paricayI thavuM-samajIne alpabhASI thanArane anaMtakALa thayAM jIvanI nivRtti kema thatI nathI ?-cAra bhAvanA haribhadrAcAryanI stutya camatkRti- 'nAstika' upanAmathI jainadarzananuM khaMDana 200 racanAnuM vicitrapaNuM samyajJAna bodhaka -janamaMDaLanI apekSAe hatabhAgya kALa -eka aMtarAtmA jJAnI sAkSI che zrImad rAjacaMdra 201 107 loka : puruSasaMsthAne zAthI kahyo ? bhinna bhinna avasthA (kAvya)-zuM karavAthI pote sukhI ?- 201 jyAM zakya tyAM saMtApa-je gAyo te saghaLuM eka-udAsInatA 211 211 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 108 tivacano-aMtaramAM sukha, bahAramAM nathI ( 24 ) 121 kevuM pustaka vAMcavuM ?-dhArmika kathA kyAM? -nirbhayatA prApti-ma-tAre doSe tane baMdhana-kayo doSa ?-nirNayayogya bAbato 212 -dumakALa sugama sAdhana 219 122 baMdhananA hetu aNAraMbhI ane AraMbhI.- 109 AtmA nAma mAtra ke vastu svarUpa che? 214 marmabodha ane tenuM rucavuM satpuruSonI 110 AtmAnAM lakSaNo ? 214 kRpAdRSTimAM 219 111 tuM sarva prakAre tArAthI pravarto- 123 dharmadhyAna lakSyArthathI-mahAvIrano mArga jIvana samavRttie-gRhavAsa paryaMtakALa ucitapaNe vivekInuM kartavya 219 214 124 apratibaddhatAthI tyAganI utpatti 219 112 pote potAno vairI-mohAcchAdita dazAthI 125 paryuSaNa matamatAMtara citta guphAne aviveka vastugate vivekanI satyatA- yogya 220 kramamAM ekaniSThA 215 126 113 darzana-tattvajJAnano viveka-vivekane gRhAzrama madhyama-tattvajJAnanI guphAnuM AvaraNa-asamAdhithI na vartavA pratijJA 21556 114 uttama niyamAnusAra ane dharmadhyAna- prazasta vartana rAkhajo sa rAjaya sara 216 115 upAdhinI prabaLatAmAM udAsInabhAvera pravRtti yoganI apekSAe AtmAraMbhI, 116 117 118 119 120 parAraMbhI, ubhayAraMbhI vItarAganA upadezamAM parAyaNa raho 216 $X$ nAma kanDa 2 217 zrI juThAbhAInA Tephotsarga samayanI sAmA AgAhI liMgadehajanya jJAnamAM yakiMcit phera - AtmAnA kharekharo kaLikALa-vizrAMti levA AvatAM avizrAMti-kevI dazA A dehe AvavI joie ? kai vATe ?-zizuvayathI ja upazamavRtti-satsaMga sivAya, yogasamAdhi sivAya AtmAnuM AnaMdAvaraNa 127 ma be paryuSaNa du-khadAyaka-matAMtara ghaTavA joIe 128 : prathama saMvatsarI aMtAnathI smaraNa karatAM su mahA vairAgyadAyaka ciMtana pariNamatra kevaLa svacchaMdathI kalpita pratibhAva - kalezita AtmA-kema jIvavuM e ciMtanA- pharI na ja janmavuM, pharI ema na ja karavuM vAda 6 enuM deDhatva-dazApoSaka saMto kyAM che? 217 sahajAla svarUpa sadguru -zrI juThAbhAInA AtmAnA guNAnuvAda - mokSamArgane che evuM samyapha tva dharmecchakano ananya sahAyaka-rAhatyika vizrAma satyaparAyaNanAM smaraNArthe zikSAgrantha AtmAnuM zabdavarNana-'AhAra vihAra ane nihArano niyamita' eTale A bhava para bhavanuM nirupAdhipaNuM vItarAgatva abhyAsavAyogya-nirbhayapaNuM zreyaskara-tIrthaMkaradevanI vANInI bhakti karo 1940 -nepathyamAMthI uttara kSaNe kSaNe palaTAtI zrImAn rAjacandra svabhAvavRtti nathI joItI-gama vinA bhinna bhinna lavasyA Agama, satsaMga vinA dhyAna, saMta vinA janma cALIyA (saurASTra samajaNa, lokasaMjJA lokatyAga vinA vairAgya ja rniSTha paribhramaNanAM pratyAkhyAna upAdhi Adine lIdhe sthaLAMtara 217 129 rAmoda (saurASTra) 26 avat 1957 218 130 kRSNa eka mahAna icchA-kalyANakAraka viTaMbanadazA-aMtaHkaraNathI UgelI N, TEAS UrmionuM smaraNa-8 mahApravacano zrImad rAjacaMdra niraMtara saMzodhanayogya-sva- para- bhinna bhinna avasthA. yogavAsiSTha upAdhitApa zamAvanAra caMdana-tenA vAcanamAM AdhivyAdhinuM anAgamana yathAyogya sthitinI ja icchA-dainyanA ucita nathI-sahaja bhAve vartavAnI praNAlikA-muktabhAvamAM mokSa 218 anugrahatAo paraspara poSaka-dharma ja jenuM sarvasva che manuSyadehe paramAtmA-AtmabhAvanI vRddhi, dehAvane ghaTADavo. 220 221 221 222 222 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 132 133 134 http://www.ShrimadRajchandra.org pratyAkhyAna, jJAnanI sAdhanabhUta kriyA jJAna vinA pratyAkhyAnarUpa sajjanasaMgati paramArtharUpa thavuM, anekane paramArtha sahAyaka thavuM AgaLanI saMgatithI upAdhi-izvara para vizvAsa rAtridivasa eka paramArthanuM ja manana-du khanuM kAraNa mAtra vizvama AtmA samavRttithI samAdhi- ( 25 ) 145 kSamA AtmanivRtti karazo 229 223 146 samajyA te pAmyA sadgati-A pratyeno rAga hitakAraka kema thaze ? 230 224 147 AjJAmAM ja ekatAna thayA vinA paramArthanA mArganI prApti bahu ja asulabha 230 148 siddhi kevA prakAre 230 149 dharmadhyAna, vidyAbhyAsa ityAdinI vRddhi karazo 230 bhaviSyajJAna, siddhio pratye aruci dehadhArIne viTaMbanA eka dharma- 224 150 motanuM auSadha-tane koNa priya che ? -karmane nizcaya AjJA 230 dehAva dekhADavo pAlavato nathI- A kSetre A dehadhArIno janma- yathAyogya dazAno haju mumukSu-paranA paramArtha sivAyano deha gamato nathI 135 samphadazAnAM pAMca lakSaNoH zama, saMvega nirveda, AsthA, anukaMpI hAi kyAM sudhI zAMti durlabha ? kula 136 137 138 139 AtmazAMtimAM pravartazo yogyatA meLavo 151 vIryanA prakArano vicAra-e artha samartha che 225 152 sarvArthasiddhanI ja vAta- kabIra kevaLajJAna have pAmazuM' -mULa padanuM atizaya smaraNa- sa bI, 225 H senAmAM ekama, mAM kAnUna a 226 161 461, 226 153 udAsInatA-saMsAramAM rahevuM, ane mokSa thavA kahevuM e amulabha gUDa borI 226 ATha rucakapradeza nibaMdhana-zAstrakAranI tastata da zailI-vicitra vAtanuM mahatva-aMtar-- ka WED ma muhUrta samuddhAta varNanano hetu ma -'caudapUrvadhArI nigodamAM, ane 154 bIjAM sAdhana bahu karyA(kAvya)- 20 sadguru yoga nizcaya-satsaMga 155 mAtra AtmAne grAhya vAtozrI SA 156 jadhanyajJAnI mose' enuM samAdhAna -lavaNasamudra ane mIThA pANInI vIraDI hakhAna -kavA zAstrAbhyAsano niSedha -A deha dhArInI pUrNa kasoTI karajo-pUrvApara niHzaMka zraddhAmAM paNa kalyANa 140 pAtratAprAptino prayAsa adhika karo 141 vyAsa bhagavAnanuM vacana phAna- vihInena 142 AtmAnuM vismaraNa kema thayuM haze ? -kaMI nyUnatAne pUrNatA kema kahuM ? 157 zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma maghazApa-zrI bakhalAdha prathama traNa kALane mUThImAM lIdho- mahAvIradeve jagatane kevuM joyuM? rojanIzI: (1) moha pAtaLo thatAM AtmadRSTi, te vaDe siddhi 226 (saurASTra) (2) sukhano samaya kayo ?- vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 228 havilaya rAbAda (saurASTra) yuvAvasthAmAM mohanIya baLavattaratA -anuttara aMtaraMga vicAraNAthI vi.saM 22817 caitra kRSNa viveka 143 pAMca abhyAsa-nirvANamArga 144 caitanyano niraMtara avicchinna anubhava priya "tuMDa nuMhi" nI pravAhanA kalpita bhUlye chUTako 228 mAnad rAjacaMdra (3) chadmastha avasthAe eka pra eka rAtrinI mahA pratimA virala+nna avasthA (4) bahu lakSa ApavAyogya niyamo (5) anupama ucharaMga (kAvya) 230 231 231 231 232 232 232 232 233 233 233 (6) manuSyaprANI adhovRttivat 229 UrdhvagAmIvanuM 234 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 157 158 ( 26 ) (7) paricayIne bhalAmaNa 234 160 (8) akhAjInA vicAro 234 (9) revAzaMkaranA Agamana pachIno krama 234 (10) potAnA hovApaNAmAM zaMkA 234 (11) svapramAM mahAvIradevanI zikSA sapramANa 235 (12) kaLikALa-saMtanI batAvelI vATe cAle tene dhanya -AtmazreNI ane satsaMga (13) vyavahAropAdhi grahaNano hetu- kramamAM pravartavA vicAra ane nizcaya- gherAmAM na gherAvA cetavaNI- ghaTamAM utAravA yogya vacano koinA doSa jovA nahIM - AtmaprazaMsA karavI nahIM - anyane anukULa vartana nivRttizreNIno lakSa mAyA mAM (14) vizvAsathI vartI anyathA evI vartanArA 235 161 noMdhabuka- caitanyAdhiSThita vizva-viziSTAdvaita ane zuddhAdvaita-paramAtmasRSTi ane jIvasRSTi-jIva ane jIvasRSTi-hari ane mAyA-jIvanuM paribhramaNa- paramAtmAnA anugrahathI puruSa sAdhanasaMpanna-sadaguru AjJAne yogya puruSa-brahmavAda-sarva hari che- hArano aMza chuM-kevaLapada-vastu, bhAva, pariNati 238 sahajAtmasvarUpInI mUMjhavaNa, digmUDha dazA-badhAM darzanamAM zaMkA-AtmAmAM AsthA-sAcuM samajavAnA kAmI- sadguruno ayoga-darzana pariSaha- kAM jhera pI. kAM upAya kara All, zaMkArUpa vamaLamAM satyamAgamanA durlabhapaNAmAM AlaMbana svavicAradazAne pratibaMdha 1643 kaLikALanuM svarUpa-amane paNa kaLiyugano A prasaMgI saMga-jIvonI vRttivimukhatA 1956, 162 aDhI la 6 235 mA tAra havADo ka bahA2 2630 236 12 23 164 K 236 - adbhuta! 236 165 (15) aNuchatuM vAMcA vagaranuM jagata (16) dRSTinI svacchatA (17) bIjajJAna ane kevaLajJAna- jJAnI ratnAkara-niyaMttio (18) baMdhAyelA pAme che mokSa- pAmelA pardAthanuM svarUpa ? sahajAtma svarUpa sadguru 236 zrImAn rAjacandra e parama duHkha he hari ! tAruM svarUpa parama aciMtya varSa 24muM bhagavAna saMpanna-sarvaguNa saMpanna bhagavAnamAMya apalakSaNa kevaLajJAna sudhInI mahenata lekhe-jagatanI meM zrImAna puruSottama, temanuM mUrtimAna khinna bhinna ca lIlAne maphatamAM joIe chIe svarUpa- tenI bhaktinI ruci 237 166 satpuruSanA ekeka vAkyamAM, zabdamAM thavALIyA (saurASTra) saMvat kArtika zuda par 1624 kiM. anaMta Agama-mokSanAM sarvottama dehavilaya kAraNarUpa vAkyo-mAyika vAsanAno rAgona (caurASTra) abhAva karavA chUTavAnI vAtano 4.enuM 1600 6 1 AtmAthI bhaNakAra mokSano mArga 237 167 vyavahAramAM beThAM vItarAga-kabIra zrImAna puruSottama, sadguru ane saMta ekarUpa ja bhAgavat svecchAe jagadAkAra nibaMdha bhagavatsvarUpa bhagavata ane vizva AviAva tirobhAvazakti- tattvamasi ahaM brahmAsmi 159 sarvarUpe eka zrI hari zrI hari nirAkAra, zrIpuruSottama sAkAra-kevaLa AnaMdanI ja mUrti-puruSottama svecchAe bahurUpa-utpatti, laya ane baMdhoma kRSNa zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 168 237 -paMthIno satsaMga karavA jJAnAvatAranI preraNA ane zikSA enuM svapna jo darzana pAme re- agiyAramI lathaDelAne keTalA bhava ?-agiyArame prakRtio-zubha bhAvanI prabaLatAthI anuttara vimAna 241 243 243 244 245 246 246 248 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org guptatA, ajJAnavAsa-vedodaya nAza thatAM sudhI gRhavAsa-paramArthanI varSARtu- tIrthaMkare karyA pramANe karavA icchA- ( 27 ) 169 jijJAsA pratye puruSArtha karavA 248 181 ahIM traNe kALa sarakhA-pravRtti mArga 170 AtmA jJAna pAmyo, graMthibheda thayo jIvone satanA darzanamAM aTakAvarUpa 255 -chevaTanI nirvikalpa samAdhi sulabha- 182 nirvANamArganI icchA virala- ApaNo janma kAraNayukta 255 183 satpuruSanI sevA-jIva apUrvane pAmyo nathI pUrvAnupUrvanI vAsanA tyAgano abhyAsa-kriyAdi sarve AtmAne choDavA mATe 256 184 AdhAra nimittamAtra-niSThA sabaLa karo 256 185 hRdaya bharAi AvyuM che 256 mAnusArI thavA prayatna karavuM 256 171 172 alakha vArtAnA agresara AgaLa agresara -upazama Apaka zreNIo ane pratyakSa darzana-prakAzaka puruSa gRhasthAvAsamAM Adhunika kahevAtA muniono sUtrArtha zravaNane paNa anukULa nahIM. patra lakhavAno deza-mono saMga rAkhavo ja LOVE potAne potA viSenI ja bhrAMti- parama rahasya-izvaranA gharano marma pAmavAno mahA mArga-zuM sUjhyuM, prApta thaye chUTako ? 173 apUrva hitano ApanAra-mArganA marmano ApanAra-yogyatA haze to 186 249 18.7 chevaTanuM svarUpa samajAyuM eka deza 250 1956 vinA sarva anubhavAyuM che-paripUrNa svarUpajJAna-lokAlokadarzana pratye kaNabI-koLI sa, ghaNA-izvarI ane " mArga pAmelA mA che ke tuM 15 250 mIna BH bALa CHIRAGS bhAlaka sa karo. 188 TO 252 252 189 bIjo puruSa zodhavo nahIM paDe. kAma 251 174 moTAmAM moTuM sAdhana satsaMga-rama karI ta satpuruSanI zraddhA vinA chUTako nahIM 175 satsaMganI vRddhi karavA 176 204 niyati- niraMjanapadane bUjhanArA-jJAnI karatAM mumukSu para ullAsa- muktiye nathI joitI, jainanuM kevaLajJAneya nathI joItuM- upAdhinI zobhAnuM saMgrahasthAna kahevArUpa huM alakhanAma dhuni-darazyA alakha saMsAra paribhramaNanuM mukhya kAraNa- 190 pUrvApara 190 dInabaMdhunI dRSTi alakha 'le'- abadhu thayA-abadhu karavA dRSTi- kALanI kaThinatA-bhakti ane satsaMga videza 177 dharmecchakanA patra praznAdi baMdhanarUpa- nityaniyama j 178 dharma mAgatAM zI coksI karavI? ?? ? upazama bhAva 257 257 1948 257 258 pUrvApara asamAdhi na thavA zikSA sahagAna ca 191 bhArata kSetravAsI manuSya pratye zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma para 192 paramakRpALu parama kRpA karaze- harijana pratye bhakti priya AtmasAdhanarUpa vRtti-kabIranuM pada vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 dehavilaya karanA phakIrI, kyA dilagIrI'- - 253 (1) niSkAraNa paramArtha vRtti vi.saM 253 193 mumukSuonuM dAsatva priya-Azrama daijJAnaprAptinuM lakSaNa amaravaranA AnaMdano anubhava-izvarI niyamanano bhaMga-A kALamAM mokSa' no syAdvAda -syAdvAdavANInI siddhi amRtanI sacoDI nALiyerI-Ano saMga thayA pachI nirbhaya rahetAM zIkhavuM 254 194 zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 254 195 mUkavAnuM avazya nathI * prAptino mArga saraLa, prAptino yoga durlama- svacchaMdarUpI aMdhatva TaLavA- 258 258 259 munionuM sAmAyika-mALA ghaoN, zALA to ArAdhya puruSano khoja 259 badhA vikalpa mUkI prathama jANavAyogya -mArganI dizAnuM bhAna thavA 260 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 be moTAM baMdhana-te TALavA- vyAkhyAna pratibaMdharUpa 197 paripUrNanAM darzana asaMgatAmAM 198 ekAntavAse paDado TaLaze http://www.ShrimadRajchandra.org amAruM hRdaya-sajIvanamUrtithI saprApti jIve zuM nathI karyuM?-zuM priya zuM E 201 ( 28 ) 2013) 211 sattanuM svarUpa ane prApti-gupta rIte kahevAno amAro maMtra- paramapadadAyaka vacano samasta dvAdazAMgI, padarzananuM sarvottama tattva ane bodhabIja 267 karavA jevuM che?-yogyatA mATe brahmacarya 199 200 201 manuSyatvanA saphaLapaNA mATe zuM 212 ananya bhaktibhAva sajIvanamUrtino 261 213 * joga ane oLakhANa-mArganI nikaTatA 268 karavuM ? - dharmane rUpe mithyA vAsanAo 26ra vacanAvalI-satsukhano viyoga zAthI? -jJAnamArganI pratri anaMtAnuM baMdhI kaSAyanuM mULa-zAthI rakhaDyo ? -zAstrAjJA ane jJAnInI pratyakSa AjJA jJAnInI AjJAnuM ArAdhana koNa karI zake? nirvikAraparA parAbhaktine vaza 1956 purANapuruSa ane satpuruSa- satpuruSanI vizeSatA, mahA- trikALika vAta ane jJAnI-bhakti ane asaMgatA priya 269 214 abhedadazA AvavA-satpuruSanuM zaraNa-jagata amAruM bhaktidhAma- parama udAsInabhAva 270 vara 215 paramAtmAe prasanna thavA yogya bhakti mAM mAnatamArA thathI ja jivAya che 270 216 'sata' jagatarUpe 271 niraMjanadevanI anugrahatA bhAgavatanI anugrahatA-bhAgavatanI the 6. kathAH 'hAM re koI mAdhava lyo'-va bhAgavatamAM adbhuta bhakti-bhakti pada BHAR 5 by nm kAryakara 263 ka kAma kara, rAma 264 mAro hukama sarvoparI mArga 202 paramArtha vATe vAlapa 203 vikalpa karazo nahIM. KI 204 amArI prasannatA mArA upara nathI haLada -paramArtha mATe paripUrNa IcchA- guptadazAe rahevuM priya 205 tatra ko mohaH kaH zokaH ekatvamanupazyataH / 206 - vAstavika sukha ane jagatanI dRSTi jJAnIne paNa vicArI paga mUkavA jevuM jagata mahAtmAono rivAja 264 ra7. paramAtmAmAMparamasneha ane ananya piyAno 20 M premabhakti-dhara ane vanamAM #GJ abheda-gopAMganA jevI premabhakti- Exe 218 marUpa sava A zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma jaDabharatajInI dazA-yama karatAM saMga du:khadAyaka 'sata-sana'nuM raTaNa gAMDI zikSA-ame nirbaLa, sammati sabaLa sat sarvatra, kALAbAdhita ane sarvanuM adhiSThAna satanI prApti- mUMgAnI zreNe samajAvyuM che. lokasvarUpanI rUpAMtaratA-jananI abAbIyA (tA) bAmAMtara zailI tIrthaMkaradeva ane vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 265 dahevilaya adhiSThAna vagaranuM jagatanirUpaNa- - rUpa (where) janaka videhInI dazA-zrIkRSNa 207 kharAM dharma ane jJAna-paramArthaprIti thavA vastu 6057 caitra che ane bhAgavata-svarga-narakAdinI === {{} satsaMga-vikaTa puruSArtha -sane batAvanAra pratItino upAya-mokSanI 271 je 66 208 padArthano nirNaya naya vATe azakya kAnad rAjacaMdra bhinna bhinna rahA zabdayAkhyA jIva eka, aneka 273 'eka dekhiye jAniye'-paramArtha jJAnInI syAdvAdavANI vaDa udAsInatA 274 209 parama tattva anaMta nAmoe 267 220 'adhiSThAna'nI vyAkhyA 275 210 sarva jIvonA, dharmajIvanA dAsa- 221 zrImad bhAgavata parAbhaktirUpa ja jUnuM mUlye chUTako 267 -jyotiSAdika kalpita para lakSa nathI 275 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 223 bhakti ane kaThaNAI-rAjAnuM deAMta 224 yogavAsiSTha vairAgyaupazamamaya http://www.ShrimadRajchandra.org jyotiSanuM kalpitapaNuM-kALane kaLikALanuM upanAma-kaLiyuganI kRpA vaijJAmimAne bhite.... kone sarvatra samAdhi?-niHspRhadazA-parAbhakti- bhakti kyAre Uge? - paramAtmAnI ( 29 ) 239 ApyuM saune te akSaradhAma re- 275 maMtra eTale ?-kyAre vAstavika samajAya ?-parama abheda sat sarvatra 240 mumukSuno pratibaMdha-poSaNa ApavAnI brAhmI vedanA-sugama mokSamArga surdaDha svabhAvathI AtmArthanuM prayatna azakyatA-mane saMtoSano mArga 282 275 241 282 283 277 242 225 paramArtha mATe spaSTa kahI zakAya AtmakalyANa ane prabaLa pariSaho 283 tevI dazA nathI 277 243 ekAMta ajANa sthaLamAM samAgama- ra6 vAsanA-upazamano sarvottama upAya- kharA puruSanuM oLakhANa 284 pratibaddhatAmAM paNa AtmA apramatta 244 parabrahmavicAra-athAga vedanA- joIe 277 zAtA nA pUchanAra nathI 284 227 prArabdhanuM samAdhAna thavA 278 245 upAdhijogane lIdhe upekSA 284 228 19 5246 -tenAM kAraNa 278 mAM ka 229 - 278 sava atizaya virahAgnithI sAkSAt hari- prApti-pUrNakAma hari pratyenI laya che evA puruSathI bhArata zUnyavat 247 harinuM svarUpa maLazuM tyAre samajAvazuM 284 230 231 232 233 234 sadupadezAtmaka vacano lakhatAM vRttisaMkSepa sat saMskAronI deDhatA thavAto ka lokAlajjAnI upekSA taNakhalAnA be kaTakA karavAnI sattA ka paNa ame dharAvatA nathI K -cittanI dazA caitanyamaya-pUrNakAmatA- kahoDA 278 R -jagajIvanarasano anubhava na -paramabhakti ane tIvra mumukSutAno 279 kAza abhAva anaMta guNagaMbhIra jJAnAva- kabIrajI tathA narasiMhanI bhakti-pAkAta che niHspRhatA vinA vilaMbanA mAno kemera kare tamara rAma kAryanI jALa, mAyAnuM svarUpa ane e prapaMca-kalpadrumanI chAyA prazasta- 2. ajJAna bhUmikAmAM koTyavadhi yojano- yogya vyavahAra jaMbusvAmIno tyAga saMbaMdhI Azaya izvaraprasannatAno mArga-jyotiSa saMbaMdhI kAkI tArano lakSa sarvasattA harine arpaNa navI -sarva kRti, vRtti ane lekhano hetu . samAgama kAraDa - - prabodhazataka cittasthiratArthe sahaja 279 varUpa sadguru zrImAn 2 249 bhitra bhinna avasthA 1948 karALa kALa hovAthI-samAdhinI 279 aprApti mumukSutAnI asthiratAnAM janma 'potAnuM-pArakuM'rahita dazA-nirvikalpavA (saurASTra) kAraNa-mokSanuM parama sAdhana- thayA vinA chUTako nathI-parama premavi. saMvat 124 sitsaMga ane parama satsaMga eTale ?- chatAM nirupAyatA rAgadveSanI nivRtti zrI aMbAlAlane paramArtha viSaya- viSaya carcavAnI preraNA-jJAnaprApti mATe baLavAna kAraNa baMdha baMdhanayukta hoya ? ra37 'parecchAnucArIne zabdabheda nathI". artha samAgame 238 parama kAruNyamUrtino bodha dehavilaya 280 rASTa (saurASTra) pratyakSa joge vAra samajAvyuM -2807 14 svarUpasthiti mUrtimAna mokSa- 48. arhantAdikanuM ciMtana ane samakitIno nizcaya che. 250 bhakti pUrNatA pAmavA- je thAya te jovuM -kayA mArgathI naryA -pratyakSa darzana 285 286 286 zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 280 287 251 hari icchAthI jIvavuM-parecchAthI cAlavuM 288 282 252 282 mananIya kAvyAdi yogyatAthI jainasUtro phaLadAyaka 288 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 http://www.ShrimadRajchandra.org akALa azuci doSa kyAre TaLe ?- svarUpaciMtana bhakti ane sevyabhakti yogya samaya-sarva zucinuM kAraNa 288 254 niHzaMkatAthI nirbhayatA, ane tethI niHsaMgatA-sarvathI moTo doSa- mumukSutA ane tIvra mumukSutA- (30) ra64 sadgurubhakti rahasyaH he prabhu, ke prabhu (vIsa doharA-kAvya) 265 zuM sAdhana bAkI rahyuM ? 'yamaniyama saMjama Apa kiyo'-kaivalya bIja- nija anubhava (kAvya) 295 296 66 jar3a bhAve jaDa pariName (kAvya)- bodhabIjayogya bhUmikA svacchaMda hAnithI mArgaprAptine rokanArAM traNa mukhya kAraNa-parama dharma-parama dainyanA -mAtmAne viSe parama premApaNa- 267 samaya su parama puruSa prabhu sadguru 296 jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo (kAvya) 297 208 phUladaya jhIMza khAMdI iko-AtmA mahAtmAnuM oLakhANa mahAtmAmAM kema pamAya ? 298 daiH nizcayathI niHsaMgatA- mahAtmAonI zikA 255 sukhanA sindhu-potAnI videha dazA -maMda jogyane amArI dazA lAbhakartA nahIM-bIjajJAna sAthe siddhAMtajJAnanI 269 manamelApI satsaMga vinA mokSathI 288 saMtanI caraNasamIpatA vahAlI 299 195270 jJAna eka abhiprAyI-niveDo anubhavajJAnathI 299 271 paricaya karavA yogya padArtha- jarUra-amAro deza, jAta. sarva hari che ! 290 256 jIvAdi viSaye samAgame jaNAvavA mumukSuo zAno vicAra kare che ? ra7ra . mahAtmA pratye saMdehajanaka pravRttimAM 299 pharinI kRpA e 2571 257 doSa jovA e anukaMpAtyAga-koI kaMI peTa devA joga maLe to bahu sAruM ke 291 RA mUhamAM 291 TJI/AAAA paNa kevI dRSTi mumukSue rAkhavI ? 299 273 kaLiyugamAM satpuruSanuM oLakhANa- kaMcana ane kAMtAno moha-jIvanI vRtti 299 258 'binA nayana' (kAvya)-tRSAtura ane e 274 atRSAturane paramArtha vina /> 299 300 300 292 'sat' hAla to kevaLa apragaTa- zAthI ? -mumukSunuM AcaraNa 259 viyoga rahevAmAM harinI IcchA 275 kaLikALe anarthane paramArtha banAvyo mULamArga pUrI rIte kahIzuM-tame amAre mATe janma dharyo haze- amAre hAthe hari tamane parAbhakti apAvaze -citta harimaya, paNa saMga kaLiyuganA 260 sarvottama yogInuM lakSaNa 201 ra6ra 263 nivRtti mATe yogya sthaLa ? satsaMganI prAptinI durlabhatA-viyogamAM 64 sahanAmAM 276 zrImAn 277 bhinna bhinna avasthA janma 292 278 34 kArti 293 dahavilaya dharmaja satsaMgAthe javA AjJA cittanI udAsIna sthiti-mana prakAranI vAtathI mRtyuthI adhika vedanA 300 bhagavAnanA guNo-AtmArAmI ji. saMvat munio paNa bhagavadbhaktimAM 300 2 293 279) matamatAMtaramAM madhyasthatA 300 pan 669 280 jaNAvyA jevuM to mana che-paripUrNa premabhakti 300 281 upajIvikAnA viyogathI vRtti 301 mahAtmA vyAsajInI jema bhakti guNotpatti mATe puruSArtha-nivRttinAM kAraNono vicAra kRtakRtyatA utpanna thavA-doSasthitimAM jagatanA jIvonA traNa prakAra-sadvicArathI svarUpanI utpatti bhakti ane jJAna-bhakti, premarUpa vinA jJAna zUnya kaLiyugamAM bhakti kone prApta thAya ? zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna ra8ra 294 saMbaMdhI vihavalatA-kaLiyuganI vikaTatA dharmasaMbaMdha ane moTAsaMbaMdha paNa gamato nathI 295 283 bhagavatanI kRpaNatA 301 301 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 284 parasamaya, svasamaya-svadravya, paradravya -vacanamArga, nayavAda ane parasamaya -kartA ane karma, jIva ane ziva 25. jIvane kaI bhulavaNI?-ATha vAdI saMbaMdhI prazno-tIrthaMkaranuM janmathI oLakhANa paramArthamana karma udayamAM 'hama paradezI'-'kALa' zuM khAya che ? 287 pUrvApara aviruddha bhagavat saMbaMdhI 286 288 289 290 291 292 293 jJAna- pragaTa mArga kyAre ? Adi puruSa ramata mAMDIne beTho che. navAjAnuM to eka AtmavRtti paramArtha patravyavahAra anukULa nathI eka dazAe vartana-udayAnusAra pravartana pUrNakAma citta-AtmA brahmasamAdhimAM, mana vanamAM, eka bIjAnA AbhAse dehakriyA-dharmajanivAsI mumukSuonI 11 302 302 303 ( 31 ) 303 pragaTa rIte samAgama baMdha-apragaTa sata 307 304 'paramArthamauna' nAmanuM karma hradayamAM-satanI aprAptinAM traNa kAraNa-mArA samAgama pachI 305 samyajJAna zuM ?- dharmajavAsI mArgAnu- sArI-tejomayAdinA darzana karatAM yathA baudha che surIna jo 303 309 zrI 303 subhAgya premasamAdhimAM 307 dehAbhimAna maTavuM kema saMbhave?- koNa satya hoya che ? zuM karye ? asaMgavRtti vastune samajo sAkSAt nizcaya-sudhA viSe 304 308 308 304 195309 dazA ane prathA-akhaMDa satsaMganI ja da IcchA 310 nikaTabhavI jIva-svecchAe azubhapaNe ke 312 pravartana zrI hari karatAM vadhAre svataMtra saMyama ane kSAyikabhAva- saMyamazraNarUpa phUlathI pUjA kSAyikabhAva, saMyamazreNi-sadguru- 308 308 308 309 OM OM OM OM OM 309 309 aughadRSTi ane yogardaSTi yoganAM bIja 309 kAyika cAritrane saMbhArIe chIe- 304 jhI mAM 311 dhyAna ane pUjA vic3% ZZA, 35 sara305 ga 6 305 313 ma 294 ArtadhyAna chAMDI dharmadhyAnamAM vRtti- svacchaMda mahA moTo doSa 295 dhyAna saMbaMdhI-manonigraha thavA mana jItavAnI kasoTI 296 298 299 udayane kema bhogavavo chedya abhedya vastu vicAramArga, bhaktimArga, AtmArthe kevaLadarzana saMbaMdhI AzaMkA varSa 25ma : WED 305 *** janaka videhInI vAta lakSamAM jJAnInA AtmAnuM avalokana- sahana karavuM yogya jJAnI anyathA kare nahIM apUrva vItarAgatA. 948 samaye samaye anaMtaguNaviziSTa saha 305 rupa sI AtmabhAva vadhato hoya evI dazA- zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA 305 vAyA 14 zrI vardhamAna viSenuM jJAna-pUrNa vItarAga jevo bodha sahaja jina thaI jinavarane ArAdhe, te vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 305 dahIvalaya saDI jinavara hove re-AtamadhyAna rAgIta (cAra) kare jo koI 310 310 310 311 306 315 mokalelAM kAvyAdi apUrvavat mAnavAM- fa309394 kRSNa kayAMya sAtuM nathI-moTI viTaMbanA vi. jagatanI vismRti karavI ane satnA caraNamAM rahevuM kayA lakSathI samyakatva siddhi ?-zuM samajavA saghaLAM zAstro? 300 pragaTapaNuM hAla pratibaMdharUpa saMsAramAM kaI rIte rahevuM yogya ? sarca para thI digaMbara saMpradAyanA granthanI pRcchA 301 302 316 sahaja svarUpa ane jJAnInAM caraNa sevana 'cidAnaMda cetana subhAva Acaratu hai' zrImad rAjacaMdra bhi309nna avasthA (samayasAra) 307 317 'eka parinAmake na karatAM darava 307 307 doI' AdinuM vivecana-vastusthiti samajye svasvarUpa pragaTe-AtmA muktasvarUpa-vItarAgadazA 311 311 311 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org anyatvabhAvanAe vartavAno abhyAsa ( 12 ) 318 331 saMsAragata vahAlapa asaMsAragata karavA 318 -pramAda ane mumukSunA 313 332 AraMbhaparigrahane potAnAM thatAM 319 anyabhAva sAdhAraNa thavAnuM kAraNa- aTakAvavAM-mumukSutAnI nirmaLatA thavA- svarUpamAM tanmayatA thavA satsaMga- potApaNAnuM abhimAna nivRtta thavA 318 svarUpasmRti amUlya jJAnajIvana 313 333 320 jIva navi puggalI-vastudharme kadA na parasaMgI satpuruSa pratye potA samAna kalpanA -saiddhAntika jJAna 318 313 334 321 amArA jevo upAdhiprasaMga ane citta- sthiti ati udAsIna tevA pramANamAM thoDA-'sarvasaMga'no lakSyArtha-deha 322 323 324 abaMdhapariNAmI pUrvatanA mAyA dustara, durata-videhIpaNe janakarAjAnI pravRtti -mAtmAnA AlaMbananI baLavattaratA alaukikaSTie koNa pravartaze '- jJAnIne viSe akhaMDa vizvAsanuM phaLa -saMsAra tathA paramArtha saMbaMdhI ciMtA mATe cokhkhA zabdomAM- siddhiyoga ane vidyAyoga saMbaMdhI pratijJA-kuTuMbanI lAja-nirvikalpa 313 335 // chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake 319 udAsa pariNAma-vAstava jJAnIne oLakhe te dhyAnAdine Icche nahIM uttama mumukSu 320 195 339 'vairAgya prakaraNa'nAM vairAgyanAM A kAraNo pharI pharI vicAravA jevAM 320 R 339 Set dom zALAnA zika ... dehanuM anityapaNuM-zocanIya vAta- sukhaduHkha samAna bhAvI vaidavAM 320 338 utAvaLe pUrve nibaMdhana karelAM karma 321 bAvaLa 11:3174/74, 339 204 - "sattunA jJAna viSe ja ruci. samAdhi nikaTa muktapaNAnuM kAraNa darzana-vItarAganA kharekharA anuyAyI -vanavAse-jagatanAM kalyANArthe -'jIva navi puggalI'no artha kAskara 314 pUrNajJAnayukta samAdhi vAravAra sAMbhare che. 15 cotarapha upAdhinI jvAlAmAM samAdhi lakSaNa kare che. ame karma bAMdhyA mATe amAro doSa vepAra bIjAne arthe-vyavahAramAM AtmA vartano nathI A kAma pachI tyAga 31 adbhuta darzananuM mukhya tatte 315 340 bhavAMtakArI jJAna racanI i 325 vibhAvasoM ulaTi Apu" 326 'zuddhatA vicAre dhyAve 327 anubhavanA sAmarthyathI kAvyAdinuM pariNamana - sahajAtma svarUpa sadguru 315 zrI rAjacandra pAramArthika doSa 321 dRDhatA- 322 316 342 bhAvasamAdhi to che. dravyasamAdhi janma AvavAne cayALIvA (saurASTra) vi. saMva316 343 bhAvasamAdhi 328 'levako na rahI Thora'no artha- (E) 322 133 322 svarUpabhAnathI pUrNakAmapaNuM R vaidava 344 upAdhi udayapaNe 316 345 satsaMga karyA rahevuM-satsaMgamAM phaLa vi.saMvat 1957 tra kRSNa 329 pUrvakarmanA nibaMdhananuM pramANa-vikalparUpa upAdhimAM nirvikalpa samAdhi-eka moTuM Azcarya-vanavAsecchA-satsaMgamAM ApanAra bhAvanA mArI A vAva 346 pUrvakarma tarata nivRtta thAya ema zrImad rAjacaMdra karIe chIe bhinna bhinna avasthA suratI-jyotiSAdi mAyika padArtho- 316 330 bodhabIjanI prApti-nizcaya samyakatva jJAnInI avasthAnuM pravezadvAra -darzanapariSaha-cha pada vicAravA yogya 347 mana vyavahAramAM coMTatuM nathI- kartavyarUpa zrI satsaMga durlabha-krodhAdithI apratibaddha. kuTumbAdithI mukta 317 jevA manane satsaMganuM baMdhana 323 323 323 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 33 ) 348 lokasthiti ane racanA 324 367 349 lokasthiti AzcaryakAraka 324 368 350 jJAnIne sarvasaMgaparityAga karavAno zo hetu ? 3243) 351 sadvicArano paricaya karavA, upAdhimAM upAdhiprasaMga tathApi AtmasamAdhi jJAnIne viSe dhanAdinI vAMchAthI darzanAvaraNIya-tevA saMbaMdhamAM jJAnInuM vartana-jJAnIno Azraya- sarva jajALarUpa-mokSa to kevaLa 328 na mujhAvA lakSa rAkhavA yogya 324 nikaTapaNe-mana svarUpane viSe 328 352 duHkhanA prasaMgamAM kema vartavuM ? 324 369 badhuMya karane AdhIna 329 353 apramatta AtmAkAra mana udayAdhIna 324 370 354 samakitanI pharasanA ane dazA 325 namaskAra 329 325 371 355 pratibaMdhapaNuM duHkhadAyaka 356 zrI RSabhAdie zarIrAdi pravartanAnA bhAnano paNa tyAga karyo hato. zA hetue ? 357 ruci-AtmA to kRtArtha samajAya che rasthAna A 358 padArthano bodha jagatanA abhiprAyathI -samyakdarzana kone thAya ?-mArga 325 325956 372 393 be prakAranI-upadeza levA vAMcavAnuM ka -AtmA jainI vedAntI nathI GOOG zALA * bI 359 potApaNuM TALavAyogya-dehAbhimAna re 2711:2174/201 skara galita thayuM che tene sarva sukharUpa- harIcchA pratye dRDha vizvAsa kare che vi 325 AnamAM 326 360 pUrNakAmapaNuM tyAM sarvajJatA-bodhabIjanI Te - paritRptipaNuM-kSaNika vitavyamAM R avicchinnapaNe AtmadhyAna-cittane satsaMgasevanathI lokabhAvanA ghare- lokasahavAsa bhavarUpa-mumukSue kema vartavA yogya ?-kALakSepa hAni nathI, bhrAnti thAya che, kalyANano viyoga samAgamanuM abheda ciMtana 'manane laIne A badhuM che'- mana vaza thavAno uttara-mahAtmAno deha ame jaNAveluM vAkya parama rAja A phaLanuM kAraNa-pratyakSa jJAnInA vacananuM KAJ}} AA mAhAtmya ane nizcaya- upAdhiyoga- kharamAM pravartavuM zreyaskara kyAre ? 374 yathArtha bodha pAmavAno mukhya mArga -jJAnIno vaibhava ane mumukSu- utpattithI svarRpasukhathI lajjA ane AjIvikA mithyA- nityapaNuM-akhaMDa evA Atma magAma samava Alu bodhanuM lakSaNa 326 361 bhAvane gauNa karI zake tevI upAdhimAM samAdhi 362 AtmatA hovAthI samAdhi-jJAna 393 ane niHspRhapaNuM-pUrNajJAnanuM lakSaNa -kharA AtmabhAnathI ahaMpratyayI buddhivilaya vyavahAranI jaMjALa 40 visarjana na karavA the 364 jJAnavArtA lakhavAno vyavasAya vi. 365 prANavinimaya-mesamerijhamanA pustaka rudra rAbAja bhinna bhinna avasthA janma bhaviSyanI ciMtAthI paramArthanuM vismaraNa samapariNAme pariNamavuM 375 jinAgama upazamasvarUpa-tenuM dehavilaya - 3ra6 (saurASTra) ArAdhana-AtmajJAna duHkha nivRttinuM saMvat 1124 thArtika prayojana-teno sarvazreSTha upAya-kayo rAgora (saurASTra) dharma bhajavo ?-satsaMganuM mAhAtmya- virodhanuM 1600 x sUtrakRtAMganA racanAra-tenuM prathama 326 376 327 zrImad rAjacaMdra 327 saMbaMdhI 327 399 akhaMDa AtmadhyAna-vananI mArI koyala 327 bhanna avasthA adhyayana 1942 jJAnIno deha ane vartana-pravRttijoga parecchAthI-AzritapaNuM- aviSamapaNe AtmadhyAna 377 navapada jJAnI kyArathI mukta ?- jJAnInuM nirAlaMbana udAsapaNuM- Izvara IcchAvAna kahevA yogya che, jJAnI nahI 329 330 330 331 331 333 333 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 -ka ane akartA viSe cha mAsathI paramArtha pratye nirvikalpa 379 dAtA durlabha - niHspRha buddhi- vananI mArI koyala 334 http://www.ShrimadRajchandra.org Izvara ane nirvikalpa jJAnIno Azraya taraNatAraNa-mokSa durlabha nathI, paNa 334 ( 34 ) 394 'mana mahilAnuM re vahAlA upare....' ane 'jinasvarUpa thaI jina ArAdhe...' nuM vivecana-bhaktipradhAnadazA- mUrtinA pratyakSapaNAmAM gRhAzrama ane citrapaTane viSe saMnyastAzrama- te 339 (AtmasvarUpa) puruSanI dazAno vicAra 380 mokSano dhuraMdhara mArga-mananI 395 "tema zrutadharme re mana dRDha dhare.."nuM sthiratAno upAya-yogyatA meLavavA 335 vivecana-AtmAnuM svAbhAvikapaNuM 381 kevAM pustaka vAMcavAM ? 335 pragaTA 341 382 vairAgyanI vRddhi thAya tevuM vAMcana- 396 matamatAMtarano tyAga asatsaMganI ruci maTavA 335 383 384 385 386 vicAravAnanI dRSTie saMsAra-teramA guNasthAnakavartInuM svarUpa-AtmabhAve karI janmavAnI pratijJA kaLiyuga kevA prakAre "bIjA zrI rAma' samAna koNa?-17 kalAka OF R A je. G 1956 335 397 15 prathama ka kAnUnI upAdhijoga-lokone dRSTibhrama- tama A lokanuM anaMtakALavartIpaNuM jhalajhAra sarva prasaMgamAM jJAnInI alipta sthiti ke . -jJAnI pratye potA samAna kalpanA- amAruM citta netra jevuM apUrva, e deha-dhanyarUpa, kRtArtharUpa ane upAdhi paripakva samAdhirUpa 387 svasvarUpajJAnathI chUTako-'jina thaI jinavarane ArAdhe..-mukhya samAdhi jagata jyAM sUe che tyAM jJAnI 339 ++++ 339 337 tu ta n - 1, enab RAJ } } anavakAza evuM AtmasvarUpa- viSamapaNuM kema maTyuM? te puruSanA svarUpane jANIne tenI bhaktinA satsaMganuM phaLa- 'mana mahilAnuM.' e padanuM pharI vivecana kSAyika samakita-tenA niSedhaka jIvo saMbaMdhI-jJAnIpuruSanI avajJA ane guNagrAmanuM phaLa-kSAyika samakitanI AkAryakAraka vyAkhyA satpuruSanA AzayathI jANavuM saphaLa yathArtha vicAradazA pa mithyA upadeza bodhabaLane AvaraNa maunapaNuM-A zabdo jinAgama ja che 398 kALanI duSamatA-jIvonI paramArthavRtti sahajAtma svarUpa sadguru kara kALanuM svarUpa joI anukaMpA- je puruSanuM durlabhapaNuM cothA kALane viSe, 337 rAba tevA puruSano joga-vartamAnamAM bhinna bhinna avasthA jIvonuM kalyANa bIjethI nahIM paNa 338 janma cA (saurASTra) ama thakI- paramArtha kevA saMpradAye satlAna kyAre samajAya ?-jagata vi. saMvat 124 mArti kahevo ?- AtmAkAra sthiti-citta dhyAnasukha 338 havilaya rAnAda (saurASTra) vi.saMvat 1957 caitra kRSNa abaR- saMsAra sukhavRttinuM bhAsavuM Aropita-sarvathI abhedadRSTi satsaMgamAM AtmasAdhana alpakALamAM 138 399 su 388 jAge che 389 ane mokSano mArga 390 tvarAthI karmakSaya karavA saMkalpa- 391 'sat' asamIpa nathI chatAM anaMta aMtarAya-satanuM zravaNAdi apramattapaNe bhinna bhinna avasthA 392 satpuruSono kahelo sanAtana dharma 339 393 jJAnAkSepakavaMtanuM lakSaNa-pUrve ArAdhelI upAdhinAme samAdhi chaNavidha parakhI.... 339 -jina thaI jinavara je ArAdhe....' zrImad rAjacaMdra 338 -jJAnInA AzrayamAM samapariNAma- guNagrAma karavA yogyanA avarNavAda- upAdhiprasaMgamAM AtmabhAve pravartavuM durlabha-samaya mAtra paNa pramAda karavAnI tIrthaMkaradevanI AjJA nathI 400 sarvathA apratibaddha puruSa-citanuM upAdhiyogamAM apUrva muktapaNuM 342 342 345 348 349 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 401 kevA sAdhane kalyANaprApti sulabha'- japatapAdi saMsArarUpa thayAnuM kAraNa? upAdhi tIrthaMkara jevA puruSa viSeno nirdhAra karavo vikaTa-nivRttiprasaMge satpuruSanI samIpano vAsa-dIkSA levA saMbaMdhI ( 35 ) 415 Atmika baMdhanathI ame saMsAramAM rahyA nathI- aMtaraMgano bheda 416 dhyAnanuM svarUpa sugama sarvazreSTha dhyAna-AtmadhyAna AtmajJAnathI 356 349 402 udaya joIne udAsapaNe bhajazo nahIM yathArtha bodhe AtmajJAna-yathArtha bodhano mArga paribhramaNanuM kAraNa- jJAnInuM oLakhANa nahI thavA denAra koI paNa jIva pratye doSa akartavya 350 traNa doSa - svaccha ane asatsaMga 356 403 AtmA AtmabhAva pAme te prakAra 417 paramakRpALudevano upakAra 357 dharmanA-AtmadharmanuM zravaNAdi Atmandhita 418 ravike udIta asta hota dina dina puruSathI ja 351 pratiH (kAvyaH samayasAranATaka) 358 404 kSamApanA patra 351 419 saMsArano pratibaMdha 358 351 420 {{{ kaLA phana-keTaluMka kahIe?- kema pravartavuM ? 358 421 vyavasAyanA prasaMgamAM kevA vicAra 405 kSamApanA patra 406 e sarva visarjana karavArUpa udAsInatA 47 dIkSA kyAre yogya ane saphaLa ?- 408 sevA sa AraMbhaparigrahanuM sevana ahitarUpa jJAnIpuruSonuM sanAtana AcaraNa amane udayapaNe-sAkSIrUpe rahevuM. R FOR ane kartA tarIke bhAsyamAna thavuM- pora, upazama ane IzAre phAsTeDa 135/ 351956 rUpara 5)Isara 352 409 pArAnuM rUpAmAM rUpAntara-kautukakI ka 410 kAra AtmapariNAmane viSe yogya nathI 353 vara athavA zApathI zubhAzubha e 1948 karelAM karmanuM phaLa 411 bhavAMtaranuM varNana-bhavAMtaranuM jJAna 412 413 ane AtmajJAna-suvarNavRSTi-pUrNa AtmasvarUpa ane mahaMta prabhAvajoga- daza bola viccheda dekhADavAno Azaya -sarvathA mokSa ane carama zarIrIpaNuM -azarIrIbhAvapaNe Atmasthiti- Agama gamya karavA atra AtmAkAratA che 940 svaprakAzita jJAnIpuruSa yathArthadraSTA pUrvaka?- AtmAne aphaLa evI ka pravRttithI kheda A sa varSa 26ma 422 mAnA RAJ) kALanI kRSamatA zAthI?-paramArthaprApti duSprApyatAnAM kAraNa- duSamatA chatAM anaMtabhavachedaka te ekAvatArIpaNuM zakya mumukSunAnAM lakSa mumukSutA thavA -- 35343 ocho pramAda thavAno upayoga- sahakhAtA svarupa mA vicArathI mArgamAM sthiti zrImAn rAjacandra 424 punarjanma che, jarUra che-mumukSa, bhinna bhinna avasthA janma tApamAM vizrAntinuM sthAna cIyA 425 upAdhi vaidavA mATe joItuM 1924 15 pat tita kaThinapaNuM mArAmAM nathI-cittano dehavilaya mAgora (rASTra) dvega-muApAtra A deha nathI- vi.saM3537 caitra chu'AtmAne AtmaajJAne zocavuM e 35549 sivAya bIjo zoca ghaTato nathI- AtmAne vartatI mokaLAza jJAnIpuruSono mArga-Akaro vairAgya pratibaddhapaNArUpa bhayaMkara yamanuM sahacArIpaNuM tIrthakaranA mArgathI bahAra 355 zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasyA kALamAM yAMtrika vepAra daipha ane AtmAnI mitratA havenA 355 426 pAMca miniTamAM maMdavADamAM dehatyAga -udAsInatA eka upAya 427 jJAnIpuruSanI sevAnA IcchAvAna" 358 359 361 361 362 36ra aparAdhayogya pariNAma nathI 362 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 36 ) 428 pramAda ocho thavA upAya 429 ApaNA viSe kaMI jaNAve tyAre mArI cittavRtti viSe lakhavAno artha -sAdhananuM mukhya kAraNa upAdhitApa ke lokasaMjJAbhaya 430 satpuruSanA saMpradAyanI sanAtana karaNA-lokasaMbaMdhI mArga mAtra saMsAra- saMsAranA AkAra nirAkAratAne 431 pAmavA-AkhA samUhane viSe kalyANanI mAnyatA-kalyANanI vATanAM be kAraNa-asaMgapaNuM eTale ? -dIkSA ApavA saMbaMdhI-pustaka, mahAna pratibaMdha pratibaMdha ane tIrthaMkaradevano mArga 'kevaLajJAna' tIrthaMkaranA Azaye- 393 439 upAdhinA bhIDAmAMthI chUTavA jatAM- vartamAna dazA, prArabdhanI vyavasthA 369 440 kalyANane pratibaMdhaka kAraNo 369 441 asatsaMgano paricaya ocho karI 393 satsaMgano joga Icchavo-potAnA doSa jovA 369 442 dhAra taravAranI sohalI.....' evuM mArganuM duSkarapaNuM zA mATe ? 370 443 tIrthaMkara ke tIrthaMkara jevA puruSa- saMsAra jevA padArthonI sulabhaprApti 370 ane AtmajJAna 444 udayAdhIna vartana kevuM?-jaLane A sUryAdi tApanI jema A pravRttijoga 370 393 445-vizeSapaNe satsaMga karavA 370 1956, 446 bhagava 15 thI 363 paramArthasamyakRtva-bIjacisamyakRtva -mArgAnusArIpaNuM-'AtmApaNuM' R e ja dhvani 432 AtmAne vibhAvathI avakAzita karavAne svabhAvamAM anavakAzapaNe huM khUba kharIda rahevAne arthe upAya-lakSa svarUpa vismaraNa vicArIya 22:1,2174227 2, mare vira ane 365 433 DAvasarpiNI mumukSupaNuM, saraLapaNuM, nivRtti, satsaMgAdi sAdhano- tIrthaMkaravANI satya karavAne arthe 'AvI' udaya 434 atra upAdhijoga 435 ciMtArahita pariNAme hRdaya Ave 436 te vedavuM saMsAranuM AkarSakapaNuM-eka samaya mAtra paNa avakAza levA kevaLa nakAra-upayoganuM AtmApaNuM thavA -satsaMgano yoga-cintAupadrava koI zatru nathI. 447 anukULaprasaMgI saMsAra ane ra vairAgyanuM vaidana-pratikULa prasaMga 2. AtmasAdhananA kAraNarUpa- gamana sA 448 kalpitabhAvamAM bhUlyA jevuM nathI mAhaNa, zramaNa, bhikSu ane - nirgasthanI vItarAga avasthAo- 365 sahajAla svarUpa sadguru 'samatA, ramatA, UradhanA'-tIrthaMkara, tIrthaMkaranAM vacana, tIrthaMkarano mArgabodha ane tIrthaMkaranAM uddezavacana 'AtmavAda-prApta' no artha 366 449 satsaMga parama sAdhana-jJAnIpuruSanI khinna bhinna kayA pravRtti-anAdinA jIvanA traNa doSa- 366 janma cA (saurASTra) te maTavAnAM sAdhana kalyANano upAya - patra 9624 nivyavahAra kartavyanA- dehavilaya mArgAnusArInAM vacano satsaMga, nivRttinI kAmanA rAnaTeDa (saurASTra) 399 vi saMvat 1957 caitra kRSNa 437 kalyANaprAptinI durlabhatA-jIvasamudAyanI bhrAMti bhrAMtinA kAraNanA 438 mukhya be prakAra ekatra abhiprAye -asatsaMgAdi TALavAno upAya paramArthasvarUpa AtmApaNuM jIva dharmanI vyAkhyA samatA, ramatA, uradhanA' e dohAno artha jIvanuM nirAbAdhapaNuM samajAvatAM lakSaNo - 450 jIva tuM zIdane zocanA dhare ?- siddhijoga mArgAnusArI ane zrImad rAjacaMdra ajJAna yogIpuruSone-siddhijoga bhinna bhinna avasthA ane (samakitI) guNasthAnako- 366 367 potAmAM pravartatA aizvarya saMbaMdhI- rAma, pAMDavo ane gajasukumAranA duHkhanI sarakhAmaNImAM upAdhiduHkha -je thAya te joyA karavuM 370 371 371 372 393 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org satsaMganA IcchAvAna pratye upakAraka 451 saMbhALa 45ra duHkha kalpita che 453 AtmapratyayI puruSane bacavAyogya eka mAtra upAya - gaLakAM khAtAM khAtAM mAMDa taravA de che-udaya vyavAra mUrkhanI peThe bhajyA karIe chIe 454 saMsAra spaSTa prItithI karavAnI IcchA-jJAnIpuruSono mArgAnusArIne bodha-dhyAnamAM rAkhavAyogya vAto- samaya mAtra paNa pramAda yogya nathI 455 anukULatA-pratikULatAnAM kAraNamAM aviSamatA 1956 456 prANIo AzAthI jIve che AzA saMjJAnA pramANamAM-svarUpathI kyAre jivAya che ? 457 rAkhyuM kaMI rahetuM nathI, mUkyuM kaMI jatuM nathI 458. vicArasthiti 459 zrI kRSNAdikanI kriyA-bhAva 460 461 ( 37 ) 374 464 gujarAta taraphanA nivRttikSetrane viSe vicAra saMbhava 375 465 375 466 A kALamAM mAthuM dhaDa upara rahevuM kaThaNa-tevo upAdhijoga-akhaMDa AtmadhUnanA ekatAra pravAhapUrvaka bhaktinI AturatA AtmatAmArgarupa dharma kadAgraha kaLazapa-vAchA mahAtmA pratye choDavA pratyakSa jJAnI mIThA pANInA 467 jJAnIpuruSa pratye nizcayAnusAra vibhramabuddhi vA avikalpapaNuM- jJAnIajJAnInI dazAnuM vilakSaNapaNuM pratye samardaSTi-sarva padArtha 380 381 382 376 383 468 377 5469 sarva AtmA sAcI jJAnadazAmAM duHkhamAM aviSamatA 383 pratye udAsInatA- avikalparUpa sthiti A ro sa -jema che tema che 384 161 377 470 kalyANano moTo nizcaya-mumukSu na ka bhAI-bahene parasparamAM kevA hete vartavuM ? 384 e A grahI vAta karI 377 471 sudhArasa bIjajJAnasvarUpa kyAre? 385 bAhu571 kALa, 65,5 kAnDara 377 472 sudhArasa saMbaMdhI-sahajasvabhAve 385 473 mujhavaNa dhIrajathI vedavA yogya 386 387 1948 387 387 mAru ga virATanA apratibaddhatAnA pramANamAM samyaka dRSTipaNuM-anaMtAnubaMdhI kaSAya ane samyakRtva-paramArthamArganuM lakSaNa- paramArthavaDanuM bIja zArIrika vaidanA samyakaprakAre ahi yAsavA yogya-dehamAM apAriNAmika mamatA-nirbhayapaNAne, ni:khedapaNAne bhajavAnI zikSA-sadvicAra ane vi. AtmajJAna AtmagatinuM kAraNa FO 474 le- paramArtharUpa pravartana bhAva AtamabhAvanA bhAvatAM - 475 sudhArasanuM mAhAtmya 6 377 476 manuSyaprayatna ane prArabdha zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma varSa 27muM 476 zALamana ane dhanAbhadrano vairAgya- yavALIyA (saurASTra) kALano vizvAsa AtmajJAna vedaka hovAthI mujhavatuM vi.saMvattu 667 caitra nathI; AtmavAno viyoga mUjhave che. ciMtAmAM samatA 94 42 satsaMganuM mAhAtmya-mANekamAM AMkha 463 kare che; satsaMgamAM AtmA meru Adi saMbaMdhI udAsapaNuM sAva gupta jevuM chatAM vAstavyapaNe samAdhi pratyayI AtmA 388 saMvat 114 478 bAhya i bAhya cittanI avyavasthA 389 dehavilaya 2378 378 479 vANInuM saMyamana-jIvanuM mUDhapaNuM vicAravAmAM sacetapaNuM 389 480 mumukSajIvane parizrama detAM aparAdha 379 481 mumukSune parizrama ApatAM kheda ApatAM 389 389 zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna 482 sthA cittanuM saMkSepapaNuM-apramattadazAmAM 380 saMpUrNa jJAna 390 483 vicArabhUmikAmAM vicAravAyogya- kavitA AtmArthe ArAdhavAyogya 390 380 484 upAdhiprasaMgamAM guNanuM vizeSa spaSTapaNuM 390 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 38 ) 485 saMsArasvarUpanuM vedana mokSopayogI 486 jJAnIajJAnInuM svarUpa-sarva dharmano AdhAra zAMti 487 prArabdhakarmanI nivRtti-vicitra prArabdha 391 pa6. AtmapariNAmI jJAnIpuruSaneya prArabdha 391 vyavasAyamAM jAgRti yogya-upadeza bodha ane siddhAMtabodha vairAgya, upazama ane viveka AraMbha parigra sthitimAM jaDamana zA 392 vairAgya upazamanA kALa 406 488 sudarzana zeTha 392 pa7 nivRttinI uMcA, AtmAnA DhIlA paNAthI kheda 409 489 'zikSApatra'mAM bhaktinuM prayojana 392 508 vAraMvAra saMsAra bhayarUpa lAge che 409 490 upAdhi maTADavA be prakArathI 509 jIvakAyAnuM kSIranIravat judApaNuM puruSArtha-AkuLatAthI mArgano virodha 392 491 tIrthaMkarano upadeza-sarva duHkhathI mukta thavA-satsaMga pratye bhakti- 393 jJAnasaMskAre spaSTa-AtmAnuM avyAbAdhapaNuM ane vedanIya- saMsArI ane siddhanI samAnatA- 409 492 493 satsaMganuM sarvottama apUrvapaNuM saMsAranI pratikULa dazA upakAraka AtmasvarUpamAM jagata nathI 393 510 baMdhavRttione upazamAvavA 1956 6741 394 cha pada: samyaka darzananA nivAsanA sarvotkRSTa sthAnaka 494 be prakAranAM pUrvakarma ane tenI nivRtti 495 396 saMsAramAM vadhato vyavasAya na karavo- satsaMga karavo vizeSa aparAdhInI peThe 397 496 gRhasthane akhaMDa nItinA mULa vinA mukAme upadezAdi niSphaLa 493 upadezanI AkAMkSA 498 mumukSutAnuM mukhya lakSaNa bhAga 398 bI5,5 Ara. samAna 3 varSama sonI e 398 nivartAvavAno saMtata abhyAsa kartavya-pitA-putrapaNa ja kartavya-pitA-putrapaNuM jIvanI mUDhatA 511 siddhapadano sarvazreSTha upAyaHjJAnInI 48124 nArAya AjJAnuM ArAdhana ajJAna dazAmAM ki samaye samaye anaMta karmabaMdha chatAM ga mokSano avakAza-kAma bALavAno 2014 * baLavAna upAya satsaMga maDAda 398 512 sUkSma ekendriya jIvono agni Akho eka nA 499 vyavasAyasaMkSepathI bodhanuM phaLavuM 500 vairAgya upazamanuM prAdhAnya-sarva bhUlanI bIjabhuta bhUla-upadezajJAna ane siddhAMta jJAna 501 sAdhune patravyavahArAdi mAtra AtmArthe -jinanI AjJAo pAMca mahAvratAdi AtmakalyANArthe 502 te puruSano upakAra ane dazA 503 sAdhune patravyavahArAdimAM apavAda- AdimAM vyAghAta samayasArAdi jaina ane vedAMtamAM samayasArAdi je - 398 513 samaya sahajAtma svarUpa sadguru siddhAMta-siddhAMtavicAra yogyatA zrImAn gAgavandra thaye-mumukSunuM mukhya kartavya mAthA 399 514 AtmAthI na khamavA yogya janma zayALIyA (saurASTra) saMvat 12 515 dehavilaya 400 516 21:10 (11) vi.saM4037 caitra pAMca mAvatAdimAM kyAreka apavAda, brahmacaryamAM sarvathA anapavAda vyavasAya khamIe chIe AtmabaLa apramAdI thavA kartavya vyavasAya agninA asaMbhavAye 411 411 413 414 414 415 vardhamAnasvAmInI paNa asaMga pravartanA 415 apratibaddhapaNuM pradhAna mArga chatAM 517 satsaMgamAM pratibaddhabuddhi zAMtadAMtapaNuM zrImad rAjacaMdra bhi404nna avasthA thavA vAMcanA 415 504 sarvajJanA oLakhANanuM phaLa-dukhamakAla asaMyatipujA nAme AzcaryavALo : 518 tyAga, vairAgya ane upazama pragaTya 406 AtmasvarUpano vicAra yarthAthapaNe thAya 415 505 vItarAgano kahelo parama zAMtarasamaya 519 cittapariNAmanA saMkocI patrAdi dharma pUrNa satya che, evo nizcaya rAkhavo 406 lakhavAnuM azakya 416 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (36) 520 cittanI asthiratA-samayasAramAM bIjajJAnano prakAza-banArasIdAsanI anubhavadazA-prabhAvanA hetune avarodhaka baLavAna kAraNothI khedapUrvaka jIva dizAmUDha rahevA Icche che- samaje to sahaja mokSa 435 538 satpuruSanA saMganuM mAhAtmya- nidAnabuddhithI samyakRtvano rodha 436 prArabdhavena 416 539 dAsAnudAsapaNe jJAnInI ananya pa21 pratyakSa AzrayamArga prakAzaka satpuruSanuM karuNA svabhAvapaNuM 418 parara satpuruSanuM oLakhANa-anaMtAnubaMdhI kaSAya loka AkhAnI adhikaraNa kriyAno hetu 419 para3 ajJAnamArga pAmatA joI karaNA- pada vAMcavAdimAM upayogano abhAva bhakti-sazadazA vinA ziSya viSe dAsAnudAsapaNuM 540 vivAha jevA kAryamAM pravezaka citta- amArA pratye vyAvahArikabuddhi ayathArtha-pravRttinA pachaDATathI vizrAnti-bIjA vyavahAra sAMbhaLatAM, vAMcatAM mujhavaNa 436 437 -siddhanI avagAhanA 419 541 samaye samaye anaMtA saMyamapariNAma 438 524 kSamApatra 1956 421542 ThANAMganI eka cAMgI 438 paraMpa bodhabIja, udAsInatA, muktapaNe -jJAnIpuruSane paNa puruSArtha prazasta 543 anya saMbaMdhI tAdAtmyapaNe nivRtta thAya to mukti 438 -nivRttibuddhinI bhAvanA kartavya- JIGR 544 nirbaLa pArakhyodayamAM saMbhALa- 421 amArA vacana pratye gauNabhAva 439 - 422 545 vadhato vyavasAya 439 IA 54 paramANune anaMta paryAya siddhane che. A a paNa anaMta paryAya 439 alpakALamAM avyAbAdha thavA paka ahaMvRttino pratikAra-vaMcanAbuddhi para3 koNa vadhAre upakArI mAvIra svAmI pa28 ke pratyakSa sadguru ?-vyAvahArika pherI sa jaMjALamAM anuttara saMsAramAM laukikaNAve Atmahita 1949. azakya, satsaMga paNa niSphaLa 529 bhagavat bhagavatanuM saMbhALaze SIN TO re 423 maLe che. pa3. gAMdhIjInA sattAvIsa po ane tenA uttara AtmA, Izvara, mokSa Adi 531 paramArthaprasaMgI AjIvikAdi saMbaMdhI lakhe to trAsa 532 sAkSIvat jovuM zreyarUpa varSa 28muM 547 apratibaMdha asaMgabhAvanA pravAhamAM - moTA AsavarUpa sarvasaMgamAM udAsapaNa 4ra4 548 upArjita prArabdha bhogavavuM paDe- 423 1948 440 A zrImAn rAjacandra malina vAsanA 441 bhinna bhinna avasthA 424 549 makALamAM koNa samajIne zamAI bAbA (rASTra) raheze ? joyA karavuM 442 15 niSkAma bhakti-jJAnI pratye na vi. saMvat 1924 kArtika 432 550 vahevilaya 2 432 (1) vi.saMvat 10 551 533 duSamakALamAM sau pratye anukapA vIsa doharA, ATha troTakanI anuprekSAno hetu 534 535 zrIkRSNanI dazA para mumukSujIvane be prakAranI dazA 537 vicAravAnane bhaya ane IcchA- ajJAnapariSa ane darzanapariSaha- karavAyogya yAcanA samAdhi ane tenI duSkaratA- samAdhi thavA-mokSamArgamAM koNa ? mAM koNa ? -padArthanAM pariNAma ane paryAya ArtadhyAna che. 433 zrAd rAjacaMdra 4i34 55rA 434 sakAma vRtti duSamakALane lIdhe 433 jJAnIpuruSane sakAmapaNe bhajatAM- 553 asaMgatAe AtmabhAva thAya tema pravartavuM 442 442 444 445 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 aMtardharma zreyarUpa-paramArtha arthe bAhya ADaMbarano niSedha 55 pratyakSa kArAgRhatyAga saMbaMdhI vicAro kema dura karavA ? http://www.ShrimadRajchandra.org 556 brahmarasa, tyAgAvasara saMbaMdhI samAgame 557 jagata mithyA gata va 558 udaya prArabdha vinA sarva prakAramAM asaMgapaNuM 559 vadhAre samAgamamAM AvavAnuM udAsInapaNuM ( 40 ) 445 446 570 upAdhi ane samAdhi- avicAre mohabuddhi-vivekajJAna athavA samyakdarzana-mohabuddhi TaLavA atyaMta puruSArtha 452 446 571 muktathI saMsArI trikALa 446 anaMtagaNA-upAdhi ane asaMgadA 453 572 tIvra jJAnadazA-tethI mukti- 446 447 573 561 kayA lakSathI rahe ? 560 jJAnIpuruSanA dRDha AzrayathI sarva sAdhana sulabha mumukSue kaThaNamAM kaThaNa AtmasAdhanAnI prathama IcchA karavI-jJAnIpuruSe paNa puruSArtha mukhya rAkhavo-vyApArAdithI nivRttinI IcchA mumukSapaNuM kyAre saMbhave ?-mumukSatA 7 1956 447 prayA gAma ka 448 574 tRSNAthI janmamaraNa 575 dhyA Azraya bhaktimArga jJAnInA AzrayamAM virodha karanAra doSo ane tenI nivRtti 454 AtmasvabhAva pAmavA-nirbhaya thavA sadagurunA mAhAtmya ane AzrayanuM svarUpa-svarUpasthiti ane nidi- 454 455 sa -dhyAsanamAM jJAnIpuruSano Azraya ane vacana AdhArabhUta 455 576 jagatanI pravRtti levAne, potAnI dazerA (umAM eka pravRtti devAne-kalpitanuM mAhAtmya? 455 para jJAnInuM bhinnapaNuM 2350 235 nI 16 448 577 vedAnAnuM pRthakkaraNa thavA jinAgama vicAra 455 d bhUta sAkara 563 udAsabhAvanA thavA Zvqz+271/449 578 sare na caDavA 456 54 uparAmatAnI IcchA sannI 5,5 kAra mAtra 449 579 maunapaNuM-AtmA sauthI atyaMta pratyakSa 456 jarA papa e 50 pUchavA lakhavAmAM pratibaMdha nathI 457 garama 449 581 cetanane cetana paryAya-jaDane jaDa 1948 457 jJAnInA mArgane samajavAno samaya- chUTavAno eka prakAra pa6. saMsAranA mukhya kAraNa bhayaMkara vrata kAraNa-bhayaMkara 567 aMtarvyApAra baMdhakano hetu 449 - paryAya 58 svarUpanirNayamAM bhUla-sarva kleza ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna samAdhi, asamAdhi dharma, karma-vedAMtAdi ane jinanuM vi. yathArtha vaktApaNuM ane baMdhamokSa- 450 582 sahajAtma svarUpa sadguru AtmavIrya pravartAvavAmAM ane zrImAn rAjacandra saMkocavAmAM vicAra-AtmadazA bhinna bhinna avasthA janma sthira thavAmAM asaMgadazAno lakSa- afrat (cAra) ne tarapha hAla nahIM AvavAno Azaya saMvat 124583 eka AtmapariNati sivAyanA dehavilaya rAnoda (saurASTra) viSayomAM citta vyavasthita- nirNaya-dehanuM anityapaNuM-dravyanA vi.saMvat 1027 caitra kR lokavyavahAra bhajavo gamato nathI, paryAya pa69 te thavA mokSa AtmajJAnathI muni amuni-jJAnAnusAra samAdhi -aMtarbheda jAgRtithI mokSa-Atmajoga pragaTavA-jIvanA upayoga pratye bhaya-janakAdinuM AlaMbana- jIvanmukta dazA-tyAga ane jJAna e bana 450 % rAjano banato nathI-acalita zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 451 AtmarUpe rahevAnI cittecchA- smRtti tIvra hatI te kavacit maMda lekhanazakti ugra- AtmapariNAma sivAya bIjA pariNAmamAM udAsInapaNuM-nAmanuM darzana tene samyakajJAnI kahI zakAtA nathI 457 458 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 584 'jema nirmaLatA re.... vicAravAnane saMgathI vyatiriktapaNuM ghaTA jema nirmaLatA re...' sahaja dravya atyaMta prakAzita thaye nirvikalpa upayogano lakSa 586 pUrNajJAnI zrI RSabhadevAdine paNa zayanaga prArabdhodaya bhogavye kSaya-gayA varSano motI saMbaMdhI vyApAra-paramArtha ke vyavahAra saMbaMdhI lakhatAM kaTALo- asArabhUta ane sAkSAt bhrAMtirUpa lAgavAthI-zrI jina vItarAge dravyabhAva saMyogathI pa87 kevaLajJAnathI padArtha kevA dekhAya che? jema dIvo 1956 588 zrI jina vItarAge dravya-bhAva saMyogathI pharI pharI chUTavAnI bhalAmaNa-Atmada svarUpano nizcaya thavAmAM sarva jIvanuM paramAtmapaNuM che evAmAM ( 41 ) 458 459 57 zrI vardhamAnasvAmI Adino Atma- kalyANano nirdhAra ajoDa-vedAMta kathita AtmasvarUpa pUrvApara virodhI, jinakathita vizeSa vizeSa avirodhI- saMpUrNa AtmasvarUpa pragaTavAyogya puruSa 463 598 alpa kALamAM upAdhi rahita thavA- 599 nA vicAravAnane satsaMgamAM mAnadazA aghaTArata-nivRttikSetre sattamAgama vadhAre lAbhadAyaka-upAdhi alpa kema karI zakAya te pratyakSa dekhADavA kAraNa ane nizcaya kartavya 459 600 jJAnIpuruSano upakAra vicAravAnane 1956 450 eka mA kAna karatI kahI kAra meLAmAM 461 589 vedAnta grantha vairAgya-upazamArthe-kAje, siddhAMtano nizcaya jJAnInA kogesanA mULa pravRttikSetramAM satyamAgama vizeSa lAbhakAraka-bhIDamAM nirmaLa dazA-caudama nAnIpuruSanI jinanI sevAthI che. paNa dohanuM navavADavizuddha brahmacarya dazAthI avarNanIya saMyamasukha kyAre upadezamArga prarUpavAyogya 464 465 465 - the b 601 aSTamahAsiddhi AdinuM astitva- AtmAnuM samarthapa 466 50ra samayanuM sukSmapaNuM ane rAgadveSAdi bako 15, 2/mekara 50 cAritradazAnI anuprekSAthI aJbad najaranaiyA 591 viSayAdi bhogavI nivartavAnA kramathI svAdhyAya rAjJAna 603 svasthatA-svasthatA vinA jJAna aphaLa 461 to viSayamUrchA-jJAnadazAthI tenuM nirmULapaNuM jJAnIpuruSanI bhogapravRtti pahara kSaNabhaMgura dehamAM prIti? AtmAthI 461 rAga bhinna bhinna avasthA janma mananAM pariNAma tathA teno uddabhava- svAdhyAyakALa 1948 jJAnIpuruSane vartatuM sukha-jJAnI- puruSano dazArkara chatAM prayatna svadharmane viSe- jJAnI udayamAM sama saMpUrNa jJAna che yavALIyA (saurASTra) tyAM strIAdi parigrahano paNa aprasaMga 593 zarIra juduM dekhanAra dhanya mahAtmA puruSonI prAmANikatA-kALasthiti sarva jJAnano sAra-graMthibheda mATe vIryagati thavA 4. ropura 604 dehavilaya vacanonuM pustaka rAgabe 90pa 4ra 90% 607 jaMgamanI jukti A rUpa mA~ 594 duHkharUpa kAyAnA vicArathI vicAravAnanI buddhi anya vicAramAM javI joIe 595 vedAnta-jinAgamamAM AtmasvarUpanI vicAraNAmAM bheda-saMpUrNa rAgadveSanA kSaya vinA saMpUrNa AtmajJAna pragaTe nahIM 596 sarva karatAM vItarAganAM vacana saMpUrNa pratItinuM sthAna 463 608 zrImad rAjacaMdra 467 467 468 mukhya maraNaH AtmapariNAmanuM vibhAvapaNuM 48 jJAnanuM phaLa virata-pUrvakarmanI siddhi 942 sAta bharatAravALI bhinna bhinna prathA niratara pariNAmI karavAyogya vacano 463 463 sahajasvarUpe sthiti-asaMgapaNuM, satsaMganA AdhAre-satsaMga zAthI niSphaLa?-nirvANano mukhya hetu-satsaMganI oLakhANa 468 468 469 469 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 AvanArane lobha 470 11 kerInuM vipariNAma 471) 612 ahorAtra vicAradazA-kabIrapaMthIno samAgama 471 613 mumukSuno bhUmikAdharma 471 http://www.ShrimadRajchandra.org mithyAbhAva pravRtti ane jJAna jJAnanuM lakSaNa ane kuLa devalokamAMthI anaMtAnubaMdhI ane tenAM sthAnaka- (42 ) 6ra8 guNasamudAya ane guNInuM svarUpa 629 guNathI juduM evuM guNInuM svarUpa che ke kema ?-A kALamAM kevaLajJAna -jAtismaraNa jIvanuM samaye samaye maraNa-kevaLajJAnamAM bhUtabhaviSyanuM jJAna kevA svarUpe ? indriyonI labdhi saMbaMdhI kSayopazama zakti-jIvanAM jJAna, darzana (pradezanuM nirA 479 479 630 614 tyAgano krama 472 615 kevaLajJAnAdi saMbaMdhI bolo pratye -varaNapaNa) kSAvikabhAva ane kopakAmabhAva AdhIna-vedanAmAM upayoganuM rokANa 480 vicArapariNati 472 631 tattvanuM tattva AtmAne jANatAM 616 satpuruSano mArga pariNAma pAmavA 473 617 kevaLajJAna para vadhAre vicAra yogya- darzananA 1956 ma ya ra che. 618 619 svasvarUpaprAptino hetu-sarva darzanano tulanAtmaka abhyAsa alpa kALamAM samasta lokAlokanuM jJAna-sarva jANavAnuM phaLa AtmajJAnanI pAtratA tha pAtratA thavA yamaniyamAdi sAdhano 632 yuvAvasthAmAM iMdriyavikAranAM kAraNa sarva prakAranuM sarvAMga samAdhAna 1/ 474 633 hRdayapratibaMdha AtmahitArthe TALavAnA pa zA upAya ? sarva duHkhathI mukta thavuM kyAre saMbhave? jAze. 482 482 sa 634 AtmasAdhana mATe kartavyano vicAra saMvatsarI kSamApanA 482 483 222 474 635 nivRttikSetre sthitinI vRtti 483 bhA 939 nimittAdhIna jIve nimittavAsIono navI kAra 475 saMga tyajI satsaMga karavo 483 637 - sarva du:kha maTADavAno upAya 483 638 dharma, adharmanuM akriyasakriyapaNuM- jIva, paramANunuM sakriyapaNuM 1948 484 'guru' tmArthe game tyAM vAdino 484 alpa kALanI alpa asaMgatAno vicAra 620 mahAvIra svAmInuM maunapaNe pravartana upadezamArgapravartakane zikSArUpa 6ra1 varara kara3 prArabdha-vedana upayoga jAgRtipUrvaka thavA-sahaja pravRtti ane udIraNa pravRtti bhakti aMtaramAM, pragaTa nahIM- aviratirUpa udaya virAdhanAno hetu gapaNuM anaMtAnubaMdhIno vizeSArtha-upayoganA zuddhapaNAthI svapnadazAnuM parikSINapaNuM mumukSunI AzAtanA na thavA 475 639 zrImAna rAgava prasaMga yogya bhinna bhinna avasthA 476 40 AtmAnuM asaMgapaNuM te mokSa-te janma cALavA (rASTra) mATe satsaMga (477 641 dekhatabhUlInA pravAhamAM na taNAvA dahavilaya 477(mIrA) karyo AdhAra ? ra4 amuka pratibaMdha karavAnI ayogyatA 478642 parakathA tathA paravRttimAM vahyA jatA ,, 484 484 ra4 65 paryAya, padArthanu vizeSa svarUpa 9 zrImad rAjacaMdra samaya-AtmaprApti sAva sulabha vizvamAM sthiratA kyAMthI ?- manuSyapaNAno 484 484 mana:paryava jJAnopayogamAM, darzanopayogamAM nahIM karava jIvanuM nimittavAsIpaNuM 627 nikaTa evA AtmArthanA vicAra kartavya bhi478nna 643thA AtmadazA AvavA 478 644 vairAgya, upazamAdi bhAvonI pariNati kaThina chatAM siddha 485 478 645 samajyA te zamAi rahyA-gayA 485 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 http://www.ShrimadRajchandra.org vicAravAnanI vicArazreNi-potAnuM trikALa vidyamAnapaNuM-vastutA pharatI nathI jJAnanuM kAraNa ane phaLa 47 agamaagocara nirvANamArga (43 ) 672 kAyA chatAM kaSAyarahitapaNuM" zUravIratA (zUrAtana aMga' mAM) 492 485 673 yathArtha jJAna thayA prathama upadeza kevA 486 prakAre kartavya 493 48 jJAnInuM anaMta aizvarya 649 jiMdagIno DIna upayoga 486 5. zUravIra sAdhu 650 aMtarmukha puruSoneya satata 486 674 nAnI ke vItarAganuM oLakhANa 67 anuprekSaNa karavAyogya AzaMkA 493 494 494 jAgRtinI bhalAmaNa 486 677 jJAnI upadezamAM saMkSepaNe zAthI varte ? varSa 29muM -aMtara pariNati para dRSTi-jJAna, 651 "samajIne zamAi rahyA-gayA'no darzana, cAritranI satata jAgRti arthe 653 artha satsaMga, sadvicArathI zamAvA sudhInAM pada 6para mumukSu tathA samyakRrdaSTinAM lakSaNa dravyasaMyamarUpa sAdhutva zA mATe ? zAthI ? 54 aMtarvakSavaMta vRtti -laukika abhiniveza 495 487 678 mumukSue upAsavA yogya dazA 495 488 679 nirAvaraNajJAna-jJAnI ane zuSka- 48856 jJAnInI vANIno bheda ane parIkSA- 488 17 A 655 nara nArAyaNa kyAre pAme ? 489 5 656 jI 489 yathArtha samAdhiyogya dazA thavA drj@ 657 sarvasaMgaparityAga baLavAna upakArI 49 drupada abhinivezathI mithyAtva HARDIKii naholakara nA 489 gAjara 489 uramAM 489 A pa 20 Mt *_* } gALo 65 sarva du:khanuM mULa saMyoga bur A 660 pramAda na jAya to maDa ane sa 661 zAstrIya abhiniveza mA du 490 Dara vairAgya ja abhaya-navapada eka yoga 490 680 663 ? 490 664 tyAganuM utkRSTapaNuM-paramArthasaMyama, sahanA vyavahArasaMyama sarvasaMgaparityAgano upadeza zAthI 665 AraMbha parigrahano tyAga kayA prakAre? vicAravAna puruSonI vartanA svarupa sat zrImAna rAjacandra 490 81 bhinna bhinna avasthA jJAnanA pAMca prakAra ane teno saMbhava -eka samaya, eka paramANu, eka pradezano jene anubhava thAya tene kevaLajJAna pragaTe-eka vicAra yoga -kabIrAdi saMbaMdhI abhiprAya- kevaLakoTi, jagatajJAna, ane kevaLajJAna saMbaMdhI samAdhAna samuccayArtha levA devAnI kaDAkUTathI zrI rAma athavA mahAvIra-aMtara je TA-bIjA 496 anubhava lakhyo niSkAraNa karuNAthI 499 vacano cittasthiratAthI vAMcavAM 499 491 82 mumukSunI vRttinA utkarSAdinuM sAdhana 499 999 - 491 683 satsamAgamanA abhAvamAM kartavya 500 vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 67 janma, mRtyu Adi TALavA AtmajJAna 684 vRMdAvana, jaba jaga nahIM, kauna dehavilaya -mukti mArga 2 491 (saurASTra) vyavahAra, batAya 500 668 satsaMganuM mAhAtmya vi.saM 491 685 1685 u upakArabhUta vacano lakhI mokalavA 69 jJAnavArtA niyamita lakhavA 630 te divasa dhanya sarva duHkhathI mukta thavAno sarvotkRSTa upAya Atma- jJAna-AtmajJAna thavA-te prathama 86 upadezapatronA paricayathI kSayopazama bhinna bhinna avasthA zuddhi vyavahAramAM vartatA AptapuruSanI 491 7 sUcanA sUcanA... 500 1946 zrImad rA 500 687 upadezakArya kyA prakAre ? -kartavya jJAnadazAnuM oLakhANa kevA prakAre ?- mAtra AtmArtha 492 vyavahAratyAga sudhI mumukSune saMdeha na 671 suMdaradAsajInA grantho 492 thavA AptapuruSe kema pravartavuM ? 500 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (44) 688 vacanonI pratamAM arthAntara nathI 501 703 manuSyAdinI vaMzavRddhi-manuSyadehanuM 689 vicAravAnane bhedanA prasaMgamAM vizeSa pratibodha mRtyubhaye mAhAtmya-laukika alaukika dRSTi 511 704 tyAga kyAre yogya ?-jJAnInAM avinAzI pada pratye vRtti- hitakArIpaNuM, asaMga vicAre vacana laukika AzayamAM na 501 utAravAM-praznotara AtmArthe 514 SCO niyamamAM AgAra-brahmacarya AraMbha parigrahanA saMbaMdhanuM mULa cheThavA- 705 kSamApanA patra 515 vairAgya pariNatinI akhaMDatArthe satsaMga 502 691 nirvANaprApti, kevaLajJAnAdinA 706 vRttino saMkSepa-vairAgya upazamanA AdhAre vicArathI jJAna-vicArAdi mATe ananya Azraya bhakti- tRSNA nirbaLa karavA-paramArthaAtmA viccheda saMbaMdhI prazna 503 zAstramAM nahIM, satpuruSamAM-jJAnanI 692 A manuSyadehanI kRtArthatA Atma yAcanA nahIM paNa upazamAdinAM bhAvanA kema bhAvavI? 503 // upAya-AjIvikA kayA kSetre ? 516 693 sukhe koNa sUe ? - jJAnamArga 1956 703 brahmaraMdhrAdinuM sAdhana AtmArthe 517 694 durArAdhya-kriyAmArga ane bhaktimArga 4. kevaLajJAnAdinA viccheda saMbaMdhI prazna-kevaLajJAnanuM punaH prazna kevaLajJAnanuM apratitapaNuM -kevaLajJAnanA bhedano paramArtha 504 - 504 708 jainadarzananI rItie samyakdarzana, #$10 - vedAntanI rItie kevaLajJAna-jaina mahAbhArata ka 3. ane vedoktamArganI sthita-jainamArgano 2322, 504 uddhAra karavA jijJAsA basa bhA 517 695 5 svadharmamAM rahIne bhakti karavI 506 709 dharmonnatinI zakayatA ane sAdhano 519 EX 66 710 pratibaMdhe patra nAnA AtmAnuM svarUpa-cha pada-samyak STD:- 506 na tvanA bheda-kevaLajJAna 519 14 711 cha darzana, temanA prakAra ane temanA zrI vardhamAnAdino puruSArtha-dayAnA 697 dayAno pratibaMdha mULajJAna vamAvI che. devAmAM upakAraka grupa 50734 abhiprAye AtmA, jagata ane IzvarAdi - 520 698 pAMca astikAya-kALanuM dravyapaNuM 699 ane sarvajJanuM sarvajJapaNuM-dravyAnuyoga kyAre vicAravA yogya ?- pudgala anubhava tyAgathI karavI jasu paratIta paMcAstikAya svarUpa saMkSepamAM 700 zarIra mohanuM che 301 kALanuM dravyatva dharmAdinuM asti dravyatva-dharmAdinuM kAyapaNuM-aplAyika jIvonuM svarUpa ane sacitapaNuM sajIva bIja- AtmA jovAnuM yaMtra 702 upArjita karmanI rahasyabhUta mati sahajAtma svarUpa sadguru vi. saMva 712 AtmArthano lakSa sauthI prathama kartavya zrImAn rA 713 jainadarzananI sthiti ane unnati khinna minna avasthA saMbaMdhI vicAro janma 507 4 507 714 5084 rti dehavilaya 509 (rASTra) rAja vi.saMvat 197 715 mRtyu vakhate-vidhiniSedha anekAMtika mArga paNa samyaka ekAnta nijapadanI prApti mATe zrImad rAjacaMdra bhi509nna 510 avasthA jine kahelA bhAvonI yathArthatA- te samajAvA parama puruSano yoga- atIndriya jJAnanA bheda mULa mAraga (kAvya) AtmArtha vicAravAmAM sulabhatA thavA udaya na -ahaMbhAva kone udaya na thAya athavA zamAya ?-ahaMbhAva aTakAvavA kema vartavuM ? 717 anAryakSetramAM satsaMgAdinI aprApti Arya, AcAravicAra, varNAzramAdi, sadAcAranA aMgabhUta jevA-bhakSyAbhakSya vicAra para1 pa21 OM para3 524 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (45 ) 718 Atmasiddhi AdyamaMgaLa prayojana parava parava chaThThuM padaH mokSano upAya kA 550 550 lakSaNa kriyAjaDa ane zuSkajJAnInAM tyAgavairAgya ane Atma- samAdhAna 551 527 2 karmakSayano acUka upAya papara mokSamArga ke mokSamAM jAti veSa jJAnano sAdhana-sAdhyano Adino bheda nathI 553 saMbaMdha 527 jijJAsunAM lakSaNa 553 AtmArthInuM lakSaNa 528 paramArthasamakita 553 nijapadano lakSa thavA 528 cAritra 553 sadagurUnAM lakSaNa 532 kevaLajJAna ane anAdi svarUpasthiti eTale 532 vibhAvano nAza 553 pratyakSa sadguruno upakAra 533 dharmano marma 554 pratyakSa sadguruthI nija AtmAnuM kharuM svarUpa 554 svarUpanI prApti 956 533 ziSyane bodhabIja prApti 554 svacchaMda roke to mokSa 534 zA mA cha padanAM upadezanuM rahasya 554 svAda kema rokAya ja 2. 534 ya 200 me fir sadagurunI upakArastutimaya ziSyanI 554 A kama za samakita 534 nA mananI apUrva bhakti 554 sadgurunuM zaraNa ane vinaya matArthInAM lakSaNa ane prakAra 535 535 719 JBHA G AtmArthInAM lakSaNa 55 Tana kara 537 A cha padanAM nAma mAna 538 SIN TO bana 538 jo te la prathama padaH AtmA che #1]\ ka samAdhAna bIjuM padaH AtmA nitya che zaMkA samAdhAna bIja upAra 22 AtmasiddhinuM avagAhana kevA prakAre ? kone jJAna samyakRpariNAmI thAya ?-AtmArthe upadeza-dehano AtmArthamAM ja upayoga 720 parama - paha ca adhikA 557 8,721 sAthe IcchA-muMbaimAM upadrava 558 sahajAtma svarUpa sadguru 540 zrImAn rAjacandra anadhikArIne jJAna ahitakArI varSa 30muM - 540 722 azAtAmAM vicAravAnanI pravartanA janma 540 723 vavANIyA (saurASTra) trIjuM padaH AtmA karmano kartA che vi. saMvata pa 544 dArti zaMkA-karmanuM kartApaNuM, izvarAdinuM 544 74 samAdhAna 8 (soma) jJAnInI dRSTinuM vAstavika mAhAtmya alakSagata kyAM sudhI ? paramapada paMtha (kAvya) 725 manuSyapaNAnI kiMmata 544 vi.saMvat 1957 kRSNa izvara jagatakatAM nathI, zuddha svarUpa che 545 76 mumukSujIvane Atmati arthe d tss 'brs / cothuM pada karmanuM bhoktApaNuM zaMkA samAdhAna pAMcamuM pada jIvano karmathI maukSa ka samAdhAna 545 76 mumu 547 547327 bhinna bhinna avasthA 548 550 728 550 729 550 parigrahAdinI vismRti A kALamAM mArga duSkara chatAM paNa prApti maraNa pAse zaraNarahitapaNuM- saue lakSa rAkhavA yogya lokadaMSTimAM moTAIvALI vastuo pratyakSa jhera 50 OM OM OM OM OM OM OM OM OM 561 555 ba DA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 46 ) 930 731 eka samaye paNa sarvotkRSTa ciMtAmaNi AjIvikAdi prArabdhAnusAra-prayatna, para samyakjJAnadarzanacAritra-duHkhakSayano mArga-dvAdazAMga-nigrantha siddhAMtanI nimitta-ciMtA AtmaguNarodhaka para uttamatA-mahAtmAonA samAgama-satyuta 576 732 bhAvasaMyamanI jijJAsA saphala karavA pa6ra 756 jainamArga viveka 580 933 vairAgyaupazamanA vizeSA 757 mokSasiddhAMta 580 vicAravA yogya grantho-pramAda TALavo 563 758 dravyaprakAza 582 734 patronI judI prata 563 359 du:kha zAthI maTatuM nathI?duHkhanuM svarUpa 582 735 nirapekSa aviSama upayoga 563 950 736 jJAnInA jJAnanA vicArathI mahAnirjarA 563 jIvalakSaNa, saMsArIjIva, siAtmA- bhAvakarma ane dravyakarma 583 737 tyAgamArga anusaravA yogya 563 761 navatattva-ratnatraya-dhyAna 584 738 apUrva avasara (kAvya) 163 76ra vItarAga sanmArga 585 739 nirga thane apratibaMghapaNuM 566 763 AtmasvarUpanuM dhyAna-nirjarA 585 740 sadAcAra ane saMyama jijJAsune 764 vItarAga sanmArganI upAsanA 586 upadezathI adhika lAbhakArI pA 765 956 mokSamArgamAM prayojanabhUta viSayo 741 vizeSa lAbhakArI samAgama nAma A pa 766 paMcAstikAyaH prathama adhyAya 742 AraMbha parigrahanA svarUpa hAya che na prathama a 586 586 567 ne dvitIya adhyAya 592 743 sAcA niSkAmI, sakala saMsArI indriyarAmI 567 767 saMkaDAzavALI kriyA upadezavAmAM 744 samayacaraNa sevA zuddha dejo 567 paTela rahasyadRSTi nirgandhano parama dharma rAma go 745 kevaLajJAna thavA zrutajJAnanuM AlaMbana 567 -pAMca samiti 56 AR 768 ekendriyane parigrahAdi saMjJA- nAma 567 jJAna, ajJAna ane jJAnAvaraNIya 597 69 597 746 mohanIyanuM svarUpa ThAma ThAma bodha -mohanIya haNavAnA acUka upAya 747 dInatAnA vIsa dohA mukhapATha karavA 348 karmabaMdhanuM vicitrapaNuM akkalano varasAda vicitrapaNuM-akkalano 749 mumukSune smaraNIya vacanaHjJAnanuM phaLa virati-vicAranI saphaLatA vibhAva 750 tyAgavA vAMcanATi vaDavAnA samAgama saMbaMdhI- adveSabhAvanAmAM svadharma mAro 568 ja moka arA 3.10 mithyAtvajJAna te ajJAna, samyakakSAna eTale pATaNa 10 siddhArama zrImAn rAja sadguru 371 samakita ane saMsArakALa AptanI mitra mitra vasyA pratIti Adi samakita janma 58 772 vALotrA (saurASTra) vi. saMvat 124 jAti 351 AtmasijhimAM traNa prakAranAM samakita 752 -satpuruSanA vacananuM avalaMbana lezyAdinA artha 1940 753 "RSama jinezvara prItama mAharo 569 nava rAjakoTa (saurASTra) karmabaMdhAnusAra auSadhanI asara- niravadya auSadha AdinA grahaNamAM AjJAno anatikrama 773, vedanIya para auSadha pariNAmAnusAra vi. saMvat 1957 ca kRSNa ane 'paMthaDo nihALuM'nA vizeSA 754 kAlanI nikarI zAsanadevIne vinaMti 355 duHkha kevA prakAre maTe? du:kha, tenA kAraNAdi saMbaMdhI mukhya abhiprAyo- 570 30 99 baMdha-hiMsA ane asatyAdinuMpApa- 570 597 598 599 ahaMtane prathama namaskAra 600 zrImad rA774 bhinna bhinna avasthA 570 baMdha ane zubhAzubha karmayoga- pudagala vipAkI vedanA 900 575 775 apramatta upayoga thavAnuM sAdhana- chakAyanuM svarUpa paNa jJAna ja che- jIvanuM Agamana-zastraparijJAadhyayana 602 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (47 ) 776 karmabaMdhanAM pAMca kAraNa-pradezabaMdha 377 vizuddhisthAnakanA abhyAsano lakSa- AptapuruSano samAgamAdimAM puNya hetu 778 sattamAgama parama puNyayoga- nirAzAthI nizcilanA 779 svabhAvajAgRtadazA-anubhavautsAhadazA -sthitidazA mukta koNa ?-muktadazA A dehanuM vizeSapaNuM-A dehe 780 781 karavA yogya kalyANano mukhya nizcaya paramapuruSadazAvarNana-kevaLa asaMga upayoge Atmasthati karavA-Atma kalyANa sugama thavA sasamAgamathI utkRSTa dazA-sarva jJAnanuM phaLa- 603 803 604 804 kSamApanA patra 602 798 'mokSamArgaprakAza'nuM zravaNa-zrotA hitakArI dRSTi 610 vara 399 zrutajJAnanuM avalaMbana 611 903 75 4 800 AtmadazA thavAnAM prabaLa avalaMbana 611 801 kSamApanA patra 611 802 asavRttinA nirodhane arthe 611 kSamApanA patra 611 612 samyaka jJAnAri 1956 86 8 2 805 kSamApanA patra 612 satsamAgamathI kaivalyaparyaMta nirvighnapaNuM 612 807 digaMbara ane zvetAMbarapaNuM-'mokSa mArgaprakAza'mAM jinAgamano niSedha 612 808 saMyama, kALaphUTa viSa 613 605 809 niSkAma bhaktimAnano satsaMga ke darzana 613 lokadaSTi ane jJAnInI dRSTi- pramAdamAM rati 613 1/ 909 811 sarva pratye kSamAdRSTi-satpuruSano 782 saMsAranuM mukhya bIja-deha tyAgatAM zrI saubhAganI dazA temanA adabhuta guNonuM smaraNa 783 duHkhakSayano upAya-pratyakSa satpuruSathI sarva sAdhana siddha-AraMbha parigraha kare 384 jIvanuM kalyANa zAnAthI ?-sAcuM kaha cAritra kema pamAya ? 385- tyAga-vairAgyano niSedha >> 909 605 vi varSa mArA pokAro rAtrI 607 2. 786 sobhAganI dazA mAtamarAmI te yoga zItaLa chAyA samAna 4 812 nivRttimAna dravyAdinA yoge uttarottara *&17 ) UMcI bhUmikA-jIvane bhAna kyAre 2014 mAra Ave ? 813 : uparanI bhUmikAomAM anAdi vAsanAnuM saMkramaNa aMtarAyapariNAmamAM sadvicAra zUravIrapaNuM ane aMtarAyapariNAmamAM niSkAmI-asaMga upayoga siddha karavA 608 - za 787 jJAnInA mArganI spaSTa siddhi 788 789 parama saMyamI puruSonuM bhISmavrata satzAsvaparicaya 790 dIrghakALane alpapaNAmAM lAvavAnA 791 dhyAnamAM-ekatvabhAvanAthI utkRSTa Atmazuddhi kyAre ? savartanAdimAM pramAda akartavya 392 svarUpavicAra vikaTa 793 vratAdi ane samyadarzananuM baLa- satpuruSanI vANI 794 guNotpatti thAya tevuM vartana karavuM 395 kono samAgamAdi kartavya 796 'mohamdgara' ane 'maNiratnamALA' 397 zrI DuMgaranI dazA zrImAn rAjacandra - 608 814 yogadRSTisamuccayAdi yogagrantho 608 manna vasyA aAMga yoga be prakAre 508 janma varSa 31muM vALIyA (pA) 815 vihAra yogya kSetra vi. saMvat 1924 kArtika zuda - vaidava 816 -609 (saurASTra) vi.saMvat 1957 caitra SOC 817 609 zrImad 18 sarva du:khakSayano upAya-pramAda- satpuruSano mArga kRSNa.. samyak darzanathI duHkhanI AtyaMtika nivRtti-te thavA nivRtti-te thavA 943 jJAnAdi samajAvA avalaMbanabhUta viTAnna avasya mayopathamAdi bhAvo 609 819 mokSapATaNa sulabha-zuravIrapaNuM 610 820 sadvicAravAnane hitakArI prazna Atmahitane baLavAna pratibaMdha- 610 821 610 'Atmasiddhi' granthamAM amodaeNSTi 613 613 614 OM OM OM OM OM OM OM 617 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (48 ) 822 satsamAgamamAM udAsInapaNuM 617 846 AzcaryakAraka niSpApavRtti (AhAragrahaNa) 823 abaMdhapaNA mATe adhikAra 617 -asaMga nirgandhapadano abhyAsa 6ra7 824 satkuta ane sansamAgamanuM sevana 618 847 avikSepa rahezo 627 825 AtmasvabhAvanI nirmaLatAnAM sAdhana 848 paricaya vadhavAno Dara 627 -pratyakSa puruSanA samAgamanuM mAhAtmya-saMskruta 618 849 he jIva ! saMsArathI nivRtta thA 627 826 satyaMta paricayamAM aMtarAya 618 850 827 utApanA hetu ? 618 citta, cittavRttio zAMta thaI jAo varSa muM 6ra7 828 amadAvAda pratye vihAra saMbaMdhI 618 851 vyavahAra pratibaddhatA pratikULa 8ra9 mumukSupaNAnI dRDhatA kartavya 619 mArgamAM tapta hRdaya ane zAMta AtmA 68 830 niyamita zAstrAvalokana kartavya 619 852 vItarAgonA mArganI upAsanA kartavya 68 831 duSamakALamAM parama zAMtino mArga 853 kone prApta thAya ? 6ra0 832 kiMcitmAtra paNa guvuM e ja sukhano 1956, -sarvotkRSTa siddhi 833 nAza-apAra AnaMda anubhavavA svarUpasthitanuM ati utkRSTa parAkrama- deha pratye AtmAno saMbaMdha-aciMtya dravya vizvarUpa AtmA AtmAnI asaMgatA ane avinAzIpaNuM- svarUpanA lakSathI samAdhi-AtmabhAvanA nAma kara0 856 #GOV/ nA mahemAno Aja parama auSadha 854 bAtmAnuMzAsana vAMcavA vicAravA 855 vItarAgazrutano abhyAsa rAkhajo bane tyAsa jijJAsA Adi baLa vadhavA jJAnIpuruSano samAgama-cittathairya mATe pramAda parama ripu-vItarAgazrutanuM anuprekSaNa 629 629 629 629 213817 BR 853 bhakti apramattapaNe upAsanIya 930 kalAkAra # rAke 95 sthiratA IcchatA ho to nazcaya dhyAna 930 620 859 niyamAdinuM grahaNa munio samIpe 630 pAdaka zrI 834 zrI DuMgara dehamukta ANIL 621 860 svarUpAvalokana dRSTinuM pariNamana 631 be 81 zithilatA ghaTavAno upAya sugama 631 836 631 835 sansamAgamanI durlabhatA 837 I garama maLe che. 6ra1 bhAga 48ra vItarAgavRttino abhyAsa rAkhazo vastumAM utpAda, vyaya ane dhruva bhAva jIva ane paramANuono saMyoga mArgaprakAzaka sadagurunAM lakSaNa kA guNasthAnake?-samadarzitA eTale ? samadarzitA ane ahiMsAdi vrata 838 brahmacarya vrata-guNa 839 kalyANamUrti samyagdarzana 840 dravyamana kara1 sahajAla svarUpa sadgu bodha kyAre pariName zrImAna rAjaya asavRttiono nirodha mitra mitra 864thI 'caramAvarta ho caramakaraNa tathA...' janma - 22 865 622 vi. 2624 86 kavi 41 (saurASTra) dhIra puruSa dravyAnuyoga-tenI prApti, yogyatA, pariNamana ane phaLa-paMcAstikAya- 841 samAdhi viSe avasare 842 paramArthahetue lokapaddhati sAcavavA 843 nizcaya ane Azraya-pUrNa dvAdazAMga saMkSepamAM karALa kALa 845 mokSamArgasya netAruM ajJAna timirAndhAnAM 631 631 632 vi.saMvara57 caitra samAdhinuM rahasya 632 625 867 bhavasvayaMbhUramaNa tarI pArane 942 karava saMprApta thAo 632 zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna 868sthA 88 nivRttivALA kSetramAM cAturmAsa 933 varava 869 AtmahitanI apramattapaNe upAsanA 933 karava 870 cAturmAsaH bhagavajJAnuM saMrakSaNa 933 871 nivRttikSetre cAturmAsa-vIrya karava utsAhamAna karazo 933 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 872 http://www.ShrimadRajchandra.org zubha dhyAnanA mULahetubhUta saddhartana- jJAnIno mArga AtmapariNAmI thavA asaMga mahAtmAone saMsArano aMta 834 apramatta cittathI smarIya upadeza 873 875 ane satpuruSanAM vacanAmRta, mudrA ane sattamAgama 8.76 jIvyuM dhanya tehanuM 837 AcArAMgasUtranA vAkya saMbaMdhI 838 svarUpaniSTha vRtti karavI 8.79 zuddhAtmasthitinAM mukhya avalaMbana- paramatattvano adhikArI (49 ) 634 Ces 634 634 897 varSa 33 muM 898 pravRttivyavahAramAM svarUpaniSThA asaMgapaNuM-sansamAgamano pratibaMdha- 540 svarUpasthiratA pragaTAvavA parama zAMta zrutanuM manana 641 634 durghaTa-kevA yoge zAMtinA mArganI prApti ? 641 635 899 'svAmI kArtikeyAnupekSA' AdinI prata 641 635 900 sarvanA upakArano mArga 641 635 901 anaMta avyAbAdha sukhano eka ananya upAya 641 635 902 jaDa ne caitanya bano dravyano svabhAva 880 apramatta svabhAvanuM smaraNa pAramArthika zveta ane vRttiSayano abhyAsa 635 1956 881 'padmanaMdI paMcaviMzati' munivaryanA te mananAya nAma - 636 903 dara pravRttisvabhAva pratye upazAMtavRtti- vAla da bhinna AtmavRtti kone thAya ?- bhavaaMtano upAya- mithyAtvabhAva, dUra thavA 19, vya) te dUra thavA prANImAtrano rakSaka, baMdhava ane 642 161 - hitakArI upAya dharma 642 meM eka 904 lokAdi svarUpa nirUpaNa AlaMkArika na kona bhASAmAM 642 paramapadanA upadezano AkarSaka kahe " beDAmAM 636 mUha coda :2:1,21/81 *1535 jhAnDara AtmasvabhAva 883 'binA nayana' Adino vicAra- apramatta prayatna kartavya bha ta 636 Ah + ft. 884 asaMgapaNuM duSamakALamAM parama satsaMga ane vo 88pa jJAnInI mukhya AjJA ghaNAM zAstrathI thatuM phaLa sahajamAM 886 Co 636 95 AtmabaLanI vardhamAnatAnA sadupAya- satyamAgamAdi adhika upakArI kyAre ? 906 vairAgya zAthI baudhyo ? 907, samayasAranI prata zuddha gurjara bhASAmAM satata 60 kalyANajIbhAIno dehotsarga :48 'padmanaMdI zAstra'nuM manana nididhyAsana- mapuruSanA vacanAmRtanuM manana parama sahajAta svarUpa sadguru 37 909 kArtikeyAnuprekSA ane samayasAranI prato zrImAn 2 910 gomaTTasAra Adi grantho svAmI vardhamAna janmatithi 643 643 643 643 643 643 banna 9i11 644 janma zreyarUpa kyAre ? - 637 912 dhanya te munivarA, je cAle samabhAve 644 887 888 mukhya mokSamArgano krama-sAcI mumukSutA jJAnInI AjJAnuM avalaMbana 637 913 dehavilaya 637 2 889 vanavAsI zAstra vi.saM 3 (saurASTra) 6387 caitra garvaSakanIvRtti-sarvotkRSTa auSadha- 891 CEO kSamApanA patra IndriyonA nigrahapUrvaka satzAstrAdino Gk | 638 4 paricaya zrImad rAjacaMdra bhi638mA 63 914 azAtAnI mukhyatA-tenAM mULakAraNa mahAtmAonI (vAraMvAra) zikSA- AtmAnA kalyANanAM parama kAraNo Lexe jinabhAvanA bhAva 644 mahapuraSone vihArayogya kSetra 645 892 kSamApanA patra 638 915 893 koInA svapnAdi prasaMga saMbaMdhI 639 894 kSamApanAdi kaMThastha karavA viSe AjJA 639 upazamazreNImAM upazamasamyakRtva anaMtadAnAdi labdhinI saMprApti AtmAnI svarUpabhUta-anaMtavIryalabdhi- 895 jJAnIpuruSaneya satpuruSArthatA upakArabhUta 639 jJAnanI anuprekSAthI anaMta karmakSaya 645 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 916 917 918 cAturmAsayogya kSetra (40) 646 935 bIja vAvyuM adbhuta upayoga satpuruSanI jJAnAdi dazA-jinAjJAthI mokSa-jJAnanuM lakSaNa mokSanAM cAra kAraNa-adhyAtma mArga-samati ane mithyAtvabhAva-paramAtmA thavA- AtmadhyAna pariNamavA-svabhAva- 646 manuSyadehano eka samaya paNa amUlya- pramAdano jaya paramapadano jaya-zarIraprakRti kapara 936 manuSyadeha, ciMtAmaNi satsaMgarUpI kalpavRkSa-agiyAramuM Azcarya kapara 937 cAturmAsanI sthiti ane AhAra- upadezAdinI dinacaryA-nirjarAno vibhAvadazAnAM phaLa, vItarAganI sundara mArga 6pa2 AnAthI mokSa-avazya kalyANa 938 samayacaraNa sevA zuddha dejo-zarIra konuM ?-AtmArthInuM lakSaNa 647 prakRti 653 919 pramatta-pramatta evA jIvo, paramaparapanA 939 vedanAmAM paramadharma-zuddha cAritrano caraNano yoga 648 mArga upazamamULa jJAnamAM vedanA 653 90 prakRti vadhI ArogyatA para 921 922 patranI pahoMca cAturmAsa 923 mokSamALAmAM zabdAMtara, upodghAta Adi ! mAmA khAsa pra zarIra prakRti sahaja ArogyatA para 924 munione cAturmAsa kyAM yogya ?- kAnUnI 648 940 azAtAmukhyapaNuM udayamAna-parama 1956 648 648 649 AtmArthIne badhuM samAna ja 27 649 A bahAra 925 vinayabhakti mumukSuono dharma- 21aaed nIM 53ne ijhara zAMta mRta AjJA karavI bhayaMkara-niyamane viSe parama nivRttinuM sevana-alpAyuSI svecchAcAra pravartana karatAM maraNa zreya 654 duSamakALamAM pramAda 654 943 jJAnInI pradhAna AjJA-parama maMgaLakArI surdaDhatA 654 944 pramattabhAva 655 649 945 zrI paryuSaNa ArAdhanA 655 anAdi capaLa manano kSaya karamala 649 A24 +3 ft. 'zAyopazamika' asaMkhya, kSAyika parae 1948 653 941 926 eka ananya' 927 zarIra vedanAnI mUrti-mAnasika 928 929 930 931 932 azAtAnuM mukhyapaNuM vedanAnA hRdayamAM AtmArthInuM anuprekSaNa tribhuvanano dehotsarga-azAzvata anitya evo vAsa - 1946 zrI 'mokSamALA'nA prajJAvabodha' sahAna svarupa sabhAganI saMkalanA 650 rAganA bhinna bhinna avasthA janma varSa 34 muM 947 vartamAna dudhamakALamAM lakSa rAkhavA yogya - 50 948 madanarekhAno adhikAra vagere gamavat 1124 949 - jiMdagInA vakAMTAH lokasaMjJA nirjhanya mahAtmAonA darzana, samAgama ane vacana dehavilaya 2 650 (saurASTra) ane AtmazAMti kuMdakuMdAcAryakRta samayasAra-Artha vi.saMvat 1990950 tribhuvana saMbaMdhI vajrana vagarano manakho nakAmo zarIraprakRti svasthAsvastha aMtarmukha thavAno abhyAsa karo apUrva zAMti ane acaLa samAdhi 650 951 651 adhikArIne dIkSA pravAsamAM saharAnuM raNa-nikAcita udaya zrIrmad rAjacaMdra mAna thAka-svarUpa anyathA thatuM nathI bhinna bhinna uparayA zarIra saMbaMdhamAM aprAkRta krama 651 953 vaMdanIya vaidavAmAM harSa zoka zo ? 954 "Icche che je jogI jana, anaMta 933 -pAMce vAyu 651 934 manuSyapaNuM, AryatA Adi uttarottara durlabha 651 sukhasvarUpa" (kAvya)-jinapada nijapada ekatA-zrI sadgurunuM avalaMbana- 655 657 657 658 658 658 658 659 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org prathama bhUmikA mArganA pAtra ane apAtra-manasvarUpa-saMsAravilaya- sukhadhAma anaMta susaMta cahI 955 roga nathI; nirbaLatA ghaNI che ( 51 ) 659 12 siddhanI avagAhanA-siddhAtmAnI jJAyakasattA ane pRthaka pRthaka vyaktitva-gomaTezvara (bAhubaLasvAmI)nI pratimA -niyANuM na bAMdhavuM- vasudevanuM dRSTAMta 67 14 samatAe nirjarA-jJAnIno 990 ) 95 upadeza noMdha 1 'Sadarzana samuccaya'nuM bhASAMtara 661 13 'avagAhanA'no artha 2 paheraveza-dharmadroha-prayogane bahAne pazuvadha 661 3 sakAma ane akAma nirjarAcI maLelA manuSyadeha vara 4 ATha dRSTi AtmadazAmApaka yaMtra-zAstra eTale Rtune sannipAta-vyasana-bhaNeluM bhUlye chUTako, jJAnanI jarUra 195 5 parama sat ribAtuM hoya tyAre tamAma 1956 vara 2007 jUna -kyAM sudhI zrutajJAnanI jarUra ? 663 6 mananA paryAyanuM jJAna-mana vaza thavA ja -Asanajaya- paramANunuM dRzyapaNuM 93 7 'mokSamALA'nI racanA saMbaMdhI makAno, -teno hetu-bhAvanAbodha-zA vicAre navuM tattvano, tattvajJAnano bodha ? e kalpita zuM cha ,,,, 28 taratama yoga vAsanA vAsita bodha 9 zrI hemacaMdrAcArya ane AnaMdaghanajIno niSkAraNa lokopakAra -aMtarALamAM vItarAgamArga vimukhatA-viSamatAnAM kAraNa kAka 663 mArga sulabha, pAmavo durlabha 15 zrI samruta 16 jJAnIne oLakho AjJA ArAdho 13 lokabhrAntinuM kAraNa jIva- ajIvano bheda Inokyulezana-marakInI rasI 18 Inokyulezana-marakInI rasI 66 19 prArabdha ane puruSArtha ra0 bhagavadgItAmAM pUrvApara ma virodha-tenA paranAM bhASya, TIkA harIkalama -vidvatA ane jJAna-ribhadra saMbaMdhI 204 bhA khAte maNibhAIno abhiprAya 1 kreDiTa darzanasamuccayanuM bhASAMtara - 1 kSayarogano upAya madhano raNa prazamarasanimana..." -deva mAtra sikriya sApa DupurA zrImAn rAkhavA sadguru bhinna bhinna avasthA janma koNa ? darzanayogya mudrA- ? 1948 'svAmI kArtikeyAnuprekSA" vairAgyano uttama grantha kArtikasvAmI 23 'Sadarzanasamuccaya'ne yavALIyA (saurASTra) -'yogadRSTisamuccaya'nAM bhASAMtara vi. saMvat 1924 kArtika zuda 664 yaha vilaya 10 jainadharmathI bhAratavarSanI adhogati rAbAda (saurASTra) ke unnati ? 11 zrI AtmArAma jyotiSa jo-7 vaya 6 kalpita gaNI gopavyuM-mAnapatrAdimAM zrImad rAjacaMdra vivekahInatA-parigrahadhArI yatione sanmAnavAthI mithyAtvane poSaNa-moTA kahe tema karavuM, kare tema na karavuM-kabIrajInuM dRSTAMta bhinna bhinna avasthA 666 -yogazAstranuM maMgaLAcaraNaH namo durvArarAgAdivairivAra- nivAriNe sAco meLo 24 mokSamALAnA pATha vAkya raja pATha-vAkya nIce dorelI lITI saMbaMdhI- zrotA vAcakanA abhiprAyane UgavA devA-prajJAvabodhanA maNakA-paramazrutanA pracAra- rUpa yojanA 668 68 669 669 669 669 990 990 670 670 371 672 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 25 zrI zAMtasudhArasanuM vivecanarUpa bhASAMtara ra6 'daivAgamanamoyAnacAmarAdivibhUtayaH" -sadevanuM vAstavika mahattva- zrI samaMtabhadrasUri-tattvArthasUtranAM TIkA tathA bhASya-AptamImAMsA' AdinAM bhASAMtara-lokakalyANa ( 52 ) 672 37 'ajJAnatimirAndhAnAM'nA artha -'mokSamArgamya netA...'nuM vistRta vivecana 38 AtmA, jaDa, jIva, karma, punarjanma, 679 mAyika izvara saMbaMdhI 580 39 karmanI mULa ATha prakRtiH ghAtinI, aghAtinI 580 karatAM lakSa rAkhavA yogya 672 40 mUrchAbhAvanA jJAnanI nyUnatA 27 manaparyavajJAna kevI rIte -jJAnInuM saMsAramAM vartana pragaTe ? teno viSaya 672 681 681 28 mohanIyakarma tyAga karavA kramika abhyAsa-pAMca IndriyonA viSaya saMbaMdhI-pravRtti ADe nivRttino vicAra 29 vana saMbaMdhI 195 30 jIvanI apekSAe kSaya krodhAdi kaSAyanI karma 31 zraddhA, jJAnInuM avalaMbana 32 'ne mavRddhA mahAmA'- 1956 673 gAmamA - 673 toya ma thavAya zarata namo eN 673 tong 5nI mA bahAra zAka zI 35 25YR 674 kAme manamAM ka mArI traNamAM 674 12 mithyAreSThinI kriyA saphaLa ane sama samyakrdaSTinI aphaLa 33 nityaniyama 41 jIvanA cAra bheda, cAra gaLAnA dRSTAMte 957 upadeza chAyA 1 mULa jJAnathI vamAvI denAra bhAvanA-jJAnIpuruSone paNa sarvathI asaMgapaNuM zreyaskara-nisapariNAma suI ja-manuSyabhava nirarthaka rA sexy ke javAnAM kAraNa- satsaMga saMbaMdhI lokone spaSTatA kalara svaupayoga ane paraupayoga bA "siddhAMtanA bAMdhA jJAnInA AjJAMkita ane zuSkajJAnIne davAna strI Adi prasaMga-prApta ane mA tA 674 75 = 34 vyavahArasatya ane paramArthasatya 675 35 satpuruSa anyAya kare nahIM- AtmA apUrva-jAgRti ane puruSArtha-svacchaMde dhyAna, upadezAdi- AtmA ane ka -suMdaravilAsa upadeza arthe -cha darzana upara dRSTAMta 36 saMnyAsI, gosAi, yati-kA doSathI samakita na thAya ? sahAna svarupa ( zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma Apta-pAramArthika ane 1948 apAramArthika guru 3 traNa prakAranA jJAnI-satpuruSanuM oLakhANa-sadavRtti ane sadAcAra sevana-AcArAMgAdinuM niyamita vAMcana-sAcuM samyakatva-satpuruSa pratye AzAtanAdika TALavA- yavALIyA (saurASTra) vi. saMvat 1924 kArtika zuda dehavilaya -(munie) svAdhyAyarUpa vyAkhyAna- kaSAya sAme yuddha-kSatriyabhAve -pUjAmAM puSpa-mumukSu mATe sAdhana batAvavA -sijajhaMti, bujyaMti AdinuM rahasya 2 677 (saurASTra) brodhanuM 1600 jema zrImad rAjacaMdra kRSNa satsaMganuM pariNamana ja rajA sarvotkRSTa mArga- AtmAnubhavI koNa? -jJAna -samyakdRSTinI jAgRti-kalyANa na bhinna bhinna avasthA samajAvAnuM kAraNa zuM vicArye samabhAva ? jJAnI ane mithyArdaSTi -saMkSepamAM paramArtha- 678 jinanI AjJA 683 684 685 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -pAMca Indriyo vaza thavA -bAra upAMgano sAra- http://www.ShrimadRajchandra.org munine nAkakAna chedelI strInI samIpatAya vRttine kSobhakAraka -cauda guNasthAnaka AtmAnA aMze aMze guNa-agiyAramethI patana, pramAdI - vRttio upazama karatAM kSaya karavI -vRttionI chetarAmaNI -eka pAInA cAra AtmA -paccakhANa, dupaccakhANa -puruSArthadharmano mArga sAva khullo-AtmaguNa pragaTavA-zreNika-cAra prakAranA jIvo kaThiyArAnA dRSTAMte oLakhANAnusAra mAhAtmya-jJAnInuM oLakhANa tamamAM eka i ( 53 ) 1956 the 15 maka karI, prAya kapha -jJAnIne aMtardRSTithI joyAnI kAka pachI strIne joI rAga utpanna mATe jAie thato nathI-saMsArarUpI zarIranuM baLa viSayAdirUpa kamara para-jJAnIpuruSanA ane kArya kAnDara. kaDa karI A224 2004 ft. A varNana maLe che ane svacchaMda mUlye kalyANa- paramArthathI rAgadveSa moLA karavA -saghaLA darzana sarakho- sAta prakRti, anaMtAnubaMdhI cakravartI-udayakarma-mohagarbhita ane duHkhagarbhita vairAgya- satsaMganuM mAhAtmya 5 jJAnIne yoga hoya, pramAda nahIM-svabhAvamAM rahevuM, vibhAvathI mukAvuM-be ghaDImAM kevaLajJAnI -soLa roga sadagurunI AjJAthI sAdhana-svacchaMda -te maTavA-doSa ghaTavA guNa pragaTavA cauda pUrvadhArI nigodamAM sa, je -Asava-saMvara 17) -karmathI puruSArtha baLavAna- paramArthavAtamAM jJAnInI anukaMpA divAla-mithyAtvarUpIpADo- AAA bAra be ghaDImAM kalyANa-japatapAdi TALAT havAma u -AtmasAkSIthI ullAsa- pro. dayAno mArga-anya darzano nAka mithyA-mithyArdaSTi, samyakdRSTine tenuM pariNamana-apUrva bodhanuM sAmarthya zrI mahAvIrasvAmInI 7 e ja tenuM adbhuta samatA- tIrthakara mArApaNuM dabAmAM kare ja nahIM-A kALamAM caramazarIrI zrImAn ane ekAvatArI-durAgraha mukAvavA sAdhanano niSedha-kezIsvAmInI 1948 ja zaru vacano aMtapariNAma pAmya rAgavandra bhinna bhinna avasthA janma cayALIyA (saurASTra) bhAna-kezIsvAmInI kaThora vANI -asaMyama-AtmavRtti rAkhavA upayoga-kalyANano mukhya mArga- vi. saMvat 1124 prAtiMja be prakAre upayoga-dravyajIva, dehavilaya rAbAda (saurASTra) vi.saMvat 1957 caitra kRSNa saraLatA-jJAnIpuruSanI AjJA-gautamasvAmI ane AnaMdazrAvaka-sAsvAdana samakita- nirgandha gurU sadgurumAM sadaiva ane kevaLI-sadRguru ane asadgurune oLakhavAnI zakti- ekendriyAdinI bhinna bhinna avasthA kaDAkUTothI nahIM, samakitathI kalyANa- mithyAtvasamudranI khArAza dUra karavA -sauthI moTo roga-kadAgraha bhAvAva-karmabaMdha ane teno abhAva upayoga anusAra-anyamAM tAdAtmyapaNAthI anyarUpatA zrImad rAjayaMdra 6 jIvanuM sAmarthya-kriyA- jJAnInI oLakha-jIvanI anAdinI bhUla-rAtribhojana-anukaMpAbuddhi- pariNAma tevuM kArya-jJAnI krodhAdinA vaidya-jJAnathI nirjarA- 687 695 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org svarUpa samajavA-bhUla bhAMgye sAdhupaNuM-pAMca IMdriyo vaza karavA upAya-mArga pAmavAmAM aMtarAya -laukika-alaukika bhAva bIjajJAna pragaTavA muktimAM pratyeka AtmA bhinna-mAyA kapaTa- AjJA sva-arthe saMyamArthe -Akaro mArga moTApuruSanI karuNA-kezIsvAmI ane gautamasvAmInI saraLatA -sadanuSThAnano tyAga karAvatA nathI-lokalAja- zuddhatApUrvaka sadbhuta sevana -matarahita hitakArI- CVE manapariNAma tevuM sAmAyika-samamAM eka dAya karma choDavAM-AvazyakanA aMge ka 15 mI mI Da kAnUnI cha prakAra-dharmadhyAnamAM dravya ane bhAva hIna puruSArthanI vAto-upAdAna ane nimittakAraNa jA hoya bAkarola 5 mAra -mIrAMbAI ane nAbhA maDa ane sa saranAmAM 2 bhagatanI bhakti-samatA amadava AvavA-tithi AjJA pALavA maLe ke zarthe AtmA -kriyA mokSArthe-AtmA vosarAvI de che-paMcamakALanA guruo-mithyArdaSTinAM japatapa-adhyAtmajJAna, adhyAtmazAstra vyaadhyAtmI -mokSamArgamAM vighna- varSana temaja kA vi. vicAradazAmAM phera adhyavasAyano kSaya-dhyAna- mokSa karatAM satsaMga vadhAre- 1944 DhuMDhiyA saMpradAya-yathAkhyAtacAritra -bhaya ajJAnathI -samyakatva kyAre ?-vItarAgasaMyama -bhrAMti, zaMkA, AzaMkA, AzaMkAmohanIya-khoTI pratIti, aNaprIti-kSayopazama ( 54 ) 1956 7 A jIve zuM karavuM ?-jJAnI maLyA tyArathI taiyAra thaI rahevuM -bAhyatyAga zAthI zreSTha ?. jJAnInAM vacana-tyAgano lakSa -mAyAthI bhulavaNI-bhaktithI mAyA jitAya-jana videhInI dazA-kharo ziSya ane guru -paramajJAnI guvAsamAM ziSya ane mArga na calAve niSkAma bhaktithI jJAna-jJAnInuM mAhAtmya -jJAnI-ajJAnIno upadeza-zuM TALavAnuM che -kadAgraha mukAvavA tithi- ajJAnInI vartanA-puruSArtha zreSTha 8. puruSArthajayanuM AlaMbana- karmano nAza-apekSA- ziAtmajJAna thavA-jJAna pUrva- vizva para saMvAdI-be prakAranAM jJAna gAma mA dAna gaNa khaMdhu-AtmA arUpI-baMdhanI mULa A prakRti AyuSakarma gacchanA bheda- kadAgraha AtmAnI sAmAyika- mA karmano nAza zAnAthI ?-samyakatvanA sahajAtma svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma prakara zuddhi--sAta prakRti-sAcI prakAra aMtaHkaraNanI 1948 bhakti thavA-vratAdi niyamathI komaLatA arrar (terg) 9 gRhasthAzramamAM satpuruSanA saMvat 1124 mArti dehavilaya rAbAda (saurASTra) zudra tyAga-vairAgya-mumukSu grahaNa nathI karatA-satpuruSanI gRhasthA- vi.saMvat 1907 caitra kRSNazramanI sthiti prazasta- zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 699 doSa ghaTADavA-sadAcAra- vicAravAna-satpuruSa ane yogyatA-jAgRta rahevuM-doSano vAMka mumukSunA tyAga-vairAgya-pAse ja samyaktva-kharo ziSya-bhAna vinA-AjJAthI kalyANa; mamatva mithyAtva-sAco saMga- 706 708 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindu musalamAna-mokSa eTale ? -samyakatvano mArga Sadarzana-sarvotkRSTa sAdhana -aMtarAtmA thayA pachI paramAtmapaNuM-upayoga ane http://www.ShrimadRajchandra.org mana-kadAgraha-AtmajJAna, te thavA- graMthibheda, upazamasamyakRtva, vratamAM upayoga-kharA sAdhana-vRttisaMkoca 10 kAmanA AtmAmAM AMTI sadvyavahAra-AtmajJAna- akriyapaNuM-vicArAnusAra bhAvAtmA-AtmAnI vyApakatA -brahmacarya dehanI mUrchA- kema vartavuM ? jainadharmanI sthiti-traNa prakAranA bAhyardaSTi rahe krama 07: jIvo-samakitImAM zamAdika kAnajI guNo AtmAne samajavA naya ( 55 ) 710 1956 16 thI kAma ka damI e thI ma kAnUnI mAna -samakitIne aMze kevaLajJAna 12. jhAjhA badhA+ -samakitI, kevaLajJAnI, siddhArama -karma ochAM karavA-vrataniyama 153 keTagara tasava nayanamAM ka -sAcA khoTAnI parIkSA che. sa -sAMbhaLIne samajavuM, bhUlavuM gaNapa nAnI nI bAra prakAre tapa samakita ane sAmAyika-jJAna, darzana, cAritra-AtmA ane sadgurunI ekatA- sAcuM sAmAyika puruSArca- taravAno kAmI-ajJAna ane bhava-cothuM guNasthAna- mahAvIra(bhagavAna)nA dIkSAnA varaghoDAnI vAta avirati A ga samakita thavA-guruo- samakita dezacAritra, deza kevaLajJAna -sAcA puruSano bodha- bhagavAnanuM svarUpa-samakitanI sarvotkRSTatA-avaLA mArge- siddhanuM sukha-vRtti rokavI -mArApaNAthI duHkha- moTAi, tRSNA AhArAdinI vAto tuccha-maunapaNuM- krodhAdi pAtaLA pADavA- viveka, zama, upazamathI mokSa vaidAnta ane pUrvamImAMsakanI muktinI mAnyatA- siddhamAM sarvara nirjarA nathI- saMnyAsa jIva rA na dharmasaMnya h, mA ziva gAma khA ##### &# & ga TAT dAnano (4) sadAya jIvato-AtmAne niMdavo- puruSArthamAM pAMca kAraNa- zUrAtana joIe cothA guNasthAnake joIe-cothA vyavahAra-puruSArtha vadhavA naya-satsaMgathI sahaja dila no guNotpatti-satya bolavuM mArI ka sAva sahaja-savacananA vicAre jJAna- kharo naya- sadAcAra-jJAnano abhyAsa- vibhAva tyAgavA satsAdhana- sahajAtma svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma cayALIvA (saurASTra) vi. saMvat 224 ati dehavilaya rAnoda (saurASTra) samakitanAM mULa bAra vrata- satpuruSanA joge vratAdi saphaLa -AraMbha parigrahanuM saMkSepapaNuM zuddha-satsaMge zalya TaLe-ziSyo upara moha-nitya bhikhArI-sAcA deva, vi.saMvat 1007 caitra kRSNa dharma, gurunuM oLakhANa-bAhyAMtara graMthi ziSya-satpuruSanAM lakSaNa- 12 abhavyanA tAryA na tare-- zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA AtmasvarUpa-7 pada-kevaLajJAna -samyaktvanA prakAra- svabhAvasthiti 11 A kALamAM mokSa-zubhAzubha kriyA-sahaja samAdhi- 714 -samyaka darzana zreSTha darzana jANe phaLa-jainanA mithyAtva gaye phaLa jainanA sAdhu-sAcuM jJAna-manuSyaavatAra paNa vRthA-sAcA puruSanuM oLakhANa-kharekharuM pApa-alpa vyavahAranI moTAI, ahaMkAra-parigraha- 720 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org maryAdA-kodhAdinAM paccakhANa ekatva bhAvanA-brahmacarya -potAnuM svarUpa kSaNika AyuSa moTAInI tRSNA" ajJAnInI kriyA niSphaLa- vibhAva te mithyAtva-adhamAdhama puraSanAM lakSaNa- nAkanI rAkha-dehanuM svarUpa- saMsAraprItithI parAdhInatAnAM duHkha-sAco zrAvaka- ( 56 ) 958 zrI vyAkhyAnasAra-1 1 paheluM guNasthAna-graMthibhada -cothuM guNasthAnaka ra guNasthAnakomAM Atmaanubhava 3 kevaLajJAna, mokSa 7 A kALamAM mokSa 736 736 737 737 12 sakAma ane akAma nirjarA 16 laukika ane lokottara mArga 737 738 avicArathI bhUla-krodha- ahaMkAra 13 paMdara bhede siddha zAthI - loMca zA mATe ?-jAtrAno hetu -satpuruSano upadeza niSkAraNamAM karuNAthI-mahAvIrabhagavAna kA -jJAnInuM saMgamAM vartana- vADA ane matAgraha-kharo jainamAe~-zAzvatamArga -dharmanuM mithyAbhimAna- mahA 15 15mI ma gema pIke eka tong 55nI beTI tu khUhAyaka bharata kolDa sTeDa kAsTa, *ii 5,5 kAnDara.. ana 727 vaiSNavaguruo-liMgadhArIpaNuM, pampa AtmajJAnIpaNuM 14 dehano pratyakSa anubhava chatAM anubhava mUrchA-dehAtmabuddhi ane samakita- samakitano anubhava-paccakhANa -kalpita jJAnI- aMtaraMga gAMTha-sAdhuno AhAra -mArga-tRSNA kema ghaTe ? garama 729 1956 18 anaMtAnubaMdhI kaSAya 23 kevalajJAna saMbaMdhI vivecana -anubhavagamya ane buddhigamya nirNayo 27 jJAnakSINatAthI matabheda zruta zravaNAdinI niSphaLatA sUma 29 alpa alpa zaMkAothI gUMca- ma -aTakA ma rAte 30 graMthibheda ane puruSArtha Puch daravAkara karmaprakRti ane samyaktvanuM sAmarthya 204 *** *** 33 samyakatvanuM svarUpa- samyakatvaprAptimAM aMtarAya mitro 35 A kALamAM mokSa ane jJAna, tvadarzana, cAritra 738 739 739 740 740 740 740 koTio 948 740 eka sAmAjika ar upayo sahajAtma svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma 41 43 mokamA karavAnI dhAra jevo 44 bAdara ane bAkriyAno niSedha thayALIyA (saurASTra) 49 jJAnInI AjJA ane svacchaMdapaNuM vi. saMvat 124 bAule 51 cha padanI niHzaMkatA-zraddhA be prakAre dehavilaya rAbAda (saurASTra) 53 matijJAna ane mana paryava vi.saMvat 1197 vatra cha 57 samyakatva ane niya samyaktva thayAnI khabara -tapanuM abhimAna ghaTavA- kalyANanI kUMcI-samakita kema thAya ? - sUtra ane anubhavadhAnIkarma- nikAcitakarma- jagatanI mAMjagaDa ane kalpanA- samyaka darzana ane jJAna-taravAno kAmI- jIvanuM svarUpa ane kuLadharmano Agraha -manuSyabhavamAM vicAra kartavya 741 741 741 741 742 bhinna bhinna avasthA 61 samyaktvanAM lakSaNo zrImad rAjacaMdra 60 samyaktva khetI prAdisAMta saMsAra 742 742 742 kara AtmajJAnAdinuM sUkSma svarUpa prakAzavAmAM hatu 742 731 63 karma ane karmabaMdhanA prakAra 743 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 743 67 samyaktvanuM kevaLajJAnane maheNuM 743 kaTa gunyAdi vAMcavAmAM maMgaLAcaraNa http://www.ShrimadRajchandra.org 66 samyaktvanAM anyoktithI dUSaNa -tenI mahattA (40) 103 vyakta, avyakta kriyA-kriyAzI (thato) pAMca prakArano bodha 105 bAhyAyaMtara viratipaNuM- momAvI mithyAtva 748 748 ane anukrama 743 108 bAra prakAranI viratimAM 69 Atmajanita sukha ane mokSasukha 743 jIvAjIvanI virati 748 70 kevaLajJAnInuM oLakhANa 743 139 jJAnInI vANI ane AjJA 749 71 kevaLajJAnanuM svarUpa samajavA- mati ane zrutAdinA saMbaMdha ane bheda 744 73 jJAnInA mArge ane AjJAe cAlanArane karmabaMdha nathI chatAM 111 vastusvarUpanuM pratiSThitapaNuM 749 113 lokanA padArthanuM pravartana jJAnInI AjJA pramANe 749 114 kALa aupacArika dravya- 749 'IriyApatha'nI kriyA 744 Urdhvapracaya, tirthaMkapracaya 74 vidyArthI karmabaMdhana ane mukti 744 76 kSetrasamAsanI vAto. 1956 zraddhA 744 118 asaMkhyA 117 dravyanA anaMtA dharma 749 16 dara vedAMta ane jina ke vara samAveza 745 77 jJAnanA ATha prakAra 79 karma ane nirjarA 80 mokSa thato nathI. tAtparya gAmamA 744 khAvAya che -- 6 - 744 samajAya che'nuM ta 81 nava padArtha sadbhAva mA ko 3473165 ! - 745 A bahAravAra ara #vv5%87%8b/745 nIM 53ne kaTAnDara maga 745 83 nave tattvano va-ajIvamAM gad 84 nigoda ane kaMdamULamAM anaMtA jIva 85 samyakatva thavA 86 jIvamAM saMkoca-vistAra zakti 88 padArthanI aciMtya zakti vi. 89 parabhAvanA sUkSma nirUpaNanAM ja kAraNa hara jIvanuM alpajJapaNuM-uttama rasto dravyanA sAmarthyanI 1919 anubhavasiddhino puruSArtha 94 karmabaMdhamAM sUkSma pudagala paramANunuM grahaNa kyAMthI ? 204 amAne. ane siddhAMtamArga - 7450 gaNuAra anubhavagamya-siddhAMtanA dAkhalA sahaja 745 rAjacandra bhinna bhinna avasthA 745 janma - 746 (saurASTra) 19 kSayopazama uparAMtanI vAto- kareDiyAM karI graMthibheda karatAM mokSanI chApa 6624 taMtra 42, tera teramuM ane sAtamuM guNasthAnaka dehavilaya saMvat mArti 2,746 (18) 144 pahelA ane cothA guNasthAnakamAM begaNuM 1667 caitra vadazA ane bhAvanI bhinnatA 746 69 kAr rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 148 sAtamA guNasthAnaka uparano 8 sAtamAM 752 vicAra siMhanA dRSTAMte manabhedAdi ane satyanI pratIti 753 1para pariNAma ane bAdarakriyA 753 118 asaMkhyAta ane anaMta samayaH 119 naya pramANano aMza mAtra- nayanuM svarUpa no aMza ma 749 749 2017 126 kevaLajJAna ane rAgadveSa 750 127 guNa ane guNI 750 nAnA samaya ama 129 jJAna ane ajJAna-'jaina'mArga, bhA - jainapaNuM 751 *eka* 131 sUtra ane siddhAMto-upadezamArga 751 133 siddhAMta ane tarka 751 6 137 136 supratItithI siddhAMta 1948 751 752 752 747 97 nAmakarmano saMbaMdha 747 9. viratiaviratipaNAnA bAra prakAra-aviratipaNAnI pApakriyA 747 153 DahApaNa ane svacchaMda maTADavA - samyaktvaprApti-jina pratimAthI zAMta dazAnI prIti 753 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (46) 154 janamArgamAM gacchonI paraspara 193 tyAganI AvazyakatA, prakAra- mAnyatA-navakoTi 753 tyAganI kasarata, abhyAsa kevA 155 mokSamArga ane rUDhi 753 prakAre 757 156 samyakatvanI camatkRti 753 ) 199 anaMtAnubaMdhI Adi kaSAya- tenA 157 mokSamArganI prApti durdhara puruSArthathI 754 udaya ane kSayano krama tathA baMdha 758 158 sUtrAdinI saphaLatA-vyavahAranA ra01 ghanaghAtI ane adhAta karmanA bheda ane mokSamArga 754 kSaya saMbaMdhI 758 161 mithyAtva ane samyakatva- 202 ghelachA cAritramohanIyano paryAya 758 163 vicAra, jJAna...ma.kSa 754 ra03 saMjJAnA vividha bheda 758 165 karmaparamANunA daizyapaNA saMbaMdhI 754 204 karma yA prakRtinA prakAra 759 166 padArthanuM dharmanuM vaktavya 754 205 bhAva athavA svabhAva ane 167 yathApravRtti Adi karaNa- visAva 759 P 206 kALanA aNuonuM pRthakatva ane dharmAstikAyAdinI pradezAtmakatA 759 755 ra0 vastu ane guNaparyAya 359 tu 755 rAjya padArthamAtramAM rahelI tripadI navA sa ane kALa 759 sAra padArthamAM vartatuM khacakra 759 161 bephAM nAyaba ma dravyAnuyogAdi huM bahAra 755 TIA)(T ( ra13 padArthanA gamanamAM samakoNanuM 204 759 yujanakaraNa ane guNakaraNa 109 karmaprakRtinA baMdhAdi bhAva varNavanAra puruSa izvara koTinA 171 jAtismaraNa matijJAnano bheda 754 1956 172 AjJA ane adattagrahaNa 755 173 upadezanA mukhya cAra prakAraH 174 paramANunA guNa ane paryAya- tenA vicArathI anukrame jJAna 755 175 tejasa ane kArpaNa zarIra caNa 755 177 cAra anuyoganA vicArathI nirjarA 755 1946 179 pudgala paryAyAdinuM sukSma kathana AtmArthe 10 mAna ane matAgraha mArgamAM ADA staMbharUpa 181 svAdhyAyanA bheda 424 L jANo kAraNa mULAnA sano sAda 756 nA zrImAn rAjacandra 959 bhinna bhinna avasthA 756 2756 (saurASTra) 214 iMdriya ane atIndriya jJAna 220 (AtmAnA) astitvanuM A 1948 mAsavuM: samyakatvanuM aMga rarara dharma saMbaMdhI (zrI ratnakaraDa zrAvakAcAra) zrI vyAkhyAnasAra-2 1 jJAna ane vairAgya-jJAnInAM vacana vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 182 dharmanA mukhya cAra aMga 183 mithyAtvanA bheda ane mithyAtva guNasthAnaka 187 ov 2 mithyAtvaguNasthAnaka 188 bIjuM guNasthAnaka 189 zvetAmbara ane digaMbaradRSTie kevaLajJAna 192 oghaAsthAthI vicAra sahita AsthA 756 dihavilaya rAbAda (saurASTra) -chadmastha' ane 'zailezIkaraNanA 950 990 OM OM OM OM 761 artha-mokSamAM anubhava- Urdhvagamana-bharata, sagara ane vi.saM 1567 caitra kRSNa namirAjanI kathAo 762 2 dharmanuM anAdipaNuM-karmaprakRtinAM 756 ne rAjacaMdra saMkramaNAdi karma 763 7i53 avasthA 3 karmagranthamAMthI samyakatva, guNasthAnaka, 757 757 udaya, baMdha, bAdara, sUkSmAdi 4 aSTapAhuDa-dravya ane paryAya -vedodaya-jina ane jaina- cha darzana-AtmAno sanAtana 763 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org (59 ) dharma jJAnIno Azraya- vastu vyavaccheda ane puruSArtha 5 cAra puruSArtha-mokSamArga- samyajJAna-jIvanA bheda 764 6 jAtismaraNajJAna-AtmAnI nityatA-apramattaguNasthAnaka -smRti-graMthinA bheda- Ayukrama saMbaMdhI karmagranthamAMthI 7 mokSamALAmAMthI hemacaMdrAcArya . sarasvatI-saMsAranA prapaMcanAM kAraNa 9 'yogadRSTi' saMbaMdhI-sUtra- siddhAMta-jinamudrA-traNa prakAre 18 aMtavRtti ane tenI pratIti- samyakdRSTinI nirjarA-gADha, avagADhAdi samyaktva ane 766) guNasthAnaka -dharmanI kasoTI- AcAryanI javAbadArI-Adarza samyakRrdaSTi gRhastha 778 19 avadhi, mana paryavajJAnAdi saMbaMdhI 779 6058 769 769 20 ArAdhanA, tenA prakAra ane vidhi-labdhi, siddhi AtmA ane mRtyu-sthavirakalpa, jinakalpa 21 jinano ahiMsAdharma hiMdI- yuropIyanonA vidyAbhyAsa rara vedanIyakarmanI sthiti ane 779 780 izvarapaNuM 1956 10 bhagavatI ArAdhanA'-mokSamArganI agamyatA ane saraLatA 76956 {{{iv> baMdha-prakRtiono eka sAthe baMdha-mULauttara prakRtionA baMdha 781 eka i H pA 23 Ayuno baMdha-udaya ane tame eka a * 781 -sAMkaDo mArga zUravIrapaNuM. tama jJAnInI AjJA (tamAre mAthe kAnUnI na ne amArA jevA che) puruSArthanI atyAre ma preraNA aDadhA DajhA **kAmasara 770 akasa 11 'bhagavatI ArAdhanA'mAMthIH phesa pariNAma, lezyA tathA yoga-ma baMdha, Asava, saMvara-darzana 1948- ane jJAnamAM bhUla-bhedajJAna 12 jJAnadarzananuM phaLa HIND maLe te 772 13 devAgamastotra-AptanAM lakSaNa-karaNAnuyoga, dravyAnuyoga -nirAkuLatA e sukha- caitanyanI spaSTatA-mukti- mohanIya ane vedanIya- jinakalpIpaNAnA guNo- cetanAnAM prakAra 14 Indriya, mana ane AtmA 16 zrAvakaAzrayI aNuvrata viSe JI(c) 17 digaMbara zvetAMbaranA abhiprAye kevaLajJAna-tejas ane kArmaNAdi zarIra ATha caka pradeza -motanI auSadhi udIraNA - 24 jJAnAvaraNIyAdi ane bAbA rAma akSayopazamabhAva -jJAna, darzana ane AAA - u ke sA vIryanuM kAma -karmaprakRtinA varNanamAM cokasAI 25 jJAnaH doro parovela soya bhAratano - 26 jJAna ane darzana keTalAka - zabdArtha-bhAvArtha 782 948 782 sahi 773 rupa mA 27 cayopacaya, cayAcaya-ciMtAnI zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA janma 783 783 OM jra OM OM OM 781 zarIra para asara-vanaspatimAM AtmA 783 28 sAdhu, yati, muni, RSi yavALIyA (saurASTra) 29 bhavya ane abhavya vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 150 dehavilaya rAnoda (saurASTra) vi.saMvat 17 caitra kRSNa 74 68. 774 776 kAr rAjacaMdra bhi776nna avasthA 30 baMdha ane mokSa-pradezAdi baMdha -vipAka-cAvA koNa ?- (tIrthaMkarAdine) terame guNasthAnake samayavartI baMdha-kaSAyano rasa -zravaNa, mananAdi AtmA saMbaMdhI vicAramAM kAmanuM bahAnuM 784 15 samyakRrdaSTipuruSonI pravRtti 785 16 siddhi labdhi 785 17 vIryamaMdatA-kAma karI levA 777 yogya samaya 785 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 18 jJAnIpuruSonI vyavahAramAM dRSTi- sa~pAdhi, samAdhi kema rAkhavI ? -vyavahAramAM Atmakartavya karmarUpI karaja 23 AtmAno apramattaupayoga- karaNAnuyoga ane caraNAnuyoga (60 ) 18 moTuM Azcarya 026 19 te dazA zAthI avarAI ? 798 ra0 koI brahmarasanA bhogI (pada) 798 785 1 pariga maryAdA 798 rara cetana ane caitanya-nigrantha 785 ane vedAMtanA abhiprAye aneka 798 798 moTa 799 799 799 960 AtyaMtara pariNAma avalokana prastAvanA 788 hAthanoMdha-1 1 svarUpano lakSa na thavAnuM kAraNa 2 cha padano daMDha nizcaya 3 jIvanuM vyApakapaNuM, pariNAmIpaNuM, karmasaMbaMdhAdinA nirNayanI durghaTatA 4 sahaja 1956 789 026 391 1956 791 5 svavicArabhuvanaH kalyANamArga 792 nAyaka prAdhya 7 AtmasAdhanaH AtmAnAM dravya, gAma 794 16 suprIma ka Ama mAM e rIta kAnUnI ka 6 chellI samajaNa kSetra, kALa, bhAva - bahAra 9 sukhane na IcchanAra 2 794 8 manavacanakAyAno saMyamamA795 sannI 5,5 sAsare mAtra 795 mana 10 sthAnamudrA saccidAnaMda ane pad 3. nayapramANAdi-dRSTiviSa gayA pachI -punarjanma che-A kALamAM mAruM janmavuM-chIe te pAmIe-vikarALa kALa, karma, AtmA 11 eTaluM ja zodhAya to badhuM pAmazo 12 mAraga sAcA mila gayA (kAvya) 13 svabhuvanamAM vicAraNAmAM 14 hota AsavA parisavA (kAvya) -jinapravacana. AtmA, paramAtmA, karma 15 anubhava 1940 16 e tyAgI paNa nathI, atyAgI paNa nathI-saMtapaNAnI durlabhatA 17 prakAzajIvana tame A bhaNI vaLo A bodha samyaka che. vi. AtmA kevA svarUpe ra3 cakSu ane mananuM aprApyakArIpaNuM ra4 samaye samaye anaMtA saMyamapariNAma yogadazAmAM AtmAno saMkocavikAsa 25 dhyAna rapha puruSAkAra cidAnaMdaghananuM dhyAna karo. 948 na 27 jIva, vizva, paramANu, ane dhoraNa karmasaMbaMdha anAdi che 29 AtmabhAvanA karavAno krama 1 30 prANa, vANI, rasamAM - the s gAma mA 204 bA ahaMpaNAnuM dhyAna 31 jainasiddhAMtanA granthanI Do. racanAno vicAra sahajAtma svarUpa sadguru 795 nava 796 mana avasthA janma 796 (saurASTra) saM76 mataM dehavilaya rAnoda (saurASTra) vi.saMvat 1987 caitra 796 6 797 | zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA 797 e puruSa yathArthavaktA hato 797 3ra dhanya re divasa A aho ! ' (kAvya) 33 baMdha ane mo 34 cha pada 1948 35 AtmAnA nityatyAdi saMbaMdhI cha darzananI mAnyatAnuM koSTaka 36 buddhi, AtmA, paramAtmAdi saMbaMdhI jinavedAMtAdinAM kathana 37 mahAvIrasvAmInA puruSArtha uparathI bodha-satpuruSanA guNano vicAra karyA vinA potAnI u kalpanAe varte te bhavavRddhi kare 38 mizraguNasthAnaka jevI sthiti- vaizyaveSe ane nigranthabhAve- vibhAvayoga saMbaMdhI vicAraNA- jJAnanuM tAratamya ane udayabaLa- 803 88888888 802 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 61 ) hApuNya lokoe bharatakSetra gheryuM che pramANamAM zraddheyatva jinanI 803 avikaLa zikSA 809 39 vyavahArano vistAra ane kara jainadarzanAdinuM mathana 809 nivRtti-udayarUpa doSa 804 63 dharmAstikAya, adharmAstikAya, 40 cittanI zAMti thavA kareluM samAdhAna 805 41 pratijJA 805 64 siddha AtmAnuM 4ra munio potAnA dehamAM paNa lokasaMsthAnAdinAM rahasya viSe prazno lokAlokaprakAzakapaNuM- agurulaghupaNuM 810 810 mamatvapaNuM karatA nathI 805 65 AtmadhyAna mATe 43 kAmAdino saMyama 805 44 vyavasAyathI nivRtta thavA- 811 prArabdhanI sahaja nivRtti 805 45 saMga ke aMzasaMganivRttirUpa 811 805 COS NE 69 jJAnanA bheda COS OM OM OM OM ka 811 811 810 kALanI pratijJA-nivRttinuM mAhAtmya 46 pratyAkhyAna 47 kSayopazamI jJAna 1956 48 jinavIra-prakAzita dharma ke 05 49 vItarAgadarzana viSe lakhavAnA ka dhArelA granthanA viSaya 50 jaina ane vedAMta paddhatinuM ekIkaraNa karavA vicArelA viSayo jJAnanAratamyatAdi 6 jagatanuM trikALavartIpaNuM 67 vastunuM astitva padArthasvabhAva be prakAre spaSTa 68 guNAtizayatA zuM ? 70 paramAvadhi pachI kevaLajJAna- cI dravyonuM gaNitAtItapaNuM-kevaLajJAnanuM 5 806 vaDagAma khAvo va IAS 806 204 51 jainazAsananI vicAraNA ke para jainapaddhatinA vicAravA lAyaka mULottara prazno 53 nyAyaviSayaka prazno 54 AtmadazA ane lokopakArapravRtti saMbaMdhI 55 AtmapariNAmanI vizeSa sthiratA thavA 56 vAdi dravya saMbaMdhI 57 ke yoga 807 mara ma 807 807 no nirvikalpapaNuM 71 astitvathI mAMDI gaMdha sudhInA .... padomAM zaMkAo-kevaLajJAna ane *&*}}}8 G kAkA no anAdianaMtapaNAnI zaMkAo 72 sarvaprakAzakatA ane sarvavyApakatA -AtmA saMbaMdhI vicAraNIya bAbato rojagA \ 73-74 mArga pravartanA saMbaMdhI vicAraNA jJAna svarupa sattu 75 AtmadhyAnasaMbaMdhI UhApoha zrImAna rAjacandra 808 bhinna bhinna avasthA janma vA808 (saurASTra) 76 AtmAnuM asaMkhyAtaprade zapaNe 77 anaMtapaNuM, mUrtamUrtapaNuM ane baMdhAdi vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 2. 808 dahavilaya 78 kevaLadarzana ane brahma 808 (shree) 79 jinane abhimate AtmA 58 eka caitanyamAM sarva zI rIte ? 808 caitra 80 karmabaMdhano hetu dravya ane 59 vibhAvapariNAma kSINa thavA 60 ciMtanAnusAra AtmAnuM pratibhAsana -vicArazakti ane viSayArtapaNuM-cetananI anutpatti, nityatva ane dravyatva 61 saMpUrNa pratItiyogya vacanaH vItarAganAM-vItarAgatAnA 80849 zrImad rAjacaMdra ? guNa-abhavyatva-dharmAstikAyAdinuM vastutva-sarvajJatA bhinna bhinna avasthA 81 vedAMtanuM AtmAdi saMbaMdhInuM 808 nirUpaNa 82-83 jainamArga 84 mohamayI saMbaMdhI upAdhi parityAgavA 811 812 812 813 814 814 yayayaya 814 815 816 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org ( 62 ) 85 keTalAka svavicAra 817 1 upAsavAyogya samAdhimArga 824 86 deva, guru, dharma 817 2 karma, baMdha, maula 824 Taka jinasaMdeza dhyAnathI 23 mokSa ane mokSamArgarUpa samyaka- tanmayAtmasvarUpa thavA 817 darzanathI bAramA guNasthAnaka 88 apUrva saMyama pragaTavA hAthanoMdha-2 817 1 sahaja zuddha AtmasvarUpa 817 2 sarvajJapadanuM dhyAna karo 817 3 satpuruSone namaskAra 818 4 jinatattvasaMkSepa 818 paryaMta dazAonAM lakSaNa hAthanoMdha-3 1 sarvajJa-jina-vItarAga- sarvajJanuM astitva saMpUrNa jJAna sAmarthyanuM vivecana 2 sarvajJapada zravaNathI mAMDI 824 5 mukhya AvaraNa-mumukSutAdi utpanna thavA 818 svAnubhave siddha karavA yogya 825 3 deva, guru, dharma 825 {{{w> 4 pradeza, samaya, paramANu dravya, 826 826 maha 825 6 jAyane baMdhananA mukhya hetu- rAgadveSanuM kAraNa 1952 7 sarva paradravyathI mukta svarUpa tamamAM rahe anubhavavA-samyaka darzanI Adine udbodhana 1956 819 che. #335 25mI e 819 8 du:kha ane tenuM bIja vagerenI mUha co -karmanAM pAMca kAraNa-tenA kA nahIM 53nI jhAjhare abhAvano krama bha putra 819 9 dhyAna ane svAdhyAya kevaLajJAna kevI dazA bhajatAM Upaje ? 10 sahajAtmasvarUpano lakSa thavA vicArazreNi mana pradeza, sama guNa, paryAya; jaDa cetana ane pacetana sa, 5 mULa dravya ane paryAya 17 -6 duHkhanA AtyaMtika abhAvarUpa mokSano mArga samyak jJAna, darzana varadhama cAritra ane mokSa sakarmajIva, mArA bhAvakarma ane tattvArthapratIti * KK{}G 7 zuddha nirvikalpa caitanyanI unA ne svarUparahasyamaya ukti tamArAthI 826 S ga 820 mA jagata bhinna abhinna bhinnAbhinna che ? 8 kevaLajJAnanuM svarUpa 1948 827 827 828 828 ==== 820 sahajA svarUpa sadguru huM kevaLajJAna kema thAya ? 11 apramatta thavA pratIti karavAyogya zrImAn rAjavandra 10 AkAzavANIH tapa karo bhAvo 12 tIvra vairAgyathI mAMDI aciMtya siddhasvarUpa sudhInA vicAra vi. 13 saMyama, samAdhAna, paddhati ane vRtti 14-15 satya dharmanA uddhAra saMbaMdhI vi.saM. 16 nayadRSTi vicAra meM 17 huM asaMga zuddha chuM. bhinna bhinna avasthA 820 janma yavALIyA (saurASTra) 81 4 bAule dehavilaya 821 1 (saurASTra) 11 dravya, kSetra, kALa ane bhAvI potAnuM svarUpa citrasahita samyakadarzana-jJAna viSe 12 zuddha caitanya-sadbhAvanI pratIti- 8227 caitra bRSNa prazno-dhyAna ane svAdhyAya 822413 ThANAMgamA vicAravA jevuM eka sUtra jinakalpIvat vicaratA puruSa 828 828 829 anubhavasvarUpa che 1. caitanya jinapratimA thavA bi823 zrImad rAjacaMdra 14 avadhUtavatuM, videhIvana, manna avasthA 823 bhagavAnanA svarUpanuM dhyAna 829 19 aMtarAya karanAra kAmAdine 20 samyakdarzana jinavItarAgAdine bhaktipUrvaka namaskAra 823 15 pravRttinI virati saMga ane snehapAzanuM troDavuM 829 824 16 svarUpabodha Adi vicAra 829 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 sarvajJa-vItarAgadeva izvara manuSyadehe te padanI prApti 1. apramattaupayogathI kevaLa akhaMDAkAra svAnubhavasthiti 19 brahmacaryanuM mAhAtmya 0 saMyama 21 jAgRta sattA, jJAyaka sattA, AtmasvarUpa rara AtmadhyAnArthe vicaravAnI bhAvanA http://www.ShrimadRajchandra.org 23 sanmArga, sata deva ane sata guru jayavaMta varto ja vizvamAMnA dravyono vicAra anu da krama 1 1 1956 (93) 829 830 830 830 8 8 8 8 8 8 8 830 25 parama guNamaya cAritrAdinI jarUriyAta-eka granthanI saMkalanA 26 svapara upakAranuM kArya tvarAthI karI levAnI bhAvanAnA maMtrAtmaka vAkyo 27 'sUtrakRttAMga'mAMthI nigrantha pravacananI TatA viSe 28 zarIra saMbaMdhamAM bIjI vAra aprAkRta krama 29 nirvikalpapaNe aMtarmukhavRtti karI AtmadhyAna karavAno krama 30 vItarAgadarzanasaMkSepa eka pustakanI saMkalanA kAvyonI anukramaNikA nAma pAna bhAratIya dAra pataMgo 53 prathama zatakaH granthAraMbha prasaMga raMga bharavA koDe karuM kAmanA. nAbhinaMdana nAtha, vizvavaMdana vijJAnI mahemAno Aja anu AMka krama - 9 16 63; A va ZAIANA 10 204 36 42 1 - praka 2 prabhuprArthanAH jaLahaLa jyotisvarUpa tuM. kevaLa kRpAnidhAna. dharma viSeH dinakara vinA jevo dinano dekhAva dIna kALa koIne nahIM mUke motInI 2 3 3 4 dharma viSeH sAhyabI sukhada hoya 11 5 6 no 7 8 pAmyA moda muni suNI mana viSe, vRttAMta rAjA to *&*}}}}85 1948 azaraNabhAvanA: sarvajJano dharma suzarNa jANI ekatvabhAvanA zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya rAjya-rANI sarva maLI sucaMdana ghI, nA nA 11 DA sahajAla svarUpa sadguru zrImAn rAjacandra bhinna bhinna avasthA 28 janma 12 yavALIyA (saurASTra) 16 ne carcavAmAM hatI yatva anyatvabhAvanAH nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI, nA putra ke bhrAta nA -dekhI AMgaLI Apa eka aDavI, vairAgya vege gayA 16 azucibhAvanA khANa mUtra ne va saMvat 1924 kArtika zuddha 15 13 zrI zAMtinAtha stuti paripUrNa jJAne, paripUrNa dhyAne 14 chatraprabaMdhastha prema-prArthanAH 29 havilaya rAbAda (sau 13) 1 arihaMta AnaMdakArI apArI,tu 167 14 , " 831 831 832 ke che ke je che 833 pAna 37 40 43 44 46 maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM dhAma 47 16 nivRttibodha anaMta saumya nAma duHkha tyAM rahI na mitratA 49 jJAna, dhyAna, vairAgyamaya, 17. sarvamAnya dharma dharma tattva jo pUchyuM mane 56 59 16 2 vavANiyAvAsI vaNika jJAti 14 uttama jatuM vicAra 3 varSika jetapuranA rijhavavA dha kasura nA 15 doharAH jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na koya 16 anityabhAvanAH vidyuta lakSmI prabhutA pataMga 206 rAjapa bhinna bhinna avasthA 17 bhaktino upadezaH zubha 31 16 zItaLatAmaya chAMya rahI 68 36-89 17 17 brahmacarya viSe subhASitaH nIrakhIne navayauvanA, leza na viSayanidAna 82 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 26 yamaniyama saMjama Apa kiyo ra (1) jaDa bhAve jaDa pariName 297 cetana cetana bhAva http://www.ShrimadRajchandra.org 17 sAmAnya manoratha mohinIbhAva vicAra adhIna thaI, nA nIrakhuM nayane paranArI tRSNAnI vicitratA hatI ( 64 ) 30 pa 31 66 90 dInatAi tyAre tAkI paTelAI ane 93 19 17 (ra) parama puruSa prabhu sahasa 297 parama jJAna sukhadhAma 20 17 amUlya tattvavicAra: bahu 32 267 jinavara kahe che jJAna tene sarva jJAna jha 297 puNya kerA puMjathI zubha de. bhavyo sAMbhaLo mAnavano maLyo 107 33 474 AtamabhAvanA bhAvatAM 21 109 17 jinezvaranI vANI: anaMta jIva lahe kevaLajJAna re 387 anaMta bhAva bhedathI bharelI mI 132 34 2. 22 17 pUrNamAlikA maMgalaH tapopadhyAne virUpa thAya 132 39 << ae x 715 mULa mAraga sAMbhaLo jinano re para3 35 718 Atmasiddhi parava 724 paMca paramapada bodhyo, je 13 23 77 laghuvayathI adabhuta thayo, tattvajJAnano bodha 195 1956 39 738 1947 pramANe parama vItarAge 560 apUrva avasara evo 24 79 dRSTibhedathI bhinna bhinna ma ya sanuM pramA kyAre Avaze ? 563 kha GEET matadarzanaH bhinna bhinna mata dekhIe, hAjI 38 837 AtmajJAna samadarzitA zALAnA sIna ka bheda dRSTino eka + 2 196 hA rA karI vicare udayaprayoga varara bhAvanagara 25 107 1 loka puruSasaMsthAne kahyo 2 zuM karavAthI pote sukhI ? 211 211 39 902 jaDa ne caitanya banne dravyano 9 pherI svabhAva bhinna 642 >>>}}}}G 3 jyAM zaMkA tyAM gaNa saMtApa 211 40 954 6 (1) Icche che je jogIjana, 4 je gAyo te saghaLe eka 211 mana no mo R anaMta sukhasvarUpa 659 5 jahAM rAga ne vaLI dveSa rAja 212 (2) Avye bahu 18 nA samadezamAM, 1948, 26 659 154 bIjAM sAdhana bahu karyAM, karI 27 157 nA kalpanA Apa Aja mane ucharaMga anupama, janmakRtArtha joMga jaNAyo 28 258 binA nayana pAve nahIM, 29 264 sa231ma svarupa sadguru zrImAn rA41ca bhinna bhinna avasthA 233 janma chAyA jAya samAI (3) sukhadhAma anaMta susaMta cahIM 659 956 7 huM koNa chuM ? kyAMthI thayo ? yavALIyA (42STra) 960/12 664 zuM svarUpa che mAruM kharuM? mAraga sAcA mila vi. saMvat 1924 kArtika zuddha 15 292 vinaya rAnora (436) 960/14 gayA, chUTa gaye saMdeha 796 hota AsavA parisavA, nahi InameM saMdeha 796 960/20 798 dhanya re divasa A ave / 801 binA nayanakI bAta vIsa doharAH sadgurubhakti hai rahasyaH he prabhu, he prabhu, zuM kahuM ? dInAnAtha dayALa vi.saMvat 1957 caitra kRSNa 5. 295 44 zrImad 2459832 bhinna bhinna avasthA koI brahmarasanA bhogI 390 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www,ShrimadRajchandra,arg nIcenA pRSTha kramAMka para javA mATe tenA 52 kalIka karo 1 * 2 3 4 5 6 no 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 31 32 33 46 47 48 x 2 2 19 20 21 22 23 24 25 rada 27 28 29 30 34 35 36 37 38 39 40 ja 41 42 43 44 45 49 50 51 para 53 54 55 pada 57 58 59 60 61 dara 63 64 65 dada 67 68 69 30 71 72 73 74 75 76 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331332 333334 335 336337338339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368369 370 371 372 373 374 375 376 377 378379 380 381 382383384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 390 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www,ShrimadRajchandra,arg 496 497 498 499 500 501 102 103 104 105 106 107 108 109 110 511 512 513 514 515 116 117 118 119 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 133 534 535 536 537 538 139 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 189 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637638639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 FEE 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771772 773 774 775 776777778 779 780 781 782 783784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMta varSa 17 mA pahelAM 1 prathama zataka (zArdUlavikrIDita vRtta) graMthAraMbha prasaMga raMga bharavA, koDe karuM kAmanA; bodhuM dharmada marma bharma haravA, che anyathA kAma nA; bhAkhuM mokSa subodha dharma dhananA, joDe kazuM kAmanA; emAM tattva vicAra sattva sukhadA, prero prabhu kAmanA.1 (chappaya) nAbhinaMdana nAtha, vizvavaMdana vijJAnI; bhava baMdhananA phaMda, karaNa khaMDana sukhadAnI; graMtha paMtha AdyaMta, khaMta preraka bhagavaMtA; akhaMDita arihaMta, taMtahAraka jayavaMtA; zrI maraNaharaNa tAraNataraNa, vizvoddhAraNa agha hare; te RSabhadeva paramezapada, rAyacaMda vaMdana kare. 2 Audio Audio Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org jaLahaLa jyoti zrImad rAjacaMdra prabhu prArthanA (doharA) svarUpa tuM, kevaLa kRpAnidhAna; prema punita tuja peraje, yAMna bhagavAna. 3 Audio nitya niraMjana nitya cho. gaMjanagaMja gumAna; abhivaMdana abhivaMdanA bhayabhaMjana dharmadharaNa tAraNataraNa, zaraNa caraNa pAvanakaraNa, bhayabhaMjana bhagavAna. 4 sanmAna; vidhnaharaNa bhagavAna. 5 bhadrabharaNa bhItiharaNa, sudhAjharaNa zubhavAna; kalezaharaNa ciMtA cUraNa, bhayabhaMjana bhagavAna. 6 avinAzI arihaMta tuM, eka akhaMDa amAna; 1. bhayajana bhagavAna. 7 ajara amara aNajanma AnaMdI apavargI nuM. akaLa gati AziSa anukULa Apaje bhayabhaMjana anumAna; bhagavAna. 8 nirAkAra nirlepa cho. nirmaLa nItinidhAna; nirmohaka nArAyaNA, bhayabhaMjana bhagavAna. 9 sacarAcara svayaM pUNa sukhada soMpaje mAna; sRSTinAtha sarvezvarA, bhayabhaMjana bhagavAna. 10 saMkaTa zoka sakaLa haraNa, nautama jJAna nidAna; icchA vikaLa acaLa karo, bhayabhaMjana bhagavAna. 11 Adhi vyAdhi upAdhine haro taMta tophAna; karuNAnuM karuNA karo, bhayabhaMjana bhagavAna. 12 kiMkaranI kaMkara marti, skUla bhayaMkara bhAna; bhagavAna. 13 kara te snehe haro, bhayabhaMjana zizune Apazo, bhakti muktinuM zakti zizune nIti Arya jAhera che, bhayabhaMjana prIti namratA, bhalI bhaktinuM Apazo, bhayabhaMjana prAne dayA zAMti audAryatA, dharma marma vaNa kaMpa de, bhayabhaMjana dAna; bhagavAna. 14 bhAna; bhagavAna. 15 manadhyAna; saMpa pa bhagavAna. 16 hara ALasa edIpaNuM, edIpaNuM, hara adha ne ajJAna; hara bhramaNA bhArata tI. yabhajana bhagavAna. 17 tana mana dhana ne annanuM, de sukha sudhAsamAna A avanInuM kara bhaluM, bhaya jana vinaya vinaMtI rAyanI, dharo kRpAthI mAnya karo mahArAja te, bhayabhaMjana bhagavAna. 18 dhyAna; bhagavAna. 19 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM dharma viSe (kavita) dinakara vinA jevo, dinano dekhAva dIna, thI vinA jevI jojo, zarvarI sahAya che. pratipALa vinA jevI, prajA purataNI pekho, surasa vinAnI jevI kavitA kAya che; salila vihIna jevI, saritAnI zobhA ane bhanra vihIna jevI, bhAminI bhaLAya che. vade rAyacaMda vIra, ema dharmamarma vinA, mahAna paNa, kukarmI kaLAya che.20 mAnavI Audio 2 (apUrNa) 3 puSpamALA 1 rAtri vyatikramI gaI, prabhAta thayuM. nidrAthI mukta thayA. bhAvanidrA TaLavAno prayatna karajo. ra vyatIta rAtri ane gaI jiMdagI para dRSTi pheravI jAo. 3 saphaLa thayelA vakhatane mATe AnaMda mAno, ane Ajano divasa paNa saphaLa karo. niSphaLa thayelA divasane mATe pazcAttApa karI niSphaLatA vistRta karo. 4 kaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vyatIta thayo. chatAM siddhi thaI nahIM. 5 saphaLajanya ekke banAva tArAthI jo na banyo hoya to pharI pharIne zarama. 6 aghaTita kRtyo thayAM hoya to zaramAIne mana, vacana, kAyAnA yogathI te na karavAnI pratijJA le.. 7 jo tuM svataMtra hoya to saMsArasamAgame tArA AjanA divasanA nIce pramANe bhAga pADaH- (1) 1 prahara -bhaktikartavya. (2) 1 prahara -dharmakartavya. (3) 1 prahara -AhAraprayojana. (4) 1 prahara -vidyAprayojana. (5) 2 prahara -nidrA. (6) 2 prahara -saMsAraprayojana. 8 prahara 8 jo tuM tyAgI hoya to tvacA vagaranI vanitAnuM svarUpa vicArIne saMsAra bhaNI dRSTi karaje. 9 jo tane dharmanuM astitva anukULa na AvatuM hoya to nIce kahuM chuM te vicArI joH- (1) tuM je sthiti bhogave che te zA pramANathI ? (2) AvatI kAlanI vAta zA mATe jANI zakato nathI ? (3) tuM je Icche che te zA mATe maLatuM nathI ? (4) citravicitratAnuM prayojana zuM che ? 10 jo tane astitva pramANabhUta lAgatuM hoya ane tenA mULatattvanI AzaMkA hoya to nIce kahuM chuM-- Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaje. 11 sarva prANImAM sama dRSTi- http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 12 kiMvA koI prANIne jIvitavyarahita karavAM nahIM, gajA uparAMta tenAthI kAma levuM nahIM. 13 kiMvA satpuruSo je raste cAlyA te. 14 mULatattvamAM kyAMya bheda nathI, mAtra dRSTimAM bheda che ema gaNI Azaya samajI pavitra dharmamAM pravartana 15 tuM game te dharma mAnato ho teno mane pakSapAta nathI, mAtra kahevAnuM tAtparya ke je rAhathI saMsAramaLa nAza thAya te bhakti, te dharma ane te sadAcArane tuM sa~vaje karaje 16 game teTalo parataMtra ho topaNa manathI pavitratAne vismaraNa karyA vagara Ajano divasa ramaNIya 17 Aje jo tuM duSkRtamAM dorAto ho to maraNane smara, 18 tArA duHkha-sukhanA banAvonI noMdha Aje koIne duHkha ApavA tatpara thAya to saMbhArI jA. 19 rAjA ho ke raMka ho game te ho, paraMtu A vicAra vicArI sadAcAra bhaNI Avajo ke A kAyAnAM pudgala thoDA vakhatane mATe mAtra sADAtraNa hAtha bhUmi mAMganAra che. 20 tuM rAjA ho to phikara nahIM, paNa pramAda na kara, kAraNa nIcamAM nIca, adhamamAM adhama, vyabhicArano, garbhapAtano, nirdezano, caMDAlano, kasAIno ane vezyAno evo kaNa tuM khAya che. to pachI ? ra1 prajAnAM duHkha, anyAya, kara ane tapAsI jaI Aje ochAM kara. tuM paNa he rAjA ! kALane ghera Avelo parUNo che. kheMca. rara vakIla ho to ethI ardhA vicArane manana karI je. 23 zrImaMta ho to paisAnA upayogane vicAraje. raLavAnuM kAraNa Aje zodhIne kaheje. 24 dhAnyAdikamAM vyApArathI thatI asaMkhya hiMsA saMbhArI nyAyasaMpanna vyApAramAM Aje tAruM citta 5 jo tuM kasAI hoya to tArA jIvanA sukhano vicAra karI AjanA divasamAM praveza kara, 26 jo tuM samajaNo bAlaka hoya to vidyA bhaNI ane AjJA bhaNI dRSTi kara. 27 jo tuM yuvAna hoya to udyama ane brahmacarya bhaNI dRSTi kara. 28 jo tuM vRddha hoya to mota bhaNI dRSTi karI AjanA divasamAM praveza kara. 29 jo tuM strI hoya to tArA pati pratyenI dharmakaraNIne saMbhAra;- doSa thayA hoya tenI kSamA yAca ane kuTuMba bhaNI dRSTi kara. 30 jo tuM kavi hoya to asaMbhavita prazaMsAne saMbhArI jaI AjanA divasamAM praveza kara. 31 jo tuM kRpaNa hoya to,- 3ra jo nuM amalamasta hoya to nepoliyana bonApArTane banne sthitithI smaraNa kara. 33 gaI kAle koI kRtya apUrNa rahyuM hoya to pUrNa karavAno suvicAra karI AjanA divasamAM praveza kara. 34 Aje koI kRtyano AraMbha karavA dhArato ho to vivekathI samaya, zakti ane pariNAmane vicArI AjanA divasamAM praveza kara 35 paga muktAM pApa che, jotAM jhera che, ane mAthe maraNa rahyuM che; e vicArI AjanA divasamAM praveza kara, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 5 36 aghora karma karavAmAM Aje tAre paDavuM hoya to rAjaputra ho topaNa bhikSAcarI mAnya karI AjanA divasamAM praveza karaje. 37 bhAgyazAlI ho to tenA AnaMdamAM bIjAne bhAgyazAlI karaje, paraMtu durbhAgyazAlI ho to anyanuM bUruM karatAM rokAI AjanA divasamAM praveza karaje. 38 dharmAcArya ho to tArA anAcAra bhaNI kaTAkSadRSTi karI AjanA divasamAM praveza karaje. 39 anucara ho to priyamAM priya evA zarIranA nibhAvanAra tArA adhirAjanI nimakahalAlI IcchI AjanA divasamAM praveza karaje 40 durAcArI ho to tArI ArogyatA, bhaya, parataMtratA, sthiti ane sukha ene vicArI AjanA divasamAM praveza karaje. 41 du:khI ho to (AjanI) AjIvikA jeTalI AzA rAkhI AjanA divasamAM praveza karaje. jara dharmakaraNIno avazya vakhata meLavI AjanI vyavahArasiddhimAM nuM praveza karaje. 43 kadApi prathama praveze anukULatA na hoya topaNa roja jatA divasanuM svarUpa vicArI Aje game tyAre paNa te pavitra vastunuM manana karaje. karaje. 44 AhAra, vihAra, nihAra e saMbaMdhInI tArI prakriyA tapAsI AjanA divasamAM praveza karaje. 45 tuM kArIgara ho to ALasa ane zaktinA geraupayogano vicAra karI jaI AjanA divasamAM praveza 46 tuM game te dhaMdhArthI ho, paraMtu AjIvikArye anyAyasaMpanna dravya upArjana karIza nahIM. yukta kara 47 e smRti grahaNa karyA pachI zaucakriyAyukta thaI bhagavadrubhaktimAM lIna thaI kSamApanA yAca. 48 saMsAraprayojanamAM jo tuM tArA hitane arthe amuka samudAyanuM ahita karI nAkhato ho to aTakaje. 49 julamIne, kAmIne, anADIne uttejana Apato ho to aTakaje. 5 ochAmAM ocho paNa ardha prahara dharmakartavya ane vidyAsaMpattimAM grAhya karaje, 51 jiMdagI TUMkI che, ane jaMjALa lAMbI che, mATe jaMjALa TUMkI kara to sukharUpe jiMdagI lAMbI lAgaze. para strI, putra, kuTuMba, lakSmI ItyAdi badhAM sukha tAre ghera hoya topaNa e sukhamAM gauNatAe du:kha rahyuM che ema gaNI AjanA divasamAM praveza kara, karaje. vicAraje. 53 pavitratAnuM mULa sadAcAra che. 54 mana doraMgI thaI jatuM jALavavAne,- 55 vacana zAMta, madhura, komaLa,satya ane zauca bolavAnI sAmAnya pratijJA laI AjanA divasamAM praveza 56 kAyA maLamUtranuM astitva che, te mATe * huM A zuM ayogya prayojana karI AnaMda mAnuM chuM * ema Aje 57 tAre hAthe koInI AjIvikA Aje tUTavAnI hoya to,- 58 AhArakriyAmAM have teM praveza karyo. mitAhArI akabara sarvottama bAdazAha gaNAyo. 59 jo Aje divase tane sUvAnuM mana thAya, to te vakhate IzvarabhaktiparAyaNa thaje, ke satazAstrano lAbha laI leje. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kare che. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 60 huM samajuM chuM ke ema thavuM durghaTa che, topaNa abhyAsa sarvano upAya che. 61 cAlyuM AvatuM vaira Aje nirmULa karAya to uttama, nahIM to tenI sAvacetI rAkhaje, vara tema navuM vaira vadhArIza nahIM, kAraNa vaira karI keTalA kALanuM sukha bhogavavuM che e vicAra tattvajJAnIo 63 mahAraMbhI, hiMsAyukta vyApAramAM Aje paDavuM paDatuM hoya to aTakaje. 64 bahoLI lakSmI maLatAM chatAM Aje anyAyathI koIno jIva jato hoya to aTakabje. 65 vakhata amulya che, e vAta vicArI AjanA divasanI 2,16,000 vipaLano upayoga karaje, 6 vAstavika sukha mAtra virAgamAM che mATe jaMjALamohinIthI Aje atyaMtaramohinI vadhArIza nahIM. 67 navarAzano divasa hoya to AgaLa kahelI svataMtratA pramANe cAlaje, ka koI prakAranI niSpApI gammata kiMvA anya kaMI niSpApI sAdhana AjanI AnaMdanIyatAne mATe zodha. 69 suyojaka kRtya karavAmAM dorAvuM hoya to vilaMba karavAno Ajano divasa nathI, kAraNa Aja jevo maMgaLadAyaka divasa bIjo nathI. 70 adhikArI ho topaNa prajAhita bhUlIza nahIM, kAraNa jenuM (rAjAnuM) tuM lUNa khAya che, te paNa prajAnA mAnItA nokara che. vartaje. 71 vyAvahArika prayojanamAM paNa upayogapUrvaka vivekI rahevAnI sapratijJA mAnI AjanA divasamAM kara sAyaMkALa thayA pachI vizeSa zAMti leje 73 AjanA divasamAM ATalI vastune bAdha na aNAya to ja vAstavika vicakSaNatA gaNAya (1) ArogyatA. (2) mahattA. (3) pavitratA (4) pharaja. 74 jo Aje tArAthI koI mahAna kAma thatuM hoya to tArA sarva sukhano bhoga paNa ApI deje. 75 karaja e nIca raja (ka+raja) che; 'karaja e yamanA hAthathI nIpajelI vastu che; (kara+ja) kara e rAkSasI rAjAno julamI kara ugharAvanAra che. e hoya to Aje utAraje, ane navuM karatAM aTakaje. 7 divasa saMbaMdhI kRtyano gaNitabhAva have joI jA. 77 savAre smRti ApI che chatAM kaMI ayogya thayuM hoya to pazcAttApa kara ane zikSA le. 78 kaMI paropakAra, dAna, lAbha ke anyanuM hita karIne Avyo ho to AnaMda mAna, nirabhimAnI rahe. 79 jANatAM ajANatAM paNa viparIta thayuM hoya to have te mATe aTakaje. 80 vyavahArano niyama rAkhaje ane navarAze saMsAranI nivRtti zodhaje. 81 Aja jevo uttama divasa bhogavyo, tevI tArI jiMdagI bhogavavAne mATe tuM AnaMdita thA to ja A- dara Aja je paLe tuM mArI kathA manana kare che, te ja tAruM AyuSya samajI savRttimAM dorAje. 83 satpuruSa viduranA kahyA pramANe Aje evuM kRtya karaje ke rAtre sukhe suvAya. 84 Ajano divasa sonerI che,pavitra che, kRtakRtya thavArUpa che, ema satpuruSoe kahyuM che; mATe mAnya kara. 1 karaja (kara +ja ) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 7 85 jema bane tema AjanA divasa saMbaMdhI, svapatnI saMbaMdhI paNa viSayAsakta ocho raheje. 86 Atmika ane zArIrika zaktinI divyatAnuM te muLa che, e jJAnIonuM anubhavasiddha vacana che. 87 tamAku sUMghavA jevuM nAnuM vyasana paNa hoya to Aje pUrNa kara.-(0) navIna vyasana karatAM aTaka. 88 deza, kALa, mitra e saghaLAMno vicAra sarva manuSye A prabhAtamAM svazakti samAna karavo ucita che. 89 Aje keTalA satpuruSono samAgama thayo, Aje vAstavika AnaMdasvarUpa zuM thayuM ? e ciMtavana viralA puruSo kare che. 90 Aje tuM game tevA bhayaMkara paNa uttama kRtyamAM tatpara ho to nAhimmata thaIza nahIM. 91 zuddha saccidAnaMda, karuNAmaya paramezvaranI bhakti e AjanAM tArAM satkRtyanuM jIvana che. hara tAruM, tArA kuTuMbanuM, mitranuM, putranuM, patnInuM, mAtApitAnuM, gurunuM, vidvAnanuM, satpuruSanuM yathAzakti hita, sanmAna, vinaya, lAbhanuM karttavya thayuM hoya to AjanA divasanI te sugaMdhI che. 93 jene ghera A divasa kleza vagarano, svacchatAthI, zaucatAthI, saMpathI, saMtoSathI, saumyatAthI, snehathI, sabhyatAthI, sukhathI jaze tene ghera pavitratAno vAsa che. 94 kuzala ane kahyAgarA putro, AjJAvalaMbanI dharmayukta anucaro, sadguNI suMdarI, saMpIluM kuTuMba, satpuruSa jevI potAnI dazA je puruSanI haze teno Ajano divasa ApaNe saghaLAne vaMdanIya che. 95 e sarva lakSaNasaMyukta thavA je puruSa vicakSaNatAthI prayatna kare che teno divasa ApaNane mAnanIya che. 96 ethI pratibhAvavALuM vartana jyAM macI rahyuM che te ghara ApaNI kaTAkSardaSTinI rekhA che. 97 bhale tArI AjIvikA jeTaluM tuM prApta karato ho, paraMtu nirupAdhimaya hoya to upAdhimaya peluM rAjasukha icchI tAro Ajano divasa apavitra karIza nahIM. .- 98 koIe tane kaDavuM kathana kahyuM hoya te vakhatamAM sahanazIlatA-nirupayogI paNa, 99 divasanI bhUla mATe rAtre hasaje, paraMtu tevuM hasavuM pharIthI na thAya te lakSita rAkhaje. 100 Aje kaMI buddhiprabhAva vadhAryo hoya, Atmika zakti ujavALI hoya, pavitra kRtyanI vRddhi karI hoya to 101 ayogya rIte Aje tArI koI zaktino upayoga karIza nahIM-maryAdAlopanathI karavo paDe to pApabhIru raheje. 102 saraLatA e dharmanuM bIjasvarUpa che, prajJAe karI saraLatA sevAI hoya to Ajano divasa sarvottama che. 103 bAI, rAjapatnI ho ke dInajanapatnI ho, paraMtu mane tenI kaMI darakAra nathI. maryAdAthI vartatI meM to zuM paNa pavitra jJAnIoe prazaMsI che. 104 sadguNathI karIne jo tamArA upara jagatano prazasta moha haze to huM bAI, tamane huM vaMdana karuM chuM. 105 bahumAna, namrabhAva, vizuddha aMtaHkaraNathI paramAtmAnA guNasaMbaMdhI ciMtavana, zravaNa, manana, kIrtana, pUjA, arcA e jJAnIpuruSoe vakhANyAM che. mATe Ajano divasa zobhAvajo. 106 sazIlavAna sukhI che. durAcArI duHkhI che. e vAta jo mAnya na hoya to atyArathI tame lakSa rAkhI te vAta vicArI jao, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 107 A saghaLAMno sahelo upAya Aje kahI dauM chuM ke doSane oLakhI doSane TALavA. 108 lAMbI TUMkI ke kramAnukrama game te svarUpe A mArI karelI, pavitratAnAM puSpothI chavAyelI mALA prabhAtanA vakhatamAM, sAyaMkALe ane anya anukULa nivRttie vicAravAthI maMgaLadAyaka thaze. vizeSa zuM karuM ? 3 kALa koIne nahIM mUke (harigIta) motItaNI mALA gaLAmAM mUlyavaMtI malakatI, hIrAtaNA zubha hArathI bahu kaMThakAMti jhaLakatI; AbhUSaNothI opatA bhAgyA maraNane joIne, jana jANIe mana mArnIe nava kALa mUke koIne. 1 maNimaya mugaTa mAthe dharIne karNa kuMDaLa nAkhatA, kAMcana kaDAM karamAM dharI, kIye kacAza na rAkhatA; paLamAM paDyA pRthvIparti e bhAna bhUtaLa khoIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke koIne. 2 daza AMgaLImAM mAMgalika mudrA jaDita mANikyathI, je parama preme pe'ranA poMcI kaLA bArIkathI; e veDha vIMTI sarva choDI cAliyA mukha dhoIne, jana jANIe mana mArnIe nava kALa mUke koIne 3 mUcha vAMkaDI karI phAMkaDA thaI lIMbu dharatA te pare, kApela rAkhI kAtarA harakoInAM haiyAM phare 3 e sAMkaDImAM AviyA chaTA tajI sahu soIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke koIne, 4 cho khaMDanA adhirAja je caDe karIne nIpajyA. brahmAMDamAM baLavAna thaIne bhUpa bhAre upajyA e catura cakrI cAliyA hotA nahotA hoIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke koIne. 5 je rAjanIrtinipuNatAmAM nyAyavaMtA nIvaDyA, avaLA karyo jenA badhA savaLA sadA pAsA paDyA; e bhAgyazALI bhAgiyA te khaTapaTo sau khoIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke koIne. 6 taravAra bahAdUra TekadhArI pUrNatAmAM pekhiyA, hAthI haNe hAthe karI e kezarI sama dekhiyA; evA bhalA bhaDavIra te aMte rahelA roIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke koIne 7 Audio Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 4 dharma viSe (kavita) sAhyabI sukhada hoya, mAnataNo mada hoya, khamA khamA khuda hoya, te te kazA kAmanuM ? juvAnInuM jora hoya, ezano aMkora hoya, dolatano dora hoya, e te sukha nAmanuM; vaninA vilAsa hoya. prauDhanA prakAza hoya, dakSa jevA dAsa hoya, hoya sukha dhAmanuM; varda rAyacaMda ema, sahadharmane dhAryA vinA, jANI leje sukha e to. bee ja badAmanuM! 1 moTa mAna moDavAne phelapaNuM phoDavAne, jALakuMda toDavAne, hete nija hAthathI; kumatine kApavAne, sumatine sthApavAne, mamatvane mApavAne, sakala siddhAMtathI; mA mokSa mANavAne, ajanmatA ANavAne, jagadIza vaLI jANavAne, bhalI bhAtathI; alaukika 4. sa 1 anupama, dharma dhAraNAne dhAro, sukha anubhavavAne, kharekharI khAMtathI. 2 dinakara vinA jevo, dinano dekhAva dIse, thI vinA jevI rIte, zarvarI suhAya che; prajApati vinA jevI, prajA purataNI pekho, surasa vinAnI jevI salila vihIna jevI, marjhAra viTTIna jevI, kavitA kahAya che; saritAnI zobhA ane, bhAminI bhaLAya che; vade rAyacaMda vIra, saddharmane dhAryA vinA, mAnavI mahAna tema, kukarmI kaLAya che. 3 caturo coMpethI cAhI ciMtAmaNi citta gaNe, paMDito pramANe che pArasamaNi premathI; kavio kalyANarI kalpatara kathe jene, sudhAno sAgara kathe, sAdhu zubha kSemathI; AtmanA uttArane umaMgathI anusaro jo, nirmaLa thavAne kAje, namo nIti nemathI; vade rAyacaMda vIra, evuM vIra, evuM dharmarUpa jANI, "dharmavRtti dhyAna dharo, vilakho na vemathI." 4 Audio 9 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 1 AhAra karavo nahIM bodhavacana 2 AhAra karavo to pudgalanA samUhane ekarUpa mAnI karavo, paNa lubdha thavuM nahIM. 3 AtmalAghA citaMvavI nahIM. 4 tvarAthI nirabhimAnI thavuM. 5 strInuM rUpa nIrakhavuM nahIM. 6 strInuM rUpa jovAI javAya to rAgayukta thavuM nahIM, paNa anityabhAva vicAravo. 7 koI niMdA kare te upara dveSabuddhi rAkhavI nahIM. 8 matamatAMtaramAM paDavuM nahIM. ha mahAvIrano paMtha visarjana karavo nahIM. 10 tripadano upayoga anubhavavo. 11 anAdinuM je smRtimAM che tene vIsarI javuM, 12 smRtimAM nathI te saMbhAro. 13 vedanIya karma udaya thayuM hoya to pUrvakarmasvarUpa vicArI mUMjhAvuM nahIM. 14 vaMdanIyaudaya udaya thAya to 'arveda' pada nizcayanuM ciMtavavuM. 15 puruSaveda hradaya thAya to strInuM zarIra bhinna bhinna karI nihALavuM, jJAnadazAthI, 16 tvarAthI Agraha vastu tajavI. tvarAthI Agraha 'sa' dazA grahavI. 17 paNa bAhya upayoga devo nahIM 18 mamatva e ja baMdha. 19 baMdha e ja duHkha. 20 du:khasukhathI uparAMThA thavuM. 1 saMkalpa-vikalpa tajavo. 2 Atma-upayoga e karma mukavAno upAya. 23 rasAdika AhAra tajavo. 24 pUrva udayI na tajAya to abaMdhapaNe bhogavavo. rRpa che tenI tene soMpo, (avaLI pariNati) raka che te che paNa mana vicAra karavA zaktimAna nathI. 27 kSaNika sukha upara lubdhatA karavI nahIM. 28 samadRSTimAM gajasukumAranuM caritra vicAravuM. 29 rAgAdikathI virakta thavuM e ja samyajJAna. 30 sugaMdhI pudgala sUMghavA nahIM; svAbhAvika tevI bhUmikAmAM gayA to rAga karavo nahIM. 31 durgandha upara dveSa karavo nahIM. 3ra pudgalanI AnivRddhi upara khedakhinna ke rAjI thavuM nahIM. 33 AAra anukrame ocho karavo levo.) 34 kAyotsarga bane to ahorAtrI karavo. (nIkara) eka kalAka karavA cUkavuM nahIM. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 35 dhyAna ekacittathI rAgadveSa mUkIne karavuM. 11 36 dhyAna karyA pachI game te prakArano bhaya utpanna thAya topaNa bIvuM nahIM. abhaya AtmasvarUpa vicAravuM, 'amaradazA jANI caLavicaLa na thavuM.' 37 ekalA zayana karavuM. 38 ekAkI vicAra haMmeza aMtaraMga lAvavo. 39 zaMkA, kaMkhA ke vitigicchA karavI nahIM, jema tvarAe Atmahita thAya evAnI sobata karavI. 40 dravyaguNa joIne paNa rAjI thavuM nahIM. 41 khaTadravyanA guNaparyAya vicAro, 42 sarvane samardaSTie juo. 43 bAhya mitra upara je je IcchA rAkhatA ho te karatAM atyaMtara mitrane tAkIdI Iccho. 44 bAhya strInI je prakAranI IcchA rAkho cho tethI UlaTI rIte AtmAnI strI tarUpa te ja Icchaze. 45 bahAra laDo cho te karatAM atyaMtara mahArAjAne harAvo, 46 ahaMkAra karazo nahIM. 47 koI dveSa kare paNa tame tema karazo nahIM. 48 kSaNe kSaNe mohano saMga mUko. 49 AtmAthI karmAdika anya che, to mamatvarUpa parigrahano tyAga karo. 50 siddhanAM sukha smRtimAM lAvo. 51 eka citte AtmA dhyAvo. pratyakSa anubhava thaze. para bAhya kuTuMba upara rAga karazo nahIM. 53 atyaMtara kuTuMba upara rAga karazo nahIM. 54 strIe puruSAdika upara anurakta thavuM nahIM. 55 vastudharma yAda karo. 56 koI bAMdhanAra nathI, potAnI bhUlathI baMdhAya che. 57 ekane upayogamAM lAvazo to zatru sarve dura jaze. paTa gIta ane gAyana vilApa tulya jANo. 59 AbharaNa e ja dravyabhAra (bhAva) bhArakarma.. 60 pramAda e ja bhaya. 61 apramAda bhAva e ja abhaya pada che. kara jema bane tema tvarAthI pramAda tajo. 63 viSamapaNuM mUkavuM. 64 karmayoge AtmAo navIna navIna deha dhare che. 65 atyaMtara dayA ciMtavavI. 66 sva ane paranA nAtha thAo. 67 bAhya mitra Atmahitano rasto batAve tene atyaMtara mitra tarIke- 68 je bAhya mitro paudgalika vAto ane para vastuno saMga karAve teone tvarAthI tajAya to tajo. ane kadAcit tajAya ema na hoya to atyaMtarathI lubdha ane Asakata thazo nahIM. teone paNa jANatA ho temAMno bodha Apo. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 69 cetanarahita kASTha chedatAM kASTha duHkha mAnatuM nathI. tema tame paNa samadRSTi rAkhajo. 70 yatnAthI cAlavuM. 71 vikArano ghaTADo karajo. 72 satpuruSano samAgama ciMtavajo. maLethI darzanalAbha cUkazo nahIM. 73 kuTuMbaparivAra upara aMtaraMga cAhanA rAkhazo nahIM. 74 nidrA atyaMta lezo nahIM. 75 nakAmo vakhata javA dezo nahI. 76 vyAvahArika kAmathI je vakhata mukta thAo te vakhate ekAMtamAM jaI AtmadazA vicArajo. 77 saMkaTa Avye paNa dharma cUkazo nahIM. 78 asatya bolazo nahIM. 79 Artta raudrane tvarAthI tajo. 80 dharmadhyAnanA upayogamAM cAlavuM. 81 zarIra upara mamatva rAkhazo nahIM. dara AtmadazA nitya acaLa che, teno saMzaya lAvazo nahIM. 83 koInI gupta vAta koIne karazo nahIM. 84 koI upara janma paryaMta dveSabuddhi rAkhazo nahIM. 85 koIne kAMI dveSathI kahevAI javAya to pazcAttApa ghaNo karajo, ane kSamApanA mAgajo, pachIthI tema karazo nahIM. 86 koI tArA upara dveSabuddhi kare, paNa nuM tema karIza nahIM. 87 dhyAna jema bane tema tvarAthI karaje. 88 koIe kRtaghnatA karI hoya tene paNa samardaSTie juo. 89 anyane upadeza ApavAno lakSa che. te karatAM nijadharmamAM vadhAre lakSa karavo. 90 kathana karatAM mathana upara vadhAre lakSa ApavuM. 91 vIranA mArgamAM saMzaya karazo nahIM. hara tema na thAya to kevalIgamya, ema citavajo eTale kA pharaze nahIM. 93 bAhya karaNI karatAM atyaMtara karaNI upara vadhAre lakSa ApavuM. 94 'huM kyAMthI Avyo ?', 'huM kyAM jaIza ?' 'zuM mane baMdhana che ?' 'zuM karavAthI baMdhana jAya ?' 'kema chUTavuM thAya ?' A vAkyo smRtimAM rAkhavAM. 95 strIonA rUpa upara lakSa rAkho cho te karatAM AtmasvarUpa upara lakSa do to hita thAya. 96 dhyAnadazA upara lakSa rAkho cho te karatAM AtmasvarUpa upara lakSa Apazo to upazamabhAva sahajathI thaze ane samasta AtmAone eka dRSTie jozo. ekacittathI anubhava thaze to tamane e IcchA aMdarathI amara thaze. e anubhavasiddha vacana che. 97 koInA avaguNa tarapha dhyAna Apazo nahIM, paNa potAnA avaguNa hoya te te upara vadhAre dRSTi rAkhI guNastha thavuM. hRda baMdhAyelAne je prakAre bAMdhyo tethI UlaTI rIte varto eTale chUTaze. 99 svasthAnake javAno upayoga karajo. 17 mahAvIranI upadezelI bAra bhAvanAo bhAvo 11 mahAvIranA upadezavacananuM manana karo. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 102 mahAvIra prabhu je vATethI taryA ane jevo tapa karyo tevo nirmohapaNe tapa karavo. 103 parabhAvathI virakta thA. 104 jema bane tema AtmAne tvarAthI ArAdho. 105 sama, dama, khama e anubhavo. 106 svarAja padavI svatapa AtmAno lakSa rAkho (do). 107 raheNI upara dhyAna devuM. 108 svadravya anya dravya bhinna bhinna juo. 109 svadravyanA rakSaka tvarAthI thAo. 110 svadravyanA vyApaka tvarAthI thAo. 111 svadravyanA dhAraka tvarAthI thAo. 112 svadravyanA ramaka tvarAthI thAo. 113 svadravyanA grAhaka tvarAthI thAo. 114 svadravyanI rakSakatA upara lakSa rAkho (do.) 115 paradravyanI dhArakatA tvarAthI to. 116 paradravyanI ramaNatA tvarAthI tajo. 117 paradravyanI grAhakatA tvarAthI tajo. 133 13 118 dhyAnanI smRti thAya tyAre sthiratA karI te pachI TADha, tApa, chedana, bhedana ityAdi i dehanA mamatvanA vicAra lAvazo nahI. 119 dhyAnanI smRti thAya tyAre sthiratA karI te pachI deva, manuSya, tiryaMcanA pariSaha paDe to AtmA avinAzI che evo eka upayogathI vicAra lAvazo, to tamone bhaya thaze nahIM ane tvarAthI karmabaMdhathI chUTazo. AtmadazA avazya nihALazo. anaMta jJAna, anaMta darzana, ityAdika i0 Rddhi pAmazo. 120 navarAzanA vakhatamAM nakA yogya gaNAya che phUTa ane niMdA karo cho te karatAM te vakhata jJAnadhyAnamAM lo to kevuM 121 dhIranAra maLe paNa tame devuM vicArIne karajo. 12 dhIranAra vyAjanAM vyAja levA dhare paNa te upara tame khyAla rAkho. 123 tuM devAno khyAla nahIM rAkhe to pachI pastAvo pAmIza. 124 dravyadevuM ApavAnI phikara rAkho cho te karatAM bhAvadevuM ApavA vadhAre tvarA rAkho. 125 devuM ApavA vadhAre tvarA rAkho. 1 chevaTano nirNaya thavo joIe. 9 upayoga tyAM dharma che. mahAvIradevane namaskAra ra sarva prakArano nirNaya tattvajJAnamAM che. 3 AhAra, vihAra, nihAranI niyamitatA, 4 arthanI siddhi. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 20 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AryajIvana uttama puruSoe AcaraNa karyuM che. ////////// 7 nityasmRti 1 je mahAkAma mATe tuM janmyo che, te mahAkAmanuM anuprekSaNa kara. ra dhyAna dharI jA: samAdhistha thA, 3 vyavahArakAmane vicArI jA. jeno pramAda thayo che, te mATe have pramAda na thAya tema kara. jemAM sAsa thayuM hoya, temAMthI have tevuM na thAya tevo bodha che. 4 dRDha yogI cho, tevo ja rahe, 5 koI paNa alpa bhUla tArI smRtimAMthI jatI nathI, e mahAkalyANa che. 6 lepAIza nahIM. 7 mahAgaMbhIra thA. 8 dravya, kSetra, kALa, bhAva vicArI jA. huM cArtha kara. 10 kAryasiddhi karIne cAlyo jA. ////////// 8 sahajaprakRti 1 parahita e ja nijahita samajavuM, ane paraduHkha e potAnuM duHkha samajavuM. 2 sukhaduHkha e banne mananI kalpanA che. 3 kSamA e ja mokSano bhavya daravAjo che. 4 saghaLA sAthe namrabhAvathI vasavuM e ja kharuM bhUSaNa che. 5 zAMtasvabhAva e ja sajjanatAnuM kharuM mULa che. 6 kharA snehInI cAhanA e sajjanatAnuM khAsa lakSaNa che. 7 durjanano ocho sahavAsa. 8 vivekabuddhithI saghaLuM AcaraNa karavuM. 9 dveSabhAva e vastu jherarUpa mAnavI. 10 dharmakarmamAM vRtti rAkhavI. 11 nItinA bAMdhA para paga na mUkavo. 12 jitendriya thavuM. 13 jJAnacarcA ane vidyAvilAsamAM tathA zAstrAdhyayanamAM guMthAvuM, 14 gaMbhIratA rAkhavI. 15 saMsAramAM rahyA chatAM ne te nItithI bhogavatAM chatAM, videhI dazA rAkhavI. 16 paramAtmAnI bhaktimAM gUMthAvuM. 17 paraniMdA e ja sabaLa pApa mAnavuM. 18 durjanatA karI phAvavuM e ja hAravuM, ema mAnavuM. 19 AtmajJAna ane sajjanasaMgata rAkhavAM. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM praznotara prazno uttara 1 jagatamAM AdaravA yogya zuM che ? 1 sadgurunuM vacana. 2 zIghra karavA yogya zuM ? 2 karmano nigraha. 3 mokSatarunuM bIja zuM ? 3 kriyAsahita samyajJAna, 4 sadA tyAgavA yogya zuM ? 4 akArya kAma. 5 sadA pavitra koNa ? 5 jenuM aMtaHkaraNa pApathI rahita hoya te. 9 sadA yauvanavaMta koNa ? 6 tRSNA (lobhadazA). 7 zuravIra koNa ? 7 je strInA kaTAkSathI vIMdhAya nahIM te. 8 mahattAnuM mULa zuM ? 8 koInI pAse prArthanA (yAcanA) na karavI te. 9 sadA jAgRta koNa ? C 10 A duniyAmAM naraka jevuM duHkha zuM ? 10 11 asthira vastu zuM ? 12 A jagatamAM ati gahana zuM ? 13 caMdramAnAM kiraNo samAna zvetakIrtine cha ii ka 13 11 vivekI. parataMtratA (paravaza rahevuM te). yauvana, lakSmI ane AyuSya. 12 strIcaritra ane tethI vadhAre puruSacaritra, sumati ne sajjana. dhAraNa karanAra koNa ? 14 jene cora paNa laI zake nahIM tevo khajAno zuM ? 14 vidyA, satya ane ziyaLavrata. 15 jIvanuM sadA anartha karanAra koNa ? 15 AnuM ane raudradhyAna 16 aMdha koNa ? 16 kAmI ane rAgI. 17 bahero koNa ? 17 je hitakArI vacanane sAMbhaLe nahIM te. 18 mUMgo koNa ? 18 19 zalyanI peThe sadA du:kha denAra zuM ? 19 20 avizvAsa karavA yogya koNa ? je avasara Avye priyavacana na bolI zake te. chAnuM kareluM karma. 20 yuvatI ane asajjana (durjana) mANasa. 21 sadA dhyAnamAM rAkhavA yogya zuM ? 21 saMsAranI asAratA. 33 sadA pUjanika koNa ? 33 vItarAga deva, susAdhu ane sudharma. 10 15 dvAdazAnuprekSA AtmAne paramahitakArI evI dvAdazAnuprekSA eTale vairAgyAdi bhAvabhAvita bAra ciMtavanAonuM svarUpa ciMtana karuM chuM. 1 anitya, 2 azaraNa, 3 saMsAra, 4 ekatva, pa anyatva, ka azuci, 7 Asava, 8 saMvara, 9 nirjarA, 10 loka, 11 bodhidurlabha, 12 dharma. e bAra ciMtavanAomAM prathama nAma kahyAM. enA svabhAvanuM, bhagavAna tIrthaMkara paNa ciMtavana karI saMsAra deha bhogathI virakta thayA che. A ciMtavanAo vairAgyanI mAtA che. samasta jIvonuM hita karavAvALI che. aneka duHkhothI vyApta saMsArI jIvone A 1. ratnakaraMDazrAvakAcAramAMthI prathamanI traNa anuprekSAno A anuvAda che. te apUrNa che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ciMtavanAo bahu uttama zaraNa che. duHkharUpa agnithI taptAyamAna thayelA jIvone zItala padmavananI madhyamAM nivAsa samAna che. paramArthamArga dekhADanArI che. tattvano nirNaya karAvanArI che. samyaktva utpanna karanArI che. azubha dhyAnano nAza karanArI che. dvAdaza ciMtavanA samAna A jIvanuM hita karanAra bIjuM kaMI nathI. bAra aMganuM rahasya che. eTalA mATe A bAra ciMtavanAomAMthI bhAva sahita have anitya anuprekSAnuM ciMtavana karIe chIe. deva, manuSya, nirvaca, e samasta jotajotAmAM pANInA biMdunI peThe ane jhAkaLanA puMjanI peThe viNI jAya che, jotajotAmAM vilayamAna thaI cAlyA jAya che. vaLI A badhAM riddhi, saMpadA, parivAra, svapna samAna che. jevI rIte svapnamAM joyeluM pAchuM nathI dekhAtuM, tevI rIte vinAza pAme che. A jagatamAM dhana, yauvana, jIvana, parivAra samasta kSaNabhaMgura che, ene saMsArI mithyArdaSTi jIva, potAnuM svarUpa, potAnuM hita jANe che. potAnA svarUpanI oLakhANa hoya to parane potAnuM svarUpa kema mAne ? samasta iMdriyajanita sukha je dRSTigocara dekhAya che, te iMdradhanuSyanA raMganI peThe jotajotAmAM nAza thaI jAya che. yauvananuM joza saMdhyAkALanI lAlInI peThe kSaNa kSaNamAM vinAza pAme che, eTalA mATe A mAruM gAma, A mAruM rAjya, A mAruM ghara, A mAruM dhana, A mAruM kuTuMba, evA vikalpa karavA te ja mahAmohano prabhAva che, je je padArtho AMkhathI jovAmAM Ave che, te te samasta nAza pAmaze, enI dekhavA-jANavAvALI iMdriyo che te avazya nAza pAmaze. te mATe AtmAnA hita mATe ja utAvaLe udyama karo, jema eka jahAjamAM aneka dezanA ane aneka jAtinA mANaso bhegA thaI bese che, pachI kinAre jaI nAnA deza prati gamana kare che, tema kuLarUpa jahAjamAM aneka gatithI AvelA prANI bhegA thaI vase che. pachI AyuSya pUruM thaye potapotAnA karmAnusAra cAre gatimAM jaI utpanna thAya che; je dehathI strI, putra, mitra, bhAI vagerenI sAthe saMbaMdha mAnI rAgI thaI rahyo che, te deha agnithI bhasma thaze, vaLI mATI sAthe maLI jaze tathA jIva khAze to viSTA ane kRmikalevararUpa thaze.eka eka paramANu jamIna, AkAzamAM anaMta vibhAgarUpe vIkharAI jaze; pachI kyAMthI maLaze? tethI eno saMbaMdha pAcho prApta nahIM thAya ema nizcaya jANo. strI, putra, mitra, kuTuMbAdimAM mamatA karI, dharma bagADavo te moTo anartha che. je putra, strI, bhAI, mitra, svAmI, sevakAdinAM ekaThAM thayela sukhathI jIvana cAho cho, te samasta kuTuMba zaradakALanAM vAdaLAMnI jema vIkharAI jaze. A saMbaMdha A vakhate dekhAya che te nahIM raheze, jarUra vIkharAI jaze, evo niyama jANo. je rAjyanA arthe ane jamInanA arthe tathA hATa, havelI, makAna tathA AjIvikAne arthe hiMsA, asatya, kapaTa, chaLamAM pravRtti karo cho, bhoLAone Thago cho, pote jorAvara thaI nirbaLane mAro cho, te samasta parigrahano saMbaMdha tamArAthI jarUra vikhuTo paDaze. alpa jIvavAnA nimitte, naraka, tiryaMca gatinA anaMtakALa paryaMta anaMta du:khanA saMtAna na grahaNa karo. enA svAmIpaNAnuM abhimAna karI aneka cAlyAM gayAM. ane aneka pratyakSa cAlyAM jatAM juo cho, mATe have to mamatA choDI, anyAyano parihAra karI, potAnA AtmAnA kalyANa thavAnA kAryamAM pravartana karo. bhAI, mitra, putra, kuTuMbAdika sAthe vasavuM, te jema grISmaRtumAM cAra mArganI vacamAM eka vRkSanI chAyA nIce aneka dezanA vaTemArgu vizrAma laI potapotAne ThekANe jAya che,tema kularUpa vRkSanI chAyAmAM rokAyela, karmane anukULa aneka gatimAM cAlyA jAya che. jenAthI potAnI prIti mAno cho te paNa dareka matalabanA che. AMkhanA rAga jema, kSaNa mAtramAM prItano rAga nAza pAme che. jema eka vRkSa viSe pakSI pUrve saMketa karyA vinA ja AvI vase che, tema kuTuMbanA mANaso saMketa karyA vinA karmane vaza bheLA thaI vIkhare che. e samasta dhana, saMpadA, AjJA, aizvarya, rAjya, iMdriyonA viSayonI sAmagrI jotajotAmAM avazya viyogane prApta thaze. juvAnI madhyAhnanI chAyAnI peThe DhaLI jaze, sthira nahIM raheze. caMdra, sUrya, graha, nakSatrAdika to asta thaI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM parva ni 17 pAchA Uge che, ane hemaMta vasaMtAdika Rtuo paNa jaI jaI pAchI Ave che, paraMtu gayela iMdriyo, yauvana, Ayu, kAyAdika pAchAM nathI AvatAM. jema parvatathI paDatI nadInA taraMga rokAyA vinA cAlyA jAya che, tema AyuSya kSaNakSaNamAM rokAyA vinA vyatIta thAya che. je dehane AdhIna jIvavuM che, te dehane jarjarita karanAruM ghaDapaNa samaya samaya Ave che. ghaDapaNa kevuM che ke juvAnIrUpa vRkSane dagdha karavAne dAvAgni samAna che. te bhAgyarUpa puSpo(mora)ne nAza karanAra dhUmasanI vRSTi che. strInI prItirUpa haraNIne vyAghra samAna che. jJAnanetrane aMdha karavA mATe dhULanI vRSTi samAna che. taparUpa kamaLanA vanane hima samAna che. dInatA utpanna karavAnI mAtA che. tiraskAra vadhAravA mATe dhAI samAna che. utsAha ghaTADavAne tiraskAra jevI che. rUpadhanane coravAvALI che. baLane nAza karavAvALI che. jaMghAbaLa bagADanArI che. ALasane vadhAranArI che. smRtino nAza karanArI A vRddhAvasthA che. motano meLApa karAvanArI dUtI evI vRddhAvasthAne prApta thavAthI potAnA AtmahitanuM vismaraNa karI, sthira thaI rahyA cho te moTo anartha che. vAraMvAra manuSyajanmAdika sAmagrI nahIM maLe. je je netrAdika iMdriyonuM teja che te kSaNakSaNamAM nAza thAya che. samasta saMyoga viyogarUpa jANo. e driyonA viSayamAM rAga karI, koNa koNa nAza nathI thayA? A badhA viSayo paNa nAza pAmI jaze, ane IMdriyo paNa nAza thaI javAnI. kone arthe Atmahita choDI ghora pAparUpa mAThuM dhyAna karo cho ? viSayomAM rAga karI vadhAre vadhAre lIna thaI rahyA cho ? badhA viSayo tamArA hRdayamAM tIvra baLatarA upajAvI vinAza pAmaze. A zarIrane roge karIne haMmezA vyApta jANa, jAvane maraNathI gherAyelo jANa. aizvarya vinAzanI sanmukha jANa. A saMyoga che teno niyamathI viyoga thaze. A samasta viSayo che te AtmAnA svarUpane bhulAvavAvALA che. emAM rAcI traNaloka nAza thaI gayuM che. je viSayonA sevavAthI sukha icchavuM che, te jIvavAne arthe viSa pIvuM che. zItaLa thavAne mATe agnimAM praveza karavA barAbara che. mIThAM bhojanane mATe jheranA vRkSane pANI pAvuM che. viSaya mahAmoha madane upajAvanAra che, eno rAga choDI AtmAnuM kalyANa karavA yatna karo. acAnaka maraNa Avaze, pachI manuSyajanma tema ja jinendrano dharma gayA pachI maLavo anaMtakALamAM durlabha che, jema nadIno pravAha niraMtara cAlyo jAya che, pharI nahIM Ave, tema AyuSya, kAyA, rUpa, baLa, lAvaNya ane indriyazakita gayA pachI pAchAM nahIM Ave, je A pyArAM mAnelAM strIputrAdika najare dekhAya che teno saMyoga nahIM raheze. svapnanA saMyoga samAna jANI, enA arthe anIti pApa choDI, utAvaLe saMyamAdika dhAraNa kara. te iMdrajALanI peThe lokone bhrama upajAvanAruM che. A saMsAramAM dhana, yauvana, jIvana, svajana, parajananA samAgamamAM jIva AMdhaLo thaI rahyo che. te dhanasaMpadA cakravartIone tyAM paNa sthira rahI nahIM, to bIjA puNyahInane tyAM kema sthira raheze ? yauvana, vRddhAvasthAthI nAza thaze. jIvavuM maraNa sahita che. svajana parajana viyoganI sanmukha che. zAmAM sthirabuddhi karo cho ? A kaipha che tene nitya snAna karAvo cho, sugaMdha lagADo cho, AbharaNa vastrAdikathI bhUSita karo cho, nAnA prakAranAM bhojana karAvo cho, vAraMvAra enA ja dAsapaNAmAM kALa vyatIta karo cho; zayyA, Asana, kAmabhoga, nidrA, zItala, uSNa aneka upacArothI ene puSTa karo cho. enA rAgathI evA baMdha thaI gayA cho ke bhakSa, akSa, yogya, ayogya, nyAya, anyAyanA vicArarahita thaI, Atmadharma bagADavo, yazano vinAza karavo, maraNa pAmavuM, narake javuM, nigodane viSe vAsa karavo, e samasta nathI gaNatA. A zarIrano jaLathI bharelA kAcA ghaDAnI peThe jaladI vinAza thaze. A dehano upakAra kRtaghnanA upakAranI peThe viparIta phaLaze. sarpane dUdha sAkaranuM pAna karAvavA samAna potAne mahA duHkha roga, kleza, durdhyAna, asaMyama, kumaraNa ane narakanAM kAraNarUpa zarIra uparano moha che ema nizcayapUrvaka jANo. A zarIrane jema jema viSayAdikathI puSTa karazo, tema tema AtmAne nAza karavAmAM samartha thaze. eka divasa khorAka nahIM Apo Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 to http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bahu duHkha deze. je je zarIramAM rAgI thayA che, te te saMsAramAM nAza thaI, AtmakArya bagADI anaMtAnaMta kALa naraka, nigodamAM bhame che. jemaNe A zarIrane tapasaMyamamAM lagADI kRza karyuM teoe potAnuM hita karyuM che. A iMdriyo che, te jema viSayone bhogave che tema tRSNA vadhAre che; jema agni baLataNathI tRpta thatI nathI, tema iMdriyo viSayothI tRpta thatI nathI. eka eka iMdriyanI viSayanI vAMchanA karI moTA moTA cakravartI rAjA bhraSTa thaI narake jaI pahoMcyA che, to bIjAnuM te zuM kahevuM ? e iMdriyone duHkhadAyI, parAdhIna karanArI, narakamAM pahoMcADanArI jANI, te iMdriyono rAga choDI, ene vaza karo. saMsAramAM jeTalAM niMdya karma karIe chIe te te samasta iMdriyone AdhIna thaI karIe chIe. mATe iMdriyarUpa sarpanA viSathI AtmAnI rakSA karo. A lakSmI che te kSaNabhaMgura che. A lakSmI kulInamAM nathI ramatI. dhIramAM, zUramAM, paMDitamAM, mUrkhamAM, rUpavAnamAM, kurUpamAM, parAkramImAM, kAyaramAM, dharmAtmAmAM, adharmImAM, pApImAM, dAnImAM, kRpaNamAM kyAMya nathI ramatI. e to pUrvajanmamAM puNya karela hoya tenI dAsI che. kupAtra-dAnAdika, kuMtapa karI utpanna thayela jIvane, khoTA bhogamAM, kumArgamAM, madamAM lagADI durgatimAM pahoMcADanArI che. A paMcamakALanI madhyamAM to kupAtra-dAna karI kRtapasyA karI lakSmI Upaje che. te buddhine bagADe che. mahA duHkhathI Upaje che, mahA duHkhathI bhogavAya che. pApamAM lagADe che. dAnabhogamAM kharcyA vinA maraNa thaye, ArtadhyAnathI choDI tiryaMcagatimAM jIva Upaje che. ethI lakSmIne tRSNA vadhAravAvALI, mada upajAvavAvALI jANI, du:khita daridrInA upakAramAM, dharmane vadhAravAvALAM dharmasthAnakomAM, vidyA ApavAmAM, vItarAga siddhAMta lakhAvavAmAM lagADI saphaLa karo. nyAyanA pramANika bhogamAM, jema dharma na bagaDe tema lagADo. A lakSmI jalataraMgavat asthira che. avasaramAM dAna upakAra karI lo. paralokamAM sAthe Avaze nahIM. acAnaka chAMDI maravuM paDaze. je niraMtara lakSmIno saMcaya kare che, dAna bhogamAM laI zakatA nathI, te pote potAne Thage che. pApano AraMbha karI, lakSmIno saMgraha karI, mahA mUrchAthI upArjana karI che, tene bIjAnA hAthamAM ApI, anya dezamAM vyApArAdithI vadhAravA mATe tene sthApana karI, jamInamAM ati dUra cheTe melI ane rAta-divasa enuM ja ciMtavana karatAM karatAM durdhyAnathI maraNa karI durgati jaI pahoMce che. kRpaNane lakSmInuM rakhavAlapaNuM ane dAsapaNuM jANavuM. dUra jamInamAM nAkhIne lakSmIne pahANA samAna karI che, jema bhUmimAM bIjA pahANA rahe che tema lakSmInuM jANo, rAjAnAM, vArasanAM tathA kuTuMbanAM kArya sAdhyAM, paNa potAno deha to bhasma thaI UDI jaze, te pratyakSa nathI dekhatA ? A lakSmI samAna AtmAne ThagavAvALuM bIjuM koI nathI. potAnA samasta paramArthane bhUlI lakSmInA lobhano mAryo rAtri ane divasa dhora AraMbha kare che, vakhatasara bhojana nathI karato. TADhI UnI vedanA sahana kare che. rAgAdikanA duHkhane nathI jANato. ciMtAtura thaI rAtre UMgha nathI leto. lakSmIno lobhI potAnuM maraNa thaze ema nathI gaNato. saMgrAmanA ghora saMkaTamAM jAya che. samudramAM praveza kare che. ghora bhayAnaka rAna parvatamAM jAya che. dharmarahita dezamAM jAya che. jyAM potAnI jAtinuM, kuLanuM ke gharanuM koI dekhavAmAM AvatuM nathI, evA sthAnamAM kevaLa lakSmInA lobhathI bhramaNa karato karato maraNa pAmI durgatimAM jaI pahoMce che. lobhI nahIM karavAnuM tathA nIca bhIlane karavA yogya kAma kare che. to tuM have jineMdranA dharmane pAmIne saMtoSa dhAraNa kara. potAnA puNyane anukUla nyAyamArgane prApta thaI, dhanano saMtoSI thaI, tIvra rAga choDI, nyAyanA viSayabhogomAM ane duHkhita, bhUbhukSita, dIna anAthanA upakAra nimitte dAna, sanmAnamAM lagADa. e lakSmIe anekane ThagIne durgatimAM pahoMcADyA che. lakSmIno saMga karI jagatanA jIva aceta thaI rahyA che. e puNya asta thaye asta thaI jaze. lakSmIno saMgraha karI marI javuM evuM phala lakSmInuM nathI. enAM phala kevaLa upakAra karavo, dharmano mArga calAvavo e che. e pAparUpa lakSmIne grahaNa nathI karatAM tene dhanya che. grahaNa karIne mamatA choDI kSaNa mAtramAM tyAgI dIdhI che tene dhanya che. vizeSa zuM lakhIe ? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 19 te dhana, yauvana, jIvana, kuTuMbanA saMgane pANInAM TIpAM samAna anitya jANI, AtmahitarUpa kAryamAM pravartana karo. saMsAranA jeTalA jeTalA saMbaMdha che teTalA teTalA badhA vinAzika che. evI rIte anitya vicAraNA vicAro. putra, pautro, strI, kuTuMbAdika koI paraloka sAthe gayA nathI ane jaze nahIM. potAnAM upArjana karela puNyapApAdika karma sAthe Avaze. A jAti kuLa rUpAdika tathA nagarAdikano saMbaMdha dehanI sAthe ja vinAza thaze. te anitya ciMtavanA kSaNa mAtra paNa vismaraNa na thAya. jethI parathI mamatva chUTI AtmakAryamAM pravRtti thAya evI anitya bhAvanAnuM varNana karyuM. have azaraNa anuprekSA ciMtavIe chIe. azaraNa anuprekSA 1 A saMsAramAM koI deva, dAnava, indra, manuSya evA nathI ke jenA upara yamarAjAnI phAMsI nathI paDI. mRtyune vaza thatAM koI Azaro nathI. AyuSya pUrNa thavAnA kALamAM indranuM patana kSaNa mAtramAM thAya che. jenA asaMkhyAta deva AjJAkArI sevaka che, je hajAro riddhivALA che, jeno svargamAM asaMkhyAta kALathI nivAsa che, roga kSudhA tRSAdika upadrava rahita jenuM zarIra che, asaMkhyAta baLa parAkramanA je dhAraka che, AvA iMdranuM patana thaI jAya tyAM paNa anya koI zaraNa nathI. jema sa~jjaDa vanamAM vAdhe grahaNa karela haraNanA baccAnI koI rakSA karavAne samartha nathI, tema mRtyuthI prANInI rakSA karavAne koI samartha nathI. A saMsAramAM pUrve anaMtAnaMta puruSa pralayane prApta thayA che. koI zaraNa che ? koI evAM auSadha, maMtra, yaMtra athavA devadAnavArdika nathI ke je eka kSaNa mAtra kALathI rakSA kare. jo koI deva, devI, vaida, maMtra, taMtrAdika eka manuSyanI maraNathI rakSA karata, to manuSya akSaya thaI jAta. mATe mithyA buddhine choDI azaraNa anuprekSA ciMtavo. mUDha loka evA vicAra kare che ke mArA sagAnA hitano ilAja na thayo, auSadha na ApyuM, devatAnuM zaraNa na lIdhuM, upAya karyA vinA marI gayo, evo potAnA svajanano zoka kare che. paNa potAno zoca nathI karato ke huM jamanI dADhanI vacce beTho chuM. je kALane karoDo upAyathI paNa iMdra jevA paNa na rokI zakyA, tene bApaDuM mANasajAta te zuM rokaze ? jema bIjAnuM maraNa thatAM joIe chIe tema mAruM paNa avazya thaze. jema bIjA jIvone strI, putrAdikano viyoga dekhIe chIe, tema mAre paNa viyogamAM koI zaraNa nathI. azubhakarmanI udIraNA thatAM buddhi nAza thAya che, prabaLa karmano udaya thatAM eka upAya kAma nathI Avato, amRta viSa thaI pariName che, taNakhaluM paNa zastra thaI pariName che, potAnA vahAlA mitra paNa vairI thaI pariName che, azubhanA prabaLa udayanA vazathI buddhi viparIta thai pote potAno ja ghAta kare che. jyAre zubha karmano udaya thAya che, tyAre mUrkhane paNa prabaLa buddhi Upaje che. karyA vinA sukhakArI aneka upAya potAnI meLe pragaTa thAya che. vairI mitra thai jAya che, viSa paNa amRta pariName che. jyAre puNyano udaya thAya tyAre samasta upadravakArI vastuo nAnA prakAranA sukha karavAvALI thAya che. te puNyakarmano prabhAva che. pApanA udayathI hAthamAM AveluM dhana kSaNamAtramAM nAza thaI jAya che. puNyanA udayathI ghaNI dUra hoya te vastu paNa prApta thaI jAya che. lAbhAMtarAyano kSayopazama thAya tyAre, vinA yatne nidhiratna pragaTa thAya che. pApa hRdaya thAya tyAre suMdara AcaraNa karato hoya tene paNa doSa, kalaMka AvI paDe che, apavAda apayaza thAya che. yaza nAmakarmanA udayathI samasta apavAda dUra thaI doSa guNarUpa thaI pariName che. saMsAra che te puNyapApanA udayarUpa che. paramArthathI banne udaya (puNya-pApa) paranA karelA ane AtmAthI bhinna jANIne tenA jANanAra athavA sAkSI mAtra raho, harSa ane kheda karo nahIM. pUrve baMdha karela karma te have udaya AvyAM che. potAnAM karyAM dUra nathI thatAM. udaya AvyA pachI ilAja nathI. karmanA kuLa, je janma. jarA, maraNa, roga, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ciMtA, bhaya, vedanA, duHkha Adi AvatAM tenAthI rakSaNa karavA maMtra, taMtra, deva, dAnava, auSadhAdika, koI samartha nathI, karmano udaya AkAza, pAtAla, ke kyAMya paNa nathI choDato. auSadhAdika bAhya nimitta, azubha karmano udaya maMda thatAM upakAra kare che. duSTa, cora, bhIla, vairI tathA siMha, vAgha, sarpAdika gAmamAM ke vanamAM mAre, jalacarAdika pANImAM mAre; paNa azubha karmano udaya jaLamAM, sthaLamAM, vanamAM, samudramAM, pahADamAM, gaDhamAM, gharamAM, zayyAmAM, kuTuMbamAM, rAjArdika sAmaMtonI vacamAM, zastrothI rakSA karatAM chatAM kyAMya paNa nathI choDato. A lokamAM evAM sthAna che ke jemAM sUrya, caMdramAnA udyota tathA pavana tathA vaikriyika riddhivALAM jaI zakatAM nathI, paraMtu karmano udaya to sarvatra jAya che. prabaLa karmano udaya thatAM, vidyA, maMtra, baLa, auSadhi, parAkrama, vahAlA mitra, sAmaMta, hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLa, gaDha, koTa, zastra, sAma, dAma, daMDa, bhedAdika badhA upAya zaraNarUpa thatA nathI. jema udaya thatA sUryane koNa roke ? tema karmanA udayane na rokI zakAya evA jANI samatAbhAvanuM zaraNa grahaNa karo, to azubha karmanI nirjarA thAya, ane navo baMdha na thAya. roga, viyoga, dAridraya, maraNAdikano bhaya choDI parama dhairya grahaNa karo. potAno vItarAgabhAva, saMtoSabhAva, parama samatAbhAva, e ja zaraNa che, bIjuM koI zaraNa nathI. A jIvanA uttama kSamAdika bhAva pote ja zaraNarUpa che. krodhAdika bhAva A loka paralokamAM A jIvanA ghAtaka che. A jIvane kaSAyanI maMdatA A lokamAM hajAro vighnanI nAza karanArI parama zaraNarUpa che, ane paralokamAM naraka tiryaMca gatithI rakSA kare che. maMda-kaSAyInuM devalokamAM tathA uttama manuSyajAtimAM UpajavuM thAya che. jo pUrvakarmanA udayamAM Artta, raudra pariNAma karazo to udIraNAne prApta thayAM, te rokavA koI samartha nathI. kevaLa durgatinAM kAraNa navAM karma vadhAre vadhaze. karmano udaya AvavA mATenAM joItAM bAhya nimitto kSetra, kALa, bhAva maLyA pachI te karmano udaya iMdra, jinendra, maNi, maMtra, auSadhAdika koI paNa rokavA samartha nathI. roganA ilAja to auSadhAdika jagatamAM dekhIe chIe, paraMtu prabaLa karmanA udayane rokavAne auSadhAdika samartha nathI, UlaTA te viparIta thaI pariName che. A jIvane azAtA vedanIya karmano udaya prabaLa thAya tyAre auSadhAdika viparIta thaI pariName che. azAtAno maMda udaya hoya athavA upazama hoya tyAre auSadhAdika upakAra kare che. kAraNa ke maMda udayane rokavAne samartha to alpa zaktivALA paNa thAya che. prabaLa baLavALAne alpa zaktidhAraka rokavAne samartha nathI. A paMcamakALamAM alpa mAtra bAhya dravya, kSetrAdika sAmagrI che, alpa mAtra jJAnAdika che, alpa mAtra puruSArtha che. ane azubhano uMdaya AvavAthI bAhya sAmagrI prabaLa che, to te alpa sAmagrI alpa puruSArthathI prabaLa azAtAnA udayane kema jIte ? moTI nadIono pravAha prabaLa mojAM uchALato cAlyo Avato hoya temAM taravAnI kaLAmAM samartha puruSa paNa tarI nathI zakato. nadInA pravAhano vega maMda thato jAya tyAre taravAnI vidyA jANanAra tarI pAra UtarI jAya che, tevI rIte prabaLa karmanA udayamAM potAne azaraNa jANo. pRthvI ane samudra banne moTAM che, paraMtu pRthvIno cheDo levAne ane samudrane taravAne ghaNAM samartha joIe chIe, paraMtu karma-udayane taravAne samartha thatAM dekhAtAM nathI. A saMsAramAM samyajJAna, samyakdarzana, samyakcAritra, samyakRtapa-saMyama zaraNa che. A cAra ArAdhanA vinA koI zaraNa nathI. tathA uttama kSamAdika daza dharma pratyakSa A lokamAM samasta kaleza, duHkha, maraNa, apamAna, hAnithI rakSA karavAvALAM che. maMda kaSAyanAM phala svAdhIna sukha, AtmarakSA ujjavaLa yaza, kalezarahitapaNuM, uccatA A lokamAM pratyakSa dekhI enuM zaraNa grahaNa karo. paralokamAM enuM phaLa svargaloka che. vizeSamAM vyavahAramAM cAra zaraNa che. arhata, siddha, sAdhu, kevaLajJAnIno prakAzela dharma e ja zaraNa jANavuM. e pramANe ahIM enA zaraNa vinA AtmAnI ujjavaLatA prApta nathI thatI evuM darzAvanArI azaraNa anuprekSA vicArI. 2 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA palAM saMsAra anuprekSA have saMsAra anuprekSAnuM svarUpa vicArIe chIeH- 1 9 A saMsAramAM anAdikALanA mithyAtvanA udayathI aceta thayela jIva, jinendra, sarvajJa vItarAganA prarUpaNa karela satyArtha dharmane prApta nahIM thai cAre gatimAM bhramaNa kare che. saMsAramAM karmarUpa deDha baMdhanathI baMdhAI, parAdhIna thaI, trasaMsthAvaramAM niraMtara ghora duHkha bhogavato vAraMvAra janma maraNa kare che. je je karmanA udaya AvI rasa de che, tenA hRdayamAM potAne dhAraNa karI ajJAnI jIva potAnA svarUpane choDI navAM navAM karmanAM baMdhana kare che. karmanA baMdhane AdhIna thayela prANIne evI koI duHkhanI jAti bAkI nathI rahI ke je teNe nathI bhogavI, badhAM du:kho anaMtAnaMta vAra bhogavI anaMtAnaMta kALa vyatIta thaI gayo. evI rIte anaMta parivartana A saMsAramAM A jIvane thayAM che. evuM koI pudgala saMsAramAM nathI rahyuM ke je jIve zarIrarUpe, AhArarUpe grahaNa nathI karela. anaMta jAtinAM anaMta pudgalonAM zarIra dhArI AhArarUpa (bhojana pAnarRpa) karela che. traNaseM teMtAlIsa ghanarajju pramANa lokamAM evo koI eka paNa pradeza nathI ke jyAM saMsArI jIve anaMtAnaMta janma maraNa nathI karelAM. utsarpiNI avasarpiNI kAlano evo eka paNa samaya bAkI nathI rahyo ke je samayamAM A jIva anaMtavAra nathI janmyo, ane nathI mUo. naraka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAre paryAyomAM A jIve jaghanya AyuSyathI laI utkRSTa AyuSya paryaMta samasta AyuSyanA pramANa dhAraNa karI anaMtavAra janma dharela che. eka anudiza, anuttara vimAnamAM te nathI Upajyo, kAraNa ke e caude vimAnomAM samyakdraSTi vinA anyano utpAda nathI. samyakdRSTine saMsArabhramaNa nathI. karmanI sthitibaMdhanAM sthAna tathA sthitibaMdhane kAraNe asaMkhyAta lokapramANa kaSAyAvyavasAyasthAna, tene kAraNe asaMkhyAta lokapramANa anubhAga baMdhAvyavasAyasthAna tathA jagatazreNInA saMkhyAtamAM bhAga jeTalAM yogasthAnamAMno evo koI bhAva bAkI nathI rahyo ke je saMsArI jIvane nathI thayo. eka samyagdarzana, jJAna, cAritranA yoga bhAva nathI thayA. anya samasta bhAva saMsAramAM anaMtAnaMtavAra thayA che. jinendranA vacananA avalaMbanarahita puruSane mithyAjJAnanA prabhAvathI viparIta buddhi anAdinI thaI rahI che. tethI samyakramArgane nahIM grahaNa karatAM saMsArarUpa vanamAM nAza thaI jIva nigodamAM jaI paDe che. kevI che nigoda ? jemAMthI anaMtAnaMta kAla thAya topaNa nIkaLavuM ghaNuM muzkela che. kadAcit pRthvIkAyamAM, jaLakAyamAM, agnikAyamAM, pavanakAyamAM, pratyeka vanaspatikAyamAM, sAdhAraNa vanaspatikAyamAM lagabhaga samastajJAnano nAza thavAthI jaDarUpa thaI, eka sparza iMdriyadvArA karmanA udayane AdhIna thaI Atmazaktirahita, jihvA, nAsikA, netra, karNAdika iMdriyarahita thaI duHkhamAM dIrgha kALa vyatIta kare che. ane beiMdriya, trIMdriya, caturiMdriyarUpa vikalatraya jIva, AtmajJAnarahita, kevaLa rasanAdika chedriyonA viSayonI ghaNI tRSNAnA mAryA UchaLI UchaLI viSayone arthe paDI paDI mare che, asaMkhyAta kAla vikalayamAM rahI pAchAM ekendriyamAM pharI pharI vAraMvAra kUvA paranA reMTanA ghaDAnI peThe navA navA deha dhAraNa karatAM karatAM cAre gatimAM niraMtara janma, maraNa, bhUkha, tarasa, roga, viyoga, saMtApa bhogavI paribhramaNa anaMtakAla sudhI kare che. enuM nAma saMsAra che, jema UkaLelA AdhaNamAM cokhA sarva tarapha pharatAM chatAM coDavAI jAya che, tema saMsArI jIva karmathI taptAyamAna thaI paribhramaNa kare che, AkAzamAM UDatAM pakSIne bIjuM pakSI mAre che, jaLamAM vicaratAM mAdikane bIjAM macchAdika mAre che, sthaLamAM vicaratAM manuSya pazu Adikane sthaLacArI siMha, vAgha, sarpa vagere duSTa tiryaMca tathA bhIla, mleccha, cora, lUMTArA, mahA nirdaya manuSya mAre che. A saMsAramAM badhAM sthAnamAM niraMtara bhayarUpa thaI niraMtara duHkhamaya paribhramaNa kare che. jema Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zikArInA upadravathI bhayabhIta thayela jIvo moDhuM phADI beThelA ajagaranA moDhAmAM bila jANI praveza kare che, tema ajJAnI jIva bhUkha, tarasa, kAma, kopa vagere tathA iMdriyonA viSayonI tRSNAnA AtApathI saMtApita thaI, viSayAdikarRpa ajagaranA mukhamAM praveza kare che. viSayakaSAyamAM praveza karavo te saMsArarUpa ajagaranuM moTuM che. emAM praveza karI potAnA jJAna, darzana, sukha sattAdi bhAvaprANano nAza karI, nigodamAM acetana tulya thaI, anaMtavAra janma maraNa karatAM anaMtAnaMta kALa vyatIta kare che. tyAM AtmA abhAva tulya che, jJAnArdikano abhAva thayo tyAre nAza paNa thayo. nigodamAM akSarano anaMtamo bhAga jJAna che, te sarvajJe joyela che. trasa paryAyamAM jeTalA duHkhanA prakAra che, te te duHkha anaMtavAra bhogave che. evI koI duHkhanI jAti bAkI nathI rahI je A jIva saMsAramAM nathI pAmyo. A saMsAramAM A jIva anaMta paryAya duHkhamaya pAme che, tyAre koI ekavAra indriyajaninasukhanA paryAya pAme che, te viSayonA AtApa sahita bhaya, zaMkA, saMyukata alpakALa pAme. pachI anaMta paryAya duHkhanA, pachI koI eka paryAya indriyajanita sukhano kadAcit prApta thAya che. have caturgatinuM kAMIka svarUpa paramAgama anusAra ciMtavana karIe chIe. narakanI sapta pRthvI che. temAM ogaNapacAsa bhUmikA che. te bhUmikAmAM corAsI lAkha bila che tene naraka kahIe chIe. tenI vajramaya bhUmi bhIMtanI mAphaka chajela che. keTalAMka bila saMkhyAta yojana lAMbAM pahoLAM che, keTalAMka asaMkhyAta yojana lAMbAM pahoLAM che. te eka eka bilanI chata viSe nArakInAM utpattinAM sthAna che. te UMTanA mukhanA AkAra AdivALAM, sAMkaDAM moDhAvALAM ane UMdhe mAthe che. temAM nArakI jIvo UpajI nIce mAthuM ane upara pagathI AvI vajrAgnimaya pRthvImAM paDI, jema jorathI paDI daDI pAchI UchaLe che tema (nArakI) pRthvI para paDI UchaLatAM loTatAM phare che kevI che narakanI bhUmi ? asaMkhyAta vIMchInA sparzane lIdhe UpajI vedanAthI asaMkhyAta guNI adhika vedanA karavAvALI che, uparanI cAra pRthvInAM cAlIza lAkha bila ane paMcama pRthvInAM be lAkha bila ema beMtAlIsa lAkha bilamAM to kevaLa AtApa, agninI uSNa vedanA che. te narakanI uSNatA jaNAvavAne mATe ahIM koI padArtha dekhavAmAM, jANavAmAM Avato nathI ke jenI sadrazatA kahI jAya; topaNa bhagavAnanA AgamamAM evuM anumAna uSNatAnuM karAvela che, ke lAkha yojanapramANa moTA loDhAnA goLA choDIe to te narakabhUmine nahIM pahoMcatAM, pahoMcatAM pahelAM narakakSetranI uSNatAthI pharI rasarUpa thaI vahI jAya che. (apUrNa) 11 munisamAgama rAjA-he mahArAjA ! Aje huM ApanAM darzana karIne kRtArtha thayo chuM. eka vAra mAruM abaghaDIe baneluM, temaja agAu baneluM sAMbhaLavA yogya caritra sAMbhaLI laIne pachI mane ApanA pavitra jainadharmano sattvaguNI upadeza karo. ATaluM bolyA pachI te baMdha rahyo. muni he rAjA ! dharmane lagatuM tAruM caritra hoya to bhale AnaMda sahita kahI batAva. rAjA-(manamAM) aho ! A mahA munirAje huM rAjA chuM ema kyAMthI jANyuM ! haze. e vAta pachI. hamaNAM to paraNe tene ja gAuM. (prasiddha) he bhagavan ! meM eka pachI eka ema aneka dharmo avalokana karyA. paraMtu te pratyeka dharmamAMthI mArI keTalAMka kAraNothI AsthA UThI gaI. huM jyAre dareka dharma grahaNa karato tyAre temAM guNa vicArIne, paraMtu pAchaLathI koNa jANe ya thAya ke jAmelI Asakti ekadama nAza thaI jAya. jo ke Ama thavAnAM keTalAMka kAraNo paNa hatAM. eka mArI manovRtti evI ja hatI ema nahotuM. koI dharmamAM dharmaguruonuM dhUrtapaNuM dekhIne te dharma choDIne meM bIjo svIkRta karyo. vaLI temAM koI vyabhicAra jevI chITa dekhIne te mUkI daIne trIjo grahaNa karyo. vaLI temAM hiMsAyukata Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 23 huM siddhAMto dekhavAthI te tajI daIne cotho grahaNa karyo. vaLI te tajI devAnI koI kAraNathI pharaja paDavAthI te mukIne pAMcamo dharma grahaNa karyo. ema aneka dharma jainadharma sivAyanA lIdhA ane mUkyA. jainadharmano ekalo vairAgya ja dekhIne mULathI te dharma para mane bhAva coMTyo ja nahoto. ghaNA dharmanI lemelamAM meM chevaTe Avo siddhAMta nakkI karyo ke badhA ya dharma mithyA che. dharmAcAryoe jene jema rucyuM tema potAnI ruci mAphaka pAkhaMDI jALo pAtharI che. bAkI kazuMye nathI. jo dharma pALavAno sRSTino svAbhAvika niyama hota to AkhI sRSTimAM eka ja dharma kAM na hota ? AvA AvA taraMgothI huM kevaLa nAstika thaI gayo. saMsArIzRMgAra e ja meM to mokSa TharAvyuM. pApa nathI, puNya nathI, dharma nathI, karma nathI, svarga nathI, naraka nathI, e saghaLAM pAkhaMDo che. janma pAmavAnuM kAraNa mAtra strI-puruSano saMyoga che, ane jareluM vastra jema kALe karIne nAza pAme che tema A kAyA haLave haLave ghasAI chevaTe jIvanarahita thaI jaI nAza pAme che. bAkI saghaLuM mithyA che. AvuM mArA aMtaHkaraNamAM deDha thavAthI mane jema rucyuM, mane jema gamyuM ane mane jema pAlavyuM tema vartavA mAMDyuM. anItinAM AcaraNa karavA mAMDyAM. rAMkaDI raiyatane pIDavAmAM koI paNa prakAranI kacAza meM rAkhI nahIM. ziyaLavaMtI suMdarIonAM ziyaLabhaMga karAvIne meM AkarA hera bolAvI devAmAM koI paNa prakAranI khAmI rAkhI nahIM. sajjanone daMDavAmAM, saMtone ribAvavAmAM ane durjanone sukha devAmAM meM eTalAM pApa karyAM che ke koi paNa prakAranI nyUnatA rAkhI nathI. huM dhAruM chuM ke meM eTalAM pApa karyAM che ke e pApano eka prabaLa parvata bAMdhyo hoya to te meruthI paNa savAyo thAya ! A saghaLuM thavAnuM kAraNa mAtra luccA dharmAcAryo hatA. AvI ne AvI caMDALamati mArI hamaNAM sudhI rahI. mAtra adbhuta kautuka banyuM ke jethI mane zuddha AstikatA AvI gaI. have e kautuka huM ApanI samakSa nivedana karuM chuM.- huM ujjayanI nagarIno adhipati chuM. mAruM nAma caMdrasiMha che. khAsa dayALuonAM dila dubhAvavAne mATe prabaLa daLa laIne Aje zikArane mATe caDhyo hato. eka raMka haraNanI pAchaLa dhAtAM huM sainyathI vikhUTo paDyo. ane A tarapha te haraNanI pAchaLa azva doDAvato doDAvato nIkaLI paDyo. potAno jAna bacAvavAne mATe kone khAeza na hoya ? ane tema karavA mATe e bicArA haraNe doDavAmAM kazIye kacAza rAkhI nathI. paraMtu e bicArAnI pAchaLa A pApI prANIe potAno julama gujAravA mATe azva doDAvI tenI najadIkamAM AvavA kaMI ochI tadabIra karI nathI. chevaTe A bAgamAM te haraNane pesatuM dekhI kamAna upara bANa caDAvI meM choDI mUkyuM. A vakhate mArA pApI aMtaHkaraNamAM lezamAtra paNa dayAdevIno chAMTo nahoto. AkhI duniyAnA DhImara ane caMDALano saradAra te huM ja houM evuM mAruM kALajuM krUrAvezamAM jhokAM khAtuM hatuM. meM tAkIne mAreluM tIra vyartha javAthI mane bevaDo pApAveza Upajyo, tethI meM mArA ghoDAne paganI pAnI mArIne A tarapha khUba doDAvyo. doDAvatAM doDAvatAM jevo A sAmI dekhAtI jhADInA ghADA madhyabhAgamAM Avyo tevo ja ghoDo Thokara khAIne lacaDyo. lathaDyA bheLo te NaDakI gayo. ane bhaDakI gayA bheLo te Ubho thaI rahyo, jevo ghoDo lathaDyo hato tevo ja mAro eka paga eka bAjunA pAgaDA upara ane bIjo paga nIce bhoMyathI eka veMtane cheTe laTakI rahyo hato. myAnamAMthI takatakatI talavAra paNa nIsarI paDI hatI. AthI karIne jo huM ghoDA uMpara caDavA jAuM to te tIkhI talavAra mane gaLADUMkaDI thavAmAM paLa paNa DhIla kare tema nahotuM ja, ane nIce jyAM dRSTi karI jouM chuM tyAM eka kALo tema ja bhayaMkara nAga paDelo dITho. mArA jevA pApIno prANa levAne kAje ja avatarelo te kALo nAga joIne mAruM kALajuM kaMpI gayuM. mArA aMgeaMga tharathara dhrUjavA maMDyAM. mArI chAtI dhabakavA lAgI. mArI jiMdagI have TUMkI thaze ! re have TUMkI thaze ! Avo dhrAsako mane lAgyo. he bhagavan ! agAu darzAvyA pramANe te vakhate huM nIce UtarI zakuM tema nahoto ane ghoDA upara paNa cahI zakuM tema nahoto. have koIka tadabIra e ja kAraNathI zodhavAmAM huM gUMthAyo. huM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra paraMtu nirarthaka ! kevaLa phokaTa ane veTha ! ! haLavethI karI Agho khasI jaI raste paDuM ema vicAra uThAvIne huM jyAM sAmI dRSTi karuM chuM to tyAM eka vikarALa siMharAjane paDelo dITho. re ! have to huM ziyALAnI TADhathI paNa sogaNo dhrUjavA maMDI gayo. vaLI pAcho vicAramAM paDI gayo. 'khasakIne pAcho vaLuM to kema ?' ema lAgyuM, tyAM to te taraphamAM ghoDAnI pITha para rahelI nAgI poNA bhAganI talavAra dIThI. eTale ahIM AgaLa have mArA vicAra to pUrNa thaI rahyA. jyAM jouM tyAM mota. pachI vicAra zuM kAma Ave ? cAre dizAe mote potAno jabarajasta pahero besADI mUkyo. he mahA munirAja ! Avo camatkArika paraMtu bhayaMkara dekhAva joIne mane mArA jIvananI zaMkA thaI paDI. mAro vahAlo jIva ke huM jethI karIne AkhA brahmAMDanA rAjyanI tulya vaibhava bhogavuM chuM te have A naradeha re ! atyAre mArI zI gati thaI paDI te mArA jevA ! tAne cAlyo jaze || re cAlyo jaze !! are ! atyAre mArI zI viparIta gati thaI paDI ! mArA jevA pApIne Ama ja chAje. le pApI jIva ! tuM ja tArAM kartavya bhogava, teM anekanAM kALajAM bALyAM che, teM aneka raMka prANIone damyAM che; teM aneka saMtone saMtApyA che. teM aneka satI suMdarIonAM ziyaLabhaMga karyAM che. teM aneka manuSyone anyAyathI daMDyA che. TUMkAmAM teM koI paNa prakAranA pApanI kacAza rAkhI nathI, mATe re pApI jIva / have tuM ja tArAM phaLa bhogava. tuM tane jema phAve tema vartato; ane tenI sAthe madamAM AMdhaLo thaIne Ama paNa mAnato ke huM zuM duHkhI thavAno hato ? mane zuM kaSTo paDavAnAM hatAM ? paNa re pApI prANa ! have joI le. tuM e tArA mithyA madanuM phaLa bhogavI le. pApanuM phaLa tuM mAnato hato ke che ja nahIM. paraMtu joI le, atyAre A zuM ? ema huM pazcAttApamAM paDI gayo. are ! hAya ! huM have nahIM ja bacuM ? e viDaMbanA mane thaI paDI. A vakhate mArA pApI aMtaHkaraNamAM ema AvyuM ke jo atyAre mane koIka AvIne ekadama bacAve to kevuM mAMgalika thAya ! e prANadAtA abaghaDI je mAge te ApavA huM baMdhAuM. mAruM AkhA mALavA dezanuM rAjya te mAge to ApatAM DhIla na karuM. ane eTaluM badhuMye ApatAM e mAge to mArI eka hajAra navayauvana rANIo ApI dauM. e mAge to mArI aDhaLaka rAjyalakSmI enA padakamaLamAM dharuM, ane eTaluM badhuMye ApatAM chatAM jo e kaheto hoya to huM eno jiMdagIparyaMta kiMkarano kiMkara thaIne rahuM. paraMtu mane A vakhate koNa jIvanadAna Ape ? AvA AvA taraMgamAM jhokAM khAto khAto huM tamArA pavitra jainadharmamAM UtarI paDyo. enA kathananuM mane A vakhate bhAna thayuM. enA pavitra siddhAMto A vakhate mArA aMtaHkaraNamAM asarakAraka rIte UtarI gayA. ane teNe tenuM kharekharuM manana karavA mAMDyuM, ke jethI A ApanI samakSa AvavAne A pApI prANI pAmyo. vana 1 abhayadAnaH- e sarvotkRSTa dAna che. enA jevuM ekke dAna nathI. A siddhAMta prathama mArA aMtaHkaraNe manana karavA mAMDyo. aho ! A eno siddhAMta kevo nirmaLa ane pavitra che ! koI paNa prANIbhUtane pIDavAmAM mahApApa che. e vAta mane hADohADa UtarI gai gai te pAchI hajAra janmAMtare paNa na casake tevI ! Ama vicAra paNa Avyo ke kadApi punarjanma nahIM hoya ema ghaDIbhara mAnIe topaNa karelI hiMsAnuM kiMcit phaLa paNa A janmamAM maLe che kharuM ja. nahIM to AvI tArI viparIta dazA kyAMthI hota ? tane haMmezAM zikArano pApI zokha lAgyo hato, ane e ja mATe thaIne teM Aje cAhI cAhIne dayALuonAM dila dubhAvavAne A tadabIra karI hatI. to have A tenuM phaLa tane maLyuM. tuM have kevaLa pApI motanA paMjAmAM paDyo. tArAmAM kevaLa hiMsAmati na hota to Avo vakhata tane maLata kema ? na ja maLata. kevaLa A tArI nIca manovRttinuM phaLa che. he pApI AtmA ! have tuM ahIMthI eTale A dehathI mukta thaI game tyAM jA, topaNa e dayAne ja pALaje. have tAre ane A kAyAne judA paDavAmAM zuM DhIla rahI che ? mATe e satya, pavitra ane ahiMsAyukta jainadharmanA jeTalA siddhAMto tArAthI manana thaI zake teTalA kara ane tArA jIvanI zAMti iccha. enA saghaLA siddhAMto Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 25 jJAnadRSTie avalokatAM ane sUkSma buddhie vicAratAM kharA ja che. jema abhayadAna, saMbaMdhIno teno anupama siddhAMta A vakhate tane tArA A anubhavathI kharo lAgyo tema tenA bIjA siddhAMto paNa sUkSmatAthI manana karatAM kharA ja lAgaze. emAM kAMI nyUnAdhika nathI ja. saghaLA dharmamAM dayA saMbaMdhI thoDo thoDo bodha che kharo; paraMtu emAM to jaina te jaina ja che. harakoI prakAre paNa jhINAmAM jhINA jaMtuono bacAva karavo, tene koI paNa prakAre duHkha na ApavuM evA jainanA prabaLa ane pavitra siddhAMtothI bIjo kayo dharma vadhAre sAco hato ! teM eka pachI eka ema aneka dharmo lIdhA mUkayA, paraMtu tAre hAtha jainadharma Avyo ja nahIM. re ! kyAMthI Ave ? tArA aDhaLaka puNyanA udaya sivAya kayAMthI Ave ? e dharma to gaMdo che. nahIM nahIM mleccha jevo che. e dharmane te koNa grahaNa kare ? Ama gaNIne ja te te dharma tarapha dRSTi sarakhI paNa na karI. are ! tuM dRSTi zuM karI zake ? tArA aneka bhavanA tapane lIdhe tuM rAjA thayo. to have narakamAM jato kema aTake ? 'tapezvarI te rAjezvarI ane rAjezvarI te narakezvarI' A kahevata tane te dharma hAtha lAgavAthI khoTI Tharata, ane tuM narake jato aTakata. hai mUtmA ! A saghaLA vicAro have tane rahI rahIne sUjhe che. paNa have e sUjhyuM zuM kAma Ave ? kaMIye nahIM. prathamathI ja sUjhyuM hota to A dazA kyAMthI hota ? thanAruM thayuM. paraMtu have tArA aMtaHkaraNamAM dRDha kara ke e ja dharma kharo che. e ja dharma pavitra che. ane have enA bIjA siddhAMto avalokana kara. 2. tapaH- e viSaya saMbaMdhI paNa eNe je upadeza Apyo che te anupama che. ane tapanA mahAna yogathI huM mALavA dezanuM rAjya pAmyo chuM ema kahevAya che. te paNa kharuM ja che. managupti, vacanagupti, ane kAyagupti e traNa eNe tapanAM gheTAM pADyAM che. te paNa kharAM che. Ama karavAthI upajatA saghaLA vikAro zAMta thatA thatA kAryo karIne laya thaI jAya che. tethI karIne baMdhAtI karmajALa aTakI paDe che. vairAgya sahita dharma paNa pALI zakAya che, ane aMte e mahAna sukhaprada nIvaDe che. jo ! eno A siddhAMta paNa kevo utkRSTa che ! 3. bhAvaH- bhAva viSe eNe kevo upadeza Apyo che ! e paNa kharo ja che. bhAva vinA dharma kema phaLIbhUta thAya ? bhAva vinA dharma hoya ja kyAMthI ? bhAva e to dharmanuM jIvana che, jyAM sudhI bhAva na hoya tyAM sudhI ka vastu bhalI lAgata tema hatuM ? bhAva vinA dharma pALI zakAto nathI. tyAre dharma pALyA vinA mukti kayAMthI hoya ? e siddhAMta paNa eno kharo ane anupama che. 4 brahmacarya:- aho ! brahmacarya saMbaMdhIno eno siddhAMta paNa kyAM ocho che " saghaLA mahA vikAromAM kAmavikAra e agresara che. tene damana karavo e mahA durghaTa che. ene dahana karavAthI phaLa paNa mahA zAMtikAraka hoya, emAM atizayokti zI ? kazIye nahIM. dusAdhya viSayane sAdhya karavo e durghaTa che ja to ! A siddhAMta paNa eno kevo upadezajanaka che! 5 saMsAratyAgaH- sAdhu thavAno eno upadeza keTalAka vyartha gaNe che. paraMtu e temanI kevaLa mUrkhatA che. teo evo mata darzAve che ke tyAre strIpuruSanuM joDuM utpanna thavAnI zI agatya hatI ? paraMtu e emanI bhramaNA che. AkhI sRSTi kaMi mokSe javAnI nathI. AvuM jainanuM eka vacana meM sAMbhaLyuM hatuM. te pramANe thoDA ja mokSavAsI thaI zake, evuM mArI TUMka najaramAM Ave che. tyAre saMsAra paNa thoDA ja tyAgI zake che. e kyAM chAnuM che ? saMsAratyAga karyA vinA mukti kyAMthI hoya ? strInA zRMgAramAM lubdha thaI javAthI keTalA badhA viSayamAM lubdhAI javuM paDe che. saMtAna utpanna thAya che. temane pALavAM-poSavAM ane moTAM karavAM paDe che. mAruM tAruM karavuM paDe che. udarabharaNAdi mATe tarakhaDathI vyApArAdimAM kapaTa vaitaravAM paDe che. manuSyone ThagavAM, ane soLa paMccAM byAsI ane be mUkyA chUTanA AvA prapaMco lagAvavA paDe che. are ! evI to aneka Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jaMjALomAM joDAvuM paDe che. tyAre evA prapaMcamAMthI te mukti sAdhya koNa karI zakavAno hato ? ane janma, jarA, maraNanAM duHkho kyAMthI TALavAno hato ? prapaMcamAM rahevuM e ja baMdhana che. mATe A upadeza paNa eno mahAna maMgaladAyaka che. 6. sudevabhaktiH- A paNa eno siddhAMta kaMI jevo tevo nathI. je kevaLa saMsArathI virakta thaI, satya dharma pALI akhaMDa muktimAM birAjamAna thayA che tenI bhakti kAM sukhaprada na thAya ? emanI bhaktinA svAbhAvika guNa ApaNe zirathI bhavabaMdhananAM duHkha uDADI de, e kAMI saMzayAtmaka nathI, e akhaMDa paramAtmAo kAMI rAga ke dveSavALA nathI, paraMtu parama zaktinuM e svataH phaLa che. agnino svabhAva jema uSNatAno che tema e to rAgadveSarahita che. paraMtu tenI bhakti nyAyamate guNadAyaka che. bAkI to je bhagavAna janma, jarA tathA maraNanAM duHkhamAM DUbakAM mAryA kare te zuM tArI zake? paththara paththarane kema tAre ? mATe eno A upadeza paNa de hRdayathI mAnya karavA yogya che. 7. niHsvArthI guru:- jene koI paNa prakArano svArtha nathI tevA guru dhAraNa karavA joIe, e vAta kevaLa enI kharI ja che. jeTalo svArtha hoya teTalo dharma ane vairAgya ocho hoya che. saghaLA dharmamAM dharmaguruono meM svArtha dITho, paraMtu te eka jaina sivAya ! upAzrayamAM AvatI veLA capaTI cokhA ke pasalI jAra lAvavAno paNa eNe bodha bodhyo nathI ane evI ja rIte koI paNa prakAranuM teNe svArthapaNuM calAvyuM nathI. tyAre evA dharmaguruonA AzrayathI mukti zA mATe na maLe ? maLe ja. A eno upadeza mahA zreyaskara che. nAva paththarane tAre che tema sadguru potAnA ziSyane tArI zake-upadezIne-temAM khoTuM zuM ? 8. karma:- sukha ane duHkha, janma ane maraNa Adi saghaLuM karmane AdhIna raheluM che. jevAM, jIva anAdi kALathI karmo karyo Ave che tevAM phaLo pAmato jAya che. A upadeza paNa anupama ja che. keTalAka kahe che ke bhagavAna te aparAdhanI kSamA kare to te thaI zake che. paraMtu nA. e emanI bhUla che. AthI te paramAtmA paNa rAgadveSavALo Thare che. ane AthI pAlave tema vartavAnuM kALe karIne bane che. ema e saghaLA doSanuM kAraNa paramezvara bane che. tyAre A vAta satya kema kahevAya ? jenIno siddhAMta karmAnusAra phaLano che te ja satya che. Avo ja mata tenA tIrthaMkaroe paNa darzita karyo che. emaNe potAnI prazaMsA icchI nathI. ane jo icche to te mAnavALA Thare. mATe eNe satya prarUpyuM che. kIrtine bahAne dharmavRddhi karI nathI. tema ja temaNe koi paNa prakAre potAno svArtha gabaDAvyo paNa nathI. karma saghaLAne naDe che. mane paNa karelAM karma mUkatAM nathI. ane te bhogavavAM paDe che. AvAM vimaLa vacano bhagavAna zrI vardhamAne kahyAM che. ane te varNanane AkAre pAchAM draSTAMtathI majabUta karyAM che. RSabhadevajI bhagavAnane bharatezvare pUchyuM ke he bhagavAna ! have ApaNA vaMzamAM koI tIrthaMkara thaze ? tyAre Adi tIrthaMkara bhagavAne kahyuM ke hA, A bahAra beThelA tridaMDI covIsamA tIrthakara vartamAna covIsImAM thaze. A sAMbhaLI bharatezvarajI AnaMda pAmyA, ane tyAMthI vinayayukta abhivaMdana karIne UThyA. bahAra AvIne tridaMDIne vaMdana karyuM tyAre sUcavyuM ke hamaNAMnuM tAruM parAkrama joIne huM kaMI vaMdana karato nathI, paraMtu tuM vartamAna covIsImAM chello tIrthaMkara bhagavAna vardhamAnane nAme thavAno che te parAkramane lIdhe vaMdana karuM chuM. A sAMbhaLI tridaMDIjInuM mana praphullita thayuM, ane ahaMpada AvI gayuM ke huM tIrthaMkara thAuM temAM zI AzcaryanA ? mAro dAdo koNa che ? Adya tIrthaMkara zrI RSabhadevajI, mAro pinA koNa che ? cha khaMDanA rAjAdhirAja cakravartI bharatezvara. mAruM kuLa kayuM che ? ikSvAku. tyAre huM tIrthaMkara thAuM emAM zuM ? Ama abhimAnanA AvezamAM hasyA, ramyA ane kUdakA mAryA, jethI sattAvIza zreSTha, neSTa bhava bAMdhyA. ane e bhava bhogavyA pachI vartamAna covIsInA chellA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra svAmI thayA. jo emaNe Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 27 kIrti ke svArtha khAtara dharma pravartAvyo hota to e vAta te pragaTa paNa karata ? paraMtu eno svArtha vagarano dharma tethI kharuM kahetAM kema aTake ? jo bhAI ! mane paNa karma mUkatAM nathI. to tamane kema mukaze ? mATe karmavALo A paNa teno siddhAMta kharo che. jo emano svArthI ane kIrtine bahAne bhulAvavAno dharma hota to e vAta e pradarzita paNa karata ? jeno svArtha hoya te to AvI vAta kevaLa bhoMyamAM ja bhaMDAre. ane dekhADuM ke, nahIM, nahIM mane karma naDatAM nathI. huM saghaLAno jema cAhuM tema karI zakI tAraNahAra chuM. Avo bhapako bhabhakAvata. paraMtu bhagavAna vardhamAna jevA niHsvArthI ane satyALune potAnI jUThI prazaMsA kahevA-karavAnuM chAje ja kema ? evA nirvikArI paramAtmA te ja kharuM bodhe. mATe A paNa eno siddhAMta koI paNa prakAre zaMkA karavA yogya nathI. 9. samyagdaSTiH- samyadraSTi eTale bhalI dRSTi. apakSapAte sArAsAre vicAravuM. tenuM nAma vivekadRSTi ane vivekadRSTi eTale samyadraSTi. A emanuM bodhavuM tAdraza kharuM ja che. vivekadRSTi vinA kharuM kyAMthI sUjhe ? ane kharuM sUjhayA vinA kharuM grahaNa paNa kyAMthI thAya ? mATe saghaLA prakAre samyadRSTino upayoga karavo joIe. A paNa enuM sUcavana zuM ochuM zreyaskara che ? ahiMsA sahita A nave siddhAMta he pApI AtmA ! ghaNe sthaLe jaina munIzvarone upadezatAM teM sAMbhaLyA hatA, paraMtu te vakhate tane kyAM bhalI dRSTi ja hatI ? e enA nave siddhAMto kevA nirmaLa che ? emAM talabhAra vadhAro ke javabhAra ghaTADo nathI. kiMcit enA dharmamAM mInamekha nathI. emAM jeTaluM kahyuM che teTaluM kharuM ja che. mana vacana ane kAyAnuM damana karI AtmAnI zAMti iccho, e ja enuM sthaLe sthaLe boMdhavuM che, enA pratyeka siddhAMto sRSTiniyamane svAbhAvika rIte anusaratA che. eNe ziyaLa saMbaMdhI je upadeza Apyo che, te kevo asarabaMdha che ? eka patnIvrata puruSoe, ane eka pativrata strIoe to (saMsAra na tajI zakAya, ane kAma dahana na thaI zake to) pALavuM ja AmAM ubhayapakSe keTaluM phaLa che ! eka to muktimArga ane bIjo saMsAramArga, e bannemAM ethI lAbha che. Aje saMsArano lAbha ekalo to jo. eka patnIvrata (strIne pativrata) pALatAM pratyakSamAM paNa temanI sumanaH kAmanA dhAryA pramANe pAra paDe che. kIrtikara ane zarIre paNa Arogyaprada che. A paNa saMsArI lAbha. parastrIMgAmI kalaMkita thAya che. cAMdI, prameha ane kSaya Adi roga sahana karavA paDe che. ane bIjAM aneka durAcaraNo vaLage che. A saghaLuM saMsAramAM paNa duHkhakAraka che, to te muktimArgamAM zA mATe duHkhaprada na hoya ? jo, koIne potAnI punita strIthI tevo roga thayo sAMbhaLyo che ? mATe enA siddhAMto banne pakSe zreyaskara che. sAcuM to saghaLe sAruM ja hoya ne ? UnuM pANI pIvA saMbaMdhIno eno upadeza saghaLAone che ane chevaTa je tema vartI na zake teNe paNa gALyA vagara to pANI na ja pIvuM. A siddhAMta banne pakSe lAbhadAyaka che. paraMtu hai durAtmA ! tuM mAtra saMsArapakSa ja (tArI TUMka najara che to) jo. eka to roga thavAno thoDo ja saMbhava rahe. aNagaLa pANI pIvAthI keTalI keTalI jAtanA rogonI utpannatA che. vALA, kogaLiyAM Adi aneka jAtanA rogonI utpatti ethI ja che. jyAre ahIM AgaLa pavitra rIte lAbhakAraka che, tyAre muktimatamAM zA mATe na hoya ? A nave siddhAMtomAM keTaluM badhuM tattva rahyuM che ! eka siddhAMta che te eka jhaverAtanI sera che. tevI nava siddhAMtathI banelI A navasarI mALA je aMtaHkaraNarUpI koTamAM pahere te zA mATe divya sukhano bhoktA na thAya ? kharo ane niHsvArtha dharma to A eka ja che. he durAtmA ! A kALo nAga have pAsuM pheravI tArA para tAkI rahevA taiyAra thayo che. mATe tuM have te dharmanA 'navakAra stotra'ne saMbhAra. ane have pachInA janmamAM paNa e ja dharma mAga. AvuM jyAM mAruM mana thaI gayuM ane "namo arihaMtANaM" e zabda mukhathI kahuM chuM tyAM bIjuM kautuka thayuM, je bhayaMkara nAga mAro prANa levA mATe pAsuM pheravato hato te kALo nAga tyAMthI haLavethI khasI jaI rAphaDA tarapha jato jaNAyo. enA manathI ja evI icchA UpajI ke Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra huM huM haLave haLave khasakI jauM, nahIM to A bIcAro pAmara prANI have bhayamAM ja kALadharma pAmI jaze. ema vicArIne te khasakIne Agho jato rahyo. Agho jato te bolyo ke he rAjakumAra ! tAro jIva levAne huM eka paLanI paNa DhIla karuM tema nahoto, paraMtu tane zuddha vairAgya tathA jainadharmamAM Utarelo dekhIne mAruM kALajuM haLave haLave pIgaLatuM gayuM. te evuM to komaLa thaI gayuM ke hada ! A saghaLuM thavAnuM kAraNa mAtra jainadharma ja. tArA aMtaHkaraNamAM jyAre te dharmanA taraMgo UThatA hatA tyAre mArA manamAM te ja dharmanA taraMgathI tane na mAravo Ama UgI nIkaLyuM hatuM, jema haLave haLave te dharmanI tane asara vadhI gaI tema tema mArI sumanovRtti tArA tarapha thatI gaI. chevaTe teM jyAre "namo arihaMtANaM" ATaluM kahyuM tyAre mAruM aMga meM tane pUro jainAstika thayelo joIne khesavyuM, mATe tuM mana, vacana ane kAyAthI te dharma pALaje. jainadharmanA pratApathI ja mAna ke huM atyAre tane jIvato javA dauM chuM. e dharma to e dharma ja che. re ! mane manuSyajanma maLyo nathI. nahIM to e dharmanuM evuM to sevana karata ke basa ! paraMtu jevo mAro karmaprabhAva. topaNa mArAthI jema banaze tema huM e dharmanuM zuddha AcaraNa karIza. he rAjakumAra ! have tuM heTho paga AnaMdathI mUkI, tArI talavAra myAnamAM nAMkha. jinazAsananA zRMgAra tilakarUpa mahA munIzvara ahIM AgaLanA sAmA suMdara bAgamAM birAje che. mATe tuM tyAM jA. teonA mukhakamaLano pavitra upadeza zravaNa karIne tAro mAnavajanma kRtArtha kara. he mahA munirAja ! maNidharanAM AvAM vacana sAMbhaLIne huM to diMga thaI gayo. zo jainadharmano pratApa ! huM motanA paMjAmAMthI chaTakI cUkyo. tyAre huM diMga thaI gayo to kharo, paraMtu te AzcaryatAnI sAthe aho ! jIvanadAna ApanAra to e ja jainadharma che. A vakhate mArA AnaMdano kazo pAra rahyo nahIM, mAruM zarIra ja jANe AkhuM harSanuM baMdhAyuM hoya tevuM thaI gayuM, ane turata ja te dayA lAvanAra nAgadevane huM praNAma karI ane talavAra myAna karI bIje raste thaI ApanA pavitra darzana karavA mATe A tarapha vaLyo. have mane te dharmanI kharI sUkSmatAno bodha karo. eka navakAra maMtranA pratApathI huM jIvanadAna pAmyo to e Akho dharma pALatAM zuM na thaI zake ? he bhagavAna ! have mane te navasarI mALAno anupama upadeza bodho. (zArdulavikrIDita vRtta) pAmyA moda muni, suNI mana viSe, vRttAMta rAjA taNo, pAchuM nija caritra te varaNavyuM, utsAha rAkhI ghaNo; thAze tyAM mana bhUpane dRDha dayA, ne bodha jArI thaze, trIjo khaMDa khacIta mAna sukhadA, A mokSamALA viSe. (apUrNa) 12 zrI paramAtmane namaH OM namaH saccidAnaMdAya sajjanatA e traNa bhuvananA tilakarUpa che. sajjanatA kharI prItanAM mUlyathI bharelo caLakato hIro che. sajjanatA AnaMdanuM pavitra dhAma che. sajjanatA mokSano saraLa ane uttama rAjamArga che. sajjanatA e dharma viSayanI vahAlI janetA che. sajjanatA jJAnInuM parama ane divya bhUSaNa che. sajjanatA sukhanuM ja kevaLa sthAna che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM sajjanatA saMsAranI anityatAmAM mAtra nityatArUpa che. sajjanatA mANasanA divya bhAgano prakAzita sUrya che. sajjanatA nItinA mArgamAM samaju bhomiyArUpa che. sajjanatA e niraMtara stutipAtra lakSmI che. sajjanatA saghaLe sthaLe prema bAMdhavAnuM sabaLa mULa che. sajjanatA bhava parabhavamAM anusaravA lAyaka suMdara saDaka che. 20 29 (bIje sthaLe enuM vivecana karavA vicAra che.) e sajjanatAne Apa sanmAna Apo cho. e kharekhara A lakhanAranuM aMtaHkaraNa ThaMDu karavAnuM pavitra auSadha che. pyArA bhAI ! te sajjanatA saMbaMdhI mArAmAM kAMI paNa jJAna nathI. topaNa je svAbhAvika rIte lakhavuM sUjhyuM te ahIMyAM pradarzita kare che. vRMdazatasamAM eka doharo evA bhAvArthathI suzobhita che ke "kAnane vIMdhIne vadhArI zakAya che paraMtu AMkhane mATe tema thaI zakatuM nathI." tevI ja rIte vidyA vadhArI vadhe che paraMtu sajjanatA vadhArI vadhatI nathI. e mahAna kavirAjanA matane ghaNe bhAge ApaNe anusarIzuM to kAMI ayogya nahIM gaNAya. mArA mata pramANe to sajjanatA e janmanI sAthe ja joDAvI joIe. IzvarakRpAthI ati yatne paNa prApta thAya che kharI. mana jItavAnI kharekharI kasoTI e che. sajjanatA mATe zaMkarAcAryajI eka zlokamAM Avo bhAvArtha darzAve che ke eka kSaNa paNa, mUrkhanA AkhA janmArAnA sahavAsa karatAM, uttama phaLadAyaka nIvaDe che. saMsAramAM sajjanatA e ja sukhaprada che ema A loka darzAve che. "saMsAraviSavRkSasya dve phale amRtopame / kAvyAmRtarasAsvAda AlApaH sajjainaH sh||" e vinA paNa samajI zakAya che ke nIti che-e sakaLa AnaMdanuM baMdhAraNa che. //////// 13 zrI zAMtinAtha bhagavAna stuti paripUrNa jJAne, paripUrNa dhyAne paripUrNa cAritra bodhitva dAne; nIrAgI mahA zAMta mUrti tamArI, prabhu prArthanA zAMti lezo amArI. dauM upamA to abhimAna mAruM, abhimAna TALyA ta tattva tAruM; chatAM bALarUpe rahyo zira nAmI, svIkAro ghaNI zuddhie zAMti svAmI. svarUpe rahI zAMtatA zAMti nAme, Audio birAjyA mahA zAMti AnaMda dhAme (apUrNa) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 chatraprabaMdhastha prema-prArthanA http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 14 sa jetapura, kArtika suda 15, 1941 ||dA| hama ja tAna E sa ta AdA mA dha sa EN ta ta nItA madha sa hIta AnaMda ta OKE nA dhArA - rihaMta 6/DA thA| tadAnamAM dA sa pUtAnAmAM dAsa A haMta ane dIda "hai ta AnaMda rIpa mu vyA te hai tAna dakpara pAkA A eiha ta na dArA 1 ||hArI pa aMtargata bhujaMgI chaMda arihaMta AnaMdakArI apArI, sadA mokSadAtA tathA divyakArI. vinaMti vakei viveka vicArI, vaDI vaMdanA sAtha he ! duHkhahArI, rI 7 v SE -5 2 |lNa ke vi |s 2. nAsA|tha ha! duHkha hA dharmatatA dAnamAM dA sa dhAta to vAta sa mA jUtha to to dAna mAM dAsa) SINVEN dasa 2 kartA upajAti vavANiyAvAsI vaNika jJAti, racela teNe zubha hita krAMti; subodha dAkhyo ravajI tanuje, A rAyacaMde manathI ramUje. 3 prayojana pramANikA vaNika jetapuranA, rijhavavA kasUra nA; racyo prabaMdha cittathI, caturabhuja hitathI, @A E 4 A prabaMdhamAM dRSTidoSa, hasta- doSa ke manadoSa dRSTigocara thAya to tene mATe kSamA cAhI vinayapUrvaka vaMdanA karuM chuM, huM chuM. -rAyacaMdra ravajI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 mA pahelAM 15 doharA jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na koya; jJAnI vede dhairyathI. ajJAnI vere roya. Audio ////// maMtra taMtra auSadha nahIM, jethI pApa palAya; vItarAga vANI vinA, avara na koI upAya. ////////// vacanAmRta vItarAganAM, parama zAMtarasa mULa; bhavaroganAM, kAyarane pratikULa, auSadha janma, jarA ne mRtyu. mukhya du:khanA hetu. kAraNa tenAM be kahyAM, rAga dveSa aNahetuM. //////// nathI dharyo deha viSaya vadhAravA; nathI dharyo deha parigraha dhAravA. 31 30 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 16 bhAvanAbodha (dvAdazAnuprekSAsvarUpadarzana) upodghAta kharuM sukha zAmAM che ? game tevA tuccha viSayamAM praveza chatAM ujjavaLa AtmAono svataHvega vairAgyamAM jhaMpalAvuM e che. bAhya dRSTithI jyAM sudhI ujjavaLa AtmAo saMsAranA mAyika prapaMcamAM darzana de che tyAM sudhI, te kathananI siddhatA kavacit durlabha che; topaNa sUkSma dRSTithI avalokana karatAM e kathananuM pramANa kevaLa sulabha che, e niHsaMzaya che. eka nAnAmAM nAnA jantuthI karIne eka madonmatta hAthI sudhInAM saghaLAM prANIo, mAnavIo ane devadAnavIo e saghaLAMnI svAbhAvika icchA sukha ane AnaMda prApta karavAmAM che. ethI karIne teo tenA udyogamAM gUMthAyAM rahe che; paraMtu vivekabuddhinA udaya vinA temAM teo vibhrama pAme che. teo saMsAramAM nAnA prakAranAM sukhano Aropa kare che. ati avalokanathI ema siddha che ke te Aropa vRthA che. e Aropane anAropa karavAvALAM viralAM mAnavIo vivekanA prakAzavaDe adbhuta paNa anya viSaya prApta karavA kahetAM AvyAM che. je sukha bhayavALAM che te sukha nathI paNa duHkha che. je vastu prApta karavAmAM mahA tApa che, je vastu bhogavavAmAM ethI paNa vizeSa tApa rahyA che; tema ja pariNAme mahA tApa, anaMta zoka, ane anaMta bhaya che; te vastunuM sukha te mAtra nAmanuM sukha che; vA nathI ja. Ama hovAthI tenI anuraktatA vivekIo karatAM nathI. saMsAranA pratyeka sukha vaDe virAjita rAjezvara chatAM paNa, satya tattvajJAnanI prasAdI prApta thavAthI, teno tyAga karIne yogamAM paramAnaMda mAnI satya manovIratAthI anya pAmara AtmAone bhartRhari upadeze che keH- Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM bhoge rogabhayaM kule cyutibhayaM vite nRpAlAdbhayaM mAne dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe taruNyA bhayaM zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAMtAdbhayaM, sarva vastu bhayAnvitaM bhuvi nRNAM vairAgyamevAbhayaM. 33 bhAvArthaH- bhogamAM rogano bhaya che; kuLane paDavAno bhaya che; lakSmImAM rAjAno bhaya che; mAnamAM dInatAno bhaya che; baLamAM zatruno bhaya che; rUpathI strIne bhaya che; zAstramAM vAdano bhaya che; guNamAM khaLano bhaya che; ane kAyA para kALano bhaya che; ema sarva vastu bhayavALI che; mAtra eka vairAgya ja abhaya che !!! mahAyogI bhartRharinuM A kathana sRSTimAnya eTale saghaLA ujjavaLa AtmAo sadaiva mAnya rAkhe tevuM che, emAM AkhA tattvajJAnanuM dohana karavA emaNe sakaLa tattvavettAonAM siddhAMtarahasyarUpa ane svAnubhavI-saMsArazokanuM tAdraza citra ApyuM che. eNe je je vastuo para bhayanI chAyA pradRzya karI te te vastu saMsAramAM mukhya sukharUpe manAI che. saMsAranuM sarvotama sAhitya je bhoga te to roganuM dhAma TharyuM; manuSya UMca kuLathI sukha mAne tevuM che tyAM paDatIno bhaya dekhADyoH saMsAracakramAM vyavahArano ThATha calAvavAne daDarUpa lakSmI te rAjA ityAdinA bhayathI bharelI che koI paNa kRtya karI yazakIrtithI mAna pAmavuM ke mAnavuM evI saMsAranA pAmara jIvonI abhilASA che to tyAM mahA dInatA ne kaMgAliyatano bhaya che; baLa-parAkramathI paNa evA ja prakAranI utkRSTatA pAmavI ema cAhavuM rahyuM che to tyAM zatruno bhaya rahyo che; rUpa-kAMti e bhogIne mohinIrUpa che to tyAM tene dhAraNa karanArI strIo niraMtara bhayavALI ja che; aneka prakAre gUMthI kADhelI zAstrajALa temAM vivAdano bhaya rahyo che; koI paNa sAMsArika sukhano guNa prApta karavAthI je AnaMda lekhAya che, te khaLa manuSyanI niMdAne lIdhe bhayAnvita che, jemAM anaMta priyatA rahI che evI kAyA te eka samaye kALarUpa siMhanA mukhamAM paDavAnA bhayathI bharI che. Ama saMsAranAM manohara paNa capaLa sAhityo bhayathI bharyAM che. vivekathI vicAratAM jyAM bhaya che tyAM kevaLa zoka ja che; jyAM zoka hoya tyAM sukhano abhAva che; ane jyAM sukhano abhAva rahyo che, tyAM tiraskAra karavo yathocita che. yogIMdra bhartRhari eka ja ema kahI gayA che tema nathI. kALAnusAra sRSTinA nirmANasamayathI bhartRharithI uttama, bhartRhari samAna ane bhartRharithI kaniSTha evA asaMkhya tattvajJAnIo thaI gayA che, evo koI kALa ke Arya deza nathI ke jemAM kevaLa tattvajJAnIonuM UpajavuM thayuM nathI. e tattvavettAoe saMsArasukhanI hareka sAmagrIne zokarUpa gaNAvI che; e emanA agAdha vivekanuM pariNAma che. vyAsa, vAlmIki, zaMkara, gautama, pataMjali, kapila ane yuvarAja zuddhodane potAnA pravacanamAM mArmika rIte ane sAmAnya rIte je upadezyuM che, tenuM rahasya nIcenA zabdomAM kaMIka AvI jAya che. "aho loko ! saMsArarRpa samudra anaMta ane apAra che, eno pAra pAmavA puruSArthano upayoga karo / upayoga karo ! ! ema upadezamAM emano hetu pratyeka prANIone zokathI mukta karavAno hato. e saghaLA jJAnIo karatAM parama mAnya rAkhavA yogya sarvajJa mahAvIranAM vacana sarva sthaLe e ja che ke, saMsAra ekAMta ane anaMta zokarUpa tema ja duHkhaprada che. aho ! bhavya loko ! emAM madhurI mohinI na ANatAM ethI nivRtta thAo | nivRtta thAo !! mahAvIrano eka samaya mAtra paNa saMsArano upadeza nathI, enAM saghaLAM pravacanomAM eNe e ja pradarzita karyuM che; tema tevuM svAcaraNathI siddha paNa karI ApyuM che. kaMcanavarNI kAyA, yazodA jevI rANI, aDhaLaka sAmrAjyalakSmI ane mahApratApI svajana parivArano samUha chatAM tenI mohinIne Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra utArI daI jJAnadarzanayogaparAyaNa thaI eNe je adbhutatA darzAvI che te anupama che. enuM e ja rahasya prakAza karatAM pavitra 'uttarAdhyayanasUtra'mAM AThamA adhyayananI pahelI gAthAmAM kapila kevaLInI samIpe tattvAbhilASInAM mukhakamaLathI mahAvIra kahevarAve che ke- aghuve asAsayaMmi saMsAraMmi dukhapaurAe, kiM nAma hujja kammaM jeNAhaM duggaI na gacchijjA. "adhruva ane azAzvata saMsAramAM aneka prakAranAM duHkha che, huM evI zuM karaNI karuM ke je karaNIthI karI durgati prati na jAuM ?' e gAthAmAM e bhAvathI prazna thatAM kapilamuni pachI AgaLa upadeza calAve cheH- 'adhuve asAsayaMmi'-A mahad tattvajJAnaprasAdIbhUta vacano pravRttimukta yogIzvaranA satata vairAgyaveganAM che. ati buddhizALIne saMsAra paNa uttamarUpe mAnya rAkhe che chatAM, te buddhizALIo teno tyAga kare che; e tattvajJAnano stutipAtra camatkAra che. e ati medhAvIo aMte puruSArthanI sphuraNA karI mahAyoga sAdhI AtmAnA timirapaTane TALe che. saMsArane zokAbdhi kahevAmAM tattvajJAnIonI bhramaNA nathI, paraMtu e saghaLA tattvajJAnIo kaMI tattvajJAnacaMdranI soLe kaLAothI pUrNa hotA nathI; A ja kAraNathI sarvajJa mahAvIranAM vacana tattvajJAnane mATe je pramANa Ape che te mahadbhUta, sarvamAnya ane kevaLa maMgaLamaya che. mahAvIranI tulya RSabhadeva jevA je je sarvajJa tIrthaMkaro thayA che temaNe niHspRhatAthI upadeza ApIne jagatahitaSiNI padavI prApta karI che. saMsAramAM ekAMta ane je anaMta bharapUra tApa che te tApa traNa prakAranA che. Adhi, vyAdhi ane upAdhi.. ethI mukta thavA mATe pratyeka tattvajJAnIo kahetA AvyA che. saMsAratyAga, zama, dama, dayA, zAMti, kSamA, dhRti, aprabhutva, gurujanano vinaya, viveka, nispRhatA, brahmacarya, samyakRtva ane jJAna enuM sevana karavuM; krodha, lobha, mAna, mAyA, anurAga, aNarAga, viSaya, hiMsA, zoka, ajJAna, mithyAtva e saghaLAMno tyAga karavo. Ama sarva darzanono sAmAnya rIte sAra che. nIcenAM be caraNamAM e sAra samAveza pAmI jAya che. "prabhu bhajo nIti sajo, paraTho paroparakAra.' khare ! e upadeza stutipAtra che. e upadeza ApavAmAM koIe koI prakAranI ane koIe koI prakAranI vicakSaNatA darzAvI che. e saghaLA uddeze to samatulya drazya thAya tevuM che. paraMtu sUkSma upadezaka tarIke zramaNa bhagavaMta te siddhArtha rAjAno putra prathama padavIno dhaNI thaI paDe che. nivRttine mATe je je viSayo pUrve jaNAvyA te te viSayonuM kharuM svarUpa samajIne sarvAMze maMgaLamayarUpe bodhavAmAM e rAjaputra vadhI gayo che. e mATe ene anaMta dhanyavAdo chAje che. e saghaLA viSayonuM anukaraNa karavAnuM zuM prayojana vA zuM pariNAma ? eno niveDo have laIe. saghaLA upadezako ema kahetA AvyA che ke, enuM pariNAma mukti prApta karavI; ane prayojana duHkhanI nivRtti. e ja mATe sarva darzanamAM sAmAnyarUpe muktine anupama zreSTha kahI che, 'sUtrakRttAMga dvitIyAMganA prathama zrutaskaMdhanA chaThThA adhyayananI covIzamI gAthAnA trIjA caraNamAM kahyuM che keH- 'nivvANaseTThA jaha savvadhammA. ' badhAya dharmamAM muktine zreSTha kahI che. sArAMze mukti eTale saMsAranA zokathI mukta thavuM te. pariNAmamAM jJAnadarzanArdika anupama vastuo prApta karavI, jemAM parama sukha ane paramAnaMdano akhaMDa nivAsa che, janma-maraNanI viTaMbanAno abhAva che, zokano ne duHkhano kSaya che; evA e vijJAnI viSayanuM vivecana anya prasaMge karIzuM. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 35 A paNa vinAvivAde mAnya rAkhavuM joIe ke, te anaMta zoka ane anaMta duHkhanI nivRtti enA e ja sAMsArika viSayathI nathI. rudhirathI rudhirano DAgha jato nathI; paNa jaLathI teno abhAva che; tema zRMgArathI vA zRMgAramizrita dharmathI saMsAranI nivRtti nathI; e ja mATe vairAgyajaLanuM AvazyakapaNuM niHsaMzaya Thare che; ane e ja mATe vItarAganAM vacanamAM anurakta thavuM ucita che; nidAna ethI viSayarUpa viSano janma nathI. pariNAme e ja muktinuM kAraNa che. e vItarAga sarvajJanA vacanane vivekabuddhithI zravaNa, manana ne nididhyAsana karI hai mAnavI / AtmAne ujjavaLa kara, prathama darzana vairAgyabodhinI keTalIka bhAvanAo emAM upadezIzuM. vairAgyanI ane AtmahiteSI viSayonI surdaDhatA thavA mATe bAra bhAvanAo tattvajJAnIo kahe che. 1. anityabhAvanA:- zarIra, vaibhava, lakSmI, kuTuMba, parivArAdika sarva vinAzI che. jIvano mULa dharma avinAzI che, ema ciMtavavuM te pahelI anityabhAvanA 2. azaraNabhAvanAH- saMsAramAM maraNa samaye jIvane zaraNa rAkhanAra koI nathI. mAtra eka zubha dharmanuM ja zaraNa satya che; ema ciMtavavuM te bIjI azaraNabhAvanA, 3. saMsArabhAvanAH- A AtmAe saMsArasamudramAM paryaTana karatAM karatAM sarva bhava kIdhA che. e saMsArI jaMjIrathI huM kyAre chUTIza ? e saMsAra mAro nathI; huM mokSamayI chuM; ema ciMtavavuM te trIjI saMsArabhAvanA. 4. ekatvabhAvanAH- A mAro AtmA ekalo che, te ekalo Avyo che, ekalo jo, potAnAM karelAM karma ekalo bhogavaze, aMtaHkaraNathI ema ciMtavavuM te cothI ekatvabhAvanA, eka 5. anyatvabhAvanAH- A saMsAramAM koI koInuM nathI ema ciMtavavuM te pAMcamI anyatvabhAvanA 6. azucibhAvanAH- A zarIra apavitra che. maLamUtranI khANa che, roga-jarAnuM nivAsadhAma che, e zarIrathI huM nyAro chuM; ema citavavuM te chaThThI azucibhAvanA. 7. AsravabhAvanAH- rAgadveSa, ajJAna, mithyAtva ityAdika sarva Asrava che ema ciMtavavuM te sAtamI AsavabhAvanA. 8. saMvarabhAvanAH- jJAna, dhyAnamAM pravartamAna thaIne jIva navAM karma bAMdhe nahIM te AThamI saMvarabhAvanA, 9. nirjarAbhAvanAH- jJAnasahita kriyA karavI te nirjarAnuM kAraNa che ema ciMtavavuM te navamI nirjarAbhAvanA. 10. lokasvarUpabhAvanAH- caudarAja lokanuM svarUpa vicAravuM te dazamI lokasvarUpabhAvanA. 11. bodhadurlabhabhAvanAH- saMsAramAM bhamatAM AtmAne samyajJAnanI prasAdI prApta thavI durlabha che; vA samyajJAna pAmyo to cAritra sarvaviratipariNAmarUpa dharma pAmavo durlabha che ema ciMtavavuM te agiyAramI bodhadurlabhabhAvanA. 12. dharmadurlabhabhAvanAH- dharmanA upadezaka tathA zuddha zAstranA bodhaka evA guru ane evuM zravaNa maLavuM durlabha che ema citavavuM te bAramI dharmadulabhabhAvanA, ema mukti sAdhya karavA mATe je vairAgyanI AvazyakatA che te vairAgyane dRDha karanArI bAra bhAvanAomAMthI keTalIka bhAvanAo A darzanAMtargata varNavIzuM. keTalIka bhAvanAo keTalAka viSayamAM vaheMcI nAMkhI che, keTalIka bhAvanAo mATe anya prasaMganI agatya che; ethI te vistArI nathI. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 35 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra prathama citra anityabhAvanA (upajAti) vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga: Audio puraMdarI cApa anaMga raMga. zuM rAcIe tyAM kSaNano prasaMga ! vizeSArthaH- lakSmI vIjaLI jevI che. vIjaLIno jhabakAro jema thaIne olavAI jAya che, tema lakSmI AvIne cAlI jAya che. adhikAra pataMganA raMga jevo che. pataMgano raMga jema cAra divasanI caTakI che, tema adhikAra mAtra thoDo kALa rahI hAthamAMthI jato rahe che. AyuSya pANInAM mojAM jevuM che. pANIno hiloLo Avyo ke gayo tema janma pAmyA ane eka dehamAM rahyA ke na rahyA tyAM bIjA dehamAM paDavuM paDe che. kAmabhoga AkAzamAM utpanna thatA iMdranA dhanuSya jevA che. jema indradhanuSya varSAkALamAM thaIne kSaNavAramAM laya thaI jAya che. tema yauvanamAM kAmanA vikAra phaLIbhUta thaI jarAvayamAM jatA rahe che; TUMkAmAM he jIva ! e saghaLI vastuono saMbaMdha kSaNabhara che; emAM premabaMdhananI sAMkaLe baMdhAIne zuM rAcavuM ? tAtparya e saghaLAM capaLa ane vinAzI che, tuM akhaMDa ane avinAzI che; mATe tArA jevI nitya vastune prApta kara ! bhikhArIno kheda dRSTAMtaH- e anitya ane svapnavat sukha para eka dRSTAMta kahIe chIe. eka pAmara bhikhArI jaMgalamAM bhaTakato hato, tyAM tene bhUkha lAgI, eTale te bicAro laghaDiyAM khAto khAto eka nagaramAM eka sAmAnya manuSyane ghera pahoMcyo; tyAM jaIne teNe aneka prakAranI AjIjI karI; tenA kAlAvAlAthI karuNArdra thaI te gRhapatinI strIe tene gharamAMthI jamatAM vadheluM miSTAnna bhojana ANI ApyuM. evuM bhojana maLavAthI bhikhArI bahu AnaMda pAmato pAmato nagaranI bahAra Avyo. AvIne eka jhADa taLe beTho. tyAM jarA svaccha karIne eka bAjue ati vRddhatAne pAmelo evo potAno jaLano ghaDo mUkyo; eka bAjue potAnI phATItUTI malina godaDI mUkI ane pachI eka bAjue pote te bhojana laIne beTho. rAjI rAjI thatAM koI divase teNe nahIM dITheluM evuM bhojana eNe khAIne pUruM karyuM. bhojanane svadhAma pahoMcADyA pachI ozIke eka paththara mUkIne te sUto. bhojananA madathI jarA vAramAM tenI AMkho micAI gaI. te nidrAvaza thayo tyAM tene eka svapna AvyuM. pote jANe mahA rAjariddhi pAmyo che; tethI teNe suMdara vastrAbhUSaNo dhAraNa karyAM che, deza AkhAmAM tenA vijayano DaMko vAgI gayo che, samIpamAM tenI AjJA avalaMbana karavA anucaro UbhA thaI rahyA che; AjubAju chaDIdAro "khamA ! khamA !' pokAre che; eka uttama mahAlayamAM suMdara palaMga para teNe zayana karyuM che; devAMganA jevI strIo tene pAdacaMpana kare che, eka bAjuthI manuSyo paMkhA vaDe sugaMdhI pavana DhoLe che, ema ene apUrva sukhanI prAptivALuM svapna prApta thayuM. svapnAvasthAmAM tenAM romAMca ullI gayAM. te jANe pote kharekhara tevuM sukha bhogave che evuM te mAnavA lAgyo. evAmAM sUryadeva vAdaLAMthI DhaMkAI gayo; vIjaLInA jhabakArA thavA lAgyA; megha mahArAjA caDhI AvyA; sarvatra aMdhakAra vyApI gayo; muzaLadhAra varasAda paDaze evo dekhAva thaI gayo; ane gAjavIjathI eka saghana kaDAko thayo. kaDAkAnA prabaLa avAjathI bhaya pAmIne satvara te pAmara bhikhArI jAgRta thaI gayo. jAgIne jue che to nathI te deza ke nathI te nagarI, nathI te mahAlaya ke nathI te palaMga, nathI te cAmarachatra dharanArA ke nathI te chaDIdAro, nathI te strIonAM vRMda ke nathI te vastrAlaMkAro, nathI te paMkhA ke nathI te pavana, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 39 nathI te anucaro ke nathI te AjJA, nathI te sukhavilAsa ke nathI te madonmattatA. jue che to je sthaLe pANIno vRddha ghaDo paDyo hato te ja sthaLe te paDyo che. je sthaLe phATItUTI godaDI paDI hatI te sthaLe te phATItUTI godaDI paDI che. bhAI to jevA hatA tevA ne tevA dekhAyA. pote jevAM malina ane aneka jALI gokhavALAM vastra dhAraNa karyAM hatAM tevAM ne tevAM te ja vastro zarIra upara virAje che. nathI talabhAra ghaTyuM ke nathI javabhAra vadhyuM. e saghaLuM joIne te ati zoka pAmyo. je sukhADaMbara vaDe meM AnaMda mAnyo te sukhamAMnuM to ahIM kazuMye nathI. arere ! meM svapnanA bhoga bhogavyA nahIM ane mithyA kheda mane prApta thayo. bicAro te bhikhArI ema glAnimAM AvI paDyo. pramANazikSAH- svapnaprAptimAM jema te bhikhArIe sukhasamudAya dIThA, bhogavyA ane AnaMda mAnyo, tema pAmara prANIo saMsAranA svapnavat sukhasamudAyane mahAnaMdarUpa mAnI beThA che, jema te sukhasamudAya jAgRtimAM te bhikhArIne mithyA jaNAyA, tema tattvajJAnarUpI jAgRti vaDe saMsAranAM sukha tevAM jaNAya che. svapnAnA bhoga na bhogavyA chatAM jema te bhikhArIne zokanI prApti thaI, tema pAmara bhavyo saMsAramAM sukha mAnI bese che, ane bhogavyA tulya gaNe che, paNa te bhikhArInI peThe pariNAme kheda, pazcAttApa ane adhogatine pAme che. svapnAnI eke vastunuM satyatva nathI, tema saMsAranI eke vastunuM satyatva nathI. banne capala ane zokamaya che. AvuM vicArI buddhimAna puruSo Atmazreyane zodhe che. iti zrI 'bhAvanAbodha' graMthanA prathama darzananuM prathama citra 'anityabhAvanA' e viSaya para sadeSTAMta vairAgyopadezArtha samApta thayuM. ////////// dvitIya citra azaraNabhAvanA (upajAti) sarvajJano dharma suzarNa jANI, ArAdhya ArAdhya prabhAva ANI; anAtha ekAMta sanAtha thAze, enA vinA koI na bAMhya shAze. vizeSArtha:- sarvajJa jinezvara deve niHspRhatAthI khodhelo dharma uttama zaraNarUpa jANIne mana, vacana ane kAyAnA prabhAva vaDe he cetana ! tene tuM ArAdha, ArAdha. tuM kevala anAtharUpa cho te sanAtha thaIza. enA vinA bhavATavIbhramaNamAM tArI bAMya koI sAhanAra nathI. je AtmAo saMsAranAM mAyika sukhane ke avadarzanane zaraNarUpa mAne te adhogati pAme, temaja sadaiva anAtha rahe evo bodha karanAruM bhagavAna anAthI muninuM caritra prAraMbhIe chIe, ethI azaraNabhAvanA sudRDha thaze. anAthI muni dRSTAMtaH- aneka prakAranI lIlAthI yukata magadha dezano zreNika rAjA azvakrIDAne mATe maMDikukSa e nAmanA vanamAM nIkaLI paDyo. vananI vicitratA manohAriNI hatI. nAnA prakAranAM tarukuMja tyAM AvI rahyAM hatAM, nAnA prakAranI komaLa vallikAo ghaTATopa thaI rahI hatI, nAnA prakAranAM paMkhIo AnaMdathI tenuM sevana karatAM hatAM; nAnA prakAranAM pakSIonAM madhurAM gAyana tyAM saMbhaLAtAM hatAM; nAnA prakAranAM phUlathI te vana chavAI rahyuM hatuM; nAnA prakAranAM jaLanAM jharaNAM tyAM vahetAM hatAM; TUMkAmAM sRSTi-sauMdaryanA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pradarzanarUpa hoIne te vana naMdanavananI tulyatA dharAvatuM hatuM. tyAM eka taru taLe mahA samAdhivaMta paNa sukumAra ane sukhocita munine te zreNike beThelA dIThA. enuM rUpa dekhIne te rAjA atyaMta AnaMda pAmyo. e atulya upamArahita rUpathI vismaya pAmIne manamAM tenI prazaMsA karavA lAgyo. aho ! A munino kevo adbhuta va che ! aho ! enuM kevuM manohara rUpa che ! aho ! A AryanI kevI adbhuta saumyatA che ! aho ! A kevI vismayakAraka kSamAnA dharanAra che ! aho ! AnA aMgathI vairAgyanI kevI uttama sphuraNA che ! aho ! AnI kevI nirlobhatA jaNAya che ! aho ! A saMyati kevuM nirbhaya aprabhutva-namrapaNuM dharAve che ! aho ! enuM bhoganuM asaMgatipaNuM kevuM surdaDha che ! ema ciMtavato ciMtavato, mudita thato thato, stuti karato karato, dhImethI cAlato cAlato, pradakSiNA daIne te munine vaMdana karIne ati samIpa nahIM tema ati dUra nahIM ema te beTho. pachI be hAthanI aMjali karIne vinayathI teNe munine pUchyuM, "he Arya ! tame prazaMsA karavA yogya evA taruNa cho; bhogavilAsane mATe tamAruM vaya anukULa che; saMsAramAM nAnA prakAranAM sukha rahyAM che; Rtu-RtunA kAmabhoga, jaLa saMbaMdhInA kAmabhoga, temaja manohAriNI, strIonA mukhavacananuM madhu zravaNa chatAM e saghaLAMno tyAga karIne munitvamAM tame mahA udyama karo cho enuM zuM kAraNa ? te mane anugrahathI kaho." rAjAnAM vacanano Avo artha sAMbhaLIne munie kahyuM. "huM anAtha hato. he mahArAjA ! mane apUrva vastuno prApta karAvanAra tathA yogakSemano karanAra, mArA para anukaMpA ANanAra, karuNAthI karIne paramasukhano denAra, suhanuM - mitra lezamAtra paNa koI na thayo. e kAraNa anAthIpaNAnuM hatuM." zreNika, muninAM bhASaNathI smita hasI paDayo. "are ! tamAre mahA riddhivaMtane nAtha kema na hoya ? lo, koI nAtha nathI to huM thauM chuM. he bhayatrANa ! tame bhoga bhogavo. he saMyati ! mitra ! jJAtie karI durlabha evo tamAro manuSyabhava sulabha karo !" anAthIe kahyuM, "paraMtu are zreNika, magadhadezanA rAjA ! tuM pote anAtha cho to mAro nAtha zuM thaIza ? nirdhana te dhanADhya kayAMthI banAve ? abudha te buddhidAna kyAMthI Ape ? ajJa te vidvattA kyAMthI de ? vaMdhyA te saMtAna kyAMthI Ape ? jyAre tuM pote anAtha cho, tyAre mAro nAtha kyAMthI thaIza ?" muninAM vacanathI rAjA ati AkuLa ane ati vismita thayo. koI kALe je vacananuM zravaNa thayuM nathI evAM vacananuM yatimukhapratithI zravaNa thayuM ethI te zaMkAgrasta thayo. "huM aneka prakAranA azvano bhogI chuM, aneka prakAranA madonmatta hAthIono dhaNI chuM, aneka prakAranI senA mane AdhIna che; nagara grAma, aMtaHpura ane catuSpAdanI mAre kaMI nyUnatA nathI; manuSya saMbaMdhI saghaLA prakAranA bhoga mane prApta che; anucaro mArI AjJAne rUDI rIte ArAdhe che; pAMce prakAranI saMpatti mAre ghera che; sarva manavAMchita vastuo mArI samIpe rahe che. Avo huM jAjvalyamAna chatAM anAtha kema hoMuM ? rakhe he bhagavan ! tame mRSA bolatA ho." munie kahyuM. "he rAjA ! mArA kahelA arthanI upapattine tuM barAbara samajyo nathI. tuM pote anAtha che, paraMtu te saMbaMdhI tArI ajJatA che. have huM kahuM chuM te avyagra ane sAvadhAna citte karIne tuM sAMbhaLa, sAMbhaLIne pachI nArI zaMkAno satyAsatya nirNaya karaje, meM pote je anAthapaNAthI munitva aMgIkRta karyuM che te huM prathama tane kahuM chuM. kauzAMbI nAme ati jIrNa ane vividha prakAranA bhedanI upajAvanArI eka suMdara nagarI che. tyAM riddhithI paripUrNa dhanasaMcaya nAmano mAro pitA raheto hato, prathama yauvanavayane viSe hai mahArAjA ! atulya ane upamArahita mArI AMkhone viSe vedanA utpanna thaI. duHkhaprada dAjvara Akhe zarIre pravartamAna thayo. zastrathI paNa atizaya tIkSNa te roga vairInI peThe mArA para kopAyamAna thayo. mAruM mastaka te AMkhanI asahya vedanAthI du:khavA lAgyuM. iMdranA vajranA prahAra sarakhI, bIjAne paNa raudra bhaya upajAvanArI, evI te atyaMta parama dAruNa vedanAthI huM bahu zokArta hato, zArIrika vidyAnA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 39 nipuNa, ananya maMtramULInA sUtta vaidarAja mArI te vedanAno nAza karavAne mATe AvyA; aneka prakAranA auSadhopacAra karyA paNa te vRthA gayA. e mahAnipuNa gaNAtA vaidarAjo mane te daradathI mukta karI zakyA nahIM, e ja he rAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI AMkhanI vedanA TALavAne mATe mArA pitAe sarva dhana ApavA mAMDyuM, paraMtu tethI karIne paNa mArI te vedanA TaLI nahIM. he rAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI mAtA putranA zoke karIne ati duHkhAta thaI; paraMtu te paNa mane te daradathI mukAvI zakI nahIM, e ja he mahArAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM, eka uMdarathI utpanna thayelA mArA jayeSTha ane kaniSTha bhAIo potAthI banato parizrama karI cUkyA paNa mArI vedanA TaLI nahIM, he rAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. eka udarathI utpanna thayelI mArI jayeSThA ane kaniSThA bhaginIothI mAruM duHkha TALyuM nahIM. hai mahArAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI strI je pativratA, mArA para anurakta ane premavaMtI hatI, te AMkhe paripUrNa AMsu bharI mArA hRdayane siMcatAM bhIMjAvatI hatI. anna, pANI, ane nAnA prakAranAM aMgholaNa, yuvAdika sugaMdhI dravya, aneka prakAranAM phUla caMdanAdikanAM vilepana mane jANatAM ajANatAM karyA chatAM paNa huM te yauvanavaMtI strIne bhogavI na zakyo. mArI samIpathI kSaNa paNa aLagI nahotI rahetI, anya sthaLe jatI nahotI, ke mahArAjA ! evI te strI paNa mArA rogane TALI zakI nahIM, e ja mAruM anAthapaNuM hatuM, ema koInA premathI, koInA auSadhI, koInA vilApathI ke koInA parizramathI e roga upazamyo nahIM. meM e veLA punaH punaH asahya vedanA bhogavI. pachI huM anaMta saMsArathI kheda pAmyo. eka vAra jo huM mahAviDaMbanAmaya vedanAthI mukta thAuM to khetI, daMtI ane nirAraMbhI pravrajyAne dhAraNa karuM, ema citavato huM zayana karI gayo. jyAre rAtrI atikramI gaI tyAre he mahArAjA ! mArI te vedanA kSaya thaI gaI; ane huM nIrogI thayo. mAta, tAta ane svajana, baMdhavAdikane prabhAte pUchIne meM mahA kSamAvaMta iMdriyane nigraha karavAvALuM, ane AraMbhopAdhithI rahita evuM aNagAratva dhAraNa karyuM. tyAra pachI huM AtmA parAtmAno nAtha thayo. sarva prakAranA jIvano huM nAtha chuM." anAthI munie Ama azaraNabhAvanA te zreNikarAjAnA mana para dRDha karI. have bIjo upadeza tene anukULa kahe che. "he rAjA ! A ApaNo AtmA ja duHkhanI bharelI vaitaraNIno karanAra che. ApaNo AtmA ja krUra zAlmali vRkSanAM duHkhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja manavAMchita vasturUpI dUdhanI devAvALI kAmadhenu gAyanAM sukhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja naMdanavananI peThe AnaMdakArI che, ApaNo AtmA ja karmano karanAra che. ApaNo AtmA ja te karmano TALanAra che. ApaNo AtmA ja duHkhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja sukhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja mitra ne ApaNo AtmA ja vairI che. ApaNo AtmA ja kaniSTha AcAre sthita ane ApaNo AtmA ja nirmaLa AcAre sthita rahyo che." e tathA bIjA aneka prakAre te anAthI munie zreNikarAjA pratye saMsAranuM anAthapaNuM kahI batAvyuM. pachI zreNikarAjA ati saMtoSa pAmyo. yuga hAthanI aMjali karIne ema bolyo ke, "he bhagavan ! tame mane bhulI rIte upadezyo. tame jema hatuM tema anAthapaNuM kahI batAvyuM. hai mahARSi ! tame sanAtha, tame sabaMdhava ane tame sadharma cho, tame sarva anAthanA nAtha cho. he pavitra saMyati ! huM kSamAvuM chuM. jJAnarUpI tamArI zikSAne vAMchuM chuM. dharmadhyAnamAM vighna karavAvALuM bhoga bhogavavA saMbaMdhInuM meM tamane he mahAbhAgyavaMta ! je AmaMtraNa kIdhuM te saMbaMdhIno mAro aparAdha mastake karIne kSamAvuM chuM." evA prakArathI stavIne rAjapuruSakesarI paramAnaMda pAmI romarAyanA vikasita mULasahita pradakSiNA karIne vinaye karI vaMdana karIne svasthAnake gayo. pramANazikSAH- ahIM bhavyo / mahA tapodhana, mahA muni, mahA prajJAvaMta, mahA yazavaMta, mahA nigraMtha ane mahAzruta, anAthI munie magadha dezanA rAjAne potAnA vItaka caritrathI je bodha Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra Apyo che te khare ! azaraNabhAvanA siddha kare che. mahA muni anAthIe sahana karyAM tulya vA ethI ati vizeSa asahya duHkha anaMta AtmAo sAmAnya dRSTithI bhogavatA dekhAya che, tatsaMbaMdhI tame kiMcit vicAra karo ! saMsAramAM chavAI rahelI anaMta azaraNatAno tyAga karI satya zaraNarUpa uttama tattvajJAna ane parama suzIlane sevo. aMte e 4 muktinA kAraNarUpa che, jema saMsAramAM rahyA anAthI anAtha hatA, tema pratyeka AtmA tattvajJAnanI uttama prApti vinA sadaiva anAtha ja che. sanAtha thavA puruSArtha karavo e ja zreya che ! iti zrI 'bhAvanAbodha' graMthanA prathama darzanamAM dvitIya citre 'azaraNabhAvanA'nA upadezArthe mahA nigranthanuM caritra paripUrNatA pAmyuM. tRtIya citra ekatvabhAvanA (upajAti) zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya, te koI anya laI nA zakAya; e bhogave eka sva Atma pote, ekatva ethI nayasujJa gote vizeSArthaH- zarIramAM pratyakSa dekhAtA rogAdika je upadrava thAya che te snehI, kuTuMbI, jAyA ke putra koIthI laI zakAtA nathI; e mAtra eka potAno AtmA pote ja bhogave che. emAM koI paNa bhAgIdAra thatuM nathI. tema ja pApa puNyAdi saghaLA vipAko ApaNo AtmA ja bhogave che. e ekalo Ave che, ekalo jAya che; evuM siddha karIne vivekane bhalI rIte jANavAvALA puruSo ekatvane niraMtara zodhe che. dRSTAMta:- mahA puruSanA te nyAyane acaLa karanAra namirAjarSi ane zakrendrano vairAgyopadezaka saMvAda ahIM AgaLa pradarzita karIe chIe. namirAjarSi mithilA nagarInA rAjezvara hatA. strI-putrAdikathI vizeSa duHkhano samUha pAmyA nahotA chatAM ekatvanA svarUpane paripUrNa pichAnavAmAM rAjezvare kiMcita vibhrama karyo nathI. zakeMdra prathama namirAjarSi jyAM nivRttimAM virAjyA che, tyAM viprarUpe AvIne parIkSA nidAne potAnuM vyAkhyAna zarU kare cheH- vipraH- he rAjA ! mithilA nagarIne viSe Aje prabala kolAhala vyApI rahyo che. hRdayane ane manane uddezakArI vilApanA zabdothI rAjamaMdira ane sAmAnya ghara chavAI gayAM che. mAtra tArI dIkSA e ja e saghaLAnAM duHkhano hetu che. paranA AtmAne je duHkha ApaNAthI utpanna thAya te duHkha saMsAraparibhramaNanuM kAraNa gaNIne tuM tyAM jA. bhoLo na thA. namirAja:- (gaurava bharelAM vacanothI) he vipra ! tuM je kahe che te mAtra ajJAnarUpa che. mithilA nagarImAM eka bagIco hato, tenI madhyamAM eka vRkSa hatuM. zItaLa chAyAthI karIne te ramaNIya hatuM, patra, puSpa ane phaLathI te sahita hatuM, nAnA prakAranAM pakSIone te lAbhadAyaka hatuM, vAyunA lAvavA thakI te vRkSamAM rahenArAM paMkhIo dukhArta ne zaraNarahita thayAthI AkraMda kare che. vRkSane potAne mATe thaIne ja te vilApa karatAM nathI; potAnuM sukha gayuM e mATe thaIne teo zokArta che. vipraH- paNa A jo ! agni ne vAyunA mizraNathI tAruM nagara, tArAM aMtaHpura, ane maMdiro baLe che, mATe tyAM jA ane te agnine zAMta kara. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 41 namirAja:- hai vipra ! mithilA nagarInA, te aMtaHpuranA ane te maMdironA dAjhavAthI mAruM kaMI paNa dAjhatuM nathI; jema sukhotpatti che tema huM vartu chuM. e maMdirAdikamAM mAruM alpamAtra paNa nathI. meM putra, strI AdikanA vyavahArane chAMDyo che. mane emAMnuM kaMI priya nathI ane apriya paNa nathI. vipraH- paNa he rAjA ! tArI nagarIne saghana killo karAvIne, poLa, koThA ane kamADa, bhogaLa karAvIne ane zataghna khAI karAvIne tyAra pachI re namirAja - (hetu kAraNa pre.') huM vipra ! huM zuddha zraddhArUpI nagarI karIne, saMvararUpI bhogaLa karIne, kSamArUpI zubha gaDha karIza; zubha manoyogarUpa koThA karIza, vacanayogarUpa khAI karIza, kAcAyogarUpa zatI karIza, parAkramarUpI dhanuSya karIza: IyyasamitirUpa paNacha karIza, dhIrajarUpa, kamAna sAhavAnI mUThI karIza; satyarUpa cApa vaDe karIne dhanuSyane bAMdhIza; taparUpa bANa karIza; karmarUpI vairInI senAne bhedIza; laukika saMgrAmanI mane ruci nathI. huM mAtra tevA bhAvasaMgrAmane cAhuM chuM. viSNu- hiMtu kAraNa pre) he rAjA ! zikharabaMdha UMcA AvAsa karAvIne, maNikaMcanamaya gavAkSAdi mukAvIne, taLAvamAM kIDA karavAnA manohara mahAlaya karAvIne pachI jaje. namirAja:- (hetu kAraNa pre) teM je je prakAranA AvAsa gaNAvyA te te prakAranA AvAsa mane asthira ane azAzvata jaNAya che. mArganA ghararUpa jaNAya che. te mATe jyAM svadhAma che, jyAM zAzvatatA che, ane jyAM sthiratA che tyAM huM nivAsa karavA cAhuM chuM. vipraH- (hetu kAraNa pre) he kSatriya ziromaNi ! aneka prakAranA taskaranA upadravane TALIne, nagarInuM e dvAre kalyANa karIne tuM jaje. namirAja:- he vipra ! ajJAnavaMta manuSya aneka vAra mithyA daMDa de che. corInA nahIM karanAra je zarIrAdika pudgala te lokane viSe baMdhAya che; ane corInA karanAra je iMdriyavikAra tene koI baMdhana karI zakatuM nathI. to pachI ema karavAnuM zuM avazya ? vipra OM kSatriya ! je rAjAo tArI AjJA avalaMbana karatA nathI ane je narAdhipo svataMtratAthI varte che tene tuM tAre vaza karIne pachI jaje. d namirAja:- (hetu kAraNa pre) daza lAkha subhaTane saMgrAmane viSe jItavA e durlabha gaNAya che; topaNa evA vijaya karanArA puruSo aneka maLI Ave, paNa eka svAtmAne jItanAra maLanAra anaMta durlabha che. te daza lAkha subhaTathI vijaya meLavanAra karatAM eka svAtmAne jItanAra puruSa paramotkRSTa che. AtmA saMdhAne yuddha karavuM ucita che, bahiryuddhanuM zuM prayojana che ? jJAnarUpa AtmA vaDe krodhAdika AtmAne jItanAra stutipAtra che. pAMce iMdriyone, krodhane, mAnane, mAyAne, temaja lobhane jItavAM dohyalAM che. jeNe manoyogAdika jItyuM teNe sarva jItyuM. vipraH- (hetu kAraNa pre) samartha yajJo karI, zramaNa, tapasvI, brAhmaNAdikane bhojana ApI, suvarNAdika dAna daI, manojJa bhoga bhogavI he kSatriya ! tuM tyAra pachI jaje. namirAja:- (hendu kAraNa pUMcha) mahine mahine jo daza lAkha gAyanAM dAna de topaNa te daza lAkha gAyanAM dAna karatAM saMyama grahaNa karIne saMyamane ArAdhe che te, te karatAM vizeSa maMgaLa prApta kare che. vipra- nirvAha karavA mATe bhikSAthI suzIla pravrajyAmAM asahya parizrama veThavo paDe che; tethI te pUjyA tyAga karIne anya pravrajyAmAM ruci thAya che; mATe e upAdhi TALavA tuM gRhasthAzramamAM rahI pauSadhAdika vratamAM tatpara raheje. hai manuSyanA adhipati ! huM ThIka kahuM chuM. | namirAja:- (hetu kAraNa pre) he vipra ! bAla avivekI game tevAM ugra tapa kare paraMtu samyakzrutadharma tathA cAritradharmanI tulya na thAya. ekAda kaLA te soLa kaLA jevI kema gaNAya ? 1. hetu ane kAraNathI prerAyelA. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vipra - aho kSatriya / suvarNa, maNi, muktAphaLa, vastrAlaMkAra ane azvAdikanI vRddhi karIne pachI je. namirAja:- (hetu kAraNa pre) meru parvata jevA kadAcit sonArUpAnA asaMkhyAta parvata hoya topaNa lobhI manuSyanI tRSNA chIpatI nathI. kiMcit mAtra te saMtoSa pAmato nathI. tRSNA AkAzanA jevI anaMta che. dhana, suvarNa, catuSpAda ityAdika sakaLa loka bharAya eTaluM lobhI manuSyanI tRSNA TALavA samartha nathI. lobhanI evI kaniSThatA che. mATe saMtoSanivRttirUpa tapane vivekI puruSo Acare che. vipraH- (hetu kAraNa pre) he kSatriya ! mane adbhuta Azcarya Upaje che ke, tuM chatA bhogane chAMDe che. pachI achatA kAmabhogane viSe saMkalpa vikalpa karIne haNAIza, mATe A saghaLI munitvasaMbaMdhInI upAdhi mUka. namirAja- (hetu kAraNa pe) kAmabhoga che te zalya sarakhA che, kAmabhoga che te viSa sarakhA che, kAmabhoga che te sarpanI tulya che, jenI vAMchanAthI jIva narakAdika adhogatine viSe jAya che; temaja krodhe karIne ane mAne karIne mAThI gati thAya che; mAyAe karIne sadgatino vinAza hoya che; lobha thakI A loka paralokano bhaya hoya che; mATe he vipra ! eno tuM mane bodha na kara. mAruM hRdaya koI kALe caLanAra nathI; e mithyA mohinImAM abhiruci dharAvanAra nathI. jANI joIne jhera koNa pIe ? jANI joIne dIpaka laIne kUve koNa paDe ? jANI joIne vibhramamAM koNa paDe ? huM mArA amRta jevA vairAgyano madhura rasa apriya karI e jherane priya karavA mithilAmAM AvanAra nathI. maharSi namirAjanI sudRDhatA joI zakeMdra paramAnaMda pAmyo, pachI brAhmaNanA rUpane chAMDIne iMdrapaNAne vaikriya karyuM. vaMdana karIne madhura vacane pachI te rAjarSIzvaranI stuti karavA lAgyoH "he mahAyazasvI ! moTuM Azcarya che ke teM krodhane jItyo. Azcaya, teM ahaMkArano parAjaya karyo, Azcarya, te mAyAne TALI, Azcarya, te lobha vaza kIdho, Azcarya, tAruM saraLapaNuM. Azcarya, tAruM nirmamatva. Azcarya, tArI pradhAna kSamA. Azcarya, tArI nirlobhatA. he pUjya ! tuM A bhavane viSe uttama chuM; ane parabhavane viSe uttama hoIza. karmarahita thaIne pradhAna siddhagatine viSe paravarIza.' e rIte stuti karatAM karatAM, pradakSiNA karatAM karatAM, zraddhAbhaktie te RSinA pAdAMbujane vaMdana karyuM. pachI te suMdara mukuTavALo zakeMdra AkAza vATe gayo. pramANazikSAH- viprarUpe namirAjano vairAgya tAvavAmAM indre zuM nyUnatA karI che ? kaMIye nathI karI. saMsAranI je je lalutAo manuSyane caLAvanArI che, te te laluttA saMbaMdhI mahA gauravathI prazna karavAmAM te puraMdare nirmaLabhAvathI stutipAtra cAturya calAvyuM che. chatAM nirIkSaNa karavAnuM to e che ke namirAja kevaLa kaMcanamaya rahyA che. zuddha ane akhaMDa vairAgyanA vegamAM emanuM vahana emaNe uttaramAM darzita karyuM che. "he vipra ! tuM je je vastuo mArI che, ema kahevarAve che te te vastuo mArI nathI. huM eka ja chuM, ekalo janAra chuM; ane mAtra prazaMsanIya ekatvane ja cAhuM chuM," AvA rahasyamAM namirAja potAnA uttarane ane vairAgyane draDhIbhUta karatA gayA che. evI parama pramANazikSAthI bharyuM te maharSinuM caritra che. banne mahAtmAono parasparano saMvAda zuddha ekatva siddha karavA tathA anya vastuono tyAga karavAnA upadezArthe ahIM darzita karyo che. ene paNa vizeSa draDhIbhUta karavA namirAja ekatva zAthI pAmyA, te viSe kiMcit mAtra namirAjano ekatva saMbaMdha ApIe chIe. e vide deza jevA mahAna rAjyanA adhipati hatA. aneka yauvanavatI manohAriNI strIonA samudAyamAM te gherAI rahyA hatA. darzanamohanIyano udaya na chatAM e saMsAralubdharUpa dekhAtA hatA. koI kALe enA zarIramAM dAhajjara nAmanA roganI utpatti thaI. AkhuM zarIra jANe prajvalita thaI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 43 jatuM hoya tevI baLatarA vyApta thaI gaI. rome rome sasra vIMchInI DaMzavedanA samAna duHkha utpanna thayuM. vaidyavidyAnA pravINa puruSonA auSadhopacAranuM aneka prakAre sevana karyu. paNa te saghaLuM vRthA gayuM, leza mAtra paNa e vyAdhi ocho na thatAM adhika thato gayo. auSadha mAtra dAphajvaranAM hiteSI thatAM gayAM. koI auSadha evuM na maLyuM ke jene dAhazrvarathI kiMcit paNa dveSa hoya ! nipuNa vaido kAyara thayA; ane rAjezvara paNa e mahAvyAdhithI kaMTALo pAmI gayA. tene TALanAra puruSanI zodha cobAju cAlatI hatI. mahAkuzaLa eka vaida maLyo; teNe malayagiri caMdananuM vilepana karavA sUcavana karyuM. manoramA rANIo te caMdanane ghasavAmAM rokAI. te caMdana ghasavAthI hAthamAM paherelAM kaMkaNano samudAya pratyeka rANI kane khaLabhaLATa karavA maMDI paDyo. mithilezanA aMgamAM eka dAhazrvaranI asahya vedanA to hatI ane bIjA A kaMkaNanA kolAhalathI utpanna thaI. khaLabhaLATa khamI zakyA nahIM, eTale teNe rANIone AjJA karI ke tame caMdana na ghaso; kAM khaLabhaLATa karo cho ? mArAthI e khaLabhaLATa sahana thaI zakato nathI. eka mahAvyAdhithI huM grahAyo chuM; ane A bIjo vyAdhitulya kolAhala thAya che, te asahya che. saghaLI rANIoe ekekuM kaMkaNa maMgaLa dAkhala rAkhI kaMkaNa samudAyano tyAga karyo; eTale thato khaLabhaLATa zAMta thayo. namirAje rANIone kahyuM: "tame zuM caMdana ghasavuM baMdha karyuM ?" rANIoe jaNAvyuM ke "nA. mAtra kolAhala zAMta thavA mATe ekekuM kaMkaNa rAkhI, bIjAM kaMkaNa parityAgI ame caMdana ghasIe chIe. kaMkaNano samUha have ame hAthamAM rAkhyo nathI. tethI khaLabhaLATa thato nathI." rANIonAM ATalAM vacano sAMbhaLyAM tyAM to namirAjane romeroma ekatva siddha thayuM; vyApI gayuM ane mamatva TaLI gayuM: "khare ! jhAjhAM maLye jhAjhI upAdhi jaNAya che. have jo, A eka kaMkaNathI lezamAtra paNa khaLabhaLATa thato nathI; kaMkaNanA samUha vaDe karIne mAthuM pheravI nAkhe evo khaLabhaLATa thato hato. aho cetana ! tuM mAna ke ekatvamAM ja tArI siddhi che. vadhAre maLavAthI vadhAre upAdhi che. saMsAramAM anaMta AtmAnA saMbaMdhamAM tAre upAdhi bhogavavAnuM zuM avazya che ? teno tyAga kara ane ekatvamAM praveza kara. jo 1 A eka kaMkaNa have khaLabhaLATa vinA kevI uttama zAMtimAM rame che ? aneka hatAM tyAre te kevI azAMti bhogavatuM hatuM ?tevI ja rIte tuM paNa kaMkaNarUpa cho. te kaMkaNanI peThe tuM jyAM sudhI snehI kuTuMbIrUpI kaMkaNasamudAyamAM paDyo rahIza tyAM sudhI bhavarUpI khaLabhaLATa sevana karavA paDaze; ane jo A kaMkaNanI vartamAna sthitinI peThe ekatvane ArAdhIza to siddhagatirUpI mahA pavitra zAMti pAmIza." ema vairAgyanA pravezamAM ne pravezamAM te namirAja pUrvajAtinI smRti pAmyA. pravrajyA dhAraNa karavA nizcaya karI teo zayana karI gayA. prabhAte mAMgalyarUpa vAjiMtrano dhvani prakaryo; dAhajvarathI mukta thayA. ekatvane paripUrNa sevanAra te zrImAna namirAja RSine abhivaMdana ho ! (zArdUlavikrIDita) rANI sarva maLI sucaMdana ghasI, ne carcavAmAM hatI, bUDyo tyAM kakaLATa kaMkaNataNo, zrotI nami bhUpati; saMvAde paNa iMdrathI dRDha rahyo. ekatva sAcuM karyu. evA e mithilezanuM carita A, saMpUrNa atre thayuM. vizeSArtha:- rANIono samudAya caMdana ghasIne vilepana karavAmAM rokAyo hato; tatsamayamAM kaMkaNanA khaLabhaLATane sAMbhaLIne namirAja bUjhyo. iMdranI sAthe saMvAdamAM paNa acaLa rahyo; ane ekatvane siddha karyuM. evA e muktisAdhaka mahAvairAgInuM caritra 'bhAvanAbodha' graMthe tRtIya citra pUrNatA pAmyuM. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra caturtha citra anyatvabhAvanA (zArdUlavikrIDita) ' nA mArAM tane rUpa krAMti yuvatI, nA putra ke bhAta nA, nA mArAM mRta snehIo svajana ke, nA gotra ke jJAta nA: nA mArAM dhana dhAma yauvana dharA, e moha ajJAtvanA; re ! re ! jAva vicAra ema ja sadA, anyatvadA bhAvanA. vizeSArthaH- A zarIra te mAruM nathI, A rUpa te mAruM nathI. A kAMti te mArI nathI, A strI te mArI nathI, A putra te mArA nathI, A bhAIo te mArA nathI, A dAsa te mArA nathI, A snehIo te mArA nathI, A saMbaMdhIo te mArA nathI, A gotra te mAruM nathI, A jJAti te mArI nathI, A lakSmI te mArI nathI, A mahAlaya te mArAM nathI, A yauvana te mAruM nathI, ane A bhUmi te mArI nathI, mAtra e moha ajJAnapaNAno che. siddhagati sAdhavA mATe he jIva! anyatvano bodha denArI evI te anyatvabhAvanAno vicAra kara ! vicAra kara ! mithyA mamatvanI bhramaNA TaLavA mATe, ane vairAgyanI vRddhine mATe prabhAvathI manana karavA yogya rAjarAjezvara bharatanuM caritra ahIM AgaLa TAMkIe chIeH- dRSTAMtaH- jenI azvazALAmAM ramaNIya, catura ane aneka prakAranA tejI azvanA samUha zobhatA hatA; jenI gajazALAmAM aneka jAtinA madonmatta hastIo jhUlI rahyA hatA; jenA aMtaHpuramAM navaryovanA mukumArikA ane mugdhA strIo sahasragame virAjI rahI hatI; jenA dhananidhimAM caMcaLA e upamAthI vidvAnoe oLakhelI samudranI putrI lakSmI sthirarUpa thaI hatI; jenI AjJAne deva devAMganAo AdhIna thaIne mukuTa para caDAvI rahyAM hatAM; jene prAzana karavAne mATe nAnA prakAranAM paTsa bhojano paLe paLe nirmita thatAM hatAM; jenA komala karNanA vilAsane mATe jhINAM ane madhurasvarI gAyano karanArI vArAMganAo tatpara hatI. jene nirIkSaNa karavA mATe aneka prakAranAM nATaka ceTaka hatAM; jenI yazaskIrti vAyurUpe prasarI jaI AkAza jevI vyApta hatI; jenA zatruone sukhI thayana karavAno vakhata Avyo na hato; athavA jenA vairInI vanitAonAM nayanomAMthI sadaiva AMsu TapakatAM hatAM; jenAthI koI zatruvaTa dAkhavavA to samartha nahotuM. paNa sAmA nirdoSatAthI AMgaLI cIMdhavAye paNa koI samartha nahotuM; jenI samakSa aneka maMtrIonA samudAya tenI kRpAnI nimaMtraNA karatA hatA; jenAM rUpa, kAMti ane sauMdarya e manohAraka hatAM; jene aMge mahAna baLa, vIrya, zakti ane ugra parAkrama UchaLatAM hatAM; krIDA karavAne mATe jene mahA sugaMdhImaya bAgabagIcA ane vanopavana hatAM; jene tyAM pradhAna kuLadIpaka putranA samudAya hatA; jenI sevAmAM lAkhogame anucaro sajja thaI UbhA rahetA hatA; je puruSa jyAM jyAM praveza karato, tyAM tyAM khamA khamA, kaMcanaphUla ane mauktikanA thALathI vadhAvAto hato; jenA kuMkumavarNI pAdapaMkajano sparza karavAne iMdra jevA paNa talasI rahetA hatA; jenI AyudhazALAmAM mahA yazomAna divya cakranI utpatti thaI hatI; jene tyAM sAmrAjyano akhaMDa dIpaka prakAzamAna hato; jene zire mahAna cha khaMDanI prabhutAno tejasvI ane caLakATamAna mukuTa virAjita hato. kahevAno hetu ke jenAM daLano, jenA nagara-purapATaNano, jenA vaibhavano ane jenA vilAsano saMsAra saMbaMdhe koI paNa prakAre nyUnabhAva nahoto evo te zrImAna rAjarAjezvara bharata potAnA suMdara Adarza-bhuvanamAM vastrAbhUSaNathI vibhUSita thaI manohara siMhAsana para beTho hato. cAre bAjunAM dvAra khullAM hatAM; nAnA prakAranA dhUpano dhUmra sUkSma rIte prasarI rahyo hato; nAnA prakAranA sugaMdhI padArtho Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 45 dhamadhamI rahyA hatA; nAnA prakAranAM susvarayukata vAjiMtro yAMtrika kaLA vaDe svara kheMcI rahyAM hatAM; zItala, maMda ane sugaMdhI ema trividha vAyunI laharIo chUTatI hatI; AbhUSaNAdika padArthonuM nirIkSaNa karatAM karatAM e zrImAna rAjarAjezvara bharata te jIvanamAM apUrvatAne pAmyo. enA hAthanI eka AMgaLImAMthI vIMTI nIkaLI paDI. bharatanuM dhyAna te bhaNI kheMcAyuM; ane AMgaLI kevaLa aDavI jaNAI. nava AMgaLIo vIMTI vaDe karIne je manaharatA dharAvatI hatI te manoharatA vinA A AMgaLI parathI bharatezvarane adbhuta mULottara vicAranI preraNA thaI. zA kAraNathI A AMgaLI AvI lAgavI joIe ? e vicAra karatAM vIMTInuM nIkaLI paDavuM e kAraNa ema tene samajAyuM. te vAtane vizeSa pramANabhUta karavA bIjI AMgaLInI vIMTI teNe kheMcI lIdhI. e bIjI AMgaLImAMthI jevI vIMTI nIkaLI tevI te AMgaLI azobhya dekhAI, vaLI e vAtane siddha karavAne teNe trIjI AMgaLImAMthI paNa vIMTI seravI lIdhI, ethI vizeSa pramANa thayuM. vaLI cothI AMgaLImAMthI vIMTI kADhI lIdhI eTale eNe paNa evo ja dekhAva dIdho; ema anukrame daze AMgaLIo aDavI karI mUkI; aDavI thaI javAthI saghaLIno dekhAva azobhya dekhAyo. azobhya dekhAvAthI rAjarAjezvara anyatvabhAvanAmAM gadagadita thaI ema bolyo - ja "ahoho ! kevI vicitratA che ke bhUmimAMthI utpanna thayelI vastune TIpIne kuzaLatAthI ghaDavAthI mudrikA banI; e mudrikA vaDe mArI AMgaLI suMdara dekhAI; e AMgaLImAMthI mudrikA nIkaLI paDatAM ethI viparIta dekhAva dIdho; viparIta dekhAvathI azobhyatA ane aDavApaNuM khedarUpa thayuM. azobhya jaNAvAnuM kAraNa mAtra vIMTI nahIM e ja karyu ke ? jo vIMTI hota to to evI azobhA huM na jota. e mudrikA vaDe mArI A AMgaLI zobhA pAmI; e AMgaLI vaDe A hAtha zobhe che; ane e hAtha vaDe A zarIra zobhA pAme che. tyAre emAM huM zobhA konI gaNuM ? ati vismayatA ! mArI A manAtI manohara kAMtine vizeSa dIpta karanAra te maNi mANikyAdinA alaMkAro ane raMgaberaMgI vastro TharyAM. e kAMti mArI tvacAnI zobhA TharI; e tvacA zarIranI guptatA DhAMkI suMdaratA dekhADe che; ahoho ! A mahA viparItatA che ! je zarIrane huM mAruM mAnuM chuM te zarIra te mAtra tvacA vaDe, te tvacA kAMti vaDe ane te kAMti vastrAlaMkAra vaDe zobhe che. tyAre zuM mArA zarIranI to kaMI zobhA nahIM ja ke ? rudhira, mAMsa, ane hADano ja kevaLa e mALo ke ? ane e mALo te huM kevaLa mAro mAnuM chuM. kevI bhUla ! kevI bhramaNA ! ane kevI vicitratA che ! kevaLa huM parapudgalanI zobhAthI zobhuM chuM. koIthI ramaNIkatA dharAvatuM zarIra te mAre mAruM kema mAnavuM ? ane kadApi ema mAnIne huM emAM mamatvabhAva rAkhuM te paNa kevaLa duHkhaprada ane vRthA che. A mArA AtmAno e zarIrathI eka kALe viyoga che ! AtmA jyAre bIjA dehane dhAraNa karavA paravaraze tyAre A deha ahIM rahevAmAM kaMI zaMkA nathI. e kAyA mArI na thaI ane nahIM thAya tyAre huM ene mArI mAnuM chuM ke mAnuM e kevaLa mUrkhatA che. jeno eka kALe viyoga thavAno che, ane je kevaLa anyatvabhAva dharAve che temAM mamatvapaNuM zuM rAkhavuM ? e jyAre mArI thatI nathI, tyAre mAre enuM thavuM zuM UMcata che ? nahIM nahIM, e jyAre mArI nahIM tyAre huM eno nahIM, ema vicAruM, dRDha karuM, ane pravartana karuM, ema vivekabuddhinuM tAtparya che, A AkhI sRSTi anaMta cIjathI ane anaMta padArthothI bharI che; te saghaLA padArtha karatAM jenA jeTalI koI paNa vastu para mArI priyatA nathI; te vastu te mArI na thaI; to pachI bIjI kaI vastu mArI hoya ? aho ! huM bahu bhUlI gayo. mithyA mohamAM lathaDI paDyo. te navayauvanAo, te mAnelA kuLadIpaka putro, te aDhaLaka lakSmI, te cha khaMDanuM mahAna rAja, e mArAM nathI. emAMnuM lezamAtra paNa mAruM nathI. emAM mAro kiMcit bhAga nathI. je kAyAthI huM e saghaLI vastuono upabhoga lauM chuM,te bhogya vastu jyAre mArI na thaI tyAre bIjI mArI mAnela vastu-snehI, kuTuMbI ityAdi-mArAM zuM thanAra hatAM ? nahIM, kaMI ja nahIM. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra e mamatvabhAva mAre joIto nathI ! e putra, e mitra, e kalatra, e vaibhava ane e lakSmIne mAre mArAM mAnavAM ja nathI ! huM eno nahIM ne e mArAM nahIM ! puNyAdika sAdhIne meM je je vastu prApta karI te te vastu mArI na thaI, e jevuM saMsAramAM kayuM khedamaya che ? mArAM ugra puNyatvanuM pariNAma A ja ke ? chevaTe e saghaLAMno viyoga ja ke ? puNyatvanuM e phaLa pAmIne enI vRddhine mATe je je pApa karyAM te te mArA AtmAe bhogavavAM ja ke ? te paNa ekalAe ja ke ? emAM koI sahiyArI nahIM ja ke ? nahIM nahIM. e anyatvabhAvavALA mATe thaIne huM mamatvabhAva darzAvI AtmAno anuhiteSI thaI ane raudra narakano bhokatA karuM e jevuM kayuM ajJAna che ? evI kaI bhramaNA che ? evo kayo aviveka che ? tresaThazalAkA puruSomAMno huM eka gaNAyo; tyAM AvAM kRtya TALI zakuM nahIM, ane prApta karelI prabhutAne khoI besuM, e kevaLa ayukta che. e putrono, e pramadAono, e rAjavaibhavano ane e vAhanAdika sukhano mAre kazo anurAga nathI ! mamatva nathI !" vairAgyanuM rAjarAjezvara bharatanA aMtaHkaraNamAM AvuM citra paDyuM ke timirapaTa TaLI gayuM. zukala-dhyAna prApta thayuM, azeSa karma baLIne bhasmIbhUta thayAM || mahA divya ane sahasra-kiraNathI paNa anupama kAMtimAna kevaLajJAna pragaTa thayuM. te ja veLA eNe paMcamuSTi kezalocana karyuM, zAsanadevIe ene saMtasAja Apyo; ane te mahA virAgI sarvajJa sarvadarzI thaI,caturgati, covIza daMDaka, temaja Adhi, vyAdhi ane upAdhithI virakta thayo. capaLa saMsAranA sakaLa sukhavilAsathI eNe nivRtti karI, priyApriya gayuM; ane te niraMtara stavavA yogya paramAtmA thayo. pramANazikSAH- ema e cha khaMDano prabhu, devanA deva jevo, aDhaLaka sAmrAjyalakSmIno bhokatA, mahAyuno dhaNI, aneka ratnanI yuktanA dharAvanAra, rAjarAjezvara bharata Adarzabhuvanane viSe kevaLa anyatvabhAvanA UpajavAI zuddha virAgI thayo ! kharekhara bharatezvaranuM manana karavA yogya caritra saMsAranI zokAntA ane audAsInyatAno pUrepUro bhAva, upadeza ane pramANa darzita kare che. ko ! ene tyAM kaI khAmI hatI ? nahotI ane tyAM navovanA strIonI khAmI, ke nahotI rAjariddhinI khAmI, nahotI vijayasiddhinI khAmI, ke nahotI navanidhinI khAmI, nahotI putra-samudAyanI khAmI, ke nahotI kuTuMba-parivAranI khAmI, nahotI rUpakAMtinI khAmI, ke nahotI yazaskIrtinI khAmI. AgaLa kahevAI gayelI tenI riddhinuM ema punaH smaraNa karAvI pramANathI zikSAprasAdIno lAbha ApIe chIe ke, bharatezvare vivekathI anyatvanA svarUpane joyuM, jANyuM ane sarpakaMcukavat saMsAra parityAga karI tenuM mithyA mamatva siddha karI ApyuM. mahAvairAgyanI acaLatA, nirmamatvatA, ane AtmazakitanuM praphullita thavuM, A mahA yogIzvaranA caritramAM rahyuM che. eka pitAnA sau putramAM navANuM AgaLa Atmasiddhine sAdhatA hatA. somA A bharatezvare siddhi sAdhI. pitAe paNa e ja siddhi sAdhI. bharatezvarI-rAjyAsana-bhogIo uparAuparI AvanAra e ja AdarzabhuvanamAM te ja siddhi pAmyA kahevAya che. e sakaLa siddhisAdhaka maMDaLa anyatvane ja siddha karI ekatvamAM praveza karAve che. abhivaMdana ho te paramAtmAone ! (zArdUlavikrIDita) dekhI AMgaLI Apa eka aDavI, vairAgya vege gayA, chAMDI rAjasamAjane bharatajI, kaivalyAnI thayA; cothuM citra pavitra e ja carite, pAmyuM ahIM pUrNatA, jJAnInAM mana teha raMjana karo, vairAgya bhAve yathA. vizeSArthaH-potAnI eka AMgaLI aDavI dekhIne vairAgyanA pravAhamAM joNe praveza karyo, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 13 muM 47 rAjasamAjane choDIne jeNe kaivalyajJAna prApta karyuM, evA te bharatezvaranuM caritra dhAraNa karIne A cothuM citra pUrNatA pAmyuM. te jevo joIe tevo vairAgyabhAva darzAvIne jJAnIpuruSanAM manane raMjana karanAra thAo ! bhAvanAbodha graMthe anyatvabhAvanAnA upadeza mATe prathama darzananA caturtha citramAM bharatezvaranuM dRSTAMta ane pramANazikSA pUrNatA pAmyAM. ////////// paMcama citra acitrAvanA (gItivRtta) khANa mUtra ne maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM dhAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama. vizeSArtha:- maLa ane mUtranI khANarUpa, roga ane vRddhatAne rahevAnA dhAmanA jevI kAyAne gaNIne he caitanya ! tenuM mithyA mAna tyAga karIne sanatakumAranI peThe tene saphaLa kara ! e bhagavAna sanatkumAranuM caritra ahIM AgaLa azucibhAvanAnI pramANikatA batAvavA mATe AraMbhAze. dRSTAMtaH- je je riddhi siddhi ane vaibhava bharatezvaranA caritramAM varNavyAM. te te vaibhavAdikathI karIne yukta sanatakumAra cakravartI hatA, tenAM varNa ane rUpa anupama hatAM. eka veLA sudharmasabhAmAM te rUpanI stuti thaI. koI be devIne te vAta rucI nahIM; pachI teo te zaMkA TALavAne viprarUpe sanatakumAranA aMtaHpuramAM gayA. sanatakumArano deha te veLA kheLathI bharyo hato, tene aMge mardanAdika padArthonuM mAtra vilepana hatuM, eka nAnuM paMciyuM paheryuM hatuM. ane te snAnamaMjana karavA mATe beThA hatA. virUpe AvelA devatA tenuM manohara mukha, kaMcanavarNI kAyA ane caMdra jevI kAMti joIne bahu AnaMda pAmyA; jarA mAthuM dhuNAvyuM, eTale cakravartIe pUchyuM, tame mAthuM kema dhuNAvyuM ? devoe kahyuM, ame tamArAM rUpa ane varNa nirIkSaNa karavA mATe bahu abhilASI hatA. sthaLe sthaLe tamArA varNa rUpanI stuti sAMbhaLI hatI; Aje te vAta amane pramANabhUta thaI ethI ame AnaMda pAmyA; mAthuM dhuNAvyuM ke jevuM lokomAM kahevAya che tevuM ja rUpa che. ethI vizeSa che, paNa ochuM nathI. sanatakumAra svarUpavarNanI stutithI prabhutva lAvI bolyA, tame A veLA mAruM rUpa joyuM te male, paraMtu huM jyAre rAjasabhAmAM vastrAlaMkAra dhAraNa karI kevaLa sajja thaIne siMhAsana para besuM chuM, tyAre mAruM rUpa ane mAro varNa jovA yogya che; atyAre to huM kheLabharI kAyAe beTho chuM. jo te veLA tame mArAM rUpa, varNa juo to adbhuta camatkArane pAmo ane cakita thaI jAo. devoe kahyuM, tyAre pachI ame rAjasabhAmAM AvIzuM; ema kahIne tyAMthI cAlyA gayA. sanatkumAre tyAra pachI uttama ane amUlya vastrAlaMkAro dhAraNa karyAM. aneka upacArathI jema potAnI kAyA vizeSa AzcaryatA upajAve tema karIne te rAjasabhAmAM AvI siMhAsana para beThA. AjubAju samartha maMtrIo, subhaTo, vidvAno ane anya sabhAsado yogya Asane besI gayA che. rAjezvara cAmarachatrathI ane khamA khamAthI vizeSa zobhI rahyo che temaja vadhAvAI rahyo che. tyAM pelA devatAo pAchA virUpe AvyA. adbhuta rUpavarNathI AnaMda pAmavAne badale jANe kheda pAmyA che, evA svarUpamAM teoe mAthuM dhuNAvyuM. cakravartIe pUchyuM, aho brAhmaNo ! gaI veLA karatAM A veLA tame judA rUpamAM mAthuM dhuNAvyuM enuM zuM kAraNa che ? te mane kaho. avadhijJAnAnusAre vipre kahyuM ke, he mahArAjA / te rUpamAM ne A rUpamAM bhUmiAkAzano phera paDI gayo che. cakravartIe te spaSTa samajAvavA kahyuM, brAhmaNoe kahyuM, adhirAja ! prathama tamArI komaLa kAyA amRtatulya hatI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra A veLAe jherarUpa che. tethI jyAre amRtatulya aMga hatuM tyAre AnaMda pAmyA hatA. A veLA jheratulya che tyAre kheda pAmyA. ame kahIe chIe te vAtanI siddhatA karavI hoya to tame hamaNAM tAMbUla thUMko, tatkALa te para makSikA besaze ane paradhAma prApta thaze. sanatakumAre e parIkSA karI to satya harI; pUrvita karmanA pApano je bhAga, temAM A kAyAnA madasaMbaMdhInuM meLavaNa thavAthI e cakravartInI kAyA jheramaya thaI gaI. vinAzI ane azucimaya kAyAno Avo prapaMca joIne sanatkumAranA aMtaHkaraNamAM vairAgya utpanna thayo. kevaLa A saMsAra tajavA yogya che. AvI ne AvI azuci strI, putra, mitrAdinAM zarIramAM rahI che. e saghaLuM mohamAna karavA yogya nathI, ema bolIne te cha khaMDanI prabhutA tyAga karIne cAlI nIkaLyA. sAdhurUpe jyAre vicaratA hatA tyAre mahAroga utpanna thayo. tenA satyatvanI parIkSA levAne koI deva tyAM vaidarUpe Avyo. sAdhune kahyuM, huM bahu kuzaLa rAjavaida chuM; tamArI kAyA rogano bhoga thayelI che; jo IcchA hoya to tatkALa huM te rogane TALI ApuM. sAdhu bolyA, "he vaida ! karmarUpI roga mahonmatta che; e roga TALavAnI tamArI jo samarthatA hoya to bhale mAro e roga TALo. e samarthatA na hoya to A roga cho rahyo." devatAe kahyuM, e roga TALavAnI samarthatA huM dharAvato nathI. pachI sAdhue potAnI labdhinA paripUrNa baLa vaDe thUMkavALI aMguli karI te rogane kharaDI ke tatkALa te roga vinAza pAmyo; ane kAyA pAchI hatI tevI banI gaI. pachI te veLA deve potAnuM svarUpa prakAzyuM; dhanyavAda gAI vaMdana karI potAne sthAnake gayo. pramANazikSAH- rakatapitta jevA sadaiva lohIparuthI gadgadatA mahAroganI utpatti je kAyAmAM che; paLamAM vaNasI javAno jeno svabhAva che; jenA pratyeka rome poNAbabbe rogano nivAsa che; tevA sADAtraNa karoDa romathI te bharelI hovAthI karoDo rogano te bhaMDAra che ema vivekathI siddha che. annAdinI nyunAdhikatAthI te pratyeka roga je kAyAmAM dekhAva de che, maLa, mUtra, naraka, hADa, mAMsa, paru ane zleSmathI jenuM baMdhAraNa TakayuM che; tvacAthI mAtra jenI manoharatA che; te kAyAno moha khare ! vibhrama ja che ! sanatkumAre jenuM lezamAtra mAna karyuM, te paNa jethI saMkhAyuM nahIM te kAyAmAM ahIM pAmara ! tuM zuM moTuM che ? 'e mopha maMgaLadAyaka nathI". Ama chatAM paNa AgaLa upara manuSyadehane sarvadehottama kahevo paDaze. enAthI siddhagatinI siddhi che ema kahevAnuM che. tyAM AgaLa niHzaMka thavA mATe ahIM nAmamAtra vyAkhyAna ApyuM che. AtmAnAM zubha karmano jyAre udaya Avyo tyAre te manuSyadeha pAmyo. manuSya eTale be hAtha, be paga, be AMkha, be kAna, eka mukha, be oSTha, eka nAkavALA dehano adhIzvara ema nathI, paNa eno marma judo ja che, jo ema aviveka dAkhavIe to pachI vAnarane manuSya gaNavAmAM doSa zo ? e bicArAe to eka pUMchaDuM paNa vadhAre prApta karyuM che. paNa nahIM, manuSyatvano marma Ama cheH vivekabuddhi jenA manamAM udaya pAmI che. te ja manuSya; bAkI badhAya e sivAyanAM te dvipAdarUpe pazu ja che. medhAvI puruSo niraMtara e mAnavatvano Ama ja marma prakAze che. vivekabuddhinA udaya vaDe muktinA rAjamArgamAM praveza karAya che. ane e mArgamAM praveza e ja mAnava dehanI uttamatA che. topaNa smRtimAna thavuM yathocita che ke, te deha kevaLa azucimaya te azucimaya ja che. enA svabhAvamAM anyatva nathI. bhAvanAbodha graMthe azucibhAvanAnA upadeza mATe prathama darzananA pAMcamA citramAM sanatakumAranuM draSTAMta ane pramANazikSA pUrNatA pAmyAM. dvi 7 A pAThA e kiMcit stutipAtra nathI.' 2. juo, mokSamALA zikSApATha 4 mAnavadeha Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM aMtardarzanaH SaSThacitra nivRttibodha (nArAca chaMda) anaMta saukhya nAma duHkha tyAM rahI na mitratA ! anaMta duHkha nAma saukhya prema tyAM, vicitratA !! uMghAr3a nyAya-naitra ne nihALa re / nihALa tuM; nivRtti zIghrameva dhArI te pravRtti bALa tuM. 49 vizeSArtha:- jemAM ekAMta ane anaMta sukhanA taraMga UchaLe che tevAM zIla, jJAnane mAtra nAmanA duHkhathI kaMTALI jaIne mitrarUpe na mAnatAM temAM abhAva kare che; ane kevaLa anaMta duHkhamaya evAM je saMsAranAM nAma mAtra sukha temAM tAro paripUrNa prema che e kevI vicitratA che ! ahIM cetana ! have tuM tArA nyAyarUpI netrane ughADIne nihALa re ! nihALa !! nihALIne zIghrameva nivRtti eTale mahA vairAgyane dhAraNa kara, ane mithyA kAmabhoganI pravRttine bALI de ! evI pavitra mahA nivRttine DhIbhUta karavA ucca virAgI yuvarAja mRgAputranuM manana karavA yogya caritra ahIM AgaLa pratyakSa che. kevA duHkhane sukha mAnyuM che ? ane kevA sukhane dukha mAnyuM che ? tAdRza te yuvarAjanAM mukhavacana siddha karaze, dRSTAMtaH- nAnA prakAranAM manohara vRkSathI bharelAM udyAno vaDe sugrIva e nAme eka suzobhita nagara che. te nagaranA rAjyAsana para balabhadra e nAme eka rAjA thayo. tenI priyaMvadA paTarANInuM nAma mRgA hatuM. e patipatnIthI baLazrI nAme eka kumAre janma lIdho hato. mRgAputra evuM enuM prakhyAta nAma hatuM. janakajanetAne te ati vallabha hatA. e yuvarAja gRhasthAzramamAM rahyA chatAM saMyatinA guNane pAmyA hatA; ethI karIne damIzvara eTale yatimAM agresara gaNAvA yogya hatA. te mRgAputra zikharabaMdha AnaMdakArI prAsAdane viSe potAnI prANapriyA sahita dogaMdaka devatAnI pere vilAsa karatA hatA. niraMtara pramoda sahita manathI vartatA hatA. caMdrakAMtAdika maNi temaja vividha ratnathI prAsAdano paTazALa jaDita hato. eka divasane samaye te kumAra potAnA gokhane viSe rahyA hatA. tyAMthI nagaranuM nirIkSaNa paripUrNa thatuM hatuM. jyAM cAra rAjamArga ekatvane pAmatA hatA evA cokamAM traNa rAjamArga ekaThA maLyA che tyAM tenI rdaSTi doDI, mahA tapa, mahA niyama, mahA saMyama, mahA zIla, ane mahA guNanA dhAmarUpa eka zAMta tapasvI sAdhune tyAM teNe joyA. jema jema veLA thatI jAya che, tema tema te munine mRgAputra nIrakhI nIrakhIne jue che. e nirIkSaNa uparathI te ema bolyAH huM jANuM chuM ke AvuM rUpa meM kyAMka dIThuM che. ane ema bolatAM bolatAM te kumAra zobhanika pariNAmane pAmyA. mohapaTa TaLyuM ne upazamatA pAmyA. jAtismRtijJAna prakAzita thayuM. pUrvita jAtinI smRti UpajavAthI te mRgAputra, mahA riddhinA bhoktA, pUrvanA cAritranA smaraNane paNa pAmyA. zIghrameva te viSayane viSe aNarAcatA thayA; saMyamane viSe rAcatA thayA. mAtApitAnI samIpe AvIne te bolyA ke "pUrvabhavane viSe meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM hatAM, narakane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. tiryaMcane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. e anaMta duHkhathI kheda pAmIne huM tenAthI nivartavAne abhilASI thayo chuM. saMsArarUpI samudrathI pAra pAmavA mATe he gurujano ! mane te pAMca mahAvrata dhAraNa karavAnI anujJA do." kumAranAM nivRttithI bharelAM vacano sAMbhaLIne mAtApitAe bhoga bhogavavAnuM AmaMtraNa karyuM. AmaMtraNa- vacanathI kheda pAmIne mRgAputra ema kahe che ke "aho mAta ! ane aho tAta / je bhogonuM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tame mane AmaMtraNa karo cho te bhoga meM bhogavyA. te bhoga viSaphaLa-kiMpAkavRkSanAM phaLanI upamAthI yukta che. bhogavyA pachI kaDavA vipAkane Ape che. sadaiva duHkhotpattinAM kAraNa che. A zarIra che te anitya ane kevaLa azucimaya che, azucithI utpanna thayuM che; jIvano e azAzvata vAsa che, anaMta duHkhano hetu che; roga, jarA, ane klezAdikanuM e zarIra bhAjana che; e zarIrane viSe huM kema rati karuM ? bALapaNe e zarIra chAMDavuM che ke vRddhapaNe evo jeno niyama nathI, e zarIra pANInA phINanA burbuda jevuM che evA zarIrane viSe sneha kema yogya hoya ? manuSyatvamAM e zarIra pAmIne koDha jvara vagere vyAdhine temaja jarAmaraNane viSe grahAvuM rahyuM che. temAM huM kema prema bAMdhuM ? janmanuM duHkha, jarAnuM duHkha, roganuM duHkha, maraNanuM duHkha, kevaLa duHkhanA hetu saMsArane viSe che. bhUmi, kSetra, AvAsa, kaMcana, kuTuMba, putra, pramadA, baMdhava, e sakaLane chAMDIne mAtra kleza pAmIne A zarIrathI avazyameva javuM che. jema kiMpAkavRkSanAM phaLanuM pariNAma sukhadAyaka nathI, ema bhoganuM pariNAma paNa sukhadAyaka nathI. jema koI puruSa mahA pravAsane viSe annajaLa aMgIkAra na kare eTale ke na le ane kSudhAtRSAe karIne duHkhI thAya tema dharmanA anAcaraNathI parabhavane viSe jatAM te puruSa duHkhI thAya, janmajarAdikanI pIDA pAme, mahA pravAsamAM paravaratAM je puruSa annajaLAdika le te puruSa kSudhAtRSAthI rahita thaI sukhane pAme, ema dharmano AcaranAra puruSa parabhava pratye paravaratAM sukhane pAme; alpa karmarahita hoya; azAtA vedanIya rahita hoya.. hai gurujano / jema koI gRhasthanuM ghara prajvalita thAya che. tyAre te gharano dhaNI amUlya vastrAdikane laI jaI jIrNa vastrAdikane chAMDI rahevA de che. tema loka baLato dekhIne jIrNa vastrarUpa jarAmaraNane chAMDIne amUlya AtmAne te baLatAthI (tame AjJA Apo eTale huM) tArIza." mRgAputranAM vacana sAMbhaLIne zokArtta thayelAM enAM mAtApitA bolyAM, "he putra ! A tuM zuM kahe che ? cAritra pALatAM bahu durlabha che. kSamAdika guNane yatie dharavA paDe che, rAkhavA paDe che, yatnAthI sAcavavA paDe che. saMyatie mitramAM ane zatrumAM samabhAva rAkhavo paDe che; saMyatine potAnA AtmA upara ane parAtmA upara samabuddhi rAkhavI paDe che; athavA sarva jagata upara sarakho bhAva rAkhavo paDe che. evuM e prANAtipAtavirati prathama vrata, jIvatAM sudhI, pALatAM durlabha te pALavuM paDe che. saMyatine savakALa apramAdapaNAthI munnA vacananuM vavuM, hitakArI vacananuM bhAkhavuM, evuM pALatAM duSkara bIjuM vrata avadhAraNa karavuM paDe che. saMyatine dAMta zodhanAne arthe eka saLInuM paNa adatta varjavuM, niravadya ane doSarahita bhikSAnuM AcaravuM, evuM pALatAM duSkara trIjuM vrata avadhAraNa karavuM paDe che. kAmabhoganA svAdane jANavA ane abrahmacaryanuM dhAraNa karavuM te tyAga karIne brahmacaryarUpa cothuM vrata saMyatine avadhAraNa karavuM temaja pALavuM bahu durlabha che. dhana dhAnya, dAsanAM samudAya, parigraha mamatvanuM varjana, saghaLA prakAranA AraMbhano tyAga, kevaLa e nirmamatvathI pAMcamuM mahAvrata saMyatine dhAraNa karavuM ati vikaTa che, rAtribhojananuM varjana, dhRttAdika padArthanuM vAsI rAkhavAnuM tyAgavuM. te ati duSkara che. he putra ! tuM cAritra cAritra zuM kare che ? cAritra jevI duHkhaprada vastu bIjI kaI che ? kSudhAnA pariSaha sahana karavA; tRSAnA pariSaha sahana karavA; TADhanA pariSaha sahana karavA; uSNa tApanA pariSaha sahana karavA; DAMsa maccharanA pariSaha sahana karavA; AkrozanA pariSaha sahana karavA; upAzrayanA pariSaddha sahana karavA; tRNAdika sparzanA pariSaha sahana karavA; melanA pariSaha sahana karavA; nizcaya mAna ke he putra ! evuM cAritra kema pALI zakAya ? vadhanA pariSa, baMdhanA pariSa kevA vikaTa che ? bhikSAcArI kevI durlabha che ? yAcanA karavI kevI durlabha che ? yAcanA karavA chatAM na pramAya e alAbhapariSaha kevo durlabha che ? kAyara puruSanA hRdayane bhedI nAkhanAruM kezalocana kevuM vikaTa che ? Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 51 tuM vicAra kara, karmavairI prati raudra evuM brahmacarya vrata kevuM durlabha che ? khare ! adhIra AtmAne e saghaLAM ati ati vikaTa che. priya putra ! tuM sukha bhogavavAne yogya che. ati ramaNIya rIte nirmaLa snAna karavAne tAruM sUkumAra zarIra yogya che. priya putra ! nizcaya tuM cAritra pALavAne samartha nathI. jIvatAM sudhI emAM visAmo nathI. saMyatinA guNano mahA samudAya loDhAnI peThe bahu bhAre che. saMyamano bhAra vahana karavo ati ati vikaTa che. AkAzagaMgAne sAme pUre javuM jema dohyaluM che, tema yauvanavayane viSe saMyama mahA duSkara che. pratisrota javuM jema durlabha che, tema yauvanane viSe saMyama mahA durlabha che. bhujAe karIne jema samudra taravo durlabha che, tema saMyama guNasamudra taravo yauvanamAM mahA durlabha che. veLuno kavaLa jema nIrasa che, tema saMyama paNa nIrasa che. khaDgadhArA para cAlavuM jema vikaTa che, tema tapa AcaravuM mahA vikaTa che. jema sarpa ekAMta rdaSTithI cAle che, tema cAritramAM iryAsamiti mATe ekAMtika cAlavuM mahA durlabha che. he priya putra! jema loDhAnA java cAvavA durlabha che, tema saMyama AcaratAM durlabha che. jema agninI zikhA pIvI durlabha che, tema yauvanane viSe yatipaNuM aMgIkAra karavuM mahA durlabha che. kevaLa maMda saMghayaNanA dhaNI kAyara puruSe yatipaNuM pAmavuM tema pALavuM durlabha che. jema trAjave karI meru parvata toLavo durlabha che, tema nizcaLapaNAthI, niHzaMkatAthI dazavidhi yatidharma pALavo duSkara che. bhujAe karI svayaMbhUramaNa samudra jema taravo duSkara che, tema je nathI upazamavaMta tene upazamarUpI samudra taravo dohyalo che. hai putra ! zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza e pAMca prakAre manuSya saMbaMdhI bhoga bhogavIne muktabhogI thaIne vRddhapaNAmAM tuM dharma Acaraje." mAtApitAno bhogasaMbaMdhI upadeza sAMbhaLIne te mRgAputra mAtApitA pratye ema bolI UThyA - "viSayanI vRtti na hoya tene saMyama pALavo kaMIye duSkara nathI. A AtmAe zArIrika ane mAnasika vedanA azAtArUpe anaMta vAra sahI che, bhogavI che. mahA duHkhathI bharelI, bhayane upajAvanArI ati raudra vedanA A AtmAe bhogavI che. janma, jarA, maraNa e bhayanAM dhAma che. caturgatirUpa saMsArAvImAM bhamatAM ati raudra duHkho meM bhogavyAM che, he gurujano ! manuSyalokamAM je agni atizaya uSNa manAyo che, te agnithI anaMtagaNI uSNa tApavedanA narakane viSe A AtmAe bhogavI che. manuSya lokamAM je TADha ati zItaLa manAI che, e TADhathI anaMtagaNI TADha narakane viSe azAtAe A AtmAe bhogavI che. lohamaya bhAjana, tene viSe UMcA paga bAMdhI nIcuM mastaka karIne devatAe vaikriya karelA dhUMvAkUvA baLatA agnimAM AkraMda karatAM, A AtmAe atyagra duHkha bhogavyAM che. mahA davanA agni jevA maru dezamAM jevI veLuM che te veLu jevI vajramaya veLuM kadaMba nAme nadInI veLu che, te sarakhI uSNa veLune viSe pUrve mArA A AtmAne anaMta vAra bALyo che. AkraMda karatAM pacavAnA bhAjanane viSe pacavAne arthe mane anaMtI vAra nAkhyo che. narakamAM mahA raudra paramAdhAmIoe mane mArA kaDavA vipAkane mATe anaMtI vAra UMcA vRkSanI zAkhAe bAMdhyo hato. baMdhava rahita evA mane lAMbI karavate karIne chedyo hato. ati tIkSNa kaMTake karIne vyApta UMcA zAlmali vRkSane viSe bAMdhIne mahA kheda pamADyo hato. pAze karIne bAMdhI Agho-pAcho kheMcave karI mane ati duHkhI karyo hato. mahA asahya kolune viSe zelaDInI peThe AkraMda karato huM ati raudratAthI pIDAyo hato. e bhogavavuM paDyuM te mAtra mArAM azubha karmanA anaMtI vAranA udayathI ja hatuM. zvAnane rUpe sAmanAmA paramAdhAmIe kIdho, zabalanAmA paramAdhAmIe Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra te zvAnarUpe mane bhoMya para pADyo; jIrNa vastranI pare phADyo; vRkSanI pare chedyo; e veLA huM ati ati taraphaDato hato. vikarALa khage karI, bhAlAe karI, tathA bIjA zastra vaDe karI mane te pracaMDIoe vikhaMDa kIdho hato. narakamAM pApakarme janma laIne viSama jAtinA khaMDanuM du:kha bhogavyAmAM maNA rahI nathI. parataMtre karI anaMta prajvalita rathamAM rojhanI peThe parANe mane jotaryo hato. mahiSanI peThe devatAnA vaikriya karelA agnimAM huM baLyo hato. bhaDathuM thaI azAtAthI anyagra vedanA bhogavato hato. DhaMka gIdha nAmanA vikarALa pakSIonI sANasA sarakhI cAMcathI gUMthAI anaMta valavalATathI kAyara thaI huM vilApa karato hato. tRSAne lIdhe jalapAnanuM ciMtana karI vegamAM doDatAM, vaitaraNInuM charapalAnI dhAra jevuM anaMta duHkhada pANI pAmyo hato. jenAM pAMdaDAM tIvra khaDganI dhAra jevAM che, mahA tApathI je tapI rahyuM che, te asipatravana huM pAmyo hato: tyAM AgaLa pUrvakALe mane anaMta vAra chedyo hato. mudbarathI karI, tIvra zastrathI karI, trizUlathI karI, muzaLathI karI, temaja gadAthI karIne mArAM gAtra mAMgyAM hatAM. zaraNarUpa sukha vinA huM azaraNarUpa anaMta duHkha pAmyo hato. vastranI peThe mane charapalAnI tIkSNa dhAre karI, pALIe karI ane kAtaraNIe karIne kApyo hato. mArA khaMDokhaMDa kaTakA karyA hatA. mane tIracho chedyo hato. cararara karatI mArI tvacA utArI hatI.. ema huM anaMta duHkha pAmyo hato. paravazatAthI mRganI peThe anaMta vAra pAzamAM huM sapaDAyo hato. paramAdhAmIe mane magaramaccharUpe jALa nAMkhI anaMta veLA duHkha ApyuM hatuM. sIMcANArUpe paMkhInI peThe jALamAM bAMdhI anaMta vAra mane haNyo hato. pharazI ityAdI zastrathI karIne mane anaMtavAra vRkSanI peThe phUTIne mArA sUkSma cheda karyA hatA. mudgarAdikanA prahAra vatI lohakAra jema lohane TIpe tema mane pUrvakALe paramAdhAmIoe anaMtI vAra TIpyo hato. tAMbuM, loDhuM ane sIsuM agnithI gALI teno kaLakaLato rasa mane anaMta vAra pAyo hato. ati raudratAthI te paramAdhAmIo mane ema kahetA hatA ke, pUrvabhavamAM tane mAMsa priya hatuM te le A mAMsa, ema mArA zarIranA khaMDokhaMDa kaTakA meM anaMtI vAra gaLyA hatA. madyanI vallabhatA mATe paNa ethI kaMI ochuM duHkha paDyuM nahotuM. ema meM mahA bhayathI, mahA trAsathI ane mahA duHkhathI kaMpAyamAna kAyAe karI anaMta vedanA bhogavI hatI. je sana karatAM ati tIvra, raudra ane utkRSTa kALasthitinI vedanA, sAMbhaLatAM paNa ati bhayaMkara, anaMta vAra te narakamAM meM bhogavI hatI. jevI vedanA manuSyalokamAM che tevI dekhAtI paNa tethI anaMtagaNI adhika azAtAvedanI narakane viSe rahI hatI. sarva bhavane viSe azAtAvedanI meM bhogavI che. mezvAnumeSa mAtra paNa tyAM zAtA nathI." e pramANe mRgAputre vairAgyabhAvathI saMsAra-paribhramaNa-duHkha kahyAM. enA uttaramAM tenAM janakajanetA ema bolyAM ke, "he putra / jo tArI icchA dIkSA levAnI che to dIkSA grahaNa kara; paNa cAritramAM rogAtpatti veLA vaidaka koNa karaze ? duHkhanivRtti koNa karaze ? e vinA bahu dohyaluM che." mRgAputre kahyuM, "e kharuM, paNa tame vicAro ke aTavImAM mRga temaja paMkhI ekaluM hoya che, tene roga utpanna thAya che tyAre tenuM vaiduM koNa kare che ? jema vanamAM mRga vihAra kare che tema huM cAritravanamAM vihAra karIza, ane saptadaza bhede zuddha saMyamano anurAgI thaIza. dvAdaza prakRti tapa AcarIza; temaja mRgacarcAthI vicarIza. mRgane vanamAM rogano upadrava thAya che, tyAre tenuM vaiduM koNa kare che ?" ema punaH kahI te bolyA ke "koNa te mRgane oSadha de che ? koNa te mRgane AnaMda, zAMti ane sukha pUche che ? koNa te mRgane AhAra jaLa ANI Ape che ? jema te mRga upadravamukta thayA pachI gaddanavane jyAM sarovara hoya che tyAM jAya che, tRNapANI AdinuM sevana Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 53 karIne pAchuM jema te mRga vicare che tema huM vicarIza. sArAMza, e rUpa mRgacarmAM huM AcarIza. ema huM mRganI peThe saMyamavaMta hoIza. aneka sthaLe vicarato yati mRganI peThe apratibaddha rahe. mRganI peThe vicarIne, mRgacaryA sevIne, sAvadya TALIne yati vicare. jema mRga, tRNa jaLAdikanI gocarI kare tema yati gocarI karIne saMyamabhAra nirvAha kare. durAhAra mATe gRhasthane hIle nahIM, niMdA kare nahIM evo saMyama huM AcarIza." "vuM puttA nahAtuE - he putra ! jema tane sukha thAya tema karo !" ema mAtApitAe anujJA ApI. anujJA maLyA pachI mamatvabhAva chedIne jema mahA nAga kaMcuka tyAgI cAlyo jAya che, tema te mRgAputra saMsAra tyAgI saMyamadharmamAM sAvadhAna thayA. kaMcana, kAminI, mitra, putra, jJAti ane sagAsaMbaMdhInA parityAgI thayA. vastrane dhUNI jema raja khaMkherI nAkhIe tema te saghaLA prapaMca tyAgIne dIkSA levAne mATe nIkaLI paDyA. pavitra pAMca mahAvratayukata thayA, paMca samitithI suzobhita thayA. triguptyAnugupta thayA. bAhyAjyaMtare dvAdaza tapathI saMyukata thayA. mamatvarahita thayA. nirahaMkArI thayA; strIAdikanA saMgarahita thayA. sarvAtmabhUtamAM eno samAnabhAva thayo. AhAra jaLa prApta thAo ke na thAo, sukha upajo ke du:kha, jIvitavya ho ke maraNa ho, koI stuti karo ke koI niMdA karo, koI mAna do ke koI apamAna do, te saghaLAM para te samabhAvI thayA. riddhi, rasa ane sukha e trigAravanA ahaMpadathI te virakta thayA. manadaMDa, vacanadaMDa ane tanadaMDa nivartAvyA, cAra kaSAyathI vimukta thayA. mAyAzalya, nidAnazalya tathA mithyAtvazalya e trizalyathI te virAgI thayA. sapta mahA bhayathI te abhaya thayA. hAsya ane zokathI nivaryA. nidAna rahita thayA; rAgadveSarUpI baMdhanathI chUTI gayA. vAMchA rahita thayA; sarva prakAranA vilAsathI rahita thayA; karavAlathI koI kApe ane koI caMdana vilepana kare te para samabhAvI thayA. pApa AvavAnAM saghaLAM dvAra teNe rUMdhyAM. zuddha aMtaHkaraNa sahita dharmadhyAnAdika vyApAre te prazasta thayA. jinendra zAsanatattva parAyaNa thayA. jJAne karI, AtmacAritre karI, samyaktve karI, tape karI, pratyeka mahAvratanI pAMca bhAvanA ema pAMca mahAvratanI pacIsa bhAvanAe karI ane nirmaLatAe karI te anupama vibhUSita thayA. samyak prakArathI ghaNAM varSa sudhI AtmacAritra parisevIne eka mAsanuM anazana karIne te mahAjJAnI yuvarAja mRgAputra pradhAna mokSagatie paravaryA. pramANazikSAH- tattvajJAnIoe sapramANa siddha karelI dvAdazabhAvanAmAMnI saMsArabhAvanAne dRDha karavA mRgAputranuM caritra ahIM varNavyuM. saMsArATavImAM paribhramaNa karatAM anaMta duHkha che e vivekasiddha che; ane emAM paNa meSAnumeSa jemAM sukha nathI evI narakAdhogatinAM anaMta duHkha yuvajJAnI yogadra mRgAputra janakajanetA prati varNavyAM che, te kevaLa saMsAramukata thavAno virAgI upadeza pradarzita kare che. AtmacAritra avadhAraNa karatAM tapapariSahAdikanA bahiduHkhane duHkha mAnyuM che; ane mahAdhogatinA paribhramaNarUpa anaMta duHkhane bahirbhAva mohinIthI sukha mAnyuM che; e jo kevI bhramavicitratA che ? AtmacAritranuM duHkha te duHkha nahIM paNa parama sukha che, ane pariNAme anaMta sukhataraMga prAptinuM kAraNa che; temaja bhogavilAsAdikanuM sukha te kSaNika ane bahirdazya sukha te kevaLa duHkha ja che. pariNAme anaMta duHkhanuM kAraNa che, ema sapramANa siddha karavA mahAjJAnI mRgAputrano vairAgya ahIM darzAvyo che. e mahA prabhAvika, mahA yazomAna mRgAputranI peThe tapAdika ane AtmacAritrAdika zuddhAcaraNa kare, te uttama sAdhu trilokamAM prasiddha ane pradhAna evI parama siddhidAyaka siddhagatine pAme. saMsAramamatvane duHkhavRddhirUpa mAnI, tattvajJAnIo te mRgAputranI peThe jJAnadarzanacAritrarUpa divya ciMtAmaNine parama sukha ane paramAnaMdane kAraNe ArAdhe che. maharSi mRgAputranuM sarvotama caritra (saMsArabhAvanArUpe) saMsAraparibhramaNanivRttino, ane tenI sAthe aneka prakAranI nivRttino upadeza kare che; e uparathI nivRttibodha aMtardarzananuM nAma Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra rAkhI AtmacAritranI uttamatA varNavatAM A mRgAputra caritra ahIM AgaLa pUrNatA pAme che. saMsAraparibhramaNanivRtti ane sAvadya upakaraNanivRttino pavitra vicAra tattvajJAnIo niraMtara kare che. iti aMtardarzane saMsArabhAvanArUpa SaSTha citre mRgAputracaritra samApta. ////////// saptama citra AsavabhAvanA dvAdaza avirati, SoDaza kaSAya, nava nokaSAya, paMca mithyAtva ane paMcadaza yoga e saghaLAM maLI sattAvana AsavadvAra eTale pApane praveza karavAnAM pranALa che. dRSTAMtaH- mahAvidehamAM vizALa puMDarikiNI, nagarInA rAjyasiMhAsana para puMDarika ane kuMDarika be bhAIo sthira hatA. eka veLA mahA tattvavijJAnI munirAja vihAra karatAM tyAM AvyA. muninA vairAgya vacanAmRtathI kuMDarika dIkSAnurakta thayo; ane ghera AvyA pachI puMDarikane rAja soMpI cAritra aMgIkRta karyuM, sarasanIrasa AhAra karatAM thoDA kALe te rogagrasta thayo; tethI te cAritrapariNAme bhaMga thayo. puMDarikiNI mahA nagarInI azokavADImAM AvIne eNe ogho mukhapaTI vRkSe vaLagADI mUkyAM. niraMtara te pariciMtavana karavA maMDyo ke puMDarika mane rAja Apaze ke nahIM Ape ? vanarakSake kuMDarikane oLakhyo. teNe jaIne puMDarikane vidita karyuM ke, AkulavyAkula thato tamAro bhAI azoka bAgamAM rahyo che. puMDarike AvI kuMDarikanA manobhAva joyA; ane tene cAritrathI Dolato joI keTaloka upadeza ApI pachI rAja soMpI daIne ghera Avyo. kuMDarikanI AjJAne sAmaMta ke maMtrI koI avalaMbana na karatAM, te sasra varSa pravrajyA pALI patita thayo te mATe tene dhikkAratA hatA. kuMDarike rAjyamAM AvyA pachI ati AhAra karyo. rAtrIe ethI karIne te bahu pIDAyo ane vamana thayuM; abhAvathI pAse koI AvyuM nahIM, ethI tenA manamAM pracaMDabhAva Avyo. teNe nizcaya karyo ke, A daradathI mane jo zAMti thAya to pachI prabhAte e saghaLAne huM joI laIza. evAM mahA durdhyAnathI marIne sAtamI narake te apayaThAMNa pAthaDe tetrIza sAgaropamane AyuSya anaMta duHkhamAM jaI upajyo. kevAM viparIta AsavadvAra / / iti saptama citre AsavabhAvanA samApta. ////////// aSTama citra saMvarabhAvanA saMvarabhAvanA- upara kahyAM te AsavadvAra ane pApapranAlane sarva prakAre rokavAM (AvatA karma samUhane aTakAvavA) te saMvarabhAva. dRSTAMtaH- (1) (kuMDarikano anusaMbaMdha) kuMDarikanA mukhapaTI ityAdi sAjane grahaNa karIne puMDarike nizcaya karyo ke, mAre maharSi guru kane javuM; ane tyAra pachI ja annajaLa grahaNa karavAM. aNavANe caraNe paravaratAM pagamAM kaMkara, kaMTaka khUMcavAthI lohInI dhArAo cAlI topaNa te uttama dhyAne samatA bhAve rahyo. ethI e mahAnubhAva puMDarika cyavIne samartha sarvArthasiddha vimAne tetrIza sAgaropamanA atyugra AyuSya devarUpe Upajyo. AsravathI zI kuMDarikanI duHkhadazA ! ane saMvarathI zI puMDarikanI sukhadazA | Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 13 muM 55 dRSTAMtaH- (2) zrI vajrasvAmI kevaLa kaMcanakAminInA dravyabhAvathI parityAgI hatA. eka zrImaMtanI rukRmiNI nAmanI manohAriNI putrI vajrasvAmInA uttama upadezane zravaNa karIne mohita thaI. ghera AvI mAtApitAne kahyuM ke, jo huM A dehe pati karuM to mAtra vajrasvAmIne ja karuM, anyanI sAthe saMlagna thavAnI mAre pratijJA che. rukRmiNIne tenAM mAtApitAe ghaNuMye kahyuM, "ghelI ! vicAra to kharI ke, munirAja te vaLI paraNe ? eNe to AsavadvAranI satya pratijJA grahaNa karI che." topaNa rukamiNIe kahyuM na mAnyuM. nirupAye dhanAvA zeThe keTaluMka dravya ane surUpA rumiNIne sAthe lIdhI; ane jyAM vajrasvAmI virAjatA hatA tyAM AvIne kahyuM ke, "A lakSmI che teno tame yathAruci upayoga karo; ane vaibhavavilAsamAM vAparo; ane A mArI mahA sukomalA rukamiNI nAmanI putrIthI pANigrahaNa karo." ema kahIne te potAne ghera Avyo. yauvanasAgaramAM taratI ane rUpanA aMbArarUpa rukRmiNIe vajrasvAmIne aneka prakAre bhoga saMbaMdhI upadeza karyo; bhoganAM sukha aneka prakAre varNavI dekhADayAM; manamohaka hAvabhAva tathA aneka prakAranA anya caLAvavAnA upAya karyA; paraMtu te kevaLa vRthA gayA; mahA suMdarI rukamiNI potAnA mokayakSamAM niSphaLa thaI. ugracaritra vijayamAna vajasvAmI merunI peThe acaLa ane aDola rahyA. rukamiNInA mana, vacana ane tananA sarva upadeza ane hAvabhAvathI te lezamAtra pIgaLyA nahIM. AvI mahA vizALa deDhatAthI rumiNIe bodha pAmI nizcaya karyo ke, A samartha jitendriya mahAtmA koI kALe calita thanAra nathI. loha paththara pigaLAvavA sulabha che, paNa A mahA pavitra sAdhu vajrasvAmIne pigaLAvavA saMbaMdhInI AzA nirarthaka chatAM adhogatinA kAraNarUpa che. ema suvicArI te rukamiNIe pitAe ApelI lakSmIne zubha kSetre vAparIne cAritra grahaNa karyuM; mana, vacana ane kAyAne aneka prakAre damana karI AtmArtha sAdhyo. ene tattvajJAnIo saMvarabhAvanA kahe che. iti aSTama citre saMvarabhAvanA samApta. navama citra nirjarAbhAvanA dvAdaza prakAranAM tapa vaDe karI karmaoghane bALIne bhasmIbhUta karI nAMkhIe, tenuM nAma nirjarA bhAvanA kahevAya che. tapanA bAra prakAramAM cha bAhya ane cha anvaMtara prakAra che, anazana, UodarI, vRttisaMkSepa, rasaparityAga, kAyakaleza ane saMlInatA e cha bAhya tapa che. prAyacitta, vinaya, vaiyAvacca, zAstrapaThana, dhyAna ane kAyotsarga, e cha atyaMtara tapa che. nirjarA be prakAre che. eka akAma nirjarA ane dvitIya sakAma nirjarA. nirjarAbhAvanA para eka vipraputranuM dRSTAMta kahIzuM. dRSTAMtaH- koI brAhmaNe potAnA putrane saptavyasanabhakta jANIne potAne gherathI kADhI mUkyo. te tyAMthI nIkaLI paDyo ane jaIne teNe taskaramaMDaLIthI snehasaMbaMdha joDyo. te maMDaLInA agresare tene svakAmano parAkramI jANIne putra karIne sthApyo. e viSNuputra duSTadamana karavAmAM dRDhaprahArI jaNAyo. e uparathI enuM upamAna dehaprahArI karIne sthApyuM. te dRDhaprahArI takkaramAM agresara thayo. nagara grAma bhAMgavAmAM balavattara chAtIvALo karyo. teNe ghaNAM prANIonA prANa lIdhA. eka veLA potAnA saMgatisamudAyane laIne teNe eka mahAnagara lUMTayuM. deTaprahArI eka viprane ghera beTho hato. te viprane tyAM ghaNA premabhAvathI kSIrabhojana karyuM hatuM, te kSIrabhojananA bhAjanane te vipunAM manorathI bALakaDAM vIMTAI vaLyAM hatAM. depArI te bhAjanane aDakavA maMDyo, eTale Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra brAhmaNIe kahyuM, 'e mUrkhanA mahArAjA ! abhaDAva kAM ? amAre pachI kAma nahIM Ave, eTaluM paNa tuM samajato nathI ?' dRDhaprahArIne A vacanathI pracaMDa krodha vyApyo ane teNe te dIna strIne kALadharma pamADI. nAhato nAhato brAhmaNa sahAyatAe dhAyo, tene paNa teNe parabhava-prApta karyo. eTalAmAM gharamAMthI gAya doDatI AvI, ane teNe zIMgaDe karI daDhaprahArIne mAravA mAMDyo; te mahA duSTe tene paNa kALane svAdhIna karI. e gAyanA peTamAMthI eka vAcharaDuM nIkaLI paDyuM; tene taraphaDatuM dekhI deTaprahArInA manamAM bahu bahu pazcAttApa thayo. mane dhikkAra che ke meM mahA aghora hiMsAo karI ! mAro e mahApApathI kyAre chUTako thaze ? khare ! AtmasArthaka sAdhavAmAM ja zreya che ! evI uttama bhAvanAe teNe paMcamuSTi kezaluMcana karyu. nagaranI bhAgoLe AvI ugra kAyotsarge rahyA. AkhA nagarane pUrve saMtAparUpa thayA hatA; ethI lokoe ene bahuvidha saMtApavA mAMDyA. jatAM AvatAMnAM dhULaDhephAM ane paththara, IMTALA ane taravAranI muSTikA vaDe te ati saMtApaprApta thayA. tyAM AgaLa lokasamudAye doDha mahinA sudhI tene parAbhavyA; pachI thAkyA, ane mUkI dIdhA. daMDhaprahArI tyAMthI kAryotsarga pALI bIjI bhAgoLe evA ja uMgra kAyotsargathI rahyA. te dizAnA lokoe paNa ema ja parAbhavyA; doDha mahine chaMcheDI mUkI dIdhA. tyAMthI kAyotsarga pANI deDhaprahArI trIjI poLe rahyA. teoe paNa mahA parAbhava Apyo, tyAMthI doDha mahine mUkI dIdhAthI cothI poLe doDha mAsa sudhI rahyA. tyAM aneka prakAranA pariSane sahana karIne te kSamAghara rahyA. chaThThuM mAse anaMta karmasamudAyane bALI vizodhI vizodhIne te karmarahita thayA. sarva prakAranA mamatvano teNe tyAga karyo. anupama kaivalyajJAna pAmIne te muktinA anaMta sukhAnaMdayukta thayA. e nirjarA bhAvanA dRDha thaI. have- ////////// dazama citra lokasvarUpabhAvanA lokasvarUpabhAvanAH- e bhAvanAnuM svarUpa ahIM AgaLa saMkSepamAM kahevAnuM che. jema puruSa be hAtha daI paga pahoLA karI Ubho rahe tema lokanAla kiMvA lokasvarUpa jANavuM. tIrachA thALIne AkAre te lokasvarUpa che. kiMvA mAdalane UbhA mUkyA samAna che. nIce bhuvanapati, vyaMtara ane sAta naraka che. tIrache aDhI dvIpa AvI rahelA che. UMce bAra devaloka, nava gaiveyaka, pAMca anuttara vimAna ane te para anaMta sukhamaya pavitra siddhagatinI paDozI siddhazilA che. te lokAlokaprakAzaka sarvajJa, sarvadarzI ane nirupama kaivalyajJAnIoe bhAkhyuM che. saMkSepe lokasvarUpa bhAvanA kahevAI. pApapranAlane rokavA mATe AsavabhAvanA ane saMvarabhAvanA, tapa mahaphalI mATe nirjarAbhAvanA ane lokasvarUpanuM kiMcit tattva jANavA mATe lokasvarUpabhAvanA A darzane A cAra citre pUrNatA pAmI dazama citra samApta. ////////// jJAna, dhyAna, vairAgyamaya, uttama jo vicAra- e bhAve zubha bhAvanA, te Utare bhava pAra. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 17 mokSamALA (bAlAvabodha) upodghAta nigraMtha pravacanane anukUla thaI svalpatAthI A graMtha gUMthuM chuM. pratyeka zikSAviSayarUpI maNikAthI A pUrNAhuti pAmaze. ADaMbarI nAma e ja gurutvanuM kAraNa che, ema samajatAM chatAM pariNAme aprabhutva raheluM hovAthI ema kareluM che te ucita thAo ! uttama tattvajJAna ane parama suzIlano upadeza karanArA puruSo kaMI ochA thayA nathI; tema A graMtha kaMI tethI uttama vA samAnatArUpa nathI; paNa vinayarUpe te upadezakonAM dhuraMdhara pravacano AgaLa kaniSTha che. A paNa pramANabhUta che ke, pradhAna puruSanI samIpa anucaranuM avazya che; tema tevA dhuraMdhara graMthanuM upadezabIja ropAvA, aMtaHkaraNa komala karavA AvA graMthanuM prayojana che. A prathama darzana ane bIjAM anya darzanomAM tattvajJAna temaja suzIlanI prApti mATe ane pariNAme anaMta sukhataraMga prApta karavA mATe je je sAdhyasAdhano zramaNa bhagavaMta jJAtaputre prakAzyAM che, teno svalpatAthI kiMcit tattvasaMcaya karI temAM mahApuruSonAM nAnAM nAnAM caritro ekatra karI A bhAvanAbodha ane A mokSamALAne vibhUSita karI che. te - "vidagdhamukhamaMDanaM bhavatuM.' (saMvat 1943) -kartApuruSa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zikSaNapaddhati ane mukhamudrA A eka syAdvAdattattvAvabodha vRkSanuM bIja che. A graMtha tattva pAmavAnI jijJAsA utpanna karI zake evuM emAM kaMI aMze paNa daivata rahyuM che. e samabhAvathI kahuM chuM. pAThaka ane vAMcaka vargane mukhya bhalAmaNa e che ke, zikSApATha pAThe karavA karatAM jema bane tema manana karavA; tenAM tAtparya anubhavavAM, jemanI samajaNamAM na AvatAM hoya temaNe jJAtA zikSaka ke muniothI samajavA, ane e yogavAI na hoya to pAMca sAta vakhata te pATho vAMcI javA. eka pATha vAMcI gayA pachI ardha ghaDI te para vicAra karI aMtaHkaraNane pUchavuM ke zuM tAtparya maLyuM ? te tAtparyamAMthI heya, jJeya ane upAdeya zuM che ? ema karavAthI Akho graMtha samajI zakAze. hradaya komaLa thaze; vicArazakti khIlaze ane jainatattva para rUDI zraddhA thaze. A graMtha kaMI paThana karavArUpa nathI; manana karavArUpa che. artharUpa keLavaNI emAM yo che. te yojanA 'bAlAvabodha' rUpa che. 'vivecana' ane prajJAvabodha' bhAga bhinna che. A emAMno eka kakaDo che; chatAM sAmAnya tattvarUpa che. svabhASA saMbaMdhI jene sAruM jJAna che; ane nava tattva temaja sAmAnya prakaraNa graMtho je samajI zake che; tevAone A graMtha vizeSa bodhadAyaka thaze. ATalI to avazya bhalAmaNa che ke nAnA bALakane A zikSApAThonuM tAtparya samajaNarUpe savidhi ApavuM. jJAnazALAnA vidyArthIone zikSApATha mukhapATha karAvavA, ne vAraMvAra samajAvavA, je je graMthonI e mATe sahAya levI ghaTe te levI. eka be vAra pustaka pUrNa zIkhI rahyA pachI avaLethI calAvavuM. A pustaka bhaNI huM dhAruM chuM ke, sujJavarga kaTAkSa dRSTithI nahI joze. bahu UMDAM UtaratAM A mokSamALA mokSanA kAraNarUpa thaI paDaze / madhyasthatAthI emAM tattvajJAna ane zIla bodhavAno uddeza che. A pustaka prasiddha karavAno hetu UcharatA bALayuvAno avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhraSTa thAya che te bhraSTatA aTakAvavAno paNa che. manamAnatuM uttejana nahIM hovAthI lokonI bhAvanA kevI thaze e vicAryA vagara A sAphsa karyu che; huM dhAruM chuM ke te phaLadAyaka thaze. zALAmAM pAThakone bheTa dAkhala ApavA umaMgI thavA ane avazya jainazALAmAM upayoga karavA mArI bhalAmaNa che. to ja pAramArthika hetu pAra paDaze. zikSApATha 1. vAMcanArane bhalAmaNa vAMcanAra ! huM Aje tamArA hastakamaLamAM AvuM chuM. mane yatnApUrvaka vAMcajo. mArAM kahelAM tattvane hRdayamAM dhAraNa karajo. huM je je vAta kahuM te te vivekathI vicArajo; ema karazo to tame jJAna, dhyAna, nIti, viveka, sadguNa ane AtmazAMti pAmI zakazo. tame jANatA hazo ke, keTalAMka ajJAna manuSyo nahIM vAMcavA yogya pustako vAMcIne potAno vakhata khoI de che, ane avaLe raste caDhI jAya che. A lokamAM apakIrti pAme che. temaja paralokamAM nIca gatie jAya che. tame je pustako bhaNyA cho, ane haju bhaNo cho, te pustako mAtra saMsAranAM che; paraMtu A pustaka to bhava parabhava bannemAM tamAruM hita karaze; bhagavAnanAM kahelAM vacanono emAM thoDo upadeza karyo che. tame koI prakAre A pustakanI AzAtanA karazo nahIM, tene phADazo nahIM, DAgha pADazo nahIM ke bIjI koI paNa rIte bigADazo nahIM. vivekathI saghaLuM kAma lejo. vicakSaNa puruSoe kahyuM che ke viveka tyAM ja dharma che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 59 tamane eka e paNa bhalAmaNa che ke, jeone vAMcatAM nahIM AvaDatuM hoya ane tenI icchA hoya to A pustaka anukrame tene vAMcI saMbhaLAvavuM, tame je vAtanI gama pAmo nahIM te DAhyA puruSa pAsethI samajI lejo. samajavAmAM ALasa ke manamAM zaMkA karazo nahI.. tamArA AtmAnuM AthI hita thAya, tamane jJAna, zAMti ane AnaMda maLe, tame paropakArI, dayALu, kSamAvAna, vivekI ane buddhizALI thAo evI zubha yAcanA arhat bhagavAna kane karI A pATha pUrNa karuM chuM. zikSApATha 2. sarvamAnya dharma (copAI) dharmatattva jo pUchyuM mane, to saMbhaLAvuM snehe tane; je siddhAMta sakaLano sAra, sarvamAnya sahune hitakAra, bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIjo dayA samAna; abhayadAna sAthe saMtoSa, dyo prANIne, daLavA doSa. satya zILa ne saghaLAM dAna, dayA hoIne rahyAM pramANa; dayA nahIM to e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahi dekha, puSpapAMkhaDI jyAM dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya; sarva jIvanuM iccho sukha, mahAvIranI zikSA mukhya, sarva darzane e upadeza, e ekAMte, nahIM vizeSa: sarva prakAre jinano bodha, dayA dayA nirmaLa avirodha ! e bhavatAraka suMdara rAha, dhariye tariye karI utsAha; dharma sakaLanuM e zubha mULa, e vaNa dharma sadA pratikULa. tattvarUpathI e oLakhe, te jana pahoMce zAzvata sukhe; zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha. ////// zikSApATha 3. karmanA camatkAra Audio huM tamane keTalIka sAmAnya vicitratAo kahI jauM chuM; e uparathI vicAra karazo to tamane parabhavanI zraddhA dRDha thaze. eka jIva suMdara pataMge puSpazayyAmAM zayana kare che, ekane phATela godaDI paNa maLatI nathI. eka bhAta bhAtanAM bhojanothI tRpta rahe che, ekane kALI jAranA paNa sAMsA paDe che. eka agaNita lakSmIno upabhoga le che, eka phUTI badAma mATe thaIne ghera ghera bhaTake che. eka madhurAM vacanathI manuSyanAM mana hare che, eka avAcaka jevo thaIne rahe che. eka suMdara vastrAlaMkArathI vibhUSita thaI phare che, ekane kharA ziyALAmAM phATeluM kapaDuM paNa oDhavAne maLatuM nathI. eka rogI che, eka prabaLa che. eka buddhizALI che, eka jaDabharata che. eka manohara nayanavALo che, eka aMdha che. eka lUlo che, eka pAMgaLo che. eka kIrtimAna che, eka apayaza bhogave che. eka lAkho anucaro para hukama calAve che, eka teTalAnA ja raMbA sahana kare che. ekane joIne AnaMda upaje che, ekane jotAM vamana thAya che. eka saMpUrNa iMdriyovALo che, eka apUrNa che. ekene dIna duniyAnuM leza bhAna nathI, ekanAM duHkhano kinAro paNa nathI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra eka garbhAdhAnathI harAyo, eka janmyo ke mUo, eka mUelo avataryo, eka so varSano vRddha thaIne mare che. koInAM mukha, bhASA ane sthiti sarakhAM nathI. murkha rAjagAdI para khamA khamAthI vadhAvAya che, samartha vidvAno dhakkA khAya che ! Ama AkhA jagatanI vicitratA bhinnabhinna prakAre tame juo cho; e uparathI tamane kaMI vicAra Ave che ? meM kahyuM che, chatAM vicAra Avato hoya to kaho te zA vaDe thAya che ? potAnAM bAMdhelAM zubhAzubha karma vaDe. karma vaDe Akho saMsAra bhamavo paDe che. parabhava nahIM mAnanAra pote e vicAra zA vaDe kare che ? e vicAre to ApaNI A vAta e paNa mAnya rAkhe. ////// zikSApATha 4. mAnavadeha tame sAMbhaLyuM to haze ke vidvAno mAnavadehane bIjA saghaLA depha karatAM uttama kahe che. paNa uttama kahevAnuM kAraNa tamArA jANavAmAM nahIM hoya mATe lo huM kahuM. A saMsAra bahu duHkhathI bharelo che. emAMthI jJAnIo tarIne pAra pAmavA prayojana kare che. mokSane sAdhI teo anaMta sukhamAM virAjamAna thAya che. e mokSa bIjA koI dehathI maLanAra nathI. deva, tiryaMca ke naraka e e gatithI mokSa nathI; mAtra mAnavadehathI mokSa che. tyAre tame pUchazo ke saghaLAM mAnavIono mokSa kema thato nathI ? eno uttara paNa huM kahI dauM. jeo mAnavapaNuM samaje che teo saMsArazokane tarI jAya che. mAnavapaNuM vidvAno ene kahe che ke, jenAmAM vivekabuddhi udaya pAmI hoya. te vaDe satyAsatyano nirNaya samajIne parama tattva, uttama AcAra ane satadharmanuM sevana karIne teo anupama mokSane pAme che. manuSyanA zarIranA dekhAva uparathI vidvAno tene manuSya kahetA nathI; paraMtu tenA vivekane laIne kahe che. be hAtha, be paga, be AMkha, be kAna, eka mukha, be hoTha ane eka nAka e jaine hoya tene manuSya kahevo ema ApaNe samajavuM nahIM. jo ema samajIe to pachI vAMdarAne paNa manuSya gaNavo joIe. eNe paNa e pramANe saghaLuM prApta karyuM che. vizeSamAM eka pUMchaDuM paNa che; tyAre zuM ene mahA manuSya kahevo ? nahIM, mAnavapaNuM samaje te ja mAnava kahevAya jJAnIo kahe che ke, e bhava bahu durlabha che; ati puNyanA prabhAvathI e deha sAMpaDe che; mATe ethI utAvaLe AtmasArthaka karI levuM, ayamaMtakumAra, gajasukumAra jevAM nAnAM bALako paNa mAnavapaNAne samajavAthI mokSane pAmyA. manuSyamAM je zakti vadhAre che te zakti vaDe karIne madonmatta hAthI jevAM prANIne paNa vaza karI le che; e ja zakti vaDe jo teo potAnA manarUpI hAthIne vaza karI le to keTaluM kalyANa thAya ! koI paNa anya dehamAM pUrNa sadvivekano udaya thato nathI ane mokSanA rAjamArgamAM praveza thaI zakato nathI. ethI ApaNane maLelo e bahu durlabha mAnavadeha saphaLa karI levo avazyano che. keTalAka mUrkhA durAcAramAM, ajJAnamAM, viSayamAM ane aneka prakAranA madamAM maLelo mAnavadeha vRthA gumAve che. amUlya kaustubha hArI bese che. e nAmanA mAnava gaNAya, bAkI to vAnararUpa ja che. motanI paLa nizcaya ApaNe jANI zakatA nathI, mATe jema bane tema dharmamAM tvarAthI sAvadhAna thavuM. zikSA pATha 5. anAthI muni-bhAga 1 aneka prakAranI riddhivALo magadha dezano zreNika nAme rAjA azvakrIDAne mATe maMDikukSa e 1.juo bhAvanAbodha, paMcamacitra-pramANazikSA. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 1 nAmanA vanamAM nIkaLI paDyo. vananI vicitratA manohAriNI hatI. nAnA prakAranAM vRkSo tyAM AvI rahyAM hatAM; nAnA prakAranI komaLa velIo ghaTATopa thaI rahI hatI, nAnA prakAranAM paMkhIo AnaMdathI tenuM sevana karatAM hatAM; nAnA prakAranAM pakSIonAM madhurAM gAyana tyAM saMbhaLAtAM hatAM; nAnA prakAranAM phUlathI te vana chavAI rahyuM hatuM; nAnA prakAranAM jalanAM jharaNa tyAM vahetAM hatAM; TUMkAmAM e vana naMdanavana jevuM lAgatuM hatuM. te vanamAM eka jhADa taLe mahAsamAdhivaMta paNa sukumAra ane sukhocita munine te zreNike beThelo dITho. enuM rUpa joIne te rAjA atyaMta AnaMda pAmyo, upamArahita rUpathI vismita thaIne manamAM tenI prazaMsA karavA lAgyo A munino kevo adbhuta varNa che ! enuM kevuM manohara rUpa che ! enI kevI adbhuta saumyatA che ! A kevI vismayakAraka kSamAno dharanAra che ! AnA aMgathI vairAgyano kevo uttama prakAza che ! AnI kevI nirlobhatA jaNAya che ! A saMyati kevuM nirbhaya namrapaNuM dharAve che ! e bhogathI kevo virakta che ! ema citavato citavato, mudita thato thato, stuti karato karato, dhImethI cAlato cAlato, pradakSiNA daIne te munine vaMdana karIne ati samIpa nahIM tema ati dUra nahIM ema te zreNika beTho. pachI be hAthanI aMjali karIne vinayathI teNe te munine pUchyuM ke "he Arya ! tame prazaMsA karavA yogya evA taruNa cho; bhogavilAsane mATe tamArI vaya anukULa che; saMsAramAM nAnA prakAranAM sukha rahyAM che; Rtu RtunA kAmabhoga, jaLa saMbaMdhInA vilAsa, temaja manoAriNI strIonAM mukhavacananuM madhuruM zravaNa chatAM e saghaLAMno tyAga karIne munitvamAM tame mahA udyama karo cho enuM zuM kAraNa ! te mane anugrahathI kaho." rAjAnAM AvAM vacana sAMbhaLIne munie kahyuM, "he rAjA ! huM anAtha hato. mane apUrva vastuno prApta karAvanAra tathA yogakSemano karanAra, mArA para anukaMpA ANanAra, karuNAthI karIne paramasukhano denAra, evo mAro koI mitra thayo nahIM, e kAraNa mArA anAthIpaNAnuM hatuM." zikSApATha 6. anAthI muni-bhAga 2 zreNika, muninAM bhASaNathI smita hasIne bolyo: "tamAre mahA risivaMtane nAya kema na hoya ? jo koI nAtha nathI to huM thauM chuM. he bhayatrANa ! tame bhoga bhogavo. he saMyati ! mitra, jJAtie karIne durlabha che evo tamAro manuSyabhava sulabha karo !' anAthIe kahyuM, 'are zreNika rAjA ! paNa tuM pote anAtha cho to mAro nAtha zuM thaIza | nirdhana te dhanADhya kyAMthI banAve ? abudha te buddhidAna kyAMthI Ape ? ajJa te vidvattA kayAMthI de ? vaMdhyA te saMtAna kyAMthI Ape ? jyAre tuM pote anAtha che; tyAre mAro nAtha kyAMthI thaIza ?" muninAM vacanathI rAjA ati AkuLa ane ati vismita thayo. koI kALe je vacananuM zravaNa thayuM nathI te vacananuM yatimukhathI zravaNa thayuM ethI te zaMkita thayo ane bolyoH "huM aneka prakAranA azvano bhogI chuM, aneka prakAranA madonmatta hAthIono dhaNI chuM, aneka prakAranI senA mane AdhIna che; nagara, grAma, aMtaHpura ane catuSpAdanI mAre kaMI nyUnatA nathI; manuSya saMbaMdhI saghaLA prakAranA bhoga huM pAmyo chuM; anucaro mArI AjJAne rUDI rIte ArAdhe che; pAMce prakAranI saMpatti mAre ghera che; aneka manavAMchita vastuo mArI samIpe rahe che. Avo huM mahAna chatAM anAtha kema houM ? rakhe he bhagavAna ! tame mRSA bolatA ho." munie kahyuM, "rAjA ! mAruM kahevuM tuM nyAyapUrvaka samajyo nathI. have huM jema anAtha thayo; ane jema meM saMsAra tyAgyo tema tane kahuM chuM. te ekAgra ane sAvadhAna cittathI sAMbhaLa. sAMbhaLIne pachI tArI zaMkAno satyAsatya nirNaya karaje kauzAMbI nAme ati jIrNa ane vividha prakAranI bhavyatAthI bharelI eka suMdara nagarI che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tyAM riddhithI paripUrNa dhanasaMcaya nAmano mAro pitA raheto hato. he mahArAjA ! yauvanavayanA prathama bhAgamAM mArI AMkho ati vedanAthI gherAI; Akhe zarIre agni baLavA maMDyo; zastrathI paNa atizaya tIkSNa te roga vairInI peThe mArA para kopAyamAna thayo. mAruM mastaka te AMkhanI asahya vedanAthI dukhavA lAgyuM. vajranA prahAra sarakhI, bIjAne paNa raudra bhaya upajAvanArI, evI te dAruNa vaidanAthI huM atyaMta zokamAM hato. saMkhyAbaMdha vaidyazAstranipuNa vaidyarAja huM mArI te vedanAno nAza karavAne mATe AvyA; aneka auSadha upacAra karyA, paNa te vRthA gayA. e mahA nipuNa gaNAtA vaidyarAjo mane te daradI mukta karI zakyA nahIM, e ja he rAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI AMkhanI vedanA TALavAne mATe mArA pitAe sarva dhana ApavA mAMDyuM; paNa tethI karIne mArI te vedanA TaLI nahIM, he rAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI mAtA putranA zoke karIne ati duHkhAn thaI; paraMtu te paNa mane te daradI mukAvI zakI nahIM, e ja he rAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM. eka peTathI janmelA mArA jyeSTha ane kaniSTha bhAIo potAthI banato parizrama karI cUkyA paNa mArI te vedanA TaLI nahIM, he rAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM, eka peTathI janmelI mArI jyeSThA ane kaniSThA bhaginIothI mAruM te duHkha TaLyuM nahIM. hai mahArAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI strI je pativratA, mArA para anurakta ane premavaMtI hatI, te AMsu bharI mAruM haiyuM palALatI hatI. teNe anna, pANI ane nAnA prakAranAM aMgholaNa, cUvAdika sugaMdhI padArtha, temaja aneka prakAranAM phUlacaMdanAdikanAM jANItAM ajANItAM vilepana karyA chatAM, huM te vilepanathI mAro roga zamAvI na zakyo; kSaNa paNa aLagI rahetI nahotI evI te strI paNa mArA rogane TALI na zakI, e ja he mahArAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM. ema koInA premathI, koInA auSadhathI, koInA vilApathI ke koInA parizramathI e roga upazamyo nahIM. e veLA punaH punaH meM asahya vedanA bhogavI. pachI huM prapaMcI saMsArathI kheda pAmyo. eka vAra jo A mahA viDaMbanAmaya vedanAthI mukta thauM to khetI, daMtI ane nirAraMbhI pravrajyAne dhAraNa karuM, ema ciMtavIne zayana karI gayo. jyAre rAtri atikramI gaI tyAre hai mahArAjA ! mArI te vedanA kSaya thaI gaI; ane huM nIrogI thayo. mAta, tAta, svajana baMdhavAdikane pUchIne prabhAte meM mahA kSamAvaMta, iMdriyane nigraha karavAvALuM, AraMbhopAdhithI rahita evuM aNagAratva dhAraNa karyuM. zikSApATha 7. anAthI muni-bhAga 3 he zreNika rAjA ! tyAra pachI huM AtmA parAtmAno nAtha thayo. have huM sarva prakAranA jIvano nAtha chuM. tuM je zaMkA pAmyo hato te have TaLI gaI haze. ema AkhuM jagata cakravartI paryaMta azaraNa ane anAtha che. jyAM upAdhi che tyAM anAthatA che; mATe huM kahuM chuM te kathana tuM manana karI jaje. nizcaya mAnaje ke, ApaNo AtmA ja duHkhanI bharelI vaitaraNIno karanAra che; ApaNo AtmA ja krUra zAlmali vRkSanAM duHkhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja vAMchita vasturUpI dUdhanI devAvALI kAmadhenu gAyanAM sukhano upajAvanAra che; ApaNo AtmA ja naMdanavananI peThe AnaMdakArI che; ApaNo AtmA ja karmano karanAra che, ApaNo AtmA ja te karmano TALanAra che. ApaNo AtmA ja du:khopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja sukhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja mitra ne ApaNo AtmA ja vairI che. ApaNo AtmA ja kaniSTha AcAre sthita ane ApaNo AtmA ja nirmaLa AcAre sthita rahe che." ema AtmaprakAzaka bodha zreNikane te anAthI munie Apyo. zreNika rAjA bahu saMtoSa pAmyo. be hAthanI aMjali karIne te ema bolyo ke, "he bhagavan ! tame mane bhalI rIte upadezyo; Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 93 tame jema hatuM tema anAthapaNuM kahI batAvyuM. maharSi ! tame sanAtha, tame sabaMdhava ane tame sadharma cho. tame sarva anAthanA nAtha cho. he pavitra saMyati ! huM tamane kSamAvuM chuM. tamArI jJAnI zikSAthI lAbha pAmyo chuM. dharmadhyAnamAM vighna karavAvALuM bhoga bhogavyA saMbaMdhInuM meM tamane he mahA bhAgyavaMta ! je AmaMtraNa dIdhuM te saMbaMdhIno mAro aparAdha mastaka namAvIne kSamAvuM chuM." evA prakArathI stuti uccArIne rAjapuruSakesarI zreNika vinayI pradakSiNA karI svasthAnake gayo. mahA tapodhana, mahA muni, mA prajJAvaMta, mahA yazavaMta, mahA nirNaya ane mahAdyuta anAthI munie magadhadezanA zreNika rAjAne potAnAM vItaka caritrathI je bodha Apyo che te khare ! azaraNa bhAvanA siddha kare che. mahA muni anAthIe bhogavelI vedanA jevI, ke ethI ati vizeSa vedanA anaMta AtmAone bhogavatA joIe chIe e kevuM vicAravA lAyaka che ! saMsAramAM azaraNatA ane anaMta anAthatA chavAI rahI che, teno tyAga uttama tattvajJAna ane parama zIlane sevavAthI ja thAya che. e ja muktinA kAraNarUpa che. jema saMsAramAM rahyA anAthI anAtha hatA; tema pratyeka AtmA tattvajJAnanI prApti vinA sadaiva anAtha ja che. sanAtha thavA sandeva, sadharma ane sagurune jANavA avazyanA che. // zikSApATha 8. satRdevatattva traNa tattva ApaNe avazya jANavAM joIe. jyAM sudhI te tattvasaMbaMdhI ajJAnatA hoya che tyAM sudhI Atmahita nathI. e traNa tattva te sandeva, sadharma, sadguru che. A pAThamAM satvasvarUpa viSe kaMIka kahuM chuM. jeone kevalyajJAna ane kaivalyadarzana prApta thAya che; karmanA samudAya mahoMgratapopadhyAna vaDe vizodhana karIne jeo bALI nAMkhe che; jeoe caMdra ane zaMkhathI ujjavaLa evuM zukladhyAna prApta karyuM che; cakravartI rAjAdhirAja ke rAjaputra chatAM jeo saMsArane ekAMta anaMta zokanuM kAraNa mAnIne teno tyAga kare che; kevaLa dayA, zAMti, kSamA, nIrAgitva ane AtmasamRddhithI trividha tApano laya kare che; saMsAramAM mukhyatA bhogavatA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra karma bhasmIbhUta karIne jeo svasvarUpathI vihAra kare che; sarva karmanAM mULane jeo bALI nAMkhe che, kevaLa mohinIjanita karmano tyAga karI nidrA jevI tIvra vastu ekAMta TALI jeo pAtaLAM paDelAM karma rahyA sudhI uttama zIlanuM sevana kare che; virAgatAthI karmagrISmathI akaLAtA pAmara prANIone parama zAMti maLavA jeo zuddha bodhabIjano meghadhArAvANIthI upadeza kare che; koI paNa samaye kiMcit mAtra paNa saMsArI vaibhavavilAsano svapnAMza paNa jene rahyo nathI; karmadaLa kSaya karyA prathama zrImukhavANIthI jeo chadmasthatA gaNI upadeza karatA nathI; pAMca prakAranA aMtarAya, hAsya, rati, arati, bhaya, jugupsA, zoka, mithyAtva, ajJAna, apratyAkhyAna, rAga, dveSa, nidrA ane kAma e aDhAra duSaNathI rahita, saccidAnaMda svarUpathI virAjamAna ane mahA udyotakara bAra guNa jeomAM pragaTe che; janma, maraNa ane anaMta saMsAra jeno gayo che, te sadaiva nigraMtha AgamamAM kahyA che. e doSarahita zuddha AtmasvarUpane pAmela hovAthI pUjanIya paramezvara kahevAya che. aDhAra doSamAMno eka paNa doSa hoya tyAM sadevanuM svarUpa nathI. A paramatattva uttama sUtrothI vizeSa jANavuM avazyanuM che. zikSApATha 9. saddharmatattva anAdi kALathI karmajALanAM baMdhanathI A AtmA saMsAramAM rajhaLyA kare che. samayamAtra paNa tene kharuM sukha nathI. adhogatine e sevyA kare che; ane adhogatimAM paDatA AtmAne dharI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra rAkhanAra je vastu tenuM nAma 'dharma' kahevAya che. e dharmatattvanA sarvajJa bhagavAne bhinna bhinna bheda kahyA che. temAMnA mukhya be che. 1. vyavahAradharma. ra. nizcayadharma. vyavahAradharmamAM dayA mukhya che. cAra mahAvrato te paNa dayAnI rakSA vAste che. dayAnA ATha bheda che. dravyadayA. 2, bhAvadayA 3. svadayA, 4. paradayA. 5. svarUpadayA. 6, anubaMdhadayA. 7, vyavahAradayA. 8. nizcayadayA, te 1. prathama dravyadayA koI paNa kAma karavuM temAM yatnApUrvaka jIvarakSA karIne karavuM te 'dravyadayA". 2. bIjI bhAvadayA-bIjA jIvane durgati jato dekhIne anukaMpAbuddhithI upadeza Apavo te 'bhAvadayA'. 1. 3. trIjI svadayA-A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAyo che, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI, ema ciMtavI dharmamAM praveza karavo te 'svadayA'. 4. cothI paradayA-chakAya jIvanI rakSA karavI te "paradayA. 5. pAMcamI svarUpadayA- sUkSma vivekathI svarUpavicAraNA karavI te "svarUpadayA'. 6. chaThThI anubaMdhadayA-guru ke zikSaka ziSyane kaDavA kathanathI upadeza Ape te dekhAvamAM to ayogya lAge che, paraMtu pariNAme karuNAnuM kAraNa che, enuM nAma 'anubaMdhadayA'. 7. sAtamI vyavahAradayA-upayogapUrvaka ane vidhipUrvaka je dayA pALavI tenuM nAma 'vyavahAradayA'. 8. AThamI nizcayadayA-zuddha sAdhya upayogamAM ekatAbhAva ane abheda upayoga te 'nizcayadayA,' e ATha prakAranI dayA vaDe karIne vyavahAradharma bhagavAne kahyo che. emAM sarva jIvanuM sukha, saMtoSa, abhayadAna e saghaLuM vicArapUrvaka jotAM AvI jAya che. bIjA nizcayadharma-potAnA svarUpanI bhramaNA TALavI, AtmAne AtmabhAve oLakhavo. A saMsAra te mAro nathI, huM ethI bhinna, parama asaMga siddhasadRza zuddha AtmA chuM, evI AtmasvabhAvavartanA te nizcayadharma che. jemAM koI prANInuM duHkha, ahita ke asaMtoSa rahyAM che tyAM dayA nathI; ane dayA nathI tyAM dharma nathI. ahat bhagavAnanA kahelA dharmatattvathI sarva prANI abhaya thAya che. zikSApATha 10. sadgurutattva-bhAga 1 pitA- putra ! tuM je zALAmAM abhyAsa karavA jAya che te zALAno zikSaka koNa che ? putra- pitAjI, eka vidvAna ane samaju brAhmaNa che. pitA- tenI vANI, cAlacalagata vagere kevA che ? putra- enAM vacana bahu madhurAM che. e koIne avivekathI bolAvatA nathI ane bahu gaMbhIra che. bole che tyAre jANe mukhamAMthI phUla jhare che. koInuM apamAna karatA nathI; ane amane samajaNathI zikSA Ape che. pitA- tuM tyAM zA kAraNe jAya che te mane kahe joIe. putra- Apa ema kema kaho cho pitAjI ? saMsAramAM vicakSaNa thavAne mATe yuktio samajuM, vyavahAranI nIti zIkhuM eTalA mATe thaIne Apa mane tyAM mokalo cho, pitA- tArA e zikSaka durAcaraNI ke evA hota to ? putra- to to bahu mAThuM thAta. amane aviveka ane kuvacana bolatAM AvaData; vyavahAranIti to pachI zIkhave paNa koNa ja Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 65 pitA- jo putra, e uparathI huM have tane eka uttama zikSA kahuM. jema saMsAramAM paDavA mATe vyavahAranIti zIkhavAnuM prayojana che, tema dharmatattva ane dharmanItimAM praveza karavAnuM parabhava mATe prayojana che. jema te vyavahAranIti sadAcArI zikSakathI uttama maLI zake che, tema parabhava zreyaskara dharmanIti uttama guruthI maLI zake che. vyavahAranItinA zikSaka ane dharmanItinA zikSakamAM bahu bheda che. eka bilorIno kakaDo tema vyavahAra-zikSaka ane amUlya kaustubhra jema Atmadharma zikSaka che. putra- zirachatra / ApanuM kahevuM vAjabI che. dharmanA zikSakanI saMpUrNa AvazyakatA che. Ape vAraMvAra saMsAranAM anaMta duHkha saMbaMdhI mane kahyuM che. ethI pAra pAmavA dharma ja sahAyabhUta che. tyAre dharma kevA guruthI pAmIe to zreyaskara nIvaDe te mane kRpA karIne kaho. zikSApATha 11. sadgurutattva-bhAga 2 pitA- putra ! guru traNa prakAranA kahevAya cheH 1. kASThasvarUpa, 2. kAgaLasvarUpa, 3. paththarasvarUpa. 1. kASThasvarUpa guru sarvottama che; kAraNa saMsArarUpI samudrane kASThasvarUpI guru ja tare che; ane tArI zake che. 2. kAgaLasvarUpa gurU e madhyama che. te saMsArasamudrane pote tarI zake nahIM; paraMtu kaMI puNya upArjana karI zake. e bIjAne tArI zake nahIM. 3.paththarasvarUpa te pote bUDe ane parane paNa buDADe. kASThasvarUpa guru mAtra jinezvara bhagavaMtanA zAsanamAM che. bAkI be prakAranA je guru rahyA te karmAvaraNanI vRddhi karanAra che. ApaNe badhA uttama vastune cAhIe chIe; ane uttamathI uttama maLI zake che. guru jo uttama hoya to te bhavasamudramAM nAvikarUpa thaI saddharmanAvamAM besADI pAra pamADe. tattvajJAnanA bheda, svasvarUpabheda, lokAlokavicAra, saMsArasvarUpa e saghaLuM uttama guru vinA maLI zake nahIM. tyAre tane prazna karavAnI IcchA thaze ke, evA gurunAM lakSaNa kyAM kyAM ? te huM kahuM chuM. jinezvara bhagavAnanI bhAkhelI AjJA jANe, tene yathAtathya pALe, ane bIjAne bodhe, kaMcanakAminIthI sarvabhAvathI tyAgI hoya, vizuddha AhArajaLa letA hoya, bAvIza prakAranA pariSaha sahana karatA hoya, sAMta, dAMta, nirAraMbhI ane jiteMdriya hoya, siddhAMtika jJAnamAM nimagna hoya, dharma mATe thaIne mAtra zarIrano nirvAha karatA hoya, nitha paMtha pALatAM kAyara na hoya, saLImAtra paNa adatta letA na hoya, sarva prakAranA AhAra rAtrie tyAgyA hoya, samabhAvI hoya, ane nIrAgatAthI satyopadezaka hoya. TUMkAmAM, teone kASThasvarUpa sadguru jANavA. putra ! gurunA AcAra, jJAna e saMbaMdhI AgamamAM bahu vivekapUrvaka varNana karyuM che, jema tuM AgaLa vicAra karatAM zIkhato jaIza, tema pachI huM tane e vizeSa tattvo khodhato jaIza. rahIza. putra- pitAjI, Ape mane TUMkAmAM paNa bahu upayogI ane kalyANamaya kahyuM; huM niraMtara te manana karato //////// zikSApATha 12. uttama gRhastha saMsAramAM rahyA chatAM paNa uttama zrAvako gRhAzramathI AtmasAdhanane sAdhe che; teono gRhAzrama paNa vakhaNAya che. te uttama puruSa sAmAyika, kSamApanA, covihAra-pratyAkhyAna i0 yamaniyamane seve che. parapatnI bhaNI mAtu bahenanI dRSTi rAkhe che. yathAzakti satpAtre dAna de che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GaGa http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zAMta, madhurI ane komaLa bhASA bole che. satzAstranuM manana kare che. bane tyAM sudhI upajIvikAmAM paNa mAyA, kapaTa iva karato nathI. strI, putra, mAta, tAta, muni ane guru e saghaLAMne yathAyogya sanmAna Ape che. mAbApane dharmano bodha Ape che. yatnAthI gharanI svacchatA, rAMdhavuM, sIMdhavuM, zayana i0 rakhAve che. pote vicakSaNatAthI vartI strIputrane vinayI ane dharmI kare che. saghaLA kuTuMbamAM saMpanI vRddhi kare che. AvelA atithinuM yathAyogya sanmAna kare che. yAcakane kSudhAtura rAkhato nathI. satpuruSono samAgama ane teono bodha dhAraNa kare che. samaryAda, ane saMtoSayukata niraMtara varte che. yathAzakti zAstrasaMcaya jenA gharamAM rahyo che. alpa AraMbhathI je vyavahAra calAve che. Avo gRhasthAvAsa uttama gatinuM kAraNa thAya ema jJAnIo kahe che. ////////// zikSApATha 13. jinezvaranI bhakti-bhAga 1 jijJAsu- vicakSaNa satya ! koI zaMkaranI, koI brahmAnI, koI viSNunI, koI sUryanI, koI agninI, koI bhavAnInI, koI pegambaranI ane koI Isu khristanI bhakti kare che. eo bhakti karIne thI AzA rAkhatA haze ? satya- priya jijJAsu, te bhAvika mokSa meLavavAnI parama AzAthI e devone bhaje che. jijJAsu- kaho tyAre ethI teo uttama gati pAme ema tamAruM mata che ? satya- eonI bhakti vaDe teo mokSa pAme ema huM kahI zakato nathI. jeone te paramezvara kahe che teo kaMI mokSane pAmyA nathI; to pachI upAsakane e mokSa kyAMthI Ape ? zaMkara vagere karmakSaya karI zakyA nathI ane dUSaNa sahita che, ethI te pUjavA yogya nathI. jijJAsu- e dUSaNo kyAM kyAM te kaho. satya- 'ajJAna, kAma, hAsya, rati, arati vagere maLIne aDhAra' dUSaNamAMnuM eka dUSaNa hoya topaNa te apUjya che. eka samartha paMDite paNa kahyuM che ke, 'paramezvara chuM' ema mithyA rIte manAvanAra puruSo pote potAne Thage che; kAraNa, paDakhAmAM strI hovAthI teo viSayI Thare che. zastra dhAraNa karelAM hovAthI dveSI Thare che. japamALA dhAraNa karyAMthI teonuM citta vyagra che ema sUcave che. 'mAre zaraNe Ava, huM sarva pApa harI lauM' ema kahenArA abhimAnI ane nAstika Thare che. Ama che to pachI bIjAne teo kema tArI zake ? vaLI, keTalAka avatAra levArUpe paramezvara kahevarAve che to 'tyAM amuka karmanuM prayojana te parathI siddha thAya che.' dvita Aha pAThA-1. 'ajJAna, nidrA, mithyAtva, rAga, dveSa, avirati, bhaya, zoka, jugupsA, dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, vIryaMtarAya, bhogAMtarAya ane upabhogAMtarAya, kAma, hAsya, rati ane arati e aDhAra.' 2. 'tyAM teone amuka karmanuM bhogavavuM bAkI che ema siddha thAya che.' Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM jijJAsu- bhAI, tyAre pujya koNa ane bhakti konI karavI ke je vaDe AtmA svazaktino prakAza kare ? satya- zuddha saccidAnaMdasvarUpa "anaMta siddhanI' bhaktithI, temaja sarvaduSaNarahita, karmamalahIna, mukta, nIrAgI, sakaLabhayarahita, sarvajJa, sarvadarzI jinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazakita prakAza pAme che. jijJAsu- eonI bhakti karavAthI ApaNane teo mokSa Ape che ema mAnavuM kharuM ? satya- bhAI jijJAsu, te anaMtajJAnI bhagavAna te nIrAgI ane nirvikAra che, ene stuti, niMdAnuM ApaNane kaMI phaLa ApavAnuM prayojana nathI. ApaNo AtmA, je karmadaLathI gherAyelo che, temaja ajJAnI ane mohAMdha thayelo che, te TALavA anupama puruSArthanI AvazyakatA che. sarva karmadaLa kSaya karI 2 'anaMta jIvana, anaMta vIrya, anaMta jJAna ane anaMta darzanathI svasvarUpamaya thayA' evA jinezvaronuM svarUpa AtmAnI nizcayanaye riddhi hovAthI 'e puruSArthatA Ape che', vikArathI virakta kare che, zAMti ane nirjarA Ape che. taravAra hAthamAM levAthI jema zaurya ane bhAMgathI nazo utpanna thAya che, tema e guNaciMtavanathI AtmA svasvarUpAnaMdanI zreNie caDhato jAya che. darpaNa hAthamAM letAM jema mukhAkRtinuM bhAna thAya che tema siddha ke jinezvarasvarUpanAM ciMtavanarUpa darpaNathI AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. 7 zikSApATha 14. jinezvaranI bhakti - bhAga 2 jijJAsu- Arya satya ! siddhasvarUpa pAmelA te jinezvaro to saghaLA pUjya che; tyAre nAmathI bhakti karavAnI kaMI jarUra che ? satya- hA, avazya che. anaMta siddhasvarUpane dhyAtAM je zuddhasvarUpanA vicAra thAya te to kArya paraMtu e je je vaDe te svarUpane pAmyA te kAraNa kayuM ? e vicAratAM ha~gra tapa, mahAna vairAgya, anaMta dayA, mahAna dhyAna e saghaLAMnuM smaraNa thaze. eonAM arhat tIrthaMkarapadamAM je nAmathI teo vihAra karatA hatA te nAmathI teonA pavitra AcAra ane pavitra caritro aMtaHkaraNamAM udaya pAmaze, je udaya pariNAme mahA lAbhadAyaka che. jema mahAvIranuM pavitra nAma smaraNa karavAthI teo koNa ? kyAre ? kevA prakAre siddhi pAmyA ? e caritronI smRti thaze; ane ethI ApaNe vairAgya, viveka ityAdikano udaya pAmIe. samajAvo. jijJAsu- paNa logassamAM to covIza jinezvaranAM nAma sUcavana karyAM che ? eno hetu zo che te mane satya- A kALamAM A kSetramAM je covIza jinezvaro thayA emanAM nAmanuM smaraNa, caritronuM smaraNa karavAthI zuddha tattvano lAbha thAya e eno hetu che. vairAgInuM caritra vairAgya bodhe che. anaMta covIzInAM anaMta nAma siddha svarUpamAM samagra AvI jAya che. vartamAnakALanA covIza tIrthaMkaranAM nAma A kALe levAthI kALanI sthitinuM bahu sUkSma jJAna paNa sAMbharI Ave che. jema eonAM nAma A kALamAM levAya che, tema covIzI covIzInAM nAma kALa pharatAM ane covIzI pharatAM levAtAM jAya che. eTale amuka nAma levAM ema kaMI nizcaya nathI; paraMtu teonA guNa ane puruSArthasmRti mATe vartatI covIzInI smRti karavI ema tattva rahyuM che. teonAM janma, vihAra, upadeza e dvi A0 pAThA0-1. 'siddha bhagavAnanI.' 2. 'anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra, anaMta vIrya, ane svasvarUpamaya thayA.' 3, 'te bhagavAnanuM smaraNa, ciMtavana, dhyAna ane bhakti e puruSArthatA Ape che.' Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra saghaLuM nAmanikSepe jANI zakAya che. e vaDe ApaNo AtmA prakAza pAme che. sarpa jema moralInA nAdathI jAgRta thAya che, tema AtmA potAnI satya riddhi sAMbhaLatAM mohanidrAthI jAgRta thAya che. jijJAsu- mane tame jinezvaranI bhakti saMbaMdhI bahu uttama kAraNa kahyuM. Adhunika keLavaNIthI jinezvaranI bhakti kaMI phaLadAyaka nathI ema mane AsthA thaI hatI te nAza pAmI che. jinezvara bhagavAnanI avazya bhakti karavI joIe e huM mAnya rAkhuM chuM. huM satya- jinezvara bhagavAnanI bhaktithI anupama lAbha che. enAM kAraNa mahAna che; 'enA upakArathI enI bhakti avazya karavI joIe. eonA puruSArthanuM smaraNa thAya ethI kalyANa thAya che. vagere vagere meM mAtra sAmAnya kAraNo yathAmati kahyAM che. te anya bhAvikone paNa sukhadAyaka thAo.' ////////// zikSApATha 15. bhaktino upadeza (toTaka chaMda) zubha zItaLatAmaya chAMya rahI, manavAMchita jyAM phaLapaMkti kahI; jinabhakti graho taru kalpa aho, bhAjIne bhagavaMta bhavaMta lo. 1 nija AtmasvarUpa muddA pragaTe, mananApa uttApa tamAma maTe; ati nirjaratA vaNadAma graho. bhajIne bhAgavaMta NavaMta laho. ra samabhAvI sadA pariNAma thaze, jaDa maMda adhogati janma jaze; zubha maMgaLa A paripUrNa caho, bhajIne bhagavaMta bhavaMta lo. 3 mana zuddha karo, navakAra mahApadane samaro; zubha bhAva vaDe nahi eha samAna sumaMtra kahyuM, bhajIne bhagavaMta bhavaMta laho. 4 karazo kSaya kevaLa rAga kathA, dharazo zubha tattvasvarUpa yathA; nRpacaMdra prapaMca anaMta do, bhajIne bhagavaMta bhavaMta laho. 5 ////////// zikSApATha 16. kharI mahattA Audio keTalAka lakSmIthI karIne mahattA maLe che ema mAne che. keTalAka mahAna kuTuMbathI mahattA maLe che ema mAne che; keTalAka putra vaDe karIne mahattA maLe che ema mAne che. keTalAka adhikArathI mahA maLe che ema mAne che. paNa e emanuM mAnavuM vivekathI jotAM mithyA che. eo jemAM mahattA harAve che temAM mahattA nathI, paNa laghutA che. lakSmIthI saMsAramAM khAnapAna, mAna, anucaro para AjJA, vaibhava, saghaLuM maLe che ane e mahattA che, ema tame mAnatA hazo, paNa eTalethI ene mahattA mAnavI joItI nathI. lakSmI aneka pApa vaDe karIne pedA thAya che. AvyA pachI abhimAna, bebhAnatA, ane mUDhatA Ape che. kuTuMbasamudAyanI mahattA meLavavA mATe tenuM pAlanapoSaNa karavuM paDe che. te vaDe pApa ane duHkha sahana karavAM paDe che. ApaNe upAdhithI pApa karI enuM udara bharavuM paDe che. putrathI karIne kaMI zAzvata nAma rahetuM nathI. ene mATe thaIne paNa aneka prakAranAM pApa ane upAdhi veThavI paDe che, chatAM ethI ApaNuM maMgaLa zuM thAya che ? adhikArathI parataMtratA ke amalamada dvita Ava pAhAra - 1. 'temanA parama upakArane lIdhe paNa teonI bhakti avazya karavI joIe. vaLI teonA puruSArthanuM smaraNa thatAM paNa zubhavRttiono udaya thAya che. jema jema zrI jinanA svarUpamAM vRtti laya pAme che, tema tema parama zAMti pragaTe che. ema jinabhaktinAM kAraNo atre saMkSepamAM kahyAM che. te AtmArthIoe vizeSapaNe manana karavA yogya che.' Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 69 ane ethI julama, anIti, lAMca temaja anyAya karavA paDe che ke thAya che; kaho tyAre emAMthI mahattA zAnI thAya che ? mAtra pApajanya karmanI. pApI karma vaDe karI AtmAnI nIca gati thAya che; nIca gati che tyAM mahattA nathI paNa laghutA che. AtmAnI mahattA to satyavacana, dayA, kSamA, paropakAra ane samatAmAM rahI che. lakSmI " e to karmamahattA che. ema chatAM lakSmIthI zANA puruSo dAna de che. uttama vidyAzALAo sthApI paraduHkhabhaMjana thAya che. 1 'eka strIthI karIne temAM' mAtra vRtti rokI parastrI tarapha putrIbhAvathI jue che. kuTuMba vaDe karIne amuka samudAyanuM hitakAma kare che. putra vaDe tene saMsArabhAra ApI pote dharmamArgamAM praveza kare che. adhikArathI DahApaNa vaDe AcaraNa karI rAjAprajA bannenuM hita karI dharmanItino prakAza kare che. ema karavAthI keTalIka kharI mahattA pamAya che; chatAM e mahattA cokkasa nathI. maraNabhaya mAthe rahyo che. dhAraNA dharI rahe che. yojelI yojanA ke viveka vakhate hradayamAMthI jato rahe evI saMsAramohinI che; ethI ApaNe ema nisaMzaya samajavuM ke satyavacana, dayA, kSamA, brahmacarya ane samatA jevI AtmamahattA koI sthaLe nathI. zuddha paMca mahAvratadhArI bhikSuke je riddhi ane mahattA meLavI che te brahmadatta jevA cakravartIe lakSmI, kuTuMba, putra ke adhikArathI meLavI nathI, ema mAruM mAnavuM che ! zikSApATha 17. bAhubaLa bAhubaLa eTale potAnI bhujAnuM baLa ema ahIM artha karavAno nathI; kAraNa bAhubaLa nAmanA mahApuruSanuM A eka nAnuM paNa adbhuta caritra che. RSabhadevajI bhagavAna sarvasaMga parityAga karI bharata, bAhubaLa nAmanA potAnA be putrone rAjya soMpI vihAra karatA hatA. tyAre bharatezvara cakravartI thayo. AyudhazALAmAM cakranI utpatti thayA pachI pratyeka rAjya para potAnI AmnAya besADI ane cha khaMDanI prabhutA meLavI. mAtra bAhubaLe ja e prabhutA aMgIkAra na karI ethI pariNAmamAM bharatezvara ane bAhubaLane yuddha maMDAyuM. ghaNA vakhata sudhI bharatezvara ke bAhubaLa e bannemAMthI e haThyA nahIM, tyAre krodhAvezamAM AvI jaI bharatezvare bAhubaLa para cakra mUkyuM. eka vIryathI utpanna thayelA bhAI para te cakra prabhAva na karI zake. e niyamathI pharIne pAchuM bharatezvaranA hAthamAM AvyuM. bharate cakra mUkavAthI bAhubaLane bahu krodha Avyo. teNe mA baLavattara muSTi upADI. tatkALa tyAM tenI bhAvanAnuM svarUpa pharyu, te vicArI gayo ke "huM A bahu niMdanIya karuM chuM. AnuM pariNAma kevuM duHkhadAyaka che ! bhale bharatezvara rAjya bhogavo. mithyA parasparano nAza zA mATe karavo ? A muSTi mAravI yogya nathI; tema ugAmI te have pAchI vALavI paNa yogya nathI." ema kahI teNe paMcamuSTi kezalaMcana karyuM; ane tyAMthI munitvabhAve cAlI nIkaLyo. bhagavAna AdIzvara jyAM aThThANuM dIkSita putrothI temaja Arya-AryAthI vihAra karatA hatA tyAM javA IcchA karI; paNa manamAM mAna AvyuM, tyAM huM jaIza to mArAthI nAnA aThThANuM bhAIone vaMdana karavuM paDaze. tethI tyAM to javuM yogya nathI. pachI vanamAM te ekAgra dhyAne rahyo. haLave haLave bAra mAsa thaI gayA. mahAtapathI kAyA hADakAMno mALo thaI gaI. te sUkA jhADa jevo dekhAvA lAgyo; paraMtu jyAM sudhI mAnano aMkura tenA aMtaHkaraNathI khasyo nahoto tyAM sudhI te siddhi na pAmyo. brAhmI ane suMdarIe AvIne tene upadeza karyo, "Arya vIra ! have madonmatta hAthI parathI Utaro; enAthI to bahu zokhuM." eonAM A vacanothI bAhubaLa vicAramAM paDyo. vicAratAM vicAratAM tene bhAna thayuM ke "satya che. huM mAnarUpI madonmatta hAthI parathI haju kyAM Utaryo chuM ? vizva Ala pAhAha -1. 'eka paraNelI strImAM ja Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 01 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra have ethI UtaravuM e ja maMgaLakAraka che.' ema kahIne teNe vaMdana karavAne mATe pagaluM bharyu ke te anupama divya kaivalyakamaLAne pAmyo. vAMcanAra ! juo mAna e kevI durita vastu che ! ! zikSApATha 18. cAra gati 1'zAtAvedanIya azAtAvedanIya vedatAM zubhAzubha karmanAM phaLa bhogavavA A saMsAravanamAM jIva cAra gatimAM bhamyA kare che.' e cAra gati khacIta jANavI joIe. 1. narakagati - mahAraMbha, madirApAna, mAMsabhakSaNa ityAdika tIvra hiMsAnA karanAra jIvo aghora narakamAM paDe che. tyAM leza, paNa zAtA, vizrAma ke sukha nathI. mahA aMdhakAra vyApta che. aMgachedana sahana karavuM paDe che, agnimAM baLavuM paDe che ane charapalAnI dhAra jevuM jaLa pIvuM paDe che. anaMta duHkhathI karIne jyAM prANIbhUte sAMkaDa, azAtA ane vilavilATa sahana karavAM paDe che, je duHkhane kevaLajJAnIo paNa kahI zakatA nathI. ahoho !! te duHkha anaMtI vAra A AtmAe bhogavyAM che. 2. tiryaMcagati - chala, jUTha, prapaMca ityAdika karIne jIva siMha, vAgha, hAthI, mRga, gAya, bheMsa, baLada ityAdika zarIra dhAraNa kare che. te tiryaMcagatimAM bhUkha, tarasa, tApa, vadhabaMdhana, tADana, bhAravahana karavA ityAdikanAM duHkhane sahana kare che. 3. manuSyagati - khAdya, akhAdya viSe vivekarahita che; lajjAhIna, mAtA-putrI sAthe kAmagamana karavAmAM jene pApApApanuM bhAna nathI; niraMtara mAMsabhakSaNa, corI, parastrIgamana vagere mahApAtaka karyA kare che; e to jANe anArya dezanAM anArya manuSya che. AryadezamAM paNa kSatriya, brAhmaNa, vaizya pramukha matihIna, daridrI, ajJAna ane rogathI pIDita manuSyo che. mAna-apamAna ityAdika aneka prakAranAM duHkha teo bhogavI rahyAM che. 4 devagati - paraspara vera, jhera, kleza, zoka, matsara, kAma, mada, sudhA ityAdikathI devatAo paNa AyuSya vyatIta karI rahyA che; e devagati. ema cAra gati sAmAnyarUpe kahI. A cAre gatimAM manuSyagati sauthI zreSTha ane durlabha che. AtmAnuM paramahita mokSa e gatithI pamAya che, e manuSyagatimAM paNa keTalAMya duHkha ane AtmasAdhanamAM aMtarAyo che. eka taruNa sukumArane rome rome lAlacoLa soyA ghoMcavAthI je asahya vedanA Upaje che te karatAM AThaguNI vedanA garbhasthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. maLa, mUtra, lohI, parumAM lagabhaga nava mahinA ahorAtra mUrchAgata sthitimAM vedanA bhogavI bhogavIne janma pAme che. janma samaye garbhasthAnanI vedanAthI anaMtaguNI vedanA utpanna thAya che. tyAra pachI bAlAvasthA pamAya che. maLa, mUtra, dhULa ane nagnAvasthAmAM aNasamajaNathI rajhaLI, raDIne te bAlAvasthA pUrNa thAya che; ane yuvAvasthA Ave che. dhana upArjana karavA mATe nAnA prakAranA pApamAM paDavuM paDe che. jyAMthI utpanna thayo che tyAM eTale viSayavikAramAM vRtti jAya che. unmAda, ALasa, abhimAna, nirdaSTi, saMyoga, viyoga ema ghaTamALamAM yuvAvaya cAlI jAya che. tyAM vRddhAvasthA Ave che. zarIra kaMpe che, mukhe lALa jhare che; tvacA para karocaLI paDI jAya che; sUMghavuM, sAMbhaLavuM ane dekhavuM e zaktio kevaLa maMda thaI jAya che; keza dhavaLa thaI kharavA maMDe che. cAlavAnI Aya rahetI nathI. hAthamAM lAkaDI laI dvita Ava pAThA-1, saMsAravanamAM jIva zAtAvedanIya azAtAvedanIya vaidato zubhAzubha karmanAM phaLa bhogavavA A cAra gatimAM bhamyA kare che.' Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 71 laDacaDiyAM khAtAM cAlavuM paDe che. kAM to jIvanaparyaMta khATale paDyAM rahevuM paDe che. zvAsa, khAMsI ityAdika roga AvIne vaLage che, ane thoDA kALamAM kALa AvIne koLiyo karI jAya che. A dehamAMthI jIva cAlI nIkaLe che. kAyA hatI na hatI thaI jAya che. maraNa samaye keTalI badhI vedanA che ? caturgatinAM du:khamAM je manuSyadeha zreSTha temAM paNa keTalAM duHkha rahyAM che ! tema chatAM upara jaNAvyA pramANe anukrame kALa Ave che ema nathI. game te vakhate te AvIne laI jAya che. mATe ja pramAda vinA vicakSaNa puruSo AtmakalyANane ArAdhe che. zikSApATha 19. saMsArane cAra upamA-bhAga 1 1. saMsArane mahA tattvajJAnIo eka samudranI upamA paNa Ape che. saMsArarUpI samudra anaMta ane apAra che. aho ! loko ! eno pAra pAmavA puruSArthano upayoga karo ! upayoga karo ! Ama emanAM sthaLe sthaLe vacano che. saMsArane samudranI upamA chAjatI paNa che. samudramAM jema mojAMnI choLo UchaLyA kare che, tema saMsAramAM viSayarUpI aneka mojAMo UchaLe che. samudranA jaLano uparathI jema sapATa dekhAva che, tema saMsAra paNa saraLa dekhAva de che. samudra jema kyAMka bahu UMDo che, ane kyAMka bhamarIo khavarAve che, tema saMsAra kAmaviSayaprapaMcAdikamAM bahu UMDo che, te moharUpI bhamarIo khavarAve che. thoDuM jaLa chatAM samudramAM jema UbhA rahevAthI kAdavamAM khUMcI jaIe chIe, tema saMsAranA leza prasaMgamAM te tRSNArUpI kAdavamAM khUMcavI de che. samudra jema nAnAM prakAranA kharAbA ane tophAnathI nAva ke vahANane jokhama pahoMcADe che, tema strIorUpI kharAbA ane kAmarUpI tophAnathI saMsAra AtmAne jokhama pahoMcADe che. samudra jema agAdha jaLathI zItaLa dekhAto chatAM vaDavAnaLa nAmanA agnino temAM vAsa che, tema saMsAramAM mAyArUpI agni baLyA ja kare che. samudra jema comAsAmAM vadhAre jaLa pAmIne UMDo Utare che, tema pAparUpI jaLa pAmIne saMsAra UMDo Utare che, eTale majabUta pAyA karato jAya che. 2. saMsArane bIjI upamA agninI chAje che. agnithI karIne jema mahA tApanI utpatti che, ema saMsArathI paNa trividha tApanI utpatti che. agnithI baLelo jIva jema mahA vilavilATa kare che, tema saMsArathI baLelo jIva anaMta duHkharUpa narakathI asahya vilavilATa kare che. agni jema sarva vastuno bhakSa karI jAya che, tema saMsAranA mukhamAM paDelAMno te bhakSa karI jAya che. agnimAM jema jema ghI ane iMdhana homAya che tema tema te vRddhi pAme che, 1'tema saMsAramAM tIvra mohinIrUpa ghI ane viSayarUpa iMdhana homAya che tema tema te vRddhi pAme che.' 3. saMsArane trIjI upamA aMdhakAranI chAje che, aMdhakAramAM jema sIMdarI sarpanuM bhAna karAve che, tema saMsAra satyane asatyarUpa batAve che, aMdhakAramAM jema prANIo Ama tema bhaTakI vipatti bhogave che, tema saMsAramAM bebhAna thaIne anaMta AtmAo caturgatimAM Ama tema bhaTake che. aMdhakAramAM jema kAca ane hIrAnuM jJAna thatuM nathI, tema saMsArarUpI aMdhakAramAM viveka avivekanuM jJAna thatuM nathI. jema aMdhakAramAM prANIo chatI AMkhe aMdha banI jAya che, tema chatI zaktie saMsAramAM teo mohAMdha banI jAya che. aMdhakAramAM jema ghuvaDa ityAdikano upadrava vadhe che, tema saMsAramAM loga, mAyAdikano upadrava vadhe che. aneka bhede jotAM saMsAra te aMdhakArarUpa ja jaNAya che. zikSApATha 20. saMsArane cAra upamA-bhAga 2 4. saMsArane cothI upamA zacakranI eTale gADAnAM paiDAMnI chAje che. cAlatAM zakaTacakra dvita A0 pAThA-1, 'tevI ja rIte saMsArarUpa agnimAM tIvra mohinIrUpa ghI ane viSayarUpa iMdhana homAtAM te vRddhi pAme che.' Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jema pharatuM rahe che, tema saMsAramAM praveza karatAM te pharatArUpe rahe che. zakaTacakra jema dharI vinA cAlI zakatuM nathI, tema saMsAra mithyAtvarUpI dharI vinA cAlI zakato nathI. zakaTacakra jema ArA vaDe karIne rahyuM che, tema saMsAra zaMkA, pramAdAdika ArAthI Takyo che. aneka prakArathI ema zakaTacakranI upamA paNa saMsArane lAgI zake che. 1'saMsArane' jeTalI adhoupamA Apo eTalI thoDI che. e cAra upamA ApaNe jANI. have emAMthI tattva levuM yogya che. 1. sAgara jema majabUta nAva ane mAhitagAra nAvikathI tarIne pAra pamAya che, tema saddharmarUpI nAva ane sadgururUpI nAvikI saMsArasAgara pAra pAmI zakAya che. sAgaramAM jema DAhyA puruSoe nirvighna rasto zodhI kADhyo hoya che, tema jinezvara bhagavAne tattvajJAnarUpa uttama rAha batAvyo che, je nirvighna che. ra. agni jema sarvane lakSa karI jAya che, paraMtu pANIthI bujhAI jAya che, tema vairAgyajaLathI saMsAraagni bUjhavI zakAya che. 3. aMdhakAramAM jema dIvo laI javAthI prakAza thaI joI zakAya che, tema tattvajJAnarUpI nirbajha dIvo saMsArarUpI aMdhakAramAM prakAza karI satya vastu batAve che. 4. zakaTacakra jema baLada vinA cAlI zakatuM nathI, tema saMsAracakra rAga, dveSa vinA cAlI zakatuM nathI. ema e saMsAradaradanuM upamA vaDe nivAraNa anupAna sAthe kahyuM. te AtmahitaiSIe niraMtara manana karavuM; ane bIjAne bodhavuM. ////////// kare che. zikSApATha 21. bAra bhAvanA vairAgyanI ane tevA AtmahitaiSI viSayonI surdaDhatA thavA mATe bAra bhAvanA ciMtavavAnuM tattvajJAnIo 1. zarIra, vaibhava, lakSmI, kuTuMba, parivArAdika sarva vinAzI che. jIvano mULa dharma avinAzI che ema ciMtavavuM te pahelI 'anityabhAvanA'. ra. saMsAramAM maraNa samaye jIvane zaraNa rAkhanAra koI nathI; mAtra eka zubha dharmanuM ja zaraNa satya che; ema ciMtavavuM te bIjI 'azaraNabhAvanA'. 3. A AtmAe saMsArasamudramAM paryaTana karatAM karatAM sarva bhava kIdhA che. e saMsArI jaMjIrathI huM kyAre chUTIza ? e saMsAra mAro nathI, huM mokSamayI chuM; ema ciMtavavuM te trIjI 'saMsArabhAvanA'. 4. A mAro AtmA ekalo che, te ekalo Avyo che, ekalo jaze; potAnAM karelAM karma ekalo bhogavaze; ema ciMtavavuM te cothI 'ekatvabhAvanA', 5. A saMsAramAM koI koInuM nathI ema ciMtavavuM te pAMcamI 'anyatvabhAvanA', 6. A zarIra apavitra che, maLamUtranI khANa che, rogajarAne rahevAnuM dhAma che, e zarIrathI huM nyAro chuM, ema ciMtavavuM te chaThThI azucibhAvanA', 7. rAga, dveSa, ajJAna, mithyAtva ityAdika sarva Asava che, ema ciMtavavuM te sAtamI 'AsavabhAvanA', dvi A0 pAThA0-1. 'evI rIte saMsArane' Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 73 8. jJAna, dhyAnamAM jIva pravartamAna thaIne navAM karma bAMdhe nahIM, evI ciMtavanA karavI e AThamI 'saMvarabhAvanA'. 9. jJAnasahita kriyA karavI te nirjarAnuM kAraNa che, ema ciMtavavuM te navI 'nirjarAbhAvanA'. 10. lokasvarUpanuM utpatti, sthiti, vinAzasvarUpa vicAravuM te dazamI 'lokasvarUpabhAvanA'. 11. saMsAramAM bhamatAM AtmAne samyakajJAnanI prasAdI prApta thavI durlabha che; vA samyakajJAna pAmyo, to cAritra sarva virati pariNAmarUpa dharma pAmavo durlabha che; evI ciMtavanA te agiyAramI 'bodhadurlabhabhAvanA'. 12. dharmanA upadezaka tathA zuddha zAstranA bodhaka evA guru ane evuM zravaNa maLavuM durlabha che, ema ciMtavavuM te bAramI 'dharmadurlabhabhAvanA'. A bAra bhAvanAo mananapUrvaka niraMtara vicAravAthI satpuruSo uttama padane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. zikSApATha 22. kAmadeva zrAvaka mahAvIra bhagavaMtanA samayamAM dvAdazavratane vimaLa bhAvathI dhAraNa karanAra vivekI ane niNvacanAnurakta kAmadeva nAmano eka zrAvaka teono ziSya hato. sudharmAMsabhAmAM iMdre eka veLA kAmadevanI dharmaacaLatAnI prazaMsA karI. evAmAM tyAM eka tuccha buddhimAna deva beTho hato. 1'te bolyoH "e to samajAyuM ! nArI na maLe tyAM sudhI brahmacArI, temaja jyAM sudhI pariSa paDyA na hoya tyAM sudhI badhAya sahanazIla ane dharmade. A mArI vAta huM ene caLAvI ApIne satya karI dekhADuM." dharmadaMDha kAmadeva te veLA kAyotsargamAM lIna hato. devatAe hAthInuM rUpa vaikriya karyuM, ane pachI kAmadevane khUba gUMdyo topaNa te acaLa rahyo; eTale muzaLa jevuM aMga karIne kALA varNano sarpa thaIne bhayaMkara phUMkAra karyA, toya kAmadeva kAyotsargathI leza caLyo nahIM; pachI aTTahAsya karatA rAkSasano deha dhAraNa karIne aneka prakAranA pariSaha karyAM, topaNa kAmadeva kAryotsargathI canyo nahIM. siMha vagerenAM aneka bhayaMkara rUpa karyAM; topaNa kAyotsargamAM leza hInatA kAmadeve ANI nahIM. ema rAtrInA cAra pahora devatAe karyA karyuM, paNa te potAnI dhAraNAmAM phAvyo nahIM. pachI teNe upayoga vaDe karIne joyuM to merunA zikharanI pere te aDola rahyo dITho. kAmadevanI adbhuta nizcalatA jANI tene vinaya bhAvathI praNAma karI doSa kSamAvIne te devatA svasthAnake gayo. 2 'kAmadeva zrAvakanI dharmadeDhatA ApaNane zo bodha kare che te kahyA vagara paNa samajAyuM haze. emAMthI tattvavicAra e levAno che ke, nigraMthapravacanamAM praveza karIne dRDha rahevuM. kAyotsarga ityAdika je dhyAna dharavAnAM che te jema bane tema ekAgra cittathI ane dRDhatAthI nirdoSa karavAM,' caLavicaLa bhAvathI kAryotsarga bahu doSayukata thAya che, - 'pAIne mATe dharmazAkha kADhanArA dharmamAM dRDhatA kyAMthI rAkhe ? ane rAkhe to kevI rAkhe !' e vicAratAM kheda thAya che. dvita A pAThA-1. 'teNe evI surdaDhatAno avizvAsa batAvyo, ane kahyuM ke jyAM sudhI pariSa paDyA na hoya tyAM sudhI badhAya sahanazIla ane dharmadaMDha jaNAya.' 2. kAmadeva zrAvakanI dharmadeDhatA evo bodha kare che ke satyadharma ane satyapratijJAmAM parama deDha rahevuM ane kAyotsargAdi jema bane tema ekAgra cittathI ane sudRDhatAthI nirdoSa karavAM.' 3. "pAI jevA dravyalANa mATe dharmazAkha kADhanAranI dharmamAM detA kyAMthI rahI zake ? ane rahI zake to kevI rahe Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra 74 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zikSApATha 23. satya 1 sAmAnya kathanamAM paNa kahevAya che ke, satya e A "sRSTinuM dhAraNa' che; athavA satyanA AdhAre A 'sRSTi' rahI che. e kathanamAMthI evI zikSA maLe che ke, dharma, nIti, rAja ane vyavahAra e satya vaDe pravartana karI rahyAM che; ane e cAra na hoya to jagatanuM rUpa kevuM bhayaMkara hoya ? e mATe thaIne satya e * 'sRSTinuM dhAraNa' che ema kahevuM e kaMI atizayokti jevuM, ke nahIM mAnavA jevuM nathI. chuM.' 3 vasurAjAnuM eka zabdanuM asatya bolavuM keTaluM duHkhadAyaka thayuM hatuM kai te tattvavicAra karavA mATe ahIM huM kahuM vasurAjA, nArada ane parvata e traNe eka guru pAsethI vidyA bhaNyA hatA. parvata adhyApakano putra hato; adhyApake kALa karyo. ethI parvata tenI mA sahita vasurAjAnA darabAramAM AvI rahyo hato. eka rAtre tenI mA pAse beThI che, ane parvata tathA nArada zAstrAbhyAsa kare che. emAM eka vacana parvata evuM bolyo ke, 'ajAhotavyaM'. tyAre nArada bolyo, "aja te zuM parvata ?" parvate kahyuM, "aja te bokaDo." nArada bolyoH "ApaNe traNe jaNa tArA pitA kane bhaNatA hatA tyAre tArA pitAe to 'aja' te traNa varSanI 'vrIhi' kahI che; ane tuM avaLuM zA mATe kahe che ?" ema paraspara vacanavivAda vadhyo. tyAre parvate kahyuM: "ApaNane vasurAjA kahe te kharuM." e vAtanI nArade paNa hA kahI ane jIte tene mATe amuka zarata karI. parvatanI mA je pAse beThI hatI teNe A sAMbhaLyuM, 'aja' eTale 'vrIhi' ema tene paNa yAda hatuM. zaratamAM potAno putra hAraze evA bhayathI parvatanI mA rAtre rAjA pAse gaI ane pUchyuM; "rAjA ! 'aja' eTale zuM ?' vasurAjAe saMbaMdhapUrvaka kahyuM, " 'aja' eTale 'vrIhi' '. tyAre parvatanI mAe rAjAne kahyuM, "mArA putrathI 'bokaDo' kahevAyo che mATe teno pakSa karavo paDaze; tamane pUchavA mATe teo Avaze." vasurAjA bolyoH "huM asatya kema kahuM ? mArAthI e banI zake nahIM." parvatanI mAe kahyuM, "paNa jo tame mArA putrano pakSa nahIM karo to tamane huM hatyA ApIza.' rAjA vicAramAM paDI gayo ke, satya vaDe karIne huM maNimaya siMhAsana para adhdhara besuM chuM. lokasamudAyane nyAya ApuM chuM. loka paNa ema jANe che ke, rAjA satyaguNe karIne siMhAsana para aMtarIkSa bese che; have kema karavuM ? jo parvatano pakSa na karuM to brAhmaNI mare che; e vaLI mArA gurunI strI che. na cAlatAM chevaTe rAjAe brAhmaNIne kahyuM, "tame bhale jAo, huM parvatano pakSa karIza." Avo nizcaya karAvIne parvatanI mA ghera AvI. prabhAte nArada, parvata ane tenI mA vivAda karatAM rAjA pAse AvyAM. rAjA ajANa thaI pUchavA lAgyo ke "parvata, zuM che ? " parvate kahyuM, "rAjAdhirAja ! 'aja' te zuM ? te kaho." rAjAe nAradane pUchyuM, "tame zuM kaho cho ?'' nArade kahyuM, 'aja' te traNa varSanI 'vrI'i, tamane kyAM nathI sAMbharatuM ? vasurAjA bolyoH 'aja' eTale 'bokaDo', paNa 'vrIhi' nahIM. te ja veLA devatAe siMhAsanathI UchALI heTho nAkhyo; vasu kALa pariNAma pAmyo. A uparathI ApaNe 'saghaLAe satya, temaja rAjAe satya ane nyAya banne grahaNa karavArUpa che,' e mukhya bodha maLe che. dvita A0 pAThA0-1. 'jagatanuM dhAraNa' 2. 'jagata rahyuM che' 3. 'te prasaMga vicAra karavA mATe ahIM kahIzuM.' 4, 'sAmAnya manuSyoe satya temaja rAjAe nyAyamAM apakSapAta ane satya banne grahaNa karavA yogya che.' Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 75 je pAMca mahAvrata bhagavAne praNIta karyAM che; temAMnA prathama mahAvratanI rakSAne mATe bAkInAM cAra vrata vADarUpe che; ane temAM paNa pahelI vADa te satya mahAvrata che. e satyanA aneka bheda siddhAMtathI zruta karavA avazyanA che. ////////// 1 zikSApATha 24, satsaMga satsaMga e sarva sukhanuM mULa che; 'satsaMga maLyo' ke tenA prabhAva vaDe vAMchita siddhi thaI ja paDI che. game tevA pavitra thavAne mATe satsaMga zreSTha sAdhana che; satsaMganI eka ghaDI je lAbha de che te kusaMganA eka koTyAvadhi varSa paNa lAbha na daI zakatAM adhogatimaya mahA pApo karAve che, temaja AtmAne malina kare che. satsaMgano sAmAnya artha eTalo ke, uttamano sahavAsa. jyAM sArI havA nathI AvatI tyAM roganI vRddhi thAya che, tema jyAM satsaMga nathI tyAM Atmaroga vadhe che. durgaMdhathI kaMTALIne jema nAke vastra ADuM daIe chIe, tema kusaMgathI sahavAsa baMdha karavAnuM avazyanuM che; saMsAra e paNa eka prakArano saMga che; ane te anaMta kusaMgarUpa temaja duHkhadAyaka hovAthI tyAgavA yogya che. game te jAtano sahavAsa hoya paraMtu je vaDe Atmasiddhi nathI te satsaMga nathI. AtmAne satya raMga caDhAve te satsaMga. mokSano mArga batAve te maitrI. uttama zAstramAM niraMtara ekAgra rahevuM te paNa satsaMga che; satpuruSono samAgama e paNa satsaMga che. malina vastrane jema sAbu tathA jala svaccha kare che tema AtmAnI malinatAne zAstrabodha ane satpuruSono samAgama TALI zuddhatA Ape che. jenAthI haMmezano paricaya rahI rAga, raMga, gAna, tAna, ane svAdiSTa bhojana levAtAM hoya te tamane game tevo priya hoya topaNa nizcaya mAnajo ke, te satsaMga nathI paNa kusaMga che. satsaMgathI prApta thayeluM eka vacana amUlya lAbha Ape che. tattvajJAnIoe mukhya bodha evo karyo che ke, sarva saMga parityAga karI, aMtaramAM rahelAM sarva vikArathI paNa virakta rahI ekAMtanuM sevana karo. temAM satsaMganI smRti AvI jAya che. kevaLa ekAMta te to dhyAnamAM rahevuM ke yogAbhyAsamAM rahevuM te che, paraMtu samasvabhAvIno samAgama, jemAMthI eka ja prakAranI vartanatAno pravAha nIkaLe che te, bhAve eka ja rUpa hovAthI ghaNAM mANaso chatAM ane parasparano sahavAsa chatAM te ekAMtarUpa ja che; ane tevI ekAMta mAtra saMtasamAgamamAM rahI che. kadApi koI ema vicAraze ke, viSayImaMDaLa maLe che tyAM samabhAva hovAthI ekAMta kAM na kahevI ? tenuM samAdhAna tatkALa che ke, teo eka-svabhAvI hotA nathI. paraspara svArthabuddhi ane mAyAnuM anusaMdhAna hoya che; ane jyAM e be kAraNathI samAgama che te eka-svabhAvI ke nirdoSa hotA nathI. nirdoSa ane samasvabhAvI samAgama to parasparathI zAMta munIzvarono che; temaja dharmadhyAnaprazasta alpAraMbhI puruSano paNa keTaleka aMze che. jyAM svArtha ane mAyA kapaTa ja che tyAM samasvabhAvatA nathI; ane te satsaMga paNa nathI, satsaMgathI je sukha, AnaMda maLe che, te ati stutipAtra che, jyAM zAstronA suMdara prazno thAya, jyAM uttama jJAna, dhyAnanI sukathA thAya, jyAM satpuruSonAM caritra para vicAra baMdhAya, jyAM tattvajJAnanA taraMganI laharIo chUTe, jyAM saraLa svabhAvI siddhAMtavicAra carcAya, jyAM mokSajanya kathana para puSkaLa vivecana thAya evo satsaMga te mahAdurlabha che. koI ema kahe ke, satsaMgamaMDaLamAM koI mAyAvI nahIM hoya ? to tenuM samAdhAna A cheH jyAM mAyA ane svArtha hoya che tyAM satsaMga ja hoto nathI. rAjahaMsanI sabhAno kAga dekhAve kadApi na kaLAya to avazya rAge kaLAze, mauna rahyo to mukhamudrAe kaLAze; paNa te aMdhakAramAM jAya nahIM, temaja mAyAvIo satsaMgamAM svArthe jaIne zuM kare ? tyAM peTa bharyAnI vAta to hoya nahIM. be ghaDI tyAM dvi0 A0 pAThA 0-1. 'satsaMgano lAbha maLyo' Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jaI te vizrAMti leto hoya to bhale ke jethI raMga lAge; ane raMga lAge nahIM to, bIjI vAra tenuM Agamana hoya nahIM. jema pRthvI para tarAya nahIM, tema satsaMgathI buDAya nahIM; AvI satsaMgamAM camatkRti che. niraMtara evA nirdoSa samAgamamAM mAyA laIne Ave paNa koNa ? koI ja durbhAgI; ane te paNa asaMbhavita che. satsaMga e AtmAnuM parama hiteSI auSadha che. zikSApATha 25. parigrahane saMkocavo je prANIne parigrahanI maryAdA nathI, te prANI sukhI nathI. tene je maLyuM te ochuM che kAraNa jeTaluM maLatuM jAya teTalAthI vizeSa prApta karavA tenI icchA thAya che. parigrahanI prabaLatAmAM je kaMI maLyuM hoya tenuM sukha to bhogavAnuM nathI paraMtu hoya te paNa vakhate jAya che. parigrahathI niraMtara caLavicaLa pariNAma ane pApabhAvanA rahe che; akasmAt yogathI evI pApabhAvanAmAM AyuSya pUrNa thAya to bahudhA adhogatinuM kAraNa thaI paDe. kevaLa parigraha to munIzvaro tyAgI zake; paNa gRhastho enI amuka maryAdA karI zake. maryAdA thavAthI uparAMta parigrahanI utpatti nathI; ane ethI karIne vizeSa bhAvanA paNa bahudhA thatI nathI; ane vaLI je maLyuM che temAM saMtoSa rAkhavAnI prathA paDe che, ethI sukhamAM kALa jAya che. koNa jANe lakSmI AdikamAM kevIye vicitratA rahI che ke jema jema lAbha thato jAya che tema tema lobhanI vRddhi thatI jAya che; dharma saMbaMdhI keTaluMka jJAna chatAM, dharmanI deDhatA chatAM paNa parigrahanA pAzamAM paDelo puruSa koIka ja chUTI zake che; vRtti emAM ja laTakI rahe che. paraMtu e vRtti koI kALe sukhadAyaka ke AtmahitaiSI thaI nathI. jeNe enI TUMkI maryAdA karI nahIM te bahoLA duHkhanA bhogI thayA che. maMtra maryAdA cha khaMDa sAdhI AjJA manAvanAra rAjAdhirAja, cakravartI kahevAya che. e samartha cakravartImAM subhrama nAme eka cakravartI thaI gayo. eNe cha khaMDa sAdhI lIdhA eTale cakravartIpadathI te manAyo; paNa eTalethI enI manovAMchA tRpta na thaI, haju te tarasyo rahyo. eTale dhAtakI khaMDanA cha khaMDa sAdhavA eNe nizcaya karyo. badhA cakravartI cha khaMDa sAdhe che; ane huM paNa eTalA ja sAdhuM, temAM mahattA zAnI ? bAra khaMDa sAdhavAthI cirakALa huM nAmAMkita thaIza; samartha AjJA jIvanaparyaMta e khaMDo para manAvI zakIza; evA vicArathI samudramAM carmaratna mUkyuM; te upara sarva sainyAdikano AdhAra rahyo hato. carmaratnanA eka hajAra devatA sevaka kahevAya che; temAM prathama eke vicAryuM ke koNa jANe keTalAMya varSe AmAMthI chUTako thaze ? mATe devAMganAne to maLI AvuM, ema dhArI te cAlyo gayo; pachI bIjo gayo; trIjo gayo; ane ema karatAM karatAM hajAre cAlyA gayA; tyAre carmaratna bUDyuM; azva, gaja ane sarva sainyasahita subhUma nAmano te cakravartI bUDyo; pApabhAvanAmAM ne pApabhAvanAmAM marIne te anaMta duHkhathI bharelI sAtamI tamatamaprabhA narakane viSe jaIne paDyo. juo ! cha khaMDanuM Adhipatya to bhogavavuM rahyuM paraMtu akasmAta ane bhayaMkara rIte parigrahanI prItithI e cakravartInuM mRtyu thayuM, to pachI bIjA mATe to kahevuM ja zuM ? parigraha e pApanuM mULa che; pApano pitA che; anya ekAdazavratane mahA doSa de evo eno svabhAva che. e mATe thaIne AtmahitaiSIe jema bane tema teno tyAga karI maryAdApUrvaka vartana karavuM. zikSApATha 26. tattva samajavuM zAstronAM zAstro mukhapAThe hoya evA puruSo ghaNA maLI zake; paraMtu jeNe thoDAM vacano para Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 77 prauDha ane vivekapUrvaka vicAra karI zAstra jeTaluM jJAna hRdayagata karyuM hoya tevA maLavA durlabha che. tattvane pahoMcI javuM e kaMI nAnI vAta nathI. kUdIne dariyo oLaMgI javo che. artha eTale lakSmI, artha eTale tattva ane artha eTale zabdanuM bIjuM nAma. AvA artha zabdanA ghaNA artha thAya che. paNa 'artha' eTale 'tattva' e viSaya para ahIM AgaLa kahevAnuM che. jeo nigraMthapravacanamAM AvelA pavitra vacano mukhapATha kare che, te teonA utsAhabaLe satphaLa upArjana kare che; paraMtu jo teno marma pAmyA hoya to ethI e sukha, AnaMda, viveka ane pariNAme mahadbhuta phaLa pAme che. abhaNa puruSa suMdara akSara ane tANelA mithyA lITA e benA bhedane jeTaluM jANe che, teTaluM ja mukhapAThI anya graMtha-vicAra ane nigraMtha-pravacanane bhedarUpa mAne che; kAraNa teNe arthapUrvaka nigraMtha vacanAmRto dhAryAM nathI; tema te para yathArtha tattvavicAra karyo nathI. yadi tattvavicAra karavAmAM samartha buddhiprabhAva joIe che, topaNa kaMI vicAra karI zake; paththara pIgaLe nahIM topaNa pANIthI palaLe; tema ja je vacanAmRto mukhapAThe karyAM hoya te artha sahita hoya to bahu upayogI thaI paDe; nahIM to popaTavALuM rAmanAma, popaTane koI paricaye rAmanAma kahetAM zIkhavADe; paraMtu popaTanI balA jANe ke rAma te dADama ke drAkSa. sAmAnyArtha samajyA vagara evuM thAya che. kacchI vaizyonuM dRSTAMta eka kahevAya che te kaMIka hAsyayukata che kharuM; paraMtu emAMthI uttama zikSA maLI zake tema che; eTale ahIM kahI jauM chuM. kacchanA koI gAmamAM zrAvaka dharma pALatA rAyazI, devI ane khetazI ema traNa nAmadhArI ozavALa rahetA hatA. niyamita rIte teo saMdhyAkALe, ane paroDhiye pratikramaNa karatA hatA. paroDhiye rAyazI ane saMdhyAkALe devazI pratikramaNa karAvatA hatA. rAtrisaMbaMdhI pratikramaNa rAyazI karAvato; ane saMbaMdhe 'rAyazI paDikkamaNuM ThAyaMmi', ema tene bolAvavuM paDatuM; temaja devazIne 'devasI paDikkamaNuM ThAyaMmi', ema saMbaMdha hovAthI bolAvavuM paDatuM. yogAnuyoge ghaNAnA AgrahathI eka divasa saMdhyAkALe khetazIne bolAvavA besAryo. khetazIe jyAM 'devasI paDikkamaNuM ThAyaMmi', ema AvyuM tyAM 'khetazI paDijhmaNuM ThAyaMmi', e vAkyo lagAvI dIdhA ! e sAMbhaLI badhA hAsyagrasta thayA ane pUchyuM, Ama kAM ? khetazI bolyoH vaLI Ama te kema ! tyAM uttara maLyo ke, 'khetazI paDikkamaNuM ThAyaMmi' ema tame kema bolo cho ? khetazIe kahyuM, huM garIba chuM eTale mAruM nAma AvyuM tyAM pAdharI takarAra laI beThA, paNa rAyazI ane devazI mATe to koI divasa koI bolatA paNa nathI. e banne kema 'rAyazI paDikkamanuM kAryarmi' ane 'devasI paDikkamaNuM hAyami' ema kahe che to pachI huM 'khetazI paDikkamaNuM ThAyaMmi' ema kAM na kahuM ? enI bhadrikatAe to badhAne vinoda upajAvyo; pachI arthanI kAraNa sahita samajaNa pADI; eTale khetazI potAnI mukhapAThI pratikramaNathI zaramAyo. A to eka sAmAnya vArtA che; paraMtu arthanI khUbI nyArI che. tattvajJa te para bahu vicAra karI zake. bAkI to goLa gaLyo ja lAge, tema nirguvacanAmRto paNa satphaLa ja Ape. aho ! paNa marma pAmavAnI vAtanI to balihArI ja che ! zikSApATha 27. yatnA jema viveka e dharmanuM mULatattva che. tema yatnA e dharmanuM upatattva che. vivekathI dharmatattva grahaNa karAya che ane yatnAthI te tattva zuddha rAkhI zakAya che, te pramANe vartana karI zakAya che. pAMca samitirUpa yatnA to bahu zreSTha che; paraMtu gRhasthAzramIthI te sarva bhAve pALI zakAtI nathI, chatAM jeTalA bhAvAMze pALI zakAya teTalA bhAvAMze paNa asAvadhAnIthI pALI zakatA nathI. jinezvara Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bhagavaMte bodhelI sthULa ane sUkSma dayA pratye jyAM bedarakArI che tyAM bahu doSathI pALI zakAya che. e yatnAnI nyUnatAne lIdhe che. utAvaLI ane vegabharI cAla, pANI gaLI teno saMkhAro rAkhavAnI apUrNa vidhi, kASThAdika iMdhanano vagara khaMkherye, vagara joye upayoga. anAjamAM rahelA sUkSma jaMtuonI apUrNa tapAsa, pUMjyApramA vagara rahevA dIdhelAM ThAma, asvaccha rAkhelA oraDA, AMgaNAmAM pANInuM DhoLavuM, eMThanuM rAkhI mUkavuM, pATalA vagara dhakhadhakhatI thALI nIce mUkavI, ethI potAne asvacchatA, agavaDa, anArogyatA ityAdika phaLa thAya che. ane mahApApanAM kAraNa paNa thaI paDe che. e mATe thaIne kahevAno bodha ke cAlavAmAM, besavAmAM, UThavAmAM, jamavAmAM ane bIjA hareka prakAramAM yatnAno upayoga karavo, ethI dravya ane bhAve banne prakAre lAbha che. cAla dhImI ane gaMbhIra rAkhavI, ghara svaccha rAkhavAM, pANI vidhisahita gaLAvavuM, kASThAdika iMdhana khaMkherIne nAMkhavAM e kaMI ApaNane agavaDa paDatuM kAma nathI, tema temAM vizeSa vakhata jato nathI, evA niyamo dAkhala karI dIdhA pachI pALavA muzkela nathI. ethI bicArA asaMkhyAta niraparAdhI jaMtuo bace che. pratyeka kAma yatnApUrvaka ja karavuM e vivekI zrAvakanuM kartavya che. zikSApATha 28. rAtribhojana ahiMsAdika paMca mahAvrata jevuM bhagavAne rAtribhojanatyAgavrata kahyuM che. rAtrimAM je cAra prakAranA AhAra che te abhakSarUpa che, je jAtino AhArano raMga hoya che, te jAtinA tamaskAya nAmanA jIva te AhAramAM utpanna thAya che. rAtribhojanamAM e sivAya paNa aneka doSa rahyA che. rAtre jamanArane rasoIne mATe agni saLagAvavI paDe che; tyAre samIpanI bhIMta para rahelAM niraparAdhI sUkSma jaMtuo nAza pAme che. iMdhanane mATe ANelAM kASThAdikamAM rahelAM jaMtuo rAtrie nahIM dekhAvAthI nAza pAme che; temaja sarpanA jherano, karoLiyAnI lALano ane maccharAdika sUkSma jaMtuno paNa bhaya rahe che. vakhate e kuTuMbAdikane bhayaMkara roganuM kAraNa paNa thaI paDe che. rAtribhojanano purANAdika matamAM paNa sAmAnya AcArane khAtara tyAga karyo che, chatAM teomAM paraMparAnI rUDhithI karIne rAtribhojana pesI gayuM che, paNa e niSedhaka to che ja. zarIranI aMdara be prakAranAM kamaLa che; te sUryanA astathI saMkoca pAmI jAya che; ethI karIne rAtribhojanamAM sUkSma jIvabhakSaNarUpa ahita thAya che, je mahAroganuM kAraNa che evo keTaleka sthaLe Ayurvedano paNa mata che. satpuruSo to divasa be ghaDI rahe tyAre vALu kare; ane be ghaDI divasa caDhyA pahelAM game te jAtano AhAra kare nahIM. rAtribhojanane mATe vizeSa vicAra munisamAgamathI ke zAstrathI jANavo. e saMbaMdhI bahu sUkSma bhedo jANavA avazyanA che. cAre prakAranA AhAra rAtrine viSe tyAgavAthI mahaphaLa che. e jinavacana che. //// zikSApATha 29. sarva jIvanI rakSA-bhAga 1 1 dayA jevo eke dharma nathI. dayA e ja dharmanuM svarUpa che. jyAM dayA nathI tyAM dharma nathI. jagatitaLamAM evA anarthakAraka dharmamato paDyA che ke, jeo jIvane haNatAM leza pApa thatuM nathI, bahu to manuSyadehanI rakSA karo, ema kahe che; tema e dharmamatavALA jhanUnI ane madAMdha che, ane dayAnuM leza svarUpa paNa jANatA nathI. eo jo potAnuM hRdayapaTa prakAzamAM mUkIne vicAre to avazya temane jaNAze ke eka sUkSmamAM sUkSma jaMtune haNavAmAM paNa mahApApa che, jevo mane mAro AtmA priya che tevo tene paNa teno AtmA priya che. huM mArA leza vyasana khAtara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 79 ke lAbha khAtara evA asaMkhyAtA jIvone bedhaDaka haNuM chuM e mane keTaluM badhuM anaMta duHkhanuM kAraNa thaI paDaze ? teomAM buddhinuM bIja paNa nahIM hovAthI evo vicAra karI zakatA nathI. pApamAM ne pApamAM nizadina magna che. veda ane vaiSNavAdi paMthomAM paNa sUkSma dayA saMbaMdhI kaMI vicAra jovAmAM Avato nathI, topaNa eo kevaLa dayAne nahIM samajanAra karatAM ghaNA uttama che. bAdara jIvonI rakSAmAM e ThIka samajyA che; paraMtu e saghaLA karatAM ApaNe kevA bhAgyazALI ke jyAM eka puSpapAMkhaDI dubhAya tyAM pApa che e kharuM tattva samajyA ane yajJayAgAdika hiMsAthI to kevaLa virakta rahyA chIe. banatA prayatnathI jIva bacAvIe chIe, chatAM cAhIne jIva haNavAnI ApaNI leza icchA nathI. anaMtakAya abhakSyathI bahu karI ApaNe virakta ja chIe. A kALe e saghaLo puNyapratApa siddhArtha bhUpALanA putra mahAvIranA kahelA paramatattvabodhanA yogabaLathI vadhyo che. manuSyo riddhi pAme che, suMdara strI pAme che, AjJAMkita putra pAme che, bahoLA kuTuMbaparivAra pAme che, mAna pratiSThA tema ja adhikAra pAme che, ane te pAmavAM kaMI durlabha nathI; paraMtu kharuM dharmatattva ke tenI zraddhA ke teno thoDo aMza paNa pAmavo mahA durlabha che. e riddhi ityAdika avivekathI pApanuM kAraNa thaI anaMta duHkhamAM laI jAya che; paraMtu A ghoDI zraddhAbhAvanA paNa uttama padavIe pahoMcADe che. Ama dayAnuM satpariNAma che. ApaNe dharmatattvayukta kuLamAM janma pAmyA chIe to have jema bane tema vimaLa dayAmaya vartanamAM AvavuM. vAraMvAra lakSamAM rAkhavuM ke, sarva jIvanI rakSA karavI. bIjAne paNa evo ja yukti prayuktithI bodha Apavo. sarva jIvanI rakSA karavA mATe eka bodhadAyaka uttama yukti buddhizALI abhayakumAre karI hatI te AvatA pAThamAM huM kahuM chuM; ema ja tattvabodhane mATe yaktika nyAyathI anArya jevA dharmamatavAdIone zikSA ApavAno vakhata maLe to ApaNe kevA bhAgyazALI zikSApATha 30. sarva jIvanI rakSA-bhAga 2 magadha dezanI rAjagRhI nagarIno adhirAjA zreNika eka vakhate sabhA bharIne beTho hato. prasaMgopAtta vAtacItanA prasaMgamAM mAMsalubdha sAmaMto hatA te bolyA ke, hamaNAM mAMsanI vizeSa sattAI che. A vAta abhayakumAre sAMbhaLI. e uparathI e hiMsaka sAmaMtone bodha devAno teNe nizcaya karyo. sAMje sabhA visarjana thaI, rAjA aMtaHpuramAM gayA, tyAra pachI karrAvya mATe jeNe jeNe mAMsanI vAta uccArI hatI, tene tene ghera abhayakumAra gayA, jene ghera jAya tyAM satkAra karyAM pachI teo pUchavA lAgyA ke, Apa zA mATe parizrama laI amAre ghera padhAryA ! abhayakumAre kahyuM, mahArAjA zreNikane akasmAt mahA roga utpanna thayo che. vaidya bheLA karavAthI teNe kahyuM ke, komaLa manuSyanA kALajAnuM savA TAMkabhAra mAMsa hoya to A roga maTe. tame rAjAnA priyamAnya cho mATe tamAre tyAM e mAMsa levA Avyo chuM. sAmaMte vicAryuM ke kALajAnuM mAMsa huM mUA vinA zI rIte ApI zakuM ? ethI abhayakumArane pUchyuM, mahArAja, e to kema thaI zake ? ema kahI pachI abhayakumArane keTaluMka dravya potAnI vAta rAjA AgaLa nahIM prasiddha karavA ApyuM te te akSayakumAra leto gayo. ema saghaLA sAmaMtone ghera abhayakumAra pharI AvyA. saghaLA mAMsa na ApI zakyA, ane potAnI vAta chupAvavA dravya ApyuM. pachI bIje divase jyAre samA bheLI thaI tyAre saghaLA sAmaMto potAne Asane AvIne beThA. rAjA paNa siMhAsana para virAjyA hatA. sAmaMto AvI AvIne gaI kAlanuM kuzaLa pUchavA lAgyA. rAjA e vAtathI vismita thayo. abhayakumAra bhaNI joyuM eTale abhayakumAra bolyAH mahArAja ! kAle ApanA sAmaMto sabhAmAM dvi A0 pAThA0-1. 'mATe te pratyeka sAmaMta ApatA gayA ane te' Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bolyA hatA ke hamaNAM mAMsa sastuM maLe che; tethI huM teone tyAM levA gayo hato; tyAre saghaLAe mane bahu dravya ApyuM; paraMtu kALajAnuM savA paisAbhAra mAMsa na ApyuM. tyAre e mAMsa sastuM ke moMghuM ? badhA sAmaMto sAMbhaLIne zaramathI nIcuM joI rahyA; koIthI kaMI bolI zakAyuM nahIM. pachI abhayakumAre kahyuM, A kaMI meM tamane duHkha ApavA karyuM nathI paraMtu bodha ApavA karyuM che. ApaNane ApaNA zarIranuM mAMsa ApavuM paDe to anaMta bhaya thAya che, kAraNa ApaNA dehanI ApaNane priyatA che; tema je jIvanuM te mAMsa haze teno paNa jIva tene vahAlo haze. jema ApaNe amUlya vastuo ApIne paNa potAno deha bacAvIe chIe tema te bicArAM pAmara prANIone paNa hovuM joIe. ApaNe samajaNavALAM, bolatAMcAlanAM prANI chIe, te bicArAM avAcaka ane aNasamajaNavALAM che. temane matarUpa duHkha ApIe te kevuM pApanuM prabaLa kAraNa che ? ApaNe A vacana niraMtara lakSamAM rAkhavuM ke, sarva prANIne potAno jIva vahAlo che; ane sarva jIvanI rakSA karavI e jevo ekke dharma nathI. abhayakumAranA bhASaNathI zreNika mahArAjA saMtoSAyA, saghaLA sAmaMto paNa bodha pAmyA. teoe te divasathI mAMsa khAvAnI pratijJA karI, kAraNa eka to te abhakSya che, ane koI jIva haNAyA vinA te AvatuM nathI e moTo adharma che. mATe abhaya pradhAnanuM kathana sAMbhaLIne teoe abhayadAnamAM lakSa ApyuM; je AtmAnA parama sukhanuM kAraNa che. zikSApATha 31. pratyAkhyAna 'Short | 'paccakhANa' nAmano zabda vAraMvAra tamArA sAMbhaLavAmAM Avyo che. eno mULa zabda 'pratyAkhyAna' che; ane te amuka vastu bhaNI citta na karavuM evo je niyama karavo tene badale vaparAya che. pratyAkhyAna karavAno hetu mahA uttama ane sUkSma che. pratyAkhyAna nahIM karavAthI game te vastu na khAo ke na bhogavo topaNa tethI saMvarapaNuM nathI, kAraNa ke tattvarUpe karIne icchAnuM rUMdhana karyuM nathI. rAtre ApaNe bhojana na karatA hoIe; paraMtu teno jo pratyAkhyAnarUpe niyama na karyo hoya to te phaLa na Ape; kAraNa ApaNI icchA khullI rahI. jema gharanuM bAraNuM ughADuM hoya ane zvAnAdika janAvara ke manuSya cAlyuM Ave tema icchAnAM dvAra khullAM hoya to temAM karma praveza kare che. eTale ke e bhaNI ApaNA vicAra chUTathI jAya che; te karmabaMdhananuM kAraNa che; ane jo pratyAkhyAna hoya to pachI e bhaNI dRSTi karavAnI icchA thatI nathI. jema ApaNe jANIe chIe ke vAMsAno madhya bhAga ApaNAthI joI zakAto nathI mATe e bhaNI ApaNe dRSTi paNa karatA nathI; tema pratyAkhyAna karavAthI amuka vastu khavAya ke bhogavAya tema nathI eTale e bhaNI ApaNuM lakSa svAbhAvika jatuM nathI; e karma AvavAne ADo koTa thaI paDe che. pratyAkhyAna karyA pachI vismRti vagere kAraNathI koI doSa AvI jAya to tenAM prAyazcita nivAraNa paNa mahAtmAoe kahyAM che. pratyAkhyAnathI eka bIjo paNa moTo lAbha che; te e ke amuka vastuomAM ja ApaNo lakSa rahe che, bAkI badhI vastuono tyAga thaI jAya che; je je vastu tyAga karI che te te saMbaMdhI pachI vizeSa vicAra, grahavuM, mUkavuM ke evI kaMI upAdhi rahetI nathI. e vaDe mana bahu bahoLatAne pAmI niyamarUpI saDakamAM cAlyuM jAya che. azva jo lagAmamAM AvI jAya che, to pachI game tevo prabaLa chatAM tene dhArele raste laI javAya che; tema mana e niyamarUpI lagAmamAM AvavAthI pachI game te zubha rAhamAM laI javAya che; ane temAM vAraMvAra paryaTana karAvavAthI te ekAgra, vicArazIla ane vivekI thAya che. manano AnaMda zarIrane paNa nIrogI kare che. vaLI abhakSya, anaMtakAya, parastrIAdika niyama karyArthI paNa zarIra nIrogI rahI zake che. mAdaka pardAtho manane avaLe raste dore che. paNa pratyAkhyAnathI mana tyAM jatuM aTake che; ethI te vimaLa thAya che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 81 pratyAkhyAna e kevI uttama niyama pALavAnI pratijJA che, te A uparathI tame samajayA hazo, vizeSa sadgurumukhI ane zAstrAvalokanathI samajavA huM bodha karuM chuM. zikSApATha 32. vinaya vaDe tattvanI siddhi che rAjagRhI nagarInA rAjyAsana para jyAre zreNika rAjA virAjamAna hato, tyAre te nagarImAM eka caMDALa raheto hato. eka vakhate te caMDALanI strIne garbha rahyo tyAre tene kerI khAvAnI icchA utpanna thaI. teNe te lAvI ApavA caMDALane kahyuM. caMDALe kahyuM, A kerIno vakhata nathI, eTale mAro upAya nathI, nahIM to huM game teTale UMce hoya tyAMthI mArI vidyAnA baLa vaDe karIne lAvI tArI icchA siddha karuM. caMDALaNIe kahyuM, rAjAnI mahArANInA bAgamAM eka akALe kerI denAra AMbo che; te para atyAre kerIo lacI rahI haze, mATe tyAM jaIne e kerI lAvo. potAnI strInI icchA pUrI pADavA caMDALa te bAgamAM gayo. gupta rIte AMbA samIpa jaI maMtra bhaNIne tene namAvyo; ane pherI lIdhI, bIjA maMtra vaDe karIne tene hato tema karI dIdho. pachI te ghera Avyo ane tenI strInI icchA mATe niraMtara te caMDALa vidyAbaLe tyAMthI kerI lAvavA lAgyo. eka divase pharatAM pharatAM mALInI dRSTi AMbA bhaNI gaI. kerIonI corI thayelI joIne teNe jaIne zreNika rAjA AgaLa namratApUrvaka kahyuM. zreNikanI AjJAthI abhayakumAra nAmanA buddhizALI pradhAne yukti vaDe te caMDALane zodhI kADhyo. potA AgaLa teDAvI pUchayuM, eTalAM badhAM mANaso bAgamAM rahe che chatAM tuM kevI rIte caDhIne e kerI lai gayo ke je vAta kaLavAmAM paNa na AvI ? te kahe. caMDALe kahyuM, Apa mAro aparAdha kSamA karajo. huM sAcuM bolI jauM chuM ke mArI pAse eka vidyA che tenA yogathI huM e kerIo laI zakyo. abhayakumAre kahyuM, mArAthI kSamA na thaI zake; paraMtu mahArAjA zreNikane e vidyA tuM Apa to teone evI vidyA levAno abhilASa hovAthI tArA upakAranA badalAmAM huM aparAdha kSamA karAvI zakuM. caMDALe ema karavAnI hA kahI. pachI abhayakumAre caMDALane zreNika rAjA jyAM siMhAsana para beTho hato tyAM lAvIne sAmo ubho rAkhyo; ane saghaLI vAta rAjAne kahI batAvI. e vAtanI rAjAe hA kahI. caMDALe pachI sAmA UbhA rahI tharatharane page zreNikane te vidyAno bodha ApavA mAMDyo; paNa te bodha lAgyo nahIM. jhaDapathI UbhA thaI abhayakumAra bolyAH mahArAja ! Apane jo e vidyA avazya zIkhavI hoya to sAmA AvI UbhA raho, ane ene siMhAsana Apo. rAjAe vidyA levA khAtara ema karyuM to tatkALa vidyA sAdhya thaI, A vAta mAtra bodha levA mATe che. eka caMDALano paNa vinaya karyA vagara zreNika jevA rAjAne vidyA siddha na thaI, to temAMthI tattva e grahaNa karavAnuM che ke, sadvidyAne sAdhya karavA vinaya karavo. AtmavidyA pAmavA nigraMthaguruno jo vinaya karIe to kevuM maMgaLadAyaka thAya / vinaya e uttama vazIkaraNa che. uttarAdhyayanamAM bhagavAne vinayane dharmanuM mULa kahI varNavyo che. guruno, munino, vidvAnano, mAtApitAno ane potAthI vaDAno vinaya karavo e ApaNI uttamatAnuM kAraNa che. zikSApATha 33. sudarzana zeTha prAcInakALamAM zuddha ekapatnIvratane pALanArA asaMkhya puruSo thaI gayA che; emAMthI saMkaTa saphI nAmAMkita thayelo sudarzana nAmano eka satpuruSa paNa che. e dhanADhya suMdara mukhamudrAvALo kAMtimAna ane madhya vayamAM hato. je nagaramAM te raheto hato, te nagaranA rAjyadarabAra AgaLathI kaMI kAma prasaMgane lIdhe tene nIkaLavuM paDyuM. e jyAre tyAMthI nIkaLyo tyAre rAjAnI abhayA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nAmanI rANI potAnA AvAsanA gokhamAM beThI hatI. tyAMthI sudarzana bhaNI tenI dRSTi gaI. tenuM uttama rUpa ane kAyA joIne tenuM mana lalacAyuM. eka anucarI mokalIne kapaTabhAvathI nirmaLa kAraNa batAvIne sudarzanane upara bolAvyo. keTalAka prakAranI vAtacIta karyA pachI abhayAe sudarzanane bhoga bhogavavA saMbaMdhInuM AmaMtraNa karyuM, sudarzane keTaloka upadeza Apyo topaNa tenuM mana zAMta thayuM nahIM. chevaTe kaMTALIne sudarzane yuktithI kahyuM, 'bahena, huM puruSatvamAM nathI ! topaNa rANIe aneka prakAranA hAvabhAva karyA. e saghaLI kAmaceSTAthI sudarzana caLyo nahIM; ethI kaMTALI jaIne rANIe tene jato karyo. eka vAra e nagaramAM ujANI hatI; tethI nagara bahAra nagarajano AnaMdathI Ama tema bhamatA hatA. dhAmadhUma macI rahI hatI. sudarzana zeThanA cha devakumAra jevA putro paNa tyAM AvyA hatA. abhayA rANI kapilA nAmanI dAsI sAthe ThAThamAThathI tyAM AvI hatI. sudarzananA devapUtaLAM jevA cha putro tenA jovAmAM AvyA. kapilAne teNe pUchyuM, AvA ramya putro konA che ? kapilAe sudarzana zeThanuM nAma ApyuM. e nAma sAMbhaLIne rANInI chAtImAM kaTAra bhoMkAI, tene kArI ghA vAgyo. saghaLI dhAmadhUma vItI gayA pachI mAyAkathana goThavIne abhayAe ane tenI dAsIe maLI rAjAne kahyuM, tame mAnatA hazo ke, mArA rAjyamAM nyAya ane nIti varte che; durjanothI mArI prajA duHkhI nathI; paraMtu te saghaLuM mithyA che. aMtaHpuramAM paNa durjano praveza kare tyAM sudhI haju aMdhera che ! to pachI bIjAM sthaLa mATe pUchavuM paNa zuM ? tamArA nagaranA sudarzana zeThe mArI kane bhoganuM AmaMtraNa karyuM. nahIM kahevA yogya kathano mAre sAMbhaLavAM paDyAM; paNa meM teno tiraskAra karyo. ethI vizeSa aMdhAruM kayuM kahevAya ! rAjA mULe kAnanA kAcA hoya che e to jANe sarvamAnya che, temAM vaLI strInAM mAyAvI madhurAM vacana zuM asara na kare ? tAtA telamAM TADhA jaLa jevAM vacanathI rAjA krodhAyamAna thayA. sudarzanane zULIe caDhAvI devAnI tatkALa teNe AjJA karI dIdhI, ane te pramANe saghaLuM thaI paNa gayuM, mAtra zULIe sudarzana bese eTalI vAra hatI. game tema ho paNa 1'sRSTinA' divya bhaMDAramAM ajavALuM che. satyano prabhAva DhAMkyo raheto nathI. sudarzanane zULIe besAryo, ke zULI phITIne tenuM jhaLahaLatuM sonAnuM siMhAsana thayuM; ane devaduMdubhinA nAda thayA; sarvatra AnaMda vyApI gayo. sudarzananuM satyazILa vizvamaMDaLamAM jhaLakI UThyuM. satyazILano sadA jaya che. ziyaLa ane sudarzananI uttama dRDhatA e banne AtmAne pavitra zreNie caDhAve che ! //////// zikSApATha 34. brahmacarya viSe subhASita (doharA) nIrakhIne navayauvanA, leza na viSayanidAna- gaNe kASThanI pUtaLI, te bhagavAna samAna. 1 A saghaLA saMsAranI, ramaNI nAyakarUpa; e tyAgI, tyAgyuM badhuM, kevaLa zokasvarUpa, 2 eka viSayane jItatAM, jItyo sau saMsAra; nRpati jItatAM Rtiye, daLa, pura ne adhikAra, 3 viSayarUpa aMkurathI, TaLe jJAna ne dhyAna; leza madirApAnathI, chAke jyama ajJAna. 4 dvi0 A0 pAThA0-1. 'jagatanA'. Audio Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM je nava vADa vizuddhathI, dhare ziyaLa sukhadAI; bhAva teno lava pachI rahe. tattvavacana e bhAI. 5 suMdara ziyaLa surataru, mana vANI ne deha; je naranArI sevaze, anupama phaLa le te 6 pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna; pAtra thavA sevo sadA, brahmacarya matimAna. 7 zikSApATha 35. navakAra maMtra namo arihaMtANaM namo siddhANaM. namo AyariyANaM. namo uvajjhAyANaM. namo loe savvasAhUNaM. A pavitra vAkyone nirNayapravacanamAM navakAra, namaskAramaMtra ke paMcaparameSThImaMtra kahe che. 83 arhata bhagavaMtanA bAra guNa, siddha bhagavaMtanA ATha guNa, AcAryanA chatrIza guNa, upAdhyAyanA paMcavIza guNa, ane sAdhunA sattAvIza guNa maLIne ekaso ATha guNa thayA. aMgUThA vinA bAkInI cAra AMgaLIonAM bAra TeravAM thAya che; ane ethI e guNonuM ciMtavana karavAnI yojanA hovAthI bArane nave guNatAM 108 thAya che. eTale navakAra ema kahevAmAM sAthe evuM sUcavana rahyuM jaNAya che ke, he bhavya ! tArAM e AMgaLInAM TeravAMthI navakAramaMtra nava vAra gaNa. -'kAra' eTale 'karanAra' ema paNa thAya che. bArane nave guNatAM jeTalA thAya eTalA guNano bharelo maMtra ema navakAramaMtra tarIke eno artha thaI zake che; ane paMcaparameSThI eTale A sakaLa jagatamAM pAMca vastuo paramotkRSTa che te kaI kaI ? to kahI batAvI ke arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. ene namaskAra karavAno je maMtra te parameSThImaMtra ane pAMca parameSThIne sAthe namaskAra hovAthI paMcaparameSThImaMtra evo zabda thayo. A maMtra anAdi siddha manAya che, kAraNa paMcaparameSThI anAdi siddha che, eTale e pAMce pAtro AdyarUpa nathI, pravAhathI anAdi che, ane tenA japanAra paNa anAdi siddha che, ethI e jApa paNa anAdi siddha Thare che. pra- e paMcaparameSThImaMtra paripUrNa jANavAthI manuSya uttama gatine pAme che, ema satpuruSo kahe che e mATe tamAruM zuM mata che ? uo- e kahevuM nyAyapUrvaka che, ema huM mAnuM chuM. pra-ene kyA kAraNathI nyAyapUrvaka kahI zakAya ? u"hA. e tamane huM samajAvuM: mananI nigratA arthe eka to sarvotama jagaSaNanA satya guNanuM e ciMtavana che. tattvathI jotAM vaLI ahaMtasvarUpa, siddhasvarUpa, AcAryasvarUpa, upAdhyAyasvarUpa ane sAdhusvarUpa eno vivekathI vicAra karavAnuM paNa e sUcavana che. kAraNa ke pUjavA yogya eo zAthI che ? ema vicAratAM eonAM svarUpa, guNa ityAdi mATe vicAra karavAnI satpuruSane to kharI agatya che. have kaho ke e maMtra ethI keTalo kalyANakAraka thAya ? praznakAra- satpuruSo mokSanuM kAraNa navakAramaMtrane kahe che, e A vyAkhyAnathI huM paNa mAnya rAkhuM chuM. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 84 zrImad rAjacaMdra arhata bhagavaMta, siddha bhagavaMta, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu eono akeko prathama akSara letAM 'asiAusA' evuM mahadbhUta vAkya nIkaLe che. jenuM OM evuM yogabiMdunuM svarUpa thAya che; mATe ApaNe e maMtrano avazya karIne vimaLa bhAvathI jApa karavo. ////////// zikSApATha 36. anAnupUrvI 1 2 | 3 4 5 2 1 3 4 5 1 3 2 4 5 3 1 2 4 5 2 3 1 4 5 3 2 1 4 5 pitA-AvI jAtanAM koSTakathI bhareluM eka nAnuM pustaka che te teM joyuM che ? putra- hA, pitAjI. pitA- emAM ADAavaLAM aMka mUkyA che, tenuM kAMI paNa kAraNa tArA samajavAmAM che ? putra- nahIM pitAjI. mArA samajavAmAM nathI mATe Apa te kAraNa kaho. pitA- putra ! pratyakSa che ke mana e eka bahu caMcaLa cIja che; ane tene ekAgra karavuM bahu bahu vikaTa che. te jyAM sudhI ekAgra thatuM nathI tyAM sudhI AtmamalinatA jatI nathI; pApanA vicAro ghaTatA nathI. e ekAgratA mATe bAra pratijJAdika aneka mahAna sAdhano bhagavAne kahyAM che. mananI ekAgratAthI mahA yoganI zreNie caDhavA mATe ane tene keTalAka prakArathI nirmaLa karavA mATe satpuruSoe e eka koSTakAvalI karI che. paMcaparameSThImaMtranA pAMca aMka emAM pahelA mUkyA che; ane pachI lomavilomasvarUpamAM lakSabaMdha enA e pAMca aMka mUkIne bhinna bhinna prakAre koSTako karyAM che. ema karavAnuM kAraNa paNa mananI ekAgratA pAmIne nirjarA karI zake. putra- pitAjI, anukrame levAthI ema zA mATe na thaI zake ? pitA- lomaviloma hoya to te goThavatAM javuM paDe ane nAma saMbhAratAM javuM paDe. pAMcano aMka mukyA pachI beno AMkaDo Ave ke 'namo loe savvasAhUNaM' pachI - 'namo arihaMtANa' e vAkya mUkIne 'namo siddhANaM" e vAkya saMbhAravuM paDe. ema punaH punaH lakSanI dRDhatA rAkhatAM mana ekAgratAe pahoMce che. anukramabaMdha hoya to tema thaI zakatuM nathI; kAraNa vicAra karavo paDato nathI. e sUkSma vakhatamAM mana parameSThImaMtramAMthI nIkaLIne saMsArataMtranI khaTapaTamAM jaI paDe che; ane vakhate dharma karatAM dhADa paNa karI nAkhe che, jethI satpuruSoe A anAnupUrvInI yojanA karI che; te bahu suMdara ane AtmazAMtine ApanArI che. //////// zikSApATha 37. sAmAyikavicAra-bhAga 1 Atmazaktino prakAza karanAra, samyagajJAnadarzanano udaya karanAra, zuddha samAdhibhAvamAM praveza karAvanAra, nirjarAno amUlya lAbha ApanAra, rAgadveSathI madhyasthabuddhi karanAra evuM sAmAyika nAmanuM zikSAvrata che. sAmAyika zabdanI vyutpatti sama Aya ika e zabdothI thAya che; 'sama' eTale Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 85 rAgadveSarahita madhyastha pariNAma, 'Aya' eTale te samabhAvanAthI utpanna thato jJAnadarzanacAritrarUpa mokSamArgano lAbha, ane "ika" kahetAM bhAva ema artha thAya che. eTale ke je vaDe karIne mokSanA mArgano lAbhadAyaka bhAva Upaje te sAmAyika. Artta ane raudra e be prakAranAM dhyAnano tyAga karIne, mana, vacana, kAyAnA pApabhAvane rokIne vivekI zrAvaka sAmAyika kare che. mananA pudgala 'doraMgI" che. sAmAyikamAM jyAre vizuddha pariNAmathI rahevuM kahyuM che tyAre paNa e mana AkAzapAtAlanA ghATa ghaDyA kare che. tema ja bhUla, vismRti, unmAda ityAdikathI vacanakAyAmAM paNa dUSaNa AvavAthI sAmAyikamAM doSa lAge che. mana, vacana ane kAyAnA thaIne batrIza doSa utpanna thAya che, daza mananA, daza vacananA ane bAra kAyAnA ema batrIza doSa jANavA avazyanA che. je jANavAthI mana sAvadhAna rahe che. mananA daza doSa kahuM chuM. 1. avivekadoSa- sAmAyikanuM svarUpa nahIM jANavAthI manamAM evo vicAra kare ke AthI zuM phaLa thavAnuM hatuM ? AthI te koNa taryuM haze ? evA vikalpanuM nAma "avivekadoSa'. 2. yazovAMchAdoSa- pote sAmAyika kare che ema anya manuSyo jANe to prazaMsA kare te icchAe sAmAyika kare cha te yazovachAdoSa. te 3. dhanavAMchAdoSa- dhananI icchAe sAmAyika karavuM te 'dhanavAMchAdoSa'. 4. garvadoSa- mane loko dharmI kahe che ane huM kevI sAmAyika paNa tevI ja karuM chuM ? e 'garvadoSa'. 5. bhayadoSa- huM zrAvakakuLamAM janmyo chuM; mane loko moTA tarIke mAna de che, ane jo sAmAyika nahIM karuM to kaheze ke eTaluM paNa nathI karato; ethI niMdA thaze e 'bhayadoSa'. e 'bhayado 6. nidAnadoSa- sAmAyika karIne tenAM phaLathI dhana, strI, putrAdika meLavavAnuM icche te 'nidAnadoSa'. 7. saMzayadoSa- sAmAyikanuM pariNAma haze ke nahIM hoya ? e vikalpa te 'saMzayadoSa.' 8. kaSAyadoSa- sAmAyika krodhAdikathI karavA besI jAya, ke kaMI kAraNathI pachI krodha, mAna, mAyA, lobhamAM vRtti dhare te 'kaSAyadoSa.' 9. avinayadoSa- vinaya vagara sAmAyika kare te 'avinayadoSa'. 10. abahumAnadoSa- bhaktibhAva ane umaMgapUrvaka sAmAyika na kare te 'abahumAnadoSa.' zikSApATha 38. sAmAyikavicAra-bhAga 2 daza doSa mananA kahyA; have vacananA daza doSa kahuM chuM. 1. kuboladoSa- sAmAyikamAM kuvacana bolavuM te 'kuboladoSa'. 2. sasAtkAradoSa- sAmAyikamAM sAhasathI avicArapUrvaka vAkya bolavuM te 'sasAtkAradoSa.' 3. asadAropaNadoSa- bIjAne khoTo bodha Ape te 'asadAropaNadoSa.' 4. nirapekSadoSa- sAmAyikamAM zAstranI darakAra vinA vAkya bole te 'nirapekSadoSa'. 5. saMkSepadoSa- sUtranA pATha ityAdika TUMkAmAM bolI nAkhe; ane yathArtha uccAra kare nahIM te 'saMkSepadoSa', 6. klezadoSa- koIthI kaMkAsa kare te klezadoSa' dvita Ava pAThAH-1. 'taraMgI'. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 7. vikathAdoSa- cAra prakAranI vikathA mAMDI bese te "vikathAdoSa'. 8. hAsyadoSa- sAmAyikamAM koInI hAMsI, mazkarI kare te 'hAsyadoSa'. 9. azuddhadoSa- sAmAyikamAM sUtrapATha nyUnAdhika ane azuddha bole te "azuddhadoSa". 10. muNamuNadoSa- gaDabaDagoTAthI sAmAyikamAM sUtrapATha bole, je pote paNa pUruM mAMDa samajI zake te 'muNamuNadoSa'. e vacananA daza doSa kahyA; have kAyAnA bAra doSa kahuM chuM. 1. ayogyaAsanadoSa- sAmAyikamAM paga para paga caDhAvI bese e gurvAdikanuM avinayarUpa Asana, mATe e pahelo ayogyaAsanadoSa. 2. calAsanadoSa- DagaDagate Asane besI sAmAyika kare, athavA vAraMvAra jyAMthI UThavuM paDe teve Asane bese te 'calAsanadoSa, 3. caladRSTidoSa- kAyotsargamAM AMkho caMcaLa rAkhe e 'caladRSTidoSa'. 4. sAvadyakriyAdoSa- sAmAyikamAM kaMI pApakriyA ke tenI saMjJA kare te sAvadhakriyAdoSa', 5. AlaMbanadoSa- bhIMtAdi ke oDIMgaNa daI bese ethI tyAM beThelA jaMtu Adikano nAza thAya ane potAne pramAda thAya. te 'AlaMbanadoSa'. 6. AkuMcanaprasAraNadoSa- hAtha paga saMkoce, lAMbA kare e Adi te 'AkuMcanaprasAraNadoSa'. 7. AlasadoSa- aMga maraDe, TacAkA vagADe e Adi te 'AlasadoSa'. 8. moTanadoSa- AMgaLI vagere vAMkI kare, TacAkA vagADe te 'moTanadoSa'. 9. maladoSa- gharaDAgharaDa karI sAmAyikamAM caLa karI mela khaMkhere te "maladoSa'. 10. vimAsaNadoSa- gaLAmAM hAtha nAkhI bese i0 te 'vimAsaNadoSa'. 11. nidrAdoSa- sAmAyikamAM UMgha AvavI te 'nidrAdoSa'. 12. vastrasaMkocanadoSa- sAmAyikamAM TADha pramukhanI bhItithI vastrathI zarIra saMkoce te 'vastrasaMkocanadoSa. e batrIza dUSaNarahita sAmAyika karavI; pAMca aticAra TALavA. zikSApATha 39. sAmAyikavicAra-bhAga 3 ekAgratA ane sAvadhAnI vinA e batrIza doSamAMnA amuka doSa paNa AvI jAya che. vijJAnavettAoe sAmAyikanuM jaghanya pramANa be ghaDInuM bAMdhyuM che. e vrata sAvadhAnIpUrvaka karavAthI parama zAMti Ape che. keTalAkano e be ghaDIno kALa jyAre jato nathI tyAre teo bahu kaMTALe che, sAmAyikamAM navarAza laI besavAthI kALa jAya paNa kyAMthI ? Adhunika kALamAM sAvadhAnIthI sAmAyika karanArA bahu ja thoDA che. pratikramaNa sAmAyikanI sAthe karavAnuM hoya che tyAre to vakhata javo sugama paDe che. joke evA pAmaro pratikramaNa lakSapUrvaka karI zakatA nathI. topaNa kevaLa navarAza karatAM emAM jarUra kaMIka phera paDe che. sAmAyika paNa pUruM jeone AvaDatuM nathI teo bicArA sAmAyikamAM pachI bahu mUMjhAya che. keTalAka bhAre karmIo e avasaramAM vyavahAranA prapaMco paNa ghaDI rAkhe che, AthI sAmAyika bahu doSita thAya che. vidhipUrvaka sAmAyika na thAya e bahu khedakAraka ane karmanI bAhulyatA che. sATha ghaDInA ahorAtra vyartha cAlyA jAya che, asaMkhyAtA divasathI bharelAM anaMtAM kALacakra vyatIta karatAM paNa je sArthaka na thayuM te be ghaDInI vizuddha sAmAyika sArthaka kare che. lakSapUrvaka sAmAyika thavA mATe Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 87 sAmAyikamAM praveza karyA pachI cAra logassathI vadhAre logassano kAyotsarga karI cittanI kaMIka svasthatA ANavI. pachI sUtrapATha ke uttama graMthanuM manana karavuM. vairAgyanAM uttama kAvyo bolavAM, pAchaLanuM adhyayana kareluM smaraNa karI javuM. nUtana abhyAsa thAya to karavo. koIne zAstrAdhArathI bodha Apavo; ema sAmAyikIkALa vyatIta karavo. munirAjano jo samAgama hoya to AgamavANI sAMbhaLavI ane te manana karavI, tema na hoya ane zAstraparicaya na hoya to vicakSaNa abhyAsI pAsethI vairAgyabodhaka kathana zravaNa karavuM; kivA kaMI abhyAsa karavo. e saghaLI yogavAI na hoya to keTaloka bhAga lakSapUrvaka kAyotsargamAM rokavo; ane keTaloka bhAga mahApuruSonAM caritrakathAmAM upayogapUrvaka rokavo. paraMtu jema bane tema vivekathI ane utsAhathI sAmAyikIkALa vyatIta karavo. kaMI sAhitya na hoya to paMcaparameSThImaMtrano jApa ja utsAhapUrvaka karavo, paNa vyartha kALa kADhI nAkhavo nahIM. dhIrajathI, zAMtithI ane yajJAthI sAmAyika karavuM. jema bane tema sAmAyikamAM zAstraparicaya vadhAravo. sATha ghaDInA vakhatamAMthI be ghaDI avazya bacAvI sAmAyika to sadbhAvathI karavuM. ////////// zikSApATha 40, pratikramaNa vicAra pratikramaNa eTale sAmuM javuM - smaraNa karI javuM - pharIthI joI javuM - ema eno artha thaI zake che, je divase je vakhate pratikramaNa karavA beThA te vakhatanI agAu te divase je je doSa thayA che te eka pachI eka joI javA ane teno pazcAttApa karavo ke doSanuM smaraNa karI javuM vagere sAmAnya artha paNa che.' 20 uttama munio ane bhAvika zrAvako saMdhyAkALe ane rAtrinA pAchaLanA bhAgamAM divase ane rAtre ema anukrame thayelA doSano pazcAttApa ke kSamApanA icche che, enuM nAma ahIM AgaLa pratikramaNa che. e pratikramaNa ApaNe paNa avazya karavuM; kAraNa AtmA mana, vacana ane kAyAnA yogathI aneka prakAranAM karma bAMdhe che. pratikramaNasUtramAM enuM dohana kareluM che; jethI divasarAtrimAM thayelA pApano pazcAttApa te vaDe thaI zake che. zuddhabhAva vaDe karI pazcAttApa karavAthI leza pApa thatAM paralokabhaya ane anukaMpA chUTe che; AtmA komaLa thAya che. tyAgavA yogya vastuno viveka Avato jAya che. bhagavAna sAkSIe ajJAna I je je doSa vismaraNa thayA hoya teno pazcAttApa paNa thaI zake che. Ama e nirjarA karavAnuM uttama sAdhana che. enuM "Avazyaka' evuM paNa nAma che. Avazyaka eTale avazya karIne karavA yogya; e satya che. te vaDe AtmAnI malinatA khase che, mATe avazya karavA yogya ja che. sAyaMkALe je pratikramaNa karavAmAM Ave che tenuM nAma devasIya paDikkamaNuM eTale divasasaMbaMdhI pApano pazcAttApa; ane rAtrinA pAchalA bhAgamAM je pratikramaNa karavAmAM Ave che te rAI paDikkamanuM kahevAya che. devasIya ane rAI e prAkRta bhASAnA zabdo che. pakhavADiye karavAnuM pratikramaNa te pAkSika ane saMvatsare karavAnuM te sAMvatsarika kahevAya che. satpuruSoe yojanAthI bAMdhelo e suMdara niyama che. keTalAka sAmAnya buddhimAno ema kahe che ke divasa ane rAtrinuM savAre prAyazcittarUpa dvita A0 pAThA0-1. 'bhAvanI apekSAe je divase je vakhate pratikramaNa karavAnuM thAya, te vakhatanI agAu athavA te divase je je doSa thayA hoya te eka pachI eka aMtarAtmabhAve joI javA ane teno pazcAttApa karI doSathI pAchuM vaLavuM te pratikramaNa." Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pratikramaNa karyuM hoya to kaMI khoTuM nathI, paraMtu e kahevuM pramANika nathI. rAtrie akasmAt amuka kAraNa ke kALadharma thaI paDe to divasa saMbaMdhI paNa rahI jAya. pratikramaNasUtranI yojanA bahu suMdara che. enAM mULatattva bahu uttama che, jema bane tema pratikramaNa dhIrajathI, samajAya evI bhASAthI, zAMtithI, mananI ekAgratAthI ane yatnApUrvaka karavuM. ////////// zikSApATha 41. bhikhArIno kheda-bhAga 1 eka pAmara bhikhArI jaMgalamAM bhaTakato hato. tyAM tene bhUkha lAgI eTale te bicAro laDathaDiyAM khAto khAto eka nagaramAM eka sAmAnya manuSyane ghera pahoMcyo. tyAM jaIne teNe aneka prakAranI AjIjI karI; tenA kAlAvAlAthI karuNA pAmIne te gRhasthanI strIe tene gharamAMthI jamatAM vadheluM miSTAnna bhojana ANI ApyuM. bhojana maLavAthI bhikhArI bahu AnaMda pAmato pAmato nagaranI bahAra Avyo; AvIne eka jhADa taLe beTho; tyAM jarA svaccha karIne eka bAjue ati jUno thayelo potAno jaLano ghaDo mUkayo. eka bAjue potAnI phATItUTI malina godaDI mUkI ane eka bAjue pote te bhojana laIne beTho. rAjI rAjI thatAM eNe te bhojana khAIne pUruM karyuM, ozIke pachI eka paththara mukIne te sutto, bhojananA madathI jarA vAramAM tenI AMkho mIMcAI gaI, nidrAvaza thayo eTale tene eka svapna AvyuM. pote jANe mahA rAjariddhine pAmyo che; suMdara vastrAbhUSaNa dhAraNa karyAM che; deza AkhAmAM potAnA vijayano DaMko vAgI gayo che; samIpamAM tenI AjJA avalaMbana karavA anucaro UbhA thaI rahyA che; AjubAju chaDIdAro khamA khamA pokAre che; eka ramaNIya mahelamAM suMdara palaMga para teNe zayana karyuM che; devAMganA jevI strIo tenA paga cAMpe che; paMkhAthI eka bAjuethI paMkhAno maMda maMda pavana DhoLAya che; evA svapnAmAM teno AtmA caDhI gayo. te svapnAnA bhoga letAM tenAM roma ullasI gayAM. evAmAM megha mahArAjA caDhI AvyA, vIjaLInA jhabakArA thavA lAgyA; sUryadeva vAdaLAMthI DhaMkAI gayo; sarvatra aMdhakAra patharAI gayo; muzaladhAra varasAda thaze evuM jaNAyuM ane eTalAmAM gAjavIjathI eka prabaLa kaDAko thayo. kaDAkAnA avAjathI bhaya pAmIne te pAmara bhikhArI bicAro jAgI gayo. ////// zikSApATha 42. bhikhArIno kheda-bhAga 2 jue che to je sthaLe pANIno khokharo ghaDo paDyo hato te sthaLe te ghaDo paDyo che; jyAM phATItUTI godaDI paDI hatI tyAM ja te paDI che. pote jevAM malina ane gokhajALIvALAM kapaDAM dhAraNa karyAM hatAM tevAM ne tevAM zarIra upara te vastro birAje che. nathI talabhAra vadhyuM ke nathI javabhAra ghaTyuM. nathI te deza ke nathI te nagarI, nathI te mahela ke nathI te palaMga; nathI te cAmarachatra dharanArA ke nathI te chaDIdAro; nathI te strIo ke nathI te vastrAlaMkAro; nathI te paMkhA ke nathI te pavana; nathI te anucaro ke nathI te AjJA; nathI te sukha vilAsa ke nathI te madonmattatA; bhAI to pote jevA hatA tevA ne tevA dekhAyA. ethI te dekhAva joIne te kheda pAmyo. svapnAmAM meM mithyA ADaMbara dITho. tethI AnaMda mAnyo; emAMnuM to ahIM kazuMye nathI. svapnAnA bhoga bhogavyA nahIM; ane tenuM pariNAma je kheda te huM bhogavuM chuM. ema e pAmara jIva pazcAttApamAM paDI gayo. aho bhavyo ! bhikhArInA svapnA jevAM saMsAranAM sukha anitya che. svapnAmAM jema te bhikhArIe sukhasamudAya dIThA ane AnaMda mAnyo tema pAmara prANIo saMsArasvapnanA sukhasamudAyamAM AnaMda mAne che. jema te sukhasamudAya jAgRtimAM mithyA jaNAyA tema jJAna prApta thatAM saMsAranAM sukha tevAM jaNAya che. svapnAnA bhoga na bhogavyA chatAM jema bhikhArIne khedanI prApti thaI, tema mohAMdha Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 89 prANIo saMsAramAM sukha mAnI bese che; ane bhogavyA sama gaNe che; paraMtu pariNAme kheda, durgati ane pazcAttApa le che. te capaLa ane vinAzI chatAM svapnanA kheda jevuM tenuM pariNAma rahyuM che. e uparathI buddhimAna puruSo Atmahitane zodhe che. saMsAranI anityatA para eka kAvya che keH- (upajAti) vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMgaraMga, zuM rAciye tyAM kSaNano prasaMga Audio vizeSArthaH- lakSmI vIjaLI jevI che. vIjaLIno jhabakAro jema thaIne olavAI jAya che, tema lakSmI AvIne cAlI jAya che. adhikAra pataMganA raMga jevo che, pataMgano raMga jema cAra divasanI caTakI che; tema adhikAra mAtra thoDo kALa rahI hAthamAMthI jato rahe che. AyuSya pANInAM mojAM jevuM che. pANIno hiloLo Avyo ke gayo tema janma pAmyA, ane eka dehamAM rahyA ke na rahyA tyAM bIjA dehamAM paDavuM paDe che. kAmabhoga AkAzamAM utpanna thatA iMdranA dhanuSya jevA che, jema iMdradhanuSya varSAkALamAM thaIne kSaNavAramAM laya thaI jAya che, tema yauvanamAM kAmanA vikAra phaLIbhUta thaI jarAvayamAM jatA rahe che. TUMkAmAM he jIva ! e saghaLI vastuono saMbaMdha kSaNabhara che. emAM premabaMdhananI sAMkaLe baMdhAIne zuM rAcavuM ? tAtparya e saghaLAM capaLa ane vinAzI che, tuM akhaMDa ane avinAzI che; mATe tArA jevI nitya vastune prApta kara ! e bodha yathArtha che. zikSApATha 43. anupama kSamA kSamA e aMtarzatru jItavAmAM khaDga che. pavitra AcAranI rakSA karavAmAM bakhtara che. zuddhabhAve asahya duHkhamAM samapariNAmathI kSamA rAkhanAra manuSya bhavasAgara tarI jAya che. kRSNa vAsudevanA gajasukumAra nAmanA nAnA bhAI mahAsurUpavAna, sukumAra mAtra bAra varSanI vaye bhagavAna neminAthanI pAsethI saMsAratyAgI thaI smazAnamAM ugradhyAnamAM rahyA hatA; tyAre teo eka adabhut kSamAmaya caritrathI mahAsiddhine pAmI gayA, te ahIM kahuM chuM. somala nAmanA brAhmaNanI surUpavarNa saMpanna putrI vere gajasukumAranuM sagapaNa karyuM hatuM. paraMtu lagna thayA pahelAM gajasukumAra to saMsAra tyAgI gayA. AthI potAnI putrInuM sukha javAnA dveSathI te somala brAhmaNane bhayaMkara krodha vyApyo. gajasukumArano zodha karato karato e smazAnamAM jyAM mahAmuni gajasukumAra ekAgra vizuddha bhAvathI kAyotsargamAM che, tyAM AvI pahoMcyo. komaLa gajasukumAranA mAthA para cIkaNI mATInI vADa karI ane aMdara dhakhadhakhatA aMgArA bharyAM, iMdhana pUryuM eTale mahAtApa thayo. ethI gajasukumArano komaLa deha baLavA mAMDyo eTale te somala jato rahyo. e veLA gajasukumAranA asahya duHkhamAM kahevuM paNa zuM hoya ? paraMtu tyAre te samabhAva pariNAmamAM rahyA. kiMcit krodha ke dveSa enA hRdayamAM janma pAmyo nahIM. potAnA AtmAne sthitisthApaka karIne bodha dIdho ke jo ! tuM enI putrIne paraNyo hota to e kanyAdAnamAM tane pAghaDI Apata. e pAghaDI thoDA vakhatamAM phATI jAya tevI ane pariNAme duHkhadAyaka thAta. A eno bahu upakAra thayo ke e pAghaDI badala eNe mokSanI pAghaDI baMdhAvI. evA vizuddha pariNAmathI aDaga rahI samabhAvathI te asahya vedanA sahIne sarvajJa sarvadarzI thaI anaMta jIvana sukhane pAmyA. kevI anupama kSamA ane kevuM tenuM suMdara pariNAma ! tattvajJAnIonAM vacana che ke, AtmA mAtra svasadbhAvamAM Avavo joIe; ane te Avyo to mokSa hatheLImAM ja che. gajakumAranI nAmAMkita kSamA kevo vizuddha bodha kare che! Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CO http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zikSApATha 44. rAga zramaNa bhagavAna mahAvIranA agresara gaNadhara gautamanuM nAma tame bahu vAra vAMcyuM che. gautamasvAmInA bodhelA keTalAka ziSyo kevaLajJAna pAmyA chatAM gautama pote kevaLajJAna pAmatA nahotA, kAraNa bhagavAna mahAvIranAM aMgopAMga, varNa, vANI, 35 ityAdika para haju gautamane mohinI hatI. nigraMtha pravacanano niSpakSapAtI nyAya evo che ke, game te vastu parano rAga duHkhadAyaka che. rAga e mohinI ane mohinI e saMsAra ja che. gautamanA hRdayathI e rAga jyAM sudhI khasyo nahIM tyAM sudhI teo kevaLajJAna pAmyA nahIM. pachI zramaNa bhagavAna jJAtaputra jyAre anupameya siddhine pAmyA, tyAre gautama nagaramAMthI AvatA hatA. bhagavAnanA nirvANa samAcAra sAMbhaLIne teo kheda pAmyA. virahathI teo anurAga vacanathI bolyA hai mahAvIra ! tame mane sAthe to na lIdho, paraMtu saMbhAryoye nahIM. mArI prIti sAmI tame dRSTi paNa karI nahIM ! Ama tamane chAjatuM nahotuM." evA taraMgo karatAM karatAM tenuM lakSa pharyuM ne te nIrAga zreNie caDhyA. "huM bahu mUrkhatA karuM chuM. e vItarAga nirvikArI ane nIrAgI te mArAmAM kema mohinI rAkhe ? enI zatru ane mitra para kevaLa samAna dRSTi hatI. huM e nIrAgIno mithyA moha rAkhuM chuM. moha saMsAranuM prabaLa kAraNa che." ema vicAratAM vicAratAM teo zoka tajIne nIrAgI thayA. eTale anaMtAna prakAzita thayuM; ane prAMte nirvANa padhAryAM. na gautamamunino rAga ApaNane bahu sUkSma bodha Ape che. bhagavAna parano moha gautama jevA gaNadharane duHkhadAyaka thayo, to pachI saMsArano, te vaLI pAmara AtmAono moha kevuM anaMta duHkha Apato haze ! saMsArarUpI gADIne rAga ane dveSa e be rUpI baLada che. e na hoya to saMsAranuM aTakana che. jyAM rAga nathI tyAM dveSa nathI; A mAnya siddhAMta che. rAga tIvra karmabaMdhananuM kAraNa che; enA kSayathI Atmasiddhi che. zikSApATha 45. sAmAnya manoratha (savaiyA) mohinIbhAva vicAra adhIna thaI, nA nIrakhuM nayane paranArI; paththaratulya gaNuM paravaibhava, nirmaLa tAtvika lobha samArI ! dvAdaza vrata ane dInatA dharI, sAtvika thAuM svarUpa vicArI; e muja nema sadA zubha kSemaka, nitya akhaMDa raho bhavahArI. 1 te trizalAtanaye mana ciMtavI. jJAna, viveka, vicAra vadhAruM nitya vizodha karI nava tattvano, uttama bodha aneka uccAruM. saMzayabIja Uge nahIM aMdara. je jinanAM kathano avadhAra rAjya, sadA muja e ja manoratha, dhAra, thaze apavargautAru, ra zikSApATha 46. kapilamuni-bhAga 1 Audio kauzAMbI nAmanI eka nagarI hatI. tyAMnA rAjadarabAramAM rAjyanAM AbhUSaNarUpa kAzyapa nAmano eka zAstrI raheto hato. enI strInuM nAma zrIdevI hatuM. tenA uMdarathI kapila nAmano eka putra janmyo hato. te paMdara varSano thayo tyAre tenA pitA paradhAma gayA, kapila lADapAlamAM Ucharelo hovAthI vizeSa vidvattA pAmyo nahoto, tethI tenA pitAnI jago koI bIjA vidvAnane maLI. kAzyapa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 91 zAstrI je pUMjI kamAI gayA hatA te kamAvAmAM azakta evA kapile khAIne pUrI karI. zrIdevI eka divasa gharanA bAraNAmAM UbhI hatI, tyAM be cAra nokaro sahita potAnA patinI zAstrIya padavI pAmelo vidvAna jato tenA jovAmAM Avyo. ghaNA mAnathI jatA A zAstrIne joIne zrIdevIne potAnI pUrvasthitinuM smaraNa thaI AvyuM, jyAre mArA pati A padavI para hatA tyAre huM kevuM sukha bhogavatI hatI ! e mAruM sukha to gayuM paraMtu mAro putra paNa pUruM bhaNyoya nahIM. ema vicAramAM DolatAM DolatAM enI AMkhamAMthI daDa daDa AMsu kharavA maMDyAM. evAmAM pharato pharato kapila tyAM AvI pahoMcyo. zrIdevIne raDatI joI tenuM kAraNa pUchyuM. kapilanA bahu AgrahathI zrIdevIe je hatuM te kahI batAvyuM. pachI kapila bolyoH "jo mA ! huM buddhizALI chuM, paraMtu mArI buddhino upayoga joIe tevo thaI zakyo nathI. eTale vidyA vagara huM e padavI pAmyo nahIM. tuM kahe tyAM jaIne have huM mArAthI banatI vidyA sAdhya karuM." zrIdevIe kheda sAthe kahyuM. "e tArAthI banI zake nahIM, nahIM to AryAvartanI maryAdA para AvelI zrAvastI nagarImAM iMdradatta nAmano tArA pitAno mitra rahe che, te aneka vidyArthIone vidyAdAna de che; jo tArAthI tyAM javAya to dhArelI siddhi thAya kharI." eka be divasa rokAI sajja thaI, astu kahI kapilajI paMthe paLyA. avadha vItatAM kapila zrAvastIe zAstrIjIne ghera AvI pahoMcyA. praNAma karIne potAno itihAsa kahI batAvyo. zAstrIjIe mitraputrane vidyAdAna devAne mATe bahu AnaMda dekhADyo. paNa kapila AgaLa kaMI pUMjI nahotI ke temAMthI khAya, ane abhyAsa karI zake; ethI karIne tene nagaramAM yAcavA javuM paDatuM hatuM. yAcatAM yAcatAM bapora thaI jatA hatA, pachI rasoI kare, ane jame tyAM sAMjano thoDo bhAga raheto hato; eTale kaMI abhyAsa karI zakato nahoto. paMDite tenuM kAraNa pUchyuM tyAre kapile te kahI batAvyuM. paMDita tene eka gRhastha pAse teDI gayA ane haMmezAM bhojana maLe evI goThavaNa eka vidhavA brAhmaNIne tyAM te gRhasthe kapilanI anukaMpA khAtara karI dIdhI, jethI kapilane te eka ciMtA ochI thaI. ////////// zikSApATha 47. kapilamuni-bhAga 2 e nAnI ciMtA ochI thaI, tyAM bIjI moTI jaMjALa UbhI thaI. bhadrika kapila have yuvAna thayo hato; ane jene tyAM te jamavA jato hato te vidhavA bAI paNa yuvAna hatI. tenI sAthe tenA gharamAM bIjuM koI mANasa nahotuM. hamezano parasparano vAtacItano saMbaMdha vadhyo; vadhIne hAsyavinodarUpe thayo; ema karatAM karatAM bannene prIti baMdhAI, kapila tenAthI lubdhAyo | ekAMta bahu aniSTa cIja che !! che vidyA prApta karavAnuM te bhUlI gayo. gRhastha taraphathI maLatAM sIdhAMthI bannenuM mAMDa pUruM thatuM hatuM; paNa lUgaDAMlattAMnA vAMdhA thayA. gRhasthAzrama mAMDI beThA jevuM kapile karI mUkyuM. game tevo chatAM haLukarmI jIva hovAthI saMsAranI vizeSa lonALanI tene mAhitI paNa nahotI. ethI paisA kema pedA karavA te bicAro te jANato paNa nahoto. caMcaLa strIe tene rasto batAvyo ke, mUMjhAvAmAM kaMI vaLavAnuM nathI; paraMtu upAyathI siddhi che. A gAmanA rAjAno evo niyama che ke, savAramAM pahelo jaI je brAhmaNa AzIrvAda Ape tene te be mAsA sonuM Ape che. tyAM jo jaI zako ane prathama AzIrvAda ApI zako to te be mAsA sonuM maLe. kapile e vAtanI hA kahI. ATha divasa sudhI AMTA khAdhA paNa vakhata vItyA pachI jAya eTale kaMI vaLe nahIM. ethI teNe eka divasa nizcaya karyo ke, jo huM cokamAM sUuM to cIvaTa rAkhIne uThAze. pachI te cokamAM sUto. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra adharAta bhAgatAM caMdrano udaya thayo. kapile prabhAta samIpa jANIne mUThIo vALIne AzIrvAda devA mATe doDatAM javAM mAMDyuM. rakSapALe cora jANIne tene pakaDI rAkhyo. eka karatAM bIjuM thaI paDyuM. prabhAta thayuM eTale rakSapALe tene laI jaIne rAjAnI samakSa Ubho rAkhyo. kapila bebhAna jevo Ubho rahyo; rAjAne tenAM coranAM lakSaNa bhAsyAM nahIM. ethI ene saghaLuM vRttAMta pUchyuM. caMdranA prakAzane sUrya samAna gaNanAranI bhakitA para rAjAne dayA AvI. tenI daridratA TALavA rAjAnI icchA thaI, ethI kapilane kahyuM, AzIrvAdane mATe thaI tAre jo eTalI tarakhaDa thaI paDI che, to have tArI icchA pUratuM tuM mAgI le; huM tane ApIza. kapila thoDI vAra mUDha jevo rahyo. ethI rAjAe kahyuM, kema vipra, kaMI mAgatA nathI ? kapile uttara Apyo, mAruM mana haju sthira thayuM nathI; eTale zuM mAMgavuM te sUjhatuM nathI. rAjAe sAmenA bAgamAM jaI tyAM besIne svasthatApUrvaka vicAra karI kapilane mAgavAnuM kahyuM. eTale kapila te bAgamAM jaIne vicAra karavA beTho. zikSApATha 48. kapilamuni-bhAga 3 gata be mAsA sonuM levAnI jenI icchA hatI te kapila have tRSNAtaraMgamAM ghasaDAyo. pAMca mahora mAgavAnI icchA karI, to tyAM vicAra Avyo ke pAMcathI kAMI pUruM thanAra nathI. mATe paMcavIza mahora mAgavI. e vicAra paNa pharyo. paMcavIza mahorathI kaMI AkhuM varSa UtarAya nahIM, mATe so mahora mAgavI. tyAM vaLI vicAra pharyo. so mahore be varSa UtarI, vaibhava bhogavI, pAchAM duHkhanAM duHkha mATe eka hajAra mahoranI yAcanA karavI ThIka che; paNa eka hajAra mahore chokarAMkhaiyAnA be cAra kharca Ave ke evuM thAya to pUruM paNa zuM thAya ? mATe daza hajAra mahora mAgavI ke jethI jiMdagI paryaMta paNa ciMtA nahIM. tyAM vaLI IcchA pharI. daza hajAra mahora khavAI jAya eTale pachI mUDI vagaranA thaI rahevuM paDe. mATe eka lAkha mahoranI mAgaNI karuM ke jenA vyAjamAM badhA vaibhava bhogavuM; paNa jIva ! lakSAdhipati to ghaNAya che. emAM ApaNe nAmAMkita kyAMthI thavAnA ? mATe karoDa mahora mAgavI ke jethI mahAna zrImaMtatA kahevAya. vaLI pAcho raMga pharyo. mahAna zrImaMtatAthI paNa ghera amala kahevAya nahIM. mATe rAjAnuM adh rAjya mAgavuM. paNa jo ardhuM rAjya mArgIza toya rAjA mArA tulya gaNAze; ane vaLI huM eno yAcaka paNa gaNAIza. mATe mAgavuM to AkhuM rAjya mAgavuM. ema e tRSNAMmAM DUbyo; paraMtu tuccha saMsArI eTale pAcho vaLyo. bhalA jIva ! ApaNe evI kRtaghnatA zA mATe karavI paDe ke je ApaNane icchA pramANe ApavA tatpara thayo tenuM ja rAjya laI levuM ane tene ja bhraSTa karavo ? kharUM jotAM to emAM ApaNI ja bhraSTatA che. mATe ardhuM rAjya mAgavuM; paraMtu e upAdhiye mAre nathI joItI. tyAre nANAMnI upAdhi paNa kyAM ochI che ? mATe karoDa lAkha mUkIne so barse mahora ja mAgI levI. jIva, so baseM mahora hamaNAM Avaze to pachI viSaya vaibhavamAM vakhata cAlyo jaze; ane vidyAbhyAsa paNa dharyo raheze; mATe pAMca mahora hamaNAM to laI javI, pachInI vAta pachI. are ! pAMca mahoranIye hamaNAM kaMI jarUra nathI; mAtra be mAsA sonuM levA Avyo hato te ja mAgI levuM. A to jIva bahu thaI. tRSNAsamudramAM te bahu gaLAM khAdhAM. AkhuM rAjya mAgatAM paNa tRSNA chIpatI nahotI, mAtra saMtoSa ane vivekathI te ghaTADI to ghaTI. e rAjA jo cakravartI hota to pachI huM ethI vizeSa zuM mAgI zakata ? ane vizeSa jyAM sudhI na maLata tyAM sudhI mArI tRSNA samAta paNa nahIM; jyAM sudhI tRSNA samAta nahIM tyAM sudhI huM sukhI paNa na hota. eTalethIye mArI tRSNA TaLe nahIM to pachI be mAsAthI karIne kyAMthI TaLe ? eno AtmA savaLIe Avyo ane te bolyo, have mAre be mAsAnuM paNa kaMI kAma nathI; be mAsAthI vadhIne huM keTale sudhI pahoMcyo ! sukha to saMtoSamAM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 93 ja che. tRSNA e saMsAravRkSanuM bIja che. eno he jIva, tAre zuM khapa che ? vidyA letAM tuM viSayamAM paDI gayo; viSayamAM paDavArthI A upAdhimAM paDyo; upAdhi vaDe karIne anaMta tRSNAsamudranA taraMgamAM tuM paDyo. eka upAdhimAMthI A saMsAramAM ema anaMta upAdhi veThavI paDe che. AthI eno tyAga karavo ucita che. satya saMtoSa jevuM nirupAdhi sukha ekke nathI. ema vicAratAM vicAratAM tRSNA zamAvavAthI te kapilanAM aneka AvaraNa kSaya thayAM. tenuM aMtaHkaraNa praphullita ane bahu vivekazIla thayuM. vivekamAM ne vivekamAM uttama jJAna vaDe te svAtmAno vicAra karI zakyo. apUrvazreNie caDhI te kevalyajJAnane pAmyo kahevAya che. tRSNA kevI kaniSTha vastu che ! jJAnIo ema kahe che ke tRSNA AkAzanA jevI anaMta che. niraMtara te navayauvana rahe che. kaMIka cAhanA jeTaluM maLyuM eTale cAhanAne vadhArI de che. saMtoSa e ja kalpavRkSa che; ane e ja mAtra manovAMchitanA pUrNa kare che. ////////// zikSApATha 49. tRSNAnI vicitratA (manaharachaMda) (eka garIbanI vadhatI gayelI tRSNA) hatI dInatAI tyAre tAkI paTelAI ane, maLI paTelAI tyAre tAkI che zaihAIne; sAMpaDI zeThAI tyAre tAkI maMtrinAI ane, AvI maMtritAI tyAre tAkI nRpatAIne; maLI nRpatAI tyAre tAkI devatAI ane, dIThI devatAI tyAre tAkI zaMkarAIne; aho ! rAjacaMdra mAno mAno zaMkarAI maLI; vadhe tRSanAI toya jAya na marAIne. 1 (2) karocaLI paDI dADhI DAcAM taNo dATa vaLyo, kALI kezapaTI viSe zvetatA chavAI gaI; sUMghavuM, sAMbhaLavuM, ne dekhavuM te mAMDI vALyuM, tema dAMta AvalI te, kharI ke khavAI gaI. vaLI ker3a vAMkI, hADa gayAM, aMgaraMga gayo UThavAnI Aya jatAM lAkaDI levAI gaI; are ! rAjacaMdra ema, yuvAnI harAI paNa, manathI na toya rAMDa mamatA marAI gaI. ra (3) karoDonA karajanA zira para DaMkA vAge. rogathI rUMdhAI gayuM, zarIra sukAIne; purapati paNa mAthe, pIDavAne tAkI rahyo, peTa taNI veTha paNa, zake na purAIne. MID: Audio Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 94 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pitR ane paraNI te, macAve aneka dhaMdha, putra, putrI bhAkhe khAuM khAruM duHkhadAIne; are ! rAjacaMdra toya jIva jhAvA dAvA kare, jaMjALa chaMDAya nahIM, tajI tRSanAIne. 3 (4) thaI kSINa nADI avAcaka jevo rahyo paDI, jIvana dIpaka pAmyo kevaLa jhaMkhAIne; chellI Ise paDyo bhALI bhAIe tyAM ema bhAkhyuM, have TADhI mATI thAya to to ThIka bhAIne. hAthane halAvI tyAM to khI buddhe sUcavyuM e, bolyA vinA besa bALa tArI caturAIne ! are ! rAjacaMdra dekho dekho AzApAza kevo ? jatAM gaI nahIM hoze. mamatA marAIne ! 4 ////////// zikSApATha 50. pramAda dharmanI anAdaratA, unmAda, ALasa, kaSAya e saghaLAM pramAdanAM lakSaNa che. bhagavAne uttarAdhyayana sUtramAM gautamane kahyuM ke, hai gautama / manuSyanuM AyuSya DAbhanI aNI para paDelA jaLanA biMdu jevuM che. jema te biMdune paDatAM vAra lAgatI nathI, tema A manuSyAyu jatAM vAra lAgatI nathI. e bodhanA kAvyamAM cothI kaDI smaraNamAM avazya rAkhavA jevI che, samAM zaucama mA thanA - e pavitra vAkyanA be artha thAya che. eka to he gautama ! samaya eTale avasara pAmIne pramAda na karavo ane bIjo e ke meSAnumeSamAM cAlyA jatA asaMkhyAtamA bhAgano je samaya kahevAya che teTalo vakhata paNa pramAda na karavo. kAraNa deha kSaNabhaMgura che; kALazikArI mAthe dhanuSyabANa caDhAvIne Ubho che, lIdho ke leze ema jaMjALa thaI rahI che; tyAM pramAdathI dharmakartavya karavuM rahI jaze. ati vicakSaNa puruSo saMsAranI sarvopAdhi tyAgIne ahorAtra dharmamAM sAvadhAna thAya che. paLano paNa pramAda karatA nathI. vicakSaNa puruSo ahorAtranA thoDA bhAgane paNa niraMtara dharmakartavyamAM gALe che, ane avasare avasare dharmakartavya karatA rahe che. paNa mUDha puruSo nidrA, AhAra, mojazokha ane vikathA temaja raMgarAgamAM Ayu vyatIta karI nAkhe che. enuM pariNAma teo adhogatirUpa pAme che. jema bane tema yatnA ane upayogathI dharmane sAdhya karavo yogya che. sATha ghaDInA ahorAtramAM vIza ghaDI to nidrAmAM gALIe chIe. bAkInI cALIsa ghaDI upAdhi, TelaTappA ane rajhaLavAmAM gALIe chIe. e karatAM e sATha ghaDInA vakhatamAMthI be cAra ghaDI vizuddha dharmakartavyane mATe upayogamAM laIe to banI zake evuM che. enuM pariNAma paNa kevuM suMdara thAya ? paLa e amUlya cIja che. cakravartI paNa eka paNa pAmavA AkhI riddhi Ape topaNa te pAmanAra nathI. eka paLa vyartha khovAthI eka bhava hArI javA jevuM che ema tattvanI dRSTie siddha che ! zikSApATha 51. viveka eTale zuM ? laghuziSyo- bhagavan ! Apa amane sthaLe sthaLe kahetA Avo cho ke viveka e mahAna Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 95 zreyaskara che. viveka e aMdhArAmAM paDelA AtmAne oLakhavAno dIvo che. viveka vaDe karIne dharma Take che. viveka nathI tyAM dharma nathI to viveka eTale zuM ? te amane kaho. guru- AyuSyamano ! satyAsatyane tene svarUpe karIne samajavAM tenuM nAma viveka. laghu ziSyo- satyane satya ane asatyane asatya kahevAnuM to badhAya samaje che. tyAre mahArAja ! eo dharmanuM mULa pAmyA kahevAya ? guru- tame je vAta kaho cho tenuM eka dRSTAMta Apo joIe, laghu ziSyo- ame pote kaDavAne kaDavuM ja kahIe chIe; madhurAne madhuruM kahIe chIe, jherane jhera ne amRtane amRta kahIe chIe. gurU- AyuSyamano ! e badhAM dravya padArtha che. paraMtu AtmAne kaI kaDavAza, kaI madhurAza, kayuM jhera ne kayuM amRta che e bhAvapadArthonI ethI kaMI parIkSA thaI zake ? laghu ziSyo- bhagavan ! e saMbaMdhI to amAruM lakSa paNa nathI. guru- tyAre e ja samajavAnuM che ke jJAnadarzanarUpa AtmAnA satya bhAva padArthane ajJAna ane adarzanarUpa asat vastue gherI lIdhA che. emAM eTalI badhI mizratA thaI gaI che ke parIkSA karavI ati ati durlabha che. saMsAranAM sukho anaMtI vAra AtmAe bhogavyAM chatAM temAMthI haju paNa mohinI TaLI nahIM, ane tene amRta jevo gaNyo e aviveka che; kAraNa saMsAra kaDavo che; kaDavA vipAkane Ape che; temaja vairAgya je e kaDavA vipAkanuM auSadha che, tene kaDavo gaNyo; A paNa aviveka che. jJAnadarzanAdi guNo ajJAna, adarzane gherI laI je mizratA karI nAMkhI che te oLakhI bhAva amRtamAM AvavuM, enuM nAma viveka che. kaho tyAre have viveka e kevI vastu TharI ? laghu ziSyo- aho ! viveka e ja dharmanuM muLa ane dharmarakSaka kahevAya che, te satya che. AtmasvarUpane viveka vinA oLakhI zakAya nahIM e paNa satya che. jJAna, zIla, dharma, tattva ane tapa e saghaLAM viveka vinA udaya pAme nahIM e ApanuM kahevuM yathArtha che. je vivekI nathI te ajJAnI ane maMda che. te ja puruSa matabheda ane mithyAdarzanamAM lapaTAI rahe che. ApanI viveka saMbaMdhInI zikSA ame niraMtara manana karIzuM. zikSApATha para. jJAnIoe vairAgya zA mATe bodhyo ? saMsAranA svarUpa saMbaMdhI AgaLa keTaluMka kahevAmAM AvyuM che te tamane lakSamAM haze. jJAnIoe ene anaMta khedamaya, anaMta duHkhamaya, avyavasthita, caLavicaLa ane anitya kahyo che. A vizeSaNo lagADavA pahelAM emaNe saMsAra saMbaMdhI saMpUrNa vicAra karelo jaNAya che. anaMta bhavanuM paryaTana, anaMtakALanuM ajJAna, anaMta jIvanano vyAghAta, anaMta maraNa, anaMta zoka e vaDe karIne saMsAracakramAM Atma bhamyA kare che. saMsAranI dekhAtI IMdravAraNA jevI suMdara mohinIe AtmAne taTastha lIna karI nAMkhyo che. e jevuM sukha AtmAne kyAMya bhAsatuM nathI. mohinIthI satyasukha ane enuM svarUpa jovAnI eNe AkAMkSA paNa karI nathI. pataMganI jema dIpaka pratye mohinI che tema AtmAnI saMsAra saMbaMdhe mohinI che. jJAnIo e saMsArane kSaNabhara paNa sukharUpa kahetA nathI. tala jeTalI jagyo paNa e saMsAranI jhera vinA rahI nathI. eka bhUMDathI karIne eka cakravartI sudhI bhAve karIne sarakhApaNuM rahyuM che; eTale cakravartInI saMsAra saMbaMdhamAM jeTalI mohinI che, teTalI ja balake tethI vizeSa bhUMDane che. cakravartI jema samagra prajA para adhikAra bhogave che, tema tenI upAdhi paNa bhogave che. bhUMDane emAMnuM kazuMye bhogavavuM paDatuM nathI. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 96 zrImad rAjacaMdra adhikAra karatAM UlaTI upAdhi vizeSa che. cakravartIno potAnI patnI pratyeno prema jeTalo che, teTalo ja balake tethI vizeSa bhUMDano potAnI bhUMDaNI pratye prema rahyo che. cakravartI bhogathI jeTalo rasa le che, teTalo ja rasa bhUMDa paNa mAnI beThuM che. cakravartInI jeTalI vaibhavanI bahoLatA che, teTalI ja upAdhi che. bhUMDane enA vaibhavanA pramANamAM che. banne janmyAM che ane banne maravAnAM che. Ama ati sUkSma vicAre kSaNikatAthI, rogathI, jarAthI banne grAhita che. dravya cakravartI samartha che, mahApuNyazALI che, zAtA vedanI bhogave che, ane bhuMDa bicAruM azAtAvedanI bhogavI rahyuM che. bannene azAtA-zAtA paNa che; paraMtu cakravartI mahA samartha che. paNa jo e jIvanaparyaMta mohAMdha rahyo to saghaLI khAjI hArI javA jevuM kare che. bhUMDane paNa tema ja che. cakravartI zlAdhApuruSa hovAthI bhUMDathI e rUpe enI tulanA ja nathI; paraMtu A svarUpe che. bhoga bhogavavAmAM paNa banne tuccha che; bannenAM zarIra paru mAMsAdikanAM che. saMsAranI A uttamottama padavI AvI rahI tyAM AvuM duHkha, kSaNikatA, tucchatA, aMdhapaNuM e rahyuM che to pachI bIje sukha zA mATe gaNavuM joIe ? e sukha nathI, chatAM sukha gaNo to je sukha bhayavALAM ane kSaNika che te duHkha ja che. anaMta tApa, anaMta zoka, anaMta duHkha, joIne jJAnIoe A saMsArane sUMTha dIdhI che te satya che. e bhaNI pAchuM vALI jovAM jevuM nathI, tyAM du:kha, duHkha ne duHkha ja che. duHkhano e samudra che. vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhomiyo che. //////// zikSApATha 53. mahAvIrazAsana hamaNAM je zAsana pravartamAna che te zramaNa bhagavaMta mahAvIranuM prIta kareluM che. bhagavAna mahAvIrane nirvANa padhAryAM 2414 varSa thaI gayAM. magadha dezanA kSatriyakuMDa nagaramAM trizalAdevI kSatriyANInI kUkhe siddhArtha rAjAthI bhagavAna mahAvIra janmyA. mahAvIra bhagavAnanA moTA bhAInuM nAma naMdivardhamAna hatuM. mahAvIra bhagavAnanI strInuM nAma yazodA hatuM. trIza varSa teo gRhasthAzramamAM rahyA. ekAMtika vihAre sADAbAra varSa eka pakSa tapAdika samyakAcAre emaNe azeSa ghanaghAtI karmane bALIne bhasmIbhUta karyA; ane anupameya kevaLajJAna ane kevaLadarzana javAlikA nadIne kinAre pAmyA. ekaMdara botera varSanI lagabhaga Ayu bhogavI sarva karma bhasmIbhUta karI siddhasvarUpane pAmyA. vartamAna covIzInA e chellA jinezvara hatA. eonuM A dharmatIrtha pravarte che. te 21,000 varSa eTale paMcamakALanI pUrNatA sudhI pravartaze. ema bhagavatIsUtramAM pravacana che. A kALa daza apavAdathI yukta hovAthI e dharmatIrtha para aneka vipattio AvI gaI che, Ave che, ane pravacana pramANe Avaze paNa kharI. jaina samudAyamAM paraspara matabheda bahu paDI gayA che. paraspara niMdAgraMthothI jaMjALa mAMDI beThA che. viveka vicAre madhyastha puruSo matamatAMtaramAM nahIM paDatAM jaina zikSAnAM mULa tattva para Ave che; uttama zIlavAna munio para bhAvika rahe che. ane satya ekAgratAthI potAnA AtmAne dame che. thaI zake. vakhate vakhate zAsana kaMI sAmAnya prakAzamAM Ave che; paNa kALaprabhAvane lIdhe te joIe evuM praphullita na 'vaMza naDAca deimA' evuM uttarAdhyayana sUtramAM vacana che; eno bhAvArtha e che ke chellA tIrthaMkara (mahAvIrasvAmI)nA ziSyo vAMkA ne jaDa thaze; ane temanI satyatA viSe koIne bolavuM 1. mokSamALA prathamAvRtti vIra saMvata 2414 eTale vi.saM. 1944mAM chapAI che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 97 rahe tema nathI. ApaNe kyAM tattvano vicAra karIe chIe ? kyAM uttama zIlano vicAra karIe chIe ? niyamita vakhata dharmamAM kyAM vyatIta karIe chIe ? dharmatIrthanA udaya mATe kyAM lakSa rAkhIe chIe ? kyAM dAjhavaDe dharmatattvane zodhIe chIe ? zrAvakakuLamAM janmyA ethI karIne zrAvaka, e vAta ApaNe bhAve karIne mAnya karavI joItI nathI; ene mATe joItA AcAra, jJAna, zodha ke emAMnAM kaMI vizeSa lakSaNo hoya tene zrAvaka mAnIe to te yathAyogya che. dravyAdika keTalAka prakAranI sAmAnya dayA zrAvakane ghera janme che ane te pALe che, te vAta vakhANavA lAyaka che; paNa tattvane koIka ja jANe che; jANyA karatAM jhAjhI zaMkA karanArA ardhadagdho paNa che; jANIne ahaMpada karanArA paNa che; paraMtu jANIne tattvanA kAMTAmAM toLanArA koIka viralA ja che. paraMpara AmnAyathI kevaLa, manaHparyava ane paramAvadhijJAna viccheda gayAM; dRSTivAda viccheda gayuM; siddhAMtano ghaNo bhAga viccheda gayo; mAtra thoDA rahelA bhAga para sAmAnya samajaNathI zaMkA karavI yogya nathI. je zaMkA thAya te vizeSa jANanArane pUchavI, tyAMthI manamAnato uttara na maLe topaNa jinavacananI zraddhA caLavicaLa karavI nahIM. anekAMta zailInA svarUpane viralA jANe che. bhagavAnanAM kathanarUpa maNinA gharamAM keTalAMka pAmara prANIo doSarUpI kANuM zodhavAnuM mathana karI adhogatijanya karma bAMdhe che. lIlotarIne badale tenI sukavaNI karI levAnuM koNe, kevA vicArathI zodhI kADhyuM haze ? A viSaya bahu moTo che. e saMbaMdhI ahIM AgaLa kaMI kahevAnI yogyatA nathI. TUMkAmAM kahevAnuM ke ApaNe ApaNA AtmAnA sArthaka arthe matabhedamAM paDavuM nahIM. uttama ane zAMta munino samAgama, vimaLa AcAra, viveka, dayA, kSamA enuM sevana karavuM. mahAvIratIrthane arthe bane to vivekI bodha kAraNa sahita Apavo. tuccha buddhithI zaMkita thavuM nahIM, emAM ApaNuM parama maMgaLa che, e visarjana karavuM nahIM. ////////// zikSApATha 54. azuci kone kahevI ? jijJAsu mane jainamunionA AcAranI vAta bahu rucI che. eonA jevo koI darzananA saMtomAM AcAra nathI. game tevA ziyALAnI TADhamAM amuka vastra vaDe teone reDavavuM paDe che; unALAmAM game tevo tApa tapatAM chatAM pagamAM teone pagarakhAM ke mAthA para chatrI levAtI nathI. UnI retImAM AtApanA levI paDe che. yAvajjIva UnuM pANI pIe che. gRhasthane ghera teo besI zakatA nathI. zuddha brahmacarya pALe che. phUTI badAma paNa pAse rAkhI zakatA nathI. ayogya vacana teothI bolI zakAtuM nathI. vAhana teo laI zakatA nathI. AvA pavitra AcAro khare ! mokSadAyaka che. paraMtu nava vADamAM bhagavAne snAna karavAnI nA kahI che e vAta to mane yathArtha besatI nathI. satya- zA mATe besatI nathI ? jijJAsu" kAraNa ethI azuci vadhe che. satya- kaI azuci vadhe che ? jijJAsa- zarIra malina rahe che e. satya- bhAI, zarIranI malinatAne azuci kahevI e vAta kaMI vicArapUrvaka nathI. zarIra pote zAnuM banyuM che e to vicAra karo. rakta, pitta, maLa, mUtra, zleSmano e bhaMDAra che. te para mAtra tvacA che; chatAM e pavitra kema thAya ? vaLI sAdhue evuM kaMI saMsArI karttavya karyuM na hoya ke jethI teone snAna karavAnI AvazyakatA rahe. jijJAsu- paNa snAna karavAthI teone hAni zuM che ? Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra satya- e to sthULabuddhino ja prazna che. nAhavAthI asaMkhyAtA jaMtuno vinAza, kAmAgninI prardIptatA, vratano bhaMga, pariNAmanuM badalavuM, e saghaLI azuci utpanna thAya che ane ethI AtmA mahAmalina thAya che. prathama eno vicAra karavo joIe. zarIranI, jIvahiMsAyukta je malinatA che te azuci che. anya malinatAthI to AtmAnI ujjavaLatA thAya che, e tattvavicAre samajavAnuM che; nAhavAthI vratabhaMga thaI AtmA malina thAya che; ane AtmAnI malinatA e ja azuci che. jijJAsu- mane tame bahu suMdara kAraNa batAvyuM. sUkSma vicAra karatAM jinezvaranAM kathanathI bodha ane atyAnaMda prApta thAya che. vAru, gRhasthAzramIone jAvahiMsA ke saMsAra kartavyathI thayelI zarIranI azuci TALavI joIe ke nahIM ? satya- samajaNapUrvaka azuci TALavI ja joIe. jaina jevuM ekke pavitra darzana nathI; ane te apavitratAno bodha karatuM nathI. paraMtu zaucAaucanuM svarUpa samajavuM joIe. zikSApATha 55. sAmAnya nityaniyama prabhAta pahelAM jAgRta thaI, namaskAra maMtranuM smaraNa karI mana vizuddha karavuM, pApavyApAranI vRtti rokI rAtri saMbaMdhI thayelA doSanuM upayogapUrvaka pratikramaNa karavuM, karavuM. karavI. pratikramaNa karyAM pachI yathAvasara bhagavAnanI upAsanA, stuti tathA svAdhyAyI karIne manane ujjavala mAtApitAno vinaya karI, Atmahitano lakSa bhulAya nahIM, tema yatnAthI saMsArI kAmamAM pravartana karavuM. pote bhojana karatAM pahelAM satpAtre dAna devAnI parama AturatA rAkhI tevo yoga maLatAM yathocita pravRtti AhAra, vihArano niyamita vakhata rAkhavo temaja satazAstranA abhyAsano ane tAtvika graMthanA mananano paNa niyamita vakhata rAkhavo, sAyaMkALe saMdhyAvazyaka upayogapUrvaka karavuM. covihAra pratyAkhyAna karavuM. niyamita nidrA levI. sUtA pahelAM aDhAra pApasthAnaka, dvAdazavratadoSa ane sarva jIvane kSamAvI, paMcaparameSThI maMtranuM smaraNa karI, mahAzAMtithI samAdhibhAve zayana karavuM. A sAmAnya niyamo bahu lAbhadAyaka thaze. e tamane saMkSepamAM kahyA che. sUkSma vicArI ane tema pravartavAthI e vizeSa maMgaLadAyaka thaze. ////////// zikSApATha 56. kSamApanA he bhagavAna ! huM bahu bhUlI gayo, meM tamArAM amUlya vacanane lakSamAM lIdhAM nahIM. tamArAM kahelAM anupama tattvano meM vicAra karyo nahIM. tamArAM praNIta karelAM uttama zIlane sevyuM nahIM. tamArAM kahelAM dayA, zAMti, kSamA ane pavitratA meM oLakhyA nahIM. he bhagavan ! huM bhUlyo, AthaDyo, rajhaLyo ane anaMtasaMsAranI viTaMbanAmAM paDyo chuM. huM pApI chuM. huM bahu madonmatta ane karmarajathI karIne malina chuM. hai paramAtmA ! tamArAM kahelAM tattva vinA mAro mokSa nathI. huM niraMtara prapaMcamAM paDyo chuM, ajJAnathI aMdha thayo chuM, mArAmAM vivekazakti nathI ane huM mUDha chuM, huM nirAzrita chuM, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 99 anAtha chuM. nIrAgI paramAtmA ! huM have tamAruM, tamArA dharmanuM ane tamArA muninuM zaraNa grahuM chuM. mArA aparAdha kSaya thaI huM te sarva pApathI mukta thauM e mArI abhilASA che. AgaLa karelAM pApono huM have pazcAttApa karuM chuM. jema jema huM sukSma vicArathI UMDo utaruM chuM tema tema tamArA tattvanA camatkAro mArA svarUpano prakAza kare che. tame nIrAgI, nirvikArI, satRcidAnaMdasvarUpa, sahajAnaMdI, anaMtajJAnI, anaMtadarzI ane trailokyaprakAzaka cho. huM mAtra mArA hitane arthe tamArI sAkSIe kSamA cAhuM chuM. eka paLa paNa tamArAM kahelAM tattvanI zaMkA na thAya, tamArA kahelA rastAmAM ahorAtra huM rahuM, e ja mArI AkAMkSA ane vRtti thAo ! he sarvajJa bhagavAna ! tamane huM vizeSa zuM kahuM ? tamArAthI kaMI ajANyuM nathI. mAtra pazcAttApathI huM karmajanya pApanI kSamA icchuM chuM. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH ////////// zikSApATha 57. vairAgya e dharmanuM svarUpa che eka vastra lohIthI karIne raMgAyuM. tene jo lohIthI dhoIe to te dhoI zakAnAra nathI; paraMtu vizeSa raMgAya che. jo pANIthI e vastra dhoIe to te malinatA javAno saMbhava che. e dRSTAMta parathI AtmA para vicAra laIe. AtmA anAdikALathI saMsArarUpI lohIthI malina thayo che. malinatA roma roma UtarI gaI che ! e malinatA ApaNe viSaya zRMgArathI TALavA dhArIe to te TaLI zake nahIM. lohIthI jema lohI dhovAtuM nathI, tema zRMgArathI karIne viSayajanya AtmamalinatA TaLanAra nathI e jANe nizcayarUpa che. aneka dharmamato A jagatamAM cAle che, te saMbaMdhI apakSapAte vicAra karatAM AgaLathI ATaluM vicAravuM avazyanuM che ke, jyAM strIo bhogavavAno upadeza karyo hoya, lakSmIlIlAnI zikSA ApI hoya, raMga, rAga, gulatAna ane ezaArAma karavAnuM tattva batAvyuM hoya tyAMthI ApaNA AtmAnI satRzAMti nathI. kAraNa ke dharmamata gaNIe to Akho saMsAra dharmamatayukta ja che. pratyeka gRhasthanuM ghara e ja yojanAthI bharapUra hoya che. chokarAMchaiyAM, strI, raMga, rAga, tAna, tyAM jAmyuM paDyuM hoya che. ane te ghara dharmamaMdira kahevuM, to pachI adharmasthAnaka kayuM ? ane jema vartIe chIe tema vartavAthI khoTuM paNa zuM ? koI ema kahe ke pelAM dharmamaMdiramAM to prabhunI bhakti thaI zake che to teone mATe khedapUrvaka ATalo ja uttara devAno che ke, te paramAtmatattva ane tenI vairAgyamaya bhaktine jANatA nathI. game tema ho paNa ApaNe ApaNA mULa vicAra para AvavuM joIe. tattvajJAnanI dRSTie AtmA saMsAramAM viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAno kSaya vizuddha bhAva jaLathI hovo joIe. arhatanA kahelAM tattvarUpa sAbu ane vairAgyarUpI jaLathI uttama AcArarUpa paththara para rAkhIne Atmavastrane dhonAra nigraMtha guru che. AmAM jo vairAgyajaLa na hoya to badhAM sAhityo kaMI karI zakatAM nathI; mATe vairAgyane dharmanuM svarUpa kahI zakAya. yadi arhata praNIta tattva vairAgya ja bodhe che, to te ja dharmanuM svarUpa ema gaNavuM. zikSApATha 58. dharmanA matabheda-bhAga 1 A jagatItaLa para aneka prakArathI dharmanA mata paDelA che. tevA matabheda anAdikALathI che, e nyAyasiddha che. paNa e matabhedo kaMI kaMI rUpAMtara pAmyA jAya che. e saMbaMdhI keTaloka vicAra karIe. keTalAka paraspara maLatA ane keTalAka paraspara viruddha che: keTalAka kevaLa nAstikanA pAtharelA paNa che, keTalAka sAmAnya nItine dharma kahe che. keTalAka jJAnane ja dharma kahe che, keTalAka ajJAna e dharmamata kahe che. keTalAka bhaktine kahe che; keTalAka kriyAne kahe che; keTalAka vinayane kahe che ane keTalAka zarIra sAcavavuM ene dharmamata kahe che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra e dharmamatasthApakoe ema bodha karyo jaNAya che ke, ame je kahIe chIe te sarvajJavANIrUpa ane satya che. bAkInA saghaLA mato asatya ane kutarkavAdI che; paraspara tethI te matavAdIoe yogya ke ayogya khaMDana karyuM che; vedAMtanA upadezaka A ja bodhe che; sAMkhyano paNa A ja bodha che. buddhano paNa A ja bodha che; nyAyamatavALAno paNa A ja bodha che; vaizeSikano A ja bodha che; zaktipaMthIno A ja bodha che; vaiSNavAdikano A ja bodha che; islAmIno A ja bodha che; ane krAIsTano A ja bodha che ke A amAruM kathana tamane sarvasiddhi Apaze. tyAre ApaNe have zo vicAra karavo ? 1 vAdI prativAdI banne sAcA hotA nathI, tema banne khoTA hotA nathI. bahu to vAdI kaMIka vadhAre sAco ane prativAdI kaMIka ocho khoTo hoya. kevaLa bannenI vAta khoTI hovI na joIe. Ama vicAra karatAM to eka dharmamata sAco Thare, ane bAkInA khoTA Thare. jijJAsu- e eka AzcaryakAraka vAta che. sarvane asatya ane sarvane satya kema kahI zakAya ? jo sarvane asatya ema kahIe to ApaNe nAstika karIe ane dharmanI saccAI jAya. A to nizcaya che ke dharmanI saccAI che, tema sRSTi para tenI AvazyakatA che. eka dharmamata satya ane bAkInA sarva asatya kema kahIe to te vAta siddha karI batAvavI joIe. sarva satya kahIe to to e retInI bhIMta karI; kAraNa to ATalA badhA matabheda zA mATe paDe ? sarva eka ja prakAranA mato sthApavA zA mATe yatna na kare ? ema anyonyanA virodhAbhAsa vicArathI thoDI vAra aTakavuM paDe che. topaNa te saMbaMdhI yathAmati huM kaMI khulAso karuM chuM, e khulAso satya ane madhyastha bhAvanAno che. ekAMtika ke matAMtika nathI; pakSapAtI ke avivekI nathI; paNa uttama ane vicAravA jevo che. dekhAve e sAmAnya lAgaze; paraMtu sUkSma vicArathI bahu bhedavALo lAgaze, zikSApATha 59. dharmanA matabheda-bhAga 2 ATaluM to tamAre spaSTa mAnavuM ke game te eka dharma A sRSTi para saMpUrNa satyatA dharAve che. have eka darzanane satya kahetAM bAkInA dharmamatane kevaLa asatya kahevA paDe; paNa huM ema kahI na zakuM. zuddha AtmajJAnadAtA nizcayanaya vaDe to te asatyarUpa kare; paraMtu vyavahAranaye te asatya TharAvI zakAya nahIM. eka satya ane bAkInA apUrNa ane sadoSa che ema huM kahuM chuM. temaja keTalAka kutarkavAdI ane nAstika che te kevaLa asatya che; paraMtu jeo paraloka saMbaMdhI ke pApa saMbaMdhI kaMI paNa bodha ke bhaya batAve che te jAtanA dharmamatane apUrNa ane sadoSa kahI zakAya che. eka darzana je nirdoSa ane purNa kahevAnuM che tenI vAta hamaNAM eka bAju rAkhIe. have tamane zaMkA thaze ke sadoSa ane apUrNa evuM kathana enA pravartake zA mATe bodhyuM haze ? tenuM samAdhAna thavuM joIe. e dharmamatavALAonI jyAM sudhI buddhinI gati pahoMcI tyAM sudhI temaNe vicAra karyAM. anumAna, tarka ane upamAdika AdhAra vaDe teone je kathana siddha jaNAyuM te pratyakSarUpe jANe siddha che evuM temaNe darzAvyuM. je pakSa lIdho temAM mukhya ekAMtika vAda lIdho; bhakti, vizvAsa, nIti, jJAna ke kriyA emAMnA eka viSayane vizeSa varNavyo, ethI bIjA mAnavA yogya viSayo temaNe dUSita karI dIdhA. vaLI je viSayo temaNe varNavyA te sarva bhAvabhede teoe kaMI jANyA nahotA, paNa potAnI mahAbuddhi anusAre bahu varNavyA. tArkika siddhAMta daSTAMtAdikathI sAmAnya buddhivALA AgaLa ke jaDabharata AgaLa teoe siddha karI batAvyo. kIrti, lokahita, ke bhagavAna 1. dvitIyAvRttimAM ATalo bhAga vadhAre che - athavA prativAdI kaMIka vadhAre sAco ane vAdI kaMIka ocho khoTo hoya ' Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 101 manAvAnI AkAMkSA emAMnI ekAdi paNa emanA mananI bhramaNA hovAthI atyagra udyamAdikathI teo jaya pAmyA. keTalAke zRMgAra ane 'laherI'" sAdhanothI manuSyanAM mana haraNa karyAM. duniyA mohinImAM to mULe DUbI paDI che; eTale e laherI darzanathI gADararUpe thaIne teoe rAjI thaI tenuM kahevuM mAnya rAkhyuM. keTalAke nIti tathA kaMI vairAgyAdi guNa dekhI te kathana mAnya rAkhyuM. pravartakanI buddhi teo karatAM vizeSa hovAthI tene pachI bhagavAnarUpa ja mAnI lIdhA. keTalAke vairAgyathI dharmamata phelAvI pAchaLathI keTalAMka sukhazIliyAM sAdhanano bodha khosI dIdho, potAno mata sthApana karavAnI mahAna bhramaNAe ane potAnI apUrNatA ityAdika game te kAraNathI bIjAnuM kaheluM potAne na rucyuM eTale teNe judo ja rAha kADhyo. Ama aneka matamatAMtaranI jALa thatI gaI, cAra pAMca peDhI ekano eka dharma pALyo eTale pachI te kuLadharma thaI paDyo. ema sthaLe sthaLe thatuM gayuM. zikSApATha 60. dharmanA matabheda-bhAga 3 jo eka darzana pUrNa ane satya na hoya to bIjA dharmamatane apUrNa ane asatya koI pramANathI kahI zakAya nahIM; e mATe thaIne je eka darzana pUrNa ane satya che tenAM tattvapramANathI bIjA matonI apUrNatA ane ekAMtikatA joIe. e bIjA dharmamatomAM tattvajJAna saMbaMdhI yathArtha sUkSma vicAro nathI. keTalAka jagatkartAno bodha kare che. paNa jagakartA pramANa vaDe siddha thaI zakato nathI. keTalAka jJAnathI mokSa che ema kahe che te ekAMtika che. temaja kriyAthI mokSa che ema kahenArA paNa ekAMtika che. jJAna, kriyA e bannethI mokSa kahenArA tenA yathArtha svarUpane jANatA nathI ane e bannenA bheda zreNibaMdha nathI kahI zakyA e ja emanI sarvajJatAnI khAmI jaNAI Ave che, sandevatattvamAM kahelAM aSTAdaza dUSaNothI e dharmamatasthApako rahita nahotA ema eonAM gUMthelAM caritro parathI paNa tattvanI dRSTie dekhAya che. keTalAka matomAM hiMsA, abrahmacarya i apavitra viSayono bodha che te to sahajamAM apUrNa ane sarAgInAM sthApelAM jovAmAM Ave che. koIe emAM sarvavyApaka mokSa, koIe kaMI nahIM e rUpa mokSa, koIe sAkAra mokSa ane koIe amuka kALa sudhI rahI patita thavuM e rUpe mokSa mAnyo che; paNa emAMthI koI vAta teonI sapramANa thaI zakatI nathI. "eonA apUrNa vicAronuM khaMDana yathArtha jovA jevuM che ane te nirpratha AcAryonAM gUMthelAM zAstrothI maLI zakaze.' veda sivAyanA bIjA matonA pravartako, emanA caritro, vicAro ityAdika vAMcavAthI apUrNa che ema jaNAI Ave che. vede. pravartaka bhinna bhinna karI nAMkhI bedhaDakatAthI vAta marmamAM nAMkhI gaMbhIra DoLa paNa karyo che. chatAM emanA puSkaLa mato vAMcavAthI e paNa apUrNa ane ekAMtika jaNAI Avaze.' je pUrNa darzana viSe atre kahevAnuM che te jaina eTale nIrAgInA sthApana karelA darzana viSe che. enA bodhadAtA sarvajJa ane sarvadarzI hatA. kALabheda che topaNa e vAta saiddhAMtika jaNAya che. dayA, brahmacarya, zIla, viveka, vairAgya, jJAna, kriyAdi enA jevAM pUrNa ekkee varNavyAM nathI. tenI sAthe zuddha AtmajJAna, tenI koTio, jIvanAM cyavana, janma, gati, vigati, yonidvAra, pradeza, kALa, tenAM svarUpa e viSe evo sUkSma bodha che ke je vaDe tenI sarvajJatAnI niHzaMkatA thAya. dvita A pAThA-1 'lokecchita' ra. 'eonA vicAronuM apUrNapaNuM nispRha tattvavettAoe darzAvyuM che te yathAsthita jANavuM yogya che.' 3. 'vartamAnamAM je vedo che te ghaNA prAcIna grantho che tethI te matanuM prAcInapaNuM che. paraMtu te paNa hiMsAe karIne dUSita hovAthI apUrNa che, temaja sarAgInAM vAkya che ema spaSTa jaNAya che.' Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kALabhede paraMparAnAyathI kevaLajJAnAdi jJAno jovAmAM nathI AvatAM chatAM je je jinezvaranAM rahelAM saiddhAMtika vacano che te akhaMDa che. teonA keTalAka siddhAMto evA sUkSma che ke, je ekeka vicAratAM AkhI jiMdagI vahI jAya tevuM che. AgaLa para keTaluMka e saMbaMdhI kahevAnuM che. jinezvaranAM kahelAM dharmatattvathI koI paNa prANIne leza kheda utpanna thato nathI. sarva AtmAnI rakSA ane sarvAtmazaktino prakAza emAM rahyo che. e bhedo vAMcavAthI, samajavAthI ane te para ati ati sUkSma vicAra karavAthI Atmazakti prakAza pAmI jainadarzananI sarvajJatAnI, sarvotkRSTapaNAnI hA kahevarAve che. bahu mananathI sarva dharmamata jANI pachI tulanA karanArane A kathana avazya siddha thaze. nathI. e sarvajJa darzananAM mULatattvo ane bIjA matanA mULatattvo viSe ahIM vizeSa kahI zakAya teTalI jagyA ////////// zikSApATha 61. sukha viSe vicAra-bhAga 1 ra paDa eka brAhmaNa daridrAvasthAthI karIne bahu pIDAto hato, teNe kaMTALIne chevaTe devanuM upAsana karI lakSmI meLavavAno nizcaya karyo. pote vidvAna hovAthI upAsanA karavA pahelAM vicAra karyo ke kadApi deva to koI tuSTamAna thaze; paNa pachI te AgaLa sukha kayuM mAgavuM ? tapa karI pachI mAgavAmAM kaMI sUjhe nahIM, athavA nyUnAdhika sUjhe to kareluM tapa paNa nirarthaka jAya; mATe eka vakhata AkhA dezamAM pravAsa karavo. saMsAranA mahatpuruSonAM dhAma, vaibhava ane sukha jovAM. ema nizcaya karI te pravAsamAM nIkaLI paDyo. bhAratanAM je je ramaNIya ane riddhimAna zahero hatAM te joyAM. yukti-prayuktie rAjAdhirAjanAM aMtaHpura, sukha ane vaibhava joyAM. zrImaMtonA AvAsa, vahIvaTa, bAgabagIcA ane kuTuMba parivAra joyA; paNa ethI tenuM koI rIte mana mAnyuM nahIM. koIne strInuM duHkha, koIne patinuM duHkha, koIne ajJAnathI duHkha, koIne vahAlAMnA viyoganuM duHkha, koIne nirdhanatAnuM duHkha, koIne lakSmInI upAdhinuM du:kha, koIne zarIra saMbaMdhI du:kha, koIne putranuM duHkha, koIne zatrunuM duHkha, koIne jaDatAnuM duHkha, koIne mAbApanuM duHkha, koIne vaidhavyaduHkha, koIne kuTuMbanuM duHkha, koIne potAnA nIca kuLanuM duHkha, koIne prItinuM duHkha, koIne irSyAnuM duHkha, koIne hAninuM duHkha, ema eka be vizeSa ke badhAM duHkha sthaLe sthaLe te vipranA jovAmAM AvyAM. ethI karIne enuM mana koI sthaLe mAnyuM nahIM; jyAM jue tyAM duHkha to kharuM ja. koI sthaLe saMpUrNa sukha tenA jovAmAM AvyuM nahIM. have tyAre zuM mAgavuM ? ema vicAratAM vicAratAM eka mahAdhanADhyanI prazaMsA sAMbhaLIne te dvArikAmAM Avyo. dvArikA mahAriddhimAna, vaibhavayukta, bAgabagIcA vaDe karIne suzobhita ane vastIthI bharapUra zahera tene lAgyuM. suMdara ane bhavya AvAso joto ane pUchato pUchato te pelA mahAdhanADhyane ghera gayo. zrImaMta mukhagRhamAM beThA hatA. teNe atithi jANIne brAhmaNane sanmAna ApyuM, kuzaLatA pUchI ane bhojananI teone mATe yojanA karAvI. jarA vAra javA daI dhIrajathI zeThe brAhmaNane pUchyuM, ApanuM Agamana kAraNa jo mane kahevA jevuM hoya to kaho. brAhmaNe kahyuM, hamaNAM Apa kSamA rAkho; Apano saghaLI jAtano vaibhava, dhAma, bAgabagIcA ityAdika mane dekhADavuM paDaze; e joyA pachI Agamana kAraNa kahIza. zeThe enuM kaMI marmarUpa kAraNa jANIne kahyuM, bhale AnaMdapUrvaka ApanI IcchA pramANe karo. jamyA pachI brAhmaNe zeThane pote sAthe AvIne dhAmAdika batAvavA vinaMtI karI. dhanADhya te mAnya rAkhI; ane pote sAthe jaI bAgabagIcA, dhAma, vaibhava, e saghaLuM dekhADyuM. zeThanI strI, putro paNa tyAM brAhmaNanA jovAmAM AvyA. yogyatApUrvaka teoe te brAhmaNano satkAra karyo, eonAM rUpa, vinaya ane svacchatA temaja madhura vANI joIne brAhmaNa rAjI thayo. pachI tenI dukAnano vahIvaTa joyo. soeka Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 103 vahIvaTiyA tyAM beThelA joyA. teo paNa mAyALu, vinayI ane namra te brAhmaNanA jovAmAM AvyA. ethI te bahu saMtuSTa thayo. enuM mana ahIM kaMIka saMtoSAyuM. sukhI to jagatamAM A ja jaNAya che ema tene lAgyuM. zikSApATha kara. sukha viSe vicAra-bhAga 2 62. kevAM enAM suMdara ghara che ! tenI svacchatA ane jALavaNI kevI suMdara che ! kevI zANI ane manojJA tenI suzIla strI che ! tenA kevA kAMtimAna ane kahyAgarA putro che ! kevuM saMpIluM tenuM kuTuMba che ! lakSmInI mahera paNa ene tyAM kevI che ! AkhA bhAratamAM enA jevo bIjo koI sukhI nathI. have tapa karIne jo huM mAguM to A mahAdhanADhya jevuM ja saghaLuM mAguM, bIjI cAhanA karuM nahIM. divasa vItI gayo ane rAtri thaI, suvAno vakhata thayo. dhanADhya ane brAhmaNa ekAMtamAM beThA hatA; pachI dhano viprane Agamana kAraNa kahevA vinaMtI karI. huM vipra- huM gherathI evo vicAra karI nIkaLyo hato ke badhAthI vadhAre sukhI koNa che te jovuM, ane tapa karIne pachI enA jevuM sukha saMpAdana karavuM. AkhA bhArata ane tenAM saghaLAM ramaNIya sthaLo joyAM, paraMtu koI rAjAdhirAjane tyAM paNa mane saMpUrNa sukha jovAmAM AvyuM nahIM. jyAM joyuM tyAM Adhi, vyAdhi ane upAdhi jovAmAM AvI. A bhaNI AvatAM ApanI prazaMsA sAMbhaLI, eTale huM ahIM Avyo. ane saMtoSa paNa pAmyo. ApanA jevI riddhi, satputra, kamAI, strI, kuTuMba, ghara vagere mArA jovAmAM kyAMya AvyuM nathI. Apa pote paNa dharmazIla, sadguNI ane jinezvaranA uttama upAsaka cho. ethI huM ema mAnuM chuM ke ApanA jevuM sukha bIje nathI, bhAratamAM Apa vizeSa sukhI cho, upAsanA karIne kadApi deva kane thAcuM to ApanA jevI sukhasthiti thAcuM. dhanADhya- paMDitajI, Apa eka bahu marmabharelA vicArathI nIkaLyA cho; eTale avazya Apane jema che tema svAnubhavI vAta kahuM chuM; pachI jema tamArI icchA thAya tema karajo. mAre tyAM Ape je je sukha joyAM te te sukha bhAratasaMbaMdhamAM kyAMya nathI e Ape kahyuM to tema haze; paNa kharuM e mane saMbhavatuM nathI; mAro siddhAMta Avo che ke jagatamAM koI sthaLe vAstavika sukha nathI. jagata duHkhathI karIne dAjhatuM che. tame mane sukhI juo cho paNa vAstavika rIte huM sukhI nathI. vipra- ApanuM A kahevuM koI anubhavasiddha ane mArmika haze. meM aneka zAstro joyAM che; chatAM marmapUrvaka vicAro AvA lakSamAM levA parizrama ja lIdho nathI. tema mane evo anubhava sarvane mATe thaIne thayo nathI. have Apane zuM duHkha che te mane kaho. dhanADhya- paMDitajI, ApanI icchA che to huM kahuM chuM te lakSapUrvaka manana karavA jevuM che; ane e uparathI kaMI rasto pAmavA jevuM che. zikSApATha 63. sukha viSe vicAra-bhAga 3 je sthiti hamaNAM mArI Apa juo cho tevI sthiti lakSmI, kuTuMba ane strI saMbaMdhamAM AgaLa paNa hatI, je vakhatanI huM vAta karuM chuM, te vakhatane lagabhaga vIza varSa thayAM, vyApAra ane vaibhavanI bahoLAza e saghaLuM vahIvaTa avaLo paDavAthI ghaTavA maMDyuM. koTyAvadhi kahevAto huM uparAcAparI khoTanA bhAra vahana karavAthI lakSmI vagarano mAtra traNa varSamAM thaI paDyo. jyAM kevaLa savaLuM dhArIne nAkhyuM hatuM tyAM avaLuM paDyuM, evAmAM mArI strI paNa gujarI gaI. te vakhatamAM mane kaMI saMtAna nahotuM. jabarI khoTone lIdhe mAre ahIMthI nIkaLI javuM paDyuM. mArA kuTuMbIoe thatI rakSA karI; paraMtu te Abha phATyAnuM thIgaDuM hatuM. annane ane dAMtane vera thavAnI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sthitie huM bahu AgaLa nIkaLI paDyo. jyAre huM tyAMthI nIkaLyo tyAre mArA kuTuMbIo mane rokI rAkhavA maMDyAM ke te gAmano daravAjo paNa dITho nathI, mATe tane javA daI zakAya nahIM. tAruM komaLa zarIra kaMI paNa karI zake nahIM; ane tuM tyAM jA ane sukhI thA to pachI Ava paNa nahIM; mATe e vicAra tAre mAMDI vALavo. ghaNA prakArathI teone samajAvI, sArI sthitimAM AvIza tyAre avazya ahIM AvIza, ema vacana daI jAvAbaMdara huM paryaTane nIkaLI paDyo. prArabdha pAchAM vaLavAnI taiyArI thaI. daivayoge mArI kane eka damaDI paNa rahI nahotI. eka ke be mahinA udara poSaNa cAle tevuM sAdhana rahyuM nahotuM. chatAM jAvAmAM huM gayo. tyAM mArI buddhie prArabdha khIlavyAM. je vahANamAM huM beTho hato te vahANanA nAvike mArI caMcaLatA ane namratA joIne potAnA zeTha AgaLa mArA duHkhanI vAta karI. te zeThe mane bolAvI amuka kAmamAM goThavyo, jemAM huM mArA poSaNathI cogaNuM pedA karato hato. e vepAramAM mAruM citta jyAre sthira thayuM tyAre bhArata sAthe e vepAra vadhAravA meM prayatna karyo ane temAM phAvyo. be varSamAM pAMca lAkha jeTalI kamAI thaI. pachI zeTha pAsethI rAjIkhuzIthI AjJA laI meM keTaloka mAla kharIdI dvArikA bhaNI AvavAnuM karyuM. thoDe kALe tyAM AvI pahoMcyo tyAre bahu loka sanmAna ApavA mane sAmA AvyA hatA. huM mArAM kuTuMbIone AnaMdabhAvathI jaI maLyo. teo mArA bhAgyanI prazaMsA karavA lAgyAM. jAvethI lIdhelA mAle mane ekanA pAMca karAvyA. paMDitajI ! tyAM keTalAka prakArathI mAre pApa karavAM paDyAM hatAM; pUruM khAvA paNa huM pAmyo nahoto; paraMtu eka vAra lakSmI sAdhya karavAno je pratijJAbhAva karyo hato te prArabdhayogathI paLyo. je duHkhadAyaka sthitimAM huM hato te duHkhamAM zuM khAmI hatI ? strI, putra e to jANe nahotAM ja; mAbApa AgaLathI paraloka pAmyAM hatAM. kuTuMbIonAM viyogavaDe ane vinA damaDIe jAve je vakhate huM gayo te vakhatanI sthiti ajJAnadRSTithI AMkhamAM AMsu ANI de tevI che; A vakhate paNa dharmamAM lakSa rAkhyuM hatuM. divasano amuka bhAga temAM rokato hato, te lakSmI ke evI lAlace nahIM; paraMtu saMsAraduHkhathI e tAranAra sAdhana che ema gaNIne, motano bhaya kSaNa paNa dUra nathI; mATe e kartavya jema bane tema karI levuM, e mArI mukhya nIti hatI. durAcArathI kaMI sukha nathI; mananI tRpti nathI; ane AtmAnI malinatA che. e tattva bhaNI meM mAruM lakSa doreluM hatuM. zikSApATha 64. sukha viSe vicAra-bhAga 4 amuka yiti ahIM AvyA pachI huM sArA ThekANAnI kanyA pAmyo. te paNa sulakSaNI ane maryAdarzIla nIvaDI; e vaDe karIne mAre traNa putra thayA. vahIvaTa prabaLa hovAthI ane nANuM nANAne vadhAratuM hovAthI daza varSamAM huM mahAkoTayAvadhi thaI paDyo. putranI nIti, vicAra ane buddhi uttama rahevA meM bahu suMdara sAdhano goThavyAM, jethI teo A sthiti pAmyA che. mArAM kuTuMbIone yogya yogya sthaLe goThavI teonI sthitine sudharatI karI. dukAnanA meM amuka niyamo bAMdhyA. uttama dhAmano AraMbha karI lIdho. A phakata eka mamatva khAtara karyuM. gayeluM pAchuM meLavyuM; ane kuLaparaMparAnuM nAmAMkitapaNuM jatuM aTakAvyuM. ema kahevarAvavA mATe A saghaLuM meM karyuM, ene huM sukha mAnato nathI. joke huM bIjA karatAM sukhI chuM; topaNa e zAtAvedanI che; sanmukha nathI. jagatamAM bahudhA karIne azAtAvedanI che. meM dharmamAM mAro kALa gALavAno niyama rAkhyo che. sazAstronAM vAMcana, manana, satpuruSono samAgama, yamaniyama, eka mahinAmAM bAra divasa brahmacarya, banatuM guptadAna, e Adi dharmarUpe mAro kALa gALuM chuM, sarva vyavahArasaMbaMdhInI upAdhimAMthI keTaloka bhAga bahu aMze meM tyAgyo che. putrone vyavahAramAM yathAyogya karIne huM nithi thavAnI icchA rAkhuM chuM. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 105 hamaNAM nirgutha thaI zakuM tema nathI; emAM saMsAramohinI ke evuM kAraNa nathI; paraMtu te paNa dharmasaMbaMdhI kAraNa che. gRhasthadharmanAM AcaraNa bahu kaniSTha thaI gayAM che; ane munio te sudhArI zakatA nathI. gRhastha gRhasthane vizeSa bodha karI zake; AcaraNathI paNa asara karI zake, eTalA mATe thaIne dharmasaMbaMdhe gRhastha vargane huM ghaNe bhAge boMdhI yamaniyamamAM AvuM chuM. dara saptAhe ApaNe tyAM pAMcarse jeTalA sadgRhasthonI sabhA bharAya che. ATha divasano navo anubhava ane bAkIno AgaLano dharmAnubhava emane be traNa muhUrta bodhuM chuM. mArI strI dharmazAstrano keTaloka bodha pAmelI hovAthI te paNa strIvargane uttama yamaniyamano bodha karI sAptAhika sabhA bhare che. putro paNa zAstrano banato paricaya rAkhe che. vidvAnonuM sanmAna, atithinuM sanmAna, vinaya ane sAmAnya satyatA, eka ja bhAva evA niyamo bahudhA mArA anucaro paNa seve che. eo badhA ethI zAtA bhogavI zake che. lakSmInI sAthe mArI nIti, dharma, sadguNa, vinaya eNe janasamudAyane bahu sArI asara karI che. rAjAsahita paNa mArI nItivAna aMgIkAra kare tevuM thayuM che. A saghaLuM AtmaprazaMsA mATe huM kaheto nathI e Ape smRtimAM rAkhavuM; mAtra ApanA pUchelA khulAsA dAkhala A saghaLuM saMkSepamAM kaheto jauM chuM. ////////// zikSApATha 65. sukha viSe vicAra-bhAga 5 A saghaLA uparathI huM sukhI chuM ema Apane lAgI zakaze ane sAmAnya vicAre mane bahu sukhI mAno to mAnI zakAya tema che. dharma, zIla ane nItithI temaja zAstrAvadhAnathI mane je AnaMda Upaje che te avarNanIya che. paNa tattvadRSTithI huM sukhI na manAuM. jyAM sudhI sarva prakAre bAhya ane atyaMtara parigraha meM tyAgyA nathI tyAM sudhI rAgadoSano bhAva che. joke te bahu aMze nathI, paNa che; to tyAM upAdhi paNa che. sarvasaMgaparityAga karavAnI mArI saMpUrNa AkAMkSA che; paNa jyAM sudhI tema thayuM nathI tyAM sudhI haju koI gaNAtAM priyajanano viyoga, vyavahAramAM hAni, kuTuMbInuM duHkha e thoDe aMze paNa upAdhi ApI zake. potAnA deha para mota sivAya paNa nAnA prakAranA rogano saMbhava che. mATe kevaLa nigraMtha, bAhyAnvaMtara parigrahano tyAga, alpAraMbhano tyAga e saghaLuM nathI thayuM tyAM sudhI huM mane kevaLa sukhI mAnato nathI. have Apane tattvanI dRSTie vicAratAM mAlUma paDaze ke lakSmI, strI, huM putra ke kuTuMba e vaDe sukha nathI; ane ene sukha gaNuM to jyAre mArI sthiti patita thaI hatI tyAre e sukha kyAM gayuM hatuM ? jeno viyoga che, je kSaNabhaMgura che ane jyAM ekatva ke avyAbAdhapaNuM nathI te sukha saMpUrNa nathI. eTalA mATe thaine huM mane sukhI kahI zakato nathI. huM bahu vicArI vicArI vyApAra vahIvaTa karato hato. topaNa mAre AraMbhopAdhi, anIti ane leza paNa kapaTa sevavuM paDyuM nathI, ema to nathI ja. aneka prakAranAM AraMbha ane kapaTa mAre sevavAM paDyAM hatAM. Apa jo dhAratA ho ke devopAsanathI lakSmI prApta karavI, to te jo puNya na hoya to koI kALe maLanAra nathI. puNyathI lakSmI pAmI mahAraMbha, kapaTa ane mAnapramukha vadhAravAM te mahApApanAM kAraNa che; pApa narakamAM nAkhe che. pApathI AtmA, pAmelo mahAna manuSyadeha eLe gumAvI de che. eka to jANe puNyane khAI javAM; bAkI vaLI pApanuM baMdhana karavuM; lakSmInI ane te vaDe AkhA saMsAranI upAdhi bhogavavI te huM dhAruM chuM ke vivekI AtmAne mAnya na hoya. meM je kAraNathI lakSmI upArjana karI hatI, te kAraNa meM AgaLa Apane jaNAvyuM hatuM. jema ApanI icchA hoya tema karo. Apa vidvAna cho, huM vidvAnane cAhuM chuM, ApanI abhilASA hoya to dharmadhyAnamAM prasakta thaI sahakuTuMba ahIM bhale raho. ApanI upajIvikAnI saraLa yojanA jema kaho tema huM rucipUrvaka Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra karAvI ApuM. ahIM zAstrAdhyayana ane savastuno upadeza karo. mithyAraMbhopAdhinI lolupatAmAM huM dhAruM chuM ke na paDo, pachI ApanI jevI icchA. paMDita- Ape ApanA anubhavanI bahu manana karavA jevI AkhyAyikA kahI. Apa avazya koI mahAtmA cho. puNyAnubaMdhI puNyavAna jIva cho; vivekI cho; ApanI zakti adbhuta che; huM daridratAthI kaMTALIne je icchA rAkhato hato te ekAMtika hatI. AvA sarva prakAranA vivekI vicAra meM karyA nahotA. Avo anubhava, AvI vivekazakti huM game tevo vidvAna chuM chatAM mArAmAM nathI ja. e huM satya ja kahuM chuM. Ape mAre mATe je yojanA darzAvI te mATe Apano bahu upakAra mAnuM chuM; ane namratApUrvaka e huM aMgIkAra karavA harSa batAvuM chuM. huM upAdhine cAhato nathI. lakSmIno phaMda upAdhi ja Ape che. ApanuM anubhavasiddha kathana mane bahu rucyuM che. saMsAra baLato ja che, emAM sukha nathI. Ape nirupAdhika munisukhanI prazaMsA kahI te satya che. te sanmArga pariNAme sarvopAdhi, Adhi, vyAdhi ane sarva ajJAnabhAva rahita evA zAzvata mokSano hetu che. zikSApATha 66. sukha viSe vicAra-bhAga 6 dhanADhya- Apane mArI vAta rucI ethI huM nirabhimAnapUrvaka AnaMda pAmuM chuM. Apane mATe huM yogya yojanA karIza. mArA sAmAnya vicAro kathAnurUpa ahIM huM kahevAnI AjJA lauM chuM. jeo kevaLa lakSmIne upArjana karavAmAM kapaTa, lobha ane mAyAmAM mUMjhAyA paDyA che te bahu duHkhI che. teno te pUro upayoga ke adhUro upayoga karI zakatA nathI, mAtra upAdhi ja bhogave che. te asaMkhyAta pApa kare che. tene kALa acAnaka laIne upADI jAya che. adhogati pAmI te jIva anaMta saMsAra vadhAre che. maLelo manuSyadeha e nirmAlya karI nAkhe che jethI te niraMtara duHkhI ja che. jeNe potAnAM upajIvikA jeTalAM sAdhanamAtra abhyAraNathI rAkhyAM che. zuddha ekapatnIvrata, saMtoSa, parAtmAnI rakSA, yama, niyama, paropakAra, alparAga, alpadravyamAyA ane satya temaja zAstrAdhyayana rAkhyuM che, je satpuruSone seve che, jeNe nigraMthatAno manoratha rAkhyo che, bahu prakAre karIne saMsArathI je tyAgI jevo che, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa che te pavitratAmAM sukhapUrvaka kALa nirgamana kare che. sarva prakAranA AraMbha ane parigrahathI jeo rahita thayA che, dravyathI, kSetrathI, kALI ane bhAvathI jeo apratibaMdhapaNe vicare che, zatru-mitra pratye je samAna dRSTivALA che ane zuddha AtmadhyAnamAM jemano kALa nirgamana thAya che, athavA svAdhyAya dhyAnamAM je lIna che, evA jiteMdriya ane jitakaSAya te nigraMtho parama sukhI che. sarva ghanaghAtI karmano kSaya jemaNe karyo che, cAra karma pAtaLAM jenAM paDyAM che, je mukta che, je anaMtajJAnI ane anaMtadarzI che te to saMpUrNa sukhI ja che. mokSamAM teo anaMta jIvananA anaMta sukhamAM sarva-karma-viraktatAthI virAje che. Ama satpuruSoe kahelo mata mane mAnya che. pahelo to mane tyAjya che. bIjo hamaNAM mAnya che; ane ghaNe bhAge e grahaNa karavAno mAro bodha che. trIjo bahu mAnya che. ane coco to sarvamAnya ane saccidAnaMda svarUpa ja che. ema paMDitajI, ApanI ane mArI sukhasaMbaMdhI vAtacIta thaI, prasaMgopAtta te vAta carcatA jaIzuM. te para vicAra karIzuM. A vicAro Apane kahyAthI mane bahu AnaMda thayo che. Apa tevA vicArane anukULa thayA ethI vaLI AnaMdamAM vRddhi thaI che. paraspara ema vAtacIta karatAM karatAM harSabhera pachI teo samAdhibhAvathI zayana karI gayA. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 107 je vivekIo A sukhasaMbaMdhI vicAra karaze teo bahu tattva ane AtmazreNinI utkRSTatAne pAmaze. emAM kahelAM alpAraMbhI nirAraMbhI ane sarvamukta lakSaNo lakSapUrvaka manana karavA jevAM che. jema bane tema alpAraMbhI thaI samabhAvathI janasamudAyanA hita bhaNI vaLavuM, paropakAra, dayA, zAMti, kSamA ane pavitratAnuM sevana karavuM e bahu sukhadAyaka che. nigraMthatA viSe to vizeSa kahevArUpa ja nathI. muktAtmA to anaMta sukhamaya ja che. bahu zikSApATha 67. amUlya tattvavicAra (harigIta chaMda) puNyakerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo, ! toye are ! bhavacakrano AMTo napha ekke TaLyo; sukha prApta karatAM sukha TaLe che leza e lakSe laho, kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM aho rAcI raho? 1 lakSmI ane adhikAra vadhatAM, zuM vadhyuM te to kaho ? zuM kuTuMba ke parivArathI vadhavApaNuM, e naya graho; vadhavApaNuM saMsAranuM nara dehane hArI javo, eno vicAra nI ahoho ! eka paLa tamane hato !!! ra nirdoSa sukha nirdoSa AnaMda, lyo game tyAMthI bhale, e divya zaktimAna, jethI jaMjIrethI nIkaLe; paravastumAM nahi mUMjhavo, enI dayA mujane rahI, e tyAgavA siddhAMta ke pazcAtaduHkha te sukha nahIM. 3 huM koNa chuM ? kyAMthI thayo ? zuM svarUpa che mAruM kharuM ? konA saMbaMdhe vaLagaNA che ? rAkhuM ke e paraharuM ? enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve jo karyAM, to sarva Atmika jJAnanAM siddhAMtatattva anubhavyo. 4 te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM? nirdoSa naranuM na kathana mAno 'teha' jeNe anubhavyuM; re ! Atma tAro ! Atma tAro ! zIghra ene oLakho, sarvAtmamAM samadRSTi dyo A vacanane hRdaye lakho. 5 ////////// zikSApATha 68. jitendriyatA Audio jyAM sudhI jIbha svAdiSTa bhojana cAhe che, jyAM sudhI nAsikA sugaMdhI cAhe che, jyAM sudhI kAna vArAMganAnAM gAyana ane vAjiMtra cAhe che, jyAM sudhI AMkha vanopavana jovAnuM lakSa rAkhe che, jyAM sudhI tvacA sugaMdhIlepana cAhe che, tyAM sudhI te manuSya nIrAgI, nigraMtha, niHparigrahI, nirAraMbhI ane brahmacArI thaI zakato nathI. manane vaza karavuM e sarvotama che. enA vaDe saghaLI iMdriyo vaza karI zakAya che. mana jItavuM bahu bahu durghaTa che. eka samayamAM asaMkhyAtA yojana cAlanAra azva te mana che. ene thakAvavuM bahu durlabha che. enI gati capaLa ane na jhAlI zakAya tevI che. mahAjJAnIoe jJAnarUpI lagAma vaDe karIne ene staMbhita rAkhI sarva jaya karyo che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra uttarAdhyayanasUtramAM namirAja maharSie zakeMdra pratye ema kahyuM ke daza lAkha subhaTane jItanAra kaMIka paDyA che, paraMtu svAtmAne jItanArA bahu durlabha che; ane te daza lAkha subhaTane jItanAra karatAM atyuttama che. mana ja sarvopAdhinI janmadAtA bhUmikA che. mana ja baMdha ane mokSanuM kAraNa che. mana ja sarva saMsAranI mohinIrUpa che. e vaza thatAM AtmasvarUpane pAmavuM lezamAtra durlabha nathI. mana vaDe iMdriyonI lolupatA che. bhojana, vAjiMtra, sugaMdhI, strInuM nirIkSaNa, suMdara vilepana e saghaLuM mana ja mAge che. e mohinI ADe te dharmane saMbhAravA paNa detuM nathI. saMbhAryA pachI sAvadhAna thavA detuM nathI. sAvadhAna thayA pachI patitatA karavAmAM pravRtta, lAgu thAya che. emAM nathI phAvatuM tyAre sAvadhAnImAM kaMI nyUnatA pahoMcADe che. jeo e nyUnatA paNa na pAmatAM aDaga rahIne mana jIte che te sarva siddhine pAme che. mana akasmAt koIthI ja jItI zakAya che. nahIM to abhyAsa karIne ja jitAya che, e abhyAsa nigraMthanAmAM bahu thaI zake che; chatAM gRhasthAzrame sAmAnya paricaya karavA mAgIe to teno mukhya mArga A che ke, te je duriA kare tene bhUlI javI; tema karavuM nahIM. te jyAre zabdasparzAdi vilAsa icche tyAre ApavAM nahIM. TUMkAmAM ApaNe ethI dorAvuM nahIM paNa ApaNe ene doravuM; ane doravuM te paNa mokSamArgamAM, jitendriyanA vinA sarva prakAranI upAdhi UbhI ja rahI che. tyAge na tyAgyA jevo thAya che, loka-lajjAe tene sevavo paDe che. mATe abhyAse karIne paNa manane jItIne svAdhInatAmAM laI avazya Atmahita karavuM. zikSApATha 69. brahmacaryanI nava vADa jJAnIoe thoDA zabdomAM kevA bheda ane kevuM svarUpa batAvyuM che ? e vaDe keTalI badhI Atmonnati thAya che ? brahmacarya jevA gaMbhIra viSayanuM svarUpa saMkSepamAM ati camatkArika rIte ApyuM che. brahmacaryarUpI eka suMdara jhADa ane tene rakSA karanArI je nava vidhio tene vADanuM rUpa ApI AcAra pALavAmAM vizeSa smRti rahI zake evI saraLatA karI che. e nava vADa jema che tema ahIM kahIM jauM chuM. 1. vasati- je brahmacArI sAdhu che temaNe jyAM strI, pazu ke paDaMga ethI karIne je saMyukta vasati hoya tyAM rahevuM nahIM. strI be prakAranI che: manuSTiNI ane devAMganA. e pratyekanA pAchA be be bheda che. eka to mULa ane bIjI strInI mUrti ke citra. e prakArano jyAM vAsa hoya tyAM brahmacArI sAdhue na rahevuM; pazu eTale tirthaMciNI gAya, bheMsa ityAdika je sthaLe hoya te sthaLe na rahevuM; ane paDaMga eTale napuMsaka eno vAsa hoya tyAM paNa na rahevuM. evA prakArano vAsa brahmacaryanI hAni kare che. teonI kAmaceSTA, hAvabhAva ityAdika vikAro manane bhraSTa kare che. 2. kathA- kevaLa ekalI strIone ja ke eka ja strIne dharmopadeza brahmacArIe na karavo. kathA e mohanI utpattirUpa che. strInA rUpa saMbaMdhI graMtho, kAmavilAsa saMbaMdhI graMtho, ke jethI citta caLe evA prakAranI game te zRMgAra saMbaMdhI kathA brahmacArIe na karavI. 3. Asana- strIonI sAthe eka Asane na besavuM, jyAM strI beThI hoya tyAM be ghaDI sudhImAM brahmacArIe na besavuM. e strIonI smRtinuM kAraNa che; ethI vikAranI utpatti thAya che; ema bhagavAne kahyuM che. 4. driyanirIkSaNa- strIonAM aMgopAMga brahmacArI sAdhue na jovAM; enAM amuka aMga para dRSTi ekAgra thavAthI vikAranI utpatti thAya che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 109 5. kuDyAMtara- bhIMta, kanAta ke trATAnuM aMtara vacamAM hoya ne strIpuruSa jyAM maithuna seve tyAM brahmacArIe rahevuM nahIM. kAraNa zabda, ceSTAdika vikAranAM kAraNa che. 6. pUrvakrIDA- pote gRhasthAvAsamAM game tevI jAtanA zRMgArathI viSayakrIDA karI hoya tenI smRti karavI nahIM; tema karavAthI brahmacarya bhaMga thAya che. 7. prIta- dUdha, dahIM, dhRtAdi madhurA ane cIkAzavALA padArthono bahudhA AhAra na karavo. ethI vIryanI vRddhi ane unmAda thAya che ane tethI kAmanI utpatti thAya che; mATe brahmacArIe tema karavuM nahIM. 8. atimAtrAAra- peTa bharIne AhAra karavo nahIM; tema ati mAtrAnI utpatti thAya tema karavuM nahIM. ethI paNa vikAra vadhe che. che. 9. vibhUSaNa- snAna, vilepana, puSpAdika brahmacArIe grahaNa karavuM nahIM, ethI brahmacaryane hAni utpanna thAya ema bhagavaMte nava vADa vizuddha brahmacaryane mATe kahI che. bahudhA e tamArA sAMbhaLavAmAM AvI haze. paraMtu gRhasthAvAsamAM amuka amuka divasa brahmacarya dhAraNa karavAmAM abhyAsIone lakSamAM rahevA ahIM AgaLa kaMIka samajaNapUrvaka kahI che. //////// zikSApATha 70. sanatakumAra-bhAga 1 cakravartInA vaibhavamAM zI khAmI hoya ? sanatakumAra e cakravartI hatA. tenAM varNa ane rUpa atyuttama hatAM. eka veLA sudharma sabhAmAM te rUpanI stuti thaI. koI be devone e vAta rucI nahIM. pachI teo te zaMkA TALavAne virUpe sanatakumAranA aMtaHpuramAM gayA. sanatakumArano deha te veLA kheLathI bharyo hato. tene aMga mardanAdika padArthonuM mAtra vilepana hatuM. eka nAnuM paMciyuM paheryuM hatuM ane te snAnamaMjana karavA mATe beThA hatA. viprarUpe AvelA devatA tenuM manohara mukha, kaMcanavarNI kAyA ane caMdra jevI kAMti joIne bahu AnaMda pAmyA ane mAthuM dhuNAvyuM eTale cakravartIe pUchyuM; tame mAthuM zA mATe dhuNAvyuM ? devoe kahyuM, ame tamAruM rUpa ane varNa nirIkSaNa karavA mATe bAhu abhilASI hatA. sthaLe sthaLe tamArA varNarUpanI stuti sAMbhaLI hatI; Aje te ame pratyakSa joyuM ethI amane pUrNa AnaMda Upajyo. mAthuM dhuNAvyuM enuM kAraNa e ke jevuM lokomAM kahevAya che tevuM ja rUpa che; ethI vizeSa che, paNa ochuM nathI. sanatakumAra svarUpavarNanI stutithI prabhutva lAvI bolyA, tame A veLA mAruM rUpa joyuM te bhale, paraMtu huM rAjasabhAmAM vastrAlaMkAra dhAraNa karI kevaLa sajja thaIne jyAre siMhAsana para besuM chuM, tyAre mAruM rUpa ane mAro varNa jovAyogya che. atyAre to huM kheLabharI kAyAe beTho chuM. jo te veLA tame mArAM rUpa, varNa juo to adbhuta camatkArane pAmo ane cakita thaI jAo. devoe kahyuM. tyAre pachI ame rAjasabhAmAM AvIzuM, ema kahIne tyAMthI cAlyA gayA. sanatakumAre tyAra pachI uttama vastrAlaMkAro dhAraNa karyAM. aneka upacArathI jema potAnI kAyA vizeSa AzcaryanA upajAve tema karIne te rAjasabhAmAM AvI siMhAsana para beThA. AjubAju samartha maMtrIo, subhaTo, vidvAno ane anya sabhAsado yogya Asane besI gayA che. rAjezvara cAmarachatrI ane khamA khamAthI vizeSa zobhI rahyA che temaja vadhAvAI rahyA che. tyAM pelA devatAo pAchA viSrarUpe AvyA. adbhuta rUpavarNathI AnaMda pAmavAne badale jANe kheda pAmyA che evA svarUpamAM teoe mAthuM dhuNAvyuM. cakravartIe pUchyuM. aho brAhmaNo ! gaI veLA karatAM A veLA tame judA rUpamAM mAthuM dhuNAvyuM enuM zuM kAraNa che, te mane kaho. avadhijJAnAnusAre viSe kahyuM ke, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra he mahArAjA ! te rUpamAM ane A rUpamAM bhUmi AkAzano phera paDI gayo che. cakravartIe te spaSTa samajAvavAne kahyuM. brAhmaNoe kahyuM, adhirAja ! prathama tamArI komaLa kAyA amRta tulya hatI. A veLA e jheratulya che. jyAre amRta tulya aMga hatuM tyAre AnaMda pAmyA ane A veLA jhera tulya che tyAre kheda pAmyA. ame kahIe chIe te vAtanI siddhatA karavI hoya to tame tAMbUla thUMko. tatkALa te para mAkhI besaze ane paraloka pahoMcI jaze. ////////// zikSApATha 71. sanatkumAra-bhAga 2 sanatakumAre e parIkSA karI to satya TharI, pUrvita karmanAM pApano je bhAga, temAM A kAyAnA madasaMbaMdhInuM melavaNa thavAthI te cakravartInI kAyA jheramaya thaI gaI hatI. vinAzI ane azucimaya kAyAno Avo prapaMca joIne sanatakumArane aMtaHkaraNamAM vairAgya utpanna thayo. kevaLa A saMsAra tajavA yogya che. AvI ne AvI azuci strI, putra, mitrAdinAM zarIramAM rahI che. e saghaLuM mohamAna karavA yogya nathI, ema bolIne te cha khaMDanI prabhutA tyAga karIne cAlI nIkaLyA. sAdhurUpe jyAre vicaratA hatA tyAre mahAroga utpanna thayo. tenA satyatvanI parIkSA levAne koI deva tyAM vaidarUpe Avyo. sAdhune kahyuM, huM bahu kuzaLa rAjavaida chuM; tamArI kAyA rogano bhoga thayelI che; jo icchA hoya to tatkALa huM te rogane TALI ApuM. sAdhu bolyA, "he vaida ! karmarUpI roga mahonmatta che; e roga TALavAnI tamArI jo samarthatA hoya to bhale mAro e roga TALo. e samarthatA na hoya to A roga bhale rahyo." devatA bolyo, e roga TALavAnI samarthatA huM dharAvato nathI. sAdhue potAnI labdhinA paripUrNa prabaLa vaDe thUMkavALI aMguli karI te rogane kharaDI ke tatkALa te rogano nAza thayo, ane kAyA pAchI hatI tevI banI gaI. pachI te veLA deve potAnuM svarUpa prakAzyuM; dhanyavAda gAI vaMdana karI te potAne sthAnake gayo. raktapitta jevA sadaiva lohIparuthI gadgadatA mahA roganI utpatti je kAyAmAM che, paLamAM vaNasI javAno jeno svabhAva che, jenA pratyeka rome poNA babbe rogano nivAsa che, tevA sADA traNa karoDa romathI te bharelI hovAthI rogano te bhaMDAra che ema vivekathI siddha che. anna vagerenI nyUnAdhikatAthI te pratyeka roga je kAyAmAM dekhAva de che; maLa, mUtra, naraka, hAMDa, mAMsa, paru ane lakSmathI jenuM baMdhAraNa TakyuM che; tvacAthI mAtra jenI manoharatA che, te kAyAno moha khare ! vibhrama ja che ! sanatakumAre jenuM lezamAtra mAna karyuM; te paNa jethI saMkhAyuM nahIM te kAyAmAM aho pAmara ! tuM zuM mohe che ? e moha maMgaLadAyaka nathI. zikSApATha 72. batrIsa yoga satpuruSo nIcenA batrIsa yogano saMgraha karI AtmAne ujvaLa karavAnuM kahe che. 1. ziSya potAnA jevo thAya tene mATe tene zrutAdika jJAna ApavuM.' ' 2. 'potAnA AcAryapaNAnuM je jJAna hoya teno anyane bodha Apavo ane prakAza karavo.' 2 3. ApattikALe paNa dharmanuM deDhapaNuM tyAgavuM nahIM. 4. loka, paralokanAM sukhanAM phalanI vAMchanA vinA tapa karavuM. 5. zikSA maLI te pramANe yatnAthI vartavuM; ane navI zikSA vivekathI grahaNa karavI. 6. mamatvano tyAga karavo. 1. dvi0 A0 pAThA0- 'mokSasAdhaka yoga mATe ziSye AcArya pAse AlocanA karavI.' 2. dvio A pAThA- 'AcArye AlocanA bIjA pAse prakAzavI nahIM.' Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 111 7. gupta tapa karavuM. 8. nirlobhatA rAkhavI. 9. pariSaddha upasargane jItavA 10. saraLa citta rAkhavuM. 11. AtmasaMyama zuddha pALavo. 12. samakita zuddha rAkhavuM. 13. cittanI ekAgra samAdhi rAkhavI. 14. kapaTarahita AcAra pALavo, 15, vinaya karavA yogya puruSono yathAyogya vinaya karavo. 16. saMtoSathI karIne tRSNAnI maryAdA TUMkI karI nAkhavI. 17. vairAgyabhAvanAmAM nimagna rahevuM. 18, mAyArahita vartavuM, 19. zuddha karaNImAM sAvadhAna thavuM, 20. samparane Adaravo ane pApane rokavAM, 21. potAnA doSa samabhAvapUrvaka TALavA. 22. sarva prakAranA viSayathI virakta rahevuM. 23. mUla guNe paMcamahAvrata vizuddha pALavAM. ja, uttara guNe paMcamahAvrata vizuddha pALavAM. 25. utsAhapUrvaka kAyotsarga karavo. ra6. pramAdarahita jJAna, dhyAnamAM pravartana karavuM. 27. haMmezAM AtmacAritramAM sUkSma upayogathI vartavuM. 28. dhyAna, jiteMdriyatA arthe ekAgratApUrvaka karavuM. 29. maraNAMta duHkhathI paNa bhaya pAmavo nahIM. 30. strIAdikanA saMgane tyAgavo. 31. prAyazcitta vizuddhi karavI. 32. maraNakAle ArAdhanA karavI. e ekeko yoga amUlya che. saghaLAM saMgraha karanAra pariNAme anaMta sukhane pAme che. ////////// zikSApATha 73. mokSasukha keTalIka A sRSTimaMDaLa para paNa evI vastuo ane manecchA rahI che ke je keTalAka aMze jANatA chatAM kahI zakAtI nathI. chatAM e vastuo kaMI saMpUrNa zAzvata ke anaMta bhedavALI nathI. evI vastunuM jyAre varNana na thaI zake tyAre anaMta sukhamaya mokSa saMbaMdhI to upamA kyAMthI ja maLe ? bhagavAnane gautamasvAmIe mokSanA anaMta sukha viSe prazna karyo tyAre bhagavAne uttaramAM kahyuM, gautama ! e anaMtasukha ! huM jANuM chuM; paNa te kahI zakAya evI ahIM AgaLa kaMI upamA nathI. jagatamAM e sukhanA tulya koI paNa vastu ke sukha nathI. ema vadI eka bhIlanuM dRSTAMta nIcenA bhAvamAM ApyuM hatuM. eka jaMgalamAM eka bhadrika bhIla tenAM bALabaccAM sahita raheto hato. zahera vagerenI samRddhinI upAdhinuM tene leza bhAna paNa nahotuM. eka divase koI rAjA akSakrIDA mATe pharato Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pharato tyAM nIkaLI Avyo. tene bahu tRSA lAgI hatI. jethI karIne sAna vaDe bhIla AgaLa pANI mAgyuM. bhIle pANI ApyuM. zItaLa jaLathI rAjA saMtoSAyo. potAne bhIla taraphathI maLelA amUlya jaLadAnano pratyupakAra karavA mATe thaIne bhIlane samajAvIne sAthe lIdho. nagaramAM AvyA pachI bhIle jiMdagImAM nahIM joyelI vastumAM tene rAkhyo. suMdara mahelamAM, kane aneka anucaro, manohara chatrapalaMga ane svAdiSTa bhojanathI maMda maMda pavanamAM sugaMdhI vilepanamAM tene AnaMda AnaMda karI Apyo. vividha jAtinA hIrAmANeka, mauktika, maNiratna ane raMgaberaMgI amUlya cIjo niraMtara te bhIlane jovA mATe mokalyA kare; bAgabagIcAmAM pharavA haravA mokale. ema rAjA tene sukha ApyA karato hato. koI rAtre badhAM suI rahyAM hatAM tyAre te bhIlane bALabaccAM sAMbharI AvyAM eTale te tyAMthI kaMI lIdhA karyA vagara ekAeka nIkaLI paDyo. jaIne potAnAM kuTuMbIne maLyo. te badhAMe maLIne pUchyuM ke tuM kyAM hato ? bhIle kahyuM, bahu sukhamAM. tyAM meM bahu vakhANavA lAyaka vastuo joI. kuTuMbIo- paNa te kevI ? te to amane kahe. bhIla- zuM kahuM, ahIM evI ekke vastu ja nathI. kuTuMbIo- ema hoya ke ? A zaMkhalAM, chIpa, koDAM kevAM majAnAM paDyAM che ! tyAM koI evI jovA lAyaka vastu hatI ? bhIla- nahIM, nahIM bhAI, evI cIja to ahIM eke nathI. enA somA bhAganI ke hajAramA bhAganI paNa manohara cIja ahIM nathI. kuTuMbIo tyAre to tuM bolyA vinA beTho rahe, tane bhramaNA thaI che; AthI te pachI sAruM zuM haze ? he gautama ! jema e bhIla rAjavaibhavasukha bhogavI Avyo hato temaja jANato hato; chatAM upamA yogya vastu nahIM maLavAthI te kaMI kahI zakato nahoto, tema anupameya mokSane, saccidAnaMda svarUpamaya nirvikArI mokSanAM sukhanA asaMkhyAtamAM bhAgane paNa yogya upameya nahIM maLavAthI huM tane kahI zakato nathI. mokSanA svarUpa viSe zaMkA karanArA to kutarkavAdI che; eone kSaNika sukhasaMbaMdhI vicAra ADe satRsukhano vicAra nathI. koI AtmikajJAnahIna ema paNa kahe che ke, AthI koI vizeSa sukhanuM sAdhana tyAM rahyuM nahIM eTale anaMta avyAbAdha sukha kahI de che. A enuM kathana vivekI nathI. nidrA pratyeka mAnavIne priya che; paNa temAM teo kaMI jANI ke dekhI zakatA nathI; ane jANavAmAM Ave to mAtra svapnopAdhinuM mithyApaNuM Ave; jenI kaMI asara paNa thAya. e svapnA vagaranI nidrA jemAM sUkSma sthUla sarva jANI ane dekhI zakAya; ane nirupAdhithI zAMta UMgha laI zakAya to tenuM te varNana zuM karI zake ? ene upamA paNa zI Ape ? A to sthULa dRSTAMta che; paNa bAla, avivekI e parathI kaMI vicAra karI zake e mATe kahyuM che. bhIlanuM dRSTAMta, samajAvavA rUpe bhASAbhede pheraphArathI tamane kahI batAvyuM. zikSApATha 74. dharmadhyAna-bhAga 1 bhagavAne cAra prakAranAM dhyAna kahyAM che. Artta, raudra, dharma ane zukla. pahelAM be dhyAna tyAgavA yogya che. pAchaLanAM be dhyAna AtmasArthakarUpa che. zrutajJAnanA bheda jANavA mATe, zAstravicAramAM kuzaLa thavA mATe, nigraMthapravacananuM tattva pAmavA mATe, satpuruSoe sevavA yogya, vicAravA yogya ane grahaNa karavA yogya dharmadhyAnanA mukhya soLa bheda che. pahelA cAra bheda kahuM chuM. . mALAvinaya (AjJAvicaya), 2. savAyavinaya (apAyavicaya), rU. vivAvinaya Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 13 muM 113 (vipAkavicaya), 4. saMThALavinaya (saMsthAnavicaya). 1. AjJAvicaya- AjJA eTale sarvajJa bhagavaMte dharmatattva saMbaMdhI je je kahyuM che te te satya che; emAM zaMkA karavA jevuM nathI; kALanI hInatAthI, uttama jJAnanA viccheda javAthI, buddhinI maMdatAthI ke evA anya koI kAraNathI mArA samajavAmAM te tattva AvatuM nathI. paraMtu arhata bhagavaMte aMza mAtra paNa mAyAyukta ke asatya kahyuM nathI ja, kAraNa eo nIrAgI, tyAgI ane niHspRhI hatA. mRSA kahevAnuM kaMI kAraNa emane hatuM nahIM, tema eo sarvajJa ane sarvadarzI hovAthI ajJAnathI paNa mRSA kahe nahIM. jyAM ajJAna ja nathI, tyAM e saMbaMdhI mRSA kyAMthI hoya ? evuM je ciMtana karavuM te 'AjJAvicaya' nAme prathama bheda che. 2. apAyavicaya- rAga, dveSa, kAma, krodha ethI je duHkha utpanna thAya che tenuM je ciMtana karavuM te 'apAyavicaya' nAme bIjo bheda che. apAya eTale duHkha. 3. vipAkavicaya- huM je je kSaNekSaNe duHkha sahana karuM chuM, bhavATavImAM paryaTana karuM chuM, ajJAnAdika pAmuM chuM, te saghaLuM karmanA phaLanA udaya vaDe karIne che. e dharmadhyAnano trIjo bheda che. 4. saMsthAnavicaya- traNa lokanuM svarUpa ciMtavavuM te. lokasvarUpa supratiSThakane AkAre che; jIva ajIve karIne saMpUrNa bharapUra che. asaMkhyAta yojananI koTAnukoTIe tIracho loka che, jyAM asaMkhyAtA dvIpa-samudra che. asaMkhyAtA jyotiSIya, vANavyaMtarAdikanA nivAsa che. utpAda, vyaya ane dhruvatAnI vicitratA emAM lAgI paDI che. aDhI dvIpamAM jaghanya tIrthaMkara vIza, utkRSTA ekaso sittera hoya, tathA kevaLI bhagavAna ane nigraMtha munirAja vicare che, teone "vaMdAmi, namaMsAmi, sakkAremi, samANemi, kallANaM maMgala, devarya, ceIya, pa'vAsAmi' ema temaja tyAM vasatAM zrAvaka, zrAvikAnAM guNagrAma karI te tIrachA loka thakI asaMkhyAta guNo adhika Urdhvaloka che. tyAM aneka prakAranA devatAonA nivAsa che. pachI iSat prAgmArA che. te pachI muktAtmAo virAje che. tene "vaMdAmi, yAvat pa'vAsAmi." te UrdhvalokathI kaMIka vizeSa adholoka che, tyAM anaMta duHkhathI bharelA narakAvAsa ane bhuvanapatinAM bhuvanAdika che. e traNa lokanAM sarva sthAnaka A AtmAe samyaktvarahita karaNIthI anaMtI vAra janmamaraNa karI sparzI mUkyAM che; ema je ciMtana karavuM te saMsthAnavicaya" nAme dharmadhyAnano cotho bheda che, e cAra bheda vicArIne samyakatvasahita zruta ane cAritradharmanI ArAdhanA karavI, jethI e anaMta janmamaraNa TaLe, e dharmadhyAnanA cAra bheda smaraNamAM rAkhavA. zikSApATha 75. dharmadhyAna-bhAga 2 dharmadhyAnanAM cAra lakSaNa kahuM chuM. 1. AjJAruci- eTale vItarAga bhagavAnanI AjJA aMgIkAra karavAnI ruci upaje te. 2. nisargaruci- AtmA svAbhAvikapaNe jAtismaraNAdika jJAne karI zruta sahita cAritradharma dharavAnI ruci pAme tene nisargaruci kahe che. 3. sUtraruci- zrutajJAna ane anaMta tattvanA bhedane mATe bhAkhelAM bhagavAnanAM pavitra vacanonuM jemAM gUMthana thayuM che, te sUtra zravaNa karavA, manana karavA ane bhAvathI paThana karavAnI ruci Upaje te sUtraruci. 4. upadezaruci- ajJAne karIne upArjelAM karma jJAne karIne khapAvIe, temaja jJAna vaDe karIne navAM karma na bAMdhIe; mithyAtve karIne upAryAM karma te samyabhAvathI khapAvIe, samyakbhAvathI navAM karma na bAMdhIe; avairAgye karIne upAAM karma te vairAgye karIne khapAvIe ane vairAgya vaDe karIne pAchAM navAM karma na bAMdhIe; kaSAye karI upAryAM karma te kaSAya TALIne khapAvIe, kSamAdithI navAM karma na bAMdhIe; azubha yoge karI upA' karma te zubha yoge karI khapAvIe, zubha yoge karI navAM karma na bAMdhIe; pAMca iMdriyanA svAdarUpa Asave karI upAC karma te saMvare karI khapAvIe, taparUpa saMvare karI navAM karma na bAMdhIe; te mATe ajJAnAdika AsavamArga chADIne jJAnAdika saMvara mArga Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra grahaNa karavA mATe tIrthaMkara bhagavaMtano upadeza sAMbhaLavAnI ruci Upaje tene upadezaruci kahIe. e dharmadhyAnanAM cAra lakSaNa kahevAyAM. dharmadhyAnanAM cAra AlaMbana kahuM chuM. 1. vAMcanA, 2. pRcchanA, 3. parAvartanA, 4. dharmakathA. 1. vAMcanA- eTale vinaya sahita nirjarA tathA jJAna pAmavAne mATe sUtrasiddhAMtanA marmanA jANanAra gurU ke satpuruSa samIpe sUtra tattvanuM vAMcana laIe tenuM nAma vAMcanAlaMbana. 2. pRcchanA- apUrva jJAna pAmavA mATe, jinezvara bhagavaMtano mArga dIpAvavAne tathA zaMkAzalya nivAraNane mATe tema ja anyanA tattvanI madhyastha parIkSAne mATe yathAyogya vinaya sahita gurvAdikane prazna pUchIe tene pRcchanA kahIe. 3. parAvartanA- pUrve jinabhASita sUtrArtha je bhaNyA hoIe te smaraNamAM rahevA mATe, nirjarAne arthe zudgha upayoga sahita zuddha sUtrArthanI vAraMvAra sajjhAya karIe tenuM nAma parAvartanAlaMbana. 4. dharmakathA- vItarAga bhagavAne je bhAva jevA praNIta karyA che te bhAva tevA laIne, grahIne, vizeSe karIne nizcaya karIne, zaMkA, kaMkhA ane vittigicchArahitapaNe, potAnI nirjarAne arce sabhAmarthya te bhAva tevA praNIta karIe tene dharmakathAlaMbana kahIe. jethI sAMbhaLanAra, saddahanAra banne bhagavaMtanI AjJAnA ArAdhaka thAya. e dharmadhyAnanAM cAra AlaMbana kahevAyAM. dharmadhyAnanI cAra anuprekSA kahuM chuM. 1. ekatvAnuprekSA, 2. anityAnuprekSA, 3. azaraNAnuprekSA, 4. saMsArAnuprekSA. e cAreno bodha bAra bhAvanAnA pAThamAM kahevAI gayo che te tamane smaraNamAM haze. ////////// zikSApATha 76. dharmadhyAna-bhAga 3 dharmadhyAna, pUrvAcAryoe ane Adhunika munIzvaroe paNa vistArapUrvaka bahu samajAvyuM che. e dhyAna vaDe karIne AtmA munisvabhAvamAM niraMtara praveza kare che. je je niyamo eTale bheda, AlaMbana ane anuprekSA kahI te bahu manana karavA jevI che. anya munIzvaronA kahevA pramANe meM sAmAnya bhASAmAM te tamane kahI; e sAthe niraMtara lakSa rAkhavAnI AvazyakatA che ke emAMthI ApaNe karyo bheda pAmyA; athavA kayA bheda bhaNI bhAvanA rAkhI che ? e soLa bhedamAMno game te bheda hitavI ane upayogI che; paraMtu jevA anukramathI levo joIe te anukramathI levAya to te vizeSa AtmalAbhanuM kAraNa thaI paDe. sutrasiddhAMtanAM adhyayano keTalAka mukhapAThe kare che; tenA artha, temAM kahelAM mULatattvo bhaNI jo teo lakSa pahoMcADe to kaMIka sUkSma bheda pAmI zake. keLanAM patramAM, patramAM patranI jema camatkRti che tema sUtrArthane mATe che, e upara vicAra karatAM nirmaLa ane kevaLa dayAmaya mArgano je vItarAgapraNIta tattvabodha tenuM bIja aMtaHkaraNamAM UgI nIkaLaze. te aneka prakAranAM zAstrAvalokanathI, praznotarathI, vicArathI ane satpuruSanA samAgamathI poSaNa pAmIne vRddhi thaI vRkSarUpe thaze. nirjarA ane AtmaprakAzarUpa pachI te vRkSa phaLa Apaze. zravaNa, manana ane nididhyAsananA prakAro vedAMtavAdIoe batAvyA che; paNa jevA A dharmadhyAnanA pracaka pRthak soLa bheda kahyA che tevA tattvapUrvaka bheda koI sthaLe nathI, e apUrva che, emAMthI zAstrane zravaNa karavAno, manana karavAno vicAravAno, anyane bodha karavAno, zaMkA, kaMkhA TALavAno, dharmakathA karavAno, ekatva vicAravAno, anityatA vicAravAno, azaraNatA vicAravAno, vairAgya pAmavAno, saMsAranAM anaMta du:kha manana karavAno ane vItarAga bhagavaMtanI AjJA vaDe karIne AkhA lokAlokanA vicAra karavAno apUrva utsAha maLe che. ke mere karIne enA pAchA aneka bhAva samajAvyA che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 13 muM emAMnA keTalAka bhAva samajavAthI tapa, zAMti, kSamA, dayA, vairAgya ane jJAnano bahu bahu udaya thaze. tame kadApi e soLa bhedanuM paThana karI gayA hazo topaNa pharI pharI tenuM parAvartana karajo. zikSApATha 77. jJAna saMbaMdhI be bola-bhAga 1 115 je vaDe vastunuM svarUpa jANIe te jJAna. jJAna zabdano A artha che. have yathAmati vicAravAnuM che ke e jJAnanI kaMI AvazyakatA che ? jo AvazyakatA che to te prAptinAM kaMI sAdhana che ? jo sAdhana che to tene anukULa deza, kALa, bhAva che ? jo dezakALAdika anukULa che to kyAM sudhI anukULa che ? vizeSa vicAramAM e jJAnanA bheda keTalA che ? jANavArUpa che zuM ? enA vaLI bheda keTalA che ? jANavAnAM sAdhana kyAM kyAM che ? kaI kaI vATe te sAdhano prApta karAya che ? e jJAnano upayoga ke pariNAma zuM che ? e jANavuM avazyanuM che. ? 1. jJAnanI zI AvazyakatA che ? te viSe prathama vicAra karIe. A caturdaza rajvAtmaka lokamAM, catuaitimAM anAdikALathI sakamasthitimAM A AtmAnuM paryaTana che. maiSAnumeSa paNa sukhano jyAM bhAva nathI evAM narakanigodAdika sthAnaka A AtmAe bahu bahu kALa vAraMvAra sevana karyAM che; asahya duHkhone punaH punaH ane kaho to anaMtI vAra sahana karyA che. e uttApathI niraMtara tapato AtmA mAtra svakarma vipAkathI paryaTana kare che. paryaTananuM kAraNa anaMta duHkhada jJAnAvaraNIyAdi karmo che, je vaDe karIne AtmA svasvarUpane pAmI zakato nathI; ane viSayAdika mohabaMdhanane svasvarUpa mAnI rahyo che. e saghaLAMnuM pariNAma mAtra upara kahyuM te ja che ke anaMta duHkha anaMta bhAve karIne sahevuM, game teTaluM apriya, game teTaluM duHkhadAyaka ane game teTaluM raudra chatAM je duHkha anaMtakALathI anaMtI vAra sahana karavuM paDyuM; te duHkha mAtra sahyuM te ajJAnAdika karmathI; e ajJAnAdika TALavA mATe jJAnanI paripUrNa AvazyakatA che. ////////// zikSApATha 78. jJAna saMbaMdhI be bola-bhAga 2 ra. have jJAnaprAptinAM sAdhano viSe kaMI vicAra karIe. apUrNa paryApta vaDe paripUrNa AtmajJAna sAdhya thatuM nathI e mATe thaIne cha paryApti yukta je deha te AtmajJAna sAdhya karI zake. evo deha te eka mAnavadeha che. A sthaLe prazna UThaze ke mAnavadeha pAmelA aneka AtmAo che, to te saghaLA AtmajJAna kAM pAmatA nathI ? enA uttaramAM ApaNe mAnI zakIzuM ke jeo saMpUrNa AtmajJAnane pAmyA che teonA pavitra vacanAmRtanI teone zruti nahIM hoya. zruti vinA saMskAra nathI. jo saMskAra nathI to pachI zraddhA kyAMthI hoya ? ane jyAM e ekke nathI tyAM jJAnaprApti zAnI hoya ? e mATe mAnavadehanI sAthe sarvajJavacanAmRtanI prApti ane enI zraddhA e paNa sAdhanarUpa che. sarvajJavacanAmRta akarmabhUmi ke kevaLa anAryabhUmimAM maLatAM nathI to pachI mAnavadeha zuM upayogano ? e mATe thaIne AryabhUmi e paNa sAdhanarUpa che. tattvanI zraddhA UpajavA ane bodha thavA mATe nidyagurunI AvazyakatA che. dravya karIne je kuLa mithyAtvI che, te kuLamAM thayelo janma paNa AtmajJAnaprAptinI hAnirUpa ja che. kAraNa dharmamatabheda e ati duHkhadAyaka che. paraMparAthI pUrvajoe grahaNa kareluM je darzana temAM ja satyabhAvanA baMdhAya che; ethI karIne paNa AtmajJAna aTake che. e mATe bhaluM kuLa paNa jarUranuM che. e saghaLAM prApta karavA mATe thaIne bhAgyazALI thavuM. temAM satpuNya eTale puNyAnubaMdhI puNya ityAdika uttama sAdhano che. e dvitIya sAdhanabheda kahyo. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 3. jo sAdhana che to tene anukULa deza, kALa che ? e trIjA bhedano vicAra karIe. bhArata, mahAvideha I karmabhUmi ane temAM paNa AryabhUmi e dezabhAve anukULa che. jijJAsu bhavya ! tame saghaLA A kALe bhAratamAM cho; mATe bhAratadeza anukULa che. kALabhAva pramANe mati ane zruta prApta karI zakAya eTalI anukULatA che; kAraNa A duSama paMcamakALamAM paraMparAnAyathI paramAdhi, mana:paryava ane kevaLa e pavitra jJAna jovAmAM AvatAM nathI eTale kALanI paripUrNa anukULatA nathI. 4. dezakALAdi ja anukULa che to kyAM sudhI che ? eno uttara ke zeSa raheluM saiddhAMtika matijJAna, zrutajJAna, sAmAnyamatathI kALabhAve ekavIza hajAra varSa sudhI rahevAnuM temAMthI ahIM sasra gayAM, bAkI sADA aDhAra hajAra varSa rahyAM; eTale paMcama kALanI pUrNatA sudhI kALanI anukULatA che. dezakALa te laIne anukULa che. ////////// zikSApATha 79. jJAna saMbaMdhI be bola-bhAga 3 have vizeSa vicAra karIe, 1. AvazyakatA zI che ? e mahad vicAranuM Avartana punaH vizeSatAthI karIe. mukhya avazya svasvarUpasthitinI zreNie caDhavuM e che. jethI anaMta duHkhano nAza thAya, duHkhanA nAzathI AtmAnuM zreyika sukha che; ane sukha niraMtara AtmAne priya ja che, paNa je svasvarUpika sukha che te. deza, kALa, bhAvane laIne zraddhA, jJAna i0 utpanna karavAnI AvazyakatA che. samyakabhAva sahita uccagati, tyAMthI mahAvidehamAM mAnavadehe janma, tyAM samyakabhAvanI punaH unnati, tattvajJAnanI vizuddhatA ane vRddhi, chevaTe paripUrNa AtmasAdhana jJAna ane tenuM satya pariNAma kevaLa sarva duHkhano abhAva eTale akhaMDa, anupama anaMta zAzvata pavitra mokSanI prApti; e saghaLAM mATe thaIne jJAnanI AvazyakatA che. ra. jJAnanA bheda keTalA che eno vicAra karuM chuM. e jJAnanA bheda anaMta che; paNa sAmAnyadRSTi samajI zake eTalA mATe thaIne sarvajJa bhagavAne mukhya pAMca bheda kahyA che. te jema che tema kahuM chuM. prathama mati, dvitIya zruta, tRtIya avadhi, caturtha manaHparyava ane pAMcamuM saMpUrNa svarUpa kevaLa. enA pAchA pratibheda che. tenI vaLI atIdriya svarUpe anaMta bhaMgajALa che. 3. zuM jANavArUpa che ? eno have vicAra karIe. vastunuM svarUpa jANavuM tenuM nAma jyAre jJAna, tyAre vastuo to anaMta che, ene kaMI paMktithI jANavI ? sarvajJa thayA pachI sarvadarzitAthI te satpuruSa, te anaMta vastunuM svarUpa sarva bhede karI jANe che ane dekhe che; paraMtu teo e sarvajJazreNine pAmyA te kaI kaI vastune jANavAthI ? anaMta zreNio jyAM sudhI jANI nathI tyAM sudhI kaI vastune jANatAM jANatAM te anaMta vastuone anaMta rUpe jANIe ? e zaMkAnuM samAdhAna have karIe. je anaMta vastuo mAnI te anaMta bhaMge karIne che. paraMtu mukhya vastutva svarUpe tenI be zreNio che : jIva ane ajIva. vizeSa vastutva svarUpe navatattva, kiMvA padravyanI zreNio jANavArUpa thaI paDe che, je paMktie caDhatAM caDhatAM sarva bhAve jaNAI lokAlokasvarUpa hastAmalakavat jANI dekhI zakAya che. eTalA mATe thaIne jANavArUpa padArtha te jIva ane ajIva che. e jANavArUpa mukhya be zreNio kahevAI. zikSApATha 80. jJAna saMbaMdhI be bola-bhAga 4 4. enA upabheda saMkSepamAM kahuM chuM. jIva e caitanya lakSaNe ekarUpa che. dehasvarUpe ane dravyasvarUpe anaMtAnaMta che. dehasvarUpe tenA iMdriyAdika jANavArUpa che. tenI gati, vigati ityAdika Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 117 jANavArUpa che. tenI saMsargariddhi jANavArUpa che. tema ja 'ajIva', tenA rUpI arUpI pugaLa, AkAzAdika vicitra bhAva, kALacakra i jANavArUpa che. jIvAjIva jANavAnI prakArAMtare sarvajJa sarvadarzIe nava zreNirUpa navatattva kahyAM che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa. emAMnAM keTalAMka grAhyarUpa, keTalAMka jANavArUpa, keTalAMka tyAgavArUpa che. saghaLAM e tattvo jANavArUpa to che ja. e che 5. jANavAnA sAdhana : sAmAnya vicAramAM e sAdhano joke jANyAM che. topaNa vizeSa kaMIka jANIe. bhagavAnanI AjJA ane tenuM zuddha svarUpa yathAtathya jANavuM. svayaM koIka ja jANe che. nahIM to nirgutha jJAnI gurU jaNAvI zake. nIrAgI jJAtA sarvottama che. eTalA mATe zraddhAnuM bIja ropanAra ke tene poSanAra guru e sAdhanarUpa che; e sAdhanAdikane mATe saMsAranI nivRtti eTale zama, dama, brahmacaryAdika anya sAdhano che. e, sAdhano prApta karavAnI vATa kahIe topaNa cAle. 6. e jJAnano upayoga ke pariNAmanA uttarano Azaya upara AvI gayo che; paNa kALabhede kaMI kahevAnuM che; ane te eTaluM ja ke divasamAM be ghaDIno vakhata paNa niyamita rAkhIne jinezvara bhagavAnanA kahelA tattvabodhanI paryaTanA karo. vItarAganA eka saiddhAMtika zabda parathI jJAnAvaraNIyano bahu kSayopazama thaze ema huM vivekathI kahuM chuM. ////// zikSApATha 81. paMcamakALa kALacakranA vicAro avazya karIne jANavA yogya che. jinezvare e kALacakranA be bheda kA che. 1. utsarpiNI, 2. avasarpiNI. ekekA bhedanA cha cha ArA che. Adhunika vartana karI rahelo Aro paMcamakALa kahevAya che ane te avasarpiNI kALano pAMcamo Aro che. avasarpiNI eTale Utarato kALa; e UtaratA kALanA pAMcamA ArAmAM kevuM vartana A bharatakSetre thavuM joIe tene mATe satpuruSoe keTalAka vicAro jaNAvyA che; te avazya jANavA jevA che. eo paMcamakALanuM svarUpa mukhya A bhAvamAM kahe che. nirgutha pravacana parathI manuSyonI zraddhA kSINa thatI jaze. dharmanAM mULatattvomAM matamatAMtara vadhaze. pAkhaMDI ane prapaMcI matonuM maMDana thaze. janasamUhanI ruci ardhama bhaNI vaLaze. satya, dayA haLave haLave parAbhava pAmaze. mohArdika doSonI vRddhi thatI jaze. daMbhI ane pApi guruo pUjyarUpa thaze, dRSTavRttinAM manuSyo potAnA phaMdamAM phAvI jaze. mIThA paNa dhUrta vaktA pavitra manAze, zuddha brahmacaryAdika zIlayukta puruSo malina kahevAze. AtmikajJAnanA bhedo haNAtA jaze. hetu vagaranI kriyA vadhatI jaze. ajJAnakriyA bahudhA sevAze. vyAkuLa viSayonAM sAdhano vadhatAM jaze. ekAMtika pakSo sattAdhIza thaze. zRMgArathI dharma manAze. kharA kSatriyo vinA bhUmi zokagrasta thaze; nirmAlya rAjavaMzIo vezyAnA vilAsamAM moha pAmaze; dharma, karma ane kharI rAjanIti bhUlI jaze; anyAyane janma Apaze; jema lUMTAze tema prajAne lUMTaze, pote pApiSTha AcaraNo sevI prajA AgaLa te paLAvatA jaze. rAjabIjane nAme zUnyatA AvatI jaze. nIca maMtrIonI mahattA vadhatI jaze. eo dIna prajAne cUsIne bhaMDAra bharavAno rAjAne upadeza Apaze. ziyaLa bhaMga karavAno dharma rAjAne aMgIkAra karAvaze. zauryAdika sadguNono nAza karAvaze. mRgayAdika pApamAM aMdha banAvaze. rAjyAdhikArIo potAnA adhikArathI hajAraguNI ahaMpadatA rAkhaze. vio lAlacu ane lobhI thaI jaze; sarvidyAne dATI deze; saMsArI sAdhanone dharma TharAvaze. vaizyo mAyAvI, kevaLa svArthI ane kaThora hRdayanA thatA jaze. samagra manuSyavarganI savRttio ghaTatI jaze, akRta ane bhayaMkara kRtyo karatAM teonI vRtti aTakaze nahIM. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra viveka, vinaya, saraLatA ityAdi sadguNo ghaTatA jaze. anukaMpAne nAme hInatA thaze. mAtA karatAM patnImAM prema vadhaze; pitA karatAM putramAM prema vadhaze; pativrata niyamapUrvaka pALanArI suMdarIo ghaTI jaze. snAnathI pavitratA gaNAze; dhanathI uttamakuLa gaNAze. guruthI ziSyo avaLA cAlaze. bhUmino rasa ghaTI jaze. saMkSepamAM kahevAno bhAvArtha ke uttama vastunI kSINatA che; ane kaniSTha vastuno udaya che. paMcamakALanuM svarUpa AmAMnuM pratyakSa sUcavana paNa keTaluM badhuM kare che ? manuSya saddharmatattvamAM paripUrNa zraddhAvAna nahIM thaI zake; saMpUrNa tattvajJAna nahIM pAmI zake; jaMbusvAmInA nirvANa pachI daza nirvANI vastu A bharatakSetrathI vyavaccheda gaI. paMcamakALanuM AvuM svarUpa jANIne vivekI puruSo tattvane grahaNa karaze; kALAnusAra dharmatattvazraddhA pAmIne uccagati sAdhI pariNAme mokSa sAdhaze. nigraMthapravacana, nigraMthaguru che dharmatattva pAmavAnAM sAdhano che. enI ArAdhanAthI karmanI virAdhanA che. zikSApATha 82. tattvAvabodha-bhAga 1 dazavaikArtikasUtramAM kathana che ke Ne jIvAjIvanA bhAva nathI jANyA te abudha saMyamamAM sthira kema rahI zakaze ? e vacanAmRtanuM tAtparya ema che ke tame AtmA, anAtmAnAM svarUpane jANo, e jANavAnI paripUrNa AvazyakatA che. AtmA anAtmAnuM satya svarUpa nigraMtha pravacanamAMthI prApta thaI zake che. aneka matomAM e be tattvo viSe vicAro darzAvyA che te yathArtha nathI, mahA prajJAvaMta AcAryoe karelAM vivecana sahita prakArAMtare kahelAM mukhya nava tattvane vivekabuddhithI je jJeya kare che, te satpuruSa AtmasvarUpane oLakhI zake che. syAdvAdazailI anupama ane anaMta bhedabhAvathI bharelI che; e zailIne paripUrNa to sarvajJa ane sarvadarzI ja jANI zake; chatAM eonAM vacanAmRtAnusAra Agama upayogathI yathAmati nava tattvanuM svarUpa jANavuM avazyanuM che. e nava tattva priya zraddhAbhAve jANavAthI parama vivekabuddhi, zuddha samyakRtva ane prabhAvika AtmajJAnano udaya thAya che. nava tattvamAM lokAlokanuM saMpUrNa svarUpa AvI jAya che. je pramANe jenI buddhinI gati che, te pramANe teo tattvajJAna saMbaMdhI dRSTi pahoMcADe che; ane bhAvAnusAra teonA AtmAnI ujjalatA thAya che. te vaDe karIne teo AtmajJAnano nirmaLa rasa anubhave che. jenuM tattvajJAna uttama ane sUkSma che, temaja suzIlayukta je tattvajJAnane seve che te puruSa mahadabhAgI che. e nava tattvanAM nAma AgaLanA zikSApAThamAM huM kahI gayo chuM; enuM vizeSa svarUpa prajJAvaMta AcAryonA mahAna graMthothI avazya meLavavuM; kAraNa siddhAMtamAM je je kahyuM che, te te vizeSa bhedathI samajavA mATe sahAyabhUta prajJAvaMta AcAryaviracita graMtho che. e gurugamyarUpa paNa che. naya, nikSepA ane pramANabheda navatattvanAM jJAnamAM avazyanA che; ane tenI yathArtha samajaNa e prajJAvaMtoe ApI che. ////////// zikSApATha 83. tattvAvabodha-bhAga 2 sarvajJa bhagavAne lokAlokanA saMpUrNa bhAva jANyA ane joyA. teno upadeza bhavya lokone karyo. bhagavAne anaMta jJAna vaDe karIne lokAlokanAM svarUpa viSenA anaMta bheda jANyA hatA, paraMtu sAmAnya mAnavIone upadezathI zreNie caDhavA mukhya dekhAtA nava padArtha teoe darzAvyA. ethI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 119 lokAlokanA sarva bhAvano emAM samAveza AvI jAya che. nithapravacanano je je sUkSma bodha che, te tattvanI dRSTie nava tattvamAM samAI jAya che; temaja saghaLA dharmamatonA sUkSma vicAra e nava tattvavijJAnanA eka dezamAM AvI jAya che. AtmAnI je anaMta zaktio DhaMkAI rahI che tene prakAzita karavA arthata bhagavAnano pavitra bodha che. e anaMta zaktio tyAre praphullita thaI zake ke jyAre nava tattva vijJAnamAM pArAvAra jJAnI thAya. sUkSma dvAdazAMgI jJAna paNa e nava tattva svarUpa jJAnane sahAyarUpa che. bhinna bhinna prakAre e nava tattva svarUpa jJAnano bodha kare che; ethI A niHzaMka mAnavA yogya che ke nava tattva jeNe anaMta bhAva bheda jANyA te sarvajJa ane sarvadarzI thayo. e nava tattva tripadIne bhAve levA yogya che. heya, jJeya ane upAdeya, eTale tyAga karavA yogya, jANavA yogya ane grahaNa karavA yogya, ema traNa bheda navatattva svarUpanA vicAramAM rahelA che. prazna- je tyAgavArRpa che tene jANIne karavuM zuM ? je gAma na javuM teno mArga zA mATe puchavo ? uttaraH- e tamArI zaMkA sahajamAM samAdhAna thaI zake tevI che. tyAgavArUpa paNa jANavA avazya che. sarvajJa paNa sarva prakAranA prapaMcane jANI rahyA che. tyAgavArUpa vastune jANavAnuM mULatattva A che ke jo te jANI na hoya to atyAjya gaNI koI vakhata sevI javAya, eka gAmathI bIje pahoMcatAM sudhI vATamAM je je gAma AvavAnAM hoya teno rasto paNa pUchavo paDe che, nahIM to jyAM javAnuM che tyAM na pahoMcI zakAya. e gAma jema pUchyAM paNa tyAM vAsa karyo nahIM tema pApAdika tattvo jANavAM paNa grahaNa karavAM nahIM. jema vATamAM AvatAM gAmano tyAga karyo tema teno paNa tyAga karavo avazyano che. zikSApATha 84. tattvAvabodha-bhAga 3 nava tattvanuM kALabhede je satpuruSo gurugamyatAthI zravaNa, manana ane nididhyAsanapUrvaka jJAna kare che, te satpuruSo mahApuNyazALI tema ja dhanyavAdane pAtra che. pratyeka sujJa puruSone mAro vinayabhAvabhUSita e ja bodha che ke nava tattvane svabuddhi anusAra yathArtha jANavAM. mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenuM mukhya A eka kAraNa paNa che ke tattvajJAna bhaNIthI upAsaka varganuM lakSa gayuM. mAtra kriyAbhAva para rAcatA rahyA; jenuM pariNAma dRSTigocara che, vartamAna zodhamAM AvelI pRthvInI vasati lagabhaga doDha abajanI gaNAI che; temAM sarva gacchanI maLIne jainapUjA mAtra vIza lAkha che. e prajA te zramaNopAsaka che. emAMthI huM dhAruM chuM ke nava tattvane paThanarUpe be hajAra puruSo paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka to AMgaLIne Terave gaNI zakIe teTalA puruSo paNa nahIM haze. jyAre AvI patita sthiti tattvajJAna saMbaMdhI thaI gaI che tyAre ja matamatAMtara vadhI paDyA che. eka laukika kathana che ke 'so zANe eka mata' tema aneka tattvavicAraka puruSonA matamAM bhinnatA bahudhA AvatI nathI. e navatattva vicAra saMbaMdhI pratyeka munione mArI vijJapti che ke viveka ane gurugamyatAthI enuM jJAna vizeSa buddhimAna karavuM; ethI teonAM pavitra paMcamahAvrata dRDha thaze; jinezvaranAM vacanAmRtanA anupama AnaMdanI prasAdI maLaze; munityaAcAra pALavAmAM saraLa thaI paDaze; jJAna ane kriyA vizuddha rahevAthI samyaktvano udaya thaze; pariNAme bhavAMta thaI jaze. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zikSApATha 85. tattvAvabodha-bhAga 4 je je zramaNopAsaka nava tattva paThanarUpe paNa jANatA nathI teoe avazya jANavAM. jANyA pachI bahu manana karavAM. samajAya teTalA gaMbhIra Azaya gurugamyatAthI sadbhAve karIne samajavA. AtmajJAna ethI ujvaLatA pAmaze; ane yamaniyamAdikanuM bahu pAlana thaze. nava tattva eTale tenuM eka sAmAnya graMthanayukta pustaka hoya te nahIM; paraMtu je je sthaLe je je vicAro jJAnIoe praNIta karyA che te te vicAro nava tattvamAMnA amuka eka be ke vizeSa tattvanA hoya che, kevaLI bhagavAne e zreNiothI sakaLa jagamaMDaLa darzAvI dIdhuM che; ethI jema jema nayAdi bhedathI e tattvajJAna maLaze tema tema apUrva AnaMda ane nirmaLatAnI prApti thaze; mAtra viveka, gurugamyatA ane apramAda joIe. e navatattvajJAna mane bahu priya che. enA rasAnubhavIo paNa mane sadaiva priya che. kALabhede karIne A vakhate mAtra mati ane zruta e be jJAna bharatakSetre vidyamAna che; bAkInAM traNa jJAna paraMparAsnAyathI jovAmAM AvatAM nathI; chatAM jema jema pUrNa zraddhAbhAvathI e navatattvajJAnanA vicAronI guphAmAM UtarAya che, tema tema tenA aMdara adbhuta AtmaprakAza, AnaMda, samartha tattvajJAnanI sphuraNA, uttama vinoda ane gaMbhIra caLakATa diMga karI daI, zuddha samyajJAnano te vicAro bahu udaya kare che. syAdvAdavacanAmRtanA anaMta suMdara Azaya samajavAnI paraMparAgata zakti A kALamAM A kSetrathI viccheda gayelI chatAM te paratve je je suMdara Azayo samajAya che te te Azayo ati ati gaMbhIra tattvathI bharelA che. punaH punaH te Azayo manana karatAM cArvAkamatinA caMcaLa manuSyane paNa saddharmamAM sthira karI de tevA che. saMkSepamAM sarva prakAranI siddhi, pavitratA, mahAzIla, nirmaLa UMDA ane gaMbhIra vicAra, svaccha vairAgyanI bheTa e tattvajJAnathI maLe che. zikSApATha 86. tattvAvabodha-bhAga 5 ke huM eka vAra eka samartha vidvAnI nigraMthapravacananI camatkRti saMbaMdhI vAtacIta thaI; tenA saMbaMdhamAM te vidvAne jaNAvyuM ke ATaluM huM mAnya rAkhuM chuM ke mahAvIra e eka samartha tattvajJAnI puruSa hatA; emaNe je bodha karyo che, te jhIlI laI prajJAvaMta puruSoe aMga, upAMganI yojanA karI che; tenA je vicAro che te camatkRti bharelA che; paraMtu e uparathI AkhI sRSTinuM jJAna emAM rahyuM che ema huM kahI na zakuM. ema chatAM jo tame kaMI e saMbadhI pramANa ApatA ho to huM e vAtanI kaMI zraddhA lAvI zakuM. enA uttaramAM meM ema kahyuM ke huM kaMI jaina vacanAmRtane yathArtha to zuM paNa vizeSa bhede karIne paNa jANato nathI; paNa je sAmAnya bhAve jANuM chuM ethI paNa pramANa ApI zakuM kharo. pachI navatattvavijJAna saMbaMdhI vAtacIta nIkaLI. meM kahyuM, emAM AkhI sRSTinuM jJAna AvI jAya che; paraMtu yathArtha samajavAnI zakti joIe. pachI teoe e kathananuM pramANa mAgyuM, tyAre ATha karma meM kahI batAvyAM; tenI sAthe ema sUcavyuM ke e sivAya enAthI bhinnabhAva darzAve evuM navamuM karma zodhI Apo. pApanI ane puNyanI prakRtio kahIne kahyuM : A sivAya eka paNa vadhAre prakRti zodhI Apo. ema kahetAM kahetAM anukrame vAta lIdhI. prathama jIvanA bheda kahI pUchyuM : emAM kaMI nyUnAdhika kahevA mAgo cho ? ajIvadravyanA bheda kahI pUchyuM : kaMI vizeSatA kaho cho ? ema navatattva saMbaMdhI vAtacIta thaI tyAre teoe thoDI vAra vicAra karIne kahyuM : A to mahAvIranI kahevAnI adbhuta camatkRti che ke jIvano eka navo bheda maLato nathI; tema pApapuNyAdikanI eka prakRti vizeSa maLatI nathI; ane navamuM karma paNa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 121 maLatuM nathI. AvA AvA tattvajJAnanA siddhAMto jainamAM che e mAruM lakSa nahotuM. AmAM AkhI sRSTinuM tattvajJAna keTaleka aMze AvI zake kharuM. zikSApATha 87. tattvAvabodha-bhAga 6 eno uttara A bhaNIthI ema thayo ke haju Apa ATaluM kaho cho te paNa jainanA tattvavicAro ApanA hRdaye AvyA nathI tyAM sudhI; paraMtu huM madhyasthatAthI satya kahuM chuM ke emAM je vizuddhajJAna batAvyuM che te kyAMya nathI; ane sarva matoe je jJAna batAvyuM che te mahAvIranA tattvajJAnanA eka bhAgamAM AvI jAya che. enuM kathana syAdvAda che, ekapakSI nathI. tame ema kahyuM ke keTaleka aMze sRSTinuM tattvajJAna emAM AvI zake kharuM, paraMtu e mizravacana che. amArI samajAvavAnI alpajJatAthI ema bane kharuM, paraMtu ethI e tattvomAM kaMI apUrNatA che ema to nathI ja. A kaMI pakSapAtI kathana nathI. vicAra karI AkhI sRSTimAMthI e sivAyanuM eka dazamuM tattva zodhatAM koI kALe te maLanAra nathI. e saMbaMdhI prasaMgopAtta ApaNe jyAre vAtacIta ane madhyastha carcA thAya tyAre niHzaMkatA thAya. uttaramAM teoe kahyuM ke A uparathI mane ema to niHzaMkatA che ke jaina adbhuta darzana che. zreNipUrvaka tame mane keTalAka nava tattvanA bhAga kahI batAvyA ethI huM ema bedhaDaka kahI zakuM chuM ke mahAvIra guptabhedane pAmelA puruSa hatA. ema sahajasAja vAta karIne 'upannevA', 'vighanevA', 'vevA', e labdhivAkya mane teoe kahyuM. te kahI batAvyA pachI teoe ema jaNAvyuM ke A zabdonA sAmAnya arthamAM to koI camatkRti dekhAtI nathI; UpajavuM, nAza thavuM ane acaLatA, ema e traNe zabdono artha che. paraMtu zrImAna gaNadharoe to ema darzita karyuM che ke e vacano gurumukhathI zravaNa karatAM AgaLanA bhAvika ziSyone dvAdazAMgInuM Azayabharita jJAna thatuM hatuM. e mATe meM kaMIka vicAro pahoMcADI joyA chatAM mane to ema lAgyuM ke e banavuM asaMbhavita che, kAraNa ati ati sUkSma mAneluM saiddhAMtika jJAna emAM kyAMthI samAya ? e saMbaMdhI tame kaMI lakSa pahoMcADI zakazo ? ////////// zikSApATha 88. tattvAvabodha-bhAga 7 uttaramAM meM kahyuM ke A kALamAM traNa mahAjJAna paraMparAmbAyathI bhAratamAM jovAmAM AvatAM nathI, tema chatAM huM kaMI sarvajJa ke mahAprajJAvaMta nathI; chatAM mAruM jeTaluM sAmAnya lakSa pahoMce teTaluM pahoMcADI kaMI samAdhAna karI zakIza, ema mane saMbhava rahe che. tyAre temaNe kahyuM, jo tema saMbhava thato hoya to e tripadI jIva para 'nA' ne 'hA' vicAre utAro. te ema ke jIva zuM utpattirUpa che ? to ke nA. jIva zuM vighnatArUpa che ? to ke nA. jIva zuM varUpa che ? to ke nA. Ama eka vakhata utAro ane bIjI vakhata jIva zuM utpattirUpa che ? to ke hA, jIva zuM vighnatArUpa che ? to ke hA. jIva zuM dhruvarUpa che ? to ke hA, Ama utAro, A vicAro AkhA maMDaLe ekatra karI yojyA che, e jo yathArtha kahI na zakAya to aneka prakArathI dUSaNa AvI zake. vighnarUpe hoya e vastu dhruvarUpe hoya nahIM, e pahelI zaMkA. jo utpatti, vighnatA ane dhruvatA nathI to jIva kayA pramANathI siddha karazo ? e bIjI zaMkA. vighnatA ane dhruvatAne paraspara virodhAbhAsa e trIjI zaMkA. jIva kevaLa dhruva che to utpattimAM hA kahI e asatya ane cotho virodha. utpanna yukta jIvano dhruva bhAva kaho to utpanna koNe karyo ? e pAMcamo virodha. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra anAdipaNuM jatuM rahe che e chaThThI zaMkA. kevaLa dhruva vighnarUpe che ema kaho to cArvAkamizra vacana thayuM e sAtamo doSa. utpatti ane vighnarUpa kahezo to kevaLa cArvAkano siddhAMta e AThamo doSa. utpattinI nA, vighnatAnI nA ane dhruvatAnI nA kahI pAchI traNenI hA kahI enA punaHrUpe cha doSa. eTale saravALe cauda doSa. kevaLa dhruvatA jatAM tIrthaMkaranAM vacana truTI jAya e paMdaramo doSa. utpatti dhruvatA letAM kartAnI siddhi thatAM sarvajJa vacana truTI jAya e soLamo doSa, utpatti vighnarUpe pApapuNyAdikano abhAva eTale dharmadharma saghaLuM gayuM e sattaramo doSa, utpatti vighna ane sAmAnya sthitithI (kevaLa acaLa nahIM) triguNAtmaka mAyA siddha thAya e aDhAramo doSa, zikSApATha 89. tattvAvabodha-bhAga 8 eTalA doSa e kathano siddha na thatAM Ave che, eka jainamunie mane ane mArA mitramaMDaLane ema kahyuM hatuM ke jaina saptabhaMgI naya apUrva che, ane ethI sarva padArtha siddha thAya che. nAsti, astinA emAM agamya bheda rahyA che. A kathana sAMbhaLI ame badhA ghera AvyA pachI yojanA karatAM karatAM A labdhivAkyanI jIva para yojanA karI. huM dhAruM chuM ke evA nAsti astinA banne bhAva jIva para nahIM UtarI zake. labdhivAkyo paNa klezarUpa thaI paDaze. di e bhaNI mArI kaMI tiraskAranI dRSTi nathI. AnA uttaramAM meM kahyuM ke Ape je nAsti ane asti naya jIva para utAravA dhAryo te sanikSepa zailIthI nathI, eTale vakhate emAMthI ekAMtika pakSa laI javAya; tema vaLI huM kaMI syAdvAda zailIno yathArtha jANanAra nathI. maMdamatithI leza bhAga jANuM chuM, nAsti asti naya paNa Ape zailIpUrvaka utAryo nathI eTale huM tarkathI je uttara daI zakuM te Apa sAMbhaLo. nI.. utpattimAM 'nA' evI je yojanA karI che te ema yathArtha thaI zake ke jIva anAdi anaMta che. vighnatAmAM 'nA' evI je yojanA karI che te ema yathArtha thaI zake ke 'eno koI kALe nAza nathI, dhruvatAmAM 'nA' evI je yojanA karI che te ema yathArtha thaI zake ke "eka dehamAM te sadaivane mATe rahenAra //////// zikSApATha 90. tattvAvabodha-bhAga 9 utpattimAM 'hA' evI je yojanA karI che te ema yathArtha thaI zake ke jIvano mokSa thatAM sudhI eka dehamAMthI cyavana pAmI te bIjA dehamAM upaje che. vighnatAmAM 'hA' evI je yojanA karI che te ema yathArtha thaI zake ke te je dehamAMthI Avyo, tyAMthI vighna pAmyo; vA kSaNa kSaNa prati enI Atmika riddhi viSayAdika maraNa vaDe rUMdhAI rahI che'. e rUpe vighnatA yojI zakAya che. dhruvatAmAM 'hA' evI je yojanA kahI che te ema yathArtha thaI zake ke "dravya karI jIva koI kALe nAzarUpa nathI trikALa siva che. have ethI karIne yojelA doSa paNa huM dhAruM chuM ke TaLI jaze. 1. jIva vighnarUpe nathI mATe dhruvatA siddha thaI. e pahelo doSa TaLyo. 2. utpatti, vighnatA ane dhruvatA e bhinna bhinna nyAye siddha thaI eTale jIvanuM satyatva siddha thayuM e bIjo doSa gayo. 3. jIvanA satyasvarUpe dhruvatA siddha thaI eTale vighnatA gaI. e trIjo doSa gayo. 4. dravyabhAve jIvanI utpatti asiddha thaI e cotho doSa gayo. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garyo. http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM 5. anAdi jIva siddha thayo eTale utpatti saMbaMdhIno pAMcamo doSa gayo. 6. utpatti asiddha thaI eTale kartA saMbaMdhIno chako doSa gayo. 7. dhruvatA sAthe vighnatA letAM abAdha thayuM eTale cArvAkamizravacanano sAtamo doSa gayo. 123 8. utpatti ane vighnatA pRthak pRthak dehe siddha thaI mATe kevaLa cArvAkasiddhAMta e nAmano AThamo doSa 9 thI 14. zaMkAno parasparano virodhAbhAsa jatAM cauda sudhInA doSa thayA. 15. anAdi anaMtatA siddha thatAM syAdvAdavacana satya thayuM e paMdaramo doSa gayo. 16, kartA nathI e siddha thatAM jinavacananI satyatA rahI e soLamo doSa gayo, 17. dharmAdharma, dehAdika punarAvartana siddha thatAM sattaramo doSa gayo. 18. e sarva vAta siddha thatAM triguNAtmaka mAyA asiddha thaI e aDhAramo doSa gayo. ////////// zikSApATha 91. tattvAvabodha-bhAga 10 ApanI yojelI yojanA huM dhAruM chuM ke AthI samAdhAna pAmI haze. A kaMI yathArtha zailI utArI nathI, topaNa emAM kaMI paNa vinoda maLI zake tema che. e upara vizeSa vivecana mATe bahoLo vakhata joIe eTale vadhAre kaheto nathI; paNa eka be TUMkI vAta Apane kahevAnI che te jo A samAdhAna yogya thayuM hoya to kahuM. pachI teo taraphathI manamAnyo uttara maLyo, ane eka be vAta je kahevAnI hoya te saharSa kaho ema teoe kahyuM. pachI meM mArI vAta saMjIvana karI labdhi saMbaMdhI kahyuM. Apa e labdhi saMbaMdhI zaMkA karo ke ene klezarUpa kaho to e vacanone anyAya maLe che. emAM ati ati ujjvaLa Atmika zakti, gurugamyatA ane vairAgya joIe che; jyAM sudhI tema nathI tyAM sudhI labdhi viSe zaMkA rahe kharI, paNa huM dhAruM chuM ke A veLA e saMbaMdhI kahelA be bola nirarthaka nahIM jAya. te e ke jema A yojanA nAsti asti para yojI joI. tema emAM paNa bahu sUkSma vicAra karavAnA che. dehe denI pRthaka pRthak utpatti, cyavana, vizrAma, garbhAdhAna, paryApti, indriya, sattA, jJAna, saMjJA, AyuSya, viSaya ityAdi aneka karmaprakRti pratyeka bhede letAM je vicAro e labdhithI nIkaLe te apUrva che. jyAM sudhI lakSa pahoMce tyAM sudhI saghaLA vicAra kare che; paraMtu dravyArthika, bhAvArthika naye AkhI sRSTinuM jJAna e traNa zabdomAM rahyuM che teno vicAra koI ja kare che; te sadgurumukhanI pavitra labdhirUpe jyAre Ave tyAre dvAdazAMgI jJAna zA mATe na thAya ? jagata ema kahetAM jema manuSya eka ghara, eka vAsa, eka gAma, eka zahera, eka deza, eka khaMDa, eka pRthvI e saghaLuM mUkI daI asaMkhyAta dvIpa samudra yuktAdikathI bharapUra vastu ekadama kema samajI jAya che ? enuM kAraNa mAtra eTaluM ja ke te e zabdanI bahoLatAne samajyuM che, kiMvA lakSanI amuka bahoLatAne samajyuM che; jethI jagata ema kahetAM evaDo moTo marma samajI zake che, temaja Rju ane saraLa satpAtra ziSyo nigraMtha guruthI e traNa zabdonI gamyatA laI dvAdazAMgI jJAna pAmatA hatA. ane te labdhi alpajJatAthI viveke jotAM klezarUpa paNa nathI. ////////// zikSApATha 92. tattvAvabodha-bhAga 11 ema ja nava tattva saMbaMdhI che. je madhyavayanA kSatriyaputre jagata anAdi che, ema bedhaDaka kahIM kartAne uDADyo haze, te puruSe zuM kaMI sarvajJatAnA gupta bheda vinA karyu haze ? tema enI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 124 zrImad rAjacaMdra nirdoSatA viSe jyAre Apa vAMcazo tyAre nizcaya evo vicAra karazo ke e paramezvara hatA. kartA nahoto ane jagata anAdi hatuM to tema kahyuM. enA apakSapAtI ane kevaLa tattvamaya vicAro Ape avazya vizodhavA yogya che. jaina darzananA avarNavAdIo mAtra jainane nathI jANatA eTale anyAya Ape che, te huM dhAruM chuM ke mamatvI adhogati sevaze. hato. te A pachI keTalIka vAtacIta thaI. prasaMgopAtta e tattva vicAravAnuM vacana laIne saharSa huM tyAMthI UThyo tattvAvodhanA saMbaMdhamAM A kathana kahevAyuM. anaMta bhedathI bharelA e tattvavicAro jeTalA kALabhedathI jeTalA jJeya jaNAya teTalA jJeya karavA, grAhyarUpa thAya teTalA grahavA; ane tyAgarUpa dekhAya teTalA tyAgavA. e tattvone je yathArtha jANe che, te anaMta catuSTayathI virAjamAna thAya che e huM satyatAthI kahuM chuM. e nava tattvanAM nAma mUkavAmAM paNa aradhuM sUcavana mokSanI nikaTatAnuM jaNAya che ! //////// zikSApATha 93. tattvAvabodha-bhAga 12 e to tamArA lakSamAM che ke jIva, ajIva ane anukramathI chevaTe mokSa nAma Ave che. have te eka pachI eka mUkI jaIe to jIva ane mokSane anukrame AzcaMta rahevuM paDaze. jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa. meM AgaLa kahyuM hatuM ke e nAma mUkavAmAM jIva ane mokSane nikaTatA che. chatAM A nikaTatA to na thaI paNa jIva ane ajIvane nikaTatA thaI paraMtu ema nathI. ajJAna vaDe to e bannene ja nikaTatA rahI che. jJAna vaDe jIva ane mokSane nikaTatA rahI che jema ke-- ajJAna pAya _94/ prekSa jIva nava tattva nAma cakra ho zL ble savara have juo, e bannene kaMI nikaTatA AvI che ? hA, kahelI nikaTatA AvI gaI che. paNa e nikaTatA to dravyarUpa che, jyAre bhAve nikaTatA Ave tyAre sarva siddhi thAya. e nikaTatAnuM sAdhana satparamAtmatattva, sadgurutattva ane saddharmatattva che. kevaLa eka ja rUpa thavA jJAna, darzana ane cAritra che. e cakrathI evI paNa AzaMkA thAya ke jyAre banne nikaTa che tyAre zuM bAkInAM tyAgavAM ? uttaramAM ema kahuM chuM ke jo sarva tyAgI zakatA ho to tyAgI do, eTale mokSarUpa ja thazo. nahIM to heya, jJeya, upAdeyano bodha lo, eTale Atmasiddhi prApta thaze. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM zikSApATha 94. tattvAvabodha-bhAga 13 125 je je huM kahI gayo te te kaMI kevaLa jainakuLathI janma pAmelA puruSane mATe nathI, paraMtu sarvane mATe che, tema A paNa niHzaMka mAnajo ke huM kahuM chuM te apakSapAte ane paramArthabuddhithI kahuM chuM. tamane je dharmatattva kahevAnuM che, te pakSapAta ke svArthabuddhithI kahevAnuM mane kaMI prayojana nathI. pakSapAta ke svArthathI huM tamane adharmatattva bodhI adhogatine zA mATe sAdhuM ? vAraMvAra huM tamane nigraMthanAM vacanAmRto mATe kahuM chuM, tenuM kAraNa te vacanAmRto tattvamAM paripUrNa che, te che. jinezvarone evuM koI paNa kAraNa nahotuM ke je nimitte teo mRSA ke pakSapAtI bodhe; tema eo ajJAnI na hatA, ke ethI mRSA bodhAI javAya. AzaMkA karazo ke e ajJAnI nahotA e zA uparathI jaNAya ? to tenA uttaramAM eonA pavitra siddhAMtonA rahasyane manana karavAnuM kahuM chuM; ane ema je karaze te to punaH AzaMkA leza paNa nahIM kare. jainamatapravartakoe mane kaMI bhUrazI dakSaNA ApI nathI; tema e mArA kaMI kuTuMbaparivArI paNa nathI ke e mATe pakSapAte huM kaMI paNa tamane kahuM. temaja anyamatapravartako prati mAre kaMI vairabuddhi nathI ke mithyA enuM khaMDana karuM. bannemAM to maMdamati madhyastharUpa chuM. bahu bahu mananathI ane mArI mati jyAM sudhI pahoMcI tyAM sudhInA vicArathI huM vinayathI ema kahuM chuM ke, priya bhavyo ! jaina jevuM ekke pUrNa ane pavitra darzana nathI; vItarAga jevo ekke deva nathI, tarIne anaMta duHkhathI pAra pAmavuM hoya to e sarvajJa darzanarUpa kalpavRkSane sevo. ////////// zikSApATha 95. tattvAvabodha-bhAga 14 jaina e eTalI badhI sUkSma vicArasaMkaLanAthI bhareluM darzana che ke jemAM praveza karatAM paNa bahu vakhata joIe. upara uparathI ke koI pratipakSInA kahevAthI amuka vastu saMbaMdhI abhiprAya bAMdhavo ke Apavo e vivekInuM kartavya nathI. eka taLAva saMpUrNa bharyuM hoya; tenuM jaLa uparathI samAna lAge che; paNa jema jema AgaLa cAlIe chIe tema tema vadhAre vadhAre UMDApaNuM AvatuM jAya che; chatAM upara to jaLa sapATa ja rahe che; tema jagatanA saghaLA dharmamato eka taLAvarUpa che. tene uparathI sAmAnya sapATI joIne sarakhA kahI devA e ucita nathI. ema kahenArA tattvane pAmelA paNa nathI. jainanA akkekA pavitra siddhAMta para vicAra karatAM AyuSya pUrNa thAya, topaNa pAra pAmIe nahIM tema rahyuM che. bAkInA saghaLA dharmamatonA vicAra jinapraNIta vacanAmRtasiMdhu AgaLa eka biMdurUpa paNa nathI. jaina jeNe jANyo ane sevyo te kevaLa nIrAgI ane sarvajJa thai jAya che. enA pravartako kevA pavitra puruSo hatA ! enA siddhAMto kevA akhaMDa saMpUrNa ane dayAmaya che ? emAM dUSaNa kAMI ja nathI. kevaLa nirdoSa to mAtra jenuM darzana che. evo ekke pAramArthika viSaya nathI ke je jainamAM nahIM hoya ane evuM ekke tattva nathI ke je jainamAM nathI. eka viSayane anaMta bhede paripUrNa kahenAra te jaina darzana che. prayojanabhUta tattva enA jevuM kyAMya nathI. eka dehamAM be AtmA nathI; tema AkhI sRSTimAM be jaina eTale jainanI tulya ekke darzana nathI. Ama kahevAnuM kAraNa zuM ? to mAtra tenI paripUrNatA, nIrAgitA, satyatA ane jagatahitasvitA. ////////// Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zikSApATha 6. tattvAvabodha-bhAga 15 nyAyapUrvaka ATaluM mAre paNa mAnya rAkhavuM joIe ke jyAre eka darzanane paripUrNa kahI vAta siddha karavI hoya tyAre pratipakSanI madhyasthabuddhithI apUrNatA darzAvavI joIe. ane e be vAta para vivecana karavA jeTalI ahIM jagyo nathI; topaNa thoDuM thoDuM kaheto Avyo chuM. mukhyatve je vAta che te A che ke e mArI vAta jene rucikara thatI na hoya ke asaMbhavita lAgatI hoya teNe jainatattvavijJAnI zAstro ane anya tattvavijJAnI zAstro madhyasthabuddhithI manana karI nyAyane kAMTe tolana karavuM. e uparathI avazya eTaluM mahAvAkya nIkaLaze, ke je AgaLa nagArA para DAMDI ThokIne kahevAyuM hatuM te kharuM hatuM. jagata gADariyo pravAha che. dharmanA matabheda saMbaMdhInA zikSApAThamAM darzita karyA pramANe aneka dharmamatanI jALa lAgI paDI che, vizuddhAtmA koIka ja thAya che, vivekathI tattvane koIka ja zodhe che. eTale mane kaMI vizeSa kheda nathI ke jainatattvane anyadarzanIo zA mATe jANatA nathI ? e AzaMkA karavArUpa nathI. chatAM mane bahu Azcarya lAge che ke kevaLa zuddha paramAtmatattvane pAmelA, sakaLa dUSaNa rahita, mRSA kahevAnuM jene kaMI nimitta nathI evA puruSanA kahelA pavitra darzanane pote to jANyuM nahIM, potAnA AtmAnuM hita to karyuM nahIM, paNa avivekathI matabhedamAM AvI jaI kevaLa nirdoSa ane pavitra darzanane nAstika zA mATe kahyuM haze ? di huM samajuM chuM ke e kahenArA enAM tattvane jANatA nahotA. vaLI enA tattvane jANavAthI potAnI zraddhA pharaze, tyAre loko pachI potAnA AgaLa kahelA matane gAMThaze nahIM. je lokika matamAM potAnI AjIvikA rahI che, evA vedonI mahattA ghaTADavAthI potAnI mahattA ghaTaze; potAnuM mithyA sthApita kareluM paramezvarapada cAlaze nahIM, ethI jainatattvamAM praveza karavAnI rucine mULathI baMdha karavA lokone evI bhramabhUrakI ApI ke jaina nastika che. loko to bicArA gabharu gADara che; eTale pachI vicAra paNa kyAMthI kare ? e kahevuM keTaluM anarthakAraka ane mRSA che te jeNe vItarAgapraNIta siddhAMto vivekathI jANyA che, te jANe. mAruM kahevuM maMdabuDhio vakhate pakSapAtamAM laI jAya. zikSApATha 97. tattvAvabodha-bhAga 16 pavitra jainadarzanane nAstika kahevarAvavAmAM teo eka dalIlathI mithyA phAvavA icche che ke, jainadarzana A jagatanA kartA paramezvarane mAnatuM nathI; ane je paramezvarane nathI mAnatA te to nAstika ja che. A vAta bhadrikajanone zIghra coMTI rahe che. kAraNa teomAM yathArtha vicAra karavAnI preraNA nathI. paNa jo e uparathI ema vicAravAmAM Ave ke jaina jagatane tyAre anAdi anaMta kahe che te kayA nyAyathI kahe che ? jagatakartA nathI ema kahevAmAM emanuM nimitta zuM che ? ema eka pachI eka bhedarUpa vicArathI teo jainanI pavitratA para AvI zake, jagata racavAnI paramezvarane avazya zI hatI ? racyuM to sukha duHkha mUkavAnuM kAraNa zuM hatuM ? racIne mota zA mATe mUkyuM ? e lIlA batAvavI kone hatI ? racyuM to kayA karmathI racyuM ? te pahelAM racavAnI icchA kAM nahotI ? izvara koNa ? jagatanA padArtha koNa ? ane icchA koNa ? racyuM to jagatamAM eka ja dharmanuM pravartana rAkhavuM hatuM; Ama bhramaNAmAM nAkhavAnI avazya thI hatI ? kadApi e badhuM mAno ke e bicArAnI bhUla thaI ! haze ! kSamA karIe, paNa evuM doDha DahApaNa kyAMthI sUjhyuM ke ene ja mULathI ukheDanAra evA mahAvIra jevA puruSone janma Apyo ? enA kahelA darzanane jagatamAM vidyamAnatA ApI ? potAnA paga para hAthe karIne kuhADo mAravAnI Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 13 muM 127 enI thI avazya hatI ? eka to jANe e prakAre vicAra ane bAkI bIjA prakAre e vicAra ke jainadarzanapravartakone enAthI kaMI dveSa hato ? e jagatkartA hota to ema kahevAthI eonA lAbhane kaMI hAni pahoMcatI hatI ? jagatkA nathI, jagata anAdi anaMta che ema kahevAmAM emane kaMI mahattA maLI jatI hatI ? AvA aneka vicAro vicAratAM jaNAI Avaze ke jema jagatanuM svarUpa hatuM tema ja te pavitra puruSoe kahyuM che. emAM bhinnabhAva kahevA emane lezamAtra prayojana nahotuM, sukSmamAM sUkSma jaMtunI rakSA jeNe praNIta karI che, eka rajakaNathI karIne AkhA jagatanA vicAro jeNe sarva bhede kahyA che, tevA puruSonAM pavitra darzanane nAstika kahenAra kaI gatine pAmaze e vicAratAM dayA Ave che / //////// zikSApATha 98. tattvAvabodha-bhAga 17 je nyAyathI jaya meLavI zakato nathI te pachI gALo bhAMDe che, tema pavitra jainanA akhaMDa tattvasiddhAMto zaMkarAcArya, dayAnaMda saMnyAsI vagere jyAre toDI na zakyA tyAre pachI jaina nAstika hai, so cArvAkaneMse utpanna huA hai,' ema kahevA mAMDyuM. paNa e sthaLe koI prazna kare ke, mahArAja ! e vivecana tame pachI karo. evA zabdo kahevAmAM kaMI vakhata, viveka ke jJAna joItuM nathI; paNa Ano uttara Apo ke jaina vedathI kaI vastumAM Utarato che; enuM jJAna, eno bodha, enuM rahasya ane enuM sIla kevuM che te eka vAra kaho ! ApanA vedavicAro kaI bAbatamAM jainathI caDhe che ? Ama jyAre marmasthAna para Ave tyAre maunatA sivAya teo pAse bIjuM kaMI sAdhana rahe nahIM. je satpuruSonAM vacanAmRta ane yogabaLathI A sRSTimAM satya, dayA, tattvajJAna ane mahAzIla udaya pAme che, te puruSo karatAM je puruSo zRMgAramAM rAcyA paDyA che, sAmAnya tattvajJAnane paNa nathI jANatA, jeno AcAra paNa pUrNa nathI tene caDhatA kahevA, paramezvarane nAme sthApavA ane satyasvarUpanI avarNa bhASA bolavI, paramAtmasvarUpa pAmelAne nAstika kahevA, e emanI keTalI badhI karmanI bahoLatAnuM sUcavana kare che ! paraMtu jagata mohAMdha che, matabheda che tyAM aMdhAruM che; mamatva ke rAga che tyAM satyatattva nathI e vAta ApaNe zA mATe na vicAravI ! huM eka mukhya vAta tamane kahuM chuM ke je mamatvarahitanI ane nyAyanI che. te e che ke game te darzanane tame mAno; game to pachI tamArI dRSTimAM Ave tema jainane kaho, sarva darzananAM zAstratattvane juo, tema jainatattvane paNa juo. svataMtra Atmikazaktie je yogya lAge te aMgIkAra karo, mAruM ke bIjA game tenuM bhale ekadama tame mAnya na karo paNa tattvane vicAro. ////////// zikSApATha 99. samAjanI agatya AMglabhaumio saMsAra saMbaMdhI aneka kalAkauzalyamAM zAthI vijaya pAmyA che ? e vicAra karatAM ApaNane tatkAla jaNAze ke teono bahu utsAha ane e utsAhamAM anekanuM maLavuM. kaLAkauzalyanA e utsAhI kAmamAM e aneka puruSonI UbhI thayelI sabhA ke samAje pariNAma zuM meLavyuM ? to uttaramAM ema Avaze ke lakSmI, kIrti ane adhikAra. e emanAM udAharaNa uparathI e jAtinAM kaLAkauzalyo zodhavAno huM ahIM bodha karato nathI; paraMtu sarvajJa bhagavAnanuM kaheluM gupta tattva pramAdasthitimAM AvI paDyuM che, tene prakAzita karavA tathA pUrvAcAryonAM gUMthelAM mahAna zAstro ekatra karavA, paDelA gacchanA matamatAMtarane TALavA temaja dharmavidyAne praphullita karavA eka mahAna samAja sadAcaraNI zrImaMta ane dhImaMta bannee maLIne sthApana karavAnI avazya che ema darzAvuM chuM. pavitra syAdvAdamatanuM DhaMkAyeluM tattva prasiddhimAM ANavA jyAM sudhI prayojana nathI, tyAM sudhI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zAsananI unnati paNa nathI. lakSmI, kIrti ane adhikAra saMsArI kaLAkauzalyathI maLe che, paraMtu A dharmakaLAkauzalyathI to sarva siddhi sAMpaDaze. mahAna samAjanA aMtargata sa~pasamAja sthApavA. matamatAMtara tajI, vADAmAM besI rahevA karatAM ema karavuM ucita che. huM icchuM chuM ke te nRtyanI siddhi thaI jainAMtargaccha matabheda TaLo, satya vastu upara manuSyamaMDaLanuM lakSa Avo; ane mamatva jAo / zikSApATha 100, manonigrahanAM vighna vAraMvAra je bodha karavAmAM Avyo che temAMthI mukhya tAtparya nIkaLe che te e che ke AtmAne tAro ane tAravA mATe tattvajJAnano prakAza karo tathA sIlane sevo. e prApta karavA je je mArga darzAvyA te te mArga manonigratAne AdhIna che. manonigrahatA thavA lakSanI bahoLatA karavI yathocita che. e bahoLatAmAM vighnarUpa nIcenA doSa cheH- 1. ALasa ra. aniyamita ugha 3. vizeSa AhAra 4. unmAda prakRti 5. mAyAprapaMca 6. aniyamita kAma 3. akaraNIya vilAsa 8. mAna 9. maryAdA uparAMta kAma 10. ApavaDAI 11. tuccha vastuthI AnaMda 12. rasagAvabdhatA 13. atibhoga 14. pArakuM aniSTa icchavuM 15. kAraNa vinAnuM raLavuM 16. jhAjhano sne 17. ayogya sthaLe javuM 18. ekke uttama niyama sAdhya na karavo aSTAdaza pApasthAnaka tyAM sudhI kSaya thavAnAM nathI ke jyAM sudhI A aSTAdaza vighnathI manano saMbaMdha che. A aSTAdaza doSa javAthI manonigrahatA ane dhArelI siddhi thaI zake che. e doSa jyAM sudhI manathI nikaTatA dharAve che tyAM sudhI koI paNa manuSya AtmasArthaka karavAno nathI. atibhogane sthaLe sAmAnya bhoga nahIM; paNa kevaLa bhogatyAgavrata jeNe dharyuM che, temaja e ekke doSanuM mULa jenA hRdayamAM nathI te satpuruSa mahadbhAgI che. ** //// zikSApATha 101. smRtimAM rAkhavA yogya mahAvAkyo 1. eka bhede niyama e ja A jagatano pravartaka che. 2. je manuSya satpuruSonAM caritrarahasyane pAme che te manuSya paramezvara thAya che. 3. caMcaLa citta e ja sarva viSama duHkhanuM mULayuM che. 4. jhAjhAno meLApa ane thoDA sAthe ati samAgama e banne samAna duHkhadAyaka che. 5. samasvabhAvInuM maLavuM ene jJAnIo ekAMta kahe che. 6. iMdriyo tamane jIte ane sukha mAno te karatAM tene tame jItavAmAM ja sukha, AnaMda ane paramapada prApta karazo. 7. rAga vinA saMsAra nathI ane saMsAra vinA rAga nathI. 8. yuvAvayano sarvasaMgaparityAga paramapadane Ape che. 9. te vastunA vicAramAM pahoMco ke je vastu adriyasvarUpa che. 10. guNInA guNamAM anurakta thAo. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ht+p://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM zikSApATha 102. vividha prazno-bhAga 1 1 Aje tamane huM keTalAMka prazno nizcapravacanAnusAra uttara ApavA mATe pUchuM chuM. pra0- kaho, dharmanI agatya zI che ? u- anAdikALathI AtmAnI karmajALa TALavA mATe. pu" jIva pahelo ke karma ? 129 u- banne anAdi che ja; jIva pahelo hoya to e vimaLa vastune maLa vaLagavAnuM kaMI nimitta joIe. karma pahelAM kaho to jIva vinA karma karyA koNa ? e nyAyathI banne anAdi che ja, pra- jIva rUpI ke arUpI ? OM- rUpI paNa kharo ane arUpI paNa kharo, pra- rUpI kayA nyAyathI ane arUpI kayA nyAyathI te kaho. u- deha nimitte rUpI ane sva svarUpe arUpI. prazna- deha nimitta zAthI che ? u- svakarmanA vipAkathI. prazna- karmanI mukhya prakRtio keTalI che ? 60-2416. pra- kaI kaI ? u- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, nAma, gotra, AyuSya ane aMtarAya. pra- e AThe karmanI sAmAnya samaja kaho. u- jJAnAvaraNIya eTale AtmAnI jJAna saMbaMdhInI je anaMta zakti che tene AcchAdana kare te. darzanAvaraNIya eTale AtmAnI je anaMta darzanazakti che tene AcchAdana kare te vaMdanIya eTale TaiDanimitte zAtA, azAtA be prakAranAM vaidIyakarmathI avyAbAdha sukharUpa AtmAnI zakti jenAthI rokAI rahe te. mohanIyakarmathI AtmacAritrarUpa zakti rokAI rahI che. nAmakarmathI amUrtirUpa divya zakti rokAI rahI che. gotrakarmathI aTala avagAhanArUpa Atmazakti rokAI rahI che. AyukarmathI akSaya sthiti guNa rokAI rahyo che. aMtarAya karmathI anaMta dAna, lAbha, vIrya, bhoga, upabhogazakti rokAI rahI che. kare che. ////// zikSApATha 103. vividha prazno-bhAga 2 pra- e karmo TaLavAthI AtmA kyAM jAya che? u- anaMta ane zAzvata mokSamAM. 5- A AtmAno mokSa koI vAra thayo che ? Go- oll. pra- kAraNa ? u- mokSa thayelo AtmA karmamalarahita che. ethI punarjanma ene nathI. pra- kaivalInAM lakSaNa zuM ? u- cAra ghanaghAtI karmano kSaya ane cAra karmane pAtaLAM pADI je puruSa trayodaza guNasthAnakavartI vihAra Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 pra- guNasthAnaka keTalAM ? u- cauda. pra- tenAM nAma kaho. Go- 1. mithyAtva guNasthAnaka 2. sAsvAdana guNasthAnaka 3. mitraguNasthAnaka http://www.ShrimadRajchandra.org 4. aviratisamyakRrdaSTi guNasthAnaka 5. dezavirati guNasthAnaka 6. pramattasaMyata guNasthAnaka 7. apramattasaMyata guNasthAnaka zrImad rAjacaMdra 8. apUrvakaraNa guNasthAnaka 9. anivRttibAdara guNasthAnaka 10. sUkSmamAMparAya guNasthAnaka 11. upazAMtamoha guNasthAnaka 12. kSINamoha guNasthAnaka 13. sayogIkevaLI guNasthAnaka 14. ayogIkevaLI guNasthAnaka zikSApATha 104. vividha prazno-bhAga 3 pUrva- kevalI ane tIrthaMkara e bannemAM phera zo ? u- kevalI ane tIrthaMkara zaktimAM samAna che; paraMtu tIrthaMkare pUrve tIrthaMkaranAmakarma upAjaryuM che; tethI vizeSamAM bAra guNa ane aneka atizaya prApta kare che. pra- tIrthaMkara paryaTana karIne zA mATe upadeza Ape che ? e to nIrAgI che. u- tIrthaMkaranAmakarma je pUrve bAMdhyuM che te vedavA mATe teone avazya tema karavuM paDe che. pra- hamaNAM pravarte che te zAsana konuM che ? u- zramaNa bhagavAna mahAvIranuM, pra- mahAvIra pahelAM jainadarzana hatuM ? u- hA. pra- te koNe utpanna karyuM hatuM ? u- te pahelAMnA tIrthaMkaroe. pra- teonA ane mahAvIranA upadezamAM kaMI bhinnatA kharI ke ? u- tattvasvarUpe eka ja. pAtrane laIne upadeza hovAthI ane kaMIka kALabheda hovAthI sAmAnya manuSyane bhinnatA lAge kharI; paraMtu nyAyathI jotAM e bhinnatA nathI. pra- eono mukhya upadeza zo che ? OM- AtmAne tAro; AtmAnI anaMta zaktiono prakAza karo; ene karmarUpa anaMta duHkhathI mukta karo. praH- e mATe teoe kayAM sAdhano darzAvyAM che? u- vyavahAranayathI sadaiva, sadharma ane satagurunuM svarUpa jANavuM; sadevanA guNagrAma karavA; trividha dharma Acaravo ane nigraMtha guruthI dharmanI gamyatA pAmavI. praH- trividha dharma karyo ? u- samyagajJAnarUpa, samyagadarzanarUpa ane samyakracAritrarUpa, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 17 muM zikSApATha 105, vividha prazno-bhAga 4 4 pra- AvuM jainadarzana jyAre sarvottama che tyAre sarva AtmAo enA bodhane kAM mAnatA nathI ? u- karmanI bAhulyatAthI, mithyAtvanAM jAmelAM daLiyAMthI ane sattamAgamanA abhAvathI pra- jaina munionA mukhya AcAra zA che ? 131 u- pAMca mahAvrata, dazavidhi, yatidharma, saptadazavidhi saMyama, dazavidhi vaiyAvRtya, navavidhi brahmacarya, dvAdaza prakAranAM tapa, krodhAdika cAra prakAranA kaSAyano nigraha; vizeSamAM jJAna, darzana, cAritranuM ArAdhana ityAdika aneka bheda che. 9- jaina munionA jevAM ja saMnyAsIonAM pAMca yAma che; bauddhadharmanAM pAMca mahAzIla che. eTale e AcAramAM to jaina munio ane saMnyAsIo temaja bauddhamunio sarakhA kharA ke ? uM- nahI. pra" kema nahIM ? 5- eonAM paMca yAma ane paMca mahAzIla apUrNa che. mahAvratanA pratibheda jainamAM ati sukSma che. pelA benA sthaLa che. pra- sUkSmatAne mATe dRSTAMta Apo joIe ? u- dRSTAMta dekhItuM ja che. paMcayAmIo kaMdamULAdika abhakSya khAya che; sukhazayyAmAM poDhe che; vividha jAtanAM vAhano ane puSpono upabhoga le che; kevaLa zItaLa jaLathI vyavahAra kare che. rAtrie bhojana le che. emAM thato asaMkhyAtA jaMtuno vinAza, brahmacaryano bhaMga enI sUkSmatA teonA jANavAmAM nathI. temaja mAMsAdika abhakSya ane sukhazIliyAM sAdhanothI bauddhamunio yukta che. jainamunio to kevaLa ethI virakta ja che. ////////// zikSApATha 106. vividha prazno-bhAga 5 pra- veda ane jainadarzanane pratipakSatA kharI ke ? - jainane kaMI asamaMjamAve pratipakSatA nathI; paraMtu satyathI asatya pratipakSI gaNAya che, tema jainadarzanathI vedano saMbaMdha che. pra- e bemAM satyarUpa tame kone kaho cho ? u- pavitra jainadarzanane. pra- vaida darzanIo vaidane kahe che tenuM kema ? u- e to matabheda ane jainanA tiraskAra mATe che. paraMtu nyAyapUrvaka bannenAM mULatattvo Apa joI jajo. prazna- ATaluM to mane lAge che ke mahAvIrAdika jinezvaranuM kathana nyAyanA kAMTA para che; paraMtu jagatakartAnI teo nA kahe che, ane jagata anAdi anaMta che ema kahe che te viSe kaMI kaMI zaMkA thAya che ke A asaMkhyAta dvIpasamudrayukta jagata vagara banAvye kyAMthI hoya ? OM- Apane jyAM sudhI AtmAnI anaMta zaktinI leza paNa divya prasAdI maLI nathI tyAM sudhI ema lAge che; paraMtu tattvajJAne ema nahIM lAge, 'sammatitarka' graMthano Apa anubhava karazo eTale e zaMkA nIkaLI jaze. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 132 zrImad rAjacaMdra pra- paraMtu samartha vidvAno potAnI mRSA vAtane paNa dRSTAMtAdikathI saiddhAMtika karI de che; ethI e truTI zake nahIM; paNa satya kema kahevAya ? u- paNa Ane kaMI mRSA kathavAnuM prayojana nahotuM, ane paLabhara ema mAno ke, ema ApaNane zaMkA thaI ke e kathana mRSA haze to pachI jagatakartAe evA puruSane janma paNa kAM Apyo ? nAmaboLaka putrane janma ApavA zuM prayojana hatuM ? tema vaLI e satpuruSo sarvajJa hatA; jagatakartA siddha hota to ema kahevAthI teone kaMI hAni nahotI. zikSApATha 107. jinezvaranI vANI (manahara chaMda) anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakala jagata hitakAriNI hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi mokSacAriNI pramANI che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati mapAI meM mAnI che; aho ! rAjacaMdra, bALa khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. 1 zikSApATha 108, pUrNamAlikA maMgala (upajAti) tapopadhyAne ravirUpa thAya, e sAdhIne sauma rahI sahAya; mahAna te maMgaLa paMkti pAme, Ave pachI te budhanA praNAme. 1 nigraMtha jJAnA guru siddhi dAtA, kAM to svayaM zukra papUrNa khyAtI; triyoga tyAM kevaLa maMda pAme, svarUpa siddhe vicarI virAme, 2 Audio Audio Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra janma vavANIyA vi. saM. 1924 kArtika pUrNimA ravivAra dehavilaya-rAjakoTa vi. saM. 1957 caitra vada 5 maMgaLavAra Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 19 muM 18 mugaTamaNi ravajIbhAI devarAjanI pavitra janAbe, vavANiyA, mi. 2. 6-1-8-1942 vavANiyA baMdarathI vi. rAyacaMda vi. ravajIbhAI mahetAnA premapUrvaka praNAma mAnya karazojI. atre huM dharma- prabhAva vRttithI kuzaLa chuM. ApanI kuzaLatA cAhuM chuM. Apano divya premabhAvabhUSita patra mane maLyo, vAMcIne atyAnaMdArNavataraMga relAyA che; divya prema avalokana karIne parama smaraNa ApanuM UpajyuM che. AvA premI patro niraMtara maLavA vijJApanA che ane te svIkRta karavI Apane hastagata che. eTale ciMtA jevuM nathI. Ape mAgelA praznono uttara ahIM AgaLa ApI javAnI rajA lauM chuM. pravezakaH- ApanuM lakhavuM ucita che. sva svarUpa cItaratAM manuSya khacakAI jAya kharo, paraMtu sva svarUpamAM jyAre AtmasmRtino kiMcita bhAga bhaLe tyAre, nahIM to nahIM ja, Ama mAruM mata che. AtmasmRtino sAmAnya artha paNa Ama thAya che ke potAnI jUThI ApavaDAI cItaravI. anyathA AtmastutinuM upanAma pAme che, paraMtu kharuM lakhANa tema pAmatuM nathI; ane jyAre kharuM svarUpa Atmastuti gaNAya to pachI mahAtmAo prakhyAtimAM Ave ja kema ? mATe sva svarUpanI satyatA kiMcit ApanI mAgaNI uparathI jaNAvatAM ahIM AgaLa meM AMcako khAdho nathI, ane te pramANe karatAM nyAyapUrvaka huM doSita paNa thayelo nathI. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 134 zrImad rAjacaMdra - paMDita lAlAjI muMbaI nivAsInAM avadhAno saMbaMdhI Ape bahuye vAMcyuM haze. eo paMDitarAja aSTAvadhAna kare che, te hiMdaprasiddha che. A lakhanAra bAvana avadhAna jAheramAM eka vakhate karI cUkyo che; ane temAM te vijayavaMta UtarI zakyo che. te bAvana avadhAnaH- 1. traNa jaNa sAthe copATe ramyA javuM 1 2. traNa jaNa sAthe gaMjIphe ramyA javuM 1 3. eka jaNa sAthe zetaraMje ramyA javuM 1 4. jhAlaranA paDatA TakorA gaNatA javuM 1 5. saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ane bhAgAkAra manamAM gaNyA javuM 6. mALAnA pArAmAM lakSa ApI gaNatarI karavI 1 7. ATheka navI samasyAo pUrNa karavI 8 8. soLa navA viSayo vivAdakoe mAgelA vRttamAM ane viSayo paNa mAgelA - racatA javuM 16 9. grIka, aMgrejI, saMskRta, ArabI, laeNTina, urdU, gurjara, mareThI, baMgALI, maru, jADejI AdI soLa bhASAnA cArase zabdo anukrama vihInanA kartA karma sahita pAchA anukrama 16 1 2 sarita karI ApavA. vacce bIjAM kAma paNa karye javAM 10. vidyArthIne samajAvavo 11. keTalAka alaMkAranA vicAra Ama karelAM bAvana avadhAnanI lakhANa saMbaMdhe ahIM AgaLa pUrNAhuti thAya che. para A bAvana kAma eka vakhate manazaktimAM sAthe dhAraNa karavAM paDe che. vagara bhaNelI bhASAnA vikRta akSaro sukRta karavA paDe che. TUMkAmAM Apane kahI dauM chuM ke A saghaLuM yAda ja rahI jAya che. (haju sudhI koI vAra gayuM nathI.) AmAM keTaluMka mArmika samajavuM rahI jAya che. paraMtu dilagIra chuM ke te samajAvavuM pratyakSane mATe che. eTale ahIM AgaLa cItaravuM vRthA che. Apa nizcaya karo ke A eka kalAkanuM keTaluM kauzalya che ? TUMko hisAba gaNIe topaNa bAvana loka to eka kalAkamAM yAda rahyA ke nahIM ? soLa navA, ATha samasyA, soLa judI judI bhASAnA anukrama vihInanA ane bAra bIjAM kAma maLI eka vidvAne gaNatI karatAM mAnyuM hatuM ke 500 lokanuM smaraNa eka kalAkamAM rahI zake che. A vAta have ahIM AgaLa eTalethI ja patAvI daIe chIe. 3- tera mahinA thayAM deopAdhi ane mAnasika vyAdhinA paricayathI keTalIka zakti dAI mUkyA jevI ja thaI gaI che. (bAvana jevAM so avadhAna to haju paNa thaI zake che) nahIM to Apa game te bhASAnA so loko eka vakhata bolI jAo to te pAchA tevI ja rIte yAdImAM rAkhI bolI dekhADavAnI samarthatA A lakhanAramAM hatI. ane te mATe tathA avadhAnone mATe 'sarasvatIno avatAra' evuM upanAma A manuSyane maLeluM che. avadhAna e AtmazaktinuM kartavya mane svAnubhavathI jaNAyuM che. Apano prazna Avo che ke "eka kalAkamAM so loka smaraNabhUta rahI zake ?" tyAre teno mArmika khulAso uparanA viSayo karaze, ema jANI ahIM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 19 muM AgaLa jagA rokI nathI. Azcarya, AnaMda ane saMdehamAMthI have je Apane yogya lAge te grahaNa karo. 135 rU- mArI zI zakti che ? kaMI ja nathI. ApanI zakti adbhuta che. Apa mAre mATe Azcarya pAmo cho, tema huM Apane mATe AnaMda pAmuM chuM. Apa kAzIkSetra tarapha sarasvatI sAdhya karavA padhAranAra cho, Ama vAMcIne atyAnaMdamAM huM kuzaLa thayo chuM, vAruM ! Apa nyAyazAstra kayuM kaho cho ? gautama muninuM ke manusmRti, hiMdudharmazAstra, mitAkSarA, vyavahAra, mayUkha Adi prAcIna nyAyagraMtho ke hamaNAMnuM briTIza laoN prakaraNa ? Ano khulAso huM nathI samajyo. muninuM nyAyazAstra mukti prakaraNamAM jAya tema che. bIjA graMtho rAjya prakaraNamAM - "briTIzamAM mAThAM" jAya che- trIjA khAsa briTIzane ja mATe che, paraMtu te aMgrejI, tyAre have emAMthI Ape kone pasaMda karyu che ? te marma khullo thavo joIe, munizAstra ane prAcIna zAstra sivAya jo gaNyuM hoya to e abhyAsa kAzIno nathI. paraMtu maeNTrikayulezana pasAra thayA pachI muMbaI- pUnAno che, bIjAM zAstro samayAnukULa nathI. A Apano vicAra jANyA vinA ja vetaryuM che. paraMtu vetaravAmAM paNa eka kAraNa che. zuM ? to Ape sAthe aMgrejI vidyAbhyAsanuM lakhyuM che te, huM dhAruM chuM ke emAM kaMI Apa bhUlathApa khAtA hazo. muMbaI karatAM kAzI tarapha aMgrejI abhyAsa kaMI utkRSTa nathI, jyAre utkRSTa na hoya tyAre AdhuM pagaluM bharavAno hetu bIjo haze, Apa cItaro tyAre darzita thAya tyAM sudhI zaMkAgrasta chuM. 1. mane abhyAsa saMbaMdhI pUchyuM che, temAM khulAso je devAno che, te uparanI kalamanI samajaNaphera sudhI daI zakato nathI; ane je khulAso huM ApavAno chuM te dalIlothI ApIza. jJAnavardhaka samAnA taMtrIno upakAra mAnuM chuM, eo A anucarane mATe tasdI le che te mATe. A saghaLA khulAsA TUMkAmAM patAvyA che. vizeSa joIe to mAgo. ////////// Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 19 mahAnIti (vacana saptazatI) 1 satya paNa karuNAmaya bolavuM. 2 nirdoSa sthiti rAkhavI. 3 vairAgI hRdaya rAkhavuM. 4 darzana paNa vairAgI rAkhavuM. 5 DuMgaranI taLeTImAM vadhAre yoga sAdhavo. 9 bAra divasa patnIsaMga tyAgavo. 7 AhAra, vihAra, ALasa, nidrA ine vaza karavAM. 8 saMsAranI upAdhithI jema bane tema virakta thavuM. C sarva-saMgaupAdhi tyAgavI, 10 gRhasthAzrama vivekI karavo. 11 tattvadharma sarvajJanA vaDe prIta karavo. 12 vairAgya ane gaMbhIrabhAvathI besavuM. 1. juo AMka 27 tathA AMka 21mAM naM. 16 !!! Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa 19 muM http://www.ShrimadRajchandra.org DI zrImad rAjacaMdra vi. saM. 1943 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 13 saghaLI sthiti temaja. 14 http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM vivekI, vinayI ane priya paNa maryAdita bolavuM. 15 sAsa kartavya pahelAM vicAra rAkhavo. 16 pratyeka prakArathI pramAdane dUra karavo. 17 saghaLuM kartavya niyamita ja rAkhavuM. 18 zukla bhAvathI manuSyanuM mana haraNa karavuM. 19 zira jatAM paNa pratijJA bhaMga na karavI. 20 mana, vacana ane kAyAnA yogavaDe parapatnI tyAga. 21 vezyA, kumArI, vidhavAno temaja tyAga. 22 mana, vacana, kAcA avicAre vAparuM nahIM. 23 nirIkSaNa karuM nahIM. 24 hAvabhAvathI moha pAmuM nahIM. 25 vAtacIta karuM nahIM. 26 ekAMte rahuM nahIM. 27 stuti karuM nahIM. 28 ciMtavana karuM nahIM. 29 zRMgAra vAMcuM nahIM. 30 vizeSa prasAda lauM nahIM. 31 svAdiSTa bhojana lauM nahIM. 32 sugaMdhI dravya vAparuM nahIM. 33 snAna maMjana karuM nahIM. 34 35 kAma viSayane lalita bhAve yAcuM nahIM. 36 vIryano vyAghAta karuM nahIM. 37 vadhAre jaLapAna karuM nahIM. 38 kaTAkSa dRSTithI strIne nIrakhuM nahIM. 39 hasIne vAta karuM nahIM. (strIthI) 40 zRMgArI vastra nIrakhuM nahIM. 41 42 43 44 45 daMpatIsahavAsa sevuM nahIM. mohanIya sthAnakamAM rahuM nahIM. ema mahApuruSoe pALavuM. huM pALavA prayatnI chuM. lokaniMdAthI DaruM nahIM. rAjyamayathI trANuM nahIM. 46 asatya upadeza ApuM nahIM. 47 kriyA sadoSI karuM nahIM. 48 ahaMpada rAkhuM ke bhANuM nahIM. 49 samyaka prakAre vizva bhaNI dRSTi karuM. 50 niHsvArthapaNe viAra karuM, !!! Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org !!! 138 zrImad rAjacaMdra 51 anyane mohanI upajAve evo dekhAva karuM nahIM. para dharmAnurakta darzanathI vicaruM. 53 sarva prANImAM samabhAva rAkhuM. 54 krodhI vacana bhAkuM nahIM. 55 pApI vacana bhAkhuM nahIM. pa asatya AjJA bhAkhuM nahIM. 57 apathya pratijJA ApuM nahIM. 58 sRSTisauMdaryamAM moha rAkhuM nahIM. 59 sukha duHkha para samabhAva kare. 60 rAtribhojana karuM nahIM. 61 jemAMthI nazo, te sevuM nahIM. vara prANIne duHkha thAya evuM mRSA bhAkhuM nahIM. 63 atithinuM sanmAna karuM, 64 paramAtmAnI bhakti karuM. 65 pratyeka svayaMbudhane bhagavAna mAnuM. 66 tene dina prati pUja. 67 vidvAnone sanmAna ApyuM. 68 vidvAnothI mAyA karuM nahIM. 69 mAyAvIne vidvAna kahuM nahIM. 70 koI darzanane niMduM nahIM. 71 adharmanI stuti karuM nahIM. 72 73 ekapakSI matabheda bAMdhuM nahIM. ajJAna pakSane ArAdhuM nahIM. 74 AtmaprazaMsA icchuM nahIM. 75 pramAda koI kRtyamAM karuM nahIM. 76 mAMsAdika AhAra karuM nahIM. 77 78 tRSNAne zamAvuM. tApathI mukta thavuM e manojJatA mAnuM. 79 te manoratha pAra pADavA parAyaNa thavuM. 80 yogavaDe hRdayane zukla karavuM. 81 asatya pramANathI vAtapUrti karuM nahIM. 82 asaMbhavita kalpanA karuM nahIM. 83 loka ahita praNIta karuM nahIM. 84 jJAnInI niMdA karuM nahIM. 85 vairInA guNanI paNa stuti karuM. 86 vairabhAva koIthI rAkhuM nahIM. 87 mAtApitAne muktivATe caDhAvuM. 88 rUDI vATe temano badalo ApuM. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 139 89 temanI mithyA AjJA mAnuM nahIM. GO svastImAM samabhAvathI varta. 91 92 utAvaLo cAluM nahIM. 93 josabhera cAlu nahIM. 94 maroDathI cAlu nahIM. 95 ucchaMkhala vastra paheruM nahIM. 96 vastranuM abhimAna karuM nahIM. 97 vadhAre vALa rAkhuM nahIM. 98 capocapa vasA sajuM nahIM. 99 apavitra varA paheruM nahIM. 100 UnanAM vastra paheravA prayatna karuM. 101 rezamI vastrano tyAga kara 102 zAMta cAlathI cAluM. 103 khoTo bhapako karuM nahIM. 104 106 107 upadezakane dveSathI jouM nahIM. 105 dveSamAtrano tyAga karuM. rAgadRSTithI eke vastu ArAdhuM nahIM. vairInA satya vacanane mAna ApuM. 108 109 110 111 112 113 114 115 116 vALa rAkhuM nahI. (g0) 117 kacaro rAkhuM nahIM. 118 gAro karuM nahIM-AMgaNA pAse. 119 120 phaLiyAmAM asvacchatA rAkhuM nahIM. (sAdhu) phATela kapaDAM rAkhuM nahIM. (sAdhu) 121 aNagaLa pANI pIuM nahIM, 122 pApI jaLe nAThuM nahIM. 123 vadhAre jaLa hovuM nahIM. 124 vanaspatine du:kha ApuM nahIM. 125 asvacchatA rAkhe nahIM. 126 pahoranuM rAMdheluM bhojana karuM nahIM. !!! Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 127 128 http://www.ShrimadRajchandra.org rasendriyanI vRddhi karuM nahIM. zrImad rAjacaMdra roga vagara auSadhanuM sevana karuM nahIM. 129 viSayanuM auSadha khAuM nahIM. 130 khoTI udAratA sevuM nahIM. 131 kRpaNa thAuM nahIM. 132 AjIvikA sivAya koImAM mAyA karuM nahIM, 133 AjIvikA mATe dharma bodhuM nahIM. 134 vakhatano anupayoga karuM nahIM. 135 niyama vagara kRta sevuM nahIM. 136 pratijJA vrata toDuM nahIM. 137 138 139 140 satya vastunuM khaMDana karuM nahIM. tattvajJAnamAM zakti thAuM nahIM. tattva ArAdhatAM lokaniMdAthI DaruM nahIM. tattva ApatAM mAyA kare nahI. 141 svArthane dharma bhAkhuM nahIM. 142 cAre vargane maMDana karuM. 143 dharma vaDe svArtha pedA karuM nahIM. 144 145 dharma vaDe artha pedA karuM. jaDatA joIne Akroza pAmuM nahIM. 146 khedanI smRti ApyuM nahIM. 147 mithyAtvane visarjana kara 148 asatyane satya karuM nahIM. 149 zRMgArane uttejana ApuM nahIM. 150 152 153 hiMsA vaDe svArtha cAhuM nahIM. 151 sRSTino kheda vadhAruM nahIM. khoTI mohinI pedA karuM nahIM. vidyA vinA mUrkha rahyuM nahIM. 154 vinayane ArAdhI rahuM. 155 mAyAvinayano tyAga karuM. 156 adattAdAna lauM nahIM. 157 kleza karuM nahIM. 158 dattA anIti lau naDI 159 dukhI karIne dhana lauM nahIM. 160 khoTo tola toLuM nahIM. 161 khoTI sAkSI pUruM nahI. 162 khoTA sogana khAuM nahIM. 163 hAMsI karuM nahIM. 164 samabhAvathI mRtyune jouM. !! Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 165 motathI harSa mAnavo. 166 koInA motathI hasavuM nahIM. 167 videhI hRdayane karato jauM. 168 vidyAnuM abhimAna karuM nahIM. 169 guruno guru banuM nahIM. 170 apUjya AcAryane pUja nahIM. 171 172 173 174 175 khoTuM apamAna tene ApuM nahIM. akaraNIya vyApAra karuM nahIM. guNa vagaranuM vaktRtva sevuM nahIM. tattvajJa tapa akALika karuM nahIM. zAstra vAMcuM. 176 potAnA mithyA tarkane uttejana ApuM nahIM. 177 sarva prakAranI kSamAne cAhuM. 178 saMtoSanI prathAcanA kare 179 svAtmabhakti karuM. 180 sAmAnya bhakti karuM. 181 anupAsaka thAuM. 182 nirabhimAnI thAuM. 183 manuSya jAtino bheda na gaNuM. 184 jaDanI dayA khAuM. 185 vizeSathI nayana ThaMDAM karuM. 186 sAmAnyathI mitra bhAva rAkhuM. 187 pratyeka vastuno niyama karuM. 188 sAdA pozAkane cAhuM. 189 madhurI vANI bhAkhuM. 190 manovIratvanI vRddhi karuM, 191 pratyeka pariSaha sahana karuM. 192 AtmAne paramezvara mAnuM. 193 194 putrane tAre raste caDAvuM. (pitA icchA kare che.) khoTAM lADa laDAvuM nahIM. 195 malina rAkhuM nahIM. 196 avaLI vAtathI stuti karuM nahIM. 197 mohinIbhAve nIrakhuM nahIM. 198 putrInuM vezavALa yogya guNe karuM. " 199 samavaya jouM. 200 samaguNa jouM. 201 tAro siddhAMta truTe tema saMsAravyavahAra na calAvuM. 202 pratyekane vAtsalyanA upadezuM. 141 !!! Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 203 tattvathI kaMTALuM nahIM. 204 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vidhavA chuM. tArA dharmane aMgIkRta karuM. (vidhavA icchA kare che.) 205 suvAsI sAja sajuM nahIM. !!! 206 dharmakathA kara. 207 navarI rahuM nahIM. 208 tuccha vicAra para jaI nahIM. 209 sukhanI adekhAI karuM nahIM. 210 saMsArane anitya mAnuM. 211 zuddha brahmacaryanuM sevana karuM. 212 paraghera ja nahIM. 213 koI puruSa sAthe vAta karuM nahIM. 214 caMcaLatAthI cAlu nahIM. 215 216 tALI daI vAta kare nahIM. puruSalakSaNa rAkhuM nahIM. 217 koInA kahyAthI roSa AvuM nahIM. 218 tridaMDathI kheda mAnuM nahIM. 219 mohardaSTithI vastu nIrakhuM nahIM. 220 hRdayathI bIjuM rUpa rAkhuM nahIM. 221 saivyanI zuddha bhakti karu. (sAmAnya) 222 nItithI cAlu. 223 tArI AjJA toDuM nahIM. 224 avinaya karuM nahIM. 225 gaLyA vinA dUdha pIuM nahIM. 226 227 teM tyAga TharAvelI vastu upayogamAM lauM nahIM. pApathI jaya karI AnaMda mAnuM nahIM. 228 gAyanamAM vadhAre anurakta thauM nahIM. 229 niyama toDe te vastu khAuM nahIM. 230 gRhasauMdaryanI vRddhi karuM. 231 mArA sthAnanI icchA na karuM. 232 azuddha AhAra jaLa na lauM. (munitvabhAva) 233 kezalocana karuM. 234 pariSa pratyeka prakAre sahana karuM. 235 tattvajJAnano abhyAsa karuM. 236 kaMdamULanuM bhakSaNa na karuM. 237 238 239 koI vastu joI rAcuM nahIM. AjavikA mATe upadezaka thauM nahIM. (ra) tArA niyamane toDuM nahIM. 240 zrutajJAnanI vRddhi karuM. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 maM 143 241 tArA niyamanuM maMDana karuM. 242 rasagArava thauM nahIM. 243 kaSAya dhAruM nahIM. 244 baMdhana rAkhuM nahIM. 245 abrahmacarya sevuM nahI. 246 Atma parAtma samAna mAnuM. (2) 247 lIdho tyAga tyAnuM nahIM. 248 mRSA ita bhASaNa karuM nahIM. 249 koI pApa sevuM nahIM. 250 abaMdha pApa kSamAvuM. 251 252 kSamAvavAmAM mAna rAkhuM nahIM. (muni sAmAnya ha gurunA upadezane toDuM nahIM. 253 guruno avinaya karuM nahIM. 254 gurune Asane besuM nahIM. 255 256 257 koI prakAranI tethI mahattA bhogavuM nahIM. tethI zukla hRdaye tattvajJAnanI vRddhi karuM. manane sthitisthApaka rAkhuM, 258 vacanane rAmabANa rAkhuM. 259 kAyAne kUrmarUpa rAkhuM. 260 hRdayane bhramararUpa rAkhuM. 261 hRdayane kamaLarUpa rAkhuM. 6ra hRdayane paththararUpa rAkhuM. 293 hRdayane lIMburUpa rAkhuM. 264 hRdayane jaLarUpa rAkhuM. 265 hRdayane telarUpa rAkhuM. 66 hRdayane agnirUpa rAkhuM. 267 hRdayane AdarzarUpa rAkhuM. 68 hRdayane samudrarUpa rAkhuM. 69 vacanane amRtarUpa rAkhuM. 270 vacanane nidrArUpa rAkhuM. 271 vacanane tRSArUpa rAkhuM. 272 vacanane svAdhInarUpa rAkhuM. 273 kAyAne kamAnarUpa rAkhuM. 274 kAyAne caMcaLarUpa rAkhuM. 275 kAyAne niraparAdhI rAkhuM, 276 koI prakAranI cAhanA rAkhuM nahIM. (paramahaMsa) 277 tapasvI chuM; vanamAM tapazcaryA karyA karuM. (tapasvInI icchA) 278 zItaLa chAyA lauM chuM. !! Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 280 mAyAthI dUra rahyuM che. 281 prapaMcane tyAguM chuM. 282 283 284 285 286 http://www.ShrimadRajchandra.org 279 samabhAve sarva sukha saMpAdana karuM chuM. sarva tyAgavastune jANuM chuM. zrImad rAjacaMdra khoTI prazaMsA karuM nahIM. (muha bRha uMha gRha sAmAnya) khoTuM ALa ApuM nahIM. khoTI vastu praNIta karuM nahIM. kuTuMbakleza karuM nahIM. (gR0 u0) 287 abhyAkhyAna dhAruM nahIM. (sA0) 288 pithuna thauM nahIM. 289 asatyathI rAcuM nahIM. (ra) 290 khaDakhaDa hatuM nahIM. (strI) 291 kAraNa vinA moM malakAvuM nahIM. 292 koI veLA hatuM nahIM. 293 mananA AnaMda karatAM AtmAnaMdane cAhuM 294 sarvane yathAtathya mAna ApyuM. (gRhastha) 295 sthitino garva karuM nahIM. (gRta mu) 296 sthitino kheda karuM nahIM. 297 khoTo udyama karuM nahIM. 298 anudyamI rahuM nahIM. 299 khoTI salAha ApuM nahIM. (gRha) 300 pApI salAha ApuM nahIM. 301 nyAya viruddha kRtya karuM nahIM. (2-3) 302 khoTI AzA koIne ApuM nahIM. (gRha muLa bRta ) 303 asatya vacana ApuM nahIM. 304 satya vacana bhaMga karuM nahIM. 305 pAMca samitine dhAraNa karuM. (mu) 309 avinayathI besuM nahIM. 307 khoTA maMDaLamAM jauM nahIM. (0 mu) 308 vezyA sAmI dRSTi karuM nahIM. 309 enAM vacana zravaNa karuM nahIM. 310 vAjiMtra sAMbhaLuM nahIM. 311 312 ene vakhANuM nahIM. 313 vivAhavidhi pUrNa nahIM. manoramyamAM moha mAnuM nahIM. 314 kadharmI karuM nahIM. (gRha) 315 svArthe koInI AjIvikA toDuM nahIM. (gRha) 316 vadhabaMdhananI zikSA karuM nahIM. !!! Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 317 bhaya, vAtsalyathI rAja calAvuM. (rA0) 318 319 320 niyama vagara vihAra karuM nahIM. (mu) viSayanI smRtie dhyAna dharyA vinA rahuM nahIM. (muLa gR0 braja u0) viSayanI vismRti ja karuM. (muha gR bR0 G) 321 sarva prakAranI nIti zIkhuM, (muLa gR bRha go) 322 bhayabhASA bhAkhuM nahIM. 323 apazabda boluM nahIM. 324 koIne zikhaDAvuM nahIM. 325 asatya marma bhASA bhAkhuM nahIM. 326 lIdhelo niyama karNopakarmI rIte to nahIM. 327 328 329 330 331 332 pUMThacauya karuM nahIM. atithino tiraskAra karuM nahIM. (gR0 uo) gupta vAta prasiddha karuM nahIM. (gRha go) prasiddha karavA yogya gupta rAkhuM nahIM. vinA upayoge dravya raLuM nahIM. (gR0 uo %00) ayogya karAra karAvuM nahIM. (gR0) 333 vadhAre vyAja lauM nahIM. 334 335 339 339 338 hisAbamAM bhulAvuM nahIM. sthUla hiMsAthI AjIvikA calAvuM nahIM. dravyano khoTo upayoga karuM nahIM. nAstikatAno upadeza ApuM nahIM. (u) vayamAM paraNuM nahIM. (gRha) 339 vaya pachI paraNuM nahIM. 340 vaya pachI strI bhogavuM nahIM. 341 vayamAM strI bhogavuM nahIM. 342 kumArapatnIne bolAvuM nahIM. 343 paraNIya para abhAva lAvuM nahIM. 344 vairAgI abhAva gaNuM nahIM. (gRta mu0) 345 kaDavuM vacana kahuM nahIM. 346 hAtha ugAmuM nahIM. 347 ayogya sparza karuM nahIM. 348 bAra divasa sparza karuM nahIM. 349 ayogya Thapako ApuM nahIM. 350 rajasvalAmAM bhogavuM nahIM. 351 RtudAnamAM abhAva ANuM nahI. 352 zRMgArabhakti sevuM nahIM. 353 sarva para e niyama, nyAya lAgu karuM. 354 niyamamAM khoTI dalIlathI chUTuM nahIM. 145 !!! Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 355 khoTI rIte caDhAvuM nahIM. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 356 divase bhoga bhogavuM nahIM. 357 divase sparza karuM nahIM. 358 avabhASAe bolAvuM nahIM. 359 koInuM vrata bhaMgAvuM nahIM. 360 jhAjhe sthaLe bhaTakuM nahIM. 361 svArtha bahAne koIno tyAga mukAvuM nahIM. 362 kriyAzALIne niMduM nahIM. 393 nagna citra nihALuM nahIM. 364 pratimAne niMduM nahIM. 365 pratimAne nIrakhuM nahIM. 366 pratimAne pUchyuM. (kevaLa gRhastha sthitimAM) 367 pApathI dharma mAnuM nahIM. (sarva) 368 satya vahevArane choDuM nahIM. (sarva) 369 chaLa karuM nahIM. 370 nagna suuM nahIM. 371 nagna nAThuM nahIM. 372 AchAM lUgaDAM paheruM nahIM. 393 jhAjhA alaMkAra paheruM nahIM. 374 amaryAdAthI cAlu nahIM. 375 utAvaLe sAde boluM nahIM. 376 pati para dAba rAkhuM nahIM. (strI) 377 tuccha saMbhoga bhogavavo nahIM. (gR0 0) 378 khedamAM bhoga bhogavavo nahIM. 379 sAyaMkALe bhoga bhogavavo nahIM. 380 sAyaMkALe jamavuM nahIM. 381 aruNodaye bhoga bhogavavo nahIM. 382 UMghamAMthI UThI bhoga bhogavavo nahIM. 383 UMghamAMthI UThI jamavuM nahIM. 384 zaucakriyA pahelAM koI kriyA karavI nahIM. 385 386 387 388 389 390 391 392 kriyAnI kAMI jarUra nathI. (paramahaMsa) dhyAna vinA ekAMte raDuM nahIM. (muLa gR bRta uo to) laghuzaMkAmAM tuccha thAuM nahIM. dIrdhazaMkAmAM vakhata lagADuM nahIM. Rtu RtunA zarIradharma sAcavuM (gRha) AtmAnI ja mAtra dharmakaraNI sAcavuM. (mu) ayogya mAra, baMdhana karuM nahIM. AtmasvataMtratA khouM nahIM. (mu gR bR) !!! Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 maM 147 393 394 395 396 baMdhanamAM paDyA pahelAM vicAra karuM, (sA) pUrvita bhoga saMbhAruM nahIM. (mu gR) ayogya vidyA sAdhuM nahIM. (muLa gR0 bra0 u0) bodhuM paNa nahIM. 397 vaNa khapanI vastu lauM nahIM. 398 nADuM nahIM. (mu) 399 dAtaNa karuM nahIM. 408 409 410 sarvasaMga parityAga karuM. (paramahaMsa) 411 412 413 414 tapane vecuM nahIM. (gRha ba) 415 416 417 418 419 400 saMsArasukha cAhuM nahIM. 401 402 403 404 nIti vinA saMsAra bhogavuM nahIM. (ga) prasiddha rIte kuTilatAthI bhoga varNavuM nahIM. (p) virahagraMtha UMcuM nahIM. (muLa gR bRta ) ayogya upamA ApuM nahIM. (muha gRha bRha ) 405 svArtha mATe krodha karuM nahIM. mu 200 406 vAdayaza prApta karuM nahIM. (u) 407 apavAdathI kheda karuM nahIM. dharmadravyano upayoga karI zakuM nahIM. (gR0) dazAMza ke - dharmamAM kADhuM. (gR0) tAro bodhelo mAro dharma visAruM nahIM. (sarva) svapnAnaMdakheda karuM nahIM. AjIvika vidyA sevuM nahIM. (mu0) be vakhatathI vadhAre jamuM nahIM. (gRva muru bru u) strI bheLo jamuM nahIM. (gU G) koI sAthe jamuM nahIM. (sa) paraspara kavaLa ApuM nahIM, lauM nahIM. (sa0) vadhAre ochuM pathya sAdhana karuM nahIM, (sa) 420 nIrAgInAM vacanone pUjyabhAve mAna ApyuM. 421 nIrAgI graMtho vAMcuM. 422 tattvane ja grahaNa karuM. 423 424 nirmAlya adhyayana karuM nahIM. vicArazaktine khIlavuM. 425 jJAna vinA tAro dharma aMgIkRta karuM nahIM. 426 ekAMtavAda laI nahIM. 427 nIrAtrI adhyayano murkha karuM. 428 dharmakathA zravaNa karuM. 429 niyamita kartavya cUkuM nahIM. 430 aparAdhazikSA toDuM nahIM. !!! Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 148 zrImad rAjacaMdra 431 yAcakanI hAMsI karuM nahIM. 432 satpAtre dAna ApyuM. 433 dInanI dayA khAuM. 434 duHkhInI hAMsI karuM nahIM. 435 kSamApanA vagara zayana karuM nahIM. 436 ALasane uttejana ApuM nahIM. 437 sRSTikrama viruddha karma karuM nahIM, 438 auzayyAno tyAga karyuM. 439 nivRtti sAdhana e vinA saghaLuM tyAguM chuM. 440 marmalekha karuM nahIM. 441 para duHkhe dAjhuM. 442 aparAdhI para paNa kSamA karuM. 443 ayogya lekha lakhuM nahIM. 444 AzuprajJano vinaya jALavuM, 445 446 dharmakartavyamAM dravya ApatAM mAyA na karuM. namra vIratvathI tattva bodhuM. 447 paramahaMsanI hAMsI karuM nahIM. 448 Adarza jouM nahIM. 449 AdarzamAM joI hatuM nahIM. 450 pravAhI padArthamAM moDhuM jouM nahIM. ayogya chabI paDAvuM nahIM. 451 chabI paDAvuM nahIM. 452 453 adhikArano geraupayoga karuM nahIM. 454 khoTI hA kahuM nahIM. 455 klezane uttejana ApyuM nahIM. 456 niMdA karuM nahIM. 457 kartavya niyama cUkuM nahIM. dinacaryAno geraupayoga karuM nahIM. uttama zaktine sAdhya karyu. 458 459 450 zakti vagaranuM kRtya karuM nahIM. 461 dezakALAdine oLakhuM. 46ra kRtyanuM pariNAma jouM. 463 koIno upakAra oLavuM nahIM. 464 mithyA stuti karuM nahIM. 465 khoTA deva sthApuM nahIM. 466 kalpita dharma calAvuM nahIM. 467 sRSTibhAvane adharma kahuM nahIM. 468 sarva zreSTha tattva locanadAyaka mAnuM. !! Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 mAnatA mAnuM nahIM http://www.ShrimadRajchandra.org 470 ayogya pUjana karuM nahIM. 471 rAtre zItaLa jaLathI nAThuM nahIM. 472 divase traNa vakhata nAhuM nahIM. 473 mAnanI abhilASA rAkhuM nahIM. 474 AlApAdi sevuM nahIM. 475 bIjA pAse vAta karuM nahIM. 47 TraMka lakSa rAkhuM nahIM. varSa 20 muM 149 477 unmAda sevuM nahIM. 478 raudrAdi rasano upayoga karuM nahIM. 479 zAMta rasane niMduM nahIM. 480 satkarmamAM ADo AvuM nahI. (muLa guja 481 pAcho pADavA prayatna karuM nahIM. 482 mithyA haTha lauM nahIM. 483 avAcakane duHkha ApuM nahIM. 484 khoDIlAMnI sukhazAMti vadhAruM 485 nItizAstrane mAna ApuM. 486 hiMsaka dharmane vaLaguM nahIM. 487 488 anAcArI dharmane vaLaguM nahIM. mithyAvAdIne vaLaguM nahIM. 489. zRMgArI dharmane vaLaguM nahIM. 490 ajJAna dharmane vaLaguM nahIM. 491 kevaLa brahmane vaLaguM nahIM. 492 493 494 kevaLa upAsanA sevuM nahIM. niyatavAda sevuM nahIM. bhAvai sRSTi anAdi anaMta kahuM nahIM, 495 dravye sRSTi sAdiaMta kahuM nahIM. puruSArthane niMduM nahIM. 496 497 niSpApIne caMcaLatAthI chavuM nahIM. 498 zarIrano bharUMso karuM nahIM. 499 ayogya vacane bolAvuM nahIM. 500 AjIvikA arthe nATaka karuM nahIM. 501 mA, bahenathI ekAMte rahe nahIM, para pUrva snehIone tyAM AhAra levA javuM nahIM. 503 tattvadharmaniMdaka para paNa roSa dharavo nahIM. 504 dhIraja mUkavI nahIM. 505 caritrane adbhuta karavuM. 506 vijaya, kIrti, yaza sarvapakSI prApta karavAM. !!! Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 http://www.ShrimadRajchandra.org 507 koIno gharasaMsAra toDavo nahIM. zrImad rAjacaMdra 508 aMtarAya nAkhavI nahIM 509 zukla dharma khAMDavo nahIM. 510 niSkAma zIla ArAdhavuM. 511 tvarita bhASA bolavI nahIM. 512 pApagraMtha graMtha nahIM. 513 saura samaya mauna rahe, 514 viSaya samaya mauna rahuM. 515 kleza samaya mauna rahuM. 516 jaLa pItAM mauna rahuM. 517 jamatAM mauna rahuM. 518 pazupaddhati jaLapAna kare nahIM. 519 520 pa21 parara para3 kUdako mArI jaLamAM paDuM nahIM. UMdhuM thayana karuM nahIM. be puruSa sAthe sUvuM nahIM. be strIe sAthe sUvuM nahIM. smazAne vastumAtra cAkhuM nahIM. 524 zAstranI AzAtanA karuM nahIM. 525 guru AdikanI tema ja. parava svArthe yoga, tapa sAdhuM nahIM. 527 dezATana kara. 528 dezATana karuM nahIM. pa29 comAse sthiratA karuM, 530 sabhAmAM pAna khAu nahIM. 531 532 svastrI sAthe maryAdA sivAya pharuM nahIM. bhUlanI vismRti karavI nahIM 533 kaM0 kalAla, sonInI dukAne besavuM nahIM. 534 kArIgarane tyAM (gurutve) javuM nahIM. 535 tamAku sevavI nahIM. 536 sopArI be vakhata khAvI. 537 goLa kUpamAM nAhavA paDuM nahIM. 538 nirAzritane Azraya ApuM. 539 samaya vinA vyavahAra bolavo nahIM. 540 putra lagna karuM. 541 putrI lagna karu. 542 punarlagna karuM nahIM. 543 putrIne bhaNAvyA vagara rahuM nahIM. 544 strI vidyAzALI zodhuM, karuM. !!! Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 151 545 teone dharmapATha zikhaDAvuM. 546 pratyeka gRhe zAMti virAma rAkhavAM. 547 upadezakane sanmAna ApuM. 548 549 anaMta guNadharmathI bharelI sRSTi che ema mAnuM. koI kALe tattva vaDe karI duniyAmAMthI duHkha jaze ema mAnuM, 550 dakha ane kheda bhramaNA che, 551 mANasa cAhe te karI zake. 552 zaurya, buddhi i0 no sukhada upayoga karuM. 553 koI kALe mane duHkhI mAnuM nahIM. 554 sRSTinAM du:kha pranAthana karuM, 555 sarva sAdhya manoratha dhAraNa karuM. 556 pratyeka tattvajJAnIone paramezvara mAnuM. 557 pratyekanuM guNatattva grahaNa karuM, 558 pratyekanA guNane praphullita karuM. papa9 kuTuMbane svarga banAvuM. 560 sRSTine svarga banAvuM to kuTuMbane mokSa banAvuM. 51 tattvArthe sRSTine sukhI karatAM huM svArtha ardhuM. 562 sRSTinA pratyeka (-) guNanI vRddhi karuM. 563 sRSTinA dAkhala thatAM sudhI pApa puNya che ema mAnuM. 564 e siddhAMta tattvadharmano che; nAstikatAno nathI ema mAnuM. hRdaya zokita kare nahIM. 565 56 vAtsalyatArthI vairIne paNa vaza karyu. 567 tuM je kare che temAM asaMbhava na mAnuM. 568 zaMkA na karuM; uthApuM nahIM; maMDana karuM. pa69 rAjA chatAM prajAne tAre raste caDAvuM. 570 pApIne apamAna AvuM. 571 nyAyane cAhuM, varte. 572 guNanidhine mAna ApuM. 573 tAro rasto sarva prakAre mAnya rAkhuM. 574 dharmAlaya sthApuM. 575 vidyAlaya sthApuM. 576 nagara svaccha rAkhuM. 577 vadhAre kara nAkhuM nahIM. 578 prajA para vAtsalyatA dharAvuM. 579 580 581 582 koI vyasana sevuM nahIM. be strI paraNuM nahIM. tattvajJAnanA prAyojanika abhAve bIjI paraNuM te apavAda. be ( ) para samabhAve jouM. !!! Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 152 583 sevaka tattvajJa rAkhuM. 584 ajJAna kriyA tajI dauM. 585 jJAna kriyA sevavA mATe. 586 kapaTane paNa jANavuM. 587 asUyA sevuM nahIM. 58 dharma AjJA sarvathI zreSTha mAnuM chuM. 589 sadgati dharmane ja sevIza. 590 siddhAMta mAnIza, praNIta karIza. 591 592 593 dharma mahAtmAone sanmAna daIza. jJAna vinA saghaLI yAcanAo tyAguM chuM. vizvAcArI yAcanA sevuM chuM. 54 caturmAse pravAsa karuM nahIM. 595 jenI teM nA kahI te mATe zodhuM ke kAraNa mAguM nahIM. 596 dehaghAta karuM nahIM. 597 vyAyAmAdi sevIza. 598 pauSadhAdika vrata sevuM chuM. bAMdhelo Azrama sevuM chuM. akaraNIya kriyA, jJAna sAdhuM nahIM. pApa vyavahAranA niyama bAMdhuM nahIM. 599 900 601 602 903 rAtre kSaurakarma karAvuM nahIM. 604 ThAMsoThAMsa soDa tANuM nahIM. dhRtaramaNa karuM nahIM. 909 607 608 SOC 605 ayogya jAgRti bhogavuM nahIM. rasasvAde tanadharma mithyA karuM nahIM. ekAMta zArIrika dharma ArAdhuM nahIM. aneka deva pUjuM nahIM. guNastavana sarvottama gaNuM. 610 sadguNanuM anukaraNa karuM 611 zRMgArI jJAtA prabhu mAnuM nahIM. 612 sAgara pravAsa karuM nahIM. 613 Azrama niyamone jANuM. 614 kSArakarma niyamita rAkhavuM. 615 jvarAdikamAM snAna karavuM nahIM. 616 jaLamAM DUbakI mAravI nahI. 617 618 619 620 kRSNAdi pApa lezmAno tyAga karuM chuM. samyaka samayamAM apadhyAnano tyAga karuM chuM. nAmabhakti sevIza nahIM. UbhA UbhA pANI pIuM nI !! Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 153 6ra1 AhAra aMte pANI pIuM nahIM. varara cAlatAM pANI pIuM nahIM. 6ra3 rAtre gaLyA vinA pANI pIuM nahIM. 64 micchA bhASaNa karuM nahIM. 65 satzabdone sanmAna ApyuM. karava ayogya AMkhe puruSa nIrakhuM nahIM. kara7 ayogya vacana bhAkhe nahIM. 68 uMghADe zire besuM nahIM. 629 vAraMvAra avayavo nIrakhuM nahIM. 930 svarUpanI prazaMsA karuM nahIM. 631 kAyA para gUddhabhAve rAcuM nahIM. 632 bhAre bhojana karuM nahIM. 633 tIvra hRdaya rAkhuM nahIM. 634 mAnArthe nRtya kare nahIM. 635 kIrtyarthe puNya karuM nahIM. 636 kalpita kathArdaSTAMta satya kahyuM nahIM. 637 ajANI vATe rAtre cAluM nahIM. 638 zaktino geraupayoga karuM nahIM. 639 strIpakSe dhana prApta karuM nahIM. 540 vaMdhyAne mAtRbhAve satkAra dauM, 641 amRtadhana laI nahIM. 642 vaLadAra pAghaDI bAMdhuM nahIM. 643 vaLadAra caloTho paheruM nahIM. 646 647 648 649 650 651 nirdhanAvasthAno zoka karuM nahIM. upara paraduHkhe harSa dharuM nahIM. 653 jema bane tema dhavaLa vastra sarja 654 divase tela nAMkhuM nahIM. 644 malina vastra paheruM. 645 mRtyu pAchaLa rAgathI rouM nahIM. vyAkhyAnazaktine ArAdhuM. dharma nAme klezamAM paDuM nahIM. tArA dharma mATe rAjadvAre kesa mUkuM nahIM. bane tyAM sudhI rAjadvAre caDhuM nahIM. zrImaMtAvasthAe vi0 zALAthI karuM. !!! 655 strIe rAtre tela nAMkhavuM nahIM. 656 pApaparva sevuM nahIM. 657 dharmI, suyazI eka kRtya karavAno manoratha dharAvuM chuM. 658 gALa sAMbhaLuM paNa gALa dauM nahIM. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zukla ekAMtanuM niraMtara sevana karuM chuM. sarva dhAka meLApamAM ja nahIM. 659 990 661 jhADa taLe rAtre zayana karuM nahIM. vara kUvA kAMThe rAtre besuM nahIM. 663 664 aikya niyamane to nahIM. tana, mana, dhana, vacana ane AtmA samarpaNa karuM chuM. upa mithyA paradravya tyAga che. Da ayogya zayana tyAguM chuM. 67 ayogya dAna tyAguM chuM. GaGa buddhinI vRddhinA niyamo tajuM nahIM. 66 dAsatva-parama-lAbha tyAguM chuM. 990 dharmapUrtatA tyAguM chuM. 671 mAyAthI nivartI chuM. 672 pApamukta manoratha smRta karuM chuM. 673 vidyAdAna detAM chala tyAguM chuM. 674 saMtane saMkaTa ApuM nahIM. 675 ajANyAne rasto batAvuM. 676 be bhAva rAkhuM nahIM. 677 vastumAM seLabheLa karuM nahIM. 578 679 580 681 682 683 684 jIvahiMsaka vyApAra karuM nahIM. nA kahelAM athANAdika sevuM nahIM. eka kuLamAM kanyA ApuM nahIM, lauM nahIM. sAmA pakSanAM sagAM svadharmI ja khoLIza. dharmakartavyamAM utsAhAdino upayoga karIza. AjIvikA arthe sAmAnya pApa karatAM paNa kaMpato jaIza. dharmamitramAM mAyA ramuM nahIM. 65 caturthI dharma vyavahAramAM bhUlIza nahIM. satyavAdIne sahAyabhUta thaIza. dhUrta tyAgane tyAguM chuM. prANI para kopa karavo nahIM. 686 687 688 689 vastunuM tattva jANavuM. 690 stuti, bhakti, nityakarma visarjana karuM nahIM. 691 anartha pApa karuM nahIM. 692 ArabhopAdhi tyAguM chuM. 693 kusaMga tyAguM chuM. 694 moha tyAguM chuM. 695 696 doSanuM prAyazcita karIza. prAyazcittAdikanI vismRti nahIM karuM. !! Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 697 saghaLA karatAM dharmavarga priya mAnIza. 698 tAro dharma trikaraNa zuddha sevavAmAM pramAda nahIM karuM. 699 700 //////// 155 20 ekAMtavAda e ja jJAnanI apUrNatAnI nizAnI, he vAdIo ! mane tamAre mATe darzAve che, kAraNa 'zikhAu' kavio kAvyamAM jema tema khAmI dAbavA ja' zabdano upayoga kare che, tema, tame paNa 'ja' eTale 'nizcayatA', 'zikhAuM" jJAna vaDe kaho cho, mAro mahAvIra ema koI kALe kahe nahIM; e ja enI satkavinI peThe camatkRti che !!! 1 vacanAmRta 1 A to akhaMDa siddhAMta mAnajo ke saMyoga, viyoga, sukha, du:kha, kheda, AnaMda, aNarAga, anurAga ityAdi yoga koI vyavasthita kAraNane laIne rahyA che. 2. ekAMta bhAvI ke ekAMta nyAyadoSane sanmAna na Apajo. 3 koIno paNa samAgama karavA yogya nathI chatAM jyAM sudhI tevI dazA na thAya tyAM sudhI satpuruSano samAgama avazya sevavo ghaTe che. 4 je kRtyamAM pariNAme duHkha che tene sanmAna ApatAM prathama vicAra karo, 5 koIne aMtaHkaraNa Apazo nahIM, Apo tenAthI bhinnatA rAkhazo nahIM; bhinnatA rAkho tyAM aMtaHkaraNa ApyuM te na ApyA samAna che. 6 eka bhoga bhogave che chatAM karmanI vRddhi nathI karato, ane eka bhoga nathI bhogavato chatAM karmanI vRddhi kare che; e AzcaryakAraka paNa samajavA yogya kathana che. 7 yogAnuyoge baneluM kRtya bahu siddhine Ape che. 8 ApaNe jenAthI paTaMtara pAmyA tene sarvasva arpaNa karatAM aTakazo nahIM. huM to ja lokApavAda sahana karavA ke jethI te ja loko pote karelA apavAdano punaH pazcAttApa kare. 10 hajAro upadezavacano, kathana sAMbhaLavA karatAM temAMnAM thoDAM vacano paNa vicAravAM te vizeSa kalyANakArI che. 11 niyamathI kareluM kAma tvarAthI thAya che, dhArelI siddhi Ape che; AnaMdanA kAraNarUpa thaI paDe che. 12 jJAnIoe ekatra karelA adbhuta nidhinA upabhogI thAo. 13 strIjAtimAM jeTaluM mAyAkapaTa che teTaluM bhoLapaNuM paNa che. 14 paThana karavA karatAM manana karavA bhaNI bahu lakSa Apajo. 15 mahApuruSanAM AcaraNa jovA karatAM tenuM aMtaHkaraNa jovuM e vadhAre parIkSA che. 16 vacanasaptazatI' punaH punaH smaraNamAM rAkho. 1. sAtaso mahAnIti, juo aMka 19 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 17 mahAtmA thavuM hoya to upakArabuddhi rAkho; satpuruSanA samAgamamAM raho; AhAra, vihArAdimAM alubdha ane niyamita raho; satzAstranuM manana karo; UMcI zreNImAM lakSa rAkho. 18 e ekke na hoya to samajIne AnaMda rAkhatAM zIkho. 19 vartanamAM bAlaka thAo, satyamAM yuvAna thAo, jJAnamAM vRddha thAo. 20 rAga karavo nahIM, karavo to satpuruSa para karavo; dveSa karavo nahIM, karavo to kuzIla para karavo. 1 anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMtavIryathI abheda evA AtmAno eka paLa paNa vicAra karo. 22 manane vaza karyuM teNe jagatane vaza karyuM. 3 A saMsArane zuM karavo ? anaMta vAra thayelI mAne Aje strIrUpe bhogavIe chIe. 24 nigraMthatA dhAraNa karatAM pahelAM pUrNa vicAra karajo; e laIne khAmI ANavA karatAM alpAraMbhI thajo. 5 samartha puruSo kalyANanuM svarUpa pokArI pokArIne kahI gayA; paNa koI viralAne ja te yathArtha samajAyuM. ra6 strInA svarUpa para moha thato aTakAvavAne vagara tvacAnuM tenuM rUpa vAraMvAra ciMtavavA yogya che. 27 kupAtra paNa satpuruSanA mukelA hastathI pAtra thAya che, jema chAzathI zuddha thayelo somala zarIrane nIrogI kare che. 28 AtmAnuM satyasvarUpa eka zuddha saccidAnaMdamaya che, chatAM bhrAMtithI bhinna bhAse che, jema trAMsI AMkha karavAthI caMdra be dekhAya che. 29 yathArtha vacana grahavAmAM daMbha rAkhazo nahIM ke ApanArano upakAra oLavazo nahIM. 33 ame bahu vicAra karIne A mULatattva zodhyuM che ke,-gupta camatkAra ja sRSTinA lakSamAM nathI. 31 raDAvIne paNa baccAMnA hAthamAM rahelo somala laI levo. 32 nirmaLa aMtaHkaraNathI AtmAno vicAra karavo yogya che. 33 jyAM 'huM' mAne che tyAM 'tuM' nathI; jyAM 'tuM' mAne che tyAM 'tuM' nathI. 34 he jIva ! have bhogathI zAMta thA, zAMta. vicAra to kharo ke emAM kayuM sukha che ? 35 bahu kaMTALIne saMsAramAM rahIza nahIM. 36 saMjJAna ane sIlane sAthe doraje. 37 ekathI maitrI karIza nahIM, kara to AkhA jagatathI karaje. 38 mahA sauMdaryathI bharelI devAMganAnA krIDAvilAsa nirIkSaNa karatAM chatAM jenA aMtaHkaraNamAM kAmathI vizeSa vizeSa virAga chUTe che tene dhanya che, tene trikALa namaskAra che. 39 bhoganA vakhatamAM yoga sAMbhare e haLukarmInuM lakSaNa che. 40 ATaluM hoya to huM mokSanI icchA karato nathIH AkhI sRSTi sIlane seve, niyamita AyuSya, nIrogI zarIra, acaLa premI premadA, AjJAMkita anucara, kuLadIpaka putra, jIvanaparyaMta bAlyAvasthA, AtmatattvanuM ciMtavana. 41 ema koI kALe thavAnuM nathI, mATe huM to mokSane ja icchuM chuM. 42 sRSTi sarva apekSAe amara thaze ? 43 koI apekSAe huM ema kahuM chuM ke sRSTi mArA hAthathI cAlatI hota to bahu vivekI dhoraNathI paramAnaMdamAM virAjamAna hota. 1. pAhI gupta camatkArano Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 44 zukla ninAvasthAne huM bahu mAnya karuM chuM, 45 sRSTilIlAmAM zAMtabhAvathI tapazcaryA karavI e paNa uttama che. 46 ekAMtika kathana kathanAra jJAnI na kahI zakAya. 47 zukla aMtaHkaraNa vinA mArAM kathanane koNa dAda Apaze ? 48 jJAtaputra bhagavAnanA kaMthananI ja balihArI che, 157 49 huM tamArI mUrkhatA para hasuM chuM ke - nathI jANatA gupta camatkArane chatAM gurupada prApta karavA mArI pAse kAM padhAro ja 50 aho ! mane to kRtaghnI ja maLatA jaNAya che, A kevI vicitratA che ! 51 mArA para koI rAga karo tethI huM rAjI nathI, paraMtu kaMTALo Apazo to huM stabdha thaI jaIza ane e mane posAze paNa nahIM. para huM kahuM chuM ema koI karazo ? mAruM kaheluM saghaLuM mAnya rAkhazo ? mArAM kahelAM dhAkaDe dhAkaDa paNa aMgIkRta karazo ? hA hoya to ja he satpuruSa ! tuM mArI icchA karaje. ize. 53 saMsArI jIvoe potAnA lAbhane mATe dravyarUpe mane hasato ramato manuSya lIlAmaya karyo ! 54 devadevInI tuSamAnatAne zuM karIzuM ? jagatanI tuSamAnatAne zuM karIzuM ? tuSamAnatA satpuruSanI 55 huM saccidAnaMda paramAtmA chuM. padma ema samajo ke tame tamArA AtmAnA hita mATe paravaravAnI abhilASA rAkhatA chatAM ethI nirAzA prApta thaI to te paNa tamAruM Atmahita ja che. 57 tamArA zubha vicAramAM pAra paDo; nahIM to sthira cittathI pAra paDyA cho ema samajo. 58 jJAnIo aMtaraMga kheda ane harSathI rahita hoya che. 59 jyAM sudhI te tattvanI prApti nahIM thAya tyAM sudhI mokSanI tAtparyatA maLI nathI. 60 niyama pALavAnuM dRDha karatAM chatAM nathI paLato e pUrvakarmano ja doSa che ema jJAnIonuM kahevuM che. 61 saMsArarUpI kuTuMbane ghera ApaNo AtmA paroNA dAkhala che. kara e ja bhAgyazAlI ke je dubhAgyazAlInI dayA khAya che. 63 zubha dravya e zubha bhAvanuM nimitta maharSio kahe che. 64 sthira citta karIne dharma ane zukla dhyAnamAM pravRtti karo. 65 parigrahanI mUrdhA pApanuM mULa che. 66 je kRtya karavA vakhate vyAmohasaMyukta khedamAM cho, ane pariNAme paNa pastAo cho, to te nRtyane pUrvakarmano doSa jJAnIo kahe che. 67 jaDabharata ane janaka videhInI dazA mane prApta thAo. 68 satpuruSanA aMtaHkaraNe Acaryo kivA kahyo te dharma. 69 aMtaraMga mohagraMthi jenI gaI te paramAtmA che, 70 vrata laIne ullAsita pariNAme bhAMgazo nahIM. 71 ekaniSThAe jJAnInI AjJA ArAdhatAM tattvajJAna prApta thAya che. kara kriyA e karma, upayoga e dharma, pariNAma e baMdha, bhrama e mithyAtva, brahma te AtmA ane zaMkA e ja zalya che. zokano saMbhAravo nahIM; A uttama vastu jJAnIoe mane ApI. 73 jagata jema che tema tattvajJAnanI dRSTie juo. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 74 zrI gautamane cAra veda paThana karelA jovAne zrImat mahAvIra svAmIe samyanetra ApyAM hatAM. 75 bhagavatImAM kahelI 'pudgala nAmanA parivrAjakanI kathA tattvajJAnIonuM kaheluM suMdara rahasya che. 76 vIranAM kahelAM zAstramAM sonerI vacano chUTaka chUTaka ane gupta che. 77 samyanetra pAmIne tame game te dharmazAstra vicAro topaNa Atmahita prApta thaze. 78 kudarata, A tAro prabala anyAya che ke mArI dhArelI nItie mAro kAla vyatIta karAvatI nathI ! (kudarata te pUrvitakarma 79 mANasa paramezvara thAya che ema jJAnIo kahe che. 80 uttarAdhyayana nAmanuM jainasUtra tattvadRSTie punaH punaH avaloko. 81 jIvatAM marAya to pharI maravuM na paDe evuM maraNa icchavA yogya che. dara kRtaghnatA jevo eke mahA doSa mane lAgato nathI. 83 jagatamAM mAna na hota to ahIM ja mokSa hota ! 84 vastune vastugate juo. 85 dharmanuM mULa vi che. 86 tenuM nAma vidyA ke jenAthI avidyA prApta na thAya. 87 vIranA eka vAkyane paNa samajo. 88 ahaMpada, kRtaghnatA, utsutraprarUpaNA, avivekadharma e mAThI gatinAM lakSaNo che. 89 strInuM koI aMga lezamAtra sukhadAyaka nathI chatAM mAro deha bhogave che. 90 dera ane dehArthamamatva e mithyAtva lakSaNa che. 91 abhinivezanA hRdayamAM utsUtrarUpaNA na thAya tene huM mahAbhAgya, jJAnIonA kahevAthI kahuM chuM, hara syAdavAda zailIe jotAM koI mata asatya nathI. 93 svAdano tyAga e AhArano kharo tyAga jJAnIo kahe che. 94 abhiniveza jevuM ekke pAkhaMDa nathI. 95 A kALamAM ATaluM vadhyu- jhAjhA mata, jhAjhA tattvajJAnIo, jhAjhI mAyA ane jhAjho parigrahavizeSa. urdu tattvAbhilASAthI mane pUcho to huM tamane nIrAgIdharma bodhI zakuM kharo, 97 AkhA jagatanA ziSya thavArUpa dRSTi jeNe vedI nathI te sadguru thavAne yogya nathI. hRda koI paNa zuddhAzuddha dharmakaraNI karato hoya to tene karavA do, 99 AtmAno dharma AtmAmAM ja che. 100 mArA para saghaLA saraLa bhAvathI hukama calAvo to huM rAjI chuM. 101 huM saMsArathI leza paNa rAgasaMyukta nathI chatAM tene ja bhogavuM chuM; kAMI meM tyAgyuM nathI. 102 nirvikArI dazAthI mane ekalI rahevA do. 103 mahAvIre je jJAnathI A jagatane joyuM che te jJAna sarva AtmAmAM che, paNa ArvibhAva karavuM joIe. 134 bahu chakI jAo topaNa mahAvIranI AjJA toDazo nahIM game tevI zaMkA thAya topaNa mArI vI vIrane niHzaMka gaNajo. 1. zataka 11, uddeza 12 mAM. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 159 105 pArzvanAtha svAmInuM dhyAna yogIoe avazya smaravuM joIe che. niH0-e nAganI chatrachAyA veLAno pArmanAtha aura hato 106 gajasukumAranI kSamA ane rAjematI rahanemIne bodhe che te bodha mane prApta thAo. 107 bhoga bhogavatAM sudhI [jyAM sudhI te karma che tyAM sudhI, mane yoga ja prApta raho / 108 sarva zAstranuM eka tattva mane maLyuM che ema kahuM to mAruM ahaMpada nathI. 109 nyAya mane bahu priya che. vIranI zailI e ja nyAya che, samajavuM durlabha che. 110 pavitra puruSonI kRpAdRSTi e ja samyakdarzana che. 111 bhartRharie kahelo tyAga vizuddha buddhithI vicAratAM ghaNI UrdhvajJAnadazA thatAM sudhI varte che. 112 koI dharmathI huM viruddha nathI. sarva dharma huM pALuM chuM. tame saghaLAM dharmathI viruddha cho ema kahevAmAM mAro uttama hetu che. 113 tamAro mAnelo dharma mane kayA pramANathI bodho cho te mAre jANavuM jarUranuM che. 114 zithila baMdha dRSTithI nIce AvIne ja vikherAI jAya. (-jo nirjarAmAM Ave to.) 115 koI paNa zAstramAM mane zaMkA na ho. 116 duHkhanA mAryA vairAgya laI jagatane A loko bhramAve che. 117 atyAre, huM koNa chuM enuM mane pUrNa bhAna nathI. 118 tuM satpuruSano ziSya che. 119 e ja mArI AzA che. 120 mane koI gajasukumAra jevo vakhata Avo. 121 koI rAjematI jevo vakhata Avo. 122 satpuruSo kahetA nathI, karatA nathI; chatAM tenI satpuruSatA nirvikAra mukhamudrAmAM rahI che. 123 saMsthAnavicayadhyAna pUrvadhArIone prApta thatuM haze ema mAnavuM yogya lAge che. tame paNa tene dhyAvana karo. 124 AtmA jevo koI deva nathI. 1rapa koNa bhAgyazALI / avirati samyagdaSTi ke virAMta ja 126 koInI AjIvikA toDazo nahIM. 22 svarodaya jJAna muMbaI, kArataka, 1943 A graMtha 'svarodaya jJAna' vAMcanAranA karakamaLamAM mUkatAM te viSe keTalIka prastAvanA karavI yogya che ema gaNI tevI pravRtti karuM chuM. 'svarodaya jJAna'nI bhASA ardha hiMdI ane ardha gujarAtI ApaNe joI zakIzuM, tenA kA e AtmAnubhavI mANasa hatA; paraMtu bemAMthI eke bhASA saMpradAyapUrvaka bhaNyA hoya evuM kaMI jaNAtuM nathI. ethI emanI Atmazakti ke yogadAne kaMI bAdhA nathI; tema bhASAzAstrI thavAnI temanI kaMI icchA paNa rahI hoya ema nahIM hovAthI potAne je kaMI anubhavagamya thayuM che, temAMno lokone maryAdApUrvaka kaMI paNa bodha jaNAvI devo, e temanI jijJAsAthI A graMthanI utpatti che - ane ema hovAthI ja bhASA ke chaMdanI TApaTIpa athavA yuktiprayuktinuM vadhAre darzana A graMthamAM joI zakatA nathI.. jagata jyAre anAdi anaMta mATe che, tyAre pachI tenI vicitratA bhaNImAM vismayatA zuM karIe ? Aja kadApi jaDavAda mATe saMzodhana cAlI rahI AtmavAdane uDAvI devAnuM prayatna che - to Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra evA paNa anaMta kALa AvyA che ke AtmavAdanuM prAdhAnyapaNuM hatuM, tema jaDavAda mATe paNa hatuM. tattvajJAnIo e mATe kaMI vicAramAM paDI jatA nathI, kAraNa jagatanI evI ja sthiti che, tyAM vikalpathI AtmAne dukhavavo kAM ? paNa sarva vAsanAno tyAga karyA pachI je vastuno anubhava thayo, te vastu zuM, arthAt pote ane bIjuM zuM ? ke pote te pote, e vAtano nirNaya lIdho. tyAra pachI to bhedavRtti rahI nahIM, eTale darzananI samyakatAthI teone e ja sammati rahI ke mohAdhIna AtmA pote potAne bhUlI jaI jaDapaNuM svIkAre che, temAM kaMI Azcarya nathI. vaLI tenuM svIkAravuM zabdanI takarAramAM- ////////// vartamAna saikAmAM ane vaLI tenAM paNa keTalAMka varSa vyatIta thatAM sudhI cidAnaMdajI AtmajJanuM vidyamAnapaNuM hatuM, ghaNo ja samIpano vakhata hovAthI jemane temanAM darzana thayelA, samAgama thayelo, ane jeone temanI dazAno anubhava thayelo temAMnAM keTalAMka pratItivALAM manuSyothI temane mATe jANI zakAyuM che, tema haju paNa tevAM manuSyothI jANI zakAya tevuM che. jaina muni thayA pachI potAnI nirvikalpa dazA thaI javAthI kramapUrvaka dravya, kSetra, kALa, bhAvathI yamaniyama teo have pALI zakaze nahIM, tema temane lAgyuM, je padArthanI prApti mATe yamaniyamanuM kramapUrvaka pAlana rahyuM che, te vastunI prApti thaI to pachI te zreNIe pravartavuM ane na pravartavuM banne sama che, Ama tattvajJAnIonI mAnyatA che. jene apramatta guNasthAnake rahelo muni ema nirgutha pravacanamAM mAneluM che, emAMnI sarvottama jAti mATe kAMI kahevAI zakAtuM nathI, paNa ekamAtra temanA vacanano mArA anubhavajJAnane lIdhe paricaya thatAM ema kahevAnuM banI zakyuM che ke teo madhyama apramattadazAmAM prAye hatA. vaLI yamaniyamanuM pAlana gauNatAe te dazAmAM AvI jAya che. eTale vadhAre AtmAnaMda mATe temaNe e dazA mAnya rAkhI. A kALamAM evI dazAe pahoMcelA bahu ja thoDA manuSyanI prApti paNa durlabha che, tyAM apramattatA viSe vAtano asaMbhava tvarAe thaze ema gaNI teoe potAnuM jIvana aniyatapaNe ane guptapaNe gALyuM. evI ja dazAmAM jo teo rahyA hota to ghaNAM manuSyo temanA munipaNAnIM sthitizithilatA samajata ane tema samajavAthI teo para AvA puruSathI adhISTa chApa na paData. Avo hArdika nirNaya hovAthI teoe e dazA svIkArI.- ////////// Namo jahaTThiya vatthuvAINaM rUpAtIta vyatItamala, pUrNAnaMdI Isa cidAnaMda nAkuM namata, vinaya sahita nija zIsa....... rUpathI rahita, karmarUpI mela jeno nAza pAmyo che. pUrNa AnaMdanA je svAmI che, tene cidAnaMdajI potAnuM mastaka namAvI vinaya sati namaskAra kare che. rUpAtIta- e zabdathI paramAtma-dazA rUpa rahita che, ema sUcavyuM. vyInamala- e zabdathI karmano nAza thavAthI te dazA prApta thAya che, ema sUcavyuM. pUrNAnaMdI Isa- e zabdathI te dazAnA sukhanuM varNana kahyuM ke jyAM saMpUrNa AnaMda che, tenuM svAmitva ema sUcavyuM, rUparahita to AkAza paNa che, ethI karmamala javAthI AtmA jarUpa siddha thAya, e AzaMkA javA kahyuM ke te dazAmAM AtmA pUrNAnaMdano izvara che, ane evuM tenuM rUpAtItapaNuM che. cidAnaMda tAkuM namata- e zabdo vaDe potAnI te para nAma laIne ananya prIti darzAvI. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM samuccaye namaskAra karavAmAM je bhakti tenAM nAma laI potAnuM ekatva darzAvI vizeSa bhaktinuM pratipAdana karyuM. vinaya sahita- zabdathI yathAyogya vidhino bodha karyo. bhaktinuM mULa vinaya che, ema darzAvyuM. 161 nija zIsa- e zabdathI dehanA saghaLA avayavomAM mastaka e zreSTha che, ane enA namAvavAthI sarvAMga namaskAra thayo. temaja zreSTha vidhi mastaka namAvI namaskAra karavAnI che, ema sUcavyuM. nija zabdathI Atmatva juduM darzAvyuM, ke mArA upAdhijanya dehanuM je uttamAMga .......(zIsa) kAlajJAnAdika thakI, lahI Agama anumAna; guru karunA karI kahata hUM, zuci svarodayajJAna. kAlajJAna nAmanA graMtha vagerethI, jaina siddhAMtamAM kahelA bodhanA anumAnathI ane gurunI kRpAnA pratApa vaDe karIne svarodayanuM pavitra jJAna kahuM chuM. kAlajJAna e nAmano anya darzanamAM AyuSya jANavAno bodha karanAro uttama graMtha che ane te sivAyanA Adi zabdathI bIjA graMthano paNa AdhAra lIdho che, ema kahyuM. ke Agama anumAna- e zabdathI ema darzAvyu ke jaina zAstramAM A vicAro gauNatAe darzAvyA che, tethI mArI dRSTie jyAM jyAM jema bodha lIdho tema tema meM darzAvyuM che. mArI dRSTie anumAna che, kAraNa huM Agamano pratyakSa jJAnI nathI, e hetu. guru karunA- e zabdothI ema kahyuM ke kAlajJAna ane AgamanA anumAnathI kahevAnI mArI samarthatA na thAta, kAraNa te mArI kAlpanika dRSTinuM jJAna hatuM; paNa te jJAnano anubhava karI denArI te guru mahArAjanI kRpAdRSTi- svarakA udaya pichAniye, ati thiratA citta dhAra; tAthI zubhAzubha kIjIe. bhAvi vastu vicAra, cittanI atizaya sthiratA dhAraNa karIne bhAvi vastuno vicAra karI "zubhAzubha' e; ati thiratA citta dhAra- e vAkyathI cittanuM svasthapaNuM karavuM joIe tyAre svarano udaya thAya-yathAyogya, ema sUcavyuM. zubhAzubha bhAvi vastu vicAra- e zabdathI ema sUcavyuM ke te jJAna pratItabhUta che, anubhava karI juo ! have viSayano prAraMbha kare cheH- nADI to tanameM ghaNI, paNa cauvIsa pradhAna; tAme nava puni tAhameM, tIna adhika kara jAna, zarIramAM nADI to ghaNI che; paNa covIsa te nADIomAM mukhya che; temAM vaLI nava mukhya ane temAM paNa vizeSa to traNa jANa have te traNa nADInAM nAma kahe cheH- iMgalA piMgalA suSumanA, ai tInuMke nAma; bhinna bhinna aba kahata hUM, tAke guNa aru dhAma. iMgalA piMgalA, suSumaNA e traNa nADInAM nAma che; have tenA judA judA guNa ane rahevAnAM sthaLa kahuM chuM. alpAhAra nidrA vaza kare. hena sneha jagathI parihara: Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra lokalAja navi dhare lagAra. eka citta prabhuthI prIta dhAra, alpa AhAra karanAra, nidrAne vaza karanAra, eTale niyamita nidrAno lenAra; jagatanAM heta-prItathI dUra rahenAra; (kAryasiddhithI pratikULa evA) lokanI lajjA jene nathI; cittane ekAgra karIne paramAtmAmAM prIti dharanAra. AzA eka mokSaDI hoya, bIjI duvidhA navi citta koya; dhyAna joga jANo te jIva, je bhavaduHkhathI pharata sadIva mokSa sivAyanI sarva prakAranI AzA jeNe tyAgI che; ane saMsAranA bhayaMkara duHkhathI niraMtara je kaMpe che; tevA AtmAne dhyAna karavA yogya jANavo. paraniMdA mukhI navi kare, nijaniMdA suNI samatA dhare; kare sahu vikathA parihAra; roke karma Agamana dvAra. potAnA mukhathI jeNe paranI niMdAno tyAga karyo che; potAnI niMdA sAMbhaLIne je samatA dharI rahe che; strI, AhAra, rAja, deza ityAdika sarva kathAno jaNe cheda karyo che; ane karmane praveza karavAnAM dvAra je azubha mana, vacana, kAyA te jaNe rokI rAkhyAM che, aharniza adhiko prema lagAve, jogAnala ghaTamAMhi jagAve; alpAhAra Asana daDha kare. nayana thakI niA parihare, rAtridina dhyAnaviSayamAM ghaNo prema lagAvyAthI yogarUpI agni (karmane bALI denAra) ghaTamAM jagAve. (e jANe dhyAnanuM jIvana.) have te vinA tenAM bIjAM sAdhana bodhe che. thoDo AhAra ane AsananuM dRDhapaNuM kare. padma, vIra, siddha ke game te Asana ke jethI manogati vAraMvAra na kheMcAya tevuM Asana A sthaLe samajAvyuM che. e pramANe Asanano jaya karI nidrAno parityAga kare. ahIM parityAgane dezaparityAga samajAvyo che. yogane je nidrAthI bAdha thAya che te nidrA arthAt pramattapaNAnuM kAraNa darzanAvaraNIyanI vRddhi ityAdikathI utpanna thatI athavA akAlika nidrA teno tyAga. merA merA mata kare, terA nahi hai koya; cidAnaMda parivArakA, melA hai dina doya. cidAnaMdajI potAnA AtmAne upadeze che ke re jIva ! mAruM mAruM nahIM kara; tAruM koI nathI. huM cidAnaMda ! parivArano meLa be divasano che, aisA bhAva nihAra nita kI jJAna vicAra; miTe na jJAna bicAra bina, aMtara-bhAva-vikAra. evo kSaNika bhAva niraMtara joIne he AtmA, jJAnano vicAra kara, jJAnavicAra karyA vinA mAtra ekalI bAhya kriyAthI) aMtaramAM bhAvakarmanA rahelA vikAra maTatA nathI. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM jJAna-ravi vairAgya jasa, hirade caMda samAna; tAsa nikaTa kaho kIM rahe. mithyAtama duHkha jAna, 163 jIva ! samaja ke jenA hRdayamAM jJAnarUpI sUryano prakAza thayo che, ane jenA hRdayamAM vairAgyarUpI caMdrano udaya thayo che. tenA samIpa kema rahe - zuM ? mithyA bhramarUpI aMdhakAranuM duHkha, jaise kaMcuka tyAgase, binasata nahIM bhujaMga; deha tyAgase jIva puni, taise rahata abhaMga, jema kAMcaLIno tyAga karavAthI sarpa nAza pAmato nathI tema dehano tyAga karavAthI jIva paNa abhaMga rahe che eTale nAza pAmato nathI. ahIM dehathI jIva bhinna che ema siddhatA karelI che. keTalAka AtmAo te deha ane jIvanI bhinnatA nathI, dehano nAza thavAthI jIvano paNa nAza thAya ema kahe che, te mAtra vikalparUpa che paNa pramANabhUta nathI; kemake teo kAMcaLInA nAzathI sarpano paNa nAza thayelo samaje che, ane e vAta to pratyakSa che ke sarpano nAza kAMcaLInA tyAgathI nathI, tema ja jIvane mATe che. deha che te jIvanI kAMcaLI mAtra che. kAMcaLI jyAM sudhI sarpanA saMbaMdhamAM che, tyAM sudhI jema sarpa cAle che, tema te tenI sAthe cAle che; tenI peThe vaLe che ane tenI sarva kriyAo sarpanI kriyAne AdhIna che. sarpe teno tyAga karyo ke tyAra pachI temAMnI eke kriyA kAMcaLI karI zakatI nathI; je kriyAmAM prathama te vartatI hatI te sarva kriyAo mAtra sarpanI hatI, emAM kAMcaLI mAtra saMbaMdharUpa hatI. ema ja deha paNa jema jIva karmAnusAra kriyA kare che tema varte che; cAle che, bese che, UThe che, e badhuM jIvarUpa prerakathI che, teno viyoga thavA pachI kAMI nathI; zakAya che. 23 jIvatattvasaMbaMdhI vicAra [apUrNa] eka prakArathI, be prakArathI, traNa prakArathI, cAra prakArathI, pAMca prakArathI ane cha prakArathI jIvatattva samajI sarva jIvane ochAmAM ocho zrutajJAnano anaMtamo bhAga prakAzita rahelo hovAthI sarva jIva caitanyalakSaNe eka ja prakAranA che, trasa eTale taDakAmAMthI chAMyAmAM Ave, chAMyAmAMthI taDakAmAM Ave, cAlavAnI zaktivALAM hoya, bhaya dekhIne trAsa pAmatAM hoya tevI eka jAti; ane bIjAM eka ja sthaLe sthitivALAM hoya tevI jAtanA jIvanI sthAvara nAmanI jAti; ema be prakAre sarva jIva samajI zakAya che. sarva jIvane vedathI tapAsI joIe to strI, puruSa ke napuMsaka temAM teono samAveza thAya che. koI strIvedamAM, koI puruSavedamAM ane koI napuMsakavedamAM hoya che. e sivAya cotho veda nahIM hovAthI traNa prakAre vaidardaSTie sarva jIva samajI zakAya che. 1. nava tattva prakaraNa, gAthA 3. egaviha duviha tivihA, cauvvihA, paMca chavvihA jIvA / gheyaLa-tasa-yohiM, veya-DuM-2La-vyAei||3|| bhAvArtha- jIvo anukrame cetanarUpa eka ja bheda vaDe eka prakAranA che, trasa ane sthAvararUpe be prakAranA che, vedarUpe traNa prakAranA, gati vaDe cAra prakAranA, indriya vaDe pAMca prakAranA ane kAyanA bheda vaDe cha prakAranA paNa kahevAya. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra keTalAka jIva narakagatimAM, keTalAka niryacagatimAM, keTalAka manuSyagatimAM ane keTalAka devagatimAM, ema jAvo rahelA che. e sivAya pAMcamI saMsArI gati nahIM hovAthI jIvo cAra prakAre samajI zakAya che. apUrNa) ////////// 24 jIvAjIva vibhakti jIva ane ajIvano vicAra ekAgra manathI zravaNa karo. je jANavAthI bhikSuo samyak prakAre saMyamamAM prayatna kare. jIva ane ajIva (jyAM hoya tene) loka kahelo che. ajIvanA AkAza nAmanA bhAgane aloka kahelo che. dravya, kSetra, kALa ane bhAva e varDa karIne jIva tema ja ajIvano bodha thaI zake che. rUpI ane arUpI ema ajIvanA be bheda thAya che. arUpI daza prakAre tema ja rUpI cAra prakAre kahelAM che. dharmAstikAya, teno deza, ane tenA pradeza; adharmAstikAya, teno deza, ane tenA pradeza; AkAza, teno deza, ane tenA pradeza; addhAsamaya kALatattva; ema arUpInA daza prakAra thAya. dharma ane adharma e banne lokapramANa kahelAM che. AkAza lokAlokapramANa ane asamaya samayakSetra-pramANa che, dharma, adharma ane AkAza e anAdi aparyavasthita che. niraMtaranI utpatti letAM samaya paNa e ja pramANe che. saMtati eka kAryanI apekSAe sAdisAMta che. skaMdha, skaMdeza, tenA pradeza ane paramANu ema rUpI ajIva cAra prakAre che. paramANuo ekatra thAya, pRthaka thAya te skaMdha, teno vibhAga te deza, teno chevaTano abhinna aMza te pradeza. lokanA eka dezamAM te kSetrI che. kALanA vibhAga tenA cAra prakAre kahevAya che. niraMtara utpattinI apekSAe anAdi aparyavasthita che. eka kSetranI sthitinI apekSAe sAdi saparyavasthita che. [apUrNa] 25 (uttarAdhyayanasUtra, adhyayana 36) kArataka, 1943 1 pramAdane lIdhe AtmA maLeluM svarUpa bhUlI jAya che. 2 je je kALe je je karavAnuM che tene sadA upayogamAM rAkhyA raho. 3 krame karIne pachI tenI sidhi karo. 4 alpa AhAra, alpa vihAra, alpa nidrA, niyamita vAcA, niyamita kAyA, ane anukULa sthAna e manane vaza karavAnAM uttama sAdhano che. 5 zreSTha vastunI jijJAsA karavI e ja AtmAnI zreSThatA che. kadApi te jijJAsA pAra na paDI topaNa jijJAsA te paNa te ja aMzavat che. 1. manuSyakSetra- aDhIdvIpa pramANa. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 165 6 navAM karma bAMdhavAM nahIM ane jUnAM bhogavI levAM, evI jenI acaLa jijJAsA che te, te pramANe vartI zake che. 7 je kRtyanuM pariNAma dharma nathI, te kRtya mULathI ja karavAnI icchA rahevA devI joItI nathI. 8 mana jo zaMkAzIla thaI gayuM hoya to 'dravyAnuyoga' vicAravo yogya che; pramAdI thaI gayuM hoya to 'caraNakaraNAnuyoga' vicAravo yogya che; ane kaSAyI thaI gayuM hoya to 'dharmakathAnuyoga' vicAravo yogya che; jaDa thaI gayuM hoya to 'gaNitAnuyoga' vicAravo yogya che. huM koI paNa kAmanI nirAzA icchavI, pariNAme pachI jeTalI siddhi thaI teTalo lAbha; Ama karavAthI saMtoSI rahevAze. 10 pRthvI saMbaMdhI kleza thAya to ema samajI leje ke te sAthe AvavAnI nathI; UlaTo huM tene deha ApI javAno chuM; vaLI te kaMI mUlyavAna nathI. strI saMbaMdhI kleza, zaMkA bhAva thAya to Ama samajI anya bhoktA pratye saje ke te maLamUtranI khANamAM mohI paDyo, (je vastuno ApaNe nitya tyAga karIe chIe temAM !) dhana saMbaMdhI nirAzA ke kleza thAya to te UMcI jAtanA kAMkarA che ema samajI saMtoSa rAkhaje; krame karIne to tuM niHspRhI thaI zakIza 11 teno tuM bodha pAma ke jenAthI samAdhimaraNanI prApti thAya, ta 12 eka vAra jo samAdhimaraNa thayuM to sarva kALanA asamAdhimaraNa TaLaze, 13 sarvottama pada sarvatyAgInuM che. sujJa zrI catrabhuja becara, patrano uttara nathI lakhI zakyo. //////// 26 vavANiyA baMdara, 1943 tamAma mananI vicitra dazAne lIdhe che. roSa ke mAna e bemAMnuM kAMI nathI. kAMIka saMsArabhAvanI gamagInI to kharI. e uparathI Ape kaMTALI javuM na joIe. kSamA cAhIe. vAtanuM vismaraNa karavA vinaMtI che. mahAzaya, sAvacetI zUrAnuM bhUSaNa che. jinAya namaH 27 muMbaI, saM. 1943 tamArI patrikA pahoMcI hatI. vigata vidita thaI. uttaramAM, mane koI paNa prakAre khoTuM lAgyuM nathI. vairAgyane lIdhe joItA khulAsA lakhI zakato nathI. joke anya koIne to pahoMca paNa lakhI zakato nathI, topaNa tame mArA hRdayarUpa eTale pahoMca i lakhI zakuM chuM. huM kevaLa hradayatyAgI chuM. thoDI mudatamAM kaMIka adbhuta karavAne tatpara chuM. saMsArathI kaMTALyo chuM. huM bIjo mahAvIra chuM, ema mane Atmika zakti vaDe jaNAyuM che. mArA graha daza vidvAnoe maLI paramezvaragraha TharAvyA che. satya kahuM chuM ke huM sarvajJa samAna sthitimAM chuM. vairAgyamAM jhIluM chuM. AzuprajJa rAjacaMdra duniyA matabhedanA baMdhanathI tattva pAmI zakI nathI. satya sukha ane satya AnaMda te AmAM nathI. te sthApana thavA eka kharo dharma calAvavA mATe AtmAe jhaMpalAvyuM che, je dharma pravartAvIza ja. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mahAvIre tenA samayamAM mAro dharma keTalAka aMze cAlato karyo hato. have tevA puruSonA mArgane grahaNa karI zreSTha dharma sthApana karIza. atre e dharmanA ziSyo karyAM che. atre e dharmanI samA sthApana karI lIdhI che. sAtaseM mahAnIti hamaNAM e dharmanA ziSyone mATe eka divase taiyAra karI che. AkhI sRSTimAM paryaTana karIne paNa e dharma pravartAvIzuM. tame mArA hRdayarUpa ane utkaMThita cho eTale A adabhuta vAta darzAvI che. anyane nahIM darzAvazo. tamArA graha mane ahIM vaLatIe bIDI dezo. mane AzA che ke te dharma pravartAvavAmAM tame mane ghaNA sahAyaka thaI paDazo; ane mArA mahAna ziSyomAM tame agresaratA bhogavazo. tamArI zakti adbhuta hovAthI AvA vicAra lakhatAM huM aTakyo nathI. hamaNAM je ziSyo karyA che tene saMsAra tyAgavAnuM kahIe tyAre khuzIthI tyAge ema che. hamaNAM paNa teonI nA nathI; nA ApaNI che. hamaNAM to so baso cotaraphathI taiyAra rAkhavA ke jenI zakti adbhuta hoya. dharmanA siddhAMto daMDha karI, huM saMsAra tyAgI, teone tyagAvIza. kadApi huM parAkrama khAtara thoDo samaya nahIM tyAguM topaNa teone tyAga ApIza. sarva prakArathI huM sarvajJa samAna atyAre thaI cUkyo chuM, ema kahuM to cAle. jAo to kharA ! sRSTine kevA rUpamAM mUkIe chIe ! patramAM vadhAre zuM jaNAvuM ? rUbarUmAM lAkho vicAra darzAvavAnA che. saghaLuM sAruM ja thaze. mArA priya mahAzaya, ema ja mAno. harSita thaI vaLatIe uttara lakho. vAtane sAgararUpa thaI rakSA Apazo. priya mahAzaya, 28 tyAgInA tha muMbaI baMdara, somavAra, 1943 rajisTara patra saha janmagraha pahoMcyA che. hajI mArA darzanane jagatamAM pravartana karavAne keTaloka vakhata che. hajI huM saMsAramAM tamArI dhArelI karatAM vadhAre mudata rahevAno chuM. jiMdagI saMsAramAM kADhavI avazya paDaze to tema karIzuM. hAla to ethI vizeSa mudata rahevAnuM banI zakaze. smRtimAM rAkhajo ke koIne nirAza nahIM karuM. dharma saMbaMdhI tamArA vicAra darzAvavA parizrama lIdho te uttama karyuM che. koI prakArathI aDacaNa nahIM Ave. paMcamakALamAM pravartana karavAmAM je je camatkAro joIe te ekatra che ane thatA jAya che. hamaNAM e saghaLA vicAro kevaLa pavanathI paNa gupta rAkhajo. e kRtya sRSTi para vijaya pAmavAnuM ja che. tamArA grahane mATe temaja darzanasAdhanA, dharma ityAdi saMbaMdhI vicAro samAgame darzAvIza. huM thoDA vakhatamAM saMsArI thavA tyAM AvavAno chuM. tamane AgaLathI mArA bhaNInuM AmaMtraNa che. vadhAre lakhavAnI rUDI Adata nahIM hovAthI patrikA, kSemakuzala ane zuklaprema cAhI, pUrNa karuM chuM. 1. juo AMka 19. li rAyacaMdra Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 21 muM rA, rA, catrabhuja becaranI sevAmAM vinaya vinaMtI ke- Tharaze. 29 mArA saMbaMdhI niraMtara nizcita rahezo. ApanA saMbaMdhI huM ciMtAtura rahIza. --- muMbaI, kArataka suda 5, 1944 jema bane tema ApanA bhAIomAM prIti ane saMpa zAMtinI vRddhi karajo. ema karavuM mArA para kRpAbhareluM vakhatano rUDo upayoga karatA rahezo, gAma nAnuM che topaNa. 'pravINasAgara' nI tajavIja karI mokalAvI daIza. niraMtara saghaLA prakArathI nizciMta rahezojI 30 lita rAyacaMdanA jinAya nama muMbaI, poSa vada 10, budhavAra 1944 rahI. 1lagnasaMbaMdhI teoe je miti nizcita rAkhI che, te viSe teono Agraha che to bhale te miti nizcayarUpa lakSmI para prIti nahIM chatAM koI paNa parArthika kAmamAM te bahu upayogI thaI paData ema lAgavAthI mauna grahI ahIM te saMbaMdhI satsagavaDamAM hato, je sagavaDanuM dhAreluM pariNAma AvavAno bahu vakhata nahoto. paNa eo bhaNInuM eka mamatvapaNuM tvarA karAve che, jethI te saghaLuM paDatuM mUkI 1. saM. 1944 mahA suda 12- gRhasthAzramamAM praveza. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vada 13 ke 14 (poSanI)ne roja ahIMthI ravAnA thauM chuM. parArtha karatAM vakhate lakSmI aMdhApo, baherApaNuM ane mUMgApaNuM ApI de che; jethI tenI darakAra nathI. ApaNo anyonya saMbaMdha che te kaMI sagapaNano nathI; paraMtu hRdayasagapaNano che. paraspara lohacuMbakano guNa prApta thayo che. ema darzita che, chatAM huM vaLI ethI paNa bhinnarUpe Apane hRdayarUpa karavA mAguM chuM, je vicAro saghaLI sagapaNatA dUra karI, saMsArayojanA dUra karI tattvavijJAnarUpe mAre darzAvavAnA che, ane Ape jAte anukaraNa karavAnA che. ATalI pallavI bahu sukhaprada chatAM mArmikarUpe AtmasvarUpa vicArathI ahIM AgaLa lakhI jauM chuM. teo zubha prasaMgamAM sadvivekI nIvaDI, rUDhithI pratikULa rahI, paraspara kuTuMbarUpe sneha baMdhAya evI suMdara yojanA teonAM hRdayamAM che ke ? Apa utArazo ke ? koI utAraze ke ? e khyAla punaHpunaH hRdayamAM paryaTana kare che. nidAna, sAdhAraNa vivekIo je vicArane AkAzI gaNe tevA vicAro, je vastu ane je pada Aja rAjyazrI cakravartinI vikToriyAne durlabha - kevaLa asaMbhavita che - te vicAro, te vastu ane te pada bhaNI kevaLa icchA hovAthI upara jaNAvyuM tethI kaMI paNa leza pratikULa bane to te padAbhilASI puruSanA caritrane parama jhAMkhapa lAge ema che. A saghaLA havAI (atyAre lAgatA) vicAro mAtra Apane ja darzAvuM che. aMtaHkaraNa zukla - adbhuta - vicArothI bharapUra che, paraMtu Apa tyAM rahyA ne huM ahIM rahyo / vavANiyA, pra. caitra suda 11 / / , ravi, 1944 31 kSaNabhaMgura duniyAmAM satpuruSano samAgama e ja amulya ane anupama lAbha che. 32 vavANiyA, ASADha vada 3, budha, 1944 A eka adbhuta vAta che ke DAbI AMkhamAMthI cAra pAMca divasa thayAM eka nAnA cakra jevo vIjaLI samAna jhabakAro thayA kare che, je AMkhathI jarA dUra jaI olavAya che. lagabhaga pAMca miniTa thAya che, ke dekhAva de che. mArI dRSTimAM vAraMvAra te jovAmAM Ave che. e khAte koI prakAranI bhramaNA nathI. nimitta kAraNa kaMI jaNAtuM nathI. bahu Azcarya upajAve che. AMkhe bIjA koI paNa prakAranI asara nathI, prakAza ane divyatA vizeSa rahe che. cAreka divasa pahelAM baporanA 2-20 miniTe eka AzcaryabhUta svapna prApta thaI gayA pachI A thayuM hoya ema jaNAya che. aMtaHkaraNamAM bahu prakAza rahe che, zakti bahu teja mAre che. dhyAna samAdhistha rahe che. kAraNa kaMI samajAtuM nathI. A vAta gupta rAkhavA ja darzAvI jauM chuM. vizeSa e saMbaMdhI have pachI lakhIza. 33 vavANiyA, aSADa vada 4, zukra, 1944 Apa paNa arthIya bedarakArI nahIM rAkhazo. zarIra ane Atmika sukha icchI vyayano kaMI saMkoca karazo to huM mAnIza ke mArA para upakAra thayo. bhavitavyatAnA bhAva haze to ApanI e anukULa sagavaDayukta beThakano bhogI huM thaI zakIza. ////// 34 vAmanetra saMbaMdhI camatkArathI AtmazaktimAM alpa pheraphAra thayo che. vANiyA zrAvaNa vada 13, soma, 1944 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa sa muM 35 169 vavANiyA, zrAvaNa vada 0)), 1944 upAdhi ochI che, e AnaMdajanaka che. dharmakaraNIno kaMI vakhata maLato haze. dharmakaraNIno thoDo vakhata maLe che, Atmasiddhino paNa thoDo vakhata maLe che, zAstrapaThana ane anya vAMcanano paNa thoDo vakhata maLe che, thoDo vakhata lekhanakriyA roke che, thoDo vakhata AhAra-vihAra-kriyA roke che, thoDo vakhata zaucakriyA roke che, cha kalAka nidrA roke che, thoDo vakhata manorAja roke che; chatAM cha kalAka vadhI paDe che. satsaMgano leza aMza paNa nahIM maLavAthI bicAro A AtmA vivekaghelachA bhogave che. 39 vaMdAmi pAde prabhu vardhamAna muMbaI, bhAdrapada vada 1, zani, 1944 pratimAnA kAraNathI ahIM AgaLano samAgamI bhAga ThIka pratikULa varte che. ema ja matabhedathI anaMta kALe, anaMta janme paNa AtmA dharma na pAmyo. mATe satpuruSo tene icchatA nathI; paNa svarUpazreNine icche che. 39 muMbaI baMdara, Aso vada 2, guru, 1944 pArzvanAtha paramAtmAne namaskAra priya bhAI satyAbhilASI ujamasI, rAjanagara. tamAruM hastalikhita zubhapatra mane kAle sAyaMkAle malyuM. tamArI tattvajijJAsA mATe vizeSa saMtoSa thayo. jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM; tethI rUDuM thayuM nathI. kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava jo AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, to anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samajyo chuM; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. A mahA baMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, padArtha zreSTha lAge, te grahavA e ja mAnyatA che, to pachI te mATe jagatanI anukULatA- pratikULatA zuM jovI ? te game tema bole paNa AtmA jo baMdhanarahita thato hoya, samAdhimaya dazA pAmato hoya to tema karI levuM. eTale kIrtti apakIrtithI sarva kALane mATe rahita thaI zakAze. atyAre e vagere emanA pakSanA lokonA je vicAro mAre mATe pravarte che, te mane dhyAnamAM mRta che; paNa vistRta karavA e ja zreyaskara che. tame nirbhaya rahejo. mAre mATe koI kaMI kahe te sAMbhaLI mauna rahejo; teone mATe kaMI zoka-harSa karazo nahIM, je puruSa para tamAro prazasta rAga che, tenA iSTadeva paramAtmA jina, mahAyogI~dra pArzvanAthAdikanuM smaraNa rAkhajo ane jema bane tema nirmohI thaI muktadazAne iccho, jIvitavya ke jIvanapUrNatA saMbaMdhI kaMI saMkalpa-vikalpa karazo nahIM. upayoga zuddha karavA A jagatanA saMkalpa-vikalpane bhUlI jajo; pArzvanAthAdika yogIzvaranI dazAnI smRti karajo; ane te ja abhilASA rAkhyA rahejo, e ja tamane punaH punaH AzIrvAdapUrvaka mArI zikSA che. A alpajJa AtmA paNa te padano abhilASI ane te puruSanAM caraNakamaLamAM tallIna thayelo dIna ziSya che. tamane tevI zraddhAnI ja zikSA de che. vIrasvAmInuM bodheluM dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI sarva svarUpa yathAtathya che, e bhUlazo nahIM. tenI zikSAnI koI paNa prakAre virAdhanA thaI hoya, te mATe pazcAttApa karajo. A kALanI apekSAe mana, vacana, kAyA AtmabhAve Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tenA khoLAmAM arpaNa karo, e ja mokSano mArga che. jagatanA saghaLA darzananI-matanI zraddhAne bhUlI jajjo; jaina saMbaMdhI sarva khyAla bhUlI jajo; mAtra te satpuruSonA adbhuta, yogasphurita caritramAM ja upayogane prerazo. A tamArA mAnelA 'murabbI' mATe koI paNa prakAre harSa-zoka karazo nahIM; tenI icchA mAtra saMkalpa- vikalpathI rahita thavAnI ja che; tene ane A vicitra jagatane kaMI lAgatuMvaLagatuM ke levAdevA nathI. eTale temAMthI tene mATe game te vicAro baMdhAya ke bolAya te bhaNI have javA icchA nathI. jagatamAMthI je paramANu pUrvakALe bheLAM karyAM che te haLave haLave tene ApI daI RNamukta thavuM, e ja tenI sadA saupayogI, vahAlI, zreSTha ane parama jijJAsA che; bAkI tene kaMI AvaDatuM nathI; te bIjuM kaMI icchato nathI; pUrvakarmanA AdhAre tenuM saghaLuM vicaravuM che; ema samajI parama saMtoSa rAkhajo; A vAta gupta rAkhajo. kema ApaNe mAnIe chIe, athavA kema vartIe chIe te jagatane dekhADavAnI jarUra nathI; paNa AtmAne ATaluM ja pUchavAnI jarUra che, ke jo muktine icche che to saMkalpa-vikalpa, rAga-dveSane mUka ane te mUkavAmAM tane kaMI bAdhA hoya to te kahe. te tenI meLe mAnI jaze ane te tenI meLe mUkI deze. jyAM tyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM e ja mAro dharma che; ane te tamane atyAre bodhI jauM chuM. paraspara maLIzuM tyAre have tamane kaMI paNa Atmatva sAdhanA banAvAze to batAvIza. bAkI dharma meM upara kahyo te ja che ane te ja upayoga rAkhajo. upayoga e ja sAdhanA che. vizeSa sAdhanA te mAtra satpuruSanAM caraNakamaLa che; te paNa kahI jauM chuM. AtmabhAvamAM saghaLuM rAkhajo; dharmadhyAnamAM upayoga rAkhajo; jagatanA koI paNa padArtha, sagAM, kuTuMbI, mitrano kaMI harSa-zoka karavo yogya ja nathI. paramazAMtipadane icchIe e ja ApaNo sarvasammata dharma che ane e ja icchAmAM ne icchAmAM te maLI jaze, mATe nizciMta raho. huM koI gacchamAM nathI; paNa AtmAmAM chuM; e bhUlazo nahIM. deha jeno dharmopayoga mATe che, te deha rAkhavA je prayatna kare che, te paNa dharmane mATe ja che. 38 vi0 rAyacaMdra vi.saM. 1944 (1) sahaja svabhAve mukta, atyaMta pratyakSa anubhava svarUpa AtmA che, to pachI jJAnI puruSoe AtmA che, AtmA nitya che, baMdha che, mokSa che, e Adi aneka prakAranuM nirUpaNa karavuM ghaTatuM nahotuM. (2) AtmA jo agama agocara che to pachI koIne prApta thavA yogya nathI, ane jo sugama sugocara che to pachI prayatna ghaTatuM nathI. 39 vi.saM. 1944 netroMkI zyAmatA viSe jo putaliyAMrUpa sthita hai, aru rUpako dekhatA hai, sAkSIbhUta hai, so aMtara kaise nahIM dekhatA ? jo tvacA viSe sparza karatA hai, zItauSNAdikako jAnatA hai, aisA sarva aMga viSe vyApaka anubhava karatA hai; jaise tiloM viSe tela vyApaka hotA hai, tisakA anubhava koU nahIM karatAM. jo zabda zravaNaiMdriyake aMtara grahaNa karatA hai. tisa zabdazaktiko jAnaNakArI sattA hai, jisa viSe zabdazaktikA vicAra hotA hai, jisakari roma khaDe hoI Ate haiM, so sattA dUra kaise hove ? jo jihvAke agraviSe rasasvAdako grahaNa karatA hai, tisa rasakA anubhava karaNahArI alepa Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 1 muM 171 sattA hai. so sanmukha kaise na hove ? veda vedAMta, saptasiddhAMta, purANa, gItA kari jo jJeya, jAnaneyogya AtmA hai tiko jaLa jAnyA taba vizrAma kaise na hove ? ////////// 40 muMbaI, 1944 vizALabuddhi, madhyasthatA, saraLatA, ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM hoya, te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che. anaMta janmamaraNa karI cUkelA A AtmAnI karuNA tevA adhikArIne utpanna thAya che ane te ja karmamukta thavAno jijJAsu kahI zakAya che. te ja puruSa yathArtha padArthane yathArtha svarUpe samajI mukta thavAnA puruSArthamAM yojAya che. je AtmA mukta thayA che te AtmA kaMI svacchaMdavartanAthI mukta thayA nathI, paNa Apta puruSe bodhelA mArganA prabaLa avalaMbanathI mukta thayA che. anAdikALanA mahAzatrurUpa rAga, dveSa ane mohanA baMdhanamAM te potA saMbaMdhI vicAra karI zakyo nathI. manuSyatva, Arya deza, uttama kuLa, zArIrika saMpatti e apekSita sAdhana che; ane aMtaraMga sAdhana mAtra mukta thavAnI sAcI jijJAsA e che. ema jo sulabhabodhipaNAnI yogyatA AtmAmAM AvI hoya to te, je puruSo mukta thayA che athavA vartamAnamAM muktapaNe ke AtmajJAnadazAe vicare che temaNe upadezelA mArgamAM niHsaMdehapaNe zraddhAzIla thAya. rAga, dveSa ane moha e jenAmAM nathI te puruSa te traNa doSathI rahita mArga upadezI zake, ane te ja paddhatie niHsaMdehapaNe pravartanAra satpuruSo kAM te mArga upadezI zake. sarva darzananI zailIno vicAra karatAM e rAga, dveSa ane moharahita puruSanuM bodheluM nigraMthadarzana vizeSa mAnavA yogya che. e traNa doSathI rahita, mahAatizayathI pratApI evA tIrthaMkara deva teNe mokSanA kAraNarUpe je dharma bodhyo che, te dharma game te manuSyo svIkAratAM hoya paNa te eka paddhatie hovAM joIe, A vAta niHzaMka che. aneka paddhatie aneka manuSyo te dharmanuM pratipAdana karatAM hoya ane te manuSyone paraspara matabhedanuM kAraNa thatuM hoya to temAM tIrthaMkara devanI eka paddhatine doSa nathI paNa te manuSyonI samajaNa zaktino doSa gaNI zakAya. e rIte nithadharmapravartaka ame chIe, ema judA judA manuSyo kahetA hoya, to temAMthI te manuSya pramANAbAdhita gaNI zakAya ke je vItarAga devanI AjJAnA sadbhAve prarUpaka ane pravartaka hoya. A kALa duHsama nAmathI prakhyAta che. duHsamakALa eTale je kALamAM manuSyo mahAduHkha vaDe AyuSya pUrNa karatAM hoya, tema ja dharmArAdhanArUpa padArtho prApta karavAmAM duHsamatA eTale mahAvighno AvatAM hoya, tene kahevAmAM Ave che. atyAre vItarAga devane nAme jaina darzanamAM eTalA badhA mata cAle che ke te mata, te matarUpa che, paNa satRrUpa jyAM sudhI vItarAga devanI AjJAnuM avalaMbana karI pravartatA na hoya tyAM sudhI kahI zakAya nahIM. e matapravartanamAM mukhya kAraNo mane ATalAM saMmave cheH (1) potAnI zithilatAne lIdhe keTalAka puruSoe nithadazAnI prAdhAnyatA ghaTADI hoya. (2) paraspara be AcAryone vAdavivAda. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra (3) mohanIya karmano udaya ane te rUpe pravartana thaI javuM. (4) grahAyA pachI te vAtano mArga maLato hoya topaNa na te durlabhabodhitAne lIdhe na gRhavo. (5) matinI nyUnatA. (6) jenA para rAga tenA chaMdamAM pravartana karanArAM ghaNAM manuSyo. (7) duHsama kALa ane (8) zAstrajJAnanuM ghaTI javuM. eTalA badhA mato saMbaMdhI samAdhAna thaI niHzaMkapaNe vItarAganI AjJArUpe mArga pravarte ema thAya to mahAkalyANa, paNa tevo saMbhava ocho che; mokSanI jijJAsA jene che tenI pravartanA to te ja mArgamAM hoya che paNa loka ke oghadRSTie pravartanArA puruSo, tema ja pUrvanA durghaTa karmanA udayane lIdhe matanI zraddhAmAM paDelAM manuSyo te mArgano vicAra karI zake, ke bodha laI zake ema tenA keTalAka durlabhabodhI guruo karavA de, ane matabheda TaLI paramAtmAnI AjJAnuM samyakdazAthI ArAdhana karatAM te matavAdIone joIe, e bahu asaMbhavita che. sarvane sarakhI buddhi AvI jaI, saMzodhana thaI, vItarAganI AjJArUpa mArganuM pratipAdana thAya e sarvathA joke bane tevuM nathI; topaNa sulabhabodhI AtmAo avazya te mATe prayatna karyA rahe, to pariNAma zreSTha Ave, e vAta mane saMbhavita lAge che. duHsama kALanA pratApe, je loko vidyAno bodha laI zakyA che, temane dharmatattva para mULathI zraddhA jaNAtI nathI. jene kaMI saraLatAne lIdhe hoya che, tene te viSayanI kaMI gatAgama jaNAtI nathI; gatAgamavALo koI nIkaLe to tene te vastunI vRddhimAM vighna karanArA nIkaLe, paNa sahAyaka na thAya, evI AjanI kALacarcA che. ema keLavaNI pAmelAne dharmanI durlabhatA thaI paDI che, keLavaNI vagaranA lokomAM svAbhAvika eka A guNa rahyo che ke ApaNA bApadAdA je dharmane svIkAratA AvyA che, te dharmamAM ja ApaNe pravartavuM joIe, ane te ja mata satya hovo joIe; tema ja ApaNA gurunAM vacana para ja ApaNe vizvAsa rAkhavo joIe pachI te guru game to zAstranAM nAma paNa jANatA na hoya, paNa te ja mahAjJAnI che ema mAnI pravartavuM joIe. tema ja ApaNe je mAnIe chIe te ja vItarAgano bodhelo dharma che, bAkI jaina nAme pravarte che te mata saghaLA asat che. Ama temanI samajaNa hovAthI teo bicArA te ja matamAM macyA rahe che eno paNa apekSAthI jotAM doSa nathI. je je mata jainamAM paDelA che temAM jaina saMbaMdhI ja ghaNe bhAge kriyAo hoya e mAnya vAta che. te pramANe pravRtti joI je matamAM pote dIkSita thayA hoya, te matamAM ja dIkSita puruSonuM macyA rahevuM thAya che. dIkSitamAM paNa bhadrikatAne lIdhe kAM to dIkSA, kAM to bhikSA mAgyA jevI sthitithI mUMjhAIne prApta thayelI dIkSA, kAM to smazAnavairAgyamAM levAI gayelI dIkSA hoya che. zikSAnI sApekSa sphuraNAthI prApta thayelI dIkSAvALo puruSa tame virala ja dekhazo, ane dekhazo to te matathI kaMTALI vItarAga devanI AjJAmAM rAcavA vadhAre tatpara haze. zikSAnI sApekSa sphuraNA jene thaI che, te sivAyanA bIjA jeTalA manuSyo dIkSita ke gRhastha rahyA teTalA badhA je matamAM pote paDyA hoya temAM ja rAgI hoya; teone vicAranI preraNA karanAra koI na maLe. potAnA mata saMbaMdhI nAnA prakAranA yojI rAkhelA vikalpo (game to pachI temAM yathArtha pramANa ho ke na ho,) samajAvI daI gurUo potAnA paMjAmAM rAkhI temane pravartAvI rahyA che. tema ja tyAgI guruo sivAyanA parANe thaI paDelA mahAvIra devanA mArgarakSaka tarIke gaNAvatA yatio, temanI to mArga pravartAvavAnI zailI mATe kaMI bolavuM rahetuM nathI. kAraNa gRhasthane aNuvrata paNa hoya che; paNa A to tIrthaMkara devanI peThe kalpAtIta puruSa thaI beThA che. saMzodhaka puruSo bahu ochA che. mukta thavAnI aMtaHkaraNe jijJAsA rAkhanArA ane puruSArtha karanArA bahu ochA che. temane sAhityo jevAM ke sadguru, satsaMga ke satzAstro maLavAM durlabha Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 21 muM 173 thaI paDyAM che, jyAM pUchavA jAo tyAM sarva potapotAnI gAya che. pachI te sAcI ke jUThI teno koI bhAva pUchatuM nathI. bhAva pUchanAra AgaLa mithyA vikalpo karI potAnI saMsArasthiti vadhAre che ane bIjAne tevuM nimitta kare che. ochAmAM pUruM koI saMzodhaka AtmA haze to tene aprayojanabhUta pRthvI ityAdika viSayomAM zaMkAe karI rokAvuM thaI gayuM che. anubhava dharma para AvavuM temane paNa durlabha thaI paDyuM che. A parathI mAruM ema kahevuM nathI ke koI paNa atyAre jainadarzananA ArAdhaka nathI; che kharA, paNa bahu ja alpa, bahu ja alpa, ane je che te mukta thavA sivAyanI bIjI jijJAsA jene nathI tevA ane vItarAganI AjJAmAM jeNe potAno AtmA samaryo che tevA paNa te AMgaLIe gaNI laIe teTalA haze. bAkI to darzananI dazA joI karuNA Upaje tevuM che; sthira cittathI vicAra karI jozo to A mAruM kahevuM tamane sapramANa lAgaze. e saghaLA matomAM keTalAkane to sahaja sahaja vivAda che. mukhya vivAdaH- ekanuM kahevuM pratimAnI siddhi mATe che. bIjA tene kevaLa utthApe che (e mukhya vivAda che). bIjA bhAgamAM prathama huM paNa gaNAyo hato, mArI jijJAsA vItarAga devanI AjJAnA ArAdhana bhaNI che. ema satyatAne khAtara kahI daI darzAvuM chuM ke prathama pakSa satya che, eTale ke jina pratimA ane tenuM pUjana zAstrokta, pramANokta, anubhavokta ane anubhavamAM levA yogya che. mane te padArthono je rUpe bodha thayo athavA te viSaya saMbaMdhI mane je alpa zaMkA hatI te nIkaLI gaI, te vastunuM kaMI paNa pratipAdana thavAthI koI paNa AtmA te saMbaMdhI vicAra karI zakaze; ane te vastunI siddhi jaNAya to te saMbaMdhI matabheda tene TI jAya; te sulabhabodhipaNAnuM kArya thAya ema gaNI, TUMkAmAM keTalAka vicAro pratimAsiddhi mATe darzAvuM chuM. mArI pratimAmAM zraddhA che, mATe tame saghaLA karo e mATe mAruM kahevuM nathI, paNa vIra bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana tethI thatuM jaNAya to tema karavuM, paNa ATaluM smRtimAM rAkhavAnuM che keH- keTalAMka pramANo AgamanA siddha thavA mATe paraMparA, anubhava ityAdikanI avazya che. kutarkathI, jo tame kahetA ho to AkhA jaina darzananuM paNa khaMDana karI darzAvuM; paNa temAM kalyANa nathI. satya vastu jyAM pramANathI, anubhavI siddha thaI tyAM jijJAsu puruSo potAnI game tevI haTha paNa mUkI de che. A moTA vivAda A kALamAM jo paDyA na hota to dharma pAmavAnuM lokone bahu sulabha thAta. TUMkAmAM pAMca prakAranAM pramANathI te vAta huM siddha karuM chuM. 1. AgamapramANa. 2. itihAsapramANa. 3. paraMparApramANa. 4. anubhavapramANa. 5. pramANapramANa. 1. AgamapramANa Agama kone kahevAya e prathama vyAkhyA thavAnI jarUra che. jeno pratipAdaka mULa puruSa Apta hoya te vacano jemAM rahyAM che te Agama che. vItarAga devanA bodhelA arthanI yojanA gaNadharoe karI TUMkAmAM mukhya vacanone lIdhAM, te Agama, sUtra e nAmathI oLakhAya che. siddhAMta, zAstra e bIjAM tenAM nAma che. tIrthaMkara deve bAMdhelAM pustakonI yojanA dvAdazAMgIrUpe gaNadharadeve karI, te bAra aMganAM nAma kahI jauM chuM, AcArAMga, sUtrakRtAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, bhagavatI, jJAtAdharmakathAMga, upAsakadazAMga, aMtakRtadazAMga, anuttaraupapAtika, praznavyAkaraNa, vipAka, ane dRSTivAda, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 1. koI paNa vItarAganI AjJAnuM pAlana thAya tema pravartavuM e mukhya mAnyatA che. 2. prathama pratimA nahIM mAnato ane have mAnuM chuM, temAM kaMI pakSapAtI kAraNa nathI; paNa mane tenI siddhi jaNAI tethI mAnya rAkhuM chuM; ane siddhi chatAM nahIM mAnavAthI prathamanI mAnyatAnI paNa siddhi nathI, ane tema thavAthI ArAdhakatA nathI. 3. mane A mata ke te matanI mAnyatA nathI, paNa rAgadveSarahita thavAnI paramAkAMkSA che; ane te mATe je je sAdhana hoya, te te icchavAM, karavAM ema mAnyatA che; ane e mATe mahAvIranAM vacana para mane pUrNa vizvAsa che. 4. atyAre eTalI prastAvanA mAtra karI pratimA saMbaMdhI aneka prakArathI darzAvelI mane je siddhi te have kahuM chuM. te siddhine manana karatAM pahelAM vAMcanAre nIcenA vicAro kRpA karIne lakSamAM levAH- (a) tame paNa taravAnA icchuka cho, ane huM paNa chuM; banne mahAvIranA bodha, AtmahiteSI bodhane icchIe chIe ane te nyAyamAM che; mATe jyAM satyatA Ave tyAM bannee apakSapAte satyatA kahevI, (A) koI paNa vAta jyAM sudhI yogya rIte na samajAya tyAM sudhI samajavI; te saMbaMdhI kaMI kahetAM mauna rAkhavuM. (i) amuka vAta siddha thAya to ja ThIka; ema na icchavuM, paNa satya satya thAya ema icchavuM. pratimA pUjavAthI ja mokSa che, kiMvA te nahIM mAnavAthI mokSa che; e banne vicArathI A pustaka yogya prakAre manana karatAM sudhI mauna rahevuM. nahIM. (I) zAstranI zailI viruddha, kiMvA potAnA mAnanI jALavaNI arthe kadAgrahI thaI kaMI paNa vAta kahevI (u) eka vAtane asatya ane ekane satya ema mAnavAmAM jyAM sudhI atruTaka kAraNa na ApI zakAya, tyAM sudhI potAnI vAtane madhyasthavRttimAM rokI rAkhavI. (U) koI dharma mAnanAra Akho samudAya kaMI mokSa jaze evuM zAstrakAranuM kahevuM nathI, paNa jeno AtmA dharmatva dhAraNa karaze te, siddhisaMprApta thaze, ema kahevuM che. mATe svAtmAne dharmabodhanI prathama prApti karAva joIe. temAMnuM eka A sAdhana paNa che; te parokSa pratyakSa anubhavyA vinA khaMDI nAMkhavA yogya nathI. (e) jo tame pratimAne mAnanAra ho to tenAthI je hetu pAra pADavA paramAtmAnI AjJA che te pAra pADI levo ane jo tame pratimAnA utthApaka ho to A pramANone yogya rIte vicArI jojo. bannee mane zatru ke mitra kaMI mAnavo nahIM. game te kahenAra che, ema gaNI graMtha vAMcI javo. (ai) ATaluM ja kharuM athavA ATalAmAMthI ja pratimAnI siddhi thAya to ame mAnIe ema AgrahI na thazo. paNa vIranAM bodhelAM zAstrothI siddhi thAya tema icchazo. (o) eTalA ja mATe vIranAM bodhelAM zAstro kone kahI zakAya, athavA mAnI zakAya, te mATe prathama dhyAnamAM levuM paDaze; ethI e saMbaMdhI prathama huM kahIza. (au) mane saMskRta, mAgadhI ke koI bhASAno mArI yogyatA pramANe paricaya nathI ema gaNI, mane apramANika TharAvo to nyAyanI pratikULa javuM paDaze; mATe mAruM kahevuM zAstra ane AtmamadhyasthatAthI tapAsazo. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 1 muM 175 (aM) yogya lAge nahIM, evA koI mArA vicAra hoya to saharSa pUchazo; paNa te pahelAM te viSe tamArI samajaNathI zaMkArUpa nirNaya karI besazo nahIM. (a) TUMkAmAM kahevAnuM e ke, jema kalyANa thAya tema pravartavA saMbaMdhamAM mAruM kahevuM ayogya lAgatuM hoya to, te mATe yathArtha vicAra karI pachI jema hoya tema mAnya karavuM. zAstra-sUtra keTalAM ? 1. eka pakSa ema kahe che ke atyAre pistAlIsa ke tethI vadhAre sUtro che, ane tenI niyukti, bhASya, cUrNi, TIkA e saghaLuM mAnavuM. eka pakSa kahe che ke batrIsa ja sUtra che; ane te batrIsa ja bhagavAnanAM bodhelAM che; bAkI mizra thaI gayAM che; ane niryukti ityAdika paNa tema ja che. mATe batrIsa mAnavAM. ATalI mAnyatA mATe prathama mArA samajAyelA vicAra darzAvuM chuM. bIjA pakSanI utpattine Aje lagabhaga cAroM varSe thayAM. teo je batrIsa sUtra mAne che te nIce pramANeH- 11 aMga, 12 upAMga, 4 muLa, 4 cheda, 1 Avazyaka. chevaTanI bhalAmaNa have e viSayane saMkSepamAM pUrNa karyo. pratimAthI ekAMta dharma che, ema kahevA mATe athavA pratimAnA pUjanano ja bhAga siddha karavA meM A laghu graMthamAM kalama calAvI nathI. pratimA mATe mane je je pramANo jaNAyAM hatAM te TUMkAmAM jaNAvI dIdhAM. temAM vAjabI geravAjabIpaNuM zAstravicakSaNa, ane nyAyasaMpanna puruSe jovAnuM che, ane pachI jema sapramANa lAge tema pravartavuM ke prarUpavuM e temanA AtmA para AdhAra rAkhe che. A pustakane huM prasiddha karata nahIM; kAraNa ke je manuSya eka vAra pratimApujanathI pratikULatA batAvI hoya, te ja manuSya jyAre tenI anukULatA batAve; tyAre prathama pakSavALAne te mATe bahu kheda ane kaTAkSa Ave che. Apa paNa huM dhAruM chuM ke mArA bhaNI thoDA vakhata pahelAM evI sthitimAM AvI gayA hatA, te veLA jo A pustakane meM prasiddhi ApI hota to ApanAM aMtaHkaraNo vadhAre dubhAta ane dubhAvavAnuM nimitta huM thAta; eTalA mATe meM tema karyuM nahIM. keTaloka vakhata vItyA pachI mArA aMtaHkaraNamAM eka evA vicAre janma lIdho ke tArA mATe te bhAIone saMkleza vicAro AvatA raheze; teM je pramANathI mAnyuM che, te paNa mAtra eka tArA hRdayamAM rahI jaze; mATe tene satyatApUrvaka jarUra prasiddhi ApavI. e vicArane meM jhIlI lIdho, tyAre temAMthI ghaNA nirmaLa vicAranI preraNA thaI; te saMkSepamAM jaNAvI dauM chuM. pratimA mAno e Agraha mATe A pustaka karavAno kaMI hetu nathI. tema ja teo pratimA mAno tethI mane kaMI dhanavAna thaI javAnuM nathI; te saMbaMdhI je vicAro mane lAgyA hatA [apUrNa maLela] Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 22 muM 41 bharUca, mAgazara sudi 3, guru 1945 patrathI sarva vigata vidita thaI. aparAdha nathI; paNa parataMtratA che. niraMtara satpuruSanI kRpAdRSTine iccho; ane zoka rahita raho e mArI parama bhalAmaNa che. te svIkArazo. vizeSa na darzAvo topaNa A AtmAne te saMbaMdhI lakSa che. murabbIone khuzImAM rAkho kharI dhIraja dharo. pUrNa khuzImAM chuM. cita jUThAbhAI, ////////// 42 bharUca, mAgazara suda 12, 1945 jyAM patra ApavA jAo cho tyAM niraMtara kuzaLatA pUchatA rahezo. prabhubhaktimAM tatpara rahezo. niyamane anusarazo, ane sarva vaDIlonI AjJAmAM anukULa rahezo, ema mArI bhalAmaNa che. jagatamAM nIrAgItva, vinayatA ane satpuruSonI AjJA e nahIM maLavAthI A AtmA anAdi kALathI rakhaDyo; paNa nirupAyatA thaI te thaI. have ApaNe puruSArtha karavo ucita che. jaya thAo ! ahIM cAreka divasa rokAvAnuM thaze. ////////// vi0 rAyacaMda Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org sujJa, varSa 2 muM 43 jinAya namaH 177 muMbaI, mArgazIrSa di 7, bhauma, 1945 Apano patra suratathI lakhelo mane Aja roja savAranA agiyAre malyo. temAMnI vigatathI eka prakAre zoca thayo, kAraNa Apane niSphaLa phero thayo. joke meM AgaLathI huM surata thoDuM rokAvAno chuM, ema darzAvavAne eka pattuM lakhyuM hatuM. te Apane vakhatasara huM kahyuM chuM ke nahIM maLyuM hoya. haze - have ApaNe thoDA vakhatamAM dezamAM malI zakIzuM. ahIM huM kaMI bahu vakhata rokAvAno nathI. Apa dhIraja dharazo, ane zocane tyAgazo, ema vinaMtI che. maLavA pachI huM ema icchuM chuM ke, Apane prApta thayelo nAnA prakArano kheda jAo ! ane tema thaze. Apa dilagIra na thAo. karo. sAtheno ciMta nI vinaMtIrUpa patra meM vAMcyo hato. teone paNa dhIraja Apo. banne bhAIo dharmamAM pravartana mArA bhaNI mohadazA nahIM rAkho. huM to eka alpa zaktivALo pAmara manuSya chuM. sRSTimAM aneka satpuruSo guptarUpe rahyA che. viditamAM paNa rahyA che. temanA guNane smaro. teono pavitra samAgama karo ane Atmika lAbha vaDe manuSyabhavane sArthaka karo e mArI niraMtara prArthanA che. banne sAthe malI A patra vAMcazo. utAvaLa hovAthI ATalethI aTakuM chuM. sujJa, vizeSa vidita thayuM haze. li0 rAyacaMdanA praNAma vAMcazo. 44 muMbaI, mAgazara vada 12, zani, 1945 gazara huM ahIM samayAnusAra AnaMdamAM chuM. Apano AtmAnaMda cAhuM chuM. ciMta jUThAbhAInI ArogyatA sudharavA pUrNa dhIraja Apazo. huM paNa have ahIM thoDo vakhata rahevAno chuM. eka moTI vijJapti che, ke patramAM hamezAM zoca saMbaMdhI nyUnatA ane puruSArthanI adhikatA prApta thAya tema lakhavA parizrama letA rahezo. vizeSa have pachI. //// 45 rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, mAgazara vada 0)), 1945 sujJa, jUThAbhAInI sthiti vidita thaI. huM nirupAya chuM. jo na cAle to prazasta rAga rAkho, paNa mane potAne, tama saghaLAne e raste AdhIna na karo. praNAma lakhuM tenI paNa ciMtA na karo. haju praNAma karavAne lAyaka ja chuM, karAvavAne nathI. vila rAyacaMdanA praNAma. ////// 46 mAgazara, 1945 tamAro prazastabhAvabhUSita patra maLyo. uttaramAM A saMkSepa che ke je vADhethI Atmatva prApta thAya te vATa zodho, mArA para prazastabhAva Acho evuM huM pAtra nathI, chatAM jo tamane ema AtmazAMti thatI hoya to karo. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bIjuM citrapaTa taiyAra nahIM hovAthI je che te mokaluM chuM. mArAthI dUra rahevAmAM tamArI ArogyatA hAni pAme tema na thavuM joIe. sarva AnaMdamaya ja thaze. atyAre e ja. rAyacaMdanA praNAma 47 vANiyA baMdara, mahA suda 14, budha, 1945 satpuruSone namaskAra sujJa, mArA taraphathI eka pattuM pahoMcyuM haze. tamAro patra meM manana karyo. tamArI vRttimAM thayelo pheraphAra AtmahitasvI mane lAge che. anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA ane anaMtAnubaMdhI lobha e cAra tathA mithyAtvamohinI, mizramohinI, samyaktvamohinI e traNa ema e sAta prakRti jyAM sudhI kSayopazama, upazama ke kSaya thatI nathI tyAM sudhI samyakdRSTi thavuM saMbhavatuM nathI. e sAta prakRti jema jema maMdatAne pAme tema tema samyaktvano udaya thAya che. te prakRtionI graMthi chedavI parama durlabha che. jenI te graMthi chedAI tene AtmA hastagata thavo sulabha che. tattvajJAnIoe e ja graMthine bhedavAno pharI pharIne bodha karyo che. je AtmA apramAdapaNe te bhedavA bhaNI dRSTi Apaze te AtmA Atmatvane pAmaze e niHsaMdeha che. e 'vastuthI AtmA anaMta kALathI bharapUra rahyo che. emAM dRSTi hovAthI nija gRha para tenI yathArtha dRSTi thaI nathI. kharI to pAtratA, paNa huM e, kaSAyAdika upazama pAmavAmAM tamane nimittabhUta thayo ema tame gaNo cho, mATe mane e ja AnaMda mAnavAnuM kAraNa che ke nigraMtha zAsananI kRpAprasAdIno lAbha levAno suMdara vakhata mane maLaze ema saMbhave che. jJAnIdaSTa te kharuM. jagatamAM saparamAtmAnI bhakti-sataguru-satsaMga-satazAstrAdhyayana-samyakRrdaSTipaNuM ane sayoga e koI kALe prApta thayAM nathI. thayAM hota to AvI dazA hota nahIM. paNa jAgyA tyAMthI prabhAta ema rUDA puruSono bodha dhyAnamAM vinayapUrvaka AgrahI te vastu mATe prayatna karavuM e ja anaMta bhavanI niSphaLatAnuM eka mave saphaLa thavuM mane samajAya che. sadgurunA upadeza vinA ane jIvI satpAtratA vinA ema thavuM aTakyuM che. tenI prApti karIne saMsAratApathI atyaMta tapAyamAna AtmAne zItaLa karavo e ja kRtakRtyatA che. e prayojanamAM tamAruM citta AkarSAyuM e sarvottama bhAgyano aMza che. AzIrvacana che ke temAM tame phaLIbhUta thAo. bhikSA saMbaMdhI prayatnatA hamaNAM mulatavo. jyAM sudhI saMsAra jema bhogavavo nimitta haze tema bhogavavo paDaze. te vinA chUTako paNa nathI, anAyAse yogya jagA sAMpaDI jAya to tema, nahIM to prayatna karazo. ane bhikSATana saMbaMdhI yogya veLAe punaH pUchazo. vidyamAnatA haze to uttara ApIza. "dharma" e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzodhanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtasaMzodhanathI te prApta thAya che. te aMtarasaMzodhana koIka mahAbhAgya sadguru anugrahe pAme che. tamArA vicAro suMdara zreNImAM AvelA joI mArA aMtaHkaraNe je lAgaNI utpanna karI che te ahIM darzAvatAM sakAraNa aTakI jauM chuM. cita dayALabhAI pAse jazo. kaMI darzAve to mane jaNAvazo. 1. graMthithI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 muM 179 lakhavA saMbaMdhamAM hamaNAM kaMIka mane kaMTALo varte che. tethI dhAryo hato tenA AThamA bhAgano paNa uttara lakhI zakato nathI. chevaTanI A vinayapUrvaka mArI zikSA dhyAnamAM rAkhazo ke- eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMta bhavanuM anaMta duHkha nahIM vadhAravAno prayatna satpuruSo kare che. syApada A vAta paNa mAnya che ke bananAra che te pharanAra nathI ane pharanAra che te bananAra nathI. to pachI dharmaprayatnamAM, AtmikahitamAM anya upAdhine AdhIna thaI pramAda zuM dhAraNa karavo ? Ama che chatAM deza, kALa, pAtra, bhAva jovAM joIe. satpuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo. ema icchI vaLatI TapAle patra lakhavA vinaMtI karI patrikA pUrNa karuM chuM. li mAtra ravajI Atmaja rAyacaMdanA praNAma - nIrAga zreNI samuccaye, jijJAsa. ////////// 48 vANiyA, mA, 1945 ApanA praznano uttara, mArI yogyatA pramANe, Apano prazna TAMkIne lakhuM chuM. praznaH- vyavahArazuddhi kema thaI zake ? uttara:- vyavahArazuddhinI AvazyakatA ApanA lakSamAM haze; chatAM viSayanI prAraMbhatA mATe avazya gaNI darzAvavuM yogya che ke A lokamAM sukhanuM kAraNa ane paralokamAM sukhanuM kAraNa je saMsArapravRttithI thAya tenuM nAma vyavahArazuddhi. sukhanA sarva jijJAsu che; vyavahArazuddhithI jyAre sukha che tyAre tenI AvazyakatA paNa niHzaMka che. 1. jene dharma saMbaMdhI kaMI paNa bodha thayo che, ane raLavAnI jene jarUra nathI, teNe upAdhi karI raLavA prayatna na karavuM joIe, 2. jene dharma saMbaMdhI bodha thayo che, chatAM sthitinuM duHkha hoya to banatI upAdhi karIne raLavA teNe prayatna karavuM joIe. (sarvasaMgaparityAgI thavAnI jenI jijJAsA che tene A niyamothI saMbaMdha nathI.) 3. upajIvana sukhe cAlI zake tevuM chatAM jenuM mana lakSmIne mATe bahu jhAvAM nAkhatuM hoya teNe prathama tenI vRddhi karavAnuM kAraNa potAne pUchavuM. to uttaramAM jo paropakAra sivAya kaMI paNa pratikULa bhAga Avato hoya, kiMvA pAriNAmika lAbhane hAni pahoMcyA sivAya kaMI paNa AvatuM hoya to manane saMtoSI levuM; tema chatAM na vaLI zake tema hoya to amuka maryAdAmAM AvavuM. te maryAdA sukhanuM kAraNa thAya tevI thavI joIe. 4. pariNAme ArtadhyAna dhyAvAnI jarUra paDe, tema karIne besavAthI raLavuM sAruM che. 5. jenuM sArI rIte upajIvana cAle che, teNe koI paNa prakAranA anAcArathI lakSmI meLavavI na joIe. manane jethI sukha hotuM nathI tethI kAyAne ke vacanane na hoya. anAcArathI mana sukhI thatuM nathI, A svataH anubhava thAya tevuM kahevuM che. 6. na cAlatAM upavana mATe kaMI paNa alpa anAcAra (asatya ane sahaja mAyA) sevavo paDe to mahAzocathI sevavo, prAyazcitta dhyAnamAM rAkhavuM. sevavAmAM nIcenA doSa na AvavA joIeH- 1 koIthI mahA vizvAsaghAta 2 mitrathI vizvAsaghAta Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 http://www.ShrimadRajchandra.org 3 koInI thApaNa oLavavI 4 vyasananuM sevavuM 5 mithyA ALanuM mUkavuM 6 kho lekha karavA 7 hisAbamAM cUkavavuM zrImad rAjacaMdra 9 nirdoSane alpa mAyAthI paNa chetaravo 10 nyUnAdhika toLI ApavuM 11 ekane badale bIjuM athavA mizra karIne ApavuM 12 karmAdAnI dhaMdho 13 lAMca ke adattAdAna 8 julamI bhAva kahevo - e vATethI kaMI raLavuM nahIM. e jANe sAmAnya vyavahArazuddhi upajIvana arthe kahI gayo. 49 satpuruSone namaskAra [apUrNa] vavANiyA, mAha vada 7, zukra, 1945 gaI kAle savAre tamAro patra maLyo. koI paNa rIte kheda karazo nahIM. ema thanAra hatuM to ema thayuM e kaMI vizeSa kAma na hatuM. AtmAnI e dazAne jema bane tema aTakAvI yogyatAne AdhIna thaI, te sarvenA mananuM samAdhAna karI, A saMgatane iccho ane A saMgata ke A puruSa te paramAtmatattvamAM lIna rahe e AzIrvAda ApyA ja karo. tana, mana, vacana ane Atmasthitine jALavazo. dharmadhyAna dhyAvana karavA bhalAmaNa che. A patra juThAbhAIne turaMta Apo. ////////// 50 vita rAyacaMdanA praNAma vAMcazo, vANiyA, mahA vada 3, 6, 1945 sujJa satpuruSone namaskAra { }}}} = vairAgya bhaNInA mArA Atmavartana viSe pUcho cho te praznano uttara kayA zabdomAM lakhuM ? ane tene mATe tamane pramANa zuM ApI zakIza ? topaNa TUMkAmAM ema jJAnInuM je mAnya kareluM [tattva ?] sammata karIe, ke udaya AvelAM prAcIna karmo bhogavavAM; nUtana na baMdhAya emAM ja ApaNuM Atmahita che. e zreNImAM vartana karavA mArI prapUrNa AkAMkSA che; paNa te jJAnIgamya hovAthI bAhyapravRtti haju teno eka aMza paNa thaI zakatI nathI. AMtara-pravRtti game teTalI nIrAgazreNi bhaNI vaLatI hoya paNa bAhyane AdhIna hajI bahu vartavuM paDe e dekhItuM che. - bolatAM, cAlatAM, besatAM, UThatAM ane kAMI paNa kAma karatAM laukika zreNine anusarIne cAlavuM paDe; jo ema na thaI zake to loka kutarkamAM ja jAya, ema mane saMbhave che. to paNa kaMIka pravRtti pharatI rAkhI che. tamArA saghaLAonuM mAnavuM mArI (vairAgyamayI) vartanAne mATe kaMI vAMdhAbhareluM che, tema ja koInuM mAnavuM mArI te zreNi mATe zaMkAbhareluM paNa hoya, eTale tame ityAdi vairAgyamAM jato aTakAvavA prayatna karo ane zaMkAvALA te vairAgyanA upekSita thaI gaNakAre nahIM, ethI kheda pAmI saMsAranI vRddhi karavI paDe, ethI mAruM mAnya ema ja che, ke satya aMtaHkaraNa darzAvavAnI prAye bhUmitaLe bahu ja thoDI jagyAo saMbhave che. jema che tema AtmAnuM AtmAmAM samAvI jIvana paryaMta samAdhibhAva saMyukta rahe, to pachI saMsAra bhaNInA te khedamAM paDavuM ja nahIM. hamaNAM to tame juo Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 22 muM 181 cho tema chuM. saMsArI pravartana thAya che te karuM chuM. dharmasaMbaMdhI mArI vartanA te sarvajJa paramAtmAnA jJAnamAM dRzya thatI hoya te kharI, pUchavI joItI nahotI. pUchatAM kahI zakAya tevI paNa nathI. sahaja uttara Apavo ghaTe te Apyo che. zuM thAya che ane pAtratA kyAM che e jouM chuM. udaya AvelAM karmo bhogavuM chuM. kharI sthitimAM haju ekAda aMza paNa Avyo houM ema kahevuM te AtmaprazaMsArUpa ja saMbhave che. banatI prabhubhakti, satsaMga, satya vyavahAranI sAthe dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArtha prApta karatA raho. prayatna jema AtmA Urdhvagatino pariNAmI thAya tema karo. bodha che. samaya samaya jIvananI kSaNika vyatItatA che, tyAM pramAda karIe chIe e ja mahAmohanIyanuM baLa che. vi0 rAyacaMdanA satpuruSone namaskAra sahita praNAma. //////// 51 nIrAgI puruSone namaskAra ghavANiyA baMdara, mAha vada 7, 1945 udaya AvelAM karmone bhogavatAM navAM karma na baMdhAya te mATe AtmAne saceta rAkhavo e satpuruSono mahAna AtmAbhilASI,- jo tyAM tamane vakhata maLato hoya to jinabhaktimAM vizeSa vizeSa utsAhanI vRddhi karatA rahezo, ane eka ghaDI paNa satsaMga ke satkathAnuM saMzodhana karatA rahezo. (koI veLA) zubhAzubha karmanA udaya samaye harSazokamAM nahIM paDatAM bhogavye chUTako che, ane A vastu te mArI nathI ema gaNI samabhAvanI zreNi vadhAratA rahezo. vizeSa lakhatAM atyAre aTakuM chuM. AtmahitANilAla AjJAMkita, vi rAyacaMdanA satpuruSone namaskAra sameta praNAma vAMcazo. para vavANiyA baMdara, mAha vada 10, soma, 1945 nIrAgI puruSone namaskAra tamAro AtmavicArabharita patra gaI prabhAte maLyo. nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDyo, te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. jenA eka romamAM kiMcit paNa ajJAna, moha, ke asamAdhi rahI nathI te satpuruSanAM vacana ane bodha mATe kaMI paNa nahIM kahI zakatAM, tenAM ja vacanamAM prazasta bhAve punaH punaH prasakta thavuM e paNa ApaNuM sarvottama zreya che. zI enI zailI ! jyAM AtmAne vikAramaya thavAno anaMtAMza paNa rahyo nathI. zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujjvaLa zukla dhyAnanI zreNithI pravAharUpe nIkaLelAM te nirguthanAM pavitra vacanonI mane-tamane trikALa zraddhA raho ! e ja paramAtmAnAM yogabaLa AgaLa prayAcanA ! huM ja dayALabhAIe darzAvyuM te pramANe tame lakhyuM che, ane huM mAnuM chuM ke tema ja haze. dayALabhAI saharSa patra lakhe ema temane kahezo ane dharmadhyAna bhaNI pravRtti thAya e kartavyanI bhalAmaNa Apazo. 'pravINasAgara' mATe kaMI uttara nathI te lakhazo. jema bane tema AtmAne oLakhavA bhaNI lakSa do e ja mAgaNI che. kavirAja - tamArA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra niHsvArthI premane mATe vizeSa zuM lakhe ? huM tamane dhanAdikathI to sahAyabhUta thaI zakuM tema nathI, (tema tevuM paramAtmAnuM yogabaLa paNa na karo !) paNa AtmAthI sahAyabhUta thAuM ane kalyANanI vATe tamane lAvI zakuM, to sarva jaya maMgaLa ja che. ATaluM teone vaMcAvazo. temAMnuM tamane paNa keTaluMka manana karavArUpa che. dayALabhAInI pAse jatA rahezo. nokarImAMthI jyAre jyAre vacce vakhata maLe tyAre tyAre temanA satsaMgamAM rahezo ema mArI bhalAmaNa che. atyAre e ja. vizva rAyacaMdanA praNAma, satpuruSone namaskAra sameta, ////////// 53 vavANiyA, phAgaNa suda 6. guru. 1945 cita je je tamArI abhilASAo che tene samyak prakAre niyamamAM ANo ane phaLIbhUta thAya tevuM prayatna karo. e mArI icchanA che. zoca na karo, yogya thaI raheze. satsaMga zodho, satpuruSanI bhakti karo. ////////// 54 vita rAyacaMdanA praNAma. vavANiyA, phAlguna suda 9, ravi, 1945 ninya mahAtmAone namaskAra mokSanA mArga be nathI. je je puruSo mokSarUpa paramazAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA satpuruSo eka ja mArgathI pAmyA che, vartamAnakALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedAbheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhimArga che, tathA te sthira mArga che, ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sarva kALe te mArganuM hovApaNuM che, je mArganA marmane pAmyA vinA koI bhUtakALe mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALe pAmaze nahIM. zrI jine sahasragame kriyAo ane sasragame upadeza e eka ja mArga ApavA mATe kahyAM che ane te mArgane arthe te kriyAo ane upadezo grahaNa thAya to saphaLa che ane e mArgane bhUlI jaI te kriyAo ane upadezo grahaNa thAya to sau niSphaLa che. zrI mahAvIra je vATethI taryA te vATethI zrI kRSNa taraze. je vATethI zrI kRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryAM che. e vATa game tyAM beThAM, game te kALuM, game te zreNimAM, game te yogamAM jyAre pamAze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atIdriya sukhano anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che. yogya sAmagrI nahIM meLavavAthI maLye paNa e mArga pAmatAM aTakyA che. tathA aTakaze ane aTakyA hatA. koI paNa dharmasaMbaMdhI matabheda rAkhavo choDI daI ekAgra bhAvathI samyakayoge je mArga saMzodhana karavAno che, te e ja che. mAnyAmAnya, bhedAbheda ke satyAsatya mATe vicAra karanArA ke bodha denArAne, mokSane mATe jeTalA bhavano vilaMba haze, teTalA samayano (gauNatAe) saMzodhaka ne te mArganA dvAra para AvI pahoMcelAne vilaMba nahIM haze. - vizeSa zuM kahevuM ? te mArga AtmAmAM rahyo che. AtmatvaprApya puruSa - nigraMtha AtmA jyAre yogyatA gaNI te Atmatva arpaze - udaya Apaze - tyAre ja te prApta thaze, tyAre ja te Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 maM 183 vATa maLaze, tyAre ja te matabhedAdika jaze. matabheda rAkhI koI mokSa pAmyA nathI. vicArIne jeNe matabhedane TALyo, te aMtavRttine pAmI krame karI zAzvata mokSane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. koI paNa avyavasthita bhAve akSaralekha thayo hoya to te kSama thAo. ////////// 55 vavANiyA, phAlguna suda 9, ravi, 1945 nIrAgI mahAtmAone namaskAra karma e jaDa vastu che. je je AtmAne e jaDathI jeTalo jeTalo Atmabuddhie samAgama che, teTalI teTalI jaDatAnI eTale abodhatAnI te AtmAne prApti hoya, ema anubhava thAya che. AzcaryatA che, ke pote jaDa chatAM cetanane acetana manAvI rahyAM che ! cetana cetanabhAva bhUlI jaI tene svasvarUpa ja mAne che. je puruSo te karmasaMyoga ane tenA udaye utpanna thayelA paryAyone svasvarUpa nathI mAnatA ane pUrvasaMyogo sattAmAM che, tene abaMdha pariNAme bhogavI rahyA che, te AtmAo svabhAvanI uttarottara UrdhvazreNI pAmI zuddha cetanabhAvane pAmaze, Ama kahevuM sapramANa che. kAraNa atIta kALe tema thayuM che, vartamAna kALe tema thAya che, anAgata kALe tema ja thaze. koI paNa AtmA udayI karmane bhogavatAM samatvakazreNImAM praveza karI abaMdha pariNAme vartaze, to khacIta cetanazuddhi pAmaze. AtmA vinayI thaI, saraLa ane laghutvabhAva pAmI sadaiva satpuruSanA caraNakamaLa prati rahyo, to je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtinI riddhi che, te jAtinI riddhi saMprApya karI zakAya. anaMtakALamAM kAM to satpAtratA thaI nathI ane kAM to satpuruSa (jemAM sadgurutva, satsaMga ane satkathA e rahyAM che) maLyA nathI; nahIM to nizcaya che, ke mokSa hastheLImAM che, iSaprAgmArA eTale siddha-pRthvI para tyAra pachI che. ene sarva zAstra paNa saMmata che, (manana karazo.) ane A kathana trikALa siddha che. ci0 //// 56 morabI, caitra suda 11, budha, 1945 tamArI ArogyatAnI sthiti mATe jANyuM. tame deha mATe saMbhALa rAkhazo. deha hoya to dharma thaI zake che. mATe tevAM sAdhananI saMbhALa rAkhavA bhagavAnano paNa bodha che. ciMta ////////// 57 vita rAyacaMdanA praNAma. morabI, caitra vada 9, 1945 karmagati vicitra che. niraMtara maitrI, pramoda, karuNA ane upekSA bhAvanA rAkhazo. maitrI eTale sarva jagatathI nivairabuddhi, pramoda eTale koI paNa AtmAnA guNa joI harSa pAmavo, karuNA eTale saMsAratApathI duHkhI AtmAnA duHkhathI anukaMpA pAmavI, ane upekSA eTale nispRhabhAve jagatanA pratibaMdhane visArI AtmahitamAM AvavuM. e bhAvanAo kalyANamaya ane pAtratA ApanArI che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 cita http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 58 morabI, caitra vada 10, 1945 tamArA bannenA patro maLyA. syAdvAdadarzana svarUpa pAmavA mATe tamArI parama jijJAsAthI saMtoSa pAmyo chuM. paNa A eka vacana avazya smaraNamAM rAkhazo, ke zAstramAM mArga kahyo che, marma kahyo nathI. marma to satpuruSanA aMtarAtmAmAM rahyo che. e mATe meLApe vizeSa carcI zakAya, bhAva: dharmano rasto saraLa, svaccha ane sahaja che; paNa te virala AtmAo pAmyA che, pAme che ane pAmaze. mAgela kAvyo prasaMga laIne mokalIza. doharAnA artha mATe paNa tema ja. hamaNAM to A cAra bhAvanA maitrI (sarva jagata upara nirderabuddhi); anukaMpA (temanAM dukha upara karuNA); pramoda (AtmaguNa dekhI AnaMda); upekSA (nispRha buddhi). ethI pAtratA Avaze. 59 vavANiyA, vaizAkha suda 1, 1945 tamArI dehasaMbaMdhI sthiti zocanIya jANI vyavahAranI apekSAe kheda thAya che. mArA para atizaya bhAvanA rAkhI vartavAnI tamArI icchAne huM rokI zakato nathI; paNa tevI bhAvanA bhAvatAM tamArA dehane yatkiMcit hAni thAya tema na karo. mArA para tamAro rAga rahe che, tene lIdhe tamArA para rAga rAkhavA mArI icchA nathI; paraMtu tame eka dharmapAtra jIva cho ane mane dharmapAtra para kaMI vizeSa anurAga upajAvavAnI parama icchanA che; tene lIdhe koI paNa rIte tamArA para icchanA kaMI aMze paNa varte che. niraMtara samAdhibhAvamAM raho. huM tamArI samIpa ja beTho chuM ema samajo. dehadarzananuM atyAre jANe dhyAna khaseDI AtmadarzanamAM sthira raho. samIpa ja chuM. ema gaNI zoka ghaTADo, jarUra ghaTADo. ArogyatA vadhaze; jiMdagInI saMbhALa rAkho; hamaNAM dehatyAgano bhaya na samajo; evo vakhata haze to ane jJAnIdRzya haze to jarUra AgaLathI koI jaNAvaze ke pahoMcI vaLaze. maNA to tema nathI. te puruSane pratyeka laghu kAmanA AraMbhamAM paNa saMbhAro, samIpa ja che. jJAnIdezya to thoDo vakhata viyoga rahI saMyoga thaze ane sarva sAruM ja thaI raheze. dazavaikAlika siddhAMta hamaNAM punaH manana karuM chuM. apUrva vAta che. jo padmAsana vALIne kiMvA sthira AsanathI besI zakAtuM hoya, sUI zakAtuM hoya topaNa cAle, paNa sthiratA joIe, caLavicaLa deha na thato hoya, to AMkho vIMcI jaI nAbhinA bhAga para dRSTi pahoMcADI, pachI chAtInA madhya bhAgamAM ANI, kapALanA madhya bhAgamAM te dRSTi TheTha lAvI, sarva jagata zUnyAbhAsarUpa ciMtavI, potAnA dehamAM sarva sthaLe eka teja vyApyuM che evo bhAsa laI je rUpe pArzvanAthAdika arhutanI pratimA sthira dhavaLa dekhAya che, tevo khyAla chAtInA madhya bhAgamAM karo. teTalAmAMthI kaMI thaI na zakatuM hoya to mAruM khabherakhaNuM (meM je rezamI kore rAkhyuM hatuM. te oDhI savAranA cAra vAge ke pAMca vAge jAgRti pAmI soDa tANI ekAgratA ciMtavavI. at svarUpanuM ciMtavana, bane to karavuM. nahIM to kaMI paNa nahIM ciMtavanAM samAghi ke bodhi e zabdo ja ciMtavavA, atyAre eTaluM ja. parama kalyANanI eka zreNi thaze. ochAmAM ochI bAra paLa ane utkRSTa aMtarmuhUrta sthiti rAkhavI. vizva rAyacaMda 1. mIMcI, baMdha karI. ////////// Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na bAdhe http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 muM 60 (1) saMyati dharma 185 vaizAkha, 1945 1. ayatnAthI cAlatAM prANabhUtanI hiMsA thAya, (tethI) pApakarma bAMdhe; tenuM kaDavuM phaLa prApta thAya. ra. ayatnAthI UbhA rahetAM prANabhUtanI hiMsA thAya (tethI) pApakarma bAMdhe; tenuM kaDavuM phaLa prApta thAya. 4. ayatnAthI zayana rahetAM prANabhutanI hiMsA thAya (tethI) pApakarma bAMdhe; tenuM kaDavuM phaLa prApta thAya. 5. ayatnAthI AhAra letAM prANabhUtanI hiMsA thAya (tethI) pApakarma bAMdhe; tenuM kaDavuM phaLa prApta thAya. 6. ayatnAthI bolatAM prANabhUtanI hiMsA thAya (tethI) pApakarma bAMdhe; tenuM kaDavuM phaLa prApta thAya. 7. kema cAle ? kema Ubho rahe ja kema bese ? kema zayana kare ? kema AhAra le ? kema bole ? to pApakarma 8. yAthI cAle; yatnAthI Ubho rahe, yatnAthI bese, yatnAthI zayana kare; yatnAthI AhAra le; yatnAthI bole; to pApakarma na bAMdhe. 9. sarva jIvane potAnA AtmA samAna lekhe; mana vacana kAyAthI samyak prakAre sarva jIvane jue, Asava nirodhathI AtmAne dame; to pApakarma na bAMdhe. 10. prathama jJAna ane pachI dayA (ema anubhava karIne) sarva saMyamI rahe. ajJAnI (saMyamamAM) zuM kare, ke jo te kalyANa ke pApa jANato nathI che. 11. zravaNa karIne kalyANane jANavuM joIe, pApane jANavuM joIe; bannene zravaNa karIne jANyA pachI je zreya hoya, te samAcaravuM joIe. 12. je jIva eTale caitanyanuM svarUpa jANato nathI; ajIva eTale je jaDanuM svarUpa jANato nathI, ke te bannenAM tattvane jANato nathI te sAdhu saMyamanI vAta kyAMthI jANe ? jANe 13. je caitanyanuM svarUpa jANe; je jaDanuM svarUpa jANe; temaja te bannenuM svarUpa jANe; te sAdhu saMyamanuM svarUpa 14. jyAre jIva ane ajIva e bannene jANe, tyAre sarva jIvanI bahu prakAre gati-Agatine jANe. 15. jyAre sarva jIvanI bahu prakAre gati-Agatine jANe, tyAre ja puNya, pApa, baMdha ane mokSane jANe. 16. jyAre puNya, pApa, baMdha ane mokSane jANe tyAre, manuSya saMbaMdhI ane deva saMbaMdhI bhoganI icchAthI nivRtta thAya. 17. jyAre deva ane mAnava saMbaMdhI bhogathI nivRtta thAya tyAre sarva prakAranA bAhya ane atyaMtara saMyogano tyAga karI zake, 18. jyAre bAhyAjyaMtara saMyogano tyAga kare tyAre dravya-bhAva muMDa thaIne muninI dIkSA le. 19. jyAre muDa thaIne muninI dIkSA le tyAre utkRSTa saMvaranI prApti kare; ane uttama dharmano anubhava kare. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 186 zrImad rAjacaMdra 20. jyAre utkRSTa saMvaranI prApti kare ane uttama dharmamaya thAya tyAre karmarUpa raja abodhi, kaluSa e rUpe jIvane malina karI rahI che tene khaMkhere. jANe. 21. abodhi, kaluSathI utpanna thayelI karmarajane khaMkhere tyAre sarva-jJAnI thAya ane sarva-darzanavALo thAya. rara. jyAre sarva jJAna ane sarva darzananI prApti thAya tyAre nIrAgI thaIne te kevaLI lokAlokanuM svarUpa ra3. nIrAgI thaIne kevaLI jyAre lokAlokanuM svarUpa jANe tyAre pachI mana, vacana, kAyAnA yogane nirUMdhIne zailezI avasthAne prApta thAya. 24. jyAre yogane nikRdhIne zailezI avasthAne prApta thAya tyAre sarva karmano kSaya karI niraMjana thaIne siddhi pratye jAya. nahIM. (ra) (dazavaikAlika, adhyayana 4, gAthA 1 thI 24) 1. temAM prathama sthAnamAM mahAvIradeve sarva AtmAthI saMyamarUpa, nipuNa ahiMsA dekhIne upadezI.. 2. jagatamAM jeTalAM trasa ane sthAvara prANIo che tene jANatAM ajANatAM haNavAM nahIM, temaja haNAvavAM 3. sarva jIvo jIvitane icche che, maraNane icchatA nathI; e kAraNathI pANIno bhayaMkara vadha nigraMthe tajavo. 4. potAne mATe, parane mATe krodhathI ke bhayathI prANIone kaSTa thAya tevuM asatya bolavuM nahIM, temaja bolAvavuM nahIM. 5. mRSAvAdane sarva satpuruSoe niSedhyo che,- prANIne te avizvAsa upajAve che te mATe teno tyAga karavo. 6. sacit ke acit- thoDo ke ghaNo, te eTalA sudhI ke, daMtazodhana mATe eka saLI jeTalo parigraha, te paNa yAcyA vinA levo nahIM. 7. pote ayAcyuM levuM nahIM, tema bIjA pAse levarAvavuM nahIM; temaja anya lenArane rUDuM karyuM ema kahevuM nahIM. - je saMyati puruSo che te ema kare che. 8. mahA raudra evuM abrahmacarya, pramAdane rahevAnuM sthaLa, cAritrano nAza karanAra, te A jagatamAM muni Acare nahIM. 9. adharmanuM mULa, mahA doSanI janmabhUmikA evA je maithunanA AlApapralApa teno nigraMthe tyAga karavo. 10. siMdhAlUNa, mIThuM, tela, ghI, goLa, e vagere AhAraka padArtho jJAtaputranA vacanamAM prItivALA je munio che te rAtrivAsa rAkhe nahIM. gRhastha. tyAge. 11. lobhathI tRNano paNa sparza karavo nahIM. je rAtrivAsa evo kaMI padArtha rAkhavA icche te muni nahIM paNa 12. je vastra, pAtra, kAmaLA, rajoharaNa che, te paNa saMyamanI rakSA mATe thaIne sAdhu dhAraNa kare, nahIM to 1. aDhAra saMyama sthAnamAM. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 muM 187 13. saMyamanI rakSA arthe rAkhavAM paDe che tene parigraha na kahevo. ema chakAyanA rakSapALa jJAtaputre kahyuM che; paNa mUrchAne parigraha kahevo, ema pUrvamaharSio kahe che. 14. tattvajJAnane pAmelAM manuSyo chakAyanA rakSaNane mATe thaIne teTalo parigraha mAtra rAkhe, bAkI to potAnA dehamAM paNa mamatva Acare nahIM. (A deha mAro nathI, e upayogamAM ja rahe.) 15. Azcarya ! - niraMtara tapazcaryA, jene sarva sarvajJe vakhANyo evA saMyamane avirodhaka upajIvanarUpa eka vakhatano AhAra levo. 16. trasa ane sthAvara jIvo, - sthUla tema sUkSma jAtinA - rAtrie dekhAtA nathI mATe, te veLA AhAra kema kare ? 17. pANI ane bIja Azrita prANIo pRthvIe paDyA hoya tyAMthI cAlavuM te, dinane viSe niSedhyuM che; to rAtrie to bhizAe kyAMthI jaI zake ? 18. e hiMsAdika doSo dekhIne jJAtaputra bhagavAne ema upadezyuM ke sarva prakAranA AhAra rAtrie nirgutho bhogave nahIM. 19, pRthvIkAyanI hiMsA manathI, vacanathI ane kAyAthI susamAdhivALA sAdhuo kare nahIM; karAve nahIM, karatAM anumodana Ape nahIM. haNAya.- 20, pRthvIkAyanI hiMsA karatAM tene Azraye rahelAM cakSugamya ane acakSugamya evAM vividha trasa prANIo 1. te mATe, ema jANIne, durgatine vadhAranAra e pRthvIkAyanA samAraMbharUpa doSane AyuSyaparyaMta tyAgavo. rara. jaLakAyanI mana, vacana ane kAyAthI susamAdhivALA sAdhuo hiMsA kare nahIM, karAve nahIM, karanArane anumodana Ape nahIM. 23. jaLakAyanI hiMsA karatAM tene Azraye rahelAM cakSugamya ane acasugamya evAM trasa jAtinAM vividha prANIonI hiMsA thAya.- 24 te mATe, evuM jANIne, jaLakAyano samAraMbha durgatine vadhAranAra doSa che tethI, AyuSyaparyaMta tyAgavo. 25. muni agnikAyane icche nahIM; sarva thakI bhayaMkara evuM e jIvane haNavAmAM tIkSNa zastra che. 26. pUrva, pazcima, UMcI, khUNAnI, nIcI, dakSiNa ane uttara-e sarva dizAmAM rahelA jIvone agni bhasma kare che. ra7. prANIno ghAta karavAmAM agni evo che, ema saMdeharahita mAne, ane ema che tethI, dIvA mATe ke tApavA mATe saMyati agni saLagAve nahIM. 8. te kAraNathI durgatidoSane vadhAranAra evo agnikAyano samAraMbha muni AyuSyaparyata kare nahIM. 61 (dazavaikAlikasUtra, adhyayana 6, gAthA 9 thI 36) satpuruSone namaskAra vavANiyA, vaizAkha suda 6, soma, 1945 ApanAM darzana mane ahIM lagabhaga savA mAsa pahelAM thayAM hatAM. dharmasaMbaMdhI keTalIka mukhacarcA thai hatI. Apane smRtimAM haze ema gaNI, e carcAsaMbaMdhI kaMI vizeSa darzAvavAnI AjJA leto nathI. dharmasaMbaMdhI mAdhyastha, ucca ane adaMbhI vicArothI ApanA para kaMIka mArI vizeSa Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra prazasta anuraktatA thavAthI koI koI veLA AdhyAtmika zailIsaMbaMdhI prazna ApanI samIpa mUkavAnI AjJA levAno Apane parizrama ApuM chuM. yogya lAge to Apa anukULa thazo. huM artha ke vayasaMbaMdhamAM vRddha sthitivALo nathI; topaNa kaMIka jJAnavRddhatA ANavA mATe ApanA jevA satsaMgane, temanA vicArone ane satpuruSanI caraNarajane sevavAno abhilASI chuM. mAruM A bAlavaya e abhilASAmAM vizeSa bhAge gayuM che; tethI kaMI paNa samajAyuM hoya, to (te) be zabdo samayAnusAra Apa jevAnI samIpa mUkI Atmahita vizeSa karI zakuM; e prayAcanA A patrathI che. A kALamAM punarjanmano nizcaya AtmA zA vaDe, kevA prakAre ane kaI zreNimAM karI zake, e saMbaMdhI kaMI mArAthI samajAyuM che te jo ApanI AjJA hoya to ApanI samIpa mUkIza. vi ApanA mAdhyastha vicAronA abhilASI rAyacaMda ravajIbhAInA paMcAMgI prazasta bhAve praNAma. kara satpuruSone namaskAra vavANiyA, vaizAkha suda 12, 1945 paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che; paNa te dhyAvana AtmA satpuruSanA caraNakamaLanI vinayopAsanA vinA prApta karI zakato nathI, e nidraMtha bhagavAnanuM sarvotkRSTa vacanAmRta che. te tamane meM cAra bhAvanA mATe AgaLa kaMIka sucavana karyuM hatuM, te sUcavana ahIM vizeSatAthI kaMIka lakhuM chuM. AtmAne anaMta bhramaNAthI svarUpamaya pavitra zreNimAM ANavo e kevuM nirupama sukha che te kahyuM kahevAtuM nathI, lakhyuM lakhAtuM nathI ane mane vicAryuM vicArAtuM nathI. A kALamAM zudhyAnanI mukhyatAno anubhava bhAratamAM asaMbhavita che. te dhyAnanI parokSa kathArUpa amRtatAno rasa keTalAka puruSo prApta karI zake che; paNa mokSanA mArganI anukULatA dhorI vATe prathama dharmadhyAnathI che. A kALamAM rUpAtIta sudhI dharmadhyAnanI prApti keTalAka satpuruSone svabhAve, keTalAkane sadgururUpa nirupama nimittathI ane keTalAkane satsaMga Adi laI aneka sAdhanothI thaI zake che; paNa tevA puruSo - nigraMthamatanA - lAkhomAM paNa koIka ja nIkaLI zake che. ghaNe bhAge te satpuruSo tyAgI thaI, ekAMta bhUmikAmAM vAsa kare che, keTalAka bAhya atyAgane lIdhe saMsAramAM rahyA chatAM saMsArIpaNuM ja darzAve che. pahelA puruSanuM mukhyotkRSTa ane bIjAnuM gauNotkRSTa jJAna prAye karIne gaNI zakAya. cothe guNasthAnake Avelo puruSa pAtratA pAmyo gaNI zakAya; tyAM dharmadhyAnanI gauNatA che. pAMcame madhyama gauNatA che. chaThe mukhyatA paNa madhyama che. sAtame mukhyatA che. ApaNe gRhavAsamAM sAmAnya vidhie pAMcame utkRSTa to AvI zakIe; A sivAya bhAvanI apekSA to ora ja che! e dharmadhyAnamAM cAra bhAvanAthI bhUSita thavuM saMbhave cheH- 1. maitrI- sarva jagatanA jIva bhaNI nirderabuddhi, 2. pramoda- aMzamAtra paNa koIno guNa nIrakhIne romAMcita ullasavA. 3. karuNA jagatajIvanAM duHkha dekhIne anukaMpita thavuM. 4. mAdhyastha ke upekSA- zuddha samadRSTinA baLavIryane yogya thavuM. cAra tenAM AlaMbana che. cAra tenI ruci che. cAra tenA pAyA che. ema aneka bhede vaheMcAyeluM dharmadhyAna che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 22 muM 189 je pavana(zvAsa)no jaya kare che. te manano jaya kare che. je manano jaya kare che te AtmalInatA pAme che. A kahyuM te vyavahAra mAtra che. nizcayamAM nizcayaarthanI apUrva yojanA satpuruSanA aMtaramAM rahI che. zvAsano jaya karatAM chatAM satpuruSanI AjJAthI parAkmukhatA che, to te zvAsajaya pariNAme saMsAra ja vadhAre che. zvAsano jaya tyAM che ke jyAM vAsanAno jaya che. tenAM be sAdhana cheH sadguru ane satsaMga. tenI be zreNi che: paryupAsanA ane pAtratA. tenI be vardhamAnatA cheH paricaya ane puNyAnubaMdhI puNyatA. saghaLAMnuM mULa AtmAnI satpAtratA che. atyAre e viSaya saMbaMdhI eTaluM lakhuM chuM. dayALabhAI mATe pravINasAgara' ravAne karuM chuM. 'pravINasAgara samajIne vaMcAya to dakSatAvALo graMtha che. nahIM to aprazastachaMdI graMtha che. 63 vANiyA, vaizAkha vada 13, 1945 chellA samAgama samaye cittanI je dazA vartatI hatI, te tame lakhI te yogya che. te dazA jJAta hatI. jJAta che ema jaNAya topaNa yathAvasare AtmArthI jIve te dazA upayogapUrvaka vidita karavI; tethI jIvane vizeSa upakAra thAya che. prazno lakhyA che tenuM samAgamayoge samAdhAna thavAnI vRtti rAkhavI yogya che, tethI vizeSa upakAra thaze. A tarapha vizeSa vakhata hAla sthiti thavAno saMbhava nathI. 64 pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / vavANiyA baMdara, jayeSTha suda 4, ravi, 1945 miAMna zastra, tamya kArya pariyA-zrI haribhadrAcArya ApanuM dharmapatra vaizAkha vada 6 nuM maLyuM. ApanA vizeSa avakAza mATe vicAra karI uttara lakhavAmAM ATalo meM vilaMba karyo che; je vilaMba kSamApAtra che. te patramAM Apa darzAvo cho ke koI paNa mArgathI AdhyAtmika jJAna saMpAdana karavuM; e jJAnIono upadeza che. A vacana mane paNa sammata che. pratyeka darzanamAM AtmAno ja bodha che. ane mokSa mATe sarvano prayatna che; topaNa ATaluM to Apa paNa mAnya karI zakazo ke je mArgathI AtmA Atmatva-samyakjJAna-yathArthadRSTi-pAme te mArga satpuruSanI AjJAnusAra sammata karavo joIe. ahIM koI paNa darzana mATe bolavAnI ucitatA nathI; chatAM Ama to kahI zakAya ke je puruSanuM vacana pUrvApara akhaMDita che, tenuM bodheluM darzana te pUrvApara hitasvI che. AtmA jyAMthI 'yathArthadRSTi' kivA 'vastudharma' pAme tyAMthI samyajJAna saMprApta thAya e sarvamAnya che. Atmatva pAmavA mATe zuM heya, zuM upAdeya ane zuM jJeya che te viSe prasaMgopAtta satpuruSanI AjJAnusAra ApanI samIpa kaMI kaMI mUkato rahIza. jJeya, heya, ane upAdeyarUpe koI padArtha, eka paNa paramANu nathI jANyuM to tyAM AtmA paNa jANyo nathI. mahAvIranA bodhelA 'AcArAMga' nAmanA eka siddhAMtika zAstramAM Ama kahyuM che ke wi nArUM se savva nALaI, ne savva nALarphe se nuM nALa' - ekane jANyo teNe sarva jANyuM, jeNe sarvane jANyuM teNe ekane jANyo. A vacanAmRta ema upadeze che ke eka AtmA, jyAre jANavA mATe prayatna karaze, tyAre sarva jANyAnuM prayatna thaze; ane sarva jANyAnuM prayatna eka AtmA jANavAne mATe che; topaNa vicitra jagatanuM svarUpa jeNe jANyuM nathI te AtmAne jANato nathI. A bodha ayathArtha harato nathI. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AtmA zAthI, kema, ane kevA prakAre baMdhAyo che A jJAna jene thayuM nathI, tene te zAthI, kema ane kevA prakAre mukta thAya tenuM jJAna paNa thayuM nathI; ane na thAya to vacanAmRta paNa pramANabhUta che. mahAvIranA bodhano mukhya pAyo uparanA vacanAmRtathI zarU thAya che; ane enuM svarUpa eNe sarvottama darzAvyuM che. te mATe ApanI anukULatA haze. to AgaLa upara jaNAvIza. ahIM eka A paNa vijJApanA Apane karavI yogya che ke, mahAvIra ke koI paNa bIjA upadezakanA pakSapAta mATe mAruM kaMI paNa kathana athavA mAnavuM nathI; paNa Atmatva pAmavA mATe jeno bodha anukULa che tene mATe pakSapAta (!), dRSTirAga, prazasta rAga, ke mAnyatA che; ane tene AdhAre vartanA che; to Atmatvane bAdhA karatuM evuM koI paNa mAruM kathana hoya, to darzAvI upakAra karatA rahezo. pratyakSa satsaMganI to balihArI che; ane te puNyAnubaMdhI puNyanuM phaLa che; chatAM jyAM sudhI parokSa satsaMga jJAnIdRSTAnusAra maLyA karaze tyAM sudhI paNa mArA bhAgyano udaya ja che. 2. nigraMthazAsana jJAnavRddhane sarvottamavRddha gaNe che. jAtivRddhatA, paryAyavRddhatA evA vRddhatAnA aneka bheda che, paNa jJAnavRddhatA vinA e saghaLI vRddhatA te nAmavRddhatA che; kivA zUnyavRddhatA che. ' 3. punarjanma saMbaMdhI mArA vicAra darzAvavA Ape sUcavyuM te mATe ahIM prasaMga pUratuM saMkSepamAtra darzAvuM chuM:- (a) mAruM keTalAka nirNaya parathI Ama mAnavuM thayuM che ke, A kALamAM paNa koI koI mahAtmAo gatabhavane jAtismaraNajJAna vaDe jANI zake che; je jANavuM kalpita nahIM paNa samyak hoya che. utkRSTa saMvega - jJAnayoga - ane satsaMgathI paNa e jJAna prApta thAya che. eTale zuM ke bhUtabhava pratyakSAnubhavarUpa thAya che. jyAM sudhI bhUtabhava anubhavagamya na thAya tyAM sudhI bhaviSyakALanuM dharmaprayatna zaMkAsaha AtmA karyA kare che; ane zaMkAsaha prayatna te yogya siddhi ApatuM nathI. (A) 'punarjanma che'; ATaluM parokSe-pratyakSe niHzaMkatva je puruSane prApta thayuM nathI, te puruSane AtmajJAna prApta thayuM hoya ema zAstrazailI kahetI nathI. punarjanmane mATe zrutajJAnathI meLavelo Azaya mane je anubhavagamya thayo che te kaMIka ahIM darzAvI jauM chuM. (1) caitanya' ane 'ja' e be oLakhavAne mATe te banne vacce je bhinna dharma che te prathama oLakhAvo joIe; ane te bhinna dharmamAM paNa mukhya bhinna dharma je oLakhavAno che te A che ke, 'caitanya'mAM 'upayoga' (koI paNa vastuno je vaDe bodha thAya te vastu) rahyo che ane 'jaDa'mAM te nathI. ahIM kadApi Ama koI nirNaya karavA icche ke, 'jaDa'mAM 'zabda', 'sparza', 'rUpa', 'rasa' ane 'gaMdha' e zaktio rahI che; ane caitanyamAM te nathI; paNa e bhinnatA AkAzanI apekSA letAM na samajAya tevI che, kAraNa tevA keTalAka guNo AkAzamAM paNa rahyA che; jevA ke; niraMjana, nirAkAra, arUpI i0 te te AtmAnI sadeza gaNI zakAya; kAraNa bhinna dharma na rahyA; paraMtu bhinna dharma 'upayoga' nAmanI AgaLa kahelo guNa te darzAve che; ane pachIthI jaDa caitanyanuM svarUpa samajavuM sugama paDe che. (2) jIvano mukhya guNa vA lakSaNa che te 'upayoga' (koI paNa vastusaMbaMdhI lAgaNI, bodha, jJAna). azuddha ane apUrNa upayoga jene rahyo che te jIva - 'vyavahAranI apekSAe' - AtmA svasvarUpe paramAtmA ja che, paNa jyAM sudhI svasvarUpa yathArtha samajyo nathI tyAM sudhI (AtmA) chadmastha jIva che - paramAtmadazAmAM Avyo nathI. zuddha ane saMpUrNa yathArtha upayoga jene rahyo che te paramAtmadazAne prApta thayelo AtmA gaNAya, azuddha upayogI hovAthI ja AtmA kalpitajJAna(ajJAna)ne samyakajJAna mAnI rahyo che; ane samyakjJAna vinA punarjanmano nizciya koI aMze paNa Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 22 muM 191 yathArtha thato nathI, azuddha upayoga thavAnuM kaMI paNa nimitta hovuM joIe. te nimitta anupUrvIe cAlyAM AvatAM bAhyabhAve grahelAM karmapudgala che. (te karmanuM yathArtha svarUpa sUkSmatAthI samajavA jevuM che, kAraNa AtmAne AvI dazA kAMI paNa nimittathI ja hovI joIe; ane te nimitta jyAM sudhI je prakAre che te prakAre na samajAya tyAM sudhI je vATe javuM che te vATanI nikaTatA na thAya.) jenuM pariNAma viparyaya hoya teno prAraMbha azudgha upayoga vinA na thAya, ane azuddha upayoga bhUtakALanA kaMI paNa saMlagna vinA na thAya. vartamAnakALamAMthI ApaNe ekekI paLa bAda karatA jaIe, ane tapAsatA jaIe, to pratyeka paLa bhinna bhinna svarUpe gaI jaNAze. (te bhinna bhinna thavAnuM kAraNa kaMI hoya ja.) eka mANase evo dRDha saMkalpa karyo ke, yAvajIvanakALa strInuM ciMtavana paNa mAre na karavuM; chatAM pAMca paLa na jAya, ane ciMtavana thayuM to pachI tenuM kAraNa joIe. mane je zAstrasaMbaMdhI alpa bodha thayo che tethI ema kahI zakuM chuM ke, te pUrvakarmano koI paNa aMze udaya joIe. kevAM karmano ? to kahI zakIza ke, mohanIya karmano; kaI tenI prakRtino ? to kahI zakIza ke, puruSavaidano. (puruSavadanI paMdara prakRti che.) puruSavaidano udaya dRDha saMkalpa rokyo chatAM thayo tenuM kAraNa have kahI zakAze ke, kaMI bhUtakALanuM hovuM joIe; ane anupUrvIe tenuM svarUpa vicAratAM punarjanma siddha thaze. A sthaLe bahu dRSTAMtothI kahevAnI mArI icchA hatI; paNa dhAryA karatAM kahevuM vadhI gayuM che. tema AtmAne je bodha thayo te mana yathArtha na jANI zake. manano bodha vacana yathArtha na kahI zake. vacanano kathanoMdha paNa kalama lakhI na zake. Ama hovAthI ane A viSayasaMbaMdhe keTalAka zailIzabdo vAparavAnI AvazyaktA hovAthI atyAre apUrNa bhAge A viSaya mUkI dauM chuM, e anumAnapramANa kahI gayo. pratyakSa pramANa saMbaMdhI jJAnIdaSTa haze, to have pachI, vA darzanasamaya maLyo to tyAre kaMIka darzAvI zakIza. ApanA upayogamAM ramI rahyuM che, chatAM be eka vacano ahIM prasannatArthe mukuM chuMH- 1. sarva karatAM AtmajJAna zreSTha che. 2. dharmaviSaya, gati, Agati nizcaya che. 3. jema upayoganI zuddhatA tema AtmajJAna pramAya che, 4. e mATe nirvikAra STinI agatya che. 5. 'punarjanma che' te yogathI, zAstrathI ane sahajarUpe aneka satpuruSone siddha thayela che. A kALamAM e viSe aneka puruSone niHzaMkatA nathI thatI tenAM kAraNo mAtra sAttvikatAnI nyUnatA, trividhatApanI mUrcchanA, zrI gokuLacaritra'mAM Ape darzAvelI nirjanAvasthA tenI khAmI, satsaMga vinAno vAsa, svamAna ane ayathArtha dRSTi e che. pharI e viSe vizeSa Apane anukULa haze, to darzAvIza. AthI mane AtmojvalatAno parama lAbha che. tethI Apane anukULa thaze ja. vakhata hoya to be cAra vakhata A patra manana thavAthI mAro kahelo alpa Azaya Apane bahu dRSTigocara thaze. zailIne mATe thaIne vistArathI kaMIka lakhyuM che; chatAM jevuM joIe tevuM samajAvAyuM nathI ema mAruM mAnavuM che. paNa haLave haLave huM dhAruM chuM ke, te ApanI pAse saraLarUpe mUkI zakIza. ////////// buddha bhagavAnanuM janmacaritra mArI pAse AvyuM nathI. anukULatA hoya to mokalAvavA sUcavana karo. satpuruSanAM caritra e darpaNarUpa che. buddha ane jainanA bodhamAM mahAna taphAvata che. sarva doSanI kSamA icchI A patra pUruM (apUrNa sthitie) karuM chuM. ApanI AjJA haze, to evo vakhata meLavI zakAze ke, Atmatva dRDha thAya. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra asugamatAthI lekha doSita thayo che, paNa keTalIka nirupAyatA hatI. nahIM to saraLatA vAparavAthI AtmatvanI praphullitatA vizeSa thaI zake. 65 vita dharmajIvananA ika rAyacaMda ravajIbhAInA vinayabhAve prazasta praNAma. morabI, jeTha suda 10, soma, 1945 tamAro atizaya Agraha che ane na hoya topaNa eka dharmaniSTha AtmAne jo kaMI mArAthI zAMti thatI hoya to eka puNya samajI AvavuM joIe. ane jJAnIdRSTa haze to huM jarUra gaNyA divasamAM AvuM chuM. vizeSa samAgame. 66 amadAvAda, jayeSTha vada 12. moma, 1945 Apane meM vavANiyA baMdarathI punarjanma saMbaMdhI parokSajJAnanI apekSAe ekAda be vicAro darzAvyA hatA; ane e viSe avakAza laI keTaluMka darzAvI pachI pratyakSa anubhavagamya jJAnathI te viSayano nizcaya mArA samajavAmAM je kaMI Avyo che te darzAvavAnI icchA rAkhI che. e patra jayeSTha suda 5 meM Apane maLeluM hovuM joIe. avakAza prApta karI kaMI uttara ghaTe to uttara, nahIM to pahoMca mAtra ApI prazama Apazo, e vijJApanA che. nigraMthanAM bodhelAM zAstranA zodha mATe ahIM sAteka divasa thayAM mAruM AvavuM thayuM che. dharmopajIvananA icchaka 67 rAyacaMda ravajIbhAInA yathAvidhi praNAma. vaDhavANakempa, aSADa suda 8, zani, 1945 AtmAnuM kalyANa saMzodhavA mATe je tamArI abhilASAo dekhAya che te, mane prasannatA Ape che. dharmaprazastadhyAna karavA mATe vijJApana karI atyAre A patra pUrNa karuM chuM. ////////// rAyacaMda bajANA-kAThiyAvADa, aSADa suda 15, zukra, 1945 68 aSADa suda 7 nuM lakheluM ApanuM patra mane vaDhavANakaeNmpa maLyuM. tyAra pachI mAruM ahIM AvavuM thayuM; ethI pahoMca lakhavAmAM vilaMba thayo. punarjanmanA mArA vicAro Apane anukULa thavAthI mane e viSayamAM ApanuM sahAyakapaNuM maLyuM. Ape aMtaHkaraNIya - AtmabhAvajanya - abhilASA je e darzAvI te niraMtara satpuruSo rAkhatA AvyA che; tevI mana, vacana, kAyA ane AtmAthI dazA teoe prApta karI che; ane te dazAnA prakAza vaDe divya thayelA AtmAe vANI dvArA sarvottama AdhyAtmika vacanAmRtone pradarzita karyA che; jene Apa jevA satpAtra manuSyo niraMtara seve che; ane e ja anaMta bhavanuM Atmika duHkha TALavAnuM paramauSadha che. sarva darzana pAriNAmika bhAve muktino upadeza kare che e niHsaMzaya che, paNa yathArthadRSTi thayA vinA sarva darzananuM tAtparyajJAna hRdayagata thatuM nathI. je thavA mATe satpuruSonI prazasta bhakti, tenA pAdapaMkaja ane upadezanuM avalaMbana, nirvikAra jJAnayoga je sAdhano, te zuddha upayoga vaDe sammata thavAM joIe. lauM chuM. punarjanmanA pratyakSa nizcaya, tema ja anya AdhyAtmika vicAro have pachI prasaMgAnukULa darzAvavAnI AjJA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 muM buddhabhagavAnanuM caritra manana karavA jevuM che; e jANe niSpakSapAtI kathana che. keTalAMka AdhyAtmika tattva bharelAM vacanAmRto have lakhI zakIza. dharmopAvanaicchake 193 rAyacaMdanA vinayayukta praNAma. vavANiyA, aSADa vada 12, budha, 1945 mahAsatIjI 'mokSamALA' zravaNa kare che, te bahu sukha ane lAbhadAyaka che. teone mArI vatI vinaMti karazo ke e pustakane yathArtha zravaNa kare, manana kare. jinezvaranA suMdara mArgathI emAM ekke vacana vizeSa nAkhavA prayatna karyuM nathI. jema anubhavamAM AvyuM ane kALabheda joyo tema madhyasthatAthI e pustaka lakhyuM che. huM dhAruM chuM ke mahAsatIjI e pustakane ekAgrabhAve zravaNa karI AtmazreyamAM vRddhi karaze. ////////// 70 bharUca, zrAvaNa suda 1, ravi 1945 tamArA Atmabodha mATe thaIne prasannatA thAya che. ahIM AtmacarcA zreSTha cAle che, satsaMganI baLavattaratA che. 71 vizva rAyacaMdanA paha bharUca, zrAvaNa suda 3, budha, 1945 bajANA nAmanA grAmathI mAruM lakheluM eka vinayapatra Apane prApta thayuM haze. huM mArI nivAsabhUmikAthI Azare be mAsa thayAM satyoga, satsaMganI pravardhanArthe pravAsarUpe keTalAMka sthaLomAM vihAra karuM chuM. prAye karIne eka saptAhamAM mAruM tyAM ApanA darzana ane samAgamanI prApti karI zake ema Agamana thavA saMbhava che. sarva zAstranA bodhanuM, kriyAnuM, jJAnanuM, yoganuM ane bhaktinuM prayojana svasvarUpaprAptine arthe che; ane e sabhyazreNio Atmagata thAya, to tema thavuM pratyakSa saMbhavita che; paNa e vastuo prApta karavA sarvasaMgaparityAganI avazya che. nirjanAvasthA - yogabhUmikAmAM vAsa - sahaja samAdhinI prApti nathI, te sarvasaMgaparityAgamAM niyamA vAsita che. deza (bhAga) saMgaparityAgamAM bhajanA saMbhave che. jyAM sudhI gRhavAsa pUrvakarmanA baLathI bhogavavo rahyo che, tyAM sudhI dharma, artha ane kAma ullAsita - udAsIna bhAve sevavAM yogya che. bAhya bhAve gRhastha zreNi chatAM aMtaraMga nigraMthazreNi joIe, ane jyAM tema thayuM che tyAM sarva siddhi che. mArI AtmAbhilASA te zreNimAM ghaNA mAsa thayAM varte che. dharmopajIvananI pUrNa abhilASA keTalIka vyavahAropAdhine lIdhe pAra paDI zakatI nathI; paNa pratyakSe satpadanI siddhi AtmAne thAya che; A vArtA to sammata ja che ane tyAM kaMI vaya - veSanI vizeSa apekSA nathI. nigraMthanA upadezane acalabhAve ane vizeSe sammata karatAM anya darzananA upadezamAM madhyasthatA priya che. game te vATe ane game te darzanathI kalyANa thatuM hoya, to tyAM pachI matAMtaranI kaMI apekSA zodhavI yogya nathI. Atmatva je anuprekSAthI, je darzanathI ke, je jJAnathI prApta thAya te anuprekSA, te darzana ke te jJAna sarvoparI che; ane jeTalA AtmA taryA, vartamAna tare che, bhaviSya taraze te sarva e eka ja bhAvane pAmIne. ApaNe e sarva bhAve pAmIe e maLelA anuttara janmanuM sAphalya che, keTalAka jJAnavicAro lakhatAM audAsInya bhAvanI vRddhi thaI javAthI dhAreluM lakhI zakAtuM nathI; ane tema Apa jevAne nathI darzAvI zakAtuM. e kAMI nuM kAraNa. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nAnA prakAranA vicAro game te rUpe anukramavihIna ApanI samIpa mUkuM, to tene yogyatApUrvaka Atmagata karatAM doSane mATe - bhaviSyane mATe paNa - kSamA bhAva ja Apazo. A veLA ladhutvabhAve eka prazna karavAnI AjJA lauM chuM. Apane lakSagata haze ke, pratyeka padArthanI prajJApanIyatA cAra prakAre cheH dravya(tenI vastusvabhAva)thI, kSetra(kaMI paNa tenuM vyApavuM - upacAre ke anupacAra)thI, kALathI ane bhAva(tenA guNAdika bhAva)thI. have ApaNe AtmAnI vyAkhyA paNa e vinA na karI zakIe tema che. Apa jo e prajJApanIyatAe AtmAnI vyAkhyA avakAzAnukULa darzAvo, to saMtoSanuM kAraNa thAya. AmAMthI eka adbhuta vyAkhyA nIkaLI zake tema che; paNa ApanA vicAro AgaLathI kaMI sahAyaka thaI zakaze ema gaNI A prayAcana karyuM che. dharmopajIvana prApta karavAmAM ApanI sahAyatAnI prAye avazya paDe tevuM che, paNa sAmAnya vRttibhAva mATe ApanA vicAra mAgI pachI te vAtane janma Apavo, tema rahyuM che. zAstra e parokSa mArga che; ane 0 0 0 pratyakSa mArga che. A veLA e zabdo mUkI A patra vinayabhAve pUrNa karuM chuM. A bhUmikA te zreSTha yogabhUmikA che. ahIM eka sanmuni ino mane prasaMga rahe che. vizva A rAyacaMda ravAbhAInA prazna 72 bharUca, zrAvaNa suda 10, 1945 bAhyabhAve jagatamAM vartI ane aMtaraMgamAM ekAMta zItalIbhUta - nirlepa raho e ja mAnyatA ane boMdhanA che. 73 muMbaI, zrAvaNa vada 7, zani, 1945 tamArI ArogyatAnA khabara hamaNAM prApta thayA nathI. te jarUra karI lakhazo, ane zarIranI sthiti mATe jema bane tema azokarUpe pravartazo. sujJa ci 74 vavANiyA, bhAdaravA suda 2. 1945 saMvatsarI saMbaMdhI thayelA mArA doSanI zuddha buddhithI kSamA yAcuM chuM. tamArA samagra kuTuMbane avinayAdikane mATe kSamAvuM chuM. parataMtratA mATe kheda che. paraMtu hamaNAM to nirupAyanA che. patrano uttara lakhavAmAM cIvaTa rAkhazo. mahAsatIjIne abhivaMdana karazojI. ////////// 75 rAjyanA ya A muMbaI, bhAdaravA vada 4, zukra, 1945 mArA para zuddha rAga samabhAvathI rAkho. vizeSatA na karo. dharmadhyAna ane vyavahAra banne sAcavo. lobhI guru, e guru-ziSya bannene adhogatinuM kAraNa che. huM eka saMsArI chuM. mane alpa jJAna che. zuddha gurunI tamane jarUra che. 76 mohamayI, Aso vadi 10, zani, 1945 bIjuM kAMI zodha mA. mAtra eka satpuruSane zodhIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI varSo jA. pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI leje Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 22 muM 195 satpuruSa e ja ke nizadina jene AtmAno upayoga che; zAstramAM nathI ane sAMbhaLyAmAM nathI, chatAM anubhavamAM Ave tevuM jenuM kathana che; aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNA che. bAkI to kaMI kahyuM jAya tema nathI ane Ama karyA vinA tAro koI kALe chUTako thanAra nathI; A anubhavapravacana pramANika gaNa. eka satpuruSane rAjI karavAmAM, tenI sarva icchAne prazaMsAmAM, te ja satya mAnavAmAM AkhI jidaMgI gaI to utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave avazya mokSe jaIza. ////////// 66 "sukhakI sahelI hai, akelI udAsInatA" adhyAtmanI jananI te udAsInatA. udyota; laghu vayathI adabhuta thayo, tattvajJAnano bodha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zodha ? 1 je saMskAra thavA ghaTe. ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya ? 2 jema jema mati alpatA, ane moha tema tema bhavazaMkanA, apAtra aMtara karI kalpanA deDha kare, nAnA nAsti paNa asti te sUcave, e ja kharo A bhava vaNa bhava che nahIM, e ja tarka anukULa; vicAratAM pAmI gayA, AtmadharmanuM mULa. 5 jyota. 3 vicAra; nirdhAra. 4 vita rAyacaMdanA praNAma. vi.saM. 1945 Audio //////// [aMgata] vi.saM. 1945 78 strInA saMbaMdhamAM mArA vicAra (1) ati ati svastha vicAraNAthI ema siddha thayuM ke zuddha jJAnane Azraye nirAbAdha sukha rahyuM che; tathA tyAM ja parama samAdhi rahI che. strI e saMsAranuM sarvottama sukha mAtra AvaraNika dRSTithI kalpAyuM che, paNa te tema nathI ja. strIthI je saMyogasukha bhogavavAnuM cihna te vivekathI dRSTigocara karatAM vamana karavAne yogya bhUmikAne paNa yogya rahetuM nathI. je je padArtho para jugupsA rahI che, te te padArtho to tenA zarIramAM rahyA che; ane tenI te janmabhUmikA che. vaLI e sukha kSaNika, kheda ane khasanA daradarUpa ja che. te veLAno dekhAva hRdayamAM cItarAI rahI hasAve che, ke zI A bhulavaNI ? TUMkAmAM kahevAnuM ke temAM kaMI paNa sukha nathI; ane sukha hoya to tene aparicchedarUpe varNavI juo, eTale mAtra mohadazAne lIdhe tema mAnyatA thaI che, ema ja jaNAze. ahIM huM strInA avayavAdi bhAgano viveka karavA beTho nathI; paNa tyAM pharI AtmA na ja kheMcAya e viveka thayo che, tenuM sahaja sUcavana karyu. strImAM doSa nathI; paNa AtmAmAM doSa che, ane e doSa javAthI AtmA je jue che te adbhuta AnaMdamaya ja che; mATe e doSathI rahita thavuM, e ja parama jijJAsA che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra yuddha upayoganI jo prApti thaI to pachI te samaye samaye pUrvopArjita mohanIyane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che. paNa pUrvopArjita haju sudhI mane pravarte che, tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya ? e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM- strIne sadAcArI jJAna ApavuM. eka satsaMgI tene gaNavI. tenAthI dharmabahenano saMbaMdha rAkhavo. aMtaHkaraNathI koI paNa prakAre mA bahena ane temAM aMtara na rAkhavo, tenA zArIrika bhAgano koI paNa rIte mohakarmane vaze huM upabhoga levAya che. tyAM yoganI ja smRti rAkhI, 'A che to huM kevuM sukha anubhavuM chuM ?' e bhUlI javuM. (tAtparya - te mAnavuM asat che.) mitre mitranI jema sAdhAraNa cIjano paraspara upabhoga laIe chIe tema te vastu levA(vi0)no sakheda upabhoga laI pUrvabaMdhanathI chUTI javuM. tenAthI jema bane tema nirvikArI vAta karavI. vikAraceSTAno kAyAe anubhava karatAM paNa upayoga nizAna para ja rAkhavo. tenAthI kaMI saMtAnotpatti thAya to te eka sAdhAraNa vastu che, ema samajI mamatva na karavuM. paNa ema ciMtavavuM ke je dvArathI laghuzaMkAnuM vahevuM che te dvArathI utpanna thayelo padArtha (A) pAcho temAM kAM bhUlI jAya che - mahA aMdhArI kedathI kaMTALI AvyA chatAM pAcho tyAM ja mitratA karavA jAya che. e zI vicitratA che ! icchavuM ema ke bannenA te saMyogathI kaMI harSazoka ke bALabaccAMrUpa phaLanI utpatti na thAo. e citra mane saMbhAravA na do. nahIM to eka mAtra suMdara cahero ane suMdara varNa (jaDa padArthano) te AtmAne keTaluM baMdhana karI saMpattihIna kare che, te AtmA koI paNa prakAre visArIza nahIM. (2) strI saMbaMdhamAM koI paNa prakAre rAgadveSa rAkhavA mArI aMzamAtra icchA nathI, paNa pUrvopArjanathI icchAnA pravartanamAM aTakyo chuM. 79 jagatamAM bhinna bhinna mata ane darzana jovAmAM Ave che te dRSTibheda che. bhinna bhinna mata dekhIe. bheda dRSTino eha- eka tattvanA mULamAM, vyApyA mAno teha. 1 teha tattvarUpa vRkSanuM, svabhAvanI siddhi kare, Atmadharma che mULa; dharma te ja anukULa. 2 prathama Atmasiddhi thavA. karIe jJAna vicAra; anubhavI gurune sevIe, budhajanano nirdhAra. 3 kSaNa kSaNa je asthiratA, ane vibhAvika mo te jenAmAMthI gayA, te anubhavI guru joya. 4 bAhya tema atyaMtare, graMtha graMthi nahi hoya: parama puruSa tene ko, saraLa dRSTithI joya. 5 bAhya parigraha graMthi che, atyaMtara mithyAtva; svabhAvathI pratikULatA, - 6 vi.saM. 1945 Audio Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 muM 80 197 vi.saM. 1945 nirAbAdhapaNe jenI manovRtti vahyA kare che; saMkalpa-vikalpanI maMdatA jene thaI che; paMca viSayathI virakta buddhinA aMkuro jene phUTyA che; klezanAM kAraNa jeNe nirmULa karyAM che; anekAMtadRSTiyukta ekAMtardaSTine je sevyA kare che; jenI mAtra eka zuddha vRtti ja che; te pratApI puruSa jayavAna varto. ApaNe tevA thavAno prayatna karavo joIe. ////////// 81 vi.saM. 1945 ahoho ! karmanI kevI vicitra baMdhasthiti che ? jene svapne paNa icchato nathI, je mATe parama zoka thAya che; e ja aMgAmIrya dazAthI pravartavuM paDe che. te jina - vartamAnAdi satpuruSo kevA mahAna manojathI hatA ! tene mauna rahevuM - amauna rahevuM banne sulabha hatuM; tene sarva anukULa - pratikULa divasa sarakhA hatA; tene lAbha - hAni sarakhI hatI; teno krama mAtra AtmasamatAthai hato. kevuM AzcaryakAraka ke, eka kalpanAno jaya eka kalpe thavA durlabha, tevI temaNe anaMta kalpanAo kalpanA anaMtamA bhAge zamAvI dIdhI / //////// 82 vi.saM. 1945 dukhiyAM manuSyonuM pradarzana karavAmAM AvyuM hoya to khacIta tenA zirobhAgamAM huM AvI zakuM. A mArAM vacano vAMcIne koI vicAramAM paDI jaI, bhinna bhinna kalpanAo karaze ane kAM to bhrama gaNI vALaze; paNa tenuM samAdhAna ahIM ja TapakAvI dauM chuM. tame mane strI saMbaMdhI kaMI duHkha lekhazo nahIM, lakSmI saMbaMdhI duHkha lekhazo nahIM, putra saMbaMdhI lekhazo nahIM, kIrti saMbaMdhI lekhazo nahIM; bhaya saMbaMdhI lekhazo nahIM; kAyA saMbaMdhI lekhazo nahIM; athavA sarvathI lekhazo nahIM; mane duHkha bIjI rItanuM che. te darada vAtanuM nathI; kaphanuM nathI ke pittanuM nathI; te zarIranuM nathI, vacananuM nathI ke mananuM nathI. gaNo to badhAMyanuM che ane na gaNo to ekkenuM nathI; paraMtu mArI vijJApanA te nahIM gaNavA mATe che. kAraNa emAM koI ora marma rahyo che. tame jarUra mAnajo, ke huM vinA-divAnApaNe A kalama calAvuM chuM. rAjacaMdra nAmathI oLakhAto vavANiyA nAmanA nAnA gAmano, lakSmImAM sAdhAraNa evo paNa Arya tarIke oLakhAtA dazAzrImALI vaizyano putra gaNAuM chuM. A dehamAM mukhya be bhava karyA che, amukhyano hisAba nathI. nAnapaNathI nAnI samajaNamAM koNa jANe kyAMthIye moTI kalpanAo AvatI. sukhanI jijJAsA paNa ochI nahotI ane sukhamAM paNa mahAlaya, bAgabagIcA, lADIvADInAM kaMIka mAnyAM hatAM; moTI kalpanA te A badhuM zuM che tenI hatI. te kalpanAnuM eka vAra evuM rUpa dIThuM ke, punarjanme nathI, pApe nathI, puNye nathI, sukhe rahevuM ane saMsAra bhogavavo e ja kRtakRtyatA che. emAMthI bIjI paMcAtamAM nahIM paDatAM, dharmanI vAsanAo kADhI nAkhI. koI dharma mATe nyUnAdhika ke zraddhAbhAvapaNuM rahyuM nahIM. thoDo vakhata gayA pachI emAMthI ora ja thayuM, je thavAnuM meM kahyuM nahotuM, tema ' k te mATe mArA khyAlamAM hoya evuM kaMI mAruM prayatna paNa nahotuM, chatAM acAnaka pheraphAra thayo; koI ora anubhava thayo, ane je anubhava prAthe zAstramAM lekhita na hoya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI, tevo hato. te krame karIne vadhyo; vadhIne atyAre eka 'tuMhi tuMhi'no jApa kare che. have ahIM samAdhAna thaI jaze. AgaLa je maLyAM nahIM hoya, athavA bhayAdika haze, tethI duHkha haze tevuM kaMI nathI; ema khacIta samajAze, strI sivAya bIjo koI padArtha khAsa karIne Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mane rokI zakato nathI. bIjAM koI paNa saMsArI sAdhane mArI prIti meLavI nathI, tema koI bhaye mane bahulatAe gheryo nathI. strInA saMbaMdhamAM jijJAsA ora che ane vartanA ora che. eka pakSe tenuM keTalAka kALa sudhI sevana karavuM sammata karyuM che. tathApi tyAM sAmAnya prIti-aprIti che. paNa duHkha e che ke jijJAsA nathI, chatAM pUrvakarma kAM ghere che ? eTalethI patatuM nathI, paNa tene lIdhe nahIM gamatA padArthone jovA, sUMghavA, sparzavA paDe che ane e ja kAraNathI prAye upAdhimAM besavuM paDe che. mahAraMbha, mahAparigraha, kodha, mAna, mAyA, lobha ke evuM tevuM jagatamAM kaMI ja nathI. ema vismaraNadhyAna karavAthI paramAnaMda rahe che. tene uparanAM kAraNothI jovAM paDe che. e mahA kheda che. aMtaraMgacarcA paNa koI sthaLe kholI zakAtI nathI, evA pAtronI durlabhatA mane thai paDI e ja mahA duHkhamatA kaho. ////////// 83 vi.saM. 1945 atra kuzaLatA che; ApanA taraphanI icchuM chuM. Aje ApanuM jijJAsu patra maLyuM. te jijJAsu patranA uttara badala je patra mokalavuM joIe te patra A che- A patramAM gRhAzrama saMbaMdhI mArA keTalAka vicAro ApanI samIpa mUkuM chuM. e mUkavAno hetu mAtra eTalo ja che ke, koI paNa prakAranA uttama kramamAM ApanuM jIvana-valaNa thAya, ane te krama jyArathI AraMbhavo joIe te kALa hamaNAM ja ApanI pAse AraMbhAyo che; eTale te krama jaNAvavAno ucita samaya che. tema jaNAvelA kramanA vicAro ghaNA sAMskArika hoIne patra vATe nIkaLyA che. Apane tema ja koI paNa Atmonnati vA prazasta kramane icchanArane te khacIta vadhAre upayogI thaI paDaze ema mAnyatA che, tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana karavA jaIe to, tyAM nepathyamAMthI evo dhvani ja nIkaLaze ke, tame koNa cho ? kyAMthI AvyA cho ? kema AvyA cho ? tamArI samIpa A saghaLuM zuM che ? tamArI tamane pratIti che ? tame vinAzI, avinAzI vA koI trirAzI cho ? evA aneka prazno hRdayamAM te dhvanithI praveza karaze; ane e praznothI jyAM AtmA gherAyo tyAM pachI bIjA vicArone bahu ja thoDo avakAza raheze; yadi e vicArothI ja chevaTe siddhi che, e ja vicAronA vivekathI je avyAbAdha sukhanI icchA che, tenI prApti thAya che, e ja vicAronA mananathI anaMta kALanuM mUMjhana TaLavAnuM che; tathApi te sarvane mATe nathI. vAstavika dRSTithI jotAM tene chevaTa sudhI pAmanArAM pAtronI nyUnatA bahu che; kALa pharI gayo che; e vastuno adhIrAI athavA azaucatAthI aMta levA jatAM jhera nIkaLe che, ane bhAgyahIna apAtra banne lokathI bhraSTa thAya che; eTalA mATe amuka saMtone apavAdarUpa mAnI bAkInAone te kramamAM AvavA, te guphAnuM darzana karavA ghaNA vakhata sudhI abhyAsanI jarUra che; kadApi te guphAdarzananI tenI icchA na hoya topaNa potAnAM A bhavanAM sukhane arthe paNa janmyA tathA mUAnI vacceno bhAga koI rIte gALavA mATe paNa e abhyAsanI khacIta jarUra che. e kathana anubhavagamya che, ghaNAne te anubhavamAM AvyuM che. ghaNA Arya satpuruSo te mATe vicAra karI gayA che; teoe te para adhikAdhika manana karyuM che. AtmAne zodhI, tenA apAra mArgamAMthI thayelI prAptinA ghaNAne bhAgyazALI thavAne mATe, aneka krama bAMdhyA che; te mahAtmA jayavAna ho ! ane tene trikALa namaskAra ho ! ApaNe thoDIvAra tattvajJAnanI guphAnI vismaraNA karI, Aryoe bodhelA aneka krama para AvavA mATe parAyaNa chIe, te samayamAM jaNAvI javuM yogya ja che ke, pUrNAhalAdakara jene mAnyuM che, parama Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 muM 199 sukhakara, hitakara, ane hRdayamaya jene mAnela che, tema che, anubhavagamya che, te to te ja guphAno nivAsa che; ane niraMtara tenI ja jijJAsA che. atyAre kaMI te jijJAsA pUrNa thavAnAM cihna nathI, topaNa krame, emAM A lekhakano paNa jaya thaze evI tenI khacIta zubhAkAMkSA che, ane tema anubhavagamya paNa che. atyArathI ja jo yogya rIte te kramanI prApti hoya to, A patra lakhavA jeTalI khoTI karavA icchA nathI; paraMtu kALanI kaThinatA che; bhAgyanI maMdatA che; saMtonI kRpAdRSTi dRSTigocara nathI; satsaMganI khAmI che; tyAM kaMI ja - topaNa te kramanuM bIja hRdayamAM avazya ropAyuM che, ane e ja sukhakara thayuM che. sRSTinA rAjathI je sukha maLavA AzA nahotI, tema ja koI paNa rIte game tevA auSaghI, sAdhanathI, strIthI, putrathI, mitrathI ke bIjA aneka upacArathI je aMtarazAMti thavAnI nahotI te thaI che. niraMtaranI - bhaviSyakALanI - bhIti gaI che ane eka sAdhAraNa upajIvanamAM pravartato evo A tamAro mitra ene ja laIne jIve che, nahIM to jIvavAnI khacIta zaMkA ja hatI; vizeSa zuM kahevuM ? A bhramaNA nathI, vahema nathI, khacIta satya ja che. e trikALamAM eka ja paramapriya ane jIvanavastunI prApti, tenuM bIjAropaNa kema vA kevA prakArathI thayuM e vyAkhyAno prasaMga ahIM nathI, paraMtu khacIta e ja mane trikALa sammata ho ! eTaluM ja kahevAno prasaMga che, kAraNa lekhasamaya bahu TUMko che. e priyajIvana sarva pAmI jAya, sarva ene yogya hoya, sarvane e priya lAge, sarvane emAM ruci thAya, evuM bhUtakALe banyuM nathI, vartamAnakALe banatuM nathI, ane bhaviSyakALe paNa banavuM asaMbhavita che; ane e ja kAraNathI A jagatanI vicitratA trikALa che. manuSya sivAyanI prANInI bIjI jAti joIe chIe, temAM to e vastuno viveka jaNAto nathI; have je manuSyo rahyAM, te sarva manuSyamAM paNa tema dekhI zakazo nahIM. !!! [apUrNa] Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM muM 84 vi.saM. 1946 bhAI, ATaluM tAre avazya karavA jevuM cheH- 1. dehamAM vicAra karanAra beTho che te dehathI bhinna che ?te sukhI che ke duHkhI ? e saMbhArI le. 2. duHkha lAgaze ja, ane duHkhanAM kAraNo paNa tane dRSTigocara thaze, tema chatAM kadApi na thAya to mArA ha koI bhAgane vAMcI jA. eTale siddha thaze. te TALavA mATe je upAya che te eTalo ja ke tethI bAhyAcaMtararahita thavuM. 3. rahita thavAya che, ora dazA anubhavAya che e pratijJApUrvaka kahuM chuM. 4. te sAdhana mATe sarvasaMgaparityAgI thavAnI AvazyakatA che. nirgatha sadgurunA caraNamAM jaIne paDavuM yogya che. 5. jevA bhAvathI paDAya tevA bhAvathI sarvakALa rahevA mATenI vicAraNA prathama karI le. jo tane pUrvakarma baLavAna lAgatAM hoya to atyAgI, dezatyAgI rahIne paNa te vastune visArIza nahIM. thavuM. rAkha. 6. prathama game tema karI tuM tAruM jIvana jANa. jANavuM zA mATe ke bhaviSyasamAdhi thavA. atyAre apramAdI 7. te AyuSyano mAnasika Atmopayoga to nirvedamAM rAkha. 8. jIvana bahu TUMkuM che, upAdhi bahu che, ane tyAga thaI zake tema nathI to, nIcenI vAta punaH punaH lakSamAM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 201 1. jijJAsA te vastunI rAkhavI. 2. saMsArane baMdhana mAnavuM. 3. pUrva karma nathI ema gaNI pratyeka dharma sevyA jayo. tema chatAM pUrva karma naDe to zoka karavo nahIM. 4. dehanI jeTalI ciMtA rAkhe che teTalI nahIM paNa ethI anaMta gaNI ciMtA AtmAnI rAkha, kAraNa anaMta bhava eka bhavamAM TALavA che. 5. na cAle to pratizroti thA. 6. jemAMthI jeTaluM thAya teTaluM kara. 7, pAriNArmika vicAravALo thA, 8. anuttaravAsI thaIne varta. 9. chevaTanuM samaye samaye cUkIza nahIM. e ja bhalAmaNa ane e ja dharma. //////// 85 muMbaI, vi. saM. 1946 samajIne alpamAtrI thanArane pazcAttApa karavAno thoDo ja avasara saMbhave che. he nAtha ! sAtamI tamatamaprabhA narakanI vedanA maLI hota to vakhate sammata karata, paNa jagatanI mohinI sammata thatI nathI. pUrvanAM azubha karma udaya Avye vedatAM jo zoca karo cho to have e paNa dhyAna rAkho ke navAM bAMdhatAM pariNAme tevAM to baMdhAtAM nathI ? AtmAne oLakhavo hoya to AtmAnA paricI thavuM, paravastunA tyAgI thavuM. jeTalA potAnI pugalika moTAI icche che teTalA halakA saMbhave. prazasta puruSanI bhakti karo, tenuM smaraNa karo; guNaciMtana karo. 86 ni:spRhI mahAtmAone abhedabhAve namaskAra | | | | saM. 1946 ''anaMtakALa thayAM jIvane paribhramaNa karatAM chatAM tenI nivRtti kema thatI nathI ane te zuM karavAthI thAya ?' A vAkyamAM aneka artha samAyela che. tene vicAryA vinA ke deDha vizvAsathI jhUryA vinA mArganA aMzanuM alpa bhAna thatuM nathI. bIjA badhA vikalpo dUra karI A eka upara lakheluM satpuruSonuM vacanAmRta vAraMvAra vicArI lezo. saMsAramAM rahevuM ane mokSa thavA kahevuM e banavuM asulabha che. maitrI- sarva jIva pratye hitacitavanA. pramoda, guNajJa jIva pratye ullAsapariNAma. karuNA- koI paNa jIvane janmamaraNathI mukta thavAnuM karavuM. madhyasthatA- nirguNI jIva pratye madhyasthatA. 87 muMbaI, kArtika suda 7, guru, 1946 'aSTaka' ane 'yogabiMdu' e nAmanAM be pustako A sAthe ApanI dRSTitaLe nIkaLI javA huM mokaluM chuM. 'yogabiMdu'nuM bIjuM pAnuM zodhatAM maLI zakyuM nathI; topaNa bAkIno bhAga samajI zakAya 1. juo AMka 195. 2. juo AMka 153 mAM paNa A vAkya che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tevo hovAthI te pustaka mokalyuM che. 'yogadRSTisamuccaya' pAchaLathI mokalIza. paramatattvane sAmAnya bodhamAM utArI devAnI haribhadrAcAryanI camatkRti stutya che. koI sthaLe khaMDana-maMDana bhAga sApekSa haze, te bhaNI ApanI dRSTi nahIM hovAthI mane kalyANa che. athathI iti sudhI avalokana karavAno vakhata meLavyAthI mArA para eka kRpA thaze. (jaina e mokSanA akhaMDa upadezane karatuM, ane vAstavika tattvamAM ja jenI zraddhA che evuM darzana chatAM koI 'nAstika' e upanAmathI tenuM AgaLa khaMDana karI gayA che te yathArtha thayuM nathI; e Apane dRSTimAM AvI javAnuM prAye banaze tethI jaina saMbaMdhI Apane kaMI paNa mAro Agraha darzAvato nathI. tema AtmA je rUpe ho te rUpe game tethI thAo e sivAya bIjI mArI aMtaraMga jijJAsA nathI; e kaMI kAraNathI kahI jaI jaina paNa eka pavitra darzana che ema kahevAnI AjJA lauM chuM. te mAtra je vastu je rUpe svAnubhavamAM AvI hoya te rUpe kahevI ema samajIne. sarva satpuruSo mAtra eka ja vATethI taryA che ane te vATa vAstavika AtmajJAna ane tenI anucAriNI dehasthitiparyaMta satakriyA ke rAgadveSa ane moha vagaranI dazA thavAthI te tattva temane prApta thayuM hoya ema mAruM AdhIna mata che. AtmA Ama lakhavA jijJAsu thavAthI lakhyuM che. temAMnI nyunAdhikatA kSamApAtra che, vizva rAyacaMdanA vinayapUrvaka praNAma ////// 88 (1) muMbaI, kArataka, 1946 A Akho kAgaLa che, te 1sarvavyApaka cetana che. tenA keTalA bhAgamAM mAyA samajavI ? jyAM jyAM te mAyA hoya tyAM tyAM cetanane baMdha samajavo ke kema ? temAM judA judA jIva zI rIte mAnavA ? ane te jIvane baMdha zI rIte mAnavo ? ane te baMdhanI nivRtti zI rIte mAnavI ? te baMdhanI nivRtti thaye cetanano kayo bhAga mAyArahita thayo gaNAya ? je bhAgamAMthI pUrve mukta thayA hoya te te bhAga nirAvaraNa samajavo ke zI rIte ? ane eka ThekANe nirAvaraNapaNuM, tathA bIje ThekANe AvaraNa, trIje ThekANe nirAvaraNa ema bane ke kema ? te cItarIne vicAro, sarvavyApaka AtmAH- A rIte to ghaTatuM nathI. 1. 'dhAro ke' adhyAhAra. ghaTAkArA, jIva,bAdha ghaTavyaya. cuMkULa 3.PD mAyA jagata badha lAka virATa cetana Izvara te AvaraNa Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM (2) 203 prakAzasvarUpa dhAma. temAM anaMta aprakAza bhAsyamAna aMtaHkaraNa tethI zuM thAya ? jyAM jyAM te te aMtaHkaraNo vyApe tyAM tyAM mAyA bhAsyamAna thAya, AtmA asaMga chatAM saMgavAna jaNAya, akartA chatAM kartA jaNAya, e Adi viparItatA thAya. tethI zuM thAya ? AtmAne baMdhanI kalpanA thAya tenuM zuM karavuM ? aMtaHkaraNano saMbaMdha javA mATe tenAthI potAnuM judApaNuM samajavuM. judApaNuM samajyuM zuM thAya ? AtmA svasvarUpa avasthAna varte. ekadeza nirAvaraNa thAya ke sarvadeza nirAvaraNa thAya ? 89 samuccayavayacaryA muMbaI, kArataka suda 15, 1946 saMvata 1924nA kArtika sudi 15, ravie mAro janma hovAthI Aje mane sAmAnya gaNatarIthI bAvIsa varSa pUrAM thayAM. bAvIsa varSanI alpa vayamAM meM aneka raMga AtmA saMbaMdhamAM, mana saMbaMdhamAM, vacana saMbaMdhamAM, tana saMbaMdhamAM ane dhana saMbaMdhamAM dIThA che. nAnA prakAranI sRSTiracanA, nAnA prakAranAM saMsArI mojAM, anaMtaduHkhanuM mULa, e badhAMno aneka prakAre mane anubhava thayo che. samartha tattvajJAnIoe ane samartha nAstikoe je je vicAro karyA che te jAtinA aneka vicAro te alpavayamAM meM karelA che. mahAna cakravartIe karelA tRSNAnA vicAra ane eka niHspRhI mahAtmAe karelA niHspRhAnA vicAra meM karyA che. amaratvanI siddhi ane kSaNikatvanI siddhi khUba vicArI che. alpavayamAM mahata vicAro karI nAkhyA che. mahat vicitratAnI prApti thaI che. e saghaLuM bahu gaMbhIrabhAvathI Aje huM dRSTi daI jouM chuM to prathamanI mArI UgatI vicArazreNI, AtmadazA ane Ajane AkAzapAtALanuM aMtara che; teno cheDo ane Ano cheDo koI kALe jANe maLyo maLe tema nathI. paNa zoca karazo ke eTalI badhI vicitratAnuM koI sthaLe lekhana-citraNa karyuM che ke kaMI nahIM ? to tyAM eTaluM ja kahI zakIza ke lekhana-citraNa saghaLuM smRtinA citrapaTamAM che. bAkI patra-lekhinIno samAgama karI jagatamAM darzAvavAnuM prayatna karyuM nathI. yadi huM ema samajI zakuM chuM ke te vayacaryAM janasamUhane bahu upayogI, punaH punaH manana karavA yogya, ane pariNAme teo bhaNIthI mane zreyanI prApti thAya tevI che; paNa mArI smRtie te parizrama levAnI mane cokhkhI nA kahI hatI, eTale nirupAyatAthI kSamA icchI lauM chuM. pAriNAmika vicArathI te smRtinI icchAne dabAvI te ja smRtine samajAvI, te vacacarcA dhIre dhIre banaze to, avazya dhavaLa-patra para mUkIza; topaNa samuccayavayacaryA saMbhArI jauM chuMH- sAta varSa sudhI ekAMta bALavayanI ramatagamata sevI hatI. eTaluM mane te veLA mATe smRtimAM che ke vicitra kalpanA - kalpanAnuM svarUpa ke aitu samajyA vagara - mArA AtmAmAM thayA karatI hatI. ramatagamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI parama jijJAsA hatI. vastra paheravAnI, svaccha rAkhavAnI, khAvApIvAnI, sUvAbesavAnI, badhI videhI dazA hatI; chatAM hADa garIba hatuM. e dazA haju bahu sAMbhare che. atyAranuM vivekI jJAna te vayamAM hota to mane Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mokSa mATe jhAjhI jijJAsA raheta nahIM. evI niraparAdhI dazA hovAthI punaH punaH te sAMbhare che. sAta varSathI agiyAra varSa sudhIno kALa keLavaNI levAmAM hato. Aje mArI smRti jeTalI khyAti bhogave che, teTalI khyAti bhogavavAthI te kaMIka aparAdhI thaI che; paNa te kALe niraparAdhI smRti hovAthI eka ja vAra pAThanuM avalokana karavuM paDatuM hatuM; chatAM khyAtino hetu nahoto, eTale upAdhi bahu ochI hatI. smRti evI baLavattara hatI ke jevI smRti bahu ja thoDA manuSyomAM A kALe, A kSetre haze. abhyAsamAM pramAdI bahu hato. vAtaDAhyo, ramatiyALa ane AnaMdI hato. pATha mAtra zikSaka vaMcAve te ja veLA vAMcI teno bhAvArtha kahI jato. e zreNInI nizcitatA hatI. te veLA prIti - saraLa vAtsalyatA - mArAmAM bahu hatI; sarvathI ekatva icchato; sarvamAM bhrAtRbhAva hoya to ja sukha, e mane svAbhAvika AvaDyuM hatuM. lokomAM koI paNa prakArathI judAInA aMkuro joto ke mAruM aMtaHkaraNa raDI paDatuM. te veLA kalpita vAto karavAnI mane bahu Teva hatI. AThamA varSamAM meM kavitA karI hatI; je pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI. - abhyAsa eTale tvarAthI karI zakyo hato ke je mANase mane prathama pustakano bodha devo zarU karyo hato, tene ja gujarAtI keLavaNI ThIka pAmIne te ja copaDIno pAcho meM bodha karyo hato. tyAre keTalAka kAvyagraMtho meM vAMcyA hatA. tema ja aneka prakAranA bodhagraMtho - nAnA - ADAavaLA meM joyA hatA; je prAye haju smRtimAM rahyA che, tyAM sudhI mArAthI svAbhAvika rIte bhadrikapaNuM ja sevAyuM hatuM; huM mANasa jAtano bahu vizvAsu hato; svAbhAvika sRSTiracanA para mane bahu prIti hatI. mArA pitAmaha kRSNanI bhakti karatA hatA. temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananAM pado meM sAMbhaLyAM hatAM; tema ja judA judA avatAro saMbaMdhI camatkAro sAMbhaLyA hatA, jethI mane bhaktinI sAthe te avatAromAM prIti thaI hatI, ane rAmadAsajI nAmanA sAdhunI samIpe meM bALalIlAmAM kaMThI baMdhAvI hatI; nitya kRSNanA darzana karavA jato; vakhatovakhata kathAo sAMbhaLato; vAraMvAra avatAro saMbaMdhI camatkAramAM huM moha pAmato ane tene paramAtmA mAnato, jethI tenuM rahevAnuM sthaLa jovAnI parama jijJAsA hatI. tenA saMpradAyanA mahaMta hoIe, sthaLe sthaLe camatkArathI harikathA karatA hoIe ane tyAgI hoIe to keTalI majA paDe ? e ja vikalpanA thayA karatI; tema ja koI vaibhavI bhUmikA joto ke samartha vaibhavI thavAnI icchA thatI; 'pravINasAgara' nAmano graMtha tevAmAM meM vAMcyo hato; te vadhAre samajyo nahoto; chatAM strI saMbaMdhI nAnA prakAranAM sukhamAM lIna hoIe ane nirupAdhipaNe kathAkathana zravaNa karatA hoIe to kevI AnaMdadAyaka dazA, e mArI tRSNA hatI. gujarAtI bhASAnI vAcanamALAmAM jagatakartA saMbaMdhI keTaleka sthaLe bodha karyo che te mane dRDha thaI gayo hato, jethI jaina loko bhaNI mArI bahu jugupsA hatI; banAvyA vagara koI padArtha bane nahIM mATe jaina loko mUrkha che, tene khabara nathI, tema ja te veLA pratimAnA azraddhALu lokonI kriyA mArA jovAmAM AvatI hatI, jethI te kriyAo malina lAgavAthI huM tethI bIto hato, eTale ke te mane priya nahotI. janmabhUmikAmAM jeTalA vANiyAo rahe che, te badhAnI kaLazraddhA bhinna bhinna chatAM kaMIka pratimAnA azraddhALune ja lagatI hatI, ethI mane te lokono ja pAnAro hato. pahelethI samartha zaktivALo ane gAmano nAmAMkita vidyArthI loko mane gaNatA, tethI mArI prazaMsAne lIdhe cAhIne tevA maMDaLamAM besI mArI capaLazakti darzAvavA huM prayatna karato. kaMThIne mATe vAraMvAra teo mArI hAsyapUrvaka TIkA karatA; chatAM huM teothI vAda karato ane samajaNa pADavA prayatna karato. paNa haLave haLave mane temanAM pratikramaNasUtra ityAdika pustako vAMcavA maLyAM; temAM bahu vinayapUrvaka sarva jagatajIvathI mitratA icchI che tethI mArI prIti temAM paNa thaI ane pelAmAM paNa rahI, haLave haLave Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 205 A prasaMga vadhyo. chatAM svaccha rahevAnA tema ja bIjA AcAravicAra mane vaiSNavanA priya hatA ane jagatakartAnI zraddhA hatI. tevAmAM kaMThI tUTI gaI, eTale pharIthI meM bAMdhI nahIM. te veLA bAMdhavA na bAMdhavAnuM kaMI kAraNa meM zodhyuM nahotuM. A mArI tera varSanI vayanI carcA che. pachI huM mArA pitAnI dukAne besato ane mArA akSaranI chaTAthI kacchadarabArane utAre mane lakhavA mATe bolAvatA tyAre huM tyAM jato. dukAne meM nAnA prakAranI lIlAlahera karI che. aneka pustako vAMcyA che; rAma ityAdikanAM caritro para kavitAo racI che; saMsArI tRSNAo karI che; chatAM koIne meM ochoadhiko bhAva kahyo nathI, ke koIne meM ochuMadhikuM toLI dIdhuM nathI, e mane cokkasa sAMbhare che. CO muMbaI, kArataka, 1946 be prakAre vaheMcAyelo dharma, tIrthaMkare be prakArano karyo che- 1. sarvasaMgaparityAgI. ra. dezaparityAgI, sarva parityAgI: pAtra- kSetra- kALa- bhAva ane dravya. teno adhikArI. pAtra, kSetra, kALa, bhAva. vairAgyAdika lakSaNo, tyAganuM kAraNa ane pAriNAmika bhAva bhaNI jovuM. te puruSanI janmabhUmikA, tyAgabhUmikA e be adhikArInI vaya, mukhya vartato kALa. bhAva- vinayAdika, tenI yogyatA, zakti. tene gurue prathama zuM upadeza karavo ? 'dazavaikAlika', 'AcArAMga' ityAdi saMbaMdhI vicAra; tenI navadIkSita kAraNe tene svataMtra vihAra karavA devAnI AjJA i0 nityacaryAM. varSa kalpa. chellI avasthA. dezatyAgI:- avazya kriyA. nitya kalpa. (e saMbaMdhI parama AvazyakatA che.) bhakti. aNuvrata dAna-zIla-tapa-bhAvanuM svarUpa. jJAnane mATe teno adhikAra (e saMbaMdhI parama AvazyakatA che.) }}}} Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jJAnano uddhAra:- http://www.ShrimadRajchandra.org zruta jJAnano udaya karavo joIe. yoga saMbaMdhI graMtho. tyAga saMbaMdhI graMtho. prakriyA saMbaMdhI graMtho. adhyAtma saMbaMdhI graMtho. dharma saMbaMdhI graMtho. upadezagraMtho. AkhyAnagraMtho. zrImad rAjacaMdra dravyAnuyogI graMtho. (ityAdika vaheMcavA joIe.) teno krama ane udaya karavo joIe. nirNaya dharma. AcArya. upAdhyAya. muni. gRhastha. matamatAMtara ] gaccha. pravacana. dravyaliMgI. anya darzana saMbaMdha. (A saghaLuM yojAvuM joIe.) mArganI zailI. tenuM svarUpa. jIvananuM gALavuM. tene samajAvavA. udyota. (e vicAraNA.) 91 muMbaI, kArataka, 1946 te pavitra darzana thayA pachI game te vartana ho, paraMtu tene tIvra baMdhana nathI. anaMta saMsAra nathI, soLa bhava nathI, atyaMtara duHkha nathI, zaMkAnuM nimitta nathI, aMtaraMga mohinI nathI, sat sat nirupama, sarvottama zukla, zItaLa, amRtamaya darzanajJAna; samyak jyotirmaya, cirakALa AnaMdanI prApti, adbhuta sasvarUpadarzitAnI balihArI che ! jyAM matabheda nathI; jyAM zaMkA, kaMkhA, virtigicchA, mudghadRSTi emAMnuM kAMI nathI. che te kalama lakhI zakatI nathI, kathana kahI zakatuM nathI, mana jene manana karI zakatuM nathI. che te. ** 92 muMbaI, kArataka, 1946 sarva darzanathI U~ca gati che. paraMtu mokSano mArga jJAnIoe te akSaromAM spaSTa darzAvyo nathI, gauNatAe rAkhyo che. te gauNatAnuM sarvottama tattva A jaNAya cheH- nizcaya, nirgutha jJAnI gurunI prApti, tenI AjJAnuM ArAdhavuM. samIpamAM sadaivakALa rahevuM. kAM satsaMganI prAptimAM rahevuM, AtmadarzitA tyAre prApta thaze. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 maM navapada dhyAnInI vRddhi karavA mArI jijJAsA che. 93 ////////// 207 muMbaI, kArataka, 1946 sujJazrI. 94 muMbaI, mAgazara suda 9, ravi, 1946 tame mArA saMbaMdhamAM je je prastuti darzAvI te te meM bahu manana karI che. tevA guNo prakAzita thAya ema pravartavA abhilASA che, paraMtu tevA guNo kaMI mArAmAM prakAzita thayA hoya ema mane lAgatuM nathI, mAtra ruci utpanna thaI, ema gaNIe to gaNI zakAya. ApaNe jema bane tema eka ja padanA icchaka thaI prayatnI thaIe chIe, te A ke "baMdhAyelAne choDavo". e baMdhana jethI chUTe tethI choDI levuM, e sarvamAnya che. 95 AvA prakAre tAro samAgama mane zA mATe thayo ? kyAM tAruM gupta rahevuM thayuM hatuM ? sarvaguNAMza te samyakRtva. vizva rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, poSa, 1946 CS muMbaI, poSa suda 3, budha, 1946 dharma, artha, kAmanI ekatratA prAye eka dhoraNa-eka samudAyamAM, keTalAMka utkRSTa sAdhanothI, koI tevo yojaka puruSa (thavA icche che to) sAdhAraNa zreNimAM lAvavAno prayatna kare, ane te prayatna nirAza bhAve- 1. dharmanuM prathama sAdhana. 2. pachI arthanuM sAdhana. 3. kAmanuM sAdhana. 4. mokSanuM sAdhana. // 97 muMbaI, poSa suda 3, 1946 dharma, artha, kAma ane mokSa evA cAra puruSArtha prApta karavAno satpuruSono upadeza che. e cAra puruSArtha nIcenA be prakArathI samajavAmAM AvyA che. joIe. 1. vastunA svabhAvane dharma kahevAmAM Avyo che. 2. jaDacaitanya saMbaMdhInA vicArone artha kaho che, 3. cittanirodhane kAma. 4. sarva baMdhanathI mukta thavuM te mokSa. e prakAre sarvasaMgaparityAgInI apekSAthI TharI zake che. sAmAnya rIte nIce pramANeH- dharma- saMsAramAM adhogatimAM paDato aTakAvI dharI rAkhanAra te dharma'. artha- vaibhava, lakSmI, upavanamAM sAMsArika sAdhana, kAma niyamita rIte strIparicaya. mokSa- sarva baMdhanathI mukti te mokSa. "dharma"ne pahelAM mUkavAno hetu eTalo ja che ke, 'artha' ane 'kAma' evAM hovAM joIe ke, "dharma" jenuM mULa hovuM Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra eTalA ja mATe "kharca" ane 'kAma' pachI mUkavAmAM AvyA che. gRhasthAzramI ekAMta dharmasAdhana karavA icche to tema na thaI zake, sarvasaMgaparityAga ja joIe. gRhasthane bhikSA vagere kRtya yogya nathI. ane gRhasthAzrama jo- 98 [apUrNa] muMbaI, poSa vada 9, bhoma, 1946 tamAruM pattuM Aje malyuM. vigata vidita thaI. koI prakAre temAM zoka karavA jevuM kaMI nathI. tamane zarIre zAtA thAo ema icchuM chuM. tamAro AtmA sadbhAvane pAmo e ja prayAcanA che. mArI ArogyanA sArI che. mane samAdhibhAva prazasta rahe che. e mATe paNa nizciMta rahezo. eka vItarAga devamAM vRtti rAkhI pravRtti karyAM rahezo. ////// tamAro zubhaciMtaka rAyacaMdra muMbaI, poSa, 1946 Arya graMthakartAoe bodhelA cAra Azrama je kALamAM dezanI vibhUSArUpe pravartatA hatA te kALane dhanya che ! cAra AzramamAM prathama brahmacaryAzrama, pachI gRhasthAzrama, pachI vAnaprasthAzrama ane pachI saMnyAsAzrama, ema anukrama che. paNa Azcarya e kahevuM paDe che ke, tevo anukrama jo jIvanano hoya to bhogavavAmAM Ave. saravALe so varSanA AyuSyavALo, tevI ja vRttie cAlyo Avyo to te Azramano upabhoga laI zake. prAcIna kALamAM akALika mota ochAM thatAM hoya ema e AzramanA bAMdhA parathI samajAya che. 100 muMbaI, poSa, 1946 AryabhUmikA para prAcIna kALamAM cAra Azrama pracalita hatA, eTale ke, Azramadharma mukhya karIne pravartato hato. paramarSi nAbhiputre bhAratamAM nigraMthadharmane janma ApavA prathama te kALanA lokone vyavahAradharmano upadeza e ja AzayathI karyo hato. kalpavRkSathI manovAMchitapaNe cAlato te lokono vyavahAra have kSINa thato jato hato; teomAM bhadrapaNuM ane vyavahAranI paNa ajJAnatA hovAthI, kalpavRkSanI samULagI kSINatA veLA bahu duHkha pAmaze ema apUrvajJAnI RSabhadevajIe joyuM. temanI parama karuNArdaSTithI temanA vyavahAranI kramamAlikA prabhue bAMdhI dIdhI. tIrthaMkararUpe jyAre bhagavaMta vihAra karatA hatA, tyAre temanA putra bharate vyavahArazuddhi thavA mATe temanA upadezane anusarI, cAra vedanI tatsamayI vidvAno samIpe yojanA karAvI; cAra AzramanA dharma temAM dAkhala karyA temaja cAra varNanI nItirIti temAM dAkhala karI. parama karuNAthI bhagavAne je lokone bhaviSye dharmaprApti thavA mATe vyavahArazikSA ane vyavahAramArga batAvyo hato temane bharatajInA A kAryathI parama sugamatA thaI. cAra veda, cAra Azrama, cAra varNa ane cAra puruSArtha saMbaMdhI e parathI ahIM keTaloka vicAra karavA iccha che, temAM paNa mukhya karIne cAra Azrama ane cAra puruSArtha saMbaMdhI vicAra karIzuM, ane chevaTe heyopAdeya vicAra vaDe dravya, kSetra, kALa, bhAva joIzuM. cAra veda, jemAM AryagRhadharmano mukhya upadeza hato, te A pramANe hatA. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 209 101 muMbaI, poSa, 1946 je manuSyo dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArthanI prApti karI zakavAne icchatA hoya temanA vicArane sahAyaka thavuM' e vAkyamAM A patrane janma ApavAnuM sarva prakAranuM prayojana dekhADI dIdhuM che. tene kaMIka sphuraNA ApavI yogya che. A jagatamAM vicitra prakAranA dehadhArIo che ane pratyakSa ke parokSa pramANathI ema siddha thaI zakyuM che ke, temAM manuSyarUpe pravartatA dehadhArI AtmAo e cAre varga sAdhI zakavAne vizeSa yogya che. manuSyajAtimAM jeTalA AtmAo che, teTalA badhA kaMI sarakhI vRttinA, sarakhA vicAranA ke sarakhI jijJAsA ane icchAvALA nathI, e ApaNe pratyakSa joI zakIe chIe. pratyeke pratyeka sUkSma dRSTie jotAM vRtti, vicAra, jijJAsA ane icchAnI eTalI badhI vicitratA lAge che ke Azcarya ! e AzcaryanuM bahu prakAre avalokana karatAM, sarva prANInI apavAda sivAya sukhaprApti karavAnI je icchA, te bahu aMze manuSyadehamAM siddha thaI zake che; tevuM chatAM teo sukhane badale duHkha laI le che; ema mAtra moha dRSTithI thayuM che. 102 OM dhyAna duranta tathA sAravarjita A anAdi saMsAramAM guNasahita manuSyapaNuM jIvane duSprApya arthAt durlabha che. he Atman ! teM jo A manuSyapaNuM kAkatAlIya nyAyathI prApta karyuM che, to tAre potAmAM potAno nizcaya karIne potAnuM kartavya saphaLa karavuM joIe. A manuSyajanma sivAya anya koI paNa janmamAM potAnA svarUpano nizcaya nathI thato. A kAraNathI A upadeza che. aneka vidvAnoe puruSArtha karavo e A manuSyajanmanuM phaLa kahyuM che. A puruSArtha dharmAdika bhedathI cAra prakAre che. prAcIna maharSioe 1. dharma, 2. artha, 3. kAma, ane 4. mokSa, ema cAra prakArano puruSArtha kahyo che. A puruSArthamAM prathamanA traNa puruSArtha nAzasahita ane saMsArarogathI dUSita che ema jANIne tattvonA jANanAra jJAnIpuruSa aMtano paramapuruSArtha arthAt mokSanAM sAdhana karavAmAM ja yatna kare che. kAraNa ke mokSa nAzarahita avinAzI che. prakRti, pradeza, sthiti ane anubhAga rUpa samasta karmonA saMbaMdhanA sarvathA nAzarUpa lakSaNavALo tathA je saMsArano pratipakSI che te mokSa che. A vyatireka pradhAnatAthI mokSanuM svarUpa che. darzana ane vIryAdi guNa sahita tathA saMsAranA klezo rahita cidAnaMdamayI AtyaMtika avasthAne sAkSAt mokSa kle che. A anvaya pradhAnatAthI mokSanuM svarUpa kahyuM che. jemAM atIndriya, iMdriyothI atikrAMta, viSayothI atIta, upamArahita ane svAmAvika, vicchedarahita, pAramArthika sukha hoya tene mokSa kahyo jAya che. jemAM A AtmA nirmaLa, zarIrarahita, kSobharahita, zAMtasvarUpa, niSpanna (siddharUpa), atyaMta avinAzI sukharUpa, kRtakRtya tathA samIcIna samyakajJAna svarUpa thaI jAya che te padane mokSa kahIe chIe. dhIravIra puruSa A anaMta prabhAvavALA mokSarUpa kAryanA nimitta, samasta prakAranA bhramone choDI, karmabaMdha nAza karavAnA kAraNarUpa tapane aMgIkAra kare che. zrI jina samyakdarzana, jJAna ane cAritrane muktinuM kAraNa kahe che. ataeva je muktinI icchA kare che, te samyakdarzana, jJAna, cAritrane ja mokSanuM sAdhana karyu che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mokSanAM sAdhana je samyakdarzanArdika che temAM "dhyAna garbhita che. te kAraNa dhyAnano upadeza have prakaTa karatAM kahe che ke "he Atman ! tuM saMsAraduHkhanA vinAza arthe jJAnarUpI sudhArasane pI ane saMsArasamudra pAra UtaravA mATe dhyAnarUpa vANanuM avalaMbana kara. apUrNa ////// 103 muMbaI, mAha, 1946 kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDInA vAsathI saMsAra vadhe che. game teTalI tenI sudhAraNA karazo topaNa ekAMtathI jeTalo saMsArakSaya thavAno che, teno somo hisso paNa te kAjaLagRhamAM rahevAthI thavAno nathI. kaSAyanuM te nimitta che; mone rahevAno anAdikALano parvata che, pratyeka aMtaraguphAmAM te jAjvalyamAna che. sudhAraNA karatAM vakhate zrAddhotpatti thavI saMbhave, mATe tyAM alpabhASI thavuM, alpahAsI thavuM, alpaparicayI thavuM. alpaAvakArI thavuM, alpabhAvanA darzAvavI, alpasahacArI thavuM, alpagurU thavuM, pariNAma vicAravuM, e ja zreyaskara che. 104 muMbaI, mAha vada 2, zukra, 1946 tamAruM patra gaI kAle maLyuM. khaMbhAtavALA bhAI mArI pAse Ave che. temanI mArAthI banatI upAsanA karuM chuM. teo koI rIte matAgrahI hoya evuM mane haju sudhI teoe dekhADyuM nathI. jIva dharmajijJAsu jaNAya che. kharuM valIgamya tamArI ArogyatA icchuM chuM. tamArI jijJAsA mATe huM nirupAya chuM. vyavahArakrama toDIne huM kaMI nahIM lakhI zakuM; e tamane anubhava che, to have kAM puchAvo ? tamArI AtmacaryA zuddha rahe tema pravartajo. jine kahelA padArtho yathArtha ja che, e ja atyAre bhalAmaNa, 105 mahAvIranA bodhane pAtra koNa ? muMbaI, phAgaNa suda 6, 1946 1. satpuruSanA caraNano icchuka, 2. sadaiva sUkSma bodhano abhilASI, 3. guNa para prazasta bhAva rAkhanAra, 4. brahmavratamAM prItimAna, 5. jyAre svadoSa dekhe tyAre tene chedavAno upayoga rAkhanAra, 6. upayogathI eka paLa paNa bharanAra, 7. ekAMtavAsane vakhANanAra, 8. tIryAdi pravAsano ucharaMgI, 9. AhAra, vihAra, nihArano niyamI 10. potAnI gurutA dabAvanAra, evo koI paNa puruSa te mahAvIranA bodhane pAtra che, samyaqadazAne pAtra che. pahelA jevuM eke nathI. //////// 1. zrAddha eTale zrAvaka dharma ane utpatti eTale pragaTatA. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sujJa bhAIzrI, http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 106 11 muMbaI, phAgaNa suda 8, 1946 tamAruM patra ane pattuM banne maLyAM hatAM. patrane mATe tame tRSA darzAvI te vakhata meLavI lakhI zakIza. vyavahAropAdhi cAle che. racanAnuM vicitrapaNuM samyajJAna bodhe tevuM che. tribhovana ahIMthI somavAre ravAnA thavAnA hatA. tamane maLavA AvI zakyA haze. tame, teo ane bIjA tamane lagatA mAMDaliko dharmane iccho cho. te jo sarvanuM aMtarAtmAthI icchavuM haze to parama kalyANarUpa che. mane tamArI dharmajijJAsAnuM rUDApaNuM joI saMtoSa pAmavAnuM kAraNa che. janamaMDaLanI apekSAe hatabhAgyakALa che. vadhAre zuM kahevuM ? eka aMtarAtmA jJAnI sAkSI che. ////////// 107 vi0 rAyacaMdanA praNAma, tamane ane temane. muMbaI. phAgaNa vada 1, 1946 1 loka puruSasaMsthAne kahyo, eno bheda tame kaMI lahyo ? enuM kAraNa samajyA kAMI, ke samajAvyAnI caturAI 1 zarIra parathI e upadeza, jJAna darzane ke uddeza; jema jaNAvo suNIe tema, kAM to laIe daIe kSema. 2 //////// 2 zuM karavAthI pote sukhI ? zuM karavAthI pote du:khI? pote zuM ? kyAMthI che Apa ? eno mAgo zIghra javApa. 1 ////////// 3 jyAM zaMkA tyAM traNa saMtApa, jJAna tahAM zaMkA nahi sthApa prabhubhakti tyAM uttama jJAna, prabhu meLavavA guru bhagavAna. 1 guru oLakhavA dhaTa verAgya, te UpajavA pUrvita bhAgya; tema nahIM to kaMI satsaMga, tema nahIM to kaMI du;kharaMga. 2 ////////// 2 4 je gAyo te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka; samajAvyAnI zailI karI, syAdavAda samajaNa paNa kharI. 1 mULa sthiti jo pUcho mane, to soMpI dauM yogI kane; prathama aMta ne madhye eka, lokarUpa aloke dekha. ra jIvAjIva sthitine joI, TaLyo orato zaMkA khoI; ema ja sthiti tyAM nahIM upAya, "upAya kAM nahIM?" zaMkA jAya. 3 e Azcarya jANe te jANa, jANe jyAre pragaTe bhANa; samaje baMdhamuktiyuta jIva, nIrakhI TALe zoka sadIva. 4 baMdhayukta jIva karma sahita, pudgala racanA karma khacIta; pudgalajJAna prathama le jANa, nara dehe pachI pAme dhyAna. 5 jo ke pudgalano e deha, topaNa aura sthiti tyAM cheTha: samajaNa bIjI pachI kahIza, jyAre citte sthira thaIza. 6 Audio Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 jahAM rAga ane vaLI dveSa, tahAM sarvadA mAno kleza; udAsInatAno jyAM vAsa, sakaLa duHkhano che tyAM nAza. 1 sarva kAlanuM che tyAM jJAna, deha chatAM tyAM che nirvANa; bhava chevaTanI che e dazA, rAma ghAma AvIne vasyA. ra 108 he jIva, tuM bhramA mA, tane hita kahuM chuM. muMbaI, phAgaNa, 1946 aMtaramAM sukha che; bahAra zodhavAthI maLaze nahIM. aMtaranuM sukha aMtaranI samazreNImAM che; sthiti thavA mATe bAhya padArthonuM vismaraNa kara, Azcarya bhUla. samazreNI rahevI bahu durlabha che; nimittAdhIna vRtti pharI pharI calita thaI jaze; na thavA acaLa gaMbhIra upayoga rAkha. A krama yathAyogyapaNe cAlyo Avyo to tuM jIvana tyAga karato rahIza, mUMjhAIza nahIM, nirbhaya thaIza. bhramA mA, tane hita kahuM chuM. A mAruM che evA bhAvanI vyAkhyA prAye na kara. A tenuM che ema mAnI na besa. A mATe Ama karavuM che e bhaviSyanirNaya na karI rAkha. A mATe Ama na thayuM hota to sukha thAta ema smaraNa na kara. ATaluM A pramANe hoya to sAruM ema Agraha na karI rAkha. ANe mArA prati anucita karyuM evuM saMbhAratAM na zIkha. ANe mArA prati ucita karyuM evuM smaraNa na rAkha. A mane azubha nimitta che evo vikalpa na kara. A mane zubha nimitta che evI dRDhatA mAnI na besa. A na hota to huM baMdhAta nahIM ema acaLa vyAkhyA nahIM karIza. huM pUrvakarma baLavAna che, mATe A badho prasaMga maLI Avyo evuM ekAMtika grahaNa karIza nahIM. puruSArthano jaya na thayo evI nirAzA smarIza nahIM. bIjAnA doSa tane baMdhana che ema mAnIza nahIM. tAre nimitte paNa bIjAne doSa karato bhulAva. tAre doSe tane baMdhana che e saMtanI pahelI zikSA che. tAro doSa eTalo ja ke anyane potAnuM mAnavuM, pote potAne bhUlI javuM. e badhAmAM tArI lAgaNI nathI, mATe jude jude sthaLe te sukhanI kalpanA karI che. ae mUDha, ema na kara.- e tane teM hita kahyuM. aMtaramAM sukha che. jagatamAM koI evuM pustaka vA lekha vA koI evo sAkSI trAhita tamane ema nathI kahI zakato ke A sukhano mArga che. vA tamAre Ama vartavuM vA sarvane eka ja krame UgavuM; e ja sUcave che ke tyAM kaMI prabaLa vicAraNA rahI che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 213 eka bhogI thavAno bodha kare che. eka yogI thavAno bodha kare che. e bemAMthI kone sammata karIzuM ? banne zA mATe bodha kare che ? banne kone bodha kare che ? konA preravAthI kare che ? koIne koIno ane koIne koIno bodha kAM lAge che ? enAM kAraNo zuM che ? teno sAkSI koNa che ? tame zuM vAMcho cho ? te kyAMthI maLaze vA zAmAM che ? te koNa meLavaze ? kyAM thaIne lAvazo ? lAvavAnuM koNa zIkhavaze ? vA zIkhyA chIe ? zIkhyA cho to kyAMthI zIkhyA cho ? apunavRttirUpe zIkhyA cho ? nahIM to zikSaNa mithyA karaze. jIvana zuM che ? jIva zuM che ? tame zuM cho ? tamArI icchApUrvaka kAM nathI thatuM ? te kema karI zakazo ? bAdhatA priya che ke nirAbAdhatA priya che ? te kyAM kyAM kema kema che ? eno nirNaya karo. aMtaramAM sukha che. bAramAM nathI. satya kahuM chuM. !! hai jIva, bhUla mA, tane satya kahuM chuM. sukha aMtaramAM che; te bahAra zodhavAthI nahIM maLe. aMtaranuM sukha aMtaranI sthitimAM che; sthiti thavA mATe bAhya padArtho saMbaMdhInuM Azcarya bhUla. sthiti rahevI bahu vikaTa che; nimittAdhIna pharI pharI vRtti calita thaI jAya che. eno dRDha upayoga rAkhavo joIe. e krama yathAyogya calAvyo AvIza to tuM mUMjhAIza nahIM. nirbhaya thaIza. hai jIva ! tuM bhUla mA. vakhate vakhate upayoga cUkI koIne raMjana karavAmAM, koIthI raMjana thavAmAM, vA mananI nirbaLatAne lIdhe anya pAse maMda thaI jAya che, e bhula thAya che. te na kara, ////////// Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 http://www.ShrimadRajchandra.org AtmA nAma mAtra che ke vastusvarUpa che ? zrImad rAjacaMdra 109 jo vastusvarUpa che to kaMI paNa lakSaNAdithI te jANI zakavA yogya che ke kema ? jo te lakSaNAdiI koI paNa prakAre jANI zakavA yogya nathI ema mAnIe to jagatamAM upadezamArganI pravRtti kema thaI zake che ? amukanAM vacanathI amukane bodha thAya che teno hetu zo ? amukanAM vacanathI amukane bodha thAya che e sarva vAta kalpita che, ema mAnIe to pratyakSa vastuno bAdha thAya. kema ke te pravRtti pratyakSa dekhAya che. kevaLa vaMdhyAputravat nathI. koI paNa AtmavettAthI koI paNa prakAre AtmasvarUpano vacana dvArA upadeza- ////////// 110 apUrNa AtmA cakSugocara thaI zake ke kema ? arthAt AtmA koI paNa rIte cakSuthI dekhI zakAya evo che ke kema ? AtmA sarvavyApaka che ke kema ? huM ke tame sarvavyApaka chIe ke kema ? AtmAne dehAMtaramAM javuM thAya che ke kema ? arthAt AtmA eka gatimAMthI bIjI gatimAM jAya che ke kema ? jaI zakavA yogya che ke kema ? AtmAnuM lakSaNa zuM ? koI paNa prakAre AtmA lakSamAM AvI zake evo che ke kema ? sauthI vadhAre pramANika zAstro kayAM che ? parama satya che. parama satya che. trikALa ema ja che. parama satya che. 111 vyavahAranA prasaMgane sAvadhAnapaNe, maMda upayoge, samatAbhAve nibhAvyo Avaje. bIjA tAruM kema mAnatA nathI evo prazna tArA aMtaramAM na UMgo. bIjA tAruM mAne che e ghaNuM yogya che, evuM smaraNa tane na thAo. tuM sarva prakAre tArAthI pravarto. jIvana ajIvana para samavRtti ho. jIvana ho to e ja vRttie pUrNa ho. gRhavAsa jyAM sudhI sarjita ho tyAM sudhI vyavahAra prasaMgamAM paNa satya te satya ho. gRhavAsamAM temAM ja lakSa chaeN. gRhavAsamAM prasaMgIone ucita vRtti rAkhatAM zIkhava, saghaLAM samAna ja mAna. tyAM sudhIno tAro kALa ghaNo ja ucita jAo. amuka vyavahAra-prasaMgano kALa. te sivAyano tatsaMbaMdhI kAryakALa, pUrvita karmodayakALa, nidrA kALa. muMbaI, phAgaNa, 1946 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 215 jo tArI svataMtratA ane tArA kamathI tArA upajIvana - vyavahAra saMbaMdhI saMtoSita hoya to ucita prakAre tAre vyavahAra pravartAvavo. tenI ethI bIjA game te kAraNathI saMtoSita vRtti na rahetI hoya to tAre tenA kahyA pramANe pravRtti karI te prasaMga pUro karavo, arthAt prasaMganI pUrNAhuti sudhI ema karavAmAM tAre viSama thavuM nahIM. tArA kramathI teo saMtoSita rahe to audAsInyavRtti vaDe nirAgrahabhAve teonuM sAruM thAya tema karavAnuM sAvadhAnapaNuM tAre rAkhavuM. //////// 112 mohAcchAdita dazAthI viveka na thAya e kharuM. nahIM to vastugate e viveka kharo che. ghaNuM ja sukSma avalokana rAkho, 1. satyane to satya ja rahevA devuM. 2. karI zako teTaluM kaho. azakyatA na chupAvo. 3. ekaniSThita raho. game te koI prazasta kramamAM ekaniSThita raho. vItarAge kharuM kahyuM che. are AtmA / sthitisthApaka dazA le. A duHkha kyAM kahevuM ? ane zAthI TALavuM ? pote potAno vairI, te A kevI kharI vAta che / sujJa bhAizrI. ////////// 113 muMbaI, caitra, 1946 muMbaI, vaizAkha vada 12, 1946 Aje ApanuM eka patra maLyuM. atra samaya anukULa che. te bhaNInI samayakuzaLatA icchuM chuM. Apane je patra pAThavavuM mArI icchAmAM hatuM, te patra adhika vistArathI lakhavAnI avazya hovAthI, tema ja tema karavAthI tenuM upayogIpaNuM paNa adhika TharatuM hovAthI, tema karavA icchA hatI, ane haju paNa che, tathApi kAryopAdhinuM evuM sabaLa rUpa che ke eTalo zAMta avakAza maLI zakato nathI, maLI zakyo nahIM, ane haju thoDo vakhata maLavo paNa saMbhavita nathI. Apane A samayamAM e patra maLyuM hota to vadhAre upayogI thAta; topaNa have pachI paNa enuM upayogIpaNuM to adhika ja Apa paNa mAnI zakazo; ApanI jijJAsAnA kaMIka zamArce TUMkuM te patranuM vyAkhyAna ApyuM che. ApanA pahelAM A janmamAM huM lagabhaga be varSathI kaMIka vadhAre kALathI gRhAzramI thayo chuM e ApanA jANavAmAM che. gRhAzramI jene laIne kahI zakAya che, te vastu ane mane te vakhatamAM kaMI ghaNo paricaya paDyo nathI; topaNa tenuM banatuM kAyika, vAcika ane mAnasika valaNa mane tethI ghaNuMkharuM samajAyuM che; ane te parathI teno ane mAro saMbaMdha asaMtoSapAtra thayo nathI; ema jaNAvavAno hetu evo che ke gRhAzramanuM vyAkhyAna sahaja mAtra paNa ApatAM te saMbaMdhI vadhAre anubhava upayogI thAya che; mane kaMIka sAMskArika anubhava UgI nIkaLavAthI ema kahI zakuM chuM ke mAro gRhAzrama atyAra sudhI jema asaMtoSapAtra nathI, tema ucita saMtoSapAtra paNa nathI. te mAtra madhyama che; ane te madhyama hovAmAM paNa mArI keTalIka udAsInavRttinI sahAyatA che. tattvajJAnanI gupta guphAnAM darzana letAM gRhAzramI virakta thavAnuM adhikatara sUjhe che, ane Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra khacIta te tattvajJAnano viveka paNa Ane UDyo hato; kALanAM baLavattara aniSTapaNAne lIdhe tene yathAyogya samAdhisaMganI aprAptine lIdhe te vivekane mahAkhaMdanI sAthe gauNa karavo paDyo; ane khare / jo tema na thaI zakyuM hota to tenA (A patralekhakanA) jIvanano aMta Avata. je vivekane mahAkhaMdanI sAthe gauNa karavo paDyo che, te vivekamAM ja cittavRtti prasanna rahI jAya che, bAhya tenI prAdhAnyatA nathI rAkhI zakAtI e mATe akathya kheda thAya che. tathApi jyAM nirupAyatA che, tyAM sahanatA sukhadAyaka che, ema mAnyatA hovAthI maunatA che. koI koI vAra saMgIo ane prasaMgIo tuccha nimitta thaI paDe che; te veLA te viveka para koI jAtinuM AvaraNa Ave che, tyAre AtmA bahu ja mUMjhAya che. jIvanarahita thavAnI, dehatyAga karavAnI duHkhasthiti karatAM te veLA bhayaMkara sthiti thaI paDe che; paNa evuM jhAjho vakhata rahetuM nathI; ane ema jyAre raheze tyAre khacIta dehatyAga karIza. paNa asamAdhithI nahIM pravartI evI atyAra sudhInI pratijJA kAyama cAlI AvI che. 114 morabI, aSADa suda 4, guru, 1946 morabIno nivAsa vyavahAranaye paNa asthira hovAthI uttara pAThavI zakAya tema nahotuM. tamArA prazasta bhAva mATe AnaMda thAya che. uttarottara e bhAva tamane satphaLadAyaka thAo. uttama niyamAnusAra ane dharmadhyAna prazasta vartana karajo, e mArI vAraMvAra mukhya bhalAmaNa che. zuddhabhAvanI zreNIne vistRta nathI karatA e eka AnaMdakathA che. dharma icchaka bhAIzrI. 115 muMbaI, aSADa suda 5, ravi, 1946 tamArA banne pattAM malyAM. vAMcI saMtoSa pAmyo. upAdhinuM prabaLa vizeSa rahe che. jIvanakALamAM evo koI yoga AvavAno nirmita hoya tyAM maunapaNe - udAsIna bhAve pravRtti karI levI e ja zreyaskara che. bhagavatIjInA pATha saMbaMdhamAM TUMko khulAso nIce Apyo che. suha jogaM paDuccaM aNAraMbhI, asuhajogaM paDuccaM AyAraMbhI, parAraMbhI, tadubhayAraMbhI. zubha yoganI apekSAe anAraMbhI, azubhayoganI apekSAe AtmAraMbhI, parAraMbhI, tadubhayAraMbhI (AtmAraMbhI ane parAraMbhI) ahIM zubhano artha pAriNAmika zubhathI levo joIe, ema mArI dRSTi che. pAriNAmika eTale je pariNAme zubha vA jevuM hatuM tevuM rahevuM che te. ahIM yogano artha mana, vacana ane kAyA che. zAstrakArano e vyAkhyAna ApavAno mukhya hetu yathArtha darzAvavAno ane zubha yogamAM pravRtti karAvavAno che. pAThamAM bodha ghaNo suMdara che. tame mArA meLApane iccho cho; paNa A kaMI anucita kALa udaya Avyo che. eTale tamane meLApamAM paNa zreyaskara nIvaDe evI thoDI ja AzA che. yathArtha upadeza jemaNe karyo che, evA vItarAganA upadezamAM parAyaNa raho, e mArI vinayapUrvaka tamane banne bhAIone ane bIjAone bhalAmaNa che. mohAdhIna evo mAro AtmA bAhyopAdhithI keTale prakAre gherAyo che te tame jANo cho, eTale adhika zuM lakhuM ? Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 217 hAla to tame ja tamArAthI dharmazikSA lo. yogya pAtra thAo. huM paNa yogya pAtra thAuM. AgaLa vadhAre joIzuM. vita rAyacaMdanA praNAma. 16. muMbaI, vaizAkha suda 3, 1946 A upAdhimAM paDyA pachI jo mAruM liMgadejanyajJAna-darzana tevuM ja rahyuM hoya, - yathArtha ja rahyuM hoya to jUThAbhAI aSADa sudi 9 gurunI rAtre samAdhizIta thaI A kSaNika jIvanano tyAga karI jaze, ema te jJAna sUcave che. 117 muMbaI, aSADa suda 10, 1946 liMgadehajanyajJAnamAM upAdhine lIdhe yatkiMcit phera thayo jaNAyo. pavitrAtmA jUThAbhAI uparanI tithie paNa divase svargavAsI thayAnA A khabara maLyA. e pAvana AtmAnA guNonuM zuM smaraNa karavuM ? jyAM vismRtine avakAza nathI, tyAM smRti thaI gaNAya ja kema ? enuM laukika nAma ja dehadhArI dAkhala satya hatuM, - e AtmadazArUpe kharo vairAgya hato. mithyAvAsanA jenI bahu kSINa thaI hatI, vItarAgano paramarAgI hato, saMsArano paramajugupsita hato, bhaktinuM prAdhAnya jenA aMtaramAM sadAya prakAzita hatuM. samyakabhAvathI vedanIya karma vaidavAnI jenI adbhuta samatA hatI, mohanIya karmanuM prabaLa jenA aMtaramAM bahu zUnya thayuM hatuM, mumukSutA jenAmAM uttama prakAre dIpI nIkaLI hatI, evo e jUThAbhAIno pavitrAtmA Aje jagatano, A bhAgano tyAga karIne cAlyo gayo. A sacArIothI mukta thayo. dharmanA pUrNAlAdamAM AyuSya aciMtuM pUrNa karyuM. arere ! evA dharmAtmAnuM TUMkuM jIvana A kALamAM hoya e kaMI vadhAre AzcaryakAraka nathI. evA pavitrAtmAnI A kALamAM kyAMthI sthiti hoya ? bIjA saMgIonAM evAM bhAgya kyAMthI hoya ke AvA pavitrAtmAnAM darzanano lAbha adhika kALa temane thAya ? mokSamArgane de evuM je samyakRtva jenA aMtaramAM prakAzyuM hatuM, evA pavitrAtmA jUThAbhAIne namaskAra ho ! namaskAra ho ! dharmecchaka bhAIo, ////////// 118 muMbaI, aSADa sudi 15, budha, 1946 cihna satyaparAyaNanA svargavAsasUcaka zabdo bhayaMkara che. evAM ratnonuM lAMbuM jIvana paraMtu kALane poSAtuM nathI. dharmecchakano evo ananya sahAyaka mAyAdevIne rahevA devo yogya na lAgyo. A AtmAno A jIvanano rAhasthika vizrAma kALanI prabaLa dRSTie kheMcI lIdho, jJAnadRSTithI zokano avakAza nathI manAto; tathApi tenA uttamottama guNo tema karavAnI AjJA kare che, bahu smaraNa thAya che; vadhAre nathI lakhI zakto. satyaparAyaNanA smaraNArthe bane to eka zikSAgraMtha lakhavA vicAruM chuM. na chinnaD e pATha pUro lakhazo to ThIka paDaze. mArA samajavA pramANe e sthaLe AtmAnuM zabdavarNana che. "chaMdAno nathI, bhedAtI nathI." chauM, 1. A lakhANa zrImanI dainika noMdhamAMnuM che. 2. zrI AcArAMga, adhya0 3, uddezaka 3. juo patra naM. 296 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra "AhAra, vihAra ane niArano niyamita' e vAkyano saMkSepArtha Ama che - jemAM yogadazA Ave che, temAM dravya AhAra, vihAra ane nihAra (zarIranA maLanI tyAgakriyA) e niyamita eTale jevI joIe tevI, AtmAne nirbAdhaka, kriyAthI e pravRtti karanAro, dharmamAM prasakta raho e ja pharI pharI bhalAmaNa. satyaparAyaNanA mArganuM sevana karIzuM to jarUra sukhI thaIzuM, pAra pAmIzuM, ema huM dhAruM chuM. A bhavanuM parabhavanuM nirupAdhipaNuM je vATethI karI zakAya te vATethI karazo, ema vinaMtI che. 119 upAdhigrAhya rAyacaMdanA yathAyogya. muMbaI, aSADa vada 7, bhoma, 1946 niraMtara nirbhayapaNAthI rahita evA A bhrAMtirUpa saMsAramAM vItarAgatva e ja abhyAsavA yogya che; niraMtara nirbhayapaNe vicaravuM e ja zreyaskara che; tathApi kALanI ane karmanI vicitratAthI parAdhInapaNe A.... karIe chIe. banne patra maLyAM. saMtoSa thayo. AcArAMga sUtrano pATha avalokyo. yathAzakti vicArIne anya prasaMge artha lakhIza. dharmecchaka tribhovanadAsanAM praznanuM uttara paNa prasaMge ApI zakIza. jenuM apAra mAhAtmya che, evI tIrthaMkaradevanI vANInI bhakti karo. //////// 120 vizva rAyacaMda muMbaI, aSADa vada 0)), 1946 ApanuM 'yogavAsiSTha'nuM pustaka A sAthe mokaluM chuM. upAdhino tApa zamAvavAne e zItaLa caMdana che; Adhi-vyAdhinuM enI vAMcanAmAM Agamana saMbhavatuM nathI. Apano e mATe upakAra mAnuM chuM. ApanI pAse koI koI vAra AvavAmAM paNa eka ja e ja viSayanI jijJAsA che. ghaNAM varSothI ApanA aMtaHkaraNamAM vAsa karI rahela brahmavidyAnuM ApanA ja mukhathI zravaNa thAya to eka zAMti che. koI paNa vATe kalpita vAsanAono nAza thaI yathAyogya sthitinI prApti sivAya anya icchA nathI; paNa vyavahAraparatve keTalIka upAdhi rahe che, eTale satsamAgamano avakAza joIe teTalo maLato nathI; tema ja Apane paNa teTalo vakhata ApavAnuM keTalAMka kAraNothI azakya samajuM chuM; ane e ja kAraNathI pharI pharI aMtaHkaraNanI chevaTanI vRtti Apane jaNAvI zakato nathI; tema ja te paratve adhika vAtacIta thaI zakatI nathI. e eka puNyanI nyUnatA; bIjuM zuM ? vyavahAraparatve koI rIte ApanA saMbaMdhathI lAbha levAnuM svapnuM paNa icchayuM nathI; tema ja Apa jevA bIjAonI samIpathI paNa enI icchA rAkhI nathI. eka janma ane te thoDA ja kALano prArabdhAnusAra gALI levo temAM dainyatA ucita nathI, e nizcaya priya che. sahajabhAve vartavAnI abhyAsapraNAlikA keTalAMka (jUja) varSa thayAM AraMbhita che; ane ethI nivRttinI vRddhi che. A vAta ahIM jaNAvavAno hetu eTalo ja ke Apa azaMkita hazo; tathApi pUrvApare paNa azakita rahevA mATe je hetuthI ApanA bhaNI mAruM jovuM che te jaNAvyuM che; ane e azaMkitatA saMsArathI audAsInya bhAvane pAmelI dazAne sahAyaka thaze ema mAnyuM hovAthI (jaNAvyuM che), 'yogavAsiSTha' paratve Apane kaMI jaNAvavA icchuM chuM (prasaMga maLyuM), jainanA AgrahathI ja mokSa che; ema AtmA ghaNA vakhata thayAM mAnavuM bhUlI gayo che. muktabhAvamAM (!) mokSa che ema dhAraNA che; eTale vAtacIta veLA Apa kaMI adhika kahetAM nahIM staMbho ema vijJApana che. ////////// Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 219 121 muMbaI. aSADa, 1946 pustaka vAMcavAmAM jethI udAsInapaNuM, vairAgya ke cittanI svasthatA thatI hoya tevuM game te pustaka vAMcavuM. temAM yogyapaNuM prApta thAya tevuM pustaka vAMcavAno vizeSa paricaya rAkhavo, dharmakathA lakhavA viSe jaNAvyuM to te dhArmika kathA mukhya karIne to satsaMgane viSe ja rahI che, duSamakALapaNe vartatA A kALane viSe satsaMganuM mAhAtmya paNa jIvanA khyAlamAM AvatuM nathI. kalyANanA mArganAM sAdhana kayAM hoya te ghaNI ghaNI kriyAdi karanAra evA jIvane paNa khabara hoya ema jaNAtuM nathI. tyAgavA yogya evAM svacchaMdAdi kAraNo tene viSe to jIva rucipUrvaka pravartI rahyA che. jenuM ArAdhana karavuM ghaTe che evA AtmasvarUpa satpuruSo viSe kAM to vimukhapaNuM ane kAM to avizvAsapaNuM varte che, ane tevA asatsaMgIonA sahavAsamAM koI koI mumukSuone paNa rahyA karavuM paDe che. te duHkhImAMnA tame ane muni Adi paNa koI koI aMze gaNavA yogya cho. asatsaMga ane svecchAe vartanA na thAya athavA tene jaeNma na anusarAya tema pravartanathI aMtavRtti rAkhavAno vicAra rAkhyA ja karavo e sugama sAdhana che. ////////// 122 pUrvita karmano udaya bahu vicitra che. have jAgyA tyAMthI prabhAta. muMbaI, aSADa, 1946 tIvrarase karI, maMdarase karI karmanuM baMdhana thAya che. temAM mukhya hetu rAgadveSa che. tethI pariNAme vadhAre pastAvuM thAya che. zuddhayogamAM rahelA AtmA aNAraMbhI che, azuddha yogamAM rahela AtmA AraMbhI che. e vAkya vIranI bhagavatInuM che. manana karazo. arasaparasa tema thavAthI, dharmane visarjana thayela AtmAne smRtimAM yogapada sAMbhare. bahula karmanA yoge paMcama kALamAM utpanna thayA, paNa kAMIka zubhanA udayathI je yoga maLyo che tevo ghaNA ja thoDA AtmAne marmabodha maLe che; ane te rucavuM bahu durghaTa che. te satpuruSonI kRpAdRSTimAM rahyuM che. alpakarmanA yoga haze to banaze. nisaMzaya je puruSanI jogavAI maLI te puruSane zubhodaya thAya to nakkI bane; pachI na bane to bahula karmano doSa / 123 muMbaI, aSADa, 1946 dharmadhyAna lakSyArthathI thAya e ja Atmahitano rasto che. cittanA saMkalpavikalpathI rahita thavuM e mahAvIrano mArga che. aliptabhAvamAM rahevuM e vivekInuM karrAvya che. 124 jaNaM jaNaM disaM icchai taNaM taNaM disaM appaDibaddhe. vANiyA baMdara, 1946 je je dizA bhaNI javuM icche te te dizA jene apratibaddha arthAt khullI che. (rokI zakatI nathI.) AvI dazAno abhyAsa jyAM sudhI nahIM thAya; tyAM sudhI yathArtha tyAganI utpatti thavI kema saMbhave ? paudgalika racanAe AtmAne bhita karavo ucita nathI. ////////// vizva rAyacaMdanA yoga Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 125 vavANiyA, zrAvaNa vadi 13, budha 1946 dharmecchaka bhAIzrI, Aje matAMtarathI utpanna thayelAM pahelAM paryuSaNa AraMbhAyAM. AvatA mAsamAM bIjAM AraMbhAze. samyakdRSTithI matAMtara dUra mUkI jatAM e ja matAMtara bevaDA lAbhanuM kAraNa che, kAraNa bevaDo dharma saMpAdana karI zakAze. citta guphAne yogya thaI gayuM che. karmaracanA vicitra che. ////////// 126 vita rAyacaMdanA yathAva vavANiyA, pra. bhAdra. suda 3, soma, 1946 ApanAM darzanano lAbha lIdhAM lagabhaga eka mAsa upara kaMI vakhata thayo. muMbaI mUkyAM eka pakhavADiyuM thayuM. muMbaIno eka varSano nivAsa upAdhigrAhya rahyo. samAdhirUpe eka Apano samAgama, teno jevo joIe tevo lAbha prApta na thayo. jJAnIoe kalpelo kharekharo A kaLikALa ja che. janasamudAyanI vRttio viSayakaSAyAdikathI viSamatAne pAmI che. enuM baLavattarapaNuM pratyakSa che. rAjasIvRttinuM anukaraNa temane priya thayuM che. tAtparya vivekIonI ane yathAyogya upazamapAtranI chAyA paNa maLatI nathI. evA viSamakALamAM janmelo A dehadhArI AtmA anAdikALanA paribhramaNanA thAkathI vizrAMti levA AvatAM avizrAMti pAmI sapaDAyo che. mAnasika ciMtA kyAMya kahI zakAtI nathI. kahevAnAM pAtronI paNa khAmI che; tyAM have zuM karavuM ? joke yathAyogya upazamabhAvane pAmelo AtmA saMsAra ane mokSa para samavRttivALo hoya che. eTale apratibaddhapaNe vicarI zake che; paNa A AtmAne to haju te dazA prApta thaI nathI. teno abhyAsa che. tyAM tene paDakhe A pravRtti zA mATe UbhI haze ? jenI nirupAyatA che tenI sahanazIlatA sukhadAyaka che ane ema ja pravartana che;paraMtu jIvana pUrNa thatA pahelAM yathAyogyapaNe nIcenI dazA AvavI joIe - 1. mana, vacana ane kAyAthI AtmAno muktabhAva. 2. mananuM udAsInapaNe pravartana, 3. vacananuM syAdvAdapaNuM (nirAgrahapaNuM). 4. kAyAnI vRkSadazA. (AhAra-vihAranI niyamitatA). athavA sarva saMdehanI nivRtti; sarva bhayanuM chUTavuM, ane sarva ajJAnano nAza. }}}}} {{ aneka prakAre saMtoe zAstra vATe teno mArga kahyo che, sAdhano batAvyAM che, yogAdikathI thayelo potAno anubhava kahyo che; tathApi tethI yathAyogya upazamabhAva Avavo durlabha che. te mArga che; paraMtu upAdAnanI baLavAna sthiti joIe. upAdAnanI khabaLavAna sthiti thavA niraMtara satsaMga joIe. te nathI. zizuvayamAMthI ja e vRtti UgavAthI koI prakArano parabhASAbhyAsa na thaI zakyo. amuka saMpradAyathI zAstrAbhyAsa na thaI zakyo. saMsAranA baMdhanathI IhApohAbhyAsa paNa na thaI zakyo. ane te na thaI zakyo tene mATe kaMI bIjI vicAraNA nathI. ethI AtmA adhika vikalpI thAta (sarvane mATe vikalpIpaNuM nahIM, paNa eka huM potAnI apekSAe kahuM chuM). ane vikalpAdika klezano to nAza ja karavo icchayo hato, eTale je thayuM te kalyANakAraka ja; paNa have zrIrAmane jema mahAnubhAva vasiSTha bhagavAne A ja doSanuM vismaraNa karAvyuM hatuM tema koNa karAve ? arthAt zAstrano bhASAbhyAsa vinA paNa ghaNo paricaya thayo che, dharmanA vyAvahArika jJAtAono paNa paricaya thayo che, tathApi Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 221 A AtmAnuM AnaMdAvaraNa ethI TaLe ema nathI, mAtra satsaMga sivAya, yogasamAdhi sivAya, tyAM kema karavuM ? ATaluM paNa darzAvavAnuM koI satpAtra sthaLa nahotuM. bhAgyodaye Apa maLyA ke jene e ja rome rome rucikara che. patra maLyuM. ////////// 127 vavANiyA, prathama bhAdaravA suda 4, 1946 namratAthI vinayI, AkhA varSamAM thayelo tamArA pratyeno mAro aparAdha mana, vacana, kAyAnA prazasta yogathI pharI pharI khamAvuM chuM. sarva prakAre mArA aparAdhanuM vismaraNa karI AtmazreNImAM pravartana karyA raho e vinaMtI che. AjanA patramAM, matAMtarathI bevaDo lAbha thAya che evuM A paryuSaNa parva samyakRrdaSTithI jotAM jaNAyuM; e vAta rucI. tathApi kalyANa arthe e dRSTi upayogI che. samudAyanA kalyANa arthe jotAM be paryuSaNa duHkhadAyaka che. pratyeka matAMtara samudAyamAM vadhavA na joIe, ghaTavA joIe. vizva rAyacaMdanA yathA 128 vavANiyA, prathama bhAdra. suda 6, 1946 dharmecchaka bhAIo, prathama saMvatsarI ane e divasa paryaMta saMbaMdhImAM koI paNa prakAre tamAro avinaya, AzAtanA, asamAdhi mArA mana, vacana, kAyAnA koI paNa yogAdhyavasAyathI thaI hoya tene mATe punaH punaH kSamAvuM chuM. aMtanI smaraNa karatAM evo koI kALa jaNAto nathI vA sAMbharato nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, saMkalpa-vikalpanuM raTaNa na karyuM hoya, ane e vaDe 'samAdhi' na bhUlyo hoya. niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahA vairAgyane Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchaMdathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI ? bIjA jIvo paratve krodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lobha karatAM ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAyogya kAM na jANyuM ? arthAt ema jANavuM joItuM hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAno vairAgya Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa huM nahIM jIvI zakuM evA keTalAka padArtho (strIAdika) te anaMta vAra choDatAM, teno viyoga thayAM anaMta kALa paNa thaI gayo; tathApi tenA vinA jivAyuM e kaMI thoDuM AzcaryakAraka nathI. arthAt je je veLA tevo prItibhAva karyo hato te te veLA te kalpita hato. evo prItibhAva kAM thayo ? e pharI pharI vairAgya Ape che. vaLI jenuM mukha koI kALe paNa nahIM jo; jene koI kALe huM grahaNa nahIM ja karuM; tene ghera putrapaNe, strIpaNe, dAsapaNe, dAsIpaNe, nAnA jaMtupaNe zA mATe janmyo ? arthAt evA dveSathI evA rUpe janmavuM paDyuM ! ane tema karavAnI to icchA nahotI ! kaho e smaraNa thatAM A klezita AtmA paratve jugupsA nahIM AvatI hoya ? arthAt Ave che. vadhAre zuM kahevuM ? je je pUrvanAM bhavAMtare bhrAMtipaNe bhramaNa karyuM; tenuM smaraNa thatAM have kema jIvavuM e ciMtanA thaI paDI che. pharI na ja janmavuM ane pharI ema na ja karavuM evuM deDhatva AtmAmAM prakAze che. paNa keTalIka nirupAyatA che tyAM kema karavuM ? je dRDhatA che te pUrNa karavI; jarUra pUrNa paDavI e ja raTaNa che, paNa je kaMI ADuM Ave che, te kore karavuM paDe che. arthAta Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra khaseDavuM paDe che, ane temAM kALa jAya che. jIvana cAlyuM jAya che, ene na javA devuM, jyAM sudhI yathAyogya jaya na thAya tyAM sudhI, ema dRDhatA che tenuM kema karavuM ? kadApi koI rIte temAMnuM kaMI karIe to tevuM sthAna kyAM che ke jyAM jaIne rahIe ? arthAt tevA saMto kyAM che, ke jyAM jaIne e dazAmAM besI tenuM poSaNa pAmIe ? tyAre have kema karavuM ? "game tema ho, game teTalAM duHkha veTho, game teTalA pariSa sahana karo, game teTalA upasarga sahana karo, game teTalI vyAdhio sahana karo, game teTalI upAdhio AvI paDo, game teTalI Adhio AvI paDo, game to jIvanakALa eka samaya mAtra ho, ane dunimitta ho, paNa ema karavuM ja. tyAM sudhI hai jIva ! chUTako nathI." Ama nepacyamAMthI uttara maLe che, ane te yathAyogya lAge che. kSaNe kSaNe palaTAtI svabhAvavRtti nathI joItI. amuka kALa sudhI zUnya sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya to amuka kALa sudhI saMta sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya to amuka kALa sudhI satsaMga sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya to AyyacaraNa (Arya puruSoe karelAM AcaraNa) sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya to jinabhaktimAM ati zuddha bhAve lInatA sivAya kaMI nathI joItuM te na hoya to pachI mAgavAnI icchA paNa nathI. gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. satsaMga vinA dhyAna te taraMgarUpa thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAto nathI. lokasaMjJAthI lokAgre javAnuM nathI. lokatyAga vinA vairAgya yathAyogya pAmavo durlabha che. "e kaMI khoTuM che ?" zuM ? paribhramaNa karAyuM te karAyuM. have tenAM pratyAkhyAna laIe to ? laI zakAya. e paNa AzcaryakAraka che. atyAre e ja. pharI yogavAIe malIzuM. e ja vijJApana. //////// 129 vi0 rAyacaMdanA yathAyogya vavANiyA, pra. bhAdra. suda 7, zukra, 1946 muMbaI ityAdika sthaLe vahelI upAdhi, ahIM AvyA pachI ekAMtAdikano abhAva (nahIM hovApaNuM), ane khaLatAnI apriyatAne lIdhe jema banaze tema tvarAthI te bhaNI AvIza. 130 vavANiyA, pra. bhAdra. suda 11, bhoma, 1946 dharmecchaka bhAI khImajA, keTalAMka varSa thayAM eka mahAna icchA aMtaHkaraNamAM pravartI rahI che, je koI sthaLe kahI nathI, kahI zakAI nathI, kahI zakAtI nathI; nahIM kahevAnuM avazya che. mahAna parizramathI ghaNuM karIne te pAra pADI zakAya evI che; tathApi te mATe jevo joIe tevo parizrama thato nathI, e eka Azcarya ane pramattatA che. e icchA svAbhAvika utpanna thaI hatI. jyAM sudhI te yathAyogya rIte pAra nahIM karAya tyAM sudhI AtmA samAdhistha thavA icchato nathI, athavA thaze nahIM. koI veLA avasara haze to te icchAnI chAyA jaNAvI devAnuM prayatna karIza. e icchAnAM kAraNane lIdhe jIva ghaNuM karIne Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 223 viTaMbanadazAmAM ja jIvana vyatIta karyo jAya che. jo ke te viTaMbanadazA paNa kalyANakAraka ja che; tathApi bIjA pratye tevI kalyANakAraka thavAmAM kaMIka khAmIvALI che. aMtaHkaraNathI UgelI aneka Urmio tamane ghaNI vAra samAgamamAM jaNAvI che. sAMbhaLIne keTaleka aMze tamane avadhAravAnI icchA thatI jovAmAM AvI che. pharI bhalAmaNa che ke je je sthaLoe te te Urmio jANAvI hoya te te sthaLe jatAM pharI pharI tenuM adhika avazya smaraNa karazo, 1. AtmA che. ra. te baMdhAyo che. 3. te karmano kartA che. 4. te karmano bhoktA che. 5. mokSano upAya che. 6. AtmA sAdhI zake che. A je cha mahA pravacano tenuM niraMtara saMzodhana karajo. bIjAnI viTaMbanAno anugraha nahIM karatAM potAnI anugrahatA icchanAra jaya pAmato nathI; ema prAye thAya che, mATe icchuM chuM ke tame svAtmAnA anugrahamAM dRSTi ApI che tenI vRddhi karatA rahezo; ane tethI paranI anugrahatA paNa karI zakazo. dharma ja jenAM asthi ane dharma ja jenI miMjA che, dharma ja jenuM lohI che, dharma ja jenuM AmiSa che, dharma ja jenI tvacA che, dharma ja jenI iMdriyo che, dharma ja jenuM karma che, dharma ja jenuM calana che, dharma ja jenuM besavuM che, dharma ja jenuM UThavuM che, dharma ja jenuM UbhuM rahevuM che, dharma ja jenuM zayana che, dharma ja jenI jAgRti che, dharma ja jeno AhAra che, dharma ja jeno vihAra che, dharma ja jeno nihAra [!] che, dharma ja jeno vikalpa che, dharma ja jeno saMkalpa che, dharma ja jenuM sarvasva che. evA puruSanI prApti durlabha che, ane te manuSyohe paramAtmA che. e dazAne zuM ApaNe nathI icchatA ? icchIe chIe tathApi pramAda ane asatsaMga ADe temAM dRSTi nathI detA, AtmabhAvanI vRddhi karajo; ane debhAvane ghaTADajo. vizva rAyacaMdanA yocita, ////////// 131 jetapara (morabI), pra.bhA. vada 5, budha, 1946 dharmecchaka bhAIo, bhagavatIsUtranA pATha' saMbaMdhamAM bannenA artha mane to ThIka ja lAge che. bALajIvonI apekSAe TabAnA lekhake bharelo artha hitakAraka che; mumukSune mATe tame kalpelo artha hitakAraka che; saMtone mATe banne hitakAraka che; jJAnamAM manuSyo prayatna kare eTalA mATe e sthaLe pratyAkhyAnane pratyAkhyAna kahevAnI apekSA che. yathAyogya jJAnanI prApti jo na thaI hoya to je pratyAkhyAna karyA hoya te devAdika gati ApI saMsAranAM ja aMgabhUta thAya che. e mATe tene duHpratyAkhyAna kahyA; paNa e sthaLe pratyAkhyAna jJAna vinA na ja karavAM ema kahevAno hetu tIrthaMkara devano che ja nahIM. pratyAkhyAnAdika kriyAthI ja manuSyatva maLe che, UMca gotra ane AryadezamAM janma maLe che. to pachI jJAnanI prApti thAya che; mATe evI kriyA paNa jJAnanI sAdhanabhUta samajavI joIe che. 1. zrI bhagavatIsUtra, zataka che, uddezaka bIjo. vizva rAyacaMdanA yocita. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 132 vANiyA, pra. mAtra vadi 13, zukra, 1946 "kSaNamapi sajjanasaMgatirekA, bhavati bhavArNavataraNe naukA." kSaNavArano paNa satpuruSano samAgama te saMsArarUpa samudra taravAne naukArUpa thAya che. e vAkya mahAtmA zaMkarAcAryajInuM che; ane te yathArtha ja lAge che. Ape mArA samAgamathI thayelo AnaMda ane viyogathI anAnaMda darzAvyo; tema ja ApanA samAgama mATe mane paNa thayuM che. aMtaHkaraNamAM niraMtara ema ja AvyA kare che ke paramArtharUpa thavuM; ane anekane paramArtha sAdhya karavAmAM sahAyaka thavuM e ja kartavya che, tathApi kaMI tevo yoga haju viyogamAM che. bhaviSyajJAnanI jemAM avazya che, te vAta para hamaNAM lakSa rahyuM nathI. AtmavivekasaMpanna bhAI zrI sobhAgabhAI, ////////// 133 morabI. vavANiyA, bIjA bhAdaravA suda 2, bhoma, 1946 Aje ApanuM eka patra maLyuM. vAMcI parama saMtoSa thayo. niraMtara tevo ja saMtoSa ApatA rahevA vijJapti che. atra je upAdhi che, te eka amuka kAmathI utpanna thaI che; ane te upAdhi mATe zuM thaze evI kaMI kalpanA paNa thatI nathI; arthAt te upAdhi saMbaMdhI kaMI ciMtA karavAnI vRtti rahetI nathI. e upAdhi kaLikALanA prasaMge eka AgaLanI saMgatithI utpanna thaI che. ane jema te mATe thavuM haze tema thoDA kALamAM thaI raheze. evI upAdhio A saMsAramAM AvavI, e kaMI navAInI vAta nathI. izvara para vizvAsa rAkhavo e eka sukhadAyaka mArga che. jeno dRDha vizvAsa hoya che, te duHkhI hoto nathI, athavA duHkhI hoya to duHkha vedato nathI. duHkha UlaTuM sukharUpa thaI paDe che. AtmecchA evI ja varte che ke saMsAramAM prArabdhAnusAra game tevAM zubhAzubha udaya Avo. paraMtu temAM prIti aprIti karavAno ApaNe saMkalpa paNa na karavo. rAtri ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhoga paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM ? hADa, mAMsa, ane tenI majjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka roma paNa eno ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaMI jovuM gamatuM nathI kaMI sUMghavuM gamatuM, nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM; nathI kaMI cAkhavuM gamatuM ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM, nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM, nathI besavuM gamatuM ke nathI UThavuM gamatuM, nathI sUvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM rahevuM gamatuM, nathI asaMga gamato ke nathI saMga gamato, nathI lakSmI gamatI ke nathI alakSmI gamatI ema che; tathApi te pratye AzA nirAzA kaMI ja UgatuM jaNAtuM nathI. te ho topaNa bhale ane na ho topaNa bhale e kaMI duHkhanAM kAraNa nathI. duHkhanuM kAraNa mAtra viSamAtmA che, ane te jo sama che to sarva sukha ja che. e vRttine lIdhe samAdhi rahe che. tathApi bahArathI gRhasthapaNAnI pravRtti nathI thaI zakatI, dehabhAva dekhADavo pAlavato nathI, AtmabhAvathI pravRtti bAhyathI karavAne keTaloka aMtarAya che. tyAre have kema karavuM ? kayA parvatanI guphAmAM javuM ane alopa thaI javuM, e ja raTAya che. tathApi bahArathI amuka saMsArI pravRtti karavI paDe che. te mATe zoka to nathI, tathApi sahana karavA jIva icchato nathI ! paramAnaMda tyAgI ane icche paNa kema ? ane e ja Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 225 kAraNathI jyotiSAdika tarapha hAla citta nathI. game tevAM bhaviSyajJAna athavA siddhionI icchA nathI. tema teono upayoga karavAmAM udAsInatA rahe che. temAM paNa hAla to adhika ja rahe che. mATe e jJAna saMbaMdhe cittanI svasthatAe vicArI mAgelA prazno saMbaMdhI lakhIza athavA samAgame jaNAvIza. je prANIo evA praznanA uttara pAmavAthI AnaMda mAne che teo mohAdhIna che, ane teo paramArthanAM pAtra thavAM durlabha che ema mAnyatA che, to tevA prasaMgamAM AvavuM paNa gamatuM nathI paNa paramArtha hetue pravRtti karavI paDaze to kaMI prasaMge karIza. icchA to nathI thatI. ApanI samAgama adhika karIne icchuM chuM, upAdhimAM e eka sArI vizrAMti che. kuzaLatA che, icchuM chuM. vi rAyacaMdanA praNAma. 134 vANiyA, vi. bhAdra. suda 8. ravi, 1946 banne bhAIo, dehadhArIne viTaMbanA e to eka dharma che. tyAM kheda karIne AtmavismaraNa zuM karavuM ? dharmabhaktiyukta evA je tame tenI pAse evI prayAcanA karavAno yoga mAtra pUrvakarme Apyo che. AtmecchA ethI kaMpita che. nirupAyatA AgaLa sahanazIlatA ja sukhadAyaka che. A kSetramAM A kALe A dehadhArIno janma thavo yogya nahoto. joke sarva kSetre janmavAnI teNe icchA rUMdhI ja che, tathApi thayelA janma mATe zoka darzAvavA Ama rudanavAkya lakhyuM che. koI paNa prakAre videhI dazA vagaranuM, yathAyogya jIvanmukta dazA vagaranuM, yathAyogya nigraMtha dazA vagaranuM kSaNa ekanuM jIvana paNa bhALavuM jIvane sulabha lAgatuM nathI to pachI bAkI raheluM adhika AyuSya kema jaze, e vilaMbanA AbhecchAnI che. yathAyogya dazAno haju mumukSu chuM. keTalIka prApti che. tathApi sarva pUrNatA prApta thayA vinA A jIva zAMtine pAme evI dazA jaNAtI nathI. eka para rAga ane eka para dveSa evI sthiti eka romamAM paNa tene priya nathI. adhika zuM kahevuM ? paranA paramArtha sivAyano dehu ja gamato nathI to ? AtmakalyANamAM pravRtti karazo. vizva rAyacaMdanA yathAyogya. dharmecchaka bhAIo, ////////// 135 vavANiyA, bI. bhA. suda 14, ravi, 1946 mumukSutAnAM aMzoe grahAyeluM tamAruM hRdaya parama saMtoSa Ape che. anAdikALanuM paribhramaNa have samAptatAne pAme evI jijJAsA, e paNa eka kalyANa ja che. koI evo yathAyogya samaya AvI raheze ke jyAre icchita vastunI prApti thaI raheze. niraMtara vRttio lakhatA rahezo. jijJAsAne uttejana ApatA rahezo, ane nIcenI dharmakathA zravaNa karI haze tathApi pharI pharI tenuM smaraNa karazo. samyadazAnAM pAMca lakSaNo che zama. saMvega. anukaMpA. nirveda. AsthA. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImada rAjacaMdra krodhAdika kaSAyonuM zamAI javuM, udaya AvelA kaSAyomAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI athavA anAdikALanI vRttio zamAI javI te 'zama'. mukta thavA sivAya bIjI koI paNa prakAranI icchA nahIM, abhilASA nahIM te 'saMvega', jyArathI ema samajAyuM ke bhrAMtimAM ja paribhramaNa karyuM; tyArathI have ghaNI thaI, are jIva ! have thobha, e 'nirveda'. mAhAtmya jenuM parama che evA niHspRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatA te 'zraddhA' - 'AsthA'. e saghaLAM vaDe jIvamAM svAtmanulya buddhi te 'anukaMpA. A lakSaNo avazya manana karavA yogya che, smaravA yogya che, icchavA yogya che, anubhavavA yogya che. adhika anya prasaMge, vi0 rAyacaMdranA 50 136 vANiyA, bI. bhA. suda 14, ravi, 1946 tamAruM saMvega bhareluM patra maLyuM. patrothI adhika zuM jaNAvuM ? jyAM sudhI AtmA AtmabhAvathI anyathA eTale dehabhAve vartaze, huM karuM chuM evI buddhi karaze, huM riddhi ityAdike adhika chuM ema mAnaze, zAstrane jALarUpe samajaze, marmane mATe mithyA moha karaze, tyAM sudhI tenI zAMti thavI durlabha che e ja A pattAthI jaNAvuM chuM. temAM ja bahu samAyuM che. ghaNe sthaLethI vAMcyuM hoya, suNyuM hoya topaNa A para adhika lakSa rAkhazo. ////// 137 rAyacaMda morabI, bI. bhAda. vada 4, guru, 1946 patra maLyuM. 'zAMtiprakAza' nathI maLyuM. maLye yogya jaNAvIza. AtmazAMtimAM pravartazo. vi rAyacaMdranA tha yogyatA meLavo. ema ja maLaze. ////////// 138 morabI, bI. bhA, vada 6, zani, 1946 ////////// 139 morabI, bI. bhA. vada 7, ravi, 1946 mumukSu bhAIo. lakhuM chuM. gaI kAle maLelA patranI pahoMca pattAthI ApI che. te patramAM lakhelAM praznono TUMko uttara nIce yathAmati ATha rucakapradeza saMbaMdhInuM prathama tamAruM prazna che. uttarAdhyayana siddhAMtamAM sarva pradeze karyaM vaLagaNA batAvI eno hetu evo samajAyo che ke e kahevuM upadezArthe che. sarva pradeze kahevAthI zAstrakartA ATha rucakapradeza karma rahita nathI evo niSedha kare che, ema samajAtuM nathI. asaMkhyAta pradezI AtmAmAM jyAre mAtra ATha ja pradeza karma rahita che, tyAre asaMkhyAta pradeza pAse te kaI gaNatImAM che ? asaMkhyAta AgaLa tenuM eTaluM badhuM laghutva che ke zAstrakAre upadezanI adhikatA mATe e vAta aMtaHkaraNamAM rAkhI bahArathI A pramANe upadeza karyo; ane evI ja zailI niraMtara zAstrakAranI che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 227 aMtarmuhUrta eTale be ghaDInI aMdarano game te vakhata ema sAdhAraNa rIte artha thAya che. paraMtu zAstrakAranI zailI pramANe eno artha evo karavo paDe che ke ATha samayathI uparAMta ane be ghaDInI aMdaranA vakhatane aMtarmuhUrta kahevAya. paNa rUDhimAM to jema AgaLa batAvyuM tema ja samajAya che; tathApi zAstrakAranI zailI ja mAnya che. jema ahIM ATha samayanI vAta bahu laghutvavALI hovAthI sthaLe sthaLe zAstramAM batAvI nathI, tema ATha rucakapradezanI vAta paNa che. ema mAruM samajavuM che; ane tene bhagavatI, prajJApanA, ThANAMga ityAdika siddhAMto puSTi Ape che. vaLI mArI samajaNa to ema rahe che ke zAstrakAre badhAM zAstromAM na hoya evI paNa koI zAstramAM vAta karI hoya to kaMI ciMtA jevuM nathI. tenI sAthe te eka zAstramAM kahelI vAta sarva zAstranI racanA karatAM zAstrakAranA lakSamAM ja hatI, ema samajavuM. vaLI badhAM zAstra karatAM kaMI vicitra vAta koI zAstramAM jaNAvI hoya to e vadhAre sammata karavA jevI samajavI, kAraNa e koI viralA manuSyane arthe vAta kahevAI hoya che; bAkI to sAdhAraNa manuSyo mATe ja kathana hoya che. Ama hovAthI ATha rucakrapradeza nibaMdhana che, e vAta aniSedha che, ema mArI samajaNa che. bAkInA cAra astikAyanA pradezane sthaLe e rucakrapradeza mUkI samudghAta karavAnuM kevaLI saMbaMdhI je varNana che, te keTalIka apekSAe jIvano mULa karmabhAva nathI ema samajAvavA mATe che. e vAta prasaMgavazAt samAgame carco to ThIka paDaze. bIjuM prazna 'caudapUrvadhArI kaMI jJAne UNA evA anaMta nigodamAM lAle ane jaghanyajJAnavALA paNa adhikamAM adhika paMdara bhave mokSe jAya e vAtanuM samAdhAna kema ?' eno uttara je mArA hRdayamAM che, te ja jaNAvI dauM chuM ke e jaghanyajJAna bIjuM ane e prasaMga paNa bIjo che. jaghanyajJAna eTale sAmAnyapaNe paNa muLa vastunuM jJAna; atizaya saMkSepamAM chatAM mokSanA bIjarUpa che eTalA mATe ema kahyuM; ane 'eka deze UNuM" evuM caudapUrvadhArInuM jJAna te eka mULa vastunA jJAna sivAya bIjuM badhuM jANanAra thayuM; paNa dehadevaLamAM rahelo zAzvata padArtha jANanAra na thayuM, ane e na thayuM to pachI lakSa vagaranuM pheMkeluM tIra lakSyArthanuM kAraNa nathI tema A paNa thayuM. je vastu prApta karavA caudapUrvanuM jJAna jine bodhyuM che te vastu na maLI to pachI caudapUrvanuM jJAna ajJAnarUpa ja thayuM. ahIM 'deze UNuM' caudapUrvanuM jJAna samajavuM. 'deze UNuM' kahevAthI ApaNI sAdhAraNa matithI ema samajAya ke caudapUrvane cheDe bhaNI bhaNI AvI pahoMcatAM ekAda adhyayana ke tevuM rahI gayuM ane tethI rakhaDyA, paraMtu ema to nahIM. eTalA badhA jJAnano abhyAsI eka alpa bhAga mATe abhyAsamAM parAbhava pAme e mAnavA jevuM nathI. arthAt kaMI bhASA agharI athavA artha agharo nathI ke smaraNamAM rAkhavuM temane durlabha paDe. mAtra mULa vastunuM jJAna na maLyuM eTalI ja UNAI, teNe caudapUrvanuM bAkInuM jJAna niSphaLa karyuM. eka nayathI evI vicAraNA paNa thaI zake che ke zAstro (lakhelAMnAM pAnAM) upADavAM ane bhaNavAM emAM kaMI aMtara nathI, jo tattva na maLyuM to. kAraNa beye bojo ja upADyo. pAnAM upADyAM teNe kAyAe bojo upADyo, bhaNI gayA teNe mane bojo upADyo, paraMtu vAstavika lakSyArtha vinA tenuM nirupayogIpaNuM thAya ema samajaNa che. jene ghera Akho lavaNasamudra che te tRSAturanI tRSA maTADavA samartha nathI; paNa jene ghera eka mIThA pANInI vIraDI che, te potAnI ane bIjA keTalAkanI tRSA maTADavA samartha che; ane jJAnadRSTie jotAM mahattva tenuM ja che; topaNa bIjA naya para have dRSTi karavI paDe che, ane te e ke koi rIte paNa zAstrAbhyAsa haze to kaMI pAtra thavAnI jijJAsA thaze, ane kALe karIne pAtratA paNa maLaze ane pAtratA bIjAne paNa Apaze. eTale zAstrAbhyAsano niSedha ahIM karavAno hetu nathI, paNa mULa vastuthI dUra javAya evo zAstrAbhyAsano to niSedha karIe to ekAMtavAdI nahIM kahevAIe. ' Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra TUMkAmAM ema be praznonA uttara lakhuM chuM. lekhana karatAM vAcAe adhika samajAvavAnuM bane che. topaNa AzA che ke AthI samAdhAna thaze; ane te pAtrapaNAnA koI paNa aMzone vadhAraze, ekAMtika dRSTine ghaTADaze, ema mAnyatA che, aho ! anaMta bhavanA paryaTanamAM koI satpuruSanA pratApe A dazA pAmelA evA A dehadhArIne tame iccho cho, tenI pAsethI dharma iccho cho, ane te to haju koI AzcaryakAraka upAdhimAM paDyo che ! nivRtta hota to bahu upayogI thaI paData. vAru ! tamane tene mATe ATalI badhI zraddhA rahe che tenuM kaMI mULa kAraNa hastagata thayuM che ? enA para rAkhela zraddhA, eno karelo dharma anubhavyuM anarthakAraka to nahIM lAge ? arthAt haju tenI pUrNa kasoTI karajo; ane ema karavAmAM te rAjI che; tenI sAthe tamane yogyatAnuM kAraNa che, ane kadApi pUrvApara paNa niHzaMka zraddhA ja raheze ema hoya to tema ja rAkhavAmAM kalyANa che ema spaSTa kahI devuM Aje vAjabI lAgatAM kahI dIdhuM che. AjanA patranI bhASA ghaNI ja grAmika vAparI che, tathApi teno uddeza eka paramArtha ja che. tamArA samAgamano icchaka rAyacaMda(anAma)nA praNAma. 140 morabI, bI. bhAdaravA vada 8, soma, 1946 praznovALuM patra maLyuM, prasanna thayo. pratyuttara lakhIza. pAtratA-prAptino prayAsa adhika karo. saubhAgyamUrti saubhAgya, vyAsa bhagavAna vare che keH- 141 vavANiyA, dvi. bhAdra. vada 12, zukra, 1946 'icchAdveSavihInena sarvatra samacetasA / bhagavadbhaktiyuktena prAptA bhAgavatI gatiH / / icchA ane dveSa vagara, sarva ThekANe samadRSTithI jonAra evA puruSo bhagavAnanI bhaktithI yukta thaIne bhAgavatI gatine pAmyA, arthAt nirvANa pAmyA. Apa juo, e vacanamAM keTalo badho paramArtha temaNe samAvyo che ? prasaMgavazAt e vAkyanuM smaraNa thavAthI lakhyuM. niraMtara sAthe rahevA devAmAM bhagavatane zuM khoTa jatI haze ? ////// 142 AjJAMkita vavANiyA, bI.bA. vada 13, zani, 1946 dharmajijJAsu bhAI tribhuvana, muMbaI. AtmAnuM vismaraNa kema thayuM haze ? tame ane bIjA je je bhAIo mArI pAsethI kaMI AtmalAbha iccho cho, te te lAma pAmo e mArI aMtaHkaraNathI icchA ja che. tathApi te lAbha ApavAnI je yathAyogya pAtratA temAM mane haju kaMIka AvaraNa che, ane te lAbha levA icchanAranI paNa keTalIka rIte yogyatAnI mane nyUnatA lAgyA kare che. eTale e banne yoga jyAM sudhI paripakvatAne nahIM pAme tyAM sudhI icchita siddhi 1. zrImad bhAgavata, skaMdha 3, adhyAya 24, zloka 47. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 229 vilaMbamAM rahI che, ema mAnyatA che. pharI pharI anukaMpA AvI jAya che, paNa nirupAyatA AgaLa zuM karuM ? potAnI kaMI nyUnatAne pUrNatA kema kahuM ? e parathI evI icchA rahyA kare che ke hamaNAM to jema tamo badhA yogyatAmAM AvI zako tevuM kaMI nivedana karyA rahevuM, je kaMI khulAso mAgo te yathAmati Apavo, nahIM to yogyatA meLavyA raho; e pharI pharI sucavavuM. sAthe khImajInuM patra che te temane Apazo. e patra tamane paNa lakhyuM che ema samajazo. nIceno abhyAsa to rAkhyA ja rahoH- 143 vavANiyA, bI. bhAdaravA vada 13, zani, 1946 1. game te prakAre paNa hRdaya AvelA, ane daya AvavAnA kaSAyone zamAvo. 2. sarva prakAranI abhilASAnI nivRtti karyA raho. 3. ATalA kALa sudhI je karyuM te badhAMthI nivRtta thAo, e karatAM have aTako. 4. tame paripUrNa sukhI cho ema mAno, ane bAkInAM prANIonI anukaMpA karyA karo. 5. koI eka satpuruSa zodho, ane tenAM game tevAM vacanamAM paNa zraddhA rAkho. e pAMce abhyAsa avazya yogyatAne Ape che. pAMcamAmAM vaLI cAre samAveza pAme che. ema avazya mAno. adhika zuM kahuM ? game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTanano kinAro AvavAno nathI. bAkInAM cAra e pAMcamuM meLavavAnA sahAyaka che. pAMcamA abhyAsa sivAyano, tenI prApti sivAyano bIjo koI nirvANamArga mane sUjhato nathI; ane badhAya mahAtmAone paNa ema ja sUjhyuM haze - (sUjhyuM che). have jema tamane yogya lAge tema karo. e badhAnI tamArI icchA che, topaNa adhika iccho; utAvaLa na karo. jeTalI utAvaLa teTalI kacAza ane kacAza teTalI khaTAza; A apekSita kathananuM smaraNa karo. prArabdhathI jAvatA rAyacaMdanA yathA ApanuM pattuM maLyuM. paramAnaMda thayo. ////////// 144 vavANiyA, bIjA bhA.vada 0)), soma, 1946 caitanyano niraMtara avicchinna anubhava priya che, e ja joIe che. bIjI kaMI spRhA rahetI nathI. rahetI hoya topaNa rAkhavA icchA nathI. eka "tuddhi nuMhi" e ja yathArtha vahetI pravAhanA joIe che. adhika zuM kahevuM ? lakhyuM lakhAya tema nathI; kathya kathAya tema nathI. jJAne mAtra gamya che. kAM to zreNIe zreNIe samajAya tevuM che. bAkI to avyaktatA ja che, mATe je niHspRha dazAnuM ja raTaNa che, te maLye, A kalpita bhUlI gaye chUTako che. kyAre Agamana thaze ? 145 vi A0 rA0 vavANiyA, Aso suda 2, guru, 1946 mAro vicAra evo thAya che ke.........pAse haMmezAM tamAre javuM. bane to jIbhathI, nahIM to lakhIne jaNAvI dezo ke, mAruM aMtaHkaraNa tamArA pratye nirvikalpI ja che, chatAM mArI prakRtinA doSa koI rIte paNa Apane dubhavavAnuM kAraNa na thAya eTalA mATe Agamanano paricaya meM ocho rAkhyo 1. juo sAtheno AMka 143. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra che, te mATe kSamA karazo. iva jema yogya lAge tema karI AtmanivRtti karazo. atyAre e ja. vi0 rAyacaMdanA yathA0 146 vavANiyA, Aso suda 5, zani, 1946 UMcanIcano aMtara nathI. samajyA te pAmyA sadagati. tIrthaMkara deve rAga karavAnI nA kahI che, arthAt rAga hoya tyAM sudhI mokSa nathI. tyAre A pratyeno rAga tamane badhAne hitakAraka kema thaze ? lakhanAra avyaktadazA //// 147 vANiyA, Aso suda 6, ravi, 1946 sujJa bhAI khImajI, AjJA pratye anugraha darzAvanAruM saMtoSaprada patra maLyuM. AjJAmAM ja ekatAna thayA vinA paramArthanA mArganI prApti bahu ja asulabha che. ekatAna thavuM paNa bahu ja asulabha che. ene mATe tame zuM upAya karazo ? athavA dhAryo che ? adhika zuM ? atyAre ATaluMya ghaNuM che. ////////// 148 vi rAyacaMdanA yathA vANiyA, Aso suda 10, guru, 1946 pAMceka divasa pahelAM patra maLyuM, je patramAM lakSamyAdikanI vicitrA dazA varNavI che te evA aneka prakAranA parityAgI vicAro pAlaTI pAlaTIne jyAre AtmA ekatva buddhi pAmI mahAtmAnA saMgane ArAdhaze, vA pote koI pUrvanA smaraNane pAmaze to icchita siddhine pAmaze. A niHsaMzaya che. vigatapUrvaka patra lakhI zakuM evI dazA rahetI nathI. vizva rAyacaMdanA yathocita //// dharmadhyAna, vidyAbhyAsa ityAdinI vRddhi karazo. 149 vavANiyA, Aso suda 10, guru, 1946 150 thavANiyA, Aso, 1946 motanuM auSadha huM A tane dauM chuM. vAparavAmAM doSa karaje nahIM. tane koNa priya che ? mane oLakhanAra, Ama kAM karo ? haju vAra che. zuM thanAra che te ? hai karma ! tane nizcaya AjJA karuM chuM ke nIti ane nekI upara mane paNa mukAvIza nahIM. traNa prakAranAM vIrya praNIta karyAM:- 151 Aso, 1946 (1) mahAvIrya. (ra) madhyakIya (3) albIya traNa prakAre mahAvIrya prIta karyuMH- (1) sAyika (ra) rAjasI. (3) tAmasI. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org traNa prakAre sAttvika mahAvIrya praNIta karyuM:- (1) sAnvika zukla. varSa 23 muM (2) sAttvika dharma. (3) sAntika mizra traNa prakAre sAttvika zukla mahAvIrya praNIta karyuM:- (1) zukla jJAna. (ra) zukla darzana. (3) zukla caritra. (zIla) sAttvika dharma be prakAre praNIta karyAH- (1) prazasta, (ra) prasiddha prazasta, e paNa be prakAre praNIta karyuMH- (1) pAte. (ra) aparaMta sAmAnya vaLI tIrthaMkara e artha samartha che, 231 152 vavANiyA, Aso suda 11, zukra, 1946 Aje ApanuM kRpApatra maLyuM. sAthe pada maLyuM. sarvArthasiddhanI ja vAta che. jainamAM ema kahe che ke sarvArthasiddha mahAvimAnanI dhvajAthI bAra yojana dUra muktizilA che. kabIra paNa dhvajAthI AnaMda AnaMda pAmI gayA che. te pada vAMcI paramAnaMda thayo. prabhAtamAM vahelo UThyo tyArathI koI apUrva AnaMda vartyA ja karato hato. tevAmAM pada maLyuM; ane mULapadanuM atizaya smaraNa thayuM; ekatAna thaI gayuM. ekAkAra vRttinuM varNana zabde kema karI zakAya ? divasanA bAra bajyA sudhI rahyuM. apUrva AnaMda to tevo ne tevo ja che. paraMtu bIjI vArtA (jJAnanI) karavAmAM tyAra pachIno kALakSepa karyo. "kevaLajJAna have pAmazuM, pAmazuM, pAmaze, pAmazuM re ke" evuM eka pada karyuM. hRdaya bahu AnaMdamAM che. dharmecchaka bhAIo, ////////// 153 Aje eka tamAruM pattuM maLyuM (aMbAlAlanuM). udAsInatA e adhyAtmanI jananI che. saMsAramAM rahevuM ane mokSa thavA kahevuM e banavuM asulabha che. vavANiyA, Aso sudi 12, zani, 1946 vi rAyacaMdanA tha morabI, Aso, 1946 1. juo AMka 86. 154 bIjAM sAdhana bahu karyAM, karI kalpanA Apa; athavA asadguru thakI, UlaTo vadhyo uttApa. ////////// pUrva puNyanA udayathI, maLyo sadRguru yoga; vacana sudhA zravaNe jatAM, thayuM hRdaya gatazoga. Audio Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nizcaya ethI Aviyo, TaLaze ahIM uttApa; nitya karyo satsaMga maiM. eka lakSathI Apa. //// 155 muMbaI, 1946 keTalIka vAto evI che ke, mAtra AtmAne grAhya che ane mana, vacana, kAyAthI para che. keTalIka vAto evI che, ke je vacana, kAyAthI para che. paNa che. zrI bhagavAna zrI maghA. 156 zrI bakhalAdha.ra muMbaI, 1946 prathama traNa kALane mUThImAM lIdho, eTale mahAvIra deve jagatane Ama joyuM - temAM anaMta caitanyAtmAo mukta dIThA. anaMta caitanyAtmAo bahu dIThA. anaMta mokSapAtra dIThA. anaMta mokSaapAtra dIThA. anaMta adhogatimAM dIThA. UrdhvagatimAM dIThA. tene puruSAkAre joyuM. jaDa caitanyAtmaka joyuM. ////////// 157 rojanIzI (1) saM. 1946 muMbaI, kArtika vada 1, zukra, 1946 nAnA prakArano moha pAtaLo thavAthI AtmAnI dRSTi potAnA guNathI utpanna thatAM sukhamAM jAya che, ane pachI te meLavavA te prayatna kare che. e ja dRSTi tene tenI siddhi Ape che. (ra) muMbaI, kArtika vada 3, ravi, 1946 AyuSyanuM pramANa ApaNe jANyuM nathI. bAlAvasthA asamajamAM vyatIta thaI; mAno ke 46 varSanuM AyuSya haze, athavA vRddhatA dekhI zakIzuM eTaluM AyuSya haze. paNa temAM zithiladazA sivAya bIjuM kaI joI zakIzuM nahIM. have mAtra eka yuvAvasthA rahI. temAM jo monIyabaLavattaratA na ghaTI to sukhathI nidrA Avaze nahIM, nIrogI rahevAze nahIM, mAThA saMkalpa-vikalpa TaLaze nahIM ane ThAma ThAma AcaDavuM paDaze, ane te paNa riddhi haze to thaze, nahIM to prathama tenuM prayatna karavuM paDaze. te icchA pramANe maLI na maLI to eka bAju rahI, paraMtu vakhate peTa pUratI maLavI durlabha che. tenI ja ciMtAmAM, tenA ja vikalpamAM ane te meLavIne sukha bhogavIzuM e ja saMkalpamAM, mAtra duHkha sivAya bIjuM kaMi dekhI zakIzuM nahIM. e vayamAM koI kAryamAM pravRtti karatAM phAvyA 1. bArAkSarIno ekeka upalo akSara vAMcavAthI 'bhagavAna' thaze. 2. bArAkSarIno ekeka Utarato akSara vAMcavAthI 'bhagavAna' thaze. 3. saMvata 1946nI rojanIzI(DAyarI)mAM amuka mitioe potAnI vicAracaryAM zrImade lakhI che. A rojanIzImAMthI keTalAMka pAnAM koie kADI lIdhelAM jAtrAya che, jeTalAM pAna rojanIzImAM vidyamAna che te ahIM Apela che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 233 to ekadama AMkha tIrachI thaI jaze. na phAvyA to lokano bheda ane potAno niSphaLa kheda bahu duHkha Apaze. pratyeka vakhata mRtyunA mayavALo, roganA bhayavALo, AjIvikAnA bhayavALo, yaza haze to tenI rakSAnA bhayavALo, apayaza haze to tene TALavAnA bhayavALo, leNuM haze to tene levAnA bhayavALo, dezuM haze to tenI hAyavoyanA bhayavALo, strI haze to tenI....nA bhayavALo, nahIM hoya to tene prApta karavAnA khyAlavALo, putraputrAdika haze to tenI kaDAkUTanA bhayavALo, nahIM hoya to tene meLavavAnA khyAlavALo, ochI riddhi haze to vadhArenA khyAlavALo, vadhAre haze to tene bAtha bharavAnA khyAlano, ema ja pratyeka sAdhano mATe anubhava thaze. krame ke vikrame TUMkAmAM kahevAnuM ke, sukhano samaya have karyo kahevI ? bAlAvasthA ? yuvAvasthA ? jarAvasthA ? nIrogAvasthA ? rogAvasthA ? dhanAvasthA ? nirdhanAvasthA ? gRhasthAvasthA ? agRhasthAvasthA ? e sarva prakAranI bAhya mahenata vinA anuttara aMtaraMga vicAraNAthI je viveka thayo te ja ApaNane bIjI dRSTi karAvI, sarva kALane mATe sukhI kare che. eTale kahyuM zuM ? to ke vadhAre jivAyuM topaNa sukhI, ochuM jivAyuM topaNa sukhI, pAchaLa janmavuM hoya topaNa sukhI, na janmavuM hoya topaNa sukhI. ////////// (3) muMbaI, mAgazara suda 1-2, ravi, 1946 he gautama ! te kALa ane te samayamAM chadmastha avasthAe, huM ekAdaza varSanI paryAye, chaThThuM chaThThuM sAvadhAnapaNe, niraMtara tapazcaryA ane saMyamathI AtmatA bhAvatAM, pUrvAnupUrvIe cAlatAM, eka gAmathI bIje gAma jatAM, jyAM suSumArapura nagara, jyAM azoka vanakhaMDa bAga, jyAM azokavara pAdapa, jyAM pRthvIzilApaTTa, tyAM Avyo; AvIne azokavara pAdapanI nIce, pRthvIzilApaTTa para aSTamabhakta grahaNa karIne, banne paga saMkocIne, lAMbA kara karIne, eka pudgalamAM dRSTi aDaga sthApIne, animeSa nayanathI, jarA zarIra nIcuM AgaLa jhUkI rAkhIne, yoganI samAdhithI, sarva iMdriyo gupta karIne, eka rAtrinI mahA pratimA dhAraNa karIne, vicarato hato. (camara) 1 nIcenA niyamo para bahu lakSa ApavuM. //////// (4) muMbaI, poSa suda 3, budha, 1946 1. eka vAta karatAM tenI apUrNatAmAM avazya vinA bIjI vAta na karavI joIe. 2. kahenAranI vAta pUrNa sAMbhaLavI joIe. 3. pote dhIrajathI teno saduttara Apavo joIe. 4. jemAM AtmazlAghA ke AtmahAni na hoya te vAta uMccAravI joIe. 5. dharma saMbaMdhI hamaNAM bahu ja ochI vAta karavI. 6. lokothI dharmavyavahAramAM paDavuM nahIM. (5) muMbaI, vaizAkha vada 4, guru, 1946 Audio Aja mane ucharaMga anupama, janmakRtArtha joMga jaNAyo; vAstavya vastu. viveka vivecakra te krama spaSTa sumArga gaNAyo. 1. zrI bhagavatIsUtra, zataka 3, uddezaka ra. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 234 zrImad rAjacaMdra (6) muMbaI, vaizAkha vada 5, zukra, 1946 icchA vagaranuM koI prANI nathI. vividha AzAthI temAM paNa manuSya prANI rokAyeluM che. icchA, AzA jyAM sudhI atRpta che, tyAM sudhI te prANI adhovRttivat che. icchAjayavALuM prANI urdhvagAmIvata che. ////////// (6) muMbaI, jeTha suda 4, guru, 1946 paricayI ! tamane huM bhalAmaNa karuM chuM ke, tame yogya thavAnI tamArAmAM icchA utpanna karo. huM te icchA pUrNa karavAmAM sahAyaka thaIza. tame mArAM anuyAyI thayAM, ane temAM mane pradhAnapada janmAMtaranA yogathI hovAthI tamAre mArI AjJAnuM avalaMbana karI pravartavuM e ucita gaNyuM che. ane huM paNa tamArI sAthe ucitapaNe pravartavA icchuM chuM, bIjI rIte nahIM. jo tame prathama jIvanasthiti pUrNa karo, to dharmArthe mane iccho, evuM karavuM ucita gaNuM chuM; ane jo huM karuM to dharmapAtra tarIke mAruM smaraNa thAya ema thavuM joIe. banne dharmamUrti thavA prayatna karIe. moTA harSathI prayatna karIe. tamArI gati karatAM mArI gati zreSTha thaze ema anumAnyuM che - matimAM, teno lAbha tamane ApavA icchuM chuM; kAraNa ghaNA nikaTanAM tame saMbaMdhI cho. te lAbha tame levA icchatAM ho, to bIjI kalamamAM kahyA pramANe jarUra karazo evI AzA rAkhuM chuM. tame svacchatAne bahu ja icchajo. vItarAgabhaktine bahu ja icchajo. mArI bhaktine samabhAvathI icchajo. tame je veLA mArI saMgatimAM Dro te veLA sarva prakAre mane AnaMda thAya tema rahejo. vidyAbhyAsI thAo. vidyAyukta vinodI saMbhASaNa mArAthI karajo. huM tamane yukta bodha ApIza. tame rUpasaMpanna, guNasaMpanna ane riddhi tema ja buddhisaMpanna tethI thazo, pAchI e dazA joI huM parama prasanna thaIza. (8) muMbaI, jeTha suda 11, 66, 1946 savAranA cha thI ATha sudhIno vakhata samAdhiyukta gayo hato. akhAjInA vicAro ghaNA svastha cittathI vAMcyA hatA, manana karyA hatA. (9) muMbaI, jeTha suda 12, zani, 1946 AvatI kAle revAzaMkarajI AvavAnA che, mATe tyArathI nIceno krama prabhu pArzva sacavAvo. 1. kAryapravRtti. 2. sAdhAraNa bhASaNa - sakAraNa. 3. bannenAM aMtaHkaraNanI nirmaLa prati. 4. dharmAnuSThAna. 5. vairAgyanI tIvratA, ////////// (10) muMbaI, jeTha vada 11, zukra, 1946 tane tAruM hovApaNuM mAnavAmAM kayAM zaMkA che ? zaMkA hoya to te kharI paNa nathI. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 235 (11) muMbaI, jeTha vada 12, zani, 1946 gaI kAla rAtre eka adbhuta svapna AvyuM hatuM. jemAM beeka puruSonI samIpe A jagatanI racanAnuM svarUpa varNavyuM hatuM; prathama sarva bhulAvI pachI jagatanuM darzana karAvyuM hatuM. svapnamAM mahAvIradevanI zikSA sapramANa thaI hatI. e svapnanuM varNana ghaNuM suMdara ane camatkArika hovAthI paramAnaMda thayo hato. have pachI te saMbaMdhI adhika, (12) kaLikALe manuSyane svArthaparAyaNa ane mohavaza karyA. jenuM hRdaya zuddha, saMtanI batAvelI vATe cAle che tene dhanya che. satsaMganA abhAvathI caDhelI AtmazreNi ghaNuM karIne patita thAya che. muMbaI, aSADa suda 4, zani, 1946 (13) muMbaI, aSADa suda 5, ravi, 1946 jyAre A vyavahAropAdhi grahaNa karI tyAre te grahaNa karavAno hetu A hatoH- bhaviSyakALe je upAdhi ghaNo vakhata rokaze, te upAdhi vadhAre duHkhadAyaka thAya topaNa thoDA vakhatamAM bhogavI levI e vadhAre zreyaskara che. e upAdhi nIcenA hetuthI samAdhirUpa thaze ema mAnyuM hatuM:- dharma saMbaMdhI vadhAre vAtacIta A kALamAM gRhavAsaparatve na Ave to sAruM. bhale tane vasamuM lAge, paNa e ja kramamAM pravarta. khacIta karIne e ja kramamAM pravarta. duHkhane sahana karI, kramanI sAcavaNInA pariSane sahana karI, anukULa-pratikULa upasargane sahana karI tuM acaLa rahe. atyAre kadApi vasamuM, adhikatara lAgaze, paNa pariNAme te vasamuM samuM thaze. gherAmAM gherAIza nahIM. pharI pharI kahuM chuM, gherAIza nahIM. duHkhI thaIza, pazcAttApa karIza; e karatAM atyArathI A vacano ghaTamAM uttAra - prItipurvaka utAra. 1. koInA paNa doSa jo nahIM. tArA potAnA doSathI je kaMI thAya che, te thAya che, ema mAna. ra. tArI (Atma)prazaMsA karIza nahIM; ane karIza to tuM ja halako che ema huM mAnuM chuM. 3. jema bIjAne priya lAge tevI tArI vartaNUka karavAnuM prayatna karaje. ekadama temAM tane siddhi nahIM maLe, vA vighna naDaze, tathApi dRDha AgrahathI haLave haLave te krama para tArI niSThA lAvI muzke 4. tuM vyavahAramAM jenAthI joDAyo ho tenAthI amuka prakAre vartavAno nirNaya karI tene jaNAva. tene anukULa Ave to tema; nahIM to te jaNAve tema pravartaje sAthe jaNAvaje ke tamArA kAryamAM (je mane soMpo temAM) koI rIte mArI niSThAthI karIne hAni nahIM pahoMcADuM. tame mArA saMbaMdhamAM bIjI kaMI kalpanA karazo nahIM; mane vyavahArasaMbaMdhI anyathA lAgaNI nathI, tema huM tamArAthI vartavA icchato nathI, eTaluM ja nahIM paNa kaMI mAruM viparItAcaraNa manavacanakAyAe thayuM, to te mATe prazcAttApI thaIza. ema nahIM karavA AgaLathI bahu sAvacetI rAkhIza. tame soMpeluM kAma karatAM huM nirabhimAnI rahIza. mArI bhUlane mATe mane Thapako Apazo te sahana karIza. mAruM cAlaze tyAM sudhI svapne paNa tamAro dveSa vA tamArA saMbaMdhI koI paNa jAtanI anyathA kalpanA karIza nahIM. tamane koI jAtanI zaMkA thAya to mane jaNAvazo, to tamAro upakAra mAnIza, ane teno kharo khulAso karIza. khulAso nahIM thAya to mauna rahIza, paraMtu asatya bolIza nahIM. mAtra tamArI pAsethI eTaluM ja icchuM chuM ke, koI paNa prakAre tame mane nimitta rAkhI azubhayogamAM pravRtti karazo nahIM; tamArI icchAnusAra tame vartajo, temAM mAre kaMI paNa adhika kahevAnI jarUra nathI. mAtra mane mArI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nivRttizreNimAM vartavA detAM koI rIte tamAruM aMtaHkaraNa TUMkuM karazo nahIM; ane TUMkuM karavA jo tamArI icchA hoya to khacIta karIne mane AgaLathI jaNAvI dejo. te zreNine sAcavavA mArI icchA che ane te mATe ethI huM yogya karI huM laIza. mAruM cAlatA sudhI huM tamane dubhAvIza nahIM ane chevaTe e ja nivRttizreNi tamane apriya haze topaNa huM jema banaze tema jALavaNIthI, tamArI samIpI, tamane koI jAtanI hAni karyA vagara banato lAbha karIne, have pachInA game te kALa mATe paNa tevI icchA rAkhIne khasI jaIza. (14) muMbaI, aSADa vada 4, ravi, 1946 vizvAsathI vartI anyathA vartanArA Aje pastAvo kare che. (15) muMbaI, aSADa vada 11, zina, 1946 aNu chatuM, 'vAcA vagaranuM A jagata to juo. (16) muMbaI, aSADa vada, 12, ravi, 1946 dRSTi evI svaccha karo ke jemAM sUkSmamAM sUkSma doSa paNa dekhAI zake, ane dekhAyAthI kSaya thaI zake. (17) vANiyA, Aso suda 10, guru, 1946 bhagavAna mahAvIradeva bIjajJAna. zodhe to kevala jJAna. kaMI kahI zakAya evuM A svarUpa nathI. jJAnI ratnAkara 1 3 2 4 A badhI niyatio koNe kahI ja ame jJAna vaDe joI pachI yogya lAgI tema vyAkhyA karI. bhagavAna mahAvIradeva. 10, 9, 8, 7, 6, 4, 3, 2, 1. (18) vavANiyA, Aso suda 11, zukra, 1946 A baMdhAyelA pAme che mokSa ema kAM na kahI devuM ? evI kone icchA rahI che ke tema thavA de che ? jinanAM vacananI racanA adabhuta che. emAM to nA nahIM. paNa pAmelA padArthanuM svarUpa tenAM zAstromAM kAM nahIM ? zuM tene Azcarya nahIM lAgyuM hoya, kAM pAvyuM haze ? pAThAntara - 1. karAve che. 2. aNachatuM, 3. cAcA vagaranuM, Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 ma 157 sa 237 te zrImAna puruSottama, sata-cita-AnaMdarUpe sarvatra bharapUra che. mUrtimAna ! (gurugama) svarUpa akSaradhAmamAM birAje che. ame te mUrtimAna svarUpane zuM varNavIe ? e svarUpa vicAratAM, saMbhAratAM amane to parama samAdhi Ave che. aho te svarUpa ! aho te svarUpa ! aho amAruM mahAbhAgya ke A janmane viSe amane tenI bhaktinI dRDha ruci thaI ! 158 sat zrImAna puruSottama, zrI sadguru ane saMta e viSe amane bhedabuddhi che ja nahIM, traNe ekarUpa ja che. A samasta vizva bhagavapa ja che. te bhagavata ja svaicchAe jagadAkAra thayA che. traNe kALamAM bhagavat bhagavat svarUpa ja che. vizvAkAra thatAM chatAM nirbAdha ja che. jema sarpa kuMDalAkAra thAya tethI koI paNa prakAranA vikArane pAmato nathI, ane svarUpathI cyuta thato nathI, tema zrI hari jagadAkAra thayA chatAM svarUpamAM ja che. amAro ane sarva jJAnIono nizcaya che ke, anaMta svarUpe eka te bhagavata ja che. anaMtakALa pahelAM A samasta vizva te zrImAna bhagavatathI ja utpanna thayuM hatuM; anaMtakALe laya thaI te bhagavatkRpa ja thaze. cit ane AnaMda e be 'padArtha' jaDane viSe bhagavate tirobhAve karyAM che. jIvane viSe eka AnaMda ja tirobhAve karela che. svarUpe to sarva sata-cit AnaMda rUpa ja che. svarUpalIlA bhajavAne arthe bhagavatanI AvirbhAva ane tirobhAva nAmanI zaktio pracare che. e jaDa ke jIva kyAMya bIjethI AvyA nathI. tenI utpatti zrImAna harithI ja che. tenA te aMza ja che; brahmarUpa ja che; bhagavarUpa ja che. sarva A je kaMI pravarte che te zrImAna harithI ja pravarte che. sarva te che. sarva te ja rUpa che. bhinnabhAva ane bhedAbhedano avakAza ja nathI; tema che ja nahIM. IzvarecchAthI tema bhAsyuM che; ane te te(zrImAna hara)ne ja bhAsyuM che; arthAta tuM te ja cho. tavAMsa' AnaMdano aMza AvirbhAva hovAthI jIva te zodhe che; ane tethI jemAM cit ane AnaMda e be aMzo niroNAve karyAM che evA jaDamAM zodhavAnA bhramamAM paDyo che; paNa te AnaMdasvarUpa no bhagavatamAM ja prApta thavAnuM che. je prApta thaye, Avo akhaMDa bodha thaye, A samasta vizva brahmarUpa ja bhagavarUpa ja bhAsaze, ema che ja. ema amAro nizvaya anubhava che ja. jyAre A samasta vizva bhagavasvarUpa lAgaze tyAre jIvabhAva maTI jaI sata-cita-AnaMda evuM brahmasvarUpa prApta thaze. 'sahaM brahmAsmi'. [apUrNa] 159 te aciMtyamUrti harine namaskAra parama premasvarUpa AnaMdamUrti AnaMda ja jenuM svarUpa che evA zrImAna harinA caraNakamaLanI ananya bhakti amo icchIe chIe. vAraMvAra ane asaMkhya prakAre amoe vicAra karyo ke zI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra rIte ame samAdhirUpa hoIe ? to te vicArano chevaTe nirNaya thayo ke sarvarUpe eka zrI hari ja che ema tAre nizcaya karavo ja. sarvatra AnaMdarUpa sat che. vyApaka evA zrI hari nirAkAra mAnIe chIe ane kevaLa te sarvanA bIjabhUta evA akSaradhAmane viSe zrI puruSottama sAkAra suzobhita che. chIe. kevaLa te AnaMdanI ja mUrti che. sarva sattAnI bIjabhUta te zAzvata mUrtine pharI pharI ame jovA talasIe anaMta pradezabhUta evuM te zrI puruSottamanuM svarUpa rome rome anaMta brahmAMDAtmaka sattAe bharyuM che, ema nizcaya che. ema keMTa karuM chuM. A sRSTi pahelAM te zrImAna puruSottama eka ja hatA ane te potAnI icchAthI jagatarUpe thayela che. bIjabhUta evA te zrImAna paramAtmA AvI mahA vistAra sthitimAM Ave che. sarvatra bharapUra evo amRtarasa te bIjane vRkSa sama thavAmAM zrI hari prere che. sarva prakAre te amRtarasa te zrI puruSottamanI icchArUpa niyatine anusare che kAraNa ke te te ja che. anaMtakALe zrImAna hari A jagatane saMpeTe che. utpatti prathama baMdha mokSa kAMI hatuMye nahIM ane anaMta laya pachI haze paNa nahIM. hari ema icche ja che ke eka evo huM bahurUpe houM ane tema hoya che. 160 pAna 1 caitanyAdhiSThita A vizva hovuM yogya che. pAna 2 viziSTAdvaitamAM amArI parama ruci che. joke eka vAveta ja samajAya che. ane temaja che. sat jaDa cit hari jIva nada paramAtmA ane e ja amArI aMtaranI parama ruci. ////////// paramAtmA AnaMda, sat ane cinmaya che. pAna 3 paramAtmasRSTi koIne viSama hovA yogya nathI. pAna 4 ////////// !!! jIvasRSTi jIvane viSamatA mATe svIkRta che. paramAtmasRSTi parama jJAnamaya ane parama AnaMde karIne paripUrNa bharapUra che. 1. eka mumukSu taraphathI maLelI zrImanA svahastAkSaranI noMdhabuka, jemAM A pramANenAM pAna 31 lakhAyelAM che. pAna 5-6 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAna http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 23 muM 7 jIva svasRSTimAMthI udAsIna thavo yogya che. pAna 8 harinI prApti vinA jIvano kleza TaLe nahIM. pAna 9 pAna 10 100 harinA guNagrAmanuM ananya ciMtana nathI, te ciMtana paNa viSama che. rimaya ja ema hovAne yogya chIe. ////////// pAna 11 harinI mAyA che, tenAthI te pravarte che. pAna 12 pAna 13 1335 pAna 14 pAna 15 harine te pravartAvI zakavAne yogya che ja nahIM. te mAyA paNa levAne yogya ja che. ////////// mAyA na hota to harinuM akaLatva koNa kaheta ? mAyA evI niyatie yukta che ke teno preraka abaMdhana ja hovA yogya che. hari hari ema ja sarvatra ho. ja te ja pratIta thAo, tenuM ja bhAna ho. tenI ja sattA amane bhAso. temAM ja amAro ananya, akhaMDa abheda : hovo yogya ja hato. //// pAna 16 jIva potAnI sRSTipUrvaka anAdikALathI paribhramaNa kare che. harinI sRSTithI potAnI sRSTinuM abhimAna maTe che. ////////// 239 pAna 17 pAna 18 pAna 19 pAna 20 pAna ema samajAvavA mATe, prApti hovA mATe harino anugraha joIe. tapazcaryAvAna prANIne saMtoSa Apavo e vagere sAdhano te paramAtmAnA anugrahanA kAraNarUpa hoya che. te paramAtmAnA anugrahathI puruSa vairAgya vivekAdi sAdhanasaMpanna hoya che. ////// e sAdhane yukta evo yogya puruSa sadgurunI AjJAne samusthita karavAne yogya che, 1-2 e sAdhana jIvanI parama jogyatA ane e ja paramAtmAnI prAptino sarvottama upAya che. ////////// Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 pAna 23 pAna 24 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra badhuMya harirUpa ja che. temAM vaLI bheda zo ? bheda che ja nahIM. sarva AnaMdarUpa ja che. brAhmI sthiti. sthApito brahmavAdo sarva vedAMtagocara A badhuM brahmarUpa ja che, brahma ja che. evo amAro dRDha nizcaya che. emAM kaMI bheda nathI; je che te sarva brahma ja che. sarvatra brahma che; sarvarUpa brahmA che. te sivAya kaMI nathI. jIva brahma che. jaDa brahmA brahma che. OM brahma che. hari brahma che, hara brahma che. brahma che. vANI brahma che. guNa brahma che. sattva brahma che. rajo brahma che. tamo brahma che, paMcabhUta brahma che. AkAza brahma che. vAyu brahma che. agni brahma che. jaLa paNa brahma che. pRthvI paNa brahma che. deva brahma che. manuSya brahma che. tiryaca brahma che. naraka brahma che. sarva brahma che. anya nathI. ////////// kALa brahma che. karma brahma che. svabhAva brahma che. niyati brahma che. jJAna brahma che. dhyAna brahma che. japa brahma che. tapa brahma che. sarva brahma che. nAma brahma che. rUpa brahma che. zabda brahma che. sparza brahma che. rasa brahma che. gaMdha brahma che. sarva brahma che. UMce, nIce, nIrache sarva brahma che. eka brahma che, aneka brahma che. brahma eka che, aneka bhAse che. pAna 25 pAna 26 sarva brahma che. sarva brahma che. sarva brahma che. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH. sarva brahma che, emAM saMzaya nahIM. huM brahma, tuM brahma, te brahma emAM saMzaya nahIM. ame brahma, tame brahma, teo brahma emAM saMzaya nahIM. ema jANe te brahma emAM saMzaya nahIM. ema na jANe te paNa brahma emAM saMzaya nahIM. jIva brahma che. emAM saMzaya nahIM. jaDa brahma che. emAM saMzaya nahIM. brahma jIvarUpe thayela che emAM saMzaya nahIM. }}}}}} Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 241 brahma jaDarUpe thayela che emAM saMzaya nahIM. sarva brahma che, emAM saMzaya nahIM. OM brahma. sarva brahma, sarva brahma. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH. pAna 27 sarva hari che, emAM saMzaya nahIM. pAna 26 28 A sarva AnaMdarUpa ja che, AnaMda ja che emAM saMzaya nahIM. pAna 29 sarvarUpe hari ja thayela che. ////////// -harino aMza chuM. 1. tenuM paramadAsatva karavAne yogya chuM, evo dRDha nizcaya karavo; ene ame viveka kahIe chIe. 2. tevA dRDha nizcayane te harinI mAyA AkuLa karanArI lAge che, tyAM dhairya rAkhavuM. 3. te sarva rahevA mATe te paramarUpa harino Azraya aMgIkAra karavo, arthAt huM sthaLe harine sthApI huM ne dAsatva ApavuM.- 4. evA IzvarAzraya thaIne pravartavuM, evo amAro nizcaya tamane ruco. pAna 30 kevaLa pada pAna 31 kakkA kevaLa pada upadeza- kahIzuM praNamI deva rameza. ////////// ////// 1. koI paNa vastu koI paNa bhAvamAM pariNata hoya che. ra, koI paNa bhAve pariNata nahIM e avastu 3. koI paNa vastu kevaLa parabhAvane viSe samavatare nahIM. 4. jenAthI, je, kevaLa mukta thaI zake te te nahoto ema jANIe chIe. 5. 161 he sahajAtmasvarUpI, tame kyAM kyAM ane kevI kevI rIte mUMjhAyA cho ? te kaho. AvI vibhrama ane digmUDha dazA zI ? huM zuM karuM ? tamane zuM uttara ApuM ? mati mUMjhAI gaI che. gati cAlatI nathI. kheda kheda ane kaSTa kaSTa AtmAmAM thaI rahela che. kyAMya dRSTi TharatI nathI, ane nirAdhAra nirAzraya thaI gayA chIe. UMcAnIcA pariNAma pravahyA kare che. athavA avaLA vicAra lokAdika svarUpamAM AvyA kare che, Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kiMvA bhrAnti ane mUDhatA rahyA kare che. kaMI dRSTi pahoMcatI nathI. bhrAnti paDI gaI che ke have mArAmAM kaMI vizeSa guNa dekhAtA nathI. huM have bIjA mumukSuone paNa sAcA snehe priya nathI. kharA bhAvathI mane icchatA nathI. athavA kaMIka kheMcAtA bhAvathI ane madhyama snehe priya gaNe che. vadhAre paricaya na karavo joIe, te meM karyo, teno paNa kheda thAya che. badhAM darzanamAM zaMkA thAya che. AsthA AvatI nathI. jo ema che topaNa ciMtA nathI. AtmAnI AsthA che ke te paNa nathI ? te AsthA che. tenuM astitva che. nityatva che, ane caitanyavaMta che. ajJAne kartAbhoktApaNuM che. jJAne kartAbhoktApaNuM parayoganuM nathI. jJAnAdi teno upAya che. eTalI AsthA che. paNa te AsthA para hAla vicAra zUnyatAvatuM varte che. teno moTo kheda che. A je tamane AsthA che te ja samyagdarzana che. zA mATe mUMjhAo cho ? vikalpamAM paDo cho ? te AtmAnA vyApakapaNA mATe, muktisthAna mATe, jinakathita kevaLajJAna tathA vedAMtakathita kevaLajJAna mATe, tathA zubhAzubha gati bhogavavAnAM lokanAM sthAna tathA tevAM sthAnanA svabhAve zAzvata hovApaNA mATe, tathA tenA mApane mATe vAraMvAra zaMkA ne zaMkA ja thayA kare che, ane tethI AtmA Tharato nathI. jinokta te mAnone ! ThAmaThAma zaMkA paDe che. traNa gAunA mANasa cakravartI AdinAM svarUpa vagere khoTAM lAge che. pRvyAdinAM svarUpa asaMbhavita lAge che. teno vicAra choDI devo. choDyo chUTato nathI. zA mATe ? jo tenuM svarUpa tenA kahyA pramANe na hoya to temane kevaLajJAna jevuM kahyuM che tevuM na hatuM, ema siddha thAya che. to tema mAnavuM ? to pachI lokanuM svarUpa koNa yathArtha jANe che ema mAnavuM ? koI jANatA nathI ema mAnavuM ? ane ema jANatAM to badhAe anumAna karIne ja kahyuM che ema mAnavuM paDe. to pachI baMdhamokSAdi bhAvanI prIti zI ? yoge karI tevuM darzana thatuM hoya, tyAre zA mATe phera paDe ? samAdhimAM nAnI vastu moTI dekhAya ane tethI mApamAM virodha Ave. samAdhimAM game tema dekhAtuM hoya paNa mULa rUpa AvaDuM che ane samAdhimAM A pramANe dekhAya che. ema kahevAmAM hAni zI hatI ? te kahevAmAM AvyuM hoya, paNa vartamAna zAstramAM te nathI rahyuM ema gaNatAM hAni zI ? hAni kaMI nahIM. paNa ema sthiratA yathArtha AvatI nathI. bIjA paNa ghaNA bhAvomAM ThAma ThAma virodha dekhAya che. tame pote bhUlatA ho to ? te paNa kharuM, paNa ame sAcuM samajavAnA kAmI chIe. kaMI lAjazarama, mAna, pUjAdinA kAmI nathI; chatAM sAcuM kema na samajAya ? sadgurunI dRSTie samajAya. potAthI yathArtha na samajAya. sadguruno yoga to bAjhato nathI. ane amane sadguru tarIke gaNavAnuM thAya che. te kema karavuM ? ame je viSayamAM zaMkAmAM chIe te viSayamAM bIjAne zuM samajAvavuM ? kaMI samajAvyuM jatuM Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 243 nathI ane vakhata vItyo jAya che. e kAraNathI tathA kaMIka vizeSa udayathI tyAga paNa thato nathI. jethI badhI sthiti zaMkArUpa thaI paDI che. A karatAM to amAre jhera pIne maravuM te uttama che, sarvottama che. darzanapariSaha ema ja vedAya ? te yogya che, paNa amane lokono paricaya "jJAnI chIe" evI temanI mAnyatA sAthe na paDyo hota to khoTuM zuM hatuM ? te bananAra. are ! hai duSTAtmA / pUrve tyAM barAbara sanmati na rAkhI ane karmabaMdha karyA to have tuM ja tenAM phaLa bhogave che. tuM kAM to jhera pI ane kAM to upAya tatkALa kara. yogasAdhanA kare ? temAM bahu aMtarAya jovAmAM Ave che. vartamAnamAM parizrama karatAM paNa te udayamAM AvatuM nathI. 162 he zrI......... tame zaMkArUpa vamaLamAM vAraMvAra vaho cho teno artha zo che ? niHsaMdeha thaIne rahe, ane e ja tamAro svabhAva che. hai aMtarAtmA ! tame kahyuM je vAkya te yathAya che, niHsaMdehapaNe sthiti e svabhAva che, tathApi saMdehanA AvaraNano kevaLa kSaya jyAM sudhI karI zakAyo na hoya tyAM sudhI te svabhAva calAyamAna athavA aprApta rahe che, ane te kAraNathI amane paNa vartamAna dazA che. he zrI........! tamane je kaMI saMde, vartatA hoya te saMdeha svavicArathI athavA satyamAgamathI kSaya karo. hai aMtarAtmA ! vartamAna AtmadazA jotAM jo parama satyamAgama prApta thayo hoya, ane temanA Azraye vRtti pratibaMdha pAmI hoya to te saMdehanI nivRttino hetu thavo saMbhave che. bAkI bIjo koI upAya dekhAto nathI, ane parama satyamAgama athavA satyamAgama paNa prApta thavo mahA kaThaNa che. he zrI......... tame kaho cho tema satsamAgamanuM durlabhapaNuM che, emAM saMzaya nathI, paNa te durlabhapaNuM jo sulabha na thAya tema vizeSa anAgatakALamAM paNa tamane dekhAtuM hoya to tame zithilatAno tyAga karI svavicAranuM dRDha avalaMbana grahaNa karo, ane paramapuruSanI AjJAmAM bhakti rAkhI sAmAnya sansamAgamamAM paNa kALa vyatIta karo. he aMtarAtmA ! te sAmAnya satsamAgamI amane pUchI saMdehanI nivRtti karavA icche che, ane amArI AjJAe pravartavuM kalyANarUpa che ema jANI vazavartIpaNe vartyA kare che; jethI amane temanA samAgamamAM to nijavicAra karavAmAM paNa temanI saMbhALa levAmAM paDavuM paDe, ane pratibaMdha thaI svavicAradazA bahu AgaLa na vadhe, eTale saMdeha to tema ja rahe. evuM saMdehasahitapaNuM hoya tyAM sudhI bIjA jIvonA eTale sAmAnya satyamAgamAdimAM paNa AvavuM na ghaTe, mATe zuM karavuM te sUjhatuM nathI. ////////// 163 he hari, A kaLikALamAM tAre viSe akhaMDa premanI kSaNa paNa javI durlabha che, evI nivRtti bhUlI gayA che. pravRttimAM pravRtta thaI nivRttinuM bhAna paNa rahyuM nathI. nAnA prakAranA sukhAbhAsane viSe prayatna thaI rahyo che. Arata paNa nAza pAmyA jevuM thaI gayuM che. vRddhamaryAdA rahI nathI. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra dharmamaryAdAno tiraskAra thayA kare che. satsaMga zuM ? ane e ja eka kartavyarUpa che ema samajavuM kevaLa durghaTa thaI paDyuM che. satsaMganI prAptimAM paNa jIvane tenuM oLakhANa thavuM mahAvikaTa thaI paDyuM che. mAyAnI pravRttino prasaMga pharI pharI jIvo karyA kare che. eka vakhate je vacanonI prApti thatAM jIva baMdhanamukta hoya ane tArA svarUpane pAme, tevAM vacano ghaNA vakhata kahevAyAnuM paNa kAMI ja phaLa thatuM nathI. evI jIvomAM ajogyatA AvI gaI che. niSkapaTapaNuM hAnine pAmyuM che. zAstrane viSe saMdeha utpanna karavo e eka jJAna jIve mAnyuM che. parigrahanI prApti arthe tArA bhaktane paNa chetaravAnuM kartavya pAparUpa tene lAgatuM nathI. parigraha pedA karanAra evA sagAsaMbaMdhImAM evo prema karyo che ke tevo tArA pratye athavA tArA bhakta pratye karyo hoya to jIva tane pAme. sarvabhUtane viSe dayA rAkhavI ane sarvane viSe tuM cho ema hovAthI dAsatvabhAva rAkhavo e parama dharma skhalita thaI gayo che. sarvarUpe tuM samAna ja rahyo che, mATe bhedabhAvano tyAga karavo e moTA puruSonuM aMtaraMga jJAna Aje kyAMya jovAmAM AvatuM nathI. ame ke je mAtra tAruM niraMtara dAsatva ja ananya preme icchIe chIe, tene paNa tuM kaLiyugano prasaMgI saMga ApyA kare che. have he hari, A joyuM jatuM nathI, sAMbhaLyuM jatuM nathI. te na karAvavuM yogya che, tema chatAM amArA pratye tArI tevI ja icchA hoya to preraNA kara eTale ame te kevaLa sukharUpa ja mAnI laIzuM. amArA prasaMgamAM AvelA jIvo koI prakAre dubhAya nahIM ane amArA dveSI na hoya (amArA kAraNathI) evo huM zaraNAgata upara anugraha thavo yogya hoya to kara. mane moTAmAM moTuM duHkha mAtra eTaluM ja che ke tArAthI vimukha thavAya evI vRttioe jIvo pravarte che. teno prasaMga thavo ane vaLI koI kAraNone lIdhe tene tArA sanmukha thavAnuM jaNAvatAM chatAM tenuM anaMgIkArapaNuM thavuM e amone paramaduHkha che. ane jo te yogya haze to te TALavAne he nAtha ! tuM samartha cho, samartha cho. mAruM samAdhAna pharI pharI he hari ! samAdhAna kara. 164 adbhuta ! adbhuta ! adbhuta ! parama aciMtya evuM re hari, tAruM svarUpa, teno pAmara prANI evo huM kema pAra pAmuM ? huM je tAro anaMta brahmAMDamAMno eka aMza te tane zuM jANe ? sarvasattAtmakajJAna jenA madhyamAM che evA he hari, tane icchuM chuM, icchuM chuM. tArI kRpAne icchuM chuM. tane pharI pharI he hari, icchuM chuM. he zrImAna puruSottama, tuM anugraha kara ! anugraha !! ////////// Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM muM 165 muMbaI, kArtika suda 5, soma, 1947 parama pUjya-kevalabIja saMpanna, sarvottama upakArI zrI saubhAgyamAI, morabI, ApanA pratApe atra AnaMdavRtti che. prabhu pratApe upAdhijanya vRtti che. bhagavAna paripUrNa sarvaguNasaMpanna kahevAya che. tathApi emAMya apalakSaNa kaMI ochAM nathI ! vicitra karavuM e ja enI lIlA ! tyAM adhika zuM kahevuM ! sarva samartha puruSo Apane prApta thayelAM jJAnane ja gAI gayA che. e jJAnanI dina pratidina A AtmAne paNa vizeSatA thatI jAya che. huM dhAruM chuM ke kevaLajJAna sudhInI mahenata karI alekhe to nahIM jAya. mokSanI ApaNane kAMI jarUra nathI. niHzaMkapaNAnI, nirbhayapaNAnI, nirmajhanapaNAnI ane niHspRhapaNAnI jarUra hatI, te ghaNe aMze prApta thaI jaNAya che; ane pUrNa aMze prApta karAvavAnI karuNAsAgara gupta rahelAnI kRpA thaze ema AzA rahe che. chatAM vaLI ethIye alaukika dazAnI icchA rahe che. tyAM vizeSa zuM kahevuM ? anahada dhvanimAM maNA nathI. paNa gADIghoDAnI upAdhi zravaNanuM sukha thoDuM Ape che. nivRtti vinA ahIM bIjuM badhuMya lAge che. jagatane, jagatanI lIlAne beThA beThA maphatamAM joIe chIe. ApanI kRpA icchuM chuM. vita AjJAMkita rAyacaMdanA praNAma. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 246 zrImad rAjacaMdra 166 muMbaI, kArtika suda 6, bhoma, 1947 satpuruSanA ekeka vAkyamAM, ekeka zabdamAM, anaMta Agama rahyAM che, e vAta kema haze ? nIcenAM vAkyo pratyeka mumukSuone meM asaMkhya satpuruSonI sammatithI maMgaLarUpa mAnyAM che, mokSanAM sarvottama kAraNarUpa mAnyAM cheH- 1. mAyika sukhanI sarva prakAranI vAMchA game tyAre paNa choDyA vinA chUTako thavo nathI; to jyArathI e vAkya zravaNa karyuM, tyArathI ja te kramano abhyAsa karavo yogya ja che ema samajavuM. 2. koI paNa prakAre sadaguruno zodha karavI; zodha karIne tenA pratye tana, mana, vacana ane AtmAthI arpaNabuddhi karavI; tenI ja AjJAnuM sarva prakAre niHzaMkatAthI ArAdhana karavuM; ane to ja sarva mAyika vAsanAno abhAva thaze ema samajavuM. 3. anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra, 'sat' maLyA nathI, 'sat' suNyuM nathI, ane 'saMta' zradhyuM nathI, ane e maLye, e sulye, ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze. vicAro. 4. mokSano mArga bahAra nathI, paNa AtmAmAM che. mArgane pAmelo mArga pamADaze. 5. be akSaramAM mArga rahyo che, ane anAdi kALathI eTaluM badhuM karyA chatAM zA mATe prApta thayo nathI te 167 muMbaI, kArataka suda 12, ravi, 1947 sat hari icchA sukhadAyaka ja che. nirvikalpa jJAna thayA pachI je parama tattvanuM darzana thAya che, te paramatattvarUpa satyanuM dhyAna karuM chuM. tribhovananuM pattuM ane aMbAlAlanuM patra pahoMcela che. dharmaja jaI satsamAgama karavAmAM anumati che, paNa te samAgama mATe tamArA traNa sivAya koI na jANe ema jo thaI zake tema hoya to pravRtti karazo, nahIM to nahIM. e samAgama mATe jo pragaTatAmAM Ave tema karazo to amArI icchAnusAra thayuM nathI ema gaNajo. dharmaja javAno prasaMga laIne jo khaMbhAtathI nIkaLazo to saMbhava rahe che ke te vAta pragaTamAM Avaze. ane tame kabIrAdi saMpradAyamAM varto cho ema lokacarcA thaze, arthAt te kabIra saMpradAyI tame nathI, chatAM Tharazo. mATe koI bIjo prasaMga laI nIkaLavuM ane vacce dharmaja meLApa karatA AvavuM. tyAM paNa tamArA viSe dharma, kuLa e vagere saMbaMdhI vadhAre oLakhANa pADavuM nahIM. tema temanAthI pUrNa preme samAgama karavo; bhinnabhAvathI nahIM, mAyA bhAvathI nahIM, paNa sasnehabhAvathI karavo, malAtaja saMbaMdhI hAla samAgama karavAnuM prayojana nathI. khaMbhAtathI dharmaja bhaNI vidAya thavA pahelAM dharmaja eka patra lakhavo: jemAM vinaya sameta jaNAvavuM ke koI jJAnAvanAra puruSanI iccha Apano satsaMga karavA mATe amane maLI che jethI ApanA darzana mATe .....tithie AvazuM. ame Apano samAgama karIe te saMbaMdhI vAta hAla koI rIte paNa apragaTa rAkhavI evI te jJAnAvatAra puruSe Apane, ane amane bhalAmaNa ApI che. to Apa te vAtane kRpA karI anusarazo ja. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 247 temano samAgama thatAM eka vAra namana karI vinayathI besavuM. thoDA vakhata vItyA pachI temanI pravRtti- premabhAvane anusarI vAtacIta karavI. (eka vakhate traNa jaNe, athavA ekathI vadhAre jaNe na bolavuM.) prathama ema kahevuM ke Ape amArA saMbaMdhamAM niHsaMdeha dRSTi rAkhavI. Apane darzane ame AvyA chIe te koI paNa jAtanAM bIjAM kAraNathI nahIM, paNa mAtra satsaMganI icchAthI. ATaluM kahyA pachI temane bolavA devA. te pachI thoDe vakhate bolavuM. amane koI jJAnAvatAra puruSano samAgama thayo hato. temanI dazA alaukika joI amane Azcarya UpajyuM hatuM. ame jaina chatAM temaNe nirvisaMvAdapaNe vartavAno upadeza kahyo hato. satya eka che. be prakAranuM nathI. ane te jJAnInA anugraha vinA prApta thatuM nathI. mATe matamatAMtarano tyAga karI jJAnInI AjJAmAM athavA satsaMgamAM pravartavuM. jema jIvanuM baMdhana nivRtta thAya tema karavuM yogya che ane te mATe ame upara kahyAM te sAdhana che. A vagere prakAre temaNe amane upadeza karyo hato. ane jainAdika matono Agraha maTADI te jema pravartAve tema pravartavAnI amArI jijJAsA utpanna thaI hatI, ane haju paNa ema ja varte che ke satyano ja mAtra Agraha rAkhavo, matane viSe madhyastha rahevuM. teo hAla vidyamAna che. yuvAvasthAnA pahelA bhAgamAM che. apragaTapaNe pravartavAnI hAla temanI icchA che. niHsaMdehasvarUpa jJAnAvatAra che ane vyavahAramAM beThAM chatAM vItarAga che. e kRpALuno samAgama thayA pachI amane nirAgrahapaNuM vizeSe karIne rahe che. matamatAMtara saMbaMdhI vivAda Ugato nathI. niSkapaTabhAve satya ArAdhavuM e ja dRDha jijJAsA che. te jJAnAvatAra puruSe amane jaNAvyuM hatuM ke- "IzvarecchA hAla amane pragaTapaNe mArga kahevA devAnI nathI. tethI ame tamane hAla kaMI kahevA mAgatA nathI. paNa jogyatA Ave ane jIva yathAyogya mumukSutA pAme te mATe prayatna karajo." ane te mATe ghaNA prakAre apUrva upAya TUMkAmAM temaNe bodhyA hatA. potAnI icchA hAla apragaTa ja rahevAnI hovAthI paramArtha saMbaMdhamAM ghaNuM karIne teo mauna ja rahe che. amArA upara eTalI anukaMpA thaI ke temaNe e mauna vistRta karyuM hatuM ane te ja satpuruSe Apano samAgama karavA amArI icchAne janma Apyo hato. nahIM to ame ApanA samAgamano lAbha kyAMthI pAmI zakIe ? ApanA guNanI parIkSA kyAMthI paDe ? evI tamArI jijJAsA batAvajo ke amane koI prakAre ApanAthI bodha prApta thAya ane amane mArganI prApti thAya to temAM te jJAnAvatAra rAjI ja che. ame temanA ziSya thavAnI icchA rAkhI hatI. tathApi temaNe jaNAvyuM hatuM ke pragaTa mArga kahevAnI hAla amane izvarAjJA nathI to pachI tame game te satsaMgamAM jogyatA ke anubhava pAmo temAM amane saMtoSa ja che, ApanA saMbaMdhamAM paNa temano evo ja abhiprAya samajazo ke ame ApanA ziSya tarIke pravartIe topaNa temaNe kahyuM che ke tame mArA ja ziSya cho, ApanA pratye temaNe paramArthayukta premabhAva amane batAvyo hato. jo ke temane koIthI bhinnabhAva nathI. tathApi Apa pratye snehabhAva koI pUrvanA kAraNathI batAvyo jaNAya che. muktAtmA hovAthI vAstavika rIte temane nAma, ThAma, gAma kAMI ja nathI; tathApi vyavahAre tema che. chatAM te amane apragaTa rAkhavA AjJA karI che. ApanAthI teo apragaTapaNe varte che. tathApi Apa temanI pAse pragaTa cho. arthAt Apane paNa hAla sudhI pragaTa samAgama, nAma, ThAma kaMI temaNe preryuM nathI. izvarecchA haze to Apane thoDA vakhatamAM temano samAgama thaze ema ame dhArIe chIe. e pramANe prasaMgAnusAra vAtacIta karavI. koI paNa prakAre nAma, ThAma, gAma pragaTa na ja karavAM. ane upara jaNAvI che te vAta tamAre hRdayane viSe samajavAnI che. te parathI te pasaMge je yogya lAge te vAta karavI. teno bhAvArtha na javo joIe. 'jJAnAvatAra' saMbaMdhI temane jema jema icchA jAge tema vAtacIta karavI. teo 'jJAnAvatAra' Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra no samAgama icche tevA prakArathI vAtacIta karavI. jJAnAvatAranI prazaMsA karatAM temano avinaya na thaI jAya te dhyAna rAkhajo. tema 'jJAnAvatAra'nI ananya bhakti paNa lakSamAM rAkhajo. mana maLyAno joga lAge tyAre jaNAvajo ke temanA ziSya evA je ame ApanA ziSya ja chIe. amane koI rIte mArgaprApti thAya tema kaho. e vagere vAtacIta karajo. tema ame kayAM zAstro vAMcIe ? zuM zraddhA rAkhIe ? kema pravartIe ? te yogya lAge to jaNAvo. bhinnabhAva kRpA karIne amArA pratye Apano na ho. temano siddhAMta bhAga pUchajo. e vagere jANI levAno prasaMga bane topaNa temane jaNAvajo ke ame je jJAnAvatAra puruSa jaNAvyA che teo ane Apa amAre mana eka ja cho. kAraNa ke evI buddhi karavA te jJAnAvatAranI amane AjJA che. mAtra hAla temane apragaTa rahevAnI icchA hovAthI temanI icchAne anusaryA chIe. vizeSa zuM lakhIe ? harIcchA je haze te sukhadAyaka ja haze. ekAda divasa rokAjo. vadhAre nahIM. pharIthI maLajo. maLavAnI hA jaNAvajo, harIcchA sukhadAyaka che. jJAnAvatAra saMbaMdhI prathama teo vAta uccAre to A patramAM jaNAvelI vAta vizeSe karI daDha karajo. bhAvArtha dhyAnamAM rAkhajo. ene anusarI game te prasaMge AmAMnI temanI pAse vAta karavA tamane chUTa che. jema jJAnAvatAramAM adhika prema temane Ave tema karajo, harI sukhadAyaka che. 168 muMbaI, kArtika suda 13, soma, 1947 enuM svapna jo darzana pAme re, tenuM mana na caDhe bIje bhAme re; thAya kRSNano leza prasaMga re, tene na game saMsArano saMga re. ////////// hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekha re; muktAnaMdano nAtha vihArI re, odhA jIvanadorI amArI re. ////// ApanuM kRpApatra gaI kAle maLyuM. paramAnaMda ne paramopakAra thayo. agiyAramethI lathaDelo ochAmAM ochA traNa ane ghaNAmAM ghaNA paMdara bhava kare, ema anubhava thAya che. agiyAramuM evuM che ke tyAM prakRtio upazama bhAvamAM hovAthI mana, vacana, kAyAnA yoga prabaLa zubha bhAvamAM varte che, ethI zAtAno baMdha thAya che, ane e zAtA ghaNuM karIne pAMca anuttara vimAnanI ja hoya che. AjJAMkita muMbaI, kArtika sudi 13, soma, 1947 169 gaI kAle 1 patra tamAruM maLyuM. prasaMge kaMI prazna AvyuM adhika lakhavAnuM banI zake. citA tribhovanadAsanI jijJAsA prasaMgopAtta samajI zakAI to che ja, tathApi jijJAsA pratye puruSArtha karavAnuM jaNAveluM nathI, te A veLA jaNAvuM chuM. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 249 170 muMbaI, kArataka suda 14, 1947 parama pUjyazrI, Aje ApanuM patra 1 bhUdhara ApI gayA. e patrano uttara lakhatAM pahelAM kaIka premabhakti sameta lakhavA icchuM chuM. AtmA jJAna pAmyo e to niHsaMzaya che; graMthibheda thayo e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che. have chevaTanI nirvikalpa samAdhi ApaNane pAmavI bAkI che, je sulabha che. ane te pAmavAno hetu paNa e ja che ke koI paNa prakAre amRtasAgaranuM avalokana karatAM alpa paNa mAyAnuM AvaraNa bAdha kare nahIM; avalokanasukhanuM alpa paNa vismaraNa thAya nahIM; 'hi tuMhi vinA bIjI raTaNA rahe nahIM; mAyika eka paNa bhayano, mohano, saMkalpano ke vikalpano aMza rahe nahIM. e ekavAra jo yathAyogya AvI jAya to pachI game tema pravartAya, game tema bolAya, game tema AhAra-vihAra karAya, tathApi tene koI paNa jAtanI bAdhA nathI. paramAtmA paNa tene pUchI zakanAra nathI. tenuM kareluM sarva savaLuM che. AvI dazA pAmavAthI paramArtha mATe karelo prayatna saphaLa thAya che. ane evI dazA thayA vinA pragaTa mArga prakAzavAnI paramAtmAnI AjJA nathI ema mane lAge che. mATe dRDha nizcaya karyo che ke e dazAne pAmI pachI pragaTa mArga kahevo - paramArtha prakAzavo - tyAM sudhI nahIM. ane e dazAne have kaMI jhAjho vakhata paNa nathI. paMdara aMze to pahoMcI javAyuM che. nirvikalpatA to che ja; paraMtu nivRtti nathI, nivRtti hoya to bIjAnA paramArtha mATe zuM karavuM te vicArI zakAya. tyAra pachI tyAga joIe, ane tyArapachI tyAga karAvavo joIe. mahAna puruSoe kevI dazA pAmI mArga prakAzyo che. zuM zuM karIne mArga prakAzyo che, e vAtanuM AtmAne sArI rIte smaraNa rahe che; ane e ja pragaTa mArga kahevA devAnI izvarI icchAnuM lakSaNa jaNAya che. ATalA mATe hamaNAM to kevaLa gupta thaI javuM ja yogya che. eka akSare e viSaye vAta karavA icchA thatI nathI. ApanI icchA jALavavA kyAreka kyAreka pravartana che; athavA ghaNA paricayamAM AvelA yogapuruSanI icchA mATe kaMIka akSara uccAra athavA lekha karAya che. bAkI sarva prakAre guptatA karI che. ajJAnI thaIne vAsa karavAnI icchA bAMdhI rAkhI che. te evI ke apUrva kALe jJAna prakAzatAM bAdha na Ave. ke ATalAM kAraNathI dIpacaMdajI mahArAja ke bIjA mATe kaMI lakhato nathI. guNaThANAM ityAdikano uttara lakhato nathI. sUtrane aDatoya nathI, vyavahAra sAcavavA thoDAMeka pustakonAM pAnAM pheravuM chuM. bAkI badhuMya paththara para pANInA citra jevuM karI mUkyuM che. tanmaya AtmayogamAM praveza che. tyAM ja ullAsa che, tyAM ja yAcanA che, ane yoga che (mana, vacana ane kAyA) bahAra pUrvakarma bhogave che. vedodayano nAza thatAM sudhI gRhavAsamAM rahevuM yogya lAge che. paramezvara cAhIne vedodaya rAkhe che. kAraNa, paMcama kALamAM paramArthanI varSARtu thavA devAnI tenI thoDI ja icchA lAge che. tIrthaMkara je samajyA ane pAmyA te ..... A kALamAM na samajI zake athavA na pAmI zake tevuM kaMI ja nathI. A nirNaya ghaNAya vakhata thayAM karI rAkhyo che. joke tIrthaMkara thavA icchA nathI; paraMtu tIrthaMkare karyA pramANe karavA icchA che, eTalI badhI unmattatA AvI gaI che. tene zamAvavAnI zakti paNa AvI gaI che, paNa cAhIne zamAvavAnI icchA rAkhI nathI. Apane vijJApana che ke vRddhamAMthI yuvAna thavuM. ane A alakha vArtAnA agresara AgaLa 1. zrI saubhAgabhAI upara A patra che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 http://www.ShrimadRajchandra.org agresara thavuM. thoDuM lakhyuM ghaNuM karI jANazo. zrImad rAjacaMdra guNaThANAM e samajavA mATe kahelAM che. upazama ane kSepaka e be jAtanI zreNI che. upazamamAM pratyakSa darzanano saMbhava nathI; pakamAM che. pratyakSa darzananA saMbhavane abhAve agiyAramethI jIva pAcho vaLe che. upazamazreNI be prakAre che. eka AjJArUpa; eka mArga jANyA vinA svAbhAvika upazama thavArUpa. AjJArUpa paNa AjJA ArAdhana sudhI partita thato nathI. pAchaLano TheTha gayA pachI mArganA ajANapaNAne lIdhe paDe che. A najare joyelI, AtmAe anubhavelI vAta che. koI zAstramAMthI nIkaLI Avaze. na nIkaLe to kaMI bAdha nathI. tIrthaMkaranA hRdayamAM A vAta hatI, ema ame jANyuM che. dazapUrvadhArI ityAdikanI AjJAnuM ArAdhana karavAnI mahAvIradevanI zikSA viSe Ape jaNAvyuM te kharuM che. eNe to ghaNuMya kahyuM hatuM; paNa rahyuM che thoDuM ane prakAzaka puruSa gRhasthAvAsamAM che. bAkInA guphAmAM che. koI koI jANe che paNa teTaluM yogabaLa nathI. kahevAtA Adhunika muniono sUtrArtha zravaNane paNa anukULa nathI. sUtra laI upadeza karavAnI AgaLa jarUra paDaze nahIM. sUtra ane tenAM paDakhAM badhAMya jaNAyAM che. e ja vinaMti. sujJa bhAI zrI aMbAlAla i khaMbhAta. vita A rAyacaMda ////////// 171 muMbaI, kArataka suda 14. budha, 1947 zrI muninuM A sAthe patra bIDyuM che. te temane saMprApta karazo, niraMtara eka ja zreNI varte che. harikRpA pUrNa che. tribhovane varNavelI eka patranI dazA smaraNamAM che. pharI pharI eno uttara muninA patramAM jaNAvyo che te ja Ave che. patra lakhavAno uddeza mArA pratye bhAva karAvavA mATeno che, ema je divasa jaNAya te divasathI mArgano krama vIsaryA ema samajI lejo. A eka bhaviSya kALe smaraNa karavAnuM kathana che. sat zraddhA pAmIne je koI tamane dharma nimitte icche teno saMga rAkho. sajijJAsu-mArgAnusArI mati, khaMbhAta. vi rAyacaMdanA tha 172 mohamayI, kArtika sudi 14, budha, 1947 gaI kAle paramabhaktine sUcavanAruM ApanuM patra maLyuM. AhlAdanI vizeSatA thaI. anaMta kALathI potAne potA viSenI ja bhrAMti rahI gaI che; A eka avAcya, adbhuta vicAraNAnuM sthaLa che. jyAM matinI gati nathI, tyAM vacananI gati kyAMthI hoya ? niraMtara udAsInatAno krama sevavI; satpuruSanI bhakti pratye lIna thavuM: satpuruSonAM caritronuM smaraNa karavuM; satpuruSonAM lakSaNanuM ciMtana karavuM; satpuruSonI mukhAkRtinuM hRdayathI avalokana karavuM; 1. sAtheno patra naM. 17ra. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 251 tenAM mana, vacana, kAyAnI pratyeka ceSTAnAM adbhuta rahasyo pharI pharI nididhyAsana karavAM; teoe sammata kareluM sarva sammata karavuM. A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA yogya, pharI pharI citaMvavA yogya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA yogya, parama rahasya che. ane e ja sarva zAstrano, sarva saMtanA hRdayano, IzvaranA gharano marma pAmavAno mahA mArga che. ane e saghaLAnuM kAraNa koI vidyamAna satpuruSanI prApti, ane te pratye avicaLa zraddhA e che. adhika zuM lakhavuM ? Aje, game to kAle, game to lAkha varSe ane game to tethI moDe athavA vahele, e ja sUjhyuM, e ja prApta thaye chUTako che. sarva pradeze mane to e ja sammata che. prasaMgopAtta patra lakhavAno lakSa rAkhIza. ApanA prasaMgIomAM jJAnavArtA karatA rahezo. ane temane pariNAme lAbha thAya ema maLatA rahezo. aMbAlAlathI A patra adhika samajavAnuM banI zakaze. Apa tenI vidyamAnatAe patranuM avalokana karazo. ane tenA tema ja tribhovana vagerenA upayoga mATe joIe to patranI pUrti karavA Apazo. miti e ja - e ja vijJApana. jijJAsu bhAI, 173 sarva kALa e ja kahevA mATe jIvavA icchanAra rAyacaMdanI vaMdanA. muMbaI, kArataka vada 3, zani, 1947 tamAruM prathama eka patra maLyuM hatuM, jeno uttara aMbAlAlanA patrathI lakhyo hato. te tamane maLyo haze. nahIM to temanI pAsethI te patra maMgAvI laI avalokana karazo. samaya meLavIne koI koI apUrva sAdhananuM kAraNa thAya, tevuM prazna karavAnuM bane to karatA rahezo. tame je je jijJAsuo cho, te te pratidina amuka vakhate, amuka ghaDI sudhI dharmakathArthe maLavAnuM rAkhatA ho to pariNAme te lAbhanuM kAraNa thaze. icchA thaze to koI veLA nitya niyama mATe jaNAvIza. hamaNAM nitya niyamamAM sAthe maLIne ekAda sArA graMthanuM avalokana karatA ho to sAruM. e viSe kaMI pUchazo to anukULatA pramANe uttara ApIza. aMbAlAla AgaLa lakhelA patronuM pustaka che. temAMno keTaloka bhAga ullAsI samayamAM avalokana karavAmAM mArA taraphathI kaMI have tamane asammati nathI, mATe teo pAsethI samaya paratve maMgAvI laI avalokana karazo. dRDha vizvAsathI mAnajo ke A-ne vyavahAranuM baMdhana hRdayakALamAM na hota to tamane ane bIjA keTalAka manuSyone apUrva hitano ApanAra thAta. pravRtti che to tene mATe kaMI asamatA nathI; paraMtu nivRtti hota to bIjA AtmAone mArga maLavAnuM kAraNa thAta. haju tene vilaMba haze. paMcamakALanI paNa pravRtti che. A bhave mokSe jAya evAM manuSyono saMbhava paNa ocho che. ityAdika kAraNothI ema ja thayuM haze. to te mATe kaMI kheda nathI. tamane badhAne khullI kalamathI jaNAvI devAnI icchA thatAM jaNAvuM chuM ke haju sudhI meM tamane mArganA marmano (eka aMbAlAla sivAya) koI aMza jaNAvyo nathI; ane je mArga pAmyA vinA koI rIte jIvano chUTako thavo koI kALe saMbhavita nathI, te mArga jo tamArI yogyatA haze to Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ApavAnI samarthatAvALo puruSa bIjo tamAre zodhavo nahIM paDe. emAM koI rItanI potAnI stuti karI nathI. A AtmAne AvuM lakhavAnuM yogya lAgatuM nathI, chatAM lakhyuM che. aMbAlAlanuM hAla patra nathI. lakhavA kaho. vi rAyacaMdanA tha ////////// 174 muMbaI, kArtika vada 5, soma, 1947 saMtane zaraNa jA. sujJa bhAI zrI aMbAlAla, tamAruM eka patra maLyuM, tamArA pitAzrInuM dharmecchaka patra maLyuM. prasaMge temane yogya uttara ApavAnuM banaze. tevI icchA karIza. satsaMga e moTAmAM moTuM sAdhana che. satpuruSanI zraddhA vinA chUTako nathI. A be viSayanuM zAstra ityAdikathI temane kathana kathatA rahezo. satsaMganI vRddhi karazo. sujJa bhAI aMbAlAla. ////////// 175 vi0 rAyacaMdanA ya0 muMbaI, kArataka vada 8, guru, 1947 atra AnaMdavRtti che. tame badhAM satsaMganI vRddhi karazo. choTAlAlanuM Aje patra maLyuM, tamArA badhAno jijJAsu bhAva vadho e niraMtaranI icchA che. parama samAdhi che. vizva rAyacaMdanA thata 176 muMbaI, kArtika vada 9, zukra, 1947 jIvanmukta saubhAgyamUrti saubhAgyabhAI, morabI. muni dIpacaMdajI saMbaMdhI ApanuM lakhavuM yathArtha che. bhavasthitinI paripakvatA thayA vinA, dInabaMdhunI kRpA vinA, saMtanA caraNa sevyA vinA traNe kALamAM mArga maLavo durlama che. jIvane saMsAraparibhramaNanAM je je kAraNo che, temAM mukhya pote je jJAna mATe zaMkita chIe, te jJAnano upadeza karavI, pragaTamAM te mArganI rakSA karavI, hRdayamAM te mATe caLavicaLapaNuM chatAM potAnA zraddhALune e mArga yathAyogya ja che ema upadezavuM, te sarvathI moTuM kAraNa che. Ama ja Apa te muninA saMbaMdhamAM vicArazo, to lAgI zakaze. pote zaMkAmA gaLakAM khAto hoya, evo jIva niHzaMka mArga khodhavAno daMbha rAkhI AkhuM jIvana gALe e tene mATe parama zocanIya che. muninA saMbaMdhamAM A sthaLe kaMIka kaThora bhASAmAM lakhyuM che ema lAge topaNa tevo hetu nathI ja. jema che tema karuNArdra citte lakhyuM che. ema ja bIjA anaMtA jIva pUrvakALe rakhaDyA che, vartamAnakALe rakhaDe che, bhaviSyakALe rakhaDaze, je chUTavA mATe ja jIve che te baMdhanamAM Avato nathI A vAkya niHzaMka anubhavanuM che. baMdhanano tyAga karyo chuTAya che, ema samajyA chatAM te ja baMdhananI vRddhi karyA karavI, temAM potAnuM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 253 mahattva sthApana karavuM, pUjyatA pratipAdana karavI, e jIvane bahu rakhaDAvanAruM che. A samajaNa samIpe AvelA jIvane hoya che, ane tevA jIvo samartha cakravartI jevI padavIe chatAM teno tyAga karI, karapAtramAM bhikSA mAgIne jIvanAra saMtanA caraNane anaMta anaMta preme pUje che, ane jarUra te chUTe che. dInabaMdhunI dRSTi ja evI che ke chUTavAnA kAmIne bAMdhavo nahIM; baMdhAvAnA kAmIne choDavo nahIM. ahIM vikalpI jIvane evo vikalpa UThe ke jIvane baMdhAvuM gamatuM nathI, sarvane chUTavAnI icchA che, to pachI baMdhAya che kAM ? e vikalpanI nivRtti eTalI ja che ke, evo anubhava thayo che ke, jene chUTavAnI dRDha icchA thAya che, tene baMdhanano vikalpa maTe che; ane e A vArtAno satsAkSI che. eka bAjuthI paramArthamArga tvarAthI prakAzavA icchA che, ane eka bAjuthI alakha 'le'mAM samAI javuM ema rahe che. alakha 'le'mAM AtmAe karI samAveza thayo che, yoge karIne karavo e eka raTaNa che, paramArthano mArga ghaNA mumukSuo pAme, alakha samAdhi pAme to sAruM ane te mATe keTaluMka manana che. dInabaMdhunI icchA pramANe thaI raheze. adbhuta dazA niraMtara rahyA kare che, abadhu thayA chIe; abadhu karavA mATe ghaNA jIvo pratye dRSTi che. mahAvIra deve A kALane paMcamakALa kahI duSama kahyo, vyAse kaLiyuga kahyo; ema ghaNA mahApuruSoe A kALane kaThina kahyo che; e vAta niHzaMka satya che. kAraNa, bhakti ane satsaMga e videza gayAM che, arthAt saMpradAyomAM rahyAM nathI ane e maLyA vinA jIvano chUTako nathI. A kALamAM maLavAM duSama thaI paDyAM che, mATe kALa paNa duSama che. te vAta yathAyogya ja che. duSamane ochA karavA AziSa Apazo. ghaNuMya jaNAvavAnI icchA thAya che, paNa lakhavAnI ke bolavAnI jhAjhI icchA rahI nathI. ceSTA uparathI samajAya tevuM thayA ja karo, e icchanA nizcaLa che. vita AjJAMkita rAyacaMdanA daMDavat sujJa bhAI zrI tribhovana, tamAruM patra 1 malyuM. manana karyuM. ////////// 177 muMbaI, kArataka vada 14, guru, 1947 aMtaranI paramArthavRttio thoDA kALa sudhI pragaTa karavA icchA thatI nathI. dharmane icchavAvALAM prANIonAM patrapraznAdika to atyAre baMdhanarUpa mAnyAM che. kAraNa je icchAo hamaNAM pragaTa karavA icchA nathI, tenA aMzo (nahIM cAlatAM) te kAraNathI pragaTa karavA paDe che. nitya niyamamAM tamane ane badhA bhAIone hamaNAM to eTaluM ja jaNAvuM chuM ke je je vATethI anaMtakALathI grahAyelA Agrahano, potApaNAno, ane asatsaMgano nAza thAya te te vATe vRtti lAvavI; e ja ciMtana rAkhavAthI, ane parabhavano dRDha vizvAsa rAkhavAthI keTaleka aMze temAM jaya pamAze. 178 vi rAyacaMdanA tha muMbaI, kArataka vada 0)), zukra, 1947 sujJa bhAI zrI aMbAlAla, atra AnaMdavRtti che. tamArI ane bIjA bhAIonI AnaMdavRtti icchuM chuM. tamArA pitAjInAM be patro dharma viSaye maLyAM. e viSe zuM uttara lakhavo ? teno bahu vicAra rahe che. hamaNAM to huM koIne spaSTa dharma ApavAne yogya nathI, athavA tema karavA mArI icchA rahetI nathI, icchA rahetI nathI enuM kAraNa udayamAM vartatAM karmo che. teonI vRtti mArA tarapha vaLavAnuM kAraNa Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tame ityAdi cho, ema kalpanA che. ane huM paNa icchuM chuM ke koI paNa jijJAsu ho te dharma pAmelAthI dharma pAmo; tathApi vartamAna varta chuM te kALa evo nathI. prasaMgopAtta mArA keTalAka patro temane vaMcAvatA rahezo, athavA temAM kahelI vAtano tamArAthI samajAvAya teTalo hetu samajAvatA rahezo. prathama manuSyane yathAyogya jijJAsupaNuM AvavuM joIe che. pUrvanA Agraho ane asatsaMga TaLavAM joIe che. e mATe prayatna karazo. ane temane preraNA karazo to koI prasaMge jarUra saMbhALa levAnuM smaraNa karIza. nahIM to nahIM. bIjA bhAIone paNa jenI pAsethI dharma mAgavo te puruSa dharma pAmyA viSenI pUrNa cokasI karavI, A saMtanI samajavA jevI vAta che. vi0 rAyacaMdanA yathA0 179 upazama bhAva muMbaI. kArataka, 1947 soLa bhAvanAothI bhUSita thayelo chatAM paNa pote sarvotkRSTa jyAM manAyo che tyAM bIjAnI utkRSTatAne lIdhe potAnI nyUnatA thatI hoya ane kaMI matsarabhAva AvI cAlyo jAya to, tene upazama bhAva hato, kSAyaka nahoto, A niyamA che. 180 muMbaI, mAgazara suda 4, soma, 1947 parama pUjya zrI, gaI kAlanA patramAM sahaja vyavahAraciMtA jaNAvI; to te mATe sarva prakAre nirbhaya rahevuM. roma roma bhakti to e ja che ke, evI dazA Avye adhika prasanna rahevuM. mAtra bIjA jIvone kacavAyAnuM kAraNa AtmA thAya tyAM ciMtA sahaja karavI. deDhajJAnanI prAptinuM e ja lakSaNa che. munine samajAvyAnI mAthAkUTamAM Apa na paDo to sAruM. jene paramezvara bhaTakavA devA icche che. tene niSkAraNa bhaTakatA aTakAvavA e izvarI niyamanano bhaMga karyo nahIM gaNAya zA mATe ? roma roma khumArI caDhaze, amaravaramaya ja AtmadRSTi thaI jaze, eka hi tuMhi' manana karavAno paNa avakAza nahIM rahe, tyAre Apane amaravaranA AnaMdano anubhava thaze. atra e ja dazA che. rAma hRde vasyA che, anAdinAM khasyAM che. surati ityAdika hasyAM che. A paNa eka vAkyanI veTha karI che. hamaNAM to bhAgI javAnI vRtti che. A zabdano artha judo thAya che. nIce eka vAkyane sahaja syAdvAda karyu che. "A kALamAM koI mokSe na ja jAya." " A kALamAM koI A kSetrethI mokSe na ja jAya." 46 A kALamAM koI A kALano janmelo A kSetrethI mokSe na jAya." " A kALamAM koI A kALano janmelo sarvathA na mukAya." 46 A kALamAM koI A kALano janmelo sarva karmathI sarvathA na mukAya." have e upara sahaja vicAra karIe. prathama eka mANasa bolyo ke A kALamAM koI mokSe na ja jAya. jevuM e vAkya nIkaLyuM ke zaMkA thaI. A kALamAM zuM mahAvidehathI mokSe na ja jAya ? tyAMthI to jAya, mATe pharI vAkya bolo. tyAre bIjI vAra kahyuM; A kALamAM koI A kSetrethI mokSe 1. muni dIpacaMdajI. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 55 na jAya. tyAre prazna karyuM ke jaMbu, sudharmAsvAmI ityAdika kema gayA ? e paNa A ja kALa hato, eTale pharI vaLI sAmo puruSa vicArIne bolyo A kALamAM koI A kALano janmelo A kSetrethI mokSa na jAya. tyAre prazna karyu ke, koInuM mithyAtva jatuM haze ke nahIM ? uttara Apyo, hA jAya. tyAre pharI kahyuM ke, jo mithyAtva jAya to mithyAtva javAthI mokSa thayo kahevAya ke nahIM ? tyAre teNe hA kahI ke ema to thAya. tyAre kahyuM: ema nahIM paNa ema haze ke A kALamAM koI A kALano janmelo sarva karmathI na mukAya. AmAM paNa ghaNA bheda che; paraMtu ATalA sudhI kadApi sAdhAraNa syAdvAda mAnIe to e jainanAM zAstra mATe khulAso thayo gaNAya. vedAMtAdika to A kALamAM sarvathA sarva karmathI mukAvA mATe jaNAve che. mATe haju paNa AgaLa javAnuM che. tyAra pachI vAkyasiddhi thAya. Ama vAkya bolavAnI apekSA rAkhavI e kharuM. paraMtu jJAna UpajyA vinA e apekSA smRta thAya ema banavuM saMbhavita nathI. kAM to satpuruSanI kRpAthI siddhi thAya. atyAre e ja. thoDuM lakhyuM ghaNuM karI jANajo; upara lakhI mAthAkUTe lakhavI pasaMda nathI. sAkaranuM zrIphaLa badhAe vakhANI mAgyuM che; paraMtu ahIM to amRtanI sacoDI nALiyerI che. tyAM A kyAMthI pasaMda Ave ? nApasaMda paNa karAya nahIM. chevaTe Aje, kAle ane badheya vakhate A ja kahevuM che ke, Ano saMga thayA pachI sarva prakAre nirbhaya rahetAM zIkhavuM. Apane A vAkya kema lAge che ? sujJa bhAI choTAlAla. ////////// 181 vi0 rAyacaMda muMbaI, mAgazara suda 9, zani, 1947 rahIza. bhAI tribhovananuM ane tamAruM patra maLyuM. tema ja bhAI aMbAlAlanuM patra maLyuM. hamaNAM to tamAruM lakheluM vAMcavAnI icchA rAkhuM chuM. koI prasaMge pravRtti (AtmAnI) thaze to huM paNa lakhato tame je veLA samatAmAM ho, te veLA tamArI aMtaranI Urmio lakhazo, ahIM traNe kALa sarakhA che. beThelA vyavahAra pratye asamatA nathI; ane tyAgavAnI icchA rAkhI che; paNa pUrva prakRtine TALyA vinA chUTako nathI, kALanI duSamatA .........thI A pravRttimArga ghaNA jIvone satanuM darzana karatAM aTakAve che. tamane badhAne bhalAmaNa che ke A AtmA saMbaMdhe bIjA pratye kaMI vAtacIta karavI nahIM. ////////// 182 vi rAyacaMda muMbaI, mAgazara suda 13, budha, 1947 ApanuM kRpApatra gaI kAle malyuM. vAMcI parama saMtoSa prApta thayo. Apa hRdayanA je je udgAra darzAvo cho; te te vAMcI ApanI yogyatA mATe prasanna thavAya che, parama prasannatA thAya che, ane pharI pharI satyuganuM smaraNa thAya che. Apa paNa jANo cho ke A kALamAM manuSyonAM mana mAyika saMpattinI icchAvALAM thaI gayAM che. koIka virala manuSya nirvANamArganI dRDha icchAvAnuM rahyuM saMbhave che. athavA koIkane ja te icchA satpuruSanAM caraNasevana varDa prApta thAya tevuM che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mahAMdhakAravALA A kALamAM ApaNo janma e kaMIka kAraNa yukta haze ja, e niHzaMka che; paNa zuM karavuM, te saMpUrNa to te sujhADe tyAre bane tevuM che. ////// 183 vi rAyacaMda muMbaI, mAgazara suda 14, 1947 AnandamUrti satsvarUpane abhedabhAve traNe kALa namaskAra karuM chuM. parama jijJAsAe bhareluM tamAruM dharmapatra gayA parama divase maLyuM. vAMcI saMtoSa thayo, je je icchAo temAM jaNAvI che, te kalyANakAraka ja che; paraMtu e icchAnI sarva prakAranI sphuraNA to sAcA puruSanA caraNakamaLanI sevAmAM rahI che. ane ghaNA prakAre satsaMgamAM rahI che. A nizaMka vAkya sarva anaMta jJAnIoe sammata kareluM Apane jaNAvyuM che. paribhramaNa karato jIva anAdikALathI atyAra sudhImAM apUrvane pAmyo nathI. je pAmyo che, te badhuM pUrvAnupUrva che. e saghaLAnI vAsanAno tyAga karavAno abhyAsa karazo. deDha premathI ane paramollAsathI e abhyAsa jayavaMta thaze, ane te kALe karIne mahApuruSanA yoge apUrvanI prApti karAvaze. sarva prakAranI kriyAno, yogano, japano, tapano, ane te sivAyanA prakArano lakSa evo rAkhajo ke AtmAne choDavA mATe sarve che; baMdhanane mATe nathI. jethI baMdhana thAya e badhAM (kriyAthI karIne saghaLAM yogAdika paryaMta) tyAgavA yogya che. ////////// 184 mithyAnAmadhArInA yathA muMbaI, mAgazara suda 15, 1947 satsvarUpane abheda bhaktie namaskAra tamAruM patra gaI kAle maLyuM. tamArAM prazna maLyAM. yogya vakhate uttara lakhIza. AdhAra nimattamAtra chuM. tame niSThA sabaLa karavAnuM prayatna karo e bhalAmaNa che. 185 muMbaI, mAgazara vada 7, zukra, 1947 Aje hRdaya bharAI AvyuM che. jethI vizeSa ghaNuM karIne AvatI kAle lakhIza. hRdaya bharAvAnuM kAraNa paNa vyAvahArika nathI. sarva prakAre nizcita rahevA vinaMtI che. 186 vita Ai rAyacaMda muMbaI, mAgazara vada 10, 1947 sujJa bhAI zrI aMbAlAla atra AnaMdavRtti che. jema mArgAnusArI thavAya tema prayatna karavuM e bhalAmaNa che. vizeSa zuM lakhavuM ? te kaMI sUjhatuM nathI. ////////// rAyacaMdanA yathAyogya Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 187 257 muMbaI, mAgazara vada 0)), 1947 prApta thayelA satsvarUpane abhedabhAve apUrva samAdhimAM smaruM chuM. mahAbhAgya, zAMtamUrti, jIvanmukta zrI sobhAgabhAI, atra ApanI kRpAthI AnaMda che, Apane niraMtara varto e AziSa che. chevaTanuM svarUpa samajAyAmAM, anubhavAyAmAM alpa paNa nyUnatA rahI nathI. jema che tema sarva prakAre samajAyuM che. sarva prakArano eka deza bAda karatAM bAkI sarva anubhavAyuM che. eka deza samajAyA vinA rahyo nathI; paraMtu yoga(mana, vacana, kAyA)thI asaMga thavA vanavAsanI AvazyakatA che; ane ema thaye e deza anubhavAze, arthAt temAM ja rahevAze; paripUrNa lokAlokajJAna utpanna thaze; ane e utpanna karavAnI (tema) AkAMkSA rahI nathI, chatAM utpanna kema thaze ? e vaLI AzcaryakAraka che ! paripUrNa svarUpajJAna to utpanna thayuM ja che; ane e samAdhimAMthI nIkaLI lokAlokadarzana pratye javuM kema banaze ? e paNa eka mane nahIM paNa patra lakhanArane vikalpa thAya che ! kaNabI ane koLI jevI jJAtimAM paNa mArgane pAmelA thoDA varSamAM ghaNA puruSo thaI gayA che; te mahAtmAonI janamaMDaLane apizvAna hovAne lIdhe koIka ja tenAthI sArthaka sAdhI zakyuM che; jIvane mahAtmA pratye moha ja na Avyo, e kevI IzvarI adbhuta niyati che ! eo sarva kaMI chevaTanA jJAnane prApta thayA nahotA; paraMtu te maLavuM temane bahu samIpamAM hatuM. evA ghaNA puruSonAM pada vagere ahIM joyAM. evA puruSo pratye romAMca bahu ullase che; ane jANe niraMtara tevAnI caraNasevA ja karIe, e eka AkAMkSA rahe che. jJAnI karatAM evA mumukSu para atizaya ullAsa Ave che, tenuM kAraNa e ja ke teo jJAnInA caraNane niraMtara seve che; ane e ja emanuM dAsatva amAruM temanA pratye dAsatva thAya che, tenuM kAraNa che. bhojo bhagata, nirAMta koLI ityAdika puruSo yogI (parama yogyatAvALA) hatA. niraMjanapadane bUjhanArA niraMjana kevI sthitimAM rAkhe che. e vicAratAM akaLagati para gaMbhIra, samAdhiyukta hAsya Ave che ! have ame amArI dazA koI paNa prakAre kahI zakavAnA nathI; to lakhI kyAMthI zakIzuM ? ApanAM darzana thaye je kaMI vANI kahI zakaze te kaheze, bAkI nirupAyatA che. (kaMI) muktiye nathI joItI, ane jainanuM kevaLajJAneya je puruSane nathI joItuM, te puruSane paramezvara have kayuM pada Apaze ? e kaMI ApanA vicAramAM Ave che ? Ave to Azcarya pAmajo; nahIM to ahIMthI to koI rIte kaMIye bahAra kADhI zakAya tema bane tevuM lAgatuM nathI. Apa je kaMI vyavahAra dharmaprazno bIDo cho te upara lakSa apAtuM nathI. tenA akSara paNa pUrA vAMcavA lakSa jatuM nathI, to pachI teno uttara na lakhI zakAyo hoya to Apa zA mATe rAha juo cho ? arthAt te have kyAre banaze ? te kaMI kalpI zakAtuM nathI. vAraMvAra jaNAvo cho, AturatA darzana mATe bahu che; paraMtu paMcamakALa mahAvIradeve kahyo che, kaLiyuga vyAsabhagavAne kahyo che; te kyAMthI sAthe rahevA de ? ane de to Apane upAdhiyukta zA mATe na rAkhe ? A bhUmikA upAdhinI zobhAnuM saMgrahasthAna che. khImajI vagerene eka vAra Apano satsaMga thAya to jyAM ekalakSa karavo joIe che tyAM thAya, nahIM to thavo durlabha che. kAraNa ke amArI hAla bAhya vRtti ochI che. kahevArUpa huM tene namaskAra ho. sarva prakAre samAdhi che. 188 muMbaI, poSa suda 2, soma, 1947 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 189 muMbaI, poSa suda 5, guru, 1947 alakhanAma dhuni lagI gaganameM, magana bhayA mana merA jI, Asana mArI surata deDha dhArI, diyA agama ghara DerA jI. darazyA alakha dedArA jI. 190 muMbaI, poSa suda 9, 1947 ci tribhovananuM lakheluM patra gaI kAle maLyuM. tamane amArAM evAM vyAvahArika kArya - kathanathI paNa vikalpa na thayo e mATe saMtoSa thayo che. tamAre paNa saMtoSa ja rAkhavo. pUrvApara asamAdhirUpa thAya te na karavAnI zikSA prathama paNa ApI che. ane atyAre paNa e zikSA vizeSa smaraNamAM levI yogya che. kAraNa ema rahevAthI uttarakALe dharmaprApti sulabha thAya, jema tamane asamAdhi pUrvApara prApta na thAya tema AjJA thaze. cunIlAlano dveSa kSamA karavA yogya che. vakhatovakhata kuMvarajIne patra lakhavA te lakhe che mATe lakhazo. 191 vizva rAyacaMdanA thatu muMbaI, poSa suda 10, soma, 1947 mahAbhAgya jIvanmukta, ApanuM kRpApanuM Aje 1 AvyuM. te vAMcI parama saMtoSa thayo. praznavyAkaraNamAM satyanuM mAhAtmya vAMcyuM che. manana paNa kareluM hatuM. hAlamAM harijananI saMgatinA abhAve kALa durlabha jAya che. harijananI saMgatimAM paNa te pratye bhakti karavI e bahu priya che. Apa paramArtha mATe je parama AkAMkSA rAkho cho, te IzvarecchA haze to koI apUrva vATethI pAra paDaze. jeone bhrAMtithI karI paramArthano lakSa maLavo durlabha thayo che evA bhAratakSetravAsI manuSya pratye te paramakRpALu paramakRpA karaze; paraMtu hamaNAM thoDo kALa tenI icchA hoya tevuM jaNAtuM nathI. AyuSyamAna bhAI, Aje tamAruM patra 1 maLyuM. ////// 192 muMbaI, poSa suda 14, zukra, 1947 tamane koI paNa prakAre pUrvApara dharmaprApti asulabha thAya ema karIne kaMI paNa na karavA AjJA hatI; tema ja chevaTanA pattAmAM jaNAvyuM hatuM ke hAla e viSe kazI tajavIja karazo nahIM. jo jarUra paDaze to jema tamane pUrvApara asamAdhi nahIM thAya tema te saMbaMdhI karavA lakhIza. A vAkya yathAyogya samajAyuM haze. tathApi kaMI bhaktidazAnuyoge ema karyuM jaNAya che. kadApi tame eTaluM paNa na karyuM hota to atra AnaMda ja hato. prAye evA prasaMgamAM paNa bIjA prANIne dubhAvavAnuM na thatuM hoya to AnaMda ja rahe che. e vRtti mokSAbhilASIne to bahu upayogI che, AtmasAdhanarUpa che. san sape kahevAnI parama jijJAsA jenI niraMtara hatI evA mahAbhAgya kabIranuM eka pada e viSe smaraNa karavA jevuM che. ahIM eka tenI mAthenI TUMka lakhI cheH "karanA phakIrI kyA dilagIrI, sadA magana mana rahenA jI.'' e vRtti mumukSuone adhikAdhika vardhamAna karavA jevI che. paramArthaciMtA hoya e viSaya judo che; vyavahAraciMtAnuM vaidana aMtarathI ochuM karavuM e eka mArga pAmavAnuM sAdhana che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 259 tame A veLA je kaMI mArA pratye karyuM che, te eka judo ja viSaya che; tathApi vijJApana che ke koI paNa prakAre tamane asamAdhirUpa jevuM jaNAya tyAre e viSaya paratve atra lakhI vALavuM, eTale yogya vyavasthA karavAno banato prayAsa thaze. have e viSayane eTalethI ahIM mUkI dauM chuM. amArI vRtti je karavA icche che, te niSkAraNa paramArtha che. e viSe vAraMvAra jANI zakyA cho; tathApi kaMI samavAya kAraNanI nyUnatAne lIdhe hAla to tema kaMI adhika karI zakAtuM nathI. mATe bhalAmaNa che ke ame hAla kaMI paramArthajJAnI chIe athavA samartha chIe evuM kathana kIrtita karazo nahIM kAraNa ke e amane vartamAnamAM pratikULa jevuM che. tame jeo samajyA cho, teo mArgane sAdhya karavA niraMtara satpuruSanAM caritranuM manana rAkhajo. te viSaya prasaMge amane pUchajo. sAstrane ane satkathAne tema ja savratane sevajo. sujJa bhAI, 193 vi nimittamAtra muMbaI, poSa vadi ra, soma, 1947 amane pratyeka mumukSuonuM dAsatva priya che. jethI teoe je je vijJApana karyuM te ame vAMcyuM che. yathAyogya avasara prApta thaye e viSe uttara lakhI zakAya tevuM che; tema ja hamaNAM Azrama (sthitimAM pravarte che te sthiti) mukI devAnuM kaMI avazya nathI; amArA samAgamanuM avazya jaNAvyuM te khacIta hitastrI che. tathApi atyAre e dazAno yoga Ave tema nathI. niraMtara atra AnaMda che. tyAM dharmayoganI vRddhi karavA sarvane vinaMtI che. vita rAva 194 jIvane mArga maLyo nathI enuM zuM kAraNa ? e vAraMvAra vicArI yogya lAge tyAre sAthenuM patra vAMcajo. muMbaI, poSa, 1947 hAla vizeSa lakhI zakavAnI ke jaNAvavAnI dazA nathI, topaNa ekamAtra tamArI manovRtti kiMcit dubhAtI aTake e mATe je kaMI avasare yogya lAgyuM te lakhyuM che. amane lAge che ke mArga saraLa che, paNa prAptino yoga maLavo durlabha che. satsvarUpane abhedabhAve ane ananya bhaktie namonamaH bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnIpuruSanAM caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyakpratIti AvyA vinA satsvarUpanI prApti thatI nathI, ane AvyethI avazya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyAM che, tenI dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevyo che, seve che, ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI. vartamAne e ja mArgathI thAya che ane anAgata kALe paNa jJAnaprAptino e ja mArga che. sarva zAstrono bodha lakSa jovA jatAM e ja che. ane je koI paNa prANI chUTavA icche che teNe akhaMDa vRttithI e ja mArgane ArAdhavo. e mArga ArAdhyA vinA jIve anAdikALathI paribhramaNa karyuM che. jyAM sudhI jIvane svacchaMdarUpI aMdhatva che, tyAM sudhI e mArganuM darzana thatuM nathI. (aMdhatva DhaLavA mATe) jIve e mArgano vicAra karavo; deDha mokSecchA karavI; e vicAramAM apramatta rahevuM, to mArganI prApti thaI aMdhatva TaLe Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 200 zrImad rAjacaMdra che, eka niHzaMka mAnajo. anAdi kALathI jIva avaLe mArge cAlyo che. joke teNe japa, tapa, zAstrAdhyayana vagere anaMta vAra karyuM che; tathApi je kaMI paNa avazya karavA yogya hatuM te teNe karyuM nathI; je ke ame prathama ja jaNAvyuM che. 'sUyagaDAMgasUtramAM RSabhadevajI bhagavAne jyAM aThThANuM putrone upadezyA che, mokSamArge caDhAvyA che tyAM e ja upadeza karyo che. he AyuSyamano ! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM ? to ke nizcaya kahIe chIe ke satpuruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA De prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che. sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeze che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che, evA mahAvIra bhagavAna, teNe Ama amane kahyuM cheH- gurune AdhIna thaI vartatA evA anaMta puruSo mArga pAmIne mokSaprApta thayA. eka A sthaLe nahIM paNa sarva sthaLe ane sarva zAstramAM e ja vAta kahevAno lakSa che. ANAsa dhammo ANAe tavo / AjJAnuM ArAdhana e ja dharma ane AjJAnuM ArAdhana e ja tapa. (AcArAMga sUtra) sarva sthaLe e ja moTA puruSono kahevAno lakSa che, e lakSa jIvane samajAyo nathI. tenA kAraNamAM sarvathI pradhAna evuM kAraNa svacchaMda che ane jeNe svacchaMdane maMda karyo che, evA puruSane pratibaddhatA (lokasaMbaMdhI baMdhana, svajanakuTuMba baMdhana, dehAbhimAnarUpa baMdhana, saMkalpavikalparUpa baMdhana) e baMdhana TaLavAno sarvottama upAya je kaMI che te A uparathI tame vicAro. ane e vicAratAM amane je kaMI yogya lAge te pUchajo. ane e mArge jo kaMI yogyatA lAvazo to upazama game tyAMthI paNa maLaze. upazama maLe ane jenI AjJAnuM ArAdhana karIe evA puruSano khoja rAkhajo. bAkI bIjAM badhAM sAdhana pachI karavAM yogya che. A sivAya bIjo koI mokSamArga vicAratAM lAgaze nahIM. vikalpathI) lAge to jaNAvazo ke je kaMI yogya hoya te jaNAvAya. 195 satsvarUpane abhedarUpe ananya bhaktie namaskAra muMbaI, poSa, 1947 mArganI icchA jene utpanna thaI che, teNe badhA vikalpo mUkIne A eka vikalpa pharI pharI smaraNa karavo avazyano che. 'anaMtakALathI jIvanuM paribhramaNa thayA chatAM tenI nivRtti kAM thatI nathI ? ane te zuM karavAthI thAya ?" A vAkyamAM anaMta artha samAyelo che; ane e vAkyamAM kahelI ciMtanA karyA vinA, tene mATe dRDha thaI jhUryA vinA mArganI dizAnuM paNa alpa bhAna thatuM nathI; pUrve thayuM nathI; ane bhaviSyakALe paNa nahIM thaze. ame to ema jANyuM che. mATe tamAre saghaLAe e ja zodhavAnuM che. tyAra pachI bIjuM jANavuM zuM ? te jaNAya che. 1. prathama zrutaskaMdha dvitIya adhyayana gAthA 31-32 2. juo AMka 86 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org mu-paNe rahevuM paDe che evA jijJAsu, varSa 24 muM 196 201 muMbaI, mAha suda 7, ravi, 1947 jIvane be moTAM baMdhana cheH eka svacchaMda ane bIjuM pratibaMdha. svacchaMda TALavAnI icchA jenI che, teNe jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe; ane pratibaMdha TALavAnI icchA jenI che, teNe sarvasaMgathI tyAgI thavuM joIe. Ama na thAya to baMdhanano nAza thato nathI. svacchaMda jeno chedAyo che tene je pratibaMdha che, te avasara prApta thaye nAza pAme che. ATalI zikSA smaraNa karavArUpa che. vyAkhyAna karavuM paDe to karavuM; paNa A kartavyanI haju mArI yogyatA nathI ane A mane pratibaMdha che, ema samajatAM jatAM udAsIna bhAve karavuM. na karavA mATe jeTalA sAmAne rucikara ane yogya prayatna thAya teTalA karavA, ane tema chatAMya jyAre karavuM paDe to upara pramANe udAsIna bhAva samajIne karavuM. 197 ApanuM AnaMdarUpa patra maLyuM. tevA patranAM darzananI tRSA vadhAre che. muMbaI, mAha suda 9, maMgaLa, 1947 jJAnanA 'parokSa-aparokSa' viSe patrathI lakhI zakAya tema nathI; paNa sudhAnI dhArA pachInAM keTalAMka darzana thayAM che, ane jo asaMgatAnI sAthe Apano satsaMga hoya to chevaTanuM paripUrNa prakAze tema che; kAraNa ke te ghaNuM karIne sarva prakAre jANyuM che. ane te ja vATa tenAM darzananI che; A upAdhiyogamAM e darzana bhagavat thavA deze nahIM, ema te mane prere che; mATe ekAMtavAsIpaNe jyAre thavAze tyAre cAhIne bhagavate rAkhelo paDado eka thoDA prayatnamAM TaLI jaze. ATalA khulAsA sivAya bIjo patra vATe na karI zakAya. hAlamAM ApanA samAgama vinA AnaMdano rodha che. vi AjJAMkita 198 sane abhedabhAve namonamaH muMbaI, mAha suda 11, guru, 1947 patra Aje maLyuM. atra AnaMda che (vRttirUpa). kevA prakArathI hamaNAM kALakSepa thAya che te lakhazo. bIjI badhI pravRtti karatAM jIvane yogyapaNuM prApta thAya tevI vicAraNA karavI yogya che; ane tenuM mukhya sAdhana sarva prakAranA kAmabhogathI vairAgyasameta satsaMga che. satsaMga(samavayI puruSono, samaguNI puruSono yogamAM, satano jene sAkSAtkAra che evA puruSanAM vacanonuM paricaryana karavuM ke jemAMthI kALe karIne satanI prApti thAya che. koI paNa prakAre jIva potAnI kalpanAe karI satna prApta karI zakato nathI. sajIvanamUrti prApta thaye ja sattu prApta thAya che. sat samajAya che, sattano mArga maLe che, sat para lakSa Ave che. sajIvanamUrtinA lakSa vagara je kaMI paNa karavAmAM Ave che, te jIvane baMdhana che; A amAruM hRdaya che. A kALa sulabhabodhIpaNuM prApta thavAmAM vighnabhUta che. kaMIka (bIjA kALa karatAM bahu) haju tenuM viSamapaNuM ochuM che; tevA samayamAM vakrapaNuM, jaDapaNuM jenAthI prApta thAya che evA mAyika vyavahAramAM udAsIna thavuM zreyaskara che . . . satano mArga koI sthaLe dekhAto nathI. tamane badhAne hamaNAM je kaMI jainanAM pustako vAMcavAno paricaya raheto hoya, temAMthI jagatanuM 1. muni-munizrI lallujI Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vizeSa varNana karyuM hoya tevo bhAga vAMcavAno lakSa ocho karajo; ane jIve zuM nathI karyuM ? ne have zuM karavuM ? e bhAga vAMcavAno, vicAravAno vizeSa lakSa rAkhajo. koI paNa bIjAo, dharmakriyAne nAme je tamArA savAsIo (zrAvakAdika) kriyA karatA hoya tene niSedho nahIM. hAla jeNe upAdhirUpa icchA aMgIkAra karI che, te puruSane koI paNa prakAre pragaTa karazo nahIM. mAtra koI deDha jijJAsu hoya to teno lakSa mArga bhaNI vaLe evI thoDA zabdomAM dharmakathA karazo (te paNa jo te icchA rAkhatA hoya to.. bAkI hAla to tame sarva potapotAnA saphaLapaNA arthe mithyA dharmavAsanAono, viSayAdikanI priyatAno, pratibaMdhano tyAga karatAM zIkhajo. je kaMI priya karavA jevuM che, te jIve jANyuM nathI; ane bAkInuM kaMI priya karavA jevuM nathI; A amAro nizcaya che. A vAta tame je vAMco te sujJa maganalAla ane choTAlAlane koI paNa prakAre saMbhaLAvajo vaMcAvajo. yogyatA mATe brahmacarya e moTuM sAdhana che. asatsaMga e moTuM vighna che. //////// 199 muMbaI, mAha suda 11, guru, 1947 upAdhinA yogane lIdhe zAstravAMcana jo na thaI zakatuM hoya to hamaNAM te rahevA devuM, paraMtu upAdhithI thoDo paNa nitya prati avakAza laI cittavRtti sthira thAya evI nivRttimAM besavAnuM bahu avazya che. ane upAdhimAM paNa nivRttino lakSa rAkhavAnuM smaraNa rAkhajo. jeTalo vakhata AyuSyano teTalo ja vakhata jIva upAdhino rAkhe to manuSyatvanuM saphaLa thavuM kyAre saMbhave ? manuSyatvanA saphaLapaNA mATe jIvavuM e ja kalyANakAraka che; evo nizcaya karavo joIe. ane saphaLapaNA mATe je je sAdhanonI prApti karavI yogya che, te prApta karavA nitya prati nivRtti meLavavI joIe. nivRttinA abhyAsa vinA jIvanI pravRtti na TaLe e pratyakSa samajAya tevI vAta che. dharmane rUpe mithyA vAsanAothI jIvane baMdhana thayuM che; e mahA lakSa rAkhI tevI mithyAvAsanA kema TaLe e mATe vicAra karavAno paricaya rAkhazo. 200 vacanAvalI muMbaI, mAha suda, 1947 1. jIva potAne bhUlI gayo che, ane tethI satsukhano tene viyoga che, ema sarva dharma sammata kahyuM che. 2. potAne bhUlI gayArUpa ajJAna, jJAna maLavAthI nAza thAya che, ema niHzaMka mAnavuM. 3. jJAnanI prApti jJAnI pAsethI thavI joIe. e svAbhAvika samajAya che, chatAM jIva lokalAdi kAraNothI ajJAnIno Azraya choDato nathI, e ja anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM mULa che. 4. jJAnanI prApti jeNe icchavI, teNe jJAnInI icchAe vartavuM ema jinAgamAdi sarva zAstra kahe che. potAnI icchAe pravartatAM anAdi kALathI rakhaDyo. 5. jyAM sudhI pratyakSa jJAnInI icchAe, eTale AjJAe nahIM vartAya, tyAM sudhI ajJAnanI nivRtti thavI saMbhavatI nathI. 6. jJAnInI AjJAnuM ArAdhana te karI zake ke je ekaniSThAe, tana, mana, dhananI Asaktino tyAga karI tenI bhaktimAM joDAya. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 23 7. 1joke jJAnI bhakti icchatA nathI, paraMtu mokSAbhilASIne te karyA vinA upadeza pariNamato nathI, ane manana tathA nididhyAsanAdino hetu thato nathI, mATe mumukSue jJAnInI bhakti avazya kartavya che ema satpuruSoe kahyuM che. 8. AmAM kahelI vAta sarva zAstrane mAnya che. 9. RSabhadevajIe ahANuM putrone tvarAthI mokSa thavAno e ja upadeza karyo hato. 10. parIkSita rAjAne zukadevajIe e ja upadeza karyo che. 11. anaMta kALa sudhI jIva nija chaMde cAlI parizrama kare topaNa pote potAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAno ArAdhaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. 12. zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che; mokSa thavA mATe jJAnInI pratyakSa AjJA ArAdhavI joIe. 13. A jJAnamArganI zreNI kahI, e pAmyA vinA bIjA mArgathI mokSa nathI. 14. e gupta tattvane je ArAdhe che, te pratyakSa amRtane pAmI abhaya thAya che. iti zivam 201 muMbaI, mAha vada 3, guru, 1947 kevaLa nirvikAra chatAM parabrahma premamaya parAbhaktine vaza che, e hRdayamAM jeNe anubhava karyo che evA jJAnIonI gupta zikSA che. atra paramAnaMda che. asaMgavRtti hovAthI samudAyamAM rahevuM bahu vikaTa che. jeno koI paNa prakAre yathArtha AnaMda kahI zakAto nathI, evuM je sasvarUpa te jenA hRdayamAM prakAzyuM che evA mahAbhAgya jJAnIonI ane ApanI amArA upara kRpA varto. ame to tamArI caraNaraja chIe; ane traNe kALa e ja premanI niraMjanadeva pratye yAcanA che. AjanA prabhAtathI niraMjanadevanI koI adbhuta anugrahatA prakAzI che; Aje ghaNA divasa thayAM icchelI parAbhakti koI anupama rUpamAM udaya pAmI che. gopIo bhagavAna vAsudeva(kRSNacaMdra)ne mahInI maTukImAM nAMkhI vecavA nIkaLI hatI; evI eka zrImadbhAgavatamAM kathA che; te prasaMga Aje bahu smaraNamAM rahyo che; amRta pravahe che tyAM sasadaLa kamaLa che, e mahInI maTukI che, ane AdipuruSa temAM birAjamAna che te bhagavaMta vAsudeva che; tenI prApti satpuruSanI cittavRttirUpa gopIne thatAM te ullAsamAM AvI jaI bIjA koI mumukSu AtmA pratye "koI mAdhava lyo, hAMre koI mAdhava lyo" ema kahe che, arthAt te vRtti kahe che ke AdipuruSanI amane prApti thaI, ane e eka ja prApta karavA yogya che: bIjuM kazuMya prApta karavA yogya nathI; mATe tame prApta karo. ullAsamAM pharI pharI kahe che ke tame te purANapuruSane prApta karo; ane jo te prAptine acaLa premathI iccho to ame tamane te AdipuruSa ApI daIe; maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyAM chIe, grAhaka dekhI ApI daIe chIe, koI grAhaka thAo, acaLa preme koI grAhaka thAo, vAsudevanI prApti karAvIe. maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyAno artha sahasadaLa kamaLamAM amane vAsudeva bhagavAna maLyA che; mahInuM nAmamAtra che; AkhI sRSTine mathIne jo mahI kADhIe to mAtra eka amRtarUpa vAsudeva 1. pAThAMtara- joke jJAnI bhakti icchatA nathI paraMtu mokSAbhilASIne te karyA vinA mokSanI prApti thatI nathI, A anAdikALanuM gupta tattva saMtonA hRdayamAM rahyuM te pAne caDhAvyuM che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bhagavAna ja mahI nIkaLe che. evuM sUkSma svarUpa te sthULa karIne vyAsajIe adbhuta bhaktine gAI che. A vAta ane AkhuM bhAgavata e ekajane prApta karAvavA mATe akSare akSare bharapUra che; ane te (a)mane ghaNA kALa thayA pahelAM samajAyuM che; Aje ati ati smaraNamAM che; kAraNa ke sAkSAt anubhavaprApti che; ane ene lIdhe AjanI parama adbhuta dazA che. evI dazAthI jIva unmatta paNa thaI gayA vinA raheze nahIM, ane vAsudeva hari cAhIne keTaloka vakhata vaLI aMtardhAna paNa thaI jAya evA lakSaNanA dhAraka che; mATe ame asaMganAne icchIe chIe; ane tamAro sahavAsa te paNa asaMgatA ja che, ethI paNa vizeSa amane priya che. satsaMganI atra khAmI che; ane vikaTa vAsamAM nivAsa che. hariicchAe pharyApharyAnI vRtti che. eTale kaMI kheda to nathI; paNa bhedano prakAza karI zakAto nathI; e ciMtanA niraMtara rahyA kare che. bhUdhara eka Aje kAgaLa ApI gayA. tema ja ApanuM parabhAruM eka pattu maLyuM. maNine mokalelI *vacanAvalImAM ApanI prasannatAthI amArI prasannatAne uttejananI prApti thaI. saMtono adbhuta mArga emAM prakAzyo che, jo maNi - eka ja vRttie vAkyone ArAdhaze ane te ja puruSanI AjJAmAM lIna raheze, to anaMtakALathI prApta thayeluM paribhramaNa maTI jaze. mAyAno moha maNi vizeSa rAkhe che, ke je mArga maLavAmAM moTo pratibaMdha gaNAya che. mATe evI vRttio haLave haLave ochI karavA maNine mArI vinaMti che. Apane je pUrNapadopadezaka karko ke pada mokalavA icchA che, te kevA DhALamAM athavA rAgamAM, te mATe Apane yogya lAge te jaNAvazo. ghaNA ghaNA prakArathI manana karatAM amAro dRDha nizcaya che ke bhakti e sarvoparI mArga che, ane te satpuruSanA caraNa samIpa rahIne thAya to kSaNa vAramAM mokSa karI de tevo padArtha che. vizeSa kaMI lakhyuM jatuM nathI. paramAnaMda che, paNa asatsaMga che arthAt satsaMga nathI. vizeSa ApanI kRpAdRSTi e ja. 202 vita AjJAMkitanA daMDavat muMbaI, mAha vada 3, 1947 sujJa mahetA catrabhuja, jIvanuM kalyANa thAya te mArga ArAdhavo 'zreyaskara' che, ema vAraMvAra kahyuM che chatAM ahIM e vAtanuM smaraNa karAvuM chuM. mArAthI kaMI paNa hamaNAM lakhavAmAM AvyuM nathI, teno uddeza eTalo ja ke saMsArI saMbaMdha anaMta vAra thayo che, ane je mithyA che te vATe prIti vadhAravA icchA nathI. paramArtha vATe vahAlapa upaje evo prakAra dharma che. tene ArAdhajo. rAma nA ////////// 203 OM satsvarUpa vi0 rAyacaMdanA ya muMbaI, mAha vada 4, 1947 sujJa bhAI, Aje eka tamAruM patra maLyuM. te pahelAM traNeka divasa pahelAM eka patra savigata maLyuM hatuM. te mATe kaMI asaMtoSa thayo nathI. vikalpa karazo nahIM. 1. juo AMka ra00 2. maNilAla - te zrI saubhAgyabhAInA putra Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 265 je savigata patra tame mArA patranA uttaramAM lakhyuM che te patra tame vikalpapUrvaka lakhyuM nathI. mAruM te lakheluM patra 1 muni upara mukhya karIne hatuM. kAraNa ke temanI mAgaNI niraMtara hatI. atra paramAnaMda che. tame ane bIjA bhAIo sane ArAdhavAnuM prayatna karajo. amArA yathAyogya mAnajo. ane bhAI tribhovana vagerene kahejo. 204 vita rAyacaMdanA tha muMbaI, mAha vada che, bhoma, 1947 atra paramAnaMda vRtti che. ApanuM bhakti-bharita patra Aje prApta thayuM. Apane mArA pratye paramollAsa Ave che; ane vAraMvAra te viSe Apa prasannatA pragaTa karo cho; paNa hajI amArI prasannatA mArA upara thatI nathI; kAraNa ke jevI joIe tevI asaMgadazAthI vartAnuM nathI; ane mithyA pratibaMdhamAM vAsa che. paramArtha mATe paripUrNa icchA che; paNa IzvarecchAnI haju temAM sammati thaI nathI, tyAM sudhI mArA viSe aMtaramAM samajI rAkhajo; ane game tevA mumukSuone paNa kaMI nAmapUrvaka jaNAvazo nahIM. hAla evI dazAe rahevuM amane vahAluM che. khaMbhAta Ape pattuM lakhI mAruM mAhAtmya pragaTa karyuM paNa tema hAla thavuM joItuM nathI; te badhA mumukSu che. sAcAne keTalIka rIte oLakhe che, topaNa te pratye hAla pragaTa thaI pratibaMdha karavo mane yogya nathI lAgato. Apa prasaMgopAtta temane jJAnakathA lakhazo, to eka pratibaMdha mane ocho thaze. ane ema karavAnuM pariNAma sAruM che. ame to ApanA samAgamane icchIe chIe. ghaNI vAto aMtaramAM ghUme che paNa lakhI zakAtI nathI. ////////// 205 tatra ko mohaH kaH zokaH ekatvamanupazyataH / muMbaI, mAha vada 11, zukra, 1947 tene moDhuM zo, ane tene zoka zo ? ke je sarvatra ekatva(paramAtmasvarUpa)ne ja jue che. vAsvatika sukha jo jagatanI dRSTimAM AvyuM hota to jJAnIpuruSoe niyata kareluM evuM mokSasthAna Urdhva lokamAM hota nahIM; paNa A jagata ja mokSa hota. jJAnIne sarvatra mokSa che; A vAta jo ke yathArtha che; topaNa jyAM mAyApUrvaka paramAtmAnuM darzana che evuM jagata, vicArI paga mUkavA jevuM tene paNa kaMI lAge che; mATe ame asaMgatAne icchIe chIe, kAM tamArA saMgane icchIe chIe, e yogya ja che. 206 muMbaI, mAha vada 13, ravi, 1947 ghaTa paricaya mATe Ape kaMI jaNAvyuM nathI te jaNAvazo. tema ja mahAtmA kabIrajInAM bIjAM pustako maLI zake to mokalavA kRpA karazo. pAramArthika viSaya mATe hAla mauna rahevAnuM kAraNa paramAtmAnI icchA che. jyAM sudhI asaMga thaIzuM nahIM ane tyAra pachI tenI icchA maLaze nahIM, tyAM sudhI pragaTa rIte mArga kahIzuM nahIM, ane Avo sarva mahAtmAono rivAja che. ame to dIna mAtra chIe. bhAgavatavALI vAta AtmajJAnathI jANelI che, **** 1. juo AMka 198. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 201 zrImad rAjacaMdra 207 muMbaI, mAha vada 0)), 1947 koI jAtanI kriyA jo ke uthApavAmAM nahIM AvatI hoya topaNa teone lAge che tenuM kaMI kAraNa hovuM joIe; je kAraNa TALavuM e kalyANarUpa che. pariNAme "sa"ne prApta karAvanArI, prAraMbhamAM 'sat'nI hetubhUta evI temanI rucine prasannatA ApanArI vairAgyakathAno prasaMgopAtta temanAthI paricaya karavo; to temanA samAgamathI paNa kalyANa ja vRddhi pAmaze; ane peluM kAraNa paNa TaLaze. jemAM pRthyAdikano vistArathI vicAra karyo che evAM vacano karatAM 'vaitAlIya' adhyayana jevAM vacano vairAgyanI vRddhi kare che; ane bIjAM matabhedavALAM prANIne paNa temAM aruci thatI nathI. je sAdhuo tamane anusaratA hoya, temane samaya paratve jaNAvatA rahevuM ke, dharma tenuM nAma ApI zakAya ke je dharma thaIne pariName; jJAna tenuM nAma hoya ke je jJAna thaIne pariName; ApaNe A badhI kriyA ane vAMcanA ityAdika karIe chIe, te mithyA che, ema kahevAno mAro hetu tame samajo nahIM to huM tamane kaMI kahevA icchuM chuM, Ama jaNAvI temane jaNAvavuM ke A je kaMI ApaNe karIe chIe, temAM koI evI vAta rahI jAya che ke jethI "dharma ane jJAna ApaNane potAne rUpe pariNamatAM nathI, ane kaSAya tema ja mithyAtva(saMdehanuM maMdatva thatuM nathI; mATe ApaNe jIvanA kalyANano pharI pharI vicAra karavo yogya che; ane te vicArye kaMIka ApaNe phaLa pAmyA vinA rahezuM nahIM. ApaNe badhuM jANavAnuM prayatna karIe chIe paNa ApaNo 'saMdeha' kema jAya te jANavAnuM prayatna karatA nathI. e jyAM sudhI nahIM karIe tyAM sudhI 'saMdeha' kema jAya ? ane saMdeha hoya tyAM sudhI jJAna paNa na hoya; mATe saMdeha javAnuM prayatna karavuM joIe. e saMdeha e che ke A jIva bhavya che ke abhavya ? mithyArdaSTi che ke samyadRSTi ? sulabhabodhI che ke durlabhabodhI ? tucchasaMsArI che ke adhikasaMsArI ? A ApaNane jaNAya tevuM prayatna karavuM joIe. AvI jAtanI jJAnakathAno temanAthI prasaMga rAkhavo yogya che. paramArtha upara prIti thavAmAM satsaMga e sarvotkRSTa ane anupama sAdhana che; paNa A kALamAM tevI joga banavo bahu vikaTa che; mATe jIve e vikaTatAmAM rahI pAra pADavAmAM vikaTa puruSArtha karavo yogya che, ane te e ke "anAdi kALathI jeTaluM jANyuM che, teTaluM badhuMya ajJAna ja che; tenuM vismaraNa karavuM." "sat' sat ja che, saraLa che, sugama che; sarvatra tenI prApti hoya che; paNa 'sat'ne banAvanAra 'sat' joIe. naya anaMtA che, ekekA padArthamAM anaMta guNadharma che; temAM anaMtA naya pariName che; to eka athavA be cAra nayapUrvaka bolI zakAya evuM kyAM che ? mATe nayAdikamAM samatAvAna rahevuM; jJAnIonI vANI 'naya'mAM udAsIna varte che, te vANIne namaskAra ho ! vizeSa koI prasaMge. ////////// 208 muMbaI, mAha vada 0)), 1947 anaMtA naya che; ekeka padArtha anaMta guNathI, ane anaMta dharmathI yukta che; ekeka guNa ane ekeka dharma pratye anaMta naya pariName che; mATe e vATe padArthano nirNaya karavA mAgIe to thAya nahIM; enI vATa koI bIjI hovI joIe. ghaNuM karIne A vAtane jJAnIpuruSo ja jANe che; ane teo te nayAdika mArga pratye udAsIna varte che; jethI koI nayanuM ekAMta khaMDana thatuM nathI, athavA koI nayanuM ekAMta maMDana thatuM nathI. jeTalI jenI yogyatA che, teTalI te nayanI sattA jJAnIpuruSone Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 237 sammata hoya che. mArga jene nathI prApta thayo evAM manuSyo 'naya'no Agraha kare che; ane tethI viSama phaLanI prApti hoya che. koI naya jyAM dubhAto nathI evAM jJAnInAM vacanane ame namaskAra karIe chIe. jeNe jJAnInA mArganI icchA karI hoya evA prANIe nayAdikamAM udAsIna rahevAno abhyAsa karavo; koI nayamAM Agraha karavo nahIM ane koI prANIne e vATe dubhAvavuM nahIM, ane e Agraha jene maTyo che, te koI vATe paNa prANIne dubhAvavAnI icchA karato nathI. ////////// 209 mahAtmAoe game te nAme ane game te AkAre eka 'sat'ne ja prakAzyuM che. tenuM ja jJAna karavA yogya che. te ja prIta karavA yogya che, te ja anubhavarUpa che. ane te ja parama preme bhajavA yogya che. te 'paramasat'nI ja amo ananya preme avicchinna bhakti icchIe chIe. te 'paramasat'ne 'paramajJAna' kaho, game to 'paramaprema' kaho, ane game to 'sat-cit-AnaMda svarUpa' kaho, game to AtmA kaho, game to 'sarvAtmA' kaho, game to eka kaho, game to aneka kaho, game to ekarUpa kaho, game to sarvarUpa kaho, paNa sat te sat ja che. ane te ja e badhA prakAre kahevA yogya che, kahevAya che. sarva e ja che, anya nahIM. evuM te paramatattva, puruSottama, hari, siddha, Izvara, niraMjana, alakha, parabrahma, paramAtmA, paramezvara ane bhagavata Adi anaMta nAmoe kahevAyuM che. ame jyAre paramatattva kahevA icchI tevA koI paNa zabdomAM bolIe to te e ja che, bIjuM nahIM. 210 muMbaI, mAha vada 0)), 1947 satsvarUpane abhedabhAve namonamaH atra paramAnaMda che, sarvatra paramAnaMda darzita che. zuM lakhavuM ? te to kaMI sUjhatuM nathI; kAraNa ke dazA judI varte che; topaNa prasaMge koI savRtti thAya tevI vAMcanA haze to mokalIza. amArA upara tamArI game tevI bhakti ho, bAkI sarva jIvonA ane vizeSe karI dharmajIvanA to ame traNe kALane mATe dAsa ja chIe. sarvee eTaluM ja hAla to karavAnuM che ke jUnuM mUkyA vinA to chUTako ja nathI; ane e mUkavA yogya ja che ema deDha karavuM. mArga saraLa che, prApti durlabha che. 1sAthenA patro vAMcI temAM yogya lAge te utArI laI munine Apajo. temane mArA vatI smRti ane vaMdana karajo, ame to sarvanA dAsa chIe. tribhovanane jarUra bolAvajo. 211 muMbaI, mAha vada 0)), 1947 'sat' e kaMI dUra nathI, paNa dUra lAge che, ane e ja jIvano moha che. 'sat' je kaMI che, te 'sat' ja che; saraLa che; sugama che; ane sarvatra tenI prApti hoya che; paNa jene bhrAMtirUpa AvaraNatama varte che te prANIne tenI prApti kema hoya ? aMdhakAranA game teTalA prakAra karIe, paNa temAM koI evo prakAra nahIM Ave ke je ajavALArUpa hoya; tema ja 1. juo AMka 211, 212. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AvaraNa-timira jene che evAM prANInI kalpanAmAMnI koI paNa kalpanA 'sat' jaNAtI nathI, ane 'sat'nI najIka saMbhavatI nathI. 'sat' che, te bhrAMti nathI, bhrAMtithI kevaLa vyatirikta (juduM) che; kalpanAthI 'para' (Au) che; mATe jenI prApta karavAnI dRDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANato nathI evo dRDha nizcayavALo prathama vicAra karavo, ane pachI 'sat'nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; to jarUra mArganI prApti thAya. A je vacano lakhyAM che, te sarva mumukSune parama baMdhavarUpa che, parama rakSakarUpa che; ane ene samyak prakAre vicAryethI paramapadane Ape evAM che; emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, SaTkarzananuM sarvottama tattva ane jJAnInA bodhanuM bIja saMkSepe kahyuM che; mATe pharI pharIne tene saMbhArajo; vicArajo; samajajo; samajavA prayatna karajo; ene bAdha kare evA bIjA prakAromAM udAsIna rahejo; emAM ja vRttino laya karajo. e tamane ane koI paNa mumukSune gupta rIte kahevAno amAro maMtra che; emAM 'sata' ja kahyuM che; e samajavA mATe ghaNo ja vakhata gALajo.. 212 sane namonamaH muMbaI, mAha vada, 1943 vAMkA-icchAnA artha tarIke 'kAma' zabda vaparAya che, tema ja paMcendriya viSayanA artha tarIke paNa vaparAya che. 'ananya' eTale jenA jevo bIjo nahIM, sarvotkRSTa. ananya bhaktibhAva eTale jenA jevo bIjo nahIM evo bhaktipUrvaka utkRSTa bhAva, mumukSu vai yogamArganA sArA paricI che, ema jANuM chuM. savRttivALA jogya jIva che. je 'pada'no tame sAkSAtkAra pUchyo, te temane haju thayo nathI. pUrvakALamAM uttara dizAmAM vicaravA viSenuM temanA mukhathI zravaNa karyuM. to te viSe hAla to kaMI lakhI zakAya tema nathI. joke temaNe tamane mithyA kahyuM nathI, eTaluM jaNAvI zakuM chuM. jenA vacanabaLa jIva nirvANamArgane pAme che, evI sajIvanamUrtino pUrvakALamAM jIvane joga ghaNI vAra thaI gayo che; paNa tenuM oLakhANa thayuM nathI; jIve oLakhANa karavA prayatna kvacit karyuM paNa haze; tathApi jIvane viSe grahI rAkhelI siddhiyogAdi, riddhiyogAdi ane bIjI tevI kAmanAothI potAnI dRSTi malina hatI; dRSTi jo malina hoya to tevI satamUrti pratye paNa bAhya lakSa rahe che, jethI oLakhANa paDatuM nathI; ane jyAre oLakhANa paDe che, tyAre jIvane koI apUrva snehaM Ave che, te evo ke te mUrtinA viyoge ghaDI eka AyuSya bhogavavuM te paNa tene viTaMbanA lAge che, arthAt tenA viyoge te udAsInabhAve temAM ja vRtti rAkhIne jIve che; bIjA padArthonA saMyoga ane mRtyu e banne ene samAna thaI gayAM hoya che. AvI dazA jyAre Ave che, tyAre jIvane mArga bahu nikaTa hoya che ema jANavuM. evI dazA AvavAmAM mAyAnI saMgati bahu viTaMbanAmaya che; paNa e ja dazA ANavI evo jeno nizcaya dRDha che tene ghaNuM karIne thoDA vakhatamAM te dazA prApta thAya che. tame badhAe hAla to eka prakAranuM amane baMdhana karavA mAMDyuM che, te mATe amAre zuM karavuM te kAMI sUjhatuM nathI. 'sajIvana mUrti'thI mArga maLe evo upadeza karatAM pote potAne baMdhana karyuM che; ke je upadezano lakSa tame amArA upara ja mAMDyo. ame to sajIvanamUrtinA dAsa chIe, caraNaraja chIe. amArI evI alaukika dazA paNa kyAM che ? ke je dazAmAM kevaLa Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM asaMgatA ja varte che. amAro upAdhiyoga to tame pratyakSa dekho tevo che. 69 A be chellI vAta to tamArA badhAne mATe meM lakhI che, amane have ochuM baMdhana thAya tema karavA badhAne vinaMtI che. bIjuM eka e jaNAvavAnuM che ke tame amAre mATe kaMI have koIne kahezo nahIM. udayakALa tame jANo cho. 213 purANapuruSane namonamaH muMbaI, phAgaNa suda 4, zani, 1947 A loka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnAM pANIne levA doDI tRSA chipAvavA icche che, evo dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atula kheda, jvarAdika roga, maraNAdika bhaya, viyogAdika duHkhane te anubhave che; evI azaraNatAvALA A jagatane eka satpuruSa ja zaraNa che; satpuruSanI vANI vinA koI e tApa ane tRSA chedI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te satpuruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe. saMsAra kevaLa azAtAmaya che. koI paNa prANIne alpa paNa zAtA che, te paNa satpuruSano ja anugraha che; koI paNa prakAranA puNya vinA zAtAnI prApti nathI; ane e puNya paNa satpuruSanA upadeza vinA koIe jANyuM nathI; ghaNe kALe upadezeluM te puNya rUDhine AdhIna thaI pravarte che; tethI jANe te graMthArdikathI prApta thayeluM lAge che, paNa enuM mULa eka satpuruSa ja che; mATe ame ema ja jANIe chIe ke eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sudhInI sarva samAdhi, tenuM satpuruSa ja kAraNa che; ATalI badhI samarthatA chatAM jene kaMI paNa spRhA nathI, unmattatA nathI, potApaNuM nathI, garva nathI, gArava nathI, evA AzcaryanI pratimArUpa satpuruSane ame pharI pharI nAmarUpe smarIe chIe. trilokanA nAtha vaza thayA che jene evA chatAM paNa evI koI aTapaTI dazAthI varte che ke jenuM sAmAnya manuSyane oLakhANa thavuM durlabha che; evA satpuruSane ame pharI pharI stavIe chIe. eka samaya paNa kevaLa asaMgapaNAthI rahevuM e trilokane vaza karavA karatAM paNa vikaTa kArya che; tevA asaMgapaNAthI trikALa je rahyA che, evAM satpuruSanAM aMtakaraNa, te joI ame paramAzcarya pAmI namIe chIe. he paramAtmA ! ame to ema ja mAnIe chIe ke A kALamAM paNa jIvano mokSa hoya. tema chatAM jaina graMthomAM kvacit pratipAdana thayuM che te pramANe A kALe mokSa na hoya; to A kSetre e pratipAdana tuM rAkha, ane amane mokSa ApavA karatAM satpuruSanA ja caraNanuM dhyAna karIe ane tenI samIpa ja rahIe evo yoga Apa. he puruSapurANa ! ame tArAmAM ane satpuruSamAM kaMI bheda hoya ema samajatA nathI; tArA karatAM amane to satpuruSa ja vizeSa lAge che; kAraNa ke tuM paNa tene AdhIna ja rahyo che; ane ame satpuruSane oLakhyA vinA tane oLakhI zakyA nahIM; e ja tAruM durghaTapaNuM amane satpuruSa pratye prema upajAve che. kAraNa ke tuM vaza chatAM paNa teo unmatta nathI, ane tArAthI paNa saraLa che, mATe have tuM kahe tema karIe ? he nAtha ! tAre khoTuM na lagADavuM ke ame tArA karatAM paNa satpuruSane vizeSa snavIe chIe; jagata AkhuM tane ve che; to pachI ame eka tArA sAmA beThA rahIzuM temAM temane kyAM stavananI AkAMkSA che; ane kyAM tane nyUnapaNuM paNa che ? Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jJAnIpuruSo trikALanI vAta jANatAM chatAM pragaTa karatA nathI, ema Ape pUchyuM; te saMbaMdhamAM ema jaNAya che ke IzvarI icchA ja evI che ke amuka pAramArthika vAta sivAya jJAnI bIjI trikALika vAta prasiddha na kare; ane jJAnInI paNa aMtara-icchA tevI ja jaNAya che. jenI koI paNa prakAranI AkAMkSA nathI, evA jJAnI puruSane kaMI kartavyarUpa nahIM hovAthI je kaMI hRdayamAM Ave teTaluM ja kare che. ame to kaMI tevuM jJAna dharAvatA nathI ke jethI traNe kALa sarva prakAre jaNAya, ane amane evA jJAnano kaMI vizeSa lakSa nathI; amane to vAstavika evuM je svarUpa tenI bhakti ane asaMgatA, e priya che. e ja vijJApana. 'vedAMta graMtha prastAvanA' mokalAvyuM haze, nahIM to tarata mokalAvazo. 214 vita AjJAMkita- muMbaI, phAgaNa suda 5, ravi, 1947 abhedadA AvyA vinA je prANI A jagatanI racanA jovA icche che te baMdhAya che. evI dazA AvavA mATe e prANIe te racanAnA kAraNa pratye prIti karavI; ane potAnI ahaMrUpa bhrAMtino parityAga karavo. sarva prakAre karIne e racanAnA upabhoganI icchA tyAgavI yogya che, ane ema thavA mATe satpuruSanA zaraNa jevuM ekke auSadha nathI. A nizcayavArtA bicArAM mohAMdha prANIo nahIM jANIne traNe tApathI baLatAM joI parama karuNA Ave che. he nAtha. nuM anugraha karI ene tArI gatimAM bhakti Apa, e udgAra nIkaLe che. Aje kRpApUrvaka Ape mokaleluM vedAMtanuM 'prabodhazataka' nAmanuM pustaka pahoMcyuM, upAdhinI nivRttinA prasaMgamAM tenuM avalokana karIza. udayakALa pramANe vartIe chIe. kvacit manoyogane lIdhe icchA utpanna ho to bhinna vAta, paNa amane to ema lAge che ke A jagata pratye amAro parama udAsIna bhAva varte che; te sAva sonAnuM thAya to paNa amane tRNavat che; ane paramAtmAnI vibhUtirUpe amAruM bhaktidhAma che. //// AjJAMkita. 15 muMbaI, phAgaNa suda 8, 1947 ApanuM kRpApatra prApta thayuM, emAM karelAM praznono savigata uttara banatAM sudhI taratamAM lakhIza. e prazno evAM pAramArthika che ke mumukSu puruSe teno paricaya karavo joIe. hajAro pustakonA pAThIne paNa evA prazno Uge nahIM, ema ame dhArIe chIe; temAM paNa prathama lakheluM prazna (jagatanA svarUpamAM matAMtara kAM che ?) to jJAnIpuruSa athavA tenI AjJAne anusaranAro puruSa ja uMgADI zake. atra manamAnatI nivRtti nathI rahetI; jethI evI jJAnavArtA lakhavAmAM jarA vilaMba karavAnI jarUra thAya che. chelluM prazna amArA vanavAsanuM pUchyuM che, e paNa jJAnInI ja aMtavRtti jANanAra puruSa vinA koIkathI ja pUchI zakAya tevuM prazna che. ApanI sarvottama prajJAne namaskAra karIe chIe. kaLikALamAM paramAtmAe koI bhaktimAna puruSo upara prasanna thavuM hoya, to temAMnA Apa eka cho. amane tamAro moTo otha A kALamAM maLyo ane tethI ja jivAya che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 216 201 'sat' A je kaMI joIe chIe, je kaMI joI zakAya tevuM che; je kaMI sAMbhaLIe chIe, je kaMI sAMbhaLI zakAya tevuM che, te sarva eka sat ja che. je kaMI che te sat ja che. anya nahIM. te sat eka ja prakAranuM hovAne yogya che. te ja sat jagatarUpe bahu prakAranuM thayuM che; paNa tethI te kaMI svarUpathI cyuta thayuM nathI. svarUpamAM ja te ekAkI chatAM anekAkI hoI zakavAne samartha che. eka suvarNa, kuMDala, kaDAM, sAMkaLAM ane bAjubaMdhAdika aneka prakAre hoya tethI temAMthI kaMI suvarNapaNuM ghaTatuM nathI. paryAyAMtara bhAse che. ane te tenI sattA che. tema A samasta vizva te 'sat'nuM paryAyAMtara che, paNa 'sat'rUpa ja che. parama pUjya, 217 muMbaI, mAha suda, 1947 Apane sahaja vAMcananA upayogArthe ApanA praznano uttaravALo kAgaLa A sAthe bIDuM chuM. paramAtmAmAM parama sneha game tevI vikaTa vATethI thato hoya to paNa karavo yogya ja che. saraLa vATa maLyA chatAM upAdhinA kAraNathI tanmayabhakti rahetI nathI, ane ekatAra sneha UbharAto nathI. AthI kheda rahyA kare che ane vAraMvAra vanavAsanI icchA thayA kare che. joke vairAgya to evo rahe che ke ghara ane vanamAM ghaNuM karIne AtmAne bheda rahyo nathI, paraMtu upAdhinA prasaMgane lIdhe temAM upayoga rAkhavAnI vAraMvAra jarUra rahyA kare che, ke jethI parama sneha para te veLA AvaraNa ANavuM paDe; ane evI parama snehatA ane ananya premabhakti AvyA vinA dehatyAga karavAnI icchA thatI nathI. kadApi sarvAtmAnI evI ja icchA haze to game tevI dInatAthI paNa te icchA pheravazuM. paNa premabhaktinI purNa laya AvyA vinA dehatyAga nahIM karI zakAya ema rahe che- ane vAraMvAra e ja raTanA rahevAthI vanamAM jaIe' 'vanamAM jaIe' ema thaI Ave che. Apano niraMtara satsaMga hoya to amane ghara paNa vanavAsa ja che. gopAMganAnI jevI zrImad bhAgavatamAM premabhakti varNavI che, evI premabhakti A kaLikALamAM prApta thavI durlabha che, ema joke sAmAnya lakSa che, tathApi kaLikALamAM nizcaLa matithI e ja laya lAge to paramAtmA anugraha karI zIdhra e bhakti Ape che. jaDabharatajInI zrImada bhAgavatamAM suMdara AkhyAyikA ApI che. e dazA vAraMvAra sAMbharI Ave che. ane evuM unmattapaNuM paramAtmAne pAmavAnuM parama dvAra che. e dazA videhI hatI. bharatajIne haraNanA saMgathI janmanI vRddhi thaI hatI ane tethI jaDabharatanA bhavamAM asaMga rahyA hatA. evAM kAraNathI mane paNa asaMgatA bahu ja sAMbharI Ave che; ane keTalIka vakhata to evuM thaI jAya che ke te asaMgatA vinA parama duHkha thAya che. yama aMtakALe prANIne duHkhadAyaka nahIM lAgato hoya, paNa amane saMga duHkhadAyaka lAge che. ema aMtavRttio ghaNI che ke je eka ja pravAhanI che. lakhI jatI nathI; rahyuM jatuM nathI; ane Apano viyoga rahyA kare che. sugama upAya koI jaDato nathI. udayakarma bhogavatAM dInapaNuM anukULa nathI. bhaviSyanI eka kSaNano ghaNuM karIne vicAra paNa raheto nathI. 'sat-sat' enuM raTaNa che, ane satanuM sAdhana 'tame' te tyAM cho. adhika zuM kahIe ? IzvaranI Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra icchA evI che, ane tene rAjI rAkhyA rahyA vinA chUTako nathI. nahIM to AvI upAdhiyukta dazAmAM na rahIe; ane dhAryuM karIe, parama pIyUSa ane premabhaktimaya ja rahIe ! paNa prArabdhakarma baLavattara che ! Aje ApanuM eka patra maLyuM. vAMcI hRdayagata karyuM. e viSe Apane uttara na lakhIe evI amArI sattA ApanI pAse yogya nahIM; tathApi Apane, aMtargata samajAyuM che, te jaNAvuM chuM, ke je kaMI thAya che te thavA devuM, na udAsIna, na anudyamI thavuM; na paramAtmA pratye paNa icchA karavI ane na mUMjhAvuM. kadApi Apa jaNAvo cho tema ahaMpaNuM ADuM AvatuM hoya to teno jeTalo bane teTalo rodha karavo; ane tema chatAM paNa te na TaLatuM hoya to tene IzvarArpaNa karI devuM; tathApi dInapaNuM na AvavA devuM. zuM thaze ? evo vicAra karavo nahIM, ane je thAya te karyA rahevuM, adhika jhAvAM nAkhavA prayatna karavuM nahIM. alpa paNa bhaya rAkhavo nahIM, upAdhi mATe bhaviSyanI eka paLanI paNa ciMtA karavI nahIM; karyAno je abhyAsa thaI gayo che, te vismaraNa karyA rahevuM; to ja Izvara prasanna thaze, ane to ja paramabhakti pAmyAnuM phaLa che; to ja amAro tamAro saMyoga thayo yogya che, ane upAdhi viSe zuM thAya che te ApaNe AgaLa upara joI laIzuM. 'joI laIzuM' eno artha bahu gaMbhIra che. sarvAtmA hari samartha che. Apa ane mahaMta puruSonI kRpAthI nirbaLa mati ochI rahe che. ApanA upAdhiyoga viSe joke lakSa rahyA kare che; paNa je kaMI sattA che te te sarvAtmAne hAtha che. ane te sattA nirapekSa, nirAkAMkSa evA jJAnIne ja prApta hoya che, jyAM sudhI te sarvAtmA harinI icchA jema hoya tema jJAnIne paNa cAlavuM e AjJAMkita dharma che, ityAdika vAta ghaNI che. zabde lakhI zakato nathI, ane bIjo koI samAgama sivAya e vAta karavAno upAya hAthamAM nathI; jethI jyAre IzvarecchA haze tyAre e vAta karazuM. upara je upAdhimAMthI ahaMpaNuM mUkavAnAM vacano lakhyAM che, te Apa thoDo vakhata vicAra karazo, tyAM ja tevI dazA thaI rahe evI ApanI manovRtti che; ane evI gAMDI zikSA lakhavAnI sarvAtmA harinI icchA hovAthI meM Apane lakhI che; mATe jema bane tema ene avadhArajo. pharI paNa Apane vijJApana che ke upAdhi viSe jema bane tema niHzaMkapaNe rahI udyama karavo. kema thaze ? e vicAra mUkI devo. AthI vizeSa cokhkhI vAta lakhavAnI yogyatA hAla mane Izvare ApavAno anugraha karyo nathI; ane tenuM kAraNa mArI tevI AdhIna bhakti nathI. Ape sarva prakAre nirbhaya rahevuM evI mArI pharI pharI vinaMtI che. e sivAya huM kaMI bIjuM lakhavA yogya nathI. A viSaya viSe samAgame ApaNe vAtacIta karIzuM. koI rIte Ape dilagIra thavuM nahIM. A dhIraja ApavA tarIkenI ja sammati che ema nathI, paNa jema aMtarathI UgI tema ApelI sammati che. vadhAre lakhI zakAtuM nathI; paNa Ape AkuLa rahevuM na joIe; e vinaMtI pharI pharI mAnajo. bAkI ame to nirbaLa chIe. jarUra mAnajo ke nirbaLa chIe; paNa upara lakhI che je sammati te sabaLa che; jevI tevI nathI; paNa sAcI che. Apane mATe e ja mArga yogya che. Apa jJAnakathA lakhazo. 'prabodhazataka' bhAI revAzaMkara hAla to vAMce che. ravivAra sudhImAM pAchuM mokalavuM ghaTaze to pAchuM mokalIza, nahIM to rAkhavA viSe lakhIza; ane tema chatAM tenA mAlika taraphanI utAvaLa hoya to jaNAvazo to mokalI ApIza. ApanAM badhAM praznono mArI icchApUrNa uttara lakhI zakyo nathI, upAdhiyogane lIdhe; paNa Apa mArA aMtarane samajI lezo, ema mane niHzaMkatA che. lita AjJAMkita rAyacaMda. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 218 sarvAtmA harine namaskAra 'sat' sat che, saraLa che, sugama che, tenI prApti sarvatra hoya che. 273 muMbaI, phAgaNa suda 13, soma, 1947 sat che. kALathI tene bAdhA nathI. te sarvanuM adhiSThAna che. vANIthI akathya che. tenI prApti hoya che; ane te prAptino upayoga che. game te saMpradAya, darzananA mahAtmAono lakSa eka 'sat' ja che. vANIthI akathya hovAthI mUMgAnI zreNa samajAvyuM che; jethI teonA kathanamAM kaMIka bheda lAge che; vAstavika rIte bheda nathI. lokanuM svarUpa sarva kALa eka sthitinuM nathI; kSaNe kSaNe te rUpAMtara pAmyA kare che; aneka rUpa navAM thAya che; aneka sthiti kare che ane aneka laya pAme che; eka kSaNa pahelAM je rUpa bAhya jJAne jaNAyuM nahotuM, te dekhAya che; ane kSaNamAM ghaNAM dIrgha vistAravALAM rUpa laya pAmyAM jAya che, mahAtmAnA vidyamAne vartatuM lokanuM svarUpa ajJAnInA anugrahane arthe kaMIka rUpAMtarapUrvaka kahyuM jAya che; paNa sarva kALa jenI eka sthiti nathI evuM e rUpa 'sat' nahIM hovAthI game te rUpe varNavI te kALe bhrAMti TALI che, ane ene lIdhe sarvatra e svarUpa hoya ja ema nathI, ema samajAya che. bALajIva to te svarUpane zAzvatarUpa mAnI laI bhrAMtimAM paDe che, paNa koI jogajIva evI anekatAnI kaheNIthI mUMjhAI jaI 'sat' tarapha vaLe che. ghaNuM karIne sarva mumukSuo ema ja mArga pAmyA che. 'bhrAMti'nuM rUpa evuM A jagata vAraMvAra varNavavAno moTA puruSano e ja uddeza che ke te svarUpano vicAra karatAM prANI bhrAMti pAme ke kharuM zuM ? Ama aneka prakAre kahyuM che, temAM zuM mAnuM, ane mane zuM kalyANakAraka ? ema vicAratAM vicAratAM ene eka bhrAMtino viSaya jANI, jyAMthI 'sat'nI prApti hoya che evA saMtanA zaraNa vagara chUTako nathI, ema samajI te zodhI, zaraNApanna thaI 'sat' pAmI 'sat'rUpa hoya che. jainanI bAhyazailI jotAM to ame tIrthaMkarane saMpUrNajJAna hoya ema kahetAM bhrAMtimAM paDIe chIe. Ano artha evo che ke jainanI aMtazailI bIjI joIe. kAraNa ke 'adhiSThAna' vagara A jagatane varNavyuM che, ane te varNana aneka prANIo, vicakSaNa AcAryone paNa bhrAMtinuM kAraNa thayuM che. tathApi ame amArA abhiprAya pramANe vicArIe chIe, to ema lAge che ke tIrthaMkaradeva to jJAnI AtmA hovA joIe, paNa te kALa paratve jagatanuM rUpa varNavyuM che, ane loko sarvakALa evuM mAnI beThA che. jethI bhrAMtimAM paDyA che. game tema ho, paNa A kALamAM jainamAM tIrthaMkaranA mArgane jANavAnI AkAMkSAvALo prANI thavo durlabha saMbhave che, kAraNa ke kharAbe caDheluM vahANa, ane te paNa jUnuM, e bhayaMkara che. tema ja jainanI kathanI ghasAI jaI, 'adhiSThAna' viSayanI bhrAMtirUpa kharAbe te vahANa caDyuM che, jethI sukharUpa thavuM saMbhave nahIM. A amArI vAta pratyakSapaNe dekhAze. tIrthakara devanA saMbaMdhamAM amane vAraMvAra vicAra rahyA kare che ke temaNe adhiSThAna' vagara A jagata varNavyuM che, tenuM zuM kAraNa ? zuM tene 'adhiSThAnanuM jJAna nahIM thayuM hoya ? athavA "adhiSThAna nahIM ja hoya ? athavA koI uddeze chupAvyuM haze ? athavA kathana bhede paraMparAe nahIM samajAyAthI 'adhiSThAna' viSenuM kathana laya pAmyuM haze ? A vicAra thayA kare che. joke tIrthaMkarane ame moTA puruSa mAnIe chIe, tene namaskAra karIe chIe, tenA apUrva guNa upara amArI parama bhakti che, ane tethI ame dhArIe chIe ke "adhiSThAna' to temaNe jANeluM, paNa lokoe paraMparAe mArganI bhUlathI laya karI nAkhyuM. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jagatanuM koI 'adhiSThAna' hovuM joIe, ema ghaNAkharA mahAtmAonuM kathana che. ane ame paNa ema ja kahIe chIe ke "adhiSThAna che. ane te 'adhiSThAna! te phare bhagavAna che. jene pharI pharI hRdayadezamAM joIe chIe. "adhiSThAna" viSe tema ja upalAM kathana viSe samAgame adhika satkathA thaze. lekhamAM tevI AvI zakaze nahIM. mATe ATalethI aTakuM chuM. janaka videhI saMsAramAM rahyA chatAM videhI rahI zakyA e joke moTuM Azcarya che, mahA mahA vikaTa che, tathApi paramajJAnamAM ja jeno AtmA tadAkAra che, tene jema rahe che, tema rahyuM jAya che, ane jema prArabdhakarmano udaya tema vartatAM temane bAdha hoto nathI. deha sahitanuM jenuM ahaMpaNuM maTI gayuM che, evA te mahAbhAgyano deha paNa AtmabhAve ja jANe vartato hato; to pachI temanI dazA bhedavALI kyAMthI hoya ? zrIkRSNa e mahAtmA hatA, jJAnI chatAM udayabhAve saMsAramAM rahyA hatA, eTaluM jainathI paNa jANI zakAya che, ane te kharuM che; tathApi temanI gati viSe je bheda batAvyo che tenuM juduM kAraNa che, ane bhAgavatAdikamAM to je zrIkRSNa varNavyA che te to paramAtmA ja che. paramAtmAnI lIlAne mahAtmA kRSNane nAme gAI che, ane e bhAgavata ane e kRSNa jo mahApuruSathI samajI le to jIva jJAna pAmI jAya ema che. A vAta amane bahu priya che. ane tamArA samAgame have te vizeSa carcaze. lakhyuM jatuM nathI. svarga-narakAdinI pratItino upAya yogamArga che. temAM paNa jemane dUraMdezI siddhi prApta thAya che, te tenI pratIti mATe yogya che. sarvakALa e pratIti prANIne durlabha thaI paDI che. jJAnamArgamAM e vizeSa vAta varNavI nathI, paNa te badhAM che, e jarUra mokSa jeTale sthaLa batAvyo che te satya che. karmathI, bhrAMtithI athavA mAyAthI chUTavuM te mokSa che. e mokSanI zabdavyAkhyA che. jIva eka paNa che ane aneka paNa che. adhiSThAnathI eka che. jIvarUpe aneka che. ATalo khulAso lakhyo che, tathApi te bahu adhUro rAkhyo che. kAraNa lakhatAM koI tevA zabdo jaDyA nathI. paNa Apa samajI zakazo, ema mane nizaMkatA che. tIrthaMkaradevane mATe sakhata zabdo lakhAyA che mATe tene namaskAra. 219 muMbaI, phAgaNa vada 1, 1947 "eka dekhiye, jAniye" 1 e dohA viSe Ape lakhyuM, to e dohAthI ame Apane niHzaMkatAnI dRDhatA thavA lakhyuM nahotuM; paNa svabhAve e doho prazasta lAgavAthI lakhI mokalyo hato. evI laya to gopAMganAne hatI. zrImad bhAgavatamAM mahAtmA vyAse vAsudeva bhagavAna pratye gopIonI premabhakti varNavI che, te paramAhAdaka ane Azcarya che. "nArada bhaktisUtra" e nAmanuM eka nAnuM zikSAzAstra mahiSa nAradajInuM raceluM che; temAM premabhaktinuM sarvotkRSTa pratipAdana karyuM che. udAsInatA ochI thavA Ape be traNa divasa atra darzana devAnI kRpA batAvI, paNa te 1. eka dekhiye jAniye, ramI rahiye cheka hAra: samala vimala na vicAriye, yaDe siddhi nahi aura. -samayasAranATaka, jIvadvAra, Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 275 udAsInatA be traNa divasanA darzanalAme TaLe tema nathI. paramArtha udAsInatA che. Izvara niraMtarano darzanalAbha Ape ema karo to padhAravuM - nahIM to hAla nahIM. ////////// 220 muMbaI. phAlguna vada 3, zani, 1947 Aje ApanuM janmAkSara saha patra maLyuM, janmAkSara viSeno uttara hAla maLI zake tema nathI. bhakti viSenAM praznono uttara prasaMge lakhIza. ame Apane je vigatavALA patramAM 'adhiSThAna' viSe lakhyuM hatuM te samAgame samajI zakAya tevuM che. 'adhiSThAna' eTale jemAMthI vastu utpanna thaI, jemAM te sthira rahI, ane jemAM te laya pAmI te. e vyAkhyAne anusarI "jagatanuM adhiSThAna' samajazo. jainamAM caitanya sarva vyApaka kahetA nathI. Apane e viSe je kaMI lakSamAM hoya te lakhazo. 221 muMbaI, phAlguna vada 8, budha, 1947 zrImad bhAgavata paramabhaktirUpa ja che. emAM je je varNavyuM che, te te lakSarUpane sUcavavA mATe che. munine sarvavyApaka adhiSThAna AtmA viSe, kaMI pUchavAthI lakSarUpa uttara maLI nahIM zake. kalpita uttare kAryasiddhi nathI. Ape jyotiSAdikanI paNa hAla icchA karavI nahIM, kAraNa ke te kalpita che- ane kalpita para lakSa nathI. paraspara samAgama-lAbha paramAtmAnI kRpAthI thAya evuM icchuM chuM. Ama upAdhi joga vizeSa varte che, tathApi samAdhimAM joganI apriyatA koI kALe nahIM thAya evo Izvarano anugraha raheze ema lAge che. vizeSa vigatavAra patra lakhIza tyAre. vi0 rAyacaMda muMbaI, phAgaNa vada 11, 1947 222 jyotiSane kalpita kahevAno hetu evo che ke te viSaya pAramArthika jJAne kalpita ja che, ane pAramArthika ja sat che; ane tenI ja raTaNA rahe che. mane potAne zira hAla upAdhino bojo Izvare vizeSa mUkyo che, ema karavAmAM tenI icchA sukharUpa ja mAnuM chuM. paMcamakALane nAme jaina graMtho A kALane oLakhe che; ane kaLikALane nAme purANa graMtho oLakhe che, ema A kALane kaThina kALa kahyo che; teno hetu jIvane "satsaMga ane satzAstra'no joga thavo A kALamAM durlabha che, ane teTalA ja mATe kALane evuM upanAma ApyuM che. amane paNa paMcamakALa athavA kaLiyuga hAla to anubhava Ape che. amAruM citta niHspRha atizaya che; ane jagatamAM saspRha tarIke vartIe chIe, e kaLiyuganI kRpA che. ////// 223 dehAbhimAne galite, vijJAte yatra yatra mano yAti tatra tatra muMbaI, phAgaNa vada 14, budha, 1947 paramAtmani / samAdhayaH / / huM kartA, huM manuSya, huM sukhI, huM duHkhI e vagere prakArathI raheluM dehAbhimAna, te jenuM gaLI gayuM che, ane sarvottama padarUpa paramAtmAne jaNe jANyo che, tenuM mana jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM tene samAdhi ja che. ApanA patra ghaNI vAra vigatathI maLe che; ane te patro vAMcI prathama to samAgamamAM ja rahevAnI icchA thAya che. tathApi .... kAraNathI te icchAnuM game te prakAre vismaraNa karavuM paDe che; ane patrano Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra savigata uttara lakhavA icchA thAya che; to te icchA paNa ghaNuM karIne kvacita ja pAra paDe che. enAM be kAraNa che. eka to e viSayamAM adhika lakhavA jevI dazA rahI nathI te; ane bIjuM kAraNa upAdhiyoga. upAdhiyoga karatAM vartatI dazAvALuM kAraNa adhika baLavAna che; je dazA bahu ni:spRha che; ane tene lIdhe mana anya viSayamAM praveza karatuM nathI; ane temAM paNa paramArtha viSe lakhatAM kevaLa zUnyatA jevuM thayA kare che; e viSayamAM lekhanazakti to eTalI badhI zUnyatA pAmI che; vANI prasaMgopAtta haju e viSayamAM keTaluMka kArya karI zake che; ane tethI AzA rahe che ke samAgamamAM jarUra Izvara kRpA karaze. vANI paNa jevI AgaLa kramapUrvaka vAta karI zakatI, tevI have lAgatI nathI; lekhanazakti zUnyatA pAmyA jevI thavAnuM kAraNa eka evuM paNa che ke cittamAM UgelI vAta ghaNA nayayukta hoya che, ane te lekhamAM AvI zakatI nathI; jethI citta vairAgya pAmI jAya che. Ape eka vAra bhaktinA saMbaMdhamAM prazna karyuM hatuM, te saMbaMdhamAM vadhAre vAta to samAgame thaI zake tema che. ane ghaNuM karIne badhI vAtane mATe samAgama ThIka lAge che. topaNa ghaNo ja TUMko uttara lakhuM chuM. paramAtmA ane AtmAnuM ekarUpa thaI javuM (!) te parAbhaktinI chevaTanI hada che. eka e ja laya rahevI te parAbhakti che. paramamahAtmyA gopAMganAo mahAtmA vAsudevanI bhaktimAM e ja prakAre rahI hatI; paramAtmAne niraMjana ane nirdeharUpe ciMtavye jIvane e laya AvavI vikaTa che, eTalA mATe jene paramAtmAno sAkSAtkAra thayo che, evo dehadhArI paramAtmA te parAbhaktinuM parama kAraNa che. te jJAnIpuruSanAM sarva caritramAM aikvabhAvano lakSa thavAthI tenA hRdayamAM virAjamAna paramAtmAno aikyabhAva hoya che. ane e ja parAbhakti che. jJAnIpuruSa ane paramAtmAmAM aMtara ja nathI; ane je koI aMtara mAne che, tene mArganI prApti parama vikaTa che. jJAnI to paramAtmA ja che; ane tenA oLakhANa vinA paramAtmAnI prApti thaI nathI; mATe sarva prakAre bhakti karavA yogya evI dehadhArI divya mUrti mUrti - jJAnIrUpa paramAtmAnI . ne namaskArAdi bhaktithI mAMDI parAbhaktinA aMta sudhI eka laye ArAdhavI, evoM zAstralakSa che. paramAtmA A dehadhArIrUpe thayo che ema ja jJAnIpuruSa pratye jIvane buddhi thaye bhakti Uge che, ane te bhakti krame karI parAbhaktirUpa hoya che. A viSe zrImad bhAgavatamAM, bhagavadgItAmAM ghaNA bheda prakAzita karI e ja lakSya prazasyo che; adhika zuM kahevuM ? jJAnI tIrthaMkaradevamAM lakSa thavA jainamAM paNa paMcaparameSTha maMtramAM 'namo arihaMtANaM'' pada pachI siddhane namaskAra karyo che; e ja bhakti mATe ema sUcave che ke prathama jJAnI puruSanI bhakti; ane e ja paramAtmAnI prApti ane bhaktinuM nidAna che. bIjuM eka prazna (ekathI adhika vAra) Ape ema lakhyuM hatuM ke vyavahAramAM vepArAdi viSe A varSa jevuM joIe tevuM lAbharUpa lAgatuM nathI; ane kaThaNAI rahyA kare che. paramAtmAnI bhakti ja jene priya che, evA puruSane evI kaThaNAI na hoya to pachI kharA paramAtmAnI tene bhakti ja nathI ema samajavuM, athavA to cAhIne paramAtmAnI icchArUpa mAyAe tevI kaThaNAI mokalavAnuM kArya vismaraNa karyuM che. janaka videhI ane mahAtmA kRSNa viSe mAyAnuM vismaraNa thayuM lAge che, tathApi tema nathI, janaka videhInI kaThaNAI viSe kaMI atra kahevuM joga nathI, kAraNa ke te apragaTa kaThaNAI che, ane mahAtmA kRSNanI saMkaTarUpa kaThaNAI pragaTa ja che, tema aSTamahAsiddhi ane navanidhi paNa prasiddha ja che; tathApi kaThaNAI to ghaTArata ja hatI, ane hovI joIe. e kaThaNAI mAyAnI che; ane paramAtmAnA lakSanI to e saraLAI che, ane ema ja ho. xxx rAjAe vikaTa tapa karI paramAtmAnuM ArAdhana karyuM, ane dehadhArIrUpe Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 277 paramAtmAe tene darzana ApyuM ane vara mAgavA kahyuM tyAre xxx rAjAe mAgyuM ke he bhagavAna ! AvI je rAjyalakSmI mane ApI che te ThIka ja nathI, tAro parama anugraha mArA upara hoya to paMcaviSayanA sAdhanarUpa e rAjyalakSmInuM pharIthI mane svapnuM paNa na ho, e vara Apa. paramAtmA diMga thaI jaI 'tathAstu' kahI svadhAma gata thayA. kahevAno Azaya evo che ke ema ja yogya che. kaThaNAI ane saraLAI, zAtA ane azAtA e bhagavadbhaktane sarakhAM ja che; ane vaLI kaThaNAI ane azAtA to vizeSa anukULa che ke jyAM mAyAno pratibaMdha darzanarUpa nathI. Apane to e vArtA jANavAmAM che; tathApi kuTuMbAdikane viSe kaThaNAI hovI ghaTArata nathI ema UgatuM hoya to tenuM kAraNa e ja che ke paramAtmA ema kahe che, ke tame tamArA kuTuMba pratye niHsneha ho, ane tenA pratye samabhAvI thaI pratibaMdha rahita thAo; te tamAruM che ema na mAno, ane prArabdhayogane lIdhe ema manAya che, te TALavA A kaThaNAI meM mokalI che. adhika zuM kahevuM ? e ema ja che. 224 muMbaI, phAgaNa vada 2, 1947 'yogavAsiSTha' vairAgya upazamAdinA upadeza sahitanAM zAstro che, te vAMcavAno jeTalo vizeSa paricaya thAya teTalo karavo ghaTita - yogya che. amuka kriyA pravartana viSe je lakSa rahe che te lakSanuM vizeSe karI samAdhAna jaNAvavA saMbaMdhInI bhUmikAmAM hAla amArI sthiti nathI. ////////// 225 muMbaI, phAgaNa vada 3, zani, 1947 sujJa bhAI, bhAI tribhovananuM eka prazna uttara ApavA yogya che. tathApi hAla koI udayakALa evI jAtano varte che ke ema karavAmAM nirupAyatA rahI che. te mATe kSamA icchuM chuM. bhAI tribhovananA pitAjIne mArA yathAyogyapUrvaka kahezo ke tamArA samAgamamAM rAjIpo che. paNa keTalIka evI nirupAyatA che ke te nirupAyatA bhogavI lIdhA vinA bIjAM prANIne paramArtha mATe spaSTa kahI zakAya tevI dazA nathI. ane te mATe dInabhAvathI tamArI kSamA icchI che. yogavAsiSThathI vRtti upazama rahetI hoya to vAMcavA sAMbhaLavAmAM pratibaMdha nathI. vadhAre udayakALa vItye. udayakALa sudhI adhika kaMI nahIM thaI zake. 226 muMbaI, phAgaNa, 1947 sujJa bhAI choTAlAla, satsvarUpane abheda bhaktie namaskAra atra AnaMdavRtti che. sujJa aMbAlAla ane tribhovananAM patra maLyAM ema temane kahezo. avasara prApta thaye yogya uttara ApI zakAya tevuM bhAI tribhovananuM patra che. vAsanAnA upazamArthe temanuM vijJApana che; ane teno sarvottama upAya to jJAnIpuruSano joga maLavo te che. dRDha mumukSutA hoya, ane amuka kALa sudhI tevo joga maLyo hoya to jIvanuM kalyANa thaI jAya A niHzaMka mAnajo. tame badhA satsaMga, satzAstrAdika saMbaMdhI hAla kevA joge varte cho te lakhazo. e joga Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mATe pramAda bhAva karavo yogya ja nathI; mAtra pUrvanI koI gADhI pratibaddhatA hoya, to AtmA to e viSaye apramatta hovo joIe. tamArI icchAne khAtara kAMI paNa lakhavuM joIe; jethI prasaMge lakhuM chuM. bAkI hamaNAM satkathAno lekha karI zakAya tevI dazA (icchA ?) nathI. benAM patra na lakhavAM paDe, mATe A eka tamAruM lakhyuM che. ane te jene upayogI thAya tenuM che. tamArA pitAjIne mArA yathAyogya kahejo, saMbhAryAM che ema paNa kahejo. 227 vi0 rAyacaMda muMbaI, phAgaNa, 1947 taratamAM ke niyamita vakhate patra lakhavAnuM banI zakatuM nathI. tethI vizeSa upakArano hetu thavAnuM yathAyogya kAraNa upekSita karavuM paDe che, je mATe kheda thAya topaNa prArabdhanuM samAdhAna thavAne arthe te beya prakAra upazamAvavA yogya che. ////////// 228 muMbaI, phAgaNa, 1947 sadupadezAtmaka sahaja vacano lakhavAM hoya tyAM paNa lakhatAM lakhatAM vRtti saMkSiptapaNAne pAme che; kema ke te vacanonI sAthe samasta paramArtha mArganI saMdhi maLelI hoya che, te vAMcanArane guNa thavI duSkara thAya ane vistArathI lakhatAM paNa kSayopazama uparAMta vAMcanArane avagAhavuM kaThaNa paDe. vaLI lakhavAmAM kAMIka bAhyAkAra upayoganI pravRtti karavI paDe te paNa thaI zakatI nathI. Ama aneka kAraNasara patronI pahoMca paNa keTalIka vAra lakhAtI nathI. 229 muMbaI, phAlguna, 1947 anaMtakALathI jIvane asat vAsanAno abhyAsa che. temAM ekadama sat saMbaMdhI saMskAra sthita thatA nathI. jema malina darpaNane viSe yathAyogya pratibiMbadarzana thaI zakatuM nathI, tema asat vAsanAvALA cittane viSe paNa sat saMbaMdhI saMskAra yathAyogya pratibiMbita thatA nathI; kvacit aMze thAya che, tyAM jIva pAcho anaMta kALano je mithyA abhyAsa che, tenA vikalpamAM paDI jAya che. eTale te kvacita satanA aMzo para AvaraNa Ave che. sat saMbaMdhI saMskAronI dRDhatA thavA sarva prakAre lokalajjAnI upekSA karI satsaMgano paricaya karavo zreyakara che. lokalajjA to koI moTA kAraNamAM sarva prakAre tyAgavI paDe che. sAmAnya rIte satsaMgano lokasamudAyamAM tiraskAra nathI, jethI lajjA duHkhadAyaka thatI nathI, mAtra cittane viSe satsaMganA lAbhano vicAra karI niraMtara abhyAsa karavo; to paramArthane viSe dRDhatA thAya che. paNa mano vinA 230 muMbaI, caitra suda 4, ravi, 1947 eka patra maLyuM ke je patramAM keTalAka jIvane yogyatA che, paNa mArga batAvanAra nathI vagere vigata ApI che. e viSe AgaLa Apane ghaNuM karIne gUDha gUDha paNa khulAso karelo che. tathApi Apa vizeSa vizeSa paramArthanI utsukatAmaya cho jethI te khulAso vismaraNa thaI jAya emAM Azcarya nathI. vaLI Apane smaraNa rahevA lakhuM chuM ke jyAM sudhI IzvarecchA nathI tyAM sudhI amArAthI kAMI paNa thaI zakanAra nathI, taNakhalAnA be kaTakA karavAnI sattA paNa ame dharAvatA nathI. adhika zuM kahevuM ? Apa to karuNAmaya cho. tathApi amArI karuNA viSe kema lakSa ApatA nathI ane Izvarane samajAvatA nathI ? Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 279 231 muMbaI, caitra suda 7, budha, 1947 mahAtmA kabIrajI tathA narasiMha mahetAnI bhakti ananya, alaukika, adbhuta ane sarvotkRSTa hatI, tema chatAM te niHspRhA hatI. svapne paNa temaNe evI duHkhI sthiti chatAM AjIvikA arthe, vyavahArArthe paramezvara pratye dInapaNuM karyuM nathI; tema karyAM sivAya joke IzvarecchAthI vyavahAra cAlyo gayo che, tathApi temanI dAridrayAvasthA haju sudhI jagata-vidita che; ane e ja emanuM sabaLa mAhAtmya che. paramAtmAe emanA 'paracA' pUrA karyA che te e bhaktonI icchAthI uMparavaTa thaIne. bhaktonI evI icchA na hoya, ane tevI icchA hoya to rahasyamaktinI temane prApti paNa na hoya, Apa hajAro vAta lakho paNa jyAM sudhI niHspRha nahIM ho, (nahIM thAo) tyAM sudhI viTaMbanA ja che. 232 muMbaI. caitra suda 9, zukra, 1947 sujJa bhAI tribhovana, parecchAnucArIne zabda-bheda nathI. kAryanI jALamAM AvI paDyA pachI ghaNuM karIne pratyeka jIva pazcAttApayukta hoya che. kAryanA janma prathama vicAra thAya ane te dRDha rahe ema rahevuM bahu vikaTa che, ema je DAhyA manuSyo kahe che te kharuM che. to tamane paNa A prasaMge ArttapUrvaka ciMtana rahetuM haze, ane tema thavuM saMbhAvya che. kAryanuM pariNAma, pazcAttApathI to, AvyuM hoya tethI anyathA na thAya; tathApi bIjA tevA prasaMgamAM upadezanuM kAraNa thAya. ema ja hovuM yogya hatuM ema mAnI zokano parityAga karavo; ane mAtra mAyAnA prabaLano vicAra karavo e uttama che. mAyAnuM svarUpa evuM che ke emAM jene 'sat' saMprApta che tevA jJAnI puruSone paNa rahevuM vikaTa che, to pachI haju mumukSutAnA aMzonuM paNa malinatva che tene e svarUpamAM rahevuM vikaTa, bhulAmaNIvALuM, calita karanAra hoya emAM kaMI Azcarya nathI ema jarUra jANajo. joke amane upAdhiyoga che tathApi avakAza nathI maLato ema kaMI che nahIM, paNa dazA evI che ke jemAM paramArtha viSe kaMI na thaI zake, ane ruci paNa hAla to tema ja rahe che. mAyAno prapaMca kSaNe kSaNe bAdhakartA che; te prapaMcanA tApanI nivRtti koI kalpadrumanI chAyA che; ane kAM kevaLadazA che; tathApi kalpadrumanI chAyA prazasta che; te sivAya e tApanI nivRtti nathI; ane e kalpadrumane vAstavika oLakhavA jIve jogya thavuM prazasta che. te jogya thavAmAM bAdhakartA evo A mAyAprapaMca che, jeno paricaya jema ocho hoya tema vartyA vinA jogyatAnuM AvaraNa bhaMga thatuM nathI; pagale pagale bhayavALI ajJAna bhUmikAmAM jIva vagara vicArye koTyavadhi yojano cAlyA kare che; tyAM jogyatAno avakAza kyAMthI hoya ? Ama na thAya teTalA mATe thayelAM kAryanA upadravane jema zamAvAya tema zamAvI, sarva prakAre nivRtti (e viSenI) karI yogya vyavahAramAM AvavAnuM prayatna karavuM ucita che. 'na cAlatAM' karavo joIe, ane te paNa prArabdhavazAt niHspRha buddhithI evo je vyavahAra tene yogya vyavahAra mAnajo. atra IzvarAnugraha che. vizva rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, caitra suda 10, 1947 233 jaMbusvAmInuM dRSTAMta prasaMgane prabaLa karanAruM, ane ghaNuM AnaMdakAraka apAyuM che. lUMTAvI devAnI icchA chatAM lokapravAha ema mAne ke cora laI gayAnA kAraNe jaMbuno tyAga che, to te paramArthane kalaMkarUpa che, evo je mahAtmA jaMbuno Azaya te satya hato. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ? e vAta ema TUMkI karI have Apane prazna karavuM yogya che ke cittanI mAyAnA prasaMgomAM AkuLavyAkuLatA hoya, ane temAM AtmA ciMtita rahyA kare, e IzvaraprasannatAno mArga che ke kema ? ane potAnI buddhie nahIM, tathApi lokapravAhane laIne paNa kuTuMbAdikane kAraNe zocanIya thavuM e vAstavika mArga che ke kema ? ApaNe AkuLa thavAthI kaMI karI zakIe chIe ke kema ? ane jo karI zakIe chIe to pachI Izvara para vizvAsa zuM phaLadAyaka che ? jyotiSa jevA kalpita viSayano sAMsArika prasaMgamAM niHspRha puruSo lakSa karatA haze ke kema ? ane ame jyotiSa jANIe chIe athavA kaMI karI zakIe chIe ema na mAno to sAruM, evI hAla icchA che. te Apane ruce che ke kema ? te lakhazo. ////////// 234 sarvAtmasvarUpane namaskAra muMbaI, caitra suda 10, zani, 1947 potAnuM athavA pArakuM jene kaMI rahyuM nathI evI koI dazA tenI prApti have samIpa ja che. (A dehe che); ane tene lIdhe parecchAthI vartIe chIe. pUrve je je vidyA, bodha, jJAna, kriyAnI prApti thaI gaI che te te saghaLAM A dehe ja vismaraNa karI nirvikalpa thayA vinA chUTako nathI; ane tene lIdhe ja Ama vartIe chIe. tathApi ApanI adhika AkuLatA joI kaMI kaMI Apane uttara Apavo paDyo che te paNa svecchAthI nathI; Ama hovAthI Apane vinaMti che ke e sarva mAyika vidyA athavA mAyika mArga saMbaMdhI ApanA taraphathI mArI bIjI dazA thatAM sudhI smaraNa na maLavuM joIe, ema yogya che. joke huM ApanAthI judo nathI, to Apa sarva prakAre nirAkuLa raho. tamArA pratye parama prema che, paNa nirupAyatA mArI che. 235 muMbaI, caitra suda 14, guru, 1947 vigatavAra patrathI eka thoDo bhAga bAda karatAM bAkIno bhAga paramAnaMdanuM nimitta thayo hato. je thoDo bhAga khAdhakartArUpa che, te IzvarAnugrahe ApanA hRdayathI vistRta thaze evI AzA rahyA kare che, jJAnInI paripakva avasthA (dazA) thaye sarva prakAre rAga, dveSanI nivRtti hoya ema amArI mAnyatA che, tathApi emAM paNa kaMI samajavA jevuM che e kharuM che. prasaMge e viSe lakhIza. IzvarecchA pramANe je thAya te thavA devuM e bhaktimAnane sukhadAyaka che. 236 muMbaI, caitra suda 15, guru, 1947 sujJa bhAI zrI aMbAlAla ahIM kuzaLatA che. tamAruM kuzaLapatra saMprApta thayuM. ratalAmathI vaLatAM tame ahIM AvavA iccho cho te icchAmAM mArI sammati che. tyAMthI vidAya thavAno divasa cokasa thaye ahIM dukAna upara khabara lakhazo. tame ahIM Avo tyAre tamAro amArA viSe je kaMI paramArtha prema che, te jema bane tema ocho pragaTa thAya tema karazo. tema ja nIcenI vArtA lakSamAM rAkhazo to zreyaskara che. 1. mArI vidyamAnatAe bhAI revAzaMkara athavA khImajIthI koI jAtano paramArtha viSaya carcita na karavo (vidyamAnatAe eTale huM samIpa beTho houM tyAre). Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 281 2. mArI avidyamAnatAe teothI paramArtha viSaya gaMbhIratApUrvaka bane to jarUra carcita karavo. koI vakhate revAzaMkarathI ane koI vakhate khImajIthI. 3. paramArthamAM nIcenI vArtA vizeSa upayogI che, 1. taravAne mATe jIve prathama zuM jANavuM ? 2. jIvanuM paribhramaNa thavAmAM mukhya kAraNa zuM ? 3. te kAraNa kema TaLe 4. te mATe sugamamAM sugama eTale thoDA kALamAM phaLadAyaka thAya evo kayo upAya che ? 5. evo koI puruSa haze ke jethI e viSayano nirNaya prApta thAya ? A kALamAM evo puruSa hoya ema tame dhAro cho ? ane dhAro cho to kevAM kAraNothI ? evA puruSanAM kaMI lakSaNa hoya ke kema ? hAla evo puruSa ApaNane kayA upAye prApta hoI zake ? zuM 6. jo amArA saMbaMdhI kaMI prasaMga Ave to pUchavuM ke 'mokSamArga'nI emane prApti che, evI niHzaMkatA tamane che ? ane hoya to zuM kAraNone laIne ? pravRttivALI dazAmAM vartatA hoya, to pUchavuM ke, e viSe tamane vikalpa nathI Avato ? emane sarva prakAre niHspRhatA haze ke kema ? koI jAtanA sirijoga haze ke kema 7. satpuruSanI prApti thaye jIvane mArga na maLe ema bane ke kema ? ema bane to tenuM kAraNa zuM ? jo jIvanI 'ayogyatA' jaNAvavAmAM Ave to te ayogyatA kayA viSayanI ? 8. khImajIne prazna karavuM ke tamane ema lAge che ke A puruSanA saMge yogyatA Avye tenI pAsethI jJAnaprApti hoya ? A vagere vArtA prasaMge prApta karI carcavI, ekeka vArtAno kaMI nirNAyaka uttara temanA taraphathI maLye bIje prasaMge bIjI vArtA carcavI. khImajImAM keTalIka samajavAnI zakti sArI che; paraMtu yogyatA revAzaMkaranI vizeSa che. yogyatA, jJAnaprApti mATe bahu baLavAna kAraNa che. uparanI vArtAmAMthI tamane je sugama lAge te pUchavI. sugamatA ekenI na hoya to ekeya na pUchavI; tema A vArtAno preraka koNa che ? te jaNAvavuM nahIM. khaMbhAtathI bhAI tribhovanadAsanI atra AvavAnI icchA rahe che; to te icchAmAM huM sammata chuM. temane tame ratalAmathI patra lakho to tamArI muMbaImAM jyAre sthiti hoya, tyAre temane AvavAnI anukULatA hoya to AvavAmAM mArI sammati che, ema lakhazo. tame koI mane maLavA AvyA cho, e kAraNa khImajI sahitane moDhe pragaTa na karavuM. koI ahIM AvavAnuM vyAvahArika nimitta hoya to jarUra te khImajIne moDhe pragaTa karavuM. A badhuM lakhavuM paDe che, teno uddeza mAtra A eka pravRttiyoga che. IzvarecchA baLavAna che, ane sukhadAyaka che. A patra vAraMvAra manana karavA jevuM che. vAraMvAra Uge che ke abaMdha, baMdhanayukta hoya ? tame zuM dhAro cho ? vi0 rAyacaMdanA praNAma. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 sujJa bhAi tribhovana, http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 237 "parecchAnucArIne zabdabheda nathI.'' e vAkyano artha samAgame pUchajo. muMbaI, caitra vada 2, zani, 1947 parama samAdhirUpa jJAnInI dazAne namaskAra, vila rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, caitra vada 3, ravi, 1947 238 te pUrNapadane jJAnIo parama premathI upAse che. cAreka divasa pahelAM ApanuM patra maLyuM. parama svarUpanA anugrahathI atra samAdhi che. ApanI icchA savRttio thavA rahe che; e vAMcI vAraMvAra AnaMda thAya che. cittanuM saraLapaNuM, vairAgya ane 'sat' prApta hovAnI jijJAsA e prApta thavAM parama durlabha che; ane tenI prAptine viSe parama kAraNarUpa evo 'satsaMga' te prApta thavo e to parama parama durlabha che. moTerA puruSoe A kALane kaThaNa kALa kahyo che, tenuM mukhya kAraNa to e che ke 'satsaMga'no joga thavo jIvane bahu kaThaNa che; ane ema hovAthI kALane paNa kaThaNa kahyo che. mAyAmaya agnithI caude rAjaloka prajvalita che. te mAyAmAM jIvanI buddhi rAcI rahI che, ane tethI jIva paNa te trividhatApa-agnithI banyA kare che; tene parama kAruNyamUrtino bodha e ja parama zItaLa jaLa che; tathApi jIvane cAre bAjuthI apUrNa puNyane lIdhe tenI prApti hovI durlabha thaI paDI che. paNa e ja vastunI ciMtanA rAkhavI. 'sat'ne viSe prIti, 'sat'rUpa saMtane viSe parama bhakti, tenA mArganI jijJAsA, e ja niraMtara saMbhAravA yogya che. te smaraNa rahevAmAM upayogI evAM vairAgyAdika caritravALAM pustako ane vairAgI, saraLa cittavALAM manuSyano saMga ane potAnI cittazuddhi e sArAM kAraNo che. e ja meLavavA raTaNa rAkhavuM klyANakAraka che. atra samAdhi che. ////////// 239 'ApyuM saune te akSaradhAma re.' gaI kAle eka kRpApatra maLyuM hatuM. atra paramAnaMda che. muMbaI, caitra vada 7, guru, 1947 joke upAdhisaMyukta kALa ghaNo jAya che, IzvarecchA pramANe vartavuM zreyaskara che ane yogya che, eTale jema cAle che tema upAdhi ho to bhale, na ho topaNa bhale, je hoya te samAna ja che. jJAnavArtA saMbaMdhI aneka maMtra Apane jaNAvavA icchA thAya che; tathApi virakALa pratyakSa che. eTale nirupAyatA che. maMtra eTale guptabheda. ema to samajAya che ke bhedano bheda TaLye vAstavika samajAya che. parama abheda evuM 'sat' sarvatra che. ////////// 240 vita rAyacaMda muMbaI, caitra vada 9. ravi, 1947 gaI kAle patra ane pa. pUjya zrI sobhAgabhAInuM pattuM sAthe maLyuM. vinayabharyo kAgaLa saharSa temane tame lakhajo. vilaMba thayAnuM kAraNa sAthe jaNAvajo. sAthe jaNAvajo ke rAyacaMde A viSe bahu prasannatA darzAvI che. hAla mane mumukSuono pratibaMdha paNa joIto nahoto, kAraNa ke mArI tamane poSaNa ApavAnI hAla azakyatA varte che. udayakALa evo ja che, mATe 'so0 jevA satpuruSa pratyeno patravyavahAra 1. saubhAgabhAI Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 283 tamane poSaNarUpa thaze. e mane moTo saMtoSano mArga maLyo che. temane patra lakhazo. jJAnakathA lakhazo to huM vizeSa huM prasanna che. 241 muMbaI, caitra vada 14, guru, 1947 jene lAgI che tene ja lAgI che ane teNe ja jANI che; te ja "piyu piyu" pokAre che. e brAhmI vedanA kahI kema jAya ? ke jyAM vANIno praveza nathI. vadhAre zuM kahevuM ? lAgI che tene ja lAgI che. tenA ja caraNasaMgathI lAge che; ane lAge che tyAre ja chUTako hoya che. e vinA bIjo sugama mokSamArga che ja nahIM. tathApi koI prayatna karatuM nathI ! moDa baLavAna che ! 242 muMbaI, caitra, 1947 tamArA kAgaLa prApta thayA che. A patra AvavA viSe sarvathA gaMbhIratA rAkhajo. tame sau dhIraja rAkhajo ane nirbhaya rahejo. surdaDha svabhAvathI AtmArthanuM prayatna karavuM. AtmakalyANa prApta thavAmAM ghaNuM karIne vAraMvAra prabaLa pariSaro AvavAno svaNava che, paNa jo te pariSar3a zAMta cittathI vedavAmAM Ave che. to dIrgha kALe thaI zakavA yogya evuM kalyANa bahu alpa kALamAM sAdhya thAya che. tame sau evA zuddha AcaraNathI vartajo ke viSama dRSTie jonAra mANasomAMthI ghaNAne potAnI te dRSTino kALa jatAM pazcAttApa karavAno vakhata Ave. nirAza na thavuM. upAzraye javAthI zAMti pasarAtI hoya to tema karavuM. sANaMda javAthI azAMti ochI thatI hoya to tema karavuM. vaMdana, namaskAra karatAM AjJAno atikrama nathI. upAzraye javAnI vRtti thAya to manuSyano bahu samudAya hoya tyAre na javuM, tema sarvathA ekAMtamAM paNa na javuM. mAtra thoDAka yogya mANaso hoya tyAre javuM. ane javuM to krame karI javAnuM rAkhavuM, kvacit kleza kare to sahana karavo. jatAM ja prathamathI baLavAna kleza karavAnI vRtti dekhAya to kahevuM ke, "Avo kleza mAtra viSama dRSTivALA mANaso utpanna karAve che. ane jo tame dhIraja rAkhazo to anukrame te kAraNa tamane jaNAI raheze. vagara kAraNe nAnA prakAranI kalpanA phelAvavAno jene bhaya na hoya tene AvI pravRtti yogya che. tamAre krodhAtura thavuM yogya nathI. tema thavAthI ghaNA jIvone mAtra rAjIpo thaze, saMghADAnI, gacchanI ane mArganI vagara kAraNe apakIrti thavA pratye tamAre na javuM joIe. ane jo zAMta rahezo to anukrame A kleza sarvathA zamI jaze. loko te ja vAta karatAM hoya to te tamAre nivAravI yogya che, tyAM tene utpanna karavA jevuM athavA vadhAravA jevuM na kathavuM joIe. pachI jema ApanI icchA." muni lallujI pratye tame mAre mATe kaheluM che te vAta siddha karavA huM mAguM chuM ema jaNAve to jaNAvavuM ke "te mahAtmA puruSa ane tame pharI maLo tyAre te vAtano yathArtha khulAso meLavI mArA pratye krodhAtura thavuM yogya lAge to tema karazo. hAla tame te viSe yathArtha khulAsethI zravaNa nahIM karyuM hoya ema jaNAya che. tamArA pratye dveSabuddhi karavAnuM mane kahyuM nathI. tema tamArA mATe visaMvAda phelAvavAnI vAta paNa koIne moDhe meM karI nathI. AvezamAM kiMcit vacana nIkaLyuM hoya to tema paNa nathI mAtra dreSavAna jIvonI A badhI khaTapaTa che. tema chatAM jo tame kaMI Aveza karazo to huM to pAmara chuM eTale zAMta rahyA sivAya bIjo koI mAro upAya nathI, paNa Apane lokonA pakSanuM baLa che, ema gaNI jo Aveza karavA jazo Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra to thaI zakaze. paNa tethI Apane, amane ane ghaNA jIvone karmano dIrghabaMdha thaze; sivAya bIjuM phaLa nahIM Ave. ane anya loko rAjI thaze. mATe zAMta rdaSTi rAkhavI yogya che." AvuM koI prasaMge kahevuM ghaTe to kahevuM. paNa te kaMIka prasannatAmAM dekhAya tyAre kahevuM. ane kahetAM tenI prasannatA vadhatI jatI hoya, athavA aprasannatA thatI na dekhAtI hoya tyAM sudhI kahevuM. bIjA trIjA mANaso dvArA te ADIavaLI vAta phelAve athavA bIjA tevI vAta lAve to kahevuM ke tamAro badhAno kaSAya karavAno hetu mArA samajavAmAM che. koI bAI, bhAI para kalaMkanI vAta caDAvatAM ATalo badho rAjIpo rAkho cho temAM kyAMka mAThuM thaI jaze. mArI sAthe tamAre vadhAre vAta na karavI. tamAre tamAruM karavuM. evI rIte yogya bhASAmAM avasara dekhAya tyAre kahevuM. bAkI zAMta rahevuM. manamAM mujhAvuM nahIM. upAzraye javuM, na javuM, sANaMda javuM, na javuM te avasarocita jema tamane lAge tema karazo. paNa mukhyapaNe zAMta rahezo ane siddha karI devA saMbaMdhI kAMI paNa cokhavaTa para dhyAna Apazo nahIM. evuM dhairya rAkhI, AtmArthamAM nirbhaya rahejo. vAta lAvanArane kahevuM ke mananI kalpita vAto zA mATe calAvo cho ? kaMIka paramezvarI Dara rAkho to sAruM. ema yogya zabdomAM kahevuM, AtmArthamAM prayatna karavuM. 243 muMbaI, vaizAkha suda 2, 1947 sarvAtmAnA anugrahathI atra samAdhi che. bAhyopAdhiyoga varte che. tamArI icchA smRtimAM che. ane te mATe tamArI anukULatA pramANe karavAne taiyAra chIe; tathApi ema to rahe che ke haveno amAro samAgama ekAMta ajANa sthaLamAM thavo kalyANaka che, ane tevo prasaMga lakSamAM rAkhavAnuM prayatna che. nahIM to pachI tamane tamArI anukULatA pramANe karavAnuM sammata che. bhAI tribhovanane praNAma kahezo, tame badhA je sthaLamAM (puruSamAM) prIti karo cho, te zuM kharAM kAraNane laIne che ? kharA puruSane ApaNe kema oLakhIe ? 244 parabrahma AnaMdamUrti che; teno traNe kALane viSe anugraha icchIe chIe. muMbaI, vaizAkha suda 7, zukra, 1947 keTaloka nivRttino vakhata maLyA kare che; parabrahmavicAra to ema ne ema rahyA ja kare che; kyAreka to te mATe AnaMdakiraNa bahu sphurI nIkaLe che, ane kaMInI kaMI (abheda) vAta samajAya che; paNa koIne kahI zakAtI nathI; amArI e vedanA athAga che. vedanAne vakhate zAtA pUchanAra joIe, evo vyavahAramArga che; paNa amane A paramArthamArgamAM zAtA pUchanAra maLato nathI; ane je che tenAthI viyoga rahe che. tyAre have jeno viyoga che evA je tame te amane koI paNa prakAre zAtA pUcho ema mAgIe chIe. 245 muMbaI, vaizAkha suda 13, 1947 nirmaLa prItie amArA yathAyogya svIkArajo, bhAI tribhovana ane choTAlAla vagerene kahejo, IzvarecchAne lIdhe upAdhijoga che mATe tamArAM vAkyo pratye upekSA rAkhavI paDe che; ane te kSamA ApavA yogya che. viraha paNa sukhadAyaka mAnavo. ////////// 246 muMbaI, vaizAkha vada 3, 1947 atizaya virahAgni hari pratyenI jalavAthI sAkSAt tenI prApti hoya che. tema ja saMtanA virahAnubhavanuM phaLa paNa te ja che. IzvarecchAthI ApaNA saMbaMdhamAM tema ja mAna. ja Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 285 pUrNakAma evuM harinuM svarUpa che. tene viSe jenI niraMtara laya lAgI rahI che evA puruSathI bhAratakSetra prAye zUnyavat thayuM che. mAyA moha sarvatra bhaLAya che. kvacit mumukSu joIe chIe; tathApi matAMtarAdikanAM kAraNothI temane paNa joga thavo durlabha thAya che. amane vAraMvAra Apa je pUro cho, te mATe amArI jevI joIe tevI jogyatA nathI; ane harie sAkSAta darzanathI jyAM sudhI te vAta pUrI nathI tyAM sudhI icchA thatI nathI, thavAnI nathI, 247 muMbaI, vaizAkha vada 8, ravi, 1947 harine pratApe harinuM svarUpa maLazuM tyAre samajAvazuM (!) upAdhinA joge ane cittanA kAraNathI keTaloka samaya savigata patra vagara vyatIta karyo che; temAM paNa cittanI dazA mukhya kAraNarUpa che. hAlamAM Apa kevA prakArathI kALa vyatIta karo cho, te jaNAvazo, ane zuM icchA rahe che, te paNa jaNAvazo. vyavahAranAM kArya viSe zuM pravRtti che, ane te viSe zuM icchA rahe che; te paNa jaNAvazo. eTale ke te pravRtti sukharUpa lAge che ke kema ? te jaNAvazo. cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che; jethI vyavahAranAM badhAM kArya ghaNuM karIne avyavasthAthI karIe chIe. hariicchA sukhadAyaka mAnIe chIe. eTale je upAdhijoga varte che, tene paNa samAdhijoga mAnIe chIe. cittanI avyavasthAne lIdhe muhUrtamAtramAM karI zakAya evuM kArya vicAratAM paNa pakhavADiyuM vyatIta karI nakhAya che, ane vakhate te karyA vinA ja javA devAnuM thAya che. badhA prasaMgomAM tema thAya topaNa hAni mAnI nathI, tathApi Apane kaMI kaMI jJAnavAttA darzAvAya to vizeSa AnaMda rahe che, ane te prasaMgamAM cittAne kaMIka vyavasthita karavAnI icchA rAkhyA karAya che, chatAM te sthitimAM paNa hamaNAM praveza nathI karI zakAto. evI cittanI dazA niraMkuza thaI rahI che; ane te niraMkuzatA prApta thavAmAM harino parama anugraha kAraNa che ema mAnIe chIe. e ja niraMkuzatAne pUrNatA ApyA sivAya citta yathocita samAdhiyukta nahIM thAya ema lAge che; atyAre to badhuMya game che, ane baMdhuya gamatuM nathI, evI sthiti che. jyAre badhuMya gamaze tyAre niraMkuzatAnI pUrNatA thaze. e pUrNakAmatA paNa kahevAya che, jyAM hari ja sarvatra spaSTa bhAse che. atyAre kaMIka aspaSTa bhAse che, paNa spaSTa che evo anubhava che. je rasa jagatanuM jIvana che, te rasano anubhava thavA pachI hari pratye atizaya laya thaI che. ane tenuM pariNAma ema Avaze ke jyAM jeve rUpe icchIe teve rUpe hari..........Avaze, evo bhaviSyakALa IzvarecchAne lIdhe lakhyo che. ame amAro aMtaraMga vicAra lakhI zakavAne atizaya azakta thaI gayA chIe jethI samAgamane icchIe chIe, paNa Izvareccha haju tema karavAmAM asammata lAge che; jethI viyoge ja vartIe chIe. te pUrNasvarUpa harimAM parama jenI bhakti che, evo koI paNa puruSa hAla nathI dekhAto tenuM zuM kAraNa haze ? tema tevI ati tIvra athavA tIvra mumukSutA koInI jovAmAM AvI nathI tenuM zuM kAraNa haze ? kvacita tIvra mumukSutA jovAmAM AvI haze to tyAM anaMtaguNagaMbhIra jJAnAvatAra puruSano lakSa kema jovAmAM Avyo nahIM hoya ? e mATe Apa je lAge te lakhazo. bIjuM moTuM AzcaryakAraka to e che ke Apa jevAne samyakajJAnanA bIjanI, parAbhaktinA mULanI prApti chatAM tyAra pachIno bheda kema prApta nathI hoto ? tema hari pratye akhaMDa layarUpa vairAgya jeTalo joIe teTalo kema vardhamAna nathI thato ? enuM jo kaMI kAraNa samajAtuM hoya to lakhazo. amArI cittanI avyavasthA evI thaI javAne lIdhe koI kAmamAM jevo joIe tevo upayoga Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra raheto nathI, smRti rahetI nathI, athavA khabara paNa rahetI nathI, te mATe zuM karavuM ? zuM karavuM eTale ke vyavahAramAM beThAM chatAM evI sarvottama dazA bIjA koIne duHkharUpa na thavI joIe, ane amArA AcAra evA che ke vakhate tema thaI jAya. bIjA koIne paNa AnaMdarUpa lAgavA viSe harine ciMtA rahe che; mATe te rAkhaze. amAruM kAma to te dazAnI pUrNatA karavAnuM che, ema mAnIe chIe; tema bIjA koIne saMtAparUpa thavAno to svapne paNa vicAra nathI. badhAnA dAsa chIe, tyAM pachI duHkharUpa koNa mAnaze ? tathApi vyavahAra-prasaMgamAM harinI mAyA amane nahIM to sAmAne paNa ekane badale bIjuM AropAvI de to nirupAyatA che, ane eTalo paNa zoka raheze. ame sarva sattA harine arpaNa karIe chIe, karI che. vadhAre zuM lakhavuM ? paramAnaMdarUpa harine kSaNa paNa na vIsaravA e amArI sarva kRti, vRtti ane lekhano hetu che. //////// 248 OM namaH muMbaI, vaizAkha vada 8, ravi, 1947 zA mATe kaMTALo Ave che, AkuLatA thAya che ? te lakhazo. amAro samAgama nathI, te mATe tema thAya che, ema jaNAvavAnuM hoya, to amAro samAgama hAla kyAM karAya evuM che ? atre karavA devAne amArI icchA nathI rahetI. bIje koI sthaLe thavAno prasaMga bhavitavyatAnA joga upara che. khaMbhAta AvavA mATe paNa joga banI zake tevuM nathI. pUjya saubhAgabhAIno samAgama karavAnI icchAmAM amArI anumati che. tathApi haju temano samAgama tamane hamaNAM karavAnuM kAraNa nathI; ema jANIe chIe. amAro samAgama tame (badhA) zA mATe iccho cho, tenuM spaSTa kAraNa jaNAvo to te jANavAnI vadhAre icchA rahe che. "prabodhazataka' mokalyuM che te pahoMcyuM haze, tamo badhAne e zataka zravaNa, manana ane nididhyAsana karavA joga che. e pustaka vedAMtanI zraddhA karavA mATe mokalyuM nathI, evo lakSa sAMbhaLanArano prathama thavo joIe. bIjA kaMI kAraNathI mokalyuM che, je kAraNa ghaNuM karIne vizeSa vicAre tamo jANI zakazo, hAla tane koI tevuM bodhaka sAdhana nahIM hovAne lIdhe e zataka ThIka sAdhana che, ema mAnI mokalyuM che, emAMthI tamAre zuM jANavuM joIe, teno tamAre vicAra karavo. sAMbhaLatAM koIe amArA viSe AzaMkA karavI nahIM ke, emAM je kaMI matabhAga jaNAvyo che, te mata amAro che; mAtra cittanI sthiratA mATe e pustakanA ghaNA vicAro kAmanA che, mATe mokalyuM che, ema mAnavuM. bhAI dAmodara ane maganalAlanA hastAkSarano kAgaLa icchIe chIe. temAM temanA vicAra jaNAya teTalA mATe. 249 OM namaH muMbaI, jeTha suda 7, zani, 1947 karALa kALa hovAthI jIvane jyAM vRttinI sthiti karavI joIe, tyAM te karI zakato nathI. saddharmano ghaNuM karIne lopa ja rahe che. te mATe A kALane kaLiyuga kahevAmAM Avyo che. saddharmano joga satpuruSa vinA hoya nahIM; kAraNa ke asatamAM sat hotuM nathI. ghaNuM karIne satpuruSanAM darzananI ane joganI A kALamAM aprApti dekhAya che. jyAre ema che, tyAre saddharmarUpa samAdhi mumukSu puruSane kyAMthI prApta hoya ? ane amuka kALa vyatIta thayAM chatAM jyAre tevI samAdhi prApta nathI thatI tyAre mumukSutA paNa kema rahe ? Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 287 ghaNuM karIne jIva je paricayamAM rahe che, te paricayarUpa potAne mAne che. jeno pragaTa anubhava paNa thAya che ke anAryakuLamAM paricaya karI rahelo jIva anAryarUpe potAne deDha mAne che; ane Aryatvane viSe mati karato nathI. mATe moTA puruSoe ane tene laIne ame evo dRDha nizcaya karyo che ke jIvane satsaMga e ja mokSanuM parama sAdhana che. potAnI sanmArgane viSe yogyatA jevI che, tevI yogyatA dharAvanArA puruSono saMga te satsaMga kahyo che. moTA puruSanA saMgamAM nivAsa che, tene ame parama satsaMga kahIe chIe kAraNa enA jevuM koI hitastrI sAdhana A jagatamAM ame joyuM nathI, ane sAMbhaLyuM nathI. pUrve thaI gayelA moTA puruSanuM ciMtana kalyANakAraka che; tathApi svarUpasthitinuM kAraNa hoI zakatuM nathI; kAraNa ke jIve zuM karavuM te tevA smaraNathI nathI samajAtuM. pratyakSajoge vagara samajAvyuM paNa svarUpasthiti thavI saMbhavita mAnIe chIe, ane tethI ema nizcaya thAya che ke te joganuM ane te pratyakSa ciMtananuM phaLa mokSa hoya che. kAraNa ke mUrtimAna mokSa te satpuruSa che, mokSe gayA che evA (ahaMtAdika) puruSanuM ciMtana ghaNA kALe bhAvAnusAra mokSAdika phaLadAtA hoya che. samyaktva pAmyA che evA puruSano nizcaya thaye ane jogyatAnA kAraNe jIva samyaktva pAme che. ////////// 250 muMbaI, jeTha suda 15, ravi, 1947 bhakti pUrNatA pAmavAne yogya tyAre thAya che ke eka tRNamAtra paNa hari pratye yAcavuM nahIM, sarva dazAmAM bhaktimaya ja rahevuM. gaI kAle eka pattuM ane Aje eka patra cita kezavalAla taraphathI maLyuM. vAMcIne kaMIka tRSAturatA mI. ane pharI tevA patra pratyenI AturatA vardhamAna thaI. vyavahAraciMtAthI akaLAmaNa AvatAM, satsaMganA viyogathI koI prakAre zAMti nathI hotI ema Ape lakhyuM te yogya ja che. tathApi vyavahAraciMtAnI akaLAmaNa to yogya nathI. sarvatra hariicchA baLavAna che, e dRDha karAvavA mATe harie Ama karyuM che, ema Ape niHzaMkapaNe samajavuM; mATe je thAya te jovuM; ane pachI jo Apane akaLAmaNa janma pAme, to joI laIzuM. have samAgama thaze tyAre e viSe vAtacIta karIzuM. akaLAmaNa rAkhazo nahIM. ame to e mArgathI taryAM chIe. cita kezavalAla ane lAlacaMda amArI pAse Ave che. IzvarecchAthI Tagamaga Tagamaga joIe chIe. Izvara jyAM sudhI prere nahIM tyAM sudhI amAre kaMI karavuM nahIM, ane te vagara prerye karAvavA icche che. Ama hovAthI ghaDI ghaDImAM paramAzcaryarUpa dazA thayA kare che. kezavalAla ane lAlacaMde amArI dazAnA aMzanI prAptinI icchA karavI. e vAta viSe preraNA rahe che. tathApi ema thavA devAmAM IzvarecchA vilaMbavALI haze. jethI temane AjIvikAnI upAdhimAM mujhavyA che. ane ene laIne amane paNa manamAM rahyA kare che, paNa nirupAyatAno upAya hAla to nathI karI zakAto. choTama jJAnI puruSa hatA. padanI racanA bahu zreSTha che. sAkArarUpe harinI pragaTa prApti e zabdane pratyakSa darzana ghaNuM karIne lekhuM chuM. Apane jJAnanI AgaLa jatAM vRddhi thaze. lika AjJAMkita rAyacaMdra Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 251 hari icchAthI jIvavuM che, ane parecchAthI cAlavuM che. adhika zuM kahevuM ? muMbaI, jeTha vada 6, zani, 1947 li AjJAMkita 252 muMbaI, jeTha suda, 1947 choTamakRta padasaMgraha vagere pustako vAMcavAno hAla to paricaya rAkhajo. vagere zabdathI satsaMga, bhakti ane vItarAgatAnuM mAhAtmya varNavyuM hoya tevAM pustako samajazo. satsaMgAdikanI jemAM mAhAtmyatA varNavI che tevAM pustako athavA pado, kAvyo hoya te vAraMvAra manana karavA ane smRtimAM rAkhavA yogya samajazo. jainasUtro hAla vAMcavAnI icchA thAya to te nivRtta karavA yogya che, kAraNa ke te (jainasUtro) vAMcavA, samajavAmAM vadhAre yogyapaNuM hovuM joIe, te vinA yathArtha phaLanI prApti hotI nathI; tathApi bIjAM pustakonI gerahAjarI hoya, to 'uttarAdhyayana' athavA 'sUyagaDAMga'nuM bIjuM adhyayana vAMcazo, vicArazo. //////// 253 muMbaI, aSADa suda 1, soma, 1947 gurugame karIne jyAM sudhI bhaktinuM parama svarUpa samajAyuM nathI, tema tenI prApti thaI nathI, tyAM sudhI bhaktimAM pravartatAM akALa ane azuci doSa hoya. akALa ane azucino vistAra moTo che, topaNa TUMkAmAM lakhyuM che. (ekAMta) prabhAta, prathama prahara, e sevya bhaktine mATe yogya kALa che. svarUpaciMtanabhakti sarva kALe sevya che, vyavasthita mana e sarva zucinuM kAraNa che. bAhya malAdikarahita tana ane zuddha, spaSTa vANI e zuci che. vila rAyacaMda ////////// 254 muMbaI, aSADa suda 8, bhauma, 1947 niHzaMkatAthI nirbhayatA utpanna hoya che; ane tethI niHsaMgatA prApta hoya che. prakRtinA vistArathI jIvanAM karma anaMta prakAranI vicitratAthI pravarte che; ane tethI doSanA prakAra paNa anaMta bhAse che; paNa sarvathI moTo doSa e che ke jethI 'tIvra mumukSutA' utpanna na ja hoya, athavA 'mumukSutA' ja utpanna na hoya. ghaNuM karIne manuSyAtmA koI ne koI dharmamatamAM hoya che, ane tethI te dharmamata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che; paNa enuM nAma 'mumukSutA' nathI. 'mumukSutA' te che ke sarva prakAranI mohAsaktithI mujhAI eka 'mokSa'ne viSe ja yatna karavo ane tIvra mumukSutA' e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM. 'tIvra mumukSutA' viSe atra jaNAvavuM nathI paNa 'mumukSutA' viSe jaNAvavuM che, ke te utpanna thavAnuM lakSaNa potAnA doSa jovAmAM apakSapAtatA e che, ane tene lIdhe svacchaMdano nAza hoya che. svacchaMda jyAM thoDI athavA ghaNI hAni pAmyo che. tyAM teTalI bodhabIja yogya bhUmikA thAya che. svacchaMda jyAM prAye dabAyo che, tyAM pachI 'mArgaprApti'ne rokanArAM traNa kAraNo mukhya karIne hoya che, ema ame jANIe chIe. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM A lokanI alpa paNa sukheMcyA, 'parama dainyatAnI ochAI ane padArthano anirNaya e badhAM kAraNo TALavAnuM bIja have pachI kahezuM. te pahelAM te ja kAraNone adhikatAthI kahIe chIe. e 289 'A lokanI alpa paNa sukhecchA', e ghaNuM karIne tIvra mumukSutAnI utpatti thayA pahelAM hoya che. te hovAnAM kAraNo niHzaMkapaNe te 'sat' che evuM dRDha thayuM nathI, athavA te 'paramAnaMdarUpa' ja che ema paNa nizcaya nathI. athavA to mumukSuttAmAM paNa keTaloka AnaMda anubhavAya che, tene lIdhe bAhyazAtAnAM kAraNo paNa keTalIka vAra priya lAge che (!) ane tethI A lokanI alpa paNa sukhecchA rahyA kare che; jethI jIvanI jogyatA rokAI jAya che. ra 2 satpuruSamAM ja paramezvara buddhi, ene jJAnIoe parama dharma kahyo che; ane e buddhi parama dainyatva sUcave che; jethI sarva prANI viSe potAnuM dAsatva manAya che ane parama jogyatAnI prApti hoya che. e 'parama dainyatva' jyAM sudhI Avarita rahyuM che tyAM sudhI jIvanI jogyatA pratibaMdhayukta hoya che. kadApi e banne thayAM hoya, tathApi vAstavika tattva pAmavAnI kaMI jogyatAnI ochAIne lIdhe padArtha- nirNaya na thayo hoya to citta vyAkuLa rahe che, ane mithyA samatA Ave che; kalpita padArtha viSe 'sat'nI mAnyatA hoya che; jethI kALe karI apUrva padArthane viSe parama prema Avato nathI, ane e ja parama jogyatAnI hAni che. A traNe kAraNo ghaNuM karIne amane maLelA ghaNAkharA mumukSumAM ame joyAM che. mAtra bIjA kAraNanI kaMIka nyUnatA koI koI viSe joI che, ane jo teomAM sarva prakAre 'paramardanyatAnI khAmInI) nyUnatA thavAnuM prayatna hoya to jogya thAya ema jANIe chIe. parama dainyapaNuM e traNemAM baLavAna sAdhana che; ane e traNenuM bIja mahAtmAne viSe parama premArpaNa e che. adhika zuM kahIe ? anaMtakALe e ja mArga che. paheluM ane trIjuM kAraNa javAne mATe bIjA kAraNanI hAni karavI. ane mahAtmAnA joge tenA alaukika svarUpane oLakhavuM. oLakhavAnI parama tIvratA rAkhavI, to oLakhAze. mumukSunAM netro mahAtmAne oLakhI le che. mahAtmAmAM jeno dRDha nizcaya thAya che, tene mohAsakti maTI padArthano nirNaya hoya che. tethI vyAkuLatA maTe che. tethI niHzaMkatA Ave che. jethI jIva sarva prakAranAM duHkhathI nirbhaya hoya che ane tethI ja niHsaMgatA utpanna hoya che, ane ema yogya che. mAtra tama mumukSuone arthe TUMkAmAM TUMkuM A lakhyuM che; teno paraspara vicAra karI vistAra karavo ane te samajavuM ema ame kahIe chIe. ame AmAM ghaNo gUDha zAstrArtha paNa pratipAdana karyo che. tame vAraMvAra vicArajo. yogyatA haze to amArA samAgamamAM A vAtano vistArathI vicAra batAvIzuM. hAla amAro samAgama thAya tema to nathI; paNa vakhate zrAvaNa vadamAM karIe to thAya; paNa te kaye sthaLe te haju sudhI vicAryuM nathI. 1. pAThAntaraH parama vinayanI ochAI ra. pAThAnta tathArUpa oLakhANa thaye sadgurumAM paramezvarabuddhi rAkhI temanI AjJAe pravartavuM te 'parama vinaya' kahyo che. tethI parama jogyatAnI prApti hoya che. e parama vinaya jyAM sudhI Ave nahIM tyAM sudhI jIvane jogyatA AvatI nathI. 3. pAThAntaraH parama vinayanI 4. pAThAntara ane parama vinayamAM vartavuM yogya che. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kaLiyuga che mATe kSaNavAra paNa vastu vicAra vinA na rahevuM ema mahAtmAonI zikSA che. tamane badhAne yathAyogya pahoMce. //// 55 muMbaI, aSADa suda 13, 1947 sukhanA siMdhu zrI sahajAnaMdajI, jagajIvana ke jagavaMdajI; zaraNAgatanA sadA sukhakaMdajI; paramasnehI cho (!) paramAnaMdajI. apUrva snehamUrti evA Apane amArA praNAma pahoMce. harikRpAthI ame parama prasanna padamAM chIe. tamAro satsaMga niraMtara icchIe chIe. amArI dazA hAlamAM kevI varte che te jANavAnI ApanI icchA rahe che; paNa jevI vigatathI joIe, tevI vigatathI lakhI zakAya nahIM eTale vAraMvAra lakhI nathI. atre TUMkAmAM lakhIe chIe. eka purANapuruSa ane purANapuruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI; amane koI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; koI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che ane koNa mitra che, enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI; ame badhAya padArthathI udAsa thaI javAthI game tema vartIe chIe; vrata, niyamano kaMI niyama rAkhyo nathI; jAtabhAtano kaMI prasaMga nathI; amArAthI vimukha jagatamAM koI mAnyuM nathI; amArAthI sanmukha evA satsaMgI nahIM maLatAM kheda rahe che; saMpatti pUrNa che eTale saMpattinI icchA nathI; zabdAdika viSayo anubhavyA smRtimAM AvavAthI, - athavA IzvarecchAthI tenI icchA rahI nathI; potAnI icchAe thoDI ja pravRtti karavAmAM Ave che; jema harie icchelo krama dore tema dorAIe chIe; hRdaya prAye zUnya jevuM thaI gayuM che; pAMca driyo zUnyapaNe pravartavArUpa ja rahe che; naya, pramANa vagere zAstrabheda sAMbharatAM nathI; kaMI vAMcatAM citta sthira rahetuM nathI; khAvAnI, pIvAnI, besavAnI, sUvAnI, cAlavAnI ane bolavAnI vRttio potAnI icchA pramANe varte che; mana potAne svAdhIna che ke kema enuM yathAyogya bhAna rahyuM nathI. Ama sarva prakAre vicitra evI udAsInatA AvavAthI game tema vartAya che, eka prakAre pUrNa ghelachA che; eka prakAre te ghelachA kaMIka chUpI rAkhIe chIe; ane jeTalI chUpI rakhAya che, teTalI hAni che. yogya vartIe chIe ke ayogya eno kaMI hisAba rAkhyo nathI. AdipuruSane viSe akhaMDa prema sivAya bIjA mokSAdika padArthomAMnI AkAMkSAno bhaMga thaI gayo che. ATaluM badhuM chatAM manamAnanI udAsInatA nathI, ema mAnIe chIe; akhaMDa premakhumArI jevI pravahavI joIe tevI pravahatI nathI, ema jANIe chIe; Ama karavAthI te akhaMDa khumArI pravaDe ema niALapaNe jANIe chIe; paNa te karavAmAM kALa kAraNabhUta thaI paDyo che; ane e sarvano doSa amane che ke harine che, evo cokkasa nizcaya karI zakAto nathI. eTalI badhI udAsInatA chatAM vepAra karIe chIe; laIe chIe, daIe chIe, lakhIe chIe, vAMcIe chIe; jALavIe chIe, ane kheda pAmIe chIe. vaLI hasIe chIe. - jenuM ThekANuM nathI evI amArI dazA che; ane tenuM kAraNa mAtra harinI sukhada icchA jyAM sudhI mAnI nathI tyAM sudhI kheda maTavo nathI. (3T) samajAya che, samajIe chIe, samajazuM; paNa hari ja sarvatra kAraNarUpa che. je munine Apa samajAvavA iccho cho, te hAla jogya che, ema ame jANatA nathI. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 291 amArI dazA maMda jogyane hAla lAbha kare tevI nathI. ame evI jaMjALa hAla icchatA nathI; rAkhI nathI; ane teo badhAno kema vahIvaTa cAle che, enuM smaraNe nathI. tema chatAM amane e badhAnI anukaMpA AvyA kare che; temanAthI athavA prANImAtrathI, manathI bhinna bhAva rAkhyo nathI, ane rAkhyo rahe tema nathI. bhaktivALAM pustako kvacit kvacit vAMcIe chIe; paNa je saghaLuM karIe chIe te ThekANA vagaranI dazAthI karIe chIe. ame hAlamAM ghaNuM karIne ApanA kAgaLono vakhatasara uttara lakhI zakatA nathI; tema ja pUrA khulAsAthI paNa lakhatA nathI, te joke yogya to nathI; paNa harinI ema icchA che, jethI tema karIe chIe. have jyAre samAgama thaze, tyAre amAro e doSa Apane kSamA karavo paDaze evI amArI khAtarI che. ane te tyAre manAze ke jyAre tamAro saMga have pharI thaze. te saMga icchIe chIe, paNa jevA joga thavo joIe, tevA joge thavo durlabha che. bhAdaravAmAM je Ape icchA rAkhI che, tethI kaMI amArI pratikULatA nathI, anukULatA che; paNa te samAgamamAM je joga icchIe chIe te jo thavA devA harinI icchA hoya ane samAgama thAya to ja amAro kheda maTe ema mAnIe chIe. dazAnuM TUMkuM varNana vAMcIne, Apane uttara lakhAyA na hoya te mATe kSamA ApavAnI vijJApanA karuM chuM. prabhunI parama kRpA che. amane koIthI bhinna bhAva rahyo nathI; koI viSe doSabuddhi AvatI nathI; muni viSe amane koI halako vicAra nathI; paNa harinI prApti na thAya evI pravRttimAM teo paDyA che. ekaluM bIjajJAna ja temanuM kalyANa kare evI emanI ane bIjA ghaNA mumukSuonI dazA nathI. 'siddhAMtajJAna' sAthe joIe, e 'siddhAMtajJAna' amArA hRdayane viSe AvaritarUpe paDyuM che. hariicchA jo pragaTa thavA devAnI haze to thaze. amAro deza hari che, jAta hari che, kALa hari che, deha hari che, rUpa hari che, nAma hari che, dizA hari che, sarva hari che, ane tema chatAM Ama vahIvaTamAM chIe, e enI icchAnuM kAraNa che. OM zAMti zAMti zAMti. ////////// 256 "athAga preme tamane namaskAra" muMbaI, asADa vada 2, 1947 be patra vistArathI lakhelAM evAM ApanA taraphathI maLyAM; ATalo parizrama lo cho, e amArA uparanI ApanI kRpA che. emAM je je praznono uttara icchayo che, te samAgame jarUra ApazuM. jIvanA vadhavA-ghaTavA viSaye, eka Atma viSaye, anaMta AtmA viSaye, mokSa viSaye, mokSanA anaMta sukha viSaye tamane sarva prakAre nirNaya samAgame A veLA ApavA dhAryuM che. kAraNa ke e mATe amane harinI kRpA thaI che; paNa te mAtra tamane jaNAvavA mATe; bIjA mATe preraNA karI nathI. ////////// 257 muMbaI, aSADa vada 4, 1947 atre IzvarakRpAthI AnaMda che. ApanuM patra icchuM chuM. ghaNuMya lakhavuM sUjhe che, paNa lakhI zakAtuM nathI. temAM paNa eka kAraNa samAgama thayA pachI lakhavAnuM rahe che. ane samAgama pachI lakhyA jevo to mAtra prema-sneha raheze, lakhavuM paNa vAraMvAra mujhAvAthI sUjhe che. bahu ja dhArAo cAlatI joI, koI kaMI peTa devA joga maLe to bahu sAruM, ema lAgI javAthI, koI na maLatAM Apane lakhavA icchA thAya che, paNa temAM upara jaNAvyA kAraNane lIdhe Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 292 pravRtti thatI nathI. zrImad rAjacaMdra jIva svabhAve (potAnI samajaNanI bhUle) doSita che; tyAM pachI tenA doSa bhaNI jovuM, e anukapAno tyAga karavA jevuM thAya che, ane moTA puruSo tema AcaravA icchatA nathI. kaLiyugamAM asatsaMgathI ane aNasamajaNathI bhUlabharele raste na dorAya ema banavuM bahu muzkela che; A vAtano khulAso pachI thaze. ////////// 258 OM sat nahIM, binA nayanakI bAta; sau pAve sAkSAtuM. 1 1 binA nayana pAve seva sadguruske caratna, bUjhI cahA jo pyAsako, hai bUjhanakI rIta; pAve nahIM gurugama binA, ehI anAdi sthita. 2 ehI nahi hai kalpanA, ehI nahIM vibhaMga, kaI nara paMcamakALameM, dekhI vastu abhaMga. 3 nahi de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza; sabarse nyArA agama hai, vo jJAnIkA deza. ja japa, tapa aura vratAdi saba, tahAM lagI bhramarUpa; jahAM lagI nahi saMtakI, pAI kRpA anUpa 5 pAyAkI e bAta hai, nija chaMdanako choDa; piche lAga satpuruSake, to saba baMdhana toDa, ka tRSAturane pAyAnI mahenata karajo. muMbaI, aSADa, 1947 Audio atRSAturane tRSAtura thavAnI jijJAsA pedA karajo. jene te pedA na thAya tevuM hoya, tene mATe udAsIna rahejo. ApanuM kRpA patra Aje ane gaI kAle maLyuM hatuM. syAdvAdanI copaDI zodhatAM maLatI nathI. thoDAMeka vAkya have pachI lakhI mokalIza. upAdhi evI che ke A kAma thatuM nathI. paramezvarane nahIM pAlavatuM hoya tyAM zuM karavuM ? vizeSa have pachI. vita A rAyacaMdanA pUcha ////////// 259 muMbaI, zrAvaNa suda 11, budha, 1947 parama pUjyajI, Apano kAgaLa 1 gaI kAle kezavalAle Apyo, jemAM niraMtara samAgama rahevAmAM IzvarecchA kema nahIM hoya e vigata jaNAvI che. sarvazaktimAna harinI icchA sadaiva sukharUpa ja hoya che, ane jene kAMI paNa bhaktinA aMzo prApta thayA che evA puruSe to jarUra ema ja nizcaya karavo ke "harinI icchA sadaiva sukharUpa ja hoya che." ApaNo viyoga rahevAmAM paNa harinI tevI ja icchA che, ane te icchA zuM haze te amane koI rIte bhAse che, je samAgame kahIzuM. 1. juo AMka 883. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 293 zrAvaNa vadamAM Apane vakhata maLe tevuM hoya to pAMca paMdara divasa mATe samAgamanI goThavaNa karavAnI icchA karuM. 'jJAnadhArA' saMbaMdhI mULamArga ame tamane A vakhatanA samAgamamAM thoDo paNa kahIzuM; ane te mArga pUrI rIte A ja janmamAM tamane kahIzuM ema amane harinI preraNA hoya tevuM lAge che. tame amAre mATe janma dharyo haze ema lAge che. tame amArA athAga upakArI cho. tame amane amArI icchAnuM sukha ApyuM che, te mATe namaskAra sivAya bIjo zuM badalo vALIe ? paNa amane lAge che ke amAre hAthe hari tamane parAbhakti apAvaze; harinA svarUpanuM jJAna karAvaze; ane e ja ame moTo bhAgyodaya mAnIzuM. amAruM citta to bahu pharimaya rahe che, paNa saMga badhA kaLiyuganA rahyA che. mAyAnA prasaMgamAM rAta divasa rahevuM rahe che; eTale pUrNa harimaya citta rahI zakavuM durlabha hoya che, ane tyAM sudhI amArA cittane udvega maTaze nahIM. khaMbhAtavAsI jogyatAvALA jIva che, ema ame jANIe chIe; paNa pharinI icchA haju thoDo vilaMba karavAnI dekhAya che. Ape doharA vagere lakhI mokalyuM te sAruM karyuM. ame to hAla koInI saMbhALa laI zakatA nathI. azakti bahu AvI gaI che; kAraNa ke citta bAhya viSayamAM hAla jatuM nathI. lita IzvarArpaNa //////// 200 muMbaI, zrAvaNa suda 9, guru, 1947 nathurAmajInAM pustaka viSe, tathA tenA viSe Ape lakhyuM te jANyuM. hAla kaMI evuM jANavA upara citta nathI. tenAM ekAda be pustako chapAyelAM che, te meM vAMcelAM che. camatkAra batAvI yogane siddha karavo, e yogInuM lakSaNa nathI. sarvottama yogI to e che ke sarva prakAranI spRhAthI rahitapaNe satyamAM kevaLa ananya niSThAe je sarva prakAre 'sat' ja Acare che, jagata jene vistRta thayuM che. ame e ja icchIe chIe. ////////// 201 muMbaI, zrAvaNa suda 9, guru, 1947 patra pahoMcyuM. tamArA gAmathI (khaMbhAtathI) pAMca sAta gAu para evuM gAma che ke jyAM ajANapaNe rahevuM hoya to anukULa Ave ? jaLa, vanaspati ane sRSTiracanA jyAM ThIka hoya tevuM sthaLa jo dhyAnamAM Ave to lakhazo. jainanAM paryuSaNathI pahelAM ane zrAvaNa vada 1 pachI atrethI thoDA vakhatane mATe nivRtta thavAnI icchA che. dharma saMbaMdhe paNa jyAM amane oLakhatA hoya tevA gAmamAM hAla to ame pravRtti mAnI che; jethI khaMbhAta AvavA viSe vicAra hAla saMbhavato nathI. hAlamAM thoDA vakhatane mATe A nivRtti levA icchuM chuM. sarva kALane mATe (AyuSya paryaMta) jyAM sudhI nivRtti meLavavAno prasaMga na Avyo hoya tyAM sudhI dharma saMbaMdha paNa pragaTamAM AvavAnI icchA rahetI nathI. mAtra nirvikArapaNe (pravRtti rahita) jyAM rahevAya, ane ekAda be manuSyo tyAM khapa pUratAM (vyavahAranI pravRtti juo !) hoya eTale ghaNuMya che. kramapUrvaka tamAro je kaMI samAgama rAkhavo ghaTaze te rAkhazuM. adhika jaMjALa joItI nathI. uparanI bAbata mATe sAdhAraNa tajavIja karavI. vadhAre jANamAM Ave evuM na thavuM joIe. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 karIza. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bhavitavyatA joge jo hAlamAM malyo to bhakti ane vinaya viSe pUcheluM sujJa tribhovananA patranuM samAdhAna tamArA potAnA paNa jyAM adhika (bane tyAM sudhI koI ja nahIM) oLakhItA na hoya tyAMnA sthaLa mATe tajavIja thAya to kRpA mAnazuM. ////////// kara lio samAdhi muMbaI, zrAvaNa suda, 1947 upAdhinA udayane lIdhe pahoMca ApavAnuM banI zakyuM nathI, te kSamA karazo. atra amane upAdhinA udayane lIdhe sthiti che. eTale tamane samAgama rahevo durlabha che. A jagatane viSe satsaMganI prApti caturthakALa jevA kALane viSe paNa prApta thavI ghaNI durlabha che, to A duSamakALane viSe prApti parama durlabha hovI saMbhAvya che ema jANI, je je prakAre satsaMganA viyogamAM paNa AtmAmAM guNotpatti thAya te te prakAre pravartavAno puruSArtha vAraMvAra, vakhatovakhata ane prasaMge prasaMge kartavya che; ane niraMtara satsaMganI icchA, asatsaMgamAM udAsInatA rahevAmAM mukhya kAraNa tevo puruSArtha che, ema jANI je kaMI nivRttinAM kAraNo hoya, te te kAraNono vAraMvAra vicAra karavo yogya che. amane A lakhatAM ema smaraNa thAya che ke "zuM karavuM ?" athavA "koI prakAre thatuM nathI ?" evuM tamArA cittamAM vAraMvAra thaI AvatuM haze, tathApi ema ghaTe che ke je puruSa bIjA badhA prakArano vicAra akartavyarUpa jANI AtmakalyANane viSe ujamALa thAya che, tene kaMI nahIM jANatAM chatAM, te ja vicAranA pariNAmamAM je karavuM ghaTe che, ane koI prakAre thatuM nathI ema bhAsyamAna thayeluM te pragaTa thavAnuM te jIvane viSe kAraNa utpanna thAya che, athavA kRtakRtyatAnuM sAkSAta svarUpa utpanna thAya che. doSa kare che evI sthitimAM A jagatanA jIvonA traNa prakAra jJAnIpuruSe dIThA che. (1) koI paNa prakAre jIva doSa ke kalyANano vicAra nathI karI zakyo, athavA karavAnI je sthiti temAM bebhAna che, evA jIvono eka prakAra che. (2) ajJAnapaNAthI, asatsaMganA abhyAse bhAsyamAna thayelA bodhathI doSa kare che te kriyAne kalyANasvarUpa mAnatA evA jIvono bIjo prakAra che. (3) udayAdhInapaNe mAtra jenI sthiti che, sarva parasvarUpano sAkSI che evo bodhasvarUpa jIva, mAtra udAsInapaNe karyAM dekhAya che; evA jIvono trIjo prakAra che. ema traNa prakAranA jIvasamUha jJAnIpuruSe dIThA che. ghaNuM karI prathama prakArane viSe strI, putra, mitra, dhanAdi prApti-aprAptinA prakArane viSe tadAkAra-pariNAmI, jevA bhAsatA evA jIvo samAveza pAme che. judA judA dharmanI nAmakriyA karatA evA jIvo, athavA svacchaMda-pariNAmI evA paramArthamArge cAlIe chIe evI buddhie gRhIta jIvo te bIjA prakArane viSe samAveza pAme che. strI, putra, mitra, dhanAdi prApti-aprApti e Adi bhAvane viSe jene vairAgya utpanna thayo che, athavA thayA kare che; svacchaMda-pariNAma jenuM gaLita thayuM che, ane tevA bhAvanA vicAramAM niraMtara jenuM rahevuM che, evA jIvanA doSa te trIjA prakAramAM samAveza thAya che. je prakAre trIjo samUha sAdhya thAya te prakAra vicAra che. vicAravAna che tene yathAbuddhie, sabhraMthe, satsaMge te vicAra prApta thAya che, ane anukrame doSarahita evuM svarUpa tene viSe utpanna hoya che. A vAta pharI pharI sUtAM tathA jAgatAM ane bIje bIje prakAre vicAravA, saMmAravA yogya che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 295 263 rALaja, bhAdaravA suda 8, zukra, 1947 viyogathI thayelA tApa viSenuM tamAruM eka patra cAreka divasa pahelAM prApta thayuM hatuM. temAM darzAvelI icchA viSe TUMkA zabdomAM jaNAvavA jeTalo vakhata che, te e ke tamane jevI jJAnanI jijJAsA che tevI bhaktinI nathI. bhakti, premarUpa vinA jJAna zUnya ja che; to pachI tene prApta karIne zuM karavuM che ? je aTakyuM te yogyatAnI kacAzane lIdhe. ane jJAnI karatAM jJAnamAM vadhAre prema rAkho cho tene lIdhe. jJAnI pAse jJAna icchavuM te karatAM bodhasvarUpa samajI bhakti icchavI e parama phaLa che. vadhAre zuM kahIe ? mana, vacana, kAyAthI tamAro koI paNa doSa thayo hoya, to dInatApUrvaka kSamA mAguM chuM. Izvara kRpA kare tene kaLiyugamAM e padArthanI prApti thAya. mahA vikaTa che. AvatI kAle ahIMthI ravAnA thaI vavANiyA bhaNI javuM dhAryuM che. ////////// hai prabhu ! hai prabhu ! zuM 264 (doharA) kahuM, dInAnAtha dayALa; rALaja, bhAdaravA suda 8, 1947 huM to chuM doSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa. 1 zuddha bhAva mujamAM nathI, nathI sarva nujarUpa; nathI laghutA ke dInatA, zuM kahuM paramasvarUpa? 2 nathI AjJA gurudevanI, acaLa karI uramAMhIM; Apa taNo vizvAsa de ne paramAdara nAhIM. 3 joMga nathI satsaMgano, nathI sasevA joga; kevaLa arpaNatA nathI, nathI Azraya anuyoga, 4 "huM pAmara zuM karI zakuM ?' evo nathI viveka; caraNa zaraNa dhIraja nathI, maraNa sudhInI cheka. 5 arcitya tuja mAhAtmyano, nathI praphullita bhAva; aMza na eka snehano, na maLe parama prabhAva. acaLarUpa Asakti nahi, nahIM virahano tApa; kathA alabha tuja premanI, nahi teno paritApa. 7 bhaktimArga praveza nahi. nahIM bhajana deDha bhAna; samaja nahIM nija dharmanI, nahi zubha deze sthAna 8 kALadoSa kaLithI thayo, nahi maryAdAdharma; toya nahIM vyAkuLatA, juo prabhu muja karma. 9 sevAne pratikULa je, te baMdhana nathI tyAga; deheMdriya mAne nahIM, kare bAhya para rAga. 10 tuja viyoga sphurato nathI, vacana nayana yama nAhIM; nahi udAsa anabhaktathI, tema gRhAdika mAMhIM. 11 ahaMbhAvathI rahita nahi, svadharma saMcaya nAhIM; nathI nivRtti nirmaLapaNe, anya dharmanI kAMI, 12 ht Audio Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ema anaMta prakArathI, sAdhana rahita huMya; mukha batAvuM zuMya ? 13 nahIM eka sadguNa paNa, kevaLa e karuNA-mUrti cho, cho, dInabaMdhu pApI parama anAtha chuM, dInabaMdhu dInanAtha; graho prabhujI hAtha. 14 anaMta kALathI AthaDyo. vinA bhAna bhagavAna; sevyA nahi guru saMtane, mUkyuM nahi abhimAna. 15 saMta caraNa Azraya vinA, sAdhana karyAM aneka pAra na tethI pAmiyo, Ugyo na aMza viveka, 16 sahu sAdhana baMdhana thayAM, rahyo na koI upAya; sat sAdhana samajyo nahIM, tyAM baMdhana zuM jAya ? 17 prabhu prabhu laya lAgI nahIM, paDyo na sadguru pAya; dIThA nahi nija doSa to, tarIe koNa upAya ? 18 adhamAdhama adhiko patita, sakala jagatamAM huMya; e nizcaya AvyA vinA, sAdhana karaze ya ? 19 paDI paDI tuja padapaMkaje, pharI pharI mAguM e ja; sadguru saMta svarUpa tuja, e dRDhatA karI de ja. 20 ////////// 265 OM sat (toTaka chaMda) rALaja, bhAdaravA suda 8, 1947 yamaniyama saMjama Apa kiyo, puni tyAga birAga athAga lahyo; vanavAsa liyo mukha mauna rahyo, dRDha Asana padma lagAya diyo, 1 mana pauna nirodha svabodha kiyo, haThajoga prayoga su tAra bhayo; japa bheda jape tapa tyauTuiM tarpa, urasaha udAsI lahI sabarpe. ra saba zAstrano naya dhAri hiye, mata maMDana khaMDana bheda liye- vaha sAdhana bAra anaMta kiyo, tadapi kachu hAtha haju na paryo. 3 aba karyo na bicArata hai manaseM, kachu aura rahA una sAdhanase ? bina sadguru koya na bheda lahe, mukha Agala haiM kaha bAta kahe ? 4 karunA hama pAvata hai tumakI, vahu bAta rahI suguru gamI; palameM pragaTe mukha AgalaseM, jaba sadgurucanuM suprema khaseM. pa tanarsa, manase, dhanase, sabase, gurudevakI Ana sva-Atma base; taba kAraja siddha bane apano, rasa amRta pAhi prema ghano. 6 vaha satya sudhA darazAvaDiMga, caturAMgula hai |gase mila he milahe; rasa deva niraMjana ko pivahI, gahi joga jugajuga so vahI. 7 para prema pravAha khaDhe prabhusa, saba Agamabheda suuMra basa; vaha kevalako bIja gyAni kahe, nijako anubhau batalAI diye. 8 Audio Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 297 (1) jaDa * * * rALaja, bhAdrapada suda 8, 1947 206 (doharA) cetana cetana bhAva; bhAve jaDa pariName, koI koI palaTe nahIM. choDI Apa svabhAva. 1 kALamAM, cetana cetana tema: jaDa te jaDa traNa pragaTa anubhavarUpa jo jaDa che traNa baMdha mokSa to nahi baMdha mo saMyogathI, mokSa che, saMzaya temAM kema ? 2 kALamAM, cetana kALamAM, cetana cetana hoya ghaTe. nivRtti pravRtti nhoya. 3 jyAM jyAM laga Atma abhAna; paNa nahiM tyAga svamAvano, bhAkhe jina bhagavAna. Audio varte baMdha prasaMgamAM. te nija pada ajJAna; paNa jaDatA nahi zahe arUpI rUpIne, e handa baMdhana nahi Atmane, e siddhAMta pramANa jANe nahIM, kevo jina siddhAMta. 6 acarajanI vAta; prathama dera dRSTi hatI, tethI bhAsyo de have dRSTi thaI AtmamAM, gayo gayo dehathI decI ne. neha. 7 jaDa cetana che, saMyoga A, khANa anAdi anaMta; koI na kartA tehano, bhAkha jina bhagavaMta. 8 mULa dravya utpanna nahi. anubhavathI te siddha hoya teno nAza nahi, eka samaya te sau samaya, bheda avasthA nahIM nAza paNa tema; bhAkhe jinavara ema. 9 nahIM teha nahi hoya; joya. 10 ////////// (2) parama OM puruSa prabhu sadguru, paramajJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma. 1 267 (harigIta) jinayara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo. jo hoya pUrva bhaNela ////////// nava paNa, jIvane jANyo nahIM, bhAkhyuM. sAkSI che Agama ahIM, to sarva te ajJAna e pUrva sarva kahyAM vizeSe, jIva karavA nirmaLo. jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 1 nahi graMthamAMhI jJAna bhAkhyuM, jJAna nahiM kavicAturI, nahiM maMtra taMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA karI; nahi anya sthAne jJAna bhAkhyuM. jJAna jJAnImAM kaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo ra rALaja, bhAdrapada, 1947 Audio Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 298 A jIva ne A zrImad rAjacaMdra deha evo, bheda jo bhAsyo nahIM, paMcANa kIdhAM tyAM sudhI, mokSArtha te bhAkhyAM nahIM; e e pAMcame aMge ko, upadeza kevaLa nirmaLo, jinavara kahe che jJAna, tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 3 kevaLa nahIM brahmacaryathI,.. kevaLa nahIM saMyama thakI, paNa jJAna kevaLathI kaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 4 zAstro vizeSa sahita paNa jo, jANiyuM nijarUpane, kAM tehavo Azraya karajo. bhAvathI sAcA mane; to jJAna tene bhAkhiyuM, jo sammati Adi sthaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 5 ATha samiti jANIe jANIe jo. jJAnInA paramArthI, to jJAna bhAkhyuM tene anusAra te mokSArthI nija kalpanAthI koTi zAstro, mAtra manano AmaLo. jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 6 cAra veda purANa Adi zAstra sau mithyAtvanAM zrInaMdIsUtre bhAmiyA che, bheda jyAM siddhAMtanA paNa jJAnIne te jJAna bhAsyAM. e ja ThekANe karo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 7 vrata nahIM pacakhANa nahi, nahi tyAga vastu koIno, mahApadma tIrthaMkara thaze, koNika hAthaMga joI lo. che anaMtA (prazna) phaladaya jhIza khAMdI izno ? anIza jo kha thepe phayAra kheya ? prathama jIva kyAMthI Avyo ? aMte jIva jaze kyAM ? 268 598 8 rALaja, bhAdrapada, 1947 (uttara) Atrala nAyadI (khIyatha kulasoyayAMdI.) jhaye thAM. hadha puludI. ////// akSara dhAmathI (zrImat puruSottamamAMthI.) jaze tyAM. tene pamAya kema ? sadaguruthI. chevaTano khulAso e che ke, have emAMthI je je prazna UThe te vicAro eTale uttara nIkaLaze; athavA amane pUchI jAo eTale khulAso karI ApazuM. (IzvarecchA haze to.) ////////// Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 299 239 vavANiyA, bhAdrapada vadi 3, soma, 1947 IzvarecchA haze to pravRtti thaze; ane tene sukhadAyaka mAnI laIzuM, paNa mana melApI satsaMga vinA kAlakSepa thavo durlabha che. mokSathI amane saMtanI caraNa-samIpatA bahu vahAlI che; paNa te harinI icchA AgaLa dIna chIe. pharI pharI ApanI smRti thAya che. 270 OM sat vavANiyA, bhA. vada 4, bhoma, 1943 jJAna te ja ke abhiprAya eka ja hoya; thoDo athavA ghaNo prakAza, paNa prakAza eka ja. zAstrAdikanA jJAnathI niveDo nathI paNa anubhavajJAnathI niveDo che. 271 OM sata vavANiyA, bhA. vada 4, bhoma, 1947 zrImAn puruSottamanI ananya bhaktine avicchinna icchuM chuM. evo eka ja padArtha paricaya karavA yogya che ke jethI anaMta prakArano paricaya nivRtta thAya che- te karyo ? ane kevA prakAre ? teno vicAra mumukSuo kare che. ////////// 272 li sattamAM abheda vavANiyA, bhAdrapada vada 4, bhoma, 1947 je mahata puruSanuM game tevuM AcaraNa paNa vaMdana yogya ja che, evo mahAtmA prApta thaye niHsaMdehapaNe na ja vartI zakAya tema te vartato hoya to mumukSue kevI dRSTi rAkhavI e vArtA samajavA jevI che. lita apragaTa sat ////////// 273 vANiyA, bhAdrapada vada 5, budha, 1947 vigata lakhI te jANI, dhIraja rAkhavI ane hariicchA sukhadAyaka mAnavI eTaluM ja ApaNe to kartavyarUpa che, kaLiyugamAM apAra kaSTa karI satpuruSanuM oLakhANa paDe che. chatAM vaLI kaMcana ane kAMtAno moha temAM parama prema AvavA na de tema che. oLakhANa paDye aDagapaNe na rahI zake evI jIvanI vRtti che, ane A kaLiyuga che; temAM je nathI mujhatA tene namaskAra, ////////// 274 vavANiyA, bhAdrapada vada 5, budha, 1947 'sat' hAla to kevaLa apragaTa rahyuM dekhAya che. judI judI ceSTAe te hAla pragaTa jevuM mAnavAmAM Ave che, (yogAdika sAdhana, AtmAnuM dhyAna, adhyAtmaciMtana, vedAMtazuSka vagerethI) paNa te tevuM nathI. jinano siddhAMta che ke jaDa koI kALe jIva na thAya, ane jIva koI kALe jaDa na thAya; tema 'sat' koI kALe 'sat' sivAyanA bIjA koI sAdhanathI utpanna hoI zake ja nahIM. AvI dekhItI samajAya tevI vAtamAM mujhAI jIva potAnI kalpanAe 'sat' karavAnuM kahe che, prarUpe che, bodhe che, e Azcarya che. jagatamAM rUDuM dekhADavA mATe mumukSu kaMI Acare nahIM, paNa rUDuM hoya te ja Acare. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 300 zrImad rAjacaMdra 275 vANiyA, bhA. vada 5. budha, 1947 Aje ApanuM pattuM 1 AvyuM. te vAMcI sarvAtmAnuM ciMtana adhika sAMbharyuM che. satsaMgano amane vAraMvAra viyoga rAkhavo evI harinI icchA sukhadAyaka kema manAya ? tathApi mAnavI paDe che. ..ne dAsatvabhAvathI vaMdana karuM chuM, emanI icchA 'sat' prApta karavA mATe tIvra rahetI hoya topaNa satsaMga vinA te tIvratA phaLadAyaka thavI durlabha che. amane to kAMI svArtha nathI; eTale kahevuM yogya che ke kevaLa 'sata"thI vimukha eve mArge prAye teo varte che. je tema vartatA nathI te hAla to apragaTa rahevA icche che. AzcaryakAraka to e che ke, kaLikALe coDA vakhatamAM paramArthane gherI laI anarthane paramArtha banAvyo che. 276 vigatavAra patra ane dharmajavALuM pattuM prApta thayuM. vavANiyA, bhAdaravA vada 7, 1947 hAla citta parama uMdAsInatAmAM varte che. lakhavA vageremAM pravRtti thatI nathI. jethI tamane vizeSa vigatathI kaMI lakhavAnuM banI zakatuM nathI. dharmaja jaNAvazo ke Apane maLavA mATe huM (eTale ke aMbAlAla) utkaMThita chuM. ApanA jevA puruSanA satsaMgamAM AvavA mane koI zreSTha puruSanI AjJA che. to banatAM sudhI darzana karavA AvIza. tema banavAmAM kadApi koI kAraNe vilaMba thayo topaNa Apano satsaMga karavAnI icchA mane maMda nahIM thAya, e pramANenA arthathI lakhazo. hAla koI paNa prakAre udAsIna rahevuM yogya nathI. amArA viSenI kaMI paNa vigata teone hAla lakhavAnI nathI. 277 vavANiyA, bhAdrapada vada 7, 1947 citta udAsa rahe che; kaMI gamatuM nathI; ane je kaMI gamatuM nathI te ja badhuM najare paDe che; te ja saMbhaLAya che. tyAM have zuM karavuM ? mana koI kAryamAM pravRtti karI zakatuM nathI. jethI pratyeka kArya mulatavAM paDe che; kAMI vAMcana, lekhana ke janaparicayamAM ruci AvatI nathI. cAlatA matanA prakAranI vAta kAne paDe che ke hRdayane viSe mRtyuthI adhika vaidanA thAya che. sthiti kAM tame jANo cho kAM sthiti vItI gaI che te jANe che, ane hari jANe che. ////////// 278 vavANiyA, bhAdrapada vada 10, ravi, 1947 "AtmAmAM ramaNa karI rahyA che. evA nirgutha munio paNa niSkAraNa bhagavAnanI bhaktimAM pravarte che. kAraNa ke bhagavAnanA guNo evA ja che.' //////// 279 - 'zrImad bhAgavata, 1 skaMdha, 7 A, 10 bloka, vavANiyA, bhAdrapada vada 11, soma, 1947 jIvane jyAM sudhI saMtano joga na thAya tyAM sudhI matamatAMtaramAM madhyastha rahevuM yogya che. ////////// 280 vANiyA, bhAdrapada va 12, bhoma, 1947 jaNAvyA jevuM to mana che, ke je satsvarUpa bhaNI akhaMDa sthira thayuM che (nAga jema moralI upara); tathApi te dazA varNavavAnI sattA sarvAdhAra harie vANImAM pUrNa mUrkI nathI; ane lekhamAM 1. AtmArAmAraca munayo nigraMthA apyurukrame / vayaturkI miimatvabhUtanuLA ri 1 skaMdha 1, a. 7, zloka 10 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 301 to te vANIno anaMtamo bhAga mAMDa AvI zake, evI te dazA te sarvanuM kAraNa evuM je puruSottamasvarUpa tene viSe amane tamane ananya premabhakti akhaMDa raho; te premabhakti paripUrNa prApta thAo e ja prayAcanA kacchI atyAre adhika lakhato nathI. ////////// 281 vavANiyA, bhAdaravA vada 13, budha, 1947 kaLiyuga che eTale vadhAre vakhata upajIvikAno viyoga rahevAthI yathAyogya vRtti pUrvApara na rahe. vizva rAyacaMdanA thatu ////////// 282 vavANiyA, bhAdrapada vada 14, guru, 1947 parama vizrAma subhAgya, panuM maLyuM. atre bhakti saMbaMdhI vikalatA rahyA kare che, ane tema karavAmAM hariicchA sukhadAyaka ja mAnuM chuM. mahAtmA vyAsajIne jema thayuM hatuM, tema amane hamaNAM varte che. Atmadarzana pAmyA chatAM paNa vyAsajI AnaMdasaMpanna thayA nahotA; kAraNa ke harirasa akhaMDapaNe gAyo nahoto. amane paNa ema ja che. akhaMDa evo harirasa parama preme akhaMDapaNe anubhavatAM haju kyAMthI AvaDe ? ane jyAM sudhI tema nahIM thAya tyAM sudhI amane jagatamAMnI vastunuM eka aNu paNa gamavuM nathI. bhagavAna vyAsajI je yugamAM hatA, te yuga bIjo hato; A kaLiyuga che; emAM harisvarUpa, harinAma ane harijana dRSTie nathI AvatAM, zravaNamAM paNa nathI AvatAM; e traNemAMnA koInI smRti thAya evI koI paNa cIja paNa dRSTie nathI AvatI. badhAM sAdhana kaLiyugathI gherAI gayAM che. ghaNuM karIne badhAya jIva unmArge pravarte che, athavA sanmArganI sanmukha vartatA najare nathI paDatA. kvacit mumukSu che, paNa tene hajI mArgano nikaTa saMbaMdha nathI. niSkapaTIpaNuM paNa manuSyomAMthI cAlyA gayA jevuM thayuM che, sanmArgano eka aMza ane teno paNa zatAMza te koI AgaLa paNa dRSTie paDato nathI; kevaLajJAnano mArga te to kevaLa visarjana thaI gayo che. koNa jANe harinI icchA zuMya che ? Avo vikaTa kALa to hamaNAM ja joyo. kevaLa maMda puNyavALAM prANI joI parama anukaMpA Ave che. amane satsaMganI nyUnatAne lIdhe kaMI gamatuM nathI. ghaNI vAra thoDe thoDe kahevAI gayuM che, tathApi cokhkhA zabdomAM kahevAyAthI smRtimAM vadhAre rahe eTalA mATe kahIe chIe ke koIthI arthasaMbaMdha ane kAmasaMbaMdha to ghaNA kALa thayAM gamatAM ja nathI. hamaNAM dharmasaMbaMdha ane mokSasaMbaMdha paNa gamato nathI. dharmasaMbaMdha ane mokSasaMbaMdha to ghaNuM karIne yogIone paNa game che; ane ame to tethI paNa virakta rahevA mAgIe chIe. hAla to amane kaMI gamatuM nathI, ane je kaMI game che, teno atizaya viyoga che. vadhAre zuM lakhavuM ? sahana ja karavuM e sugama che. parama pUjya zrI subhAgya, atra hariicchAnusAra pravRtti che. 283 vavANiyA, bhAdaravA vada 0)), zukra, 1947 bhagavanuM mukti ApavAmAM kRpaNa nathI, paNa bhakti ApavAmAM kRpaNa che, ema lAge che. evo bhagavatane lobha zA mATe haze ? vizva rAyacaMdanA praNAma. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImada rAjacaMdra 284 vavANiyA, Aso suda 6, guru, 1947 1. parasamaya jANyA vinA svasamaya jANyA che ema kahI zakAya nahIM. 2. paradravya jANyA vinA svadravya jANyuM che ema kahI zakAya nahIM. 1 3. sammatitarkamAM zrI siddhasena divAkare kahyuM che, ke jeTalA vacanamArga che teTalA nayavAda che; ane jeTalA nayavAda che teTalA ja parasamaya che. 4. akSaya bhagata kavie kahyuM che keH- 'kartA maTe to chUTe karma, e che mahA bhajanano marma; jo tuM jIva to kartA hari, jo tuM ziva to vastu kharI; tuM cho jIva ne tuM cho nAtha, ema kahI akhe jhaTakyA hAtha.' 285 vavANiyA, Aso suda 7, zukra, 1947 apUrva potAthI potAne prApta thavuM durlabha che; jenAthI prApta thAya che, tenuM svarUpa oLakhAvuM durlabha che, ane jIvane bhulavaNI paNa e ja che. A patramAM lakhelAM praznono TUMkAmAM nIce uttara lakhyo che- 1-2-3, e traNe prazno smRtimAM haze, emAM ema jaNAvyuM che ke - '(1) ThANAMgamAM ATha vAdI kahyA che, temAM Apane tathA amAre kayA vAdamAM dAkhala thavuM ? (2) e ATha vAdathI koI judo mAraga AdaravA joga hoya to te jANavA sAru AkAMkSA che. (3) athavA AThe vAdInA mArgano saravALo karavo e ja mAraga che ke zI rIte ? athavA te ATha vAdInA saravALAmAM kAMI nyUnAdhikatA karI mArga grahaNa karavA yogya che ? ane che to zuM ?' Ama lakhyuM che; te viSe jANavAnuM ke, e ATha vAdInAM bIjAM te sivAyanAM darzanomAM - saMpradAyomAM - mArga kaMIka (anvaya) joDAyelo rahe che, nahIM to ghaNuM karIne judo ja (vyatirikta) rahe che te vAdI, darzana, saMpradAya e badhAM koI rIte prAptimAM kAraNarUpa thAya che; paNa samyakjJAnI vinAnA bIjA jIvone to baMdhana paNa thAya che. mArganI jene icchA utpanna thaI che, teNe e badhAnuM sAdhAraNa jJAna vAMcavuM, vicAravuM; bAkImAM madhyastha rahevuM yogya che. sAdhAraNa jJAnano artha A ThekANe evo karavo ke badhAM zAstramAM varNavatAM adhika judAI na paDI hoya tevuM jJAna. 'tIrthaMkara AvI garbhamAM Upaje athavA janme tyAre athavA tyAra pachI devatAo jANe ke A tIrthaMkara che ? ane jANe to zI rIte ?" enA uttaramAM : samyakajJAna jene prApta thayuM che evA devatAo 'avadhijJAnathI' tIrthaMkarane jANe, badhA na jANe. je prakRtio javAthI 'janmathI' tIrthaMkara avadhijJAnasaMyukta hoya che, te prakRtio temAM nahIM dekhAvAthI te samyajJAnI devatAo tIrthaMkarane oLakhI zake che. e ja vijJApana. ja mumukSutAnI sanmukha thavA icchatA tamo bannene yathAyogya praNAma karuM chuM. ghaNuM karIne paramArtha mauna ema vartavAnuM karma hAla hradayamAM varte che ane tene lIdhe tema ja vartavAmAM kALa vyatIta thAya che, ane te ja kAraNathI ApanA praznone upara TUMkAmAM uttarayukta karyAM che. zAMtamUrti saubhAgya hAla maurabI che. 1. tRtIya kAMDa, gAthA 47. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 286 OM sat 303 vavANiyA, Aso suda, 1947 parama pUjya zrI subhAgya. "hama paradezI paMkhI sAdhu, A re dezake nAhIM re,- eka prazna sivAya bAkInA praznono uttara cAhIne lakhI zakyo nathI. 'kALa' zuM khAya che ? teno traNa prakAre uttara lakhuM chuM. sAmAnya upadezamAM kALa zuM khAya che teno uttara e che ke, 'te prANImAtranuM AyuSya khAya che.' vyavahAranayathI kALa 'jUnuM' khAya che. nizcayanayathI kALa mAtra padArthane rUpAMtara Ape che, paryAyAMtara kare che. chellA be uttara vadhAre vicAravAthI baMdha besI zakaze. "vyavahAranayathI kALa jUnuM' khAya che" ema je lakhyuM che te vaLI nIce vizeSa spaSTa karyuM cheH- "kALa 'jUnuM' khAya che" :- 'jUnuM' eTale zuM ? eka samaya je cIjane utpanna thayAM thaI, bIjo samaya varte che, te cIja junI gaNAya che. (jJAnInI apekSAthI) te cIjane trIje samaye, codhe samaye ema saMkhyAta, asaMkhyAta samaye, anaMta samaye kALa badalAvyA ja kare che. bIjA samayamAM te jevI haeNya, tevI trIjA samayamAM na hoya, eTale ke bIjA samayamAM padArthanuM je svarUpa hatuM, te khAI jaI trIje samaye kALe padArthane bIjuM rUpa ApyuM, arthAta jUnuM te khAI gayo. pahele samaye padArtha utpanna thayo ane te ja veLA kALa tene khAI jAya ema vyavahAranayathI bane nahIM pahele samaye padArthanuM navApaNuM gaNAya, paNa te veLA kALa tene khAI jato nathI, bIje samaye badalAve che, mATe jUnApaNAne te khAya che, tema kahyuM che. nizcayanayI padArtha mAtra rUpAMtara ja pAme che, koI paNa padArtha" koI paNa kALamAM kevaLa nAza pAme ja nahIM, evo siddhAMta che; ane jo padArtha kevaLa nAza pAmato hota, to Aja kaMI paNa hota nahIM. mATe kALa khAto nathI, paNa rUpAMtara kare che ema kahyuM che. traNa prakAranA uttaramAM pahelo uttara 'sarvane' samajavo sulabha che. atra paNa dazAnA pramANamAM bAhya upAdhi vizeSa che. Ape keTalAMka vyAvahArika (joke zAstra-saMbaMdhI) prazno A veLA lakhyAM hatAM, paNa citta tevuM vAMcavAmAM paNa hAla pUruM rahetuM nathI, eTale uttara zI rIte lakhI zakAya ? 287 vavANiyA, Aso vada 1. ravi, 1947 pUrvApara aviruddha evuM je bhagavatasaMbaMdhI jJAna te pragaTa karavA jyAM sudhI tenI icchA nathI, tyAM sudhI vadhAre prasaMga koIthI pADavAmAM nathI Avato te jANo cho. abhinna evuM haripada jyAM sudhI ame amArAmAM nahIM mAnIe tyAM sudhI pragaTa mArga kahIzuM nahIM. tame paNa jeo amane jANe che, te sivAya adhikane nAma, ThAma, gAmathI amane jaNAvazo nahIM. ekathI anaMta che. anaMta che te eka che. ////////// 288 AdipuruSa ramata mAMDIne beTho che. vavANiyA, Aso vada 5, 1947 navA jUnuM to eka AtmavRtti sivAya amAre kyAM che ? ane te lakhavA jeTalo manane avakAza paNa kyAM che ? nahIM to badhuMya navuM che, ane baMdhuya jIrNa che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 289 vavANiyA, Aso vada 10, soma, 1947 paramArthaviSaye manuSyono patravyavahAra vadhAre cAle che; ane amane te anukULa Avato nathI. jethI ghaNA uttara to lakhavAmAM ja AvatA nathI. evI hariicchA che; ane amane e vAta priya paNa che, 290 eka dazAe vartana che, ane e dazA haju ghaNo vakhata raheze. tyAM sudhI udayAnusAra pravartana yogya jANyuM che, mATe koI paNa prasaMge patrAdinI pahoMca maLatAM vilabaM thAya athavA na mokalAya, athavA kaMI na jaNAvI zakAya to te zoca karavA yogya nathI, ema dRDha karIne atreno patraprasaMga rAkhajo. //////// 291 vavANiyA, Aso vada 12, guru, 1947 pUrNakAma cittane namonamaH AtmA brahma samAdhimAM che. mana vanamAM che. ekabIjAnA AbhAse anukrame de kaMI kriyA kare che, tyAM savigata ane saMtoSarUpa evAM tamArAM bannenAM patrano uttara zAthI lakhavo te tame kaho. dharmajanA savigata patranI koI koI bAbata viSe vigata sahita jaNAvata, paNa citta lakhavAmAM rahetuM nathI, eTale jaNAvI nathI. tribhuvanAdikanI icchAne anusarI ANaMda samAgama joga thAya ema karavA icchA che; ane tyAre te patra saMbaMdhI kaMI pUchavuM hoya te pUchajo. dharmajamAM jemano nivAsa che evA e mumukSuonI dazA ane prathA tamane smaraNamAM rAkhavA yogya che, anusaravA yogya che. maganalAla ane tribhuvananA pitAjI kevI pravRttimAM che te lakhavuM, A patra lakhatAM sUjhatAM lakhyuM che. tame badhA kevI pravRttimAM paramArtha viSaye raho cho te lakhazo. tamArI icchA amArAM vacanAdika mATe hoI patra icchatI haze, paNa upara jaNAvyAM che je kAraNo te vAMcI tame ghaNA patra vAMcyA che ema gaNajo. eka koI nahIM jaNAvelA prasaMga viSe vigatathI patra lakhavAnI icchA hatI, teno paNa nirodha karavo paDyo che. te prasaMga gAMbhIryavazAt ATalAM varSa sudhI hRdayamAM ja rAkhyo che. have jANIe chIe ke kahIe, tathApi tamArI satsaMgatie AvyuM, kaDIe to kahIe. lakhavAnuM bane tema nathI lAgatuM. eka samaya paNa viraha nahIM, evI rIte satsaMgamAM ja rahevAnuM icchIe chIe. paNa te to hariicchAvaza che. kaLiyugamAM satsaMganI parama hAni thaI gaI che. aMdhakAra vyApta che. ane satsaMganuM je apUrvapaNuM tenuM jIvane yathArtha bhAna thatuM nathI. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 24 muM 305 292 vavANiyA, Aso vada 12, 1947 kuTuMbAdika saMga viSe lakhyuM te kharuM che. temAM paNa A kALamAM evA saMgamAM jIve samapaNe pariNamavuM e mahA vikaTa che, ane jeo eTaluM chatAM paNa samapaNe pariName, te nikaTabhavI jIva jANIe chIe. AjIvikAnA prapaMca viSe vAraMvAra smRti na thAya eTalA mATe cAkarI karavI paDe te hitakAraka che. jIvane potAnI icchAe karelo doSa tIvrapaNe bhogavavo paDe che, mATe game te saMga-prasaMgamAM paNa svecchAe azubhapaNe pravartavuM na paDe tema karavuM. ////////// 293 vavANiyA, Aso vada 13, zukra, 1947 zrI subhAgya, svamUrtirUpa zrI subhAgya, virahanI vedanA amane vadhAre rahe che. kAraNa ke vItarAgatA vizeSa che; anya saMgamAM bahu udAsInatA che. paNa hariicchAne anusarI prasaMgopAtta virahamAM rahevuM paDe che; je iccha sukhadAyaka mAnIe chIe, ema nathI, bhakti ane satsaMgamAM viraha rAkhavAnI icchA sukhadAyaka mAnavAmAM amAro vicAra nathI raheto. zrI hari karatAM e bAbatamAM ame vadhAre svataMtra chIe. 294 muMbaI, 1947 ArtadhyAna dhyAvana karavA karatAM dharmadhyAnamAM vRtti lAvavI e ja zreyaskara che. ane jene mATe ArtadhyAna dhyAvavuM paDatuM hoya tyAMthI kAM to mana uThAvI levuM athavA to te kRtya karI levuM eTale tethI virakta thavAze. jIvane svacchaMda e mahA moTo doSa che. e jeno maTI gayo che tene mArgano krama pAmavo bahu sulabha che. ////////// 295 muMbaI, 1947 cittanI jo sthiratA thaI hoya to tevA samaya paratve satpuruSonA guNonuM ciMtana, temanAM vacanonuM manana, temanA cAritranuM kathana, kIrtana, ane pratyeka ceSTAnAM pharI pharI nididhyAsana ema thaI zakatuM hoya to manano nigraha thaI zake kharo; ane mana jItavAnI kharekharI kasoTI e che. ema thavAthI dhyAna zuM che e samajAze. paNa udAsInabhAve cittasthiratA samaya paratve tenI khubI mAlUma paDe, 296 1. udayane abaMdha pariNAme bhogavAya to ja uttama che, ra. benA aMtamAM rahela je vastu te chedo chedAya nahIM, bhedyo bhedAya nahIM. ////////// 297 muMbaI, 1947 muMbaI, 1947 AtmArthe vicAramArga ane bhaktimArga ArAdhavA yogya che. paNa vicAramArgane yogya jenuM sAmarthya nathI tene te mArga upadezavo na ghaTe e vagere lakhyuM te yathAyogya che. topaNa te viSe kaMI paNa lakhavAnuM cittamAM hAla AvI zakatuM nathI. zrI nAgajIsvAmIe kevaLadarzana saMbaMdhI jaNAvela AzaMkA lakhI te vAMcI che. bIjA ghaNA prakAra samajAyA pachI te prakAranI AzaMkA zamAya che. athavA te prakAra samajavA yogya ghaNuM karIne thAya che. evI AzaMkA hAla saMkSepa karI athavA upazAMta karI vizeSa nikaTa evA AtmArthano vicAra karavo dhare che. 1. juo AMka 118 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM muM 298 vavANiyA, kArtika suda 4, guru, 1948 kALa viSama AvI gayo che. satsaMgano joga nathI, ane vItarAgatA vizeSa che, eTale kyAMya sAtuM nathI, arthAt mana vizrAMti pAmatuM nathI. aneka prakAranI viTaMbanA to amane nathI, tathApi niraMtara satsaMga nahIM e moTI viTaMbanA che. lokasaMga rucato nathI. 299 vavANiyA, kArtika suda 3, ravi, 1948 game te kriyA, japa, tapa ke zAstravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che; te e ke jagatanI vismRti karavI ane satanA caraNamAM rahevuM. ane e eka ja lakSa upara pravRtti karavAthI jIvane potAne zuM karavuM yogya che, ane zuM karavuM ayogya che te samajAya che, samajAtuM jAya che. e lakSa AgaLa thayA vinA japa, tapa, dhyAna ke dAna koInI yathAyogya siddhi nathI, ane tyAM sudhI dhyAnAdika nahIM jevAM kAmanAM che. mATe emAMthI je je sAdhano thaI zakatAM hoya te badhAM eka lakSa thavAne arthe karavAM ke je lakSa ame upara jaNAvyo che. japatapAdika kaMI niSedhavA yogya nathI; tathApi te badhAM eka lakSane arthe che, ane e lakSa vinA jIvane samyaktvasiddhi thatI nathI. vadhAre zuM kahIe ? upara jaNAvyuM che teTaluM ja samajavAne mATe saghaLAM zAstro pratipAdita thayAM che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 300 309 vavANiyA, kArataka suda 8, soma, 1948 be divasa pahelAM patra prApta thayuM che. sAthenAM cAre patro vAMcyAM che. maganalAla, kIlAbhAI, khuzAlabhAI vagerenI ANaMda AvavAnI icchA che to tema karavAmAM kaMI aDacaNa nathI; tathApi bIjA manuSyomAM e vAtathI amAruM pragaTapaNuM jaNAya che, ke emanA samAgamArthe amuka manuSyo jAya che, je jema bane tema ochuM prasiddhimAM AvavuM joIe. tevuM pragaTapaNuM hAla amane pratibaMdharUpa thAya che. kIlAbhAIne jaNAvazo ke tame patrecchA karI paNa tethI kaMI prayojana siddha thaI zakaze nahIM. kaMI pRcchA karavA icchA hoya to temaNe ANaMda harSapUrvaka karavI. smaraNIya mUrti zrI subhAgya, 301 vavANiyA, kArtika suda 8, soma, 1948 jagata AtmarUpa mAnavAmAM Ave; je thAya te yogya ja mAnavAmAM Ave; paranA doSa jovAmAM na Ave; potAnA guNanuM utkRSTapaNuM sahana karavAmAM Ave to ja A saMsAramAM rahevuM yogya che; bIjI rIte nahIM. ////// 302 ' 1 'satya para dhImahi.' vidra rAyacaMdranA gRha vavANiyA, kArataka suda 13, zani, 1948 (evuM je) parama satya tenuM ame dhyAna karIe chIe. atrathI kA. vada 3 budhanA divase vidAya thavA icchA che. pUjya zrI dIpacaMdajI svAmIne vaMdana karI vijJApana karazo ke jo temanI pAse koI digaMbara saMpradAyano graMtha mAgadhI, saMskRta ke hiMdI hoya ane te vAMcavA ApI zakAya tema hoya to laI ApanI pAse rAkhazo; athavA to tevo koI adhyAtma jJAnagraMtha hoya to te viSe pRcchA karazo. temanI pAsethI jo koI graMtha tevo prApta thAya to te pAcho morabIthI temane pAMca ATha divase prApta thAya tema yojanA karIzuM, morabImAM bIjI upAdhino abhAva karavA mATe A graMthapRcchA karI che. atra kuzaLatA che. ghumopamAyogya zrI aMbAlAla, 303 vANiyA, kArataka suda 13, zani, 1948 atrathI vadi 3 nA nIkaLavAno vicAra che. morabI pAMca sAta divasa bhAMgavA saMbhava che, tathApi vyAvahArika prasaMga che eTale tamane AvavuM yogya nathI. ANaMda samAgamanI icchA rAkhajo. morabInI nivRtta karazo. vaLI eka vAta smRtimAM rahevA jaNAvIe chIe ke paramArtha prasaMgamAM hAla ame pragaTa rIte koIno paNa samAgama karavAnuM rAkhyuM nathI. IzvarecchA tevI jaNAya che. sarva bhAIone yathAyogya, digaMbara graMtha maLe to bhale, nahIM to thayuM. 1. zrImad bhAgavata, skaMdha 12, adhyAya 13, zloka 19. apragaTa sat Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 304 vavANiyA, kArtika suda, 1948 yathAyogya vaMdana svIkArazo. samAgamamAM Apane be cAra kAraNoM mana kholI vAta karavA detAM nathI. anaMtakALanuM valaNa, samAgamIonuM valaNa ane lokalajjA ghaNuM karIne e kAraNanAM mULa hoya che. evAM kAraNo hoya tethI koI paNa prANI upara kaTAkSa Ave evI dazA ghaNuM karIne mane rahetI nathI. paNa hAla mArI dazA kaMI paNa lokottara vAta karatAM aTake che; arthAt mana maLatuM nathI. "paramArtha mauna" e nAmanuM eka karma hAla udayamAM paNa varte che, tethI ghaNA prakAranI maunatA paNa aMgIkRta karI che; arthAt paramArtha saMbaMdhI vAtacIta karavAnuM ghaNuM karIne rAkhavAmAM AvatuM nathI. tevo udayakALa che. kvacit sAdhAraNa mArga saMbaMdhI vAtacIta karavAmAM Ave che, nahIM to e viSayamAM vANI vaDe, temaja paricaya vaDe mAnyatA ane zUnyatA grahaNa karavAmAM AvI che. jyAM sudhI yogya samAgama thaI citta jJAnIpuruSanuM svarUpa jANI zakatuM nathI, tyAM sudhI upara jaNAvelAM traNa kAraNo kevaLa jatAM nathI, ane tyAM sudhI 'sat"nuM yathArtha kAraNa prApta paNa thatuM nathI. Ama hovAthI tamane mAro samAgama thatAM paNa ghaNI vyAvahArika ane lokalajjAyukta vAta karavAno prasaMga raheze; ane te para mane kaMTALo che. Apa game tenAthI paNa mArA samAgama thayA pachI evA prakAranI vAtamAM graMthAo e meM yogya mAnyuM nathI. 305 vavANiyA, kArataka vada 1, 1948 dharmajavAsI che jeo, temane samyakjJAnanI haju joke prApti nathI, tathApi mArgAnusArI jIva hovAthI teo samAgama karavA joga che. temanA AzrayamAM vartatA mumukSuonI bhakti, vinayAdi rItabhAta, nirvAsanApaNuM e joI anusaravA joga che. tamAro je kuLadharma che, tenI keTalIka rItabhAta vicAratAM upara jaNAvelA mumukSuonI rItabhAta Adi .... temanI mana, vacana, kAyAnI anusaraNA, saraLatA 1.... mATe samAgama karavA joga che. koI paNa prakAranuM darzana thAya tene samyajJAna moTA puruSoe gaNyuM che, ema samajavAnuM nathI. padArthano yathArtha baudha prApta thAya tene samyakajJAna gaNavAmAM AvyuM che. 1 dharmaja jemano nivAsa che, teo haju te bhUmikAmAM AvyA nathI. temane amuka tejomayAdinuM darzana che. tathApi yathArtha bodhapUrvaka nathI. darzanAdi karatAM yathArtha baudha zreSTha padArtha che. A vAta jaNAvavAno hetu e che ke koI paNa jAtanI kalpanAthI tame nirNaya karatAM nivRtta thAo. upara je kalpanA zabda vAparavAmAM Avyo che te evA arthamAM che ke "ame tamane te samAgamanI sammati ApavAthI te samAgamIo 'vastujJAna'nA saMbaMdhamAM je kaMI prarUpe che, athavA bodhe che, temaja amArI mAnyatA paNa che, arthAt jene ame sat kahIe chIe te, paNa ame hAla mauna rahetA hovAthI temanA samAgamathI te jJAnano bodha tamane meLavavA icchIe chIe." 309 morabI, kArataka vada 7, ravi, 1948 OM brahma samAdhi zrI subhAgya premasamAdhi viSe varte che. 1. patra phATelo hovAthI ahIMthI akSaro UDI gayA che. apragaTa sata Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra varSa 24 muM vi. saM. 1947 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 307 30 ANaMda, mAgazara suda 2, guru, 1948 (evuM je) parama satya tenuM ame dhyAna karIe chIe. bhagavatane sarva samarpaNa karyA sivAya A kALamAM jIvanuM dehAbhimAna maTavuM saMbhavatuM nathI. mATe ame sanAtana dharmarUpa parama satya tenuM niraMtara dhyAna karIe chIe. je satyanuM dhyAna kare che, te satya hoya che. ////////// 308 OM sat zrI sahaja samAdhi muMbaI, mAgazara sudi 14, bhoma, 1948 atra samAdhi che. smRti rahe che, tathApi nirupAyatA varte che. asaMgavRtti hovAthI aNumAtra upAdhi sahana thaI zake tevI dazA nathI, toya sahana karIe chIe. satsaMgI 'parvata'ne nAme jemanuM nAma che temane yathAyogya banne jaNA vicAra karI vastune pharI pharIne samajo; manathI karelo nizcaya sAkSAt nizcaya mAnazo nahIM. jJAnIthI thayelo nizcaya jANIne pravartavAmAM kalyANa che. pachI jema bhAvi. sudhAne viSe amane saMdeha nathI, tame tenuM svarUpa samajo, ane tyAre ja phaLa che. praNAma pahoMce. ////////// 309 muMbaI, mAgazara vada 0)), guru, 1948 ''anukrame saMyama sparzato jI, pAmyo kSAyakabhAva re; saMyama zreNi phUlaDe , pUjuM pada nizcAva re."- (AtmAnI abhedaciMtanArUpa) saMyamanA eka pachI eka kramane anubhavIne kSAyakabhAva(jaDa pariNatino tyAga)ne pAmelo evo je siddhArthano putra tenA nirmaLa caraNakamaLane saMyamazreNirUpa phUlathI pUjuM chuM. uparanAM vacano atizaya gaMbhIra che. 310 lita yathArtha bodhasvarUpanA yathArtha muMbaI, poSa suda 3, 1948 anukrame saMyama sparzato jI, pAmyo kSAyakabhAva re; saMyama zreNi phUlaDe jI, pUjuM pada niSpAva re. ////////// darzana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re; hitakarI janane saMjIvanI, cAro teha carAve re. darzana je thayAM jUjavAM, te odha najarane phare re; bheda thirAdika dRSTimAM, samakitaESTine here re, yoganAM bIja IhAM grahe, 'jinavara' zuddha praNAmo re; 'bhAvAcAraja' sevanA, bhava spraMga sudAmo re. ////////// Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 janaka videhI viSe lakSamAM che. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ////////// 311 muMbaI, poSa suda 3, ravi, 1948 anukrame saMyama sparzato jI, pAmyo lAyakabhAva re; saMyama zreNI phUlaDe che, pUjuM pada niSpAva re, zuddha niraMjana alakha agocara, ehi ja sAdhya suhAyo re; jJAnakriyA avalaMbI pharasyo, anubhava siddhi upAyo re, rAyasiddhAratha vaMza vibhuSaNa, trizalA rANI jAyo re; aja ajarAmara sahajAnaMdI, dhyAnabhuvanamAM dhyAyo re, nAgara sukha pAmara nava jANe, vallabha sukha na kumArI re; nubhava vajhu tema dhyAna taNuM sukha koNa jANe naranArI re, 312 kSAyika cAritrane saMbhArIe chIe. janaka videhInI vAta lakSamAM che. karasanadAsanuM patra lakSamAM che. //////// muMbaI, poSa suda 5, bhoma, 1948 bodhasvarUpanA yathAyogya 313 jJAnInA AtmAne avalokIe chIe ane tema thaIe chIe. muMbaI, poSa suda 7, guru, 1948 ApanI sthiti lakSamAM che. ApanI icchA paNa lakSamAM che; guru-anugrahavALI vArtA lakhI te paNa kharI che. karmanuM udayapaNuM bhogavavuM paDe te paNa kharuM che. Apa atizaya kheda vakhatovakhata pAmI jAo cho, te paNa jANIe chIe. viyogano tApa asahya Apane rahe che te paNa jANIe chIe. ghaNA prakAre satsaMgamAM rahevA joga cho ema mAnIe chIe, tathApi hAla to ema sahana karavuM yogya mAnyuM che. game tevA dezakAlane viSe yathAyogya rahevuM, yathAyogya rahevA ichyA ja karavuM e upadeza che. mananI ciMtA lakhI jaNAvo toya amane tamArA upara kheda thAya tema nathI. jJAna anyathA kare nahIM, tema karavuM tene sUjhe nahIM, tyAM bIjo upAya icchavo paNa nahIM ema vinaMtI che. koI evA prakArano udaya che ke, apUrva vItarAgatA chatAM vepAra saMbaMdhI kaMIka pravartana karI zakIe chIe, tema ja bIjAM paNa khAvApIvA vagerenAM pravartana mAMDa mAMDa karI zakIe chIe. mana kyAMya virAma pAmatuM nathI, ghaNuM karIne atra koIno samAgama icchatuM nathI. kaMI lakhI zakAtuM nathI. vadhAre paramArthavAkya vadavA icchA thatI nathI, koIe pUchelA praznono uttara jANatAM chatAM lakhI zakatA nathI, cittano paNa jhAjho saMga nathI, AtmA AtmabhAve varte che. samaye samaye anaMtaguNaviziSTa AtmabhAva vadhato hoya evI dazA rahe che, je ghaNuM karIne kaLavA devAmAM AvatI nathI. athavA kaLI zake tevAno prasaMga nathI. AtmAne viSe sahaja smaraNe prApta thayeluM jJAna zrI vardhamAnane viSe hatuM ema jaNAya che. pUrNa vItarAga jevo bodha te amane saheje sAMbharI Ave che, eTale ja tamane ane gosaliyAne lakhyuM hatuM ke tame padArthane samajo, bIjo koI tema lakhavAmAM hetu nahoto. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 314 311 muMbaI, poSa suda 11, sauma, 1948 jina thaI jinavarane ArAdhe, te sahI jinavara hove re; mUMgI ilikAne caTakAve, te mUMgI jaga jove re. ////////// AtamadhyAna kare jo kouM, sau phira RmeM nAve; vAkya jALa bIjuM sau jANe, e tattva citta cAve. 315 muMbaI, poSa suda 11, 1948 ame koI vAra kaMI kAvya, pada, ke caraNa lakhI mokalIe te Ape kyAMya vAMcyAM, sAMbhaLyAM hoya topaNa apUrvavat mAnavAM. ame pote to hAla banatA sudhI tevuM kaMI karavAnuM icchavA jevI dazAmAM nathI. svarUpa sahajamAM che. jJAnInAM caraNasevana vinA anaMta kALa sudhI paNa prApta na thAya evuM vikaTa paNa che. AtmasaMyamane saMbhArIe chIe. yathArUpa vItarAgatAnI pUrNatA icchIe chIe, e ja 316 'eka parinAmake na pharatA darava doI, doI parinAma eka dardI na dharatu hai; eka karatUti doI darva kabahUM na kare, doI karatUti eka darva na karatu hai; jIva pudgala eka kheta avagAhI dou. apane apane rUpa, kou na Taratu hai; zrI bodhasvarUpanA thayAyogya. muMbaI, poSa vada 3, ziva, 1948 jaDa parinAmaniko, karatA hai pudgala, cidAnaMda cetana subhAva AcaranuM hai.' -samayasAra 317 'eka parinAmake na karatA darava doI,' muMbaI, poSa vada 9, ravi, 1948 vastu potAnA svarUpamAM ja pariName evo niyama che. jIva jIvarUpe pariNamyA kare che, ane jaDa jaDarUpe pariNamyA kare che. jIvanuM mukhya pariNamavuM te cetana(jJAna)svarUpa che; ane jaDanuM mukhya pariNamavuM te jaDatvasvarUpa che. jIvanuM je cetanapariNAma te koI prakAre jaDa thaIne pariName nahIM ane jaDanuM jaDatvapariNAma te koI divase cetanapariNAme pariName nahIM; evI vastunI maryAdA che; ane cetana, acetana e be prakAranAM pariNAma to anubhavasiddha che. temAMnuM eka pariNAma be dravya maLIne karI zake nahIM; arthAt jIva ane jaDa maLI kevaLa cetanapariNAme pariNamI zake nahIM. athavA kevaLa acetana pariNAme pariNamI zake nahIM. jIva cetanapariNAme pariName ane jaDa acetanapariNAme pariName, ema vastusthiti che; mATe jina kahe che ke, eka pariNAma be dravya karI zake nahIM. je je dravya che te te potAnI sthitimAM ja hoya, ane potAnA svabhAvamAM pariName. 'doI parinAma eka darva na dharatu hai;* temaja eka dravya be pariNAme paNa pariNamI zake nahIM, evI vastusthiti che. eka jIvadravya Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra te cetana ane acetana e be pariNAme pariNamI zake nahIM, athavA eka pudgaladravya acetana ane cetana e be pariNAme pariNamI zake nahIM. mAtra pote potAnA ja pariNAmamAM pariName. cetanapariNAma te acetana padArthane viSe hoya nahIM, ane acetanapariNAma te cetanapadArthane viSe hoya nahIM; mATe be prakAranAM pariNAme eka dravya pariName nahIM, - be pariNAmane dhAraNa karI zake nahIM. 'eka karatUta doI darva kabahuM na kare,' mATe eka kriyA te be dravya kyAre paNa kare nahIM. be dravyanuM maLavuM ekAMte hovuM yogya nathI. jo be dravya maLIne eka dravya UpajatuM hoya, to vastu potAnA svarUpano tyAga kare; ane ema to koI kALe bane nahIM ke vastu potAnA svarUpano kevaLa tyAga kare. jyAre ema banatuM nathI, tyAre be dravya kevaLa eka pariNAmane pAmyA vinA eka kriyA paNa kyAMthI kare ? arthAt na ja kare. 'doI karatUti eka darva na karatu hai;' tema ja be kriyA eka dravya dhAraNa paNa kare nahIM: eka samayane viSe be upayoga hoI zake nahIM. mATe 'jIva pudgala eka kheta avagAhI dou, jIva ane pudgala kadApi eka kSetrane rokI rahyAM hoya topaNa 'apane apane rUpa, kou na Taratu hai;' potapotAnAM svarUpathI koI anya pariNAma pAmatuM nathI, ane tethI karIne ja ema kahIe chIe ke, - 'jaDa parinAmaniko, karatA hai pudgala,' dehArdike karIne je pariNAma thAya che teno pudgala kartA che. kAraNa ke te dehAdi jaDa che; ane jaDapariNAma to pudgalane viSe che, jyAre ema ja che to pachI jIva paNa jIva svarUpe ja varte che, emAM kaMI bIjuM pramANa paNa have joItuM nathI; ema gaNI kahe che ke, cidAnaMda cetana sabhAva Acaratu hai.' kAvyakartAno kahevAno hetu ema che ke, jo Ama tame vastusthiti samajo to to jaDane viSeno je svasvarUpabhAva che te maTe, ane svasvarUpanuM je tirobhAvapaNuM che te pragaTa thAya, vicAra karo, sthiti paNa ema ja che. ghaNI gahana vAtane ahIM TUMkAmAM lakhI che. (joke) jene yathArtha bodha che tene to sugama che. e vAtane ghaNI vAra manana karavAthI keTaloka bodha thaI zakaze. ApanuM pattuM 1 gaI parame maLyuM che, citta to Apane patra lakhavAnuM rahe che; paNa je lakhavAnuM sUjhe che te evuM sUjhe che ke Apane te vAtano ghaNA vakhata sudhI paricaya thavo joIe; ane te vizeSa gahana hoya che. sivAya lakhavAnuM sUjhatuM nathI. athavA lakhavAmAM mana rahetuM nathI. bAkI to nitya samAgamane icchIe chIe. prasaMgopAtta kaMI jJAnavArtA lakhazo. AjIvikAnA duHkhane mATe Apa lakho cho te satya che. citta ghaNuM karIne vanamAM rahe che, AtmA to prAye muktasvarUpa lAge che. vItarAgapaNuM vizeSa che. veThanI peThe pravRtti karIe chIe. bIjAne anusaravAnuM paNa rAkhIe chIe. jagatathI bahu udAsa thaI gayA chIe. vastIthI kaMTALI gayA chIe. dazA koIne jaNAvI zakatA nathI. jaNAvIe tevo satsaMga nathI; manane jema dhArIe tema vALI zakIe chIe, eTale pravRttimAM rahI zakyA chIe. koI Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 313 prakArathI rAgapUrvaka pravRtti thatI nahIM hoya evI dazA che, ema rahe che. lokaparicaya gamato nathI. jagatamAM sAnuM nathI. vadhAre zuM lakhIe ? jANo cho. atre samAgama ho ema to icchIe chIe, tathApi karelAM karma nirjaravAnuM che eTale upAya nathI. //// 318 lita yathArtha bodhasvarUpanA caMdra muMbaI, poSa vada 13, guru, 1948 bIjAM kAmamAM pravartatAM paNa anyatvabhAvanAe vartavAno abhyAsa rAkhavo yogya che, vairAgyabhAvanAe bhUSita evA 'zAMtasudhArasAdi' graMtho niraMtara ciMtana karavAyogya che, pramAdamAM vairAgyanI tIvratA, mumukSutA maMda karavA yogya nathI; evo nizcaya rAkhavo yogya che. 319 zrI bodhasvarUpa muMbaI, mAha suda 5, budha, 1948 anaMtakALa thayAM svarUpanuM vismaraNa hovAthI anyabhAva jIvane sAdhAraNa thaI gayo che. dIrghakALa sudhI satsaMgamAM rahI bodhabhUmikAnuM sevana thavAthI te vismaraNa ane anyabhAvanI sAdhAraNatA TaLe che; arthAta anyabhAvathI udAsInapaNuM prApta hoya che. A kALa viSama hovAthI svarUpamAM tanmayatA rahevAnI durghaTanA che; tathApi satsaMganuM dIrghakALa sudhI sevana te tanmayatA Ape emAM saMdeha nathI thato. jiMdagI alpa che, ane jaMjALa anaMta che; saMkhyAta dhana che, ane tRSNA anaMta che, tyAM svarUpasmRti saMbhave nahIM; paNa jyAM jaMjALa alpa che, ane jidaMgI apramatta che, temaja tRSNA alpa che, athavA nathI, ane sarva siddhi che tyAM svarUpasmRti pUrNa thavI saMbhave che. amUlya evuM jJAnajIvana prapaMce AvareluM vahyuM jAya che. udaya baLavAna che ! 320 (rAga-prabhAtane anusarato) muMbaI, mAha suda 13, budha, 1948 jIva navi puggalI naiva puggala kadA, pulAdhAra nahIM tAsa raMgI; para taNo Iza nahIM apara aizvaryatA, vastudharme kadA na parasaMga; (zrI sumatinAthanuM stavana-devacaMdrajI.) ////////// 321 praNAma pahoMce. muMbaI, mAha vada 2, ravi, 1948 atyaMta udAsa pariNAme raheluM evuM je caitanya, tene jJAnI pravRttimAM chatAM tevuM ja rAkhe che; topaNa kahIe chIe; mAyA dustara che; duraMta che; kSaNavAra paNa, samaya eka paNa, ene AtmAne viSe sthApana karavA yogya nathI. evI tIvra dazA Avye atyaMta udAsa pariNAma utpanna thAya che; ane tevA udAsa pariNAmanI je pravartanA - (gRhasthapaNA sahitanI) - te abaMdhapariNAmI kahevA yogya che. je bodhasvarUpe sthita che te ema kaThinatAthI vartI zake che, kAraNa ke tenI vikaTatA parama che. videhIpaNe janakarAjAnI pravRtti te atyaMta uMdAsa pariNAmane lIdhe rahetI; ghaNuM karIne temane te sahaja svarUpamAM hatI; tathApi koI mAyAnA duraMta prasaMgamAM samudrane viSe jema nAva yatkiMcit DolAyamAna thAya tema te pariNAmanuM DolAyamAna thavApaNuM saMbhavita hovAthI pratyeka mAyAnA prasaMgamAM Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kevaLa jenI udAsa avasthA che evA nijaguru aSTAvakranI zaraNatA svIkArI hovAthI mAyAne sukhe tarI zakAya ema thatuM hatuM, kAraNa ke mahAtmAnA AlaMbananI evI ja baLavattaratA che. 322 ravivAra, 1948 laukikardaSTie tame ane ame pravartazuM to pachI alaukikadRSTie koNa pravartaze ? AtmA eka che ke aneka che, kartA che ke akartA che, jagatano koI kartA che ke jagata svataH che, e vagere krame karIne satsaMge samajavA yogya che; ema jANIne patra vATe te viSe hAla lakhavAmAM AvyuM nathI. samyakprakAre jJAnIne viSe akhaMDa vizvAsa rAkhavAnuM phaLa nizcaye muktapaNuM che. saMsArasaMbaMdhI tamane je je ciMtA che, te ciMtA prAye amane jANavAmAM che, ane te viSe amuka amuka tamane vikalpa rahe che te paNa jANIe chIe. temaja paramArthaciMtA paNa satsaMganA viyogane lIdhe rahe che te paNa jANIe chIe; beya prakArano vikalpa hovAthI tamane AkuLavyAkuLapaNuM prApta hoya emAM paNa Azcarya lAgatuM nathI, athavA asaMbhavarUpa lAgatuM nathI. have e beya prakArane mATe cokhkhA zabdomAM nIce je kaMI manane viSe che te lakhavAnuM prayatna karyuM che. saMsArasaMbaMdhI tamane je ciMtA che, te jema udayamAM Ave tema vedI, sahana karavI. e ciMtA thavAnuM kAraNa evuM koI karma nathI ke je TALavA mATe jJAnIpuruSane pravRtti karatAM bAdha na Ave, jyArathI yathArtha bodhanI utpatti thaI che, tyArathI koI paNa prakAranA siddhiyoge ke vidyAnA yoge sAMsArika sAdhana potAsaMbaMdhI ke parasaMbaMdhI karavAnI pratijJA che; ane e pratijJAmAM eka paLa paNa maMdapaNuM AvyuM hoya ema haju sudhImAM thayuM che ema sAMbharatuM nathI. tamArI ciMtA jANIe chIe, ane ame te ciMtAno koI paNa bhAga jeTalo bane teTalo vedavA icchIe chIe. paNa ema to koI kALe banyuM nathI, te kema bane ? amane paNa udayakALa evo varte che ke hAla riddhiyoga hAthamAM nathI. prANImAtra prAye AhAra, pANI pAmI rahe che. to tama jevA prANInA kuTuMbane mATe tethI viparyaya pariNAma Ave evuM je dhAravuM te yogya ja nathI. kuTuMbanI lAja vAraMvAra ADI AvI je AkuLatA Ape che, te game to rAkhIe ane ame to na rAkhIe te banne sarakhuM che, kema ke jemAM potAnuM nirupAyapaNuM rahyuM temAM to je thAya te yogya ja mAnavuM e dRSTi samyak che. je lAgyuM te jaNAvyuM che. amane je nirvikalpa nAmanI samAdhi che, te to AtmAnI svarUpapariNati vartI hovAne lIdhe che. AtmAnA svarUpa saMbaMdhI to prAye nirvikalpapaNuM ja rahevAnuM amane saMbhavita che, kAraNa ke anyabhAvane viSe mukhyapaNe amArI pravRtti ja nathI. baMdha, mokSanI yathArtha vyavasthA je darzanane viSe yathArthapaNe kahevAmAM AvI che, te darzana nikaTa muktapaNAnuM kAraNa che; ane e yathArtha vyavasthA kahevAne jogya jo koI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe to te zrI tIrthaMkaradeva che. ane e je zrI tIrthaMkaradevano aMtara Azaya te prAye mukhyapaNe atyAre koIne viSe A kSetre hoya to te ame hoIzuM ema amane dRDha karIne bhAse che. kAraNa ke je amAruM anubhavajJAna tenuM phaLa vItarAgapaNuM che, ane vItarAganuM kaheluM je zrutajJAna te paNa te ja pariNAmanuM kAraNa lAge che; mATe ame tenA anuyAyI kharekharA chIe, sAcA chIe. vana ane ghara e banne koI prakAre amane samAna che, tathApi vanamAM pUrNa vItarAgabhAvane arthe rahevuM vadhAre rucikara lAge che; sukhanI icchA nathI paNa vItarAgapaNAnI icchA che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 315 jagatanA kalyANane arthe puruSArtha karavA viSe lakhyuM to te puruSArtha karavAnI icchA koI prakAre rahe paNa che, tathApi udayane anusarIne cAlavuM e AtmAnI sahaja dazA thaI che, ane tevo udayakALa hAla samIpamAM jaNAto nathI; to te uderI ANavAnuM bane evI dazA amArI nathI. 'mAgI khAIne gujarAna calAvazuM; paNa kheda nahIM pAmIe; jJAnanA anaMta AnaMda AgaLa te duHkha tRNa mAtra che' A bhAvArthanuM je vacana lakhyuM che, te vacanane amAro namaskAra ho ! evuM je vacana te kharI jogyatA vinA nIkaLavuM saMbhavita nathI. 'jIva e pudgalIpadArtha nathI, pudgala nathI, tema pudgalano AdhAra nathI, tenA raMgavALo nathI; potAnI svarUpasattA sivAya je anya teno te svAmI nathI, kAraNa ke paranI aizvaryatA svarUpane viSe hoya nahIM. vastutvadharme jotAM te koI kALe paNa parasaMgI paNa nathI." e pramANe sAmAnya artha 'jIva navi puggalI' vagere padono che. "duHkhasukharUpa karama phaLa jANo, nizcaya eka AnaMdo re, cetanatA pariNAma na cUke, cetana kahe jinacaMdo re." //////// 323 atra samAdhi che. pUrNajJAne karIne yukta evI je samAdhi te vAraMvAra sAMbhare che. paramasatanuM dhyAna karIe chIe. udAsapaNuM varte che. (zrI vAsupujya-stavana, AnaMdaghanajI) muMbaI, mAha vada 6, ravi, 1948 324 muMbaI, mAha vada 4, budha, 1948 co tarapha upAdhinI jvAlA prajvalatI hoya te prasaMgamAM samAdhi rahevI e parama duSkara che, ane e vAta to parama jJAnI vinA thI vikaTa che. amane paNa Azcarya thaI Ave che, tathApi ema prAye vartyA ja kare che, evo anubhava che. AtmabhAva yathArtha jene samajAya che, nizcala rahe che, tene e samAdhi prApta hoya che. samyakdarzananuM mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chIe; ane tevo anubhava che. - kevI adbhuta dazA ? //////// 325 "baDIneM cetana vibhAvoM laTi ApyuM. samai pAI apano subhAva gahi lIno hai; tabahIne jo jo lenejhoga sau sau saba lIno. jo jo tyAgajoga so so saba chAMDI dIno hai; levako na rahI hora, tyAgIvako nAhI aura. bAkI kahA ubaryo ju, kAraja navIno hai; saMgatyAgI, aMgatyAgI, vacanataraMgatyAgI, manatyAgI, buddhityAgI, ApA zuddha kIno hai." jevo samajAya tevo yogya lAge to artha lakhazo. muMbaI, mAha vada 9, soma, 1948 ////////// praNAma pahoMce. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 326 muMbaI, mAha vada 11, budha, 1948 zuddhatA vicAre dhyAve, zuddhattAmeM kailI kare, zuddhatAmeM thira vhe amRta dhArA varase. (samayasAra nATaka) 327 muMbaI, mAha vada 14, zani, 1948 adbhuta dazAnA kAvyano artha lakhI mokalyo te yathArtha che. anubhavanuM jema vizeSa sAmarthya utpanna hoya che, tema evAM kAvyo, zabdo, vAkyo yathAtathyarUpe pariName che; AzcaryakAraka dazAnuM emAM varNana che. satpuruSanuM oLakhANa jIvane nathI paDatuM ane potA samAna vyAvahArika kalpanA te pratye rahe che, e jIvane kayA upAyathI TaLe te lakhazo. upAdhi prasaMga bahu rahe che. satsaMga vinA jIvIe chIe. 328 muMbaI, mAha vada 0)), ravi, 1948 "levako na rahI kora, tyAgIverko nAhIM ora. hai!' bAkI kA ubaryo. kAraja navIno ma svarUpanuM bhAna thavAthI pUrNakAmapaNuM prApta thayuM; eTale have bIjuM koI kSetra kaMI paNa levAne mATe rahyuM nathI. svarUpano to koI kALe tyAga karavAne mUrkha paNa icche nahIM; ane jyAM kevaLa svarUpasthiti che. tyAM to pachI bIjuM kaMI rahyuM nathI; eTale tyAgavApaNuM paNa rahyuM nahIM. have jyAre levuM, devuM e banne nivRtta thaI gayuM, tyAre bIjuM koI navIna kArya karavAne mATe zuM UgaryuM ? arthAt jema thavuM joIe tema thayuM tyAM pachI bIjI levAdevAnI jaMjALa kyAMthI hoya ? eTale kahe che ke, ahIM pUrNakAmatA prApta thaI. ////////// 329 muMbaI. mAha vada, 1948 na gamatuM evuM kSaNavAra karavAne koI icchatuM nathI. tathApi te karavuM paDe che e ema sUcave che ke pUrvakarmanuM nibaMdhana avazya che. avikalpa samAdhinuM dhyAna kSaNavAra paNa maTatuM nathI. tathApi aneka varSo thayAM vikalparUpa upAdhine ArAdhyA jaIe chIe. jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI koI jAtanI upAdhi hovI to saMbhave che; tathApi avikalpa samAdhimAM sthita evA jJAnIne to te upAdhi paNa abAdha che, arthAt samAdhi ja che. A deha dhAraNa karIne joke koI mahAna zrImaMtapaNuM bhogavyuM nathI, zabdAdi viSayono pUro vaibhava prApta thayo nathI, koI vizeSa evA rAjyAdhikAre sahita divasa gALyA nathI, potAnAM gaNAya che evAM koI dhAma, ArAma sevyAM nathI, ane haju yuvAvasthAno pahelo bhAga varte che, tathApi e koInI AtmabhAve amane kaMI icchA utpanna thatI nathI, e eka moTuM Azcarya jANI vartIe chIe; ane e padArthonI prApti-aprApti banne samAna thayAM jANI ghaNA prakAre avikalpa samAdhine ja anubhavIe chIe. ema chatAM vAraMvAra vanavAsa sAMbhare che, koI prakArano lokaparicaya rucikara thato nathI, satsaMgamAM suratI pravahyA kare che, ane avyavasthita dazAe upAdhi- 1. juo AMka 325 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 317 yogamAM rahIe chIe. eka avikalpa samAdhi sivAya bIjuM kharI rIte smaraNa rahetuM nathI, ciMtana rahetuM nathI, ruci rahetI nathI, athavA kaMI kAma karAtuM nathI. jyotiSAdi vidyA ke aNimAdi siddhi e mAyika padArtho jANI AtmAne tenuM smaraNa paNa kvacit ja thAya che. te vATe koI vAta jANavAnuM athavA siddha karavAnuM kyAreya yogya lAgatuM nathI, ane e vAtamAM koI prakAre hAla to cittapraveza paNa rahyo nathI. pUrva nibaMdhana je je prakAre udaya Ave, te te prakAre 1. anukrame vedana karyAM javAM ema karavuM yogya lAgyuM che. .... tame paNa tevA anukramamAM game teTalA thoDA aMze pravartAya topaNa tema pravartavAno abhyAsa rAkhajo ane koI paNa kAmanA prasaMgamAM vadhAre zocamAM paDavAno abhyAsa ocho karajo; ema karavuM athavA thavuM e jJAnInI avasthAmAM praveza karavAnuM dvAra che. koI paNa prakArano upAdhiprasaMga lakho cho te, joke vAMcyAmAM Ave che, tathApi te viSe cittamAM kaMI AbhAsa paDato nahIM hovAthI ghaNuM karIne uttara lakhavAnuM paNa banatuM nathI, e doSa kaho ke guNa kaho paNa kSamA karavA yogya che. sAMsArika upAdhi amane paNa ochI nathI. tathApi temAM svapaNuM rahyuM nahIM hovAthI tethI gabharATa utpanna thato nathI. te upAdhinA udayakALane lIdhe hAla to samAdhi gauNabhAve varte che; ane te mATeno zoca rahyA kare che. li. vItarAgabhAvanA yathAyogya ////////// 330 muMbaI, mAha, 1948 kisanadAsAdi jijJAsuo, dIrgha kALa sudhI yathArtha bodhano paricaya thavAthI bodhabIjanI prApti hoya che; ane e bodhabIja te prAye nizcaya samyaktva hoya che. jine bArbIza prakAranA pariSaha kahyA che. temAM darzanapariSa nAme eka pariSa kahyo che. temaja eka bIjo ajJAnapariSaha nAmano pariSa paNa kahyo che. e banne pariSano vicAra karavA yogya che; e vicAra karavAnI tamArI bhUmikA che; arthAt te bhUmikA (guNasthAnaka) vicAravAthI koI prakAre tamane yathArtha dhIraja AvavAno saMbhava che. koI paNa prakAre pote kaMI manamAM saMkalpya hoya ke AvI dazAmAM AvIe athavA AvA prakAranuM dhyAna karIe, to samyakatvanI prApti thAya, to te saMkalpya prAthe (jJAnInuM svarUpa samajAye, khoTuM che, ema jaNAya che. yathArtha bodha eTale zuM teno vicAra karI, aneka vAra vicAra karI, potAnI kalpanA nivRtta karavAnuM jJAnIoe kahyuM che. 'adhyAtmasAra'nuM vAMcana, zravaNa cAle che te sAruM che. aneka vAra graMtha vaMcAvAnI ciMtA nahIM, paNa koI prakAre tenuM anuprekSaNa dIrghakALa sudhI rahyA kare ema karavuM yogya che. paramArtha prApta thavA viSe koI paNa prakAranuM AkuLavyAkuLapaNuM rAkhavuM - thavuM - tene 'darzanapariSa' kahyo che, e pariSaha utpanna thAya te to sukhakAraka che; paNa jo dhIrajathI te vedAya to temAMthI darzananI utpatti thavAno saMbhava thAya che. tame 'darzanapariSa'mAM koI paNa prakAre vargo cho, ema jo tamane lAgatuM hoya to te dhIrajathI vedavA yogya che; ema upadeza che. 'darzanapariSaha'mAM tame prAye cho, ema ame jANIe chIe. 1. kAgaLa phATavAthI akSara UDI gayA che. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra koI paNa prakAranI AkuLatA vinA vairAgyabhAvanAe, vItarAgabhAve, jJAnI viSe paramabhaktibhAve satzAstrAdika ane satsaMgano paricaya karavo hAla to yogya che. koI paNa prakAranI paramArtha saMbaMdhe manathI karelA saMkalpa pramANe icchA karavI nahIM; arthAt kaMI paNa prakAranA divyatejayukta padArtho ityAdi dekhAvA vagerenI icchA, manakalpita dhyAnAdi e sarva saMkalpanI jema bane tema nivRtti karavI. 'zAMtasudhArasa'mAM kahelI bhAvanA, 'adhyAtmasAra'mAM kahelo AtmanizcayAdhikAra e pharI pharI manana karavA yogya che. e benuM vizeSapaNuM mAnavuM. 'AtmA che' ema je pramANathI jaNAya, 'AtmA nitya che' ema je pramANathI jaNAya, AtmA kartA che' ema je pramANathI jaNAya, 'AtmA bhoktA che' ema je pramANathI jaNAya, 'mokSa che' ema je pramANathI jaNAya, ane 'teno upAya che' ema je pramANathI jaNAya, te vAraMvAra vicAravA yogya che. 'adhyAtmasAra'mAM athavA bIjA game te graMthamAM e vAta hoya to vicAravAmAM bAdha nathI. kalpanAno tyAga karI vicAravA yogya che. janakavidehInI vAta hAla jANavAnuM phaLa tamane nathI. badhAne arthe A patra che. 331 muMbaI, mAha, 1948 vItarAgapaNe, atyaMta vinayapaNe praNAma. bhrAMtigatapaNe, sukhasvarUpa bhAse che evA A saMsArI prasaMga ane prakAromAM jyAM sudhI jIvane vahAlapa varte che; tyAM sudhI jIvane potAnuM svarUpa bhAsavuM asaMbhavita che, ane satsaMganuM mAhAtmya paNa tathArUpapaNe bhAsyamAna thavuM asaMbhavita che. jyAM sudhI te saMsAragata vahAlapa asaMsAragata vahAlapane prApta na thAya tyAM sudhI khacIta karI apramattapaNe vAraMvAra puruSArthano svIkAra yogya che. A vAta traNe kALane viSe avisaMvAda jANI niSkAmapaNe lakhI che. 332 muMbaI, phAgaNa suda 4, budha, 1948 AraMbha ane parigrahano jema jema moha maTe che, jema jema tene viSethI potApaNAnuM abhimAna maMdapariNAmane pAme che; tema tema mumukSutA vardhamAna thayA kare che. anaMta kALanA paricayavALuM e abhimAna prAye ekadama nivRtta thatuM nathI. teTalA mATe, tana, mana, dhanAdi je kaMI potApaNuM vartanAM hoya che, te jJAnI pratye arpaNa karavAmAM Ave che- prArthe jJAnI kaMI tene grahaNa karatA nathI, paNa temAMthI potApaNuM maTADavAnuM ja upadeze che; ane karavA yogya paNa tema ja che ke, AraMbha-parigrahane vAraMvAranA prasaMge vicArI vicArI potAnAM thatAM aTakAvavAM; tyAre mumukSutA nirmaLa hoya che, 333 muMbaI, phAgaNa suda 4, budha, 1948 1'satpuruSanI oLakhANa jIvane nathI paDatI, ane vyAvahArika kalpanA potAsamAna te pratye rahe che, e jIvane kyA upAyathI TaLe ?' e praznano uttara yathArtha lakhyo che, e uttara jJAnI 1. zrI saubhAgyabhAIe Apela uttaraH "nirpanna thaI satsaMga kare to sat jaNAya ne pachI satpuruSano joga bane to te oLakhe ane oLakhe eTale vyAvahArika kalpanA TaLe. mATe pakSa rahita thaI satsaMga karavo. e upAya sivAya bIjo upAya nathI. bAkI bhagavaMtu kRpA e judI vAta che." Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 319 athavA jJAnIno Azrita mAtra jANI zake, kar3I zake, athavA lakhI zake tevo che. mArga kevo hoya e jene bodha nathI, tevA zAstrAbhyAsI puruSo teno yacArtha uttara na karI zake te paNa yathArtha ja che. 'zuddhatA vicAre dhyAve e pada viSe have pachI lakhIzuM. aMbArAmajInA pustaka viSe Ape vizeSa vAMcana karI je abhiprAya lakhyo te viSe have pachI vAtacItamAM vizeSa jaNAvAya tema che. ame e pustakano ghaNo bhAga joyo che; paNa siddhAMtajJAnamAM vidhaTatI vAto lAge che, ane tema ja che, tathApi te puruSanI dazA sArI che; mArgAnusArI jevI che, ema to kahIe chIe. jene saiddhAMtika athavA yathArthajJAna ame mAnyuM che te ati ati sUkSma che, paNa te thAya tevuM jJAna che. vizeSa have pachI. citte kahyuM karyuM nathI mATe Aje vizeSa lakhAyuM nathI, te kSamA karazo. hRdayarUpa zrI subhAgya pratye, parama premaNAvI namaskAra pahoMce. //////// 334 muMbaI, phAgaNa suda 10, budha, 1948 bhaktipUrvaka namaskAra pahoMce. 'have pachI lakhIzuM, have pachI lakhIzuM' ema lakhIne ghaNI vAra lakhavAnuM banyuM nathI, te kSamA karavA yogya che; kAraNa ke cittasthiti ghaNuM karI videhI jevI varte che. eTale kAryane viSe avyavasthA thaI jAya che, jevI hAla cittasthiti varte che, tevI amuka samaya sudhI vartAvyA vinA chUTako nathI. ghaNA ghaNA jJAnI puruSo thaI gayA che, temAM amArI jevo upAdhiprasaMga ane cittasthiti udAsIna, ati udAsIna, tevA ghaNuM karIne pramANamAM thoDA thayA che. upAdhiprasaMgane lIdhe AtmA saMbaMdhI je vicAra te akhaMDapaNe thaI zakato nathI, athavA gauNapaNe thayA kare che, tema thavAthI ghaNo kALa prapaMca viSe rahevuM paDe che; ane temAM to atyaMta udAsa pariNAma thaI gayela hovAthI kSaNavAra paNa citta TakI zakatuM nathI, jethI jJAnIo sarvasaMgaparityAga karI apratibaddhapaNe vicare che. 'sarvasaMga' zabdano lakSyArtha evo che ke akhaMDapaNe AtmadhyAna ke bodha mukhyapaNe na rakhAvI zake evo saMga. A ame TUMkAmAM lakhyuM che; ane te prakArane bAhyathI, aMtarathI bhajyA karIe chIe. deha chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake evo amAro nizcala anubhava che. kAraNa ke ame paNa nizcaya te ja sthiti pAmavAnA chIe, ema amAro AtmA akhaMDapaNe kahe che; ane ema ja che, jarUra ema ja che. pUrNa vItarAganI caraNaraja niraMtara mastake ho, ema rahyA kare che. atyaMta vikaTa evuM vItarAgatva atyaMta AzcaryakAraka che; tathApi te sthiti prApta thAya che, sadehe prApta thAya che, e nizcaya che, prApta karavAne pUrNa yogya che, ema nizcaya che. sadehe tema thayA vinA amane udAsInatA maTe ema jaNAtuM nathI ane tema thavuM saMbhavita che, jarUra ema ja che. praznonA uttara ghaNuM karIne lakhavAnuM banI zakaze nahIM; kAraNa ke cittasthiti jaNAvI tevI vartyA kare che. hAla tyAM kaMI vAMcavA, vicAravAnuM cAle che ke zI rIte, te kaMI prasaMgopAtta lakhazo. tyAgane icchIe chIe; paNa thato nathI. te tyAga kadApi tamArI icchAne anusarato karIe, tathApi teTaluM paNa hAla to banavuM saMbhavita nathI. ////////// abhinna bodhamayanA praNAma pahoMce. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 320 zrImad rAjacaMdra 335 muMbaI, phAgaNa suda 10, budha, 1948 udAsa pariNAma AtmAne bhajyA kare che. nirupAyatAno upAya kALa che. pUjya zrI saubhAgyamAI, samajavA viSenI je vigata lakhI che, te kharI che. e vAto jyAM sudhI jIvanA samajyAmAM AvatI nathI, tyAM sudhI yathArtha udAsIna pariNati paNa thavI kaThaNa lAge che. 'satpuruSa kema nathI oLakhavAmAM AvatA ?' e vagere prazno uttarasahita lakhI mokalavAno vicAra to thAya che; paNa lakhavAmAM citta jevuM joIe tevuM rahetuM nathI, ane te vaLI alpakALa rahe che, eTale dhAreluM lakhI zakAtuM nathI. AtmAne udAsa pariNAma atyaMta bhajyA kare che. eka ardhI-jijJAsya-vRttivALA puruSane eka patra lakhI, mokalavA mATe ATheka divasa pahelAM lakhyuM hatuM. pAchaLathI amuka kAraNathI citta aTakatAM te patra paDatara rahevA dIdhuM hatuM je vAMcavA mATe Apane bIDI ApyuM che. je vAstavya jJAnIne oLakhe che, te dhyAnAdine icche nahIM, evo amAro aMtaraMga abhiprAya varte che. mAtra jJAnIne icche che, oLakhe che ane bhaje che, te ja tevo thAya che, ane te uttama mumukSu jANavo yogya che. udAsa pariNAma AtmAne bhajyA kare che. cittanI sthitimAM jo vizeSapaNe lakhAze to lakhIza. atre bhAvasamAdhi che, namaskAra pahoMce. 339 muMbaI, phAgaNa suda 11, budhavAra, 1948 vizeSe karIne "vairAgya prakaraNa'mAM zrI rAme je potAne vairAgyanAM kAraNo lAgyAM te jaNAvyAM che, te pharI pharI vicAravA jevAM che. khaMbhAta patraprasaMga rAkhavo, temanA taraphathI patra AvavAmAM DhIla thatI hoya to AgrahathI lakhazo eTalI DhIla ochI karaze. paraspara kaMI pRcchA karavAnuM sUjhe to te paNa temane lakhazo. ////////// 339 muMbaI, phAgaNa suda 11aa, guru, 1948 cihna caMdunA svargavAsanA khabara vAMcI kheda thayo. je je prANIo deha dhAraNa kare che, te te prANIo te dehano tyAga kare che, ema ApaNane pratyakSa anubhavasiddha dekhAya che; tema chatAM ApaNuM citta te dehanuM anityapaNuM vicArI nitya padArthanA mArgane viSe cAlatuM nathI, e zocanIya vAtano vAraMvAra vicAra karavo yogya che. manane dhIraja ApI udAsI nivRtta karye chUTako che. dilagIrI na karatAM dhIrajathI te duHkha sahana karavuM e ja ApaNo dharma che. A deha paNa jyAre tyAre ema ja tyAgavAno che, e vAta smaraNamAM AvyA kare che, ane saMsAraprati vairAgya vizeSa rahyA kare che. pUrvakarmane anusarI je kaMI paNa sukhaduHkha prApta thAya te samAnabhAvathI vedavuM e jJAnInI zikhAmaNa sAMbharI AvI che. te lakhI che. mAyAnI racanA gahana che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 338 atyaMta pariNAmamAM udAsInatA pariNamyA kare che. 321 muMbaI, phAgaNa suda 13, zukra, 1948 jema jema tema thAya che, tema tema pravRtti-prasaMga paNa vadhyA kare che. je pravRttino prasaMga prApta thaze, ema nahIM dhAreluM te paNa prApta thayA kare che; ane ethI ema mAnIe chIe ke utAvaLe pUrve nibaMdhana karelAM evAM karmo nivRtta thavAne mATe udayamAM Ave che. 339 muMbaI, phAgaNa suda 14, 1948 koIno doSa nathI, ame karma bAMdhyAM mATe amAro doSa che. jyotiSanI AmnAya saMbaMdhI keTalIka vigata lakhI te vAMcI che. ghaNo bhAga teno jANavAmAM che. tathApi citta temAM jarAya praveza karI zakatuM nathI, ane te viSenuM vAMcavuM, sAMbhaLavuM kadApi camatkArika hoya, topaNa bojArUpa lAge che. thoDI paNa temAM ruci rahI nathI. amane to mAtra apUrva evA sanA jJAna viSe ja ruci rahe che. bIjuM je kaMI karavAmAM Ave che, ke anusaravAmAM Ave che, te badhuM AsapAsanAM baMdhanane laIne karavAmAM Ave che. hAla je kaMI vyavahAra karIe chIe, temAM deha ane manane bAhya upayoga vartAvavo paDe che. AtmA temAM vartato nathI. kvacit pUrvakarmAnusAra vartAvuM paDe che tethI atyaMta AkuLatA AvI jAya che. je kaMI pUrve nibaMdhana karavAmAM AvyAM che, te karmo nivRtta thavA arthe sevIe chIe. hAla je karIe chIe te vepAra viSe mane vicAra AvyA karela, ane tyAra pachI anukrame te kAmanI zarUAta thaI tyArathI te atyAra sudhImAM kAmanI dina pratidina kaMI vRddhi thayA karI che. ame A kAma prereluM mATe te saMbaMdhI .... bane teTaluM majUrI jevuM kAma paNa karyAnuM rAkhyuM che. kAmanI have ghaNI hada vadhI gayelI hovAthI nivRtta thavAnI atyaMta buddhi thaI jAya che. paNa ... ne doSabuddhi AvI javAno saMbhava; te anaMta saMsAranuM kAraNa ne thAya ema jANI jema bane tema cittanuM samAdhAna karI te majUrI jevuM kAma paNa karyA javuM ema hAla to dhAryuM che. A kAmanI pravRtti karatI vakhate jeTalI amArI udAsIna dazA hatI tethI Aja vizeSa che, ane tethI ame ghaNuM karIne temanI vRttine na anusarI zakIe evuM che; tathApi jeTaluM banyuM che teTaluM anusaraNa to jema tema citta samAdhAna karI rAkhyA karyuM che. koI paNa jIva paramArthane icche ane vyAvahArika saMgamAM prIti rAkhe, ne paramArtha prApta thAya ema to koI kALe bane ja nahIM. A kAmanI nivRtti pUrvakarma jotAM to hAla thAya tevuM dekhAtuM nathI. A kAma pachI 'tyAga' evuM ame to jJAnamAM joyuM hatuM; ane hAla AvuM svarUpa dekhAya che, eTalI AzcaryavArtA che. amArI vRttine paramArtha ADe avakAza nathI, tema chatAM ghaNo kharo kALa A kAmamAM gALIe chIe; ane tenuM kAraNa mAtra temane doSabuddhi na Ave eTaluM ja che; tathApi amArI vartanA ja evI che, ke jIva teno jo khyAla na karI zake to teTaluM kAma karatAM chatAM paNa doSabuddhi ja rahyA kare. //////// 340 muMbaI. phAgaNa suda 15, diva, 1948 jemAM cAra prazna lakhavAmAM AvyAM che te, tathA svAbhAvika bhAva viSe jinano je upadeza che te viSe lakhyuM che, te patra gaI kAle prApta thayuM che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra lakhelAM prazno ghaNAM uttama che, je mumukSu jIvane parama kalyANane arthe UgavA yogya che. te praznonA uttara have pachI lakhavAno vicAra che. je jJAne karIne bhavAMta thAya che, te jJAna prApta thavuM jIvane ghaNuM durlabha che. tathApi te jJAna, svarUpe to atyaMta sugama che, ema jANIe chIe. te jJAna sugamapaNe prApta thavAmAM je dazA joIe che, te dazA prApta thavI ghaNI ghaNI kaThaNa che; ane e prApta thavAnAM je be kAraNa te maLyA vinA jIvane anaMtakALa thayAM rakhaDavuM paDyuM che, je be kAraNa maLye mokSa hoya che. 341 praNAma. muMbaI, phAgaNa vada 4, guru, 1948 ahIMthI gaI kAle patra 1 lakhyuM che te vAMcI cittane viSe avikSepapaNe rahejo, samAdhi rAkhajo, te vArtA cittamAM nivRtta karavAne arthe Apane lakhI che, jemAM te jIvanI anukaMpA sivAya bIjo hetu nathI. amane to game tema ho topaNa samAdhi ja rAkhyA karavAnI detA rahe che. potAne je kAMI Apatti, viTaMbanA, mujhavaNa ke evuM kAMI AvI paDe tene mATe koI pratye doSanuM AropaNa karavAnI icchA thatI nathI. tema paramArthadRSTie jotAM te jIvano doSa che. vyAvahArika dRSTie jotAM nahIM jevo che, ane jIvanI jyAM sudhI vyAvahArika dRSTi hoya che tyAM sudhI pAramArthika doSano khyAla Avavo bahu duSkara che. ApanA AjanA patrane vizeSa karIne vAMcyuM che. te pahelAMnAM patronI paNa ghaNIkharI praznacarcA vagere dhyAnamAM che. jo banaze to ravivAre te viSe TUMkAmAM keTaluMka lakhIza. be mokSanAM be mukhya kAraNa je tame lakhyAM che, te tema ja che. te viSe pachI vizeSa lakhIza. ////////// 342 muMbaI, phAgaNa vada 6, zani, 1948 atra bhAvasamAdhi to che. lakho cho te satya che, paNa evI dravyasamAdhi AvavAne mATe pUrvakarma nivRtta thavA devAM yogya che. dumakALanuM moTAmAM moTuM cihna zuM ? athavA duSamakALa karyo kahevAya ? athavA kayAM mukhya lakSaNe te oLakhI zakAya ? e ja vijJApana. li bodhabIja. tra samAdhi che. je samAdhi che te keTaleka aMze che. ane je che te bhAvasamAdhi che. ////// 343 muMbaI, phAgaNa vada 7, ravi, 1948 ////////// 344 muMbaI, phAgaNa vada 10, budha, 1948 upAdhi hradayapaNe pravarte che. patra Aje pahoMcyuM che. atyAre to paramapreme namaskAra pahoMce. ////////// Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 323 345 muMbaI, phAgaNa vada 11, guru, 1948 koI paNa prakAre satsaMgano joga bane to te karyA rahevuM, e kartavya che, ane je prakAre jIvane mArApaNuM vizeSa thayA karatuM hoya athavA vadhyA karatuM hoya te prakArathI jema bane tema saMkocAtuM rahevuM, e satsaMgamAM paNa phaLa ApanAra bhAvanA che. 346 muMbaI, phAgaNa vada 14, ravi, 1948 badhA praznonA uttara mulatavavAnI icchA che. pUrvakarma tarata nivRtta thAya ema karIe chIe. kRpAbhAva rAkhajo ne praNAma mAnajo. 347 muMbaI, phAgaNa vada 0)), soma, 1948 AtmasvarUpe hRdayarUpa vizrAmamUrti zrI subhAgya pratye, vinayayukta evA amArA praNAma pahoMce. atra ghaNuM karIne AtmadazAe sahajasamAdhi varte che. bAhya upAdhino joga vizeSapaNe udayaprApta thavAthI te prakAre vartavAmAM paNa svastha rahevuM paDe che. jANIe chIe ke ghaNA kALe je pariNAma prApta thavAnuM che te tethI thoDA kALe prApta thavA mATe te upAdhi joga vizeSapaNe varte che. tamArAM ghaNAM patra-pattAM amane pahoMcyAM che. temAM lakhela jJAna saMbaMdhI vArtA ghaNuM karIne ame vAMcI che. te sarva praznono ghaNuM karI uttara lakhavAmAM Avyo nathI, tene mATe kSamA ApavI yogya che. te patromAM koI koI vyAvahArika vArtA paNa prasaMge lakhelI che, je ame cittapUrvaka vAMcI zakIe tema banavuM vikaTa che. tema te vArtA saMbaMdhI pratyuttara lakhavA jevuM sUjhatuM nathI. eTale te mATe paNa kSamA ApavA yogya che. hAla atra ame vyAvahArika kAma to pramANamAM ghaNuM karIe chIe, temAM mana paNa pUrI rIte daIe chIe; tathApi te mana vyavahAramAM coMTatuM nathI, potAne viSe ja rahe che, eTale vyavahAra bahu bojArUpe rahe che. Akho loka traNe kALane viSe du:khe karIne pIDAto mAnavAmAM Avyo che; ane temAM paNa A varte che, te to mahA duSamakALa che; ane sarva prakAre vizrAMtinuM kAraNa evo je 'kartavyarUpa zrI satsaMga' te to sarva kALane viSe prApta thavo durlabha che. te A kALamAM prApta thavo ghaNo ghaNo durlabha hoya emAM kaMI AzcaryakAraka nathI. ame ke jenuM mana prAye krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhathI, hAsyathI, ratithI, aratithI, bhayathI, zokathI, jugupsAthI ke zabdAdika viSayothI apratibaMdha jevuM che, kuTuMbathI, dhanathI, putrathI, 'vaibhavathI", strIthI ke dehathI mukta jevuM che; te manane paNa satsaMgane viSe baMdhana rAkhavuM bahu bahu rahyA kare che; tema chatAM ame ane tame hAla pratyakSapaNe to viyogamAM rahyA karIe chIe. e paNa pUrva nibaMdhanano koI moTo prabaMdha udayamAM hovAnuM saMbhAvya kAraNa che. jJAna saMbaMdhI praznono uttara lakhAvavAnI ApanI jijJAsA pramANe karavAmAM pratibaMdha karanArI eka cittasthiti thaI che; jethI hAla to te viSe kSamA ApavA yogya che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ApanI lakhelI vyAvahArika keTalIka vArtAo amane jANavAmAM che, tenA jevI hatI. temAM koI uttara lakhavA jevI paNa hatI, tathApi mana tema nahIM pravRtti karI zakyAthI kSamA ApavA yogya che. namaskAra pahoMce. 348 muMbaI, caitra suda 2, budha, 1948 A lokasthiti ja evI che ke temAM satyanuM bhAvana karavuM parama vikaTa che. racanA badhI asatyanA AgrahanI bhAvanA karAvavAvALI che. namaskAra poMce. lokasthiti AzcaryakAraka che. 349 muMbaI, caitra suda 4. zukravAra, 1948 350 muMbaI, caitra suda 6, ravi, 1948 jJAnIne sarvasaMga parityAga karavAno zo hetu haze ? bApopAdhiprasaMga varte che. 351 praNAma prApta thAya. muMbaI, caitra suda 9, budha, 1948 jema bane tema sakricArano paricaya thAya tema karavA, upAdhimAM mUMjhAI rahevAthI yogyapaNe na vartAya te vAna lakSamAM rAkhavA yogya jJAnIoe jANI che. 352 praNAma. muMbaI, caitra suda 9, budha, 1948 zopamAyogya mahetA zrI 5 catrabhuja kheMcara, tamane hAlamAM badhAthI kaMTALo AvI gayA viSe lakhyuM te vAMcI kheda thayo. mAro vicAra to evo rahe che ke jema bane tema tevI jAtano kaMTALo zamAvavo ane sahana karavo. koI koI duHkhanA prasaMgomAM tevuM thaI Ave che ane tene lIdhe vairAgya paNa rahe che, paNa jIvanuM kharuM kalyANa ane sukha to ema jaNAya che ke te badhuM kaMTALAnuM kAraNa ApaNuM upArjana kareluM prArabdha che, je bhogavyA vinA nivRtta thAya nahIM, ane te samatAe karI bhogavavuM yogya che. mATe manano kaMTALo jema bane tema zamAvavo ane upArjana karyA na hoya evAM karma bhogavavAmAM Ave nahIM, ema jANI bIjA koInA pratye doSardaSTi karyAnI vRtti jema bane tema zamAvI samatAe vartavuM e yogya lAge che, ane e ja jIvane kartavya che, li. rAyacaMdanA praNAma. 353 muMbaI, caitra suda 12, zukra, 1948 mumukSutApUrvaka lakheluM tama vagerenuM patra pahoMcyuM che. samaya mAtra paNa apramattadhArAne nahIM vismaraNa karatuM evuM je AtmAkAra mana te vartamAna 1. juo AMka 334 ane 663. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 35 samaye udaya pramANe pravRtti kare che; ane je koI paNa prakAre vartAya che, tenuM kAraNa pUrve nibaMdhana karavAmAM Avelo e udaya che. te udayane viSe prIti paNa nathI, ane aprIti paNa nathI. samatA che; karavA yogya paNa ema ja che. patra lakSamAM che. 354 thAyogya. muMbaI, caitra suda 13, ravi, 1948 samakitanI pharasanA thaI kyAre gaNAya ? kevI dazA vartatI hoya ? e viSeno anubhava karIne lakhazo. saMsArI upAdhinuM jema thatuM hoya tema thavA devuM, kartavya e ja che, abhiprAya e ja rahyA kare che. dhIrajathI udayane vedavo yogya che. ////////// 355 samyakRtva pharasavA saMbaMdhamAM vizeSapaNe lakhavAnuM bane to karazo. lakhelo uttara satya che. pratibaMdhapaNuM duHkhadAyaka che, e ja vijJApana. muMbaI, caitra vada 1, budha, 1948 svarUpastha yathAyogya. muMbaI, caitra vadi 1, budha, 1948 356 AtmasamAdhipUrvaka yogaupAdhi rahyA kare che; je pratibaMdhane lIdhe hAla to kaMI icchita karI zakAtuM nathI. AvA ja hetue karIne zrI RSabhAdi jJAnIoe zarIrAdi pravartanAnA bhAnano paNa tyAga karyo hato. ////////// 357 samasthitabhAva. muMbaI, caitra vada 5, ravi, 1948 hRdayarUpa zrI subhAgya, tamArAM vigatavALAM eka pachI eka ema ghaNAM patro maLyA kare che ke jemAM prasaMgopAtta zItaLa evI jJAnavAtAM paNa AvyA kare che. paNa kheda thAya che ke, te viSe ghaNuM karIne adhika lakhavAnuM amArAthI banI zakatuM nathI. satsaMga thavAno prasaMga icchIe chIe, paNa upAdhiyogano je hradaya te paNa vaidavA vinA upAya nathI, citta ghaNI vAra tama pratye rahyA kare che. jagatamAM bIjA padArtho to amane kaMI rucinAM kAraNa rahyA nathI. je kaMI ruci rahI che te mAtra eka satyanuM dhyAna karanArA evA saMta pratye, jemAM AtmAne varNavyo che evAM satzAstra pratye, ane parecchAe paramArthanAM nimitta-kAraNa evAM dAnAdi pratye rahI che. AtmA to kRtArtha samajAya che. 358 muMbaI, caitra vada 5, ravi, 1948 jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bodha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bodha pAmyo che te jIvane samyakdarzana thAya che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vicArasAgara' anukrame (prAraMbhathI chevaTa sudhI) vicAravAno hAla paricaya rAkhavAnuM bane to karavA yogya che. mArga be prakArano jANIe chIe. eka upadeza thavA artheno mArga, eka vAstavya mArga 'vicArasAgara' upadeza thavA arthe vicAravA yogya che. jyAre jainazAstra vAMcavA jaNAvIe tyAre jenI thavAne nathI jaNAvatA, vedAMtazAstra vAMcavA jaNAvIe tyAre vedAMtI thavA nathI jaNAvatA; tema ja anya zAstra vAMcavA jaNAvIe tyAre anya thavA nathI jaNAvatA; mAtra je jaNAvIe chIe, te tama sarvane upadeza levA arthe jaNAvIe chIe. jainI ane vedAMtI Adino bheda tyAga karo. AtmA tevo nathI. hRdayarUpa subhAgya, Aje patra 1 prApta thayuM che. ////////// 359 muMbaI, caitra vada 8, 1948 patra vAMcavA parathI ane vRttijJAna parathI hAla Apane kAMIka ThIka rIte dhIrajabaLa rahe che ema jANI saMtoSa che. koI paNa prakAre prathama to jIvanuM potApaNuM TALavA yogya che. dehAbhimAna galita thayuM che jenuM, tene sarva sukharUpa ja che. jene bheda nathI tene kheda saMbhavato nathI. hariicchA pratye vizvAsa dRDha rAkhI varto cho, e paNa sApekSa sukharUpa che. je kaMI vicAro lakhavA icchA thAya te lakhavAmAM bheda nathI rAkhatA ema ame paNa jANIe chIe. 390 muMbaI, caitra vada 12, ravi, 1948 jyAM pUrNakAmapaNuM che, tyAM sarvajJatA che. jene bodhabIjanI utpatti hoya che, tene svarRpasukhathI karIne paritRptapaNuM varte che, ane viSaya pratye aprayatna dazA varte che. je jIvitavyamAM kSaNikapaNuM che, te jIvitavyamAM jJAnIoe nityapaNuM prApta karyuM che, e acarajanI vAta che. jo jIvane paritRptapaNuM vartyA karatuM na hoya to akhaMDa evo Atmabodha tene samajavo nahIM. 361 muMbaI, vaizAkha suda 3, zukra, (akSayatRtIyA), 1948 bhAvasamAdhi che. bAhyaupAdhi che; je bhAvane gauNa karI zake evI sthitinI che; tathApi samAdhi varte che. hRdayarUpa zrI subhAgya, namaskAra pahoMce. ////////// 362 muMbaI, vaizAkha suda 4, zani, 1948 atra AtmatA hovAthI samAdhi che, ame pUrNakAmapaNA viSe lakhyuM hatuM, te evA AzayathI lakhyuM che ke je pramANe jJAnanuM prakAzavuM che, te pramANe zabdAdi vyAvahArika padArthane viSe niHspRhapaNuM varte che; Atmasukhe karI paritRptapaNuM varte che. anya sukhanI je icchA nahIM thavI, te pUrNa jJAnanuM lakSaNa che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 327 jJAnI anitya jIvanamAM nityapaNuM prApta kare che, ema je lakhyuM che, te evA AzayathI lakhyuM che ke tene mRtyune mATe nirbhayapaNuM varte che, jene ema hoya tene pachI anityapaNA viSe rahyA che, ema kahIe nahIM, to te vAta satya che. kharuM AtmabhAna thAya che tene, huM anya bhAvano akartA chuM evo bodha utpanna thaI, ahaMpratyayIbuddhi, te vilaya pAme che. evuM je AtmabhAna te vAraMvAra ujvaLapaNe vartyA kare che, tathApi jema icchIe tema to nahIM. atra samAdhi che. 393 samAdhirUpa. muMbaI, vaizAkha suda 5, ravi, 1948 hAla to anukrame upAdhiyoga vizeSa varyAM kare che. vadhAre zuM lakhavuM ? vyavahAranA prasaMgamAM dhIraja rAkhavI yogya che. e vAta visarjana nahIM thatI hoya, ema dhAraNA rahyA kare che. anaMtakALa vyavahAra karavAmAM vyatIta karyo che, to tenI jaMjALamAM paramArtha visarjana na karAya ema ja vartavuM, evo jene nizcaya che, tene tema hoya che, ema ame jANIe chIe. vanane viSe udAsInapaNe sthita evA je yogIo - tIrthaMkarAdika - tenuM Atmatva sAMbhare che. hRdayarUpa zrI subhAgya. atra samAdhi che. bAhyopAdhi che. ////////// 364 muMbaI, vaizAkha suda 9, guru, 1948 kaMI hAla jJAnavArtA lakhavAno vyavasAya ocho rAkhyo che, tene prakAzita karazo. Aje paDyuM pahoMcyuM che, 365 muMbaI, vaizAkha suda 11, zani, 1948 vyavasAya vizeSa rahe che. "prANavinimaya" nAmanuM memerijhamanuM pustaka vAMcavAmAM AgaLa AvI gayuM che; emAM jaNAvelI vAta kaMI moTI AzcaryakAraka nathI; tathApi emAM keTalIka vAta anubhava karatAM anumAnathI lakhI che. temAM keTalIka asaMbhavitatA che. jene Atmatva pratye dhyeyatA nathI, ene e vAta upayogI che; amane to te pratye kaMI lakSa ApI samajAvavAnI icchA thatI nathI, arthAt citta evA viSayane icchatuM nathI. atra samAdhi che. bAhya pratibaddhatA varte che. ne vacceno ////////// 366 satsvarUpapUrvaka namaskAra. muMbaI, vaizAkha suda 12, ravi, 1948 hRdayarUpa zrI subhAgya, manamAM vAraMvAra vicArathI nizcaya thaI rahyo che ke koI paNa prakAre upayoga pharI anya bhAvamAM potApaNuM thatuM nathI, ane akhaMDa AtmadhyAna rahyA kare che, evI je dazA tene viSe vikaTa upAdhijogano udaya e AzcaryakAraka che; hAlamAM to thoDI kSaNanI nivRtti mAMDa rahe che, ane pravRtti karI zake evI yogyatAvALuM to citta nathI, ane hAla tevI pravRtti karavI e kartavya Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra che, to udAsapaNe tema karIe chIe; mana kyAMya bAjhatuM nathI, ane kaMI gamatuM nathI; tathApi hAla hariicchA AdhIna che. nirupama evuM je AtmadhyAna, tIrthakarAdike karyuM che, te parama AzcaryakAraka che. te kALa paNa AzcaryakAraka hato. vadhAre zuM kahevuM ? 'vananI mArI koyala' nI kahevata pramANe A kALamAM, ane A pravRttimAM ame chIe. ApanuM patra prApta thayuM. 367 muMbaI. vaizAkha vada 1, guru, 1948 upAdhiprasaMga to rahe che. tathApi AtmasamAdhi rahe che. hAla kaMI jJAnaprasaMga lakhavAnuM karazo. namaskAra pahoMce. ////////// 368 muMbaI, vaizAkha vada 6, bhoma, 1948 hRdayarUpa zrI subhAgya, patra prApta thayuM hatuM. atra samAdhi che. sAne viSe Ava rahe che, e khedanI vAta che; paNa te to jIvane potAthI vicAra karyA vinA na samajAya evuM che. jJAnIne viSe jo koI paNa prakAre dhanAdinI vAMchA rAkhavAmAM Ave che, to jIvane darzanAvaraNIya karmano pratibaMdha vizeSa utpanna thAya che. ghaNuM karIne jJAnI tevo pratibaMdha koIne potA thakI utpanna na thAya ema varte che. jJAnI potAnuM upajIvana, AjIvikA paNa pUrvakarmAnusAra kare che; jJAnane viSe pratibaddhatA thAya ema karI AjIvikA karatA nathI, athavA karAvavAno prasaMga icchatA nathI, ema jANIe chIe. jJAnI pratye jene kevaLa niHspRha bhakti che, potAnI icchA te thakI pUrNa thatI na dekhIne paNa jene doSa Avato nathI, evA je jIva che, tene jJAnIne Azrarya dhIrajathI vartanAM Apattino nAza hoya che; athavA ghaNuM maMdapaNuM thaI jAya che, ema jANIe chIe; tathApi tevI dhIraja rahevI A kALane viSe bahu vikaTa che, ane tethI upara jaNAvyuM che, evuM pariNAma ghaNIvAra AvatuM aTakI jAya che. amane to evI jaMjALa viSe udAsInapaNuM varte che. A to smaraNamAM AvavAthI lakhyuM che. amAre viSe vartato parama vairAgya vyavahArane viSe kyAreya mana maLavA deto nathI, ane vyavahArano pratibaMdha to Akho divasa rAkhavo paDe che. hAla to ema udaya sthitimAM varte che. tethI saMbhava thAya che ke te paNa zrI ga sukhano hetu che. ame to pAMca mAsa thayAM jagata, Izvara ane anyabhAva e sarvane viSe udAsInapaNe vartIe chIe, tathApi te vArtA tamane gAMbhIryapaNe rahI jaNAvI nathI. tame je prakAre IzvarAdi viSe zraddhAzIla cho tema vartavuM tamane kalyANarUpa che, amane to koI jAtano bhedabhAva nahIM utpanna thato hovAthI sarva jaMjALarUpa varte che, eTale IzvarAdi sametamAM udAsapaNuM varte che. AvuM je amAruM lakhavuM te vAMcI koI prakAre saMdehane viSe paDavAne yogya tame nathI. hAla to ame atrapaNe vartIe chIe, eTale koI prakAranI jJAnavArtA paNa jaNAvI zakAtI nathI; paNa mokSa to kevaLa amane nikaTapaNe varte che, e to niHzaMka vArtA che. amAruM je citta 6. maNibhAI saubhAgyabhAI vize Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 329 te AtmA sivAya anya sthaLe pratibaddhatA pAmatuM nathI, kSaNa paNa anyabhAvane viSe sthira thatuM nathI; svarUpane viSe sthira rahe che. evuM je amAruM AzcaryakAraka svarUpa te hAla to kyAMya kahyuM jatuM nathI. ghaNA mAsa vItyAthI tamane lakhI saMtoSa mAnIe chIe. badhuMya harine AdhIna che. patraprasAdI prApta thaI che. atra samAdhi che. vigatathI patra have pachI. nirupAyatAne lIdhe lakhI zakAto nathI. ////////// 369 //////// 390 namaskAra vAMcazo. bheda rahita evA ame chIe. muMbaI, vaizAkha vada 9. zukra, 1948 muMbaI, vaizAkha vada 11, ravi, 1948 hRdayarUpa zrI subhAgya pratye, avicchinnapaNe jene viSe AtmadhyAna varte che evA je zrI .... nA praNAma pahoMce. jene viSe ghaNA prakAranI pravRtti varte che, evA jogane viSe hAla to rahIe chIe. Atmasthiti tene viSe utkRSTapaNe vartatI joI zrI nA cittane pote potAthI namaskAra karIe chIe. ghaNA prakAre karI samAgamanI ane bAhya pravRttinA jogatyAganI jenI cittavRtti koI prakAre paNa varte che evA je ame te atyAre to ATaluM lakhI aTakIe chIe. zrI kalolavAsI jijJAsu zrI kuMvarajI pratye, ////////// 371 muMbaI, vaizAkha vada 13, bhoma, 1948 niraMtara jene abhedadhyAna varte che, evA zrI bodhapuruSanA yathAyogya vAMcazo. atra bhAva pratye to samAdhi varte che- ane bAhya pratye upAdhijoga varte che; tamArAM AvelAM traNa patro prApta thayAM che, ane te kAraNathI pratyuttara lakhyo nathI. A kALanuM viSamapaNuM evuM che ke jene viSe ghaNA vakhata sudhI satsaMganuM sevana thayuM hoya to jIvane viSethI lokabhAvanA ochI thAya; athavA laya pAme lokabhAvanAnA AvaraNane lIdhe paramArthabhAvanA pratye jIvane ullAsapariNati thAya nahI, ane tyAM sudhI lokasahavAsa te bhavarUpa hoya che. satsaMganuM sevana je niraMtarapaNe icche che. evA mumukSu jIvane jyAM sudhI te jogano viraha rahe tyAM sudhI deDhabhAve te bhAvanA icchI pratyeka kArya karatAM vicArathI vartI, potAne viSe laghupaNuM mAnya karI, potAnA jovAmAM Ave te doSa pratye nivRtti icchI, saraLapaNe vartya karavuM; ane je kAryo karI te bhAvanAnI unnati thAya evI jJAnavArtA ke jJAnalekha ke graMthanuM kaMI kaMI vicAravuM rAkhavuM, te yogya che. upara jaNAvI che je vArtA, tene viSe bAdha karanArA evA ghaNA prasaMga tama jIvone varte che, ema jANIe chIe; tathApi te te bAdha karanArA prasaMga pratye jema bane tema sadupayoga vicArI vartavAnuM icchavuM, te anukrame bane evuM che. koI prakAre manane viSe saMtApa pAmavA yogya nathI, puruSArtha je kaMI thAya te karavAnI dRDha icchA rAkhavI yogya che; ane parama evuM je bodhasvarUpa che tenuM jene oLakhANa che, evA puruSe to niraMtara tema vartyAnA puruSArthane viSe mujhAvuM yogya nathI. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra anaMtakALe je prApta thayuM nathI, te prAptapaNAne viSe amuka kALa vyatIta thAya to hAni nathI. mAtra anaMtakALe je prApta thayuM nathI, tene viSe bhrAMti thAya, bhUla thAya te hAni che. jo parama evuM jJAnInuM svarUpa bhAsyamAna thayuM che, to pachI tenA mArgane viSe anukrame jIvanuM pravezapaNuM thAya e saraLa prakAre samajAya evI vArtA che. rUDe prakAre mana varte ema varto. viyoga che, to temAM kalyANano paNa viyoga che, e vArtA satya che, tathApi jo jJAnInA viyogamAM paNa tene ja viSe citta varte che, to kalyANa che. dhIrajano tyAga karavAne yogya nathI. ApanuM eka patra Aje prApta thayuM. ////////// 372 zrI svarUpanA yathAyogya. muMbaI, vaizAkha vada 14, budha, 1948 Ape upAdhi dUra thavA viSemAM je samAgamamAM rahevAnuM mukhya kAraNa batAvyuM te yathAtathya che. AgaLa ghaNA prakAre Ape te kAraNa jaNAvyuM che, paNa te IzvarecchAdhIna che; je kaMI paNa prakAre puruSArtha thAya te prakAre hAla to karo ane je samAgamanI parama icchA tene viSe ja abhedaciMtana rAkho. AjIvikAnA kAraNamAM vidghalapaNuM prasaMgopAtta AvI jAya e kharuM che; tathApi dhIrajane viSe vartavuM yogya che. utAvaLanI agatya nathI, ane tema vAstavika bhayanuM kaMI kAraNa nathI. 393 zrI. - muMbaI, vaizAkha vada 14, budha, 1948 thA mohamayIthI jenI amapaNe sthiti che, evA zrI .... nA 'manane laIne A badhuM che' evo je atyAra sudhIno thayelo nirNaya lakhyo, te sAmAnya prakAre to yathAtathya che. tathApi mana', 'tene laIne', ane 'A badhuM' ane 'teno nirNaya', evA je cAra bhAga e vAkyanA thAya che. te ghaNA kALanA badhe jema che tema samajAya ema jANIe chIe, jene te samajAya che tene mana vaza varte che; varte che, e vAta nizcayarUpa che; tathApi na vartatuM hoya topaNa te AtmasvarUpane viSe ja varte che. e mana vaza thavAno uttara upara lakhyo che, te sarvathI mukhya evo lakhyo che. je vAkya lakhavAmAM AvyAM che te ghaNA prakAre vicAravAne yogya che. mahAtmAno deha be kAraNane laIne vidyamAnapaNe varte che, prArabdha karma bhogavavAne arthe, jIvonA kalyANane arthe; tathApi e bannemAM te udAsapaNe udaya AvelI vartanAe varte che, ema jANIe chIe. dhyAna, japa, tapa, kriyA mAtra e sarva thakI, ame jaNAveluM koI vAkya jo parama phaLanuM kAraNa dhAratA ho to, nizcayapaNe dhAratA ho to, pAchaLathI buddhi lokasaMjJA, zAstrasaMjJA para na jatI hoya to, jAya to te bhrAMti vaDe gaI che ema dhAratA ho to; te vAkyane ghaNA prakAranI dhIraja vaDe vicAravA dhAratA ho to, lakhavAne icchA thAya che. hajI AthI vizeSapaNe nizcayane viSe dhAraNA karavAne lakhavuM agatya jevuM lAge che, tathApi citta avakAzarUpe vartatuM nathI, eTale je lakhyuM che te prabaLapaNe mAnazo. sarva prakAre upAdhiyoga to nivRtta karavA yogya che; tathApi jo te upAdhiyoga satsaMgAdikane arthe ja icchavAmAM Avato hoya, temaja pAchI cittasthiti saMbhavapaNe rahetI hoya to te upAdhiyogamAM pravartavuM zreyaskara che. apratibaddha praNAma. ////////// Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 374 331 muMbaI, vaizAkha, 1948 "game teTalI vipattio paDe, tathApi jJAnI dvArA sAMsArika phaLanI icchA karavI yogya nathI." udaya Avelo aMtarAya samapariNAme vedavA yogya che, viSamapariNAme vedavA yogya nathI. tamArI AjIvikA saMbaMdhI sthiti ghaNA vakhata thayAM jANavAmAM che, e pUrvakarmano yoga che. yathArtha jJAna jemane che evo puruSa anyathA Acare nahIM; mATe tame je AkuLatAne laI icchA jaNAvI, te nivRtta karavA yogya che. jJAnI pAse sAMsArika vaibhava hoya topaNa mumukSue koI paNa prakAre te icchavo yogya nathI, ghaNuM karI jJAnI pAse tevo vaibhava hoya che, to te mumukSunI vipatti TALavA mATe upayogI thAya che. pAramArthika vaibhavathI jJAnI, mumukSune sAMsArika phaLa ApavAnuM icche nahIM; kAraNa ke akartavya te jJAnI kare nahIM. dhIraja na rahe evA prakAranI tamArI sthiti che ema ame jANIe chIe, tema chatAM dhIrajamAM eka aMzanuM paNa nyUnapaNuM na thavA devuM te tamane kartavya che; ane e yathArtha bodha pAmavAno mukhya mArga che. hAla to amArI pAse evuM koI sAMsArika sAdhana nathI ke tamane te vATe dhIrajanuM kAraNa thaIe, paNa tevo prasaMga lakSamAM rahe che; bAkI bIjAM prayatna to kartavya nathI. koI paNa prakAre bhaviSyano sAMsArika vicAra choDI vartamAnamAM samapaNe pravartavAno daita nizcaya karavo e tamane yogya che; bhaviSyamAM je thavA yogya haze, te thaze, te anivArya che, ema gaNI paramArtha-puruSArtha bhaNI sanmukha thavuM yogya che. game te prakAre paNa e lokalArUpa bhayanuM sthAnaka evuM je bhaviSya te vismaraNa karavA yogya che. tenI 'ciMtA vaDe' paramArthanuM vismaraNa hoya che. ane ema thAya te mahA ApattirUpa che. mATe te Apatti Ave nahIM, eTaluM 4 vAraMvAra vicAravA yogya che. ghaNA vakhata thayAM AjIvikA ane lokalAno kheda tamane aMtaramAM bheLo thayo che. te viSe have to nirbhayapaNuM ja aMgIkAra karavuM yogya che. pharI kahIe chIe ke te ja karttavya che. yathArtha bodhano e mukhya mArga che. e sthaLe bhUla khAvI yogya nathI. lajjA ane AjIvikA mithyA che. kuTuMbAdinuM mamatva rAkhazo topaNa je thavAnuM haze te thaze. temAM samapaNuM rAkhazo topaNa je thavA yogya haze te thaze; mATe niHzaMkapaNe nirabhimAnI thavuM yogya che, samapariNAme pariNamavuM yogya che, ane e ja amAro bodha che. A jyAM sudhI nahIM pariName tyAM sudhI yathArtha khodha paNa pariName nahIM. 375 muMbaI, vaizAkha, 1948 jinAgama che te upazamasvarUpa che. upazamasvarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyAM che, upadezyAM che. te upazama AtmArthe che, anya koI prayojana arthe nathI. AtmArthamAM jo tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM, to te jinAgamanuM zravaNa, vAMcana niSphaLarUpa che; e vArtA amane to niHsaMdeha yathArtha lAge che. duHkhanI nivRttine sarva jIva icche che, ane duHkhanI nivRtti duHkha jenAthI janma pAme che evA rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI nivRtti thayA vinA, thavI saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA koI prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI. ema sarva jJAnIpuruSone bhAsyuM che. mATe te AtmajJAna jIvane Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra prayojanarUpa che. teno sarvazreSTha upAya sadguruvacananuM zravaNavuM ke satzAstranuM vicAravuM e che. je koI jIva duHkhanI nivRtti icchato hoya, sarvathA duHkhathI muktapaNuM tene prApta karavuM hoya tene e ja eka mArga ArAdhyA sivAya anya bIjo koI upAya nathI. mATe jIve sarva prakAranAM matamatAMtarano, kuLadharmano, lokasaMjJArUpa dharmano, aughasaMjJArUpa dharmano udAsabhAva bhajI eka AtmavicAra karttavyarUpa dharma bhajavo yogya che. eka moTI nizcayanI vArtA to mumukSu jIve e ja karavI yogya che ke satsaMga jevuM kalyANanuM koI baLavAna kAraNa nathI, ane te satsaMgamAM niraMtara samaya samaya nivAsa icchavo, asatsaMganuM kSaNe kSaNe vipariNAma vicAravuM, e zreyarUpa che. bahu bahu karIne A vArtA anubhavamAM ANavA jevI che. yathAprArabdha sthiti che eTale baLavAna upAdhiyoge viSamatA AvatI nathI. kaMTALo atyaMta AvI jatAM chatAM upazamanuM, samAdhinuM yathArUpa rahevuM thAya che; tathApi niraMtara cittamAM satsaMganI bhAvanA varyA kare che. satsaMganuM atyaMta mAhAtmya pUrvabhave vedana karyuM che; te pharI pharI smRtirUpa thAya che ane niraMtara abhaMgapaNe te bhAvanA sphurita rahyA kare che. jyAM sudhI A upAdhiyogano udaya che tyAM sudhI samavasthAne te nirvAhavo evuM prArabdha che, tathApi je kALa jAya che te tenA tyAganA bhAvamAM ghaNuM karI gayA kare che. nivRtti jevAM kSetre cittasthiratAe hAla 'sUtrakRtAMgasUtra'nuM zravaNa karavA icchA hoya to karavAmAM bAdhA nathI. mAtra jIvane upazamArthe te karavuM yogya che. kayA matanuM vizeSapaNuM che, kayA matanuM nyUnapaNuM che, evA anyArthamAM paDavA arthe tema karavuM yogya nathI. te 'sUtrakRtAMga'nI racanA je puruSoe karI che, te AtmasvarUpa puruSa hatA, evo amAro nizcaya che, 'A karmarUpa kleza je jIvane prApta thayo che te kema tuTe ?' evuM prazna mumukSu ziSyane udbhava karI 'bodha pAmavAthI gUTe' evuM te 'sUtrakRtAMga'nuM prathama vAkya che. te baMdhana zuM ? ane zuM jANavAthI te truTe ?" evuM bIjuM prazna tyAM ziSyane saMbhave che ane te baMdhana vIrasvAmIe zA prakAre kahyuM che ? evA vAkyathI te prazna mukyuM che; arthAt ziSyanA praznamAM te vAkya mUkI graMthakAra ema kahe che ke, AtmasvarUpa evA zrI vIrasvAmInuM kaheluM tamane kahIzuM; kema ke AtmasvarUpa puruSa AtmasvarUpArthe atyaMta pratIti yogya che. te baMdhananuM svarUpa tyAra pachI graMthakAra kahe che te pharI pharI vicAravA yogya che. tyArapachI tenA vizeSa vicAre graMthakArane smRti thaI ke A je samAdhimArga te AtmAnA nizcaya vinA ghaTe nahIM, ane jagatavAsI jIvoe ajJAnI upadezakothI jIvanuM svarUpa anyathA jANI, kalyANanuM svarUpa anyathA jANI, anyathAno yathArthapaNe nizcaya karyo che. te nizcayano bhaMga thayA vinA. te nizcayamAM saMdeha paDyA vinA, ame je anubhavyo che evo samAdhimArga, temane koI prakAre saMbhaLAvyo zI rIte phaLIbhUta thaze ? evuM jANI graMthakAra kahe che ke, 'AvA mArgano tyAga karI koI eka zramaNa brAhmaNa ajANapaNe, vagara vicArye, anyathA prakAre mArga kahe che' ema kahetA hatA. te anyathA prakAra pachI graMthakAra nivedana kare che, ke paMcamahAbhUtanuM ja koI astitva mAne che, AtmAnuM utpanna thavuM tethI mAne che, jema ghaTatuM nathI. ema jaNAvI AtmAnuM nityapaNuM pratipAdana kare che. jo jIve potAnuM nityapaNuM jANyuM nathI, to pachI nirvANanuM prayatna zA arthe thAya ? evo abhiprAya karI nityatA darzAvI che. tyAra pachI bhinna bhinna prakAre kalpita abhiprAya darzAvI yathArtha abhiprAyano bodha karI, yathArtha mArga vinA chUTako nathI, garbhapaNuM TaLe nahIM, janma TaLe nahIM, maraNa TaLe nahIM, duHkha TaLe nahIM, Adhi, vyAdhi, upAdhi kaMI TaLe nahIM; ane ame upara je kahI AvyA chIe evA matavAdIo te sau tevA prakArane viSe vasyA Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 333 che, ke jethI janma jarA maraNAdino nAza thAya nahIM; evo vizeSa upadezarUpa Agraha karI prathamAdhyayana samApta karyuM che. tyAra pachI anukrame tethI vardhamAna pariNAme upazama - kalyANa - AtmArtha bodhyo che. te lakSamAM rAkhI vAMcana, zravaNa ghaTe che. kuLadharmArthe "sUtrakRtAMga'nuM vAMcana, zravaNa niSphaLa che. zrI staMbhatIrthavAsI jijJAsu pratye, 376 muMbaI. vaizAkha vada, 1948 zrI mohamayIthI aosvarUpa evA zrI rAyacaMdranA AtmasamAnabhAvanI smRtie yathAyogya vAMcazo. hAla atre bAhyapravRttino joga vizeSapaNe rahe che. jJAnIno deha upArjana karelAM evAM pUrvakarma nivRtta karavA arce ane anyanI anukaMpAne arthe hoya che. je bhAve karI saMsAranI utpatti hoya che, te bhAva jene viSethI nivRtta thayo che, evA jJAnI paNa bAhyapravRttinAM nivRttapaNAne ane sansamAgamanAM nivAsapaNAne icche che. te joganuM jyAM sudhI udayapaNuM prApta na hoya tyAM sudhI, aviSamapaNe prApta sthitie varte che evA je jJAnI tenA caraNAraviMdanI pharI pharI smRti thaI AvavAthI parama viziSTabhAve namaskAra karIe chIe. hAla je pravRttijogamAM rahIe chIe te to ghaNA prakAranA parecchAnA kAraNathI rahIe chIe. AtmadRSTinuM akhaMDapaNuM e pravRttijogathI bAdha nathI pAmatuM. mATe udaya Avelo evo te joga ArAdhIe chIe. amAro pravRttijoga jijJAsu pratye kalyANa prApta thavA viSe viyogapaNe koI prakAre varte che, jene viSe sasvarUpa varte che, evA je jJAnI tene viSe loka-spRhAdino tyAga karI, bhAve paNa je AzritapaNe varte che, te nikaTapaNe kalyANane pAme che, ema jANIe chIe. nivRttine, samAgamane ghaNA prakAre icchIe chIe, kAraNa ke e prakArano je amAro rAga te kevaLa ame nivRtta karyo nathI. kALanuM kaLisvarUpa varte che, tene viSe je aviSamapaNe mArganI jijJAsAe karI, bAkI bIjA je anya jANavAnA upAya te pratye udAsInapaNe vartato paNa jJAnInA samAgame atyaMta nikaTapaNe kalyANa pAme che, ema jANIe chIe. kRSNadAse lakhyuM che evuM je jagata, IzvarAdi saMbaMdhI prazna te amArA ghaNA vizeSa samAgame samajavA yogya che. evA prakArano vicAra (koI koI samaye) karavAmAM hAni nathI. teno yathArtha uttara kadApi amuka kALa sudhI prApta na thAya to tethI dhIrajano tyAga karavAne viSe jatI evI je mati te rokavA yogya che. aviSamapaNe jyAM AtmadhyAna varte che. evA je 'zrI rAyacaMdra' te pratye pharI pharI namaskAra karI A patra atyAre pUruM karIe chIe. //// 377 'yoga asaMkha ke jina kahyA, ghaTamAMhI riddhi dAkhI re; nava pada temaja jANajo, AtamarAma che. sAkhI muMbaI, vaizAkha, 1948 AtmAne viSe varte che evA jJAnIpuruSo sahajaprApta prArabdha pramANe varte che. vAsasthya to ema che ke je kALe jJAnathI ajJAna nivRtta thayuM te ja kALe jJAnI mukta che. dehAdine viSe apratibaddha che. sukha duHkha harSa zokAdine viSe apratibaddha che evA je jJAnI tene koI Azraya ke Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AlaMbana nathI. dhIraja prApta thavA "IzvarecchAdi" bhAvanA tene thavI yogya nathI. zaktimAnane je kaMI prApta thAya che, temAM koI klezanA prakAra dekhI, taTastha dhIraja rahevA te bhAvanA koI prakAre yogya che. jJAnIne prArabdha' 'IzvarecchAdi' badhA prakAro eka ja bhAvanA, sarakhA bhAvanA che. tene zAtA azAtAmAM kaMI koI prakAre rAgadveSAdi kAraNa nathI. te bannemAM udAsIna che. je udAsIna che, te mULa svarUpe nirAlaMbana che. nirAlaMbana evuM tenuM udAsapaNuM e IzvarecchAthI paNa baLavAna jANIe chIe. 'IzvarecchA' e zabda paNa arthAMtare jANavA yogya che. IzvarecchArUpa AlaMbana e AzrayarUpa evI bhaktine yogya che. nirAzraya evA jJAnIne badhuMya sama che, athavA jJAnI sahajapariNAmI che; sahaja svarUpI che, sahajapaNe sthita che, sahajapaNe prApta uya bhogave che, sahajapaNe je kaMI thAya te thAya che, je na thAya te na thAya che, te kartavyarahita che; utttavyabhAva tene viSe vilayaprApta che; mATe tamane, te jJAnInA svarUpane viSe prArabdhanA udayanuM sahaja-prAptapaNuM te vadhAre yogya che, ema jANavuM yogya che. Izvarane viSe koI prakAre icchA sthApita karI, te icchAvAna kahevA yogya che. jJAnI icchArahita ke icchAsahita ema kahevuM paNa banatuM nathI; te sahajasvarUpa che, 378 muMbaI, jeTha suda 10, ravi, 1948 IzvarAdi saMbaMdhI je nizcaya che, tene viSe hAla vicArano tyAga karI sAmAnyapaNe 'samayasAra'nuM vAMcana karavuM yogya che; arthAt IzvaranA AzrayathI hAla dhIraja rahe che, te dhIraja tenA vikalpamAM paDavAthI rahevI vikaTa che. 'nizcayane viSe akattA: 'vyavahAra'ne viSe karyAM. ityAdi je vyAkhyAna samayasAra"ne viSe che. te vicAravAne yogya che, tathApi nivRtta thayA che jenA bodha saMbaMdhI doSa evA je jJAnI te pratyethI e prakAra samajavA yogya che. samajavA yogya to je che te svarUpa, prApta thayuM che jene nirvikalpapaNuM evA jJAnIthI - tenA Azraye jIvanA doSa gaLita thaI prApta hoya che, samajAya che. .... cha mAsa saMpUrNa thayAM jene paramArtha pratye eka paNa vikalpa utpanna thayo nathI evA zrI .......ne namaskAra che. 379 muMbaI, jeTha vada 0)), zu, 1948 hRdayarUpa zrI subhAgya, jenI prApti pachI anaMta kALanuM yAcakapaNuM maTI, sarva kALane mATe ayAcakapaNuM prApta hoya che evo jo koI hoya to te taraNatAraNa jANIe chIe, tene bhajo. mokSa to A kALane viSe paNa prApta hoya, athavA prApta thAya che. paNa muktapaNAnuM dAna ApanAra evA puruSanI prApti parama durlabha che. arthAt mokSa durlabha nathI, dAtA durlama che. upAdhijoganuM adhikapaNuM varte che. baLavAna kleza jevo upAdhiyoga ApavAnI 'hariicchA' haze, tyAM have te jema udaya Ave tema vedana karavA yogya jANIe chIe. saMsArathI kaMTALyA to ghaNo kALa thaI gayo che. tathApi saMsArano prasaMga hajI virAma pAmato nathI; e eka prakArano moTo 'kleza' varte che. tamArA satsaMgane viSe atyaMta ruci rahe che, tathApi te prasaMga thavA hAla to 'nirbaLa' thaI zrI 'hari'ne hAtha soMpIe chIe. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 335 amane to kaMI karavA viSe buddhi thatI nathI, ane lakhavA viSe buddhi thatI nathI. kaMIka vANIe vartIe chIe, temAM paNa buddhi thatI nathI, mAtra AtmarUpa maunapaNuM, ane te saMbaMdhI prasaMga, ene viSe buddhi rahe che. ane prasaMga to tethI anya prakAranA varte che. evI ja 'IzvarecchA' haze ! ema jANI jema sthiti prApta thAya che, tema ja yogya jANI rahIe chIe. 'buddhi to mokSane viSe paNa spAvALI nathI.' paNa prasaMga A varte che. satsaMgane viSe rucikara evA DuMgarane amArA praNAma prApta ho. 'vananI mArI koyala' evI eka gujarAdi dezanI kahevata A prasaMgane viSe yogya che. maiM zAMti zAMti: zAMti 380 namaskAra pahoMce. muMbaI, jeTha, 1948 prabhubhaktimAM jema bane tema tatpara rahevuM. mokSano e dhuraMdhara mArga mane lAgyo che. game to manathI paNa sthira thaIne besI prabhubhakti avazya karavI yogya che. mananI sthiratA thavAno mukhya upAya hamaNAM to prabhubhakti samajo. AgaLa paNa te, ane tevuM ja che, tathApi sthULapaNe ene lakhI jaNAvavI vadhAre yogya lAge che. karazo. 'uttarAdhyayanasUtra'mAM bIjAM icchita adhyayana vAMcazo; batrIsamAnI covIza gAthA moDhA AgaLanI manana zama, saMvega, nirveda, AsthA ane anukaMpA ityAdika sadguNothI yogyatA meLavavI, ane koI veLA mahAtmAnA yoge, to dharma maLI raheze. satsaMga, satzAstra ane savrata e uttama sAdhana che. 381 'sUyagaDAMgasUtra"no joga hoya to tenuM bIjuM adhyayana, tathA udakapeDhALavALuM, adhyayana vAMcavAno paricaya rAkhajo. tema ja 'uttarAdhyayana'mAM keTalAMka vairAgyAdika caritravALAM adhyayana vAMcatA rahejo; ane prabhAtamAM vahelA uThavAno paricaya rAkhajo: ekAMtamAM sthira besavAno paricaya rAkhajo; mAyA eTale jagata, lokanuM jemAM vadhAre varNana karyuM che evAM pustako vAMcavA karatAM jemAM satpuruSanAM caritro athavA vairAgyakathA vizeSa karIne rahI che, tevAM pustakono bhAva rAkhajo. 382 je vaDe vairAgyanI vRddhi thAya te vAMcana vizeSa karIne rAkhavuM; matamatAMtarano tyAga karavo; ane jethI matamatAMtaranI vRddhi thAya tevuM vAMcana levuM nahIM. asatsaMgAdikamAM ruci utpanna thatI maTADavAno vicAra vAraMvAra karavo yogya che. 383 muMbaI, jeTha, 1948 vicAravAna puruSane kevaLa klezarUpa bhAse che, evo A saMsAra tene viSe have pharI AtmabhAve karI janmavAnI nicaLa pratijJA che. traNe kALane viSe have pachI A saMsAranuM svarUpa anyapaNe bhAsyamAna thavA yogya nathI, ane bhAse evuM traNe kALane viSe saMbhavatuM nathI. atre AtmabhAve samAdhi che. udayabhAva pratye upAdhi varte che. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zrI tIrthaMkare teramA sthAnake vartatA puruSanuM nIce lakhyuM che, te svarUpa kahyuM cheH- AtmabhAvane arthe sarva saMsAra saMvRta karyo che jeNe, arthAt sarva saMsAranI icchA jenA pratye AvI nirodha - thaI che, evA nirguthane, - satpuruSane - terame guNasthAnake kahevA yogya che. manasamitie yukta, vacanasamitie yukta, kAyasamitie yukta, koI paNa vastune grahaNa-tyAga karatAM samitie yukta, dIrdhazaMkAdino tyAga karatAM samitiyukta, manane saMkocanAra, vacanane saMkocanAra, kAyAne saMkocanAra, sarva IMdriyonA saMkocapaNe brahmacArI, upayogapUrvaka cAlanAra, upayogapUrvaka Ubho rahenAra, upayogapUrvaka besanAra, upayogapUrvaka zayana karanAra, upayogapUrvaka bolanAra, upayogapUrvaka AhAra lenAra ane upayogapUrvaka zvAsocchavAsa lenAra, AMkhanuM eka nimiSamAtra paNa upayogarahita calana na karanAra, ke upayogarahita jenI kriyA nathI tevA A nigraMthane eka samaye kriyA baMdhAya che, bIje samaye vedAya che, trIje samaye te karmarahita hoya che, arthAt cothe samaye te kriyA saMbaMdhI sarva ceSTA nivRtta thAya che. zrI tIrthaMkara jevAne kevo atyaMta nizcaLa, [apUrNa] 384 muMbaI, asADa suda 9, 1948 zabdAdi pAMca viSayanI prAptinI icchAe karI jenAM citta atyaMta vyAkuLapaNe varte che evA jIvonuM jyAM vizeSapaNe dekhAvuM che, evo je kALa te A 'dusama kaLiyuga' nAmano kALa che. tene viSe vihvaLapaNuM, jene paramArthane viSe nathI thayuM, citta vikSepa pAmyuM nathI, saMge karI pravartanabheda pAmyuM nathI, bIjI prItinA prasaMge jenuM citta AvRtta thayuM nathI, bIjAM je kAraNo tene viSe jeno vizvAsa vartato nathI, evo jo koI hoya to te A kALane viSe 'bIjo zrI rAma' che. tathApi joIne sakheda Azcarya varte che ke e guNonA koI aMze saMpanna paNa alpa jIvo dRSTigocara thatA nathI. nidrA sivAyano bAkIno je vakhata temAMthI ekAda kalAka sivAya bAkIno vakhata mana, vacana, kAyAthI upAdhine joMge varte che. upAya nathI, eTale samyapariNatie saMvedana karavuM yogya che. moTA Azcaryane pamADanArAM evAM jaLa, vAyu, caMdra, sUrya, agni Adi padArthonA je guNo te sAmAnya prakAre paNa jema jIvonI dRSTimAM AvatA nathI, ane potAnuM je nAnuM ghara athavA je kaMI cIjo tene viSe koI jAtanuM jANe AzcaryakAraka svarUpa dekhI ahaMtva varte che, e joI ema thAya che ke lokone dRSTibhrama - anAdikALano - maTyo nathI; jethI maTe evo je upAya, tene viSe jIvanuM alpa paNa jJAna pravartatuM nathI; ane tenuM oLakhANa thaye paNa svecchAe vartavAnI je buddhi te vAraMvAra udaya pAme che; ema ghaNA jIvonI sthiti joI A loka anaMtakALa rahevAno che, ema jANo, ////////// 385 namaskAra pahoMce. muMbaI, asADa, 1948 sUrya udaya-asta rahita che, mAtra lokone cakSumaryAdAthI bahAra varte tyAre asta ane cakSumaryAdAne viSe varte tyAre udaya ema bhAse che. paNa sUryane viSe to udayaasta nathI. temaja jJAnI che te, badhA prasaMgane viSe jema che tema che, mAtra prasaMganI maryAdA uparAMta lokonuM jJAna nathI, eTale potAnI jevI te prasaMgane viSe dazA thaI zake tevI dazA, jJAnIne viSe kalpe che; ane e kalpanA jJAnInuM parama evuM je AtmapaNuM, paritoSapaNuM, muktapaNuM te jIvane jaNAvA detI nathI, ema jANavA yogya che. je prakAre prArabdhano krama udaya hoya te prakAre hAla to vartIe chIe, ane ema vartavuM koI prakAre to sugama bhAse che. ThAkora sAhebane maLavA saMbaMdhI vigata AjanA patrane viSe lakhI, paNa Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM prArabdha kama tevo vartAto nathI. udIraNA karI zakIe evI asugama vRtti utpanna thatI nathI. 339 joke amAruM citta netra jevuM che; netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavorUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che, tene viSe vANInuM UThavuM, samajAvavuM, A karavuM, athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDa mAMDa bane che. ghaNI kriyA to zUnyapaNAnI peThe varte che; AvI sthiti chatAM upAdhijoga to baLavAnapaNe ArAdhIe chIe. e vedavuM vikaTa ochuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che. te jema duHkhe - atyaMta duHkhe - thavuM vikaTa che, tema cittane upAdhi te pariNAmarUpa thavA barAbara che. sugamapaNAe sthita citta hovAthI vedanAne samyakprakAre vede che, akhaMDa samAdhipaNe vede che. A vAta lakhavAno Azaya to ema che ke AvA utkRSTa vairAgyane viSe Avo upAdhijoga vedavAno je prasaMga che, tene kevo gaNavo ? ane A badhuM zA arthe karavAmAM Ave che ? jANatAM chatAM te mUkI kema devAmAM Avato nathI ? e badhuM vicAravA yogya che. maNi viSe lakhyuM te satya che. 'IzvarecchA' jema haze tema thaze. vikalpa karavAthI kheda thAya; ane te to jyAM sudhI tenI icchA hoya tyAM sudhI te prakAre ja pravarte. sama rahevuM yogya che. bIjI to kaMI spRhA nathI, koI prArabdharUpa spRhA paNa nathI, sattArUpa koI pUrve upArjita karelI upAdhirUpa spRhA te to anukrame saMvedana karavI che. eka satsaMga - tamarUpa satsaMganI spRhA varte che. rucimAtra samAdhAna pAmI che. e AzcaryarUpa vAta kyAM kahevI ? Azcarya thAya che. A je deha maLyo te pUrve koI vAra maLyo na ho to, bhaviSyakALe prApta thavo nathI. dhanyarUpa - kRtArtharUpa evA je ame tene viSe A upAdhijoga joI lokamAtra bhUle emAM Azcarya nathI, ane pUrve jo satpuruSanuM oLakhANa paDyuM nathI, to te AvA yoganAM kAraNathI che. vadhAre lakhavuM sUjhatuM nathI. namaskAra pahoMce, gozaLiyAne samapariNAmarUpa yathAyogya ane namaskAra pahoMce, samasvarUpa zrI rAyacaMdranA yathAyogya 386 muMbaI, asADa vada 0)), 1948 patro prApta thayela che. atra upAdhinAme prArabdha udayapaNe che. upAdhine viSe vikSeparahitapaNe vartavuM e vAta atyaMta vikaTa che; je varte che te thoDA kALane viSe paripakva samAdhirUpa hoya che. 387 samAtmapradeza sthitie yathAyogya. zAMti muMbaI, zrAvaNa suda, 1948 jIvane svasvarUpa jANyA sivAya chUTako nathI; tyAM sudhI yathAyogya samAdhi nathI. te jANavA mATe utpanna thavA yogya mumukSutA ane jJAnInuM oLakhANa e che. jJAnIne je yathAyogyapaNe oLakhe che te jJAnI thAya che - krame karI jJAnI thAya che. AnaMdaghanajIe eka sthaLe ema kahyuM che ke,- "jina thaI jinane je ArAghe, te sahIM jinavara hove re; bhRgI ilikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jove re. jina thaIne eTale sAMsArika bhAvane viSethI AtmabhAva tyAgIne, je koi jinane eTale kevalyajJAnIne - vItarAgane ArAdhe che, te nizcaye jinavara eTale kaivalyapade yukta hoya che. tene bhamarI ane IyaLanuM pratyakSa samajAya evuM dRSTAMta ApyuM che. 1. pAThAtta jina svarUpa thaI jina ArAdhe... Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra amane paNa atre upAdhijoga varte che; anyabhAvane viSe joke AtmabhAva utpanna thato nathI, ane e ja mukhya samAdhi che. 388 muMbaI, zrAvaNa suda 4, budha, 1948 'jagata jyAM sUe che tyAM jJAnI jAge che, jJAnI jAge che tyAM jagata sUe che. jagata jAge che, tyAM jJAnI sUe che' ema zrIkRSNa kahe che.1 389 Atmapradeza samasthitie namaskAra. muMbaI, zrAvaNa suda 10, budha, 1948 asatsaMgamAM udAsIna rahevA mATe jIvane viSe apramAdapaNe nizcaya thAya che, tyAre sattAna' samajAya che; te pahelAM prApta thayela bodhane ghaNA prakAranA aMtarAya hoya che. jagata ane mokSano mArga e be eka nathI. jene jagatanI icchA, ruci, bhAvanA tene mokSane viSe anicchA, aruci, abhAvanA hoya ema jaNAya che. ////////// 390 muMbaI, zrAvaNa suda 10, budha, 1948 namaH niSkAma yathAyogya. AtmarUpa zrI subhAgya pratye je upArjita karma bhogavatAM ghaNo vakhata bhAvimAM vyatIta thaze, te baLavAnapaNe udayamA vartI kSayapaNAne pAmatAM hoya to tema thavA devA yogya che, ema ghaNAM varSano saMkalpa che. vyAvahArika prasaMga saMbaMdhI cotaraphathI ciMtA utpanna thAya evAM kAraNo joIne paNa nirbhayatA, Azraya rAkhavA yogya che. mArga evo che. ame vizeSa hAla kaMI lakhI zakatA nathI, te mATe kSamA mAgIe chIe ane niSkAmapaNe smRtipUrvaka namaskAra karIe chIe. e ja vinaMti. nAgara sukha pAmara nava jANe, vallabha sukha na kumArI, anubhava viNa tema dhyAna taNuM sukha, koNa jANe nara nArI re, bhavikA mana mahilAnuM re vahAlA upare. //////// 391 jAM kAma karata. muMbaI, zrAvaNa suda 10, budha, 1948 kevaLa niSkAma evA yathAyogya, atra upAdhiyogamAM chIe ema jANIne patrAdi pAThavavAnuM nahIM karyuM hoya ema jANIe chIe. zAstrAdi vicAra, satkathA prasaMge tyAM kevA yogathI vartavuM thAya che ? te lakhazo. 'sata' eka pradeza paNa asamIpa nathI, tathApi te prApta thavAne viSe anaMta aMtarAya - lokapramANe pratyeka evA rahyA che. jIvane kartavya e che ke apramattapaNe te 'sata'nuM zravaNa, manana, nididhyAsana karavAno akhaMDa nizcaya rAkhavo. tama sarvane niSkAmapaNe yathA ////// 1. bhagavadagItA a. 2. to, kahya Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 339 392 muMbaI, zrAvaNa suda 10, budha, 1948 je avasare je prApta thAya tene viSe saMtoSamAM rahevuM evo he rAma ! satpuruSono kahelo sanAtana dharma che, ema vasiSTha kahetA hatA. 393 muMbaI, zrAvaNa suda 10, budha, 1948 mana mahilAnuM re vahAlA upare, bIjAM kAma karaMta; tema zrutadharme re mana dRDha dhare, jJAnAkSepakavaMta. jemAM mananI vyAkhyA viSe lakhyuM che te patra, jemAM pIpaLa-pAnanuM deSTAMta lakhyuM che te paDyuM, jemAM 'yama niyama saMyama Apa kiyo' e Adi kAvyAdi viSe lakhyuM che te patra, jemAM manAdi nirodha karatAM zarIrAdi vyathA utpanna thavA viSenuM sUcavana che te patra, ane tyArapachInuM eka sAmAnya, ema patra-pattAM maLyAM te pahoMcyAM che. tene viSe mukhya evI je bhakti saMbaMdhInI icchA, mUrtinuM pratyakSa thavuM, e vAta viSenuM pradhAna vAkya vAMcela che, lakSamAM che. e prazna sivAya bAkInAM patro saMbaMdhI uttara lakhavAno anukrama vicAra thatAM thatAM hAla te samAgame pUchavA yogya jANIe chIe arthAt ema jaNAvavuM hAla yogya bhAse che. bIjAM paNa je koI paramArtha saMbaMdhI vicAra-prazna utpanna thAya te lakhI rAkhavAnuM banI zake tevuM hoya to lakhI rAkhavAno vicAra yogya che. pUrve ArAdhelI evI mAtra jenuM nAma upAdhi che evI samAdhi udayapaNe varte che. vAMcana, zravaNa, mananano hAla tyAM joga kevA prakArano bane che ? AnaMdaghanajInAM be vAkya smRtimAM Ave che te lakhI atyAre A patra samApta karuM chuM. iNavidha parakhI mana visarAmI, jinavara guNa je gAve; dInabaMdhunI mahera najarathI, AnaMdaghana pada pAve. mallijina sevaka kema avagaNIe. ho mana mahilAnuM re vahAlA upare, bIjAM kAma karata; ////////// jina thaI jinavara je ArAghe, te sahI jinavara hove re; bhUMgI ilikAne caTakAve, te bhaMgI jaMga jove re. - zrI AnaMdaghana. ////////// 394 mana mahilAnuM re vahAlA upare, bIjAM kAma karaMta; tema zrutadharme re mana de dhare, jJAnAkSepakavaMta-dhana muMbaI, zrAvaNa vada 10, 1948 ghara saMbaMdhI bIjAM samasta kArya karatAM thakAM paNa jema pativratA (mahilA zabdano artha) strInuM mana potAnA priya evA bharatArane viSe lIna che, tema samyakdRSTi evA jIvanuM citta saMsAramAM rahI samasta kAryaprasaMge vartavuM paDatAM chatAM, jJAnIsaMbaMdhI zravaNa karyo che evo je upadezadharma tene viSe lInapaNe varte che. samasta saMsArane viSe strIpuruSanA snehane pradhAna gaNavAmAM Avyo che, temAM paNa puruSa pratyeno strIno prema e koI prakAre paNa tethI vizeSa pradhAna gaNavAmAM Avyo che, ane emAM Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra paNa pativratA evI strIno pati pratyeno sneha te pradhAnane viSe paNa pradhAna evo gaNavAmAM Avyo che. te sneha evo pradhAnapradhAna zA mATe gaNavAmAM Avyo che ? tyAre jeNe siddhAMta baLavAnapaNe darzAvavA te dRSTAMtane grahaNa karyuM che, evo siddhAMtakAra kahe che ke te snehane eTalA mATe ame pradhAnane viSe paNa pradhAna gaNyo che ke bIjAM badhAM gharasaMbaMdhI (ane bIjAM paNa) kAma karatAM chatAM te pativratA evI mahilAnuM citta patine viSe ja lInapaNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe, icchApaNe varte che, eTalA mATe paNa siddhAMtakAra kahe che ke e snehanuM kAraNa to saMsArapratyayI che, ane atra to te asaMsArapratyayI karavAne arthe kahevuM che; mATe te sneha lInapaNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe, icchApaNe jyAM karavA yogya che, jyAM te sneha asaMsAra pariNAmane pAme che, te kahIe chIe. te sneha to pativratArUpa evA mumukSue jJAnI saMbaMdhI zravaNarUpa je upadezAdi dharma tenI pratye te ja prakAre karavA yogya che, ane te pratye te prakAre je jIva varte che, tyAre 'kAMtA' evA nAmanI samakita saMbaMdhI je dRSTi tene viSe te jIva sthita che, ema jANIe chIe. evA arthane viSe pUrita evAM e be pada che; te pada to bhaktipradhAna che, tathApi te prakAre gUDha Azaye jIvanuM nididhyAsana na thAya to kvacit bIjuM evuM pada te jJAnapradhAna jevuM bhAse che, ane tamane bhAsaze ema jANI te bIjA padano tevA prakArano bhAsa bAdha thavAne arthe pharI patranI pUrNatAe mAtra prathamanuM eka ja pada lakhI pradhAnapaNe bhaktine jaNAvI che. bhaktipradhAna dazAe vartavAthI jIvanA svacchaMdAdi doSa sugamapaNe vilaya thAya che; evo pradhAna Azaya jJAnI puruSono che. te bhaktine viSe niSkAma evI alpa paNa bhakti jo jIvane utpanna thaI hoya che to te ghaNA doSathI nivRtta karavAne yogya evI hoya che. alpa evuM jJAna, athavA jJAnapradhAnadazA te asugama evA mArga pratye, svacchaMdAdi doSa pratye, athavA padArtha saMbaMdhI bhrAMti pratye prApta kare che, ghaNuM karIne ema hoya che; temAM paNa A kALane viSe to ghaNA kALa sudhI jIvanaparyaMta paNa ve bhaktipradhAna dazA ArAdhavA yogya che; evo nizcaya jJAnIoe karyo jaNAya che. amane ema lAge che, ane ema ja che.) hRdayane viSe je mUrtisaMbaMdhI darzana karavAnI tamane icchA che, tene pratibaMdha karanArI evI prArabdhasthiti (tamane) che; ane te sthitine paripakva thavAne viSe haju vAra che; vaLI te mUrtinA pratyakSapaNAmAM to hAla gRhAzrama varte che, ane citrapaTane viSe saMnyastAzrama varte che, e eka dhyAnano mukhya evo bIjo pratibaMdha che, te mUrtithI te AtmasvarUpa puruSanI dazA pharI pharI tenAM vAkyAdinAM anusaMdhAne vicAravAne yogya che, ane tenuM te hradayadarzanathI paNa moTuM phaLa che. A vAtane atra saMkSepa karavI paDe che. 'bhUMgI ilikAne caTakAve, te bhuMgI jaMga jove re' e vAkya paraMparAgata che. ema thavuM koI prakAre saMbhavita che, tathApi te prophesaranAM gaveSaNa pramANe dhArIe ke tema thatuM nathI, topaNa atra kaMI hAni nathI, kAraNa ke dRSTAMta tevI asara karavAne yogya che, to pachI siddhAMtano ja anubhava ke vicAra kartavya che. ghaNuM karIne e dRSTAMta saMbaMdhI koIne ja vikalpa haze; eTale te dRSTAMta mAnya che, ema jaNAya che. lokaSTie anubhavagamya che, eTale siddhAMtane viSe tenuM baLavAnapaNuM jANI mahat puruSo te dRSTAMta ApatA AvyA che, ane koI prakAre tema thavuM saMbhAvya paNa jANIe chIe. eka samaya paNa kadApi te dRSTAMta siddha na thAya evuM che ema Thare topaNa traNe kALane viSe nirAbAdha, akhaMDa-siddha evI vAta tenA siddhAMtapadanI to che. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 'jina svarUpa thaI jina ArAdhe, te sahI jinavara hove re.'1 341 AnaMdaghanajI ane bIjA badhA jJAnIpuruSo ema ja kahe che, ane jina vaLI bIjo prakAra kahe che ke, anaMtavAra jinasaMbaMdhI je bhakti te karavA chatAM jIvanuM kalyANa thayuM nahIM; jinamArgane viSe oLakhAtAM evAM strIpuruSo ema kahe che ke ame jinane ArAdhIe chIe, ane te ArAdhavA jAya che, athavA ArAdhana karavAne viSe upAya le che, tema chatAM jinavara thayelAM evAM te dekhAtAM nathI; traNe kALane viSe akhaMDa evo e siddhAMta to atra khaMDapaNAne pAme che, tyAre have e vAta vikalpa karavA yogya kema nathI ? 395 30 'tema zrutadharme re mana dRDha dhare, jJAnAkSepakavaMta.' muMbaI. zrAvaNa vada, 1948 vikSeparahita evuM jenuM vicArajJAna thayuM che evo 'jJAnAkSepakavaMta' AtmakalyANanI icchAvALo puruSa hoya te jJAnImukhethI zravaNa thayo che evo je AtmakalyANarUpa dharma tene viSe nizvaLa pariNAme manane dhAraNa kare, e sAmAnya bhAva uparanAM padono che. te nizvaLa pariNAmanuM svarUpa tyAM kevuM ghaTe che ? te prathama ja jaNAvyuM che, ke priya evA potAnA svAmIne viSe bIjAM gRhakAmane viSe pravartana chatAM paNa pativratA evI strInuM mana varte che te prakAre. je padano vizeSa artha AgaLa lakhyo che, te smaraNamAM lAvI siddhAMtarUpa evAM uparanAM padane viSe saMdhIbhUta karavuM yogya che. kAraNa ke 'mana mahilAnuM vahAlA upare' e pada che te dRSTAMtarUpa che. atyaMta samartha evo siddhAMta pratipAdana karatAM jIvanA pariNAmamAM te siddhAMta sthita thavAne arthe samartha evuM dRSTAMta devuM ghaTe che, ema jANI graMthakartA te sthaLe jagatamAM, saMsAramAM prAye mukhya evo je puruSa pratyeno 'klezAdibhAva'rahita evo kAmyaprema strIno te ja prema satpuruSathI zravaNa thayo hoya je dharma tene viSe pariNamita karavA kahe che. te satpuruSa dvArA zravaNaprApta thayo che je dharma temAM sarva bIjA je padArtha pratye prema rahyo che tethI udAsIna thaI eka lakSapaNe, eka dhyAnapaNe, eka layapaNe, eka smaraNapaNe, eka zreNIpaNe, eka upayogapaNe, eka pariNAmapaNe sarva vRttimAM rahelo je kAmyaprema te maTADI, zrutadharmarUpa karavAno upadeza karyo che; e kAmyapremathI anaMtaguNa viziSTa evo zruta pratye prema karavo ghaTe che; tathApi dRSTAMta parisImA karI zakyuM nathI, jethI dRSTAMtanI parisImAM jyAM thaI tyAM sudhIno prema kahyo che. siddhAMta tyAM parisImApaNAne pamADyo nathI. anAdithI jIvane saMsArarUpa anaMta pariNati prApta thavAthI asaMsArapaNArUpa koI aMza pratye tene bodha nathI. ghaNAM kAraNono joga prApta thaye te aMzaSTi pragaTavAno joga prApta thayo to te viSama evI saMsArapariNati ADe tene te avakAza prApta thato nathI; jyAM sudhI te avakAza prApta na thAya tyAM sudhI jIvane svaprAptibhAna ghaTatuM nathI. jyAM sudhI te prApti na thAya tyAM sudhI jIvane kaMI sukha kahevuM ghaTatuM nathI, duHkhI kahevo ghaTe che, ema dekhI atyaMta anaMta karuNA prApta thaI che jene, evA AptapuruSe duHkha maTavAno mArga jANyo che, je te kahetA hatA, kahe che, bhaviSyakALe kaheze. te mArga e ke jIvanuM svAbhAvikapaNuM pragaTyuM che jene viSe, jIvanuM svAbhAvika sukha pragaTyuM che jene viSe, evo jJAnIpuruSa te ja te ajJAnapariNati ane tethI prApta thayuM je duHkhapariNAma tethI nivArI AtmAne svAbhAvikapaNe samajAvI zakavA yogya che, kahI zakavAne yogya che; ane te vacana svAbhAvika AtmA jANyApUrvaka hovAthI te duHkha maTADI zakavAne baLavAna 1. juo AMka 387 artha mATe. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra che. mATe te vacana jo koI paNa prakAre jIvane zravaNa thAya, te apUrvabhAvarUpa jANI temAM parama prema varte, to tatkALa athavA amuka anukrame AtmAnuM svAbhAvikapaNuM pragaTa thAya. 396 muMbaI, zrAvaNa vada, 1948 ana-avakAza evuM AtmasvarUpa varte che; jemAM prArabdhodaya sivAya bIjo koI avakAzajoga nathI. te udayamAM kvacit paramArthabhASA kahevArUpa joga udaya Ave che, kvacit paramArthabhASA lakhavArUpa joga hRdaya Ave che, kvacit paramArthabhASA samajAvavArUpa joga Ave che. vizeSapaNe vaizyadArUpa joga hAla to udayamAM varte che; ane je kaMI udayamAM nathI AvatuM te karI zakavAnuM hAla to asamarthapaNuM che. udayAdhIna mAtra jIvitavya karavAthI, thavAthI, viSamapaNuM maTyuM che. tama pratye, potA pratye, anya pratye koI jAtano vibhAvika bhAva prAye udaya prApta thato nathI; ane e ja kAraNathI patrAdi kArya karavArUpa paramArthabhASA joge avakAza prApta nathI ema lakhyuM che, te tema ja che. pUrvopArjita evo je svAbhAvika udaya te pramANe derasthiti che; AtmApaNe teno avakAza atyaMtAbhAvarUpa che. te puruSanA svarUpane jANIne tenI bhaktinA satsaMganuM moTuM phaLa che, je citrapaTanA mAtra joge, dhyAne nathI. je te puruSanA svarUpane jANe che, tene svAbhAvika atyaMta zuddha evuM AtmasvarUpa pragaTe che. e pragaTa thavAnuM kAraNa te puruSa jANI sarva prakAranI saMsArakAmanA parityAgI - asaMsAra - parityAgarUpa karI - zuddha bhaktie te te puruSasvarUpa vicAravA yogya che. citrapaTanI pratimAnAM hRdayadarzanathI upara kahyuM te 'AtmasvarUpanuM pragaTapaNuM' mahAna phaLa che, e vAkya nirvisaMvAdI jANI lakhyuM che. 'mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjAM kAma karaMta,' e padanA vistAravALA arthane AtmapariNAmarUpa karI, te premabhakti satpuruSane viSe atyaMtapaNe karavI yogya che, ema sarva tIrthakaroe kahyuM che, vartamAne kahe che ane bhaviSya paNa ema ja kahevAnA che. te puruSathI prApta thayelI evI tenI AtmapaddhatisUcaka bhASA temAM akSepaka thayuM che vicArajJAna jenuM evo puruSa, te AtmakalyANano artha te puruSa jANI, te zruta (zravaNa) dharmamAM mana (AtmA) dhAraNa (te rUpe pariNAma) kare che. te pariNAma kevuM karavA yogya che ? te dRSTAMta 'mana mahilAnuM re, vahAlA upare, bIjAM kAma karaMta,' ApI samartha karyuM che. ghaTe che to ema ke puruSa pratye strIno je kAmyaprema te saMsAranA bIjA bhAvonI apekSAe ziromaNi che, tathApi te premathI anaMta guNaviziSTa evo prema, satpuruSa pratyethI prApta thayo je AtmArUpa zrutadharma tene viSe yogya che; paraMtu te premanuM svarUpa jyAM adRSTAMtapaNAne pAme che, tyAM bodhano avakAza nathI, ema jANI parisImAbhUta evuM te zrutadharmane arthe bharatAra pratyenA strInA kAmyapremanuM dRSTAMta kahyuM che. siddhAMta tyAM parisImAne pAmato nathI, AgaLa vANI pachInAM pariNAmane pAme che ane Atmavyaktie jaNAya che, ema che. zubhecchAsaMpajAbhAi tribhovana, staMbhatIrtha ////////// 397 muMbaI, zrAvaNa vada 11, guru, 1948 AtmasvarUpane viSe sthiti che evA je ... tenA niSkAma smaraNe yathAyogya vAMcazo. te taraphanA 'Aje sAyikasamakita na hoya' e vagere saMbaMdhI vyAkhyAnanA prasaMganuM tama likhita patra prApta Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 343 thayuM che; je jIvo te te prakAre pratipAdana kare che, upadeze che, ane te saMbaMdhI vizeSapaNe jIvone preraNA kare che, te jIvo jo teTalI preraNA, gaveSaNA, jIvanA kalyANane viSe karaze to te praznanuM samAdhAna thavAno kyAreka paNa temane prasaMga prApta thaze. te jIvo pratye doSardaSTi karavA yogya nathI, niSkAma karuNAe karI mAtra te jIvo jovA yogya che; koI prakArano te saMbaMdhI cittane viSe kheda ANavo yogya nathI, te te prasaMge jIve temanA pratye krodhAdi karavA yogya nathI, te jIvone upadeze karI samajAvavAnI kadApi tamane ciMtanA thatI hoya topaNa te mATe tame vartamAna dazAe jotAM to nirupAya cho, mATe anukaMpAbuddhi ane samatAbuddhie te jIvo pratye saraLa pariNAme jovuM, tema ja icchavuM ane te ja paramArthamArga che, ema nizcaya rAkhavo yogya che. hAla temane je karma saMbaMdhI AvaraNa che, te bhaMga karavAne temane ja jo ciMtA utpanna thAya to pachI tamathI athavA tama jevA bIjA satsaMgInA mukhathI kaMI paNa zravaNa karavAnI vAraMvAra temane ullAsavRtti utpanna thAya; ane koI AtmasvarUpa evA satpuruSane joge mArganI prApti thAya, paNa tevI ciMtA utpanna thavAno temane samIpa joga jo hoya to hAla AvI ceSTAmAM varte nahIM, ane jyAM sudhI tevI tevI jIvanI ceSTA che tyAM sudhI tIrthaMkara jevA jJAnIpuruSanuM vAkya paNa te pratye niSphaLa thAya che, to tama vagerenAM vAkyanuM niSphaLapaNuM hoya, ane temane klezarUpa bhAse, emAM Azcarya nathI, ema samajI upara pradarzita karI che tevI aMtaraMga bhAvanAe te pratye vartavuM; ane koI prakAre paNa temane tama saMbaMdhI klezanuM ochuM kAraNa thAya evI vicAraNA karavI te mArgane viSe yogya gaNyuM che. vaLI bIjI eka bhalAmaNa spaSTapaNe lakhavI yogya bhAse che, mATe lakhIe chIe; te e ke, AgaLa ame tama vagerene jaNAvyuM hatuM ke amArA saMbaMdhI jema bane tema bIjA jIvo pratye ochI vAta karavI, te anukramamAM vartavAno lakSa visarjana thayo hoya to havethI smaraNa rAkhazo; amArA saMbaMdhI ane amArAthI kahevAyelAM ke lakhAyelAM vAkyo saMbaMdhI ema karavuM yogya che, ane tenAM kAraNo tamane hAla spaSTa jaNAvavAM te yogyatAvALuM nathI, tathApi te anukrame jo anusaravAmAM visarjana thavAya che, to bIjA jIvone klezAdinuM kAraNa thavAya che, te paNa have 'kSAyikanI carcA vagerenA prasaMgathI tamane anubhavamAM Avela che. je kAraNo jIvane prApta thavAthI kalyANanuM kAraNa thAya te kAraNonI prApti te jIvone A bhavane viSe thatI aTake che; kema ke, te to potAnA ajJAnapaNAthI nathI oLakhANa paDyuM evA satpuruSa saMbaMdhInI tama vagerethI prApta thayelI vAtathI te satpuruSa pratye vimukhapaNAne pAme che, tene viSe AgrahapaNe anyaanya ceSTA kalpe che, ane pharI tevI joga thaye tevuM vimukhapaNuM ghaNuM karIne baLavAnapaNAne pAme che. ema na thavA devA ane A bhavane viSe temane tevo joga jo ajANapaNe prApta thAya to vakhate zreyane pAmaze ema dhAraNA rAkhI, aMtaraMgamAM evA satpuruSane pragaTa rAkhI bAhyapradeze guptapaNuM rAkhavuM vadhAre yogya che. te guptapaNuM mAyAkapaTa nathI; kAraNa ke tema vartavA viSe mAyAkapaTano hetu nathI; tenA bhaviSyakalyANano hetu che; je tema hoya te mAyAkapaTa na hoya ema jANIe chIe. jene darzanamohanIya udayapaNe, baLavAnapaNe varte che, evA jIvane mAtra satpuruSAdikanI avajJA bolavAno prasaMga ApaNAthI prApta na thAya eTalo upayoga rAkhI vartavuM, e tenuM ane upayoga rAkhanAra e bannenA kalyANanuM kAraNa che. jJAnIpuruSanI avajJA bolavI tathA tevA prakAranA prasaMgamAM ujamALa thavuM, e jIvanuM anaMta saMsAra vadhavAnuM kAraNa che, ema tIrthaMkara kahe che. te puruSanA guNagrAma karavA, te prasaMgamAM ujamALa thavuM, ane tenI AjJAmAM saraLapariNAme parama upayogadRSTie vartavuM, e anaMtasaMsArane nAza karanAruM tIrthaMkara kahe che; ane te vAkyo jinAgamane viSe che. ghaNA jIvo te vAkyo zravaNa karatA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra haze, tathApi prathama vAkyane aphaLa ane bIjA vAkyane saphaLa karyuM hoya evA jIvo to kvacit jovAmAM Ave che; prathama vAkyane saphaLa ane bIjA vAkyane aphaLa ema jIve anaMta vAra karyuM che. tevAM pariNAmamAM AvatAM tene vakhata lAgato nathI, kAraNa ke anAdikALathI moha nAmano madirA tenA 'AtmA'mAM pariNAma pAmyo che; mATe vAraMvAra vicArI tevA tevA prasaMgamAM yathAzakti, yathAbaLavIrye upara darzita karyA che je prakAra te prakAre vartavuM yogya che. kadApi ema dhAro ke 'kSAyika samakita A kALamAM na hoya' evuM spaSTa jinanA Agamane viSe lakhyuM che; have te jIve vicAravuM yogya che ke 'kSAyika samakita eTale zuM samajavuM ?' jemAM eka navakAramaMtra jeTaluM paNa vrata, pratyAkhyAna hotuM nathI, chatAM te jIva vizeSa to traNa bhave ane nahIM to te ja bhave paramapadane pAme che, evI moTI AzcaryakAraka to te samakitanI vyAkhyA che; tyAre have evI te kaI dazA samajavI ke je 'kSAyika samakita' kahevAya ? 'bhagavAna tIrthaMkarane viSe dRDha zraddhA' enuM nAma jo 'kSAyika samakita' ema gaNIe to te zraddhA kevI samajavI, ke je zraddhA ApaNe jANIe ke A to khacIta A kALamAM hoya ja nahIM. jo ema jaNAtuM nathI ke amuka dazA ke amuka zraddhAne 'kSAyika samakita' kahyuM che, to pachI te nathI, ema mAtra jinAgamanA zabdothI jANavuM thayuM kahIe chIe. have ema dhAro ke te zabdo bIjA Azaye kahevAyA che; athavA koI pAchaLanA kALanA visarjanadoSe lakhAyA che, to tene viSe Agraha karIne je jIve pratipAdana karyuM hoya te jIva kevA doSane prApta thAya te sakhedakaruNAe vicAravA yogya che. hAla jene jinasUtrone nAme oLakhavAmAM Ave che, temAM 'kSAyika samakita nathI' evuM spaSTa lakheluM nathI, ane paraMparAgata tathA bIjA keTalAka graMthomAM e vAta cAlI Ave che, ema vAMceluM che, ane sAMbhaLeluM che; ane te vAkya mithyA che ke mRSA che ema amAro abhiprAya nathI, tema te vAkya je prakAre lakhyuM che te ekAMta abhiprAye ja lakhyuM che, ema amane lAgatuM nathI. kadApi ema dhAro ke te vAkya ekAMta ema ja hoya topaNa koI paNa prakAre vyAkuLapaNuM karavuM yogya nathI. kAraNa ke te badhI vyAkhyA jo satpuruSanA AzayathI jANI nathI, to pachI saphaLa nathI. ene badale kadApi dhAro ke jinAgamamAM lakhyuM hoya ke cothA kALanI peThe pAMcamA kALamAM paNa ghaNA jIvo mokSe javAnA che; to te vAtanuM zravaNa kaMI tamane amane kaMI kalyANakartA thAya nahIM, athavA mokSaprAptinuM kAraNa hoya nahIM, kAraNa ke te mokSaprApti je dazAne kahI che, te ja dazAnI prApti ja siddha che, upayogI che, kalyANakartA che, zravaNa to mAtra vAta che, temaja tethI pratikULa vAkya paNa mAtra vAta che; te beya lakhI hoya athavA eka ja lakhI hoya athavA vagara vyavasthAe rAkhyuM hoya topaNa te baMdha ke mokSanuM kAraNa nathI; mAtra baMdhadazA te baMdha che, mokSadazA te mokSa che, kSAyikadazA te kSAyika che, anyadazA te anya che, zravaNa te zravaNa che, manana te manana che, pariNAma te pariNAma che, prApti te prApti che, ema satpuruSano nizcaya che. baMdha te mokSa nathI, mokSa te baMdha nathI, je je che te te che, je je sthitimAM che, te te sthitimAM che; baMdhabuddhi TaLI nathI, ane mokSa - jIvanmuktatA - mAnavAmAM Ave to te jema saphaLa nathI, tema akSAyikadazAe kSAyika mAnavAmAM Ave to te paNa saphaLa nathI. mAnavAnuM phaLa nathI, paNa dazAnuM phaLa che. jyAre e prakAre che tyAre have ApaNo AtmA kaI dazAmAM hAla che, ane te kSAyikasamakitI jIvanI dazAno vicAra karavAne yogya che ke kema, athavA tenAthI UtaratI athavA tethI uparanI dazAno vicAra A jIva yathArtha karI zake ema che ke kema ? te ja vicAravuM jIvana zreyaskara che; paNa anaMta kALa thayAM jIve tevuM vicAryuM nathI, tene tevuM vicAravuM yogya che evuM bhAsyuM paNa nathI, ane niSphaLa- Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 345 paNe siddhapada sudhIno upadeza jIva anaMta vAra karI cUkyo che; te upara jaNAvyo che, te prakAra vicAryA vinA karI cUkyo che, vicArIne - yathArtha vicAra karIne - karI cUkyo nathI. jema pUrve jIve yathArtha vicAra vinA tema karyuM che, temaja te dazA (yathArtha vicAradazA) vinA vartamAne tema kare che. potAnA bodhanuM baLa jIvane bhAnamAM Avaze nahIM tyAM sudhI have pachI paNa te vartyA karaze. koI paNa mahApuNyane yoge jIva osarIne tathA tevA mithyA-upadezanA pravartanathI potAnuM bodhabaLa AvaraNane pAmyuM che, ema jANI tene viSe sAvadhAna thaI nirAvaraNa thavAno vicAra karaze tyAre tevo upadeza karatAM, bIjAne preratAM, Agrahe kahetAM aTakaze. vadhAre zuM kahIe ? eka akSara bolatAM atizaya-atizaya evI preraNAe paNa vANI maunapaNAne prApta thaze; ane te maunapaNuM prApta thayA pahelAM jIvane eka akSara satya bolAya ema banavuM azakya che- A vAta koI paNa prakAre traNe kALane viSe saMdehapAtra nathI. tIrthaMkare paNa ema ja kahyuM che; ane te tenA AgamamAM paNa hAla che, ema jANavAmAM che. kadApi Agamane viSe ema kahevAyelo artha rahyo hota nahIM, topaNa upara jaNAvyA che te zabdo Agama ja che, jinAgama ja che. rAga, dveSa ane ajJAna e traNe kAraNathI rahitapaNe e zabdo pragaTa lekhapaNuM pAmyA che; mATe sevanIya che. thoDAM vAkyomAM lakhI vALavA dhArelo A patra vistAra pAmyo che, ane ghaNA ja TuMkANamAM te lakhyo che chatAM keTalAka prakAre apUrNa sthitie A patra atra parisamApta karavo paDe che. A patra tamane, tathA tamArA jevo bIjA je je bhAIone prasaMga che temane, prathama bhAga vizeSa karI tevA prasaMge smaraNamAM rAkhavA yogya che; ane bAkIno bIjo bhAga tamane ane bIjA mumukSu jIvane vAraMvAra vicAravA yogya che. atra udaya-garbhamAM sthita evI samAdhi che. kRSNadAsanA saMgamAM 'vicArasAgaranA thoDA paNa taraMgo vAMcavAno prasaMga maLe to lAbharUpa che. kRSNadAsane AtmasmaraNapUrvaka yathAyogya. ////////// 398 "prArabdha dehI" muMbaI, zrAvaNa vada 14, ravi, 1948 svasti zrI sAyalA grAma zubhasthAne sthita, paramArthanA akhaMDa nizcayI, niSkAma svarUpa (...) - nA vAraMvAra smaraNarUpa, mumukSu puruSoe ananya preme sevana karavA yogya parama saraLa ane zAMtamUrti evA zrI 'subhAgya", temanA pratye. che zrI 'mohamayI' sthAnethI niSkAma svarUpa che jenuM evA smaraNarUpa satpuruSanA vinayapUrvaka yathAyogya prApta thAya. jemAM premabhakti pradhAna niSkAmapaNe rahI che, evAM tama likhita ghaNAM patro anukrame prApta thayAM che. AtmAkAra sthiti ane upAdhijogarUpa kAraNane lIdhe mAtra te patronI pahoMca lakhavA jeTaluM banyuM che. atra bhAI revAzaMkaranI zArIrika sthiti yathAyogyapaNe rahetI nahIM hovAthI, ane vyavahAra saMbaMdhInuM kAmakAja vadhyuM hovAthI upAdhijoga paNa vizeSa rahyo che, ane rahe che; jethI A comAsAmAM bahAra nIkaLavAnuM azakya thayuM che; ane tene lIdhe tama saMbaMdhI niSkAma samAgama te prApta thaI zakyo nathI. vaLI divALI pahelAM tevo joga prApta thavo saMbhavato nathI. tama likhita keTalAMka patrone viSe jIvAdi svabhAva ane parabhAvanAM keTalAMka prazno AvatAM Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra hatAM, tenA pratyuttara te kAraNathI lakhI zakAyA nathI. bIjA paNa jijJAsuonAM patro A vakhatamAM ghaNAM maLyAM che. tene mATe paNa ghaNuM karIne tema ja thayuM che. hAla jo upAdhijoga prAptapaNe varte che, te jogano pratibaMdha tyAgavAno vicAra jo karIe to tema thaI zake ema che. tathApi te upAdhijoganA vaidavAthI je prArabdha nivRtta thavAnuM che, te te ja prakAre vaidavA sivAyanI bIjI icchA vartatI nathI, eTale te ja joge te prArabdha nivRtta thavA devuM yogya che, ema jANIe chIe. ane tema sthiti che. zAstrone viSe A kALane anukrame kSINapaNA yogya kahyo che; ane te prakAre anukrame thayA kare che. e kSINapaNuM mukhya karIne paramArtha saMbaMdhInuM kahyuM che. je kALamAM atyaMta durlabhapaNe paramArthanI prApti thAya te kALa duSama kahevA yogya che; joke sarva kALane viSe paramArthaprApti jenAthI thAya che, evA puruSono joga durlabha ja che, tathApi AvA kALane viSe to atyaMta durlabha hoya che. jIvonI paramArthavRtti kSINapariNAmane pAmatI jatI hovAthI te pratye jJAnIpuruSonA upadezanuM baLa ochuM thAya che, ane tethI paraMparAe te upadeza paNa kSINapaNAne pAme che, eTale paramArtha mArga anukrame vyavaccheda thavA joga kALa Ave che. A kALane viSe ane temAM paNa hamaNAM lagabhaganA seMkaDAthI manuSyanI paramArthavRtti bahu kSINapaNAne pAmI che, ane e vAta pratyakSa che. sahajAnaMdasvAmInA vakhata sudhI manuSyomAM je saraLavRtti hatI, te ane AjanI saraLavRtti emAM moTo taphAvata thaI gayo che. tyAM sudhI manuSyonI vRttine viSe kaMI kaMI AjJAMkitapaNuM, paramArthanI icchA, ane te saMbaMdhI nizcayamAM deDhatA e jevAM hatAM tevAM Aje nathI; tethI to Aje ghaNuM kSINapaNuM thayuM che, joke haju A kALamAM paramArthavRtti kevaLa vyavacchedaprApta thaI nathI, tema satpuruSarahita bhUmi thaI nathI, topaNa kALa te karatAM vadhAre viSama che, bahu viSama che, ema jANIe chIe. AvuM kALanuM svarUpa joIne moTI anukaMpA hRdayane viSe akhaMDapaNe varte che. jIvone viSe koI paNa prakAre atyaMta duHkhanI nivRttino upAya evo je sarvottama paramArtha, te saMbaMdhI vRtti kaMI paNa vardhamAnapaNAne prApta thAya, to ja tene satpuruSanuM oLakhANa thAya che, nahIM to thatuM nathI. te vRtti sajIvana thAya ane koI paNa jIvone - ghaNA jIvone - paramArtha saMbaMdhI je mArga te prApta thAya tevI anukaMpA akhaMDapaNe rahyA kare che; tathApi tema thavuM bahu durlabha jANIe chIe. ane tenAM kAraNo paNa upara jaNAvyAM che. je puruSanuM durlabhapaNuM cothA kALane viSe hatuM tevA puruSano joga A kALamAM thAya ema thayuM che, tathApi paramArtha saMbaMdhI ciMtA jIvone atyaMta kSINa thaI gaI che, eTale te puruSanuM oLakhANa thavuM atyaMta vikaTa che. temAM paNa je gRhavAsAdi prasaMgamAM te puruSanI sthiti che, te joI jIvane pratIti AvavI durlabha che, atyaMta durlabha che, ane kadApi pratIti AvI to temano je prArabdhaprakAra hAla varte che, te joI nizcaya rahevo durlabha che, ane kadApi nizcaya thAya topaNa teno satsaMga rahevo durlabha che, ane je paramArthanuM mukhya kAraNa te to te che. te AvI sthitimAM joI upara jaNAvyA che je kAraNo tene vadhAre baLavAnapaNe dekhIe chIe, ane e vAta joI pharI pharI anukaMpA utpanna thAya che. 'IzvarecchAthI' je koI paNa jIvonuM kalyANa vartamAnamAM paNa thavuM sarjita haze te to tema thaze, ane te bIjethI nahIM paNa amathakI, ema paNa atra mAnIe chIe. tathApi jevI amArI anukaMpAsaMyukta icchA che, tevI paramArtha vicAraNA ane paramArthaprApti jIvone thAya tevo koI prakAre ocho joga thayo che. ema atre mAnIe chIe. gaMgAyamunAdinA pradezane viSe athavA gujarAta Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 347 dezane viSe jo A deha utpanna thayo hota; tyAM vardhamAnapaNuM pAmyo hota to te eka baLavAna kAraNa hatuM ema jANIe chIe; bIjuM prArabdhamAM gRhavAsa bAkI na hota ane brahmacarya, vanavAsa hota to te baLavAna kAraNa hatuM, ema jANIe chIe. kadApi gRhavAsa bAkI che tema hota ane upAdhijogarUpa prArabdha na hota to te trIjuM paramArthane baLavAna kAraNa hatuM ema jANIe chIe, prathama kahyAM tevAM be kAraNo to thaI cUkyAM che, eTale have tenuM nivAraNa nathI. trIjuM upAdhijogarUpa je prArabdha te zIghrapaNe nivRtta thAya, vedana thAya ane te niSkAma karuNAnA hetuthI, to tema thavuM haju bAkI che, tathApi te paNa haju vicArayogya sthitimAM che. eTale ke te prArabdhano saheje pratikAra thaI jAya ema ja icchAnI sthiti che, athavA to vizeSa udayamAM AvI jaI thoDA kALamAM te prakArano udaya parisamApta thAya to tema niSkAma karuNAnI sthiti che; ane e be prakAramAM to hAla udAsInapaNe eTale sAmAnyapaNe rahevuM che; ema AtmasaMbhAvanA che; ane e saMbaMdhIno moTo vicAra vAraMvAra rahyA kare che. paramArtha kevA prakAranA saMpradAye kahevo e prakAra jyAM sudhI upAdhijoga parisamApta nahIM thAya tyAM sudhI maunapaNAmAM ane avicAra athavA nirvicAramAM rAkhyo che, arthAt te vicAra hAla karavA viSe udAsapaNuM varte che. AtmAkAra sthiti thaI javAthI citta ghaNuM karIne eka aMza paNa upAdhijoga vedavAne yogya nathI, tathApi te to je prakAre vedavuM prApta thAya te ja prakAre vedavuM che, eTale temAM samAdhi che; paraMtu paramArtha saMbaMdhI koI koI jIvone prasaMga paDe che, tene te upAdhijoganA kAraNathI amArI anukaMpA pramANe lAbha maLato nathI; ane paramArtha saMbaMdhI kaMI tamalikhitAdi vArtA Ave che, te paNa cittamAM mAMDa praveza thAya che. kAraNa ke teno hAla udaya nathI. AthI patrAdi prasaMgathI tama sivAyanA bIjA je mumukSu jIvo temane icchita anukaMpAe paramArthavRtti ApI zakAtI nathI, e paNa cittane ghaNI vAra lAgI jAya che. citta baMdhanavALuM thaI zakatuM nahIM hovAthI je jIvo saMsAra saMbaMdhe strIAdirUpe prApta thayA che, te jIvonI icchA paNa dUbhavavAnI icchA thatI nathI, arthAt te paNa anukaMpAthI ane mAbApAdinA upakArAdi kAraNothI upAdhijogane baLavAna rIte vedIe chIe; ane jenI jenI je kAmanA che te te prArabdhanA udayamAM je prakAre prApta thavI sarjita che, te prakAre thAya tyAM sudhI nivRtti grahaNa karatAM paNa jIva 'udAsIna' rahe che; emAM koI prakAranuM amAruM sakAmapaNuM nathI, ame e sarvamAM niSkAma ja chIe ema che. tathApi prArabdha tevA prakAranuM baMdhana rAkhavArUpa udaya varte che; e paNa bIjA mumukSunI paramArthavRtti utpanna karavAne viSe rodharUpa jANIe chIe. jyArathI tame amane maLyA cho, tyArathI A vArtA ke je upara anukrame lakhI che, te jaNAvavAnI icchA hatI, paNa teno udaya te te prakAramAM hato nahIM, eTale tema banyuM nahIM; hamaNAM te udaya jaNAvavA yogya thavAthI saMkSepe jaNAvyo che, je vAraMvAra vicAravAne arthe tamane lakhyo che. bahu vicAra karI sUkSmapaNe hRdayamAM nirdhAra rAkhavA yogya prakAra emAM lekhita thayela che. tame ane gozaLiyA sivAya A patranI vigata jANavAne bIjo joga jIva hAla tamArI pAse nathI, ATalI vAta smaraNa rAkhavA lakhI che. koI vAtamAM zabdonA saMkSepapaNAthI ema bhAsI zake evuM hoya ke amane koI prakAranI kaMI haju saMsArasukhavRtti che, to te arthe pharI vicAravA yogya che. nizcaya che ke traNe kALane viSe amArA saMbaMdhamAM te bhAsavuM Aropita jANavA yogya che, arthAt saMsArasukhavRttithI niraMtara udAsapaNuM ja che. A vAkyo kaMI tama saMbaMdhIno ocho nizcaya ama pratye che athavA haze to nivRtta thaze ema jANI lakhyAM nathI, anya hetue lakhyAM Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra che. e prakAre e vicAravA yogya, vAraMvAra vicArI hRdayamAM nirdhAra karavA yogya vArtA saMkSepe karI ahIM to parisamApta thAya che. A prasaMga sivAya bIjA jUja prasaMganuM lakhavuM karIe to thAya ema che, tathApi te bAkI rAkhI A patra parisamApta karavuM yogya bhAse che. jagatamAM koI paNa prakArathI jenI koI paNa jIva pratye madadRSTi nathI evA zrI niSkAma AtmasvarUpanA namaskAra prApta thAya. 'udAsIna' zabdano artha samapaNuM che. ////// 399 muMbaI, zrAvaNa, 1948 mumukSujana satsaMgamAM hoya to niraMtara ullAsita pariNAmamAM rahI AtmasAdhana alpakALamAM karI zake che, e vArtA yathArtha che; tema ja satsaMganA abhAvamAM samapariNati rahevI e vikaTa che; tathApi ema karavAmAM ja AtmasAdhana rahyuM hovAthI game tevAM mAThAM nimittamAM paNa je prakAre samapariNati Ave te prakAre pravartavuM e ja yogya che. jJAnInA AzrayamAM niraMtara vAsa hoya to sahaja sAdhana vaDe paNa samapariNAma prApta hoya che, emAM to nirvivAdatA che, paNa jyAre pUrvakarmanAM nibaMdhanI anukULa nahIM evAM nimittamAM nivAsa prApta thayo che, tyAre game tema karIne paNa tenA pratye adveSapariNAma rahe ema pravartavuM e ja amArI vRtti che, ane e ja zikSA che. satpuruSano doSa je prakAre teo na uccArI zake, te prakAre jo tamArAthI pravartavAnuM banI zake tema hoya to vikaTatA veThIne paNa tema pravartavuM yogya che. hAla amArI tamane evI koI zikSA nathI ke tamAre temanAthI ghaNI rIte pratikULa vartana karavuM paDe. koI bAbatamAM teo tamane bahu pratikULa gaNatA hoya to te jIvano anAdi abhyAsa che ema jANI sahanatA rAkhavI e vadhAre yogya che. jenA guNagrAma karavAthI jIva bhavamukta hoya che, tenA guNagrAmathI pratikULatA ANI doSabhAve pravartavuM, e jIvane joke mahA duHkhadAyaka che, ema jANIe chIe; ane tevA prakAramAM jyAre teonuM AvI javuM thAya che, tyAre jANIe chIe ke jIvane koI tevAM pUrvakarmanuM nibaMdhana haze. amane to te viSe adveSa pariNAma ja che, ane temanA pratye karuNA Ave che. tame paNa te guNanuM anukaraNa karo ane je prakAre teo guNagrAma karavA yogyanA avarNavAda kholavAno prasaMga na pAme tema yogya mArga grahaNa karo, e bhalAmaNa che. ame pote upAdhiprasaMgamAM rahyA hatA ane rahyA chIe te parathI spaSTa jANIe chIe, ke te prasaMgamAM kevaLa AtmabhAve pravartavuM e durlabha che. mATe nirupAdhivALAM dravya, kSetra, kALa, bhAvanuM sevana avazyanuM che; ema jANatAM chatAM paNa hAla to ema ja kahIe chIe ke te upAdhi vahana karatAM jatAM nirupAdhine visarjana na karAya ema thAya tema karyA raho. ama jevA satsaMgane niraMtara bhaje che, to te tamane kema abhakSya hoya ? te jANIe chIe; paNa hAla to pUrvakarmane bhajIe chIe eTale tamane bIjo mArga kema batAvIe ? te tame vicAro. eka kSaNavAra paNa A saMsargamAM rahevuM gamatuM nathI, tema chatAM ghaNA kALa thayAM sevyA AvIe chIe; sevIe chIe; ane haju amuka kALa sevavAnuM dhArI rAkhavuM paDyuM che, ane te ja bhalAmaNa tamane karavI yogya mAnI che. jema bane tema vinayAdi sAdhanasaMpanna thaI satsaMga, satzAstrAbhyAsa, ane AtmavicAramAM pravartavuM, ema karavuM e ja zreyaskara che. tame tathA bIjA bhAIono hAla satsaMga prasaMga kema rahe che ? te jaNAvo. samaya mAtra paNa pramAda karavAnI tIrthaMkara devanI AjJA nathI. ////////// Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 400 te puruSa namana karavA yogya che, kIrtana karavA yogya che, paramapreme guNagrAma karavA yogya che, 349 muMbaI, zrAvaNa vada, 1948 pharI pharI viziSTa AtmapariNAme dhyAvana karavA yogya che, ke je puruSane dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI koI paNa prakAranuM pratibaddhapaNuM vartatuM nathI. ApanAM ghaNAM patro maLyAM che. upAdhijoga evA prakAre rahe che ke tenAM vidyamAnapaNAmAM patra lakhavA yogya avakAza raheto nathI, athavA te upAdhine udayarUpa jANI mukhyapaNe ArAdhatAM tama jevA puruSane paNa cAhIne patra lakhela nathI; te mATe kSamA karavA yogya cho. cittane viSe jevuM A upAdhijoga ArAdhIe chIe tyArathI muktapaNuM varte che, tevuM muktapaNuM anupAdhiprasaMgamAM paNa vartatuM nahotuM; evI nizcaLadazA mAgazara suda 6 thI ekadhArAe vartI AvI che. tamArA samAgamanI ghaNI icchA rahe che, te icchAno saMkalpa divALI pachI 'Izvara' pUrNa karaze ema jaNAya che. muMbaI to upAdhisthAna che, temAM Apa vagereno samAgama thAya topaNa upAdhi ADe yathAyogya samAdhi prApta na hoya, jethI koI evuM sthaLa dhArIe chIe ke jyAM nivRtti joga varte. lImaDI darabAra saMbaMdhI praznotara ane vigata jANI che. hAla 'IzvarecchA' tevI nathI. praznottara mATe khImacaMdabhAI maLyA hota to yogya vArtA karata. tathApi te joga banyo nathI, ane te hAla na bane to ThIka, ema amane manamAM paNa rahetuM hatuM. ApanAM AjIvikA sAdhana saMbaMdhI vArtA lakSamAM che, tathApi ame to mAtra saMkalpadhArI chIe. IzvaraicchA haze tema thaze. ane tema thavA devA hAla to amArI icchA che. zubhavRtti maNilAla, boTAda. paramapreme namaskAra pahoMce. ////////// 401 muMbaI, bhAdaravA suda 1, bhoma, 1948 OM sat tamArA vairAgyAdi vicArovALuM eka patra traNeka divasa pahelAM savistara maLyuM che. jIvane viSe vairAgya utpanna thavo e eka moTo guNa jANIe chIe; ane te sAthe zama, dama, vivekAdi sAdhano anukrame utpanna thavArUpa joga prApta thAya to jIvane kalyANanI prApti sulabha thAya che, ema jANIe chIe. (upalI lITImAM 'joga' zabda lakhyo che teno artha prasaMga athavA satsaMga evo karavo.) anaMtakALa thayAM jIvanuM saMsArane viSe paribhramaNa che, ane e paribhramaNane viSe eNe anaMta evAM japa, tapa, vairAgyAdi sAdhano karyA jaNAya che, tathApi jethI yathArtha kalyANa siddha thAya che, evAM ekke sAdhana thaI zakyAM hoya ema jaNAtuM nathI. evAM tapa, japa, ke vairAgya athavA bIjAM sAdhano te mAtra saMsArarUpa thayAM che; tema thayuM te zA kAraNathI ? e vAta avazya pharI pharI vicAravA yogya che. (A sthaLane viSe koI paNa prakAre japa, tapa, vairAgyAdi sAdhano niSphaLa che ema Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kahevAno hetu nathI, paraMtu niSphaLa thayAM che, teno hetu zo haze ? te vicAravA mATe lakhavAmAM AvyuM che. kalyANanI prApti jene thAya che, evA jIvane viSe vairAgyAdi sAdhana to khacIta hoya che.) zrI subhAgyabhAInA kahevAthI tame, A patra jenA taraphathI lakhavAmAM Avyo che te mATe, je kaMI zravaNa karyuM che, te temanuM kahevuM yathAtathya che ke kema ? te paNa nirdhAra karavA jevI vAta che. niraMtara amArA satsaMgane viSe rahevA saMbaMdhI tamArI je icchA che, te viSe hAla kAMI lakhI zakAvuM azakya che. tamArA jANavAmAM AvyuM hovuM joIe ke atra amAruM je rahevuM thAya che te upAdhipUrvaka thAya che, ane te upAdhi evA prakArathI che ke tevA prasaMgamAM zrI tIrthaMkara jevA puruSa viSeno nirdhAra karavo hoya topaNa vikaTa paDe, kAraNa ke anAdikALathI mAtra jIvane bAhyapravRtti athavA bAhyanivRttinuM oLakhANa che; ane tenA AdhAre ja te satpuruSa, asatpuruSa kalpato Avela che; kadApi koI satsaMganA yoge jIvane 'satpuruSa A che' evuM jANavAmAM Ave che, topaNa pachI temano bAhmapravRttirUpa yoga dekhIne jevo joIe tevo nizcaya raheto nathI; athavA to niraMtara vadhato evo bhaktibhAva nathI raheto; ane vakhate to saMdene prApta thaI jIva tevA satpuruSanA yogane tyAgI jenI bAhyanivRtti jaNAya che evA asatpuruSane deDhAgrahe seve che; mATe nivRttiprasaMga je kALamAM satpuruSane vartato hoya tevA prasaMgamAM temanI samIpano vAsa te jIvane vizeSa hitakara jANIe chIe. A vAta atyAre AthI vizeSa lakhAvI azakya che. jo koI prasaMge amAro samAgama thAya to tyAre tame te viSe pUchazo ane kaMI vizeSa kahevAyogya prasaMga haze to kahI zakavAno saMbhava che. dIkSA levA vAraMvAra icchA thatI hoya topaNa hAla te vRtti samAveza karavI, ane kalyANa zuM ane te kema hoya tenI vAraMvAra vicAraNA ane gaveSaNA karavI. e prakAramAM anaMtakALa thayAM bhUla thatI AvI che, mATe atyaMta vicAre pagaluM bharavuM yogya che. atyAre e ja vinaMtI. ////////// 402 rAyacaMdanA niSkAma yathAyogya muMbaI, bhAdaravA suda 7, sauma, 1948 udaya joIne udAsapaNuM bhajazo nahIM. svasti zrI sAyalA zubhasthAne sthita, mumukSujanane parama hitasvI, sarva jIva pratye paramArtha karuNArdaSTi che jenI, evA niSkAma, bhaktimAna zrI subhAgya pratye, zrI 'mohamayI' sthAnethI .......nA niSkAma vinayapUrvaka yathAyogya prApta thAya. saMsAra bhajavAnA AraMbhakALa(?)thI te Aja dina paryaMta tama pratye je kaMI avinaya, abhakti ane aparAdhAdi doSa upayogapUrvaka ke anupayoga thayA hoya te sarva atyaMta namrapaNe kSamAvuM chuM. zrI tIrthaMkare jene mukhya evuM dharmaparva gaNavAnuM yogya gaNyuM che, evI saMvatsarI A varSa saMbaMdhI vyatIta thaI, koI paNa jIva pratye koI paNa prakAre koI paNa kALane viSe atyaMta alpa paNa doSa karavo yogya nathI, evI vAta jene paramotkRSTapaNe nirdhAra thaI che, evA A cittane namaskAra karIe chIe, ane te ja vAkya mAtra smaraNayogya evA tamane lakhyuM che; ke je vAkya niHzaMkapaNe tame jANo cho. 'ravivAre tamane patra lakhIza' ema jaNAvyuM hatuM tathApi tema thaI zakyuM nathI, te kSamA karavA joga che. tame vyavahAraprasaMganI vigata saMbaMdhI patra lakhyo hato. te vigata cittamAM utAravA ane vicAravAnI icchA hatI, tathApi te cittanA AtmAkArapaNAthI niSphaLapaNAne prApta thaI che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 351 ane atyAre kaMI lakhavuM banAvI zakAya ema bhAsatuM nathI, je mATe atyaMta namrapaNe kSamA icchI A patra parisamApta karuM chuM. ////////// 403 sahajasvarUpa muMbaI, bhAdaravA suda 10, guru, 1948 je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme te te prakAra dharmanA che, AtmA je prakAre anyabhAva pAme, te prakAra anyarUpa che; dharmarUpa nathI. tame hAla je niSThA, vacananA zravaNa pachI, aMgIkRta karI che te niSThA yajoga che. daMDha mumukSune satsaMge te niSThAdi anukrame vardhamAnapaNAne prApta thaI AtmasthitirUpa thAya che. jIve dharma potAnI kalpanA vaDe athavA kalpanAprApta anya puruSa vaDe zravaNa karavA joga, manana karavA joga ke ArAdhavA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI evA satpuruSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, yAvat ArAdhavA joga che, //// 404 muMbaI, bhAdaravA suda 10, guru, 1948 svasti zrI staMbhatIrtha zubhasthAne sthita, zubhavRttisaMpanna mumukSubhAI kRSNadAsAdi pratye, saMsArakALathI te atra kSaNa sudhImAM tama pratye koI paNa prakArano avinaya, abhakti, asatkAra ke tevA bIjA anya prakAra saMbaMdhI koI paNa aparAdha mana, vacana, kAyAnA pariNAmathI thayo hoya te sarva atyaMta namrapaNe, te sarva aparAdhonA atyaMta laya pariNAmarUpa Atmasthitie karI huM sarva prakAre karI kSamAvuM chuM; ane te kSamAvavAne yogya chuM. tamane koI paNa prakAre te aparAdhAdino anupayoga hoya topaNa atyaMtapaNe amArI tevI pUrvakALa saMbaMdhInI koI prakAre paNa saMbhAvanA jANI atyaMtapaNe kSamA ApavA yogya Atmasthiti karavA atra kSaNa laghutvapaNe vinaMti che. atyAre e ja. 405 muMbaI, bhAdaravA suda 10, guru, 1948 mana, vacana, kAyAnA yogathI je je atra kSaNapayaMta tama pratye koI paNa prakAre pUrvAdikALane viSe aparAdhAdi kaMI thayuM hoya te sarva atyaMta AtmabhAvathI vismaraNa karI kSamA icchuM chuM; have pachInA koI paNa kALane viSe tama pratye te prakAra thavo asaMbhavita jANuM chuM, tema chatAM paNa koIka anupayogabhAve dehaparyaMtane viSe te prakAra kvacit thAya to te viSe paNa atra atyaMta namra pariNAme kSamA icchuM chuM; ane te kSamArUpabhAva A patrane vicAratAM vAraMvAra ciMtavI tame paNa te sarva prakAra ama pratyenA pUrvakALanA, vismaraNa karavAne yogya cho. kaMI paNa satsaMgavArtAno paricaya vadhe tema yatna karavo yogya che. e ja vinaMti. maga badhAM tema manA karavI saMkrama che. ga ////////// 4OS rA muMbaI, bhAdaravA suda 12, ravi, 1948 paramArtha zIghra prakAza pAme tema thavA viSe tama banneno Agraha prApta thayo. tema ja vyavahAraciMtA viSe lakhyuM, ane temAM paNa sakAmapaNuM nivedana karyuM te paNa AgraharUpe prApta thayela che. hAla to e sarva visarjana karavArUpa udAsInatA varte che; ane te sarva IzvarecchAdhIna soMpavA yogya che. hAla e beya vAta ame pharI na lakhIe tyAM sudhI vismaraNa karavA yogya che. jo bane to tame ane gosaLiyA kaMI apUrva vicAra AvyA hoya to te lakhazo. e ja vinaMti. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 352 zrImad rAjacaMdra 407 muMbaI, bhAdaravA vada 3, zukra, 1948 zubhavRtti saMpanna maNilAla, bhAvanagara, vi yathAyogyapUrvaka vijJApana. tamAruM patra 1 Aje pahoMcyuM che; ane te meM vAMcyuM che, atrethI lakheluM patra tamane maLavAthI thayelo AnaMda nivedana karatAM tame dIkSA saMbaMdhI vRtti hAla kSobha pAmavA viSenuM lakhyuM, te kSobha hAla yogya che. krodhAdi aneka prakAranA doSo parikSINa pAmI gayAthI, saMsAratyAgarUpa dIkSA yogya che, athavA to koI mahata puruSanA yoge yathAprasaMge tema karavuM yogya che. te sivAya bIjA prakAre dIkSAnuM dhAraNa karavuM te saphaLapaNAne prApta thatuM nathI; ane jIva tevI bIjA prakAranI dIkSArUpa bhrAMtie grasta thaI apUrva evA kalyANane cUke che; athavA to tethI vizeSa aMtarAya paDe evI joga upArjana kare che. mATe hAla to tamAro te kSobha yogya jANIe chIe. tamArI icchA atra samAgamamAM AvavA viSenI vizeSa che e ame jANIe chIe; tathApi hAla te joganI icchA nirodha karavA yogya che, arthAt te joga banavo azakya che; ane e khulAso prathamanA patramAM lakhyo che, te tame jANI zakyA hazo. A tarapha AvavA viSenI icchAmAM tamArA vaDIlAdi taraphano je nirodha che te nirodhI hAla uparavaTa thavAnI icchA karavI yogya nathI. amAruM te pradezanI lagabhagathI koI vAra javA AvavAnuM hoya tyAre vakhate samAgamajoga thavAjoga haze to thaI zakaze. matAgraha viSe buddhine udAsIna karavI yogya che; ane hAla to gRhasthadharmane anusaravuM paNa yogya che. potAnA hitarUpa jANI ke samajIne AraMbhaparigraha sevavA yogya nathI; ane A paramArtha vAraMvAra vicArI sagraMthanuM vAMcana, zrAvaNa, mananAdi karavAM yogya che. e ja vinaMti. ////////// niSkAma yathAyogya. 408 OM namaskAra muMbaI, bhAdaravA vada 8, budha, 1948 je je kALe je je prArabdha udaya Ave te te vedana karavuM e jJAnIpuruSonuM sanAtana AcaraNa che, ane te ja AcaraNa amane udayapaNe varte che, arthAt je saMsAramAM sneha rahyo nathI, te saMsAranA kAryanI pravRttino udaya che, ane udaya anukrame vedana thayA kare che. e udayanA kramamAM koI paNa prakAranI hAni-vRddhi karavAnI icchA utpanna thatI nathI; ane ema jANIe chIe ke jJAnIpuruSonuM paNa te sanAtana AcaraNa che; tathApi jemAM sneha rahyo nathI, athavA sneha rAkhavAnI icchA nivRtta thaI che, athavA nivRtta thavA AvI che, tevA A saMsAramAM kAryapaNe - kAraNapaNe pravartavAnI icchA rahI nathI, tenAthI nivRttapaNuM ja AtmAne viSe varte che, tema chatAM paNa tenA aneka prakAranA saMga-prasaMgamAM pravartavuM paDe evuM pUrve koI prArabdha upArjana karyuM che, je samapariNAme vedana karIe chIe, tathApi haju paNa te keTalAka vakhata sudhI hradayajoga che, ema jANI kvacit khUda pAmIe chIe, kvacit vizeSa kheda pAmIe chIe; ane te khedanuM kAraNa vicArI jotAM to parAnukaMpArRpa jaNAya che. hAla to te prArabdha svAbhAvika hradaya pramANe vaidana karyA sivAya anya icchA utpanna thatI nathI, tathApi te hRdayamAM bIjA koIne sukha, duHkha, rAga, dveSa, lAbha, alAbhanA kAraNarUpe bIjAne bhAsIe chIe. te bhAsavAne viSe loka prasaMganI vicitra bhrAMti joI kheda thAya che, je saMsArane viSe sAkSI kAM tarIke manAya che, te saMsAramAM te sAkSIe sAkSIrUpe rahevuM ane kartA tarIke bhAsyamAna thavuM te bedhArI taravAra upara cAlavA barAbara che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 353 ema chatAM paNa koIne kheda, duHkha, alAbhanuM kAraNa te sAkSIpuruSa bhrAMtigata lokone na bhAse to te prasaMgamAM te sAkSIpuruSanuM atyaMta vikaTapaNuM nathI. amane to atyaMta atyaMta vikaTapaNAnA prasaMgano udaya che. emAM paNa udAsInapaNuM e ja sanAtana dharma jJAnIno che. (dharma" zabda AcaraNane badale che.) eka vAra eka taNakhalAnA be bhAga karavAnI kriyA karI zakavAnI zakti paNa upazama thAya tyAre je IzvarecchA haze te yadaze. 409 muMbaI, Aso suda 1, budha, 1948 jIvanuM kartRtvaakartRtvapaNuM samAgame zravaNa thaI nididhyAsana karavA yogya che. vanaspati AdinA jogathI pAro baMdhAI tenuM rUpAM vagere rUpa thavuM te saMbhavatuM nathI, tema nathI. yogasiddhinA prakAre koI rIte tema banavA yogya che, ane te yoganAM ATha aMgamAMnAM pAMca je prApta che tene viSe sidvijoga hoya che. A sivAyanI kalpanA mAtra kALakSeparUpa che. teno vicAra udaya Ave te paNa eka kautukabhUta che. kautuka AtmapariNAmane viSe yogya nathI. pArAnuM svAbhAvika pArApaNuM che. 410 pragaTa AtmasvarUpa avicchinnapaNe bhajavA yogya che. muMbaI, Aso suda 7, bhoma, 1948 vAstavika to ema che ke karelAM karma bhogavyA vinA nivRtta thAya nahIM, ane nahIM kareluM evuM kaMI karmaphaLa prApta thAya nahIM. koI koI vakhata akasmAt koInuM zubha athavA azubha vara athavA zApathI thayeluM dekhavAmAM Ave che, te kaMI nahIM karelAM karmanuM phaLa nathI. koI paNa prakAre karelAM karmanuM phaLa che. ekendriyanuM ekAvatArIpaNuM apekSAe jANavA yogya che. e ja vinaMti. 411 muMbaI, Aso suda 10 (dazerA), 1948 'bhagavatI' vagere siddhAMtone viSe je koI koI jIvonA bhavAMtaranuM varNana karyuM che, temAM kaMI saMzayAtmaka thavA jevuM nathI. tIrthaMkara to pUrNa AtmasvarUpa che. paraMtu je puruSo mAtra yogadhyAnAdikanA abhyAsabaLa vaDe sthita hoya temAMnA ghaNA puruSo paNa te bhavAMtara jANI zake che; ane ema banavuM e kaMI kalpita prakAra nathI. je puruSane AtmAnuM nizcayAtmaka jJAna che, tene bhavAMtaranuM jJAna ghaTe che, hoya che. kvacit jJAnanA tAratamyakSayopazama bhede tema nathI paNa hotuM, tathApi jene AtmAnuM pUrNa zuddhapaNuM varte che, te puruSa to nizcaya te jJAnane jANe che, bhavAMtarane jANe che. AtmA nitya che, anubhavarUpa che, vastu che, e e prakAro atyaMtapaNe deDha thavA arthe zAstrane viSe te prasaMgo kahevAmAM AvyA che. bhavAMtaranuM jo spaSTa jJAna koIne thatuM na hoya to AtmAnuM spaSTa jJAna paNa koIne thatuM nathI, ema kahevA tulya che; tathApi ema to nathI. AtmAnuM spaSTa jJAna thAya che, ane bhavAMtara paNa spaSTa bhAse che. potAnA temaja paranA bhava jANavAnuM jJAna koI prakAre visaMvAdapaNAne pAmatuM nathI. pratyeka ThekANe tIrthakara bhikSArthe jatAM suvarNardaSTi ityAdi thAya ema zAstranA kahevAno artha samajavA yogya nathI; athavA zAstramAM kahelAM vAkyono tevo artha thato hoya to te sApekSa che; lokabhASAnAM e vAkya samajavA yogya che. rUDA puruSanuM Agamana koIne tyAM thAya to te jema Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ema kahe ke 'Aje amRtanA meha vUThyA', to te kahevuM sApekSa che, yathArtha che, tathApi zabdanA bhAvArthe yathArtha che, zabdathI parabhArA arthe yathArtha nathI; tema ja tIrthaMkarAdikanI bhikSA saMbaMdhamAM tevuM che; tathApi ema ja mAnavuM yogya che ke, AtmasvarUpe pUrNa evA puruSanA prabhAvajoge te banavuM atyaMta saMbhavita che. sarvatra ema banyuM che ema kahevAno artha nathI, ema banavuM saMbhavita che, ema ghaTe che, ema kahevAno hetu che. sarva mahat prabhAvajoga pUrNa AtmasvarUpa jyAM che tyAM AdhIna che. e nizcayAtmaka vAta che, nisaMdeha aMgIkAravA yogya vAta che. pUrNa AtmasvarUpa jyAM varte che, tyAM jo sarva mahata prabhAvajoga vartatA na hoya to pachI te bIje karye sthaLe varte ? te vicAravA yogya che. tevuM to bIjuM koI sthaLa saMbhavatuM nathI, tyAre sarva mahat prabhAvajogano abhAva thaze. pUrNa AtmasvarUpanuM prApta thavuM e abhAvarUpa nathI, to pachI mahat evA prabhAvajogano abhAva to kyAMthI hoya ? ane jo kadApi ema kahevAmAM Ave ke AtmasvarUpanuM pUrNa prAptapaNuM to ghaTe che, mahat prabhAvajoganuM prAptapaNuM ghaTatuM nathI, to te kahevuM eka visaMvAda sivAya bIjuM kaMI nathI; kAraNa ke te kahenAra zuddha AtmasvarUpanA mahapaNAthI atyaMta hIna evA prabhAvajogane mahat jANe che, aMgIkAra kare che; ane te ema sUcave che ke te vaktA AtmasvarUpano jANanAra nathI. te AtmasvarUpathI mahat evuM kaMI nathI. evo A sRSTine viSe koI prabhAvajoga utpanna thayo nathI, che nahIM, ane thavAno nathI ke je prabhAvajoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya; tathApi te prabhAvajogane viSe vartavAmAM AtmasvarUpane kaMI kartavya nathI, ema to che; ane jo tene te prabhAvajogane viSe kaMI kartavya bhAse che to te puruSa AtmasvarUpanA atyaMta ajJAnane viSe varte che, ema jANIe chIe. kahevAno hetu ema che ke sarva prakAranA prabhAvajoga AtmArUpa mahAbhAgya evA tIrthaMkarane viSe ghaTe che, hoya che. tathApi tene vikAsavAno eka aMza paNa tene viSe ghaTato nathI; svAbhAvika koI puNyaprakAravazAt suvarNavRSTi ityAdi thAya ema kahevuM asaMbhavita nathI; ane tIrthaMkarapadane te bAdharUpa nathI. je tIrthaMkara che. te AtmasvarUpa vinA anya prabhAvAdine kare nahIM, ane je kare te AtmArUpa evA tIrthaMkara kahevA yogya nahIM; ema jANIe chIe, ema ja che. jinanAM kahelAM zAstro je gaNAya che, tene viSe amuka bola viccheda gayAnuM kathana che, ane temAM mukhya evA kevaLajJAnAdi daza bola che; ane te daza bola viccheda dekhADavAno Azaya A kALane viSe "sarvathA muktapaNuM na hoya' ema batAvavAno che. te daza bola prApta hoya, athavA eka bola temAMno prApta hoya to te caramazarIrI jIva kahevo ghaTe ema jANI, te vAta vicchedarUpa gaNI che, tathApi tema ekAMta ja kahevA yogya nathI, ema amane bhAse che, ema ja che. kAraNa ke kSAyika samakitano ene viSe niSedha che. te caramazarIrIne ja hoya ema to ghaTatuM nathI; athavA tema ekAMta nathI. mahAbhAgya evA zreNika kSAyika samakitI chatAM caramazarIrI nahotA evuM te ja jinazAstrone viSe kathana che. jinakalpIvihAra vyavaccheda, ema zvetAMbaranuM kathana che; digaMbaranuM kathana nathI. 'sarvathA mokSa thavo' ema A kALe bane nahIM ema beyano abhiprAya che; te paNa atyaMta ekAMtapaNe kahI zakAto nathI. caramazarIrIpaNuM jANIe ke A kALamAM nathI, tathApi azarIrIbhAvapaNe Atmasthiti che to te bhAvanaye caramazarIrIpaNuM nahIM, paNa siddhapaNuM che; ane te azarIrIbhAva A kALane viSe nathI ema atre kahIe, to A kALamAM ame pote nathI, ema kahevA tulya che. vizeSa zuM kahIe ? e kevaLa ekAMta nathI. kadApi ekAMta ho topaNa Agama jeNe bhAkhyAM che, te ja AzayI satpuruSe karI te gamya karavA yogya che, ane te ja Atmasthitino upAya che. e ja vinaMti. gozaLiyAne yathAyogya. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 412 355 muMbaI, Aso vada 6, 1948 atre AtmAkAratA varte che, AtmAnuM AtmasvarUparUpe pariNAmanuM hovApaNuM te AtmAkAratA kahIe chIe. 413 muMbaI, Aso vada 8, 1948 lokavyApaka evA aMdhakArane viSe svae karI prakAzita evA jJAnIpuruSa ja yathAtathya dekhe che. lokanI zabdAdi kAmanA pratye dekhatAM chatAM udAsIna rahI je mAtra spaSTapaNe potAne dekhe che, evA jJAnIne namaskAra karIe chIe, ane jJAne sphurita evA AtmabhAvane atyAre ATaluM lakhI taTastha karIe chIe. e ja vinaMti. ////////// 414 muMbaI, Aso, 1948 je kaMI upAdhi karAya che, te kaMI svapA'ne kAraNe karavAmAM AvatI nathI; tema karAtI nathI. je kAraNe karAya che, te kAraNa anukrame vaidavA yogya evuM prArabdhakarma che. je kaMI udaya Ave te avisaMvAda pariNAme vedavuM evuM je jJAnInuM bodhana che te amAre viSe nizcaLa che, eTale te prakAre vedIe chIe; tathApi icchA to ema rahe che ke alpakALane viSe, eka samayane viSe jo te udaya asattAne pAmato hoya to ame A badhAmAMthI UThI cAlyA jaIe; eTalI AtmAne mokaLAza varte che. tathApi 'nidrAkALa, bhojanakALa tathA amuka chUTaka kALa sivAya upAdhino prasaMga rahyA kare che, ane kaMI bhinnAMtara thatuM nathI, topaNa Atmopayoga koI prasaMge paNa apradhAnapaNuM bhajato jovAmAM Ave che, ane te prasaMge mRtyunA zokathI atyaMta adhika zoka thAya che, ema niHsaMdeha che. ema hovAthI ane gRhastha pratyayI prArabdha jyAM sudhI hRdayamAM varte tyAM sudhImAM 'sarvadyA' ayAcakapaNAne bhajatuM citta rahevAmAM jJAnIpuruSono mArga raheto hovAthI A upAdhi bhajIe chIe. jo te mArganI upekSA karIe topaNa jJAnIne virAdhIe nahIM ema che, chatAM upekSA thaI zakatI nathI. jo upekSA karIe to gRhasthapaNuM paNa vanavAsIpaNe bhajAya evo Akaro vairAgya varte che. sarva prakAranA kartavyane viSe udAsIna evA amArAthI kaMI thaI zakatuM hoya to te eka ja thaI zake che ke pUrvopArjitanuM samatApaNe vedana karavuM; ane je kaMI karAya che te tenA AdhAre karAya che ema varte che. amane ema AvI jAya che ke ame, je apratibaddhapaNe rahI zakIe ema chIe, chatAM saMsAranA bAhyaprasaMgane, aMtaraprasaMgane kuTuMbAdi snehane bhajavA icchatA nathI, to tama jevA mArgecchAvAnane te bhajavAne atyaMta trAsa ahorAtra kema nathI chUTato ? ke jene pratibaddhapaNArUpa bhayaMkara yamanuM sahacArIpaNuM varte che. jJAnIpuruSane maLIne je saMsArane bhaje che, tene tIrthaMkara potAnA mArgathI bahAra kahe che. kadApi jJAnIpuruSane maLIne saMsAra bhaje che, te sarva tIrthaMkaranA mArgathI bahAra kahevA yogya hoya to zreNikAdine viSe mithyAtvano saMbhava thAya che, ane visaMvAdapaNuM prApta thAya che. te visaMvAdapaNAthI yukta evuM vacana jo tIrthaMkaranuM hoya to te tIrthakara kahevA yogya nathI. jJAnIpuruSane maLIne je AtmabhAve, svacchaMdapaNe, kAmanAe karI, rase karI, jJAnInAM vacananI upekSA karI, 'anupayogapariNAmI' thaI saMsArane bhaje che, te puruSa tIrthaMkaranA mArgathI bahAra che, ema kahevAno tIrthakarano Azaya che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 356 zrImad rAjacaMdra 415 muMbaI, Aso, 1948 koI paNa jAtanA amArA Atmika baMdhanane laIne ame saMsAramAM rahyA nathI. strI je che tenAthI pUrve baMdhAyeluM bhogakarma nivRtta karavuM che. kuTuMba che tenuM pUrvenuM kareluM karaja ApI nivRtta thavA arthe rahyA chIe. revAzaMkara che tenuM amArA pratye je kaMI mAgaNuM che te ApavAne rahyA chIe. te sivAyanA je je kaMI prasaMga che te tenI aMdara samAI jAya che. tanane arthe, dhanane arthe, bhogane arthe, sukhane arthe, svArthane arthe ke koI jAtanA Atmika baMdhanathI ame saMsAramAM rahyA nathI. Avo je aMtaraMgano bheda te je jIvane nikaTapaNe mokSa vartato na hoya te jIva kema samajI zake ? duHkhanA bhayathI paNa saMsAramAM rahevuM rAkhyuM che ema nathI. mAna-apamAnano to kaMI bheda che, te nivRtta thaI gayo che. IzvarecchA hoya ane temane amAruM je kaMI svarUpa che te temanA hRdayane viSe thoDA vakhatamAM Ave to bhale ane amAre viSe pUjyabuddhi thAya to bhale, nahIM to upara jaNAvyA prakAre rahevuM have to banavuM bhayaMkara lAge che. ANavI. 416 muMbaI, Aso, 1948 je prakAre atre kahevAmAM AvyuM hatuM, te prakArathI paNa sugama evuM dhyAnanuM svarUpa ahIM lakhyuM che. 1. nirmaLa evA koI padArthane viSe dRSTinuM sthApana karavAno abhyAsa karIne prathama tene acapaLa sthitimAM ra. evuM keTaluMka acapaLapaNuM prApta thayA pachI jamaNA cakSune viSe sUrya ane DAbA cakSune viSe caMdra sthita che, evI bhAvanA karavI, 3. e bhAvanA jyAM sudhI te padArthanAM AkArAdinAM darzanane Ape nahIM tyAM sudhI surdaDha karavI. 4. tevI sudRDhatA thayA pachI caMdrane jamaNA cakSune viSe ane sUryane vAma cakSune viSe sthApana karavA. 5. e bhAvanA jyAM sudhI te padArthanAM AkArAdi darzanane Ape nahIM tyAM sudhI sudRDha karavI. A je darzana kahyuM che. te bhAsyamAMnadarzana samajavuM. 6. e be prakAranI UlaTasulaTa bhAvanA siddha thaye bhUkuTInA madhyabhAgane viSe te bannenuM ciMtana karavuM. 7. prathama te ciMtana dRSTi ughADI rAkhI karavuM. 8. ghaNA prakAre te ciMtana dRDha thavA pachI dRSTi baMdha rAkhavI. te padArthanA darzananI bhAvanA karavI. 9. te bhAvanAthI darzana sudRDha thayA pachI te banne padArtho anukrame hRdayane viSe eka aSTadalakamaLanuM ciMtana karI sthApita karavA. 10. hRdayane viSe evuM eka aSTadalakamaLa mAnavAmAM AvyuM che, tathApi te vimukha mukhe rahyuM che, ema mAnavAmAM AvyuM che, jethI sanmukha mukhe tene ciMtavavuM, arthAt sUlaTuM ciMtavavuM. 11. te aSTadalakamaLane viSe prathama caMdranA tejane sthApana karavuM. pachI sUryanA tejane sthApana karavuM, ane pachI akhaMDa divyAkAra evI agninI jyotinuM sthApana karavuM. 12. te bhAva dRDha thaye pUrNa che jenuM jJAna, darzana ane AtmacAritra evA zrI vItarAgadeva tenI pratimA mahAtejomaya svarUpe tene viSe ciMtavavI. 13. te parama divya pratimA nahIM bALa, yuvA ane vRddha evA divyasvarUpe citavavI, 14. saMpUrNa jJAna, darzana utpanna thavAthI svarUpasamAdhine viSe zrI vItarAgadeva atra che, ema bhAvavuM. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 25 muM 357 15. svarUpasamAdhine viSe sthita evA te vItarAga AtmAnA svarUpamAM tadAkAra ja che ema bhAvavuM. 16. temanAM mUrdhasthAnane viSethI te vakhate OMkArano dhvani thayA kare che ema bhAvavuM. 17. te bhAvanAo dRDha thaye te kAra sarva prakAranA vaktavya jJAnane upadeze che, ema bhAvavuM. 18, je prakAranA samyakumArge karI vItarAgadeva vItarAga niSpannatAne pAmyA evuM jJAna te upadezanuM rahasya che, ema citavatAM ciMtavatAM te jJAna te zuM ? ema bhAvavuM. 19. te bhAvanA deDha thayA pachI temaNe je dravyAdi padArtho kahyA che, tenuM bhAvana karI AtmAne svasvarUpamAM ciMtavavo, sarvAMga ciMtavavo. dhyAnanA ghaNA ghaNA prakAra che. e sarvamAM zreSTha evuM to AtmA jemAM mukhyapaNe varte che, te dhyAna kahevAya che; ane e ja AtmadhyAnanI prApti, ghaNuM karIne AtmajJAnanI prApti vinA thatI nathI. evuM je AtmajJAna te yathArtha bodhanI prApti sivAya utpanna thatuM nathI. e yathArtha bodhanI prApti ghaNuM karIne krame karIne ghaNA jIvone thAya che, ane teno mukhya mArga te bodhasvarUpa evA jJAnIpuruSano Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna, prema e che. jJAnI puruSano tevo tevo saMga jIvane anaMtakALamAM ghaNI vAra thaI gayo che, tathApi A puruSa jJAnI che, mATe have teno Azraya grahaNa karavo e ja kartavya che, ema jIvane AvyuM nathI; ane te ja kAraNa jIvane paribhramaNanuM thayuM che, ema amane to dRDha karIne lAge che. jJAnIpuruSanuM oLakhANa nahIM thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa moTA doSa jANIe chIe. eka to 'huM jANuM chuM', 'huM samajuM chuM' evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna. bIjuM parigrahAdikane viSe jJAnIpuruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. trIjuM, lokabhayane lIdhe, apakIrttibhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye jevuM vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM. e traNa kAraNo jIvane jJAnIthI ajANyo rAkhe che; jJAnIne viSe potA samAna kalpanA rahyA kare che; potAnI kalpanA pramANe jJAnInA vicAranuM, zAstranuM tolana karavAmAM Ave che; thoDuM paNa graMthasaMbaMdhI vAMcanAdi jJAna maLavAthI ghaNA prakAre te darzAvavAnI jIvane icchA rahyA kare che. e vagere je doSa te upara jaNAvyA evA je traNa doSa tene viSe samAya che ane e traNe doSanuM upAdAna kAraNa evo to eka 'svacchaMda' nAmano mahA doSa che; ane tenuM nimittakAraNa asatsaMga che. jene tamArA pratye, tamane paramArthanI koI prakAre kaMI paNa prApti thAo e hetu sivAya bIjI spRhA nathI, evo huM te A sthaLe spaSTa jaNAvavA icchuM chuM, ane te e ke upara jaNAvelA doSo je viSe hajuM tamane prema varte che; 'huM jANuM chuM,' 'huM samajuM chuM', e doSa ghaNI vAra vartavAmAM pravarte che; asAra evA parigrahAdikane viSe paNa mahattAnI icchA rahe che, e vagere je doSo te, dhyAna, jJAna e sarvenuM kAraNa je jJAnIpuruSa ane tenI AjJAne anusaravuM tene ADA Ave che. mATe jema bane tema AtmavRtti karI tene ochA karavAnuM prayatna karavuM, ane laukika bhAvanAnA pratibaMdhathI udAsa thavuM e ja kalyANakAraka che, ema jANIe chIe. ////////// 417 Azvina, 1948 he paramakRpALu deva ! janma, jarA, maraNAdi sarva duHkhono atyaMta kSaya karanAro evo vItarAga puruSano mULa mArga Apa zrImade anaMta kRpA karI mane Apyo, te anaMta upakArano pratiupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM; vaLI Apa zrImat kaMI paNa levAne sarvathA niHspRha cho; jethI huM mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI ApanAM caraNAravinamAM namaskAra karuM chuM. ApanI paramabhakti ane vItarAgapuruSanA mULadharmanI upAsanA mArA hRdayane viSe bhavaparyaMta akhaMDa jAgrata raho eTaluM mAguM chuM te saphaLa thAo. OM zAMtiH zAMtiH zAMti Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 358 zrImad rAjacaMdra 418 vika udota asta phona dina dina patti, aMAlIkai jIvana ryo. kAka grasata ni sina hota chIna parvata pa jIvana ghaTatu tana, uta hai; paramAraco, IMTanuM hai; Areka calata mAno kATho ete pari mUrakha na khoje svArathake hetu bhrama bhArata laga phirai loganisauM, pau pa joganisauM, vizvasa bhoganisauM, neku rasa mRga matta vRSAdityakI tRSAvaMta mRSAjala kAraNa na saMpati tu hai. 1 tapati mAMhI, aTatu 3: seM bhavavAsI mAyAhIsoM hita mAni mAni, ThAniThAni bhrama zrama nATaka naTatu hai; Ageko yukta dhAI pIdhe bacharA cavAI, jaise naina hIna nara jevarI vaTatu hai; saM. 1948 taisa mUDha cetana rAvata hasata la sukRta khovata karatuti kare. khaTatu hai. 2 (samayasAra nATaka) ////// muMbaI, 1948 419 saMsAramAM sukha zuM che, ke jenA pratibaMdhamAM jIva rahevAnI icchA kare che ? ////////// 420 kiM bahuNA iha jaha jaha, rAgaddosA lahu vilijjaMti, taha taha paryaTThiavvaM, esA ANA jiniMdANam / muMbaI, 1948 (upadeza rahasya - yazovijayajI) keTaluMka kahIe ? jema jema A rAgadveSano nAza vizeSa karI thAya te te prakAre pravartavuM e ja AjJA jinezvara devanI che. ////////// 421 muMbaI, Azvina, 1948 je padArthamAMthI nitya vyaya vizeSa thAya ane AvRtti ochI hoya te padArtha krame karI potApaNAno tyAga kare che, arthAt nAza pAme che, evo vicAra rAkhI A vyavasAyano prasaMga rAkhyA jevuM che. pUrve upArjita kareluM evuM je kaMI prArabdha che te vaidavA sivAya bIjo prakAra nathI, ane yogya paNa te rIte che ema jANI je je prakAre je kAMI prArabdha udaya Ave che te sama pariNAmathI vedavAM ghaTe che, ane te kAraNathI A vyavasAyaprasaMga varte che. cittamAM koI rIte te vyavasAyanuM karttavyapaNuM nahIM jaNAtAM chatAM te vyavasAya mAtra dano hetu che, evo paramArtha nizcaya chatAM paNa prArabdharUpa hovAthI, satsaMgAdi yogane apradhAnapaNe vedavo paDe che. te vaidavA viSe icchA-niricchA nathI; paNa AtmAne aphaLa evI A pravRttino saMbaMdha raheto dekhI kheda thAya che ane te viSe vAraMvAra vicAra rahyA kare che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 26 muM banyuM che. 42 muMbaI, kArataka suda, 1949 dharmasaMbaMdhI patrAdi vyavahAra paNa ghaNo thoDo rahe che; jethI tamArAM keTalAMka patronI pahoMca mAtra lakhavAnuM jinAgamamAM A kALane 'duSama' evI saMjJA kahI che, te pratyakSa dekhAya che; kema ke 'duSama' zabdano artha 'duHkhe karIne prApta thavA yogya evo thAya che. te dukhe karIne prApta thavA yogya to evo eka paramArthamArga mukhyapaNe kahI zakAya; ane tevI sthiti pratyakSa jovAmAM Ave che. joke paramArthamArganuM durlabhapaNuM to sarva kALane viSe che, paNa AvA kALane viSe to vizeSa karIne kALa paNa durlabhapaNAnA kAraNarUpa che. atra kahevAno hetu evo che ke ghaNuM karI A kSetre vartamAna kALamAM pUrve jaNe paramArthamArga ArAdhyo che, te dera dhAraNa na kare; ane te satya che, kema ke jo tevA jIvono samUha dehadhArIpaNe A kSetre vartato hota, to temane tathA temanA samAgamamAM AvanArA evA ghaNA jIvone paramArthamArganI prApti sukhe karIne thaI zakatI hota; ane tethI A kALane 'duSama' kahevAnuM kAraNa raheta nahIM. A rIte pUrvArAdhaka jIvonuM alpapaNuM e Adi chatAM paNa vartamAna kALane viSe jo koI paNa jIva paramArthamArga ArAdhavA icche to avazya ArAdhI zake, kema ke dukhe karIne paNa A kALane viSe paramArthamArga prApta thAya, ema pUrvajJAnIonuM kathana che. sarva jIvane vartamAnakALamAM mArga dukhe karIne ja prApta thAya, evo ekAMta abhiprAya vicAravA yogya nathI, ghaNuM karIne tema bane evo abhiprAya samajavA yogya che. tenAM ghaNAM kAraNo pratyakSa dekhAya che. prathama kAraNa upara darzAvyuM te ke pUrvanuM ghaNuM karIne ArAdhakapaNuM nahIM te Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bIjuM kAraNa tevuM ArAdhakapaNuM nahIM tene lIdhe vartamAnadehe te ArAdhakamArganI rIti paNa prathama samajavAmAM na hoya, tethI anArAdhakramArgane ArAdhakamArga mAnI laI jIve pravRtti karI hoya che. trIjuM kAraNa ghaNuM karIne kyAMka sansamAgama athavA sadguruno yoga bane, ane te paNa kvacit bane. cothuM kAraNa asatsaMga Adi kAraNothI jIvane sadguru AdikanuM oLakhANa thavuM paNa duSkara varte che, ane ghaNuM karIne asadguru Adine viSe satyapratIti mAnI jIva tyAM ja rokAI rahe che. pAMcamuM kAraNa kvacit satsamAgamano yoga bane topaNa baLa, vIryAdinuM evuM zithilapaNuM ke jIva tathArUpa mArga grahaNa na karI zake athavA na samajI zake; athavA asatsamAgamAdi ke potAnI kalpanAthI mithyAne viSe satyapaNe pratIti karI hoya. ghaNuM karIne vartamAnamAM kAM to zuSkakriyApradhAnapaNAmAM jIve mokSamArga kalpyo che, athavA bAhyakriyA ane zuddha vyavahArakriyAne utthApavAmAM mokSamArga kalpyo che; athavA svamatikalpanAe adhyAtmagraMtho vAMcI kathana mAtra adhyAtma pAmI mokSamArga kalyo che. ema kalpAyAthI jIvane satsamAgamAdi hetumAM te te mAnyatAno Agraha ADo AvI paramArtha pAmavAmAM staMbhabhUta thAya che. je jIvo zuSkakriyApradhAnapaNAmAM mokSamArga kalpe che, te jIvone tathArUpa upadezanuM poSaNa paNa rahyA kare che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa ema mokSamArga cAra prakAre kahyo chatAM prathamanAM be pada to temaNe visAryA jevuM hoya che, ane cAritra zabdano artha vaiSa tathA mAtra bAhya viratimAM samajyA jevuM hoya che. tapa zabdano artha mAtra upavAsAdi vratanuM karavuM; te paNa bAhya saMjJAthI temAM samajyA jevuM hoya che; vaLI kvacit jJAna, darzana pada kahevAM paDe to tyAM laukika kathana jevA bhAvonA kathanane jJAna ane tenI pratIti athavA te kahenAranI pratItine viSe darzana zabdano artha samajavA jevuM rahe che. je jIvo bAhyakriyA (eTale dAnAdi) ane zuddha vyavahArakriyAne utthApavAmAM mokSamArga samaje che, te jIvo zAstronA koI eka vacanane aNasamajaNabhAve grahaNa karIne samaje che. dAnAdi kriyA jo koI ahaMkArAdithI, nidAnabuddhithI ke jyAM tevI kriyA na saMbhave evA channa guNasthAnAdisthAne kare to te saMsArahetu che, ema zAstrono mULa Azaya che, paNa samULagI dAnAdi kriyA utthApavAno zAstrono hetu nathI; te mAtra potAnI matikalpanAthI niSedha che. temaja vyavahAra be prakAranA che; eka paramArthamULahetu vyavahAra ane bIjo vyavahArarUpa vyavahAra, pUrve A jIve anaMtIvAra karyA chatAM AtmArtha thayo nahIM ema zAstromAM vAkyo che, te vAkya grahaNa karI macoDo vyavahAra utthApanArA pote samajyA evuM mAne che, paNa zAstrakAre to tevuM kazuM kahyuM nathI. je vyavahAra paramArthahetumULa vyavahAra nathI, ane mAtra vyavahArahetu vyavahAra che, tenA durAgrahane zAstrakAre niSedhyo che. je vyavahAranuM phaLa cAra gati thAya te vyavahAra vyavahArahetu kahI zakAya, athavA je vyavahArathI AtmAnI vibhAvadazA javA yogya na thAya te vyavahArane vyavahArahetu vyavahAra kahevAya. eno zAstrakAre niSedha karyo che, te paNa ekAMte nahIM; kevaLa durAgrahathI athavA temAM ja mokSamArga mAnanArane e niSedhI sAcA vyavahAra upara lAvavA karyo che; ane paramArthamULahetu vyavahAra zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AsthA athavA sadguru, satzAstra ane manavacanAdi samiti tathA gupti teno niSedha karyo nathI; ane teno jo niSedha karavA yogya hoya to zAstro upadezIne bAkI zuM samajAvA jevuM rahetuM hatuM, ke zuM sAdhano karAvavAnuM jaNAvavuM bAkI rahetuM hatuM ke zAstro upadezyAM ? arthAt tevA vyavahArathI paramArtha pramAya che, ane avazya jIve tevo Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 2 muM 361 vyavahAra grahaNa karavo ke jethI paramArtha pAmaze ema zAstrono Azaya che. zuSkaadhyAtmI athavA tenA prasaMga te Azaya samajyA vinA te vyavahArane utthApI potAne tathA parane durlabhabodhIpaNuM kare che. zama, saMvegAdi guNo utpanna thaye, athavA vairAgyavizeSa, niSpakSapAtanA thaye, kaSAyAdi pAtaLAM paDya tathA kaMI paNa prajJAvizeSathI samajyAnI yogyatA thaye je sadgurugame samajavA yogya adhyAtmagraMtho, tyAM sudhI ghaNuM karI zastra jevA che, te potAnI kalpanAe jema tema vAMcI laI, nirdhArI laI, tevo aMtarbheda thayA vinA athavA dazA pharyA vinA, vibhAva gayA vinA potAne viSe jJAna kalpe che, ane kriyA tathA zuddha vyavahArarahita thaI varte che, evo trIjo prakAra zuSkaaghyAtmIno che. ThAma ThAma jIvane AvA yoga bAjhe tevuM rahyuM che, athavA to jJAnarahita guru ke parigrahAdiicchaka guruo, mAtra potAnAM mAna-pUjAdinI kAmanAe pharatA evA, jIvone aneka prakAre avaLe raste caDAvI de che; ane ghaNuM karIne kvacita ja evuM nahIM hoya. jethI ema jaNAya che ke kALanuM duSamapaNuM che. A duSamapaNuM lakhyuM che te jIvane puruSArtharahita karavA arthe lakhyuM nathI, paNa puruSArthajAgRti arthe lakhyuM che. anukULa saMyogamAM to jIvane kaMIka ochI jAgRti hoya topaNa vakhate hAni na thAya, paNa jyAM AvA pratikULa yoga vartatA hoya tyAM avazya mumukSu jIve vadhAre jAgRta rahevuM joIe, ke jethI tathArUpa parAbhava na thAya; ane tevA koI pravAhamAM na taNAI javAya. vartamAnakALa duSama kyo che chatAM tene viSe anaMta bhavane chaMdI mAtra eka bhava bAkI rAkhe evuM ekAvatArIpaNuM prApta thAya evuM paNa che. mATe vicAravAna jIve te lakSa rAkhI, upara kahyA tevA pravAhomAM na paDatAM yathAzakti vairAgyAdi avazya ArAdhI sadguruno yoga prApta karI kaSAyAdi doSa cheda karavAvALo evo ane ajJAnathI rahita thavAno satya mArga prApta karavo. mumukSu jIvamAM zamAdi kahyA te guNo avazya saMbhave che; athavA te guNo vinA mumukSutA na kahI zakAya. nitya tevo paricaya rAkhatAM, te te vAta zravaNa karatAM, vicAratAM pharI pharIne puruSArtha karatAM, te mumukSutA utpanna thAya che. te mumukSutA utpanna thaye jIvane paramArthamArga avazya samajAya che. ////////// 423 muMbaI, kArataka vada 9, 1949 ocho pramAda thavAno upayoga e jIvane mArganA vicAramAM sthiti karAve che, ane vicAra mArgamAM sthiti karAve che, e vAta pharI pharI vicArI, te prayatna tyAM viyoge paNa koI prakAre karavuM ghaTe che. e vAta bhUlavA jogya nathI. 424 muMbaI, kArataka vada 12, 1949 samAgama icchavA yogya mumukSubhAI kRSNadAsAdi pratye, "punarjanma che - jarUra che. e mATe 'huM' anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM' e vAkya pUrvabhavanA koI joganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayeluM lakhyuM che. jene, punarjanmAdi bhAva karyA che, te 'padArthane', koI prakAre jANIne te vAkya lakhAyuM che. mumukSu jIvanA darzananI tathA samAgamanI niraMtara icchA rAkhIe chIe. tApamAM vizrAMtinuM sthAna tene jANIe chIe. tathApi hAla to hRdayAdhIna joga varte che. atyAre ATaluM ja lakhI zakIe chIe. zrI subhAgya atra sukhavRttimAM che. ////// praNAma prApta thAya. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 362 zrImad rAjacaMdra 45 muMbaI, mAgazara vada 9, soma, 1949 upAdhi vaidavA mATe joItuM kaThinapaNuM mArAmAM nathI, eTale upAdhithI atyaMta nivRttinI icchA rahyA kare, tathApi udayarUpa jANI te yathAzakti sahana thAya che. paramArthanuM du:kha maTyA chatAM saMsAranuM prAsaMgika duHkha rahyA kare che; ane te duHkha potAnI icchAdinA kAraNanuM nathI, paNa bIjAnI anukaMpA tathA upakArAdinAM kAraNanuM rahe che; ane te viTaMbanA viSe citta kyAreka kyAreka vizeSa udvega pAmI jAya che. ATalA lekha uparathI te udvega spaSTa nahIM samajAya, keTalAka aMze tamane samajAI zakaze. e udvega sivAya bIjuM kaMI duHkha saMsAraprasaMganuM paNa jaNAtuM nathI. jeTalA prakAranA saMsAranA padArtho che, te sarvamAM jo aspRhApaNuM hoya ane udvega raheto hoya to te anyanI anukaMpA ke upakAra ke tevAM kAraNano hoya ema mane nizcayapaNe lAge che. e udvegane lIdhe kyAreka cakSumAM AMsu AvI jAya che; ane te badhAM kAraNane pratye vartavAno mArga te amuka aMze parataMtra dekhAya che. eTale samAna udAsInatA AvI jAya che. jJAnInA mArgano vicAra karatAM jaNAya che ke koI paNa prakAre mUrchApAtra A deha nathI, tene du:khe zocavA yogya A AtmA nathI. AtmAne Atma-ajJAne zocavuM e sivAya bIjo zoca tene ghaTato nathI. pragaTa evA yamane samIpa dekhatAM chatAM jene dehane viSe mUrchA nathI vartatI te puruSane namaskAra che. e ja vAta ciMtavI rAkhavI amane tamane pratyekane ghaTe che. deha te AtmA nathI, AtmA te deha nathI. ghaDAne jonAra jema ghaDAdithI bhinna che, tema dehano jonAra, jANanAra evo AtmA te dehathI bhinna che, arthAt deha nathI. vicAra karatAM e vAta pragaTa anubhavasiddha thAya che, to pachI e bhinna dehanAM tenA svAbhAvika kSaya-vRddhi- rUpAdi pariNAma joI harSa-zokavAna thavuM koI rIte ghaTatuM nathI; ane amane tamane te nirdhAra karavo, rAkhavo ghaTe che, ane e jJAnInA mArgano mukhya dhvani che. vepAramAM koI yAMtrika vepAra sUjhe to havenA kALamAM kaMI lAbha thavo saMbhava che. ////////// 426 muMbaI, mAgazara vada 13, zani, 1949 bhAvasAra khuzAla rAyajIe eka pAMca miniTanA maMdavADamAM deha tyAgyo che. saMsArane viSe udAsIna rahyA sivAya bIjo koI upAya nathI. ////////// 427 muMbaI, mAha suda 9, guru, 1949 tamo sarva mumukSujana pratye namrapaNe yathAyogya prApta thAya, niraMtara jJAnIpuruSanI sevAnA icchAvAna evA ame chIe, tathApi A duSama kALane viSe to tenI prApti parama duSama dekhIe chIe, ane tethI jJAnI puruSanA Azrayane viSe sthira buddhi che jenI, evA mumukSujanane viSe satsaMgapUrvaka bhaktibhAve rahevAnI prApti te mahA bhAgyarUpa jANIe chIe; tathApi hAla to tethI viparyaya prArabdhodaya varte che. satsaMgano lakSa amArA AtmA viSe vase che, tathApi udayAdhIna sthiti che ane te evA pariNAme hAla varte che ke tama mumukSujananAM patranI pahoMca mAtra vilaMbethI apAya che. game te sthitimAM paNa aparAdhayogya pariNAma nathI. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org khaupha ranALA 210. urakhA, sakhakA sudha1, beratA cetanA, taba jajatA21 1- je 16 debe svarUpama AraNe I je je kAre je A rI maiM te traNe anaMta prabhAva o che. te tIrane khI arano tyAgI vAskare karIe che. pUrvI dharaNAM zAktono vidyAra karavA te vi. Ane pheLAM tatpuraiSane viSe jenAM barmata kRita utpanna 17 che, te nA manane bhAra 2 karI jema bA paLA gAme jabano vicAra dUravA, te madha kharUpa rekha biLA jANyo jAya evo meLa nabaLa mA hastA I te tIkuLa te vakhate nAnI che mo. bhinna bhinna ma}Are te ano vicAra lA 1 - jaba kAna lAve oNrDa manoje baLavAna pavita chate kha sinaI, aba tuM gaNI bibe jeno uke je Ivarane gama . re karI ne ba 4 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 26 muM 428 393 muMbaI, mAha vada 4, 1949 zubhecchAsaMpanna mumukSujano zrI aMbAlAla vagere, patra be pahoMcyA che. atra samAdhi pariNAma che. tathApi upAdhino prasaMga vizeSa rahe che. ane tema karavAmAM udAsInatA chatAM hRdayayoga hovAthI niSleza pariNAme pravRtti karavI ghaTe che. koI sagraMthanuM vAMcana pramAda ocho thavA arthe rAkhavA yogya che. 429 muMbaI, mAha vada 11, ravi, 1949 koI mANasa ApaNA viSe kaMI jaNAve tyAre te gaMbhIra manathI banatAM sudhI sAMbhaLyA rAkhavuM eTaluM mukhya kAma che. te vAta barAbara che ke nahIM e jANyA pahelAM kaMI harSa-kheda jevuM hotuM nathI. mArI cittavRtti viSe kyAreka kyAreka lakhAya che, teno artha paramArtha upara levA yogya che; ane e lakhavAno artha kaMI vyavahAramAM mAThAM pariNAmavALo dekhAvo yogya nathI. thayelA saMskAra maTavA durlama hoya che. kaMI kalyANanuM kArya thAya ke ciMtana thAya e sAdhananuM mukhya kAraNa che. bAkI evo viSaya koI nathI ke jene vAMse upAdhitApe dInapaNe tapavuM yogya hoya athavA evo koI bhaya rAkhavA yogya nathI ke je mAtra ApaNane lokasaMjJAthI raheto hoya. 430 muMbaI, mAha vada 0)), guru, 1949 atra pravRttiudaye samAdhi che. lImaDI viSe je Apane vicAra rahe che, te karuNA bhAvanA kAraNathI rahe che, ema ame jANIe chIe. koI paNa jIva paramArtha pratye mAtra aMzapaNe paNa prApta thavAnA kAraNane prApta thAya ema niSkAraNa karuNAzIla evA RSabhAdi tIrthaMkaroe paNa karyuM che, kAraNa ke satpuruSonA saMpradAyanI sanAtana evI karuNAvasthA hoya che ke, samayamAtranA anavakAze Akho loka AtmAvasthA pratye ho, AtmasvarUpa pratye ho; AtmasamAdhi pratye ho, anya avasthA pratye na ho, anya svarUpa pratye na ho, anya Adhi pratye na ho; je jJAnathI svAtmastha pariNAma hoya che, te jJAna sarva jIvo pratye pragaTa ho, anavakAzapaNe sarva jIva te jJAna pratye rucipaNe ho, evo ja jeno kAzIla sahaja svabhAva che, te saMpradAya sanAtana satpuruSono che. ApanA aMtaHkaraNamAM evI karuNAvRttithI lImaDI viSeno vAraMvAra vicAra AvyA kare che, ane ApanA vicAranuM eka aMza paNa phaLa prApta thAya athavA te phaLa prApta thavAnuM eka aMza paNa kAraNa utpanna thAya to A paMcamakALamAM tIrthaMkarano mArga bahu aMze pragaTa thavA barobara che, tathApi tema thavuM saMbhavita nathI ane te vATe thavA yogya nathI ema amane lAge che. jethI saMbhavita thavAyogya che athavA eno je mArga che, te hAla to pravRttinA udayamAM che; ane te kAraNa jyAM sudhI temane lakSagata nahIM thAya tyAM sudhI bIjA upAya te pratibaMdharUpa che, niHsaMzaya pratibaMdharUpa che. jIva jo ajJAnapariNAmI hoya to te ajJAna niyamitapaNe ArAdhavAthI jema kalyANa nathI, tema moharUpa evo e mArga athavA evA e loka saMbaMdhI mArga te mAtra saMsAra che; te pachI game te AkAramAM mUko topaNa saMsAra che, te saMsArapariNAmathI rahita karavA asaMsAragata vANIno asvacchaMdapariNAme jyAre AdhAra prApta thAya che, tyAre te saMsArano AkAra nirAkAratAne prApta thato jAya che. bIjA pratibaMdha temanI dRSTi pramANe karyA kare che, tema ja jJAnInAM vacana paNa tenI te dRSTie ArAdhe to kalyANa thavA yogya lAgatuM nathI. mATe tame ema tyAM jaNAvo ke tame koI Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kalyANanA kAraNa najIka thavAnA upAyanI icchA karatA ho to tenA pratibaMdha ochA thavAnA upAya karo; ane nahIM to kalyANanI tRSNAno tyAga karo. tame ema jANatA ho ke ame jema vartIe chIe tema kalyANa che, mAtra avyavasthA thaI gaI che, te ja mAtra akalyANa che, ema jANatA ho to te yathArtha nathI. vAstavyapaNe tamAruM je vartavuM che, tethI kalyANa nyAruM che, ane te to jyAre jyAre je je jIvane tevo tevo bhavasthityAdi samIpa joga hoya tyAre tyAre tene te prApta thavA yogya che. AkhA samuhane viSe kalyANa mAnI levA yogya nathI, ane ema jo kalyANa thatuM hoya to tenuM phaLa saMsArArtha che; kAraNa ke pUrve ema karI jIva, saMsArI rahyA karyo che. mATe te vicAra to jyAre jene Avavo haze tyAre Avaze. hAla tame tamArI ruci anusAra athavA tamane je bhAse che te kalyANa mAnI pravarte cho te viSe sahaja, koI jAtanA mAnanI icchA vagara, svArthanI icchA vagara, tamArAmAM kleza utpanna karavAnI icchA vagara mane je kaMI cittamAM lAge che, te jaNAvuM chuM. kalyANa je vATe thAya che te vATanAM mukhya be kAraNa jovAmAM Ave che. eka to je saMpradAyamAM AtmArthe badhI asaMgapaNAvALI kriyA hoya, anya koI paNa arthanI icchAe na hoya, ane niraMtara jJAnadazA upara jIvonuM citta hoya, temAM avazya kalyANa janmavAno joga jANIe chIe. ema na hoya to te jogano saMbhava thato nathI. atra to lokasaMjJAe, oghasaMjJAe, mAnArthe, pUjArthe, padanA mahattvArthe, zrAvakAdinAM potApaNArthe ke evAM bIjAM kAraNathI japatapAdi, vyAkhyAnAdi karavAnuM pravartana thaI gayuM che, te AtmArtha koI rIte nathI, AtmArthanA pratibaMdharUpa che, mATe jo tame kaMI icchA karatA ho to teno upAya karavA mATe bIjuM je kAraNa kahIe chIe te asaMgapaNAthI sAdhya thaye koI divase paNa kalyANa thavA saMbhava che. asaMgapaNuM eTale AtmArtha sivAyanA saMgaprasaMgamAM paDavuM nahIM, saMsAranA saMgInA saMgamAM vAtacItAdi prasaMga ziSyAdi karavAnA kAraNe rAkhavo nahIM, ziSyAdi karavA sAthe gRhavAsI veSavALAne pheravavA nahIM. dIkSA le to tAruM kalyANa thaze evAM vAkya tIrthaMkaradeva kahetA nahotA. teno hetu eka e paNa hato ke ema kahevuM e paNa teno abhiprAya utpanna thavA pahelAM tene dIkSA ApavI che; te kalyANa nathI. jemAM tIrthaMkaradeva AvA vicArathI varcyA che, temAM ApaNe cha cha mAsa dIkSA levAno upadeza jArI rAkhI tene ziSya karIe chIe te mAtra ziSyArtha che, AtmArtha nathI. pustaka che te jJAnanA ArAdhanane arthe sarva prakAranA potAnA mamatvabhAva rahita rakhAya to ja AtmArtha che, nahIM to mahAna pratibaMdha che, te paNa vicAravA yogya che. A kSetra ApaNuM che, ane te kSetra jALavavA cAturmAsa tyAM rahevA mATe je vicAra karavAmAM Ave che te kSetrapratibaMdha che. tIrthaMkaradeva to ema kahe che ke dravyathI, kSetrathI, kALathI, ane bhAvathI e cAre pratibaMdhathI jo AtmArtha thato hoya athavA nigraMtha thavAtuM hoya to te tIrthaMkaradevanA mArgamAM nahIM, paNa saMsAranA mArgamAM che. e Adi vAta yathAzakti vicArI Apa jaNAvazo. lakhavAthI ghaNuM lakhI zakAya ema sUjhe che, paNa atyAre atra sthiti kare che. sArathI lakhavI A jamI zaka li rAyacaMdanA praNAma. 431 muMbaI, phAgaNa suda 7, guru, 1949 AtmApaNe kevaLa ujAgara avasthA varte, arthAt AtmA potAnA svarUpane viSe kevaLa jAgRta hoya tyAre tene kevaLajJAna varte che ema kahevuM yogya che, evo zrI tIrthaMkarano Azaya che. 'AtmA' je padArthane tIrthaMkare kahyo che, te ja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja pariNAme AtmA sAkSAt bhAse tyAre tene paramArthasamyaktva che, evo zrI tIrthaMkarano abhiprAya che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 26 muM 365 evuM svarUpa jenuM bhAsyuM che tevA puruSane viSe niSkAma zraddhA che jene, te puruSane bIjarucisamyaktva che. tevA puruSanI niSkAma bhakti abAghAe prApta thAya, evA guNo je jIvamAM hoya te jIva mArgAnusArI hoya ema jina kahe che. amAro abhiprAya kaMI paNa deha pratye hoya to te mAtra eka AtmArthe ja che, anya arthe nahIM bIjA koI paNa padArtha pratye abhiprAya hoya to te padArtha arthe nahIM, paNa AtmArthe che. te AtmArtha te padArthanI prApti-aprAptine viSe hoya ema amane lAgatuM nathI. 'AtmApaNuM' e dhvani sivAya bIjo koI dhvani koI paNa padArthanA grahaNatyAgamAM smaraNajoga nathI. anavakAza AtmApaNuM jANyA vinA, te sthiti vinA anya sarva klezarUpa che. ////////// 432 aMbAlAlano lakhelo kAgaLa pahoMcyo hato. muMbaI, phAgaNa suda 7, guru, 1949 AtmAne vibhAvathI avakAzita karavAne arthe ane svabhAvamAM anavakAzapaNe rahevAne arthe koI paNa mukhya upAya hoya to AtmArAma evA jJAnIpuruSano niSkAma buddhithI bhaktiyogarUpa saMga che. te saphaLa thavAne arthe nivRttikSetramAM tevo joga prApta thavo e koI moTA puNyano joga che, ane tevo puNyajoMga ghaNA prakAranA aMtarAyavALo prAye A jagatane viSe dekhAya che. mATe amane vAraMvAra samIpamAM chIe ema saMbhArI jemAM A saMsAranuM udAsInapaNuM kahyuM hoya te hAla vAMco, vicAro. AtmApaNe kevaLa AtmA varte ema je ciMtavana rAkhavuM te lakSa che. zAstranA paramArtharUpa che. A AtmA pUrve anaMta kALa vyatIta karye jANyo nathI, te uparathI ema lAge che ke te jANavAnuM kArya sarvathI vikaTa che; athavA to jANavAnA tathArUpa yogo parama durlabha che. jIva anaMtakALathI ema jANyA kare che ke huM amukane jANuM chuM, amukane nathI jANato ema nathI, ema chatAM je rUpe pote che te rUpanuM niraMtara vismaraNa cAlyuM Ave che, e vAta bahu bahu prakAre vicAravA yogya che, ane teno upAya paNa bahu prakAre vicAravA yogya che. ////////// 433 muMbaI, phAgaNa suda 14, 1949 zrI kRSNAdinA samyaktva saMbaMdhI praznanuM ApanuM patra pahoMcyuM che. tathA tenA AgalA divasanAM atrenAM pattAMthI Apane khulAso prApta thayo te viSenuM ApanuM pattuM pahoMcyuM che. barAbara avalokanathI te pattAM dvArA zrI kRSNAdinAM praznono Apane spaSTa khulAso thaze ema saMbhava che. jene viSe paramArtha dharmanI prAptinAM kAraNo prApta thavAM atyaMta duSama thAya te kALane tIrthaMkaradeve duSama kahyo che, ane A kALane viSe te vAta spaSTa dekhAya che. sugamamAM sugama evo kalyANano upAya te, jIvane prApta thavo A kALane viSe atyaMta duSkara che. mumukSupaNuM, saraLapaNuM, nivRtti, satsaMga Adi sAdhano A kALane viSe parama durlabha jANI pUrvanA puruSoe A kALane huMDAavasarpiNIkALa kahyo che; ane te vAta paNa spaSTa che. prathamanAM traNa sAdhanono saMyoga to kvacit paNa prApta thavo bIjA amuka kALamAM sugama hato; paraMtu satsaMga to sarva kALamAM durlabha ja dekhAya che; to pachI A kALane viSe satsaMga sulabha kyAMthI hoya ? prathamanAM traNa sAdhana koI rIte A kALamAM jIva pAme topaNa dhanya che. yogya che. kALa saMbaMdhI tIrthaMkaravANI satya karavAne arthe 'Avo" udaya amane varte che, ane te samAdhirUpe vedavA AtmasvarUpa. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 434 bhaktipUrvaka praNAma pahoMce. muMbaI, phAgaNa vada 9, zani, 1949 atra upAdhijoga che. ghaNuM karI AvatI kAle kaMI lakhAze to lakhIzuM. e ja vinaMtI. //// atyaMta ukti 435 muMbai, phAgaNa vada 0)), 1949 "maNiratnamALA" tathA "yogakalpadruma' vAMcavA A joDe mokalyAM che. je kaMI bAMdhelAM karma che, te bhogavyA vinA nirupAyatA che. ciMtArahita pariNAme je kaMI udaya Ave te vedavuM, evo zrI tIrthakarAdi jJAnIono upadeza che. 436 'samatA, ramatAM, UrapatA, sAyakatA, sukhabhAsa; vaidakatA, caitanyatA, e saba jIva vilAsa.' muMbaI, caitra suda 1, 1949 je tIrthaMkaradeva svarUpastha AtmApaNuM thaI vaktavyapaNe je prakAre te AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita kahyo che, te tIrthaMkarane bIjI sarva prakAranI apekSAno tyAga karI namaskAra karIe chIe. pUrve ghaNAM zAstrono vicAra karavAthI te vicAranAM phaLamAM satpuruSane viSe jenAM vacanathI bhakti utpanna thaI che, te tIrthaMkaranAM vacanane namaskAra karIe chIe. ghaNA prakAre jIvano vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jANyo jAya evo nathI, evI nicaLa zraddhA utpanna thaI te tIrthaMkaranA mArgabodhane namaskAra karIe chIe. bhinna bhinna prakAre te jIvano vicAra thavA arthe. te jIva prApta thavA arthe, yogAdika aneka sAdhanono baLavAna parizrama karye chate, prApti na thaI, te jIva je vaDe sahaja prApta thAya che, te ja kahevA viSe jeno uddeza che, te tIrthaMkaranAM udezavacanane namaskAra karIe chIe. apUrNa 437 A jagatane viSe jene viSe vicArazakti vAcAsahita varte che. evAM manuSyaprANI kalyANano vicAra karavAne sarvathI adhika yogya che; tathApi prAye jIvane anaMtavAra manuSyapaNuM maLyAM chatAM te kalyANa siddha thayuM nathI, jethI vartamAna sudhI janmamaraNano mArga ArAdhavo paDyo che. anAdi evA A lokane viSe jIvanI anaMtakoTI saMkhyA che; samaye samaye anaMta prakAranI janmamaraNAdi sthiti te jIvone viSe vartyA kare che; evo anaMtakALa pUrve vyatIta thayo che. anaMtakoTI jIvanA pramANamAM AtmakalyANa jeNe ArAdhyuM che, ke jene prApta thayuM che, evA jIva atyaMta thoDA thayA che, vartamAne tema che, ane have pachInA kALamAM paNa tevI ja sthiti saMbhave che, tema ja che. arthAt kalyANanI prApti jIvane traNe kALane viSe atyaMta durlabha che; evo je zrI tIrthaMkaradevAdi jJAnIno upadeza te satya che. evI, jIvasamudAyanI je bhrAMti te anAdi saMyoge che, ema ghaTe che, ema ja Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 399 che; te bhrAMti je kAraNathI varte che, te kAraNanA mukhya be prakAra jaNAya che; eka pAramArthika ane eka vyAvahArika; ane te be prakArano ekatra abhiprAya je che te e che ke, A jIvane kharI mumukSutA AvI nathI; eka akSara satya paNa te jIvamAM pariNAma pAmyuM nathI; satpuruSanA darzana pratye jIvane ruci thaI nathI; tevA tevA joge samartha aMtarAyathI jIvane te pratibaMdha rahyo che; ane tenuM sauthI moTuM kAraNa asatsaMganI vAsanAe janma pAmyuM evuM nijaeNcchApaNuM, ane asarzanane viSe sarzanarUpa bhrAMti te che. AtmA nAmano koI padArtha nathI', evo eka abhiprAya dharAve che; 'AtmA nAmano padArtha saMyogika che', evo abhiprAya koI bIjA darzanano samudAya svIkAre che. 'AtmA dehasthitirUpa che, dehanI sthiti pachI nathI', evo abhiprAya koI bIjA darzanano che. 'AtmA aNu che', 'AtmA sarvavyApaka che', 'AtmA zUnya che', 'AtmA sAkAra che', 'AtmA prakAzarUpa che, 'AtmA svataMtra nathI', 'AtmA karyAM nathI", "AtmA karyAM che bhoktA nathI', 'AtmA urjA nathI bhoktA che, 'AtmA kartA nathI bhoktA nathI', 'AtmA jaDa che', 'AtmA kRtrima che', e Adi anaMta naya jenA thaI zake che evA abhiprAyanI bhrAMtinuM kAraNa evuM asagdarzana te ArAdhavAthI pUrve A jIve potAnuM svarUpa te jema che tema jANyuM nathI. te te upara jaNAvyAM ekAMta-ayathArthapade jANI AtmAne viSe athavA AtmAne nAme IzvarAdi viSe pUrve jIve Agraha karyo che; evuM je asatsaMga, nijecchApaNuM ane mithyAdarzananuM pariNAma te jyAM sudhI maTe nahIM tyAM sudhI A jIva kleza rahita evo zuddha asaMkhya pradezAtmaka mukta thavo ghaTato nathI, ane te asatsaMgAdi TALavAne arthe satsaMga, jJAnInI AjJAnuM atyaMta aMgIkRtapaNuM, ane paramArthasvarUpa evuM je AtmApaNuM te jANavA yogya che. pUrve thayA evA je tIrthaMkarAdi jJAnIpuruSo temaNe upara kahI evI je bhrAMti teno atyaMta vicAra karI, atyaMta ekAgrapaNe, tanmayapaNe jIvasvarUpane vicArI, jIvasvarUpe zuddha sthiti karI che, te AtmA ane bIjA sarva padArtho te zrI tIrthaMkarAdie sarva prakAranI bhrAMtirahitapaNe jANavAne arthe atyaMta duSkara evo puruSArtha ArAdhyo che. AtmAne eka paNa aNunA AhArapariNAmathI ananya bhinna karI A dehane viSe spaSTa evo anAhArI AtmA, svarUpathI jIvanAra evo joyo che. te jonAra evA je tIrthaMkarAdi jJAnI pote pote ja zuddhAtmA che, to tyAM bhinnapaNe jovAnuM kahevuM joke ghaTatuM nathI, tathApi vANIdharme ema kahyuM che. evo je anaMta prakAre vicArIne paNa jANavA yogya 'caitanyaghana jIva' te be prakAre tIrthaMkare kahyo che; ke je satpuruSathI jANI, vicArI, satkArIne jIva pote te svarUpane viSe sthiti kare. padArthamAtra tIrthakarAdi jJAnIe 'vaktavya' ane avaktavya evA be vyavahAradharmavALA mAnyA che. avaktavyapaNe je che te ahIM avaktavya ja che. vaktavyapaNe je jIvadharma che, te sarva prakAre tIrthaMkarAdi kahevA samartha che, ane te mAtra jIvanA vizuddha pariNAme athavA satpuruSe karI jaNAya evo jIvadharma che, ane te ja dharma te lakSaNe karI amuka mukhya prakAre karI te dohAne viSe kahyo che. atyaMta paramArthanA abhyAsa te vyAkhyA atyaMta sphuTa samajAya che, ane te samajAye AtmApaNuM paNa atyaMta pragaTe che, tathApi yathAvakAza atra teno artha lakhyo che, muMbaI, caitra suda 1, 1949 438 'samatA, ramatA, UradhatA, jJAyakatA, sukhabhAsa; vaidakatA, caitanyatA, e saba jIva vilAsa' zrI tIrthaMkara ema kahe che ke A jagatamAM A jIva nAmanA padArthane game te prakAre kahyo Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra hoya te prakAra tenI sthitimAM ho, tene viSe amAruM udAsInapaNuM che. je prakAre nirAbAdhapaNe te jIva nAmano padArtha ame jANyo che, te prakAre karI te pragaTa ame kahyo che. je lakSaNe kahyo che, te sarva prakAranA bAdhe karI rahita evo kahyo che. ame te AtmA evo jANyo che, joyo che, spaSTa anubhavyo che, pragaTa te ja AtmA chIe. te AtmA 'samatA' nAmane lakSaNe yukta che. vartamAna samaye je asaMkhya pradezAtmaka caitanyasthiti te AtmAnI che te, te pahelAMnA eka, be, traNa, cAra, daza, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta samaye hatI. vartamAne che, have pachInA kALane viSe paNa te ja prakAre tenI sthiti che. koI paNa kALe tenuM asaMkhyAta pradezAtmakapaNuM, caitanyapaNuM, arUpIpaNuM, e Adi samasta svabhAva te chUTavA ghaTatA nathI; evuM je samapaNuM, samatA te jenAmAM lakSaNa che te jIva che, pazu, pakSI, manuSyAdi dehane viSe, vRkSAdina viSe je kaMI ramaNIyapaNuM jaNAya che, athavA jenA vaDe te sarva pragaTa sphUrtivALAM jaNAya che, pragaTa suMdarapaNA sameta lAge che. te ramatA, ramaNIyapaNuM che lakSaNa jenuM te jIva nAmano padArtha che. jenA vidyamAnapaNA vinA AkhuM jagata zUnyavat saMbhave che, evuM ramyapaNuM jene viSe che, te lakSaNa jene viSe ghaTe te jIva che. koI paNa jANanAra kyAre paNa koI paNa padArthane potAnA avidyamAnapaNe jANe ema banavA yogya nathI. prathama potAnuM vidyamAnapaNuM ghaTe che, ane koI paNa padArthanuM grahaNa, tyAgAdi ke udAsIna jJAna thavAmAM pote ja kAraNa che. bIjA padArthanA aMgIkAramAM tenA alpa mAtra paNa jJAnamAM prathama je hoya, to ja thaI zake evo sarvathI prathama rahenAro je padArtha te jIva che. tene gauNa karIne eTale tenA vinA koI kaMI paNa jANavA icche to te banavA yogya nathI, mAtra te ja mukhya hoya to ja bIjuM kaMI jANI zakAya evo e pragaTa 'UrdhvatAdharma' te jene viSe che, te padArthane zrI tIrthaMkara jAva kahe che, pragaTa evA jaDa padArtho ane jIva, te je kAraNe karI bhinna paDe che, te lakSaNa jIvano jJAyakapaNA nAmano guNa che. koI paNa samaye jJAyakarahitapaNe A jIva padArtha koI paNa anubhavI zake nahIM, ane te jIva nAmanA padArtha sivAya bIjA koI paNa padArthane viSe jJAyakapaNuM saMbhavI zake nahIM, evuM je atyaMta anubhavanuM kAraNa jJAyakatA te lakSaNa jemAM che te padArtha, tIrthaMkare jAva kahyo che. zabdAdi pAMca viSaya saMbaMdhI athavA samAdhi Adi joga saMbaMdhI je sthitimAM sukha saMbhave che te bhinna bhinna karI jotAM mAtra chevaTe te sarvane viSe sukhanuM kAraNa eka ja evo e jIva padArtha saMbhave che, te sukhabhAsa nAmanuM lakSaNa, mATe tIrthaMkare jIvanuM kahyuM che; ane vyavahArardaSTAMte nidrAthI te pragaTa jaNAya che. je nidrAne viSe bIjA sarva padArthathI rahitapaNuM che, tyAM paNa huM sukhI chuM evuM je jJAna che, te bAkI vadhyo evo je jIva padArtha tenuM che; bIjuM koI tyAM vidyamAna nathI, ane sukhanuM bhAsavApaNuM to atyaMta spaSTa che; te jenethI bhAse che te jIva nAmanA padArtha sivAya bIje kyAMya te lakSaNa joyuM nathI. A moLuM che. A mIThuM che. A khATuM che, A khAruM che, huM A sthitimAM chuM. TADhe TharuM chuM. tApa paDe che, duHkhI chuM. duHkha anubhavuM chuM, evuM je spaSTa jJAna, vedanajJAna, anubhavajJAna, anubhavapaNuM te jo koImAM paNa hoya to te A jIva padane viSe che, athavA te jenuM lakSaNa hoya che te padArtha jIva hoya che, e ja tIrthaMkarAdino anubhava che. spaSTa prakAzapaNuM, anaMta anaMta koTI tejasvI dIpaka, maNi, caMdra, sUryAdinI kAMti jenA prakAza vinA pragaTavA samartha nathI, arthAt te sarva pote potAne jaNAvA athavA jANavA yogya Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 26 muM 369 nathI. je padArthanA prakAzane viSe caitanyapaNAthI te padArtho jANyA jAya che, te padArtho prakAza pAme che, spaSTa bhAse che, te padArtha je koI che te jIva che. arthAt te lakSaNa pragaTapaNe spaSTa prakAzamAna, acaLa evuM nirAbAdha prakAzyamAna caitanya, te jIvanuM te jIvapratye upayoga vALatAM pragaTa dekhAya che. e je lakSaNo kahyAM te pharI pharI vicArI jIva nirAbAdhapaNe jANyo jAya che, je jANavAthI jIva jANyo che te lakSaNo e ghare tIrthakarAdie kahyuM che, 439 35 muMbaI, caitra suda 6, guru, 1949 "samatA ramatA UradhatA", e pada vagere pada je jIva lakSaNanAM lakhyAM hatAM, teno vizeSa artha lakhI patra 1 divasa pAMca thayAM morabI ravAne karyo che. je morabI gaye prApta thavo saMbhave che. upAdhino joga vizeSa rahe che. jema jema nivRttinA joganI vizeSa icchA thaI Ave che, tema tema upAdhinI prAptino joga vizeSa dekhAya che. cAre bAjuthI upAdhino bhIDo che. koI evI bAju atyAre jaNAtI nathI ke atyAre ja emAMthI chUTI cAlyA javuM hoya to koIno aparAdha karyo na gaNAya. chUTavA jatAM koInA mukhya aparAdhamAM AvI javAno spaSTa saMbhava dekhAya che, ane A vartamAna avasthA upAdhirahitapaNAne atyaMta yogya che. prArabdhanI vyavasthA evI prabaMdha karI haze. //////// 440 li rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, caitra suda 9, 1949 mumukSusAI sukhalAla chaganalAla, vIramagAma. kalyANanI jijJAsAvALo eka kAgaLa gaI sAlamAM maLyo hato. tevA ja arthano bIjo kAgaLa thoDA divasa thayAM maLyo che. kezavalAlano tamane tyAM samAgama thAya che e zreyavALo joga che. AraMbha, parigraha, asatsaMga Adi kalyANane pratibaMdha karanArAM kAraNomAM jema bane tema ocho paricaya thAya tathA temAM udAsInatA prApta thAya te vicAra hAla mukhyapaNe rAkhavA yogya che. ma te vidyA sabhya muddAma banA yA che. mumukSubhAI zrI manasukha devazI, lImaDI. 441 muMbaI, caitra suda 9, 1949 hAla te tarapha thayelA zrAvako vagerenA samAgama saMbaMdhInI vigata vAMcI che. te prasaMgamAM ruci ke aruci jIvane udaya AvI nahIM, te zreyavALuM kAraNa jANI, tene anusarI niraMtara pravartana karavAno paricaya karavo yogya che; ane te asatsaMgano paricaya jema ocho paDe tema tenI anukaMpA icchI rahevuM yogya che, jema bane tema satsaMganA jogane icchavo ane potAnA doSane jovA yogya che. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 442 muMbaI, caitra vada 1, ravi, 1949 dhAra taravAranI sohalI, dolI caudamA jinataNI caraNasevA; dhAra para nAcatA dekha bAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA. evuM mArganuM atyaMta duSkarapaNuM zA kAraNe kahyuM ? te vicAravA yogya che. - zrI AnaMdaghana - anaMtajinastavana. ////////// AtmapraNAma. 443 muMbaI, caitra vada 8, ravi, 1949 saMsArasaMbaMdhI kAraNanA padArthonI prApti sulabhapaNe niraMtara prApta thayA kare ane baMdhana na thAya evA koI puruSa hoya, to te tIrthaMkara ke tIrthaMkara jevA jANIe chIe; paNa prAye evI sulabha prAptinA jogathI jIvane alpa kALamAM saMsAra pratyethI atyaMta evo vairAgya thato nathI. ane spaSTa AtmajJAna udaya thatuM nathI, ema jANI, je kaMI te sulabha prAptine hAni karanArA joga bane che, te upakArakAraka jANI sukhe rahevA yogya che. ////////// 444 muMbaI, caitra vada 0)), ravi, 1949 saMsArIpaNe vasatAM kaI sthitie vartIe to sAruM, ema kadApi bhAse, topaNa te vartavAnuM prArabdhAdhIna che. koI prakAranuM kaMI rAga, dveSa ke ajJAnanAM kAraNathI je na thatuM hoya, tenuM kAraNa udaya jaNAya che, ane Ape lakhelA patranA saMbaMdhamAM paNa tevuM jANI bIjo vicAra ke zoka karavo ghaTato nathI. jaLamAM svAbhAvika zItaLapaNuM che, paNa sUryAdinA tApane yoge uSNapaNAne te bhajatuM dekhAya che; te tApano yoga maTyathI te ja jaLa zItaLa jaNAya che; vacce zItaLapaNAthI rahita te jaLa jaNAya che, te tApanA yogathI che. ema A pravRttijoga amane che; paNa amAro te pravRtti viSe hAla to vedyA sivAya anya upAya nathI. namaskAra pahoMce. //////// 445 muMbaI, caitra vada 0)), ravi, 1949 je mu atre cAturmAMsa arthe AvavA icche che. temano jo AtmA na dubhAya tema hoya to jaNAvazo ke A kSetrane viSe tamane AvavuM nivRttirUpa nathI. kadApi atra satsaMganI icchAthI AvavuM vicAryuM hoya to te joga banavo ghaNo vikaTa che; kAraNa ke amAruM tyAM javuM AvavuM bane ema saMbhavatuM nathI. pravRttinAM baLavAna kAraNonI temane prApti thAya evuM atre che; ema jANI jo bIjo vicAra karavo temane sugama hoya to karavo yogya che. e prakAre lakhavAnuM bane to lakhazo. hAla temane tyAM zI dazA varte che ? samAgamajoga vizeSapaNe tyAM satsaMgano karavo yogya che. vizeSa tamArA koI praznanA uttara sivAya lakhavuM hAla sUjhatuM nathI. 446 Atmasthita. muMbaI, vaizAkha vada 6, ravi, 1949 pradeze pradezathI jIvanA upayogane AkarSaka evA A saMsArane viSe eka samayamAtra paNa avakAza levAnI jJAnIpuruSoe hA kahI nathI; kevaLa te viSe nakAra kahyo che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 371 te AkarSaNathI upayoga jo avakAza pAme to te ja samaye te AtmApaNe thAya che. te ja samaye AtmAne viSe te upayoga ananya thAya che. e Adi je anubhavavArtA te jIvane satsaMganA deDha nizcaya vinA prApta thavI atyaMta vikaTa che. te satsaMga nizcayapaNe jANyo che. evA puruSane te satsaMgano yoga rahevo e duSamakALane viSe atyaMta vikaTa che. je ciMtAnA upadrave tame mujhAo cho, te ciMtAupadrava koI zatru nathI. koI jJAnavArtA jarUra lakhajo. jyAM upAya nahIM tyAM kheda karavo yogya nathI. ////////// 447 premabhaktie namaskAra. muMbaI, vaizAkha vada 8, bhoma, 1949 IzvarecchA pramANe je thAya temAM samatA ghaTe che; ane tenA upAyano kaMI vicAra sUjhe te karyA rahevuM eTalo mAtra ApaNo upAya che. saMsAranA prasaMgomAM kvacit jyAM sudhI ApaNane anukULa evuM thayA kare che, tyAM sudhI te saMsAranuM svarUpa vicArI tyAgajoga che, evuM prAye hradayamAM AvavuM durlabha che. te saMsAramAM jyAre ghaNA ghaNA pratikULa prasaMgonI prApti thAya che, te vakhate paNa jIvane prathama te na gamato thaI pachI vairAgya Ave che; pachI AtmasAdhananI kaMI sUjha paDe che; ane paramAtmA zrIkRSNanA vacana pramANe mumukSu jIvane te te prasaMgo sukhadAyaka mAnavA ghaTe che, ke je prasaMgane kAraNe AtmasAdhana sUjhe che. amuka vakhata sudhI anukULaprasaMgI saMsAramAM kadApi satsaMgano joga thayo hoya topaNa A kALamAM te vaDe vairAgyanuM yathAsthita vedana thavuM durlabha che; paNa tyAra pachI pratikULa pratikULa koI koI prasaMga banyA karyA hoya to tene vicAre, tene vimAsaNe satsaMga hitakAraka thaI Ave che; evuM jANI je kaMI pratikULa prasaMganI prApti thAya te AtmasAdhananA kAraNarUpe mAnI samAdhi rAkhI ujAgara rahevuM. kalpita bhAvamAM koI rIte bhUlyA jevuM nathI. 448 muMbaI, vaizAkha vada 9, 1949 zrI mahAvIradevane gautamAdi munijana ema pUchatA hatA ke he pUjya / 'mAhaNa', 'zramaNa', 'bhikSu', ane 'nirNaya' e cAra zabdano artha zo che, te amane kaho, te artha tyAra pachI zrI tIrthaMkara vistArathI kahetA hatA. ghaNA prakAranI vItarAga avasthAo te cAranI anukrame vizeSathI vizeSa karI kahetA hatA, ane ema te zabdano artha ziSyo dhAratA hatA. nigraMthanI ghaNI dazAo kahetAM eka AtmavAdaprApta' evo zabda te nithano tIrthaMkara kahetA hatA. TIkAkAra zIlAMgAcArya te "AtmavAdaprApta' zabdano artha ema kahetA hatA ke "upayoga che lakSaNa jenuM, asaMkhya pradezI, saMkocavikAsanuM bhAjana, potAnAM karelAM karmono bhoktA, vyavasthAe karI dravyaparyAyarUpa, nityAnityAdI anaMta dharmAtmaka evA AtmAne jANanAra. 1. juo, zrI sUtrakRtAMgasUtra, zrutaskaMdha 1, adhyayana 16, gAthA 5: 'sacavAyavatte' = AtmavAdaprApsa AtmanaH upayogalakSaNasya jIvasyAsaMkhyeyapradezAtmakasya saMkocavikAzabhAjaH svakRtaphalabhujaH pratyekasAdhAraNatayA vyavasthitasya dravyaparyAyatayA nityAnityAdyanaMtadharmAtmakasya vA vAda AtmavAdastaM prApta AtmavAdaprAptaH samyagu yathAvasthitAtmasvatattvavedItyarthaH / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 vairAgyAdi sAdhanasaMpanna bhAI kRSNadAsa, http://www.ShrimadRajchandra.org zrI khaMbhAta. zrImad rAjacaMdra 449 zuddha cittathI vidita karelI tamArI vijJapti pahoMcela che. muMbaI, jeTha suda 11, zukra, 1949 sarva paramArthanAM sAdhanamAM paramasAdhana te satsaMga che, satpuruSanA caraNa samIpano nivAsa che. badhA kALamAM tenuM durlabhapaNuM che; ane AvA viSama kALamAM tenuM atyaMta durlabhapaNuM jJAnIpuruSoe jANyuM che. jJAnIpuruSonI pravRtti, pravRtti jevI hotI nathI. UnA pANIne viSe jema agnipaNAno mukhya guNa kahI zakAto nathI, tema jJAnInI pravRtti che; tathApi jJAnIpuruSa paNa nivRttine koI prakAre paNa icche che. pUrve ArAdhana karelAM evAM nivRttinAM kSetro, vana, upavana, joga, samAdhi ane satsaMgAdi jJAnIpuruSane pravRttimAM beThAM vAraMvAra sAMbharI Ave che. tathApi udayaprApta prArabdhane jJAnI anusare che. satsaMganI ruci rahe che, teno lakSa rahe che, paNa te vakhata atra vakhata niyamita nathI. kalyANane viSe pratibaMdharUpa je je kAraNo che, te jIve vAraMvAra vicAravAM ghaTe che; te te kAraNone vAraMvAra vicArI maTADavAM ghaTe che; ane e mArgane anusaryA vinA kalyANanI prApti ghaTatI nathI. maLa, vikSepa ane ajJAna e anAdinA jIvanA traNa doSa che. jJAnIpuruSonAM vacananI prApti thaye, teno yathAyogya vicAra thavAthI, ajJAnanI nivRtti hoya che. te ajJAnanI saMtati baLavAna hovAthI teno rodha thavAne arthe ane jJAnIpuruSanAM vacanono yathAyogya vicAra thavAne arthe, maLa ane vikSepa maTADavAM ghaTe che. saraLapaNuM, kSamA, potAnA doSanuM jovuM, alpAraMbha, alpaparigraha e Adi maLa maTavAnAM sAdhana che. jJAnIpuruSanI atyaMta bhakti te vikSepa maTavAnuM sAdhana che. jJAnIpuruSanA samAgamano aMtarAya raheto hoya, te te prasaMgamAM vAraMvAra te jJAnIpuruSanI dazA, ceSTA ane vacano nIrakhavA, saMbhAravA ane vicAravA yogya che. vaLI te samAgamanA aMtarAyamAM, pravRttinA prasaMgomAM, atyaMta sAvadhAnapaNuM rAkhavuM ghaTe che; kAraNa ke eka to samAgamanuM baLa nathI, ane bIjo anAdi abhyAsa che jeno, evI sahajAkAra pravRtti che; jethI jIva AvaraNaprApta hoya che. gharanuM, jJAtinuM, ke bIjAM tevAM kAmonuM kAraNa paDya udAsInabhAve pratibaMdharUpa jANI pravartana ghaTe che. te kAraNone mukhya karI koI pravartana karavuM ghaTatuM nathI; ane ema thayA vinA pravRttino avakAza prApta thAya nahIM. AtmAne bhinna bhinna prakAranI kalpanA vaDe vicAravAmAM lokasaMjJA, oghasaMjJA ane asatsaMga e kAraNo che; je kAraNomAM udAsIna thayA vinA, niHsattva evI lokasaMbaMdhI japatapAdi kriyAmAM sAkSAt mokSa nathI, paraMparA mokSa nathI, ema mAnyA vinA, niHsattva evA asatzAstra ane asadguru je AtmasvarUpane AvaraNanAM mukhya kAraNo che, tene sAkSAt AtmaghAtI jANyA vinA jIvane jIvanA svarUpano nizcaya thavo bahu durlabha che, atyaMta durlabha che. jJAnIpuruSanAM pragaTa AtmasvarUpane kahetAM evAM vacano paNa te kAraNone lIdhe jIvane svarUpano vicAra karavAne baLavAna thatAM nathI. have evo nizcaya karavo ghaTe che, ke jene AtmasvarUpa prApta che, pragaTa che, te puruSa vinA bIjo koI te AtmasvarUpa yathArtha kahevA yogya nathI; ane te puruSathI AtmA jANyA vinA bIjo koI kalyANano upAya nathI. te puruSathI AtmA jANyA vinA AtmA jANyo che, evI kalpanA mumukSu jIve sarvathA tyAga karavI ghaTe che, te AtmArUpa puruSanA satsaMganI niraMtara kAmanA rAkhI Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 3.93 udAsInapaNe lokadharmasaMbaMdhI ane karmasaMbaMdhI pariNAme chUTI zakAya evI rIte vyavahAra karavo; je vyavahAra karyAmAM jIvane potAnI mahattAdinI icchA hoya te vyavahAra karavo yathAyogya nathI. amArA samAgamano hAla aMtarAya jANI nirAzatAne prApta thavuM ghaTe che, tathApi tema karavA viSe 'IzvarecchA' jANI samAgamanI kAmanA rAkhI jeTalo paraspara mumukSubhAIono samAgama bane teTalo karavo, jeTaluM bane teTaluM pravRttimAMthI viraktapaNuM rAkhavuM, satpuruSanAM caritro ane mArgAnusArI (suMdaradAsa, prItama, akhA, kabIra Adi) jIvonAM vacano ane jeno uddeza AtmAne mukhya kahevA viSe che, evA (vicArasAgara, suMdaradAsanA graMtha, AnaMdaghanajI, banArasIdAsa, kabIra, akhA vagerenAM pada) graMthano paricaya rAkhavo, ane e sau sAdhanamAM mukhya sAdhana evo zrI satpuruSano samAgama gaNavo. amArA samAgamano aMtarAya jANI cittane pramAdano avakAza Apavo yogya nahIM, paraspara mumukSubhAiono samAgama avyavasthita thavA devo yogya nahIM; nivRttinAM kSetrano prasaMga nyuna thavA devo yogya nahIM; kAmanApUrvaka pravRtti yogya nahIM; ema vicArI jema bane tema apramattatAne, parasparanA samAgamane, nivRttinAM kSetrane ane pravRttinAM udAsInapaNAne ArAdhavAM. je pravRtti atra hRdayamAM che, te bIje dvArethI cAlyA jatAM paNa na choDI zakAya evI che, vaidavAyogya che mATe tene anusarIe chIe; tathApi avyAbAdha sthitine viSe jevuM ne tevuM svAsthya che. Aje A AThamuM pattuM lakhIe chIe. te sau tama sarva jijJAsu bhAIone vAraMvAra vicAravAne arthe lakhAyAM che. citta evA udayavALuM kyAreka varte che. Aje tevo anukrame udaya thavAthI te udaya pramANe lakhyuM che. ame satsaMganI tathA nivRttinI kAmanA rAkhIe chIe, to pachI tama sarvene e rAkhavI ghaTe emAM kaMI Azcarya nathI. ame alpAraMbhane, alpaparigrahane vyavahAramAM beThAM prArabdha nivRttirUpe icchIe chIe, mahat AraMbha, ane mahat parigrahamAM paDatA nathI. to pachI tamAre tema vartavuM ghaTe emAM kaMI saMzaya karrAvya nathI. atyAre samAgama thavAnA jogano niyamita vakhata lakhI zakAya ema sUjhatuM nathI. e ja vinaMtI. ////////// 450 "jIva tuM zIda zocanA dhare ? kRSNane karavuM hoya te kare, muMbaI, jeTha suda 15, moma, 1949 citta tuM zIda zocanA dhare ? kRSNane karavuM hoya te kare." dayArAma pUrve jJAnIpuruSo thaI gayA che, te jJAnImAM ghaNA jJAnIpuruSo siddhijogavALA thaI gayA che, evuM je lokakathana che te sAcuM che ke khoTuM, ema ApanuM prazna che, ane sAcuM saMbhave che, ema Apano abhiprAya che. sAkSAt jovAmAM AvatuM nathI, e vicArarUpa jijJAsA che. keTalAka mArgAnusArI puruSo ane ajJAna yogIpuruSone viSe paNa siddhijoga hoya che. ghaNuM karI temanA cittanA atyaMta saraLapaNAthI athavA siddhijogAdine ajJAnajoMge sphuraNA ApavAthI te pravarte che. samyakdRSTipuruSo ke jeno cothe guNaThANe saMbhava che, tevA jJAnIpuruSone viSe kvacit siddhi hoya che, ane kvacit siddhi hotI nathI. jene viSe hoya che, tene te sphuraNA viSe prAye icchA thatI nathI; ane ghaNuM karI jyAre icchA thAya che, tyAre jIva pramAdavazapaNe hoya to thAya che; ane jo tevI icchA thaI to samyaktvathI paDavApaNuM tene ghaTe che. prAthe pAMcame, chaThThuM guNaThANe paNa uttarottara siddhijogano vizeSa saMbhava thato jAya che; ane Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tyAM paNa jo pramAdAdi joge siddhimAM jIva pravarte to prathama guNaThANAne viSe sthiti thavI saMbhave che. sAtame guNaThANe, AThame guNaThANe, navame, dazame ghaNuM karI pramAdano avakAza ocho che. agiyArame guNaThANe siddhijogano lobha saMbhavato jANI prathama guNaThANe sthiti hovI saMbhave che. bAkI jeTalAM samyaktvanAM sthAnaka che, ane jyAM sudhI sabhya pariNAmI AtmA che tyAM sudhI, te eke jogane viSe jIvane pravRtti trikALa saMbhavatI nathI. je samyakajJAnIpuruSothI sidvijoganA camatkAro lokoe jANyA che, te te jJAnIpuruSanA karelA saMbhavatA nathI; svabhAve karI te siddhijoga pariNAma pAmyA hoya che. bIjA koI kAraNathI jJAnIpuruSane viSe te joga kahyo jato nathI. mArgAnusArI ke samyakRrdaSTi puruSanA atyaMta saraLa pariNAmathI temanA vacanAnusAra keTalIka vAra bane che, ajJAnapUrvaka jeno yoga che, tenA te AvaraNanA udaye ajJAna rI, te siddhijoga alpakALe phaLe che. jJAnIpuruSathI to mAtra svAbhAvika sphurye ja phaLe che; anya prakAre nahIM. je jJAnIthI svAbhAvika siddhijoga pariNAmI hoya che, te jJAnIpuruSa, ame je karIe chIe tevA ane te Adi bIjA ghaNA prakAranA cAritrane pratibaMdhaka kAraNothI mukta hoya che, ke je kAraNe AtmAnuM aizvarya vizeSa sphurita thaI. manAdi jogamAM siddhinA svAbhAvika pariNAmane pAme che. kvacit ema paNa jANIe chIe ke, koI prasaMge jJAnIpuruSe paNa siddhijoga pariNAmI karyo hoya che, tathApi te kAraNa atyaMta baLavAna hoya che; ane te paNa saMpUrNa jJAnadazAnuM kArya nathI. ame je A lakhyuM che, te bahu vicAravAthI samajAze. amArA viSe mArgAnusArIpaNuM kahevuM ghaTatuM nathI. ajJAnayogIpaNuM to A deha dharyo tyArathI ja nahIM hoya ema jaNAya che. samyakdRSTipaNuM to jarUra saMbhave che. koI prakArano siddhijoga ame kyAre paNa sAdhavAno AkhI jiMdagImAM alpa paNa vicAra karyo sAMbharato nathI, eTale sAdhane karI tevo joga pragaTyo hoya evuM jaNAtuM nathI. AtmAnA vizuddhapaNAnA kAraNe jo kaMI tevuM aizvarya hoya to tenuM nahIM hovApaNuM kahI zakAtuM nathI. te aizvarya keTaleka aMze saMbhave che; tathApi A patra lakhatI vakhate e aizvaryanI smRti thaI che, nahIM to ghaNA kALa thayAM tema thavuM smaraNamAM nathI; to pachI te sphurita karavA viSenI icchA kyAreya thaI hoya ema kahI zakAya nahIM, e spaSTa vArtA che. tame ame kaMI duHkhI nathI. je duHkha che te rAmanA cauda varSanAM duHkhano eka divasa paNa nathI. pAMDavanA tera varSanAM du:khanI eka ghaDI nathI, ane gajasukumAranA dhyAnanI eka paLa nathI, to pachI amane e atyaMta kAraNa kyAreya jaNAvuM saMbhavatuM nathI. tame zauca karavA yogya nathI, tema chatAM karo cho, te vArtA tamArAthI na lakhAya te lakhAI jAya che. te na lakhavA viSe amAro A patrathI upadeza nathI, mAtra je thAya te joyA karavuM, evo nizcaya rAkhavAno vicAra karo; upayoga karo; ane sAkSI raho, e ja upadeza che. 451 namaskAra pahoMce. muMbaI, prathama asADa suda 9, 1949 kRSNadAsano prathama vinayabhaktirUpa kAgaLa maLyo hato. tyAra pachI tribhovanano kAgaLa ane tyAra pachI tamAruM pattuM pahoMcyuM che. ghaNuM karI ravivAre kAgaLa lakhI zakAze. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 20 muM 375 satsaMganA icchAvAna jIvonI pratye kaMI paNa upakAraka saMbhALa thatI hoya to te thavA yogya che. paNa avyavasthAne lIdhe ame te kAraNomAM azakta thaI vartIe chIe, te aMtaHkaraNathI kahIe chIe ke kSamA yogya che. e ja vinaMtI. ////////// 452 muMbaI, prathama asADa suda 12, 1949 upAdhinA kAraNathI hAla atre sthiti saMbhave che. atre sukhavRtti che. duHkha kalpita che. lita rAyacaMdanA paha 453 muMbaI, prathama asADa vada 3, ravi, 1949 mumukSujananA paramabaMdhava, paramasnehI zrI saubhAgya, morabI. atre samAdhino yathAyogya avakAza nathI. hAla koI pUrvopArjita prArabdha evA hRdayamAM varte che. gaI sAlanA mArgazIrSa mAsamAM atre AvavuM thayuM, tyArathI uttarottara upAdhijoga vizeSAkAra thato Avyo che, ane ghaNuM karI te upAdhiyoga vizeSa prakAre karI upayogathI vedavo paDyo che. A kALa svabhAve karI tIrthaMkarAdike duSama kahyo che. temAM vizeSa karI prayoge anAryapaNAyogya thayelAM evAM, AvAM kSetro viSe te kALa baLavAnapaNe varte che. lokonI Atmapratyayayogya buddhi atyaMta haNAI javA yogya thaI che, evA sarva prakAranA duSamayogane viSe vyavahAra karatAM paramArthanuM vIsaravuM atyaMta sulabha che. ane paramArthanuM avIsaravuM atyaMta atyaMta durlabha che. AnaMdaghanajIe caudamA jinanA stavanane viSe kahyuM che, temAM AvA kSetranuM duSamapaNuM eTalI vizeSatA che; ane AnaMdaghanajInA kALa karatAM vartamAnakALa vizeSa duSamapariNAmI varte che; temAM jo koI AtmapratyayI puruSane bacavA yogya upAya hoya to te ekamAtra niraMtara avicchinna dhArAe satsaMganuM upAsavuM e ja jaNAya che. prAye sarva kAmanA pratye udAsInapaNuM che, evA amane paNa A sarva vyavahAra ane kALAdi gaLakAM khAtAM khAtAM saMsArasamudra mAMDa taravA de che, tathApi samaye samaye te parizramano atyaMta prasveda utpanna thayA kare che; ane uttApa utpanna thaI satsaMgarUpa jaLanI tRSA atyaMtapaNe rahyA kare che; ane e ja duHkha lAgyA kare che. ema chatAM paNa Avo vyavahAra bhajatAM dveSapariNAma te pratye karavA yogya nathI; evo je sarva jJAnIpuruSono abhiprAya te, te vyavahAra prAye samatApaNe karAve che. AtmA tene viSe jANe kaMI karato nathI, ema lAgyA kare che. A je upAdhi udayavartI che, te sarva prakAre kaSTarUpa che, ema paNa vicAratAM lAgatuM nathI. pUrvopArjita prArabdha je vaDe zAMta thAya che, te upAdhi pariNAme AtmapratyayI kahevA yogya che. manamAM ema ne ema rahyA kare che ke alpa kALamAM A upAdhiyoga maTI bAhyAmAMMtara nigUMthatA prApta thAya to vadhAre yogya che, tathApi te vAta alpa kALamAM bane evuM sUjhatuM nathI, ane jyAM sudhI tema na thAya tyAM sudhI te ciMtanA maTavI saMbhavI nathI. bIjo badho vyavahAra vartamAnamAM ja mUkI dIdho hoya to te bane evuM che. be traNa udaya vyavahAra evA che ke je bhogavye ja nivRtti thAya evA che; ane kaSTe paNa te vizeSakALanI sthitimAMthI alpakALamAM vedI zakAya nahIM evA che; ane te kAraNe karI mUrkhanI peThe A vyavahAra bhajyA karIe chIe. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra koI dravyamAM, koI kSetramAM, koI kALamAM, koI bhAvamAM sthiti thAya evo prasaMga jANe kyAMya dekhAto nathI. kevaLa sarva prakAranuM temAMthI apratibaddhapaNuM ja yogya che, tathApi nivRtti kSetra, ane nivRtti kALane, satsaMgane ane AtmavicArane viSe amane pratibaddha ruci rahe che. te joga koI prakAre paNa jema bane tema thoDA kALamAM thAya te ja ciMtanAmAM ahorAtra vartIe chIe. ApanA samAgamanI hAlamAM vizeSa icchA rahe che, tathApi te mATe kaMI prasaMga vinA yoga na karavo ema rAkhavuM paDyuM che. ane te mATe bahu vikSepa rahe che. tamane paNa upAdhijoga varte che. te vikaTapaNe vedAya evo che, tathApi maunapaNe samatAthI te vedavo evo nizcaya rAkhajo. te karma vedavAthI aMtarAyanuM baLa haLavuM thaze. zuM lakhIe ? ane zuM kahIe ? eka AtmavArtAmAM ja avicchinna kALa varte evA tamArA jevA puruSanA satsaMganA ame dAsa chIe. atyaMta vinayapaNe amAro caraNa pratyayI namaskAra svIkArajo. e ja vinaMtI. ja dAsAnudAsa rAyacaMdanA praNAma vAMcajo. 454 muMbaI, prathama asADa vada 4, soma, 1949 saMsAra spaSTa prItithI karavAnI icchA thatI hoya to te puruSa jJAnInAM vacana sAMbhaLyAM nathI; athavA jJAnIpuruSanAM darzana paNa teNe karyAM nathI, ema tIrthaMkara kahe che. jenI keDano bhaMga thayo che, tenuM prAthe badhuM baLa parikSINapaNAne bhaje che, jene jJAnIpuruSanAM vacanarUpa lAkaDIno prahAra thayo che te puruSane viSe te prakAre saMsAra saMbaMdhI baLa hoya che, ema tIrthaMkara kahe che. jJAnIpuruSane joyA pachI strIne joI jo rAga utpanna thato hoya to jJAnIpuruSane joyA nathI, ema tame jANo. jJAnIpuruSanAM vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM. kharekhara pRthvIno vikAra dhanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnIpuruSa sivAya teno AtmA bIje kyAMya kSaNabhara sthAyI thavAne viSe icche nahIM. e Adi vacano te pUrve jJAnIpuruSo mArgAnusArI puruSane boMdhatA hatA. je jANIne, sAMbhaLIne te saraLa javo AtmAne viSe avadhAratA hatA. prANatyAga jevA prasaMgane viSe paNa te vacanone apradhAna na karavA yogya jANatA hatA, vartatA hatA. tama sarva mumukSubhAIone amArA bhaktibhAve namaskAra pahoMce. amAro Avo upAdhijoga joI jIvamAM kleza pAmyA vinA jeTalo bane teTalo AtmAsaMbaMdhI abhyAsa vadhAravAno vicAra karajo. sarvathI smaraNajoga vAta to ghaNI che, tathApi saMsAramAM sAva udAsInatA, paranA alpaguNamAM paNa prIti, potAnA alpadoSane viSe paNa atyaMta kleza, doSanA vilayamAM, atyaMta vIryanuM sphuravuM, e vAto satsaMgamAM akhaMDa eka zaraNAgatapaNe dhyAnamAM rAkhavA yogya che. jema bane tema nivRttikALa, nivRttikSetra, nivRttidravya, ane nivRttibhAvane bhajajo. tIrthaMkara gautama jevA jJAnIpuruSane paNa saMbodhatA hatA ke samayamAtra paNa pramAda yogya nathI. praNAma. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 26 muM 455 377 muMbaI, prathama asADa vada 13, bhoma, 1949 anukULatA, pratikULatAnAM kAraNamAM viSamatA nathI. satsaMganA kAmIjanane A kSetra viSama jevuM che. koI koI upAdhijogano anukrama amane paNa rahyA kare che. e be kAraNa taraphanI vismRti karatAM paNa je gharamAM rahevAnuM che tenI keTalIka pratikULatA che, to hAla tama sau bhAIono vicAra kaMI mulatavavA yogya (jevuM) che. ////////// 456 muMbaI, prathama ASADha vada 14, budha, 1949 ghaNuM karIne prANIo AzAthI jIve che. jema jema saMjJA vizeSa hoya che tema tema vizeSa AzAnA baLathI jIvavuM thAya che. eka mAtra jyAM AtmavicAra ane AtmajJAnano udbhava thAya che, tyAM sarva prakAranI AzAnI samAdhi thaI jIvanA svarUpathI jivAya che. je koI paNa manuSya icche che, te bhaviSyamAM tenI prApti icche che, ane te prAptinI icchArUpa AzAe tenI kalpanAnuM jIvavuM che, ane te kalpanA ghaNuM karI kalpanA ja rahyA kare che; jo te kalpanA jIvane na hoya ane jJAna paNa na hoya to tenI duHkhakAraka bhayaMkara sthiti akathya hovI saMbhave che. sarva prakAranI AzA, temAM paNa AtmA sivAya bIjA anya padArthanI AzAmAM samAdhi kevA prakAre thAya te kaho. 457 muMbaI, bIjA asADa suda 6, budha, 1949 rAkhyuM kaMI rahetuM nathI, ane mUkyuM kaMI jatuM nathI, evo paramArtha vicArI koI pratye dInatA bhajavI ke vizeSatA dAkhavavI e yogya nathI. samAgamamAM dInapaNe AvavuM nahIM. 458 muMbaI, bIjA asADa suda 12, maMgaLa, 1949 aMbAlAlanA nAmathI eka pattuM lakhyuM che te pahoMcyuM haze. temAM Aje eka kAgaLa lakhavAnuM jaNAvyuM che. lagabhaga eka kalAka vakhata vicAra vartatAM kaMI sUjha na thavAthI kAgaLa lakhavAnuM banyuM nathI. te kSamA yogya che. upAdhinA kAraNathI hAla atre sthiti saMbhave che. tamAro koI bhAIono prasaMga, A bAjuno hAla kaMI thoDA vakhatamAM thAya evo saMbhava hoya to jaNAvazo. ////////// 459 bhaktipUrvaka praNAma. muMbaI, bIjA ASADha vada 6, 1949 zrI kRSNAdikanI kriyA udAsIna jevI hatI. je jIvane samyaktva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kriyA te ja samaye na hoya evo kaMI niyama nathI. samyaktva utpanna thavA pachI saMsArI kriyA rasarahitapaNe thavI saMbhave che. ghaNuM karI evI koI paNa kriyA te jIvanI hotI nathI ke jethI paramArthane viSe bhrAMti thAya; ane jyAM sudhI paramArthane viSe bhrAMti thAya nahIM tyAM sudhI bIjI kriyAthI samyaktvane bAdha thAya nahIM. sarpane A jagatanA loko pUje che te vAstavikapaNe pUjyabuddhithI pUjatA nathI, paNa bhayathI pUje che; bhAvathI pujatA nathI; ane iSTadevane loko atyaMta bhAve pUje che, ema samyakdRSTi jIva te saMsArane bhajato dekhAya che, te pUrve nibaMdhana karelAM evAM prArabdhakarmathI dekhAya che. vAstavyapaNe bhAvathI te saMsAramAM teno pratibaMdha ghaTe nahIM. pUrvakarmanA hRdayarUpa mayathI ghaTe che, jeTale aMze bhAvapratibaMdha na hoya teTale aMze ja samyakRrdaSTipaNuM te jIvane hoya che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha samyakRtva sivAya gayAM saMbhave nahIM; ema je kahevAya che te yathArtha che. saMsArI padArthone viSe jIvane tIvra sneha vinA evAM krodha, mAna, mAyA ane lobha hoya nahIM, ke je kAraNe tene anaMta saMsArano anubaMdha thAya. je jIvane saMsArI padArtho viSe tIvra sneha vartato hoya tene koI prasaMge paNa anaMtAnubaMdhI catuSkamAMthI koI paNa udaya thavA saMbhave che. ane jyAM sudhI tIvra sneha te padArthomAM hoya tyAM sudhI avazya paramArthamArgavALo jIva te na hoya, paramArthamArganuM lakSaNa e che ke aparamArthane bhajatAM jIva badhA prakAre kAyara thayA kare, sukhe athavA du:khe. duHkhamAM kAyarapaNuM kadApi bIjA jIvonuM paNa saMbhave che, paNa saMsArasukhanI prAptimAM paNa kAyarapaNuM, te sukhanuM aNagamavApaNuM, nIrasapaNuM paramArthamArgI puruSane hoya che. tevuM nIrasapaNuM jIvane paramArthajJAne athavA paramArthajJAnIpuruSanA nizcaye thavuM saMbhave che; bIjA prakAre thavuM saMbhavatuM nathI. paramArthajJAne aparamArtharUpa evI A saMsAra jANI pachI te pratye tIvra evI krodha, mAna, mAyA ke lobha koNa kare ? ke kyAMthI thAya ? je vastunuM mAhAtmya dRSTimAMthI gayuM te vastune arthe atyaMta kleza thato nathI. saMsArane viSe bhrAMtipaNe jANeluM sukha te paramArthajJAne bhrAMti ja bhAse che, ane jene bhrAMti bhAsI che tene pachI tenuM mAhAtmya zuM lAge ? evI mAhAtmyadRSTi paramArthajJAnIpuruSanA nizcayavALA jIvane hoya che, tenuM kAraNa paNa e ja che. koI jJAnanA AvaraNane kAraNe jIvane vyavacchedaka jJAna thAya nahIM, tathApi sAmAnya evuM jJAna, jJAnIpuruSanI zraddhArUpe thAya che. vaDanAM bIjanI peThe paramArtha-vaDanuM bIja e che. tIvra pariNAme, bhavabhayarahitapaNe jJAnIpuruSa ke samyakdaSTi jIvane krodha, mAna, mAyA ke lobha hoya nahIM. je saMsAraarthe anubaMdha kare che, te karatAM paramArthane nAme, bhrAMtigata pariNAme asadguru, deva, dharmane bhaje che, te jIvane ghaNuM karI anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha thAya che, kAraNa ke bIjI saMsAranI kriyAo ghaNuM karI anaMta anubaMdha karavAvALI nathI; mAtra aparamArthane paramArtha jANI Agrahe jIva bhajyA kare, te paramArthajJAnI evA puruSa pratye, deva pratye, dharma pratye nirAdara che, ema kahevAmAM ghaNuM karI yathArtha che. te sadguru, deva, dharma pratye asarvAdikanA AgrahathI, mAThA bodhathI, AzAtanAe, upekSAe pravarte evo saMbhava che. tema ja te mAThA saMgathI tenI saMsAravAsanA pariccheda nahIM thatI hovA chatAM te pariccheda mAnI paramArtha pratye upekSaka rahe che; e ja anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobhano AkAra che. 460 muMbaI, bIjA aSADa vada 10, soma, 1949 bhAI kuMvarajI, zrI kalola. zArIrika vedanAne dehano dharma jANI ane bAMdhelAM evAM karmonuM phaLa jANI samyakprakAre ahiMyAsavA yogya che. ghaNI vAra zArIrika vedanAnuM baLa vizeSa vartatuM hoya che, tyAre upara je kahyo che te sabhyaprakAra rUDA jIvone paNa sthira rahevo kaThaNa thAya che; tathApi hRdayane viSe vAraMvAra te vAtano vicAra karatAM ane AtmAne nitya, achedya, abhedya, jarA, maraNAdi dharmathI rahita bhAvatAM vicAratAM, keTalIka rIte te samyakaprakArano nizcaya Ave che. moTA puruSoe aDiyAselA evA upasarga, tathA pariSahanA prasaMgonI jIvamAM smRti karI, te viSe temano rahelo akhaMDa nizcaya te pharI pharI hRdayamAM sthira karavA yogya jANavAthI jIvane te samyakpariNAma phaLIbhUta thAya che, ane vedanA, vaMdanAnA yakALe nivRtta thaye pharI te vedanA koI karmanuM kAraNa thatI nathI. vyAdhirahita Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 26 muM 379 zarIra hoya tevA samayamAM jIve jo tenAthI potAnuM judApaNuM jANI, tenuM anityAdi svarUpa jANI, te pratyethI moha- mamatvAdi tyAgyAM hoya, to te moTuM zreya che; tathApi tema na banyuM hoya to kaMI paNa vyAdhi utpanna thaye tevI bhAvanA bhAvatAM jIvane nizcaLa evuM ghaNuM karI karmabaMdhana thatuM nathI; ane mahAvyAdhinA utpattikALe to dehanuM mamatva jIve jarUra tyAgI jJAnIpuruSanA mArganI vicAraNAe vartavuM. e rUDo upAya che. joke dehanuM tevuM mamatva tyAgavuM ke ochuM karavuM e mahA duSkara vAta che, tathApi jeno tema karavA nizcaya che, te vahele moDhe phaLIbhUta thAya che, jyAM sudhI dehAdikathI karI jIvane AtmakalyANanuM sAdhana karavuM rahyuM che, tyAM sudhI te dehane viSe apAriNAmika evI mamatA bhajavI yogya che. eTale ke A dehanA koI upacAra karavA paDe to te upacAra dehanA mamatvArthe karavAnI icchAe nahIM, paNa te dehe karI jJAnIpuruSanA mArganuM ArAdhana thaI zake che, evo koI prakAre temAM rahelo lAbha, te lAbhane arthe, ane tevI ja buddhie te dehanI vyAdhinA upacAre pravartavAmAM bAdha nathI. je kaMI te mamatA che te apAriNAmika mamatA che, eTale pariNAme samatA svarUpa che; paNa te dehanI priyatArthe, sAMsArika sAdhanamAM pradhAna bhogano e hetu che, te tyAgavo paDe che, evA ArtadhyAne koI prakAre paNa te dehamAM buddhi na karavI evI jJAnIpuruSonA mArganI zikSA jANI AtmakalyANano tevA prasaMge lakSa rAkhavo yogya che. sarva prakAre jJAnInA zaraNamAM buddhi rAkhI nirbhayapaNAne, niHbhedapaNAne bhajavAnI zikSA zrI tIrthaMkara jevAe kahI che, ane ame paNa e ja kahIe chIe. koI paNa kAraNe A saMsAramAM klezita thavA yogya nathI, avicAra ane ajJAna e sarva klezanuM, mohanuM, ane mAThI gatinuM kAraNa che. sadvicAra, ane AtmajJAna te AtmagatinuM kAraNa che. teno prathama sAkSAt upAya jJAnIpuruSanI AjJAne vicAravI e ja jaNAya che. ////////// 461 praNAma pahoMce. muMbaI, zrAvaNa suda 4, maMgaLa, 1949 paramasnehI zrI subhAgya, Apane pratApe atre kuzaLatA che. A tarapha daMgo utpanna thavA viSenI vAta sAcI che. hari-icchAthI ane ApanI kRpAthI ane kuzaLakSema che. zrI gosaLiyAne amArA praNAma kahezo. Izvara-IcchA haze to zrAvaNa vada 1 nI lagabhaga atrethI thoDA divasa mATe bahAra nIkaLavAno vicAra Ave che. kaye gAma, athavA kaI tarapha javuM te haju kaMI sUjhayuM nathI. kAThiyAvADamAM AvavAnuM sUjhe ema bhAsatuM nathI. Apane eka vAra te mATe avakAzanuM puchAvyuM hatuM, teno yathAyogya uttara Avyo nathI. gosaLiyA bahAra nIkaLavAnI ochI bIka rAkhatA hoya ane Apane nirupAdhi jevo avakAza hoya, to pAMca paMdara divasa koI kSetre nivRttivAsano vicAra thAya che, te IzvarecchAthI karIe. koI jIva sAmAnya mumukSu thAya che, tene paNa A saMsAranA prasaMgamAM pravartavA pratyayInuM vIrya maMda paDI jAya che, to amane te pratyayI ghaNI maMdatA varSe temAM Azcarya lAgatuM nathI; tathApi koI pUrve prArabdha upArjana thavAno evo ja prakAra haze ke jethI te prasaMgamAM pravartavAnuM rahyA kare. paNa te kevuM rahyA kare ? ke je khAsa saMsArasukhanI IcchAvALA hoya tene paNa tevuM karavuM na poSAya, evuM rahyA kare che. joke e vAtano kheda yogya nathI, ane udAsInatA ja bhajIe chIe, tathApi te kAraNe eka bIjo bheda utpanna thAya che, te e ke satsaMga, nivRttinuM apradhAnapaNuM rahyA Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kare che, ane parama ruci che jene viSe evuM AtmajJAna ane AtmavArtA te koI paNa prakAranI icchA vinA kvacit tyAga jevAM rAkhavAM paDe che. AtmajJAna vedaka hovAthI mujhavatuM nathI, paNa AtmavArtAno viyoga te mujhave che. tame paNa cittamAM e ja kAraNe muAo cho. ghaNI jene icchA che evA koI mumukSubhAIo te paNa te kAraNe virahane vede che. tame banne IzvarecchA zuM dhAro cho ? te vicArazo. ane jo koI prakAre zrAvaNa vadano yoga thAya to te paNa karazo. saMsAranI jhALa joI ciMtA bhajano nIM. ciMtAmAM samatA rahe to te AtmaciMtana jevI che. kaMI jJAnavA lakhazo. e ja vinaMtI. 462 praNAma. muMbaI, zrAvaNa suda 5, 1949 javAhirI lokonuM ema mAnavuM che ke eka sAdhAraNa sopArI jevuM sArA raMganuM, pANInuM ane ghATanuM mANeka (pratyakSa) eba rahita hoya to tenI karoDo rUpiyA kiMmata gaNIe topaNa te ochuM che. jo vicAra karIe to mAtra temAM AMkhanuM karavuM ane mananI icchA ne kalpita mAnyatA sivAya bIjuM kAMI nathI, tathApi eka AMkhanA TharavAnI emAM moTI khUbIne mATe ane durlabha prAptine kAraNe jIvo tenuM adbhuta mAhAtmya kahe che; ane anAdi durlabha, jemAM AtmA karI rahe che evuM je satsaMgarUpa sAdhana tene viSe kaMI Agraha ruci nathI, te Azcarya vicAravA yogya che. 463 muMbaI, zrAvaNa suda 15, ravi, 1949 paramasnehI zrI sobhAga, atre kuzaLakSema che. atrethI have thoDA divasamAM mukta thavAya to ThIka ema manamAM rahe che. paNa kAM javuM te haju sudhI manamAM AvI zakyuM nathI. Apano tathA gausaLiyA vagereno Agraha sAyalA tarapha AvavA viSe rahe che, to tema karavAmAM duHkha kaMI nathI, tathApi AtmAne viSe hAla te vAta sUjhatI nathI. ghaNuM karIne AtmAmAM ema ja rahyA kare che ke jyAM sudhI A vepAra prasaMge kAmakAja karavuM rahyA kare, tyAM sudhI dharmakathAdiprasaMge ane dharmanA jANanArarUpe koI prakAre pragaTapaNAmAM na avAya e yathAyogya prakAra che. vepAraprasaMge rahetAM chatAM jeno bhaktibhAva rahyA karyo che, teno prasaMga paNa evA prakAramAM karavo yogya che, ke jyAM AtmAne viSe upara jaNAvelo prakAra rahyA kare che, te prakArane bAdha na thAya. jine kahelAM meru vagere viSe tathA aMgreje kahela pRthyAdi saMbaMdhe samAgama prasaMgamAM vAtacIta karazo. amAruM mana ghaNuM udAsa rahe che ane pratibaMdha evA prakArano rahe che, ke te udAsapaNuM sAva gupta jevuM karI na khamI zakAya evA vepArAdi prasaMgamAM upAdhijoga vaidavA paDe che; joke vAstavyapaNe to samAdhipratyayI AtmA che. lita praNAma. 464 muMbaI, zrAvaNa vada 4, budha, 1949 thoDA vakhata mATe muMbaImAM pravartanathI avakAza levAno vicAra sUjhI AvavAthI eka be sthaLe lakhavAnuM banyuM hatuM, paNa te vicAra to thoDA vakhata mATe koI nivRttikSetra pratye sthiti karavAno hato. vavANiyA ke kAThiyAvADa taraphanI sthitino nahIM hato. haju te vicAra cokkasa vyavasthAmAM Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 381 Avyo nathI. ghaNuM karI A pakSamAM ane gujarAta taraphanA koI koI nivRttikSetrane viSe vicAra AvavA saMbhava che. vicAra vyavasthA pAmyethI lakhI jaNAvIza. e ja vinaMtI. sarvene praNAma prApta thAya. 465 muMbaI, zrAvaNa vada 5, 1949 paramasnehI zrI sobhAga, atre kuzaLakSema samAdhi che. thoDA divasa mATe mukta thavAno je vicAra sUjhyo hato, te haju tenA te svarUpamAM che. tethI vizeSa pariNAma pAmyo nathI. eTale kyAre ahIMthI chUTA thavuM, ane kayA kSetre jaI sthiti karavI, te vicAra haju sudhI sUjhI zakyo nathI. vicAranA pariNAmanI svAbhAvika pariNati ghaNuM karI rahyA kare che. tene vizeSa karI prerakapaNuM thaI zakatuM nathI. gaI sAlanA mAgazara suda chaThe atre AvavAnuM thayuM hatuM tyArathI Aja divasaparyaMtamAM ghaNA prakArano upAdhijoga vedavAnuM banyuM che ane jo bhagavat kRpA na hoya to A kALane viSe tevA upAdhijogamAM mAthuM dhaDa upara rahevuM kaThaNa thAya, ema thatAM thatAM ghaNI vAra joyuM che; ane AtmasvarUpa jaNe jANyuM che evA puruSane ane A saMsArane maLatI pANa Ave nahIM, evo adhika nizcaya thayo che. jJAnIpuruSa paNa atyaMta nizcaya upayoge vartatAM vartatAM kvacit paNa maMda pariNAma pAmI jAya evI A saMsAranI racanA che. AtmasvarUpa saMbaMdhI bodhano to joke nAza na thAya, tathApi AtmasvarUpanA bodhanA vizeSa pariNAma pratye eka prakAranuM AvaraNa thavArUpa upAdhijoga thAya che. ame to te upAdhiyogathI haju trAsa pAmyA karIe chIe; ane te te joMge hRdayamAM ane mukhamAM madhyamA vAcAe prabhunuM nAma rAkhI mAMDa kaMI pravartana karI sthira rahI zakIe chIe, samyakRtvane viSe arthAt bodhane viSe bhrAMti prAye thatI nathI, paNa bodhanA vizeSa pariNAmano anavakAza thAya che, ema to spaSTa dekhAya che, ane tethI ghaNI vAra AtmA AkuLavyAkuLapaNAne pAmI tyAgane bhajato havo; tathApi upArjita karmanI sthitine samapariNAme, adInapaNe, avyAkuLapaNe vaidavI e ja jJAnI puruSono mArga che, ane te ja bhajavo che, ema smRti thaI sthiratA rahetI AvI che. eTale AkuLAdi bhAvanI thatI vizeSa mujhavaNa samApta thatI hatI. Akho divasa nivRttinA yoge kALa nahIM jAya tyAM sudhI sukha rahe nahIM, evI amArI sthiti che. "AtmA AtmA," teno vicAra, jJAnIpuruSanI smRti, tenA mAhAtmyanI kathAvArtA, te pratye atyaMta bhakti, temanA anavakAza AtmacAritra pratye moha, e amane hajA AkarSyA kare che, ane te kALa bhajIe chIe. pUrva kALamAM je je jJAnIpuruSanA prasaMgo vyatIta thayA che te kALa dhanya che; te kSetra atyaMta dhanya che; te zravaNane, zravaNanA kartAne, ane temAM bhaktibhAvavALA jIvone trikALa daMDavat che. te AtmasvarUpamAM bhakti, ciMtana, AtmavyAkhyAnI jJAnIpuruSanI vANI athavA jJAnInAM zAstro ke mArgAnusArI jJAnIpuruSanA siddhAMta, tenI apUrvatAne praNAma ati bhaktie karIe chIe. akhaMDa AtmadhUnanA ekatAra pravAhapUrvaka te vAta amane hajI bhajavAnI atyaMta AturatA rahyA kare che; ane bIjI bAjuthI AvAM kSetra, AvA lokapravAha, AvA upAdhijoga ane bIjA bIjA tevA tevA prakAra joI vicAra mUrcchavata thAya che. IzvarecchA ! praNAma pahoMce. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 466 peTalAda, bhAdaravA suda 6, 1949 1. jenI pAsethI dharma mAgavo, te pAmyAnI pUrNa cokasI karavI e vAkyane sthira cittathI vicAravuM. 2. jenI pAsethI dharma mAgavo tevA pUrNajJAnInuM oLakhANa jIvane thayuM hoya tyAre tevA jJAnIono satsaMga karavo ane satsaMga thAya te pUrNa puNyodaya samajavo. te satsaMgamAM tevA paramajJAnIe upadezelo zikSAbodha grahaNa karavo eTale jethI kadAgraha, matamatAMtara, vizvAsaghAta ane asat vacana e Adino tiraskAra thAya; arthAt tene grahaNa karavAM nahIM. matano Agraha mUkI devo. AtmAno dharma AtmAmAM che. AtmatvaprAptapuruSano bodhelo dharma AtmatAmArgarUpa hoya che. bAkInA mArganA matamAM paDavuM nahIM. 3. ATaluM thatAM chatAM jo jIvathI satsaMga thayA pachI kadAgraha, matamatAMtarAdi doSa na mUkI zakAto hoya to pachI teNe chUTavAnI AzA karavI nahIM. ame pote koIne AdezavAta eTale Ama karavuM ema kahetA nathI. vAraMvAra pUcho topaNa te smrutimAM hoya che. amArA saMgamAM AvelAM koI jIvone haju sudhI ame ema jaNAvyuM nathI ke Ama varte, ke Ama karo. mAtra zikSAbodha tarIke jaNAvyuM haze. 4. amAro udaya evo che ke evI upadezavAta karatAM vANI pAchI kheMcAI jAya che. sAdhAraNa prazna pUche to temAM vANI prakAza kare che; ane upadezavAtamAM to vANI pAchI kheMcAI jAya che, tethI ame ema jANIe chIe ke haju tevo hRdaya nathI. 5. pUrve thaI gayelA anaMtajJAnIo joke mahAjJAnI thaI gayA che, paNa tethI kaMI jIvano doSa jAya nahIM; eTale ke atyAre jIvamAM mAna hoya te pUrve thaI gayelA jJAnI kahevA Ave nahIM; paraMtu hAla je pratyakSa jJAnI birAjamAna hoya te ja doSane jaNAvI kahAvI zake. jema dUranA kSIrasamudrathI atrenA tRSAturanI tRSA chIpe nahIM, paNa eka mIThA pANIno kaLazo atre hoya to tethI tRSA chIpe. 6. jIva potAnI kalpanAthI kalpe ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke yogathI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI jIvanuM kaMI kalyANa thAya nahIM. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnIpuruSanA lakSamAM hoya che, ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che; mATe tevA vikalpa karavA mUkI devA. 7. jIve mukhyamAM mukhya A vAta vizeSa dhyAna ApavA jevI che, ke satsaMga thayo hoya to satsaMgamAM sAMbhaLela zikSAbodha pariNAma pAmI, saheje jIvamAM utpanna thayela kadAgrahAdi doSo to chUTI javA joIe, ke jethI satsaMganuM avarNavAdapaNuM bolavAno prasaMga bIjA jIvone Ave nahIM. 8. jJAnIpuruSe kahevuM bAkI nathI rAkhyuM, paNa jIve karavuM bAkI rAkhyuM che. evo yogAnuyoga koIka ja veLA udayamAM Ave che. tevI vAMchAe rahita mahAtmAnI bhakti to kevaLa kalyANakAraka ja nIvaDe che; paNa koI veLA tevI vAMchA mahAtmA pratye thaI ane tevI pravRtti thaI cUkI, topaNa te ja vAMchA jo asatpuruSamAM karI hoya ane je phaLa thAya che, te karatAM AnuM phaLa jAduM thavAno saMbhava che. satpuruSa pratye tevA kALamAM jo niHzaMkapaNuM rahyuM hoya, to kALe karIne temanI pAsethI sanmArganI prApti hoI zake che. eka prakAre amane potAne e mATe bahu zoca raheto hato, paNa tenuM kalyANa vicArIne zoca vismaraNa karyo che. 9. mana, vacana, kAyAnA jogamAMthI jene kevaLIsvarUpabhAva thatAM ahaMbhAva maTI gayo che, evA Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 363 je jJAnIpuruSa, tenA paramaupazamarUpa caraNAraviMda tene namaskAra karI, vAraMvAra tene ciMtavI, te ja mArgamAM pravRttinI tame icchA karyAM karo evo upadeza karI, A patra pUro karuM chuM. ////////// 467 viparIta kALamAM ekAkI hovAthI udAsa ! ! ! khaMbhAta, bhAdaravA, 1949 anAdikALathI viparyayabuddhi hovAthI, ane keTalIka jJAnIpuruSanI ceSTA ajJAnIpuruSanA jevI ja dekhAtI hovAthI jJAnIpuruSane viSe vibhrama buddhi thaI Ave che, athavA jIvathI jJAnIpuruSa pratye te te ceSTAno vikalpa AvyA kare che. bIjI bAjuothI jJAnIpuruSano jo yathArtha nizcaya thayo hoya to koI vikalpane utpanna karavAvALI evI jJAnInI unmattAdi bhAvavALI ceSTA pratyakSa dIThAmAM Ave topaNa bIjI bAjunA nizcayanA baLane lIdhe te ceSTA avikalpapaNAne bhaje che; athavA jJAnIpuruSanI ceSTAnuM koI agamyapaNuM ja evuM che ke, adhUrI avasthAe ke adhUrA nizcaye jIvane vibhrama tathA vikalpanuM kAraNa thAya che, paNa vAstavapaNe tathA pUrA nizcaye te vibhrama ane vikalpa utpanna thavA yogya nathI; mATe A jIvano adhUro jJAnIpuruSa pratyeno nizcaya che, e ja A jIvano doSa che. jJAnIpuruSa badhI rIte ajJAnIpuruSathI ceSTApaNe sarakhA hoya nahIM, ane jo hoya to pachI jJAnI nathI evo nizcaya karavo te yathArtha kAraNa che; tathApi jJAnI ane ajJAnI puruSamAM koI evAM vilakSaNa kAraNono bheda che, ke jethI jJAnInuM, ajJAnInuM ekapaNuM koI prakAre thAya nahIM. ajJAnI chatAM jJAnInuM svarUpa je jIva manAvato hoya te te vilakSaNapaNA dvArAe nizcayamAM Ave che; mATe jJAnIpuruSanuM je vilakSaNapaNuM che teno prathama nizcaya vicAravA yogya che; ane jo tevA vilakSaNa kAraNanuM svarUpa jANI jJAnIno nizcaya thAya che, to pachI ajJAnI jevI kvacit je je jJAnIpuruSanI ceSTA jovAmAM Ave che tene viSe nirvikalpapaNuM prApta hoya che; tema nahIM to jJAnIpuruSanI te ceSTA tene vizeSa bhakti ane snehanuM kAraNa thAya che. pratyeka jIva, eTale jJAnI, ajJAnI jo badhI avasthAmAM sarakhA ja hoya to pachI jJAnI, ajJAnI e nAmamAtra thAya che; paNa tema hovA yogya nathI. jJAnIpuruSa ane ajJAnIpuruSane viSe avazya vilakSaNapaNuM hovA yogya che. je vilakSaNapaNuM yathArtha nizcaya thaye jIvane samajavAmAM Ave che; jenuM kaMIka svarUpa atre jaNAvavA yogya che. jJAnIpuruSa ane ajJAnIpuruSanuM vilakSaNapaNuM mumukSu jIvane temanI eTale jJAnI, ajJAnI puruSanI dazA dvArA samajAya che. te dazAnuM vilakSaNapaNuM je prakAre thAya che, te jaNAvavA yogya che. eka to mULadazA, ane bIjI uttaradazA, evA be bhAga jIvanI dazAnA thaI zake che. ////////// 468 (pUrNa) muMbaI, bhAdrapada, 1949 ajJAnadazA vartI hoya ane te dazAne jJAnadazA jIve bhramAdi kAraNathI mAnI lIdhI hoya tyAre tevA tevA dehane duHkha thavAnA prasaMgomAM athavA tevAM bIjAM kAraNomAM jIva dehanI zAtAne bhajavAnI icchA kare che, ane tema vartavAnuM kare che. sAcI jJAnadazA hoya to tene dehane duHkhaprAptinAM kAraNo viSe viSamatA thatI nathI, ane te duHkhane TALavA eTalI badhI cIvaTa paNa hotI nathI. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 384 zrImad rAjacaMdra 469 muMbaI, bhAdaravA vada 0)), 1949 jevI dRSTi A AtmA pratye che, tevI dRSTi jagatanA sarva AtmAne viSe che. jevo sneha A AtmA pratye che tevo sneha sarva AtmA pratye varte che. jevI A AtmAnI sahajAnaMda sthiti icchIe chIe, tevI ja sarva Atma pratye icchIe chIe. je je A AtmA mATe icchIe chIe, te te sarva AtmA mATe icchIe chIe. jevo A deha pratye bhAva rAkhIe chIe, tevo ja sarva deha pratye bhAva rAkhIe chIe. jevo sarva deha pratye vartavAno prakAra rAkhIe chIe, tevo ja A deha pratye prakAra varte che. A dehamAM vizeSa buddhi ane bIjA deha pratye viSama buddhi ghaNuM karIne kyAreya thaI zakatI nathI. je strIAdino svapaNe saMbaMdha gaNAya che, te strIAdi pratye je kaMI snehArdika che, athavA samatA che, tevAM ja prAye sarva pratye varte che. AtmArUpapaNAnAM kArye mAtra pravartana hovAthI jagatanA sarva padArtha pratye jema udAsInatA varte che, tema svapaNe gaNAtA strIAdi padArtho pratye varte che. prArabdha prabaMdhe strIAdi pratye je kaMI udaya hoya tethI vizeSa vartanA ghaNuM karIne AtmAthI thatI nathI. kadApi karuNAthI kaMI tevI vizeSa vartanA thatI hoya to tevI te ja kSaNe tevA udayapratibaddha AtmAo pratye varte che, athavA sarva jagata pratye varte che. koI pratye kaMI vizeSa karavuM nahIM, ke nyUna karavuM nahIM; ane karavuM to tevuM ekadhArAnuM vartana sarva jagata pratye karavuM, evuM jJAna AtmAne ghaNA kALa thayAM dRDha che; nizcayasvarUpa che. koI sthaLe nyUnapaNuM, vizeSapaNuM, ke kaMI tevI sama viSama ceSTAe vartavuM dekhAtuM hoya to jarUra te Atmasthitie, Atmabuddhie thatuM nathI, ema lAge che. pUrvaprabaMdhI prArabdhanA yoge kaMI tevuM udayabhAvapaNe thatuM hoya to tene viSe paNa samatA che, koI pratye ochApaNuM, adhikapaNuM, kaMI paNa AtmAne racatuM nathI, tyAM pachI bIjI avasthAno vikalpa hovA yogya nathI, ema tamane zuM kahIe ? saMkSepamAM lakhyuM che. sauthI abhinnabhAvanA che; jeTalI yogyatA jenI varte che, te pratye teTalI abhinnabhAvanI sphUrti thAya che; kvacit karuNAbuddhithI vizeSa sphUrti thAya che; paNa viSamapaNAthI ke viSaya, parigrahAdi kAraNapratyayathI te pratye vartavAno kaMI AtmAmAM saMkalpa jaNAto nathI. avikalparUpa sthiti che. vizeSa zuM kahIe ? amAre kaMI amAruM nathI, ke bIjAnuM nathI ke bIjuM nathI; jema che tema che. jema sthiti AtmAnI che, tevI sthiti che. sarva prakAranI vartanA niSkapaTapaNAthI udayanI che; samaviSamatA nathI. sahajAnaMda sthiti che. jyAM tema hoya tyAM anya padArthamAM Asakta buddhi ghaTe nahIM, hoya nahIM. (0 0 0 0) 470 muMbaI, Aso suda 1, maMgaLa, 1949 'jJAnIpuruSa pratye abhinnabuddhi thAya, e kalyANa viSeno moTo nizcaya che', evo sarva mahAtmA puruSono abhiprAya jaNAya che. tame tathA te anya vede jeno de hAla varte che, te beya jJAnIpuruSa pratye jema abhinnatA vizeSa nirmaLapaNe Ave te prakAranI vAta prasaMgopAtta karo. te yogya che, ane parasparamAM eTale teo ane tama vacce nirmaLa heta varSe tema pravartavAmAM bAdha nathI, paNa te heta jAtyaMtara thavuM yogya che. jevuM strIpuruSane kAmAdi kAraNe heta hoya che, tevuM heta nahIM, paNa jJAnIpuruSa pratye banneno bhaktirAga che evuM beya eka gurupratyenuM ziSyapaNuM joI, ane niraMtarano satsaMga rahyA kare che ema jANI, bhAI jevI buddhie, tevuM hete vartAya te vAta vizeSa yogya che. jJAnIpuruSa pratyeno bhinnabhAva sAva TALavA yogya che. zrImad bhAgavatane badale hAla yogavAsiSThAdi vAMcavA yogya che. A pattAno artha tamane je samajAya te lakhajo. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 385 471 muMbaI, Aso suda 5, zani, 1949 AtmAne samAdhi thavA mATe, AtmasvarUpamAM sthiti mATe sudhArasa ke je mukhane viSe varase che, te eka apUrva AdhAra che; mATe koI rIte tene bIjajJAna kaho to harakata nathI; mAtra eTalo bheda che ke te jJAna jJAnIpuruSa, ke je tethI AgaLa che. AtmA che, ema jANanAra hovA joIe. dravyathI dravya maLatuM nathI, ema jANanArane kaMI kartavya kahI zakAya nahIM, paNa te kyAre ? svadravya dravya, kSetra, kALa, bhAve yathAvasthita samajAye, svadravya svarUpapariNAme pariNamI anyadravya pratye kevaLa uMdAsa thaI, kRtakRtya thaye kaI kartavya rahetuM nathI; ema ghaTe che, ane ema ja che. paramasnehI zrI sabhAgya tathA zrI DuMgara, zrI sAyalA, 472 Aje kAgaLa 1 zrI subhAgyano lakhelo Avyo te pahoMcyo che. muMbaI, Aso suda 9, budha, 1949 khullA kAgaLamAM sudhArasa paratve prAye spaSTa lakhyuM hatuM, te cAhIne lakhyuM hatuM. ema lakhavAthI vipariNAma AvavAnuM che nahIM, ema jANIne lakhyuM hatuM. kaMI kaMI te vAtanA carcaka jIvane jo te vAta vAMcavAmAM Ave to kevaLa tethI nirdhAra thaI jAya ema bane nahIM, paNa ema bane ke je puruSe A vAkyo lakhyAM che te puruSa koI apUrva mArganA jJAtA che, ane A vAtanuM nirAkaraNa te pratyethI thavAno mukhya saMbhava che. ema jANI tenI te pratye kaMI paNa bhAvanA thAya. kadApi ema dhArIe ke tene kaMI kaMI saMjJA te viSenI thaI hoya, ane A spaSTa lakhANa vAMcavAthI tene vizeSa saMjJA thaI potAnI meLe te nirdhAramAM AvI jAya, paNa te nirdhAra ema thato nathI. yathArtha tenA sthaLanuM jANavuM tenAthI thaI zake nahIM, ane te kAraNathI jIvane vikSepathI utpatti thAya ke A vAta koI prakAre jANavAmAM Ave to sAruM. to te prakAre paNa je puruSe lakhyuM che te pratye tene bhAvanAnI utpatti thavI saMbhave che. trIjo prakAra ema samajavA yogya che ke satpuruSanI vANI spaSTapaNe lakhAI hoya topaNa teno paramArtha satpuruSano satsaMga jene AjJAMkitapaNe thayo nathI, tene samajAvo durlabha thAya che, ema te vAMcanArane spaSTa jANavAnuM kyAreya paNa kAraNa thAya. joke ame to ati spaSTa lakhyuM nahotuM topaNa temane evo kaMI saMbhava thAya che; paNa ame to ema dhArIe chIe ke ati spaSTa lakhyuM hoya, topaNa ghaNuM karI samajAtuM nathI, athavA viparIta samajAya che, ane pariNAme pAcho tene vikSepa utpanna thaI sanmArgane viSe bhAvanA thavAno saMbhava thAya che. e pattAmAM ame icchApUrvaka spaSTa lakhyuM hatuM. saheja svabhAve paNa na dhAreluM ghaNuM karI paramArtha paratve lakhAtuM nathI, athavA bolAtuM nathI, ke je aparamArtharUpa pariNAmane pAme. bIjo amAro Azaya te jJAna viSe lakhavAno vizeSapaNe atra lakhyo che. (1) je jJAnIpuruSe spaSTa evo AtmA koI apUrva lakSaNe, guNe ane vedanapaNe, anubhavyo che, ane te ja pariNAma jenA AtmAnuM thayuM che, te jJAnIpuruSe jo te sudhArasa saMbaMdhI jJAna ApyuM hoya to tenuM pariNAma paramArtha-paramArthasvarUpa che. (2) ane je puruSa te sudhArasane ja AtmA jANe che, tenAthI te jJAnanI prApti thaI hoya to te vyavahAra-paramArthasvarUpa che. (3) te jJAna kadApi paramArtha-paramArthasvarUpa evA jJAnIe na ApyuM hoya, paNa te jJAnIpuruSe sanmArga sanmukha AkarSe evo je jIvane upadeza karyo hoya te jIvane rucyo hoya tenuM jJAna te paramArtha-vyavahArasvarUpa che. (4) ane te sivAya 1. juo AMka 471. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zAstrAdi jANanAra sAmAnya prakAre mArgAnusArI jevI upadezavAta kare, te zraddhAya, te vyavahAra-vyavahArasvarUpa che. sugamapaNe samajavA ema cAra prakAra thAya che. paramArtha-paramArthasvarUpa e nikaTa mokSano upAya che. paramArtha- vyavahArasvarUpa e anaMtara paraMparasaMbaMdhe mokSano upAya che. vyavahAra-paramArthasvarUpa te ghaNAM kALe koI prakAre paNa mokSanAM sAdhananA kAraNabhUta thavAno upAya che. vyavahAra-vyavahArasvarUpanuM phaLa AtmapratyayI nathI saMbhavatuM. A vAta haju koI prasaMge vizeSapaNe lakhIzuM eTale vizeSapaNe samajAze; paNa ATalI saMkSepatAthI vizeSa na samajAya to mujhAzo nahIM. lakSaNathI, guNathI ane vedanathI jene AtmasvarUpa jaNAyuM che, tene dhyAnano e eka upAya che, ke jethI AtmapradezanI sthiratA thAya che, ane pariNAma paNa sthira thAya che. lakSaNI, guNathI ane vedanathI jeNe AtmasvarUpa jANyuM nathI, evA mumukSune jJAnIpuruSe batAveluM jo A jJAna hoya to tene anukrame lakSaNAdino bodha sugamapaNe thAya che. mukharasa ane tenuM utpattikSetra e koI apUrva kAraNarUpa che ema tame nizcayapaNe nirdhArajo. jJAnIpuruSano te pachIno je mArga te na dubhAya evo tamane prasaMga thayo che, tethI tevo nizcaya rAkhavA jaNAvyuM che. te pachIno mArga jo dubhAto hoya ane tene viSe koIne apUrva kAraNarUpe nizcaya thayo hoya to te koI prakAre pAcho nizcaya pheravye ja upAyarUpa thAya che, evo amArA AtmAmAM lakSa rahe che. eka ajJAnapaNe pavananI sthiratA kare che, paNa zvAsocchavAsa rodhanathI tene kalyANano hetu thato nathI, ane eka jJAnInI AjJApUrvaka zvAsocchavAsano rodha kare che, to tene te kAraNathI je sthiratA Ave che, te AtmAne pragaTavAno hetu thAya che. zvAsocchavAsanI sthiratA thavI e eka prakAre ghaNI kaThaNa vAta che. teno sugama upAya mukharasa ekatAra karavAthI thAya che; mATe te vizeSa sthiratAnuM sAdhana che; paNa te sudhArasa-sthiratA ajJAnapaNe phaLIbhUta thatI nathI, eTale kalyANarUpa thatI nathI, tema te bIjajJAnanuM dhyAna paNa ajJAnapaNe kalyANarUpa thatuM nathI, eTalo vizeSa nizcaya amane bhAsyA kare che. jeNe vedanapaNe AtmA jANyo che te jJAnIpuruSanI AjJAe te kalyANarUpa thAya che, ane AtmA pragaTavAno atyaMta sugama upAya thAya che. eka bIjI apUrva vAta paNa A sthaLe lakhavAnuM sUjhe che. AtmA che te caMdanavRkSa che. tenI samIpe je je vastuo vizeSapaNe rahI hoya te te vastu tenI sugaMdhano (!) vizeSa bodha kare che. je vRkSa caMdanathI vizeSa samIpa hoya te vRkSamAM caMdananI gaMdha vizeSapaNe sphure che, jemajema AdhenAM vRkSa hoya tema tema sugaMdha maMdapariNAmane bhaje che; ane amuka maryAdA pachI asugaMdharUpa vRkSonuM vana Ave che; arthAt caMdana pachI te sugaMdhapariNAma karatuM nathI. tema A AtmA vibhAva pariNAmane bhaje che, tyAM sudhI tene caMdana vRkSa kahIe chIe ane sauthI tene amuka amuka sUkSma vastuno saMbaMdha che, temAM tenI chAyA(!)rUpa sugaMdha vizeSa paDe che; jenuM dhyAna jJAnInI AjJAe thavAthI AtmA pragaTe che. pavana karatAM paNa sudhArasa che temAM, AtmA vizeSa sIpaNe varte che. mATe te AtmAnI vizeSa chAyA sugaMdha(!)no dhyAna karavA yogya upAya che. A paNa vizeSapaNe samajavA yogya che. praNAma pahoMce. parama snehI zrI subhAgya, zrI morabI. 473 muMbaI, Aso vada 3, 1949 putra Aje 1 pahoMcela che. eTaluM to amane barAbara dhyAna che ke mujhavaNanA vakhatamAM ghaNuM karI citta kaMI vepArAdinA Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 387 eka pachI eka vicAra karyA kare che, ane mujhavaNa TALavAnI utAvaLamAM yogya thAya che ke nahIM enI vakhate sahaja sAvacetI mumukSu jIvane paNa ochI thaI jAya che; paNa vAta yogya to ema che ke tevA prasaMgamAM kaMI thoDo vakhata game tema karI kAmakAjamAM mauna jevo, nirvikalpa jevo karI nAkhavo. hAla tamane je mujhavaNa rahe che te jANavAmAM che, paNa te veThyA vinA upAya nathI. ema lAge che ke te bahu lAMbA kALanI sthitinI samajI besavA yogya nathI; ane dhIraja vagara jo vedavAmAM Ave che, to te alpakALanI hoya to koI vAra vizeSa kALanI paNa thaI Ave che. mATe hAla to jema bane tema 'IzvarecchA' ane 'yathAyogya' samajI maunapaNuM bhajavuM yogya che. maunapaNAno artha evo karavo ke aMtarane viSe vikalpa, utApa amuka amuka vepAra karavA viSenA karyA na karavA. hAla to udaya pramANe vartavuM e sugama mArga che. doharA viSe lakSamAM che. saMsArI prasaMgamAM eka amArA sivAya bIjA satsaMgInA prasaMgamAM ochuM AvavuM thAya tevI icchA A kALamAM rAkhavA jevI che. vizeSa Apano kAgaLa AvyethI A kAgaLa vyAvahArika paddhatimAM lakhyo che, tathApi vicAravA yogya che. bodhajJAna lakSa upara che. praNAma pahoMce. 474 muMbaI, Aso vada, 1949 AtamabhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevaLajJAna re, 475 muMbaI, Aso vada 12, ravi, 1949 ApanAM be patra 'samayasAra'nA kavitasahita pahoMcyAM che. nirAkAra-sAkAra cetanA viSenuM kavita 'mukharasa' saMbaMdhamAM kaMI saMbaMdha karI zakAya tevA arthavALuM nathI; je have pachI jaNAvIzuM. "zuddhatA vicAre dhyAvu, zuddhatAme keli kare; zuddhatAmeM sthira vhe, amRtadhArA barase " e kavitamAM 'sudhArasa'nuM je mAhAtmya kyuM che, te kevaLa eka visrasA (sarva prakAranAM anya pariNAmathI rahita asaMkhyAtapradezI Atmadravya) pariNAme svarUpastha evA amRtarUpa AtmAnuM varNana che. teno paramArtha yathArtha hRdayagata rAkhyo che, je anukrame samajAze. 476 muMbaI, Azvina, 1949 je IzvarecchA haze te thaze, mAtra manuSyane prayatna karavAnuM sarajeluM che; ane tethI ja potAnA prArabdhamAM hoya te maLI raheze. mATe manamAM saMkalpa vikalpa karavA nahIM. niSkAma ya Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 477 muMbaI, kArtika suda 9, zukra, 1950 'mAthe rAjA varte che' eTalA vAkyanA IhApoha(vicAra)thI garbhazrImaMta evA zrI zALibhadra te kALathI strI Adi paricayane tyAgavArUpa prAraMbha bhajatA havA. 'nitya pratye ekeka strIne tyAgI anukrame batrIza strIone tyAgavA icche che, evo batrIza divasa sudhIno kALapAradhIno mo zrI zALibhadra kare che, e moTuM Azcarya che' ema zrI dhanANadrathI svAbhAvika vairAgyavacana udbhava thatAM havAM. 'tame ema kaho cho te joke mane mAnya che, tathApi te prakAre Apa paNa tyAgavAne durlabha cho' evAM sahaja vacana te dhanAbhadra pratye zALibhadranI bahena ane te dhanAbhadranI patnI kahetI havI. je sAMbhaLI koI prakAranA cittakleza pariNamavyA vagara te zrI dhanANavra te ja samaye tyAgane bhajatA havA, ane zrI zAntibhadra pratye kahetA havA ke tame zA vicAre kALanA vizvAsane bhajo cho ? te zravaNa karI, jenuM citta AtmArUpa che evA te zrI zALibhadra ane dhanAbhadra 'jANe koI divase kaMI potAnuM karyuM nathI' evA prakArathI gRhAdi tyAga karI cAlyA jatA havA. AvA satpuruSanA vairAgyane sAMbhaLyA chatAM A jIva ghaNA varSanA Agrahe kALano vizvAsa kare che, te kiyA baLe karato haze ? te vicArI jovA yogya che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 478 389 muMbaI, kArataka suda 13, 1950 upAdhinA yogathI udayAdhInapaNe bAhya cittanI kvacit avyavasthAne lIdhe tama mumukSu pratye jema vartavuM joIe tema amArAthI vartI zakAtuM nathI. te kSamA yogya che, khacIta kSamA yogya che. e ja namra vinaMtI. A sva praNAma. 479 muMbaI, mAgazara suda 3, soma, 1950 vANInuM saMyamana zreyarUpa che, tathApi vyavahArano saMbaMdha evA prakArano varte che ke, kevaLa tevuM saMyamana rAjye prasaMgamAM AvatA jIvone klezano hetu thAya; mATe bahu karI saprayojana sivAyamAM saMyamana rAkhavuM thAya, to tenuM pariNAma koI prakAre zreyarUpa thavuM saMbhave che. nIcenuM vAkya tamArI pAse lakhelAM vacanomAM lakhazo. "jIvanuM mUDhapaNuM pharI pharI, kSaNe kSaNe, prasaMge-prasaMge vicAravAmAM jo sacetapaNuM na rAkhavAmAM AvyuM to Avo joga banyo te paNa vRthA che." kRSNadAsAdi mumukSune namaskAra. 480 muMbaI, poSa suda 5, 1950 koI paNa jIvane kaMI paNa parizrama devo, e aparAdha che. ane temAM mumukSujIvane tenA artha sivAya parizrama devo e jarUra aparAdha che, evo amArA cittano svabhAva rahe che. tathApi parizramano hetu evAM kAmano prasaMga tamane kvacit jaNAvavAnuM thAya che, je viSenA prasaMgamAM amArA pratye tamane nizaMkatA che, tathApi tamane tene prasaMge kvacita parizramanuM kAraNa thAya e amArA cittamAM sahana thatuM nathI; topaNa pravartIe chIe. te aparAdha kSamA yogya che; ane evI amArI koI pravRtti pratye kvacit paNa asneha na thAya teTalo lakSa paNa rAkhavo ghaTe che. sAtheno bhAI revAzaMkarano kAgaLa che te amArI preraNAthI lakhAyo che. je rIte koInuM mana na dubhAya tema karI te kArya karavAnI jarUra che. ane te viSenA prasaMgamAM kaMI paNa cittavyAkuLatA na thAya teTalo lakSa yogya che. 481 poSa vada 1, maMgaLa, 1950 Aje A patra lakhavAno hetu thAya che te amane cittamAM vizeSa kheda rahe che, te che. khedanuM kAraNa A vyavahArarUpa prArabdha varte che, te koI rIte che, ke jene lIdhe mumukSu jIva pratye kvacit tevo parizrama ApavAno prasaMga thAya che. ane tevo parizrama ApatAM amArI cittavRtti saMkoca pAmatI pAmatI prArabdha udaye varte che. tathApi te viSeno saMskArita kheda ghaNo vakhata sphuritapaNuM pAmyA kare che. kyAre paNa tevA prasaMge ame lakhyuM hoya athavA zrI revAzaMkare amArI icchA laI lakhyuM hoya to te koI vyAvahArika dRSTinuM kArya nathI, ke je citta-AkuLatA karavA pratye prerAyuM hoya evo nizcaya smaraNayogya che. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 390 zrImad rAjacaMdra 482 muMbaI, poSa vada 14, ravi, 1950 hAla vizeSapaNe karI lakhavAnuM thatuM nathI temAM, upAdhi karatAM cittanuM saMkSepapaNuM vizeSa kAraNarUpe che. cittanuM icchArUpamAM kaMI pravartana thavuM saMkSepa pAme, nyUna thAya te saMkSepapaNuM atre lakhyuM che.) ame ema vedyuM che ke, jyAM kaMI paNa pramattadazA hoya che tyAM jagatapratyayI kAmano AtmAne viSe avakAza dhare che, jyAM kevaLa apramattatA varte che, tyAM AtmA sivAya bIjA koI paNa bhAvano avakAza varte nahIM; joke tIrthaMkarAdika, saMpUrNa evuM jJAna pAmyA pachI, koI jAtanI dehakriyAo sahita dekhAvAnuM banyuM che, tathApi AtmA, e kriyAno avakAza pAme to ja karI zake evI kriyA koI te jJAna pachI hoI zake nahIM; ane to ja tyAM saMpUrNajJAna Take; evo asaMdeha jJAnIpuruSono nirdhAra che. ema amane lAge che. jvarAdi rogamAM kaMI sneha jema cittane nathI thato tema A bhAvone viSe paNa varte che, lagabhaga spaSTa varte che, ane te pratibaMdhanA rahitapaNAno vicAra thayA kare che. ////////// 483 mohamayI, mAha vada 4, zukra, 1950 paramasnehI zrI sobhAga, zrI aMjAra. tamArAM patro pahoMcyAM che. te sAthe praznonI TIpa utArIne bIDI te pahoMcI che. te praznomAM je vicAra jaNAvyA che, te prathama vicArabhUmikAmAM vicAravA jevA che, je puruSa te graMtha karyo che, teNe vedAMtAdi zAstranA amuka graMthanA avalokana uparathI te prazno lakhyAM che. atyaMta Azcaryayogya vArtA emAM lakhI nathI; e prazno tathA te jAtinA vicAra ghaNA vakhata pahelAM vicAryA hatA; ane evA vicAranI vicAraNA karavA viSe tamane tathA gosaLiyAne jaNAvyuM hatuM. tema ja bIjA tevA mumukSune tevA vicAranA avalokana viSe kahyuM hatuM, athavA kahyAnuM thaI Ave che ke, je vicAronI vicAraNA uparathI anukrame saasano puro viveka thaI zake. hAla sAta ATha divasa thayAM zArIrika sthiti jvaragrasta hatI. hamaNAM be divasa thayAM ThIka che. kavitA bIDI te pahoMcI che. temAM AlApikA tarIkenA bhedamAM tamAruM nAma batAvyuM che ane kavitA karavAmAM je kaMI vicakSaNatA joIe te batAvavAno vicAra rAkhyo che. kavitA ThIka che. kavitA kavitArthe ArAdhavA yogya nathI, saMsArArthe ArAdhavA yogya nathI; bhagavadbhajanArthe, AtmakalyANArthe jo tenuM prayojana thAya to jIvane te guNanI kSayopazamatAnuM phaLa che. je vidyAthI upazamaguNa pragaTyo nahIM, viveka Avyo nahIM, ke samAdhi thaI nahIM te vidyAne viSe rUDA jIve Agraha karavA yogya nathI. hAla have ghaNuM karI motInI kharIdI baMdha rAkhI che. vilAyatamAM che teno anukrame vecavAno vicAra rAkhyo che. jo A prasaMga na hota to te prasaMgamAM udbhava thatI jaMjALa ane tenuM upazamAvavuM thAta nahIM. have te svasaMvedyarUpe anubhavamAM Avela che, te paNa eka prakAranuM prArabdhanivartanarUpa che. savigata jJAnavArtAno have patra lakhazo, to ghaNuM karI teno uttara lakhIzuM. ////////// 484 lita AtmasvarUpa. moDamathI, mAha vada 8, guru, 1950 paramasnehI zrI sobhAga, zrI aMjAra. atrenA upAdhi prasaMgamAM kaMIka vizeSa sahanatAthI vartavuM paDe evI mosama hovAthI AtmAne Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM viSe guNanuM vizeSa spaSTapaNuM varte che. ghaNuM karIne havethI jo bane to niyamitapaNe kaMI satsaMgavArtA lakhazo. 391 A svathI praNAma. parama snehI zrI subhAgya, zrI aMjAra. //// 485 muMbaI, phAgaNa suda 4, ravi, 1950 hAla tyAM upAdhinA avakAze kAMI vAMcanAdi prakAra thato hoya te lakhazo. hAla doDhathI be mAsa thayAM upAdhinA prasaMgamAM vizeSa vizeSa karI saMsAranuM svarUpa vedAyuM che. evA joke pUrve ghaNA prasaMga vaidyA che, tathApi jJAne karI ghaNuM karI vedyA nathI. A deha ane te prathamano bodhabIjahetuvALo deha temAM thayeluM vedana te mokSakArye upayogI che. vaDodarAvALA mAMkubhAI atre che. temanuM sAthe pravRttimAM vasavuM ane kArya karavAnuM thayA kare che, ema A prasaMga vedavAno temane paNa prakAra banyo che. vairAgyavAna jIva che. prajJAnuM vizeSa prakAzavuM temane thAya to satsaMganuM phaLa thAya tevo yogya jIva che. vAraMvAra kaMTALI jaIe chIe; tathApi prArabdhayogathI upAdhithI dUra thaI zakAtuM nathI. e ja vijJApana. vigatathI patra lakho. AtmasvarUpe praNAma. 486 muMbaI, phAgaNa suda 11, ravi, 1950 pramAdane tIrthaMkaradeva karma kahe che, ane apramAdane tethI bIjuM eTale akarmarUpa evuM AtmasvarUpa kahe che, tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che; (kahyuM che.) (sUyagaDAMgasUtra vIrya adhyayana) je kuLane viSe janma thayo che, ane jenA sahavAsamAM jIva vasyo che, tyAM ajJAnI evo A jIva te mamatA kare che. ane temAM nimagna rahyA kare che. (sUyagaDAMga-prathamAdhyayana) je jJAnIpuruSo bhUtakALane viSe thaI gayA che, ane je jJAnIpuruSo bhAvikALane viSe thaze, te sarva puruSoe 'zAMti'(badhA vibhAvapariNAmathI thAkavuM, nivRtta thavuM tene sarva dharmano AdhAra kahyo che. jema bhUtamAtrane pRthvI AdhArabhuta che, arthAta prANImAtra pRthvInA AdhArathI sthitivALAM che, teno AdhAra prathama temane hovo yogya che. tema sarva prakAranA kalyANano AdhAra, pRthvInI peThe 'zAMti'ne jJAnIpuruSe kahyo che. (sUyagaDAMga)' 1. pamAyaM kammamAhaMsu, appamAyaM tahAvaraM / tabbhAvadesaovAvi, bAlaM paMDiyameva vA / / 1 K. . o bru. 8 4. rU nI gAthA. 2. jessiM kule samuppanne, jehiM vA saMvase nare / mamAI luppaI bAle, aNNe aNNehi mucchie / 1 sU. . ? zru. o ma. 4 thI gAthA. rU. ne ya buddhA mati tA, ne ya buddhI maLAyA / saMti tesiM pALa, mUyAnuM namatI nahIM || K. . bru. ?? sa. 36 mI gAthA. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 487 muMbaI. phAgaNa suda 11, diva, 1950 budhavAre eka patra lakhIzuM, nahIM to ravivAre savigata patra lakhIzuM. ema jaNAvyuM hatuM. te jaNAvatI vakhate cittamAM ema hatuM ke tama mumukSuone kaMI niyama jevuM svasthapaNuM thavuM ghaTe che, ane te viSe kaMI lakhavAnuM sUjhe to lakhavuM ema AvyuM hatuM. lakhavAnuM karatAM ema thayuM ke je kaMI lakhavAmAM Ave che te satsaMga-prasaMgamAM vistArathI kahevA yogya che, ane te kaMI phaLarUpa thavA yogya che. lakhavAmAM je vistAra AvyAthI tamane samajI zakavAnuM thAya, teTaluM lakhavAnuM hamaNAM thaI zake tevo A vyavasAya nathI, ane je vyavasAya che te prArabdharUpa hovAthI te pramANe vartavuM thAya che. eTale temAM vizeSa baLa karI lakhavAnuM thaI zakavuM muzkela che. mATe te krame karI jaNAvavAnuM citta rahe che. ATalI vAtano nizcaya rAkhavo yogya che, ke jJAnIpuruSane paNa prArabdhakarma bhogavyA vinA nivRtta thatAM nathI, ane abhogavye nivRtta thavAne viSe jJAnIne kaMI icchA nathI. jJAnI sivAya bIjA jIvane paNa keTalAMka karma che, ke je bhogavye ja nivRtta thAya, arthAt te prArabdha jevAM hoya che, tathApi bheda eTalo che ke jJAnInI pravRtti pUrvopArjita kAraNathI mAtra che, ane bIjAnI pravRttimAM bhAvi saMsArano hetu che; mATe jJAnInuM prArabdha juduM paDe che. e prArabdhano evo nirdhAra nathI ke te nivRttirUpe ja udaya Ave. jema zrI kRSNAdika jJAnIpuruSa, ke jene pravRttirUpa prArabdha chatAM jJAnadazA hatI, jema gRhaavasthAmAM zrI tIrthaMkara, e prArabdha nivRtta thavuM te mAtra bhogavyAthI saMbhave che. keTalIka prArabdhasthiti evI che ke je jJAnIpuruSane viSe tenA svarUpa mATe jIvone aMdezAno hetu thAya; ane te mATe thaI jJAnIpuruSo ghaNuM karI jaunadazA rAkhI potAnuM jJAnIpaNuM aspaSTa rAkhe che; tathApi prArabdhavazAt te dazA koIne spaSTa jANavAmAM Ave, to pachI te jJAnIpuruSanuM vicitra prArabdha tene aMdezAno hetu thato nathI. ////// 488 muMbaI, phAgaNa vada 10, zani, 1950 zrI 'zikSApatra' graMtha vAMcavA, vicAravAmAM hAla kaMI aDacaNa nathI. jyAM koI aMdezAno hetu hoya tyAM vicAravuM, athavA samAdhAna puchAvavA yogya hoya to puchavAmAM pratibaMdha nathI. sudarzana zeTha puruSadharmamAM hatA, tathApi rANInA samAgamamAM te avikaLa hatA. atyaMta AtmabaLe kAma upazamAvavAthI kAmeMdriyane viSe ajAgRtapaNuM ja saMbhave che; ane te vakhate rANIe kadApi tenA dehano paricaya karavA icchA karI hota topaNa kAmanI jAgRti zrI sudarzanamAM jovAmAM Avata nahIM; ema amane lAge che. 489 muMbaI, phAgaNa vada 11, ravi, 1950 'zikSApatra' graMthamAM mukhya bhaktinuM prayojana che. bhaktinA AdhArarUpa evA viveka, dhairya ane Azraya e traNa guNanuM temAM vizeSa poSaNa karyuM che. temAM dhairya ane AzrayanuM pratipAdana vizeSa samyakprakAre che, je vicArI mumukSujIve svaguNa karavAyogya che. zrI kRSNAdino prasaMga emAM je je Ave che te kvacit saMdehano hetu thAya evo che, tathApi temAM zrI kRSNanuM svarUpa samajyAphera gaNI upekSita rahevA yogya che. kevaLa hitabuddhithI vAMcavA vicAravAmAM mumukSunuM prayojana hoya che. 490 muMbaI. phAgaNa vada 11, diva, 1950 upAdhi maTADavAnA be prakArathI puruSArtha thaI zake; eka to koI paNa vyApArAdi kAryathI; bIjo prakAra vidyA, maMtrAdi sAdhanathI. joke e bannemAM aMtarAya truTavAno saMbhava prathama jIvane hovo joIe. prathama darzAvelo prakAra koI rIte bane to karavAmAM amane hAla pratibaMdha nathI, Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 393 paNa bIjA prakArane viSe to kevaLa udAsInatA ja che; ane e prakAra smaraNamAM AvavAthI paNa cittamAM kheda thaI Ave che; evI te prakAra pratye niricchA che. prathamanA prakAra saMbaMdhamAM hAla kaMI lakhavuM sUjhatuM nathI. AgaLa upara lakhavuM ke nahIM te te prasaMgamAM je thavA yogya haze te thaze. jeTalI AkuLatA che teTalo mArgano virodha che, ema jJAnIpuruSo kahI gayA che. je vAta jarUra ApaNe vicAravA yogya che, ////////// 491 muMbaI, phAgaNa, 1950 tIrthaMkara vAraMvAra nIce kahyo che, te upadeza karatA hatAH- "he jIvo ! tame bUjho, samyak prakAre bujho, manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che, ane cAre gatine viSe bhaya che, ema jANo. ajJAnathI sadviveka pAmavo durlabha che, ema samajo. Akho loka ekAMta duHkhe karI baLe che, ema jANo, ane 'sarva jIva' potapotAnAM karme karI viparyAsapaNuM anubhave che, teno vicAra karo." (sUyagaDAMga-adhyayana 7 muM, 11) sarva duHkhathI mukta thavAno abhiprAya jeno thayo hoya, te puruSe AtmAne gaveSavo, ane AtmA gaveSavo hoya teNe yamaniyamAdika sarva sAdhanano Agraha apradhAna karI, satsaMgane garvaSavo, tema ja upAsavo satsaMganI upAsanA karavI hoya teNe saMsArane upAsavAno AtmabhAva sarvathA tyAgavo. potAnA sarva abhiprAyano tyAga karI potAnI sarva zaktie te satsaMganI AjJAne upAsavI. tIrthakara ema kahe che ke je koI te AjJA upAse che, te avazya satsaMgane upAse che. ema je satsaMgane upAse che te avazya AtmAne upAse che, ane AtmAne upAsanAra sarva duHkhathI mukta thAya che. prathamamAM je abhiprAya darzAvyo che te gAthA sUyagaDAMgamAM nIce pramANe che saMbujjhA jaMtavo mANusataM daThThe bhayaM bAliseNaM alaMbho, etadukkhe jarie va loe, sakammaNA vipyariyAsuver3a. (dvAdazAMgInuM saLaMga sUtra) sarva prakAranI upAdhi, Adhi, vyAdhithI muktapaNe vartatA hoIe topaNa satsaMgane viSe rahelI bhakti te amane maTavI durlabha jaNAya che. satsaMganuM sarvottama apUrvapaNuM ahorAtra ema amane vasyA kare che, tathApi udayajoMga prArabdhathI tevo aMtarAya varte che. ghaNuM karI koI vAtano kheda 'amArA' AtmAne viSe utpanna thato nathI, tathApi satsaMganA aMtarAyano bheda ahorAtra ghaNuM karI vartyA kare che. 'sarva bhUmio, sarva mANaso, sarva kAmo, sarva vAtacItAdi prasaMgo ajANyAM jevAM, sAva paranAM, udAsIna jevAM, aramaNIya, amohakara ane rasarahita svAbhAvikapaNe bhAse che.' mAtra jJAnIpuruSo, mumukSupuruSo, ke mArgAnusArIpuruSono satsaMga te jANIto, potAno, prItikara, suMdara, AkarSanAra ane rasasvarUpa bhAse che. ema hovAthI amAruM mana ghaNuM karI apratibaddhapaNuM bhajatuM bhajatuM tama jevA mArgecchAvAna puruSone viSe pratibaddhapaNuM pAme che. mumukSujananA parama hitasvI, mumukSupuruSa zrI sobhAga, ////////// 492 muMbaI, phAgaNa, 1950 atre samAdhi che. upAdhi jogathI tame kaMI AtmavArtA nahIM lakhI zakatA ho ema dhArIe chIe. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra amArA cittamAM to ema Ave che ke, mumukSujIvane A kALane viSe saMsAranI pratikULa dazAo prApta thavI te tene saMsArathI taravA barAbara che. anaMtakALathI abhyAselo evo A saMsAra spaSTa vicAravAno vakhata pratikULa prasaMge vizeSe hoya che, e vAta nizcaya karavA yogya che. hAla kaMI satsaMgajoga maLe che ke kema ? te athavA kaMI apUrva prazna Ave che ke kema ? te lakhavAmAM AvatuM nathI te lakhazo. Avo eka tamane sAdhAraNa pratikULa prasaMga banyo che temAM mujhAvuM ghaTatuM nathI. e prasaMga jo samatAe vedavAmAM Ave to jIvane nirvANa samIpanuM sAdhana che. vyAvahArika prasaMgonuM nitya citravicitrapaNuM che. mAtra kalpanAe temAM sukha ane kalpanAe duHkha evI tenI sthiti che. anukULa kalpanAe te anukULa bhAse che; pratikULa kalpanAe te pratikULa bhAse che; ane jJAnIpuruSoe te beya kalpanA karavAnI nA kahI che. ane tamane te karavI ghaTatI nathI. vicAravAnane zoka ghaTe nahIM, ema zrI tIrthakara kahetA hatA. 493 muMbaI, phAgaNa, 1950 ananya zaraNanA ApanAra evA zrI sadgurudevane atyaMta bhaktithI namaskAra zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnIpuruSoe nIce kahyAM che te cha padane samyagadarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che. prathama padaH- 'AtmA che.' jema ghaTapaTaAdi padArtho che, tema AtmA paNa che. amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTaAdi hovAnuM pramANa che; tema svaparaprakAzaka evI caitanyasattAno pratyakSa guNa jene viSe che evo AtmA hovAnuM pramANa che. bIjuM pada:- "AtmA nitya che.' ghaTapaTaAdi padArtho amuka kALavartI che. AtmA trikALavartI che. ghaTapAdi saMyoge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che; kema ke tenI utpatti mATe koI paNa saMyogo anubhavayogya thatA nathI. koI paNa saMyogI dravyathI cetanasattA pragaTa thavA yogya nathI, mATe anutpanna che. asaMyogI hovAthI avinAzI che, kemake jenI koI saMyogathI utpatti na hoya, teno koIne viSe laya paNa hoya nahIM. trIjuM padaH- 'AtmA kartA che.' sarva padArtha arthakriyAsaMpanna che. kaMI ne kaMI pariNAmakriyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyAsaMpanna che. kriyAsaMpanna che, mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che; paramArthathI svabhAvapariNatie nijasvarUpano karyAM che. anupacarita (anubhavamAM AvavA yogya, vizeSa saMbaMdha sahita) vyavahArathI te AtmA dravyakarmano kartA che. upacArathI ghara, nagara Adino kartA che, cothuM padA- 'AtmA bhoktA che.' je je kaMI kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave evo pratyakSa anubhava che. viSa khAdhAthI viSenuM phaLa; sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa; agnisparzathI te agnisparzanuM phaLa; himane sparza karavAthI himasparzanuM jema phaLa thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI paNa pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa thavA yogya ja che, ane te thAya che. te kriyAno AtmA kartA hovAthI bhoktA che. pAMcamuM pada:- 'mokSapada che.' je anupacarita vyavahArathI jIvane karmanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhoktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che; kema ke pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM hoya paNa tenA anabhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI, tenuM Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 395 maMdapaNuM dekhAya che. te kSINa thavA yogya dekhAya che, kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA yogya hovAthI tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che. chaThThuM padaH- te 'mokSano upAya che.' jo kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya, to tenI nivRtti koI kALe saMbhave nahIM; paNa karmabaMdhI viparIta svabhAvavALAM evAM jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhajyAdi sAdhana pratyakSa che; je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che. upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi mokSapadanA upAya che. zrI jJAnIpuruSoe samyakdarzananA mukhya nivAsabhUta kahyAM evAM A cha pada atre saMkSepamAM jaNAvyAM che. samIpamuktigAmI jIvane sahaja vicAramAM te sapramANa thavA yogya che. parama nizcayarUpa jaNAvA yogya che, teno sarva vibhAge vistAra thaI tenA AtmAmAM viveka thavA yogya che. A cha pada atyaMta saMdeharahita che, ema paramapuruSe nirUpaNa karyuM che. e cha padano viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo che. anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayelo evo jIvano ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnIpuruSoe dezanA prakAzI che. te svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema jo jIva pariNAma kare, to sahaja mAtramAM te jAgRta thaI samyakRdarzanane prApta thAya; samyakdarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa mokSane pAme, koI vinAzI, azuddha ane anya evA bhAvane viSe tene harSa, zoka, saMyoga, utpanna na thAya. te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNapaNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM, aMtararahita tenA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAvaparyAyamAM mAtra potAne adhyAsathI aikyatA thaI che, tethI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM ja che, ema spaSTa-pratyakSa-atyaMta pratyakSa-aparokSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthanA saMyogane viSe tene iSTa-aniSTapaNuM prApta thatuM nathI. janma, jarA, maraNa, rogAdi bAdhArahita saMpUrNa mAhAtmyanuM ThekANuM evuM nijasvarUpa jANI, vedI te kRtArtha thAya che. je je puruSone e cha pada sapramANa evAM parama puruSanAM vacane AtmAno nizcaya thayo che, te te puruSo sarva svarUpane pAmyA che; Adhi, vyAdhi, upAdhI, sarva saMgathI rahita thayA che, thAya che; ane bhAvikALamAM paNa tema ja thaze. je satpuruSoe janma, jarA, maraNano nAza karavAvALo, svasvarUpamAM sahaja avasthAna thavAno upadeza ko che, te satpuruSone atyaMta bhaktithI namaskAra che. tenI niSkAraNa karuNAne nitya pratye niraMtara stavavAmAM paNa AtmasvabhAva pragaTe che, evA sarva satpuruSo, tenA caraNAraviMda sadAya hRdayane viSe sthApana raho ! je cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa te jenAM vacanane aMgIkAra karyo sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarvakALa jIva saMpUrNa AnaMdane prApta thaI, nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA satpuruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che; kema ke jeno pratyupakAra na thaI zake evo paramAtmabhAva te jANe kaMI paNa ichyA vinA mAtra niSkAraNa karuNAzIlatAthI Apyo, ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A mAro ziSya che, athavA bhaktino kartA che, mATe mAro che, ema kadI joyuM nathI, evA je satpuruSa tene atyaMta bhaktie pharI pharI namaskAra ho ! je satpuruSoe sadgunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je bhaktine prApta thavAthI sadgurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTigocara thaI anya svacchaMda maTe, ane saheje Atmabodha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te satpuruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho / jo kadI pragaTapaNe vartamAnamAM kevaLajJAnanI utpatti thaI nathI, paNa jenA vacananA vicArayoge Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zaktipaNe kevaLajJAna che ema spaSTa jANyuM che. zraddhApaNe kevaLajJAna thayuM che, vicAradazAe kevaLajJAna thayuM che, icchAdazAe kevaLajJAna thayuM che, mukhya nayanA hetuthI kevaLajJAna varte che, te kevaLajJAna sarva avyAbAdha sukhanuM pragaTa karanAra, jenA yoge sahaja mAtramAM jIva pAmavA yogya thayo, te satpuruSanA upakArane sarvotkRSTa bhaktie namaskAra ho ! namaskAra ho ! ! ////////// 494 muMbaI, caitra suda, 1950 atre hAla kaMIka bAhyaupAdhi ochI varte che. tamArA patramAM prazno che tenuM samAdhAna nIce lakhyAthI vicArazo. pUrvakarma be prakAranAM che, athavA jIvathI je je karma karAya che te be prakArathI karAya che. eka prakAranAM karma evAM che, ke je prakAre kALAdi tenI sthiti che. te ja prakAre te bhogavI zakAya. bIjo prakAra evo che, ke jJAnathI, vicArathI keTalAMka karma nivRtta thAya. jJAna thavA chatAM paNa je prakAranAM karma avazya bhogavavA yogya che te prathama prakAranAM karma kahyAM che; ane je jJAnathI TaLI zake che te bIjA prakAranAM karma kahyAM che. kevaLajJAna utpanna thavA chatAM dehanuM rahevuM thAya che, te dehanuM rahevuM e kevaLajJAnInI icchAthI nathI, paNa prArabdhathI che, eTaluM saMpUrNa jJAnabaLa chatAM paNa te dehasthiti vedyA sivAya kevaLajJAnIthI paNa chUTI zakAya nahIM, evI sthiti che; joke tevA prakArathI chUTavA viSe koI jJAnIpuruSa icchA kare nahIM; tathApi atre kahevAnuM ema che ke, jJAnIpuruSane paNa te karma bhogavavA yogya che; tema ja aMtarAyAdi amuka karmanI vyavasthA evI che ke, te jJAnIpuruSane paNa bhogavavA yogya che, arthAt jJAnIpuruSa paNa te karma bhogavyA vinA nivRtta karI zake nahIM. sarva prakAranAM karma evAM che, ke te aphaLa hoya nahIM; mAtra tenI nivRttinA prakAramAM phera che. eka, je prakAre sthiti vagere bAMdhyuM che, te ja prakAre bhogavavAyogya hoya che. bIjA, jIvanAM jJAnAdi puruSArthadharme nivRtta thAya evAM hoya che. jJAnAdi puruSArthadharme nivRtta thAya evA karmanI nivRtti jJAnIpuruSa paNa kare che; paNa bhogavavA yogya karmane jJAnIpuruSa siddhiAdi prayatna karI nivRtta karavAnI icchA kare nahIM e saMbhavita che. karmane yathAyogyapaNe bhogavavA viSe jJAnIpuruSane saMkoca hoto nathI. koI ajJAnadazA chatAM potA viSe jJAnadazA samajanAra jIva kadApi bhogavavA yogya karma bhogavavA viSe na icche topaNa bhogavye ja chUTako thAya evI nIti che, jIvanuM kareluM jo vagara bhogavye aphaLa jatuM hoya, to pachI baMdhamokSanI vyavasthA kyAMthI hoI zake ? vaidanIyAdi karma hoya te bhogavavA viSe amane niricchA thatI nathI. jo niricchA thatI hoya, to cittamAM kheda thAya ke, jIvane dehAbhimAna che tethI upArjita karma bhogavatAM kheda thAya che; ane tethI niricchA thAya che. maMtrAdithI, siddhithI ane bIjAM tevAM amuka kAraNothI amuka camatkAra thaI zakavA asaMbhavita nathI, tathApi upara jema ame jaNAvyAM tema bhogavavA yogya evAM 'nikAcita karma' te temAMnA koI prakAre maTI zake nahIM; amuka 'zithilakama'nI kvacit nivRtti thAya che; paNa te kaMI upArjita karanAre vedyA vinA nivRtta thAya che ema nahIM; AkArapherathI te karmanuM vedavuM thAya che. koI eka evuM 'zithilakarma' che, ke jemAM amuka vakhata cittanI sthiratA rahe to te nivRtta thAya. tevuM karma te maMtrAdimAM sthiratAnA yoge nivRtta thAya e saMbhavita che; athavA koI pAse pUrvalAbhano koI evo baMdha che, ke je mAtra tenI thoDI kRpAthI phaLIbhUta thaI Ave; e paNa eka siddhi jevuM che; tema amuka maMtrAdinA prayatnamAM hoya ane amuka pUrvAMtarAya TuTavAno prasaMga Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 397 samIpavartI hoya, topaNa kAryasiddhi maMtrAdithI thaI gaNAya; paNa e vAtamAM kaMI saheja paNa citta thavAnuM kAraNa nathI; niSphaLa vArtA che. AtmAnA kalyANa saMbaMdhano emAM koI mukhya prasaMga nathI. mukhya prasaMga, vismRtino hetu evI kathA thAya che. mATe te prakAranA vicArano ke zodhano nirdhAra levAnI icchA karavA karatAM tyAgI devI sArI che; ane te tyAgye saheje nirdhAra thAya che. AtmAmAM vizeSa AkuLatA na thAya tema rAkhazo. je thavA yogya haze te thaI raheze. ane AkuLatA karatAM paNa je thavA yogya haze te thaze. tenI sAthe AtmA paNa aparAdhI thaze. 495 muMbaI, caitra vada 11, bhoma, 1950 zrI tribhovana, je kAraNa viSe lakhyuM hatuM, te kAraNanA vicAramAM haju citta che; ane te vicAra haju sudhI cittasamAdhAnarUpa eTale pUro thaI zakyo na hovAthI tamane patra lakhavAnuM thayuM nathI. vaLI koI pramAdadoSa' jevo kaMI prasaMgadoSa varte che, ke jene lIdhe kaMI paNa paramArthavAta lakhavA saMbaMdhamAM citta mujhAI, lakhatAM sAva aTakavuM thAya che. tema ja je kAryapravRtti che, te kAryapravRttimAM ane aparamArtha-prasaMgamAM udAsInabaLa yathAyogya jANe mArAthI thatuM nathI, ema lAgI AvI potAnA doSavicAramAM paDI jaI patra lakhavuM aTakI jAya che, ane ghaNuM karI upara je vicAranuM samAdhAna thayuM nathI, ema lakhyuM che te te ja kAraNa che. jo koI paNa prakAre bane to A trAsarUpa saMsAramAM vadhato vyavasAya na karavo; satsaMga karavo yogya che. mane ema lAge che ke jIvane mULapaNe jotAM jo mumukSutA AvI hoya to nitya pratye tenuM saMsArabaLa ghaTyA kare. saMsAramAM dhanAdi saMpatti ghaTe ke nahIM te aniyata che, paNa saMsAra pratye je jIvanI bhAvanA te moLI paDyA kare; anukrame nAza pAmavA yogya thAya; A kALamAM e vAta ghaNuM karI jovAmAM AvatI nathI. koI jAdA svarUpamAM mumukSu, ane jAdA svarUpamAM muni vagere joI vicAra thAya che ke AvA saMge karI jIvanI UrdhvadazA thavI ghaTe nahIM: paNa adhodazA thavI ghaTe. vaLI satsaMgano kaMI prasaMga thayo che evA jIvanI vyavasthA paNa kALadoSathI palaTatAM vAra nathI lAgatI. evuM pragaTa joIne cittamAM kheda thAya che; ane mArA cittanI vyavasthA jotAM mane paNa ema thAya che ke mane koI paNa prakAre A vyavasAya ghaTato nathI, avazya ghaTato nathI. jarUra - atyaMta jarUra - A jIvano koI pramAda che; nahIM to pragaTa jANyuM che evuM je jhera te pIvAne viSe jIvanI pravRtti kema hoya ? athavA ema nahIM to udAsInapravRtti hoya, topaNa te pravRttiye have to koI prakAre paNa parisamAptapaNuM bhaje ema thavA yogya che, nahIM to jarUra jIvano koI paNa prakAre doSa che. vadhAre lakhavAnuM thaI zakatuM nathI, eTale cittamAM kheda thAya che. nahIM to pragaTapaNe koI mumukSune A jIvanA doSa paNa jeTalA bane teTalA prakAre vidita karI jIvano teTalo to kheda TALavo. ane te vidita doSanI parisamApti mATe teno saMgarUpa upakAra icchavo. vAraMvAra mane mArA doSa mATe ema lAge che ke je doSanuM baLa paramArthathI jotAM meM kahyuM che, paNa bIjA Adhunika jIvonA doSa AgaLa mArA doSanuM atyaMta alpapaNuM lAge che; joke ema mAnavAnI kaMI buddhi nathI; tathApi svabhAve ema kaMI lAge che; chatAM koI vizeSa aparAdhInI peThe jyAM sudhI ame A vyavahAra karIe chIe tyAM sudhI amArA AtmAmAM lAgyA karIzuM. tamane ane tamArA saMgamAM vartatA koI paNa mumukSune kaMI paNa vicAravAjoga jarUra A vAta lAge che. ////////// Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 398 zrImad rAjacaMdra 496 muMbaI, caitra vada 14, zukra, 1950 je mumukSujIva gRhastha vyavahAramAM vartatA hoya, teNe to akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavuM joIe. nahIM to upadezAdinuM niSphaLapaNuM thAya che. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgopAMga nyAyasaMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che. e nIti mUkatAM prANa jAya evI dazA Avye tyAga vairAgya kharA svarUpamAM pragaTe che, ane te ja jIvane satpuruSanAM vacananuM tathA AjJAdharmanuM adbhuta sAmarthya, mAhAtmya ane rahasya samajAya che; ane sarva vRttio nijapaNe vartavAno mArga spaSTa siddha thAya che. deza, kALa, saMga Adino viparIta yoga ghaNuM karIne tamane varte che. mATe vAraMvAra, paLe paLe tathA kArye kAryo sAvacetIthI nIti Adi dharmomAM vartavuM ghaTe che. tamArI peThe je jIva kalyANanI AkAMkSA rAkhe che, ane pratyakSa satpuruSano nizcaya che, tene prathama bhUmikAmAM e nIti mukhya AdhAra che. je jIva satpuruSano nizcaya thayo che ema mAne che, tene viSe upara kahI te nItinuM jo baLavAnapaNuM na hoya ane kalyANanI yAcanA kare tathA vArtA kare, to e nizcaya mAtra satpuruSane vaMcavA barobara che. joke satpuruSa to nirAkAMkSI che eTale, tene chetarAvApaNuM kaMI che nahIM, paNa evA prakAre pravartata jIva te aparAdhayogya thAya che. A vAta para vAraMvAra tamAre tathA tamArA samAgamane icchatA hoya te mumukSuoe lakSa kartavya che. kaThaNa vAta che mATe na bane, e kalpanA mumukSune ahitakArI che ane choDI devA yogya che. ////// 497 muMbaI, caitra vada 14, zukravAra, 1950 upadezanI AkAMkSA rahyA kare che, tevI AkAMkSA mumukSujIvane hitakArI che, jAgRtino vizeSa hetu che. jema jema jIvamAM tyAga vairAgya ane AzrayabhaktinuM baLa vadhe che, tema tema satpuruSanAM vacananuM apUrva ane adbhuta svarUpa bhAse che; ane baMdhanivRttinA upAyo sahajamAM siddha thAya che. pratyakSa satpuruSanA caraNAraviMdano yoga keTalAka samaya sudhI rahe to pachI viyogamAM paNa tyAga vairAgya ane AzrayabhaktinI dhArA baLavAna rahe che; nahIM to mAThA deza, kALa, saMgAdinA yogathI sAmAnya vRttinA jIvo tyAga vairAgyAdinAM baLamAM vadhI zakatAM nathI, athavA maMda paDI jAya che, ke sarvathA nAza karI de che. 498 muMbaI, vaizAkha suda 1, ravi, 1950 zrI tribhovanAdi. 'yogavAsiSTha' vAMcavAmAM harakata nathI. AtmAne vAraMvAra saMsAranuM svarUpa kArAgRha jevuM kSaNe kSaNe bhAsyA kare e mumukSutAnuM mukhya lakSaNa che. yogavAsiSThAdi je je graMtha te kAraNanAM poSaka che, te vicAravAmAM harakata nathI. mULa vAta to e che ke jIvane vairAgya AvatAM chatAM paNa je tenuM atyaMta zithilapaNuM che - DhIlApaNuM che - te TALatAM tene atyaMta vasamuM lAge che, ane game te prakAre paNa e ja prathama TALavA yogya che. 499 muMbaI, vaizAkha suda 9, 1950 je vyavasAye karI jIvane bhAvanidrAnuM ghaTavuM na thAya te vyavasAya koI prArabdhayoge karavo paDato hoya to te pharI pharI pAchA haThIne, 'moTuM bhayaMkara hiMsAvALuM duSTa kAma ja A karyA karuM chuM' evuM pharI pharI vicArIne ane jIvamAM DhIlApaNAthI ja ghaNuM karI mane A pratibaMdha che' ema pharI pharI nizcaya karIne jeTalo bane teTalo vyavasAya saMkSepa karatA jaI pravartavuM thAya, to bodhanuM phaLavuM thavuM saMbhave che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM cittano lakhavA vageremAM vadhAre prayAsa thaI zakato nathI tethI pattuM lakhyuM che. 500 399 muMbaI, vaizAkha suda 9, ravi, 1950 zrI suryapure sthita, zubhecchAprApta zrI lallujI, atre upAdhirUpa vyavahAra varte che. ghaNuM karI AtmasamAdhinI sthiti rahe che. topaNa te vyavahAranA pratibaMdhathI chUTavAnuM vAraMvAra smRtimAM AvyA kare che, te prArabdhanI nivRtti thatAM sudhI to vyavahArano pratibaMdha rahevo ghaTe che, mATe samacitta thaI sthiti rahe che. tamAruM lakheluM patra 1 saMprApta thayuM che. yogavAsiSThAdi' graMthanI vAMcanA thatI hoya to te hitakArI che. jinAgamamAM pratyeka AtmA mAnI parimANamAM anaMta AtmA kahyA che, ane vedAMtamAM pratyeka kahevAmAM AvI, sarvatra cetanasattA dekhAya che te eka ja AtmAnI che, ane AtmA eka ja che, ema pratipAdana karyuM che; te beya vAta mumukSapuruSa jarUra karI vicAravA jevI che, ane yathAprayatne te vicArI, nirdhAra karavA yogya che, e vAta niHsaMdeha che. tathApi jyAM sudhI prathama vairAgya ane upazamanuM baLa deDhapaNe jIvamAM AvyuM na hoya, tyAM sudhI te vicArathI cittanuM samAdhAna thavAne badale caMcaLapaNuM thAya che, ane te vicArano nirdhAra prApta thato nathI; tathA citta vikSepa pAmI yathArthapaNe pachI vairAgya-upazamane dhAraNa karI zakatuM nathI; mATe te praznanuM samAdhAna jJAnIpuruSoe karyuM che te samajavA A jIvamAM vairAgya-upazama ane satsaMganuM baLa hAla to vadhAravuM ghaTe che, ema jIvamAM vicArI vairAgyAdi baLa vadhavAnAM sAdhana ArAdhavAno nitya prati vizeSa puruSArtha yogya che. vicAranI utpatti thavA pachI vardhamAnasvAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAryuM ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe anaMtathI anaMta vAra janmavuM, maravuM thayAM chatAM, hajA te janma maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI, te have kevA prakAre kSINa karavAM ? ane evI kaI bhUla A jIvanI rahyA karI che, ke je bhulanuM ATalA sudhI pariNamavuM thayuM che ? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe sadbodhanAM vardhamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya. jIvanI bhUla jotAM to anaMtavizeSa lAge che; paNa sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla te jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, ke je bhUlano vicAra karyAthI sarve bhUlano vicAra thAya che; ane je bhulanA maTavAthI sarve bhUla maTe che. koI jIva kadApi nAnA prakAranI bhUlano vicAra karI te bhUlathI chUTavA icche, topaNa te karrAvya che, ane tevI aneka bhUlathI chUTavAnI icchA mULa bhUlathI chUTavAnuM saheje kAraNa thAya che. zAstramAM je jJAna pragaTa karyu che te jJAna be prakAramAM vicAravA yogya che. eka prakAra "upadeza"no ane bIjo prakAra 'siddhAMta'no che. "janmamaraNAdi klezavALA A saMsArane tyAgavo ghaTe che; anitya padArthamAM vivekIne ruci karavI hoya nahIM; mAtApitA, svajanAdika sarvano 'svArtharUpa' saMbaMdha chatAM A jIva te jALano Azraya karyA kare che, e ja teno aviveka che; pratyakSa rIte trividha tAparUpa A saMsAra jaNAtAM chatAM mUrkha evo jIva temAM ja vizrAMti icche che; parigraha, AraMbha ane saMga e sau anarthanA hetu che" e Adi je zikSA che te "upadezajJAna' che. "AtmAnuM hovApaNuM, nityapaNuM, ekapaNuM athavA anekapaNuM, baMdhAdi bhAva, mokSa, AtmAnI sarva prakAranI avasthA, padArtha ane tenI avasthA e Adine dRSTAMtAdithI karI je prakAre siddha karyA hoya che, te 'siddhAMtajJAna' che.'' vedAMta ane jinAgama e saunuM avalokana prathama to upadezajJAnaprApti arthe ja mumukSujIve Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra karavuM ghaTe che; kAraNa ke siddhAMtajJAna jinAgama ane vedAMtamAM paraspara bheda pAmatuM jovAmAM Ave che; ane te prakAra joI mumukSujIva aMdezo - zaMkA pAme che; ane te zaMkA cittanuM asamAdhipaNuM kare che. evuM ghaNuM karIne banavA yogya ja che. kAraNa ke siddhAMtajJAna to jIvane koI atyaMta ujvaLa kSayopazame ane sadgurunA vacananI ArAdhanAe udbhave che. siddhAMtajJAnanuM kAraNa upadezajJAna che. sadguruthI ke satzAstrathI prathama jIvamAM e jJAna dRDha thavuM ghaTe che, ke je upadezajJAnanAM phaLa vairAgya ane upazama che. vairAgya ane upazamanuM baLa vadhavAthI jIvane viSe saheje kSayopazamanuM nirmaLapaNuM thAya che; ane saheja sahejamAM siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. jo jIvamAM asaMgadA Ave to AtmasvarUpa samajavuM sAva sulabha thAya che; ane te asaMgadazAno hetu vairAgya ane upazama che; je pharI kurI jinAgamamAM tathA vaidAMtAdi ghaNAM zAstromAM kahela che - vistArela che; mATe nisaMzayapaNe yogavAsiSThAdi vairAgya, upazamanA hetu evA sagraMtho vicAravA yogya che. amArI pAse AvavAmAM koI koI rIte tamArI sAthenA paricI zrI devakaraNajInuM mana aTakatuM hatuM; ane tema aTakavuM thavuM svAbhAvika che, kAraNa ke amArA viSe aMdezo saheje utpanna thAya evo vyavahAra prArabdhavazAt amane udayamAM varte che; ane tevA vyavahArano udaya dekhI ghaNuM karI "dharma saMbaMdhI" saMgamAM ame laukika, lokottara prakAre bhaLavApaNuM karyuM nathI, ke jethI lokone A vyavahArano amAro prasaMga vicAravAno vakhata ocho Ave. tamane athavA zrI devakaraNajIne athavA koI bIjA mumukSune koI prakAranI kaMI paNa paramArthanI vArtA karI hoya temAM mAtra paramArtha sivAya bIjo koI hetu nathI. viSama ane bhayaMkara A saMsAranuM svarUpa joI tenI nivRtti viSe amane bodha thayo. je bodha vaDe jIvamAM zAMti AvI, samAdhidazA thaI, te bodha A jagatamAM koI anaMta puNyajoge jIvane prApta thAya che, ema mahAtmApuruSo pharI pharI kahI gayA che. A duSamakALane viSe aMdhakAra pragaTI bodhanA mArgane AvaraNa prApta thayA jevuM thayuM che, te kALamAM amane dehajoga banyo, te koI rIte kheda thAya che, tathApi paramArthathI te kheda paNa samAdhAna rAkhyA karyo che; paNa te dehajogamAM koI koI vakhata koI mumukSu pratye vakhate lokamArgano pratikAra pharI pharI kahevAnuM thAya che; je jogamAMno joga tamArA ane zrI devakaraNajI saMbaMdhamAM saheje banyo che; paNa tethI tame amAruM kahevuM mAnya karo evA Agraha mATe kaMI paNa nathI kahevAnuM thatuM; mAtra hitakArI jANI te vAtano Agraha thayo hoya che ke thAya che, eTalo lakSa rahe to saMganuM phaLa koI rIte thavuM saMbhave che. jema bane tema jIvanA potAnA doSa pratye lakSa karI bIjA jIva pratye nirdoSadRSTi rAkhI vartavuM ane vairAgya upazamanuM jema ArAdhana thAya tema karavuM e prathama smaraNavAyogya vAta che. A0 sva namaskAra prApta thAya. 501 muMbaI, vaizAkha vada 7. ravi, 1950 sUryapurasthita, zubhecchAsaMpanna Arya zrI lallujI, ghaNuM karIne jinAgamamAM sarvavirati evA sAdhune patrasamAcArAdi lakhavAnI AjJA nathI, ane jo tema sarvavirati bhUmikAmAM rahI karavA icche, to te aticArayogya gaNAya. A pramANe sAdhAraNapaNe zAstra deza che, ane te dhorImArge to yathAyogya lAge che; tathApi jinAgamanI racanA pUrvApara avirodha jaNAya che; ane tevo avirodha rahevA patrasamAcArAdi lakhavAnI AjJA koI prakArathI jinAgamamAM che, te tamArA cittanuM samAdhAna thavA mATe saMkSepe atre lakhuM chuM. jinanI je je AjJA che te te AjJA, sarva prANI arthAt AtmAnA kalyANane arthe jenI kaMI icchA che te sarvane, te kalyANanuM jema utpanna thavuM thAya ane jema vardhamAnapaNuM thAya, tathA Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 401 te kalyANa jema rakSAya tema te AjJAo karI che. eka AjJA evI jinAgamamAM kahI hoya ke te AjJA amuka dravya, kSetra, kALa, bhAvane saMyoge na paLI zakatAM AtmAne bAdhakArI thatI hoya, to tyAM te AjJA gauNa karI - niSedhIne bIjI AjJA zrI tIrthaMkare kahI che. sarvavirati karI che evA munine sarvavirati karatI vakhatanA prasaMgamAM 'savva pALAvAya pavvAmi, sarvAM musAvAyaM paccakkhAmi savyaM adinnAdANaM paccakkhAmi savyaM mehuNaM paccakkhAmi savyaM pariggahaM paccakkhAmi // uddezanAM vacana uccAravAnAM kahyAM che; arthAt 'sarva prANAtipAtathI huM nivartI chuM', 'sarva prakAranA mRSAvAdathI huM nivargu chuM', 'sarva prakAranA adattAdAnathI huM nivastuM chuM', 'sarva prakAranA maithunathI nivaryu chuM", ane "sarva prakAranA parigrahathI nivarta chuM." (sarva prakAranA rAtribhojanathI tathA bIjAM tevAM tevAM kAraNothI nivatuM chuM, ema te sAthe ghaNAM tyAganAM kAraNo jANavAM.) ema je vacano kahyAM che te, sarvaviratinI bhUmikAnA lakSaNa kahyAM che, tathApi te pAMca mahAvratamAM cAra mahAvrata, maithunatyAga sivAyamAM bhagavAne pAchI bIjI AjJA karI che, ke je AjJA pratyakSa to mahAvratane bAdhakArI lAge, paNa jJAnadRSTithI jotAM to rakSaNakArI che. "sarva prakAranA prANAtipAtathI nivanuM chuM'. evAM pacakhANa chatAM nadI UtaravA jevA prANAtipAtarUpa prasaMganI AjJA karavI paDI che; je AjJA lokasamudAyane vizeSa samAgame karI sAdhu ArAdhaze to paMcamahAvrata nirmULa thavAno vakhata Avaze evuM jANI, nadInuM UtaravuM bhagavAne kahyuM che. te prANAtipAtarUpa pratyakSa chatAM pAMca mahAvratanI rakSAnA amUlya heturUpa hovAthI prANAtipAtanI nivRttirUpa che. kAraNa ke pAMca mahAvratanI rakSAno hetu evuM je kAraNa te prANAtipAtanI nivRttino paNa hetu ja che. prANAtipAta chatAM aprANAtipAtarUpa ema nadInA UtaravAnI AjJA thAya che, tathApi 'sarva prakAranA prANAtipAtathI nivartI chuM' e vAkyane te kAraNathI eka vAra AMcako Ave che; je AMcako pharIthI vicAra karatAM to tenI vizeSa dRDhatA mATe jaNAya che, tema ja bIjAM vrato mATe che, parigrahanI sarvathA nivRtti karuM chuM' evuM vrata chatAM vastra, pAtra, pustakano saMbaMdha jovAmAM Ave che, te aMgIkAra karavAmAM Ave che. te parigrahanI sarvathA nivRttinA kAraNane koI prakAre rakSaNarUpa hovAthI kahyAM che; ane tethI pariNAme aparigraharUpa hoya che. mUrchArahitapaNe nitya AtmadazA vadhavAne mATe pustakano aMgIkAra kahyo che. zarIrasaMghayaNanuM A kALanuM hInapaNuM dekhI, cittusthiti prathama samAdhAna rahevA arthe vastupAtrAdinuM grahaNa kahyuM che; arthAt Atmahita dIThuM to parigraha rAkhavAnuM kahyuM che. prANAtipAta kriyA pravartana kahyuM che; paNa bhAvano AkAra phera che, parigrahabuddhithI ke prANAtipAtabuddhithI emAMnuM kaMI paNa karavAnuM kyAre paNa bhagavAne kahyuM nathI. pAMca mahAvrata, sarvathA nivRttirUpa, bhagavAne jyAM bodhyAM tyAM paNa bIjA jIvanA hitArthe kahyAM che; ane temAM tenA tyAga jevo dekhAva denAra evo apavAda paNa AtmahitArthe kahyo che; arthAt eka pariNAma hovAthI tyAga karelI kriyA grahaNa karAvI che. 'maithunatyAga'mAM je apavAda nathI teno hetu evo che ke rAgadveSa vinA teno bhaMga thaI zake nahIM; ane rAgadveSa che te AtmAne ahitakArI che; jethI temAM koI apavAda bhagavAne kahyo nathI. nadInuM UtaravuM rAgadveSa vinA paNa thaI zake; pustakAdinuM grahaNa paNa tema thaI zake; paNa maithunasevana tema na thaI zake; mATe bhagavAne anapavAda e vrata kahyuM che; ane bIjAmAM apavAda AtmahitArthe kahyA che; Ama hovAthI jinAgama jema jIvanuM, saMyamanuM rakSaNa thAya tema kahevAne arthe che. patra lakhavAnuM ke samAcArAdi kahevAnuM je niSiddha karyuM che, te paNa e ja hetue che. lokasamAgama vadhe, prIti- aprItinAM kAraNo vadhe, strIAdinA paricayamAM AvavAno hetu thAya, saMyama Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra DhIlo thAya, te te prakArano parigraha vinA kAraNe aMgIkRta thAya, evAM sAnnipAtika anaMta kAraNo dekhI patrAdino niSedha karyo che, tathApi te paNa apavAdasahita che. anAryabhUmimAM vicaravAnI 'bRhatkalpa'mAM nA kahI che ane tyAM kSetramaryAdA karI che; paNa jJAna, darzana, saMyamanA hetue tyAM vicaravAnI paNa hA kahI che; te ja artha uparathI ema jaNAya che ke, koI jJAnIpuruSanuM dUra rahevuM thatuM hoya, temano samAgama thavo muzkela hoya, ane patrasamAcAra sivAya bIjo koI upAya na hoya, to pachI Atmahita sivAya bIjA sarva prakAranI buddhino tyAga karI, tevA jJAnIpuruSanI AjJAe ke koI mumukSu satsaMgInI sAmAnya AjJAe tema karavAno jinAgamathI niSedha thato nathI, ema jaNAya che. kAraNa ke patrasamAcAra lakhavAthI Atmahita nAza pAmatuM hatuM, tyAM ja te nA samajAvI che. jyAM Atmahita patrasamAcAra nahIM hovAthI nAza pAmatuM hoya, tyAM patrasamAcArano niSedha hoya ema jinAgamathI bane ke kema ? te have vicAravA yogya che. e prakAre vicAravAthI jinAgamamAM jJAna, darzana, saMyamanA saMrakSaNArthe patrasamAcArAdi vyavahAra paNa svIkAravAno samAveza thAya che, tathApi te koIka kALa arthe, koIka moTA prayojane, mahAtmA puruSonI AjJAthI ke kevaLa jIvanA kalyANanA ja kAraNamAM teno upayoga koIka pAtrane arthe che, ema samajavA yogya che. nityaprati ane sAdhAraNa prasaMgamAM patrasamAcArAdi vyavahAra ghaTe nahIM; jJAnIpuruSa pratye tenI AjJAe nityaprati patrAdi vyavahAra ghaTe che, tathApi bIjA laukika jIvanA kAraNamAM to sAva niSedha samajAya che. vaLI kALa evo Avyo che ke, jemAM Ama kahevAthI paNa viSama pariNAma Ave. lokamArgamAM vartatA evA sAdhu AdinA manamAM A vyavahAramArgano nAza karanAra bhAsyamAna thAya, te saMbhavita che; tema A mArga samajAvavAthI paNa anukrame vagara kAraNe patrasamAcArAdi cAlu thAya ke jethI vagara kAraNe sAdhAraNa dravyatyAga paNa haNAya. evuM jANI e vyavahAra ghaNuM karI aMbAlAla AdithI paNa karavI nahIM, kAraNa ke tema karavAthI paNa vyavasAya vadhavA saMbhava che. tamane sarva pacakhANa hoya to pachI patra na lakhavAnAM je pacakhANa sAdhue ApyAM che te apAya nahIM. tathApi ApyAM topaNa emAM harakata gaNavI nahIM; te pacakhANa paNa jJAnIpuruSanI vANIthI rUpAMtara thayAM hota to harakata nahotI, paNa sAdhAraNapaNe rUpAMtara thayAM che, te ghaTArata nathI thayuM, mULa svAbhAvika pacakhANano atre vyAkhyAavasara nathI; loka pacakhANanI vAtano avasara che; tathApi te paNa sAdhAraNapaNe potAnI icchAe toDavAM ghaTe nahIM, evo hamaNAM to dRDha vicAra ja rAkhavo. guNa pragaTavAnA sAdhanamAM jyAre rodha thato hoya, tyAre te pacakhANa jJAnIpuruSanI vANIthI ke mumukSu vanA prasaMgathI saheja AkAraphera thavA daI rastA para lAvavAM, kAraNa ke vagara kAraNe lokomAM aMdezo thavA devAnI vArtA yogya nathI. bIjA pAmara jIvane vagara kAraNe te jIva anahitakArI thAya che, e vagere ghaNA hetu dhArI banatAM sudhI patrAdi vyavahAra ocho karavo e ja yogya che. ama pratye kyAreka tevo vyavahAra tamane hitakArIrUpa che, mATe karavo yogya lAgato hoya to te patra zrI devakaraNajI jevA koI satsaMgIne vaMcAvIne mokalavo, ke jethI jJAnacarcA sivAya emAM kAMI bIjI vArtA nathI evuM temanuM sAkSIpaNuM te tamArA AtmAne bIjA prakArano patravyavahAra karatAM aTakAvavAne saMbhavita thAya, mArA vicAra pramANe evA prakAramAM zrI devakaraNajI virodha nahIM samaje; kadApi temane tema lAgatuM hoya to koI prasaMgamAM temano te aMdezo ame nivRtta karIzuM, tathApi tamAre ghaNuM karI vizeSa patravyavahAra karavo yogya nahIM, te lakSa cUkazo nahIM. 'ghaNuM karI' zabdano artha mAtra hitakArI prasaMge patranuM kAraNa kahyuM che, tene bAdha na thAya te che. vizeSa patravyavahAra karavAthI te jJAnacarcArUpa haze topaNa lokavyavahAramAM ghaNA aMdezAno hetu thaze. mATe je pramANe prasaMge prasaMge AtmahitArtha hoya te vicAravuM ane Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 403 vimAsavuM yogya che. ama pratye koI jJAnapraznArthe patra lakhavAnI tamArI icchA hoya to te zrI devakaraNajIne pUchIne lakhavo ke jethI tamane guNa utpanna thavAmAM bAdha ocho thAya. tame aMbAlAlane patra lakhyA viSemAM carcA thaI te joke ghaTArata thayuM nathI, tamane kAMI prAyazcitta Ape to te levuM, paNa koI jJAnavArtA lakhavAne badale lakhAvavAmAM tamAre aDacaNa karavI na joIe, ema sAthe yathAyogya nirmaLa aMtaHkaraNathI jaNAvavuM yogya che, ke je vAta mAtra jIvanA hitane arthe karavA mATe che. paryuSaNAdimAM patravyavahAra sAdhuo lakhAvIne kare che, jemAM Atmahita jevuM thoDuM ja hoya che, tathApi te rUDhi thaI hovAthI teno loka niSedha karatA nathI, tema te rUDhine anusarI vartavAnuM rAkhazo, topaNa harakata nathI; eTale tamane patra lakhAvavAmAM aDacaNa nahIM pahoMce ane lokone dezo nahIM thAya. upamA Adi lakhavAmAM lokonuM viparyayapaNuM rahetuM hoya to amane eka sAdhAraNa upamA lakhazo, nahIM upamA lakho topaNa aDacaNa nathI. mAtra cittasamAdhi arthe tamane lakhavAno pratibaMdha karyo nathI. amane upamAnuM kaMI saphaLapaNuM nathI, 502 AtmasvarUpe praNAma. muni zrI lallujI tathA devakaraNajI Adi pratye, - saheje samAgama thaI Ave athavA loko icchIne samAgama karavA AvatA hoya to samAgama karavAmAM zuM hAni che ? kadApi virodhavRttithI e loko samAgama karavAnuM karatA hoya to paNa zuM hAni che ? ApaNe to tenA pratye kevaLa hitakArI vRttithI, avirodha rdaSTithI samAgamamAM paNa vartavuM che, tyAM zo parAbhava che ? mAtra udIraNA karIne samAgama karavAnuM hAla kAraNa nathI. tama sarva mumukSuonA AcAra viSe temane kaMI saMzaya hoya, topaNa vikalpano avakAza nathI. vaDavAmAM satpuruSanA samAgamamAM gayA AdinuM prazna kare to tenA uttaramAM to eTaluM ja kahevuM yogya che ke "tame, ame sau AtmahitanI kAmanAe nIkaLyA chIe; ane karavA yogya paNa te ja che, je puruSanA samAgamamAM ame AvyA chIe; temanA samAgamamAM koI vAra tame AvIne pratIti karI jozo ke temanA AtmAnI dazA kema che ? ane teo ApaNane kevA upakAranA kartA che ? hAla e vAta Apa javA do .... sudhI saheje paNa javuM thaI zake, ane A to jJAna ... upakArarUpa prasaMgamAM javuM thayuM che, eTale AcA... vikalpa karavo ghaTato nathI. vadhu rAgadveSa pari... upadeze kaMI paNa samajAya, prA....Talo e tevA puruSanI kevA.......tema ja zAstrAdithI vicArI..........nathI, kema ke temaNe pote ema kahyuM hatuM ke, 'tamAro munipaNAno sAmAnya vyavahAra evo che ke, bAhya avirati puruSa pratye vaMdanAdi vyavahAra kartavya nahIM. te vyavahAra tamAre paNa sAcavavo. te vyavahAra tame rAkho temAM tamAro svacchaMda nathI, mATe rAkhavA yogya che. ghaNA jIvone saMzayano hetu nahIM thAya. amane kaMI vaMdanAdinI apekSA nathI.' A prakAre jemaNe sAmAnya vyavahAra paNa sacavAvyo hato, temanI dRSTi kevI hovI joIe, te tame vicAra karo, kadApi hAla tamane te vAta nahIM samajAya to AgaLa upara samajAze, e vAtamAM tame ni saMdeha thAo. 1. A patra phATelo maLyo che. je je ThekANe akSaro gayA che te te ThekANe......TapakAM) mUkyAM che. pAchaLathI A patra Akho maLavAthI pharI chApyo che. juo AMka 750. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bIjuM, kaMI sanmArgarUpa AcAravicAramAM amArI zithilatA thaI hoya to tame kaho, kema ke tevI zithilatA to TALyA vinA hitakArI mArga pamAya nahIM ema amArI dRSTi che" e Adi prasaMge kahevuM ghaTe to kahevuM; ane temanA pratye adveSabhAva che evuM badhuM temanA dhyAnamAM Ave tevI vRttie tathA rItie vartavuM, temAM saMzaya kartavya nathI. bIjA sAdhu viSe tamAre kaMI kahevuM kartavya nathI. samAgamamAM AvyA pachI paNa kaMI nyUnAdhikapaNuM temanA ... kSepa pAmavo nahIM. ..... pratye baLavAna adveSa ........ .....kSepa ////////// 503 muMbaI, vaizAkha vada 0)), 1950 zrI staMbhatIrthakSetre sthita, zubhecchAsaMpanna bhAI zrI aMbAlAla pratye yathAyogya vinaMtI keH- tamAruM lakheluM patra 1 pahoMcyuM che. atre kuzaLatA che. suratathI munizrI lallujIno kAgaLa eka prathama hato. tenA pratyuttaramAM eka kAgaLa ahIMthI lakhyo hato. tyAra pachI pAMca cha divasa pahelAM temano eka kAgaLa hato, jemAM tamArA pratye patrAdi lakhavAnuM thayuM, tenA saMbaMdhamAM thayelI lokacarcA viSenI keTalIka vigata hatI. te kAgaLano uttara paNa atrethI lakhyo che. te saMkSepamAM A pramANe che. prANAtipAtAdi pAMca mahAvrata che te sarva tyAganAM che, arthAt sarva prakAranA prANAtipAtathI nivartavuM, sarva prakAranA mRSAvAdathI nivartavuM, e pramANe pAMca mahAvrata sAdhune hoya che; ane e AjJAe varte tyAre te muninA saMpradAyamAM varte che, ema bhagavAne kahyuM che. e prakAre paMcamahAvrata upadezyAM chatAM temAM prANAtipAtanuM kAraNa che evA nadInA UtaravA vagere kriyAnI AjJA paNa jine kahI che. te evA arthe ke nadI UtaravAthI je baMdha jIvane thaze te karatAM eka kSetre nivAsathI baLavAna baMdha thaze, ane paraMparAe paMca mahAvratanI hAnino prasaMga Avaze, evuM dekhI tevI dravya prANAtipAta jemAM che evI nadI UtaravAnI AjJA zrI jine kahI che. tema ja vastra, pustaka rAkhavAthI sarvaparigrahaviramaNavrata rahI zake nahIM; tathApi dehanA zAtArthano tyAga karAvI AtmArtha sAdhavA deha sAdhanarUpa gaNI temAMthI pUrI mUrchA TaLatAM sudhI vastrano niHspRha saMbaMdha ane vicArabaLa vadhatAM sudhI pustakano saMbaMdha jine upadezyo che; eTale sarva tyAgamAM prANAtipAta tathA parigrahanuM sarva prakAre aMgIkRta karavuM nA chatAM e prakAre jine aMgIkRta karavAnI AjJA karI che. te sAmAnya dRSTithI jotAM vizvama jaNAya, tathApi jine to sama ja kaheluM che. beya vAta jIvanA kalyANa arthe kahela che. jema sAmAnya jIvanuM kalyANa thAya tema vicArIne kahyuM che. e ja prakAre maithunatyAgavrata chatAM temAM apavAda kahyo nathI kAraNa ke maithananuM ArAdhavuM rAgadveSa vinA thaI zake nahIM, evuM jinanuM abhimata che. eTale rAgadveSa aparamArtharUpa jANI maithunatyAga anapavAde ArAdhavuM kahyuM che. tema ja bRhatkalpasUtramAM sAdhue vicaravAnI bhUmikAnuM pramANa kahyuM che, tyAM cAre dizAmAM amuka nagara sudhInI maryAdA kahI che, tathApi te uparAMta je anArya kSetra che, temAM paNa jJAna, darzana, saMyamanI vRddhine arthe vicaravAno apavAda kahyo che. kAraNa ke Arya bhUmimAM koI yogavazAt jJAnIpuruSanuM samIpa vicaravuM na hoya ane prArabdhayoge anArya bhUmimAM vicaravuM jJAnIpuruSanuM hoya to tyAM javuM, temAM bhagavAne batAvelI AjJA bhaMga thatI nathI. te ja prakAre patra-samAcArAdino jo sAdhu prasaMga rAkhe to pratibaMdha vadhe ema hovAthI bhagavAne 'nA" kahI che, paNa te 'nA' jJAnIpuruSanA koI tevA patra-samAcAramAM apavAdarUpe lAge che. kAraNa ke jJAnI pratye niSkAmapaNe jJAnArAdhanArthe patra-samAcAra vyavahAra che. emAM anya Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 405 kaMI saMsArArtha hetu nathI, UlaTo saMsArArtha maTavAno hetu che; ane saMsAra maTADavo eTalo ja paramArtha che. jethI jJAnIpuruSanI anujJAe ke koI satsaMgI jananI anujJAe patra-samAcAranuM kAraNa thAya to te saMyama viruddha ja che, ema kahI zakAya nahIM; tathApi tamane sAdhue pacakhANa ApyAM hatAM te bhaMga thavAno doSa tamArA pratye AropavA yogya thAya che. pacakhANanuM svarUpa atra vicAravAnuM nathI, paNa tame temane pragaTa vizvAsa Apyo te bhaMga karavAno hetu zo che ? jo te pacakhANa levA viSemAM tamane yathAyogya citta nahotuM to te tamAre levAM ghaTe nahIM, ane jo koI lokadAbathI tema thayuM to teno bhaMga karavo ghaTe nahIM, ane bhaMganuM je pariNAma che te abhaMgathI vizeSa AtmahitakArI hoya topaNa svecchAthI bhaMga karavo ghaTe nahIM; kAraNa ke jIva rAgadveSa ke ajJAnathI saheje aparAdhI thAya che. teno vicArelo hitAhita vicAra ghaNI vAra viparyaya hoya che. Ama hovAthI tame je prakAre bhaMga te paMcakhANa karyuM che, te aparAdha yogya che, ane tenuM prAyazcitta paNa koI rIte ghaTe che. "paNa koI jAtanI saMsArabuddhithI A kArya thayuM nathI, ane saMsAra kAryanA prasaMgathI patra samAcAranI mArI icchA nathI, A je kaMI patrAdi lakhavAnuM thayuM che te mAtra koI jIvanA kalyANanI vAta viSemAM che, ane te jo karavAmAM na AvyuM hota to eka prakAre kalyANarUpa hatuM, paNa bIjA prakAre cittanI vyagratA utpanna thaI aMtara klezavALuM thatuM hatuM; eTale jemAM kaMI saMsArArtha nathI, koI jAtanI bIjI vAMchA nathI, mAtra jIvanA hitano prasaMga che, ema gaNI lakhavAnuM thayuM che. mahArAje pacakhANa Apela te paNa mArA hitane arthe hatAM ke koI saMsArI prayojanamAM ethI huM na paDI jAuM; ane te mATe temano upakAra hato, paNa meM saMsAra prayojanathI e kArya karyuM nathI; tamArA saMghADAnA pratibaMdhane toDavA e kArya nathI; topaNa eka prakAre mArI bhUla che to te alpa, sAdhAraNa prAyazcitta ApI kSamA ApavI ghaTe che. paryuSaNAdi parvamAM zrAvake zrAvakanA nAmathI sAdhu patra lakhAve che, te prakAra sivAya bIjA prakAre have vartavAmAM na Ave ane jJAnacarcA lakhAya topaNa aDacaNa nathI,' e vagere bhAva lakhela che. tame paNa te tathA A patra vicArI jema kleza na utpanna thAya tema karazo. koI paNa prakAre sahana karavuM e sAruM che; ema nahIM bane to saheja kAraNamAM moTuM viparIta klezarUpa pariNAma Ave. banatAM sudhI prAyazcittanuM kAraNa na bane to na karavuM, nahIM to pachI alpa paNa prAyazcitta levAmAM bAdha nathI. teo vagara prAyazcitte kadApi te vAta jatI kare tevuM hoya topaNa tamAre eTale sAdhu lallujIe cittamAM e vAtano pazcAttApa eTalo to karavo ghaTe che ke Ama paNa karavuM ghaTatuM nahotuM, have pachImAM devakaraNajI sAdhu jevAnI samakSatAthI zrAvaka tyAMthI amuka lakhanAra hoya ane patra lakhAve to aDacaNa nahIM eTalI vyavasthA te saMpradAyamAM cAlyA kare che, tethI ghaNuM karI loko virodha karaze nahIM, ane temAM paNa virodha jevuM lAgatuM hoya to hAla te vAta mATe paNa dhIraja grahaNa karavI hitakArI che. lokasamudAyamAM kleza utpanna na thAya, e lakSa cUkavA yogya hAla nathI, kAraNa ke tevuM koI baLavAna prayojana nathI. zrI kRSNadAsano kAgaLa vAMcI sattva harSa thayo che. jijJAsAnuM baLa jema vadhe tema prayatna karavuM e prathama bhUmi che. vairAgya ane upazamanA hetu evA 'yogavAsiSThAdi" graMtho vAMcavAmAM aDacaNa nathI. anAthadAsajIno karelo 'vicAramALA' graMtha saTIka avalokavA yogya che. amAruM citta nitya satsaMgane icche che, tathApi prArabdhayoga sthiti che. tamArA samAgamI bhAIothI jeTaluM bane teTaluM sagraMthonuM avalokana thAya te apramAde karavA yogya che. ane eka bIjAno niyamita paricaya karAya teTalo lakSa rAkhavo yogya che. pramAda e sarva karmano hetu che, Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 504 muMbaI, vaizAkha, 1950 manano, vacanano tathA kAyAno vyavasAya dhArIe te karatAM hamaNAM vizeSa vartyA kare che. ane e ja kAraNathI tamane patrAdi lakhavAnuM banI zakatuM nathI. vyavasAyanuM bahoLApaNuM icchavAmAM AvatuM nathI, tathApi prApta thayA kare che. ane ema jaNAya che ke keTalAka prakAre te vyavasAya vaidavA yogya che, ke jenA vedanathI pharI teno utpattiyoga maTaze, nivRtta thaze. kadApi baLavAnapaNe teno nirodha karavAmAM Ave topaNa te nirodharUpa klezane lIdhe AtmA AtmApaNe visasApariNAma jevI pariNamI zake nahIM, ema lAge che. mATe te vyavasAyanI je anicchApaNe prApti thAya te vedavI, e koI prakAre vizeSa samyaka lAge che. koI pragaTa kAraNane avalaMbI, vicArI, parokSa cAlyA AvatA sarvajJa puruSane mAtra samyagdaSTipaNe paNa oLakhAya to tenuM mahat phaLa che; ane tema na hoya to sarvajJane sarvajJa kahevAnuM kaMI AtmA saMbaMdhI phaLa nathI ema anubhavamAM Ave che. pratyakSa sarvajJa puruSane paNa koI kAraNe, vicAre, avalaMbane samyagdaSTisvarUpapaNe paNa na jANyA hoya to tenuM AtmapratyayI phaLa nathI, paramArthathI tenI sevA-asevAthI jIvane kaMI jAti-( )-bheda thato nathI. mATe te kaMI saphaLa kAraNarUpe jJAnIpuruSe svIkArI nathI, ema jaNAya che. ghaNA pratyakSa vartamAno parathI ema pragaTa jaNAya che ke A kALa te viSama ke duSama athavA kaliyuga che. kALacakranA parAvartanamAM anaMta vAra duSamakALa pUrve AvI gayA che, tathApi Avo duSamakALa koIka ja vakhata Ave che. zvetAMbara saMpradAyamAM evI paraMparAgata vAta cAlI Ave che, ke asaMyatipUjA nAme AzcaryavALo huMDa-dhITa- evo A paMcamakALa anaMtakALe AzcaryasvarUpe tIrthaMkarAdike gaNyo che, e vAta amane bahu karI anubhavamAM Ave che; sAkSAt ema jANe bhAse che. kALa evo che. kSetra ghaNuM karI anArya jevuM che, tyAM sthiti che, prasaMga, dravyakALAdi kAraNathI saraLa chatAM lokasaMjJApaNe gaNavA ghaTe che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA AlaMbana vinA nirAdhArapaNe jema AtmApaNuM mAjAya tema bhare che. bIjo zo upAya ? ////////// 505 vItarAgano kahelo parama zAMta rasamaya dharma pUrNa satya che, evo nizcaya rAkhavo. jIvanA anadhikArIpaNAne lIdhe tathA satpuruSanA yoga vinA samajAtuM nathI; topaNa tenA jevuM jIvane saMsAra roga maTADavAne bIjuM koI pUrNa hitakArI auSadha nathI, evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM, A parama tattva che, teno mane sadAya nizcaya raho; e yathArtha svarUpa mArA hRdayane viSe prakAza karo, ane janmamaraNAdi baMdhanathI atyaMta nivRtti thAo ! nivRtti thAo ! ! he jIva ! A klezarUpa saMsAra thakI, virAma pAma, virAma pAma; kAMIka vicAra, pramAda choDI jAgRta thA ! jAgRta thA !! nahIM to ratna ciMtAmaNi jevo A manuSyadeha niSphaLa jaze. hai jIva ! have tAre satpuruSanI AjJA nizcaya upAsavA yogya che, 506 OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH. muMbaI, vaizAkha, 1950 zrI tIrthaMkarAdi mahAtmAoe ema kahyuM che ke jene viparyAsa maTI dehAdine viSe thayelI Atmabuddhi, ane AtmabhAvane viSe thayelI dehabuddhi te maTI che, eTale AtmA AtmapariNAmI thayo che, tevA jJAnIpuruSane paNa jyAM sudhI prArabdha vyavasAya che, tyAM sudhI jAgRtimAM rahevuM yogya che. kemake, avakAza prApta thaye anAdi viparyAsa bhayano hetu tyAM paNa ame jANyo che. cAra ghanaghAtI Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 407 karma jyAM chinna thayAM che. evA sahaja svarUpa paramAtmAne viSe to saMpUrNa jJAna ane saMpUrNa jAgRtirUpa turyAvasthA che; eTale tyAM anAdi viparyAsa nijapaNAne prApta thavAthI koI paNa prakAre uddbhava thaI zake ja nahIM; tathApi tethI nyUna evAM viratyAdi guNasthAnake vartatA evA jJAnIne to kArye kAryo ane kSaNe kSaNe AtmajAgRti yogya che. pramAdavaze caudapUrva aMze nyUna jANyA che evA jJAnIpuruSane paNa anaMtakALa paribhramaNa thayuM che. mATe jenI vyavahArane viSe anAsakta buddhi thaI che, tevA puruSe paNa jo tevA udayanuM prArabdha hoya to tenI kSaNe kSaNe nivRtti ciMtavavI, ane nijabhAvanI jAgRti rAkhavI. A prakAre jJAnIpuruSane mahAjJAnI evA zrI tIrthaMkarAdike bhalAmaNa dIdhI che; to pachI, jene mArgAnusArI avasthAmAM paNa hA praveza thayo nathI, evA jIvane to A sarva vyavasAyathI vizeSa-vizeSa nivRttabhAva rAkhavo ane vicArajAgRti rAkhavI yogya che, ema jaNAvavA jevuM paNa rahetuM nathI, kema ke te to samajaNamAM saheje AvI zake evuM che. bodha be prakArathI jJAnI puruSoe karyo che. eka to 'siddhAMtabodha' ane bIjo te siddhAMtabodha thavAne kAraNabhUta evo 'upadezabodha'. jo upadezabodha jIvane aMtaHkaraNamAM sthitimAna thayo na hoya to siddhAMtabodhanuM mAtra tene zravaNa thAya te bhale, paNa pariNAma thaI zake nahIM. 'siddhAMtabodha' eTale padArthanuM je siddha thayeluM svarUpa che, jJAnIpuruSoe niSkarSa karI je prakAre chevaTe padArtha jANyo che te je prakArathI vANI dvArAe jaNAvAya tema jaNAvyo che evo je bodha che te siddhAMtodha' che. paNa padArthanA nirNayane pAmavA jIvane aMtarAyarUpa tenI anAdi viparyAsabhAvane pAmelI evI buddhi che, ke je vyaktapaNe ke avyaktapaNe viparyAsapaNe padArthasvarUpane nirdhArI le che; te viparyAsabuddhinuM baLa ghaTavA, yathAvat vastusvarUpa jANavAne viSe praveza thavA, jIvane vairAgya ane upazama sAdhana kahyAM che; ane evAM je je sAdhano jIvane saMsAramaya dRDha karAve che te te sAdhano saMbaMdhI je upadeza karyo che te 'upadezabodha" che. A ThekANe evo bheda utpanna thAya ke 'upadezodha' karatAM "siddhAMtabodha'nuM mukhyapaNuM jaNAya che, kemake upadezabodha paNa tene ja arthe che, to pachI siddhAMtodhanuM ja prathamathI avagAhana karyuM hoya to jIvane prathamathI ja unnatino hetu che. A prakAre jo vicAra udbhave to te viparIta che, kemake siddhAMtabodhano janma upadezabodhathI thAya che. jene vairAgya-upazama saMbaMdhI upadezabodha thayo nathI, tene buddhinuM viparyAsapaNuM vartyA kare che, ane jyAM sudhI buddhinuM viparyAsapaNuM hoya tyAM sudhI siddhAMtanuM vicAravuM paNa viparyAsapaNe thavuM ja saMbhave che. kemake cakSune viSe jeTalI jhAMkhapa che, teTalo jhAMkho padArtha te dekhe che. ane jo atyaMta baLavAna paDaLa hoya to tene samULago padArtha dekhAto nathI; tema jene cakSunuM yathAvat saMpUrNa teja che te, padArthane paNa yathAyogya dekhe che. tema je jIvane viSe gADha viparyAsabuddhi che, tene to koI rIte siddhAMtabodha vicAramAM AvI zake nahIM. jenI viparyAsabuddhi maMda thaI che tene te pramANamAM siddhAMtanuM avagAhana thAya; ane jeNe te viparyAsabuddhi vizeSapaNe kSINa karI che evA jIvane vizeSapaNe siddhAMtanuM avagAhana thAya. gRhakuTuMba parigrahAdi bhAvane viSe je ahaMtA mamatA che ane tenI prApti aprApti prasaMgamAM je rAgadveSa kaSAya che, te ja 'viparyAsabuddhi' che; ane ahaMtA mamatA tathA kaSAya jyAM vairAgya-upazama udbhave che tyAM maMda paDe che, anukrame nAza pAmavA yogya thAya che. gRhakuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te 'vairAgya' che; ane tenI prApti-aprApti nimitte utpanna thato evo je kaSAya-kleza tenuM maMda thavuM te 'upazama' che. eTale te be guNa viparyAsabuddhine paryAyAMtara karI saddabuddhi kare che; ane te sabuddhi jIvAjIvAdi padArthanI vyavasthA jethI jaNAya che evA siddhAMtanI vicAraNA karavA yogya thAya che, kemake cakSune paTaLAdi aMtarAya maTavAthI jema padArtha yathAvat Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra dekhAya che, tema anAdi paTaLanuM maMdapaNuM thavAthI jIvane jJAnIpuruSe kahelA evA siddhAMtabhAva, AtmabhAva, vicAracakSue dekhAya che. jyAM vairAgya ane upazama baLavAna che, tyAM viveka baLavAnapaNe hoya che. vairAgyaupazama baLavAna na hoya tyAM viveka baLavAna hoya nahIM, athavA yathAvat viveka hoya nahIM. sahaja AtmasvarUpa che evuM kevaLajJAna te paNa prathama mohinIya karmanA kSayAMtara pragaTe che. ane te vAtathI upara jaNAvyA che te siddhAMta spaSTa samajI zakAze. vaLI jJAnI puruSonI vizeSa zikhAmaNa vairAgya-upazama pratibodhatI jovAmAM Ave che. jinanA Agama para dRSTi mUkavAthI e vAta vizeSa spaSTa jaNAI zakaze. 'siddhAMtabodha' eTale jIvAjIva padArthanuM vizeSapaNe kathana te AgamamAM jeTaluM karyuM che, te karatAM vizeSapaNe, vizeSapaNe vairAgya ane upazamane kathana karyAM che, kemake tenI siddhi thayA pachI vicAranI nirmaLatA saheje thaze, ane vicAranI nirmaLatA siddhAMtarUpa kathanane saheje ke ochA parizrame aMgIkAra karI zake che, eTale tenI paNa saheje siddhi thaze; ane temaja thatuM hovAthI ThAma ThAma e ja adhikAranuM vyAkhyAna karyuM che. jo jIvane AraMbha-parigrahanuM pravartana vizeSa rahetuM hoya to vairAgya ane upazama hoya to te paNa cAlyA javA saMbhave che, kemake AraMbha-parigraha te avairAgya ane anupazamanAM mULa che. vairAgya ane upazamanA kALa che. zrI ThANAMgasUtramAM AraMbha ane parigrahanuM baLa jaNAvI pachI tethI nivartavuM yogya che evo upadeza thavA A bhAve dvibhaMgI kahI che. 1. jIvane matijJAnAvaraNIya kyAM sudhI hoya ? jyAM sudhI AraMbha ane parigra hoya tyAM sudhI. 2. jIvane zrutajJAnAvaraNIya kyAM sudhI hoya ? jyAM sudhI AraMbha ane parigraha hoya tyAM sudhI. 3. jIvane avadhijJAnAvaraNIya kyAM sudhI hoya ? jyAM sudhI Arabha ane parigraha hoya tyAM sudhI. 4. jIvane mana:paryavajJAnAvaraNIya kyAM sudhI hoya ? jyAM sudhI AraMbha ane parigraha hoya tyAM sudhI. 5. jIvane kevaLajJAnAvaraNIya kyAM sudhI hoya ? jyAM sudhI AraMbha ane parigraha hoya tyAM sudhI. ema kahI darzanAdinA bheda jaNAvI sattara vAra te ne te vAta jaNAvI che ke, te AvaraNo tyAM sudhI hoya ke jyAM sudhI AraMbha ane parigraha hoya. AvuM AraMbhaparigrahanuM baLa jaNAvI pharI aApattirUpe pAchuM tenuM tyAM ja kathana karyuM che. 1. jIvane matijJAna kyAre Upaje ? AraMbhaparigrahathI nivartya ra. jIvane zrutajJAna kyAre Upaje ? AraMbhaparigrahathI nivahaiM. 3. jIvane avadhijJAna kyAre Upaje ? AraMbhaparigrahathI nivahaiM. 4. jIvane manaHparyavajJAna kyAre Upaje ? AraMbhaparigrahathI nivarto. 5. jIvane kevaLajJAna kyAre Upaje ? AraMbhaparigrahathI nivarSe ema sattara prakAra pharIthI kahI AraMbhaparigrahanI nivRttinuM phaLa jyAM chevaTe kevaLajJAna che tyAM sudhI lIdhuM che; ane pravRttinuM phaLa kevaLajJAna sudhInAM AvaraNanA hetupaNe kahI tenuM atyaMta baLavAnapaNuM kahI jIvane tethI nivRtta thavAno ja upadeza karyo che. pharI pharIne jJAnIpuruSonAM vacana e upadezano ja nizcaya karavAnI jIvane preraNA karavA icche che; tathApi anAdi asatsaMgathI utpanna thayelI evI duSTa icchAdi bhAvamAM mUDha thayelo evo jIva pratibUjhato nathI; ane te bhAvonI nivRtti karyA vinA athavA nivRttinuM prayatna karyA vinA zreya icche che, ke jeno saMbhava kyAre paNa thaI zakyo nathI, vartamAnamAM thato nathI. ane bhaviSyamAM thaze nahIM. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 507 409 muMbaI, jeTha suda 11, guru, 1950 atre upAdhinuM baLa ema ne ema rahyA kare che. jema te pratye upekSA thAya che tema baLavAna udaya thAya che; prArabdha dharma jANI vedavA yogya che; tathApi nivRttinI icchA ane AtmAnuM DhIlApaNuM che, evo vicAra kheda ApyA rahe che. kaMI paNa nivRttinuM smaraNa rahe eTalo satsaMga to karyA rahevuM yogya che. //////// 508 A sva praNAma. muMbaI, jeTha suda 14, ravi, 1950 parama snehI zrI sobhAga, Apano kAgaLa 1 savigata maLyo hato, upAdhinA prasaMgathI uttara lakhavAnuM thayuM nathI, te kSamA karazo, cittamAM upAdhinA prasaMga mATe vAraMvAra kheda thAya che ke, Avo udaya jo A dehamAM ghaNA vakhata sudhI vartA kare to samAdhidazAe je lakSa che te lakSa ema ne ema apradhAnapaNe rAkhavo paDe, ane jemAM atyaMta apramAdayoga ghaTe che, temAM pramAdayoga jevuM thAya. kadApi tema nahIM topaNa A saMsArane viSe koI prakAra ruciyogya jaNAto nathI; pratyakSa rasarahita evuM svarUpa dekhAya che; tene viSe jarUra savicAravAna jIvane alpa paNa ruci thAya nahIM, evo nizcaya varte che. vAraMvAra saMsAra bhayarUpa lAge che. bhayarUpa lAgavAno bIjo koI hetu jaNAto nathI, mAtra emAM zuddha evuM AtmasvarUpa apradhAna rAkhI vartavuM thAya che tethI moTo trAsa varte che, ane nitya chUTavAno lakSa rahe che; tathApi hA to aMtarAya saMbhave che, ane pratibaMdha paNa rahyA kare che; tema ja tene anusaratA bIjA aneka vikalpI khArA lAgelA A saMsArane viSe parANe sthiti che. tame keTalAMka prazna lakho cho te uttarayogya hoya che, chatAM te uttara na lakhavAnuM kAraNa upAdhi prasaMganuM baLa che, tathA upara jaNAvelo evo cittano kheda rahe che te che. 509 A sva praNAma. mohamayI, aSADa suda 6. ravi, 1950 zrI sUryapurasthita, zubhavRttisaMpanna, satsaMgayogya zrI lallujI pratye, yathAyogyapUrvaka vinaMtI ke-- patra prApta thayuM che. tenI sAthe traNa prazno chUTAM lakhyAM che, te paNa prApta thayAM che, je traNa prazno lakhyAM che te prazno mumukSu jIvane vicAravA hitakArI che. jIva, kAyA padArthapaNe jAdAM che, paNa saMbaMdhapaNe sahacArI che, ke jyAM sudhI te dehathI jIvane karmano bhoga che. zrI jine jIva ane karmano kSIranIranI peThe saMbaMdha kahyo che teno hetu paNa e ja che ke, kSIra ane nIra ekatra thayAM spaSTa dekhAya che, chatAM paramArthe te jAdAM che; padArthapaNe bhinna che; agniprayoge te pAchAM spaSTa jAdAM paDe che; tema ja jIva ane karmano saMbaMdha che. karmano mukhya AkAra koI prakAre deha che, ane jIva iMdriyAdi dvArA kriyA karato jANI jIva che ema sAmAnyapaNe kahevAya che, paNa jJAnadazA AvyA vinA jIva, kAyAnuM je spaSTa judApaNuM che, te jIvane bhAsyAmAM AvatuM nathI; tathApi kSIranIravat jAdApaNuM che. jJAnasaMskAre te jAdApaNuM sAva spaSTa varte che. have tyAM ema prazna karyuM che ke, jo jJAne karI jIva ne kAyA jAdAM jANyAM che, to pachI vedanAnuM vedavuM ane mAnavuM zAthI thAya che ? te pachI thavuM na joIe, e prazna joke thAya che; tathApi tenuM samAdhAna A prakAre cheH- sUryathI tapelA evA paththara te sUryanA asta thayA pachI paNa amuka vakhata sudhI tapyA rahe che, ane Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pachI svarUpane bhaje che; tema pUrvanA ajJAna saMskArathI upArjita karelA evA vedanAdi tApa teno A jIvane saMbaMdha che. jJAnayogano koI hetu thayo to pachI ajJAna nAza pAme che, ane tethI utpanna thanAruM evuM bhAvikarma nAza pAme che, paNa te ajJAnathI utpanna thayeluM evuM vedanIya karma te ajJAnanA sUryanI peThe asta thayA pachI paththararUpa evA A jIvane saMbaMdhamAM che; je AyuSyakarmanA nAzathI nAza pAme che. bheda eTalo che ke, jJAnIpuruSane kAyAne viSe Atmabuddhi thatI nathI. ane AtmAne viSe kAyAbuddhi thatI nathI, beya spaSTa bhinna tenA jJAnamAM varte che; mAtra pUrva saMbaMdha, jema paththarane sUryanA tApano prasaMga che tenI peThe, hovAthI vedanIyakarma AyuSa-pUrNatA sudhI aviSamabhAve vedavuM thAya che; paNa te vedanA vedatAM jIvane svarUpajJAnano bhaMga thato nathI, athavA jo thAya che to te jIvane tevuM svarUpajJAna saMbhavatuM nathI. AtmajJAna hovAthI pUrvopArjita vedanIya karma nAza ja pAme evo niyama nathI; te tenI sthitie nAza pAme. vaLI te karma jJAnane AvaraNa karanAruM nathI, avyAbAdhapaNAne AvaraNarUpa che; athavA tyAM sudhI saMpUrNa avyAbAdhapaNuM pragaTatuM nathI; paNa saMpUrNajJAna sAthe tene virodha nathI. saMpUrNa jJAnIne AtmA avyAbAdha che evo nizvarUpa anubhava varte che, tathApi saMbaMdhapaNe jotAM tenuM avyAbAdhapaNuM vedanIya karmathI amuka bhAve rokAyela che. joke te karmamAM jJAnIne Atmabuddhi nahIM hovAthI avyAbAdha guNane paNa mAtra saMbaMdha AvaraNa che. sAkSAt AvaraNa nathI. vedanA vedatAM jIvane kaMI paNa viSamabhAva thavo te ajJAnanuM lakSaNa che; paNa vedanA che te ajJAnanuM lakSaNa nathI, pUrvopArjita ajJAnanuM phaLa che, vartamAnamAM te mAtra prArabdharUpa che; tene vedatAM jJAnIne aviSamapaNuM che; eTale jIva ne kAyA jAdAM che, evo je jJAnayoga te jJAnIpuruSano abAdha ja rahe che. mAtra viSamabhAvarahitapaNuM che, e prakAra jJAnane avyAbAdha che. viSamabhAva che te jJAnane bAdhakAraka che. dehamAM dehabuddhi ane AtmAmAM Atmabuddhi, dehathI uMdAsInatA ane AtmAmAM sthiti che, evA jJAnIpuruSano vedanAudaya te prArabdha vedavArUpa che; navA karmano hetu nathI. bIjuM praznaH paramAtmasvarUpa sarva ThekANe sarakhuM che, siddha ane saMsArI jIva sarakhA che, tyAre siddhanI stuti karatAM kaMI bAdha che ke kema ? e prakAranuM prazna che. paramAtmasvarUpa prathama vicAravA yogya che. vyApakapaNe paramAtmasvarUpa sarvatra che ke kema ? te vAta vicAravA yogya che. siddha ane saMsArI jIvo e samasattAvAnasvarUpe che e nizcaya jJAnIpuruSoe karyo che te yathArtha che. tathApi bheda eTalo che ke siddhane viSe te sattA pragaTapaNe che, saMsArI jIvane viSe te sattA sattApaNe che. jema dIvAne viSe agni pragaTa che ane cakamakane viSe agni sattApaNe che, te prakAre, dIvAne viSe ane cakramakane viSe je agni che te agnipaNe sama che, vyaktipaNe (pragaTatA) ane zakti(sattAmAM)paNe bheda che, paNa vastunI jAtipaNe bheda nathI, te prakAre siddhanA jIvane viSe je cetanasattA che te ja sau saMsArI jIvane viSe che. bheda mAtra pragaTa apragaTapaNAno che. jene te cetanasattA pragaTI nathI evA saMsArI jIvane te sattA pragaTavAno hetu pragaTasattA jaine viSe che evA siddha bhagavaMtanuM svarUpa, te vicAravA yogya che, dhyAna karavA yogya che, stuti karavA yogya che; kemake tethI AtmAne nijasvarUpano vicAra, dhyAna, stuti karavAno prakAra thAya che ke je karrAvya che. siddhasvarUpa jevuM AtmasvarUpa che evuM vicArIne ane A AtmAne viSe tenuM vartamAnamAM apragaTapaNuM che teno abhAva karavA te siddhasvarUpano vicAra, dhyAna tathA stuti ghaTe che. e prakAra jANI siddhanI stuti karatAM kaMI bAdha jaNAto nathI. che AtmasvarUpamAM jagata nathI, evI vedAMte vAta kahI che athavA ema ghaTe che, paNa bAhya jagata nathI evo artha mAtra jIvane upazama thavA arthe mAnavo yogya gaNAya. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 411 ema e traNa praznonuM saMkSepa samAdhAna lakhyuM che, te vizeSa karI vicArazo. vizeSa kaMI samAdhAna jANavA icchA thAya te lakhazo. jema vairAgya upazamanuM vardhamAnapaNuM thAya tema hAla to kartavya che. ////////// 510 muMbaI, asADa suda 6, ravi, 1950 zrI staMbhatIrthasthita, zubhecchAsaMpanna zrI tribhuvanadAsa pratye yathAyogyapUrvaka vinaMti ke-- baMdhavRttione upazamAvavAno tathA nivartAvavAno jIvane abhyAsa, saMtata abhyAsa kartavya che, kAraNa ke vinA vicAre, vinA prayAse te vRttionuM upazamavuM athavA nivartavuM kevA prakArathI thAya ? kAraNa vinA koI kArya saMbhavatuM nathI; to A jIve te vRttionAM upazamana ke nivartanano koI upAya karyo na hoya eTale teno abhAva na thAya e spaSTa saMbhavarUpa che. ghaNI vAra pUrvakALe vRttionA upazamananuM tathA nivartananuM jIve abhimAna karyuM che, paNa tevuM kaMI sAdhana karyu nathI, ane hajI sudhI te prakAramAM jIva kaMI ThekANuM karato nathI, arthAt jA tene te abhyAsamAM kaMI rasa dekhAto nathI; tema kaDavAza lAgatAM chatAM te kaDavAza upara paga daI A jIva upazamana, nivartanamAM praveza karato nathI. A vAta vAraMvAra A duSTapariNAmI jIve vicAravA yogya che; visarjana karavA yogya koI rIte nathI. putrAdi saMpattimAM je prakAre A jIvane moha thAya che te prakAra kevaLa nIrasa ane niMdavA yogya che. jIva jo jarAya vicAra kare to spaSTa dekhAya evuM che ke, koIne viSe putrapaNuM bhAvI A jIve mAThuM karyAmAM maNA rAkhI nathI, ane koIne viSe pitApaNuM mAnIne paNa tema ja karyuM che, ane koI jIva hA sudhI to pitAputra thaI zakyA dIThA nathI. sau kahetA Ave che ke Ano A putra athavA Ano A pitA, paNa vicAratAM A vAta koI paNa kALe na banI zake tevI spaSTa lAge che. anutpanna evo A jIva tene putrapaNe gaNavo, ke gaNAvavAnuM citta rahevuM e sau jIvanI mUDhatA che, ane te mUDhatA koI paNa prakAre satsaMganI icchAvALA jIvane ghaTatI nathI. je mohAdi prakAra viSe tame lakhyuM te bannene bhramaNano hetu che, atyaMta viTaMbaNAno hetu che. jJAnIpuruSa paNa ema varte to jJAna upara paga mUkavA jevuM che, ane sarva prakAre ajJAnanidrAno te hetu che. e prakArane vicAre bannene sIdho bhAva kartavya che. A vAta alpakALamAM cetavAyogya che. jeTalo bane teTalo tame ke bIjA tama saMbaMdhI satsaMgI nivRttino avakAza lezo te ja jAvane hitakArI che. 511 dii mohamayI, asADa suda 6, ravi, 1950 zrI aMjArasthita, parama snehI zrI subhAgya. Apano savigata kAgaLa 1, tathA pattuM 1 prApta thayuM che. temAM lakhelAM prazno mumukSu jIve vicAravA yogya che. je je sAdhana A jIve pUrva kALe karyAM che, te te sAdhana jJAnIpuruSanI AjJAthI thayAM jaNAtAM nathI, e vAta aMdezArahita lAge che. jo ema thayuM hota to jIvane saMsAraparibhramaNa hoya nahIM. jJAnIpuruSanI AjJA che te, bhavamAM javAne ADA pratibaMdha jevI che, kAraNa jene AtmArtha sivAya bIjo koI artha nathI, ane AtmArtha paNa sAdhI prArabdhavazAt jeno deha che, evA jJAnIpuruSanI AjJA te phakta AtmArthamAM ja sAmA jIvane prere che; ane A jIve to pUrva kALe kaMI AtmArtha jANyo nathI; UlaTo AtmArtha vismaraNapaNe cAlyo Avyo che. te potAnI kalpanA karI sAdhana kare tethI AtmArtha na thAya, ane UlaTuM AtmArtha sAdhuM chuM evuM duSTa abhimAna Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra utpanna thAya, ke je jIvane saMsArano mukhya hetu che. je vAta svapne paNa AvatI nathI, te jIva mAtra amastI kalpanAthI sAkSAtkAra jevI gaNe to tethI kalyANa na thaI zake. tema A jIva pUrva kALathI aMdha cAlyo AvatAM chatAM potAnI kalpanAe AtmArtha mAne to temAM saphaLapaNuM na hoya e sAva samajI zakAya evo prakAra che. eTale ema to jaNAya che ke, jIvanA pUrvakALanAM badhAM mAThAM sAdhana, kalpita sAdhana maTavA apUrvajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI, ane te apUrva vicAra vinA utpanna thavA saMbhava nathI; ane te apUrva vicAra, apUrva puruSanA ArAdhana vinA bIjA kayA prakAre jIvane prApta thAya e vicAratAM ema ja siddhAMta thAya che ke, jJAnIpuruSanI AjJAnuM ArAdhana e siddhapadano sarvazreSTha upAya che; ane e vAta jyAre jIvathI manAya che, tyArathI ja bIjA doSanuM upazamavuM, nivartavuM zarU thAya che. zrI jine A jIvanA ajJAnanI je je vyAkhyA kahI che, temAM samaye samaye tene anaMtakarmano vyavasAyI kahyo che; ane anAdikALathI anaMtakarmano baMdha karato Avyo che, ema kahyuM che; te vAta to yathArtha che, paNa tyAM Apane eka prazna thayuM ke, 'to tevAM anaMtakarma nivRtta karavAnuM sAdhana game tevuM baLavAna hoya topaNa anaMtakALane prayojane paNa te pAra paDe nahIM.' joke kevaLa ema hoya to tamane lAgyuM tema saMbhave che; tathApi jine pravAhathI jIvane anaMtakarmano kartA kahyo che, anaMtakALathI karmano kartA te cAlyo Ave che ema kahyuM che; paNa samaye samaye anaMtakALa bhogavavAM paDe evAM karma te AgAmika kALa mATe upArjana kare che ema kahyuM nathI. koI jIvaAzrayI e vAta dUra rAkhI, vicAravA jatAM ema kahyuM che, ke sarva karmanuM mULa evuM je ajJAna, moha pariNAma te haju jIvamAM evuM ne evuM cAlyuM Ave che, ke je pariNAmathI anaMtakALa tene bhramaNa thayuM che; ane je pariNAma vartyA kare to haju paNa ema ne ema anaMtakALa paribhramaNa thAya. agninA eka taNakhAne viSe Akho loka saLagAvI zakAya eTalo aizvarya guNa che; tathApi tene jevo jevo yoga thAya che tevo tevo teno guNa phaLavAna thAya che. tema ajJAnapariNAmane viSe anAdikALathI jIvanuM rakhaDavuM thayuM che. tema haju anaMtakALa paNa caude rAjalokamAM pradeze pradeze anaMta janmamaraNa te pariNAmathI haju saMbhave; tathApi jema taNakhAno agni yogavaza che, tema ajJAnanAM karmapariNAmanI paNa amuka prakRti che. utkRSTamAM utkRSTa eka jIvane mohanIyakarmanuM baMdhana thAya to sittera koDAkoDI sAgaropamanuM thAya, ema jine kahyuM che, teno hetu spaSTa che ke, jo anaMtakALanuM baMdhana thatuM hoya to pachI jIvano mokSa na thAya. e baMdha haju nivRtta na thayo hoya paNa lagabhaga nivartavA Avyo hoya tyAM vakhate bIjI tevI sthitino saMbhava hoya, paNa evAM mohanIyakarma ke jenI kALa sthiti upara kahI che, tevAM eka vakhate ghaNAM bAMdhe ema na bane. anukrame haju te karmathI nivRtta thavA prathama bIjuM te ja sthitinuM bAMdhe, tema bIjuM nivRtta thatAM prathama trIjuM bAMdhe; paNa bIjuM, trIjuM, cothuM, pAMcamuM, chaThThuM ema sau eka mohanIyakarmanA saMbaMdhamAM te ja sthitinuM bAMdhyA kare ema bane nahIM; kAraNa ke jIvane eTalo avakAza nathI. mohanIyakarmanI e prakAre sthiti che. tema AyuSa karmanI sthiti zrI jine ema kahI che ke, eka jIva eka dehamAM vartatAM te dehanuM jeTaluM AyuSa che teTalAnA traNa bhAgamAMnA be bhAga vyatIta thaye AvatA bhavanuM AyuSa jIva bAMdhe, te prathama bAMdhe nahIM, ane eka bhavamAM AgAmika kALanA be bhavanuM AyuSa bAMdhe nahIM, evI sthiti che. arthAt jIvane ajJAnabhAvI karmasaMbaMdha cAlyo Ave che, tathApi te te karmonI sthiti game teTalI viTaMbaNArUpa chatAM, anaMtaduHkha ane bhavano hetu chatAM paNa jemAM jIva tethI nivRtta thAya eTalo amuka prakAra bAdha karatAM sAva avakAza che. A prakAra jine ghaNo sukSmapaNe kahyo che. te vicAravA yogya che. jemAM jIvane mokSano avakAza kahI karmabaMdha kahyo che. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 413 A vArtA saMkSepamAM Apane lakhI che. te pharI pharI vicAravAthI keTaluMka samAdhAna thaze, ane krame karI ke samAgame karI tenuM sAva samAdhAna thaze. satsaMga che te kAma bALavAno baLavAna upAya che. sarva jJAnIpuruSe kAmanuM jItavuM te atyaMta duSkara kahyuM che, te sAva siddha che; ane jema jema jJAnInAM vacananuM avagAhana thAya che, tema tema kaMIka kaMIka karI pAcho haThatAM anukrame jIvanuM vIrya baLavAna thaI kAmanuM sAmarthya jIvathI nAza karAya che; kAmanuM svarUpa ja jJAnIpuruSanAM vacana sAMbhaLI jIve jANyuM nathI; ane jo jANyuM hota to tene viSe sAva nIrasatA thaI hota. e ja vinaMti. A sva praNAma 512 mohamayI, asADa suda 15, bhoma, 1950 zrI sUryapurasthita, zubhecchAprApta, satsaMgayogya zrI lallujI pratye, yathAyogyapUrvaka vinaMti ke, - kAgaLa eka prApta thayo che. . 'bhagavAne, cauda rAjalokamAM kAjaLanA kaMpAnI pere sukSmaekendriya jIva bharyA che ema kahyuM che, ke je jIva bALyA baLe nahIM, chedyA chedAya nahIM, mAryA mare nahIM evAM kahyAM che. te jIvane audArika zarIra nahIM hoya tethI tene aniAdi-vyAdhAta thato nahIM hoya, ke audArika zarIra chatAM tene aniAdi-vyAdhAta nahIM thato hoya ? jo audArika zarIra hoya to te zarIra agniAdi-vyAghAta kema na pAme ?' e prakAranuM prazna e kAgaLamAM lakhyuM te vAMcyuM che. vicArane arthe saMkSepamAM tenuM atre samAdhAna lakhyuM che ke, eka deha tyAgI bIjA deha dhAraNa karatI vakhate koI jIva jyAre vATe vaheto hoya che tyAre athavA aparyAptapaNe mAtra tene tejasa ane kArpaNa e be zarIra hoya che; bAkI sarva sthitimAM eTale sakarma sthitimAM sarva jIvane traNa zarIrano saMbhava zrI jine kahyo cheH kArpaNa, taijas ane audArika ke vaikriya e bemAMnuM koI eka. phakta vATe vahetA jIvane kArmaNa, taijas e be zarIra hoya che; athavA aparyApta sthiti jIvanI jyAM sudhI che, tyAM sudhImAM tene kArmaNa, taijas zarIrathI nirvAha thaI zake, paNa paryApta sthitimAM tene trIjA zarIrano niyamita saMbhava che. paryApta sthitinuM lakSaNa e che ke, AArAdinuM grahaNa karavArUpa barAbara sAmarthya ane e AhArAdinuM kaMI paNa grahaNa che te trIjA zarIrano prAraMbha che, arthAt te ja trIjuM zarIra zarU thayuM, ema samajavA yogya che. bhagavAne je sUkSmaekendriya kahyA che te agniAdikathI vyAghAta nathI pAmatA. te paryApta sUkSmaekendriya hovAthI tene traNa zarIra che; paNa tene je trIjuM audArika zarIra che te eTalA sUkSma avagAhananuM che ke tene zastrAdika sparza na thaI zake. agniAdikanuM je mahatva che ane ekendriya zarIranuM je sUkSmatva che te evA prakAranAM che ke jene ekabIjAno saMbaMdha na thaI zake; arthAt sAdhAraNa saMbaMdha thAya ema kahIe topaNa agni, zastrAdine viSe je avakAza che, te avakAzamAMthI te ekendriya jIvonuM sugamapaNe gamanAgamana thaI zake tema hovAthI te jIvono nAza thaI zake ke tene vyAghAta thAya tevo agni, zastrAdikano saMbaMdha tene thato nathI. jo te jIvonI avagAhanA mahattvavALI hoya athavA agniAdinuM atyaMta sUkSmapaNuM hoya ke je te ekendriya jIva jevuM sUkSmapaNuM gaNAya, to te ekendriya jIvane vyAghAta karavAne viSe saMbhavita gaNAya, paNa tema nathI. ahIM to jIvonuM atyaMta sUkSmatva che, ane agni zastrAdinuM mahattva che, tethI vyAghAtayogya saMbaMdha thato nathI, ema bhagavAne kahyuM che. tethI audArika zarIra avinAzI kahyuM che ema nathI, svabhAve karI te vipariNAma pAmI athavA Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra upArjita karelAM evAM te jIvonAM pUrvakarma pariNAma pAmI audArika zarIrano nAza kare che. kaMI te zarIra bIjAthI ja nAza pamADyuM hoya to ja pAme evo paNa niyama nathI. atre hAlamAM vyApAra saMbaMdhI prayojana rahe che. tethI taratamAM thoDA vakhata mATe paNa nIkaLI zakAvuM durlabha che. kAraNa ke prasaMga evo che ke jemAM mArA vidyamAnapaNAnI avazya prasaMganA loko gaNe che. temanuM mana na dubhAI zake, athavA temanA kAmane atrethI mArA dUra thavAthI koI baLavAna hAni na thaI zake evo vyavasAya thAya to tema karI thoDo vakhata A pravRttithI avakAza levAnuM citta che, tathApi tamArI tarapha AvavAthI lokonA paricayamAM jarUra karI AvavAnuM thAya e saMbhavita hovAthI te tarapha AvavAnuM citta thavuM muzkela che. lokonA paricayamAM AvA prasaMga rahyA chatAM, dharma prasaMge AvavuM thAya te vizeSa aMdezA yogya jANI jema bane tema te paricayathI dharmaprasaMgane nAme dUra rahevAnuM citta vizeSapaNe rahyA kare che. vairAgya upazamanuM baLa vadhe te prakArano satsaMga, satzAstrano paricaya karavo e jIvane parama hitakArI che. bIjo paricaya jema bane tema nivartana yogya che. A sva praNAma. 513 mohamayI, zrAvaNa suda 11, ravi, 1950 zrI sUryapurasthita, satsaMgayogya zrI lallujI pratye vinaMti keH- be patra prApta thayAM che. atra bhAva samAdhi che. 'yogavAsiSThAdi' graMtho vAMcavAvicAravAmAM bIjI aDacaNa nathI. ame AgaLa lakhyuM hatuM ke upadezagraMtha samajI evA graMtha vicAravAthI jIvane guNa pragaTe che. ghaNuM karI tevA graMtho vairAgya ane upazamane arthe che. siddhAMtajJAna satpuruSathI jANavA yogya jANIne jIvamAM saraLatA nirahaMtAdi guNo uddabhava thavAne arthe 'yogavAsiSTha', 'uttarAdhyayana', 'sUtrakRtAMgAdi' vicAravAmAM aDacaNa nathI, eTalI smRti rAkhajo, vedAMta ane jina siddhAMta e bemAM keTalAka prakAre bheda che. vedAMta eka brahmasvarUpe sarva sthiti kahe che. jinAgamamAM tethI bIjo prakAra kahyo che. 'samayasAra' vAMcatAM paNa keTalAka jIvone eka brahmanI mAnyatArUpa siddhAMta thaI jAya che. siddhAMtano vicAra ghaNA satsaMgathI tathA vairAgya ane upazamanuM baLa vizeSapaNe vadhyA pachI kartavya che. jo ema nathI karavAmAM AvatuM to jIva bIjA prakAramAM caDI jaI vairAgya ane upazamathI hIna thAya che. "eka brahmasvarUpa' vicAravAmAM aDacaNa nathI, athavA aneka AtmA' vicAravAmAM aDacaNa nathI, mAtra tamane athavA koI mumukSune potAnA svarUpanuM jANavuM e mukhya kartavya che; ane te jANavAnAM sAdhana zama, saMtoSa, vicAra ane satsaMga che. te sAdhana siddha thaye, vairAgya, upazama vardhamAna pariNAmI thaye, eka AtmA che ke aneka AtmA che, e Adi prakAra vicAravA yogya che. e ja vinaMti. krama vardhamAna pavitI mA, tAraka maha A sva praNAma. ////////// 514 muMbaI, zrAvaNa suda 14. budha, 1950 ni:sArapaNuM atyaMtapaNe jANyA chatAM, vyavasAyano prasaMga AtmavIryane kaMI paNa maMdatAno hetu thAya che, te chatAM te vyavasAya karIe chIe. AtmAthI khamavA yogya nahIM te khIe chIe. ////////// e ja vinaMti. A pra Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 415 515 muMbaI, zrAvaNa suda 14, budha, 1950 atrethI thoDA divasa chUTI zakAya evo vicAra varte che; tathApi A prasaMgamAM tema thavuM kaThaNa che. jema AtmabaLa apramAdI thAya tema satsaMga, sAMcanAno prasaMga nityapratye karavA yogya che. tene viSe pramAda karttavya nathI, avazya ema karttavya nathI, e ja vinaMti. //////// A sva praNAma. 516 muMbaI, zrAvaNa vada 1, 1950 pANI svabhAve zItaLa chatAM koI vAsaNamAM nAkhI nIce agni saLagato rAkhyo hoya to tenI niriccha hoya chatAM te pANI uSNapaNuM bhaje che, tevo A vyavasAya, samAdhie zItaLa evA puruSa pratye uSNapaNAno hetu thAya che, e vAta amane to spaSTa lAge che. vardhamAnasvAmIe gRhavAsamAM paNa A sarva vyavasAya asAra che, kartavyarUpa nathI, ema jANyuM hatuM. tema chatAM te gRhavAsane tyAgI municaryA grahaNa karI hatI. te munipaNAmAM paNa AtmabaLe samartha chatAM te baLa karatAM paNa atyaMta vadhatA baLanI jarUra che, ema jANI maunapaNuM ane anidrApaNuM sADAbAra varSa lagabhaga bhajyuM che, ke jethI vyavasAyarUpa agni to prAye thaI zake nahIM. je vardhamAnasvAmI gRhavAsamAM chatAM abhogI jevA hatA, avyavasAyI jevA hatA, niHspRha hatA, ane sahaja svabhAve muni jevA hatA, AtmAkAra pariNAmI hatA, te vardhamAnasvAmI paNa sarva vyavasAyamAM asArapaNuM jANIne, nIrasa jANIne dUra pravartyA; te vyavasAya, bIjA jIve karI kayA prakArathI samAdhi rAkhavI vicArI che, te vicAravA yogya che. te vicArIne pharI pharI te caryA kArye kAryo, pravartane pravartane smRtimAM lAvI vyavasAyanA prasaMgamAM vartatI evI ruci vilaya karavA yogya che. jo ema na karavAmAM Ave to ema ghaNuM karIne lAge che ke haju A jIvanI yathAyogya jijJAsA mumukSupadane viSe thaI nathI, athavA to A jIva lokasaMjJAe mAtra kalyANa thAya evI bhAvanA karavA icche che. paNa kalyANa karavAnI tene jijJAsA ghaTatI nathI; kAraNa ke beya jIvanAM sarakhAM pariNAma hoya ane eka baMdhAya, bIjAne abaMdhatA thAya, ema trikALamAM banavAyogya nathI. //////// 517 muMbaI, zrAvaNa vada 7, guru, 1950 tame ane bIjA mumukSujananAM cittasaMbaMdhI dazA jANI che. jJAnIpuruSoe apratibaddhapaNAne pradhAnamArga kahyo che, ane sarvathI apratibaddha dazAne viSe lakSa rAkhI pravRtti che, topaNa satsaMgAdine viSe hajI amane paNa pratibaddhabuddhi rAkhavAnuM citta rahe che. hAla amArA samAgamano aprasaMga che ema jANyA chatAM paNa tama sarva bhAIoe je prakAre jIvane zAMta, dAMtapaNuM uddbhava thAya te prakAre vAMcanAdi samAgama karavo ghaTe che. te vAta baLavAna karavA yogya che. //////// 518 muMbaI, zrAvaNa vadi 9, 1950 'yogavAsiSTha' - jIvamAM jema tyAga, vairAgya ane upazama guNa pragaTe, udaya pAme te prakAra lakSamAM rAkhavAnA khabara lakhyA te patra prApta thayuM che. e guNo jyAM sudhI jIvane viSe sthiratA pAmaze nahIM tyAM sudhI AtmasvarUpano vizeSa vicAra jIvathI yathArthapaNe thavo kaThaNa che. AtmA rUpI che, arUpI che e Adi vikalpa te prathamamAM je vicArAya che te kalpanA jevA che. jIva kaMIka paNa guNa pAmIne jo zItaLa thAya to pachI tene vizeSa Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vicAra kartavya che. AtmadarzanAdi prasaMga tIvra mumukSupaNuM utpanna thayA pahelAM ghaNuM karIne kalpitapaNe samajAya che, jethI hAla te saMbaMdhI prazna zamAvavA yogya che, e ja vinaMti. 519 muMbaI, zrAvaNa vada 9, zani, 1950 prasaMganA cAre bAjunA prArabdhavazAt dabANathI keTalAMka vyavasAyI kArya thaI Ave che; paNa cittapariNAma sAdhAraNa prasaMgamAM pravRtti karatAM vizeSa saMkocAyelAM rahyAM karatAM hovAthI A prakAranAM patrAdi lakhavA vagerenuM banI zakatuM nathI. jethI vadhAre nathI lakhAyuM te mATe banne kSamA ApavA yogya cho. 520 muMbaI, zrAvaNa vada 0)), guru, 1950 zrI sAyalA gAme sthita, parama snehI zrI saubhAgane. zrI mohamayI kSetrathI - nA bhaktipUrvaka yathAyogya prApta thAya. vizeSa vinaMti ke tamAro lakhela kAgaLa pahoMcyo che. teno uttara nIcethI vicArazo. jJAnavArtAnA prasaMgamAM upakArI evAM keTalAMka prazno tamane thAya che, te tame amane lakhI jaNAvo cho, ane tenA samAdhAnathI tamArI icchA vizeSa rahe che, tethI koI paNa prakAre jo tamane te praznonAM samAdhAna lakhAya to sAruM, ema cittamAM rahyA karatA chatAM hRdayayogathI tema banatuM nathI, patra lakhavAmAM cittanI sthiratA ghaNI ja ochI rahe che. athavA citta te kAryamAM alpa mAtra chAyA jevo praveza karI zake che. jethI tamane vizeSa vigatathI patra lakhavAnuM thaI AvatuM nathI. eka eka kAgaLa lakhatAM dazadaza, pAMcapAMca vakhata babbe-caccAra lITI lakhI te kAgaLa adhUrA mUkavAnuM cittanI sthitine lIdhe bane che. kriyAne viSe ruci nahIM, tema prArabdhabaLa paNa te kriyAmAM hAla vizeSa udayamAna nahIM hovAthI tamane tema ja bIjA mumukSuone vizeSapaNe kaMI jJAnacarcA lakhI zakAtI nathI. cittamAM e viSe kheda rahe che, tathApi tene hAla to upazama karavAnuM ja citta rahe che. evI ja koI AtmadazAnI sthiti hAla varte che. ghaNuM karIne jANIne karavAmAM AvatuM nathI, arthAt pramAdAdi doSe karI te kriyA nathI banatI ema jaNAtuM nathI. je mukharasa saMbaMdhI jJAna viSe 'samayasAra' graMthanA kavitAdimAM tame artha dhAro cho te tema ja che; ema sarvatra che. ema kahevA yogya nathI. banArasIdAse samayasAra graMtha hindI bhASAmAM karatAM keTalAMka kavita, savaiyA vageremAM tenA jevI ja vAta kahI che; ane te koI rIte bIjajJAna'ne lagatI jaNAya che. tathApi kyAMka kyAMka taivA zabdo upamApaNe paNa Ave che. 'samayasAra' banArasIdAse karyo che, temAM te zabdo jyAM jyAM AvyA che, tyAM tyAM sarva sthaLe upamApaNe che ema jaNAtuM nathI, paNa keTaleka sthaLe vastuparNa kahyuM che, ema lAge che. joke e vAta kaMIka AgaLa gaye maLatI AvI zake ema che. eTale tame je bIjajJAna'mAM kAraNa gaNo cho. tethI kaMIka AgaLa vadhatI vAta athavA te vAta vizeSa jJAne temAM aMgIkAra karI jaNAya che. banArasIdAsane kaMI tevo yoga banyo hoya ema 'samayasAra' graMthanI temanI racanA parathI jaNAya che. 'mULa samayasAra'mAM eTalI badhI spaSTa vArtA 'bIjajJAna' viSe kahI nathI jaNAtI, ane banArasIdAse to ghaNe ThekANe vastupaNe ane upamApaNe te vAta kahI che, je uparathI ema jaNAya che ke banArasIdAse sAthe potAnA AtmAne viSe je kaMI anubhava thayo che, teno paNa koI te prakAre prakAza karyo che, ke koI vicakSaNa jIvanA anubhavane te AdhArabhUta thAya, vizeSa sthira karanAra thAya. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 417 ema paNa lAge che ke banArasIdAse lakSaNAdi bhedathI jIvano vizeSa nirdhAra karyo hato, ane te te lakSaNAdinuM satata manana thayA karyAthI AtmasvarUpa kaMIka tIkSNapaNe temane anubhavamAM AvyuM che; ane avyaktapaNe Atmadravyano paNa temane lakSa thayo che, ane te avyakta lakSathI te bIjajJAna temaNe gAyuM che, avyakta lakSano artha atre evo che ke cittavRtti AtmavicAramAM vizeSapaNe lAgI rahevAthI pariNAmanI nirmaLa dhArA banArasIdAsane je aMze pragaTI che. te nirmaLadhArAne lIdhe potAne dravya A ja che ema joke spaSTa jANavAmAM nathI, topaNa aspaSTapaNe eTale svAbhAvikapaNe paNa temanA AtmAmAM te chAyA bhAsyamAna thaI che, ane jene lIdhe e vAta temanA mukhathI nIkaLI zakI che; ane sahaja AgaLa vadhatAM te vAta temane sAva spaSTa thaI jAya evI dazA te graMtha karatAM temanI prAye rahI che. zrI DuMgaranA aMtaramAM je kheda rahe che te koI rIte yogya che, ane te kheda ghaNuM karIne tamane paNa rahe che, te jANavAmAM che. temaja bIjA paNa keTalAka mumukSu jIvone e prakArano kheda rahe che e rIte jANavAmAM chatAM, ane tama sauno e kheda dUra karAya to sAruM ema manamAM rahetAM chatAM prArabdha vedIe chIe. vaLI amArA cittamAM e viSe atyaMta baLavAna kheda che. je kheda divasamAM prAye ghaNA ghaNA prasaMge sphuryAM kare che, ane te upazamAvavAnuM karavuM paDe che; ane ghaNuM karI tama vagerene paNa ame vizeSapaNe te kheda viSe lakhyuM nathI, ke jaNAvyuM nathI. amane tema jaNAvavAnuM paNa yogya lAgatuM nahotuM, paNa hAla zrI DuMgare jaNAvavAthI, prasaMgathI jaNAvavAnuM thayuM che. tamane ane DuMgarane je kheda rahe che, tethI te prakAra viSe amane asaMkhyAtaguNaviziSTa kheda raheto haze ema lAge che. kAraNa ke je je prasaMge te vAta AtmapradezamAM smaraNa thAya che, te te prasaMge badhA pradeza zithila jevA thaI jAya che; ane jIvano nitya svabhAva hovAthI jIva Avo kheda rAkhatAM chatAM jIve che; evA prakAranA kheda sudhI prApta thAya che. vaLI pariNAmAMtara thaI thoDA avakAze paNa tenI te vAta pradeze pradeze sphurI nIkaLe che, ane tevI ne tevI dazA thaI Ave che, tathApi AtmA para atyaMta daSTi karI te prakArane hAla to upazamAvavo ja ghaTe che, ema jANI upazamAvavAmAM Ave che. zrI DuMgaranA ke tamArA cittamAM ema AvatuM hoya ke sAdhAraNa kAraNone lIdhe ame e prakAranI pravRtti karatA nathI, te yogya nathI. e prakAre jo rahetuM hoya to ghaNuM karI tema nathI, ema amane lAge che. nitya pratye te vAtano vicAra karavA chatAM haju baLavAna kAraNono te pratye saMbaMdha che, ema jANI je prakAranI tamArI icchA prabhAvanA hetumAM che te hetune DhIlamAM nAkhavAnuM thAya che; ane tene avarodhaka evAM kAraNone kSINa thavA devAmAM kaMI paNa AtmavIrya pariNAma pAmI sthitimAM varte che. tamArI icchA pramANe hAla je pravartAtuM nathI te viSe je baLavAna kAraNo avarodhaka che, te tamane vizeSapaNe jaNAvavAnuM citta thatuM nathI, kemake hA te vizeSapaNe jaNAvavAmAM avakAza javA devA yogya che. je baLavAna kAraNo prabhAvanA hetune avarodhaka che, temAM amAro kaMI paNa buddhipUrvaka pramAda hoya ema koI rIte saMbhavatuM nathI. tema ja avyaktapaNe eTale nahIM jANavAmAM chatAM saheje jIvI thayA karato hoya evo pramAda hoya ema paNa jaNAtuM nathI, tathApi koI aMze te pramAda saMbhavamAM lekhatAM paNa tethI avarodhakapaNuM hoya ema lAgI zake ema nathI; kAraNa ke AtmAnI nizcayavRtti tethI asanmukha che. lokomAM te pravRtti karatAM mAnabhaMga thavAno prasaMga Ave to te mAnabhaMga paNa sahana na thaI zake ema hovAthI prabhAvanA hetuthI upekSA karavAmAM AvatI hoya ema paNa lAgatuM nathI. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kAraNa ke te mAnAmAna viSe citta ghaNuM karI udAsIna jevuM che. athavA te prakAramAM cittane vizeSa udAsIna karyuM hoya to thaI zake ema che. zabdAdi viSayo pratyenuM koI baLavAna kAraNa paNa avarodhaka hoya ema jaNAtuM nathI. kevaLa te viSayono kSAyikabhAva che ema joke kahevA prasaMga nathI, tathApi temAM virasapaNuM bahupaNe bhAsI rahyuM che. udayathI paNa kyAreka maMda ruci janmatI hoya to te paNa vizeSa avasthA pAmyA prathama nAza pAme che; ane te maMda ruci vedatAM paNa AtmA khedamAM ja rahe che, eTale te ruci anAdhAra thatI jatI hovAthI baLavAna kAraNarUpa nathI. bIjA keTalAka prabhAvaka thayA che, te karatAM koI rIte vicAradAdinuM baLavAnapaNuM paNa haze; ema lAge che ke tevA prabhAvaka puruSo Aje jaNAtA nathI; ane mAtra upadezakapaNe nAma jevI prabhAvanAe pravartatA koI jovAmAM, sAMbhaLavAmAM Ave che; temanA vidyamAnapaNAne lIdhe amane kaMI avarodhakapaNuM hoya ema paNa jaNAtuM nathI. atyAre to ATaluM lakhavAnuM banyuM che. vizeSa samAgama prasaMge ke bIje prasaMge jaNAvIzuM. A viSe tame ane zrI DuMgara jo kaMI paNa vizeSa jaNAvavA icchatA ho, to khuzIthI jaNAvazo. vaLI amArAM lakhelAM kAraNo sAva bahAnArUpa che ema vicAravA yogya nathI; eTalo lakSa rAkhajo. pa21 muMbaI, zrAvaNa, 1950 pratyakSa AzrayanuM svarUpa lakhyuM te patra atre prApta thayuM che. mumukSu jIve parama bhaktisahita te svarUpa upAsavA yogya che. yogabaLasahita, eTale jemano upadeza ghaNA jIvone thoDA prayAse mokSasAdhanarUpa thaI zake evA atizaya sahita je satpuruSa hoya te jyAre yathAprArabdha upadezavyavahArano udaya prApta thAya tyAre mukhyapaNe ghaNuM karIne te bhaktirUpa pratyakSa AzrayamArga prakAze che, paNa tevA hRdayayoga vinA ghaNuM karI prakAzatA nathI. bIjA vyavahAranA yogamAM mukhyapaNe te mArga ghaNuM karIne satpuruSo prakAzatA nathI te temanuM karuNA svabhAvapaNuM che. jagatanA jIvono upakAra pUrvApara virodha na pAme athavA ghaNA jIvone upakAra thAya e Adi ghaNAM kAraNo dekhIne anya vyavahAramAM vartatAM tevo pratyakSa AzrayarUpa mArga satpuruSo prakAzatA nathI. ghaNuM karIne to anya vyavahAranA udayamAM aprasiddha rahe che; athavA kAMI prArabdhavizeSathI satpuruSapaNe koInA jANavAmAM AvyA, topaNa pUrvApara tenA zreyano vicAra karI jyAM sudhI bane tyAM sudhI vizeSa prasaMgamAM AvatA nathI; athavA ghaNuM karI anya vyavahAranA udayamAM sAmAnya manuSyanI peThe vicare che. a su so mu tema vartAya tevuM prArabdha na hoya to jyAM koI tevo upadezaavasara prApta thAya che tyAM paNa 'pratyakSa AzrayamArga'no ghaNuM karIne upadeza karatA nathI, kvacit "pratyakSa AzrayamArga'nA ThekANe "AzrayamArga' evA sAmAnya zabdathI, ghaNA upakArano hetu dekhI, kaMI kahe che. arthAt upadezavyavahAra pravartAvavA upadeza karatA nathI. ghaNuM karIne je koI mumukSuone samAgama thayo che temane dazA viSe thoDe ghaNe aMze pratIti che. tathApi jo koIne paNa samAgama na thayo hota to vadhAre yogya hatuM. atre je kAMI vyavahAra udayamAM varte che te vyavahArAdi AgaLa upara udayamAM AvavA yogya che ema jANI tathA upadezavyavahArano udaya prApta na thayo hoya tyAM sudhI amArI dazA viSe tama vagerene je kaMI samajAyuM hoya te prakAza na karavA mATe jaNAvavAmAM mukhya kAraNa e hatuM ane che, ////////// Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 419 522 muMbaI, bhA. suda 3, ravi, 1950 jIvane jJAnIpuruSanuM oLakhANa thaye tathAprakAre anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha moLAM paDavAno prakAra banavA yogya che, ke jema banI anukrame te parikSINapaNAne pAme che. satpuruSanuM oLakhANa jema jema jIvane thAya che, tema tema matAbhigraha, durAgrahanAdi bhAva moLA paDavA lAge che; ane potAnA doSa jovA bhaNI citta vaLI Ave che; vikathAdi bhAvamAM nIrasapaNuM lAge che, ke jugupsA utpanna thAya che; jIvane anityAdi bhAvanA ciMtavavA pratye baLavIrya sphuravA viSe je prakAre jJAnIpuruSa samIpe sAMbhaLyuM che, tethI paNa vizeSa baLavAna pariNAmathI te paMcaviSayAdine viSe anityAdi bhAva dRDha kare che. arthAt satpuruSa maLye A satpuruSa eTaluM jANI, satpuruSane jANyA prathama jema AtmA paMcaviSayAdine viSe rakta hato tema rakta tyAra pachI nathI raheto, ane anukrame te raktabhAva moLo paDe evA vairAgyamAM jIva Ave che; athavA satpuruSano yoga thayA pachI AtmajJAna kaMI durlabha nathI; tathApi satpuruSane viSe, tenAM vacanane viSe, te vacananA Azayane viSe, prIti bhakti thAya nahIM tyAM sudhI AtmavicAra paNa jIvamAM udaya AvavA yogya nathI; ane satpuruSano jIvane yoga thayo che, evuM kharekharuM te jIvane bhAsyuM che, ema paNa kahevuM kaThaNa che. jIvane satpuruSano yoga thaye to evI bhAvanA thAya ke atyAra sudhI je mArAM prayatna kalyANane arthe hatAM te sau niSphaLa hatAM, lakSa vagaranAM bANanI peThe hatAM, paNa have satpuruSano apUrva yoga thayo che, to mArAM sarva sAdhana saphaLa thavAno hetu che. lokaprasaMgamAM rahIne je niSphaLa, nirlakSa sAdhana karyAM te prakAre have satpuruSane yoge na karatAM jarUra aMtarAtmAmAM vicArIne dRDha pariNAma rAkhIne, jIve A yogane, vacanane viSe jAgRta thavA yogya che, jAgRta rahevA yogya che; ane te te prakAra bhAvI, jIvane dRDha karavo ke jethI tene prApta joga 'aphaLa' na jAya, ane sarva prakAre e ja baLa AtmAmAM vardhamAna karavuM, ke A yogathI jIvane apUrva phaLa thavA yogya che, temAM aMtarAya karanAra 'huM jANuM chuM, e mAruM abhimAna, kuLadharmane ane karatA AvyA chIe te kriyAne kema tyAgI zakAya evo lokamaya, satpuruSanI bhakti Adine viSe paNa laukikabhAva, ane kadApi koI paMcaviSayAkAra evAM karma jJAnIne udayamAM dekhI tevo bhAva pote ArAdhavApaNuM e Adi prakAra che,' te ja anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha che. e prakAra vizeSapaNe samajavA yogya che; tathApi atyAre jeTaluM banyuM teTaluM lakhyuM che. upazama, kSayopazama ane kSAyika samyakRtvane mATe saMkSepamAM vyAkhyA kahI hatI, tene anusaratI tribhovananA smaraNamAM che. jyAM jyAM A jIva janmyo che, bhavanA prakAra dhAraNa karyA che. tyAM tyAM tathAprakAranA abhimAnapaNe varSo che; je abhimAna nivRtta karyAM sivAya te te dehano ane dehanA saMbaMdhamAM AvatA padArthono A jIve tyAga karyo che, eTale hajI sudhI te jJAnavicAre karI bhAva gALyo nathI, ane te te pUrvasaMjJAo hajI ema ne ema A jIvanA abhimAnamAM vartI Ave che, e ja ene loka AkhAnI adhikaraNakriyAno hetu kahyo che. je paNa vizeSapaNe atra lakhavAnuM banI zakyuM nathI. patrAdi mATe niyamitapaNA viSe vicAra karIza. 523 muMbaI, bhAdaravA suda 4, soma, 1950 zrI sAyalA gAme sthita, satsaMgayogya, paramasnehI zrI sobhAga tathA DuMgara pratye, zrI mohamayIpurIthI ....nA AtmasvarUpa smRtipUrvaka yathAyogya prApta thAya. atre samAdhi che. tamAro lakhelo kAgaLa Aje eka maLyo che. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImada rAjacaMdra tamArA vidyamAnapaNAmAM prabhAvanA hetunI tamane je vizeSa jijJAsA che, ane te hetu utpanna thAya to tamAre viSe je asIma harSa utpanna thavA yogya che, te vizeSa jijJAsA ane asIma harSa saMbaMdhInI tamArI cittavRtti amane samajavAmAM che. aneka jIvonI ajJAnadazA joI, vaLI te jIvo kalyANa karIe chIe athavA ApaNuM kalyANa thaze, evI bhAvanAe ke icchAe ajJAnamArga pAmatA joI te mATe atyaMta karuNA chUTe che, ane koI paNa prakAre A maTADavA yogya che ema thaI Ave che. athavA tevo bhAva cittamAM ema ne ema rahyA kare che, tathApi te thavA yogya haze te prakAre thaze, ane je samaya para te prakAra hovAyogya haze te samaye thaze, evo paNa prakAra cittamAM rahe che, kemake te karuNAbhAva ciMtavatAM ciMtavatAM AtmA bAhya mAhAtmyane bhaje ema thavA devA yogya nathI; ane haju kaMIka tevo maya rAkhavo yogya lAge che. beya prakArane hAla to ghaNuM karI nitya vicAravAmAM Ave che. tathApi bahu sIpamAM tenuM pariNAma AvavAno saMbhava jaNAto nahIM hovAthI banatAM sudhI tamane lakhyuM ke kahyuM nathI. tamArI icchA thavAthI vartamAna je sthiti che, te e saMbaMdhamAM saMkSepe lakhI che; ane tethI tamane koI paNa prakAre udAsa thavuM ghaTatuM nathI, kemake amane vartamAnamAM tevo udaya nathI; paNa amArAM AtmapariNAma te udayane alpa kALamAM maTADavA bhANI che. eTale te udayanI kALasthiti koI paNa prakAre vadhAre baLavAnapaNe vedavAthI ghaTatI hoya to te ghaTADavA viSe varte che. bAhya mAhAtmyanI icchA AtmAne ghaNA vakhata thayAM nahIM jevI ja thaI gaI che, eTale buddhi bAhya mAhAtmya ghaNuM karI icchatI jaNAtI nathI, ema che, tathApi bAhya mAhAtmyathI jIva saheja paNa pariNAmabheda na pAme evI svAsthAmAM kaMIka nyUnatA kahevI ghaTe che; ane tethI je kaMI bhaya rahe che te rahe che, je bhayathI taratamAM muktapaNuM thaze ema jaNAya che. 'kabIra sAheba'nAM be pada ane "cAritrasAgara'nuM eka pada nirbhayapaNAthI temaNe kahyAM che te lakhyAM, te vAMcyAM che. zrI 'cAritrasAgara'nAM tevAM keTalAMka pado prathama paNa vAMcavAmAM AvyAM che tevI nirbhaya vANI mumukSujIvane ghaNuM karI dharmapuruSArthamAM baLavAna kare che. amArAthI tevAM pada ke kAvyo racelAM jovAnI je tamArI icchA che, te hAla to upazamAvavA yogya che, kemake tevAM pada vAMcavA vicAravAmAM ke karavAmAM upayogano hAla vizeSa praveza thaI zakato nathI, chAyA jevo paNa praveza thaI zakato nathI. sonAnA ghATa judA judA che; paNa te ghATano jo DhALa pADavAmAM Ave to te badhA ghATa maTI jaI eka sonuM ja avazeSa rahe che; arthAt sau ghATa judAM judAM dravyapaNAno tyAga karI de che ane sau ghATanI jAtinuM sajAtIyapaNuM hovAthI mAtra eka sonArUpa dravyapaNAne pAme che. e pramANe dRSTAMta lakhI AtmAnI mukti ane dravyapaNAnA siddhAMta upara prazna karyuM che, te saMbaMdhamAM saMkSepamAM jaNAvavA yogya A prakAre cheH- sonuM upacArika dravya che evo jinano abhiprAya che, ane anaMta paramANunA samudAyapaNe te varte che tyAre cakSugocara thAya che. jAdA jAdA tenA je ghATa banI zake che te sarve saMyogabhAvI che, ane pAchA bheLA karI zakAya che te, te ja kAraNathI che. paNa sonAnuM mULa svarUpa joIe to anaMta paramANu samudAya che. je pratyeka pratyeka paramANuo che te sau potapotAnA svarUpamAM ja rahyAM che. koI paNa paramANu potAnuM svarUpa tajI daI bIjA paramANupaNe koI paNa rIte pariNamavA yogya nathI; mAtra teo ekajAti hovAthI ane tene viSe sparzaguNa hovAthI te sparzanA samaviSamayoge tenuM maLavuM thaI zake che, paNa te maLavuM kaMI evuM nathI, ke jemAM koI paNa paramANue potAnuM svarUpa tajyuM hoya. karoDo prakAre te anaMta paramANurUpa sonAnA ghATone eka rasapaNe karo, topaNa sau sau Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 421 paramANu potAnA ja svarUpamAM rahe che; potAnAM dravya, kSetra, kALa, bhAva tyajatAM nathI; kemake tevuM banavAno koI paNa rIte anubhava thaI zakato nathI. te sonAnA anaMta paramANu pramANe siddha anaMtanI avagAhanA gaNo to aDacaNa nathI, paNa tethI kaMI koI paNa jIve koI paNa bIjA jIvanI sAthe kevaLa ekatvapaNe bhaLI javApaNuM karyuM che ema che ja nahIM. sau nijabhAvamAM sthiti karIne ja vartI zake. jIve jIvanI jAti eka hoya tethI kaMI eka jIva che te potApaNuM tyAgI bIjA jIvonA samudAyamAM bhaLI svarUpano tyAga karI de, ema banavAno zo hetu che ? tenAM potAnAM dravya, kSetra, kALa, bhAva, karmabaMdha ane muktAvasthA e anAdithI bhinna che, ane muktAvasthAmAM pAchAM te dravya, kSetra, kALa, bhAvano tyAga kare, to pachI tenuM potAnuM svarUpa zuM rahyuM ? tene zo anubhava rahyo ? ane potAnuM svarUpa javAthI tene karmathI mukti thaI, ke potAnA svarUpathI mukti thaI ? e prakAra vicAravA yogya che. e Adi prakAre kevaLa ekapaNuM jine niSedhyuM che. atyAre vakhata nahIM hovAthI eTaluM lakhI patra pUruM karavuM paDe che. e ja vinaMti. 524 A sva praNAma. muMbaI, bhAdaravA suda 8, zukra, 1950 zrI staMbhatIrthakSetre sthita zrI aMbAlAla, kRSNadAsAdi sarva mumukSu jana pratye, zrI mohamayI kSetrathI ... AtmasvarUpa smRtie yathAyogya pahoMce. vizeSa vinaMti ke tama sau bhAIo pratye Aja dina paryaMta amArAthI kaMI paNa mana, vacana, kAyAnA yoge jANatAM ke ajANatAM aparAdha thayo hoya te vinayapUrvaka zuddha aMtaHkaraNathI khamAvuM chuM. e ja vinaMti. ////////// papa A sva pra muMbaI, bhAdaravA suda 10, ravi, 1950 A AtmabhAva che, ane A anyabhAva che, evuM bodhabIja AtmAne viSe pariNamita thavAthI anyabhAvane viSe saheje udAsInatA utpanna thAya che, ane te udAsInatA anukrame te anyabhAvathI sarvathA muktapaNuM kare che. nijaparabhAva jeNe jANyo che evA jJAnIpuruSane tyAra pachI parabhAvanAM kAryano je kaMI prasaMga rahe che, te prasaMgamAM pravartatAM pravartatAM paNa tethI te jJAnIno saMbaMdha chUTyA kare che, paNa temAM hitabuddhi thaI pratibaMdha thato nathI. pratibaMdha thato nathI e vAta ekAMta nathI. kemake jJAnanuM vizeSa baLavAnapaNuM jyAM hoya nahIM, tyAM parabhAvano vizeSa paricaya te pratibaMdharUpa thaI Avavo paNa saMbhave che; ane teTalA mATe paNa jJAnIpuruSane paNa zrI jine nijajJAnanA paricaya-puruSArthane vakhANyo che; tene paNa pramAda karttavya nathI, athavA parabhAvano paricaya karavA yogya nathI, kemake koI aMze paNa AtmadhArAne te pratibaMgharUpa kahevA yogya che. jJAnIne pramAdabuddhi saMbhava nathI, ema joke sAmAnya pade zrI jinAdi mahAtmAoe kahyuM che, topaNa te pada cothe guNaThANethI saMbhavita gaNyuM nathI; AgaLa jatAM saMbhavita gayuM che, jethI vicAravAna jIvane to avazya kartavya che ke, jema bane tema parabhAvanA paricita kAryathI dUra rahevuM, nivRtta thavuM, ghaNuM karIne vicAravAna jIvane to e ja buddhi rahe che, tathApi koI prArabdhavazAt parabhAvano paricaya baLavAnapaNe hRdayamAM hoya tyAM nizvapadabuddhimAM sthira rahevuM vikaTa che, ema gaNI nitya nivRttabuddhinI vizeSa bhAvanA karavI, ema moTA puruSoe kahyuM che. alpa kALamAM avyAbAdha sthiti thavAne arthe to atyaMta puruSArtha karI jIve paraparicayathI Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nivartavuM ja ghaTe che, haLave haLave nivRtta thavAnAM kAraNo upara bhAra devA karatAM je prakAre tvarAe nivRtti thAya te vicAra kartavya che; ane tema karatAM azAtAdi Apattiyoga vedavA paDatA hoya to tene vedIne paNa paraparicayathI zIghrapaNe dUra thavAno prakAra karavo yogya che. e vAta vismaraNa thavA devA yogya nathI. jJAnanuM baLavAna tAratamyapaNuM thaye to jIvane paraparicayamAM kadApi svAtmabuddhi thavI saMbhavatI nathI, ane tenI nivRtti thaye paNa jJAnabaLe te ekAMtapaNe vihAra karavA yogya che; paNa tethI jenI ochI dazA che evA jIvane to avazya paraparicayane chedIne satsaMga uttavya che, ke je satsaMgathI saheje avyAbAdha sthitino anubhava thAya che. jJAnIpuruSa ke jene ekAMte vicaratAM paNa pratibaMdha saMbhavato nathI, te paNa satsaMganI niraMtara icchA rAkhe che, kemake jIvane jo avyAbAdha samAdhinI icchA hoya to satsaMga jevo koI saraLa upAya nathI. Ama hovAthI dina dina pratye prasaMge prasaMge, ghaNI vAra kSaNe kSaNe satsaMga ArAdhavAnI ja icchA vardhamAna thayA kare che, e ja vinaMti. ////////// paraka A sva praNAma. muMbaI, bhAdaravA vada 5, guru, 1950 zrI sUryapura sthita, satsaMgayogya, AtmaguNa icchaka zrI lallujI pratye, zrI mohamayI kSetrathI jIvanmukta dazA icchaka . . . .nA AtmasmRtipUrvaka yathAyogya prApta thAya. vizeSa tamArAM lakhelAM be patra poMcyAM che. hAla kaMI vadhAre vistArathI lakhavAnuM banI zakyuM nathI. cittasthitino vizeSa praveza te kAryamAM thaI zakato nathI. 'yogavAsiSThAdi' je je rUDA puruSonAM vacano che te sau ahaMvRttino pratikAra karavA pratye ja pravarte che. je je prakAre potAnI bhrAMti kalpAI che, te te prakAre te bhrAMti samajI te saMbaMdhI abhimAna nivRtta karavuM, e ja sarva tIrthaMkarAdi mahAtmAnuM kahevuM che; ane te ja vAkya upara jIve vizeSa karI sthira thavAnuM che, vizeSa vicAravAnuM che, ane te ja vAkya anuprekSAyogya mukhyapaNe che, te kAryanI siddhine arthe sarva sAdhana kahyAM che, ahaMtAdi vadhavAne mATe, bAhya kriyA, ke matanA Agraha mATe, saMpradAya calAvavA mATe, ke pUjA lAghAdi pAmavA arthe, koI mahApuruSano kaMI upadeza che nahIM, ane te ja kArya karavAnI sarvathA AjJA jJAnIpuruSanI che. potAne viSe utpanna thayo hoya evo mahimAyogya guNa tethI utkarSa pAmavuM ghaTatuM nathI, paNa alpa paNa niSadoSa joIne pharI pharI pazcAttApamAM paDavuM ghaTe che, ane vinA pramAde tethI pAchuM pharavuM ghaTe che; e bhalAmaNa jJAnIpuruSanAM vacanamAM sarvatra rahI che; ane te bhAva AvavA mATe satsaMga, sadguru ane satzAstrAdi sAdhana kahyAM che, je ananya nimitta che. te sAdhananI ArAdhanA jIvane nijasvarUpa karavAnA hetupaNe ja che, tathApi jIva jo tyAM paNa vaMcanAbuddhie pravarte to koI divasa kalyANa thAya nahIM. vaMcanAbuddhi eTale satsaMga, sadguru Adine viSe kharA AtmabhAve mAhAtmyabuddhi ghaTe te mAhAtmyabuddhi nahIM, ane potAnA AtmAne ajJAnapaNuM ja varyAM karyuM che, mATe tenI alpajJatA, laghutA vicArI amAhAtmyabuddhi nahIM; te satsaMga, sadguru Adine viSe ArAdhavAM nahIM e paNa vaMcanAbuddhi che tyAM paNa jo jIva laghutA dhAraNa na kare to pratyakSapaNe jIva bhavaparibhramaNathI bhaya nathI pAmato ema ja vicAravA yogya che. vadhAre lakSa to prathama jIvane jo A thAya to sarva zAstrArtha ane AtmArtha saheje siddha thavA saMbhave che. e ja vijJApana A sva pra Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 527 423 muMbaI, bhAdrapada vada 12, budha, 1950 pUjya zrI saubhAgabhAI, zrI sAyalA. atre kuzaLatA che. Apano kAgaLa 1 Aje Avyo te pahoMcyo che. praznonA uttara have taratamAM lakhazuM. Ape AjanA kAgaLamAM samAcAra lakhyA che te viSe revAzaMkarabhAI rAjakoTa che tyAM lakhyuM che, jeo parabhAro Apane uttara lakhaze. gosaLiyAnA doharA pahoMcyA che. teno uttara lakhavA jevuM vizeSapaNe nathI. eka adhyAtmadazAnA aMkure e doharA utpanna thayA saMbhave che. paNa te ekAMta siddhAMtarUpa nathI. zrI mahAvIra svAmIthI hAlanuM jaina zAsana pravartya che, teo vadhAre upakArI ? ke pratyakSa hitamAM pUranAra ane ahitathI nivAranAra evA adhyAtmamUrti sadguru vadhAre upakArI ? te prazna mAkubhAI taraphathI che. atra eTalo vicAra rahe che ke mahAvIrasvAmI sarvajJa che ane pratyakSa puruSa AtmajJa-samyakdRSTi che, arthAt mahAvIrasvAmI vizeSa guNasthAnake vartatA evA hatA. mahAvIrasvAmInI pratimAnI vartamAnamAM bhakti kare, teTalA ja bhAvathI pratyakSa sadgurunI bhakti kare e bemAM hitayogya vizeSa koNa kahevA yogya che ? teno uttara tame banne vicArIne savistara lakhazojI. prathama sagapaNa-saMbaMdhamAM sUcanA karI hatI, eTale saheja revAzaMkarabhAIne ame lakhyuM hatuM, kemake te vakhate vizeSa lakhAya te anavAra ArtadhyAna kahevA yogya che. Aje Ape spaSTa lakhavAthI revAzaMkarabhAIne meM spaSTa lakhyuM che. vyAvahArika jaMjALamAM ame uttara ApavA yogya nahIM hovAthI revAzaMkarabhAIne A prasaMganuM lakhyuM che. jeo vaLatI TapAle Apane uttara lakhaze. e ja vinaMti. gosaLiyAne praNAma. 528 li A sva praNAma. muMbaI, Aso suda 11, budha, 1950 svapneya jene saMsArasukhanI icchA rahI nathI, ane saMpUrNa nisArabhUta jene saMsAranuM svarUpa bhAsyuM che, evA jJAnIpuruSa paNa vAraMvAra AtmAvasthA saMbhALI saMbhALIne udaya hoya te prArabdha vede che, paNa AtmAvasthAne viSe pramAda thavA detA nathI, pramAdanA avakAza yoge jJAnIne paNa aMze vyAmoha thavAno saMbhava je saMsArathI kahyo che, te saMsAramAM sAdhAraNa jIve rahIne teno vyavasAya laukikabhAve karIne Atmahita icchavuM e nahIM banavA jevuM ja kArya che; kemake laukikabhAva ADe AtmAne nivRtti jyAM nathI AvatI, tyAM hitavicAraNA bIjI rIte thavI saMbhavatI nathI. ekanI nivRtti to bIjAnuM pariNAma thavuM saMbhave che. ahitahetu evo saMsArasaMbaMdhI prasaMga; laukikabhAva, lokaceSTA e saunI saMbhALa jema bane tema jatI karIne, tene saMkSepIne Atmahitane avakAza Apavo ghaTe che. Atmahita mATe satsaMga jevuM baLavAna bIjuM nimitta koI jaNAtuM nathI, chatAM te satsaMga paNa, je jIva laukikabhAvI avakAza leto nathI tene, prAye niSphaLa jAya che, ane saheja satsaMga phaLavAna thayo hoya to paNa vizeSa vizeSa lokAveza raheto hoya to te phaLa nirmULa thaI jatAM vAra lAgatI nathI; ane strI, putra, AraMbha, parigrahanA prasaMgamAMthI jo nijabuddhi choDavAno prayAsa karavAmAM na Ave to satsaMga phaLavAna thavAno saMbhava zI rIte bane ? je prasaMgamAM mahA jJAnIpuruSo saMbhALIne cAle che, temAM A jIve to atyaMta atyaMta saMbhALathI, saMkSepIne cAlavuM, e vAta na ja bhUlavA jevI che ema nizcaya karI, prasaMge prasaMge, kArye kAryo ane pariNAme pariNAme teno lakSa Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra rAkhI tethI mokaLuM thavAya tema ja karyA karavuM, e zrI vardhamAnasvAmInI chadmastha municaryAne dRSTAMte ame kahyuM hatuM. 529 muMbaI, Aso vada 3, budha, 1950 bhagavat bhagavatanuM saMbhALaze, paNa jyAre jIva potApaNuM mUkaze tyAre, evuM je bhavrajanonuM vacana te paNa vicAratAM hitakArI che. Apa kaI jJAnakathA lakhazo. 530 muMbaI, Aso vada 6, zani, 1950 satpuruSane namaskAra AtmArthI guNagrAhI satsaMgayogya bhAI zrI mohanalAla' pratye, Darabana zrI muMbaIthI li jIvanmuktadazAicchaka rAyacaMdanA AtmasmRtipUrvaka yathAyogya pahoMce. atra kuzaLatA che. tamAruM lakheluM eka patra mane pahoMcyuM che. keTalAMka kAraNothI teno uttara lakhavAmAM DhIla thaI hatI. pAchaLathI tame A tarapha taratamAM AvavAnA cho ema jANavAmAM AvyAthI patra lakhyuM nahotuM; paNa hAla ema jANavAmAM AvyuM ke, hamaNAM lagabhaga eka varSa sudhI sthiti karavAnuM tyAM saMbaMdhInuM kAraNa che, jethI meM A patra lakhyuM che. tamArA lakhelA patramAM je AtmAdi viSayaparatve prazno che ane je praznonA uttara jANavAnI tamArA cittamAM vizeSa AturatA che, te banne pratye mAruM anumodana sahaje sahaje che, paNa jevAmAM tamAruM te patra mane maLyuM tevAmAM tenA uttara lakhI zakAya evI mArA cittanI sthiti nahotI, ane ghaNuM karI tema thavAnuM kAraNa paNa te prasaMgamAM bAhyopAdhi pratyeno vairAgya vizeSa pariNAma pAmyo hato te hatuM; ane tema hovAthI te patranA uttara lakhavA jevA kAryamAM paNa pravRtti thaI zake tema nahotuM. thoDo vakhata javA daI, kaMI tevA vairAgyamAMthI paNa avakAza laI tamArA patrano uttara lakhIza ema vicAryuM hatuM; paNa pAchaLathI tema paNa banavuM azakya thayuM. tamArA patranI pahoMca paNa meM lakhI nahotI ane AvA prakAre uttara lakhI mokalavA paratve DhIla thaI tethI mArA manamAM paNa kheda thayo hato; ane jemAMno amuka bhAva hajA sudhI varte che. je prasaMgamAM vizeSa karIne kheda thayo, te prasaMgamAM ema sAMbhaLavAmAM AvyuM ke tame taratamAM A dezamAM AvavAnI dhAraNA rAkho cho tethI kaMIka cittamAM ema AvyuM ke tamane uttara lakhavAnI DhIla thaI che paNa tamAro samAgama thavAthI sAmI lAbhakAraka thaze. kemake lekha dvArA keTalAka uttara samajAvavA vikaTa hatA; ane patra taratamAM tamane nahIM maLI zakavAthI tamArA cittamAM je AturapaNuM vardhamAna thayeluM te, uttara tarata samajI zakavAne samAgamamAM eka sAruM kAraNa gaNavA yogya hatuM. have prArabdhodaye jyAre samAgama thAya tyAre kaMI paNa tevI jJAnavArtA thavAno prasaMga thAya evI AkAMkSA rAkhI saMkSepamAM tamArA praznonA uttara lakhuM chuM. je praznonA uttara vicAravAne niraMtara tatsaMbaMdhI vicArarUpa abhyAsanI AvazyakatA che. te uttara saMkSepamAM lakhavAnuM thayuM che, tethI keTalAka saMdehanI nivRtti vakhate thavI kaThaNa paDaze, topaNa mArA cittamAM ema rahe che ke, mArA vacana pratye kaMI paNa vizeSa vizvAsa che, ane tethI tamane dhIraja rahI zakaze, ane praznonuM yathAyogya samAdhAna thavAne anukrame kAraNabhUta thaze; ema mane lAge che. tamArA patramAM ra7 prazno che tenA saMkSepe nIce uttara lakhuM chuM:- 1. prazna (1) AtmA zuM che ? (2) te kaMI kare che ? (3) ane tene karma naDe che ke nahIM ? 1. mahAtmA gAMdhIjIe Darabana, AphrikAthI pUchela praznonA A uttara che. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 45 uH- (1) jema ghaTapaTAdi jaDa vastuo che tema AtmA jJAnasvarUpa vastu che. ghaTapaTAdi anitya che, trikALa ekasvarUpe sthiti karI rahI zake evA nathI. AtmA ekasvarUpe trikALa sthiti karI zake evo nitya padArtha che. je padArthanI utpatti koI paNa saMyogothI thaI zakI na hoya, te padArtha nitya hoya che. AtmA koI paNa saMyogothI banI zake ema jaNAtuM nathI. kemake jaDanA hajArogame saMyogo karIe topaNa tethI cetananI utpatti nahIM thaI zakavA yogya che. je dharma je padArthamAM hoya nahIM tevA ghaNA padArtho bheLA karavAthI paNa temAM je dharma nathI, te utpanna thaI zake nahIM, evo saune anubhava thaI zake ema che. je ghaTapaTAdi padArtho che tene viSe jJAnasvarUpatA jovAmAM AvatI nathI. tevA padArthonA pariNAmAMtara karI saMyoga karyo hoya athavA thayA hoya topaNa te tevI ja jAtinA thAya, arthAt jaDasvarUpa thAya, paNa jJAnasvarUpa na thAya. to pachI tevA padArthanA saMyoge AtmA ke jene jJAnIpuruSo mukhya jJAnasvarUpa lakSaNavALo kahe che. te tevA (ghaTapaTAdi, pRthvI, jaLa, vAyu, AkAza, padArthathI, utpanna koI rIte thaI zakavA yogya nathI. jJAnasvarUpapaNuM e AtmAnuM mukhya lakSaNa che, ane tenA abhAvavALuM mukhya lakSaNa jaDanuM che. te bannenA anAdi sahaja svabhAva che. A tathA bIjAM tevAM sahasragame pramANo AtmAne nitya pratipAdana karI zake che. tema ja teno vizeSa vicAra karyo sajasvarUpa nityapaNe AtmA anubhavavAmAM paNa Ave che. jethI sukhadu:khAdi bhogavanAra, tethI nivartanAra, vicAranAra, preraNA karanAra e Adi bhAvo jenA vidyamAnapaNAthI anubhavamAM Ave che, te AtmA mukhya cetana (jJAna) lakSaNavALo che; ane te bhAve (sthitie) karI te sarvakALa rahI zake evo nitya padArtha che, ema mAnavAmAM kaMI paNa doSa ke bAdha jaNAto nathI. paNa satyano svIkAra thayArUpa guNa thAya che. A prazna tathA tamArAM bIjAM keTalAMka prazno evAM che ke, jemAM vizeSa lakhavAnuM tathA kahevAnuM ane samajAvavAnuM avazya che. te prazna mATe tevA svarUpamAM uttara lakhavAnuM banavuM hAla kaThaNa hovAthI prathama 'pradarzanasamuccaya' graMtha tamane mokalyo hato ke je vAMcavA, vicAravAthI tamane kaMI paNa aMze samAdhAna thAya, ane A patramAM paNa kaMI vizeSa aMze samAdhAna thAya eTaluM banI zake. kemake te saMbaMdhI aneka prazno UThavA yogya che, je pharI pharI samAdhAna prApta thavAthI, vicAravAthI samAveza pAme evI prAthe sthiti che. (ra) jJAnadazAmAM, potAnA svarUpanA yathArthabodhathI utpanna thayelI dazAmAM te AtmA nijabhAvano eTale jJAna, darzana (yathAsthita nirdhAra) ane sahajasamAdhipariNAmano kartA che. ajJAnadazAmAM krodha, mAna, mAyA, lobha e Adi prakRtino kartA che, ane te bhAvanAM phaLano bhoktA thatAM prasaMgavazAt ghaTapaTAdi padArthano nimittapaNe kartA che, arthAt ghaTapaTAdi padArthanA mULa dravyano te kartA nathI, paNa tene koI AkAramAM lAvavArUpa kriyAno kartA che. e je pAchaLa tenI dazA kahI tene jaina karma kahe che; vedAMta bhrAMti kahe che; tathA bIjA paNa tene anusaratA evA zabda kahe che, vAstavya vicAra karyethI AtmA ghaTapaTAdino tathA krodhAdino kartA thaI zakato nathI, mAtra nijasvarUpa evA jJAnapariNAmano ja kartA che, ema spaSTa samajAya che. (3) ajJAnabhAvathI karelAM karma prAraMbhakALe bIjarUpa hoI vakhatano yoga pAmI phaLarUpa vRkSapariNAme pariName che; arthAt te karmo AtmAne bhogavavAM paDe che. jema agninA sparze uSNapaNAno saMbaMdha thAya che, ane tenuM saheje vedanArUpa pariNAma thAya che, tema AtmAne krodhAdi bhAvanA kartApaNAe janma, jarA, maraNAdi vedanArUpa pariNAma thAya che. A vicAramAM tame vizeSapaNe vicArazo, ane te paratve je kaMI prazna thAya te lakhazo, kemake je prakAranI samaja tethI nivRtta thavArUpa kArya karye jIvane mokSadazA prApta thAya che. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 2. pra0- (1) Izvara zuM che ? (2) te jagatakartA che e kharuM che ? u.0- (1) ame tame karmabaMdhamAM vasI rahelA jIva chIe. te jIvanuM sahajasvarUpa, eTale karmarahitapaNe mAtra eka AtmatvapaNe je svarUpa che te IzvarapaNuM che. jJAnAdi aizvarya jene viSe che, te Izvara kahevA yogya che; ane te IzvaratA AtmAnuM sahajasvarUpa che. je svarUpa karmaprasaMge jaNAtuM nathI, paNa te prasaMga anyasvarUpa jANI, jyAre AtmA bhaNI dRSTi thAya che tyAre ja anukrame sarvajJatAdi aizvaryapaNuM te ja AtmAmAM jaNAya che; ane tethI vizeSa aizvaryavALo koI padArtha samasta padArtho nIrakhatAM paNa anubhavamAM AvI zakato nathI; jethI Izvara che te AtmAnuM bIjuM paryAyika nAma che, ethI koI vizeSa sattAvALo padArtha Izvara che ema nathI, evA nizcayamAM mAro abhiprAya che. (ra) te jagatakartA nathI, arthAt paramANu, AkAzAdi padArtha nitya hovA yogya che, te koI paNa vastumAMthI banavA yogya nathI. kadApi ema gaNIe ke, te IzvaramAMthI banyA che, to te vAta paNa yogya lAgatI nathI, kemake Izvarane jo cetanapaNe mAnIe, to tethI paramANu, AkAza vagere utpanna kema thaI zake ? kemake cetanathI jaDanI utpatti thavI ja saMbhavatI nathI. jo Izvarane jaDa svIkAravAmAM Ave to saheje te anaizvaryavAna Thare che, tema ja tethI jIvarUpa cetana ja padArthanI utpatti paNa thaI zake nahIM. jaDacetana ubhayarUpa Izvara gaNIe, to pachI jaDacetana ubhayarUpa jagata che tenuM Izvara evuM bIjuM nAma kahI saMtoSa rAkhI levA jevuM thAya che; ane jagatanuM nAma Izvara rAkhI saMtoSa rAkhI levo te karatAM jagatane jagata kahevuM, e vizeSa yogya che. kadApi paramANu, AkAzAdi nitya gaNIe ane Izvarane karmAdinAM phaLa ApanAra gaNIe topaNa te vAta siddha jaNAtI nathI. e vicAra para lagdarzanasamuccaya'mAM sArAM pramANo ApyAM che. 3. pU- mokSa zuM che ? uM- je krodhAdi ajJAnabhAvamAM, dehArdimAM AtmAne pratibaMdha che tethI sarvathA nivRtti thavI, mukti thavI te mokSapada jJAnIoe kahyuM che. te sahaja vicAratAM pramANabhUta lAge che. 4. pra- mokSa maLaze ke nahIM te cokkasa rIte A dehamAM ja jANI zakAya ? u- eka doraDInA ghaNA baMdhathI hAtha bAMdhavAmAM Avyo hoya, temAMthI anukrame jema jema baMdha choDavAmAM Ave, tema tema te baMdhanA saMbaMdhanI nivRtti anubhavamAM Ave che, ane te doraDI vaLa mUkI chUTI gayAnA pariNAmamAM varte che ema paNa jaNAya che, anubhavAya che. tema ja ajJAnabhAvanA aneka pariNAmarUpa baMdhano prasaMga AtmAne che, te jema jema chUTe che, tema tema mokSano anubhava thAya che; ane tenuM ghaNuM ja alpapaNuM jyAre thAya che tyAre, sahaje AtmAmAM nijabhAva prakAzI nIkaLIne ajJAnabhAvarUpa baMdhathI chUTI zakavAno prasaMga che, evo spaSTa anubhava thAya che. tema ja kevaLa ajJAnAdi bhAvathI nivRtti thaI kevaLa AtmabhAva A ja dene viSe sthitimAna chatAM paNa AtmAne pragaTe che, ane sarva saMbaMdhathI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM anubhavamAM Ave che, arthAt mokSapada A dehamAM paNa anubhavamAM AvavA yogya che. 5. pu- ema vAMcavAmAM AvyuM ke mANasa deha choDI karma pramANe janAvaromAM avatare, patharo paNa thAya, jhADa paNa thAya, A barAbara che ? u- deha choDI upArjita pramANe jIvanI gati thAya che, tethI te tiryaMca (janAvara) paNa thAya che ane pRthvIkAya eTale pRthvIrUpa zarIra dhAraNa karI bAkInI bIjI cAra iMdriyo vinA karma Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 427 bhogavavAno jIvane prasaMga paNa Ave che; tathApi te kevaLa paththara ke pRthvI thaI jAya che, evuM kAMI nathI. paththararUpa kAyA dhAraNa kare, ane temAM paNa avyaktapaNe jIva jIvapaNe ja hoya che. bIjI cAra iMdriyonuM tyAM avyakta(apragaTa)paNuM hovAthI pRthvIkAyarUpa jIva kahevA yogya che. anukrame te karma bhogavI jIva nivRtta thAya che tyAre, phakata paththaranuM daLa paramANurUpe rahe che, paNa jIva tenA saMbaMdhathI cAlyo javAthI AhArAdi saMjJA tene hotI nathI, arthAt kevaLa jaDa evo paththara jIva thAya che evuM nathI. karmanA viSamapaNAthI cAra indriyono prasaMga avyakta thaI phakata eka sparzendriyapaNe dehano prasaMga jIvane je karmathI thAya che, te karma bhogavatAM te pRthvI AdimAM janme che, paNa kevaLa pRthvIrUpa ke paththararUpa thaI jato nathI. janAvara thatAM kevaLa janAvara paNa thaI jato nathI. deha che te, jIvane vaiSadhArIpaNuM che, svarUpapaNuM nathI. ' pra0 6-7. chaThThA praznanuM paNa AmAM samAdhAna AvyuM che. sAtamA praznanuM paNa samAdhAna AvyuM che ke, kevaLa paththara ke kevaLa pRthvI kaMI karmanA kartA nathI. temAM AvIne upajelo evo jIva karmano kartA che, ane te paNa dUdha ane pANInI peThe che. jema te banneno saMyoga thatAM paNa dUdha te dUdha che ane pANI te pANI che, tema ekendriyAdi karmabaMdhe jIvane paththarapaNuM, jaDapaNuM jaNAya che, topaNa te jIva aMtara to jIvapaNe ja che; ane tyAM paNa te AhArabhayAdi saMjJApUrvaka che, je avyakta jevI che. 8. pra0- (1) Aryadharma te zuM ? (2) badhAnI utpatti vedamAMthI ja che zuM ? u0- (1) AryadharmanI vyAkhyA karavAmAM sau potAnA pakSane Aryadharma kahevA icche che. jaina jainane, bauddha bauddhane, vedAMtI vedAMtane Aryadharma kahe ema sAdhAraNa che. tathApi jJAnIpuruSo to jethI AtmAne nijasvarUpanI prApti thAya evo je Arya (uttama) mArga tene Aryadharma kahe che, ane ema ja yogya che. badhAnI utpatti vaidamAMthI thavI saMbhavatI nathI. vedamAM jeTaluM jJAna kahyuM che tethI sahasragaNA AzayavALuM jJAna zrI tIrthaMkarAdi mahAtmAoe kahyuM che ema mArA anubhavamAM Ave che, ane tethI huM ema jANuM chuM ke, alpa vastumAMthI saMpUrNa vastu thaI zake nahIM; ema hovAthI vaidamAMthI sarvanI utpatti kahevI ghaTatI nathI. vaiSNavAdi saMpradAyonI utpatti tenA AzrayathI mAnatA aDacaNa nathI. jaina, bauddhanA chellA mahAvIrAdi mahAtmAo thayA pahelAM, veda hatA ema jaNAya che; tema te ghaNA prAcIna graMtha che ema paNa jaNAya che, tathApi je kaMI prAcIna hoya te ja saMpUrNa hoya ke satya hoya ema kahI zakAya nahIM, ane pAchaLathI utpanna thAya te asaMpUrNa ane asatya hoya ema paNa kahI zakAya nahIM. bAkI veda jevo abhiprAya ane jaina jevo abhiprAya anAdithI cAlyo Ave che. sarva bhAva anAdi che; mAtra rUpAMtara thAya che, kevaLa utpatti ke kevaLa nAza thato nathI. veda, jaina ane bIjA saunA abhiprAya anAdi che, ema mAnavAmAM aDacaNa nathI; tyAM pachI vivAda zAno rahe ? tathApi e saumAM vizeSa baLavAna, satya abhiprAya kono kahevA yogya che, te vicAravuM te amane tamane saune yogya che. 9, pra- (1) veda koNe karyA ? te anAdi che ? (2) jo anAdi hoya to anAdi eTale zuM ? u- (1) ghaNA kALa pahelAM veda thayA saMbhave che. (2) pustakapaNe koI paNa zAstra anAdi nathI; temAM kahelA artha pramANe to sau zAstra anAdi che; kemake tevA tevA abhiprAya jadA judA jIvo jAde jAde rUpe kahetA AvyA che, ane ema ja sthiti saMbhave che. krodhAdibhAva paNa anAdi che, ane kSamAdibhAva paNa anAdi che. hiMsAdi- Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra dharma paNa anAdi che, ane ahiMsAdidharma paNa anAdi che. mAtra jIvane hitakArI zuM che ? eTaluM vicAravuM kAryarUpa che. anAdi to beya che. pachI kyAreka ochA pramANamAM ane kyAreka vizeSa pramANamAM koInuM baLa hoya che. 10. pra- gItA koNe banAvI ? IzvarakRta to nathI ? jo tema hoya to teno kAMI purAvo ? u- upara ApelA uttarothI keTaluMka samAdhAna thaI zakavA yogya che ke, IzvarakRtano artha jJAnI (saMpUrNajJAnI) evo karavAthI te IzvarakRta thaI zake; paNa nitya akriya evA AkAzanI peThe vyApaka Izvarane svIkAryo tevA pustakAdinI utpatti thavI saMbhave nahIM, kemake te to sAdhAraNa kArya che, ke jenuM kartApaNuM AraMbhapUrvaka hoya che, anAdi nathI hotuM. gItA vedavyAsajInuM kareluM pustaka gaNAya che, ane mahAtmA zrIkRSNe arjunane tevo bodha karyo hato, mATe mukhyapaNe kartA zrIkRSNa kahevAya che, je vAta saMbhavita che. graMtha zreSTha che, tevo bhAvArtha anAdithI cAlyo Ave che. paNa te ja loko anAdithI cAlyA Ave ema banavA yogya nathI; tema akriya IzvarathI paNa tenI utpatti hoya ema banavA yogya nathI. sakriya eTale koI dehadhArIthI te kriyA banavA yogya che. mATe saMpUrNajJAnI te Izvara che, ane tenAthI bodhAyelAM zAstro te IzvarIzAstra che ema mAnavAmAM aDacaNa nathI. 11. pra- pazu AdinA yajJathI jarAye puNya che kharuM ? u- pazunA vadhathI, homathI ke jarAye tene duHkha ApavAthI pApa ja che; te pachI yajJamAM karo, ke game to IzvaranA dhAmamAM besIne karo. paNa yajJamAM je dAnAdi kriyA thAya che te, kAMIka puNyahetu che, tathApi hiMsAmizrita hovAthI te paNa anumodanayogya nathI. 12. pra- je dharma uttama che, ema kaho teno purAvo mAgI zakAya kharo ke ? uo- purAvo mAgavAmAM na Ave ane uttama che ema, vagara purAve pratipAdana karavAmAM Ave to to artha, anartha, dharma, adharma sau uttama ja Thare, pramANathI ja uttama anuttama jaNAya che, je dharma saMsAra parikSINa karavAmAM sarvathI uttama hoya, ane nijasvabhAvamAM sthiti karAvavAne baLavAna hoya te ja uttama, ane te ja baLavAna che, 13. pU- khristIdharma viSe Apa kAMI jANo cho ? jo jANatA ho to ApanA vicAra darzAvo, u0- khristIdharma viSe sAdhAraNapaNe huM jANuM chuM. bharatakhaMDamAM mahAtmAoe jevo dharma zodhyo che, vicAryo che tevo dharma bIjA koI dezathI vicArAyo nathI, ema to eka alpa abhyAsa samajI zakAya tevuM che. temAM (khristIdharmamAM) jIvanuM sadA paravazapaNuM kahyuM che, ane mokSamAM paNa te dazA tevI ja rAkhI che. jIvanA anAdisvarUpanuM vivecana jemAM yathAyogya nathI, karmasaMbaMdhI vyavasthA ane tenI nivRtti paNa yathAyogya kahI nathI, te dharma viSe mAro abhiprAya sarvottama te dharma che, ema thavAno saMbhava nathI. khristIdharmamAM meM je upara kahyA tevA prakAranuM yathAyogya samAdhAna dekhAtuM nathI. A vAkya matabhedavaze kahyuM nathI. vadhAre pUchavA yogya lAge to pUchazo to vizeSa samAdhAna karavAnuM banI zakaze. 14, pR- teo ema kahe che ke bAIbala Izvaraprerita che; Isu te Izvarano avatAra, teno dIkaro che, ne hato. u0- e vAta to zraddhAthI mAnyAthI mAnI zakAya, paNa pramANathI siddha nathI. jema gItA ane vedanA IzvarapreritapaNA mATe upara lakhyuM che, tema ja bAIbalanA saMbaMdhamAM paNa gaNavuM. je janma maraNathI mukta thayA te Izvara avatAra le te banavA yogya nathI, kemake rAgadveSAdi pariNAma ja janmano hetu che; te jene nathI evo Izvara avatAra dhAraNa kare e vAta vicAratAM yathArtha Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 429 lAgatI nathI. Izvarano dIkaro che, ne to, te vAta paNa koI rUpaka tarIke vicArIe to vakhate baMdha bese, nahIM to pratyakSa pramANathI bAdhA pAmatI che. mukta evA Izvarane dIkaro hoya ema zI rIte kahevAya ? ane kahIe to tenI utpatti zI rIte kahI zakIe ? bannene anAdi mAnIe to pitAputrapaNuM thI rIte baMdha bese ? e vagere vAta vicAravA yogya che. je vicArethI mane ema lAge che ke, e vAta yathAyogya nahIM lAge. 15. pra0- jUnA karAramAM je bhaviSya bhAkhyuM che te badhuM IsAmAM kharuM paDyuM che. chaMda- ema hoya topaNa tethI te banne zAstra viSe vicAra karavo ghaTe che. tema ja evuM bhaviSya te paNa Isune IzvarAvatAra kahevAmAM baLavAna pramANa nathI, kemake jyotiSAdikathI paNa mahAtmAnI utpatti jaNAvI saMbhave che. athavA bhale koI jJAnathI tevI vAta jaNAvI hoya paNa tevA bhaviSyavettA saMpUrNa evA mokSamArganA jANanAra hatA te vAta, jyAM sudhI yathAsthita pramANarUpa na thAya, tyAM sudhI te bhaviSya vagere eka zraddhAgrAhya pramANa che. tema bIjAM pramANothI te hAni na pAme evuM dhAraNAmAM nathI AvI zakatuM. 16. pra- 'Isu khristanA camatkAra' viSe lakhyuM che, uM- kevaLa kAyAmAMthI jIva cAlyo gayo hoya, te ja jIva te ja kAyAmAM dAkhala karyo hoya, athavA koI bIjA jIvane temAM dAkhala karyo hoya, to te banI zake evuM saMbhavatuM nathI; ane ema thAya to pachI karmAdinI vyavasthA paNa niSphaLa thAya. bAkI yogAdinI siddhithI keTalAka camatkAra utpanna thAya che, ane tevA keTalAka Isune hoya to temAM taddana khoTuM che ke asaMbhavita che, ema kahevAya nahIM; tevI siddhio AtmAnA aizvarya AgaLa alpa che, AtmAnuM aizvarya tethI anaMtaguNa mahat saMbhave che. A viSayamAM samAgame pUchavA yogya che. 17. pra0- AgaLa upara zo janma thaze tenI A bhavamAM khabara paDe ? athavA agAu zuM hatA tenI ? uo- tema banI zake. nirmaLajJAna jenuM thayuM hoya tene tevuM banavuM saMbhave che. vAdaLAM vagerenAM cihno parathI varasAdanuM anumAna thAya che, tema A jIvanI A bhavanI ceSTA uparathI tenAM pUrvakAraNa kevAM hovAM joIe, te paNa samajI zakAya; thoDe aMze vakhate samajAya. tema ja te ceSTA bhaviSyamAM kevuM pariNAma pAmaze, te paNa tenA svarUpa uparathI jANI zakAya; ane tene vizeSa vicAratAM kevo bhava thavo saMbhave che, tema ja kevo bhava hato, te paNa vicAramAM sArI rIte AvI zakavA yogya che. 19. pR- paDI zake to kone ? Ano uttara upara AvI gayo che, 19. 50- je mokSa pAmelAnAM nAma Apo cho te zA AdhAra sa~parathI ? chaMda- mane A prazna khAsa saMbodhIne pUcho to tenA uttaramAM ema kahI zakAya ke atyaMta saMsAradazA parikSINa jenI thaI che, tenAM vacano AvAM hoya, AvI tenI ceSTA hoya, e Adi aMze paNa potAnA AtmAmAM anubhava thAya che; ane tene Azraye tenA mokSaparatve kahevAya; ane ghaNuM karIne te yathArtha hoya ema mAnavAnAM pramANo paNa zAstrAdithI jANI zakAya. 20. pra- buddhadeva paNa mokSa nathI pAmyA e zA uparathI Apa kaho cho ? uM- tenA zAstrasiddhAMtone Azraya. je pramANe temanAM zAstrasiddhAMto che, te ja pramANe jo temano abhiprAya hoya to te abhiprAya pUrvApara viruddha paNa dekhAya che; ane te lakSaNa saMpUrNa jJAnanuM nathI. saMpUrNa jJAna jo na hoya to saMpUrNa rAgadveSa nAza pAmavA saMbhavita nathI. jyAM tema hoya Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tyAM saMsArano saMbhava che. eTale kevaLa mokSa tene hoya ema kahevuM banI zake evuM nathI; ane temanAM kahelAM zAstromAM je abhiprAya che te sivAya bIjo temano abhiprAya hato, te bIjI rIte jANavAnuM amane tamane kaThaNa paDe tevuM che; ane tema chatAM kahIe ke buddhadevano abhiprAya bIjo hato to te kAraNapUrvaka kahevAthI pramANabhUta na thAya ema kAMI nathI. 21. pra0- duniyAnI chevaTa zI sthiti thaze ? utta- kevaLa mokSarUpe sarva jIvanI sthiti thAya ke kevaLa A duniyAno nAza thAya, tevuM banavuM mane pramANarUpa lAgatuM nathI. AvA ne AvA pravAhamAM tenI sthiti saMbhave che. koI bhAva rUpAMtara pAmI kSINa thAya, to koI vardhamAna thAya, paNa te eka kSetre vadhe to bIje kSetre ghaTe e Adi A sRSTinI sthiti che; te parathI ane ghaNA ja UMDA vicAramAM gayA pachI ema jaNAvuM saMbhavita lAge che ke, kevaLa A sRSTi nAza thAya ke pralayarUpa thAya e na banavA yogya che. sRSTi eTale eka A ja pRthvI evo artha nathI. 22. pra- A anItimAMthI sunIti thaze kharI ? uo- A praznano uttara sAMbhaLI je jIva anIti icche che tene te uttara upayogI thAya ema thavA devuM yogya nathI. sarva bhAva anAdi che. nIti, anIti; tathApi tame ame anIti tyAgI nIti svIkArIe to te svIkArI zakAya evuM che ane e ja AtmAne karrAvya che; ane sarva jIvaAzrayI anIti maTI nIti sthapAya evuM vacana kahI zakAtuM nathI, kemake ekAMte tevI sthiti thaI zakavA yogya nathI. ra3. praha'' duniyAno pralaya che ? u- pralaya eTale jo kevaLa nAza evo artha karavAmAM Ave to te vAta ghaTatI nathI, kemake padArthano kevaLa nAza thaI javo saMbhavato ja nathI. pralaya eTale sarva padArthonuM IzvarAdine viSe lInapaNuM to koInA abhiprAyamAM te vAtano svIkAra che, paNa mane te saMbhavita lAgatuM nathI, kemake sarva padArtha, sarva jIva evAM samapariNAma zI rIte pAme ke evo yoga bane, ane jo tevAM samapariNAmano prasaMga Ave to pachI pharI viSamapaNuM thavuM bane nahIM. avyaktapaNe jIvamAM viSamapaNuM hoya ane vyaktapaNe samapaNuM e rIte pralaya svIkArIe topaNa dehAdi saMbaMdha vinA viSamapaNuM zA Azraye rahe ? dehAdi saMbaMdha mAnIe to sarvane ekendriyapaNuM mAnavAno prasaMga Ave; ane tema mAnatAM to vinA kAraNe bIjI gationo asvIkAra karyo gaNAya, arthAt UMcI gatinA jIvane tevA pariNAmano prasaMga maTavA Avyo hoya te prApta thavAno prasaMga Ave. e Adi ghaNA vicAra udbhave che. sarva jIvaAzrayI pralaya saMbhavato nathI. 24. pra0- abhaNane bhaktithI ja mokSa maLe kharo ke ? u- bhakti jJAnano hetu che. jJAna mokSano hetu che. akSarajJAna na hoya tene abhaNa kahyo hoya, to tene bhakti prApta thavI asaMbhavita che, evuM kaMI che nahIM. jIva mAtra jJAnasvabhAvI che. bhaktinA baLe jJAna nirmaLa thAya che. nirmaLa jJAna mokSano hetu thAya che, saMpUrNa jJAnanI AvRtti thayA vinA sarvathA mokSa hoya ema mane lAgatuM nathI; ane jyAM saMpUrNa jJAna hoya tyAM sarva bhASAjJAna samAya ema kahevAnI paNa jarUra nathI. bhASAjJAna mokSano hetu che tathA te jene na hoya tene AtmajJAna na thAya, evo kAMI niyama saMbhavato nathI. 25. pra- (1) kRSNAvatAra ne rAmAvatAra e kharI vAta che ? ema hoya to te zuM ? e sAkSAt Izvara hatA ke tenA aMza hatA ? (ra) temane mAnIne mokSa kharo ? Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 27 muM 431 u- (1) banne mahAtmApuruSa hatA, evo to mane paNa nizcaya che. AtmA hovAthI teo Izvara hatA. sarva AvaraNa temane maTyAM hoya to teno mokSa paNa sarvathA mAnavAmAM vivAda nathI. Izvarano aMza koI jIva che ema mane lAgatuM nathI, kemake tene virodha ApatAM evAM hajAro pramANa dRSTimAM Ave che. Izvarano aMza jIvane mAnavAthI baMdha mokSa badhA vyartha thAya kemake Izvara ja ajJAnAdino kartA thayo; ane ajJAnAdino je kartA thAya tene pachI saheje anezvaryapaNuM prApta thAya ne IzvarapaNuM khoI bese; arthAt UlaTuM jIvanA svAmI thavA jatAM Izvarane nukasAna khamavAno prasaMga Ave tevuM che. tema jIvane Izvarano aMza mAnyA pachI puruSArtha karavo yogya zI rIte lAge ? kemake te jAte to kaMI karvAhanAM harI zake nahIM; e Adi virodhathI IzvaranA aMza tarIke koI jIvane svIkAravAnI paNa mArI buddhi thatI nathI; to pachI zrIkRSNa ke rAma jevA mahAtmAne tevA yogamAM gaNavAnI buddhi kema thAya ? te banne avyakta Izvara hatA ema mAnavAmAM aDacaNa nathI. tathApi temane viSe saMpUrNa aizvarya pragaTyuM hatuM ke kema te vAta vicAravA yogya che. (2) temane mAnIne mokSa kharo ke ? eno uttara sahaja che. jIvane sarva rAgadveSa ajJAnano abhAva arthAta tethI chUTavuM te mokSa che. te jenA upadeze thaI zake tene mAnIne ane tenuM paramArthasvarUpa vicArIne svAtmAne viSe paNa tevI ja niSThA thaI, te ja mahAtmAnA AtmAne AkAre (svarUpe) pratiSThAna thAya tyAre, mokSa thavo saMbhave che. bAkI bIjI upAsanA kevaLa mokSano hetu nathI; tenA sAdhanano hetu thAya che, te paNa nizcaya thAya ja ema kahevA yogya nathI. 26. pU. brahmA, viSNu, mahezvara, te koNa ? uo- sRSTinA heturUpa traNa guNa gaNI te Azraye rUpa ApyuM hoya to te vAta baMdha besI zake tathA tevAM bIjAM kAraNothI te brahmAdinuM svarUpa samajAya che. paNa purANomAM je prakAre temanuM svarUpa kahyuM che, te prakAre svarUpa che, ema mAnavA viSemAM mAruM vizeSa valaNa nathI. kemake temAM keTalAMka upadezArthe rUpaka kahyAM hoya ema paNa lAge che. tathApi ApaNe paNa teno upadeza tarIke lAbha levo, ane brahmAdinA svarUpanA siddhAMta karavAnI jaMjALamAM na paDavuM, e mane ThIka lAge che. 27. pra -mane sarpa karaDavA Ave tyAre mAre tene karaDavA devo ke mArI nAkhavo ? tene bIjI rIte dUra karavAnI mArAmAM zakti na hoya ema dhArIe chIe. u- sarpa tamAre karaDavA devo evuM kAma batAvatAM vicAramAM paDAya tevuM che. tathApi tame jo 'deha anitya che' ema jANyuM hoya to pachI A asArabhUta dehanA rakSaNArthe, jene dehamAM prIti rahI che, evA sarpane, tamAre mAravo kema yogya hoya ? jeNe Atmahita icchavuM hoya teNe to tyAM potAnA dehane jato karavo e ja yogya che. kadApi Atmahita icchavuM na hoya teNe kema karavuM ? to teno uttara e ja apAya che ke teNe narakAdimAM paribhramaNa karavuM; arthAt sarpane mAravo evo upadeza kyAMthI karI zakIe ? anAryavRtti hoya to mAravAno upadeza karAya. te to amane tamane svapne paNa na hoya e ja icchavA yogya che. have saMkSepamAM A uttaro lakhI patra pUruM karuM chuM. 'Sadarzanasamuccaya' vizeSa samajavAnuM yatna karazo. A praznonA uttaramAM mArA lakhANanA saMkocathI tamane samajavuM vizeSa mujhavaNavALuM thAya evuM kyAMya paNa hoya topaNa vizeSatAthI vicArazo, ane kaMI paNa patra dvArAe pUchavA jevuM lAge te pUchazo to ghaNuM karIne teno uttara lakhIza. vizeSa samAgameM samAdhAna thAya te vadhAre yogya lAge che, li AtmasvarUpane viSe nitya niSThAnA hetubhUta evA vicAranI ciMtAmAM rahenAra rAthacaMdanA praNAma. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 531 muMbaI, Aso vada 0)), 1950 ApanAM lakhelAM traNe patro pahoMcyAM che. jeno paramArtha hetue prasaMga hoya te thoDIeka vigata jo AjIvikAdi prasaMga viSe lakhe ke jaNAve to tethI trAsa AvI jAya che. paNa A kaLikALa mahAtmAnA cittane paNa ThekANe rahevA de tevo nathI, ema vicArI meM tamArA patro vAMcyA che. temAM vepAranI goThavaNa viSemAM je Ape lakhyuM te hAla karavA yogya nathI. bAkI te prasaMgamAM tame je kaMI jaNAvyuM che te ke tethI vadhAre tamArI vI kaMI karavuM hoya to tethI harakata nathI. kemake tamArA pratye anyabhAva nathI. 532 muMbaI, Aso vada 0)), 1950 tamArAM lakhelAM traNe patronA uttaranuM eka pattuM' Aje lakhyuM che. je bahu saMkSepamAM lakhyuM hovAthI teno uttara vakhate na samajI zakAya, tethI pharI A pattuM lakhyuM che. tamAruM cIMdheluM kAma AtmabhAva tyAga karyA vinA game te karavAnuM hoya to karavAmAM amane viSamatA nathI. paNa amAruM citta, hAla tame je kAma lakho cho te karavAmAM phaLa nathI ema jANIne tamAre te vicAra hamaNAM upazamAvavo, ema kahe che. AgaLa zuM thAya che te dhIrajathI sAkSIvat jovuM zreyarUpa che. tema hAla bIjo koI bhaya rAkhavo ghaTato nathI. ane AvI ja sthiti bahu kALa rahevAnI che ema che nahIM. 1. juo AMka 531. ////////// praNAma. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM muM 533 muMbaI, kArtika suda 1, 1951 matijJAnAdinAM prazno viSe samAdhAna patra dvArAe thavuM kaThaNa che. kemake tene vizeSa vAMcavAnI ke uttara lakhavAnI pravRtti hamaNAM thaI zakatI nathI. mahAtmAnA cittanuM sthirapaNuM paNa rahevuM jemAM kaThaNa che evA duSama kALamAM tama sau pratye anukaMpA ghaTe che ema vicArI lokanA Aveze pravRtti karatAM tame praznAdi lakhavArUpa cittamAM avakAza Apyo e mArA manane saMtoSa thayo che. 534 niSkapaTa dAsAnudAsabhAve muMbaI, kArtika suda 3, budha, 1951 zrI satpuruSane namaskAra zrI sUryapurasthita, vairAgyacitta, satsaMgayogya zrI lallujI pratye, zrI mohamayI bhUmithI jIvanmuktadazAicchaka zrI.......nA AtmasmRtipUrvaka yathAyogya prApta thAya. vizeSa vinaMti ke tamArA lakhelA traNa patro thoDA thoDA divasane aMtare pahoMcyAM che. A jIva atyaMta mAyAnA AvaraNe dizAmUDha thayo che, ane te yoge karI tenI paramArthadRSTi udaya prakAzatI nathI. aparamArthane viSe paramArthano deDhAgraha thayo che; ane tethI bodha prApta thavAnA yoge paNa temAM bodha praveza thAya evo bhAva sphurato nathI, e Adi jIvanI viSama dazA kahI, prabhu pratye dInatva kahyuM che ke 'he nAtha ! have mArI koI gati (mArga) mane dekhAtI nathI. kemake Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sarvasva lUMTAyA jevo yoga meM karyo che, ane sahaja aizvarya chatAM, prayatna karyo chate, te aizvaryathI viparIta evA ja mArga meM AcaryA che, te te yogathI mArI nivRtti kara, ane te nivRttino sarvottama sapAya evo je sadguru pratyeno zaraNabhAva te utpanna thAya, evI kRpA kara.' evA bhAvanA vIza dohA ke jemAM prathama vAkya 'he prabhu ! hai prabhu ! zuM kahuM ? dInAnAtha dayALa che, te doharA tamane smaraNamAM haze. te doharAnI vizeSa anuprekSA thAya tema karazo to vizeSa guNAvRttino hetu che. bIjA ATha troTaka chaMda te sAthe anuprekSA karavA yogya che, ke jemAM A jIvane zuM AcaravuM bAkI che, ane je je paramArtha nAme AcaraNa karyA te atyAra sudhI vRthA thayA, ne te AcaraNane viSe mithyAgraha che te nivRtta karavAno bodha kahyo che, te paNa anuprekSA karatAM jIvane puruSArtha vizeSano hetu che. 'yogavAsiSTha' nI vAMcanA pUrI thaI hoya to thoDo vakhata teno avakAza rAkhI eTale hamaNAM pharI vAMcavAnuM baMdha rAkhI 'uttarAdhyayanasUtra' vicArazo; paNa te kuLasaMpradAyanA AgrahArtha nivRtta karavAne vicArazo, kemake jIvane kuLayoge saMpradAya prApta thayo hoya che te paramArtharUpa che ke kema ? ema vicAratAM dRSTi cAlatI nathI; ane saheje te ja paramArtha mAnI rAkhI jIva paramArthathI cUke che; mATe mumukSu jIvane to ema ja kartavya che ke jIvane sadguruyoge kalyANanI prApti alpakALamAM thAya tenAM sAdhana, vairAgya ane upazamArge 'yogavAsiSTha, uttarAdhyayanAdi' vicAravA yogya che, tema ja pratyakSa puruSanA vacananuM nirAAdhapaNuM, pUrvApara avirodhapaNuM jANavAne arthe vicAravA yogya che. ////////// A sva. praNAma. 535 muMbaI, kArataka suda 3, budha, 1951 tamane be pattAM lakhyAM che te pahoMcyAM haze. ame saMkSepamAM lakhyuM che. abhinnabhAve lakhyuM che. mATe kadApi kaMI temAM aMdezA yogya nathI, topaNa saMkSepanA kAraNathI na samajAya evuM kaMI bane to pUchavAmAM aDacaNa nathI. zrIkRSNa game te gatine prApta thayA hoya, paNa vicAratAM te AtmabhAva-upayogI hatA, ema spaSTa jaNAya che. je zrIkRSNe kAMcananI dvArikAnuM, chappanakoTi yAdave saMgrahitanuM, paMcaviSayanA AkarSita kAraNonA yogamAM svAmIpaNuM bhogavyuM, te zrIkRSNe jyAre deha mUkyo che tyAre zI sthiti hatI te vicAravA yogya che; ane te vicArI A jIvane jarUra AkuLapaNAthI mukta karavA yogya che. kulano saMhAra thayo che, dvArikAno dAha thayo che, te zoke zokavAna ekalA vanamAM bhUmi para AdhAra karI sUtA che, tyAM jarAkumAre bANa mAryuM te samaye paNa jeNe dhIrajane avagAhI che te zrIkRSNanI dazA vicAravA yogya che. 536 muMbaI, kArataka suda 4, guru, 1951 Aje patra 1 prApta thayuM che, ane te saMbaMdhamAM yathAudaya samAdhAna lakhavAnuM vicAruM chuM ane te patra taratamAM lakhIza. be prakAranI dazA mumukSu jIvane varte che; eka 'vicAradazA', ane bIjI 'sthitaprajJadazA'. sthitaprajJadazA vicAradazA lagabhaga pUrI thaye athavA saMpUrNa thaye pragaTe che. te sthitaprajJadazAnI prApti A kALamAM kaThaNa che; kemake AtmapariNAmane vyAghAtarUpa yoga A kALamAM pradhAnapaNe varte Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 435 che, ane tethI vicAradazAno yoga paNa sadguru, satsaMganA aMtarAyathI prApta thato nathI, tevA kALamAM kRSNadAsa vicAradazAne icche che, e vicAradazA prApta thavAnuM mukhya kAraNa che; ane tevA jIvane bhaya, ciMtA, parAbhavAdi bhAvamAM nijabuddhi karavI ghaTe nahIM; topaNa dhIrajathI temane samAdhAna thavA devuM; ane nirbhaya citta rakhAvavuM ghaTe che. //// zrI staMbhatIrthavAsI mumukSujano pratye, zrI mohamayI bhUmithI . . 537 zrI satpuruSone namaskAra muMbaI, kArataka suda 7, zani, 1951 nA AtmasmRtipUrvaka yathAyogya prApta thAya, vizeSa vinaMti ke mumukSu aMbAlAlanuM lakhela patra 1 Aje prApta thayuM che. kRSNadAsane cittanI vyagratA joIne, tamArAM saunAM manamAM kheda rahe che, tema banavuM svAbhAvika che. jo baMne to 'yogavAsiSTha' graMtha trIjA prakaraNathI temane vaMcAvazo, athavA zravaNa karAvo; ane pravRttikSetrathI jema avakAza maLe tathA satsaMga thAya tema karazo. divasanA bhAgamAM tevo vadhAre vakhata avakAza levAnuM bane teTalo lakSa rAkhavo yogya che. samAgamanI icchA sau mumukSu bhAIonI che ema lakhyuM te viSe vicArIza. mAgazara mahinAnA chellA bhAgamAM ke poSa mahinAnA AraMbhamAM ghaNuM karI tevo yoga thavo saMbhave che. kRSNadAse cittamAMthI vikSepanI nivRtti karavA yogya che. kemake mumukSu jIvane eTale vicAravAna jIvane A saMsArane viSe ajJAna sivAya bIjo koI bhaya hoya nahIM. eka ajJAnanI nivRtti icchavI e rUpa je icchA te sivAya vicAravAna jIvane bIjI icchA hoya nahIM, ane pUrvakarmanA baLe tevo koI udaya hoya topaNa vicAravAnanA cittamAM saMsAra kArAgRha che, samasta loka dukhe karI Atta che, bhayAkuLa che, rAgadveSanAM prApta phaLathI baLato che, evo vicAra nizcayarUpa ja varte che; ane jJAnaprAptino kaMI aMtarAya che, mATe te kArAgRharUpa saMsAra mane bhayano hetu che ane lokano prasaMga karavA yogya nathI, e ja eka bhaya vicAravAnane ghaTe che, mahAtmA zrI tIrthaMkare nigraMthane prAptapariSaha sahana karavAnI pharI pharI bhalAmaNa ApI che. te pariSahanuM svarUpa pratipAdana karatAM ajJAnapariSa ane darzanapariSa evA be pariSaha pratipAdana karyA che, ke koI udayayoganuM baLavAnapaNuM hoya ane satsaMga, satpuruSano yoga thayA chatAM jIvane ajJAnanAM kAraNo TALavAmAM himmata na cAlI zakatI hoya, mujhavaNa AvI jatI hoya, topaNa dhIraja rAkhavI; satsaMga, satpuruSano yoga vizeSa vizeSa karI ArAdhavo; to anukrame ajJAnanI nivRtti thaze; kemake nizcaya je upAya che, ane jIvane nivRtta thavAnI buddhi che, to pachI te ajJAna nirAdhAra thayuM chatuM zI rIte rahI zake ? eka mAtra pUrvakarmayoga sivAya tyAM koI tene AdhAra nathI. te to je jIvane satsaMga, satpuruSano yoga thayo che ane pUrvakarmanivRtti pratye prayojana che, tene krame karI TaLavA ja yogya che, ema vicArI te ajJAnathI thatuM AkuLavyAkuLapaNuM te mumukSujIve dhIrajathI sahana karavuM, e pramANe paramArtha kahIne pariSa kahyo che. atra ame saMkSepamAM te beya pariSanuM svarUpa lakhyuM che. A pariSahanuM svarUpa jANI satsaMga, satpuruSanA yoge, je ajJAnathI mujhavaNa thAya che te nivRtta thaze evo nizcaya rAkhI, yathAudaya jANI, dhIraja rAkhavAnuM bhagavAna tIrthaMkare kahyuM che; paNa te dhIraja evA arthamAM kahI nathI, ke satsaMga, satpuruSanA yoge pramAda hetue vilaMba karavo te dhIraja che, ane udaya che, te vAta paNa vicAravAna jIve smRtimAM rAkhavA yogya che. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 436 zrImad rAjacaMdra zrI tIrthaMkarAdie pharI pharI jIvone upadeza kahyo che; paNa jIva dizAmUDha rahevA icche che tyAM upAya pravartI zake nahIM. pharI pharI ThokI ThokIne kahyuM che ke eka A jIva samaje to sahaja mokSa che. nahIM to anaMta upAye paNa nathI. ane te samajavuM paNa kaMI vikaTa nathI, kemake jIvanuM sahaja je svarUpa che te ja mAtra samajavuM che; ane te kaMI bIjAnA svarUpanI vAta nathI ke vakhate te gopave ke na jaNAve, tethI samajavI na bane. potAthI pote gupta rahevAnuM zI rIte banavA yogya che ? paNa svapnadazAmAM jema na banavA yogya evuM potAnuM mRtyu paNa jIva Ae che, tema ajJAnadazArUpa svapnarUpayoge A jIva potAne, potAnAM nahIM evAM bIjAM dravyane viSe svapaNe mAne che; ane e ja mAnyatA te saMsAra che, te ja ajJAna che, narakAdi gatino hetu te ja che, te ja janma che, maraNa che ane te ja deha che, dehanA vikAra che, te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAva kalpanAnA hetu che, ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mokSa che; ane e ja nivRttine arthe satsaMga, satpuruSAdi sAdhana kahyAM che; ane te sAdhana paNa jIva jo potAnA puruSArthane temAM gopavyA sivAya pravartAve to ja siddha che. vadhAre zuM kahIe ? ATalo ja saMkSepa jIvamAM pariNAma pAme to te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrajJAna Adi karI chUTyo emAM kaMI saMzaya nathI. e ja vinaMti. ja be patra prApta thayAM che. ////////// 538 A sva praNAma. muMbaI, kArtika suda 9, budha, 1951 chUTA manathI khulAso apAya evI tamArI icchA rahe che, te icchA hovAne lIdhe ja chUTA manathI khulAso ApavAnuM banyuM nathI, ane have paNa te icchA nirodhyA sivAya tamane bIjuM vizeSa kartavya nathI. ame chUTA cittathI khulAso ApIzuM ema gaNIne icchA nirodhavI ghaTe nahIM, paNa satpuruSanA saMganuM mAhAtmya jaLavAvA te icchA zamAvavI ghaTe che, ema vicArIne zamAvavI ghaTe che. satsaMganI icchAthI ja jo saMsAra pratibaMdha TaLavAne sthitisudhAraNAnI icchA rahetI hoya topaNa hAla jatI karavI yogya che, kemake amane ema lAge che ke vAraMvAra tame lakho cho, te kuTuMbamoha che, saMkleza pariNAma che, ane azAtA nahIM sahana karavAnI kaMI paNa aMze buddhi che; ane je puruSane te vAta bhaktajane lakhI hoya to tethI teno rasto karavAne badale ema thAya che ke, AvI nidAnabuddhi jyAM sudhI rahe tyAM sudhI samyaktvano rodha rahe kharo, ema vicArI ghaNI vAra kheda thaI Ave che. tene lakhavuM te tamane yogya nathI. ////////// 539 muMbaI, kArtika suda 14, soma, 1951 sarva jIva AtmApaNe samasvabhAvI che. bIjA padArthamAM jIva jo nijabuddhi kare to paribhramaNadazA pAme che; ane nijane viSe nijabuddhi thAya to paribhramaNadazA TaLe che. jenA cittamAM evo mArga vicAravo avazyano che, teNe te jJAna jenA AtmAmAM prakAza pAmyuM che, tenI dAsAnudAsapaNe ananya bhakti karavI, e parama zreya che; ane te dAsAnudAsa bhaktimAnanI bhakti prApta thayuM jemAM kaMI viSamatA AvatI nathI. te jJAnIne dhanya che. teTalI sarvAMzadazA jyAM sudhI pragaTI na hoya tyAM sudhI AtmAne koI gurupaNe ArAdhe tyAM prathama te gururUpaNuM choDI te ziSya viSe potAnuM dAsAnudAsapaNuM karavuM ghaTe che. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 540 437 muMbaI, kArataka suda 14, soma, 1951 viSama saMsArarUpa baMdhanane chedIne je puruSo cAlI nIkaLyA te puruSone anaMta praNAma che. te Aje ApanuM patra 1 prApta thayuM che. suda pAMcama chaTha pachI mAre atrethI vidAya thaI tyAM AvavAnuM thaze, ema lAge che. Ape lakhyuM ke vivAhanA kAmamAM AgaLathI Apa padhAryA ho to keTalAka vicAra thaI zake, te saMbaMdhamAM ema che ke evAM kAryomAM mAruM citta apravezaka hovAthI - ane tema tevAM kAryanuM mAhAtmya kaMI che nahIM ema dhyAna karyuM hovAthI mAruM agAuthI AvavuM kaMI tevuM upayogI nathI. jethI revAzaMkarabhAInuM AvavuM ThIka jANI tema karyuM che. rUnA vepAra viSe koI koI vakhata karavArUpa kAraNa tame patra dvArA lakho cho. te viSemAM eka vakhata sivAya khulAso lakhyo nathI; tethI Aje ekaTho lakhyo che - Aphatano vyavasAya utpanna thayo temAM kaMIka icchAbaLa ane kaMIka udayabaLa hatuM. paNa motIno vyavasAya utpanna thavAmAM to mukhya udayabaLa hatuM. bAkI vyavasAyano hAla udaya jaNAto nathI. ane vyavasAyanI icchA thavI te to asaMbhava jevI che. zrI revAzaMkara pAsethI Ape rUpiyAnI mAgaNI karI hatI, te kAgaLa paNa maNa tathA kezavalAlanA vAMcavAmAM Ave tevI rIte temanA patramAM bIDyo hato, joke te jANe temAM bIjI kaMI aDacaNa nahIM, paNa laukika bhAvanAno jIvane abhyAsa vizeSa baLavAna che, tethI tenuM zuM pariNAma AvyuM ane ame te viSe zo abhiprAya Apyo ? te jANavAnI temanI AturatA vizeSa thAya to te paNa yogya nahIM. hAla rUpiyAnI sagavaDa karavI paDe teTalA mATe tamArA vyavasAyanA saMbaMdhamAM ame vakhate nA karI haze. evo vagara kAraNe temanA cittamAM vicAra Ave, ane anukrame vyAvahArika buddhi amArA pratye vizeSa thAya, te paNa yathArtha nahIM. jIjIbAnAM lagna mahA mahinAmAM thaze ke kema ? te saMbaMdhamAM vavANiyethI amArA jANavAmAM kaMI AvyuM nathI, tema e bAbatamAM meM kaMI vizeSa vicAra karyo nathI. vavANiyethI khabara maLaze to tamane atrethI revAzaMkarabhAI ke kezavalAla jaNAvaze. athavA revAzaMkarabhAIno vicAra mahA mahinAno haze to teo vavANiye lakhaze, ane Apane paNa jaNAvaze. te prasaMga para AvavuM ke na AvavuM e vicAra para cokkasa hAla citta AvI zakaze nahIM kemake tene ghaNo vakhata che ane atyArathI te mATe vicAra sUjhI Ave tema banavuM kaThaNa che. traNa varSa thayAM te tarapha javAyuM nathI tethI zrI ravajIbhAInA cittamAM tathA mAtuzrInA cittamAM, na javAya to vadhAre kheda rahe, e mukhya kAraNa te tarapha AvavA viSemAM che. tema amAruM na AvavuM thAya to bhAIbahenone paNa kheda rahe, e bIjuM kAraNa paNa AvavA taraphanA vicArane baLavAna kare che. ane ghaNuM karIne avAze ema cittamAM lAge che. amAruM citta poSa mahinAnA AraMbhamAM atrethI nIkaLavAnuM rahe che ane vacce rokANa thAya to kaMIka pravRttithI lAgelA pachaDATanI vizrAMti vakhate thAya. paNa keTaluMka kAmakAja evA prakAranuM che ke dhAryA karatAM kaMIka vadhAre divasa gayA pachI atrethI chUTI zakAze. Ape hAla koIne vepAra rojagAranI preraNA karatAM eTalo lakSa rAkhavAno che ke je upAdhi tamAre jAte karavI paDe te upAdhino udaya tame ANavA iccho cho. ane vaLI tethI nivRtti iccho cho. joke cAre bAjunAM AjIvikAdi kAraNathI te kAryanI preraNA karavAnuM tamArA cittamAM udayathI Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sphuratuM haze topaNa te saMbaMdhI gabharATa game teTalo hovA chatAM dhIrajathI vicAra karI kaMI paNa vepAra rojagAranI bIjAne preraNA karavI ke chokarAone vepAra karAvavA viSe paNa bhalAmaNa lakhavI. kemake azubha udaya ema TALavA jatAM baLa pAmavA jevo thaI Ave che. amane tamAre jema bane tema vyAvahArika bAbata ochI lakhavI ema ame lakheluM teno hetu mAtra eTalo ja che ke ame ATalo vyavahAra karIe chIe, te vicAra sAthe bIjA vyavahAra sAMbhaLatAM-vAMcatAM mujhavaNa thaI Ave che. tamArA patramAM kaMI nivRttivALAM Ave to sAruM ema rahe che. ane vaLI tamAre amane vyAvahArika bAbatamAM lakhavAno hetu nathI, kemake te amane moDhe che; ane vakhate tame gabharATa zamAvavA lakhatA ho to tevA prakArathI te lakhAtI nathI. vAta ArttadhyAnanA rUpa jevI lakhAI jAya che, tethI amane bahu saMtApa thAya che. e ja vinaMtI. 541 praNAma. saM. 1951 jJAnIpuruSone samaye samaye anaMtA saMyamapariNAma vardhamAna thAya che, ema sarvajJe kahyuM che, te satya che. te saMyama, vicAranI tIkSNa pariNatithI, brahmarasa pratye sthirapaNAthI utpanna thAya che. ////////// 542 zrI sobhAgabhAIne mArA yathAyogya kahezo muMbaI, kArataka suda 15, maMgaLa, 1951 temaNe zrI ThANAMgasUtranI eka cobhaMgIno uttara vizeSa samajavA mAgyo hato te saMkSepamAM atre lakhyo cheH- (1) eka, AtmAno bhavAMta kare, paNa parano na kare. te pratyekabuddha ke azocyA kevalI, kemake teo upadezamArga pravartAvatA nathI, evo vyavahAra che. (2) eka, AtmAno bhavAMta na karI zake, ane parano bhavAMta kare te acaramazarIra AcArya, eTale jene hA amuka bhava bAkI che, paNa upadezamArganA AtmAe pharI jANa che, tethI tenAthI upadeza sAMbhaLI sAMbhaLanAra jIva te bhave bhavano aMta paNa karI zake; ane AcArya te bhave bhavAMta karanAra nahIM hovAthI temane bIjA bhaMgamAM gaveSyA che; athavA koI jIva pUrvakALa jJAnArAdhana karI prArabdhodaye maMda kSayopazamathI vartamAnamAM manuSyadeha pAmI joNe mArga nathI jANyo evA koI upadezaka pAsethI upadeza sAMbhaLatAM pUrva saMskArathI, pUrvanA ArAdhanathI evo vicAra pAme ke, A prarUpaNA jarUra mokSano hetu na hoya, kemake aMdhapaNe te mArga kahe che. athavA A upadeza denAro jIva pote apariNAmI rahI upadeza kare che te, mahAanartha che, ema vimAsanAM pUrvArAdhana jAgRta thAya ane udaya chedI bhavAMta kare tethI nimittarUpa grahaNa karI tevA upadezakano paNa A bhaMgane viSe samAsa karyo hoya ema lAge che. (3) pote tare ane bIjAne tAre te zrI tIrthaMkarAdi, (4) cotho bhaMga. pote tare paNa nahIM ane bIjAne tArI paNa na zake te 'abhavya ke durbhavya' jIva. e prakAre samAdhAna karyuM hoya to jinAgama virodha nahIM pAme. A mATe vizeSa pUchavA icchA hoya to pUchazo, ema sobhAgabhAIne kahezo. li. rAyacaMdanA praNAma. ////////// 543 muMbaI, kArataka, 1951 anya saMbaMdhI je tAdAtmyapaNuM bhAsyuM che, te tAdAtmyapaNuM nivRtta thAya to sahajasvabhAve AtmA mukta ja che; ema zrI RSabhAdi anaMta jJAnIpuruSo kahI gayA che, yAvatuM tathArUpamAM zamAyA che, ////////// Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 544 439 muMbaI, kArataka vada 13, ravi, 1951 ApanuM patra pahoMcyuM che. atre sukhavRtti che. jyAre prArabdhodaya vyAdi kAraNamAM nirbaLa hoya tyAre vicAravAna jIve vizeSa pravRtti karavI na ghaTe, athavA dhIraja rAkhI AjubAjAnI ghaNI saMbhALathI karavI ghaTe; eka lAbhano ja prakAra dekhyA karI karavI na ghaTe. e vAta ThasAvavA pratye amAruM prayatna chatAM tamane te vAta para yathAyogya citta lAgavAno yoga thayo nahIM, eTalo cittamAM vikSepa rahyo; tathApi tamArA AtmAmAM tevI buddhi koI paNa divase hoya nahIM ke amArA vacana pratye kaMI gauNabhAva tamArAthI rakhAya ema jANI ame tamane Thapako lakhyo nahIM, tathApi have e vAta lakSamAM levAmAM aDacaNa nathI, mujhavAthI kaMI karmanI nivRtti, icchIe chIe te, thatI nathI; ane ArtadhyAna thaI jJAnInA mArga para paga mukAya che. te vAta smaraNa rAkhI jJAnakathA lakhazo. vizeSa ApanuM patra AvyethI. A amAruM lakhavuM tamane sahaja kAraNathI che. e ja vinaMtI. kaMI jJAnavArtA lakhazo. 545 muMbaI, mAgazara vada 1, guru, 1951 hAla vyavasAya vizeSa che. ocho karavAno abhiprAya cittamAMthI khasato nathI. ane vadhAre thayA kare che. 546 A0 sva. praNAma. muMbaI, mAgazara vada 3, zukra, 1951 prazna- 'jenuM madhya nahIM, ardha nahIM, achedya, abhedya e Adi paramANunI vyAkhyA zrI jine kahI che, tyAre tene anaMta paryAya zI rIte ghaTe ? athavA paryAya te eka paramANunuM bIjuM nAma haze ke zI rIte ?' e praznanuM patra pahoMcyuM hatuM. tenuM samAdhAnaH- pratyeka padArthane anaMta paryAya avasthA che. anaMta paryAya vinAno koI padArtha hoI zake nahIM evo zrI jinano abhimata che, ane te yathArtha lAge che; kemake pratyeka padArtha samaye samaye avasthAMtaratA pAmatA hovA joIe evuM pratyakSa dekhAya che. kSaNekSaNe jema AtmAne viSe saMkalpa-vikalpa-pariNati thaI avasthAMtara thayA kare che, tema paramANune viSe varNa, gaMdha, rasa, rUpa, avasthAMtarapaNuM bhaje che; tevuM avasthAMtarapaNuM bhajavAthI te paramANunA anaMta bhAga thayA kahevA yogya nathI; kemake te paramANu potAnuM ekapradezakSetraavagAhIpaNuM tyADyA sivAya te avasthAMtara pAme che. ekapradezakSetraavagAhIpaNAnA te anaMta bhAga thaI zakyA nathI. eka samudra chatAM temAM jema taraMga UThe che, ane te taraMga temAM ja samAya che, taraMgapaNe te samudranI avasthA jAdI thayA karatAM chatAM paNa samudra potAnA avagAhaka kSetrane tyAgato nathI, tema kaMI samudranA anaMta judA judA kaTakA thatA nathI, mAtra potAnA svarUpamAM te rame che, taraMgapaNuM e samudranI pariNati che, jo jaLa zAMta hoya to zAMtapaNuM e tenI pariNati che, kaMI paNa pariNati temAM thavI ja joIe, tema varNagaMdhAdi pariNAma paramANumAM badalAya che, paNa te paramANunA kaMI kaTakA thavAno prasaMga thato nathI, avasthAMtarapaNuM pAmyA kare che. jema sonuM kuMDaLapaNuM tyAgI mugaTapaNuM pAme tema paramANu, A samayanI avasthAthI bIjA samayanI avasthA kaMIka aMtaravALI pAme che, jema sonuM e paryAyane bhajatAM sonApaNAmAM ja che, tema paramANu paNa paramANu ja rahe che. eka puruSa (jIva) bALakapaNuM tyAgI yuvAna thAya, yuvAnapaNuM tyAgI vRddha thAya, paNa puruSa teno te ja rahe, tema paramANu paryAyane bhaje che. AkAza paNa anaMtaparyAyI che ane siddha paNa anaMtaparyAyI che evo jinano abhiprAya che, Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra te virodhI lAgato nathI; mane ghaNuM karI samajAya che, paNa vizeSapaNe lakhavAnuM thaI zakyuM nahIM hovAthI tamane te vAta vicAravAmAM kAraNa thAya ema upara uparathI lakhyuM che. cakSune viSe meSonmeSa avasthA che te paryAya che. dIpakanI calanasthiti te paryAya che. AtmAnI saMkalpavikalpa dazA ke jJAnapariNati te paryAya che; tema varNa gaMdha palaTanapaNuM pAme te paramANunA paryAya che. jo tevuM palaTanapaNuM thatuM na hoya to A jagata AvA vicitrapaNAne pAmI zake nahIM. kemake eka paramANumAM paryAyapaNuM na hoya to sarva paramANumAM paNa na hoya. saMyoga-viyoga, ekatva-pRthakktva, e Adi paramANunA paryAya che ane te sarva paramANumAM che. te bhAva samaye samaye temAM palaTanapaNuM pAme toya paramANuno vyaya (nAza) thAya nahIM, jema meSonmeSathI cakSuno thato nathI tema. 547 mohamayI kSetra, mAgazara vada 8, budha, 1951 atrethI nivartavA pachI ghaNuM karI vavANiyA eTale A bhavanA janmagAmamAM sAdhAraNa vyAvahArika prasaMge javAnuM kAraNa che. cittamAM ghaNA prakAre te prasaMgathI chUTI zakavAnuM vicAratAM chUTI zakAya tema paNa bane, tathApi keTalAka jIvone alpa kAraNamAM vizeSa asamAdhAna vakhate thavAno saMbhava rahe; jethI apratibaMdhabhAvane vizeSa dRDha karI, javAno vicAra rahe che, tyAM gaye, vakhate eka mAsathI vizeSa vakhata javAno saMbhava che, vakhate be mAsa paNa thAya. tyAra pachI pAchuM tyAMthI vaLI A kSetra tarapha AvavAnuM karavuM paDe tema che, chatAM, bane tyAM sudhI vacce beeka mahinA ekAMta jevo nivRttijoga bane to tema karavAnI icchA rahe che; ane te joga apratibaMdhapaNe thaI zake te mATe vicAruM chuM. . sarva vyavahArathI nivRtta thayA vinA citta ThekANe bese nahIM evo apratibaMdha asaMgabhAva citte bahu vicAryo hovAthI te ja pravAhamAM rahevuM thAya che, paNa upArjita prArabdha nivRtta thayuM tema banI zake eTalo pratibaMdha pUrvakRta che; AtmAnI icchAno pratibaMdha nathI, sarvasAmAnya lokavyavahAranI nivRtti saMbaMdhI prasaMgano vicAra bIje prasaMge jaNAvavA rAkhI, A kSetrathI nivartavA viSe vizeSa abhiprAya rahe che; te paNa hRdaya AgaLa banatuM nathI. topaNa ahoniza e ja ciMtana rahe che, to te vakhate thoDA kALamAM banaze ema rahe che. A kSetra pratye kaMI dveSa pariNAma nathI, tathApi saMganuM vizeSa kAraNa che. pravRttinA prayojana vinA atre rahevuM kaMI AtmAne tevA lAbhanuM kAraNa nathI ema jANI, A kSetrathI nivartavAno vicAra rahe che. pravRtti paNa nijabuddhithI prayojanabhUta koI paNa prakAre lAgatI nathI, tathApi udaya pramANe vartavAno jJAnIno upadeza aMgIkAra karI udaya vaidavA pravRtti joga veThIe chIe. jJAne karIne AtmAmAM utpanna thayelo evo nizcaya badalato nathI, ke sarvasaMga moTA Asava che; cAlatAM, jotAM, prasaMga karatAM, samaya mAtramAM nijabhAvane vismaraNa karAve che; ane te vAta kevaLa pratyakSa jovAmAM AvI che, Ave che. ane AvI zake tevI che. tethI ahoniza te moTA AsavarUpa evA sarvasaMgamAM udAsapaNuM rahe che; ane te divasa divasa pratye vadhatA pariNAmane pAmyA kare che; te tethI vizeSa pariNAmane pAmI sarvasaMgathI nivRtti thAya evI ananya kAraNa yoge icchA rahe che. A patra prathamathI vyAvahArika AkRtimAM lakhAyo hoya ema vakhate lAge, paNa temAM te sahajamAtra nathI. asaMgapaNAno, AtmabhAvanAno patra alpa vicAra lakhyo che. A0 sva. praNAma. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 441 548 muMbaI, mAgazara vada 9, zukra, 1951 parama snehI zrI saubhAga che. tamArA traNeka patro pahoMcyA che. eka patramAM be prazna lakhyAM hatAM; jemAMnA ekanuM samAdhAna nIce lakhyuM jJAnIpuruSano satsaMga thaye, nizcaya thaye, ane tenA mArgane ArAdhye jIvane darzanamohanIya karma upazame che ke kSaya thAya che, ane anukrame sarvajJAnanI prApti thaI jIva kRtakRtya thAya che, e vAta pragaTa satya che; paNa tethI upArjita prArabdha paNa bhogavavuM paDatuM nathI ema siddhAMta thaI zakato nathI. kevaLajJAna prApta thayuM che evA vItarAgane paNa upArjita prArabdharUpa evAM cAra karma vedavAM paDe che; to tethI ochI bhUmikAmAM sthita evA jIvone prArabdha bhogavavuM paDe temAM Azcarya kAMI nathI. jema te sarvajJa evA vItarAgane ghanaghAtI cAra karma nAza pAmavAthI vedavAM paDatAM nathI, ane pharI te karma utpanna thavAnAM kAraNanI te sarvajJa vItarAgane sthiti nathI, tema jJAnIno nizcaya thaye ajJAnabhAvathI jIvane udAsInatA thAya che; ane te udAsInatAne lIdhe bhaviSyakALamAM te prakAranuM karma upArjavAnuM mukhya kAraNa te jIvane thatuM nathI. kvacit pUrvAnusAra koI jIvane viparyayaudaya hoya, topaNa te udaya anukrame upazamI, kSaya thaI, jIva jJAnInA mArgane pharI pAme che; ane ardhapudgalaparAvartanamAM avazya saMsAramukta thAya che; paNa samakitI jIvane, ke sarvajJa vItarAgane, ke koI anya yogI ke jJAnIne jJAnanI prAptine lIdhe upArjita prArabdha vedavuM paDe nahIM ke duHkha hoya nahIM ema siddhAMta na hoI zake. to pachI amane tamane mAtra satsaMgano alpa lAbha hoya tyAM saMsArI sarva du:kha nivRtta thavAM joIe ema mAnIe to pachI kevaLajJAnAdi nirarthaka thAya che; kemake upArjita prArabdha aveluM nAza pAme to pachI sarva mArga mithyA ja Thare. jJAnInA satsaMge ajJAnInA prasaMganI ruci ALase, satyAsatya viveka thAya, anaMtAnubaMdhI krodhAdi khape, anukrame sarva rAgadveSa kSaya thAya, e banavA yogya che, ane jJAnInA nizcaye te alpa kALamAM athavA sugamapaNe bane e siddhAMta che; tathApi je duHkha avazya bhogavye nAza pAme evuM upArjita che te to bhogavavuM ja paDe emAM kAMI saMzaya thato nathI. A viSe vadhAre samAdhAnanI icchA hoya to samAgame thaI zake. mAruM aMtaranuM aMga evuM che ke paramArthaprasaMgathI koI mumukSu jIvane mAro prasaMga thAya to jarUra tene mArA pratye paramArthanA hetunI ja icchA rahe to ja tenuM zreya thAya; paNa dravyAdi kAraNanI kaMI paNa vAMchA rahe athavA tevA vyavasAyanuM mane tenAthI jaNAvavuM thAya, to pachI anukrame te jIva malina vAsanAne pAmI mumukSutAno nAza kare, ema mane nizcaya rahe che; ane te ja kAraNathI tamane ghaNI vAra tamArA taraphathI koI vyAvahArika prasaMga lakhAI Avyo hoya tyAre Thapako ApI jaNAvyuM paNa hatuM ke mArA pratye tame Avo vyavasAya jaNAvavAnuM jema na thAya tema jarUra karI karo, ane mArI smRti pramANe Ape te vAta grahaNa karI hatI; tathApi te pramANe thoDo vakhata banI, pAchuM vyavasAya viSe lakhavAnuM bane che; to AjanA mArA patrane vicArI jarUra te vAta tame visarjana karo; ane nitya taivI vRtti rAkhazo, to avazya hitakArI thaze; ane mArI AMtaravRttine avazya ullAsanuM kAraNa ApyuM che, ema mane thaze. bIjA koI paNa satsaMgaprasaMgamAM ema kare to mAruM citta bahu vicAramAM paDI jAya che ke gabharAya che; kemake paramArthane nAza karanArI A bhAvanA A jIvane udayamAM AvI. tame jyAre jyAre vyavasAya viSe lakhyuM haze, tyAre tyAre mane ghaNuM karIne ema ja thayuM haze; tathApi ApanI vRtti vizeSa phera hovAne lIdhe kaMIka gabharATa cittamAM ocho thayo haze. paNa hAla tarata taratanA prasaMga parathI Ape paNa te gabharATanI lagabhaganA gabharATanuM kAraNa ApyuM che. ema cittamAM rahe che. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ravajIbhAInA kuTuMbane mATe jema vyavasAya mAre karavo paDe che tema tamAre mATe mAre karavo hoya topaNa mArA cittamAM anyabhAva Ave nahIM. paNa tame duHkha sahana na karI zako tathA vyavasAya mane jaNAvo e vAta koI rIte zreyarUpa lAgatI nathI kemake ravajIbhAIne tevI paramArtha icchA nathI ane tamane che, jethI tamAre A vAta para jarUra sthira thavuM. A vAtano vizeSa nizcaya rAkhajo. kaMIka A patra adhUro che je ghaNuM karI AvatI kAle pUro thaze. 549 mAbhAI vagerene je upAdhi kArya karavA viSe adhIrajathI, AnaM jevAM pariNAmathI, paranI AjIvikAno bhaMga thAya che te jANyA chatAM, rAjakAjamAM alpa kAraNamAM vizeSa saMbaMdha karavA yogya nahIM te thAya evuM kAraNa chatAM, jemAM tuccha evA dravyAdino paNa vizeSa lAbha nathI chatAM te mATe pharI pharI lakhavAnuM thAya che te zuM yogya che ? tevA vikalpane tama jevA puruSa moLo nahIM pADI zake, to A duSamakALamAM koNa samajIne zamAI raheze ? keTalIka rIte nivRttine arthe, ane sattamAgamane arthe te icchA rAkho cho te vAta lakSamAM che; tathApi ekalI ja jo te icchA hoya to A prakAranI adhIraja Adi hovA yogya na hoya. mAkubhAI vagerene paNa hAla upAdhi saMbaMdhamAM lakhavuM ghaTatuM nathI, jema thAya tema joyA karavuM e ja yogya che. A viSe jeTalo Thapako lakhavo joIe teTalo lakhyo nathI, to paNa vizeSatAthI A Thapako vicArazo. parama snehI zrI sobhAga, 550 muMbaI, mAgazara vada 11, ravi, 1951 gaI kAle tamAruM lakheluM patra 1 prApta thayuM che. atrethI parama divase patra 1 lakhyuM che te tamane prApta thayuM haze. tathA te patra pharI pharIne vicAryuM haze; athavA vizeSa karI vicAravAnuM bane to sAruM. e patra ame saMkSepamAM lakhyuM hatuM, tethI vakhate tamArA cittane samAdhAna pUratuM kAraNa na thAya, e mATe chevaTe temAM lakhyuM hatuM ke A patra adhUruM che. ane tethI bAkI lakhavAnuM AvatI kAle thaze. AvatI kAle eTale gaI kAle te patra lakhavAnI kaMIka icchA chatAM AvatI kAle eTale Aje lakhavuM te ThIka che. ema lAgavAthI gaI kAle patra lakhyuM nahotuM. gayA parama divase lakhelA patramAM je gaMbhIra Azaya lakhyA che. te vicAravAna jIvane AtmAnA paramahinasvI thAya tevA Azaya che. e upadeza ame tamane ghaNI vAra sahajasahaja karyo che, chatAM te upadeza AjIvikAnA kaSTaklezathI tamane ghaNI vAra visarjana thayo che, athavA thaI jAya che. amArA pratye mAvItara jeTalo tamAro bhaktibhAva che, eTale lakhavAmAM aDacaNa nathI ema gaNIne tathA duHkha sahana karavAnI asamarthatAne lIdhe amArI pAsethI tevA vahevAranI yAcanA be prakAre tamArAthI thaI cheH- eka to kaMI siddhiyogathI duHkha maTADI zakAya tevA AzayanI, ane bIjI yAcanA kaMI vepAra rojagArAdinI, bemAMnI eka yAcanA tamArI amArI pAse thAya, te tamArA AtmAne hitanuM kAraNa rodhanAra, ane anukrame malina vAsanAno hetu thAya; kemake je bhUmikAmAM je ghaTe nahIM te jIva te kare to te bhUmikAno tene saheje tyAga thAya, emAM kaMI saMdeha nathI. tamArI amArA pratye niSkAma bhakti joIe, ane tamane game teTaluM duHkha hoya chatAM tene dhIrajathI vedavuM joIe. tema na bane topaNa eka akSara amArI pAse to tenI sUcanA paNa na karavI joIe. e tamane sarvAMga yogya 1. AMka 550. 2. AMka 548. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 443 cheH ane tamane tevI ja sthitimAM jovAne jeTalI mArI icchA che, ane jeTaluM tamAruM te sthitimAM hita che, te patrathI ke vacanathI amArAthI jaNAvI zakAya tevuM nathI; paNa pUrvanA koI tevA ja udayane lIdhe tamane te vAta visarjana thaI pAchI amane jaNAvavAnI icchA rahyA kare che. te be prakAranI yAcanAmAM prathama jaNAvI che te yAcanA to koI paNa nikaTamIne karavI ghaTe ja nahIM, ane alpamAtra hoya topaNa tene mULathI chedavI ghaTe; kemake lokottara mithyAtvanuM te sabaLa bIja che, evo tIrthaMkarAdino nizcaya che; te amane to sapramANa lAge che. bIjI yAcanA che te paNa kartavya nathI, kemake te paNa amane parizramano hetu che. amane vahevArano parizrama ApIne vahevAra nibhAvavo e A jIvanI savRttinuM ghaNuM ja alpatva batAve che; kemake amArA arthe parizrama veThI tamAre vahevAra calAvI devo paDato hoya to te tamane hitakArI che, ane amane tevA duSTa nimittanuM kAraNa nathI; evI sthiti chatAM paNa amArA cittamAM evo vicAra rahe che ke, jyAM sudhI amAre parigrahAdinuM levuMdevuM thAya, tevo vahevAra udayamAM hoya tyAM sudhI jAte te kArya karavuM athavA vahevArika saMbaMdhI dvArAdithI karavuM, paNa te saMbaMdhI mumukSu puruSane to parizrama ApIne na karavuM, kemake jIvane malina vAsanA tevA kAraNe udbhava thavI saMbhave; kadApi amAruM citta zuddha ja rahe evuM che, tathApi kALa evo che ke, jo ame te zuddhine dravyathI paNa rAkhIe to sAmA jIvane viSamatA udbhava na thAya; ane azuddha vRttivAna jIva paNa tema vartI paramapuruSonA mArgano nAza na kare. e Adi vicAra para mAruM citta rahe che. to pachI jenuM amArAthI paramArthabaLa ke cittazuddhipaNuM ochuM hoya teNe to jarUra te mArgaNA baLavAnapaNe rAkhavI, e ja tene baLavAna dhyeya che, ane tama jevA mumukSu puruSe to avazya tema vartavuM ghaTe; kemake tamAruM anukaraNa sahaje bIjA mumukSuone hitAhitanuM kAraNa thaI zake. prANa javA jevI viSama avasthAe paNa tamane niSkAmatA ja rAkhavI ghaTe che, evo amAro vicAra te tamArA AjIvikAthI game tevA duHkhanI anukaMpA pratye jatAM paNa maTato nathI; paNa sAmo vadhAre baLavAna thAya che. A viSayaparatve tamane vizeSa kAraNo ApI nizcaya karAvavAnI icchA che, ane te thaze ema amane nizcaya rahe che. A pramANe tamArA athavA bIjA mumukSu jIvanA hitanA arthe mane je yogya lAgyuM te lakhyuM che. ATaluM jaNAvyA pachI mAro potAno mArA AtmArthe te saMbaMdhamAM kaMIka bIjo paNa vicAra rahe che te lakhavo ghaTato nahoto paNa tamArA AtmAne kaMIka ame dUbhavavA jevuM lakhyuM che, tyAre te lakhavo ghaTArata gaNI lakhyo che; te A pramANe che ke, jyAM sudhI parigrahAdinuM levuMdevuM thAya evo vahevAra mane udayamAM hoya tyAM sudhI jo koI paNa niSkAma mumukSa ke satpAtra jIvanI tathA anukaMpAyogyanI je kAMI amArAthI tene jaNAvyA sivAya tenI sevAcAkarI thaI zake te dravyAdi padArthathI paNa karavI, kemake evo mArga RSabhAdi mahApuruSe paNa kyAMka kyAMka jIvanI guNaniSpannatArthe gaNyo che; te amArA aMganA vicArano che ane tevI AcaraNA satpuruSane niSedha nathI, paNa koI rIte kartavya che. mAtra sAmA jIvane paramArthano rodha karanAra te viSaya ke te sevAcAkarI thatAM hoya to tene satpuruSe paNa upazamAvavAM joIe. rA asaMgatA thavA ke satsaMganA jogano lAbha prApta thavA tamArA cittamAM ema rahe che ke kezavalAla, traMbaka vagerethI gRhavyavahAra calAvI zakAya to mArAthI chUTI zakAya tevuM che. bIjI rIte te vyavArane tame choDI zako tevuM keTalAMka kAraNothI nathI, te vAta ame jANIe chIe, chatAM pharI pharI tamAre lakhavI yogya nathI, ema jANI tene paNa niSedhI che. e ja vinaMti. praNAma prApta thAya. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 551 muMbaI, mAgazara, 1951 zrI sobhAga, zrI jina AtmapariNAmanI svasthatAne samAdhi ane AtmapariNAmanI asvasthatAne asamAdhi kahe che; te anubhavajJAne jotAM parama satya che. asvastha kAryanI pravRtti karavI, ane AtmapariNAma svastha rAkhavAM evI viSamapravRtti zrI tIrthaMkara jevA jJAnIthI banavI kaThaNa kahI che, to pachI bIjA jIvana viSe te vAta saMbhavita karavI kaThaNa hoya emAM Azcarya nathI. koI paNa parapadArthane viSe icchAnI pravRtti che, ane koI paNa parapadArthanA viyoganI ciMtA che, tene zrI jina ArtadhyAna kahe che, temAM aMdezo ghaTato nathI. traNa varSanA upAdhi yogathI utpanna thayo evo vikSepabhAva te maTADavAno vicAra varte che. dRDha vairAgyavAnanA cittane je pravRtti bAdha karI zake evI che, te pravRtti adRDha vairAgyavAna jIvane kalyANa sanmukha thavA na de emAM Azcarya nathI. jeTalI saMsArane viSe sArapariNati manAya teTalI AtmajJAnanI nyUnatA zrI tIrthaMkare kahI che. pariNAma jaDa hoya evo siddhAMta nathI. cetanane caitanapariNAma hoya ane acetanane acetanapariNAma hoya, evo jine anubhava karyo che. koI paNa padArtha pariNAma ke paryAya vinA hoya nahIM, ema zrI jine kahyuM che ane te satya che. zrI jine je Atmaanubhava karyo che, ane padArthanAM svarUpa sAkSAtkAra karI je nirUpaNa karyuM che te, sarva mumukSu jIve paramakalyANane arthe nizcaya karI vicAravA yogya che. jine kahelA sarva padArthanA bhAvo eka AtmA pragaTa karavAne arthe che, ane mokSamArgamAM pravRtti benI ghaTe che; eka AtmajJAnInI ane eka AtmajJAnInA AzrayavAnanI, ema zrI jine kahyuM che. AtmA sAMbhaLavI, vicAravo, nididhyAsavo, anubhavavo evI eka vaidanI zruti che; arthAt jo eka e ja pravRtti karavAmAM Ave to jIva tarI pAra pAme evuM lAge che. bAkI to mAtra koI zrI tIrthaMkara jevA jJAnI vinA, sarvane A pravRtti karatAM kalyANano vicAra karavo ane nizcaya thavo tathA AtmasvasthatA thavI durlabha che, e ja vinaMti. //////// 552 muMbaI, mAgazara, 1951 upakArazIla zrI saubhAga pratye, zrI sAyalA, IzvarecchA baLavAna che, ane kALanuM paNa duSamapaNuM che. pUrve jANyuM hatuM ane spaSTa pratIti svarUpa hatuM ke jJAnIpuruSane sakAmapaNe bhajatAM AtmAne pratibaMdha thAya che, ane ghaNI vAra paramArthadRSTi maTI saMsArArtha dRSTi thaI jAya che. jJAnI pratye evI dRSTi thaye pharI sulabhabodhipaNuM pAmavuM kaThaNa paDe che; ema jANI koI paNa jIva sakAmapaNe samAgama na kare, evA prakAre vartavuM thatuM hatuM. tamane tathA zrI DuMgara vagerene A mArgasaMbaMdhI ame kahyuM hatuM, paNa amArA bIjA upadezanI peThe tatkALa tenuM gurUvuM koI prArabdhayogathI na thatuM. ame jyAre te viSe kaMI jaNAvatA tyAre pUrvanA jJAnIoe AcaryuM che, evA prakArAdithI pratyuttara kahevA jevuM thatuM hatuM. amane tethI cittamAM moTo kheda thato hato ke A sakAmavRtti duSamakALane lIdhe AvA mumukSupuruSane viSe varte che, nahIM to teno svapna paNa saMbhava na hoya. joke te sAmavRttithI tame paramArthadRSTipaNuM vIsarI jAo evo saMzaya thato nahoto. paNa prasaMgopAtta paramArthadRSTine zithilapaNAno hetuM thavAno Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 445 saMbhava dekhAto hato; paNa te karatAM moTo kheda e thato hato ke A mumukSunA kuTuMbamAM sakAmabuddhi vizeSa thaze, ane paramArthadRSTi maTI jaze, athavA utpanna thavAno saMbhava TaLI jaze; ane tene lIdhe bIjA paNa ghaNA jIvone te sthiti paramArtha aprAptimAM hetabhUta thaze. vaLI sakAmapaNe bhajanAranI amArAthI kaMI vRtti zAMta karavAnuM banavuM kaThaNa, tethI sakAmI jIvone pUrvApara virodhabuddhi thAya athavA paramArtha pUjyabhAvanA TaLI jAya evuM je joyuM hatuM, te vartamAnamAM na thAya te vizeSa upayoga thavA saheja lakhyuM che. pUrvApara A vAtanuM mAhAtmya samajAya ane anya jIvone upakAra thAya tema vizeSa lakSa rAkhazo. ////// 553 muMbaI, poSa suda 1, zukra, 1951 patra 1 prApta thayuM che. atrethI nIkaLatAM haju Azare eka mahino thaze ema lAge che. ahIMthI nIkaLyA pachI samAgama saMbaMdhI vicAra rahe che ane zrI kaThoramAM te vAtanI anukULatA AvavAno vadhAre saMbhava rahe che, kemake temAM vizeSa pratibaMdha thavAnuM kAraNa jaNAtuM nathI. ghaNuM karIne zrI aMbAlAla te vakhatamAM kaThora AvI zake, te mATe temane jaNAvIza. amArA AvavA viSe hAla koIne kaMI jaNAvavAnuM kAraNa nathI, tema amAre mATe bIjI vizeSa tajavIja karavAnuM paNa kAraNa nathI. sAyaNa sTezane UtarI kaThora avAya che, ane te lAMbo rasto nathI, jethI vAhana vagerenuM kaMI amane agatya nathI. ane kadApi vAhananuM ke kaMI kAraNa haze to zrI aMbAlAla te viSe tajavIja karI zakaze. kaThoramAM paNa tyAMnA zrAvako vagerene amArA AvavA viSe jaNAvavAnuM kAraNa nathI; tema UtaravAnA ThekANA mATe kaMI goThavaNa karavA viSe temane jaNAvavAnuM kAraNa nathI. te mATe je saheje te prasaMgamAM banI Avaze tethI amane aDacaNa nahIM Ave. zrI aMbAlAla sivAya bIjA koI mumukSuo vakhate zrI aMbAlAla sAthe Avaze; paNa temanA AvavA viSemAM paNa AgaLathI khabara kaThoramAM ke surata ke sAyaNamAM na paDe te amane ThIka lAge che, kemake tene lIdhe amane paNa pratibaMdha vakhate thAya. amArI atre sthiratA che, tyAM sudhImAM bane to patra praznAdi lakhazo. sAdhu zrI devakaraNajIne AtmasmRtipUrvaka yathAyogya prApta thAya. je prakAre asaMgatAe, AtmabhAva sAdhya thAya te prakAre pravartavuM e ja jinanI AjJA che. A upAdhirUpa vyApArAdi prasaMgathI nivartavA vAraMvAra vicAra rahyA kare che, tathApi teno aparipakva kALa jANI, udayavaze vyavahAra karavo paDe che. paNa upara kahI che evI jinanI AjJA te ghaNuM karI vismaraNa thatI nathI. ane tamane paNa hAla to te ja bhAvanA vicAravAnuM kahIe chIe. 554 ATha sva praNAma. muMbaI, poSa suda 10, 1951 zrI aMjAragrAme sthita parama snehI zrI sobhAga pratye, zrI mohamayI bhUmithI li . . . . vizeSa tamAruM patra maLyuM che. . AtmasmRtipUrvaka yathAyogya prApta thAya. catrabhujanA prasaMgamAM Ape lakhatAM ema lakhyuM che ke kALa jaze ane kaheNI raheze te Apane lakhavuM ghaTArata nahotuM. je kaMI banI zake evuM hoya te karavAmAM mArI viSamatA nathI, paNa te paramArthathI avirodhI hoya to thaI zake che, nahIM to thaI zakavuM bahu kaThaNa paDe che, athavA nathI thaI zakatuM, jethI kALa jaze ane kaheNI raheze, evo A catrabhuja saMbaMdhInI prasaMga nathI; paNa Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tevo prasaMga hoya topaNa bAhya kAraNa para javA karatAM aMtardharma para prathama javuM e zreyarUpa che, te visarjana thavA devA yogya nathI. revAzaMkarabhAI AvyethI lagnaprasaMgamAM jema tamAruM ane temanuM dhyAna bese te pramANe karavAmAM aDacaNa nathI. paNa ATalo lakSa rAkhavAno che ke bAhya ADaMbara evo kaMI icchavo ja nahIM ke jethI zuddha vyavahAra ke paramArthane bAdha thAya. revAzaMkarabhAIne e bhalAmaNa ApIe chIe, ane tamane paNa e bhalAmaNa ApIe chIe. A prasaMgane mATe nahIM paNa sarva prasaMgamAM e vAta dhyAnamAM rAkhavA yogya che; dravyavyayArthe nahIM, paNa paramArtha arthe. amAruM kalpita mAhAtmya kyAMya dekhAya ema karavuM, karAvavuM ke anumodavuM amane atyaMta apriya che. bAkI ema paNa che ke koI jIvane saMtoSa paramArtha sacavAI karI apAya to tema karavAmAM amArI icchA che. e ja vinaMtI. ////////// 555 praNAma. muMbaI, poSa suda 10, ravi, 1951 pratyakSa kArAgRha chatAM tenA tyAgane viSe jIva icche nahIM; athavA atyAgarUpa zithilatA tyAgI zake nahIM, ke tyAgabuddhi chatAM tyAgatAM tyAgatAM kALa vyaya karavAnuM thAya, te sau vicAra jIve kevI rIte dUra karavA ? alpa kALamAM tema kevI rIte bane ? te viSe te patramAM lakhavAnuM thAya to karazo. e ja vinaMtI. 556 muMbaI, poSa vada 2, ravi, 1951 parama snehI zrI sobhAgabhAI, zrI morabI. paramapuruSane namaskAra gaI kAle eka patra prApta thayuM hatuM. tathA eka patra Aje prApta thayuM che. brahmarasa saMbaMdhI naDiyAdavAsI viSe lakhelI vigata jANI che; tathA samakitanI sugamatA zAstramAM atyaMta kahI che, te tema ja hovI joIe e viSe lakhyuM te vAMcyuM che. tathA tyAga avasara che, ema lakhyuM te paNa vAMcyuM che. ghaNuM karI mAha suda bIja pachI samAgama thaze, ane tyAre te mATe je kaMI pUchavA yogya hoya te pUchazo. hAla je moTA puruSanA mArga viSe tamArA 1 patramAM lakhavAnuM thAya che, te vAMcIne ghaNo saMtoSa thAya che. ////////// 557 mithyA jagata vedAMta kahe che te khoTuM zuM che ? ////////// 558 A sva praNAma. muMbaI, poSa vada 9, zani, 1951 muMbaI, poSa vada 10, ravi, 1951 viSama saMsArabaMdhana chedIne cAlI nIkaLyA te puruSone anaMta praNAma. mAha suda ekama bIja para vakhate nIkaLAya topaNa traNa divasa rastAmAM thAya tema che, paNa mAha suda bIja para nIkaLAya tevo saMbhava nathI. suda pAMcama para nIkaLAya tevo saMbhava che. vacce traNa divasa thavAnA che, te na cAlatAM rokAvAnuM kAraNa che. ghaNuM karI suda 5 me nivRtta thaI suda 8 me vavANiye pahoMcI zakAya tema che; eTale bAhya kAraNa jotAM lImaDI AvavAnuM na banI zake tevuM che; topaNa kadApi eka divasa vaLatA avakAza meLavyo hoya to maLI zake, paNa AMtarakAraNa jA Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 447 hovAthI tema karavAnuM hAla koI paNa prakAre cittamAM AvatuM nathI. vaDhavANa sTezane kezavalAlanI ke tamArI mane maLavAnI icchA hoya te aTakAvatAM mana asaMtoSa pAme che; topaNa hAla aTakAvavAnuM mAruM citta rahe che; kemake cittanI vyavasthA yathAyogya nahIM hovAthI udaya prArabdha vinA bIjA sarva prakAramAM asaMgapaNuM rAkhavuM yogya lAge che; te eTale sudhI ke jemano oLakhANa prasaMga che teo paNa hAla bhUlI jAya to sAruM, kemake saMgathI upAdhi niSkAraNa vadhyA kare che, ane tevI upAdhi sahana karavA yogya evuM hAla mAruM citta nathI. nirupAyatA sivAya kaMI paNa vyavahAra karavAnuM hAla citta hoya ema jaNAtuM nathI; ane je vyApAra vyavahAranI nirupAyatA che, tethI paNa nivRtta thavAnI ciMtanA rahyA kare che tema cittamAM bIjAne bodha karavA yogya eTalI mArI yogyatA hAla mane lAgatI nathI; kemake jyAM sudhI sarva prakAranA viSama sthAnakomAM samavRtti na thAya tyAM sudhI yathArtha AtmajJAna kahyuM jatuM nathI, ane jyAM sudhI tema hoya tyAM sudhI to nija abhyAsanI rakSA karavI ghaTe che, ane hAla te prakAranI mArI sthiti hovAthI huM Ama varte chuM te kSamA yogya che, kemake mArA cittamAM anya koI hetu nathI. vaLatI vakhate zrI vaDhavANa samAgama karavAnuM thaI zake tevuM mArAthI banI zake tevuM haze, to AgaLathI tamane lakhIza, paNa mArA samAgamamAM tame AvyAthI mAruM AvavuM vaDhavANa thayuM hatuM ema bIjAonA jANavAmAM te prasaMgane laIne Ave to te mane yogya lAgatuM nathI; tema vyAvahArika kAraNathI tame samAgama karyo che ema jaNAvavuM te ayathArtha che; jethI jo samAgama thavAnuM lakhavAnuM mArAthI bane to jema vAta aprasiddha rahe tema karazo, ema vinaMti che. traNenA patra jAdA lakhI zakavAnI azaktine lIdhe eka patra lakhyuM che. e ja vinaMti. ////////// 559 A sva praNAma. muMbaI, poSa vada 0)), zani, 1951 zubhecchAsaMpanna bhAI sukhalAla chaganalAla pratye, zrI vIramagAma, samAgama viSe tamane icchA che ane te pramANe anusaravAmAM sAmAnyapaNe bAdha nathI, tathApi cittanA kAraNathI hAla vadhAre samAgamamAM AvavAnuM karavA viSe lakSa thato nathI. atrethI mAha suda 15 upara nivRtta thavAno saMbhava jaNAya che, tathApi te vakhatamAM rokAvA jeTalo avakAza nathI, ane mukhya upara jaNAvyuM che te kAraNa che, topaNa jo kaMI khAdha jevuM nahIM hoya, to sTezana para maLavA viSe AgaLathI tamane jaNAvIza. mArA AvavA viSenA khabara vizeSa koIne hAla nahIM jaNAvazo, kemake vadhAre samAgamamAM AvavAnuM udAsInapaNuM rahe che. '''''''''' 50 AtmasvarUpe praNAma. muMbaI, poSa, 1951 jo jJAnIpuruSanA dRDha AzrayathI sarvotkRSTa evuM mokSapada sulabha che; to pachI kSaNe kSaNe Atmopayoga sthira karavo ghaTe evo kaThaNa mArga te jJAnIpuruSanA deDha Azrarya prApta thavo kema sulabha na hoya ? kemake te upayoganA ekAgrapaNA vinA to mokSapadanI utpatti che nahIM. jJAnIpuruSanA vacanano dRDha Azraya jene thAya tene sarva sAdhana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya satpuruSoe karyo che; to pachI ame kahIe chIe ke A vRttiono jaya karavo ghaTe che, te vRttiono jaya kema na thaI zake ? ATaluM satya che ke A duSamakALane viSe satsaMganI samIpatA ke dRDha Azraya Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vizeSa joIe ane asatsaMgathI atyaMta nivRtti joIe; topaNa mumukSune to ema ja ghaTe che ke kaThaNamAM kaThaNa AtmasAdhana hoya tenI prathama icchA karavI, ke jethI sarva sAdhana alpa kALamAM phaLIbhUta thAya. zrI tIrthaMkare to eTalA sudhI kahyuM che ke je jJAnIpuruSanI dazA saMsAraparikSINa thaI che, te jJAnIpuruSane paraMparA karmabaMdha saMbhavato nathI, topaNa puruSArtha mukhya rAkhavo, ke je bIjA jIvane paNa AtmasAdhana-pariNAmano hetu thAya. paDaze. 'samayasAra'mAMthI je kAvya lakhela che te tathA tevA bIjA siddhAMto mATe samAgame samAdhAna karavAnuM sugama jJAnIpuruSane AtmapratibaMdhapaNe saMsArasevA hoya nahIM, paNa prArabdhapratibaMdhapaNe hoya, ema chatAM paNa tethI nivartavArUpa pariNAmane pAme ema jJAnInI rIta hoya che; je rItano Azraya karatAM hAla traNa varSa thayAM vizeSa tema karyuM che ane temAM jarUra AtmadazAne bhulAve evo saMbhava rahe tevo udaya paNa jeTalo banyo teTalo samapariNAme vaidyo che; joke te vaidavAnA kALane viSe sarvasaMganivRtti koI rIte thAya to sAruM ema sUjhyAM karyuM che; topaNa sarvasaMgattivRttie je dazA rahevI joIe te dazA hRdayamAM rahe, to alpa kALamAM vizeSa karmanI nivRtti thAya ema jANI jeTaluM banyuM teTaluM te prakAre karyuM che; paNa manamAM have ema rahe che ke A prasaMgathI eTale sakala gRhavAsathI dUra thavAya tema na hoya topaNa vyApArAdi prasaMgathI nivRtta, dUra thavAya to sAruM, kemake AtmabhAve pariNAma pAmavAne viSe je dazA jJAnInI joIe te dazA A vyApAra vyavahArathI mumukSujIvana dekhAtI nathI. A prakAra je lakhyo che te viSe hamaNAM vicAra kyAreka kyAreka vizeSa hradaya pAme che. te viSe je pariNAma Ave te kharuM, A prasaMga lakhyo che te lokomAM hAla pragaTa thavA devA yogya nathI. mAha suda bIja upara te tarapha AvavAnuM thavAno saMbhava rahe che. e ja vinaMti. //// 561 A svA praNAma. muMbaI, mAha suda 2, ravi, 1951 zubhecchAsaMpanna bhAI kuMvarajI ANaMdajI pratye, zrI bhAvanagara. cittamAM kaMI paNa vicAravRtti pariNamI che, tema jANIne hRdayamAM AnaMda thayo che. asAra ane klezarUpa AraMbhaparigrahanA kAryamAM vasatAM jo A jIva kaMI paNa nirbhaya ke ajAgRta rahe to ghaNAM varSano upAselo vairAgya paNa niSphaLa jAya evI dazA thaI Ave che. evo nitya pratye nizcaya saMbhArIne nirupAya prasaMgamAM kaMpatA citte na ja chUTyuM pravartavuM ghaTe che, e vAtano mumukSu jIve kArye kAryo, kSaNe kSaNe ane prasaMge prasaMge lakSa rAkhyA vinA mumukSutA rahevI durlabha che; ane evI dazA vedyA vinA mumukSupaNuM paNa saMbhave nahIM. mArA cittamAM mukhya vicAra hAla e varte che. e ja vinaMti. li rAyacaMdanA pra 562 muMbaI, mAha suda 3, soma, 1951 je prArabdha vaidyA vinA bIjo koI upAya nathI, te prArabdha jJAnIne paNa vedavuM paDe che. jJAnI aMta sudhI AtmArthano tyAga karavA icche nahIM, eTaluM bhinnapaNuM jJAnIne viSe hoya, ema moTA puruSoe kahyuM che, te satya che. ////////// Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 53 449 muMbaI, mAha suda 8, ravi, 1951 patra prApta thayuM che. vistArathI patra lakhavAnuM hAlamAM banI zakatuM nathI te mATe cittamAM kaMIka kheda thAya che, tathApi prArabdhodaya samajI samapaNuM karuM chuM. tame patramAM je kaMI lakhyuM che, te para vAraMvAra vicAra karavAthI, jAgRti rAkhavAthI, jemAM paMca viSayAdinuM azuci svarUpa varNavyuM hoya evA zAstro ane satpuruSanAM caritro vicAravAthI tathA kArye krArye lakSa zakhI pravartavAthI je kaMI udAsabhAvanA dhavI ghaTe te thaze, 564 li rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, mAha suda 8, ravi, 1951 atre A vakhate traNa varSa uparAMta pravRttino udaya vaidyo che. ane tyAM AvyA pachI paNa thoDA divasa kaMI pravRttino saMbaMdha rahe, ethI have uparAmatA prApta thAya to sAruM, ema cittamAM rahe che. bIjI uparAmatA hAla banavI kaThaNa che, ochI saMbhave che. paNa tamAro tathA zrI DuMgara vagereno samAgama thAya to sAruM ema cittamAM rahe che, mATe zrI DuMgarane tame jaNAvazo ane teo vavANiyA AvI zake tema karazo. koI paNa prakAre vavANiyA AvavAmAM temaNe kalpanA karavI na ghaTe. jarUra AvI zake tema karazo. ////////// 55 na je prakAre baMdhanathI chuTAya te prakAre pravartavuM, e hitakArI kArya che. lita rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, phAgaNa suda 12, zukra, 1951 bAhya paricayane vicArI vicArIne nivRtta karavo e chUTavAno eka prakAra che. jIva A vAta jeTalI vicAraze teTalo jJAnIpuruSano mArga samajavAno samaya samIpa prApta thaze. paka A sva praNAma. muMbaI, phAgaNa suda 13, 1951 azaraNa evA saMsArane viSe nizcita buddhie vyavahAra karavo jene yogya jaNAto na hoya ane te vyavahArano saMbaMdha nivRtta karatAM tathA ocho karatAM vizeSa kALa vyatIta thayA karato hoya to te kAma alpa kALamAM karavA mATe jIvane zuM karavuM ghaTe ? samasta saMsAra mRtyu Adi bhaye azaraNa che te zaraNano hetu thAya evuM kalpavuM te mRgajaLa jevuM che. vicArI vicArIne zrI tIrthaMkara jevAe paNa tethI nivartavuM, chUTavuM e ja upAya zodhyo che. te saMsAranAM mukhya kAraNa premabaMdhana tathA dveSabaMdhana sarva jJAnIe svIkAryA che. tenI mUMjhavaNe jIvane nija vicAra karavAno avakAza prApta thato nathI, athavA thAya evA yoge te baMdhananA kAraNathI AtmavIrya pravartI zakatuM nathI, ane te sau pramAdano aitu che, ane tevA pramAde lezamAtra samayakALa paNa nirNaya rahevuM ke ajAgRta rahevuM te A jIvanuM atizaya nirbaLapaNuM che, avivekatA che, bhrAMti che, ane TALatAM atyaMta kaThaNa evo moha che. samasta saMsAra be pravAhathI vahe che, premathI ane dveSathI. premathI virakta thayA vinA dveSathI chuTAya nahIM, ane premathI virakta thAya teNe sarvasaMgathI virakta thayA vinA vyavahAramAM vartI aprema (udAsa) dazA rAkhavI te bhayaMkara vrata che. jo kevaLa premano tyAga karI vyavahAramAM pravartavuM karAya to keTalAka jIvonI dayAno, upakArano, ane svArthano bhaMga karavA jevuM thAya che; ane tema Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vicArI jo dayA upakArAdi kAraNe kaMI premadazA rAkhatAM cittamAM vivekIne kleza paNa thayA vinA rahevo na joIe, tyAre teno vizeSa vicAra kayA prakAre karavo ? 567 zrI vItarAgane paramabhaktie namaskAra muMbaI, phAgaNa suda 15, 1951 be tAra, be patra tathA be pattAM maLyAM che. zrI jina jevA puruSe gRhavAsamAM je pratibaMdha karyo nathI te pratibaMdha na thavA, AvavAnuM ke patra lakhavAnuM thayuM nathI te mATe atyaMta dInapaNe kSamA icchuM chuM. saMpUrNa vItarAgatA nahIM hovAthI A pramANe vartanAM aMtaramAM vikSepa thayo che, je vikSepa paNa zamAvavo ghaTe e prakAre jJAnIe mArga dITho che. je AtmAno aMtarvyApAra (aMtarpariNAmanI dhArA) te, baMdha ane mokSanI (karmathI AtmAnuM baMdhAvuM ane tethI AtmAnuM chUTavuM) vyavasthAno hetu che; mAtra zarIraceSTA baMdhamokSanI vyavasthAno hetu nathI. vizeSa rogAdi yoge jJAnIpuruSanA dehane viSe paNa nirbaLapaNuM, maMdapaNuM, mlAnatA, kaMpa, sveda, mUrchA, bAhya vibhramAdi deSTa thAya che; tathApi jeTaluM jJAne karIne, bodhe karIne, vairAgye karIne AtmAnuM nirmaLapaNuM thayuM che, teTalA nirmaLapaNAe karI te rogane aMtarpariNAme jJAnI vede che, ane vedatAM kadApi bAhya sthiti unmatta jovAmAM Ave topaNa aMtarpariNAma pramANe karmabaMdha athavA nivRtti thAya che. AtmA jyAM atyaMta zuddha evA nijaparyAyane sahaja svabhAve bhaje tyAM - ////////// 58 [apUrNa) muMbai, phAgaNa, 1951 AtmasvarUpano nirNaya thavAmAM anAdithI jIvanI bhUla thatI AvI che, jethI hamaNAM thAya temAM Azcarya lAgatuM nathI. sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno AtmajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI. sadvicAra vinA AtmajJAna thAya nahIM, ane asatsaMga-prasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI emAM kiMcitmAtra saMzaya nathI. AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthaMkara 'samAdhi kahe che, AtmapariNAmanI asvasthatAne zrI tIrthaMkara 'asamAdhi kahe che. AtmapariNAmanI sahaja svarUpe pariNati thavI tene zrI tIrthaMkara "dharma' kahe che. AtmapariNAmanI kaMI paNa capaLa pariNati thavI tene zrI tIrthaMkara 'karma' kahe che. zrI jina tIrthakare jevo baMdha ane mokSano nirNaya karyo che. tevo nirNaya vedAMtAdi darzanamAM dRSTigocara thato nathI; ane jevuM zrI jinane viSe yathArthavaktApaNuM jovAmAM Ave che, tevuM yathArthavaktApaNuM bIjAmAM jovAmAM AvatuM nathI. AtmAnA aMtarvyApAra (zubhAzubha pariNAmadhArA) pramANe baMdhamokSanI vyavasthA che, zArIrika ceSTA pramANe te nathI. pUrve utpanna karelAM vedanIya karmanA udaya pramANe rogAdi utpanna thAya che, ane te pramANe nirbaLa, maMda, slAna, uSNa, zIta Adi zarIraceSTA thAya che. vizeSa roganA udayathI athavA zArIrika maMdabaLathI jJAnInuM zarIra kaMpAya, nirbaLa thAya, mlAna thAya, maMda thAya, raudra lAge, tene bhramAdino udaya paNa varte, tathApi je pramANe jIvane viSe bodha ane vairAgyanI vAsanA thaI hoya che te pramANe te rogane jIva te te prasaMgamAM ghaNuM karI vede che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 451 koI paNa jIvane avinAzI dehanI prApti thaI ema dIThuM nathI, jANyuM nathI tathA saMbhavatuM nathI; ane mRtyunuM AvavuM avazya che, evo pratyakSa niHsaMzaya anubhava che, tema chatAM paNa A jIva te vAta pharI pharI bhUlI jAya che e moTuM Azcarya che. je sarvajJa vItarAgane viSe anaMta siddhio pragaTI hatI te vItarAge paNa A dehane anityabhAvI dITho che, to pachI bIjA jIvo kayA prayoge dehane nitya karI zakaze ? zrI jinano evo abhiprAya che, ke pratyeka dravya anaMta paryAyavALuM che. jIvane anaMtA paryAya che ane paramANune paNa anaMtA paryAya che. jIva cetana hovAthI tenA paryAya paNa caitana che, ane paramANu acetana hovAthI tenA paryAya paNa acetana che. jIvanA paryAya acetana nathI ane paramANunA paryAya sacetana nathI, evo zrI jine nizcaya karyo che ane tema ja yogya che, kemake pratyakSa padArthanuM svarUpa paNa vicAratAM tevuM bhAse che. jIva viSe, pradeza viSe, paryAya viSe, tathA saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta Adi viSeno yathAzakti vicAra karavo. je kaMI anya padArthano vicAra karavo che te jIvanA mokSArthe karavo che, anya padArthanA jJAnane mATe karavo nathI. muMbaI, phAgaNa vada 3, 1951 pa69 zrI satpuruSone namaskAra sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che. vicAra vinA AtmajJAna thAya nahIM, ane asatsaMga tathA asatprasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI, emAM kiMcitmAtra saMzaya nathI. AraMbhaparigrahanuM alpatva karavAthI asatprasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvasvarUpa, sarva kleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che. je jIvo mohanidrAmAM sUtA che te amuni che; niraMtara AtmavicAre karI muni to jAgRta rahe, pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAIne koI rIte bhaya nathI, ema zrI jine kahyuM che. sarva padArthanuM svarUpa jANavAno hetu mAtra eka AtmajJAna karavuM e che. jo AtmajJAna na thAya to sarva padArthanA jJAnanuM niSphaLapaNuM che. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe. koI paNa tathArUpa jogane pAmIne jIvane eka kSaNa paNa aMtarbhedajAgRti thAya to tene mokSa vizeSa dUra nathI. anyapariNAmamAM jeTalI tAdAtmyavRtti che, teTalo jIvathI mokSa dUra che. jo koI Atmajoga bane to A manuSyapaNAnuM mUlya koI rIte na thaI zake tevuM che. prAye manuSyadeha vinA Atmajoga banato nathI ema jANI, atyaMta nizcaya karI, A ja dehamAM Atmajoga utpanna karavo ghaTe. vicAranI nirmaLatAe karI jo A jIva anyaparicayathI pAcho vaLe to sahajamAM hamaNAM ja tene AtmajAga pragaTe asatsaMgaprasaMgano gherAvo vizeSa che, ane A jIva tethI anAdikALano hInasattva thayo hovAthI tethI avakAza prApta karavA athavA tenI nivRtti karavA jema bane tema satsaMgano Azraya kare to koI rIte puruSArthayogya thaI vicAradazAne pAme Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra je prakAre anityapaNuM, asArapaNuM A saMsAranuM atyaMtapaNe bhAse te prakAre karI AtmavicAra utpanna thAya. have A upAdhikAryathI chUTavAnI vizeSa vizeSa Artti thayA kare che, ane chUTavA vinA je kaMI paNa kALa jAya che te, A jIvanuM zithilapaNuM ja che, ema lAge che; athavA evo nizcaya rahe che. janakAdi upAdhimAM rahyA chatAM AtmasvabhAvamAM vasatA hatA evA AlaMbana pratye kyAreya buddhi thatI nathI. zrI jina jevA janmatyAgI paNa choDIne cAlI nIkaLyA evA bhayanA heturUpa upAdhiyoganI nivRtti A pAmara jIva karatAM karatAM kALa vyatIta karaze to azreya thaze, evo bhaya jIvanA upayoga pratye pravarte che, kemake ema ja kartavya che. je rAgadveSAdi pariNAma ajJAna vinA saMbhavatAM nathI, te rAgadveSAdi pariNAma chatAM jIvanmuktapaNuM sarvathA mAnIne jIvanmukta dazAnI jIva azAtanA kare che, ema varte che. sarvathA rAgadveSa pariNAmanuM parikSINapaNuM ja kartavya che. atyaMta jJAna hoya tyAM atyaMta tyAga saMbhave che. atyaMta tyAga pragaTyA vinA atyaMta jJAna na hoya ema zrI tIrthaMkare svIkAryuM che. AtmapariNAmathI jeTalo anya padArthano tAdAtmyaadhyAsa nivartavo tene zrI jina tyAga kahe che, te tAdAtmyaadhyAsa nivRttirUpa tyAga thavA arthe A bAhya prasaMgano tyAga paNa upakArI che, kAryakArI che. bAhya prasaMganA tyAgane arthe aMtarvAMga kahyo nathI, ema che, topaNa A jIve aMtarvAMgane arthe bAhya prasaMganI nivRttine kaMI paNa upakArI mAnavI yogya che. nitya chUTavAno vicAra karIe chIe ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe. joke ema lAge che ke te vicAra ane jApa hajA tathArUpa nathI, zithila che- mATe atyaMta vicAra ane te jApane ugrapaNe ArAdhavAno alpakALamAM yoga karavo ghaTe che, ema vartyA kare che, prasaMgathI keTalAMka arasaparasa saMbaMdha jevAM vacano A patramAM lakhyAM che, te vicAramAM sphurI AvatAM svavicArabaLa vadhavAne arthe ane tamane vAMcavA vicAravAne arthe lakhyAM che. jIva, pradeza, paryAya tathA saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta Adi viSe tathA rasanA vyApakapaNA viSe krame karI samajavuM yogya gharo tamAro atra AvavAno vicAra che, tathA zrI DuMgara AvavAno saMbhava che ema lakhyuM te jANyuM che. satsaMga joMganI icchA rahyA kare che. ////// 570 muMbaI, phAgaNa vada 5, zani, 1951 sujJa bhAI zrI mohanalAla' pratye, zrI Darabana. patra 1 maLyuM che. jema jema upAdhino tyAga thAya tema tema samAdhisukha pragaTe che. jema jema upAdhinuM grahaNa thAya tema tema samAdhisukha hAni pAme che. vicAra karIe to A vAta pratyakSa anubhavarUpa thAya che. jo kaMI paNa A saMsAranA padArthono vicAra karavAmAM Ave, to te pratye vairAgya AvyA vinA rahe nahIM; kemake mAtra avicAre karIne temAM mohabuddhi rahe che. 'AtmA che', 'AtmA nitya che', 'AtmA karmano kartA che', 'AtmA karmano bhoktA che', 'tethI te nivRtta thaI zake che, ane "nivRtta thaI zakavAnAM sAdhana che, e cha kAraNo jene vicAre 1. mahAtmA gAMdhIjI Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 453 karIne siddha thAya, tene vivekajJAna athavA samyagdarzananI prApti gaNavI ema zrI jine nirUpaNa karyuM che, je nirUpaNa mumukSu jIve vizeSa karI abhyAsa karavA yogya che. pUrvanA koI vizeSa abhyAsabaLathI e cha kAraNono vicAra utpanna thAya che; athavA satsaMganA AzrayathI te vicAra utpanna thavAno yoga bane che. anitya padArtha pratye mohabuddhi hovAne lIdhe AtmAnuM astitva, nityatva, ane avyAbAdha samAdhisukha bhAnamAM AvatuM nathI. tenI mohabuddhimAM jIvane anAdithI evuM ekAgrapaNuM cAlyuM Ave che, ke teno viveka karatAM karatAM jIvane mUMjhAIne pAchuM vaLavuM paDe che, ane te mohagraMthi chedavAno vakhata AvavA pahelAM te viveka choDI devAno yoga pUrvakALe ghaNI vAra banyo che, kemake jeno anAdikALathI abhyAsa che te, atyaMta puruSArtha vinA, alpa kALamAM choDI zakAya nahIM. mATe pharI pharI satsaMga, satzAstra ane potAmAM saraLa vicAradazA karI te viSayamAM vizeSa zrama levo yogya che, ke jenA pariNAmamAM nitya zAzvata sukhasvarUpa evuM AtmajJAna thaI svarUpa AvirbhAva thAya che. emAM prathamathI utpanna thatA saMzaya dhIrajathI ane vicArathI zAMta thAya che. adhIrajathI athavA ADI kalpanA karavAthI mAtra jIvane potAnA hitano tyAga karavAno vakhata Ave che, ane anitya padArthano rAga rahevAthI tenA kAraNe pharI pharI saMsAraparibhramaNano yoga rahyA kare che kaMI paNa AtmavicAra karavAnI icchA tamane varte che, ema jANI ghaNo saMtoSa thayo che. te saMtoSamAM mAro kaMI svArtha nathI. mAtra tame samAdhine raste caDavA iccho cho tethI saMsAraklezathI nivartavAno tamane prasaMga prApta thaze, evA prakArano saMbhava dekhI svabhAve saMtoSa thAya che. e ja vinaMti. ////////// 571 A0 sva. praNAma. muMbaI, phAgaNa vada 5, zani, 1951 vadhAremAM vadhAre eka samaye 108 jIva mukta thAya, ethI vizeSa na thAya, evI lokasthiti jinAgamamAM svIkArelI che, ane pratyeka samaye eka sau ATha eka so ATha jIva mukta thayA ja kare che, ema gaNIe, to te parimANe traNe kALamAM jeTalA jIva mokSaprApta thAya, teTalA jIvanI je anaMta saMkhyA thAya te karatAM saMsAranivAsI jIvonI saMkhyA anaMtapaNe jinAgamamAM nirUpI che; arthAt traNe kALamAM muktajIva jeTalA thAya te karatAM saMsAramAM anaMtagaNA jIva rahe; kemake tenuM parimANa eTaluM vizeSa che; ane tethI mokSamArgano pravAha vahyA karatAM chatAM saMsAramArga uccheda thaI javo saMbhavato nathI, ane tethI baMdhamokSa vyavasthAmAM viparyaya thatuM nathI. A viSe vadhAre carcA samAgamamAM karazo to aDacaNa nathI. 4 Add to me. I att jIvanA baMdhamokSanI vyavasthA viSe saMkSepamAM pattuM lakhyuM che. e prakAranAM je je prazno hoya te te samAdhAna thaI zake evAM che, koI pachI alpa kALe ane koI pachI vizeSa kALe samaje athavA samajAya, paNa e sau vyavasthAnAM samAdhAna thaI zake evAM che. sau karatAM vicAravA yogya vAta to hAla e che ke, upAdhi karavAmAM Ave, ane kevaLa asaMgadazA rahe ema banavuM atyaMta kaThaNa che; ane upAdhi karatAM AtmapariNAma caMcaLa na thAya, ema banavuM asaMbhavita jevuM che. utkRSTa jJAnIne bAda karatAM ApaNe saue to AtmAmAM jeTaluM asaMpUrNa - asamAdhipaNuM varte che te, athavA vartI zake tevuM hoya te, uccheda karavuM, e vAta lakSamAM vadhAre levA yogya che. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 454 zrImad rAjacaMdra 572 muMbaI, phAgaNa vada 7, ravi, 1951 sarva vibhAvI udAsIna ane atyaMta zuddha nija paryAyane sajjapaNe AtmA maje, tene zrI jine tIvrajJAnadazA kahI che. je dazA AvyA vinA koI paNa jIva baMdhanamukta thAya nahIM, evo siddhAMta zrI jine pratipAdana karyo che; je akhaMDa satya che. koIka jIvathI e gahana dazAno vicAra thaI zakavA yogya che, kemake anAdithI atyaMta ajJAna dazAe A jIve pravRtti karI che, te pravRtti ekadama asatya, asAra samajAI, tenI nivRtti sUjhe, ema banavuM bahu kaThaNa che; mATe jJAnIpuruSano Azraya karavArUpa bhaktimArga jine nirUpaNa karyo che, ke je mArga ArAdhavAthI sulabhapaNe jJAnadazA utpanna thAya che. jJAnIpuruSanA caraNane viSe mana sthApyA vinA e bhaktimArga siddha thato nathI, jethI pharI pharI jJAnInI AjJA ArAdhavAnuM jinAgamamAM ThekANe ThekANe kathana karyuM che. jJAnIpuruSanA caraNamAM mananuM sthApana thavuM prathama kaThaNa paDe che, paNa vacananI apUrvatAthI, te vacanano vicAra karavAthI, tathA jJAnI pratye apUrva dRSTie jovAthI, mananuM sthApana thavuM sulabha thAya che. jJAnIpuruSanA AzrayamAM virodha karanArA paMcaviSayAdi doSo che, te doSa thavAnAM sAdhanathI jema bane tema dUra rahevuM, ane prAptasAdhanamAM paNa udAsInatA rAkhavI, athavA te te sAdhanomAMthI abuddhi choDI daI, rogarUpa jANI pravartavuM ghaTe. anAdi doSano evA prasaMgamAM vizeSa udaya thAya che. kemake AtmA te doSane chedavA potAnI sanmukha lAve che ke, te svarUpAMtara karI tene AkarSe che, ane jAgRtimAM zithila karI nAMkhI potAne viSe ekAgrabuddhi karAvI de che. te ekAgrabuddhi evA prakAranI hoya che ke, 'mane A pravRttithI tevo vizeSa bAdha nahIM thAya, huM anukrame tene choDIza; ane karatAM jAgRta rahIza;" e Adi bhrAMtadazA te doSa kare che, jethI te doSano saMbaMdha jIva choDato nathI, athavA te doSa vadhe che, teno lakSa tene AvI zakato nathI. e virodhI sAdhanano be prakArathI tyAga thaI zake che: eka te sAdhananA prasaMganI nivRtti; bIjo prakAra vicArathI karI tenuM tucchapaNuM samajAvuM. vicArathI karI tucchapaNuM samajAvA mATe prathama te paMcaviSayAdinA sAdhananI nivRtti karavI vadhAre yogya che, kemake tethI vicArano avakAza prApta thAya che. te paMcaviSayAdi sAdhananI nivRtti sarvathA karavAnuM jIvanuM baLa na cAlatuM hoya tyAre, krame krame, deza deze teno tyAga karavo ghaTe; parigraha tathA bhogopoganA padArthano alpa paricaya karavo ghaTe. ema karavAthI anukrame te doSa moLA paDe, ane Azrayabhakti deDha thAya; tathA jJAnInAM vacanonuM AtmAmAM pariNAma thaI tIvrajJAnadazA pragaTI jIvanmukta thAya. jIva koIka vAra AvI vAtano vicAra kare, tethI anAdi abhyAsanuM baLa ghaTavuM kaThaNa paDe, paNa dinadina pratye, prasaMge prasaMge ane pravRtti pravRttie pharI pharI vicAra kare, to anAdi abhyAsanuM baLa ghaTI, apUrva abhyAsanI siddhi thaI sulabha evo AzrayabhaktimArga siddha thAya. e ja vinaMti. ////////// 573 A sva praNAma. muMbaI, phAgaNa vada 11, zukra, 1951 janma, jarA, maraNAdi duHkhe karI samasta saMsAra azaraNa che. sarva prakAre jeNe te saMsAranI AsthA tajI te ja AtmasvabhAvane pAmyA che, ane nirbhaya thayA che. vicAra vinA te sthiti jIvane prApta thaI zakatI nathI, ane saMganA mohe parAdhIna evA A jIvane vicAra prApta thavo durlabha che. A sva praNAma. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 574 455 muMbaI, phAgaNa, 1951 banatAM sudhI tRSNA ochI karavI joIe. janma, jarA, maraNa, konAM che ? ke je tRSNA rAkhe che tenAM janma, jarA, maraNa che. mATe jema bane tema tRSNA ochI karatA javuM. 575 muMbaI, phAgaNa, 1951 jema che tema nija svarUpa saMpUrNa prakAze tyAM sudhI nija svarUpanA nididhyAsanamAM sthira rahevAne jJAnIpuruSanAM vacano AdhArabhUta che, ema parama puruSa zrI tIrthaMkare kahyuM che, te satya che. bArame guNasthAnake vartatA AtmAne nididhyAsanarUpa dhyAnamAM zrutajJAna eTale mukhya evAM jJAnInAM vacanono Azaya tyAM AdhArabhUta che, evuM pramANa jinamArgane viSe vAraMvAra kahyuM che. bodhabIjanI prApti thaye, nirvANamArganI yathArtha pratIta thaye paNa te mArgamAM yathAsthita sthiti thavAne arthe jJAnIpuruSano Azraya mukhya sAdhana che; ane te TheTha pUrNa dazA thatAM sudhI che; nahIM to jIvane patita thavAno bhaya che, ema mAnyuM che, to pachI potAnI meLe anAdithI bhrAMta evA jIvane sadgurunA yoga vinA nijasvarUpanuM bhAna thavuM azakya che, emAM saMzaya kema hoya ? nijasvarUpano dRDha nizcaya varte che tevA puruSane pratyakSa jagavyavahAra vAraMvAra cUkavI de evA prasaMga prApta karAve che, to pachI tethI nyUnadazAmAM cUkI javAya emAM Azcarya zuM che ? potAnA vicAranA baLe karI, satsaMga-satzAstrano AdhAra na hoya tevA prasaMgamAM A jagavyavahAra vizeSa baLa kare che, ane tyAre vAraMvAra zrI sadgurunuM mAhAtmya ane AzrayanuM svarUpa tathA sArthakapaNuM atyaMta aparokSa satya dekhAya che. 576 muMbaI, caitra suda 6, soma, 1951 Aje patra 1 pahoMcyuM che. atra kuzaLatA che. patra lakhatAM lakhatAM athavA kaMI kahetAM kahetAM vAraMvAra cittanI apravRtti thAya che, ane kalpitanuM ATaluM badhuM mAhAtmya zuM ? kahevuM zuM ? jANavuM zuM ? zravaNa karavuM zuM ? pravRtti zI ? e Adi vikSepathI cittanI temAM apravRtti thAya che; ane paramArthasaMbaMdhI kahetAM lakhatAM tethI bIjA prakAranA vikSepanI utpatti thAya che, je vikSepamAM mukhya A tIvra pravRttinA nirodha vinA temAM, paramArthakathanamAM paNa apravRtti hAla zreyabhUta lAge che, A kAraNa viSe AgaLa eka patra savigata lakhyuM che, eTale vizeSa lakhavA jevuM atre nathI, mAtra cittamAM atre vizeSa sphUrti thavAthI lakhyuM che. motInA vepAra vagerenI pravRtti vadhAre na karavA saMbaMdhInuM bane to sAruM, ema lakhyuM te yathAyogya che; ane cittanI nitya icchA ema rahyA kare che. lobhahetuthI te pravRtti thAya che ke kema ? ema vicAratAM lobhanuM nidAna jaNAtuM nathI. viSayAdinI icchAe pravRtti thAya che, ema paNa jaNAtuM nathI; tathApi pravRtti thAya che, emAM saMdeha nathI. jagata kaMI levAne mATe pravRtti kare che, A pravRtti devAne mATe thatI haze ema lAge che, atre e lAge che te yathArtha haze ke kema ? te mATe vicAravAna puruSa je kahe te pramANa che. e ja vinaMti. 577 li. rAyacaMdanA praNAma. muMbaI, caitra suda 13, 1951 hAla jo koI vedAMta saMbaMdhI graMtho vAMcavA athavA zravaNa karavAnuM rahetuM hoya to te vicArano vizeSa vicAra thavA thoDo vakhata zrI 'AcArAMga", "sUyagaDAMga" tathA "uttarAdhyayana' vAMcavA, vicAravAnuM bane to karazo. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vedAMtanA siddhAMtamAM tathA jinanA AgamanA siddhAMtamAM judApaNuM che, topaNa jinanAM Agama vizeSa vicAranuM sthaLa jANI vedAMtanuM pRthakkaraNa thavA te Agama vAMcavA, vicAravA yogya che. e ja vinaMti. 578 muMbaI, caitra suda 14, zani, 1951 muMbaImAM nANAMbhIDa vizeSa che. saTTAvALAone ghaNuM nukasAna gayuM che. tamane saune bhalAmaNa che, ke saTTA jeve raste na caDAya tenuM pUratuM dhyAna rAkhazo, mAtuzrI tathA pitAzrIne pAyalAgaNa, 579 rAyacaMdanA yathAyogya muMbaI, caitra suda 15, 1951 parama snehI zrI sobhAga pratye, zrI sAyalA. morabIthI lakhelo kAgaLa 1 pahoMcyo che. ravivAre atrethI eka pattuM morabI lakhyuM che. te tamane sAyale maLyuM haze. zrI DuMgara sAthe A tarapha AvavAno vicAra rAkhyo che. te vicAra pramANe AvavAmAM zrI DuMgare paNa kaMI vikSepa na karavo yogya che; kemake atre mane vizeSa upAdhi hAla tarata nahIM rahe evuM saMbhave che. divasa tathA rAtano ghaNo bhAga nivRttimAM gALavo hoya to mArAthI tema banI zakavA hAla saMbhava che. parama puruSanI AjJAnA nirvAhane arthe tathA ghaNA jIvonA hitane mATe thaI, AjIvikAdi saMbaMdhI tame kaMI lakho cho, athavA pUcho cho temAM mauna jevI rIte vartavuM thAya che, te sthaLe bIjo kaMI hetu nathI, jethI mArA tevA maunapaNA mATe cittamAM avikSepanA rAkhazo, ane atyaMta prayojana vinA athavA mArI icchA jANyA vinA te prakAra mArA pratye lakhavAnuM ke pUchavAnuM na bane to sAruM. kemake tamAre ane mAre evI dazAe vartavuM vizeSa jarUranuM che, ane te AjIvikAdi kAraNathI tamAre vizeSa bhayAkuLa thavuM te paNa yogya nathI. mArA paranI kRpAthI ATalI vAta cittamAM tame dRDha karo to banI zake tevI che. bAkI koI rIte kyAre paNa bhinnabhAvanI buddhithI maunapaNuM dhAraNa karavuM mane sUjhe ema saMbhavatuM nathI, evo nizcaya rAkhajo. ATalI bhalAmaNa devI te paNa ghaTArata nathI, tathApi smRtimAM vizeSatA thavA lakhyuM che. AvavAno vicAra karI miti lakhazo. je kaMI pUchavuM karavuM hoya te samAgame puchAya to keTalAka uttara ApI zakAya. hAla patra dvArA vadhAre lakhavAnuM banI zakatuM nathI. TapAla vakhata thavAthI A patra pUruM karyuM che. zrI DuMgarane praNAma kahezo. ane amArA pratye laukika dRSTi rAkhI, AvavAnA vicAramAM kaMI zithilatA karazo nahIM, eTalI vinaMti karazo. AtmA sauthI atyaMta pratyakSa che, evo parama puruSe karelo nizcaya te paNa atyaMta pratyakSa che. e ja vinaMtI, AjJAMkita rAyacaMdanA praNAma prApta thAya. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 580 457 muMbaI, caitra vada 5, ravi, 1951 keTalAka vicAro jaNAvavAnI icchA rahyA karatAM chatAM paNa koI udaya pratibaMdhathI tema thaI zakatAM keTaloka vakhata vyartIta thayA kare che. jethI vinaMti che ke tame je kaMI paNa prasaMgopAtta pUchavA athavA lakhavA icchA karatA ho to tema karavAmAM mArA taraphano pratibaMdha nathI, ema samajI lakhavA athavA pUchavAmAM aTakazo nahIM. e ja vinaMti. A0 sva. praNAma. ////////// 581 muMbaI, caitra vada 8, budha, 1951 cetanane cetana paryAya hoya, ane jaDane jaDa paryAya hoya, e ja padArthanI sthiti che. pratyeka samaye je je pariNAma thAya che te te paryAya che. vicAra karavAthI A vAta yathArtha lAgaze. lakhavAnuM hAla ochuM banI zake che tethI keTalAka vicAro jaNAvavAnuM banI zakatuM nathI, tema keTalAka vicAro upazama karavArUpa prakRtino udaya hovAthI koIkane spaSTatAthI kahevAnuM banI zakatuM nathI. hAla atre eTalI badhI upAdhi rahetI nathI, topaNa pravRttirUpa saMga hovAthI tathA kSetra utAparUpa hovAthI thoDA divasa atrethI nivRtta thavAno vicAra thAya che. have te viSe je bane te kharuM. e ja vinaMtI. ////////// praNAma. 582 muMbaI, caitra vada 8, 1951 AtmavIrya pravartAvavAmAM ane saMkocavAmAM bahu vicAra karI pravartavuM ghaTe che. zubhecchAsaMpanna bhAI kuMvarajI ANaMdajI pratye, zrI bhAvanagara. vizeSa vinaMti ke, tamAruM lakheluM pattuM 1 prApta thayuM che, te tarapha AvavA saMbaMdhImAM nIce pramANe sthiti che, lokone aMdezo paDe evI jAtano bAhya vyavahArano udaya che. ane tevA vyavahAra sAthe baLavAna nitha puruSa jevo upadeza karavo te, mArgano virodha karavA jevuM che; ane ema jANIne tathA tenA jevAM bIjAM kAraNonuM svarUpa vicArI ghaNuM karIne lokone aMdezAno hetu thAya tevA prasaMgamAM mAruM AvavuM thatuM nathI. vakhate kyAreka koI samAgamamAM Ave che, ane kaMI svAbhAvika kahevA karavAnuM thAya che, emAM paNa cittanI icchita pravRtti nathI. pUrve yathAsthita vicAra karyA vinA jIve pravRtti karI tethI AvA vyavahArano udaya prApta thayo che, jethI ghaNI vAra cittamAM zoca rahe che; paNa yathAsthita samapariNAme vedavuM ghaTe che ema jANI, ghaNuM karI tevI pravRtti rahe che. vaLI AtmadazA vizeSa sthira thavA asaMgapaNAmAM lakSa rahyA kare che. A vyApArAdi udaya vyavahArathI je je saMga thAya che, temAM ghaNuM karI asaMga pariNAmavat pravRtti thAya che, kemake temAM sArabhUtapaNuM kaMI lAgatuM nathI. paNa je dharmavyavahAranA prasaMgamAM AvavuM thAya tyAM, te pravRtti pramANe vartavuM ghaTe nahIM. tema bIjo Azaya vicArI pravRtti karavAmAM Ave to teTaluM samarthapaNuM hAla nathI, tethI tevA prasaMgamAM ghaNuM karIne mAruM AvavuM ochuM thAya che; ane e krama pheravavAnuM cittamAM hAla besatuM nathI, chatAM te tarapha AvavAnA prasaMgamAM tema karavAno kaMI paNa vicAra meM karyo hato, tathApi te krama pheravatAM bIjAM viSama kAraNono AgaLa para saMbhava thaze ema pratyakSa dekhAvAthI krama pheravavA saMbaMdhInI vRtti upazama karavI yogya lAgavAthI tema karyuM che; A Azaya sivAya cittamAM bIjA Azaya paNa te tarapha hAla nahIM AvavAnA saMbaMdhamAM che; paNa koI lokavyavahArarUpa kAraNathI AvavA viSeno vicAra visarjana karyo nathI. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra citta para vadhAre dabANa karIne A sthiti lakhI che, te para vicAra karI jo kaMI agatya jevuM lAge to vakhate ratanajIbhAIne khulAso karazo. mArA AvavA nahIM AvavA viSe jo kaMI vAta nahIM uccAravAnuM bane to tema karavA vinaMti che. 583 vita rAyacaMdanA pU muMbaI, caitra vada 11, zukra, 1951 eka AtmapariNati sivAyanA bIjA je viSayo tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che; ane tevuM avyavasthitapaNuM lokavyavahArathI pratikULa hovAthI lokavyavahAra bhajavo gamato nathI, ane tajavo banato nathI; e vedanA ghaNuM karIne divasanA AkhA bhAgamAM vaidavAmAM AvyA kare che. khAvAne viSe, pIvAne viSe, bolavAne viSe, zayanane viSe, lakhavAne viSe ke bIjAM vyAvahArika kAryone viSe jevA joIe tevA bhAnathI pravatuM nathI, ane te prasaMgo rahyA hovAthI AtmapariNatine svataMtra pragaTapaNe anusaravAmAM vipatti AvyA kare che; ane te viSenuM kSaNe kSaNe duHkha rahyA kare che. acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja cittecchA rahe che, ane upara jaNAvyA prasaMgonI Apattine lIdhe keTaloka te sthitino viyoga rahyA kare che; ane te viyoga mAtra parAthI rahyo che, svecchAnA kAraNathI rahyo nathI; e eka gaMbhIra vedanA kSaNe kSaNe thayA kare che. A ja bhavane viSe ane thoDA ja vakhata pahelAM vyavahArane viSe paNa smRti tIvra hatI. te smRti have vyavahArane viSe kvacita ja, maMdapaNe pravarte che. thoDA ja vakhata pahelAM, eTale thoDAM varSo pahelAM vANI ghaNuM bolI zakatI, vaktApaNe kuzaLatAthI pravartI zakatI, te have maMdapaNe avyavasthAthI pravarte che. thoDAM varSa pahelAM, thoDA vakhata pahelAM lekhanazakti ati ugra hatI; Aje zuM lakhavuM te sUjhatAM sUjhatAM divasanA divasa vyatIta thaI jAya che; ane pachI paNa je kaMI lakhAya che; te iccheluM athavA yogya vyavasthAvALuM lakhAtuM nathI; arthAta eka AtmapariNAma sivAya sarva bIjAM pariNAmane viSe udAsInapaNuM varte che; ane je kaMI karAya che te jevA joIe tevA bhAnanA somA aMzathI paNa nathI thatuM. jema tema ane je te karAya che. lakhavAnI pravRtti karatAM vANInI pravRtti kaMIka ThIka che; jethI kaMI Apane pUchavAnI icchA hoya, jANavAnI icchA hoya tenA viSe samAgame kahI zakAze. kuMdakuMdAcArya ane AnaMdaghanajIne siddhAMta saMbaMdhI jJAna tIvra hatuM. kuMdakuMdAcAryajI to AtmasthitimAM bahu sthita hatA. nAmanuM jene darzana hoya te badhA samyakjJAnI kahI zakAtA nathI. vizeSa have pachI. 584 muMbaI, caitra vada 11, zukra, 1951 'jema nirmaLatA re ratna sphaTika taNI, tema ja jIvasvabhAva re; te zina vIre re dharma prakAziyo, prabaLa kaSAyaabhAva re,' vicAravAnane saMgathI vyatiriktapaNuM parama zreyarUpa che. ////////// 585 jema nirmaLatA re ratna sphaTika taNI, tema ja vasvabhAva re; te jina vIre re dharma prakAziyo, prabaLa kaSAyaabhAva re muMbaI, caitra vada 11, zukra, 1951 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 459 satsaMga naiSThika zrI sobhAga tathA zrI DuMgara pratye namaskArapUrvaka, sahaja dravya atyaMta prakAzita thaye eTale sarva karmano kSaya thaye ja asaMgatA kahI che ane sukhasvarUpatA kahI che. jJAnI puruSonAM te vacana atyaMta sAcAM che; kemake satsaMgathI pratyakSa, atyaMta pragaTa te vacanono anubhava thAya che. nirvikalpa upayogano lakSa sthiratAno paricaya karyAthI thAya che. sudhArasa, satyamAgama, satzAstra, sadvicAra ane vairAgya-upazama e sau te sthiratAnA hetu che. //// 586 muMbaI, caitra vada 12, ravi, 1951 vadhAre vicAranuM sAdhana thavA A patra lakhyuM che. pUrNajJAnI zrI RSabhadevAdi puruSoe paNa prArabdhodaya bhogavye kSaya thayo che; to ama jevAne te prArabdhodaya bhogavavo ja paDe emAM kaMI saMzaya nathI. mAtra kheda eTalo thAya che ke, amane AvA prArabdhodayamAM zrI RSabhadevAdi jevI aviSamatA rahe eTaluM baLa nathI; ane tethI prArabdhodaya chatAM vAraMvAra tethI aparipakva kALe chUTavAnI kAmanA thaI Ave che, ke jo A viSama prArabdhodayamAM kaMI paNa upayoganI yathAtathyatA na rahI to pharI AtmasthiratA thatAM vaLI avasara gaveSavo joIze; ane pazcAttApapUrvaka deha chUTaze; evI ciMtA ghaNI vAra thaI Ave che. A prArabdhodaya maTI nivRttikarma vedavArUpa prArabdhano udaya thavA Azaya rahyA kare che, paNa te taratamAM eTale ekathI doDha varSamAM thAya ema to dekhAtuM nathI; ane paLa paLa javI kaThaNa paDe che. ekathI doDha varSa pachI pravRttikarma vedavArUpa udaya kevaLa parikSINa thaze, ema paNa lAgatuM nathI; kaMIka udaya vizeSa moLo paDaze ema lAge che. AtmAnI keTalIka asthiratA rahe che. gayA varSano motI saMbaMdhI vyApAra lagabhaga patavA Avyo che. A varSano motI saMbaMdhI vyApAra gayA varSa karatAM lagabhaga bamaNo thayo che. gayA varSa jevuM temAM pariNAma AvavuM kaThaNa che. thoDA divasa karatAM hAla ThIka che; ane A varSe paNa tenuM gayA varSa jevuM nahIM topaNa kaMIka ThIka pariNAma Avaze ema saMbhava rahe che; paNa ghaNo vakhata tenA vicAramAM vyatIta thavA jevuM thAya che; ane te mATe zoca thAya che, ke A eka parigrahanI kAmanAnA baLavAna pravartana jevuM thAya che; te zamAvavuM ghaTe che; ane kaMIka karavuM paDe evAM kAraNo rahe che. have jema tema karI te prArabdhodaya tarata kSaya thAya to sAruM ema manamAM ghaNI vAra rahyA kare che. atre je AData tathA motI saMbaMdhI vepAra che, temAMthI mArAthI chUTavAnuM bane athavA teno ghaNo prasaMga ocho thavAnuM thAya tevo koI rasto dhyAnamAM Ave to lakhazo; game to A viSe samAgamamAM vizeSatAthI jaNAvI zakAya to jaNAvazo. A vAta lakSamAM rAkhazo. traNa varSanI lagabhagathI evuM vartAyA kare che, ke paramArtha saMbaMdhI ke vyavahAra saMbaMdhI kaMI paNa lakhatAM kaMTALo AvI jAya che; ane lakhatAM lakhatAM kalpita jevuM lAgavAthI vAraMvAra apUrNa choDI devAnuM thAya che. paramArthamAM citta je vakhate ekAgravat hoya tyAre jo paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM athavA kahevAnuM bane to te yathArtha kahevAya, paNa citta asthiravat hoya, ane paramArthasaMbaMdhI lakhavAnuM ke kahevAnuM karavAmAM Ave to te udIraNA jevuM thAya, tema ja aMtavRttino yathAtathya temAM upayoga nahIM hovAthI te AtmabuddhithI lakhyuM ke kahyuM nahIM hovAthI kalpitarUpa kahevAya; jethI tathA tevAM bIjAM kAraNothI paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM tathA kahevAnuM ghaNuM ochuM thaI gayuM che. A sthaLe Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sahaja prazna thaze, ke citta asthiravat thaI javAno hetu zo che ? paramArthamAM je citta vizeSa ekAgravat rahetuM te citta paramArthamAM asthiravat thavAnuM kAraNa kaMI paNa joIe. jo paramArtha saMzayano hetu lAgyo hoya, to tema bane, athavA koI tathAvidha AtmIya maMda thavArUpa tIvra prArabdhodayanA baLathI tema thAya. A be hetuthI paramArthavicAra karatAM, lakhatAM ke kahetAM citta asthiravat varte. temAM prathama kahyo te hetu vartavAno saMbhava nathI. mAtra bIjo hetu kahyo te saMbhave che. AtmavIya maMda thavArUpa tIvra pArakhyodaya hovAthI te hetu TALavAno puruSArtha chatAM kALakSepa thayA kare che; ane tevA udaya sudhI te asthiratA TaLavI kaThaNa che; ane tethI paramArthasvarUpa citta vinA te saMbaMdhI lakhavuM, kahevuM e kalpita jevuM lAge che, topaNa keTalAka prasaMgamAM vizeSa sthiratA rahe che. vyavahAra saMbaMdhI kaMI paNa lakhatAM te asArabhUta ane sAkSAt bhrAMtirUpa lAgavAthI te saMbaMdhI je kaMI lakhavuM ke kahevuM te tuccha che, AtmAne vikaLatAno hetu che, ane je kaMI lakhavuM kahevuM che te na kahyuM hoya topaNa cAlI zake evuM che, mATe jyAM sudhI tema varte tyAM sudhI to jarUra tema vartavuM ghaTe che; ema jANI ghaNI vyAvahArika vAta lakhavA, karavA, kahevAnI Teva nIkaLI gaI che. mAtra je vyApArAdi vyavahAramAM tIvra prArabdhodaye pravRtti che tyAM kaMIka pravRtti thAya che. joke tenuM paNa yathArthapaNuM jaNAtuM nathI. zrI jina vItarAge dravya-bhAva saMyogathI pharI pharI chUTavAnI bhalAmaNa kahI che; ane te saMyogano vizvAsa paramajJAnIne paNa kartavya nathI; evo nizvaLa mArga kahyo che, te zrI jina vItarAganA caraNakamaLane viSe atyaMta namra pariNAmathI namaskAra che. je prazna AjanA patramAM bIDyAM che teno samAgame uttara pUchazo. darpaNa, jaLa, dIpaka, sUrya ane cakSunA svarUpa para vicAra karazo to kevaLajJAnathI padArthanuM je prakAzakapaNuM thAya che ema jine kahyuM che te samajavAne kaMIka sAdhana thaze. //////// 587 muMbaI, caitra vada 12, ravi, 1951 "kevaLajJAnathI padArtha kevA prakAre dekhAya che ?' e praznano uttara vizeSa karI samAgamamAM samajavAthI spaSTa samajI zakAya tevo che, topaNa saMkSepamAM nIce lakhyo che- jema dIvo jyAM jyAM hoya che, tyAM tyAM prakAzakapaNe hoya che. tema jJAna jyAM jyAM hoya che tyAM tyAM prakAzakapaNe hoya che. dIvAno sahaja svabhAva ja jema padArthaprakAzaka hoya che, tema jJAnano sahaja svabhAva paNa padArthaprakAzaka che. dIvo dravyaprakAzaka che, ane jJAna dravya, bhAva bannene prakAzaka che. dIvAnA pragaTavAthI tenA prakAzanI sImAmAM je koI padArtha hoya che te sahaje dekhAI rahe che; tema jJAnanA vidyamAnapaNAthI padArthanuM saheje dekhAvuM thAya che. jemAM yathAtathya ane saMpUrNa padArthanuM saheje dekhAI rahevuM thAya che, tene 'kevaLajJAna' kahyuM che. joke paramArthathI ema kahyuM che ke kevaLajJAna paNa anubhavamAM to mAtra AtmAnubhavakartA che, vyavahAranayathI lokAloka prakAzaka che. Araso, dIvo, sUrya ane cakSu jema padArthaprakAzaka che, tema jJAna paNa padArthaprakAzaka che. //// 588 muMbaI, caitra vada 12, ravi, 1951 zrI jina vItarAge dravya-bhAva saMyogathI pharI pharI chUTavAnI bhalAmaNa kahI che, ane te saMyogano vizvAsa paramajJAnIne paNa kartavya nathI, evo akhaMDamArga kahyo che, te zrI jina vItarAganA caraNakamaLa pratye atyaMta bhaktithI namaskAra. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 461 AtmasvarUpano nizcaya thavAmAM jIvanI anAdithI bhUla thatI AvI che. samasta zrutajJAnasvarUpa evAM dvAdazAMgamAM sauthI prathama upadezayogya evuM 'AcArAMgasUtra' che; tenA prathama zrutaskaMdhamAM prathama adhyayananA prathama uddezAmAM prathama vAkye je zrI jine upadeza karyo che, te sarva aMganA, sarva zrutajJAnanA sArasvarUpa che, mokSanA bIjabhUta che, samyaktvasvarUpa che. te vAkya pratye upayoga sthira thavAthI jIvane nizcaya Avaze, ke jJAnIpuruSanA samAgamanI upAsanA vinA jIva svacchaMde nizcaya kare te chUTavAno mArga nathI. sarva jIvanuM paramAtmApaNuM che emAM saMzaya nathI to pachI zrI devakaraNajI potAne paramAtmasvarUpa mAne to te vAta asatya nathI, paNa jyAM sudhI te svarUpa yathAtathya pragaTe nahIM tyAM sudhI mumukSu, jijJAsu rahevuM te vadhAre sAruM che; ane te raste yathArtha paramAtmapaNuM pragaTe che. je mArga mUkIne pravartavAthI te padanuM bhAna thatuM nathI; tathA zrI jina vItarAga sarvajJa puruSonI AzAtanA karavArUpa pravRtti thAya che. bIjo matabheda kaMI nathI. mRtyunuM AvavuM avazya che. ////// A sva. praNAma. 589 muMbaI, caitra vada 13, 1951 tamAre vedAMta graMtha vAMcavAno ke te prasaMganI vAtacIta zravaNa karavAno prasaMga raheto hoya to te vAMcanathI tathA zravaNathI jIvamAM vairAgya ane upazama vardhamAna thAya tema karavuM yogya che. temAM pratipAdana karelA siddhAMtano nizcaya jo thato hoya to karavAmAM bAdha nathI, tathApi jJAnIpuruSanA samAgama, upAsanAthI siddhAMtano nizcaya karyAM vinA Atmavirodha thavA saMbhava che. ////////// 590 muMbaI, caitra vada 14, 1951 cAritrAzrI jinanA abhiprAyamAM zuM che ? te vicArI samavasthAna thavuM. dazA saMbaMdhI anuprekSA karavAthI jIvamAM svasthatA utpanna thAya che. te vicAre karI utpanna thayelI cAritrapariNAma svabhAvarUpa svasthatA vinA jJAna aphaLa che, evo jinano abhimata te avyAbAdha satya che. te saMbaMdhI anuprekSA ghaNI vAra rahyA chatAM caMcaLa pariNatino hetu evo upAdhiyoga tIvra udayarUpa hovAthI cittamAM ghaNuM karI kheda jevuM rahe che, ane te khedathI zithilatA utpanna thaI vizeSa jaNAvavAnuM thaI zakatuM nathI. bAkI kaMI jaNAvavA viSe to cittamAM ghaNI vAra rahe che. prasaMgopAtta kaMI vicAra lakho temAM aDacaNa nathI. e ja vinaMtI. 591 muMbaI, caitra, 1951 viSayAdi icchita padArtha bhogavI tethI nivRtta thavAnI icchA rAkhavI ane te krame pravartavAthI AgaLa para te viSayamUrdhA utpanna thavI na saMbhave ema thavuM kaThaNa che, kemake jJAnadazA vinA viSayanuM nirmULapaNuM thavuM saMbhavatuM nathI. mAtra hRdaya viSayo bhogavyAthI nAza thAya, paNa jo jJAnadazA na hoya to utsuka pariNAma, viSaya ArAdhatAM utpanna thayA vinA na rahe; ane tethI viSaya parAjita thavAne badale vizeSa vardhamAna thAya, jene jJAnadazA che tevA puruSo viSayAkAMkSAthI athavA viSayano anubhava karI tethI virakta thavAnI icchAthI temAM pravartatA nathI, ane ema jo pravartavA jAya to jJAnane paNa AvaraNa AvavA yogya che. mAtra prArabdha saMbaMdhI udaya hoya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnIpuruSanI bhogapravRtti che. te paNa pUrvapadyAt pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAmasaMyukta Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra hoya che. sAmAnya mumukSu jIva vairAgyanA udbhavane arthe viSaya ArAdhavA jatAM to ghaNuM karI baMdhAvA saMbhava che, kemake jJAnIpuruSa paNa te prasaMgone mAMDa mAMDa jItI zakyA che, to jenI mAtra vicAradazA che, evA puruSano bhAra nathI ke te viSayane evA prakAre jItI zake. ////////// 592 muMbaI, vaizAkha suda, 1951 Arya zrI sobhAga pratye, sAyalA, kAgaLa maLyo che. zrI aMbAlAla pratye sudhArasa saMbaMdhI vAtacIta karavAno avasara tamane prApta thAya to karazo. je deha pUra yuvAvasthAmAM ane saMpUrNa ArogyatAmAM dekhAtAM chatAM paNa kSaNabhaMgura che, te dehamAM prIti karIne zuM karIe ? jagatanA sarva padArtha karatAM je pratye sarvotkRSTa prIti che, evo A deha che te paNa duHkhano hetu che, to bIjA padArthamAM sukhanA hetunI zuM kalpanA karavI ? je puruSoe vastra jema zarIrathI jAduM che, ema AtmAthI zarIra jAduM che ema dIThuM che, te puruSo dhanya che. bIjAnI vastu potAthI grahaNa thaI hoya, te jyAre ema jaNAya ke bIjAnI che, tyAre te ApI devAnuM ja kArya mahAtmA puruSo kare che. duSamakALa che emAM saMzaya nathI. tathArUpa paramajJAnI AptapuruSano prAye viraha che. viralA jIvo samya dRSTipaNuM pAme evI kALasthiti thaI gaI che; jyAM sahajasiddha AtmacAritradazA varte che evuM kevaLajJAna pAmavuM kaThaNa che, emAM saMzaya nathI. pravRtti virAma pAmatI nathI; viraktapaNuM ghaNuM varte che. vanane viSe athavA ekAMtane viSe sahajasvarUpane anubhavato evo AtmA nirviSaya kevaLa pravarte ema karavAmAM sarva icchA rokANI che. 593 muMbaI, vaizAkha suda 15, budha, 1951 AtmA atyaMta sahaja svasthatA pAme e ja sarva jJAnano sAra zrI sarvajJe kahyo che. 26 sva anAdikALathI jIve asvasthatA niraMtara ArAdhI che, jethI svasthatA pratye AvavuM tene durgama paDe che. zrI jine ema kahyuM che, ke yathApravRttikaraNa sudhI jIva anaMtI vAra Avyo che, paNa je samaye graMthibheda thavA sudhI AvavAnuM thAya che tyAre kSobha pAmI pAcho saMsArapariNAmI thayA karyo che. graMthibheda thavAmAM je vIryagati joIe te thavAne arthe jIve nityapratye satsamAgama, sadvicAra ane sagraMthano paricaya niraMtarapaNe karavo zreyabhUta che, A dehanuM AyuSya pratyakSa upAdhiyoge vyatIta thayuM jAya che. e mATe atyaMta zoka thAya che, ane teno alpakALamAM jo upAya na karyo to ama jevA avicArI paNa thoDA samajavA. je jJAnathI kAma nAza pAme te jJAnane atyaMta bhaktie namaskAra ho. ha sva yathAyogya ////////// Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 594 893 muMbaI, vaizAkha suda 15, budha, 1951 sarva karatAM jemAM adhika sneha rahyA kare che evI A kAyA te roga, jarAdithI svAtmAne ja duHkharUpa thaI paDe che; to pachI tethI dUra evAM dhanAdithI jIvane tathArUpa (yathAyogya) sukhavRtti thAya ema mAnatAM vicAravAnanI buddhi jarUra kSobha pAmavI joIe; ane koI bIjA vicAramAM javI joIe; evo jJAnIpuruSoe nirNaya karyo che, te yathAyogya che. ////////// 595 muMbaI, vaizAkha vada 3, guru, 1951 vedAMtAdimAM AtmasvarUpanI je vicAraNA kahI che, te vicAraNA karatAM zrI jinAgamamAM je AtmasvarUpanI vicAraNA kahI che, temAM bheda paDe che. sarva vicAraNAnuM phaLa AtmAnuM sahajasvabhAve pariNAma thavuM e ja che, saMpUrNa rAgadveSanA kSaya vinA saMpUrNa AtmajJAna pragaTe nahIM evo nizcaya jine kahyo che te, vedAMtAdi karatAM baLavAna pramANabhUta che. ////////// 596 muMbaI, vaizAkha vada 7, guru, 1951 sarva karatAM vItarAganAM vacanane saMpUrNa pratItinuM sthAna kahevuM ghaTe che. kemake jyAM rAgAdi doSano saMpUrNa kSaya hoya tyAM saMpUrNa jJAnasvabhAva pragaTavA yogya niyama ghaTe che. zrI jinane sarva karatAM utkRSTa vItarAgatA saMbhave che; pratyakSa temanAM vacananuM pramANa che mATe, je koI puruSane jeTale aMze vItarAgatA saMbhave che, neTale aMze te puruSanuM vAkya mAnyatAyogya che. sAMkhyAdi darzane baMdhamokSanI je je vyAkhyA upadezI che, tethI baLavAna pramANasiddha vyAkhyA zrI jina vItarAge kahI che, ema jANuM chuM, 597 muMbaI, vaizAkha vada 3, guru, 1951 amArA cittane viSe vAraMvAra ema Ave che ane ema pariNAma sthira rahyA kare che ke jevo AtmakalyANano nirdhAra zrI vardhamAna svAmIe ke zrI RSabhAdie karyo che, tevo nirdhAra bIjA saMpradAyane viSe nathI. vedAMtAdi darzanano lakSa AtmajJAna bhaNI ane saMpUrNa mokSa pratye jato jovAmAM Ave che, paNa teno yathAyogya nirdhAra saMpUrNapaNe temAM jaNAto nathI, aMze jaNAya che, ane kaMI kaMI te paNa paryAyaphera dekhAya che. joke vedAMtane viSe ThAmaThAma AtmacaryAM ja vivecI che, tathApi te carcA spaSTapaNe aviruddha che, ema hajA sudhI lAgI zakatuM nathI. ema paNa bane ke vakhate vicAranA koI udayabhedathI vedAMtano Azaya bIjuM svarUpe samajavAmAM Avato hoya ane tethI virodha bhAsato hoya, evI AzaMkA paNa pharI pharI cittamAM karavAmAM AvI che, vizeSa vizeSa AtmavIrya pariNamAvIne tene avirodha jovA mATe vicAra karyA karela che, tathApi ema jaNAya che ke vedAMta je prakAre AtmasvarUpa kahe che, te prakAre sarvathA vedAMta avirodhapaNuM pAmI zakatuM nathI. kemake te kahe che te ja pramANe AtmasvarUpa nathI; koI temAM moTo bheda jovAmAM Ave che; ane te te prakAre sAMkhyAdi darzanone viSe paNa bheda jovAmAM Ave che. ekamAtra zrI jine kahyuM che te AtmasvarUpa vizeSa vizeSa avirodhI jovAmAM Ave che ane te prakAre vedavAmAM Ave che; saMpUrNapaNe avirodhI jinanuM kaheluM AtmasvarUpa hovA yogya che, ema bhAse che. saMpUrNapaNe avirodhI ja che, ema kahevAmAM nathI AvatuM teno hetu mAtra eTalo ja che ke, saMpUrNapaNe AtmAvasthA pragaTI nathI. jethI je avasthA apragaTa che, te avasthAnuM anumAna vartamAnamAM karIe chIe jethI te anumAna para atyaMta bhAra na devA yogya gaNI vizeSa vizeSa avirodhI che, ema jaNAvyuM che; saMpUrNa avirodhI hovA yogya che, ema lAge che. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra saMpUrNa AtmasvarUpa koI paNa puruSane viSe pragaTavuM joIe, evo AtmAne viSe nizcaya pratItibhAva Ave che; ane te kevA puruSane viSe pragaTavuM joIe, ema vicAra karatAM jina jevA puruSane pragaTavuM joIe ema spaSTa lAge che. koIne paNa A sRSTimaMDaLane viSe AtmasvarUpa saMpUrNa pragaTavA yogya hoya to zrI vardhamAnasvAmIne viSe prathama pragaTavA yogya lAge che, athavA te dazAnA puruSone viSe sauthI prathama saMpUrNa AtmasvarUpa- [apUrNa] 598 muMbaI, vaizAkha vada 10, ravi, 1951 parama snehI zrI saubhAga pratye namaskArapUrvaka - zrI sAyalA. Aje patra 1 maLyuM che. "alpakALamAM upAdhi rahita thavA icchanAre AtmapariNatine kayA vicAramAM ANavI ghaTe che ke jethI te upAdhirahita thaI zake ?' e prazna ame lakhyuM hatuM. tenA uttaramAM tame lakhyuM ke "jyAM sudhI rAgabaMdhana che tyAM sudhI upAdhirahita thavAtuM nathI, ane te baMdhana AtmapariNatithI ochuM paDI jAya tevI pariNati rahe to alpakALamAM upAdhirahita thavAya.' e pramANe uttara lakhyo te yathArtha che. ahIM praznamAM vizeSatA eTalI che ke parANe upAdhiyoga prApta thato hoya, te pratye rAgadveSAdi pariNati ochI hoya, upAdhi karavA cittamAM vAraMvAra kheda raheto hoya, ane te upAdhine tyAga karavAmAM pariNAma rahyAM karatAM hoya, tema chatAM hRdayabaLathI upAdhiprasaMga vartato hoya to te zA upAye nivRtta karI zakAya ?' e prazna viSe je lakSa pahoMce te lakhazo. 'bhAvAEprakAza' graMtha ame vAMcyo che, temAM saMpradAyanA vivAdanuM kaMIka samAdhAna thaI zake evI racanA karI che, paNa tAratamya vAstava jJAnavAnanI racanA nathI. ema mane lAge che. zrI DuMgare 'akhe puruSa eka varakha he' e savaiyo lakhAvyo te vAMcyo che. zrI DuMgarane evA saraiyAno vizeSa anubhava che, tathApi evA savaiyAmAM paNa ghaNuM karIne chAyA jevo upadeza jovAmAM Ave che, ane tethI amuka nirNaya karI zakAya, ane kadI nirNaya karI zakAya to te pUrvApara avirodha rahe che, ema ghaNuM karIne lakSamAM AvatuM nathI. jIvanA puruSArthadharmane keTalIka rIte evI vANI baLavAna kare che, eTalo te vANIno upakAra keTalAka jIvo pratye thavo saMbhave che. zrI navalacaMdanAM hAla be pattAM atre AvyAM hatAM, kaMIka dharma prakArane jANavA viSe hAla temanI icchA thaI che, tathApi te abhyAsavat ane dravyAkAra jevI hAla samajavI yogya che. jo koI pUrvanA kAraNayogathI e prakAra pratye temano lakSa vadhaze to bhAvapariNAme dharmavicAra karavAnuM banI zake evo teno kSayopazama che. tamArA AjanA patramAM chevaTe zrI DuMgare je sAkhI lakhAvI che, 'vyavahAranI jhALa pAMdaDe pAMdaDe parajaLI' e pada jemAM paheluM che te yathArtha che. upAdhithI udAsa thayelA cittane dhIrajano hetu thAya evI sAkhI che. tamAruM tathA zrI DuMgaranuM atre AvavA viSe vizeSa citta che ema lakhyuM te vizeSa karI jANyuM. zrI DuMgaranuM citta evA prakAramAM zithila keTalIka vAra thAya che, tema A prasaMgamAM karavAnuM kAraNa dekhAtuM nathI. kaMIka zrI DuMgarane dravya bahAra)rthI mAnadazA evA prasaMgamAM ADI AvatI hovI joIe ema amane lAge che, paNa te evA vicAravAnane rahe te ghaTArata nathI; pachI bIjA sAdhAraNa jIvIne viSe tevA doSanI nivRtti satsaMgathI paNa kema thAya ? Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 465 eka ATaluM amArA cittamAM rahe che ke A kSetra sAmAnyapaNe anArya citta karI nAMkhe tevuM che. tevA kSetramAM sansamAgamano yathAsthita lAbha levAnuM ghaNuM kaThaNa paDe che; kemake AjabAjAnA samAgamo, lokavyavahAra badhA ghaNuM karI viparyaya rahyA, ane te kAraNathI ghaNuM karI koI mumukSajIva atre cAhIne samAgamArthe AvavA icchA karatA hoya tene paNa pratyuttara 'nA' lakhavA jevuM bane che; kemake tenA zreyane bAdha na thavA devo yogya che. tamArA tathA zrI DuMgaranA AvavA saMbaMdhamAM eTalo badho vicAra to cittamAM thato nathI, paNa kaMIka sajja thAya che. e sahaja vicAra thAya che te evA kAraNathI thato nathI ke atreno udayarUpa upAdhiyoga joI amArA pratye tamArA cittamAM kaMI vikSepa thAya; paNa ema rahe che ke tamArA tathA zrI DuMgara jevAnA satyamAgamano lAbha kSetrAdinA viparyayapaNAthI yathAyogya na levAya tethI cittamAM kheda AvI jAya che. joke tamArA AvavAnA prasaMgamAM upAdhi ghaNI ochI karavAnuM banI zakaze, tathApi AjubAjunAM sAdhano satyamAgamane ane nivRttine vardhamAna karanArAM nahIM, tethI cittamAM sahaja lAge che. ATaluM lakhavAthI cittamAM Avelo eka vicAra lakhyo che ema samajavuM. paNa tamane athavA zrI DuMgarane aTakAvavA viSeno kaMI paNa Azaya dhArI lakhyuM nathI; paNa eTalo Azaya cittamAM che ke jo zrI DuMgaranuM citta AvavA pratyemAM kaMIka zithila dekhAya to temanA pratye vizeSa tame dabANa karazo nahIM, topaNa aDacaNa nathI; kemake zrI DuMgarAdinA samAgamanI icchA vizeSa rahe che, ane atrethI nivRtta thavAnuM thoDA vakhata mATe hAla bane to karavAnI icchA che to zrI DuMgarano samAgama koI bIjA nivRttikSetre karavAnuM thaze ema lAge che. tamArA mATe paNa evA prakArano vicAra rahe che, tathApi temAM bheda eTalo paDe che ke tamArA AvavAthI atrenI keTalIka upAdhi alpa kema karI zakAya ? te pratyakSa dekhADI, te pratyeno vicAra levAnuM banI zake. jeTale aMze zrI sobhAga pratye bhakti che, teTale aMze ja zrI DuMgara pratye bhakti che eTale tene A upAdhi viSe vicAra jaNAvavAthI paNa amane to upakAra che; tathApi zrI DuMgaranA cittane kaMI paNa vikSepa thato hoya ane atre AvavAnuM karAvavuM thatuM hoya to satyamAgama yathAyogya na thAya. tema nA banatuM hoya to zrI DuMgare ane zrI sobhAge atre AvavAmAM kaMI pratibaMdha nathI. e ja vinaMti. ////////// 599 A0 sva. praNAma. muMbaI, vaizAkha vada 14, guru, 1951 zaraNa (Azraya), ane nizcaya kartavya che, adhIrajathI kheda kartavya nathI. cittane dehAdi bhayano vikSepa paNa karavo yogya nathI. asthira pariNAma upazamAvavA yogya che. //// 600 A sva pra muMbaI, jeTha suda 2, ravi, 1951 apAravat saMsArasamudrathI tAranAra evA saddharmano niSkAraNa karuNAthI jeNe upadeza karyo che, te jJAnIpuruSanA upakArane namaskAra ho ! namaskAra ho ! te parama snehI zrI sobhAga pratye, zrI sAyalA. yathAyogyapUrvaka vinaMti keH- tamAruM lakheluM pattuM 1 gaI kAle maLyuM che. tamAre tathA zrI DuMgare atre AvavA viSenA vicAra saMbaMdhI ahIMthI eka patra ame lakhyuM hatuM. teno artha saheja phera samajAyo jaNAya che. te patramAM e prasaMgamAM je kaMI lakhyuM che teno saMkSepamAM bhAvArtha A pramANe cheH- Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mane nivRtti ghaNuM karI maLI zake tema che, paNa A kSetra svabhAve pravRttivizeSavALuM che, jethI nivRttikSetra jevo satsamAgamathI AtmapariNAmano utkarSa thAya, tevo ghaNuM karI pravRttivizeSakSetre thavo kaThaNa paDe che. bAkI tame athavA zrI DuMgara athavA banne Avo te mATe amane kaMI aDacaNa nathI. pravRtti ghaNI ochI karI zakAya tema che; paNa zrI DuMgaranuM citta AvavA viSemAM kaMIka vizeSa zithila varte to AgrahathI na lAvo topaNa aDacaNa nathI, kemake te tarapha thoDA vakhatamAM samAgama thavAno vakhate yoga banI zakaze. A pramANe lakhavAno artha hato. tamAre eke AvavuM, ane zrI DuMgare na AvavuM athavA amane nivRtti hAla nathI ema lakhavAno Azaya nahoto. mAtra nivRttikSetre koI rIte samAgama thavA viSenuM vizeSapaNuM jaNAvyuM che. koI vakhata vicAravAnane to pravRttikSetramAM satyamAgama vizeSa lAbhakAraka thaI paDe che. jJAnIpuruSanI bhIDamAM nirmaLa dazA jovAnuM bane che. e Adi nimittathI vizeSa lAbhakAraka paNa thAya che. tamAre bannee athavA tamAre AvavA saMbaMdhamAM kyAre karavuM te viSe manamAM kaMIka vicAra Ave che; jethI hAla ahIMthI kaMI vicAra jaNAvyA sudhI AvavAmAM vilaMba karazo to aDacaNa nathI. parapariNatinAM kArya karavAno prasaMga rahe ane svapariNatimAM sthiti rAkhyA karavI te caudamA jinanI sevA zrI AnaMdaghanajIe kahI che tethI paNa vizeSa dohyaluM che. jJAnIpuruSane nava vADa vizuddha brahmacaryadazA varSe tyArathI je saMyamasukha pragaTe che te avarNanIya che. upadezamArga paNa te sukha pragaTyuM prarUpavA yogya che. zrI DuMgarane atyaMta bhaktithI praNAma. te A0 sva. praNAma. 601 35 muMbaI, jeTha suda 10, ravi, 1951 parama snehI zrI sobhAga pratye, zrI sAyalA. traNa divasa prathama tamAro lakhelo kAgaLa maLyo che. atre AvavAno vicAra uttara maLatAM sudhI upazama karyo che ema lakhyuM te vAMcyuM che. uttara maLatAM sudhI AvavAno vicAra aTakAvavA viSe ahIMthI lakhyuM hatuM tenAM mukhya kAraNa A pramANe cheH- atre Apano AvavAno vicAra rahe che, temAM eka hetu samAgamalAbhano che ane bIjo anicchita hetu kaMIka upAdhinA saMyogane lIdhe vepAra prasaMge koIne maLavA karavA viSeno che. je para vicAra karatAM hAla AvavAno vicAra aTakAvyo hoya topaNa aDacaNa nathI ema lAgyuM, tethI e pramANe lakhyuM hatuM. samAgamayoga ghaNuM karIne atrethI eka ke doDha mahinA pachI nivRtti kaMI maLavA saMbhava che tyAre te bhaNI thavA saMbhava che. ane upAdhi mATe hAla traMbaka vagere prayAsamAM che. to tamAre AvavAnuM te prasaMge vizeSa kAraNa jevuM taratamAM nathI. amAre te tarapha AvavAno yoga thavAne vadhAre javA jevuM dekhAze to pachI Apane eka AMTo khAI javAnuM jaNAvavAnuM citta che. A viSe jema ApanuM dhyAna pahoMce tema lakhazo. ghaNA moTA puruSonA siDhiyoga saMbaMdhI zAstramAM vAta Ave che, tathA lokakathAmAM tevI vAto saMbhaLAya che. te mATe Apane saMzaya rahe che, teno saMkSepamAM A pramANe uttara che- Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 467 aSTa mahAsiddhi Adi je je siddhio kahI che. "OM" Adi maMtrayoga kahyAM che, te sarva sAcAM che. Atmazcarya pAse e sarva alpa che. jyAM AtmasthiratA che, tyAM sarva prakAranA siddhiyoga vase che. A kALamAM tevA puruSo dekhAtA nathI, tethI tenI apratIti AvavAnuM kAraNa che, paNa vartamAnamAM koIka jIvamAM ja tevI sthiratA jovAmAM Ave che, ghaNA jIvomAM sattvanuM nyUnapaNuM varte che, ane te kAraNe tevA camatkArAdinuM dekhAvApaNuM nathI, paNa tenuM astitva nathI ema nathI. tamane aMdezo rahe che e Azcarya lAge che. jene Atmaprati utpanna thAya tene saheje e vAtanuM niHzaMkapaNuM thAya, kemake AtmAmAM je samarthapaNuM che, te samarthapaNA pAse e siddhilabdhinuM kAMI paNa vizeSapaNuM nathI. evA prazno koI koI vAra lakho cho tenuM zuM kAraNa che, te jaNAvazo. e prakAranAM prazno vicAravAnane kema hoya ? zrI DuMgarane namaskAra. kaMI jJAnavArtA lakhazo. 602 muMbaI, jeTha suda 10, ravi, 1951 manamAM rAgadveSAdinAM pariNAma thayA kare che, te samayAdi paryAya na kahI zakAya; kemake samayanuM atyaMta sUkSmapaNuM che, ane manapariNAmanuM sUkSmapaNuM tevuM nathI. padArthano atyaMtamAM atyaMta sUkSmapariNatino prakAra che, te samaya che. rAgadveSAdi vicAronuM udbhava thavuM te jIve pUrvopArjita karelAM karmanA yogathI che; vartamAnakALamAM AtmAno puruSArtha kaMI paNa temAM hAnivRddhimAM kAraNarUpa che, tathApi te vicAra vizeSa gahana che, zrI jine je svAdhyAya kALa kahyA che, te yathArtha che. te te (akALanA) prasaMge prANAdino kaMI saMdhibheda thAya che. cittane vikSepanimitta sAmAnya prakAre hoya che, hiMsAdi yogano prasaMga hoya che, athavA komaLa pariNAmamAM vighnabhUta kAraNa hoya che, e Adi Azraye svAdhyAyanuM nirUpaNa karyuM che. amuka sthiratA thatA sudhI vizeSa lakhavAnuM banI zake tema nathI; topaNa banyo teTalo prayAsa karI A 3 pattAM lakhyAM che. 903 muMbaI, jeTha suda 10, ravi, 1951 jJAnIpuruSane je sukha varte che, te nijasvabhAvamAM sthitinuM varte che. bAhyapadArthamAM tene sukhabuddhi nathI, mATe te te padArthathI jJAnIne sukhaduHkhAdinuM vizeSapaNuM ke ochApaNuM kahI zakAtuM nathI. joke sAmAnyapaNe zarIranA svAsthyAdithI zAtA ane jvarAdithI azAtA jJAnI ane ajJAnI bannene thAya che, tathApi jJAnIne te te prasaMga viSAdano hetu nathI, athavA jJAnanA tAratamyamAM yunapaNuM hoya to kaMIka harSaviSAda tethI thAya che, tathApi kevaLa ajAgRtatAne pAmavA yogya evA harSaviSAda thatA nathI. udayabaLe kaMIka tevAM pariNAma thAya che, topaNa vicArajAgRtine lIdhe te udaya kSINa karavA pratye jJAnIpuruSanAM pariNAma varte che. vAyuphera hovAthI vahANanuM bIjI tarapha kheMcAvuM thAya che, tathApi vahANa calAvanAra jema pahoMcavA yogya mArga bhaNI te vahANane rAkhavAnA prayatnamAM ja varte che, tema jJAnIpuruSa mana, vacanAdi yogane nijabhAvamAM sthita thavA bhaNI ja pravartAve che; tathApi udayavAyuyoge yatkiMcit dazAphera thAya che, topaNa pariNAma, prayatna svadharmane viSe che. jJAnI nirdhana hoya athavA dhanavAna hoya, ajJAnI nirdhana hoya athavA dhanavAna hoya, evo kaMI niyama nathI. pUrvaniSpanna zubhaazubha karma pramANe bannene udaya varte che. jJAnI udayamAM Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sama varte che. ajJAnI hauviSAdane prApta thAya che. jyAM saMpUrNa jJAna che tyAM to strIAdi parigrahano paNa aprasaMga che. tethI nyUna bhUmikAnI jJAnadazAmAM (cotha, pAMcame guNasthAnake jyAM te yogano prasaMga saMbhave che, te dazAmAM) vartatA nAnI samyakdRSTine strIAdi parigrahanI prApti thAya che. 604 muMbaI, jeTha suda 12, budha, 1951 munine vacanonuM pustaka (tame patrAdino saMgraha lakhyo che te) vAMcavAnI icchA rahe che. mokalavAmAM aDacaNa nathI. e ja vinaMtI. ja 605 A sva. praNAma. muMbaI, jeTha vada 2, 1951 savigata patra lakhavAno vicAra hato, te pramANe pravRtti thaI zakI nathI. hAla te tarapha keTalI sthiratA thavI saMbhave che ? comAsuM kyAM thavuM saMbhave che ? te jaNAvavAnuM thAya to jaNAvazojI, patramAM traNa prazno lakhyAM hatAM, teno uttara samAgame thaI zakavA yogya che. vakhate thoDA vakhata pachI samAgamayoga bane. vicAravAnane deha chUTavA saMbaMdhI harSaviSAda ghaTe nahIM. AtmapariNAmanuM vibhAvapaNuM te ja hAni ane te ja mukhya maraNa che. svabhAvasanmukhatA, tathA tenI dRDha icchA paNa te haviSAdane TALe che. ////////// 909 sarvane viSe samabhAvanI icchA rahe che. muMbaI, jeTha vada 5, budha, 1951 e zrIpALano rAsa karatAM, jJAna amRta rasa vUThyo re, muja - zrI yazovijayajI. parama snehI zrI saubhAga, zrI sAyalA. tIvra vairAgyavAnane, je udayanA prasaMga zithila karavAmAM ghaNI vAra phaLIbhUta thAya che, tevA udayanA prasaMga joI cittamAM atyaMta udAsapaNuM Ave che. A saMsAra kayA kAraNe paricaya karavA yogya che ? tathA tenI nivRtti icchanAra evA vicAravAnane prArabdhavazAt teno prasaMga rahyA karato hoya to te prArabdha bIje koI prakAre tvarAe vedI zakAya ke kema ? te tame tathA zrI DuMgara vicAra karIne lakhazo. vinaMtI. je tIrthaMkare jJAnanuM phaLa virati kahyuM che, te tIrthaMkarane atyaMta bhaktie namaskAra ho ! nahIM icchavAmAM AvatAM chatAM jIvane bhogavavuM paDe che. e pUrvakarmano saMbaMdha yathArtha siddha kare che. e ja ane jogavavuM paDe che. e kAyama zrI muni, 607 A0 sva bannene praNAma. muMbaI, jeTha vada 7, 1951 'jaMgamanI jukti to sarve jANIe, samIpa rahe paNa zarIrano nahIM saMga jo;' 'ekAMte vasavuM re eka ja Asane, bhUla paDe to paDe bhajanamAM bhaMga jo;' -odhavajI abaLA te sAdhana zuM kare ? Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 608 469 muMbaI, jeTha vada 10, soma, 1951 tathArUpa gaMbhIra vAkya nathI, topaNa Azaya gaMbhIra hovAthI eka laukika vacananuM AtmAmAM hAla ghaNI vAra smaraNa thaI Ave che. te vAkya A pramANe cheH- "rAMDI rue, mAMDI rue, paNa sAta maratAra vALI to moDhuM ja na ughADe.' vAkya agaMbhIra hovAthI lakhavAmAM pravRtti na thAta, paNa Azaya gaMbhIra hovAthI ane potAne viSe vicAravAnuM vizeSa dekhAvAthI tamane pattuM lakhavAnuM smaraNa thatAM A vAkya lakhyuM che, tenA para yathAzakti vicAra karazo, e ja vinaMti. li rAyacaMdanA praNAma vAMcazojI. muMbaI, jeTha, 1951 SOC 1. sajasvarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga 'mokSa' kahe che. 2. sahajasvarUpathI jIva rahita nathI, paNa te sahajasvarUpanuM mAtra bhAna jIvane nathI, je thavuM te ja sahajasvarUpe sthiti che. 3. saMganA yoge A jIva sahajasthitine bhUlyo che; saMganI nivRttie sahajasvarUpanuM aparokSa bhAna pragaTe che. 4. e ja mATe sarva tIrthaMkarAdi jJAnIoe asaMgapaNuM ja sarvotkRSTa kahyuM che, ke jenA aMge sarva AtmasAdhana rahyAM che. 5. sarva jinAgamamAM kahelAM vacano eka mAtra asaMgapaNAmAM ja samAya che; kemake te thavAne arthe ja te sarva vacano kahyAM che. eka paramANuthI mAMDI cauda rAjalokanI ane meSonmeSathI mAMDI zailezIavasthA paryaMtanI sarva kriyA varNavI che. te e ja asaMgatA samajAvavAne arthe varNavI che. 6. sarva bhAvathI asaMgapaNuM thavuM te sarvathI duSkaramAM duSkara sAdhana che; ane te nirAzrayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che. ema vicArI zrI tIrthaMkare satsaMgane teno AdhAra kahyo che, ke je satsaMganA yoge sahajasvarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvane utpanna thAya che. 7. te satsaMga paNa jIvane ghaNI vAra prApta thayA chatAM phaLavAna thayo nathI ema zrI vItarAge kahyuM che, kemake te satsaMgane oLakhI, A jIve tene parama hitakArI jANyo nathI; parama sne, upAsyo nathI; ane prApta paNa aprApta phaLavAna thavA yogya saMjJAe visarjana karyo che, ema kahyuM che. A ame kahyuM te ja vAtanI vicAraNAthI amArA AtmAmAM AtmaguNa AvirbhAva pAmI sahajasamAdhiparyaMta prApta thayA evA satsaMgane huM atyaMta atyaMta bhaktie namaskAra karuM chuM. 8. avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa jANI, nirvANano mukhya hetu evo satsaMga ja sarvArpaNapaNe upAsavo yogya che; ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che, evo amAro AtmasAkSAtkAra che. 9. te satsaMga prApta thaye jo A jIvane kalyANa prApta na thAya to avazya A jIvano ja vAMka che; kemake te satsaMganA apUrva, alakSya, atyaMta durlabha evA yogamAM paNa teNe te satsaMganA yogane bAdha karanAra evAM mAThAM kAraNono tyAga na karyo| 10. mithyAgraha, svacchaMdapaNuM, pramAda ane iMdriyaviSayathI upekSA na karI hoya to ja satsaMga phaLavAna thAya nahIM, athavA satsaMgamAM ekaniSThA, apUrvabhakti ANI na hoya to phaLavAna thAya nahIM. jo eka evI apUrvabhaktithI satsaMganI upAsanA karI hoya to alpa kALamAM mithyAgrahAdi nAza pAme, ane anukrame sarva doSathI jIva mukta thAya. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 11. satsaMganI oLakhANa thavI jIvane durlabha che. koI mahat puNyayoge te oLakhANa thaye nizcaya karI A ja satsaMga, satpuruSa che evo sAkSIbhAva utpanna thayo hoya te jIve to avazya karI pravRttine saMkocavI; potAnA doSa kSaNe kSaNe, kArya kAryo ane prasaMge prasaMge tIkSNa upayoga karI jovA, joIne te parikSINa karavA; ane te satsaMgane arthe dehatyAga karavAno yoga thato hoya to te svIkAravo, paNa tethI koI padArthane viSe vizeSa bhaktisneha thavA devo yogya nathI. tema pramAde rasagAravAdi doSe te satsaMga prApta thaye puruSArtha dharma maMda rahe che, ane satsaMga phaLavAna thato nathI ema jANI puruSArtha vIrya gopavavuM ghaTe nahIM. 12, satsaMganuM eTale satpuruSanuM oLakhANa thaye paNa te yoga niraMtara raheto na hoya to satsaMgathI prApta thayo che evo je upadeza te pratyakSa satpuruSa tulya jANI vicAravo tathA ArAdhavo ke je ArAdhanAthI jIvane apUrva evuM samyakatva utpanna thAya che. 13. jIve mukhyamAM mukhya ane avazyamAM avazya evo nizcaya rAkhavo, ke je kaMI mAre karavuM che, te AtmAne kalyANarUpa thAya te ja karavuM che, ane te ja arthe A traNa yoganI udayabaLe pravRtti thatI hoya to thavA detAM, paNa chevaTe te triyogathI rahita evI sthiti karavAne arthe te pravRttine saMkocatAM saMkocatAM kSaya thAya e ja upAya kartavya che. te upAya mithyAgrahano tyAga, svacchaMdapaNAno tyAga, pramAda ane iMdriyaviSayano tyAga e mukhya che. te satsaMganA yogamAM avazya ArAdhana karyAM ja rahevAM ane satsaMganA parokSapaNAmAM to avazya avazya ArAdhana karyAM ja karavAM; kemake satsaMgaprasaMgamAM to jIvanuM kaMIka nyUnapaNuM hoya to te nivAraNa thavAnuM satsaMga sAdhana che, paNa satsaMganA parokSapaNAmAM to eka potAnuM AtmabaLa ja sAdhana che. jo te AtmabaLa satsaMgathI prApta thayelA evA bodhane anusare nahIM, tene Acare nahIM, AcaravAmAM thatA pramAdane choDe nahIM, to koI divase paNa jIvanuM kalyANa thAya nahIM, saMkSepamAM lakhAyelAM jJAnInA mArganA Azrayane upadezanArAM A vAkyo mumukSujIve potAnA AtmAne viSe niraMtara pariNAmI karavA yogya che; je potAnA AtmaguNane vizeSa vicAravA zabdarUpe ame lakhyAM che. ////////// 610 muMbaI, asADa suda 1, ravi, 1951 paMdareka divasa prathama eka ane eka Aje ema be patra maLyAM che. AjanA patrathI be prazna jANyA che. saMkSepathI tenuM samAdhAna A pramANe cheH- (1) satyanuM jJAna thayA pachI mithyApravRtti na TaLe ema bane nahIM. kemake jeTale aMze satyanuM jJAna thAya teTale aMze mithyAbhAvapravRtti maTe, evo jinano nizcaya che. kadI pUrvaprArabdhathI bAhyapravRttino udaya vartato hoya to paNa mithyApravRttimAM tAdAtmya thAya nahIM, e jJAnanuM lakSaNa che; ane nitya pratye mithyApravRtti parikSINa thAya e ja satyajJAnanI pratItinuM phaLa che. mithyApravRtti kaMI paNa TaLe nahIM, to satyanuM Ana paNa saMbhave nahIM. (ra) devalokamAMthI je manuSyamAM Ave tene lobha vadhAre hoya e Adi kahyuM che te sAmAnyapaNe che, ekAMta nathI, e ja vinaMti. ////////// Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 611 471 muMbaI, asADa suda 1, ravi, 1951 amuka vanaspatinI amuka RtumAM jema utpatti thAya che, tema amuka RtumAM vipariNAma paNa thAya che. sAmAnya rIte kerInA rasa sparzanuM vipariNAma ArdrA nakSatramAM thAya che. ArdrA nakSatra pachI je kerI utpanna thAya che teno vipariNAmakALa ArdrA nakSatra che, ema nathI. paNa sAmAnyapaNe caitra vaizAkhAdi mAsamAM utpanna thatI kerI paratve ArdrA nakSatre vipariNAmIpaNuM saMbhave che. 612 muMbaI, asADa suda 1, riva, 1951 parama snehI zrI saubhAga, zrI sAyalA. ApanA taraphathI be patra maLyAM che. amArAthI hAla kaMI vizeSa lakhavAnuM thatuM nathI, AgaLa je vistArathI eka praznanA samAdhAnamAM ghaNA prakAranA deSTAMta siddhAMtathI lakhavAnuM banI zakatuM hatuM teTaluM hAla banI zakatuM nathI, eTaluM ja nahIM paNa cAra lITI jeTaluM lakhavuM hoya topaNa kaThaNa paDe che; kemake aMtarvicAramAM cittanI hAla pravRtti vizeSa rahe che; ane lakhavA vagerenI pravRttithI citta saMkSipta rahe che. vaLI udaya paNa tathArUpa varte che. AgaLa karatAM bolavAnA saMbaMdhamAM paNa A ja prakAre ghaNuM karI udaya varte che. topaNa lakhavA karatAM keTalIka vAra bolAvAnuM kaMIka vizeSa banI zake che. jethI samAgame kaMI jANavA yogya pUchavuM hoya to smaraNa rAkhazo. ahorAtra ghaNuM karI vicAradazA rahyA kare che; je saMkSepamAM paNa lakhavAnuM banI zakatuM nathI. samAgamamAM kaMI prasaMgopAtta kahI zakAze to tema karavA icchuM rahe che, kemake tethI amane paNa hitakAraka sthiratA thaze. kabIrapaMthI tyAM AvyA che; temano samAgama karavAmAM bAdha saMbhavato nathI; tema ja koI temanI pravRtti yathAyogya na lAgatI hoya to te vAta para vadhAre lakSa na detAM kaMI temanA vicAranuM anukaraNa karavA yogya lAge te vicAravuM. vairAgyavAna hoya teno samAgama keTalAka prakAre AtmabhAvanI unnati kare che. sAyale amuka vakhata sthiratA karavA saMbaMdhI Ape lakhyuM, te vAta hAla upazama karavAnuM ghaNuM karI citta rahe che. kemake lokasaMbaMdhI samAgamathI udAsabhAva vizeSa rahe che. tema ja ekAMta jevA yoga vinA keTalIka pravRttino rodha karavo banI zake nahIM, jethI Ape lakhelI icchA mATe pravRtti thaI zakavI azakya che. atrethI je mitie nivRtta thaI zakAya tevuM haze, te miti tathA tyAra pachInI vyavasthA viSe vicAra yathAyogya thaye te viSe ApanA tarapha patra lakhIzuM. zrI DuMgara tathA tame kaMI jJAnavArtA lakhazo. atrethI patra Ave na Ave te para vATa na jozo. zrI sobhAgano vicAra hAla A tarapha AvavA viSe raheto hoya to hajI vilaMba karavo yogya che. kaMI jJAnavArtA lakhavAnuM bane to lakhazo. e ja vinaMti. 613 A sva praNAma. muMbaI, asADa suda 11, budha, 1951 je kaSAya pariNAmathI anaMta saMsArano saMbaMdha thAya te kaSAya pariNAmane jinapravacanamAM 'anaMtAnubaMdhI' saMjJA kahI che. je kaSAyamAM tanmayapaNe aprazasta(mAThA)bhAve tIvropayoge AtmAnI pravRtti che, tyAM 'anaMtAnubaMdhI'no saMbhava che. mukhya karIne ahIM kahyAM che, te sthAnake te kaSAyano Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vizeSa saMbhava che. sandeva, sadguru ane saddharmano je prakAre droha thAya, avajJA thAya, tathA vimukhabhAva thAya, e Adi pravRttithI, temaja asatAdaiva, asataguru tathA asatadharmano je prakAre Agraha thAya, te saMbaMdhI kRtakRtyatA mAnya thAya, e Adi pravRttithI pravartatAM 'anaMtAnubaMdhI kaSAya' saMbhave che. athavA jJAnInA vacanamAM strIputrAdi bhAvIne je maryAdA pachI icchatAM nirdhvasa pariNAma kahyAM che, te pariNAme pravartatAM paNa 'anaMtAnubaMdhI' hovA yogya che. saMkSepamAM 'anaMtAnubaMdhI kaSAyanI vyAkhyA e pramANe jaNAya che. je putrAdi vastu lokasaMjJAe icchavA yogya gaNAya che, te vastu duHkhadAyaka ane asArabhUta jANI prApta thayA pachI nAza pAmyA chatAM paNa icchavA yogya lAgatI nahotI, tevA padArthanI hAla icchA utpanna thAya che, ane tethI anityabhAva jema baLavAna thAya tema karavAnI jijJAsA udbhave che, e Adi udAharaNa sAthe lakhyuM te vAMcyuM che. je puruSanI jJAnadazA sthira rahevA yogya che, evA jJAnIpuruSane paNa saMsAraprasaMgano udaya hoya to jAgRtapaNe pravartavuM ghaTe che, ema vItarAge kahyuM che, te anyathA nathI; ane ApaNe saue jAgRtapaNe pravartavuM karavAmAM kaMI zithilatA rAkhIe to te saMsArasaMgathI bAdha thatAM vAra na lAge, evo upadeza e vacanothI AtmAmAM pariNAmI karavA yogya che, emAM saMzaya ghaTato nathI. prasaMganI sAva nivRtti azakya thatI hoya to prasaMga saMkSepa karavo ghaTe, ane krame karIne sAva nivRttirUpa pariNAma ANavuM ghaTe, e mumukSu puruSano bhUmikAdharma che. satsaMga, satzAstranA yogathI te dharmanuM ArAdhana vizeSe karI saMbhave che. 614 putrAdi padArthanI prAptimAM anAsakti thavA jevuM thayuM hatuM paNa tethI hAla viparIta bhAvanA varte che. te padArthane joI prApti saMbaMdhI icchA udbhave che, tethI ema samajAya che ke koI vizeSa sAmarthyavAna mahApuruSo sivAyanA sAmAnya mumukSue tevA padArthano, samAgama karI tathArUpa anityapaNuM te padArthanuM samajIne, tyAga karyo hoya to te tyAgano nirvAha thaI zake. nahIM to hAla jema viparIta bhAvanA utpanna thaI che tema ghaNuM karIne thavAno vakhata tevA mumukSune AvavAno saMbhava che. ane Avo krama keTalAka prasaMgo parathI moTA puruSone paNa mAnya hoya tema samajAya che, e para siddhAMtasiMdhuno kathAsaMkSepa tathA bIjAM dRSTAMta lakhyAM te mATe saMkSepamAM A lakhyAthI samAdhAna vicArazo. //////// 15 zrImad vItarAgAya namaH zAzvata mArganaiSThika zrI saubhAga pratye yathAyogyapUrvaka, zrI sAyalA. muMbaI, asADa suda 13, guru, 1951 tamArAM lakhelAM patra maLyAM che. tathArUpa udayavizeSathI pratyuttara lakhavAnI pravRtti hAla ghaNI saMkSepa rahe che, jethI atrathI patra lakhavAmAM vilaMba thAya che. paNa tame, kaMI jJAnavArtA lakhavAnuM sUjhe te lakhavAmAM te vilaMbanA kAraNathI na aTakazo. hAla tamArA tathA zrI DuMgaranA taraphathI jJAnavArtA jaNAvavAnuM thatuM nathI, te lakhazo. hAla zrI kabIrasaMpradAyI sAdhuno kaMI samAgama thAya che ke kema ? te lakhazo. atrethI thoDA vakhata mATe nivRtta thavArUpa samaya jANavA pUchyo teno uttara lakhatAM mana saMkSepAya che, jo banaze to eka be divasa pachI lakhIza. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 473 nIcenA bolo pratye tamAre tathA zrI DuMgare vizeSa vicArapariNati karavA yogya cheH (1) kevaLajJAnanuM svarUpa zA prakAre ghaTe che ? (2) A bharatakSetramAM A kALe teno saMbhava hoI zake ke kema ? (3) kevaLajJAnIne viSe kevA prakAranI Atmasthiti hoya ? (4) samyakdarzana, samyakjJAna ane kevaLajJAnanA svarUpamAM kevA prakAre bheda hovA yogya che ? (5) samyakdarzanavAna puruSanI Atmasthiti kevI hoya ? tamAre tathA zrI DuMgare upara jaNAvela bola para yathAzakti vizeSa vicAra karavA yogya che. te saMbaMdhI patra vATe tamArAthI lakhAvAyogya lakhazo. hAla atre upAdhinuM keTaluMka ochApaNuM che. e ja vinaMti. 616 zrImad vItarAgane namaskAra zubhecchAsaMpanna bhAI aMbAlAla tathA bhAI tribhovana pratye, zrI staMbhatIrtha, Ata svastha thathAyogya. muMbaI, asADa vada 2, rava, 1951 bhAI aMbAlAlanAM lakhelAM patra-pattAM tathA bhAI tribhovananuM lakheluM patra maLyuM che. amuka AtmadazAnA kAraNathI vizeSa karI lakhavA, jaNAvavAnuM banatuM nathI. tethI koI mumukSune thavA yogya lAbhamAM mArA taraphathI je vilaMba thAya che, te vilaMba nivRtta karavAnI vRtti thAya che, paNa udayanA koI yogathI tema ja haju sudhI vartavuM bane che. asADa vada 2 upara A kSetrathI thoDA vakhata mATe nivartavAnuM banI zake evo saMbhava hato, te lagabhagamAM bIjAM kAryano udaya prApta thavAthI lagabhaga asADa vada 0)) sudhI sthiratA thavA saMbhava che. atrethI nIkaLatAM vavANiye jatAM sudhImAM vacce ekAda be divasanI sthiti karavAnuM vRttimAM yathAyogya lAgatuM nathI. vavANiye keTalA divasanI sthiti saMbhave che, te atyAre vicAramAM AvI zakyuM nathI, paNa bhAdrapada sudi dazamanI lagabhage atre AvavAnAM kaMI kAraNa saMbhave ane tethI ema lAge che ke vavANiyA zrAvaNa suda 15 sudhI athavA zrAvaNa vada 10 sudhI rahevuM thAya. vaLatI vakhate zrAvaNa vada dazame vANiyethI nIkaLavAnuM thAya to bhAdrapada suda dazama sudhI vacce koI 'nivRttikSetra' rokAvAnuM banI zake. hAla te saMbaMdhI vadhAre vicAravuM azakya che. hAla ATaluM vicAramAM Ave che ke jo koI nivRttikSetre rokAvAnuM thAya topaNa mumukSubhAIothI vadhAre prasaMga karavAnuM mArAthI banavuM azakya che. joke A vAta para haju vizeSa vicAra thavA saMbhave che. satyamAgama ane satzAstranA lAbhane IcchatA evA mumukSuone AraMbha, parigraha ane rasasvAdAdi pratibaMdha saMkSepa karavA yogya che, ema zrI jinAdi mahApuruSoe kahyuM che. jyAM sudhI potAnA doSa vicArI saMkSepa karavAne pravRttimAna na thavAya tyAM sudhI satpuruSano kahelo mArga pariNAma pAmavo kaThaNa che. A vAta para mumukSu jIve vizeSa vicAra karavo ghaTe che. nivRttikSetre rokAvA saMbaMdhI vicAra vadhAre spaSTatAthI jaNAvavAnuM banaze to karIza. hAla A vAta mAtra prasaMge tamane jANavA arthe lakhI che; je vicAra aspaSTa hovAthI bIjA mumukSabhAIone paNa jaNAvavA yogya nathI. tamane jaNAvavAmAM paNa koI rAga hetu nathI. e ja vinaMti. Ata sva thAyogya. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 satsaMganaiSThika zrI sobhAga, zrI sAyalA. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 617 OM namo vItarAgAya tamAruM tathA zrI laherAbhAInuM lakheluM patra maLyuM che. muMbaI, asADa vada 7, ravi, 1951 A bharatakSetrane viSe A kALamAM kevaLajJAna saMbhave ke kema ? e vagere prazno lakhyAM hatAM, tenA uttaramAM tamArA tathA zrI laherAbhAInA vicAra, maLelA patrathI vizeSa karI jANyA che. e prazno para tamane, laherAbhAIne tathA zrI DuMgarane vizeSa vicAra kartavya che. anya darzanamAM je prakAre kevaLajJAnAdinAM svarUpa kahyAM che, temAM ane jainadarzanamAM te viSayanAM svarUpa kahyAM che, temAM keTaloka mukhya bheda jovAmAM Ave che, te sau pratye vicAra thaI samAdhAna thAya to AtmAne kalyANanA aMgabhUta che; mATe e viSaya para vadhAre vicAra thAya to sAruM. 'asti' e padathI mAMDIne AtmArthe sarva bhAva vicAravA yogya che; temAM je svasvarUpaprAptinA hetu che, te mukhyapaNe vicAravA yogya che, ane te vicAra mATe anya padArthanA vicAranI paNa apekSA rahe che, te arthe te paNa vicAravA yogya che, eka bIjAM darzanano moTo bheda jovAmAM Ave che, te sarvanI tulanA karI amuka darzana sAcuM che evo nirdhAra badhA mumukSuthI thavo duSkara che, kemake te tulanA karavAnI kSayopazamazakti koIka jIvane hoya che. vaLI eka darzana sarvAMze satya ane bIjAM darzana sarvAze asatya ema vicAramAM siddha thAya, to bIjAM darzananI pravRtti karanAranI dazA Adi vicAravA yogya che, kemake vairAgya upazama jenAM baLavAna che teNe, kevaLa asatyanuM nirUpaNa kema karyuM hoya ? e Adi vicAravA yogya che; paNa sarva jIvathI A vicAra thavo durlabha che. ane te vicAra kAryakArI paNa che, karavA yogya che, paNa te koI mAhAtmyavAnane thavA yogya che; tyAre bAkI je mokSanA icchaka jIvo che, teNe te saMbaMdhI zuM karavuM ghaTe ? te paNa vicAravA yogya che. sarva prakAranAM sarvAMga samAghAna vinA sarva karmathI mukta thavuM azakya che, evo vicAra amArA cittamAM rahe che, ane sarva prakAranuM samAdhAna thavA mATe anaMtakALa puruSArtha karavo paDato hoya to ghaNuM karI koI jIva mukta thaI zake nahIM; tethI ema jaNAya che ke alpakALamAM te sarva prakAranAM samAdhAnanA upAya hovA yogya che, jethI mumukSu jIvane nirAzAnuM kAraNa paNa nathI. zrAvaNa suda 5-6 upara atrethI nivartavAnuM bane ema jaNAya che; paNa ahIMthI jatI vakhate vacce rokAvuM yogya che ke kema ? te hajI sudhI vicAramAM AvI zakyuM nathI, kadApi jatI ke vaLatI vakhata vacce rokAvAnuM thaI zake, to te kaye kSetre thaI zake te hAla spaSTa vicAramAM AvatuM nathI. jyAM kSetrasparzanA haze tyAM sthiti thaze. A0 sva. praNAma. paramArthanaiSThikAdi guNasaMpanna zrI sobhAga pratye, ////////// 618 muMbaI, asADa vada 11, guru, 1951 patra maLyuM che. kevaLajJAnAdinA praznotara pratye tamAre tathA zrI DuMgare tathA laherAbhAIe yathAzakti vicAra kartavya che. je vicAravAna puruSanI dRSTimAM saMsAranuM svarUpa nitya pratye klezasvarUpa bhAsyamAna thatuM hoya, sAMsArika bhogopabhoga viSe virasapaNA jevuM jene vartatuM hoya tevA vicAravAnane bIjI tarapha lokavyavahArAdi, vyApArAdi udaya vartato hoya, to te udayapratibaMdha indrayanA sukhane arthe nahIM Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 475 paNa AtmahitArthe TALavo hoya to TALI zakavAnA zA upAya hovA joIe ? te saMbaMdhI kaMI jaNAvavAnuM thAya te karazo, e ja vinaMti. 619 A sva praNAma. muMbaI, asADa vada 14, ravi, 1951 namo vItarAgAya sarva pratibaMdhathI mukta thayA vinA sarva duHkhathI mukta thavuM saMbhavatuM nathI. paramArthanaiSThika zrI sobhAga pratye, zrI sAyalA. atrethI vavANiyA tarapha jatAM sAyale UtaravA saMbaMdhI tamArI vizeSa cAhanA jANI che; ane te viSe kaMI paNa prakAra bane to sAruM ema kaMIka cittamAM rahetuM hatuM, tathApi eka kAraNa jotAM bIjuM kAraNa bAdha pAmatuM hoya tyAM kema karavuM ghaTe ? tenA vicAramAM koI tevo mArga jyAre jovAmAM Avato nathI tyAre je prakAre sahaje banI Ave te karavA pratye pariNati rahe che; athavA chevaTe koI upAya na cAle to baLavAna kAraNane bAdha na thAya tema pravartavAnuM thAya che. keTalAka vakhatanA vyAvahArika prasaMganA kaMTALAthI thoDo vakhata paNa nivRttithI koi tathArUpa kSetre rahevAya to sAruM, ema cittamAM rahyA karatuM hatuM, tema ja atre vadhAre vakhata sthiti thavAthI je dehanA janmanAM nimitta kAraNa che evAM mAtApitAdinA vacanArthe, cittanI priyatAnA akSobhArthe tathA kaMIka bIjAonAM cittanI anupekSArthe paNa thoDA divasa vavANiye javAno vicAra utpanna thayo hato. te banne prakAra mATe kyAre yoga thAya to sAruM, ema ciMtavyAthI kaMI yathAyogya samAdhAna thatuM nahotuM. te mATenA vicAranI saheje thayelI vizeSatAthI hAla je kaMI vicAranuM alpapaNuM sthira thayuM te tamane jaNAvyuM hatuM sarva prakAranA asaMga-lakSano vicAra atrethI aprasaMga gaNI, dUra rAkhI, alpakALanI alpa asaMgatAno hAla kaMI vicAra rAkhyo che, te paNa sajasvabhAve udayAnusAra thayo che. temAM koI kAraNono paraspara virodha na thavAne arthe A pramANe vicAra Ave cheH- atrethI zrAvaNa sudanI mitie nivartavuM thAya to vacce kyAMya A vakhate na rokAtAM vavANiye javAnuM karavuM. tyAMthI zrAvaNa vada 11nA bane to pAchuM vaLavAnuM karavuM, ane bhAdaravA suda 10 nI lagabhaga sudhI koI nivRttikSetre sthiti thAya tema yathAzakti udaya uparAma jema rAkhI pravartavuM. joke vizeSa nivRtti, udayanuM svarUpa jotAM, prApta thavI kaThaNa jaNAya che; topaNa sAmAnyathI jANI zakAya teTalI pravRttimAM na avAya tema thAya to sAruM ema rahe che; ane te vAta para vicAra karatAM atrethI jatI vakhate rokAvAno vicAra uparAma karavAthI sulabha paDaze ema lAge che. eka paNa prasaMgamAM pravartatAM tathA lakhatAM je prAye akriyapariNati varte che, te pariNatine lIdhe barAbara hAla jaNAvavAnuM banatuM nathI; topaNa tamArA jANavAne arthe mArAthI kaMI atre jaNAvavAnuM banyuM te jaNAvyuM che. e ja vinaMti. zrI DuMgarane tathA laherAbhAIne thathAyogya. ////////// 60 sahajAtmasvarUpa thAyogya muMbaI, asADa vada 0)), sauma, 1951 janmathI jene mati, zruta ane avadhi e traNa jJAna hatAM, ane AtmopayogI evI vairAgyadazA hatI, alpakALamAM bhogakarma kSINa karI saMyamane grahaNa karatAM manaHparyava nAmanuM jJAna pAmyA hatA, evA zrImad mahAvIrasvAmI, te chatAM paNa bAra varSa ane sADA cha mAsa sudhI maunapaNe vicaryA. A prakAranuM temanuM pravartana te ve atyaMtapaNe vicArI upadezamArga pravartAvatAM koI paNa Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pravartavA yogya che, evI akhaMDa zikSA pratibodhe che. tema ja jina jevAe je pratibaMdhanI nivRtti mATe prayatna karyuM, te pratibaMdhamAM ajAgRta rahevA yogya koI jIva na hoya ema jaNAvyuM che. tathA anaMta AtmArthano te pravartanathI prakAza karyo che; jevA prakAra pratye vicAranuM vizeSa sthirapaNuM varte che, vartAvuM ghaTe che. je prakAranuM pUrvaprArabdha bhogavye nivRtta thavA yogya che, te prakAranuM prArabdha udAsInapaNe vedavuM ghaTe; jethI te prakAra pratye pravartatAM je kaMI prasaMga prApta thAya che, te te prasaMgamAM jAgRta upayoga na hoya, to jIvane samAdhivirAdhanA thatAM vAra na lAge. te mATe sarva saMgabhAvane mULapaNe pariNAmI karI, bhogavyA vinA na chUTI zake tevA prasaMga pratye pravRtti thavA devI ghaTe, topaNa te prakAra karatAM sarvAMza asaMgatA janme te prakAra bhajavo ghaTe. keTalAka vakhata thayAM sahaja pravRtti ane udIraNa pravRtti ema vibhAge pravRtti varte che. mukhyapaNe sahaja pravRtti varte che. sahajapravRtti eTale prArabdhodaye udbhava thAya te, paNa jemAM kartavya pariNAma nahIM. bIjI udIraNa pravRtti je parArthAdi yoge karavI paDe te. hAla bIjI pravRtti thavAmAM AtmA saMkSepa thAya che, kemake apUrva evA samAdhiyogane te kAraNathI paNa pratibaMdha thAya che, ema sAMbhaLyuM hatuM tathA jANyuM hatuM; ane hAla tevuM spaSTArthe vedyuM che, te te kAraNothI vadhAre samAgamamAM AvavAnuM, patrAdithI kaMI paNa praznottarAdi jaNAvavAnuM, tathA bIjA prakAre paramArthAdi lakhavA karavAnuM paNa saMkSepa thavAnA paryAyane AtmA bhaje che. evA paryAyane bhajyA vinA apUrva samAdhine hAni saMbhavatI hatI. ema chatAM paNa yathAyogya evI saMkSepa pravRtti thaI nathI. atrethI zrAvaNa suda 5-6 nA nIkaLavAnuM thavA saMbhava che, paNa ahIMthI jatI vakhate samAgamano yoga thaI zakavA yogya nathI. ane amArA javAnA prasaMga viSe hAla tamAre bIjA koI pratye paNa jaNAvavAnuM vizeSa kAraNa nathI, kemake jatI vakhate samAgama nahIM karavA saMbaMdhamAM kaMI temane saMzaya prApta thavAno saMbhava thAya, jema na thAya to sAruM, e ja vinaMti. 61 muMbaI, ASADa vada 0)), sauma, 1951 tamane tathA bIjA koI sansamAgamanI niSThAvALA bhAIone amArA samAgama viSe jijJAsA rahe che te prakAra jANyAmAM rahe che, paNa te viSeno, amuka kAraNo pratye, vicAra karatAM pravRtti thatI nathI, je kAraNo jaNAvatAM paNa citta saMkSepa thAya che. joke kaMI paNa te viSe sparzI lakhavAnuM banyuM hoya to patra tathA samAgamAdinI rAha joyA karAvyAnuM ane temAM anizcitapaNuM thatuM hovAthI kaMI kleza prApta thavA devAnuM je amArA pratyethI thAya che te thavAno saMbhava ocho thAya, paNa te viSe spaSTArthathI lakhatAM paNa citta upazama pAmyA kare che, eTale sahaje kAMI thAya te thavA devuM yogya bhAse che. tava vavANiyethI vaLatI vakhata ghaNuM karI samAgamano yoga thaze. ghaNuM karI cittamAM ema rahyA kare che ke hAla vadhAre samAgama paNa karI zakavA yogya dazA nathI. prathamathI A prakArano vicAra rahyA karato hato, ane je vicAra vadhAre zreyakAraka lAgato hato, paNa udayavazAt keTalAka bhAIono samAgama thavAno prasaMga thayo; je eka prakAre pratibaMdha thavA jevuM jANyuM hatuM, ane hAla kaMI paNa tevuM thayuM che, ema lAge che. vartamAna AtmadazA jotAM teTalo pratibaMdha thavA devA yogya adhikAra mane saMbhavato nathI. atre kaMIka prasaMgathI spaSTArtha jaNavavA yogya che. A AtmAne viSe guNanuM vizeSe vyaktatva jANI tama vagere koI mumukSu bhAIonI bhakti vartatI hoya topaNa te bhaktinI yogyatA mATe viSe saMNave che ema samajavAne yogyatA mArI Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 477 nathI; kemake bahu vicAra karatAM vartamAnamAM to tevo saMbhava thAya che, ane te kAraNathI samAgamathI keTaloka vakhata dura rahevAnuM citta rahyA kare che, tema ja patrAdi dvArA pratibaMdhanI paNa niricchA rahyA kare che. A vAta pratye yathAzakti vicAra karavo yogya che. prazna-samAdhAnAdi lakhavAno udaya paNa alpa vartato hovAthI pravRtti thaI zakatI nathI. tema ja vyApArarUpa udayane vaidavAmAM lakSa vizeSa rAkhyArthI paNa teno A kALamAM ghaNo bhAra ocho thaI zake; ema vicArathI paNa bIjA prakAra tenI sAthe AvatA jANIne paNa saMkSepe pravartAya che. AgaLa jaNAvyuM te pramANe vaLatI vakhate ghaNuM karI samAgama thavAno lakSa rAkhIza. eka vinaMti atre karavA yogya che ke A AtmA viSe tamane guNavyaktatva bhAsatuM hoya, ane tethI aMtaramAM bhakti rahetI hoya to te bhakti viSe yathAyogya vicAra karI jema tamane yogya lAge tema karavA yogya cho; paNa bahAra A AtmA saMbaMdhI hAla kaMI prasaMga carcita thavA devA yogya nathI; kemake aviratirUpa udaya hovAthI guNavyaktatva hoya topaNa lokone bhAsyamAna thavuM kaThaNa paDe; ane tethI virAdhanA thavAno kaMI paNa hetu thAya; tema ja pUrva mahApuruSanA anukramanuM khaMDana karavA jevuM pravartana A AtmAthI kaMI paNa thayuM gaNAya. A patra para yathAzakti vicAra karazo ane tamArA samAgamavAsI je koI mumukSu bhAIo hoya temane hAla nahIM, prasaMge prasaMge eTale je vakhate temane upakAraka thaI zake tevuM saMbhavatuM hoya tyAre A vAta pratye lakSita karazo. e ja vinaMti. vara muMbaI, asADa vada 0)), 1951 'anaMtAnubaMdhI'no bIjo prakAra lakhyo che te viSe vizeSArtha nIce lakhyAthI jANazoH- udayathI athavA udAsabhAvasaMyukta maMdapariNatabuddhithI bhogAdine viSe pravRtti thAya tyAM sudhImAM jJAnInI AjJA para paga mUkIne pravRtti thaI na saMbhave, paNa jyAM bhogAdine viSe tIvra tanmayapaNe pravRtti thAya tyAM jJAnInI AjJAnI kaMI aMkuzatA saMbhave nahIM, nirbhayapaNe bhogapravRtti saMbhave. je nirdhvasa pariNAma kahyAM che; tevAM pariNAma varte tyAM paNa anaMtAnubaMdhI' saMbhave che. tema ja huM samajuM chuM", "mane bAdha nathI', evA ne evA bakmamAM rahe, ane 'bhogathI nivRtti ghaTe che', ane vaLI kaMI paNa puruSatva kare to thaI zakavA yogya chatAM paNa mithyAjJAnathI jJAnadazA mAnI bhogAdikamAM pravartanA kare tyAM paNa 'anaMtAnubaMdhI saMbhave che. jAgRtamAM jema jema upayoganuM zuddhapaNuM thAya, tema tema svapnadazAnuM parikSINapaNuM saMbhave 63 muMbaI, zrAvaNa suda 2, budha, 1951 Aje pattuM maLyuM che. vavANiye jatAM tathA tyAMthI vaLatAM sAyale thaI javA viSe vizeSatAthI lakhyuM, te viSe zuM lakhavuM ? teno vicAra yathAspaSTa nizcayamAM AvI zakyo nathI, topaNa spaSTAspaSTa je kaMI A patra lakhatI vakhate upayogamAM AvyuM te lakhyuM che. ApanA AjanA pattAmAM amArA lakhelA je patranI Ape pahoMca lakhI che te patra para vadhAre vicAra karavo yogya hato, ane ema lAgatuM hatuM ke Apa tenA para vicAra karazo to sAyale AvavA saMbaMdhImAM hAla amArI icchAnusAra rAkhazo. paNa ApanA cittamAM e vicAra vizeSa karIne thavA pahelAM A pattuM lakhavAnuM banyuM che. vaLI ApanA cittamAM jatI vakhate samAgamanI 1. patrAMka 613 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vizeSa icchA rahe che. to te icchAnI upekSA karavAne mArI yogyatA nathI. AvA koI prakAramAM tamArA pratye AzAtanA thavA jevuM thAya, evI bIka rahe che. hAla ApanI icchAnusAra samAgama mATe tame, zrI DuMgara tathA zrI laherAbhAIno AvavAno vicAra hoya to eka divasa mULI rokAIza. ane bIje divase jaNAvazo to mULIthI javAno vicAra rAkhIza. vaLatI vakhate sAyale UtaravuM ke kema teno te samAgamamAM tamArI icchAnusAra vicAra karIza. mULI eka divasa rokAvAno vicAra jo rAkho cho to sAyale eka divasa rokAvAmAM aDacaNa nathI, ema Apa nahIM jaNAvazo kemake ema vartavA jatAM ghaNA prakAranA anukramano bhaMga thavAno saMbhava che. e ja vinaMti. ////////// 64 koI dazAbhedathI amuka pratibaMdha karavAnI mArI yogyatA nathI. muMbaI, zrAvaNa suda 3, guru, 1951 be patra prApta thayAM che. A prasaMge samAgama saMbaMdhI pravRtti thaI zakavA yogya nathI. 65 vavANiyA, zrAvaNa suda 10, 1951 paryAya che te padArthanuM vizeSa svarUpa che, te mATe manaHparyavajJAna paNa paryAyArthika jJAna gaNI vizeSa evA jJAnopayogamAM gayuM che; teno sAmAnya grahaNarUpa viSaya nahIM bhAsavAthI darzanopayogamAM gaNyuM nathI, ema somavAre bapore jaNAvavuM thayuM hatuM; te pramANe jainadarzanano abhiprAya paNa Aje joyo che. A vAta vadhAre spaSTa lakhavAthI samajavAnuM thaI zake tevI che, kemake tene keTalAMka dRSTAMtAdikanuM sahacArIpaNuM ghaTe che, tathApi atre to tema thavuM azakya che. manaHparyavasaMbaMdhI lakhyuM che te prasaMga, carcavAnI niSThAthI lakhyuM nathI. somavAre rAtre Azare agiyAra vAgyA pachI je kaMI mArAthI vacanayoganuM prakAzavuM thayuM hatuM tenI smRti rahI hoya to yathAzakti lakhAya to lakhazo. //// karava vavANiyA, zrAvaNa suda 12, zukra, 1951 'nimittavAsI A jIva che, evuM eka sAmAnya vacana che. te saMgaprasaMgathI thatI jIvanI pariNati viSe jotAM prAye siddhAMtarUpa lAgI zake che. 67 sahajAtmasvarUpe yathA vavANiyA, zrAvaNa suda 15, soma, 1951 AtmArthe vicAramArga ane bhaktimArga ArAdhavA yogya che; paNa vicAramArgane yogya jenuM sAmarthya nathI tene te mArga upadezavo na ghaTe e vagere lakhyuM che, te yogya che topaNa te viSe kaMI paNa lakhavAnuM cittamAM hAla AvI zakatuM nathI. zrI DuMgare kevaLadarzana saMbaMdhI jaNAvelI AzaMkA lakhI te vAMcI che. bIjA ghaNA prakAra samajAyA pachI te prakAranI AzaMkA zamAya che, athavA te prakAra samajavA yogya ghaNuM karIne thAya che. evI AzaMkA hAla saMkSepa karI athavA upazAMta karI vizeSa nikaTa evA AtmArthano vicAra karavo ghaTe che. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 479 68 vavANiyA, zrAvaNa vada 6, ravi, 1951 atre paryuSaNa pUrAM thatAM sudhI sthiti thavI saMbhave che. kevaLajJAnAdi A kALamAM hoya e vagere prazno prathama lakhyAM hatAM te prazno para yathAzakti anuprekSA tathA paraspara praznottara zrI DuMgara vageree karavA yogya che. guNanA samudAyathI jAduM evuM kaMI guNInuM svarUpa hovA yogya che ke kema ? A prazna pratye jo tama vagerethI bane to vicAra karazo. zrI DuMgare to jarUra vicAra karavA yogya che. kaMI upAdhiyoganA vyavasAyI temaja praznAdi lakhavA vagerenI vRtti saMkSepa thavAthI hAla vigatavAra patra lakhavAmAM ochI pravRtti thatI haze, topaNa bane to atre sthiti che, tyAM sudhImAM kaMI vizeSa praznotara vagere yukta patra lakhavAnuM thAya to karazo. 69 sajAtmabhAvanAe yathA0 vavANiyA, zrAvaNa vada 11, zukra, 1951 AtmArthI zrI sobhAga tathA zrI DuMgara, zrI sAyalA, atrethI prasaMge lakhelAM cAra praznonA uttara lakhyA te vAMcyA che. prathamanAM be praznanA uttara saMkSepamAM che, tathApi yathAyogya che. trIjA praznano uttara lakhyo te sAmAnyapaNe yogya che, tathApi vizeSa sUkSma AlocanathI te praznano uttara lakhavA yogya che. te trIjo prazna A pramANe cheH 'guNanA samudAyathI jAduM evuM guNInuM svarUpa hovA yogya che ke kema ? arthAt badhA guNano samudAya te ja guNI eTale dravya ? ke te guNanA samudAyane AdhArabhUta evuM paNa kaMI dravyanuM bIjuM hovApaNuM che ?' tenA uttaramAM ema lakhyuM keH 'AtmA guNI che. tenA guNa jJAnadarzana vagere judA che. ema guNI ane guNanI vivakSA karI, tathApi tyAM vizeSa vivakSA karavI ghaTe che. jJAnadarzanAdi guNathI jADuM evuM bAkInuM AtmApaNuM zuM ?' ne prazna che. mATe yathAzakti te praznanI paricarcA karavA yogya che. cotho prazna 'kevaLajJAna A kALamAM hovA yogya che ke kema ?' teno uttara ema lakhyo keH 'pramANathI jotAM te hovA yogya che. e uttara paNa saMkSepathI che; je pratye ghaNo vicAra karavA yogya che. e cothA praznano vizeSa vicAra thavAne arthe temAM ATaluM vizeSa grahaNa karazo ke "je pramANe jainAgamamAM kevaLajJAna mAnyuM che athavA kahyuM che te kevaLajJAnanuM svarUpa yathAtathya kahyuM che ema bhAsyamAna thAya che ke kema ? ane tevuM kevaLajJAnanuM svarUpa hoya ema bhAsyamAna thatuM hoya to te svarUpa A kALamAM paNa pragaTavA yogya che ke kema ? kiMvA jainAgama kahe che teno hetu kahevAno jAdo kaMI che, ane kevaLajJAnanuM svarUpa bIjA koI prakAre hovA yogya che tathA samajavA yogya che ?' A vArtA para yathAzakti anuprekSA karavA yogya che. tema ja trIjo prazna che te paNa ghaNA prakAre vicAravA yogya che. vizeSa anuprekSA karI, e banne praznanA uttara lakhavAnuM bane to karazo. prathamanA be prazna che, tenA uttara saMkSepamAM lakhyA che, te vizeSatAthI lakhavAnuM banI zake ema hoya to te paNa lakhazo. tame pAMca prazno lakhyAM che, temAMnAM traNa praznanA uttara ane saMkSepamAM lakhyAM che. prathama praznaH-'jAtismaraNajJAnavAna pAchaLano bhava kevI rIte dekhe che ?' teno uttara A pramANe vicArazoH- nAnapaNe koI gAma, vastu Adi joyAM hoya ane moTapaNe koI prasaMge te gAmAdinuM AtmAmAM smaraNa thAya che te vakhate, te gAmAdinuM AtmAmAM je prakAre bhAna thAya che, te prakAre jAtismaraNajJAnavAnane pUrvabhavanuM bhAna thAya che. kadApi A ThekANe ema prazna thaze, ke, 'pUrvabhavamAM anubhavelAM Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra evA dehAdinuM A bhavamAM upara kahyuM tema bhAna thAya e vAta yathAtathya mAnIe topaNa pUrvabhavamAM anubhavelAM evA dehAdi athavA koI devalokAdi nivAsasthAna anubhavyAM hoya te anubhavanI smRti thaI che, ane te anubhava yathAtathya thayo che, e zA uparathI samajAya ?' to e praznanuM samAdhAna A pramANe cheH- amuka amuka ceSTA ane liMga tathA pariNAma AdithI potAne tenuM spaSTa bhAna thAya che, paNa bIjA koI jIvane tenI pratIti thavA mATe to niyamitapaNuM nathI. kvacit amuka dezamAM, amuka gAma, amuka ghara, pUrve deha dhAraNa thayo hoya ane tenAM cihno bIjA jIvane jaNAvavAthI te dezAdinuM athavA tenA nizAnAdinuM kaMI paNa vidyamAnapaNuM hoya to bIjA jIvane paNa pratItino hetu thavo saMbhave; athavA jAtismRtijJAnavAna karatAM jenuM vizeSa jJAna che te jANe. tema ja jene 'jAtismRtijJAna' che, tenI prakRtyAdine jANato evo koI vicAravAna puruSa paNa jANe ke A puruSane tevAM kaMI jJAnano saMbhava che, athavA 'jAtismRti" hovI saMbhave che, athavA jene 'jAtismRtijJAna" che, te puruSanA saMbaMdhamAM koI jIva pUrva bhave Avyo che, vizeSe karIne Avyo che tene te saMbaMdha jaNAvatAM kaMI paNa smRti thAya to tevA jIvane paNa pratIti Ave. bIjo praznaH- 'jIva samaye samaye mare che te kevI rIte samajavuM ?' teno uttara A pramANe vicArazoH- jema AtmAne sthULa dehano viyoga thAya che, tene maraNa kahevAmAM Ave che, tema sthULa dehanA AyuSyAdi sUkSmaparyAyano paNa samaye samaye hAnipariNAma thavAthI viyoga thaI rahyo che, tethI te samaye samaye maraNa kahevA yogya che. A maraNa te vyavahAra nayathI kahevAya che; nizcayathI to AtmAne svAbhAvika evA jJAnadarzana di guNaparyAyanI vibhAva pariNAmanA yogane lIdhe hAni thayA kare che, ane te hAni AtmAnA nityapaNAdi svarUpane paNa grahI rahe che, te samaye samaye maraNa che. trIjo prazna kevaLajJAnadarzanane viSe gayA kALa ane AvatA kALanA padArtha vartamAna kALamAM vartamAnapaNe dekhAya che, tema ja dekhAya ke bIjI rIte ?' teno uttara A pramANe vicArazoH- vartamAnamAM vartamAnapadArtha jema dekhAya che, tema gayA kALanA padArtha gayA kALamAM je svarUpe hatA te svarUpe vartamAna kALamAM dekhAya che; ane AvatA kALamAM te padArtha je svarUpa pAmaze te svarUpapaNe vartamAnakALamAM dekhAya che. bhUtakALe je je paryAya padArthe bhajyA che, te kAraNapaNe vartamAnamAM padArthane viSe rahyA che, ane bhaviSyakALamAM je je paryAya bhajaze tenI yogyatA vartamAnamAM padArthane viSe rahI che. te kAraNa ane yogyatAnuM jJAna vartamAna kALamAM paNa kevaLajJAnIne viSe yathArtha svarUpe hoI zake. joke A prazna pratye ghaNA vicAra jaNAvavA yogya che. 930 vavANiyA, zrAvaNa vada 12, zani, 1951 gayA zanivArano lakhelo kAgaLa pahoMcyo che. te kAgaLamAM mukhya karI traNa prazno lakhyA che. tenA uttara nIce lakhyAI vicArazoH- prathama praznamAM ema jaNAvyuM che ke, "eka manuSyaprANI divasane vakhate AtmAnA guNavaDIe amuka hada sudhI dekhI zake che, ane rAtrine vakhate aMdhArAmAM kazuM dekhato nathI; vaLI bIje divase pAchuM dekhe che ane vaLI rAtrie aMdhArAmAM kazuM dekhato nathI; tethI eka ahorAtramAM cAlu A pramANe AtmAnA guNa upara adhyavasAya badalAyA vinA nahIM dekhavAnuM AvaraNa AvI jatuM haze ? ke dekhavuM e AtmAno guNa nahIM paNa sUrajavaDIe dekhAya che, mATe sUrajano guNa hoIne tenI gerahAjarImAM dekhAtuM nathI ? ane vaLI AvI ja rIte sAMbhaLavAnA dRSTAMte kAna ADuM rAkhavAthI nathI saMbhaLAtuM, tyAre AtmAnA guNa kema bhulAI javAya che ?' teno saMkSepamAM uttaraH- Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 481 jJAnAvaraNIya tathA darzanAvaraNIya karmano amuka kSayopazama thavAthI iMdriyalabdhi utpanna thAya che. te iMdriya labdhi sAmAnyapaNe pAMca prakAranI kahI zakAya che. sparzendriyathI zravaNaintiparyaMta sAmAnyapaNe manuSyaprANIne pAMca IndriyanI labdhino yopazama hoya che. te kSayopazamanI zakti amuka vyAhati thAya tyAM sudhI jANI dekhI zake che. dekhavuM e cakSu-iMdriyano guNa che, tathApi aMdhakArathI ke amuka cheTe vastu hovAthI tene padArtha jovAmAM AvI zake nahIM; kemake cakSu-iMdriyanI kSayoMpazamalabdhine te hade aTakavuM thAya che, arthAt kSayopazamanI sAmAnyapaNe eTalI zakti che. divase paNa vizeSa aMdhakAra hoya athavA koI vastu ghaNA aMdhakAramAM paDI hoya athavA amuka hadathI cheTe hoya to cakSuthI dekhAI zakatI nathI; tema bIjI indriyonI labdhi saMbaMdhI kSayoMpazamazakti sudhI tenA viSayamAM jJAnadarzananI pravRtti che. amuka vyAghAta sudhI te sparzI zake che, athavA suMdhI zake che, svAda oLakhI zake che, athavA sAMbhaLI zake che. bIjA praznamAM ema jaNAvyuM che ke, 'AtmAnA asaMkhyAta pradeza AkhA zarIramAM vyApaka chatAM, AMkhanA vacalA bhAganI kIkI che tethI ja dekhI zakAya che, te ja pramANe AkhA zarIramAM asaMkhyAta pradeza vyApaka chatAM eka nAnA bhAga kAnavaDIe sAMbhaLI zakAya che. bIjI jagyAethI sAMbhaLI zakAya nahIM. amuka jagoethI gaMdha parIkSA thAya; amuka jagoethI rasanI parIkSA thAya; jemake sAkarano svAda hAtha paga jANatA nathI, paraMtu jIbha jANe che. AtmA AkhA zarIramAM sarakhI rIte vyApaka chatAM amuka bhAgethI ja jJAna thAya AnuM kAraNa zuM haze ?' teno saMkSepamAM uttaraH- jIvane jJAna, darzana kSAyikabhAve pragaTyAM hoya to sarva pradeze tathAprakAranuM tene nirAvaraNapaNuM hovAthI eka samaye sarva prakAre sarva bhAvanuM jJAyakapaNuM hoya; paNa jyAM kSayopazamabhAve jJAnadarzana varte che, tyAM bhinna bhinna prakAre amuka maryAdAmAM jJAyakapaNuM hoya. je jIvane atyaMta alpa jJAnadarzananI kSayopazamazakti varte che, te jIvane akSaranA anaMtamA bhAga jeTaluM jJAyakapaNuM hoya che. tethI vizeSa kSayopazame sparzendriyanI labdhi kaMIka vizeSa vyakta (pragaTa) thAya che; tethI vizeSa kSayopazame sparza ane rasendriyanI labdhi utpanna thAya che, ema vizeSatAthI uttarottara sparza, rasa, gaMdha ane varNa tathA zabdane grahaNa karavA yogya evo paMcendriya saMbaMdhI kSayopazama thAya che. tathApi kSayopazamadazAmAM guNanuM samaviSamapaNuM hovAthI sarvAMge te paMceMdriya saMbaMdhI jJAna, darzana, thatAM nathI, kemake zaktinuM tevuM tAratamya (sattva) nathI, ke pAMce viSaya sarvAMge grahaNa kare. yadyapi avadhi Adi jJAnamAM tema thAya che, paNa atre to sAmAnya kSayoMpazama, ane te paNa driya sApekSa kSayopazamano prasaMga che. amuka niyata pradezamAM ja te indriyalabdhinuM pariNAma thAya che teno hetu kSayoMpazama tathA prApta thayelI yonino saMbaMdha che ke niyata pradeze (amuka maryAdA-bhAgamAM) amuka amuka viSayanuM jIvane grahaNa thAya. trIjA praznamAM ema jaNAvyuM che ke, 'zarIranA amuka bhAgamAM pIDA hoya tyAre jIva tyAM vaLagI rahe che, tethI je bhAgamAM pIDA che te bhAganI pIDA vedavA sAru tamAma pradeza te tarapha kheMcAtA haze ? jagatamAM kahevata che ke jyAM pIDA hoya tyAM jIva vaLagI rahe che.' teno saMkSepamAM uttara- te vedanA vedavAmAM keTalAka prasaMge vizeSa upayoga rokAya che ane bIjA pradezanuM te bhaNI keTalAka prasaMgamAM sahaja AkarSaNa paNa thAya che. koI prasaMgamAM vedanAnuM bahulapaNuM hoya to sarva pradeza mUrchAgata sthiti paNa bhaje che, ane koI prasaMgamAM vedanA ke bhayanA bahulapaNe sarva pradeza eTale AtmAnI dazamadvAra Adi eka sthAnamAM sthiti thAya che. Ama thavAno hetu paNa avyAbAdha nAmano jIvasvabhAvatathA prakAre pariNAmI nahIM hovAthI, tema vIryaMtarAyanA kSayopazamanuM samaviSamapaNuM hoya che. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AvAM prazno keTalAka mumukSu jIvane vicAranI parizuddhine arthe kartavya che, ane tevAM praznonuM samAdhAna jaNAvavAnI cittamAM sahaja kvacit icchA paNa rahe che; tathApi lakhavAmAM vizeSa upayoga rokAI zakavAnuM ghaNI muzkelIthI thAya che. ane tethI koIka vakhata lakhavAnuM bane che. ane koIka vakhata lakhavAnuM banI zakatuM nathI, athavA niyamita uttara lakhavAnuM banI zakatuM nathI. ghaNuM karIne amuka kALa sudhI to hAla to tathAprakAre rahevA yogya che; topaNa praznAdi lakhavAmAM tamane pratibaMdha nathI. //// 631 vavANiyA, zrAvaNa vada 14, soma, 1951 prathama padamAM ema kahyuM che ke he mumukSu ! eka AtmAne jANatAM samasta lokAlokane jANIza, ane sarva jANavAnuM phaLa paNa eka AtmaprApti che; mATe AtmAthI jAdA evA bIjA bhAvo jANavAnI vAraMvAranI icchAthI tuM nivarta ane eka nijasvarUpane viSe dRSTi de, ke je dRSTithI samasta sRSTi jJeyapaNe tAre viSe dekhAze. tattvasvarUpa evAM satzAstramAM kahelA mArganuM paNa A tattva che; ema tattvajJAnIoe kahyuM che, tathApi upayogapUrvaka te samajAvuM durlabha che. e mArga judo che, ane tenuM svarUpa paNa juduM che, jema mAtra kathanajJAnIo kahe che tema nathI; mATe ThekANe ThekANe jaIne kAM pUche che ? kemake te apUrvabhAvano artha ThekANe ThekANethI prApta thavA yogya nathI. bIjA padano saMkSepa arthaH 'he mumukSu ! yamaniyamAdi je sAdhano sarva zAstramAM kahyAM che, te upara kahelA arthathI niSphaLa Tharaze ema paNa nathI, kemake te paNa kAraNane arthe che; te kAraNa A pramANe cheH AtmajJAna rahI zake evI pAtratA prApta thavA, tathA temAM sthiti thAya tevI yogyatA AvavA e kAraNo upadezyAM che. tattvajJAnIoe ethI, evA hetuthI e sAdhano kahyAM che, paNa jIvanI samajaNamAM sAmaTo phera hovAthI te sAdhanomAM ja aTakI rahyo athavA te sAdhana paNa abhiniveza pariNAme grahyAM. AMgaLIthI jema bALakane caMdra dekhADavAmAM Ave, tema tattvajJAnIoe e tattvanuM tattva kahyuM che.' 632 vavANiyA, zrAvaNa vadi 14, soma, 1951 'bALapaNA karatAM yuvAvasthAmAM indriyavikAra vizeSa karI utpanna thAya che, tenAM zuM kAraNa hovAM joIe ? ema lakhyuM te mATe saMkSepamAM A pramANe vicAravA yogya che:- krame jema vaya vadhe che, tema tema indriyabaLa vadhe che, tema te baLane vikAranAM hetu evAM nimitto maLe che; ane pUrvabhavanA tevA vikAranA saMskAra rahyA che, tethI te nimittAdi yoga pAmI vizeSa pariNAma pAme che. jema bIja che, te tathArUpa kAraNo pAmI krame vRkSAkAre pariName che, tema pUrvanA bIjabhUta saMskAro krame karI vizeSAkAre pariName che. ke be putrano pIlane ma tema putranA niSNAM AtmArthaicchA yogya zrI lallujI pratye, zrI sUryapura. 633 vANiyA, zrAvaNa vada 14, sauma, 1951 tamArA lakhelA be kAgaLa tathA zrI devakaraNajIno lakhelo eka kAgaLa ema traNa kAgaLa maLyA che. AtmasAdhana mATe zuM kartavya che e viSe zrI devakaraNa e yathAzakti vicAra karavA yogya che. te praznAnuM samAdhAna amArAthI jANavA mATe temanA cittamAM vizeSa jijJAsA rahetI hoya to koI samAgama prasaMge te prazna kartavya che, ema temane jaNAvazo, Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 483 A praznanuM samAdhAna patra vATe jaNAvavuM kvacit banI zake. tathApi lakhavAmAM hAla vizeSa upayoganI pravRtti thaI zakatI nathI. tema ja zrI devakaraNajIe paNa hajI te viSe yathAzakti vicAra kartavya che. sahajasvarUpe yathAyogya 634 vavANiyA, bhAdaravA suda 7, bhoma, 1951 Aja divasa paryaMta eTale saMvatsarI sudhI tamArA pratye mana, vacana, kAyAnA yogathI mArAthI kaMI jANatAM ajANatAM aparAdha thayo hoya te kharA aMtaHkaraNathI laghutAbhAve khamAvuM chuM. te ja pramANe mArI bahenane paNa khamAvuM chuM. atrethI A ravivAre vidAya thavAno vicAra che. 35 li rAyacaMdanA cAha vANiyA, bhAdaravA suda 7, bhoma, 1951 saMvatsarI sudhI temaja Aja divasa paryata tamArA pratye mana, vacana ane kAyAnA yogathI je kaMI jANatAM ajANatAM aparAdha thayo hoya te sarvabhAve khamAvuM chuM. tema ja tamArA sansamAgamavAsI sarva bhAIo tathA bAIone khamAvuM chuM. atrethI ghaNuM karI ravivAre nivartavAnuM thaze ema lAge che. morabI suda 15 sudhI sthiti thavA saMbhava che. tyAra pachI koI nivRttikSetre paMdara divasanI lagabhaga sthiti thAya to karavA viSe cittanI sahaja vRtti rahe che. koI nivRttikSetra lakSamAM hoya to lakhazo. A sajAtmasvarUpa 636 vANiyA, bhAdaravA suda 9, guru, 1951 nimitte karIne jene harSa thAya che, nimitte karIne jene zoka thAya che, nimitte karIne jene driyajanya viSaya pratye AkarSaNa thAya che, nimitte karIne jene indriyane pratikULa evA prakArone viSe dveSa thAya che, nimitte pharIne jene utkarSa Ave che, nimitte karIne jene kaSAya udbhave che, evA jIvane jeTalo bane teTalo te te nimittavAsI jIvone saMga tyAgavo ghaTe che. ane nitya pratye satsaMga karavo ghaTe che. satsaMganA ayoge tathAprakAranA nimittathI dUra rahevuM ghaTe che. kSaNe kSaNe, prasaMge prasaMge ane nimitte nimitte svadazA pratye upayoga devo ghaTe che. tamAruM patra maLyuM che, Aja paryaMta sarvabhAve karIne khamAvuM chuM. //// 939 vANiyA, bhAdrapada suda 9. guru, 1951 Aja dina paryaMta sarvabhAve karI khamAvuM chuM. nIce lakhelAM vAkya tathArUpa prasaMge vistArathI samajavA yogya che. "anubhavaprakAza" graMthamAMno zrI prahalAdajI pratye sadgurU deve kahelo upadezaprasaMga lakhyo te vAstava che. tathArUpe nirvikalpa ane akhaMDa svarUpamAM abhinnajJAna sivAya anya koI sarva duHkha maTADavAno upAya jJAnIpuruSoe jANyo nathI. e ja vinaMti, Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 638 rANapura (haDamatiyA), bhAdaravA vada 13, 1951 be patra maLyAM hatAM, gaI kAle atre eTale rANapuranI samIpanA gAmamAM AvavuM thayuM che. chellA patramAM prazno lakhyAM hatAM te patra kyAMka gata thayuM jaNAya che. saMkSepamAM uttara nIce lakhyAthI vicAro:- (1) dharma, adharma dravya svabhAvapariNAmI hovAthI akriya kAmA che. paramArthanayathI e dravya paNa sakriya che. vyavahAranayI paramANu, pudgala ane saMsArI jIva sakriya che, kemake te anyonya grahaNa, tyAga AdithI eka pariNAmavat saMbaMdha pAme che. saDavuM yAvatu ......... vidhvaMsa pAmavuM e paramANu pudgalanA dharma kahyA che. paramArthathI zubha varNAdinuM palaTanapaNuM ane skaMdhanuM maLI vIkharAvApaNuM kahyuM che ... (patra khaMDita) ////////// 639 rANapura, Aso suda 2, zukra, 1951 kaMI paNa, bane to jyAM AtmArtha carcita thato hoya tyAM javA AvavA, zravaNAdino prasaMga karavA yogya che. game to jaina sivAya bIjA darzanathI vyAkhyA thatI hoya to te paNa vicArArthe zravaNa karavA yogya che. ////////// 640 muMbaI, Aso suda 11, 1951 Aje savAre atre kuzaLatAthI AvavuM thayuM che. vedAMta kahe che ke AtmA asaMga che, jina paNa kahe che ke paramArthanayathI AtmA tema ja che. e ja asaMgatA siddha thavI, pariNata thavI te mokSa che. parabhArI tevI asaMgatA siddha thavI ghaNuM karIne asaMbhavita che, ane e ja mATe jJAnIpuruSoe, sarva duHkha kSaya karavAnI icchA che jene evA mumukSue satsaMganI nitya upAsanA karavI ema je kahyuM che, te atyaMta satya che. ama pratye anukaMpA rAkhazo. kaMI jJAnavArtA lakhazo. zrI DuMgarane praNAma. 641 muMbaI, Aso suda 10, soma, 1951 dekhatabhUlI TaLe to sarva duHkhano kSaya thAya' evo spaSTa anubhava thAya che; tema chatAM te ja dekhatabhUlInA pravAhamAM ja jIva vahyo jAya che, evA jIvone A jagatane viSe koI evo AdhAra che ke je AdhArathI, AzrayathI te pravAhamAM na vahe //////// 642 muMbaI, Aso suda 13, 1951 samasta vizva ghaNuM karIne parakathA tathA paravRttimAM vadhuM jAya che, temAM rahI sthiratA kyAMthI prApta thAya ? AvA amUlya manuSyapaNAno eka samaya paNa paravRttie javA devA yogya nathI, ane kaMI paNa tema thayA kare che teno upAya kaMI vizeSe karI gaveSavA yogya che. jJAnIpuruSano nizcaya thaI aMtarbheda na rahe to AtmaprApti sAva sulabha che. evuM jJAnI pokArI gayA chatAM kema loko bhUle che ? zrI DuMgarane praNAma. 643 zrI staMbhatIrthavAsI tathA niMbapurIvAsI mumukSujano pratye, zrI staMbhatIrtha. kaMI pUchavA yogya lAgatuM hoya to pUchazo. muMbaI, Aso suda 13, 1951 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 28 muM 485 karavA yogya kaMI kahyuM hoya te vismaraNa yogya na hoya eTalo upayoga karI krame karIne paNa temAM avazya pariNati karavI ghaTe. tyAga, vairAgya, sa~pazama ane bhakti mumukSu jIve sahaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AtmadazA kema Ave ? paNa zithilapaNAthI, pramAdathI e vAta vismRta thaI jAya che. patra maLyuM che. 644 muMbaI, Aso vada 3, ravi, 1951 anAdithI viparIta abhyAsa che. tethI vairAgya upazamAdi bhAvonI pariNati ekadama na thaI zake, kivA thavI kaThina paDe; tathApi niraMtara te bhAvo pratye lakSa rAkhye avazya siddhi thAya che, satsamAgamano yoga na hoya tyAre te bhAvo je prakAre vardhamAna thAya te prakAranAM dravya kSetrAdi upAsavAM: satzAstrano paricaya karavo yogya che. sau kAryanI prathama bhUmikA vikaTa hoya che, to anaMtakALathI anabhyasta evI mumukSutA mATe tema hoya emAM kaMI Azcarya nathI. ////////// kapa paramanaiSThika, satyamAgama yogya, Arya zrI sobhAga tathA zrI DuMgara pratye, zrI sAyalA. yathAyogyapUrvaka:- zrI sobhAganuM lakheluM patra maLyuM che. sajAtmasvarUpe praNAma. muMbaI, Aso vada 11, 1951 1'samajyA te zamAI rahyA,' tathA 'samajyA te zamAI gayA,' e vAkyamAM kaMI arthAMtara thAya che ke kema ? tathA bemAM kayuM vAkya vizeSArthavAcaka jaNAya che ? tema ja samajavA yogya zuM ? tathA zamAvuM zuM ? tathA samuccayavAkyano eka paramArtha zo ? te vicAravA yogya che, vizeSapaNe vicAravA yogya che, ane vicAragata hoya te tathA vicAratAM te vAkyono vizeSa paramArtha lakSagata thato hoya te lakhavAnuM bane to lakhazo. e ja vinaMti. ////////// 46 sahajAtmasvarUpe yathA muMbaI, Aso, 1951 sarva jIvane apriya chatAM je duHkhano anubhava karavo paDe che, te duHkha sakAraNa hovuM joIe, e bhUmithI mukhya karIne vicAravAnanI vicArazreNI udaya pAme che, ane te parathI anukrame AtmA, karma, paraloka, mokSa Adi bhAvonuM svarUpa siddha thayuM hoya ema jaNAya che, vartamAnamAM jo potAnuM vidyamAnapaNuM che, to bhUtakALane viSe paNa tenuM vidyamAnapaNuM hovuM joIe, ane bhaviSyamAM paNa tema ja hovuM joIe. A prakAranA vicArano Azraya mumukSu jIvane kartavya che. koI paNa vastunuM pUrvapazcAt hovApaNuM na hoya, to madhyamAM tenuM hovApaNuM na hoya evo anubhava vicAratAM thAya che. vastunI kevaLa utpatti athavA kevaLa nAza nathI, sarvakALa tenuM hovApaNuM, rUpAMtara pariNAma thayAM kare che; vastutA pharatI nathI, evo zrI jinano abhimata che, te vicAravA yogya che "pradarzanasamuccaya" kaMIka gahana che, topaNa pharI pharI vicAravAI teno keTaloka bodha thaze. jema jema cittanuM zuddhipaNuM ane sthiratva hoya che, tema tema jJAnInAM vacanono vicAra yathAyogya thaI zake che. sarva jJAnanuM phaLa paNa AtmasthiratA thavI e ja che, ema vItarAga puruSoe kahyuM che, te atyaMta satya che. mArA yogya kAmakAja lakhazo. e ja vinaMti. 1. juo AMka 651 li rAyacaMdanA praNAma vAMcazo. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 486 zrImad rAjacaMdra 647 muMbaI, Aso, 1951 agama agocara nirvANamArga che, emAM saMzaya nathI. potAnI zaktie, sadgurunA Azraya vinA, te mArga zodhavo azakya che; ema vAraMvAra dekhAya che, eTaluM ja nahIM, paNa zrI sadgurucaraNanA Azrarya karI bodhabIjanI prApti thaI hoya evA puruSane paNa sadgurunA samAgamanuM ArAdhana nitya kartavya che. jagatanA prasaMga jotAM ema jaNAya che ke, tevA samAgama ane Azraya vinA nirAlaMba bodha sthira rahevo vikaTa che. 648 muMbaI, Aso, 1951 dRzyane adRzya karyuM, ane adRzyane dRzya karyuM evuM jJAnIpuruSonuM AzcaryakAraka anaMta aizvarya vIrya vANIthI kahI zakAvuM yogya nathI. 649 muMbaI, Aso, 1951 gayelI eka paLa paNa pAchI maLatI nathI, ane te amUlya che, to pachI AkhI AyuSyasthiti ! eka paLano hIna upayoga te eka amUlya kaustubha khovA karatAM paNa vizeSa hAnikAraka che, to tevI sATha paLanI eka ghIno phIna upayoga karavAthI keTalI hAni thavI joIe ? ema ja eka dina, eka paNa, eka mAsa, eka varSa ane anukrame AkhI AyuSya sthitino phIna upayoga e keTalI hAni ane keTalAM azreyanuM kAraNa thAya e vicAra zukla hRdayathI tarata AvI zakaze. sukha ane AnaMda e sarva prANI, sarva jIva, sarva sattva ane sarva jaMtune niraMtara priya che, chatAM duHkha ane AnaMda bhogave che enuM zuM kAraNa hovuM joIe ? ajJAna ane te vaDe jiMdagIno phIna upayoga. hIna upayoga thato aTakAvavAne pratyeka prANInI icchA hovI joIe, paraMtu kayA sAdhana vaDe ? //////// 650 muMbaI, Aso, 1951 aMtamudRSTi je puruSonI thaI che, te puruSone paNa satata jAgRtirUpa bhalAmaNa zrI vItarAge kar3I che, kemake anaMtakALanA adhyAsavALA padArthono saMga che, te kaMI paNa dRSTine AkarSe evo bhaya rAkhavA yogya che. AvI bhUmikAmAM A prakAre bhalAmaNa ghaTe che, ema che to pachI vicAradazA jenI che evA mumukSu jIve satata jAgRti rAkhavI ghaTe ema kahevAmAM na AvyuM hoya, topaNa spaSTa samajI zakAya ema che ke mumukSu jIve je je prakAre paraadhyAsa thavA yogya padAdino tyAga thAya, te te prakAre avazya karavo ghaTe. joke AraMbhaparigrahano tyAga e sthULa dekhAya che tathApi aMtarmukhavRttino hetu hovAthI vAraMvAra teno tyAga upadezyo che. rw 3 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 6pa1 muMbaI, kArataka, 1952 xjema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che. tethI upayoga anya vikalparahita thayo tenuM nAma zamAvuM che. vastutAe banne eka ja che. jema che tema samajAvAthI upayoga svarUpamAM zamAyo, ane AtmA svabhAvamaya thaI rahyo e prathama vAkya 'samajIne samAI rahyA' teno artha che. anya padArthanA saMyogamAM je adhyAsa hato, ane te adhyAsamAM AtmApaNuM mAnyuM hatuM, te adhyAsarUpa AtmApaNuM zamAI gayuM. e bIjuM vAkya 'samajIne zamAI gayA' teno artha che. paryAyAMtarathI arthAtara thaI zake che. vAstavyamAM banne vAkyano paramArtha eka ja vicAravA yogya che. je je samajyA teNe teNe mAruM tAruM e Adi arhatva, mamatva zamAvI dIdhuM; kemake koI paNa nija svabhAva tevo dITho nahIM; ane nija svabhAva to aciMtya avyAbAdhasvarUpa, kevaLa nyAro joyo eTale temAM ja samAveza pAmI gayA. AtmA sivAya anyamAM svamAnyatA hatI te TALI paramArthe mauna thayA; vANIe karI A AnuM che e Adi kahevAnuM banavArUpa vyavahAra, vacanAdi yoga sudhI kvacit rahyo, tathApi AtmAthI A mAruM che e vikalpa kevaLa zamAI gayo; jema che tema aciMtya svAnubhavagocarapadamAM lInatA thaI. X juo AMka 645. Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra e banne vAkya lokabhASAmAM pravartya che. te AtmASAmAMthI AvyAM che. je upara karA te prakAre na zamAyA te samajyA nathI ema e vAkyano sArabhUta artha thayo; athavA jeTale aMze zamAyA teTale aMze samajyA, ane je prakAre zamAyA te prakAre samajyA, eTalo vibhAgArtha thaI zakavA yogya che, tathApi mukhyArthamAM upayoga vartAvo ghare che. anaMtakALathI yama, niyama, zAstrAvalokanAdi kArya karyA chatAM samajAvuM ane zamAvuM e prakAra AtmAmAM Avyo nahIM, ane tethI paribhramaNanivRtti na thaI. samajAvA ane zamAvAnuM je koI aikya kare, te svAnubhavapadamAM varte; tenuM paribhramaNa nivRtta thAya. sadgurunI AjJA vicAryA vinA jIve te paramArtha jANyo nahIM; jANavAne pratibaMdhaka asatsaMga, svacchaMda ane avicAra teno rodha karyo nahIM jethI samajAvuM ane zamAvuM tathA beyanuM aikya na banyuM evo nizcaya prasiddha che. atrethI AraMbhI upara uparanI bhUmikA upAse to jIva samajIne zamAya, e niHsaMdeha che. anaMta jJAnIpuruSe anubhava karelo evo A zAzvata sugama mokSamArga jIvane lakSamAM nathI Avato, ethI utpanna thayeluM kheda sahita Azcarya te paNa atre zamAvIe chIe. satsaMga, sadvicArathI zamAvA sudhInAM sarva pada atyaMta sAcAM che, sugama che, sugocara che, sahaja che, ane niHsaMdeha che. upara a ai ai muMbaI, kArataka suda 3, soma, 1952 zrI vedAMte nirUpaNa karelAM evAM mumukSu jIvanAM lakSaNa tathA zrI jine nirUpaNa karelAM evAM samyagdaSTi jIvanAM lakSaNa sAMbhaLavA yogya che. (tathArUpa yoga na hoya to vAMcavA yogya che;) vizeSapaNe manana karavA yogya che; AtmAmAM pariNAmI karavA yogya che. potAnuM kSayopazamabaLa ochuM jANIne ahaMmamatAdino parAbhava thavAne nitya potAnuM nyUnapaNuM dekhavuM; vizeSa saMga prasaMga saMkSepavA yogya che. e ja vinaMti. be patra maLyAM che. 653 muMbaI, kArtika suda 13, guru, 1952 AtmahetubhUta evA saMga vinA sarva saMga mumukSu jIve saMkSepa karavA ghaTe che, kemake te vinA paramArtha AvirbhUta thavo kaThaNa che, ane te kAraNe A vyavahAra, dravyasaMyamarUpa sAdhutva zrI jine upadezyuM che. e ja vinaMti. 654 sajAtmasvarUpa muMbaI, kArataka suda 13, guru, 1952 prathama eka patra maLyuM hatuM. je patrano pratyuttara lakhavAno vicAra karyo hato, tathApi vistArathI lakhI zakavAnuM hAla banI zakavuM kaThaNa dekhAyuM; jethI Aje saMkSepamAM pahoMcavatuM pattuM lakhavAno vicAra thayo hato. Aje tamAruM lakheluM bIjAM patra maLyuM che. aMtarvakSavaMta hAla je vRtti vartatI dekhAya che te upakArI che, ane te te vRtti krame karI paramArthanA yathArthapaNAmAM vizeSa upakArabhUta thAya che. atre tame beya patra lakhyAM tethI kazI hAni nathI. hAla suMdaradAsajInA graMtha athavA zrI yogavAsiSTha vAMcazo. zrI sobhAga atre che. ////////// Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 55 nizadina nainameM nIMda na Ave, nara tabAha nArAyana upaka 489 muMbaI, kArataka vada 8, ravi, 1952 pAve. -zrI suMdaradAsajI muMbaI, mAgazara suda 10, maMgaLavAra, 1952 zrI tribhovananI sAthe tamArAM prathama patro maLyAM hatAM eTaluM jaNAvyuM hatuM. te patro AdithI vartatI dazA jANIne te dazAnI vizeSatArthe saMkSepamAM kahyuM hatuM. je je prakAre paradravya(vastu)nAM kAryanuM saMkSepapaNuM thAya, nija doSa jovAno dRDha lakSa rahe, ane satyamAgama, satzAstrane viSe vardhamAna pariNatie parama bhakti vartyA kare te prakAranI AtmatA karyA jatAM, tathA jJAnInAM vacanono vicAra karavAthI dazA vizeSatA pAmatAM yathArtha samAdhine yogya thAya, evo lakSa rAkhazo, ema kahyuM hatuM, e ja vinaMti. 657 muMbaI, mAgazara suda 10, bhoma, 1952 zubhecchA, vicAra, jJAna e Adi sarva bhUmikAne viSe sarvasaMgaparityAga baLavAna upakArI che, ema jANIne jJAnIpuruSoe 'aNagAratva' nirUpaNa karyuM che. yadyapi paramArthathI sarvasaMgaparityAga yathArtha bodha thaye prApta thavA yogya che, ema jANatAM chatAM paNa satsaMgamAM nitya nivAsa thAya, to tevo samaya prApta thavA yogya che ema jANI, sAmAnya rIte bAhya sarvasaMgaparityAga jJAnIpuruSoe upadezyo che, ke je nivRttine yoge zubhecchAvAna evo jIva sadagurU, satpuruSa ane satzAstranI yathAyogya upAsanA karI yathArtha bodha pAme, e ja vinaMti. 658 muMbaI, poSa suda 6, ravi, 1952 traNe patro maLyAM che. staMbhatIrtha kyAre gamana thavuM saMbhave che ? te lakhavAnuM banI zake to lakhazo. be abhiniveza ADA AvI UbhA rahetA hovAthI jIva mithyAtvano tyAga karI zakato nathI. te A pramANe 'laukika' ane 'zAstrIya', krame karIne sattamAgamayoge jIva jo te abhiniveza choDe to 'mithyAtva'no tyAga thAya che, ema vAraMvAra jJAnIpuruSoe zAstrAdi dvArAe upadezyuM chatAM jIva te choDavA pratye upekSita zA mATe thAya che ? te vAta vicAravA yogya che, 659 muMbaI, poSa suda 6, ravi, 1952 sarva duHkhanuM mULa saMyoga (saMbaMdha) che ema jJAnavaMta evA tIrthakaroe kahyuM che. samasta jJAnIpuruSoe ema dIThuM che, je saMyoga be prakAre mukhyapaNe kahyo che. 'aMtarasaMbaMdhIya', ane 'bAhyasaMbaMdhIya', aMtasaMyogano vicAra thavAne AtmAne bAhyasaMyogano aparicaya kartavya che, je aparicayanI saMparamArtha icchA jJAnIpuruSoe paNa karI che. 660 muMbaI, poSa suda 6, ravi, 1952 'zraddhA jJAna lahyAM che topaNa, jo navi jAya pamAyo (pramAda) re, vaMdhya taru upama te pAme, saMyama ThANa jo nAyo re; - gAyo re, gAyo, bhale vIra jagataguru gAyo. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra Aje patra eka maLyuM che. 361 muMbaI, poSa suda 8, bhauma, 1952 AtmArtha sivAya, zAstranI je je prakAre jIve mAnyatA karI kRtArthatA mAnI che, te sarva 'zAstrIya abhiniveza' che. svacchaMdatA TaLI nathI, ane sattamAgamano yoga prApta thayo che, te yoge paNa svacchaMdanA nirvAhane arthe zAstranA koI eka vacanane bahuvacana jevuM jaNAvI, che mukhya sAdhana evA satyamAgama samAna ke tethI vizeSa bhAra zAstra pratye mUke che, te jIvane paNa 'aprazasta zAstrIya abhiniveza' che. AtmA samajavA arthe zAstro upakArI che, ane te paNa svacchaMdarahita puruSane; eTalo lakSa rAkhI satzAstra vicArAya to te 'zAstrIya abhiniveza" gaNavA yogya nathI. saMkSepathI lakhyuM che. kara muMbaI, poSa vada, 1952 sarva prakAranA bhayane rahevAnA sthAnakarUpa evA A saMsArane viSe mAtra eka vairAgya ja abhaya che. e nizcayamAM traNe kALane viSe zaMkA thavA yogya nathI. 'yoga asaMkha je jina kahyA, ghaTamAMhI riddhi dAkhI re, navapada tema ja jANajo, AtamarAma che sAkhI re.' - zrI zrIpALarAsa ////////// 663 muMbaI, poSa, 195ra gRhAdi pravRttinA yoge upayoga vizeSa calAyamAna rahevA yogya che, ema jANIne paramapuruSa sarvasaMgaparityAgano upadeza karatA havA. 664 muMbaI, poSa vada 2, 1952 sarva prakAranA bhayane rahevAnA sthAnakarUpa A saMsArane viSe mAtra eka vairAgya ja abhaya che. moTA munione je vairAgyadazA prApta thavI durlabha, te vairAgyadazA to gRhavAsane viSe jene prAye vartatI hatI. evA zrI mahAvIra, RSabhAdi puruSo paNa tyAgane grahaNa karI cAlI nIkaLyA, e ja tyAganuM utkRSTapaNuM upadezyuM che. gRhasthAdi vyavahAra varte tyAM sudhI AtmajJAna na thAya, ke AtmajJAna hoya tene gRhasthAdi vyavahAra na hoya evo niyama nathI, tema chatAM paNa jJAnIne paNa tyAgavyavahAranI bhalAmaNa parama puruSoe upadezI che; kemake tyAga aizvaryane spaSTa vyakta kare che, tethI ane lokane upakArabhUta che tethI, tyAga akartavyalakSe kartavya che, emAM saMdeha nathI. svasvarUpane viSe sthiti tene 'paramArthasaMyama' kahyo che. te saMyamane kAraNabhUta evAM anya nimittonA grahaNane 'vyavahArasaMyama' kahyo che. koI jJAnIpuruSoe te saMyamano paNa niSedha karyo nathI. paramArthanI upekSA(lakSa vagara)e je vyavahArasaMyamamAM ja paramArthasaMyamanI mAnyatA rAkhe tenA vyavahArasaMyamano, teno abhiniveza TALavA, niSedha karyo che. paNa vyavahArasaMyamamAM kaMI paNa paramArthanI nimittatA nathI, ema jJAnIpuruSoe kahyuM nathI. paramArthanA kAraNabhUta evA 'vyavahArasaMyama'ne paNa paramArthasaMyama kahyo che. zrI DuMgaranI icchA vizeSatAthI lakhavAnuM bane to lakhazo. prArabdha che, ema mAnIne jJAnI upAdhi kare che ema jaNAtuM nathI, paNa pariNatithI chUTyA chatAM tyAgavA jatAM bAhya kAraNo roke che, mATe jJAnI upAdhisahita dekhAya che, tathApi tenI nivRttinA lakSane nitya bhaje che. praNAma. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM upa 491 muMbaI, poSa vada 9, guru, 1952 dehAbhimAnarahita evA satpuruSone atyaMta bhaktithI trikALa namaskAra. jJAnIpuruSoe vAraMvAra AraMbha parigrahanA tyAganuM utkRSTapaNuM kahyuM che, ane pharI pharI te tyAgano upadeza karyo che, ane ghaNuM karI pote paNa ema vartyA che, mATe mumukSu puruSane avazya karI tenI saMkSepavRtti joIe, emAM saMdeha nathI. AraMbha parigrahano tyAga kayA kayA pratibaMdhathI jIva na karI zake, ane te pratibaMdha kayA prakAre TALI zakAya e prakAre mumukSu jIve potAnA cittamAM vizeSa vicAra-aMkura utpanna karI kaMI paNa tathArUpa phaLa ANavuM ghaTe. jo tema karavAmAM na Ave to te jIvane mumukSutA nathI, ema prAye kahI zakAya. AraMbha ane parigrahano tyAga kayA prakAre thayo hoya to yathArtha kahevAya te prathama vicAra karI pachI uMpara kahyo te vicAra-aMkura mumukSu jIve potAnA aMtaHkaraNamAM avazya utpanna karavo yogya che. tathArUpa udayathI vizeSa lakhavAnuM hAlamAM banI zakatuM nathI. 99na muMbaI, poSa vada 12, ravi, 1952 utkRSTa saMpattinAM ThekANAM je cakravAdi pada te sarva anitya dekhIne vicAravAna puruSo tene choDIne cAlI nIkaLyA che; athavA prArabdhodaye vAsa thayo topaNa amUrchitapaNe ane udAsInapaNe tene prArabdhodaya samajIne varyA kare che; ane tyAgano lakSa rAkhyo che. ////////// 667 muMbaI, poSa vada 12, ravi, 1952 mahAtmA buddha (gautama) jarA, dAridraya, roga ane mRtyu e cArane eka AtmajJAna vinA anya sarva upAye ajita dekhI, jene viSe tenI utpattino hetu che, evA saMsArane choDIne cAlyA jatA havA. zrI RSabhAdi anaMta jJAnI puruSoe e ja upAya upAsyo che; ane sarva jIvone te upAya upadezyo che. te AtmajJAna durgamya prAye dekhIne niSkAraNa karuNAzIla evA te satpuruSoe bhakitamArga prakAzyo che, je sarva azaraNane nizvaLa zaraNarUpa che, ane sugama che. patra maLyuM che. 668 muMbaI, mAha suda 4, ravi, 1952 asaMga evuM AtmasvarUpa satsaMgane yoge sauthI sulabhapaNe jaNAvA yogya che, emAM saMzaya nathI. satsaMganuM mAhAtmya sarva jJAnIpuruSoe atizaya karI kahyuM che, te yathArtha che. emAM vicAravAnane koI rIte vikalpa thavA yogya nathI. hAla taratamAM samAgama saMbaMdhI vizeSa karI lakhavAnuM banI zakavA yogya nathI. gse muMbaI, mAha vada 11, ravi, 1952 atrethI vigatavAra kAgaLa maLatAM hAla vilaMba thAya che. tethI praznAdi lakhavAnuM banatuM nathI, ema Ape lakhyuM to te yogya che. prApta prArabdhodayane lIdhe patra lakhavAmAM atrathI vilaMba thavAno Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra saMbhava che. tathApi traNa traNa cAra cAra divasane aMtare tamo athavA zrI DuMgara kaMI jJAnavArtA lakhavAnuM niyamitapaNe rAkhazo. ane atrathI uttara lakhavAmAM kaMI niyamitatA te parathI ghaNuM karIne thaI zakaze. trividha trividha namaskAra. muMbaI, phAgaNa suda 1, 1952 670 OM sadguruprasAda jJAnInA sarva vyavahAra paramArthamULa hoya che, topaNa je divase udaya paNa AtmAkAra vartaze te divasane dhanya che. sarva duHkhathI mukta thavAno sarvotkRSTa upAya AtmajJAnane kahyo che, te jJAnIpuruSonAM vacana sAcAM che, atyaMta sAcA che, jyAM sudhI jIvane tathArUpa AtmajJAna na thAya tyAM sudhI AtyaMtika baMdhananI nivRtti na hoya emAM saMzaya nathI. te AtmajJAna thatAM sudhI jIve mUrtimAna AtmajJAnasvarUpa evA sadRgurudevano niraMtara Azraya avazya karavA yogya che, emAM saMzaya nathI. te Azrayano viyoga hoya tyAre AzrayabhAvanA nitya karrAvya che. udayane yoge tathArUpa AtmajJAna thayA prathama upadezakArya karavuM paDatuM hoya to vicAravAna mumukSu paramArthanA mArgane anusaravAne hanubhUta evA satpuruSanI bhakti, satpuruSanA guNagrAma, satpuruSa pratye pramodabhAvanA ane satpuruSa pratye avirodhabhAvanA lokone upadeza che; je prakAre matamatAMtarano abhiniveza TaLe, ane satpuruSanAM vacana grahaNa karavAnI AtmavRtti thAya tema kare che. vartamAnakALamAM te prakAranI vizeSa hAni thaze ema jANI jJAnIpuruSoe A kALane duSamakALa kahyo che, ane tema pratyakSa dekhAya che. sarva kAryamAM kartavya mAtra AtmArtha che; e saMbhAvanA nitya mumukSu jIve karavI yogya che. 671 muMbaI, phAgaNa suda 3, ravi, 1952 tamAro kAgaLa eka Aje maLyo che. te kAgaLamAM zrI DuMgare je prazno lakhAvyA che tenA vizeSa samAdhAna arthe pratyakSa samAgama para lakSa rAkhavA yogya che. praznothI ghaNo saMtoSa thayo che. je prArabdhanA udayathI atre sthiti rahe che, te prArabdha je prakAre vizeSa karI vaidAya te prakAra vartAya che. ane tethI vistArapUrvaka patrAdi lakhavAnuM ghaNuM karIne thatuM nathI. zrI suMdaradAsajInA graMtho prathamathI te chevaTa sudhI anukrame vicAravAnuM thAya tema hAla karazo, to keTalAka vicAranuM spaSTIkaraNa thaze. pratyakSa samAgame uttara samajAvA yogya hovAthI kAgaLa dvArA mAtra pahoMca lakhI che. e ja. bhaktibhAve namaskAra. ////////// 672 OM sadguruprasAda AtmArthI zrI somabhAga tathA zrI DuMgara pratye, zrI sAyalA. muMbaI, phAgaNa suda 10, 1952 vistArapUrvaka kAgaLa lakhavAnuM hAlamAM thatuM nathI, tethI cittamAM vairAgya upazamAdi vizeSa Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 493 pradIpta rahevAmAM satzAstra eka vizeSa AdhArabhUta nimitta jANI, zrI 'suMdaradAsAdi'nA graMthanuM bane to bethI cAra ghaDI niyamita vAMcavuM pUchavuM thAya tema karavAne lakhyuM hatuM. zrI suMdaradAsanA graMtho prathamathI karIne prAMta sudhI vizeSa anuprekSAthI hAla vicAravA mATe tamane tathA zrI DuMgarane vinaMti che. kAyA sudhI mAyA(eTale kaSAyAdi)no saMbhava rahyA kare, ema zrI DuMgarane lAge che, te abhiprAya prAye (ghaNuM karIne) to yathArtha che, topaNa koI puruSavizeSane viSe kevaLa sarva prakAranA saMjvalanAdi kaSAyano abhAva thaI zakavA yogya lAge che, ane thaI zakavAmAM saMdeha thato nathI, tethI kAyA chatAM paNa kaSAyarahitapaNuM saMbhave; arthAt sarvathA rAgadveSarahita puruSa hoI zake. rAgadveSarahita A puruSa che, ema bAhya ceSTAthI sAmAnya jIvo jANI zake ema banI zake nahIM, ethI te puruSa kaSAyarahita, saMpUrNa vItarAga na hoya evo abhiprAya vicAravAna siddha karatA nathI; kemake bAhya ceSTAthI AtmadazAnI sarvathA sthiti samajAI zake ema na kahI zakAya. zrI suMdaradAse AtmajAgRtadazAmAM 'zUrAtanaaMga' kahyuM che temAM vizeSa ullAsapariNatithI zUravIratAnuM nirUpaNa karyuM cheH- mAre kAma krodha saba, lobha moha pIsi DAre, indriThu katala kari kiyo rajapUto hai; mAryo mahA matta mana, mAre ahaMkAra mIra, mAre mada machara hU, aiso rana rUto hai; mArI AzA tRSNA puni, pApinI sApinI dou, sabako saMhAra kari, nija pada pahUto hai; suMdara kahata aiso, sAdhu kou zUravIra, vairi saba mArike, niciMta hoI sUto hai. zrI suMdaradAsa zUrAtanaaMga-21-11 ////////// 673 OM zrI sadguruprasAda zrI sAyalAkSetre krame karIne vicaratAM pratibaMdha nathI. muMbaI, phA. suda 10, ravi, 1952 yathArthajJAna utpanna thayA prathama je jIvone upadezakapaNuM vartatuM hoya te jIve je prakAre vairAgya, upazama ane bhaktino lakSa thAya te prakAre prasaMgaprApta jIvone upadeza Apavo ghaTe, ane je prakAre tene nAnA prakAranA asad Agrahano tathA kevaLa veSavyavahArAdino abhiniveza ghaTe te prakAre upadeza pariNAmI thAya tema AtmArtha vicArI kahevuM ghaTe. krame karIne te jIvo yathArtha mArganI sanmukha thAya evo yathAzakti upadeza kartavya che. ////////// 374 OM sadguruprasAda muMbaI, phA. vada 3, soma, 1952 dehadhArI chatAM nirAvaraNajJAnasahita varte che evA mahApuruSone trikALa namaskAra AtmArthI zrI sobhAga pratye, zrI sAyalA. sarva kaSAyano abhAva, dehadhArI chatAM paramajJAnIpuruSane viSe bane, e prakAre ame lakhyuM te prasaMgamAM 'abhAva' zabdano artha 'kSaya' gaNIne lakhyo che. jagatavAsI jIvane rAgadveSa gayAnI khabara paDe nahIM. bAkI je moTA puruSa che te jANe che ke A mahAtmApuruSane viSe rAgadveSano abhAva ke upazama varte che, ema lakhI Ape zaMkA karI ke jema mahAtmApuruSane jJAnIpuruSo athavA deDha mumukSu jIvo jANe che, tema jagatanA jIvo zA mATe na jANe ? manuSyAdi prANIne jema joIne jagatavAsI jIvo jANe che ke A manuSyAdi che, Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ane mahAtmApuruSo paNa jANe che ke A manuSyAdi che. e padArtho jovAthI beyanuM jANavuM sarakhuM varte che, ane AmAM bheda varte che, tevo bheda thavAnAM kayAM kAraNo mukhyapaNe vicAravA yogya che ? e prakAre lakhyuM tenuM samAdhAnaH manuSyAdine jagatavAsI jIvo jANe che, te daihika svarUpathI tathA daihika ceSTAthI jANe che. ekabIjAnI mudrAmAM tathA AkAramAM, iMdriyomAM je bheda che, te cakSu Adi iMdriyothI jagatavAsI jIva jANI zake che, ane keTalAka te jIvonA abhiprAya paNa anumAna parathI jagatavAsI jIva jANI zake che; kemake te tenA anubhavano viSaya che; paNa jJAnadazA athavA vItarAgadazA che te mukhyapaNe daihika svarUpa tathA daihika ceSTAno viSaya nathI, aMtarAtmaguNa che, ane aMtarAtmapaNuM bAhya jIvonA anubhavano viSaya na hovAthI, tema ja tathArUpa anumAna paNa pravarte evA jagatavAsI jIvone ghaNuM karIne saMskAra nahIM hovAthI jJAnI ke vItarAgane te oLakhI zakatA nathI. koIka jIva satsamAgamanA yogathI, sahaja zubhakarmanA hRdayathI, tathArUpa kaMI saMskAra pAmIne jJAnI ke vItarAgane yathAzakti oLakhI zake; tathApi kharekharuM oLakhANa to dRDha mumukSutA pragaTya, tathArUpa sattamAgamathI prApta thayela upadezane avadhAraNa karyuM, aMtarAtmavRtti pariNamyuM, jIva jJAnI ke vItarAgane oLakhI zake. jagatavAsI eTale jagatadRSTi jIvo che, tenI dRSTie kharekharuM jJAnI ke vItarAganuM oLakhANa kyAMthI thAya ? aMdhakArane viSe paDelA padArthane manuSyacakSu dekhI zake nahIM, tema dehane viSe rahyA evA jJAnI ke vItarAgane jagatadRSTi jIva oLakhI zake nahIM. jema aMdhakArane viSe paDelo padArtha manuSyacakSuthI jovAne bIjA koI prakAzanI apekSA rahe che; tema jagatadRSTi jIvone jJAnI ke vItarAganA oLakhANa mATe vizeSa zubhasaMskAra ane sAmAgamanI apekSA yogya che. jo te yoga prApta na hoya to jema aMdhakAramAM paDelo padArtha ane aMdhakAra e beya ekAkAra bhAse che, bheda bhAsato nathI, tema tathArUpa yoga vinA jJAnI ke vItarAga ane anya saMsArI jIvonuM eka AkArapaNuM bhAse che; dehAdi ceSTAthI ghaNuM karIne bheda bhAsato nathI. je dehadhArI sarva ajJAna ane sarva kaSAya rahita thayA che. te dehadhArI mahAtmAne trikALa paramabhaktithI namaskAra ho ! namaskAra ho ! ! te mahAtmA varte che te dehane, bhUmine, gharane, mArgane, AsanAdi sarvane namaskAra ho ! namaskAra ho ! ! zrI DuMgara Adi sarva mumukSujanane yathAyogya 675 muMbaI, phAgaNa vada 5, budha, 1952 be patra maLyAM che. mithyAtvanA paccIsa prakAramAMthI prathamanA ATha prakAranuM samyasvarUpa samajavA mATe pUchyuM te tathArUpa pArakhyodayathI hAla thoDA vakhatamAM lakhI zakAvAno saMbhava ocho che. suMdara kahata thayAM. sAdhu koha muraba veri saba mArike, nizcita hoI to hai, 676 muMbaI. phAgaNa vada 9, ravi, 1952 AtmArthI jIve vizeSa karI anuprekSA karavA yogya AzaMkA sahaja nirNayArthe tathA bIjA koI mumukSu jIvonA vizeSa upakArane arthe te kAgaLamAM lakhI te vAMcI che. thoDA divasamAM banaze to keTalAka praznonuM samAdhAna lakhIzuM. zrI DuMgara Adi mumukSu jIvone yathAyogya. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 677 495 muMbaI, caitra suda 1, ravi, 1952 kAgaLa pahoMcyo che. sAmAnyapaNe vartatI cittavRttio lakhI te vAMcI che. vistArathI hitavacana lakhavAnI jijJAsA jaNAvI te viSe saMkSepamAM nIce lakhyAthI vicArazoH- pArakhyodayathI je prakArano vyavahAra prasaMgamAM varte che, te pratye dRSTi detAM jema patrAdi lakhavAmAM saMkSepatAthI vartavAnuM thAya che, tema vadhAre yogya che, evo abhiprAya ghaNuM karIne rahe che. AtmAne vAstavapaNe upakArabhuta evo upadeza karavAmAM jJAnIpuruSo saMkSepatAthI varte nahIM, ema ghaNuM karIne banavA yogya che, tathApi be kAraNe karIne te prakAre paNa jJAnIpuruSo varte cheH (1) te upadeza jijJAsu jIvane viSe pariNAmI thAya evA saMyogone viSe te jijJAsu jIva vartato na hoya, athavA te upadeza vistArathI karye paNa grahaNa karavAnuM tene viSe tathArUpa yogyapaNuM na hoya, to jJAnIpuruSa te jIvone upadeza karavAmAM saMkSepapaNe paNa varte che; (2) athavA potAne bAhya vyavahAra evA udayarUpe hoya ke te upadeza jijJAsu jIvane pariNamatAM pratibaMdharUpa thAya, athavA tathArUpa kAraNa vinA tema vartI mukhyamArgane virodharUpa ke saMzayanA heturUpa thavAnuM kAraNa banatuM hoya topaNa jJAnI puruSo saMkSepapaNe upadezamAM pravartI athavA mauna rahe. sarvasaMgaparityAga karIne cAlI nIkaLyAthI paNa jIva upAdhirahita thato nathI. kemake jyAM sudhI aMtarapariNati para dRSTi na thAya ane tathArUpa mArge na pravartAya tyAM sudhI sarvasaMgaparityAga paNa nAma mAtra thAya che; ane tevA avasaramAM paNa aMtarapariNati para dRSTi devAnuM bhAna jIvane AvavuM kaThaNa che, to pachI AvA gRhavyavahArane viSe laukika abhinivezapUrvaka rahI aMtarapariNati para dRSTi devAnuM banavuM keTaluM duHsAdhya hovuM joIe te vicAravA yogya che. vaLI tevA vyavahAramAM rahI jIve aMtarapariNati para keTaluM baLa rAkhavuM joIe te paNa vicAravA yogya che, ane avazya tema karavA yogya che. vadhAre zuM lakhIe ? jeTalI potAnI zakti hoya te sarva zaktithI eka lakSa rAkhIne, laukika abhinivezane saMkSepa karIne, kaMI paNa apUrva nirAvaraNapaNuM dekhAtuM nathI mATe samajaNanuM mAtra abhimAna che ema jIvane samajAvIne, je prakAre jIva jJAna, darzana, cAritrane viSe satata jAgRta thAya te ja karavAmAM vRtti joDavI, ane rAtridivasa te ja ciMtAmAM pravartavuM e ja vicAravAna jIvanuM kartavya che; ane tene mATe satsaMga, sazAstra ane saraLatAdi nijaguNo upakArabhUta che, ema vicArIne teno Azraya karavo yogya che. jyAM sudhI laukika abhiniveza eTale dravyAdi lobha, tRSNA, daihika mAna, kuLa, jAti Adi saMbaMdhI moha ke vizeSatva mAnavuM hoya, te vAta na choDavI hoya, potAnI buddhie svecchAe amuka gacchAdino Agraha rAkhavo hoya, tyAM sudhI jIvane apUrva guNa kema utpanna thAya ? teno vicAra sugama che. vadhAre lakhI zakAya evo udaya hAla atre nathI, tema vadhAre lakhavuM ke kahevuM te paNa koIka prasaMgamAM thavA devuM yogya che, ema che. tamArI vizeSa jijJAsAthI prArabdhodaya vedatAM je kaMI lakhI zakAta te karatAM kaMIka udIraNA karIne vizeSa lakhyuM che. e ja vinaMti. //////// 378 muMbaI, caitra suda 2, soma, 1952 jemAM kSaNavAramAM harSa ane kSaNavAramAM zoka thaI Ave evA A vyavahAramAM je jJAnIpuruSo samadazAthI varte che, tene atyaMta bhaktithI dhanya kahIe chIe; ane sarva mumukSu jIvane e ja dazA upAsavA yogya che, ema nizcaya dekhIne pariNati karavI ghaTe che. e ja vinaMti. zrI DuMgara Adi mumukSune namaskAra, ////////// Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 679 muMbaI, caitra suda 11, 6, 1952 AtmaniSTha zrI saubhAga pratye, zrI sAyalA, sadgurucaraNAya namaH phAgaNa vada 6 nA kAgaLamAM lakhelAM praznonuM samAdhAna A kAgaLamAM saMkSepathI lakhyuM che, te vicArazo. 1. je jJAnamAM dAdi adhyAsa maDhyo che, ane anya padArthane viSe ahaMtAmamatA vartatAM nathI, tathA upayoga svabhAvamAM pariName che, arthAt jJAna svarUpapaNuM bhaje che, te jJAnane 'nirAvaraNajJAna' kahevA yogya che. 2. sarva jIvone eTale sAmAnya manuSyone jJAnI ajJAnInI vANIno bheda samajAvo kaThaNa che, e vAta yathArtha che; kemake kaMIka zuSkajJAnI zIkhI laIne jJAnInA jevo upadeza kare, eTale temAM vacananuM samatulyapaNuM joyAthI zuSkajJAnIne paNa sAmAnya manuSyo jJAnI mAne, maMda dazAvAna mumukSu jIvo paNa tevAM vacanathI bhrAMti pAme; paNa utkRSTadazAvAna mumukSu puruSa zuSkajJAnInI vANI jJAnInI vANI jevI zabda joI prAye bhrAMti pAmavA yogya nathI, kemake zuSkajJAnInI vANImAM Azaye jJAnInI vANInI tulanA hotI nathI. jJAnInI vANI pUrvApara avirodha, AtmArtha upadezaka, apUrva arthanuM nirUpaNa karanAra hoya che; ane anubhavasahitapaNuM hovAthI AtmAne satata jAgRta karanAra hoya che. zukSmajJAnInI vANImAM tathArUpa guNo hotA nathI; sarvathI utkRSTa guNa je pUrvApara avirodhapaNuM te zuSkajJAnInI vANIne viSe vartavA yogya nathI, kemake yathAsthita padArthadarzana tene hotuM nathI; ane tethI ThAmaThAma kalpanAthI yukta tenI vANI hoya che. e Adi nAnA prakAranA bhedathI jJAnI ane zuSkajJAnInI vANInuM oLakhANa utkRSTa mumukSune thavA yogya che. jJAnIpuruSane to sahajasvabhAve tenuM oLakhANa che, kemake pote bhAnasahita che, ane bhAnasahita puruSa vinA A prakArano Azaya upadezI zakAya nahIM, ema saheja te jANe che. ajJAna ane jJAnano bheda jene samajAyo che, tene ajJAnI ane jJAnIno bheda saheje samajAvA yogya che. ajJAna pratyeno jeno moha virAma pAmyo che, evA jJAnIpuruSane zuSkajJAnInAM vacana bhrAMti kema karI zake ? bAkI sAmAnya jIvone athavA maMdadazA ane madhyamadazAnA mumukSune zuSkajJAnInAM vacano sAdRzyapaNe jovAmAM AvyAthI banne jJAnInAM vacano che ema bhrAMti thavAno saMbhava che. utkRSTa mumukSune ghaNuM karIne tevI bhrAMtino saMbhava nathI, kemake jJAnInAM vacanonI parIkSAnuM baLa tene vizeSapaNe sthira thayuM che. pUrvakALe jJAnI thaI gayA hoya, ane mAtra tenI mukhavANI rahI hoya topaNa vartamAnakALe jJAnIpuruSa ema jANI zake ke A vANI jJAnIpuruSanI che; kemake rAtridivasanA bhedanI peThe ajJAnI jJAnInI vANIne viSe Azaya bheda hoya che, ane AtmadazAnA tAratamya pramANe AzayavALI vANI nIkaLe che. te Azaya, vANI parathI 'vartamAna jJAnIpuruSa'ne svAbhAvika rdaSTigata thAya che. ane kahenAra puruSanI dazAnuM tAratamya lakSagata thAya che. atre je 'vartamAna jJAnI' zabda lakhyo che, te koI vizeSa prajJAvaMta, pragaTa bodhabIjasahita puruSa zabdanA arthamAM lakhyo che. jJAnInAM vacanonI parIkSA sarva jIvane sulabha hota to nirvANa paNa sulabha ja hota. 3. jinAgamamAM mati zruta Adi jJAnanA pAMca prakAra kahyA che, te jJAnanA prakAra sAcA che. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 497 upamAvAcaka nathI. avadhi, manaparyavAdi jJAna vartamAnakALamAM vyavaauda jevAM lAge che, te parathI te jJAna upamAvAcaka gaNavA yogya nathI. e jJAna manuSya jIvone cAritraparyAyanI vizuddha tAratamyatAthI Upaje che. vartamAnakALamAM te vizuddha tAratamyatA prApta thavI durlabha che, kemake kALanuM pratyakSa svarUpa cAritramohanIya Adi prakRtinA vizeSa baLasahita vartanuM jovAmAM Ave che. sAmAnya AtmacAritra paNa koIka jIvane viSe vartavA yogya che, tevA kALamAM te jJAnanI labdhi, vyavaccheda jevI hoya emAM kaMI Azcarya nathI; tethI te jJAna upamAvAcaka gaNavA yogya nathI; AtmasvarUpa vicAratAM to te jJAnanuM kaMI paNa asaMbhavitapaNuM dekhAtuM nathI. sarva jJAnanI sthitinuM kSetra AtmA che, to pachI avadhi mana:paryavAdi jJAnanuM kSetra AtmA hoya emAM saMzaya kema ghaTe ? yadyapi zAstranA yathAsthita paramArthanA ajJa jIvo tenI vyAkhyA je prakAre kare che. te vyAkhyA virodhavALI hoya, paNa paramArthe te jJAnano saMbhava che. jinAgamamAM tenI je prakAranA AzayathI vyAkhyA karI hoya te vyAkhyA ane ajJAnI jIvo Azaya jANyA vinA je vyAkhyA kare temAM moTo bheda hoya emAM Azcarya nathI, ane te bhedane lIdhe te jJAnanA viSaya mATe saMdeha thavA yogya che, paNa AtmadRSTie jotAM te saMdehano avakAza nathI. 4. kALano sUkSmamAM sUkSma vibhAga 'samaya" che. rUpI padArthano sUkSmamAM sukSma vibhAga paramANu' che, ane arUpI padArthano sUkSmamAM sUkSma vibhAga 'pradeza' che. e traNe evA sUkSma che ke atyaMta nirmaLa jJAnanI sthiti tenAM svarUpane grahaNa karI zake; sAmAnyapaNe saMsArI jIvono upayoga asaMkhyAta samayavartI che, te upayogamAM sAkSAtpaNe eka samayanuM jJAna saMbhave nahIM; jo te upayoga eka samayavartI ane zuddha hoya to tene viSe sAkSAtpaNe samayanuM jJAna thAya. te upayoganuM ekasamayavartIpaNuM kaSAyAdinA abhAve thAya che, kemake kaSAyAdi yoge upayoga mUDhatAdi dhAraNa kare che, tema ja asaMkhyAta samayavartIpaNuM bhaje che; te kaSAyAdine abhAve ekasamayavartIpaNuM thAya che; arthAt kaSAyAdinA yoge tene asaMkhyAta samayamAMthI eka samaya jAdo pADavAnuM sAmarthya nahotuM te kaSAyAdine abhAve eka samaya judo pADIne avagAhe che. upayoganuM ekasamayavartIpaNuM, kaSAyarahitapaNuM thayA pachI thAya che; mATe eka samayanuM, eka paramANunuM, ane eka pradezanuM jene jJAna thAya tene 'kevaLajJAna' pragaTe ema kahyuM che, te satya che. kAyarahitapaNA vinA kevaLajJAnano saMbhava nathI, ane kaSAyarahitapaNA vinA upayoga eka samayane sAkSAtpaNe grahaNa karI zakato nathI. mATe eka samayane grahaNa kare te samaye atyaMta kaSAyarahitapaNuM joIe, ane jyAM atyaMta kaSAyano abhAva hoya tyAM 'kevaLajJAna' hoya che; mATe e prakAre kahyuM keH eka samaya, eka paramANu ane eka pradezano jene anubhava thAya tene 'kevaLajJAna' pragaTe. jIvane vizeSa puruSArtha arthe A eka sugama sAdhanano jJAnIpuruSe upadeza karyo che. samayanI peThe paramANu ane pradezanuM sUkSmapaNuM hovAthI traNe sAthe grahaNa karyAM che. aMtarvicAramAM vartavAne arthe jJAnIpuruSoe asaMkhyAta yoga kahyA che. te madhyeno eka A 'vicArayoga' kahyo che ema samajavA yogya che. 5. zubhecchAthI mAMDIne sarvakarmarahitapaNe svasvarUpasthiti sudhImAM aneka bhUmikAo che. je je AtmArthI jIvo thayA, ane temanAmAM je je aMze jAgRtadazA utpanna thaI, te te dazAnA bhede aneka bhUmikAo temaNe ArAdhI che. zrI kabIra, suMdaradAsa Adi sAdhujano AtmArthI gaNavA yogya che, ane zubhecchAthI uparanI bhUmikAomAM temanI sthiti saMbhave che. atyaMta svasvarUpasthiti mATe temanI jAgRti ane anubhava paNa lakSagata thAya che; ethI vizeSa spaSTa abhiprAya hAla ApavAnI icchA nathI thatI. Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 498 zrImad rAjacaMdra 6. 'kevaLajJAna'nA svarUpano vicAra durgamya che, ane zrI DuMgara kevaLa-koTIthI teno nirdhAra kare che, temAM joke temano abhiniveza nathI, paNa tema temane bhAse che, mATe kahe che, mAtra 'kevaLa-koTI' che, ane bhUta bhaviSyanuM kaMI paNa jJAna koIne na thAya evI mAnyatA karavI ghaTatI nathI. bhUta bhaviSyanuM yathArtha jJAna thavA yogya che; paNa te koIka viralA puruSone, ane te paNa vizuddha cAritra tAratamyuM, eTale te saMdeharUpa lAge che, kemake tevI vizuddha cAritratAratamyatA vartamAnamAM abhAva jevI varte che. 'kevaLajJAna"no artha vartamAnamAM zAstravettA mAtra zabdabodhathI je kahe che, te yathArtha nathI, ema zrI DuMgarane lAgatuM hoya to te saMbhavita che; vaLI bhUta bhaviSya jANavuM enuM nAma kevaLajJAna' che evI vyAkhyA mukhyapaNe zAstrakAre paNa kahI nathI. jJAnanuM atyaMta zuddha thavuM tene 'kevaLajJAna' jJAnIpuruSoe kahyuM che, ane te jJAnamAM mukhya to Atmasthiti ane AtmasamAdhi kahyA che. jagatanuM jJAna thavuM e Adi kahyuM che, te apUrva viSayanuM grahaNa sAmAnya jIvothI thavuM azakya jANIne kahyuM che, kemake jagatanA jJAna para vicAra karatAM karatAM AtmasAmarthya samajAya. zrI DuMgara, mahAtmA zrI RSabhAdine viSe kevaLakoTI kahetA na hoya, ane temanA AjJAvartI eTale jema mahAvIrasvAmInA darzane pAMcaseM mumukSuo kevaLajJAna pAmyA te AjJAvartIne kevaLajJAna kahyuM che, te 'kevaLajJAna'ne 'kevaLa-koTI' kahetA hoya, to te vAta koI paNa rIte ghaTe che. ekAMta kevaLajJAnano zrI DuMgara niSedha kare, to te AtmAno niSedha karavA jevuM che. loko hAla 'kevaLajJAna'nI je vyAkhyA kare che te 'kevaLajJAna'nI vyAkhyA virodhavALI dekhAya che, ema temane lAgatuM hoya to te paNa saMbhavita che; kemake mAtra 'jagatajJAna' te 'kevaLajJAna'no viSaya vartamAna prarUpaNAmAM upadezAya che. A prakAranuM samAdhAna lakhatA ghaNA prakAranA virodha rdaSTigocara thAya che, ane te virodho darzAvI tenuM samAdhAna lakhavAnuM hAla taratamAM banavuM azakya che tethI, saMkSepamAM samAdhAna lakhyuM che. samAdhAnasamuccayArtha A pramANe cheH- "AtmA jyAre atyaMta zuddha jJAnasthiti bhaje, tenuM nAma 'kevaLajJAna' mukhyapaNe che, sarva prakAranA rAgadveSano abhAva thaye atyaMta zuddha jJAnasthiti pragaTavA yogya che, te sthitimAM je kaMI jANI zakAya te 'kevaLajJAna' che; ane te saMdeha yogya nathI. zrI DuMgara 'kevaLa-koTI' kahe che, te paNa mahAvIrasvAmI samIpe vartatA AjJAvartI pAMcarse kevalI jevA prasaMgamAM saMbhavita che. jagatanA jJAnano lakSa mUkI zuddha AtmajJAna te 'kevaLajJAna' che, ema vicAratAM AtmadazA vizeSapaNuM bhaje." e pramANe A praznanA samAdhAnano saMkSepa Azaya che. jema bane tema jagatanA jJAna pratyeno vicAra choDI svarUpajJAna thAya tema kevaLajJAnano vicAra thavA arthe puruSArtha kartavya che. jagatanuM jJAna thavuM tenuM nAma 'kevaLajJAna' mukhyArthapaNe gaNavA yogya nathI. jagatanA jIvone vizeSa lakSa thavA arthe vAraMvAra jagatanuM jJAna sAthe lIdhuM che; ane te kaMI kalpita che ema nahIM, paNa te pratye abhiniveza karavA yogya nathI. A ThekANe vizeSa lakhavAnI icchA thAya che, ane te rokavI paDe che; topaNa saMkSepamAM pharI lakhIe chIe. AtmAne viSethI sarva prakArano anya adhyAsa TaLI sphaTikanI peThe AtmA atyaMta zuddhatA bhaje te 'kevaLajJAna' che, ane jagatajJAnapaNe tene vAraMvAra jinAgamamAM kahyuM che, te mAhAtmyathI karI bAhyadRSTi jIvo puruSArthamAM pravarte te hetu che." atre zrI DuMgare 'kevaLa koTI" sarvathA ema kahI che. evuM kahevuM yogya nathI. ame aMtarAtmapaNe paNa tevuM mAnyuM nathI. tame A prazna lakhyuM eTale kaMIka vizeSa hetu vicArI samAdhAna lakhyuM che; paNa hAla te praznanuM samAdhAna karavA viSe jeTaluM mauna rahevAya teTaluM upakArI che ema cittamAM rahe che. bAkInA praznonuM samAdhAna samAgame dhArazo. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 499 680 muMbaI, caitra suda 13, 1952 jenI mokSa sivAya koI paNa vastunI icchA ke spRhA nahotI ane akhaMDa svarUpamAM ramaNatAM thavAthI mokSanI icchA paNa nivRtta thaI che, tene hai nAtha ! tuM tuSTamAna thaIne paNa bIjAM zuM ApavAno hato ? hai kRpALu ! tArA abheda svarUpamAM ja mAro nivAsa che tyAM have to levA devAnI paNa kaDAkUTathI chUTA thayA chIe ane e ja amAro paramAnaMda che. kalyANanA mArgane ane paramArtha svarUpane yathArtha rIte nahIM samajanArA ajJAnI jIvo, potAnI mati kalpanAthI mokSamArgane kalpI, vividha upAyomAM pravartana karatA chatAM mokSa pAmavAne badale saMsAra paribhramaNa karatA jANI niSkAraNa karuNAzIla evuM amAruM hRdaya raDe che. vartamAne vidhamAna vIrane bhUlI jaI, bhUtakALanI bhramaNAmAM vIrane zodhavA mATe athaDAtA jIvone zrI mahAvIranuM darzana kyAMthI thAya ? o duSamakALanA durbhAgI jIvo / bhUtakALanI bhramaNAne choDIne vartamAne vidyamAna evA mahAvIrane zaraNe Avo eTale tamAruM zreya ja che. saMsAranA tApathI trAsa pAmelA ane karmabaMdhanathI mukta thavA icchatA paramArthapremI jijJAsu jIvonI trividha tApAnine zAMta karavAne ame amRtasAgara chIe. mumukSu jIvonuM kalyANa karavAne mATe ame kalpavRkSa ja chIe. vadhAre zuM kahevuM ? A viSamakALamAM parama zAMtinA dhAmarUpa ame bIjA zrI rAma athavA zrI mahAvIra ja chIe, kemake ame paramAtmasvarUpa thayA chIe. A aMtara anubhava paramAtmapaNAnI mAnyatAnA abhimAnathI udbhavelo lakhyo nathI, paNa karmabaMdhanathI duHkhI thatA jagatanA jIvonI parama kAruNyavRtti thavAthI temanuM kalyANa karavAnI tathA temano uddhAra karavAnI niSkAraNa karuNA e ja A hradayacitAra pradarzita karavAnI preraNA kare che. 681 OM zrI mahAvIra aMgatA muMbaI, caitra vada 1, 1952 patra maLyuM che. keTaloka vakhata thayAM evuM banyA kare che ke vistArathI patra lakhavAnuM thaI zakatuM nathI ane patranI pahoMca paNa aniyamita vakhate lakhAya che. je kAraNayoge karI evI sthiti varte che te kAraNayoga pratye dRSTi karatAM hajI paNa keTaloka vakhata evI sthiti vaidavA yogya lAge che. vacano vAMcavAnI vizeSa jijJAsA varte che, te vacano vAMcavA mokalavA mATe staMbhatIrthavAsIne tame jaNAvazo. teo atre puchAvaze to prasaMgayogya lakhIzuM. kadApi te vacano vAMcavA vicAravAno tamane prasaMga maLe to jeTalI bane teTalI citta-sthiratAthI vAMcazo. ane te vacano hAla to tamArA upakAra arthe upayogamAM lezo, pracalita na karazo. e ja vinaMti. 682 muMbaI, caitra vada 1, soma, 1952 beya mumukSu (zrI lallujI Adi) pratye hAlamAM kaMI jaNAvavAnuM banyuM nathI. hAla keTaloka vakhata thayAM evI sthiti varte che ke koIka vakhata patrAdi lakhavAnuM bane che. ane te paNa aniyamitapaNe lakhavAnuM thAya che. je kAraNavizeSathI tathArUpa sthiti varte che te kAraNavizeSa Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pratye dRSTi karatAM keTalAka vakhata sudhI tevI sthiti vartavAno saMbhava dekhAya che. mumukSu jIvanI vRttine patrAdithI kaMI upadeza vicAravAnuM sAdhana hoya to tethI vRtti utkarSa pAme ane sadvicAranuM baLa vardhamAna thAya, e Adi upakAra e prakAramAM samAyA che; chatAM je kAraNavizeSathI vartamAna sthiti varte che te sthiti vedavA yogya lAge che. ////////// 683 muMbaI, caitra vada 7, ravi, 1952 be kAgaLa maLyA che. vistArapUrvaka hAla kAgaLa lakhavAnuM ghaNuM karIne kyAreka bane che; ane vakhate to patranI pahoMca paNa keTalAka divasa vyatIta thaye lakhAya che. satsamAgamanA abhAva prasaMgamAM to vizeSa karI AraMbhaparigraha pratyethI vRtti saMkSepavAno abhyAsa rAkhI, jene viSe tyAga vairAgyAdi paramArthasAdhano upadezyAM che, tevA graMtho vAMcavAno paricaya kartavya che, ane apramattapaNe potAnA doSa vAraMvAra jovA yogya che. //////// 684 muMbaI, caitra vada 14, ravi, 1952 'anya puruSakI dRSTimeM, vRndAvana, jaba jaga nahIM, jaga vyavahAra lakhAya; kauna vyavahAra, batAya.' -vihAra-vRMdAvana. //// 685 muMbaI, caitra vada 14, ravi, 1952 kAgaLa eka maLyo che. zrI kuMvarajIe atre upadezavacano tamArI pAse lakhelAM che, te vAMcavA maLavA mATe vijJApanA karI hatI. te vacana vAMcavA maLavA mATe staMbhatIrtha lakhazo ane atre teo lakhaze to prasaMgayogya lakhIzuM, ema kalola lakhyuM hatuM. jo bane to temane vartamAnamAM vizeSa upakArabhUta thAya evAM keTalAMka vacano temAMthI lakhI mokalazo. samyakdarzananAM lakSaNAdivALA patro temane vizeSa upakArabhUta thaI zakavA yogya che. vIramagAmathI zrI sukhalAla jo zrI kuMvarajInI peThe patronI mAMgaNI kare to temanA saMbaMdhamAM paNa upara pramANe karavA yogya che. ////////// 686 muMbaI, caitra vada 14, ravi, 1952 tama vagerenA samAgama pachI atre AvavuM thayuM hatuM. tevAmAM tamAro kAgaLa eka maLyo hato. hAla traNa cAra divasa pahelAM eka bIjo kAgaLa maLyo che. vistArathI patrAdi lakhavAnuM keTaloka vakhata thayAM koIka vAra banI zake che. ane koIka vakhata patranI pahoMca lakhavAmAM paNa ema bane che. prathama keTalAka mumukSuo pratye upadezapatro lakhAyA che tenI prato zrI aMbAlAla pAse che. te patro vAMcavA vicAravAnA paricayI kSayopazamanI vizeSa zuddhi thaI zakavA yogya che. zrI aMbAlAla pratye te patro vAMcavA maLavA mATe vijJApanA karazo. e ja vinaMtI. 687 muMbaI, vaizAkha suda 1, bhoma, 1952 ghaNA divasa thayAM hAla patra nathI, te lakhazo. atrethI jema prathama vistArapUrvaka patra lakhavAnuM thatuM tema, keTalAka vakhata thayAM ghaNuM karIne tathArUpa prArabdhane lIdhe thatuM nathI. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 501 karavA pratye vRtti nathI, athavA eka kSaNa paNa jene karavuM bhAsatuM nathI, karavAthI utpanna thatAM phaLa pratye jenI udAsInatA che, tevA koI AptapuruSa tathArUpa prArabdhayogathI parigraha saMyogAdimAM vartatA dekhAtA hoya, ane jema icchaka puruSa pravRtti kare, udyama kare, tevA kArya sahita pravartamAna jovAmAM AvatA hoya, to tevA puruSane viSe jJAnadazA che, ema zI rIte jANI zakAya ? eTale te puruSa Apta (paramArtha arthe pratIti karavA yogya) che, athavA jJAnI che, ema kayA lakSaNe oLakhI zakAya ? kadApi koI mumukSune bIjA koI puruSanA satsaMgayogathI ema jANavAmAM AvyuM, to te oLakhANamAM bhrAMti paDe tevo vyavahAra te satpuruSa viSe pratyakSa dekhAya che, te bhrAMti nivRtta thavA mATe mumukSu jIve tevA puruSane kevA prakArathI oLakhavA ghaTe ke jethI tevA vyavahAramAM vartatAM paNa jJAnalakSaNapaNuM jatenA lakSamAM rahe ? sarva prakAre jene parigrahAdi saMyoga pratye udAsInapaNuM varte che, arthAt ahaMmamatvapaNuM tathArUpa saMyogo viSe jene thatuM nathI, athavA parikSINa thayuM che; 'anaMtAnubaMdhI' prakRtithI rahita mAtra prArabdhodayathI vyavahAra vartato hoya, te vyavahAra sAmAnya dazAnA mumukSune saMdehano hetu thaI tene upakArabhUta thavAmAM nirodharUpa thato hoya evuM te jJAnIpuruSa dekhe che, ane te arthe paNa parigraha saMyogAdi prArabdhodaya vyavahAranI parikSINatA icche che, tema thatA sudhI kevA prakArathI te puruSa varcyA hoya, to te sAmAnya mumukSune upakAra thavAmAM hAni na thAya ? patra vizeSa saMkSepamAM lakhavAnuM thayuM che, paNa te pratye tame tathA zrI acaLa vizeSa manana karazo. 688 muMbaI, vaizAkha suda 6, ravi, 1952 patra maLyuM che. tathA vacanonI prata maLI che. te pratamAM koI koI sthaLe akSarAMtara tathA zabdAMtara thayela che, paNa ghaNuM karIne arthAtara thayela nathI, tethI tevI prato zrI sukhalAla tathA zrI kuMvarajIne mokalavAmAM aDacaNa jevuM nathI. pAchaLathI paNa te akSara tathA zabdanI zuddhi thaI zakavA yogya che. ////////// 689 vavANiyA, vaizAkha vada 6, ravi, 1952 Arya zrI mANekacaMdAdi pratye, zrI staMbhatIrtha. suMdaralAle vaizAkha vada ekame deha choDyAnA khabara lakhyA te vAMcyA. vizeSa kALanI mAMdagI vinA, yuvAna avasthAmAM akasmAta deha choDavAnuM banyAthI sAmAnyapaNe oLakhatA mANasone paNa te vAtathI kheda thayA vinA na rahe, to pachI joNe kuTuMbAdi saMbaMdhasnehe mUrchA karI hoya, sahavAsamAM vasyA hoya, te pratye kaMI AzrayabhAvanA rAkhI hoya, tene kheda thayA vinA kema rahe ? A saMsAramAM manuSyaprANIne je khedanA akathya prasaMgo prApta thAya che, te akathya prasaMgamAMno eka A moTo khedakAraka prasaMga che. te prasaMgamAM yathArtha vicAravAna puruSo sivAya sarva prANI khedavizeSane prApta thAya che, ane yathArtha vicAravAna puruSone vairAgyavizeSa thAya che, saMsAranuM azaraNapaNuM, anityapaNuM ane jaasArapaNuM vizeSa dRDha thAya che. vicAravAna puruSone te khedakAraka prasaMgano mUrchAbhAve kheda karavo te mAtra karmabaMdhano hetu bhAse che, ane vairAgyarUpa khedathI karmasaMganI nivRtti bhAse che, ane te satya che. mUrchAbhAve kheda karyAthI paNa je saMbaMdhIno viyoga thayo che, tenI prApti thatI nathI, ane je mUrchA thAya che te paNa avicAradazAnuM phaLa che, ema vicArI vicAravAna puruSo te mUrchAbhAva pratyayI khedane zamAve che, athavA ghaNuM karIne tevo kheda temane thato nathI. koI rIte tevA khedanuM hitakArIpaNuM dekhAtuM nathI, ane banelo prasaMga khedanuM nimitta che, eTale teve avasare vicAravAna puruSone jIvane hitakArI Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra evo kheda utpanna thAya che. sarvasaMganuM azaraNapaNuM, abaMdhavapaNuM, anityapaNuM, ane tucchapaNuM tema ja anyatvapaNuM dekhIne potAne vizeSa pratibodha thAya che ke he jIva, tAre viSe kaMI paNa A saMsArane viSe udayAdi bhAve paNa mUrchA vartatI hoya to te tyAga kara, tyAga kara, te mUrchAnuM kaMI phaLa nathI, saMsAramAM kyAreya paNa zaraNatvAdipaNuM prApta thatuM nathI, ane avicArapaNA vinA te saMsArane viSe moha thavA yogya nathI, je moha anaMta janmamaraNano ane pratyakSa khedano hetu che, duHkha ane klezanuM bIja che, tene zAMta kara, teno kSaya kara. he jIva, e vinA bIjA koI hitakArI upAya nathI, e vagere bhAvitAtmatAthI vairAgyane zuddha ane nizcala kare che. je koI jIva yathArtha vicArathI jAe che, tene A ja prakAre bhAse che. A jIvane dehasaMbaMdha hoIne mRtyu na hota to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDAvAno abhiprAya thAta nahIM. mukhya karIne mRtyune bhaye paramArtharUpa bIje sthAnake vRtti prerI che, te paNa koIka viralA jIvane prerita thaI che, ghaNA jIvone to bAhya nimittathI mRtyubhaya parathI bAhya kSaNika vairAgya prApta thaI vizeSa kAryakArI thayA vinA nAza pAme che; mAtra koIka vicAravAna athavA sulabhabodhI ke haLukarmI jIvane te bhaya parathI avinAzI niHzreyas pada pratye vRtti thAya che. mRtyubhaya hota topaNa te mRtyu vRddhAvasthAe niyamita prApta thatuM hota topaNa jeTalA pUrve vicAravAno thayA che, teTalA na thAta; arthAta vRddhAvasthA sudhI to mRtyuno bhaya nathI ema dekhIne, pramAdasahita vartata; mRtyunuM avazya AvavuM dekhIne, tathA tenuM aniyamitapaNe AvavuM dekhIne te prasaMga prApta thaye, svajanAdi sauthI arakSaNapaNuM dekhIne, paramArtha vicAravAmAM apramattapaNuM ja hitakArI lAgyuM, ane sarvasaMganuM ahitakArIpaNuM lAgyuM. vicAravAna puruSono te nizcaya niHsaMdeha satya che; traNe kALa satya che. mUrchAbhAvano kheda tyAgIne asaMgabhAvapratyayI kheda vicAravAnane kartavya che. jo A saMsArane viSe AvA prasaMgono saMbhava na hota, potAne athavA parane tevA prasaMganI aprApti dekhAtI hota, azaraNAdipaNuM na hota to paMcaviSayanAM sukhasAdhananuM kazuM nyUnapaNuM prAye nahotuM. evA zrI RSabhadevAdi paramapuruSo, ane bharatAdi cakravartyAdio teno zA mATe tyAga karata ? ekAMta asaMgapaNuM zA kAraNe bhajata ? huM Arya mANekacaMdAdi, yathArtha vicAranA ochApaNAne lIdhe, putrAdi bhAvanI kalpanA ane mUrchAne lIdhe, tamane kaMI paNa khedavizeSa prApta thavo saMbhavita che, topaNa te khedanuM dhyeyane kaMI paNa hitakArI phaLa nahIM hovAthI, hitakArIpaNuM mAtra asaMga vicAra vinA koI anya upAye nathI ema vicArI, thato kheda yathAzakti vicArathI, jJAnIpuruSonA vacanAmRtathI, tathA sAdhupuruSano Azraya, samAgamAdithI ane viratithI upazAMta karavo, e ja kartavya che, SCO muMbaI, bIjA jeTha suda 2, zani, 1952 mumukSa zrI choTAlAla pratye, zrI staMbhatIrtha. kAgaLa pahoMcyo che. je hetuthI eTale zArIrika rogavizeSathI tamArA niyamamAM AgAra hato te roga vizeSa varte che, tethI te AgAra grahaNa karatAM AjJAno bhaMga athavA atikrama nahIM thAya; kemake tamAro niyama tathAprakAre prAraMbhita hato. e ja kAraNavizeSa chatAM paNa jo potAnI icchAe te AgAra grahaNa karavAnuM thAya to AjJAno bhaMga ke atikrama thAya. sarva prakAranA AraMbha tathA parigrahanA saMbaMdhanuM mULa chedavAne samartha evuM brahmacarya parama Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 503 sAdhana che. yAvat jIvana paryaMta te vrata grahaNa karavAne viSe tamAro nizcaya varte che, ema jANI prasanna thavA yogya che. havenA samAgamanA AzrayamAM te pramANeno vicAra nivedita karavAnuM rAkhIne saMvata 1952 nA Aso mAsanI pUrNatA sudhI ke saM. 1953 nA kArtika sudi pUrNimA paryaMta zrI lallujI pratye te vrata grahaNa karatAM AjJAno atikrama nathI. zrI mANekacaMde lakhelo kAgaLa maLyo che. suMdaralAlanA dehatyAga saMbaMdhI kheda jaNAvI te uparathI saMsAranuM azaraNAdipaNuM lakhyuM te yathArtha che; tevI pariNati akhaMDa varte to ja jIva utkRSTa vairAgyane pAmI svasvarUpa jJAnane pAme; kyAreka kyAreka koI nimittathI tevAM pariNAma thAya che, paNa tene vighnahetu evA saMga tathA prasaMgane viSe jIvano vAsa hovAthI te pariNAma akhaMDa rahetA nathI, ane saMsArAbhiruci thaI jAya che; tevI akhaMDa pariNatinA icchAvAna mumukSune te mATe nitya sansamAgamano Azraya karavAnI parama puruSe zikSA dIdhI che. jyAM sudhI jIvane te yoga prApta na thAya tyAM sudhI kaMI paNa tevA vairAgyane AdhArano hetu tathA apratikULa nimittarUpa evA mumukSu janano samAgama tathA satzAstrano paricaya kartavya che. bIjA saMga tathA prasaMgathI dUra rahevAnI vAraMvAra smRti rAkhavI joIe, ane te smRti pravartanarUpa karavI joIe; vAraMvAra jIva A vAta vIsarI jAya che; ane tethI icchita sAdhana tathA pariNatine pAmato nathI. zrI suMdaralAlanI gati viSeno prazna vAMcyo che. e prazna hAla upazama karavA yogya che, tema te viSe vikalpa karavo yogya paNa nathI. 691 muMbaI, bIjA jeTha vada 6, guru, 1952 vartamAnakALamAM A kSetrathI nirvANanI prApti thAya nahIM, ema jinAgamamAM kahyuM che, ane vedAMtAdi ema kahe che ke A kALamAM A kSetrathI) nirvANanI prApti thAya, te mATe zrI DuMgarane je paramArtha bhAsato hoya te lakhazo. tamane ane laherAbhAIne paNa A viSe jo kaMI lakhavA icchA thAya to lakhazo. vartamAnakALamAM A kSetrathI nirvANaprApti na hoya e sivAya bIjA keTalAka bhAvanI paNa jinAgamamAM tathA tenA Azrayane icchatA evA AcAryaracita zAstrane viSe vicchedatA kahI che. kevaLajJAna, mana:paryavajJAna, avadhijJAna, pUrvajJAna, yathAkhyAta cAritra, sUkSmasaMparAya cAritra, parihAra vizuddhi cAritra, kSAyaka samakita ane pulAkalabdhi e bhAvo mukhya karIne viccheda kahyA che. zrI DuMgarane teno teno je paramArtha bhAsato hoya te lakhazo. tamane tathA laherAbhAIne A viSe jo kaMI lakhavAnI icchA thAya te lakhazo. vartamAnakALamAM A kSetrathI AtmArthanI kaI kaI mukhya bhUmikA utkRSTa adhikArIne prApta thaI zake, ane te prApta thavAno mArga kayo ? te paNa zrI DuMgarathI lakhAvAya to lakhazo, tema ja te viSe jo tamArI tathA laherAbhAInI lakhavAnI icchA thAya to lakhazo. upara jaNAvelA praznono pratyuttara lakhavAnuM hAla bane ema na hoya to te praznonA paramArtha pratye vicArano lakSa rAkhazo. vara muMbaI, bIjA jeTha vada, 1952 durlabha evo manuSyadeha paNa pUrve anaMta vAra prApta thayA chatAM kaMI paNa saphaLapaNuM thayuM nahIM; paNa A manuSyadehane kRtArthatA che, ke je manuSyade, A jIve jJAnIpuruSane oLakhyA, tathA Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra te mahAbhAgyano Azraya karyo, je puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA AgAdinI maMdatA thaI, te puruSane Azraye A deha chUTe e ja sArthaka che. janmajarAmaraNAdine nAza karavAvALuM AtmajJAna jemane viSe varte che, te puruSano Azraya ja jIvane janmajarAmaraNAdino nAza karI zake, kemake te yathAsaMbhava upAya che. saMyoga saMbaMdhe A deDa pratye A jIvane je prArabdha haze te vyIta thaye te dehano prasaMga nivRtta thaze. teno game tyAre viyoga nizcaye che, paNa AzrayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che, ke je Azrayane pAmIne jIva te bhave athavA bhAvi evA thoDA kALe paNa svasvarUpamAM sthiti kare. tame tathA zrI muni prasaMgopAtta khuzAladAsa pratye javAnuM rAkhazo, brahmacarya, aparigrahArdi yathAzakti dhAraNa karavAnI temane saMbhAvanA dekhAya to munie tema karavAmAM pratibaMdha nathI. zrI sadgurue kahyo che evA nigraMthamArgano sadAya Azraya raho. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya. 693 muMbaI, asADa suda 2, ravi, 1952 jene mRtyunI sAthe mitratA hoya, athavA je mRtyuthI bhAgI chUTI zake ema hoya, athavA huM nahIM ja maruM ema jene nizcaya hoya, te bhale sukhe sUe. * zrI tIrthaMkara - chAvanikAya adhyayana. jJAnamArga durArAdhya che. paramAvADhadazA pAmyA pahelAM te mArge paDavAnAM ghaNAM sthAnaka che. saMdeha, vikalpa, svacchaMdatA, atipariNAmIpaNuM e Adi kArI vAraMvAra jIvane te mArge paDavAnA hetuo thAya che; athavA UrdhvabhUmikA prApta thavA detAM nathI. kriyAmArge asaabhimAna, vyavahAraAgraha, siddhimoha, pUjAsatkArAdi yoga, ane daihika kriyAmAM AtmaniSThAdi doSono saMbhava rahyo che. koIka mahAtmAne bAda karatAM ghaNA vicAravAna jIvoe bhaktimArgano te ja kAraNothI Azraya karyo che, ane AjJAzritapaNuM athavA paramapuruSa sadgune viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM zirasAvaMdya dIThuM che, ane tema ja vA che, tathApi tevo yoga prApta thavo joIe; nahIM to ciMtAmaNi jevo jeno eka samaya che evo manuSyadeha UlaTo paribhramaNavRddhino hetu thAya. 694 muMbaI, asADa suda 2, ravi, 1952 AtmArthI zrI saubhAga pratye. zrI sAyalA. zrI DuMgaranA abhiprAyapUrvaka tamAro lakhelo kAgaLa tathA zrI laherAbhAIno lakhelo kAgaLa pahoMcyAM che. zrI DuMgaranA abhiprAyapUrvaka zrI saubhAge lakhyuM ke nizcaya ane vyavahAranAM apekSitapaNAthI jinAgama tathA vedAMtAdi darzanamAM vartamAnakALamAM A kSetrathI mokSanI nA tathA hA kar3I hovAno saMbhava che, e vicAra vizeSa apekSAthI yathArtha dekhAya che, ane laherAbhAIe jaNAvyuM che ke vartamAnakALamAM saMghayaNAdi hIna thavAnAM kAraNathI kevaLajJAnano niSedha karyo che. te paNa apekSita che. AgaLa para vizeSArtha lakSagata thavA mATe gayA patranA praznane kaMIka spaSTatAthI lakhIe chIe - jevo kevaLajJAnano artha vartamAnamAM jinAgamathI vartamAna jainasamUhane viSe cAle che, tevo ja teno artha tamane yathArtha bhAse che ke kaMI bIjo artha bhAse che ? sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLajJAnIne Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 505 hoya ema jinAgamano hAla rUDhiartha che; bIjAM darzanamAM evo mukhyArtha nathI, ane jinAgamathI tevo mukhyArtha lokomAM hAla pracalita che, te ja kevaLajJAnano artha hoya to temAM keTalAka virodha dekhAya che, je badhA atre lakhI zakavAnuM banI zakyuM nathI. tema je virodha lakhyA che te paNa vizeSa vistArathI lakhavAnuM banyuM nathI, kemake te yathAvasare lakhavA yogya lAge che. je lakhyuM che te upakArardaSTithI lakhyuM che ema lakSa rAkhazo. yogadhArIpaNuM eTale mana, vacana ane kAyAsahita sthiti hovAthI AhArAdi arthe pravRtti thatAM upayogAMtara thavAthI kaMI paNa vRttino eTale upayogano temAM nirodha thAya. eka vakhate be upayoga koIne varte nahIM evo siddhAMta che; tyAre AhArAdi pravRttinA upayogamAM vartatA kevaLajJAnIno upayoga kevaLajJAnanA jJeya pratye varte nahIM, ane jo ema bane to kevaLajJAnane apratita kahyuM che, te pratita thayuM gaNAya. atre kadApi ema samAdhAna karIe ke, ArasIne viSe jema padArtha pratibiMbita thAya che, tema kevaLajJAnane viSe sarva dezakALa pratibiMbata thAya che, kevaLajJAnI temAM upayoga daIne jANe che ema nathI. sahajabhAve ja temanAmAM padArtha pratibhAsyA kare che; mATe AhArAdimAM upayoga vartatAM sahajasvabhAve pratibhAsita evA kevaLajJAnanuM hovApaNuM yathArtha che, to tyAM prazna thavA yogya che ke: "ArasIne viSe pratibhAsita padArthanuM jJAna ArasIne nathI, ane atre to kevaLajJAnIne tenuM jJAna che ema kahyuM che, ane upayoga sivAya AtmAnuM bIjAM evuM kayuM svarUpa che ke AhArAdimAM upayoga pravarto hoya tyAre kevaLajJAnamAM thavA yogya jJeya AtmA tethI jANe ?' sarva dezakALAdinuM jJAna kevaLIne hoya te kevaLI 'siddha'ne kahIe to saMbhavita thavA yogya gaNAya; kemake tene yogadhArIpaNuM kahyuM nathI. AmAM paNa prazna thavA yogya che, tathApi yogadhArInI apekSAthI siddhane viSe tevA kevaLajJAnanI mAnyatA hoya, to yogarahitapaNuM hovAthI temAM saMbhavI zake che, eTaluM pratipAdana karavAne arthe lakhyuM che, siddhane tevuM jJAna hoya ja evo artha pratipAdana karavAne lakhyuM nathI. joke jinAgamanA rUDhiartha pramANe jotAM to 'dehadhArI kevaLI' ane 'siddha'ne viSe kevaLajJAnano bheda thato nathI; beyane sarva dezakALAdinuM saMpUrNa jJAna hoya ema rUDhiartha che. bIjI apekSAthI jinAgama jotAM judI rIte dekhAya che. jinAgamamAM A pramANe pAThArtho jovAmAM Ave cheH- "kevaLajJAna be prakAre kahyuM. te A pramANe -'sayogI bhavastha kevaLajJAna', 'ayogI bhavastha kevaLajJAna.' sayogI kevaLajJAna be prakAre kahyuM te A pramANeH- prathama samaya eTale UpajatI vakhatanuM sayogI kevaLajJAna; aprathama samaya eTale ayogI thavAnA pravezasamaya pahelAMnuM kevaLajJAna; ema ayogI bhavastha kevaLajJAna be prakAre kahyuM te A pramANeH- prathama samaya kevaLajJAna ane aprathama eTale siddha thavA pahelAMnA chellA samayanuM kevaLa jJAna " e Adi prakAre kevaLajJAnanA maMda jinAgamamAM kahyA che, teno paramArtha zo hovo joIe ? kadApi ema samAdhAna karIe ke bAhya kAraNanI apekSAthI kevaLajJAnanA bheda batAvyA che, to tyAM ema zaMkA karavA yogya che. ke 'kazo paNa puruSArtha siddha thato na hoya ane jemAM vikalpano avakAza na hoya temAM bheda pADavAnI pravRtti jJAnInA vacanamAM saMbhavatI nathI. prathama samaya kevaLajJAna ane aprathama samaya kevaLajJAna evo bheda pADatAM kevaLajJAnanuM tAratamya vadhatuM ghaTatuM hoya to te bheda saMbhave, paNa tAratamyamAM tema nathI; tyAre bheda pADavAnuM kAraNa zuM ?' e Adi prazna atre saMbhave che, te para ane prathamanA patra para yathAzakti vicAra kartavya che. //////// Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 695 muMbaI, aSADa suda 5, budha, 1952 zrI sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM AtmasvarUpanI sAthe aharniza pratyakSa bhagavAnanI bhakti karavI, ane te bhakti 'svadharma'mAM rahIne karavI, ema ThekANe ThekANe mukhyapaNe vAta Ave che. have jo svadharma zabdano artha 'AtmasvabhAva' athavA 'AtmasvarUpa' thato hoya to pharI "svadharma sahita bhakti karavI' ema AvavAnuM kAraNa zuM ? ema tame lakhyuM teno uttara atre lakhyo che- svadharmamAM rahIne bhakti karavI ema jaNAvyuM che tyAM 'svadharma' zabdano artha 'varNAzramadharma' che. je brAhmaNAdi varNamAM deha dhAraNa thayo hoya, te varNano zruti, smRtie kahelo dharma Acaravo te varNadharma che, ane brahmacaryAdi Azrama krame karI AcaravAnI je maryAdA zruti, smRtie kahI che, te maryAdAsahita te te AzramamAM vartavuM te 'Azramadharma' che. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra e cAra varNa che, tathA brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyasta e cAra Azrama che. brAhmaNavarSe A pramANe varNadharma AcaravA ema zruti, smRtimAM kahyuM hoya te pramANe brAhmaNa Acare to 'svadharma' kahevAya, ane jo tema na AcaratAM kSatriyAdine AcaravA yogya dharmane Acare to 'paradharma' kahevAya; e prakAre je je varNamAM deha dhAraNa thayo hoya, te te varNanA zruti, smRtie kahelA dharma pramANe vartavuM te 'svadharma' kahevAya, ane bIjA varNanA dharma Acare to 'paradharma' kahevAya. tevI rIte Azramadharma saMbaMdhI paNa sthiti che. je varNone brahmacaryAdi Azramasahita vartavAnuM zruti, smRtie kahyuM che te varSe prathama, covIza varSa sudhI brahmacaryAzramamAM vartavuM, pachI covIza varSa sudhI gRhasthAzramamAM vartavuM; krame karIne vAnaprastha ane saMnyastAzrama AcaravA: e pramANe Azramano sAmAnya krama che. te te AzramamAM vartavAnA maryAdAkALane viSe bIjA AzramanAM AcaraNane grahaNa kare to te 'paradharma' kahevAya; ane te te AzramamAM te te AzramanA dharmone Acare to te 'svadharma' kahevAya; A pramANe vedAzrita mArgamAM varNAzramadharmane 'svadharma' kahyo che, te varNAzramadharmane 'svadharma' zabda samajavA yogya che; arthAt sahajAnaMdasvAmIe varNAzramadharmane atre 'svadharma' zabdathI kahyo che. bhaktipradhAna saMpradAyomAM ghaNuM karIne bhagavadbhakti karavI e ja jIvano 'svadharma' che, ema pratipAdana karyuM che, paNa te arthamAM atre 'svadharma' zabda kahyo nathI, kemake bhakti 'svadharma'mAM rahIne karavI ema kahyuM che, mATe svadharmanuM jAdApaNe grahaNa che, ane te varNAzramadharmanA arthamAM grahaNa che. jIvano 'svadharma' bhakti che, ema jaNAvavAne arthe to bhakti zabdane badale kvacita ja 'svadharma' zabda saMpradAyoe grahaNa karyo che, ane zrI sahajAnaMdanA vacanAmRtamAM bhaktine badale "svadharma" zabda saMjJAvAcakapaNe paNa vAparyo nathI, kvacit zrI vallabhAcArye vAparyo che, sex india, salament pas po 66 muMbaI. aSADa vada 8, ravi, 1952 bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA, tare che, ane taraze te satpuruSone niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra. saheja vicArane arthe prazna lakhyA hatA, te tamAro kAgaLa prApta thayo hato. eka dhArAe vedavA yogya prArabdha vedatAM kaMI eka paramArtha vyavahArarUpa pravRtti kRtrima jevI Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 507 lAge che. ane te Adi kAraNathI mAtra pahoMca lakhavAnuM paNa karyuM nathI. cittane saheja paNa avalaMbana che te kheMcI levAthI ArttatA pAmaze, ema jANI te dayAnA pratibaMdhe A patra lakhyuM che. sUkSmasaMgarUpa ane bAhyasaMgarUpa stara svayaMbhUramaNasamudra bhujAe karI je vardhamAnAdi puruSo tarI gayA che, temane paramabhaktithI namaskAra ho ! paDavAnA bhayaMkara sthAnake sAvaceta rahI, tathArUpa sAmarthya vistArI siddhi siddha karI che, te puruSArthane saMbhArI romAMcita, anaMta ane mauna evuM Azcarya upaje che. //// 697 muMbaI, asADa vada 8, ravi, 1952 bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA, tare che, ane taraze te satpuruSone niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra. zrI aMbAlAlanA lakhelA tathA zrI tribhuvananA lakhelA tathA zrI devakaraNa AdinA lakhelA patro prApta thayA che. prArabdharUpa dustara pratibaMdha varte che, tyAM kaMI lakhavuM ke jaNAvavuM te kRtrima jevuM lAge che; ane tethI hamaNAM patrAdinI mAtra pahoMca paNa lakhavAnuM karyuM nathI. ghaNAM patrone mATe tema thayuM che, tethI cittane vizeSa mujhAvArUpa thaze, te vicArarUpa dayAnA pratibaMdhe A patra lakhyuM che. AtmAne mULajJAnathI calAyamAna karI nAMkhe evA prArabdhane vedatAM Avo pratibaMdha te prArabdhane upakArano hetu thAya che, ane koIka vikaTa avasarane viSe eka vAra AtmAne mULajJAna vamAvI devA sudhInI sthiti pamADe che ema jANI, tethI DarIne vartavuM yogya che, ema vicArI patrAdinI pahoMca lakhI nathI; te kSamA karavAnI namratAsahita prArthanA che. aho ! jJAnIpuruSanI Azaya gaMbhIratA, dhIraja ane upazama ! aho ! aho ! vAraMvAra aho ! ////////// 698 muMbaI, zrAvaNa suda 5, zukra, 1952 jinAgamamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya Adi cha dravya kahyAM che, temAM kALane dravya kahyuM che; ane astikAya pAMca kahyAM che. kALane astikAya kahyo nathI; teno zo hetu hovo joIe ? kadApi kALane astikAya na kahevAmAM evo hetu hoya ke dharmAstikAyAdi pradezanA samUharUpe che, ane paramANu pudgala tevI yogyatAvALAM dravya che, kALa tevI rIte nathI, mAtra eka samayarUpa che; tethI kALane astikAya kahyo nathI. tyAM ema AzaMkA thAya che ke eka samaya pachI bIjo pachI trIjo ema samayanI dhArA varcyA ja kare che, ane te dhArAmAM vacce avakAza nathI, tethI ekabIjA samayanuM anusaMdhAnapaNuM athavA samUhAtmakapaNuM saMbhave che; jethI kALa paNa astikAya kahI zakAya.. vaLI sarvajJane traNa kALanuM jJAna thAya che, ema kahyuM che tethI paNa ema samajAya ke sarvakALano samUha jJAnagocara thAya che, ane sarva samUha jJAnagocara thato hoya to kALa astikAya saMbhave che, ane jinAgamamAM tene astikAya gaNyo nathI.' e AzaMkA lakhela, tenuM samAdhAna nIce lakhyArthI vicAravA yogya che- jinAgamanI evI prarUpaNA che ke kALa upacArika dravya che, svAbhAvika dravya nathI. je pAMca astikAya kahyAM che, tenI vartanAnuM nAma mukhyapaNe kALa che. te vartanAnuM bIja nAma paryAya paNa che. jema dharmAstikAya eka samaye asaMkhyAta pradezanA samUhape jaNAya che, tema kALa samuharUpe jaNAto nathI. eka samaya vartI laya pAme tyAra pachI bIjo samaya utpanna thAya che. te samaya dravyanI vartanAno sUkSmamAM sukSma bhAga che. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sarvajJane sarva kALanuM jJAna thAya che ema kahyuM che, teno mukhya artha to ema che ke, paMcAstikAya dravyaparyAyAtmakapaNe temane jJAnagocara thAya che; ane sarva paryAyanuM jJAna te ja sarva kALanuM jJAna kaheluM che. eka samaye sarvajJa paNa eka samaya ja vartato dekhe che, ane bhUtakALa ke bhAvikALane vartato dekhe nahIM; jo tene paNa vartatA dekhe to te paNa vartamAnakALa ja kahevAya. sarvajJa bhUtakALane vartI cUkyApaNe ane bhAvikALane have pachI Ama vartaze ema dekhe che. te bhUtakALa dravyane viSe samAI gayo che, ane bhAvikALa sattApaNe rahyo che, bemAMthI ekke vartavApaNe nathI, mAtra eka samayarUpa evo vartamAnakALa ja varte che; mATe sarvajJane jJAnamAM paNa te ja prakAre bhAsyamAna thAya che. eka ghaDo hamaNAM joyo hoya, te tyAra pachIne bIje samaye nAza pAmI gayo tyAre ghaDApaNe vidyamAna nathI; paNa jonArane te ghaDo jevo hato tevo jJAnamAM bhAsyamAna thAya che; tema ja hamaNAM eka mATIno piMDa paDyo che temAMthI thoDo vakhata gaye eka ghaDo nIpajaze ema paNa jJAnamAM bhAsI zake che, tathApi mATIno piMDa vartamAnamAM kaMI ghaDApaNe vartato hoto nathI, e ja rIte eka samayamAM sarvajJane trikALajJAna chatAM paNa vartamAna samaya to eka ja che. sUryane lIdhe je divasarAtrIrUpa kALa samajAya che te vyavahAra kALa che. kemake sUrya svAbhAvika dravya nathI. digaMbara kALanA asaMkhyAta aNu mAne che, paNa tenuM ekabIjAnI sAthe saMdhAna che, ema temano abhiprAya nathI, ane tethI kALane astikAyapaNe gaNyo nathI. pratyakSa satsamAgamamAM bhakti vairAgyAdi deDha sAdhanasahita, mumukSue sadguruAjJAe dravyAnuyoga vicAravA yogya che. abhinaMdanajinanI zrI devacaMdrajIkRta stutinuM pada lakhI artha puchAvyo temAM, 'pudgaLaanubhavatyAgathI, karavI ja zuM paratIta ho' ema lakhAyuM che. tema mULa nathI. "pugaLaanubhavatyAgathI, karavI jasu paratIta ho' ema mULa pada che. eTale varNa, gaMdhAdi pudgalaguNanA anubhavano arthAt rasano tyAga karavAthI, te pratye udAsIna thavAthI 'jasu' eTale jenI (AtmAnI) pratIti thAya che, ema artha che. See muMbaI, zrAvaNa, 1952 paMcAstikAyanuM svarUpa saMkSepamAM kahyuM cheH- jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAza e pAMca astikAya kahevAya che. astikAya eTale pradezasamUhAtmaka vastu eka paramANu pramANe amUrta vastunA bhAgane "pradeza' evI saMjJA che, aneka pradezAtmaka je vastu hoya te "astikAya' kahevAya. eka jIva asaMkhyAtapradezapramANa che. pudgala paramANu joke ekapradezAtmaka che, paNa be paramANuthI mAMDIne asaMkhyAta, anaMta paramANuo ekatra thaI zake che. ema arasaparasa maLavAnI zakti temAM rahelI hovAthI aneka pradezAtmakapaNuM te pAmI zake che; jethI te paNa astikAya kahevA yogya che. 'dharmadravya' asaMkhyAtapradezapramANa, 'adharmadravya' asaMkhyAtapradezapramANa, 'AkAzadravya' anaMtapradezapramANa hovAthI te paNa "astikAya" che. ema pAMca astikAya che. je pAMca astikAyanA ekamekAtmakapaNAthI A 'loka'nI utpatti che, arthAna 'loka' e pAMca astikAyamaya che. pratyekepratyeka jIva asaMkhyAtapradezapramANa che. te jIvo anaMta che. eka paramANu evA anaMta paramANuo che. be paramANuo ekatra maLelA evA dviaNuskaMdha anaMtA che. ema traNa paramANuo ekatra maLelA evA triaNuskaMdha anaMtA che. cAra paramANuo ekatra maLelA evA catu aNukaskaMdha Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 509 anaMtA che, pAMca paramANuo ekatra maLelA evA paMcANukaskaMdha anaMtA che, ema cha paramANu, sAta paramANu, ATha paramANu, nava paramANu, daza paramANu ekatra maLelA evA anaMtA skaMdha che. tema ja agiyAra paramANu, yAvat so paramANu, saMkhyAta paramANu, asaMkhyAta paramANu tathA anaMta paramANu maLelA evA anaMtA skaMdha che. dharmadravya" eka che. te asaMkhyAtapradezapramANa lokavyApaka che. 'adharmadravya eka che. te paNa asaMkhyAtapradezapramANa lokavyApaka che. 'AkAzadravya' eka che. te anaMtapradezapramANa che, lokAlokavyApaka che. lokapramANa AkAza asaMkhyAtapradezAtmaka che, 'kALadravya' e pAMca astikAyano vartanArUpa paryAya che, eTale upacArika dravya che, vastutAe to paryAya ja che; ane paLa, vipaLathI mAMDI varSAdi paryaMta je kALa sUryanI gati parathI samajAya che, te 'vyAvahArika kALa' che, ema zvetAMbarAcAryo kahe che. digaMbarAcAryo paNa ema kahe che, paNa vizeSamAM eTaluM kahe che, ke lokAkAzanA ekeka pradeze ekeka kAlANu rahelo che, je avarNa, agaMdha, arasa, asparze che; agurulaghu svabhAvavAna che, te kAlANuo vartanAparyAya ane vyAvahArika kALane nimittopakArI che, te kAlANuo dravya' kahevA yogya che, paNa 'astikAya' kahevA yogya nathI; kemake ekabIjA te aNuo maLIne kriyAnI pravRtti karatA nathI; jethI bahupradezAtmaka nahIM hovAthI 'kALadravya' astikAya kahevA yogya nathI; ane vivecanamAM paNa paMcAstikAyamAM tenuM gauNarUpe svarUpa kahIe chIe. 'AkAza' anaMtapradezapramANa che. temAM asaMkhyAtapradezapramANamAM dharma, adharma, dravya vyApaka che. dharma, adharma dravyano evo svabhAva che ke, jIva ane pudgala tenI sahAyatAnA nimittathI gati ane sthiti karI zake che; jethI dharma, adharma dravyanA vyApakapaNA paryaMta ja jIva ane pudgalanI gati, sthiti che; ane tethI lokamaryAdA utpanna thAya che. jIva, pudgala, ane dharma, adharma dravyapramANa AkAza e pAMca jyAM vyApaka che te 'loka' kahevAya che. //////// 700 zarIra konuM che ? mohanuM che. mATe asaMgabhAvanA rAkhavI yogya che. kAviThA, zrAvaNa vada, 1952 701 rALaja, zrAvaNa vada 13, zani, 1952 1 'amuka padArthanA javA AvavAdinA prasaMgamAM dharmAstikAyAdinA amuka pradeza kriyA thAya che; ane jo e pramANe thAya to vibhAgapaNuM thAya, jethI te paNa kALanA samayanI peThe astikAya na kahI zakAya.' e praznanuM samAdhAnaH- jema dharmAstikAyAdinA sarva pradeza eka samaye vartamAna che, arthAt vidyamAna che, tema kALanA sarva samaya kaMI eka samaye vidyamAna hotA nathI, ane vaLI dravyanA vartanAparyAya sivAya kALanuM kaMI jAduM dravyatva nathI, ke tenA astikAyatvano saMbhava thAya. amuka pradeze dharmAstikAyAdine viSe kriyA thAya ane amuka pradeze na thAya tethI kaMI tenA astikAyapaNAno bhaMga thato nathI, mAtra ekapradezAtmaka te dravya hoya, ane samUhAtmaka thavAnI temAM yogyatA na hoya to tenA astikAyapaNAno bhaMga thAya, eTale ke, to te 'astikAya' kahevAya nahIM, paramANu ekapradezAtmaka che, topaNa tevAM bIjAM paramANuo maLI te samUhAtmakapaNuM pAme che, mATe te "astikAya' (pudgalAstikAya) kahevAya che. vaLI eka paramANumAM paNa anaMta paryAyAtmakapaNuM che, ane kALanA eka samayamAM kaMI anaMtaparyAyAtmakapaNuM nathI, kemake te pote ja Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vartamAna ekaparyAyarUpa che. eka paryAyarUpa hovAthI te dravyarUpa haratuM nathI, to pachI astikAyarUpa gaNavAno vikalpa paNa saMbhavato nathI. 2. muLa aprakAyika jIvonuM svarUpa ghaNuM sUkSma hovAthI vizeSapaNe sAmAnya jJAne teno bodha thavo kaThaNa che, topaNa "darzanasamuccaya' graMtha hAla prasiddha thayo che, temAM 141 thI 143 sudhInAM pRSThamAM tenuM svarUpa kaMIka samajAvyuM che. te vicAravAnuM bane to vicArazo. 3. agni athavA bIjA baLavAna zastrathI akAyika mULa jIva nAza pAme, ema samajAya che. atrethI varALAdirUpe thaI je UMce AkAzamAM vAdaLAMrUpe baMdhAya che, te varALAdirUpe thavAthI acita thavA yogya lAge che, paNa vAdaLAMrUpe thavAthI pharI sacitapaNuM pAmavA yogya che. te varasAdarUpe jamIna para paDye paNa sacita hoya che. mATI AdinI sAthe maLavAthI paNa te sacita rahI zakavA yogya che. sAmAnyapaNe agni jevuM mATI baLavAna zastra nathI, eTale tevuM hoya tyAre paNa sacitapaNuM saMbhave che. 4. bIja jyAM sudhI vAvavAthI UgavAnI yogyatAvALuM che tyAM sudhI nirjIva hoya nahIM; sajIva ja kahI zakAya. amuka avadhi pachI eTale sAmAnyapaNe bIja (annAdinAM) traNa varSa sudhI sajIva rahI zake che; tethI vacce temAMthI jIva cavI jAya kharo, paNa te avadhi vItyA pachI te nirjIva eTale nirbIja thavA yogya kahyuM che. kadApi bIja jevo AkAra teno hoya paNa te vAvavAthI UgavAnI yogyatArahita thAya. sarve bIjanI avadhi traNa varSanI saMbhavatI nathI; keTalAMka bIjanI saMbhave che. 5. phreMca vidvAne zodhelA yaMtranI vigatanuM vartamAna bIDyuM te vAMcyuM che. temAM AtmA jovAnuM yaMtra tenuM nAma ApyuM che, te yathArtha nathI. evA koI paNa prakAranA darzananI vyAkhyAmAM AtmAno samAveza thavA yogya nathI; tame paNa tene AtmA jovAnuM yaMtra samajyA nathI, ema jANIe chIe; tathApi kAmaNa ke taijas zarIra dekhAvA yogya che ke kaMI bIjo bhAsa thavA yogya che, te jANavAnI jijJAsA jaNAya che. kArmaNa ke taijas zarIra paNa te rIte dekhAvA yogya nathI. paNa cakSu, prakAza, te yaMtra, maranArano deha, ane tenI chAyA ke koI AbhAsavizeSathI tevo dekhAva thavo saMbhave che. te yaMtra viSe vadhAre vyAkhyA prasiddhimAM Avye pUrvApara A vAta jANavAmAM ghaNuM karIne Avaze. havAnA paramANuo dekhAvA viSemAM paNa kaMIka teonA lakhavAnI vyAkhyA ke joyelA svarUpanI vyAkhyA karavAmAM paryAyAMtara lAge che. havAthI gati pAmelA koI paramANuskaMdha (vyAvahArika paramANu, kaMIka vizeSa prayoge dRSTigocara thaI zakavA yogya hoya te) dRSTigocara thavA saMbhave che; hA tenI vadhAre kRti prasiddha thaye samAdhAna vizeSapaNe karavuM yogya lAge che. ////////// 702 rALaja, zrAvaNa vada 14, ravi, 1952 vicAravAna puruSo to kaivalyadazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa ja samajIne pravarte che. bhAI zrI anupacaMda malukacaMda pratye, zrI bhRgukaccha. ghaNuM karIne utpanna karelAM evAM karmanI rahasyabhUta mati mRtyu vakhate varte che. kvacit mAMDa paricaya thayela evo paramArtha te eka bhAva; ane nitya paricita nizvakalpanAdi bhAve rUDhidharmanuM grahaNa evo bhAva, ema bhAva be prakAranA thaI zake. sadvicAre yathArtha AtmadRSTi ke vAstava udAsInatA to sarva jIva samUha jotAM koIka virala jIvane kvacita kvacita hoya che; ane bIjo bhAva anAdi paricita che, te ja prAye sarva jIvamAM jovAmAM Ave che, ane dehAMta prasaMge paNa tenuM prAbalya jovAmAM Ave che, ema jANI mRtyu samIpa AvyuM tathArUpa pariNati karavAno Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 511 vicAra, vicAravAna puruSa choDI daI, prathamathI ja te prakAre varte che. tame pote bAhya kriyAno vidhiniSedhAgraha visarjanavat karI dauM, athavA temAM aMtarapariNAme udAsIna thaI, deh ane tenA saMbaMdhI saMbaMdhano vAraMvArano vikSepa choDI daI, yathArtha AtmabhAvano vicAra karavAnuM lakSagata karo to te ja sArthaka che. chelle avasare anazanAdi ke saMstarAdika ke saMlekhanAdika kriyA kvacita bano ke na bano topaNa je jIvane upara kahyo te bhAva lakSagata che, teno janma saphaLa che, ane krame karI te niHzreyane prApta thAya che. tamane bANakriyAdino keTalAMka kAraNathI vizeSa vidhiniSedha lakSa joIne amane kheda thato ke AmAM kALa vyatIta thatAM AtmAvasthA keTalI svasthatA bhaje che, ane zuM yathArtha svarUpano vicAra karI zake che, ke tamane teno ATalo badho paricaya khedano hetu lAgato nathI ? sahajamAtra jemAM upayoga dIdho hoya to cAle tevuM che, temAM lagabhaga 'jAgRti'kALano ghaNo bhAga vyatIta thavA jevuM thAya che te kene arthe ? ane tenuM zuM pariNAma ? te zA mATe tamane dhyAnamAM AvatuM nathI ? te viSe kvacit kaMI preravAnI icchA thayelI saMbhave che, paNa tamArI tathArUpa ruci ane sthiti na dekhAvAthI preraNA karatAM karatAM vRtti saMkSepI lIdhelI. hajI paNa tamArA cittamAM A vAtane avakAza ApavA yogya avasara che. loko mAtra vicAravAna ke samyakdRSTi samaje tethI kalyANa nathI, athavA bAhyavyavahAranA ghaNA vidhiniSedhanA kartRtvanA mAhAtmyamAM kaMI kalyANa nathI, ema amane to lAge che, A kaMI ekAMtika dRSTie lakhyuM che athavA anya kaMI hetu che, ema vicAravuM choDI daI, je kaMI te vacanothI aMtarmukhavRtti thavAnI preraNA thAya te karavAno vicAra rAkhavo e ja suvicAradRSTi che. na loka samudAya koI bhalo thavAno nathI, athavA stutiniMdAnA prayatnArthe A dehanI pravRtti te vicAravAnane kartavya nathI. bAhyakriyAnA aMtarmukhavRtti vagaranA vidhiniSedhamAM kaMI paNa vAstavya kalyANa rahyuM nathI. gacchAdi bhedane nirvAhavAmAM, nAnA prakAranA vikalpo siddha karavAmAM AtmAne AvaraNa karavA barAbara che. anekAMtika mArga paNa samyak ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI, ema jANI lakhyuM che. te mAtra anukaMpAbuddhie, nirAgrahI, niSkapaTatArthI, nirdabhatA, ane hitArthe lakhyuM che, ema jo tame yathArtha vicArazo to dRSTigocara thaze, ane vacananuM grahaNa ke preraNA thavAno hetu thaze. 903 keTalAka praznonuM samAdhAna jANavAnI jijJAsA rahe e svAbhAvika che. rALaja, bhAdaravA suda 8, 1952 'ghaNuM karIne badhA mArgomAM manuSyapaNAne mokSanuM eka sAdhana jANI bahu vakhANyuM che, ane jIvane jema te prApta thAya eTale tenI vRddhi thAya tema keTalAka mArgomAM upadeza karyo dekhAya che. jinokta mArgane viSe tevo upadeza karyo dekhAto nathI. vedokta mArgamAM aputrane gati nathI, e Adi kAraNathI tathA cAra Azramane kramAdithI karIne vicAratAM manuSyanI vRddhi thAya tevo upadeza karyo dRSTigocara thAya che. jinokta mArgamAM tethI UlaTuM jovAmAM Ave che; arthAt tema nahIM karatAM game tyAre jIva vairAgya pAme to saMsAra tyAga karI devo evo upadeza jovAmAM Ave che, tethI ghaNA gRhasthAzramane pAmyA vinA tyAgI thAya, ane manuSyanI vRddhi aTake, kemake temanA atyAgathI je kaMI temane saMtAnotpattino saMbhava raheta te na thAya ane tethI vaMzano nAza thavA jevuM thAya, jethI durlabha evuM manuSyapaNuM je mokSasAdhanarUpa gaNyuM che, tenI vRddhi aTake che, mATe tevo abhiprAya jinano kema hoya ?' te jANavA Adi vicAranuM prazna lakhyuM che, tenuM samAdhAna vicAravA arthe atre lakhyuM che, Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra laukika dRSTi ane alaukika lokottara) dRSTimAM moTo bheda che, athavA ekabIjI dRSTi paraspara viruddha svabhAvavALI che. laukika dRSTimAM vyavahAra (sAMsArika kAraNo)nuM mukhyapaNuM che, ane alaukika dRSTimAM paramArthanuM mukhyapaNuM che. mATe alaukika dRSTine laukika dRSTinA phaLanI sAthe prAye (ghaNuM karIne) meLavavI yogya nahIM. jaina ane bIjA badhA mArgamAM ghaNuM karIne manuSyadehanuM vizeSa mAhAtmya kahyuM che. eTale mokSasAdhananA kAraNarUpa hovAthI tene ciMtAmaNi jevo kahyo che, te satya che. paNa jo tethI mokSasAdhana karyuM to ja tenuM e mAhAtmya che, nahIM to pazunA deha jeTalIye vAstavika dRSTithI tenI kiMmata dekhAtI nathI. manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra mukhyapaNe laukika dRSTino che, paNa te deha pAmIne avazya mokSasAdhana karavuM, athavA te sAdhanano nizcaya karavo, e vicAra mukhyapaNe alaukika dRSTino che. alaukika dRSTimAM manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI ema kahyuM nathI, tethI manuSyAdino nAza karavo ema temAM Azaya rahe che, ema samajavuM na joIe. laukika dRSTimAM to yuddhAdi ghaNA prasaMgamAM hajAro manuSyo nAza pAmavAno vakhata Ave che, ane temAM ghaNA vaMzarahita thAya che, paNa paramArtha eTale alaukika dRSTinAM tevAM kArya nathI, ke jethI tema thavAno ghaNuM karIne vakhata Ave, arthAt e sthaLe alaukika dRSTithI nivairatA, avirodha, manuSyAdi prANInI rakSA ane temanA vaMzanuM rahevuM e saheja bane che; ane manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavAno jeno hetu che, evI laukika dRSTi UlaTI te sthaLe vaira, virodha, manuSyAdi prANIno nAza ane vaMzarahitapaNuM karanArI thAya che. alaukika dRSTi pAmIne athavA alaukika dRSTinI asarathI koI paNa manuSya nAnI vayamAM tyAgI thAya to tethI je gRhasthAzramapaNuM pAmyA na hoya tenA vaMzano athavA gRhasthAzramapaNuM pAmyA hoya ane putrotpatti na thaI hoya tenA vaMzano nAza thavAno vakhata Ave, ane teTalAM manuSyo ochAM janmavAnuM thAya, jethI mokSasAdhananA hetubhUta evA manuSyadehanI prApti aTakAvavA jevuM bane, ema laukika dRSTithI yogya lAge; paNa paramArtha dRSTithI te ghaNuM karIne kalpanAmAtra lAge che, koI paNa pUrve paramArthamArgane ArAdhIne atre manuSyapaNuM pAmyA hoya, tene nAnI vayathI ja tyAgavairAgya tIvrapaNe udayamAM Ave che, tevA manuSyane saMtAnanI utpatti thayA pachI tyAga karavAno upadeza karavo, athavA AzramanA anukramamAM mUkavA te yathArtha dekhAtuM nathI, kemake manuSyadeha to bAhya dRSTithI athavA apekSApaNe mokSasAdhanarUpa che, ane yathArtha tyAgavairAgya to mULapaNe mokSasAdhanarUpa che, ane tevAM kAraNo prApta karavAthI manuSyadehanuM mokSasAdhanapaNuM haratuM hatuM, te kAraNo prApta thaye te dehathI bhogAdimAM paDavAnuM kahevuM, e manuSyadehane mokSasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya ke saMsArasAdhanarUpa karavA barAbara kahevAya, te vicAravA yogya che. vedokta mArgamAM cAra Azrama bAMdhyA che te ekAMte nathI. vAmadeva, zukadeva, jaDabharatajI e Adi AzramanA krama vagara tyAgapaNe vicaryA che. jeothI tema thavuM azakya hoya, teo pariNAme yathArtha tyAga karavAno lakSa rAkhI AzramapUrvaka pravarte to te sAmAnya rIte ThIka che, ema kahI zakAya. AyuSyanu evuM kSaNabhaMgurapaNuM che ke, tevo krama paNa viralAne ja prApta thavAno vakhata Ave. kadApi tevuM AyuSya prApta thayuM hoya topaNa tevI vRttie eTale pariNAme yathArtha tyAga thAya evo lakSa rAkhIne pravartavAnuM to koIkathI ja bane tevuM che. jinokta mArgano paNa evo ekAMta siddhAMta nathI ke game te vayamAM game teve mANase tyAga karavo. tathArUpa satsaMga, sadaguruno yoga thaye, te Azraye koI pUrvanA saMskAravALo eTale vizeSa Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 513 vairAgyavAna puruSa gRhasthAzrama pAmyA pahelAM tyAga kare to teNe yogya karyuM che, ema jinasiddhAMta prAye kahe che; kemake apUrva evAM sAdhano prApta thaye bhogAdi bhogavavAnA vicAramAM paDavuM, ane tenI prApti arthe prayatna karI potAnuM prApta AtmasAdhana gumAvavA jevuM karavuM, ane potAthI saMtati thaze te manuSyadeha pAmaze te mokSa sAdhanarUpa thaze, evI manorathamAtra kalpanAmAM paDavuM te manuSyapaNAnuM uttamapaNuM TALIne pazuvat karavA jevuM thAya. iMdriyAdi zAMta thayAM nathI, jJAnIpuruSanI dRSTimAM hajI je tyAga karavAne yogya nathI, evo koI maMda ke mohaverAgyavAna jIvana tyAga levo prazasta ja che, ema kaMI jinasiddhAMta ekAMte nathI. prathamathI ja jene uttama saMskAravALo vairAgya na hoya te puruSa kadApi tyAgano pariNAme lakSa rAkhI AzramapUrvaka pravarte to teNe ekAMte bhUla ja karI che, ane tyAga ja karyo hota to uttama hatuM, ema paNa jinasiddhAMta nathI. mAtra mokSasAdhanano prasaMga prApta thaye te prasaMga jato karavo na joIe, ema jinano upadeza che. uttama saMskAravALA puruSo gRhasthAzrama karyA sivAya tyAga kare tethI manuSyanI vRddhi aTake tethI mokSasAdhananAM kAraNa aTake e vicAravuM alpa dRSTithI yogya dekhAya, paNa tathArUpa tyAga vairAgyano yoga prApta thayuM, manuSyadehanuM saphaLapaNuM thavA arthe, te yogano apramattapaNe vilaMba vagara lAbha prApta karavo, te vicAra to pUrvApara aviruddha ane paramArthadRSTithI siddha kahevAya, AyuSya saMpUrNa che tathA ApaNe saMtati thAya to teo mokSasAdhana karaze evo nizcaya karI, saMtati thaze ja evuM mAnya rAkhI, pAcho Avo ne Avo tyAga prakAzita thaze, evuM bhaviSya kalpIne AzramapUrvaka pravartavAnuM kayo vicAravAna ekAMte yogya gaNe ? potAnA vairAgyamAM maMdapaNuM na hoya, ane jJAnIpuruSa jene tyAga karavA yogya gaNatA hoya, teNe bIjAM manorathamAtra kAraNono athavA anizcita kAraNono vicAra choDI daI nizcita ane prApta uttama kAraNano Azraya karavo e ja uttama che, ane e ja manuSyapaNAnuM sArthaka che; bAkI vRddhi AdinI to kalpanA che; kharekharo mokSamArga nAza karI mAtra manuSyanI vRddhi karavAnI kalpanA karyAM jevuM karIe to bane. e Adi ghaNAM kAraNothI paramArthadRSTithI je bodhyuM che te ja yogya jovAmAM Ave che. upayoga AvA praznottaramAM vizeSa karI preravo kaThaNa paDe che, topaNa saMkSepamAM je kaMI lakhavAnuM banyuM te udIraNAvat karIne lakhyuM che. jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnIpuruSanAM vacanane laukika AzayamAM na utAravAM; athavA alaukika dRSTie vicAravAM yogya che; ane jyAM sudhI bane tyAM sudhI laukika praznottaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe; tevA prasaMgothI keTalIka vAra paramArthadRSTi kSobha pamADavA jevuM pariNAma Ave che. vaDanA TeTA ke pIpaLanAM pIpAMnuM rakSaNa paNa kaMI tenA vaMzavRddhine arthe karavAnA hetuthI abhakSya kahyAM che, ema samajavuM yogya nathI. temAM komaLapaNuM hoya che tyAre anaMtakAyano saMbhava che, tathA tene badale bIjI ghaNI cIjothI niSpApapaNe rahI zakAya che, chatAM te ja aMgIkAra karavAnI icchA rAkhavI te vRttinuM ghaNuM tucchapaNuM thAya che, tethI te abhakSya kahyAM che; te yathArtha lAgavA yogya che. pANInA TIpAmAM asaMkhyAta jIva che e vAta kharI che, paNa upara darzAvyAM je vaDanA TeTA vagerenAM kAraNo tevAM kAraNo temAM rahyAM nathI, tethI te abhakSya kahyuM nathI, joke tevuM pANI vAparavAnI paNa AjJA che, ema kahyuM nathI, ane tethI paNa amuka pApa thAya evo upadeza che. AgaLanA kAgaLamAM bIjanA sacita-acita saMbaMdhI samAdhAna lakhyuM che te koI eka vizeSa hetuthI saMkSepyuM che. paraMparA rUDhi pramANe lakhyuM che, tathApi temAM kaMIka vizeSa bheda samajAya 1. patrAMka 701-4 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra che, te lakhyo nathI, lakhavA yogya nahIM lAgavAthI lakhyo nathI. kemake te bheda vicAramAtra che, ane temAM kAMI tevo upakAra samAyo dekhAto nathI. nAnA prakAranA praznottarano lakSa ekamAtra AtmAnuM pratye thAya to AtmAne ghaNo upakAra thavAno saMbhava rahe. 704 rALaja, bhAdaravA suda 8, 1952 laukika dRSTi ane alaukika dRSTimAM moTo bheda che. laukika dRSTimAM vyavahAranuM mukhyapaNuM che, ane alaukika dRSTimAM paramArthanuM mukhyapaNuM che. manuSyadehanuM jaina ane bIjA badhA mArgamAM vizeSapaNuM ane amUlyapaNuM kahyuM che te satya che, paNa jo tethI mokSasAdhana karI zakAya to ja tenuM vizeSapaNuM ane amUlyapaNuM che. manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra laukika dRSTino che; paNa manuSyane yathAtathya yoga thaye kalyANano avazya nizcaya karavo tathA prApti karavI e vicAra alaukika dRSTino che. jo ema ja TharAvavAmAM AvyuM hoya ke krame karIne ja sarvasaMgaparityAga karavo to te yathAsthita vicAra kahevAya nahIM. kemake pUrve kalyANanuM ArAdhana karyuM che evA kaMIka uttama jIvo nAnI vayathI ja utkRSTa tyAga pAmyA che. zukadevajI, jaDabharatAdinA prasaMga bIjA darzanamAM te arthe dRSTAMtarUpa che. jo evo ja niyama bAMdhyo hoya ke gRhasthAzrama ArAdhyA vinA tyAga thAya ja nahIM to pachI tevA parama udAsIna puruSane tyAgano nAza karAvI kAmabhogamAM doravA barAbara upadeza kahevAya ane mokSasAdhana karavArUpa je manuSyabhavanuM uttamapaNuM hatuM, te TALIne, sAdhana prApta thaye, saMsAra-sAdhanano hetu karyo kahevAya. vaLI ekAMte evo niyama bAMdhyo hoya ke brahmacaryAzrama, gRhasthAzramAdi karma karI ATalAM ATalAM varSa sudhI sevIne pachI tyAgI thavuM to te paNa svataMtra vAta nathI. tathArUpa AyuSya na hoya to tyAgano avakAza ja na Ave. vaLI jo aputrapaNe tyAga na karAya ema gaNIe to to kaMIkane vRddhAvasthA sudhImAM paNa putra thatA nathI, te mATe zuM samajavuM ? jainamArgano paNa evo ekAMta siddhAMta nathI ke game te vayamAM game tevA mANase tyAga karavo; tathArUpa satsaMga sadguruno yoga thaye, vizeSa vairAgyavAna puruSa, satpuruSane Azraye tyAga nAnI vayamAM kare to tethI teNe tema karavuM ghaTAratha nathI ema jina siddhAMta nathI; tema karavuM yogya che ema jina siddhAMta che, kemake apUrva evAM sAdhano prApta thaye bhogAdi sAdhano bhogavavAnA vicAramAM paDavuM ane tenI prApti arthe prayatna karI tene amuka varSa sudhI bhogavavAM ja, e to je mokSasAdhanathI manuSyapaNAnuM uttamapaNuM hatuM, te TALI pazuvat karavA jevuM thAya. iMdriyAdi zAMta thayAM nathI, jJAnIpuruSanI dRSTimAM haju je tyAga karavAne yogya nathI evo maMda vairAgyavAna athavA mohavairAgyavAnane tyAga levo prazasta ja che ema kaMI jina siddhAMta nathI, prathamathI ja jene satsaMgAdika joga na hoya, tathA pUrvanA uttama saMskAravALo vairAgya na hoya te puruSa kadApi AzramapUrvaka pravarte to tethI teNe ekAMte bhUla karI che ema na kahI zakAya; joke teNe paNa rAtridivasa utkRSTa tyAganI jAgRti rAkhatAMpUrvaka gRhasthAzramAdi karavuM prazasta che. uttama saMskAravALA puruSo gRhasthAzrama karyA sivAya tyAga kare tethI manuSyaprANInI vRddhi aTake, ane tethI mokSasAdhananAM kAraNa aTake e vicAravuM alpa dRSTithI yogya dekhAya, kemake pratyakSa manuSyadeha je mokSasAdhanano hetu thato hato tene rokIne putrAdinI kalpanAmAM paDI, vaLI Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 515 teo mokSasAdhana ArAdhaze ja evo nizcaya karI tenI utpatti mATe gRhAzramamAM paDavuM, ane vaLI tenI utpatti thaze e paNa mAnI vALavuM; ane kadApi te saMyogo banyA to jema hAla putrotpatti mATe A puruSane aTakavuM paDyuM hatuM tema tene paNa aTakavuM thAya tethI to koIne utkRSTa tyAgarUpa mokSasAdhana prApta thavAno joga na AvavA devA jevuM thAya. vaLI koI koI uttama saMskAravAna puruSonA gRhasthAzrama pahelAMnA tyAgathI vaMzavRddhi aTakavAno vicAra laIe to tevA uttama puruSanA upadezathI aneka jIvo je manuSyAdi prANIno nAza karatAM DaratA nathI teo upadeza pAmI vartamAnamAM tevI rIte manuSyAdino nAza karatAM kema nA aTake ? tathA zubhavRtti pAmavAthI pharI manuSyapaNuM kema na pAme ? ane e rIte manuSyanuM rakSaNa tathA vRddhi paNa saMbhave. alaukika dRSTimAM to manuSyanI hAni vRddhi Adino mukhya vicAra nathI; kalyANa akalyANano mukhya vicAra che. eka rAjA jo alaukika dRSTi pAme to potAnA moDhe hajAro manuSyaprANIno yuddhamAM nAza thavAno hetu dekhI ghaNI vAra vagara kAraNe tevAM yuddho utpanna na kare, tethI ghaNA mANasono bacAva thAya ane tethI vaMzavRddhi thaI ghaNA mANaso vadhe ema paNa vicAra kema na laI zakAya ? iMdriyo atRpta hoya, vizeSa mohapradhAna hoya, mohavairAgye mAtra kSaNika vairAgya Ugyo hoya ane yathAtathya satsaMgano joga na hoya to tene sAdhupaNuM ApavuM prAye prazasta kahI na zakAya, ema kahIe to virodha nahIM; paNa uttama saMskAravALA ane mohAMdha, emaNe sarvee gRhasthAzrama bhogavIne ja tyAga karavo evo pratibaMdha karatAM to AyuSyAdinuM aniyamitapaNuM, prApta joge tene dUra karavApaNuM e Adi ghaNA virodhI mokSasAdhanano nAza karavA barAbara thAya, ane jethI uttamapaNuM TharatuM hatuM te na thayuM to pachI manuSyapaNAnuM uttamapaNuM paNa zuM che ? e Adi aneka prakAre vicAra karavAthI laukika dRSTi TaLI alaukika dRSTie vicArajAgRti thaze. vaDanA TeTA ke pIpaLanA TeTAnuM rakSaNa paNa kaMI tenA vaMzavRddhine arthe karavAnA hetuthI abhakSya kahyuM nathI. temAM komaLapaNuM hoya che tyAre anaMtakAyapaNAno saMbhava che. tethI tathA tene badale bIjI ghaNI cIjothI cAlI zake tevuM che chatAM te ja grahaNa karavI e vRttinuM ghaNuM kSudrapaNuM che, tethI abhakSya kahyAM che, te yathAtathya lAgavA yogya che. pANInA TIpAmAM asaMkhyAta jIva che e vAta kharI che, paNa tevuM pANI pIvAthI pApa nathI ema kahyuM nathI. vaLI tene badale gRhasthAdine bIjI vastuthI cAlI zakatuM nathI tethI aMgIkAra karAya che; paNa sAdhune to te paNa levAnI AjJA pAye ApI nathI. jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnIpuruSanAM vacanane laukika dRSTinA AzayamAM na utAravA yogya che ane alaukika dRSTie vicAravA yogya che. te alaukika dRSTinAM kAraNe sAmAM jIvane ye jo besADI zakavAnI zakti hoya to besADavAM, nahIM to potAnuM e viSemAM vizeSa jANapaNuM nathI ema jaNAvavuM tathA mokSamArgamAM kevaLa laukika vicAra hoto nathI e Adi kAraNo yathAzakti darzAvI banatuM samAdhAna karavuM, nahIM to bane tyAM sudhI tevA prasaMgathI dUra rahevuM e ThIka che. ////////// 705 vaDavA, bhAdrapada suda 11, guru, 19pa2 Aja divasa paryaMtamAM A AtmAthI mana, vacana, kAyAne yoge tamArA saMbaMdhI je kaMI avinaya, AzAtanA ke aparAdha thayo hoya te kharA aMtaHkaraNathI namratA bhAve mastaka namAvIne be hAtha joDI khamAvuM chuM. tamArA samIpavAsI bhAIone te ja pramANe khamAvuM chuM. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 706 vaDavA (staMbhatIrtha samIpa), bhAdaravA suda 11, guru, 1952 zubhecchAsaMpanna Arya kezavalAla pratye, lIMbaDI. sahajAtmasvarUpe yathAyogya praNAma prApta thAya, traNa patro prApta thayAM che. 'kaMI paNa vRtti rokatAM, te karatAM vizeSa abhimAna varte che', tema ja 'tRSNAnA pravAhamAM cAlatAM taNAI javAya che, ane tenI gati rokavAnuM sAmarthya rahetuM nathI' ityAdi vigata tathA 'kSamApanA ane karkaTI rAkSasInA 'yogavAsiSTha' saMbaMdhI prasaMganI jagabhrama TaLavA mATemAM vizeSatA' lakhI te vigata vAMcI che. hAla lakhavAmAM upayoga vizeSa rahI zakato nathI, jethI patranI pahoMca paNa lakhatAM rahI jAya che. saMkSepamAM te patronA uttara nIce lakhyA parathI vicAravA yogya che. 1. vRttiAdi saMkSepa abhimAnapUrvaka thato hoya topaNa karavo ghaTe. vizeSatA eTalI ke te abhimAna para niraMtara kheda rAkhavo. tema bane to krame karIne vRttiAdino saMkSepa thAya, ane te saMbaMdhI abhimAna paNa saMkSepa thAya. 2. ghaNe sthaLe vicAravAna puruSoe ema kahyuM che ke jJAna thaye kAma, krodha, tRSNAdi bhAva nirmULa thAya. te satya che, tathApi te vacanono evo paramArtha nathI ke jJAna thayA prathama te moLAM na paDe ke ochAM na thAya. mULasahita cheda to jJAne karIne thAya, paNa kaSAyAdinuM moLApaNuM ke ochApaNuM na thAya tyAM sudhI jJAna ghaNuM karIne utpanna ja na thAya. jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che; ane te vicArane vairAgya (bhoga pratye anAsakti) tathA upazama (kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che, ema jANI teno niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe. satpuruSanA vacananA yathArtha grahaNa vinA vicAra ghaNuM karIne uddbhava thato nathI; ane satpuruSanA vacananuM yathArtha grahaNa, satpuruSanI pratIti e kalyANa thavAmAM sarvotkRSTa nimitta hovAthI temanI 'ananya Azrayabhakti' pariNAma pAmyethI, thAya che. ghaNuM karI ekabIjAM kAraNone anyonyAzraya jevuM che. kyAMka koInuM mukhyapaNuM che, kyAMka koInuM mukhyapaNuM che, tathApi ema to anubhavamAM Ave che ke kharekharo mumukSu hoya tene satpuruSanI 'Azrayabhakti' ahaMbhAvAdi chedavAne mATe ane alpa kALamAM vicAradazA pariNAma pAmavAne mATe utkRSTa kAraNarUpa thAya che. bhogamAM anAsakti thAya, tathA laukika vizeSatA dekhADavAnI buddhi ochI karavAmAM Ave to tRSNA nirbaLa thatI jAya che. laukika mAna AdinuM tucchapaNuM samajavAmAM Ave to tenI vizeSatA na lAge; ane tethI tenI icchA saheje moLI paDI jAya, ema yathArtha bhAse che. mAMDa mAMDa AjIvikA cAlatI hoya topaNa mumukSune te ghaNuM che, kemake vizeSano kaMI avazya upayoga (kAraNa) nathI, ema jyAM sudhI nizcayamAM na ANavAmAM Ave tyAM sudhI tRSNA nAnAprakAre AvaraNa karyA kare. laukika vizeSatAmAM kaMI sArabhUtatA ja nathI, ema nizcaya karavAmAM Ave to mAMDa AjIvikA jeTaluM maLatuM hoya topaNa tRpti rahe. mAMDa AjIvikA jeTaluM maLatuM na hoya topaNa mumukSu jIva ArtadhyAna ghaNuM karIne thavA na de, athavA thaye te para vizeSa kheda kare, ane AjIvikAmAM truTanuM yathAdharma upArjana karavAnI maMda kalpanA kare. e Adi prakAre vartatAM tRSNAno parAbhava (kSINa) thavA yogya dekhAya che, 3. ghaNuM karIne satpuruSane vacane AdhyAtmikazAstra paNa AtmajJAnano hetu thAya che, kemake paramArthaAtmA zAstramAM vartato nathI, satpuruSamAM varte che. mumukSue jo koI satpuruSano Azraya prApta thayo hoya to prAye jJAnanI yAcanA karavI na ghaTe, mAtra tathArUpa vairAgya upazamAdi prApta karavAnA Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 517 upAya karavA ghaTe. te yogya prakAre siddha thaye jJAnIno upadeza sulabhapaNe pariName che, ane yathArtha vicAra tathA jJAnano hetuM thAya che. 4. jyAM sudhI ochI upAdhivALAM kSetre AjIvikA cAlatI hoya tyAM sudhI vizeSa meLavavAnI kalpanAe mumukSue koI eka vizeSa alaukika hetu vinA vadhAre upAdhivALAM kSetre javuM na ghaTe kemake tethI ghaNI savRttio moLI paDI jAya che athavA vardhamAna thatI nathI. 5. 'yogavAsiSTha'nAM prathamanAM be prakaraNa ane tevA graMthono mumukSue vizeSa karI lakSa karavA yogya che. ////////// 707 vaDavA, bhAdaravA suda 11, guru, 1952 brahmaraMdhrAdine viSe thatA bhAsa viSe prathama muMbaI kAgaLa maLyo hato. hAla bIjo te viSenI vigatano atre kAgaLa maLyo che. te te bhAsa thavA saMbhave che. ema jaNAvavAmAM kaMIka samajaNabhedI vyAkhyAnaMda thAya. zrI vaijanAthajIno tamane samAgama che. to teo dvArA te mArgano yathAzakti vizeSa puruSArtha thato hoya to karavo yogya che. vartamAnamAM te mArga pratye amAro vizeSa upayoga vartato nathI. tema patra dvArA te mArgano ghaNuM karIne vizeSa lakSa karAvI zakAto nathI; jethI tamane zrI vaijanAthajIno samAgama che to yathAzakti te samAgamano lAbha levAmAM vRtti rAkho to aDacaNa nathI. AtmAnA kaMIka ujvaLapaNAne arthe, tenuM astitva tathA mAhAtmyAdi prItimAM AvavAne arthe tathA AtmajJAnanA adhikArIpaNAne arthe te sAdhana upakArI che. e sivAya bIjI rIte ghaNuM karIne upakArI nathI; eTalo lakSa avazya rAkhavo yogya che. e ja vinaMti. 708 sahajAtmasvarUpe yathAyogya praNAma prApta thAya. rALaja, bhAdaravA, 1952 bIjA jeTha suda 1 zanie ApanA pratye lakheluM patra dhyAna pahoMce to atra mokalI xxx'jema cAlyuM AvyuM che, tema cAlyuM Ave ane mane koI pratibaMdhathI vartavAnuM kAraNa nathI, evo bhAvArtha Ape lakhyo te viSe saMkSepamAM jANavA arthe nIce lakhyuM cheH- jaina darzananI rItie jotAM samyagdarzana ane vedAMtanI rItie jotAM kevaLajJAna amane saMbhave che. jainamAM kevaLajJAnanuM svarUpa lakhyuM che, te ja mAtra samajAvuM muzkela thaI paDe che. vaLI vartamAnamAM te jJAnano teNe ja niSedha karyo che, jethI tatsaMbaMdhI prayatna karavuM paNa saphaLa na dekhAya. jainaprasaMgamAM amAro vadhAre nivAsa thayo che to koI paNa prakAre te mArgano uddhAra ama jevAne dvAre vizeSa karIne thaI zake, kemake tenuM svarUpa vizeSa karIne samajAyuM hoya e Adi. vartamAnamAM jainadarzana eTaluM badhuM avyavasthita athavA viparIta sthitimAM jovAmAM Ave che ke, temAMthI jANe jinane xxxx gayo che, ane loko mArga prarUpe che. bAhya kuTAro bahu vadhArI dIdho che, ane aMtarmArganuM ghaNuM karI jJAna viccheda jevuM thayuM che. vedokta mArgamAM barse cAroM varSe koI koI moTA AcArya thayA dekhAya che ke jethI lAkho mANasane vedokta rIti saceta thaI prApta thaI hoya. vaLI sAdhAraNa rIte koI koI AcArya athavA te mArganA jANa sArA puruSo ema ne ema thayA kare che, ane jainamArgamAM ghaNAM varSa thayAM tevuM banyuM dekhAtuM nathI. jainamArgamAM pUjA paNa ghaNI thoDI rahI che, ane temAM seMkaDo bheda varte che, eTaluM ja nahIM paNa "mULamArga'nI sanmukhanI vAta paNa temane kAne nathI paDatI, ane upadezanA lakSamAM nathI, evI sthiti varte che, tethI cittamAM 1. ahIM akSara truTI gayA che. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ema AvyA kare che ke jo te mArga vadhAre pracAra pAme to tema karavuM, nahIM to temAM vartatI prajAne mULalakSapaNe doravI. A kAma ghaNuM vikaTa che. vaLI jainamArga pote ja samajavo tathA samajAvavo kaThaNa che. samajAvatAM ADAM kAraNo AvIne ghaNAM UbhAM rahe, tevI sthiti che. eTale tevI pravRtti karatAM Dara lAge che. tenI sAthe ema paNa rahe che ke jo A kArya A kALamAM amArAthI kaMI paNa bane to banI zake, nahIM to hAla to mULamArga sanmukha thavA mATe bIjAnuM prayatna kAma Ave tevuM dekhAtuM nathI, ghaNuM karIne muLamArga bIjAnA lakSamAM nathI, tema te hetu dRSTAMte upadezavAmAM paramazruta Adi guNo joIe che, tema ja aMtaraMga keTalAka guNo joIe che, te atra che evuM dRDha bhAse che. e rIte jo mULamArga pragaTatAmAM ANavo hoya to pragaTa karanAre sarvasaMgaparityAga karavo yogya; kemake tethI kharekharo samartha upakAra thavAno vakhata Ave. vartamAna dazA jotAM, sattAnAM karmo para dRSTi detAM keTalAka vakhata pachI te udayamAM Avavo saMbhave che. amane sahajasvarUpa jJAna che, jethI yogasAdhananI eTalI apekSA nahIM hovAthI temAM pravRtti karI nathI, tema te sarvasaMgaparityAgamAM athavA vizuddha dezaparityAgamAM sAdhavA yogya che. ethI lokone ghaNo upakAra thAya che; joke vAstavika upakAranuM kAraNa to AtmajJAna vinA bIjAM koI nathI. hAla be varSa sudhI to te yogasAdhana vizeSa karI udayamAM Ave tema dekhAtuM nathI. tethI tyAra pachInI kalpanA karAya che, ane 3 thI 4 varSa te mArgamAM gALavAmAM AvyAM hoya to 36 me varSe sarvasaMgaparityAgI upadezakano vakhata Ave, ane lokonuM zreya thavuM hoya to thAya. nAnI vaye mArgano uddhAra karavA saMbaMdhI jijJAsA vartatI hatI, tyAra pachI jJAnadazA Avye krame karIne te upazama jevI thaI; paNa koI koI loko paricayamAM AvelA, temane keTalIka vizeSatA bhAsavAthI kaMIka mULamArga para lakSa Avelo, ane A bAjA to seMkaDo athavA hajAro mANaso prasaMgamAM AvelA, jemAMthI kaMIka samajaNavALA tathA upadezaka pratye AsthAvALA evA sau eka mANasa nIkaLe, e uparathI ema jovAmAM AvyuM ke loko taravAnA kAmI vizeSa che, paNa temane tevo yoga bAjhato nathI. jo kharekhara upadezaka puruSano joga bane to ghaNA jIva mULamArga pAme tevuM che, ane dayA Adino vizeSa udyota thAya evuM che, ema dekhAvAthI kaMIka cittamAM Ave che ke A kArya koI kare to ghaNuM sAruM, paNa dRSTi karatAM tevo puruSa dhyAnamAM Avato nathI, eTale kaMIka lakhanAra pratye ja dRSTi Ave che, paNa lakhanArano janmathI lakSa evo che ke e jevuM ekke jokhamavALuM pada nathI, ane potAnI te kAryanI yathAyogyatA jyAM sudhI na varte tyAM sudhI tenI icchAmAtra paNa na karavI, ane ghaNuM karIne hajI sudhI tema vartavAmAM AvyuM che. mArganuM kaMI paNa svarUpa kaMIkane samajAvyuM che, tathApi koIne eka vratapaccakhANa ApyuM nathI, athavA tame mArA ziSya cho, ane ame guru chIe evo ghaNuM karIne prakAra darzita thayo nathI. kahevAno hetu evo che ke sarvasaMgaparityAga thaye te kAryanI pravRtti sahajasvabhAve udayamAM Ave to karavI evI mAtra kalpanA che. teno kharekharo Agraha nathI, mAtra anukaMpAdi tathA jJAnaprabhAva varte che tethI kyAreka te vRtti UThe che, athavA alpAMze aMgamAM te vRtti che, tathApi te svavaza che, ame dhArIe chIe tema sarvasaMgaparityAgAdi thAya to hajAro mANasa mULamArgane pAme, ane hajAro mANasa te sanmArgane ArAdhI sadgatine pAme ema amArAthI thavuM saMbhave che. amArA saMgamAM tyAga karavAne ghaNA jIvane vRtti thAya evo aMgamAM tyAga che. dharma sthApavAnuM mAna moTuM che; tenI spRhAthI paNa vakhate AvI vRtti rahe, paNa AtmAne ghaNI vAra tAvI jotAM te saMbhava havenI dazAmAM ocho ja dekhAya che, ane kaMIka sattagata rahyo haze to te kSINa thaze ema avazya bhAse che, kemake yathAyogyatA vinA, deha Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 519 chUTI jAya tevI dRDha kalpanA hoya topaNa, mArga upadezavo nahIM, ema Atmanizcaya nitya varte che. eka e baLavAna kAraNathI parigrahAdi tyAga karavAno vicAra rahyA kare che. mArA manamAM ema rahe che ke vedokta dharma prakAzako athavA sthApavo hoya to mArI dazA yathAyogya che. paNa jinokta dharma sthApavo hoya to hajA teTalI yogyatA nathI, topaNa vizeSa yogyatA che, ema lAge che. ////////// 709 rALaja, bhAdaravA, 1952 1. he nAtha ! kAM dharmonnati karavArUpa icchA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo; kAM to te icchA avazya kAryarUpa thAo. avazya kAryarUpa thavI bahu duSkara dekhAya che. kemake alpa alpa vAtamAM matabheda bahu che, ane tenAM mULa ghaNAM UMDAM gayelAM che. mULamArgathI loko lAkho gAu dUra che eTaluM ja nahIM paNa mULamArganI jijJAsA temane utpanna karAvavI hoya, topaNa ghaNA kALano paricaya thaye paNa thavI kaThaNa paDe evI temanI durAgrahAdithI japradhAna dazA varte che. ra. unnatinAM sAdhanonI smRti karuM chuMH- bodhabIjanuM svarUpanirUpaNa mULamArga pramANe ThAma ThAma thAya. ThAma ThAma matabhedathI kaMI ja kalyANa nathI e vAta phelAya. pratyakSa sadgurunI AjJAe dharma che ema vAta lakSamAM Ave. dravyAnuyoga, - AtmavidyAprakAza thAya. tyAga vairAgyanA vizeSapaNAthI sAdhuo vicare. navatattvaprakAza. sAdhudharmaprakAza. zrAvakadharmaprakAza. vicAra. ghaNA jIvone prApti. AtmA saccidAnaMda 710 vaDavA, bhAdaravA suda 15, soma, 1952 AtmA saccidAnaMda jJAnApekSAe sarvavyApaka, saccidAnaMda evo huM AtmA eka chuM ema vicAravuM, dhyAvavuM. nirmaLa, atyaMta nirmaLa, parama zuddha, caitanyaghana, pragaTa AtmasvarUpa che. sarvane bAda karatAM karatAM je abAdhya anubhava rahe che te AtmA che. je sarvane jANe che te AtmA che. muranA zo te anyA che. je sarva bhAvane prakAze che te AtmA che. upayogamaya AtmA che. avyAbAdha samAdhisvarUpa AtmA che. AtmA che. AtmA atyaMta pragaTa che, kemake svasaMvedana pragaTa anubhavamAM che. te AtmA nitya che, anutpanna ane amilana svarUpa hovAthI. bhAMtipaNe parabhAvano kartA che. tenA phaLano bhoktA che. bhAna thaye svAbhAvapariNAmI che. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sarvathA svabhAvapariNAma te mokSa che, sadguru, satsaMga, satzAstra, sadvicAra ane saMyamAdi tenAM sAdhana che. AtmAnA astitvathI mAMDI nirvANa sudhInAM pada sAcAM che, atyaMta sAcAM che, kemake pragaTa anubhavamAM Ave che. bhrAMtipaNe AtmA parabhAvano kartA hovAthI zubhAzubha karmanI utpatti thAya che. karma saphaLa hovAthI te zubhAzubha karma AtmA bhogave che. utkRSTa zubhathI utkRSTa azubha sudhInA sarva nyUnAdhika paryAya bhogavavArUpa kSetra avazya che. nija svabhAva jJAnamAM kevaLa upayoga, tanmayAkAra, sahaja svabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te kevaLajJAna che. tathArUpa pratItipaNe pariName te samyaktva che. niraMtara te prIti vartyA kare te kSAyika samyaktva kahIe chIe. kvacit maMda, kvacit tIvra, kvacit visarjana, kvacit smaraNarUpa ema pratIti rahe tene kSayopazama samyakatva kahIe chIe. te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyAM nathI, tyAM sudhI upazama samyaktva kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya tene sAsvAdana samyakRtva kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA yogamAM sattAgata alpa pudgalanuM vedavuM jyAM rahyuM che tene vedaka samyaktva kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anyabhAva saMbaMdhI ahaMmamatvAdi, harSa, zoka karme karI kSaya thAya. manarUpa yogamAM tAratamyasahita je koI cAritra ArAdhe te siddhi pAme che. ane je svarUpasthiratA bhaje te svabhAvasthiti pAme che. niraMtara svarUpalAbha, svarUpAkAra upayoganuM pariNamana e Adi svabhAva aMtarAya karmanA kSaye pragaTa che. kevaLa svabhAvapariNAmI jJAna te kevaLajJAna che kevaLajJAna che. 711 rALaja, bhAdrapada, 1952 bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina ane mImAMsA e pAMca Astika darzano eTale baMdhamokSAdi bhAvane svIkAranArAM darzano che. naiyAyikanA abhiprAya jevo ja vaizeSikano abhiprAya che, sAMkhya jevo ja yogano abhiprAya che, sahaja bheda che tethI te darzana judAM gaveSyAM nathI. pUrva ane uttara ema mImAMsAdarzananA be bheda che; pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsAmAM vicArano bheda vizeSa che; tathApi mImAMsA zabdathI beyanuM oLakhANa thAya che; tethI atre te zabdathI beya samajavAM, pUrvamImAMsAnuM 'jaminI' ane uttaramImAMsAnuM 'vedAMta' ema nAma paNa prasiddha che. bauddha ane jaina sivAyanAM bAkInAM darzano vedane mukhya rAkhI pravarte che; mATe vedAzrita darzana che; ane vedArtha prakAzI potAnuM darzana sthApavAno prayatna kare che. bauddha ane jaina vedAzrita nathI, svataMtra darzana che. AtmAdi padArthane nahIM svIkAratuM evuM cArvAka nAme chaThThuM darzana che. bauddha darzananA mukhya cAra bheda che:-1. sautrAMtika, 2. mAdhyamika, 3. zUnyavAdI ane 4. vijJAnavAdI. te jAde jAde prakAre bhAvonI vyavasthA mAne che. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM jainadarzananA sahaja prakArAMtarathI be bheda che; digaMbara ane zvetAMbara. pAMce Astika darzanane jagata anAdi abhimata che, bauddha, sAMkhya, jaina ane pUrvamImAMsAne abhiprAye sRSTikartA evo koI Izvara nathI.. 521 naiyAyikane abhiprAye taTasthapaNe Izvara kartA che. vedAMtane abhiprAye AtmAne viSe jagata vivartarUpa eTale kalpitapaNe bhAse che ane te rIte ra kalpitapaNe kartA svIkAryo che. yogane abhiprAye niyaMtApaNe Izvara puruSavizeSa che. bauddhane abhiprAya trikALa ane vastusvarUpa AtmA nathI, kSaNika che. zUnyavAdI bauddhane abhiprAye vijJAnamAtra che; ane vijJAnavAdI bauddhane abhiprAye duHkhAdi tattva che. temAM vijJAnaskaMdha kSaNikapaNe AtmA che. naiyAyikane abhiprAye sarvavyApaka evA asaMkhya jIva che. Izvara paNa sarvavyApaka che. AtmAdine mananA sAnnidhyathI jJAna Upaje che. sAMkhyane abhiprAye sarvavyApaka evA asaMkhya AtmA che. te nitya, apariNAmI ane citmAtrasvarUpa che. jainane abhiprAye anaMta dravya AtmA che, pratyeka jAdA che. jJAnadarzanAdi cetanA svarUpa, nitya, ane pariNAmI pratyeka AtmA asaMkhyAtapradezI svazarIrAvagAhavartI mAnyo che. pUrvamImAMsAne abhiprAye jIva asaMkhya che, cetana che. uttaramImAMsAne abhiprAye eka ja AtmA sarvavyApaka ane saccidAnaMdamaya trikALAbAdhya che. 712 ANaMda, bhA. vada 12, ravi, 1952 kAgaLa maLyo che. "manuSyAdi prANInI vRddhi' saMbaMdhe tame je prazna lakhela te prazna je kAraNathI lakhAyuM hatuM, tevuM kAraNa te prazna maLela tevAmAM saMbhavyuM hatuM. evAM praznathI AtmArtha siddha thato nathI, athavA vRthA kALakSepa jevuM thAya che; tethI AtmArtha pratye lakSa thavA tamane, tevAM prazna pratye ke tevA prasaMgo pratye tamAre udAsIna rahevuM yogya che, ema jaNAvyuM hatuM; tema tevAM praznanA uttara lakhavA jevI atre vartamAna dazA ghaNuM karI vartatI nathI, ema jaNAvyuM hatuM, aniyamita ane alpa AyuSyavALA A dehe AtmArthano lakSa sauthI prathama kartavya che. 713 ANaMda. Azvina, 1952 Astika evAM mULa pAMca darzana AtmAnuM nirUpaNa kare che, temAM bheda jovAmAM Ave che, tenuM samAdhAnaH- dina pratidina jainadarzana kSINa thatuM jovAmAM Ave che, ane vardhamAnasvAmI thayA pachI thoDAMeka varSamAM temAM nAnA prakAranA bheda thayA dekhAya che te AdinAM zAM kAraNo ? haribhadrAdi AcAryoe navIna yojanAnI peThe zrutajJAnanI unnati karI dekhAya che, paNa lokasamudAyamAM jainamArga vadhAre pracAra pAmyo dekhAto nathI, athavA tathArUpa atizayasaMpanna dharmapravartaka puruSanuM te mArgamAM utpanna thavuM ochuM dekhAya che tenAM zAM kAraNo ? have vartamAnamAM te mArganI unnati thavI saMNave che ke kema ? ane thAya to zI zI rIte thavI saMbhavita dekhAya che, arthAt te vAta kyAMthI janma pAmI kevI rIte, kevA dvAre, kevI sthitimAM pracAra Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa22 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pAmavI saMbhavita dekhAya che ? pharI jANe vardhamAnasvAmInA vakhata jevo vartamAnakALanA yogAdi anusAra te dharma udaya pAme evuM dIrghadRSTithI saMbhave che ? ane saMbhavatuM hoya to te zAM zAM kAraNathI ? TaLe ? jainasUtra hAla vartamAnamAM che, temAM te darzananuM svarUpa ghaNuM adhUruM raheluM jovAmAM Ave che, te virodha zAthI te darzananI paraMparAmAM ema kahyuM che ke vartamAnakALamAM kevaLajJAna na hoya, ane kevaLajJAnano viSaya lokAlokano dravyaguNaparyAyasahita sarva kALaparatve jANavAno mAnyo che te yathArtha dekhAya che ? athavA te mATe vicAratAM kaMI nirNaya AvI zake che ke kema ? tenI vyAkhyA kaMI phera dekhAya che ke kema ? ane mULa vyAkhyA pramANe kaMI bIjo artha thato hoya to te arthAnusAra vartamAnamAM kevaLajJAna Upaje ke kema ? ane te upadezI zakAya ke kema ? temaja bIjAM jJAnonI vyAkhyA kahI che te paNa kaMI pheravALI lAge che ke kema ? ane te zAM kAraNothI ? dravya dharmAstikAya, adharmAstikAya; AtmA madhyama avagAhI, saMkocavikAsanuM bhAjana; mahAvidehAdi kSetranI vyAkhyA, te kaMI apUrva rIte ke kahelI rIte ghaNA ja baLavAna pramANasahita siddha thavA yogya dekhAya che ke kema ? gacchanA matamatAMtara ghaNI ja najIvI najIvI bAbatamAM baLavAna AgrahI thaI jAdI judI rIte darzanamohanIyanA hetu thaI paDyA che, te samAdhAna karavuM bahu vikaTa che. kemake te lokonI mati vizeSa AvaraNane pAmyA vinA eTalA alpa kAraNamAM baLavAna Agraha na hoya. avirati, dezavirati, sarvavirati emAMnA kayA AzramavALA puruSathI vizeSa unnati thaI zakavAno saMbhava rahe che ? sarvavirati keTalAMka kAraNomAM pratibaMdhane lIdhe pravartI zake nahIM; dezavirati ane aviratinI tathArUpa pratIti thavI muzkela ane vaLI jainamArgamAM paNa te rItano samAveza ocho che. A vikalpa amane zA mATe UThe che ? ane te zamAvI devAnuM citta che te zamAvI daIe ? //// 714 OM jinAya namaH bhagavAna jine kahelA lokasaMsthAnAdi bhAva AdhyAtmika dRSTithI siddha thavA yogya che, cakravartyAdinuM svarUpa paNa AdhyAtmika dRSTithI samajAya evuM che. manuSya-prayatva pramANAdimAM paNa tevo saMbhava che. kALa pramANAdi paNa te ja rIte ghaTyamAna che. nigodAdi paNa te ja rIte ghaTyamAna thavA yogya che. mane thavA siddhasvarUpa paNa e ja bhAvathI nididhyAsana thavA yogya che. - saMprApta thavA yogya jaNAya che, loka zabdano artha anekAMta zabdano artha sarvajJa zabda samajAvo bahu gUDha che. AdhyAtmika che. dharmakathArUpa caritro AdhyAtmika paribhASAthI alaMkRta lAge che. jaMbudvipAdinuM varNana paNa adhyAtma paribhASAthI nirUpita karyuM lAge che. atIndriya jJAnanA bhagavAna jine be bheda pADyA che. (apUrNa) saM. 1952 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deza pratyakSa, te be bhede, avadhi, http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM pa23 manaparyAva icchitapaNe avalokana karato AtmA chedayanA avalaMbana vagara amuka maryAdA jANe te adhi. anicchita chatAM mAnasika vizuddhinA baLa vaDe jANe te manaHparyava. sAmAnya vizeSa caitanyAtmadRSTimAM pariniSThita zuddha kevaLajJAna, zrI jine kahelA bhAvo adhyAtma paribhASAmaya hovAthI samajAvA kaThaNa che. paramapuruSano yoga saMprApta thavo joIe. jinaparibhASA-vicAra yathAvakAzAnusAra vizeSa nididhyAsa karavA yogya che. 715 ANaMda, Aso suda 1, 1952 mULa mAraga sAMbhaLo jinano re, karI vRtti akhaMDa sanmukha, mULaha noM'ya pujAdinI jo kAmanA re, no'ya vhAluM aMtara bhavaduHkha, mULa 1 karI jojo vacananI tulanA re, jojo zodhIne jinasiddhAMta, mULa0 mAtra kahevuM paramArathahetuthI re, koI pAme mumukSu vAta, mULa 2 jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA re, ekapaNe ane aviruddha mULata jina mAraga te paramArthathI re, ema kahyuM siddhAMte budha. mULa0 3 liMga ane bhedI je vratanA re, dravya deza kALAdi bheda, mULa paNa jJAnAdinI je zuddhatA re, te to traNe kALe abheda. mULa 4 have jJAna darzanAdi zabdano re, saMkSepe suNo paramArtha, mULa tene jotAM vicArI vizeSathI re, samajAze uttama AtmArtha. mULa 5 che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza, mULa ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mULa 6 je jJAne karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta, mULa kahyuM bhagavaMte darzana tene re, jenuM bIjuM nAma samakita.mULa0 7 jema AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvethI bhinna asaMga, mULa tevo sthira svabhAva te Upaje re, nAma cAritra te aNaliMga. mULa0 8 te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa, mULa0 teha mAraga jinano pAmiyo re, kiMvA pAmyo te nijasvarUpa. mULa0 9 evAM mULa jJAnAdi pAmavA re, ane javA anAdi baMdha, mULa upadeza sadaguruno pAmavo re, TALI svacchaMda ne pratibaMdha. mULa 10 mokSamAraganuM zuddha svarUpa, mULa ema deva jinaMde bhAkhiyuM re, bhavya janonA hitane kAraNe re, saMkSepe kahyuM svarUpa. mULa 11 716 OM sadguruprasAda Audio zrI ANaMda, Aso suda 1, guru, 19para zrI rAmadAsasvAmInuM yojeluM 'dAsabodha' nAmanuM pustaka marAThI bhASAmAM che. tenuM gujarAtI bhASAMtara chapAI pragaTa thayuM che; je pustaka vAMcavA tathA vicAravA arthe mokalyuM che. Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra prathama gaNapati AdinI stuti karI che tethI, tema ja pAchaLa jagatanA padArthone AtmArUpa varNavIne upadeza karyo che tethI, tema ja temAM vedAMtanuM mukhyapaNuM varNavyuM che te vagerethI kaMI paNa bhaya na pAmatAM, athavA vikalpa nahIM pAmatAM, AtmArtha viSenA graMthakartAnA vicAronuM avagAhana karavA yogya che. AtmArtha vicAravAmAM tethI krame karIne sulabhatA thAya che. zrI devakaraNajIne vyAkhyAna karavAnuM rahe che, tethI ahaMbhAvAdino bhaya rahe che, te saMbhavita che. jeNe jeNe sadgurune viSe tathA temanI dazAne viSe vizeSapaNuM dIThuM che, tene tene ghaNuM karIne ahaMbhAva tathArUpa prasaMga jevA prasaMgomAM udaya thato nathI; athavA tarata zamAya che. te ahaMbhAvane jo AgaLathI jhera jevo pratIta karyo hoya, to pUrvApara teno saMbhava ocho thAya. kaMIka aMtaramAM cAturyAdi bhAve mIThAza sUkSmapariNatie paNa rAkhI hoya, to te pUrvApara vizeSatA pAme che; paNa jhera ja che, nizcaya jhera ja che, pragaTa kALaphUTa jhera che, emAM koI rIte saMzaya nathI; ane saMzaya thAya, to te saMzaya mAnavo nathI; te saMzayane ajJAna ja jANavuM che, evI tIvra khArAza karI mUkI hoya, to te ahaMbhAva ghaNuM karI baLa karI zakato nathI. vakhate te ahaMbhAvane rokavAthI nirahaMbhAvatA thaI teno pAcho ahaMbhAva thaI AvavAnuM bane che, te paNa AgaLa jhera, jhera ane jhera mAnI rAkhI vartAyuM hoya to AtmArthane bAdha na thAya. tama sarva mumukSuone namaskAra yathAvidhi prApta thAya. ////////// 717 zrI ANaMda, Aso suda 3, zukra, 1952 AtmArthI bhAI zrI mohanalAla pratye, Darabana tamAro lakhelo kAgaLa maLyo hato. A kAgaLathI TUMkAmAM uttara lakhyo che. nAtAlamAM sthiti karavAthI tamArI keTalIka savRttio vizeSatA pAmI che, ema pratIti thAya che; paNa tamArI tema vartavAnI utkRSTa icchA temAM hetubhUta che. rAjakoTa karatAM nAtAla keTalIka rIte tamArI vRttine upakAra karI zake evuM kSetra kharuM, ema mAnavAmAM hAni nathI, kemake tamArI saraLatA sAcavavAmAM aMgata vighnano bhaya rahI zake evA prapaMcamAM anusaravAnuM dabANa nAtAlamAM ghaNuM karIne nahIM; paNa jenI savRttio vizeSa baLavAna na hoya athavA nirbaLa hoya, ane tene iMglaMDAdi dezamAM svataMtrapaNe rahevAnuM hoya, to amasyAdi viSemAM te doSita thAya ema lAge che. jema tamane nAtAlakSetramAM prapaMcano vizeSa yoga nahIM hovAthI tamArI savRttio vizeSatA pAmI, tema rAjakoTa jevAmAM kaThaNa paDe e yathArtha che; paNa koI sArA AryakSetramAM satsaMgAdi yogamAM tamArI vRttio nAtAla karatAM paNa vizeSatA pAmata ema saMbhave che. tamArI vRttio jotAM tamane nAtAla anAryakSetrarUpe asara kare evuM mArI mAnyatAmAM ghaNuM karIne nathI; paNa satsaMgAdi yoganI ghaNuM karIne prApti na thAya tethI keTaluMka AtmanirAkaraNa na thAya te rUpa hAni mAnavI kaMIka vizeSa yogya lAge che. atrethI 'Arya AcAravicAra' sAcavavA saMbaMdhI lakhyuM hatuM te AvA bhAvArthamAM lakhyuM hatuM:- 'Arya AcAra' eTale mukhya karIne dayA, satya, kSamAdi guNonuM AcaravuM te; ane 'Arya vicAra' eTale mukhya karIne AtmAnuM astitva, nityatva, vartamAnakALa sudhImAM te svarUpanuM ajJAna, tathA te ajJAna ane amAnanAM kAraNo, te kAraNonI nivRtti, ane tema thaI avyAbAdha AnaMdasvarUpa abhAna evA nijapadane viSe svAbhAvika sthiti thavI te. ema saMkSepe mukhya arthathI te zabdo lakhyA che. 1. mahAtmA gAMdhIjI. Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM papa varNAzramAdi, varNAzramAdipUrvaka AcAra te sadAcAranA aMgabhUta jevA che. varNAzramAdipUrvaka vizeSa pAramArthika hetu vinA to vartavuM yogya che, ema vicArasiddha che; joke varNAzramadharma vartamAnamAM bahu nirbaLa sthitine pAmyo che, to paNa ApaNe to jyAM sudhI utkRSTa tyAgadazA na pAmIe, ane jyAM sudhI gRhAzramamAM vAsa hoya tyAM sudhI to vANiyArUpa varNadharmane anusaravo te yogya che. kemake abhakSyAdi grahaNano teno vyavahAra nathI. tyAre ema AzaMkA thavA yogya che ke 'luhmaNA paNa te rIte varte che, to tenA annAhArAdi grahaNa karatAM zuM hAni ?" to tenA uttaramAM eTaluM jaNAvavuM yogya thaI zake ke vagara kAraNe tevI rIti paNa badalAvavI ghaTatI nathI, kemake tethI pachI bIjA samAgamavAsI ke prasaMgAdi ApaNI rIti jonAra game te varNanuM khAtAM khAdha nathI evA upadezanA nimittane pAme. luhANAne tyAM annAhAra levAthI varNadharma hAni pAmato nathI; paNa musalamAnane tyAM aAhAra letAM to varNadharmanI hAnino vizeSa saMbhava che, ane varNadharma lopavArUpa doSa karavA jevuM thAya che. ApaNe kaMI lokanA upakArAdi hetuthI tema vartavuM thatuM hoya, ane rasalubdhatAbuddhithI tema vartavuM na thatuM hoya, topaNa bIjA tenuM anukaraNa te hetune samajyA vinA ghaNuM karIne kare, ane aMte abhakSyAdi grahaNa karavAmAM pravRtti kare evAM nimittano hetu ApaNuM te AcaraNa che, mATe tema nahIM vartavuM te, eTale musalamAnAdinA annAhArAdinuM grahaNa nahIM karavuM te, uttama che. tamArI vRttinI keTalIka pratIti Ave che. paNa tethI UtaratI vRtti hoya to te ja pote abhaNyAdi AhAranA yogane ghaNuM karIne te raste pAme. mATe e prasaMgathI dUra rahevAya tema vicAravuM karttavya che. dayAnI lAgaNI vizeSa rahevA devI hoya to jyAM hiMsAnAM sthAnako che, tathA tevA padArtho levAya devAya che, tyAM rahevAno tathA javA AvavAno prasaMga na thavA devo joIe, nahIM to jevI joIe tevI ghaNuM karIne dayAnI lAgaNI na rahe; tema ja abhakSya para vRtti na javA devA arthe, ane te mArganI unnatinAM nahIM anumodanane arthe, abhakSyAdi grahaNa karanArano AhArAdi arthe paricaya na rAkhavo joIe. jJAnadRSTie jotAM jJAtyAdi bhedanuM vizeSAdipaNuM jaNAtuM nathI, paNa bhakSyAbhakSyabhedano to tyAM paNa vicAra kartavya che, ane te arthe mukhya karIne A vRtti rAkhavI uttama che. keTalAMka kAryo evAM hoya che ke temAM pratyakSa doSa hoto nathI, athavA tethI doSa thato hoto nathI, paNa tene aMge bIjA doSono Azraya hoya che, te paNa vicAravAnane lakSa rAkhavo ucita che. nAtAlanA lokonA upakAra arthe kadApi tamAruM ema pravartavuM thAya che ema paNa nizcaya na gaNAya; jo bIje koI paNa sthaLe tevuM vartana karatAM bAdha bhAse, ane vartavAnuM na bane to mAtra te hetu gaNAya. vaLI te lokonA upakAra arthe vartavuM joIe ema vicAravAmAM paNa kaMIka tamArA samajavAphera thatuM haze ema lAgyA kare che. tamArI savRttinI kaMIka pratIti che eTale A viSe vadhAre lakhavuM yogya dekhAtuM nathI. jema sadAcAra ane sadvicAra ArAdhana thAya tema pravartavuM yogya che. bIjI UtaratI jJAtio athavA musalamAnAdinA koI tevAM nimaMtraNomAM annAhArAdine badale nahIM rAMdhelo evo phaLAhAra Adi letAM te lokono upakAra sAcavavAno saMbhava raheto hoya, to tema anusaro to sAruM che. e ja vinaMti. Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 718 naDiyAda, Aso vada 1, guru, 1952 Atma-siddhi* je svarUpa samajyA vinA, pAmyo dukha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta. 1 Audio '' je AtmasvarUpa samajyA vinA bhUtakALe huM anaMta duHkha pAmyo, te pada jeNe samajAvyuM eTale bhaviSyakALe utpanna thavA yogya evAM anaMta duHkha pAmata te mULa jeNe chedyuM evA zrI sadguru bhagavAnane namaskAra karuM chuM.1 vartamAna A kALamAM, mokSamArga bahu lopa; AtmArthIne, bhAkhyo atra agopya. 2 vicAravA AtmArthIne, A vartamAnakALamAM mokSamArga ghaNo lopa thaI gayo che; je mokSamArga AtmArthIne vicAravA mATe (guru- ziSyanA saMvAdarUpe) atre pragaTa kahIe chIe. 2 * A 'AtmasiddhizAstra' nI 142 gAthA 'Atmasiddhi' tarIke saM. 1952 nA Aso vada 1 guruvAre naDiyAdamAM zrImadnI sthiratA hatI tyAre racI hatI. A gAthAonA TUMkA artha khaMbhAtanA eka parama mumukSu zrI aMbAlAla lAlacaMde karela che, je zrImadanI dRSTi taLe te vakhate nIkaLI gayela che, (juo AMka 730 no patra), A uparAMta 'zrImad rAjacaMdra'nI pahelI ane bIjI AvRttimAMnA AMka 442, 444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451 nA patro zrImade pote AtmasiddhinA vivecanarUpe lakhela che. je Atmasiddhi racI tene bIje divase eTale Aso vada 3, 19para nA lakhAyelA che. A vivecana je je gAthA aMgenuM che te te gAthA nIce Apela che. 1. pAThAMtaraH guru ziSya saMvAdathI, kahIe te agopya. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM koI kriyAjaDa thaI rahyA, mujJAnamAM koI; mAne mAraga mokSano, karuNA upaje joI. 3 527 koI kriyAne ja vaLagI rahyA che; ane koI zukSmajJAnane ja vaLagI rahyA che; ema mokSamArga mAne che; je joIne dayA Ave che. 3 bAhya kriyAmAM rAcatA, aMtarbheda na kAMI- jJAnamArga niSedhatA, te kriyADa AMI. 4 teha bAhya kriyAmAM ja mAtra rAcI rahyA che, aMtara kaMI bhedAyuM nathI, ane jJAnamArgane niSedhyA kare che, te ahIM kiyAr3a kahyA che. 4 baMdha mokSa che kalpanA, bhAkhe vANI mAMhI; varte mohAvezamAM, zuSkajJAnI te AMhIM 5 baMdha, mokSa mAtra kalpanA che, evAM nizcayavAkya mAtra vANImAM bole che, ane tathArUpa dazA thaI nathI, mohanA prabhAvamAM varte che, e ahIM zuSkajJAnI kahyA che. 5 vairAgyAdi saphaLa to, jo sahu AtamajJAna; tema ja AtamajJAnanI, prAptitaNAM nidAna. 6 vairAgyatyAgAdi jo sAthe AtmajJAna hoya to saphaLa che, arthAta mokSanI prAptinA hetu che. ane jyAM AtmajJAna na hoya tyAM paNa jo te AtmajJAnane arthe karavAmAM AvatA hoya, to te AtmajJAnanI prAptinA hetu che. 6 che vairAgya, tyAga, dayAdi aMtaraMga vRttivALI kriyA che te jo sAthe AtmajJAna hoya to saphaLa che arthAt bhavanuM mULa chede che; athavA vairAgya, tyAga, dayAdi AtmajJAnanI prAptinAM kAraNo che. eTale jIvamAM prathama e guNo AvyethI sadguruno upadeza temAM pariNAma pAme che. ujjvaLa aMtaHkaraNa vinA sadguruno upadeza pariNamato nathI, tethI vairAgyAdi AtmajJAnanI prAptinAM sAdhano che, ema kahyuM. atre je jIvo kriyAjaDa che tene evo upadeza karyo ke kAyA ja mAtra rokavI te kAMI AtmajJAnanI prAptinA hetu nathI, vairAgyAdi guNo AtmajJAnanI prAptinA hetu che, mATe tame te kriyAne avagAho, ane te kriyAmAM paNa aTakIne rahevuM ghaTatuM nathI; kemake AtmajJAna vinA te paNa bhavanuM mULa chedI zakatAM nathI. mATe AtmajJAnanI prAptine arthe te vairAgyAdi guNomAM varto; ane kAyaklezarUpa paNa kaSAyAdinuM jemAM tathArUpa kaMI kSINapaNuM thatuM nathI temAM tame mokSamArgano durAgraha rAkho nahIM, ema kriyAjaDane kahyuM; ane je zuSkajJAnIo tyAgavairAgyAdi rahita che, mAtra vAcAjJAnI che tene ema kahyuM ke vairAgyAdi sAdhana che te AtmajJAnanI prAptinAM kAraNo che, kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI, tame vairAgyAdi paNa pAmyA nathI, to AtmajJAna kyAMthI pAmyA ho te kaMIka AtmAmAM vicAro. saMsAra pratye bahu udAsInatA, dehanI mUrchAnuM alpatva, bhogamAM anAsakti, tathA mAnAdinuM pAtaLApaNuM e Adi guNo vinA to AtmajJAna pariNAma pAmatuM nathI; ane AtmajJAna pAmyuM to te guNo atyaMta dRDha thAya che, kemake AtmajJAnarUpa mULa tene prApta thayuM. tene badale tame AtmajJAna amane che ema mAno cho ane AtmAmAM to bhogAdi kAmanAnI agni baLyA kare che. pUjAsatkArAdinI kAmanA vAraMvAra sphurAyamAna thAya che, sahaja azAtAe bahu AkuLa-vyAkuLatA thaI jAya che, te kema lakSamAM AvatAM nathI ke A AtmajJAnanAM lakSaNo nahIM ! 'mAtra Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mAnAdi kAmanAe AtmajJAnI kahevarAvuM chuM,' ema je samajavAmAM AvatuM nathI te samajo; ane vairAgyAdi sAdhano prathama to AtmAmAM utpanna karo ke jethI AtmajJAnanI sanmukhatA thAya. (6) tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nijabhAna. 7 jenA cittamAM tyAga ane vairAgyAdi sAdhano utpanna thayAM na hoya tene jJAna na thAya; ane je tyAga virAgamAM ja aTakI rahI, AtmajJAnanI AkAMkSA na rAkhe, te potAnuM bhAna bhUle; arthAt ajJAnapUrvaka tyAgavairAgyAdi hovAthI te pUjAsatkArAdithI parAbhava pAme, ane AtmArtha cUkI jAya. 7 jenA aMtaHkaraNamAM tyAgavairAgyAdi guNo utpanna thayA nathI evA jIvane AtmajJAna na thAya. kemake malina aMtaHkaraNarUpa darpaNamAM AtmopadezanuM pratibiMba paDavuM ghaTatuM nathI. tema ja mAtra tyAgavairAgyamAM rAcIne kRtArthatA mAne te paNa potAnA AtmAnuM bhAna bhUle. arthAt AtmajJAna nahIM hovAthI ajJAnanuM sahacArIpaNuM che, jethI te tyAgavairAgyAdinuM mAna utpanna karavA arthe ane mAnArthe sarva saMyamAdi pravRtti thaI jAya; jethI saMsArano uccheda na thAya, mAtra tyAM ja aTakavuM thAya. arthAt te AtmajJAnane pAme nahIM. ema kriyAjaDane sAdhana-kriyA ane te sAdhananuM jethI saphaLapaNuM thAya che evA AtmajJAnano upadeza karyo ane zuSkajJAnIne tyAga vairAgAdi sAdhanano upadeza karI vAcAjJAnamAM kalyANa nathI ema preryuM. (7) che. jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM teha; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha. da jyAM jyAM je je yogya che, tyAM tyAM te te samaje, ane tyAM tyAM te te Acare e AtmArthI puruSanAM lakSaNo je je ThekANe je je yogya che eTale jyAM tyAgavairAgyAdi yogya hoya tyAM tyAgavairAgyAdi samaje, jyAM AtmajJAna yogya hoya tyAM AtmajJAna samaje, ema je jyAM joIe te tyAM samajavuM ane tyAM tyAM te te pramANe pravartavuM, e AtmArthI jIvanuM lakSaNa che. arthAt matArthI hoya ke mAnArthI hoya te yogya mArgane grahaNa na kare. athavA kriyAmAM ja jene durAgraha thayo che, athavA zuSkajJAnanA ja abhimAnamAM jeNe jJAnIpaNuM mAnI lIdhuM che, te tyAgavairAgyAdi sAdhanane athavA AtmajJAnane grahaNa na karI zake. je AtmArthI hoya te jyAM jyAM je je karavuM ghaTe che te te kare ane jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che te te samaje; athavA jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che te te samaje ane jyAM je je AcaravuM ghaTe che te te Acare, te AtmArthI kahevAya. atre 'samajavuM' ane 'AcaravuM' e be sAmAnya pade che. paNa vibhAga pade kahevAno Azaya evo paNa che ke je je jyAM samajavuM ghaTe te te tyAM samajavAnI kAmanA jene che ane je je jyAM AcaravuM ghaTe te te tyAM AcaravAnI jene kAmanA che te paNa AtmArthI kahevAya. (8) thAya. 9 seve sadgurucaraNane, tyAgI daI nijapakSa pAme. te paramArthane nijapadano ke lakSa ha potAnA pakSane choDI daI, je sadgurunA caraNane seve te paramArthane pAme, ane AtmasvarUpano lakSa tene ghaNAne kriyAjaDatva varte che, ane ghaNAne zuSkajJAnIpaNuM varte che tenuM zuM kAraNa hovuM joIe ? evI AzaMkA karI tenuM samAdhAnaH- sadgurunA caraNane je potAno pakSa eTale mata choDI daI seve Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 529 te paramArthane pAme, ane nijapadano eTale AtmasvabhAvano lakSa le. arthAt ghaNAne kriyAjaDatva varte che teno hetu e che ke asadguru ke je AtmajJAna ane AtmajJAnanA sAdhanane jANatA nathI teno teNe Azraya karyo che; jethI tene mAtra kriyAjaDatvano eTale kAyaklezano mArga jANe che, temAM vaLagADe che, ane kuLadharma dRDha karAve che, jethI tene sadaguruno yoga meLavavAnI AkAMkSA thatI nathI, athavA tevA yoga maLye paNa pakSanI daDha vAsanA tene sadupadezasanmukha thavA detI nathI, eTale kriyAjaDatva TaLatuM nathI; ane paramArthanI prApti thatI nathI. ane je zuSkajJAnI che teNe paNa sadgurunA caraNa sevyA nathI, mAtra potAnI matikalpanAthI svacchaMdapaNe adhyAtmagraMtho vAMcyA che, athavA zuSkattAnI samIpathI tevA graMtho ke vacano sAMbhaLI laIne potAne viSe jJAnIpaNuM mAnyuM che, ane jJAnI gaNAvAnA padanuM eka prakAranuM mAna che temAM tene mIThAza rahI che, ane e teno pakSa thayo che; athavA koI eka kAraNavizeSathI zAstromAM dayA, dAna, ane hiMsA, pUjAnuM samAnapaNuM kahyuM che tevAM vacanone teno paramArtha samajyA vinA hAthamAM laIne mAtra potAne jJAnI manAvA arthe, ane pAmara jIvanA tiraskAranA arthe te vacanono upayoga kare che, paNa tevAM vacano kaye lalle samajavAthI paramArtha thAya che te jANato nathI. vaLI jema dayAdAnAdikanuM zAstromAM niSphaLapaNuM kahyuM che tema navapUrva sudhI bhaNyA chatAM te paNa aphaLa gayuM ema jJAnanuM paNa niSphaLapaNuM kahyuM che, to te zuSkajJAnano ja niSedha che. ema chatAM teno lakSa tene thato nathI, kemake jJAnI banavAnA mAne teno AtmA mUDhatAne pAmyo che, tethI tene vicArano avakAza rahyo nathI. ema kriyAjaDa athavA zuSkajJAnI te banne bhUlyA che, ane te paramArtha pAmavAnI vAMchA rAkhe che, athavA paramArtha pAmyA chIe ema kahe che, te mAtra temano durAgraha te pratyakSa dekhAya che. jo sadgurunA caraNa sevyA hota, to evA durAgrahamAM paDI javAno vakhata na Avata, ane AtmasAdhanamAM jIva dorAta, ane tathArUpa sAdhanathI paramArthane pAmata, ane nijapadano lakSa leta; arthAt tenI vRtti Atmasanmukha thAta. vaLI ThAma ThAma ekAkIpaNe vicaravAno niSedha karyo che, ane sadgurunI sevAmAM vicaravAno ja upadeza karyo che; tethI paNa ema samajAya che ke jIvane hitakArI ane mukhya mArga te ja che; ane asadguruthI paNa kalyANa thAya ema kahevuM te to tIrthaMkarAdinI, jJAnInI AzAtanA karavA samAna che, kemake temAM ane asadgurUmAM kaMI bheda na paDyo; janmAMdha, ane atyaMta zuddha nirmaLa cakSuvALAnuM kaMI nyUnAdhikapaNuM karyuM ja nahIM. vaLI koI 'zrI ThANAMgasUtra'nI cobhaMgI' grahaNa karIne ema kahe ke 'abhavyanA tAryAM paNa tare, to te vacana paNa vartAvyAdhAta jevuM che; eka to muLamAM 'ThANAMga'mAM te pramANe pATha ja nathI; je pATha che te A pramANe cheH- teno zabdArtha A pramANe che............ A teno vizeSArtha TIkAkAre A pramANe karyo cheH- ......... jemAM koI sthaLe abhavyanA tAryA tare evuM kahyuM nathI; ane koI eka TabAmAM koIe evuM vacana lakhyuM che te tenI samajanuM ayathArthapaNuM samajAya che. kadApi ema koI kahe ke abhavya kahe che te yathArtha nathI, ema bhAsavAthI yathArtha zuM che, teno lakSa thavAthI svavicArane pAmIne taryA ema artha karIe to te eka prakAre saMbhavita thAya che, paNa tethI abhavyanA tAryA taryAM ema kahI zakAtuM nathI. ema vicArI je mArgethI anaMta jIva taryA che, ane taraze te mArgane avagAhavo ane svakalpita arthano mAnAdinI jALavaNI choDI daI tyAga karavo e ja zreya che. jo abhavyathI tarAya che ema tame kaho, to te avazya nizcaya thAya che ke asadguruthI tarAze emAM kazo saMdeha nathI. 1. jAo AMka 542. 2. mULa pATha mUkavA dhArelo paNa mukAyo lAgato nathI. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ane asoccA kevaLI jemaNe pUrve koI pAsethI dharma sAMbhaLyo nathI tene koI tathArUpa AvaraNanA kSayathI jJAna UpajyuM che, ema zAstramAM nirUpaNa karyuM che, te AtmAnuM mAhAtmya darzAvavA, ane jene sadguyoga na hoya tene jAgRta karavA, te te anekAMtamArga nirUpaNa karavA darzAvyuM che; paNa sadguruAjJAe pravartavAno mArga upekSita karavA darzAvyuM nathI. vaLI e sthaLe te UlaTuM te mArga upara dRSTi AvavA vadhAre sabaLa karyuM che, ane kahyuM che ke te asocyA kevI......... arthAt asoccA kevaLIno A prasaMga sAMbhaLIne koIe je zAzvatamArga cAlyo Ave che, tenA niSedha pratye javuM evo Azaya nathI, ema nivedana karyuM che. koI tIvra AtmArthIne evo kadApi sadguruno yoga na maLyo hoya, ane tenI tIvra kAmanAmAM ne kAmanAmAM ja nijavicAramAM paDavAthI, athavA tIvra AtmArthane lIdhe nijavicAramAM paDavAthI, AtmajJAna thayuM hoya to te sadgurumArgano upekSita nahIM evo, ane sadguruthI potAne jJAna maLyuM nathI mATe moTo chuM evo nahIM hoya, tene thayuM hoya; ema vicArI vicAravAna jIve zAzvata mokSamArgano lopa na thAya tevuM vacana prakAzavuM joIe. eka gAmathI bIje gAma javuM hoya ane teno mArga dITho na hoya evo pote pacAsa varSano puruSa hoya, ane lAkho gAma joI Avyo hoya tene paNa te mArganI khabara paDatI nathI, ane koIne pUche tyAre jaNAya che, nahIM to bhUla khAya che; ane te mArgane jANanAra evuM daza varSanuM bALaka paNa tene te mArga dekhADe che tethI te pahoMcI zake che; ema laukikamAM athavA vyavahAramAM paNa pratyakSa che. mATe je AtmArthI hoya, athavA jene AtmArthanI icchA hoya teNe sadagurunA yoge taravAnA kAmI jIvanuM kalyANa thAya e mArga lopavo ghaTe nahIM, kemake tethI sarva jJAnIpuruSanI AjJA lopavA barAbara thAya che. pUrve sadguruno yoga to ghaNI vakhata thayo che, chatAM jIvanuM kalyANa thayuM nahIM, jethI sadgurunA upadezanuM evuM kaMI vizeSapaNuM dekhAtuM nathI, ema AzaMkA thAya to teno uttara bIjA padamAM ja kahyo che keH- je potAnA pakSane tyAgI daI sadgurunA caraNane seve, te paramArthane pAme, arthAt pUrve sadguruno yoga thavAnI vAta satya che, paraMtu tyAM jIve tene sadguru jANyA nathI, athavA oLakhyA nathI, pratItyA nathI, ane tenI pAse potAnAM mAna ane mata mUkyAM nathI; ane tethI sadguruno upadeza pariNAma pAmyo nahIM, ane paramArthanI prApti thaI nahIM; ema jo potAno mata eTale svacchaMda ane kuLadharmano Agraha dUra karIne sadupadeza grahaNa karavAno kAmI thayo hota to avazya paramArtha pAmata. atre asadgurue dRDha karAvelA durbodhathI athavA mAnAdikanA tIvra kAmIpaNAthI ema paNa AzaMkA thavI saMbhave che ke kaMIka jIvonAM pUrve kalyANa thayAM che; ane temane sadgurunA caraNa sevyA vinA kalyANanI prApti thaI che, athavA asadguruthI paNa kalyANanI prApti thAya; asadgurune potAne bhale mArganI pratIti nathI, paNa bIjAne te pamADI zake; eTale bIjo te mArganI pratIti, teno upadeza sAMbhaLIne kare to te paramArthane pAme; mATe sadgurucaraNane sevyA vinA paNa paramArthanI prApti thAya, evI AzaMkAnuM samAdhAna kare cheH- yadyapi koI jIvo pote vicAra karatAM bUDyA che, evo zAstramAM prasaMga che; paNa koI sthaLe evo prasaMga kahyo nathI ke asadguruthI amuka bUkyA. have koI pote vicAra karatAM bUDyA che ema kahyuM che temAM zAstrono kahevAno hetu evo nathI ke sadgurunI AjJAe vartavAthI jIvanuM kalyANa thAya che ema ame kahyuM che paNa te vAta yathArtha nathI; athavA sadgurunI AjJAnuM jIvane 1. mULa pATha mUkavA dhArelo paNa mukAyo lAgato nathI. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 531 kaMI kAraNa nathI ema kahevAne mATe. tema je jIvo potAnA vicArathI svayaMbodha pAmyA che ema kahyuM che te paNa vartamAna dehe potAnA vicArathI athavA bodhathI bUDyA kahyA che. paNa pUrve te vicAra athavA bodha teNe sanmukha karyo che tethI vartamAnamAM te sphurAyamAna thavAno saMbhava che. tIrthaMkarAdi 'svayaMbuddha' kahyA che te paNa pUrve trIje bhave sadaguruthI nizcaya samakita pAmyA che ema kahyuM che. eTale te svayaMbuddhapaNuM kahyuM che te vartamAna dehanI apekSAe kahyuM che, ane te sadgurupadanA niSedhane arthe kahyuM nathI. ane jo sadgurupadano niSedha kare to te 'sandeva, sadguru ane saddharmanI pratIti vinA samakita kahyuM nathI', te kahevA mAtra ja thayuM. athavA je zAstranuM tame pramANa lo cho te zAstra sadguru evA jinanAM kahelAM che tethI pramANika mAnavAM yogya che ke koI asadgurunAM kahelAM che tethI pramANika mAnavAM yogya che ? jo asadgurunAM zAstro paNa pramANika mAnavAmAM bAdha na hoya, to to ajJAna ane rAgadveSa ArAdhavAthI paNa mokSa thAya ema kahevAmAM bAdha nathI, te vicAravA yogya che, 'AcArAMgasUtra'mAM (prathama zrutaskaMdha, prathamAdhyayananA prathama uddeze, prathama vAkya) kahyuM che ke- A jIva pUrvathI Avyo che ? pazcimathI Avyo che ? uttarathI Avyo che ? dakSiNathI Avyo che ? athavA UMcethI ? nIcethI ke koI anerI dizAthI Avyo che ? ema je jANato nathI te mithyArdaSTi che, je jANe te samyagdaSTi che. te jANavAnAM traNa kAraNo A pramANe :- (1) tIrthaMkaranA upadezathI, (2) sadgurunA upadezathI, ane (3) jAtismRtijJAnathI, atre jAtismRti jJAna kahyuM te paNa pUrvanA upadezanI saMdhi che. eTale pUrve tene bodha thavAmAM sadguruno asaMbhava dhAravo ghaTato nathI. vaLI ThAma ThAma jinAgamamAM ema kahyuM che keH- 'guruno chaMvALuvattanA' gurunI AjJAe pravartavuM. gurunI AjJAe cAlatAM anaMtA jIvo sIjhyA, sIjhe che ane sIjhaze. tema koI jIva potAnA vicArathI bodha pAmyA, temAM prArya pUrve sadguruupadezanuM kAraNa hoya che. paNa kadApi jyAM tema na hoya tyAM paNa te sadguruno nityakAmI rahyo thako sadvicAramAM prerAto prerAto svavicArathI AtmajJAna pAmyo ema kahevA yogya che; athavA tene kaMI sadgurunI upekSA nathI ane jyAM sadgurunI upekSA varte tyAM mAnano saMbhava thAya che; ane jyAM sadguru pratye mAna hoya tyAM kalyANa thavuM kahyuM, ke tene sadvicAra preravAno AtmaguNa kahyo. tathArUpa mAna AtmaguNanuM avazya ghAtaka che. bAhubaLajImAM aneka guNasamUha vidyamAna chatAM nAnA aThThANuM bhAIne vaMdana karavAmAM potAnuM laghupaNuM thaze, mATe atre ja dhyAnamAM rokAvuM yogya che ema rAkhI eka varSa sudhI nirAhArapaNe aneka guNasamudAye AtmadhyAnamAM rahyA, topaNa AtmajJAna thayuM nahIM. bAkI bIjI badhI rItanI yogyatA chatAM eka e mAnanA kAraNathI te jJAna aTakyuM hatuM. jyAre zrI RSabhadeva prerelI evI brAhmI ane suMdarI satIe tene te doSa nivedana karyo ane te doSanuM bhAna tene thayuM tathA te doSanI upekSA karI asAratva jANuM tyAre kevaLajJAna thayuM. te mAna ja atre cAra ghanaghAtI karmanuM mULa thaI varyuM hatuM. vaLI bAra bAra mahinA sudhI nirAhArapaNe, eka lakSe, eka Asane, AtmavicAramAM rahenAra evA puruSane eTalA mAne tevI bAre mahinAnI dazA saphaLa thavA na dIdhI, arthAt te dazAthI mAna na samajAyuM ane jyAre sadguru evA zrI RSabhadeve te mAna che ema preryuM tyAre muhUrtamAM te mAna vyatIta thayuM; e paNa sadgurunuM ja mAhAtmya darzAvyuM che. 1. sUtrakRtAMga, prathama zrutaskaMdha, dvitIya adhyayana, gA0 3ra, Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vaLI Akho mArga jJAnInI AjJAmAM samAya che ema vAraMvAra kahyuM che. 'AcArAMgasUtra'mAM kahyuM che keH- (sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeze che, ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che evA mahAvIra bhagavAna teNe amane Ama kahyuM che.) gurune AdhIna thaI vartatA evA anaMtA puruSo mArga pAmIne mokSa prApta thayA. 'uttarAdhyayana', 'sUyagaDAMgAdi'mAM kAma ThAma e ja kahyuM che. (9) AtmajJAna samadarzitA, vicare udayaprayoga: apUrva vANI paramazruta, sadaguru lakSaNa yogya.10 AtmajJAnane viSe jemanI sthiti che, eTale parabhAvanI icchAthI je rahita thayA che; tathA zatru, mitra, harSa, zoka. namaskAra, tiraskArAdi bhAva pratye jene samatA varte che; mAtra pUrve utpanna thayelAM evAM karmonA udayane lIdhe jemanI vicaravA Adi kriyA che; ajJAnI karatAM jenI vANI pratyakSa jAdI paDe che, ane SaTkarzananA tAtparyane jANe che, te sadagurunAM uttama lakSaNo che. 10 svarUpasthita icchArahita, vicare pUrvaprayoga; apUrva vANI, paramazruta, sadgurulakSaNa yogya. AtmasvarUpane viSe jenI sthiti che, viSaya ane mAna pUjAdi icchAthI rahita che, ane mAtra pUrve utpanna thayelAM evAM karmanA prayogathI je vicare che; jemanI vANI apUrva che, arthAt nijaanubhavasahita jeno upadeza hovAthI ajJAnInI vANI karatAM pratyakSa jAdI paDe che, ane paramazruta eTale SaTdarzananA yathAsthita jANa hoya, e sadgurunAM yogya lakSaNo che. atre svarUpasthita evuM prathama pada kahyuM tethI jJAnadazA kahI. icchArahitapaNuM kahyuM tethI cAritradazA kahI. icchArahita hoya te vicarI kema zake ? evI AzaMkA, 'pUrvaprayoga eTale pUrvanAM baMdhAyelAM prArabdhathI vicare che; vicaravA AdinI bAkI jene kAmanA nathI,' ema kahI nivRtta karI. apUrva vANI ema kahevAthI vacanatizayatA kahI, kemake te vinA mumukSune upakAra na thAya. paramazruta kahevAthI Sadarzana aviruddha dazAe jANanAra kahyA, eTale zrutajJAnanuM vizeSapaNuM darzAvyuM. AzaMkA - vartamAnakALamAM svarUpasthita puruSa hoya nahIM, eTale je svarUpasthita vizeSaNavALA sadguru kahyA che, te Aje hovA yogya nathI. samAdhAnaH- vartamAnakALamAM kadApi ema kaheluM hoya to kahevAya ke 'kevaLabhUmikA'ne viSe evI sthiti asaMbhavita che, paNa AtmajJAna ja na thAya ema kahevAya nahIM; ane AtmajJAna che te svarUpasthiti che. AzaMkA - AtmajJAna thAya to vartamAnakALamAM mukti thavI joIe ane jinAgamamAM nA kahI che. samAdhAnaH- e vacana kadApi ekAMte ema ja che ema gaNIe, topaNa tethI ekAvatArIpaNAno niSedha thato nathI, ane ekAvatArIpaNuM AtmajJAna vinA prApta thAya nahIM. AzaMkAH- tyAga vairAgyAdinA utkRSTapaNAthI tene ekAvatArIpaNuM kahyuM haze. samAdhAnaH- paramArthathI utkRSTa tyAgavairAgya vinA ekAvatArIpaNuM thAya ja nahIM, evo siddhAMta che; ane vartamAnamAM paNa cothA, pAMcamA ane chaThThA guNasthAnakano kazo niSedha che nahIM ane cothe guNasthAnathI ja AtmajJAnano saMbhava thAya che; pAMcame vizeSa svarUpasthiti thAya che, chaThThuM ghaNA aMze svarUpasthiti thAya che, pUrvaprerita pramAdanA udayathI mAtra kaMIka pramAdadazA AvI jAya che. paNa te 1. juo AMka 837. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtmajJAnane rodhaka nathI, cAritrane rodhaka che. varSa 29 muM 533 AzaMkAH- atre to svarUpasthita evuM pada vAparyuM che, ane svarUpasthita pada to terame guNasthAnake ja saMbhave che. samAdhAnaH- svarUpasthitinI parAkASThA to caudamA guNasthAnakane cheDe thAya che, kemake nAma gotrAdi cAra karmano nAza tyAM thAya che; te pahelAM kevaLIne cAra karmano saMga che, tethI saMpUrNa svarUpasthiti to terame guNasthAnake paNa na kahevAya. AzaMkA- tyAM nAmAdi karmathI karIne avyAbAdha svarUpasthitinI nA kahe to te ThIka che; paNa kevaLajJAnarUpa svarUpasthiti che, tethI svarUpasthiti kahevAmAM doSa nathI, ane atre to tema nathI, mATe svarUpasthitipaNuM kema kahevAya ? samAdhAnaH- kevaLajJAnane viSe svarUpasthitinuM tAratamya vizeSa che; ane cothe, pAMcame, chake guNasthAnake tethI alpa che, ema kahevAya; paNa svarUpasthiti nathI ema na kahI zakAya. cothe guNasthAnake mithyAtvamuktadazA thavAthI AtmasvabhAvaAvirbhAvapaNuM che, ane svarUpasthiti che; pAMcame guNasthAnake deze karIne cAritraghAtaka kaSAyo rokAvAthI AtmasvabhAvanuM cothA karatAM vizeSa AvirbhAvapaNuM che, ane chaThThAmAM kaSAyo vizeSa rokAvAthI sarva cAritranuM udayapaNuM che, tethI AtmasvabhAvanuM vizeSa AvirbhAvapaNuM che. mAtra chaThe guNasthAnake pUrvanibaMdhita karmanA hRdayathI pramattadazA kvacita varte che tene lIdhe 'pramatta' sarva cAritra kahevAya, paNa tethI svarUpasthitimAM virodha nahIM, kemake AtmasvabhAvanuM bAhulyatAthI AvirbhAvapaNuM che. vaLI Agama paNa ema kahe che ke, cothe guNasthAnakethI teramA guNasthAnaka sudhI AtmapratIti samAna che; jJAnano tAratamyabheda che. jo cothe guNasthAnake svarUpasthiti aMze paNa na hoya, to mithyAtva javAnuM phaLa zuM thayuM ? kaMI ja thayuM nahIM. je mithyAtva gayuM te ja AtmasvabhAvanuM AvirbhAvapaNuM che, ane te ja svarUpasthiti che. jo samyaktvathI tathArUpa svarUpasthiti na hota, to zreNikAdine ekAvanArIpaNuM kema prApta thAya ? eka paNa tyAM vrata, paccakhANa nathI ane mAtra eka ja bhava bAkI rahyo evuM alpasaMsArIpaNuM thayuM te ja svarUpasthitirUpa samakitanuM baLa che, pAMcame ane cha guNasthAnake cAritranuM baLa vizeSa che, ane mukhyapaNe upadezaka guNasthAnaka to chaThThuM ane teramuM che. bAkInAM guNasthAnako upadezakanI pravRtti karI zakavA yogya nathI; eTale terame ane chaThThuM guNasthAnake te pada pravarte che. (10) *pratyakSa sadguru sama nahIM, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA, Uge na AtmavicAra. 11 dhAna jyAM sudhI jIvane pUrvakALa thaI gayelA evA jinanI vAta para ja lakSa rahyA kare, ane teno upakAra kahyA kare, ane jethI pratyakSa AtmabhAMtinuM samAdhAna thAya evA sadguruno samAgama prApta thayo hoya temAM parokSa jinonAM vacana karatAM moTo upakAra samAyo che, tema je na jANe tene AtmavicAra utpanna na thAya. 11 sadgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa; samajyA vaNa upakAra zo ? samajyuM jinasvarUpa. 12 sadgurunA upadeza vinA jinanuM svarUpa samajAya nahIM, ane svarUpa samajAyA vinA upakAra zo thAya ? jo sadguruupadeze jinanuM svarUpa samaje to samajanArano AtmA pariNAme jinanI dazAne pAme 12 1. juo AMka 527. Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 http://www.ShrimadRajchandra.org sadgurunA zrImad rAjacaMdra upadezathI, samaje samaruM jinanuM jinanuM rUpa; to te pAme nijadazA, jina che AtmasvarUpa. pAmyA zuddha svabhAvane, che jina tethI pUjya; samajo jinasvabhAva to, AtmabhAnano gujya. sadgurunA upadezathI je jinanuM svarUpa samaje, te potAnA svarUpanI dazA pAme, kemake zuddha AtmApaNuM e ja jinanuM svarUpa che; athavA rAga, dveSa ane ajJAna jinane viSe nathI te ja zuddha Atmapada che, ane te pada to sattAe sarva jIvanuM che. te sadguru-jinane avalaMbIne ane jinanA svarUpane kaheve karI mumukSu jIvane samajAya che. (12) AtmAdi astitvanAM, jer3a nirUpaka zAstra; pratyakSa sadguru yoga nahi, tyAM AdhAra supAtra 13 je jinAgamAdi AtmAnA hovApaNAno tathA paralokAdinA hovApaNAno upadeza karavAvALAM zAstro che te paNa jyAM pratyakSa saddaguruno joga na hoya tyAM supAtra jIvane AdhArarUpa che; paNa sadguru samAna te bhrAMtinA chedaka kahI na zakAya. 13 athavA sadagurue kahyAM, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM, karI matAMtara tyAja. 14 athavA jo sadgurue te zAstro vicAravAnI AjJA dIdhI hoya, to te zAstro matAMtara eTale kuLadharmane sArthaka karavAno hetu Adi bhrAMti choDIne mAtra AtmArthe nitya vicAravAM. 14 roke jIva svacchaMda to, pAme avazya mokSa; pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa. 15 jIva anAdikALathI potAnA DahApaNe ane potAnI icchAe cAlyo che, enuM nAma 'svacchaMda' che. jo te svacchaMdane roke to jarUra te mokSane pAme; ane e rIte bhUtakALe anaMta jIva mokSa pAmyA che. ema rAga, dveSa ane ajJAna emAMno ekke doSa jene viSe nathI evA doSarahita vItarAge kahyuM che. 15 pratyakSa sadguru yogathI, svacchaMda te rokAya; anya upAya karyA thakI, pAye bamaNo thAya, 16 pratyakSa sadgurunA yogathI te svacchaMda rokAya che, bAkI potAnI icchAe bIjA ghaNA upAya karyA chatAM ghaNuM karIne te bamaNo thAya che. 16 svacchaMda, mata Agraha tajI, varte sadgurulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa. 17 svacchaMdane tathA potAnA matanA Agrahane tajIne je sadgurunA lakSe cAle tene pratyakSa kAraNa gaNIne vItarAge 'samakita' kahyuM che. 17 mAnAdika zatru mA, nija chaMde na marAya; jAtAM sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya. 18 mAna ane pUjAsatkArAdino lobha e Adi mahAzatru che, te potAnA DahApaNe cAlatAM nAza pAme nahIM, ane sadagurunA zaraNamAM jatAM sahaja prayatnamAM jAya, 19 1.pAThAMtaraH- athavA sadgurue kahyAM, jo avagAhana kAja; to te nitya vicAravAM, karI matAMtara tyAja. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM je sadaguru upadezathI pAmyo kevaLajJAna- guru rahyA chadmastha paNa, vinaya kare bhagavAna. 19 535 je sadgurunA upadezathI koI kevaLajJAnane pAmyA, te sadguru haju chadmastha rahyA hoya, topaNa je kevaLajJAnane pAmyA che evA te kevaLIbhagavAna chadmastha evA potAnA sadgurunI vaiyAvacca kare. 19 evo mArga vinaya taNo, mAkhyo zrI vItarAga; mULa hetu e mArgano, samaje koI subhAgya. 20 evo vinayano mArga zrI jine upadezyo che. e mArgano mULa hetu eTale tethI AtmAne zo upakAra thAya che, te koIka subhAgya eTale sulabhabodhi athavA ArAdhaka jIva hoya te samaje, 20 asadguru e vinayano, lAbha lahe jo koI; mahAmohanIya karmathI, bUDe bhavajaLa mAMhI. 21 A vinayamArga karyo teno lAma eTale te ziSyAdinI pAse karAvavAnI icchA karIne jo koI paNa asadguru potAne viSe sadgurupaNuM sthApe to te mahAmohanIya karma upArjana karIne bhavasamudramAM bUDe. 21 hoya mumukSu jIva te, samaje eha vicAra; hoya matArthI jIva te, avaLo le nirdhAra. 22 je mokSArthI jIva hoya te A vinayamArgAdino vicAra samaje, ane je matArthI hoya te teno avaLo nirdhAra le, eTale kAM pote tevo vinaya ziSyAdi pAse karAve, athavA asadagurune viSe pote sadgunI bhrAMti rAkhI A vinayamArgano upayoga kare. 22 hoya matArthI tene, thAya ne AtamalakSa; tepha matArthI lakSaNo, ahIM kAmAM nirpa. 23 je matArthI jIva hoya tene AtmajJAnano lakSa thAya nahIM; evA matArthI jIvanAM ahIM niSpakSapAte lakSaNo kahyAM che. 23 matArthI-lakSaNa bAhyatyAga paNa jJAna nahi, te mAne guru satya; athavA nijakuLadharmanA, te gurumAM ja mamatva. ra4 jene mAtra bAhyathI tyAga dekhAya che paNa AtmajJAna nathI, ane upalakSaNathI aMtaraMga tyAga nathI, tevA gurune sAcA guru mAne, athavA to potAnA kuLadharmanA game tevA guru hoya topaNa temAM ja mamatva rAkhe. raja je jinadeha pramANa ne, samavasaraNAdi siddhi varNana samaje jinanuM, rokI rahe nija buddhi, 25 je jinanA dehAdinuM varNana che tene jinanuM varNana samaje che, ane mAtra potAnA kuLadharmanA deva che mATe mArApaNAnA kalpita rAge samavasaraNAdi mAhAtmya kahyA kare che, ane temAM potAnI buddhine rokI rahe che; eTale paramArthahetusvarUpa evuM jinanuM je aMtaraMga svarUpa jANavA yogya che te jANatA nathI, tathA te jANavAnuM prayatna karatA nathI, ane mAtra samavasaraNAdimAM ja jinanuM svarUpa kahIne matArthamAM rahe che. 25 pratyakSa sadgurusyogamAM, varte dRSTi vimukha; asadgurune dRDha kare, nija mAnArthe mukhya. ka Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa36 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pratyakSa sadguruno kyAreka yoga maLe to durAgrahadichedaka tenI vANI sAMbhaLIne tenAthI avaLI rIte cAle, arthAt te hitakArI vANIne grahaNa kare nahIM, ane pote kharekharo deDha mumukSa che evuM mAna mukhyapaNe meLavavAne arthe asadguru samIpe jaIne pote tenA pratye potAnuM vizeSa dRDhapaNe jaNAve. 26 devAdi gati bhaMgamAM, je samaje zrutajJAna; mAne nija mata vaiSano, Agraha muktinidAna, 27 deva-nArakAdi gatinA 'mAMgA' AdinAM svarUpa koIka vizeSa paramArthahetuthI kahyAM che, te hetune jANyo nathI, ane te bhaMgajALane zrutajJAna je samaje che, tathA potAnA matano, veSano Agraha rAkhavAmAM ja muktino hetu mAne che. 27 lahyuM svarUpa na vRttinuM, gRhyu vrata abhimAna; grahe nahIM paramArthane, levA laukika mAna. 8 vRttinuM svarUpa zuM ? te paNa te jANato nathI, ane 'huM vratadhArI chuM' evuM abhimAna dhAraNa karyuM che. kvacit paramArthanA upadezano yoga bane topaNa lokomAM potAnuM mAna ane pUjAsatkArAdi jatAM raheze, athavA te mAnAdi pachI prApta nahIM thAya ema jANIne te paramArthane grahaNa kare nahIM. 28 athavA nizcaya naya grahe, mAtra zabdanI mAMya; lope sadvyavahArane, sAdhana rahita thAya. ra9 athavA 'samayasAra' ke "yogavAsiSTha" jevA graMtho vAMcI te mAtra nizcayanayane grahaNa kare. kevI rIte grahaNa kare ? mAtra kahevArUpe; aMtaraMgamAM tathArUpa guNanI kazI sparzanA nahIM, ane sadguru, satazAstra tathA vairAgya, vivekAdi sAcA vyavahArane lope, tema ja potAne jJAnI mAnI laIne sAdhanarahita varte. 29 jJAnadazA pAme nahIM, sAdhanadazA na kAMI; pAme teno saMga je, te bUDe bhava mAMhI. 30 te jJAnadazA pAme nahIM, tema vairAgyAdi sAdhanadazA paNa tene nathI, jethI tevA jIvano saMga bIjA je jIvane thAya te paNa bhavasAgaramAM DUbe. 30 e paNa jIva matArthamAM, nijamAnAdi kAja pAme nahi paramArthane, anu-adhikArImAM ja. 31 e jIva paNa matArthamAM ja varte che, kemake upara kahyA jIva, tene jema kuLadharmAdithI matArthatA che, tema Ane jJAnI gaNAvavAnA mAnanI icchAthI potAnA zuSkamatano Agraha che, mATe te paNa paramArthane pAme nahIM, ane anaadhikArI eTale jene viSe jJAna pariNAma pAmavA yogya nahIM evA jIvomAM te paNa gaNAya. 31 sa nahi kaSAya upazAMtatA, nahi aMtara vairAgya; saraLapaNuM na madhyasthatA, e matArthI durbhAgya. 32 jene krodha, mAna, mAyA, lobharUpa kaSAya pAtaLA paDyA nathI, tema jaine aMtaravairAgya utpanna thayo nathI, AtmAmAM guNa grahaNa karavArUpa saraLapaNuM jene rahyuM nathI, tema satyAsatya tulanA karavAne jene apakSapAtardaSTi nathI, te matArthI jIva durbhAgya eTale janma, jarA, maraNane chedavAvALA mokSamArgane pAmavA yogya evuM tenuM bhAgya na samajavuM. 32 lakSaNa kahyAM matArthIno, matArtha jAvA kAja; have kahuM AtmArthonAM, Atma-artha sukhasAja 33 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 537 ema matArthI jIvanAM lakSaNa kahyAM. te kahevAno hetu e che ke koI paNa jIvano te jANIne matArtha jAya. have AtmArthI jIvanAM lakSaNa kahIe chIeH- te lakSaNa kevAM che ? to ke AtmAne avyAbAdha sukhanI sAmagrInA hetu che. 33 AtmA-lakSaNa AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kuLaguru kalpanA, AtmArthI nahi joya. 34 jyAM AtmajJAna hoya tyAM munipaNuM hoya, arthAt AtmajJAna na hoya tyAM munipaNuM na ja saMbhave. 'naM saMmaMti pAsada te monaMti pAsa' - jyAM samakita eTale AtmajJAna che tyAM munipaNuM jANo ema "AcArAMgasUtramAM kahyuM che, eTale jemAM AtmajJAna hoya te sAcA guru che ema jANe che, ane AtmajJAnarahita hoya topaNa potAnA kuLanA gurune sadguru mAnavA e mAtra kalpanA che; tethI kaMI bhavaccheda na thAya ema AtmArthI jAe che, 34 pratyakSa sadguru prAptino, gaNe parama upakAra: traNe yoga ekatvadhI. varte AjJAdhAra. pratyakSa sadgurunI prAptino moTo upakAra jANe, arthAt zAstrAdithI je samAdhAna thaI zakavA yogya nathI, ane je doSo sadgurunI AjJA dhAraNa karyA vinA jatA nathI te sadguruyogathI samAdhAna thAya, ane te doSo TaLe, mATe pratyakSa sadguruno moTo upakAra jANe, ane te sadguru pratye mana, vacana, kAyAnI ekatAthI AjJAMkitapaNe varte. 35 eka hoya traNa kALamAM, paramArathano paMtha; pUre te paramArthane, te vyavahAra samaMta. 36 traNe kALane viSe paramArthano paMtha eTale mokSano mArga eka hovo joIe, ane jethI te paramArtha siddha thAya te vyavahAra jIve mAnya rAkhavo joIe; bIjo nahIM. 36 ema vicArI aMtare, zodhe sadaguru yoga; kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahi manaroga. 37 ema aMtaramAM vicArIne je sadgurunA yogano zodha kare, mAtra eka AtmArthanI icchA rAkhe paNa mAnapUjAdika, siddhiriddhinI kazI icchA rAkhe nahIM; - e roga jenA manamAM nathI. 37 kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa bhave kheda, pANIdayA. tyAM AtmArtha nivAsa. 3 jyAM kaSAya pAtaLA paDyA che. mAtra eka mokSapada sivAya bIjA koI padanI abhilASA nathI, saMsAra para jene vairAgya varte che, ane prANImAtra para jene dayA che, evA jIvane viSe AtmArthano nivAsa thAya. 38 dazA na evI jyAM sudhI, jIva lahe nahi joga; mokSamArga pAme nahIM, maDhe na aMtara roga. 39 jyAM sudhI evI jogadazA jIva pAme nahIM, tyAM sudhI tene mokSamArganI prApti na thAya, ane AtmabhAMtirUpa anaMta duHkhano hetu evo aMtararoga na maTe. 39 na Ave jyAM evI dazA, sadguruzbodha suAya; te bodha suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. 40 evI dazA jyAM Ave tyAM sadguruno bodha zobhe arthAt pariNAma pAme, ane te bodhanA pariNAmathI sukhadAyaka evI suvicAradazA pragaTe, 40 Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 pAme. 41 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nija jJAna; je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa. 41 jyAM suvicAradazA pragaTe tyAM AtmajJAna utpanna thAya, ane te jJAnathI mono kSaya karI nirvANapadane Upaje te suvicAraNA, mokSamArga samajAya; guruziSyasaMvAdI, bhAkhuM SaTpada AMhI. jara jethI te suvicAradazA utpanna thAya, ane mokSamArga samajavAmAM Ave te cha padarUpe guruziSyanA saMvAdathI karIne ahIM kahuM chuM. 42 SapadanAmakathana 'AtmA che', 'te nitya che', 'che kartA nijakarma'; 'che bhoktA', 'vaLI 'mokSa che', 'mokSa upAya sudharma'. 43 AtmA che'. 'te AtmA nitya che", "te AtmA potAnA karmano kartA che", 'te karmano bhoktA che", "tethI mokSa thAya che', ane 'te mokSano upAya evo sadharma che. 43 SasthAnaka saMkSepamAM, SaTkarzana paNa teha; samajAvA paramArthane kahyAM jJAnIe eTha 44 e cha sthAnaka athavA cha pada ahIM saMkSepamAM kahyAM che, ane vicAra karavAthI SaTdarzana paNa te ja che, paramArtha samajavAne mATe jJAnIpuruSa e cha pado kahyAM che. 44 zaMkA - ziSya uvAca (AtmAnA hovApaNArUpa prathama sthAnakanI ziSya zaMkA kahe cheH-) nathI dRSTimAM Avato. nathI jaNAtuM rUpa; dRSTimAM Avato nathI, nathI, mATe jIvanuM svarUpa nathI; bIjo paNa anubhava nahIM, tethI na jIvasvarUpa. 45 tema jenuM kaMI rUpa jaNAtuM nathI, tema sparzIdi bIjA anubhavathI paNa jaNAvApaNuM arthAt jIva nathI. 45 athavA deha ja AtamA, athavA indriya prANa; mithyA judo mAnavo, nahIM jAduM eMdhANa 46 athavA deha che te ja AtmA che, athavA indriyo che te AtmA che, athavA mosocchavAsa che te AtmA che, arthAt e sau ekanA eka deharUpe che, mATe AtmAne judo mAnavI te mithyA che, kemake tenuM kazuM jAduM eMdhANa eTale cihna nathI. 46 vaLI jo AtmA hoya to, jaNAya te nahi kema ? jaNAya jo te hoya to, ghaTa paTa Adi jema. 47 ane jo AtmA hoya to te jaNAya zA mATe nahIM ? jo ghaTa, paTa Adi padArtho che to jema jaNAya che, tema AtmA hoya to zA mATe na jaNAya ? 47 mATe che nahi AtamA, mithyA mokSa upAya: e aMtara zaMkA to, samajAvo sapAya. kada mATe AtmA che nahIM, ane AtmA nathI eTale tenA mokSanA arthe upAya karavA te phokaTa che, e mArA aMtaranI zaMkAno kaMI paNa sadupAya samajAvo eTale samAdhAna hoya to kaho. 48 Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM ////////// samAdhAna - sadaguru uvAca (AtmA che, ema sadguru samAdhAna kare cheH-) bhAsyo dAdhyAsathI. AtmA de samAna; paNa te banne bhinna che, pragaTa lakSaNe bhAna. 49 539 dehAdhyAsathI eTale anAdikALathI ajJAnane lIdhe dehano paricaya che, tethI AtmA deha jevo arthAt tane deha bhAsyo che; paNa AtmA ane deha banne jAdAM che, kemake beya judAM judAM lakSaNathI pragaTa bhAnamAM Ave che. 49 bhAsyo dehAdhyAsathI. AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, jema asi ne myAna. 50 anAdikALathI ajJAnane lIdhe dehanA paricayathI deha ja AtmA bhAsyo che; athavA deha jevo AtmA bhAsyo che; paNa jema taravAra ne myAna, myAnarUpa lAgatAM chatAM banne judAM judAM che, tema AtmA ane deha banne jAdA jAdA che. 50 je draSTA che dRSTino je jANe che rUpa: abAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. 51 te AtmA dRSTi eTale AMkhathI kyAMthI dekhAya ? kemake UlaTo teno te jonAra che. sthULasUkSmAdi rUpane je jANe che, ane sarvane bAdha karatAM karatAM koI paNa prakAre jeno bAdha karI zakAto nathI evo bAkI je anubhava rahe che te jIvanuM svarUpa che. 51 che indriya pratyekane, nija nija viSayanuM jJAna; pAMca indrInA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. para karmendriyathI sAMbhaLyuM te te kandriya jANe che, paNa cakSu-iMdriya tene jANatI nathI; ane cakSu-driye dITheluM te karNandriya jANatI nathI. arthAt sau sau iMdriyane potapotAnA viSayanuM jJAna che, paNa bIjI iniyonA viSayanuM jJAna nathI; ane AtmAne to pAMce iMdriyanA viSayanuM jJAna che. arthAt je te pAMce driyonA grahaNa karelA viSayane jANe che te 'AtmA' che, ane AtmA vinA ekeka iMdriya ekeka viSayane grahaNa kare ema kahyuM te paNa upacArathI kahyuM che. para huM na jANe tene jANe na itI. prANa; AtmAnI sattA vaDe, teha pravarte jANa. 53 deha tene jANato nathI, iMdriyo tene jANatI nathI ane zvAsocchavAsarUpa prANa paNa tene jANato nathI; te sau eka AtmAnI sattA pAmIne pravarte che, nahIM to jaDapaNe paDyAM rahe che, ema jANa. 53 sarva avasthAne viSe, nyAro sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e eMdhANa sadAya. 54 jAgrata, svapna ane nidrA e avasthAmAM vartato chatAM te te avasthAothI judo je rahyA kare che, ane te te avasthA vyatIta thaye paNa jenuM hovApaNuM che, ane te te avasthAne je jANe che, evo pragaTasvarUpa caitanyamaya che, arthAt jANyA ja kare che evo jeno svabhAva pragaTa che, ane e tenI nizAnI sadAya varte che; koI divasa te nizAnIno bhaMga thato nathI. ghaTa, paTa Adi jANa tuM, tethI tene mAna; jANanAra te mAna nahi. kahIe kevuM jJAna ? 55 1 pAThAMtara:- kAna na jANe AMkhane, AMkha na jANe kAna; Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ghaTa, paTa Adine tuM pote jANe che, 'te che' ema tuM mAne che, ane je te ghaTa, paTa Adino jANanAra che tene mAnato nathI; e jJAna te kevuM kahevuM ? 55 parama buddhi kRza dehamAM, sthULa de, mati alpa; deha hoya jo AtamA, ghaTe na Ama vikalpa. 56 durbaLa dehane viSe parama buddhi jovAmAM Ave che, ane sthULa dehane viSe thoDI buddhi paNa jovAmAM Ave che; jo deha ja AtmA hoya to evo vikalpa eTale virodha thavAno vakhata na Ave. 56 jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa yabhAva. 57 koI kALe jemAM jANavAno svabhAva nathI te jaDa, ane sadAya je jANavAnA svabhAvavAna che te cetana, evo beyano kevaLa jAdo svabhAva che, ane te koI paNa prakAre ekapaNuM pAmavA yogya nathI. traNe kALa jaDa jaDabhAve, ane cetana cetanabhAve rahe evo beyano judo judo dvaitabhAva prasiddha ja anubhavAya che. 57 AtmAnI zaMkA kare. AtmA pote Apa: zaMkAno karanAra te, acaraja eD amApa. 58 AtmAnI zaMkA AtmA Ape pote kare che. je zaMkAno karanAra che, te ja AtmA che. te jaNAto nathI, e mApa na thaI zake evuM Azcarya che. 58 ////// zaMkA - ziSya uvAca (AtmA nitya nathI, ema ziSya kahe cheH-) AtmAnA astitvanA, Ape kahyA prakAra; saMbhava teno thAya che, aMtara karyo vicAra. 59 AtmAnA hovApaNA viSe Ape je je prakAra kahyA teno aMtaramAM vicAra karavAthI saMbhava thAya che. 59 bIjI zaMkA thAya tyAM, AtmA nahi avinAza- dehayogathI Upaje, dehaviyoge nAza. 90 paNa bIjI ema zaMkA thAya che, ke AtmA che topaNa te avinAza eTale nitya nathI; traNe kALa hoya evo padArtha nathI, mAtra dehanA saMyogathI utpanna thAya, ane viyoge vinAza pAme. 60 athavA vastu kSaNika che, kSaNe kSaNe palaTAya; e anubhavathI paNa nahIM, AtmA nitya jaNAya. 61 athavA vastu kSaNe kSaNe badalAtI jovAmAM Ave che, tethI sarva vastu kSaNika che, ane anubhavathI jotAM paNa AtmA nitya jaNAto nathI. 1 karI samAmAM A sAtamI kaLa mAta ////////// samAdhAna - sadaguru uvAca (AtmA nitya che, ema sadguru samAdhAna kare che-) dera mAtra saMyoga che. vaLI jaDa rUpI dRzya; cetananAM utpatti laya, konA anubhava vazya ? vara deh mAtra paramANuno saMyoga che, athavA saMyoge karI AtmAnA saMbaMdhamAM che. vaLI te deha jaDa che, rUpI che, ane dezya eTale bIjA koI draSTAno te jANavAno viSaya che; eTale te pote potAne jANato nathI, to cetananAM utpatti ane nAza te kyAMthI jANe ? te dehanA paramANue paramANuno Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 541 vicAra karatAM paNa te jaDa ja che, ema samajAya che. tethI temAMthI cetananI utpatti thavA yogya nathI, ane utpatti thavA yogya nathI tethI cetana temAM nAza paNa pAmavA yogya nathI. vaLI te deha rUpI eTale sthULAdi pariNAmavALo che; ane cetana draSTA che, tyAre tenA saMyogathI cetananI utpatti zI rIte thAya ? ane temAM laya paNa kema thAya ? demAMthI cetana utpanna thAya che, ane temAM ja nAza pAme che, e vAta konA anubhavane vaza rahI ? arthAt ema keNe jANyuM ? kemake jANanAra evA cetananI utpatti dehathI prathama che nahIM, ane nAza to tethI pahelAM che, tyAre e anubhava thayo kone ? vara jIvanuM svarUpa avinAzI eTale nitya trikALa rahevAvALuM saMbhavatuM nathI; dehanA yogathI eTale dehanA janma sAthe te janme che ane dehanA viyoge eTale dehanA nAzathI te nAza pAme che e AzaMkAnuM samAdhAna A pramANe vicArazo - deha che te jIvane mAtra saMyoga saMbaMdhe che, paNa jIvanuM mULa svarUpa utpanna thavAnuM kaMI te kAraNa nathI. athavA deha che te mAtra saMyogathI utpanna thayelo evo padArtha che. vaLI te jaDa che eTale koIne jANato nathI; potAne te jANato nathI to bIjAMne zuM jANe ? vaLI dera rUpI che; sthULAdi svabhAvavALo che ane cakSuno viSaya che. e prakAre dehanuM svarUpa che, to te cetananAM utpatti ane layane zI rIte jANe ? arthAt potAne te jANato nathI to 'mArAthI A cetana utpanna thayuM che', ema zI rIte jANe ? ane 'mArA chUTI javA pachI A cetana chUTI jaze arthAt nAza pAmaze ema jaDa evo deha zI rIte jANe ? kemake jANanAro padArtha to jANanAra ja rahe che; deha jANanAra thaI zakato nathI to pachI cetananAM utpattilayano anubhava ne vaMza kahevo ? kene dehane vaza to kahevAya evuM che ja nahIM, kemake te pratyakSa jaDa che, ane tenuM jaDapaNuM jANanAro evo tethI mitra bIjo padArtha paNa samajAya che, jo kadI ema kahIe, ke cetananAM utpattilaya cetana jANe che to te vAta to bolatAM ja vighna pAme che. kemake, cetananAM utpatti, laya jANanAra tarIke cetanano ja aMgIkAra karavo paDyo, eTale e vacana to mAtra apasiddhAMtarUpa ane kahevAmAtra thayuM; jema 'mArA moDhAmAM jIbha nathI' evuM vacana koI kahe tema cetananAM utpatti, laya cetana jANe che, mATe cetana nitya nathI; ema kahIe te, tevuM pramANa thayuM. te pramANanuM kevuM yathArthapaNuM che te tame ja vicArI juo. (62) jenA anubhava vazya e, utpanna layanuM jJAna; te tethI jAdA vinA, thAya na keme bhAna. 63 jenA anubhavamAM e utpatti ane nAzanuM jJAna varte te bhAna tethI judA vinA koI prakAre paNa saMbhavatuM nathI, arthAt cetananAM utpatti, laya thAya che, evo koIne paNa anubhava thavA yogya che nahIM. 63 denI utpatti ane denA layanuM jJAna jenA anubhavamAM varte che, te te dehathI judo na hoya to koI paNa prakAre dehanI utpatti ane layanuM jJAna thAya nahIM. athavA jenI utpatti ane laya je jANe che te tethI judo ja hoya, kemake te utpattilayarUpa na Tharyo, paNa teno jANanAra Tharyo. mATe te benI ekatA kema thAya ? (63) je saMyogo dekhiye, te te anubhava dRzya; Upaje nahi saMyogathI, AtmA nitya pratyakSa ja je je saMyogo dekhIe chIe te te anubhavasvarUpa evA AtmAnA dezya eTale tene AtmA jANe che, ane te saMyoganuM svarUpa vicAratAM evo koI paNa saMyoga samajAto nathI ke jethI AtmA utpanna thAya che, mATe AtmA saMyogathI nahIM utpanna thayelo evo che; arthAt asaMyoga Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra che, svAbhAvika padArtha che, mATe te pratyakSa 'nitya' samajAya che. 64 je je dehAdi saMyogo dekhAya che te te anubhavasvarUpa evA AtmAnA dezya che, arthAt AtmA tene jue che ane jANe che, evA padArtha che. te badhA saMyogono vicAra karI juo to koI paNa saMyogothI anubhavasvarUpa evo AtmA utpanna thaI zakavA yogya tamane jaNAze nahIM. koI paNa saMyogo tamane jANatA nathI ane tame te sarva saMyogone jANo cho e ja tamAruM tethI judApaNuM ane asaMyogIpaNuM eTale te saMyogothI utpanna nahIM thavApaNuM sahaje siddha thAya che, ane anubhavamAM Ave che. tethI eTale koI paNa saMyogothI jenI utpatti thaI zakatI nathI, koI paNa saMyogo jenI utpatti mATe anubhavamAM AvI zakatA nathI, je je saMyogo kalpIe tethI te anubhava nyAro ne nyAro ja mAtra tene jANanAra rUpe ja rahe che, te anubhavasvarUpa AtmAne tame nitya aspartha eTale te saMyogonA bhAvarUpa sparzane pAmyo nathI, ema jANo. (64) jaDathI cetana Upaje. cetanathI ja thAya; evo anubhava koIne, kyAre kadI na thAya. 65 jaDathI cetana upaje, ane cetanathI jaDa utpanna thAya evo koIne kyAre kadI paNa anubhava thAya nahIM. pa koI saMyogothI nahi, jenI utpatti thAya; nAza na teno koImAM, tethI nitya sadAya. kada jenI utpatti koI paNa saMyogothI thAya nahIM, teno nAza paNa koIne viSe thAya nahIM, mATe AtmA trikALa nitya che. 66 koI paNa saMyogothI je utpanna na thayuM hoya arthAt potAnA svabhAvathI karIne je padArtha siddha hoya, teno laya bIjA koI paNa padArthamAM thAya nahIM; ane jo bIjA padArthamAM teno laya thato hoya, to temAMthI tenI prathama utpatti thavI joItI hatI, nahIM to temAM tenI layarUpa aikyatA thAya nahIM. mATe AtmA anutpanna ane avinAzI jANIne nitya che evI pratIti karavI yogya lAgaze. (6) krodhAdi taratamyatA, sarpAdikanI mAMya; pUrvajanma saMskAra te, jIva nityatA tyAMya. 67 krodhAdi prakRtionuM vizeSapaNuM sarpa vagere prANImAM janmathI ja jovAmAM Ave che, vartamAna dehe to te abhyAsa karyo nathI; janmanI sAthe ja te che; eTale e pUrvajanmano ja saMskAra che, je pUrvajanma jIvanI nityatA siddha kare che. 67 sarpamAM janmathI krodhanuM vizeSapaNuM jovAmAM Ave che, pArevAne viSe janmathI ja nihi~sakapaNuM jovAmAM Ave che, mAMkaDa Adi jaMtuone pakaDatAM tene pakaDavAthI duHkha thAya che evI bhayasaMjJA prathamathI tenA anubhavamAM rahI che, tethI te nAsI javAnuM prayatna kare che; kaMIka prANImAM janmathI prItinuM, kaMIkamAM samatAnuM, kaMIkamAM vizeSa nirbhayatAnuM, kaMIkamAM gaMbhIratAnuM, kaMIkamAM vizeSa bhayasaMjJAnuM, kaMIkamAM kAmAdi pratye asaMgatAnuM, ane kaMIkane AhArAdi viSe adhika adhika labdhapaNAnuM vizeSapaNuM jovAmAM Ave che; e Adi bheda eTale krodhAdi saMjJAnA nyUnAdhikapaNA AdithI tema ja te te prakRtio janmathI sahacArIpaNe rahI jovAmAM Ave che tethI tenuM kAraNa pUrvanA saMskAro ja saMbhave che. kadApi ema kahIe ke garbhamAM vIrya-retanA guNanA yogathI te te prakAranA guNo utpanna thAya che, paNa temAM pUrvajanma kaMI kAraNabhUta nathI; e kahevuM paNa yathArtha nathI. je mAbApo kAmane viSe vizeSa prItivALAM jovAmAM Ave che, tenA putro parama vItarAga jevA bALapaNAthI ja jovAmAM Ave Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 543 che; vaLI je mAbApomAM krodhanuM vizeSapaNuM jovAmAM Ave che, tenI saMtatimAM samatAnuM vizeSapaNuM dRSTigocara thAya che, te zI rIte thAya ? vaLI te vIrya-retanA tevA guNo saMbhavatA nathI, kemake te vIrya-rata pote cetana nathI, temAM cetana saMcare che, eTale deha dhAraNa kare che- ethI karIne vIrya-retane Azraye krodhAdi bhAva gaNI zakAya nahIM, caitana vinA koI paNa sthaLe tevA bhAvo anubhavamAM AvatA nathI. mAtra te cetanAzrita che, eTale vIrya-retanA guNo nathI; jethI tenA nyUnAdhike karI krodhAdinuM nyUnAdhikapaNuM mukhyapaNe thaI zakavA yogya nathI. cetananA ochA adhikA prayogathI krodhAdinuM nyUnAdhikapaNuM thAya che, jethI garbhanA vIrya-retano guNa nahIM, paNa cetanano te guNane Azraya che; ane te nyUnAdhikapaNuM te cetananA pUrvanA abhyAsathI ja saMbhave che, kemake kAraNa vinA kAryanI utpatti na thAya. cetanano pUrvaprayoga tathAprakAre hoya, to te saMskAra varte; jethI A dehAdi prathamanA saMskArono anubhava thAya che, ane te saMskAro pUrvajanma siddha kare che, ane pUrvajanmanI siddhithI AtmAnI nityatA sahaje siddha thAya che. (67) AtmA vacce nitya che, paryAye palaTAya; bALAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. 68 AtmA vastuparNa nitya che. samaye samaye jJAnAdi pariNAmanA palaTavAthI tenA paryAyanuM palaTavApaNuM che. (kaMI samudra palaTAto nathI, mAtra mojAM palaTAya che, tenI peThe.) jema bALa, yuvAna ane vRddha e traNa avasthA che, te AtmAne vibhAvI paryAya che ane bALa avasthA vartatAM AtmA bALaka jaNAto, te bALa avasthA choDI jyAre yuvAvasthA grahaNa karI tyAre yuvAna jaNAyo, ane yuvAvasthA tajI vRddhAvasthA grahaNa karI tyAre vRddha jaNAyo. e traNe avasthAno bheda thayo te paryAyabheda che, paNa te traNe avasthAmAM Atmadravyano bheda thayo nahIM, arthAt avasthAo badalAI, paNa AtmA badalAyo nathI. AtmA e traNe avasthAne jANe che, ane te traNe avasthAnI tene ja smRti che. traNe avasthAmAM AtmA eka hoya to ema bane, paNa jo AtmA kSaNe kSaNe badalAto hoya to tevo anubhava bane ja nahIM. ka athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanAro te kSaNika nahi, kara anubhava nirdhAra. 69 vaLI amuka padArtha kSaNika che ema je jANe che, ane kSaNikapaNuM kahe che te kahenAra arthAt jANanAra kSaNika hoya nahIM; kemake prathama kSaNe anubhava thayo tene bIje kSaNe te anubhava kahI zakAya, te bIje kSaNe pote na hoya to kyAMthI kahe ? mATe e anubhavathI paNa AtmAnA akSaNikapaNAno nizcaya kara. ka kyAre koI vastuno, kevaLa hoya na nAza; * ya cetana pAme nAza to. kemAM bhaLe tapAsa hA vaLI koI paNa vastuno koI paNa kALe kevaLa to nAza thAya ja nahIM; mAtra avasthAMtara thAya, mATe cetanano paNa kevaLa nAza thAya nahIM, ane avasthAMtararUpa nAza thato hoya to te kemAM bhaLe, athavA kevA prakAranuM avasthAMtara pAme te tapAsa. arthAt ghaTAdi padArtha phUTI jAya che, eTale loko ema kahe che ke ghaDo nAza pAmyo che, kaMI mArTIpaNuM nAza pAmyuM nathI. te chinnabhinna thaI jaI sUkSmamAM sUkSma bhUko thAya, topaNa paramANusamUharUpe rahe, paNa kevaLa nAza na thAya; ane temAMnuM eka paramANu paNa ghaTe nahIM, kemake anubhavathI jotAM avasthAMtara thaI zake, paNa padArthano samULago nAza thAya ema bhAsI ja zakavA yogya nathI, eTale jo tuM cetanano nAza kahe, topaNa kevaLa nAza to kahI ja zakAya nahIM; avasthAMtararUpa nAza kahevAya, jema ghaTa phUTI jaI krame karI paramANusamuharUpe Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sthitimAM rahe, tema cetanano avasthAMtarUpa nAza tAre kahevo hoya to te thI sthitimAM rahe, athavA ghaTanA paramANuo jema paramANusamUhamAM bhaLyA tema cetana kaI vastumAM bhaLavA yogya che te tapAsa; arthAt e prakAre tuM anubhava karI joIza to koImAM nahIM bhaLI zakavA yogya, athavA parasvarUpe avasthAMtara nahIM pAmavA yogya evuM cetana eTale AtmA tane bhAyamAna thaze. 70 ////// zaMkA - ziSya uvAca (AtmA karmano kartA nathI, ema ziSya kahe che- kartA jIva na karmano, karma ja kartA karma; athavA sahaja svabhAva kAM, karma jIvano dharma. 71 jIva karmano kartA nathI, karmanA kartA karma che. athavA anAyAse te thayAM kare che. ema nahIM, ne jIva ja teno kartA che ema kaho to pachI te jIvano dharma ja che, arthAt dharma hovAthI kyAreya nivRtta na thAya. 71 AtmA sadA asaMga ne, kare prakRti baMdha; athavA Izvara preraNA, tethI jIva abaMdha. 72 athavA ema nahIM, to AtmA sadA asaMga che, ane sattvAdi guNavALI prakRti karmano baMdha kare che; tema nahIM, to jIvane karma karavAnI preraNA Izvara kare che, tethI IzvarecchArUpa hovAthI jIva te karmathI 'abaMdha' che. 72 mATe mokSa upAyano koI na hetu jaNAya; karmataNuM kartApaNuM. kAM nahi, kAM nahi jAya. 73 mATe jIva koI rIte karmano kartA thaI zakato nathI, ane mokSano upAya karavAno koI hetu jaNAto nathI; kAM jIvane karmanuM kartApaNuM nathI, ane jo kartApaNuM hoya to koI rIte te teno svabhAva maTavA yogya nathI. 73 ////////// samAdhAna - sadguru uMvAca (karmanuM kartApaNuM AtmAne je prakAre che te prakAre sadguru samAdhAna kare cheH-) hoya na cetana preraNA, koNa grahe to karma ? jaDasvabhAva nahi preraNA, 'jAo vicArI dharma. 74 cetana eTale AtmAnI preraNArUpa pravRtti na hoya, to karmane koNa grahaNa kare ? jaDano svabhAva preraNA nathI. jaDa ane cetana beyanA dharma vicArI juo. 74 jo cetananI preraNA na hoya, to karma koNa grahaNa kare ? preraNApaNe grahaNa karAvavArUpa svabhAva jano che ja nahIM; ane ema hoya to ghaTa, parAdi paNa krodhAdi bhAvamAM pariNamavA joIe ane karmanA grahaNakartA hovA joIe, paNa tevo anubhava to koIne kyAre paNa thato nathI, jethI cetana eTale jIva karma grahaNa kare che, ema siddha thAya che; ane te mATe karmano kartA kahIe chIe. arthAt ema jIva karmano kartA che. "karmanA kartA karma kahevAya ke kema ?' tenuM paNa samAdhAna AthI thaze ke jaDa karmamAM preraNArUpa dharma nahIM hovAthI te te rIte grahaNa karavAne asamartha che; ane karmanuM karavApaNuM jIvane che. kemake tene viSe preraNAzakti che. (74) 1. pAThAMtara-jAo vicArI marma. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM jo cetana karatuM nathI, nathI thatAM to karma; tethI sahaja svabhAva nahi, tema ja nahi jIvadharma. 75 545 AtmA jo karma karato nathI, to te thatAM nathI; tethI sahaja svabhAve eTale anAyAse te thAya ema kahevuM ghaTatuM nathI; tema ja te jIvano dharma paNa nahIM, kemake svabhAvano nAza thAya nahIM, ane AtmA na kare to karma thAya nahIM, eTale e bhAva TaLI zake che, mATe te AtmAno svAbhAvika dharma nahIM. 75 kevaLa hota asaMga jo, bhAsata tane na kema ? asaMga che paramArthathI, paNa nijabhAne tema. 76 kevaLa jo asaMga hota, arthAt kyAre paNa tene karmanuM karavApaNuM na hota to tane potAne te AtmA prathamathI kema na bhAsata ? paramArthathI te AtmA asaMga che, paNa te to jyAre svarUpanuM bhAna thAya tyAre thAya. 76 kartA Izvara koI nahi. Izvara zuddha svabhAva athavA preraka te gaNya, Izvara doSaprabhAva. 77 jagatano athavA jIvonAM karmano Izvara kartA koI che nahIM; zuddha AtmasvabhAva jeno thayo che te Izvara che, ane tene jo preraka eTale karmakartA gaNIe to tene doSano prabhAva thayo gaNAvo joIe; mATe IzvaranI preraNA jIvanA karma karavAmAM paNa kahevAya nahIM. 73 have tame anAyAsathI te karmo thatAM hoya, ema kahyuM te vicArIe. anAyAsa eTale zuM ? AtmAe nahIM ciMtaveluM ? athavA AtmAnuM kaMI paNa kartRtva chatAM pravarteluM nahIM ? athavA IzvarAdi koI karma vaLagADI de tethI thayeluM ? athavA prakRti parANe vaLage tethI thayeluM ? evA mukhya cAra vikalpathI anAyAsakartApaNuM vicAravA yogya che. prathama vikalpa AtmAe nahIM ciMtaveluM evo che. jo tema thatuM hoya to to karmanuM grahavApaNuM rahetuM ja nathI, ane jyAM grahavApaNuM rahe nahIM tyAM karmanuM hovApaNuM saMbhavatuM nathI, ane jIva to pratyakSa ciMtavana kare che, ane grahaNAgrahaNa kare che, ema anubhava thAya che. jemAM te koI rIte pravartato ja nathI, tevA krodhAdi bhAva tene saMprApta thatA ja nathI; tethI ema jaNAya che ke nahIM ciMtavelAM athavA AtmAthI nahIM pravartelAM evAM karmonuM grahaNa tene thavA yogya nathI, eTale e banne prakAre anAyAsa karmanuM grahaNa siddha thatuM nathI. trIjo prakAra IzvarAdi koI karma vaLagADI de tethI anAyAsa karmanuM grahaNa thAya che ema kahIe to te ghaTatuM nathI. prathama to IzvaranuM svarUpa nirdhAravuM ghaTe che; ane e prasaMga paNa vizeSa samajavA yogya che; tathApi atre Izvara ke viSNu Adi kartAno koI rIte svIkAra karI laIe chIe, ane te para vicAra karIe chIeH- jo IzvarAdi karmanA vaLagADanAra hoya to to jIva nAmano vacce koI paNa padArtha rahyo nahIM, kemake preraNAdi dharme karIne tenuM astitva samajAtuM hatuM, te preraNAdi to IzvarakRta TharyAM, athavA IzvaranA guNa TharyAM; to pachI bAkI jIvanuM svarUpa zuM rahyuM ke tene jIva eTale AtmA kahIe ? eTale karma Izvaraprerita nahIM paNa AtmAnAM potAnAM ja karelAM hovA yogya che. tema cotho vikalpa prakRtyAdi parANe vaLagavAthI karma thatAM hoya ? te vikalpa paNa yathArtha nathI. kemake prakRtyAdi jaDa che, tene AtmA grahaNa na kare to te zI rIte vaLagavA yogya thAya ? athavA dravyakarmanuM bIjuM nAma prakRti che; eTale karmanuM kartApaNuM karmane ja kahevA barAbara thayuM. te to Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pUrve niSedhI dekhADyuM che. prakRti nahIM, to aMtaHkaraNAdi karma grahaNa kare tethI AtmAmAM kartApaNuM vaLage che, ema kahIe to te paNa ekAMte siddha nathI. aMtaHkaraNAdi paNa cetananI preraNA vinA aMtaHkaraNAdirUpe prathama kare ja kyAMthI ? cetana je karmavaLagaNAnuM, manana karavA, avalaMbana le che, te aMtaHkaraNa che. jo cetana manana kare nahIM, to kaMI te vaLagaNAmAM manana karavAno dharma nathI; te to mAtra jaDa che. cetananI preraNAthI cetana tene avalaMbIne kaMI grahaNa kare che tethI tenA viSe kartApaNuM AropAya che, paNa mukhyapaNe te cetana karmano kartA che. A sthaLe tame vedAMtAdi dRSTie vicArazo to amArAM A vAkyo tamane bhrAMtigata puruSanAM kahelAM lAgaze. paNa have je prakAra kahyo che te samajavAthI tamane te vAkyanI yathAtathyatA lAgaze, ane bhrAMtigatapaNuM bhAsyamAna nahIM thAya. jo koI paNa prakAre AtmAnuM karmanuM kartRtvapaNuM na hoya, to koI paNa prakAre tenuM bhauRtvapaNuM paNa na Thare, ane jyAre ema ja hoya to pachI tenAM koI paNa prakAranAM duHkhono saMbhava paNa na ja thAya. jyAre koI paNa prakAranAM duHkhono saMbhava AtmAne na ja thato hoya to pachI vedAMtAdi zAstro sarva duHkhathI kSaya thavAno je mArga upadeze che te zA mATe upadeze che ? 'jyAM sudhI AtmajJAna thAya nahIM, tyAM sudhI duHkhanI AtyaMtika nivRtti thAya nahIM," ema vedAMtAdi kahe che; te jo duHkha na ja hoya to tenI nivRttino upAya zA mATe kahevo joIe ? ane kartRtvapaNuM na hoya, to duHkhanuM bhoktatvapaNuM kyAMthI hoya ? ema vicAra karavAthI karmanuM kartRtva Thare che. have atre eka prazna thavA yogya che ane tame paNa te prazna karyuM che ke "jo karmanuM kartApaNuM AtmAne mAnIe, to to AtmAno te dharma Thare, ane je jeno dharma hoya te kyAre paNa uccheda thavA yogya nathI; arthAt tenAthI kevaLa bhinna paDI zakavA yogya nathI, jema agninI uSNatA athavA prakAza tema.' ema ja jo karmanuM kartApaNuM AtmAno dharma Thare, to te nAza pAme nahIM. uttara:- sarva pramANAMzanA svIkAryA vinA ema Thare; paNa vicAravAna hoya te koI eka pramANAMza svIkArIne bIjA pramANAMzano nAza na kare. 'te jIvane karmanuM kartApaNuM na hoya' athavA 'hoya to te pratIta thavA yogya nathI,' e Adi prazna karyAnA uttaramAM jIvanuM karmanuM kartRtva jaNAvyuM che. karmanuM kartRtva hoya to te TaLe ja nahIM, ema kAMI siddhAMta samajavo yogya nathI, kemake je je koI paNa vastu grahaNa karI hoya te choDI zakAya eTale tyAgI zakAya; kemake grahaNa karelI vastuthI grahaNa karanArI vastunuM kevaLa ekatva kema thAya ? tethI jIve grahaNa karelAM evAM je dravyakarma teno jIva tyAga kare to thaI zakavA yogya che, kemake te tene sahakArI svabhAve che, sahaja svabhAve nathI; ane te karmane meM tamane anAdi bhrama kahyo che, arthAt te karmanuM kartApaNuM ajJAnathI pratipAdana karyuM che, tethI paNa te nivRtta thavA yogya che, ema sAthe samajavuM ghaTe che. je je bhrama hoya che, te te vastunI UlaTI sthitinI mAnyatArUpa hoya che, ane tethI te TaLavA yogya che, jema mRgajaLamAMthI jaLabuddhi. kahevAno hetu e che ke, ajJAne karIne paNa jo AtmAne kartApaNuM na hoya, to to kazuM upadezAdi zravaNa, vicAra, jJAna Adi samajavAno hetu raheto nathI. have ahIM AgaLa jIvanuM paramArthe je kartApaNuM che te kahIe chIe (77) cetana jo nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva; varte nahi nija bhAnamAM, kartA karma-prabhAva. 78 AtmA jo potAnA zuddha caitanyAdi svabhAvamAM varte to te potAnA te ja svabhAvano kartA che, arthAt te ja svarUpamAM pariNamita che, ane te zuddha caitanyAdi svabhAvanA bhAnamAM vartato na hoya tyAre karmabhAvano kartA che. 78 Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 547 potAnA svarUpanA mAnamAM AtmA potAnA svabhAvano eTale caitanyAdi svabhAvano ja kartA che, anya koI paNa karmAdino kartA nathI; ane AtmA jyAre potAnA svarUpanA bhAnamAM varte nahIM tyAre karmanA prabhAvano kartA kahyo che. paramArthe to jIva akriya che, ema vedAMtAdikanuM nirUpaNa che; ane jinapravacanamAM paNa siddha eTale zuddhAtmAnuM akriyapaNuM che, ema nirUpaNa karyu che; chatAM ame AtmAne zuddhAvasthAmAM kartA hovAthI sakriya kahyo evo saMdeha atre thavA yogya che. te saMdeha A prakAre zamAvavA yogya che:- zuddhAtmA parayogano, parabhAvano ane vibhAvano tyAM kartA nathI, mATe akriya kahevA yogya che. paNa caitanyAdi svabhAvano paNa AtmA kartA nathI ema jo kahIe to to pachI tenuM kaMI paNa svarUpa na rahe. zuddhAtmAne yogakriyA nahIM hovAthI te akriya che, paNa svAbhAvika caitanyAdi svabhAvarUpa kriyA hovAthI te sakriya che, caitanyAtmapaNuM AtmAne svAbhAvika hovAthI temAM AtmAnuM pariNamavuM te ekAtmapaNe ja che, ane tethI paramArthanayathI sakriya evuM vizeSaNa tyAM paNa AtmAne ApI zakAya nahIM. nija svabhAvamAM pariNamavArUpa sakriyatAthI nija svabhAvanuM kartApaNuM zuddhAtmAne che, tethI kevaLa zuddha svadharma hovAthI ekAtmapaNe pariName che; tethI akriya kahetAM paNa doSa nathI. je vicAre sakriyatA, akriyatA nirUpaNa karI che, te vicAranA paramArthane grahIne sakriyatA, akriyatA kahetAM kazo doSa nathI. (78) zaMkA - ziSya uvAca (te karmanuM bhoktApaNuM jIvane nahIM hoya ? ema ziSya kahe cheH-) jIva karma kartA kaho, paNa bhoktA nahi soya; zuM samaje jar3a karma ke, phaLa pariNAmI hoya ? 79 jIvane karmano kartA kahIe topaNa te karmano bhoktA jIva nahIM Thare, kemake jaDa evAM karma zuM samaje ke te phaLa devAmAM pariNAmI thAya ? arthAt phaLadAtA thAya ? 79 phaLadAtA Izvara gaNyuM. bhoktApaNuM sadhAya; ema kahyu IzvarataNuM, IzvarapaNuM ja jAya. 80 phaLadAtA Izvara gaNIe to bhoktApaNuM sAdhI zakIe, arthAt jIvane Izvara karma bhogavAve tethI jIva karmano bhoktA siddha thAya, paNa parane phaLa devA Adi pravRttivALo Izvara gaNIe to tenuM IzvarapaNuM ja rahetuM nathI, ema paNa pAcho virodha Ave che, 80 'Izvara siddha thayA vinA eTale karmaphaLadAtRtvAdi koI paNa Izvara TharyA vinA jagatanI vyavasthA rahevI saMbhavatI nathI', evA abhiprAya paratve nIce pramANe vicAravA yogya cheH- jo karmanAM phaLane Izvara Ape che ema gaNIe to tyAM IzvaranuM IzvarapaNuM ja rahetuM nathI, kemake parane phaLa devA Adi prapaMcamAM pravartatAM Izvarane dehAdi aneka prakArano saMga thavo saMbhave che, ane tethI yathArtha zuddhatAno bhaMga thAya che. mukta jIva jema niSkriya che eTale parabhAvAdino kartA nathI, jo parabhAvAdino kartA thAya to to saMsAranI prApti thAya che, tema ja Izvara paNa parane phaLa devA Adi rUpa kriyAmAM pravarte to tene paNa parabhAvAdinA kartApaNAno prasaMga Ave che; ane mukta jIva karatAM tenuM nyUnatva kare che; tethI to tenuM IzvarapaNuM ja ucchedavA jevI sthiti thAya che. vaLI jIva ane Izvarano svabhAvabheda mAnatAM paNa aneka doSa saMbhave che. bannene jo caitanya svabhAva mAnIe, to banne samAna dharmanA kartA thayA; temAM Izvara jagatAdi race athavA karmanuM phaLa ApavArUpa kArya kare ane mukta gaNAya; ane jIva ekamAtra dehAdi sRSTi race, ane potAnAM Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra karmonuM phaLa pAmavA mATe IzvarAzraya grahaNa kare, tema ja baMdhamAM gaNAya e yathArtha vAta dekhAtI nathI. evI viSamatA kema saMbhavita thAya ? vaLI jIva karatAM IzvaranuM sAmarthya vizeSa mAnIe topaNa virodha Ave che. Izvara zuddha caitanya svarUpa gaNIe to zuddha caitanya evA mukta jIvamAM ane temAM bheda paDavo na joIe, ane IzvarathI karmanAM phaLa ApavAdi kArya na thavAM joIe; athavA mukta jIvathI paNa te kArya thavuM joIe; ane Izvarane jo azuddha caitanyasvarUpa gaNIe to to saMsArI jIvo jevI tenI sthiti Thare, tyAM pachI sarvajJAdi guNano saMbhava kyAMthI thAya ? athavA dehadhArI sarvajJanI peThe tene 'dehadhArI sarvajJa Izvara' mAnIe topaNa sarva karmaphaLadAtRtvarUpa 'vizeSa svabhAva' IzvaramAM kayA guNane lIdhe mAnavA yogya thAya ? ane deha to nAza pAmavA yogya che, tethI Izvarano paNa deha nAza pAme, ane te mukta thaye karmaphaLadAtRtva na rahe, e Adi aneka prakArathI Izvarane karmaphaLadAtRtva kahetAM doSa Ave che, ane Izvarane teve svarUpe mAnatAM tenuM IzvarapaNuM utthApavA samAna thAya che. (80) Izvara siddha thayA vinA, jagata niyama nahi hoya; pachI zubhAzubha karmanAM, bhogyasthAna nahi koya. 81 tevo phaLadAtA Izvara siddha thato nathI eTale jagatano niyama paNa koI rahe nahIM, ane zubhAzubha karma bhogavavAnAM koI sthAnaka paNa Thare nahIM. eTale jIvane karmanuM bhokatRtva kyAM rahyuM ? 81 //// samAdhAna - sadguru uvAca [jIvane potAnAM karelAM karmanuM bhoktApaNuM che, ema sadguru samAdhAna kare cheH-] bhAvakarma nija kalpanA, mATe cetanarUpa; jIvavIryanI sphuraNA, grahaNa kare jaDadhUpa 82 bhAvakarma jIvane potAnI bhrAMti che, mATe cetanarUpa che, ane te bhrAMtine anuyAyI thaI jIvavIrya skurAyamAna thAya che, tethI jaDa evA dravyakarmanI vargaNA te grahaNa kare che. 82 karma jaDa che to te zuM samaje ke A jIvane A rIte mAre phaLa ApavuM, athavA te svarUpe pariNamavuM ? mATe jIva karmano bhoktA thavo saMbhavato nathI, e AzaMkAnuM samAdhAna nIcethI thaze - jIva potAnA svarUpanA ajJAnathI krarmano kartA che. te ajJAna te cetanarUpa che, arthAt jIvanI potAnI kalpanA che, ane te kalpanAne anusarIne tenA vIryasvabhAvanI sphUrti thAya che, athavA tenuM sAmarthya tadanuyAyIpaNe pariName che, ane tethI jaDanI dhUpa eTale dravyakarmarUpa pudgalanI vargaNAne te grahaNa kare che. (82) jhera sudhA samaje nahIM, jIva khAya phaLa thAya; ema zubhAzubha karmanuM, bhoktApaNuM jaNAya. 83 jhera ane amRta pote jANatAM nathI ke amAre A jIvane phaLa ApavuM che, topaNa je jIva khAya che, tene te phaLa thAya che; ema zubhAzubha karma, A jIvane A phaLa ApavuM che ema jANatAM nathI, topaNa grahaNa karanAra jIva, jhera amRtanA pariNAmanI rIte phaLa pAme che. 83 jhera ane amRta pote ema samajatAM nathI ke amane khAnArane mRtyu, dIrghAyuSatA thAya che, paNa svabhAve tene grahaNa karanAra pratye jema tenuM pariNamavuM thAya che, tema jIvamAM zubhAzubha karma paNa pariName che, ane phaLa sanmukha thAya che; ema jIvane karmanuM bhoktApaNuM samajAya che. (83) eka rAMka ne eka nRpa, e Adi je bheda; kAraNa vinA na kArya te, te ja zubhAzubha vedya. 84 Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 549 eka rAMka che ane eka rAjA che. e Adi zabdathI nIcapaNuM, UMcapaNuM, rUpapaNuM, surUpapaNuM ema ghaNuM vicitrapaNuM che, ane evo je bheda rahe che te, sarvane samAnatA nathI, te ja zubhAzubha karmanuM bhoktApaNuM che, ema siddha kare che; kemake kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI.84 te zubhAzubha karmanuM phaLa na thatuM hoya, to eka rAMka ane eka rAjA e Adi je bheda che te na thavA joIe; kemake jIvapaNuM samAna che, tathA manuSyapaNuM samAna che, te sarvane sukha athavA duHkha paNa samAna joIe; jene badale AvuM vicitrapaNuM jaNAya che, te ja zubhAzubha karmathI utpanna thayelo bheda che; kema ke kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI, ema zubha ane azubha karma bhogavAya che. (84) phaLadAtA IzvarataNI, emAM nathI jarUra: karma svabhAve pariName. thAya bhogathI dura. 85 phaLadAtA IzvaranI emAM kaMI jarUra nathI. jhera ane amRtanI rIte zubhAzubha karma svabhAve pariName che; ane niHsattva thayethI jhera ane amRta phaLa detAM jema nivRtta thAya che, tema zubhAzubha karmane bhogavavAthI te niHsattva thaye nivRtta thAya che. 85 jhera jherapaNe pariName che, ane amRta amRtapaNe pariName che, tema azubha karma azubhapaNe pariName ane zubha karma zubhapaNe pariName che, mATe jIva jevA jevA adhyavasAyathI karmane grahaNa kare che, tevA tevA vipAkarUpe karma pariName che; ane jema jhera ane amRta pariNamI rahye niHsattva thAya che, tema bhogathI te karma dUra thAya che. (85) te te bhaugya vizeSanAM, sthAnaka dravya svabhAva: gahana vAta che ziSya A, kahI saMkSepe sAva. 86 utkRSTa zubha adhyavasAya te utkRSTa zubhagati che, ane utkRSTa azubha adhyavasAya te utkRSTa azubhagati che, zubhAzubha adhyavasAya mizragati che, ane te jIvapariNAma te ja mukhyapaNe to gati che; tathApi utkRSTa zubha dravyanuM Urdhvagamana, utkRSTa azubha dravyanuM adhogamana, zubhAzubhanI madhyasthiti, ema dravyano vizeSa svabhAva che. ane te Adi hetuthI te te bhogyasthAnaka hovA yogya che. he ziSya / jaDacetananA svabhAva saMyogAdi sUkSma svarUpano atre ghaNo vicAra samAya che, mATe A vAta gahana che, topaNa tene sAva saMkSepamAM kahI che. 86 tema ja, Izvara jo karmaphaLadAtA na hoya athavA jagatakartA na gaNIe to karma bhogavavAnAM vizeSa sthAnako eTale narakAdi gati Adi sthAna kyAMthI hoya, kemake temAM to IzvaranA kartRtvanI jarUra che, evI AzaMkA paNa karavA yogya nathI, kemake mukhyapaNe to utkRSTa zubha adhyavasAya te utkRSTa devaloka che, ane utkRSTa azubha adhyavasAya te utkRSTa naraka che, zubhAzubha adhyavasAya te manuSya tiryaMcAdi che, ane sthAna vizeSa eTale Urdhvaloke devagati, e Adi bheda che. jIvasamUhanAM karmadravyanAM paNa te pariNAmavizeSa che eTale te te gatio jIvanA karma vizeSa pariNAmAdi saMbhave che. A vAta ghaNI gahana che. kemake aciMtya evuM jIvavIrya, aciMtya evuM pudgalasAmarthya enA saMyoga vizeSathI loka pariName che. teno vicAra karavA mATe ghaNo vistAra kahevo joIe. paNa atra to mukhya karIne AtmA karmano bhoktA che eTalo lakSa karAvavAno hovAthI sAva saMkSepe A prasaMga kahyo che. (6) Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra zaMkA - ziSya uvAca (jIvano te karmathI mokSa nathI, ema ziSya kahe cheH-) kartA bhoktA jIva ho, paNa teno nahi mokSa; vItyo kALa anaMta paNa, vartamAna che doSa, 87 kartA bhoktA jIva ho, paNa tethI teno mokSa thavA yogya nathI, kemake anaMtakALa thayo topaNa karma karavArUpI doSa haju tene viSe vartamAna ja che. 87 zubha kare phaLa bhogave, devAdi gati mAMya; azubha kare narakAdi phaLa, karma rahita na kyAMya. zubha karma kare to tethI devAdi gatimAM tenuM zubha phaLa bhogave, ane azubha karma kare to narakAdi gatine viSe tenuM azubha phaLa bhogave; paNa jIva karmarahita koI sthaLe hoya nahIM. 88 samAdhAna - sadguru uvAca (te karmathI jIvano mokSa thaI zake che, ema sadguru samAdhAna kare cheH-) jema zubhAzubha karmapada, jANyAM saphaLa pramANa; tema nivRtti saphaLatA, mATe mokSa sujANa. 89 jema zubhAzubha karmapada te jIvanA karavAthI teM thatAM jANyAM, ane tethI tenuM bhoktApaNuM jANyuM, tema nahIM karavAthI athavA te karmanivRtti karavAthI te nivRtti paNa thavA yogya che; mATe te nivRttinuM paNa saphaLapaNuM che; arthAt jema te zubhAzubha karma aphaLa jatAM nathI, tema tenI nivRtti paNa aphaLa javA yogya nathI; mATe te nivRttirUpa mokSa che ema hai vicakSaNa ! tuM vicAra, 89 vItyo kALa anaMta te, karma zubhAzubha bhAva; teha zubhAzubha chedatAM, Upaje mokSa svabhAva. 90 karmasahita anaMtakALa vItyo, te te zubhAzubha karma pratyenI jIvanI Asaktine lIdhe vItyo, paNa tenA para udAsIna thavAthI te karmaphaLa chedAya, ane tethI mokSasvabhAva pragaTa thAya. 90 hAdika saMyogano, AtyaMtika viyoga: siddha mokSa zAzvata pade, nija anaMta sukhabhoga. 91 dehAdi saMyogano anukrame viyoga to thayA kare che, paNa te pAcho grahaNa na thAya te rIte viyoga karavAmAM Ave to siddhasvarUpa mokSasvabhAva pragaTe, ane zAzvatapade anaMta AtmAnaMda bhogavAya. 91 zaMkA - ziSya uvAca (mokSano upAya nathI, ema ziSya kahe che:-) hoya kadApi mokSapada, nahi avirodha upAya; karmo kALa anaMtanAM, zAthI chedyAM jAya ? 92 mokSapada kadApi hoya topaNa te prApta thavAno koI avirodha eTale yathAtathya pratIta thAya evo upAya jaNAto nathI, kemake anaMta kALanAM karmo che, te AvA alpAyuSyavALA manuSyadehathI kema chedyAM jAya ? hara athavA mata darzana ghaNAM, kahe upAya aneka temAM mata sAco karyo, ane na ehu viveka, 93 athavA kadApi manuSyadehanA alpAyuSya vagerenI zaMkA choDI daIe, topaNa mata ane darzana ghaNAM che, ane te mokSanA aneka upAyo kahe che, arthAta koI kaMI kahe che ane koI kaMI kahe che, temAM karyo mata sAco e viveka banI zake evo nathI. 93 Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM kaI jAtimAM mokSa che, kayA veSamAM mokSa; eno nizcaya nA bane. ghaNA bheda e doSa. 94 551 brAhmaNAdi kaI jAtimAM mokSa che, athavA kayA veSamAM mokSa che, eno nizcaya paNa na banI zake evo che, kemake tevA ghaNA bhedo che, ane e doSe paNa mokSano upAya prApta thavA yogya dekhAto nathI. 94 tethI ema jaNAya che tethI ema jaNAya che, maLe na mokSa upAya; vAdi jAmyA taNo, zo upakAra ja thAya * 95 ke mokSano upAya prApta thaI zake evuM nathI, mATe jIvAdinuM svarUpa jANavAthI paNa zuM upakAra thAya ? arthAt je padane arthe jANavAM joIe te padano upAya prApta thavo azakya dekhAya che. 95 pAMce uttarathI thayuM, samAdhAna sarvAMga; samAM mokSa upAya to, udaya udaya sadbhAgya ha Ape pAMca uttara kahyAM tethI sarvAMga eTale badhI rIte mArI zaMkAnuM samAdhAna thayuM che; paNa jo mokSano upAya samajuM to sadbhAgyano udaya-udaya thAya. atre udaya 'udaya be vAra zabda che. te pAMca uttaranA samAdhAnathI thayelI maukSapadanI jijJAsAnuM tIvrapaNuM darzAve che. ha // 96 samAdhAna - sadaguru uvAca [mokSano upAya che, ema sadguru samAdhAna kare cheH-] pAMca uttaranI thaI, AtmA viSe prIta; thAze mokSopAyanI, sahaja pratIta e rIta. 97 pAMce uttaranI tArA AtmAne viSe pratIti thaI che, to mokSanA upAyanI paNa e ja rIte tane sahajamAM pratIti thaze. atre 'thaze' ane 'sahaja' e be zabda sadgurue kahyA che te jene pAMce padanI zaMkA nivRtta thaI che tene mokSopAya samajAvo kaMI kaThaNa ja nathI ema darzAvavA, tathA ziSyanuM vizeSa jijJAsupaNuM jANI avazya tene mokSopAya pariNamaze ema bhAsavAthI (te vacana) kahyAM che; ema sadRgurunAM vacanano Azaya che. 97 karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nijavAsa aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAnaprakAza. 98 karmabhAva che te jIvanuM ajJAna che ane mokSabhAva che te jIvanA potAnA svarUpane viSe sthiti thavI te che. ajJAnano svabhAva aMdhakAra jevo che. tethI jema prakAza thatAM ghaNA kALano aMdhakAra chatAM nAza pAme che, tema jJAnaprakAza thatAM ajJAna paNa nAza pAme che. 98 je je kAraNo karmabaMdhanAM mArga che, bhavano aMta che. 99 za pAme che.78 bI. pI. badhI ya je je kAraNa baMdhanAM, teha baMdhano paMtha; te te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhavaaMta. 99 che, te te karmabaMdhano mArga che; ane te te kAraNone che. evI je dazA che te mokSano rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; thAya nivRtti jethI, te ja mokSano paMtha. 100 rAga, dveSa ane ajJAna enuM ekatva e karmanI mukhya gAMTha che; arthAt e vinA karmano baMdha na thAya; tenI jethI nivRtti thAya te ja mokSano mArga che. 100 Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita; jethI kevaLa pAmiye, mokSapaMca te rIta. 101 "sat' eTale "avinAzI", ane "caitanyamaya' eTale "sarvabhAvane prakAzavArUpa svabhAvamaya' "anya sarva vibhAva ane dehAdi saMyoganA AbhAsathI rahita evo", 'kevaLa' eTale 'zuddha AtmA" pAmIe tema pravartAya te mokSamArga che. 101 karma anaMta prakAranAM, temAM mukhya ATha temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha. 102 karma anaMta prakAranAM che, paNa tenA mukhya jJAnAvaraNAdi ATha prakAra thAya che. temAM paNa mukhya mohanIya karma che. te mohanIya karma haNAya teno pATha kahuM chuM. 102 karma mohanIya bheda be, darzana cAritra nAma; ho bodha vItarAgatA, acUka upAya Ama. 103 te mohanIya karma be bhede cheH- eka darzanamohanIya eTale paramArthane viSe aparamArthabuddhi ane aparamArthane viSe paramArthabuddhirUpa'; bIjI 'cAritramohanIya'; 'tathArUpa paramArthane paramArtha jANIne AtmasvabhAvamAM je sthiratA thAya, te sthiratAne rodhaka evA pUrvasaMskArarUpa kaSAya ane nokaSAya' te cAritramohanIya darzanamohanIyane Atmabodha, ane cAritramohanIyane vItarAgapaNuM nAza kare che. Ama tenA acUka upAya che, kemake mithyAodha te darzanamohanIya che; teno pratipakSa satyAtmabodha che. ane cAritramohanIya rAgAdika pariNAmarUpa che, teno pratipakSa vItarAgabhAva che. eTale aMdhakAra jema prakAza thavAthI nAza pAme che, - te teno acUka upAya che, tema bodha ane vItarAgatA darzanamohanIya ane cAritramohanIyarUpa aMdhakAra TALavAmAM - prakAzasvarUpa che; mATe te teno acUka upAya che. 103 karmabaMdha krodhAdithI. haOM kSamAdika taha pratyakSa anubhava sarvane, emAM zo saMdeDa ? 104 krodhAdi bhAvathI karmabaMdha thAya che, ane kSamAdika bhAvathI te haNAya che; arthAt kSamA rAkhavAthI krodha rokI zakAya che, saraLatAthI mAyA rokI zakAya che, saMtoSathI lobha rokI zakAya che; ema rati, arati AdinA pratipakSI te te doSo rokI zakAya che, te ja karmabaMdhano nirodha che; ane te ja tenI nivRtti che. vaLI sarvane A vAtano pratyakSa anubhava che, athavA sarvane pratyakSa anubhava thaI zake evuM che. krodhAdi rokyAM rokAya che, ane je karmabaMdhane roke che, te akarmadazAno mArga che. e mArga paraloke nahIM, paNa atre anubhavamAM Ave che, to emAM saMdeha zo karavo ? 174 choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa; kaho mArga A sAdhaze, janma tenA alpa. 195 A mAro mata che, mATe mAre vaLagI ja rahevuM, athavA A mAruM darzana che, mATe game tema mAre te siddha karavuM evo Agraha athavA evA vikalpane choDIne A je mArga kahyo che, te sAdhaze, tenA alpa janma jANavA. ahIM 'janma' zabda bahuvacanamAM vAparyo che, te eTaluM ja darzAvavAne ke kvacit te sAdhana adhUrAM rahyAM tethI, athavA jaghanya ke madhyama pariNAmanI dhArAthI ArAdhana thayAM hoya, tethI sarva karma kSaya thaI na zakavAthI bIjo janma thavAno saMbhava che; paNa te bahu nahIM; bahu ja alpa. 'samakita AvyA pachI jo varma nahIM, to ghaNAmAM ghaNA paMdara bhava thAya,' ema jine kahyuM che, ane 'je utkRSTapaNe ArAdhe teno te bhave paNa mokSa thAya'; atre te vAtano virodha nathI. 105 Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM padanAM paTTuzna teM, pUchyAM karI vicAra: te padanI sarvAMgatA, mokSamArga nirdhAra. 10 553 he ziSya ! teM cha padanAM cha prazno vicAra karIne pUchyAM che, ane te padanI sarvAMgatAmAM mokSamArga che, ema nizcaya kara. arthAt emAMnuM koI paNa pada ekAMte ke avicArathI utthApatAM mokSamArga siddha thato nathI. 106 jAti, vaiSano bheda nahi, kahyo mArga jo hoya; sAdhe te mukti lahe. emAM bheda na koya. 107 je mokSano mArga kahyo te hoya to game te jAti ke vaiSathI mokSa thAya, emAM kaMI bheda nathI, je sAthe te muktipada pAme; ane te mokSamAM paNa bIjA kazA prakArano UMcanIcatvAdi bheda nathI, athavA A vacana kahyAM temAM bIjo kaMI bheda eTale kera nathI. 17 kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSaabhilASa; bhave kheda aMtara dayA. te kar3Ie jijJAsa. 108 kodhAdi kaSAya jenA pAtaLA paDyA che. mAtra AtmAne viSe mokSa thavA sivAya bIjI koI icchA nathI, ane saMsAranA bhoga pratye udAsInatA varte che; tema ja prANI para aMtarathI dayA varte che, te jIvane mokSamArgano jijJAsu kahIe, arthAt te mArga pAmavA yogya kahIe. 108 te jijJAsu jIvane, thAya sadgurodha; to pAme samakitane varte aMtarazodha. 19 te jijJAsu jIvane jo sadguruno upadeza prApta thAya to te samakitane pAme, ane aMtaranI zodhamAM varte. 109 mata darzana Agraha tajI, varte sadgurulakSa; lahe zuddha samakita te, jemAM bheda na pakSa. 110 mata ane darzanano Agraha choDI daI je sadagurune lo varte, te zuddha samakitane pAme ke jemAM bheda tathA pakSa nathI. 110 varte nijasvabhAvano, anubhava lakSa pratIta; vRtti varSe nijabhAvamAM, paramArthe samakita. 111 AtmasvabhAvano jyAM anubhava, lakSa, ane pratIta varte che. tathA vRtti AtmAnA svabhAvamAM vahe che, tyAM paramArthe samakita che. 11 vardhamAna samakita thaI, TALe mithyAbhAsana hRdaya thAya cAritrano, vItarAgapada vAsa. 112 te samakita vadhatI jatI dhArAthI hAsya zokAdithI je kaMI AtmAne viSe mithyAbhAsa bhAsyA che tene TALe, ane svabhAva samAdhirUpa cAritrano udaya thAya, jethI sarva rAgadveSanA kSayarUpa vItarAgapadamAM sthiti thAya. 112 kevaLa nijasvabhAvanuM, akhaMDa varte jJAna; kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa, 113 sarva AbhAsarahita AtmasvabhAvanuM jyAM akhaMDa eTale kyAre paNa khaMDita na thAya, maMda na thAya, nAza na pAme evuM jJAna varte tene kevaLajJAna kahIe chIe. je kevaLajJAna pAmyAthI utkRSTa jIvanmuktadazArUpa nirvANa, deha chatAM ja atre anubhavAya che. 113 Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra koTi varSanuM svapna paNa, jAgrata thatAM zamAya; tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya 114 karoDo varSanuM svapna hoya topaNa jAgRta thatAM tarata zamAya che, tema anAdino vibhAva che te AtmajJAna thatAM dUra thAya che. 114 chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma; nahi bhoktA tuM tena, e ja dharmano marma, 115 he ziSya ! dehamAM je AtmatA manAI che, ane tene lIdhe strIputrAdi sarvamAM ahaMmamatvapaNuM varte che, te AtmatA jo AtmAmAM ja manAya, ane te dehAdhyAsa eTale dehamAM Atmabuddhi tathA AtmAmAM dehabuddhi che te chUTe, to tuM karmano kartA paNa nathI, ane bhoktA paNa nathI; ane e ja dharmano marma che. 115 e ja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSa svarUpa; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa. 116 e ja dharmathI mokSa che, ane tuM ja mokSasvarUpa cho; arthAt zuddha Atmapada e ja mokSa che. tuM anaMta jJAna darzana tathA avyAbAdha sukhasvarUpa che. 116 zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjAM kahIe keTaluM ? kara vicAra to pAma, 117 tuM dehAdika sarva padArthathI jAdo che. koImAM Atmadravya bhaLatuM nathI, koI temAM bhaLatuM nathI, dravya dravya paramArthathI sadAya bhinna che, mATe tuM zuddha cho, bodhasvarUpa cho, caitanyapradezAtmaka cho; svayaMjyoti eTale koI paNa tane prakAzatuM nathI, svabhAve ja tuM prakAzasvarUpa cho; ane avyAbAdha sukhanuM dhAma cho. bIjAM keTaluM kahIe ? athavA ghaNuM zuM kahevuM ? TUMkAmAM eTaluM ja kahIe chIe, jo vicAra kara to te padane pAmIza. 117 nizcaya sarve jJAnIno, AvI atra samAya; dharI mInatA ema kahI, sahajasamAdhi mAMya, 118 sarve jJAnIono nizcaya atre AvIne samAya che; ema kahIne sadguru maunatA dharIne sahaja samAdhimAM sthita thayA, arthAt vANIyoganI apravRtti karI. 118 C ////////// ziSyabodhabIjaprAptikathana sadgurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; nijapada nijamAMhI lahyuM, dUra thayuM ajJAna. 119 ziSyane sadgurunA upadezathI apUrva eTale pUrve koI divasa nahIM AveluM evuM bhAna AvyuM, ane tene potAnuM svarUpa potAne viSe yathAtathya bhAsyuM, ane dehAtmabudvirUpa ajJAna dUra thayuM. 119 bhAsyuM nijasvarUpa te, zuddha cetanArUpa; ajara, amara, avinAzI ne, dehAtIta svarUpa. 120 potAnuM svarUpa zuddha caitanyasvarUpa, ajara, amara, avinAzI ane dehathI spaSTa juduM bhAsyuM. 120 kartA bhoktA karmano, vibhAva varte jyAMya; vRtti vahI nijabhAvamAM, thayo akartA tyAMya. 121 jyAM vibhAva eTale mithyAtva varte che, tyAM mukhya nayathI karmanuM kartApaNuM ane bhoktApaNuM che; AtmasvabhAvamAM vRtti vahI tethI akartA thayo. 121 Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM athavA nijapariNAma je, zuddha cetanArUpa; kartA bhoktA tehano, nirvikalpa svarUpa. 122 athavA AtmapariNAma je zuddha caitanyasvarUpa che, teno nirvikalpasvarUpe kartAbhoktA thayo. 122 mokSa kahyo nijazuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvyo saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha. 123 555 AtmAnuM zuddhapada che te mokSa che ane jethI te pamAya te teno mArga che; zrI sadgurue kRpA karIne nigraMthano sarva mArga samajAvyo. 123 aho ! aho ! zrI sadguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho ! upakAra. 124 aho ! aho ! karuNAnA apAra samudrasvarUpa AtmalakSmIe yukta sadguru Apa prabhue A pAmara jIva para AzcaryakAraka evo upakAra karyo. 124 zuM prabhucaraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apiyo, vartu caraNAdhIna. 125 huM prabhunA caraNa AgaLa zuM dharuM ? (sadguru to parama niSkAma che; eka niSkAma karuNAthI mAtra upadezanA dAtA che, paNa ziSyadharme ziSya A vacana kahyuM che.) je je jagatamAM padArtha che, te sau AtmAnI apekSAe nirmUlya jevA che, te AtmA to jeNe Apyo tenA caraNasamIpe huM bIjuM zuM dharuM ? eka prabhunA caraNane AdhIna varlDa eTaluM mAtra upacArathI karavAne huM samartha chuM. 125 A dehAdi AjathI, varto prabhu AdhIna; dAsa, dAsa huM dAsa chuM. tema prabhuno dIna. 126 A deha. Adi' zabdathI je kaMI mAruM gaNAya che te, AjathI karIne sadguru prabhune AdhIna varto, huM teha prabhuno dAsa chuM, dAsa chuM, dIna dAsa chuM. 126 ghaTa sthAnaka samajAvIne, bhinna banAvyo Apa: myAna thakI taravAravatu, e upakAra amApa. 1231 chaye sthAnaka samajAvIne he sadguru deva ! Ape dehAdithI AtmAne, jema myAnathI taravAra jAdI kADhIne batAvIe tema spaSTa jAdo batAvyo; Ape mapAI zake nahIM evo upakAra karyo. 127 upasaMhAra darzana SaTe samAya che, A SaT sthAnaka mAMhI; vicAratAM vistArathI, saMzaya rahe na kAMI. 128 ye darzana A cha sthAnakamAM samAya che. vizeSa karIne vicAravAthI koI paNa prakArano saMzaya rahe nahIM. 128 AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna. 129 AtmAne potAnA svarUpanuM bhAna nahIM evo bIjo koI roga nathI, sadguru jevA tenA koI 1. A 'AtmasiddhizAstra' zrI sobhAgabhAI Adi mATe racyuM hatuM te A vadhArAnI gAthAthI jaNAze. zrI subhAgya ne zrI acaLa, Adi mumukSu kAja; tathA bhavyatikAraNe ko kahyo bodha sukhasAja. Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sAcA athavA nipuNa vaidya nathI, sadguru AjJAe cAlavA samAna bIjAM koI pathya nathI, ane vicAra tathA nididhyAsana jevuM koI tenuM auSadha nathI. 129 nahIM. 130 jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha; bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahi AtmArtha, 130 jo paramArthane icchatA ho, to sAco puruSArtha karo, ane bhavasthiti AdinuM nAma laIne AtmArthane chaMdo nizcayavANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM no'ya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya. 131 AtmA abaMdha che, asaMga che, siddha che evI nizcayamukhya vANI sAMbhaLIne sAdhana tajavAM yogya nathI. paNa tathArUpa nizcaya lakSamAM rAkhI sAdhana karIne te nizcayasvarUpa prApta karavuM. 131 naya nizcaya ekAMtathI, AmAM nathI kahela; ekAMte vyavahAra nahi, banne sAtha rahela. 132 atre ekAMte nizcayanaya kahyo nathI, athavA ekAMte vyavahAranaya kahyo nathI; beya jyAM jyAM jema ghaTe tema sAthe rahyAM che. 132 gamatanI je kalpanA, te nahi savyavahAra; bhAna nahIM nijarUpanuM, te nizcaya nahi sAra. 133 gaccha matanI kalpanA che te sadvyavahAra nathI, paNa AtmArthInA lakSaNamAM kahI te dazA ane mokSopAyamAM jijJAsunAM lakSaNa Adi kahyAM te sadvyavahAra che; je atre to saMkSepamAM kahela che. potAnA svarUpanuM bhAna nathI, arthAt jema deha anubhavamAM Ave che, tevo AtmAno anubhava thayo nathI, dehAdhyAsa varte che, ane je vairAgyAdi sAdhana pAmyA vinA nizcaya pokAryA kare che, te nizcaya sArabhUta nathI. 133 AgaLa jJAnI thaI gayA. vartamAnamAM hoya; thAze kALa bhaviSyamAM, mArgabheda nahi koya. 134 bhUtakALamAM je jJAnIpuruSo thaI gayA che, vartamAnakALamAM je che, ane bhaviSyakALamAM thaze, tene koIne mArgano bheda nathI, arthAt paramArthe te sauno eka mArga che; ane tene prApta karavA yogya vyavahAra paNa te ja paramArthasAdhakarUpe deza kALAdine lIdhe bheda kahyo hoya chatAM eka phaLa utpanna karanAra hovAthI temAM paNa paramArthe bheda nathI. 134 sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; sadaguruonA jinadazA, nimitta kAraNa mAMya, 135 sarva jIvane viSe siddha samAna sattA che, paNa te to je samaje tene pragaTa thAya. te pragaTa thavAmAM sadgurunI AjJAthI pravartavuM, tathA sadgurue upadezelI evI jinadazAno vicAra karavo, te beya nimitta kAraNa che. 135 upAdAnanuM nAma laI, e je taje nimitta; pAme nahi siddhatvane, rahe bhrAMtimAM sthita. 136 saddaguruAjJA Adi te AtmasAdhananA nimitta kAraNa che, ane AtmAnAM jJAna darzanAdi upAdAna kAraNa che, ema zAstramAM kahyuM che; tethI upAdAnanuM nAma laI je koI te nimittane tajaze te siddhapaNAne nahIM pAme, ane bhrAMtimAM vA~ karaze. kemake sAcA nimittanA niSedhArthe te Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 557 upAdAnanI vyAkhyA zAstramAM kahI nathI, paNa upAdAna ajAgrata rAkhavAthI tAruM sAcAM nimitta maLyA chatAM kAma nahIM thAya, mATe sAcAM nimitta maLye te nimittane avalaMbIne upAdAna sanmukha karavuM, ane puruSArtharahita na thavuM; evo zAstrakAre karelI te vyAkhyAno paramArtha che. 136 mukhathI jJAna karyo ane, aMtara chUTyo na moha; te pAmara prANI kare, mAtra jJAnIno dro 137 mukhathI nizcayamukhya vacano kahe che, paNa aMtarathI potAne ja moha chUTyo nathI, evA pAmara prANI mAtra jJAnI kahevarAvavAnI kAmanAe sAcA jJAnI puruSano droha kare che. 137 dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya. 138 dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga ane vairAgya e guNo mumukSunA ghaTamAM sadAya sujAgya eTale jAgrata hoya, arthAt e guNo vinA mumukSupaNuM paNa na hoya. 138 momAva kSaya hoya jyAM, athavA hoya prazAMta; te kahIe jJAnIdazA, bAkI kahIe bhrAMta. 139 mohabhAvano jyAM kSaya thayo hoya, athavA jyAM mohadazA bahu kSINa thaI hoya, tyAM jJAnInI dazA kahIe, ane bAkI to jeNe potAmAM jJAna mAnI lIdhuM che, tene bhrAMti kahIe. 139 sakaLa jagata te eThavat, athavA svapna samAna; te kar3Ie jJAnIdazA, bAkI vAcAjJAna. 140 samasta jagata jeNe eTha jevuM jANyuM che, athavA svapna jevuM jagata jene jJAnamAM varte che te jJAnInI dazA che, bAkI mAtra vAcAjJAna eTale kahevA mAtra jJAna che. 140 sthAnaka pAMca vicArIne cha varSe je, pAme sthAnaka pAMcamuM, emAM nahi saMdeha, 141 pAMca sthAnakane vicArIne je chaTTe sthAnake varte, eTale te mokSanA je upAya kahyA che temAM pravarte te pAMcamuM sthAnaka eTale mokSapada, tene pAme. 141 deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita. 142 pUrvaprArabdhayogathI jene deha varte che, paNa te dehathI atIta eTale dehAdinI kalpanArahita, AtmAmaya jenI dazA varte che, te jJAnIpuruSanA caraNakamaLamAM agaNita vAra vaMdana ho ! 142 sAdhana siddha dazA ahIM, kahI sarva saMkSepa; Sadarzana saMkSepamAM, bhAkhyAM nirvikSepa. zrI sadgurucaraNArpaNamastu //////// 719 naDiyAda. Aso vada 10, zani, 19para AtmArthI, munipathAbhyAsI zrI lallujI tathA zrI devakaraNajI Adi pratye, zrI staMbhatIrtha. patra prApta thayuM hatuM. zrI sadgurudevanA anugrahathI atra samAdhi che. ekAMtamAM aMvagAhavAne arthe 'AtmasiddhizAstra' A joDe mokalyuM che. te hAla zrI lallujIe avagAhavA yogya che. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jinAgama vicAravAnI zrI lallujI athavA zrI devakaraNajIne icchA hoya to 'AcArAMga', 'sUyagaDAMga', "dazavaikAlika", "uttarAdhyayana' ane praznavyAkaraNa' vicAravA yogya che. 'AtmasiddhizAstra' zrI devakaraNae AgaLa para avagAhavuM vadhAre hitakArI jANI hAla zrI lallujIne mAtra avagAhavAnuM lakhyuM che; topaNa jo zrI devakaraNajInI vizeSa AkAMkSA hAla rahe to pratyakSa satpuruSa jevo mArA pratye koIe paropakAra karyo nathI evo akhaMDa nizcaya AtmAmAM lAvI, ane A dehanA bhaviSya jIvanamAM paNa te akhaMDa nizcaya choDuM to meM AtmArtha ja tyAgyo ane kharA upakArInA upakArane oLavavAno doSa karyo ema ja jANIza, ane AtmAne satpuruSano nitya AjJAMkita rahevAmAM ja kalyANa che evo, bhinnabhAvarahita, lokasaMbaMdhI bIjA prakAranI sarva kalpanA choDIne, nizcaya vartAvIne, zrI lallu muninA sahacArIpaNAmAM e graMtha avagAhavAmAM hAla paNa aDacaNa nathI. ghaNI zaMkAonuM samAdhAna thavA yogya che. satpuruSanI AjJAmAM vartavAno jeno dRDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che, tene ja jJAna samyakapariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yogya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnIpuruSo sAkSI che. bIjA munione paNa je je prakAre vairAgya, upazama ane vivekanI vRddhi thAya te te prakAre zrI lallujI tathA zrI devakaraNajIe yathAzakti saMbhaLAvavuM tathA pravartAvavuM ghaTe che; tema ja anya jIvo paNa AtmArtha sanmukha thAya ane jJAnIpuruSanI AjJAnA nizcayane pAme tathA virakta pariNAmane pAme, rasAdinI lubdhatA moLI pADe e Adi prakAre eka AtmArthe upadeza karttavya che. anaMta vAra dehane arthe AtmA gALyo che, je deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva hArthanI kalpanA choDI daI, eka mAtra AtmArthamAM ja teno upayoga karavo, evo mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe. e ja vinaMti, sarva mumukSuone namaskAra prApta thAya. zirachatra pitAzrIjI ////////// 720 zrI sahajAtmasvarUpa. naDiyAda. Aso vada 12, soma, 1952 ApanuM pattuM Aje pahoMcyuM che. Apane pratApe atre sukhavRtti che. muMbaIthI A bAjA AvavAmAM phakata nivRttino hetu che; zarIranI aDacaNathI A tarapha AvavuM thayeluM, tema nathI. ApanI kRpAthI zarIra sAruM rahe che. muMbaImAM roganA upadravane lIdhe ApanI tathA revAzaMkarabhAInI AjJA thavAthI A tarapha vizeSa sthiratA karI; ane te sthiratAmAM AtmAne nivRtti vizeSa karI rahI che. hAla muMbaImAM roganI zAMti ghaNI thaI gaI che, saMpUrNa zAMti thaye te tarapha javAno vicAra rAkhyo che, ane tyAM gayA pachI ghaNuM karIne bhAI manasukhane ApanA tarapha thoDA vakhata mATe mokalavAnuM citta che; jethI mArI mAtuzrInA manane paNa goThaze. Apane pratApe nANuM meLavavAno ghaNuM karIne lobha nathI, paNa AtmAnuM parama kalyANa karavAnI icchA che. mArI mAtuzrIne pAyalAgaNuM prApta thAya. bahena jhabaka tathA bhAI popaTa vagerene yathA0 //////// 721 choru rAyacaMdanA daMDavat prApta thAya. naDiyAda, Aso vada 0)), 1952 zrI DuMgarane "Atmasiddhi" mukhapATe karavAnI icchA che. te mATe te prata emane ApavA viSe puchAvyuM to tema karavAmAM aDacaNa nathI. zrI DuMgarane e zAstra mukhapAThe karavAnI AjJA che, Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 29 muM 559 paNa hAla tenI bIjI prata nahIM utAratAM A prata che te uparathI ja mukhapAThe karavA yogya che, ane hAla A prata tame zrI DuMgarane Apazo. temane jaNAvazo ke mukhapAThe karyA pachI pAchI Apazo, paNa bIjo utAro karazo nahIM. je jJAna mahA nirjarAno hetu thAya che te jJAna anadhikArI jIvanA hAthamAM javAthI tene ahitakArI thaI ghaNuM karI pariName che. zrI sobhAga pAsethI AgaLa keTalAka patronI nakala koI koI anadhikArInA hAthamAM gaI che. prathama temanI pAsethI koI yogya mANasa pAse jAya ane pachIthI te mANasa pAsethI ayogya mANasa pAse jAya ema banavAno saMbhava thayelo amArA jANavAmAM che. "Atmasiddhi" saMbaMdhamAM tamArA bannemAMthI koIe AjJA uparAMta vartavuM yogya nathI. e ja vinaMti. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM. 72 vavANiyA, kA. suda 10, zani, 1953 mAtRzrIne zarIre tAva AvavAthI tathA keTaloka vakhata thayAM atre AvavA viSe temanI vizeSa AkAMkSA hovAthI gayA somavAre atrethI AjJA thavAthI naDiyAdathI bhomavAre ravAne thavAnuM thayuM hatuM. budhavAre bapore atre AvavuM thayuM che. zarIrane viSe vedanIyanuM azAtApaNe pariNamavuM thayuM hoya te vakhate zarIrano vipariNAmI svabhAva vicArI te zarIra ane zarIrane saMbaMdhe prApta thayelAM strIputrAdi pratyeno moha vicAravAna puruSo choDI de che; athavA te mohane maMda karavAmAM pravarte che, 'AtmasiddhizAstra' vizeSa vicAravA yogya che. zrI acaLa vagerene yathA ////////// 723 vavANiyA, kA. suda 11, ravi, 1953 lokanI dRSTine jyAM sudhI A jIva vame nahIM tathA temAMthI aMtavRtti chUTI na jAya tyAM sudhI jJAnInI dRSTinuM vAstavika mAhAtmya lakSagata na thaI zake emAM saMzaya nathI. ////////// 724 ti paMca paramapada bodhyo, je pramANe parama vItarAge; vavANiyA, kArtika, 1953 te anusarI kahIzuM, paNamIne te prabhu bhakti rAge, 1 Audio mULa paramapada kAraNa, samyaka darzana jJAna caraNa pUrNa; praName eka svabhAve, zuddha samAdhi tyAM paripUrNa ra * 1. zrImanA dehotsarga pachI teonAM vacanono saMgraha karavAmAM Avyo tyAre A viSayanI 36 ke 50 gIti hatI, paNa pAchaLathI saMbhALapUrvaka nahIM rahyAMthI bAkInI guma thaI che. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 maM je cetana jaDa bhAvo, avalokyA che munIMdra sarvaze; tevI aMtara AsthA, pragaTya darzana karyA che tattvaze. 3 samyak pramANapUrvaka, te te bhAvo jJAna viSe bhAse; samyag jJAna kahyuM te, saMzaya, vibhrama, moha tyAM nAgye. 4 viSayAraMbha-nivRtti, rAga-dveSano abhAva jyAM thAya; sahita samyaqadarzana, zuddha caraNa tyAM samAdhi sadupAya, pa traNa abhinna svabhAve pariNamI AtmasvarUpa jyAM thAya; pUrNa paramapadaprApti, nizcayathI tyAM ananya sukhadAya. 6 jIva, ajIva padArtho puNya, pApa, Asava tathA baMdha; saMvara, nirjarA, mokSa, tattva kahyAM nava padArtha saMbaMdha. 7 jIva ajIva viSe te, nave tattvano samAveza thAya; vastu vicAra vizeSe, bhinna prabodhyA mahAna munirAya. 8 725 51 vavANiyA, kA. vada ra, ravi, 1953 jJAnIoe manuSyapaNuM ciMtAmaNiratnatulya kahyuM che, te vicAro to pratyakSa jaNAya tevuM che. vizeSa vicAratAM to te manuSyapaNAno eka samaya paNa ciMtAmaNiratnathI parama mAhAtmyavAna ane mUlyavAna dekhAya che ane jo dehAthamAM ja te manuSyapaNuM vyatIta thayuM to to eka phUTI badAmanI kiMmatanuM nathI, ema niHsaMdeha dekhAya che. 726 OM sarvajJAya namaH vavANiyA, kA. vada 0)), zukra, 1953 dehanuM ane prArabdhodaya jyAM sudhI baLavAna hoya tyAM sudhI deha saMbaMdhI kuTuMba, ke jenuM bharaNapoSaNa karavAno saMbaMdha chUTe tevo na hoya arthAt AgAravAsaparyaMta jenuM bharaNapoSaNa karavuM ghaTatuM hoya tenuM bharaNapoSaNa mAtra maLatuM hoya to temAM saMtoSa pAmIne mumukSu jIva Atmahitano ja vicAra kare, tathA puruSArtha kare, deha ane dehasaMbaMdhI kuTuMbanA mAhAtmyAdi arthe parigrahAdinI pariNAmapUrvaka smRti paNa na thavA de; kemake te parigrahAdinI prApti Adi kArya evAM che, ke Atmahitano avasara ja ghaNuM karIne prApta thavA na de. 727 OM sarvajJAya namaH vavANiyA, mAgazara suda 1, zani, 1953 AyuSya alpa ane aniyata pravRtti, asIma baLavAna asatsaMga, pUrvanuM ghaNuM karIne anArAdhakapaNuM, baLavIryanI hInatA, evAM kAraNothI rahita koIka ja jIva haze, evA A kALane viSe pUrve kyAre paNa nahIM jANelo, nahIM pratIta karelo, nahIM ArAdhelo tathA nahIM svabhAvasiddha thayelo evo "mArga" prApta karavo duSkara hoya emAM Azcarya nathI: tathApi jaNe te prApta karavA sivAya bIjo koI lakSa rAkhyo ja nathI te A kALane viSe paNa avazya te mArgane pAme che. laukika kAraNomAM adhika harSa-viSAda mumukSu jIva kare nahIM. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ////////// 728 zrI mANekacaMdano deha chUTavA saMbaMdhI khabara jANyA. vANiyA, mAgazara suda 6, guru, 1953 sarva dehadhArI jIvo maraNa pAse zaraNarahita che. mAtra te dehanuM yathArtha svarUpa prathamathI jANI tenuM mamatva chedIne nijasthiratAne athavA jJAnInA mArganI yathArtha pratItine pAmyA che te ja jIva te maraNakALe zaraNasahita chatAM ghaNuM karIne pharI deha dhAraNa karatA nathI, athavA maraNakALe dehanA mamatvabhAvanuM alpatva hovAthI paNa nirbhaya varte che. deha chUTavAno kALa aniyata hovAthI vicAravAna puruSo apramAdapaNe prathamathI ja tenuM mamatva nivRtta karavAno aviruddha upAya sAdhe che; ane e ja tamAre, amAre, saue lakSa rAkhavA yogya che. prItibaMdhanathI kheda thavA yogya che, tathApi emAM bIjo koI upAya nahIM hovAthI te bhedane vairAgyasvarUpamAM pariNamana karavo e ja vicAravAnane kartavya che. 729 sarvajJAya namaH vavANiyA mArgazIrSa suda 10, sauma, 1953 'yogavAsiSTha'nAM prathamanAM be prakaraNa, 'paMcIkaraNa', 'dAsabodha' tathA 'vicArasAgara' e graMtho tamAre vicAravA yogya che. emAMno koI graMtha tame pUrve vAMcyo hoya topaNa pharI vAMcavo yogya che, tema ja vicAravo yogya che. jainapaddhatinA e graMtho nathI ema jANIne te graMtho vicAratAM kSobha pAmavo yogya nathI. lokadRSTimAM je je vAto ke vastuo moTAIvALI manAya che, te te vAto ane vastuo, zobhAyamAna gRhAdi AraMbha, alaMkArAdi parigraha, lokadeSTinuM vicakSaNapaNuM, lokamAnya dharmazraddhAvAnapaNuM pratyakSa jheranuM grahaNa che, ema yathArtha jaNAyA vinA dhAro cho te vRttino lakSa na thAya. prathama te vAto ane vastuo pratye jheradRSTi AvavI kaThaNa dekhI kAyara na thatAM puruSArtha karavo yogya che. 930 vavANiyA, mArgazIrSa suda 12, 1953 sarvajJAya nama: 'Atmasiddhi'nI TIkAnAM pAnAM maLyAM che. jo saphaLatAno mArga samajAya to A manuSyadehano eka samaya paNa sarvotkRSTa ciMtAmaNi che, emAM saMzaya nathI. ////// 731 sarvajJAya namaH vANiyA, mAgazara suda 12, 1953 vRttino lakSa tathArUpa sarvasaMgaparityAga pratye vartato chatAM je mumukSune prArabdhavizeSathI te yogano anudaya rahyA kare, ane kuTuMbAdino prasaMga tathA AjIvikAdi kAraNe pravRtti rahe, je yathAnyAyathI karavI paDe, paNa te tyAganA udayane pratibaMdhaka jANI sakhedapaNe kare te mumukSue pUrvopArjita zubhAzubha karmAnusAra AjIvikAdi prApta thaze ema vicArI mAtra nimittarUpa prayatna karavuM ghaTe, paNa bhayAkuLa thaI ciMtA ke nyAyatyAga karavAM na ghaTe, kemake te to mAtra vyAmoha che; e zamAvavA yogya che. prApti zubhAzubha prArabdhAnusAra che. prayatna vyAvahArika nimitta che, eTale karavuM ghaTe, paNa ciMtA to mAtra AtmaguNarodhaka che. 732 zrI lallujI Adi munione namaskAra prApta thAya. vavANiyA, mAgazara vada 11, budha, 1953 AraMbha tathA parigrahanI pravRtti Atmahitane ghaNA prakAre rodhaka che, athavA satyamAgamanA yogamAM Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 53 eka vizeSa aMtarAyanuM kAraNa jANIne tenA tyAgarUpe bAhyasaMyama jJAnIpuruSoe upadezyo che, je prAye tamane prApta che. vaLI yathArtha bhAvasaMyamanI jijJAsAthI pravarto cho, mATe amUlya avasara prApta thayo jANI satzAstra, apratibaMdhatA, cittanI ekAgratA, satpuruSanAM vacanonI anuprekSA dvArA te saphaLa karavI yogya che. 933 vavANiyA, mAgazara vada 11, budha, 19953 vairAgya ane upazamanA vizeSArthe 'bhAvanAbodha', 'yogavAsiSThanAM prathamanAM be prakaraNo', 'paMcIkaraNa, e Adi graMtho vicAravA yogya che. jIvamAM pramAda vizeSa che, mATe AtmArthanAM kAryamAM jIve niyamita thaIne paNa te pramAda TALavo joIe, avazya TALavo joIe. lakhazo. //////// 734 vavANiyA, mAgazara vada 11, budha, 1953 zrI subhAgyAdi pratye lakhAyelA patromAMthI je paramArtha saMbaMdhI patro hoya tenI hAla bane to eka judI prata saurASTramAM kyAM sudhI hAla sthiti thaze te lakhAvuM azakya che. atre thoDA divasa sthiti hajI thaze ema saMbhave che. 735 vANiyA, poSa suda 10, soma, 1953 vizvamabhAvanAM nimitto baLavAnapaNe prApta thayAM chatAM je jJAnIpuruSa aviSama upayoge varyAM che, varte che, ane bhaviSyakALe varte te sarvane vAraMvAra namaskAra. utkRSTamAM utkRSTa vrata, utkRSTamAM utkRSTa tapa, utkRSTamAM utkRSTa niyama, utkRSTamAM utkRSTa labdhi, utkRSTamAM utkRSTa aizvarya, e jemAM saheje samAya che evA nirapekSa aviSama upayogane namaskAra, e ja dhyAna. ////////// 736 vavANiyA, poSa suda 11, budha, 1953 rAgadveSanAM pratyakSa baLavAna nimitto prApta thaye paNa jeno AtmabhAva kiMcitmAtra paNa kSobha pAmato nathI, te jJAnInA jJAnano vicAra karatAM paNa mahA nirjarA thAya, emAM saMzaya nathI. ////////// 737 vavANiyA, poSa vadi 4, zukra, 1953 AraMbha ane parigrahano icchApUrvaka prasaMga hoya to AtmalAmane vizeSa ghAtaka che, ane vAraMvAra asthira, aprazasta pariNAmano hetu che, emAM to saMzaya nathI; paNa jyAM anicchAthI udayanA koI eka yogI prasaMga vartato hoya tyAM paNa AtmabhAvanA utkRSTapaNAne bAdha karanAra tathA AtmasthiratAne aMtarAya karanAra, te AraMbhaparigrahano prasaMga prAye thAya che, mATe parama kRpALu jJAnIpuruSoe tyAgamArga upadezyo che, te mumukSa jIve deze ane sarvathA anusaravA yogya che. ////////// 738 apUrva avasara evo kyAre Avaze ? kyAre thaIzuM bAhmAMtara nigraMtha jo jo ? 1. A kAvyano nirNIta samaya maLato nathI. vavANiyA, saM. 19531 Audio Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIkSNa chedIne, vicarazuMka mahatpuruSane paMtha jo apUrva 1 bhAvathI audAsInyavRtti sarva karI, mAtra deha deha te saMyamahetu hoya jo; anya kAraNe anya kazuM kalpe nahIM. dehe paNa kiMcit mUrchA nava joya jo. apUrva 2 darzanamoha vyatIta thaI Upajyo bodha je, deha bhinna kevala caitanyanuM jJAna jo; tethI puINa cAritramoha cAritramoha vilokiye, varte evuM zuddhasvarUpanuM zuddhasvarUpanuM dhyAna jo. apUrva 3 AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe to varte dehaparyaMta jo; ghora parISaha ke upasarga bhaye karI. AvI zake nahIM te sthiratAno aMta jo. apUrva 4 saMyamanA svarUpalakSe hetuthI yogapravartanA jinaAjJA AdhIna jo; te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jatI sthitimAM aMte thAye nijasvarUpamAM lIna jo, apUrva 5 paMca viSayamAM rAgadveSa virahitatA. paMca pramAde na maLe manano kSobha jo; dravya, kSetra ne kALa, bhAva pratibaMdha vaNa, vicaravuM udayAdhIna paNa vIranalobha jo. apUrva 6 krodha pratye to varte koMdhasvabhAvatA, mAna pratye to dInapaNAnuM mAna jo; mAyA pratye mAyA sAkSI bhAvanI, lobha pratye nahIM lobha samAna jo. apUrva 3 bahu upasargakartA pratye paNa krodha nahIM, vaMde cakrI tathApi na maLe mAna jo; deha jAya paNa mAyA thAya na romamAM, lobha nahIM cho prabaLa siddhi nidAna jo. apUrva 8 nagnabhAva, muMDabhAva saha asnAnatA, adaMtadhovana Adi parama prasiddha jo; keza, roma, nakha ke aMge zRMgAra nahIM, dravyabhAva saMyamamaya nigraMtha siddha jo. apUrva 9 zatru mitra pratye varte samadarzitA, mAna amane varte te ja svabhAva jo Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM jIvita ke maraNe nahIM nyUnAdhikatA, bhava mokSe paNa zuddha varte samabhAva jo. apUrva 10 ekAkI vicarato vaLI smazAnamAM. vaLI parvatamAM vAgha siMha saMyoga jo- aDola Asana, ne manamAM nahIM kSobhatA, parama mitrano jANe pAmyA yoga jo. apUrva 11 ghora tapazcaryAmAM paNa manane tApa nahIM, sarasa anna nahIM manane prasannabhAva jo; rajakaNa kerini vaimAnika devanI, sarve mAnyAM pudgala eka svabhAva jo. apUrva 12 ema parAjaya karIne cAritramohano, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva jo; zreNI saMpakatI karIne AkRhatA. ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva jo. apUrva 13 moha svayaMbhUramaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSINamoha guNasthAna jo; aMta samaya tyAM pUrNasvarUpa vItarAga thaI, pragaTAvuM nija kevaLajJAna nidhAna jo. apUrva 14 cAra karma ghanaghAtI te vyavaccheda jyAM, bhavanAM bIjato AtyaMtika nAza jo sarva bhAva jJAtA draSTA sahu zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza jo. apUrva 15 vedanIyAdi cAra karma varte jahAM, baLI sIMdarIvat AkRti mAtra jo; te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa pUrNa, maTiye daihika pAtra jo. apUrva 16 mana, vacana, kAyA ne karmanI vargaNA, chUTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha jo; evuM ayogI guNasthAnaka tyAM vartatuM. mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha jo. apUrva 17 eka paramANumAtranI maLe na sparzatA, pUrNa kalaMka rahita aDola svarUpa jo; zuddha niraMjana caitanyamUrti ananyamaya, aguruladhu. amUrta sahajapadarUpa jo. apUrva 18 pUrvaprayogAdi kAraNanA yogathI. Urdhvagamana siddhAlaya prApta sthita jo; 55 Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sAdi anaMta anaMta samAdhisukhamAM, anaMta darzana, jJAna anaMta sahita jo. apUrva 19 je pada zrI sarvajJe dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna jo; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna jo. apUrva rata eha paramapada prAptinuM karyuM dhyAna meM, gajA vagara ne hAla manoratharUpa jo; munijI pratye, topaNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo, prabhuAjJAe thAzuM te ja svarUpa jo. apUrva 21 //////// 739 morabI, mAha suda 9, budha, 1953 vavANiye patra maLyuM hatuM. atre zukravAre AvavuM thayuM che. thoDA divasa atre sthiti saMbhave che. naDiyAdathI anukrame kayA kSetra pratye vihAra thavo saMbhave che, tathA zrI devakIrNAdi muni kyAM ekatra thavAno saMbhava che, te jaNAvavAnuM bane to jaNAvavA kRpA karazojI. dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema cAre prakAre apratibaMdhapaNuM, AtmatAe vartatA nirNayane kahyuM che; te vizeSa anuprekSA karavA yogya che. hAla kAM zAstra vicAravAno yoga varte che, te jaNAvavAnuM bane to jaNAvavAnI kRpA karazojI. zrI devakIrNAdi munione namaskAra prApta thAya. 740 morabI, mAha suda 9, budha, 1953 'Atmasiddhi' vicAratAM AtmA saMbaMdhI kaMI paNa anuprekSA varte che ke kema ? te lakhavAnuM thAya to lakhazo, koI puruSa pote vizeSa sadAcAramAM tathA saMyamamAM pravarte che tenA samAgamamAM AvavA icchatA jIvone te paddhatinA avalokanathI jevo sadAcAra tathA saMyamano lAbha thAya che, tevo lAbha vistAravALA upadezathI paNa ghaNuM karIne thato nathI, te lakSa rAkhavA yogya che. 741 morabI, mAha suda 10, zukra, 1953 sarvajJAya namaH atre thoDAka divasa paryaMta sthiti thavI saMbhave che. IDara javAno hAla vicAra rAkhIe chIe. taiyAra rahezo. zrI DuMgarane AvavA mATe vinaMti karazo. temane paNa taiyAra rAkhazo. temanA cittamAM ema Ave ke vAraMvAra javAnuM thavAthI loka-apekSAmAM yogya na dekhAya. kemake avasthA phera. paNa evo vikalpa temaNe kartavya nathI. paramArthadRSTi puruSane avazya karavA yogya evA samAgamanA lAbhamAM te vikalparUpa aMtarAya kartavya nathI. A vakhate samAgamano vizeSa lAbha thavA yogya che. mATe zrI DuMgare kaMI bIjo vikalpa choDI daI AvavAno vicAra rAkhavo. zrI DuMgara tathA laherAbhAI Adi mumukSune yathA Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM AvavA viSemAM zrI DuMgare kaMI paNa saMkoca na rAkhavo yogya che. saMskRtano paricaya na hoya to karazo. 742 567 morabI, mAha vada 4, ravi, 1953 je prakAre bIjA mumukSu jIvonAM cittamAM tathA aMgamAM nirmaLatA bhAvanI vRddhi thAya, te te prakAre pravartavuM kartavya che. niyamita zravaNa karAvAya tathA AraMbha parigrahanAM svarUpa samyak prakAre jotAM nivRttine ane nirmaLatAne keTalA pratibaMdhaka che te vAta cittamAM dRDha thAya tema arasaparasa jJAnakathA thAya tema kartavya che. ////// morabI, mAha vada 4, ravi, 1953 743 "sakaLa saMsArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re, mukhyapaNe je AtamarAmI, te kaDiye niSkAmI re.' munizrI AnaMdaghanajI traNe patro maLyAM hatAM. hAla paMdareka divasa thayAM atre sthiti che. hajI atre thoDAka divasa thavAno saMbhava che. patrAkAMkSA ane darzanAkAMkSA jANI che. patrAdi lakhavAmAM hAla bahu ja ochI pravRtti thaI zake che. samAgamane viSe hamaNAM kaMI paNa uttara lakhAvo azakya che. zrI lallujI tathA zrI devakaraNajI "Atmasiddhi zAstra"ne vizeSa karI manana karazo. bIjA munione paNa praznavyAkaraNAdi sUtra satpuruSanA lakSe saMbhaLAvAya to saMbhaLAvazo. ////////// 744 zrI. sajAtmasvarUpe yathA vavANiyA, mATe vadi 1ra, zani, 1953 "te mATe UbhA karajoDI, jinavara AgaLa kahIe re; samayacaraNa sevA zuddha dejo, jema AnaMdaghana lahIe re.' - munizrI AnaMdaghanajI 'karmagraMtha" nAme zAstra che. te hAla atha iti sudhI vAMcavAno, zravaNa karavAno tathA anuprekSA karavAno paricaya rAkhI zako to rAkhazo, bethI cAra ghaDI nitya pratye hAla te vAMcavAmAM, zravaNa karavAmAM niyamapUrvaka vyatIta karavI yogya che. *** 745 vavANiyA, phAgaNa suda 2, 1953 ekAMta nizcayanayathI mati Adi cAra jJAna, saMpUrNa zuddha jJAnanI apekSAe vikalpajJAna kahI zakAya; paNa saMpUrNa zuddha jJAna eTale saMpUrNa nirvikalpa jJAna utpanna thavAnAM e jJAna sAdhana che. temAM paNa zrutajJAna mukhyapaNe che. kevaLajJAna utpanna thavAmAM chevaTa sudhI te jJAnanuM avalaMbana che. prathamathI koI jIva eno tyAga kare to kevaLajJAna pAme nahIM. kevaLajJAna sudhI dazA pAmavAno hetu zrutajJAnathI thAya che. 746 tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, to bhule nija bhAna vANiyA, kA.suda 2, 1953 Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jo kalpanA kalpanA, to mAnuM dukha chaI; miTe kalpanA jalpanA, taba vastu tina pAI. patI pAra kahyuM pAvano, miTe na manako cAra: jyoM kaoNluke khelakuM, ghara hI koza hajAra, 'mohanIya'nuM svarUpa A jIve vAraMvAra atyaMta vicAravA jevuM che. mohinIe mahA munIzvarone paNa paLamAM tenA pAzamAM phasAvI atyaMta riddhisiddhithI vimukta karI dIdhA che; zAzvata sukha chInavI kSaNabhaMguratAmAM lalacAvI rakhaDAvyA che. nirvikalpa sthiti lAvavI, AtmasvabhAvamAM ramaNatA karavI, mAtra draSTAbhAve rahevuM, evo jJAnIno ThAma ThAma bodha che. te bodha yathArtha prApta thaye A jIvanuM kalyANa thAya. jijJAsAmAM raho. yogya che, karma mohanIya bheda be, darzana cAritra nAma; hatuM bodha vItarAgatA, acUka upAya Ama OM zAMti. ////////// 747 vavANiyA, phAgaNa suda 2, zukra, 1953 sarva munione namaskAra prApta thAya. munizrI devakaraNajI vIza dohA "dInatA"nA mukhapAThe karavA icche che, tethI AjJAno atikrama nathI. arthAt te dohA mukhapAThe karavA yogya che. karma anaMta prakAranAM, temAM mukhya ATha; pATha. temAM mukhya mohanIya NAya te kahu karma mohanIya bheda be. haNe bodha vItarAgatA. darzanacAritra nAma; upAya //// acUka Ama. zrI 'AtmasiddhizAstra' 748 vavANiyA, phAgaNa suda 4, ravi, 1953 jyAM upAya nahIM tyAM kheda karavo yogya nathI. temane zikSA eTale upadeza daI sudhAravA karavAnuM have mauna rAkhI, maLatA rahI kAma nirvAhavuM e ja yogya che. jANyA pahelAM Thapako lakhavo te ThIka nahIM. tema ThapakAthI akksa ANI devI muzkela che. akkalano varasAda varasAvavAmAM Ave che, topaNa A lokonI rIti hajI rasto pakaDatI nathI. tyAM zo upAya ? temanA pratye kaMI bIjo chaMda ANavAthI phaLa nathI, karmabaMdhanuM vicitrapaNuM eTale sarvane samyak (sAruM) samajAya ema na bane. mATe emano doSa zuM vicAravo ? ////////// 749 tribhovananuM lakheluM pattuM tathA suNAva ane peTalAdanAM patra maLyAM che, vavANiyA, phAgaNa vada 11, 1953 'karmagraMtha' vicAratAM kaSAyAdinuM svarUpa, keTaluMka yathArtha samajAtuM nathI, te vizeSa anuprekSArthI, tyAgavRttinA baLe, samAgame samajAvA yogya che. 'jJAnanuM phaLa virati che.' vItarAganuM A vacana sarva mumukSuoe nitya smaraNamAM rAkhavA yogya che. je vAMcavAthI, samajavArthI tathA vicAravAthI AtmA vibhAvathI vibhAvanAM kAryothI ane vibhAvanAM pariNAmathI udAsa na thayo, vibhAvano tyAgI na thayo, vibhAvanAM kAryono ane vibhAvanAM Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM pa9 phaLano tyAgI na thayo, te vAMcavuM. te vicAravuM ane te samajavuM ajJAna che. vicAravRtti sAthe tyAgavRtti utpanna karavI te ja vicAra saphaLa che, ema kahevAno jJAnano paramArtha che. vakhatano avakAza meLavIne niyamita rIte bethI cAra ghaDI sudhI munioe hAla "sUyagaDAMga' vicAravuM ghaTe che. - zAMta ane virakta cittathI. ////////// 750+ vavANiyA, phAgaNa suda 6, soma, 1953 muni zrI lallujI tathA devakaraNajI Adi pratye, saheje samAgama thaI Ave athavA e loko icchIne samAgama karavA AvatA hoya to samAgama karavAmAM zuM hAni che ? kadApi virodhavRttithI e loko samAgama karavAnuM karatA hoya to paNa zuM hAni che ? ApaNe to tenA pratye kevaLa hitakArI vRttithI, avirodha dRSTithI samAgamamAM paNa vartavuM che, tyAM zo parAbhava che ? mAtra udIraNA karIne samAgama karavAnuM hAla kAraNa nathI. tama sarva mumukSuonA AcAra viSe temane kaMI saMzaya hoya, topaNa vikalpano avakAza nathI, vaDavAmAM satpuruSanA samAgamamAM gayA AdinuM prazna kare to tenA uttaramAM to eTaluM ja kahevuM yogya che ke 'tame ame sau AtmahitanI kAmanAe nIkaLyA chIe; ane karavA yogya paNa te ja che. je puruSanA samAgamamAM ame AvyA chIe tenA samAgamamAM koI vAra tame AvIne pratIti karI jozo ke temanA AtmAnI dazA kema che ? ane teo ApaNane kevA upakAranA kartA che ? hAla e vAta Apa javA do. vaDavA sudhI saheje paNa javuM thaI zake, ane A to jJAnadarzanAdinA upakArarUpa prasaMgamAM javuM thayuM che, eTale AcAranI maryAdAnA bhaMgano vikalpa karavo ghaTato nathI. rAgadveSa parikSINa thavAno mArga je puruSanA upadeze kaMI paNa samajAya, prApta thAya te puruSano upakAra keTalo ? ane tevA puruSanI kevA prakAre bhakti karavI te tame ja zAstrAdithI vicArI jAo. ame to kaMI tevuM karI zakyA nathI, kemake temaNe pote ema kahyuM hatuM ke ? "tamAro munipaNAno sAmAnya vyavahAra evo che ke bAhya A avirati puruSa pratye vaMdanAdi vyavahAra kartavya nahIM. te vyavahAra tamAre paNa sAcavavo. te vyavahAra tame rAkho temAM tamAro svacchaMda nathI, mATe rAkhavA yogya che. ghaNA jIvone saMzayano hetu nahIM thAya. amane kaMI vaMdanAdinI apekSA nathI'. A prakAre jemaNe sAmAnya vyavahAra paNa sacavAvyo hato, temanI dRSTi kevI hovI joIe, te tame vicAra karo. kadApi hAla tamane te vAta nahIM samajAya to AgaLa para samajAze, e vAtamAM tame niHsaMdeha thAo. "bIjA kaMI samArgarUpa AcAravicAramAM amArI zithilatA thaI hoya to tame kaho, kemake tevI zithilatA to TALyA vinA hitakArI mArga pamAya nahIM, ema amArI dRSTi che.' e Adi prasaMge kahevuM ghaTe to kahevuM; ane temanA pratye adveSabhAva che evuM khulluM temanA dhyAnamAM Ave tevI vRttie tathA rItie vartavuM, temAM saMzaya kartavya nathI. bIjA sAdhu viSe tamAre kAMI kahevuM kartavya nathI. samAgamamAM AvyA pachI paNa kaMI nyunAdhikapaNuM temanA cittamAM rahe topaNa vikSepa pAmavo nahIM. temanA pratye baLavAna adveSabhAvanAe vartavuM e ja svadharma che. ////// juo patra naM. 502. patra naM. 502 chapAyA pachI A patra miti sahita Akho maLyo che tethI ahIM pharIthI mUkyo che. Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 751 OM sarvajJAya namaH thavANiyA, kAgaNa vada 11, ravi, 1953 "Atmasiki'mAM kahelA samakitanA prakArano vizeSArtha jANavAnI jijJAsAno kAgaLa maLyo che. AtmasiddhimAM traNa prakAranAM samakita upadezyAM che- (1) AptapuruSanA vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svacchaMdanirodhapaNe AptapuruSanI bhaktirUpa, e prathama samakita kahyuM che. (2) paramArthanI spaSTa anubhavAze pratIti te samakitano bIjo prakAra kahyo che. (3) nirvikalpa paramArthaanubhava te samakitano trIjo prakAra kahyo che. paheluM samakita bIjA samakitanuM kAraNa che. bIjAM samakita trIjA samakitanuM kAraNa che. traNe samakita vItarAga puruSe mAnya karyAM che. traNe samakita upAsavA yogya che, satkAra karavA yogya che; bhakti karavA yogya che. kevaLajJAna UpajavAnA chellA samaya sudhI satpuruSanAM vacananuM avalaMbana vItarAge kahyuM che; arthAt bAramA kSINamohaguNasthAnaka paryaMta zrutajJAnathI AtmAnA anubhavane nirmaLa karatAM karatAM te nirmaLatA saMpUrNatA pAmyuM 'kevaLajJAna' utpanna thAya che. te utpanna thavAnA prathama samaya sudhI satpuruSe upadezelo mArga AdhArabhUta che; ema kahyuM che te niHsaMdeha satya che. ////////// 752 vavANiyA, phAgaNa vada 11, vi, 1953 lezyAH- jIvanA kRSNAdi dravyanI peThe bhAsyamAna pariNAma, adhyavasAyaH- laizyA pariNAmanI kaMIka spaSTapaNe pravRtti. saMkalpaH- kaMI paNa pravRtti karavAno nirdhArita adhyavasAya. vikalpaH- kaMI paNa pravRtti karavAno apUrNa anirdhArita, saMdehAtmaka adhyavasAya, saMjJAH- kaMI paNa AgaLa pAchaLanI ciMtavanazaktivizeSa athavA smRti. pariNAma:- jaLanA dravaNasvabhAvanI peThe dravyanI kathaMcit avasthAMtara pAmavAnI zakti che, te avasthAMtaranI vizeSa dhArA, te pariNati. ajJAnaH- mithyAtvasahita matijJAna tathA zrutajJAna hoya to te 'ajJAna'. vibhaMgajJAnaH- mithyAtvasahita atIndriyajJAna hoya te 'vibhaMgajJAna'. vijJAna- kaMI paNa vizeSapaNe jANavuM te 'vijJAna, 753 (1) 'RSabha jinezvara prItama mAharo re, ora na cAhuM re kaMta; rIjhyo sAheba saMga na parihare re. bhAMge sAdi anaMta.' RSabha0 1 vavANiyA, 1953 nAbhirAjAnA putra zrI RSabhadevajI tIrthaMkara te mArA parama vahAlA che; jethI huM bIjA svAmIne cAhuM nahIM. e svAmI evA che ke prasanna thayA pachI koI divasa saMga choDe nahIM jyArathI saMga thayo tyArathI Adi che, paNa te saMga aTaLa hovAthI anaMta che. 1 vizeSArthaH- je svarUpajijJAsu puruSo che, te pUrNa zuddha svarUpane pAmyA che evA bhagavAnanA svarUpamAM potAnI vRtti tanmaya kare che; jethI potAnI svarUpadazA jAgrata thatI jAya che ane sarvotkRSTa Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 571 yathAkhyAtacAritrane prApta thAya che. jevuM bhagavAnanuM svarUpa che, tevuM ja zudghanayanI dRSTithI AtmAnuM svarUpa che. A AtmA ane siddha bhagavAnanA svarUpamAM aupAdhika bheda che. svAbhAvika svarUpathI joIe to AtmA siddha bhagavAnanI tulya ja che. siddha bhagavAnanuM svarUpa niAvaraNa che; ane vartamAnamAM A AtmAnuM svarUpa AvaraNasahita che, ane e ja bheda che; vastutAe bheda nathI. te AvaraNa kSINa thavAthI AtmAnuM svAbhAvika siddha svarUpa pragaTe che. ane jyAM sudhI tevuM svAbhAvika siddha svarUpa pragaTyuM nathI, tyAM sudhI svAbhAvika zuddha svarUpane pAmyA che evA siddha bhagavAnanI upAsanA kartavya che; tema ja arhata bhagavAnanI upAsanA paNa karttavya che, kemake te bhagavAna sayogIsiddhi che. sayogarUpa prArabdhane laIne teo dehadhArI che; paNa te bhagavAna svarUpasamavasthita che. siddha bhagavAna ane temanA jJAnamAM, darzanamAM, cAritramAM ke vIryamAM kaMI paNa bheda nathI; eTale arhata bhagavAnanI upAsanAthI paNa A AtmA svarUpalayane pAmI zake che. pUrva mahAtmAoe kahyuM che ke- 'je jANaI arihaMte, davva guNa pajjavehiM yaH so jANaI niya appA, moho khalu jAi tassa layaM.' je bhagavAna atanuM svarUpa dravya, guNa ane paryAyathI jANe, te potAnA AtmAnuM svarUpa jANe ane teno nizcaya karIne moha nAza pAme. te bhagavAnanI upAsanA kevA anukramathI jIvone kartavya che, te navamA stavanamAM zrI AnaMdaghanajI kahevAnA che, jethI te prasaMge vistArathI kahIzuM. bhagavAna siddhane nAma, gotra, vedanIya ane AyuSya e karmono paNa abhAva che; te bhagavAna kevaLa karmarahita che. bhagavAna manane AtmasvarUpane AvaraNIya karmono kSaya che, paNa upara jaNAvelAM cAra karmano pUrvabaMdha, vedIne kSINa karatAM sudhI, temane varte che, jethI te paramAtmA sAkAra bhagavAna kahevA yogya che. te arhata bhagavAnamAM jeoe 'tIrthaMkaranAmakarma'no zubhayoga pUrve utpanna karyo hoya che, te 'tIrthaMkara bhagavAna' kahevAya che; jemano pratApa, upadezabaLa, Adi mahapuNyayoganA udayathI AzcaryakArI zobhe che, bharatakSetramAM vartamAna avasarpiNI kALamAM tevA covIza tIrthaMkara thayA: zrI RSabhadevathI zrI vardhamAna. vartamAnamAM te bhagavAna siddhAlayamAM svarUpasthitapaNe virAjamAna che, paNa 'bhUtaprajJApanIyanaya'thI temane viSe 'tIrthaMkarapada'no upacAra karAya che. te aupacArika nayadRSTithI te covIza bhagavAnanI stavanArUpe A covIza stavanonI racanA karI che. siddha bhagavAna kevaLa amUrtapada sthita hovAthI temanuM svarUpa sAmAnyatAthI ciMtavavuM durgamya che. arhata bhagavAnanuM svarUpa mULadeSTithI ciMtavavuM to tevuM ja durgamya che, paNa sayogIpadanA avalaMbanapUrvaka ciMtavatA sAmAnya jIvone paNa vRtti sthira thavAne kaMIka sugama upAya che, jethI arhata bhagavAnanI stavanAthI siddhapadanI stavanA thayA chatAM, ATalo vizeSa upakAra jANI zrI AnaMdaghanajIe A covIzI covIza tIrthaMkaranI stavanArUpe racI che. namaskAramaMtramAM paNa advaitapada prathama mukavAno hetu eTalo ja che ke temanuM vizeSa upakArIpaNuM che. bhagavAnanA svarUpanuM ciMtana karavuM te paramArthadRSTivAna puruSone gauNatAthI svarUpanuM ja ciMtavana che. 'siddhaprAbhUta'mAM kahyuM che keH- 'jArisa siddha sahAvo, tArisa sahAvo savvajIvANaM; tahmA siddhaMtaruI, kAyavvA bhavyajIvehiM.' Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 572 zrImad rAjacaMdra jevuM siddhabhagavAnanuM AtmasvarUpa che, tevuM sarva jIvonuM AtmasvarUpa che: te mATe bhavya jIvoe siddhatvane viSe ruci karavI. tema ja zrI devacaMdrasvAmIe zrI vAsupujyanA stavanamAM kahyuM che ke jinapUjA re te nipUjanA' jo yathArtha mULardaSTithI joIe to jinanI pUjA te AtmasvarUpanuM ja pUjana che. svarUpaAkAMkSI mahAtmAoe ema jina bhagavAnanI tathA siddha bhagavAnanI upAsanA svarUpaprAptino hetu jANyo che. kSINamo guNasthAnaparyata te svarUpaciMtavanA jIvane prabaLa avalaMbana che. vaLI mAtra ekaluM adhyAtmasvarUpaciMtavana jIvane vyAmoha upajAve che; ghaNA jIvone zuSkatA prApta karAve che, athavA svecchAcArIpaNuM utpanna kare che; athavA unmattapralApadazA utpanna kare che. bhagavAnanA svarUpanA dhyAnAvalaMbanathI bhaktipradhAna daSTi thAya che, ane adhyAtmadRSTi gauNa thAya che. jethI zuSkatA, svecchAcArIpaNuM ane unmattapralApatA thatAM nathI. AtmadazA baLavAna thavAthI svAbhAvika adhyAtmapradhAnatA thAya che. AtmA svAbhAvika ucca guNone bhaje che, eTale zuSkatAdi doSo utpanna thatA nathI; ane bhaktimArga pratye paNa jAgupsita thatA nathI. svAbhAvika AtmadazA svarUpalInatA pAmatI jAya che. jyAM ahaMtAdinA svarUpadhyAnAlaMbana vagara vRtti AtmAkAratA bhaje che, tyAM (2) vItarAga stavanA - [apUrNa] *vItarAgone viSe Izvara evA RSabhadeva bhagavAna mArA svAmI che. tethI have huM bIjA kaMthanI icchA karatI nathI, kemake te prabhu rIjhyA pachI choDatA nathI. te prabhuno yoga prApta thavo tenI Adi che; paNa te yoga koI vAra paNa nivRtti pAmato nathI, mATe anaMta che. jagatanA bhAvomAMthI udAsIna thaI caitanyavRtti zuddhacaitanyasvabhAve samavasthita bhagavAnamAM prItimAna thaI teno harSa AnaMdaghanajI darzAve che. potAnI zraddhA nAmanI sakhIne AnaMdaghanajInI caitanyavRtti kahe che keH he sakhI ! meM RSabhadeva bhagavAnathI lagna karyuM che, ane te bhagavAna mane sarvathI vahAlA che. e bhagavAna mArA pati thavAthI have huM bIjA koI paNa patinI icchA karuM ja nahIM. kemake bIjA badhA janma, jarA, maraNAdi duHkhe karIne AkuLavyAkuLa che; kSaNavAra paNa sukhI nathI; tevA jIvane pati karavAthI mane sukha kyAMthI thAya ? bhagavAna RSabhadeva to anaMta avyAbAdha sukhasamAdhine prApta thayA che, mATe 1. AnaMdadhana tIrthaMkara stavanAvalI paratvenuM A vivecana lakhatAM A sthaLethI apUrNa mukAyuM che. - saMzodhaka * zrI RSabhajinastavana RSabha jinezvara prItama mAharo re, ora na cAhuM re kaMta; rIjhyo sAheba saMga na parihare re, bhAMge sAdi anaMta. RSabha0 1 koI kaMta kAraNa kASThabhakSaNa kare re, emeLo navi kahiye saMbhave re, milazuM kaMtane dhAya; meLo ThAma na ThAya. RSabha0 3 koI patiraMjana atidhaNuM tapa kare re. patiraMjana tana tApa; e patiraMjana meM navi citta dharyuM re, raMjana dhAtumeLApa. RSabha0 4 koI kahe lIlA re alakha alakha taNI re, lakha pUre mana Aza; doSarahitane lIlA navi ghaTe re lIlA doSa vilAsa abha 5 cittaprota re pUMjana phaLa kahyuM re, pUjA akhaMDita epha, kapaTata thaI Atama arapaNA re, AnaMdaghana padare. RSabha0 6 Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 573 teno Azraya karuM to mane te ja vastunI prApti thAya. te yoga vartamAnamAM prApta thavAthI huM sakhI ! mane parama zItaLatA thaI. bIjA patino to koI kALe viyoga paNa thAya, paNa A mArA svAmIno to koI paNa kALe viyoga thAya ja nahIM. jyArathI te svAmI prasanna thayA tyArathI koI paNa divasa saMga choDatA nathI. e svAmInA yogano svabhAva siddhAMtamAM 'sAdianaMta' eTale te yoga thavAnI Adi che, paNa koI divasa teno viyoga thavAno nathI, mATe anaMta che, ema kahyo che; tethI have mAre koI paNa divasa te patino viyoga thaze ja nahIM. 1 hai sakhI ! A jagatane viSe patino viyoga na thAya te arthe je strIo nAnA prakAranA upAya kare che te upAya sAcA nathI; ane ema mArA patinI prApti thatI nathI. te upAyanuM mithyApaNuM jaNAvavA temAMnA thoDAeka tane kahuM chuM-- koI eka to patinI sAthe kAmAM baLavA icche che, ke jethI te patinI sAthe meLApa ja rahe, paNa te meLApano kaMI saMbhava nathI, kemake te pati to potAnA karmAnusAra je sthaLane prApta thavAno hato tyAM thayo, ane satI thaIne maLavA icche che evI te strI paNa meLApane arthe eka citAmAM baLI maravA icche che, topaNa te potAnA karmAnusAra dene prApta thavAnI che, banne eka ja sthaLe deha dhAraNa kare, ane patipatnIrUpe yoga pAmIne niraMtara sukha bhogave evo kaMI niyama nathI. eTale te patino viyoga thayo, vaLI tenA yogano paNa asaMbhava rahyo, evo patino meLApa te meM khoTo gaNyo che, kemake tenuM ThAmaThekANuM kaMI nathI. athavA prathama padano artha evo paNa thAya che ke, paramezvararUpa patinI prAptine arthe koI kASTha bhakSaNa kare che, eTale paMcAgninI dhUNIo saLagAvI temAM kASTha homI te agnino pariSa sahana kare che, ane tethI ema samaje che ke paramezvararUpa patine pAmIzuM, paNa te samajavuM khoTuM che; kemake paMcAgni tApavAmAM tenI pravRtti che; te patinuM svarUpa jANI, te patine prasanna thavAnAM kAraNo jANI, te kAraNonI upAsanA te karatA nathI, mATe te paramezvararUpa patine kyAMthI pAmaze ? tenI mati jevA svabhAvamAM pariNamI che, tevA ja prakAranI gatine te pAmaze, jethI te meLApanuM kaMI ThAmahekANuM nathI. 3 he sakhI ! koI patine rIjhavavA mATe ghaNA prakAranAM tapa kare che, paNa te mAtra zarIrane tApa che; e patine rAjI karavAno mArga meM gaNyo nathI; patine raMjana karavAne to bannenI dhAtuno melApa thavo te che. koI strI game teTalA kaSTathI tapazcaryA karI potAnA patine rIjhavavA icche topaNa jyAM sudhI te strI potAnI prakRti patinI prakRtinA svabhAvAnusAra karI na zake tyAM sudhI prakRtinA pratikUlapaNAne lIdhe te pati prasanna na ja thAya ane te strIne mAtra zarIre sudhAdi tApanI prApti thAya; tema koI mumukSunI vRtti bhagavAnane patipaNe prApta karavAnI hoya to te bhagavAnanA svarUpAnusAra vRtti na kare ane anya svarUpamAM rucimAna chatAM aneka prakAranAM tapa tapIne kaSTa seve, topaNa te bhagavAnane pAme nahIM, kemake jema patipatnIno kharo melApa, ane kharI prasannatA dhAtunA ekatvamAM che, tema he sakhI ! bhagavAnamAM A vRttine patipaNuM sthApana karI te acaLa rAkhavuM hoya to te bhagavAnanI sAthe dhAtumelApa karavo ja yogya che; arthAt te bhagavAna je zuddhacaitanyadhAtupaNe pariNamyA che tevI zuddhacaitanya vRtti karavAthI ja te dhAtumAMthI pratikUla svabhAva nivartavAthI aikya thavAno saMbhava che; ane te ja dhAtumelApI te bhagavAnarUpa patinI prAptino koI paNa kALe viyoga thavAno nathI. 4 he sakhI ! koI vaLI ema kahe che ke A jagata, jenuM svarUpa oLakhavAno lakSa na thaI zake tevA bhagavAnanI lIlA che; ane te alakSa bhagavAna saunI icchA pUrNa kare che; tethI te ema samajIne A jagata bhagavAnanI lIlA mAnI, te bhagavAnano te svarUpe mahimA gAvAmAM ja Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra potAnI icchA pUrNa thaze, (eTale bhagavAna prasanna thaIne tene viSe lagnatA karaze) ema mAne che, paNa te khoTuM che, kemake te bhagavAnanA svarUpanA ajJAnathI ema kahe che. je bhagavAna anaMta jJAnadarzanamaya sarvotkRSTa sukhasamAdhimaya che, te bhagavAnane A jagatanuM kartApaNuM kema hoya ? ane lIlAne arthe pravRtti kema hoya ? lIlAnI pravRtti to sadoSamAM ja saMbhave che. je pUrNa hoya te kaMI icche ja nahIM. bhagavAna to anaMta avyAbAdha sukhe karIne pUrNa che; tene viSe bIjI kalpanA kyAMthI avakAza pAme ? lIlAnI utpatti kutUhalavRttithI thAya. tevI kutUhalavRtti to jJAna, sukhanA aparipUrNapaNAthI ja thAya. bhagavAnamAM to te banne (jJAna, sukha) paripUrNa che, mATe tenI pravRtti jagata racavArUpa lIlA pratye na ja thAya. e lIlA to doSano vilAsa che; sarAgIne ja teno saMbhava che. je sarAgI hoya tene sadveSatA hoya, ane jene e banne hoya tene krodha, mAna, mAyA, lobha Adi sarva doSanuM paNa saMbhavitapaNuM che; jethI yathArtha rIte jotAM to lIlA doSano ja vilAsa che; ane evo doSavilAsa to ajJAnI ja icche. vicAravAna mumukSuo paNa tevo doSavilAsa icchatA nathI, to anaMta jJAnamaya bhagavAna te kema icche ? jethI te bhagavAnanuM svarUpa lIlAnA kartRtvapaNAthI bhAve je samaje che te bhrAMti che; ane te bhrAMtine anusarIne bhagavAnane prasanna karavAno te je mArga le che te paNa bhrAMtimaya ja che; jethI bhagavAnarUpa patinI tene prApti thatI nathI. 5 he sakhI ! patine prasanna karavAnA to ghaNA prakAra che. aneka prakAranA zabda, sparzAdi bhogathI patinI sevA karavAmAM Ave che evA ghaNA prakAra che, paNa te saumAM cittaprasannatA e ja sauthI uttama sevA che, ane kyAre paNa khaMDita na thAya evI sevA che. kapaTarahita thaIne AtmA arpaNa karIne patinI sevA karavAthI ghaNA AnaMdanA samUhanI prAptino bhAgyodaya thAya. bhagavAnarUpa patinI sevAnA prakAra ghaNA che. dravyapUjA, bhAvapUjA, AjJApUjA. dravyapUjAnA paNa ghaNA bheda che; paNa temAM sarvotkRSTa pUjA to cittaprasannatA eTale te bhagavAnamAM caitanyavRtti parama harSathI ekatvane prApta karavI te ja che; temAM ja sarva sAdhana samAya che. te ja akhaMDita pUjA che, kemake jo citta bhagavAnamAM lIna hoya to bIjA yoga paNa cittAdhIna hovAthI bhagavAnane AdhIna ja che; ane cittanI lInatA bhagavAnamAMthI na khase to ja jagatanA bhAvomAMthI udAsInatA varSe ane temAM grahaNa tyAgarUpa vikalpa pravarte nahIM; jethI te sevA akhaMDa ja rahe. jyAM sudhI cittamAM bIjo bhAva hoya tyAM sudhI tamArA sivAya bIjAmAM mAre kaMI paNa bhAva nathI ema dekhADIe to te vRthA ja che ane kapaTa che; ane jyAM sudhI kapaTa che tyAM sudhI bhagavAnanA caraNamAM AtmAnuM arpaNa kAMthI thAya ? jethI sarva jagatanA bhAva pratye virAma pamADI vRttine zuddhacaitanya bhAvavALI karavAthI ja te vRttimAM anyabhAva rahyo na hovAthI zuddha kahevAya ane te niSkapaTa kahevAya. evI caitanyavRtti bhagavAnamAM lIna karavAmAM Ave te ja AtmaarpaNanA kahevAya. dhanadhanyAdika sarva bhagavAnane arpaNa karyAM hoya, paNa jo AtmA arpaNa na karyo hoya eTale te AtmAnI vRtti bhagavAnamAM lIna karI na hoya to te dhanadhanyAdikanuM arpaNa karavuM sakapaTa ja che, kemake arpaNa karanAra AtmA athavA tenI vRtti to bIje sthaLe lIna che. je pote bIje sthaLe lIna che, tenA arpaNa thayelA bIjA jaDa padArtha bhagavAnamAM arpaNa kyAMthI thaI zake ? mATe bhagavAnamAM cittavRttinI lInatA e ja AtmaarpaNatA che, ane e ja AnaMdaghanapadanI rekhA eTale parama avyAbAdha sukhamaya mokSapadanI nizAnI che. arthAta jene evI dazAnI prApti thAya te parama AnaMdaghanasvarUpa mokSane prApta thaze, evA lakSaNa te lakSaNa che. 6 RSabhajinastavanA saMpUrNa. Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM (3)1 575 prathama stavanamAM bhagavAnamAM vRtti lIna thavArUpa harSa batAvyo, paNa te vRtti akhaMDa ane pUrNapaNe lIna thAya to ja AnaMdaghanapadanI prApti thAya, jethI te vRttinA pUrNapaNAnI icchA karatA chatAM AnaMdaghana bIjA tIrthaMkara zrI ajitanAthanI stavanA kare che. je pUrNapaNAnI icchA che, te prApta thavAmAM je je vighna dIThAM te saMkSepe bhagavAnane AnaMdaghanajI A bIjA stavanamAM nivedana kare che; ane potAnuM puruSatva maMda dekhI khedakhinna thAya che ema jaNAvI puruSatva jAgrata rahe evI bhAvanA ciMtave che. je he sakhI ! bIjA tIrthaMkara evA ajitanAtha bhagavAne pUrNa lInatAno mArga darzAvyo che te, arthAt je samyak caraNarUpa mArga prakAzyo che te, jouM chuM, to ajita eTale mArA jevA nirbaLa vRttinA mumukSuthI jItI na zakAya evo che. bhagavAnanuM ajita evuM nAma che te to satya che, kemake moTA moTA parAkramI puruSo kahevAya che tenAthI paNa je guNanA dhAmarUpa paMthano jaya thayo nathI, te bhagavAne jaya karyo hovAthI bhagavAnanuM to ajita nAma sArthaka ja che, ane anaMta guNanA dhAmarUpa te mArgane jItavAthI bhagavAnanuM guNadhAmapaNuM siddha che. he sakhI, paNa mAruM nAma puruSa kahevAya che, te satya nathI. bhagavAnanuM nAma ajita che. jema te tarUpa guNane lIdhe che tema mAruM nAma puruSa tarUpa guNane lIdhe nathI. kemake puruSa to tenuM nAma kahevAya ke je puruSArthasahita hoya, svaparAkrama sahita hoya, paNa huM to tema nathI. mATe bhagavAnane kahuM chuM ke hai bhagavAna ! tamAruM nAma ajita te to sAcuM che; paNa mAruM nAma puruSa te to khoTuM che. kemake rAga, dveSa, ajJAna, kodha, mAna, mAyA, lobha Adi doSano tame jaya karyo tethI tame ajita kahevAvA yogya cho, paNa te ja doSoe mane jItI lIdho che, mATe mAruM nAma puruSa zenuM kahevAya ? 1 he sakhI ! te mArga pAmavAne mATe divya netra joIe. carma netre karIne joto chato to samasta saMsAra bhUlyo che, te parama tattvano vicAra thavAne mATe je divya netra joIe te divya netrano, nizcaya karIne vartamAnakALamAM viyoga thaI paDyo che. huM sakhI ! te ajita bhagavAne ajita thavAne arthe lIdhelo mArga kaMI A carmacakSuthI dekhAya nahIM. kemake te mArga divya che, ane aMtarAtmadRSTithI ja avalokana karI zakAya evo che. jema eka gAmathI bIje gAma javAne pRthvItaLa para saDaka vagere mArga hoya che, tema A mArga kaMI eka gAmathI bIje gAma javAnA mArganI peThe bAhya mArga nathI, athavA carmacakSue jotAM te jaNAya evo nathI, carmacakSuthI kaMI te atIndriya mArga na dekhAya. 2 ////////// 754 apUrNa) saMvata 1953 hai jJAtaputra bhagavan ! kALanI balihArI che. A bhAratanA hInapuNyI manuSyone tAruM satya, akhaMDa ane pUrvApara avirodha zAsana kyAMthI prApta thAya ? thavAmAM AvAM vighno utpanna thayAM; tArAM bodhelAM zAstro kalpita arthathI virAdhyAM, keTalAMka samULagAM khaMDyAM. dhyAnanuM kArya, svarUpanuM kAraNa e je tArI pratimA tethI kaTAkSardaSTie lAkhogame loko vaLyAM; tArA pachI paraMparAe je AcArya 1. bIjuM zrI ajitajina stavanaH- paMthaDo nihALuM re bIjA jina to re, ajita ajita guNadhAmAM je teM jItyA re, teNe huM jItiyo re, puruSa kizyuM muja nAma ? paMthaDo0 1 carama nayaNa karI mAraga jovatAM re, bhUlyo sayala saMsAra; jeNe nayaNe karI mAraga joviye re, nayaNa te divya vicAra. paMthaDo0 2 Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra puruSo thayA tenA vacanamAM ane tArAM vacanamAM paNa zaMkA nAkhI dIdhI. ekAMta daI kUTI tAruM zAsana niMdAvyuM. zAsana devI ! evI sahAyatA kaMI Apa ke je vaDe kalyANano mArga huM bIjAne bodhI zakuM, darzAvI zakuM, - kharA puruSo darzAvI zake. sarvottama nithapravacananA bodha bhaNI vALI A AtmavirAdhaka paMthothI pAchA kheMcavAmAM sahAyatA Apa ! ! tAro dharma che ke samAdhi ane bodhimAM sahAyatA ApavI. //////// [aMgata] saMvata 1953 755 OM namaH zArIrika, mAnasika anaMta prakAranAM duHkhoe AkulavyAkula jIvone te duHkhothI chUTavAnI bahu prakAre icchA chatAM temAMthI te mukta thaI zakatA nathI tenuM zuM kAraNa ? evuM prazna aneka jIvone utpanna thayA kare; paNa tenuM yathArtha samAdhAna hoI virala jIvane ja prApta thAya che. jyAM sudhI duHkhanuM mULa kAraNa yathArthapaNe jANavAmAM na AvyuM hoya, tyAM sudhI te TALavAne mATe game tevuM prayatna karavAmAM Ave topaNa duHkhano kSaya thaI zake nahIM, ane game teTalI aruci, apriyatA ane abhAva te duHkha pratye hoya chatAM ene anubhavyA ja karavuM paDe. avAstavika upAyathI te duHkha maTADavAnuM prayatna karavAmAM Ave, ane te prayatna na sahana thaI zake eTalA parizramapUrvaka karyuM hoya chatAM te duHkha na maTavAthI duHkha maTADavA icchatA mumukSune atyaMta vyAmoha thaI Ave che, athavA thayA kare che ke AnuM zuM kAraNa ? A duHkha TaLatuM kema nathI ? koI paNa prakAre mAre te duHkhanI prApti icchita nahIM chatAM, svapneya paNa tenA pratye kaMI paNa vRtti nahIM chatAM, tenI prApti thayA kare che, ane huM je je prayatno karuM chuM te te badhAM niSphaLa jaI duHkha anubhavyA ja karuM chuM enuM zuM kAraNa ? zuM e duHkha koIne maTatuM ja nahIM hoya ? duHkhI thavuM e ja jIvano svabhAva haze ? zuM koI eka jagatakartA Izvara haze teNe Ama ja karavuM yogya gaNyuM haze ? zuM bhavitavyatAne AdhIna e vAta haze ? athavA koIka mArA karelA AgalA aparAdhonuM phaLa haze ? e vagere aneka prakAranA vikalpo je jIvo manasahita dehadhArI che te karyAM kare che, ane je jIvo manarahita che te avyaktapaNe duHkhano anubhava kare che, ane avyaktapaNe te duHkha maTe evI icchA rAkhyA kare che. A jagatane viSe prANImAtranI vyakta athavA avyakta icchA paNa e ja che ke, koI paNa prakAre mane duHkha na hoya, ane sarvathA sukha ho. prayatna paNa e ja arthe chatAM te duHkha zA mATe maTatuM nathI ? evo prazna ghaNA ghaNA vicAravAnone paNa bhUtakALe utpanna thayo hato, vartamAnakALe paNa thAya che, ane bhaviSyakALe paNa thaze. te anaMta anaMta vicAravAnomAMthI anaMta vicAravAno tenA yathArtha samAdhAnane pAmyA, ane duHkhathI mukta thayA. vartamAnakALe paNa je je vicAravAno yathArtha samAdhAna pAme che, te paNa tathArUpa phaLane pAme che, ane bhaviSyakALa paNa je je vicAravAno yathArtha samAdhAna pAmaze, te te tathArUpa phaLane pAmaze emAM saMzaya nathI. zarIranuM duHkha mAtra auSadha karavAthI maTI jatuM hota, mananuM duHkha dhanAdi maLavAthI jatuM hota, ane bAhya saMsarga saMbaMdhanuM duHkha manane kaMI asara upajAvI zakatuM na hota to duHkha maTavA mATe je je prayatna karavAmAM Ave che te te sarva jIvonuM saphaLa thAta; paNa jyAre tema banatuM jovAmAM na AvyuM tyAre ja vicAravAnone prazna utpanna thayuM ke, duHkha maTavA mATe bIjo ja upAya hovo joIe; A je karavAmAM Ave che te upAya ayathArtha che, ane badho zrama Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 577 vRthA che, mATe te duHkhanuM mULa kAraNa jo yathArtha jANavAmAM Ave ane te ja pramANe upAya karavAmAM Ave to duHkha maTe; nahIM to nahIM ja maTe. je vicAravAno duHkhanuM yathArtha mULa kAraNa vicAravA UThyA, temAM paNa koIka ja tenuM yathArtha samAdhAna pAmyA ane ghaNA yathArtha samAdhAna nahIM pAmatAM chatAM mativyAmohAdi kAraNathI yathArtha samAdhAna pAmyA chIe ema mAnavA lAgyA ane te pramANe upadeza karavA lAgyA ane ghaNA loko tene anusaravA paNa lAgyA. jagatamAM judA judA dharmamata jovAmAM Ave che tenI utpattinuM mukhya kAraNa e ja che. "dharmathI duHkha maTe" ema ghaNAkharA vicAravAnonI mAnyatA thaI. paNa dharmanuM svarUpa samajavAmAM ekabIjAmAM ghaNo taphAvata paDyo. ghaNA to potAno mULa viSaya cUkI gayA; ane ghaNA to te viSayamAM mati thAkavAthI aneka prakAre nAstikAdi pariNAmone pAmyA. duHkhanAM muLa kAraNa ane tenI zI rIte pravRtti thaI tenA saMbaMdhamAM thoDAka mukhya abhiprAyo atre saMkSepamAM jaNAvavAmAM Ave che. duHkha zuM che ? tenAM mULa kAraNo zuM che ? ane te zAthI maTI zake ? te saMbaMdhI jino eTale vItarAgIe potAno je mata darzAvyo che te ahIM saMkSepamAM kahIe chIe have, te yathArtha che ke kema ? tenuM avalokana karIe chIeH je upAyo darzAvyA te samyakdarzana, samyajJAna, ane samyakcAritra athavA te traNenuM eka nAma 'samyakmokSa'. samyakdarzana, samyakajJAna, ane samyakcAritramAM samyakdarzananI mukhyatA ghaNe sthaLe te vItarAgoe kahI che; joke samyakajJAnathI ja samyakdarzananuM paNa oLakhANa thAya che, topaNa samyakdarzananI prApti vagaranuM jJAna saMsAra eTale duHkhanA heturUpe hovAthI samyakdarzananuM mukhyapaNuM grahaNa karyuM che. jema jema samyakdarzana zuddha thatuM jAya che, tema tema samyakcAritra pratye vIrya ullasatuM jAya che; ane krame karIne samyakacAritranI prApti thavAno vakhata Ave che, jethI AtmAmAM sthira svabhAva siddha thato jAya che, ane krame karIne pUrNa sthira svabhAva pragaTe che, ane AtmA nijapadamAM lIna thaI sarva karmakalaMkathI rahita thavAthI eka zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSamAM parama avyAbAdha sukhanA anubhavasamudramAM sthita thAya che. samyakdarzananI prAptithI jema jJAna samyakatvabhAvane pAme che e samyakdarzanano parama upakAra che, tema samayakadarzana krame karI zuddha thatuM jaI pUrNa sthira svabhAva samyakcAritrane prApta thAya tene arthe samyakajJAnanA khaLanI tene kharekharI AvazyakatA che. te samyajJAnaprAptino upAya vItarAgazruta ane te zrutatattvopade mahAtmA che. vItarAgazrutanA parama rahasyane prApta thayelA asaMga ane paramakaruNAzILa mahAtmAno yoga prApta thavo atizaya kaThaNa che. mahadbhAgyodayanA yogathI ja te yoga prApta thAya che emAM saMzaya nathI. kahyuM che ke,- tahAruvANaM samaNANaM- te zramaNamahAtmAonAM pravRttilakSaNa paramapuruSe A pramANe kahyAM cheH- Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra atyaMtaradazAnAM cihno te mahAtmAonAM pravRttilakSaNathI nirNIta karI zakAya; joke pravRttilakSaNa karatAM atyaMtaradazA viSeno nizcaya anya paNa nIkaLe che. koI eka zuddha vRttimAna mumukSune tevI atyaMtaradazAnI parIkSA Ave che. evA mahAtmAonA samAgama ane vinayanI zI jarUra ? game tevo puruSa hoya paNa sArI rIte zAstra vAMcI saMbhaLAve tevA puruSathI jIva kalyANano yathArtha mArga zA mATe na pAmI zake ? evI AzaMkAnuM samAdhAna karavAmAM Ave che: evA mahAtmApuruSano yoga bahu bahu durlabha che. sArA dezakALamAM paNa evA mahAtmAno yoga durlabha che; to AvA du:khamukhya kALamAM tema hoya emAM kaMI kahevuM rahetuM nathI. kahyuM che ke,- yadyapi tevA mahAtmApuruSano kvacit yoga bane che, to paNa zuddha vRttimAna mumukSu hoya to te apUrva guNane tevA muhUrtamAtranA samAgamamAM prApta karI zake che. jevA mahAtmApuruSanA vacanapratApathI muhUrtamAtramAM cakravartIo potAnuM rAjapATa choDI bhayaMkara vanamAM tapazcaryA karavAne cAlI nIkaLatA hatA, tevA mahAtmApuruSanA yogathI apUrva guNa kema prApta na thAya ? sArA dezakALamAM paNa kvacit tevA mahAtmAno yoga banI Ave che, kemake teo apratibaddha vihArI hoya che. tyAre evA puruSono nitya saMga rahI zake tema zI rIte banI zake ke jethI mumukSu jIva sarva duHkha kSaya karavAnAM ananya kAraNone pUrNapaNe upAsI zake ? teno mArga A pramANe bhagavAna jine avalokyo - nitya temanA samAgamamAM AjJAdhInapaNe vartavuM joIe, ane te mATe bAhyAjyaMtara parigrahAdi tyAga ja yogya che. jeo sarvathA tevo tyAga karavAne samartha nathI, temaNe A pramANe dezatyAgapUrvaka karavuM yogya che. tenuM svarUpa A pramANe upadezyuM cheH te mahAtmApuruSanA guNAtizayapaNAthI, samyakcaraNathI, paramajJAnathI. paramazAMtithI, paramanivRttithI mumukSu jIvanI azubha vRttio parAvartana thaI zubhasvabhAvane pAmI svarUpa pratye vaLatI jAya che. te puruSanAM vacano AgamasvarUpa che, topaNa vAraMvAra potAthI vacanayoganI pravRtti na thAya tethI, tathA niraMtara samAgamano yoga na bane tethI, tathA te vacananuM zravaNa tAdeza smaraNamAM na rahe tethI, tema ja keTalAka bhAvonuM svarUpa jANavAmAM parAvartananI jarUra hoya che tethI, ane anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgazruta, vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che. joke tevA mahAtmApuruSa dvArA ja prathama tenuM rahasya jANavuM joIe, pachI vizuddha dRSTi thaye mahAtmAnA samAgamanA aMtarAyamAM paNa te zruta baLavAna upakAra kare che. athavA jyAM kevaLa tevA mahAtmA Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 579 ono yoga banI ja zakato nathI, tyAM paNa vizuddha dRSTivAnane vItarAgata paramopakArI che, ane te ja arthe thaIne mahatpuruSoe eka lokathI mAMDI dvAdazAMgaparyaMta racanA karI che. te dvAdazAMganA mULa upadeSTA sarvajJa vItarAga che, ke jenA svarUpanuM mahAtmApuruSo niraMtara dhyAna kare che; ane te padanI prAptimAM ja sarvasva samAyeluM che ema pratItithI anubhave che. sarvajJa vItarAganAM vacanane dhAraNa karIne mahat AcAryoe dvAdazAMganI racanA karI hatI, ane tadAzrita AjJAMkita mahAtmAoe bIjAM aneka nirdoSa zAstronI racanA karI che. A pramANe dvAdazAMganAM nAma cheH- (1) AcArAMga, (2) sUtrakRtAMga, (3) sthAnAMga, (4) samavAyAMga, (5) bhagavatI, (6) jJAtAdharmakathAMga, (7) upAsakadazAMga, (8) aMtakRtadazAMga, (9) anuttaraupapAtika, (10) praznavyAkaraNa, (11) vipAka ane (12) dRSTivAda temAM A pramANe nirUpaNa cheH- kALadoSathI ghaNAM sthaLo temAMthI visarjana thaI gayAM, ane mAtra alpa sthaLo rahyAM. je alpa sthaLo rahyAM tene ekAdazAMgane nAme zvetAmbara AcAryo kahe che. digaMbaro temAM anumata nahIM thatAM ema kahe che ke,- visaMvAda ke matAgrahanI dRSTie temAM banne kevaLa bhinna bhinna mArganI peThe jovAmAM Ave che. dIrghadRSTie jotAM tenAM jAdAM ja kAraNo jovAmAM Ave che. game tema ho, paNa A pramANe banne bahu najIkamAM AvI jAya cheH vivAdanAM ghaNAM sthaLo to aprayojana jevAM che; prayojana jevAM che te paNa parokSa che. apAtra zrotAne dravyAnuyogAdi bhAva upadezavAthI nAstikAdi bhAvo utpanna thavAno vakhata Ave che, athavA zuSkajJAnI thavAno vakhata Ave che. have, A prastAvanA atre saMkSepIe chIe; ane je mahAtmApuruSa- A pramANe supratIta thAya to hiMsA rahie dhamme / aTThArasa dosa vivajjie deve // niggaMthe pavayaNe / saghaLuM phorpha sanmatta 1111 Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 http://www.ShrimadRajchandra.org jIvane mokSamArga che. nahIM to unmArga che. zrImad rAjacaMdra sarva duHkhano kSaya karanAro eka parama sadupAya, tathA sarva jIvane hitakArI, sarva duHkhanA kSayano, eka AtyaMtika upAya, parama sadupAyarUpa vItarAgadarzana che. tenI pratItithI, tenA anukaraNathI, tenI AjJAnA parama avalaMbana vaDe, jIva bhavasAgara tarI jAya che. 'samavAyAMgasUtra'mAM kahyuM che keH AtmA zuM ? karma zuM ? teno kartA koNa ? tenuM upAdAna koNa ? nimitta koNa ? tenI sthiti keTalI ? kartA zA vaDe ? zuM parimANamAM te bAMdhI zake ? e Adi bhAvonuM svarUpa jevuM nigraMthasiddhAMtamAM spaSTa, sUkSma ane saMkalanApUrvaka che tevuM koI paNa darzanamAM nathI. 756 jainamArga viveka potAnA samAdhAnane arthe yathAzaktie jainamArgane jANyo che, teno saMkSepe kaMI paNa viveka karuM chuM te jainamArga je padArthanuM hovApaNuM che tene hovApaNe ane nathI tene nahIM hovApaNe mAne che. [apUrNa] saM. 1953 jene hovApaNuM che te be prakAre che ema kahe che jIva ane ajIva, e padArtha spaSTa bhinna che. koI koIno svabhAva tyAgI zake tevA svarUpe nathI. ajIva rUpI ane arUpI be prakAre che. jIva anaMtA che. pratyeke pratyeka jIva traNe kALa jAdA che. jJAnadarzanAdi lakSaNe jIva oLakhAya che. pratyeka jIva asaMkhyAta pradezane avagAhIne rahe che. saMkocavikAsanuM bhAjana che, anAdithI karmagrAhaka che. tathArUpa svarUpa jAgyAthI, pratItimAM ANyAthI, sthira pariNAma thaye te karmanI nivRtti thAya che. svarUpe jIva varNa, gaMdha, rasa, sparza rahita che. ajaraamara, zAzvata vastu che. [apUrNa] 757 a namaH siddhebhyaH mokSasiddhAMta anaMta avyAbAdha sukhamaya paramapada tenI prAptine arthe bhagavAna sarvajJa nirUpaNa karelo "mokSasiddhAMta' te bhagavAnane parama bhaktithI namaskAra karIne kahuM chuM. dravyAnuyoga, karaNAnuyoga, caraNAnuyoga ane dharmakathAnuyoganA mahAnidhi evA vItarAga pravacanane namaskAra karuM chuM. karmarUpa vairIno parAjaya karyo che evA adbhuta bhagavAna; zuddha caitanyapadamAM siddhAlaye virAjamAna evA siddha bhagavAna; jJAna, darzana, cAritra, tapa, ane vIrya evA mokSanA pAMca AcAra nA Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 maM 581 AcaraNamAM pravartamAna che ane bIjA bhavya jIvone te AcAramAM pravartAve che evA AcArya bhagavAna: dvAdazAMganA abhyAsI ane te zruta zabda, artha ane rahasyathI anya bhavya jIvone adhyayana karAvanAra evA upAdhyAya bhagavAna; mokSamArgane AtmajAgRtipUrvaka sAdhatA evA sAdhu bhagavAnane huM parama bhaktithI namaskAra karuM chuM. zrI RSabhadevathI zrI mahAvIra paryaMta vartamAna bharatakSetranA covIza tIrthaMkaronA parama upakArane vAraMvAra saMbhAruM chuM. zrImAna vardhamAna jina vartamAna kALanA carama tIrthaMkaradevanI zikSAthI hAla mokSamArganuM astitva varte che e temanA upakArane suvihita puruSo vAraMvAra Azcaryamaya dekhe che. kALanA doSathI apAra zrutasAgarano ghaNo bhAga visarjana thato gayo ane biMdumAtra athavA alpamAtra vartamAnamAM vidyamAna che. ghaNAM sthaLo visarjana thavAthI, ghaNAM sthaLomAM sthULa nirUpaNa rahyuM hovAthI nirgutha bhagavAnanA te zrutano pUrNa lAbha vartamAna manuSyone A kSetre prApta thato nathI. ghaNA matamatAMtarAdi utpanna thavAno hetu paNa e ja che, ane tethI ja nirmaLa AtmatattvanA abhyAsI mahAtmAonI alpatA thaI. zruta alpa rahyA chatAM, matamatAMtara ghaNAM chatAM, samAdhAnanAM keTalAMka sAdhano parokSa chatAM, mahAtmApuruSonuM kvacitatva chatAM, huM Aryajano ! samyakdarzana, zrutanuM rahasya evo paramapadano paMtha, AtmAnubhavanA hetu, samyaqacAritra ane vizuddha AtmadhyAna Aje paNa vidyamAna che, e parama harSanuM kAraNa che. vartamAnakALanuM nAma duSamakALa che. tethI duHkha karIne, - ghaNA aMtarAyathI, pratikULatAthI, sAdhananuM durlabhapaNuM hovAthI, - mokSamArganI prApti thAya che; paNa vartamAnamAM mokSamArgano viccheda che, ema ciMtavavuM joItuM nathI. paMcamakALamAM thayelA maharSioe paNa ema ja kahyuM che. te pramANe paNa atre kahuM chuM. sUtra ane bIjAM prAcIna AcArye tadanusAra racelAM ghaNAM zAstro vidyamAna che. suvihita puruSoe to hitakArI matithI ja racyAM che. koI matavAdI, haThavAdI ane zithilatAnA poSaka puruSoe racelAM koI pustako sUtrathI athavA jinAcArathI maLatAM na AvatAM hoya ane prayojananI maryAdAthI bAhya hoya, te pustakonA udAharaNathI prAcIna suvihita AcAryonAM vacanone utthApavAnuM prayatna bhavabhIru mahAtmAo karatA nathI; paNa tethI upakAra thAya che, ema jANI tenuM bahumAna karatA chatAM yathAyogya sadupayoga kare che. digaMbara ane zvetAMbara evA be bheda jinadarzanamAM mukhya che. matadRSTithI temAM moTo aMtara jovAmAM Ave che. tattvadRSTithI tevo vizeSa bheda jinadarzanamAM mukhyapaNe parokSa che; je pratyakSa kAryabhUta thaI zake tevA che, temAM tevo bheda nathI; mATe banne saMpradAyamAM utpanna thatA guNavAna puruSo samyakrardaSTithI jue che; ane jema tattvaprItino aMtarAya ocho thAya tema pravarte che. jainAbhAsathI pravartelAM matamatAMtaro bIjAM ghaNAM che, tenuM svarUpa nirUpaNa karatAM paNa vRtti saMkocAya che. jemAM mULa prayojananuM bhAna nathI, eTaluM ja nahIM paNa mULa prayojanathI viruddha evI paddhatinuM avalaMbana varte che; tene munipaNAnuM svapna paNa kyAMthI ? kemake mULa prayojanane visArI klezamAM paDyA che; ane jIvone, potAnI pUjyatAdine arthe, paramArthamArganAM aMtarAyaka che. te, muninuM liMga paNa dharAvatA nathI, kemake svakapolaracanAthI temanI sarva pravRtti che. jinAgama athavA AcAryanI paraMparAnuM nAma mAtra temanI pAse che, vastutve to te tethI parAkha ja che. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra eka tUmaDA jevI, dorA jevI alpamAM alpa vastunA grahaNatyAganA AgrahathI jAdo mArga upajAvI kADhI varte che, ane tIrthano bheda kare che, evA mahAmohamUDha jIva liMgAbhAsapaNe paNa Aje vItarAganA darzanane gherI beThA che, e ja asaMyati pUjA nAmanuM Azcarya lAge che. mahAtmA puruSonI alpa paNa pravRtti svaparane mokSamArgasanmukha karavAnI che. liMgAmAsI jIvo mokSamArgathI parAmukha karavAmAM potAnuM baLa pravartatuM jANI harSAyamAna thAya che, ane te sarva karmaprakRtimAM vadhatA anubhAga ane sthitibaMdhanuM sthAnaka che ema huM jANuM chuM. [apUrNa] saM. 1953 758 dravyaprakAza dravya eTale vastu, tattva, padArtha. AmAM mukhya traNa adhikAra che. prathama adhikAramAM jIva ane ajIva dravyanA mukhya prakAra kahyA che. bIjA adhikAramAM jIva ane ajIvano parasparano saMbaMdha ane tethI jIvane hitAhita zuM rahyuM che te samajAvA mATe tenA vizeSa paryAyarUpe pApapuNyAdi bIjAM sAta tattvonuM nirUpaNa karyuM che. je sAta tattvo jIva ane ajIva e be tattvomAM samAya che. trIjA adhikAramAM yathAsthita mokSamArga darzAvyo che, ke jene arthe thaIne ja samasta jJAnIpuruSono upadeza che. padArthanA vivecana ane siddhAMta para jeno pAyo racAyo che ane te dvArA je mokSamArga pratibodhe che tevAM cha darzano cheH- (1) bauddha, (2) nyAya, (3) sAMkhya, (4) jaina, (5) mImAMsaka, ane (6) vaizeSika. vaizeSika nyAyamAM aMtarbhUta karyuM hoya to nAstika vicAra pratipAdana karatuM evuM cArvAka darzana chaThThuM gaNAya che. nyAya, vaizeSika, sAMkhya, yoga, uttaramImAMsA ane pUrvamImAMsA ema cha darzana veda paribhASAmAM gaNavAmAM AvyAM che, te karatAM upara darzAvelAM darzano jAdI paddhatie gaNyAM che tenuM zuM kAraNa ? ema prazna thAya to tenuM samAdhAna e che ke- vaida paribhASAmAM darzAvelAM darzano vedane mAnya rAkhe che te dRSTithI gaNyAM che- ane upara jaNAvela krame to vicAranI paripATInA bhedathI gaNyAM che, jethI A ja krama yogya che. dravya ane guNanuM ananyatva avibhaktva eTale pradezabheda rahitapaNuM che, kSetrAMtara nathI. dravyanA nAzathI guNano nAza ane guNanA nAzathI dravyano nAza thAya evo 'aikyabhAva che. dravya ane guNano bheda kahIe chIe te kathanathI che, vastuthI nathI. saMsthAna, saMkhyAvizeSa AdithI jJAna ane jJAnIne sarvathA prakAre bheda hoya to banne acetanatva pAme ema sarvajJa vItarAgano siddhAMta che. jJAnanI sAthe samavAya saMbaMdhathI AtmA jJAnI nathI. samavartitva samavAya. varNa, gaMdha, rasa, sparza paramANu dravyanA vizeSa che. ////// 759 [apUrNa] saM. 1953 atyaMta suprasiddha che ke prANImAtrane duHkha pratikULa, apriya ane sukha anukULa, tathA priya che. te duHkhathI rahita thavA mATe ane sukhanI prApti mATe prANImAtranuM prayatna che. prANImAtranuM evuM prayatna chatAM paNa teo duHkhano anubhava ja karatAM dRSTigocara thAya che. kvacit kaMIka sukhanA aMza koIka prANIne prApta thayA dekhAya che, topaNa duHkhanI bAhulyatAthI 1. juo AMka 766 'paMcAstikAya' 46, 48, 49 ane 50. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 ma 583 karIne jovAmAM Ave che. prANImAtrane duHkha apriya hovA chatAM, vaLI te maTADavAne arthe tenuM prayatna chatAM te duHkha maTatuM nathI, to pachI te duHkha TaLavAno koI upAya ja nahIM ema samajAya che; kemake badhAnuM prayatna niSphaLa jAya te vAta nirupAya ja hovI joIe, ema atre AzaMkA thAya che. tenuM samAdhAna A pramANe cheH- duHkhanuM svarUpa yathArtha na samajAvAthI, te thavAnAM mULa kAraNo zuM che ane te zAthI maTI zake te yathArtha na samajAvAthI, duHkha maTADavA saMbaMdhInuM temanuM prayatna svarUpathI ayathArtha hovAthI duHkha maTI zakatuM nathI. duHkha anubhavavAmAM Ave che, topaNa te spaSTa dhyAnamAM AvavAne arthe thoDuMka tenuM vyAkhyAna karIe chIe. prANIo be prakAranAM cheH eka trasa eTale pote bhayAdinuM kAraNa dekhI nAsI jatAM, hAlatAM cAlatAM e Adi zaktivALAM. bIjAM sthAvaraH je sthaLe deha dhAraNa karyo che, te ja sthaLe sthitimAna, athavA bhayAdi kAraNa jANI nAsI javA vagerenI samajaNazakti jemAM nathI te. athavA ekeMdriyathI mAMDI pAMca iMdriya sudhInAM prANIo che. ekeMdriya prANIo sthAvara kahevAya, ane be iMdriyAvALAM prANIthI mAMDIne pAMca iMdriyavALAM sudhInAM prANI trasa kahevAya. pAMca uparAMta koI paNa prANIne iMdriya hotI nathI. ekendriya prANInA pAMca bheda che pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati vanaspatinuM jIvatva sAdhAraNa manuSyone paNa kaMIka anumAnagocara thAya che. pRthvI, prANI, agni ane vAyunuM jIvatva, AgamapramANathI, vizeSa vicArabaLathI kaMI paNa samajI zakAya che, sarvathA to prakRSTajJAnagocara che. agni ane vAyunA jIvo kaMIka gatimAna jovAmAM Ave che. paNa te potAnI samajaNazaktipUrvaka hotuM nathI, jethI tene sthAvara kahevAmAM Ave che. ekeMdriya jIvamAM vanaspatimAM jIvatva suprasiddha che, chatAM tenAM pramANo A graMthamAM anukrame Avaze. pRthvI, pANI, agni ane vAyunuM jIvatva A pramANe siddha karyuM cheH jIvalakSaNa caitanya jenuM mukhya lakSaNa che, de pramANa che. 760 asaMkhyAta pradeza pramANa che. te asaMkhyAta pradezatA lokaparimita che, pariNAmI che. amUrta che. anaMta agurulaghu pariNata dravya che, svAbhAvika dravya che; karyAM che. bhoktA che, anAdi saMsArI che. bhavyatva labdhi paripAkAdithI mokSasAdhanamAM pravarte che, mokSa thAya che, mokSamAM svapariNAmI che. [apUrNa) saM. 1953 Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 saMsArI jIva siddhAtmA http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra saMsAra avasthAmAM mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga uttarottara baMdhanAM sthAnaka che. siddhAvasthAmAM yogano paNa abhAva che. mAtra caitanyasvarUpa Atmadravya siddhapada che, vibhAva pariNAma bhAvakarma che. pudgalasaMbaMdha 'dravyakarma' che. ////////// [apUrNa] saM. 1953 761 jJAnAvaraNIyAdi karmano yogya je pudgala grahaNa thAya che te 'dravyAsava' jANavo. jinabhagavAne te aneka bhedathI kahyo che. jIva je pariNAmathI karmano baMdha kare che te 'bhAvabaMdha', karmapradeza, paramANuo ane jIvano anyonya pravezarUpe saMbaMdha thavo te 'dravyabaMdha'. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza ema cAra prakArano baMdha che, prakRti ane pradezabaMdha yogathI thAya che; sthiti tathA anubhAgabaMdha kaSAyathI thAya che. Asavane rokI zake evo caitanyasvabhAva te bhAvasaMvara' ane tethI dravyAsavane roke te 'dravyasaMvara' bIjo che. vrata, samiti, gupti, dharma, anuprekSA ane pariSa''ya tathA cAritranA ghaNA prakAra te 'bhAvasaMvara'nA vizeSa jANavA. je bhAva vaDe, tapazcaryAe karIne ke yathAkALe karmanA pudgalo rasa bhogavAI jaI kharI paDe che, te 'bhAvanirjarA'. te pudgalaparamANuonuM AtmapradezathI kharI paDavuM te "dravyanirjarA'. sarva karmano kSaya thavArUpa AtmasvabhAva te 'bhAvokSa'. karmavargaNAthI AtmadravyanuM jAduM thaI javuM te dravyamoza'. zubha ane azubha bhAvane lIdhe puNya ane pApa jIvane hoya che. zAtA, zubhAyuSa, zubhanAma ane ucca gotrano hetu 'puNya' che. 'pApa'thI tethI viparIta thAya che. samyakRdarzana, samyajJAna ane samyakracAritra mokSanAM kAraNa che. vyavahAranayathI te traNe che. 'nizcayathI AtmA e traNemaya che. AtmAne choDIne e traNe ratna bIjA koI paNa dravyamAM vartatAM nathI, teTalA mATe AtmA e traNamaya che. ane tethI mokSakAraNa paNa AtmA ja che. jIvAdi tattvo pratye AsthArUpa AtmasvabhAva te 'samyakdarzana', jethI mAThA AgrahathI rahita 'samyakRjJAna' thAya che. saMzaya, viparyaya ane bhrAMtithI rahita AtmasvarUpa ane parasvarUpane yathArthapaNe grahaNa karI zake te 'samyakajJAna', sAkAropayogarUpa che. tenA ghaNA bheda che. bhAvonuM sAmAnya svarUpa je upayoga grahaNa karI zake te "darzana", ema AgamamAM kahyuM che. 'darzana' zabda zraddhAnA arthamAM paNa vaparAya che. chavAsthane prathama darzana ane pachI jJAna thAya che, kevaLI bhagavAnane banne sAthe thAya che, azubhabhAvathI nivRtti ane zubhabhAvamAM pravRtti te 'cAritra. vyavahAranayathI te cAritra vrata, samiti, gupti rUpe zrI vItarAgoe kahyuM che. saMsAranA mULa hetuono vizeSa nAza karavAne arthe bAhya ane aMtaraMga kriyAno jJAnI- Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM puruSane nirodha thAya tenuM nAma 'parama samyakcAritra' vItarAgoe kahyuM che. 585 mokSanA heturUpa e banne cAritra dhyAnathI avazya munio pAme che, teTalA mATe prayatnavAna cittathI dhyAnano uttama abhyAsa karo. jo tame aneka prakAranA dhyAnanI prAptine arthe cittanI sthiratA icchatA ho to priya athavA apriya vastumAM moha na karo, rAga na karo, dveSa na karo. pAMtrIza, soLa, cha, pAMca, cAra, be, ane eka akSaranA ema parameSThIpadanA vAcaka maMtra che tenuM japapUrvaka dhyAna karo. vizeSa svarUpa zrI gurunA upadezathI jANavuM yogya che. 762 [apUrNa] saM. 1953 OM namaH sarva duHkhano AtyaMtika abhAva ane parama avyAbAdha sukhanI prApti e ja mokSa che ane te ja paramahita che. vItarAgasanmArga teno sadupAya che. te sanmArgano A pramANe saMkSepa cheH- samyakdarzana, samyakjJAna, ane samyakcAritranI ekatratA te 'mokSamArga' che. sarvajJanA jJAnamAM bhAsyamAna tattvonI samyakpratIti thavI te 'samyakdarzana' che. te tattvano bodha thavo te 'samyajJAna' che. upAdeya tattvano abhyAsa thavo te 'samyakcAritra' che. zuddha Atmapada svarUpa evA vItarAgapadamAM sthiti thavI te e traNenI ekatratA che. sarvajJadeva, nigraMthaguru ane sarvajJopadiSTa dharmanI pratItithI tattvapratIti prApta thAya che. sarva jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, sarva moD ane sarva vIryAdi aMtarAyano kSaya thavAthI AtmAno sarvajJavItarAga svabhAva pragaTe che. nigraMthapadanA abhyAsano uttarottara krama teno mArga che. tenuM rahasya sarvajJopadiSTa dharma che. 763 saM. 1953 sarvajJe kaheluM guruupedazathI AtmAnuM svarUpa jANIne, supratIta karIne tenuM dhyAna karo. jema jema dhyAnavizuddhi tema tema jJAnAvaraNIyano kSaya thaze, potAnI kalpanAthI te dhyAna siddha thatuM nathI. jJAnamaya AtmA jemane paramotkRSTa bhAve prApta thayo, ane jemaNe paradravyamAtra tyAga karyuM che, te devane namana ho ! namana ho ! bAra prakAranA nidAnarahita tapathI karmanI nirjarA, vairAgyabhAvanAbhAvita, ahaMbhAvarahita evA jJAnIne thAya che. te nirjarA paNa be prakAranI jANavIH svakAlaprApta, ane tapathI. eka cAre gatimAM thAya che, bIjI vratadhArIne ja hoya che. jema jema upazamanI vRddhi thAya tema tema tapa karavAthI karmanI ghaNI nirjarA thAya, te nirjarAno krama kahe che. mithyAdarzanamAM vartato paNa thoDA vakhatamAM upazama samyakdarzana pAmavAno che evA jIva karatAM asaMyata samyakdRSTine asaMkhyAtaguNa nirjarA, tethI dezavirati, tethI sarvavirati jJAnIne, tethI [apUrNa] Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 http://www.ShrimadRajchandra.org he jIva ! ATalo badho pramAda zo ? zrImad rAjacaMdra 764 zuddha AtmapadanI prAptine arthe vItarAga sanmArganI upAsanA kartavya che, sarvajJadeva. nigraMtha guru. dayA mukhya dha zuddha AtmadRSTi thavAnAM avalaMbana che. saM. 1953 sarvajJa anubhavelo evo zuddhaAtmaprAptino upAya zrI guru vaDe jANIne, tenuM rahasya dhyAnamAM laIne AtmaprApti karo. yAjAtaliMga sarvaviratidharma, dravyAnuyoga susiddha - svarUpadeSTi thatAM, caraNAnuyoga susiddha - paddhati vivAda zAMta karatAM, dvAdazavidha dezavirati dharma. karaNAnuyoga susiddha - supratIta dRSTi thatAM, dharmakathAnuyoga susiddha - bALabodhatu samajAvatAM. ////////// 765 saM. 1953 (1) (2) (i) (2) mokSamArganuM astitva pramANa. nirjarA Agama. Apta. naya. baMdha. saMyama. guru. anekAMta mosa vartamAnakALa, dharma, loka. jJAna. guNasthAnaka. dharmanI yogyatA. aloka. darzana. dravyAnuyoga. krama. ahiMsA. cAritra karaNAnuyoga jIva. satya. tapa. caraNAnuyoga. ajIva. asatya. dravya. dharmakathAnuyoga. puNya. brahmacarya guNa. munitva. pApa. aparigraha. paryAya. gRhadharma. Asava. AjJA. saMsAra. pariSa. saMvara vyavahAra. ekendriyanuM astitva. upasarga. 766 saM. 1953 OM sarvajJAya namaH namaH sadgurave paMcAstikAya 1 sau indroe vaMdanika, traNa lokane kalyANakArI, madhura ane nirmaLa jenAM vAkya che, anaMta jenA guNo che, jemaNe saMsArano parAjaya karyo che evA bhagavAna sarvajJa vItarAgane namaskAra. 1. juo AMka 866. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 587 2. sarvajJa mahAmuninA mukhathI utpanna thayeluM amRta, cAra gatithI jIvane mukta karI nirvANa prApta karAvanAra evAM Agamane namana karIne, A zAstra kahuM chuM te zravaNa karo. 3. pAMca astikAyanA samUhagRpa arthasamayane sarvajJa vItarAgadeve 'loka' kahyo che. tethI uparAMta mAtra AkAzarUpa anaMta evo aloka' che. 4-5 'jIva', 'pudgalasamUha', 'dharma', 'adharma', tema ja 'AkAza', e padArtho potAnA astitvamAM niyamathI rahyA che; potAnI sattAthI abhinna che ane aneka pradezAtmaka che. aneka guNa ane paryAyasahita jeno astitvasvabhAva che te "astikAya'. tenAthI trailokya utpanna thAya che. 6 te astikAya traNe kALa bhAvapaNe pariNAmI che; ane parAvartana jenuM lakSaNa che evA kALasahita chaye 'dravyasaMjJA'ne pAme che. 7 e dravyo ekabIjAmAM praveza kare che, ekamekane avakAza Ape che, ekameka maLI jAya che, ane jAdAM paDe che; paNa potapotAnA svabhAvano tyAga karatAM nathI. 8 sattAsvarUpe sarva padArtha ekatvavALA che. te sattA anaMta prakAranA svabhAvavALI che; anaMta guNa ane paryAyAtmaka che. utpAdavyayavatvavALI sAmAnya vizeSAtmaka che. 9 potAnA sadbhAva paryAyane drave che, te te bhAve pariName che te mATe dravya kahIe chIe, je potAnI sattAthI ananya che. 10 dravyanuM lakSaNa sat che, je utpAdavyayadhruvatAsahita che; guNa paryAyanA AzrayarUpa che, ema sarvajJadeva kahe che. 11 dravyanI utpatti ane vinAza thato nathI; teno 'asti' svabhAva ja che. utpAda, vyaya ane dhruvatva paryAyane laIne che. 12 paryAyathI rahita dravya na hoya, dravya vinA paryAya na hoya, banne ananyabhAvI che ema mahAmunio kahe che. 13 dravya vinA guNa na hoya, ane guNa vinA dravya na hoya; banneno - dravya ane guNano abhinna bhAva tethI che. 14 'syAt 'asti', 'syAt nAsti', 'syAt 'asti nAsti', 'syAt 'avaktavyaM", 'syAt asti avaktavya', 'syAnuM 'nAsti avaktavya', "syAt asti nAsti avaktavya' ema vivakSAne laIne dravyanA sAta bhaMga thAya che. 15 bhAvano nAza thato nathI, ane abhAvanI utpatti thatI nathI. utpAda, vyaya guNaparyAyanA svabhAvathI thAya che. 16 jIva Adi padArtho che. jIvano guNa caitanya-upayoga che. daiva, manuSya, nAraka, tiryaMcAdi tenA aneka paryAyo che. 17 manuSyaparyAya nAza pAmelo evo jIva te deva athavA bIje sthaLe utpanna thAya che. banne sthaLe jIvabhAva dhruva che. te nAza pAmIne kaMI bIjo thato nathI. 18 je jIva janmyo hato; te ja jIva nAza pAmyo. vastutve to te jIva utpanna thayo nathI, ane nAza paNa thayo nathI. utpanna ane nAza devatva, manuSyatvano thAya che. 19 ema satno vinAza, ane asat jIvanI utpatti thatI nathI. jIvane devatva, manuSyatvAdi paryAya gatinAmakarmathI hoya che. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 588 zrImad rAjacaMdra 20 jJAnAvaraNIya Adi karmabhAvo jIve surdaDha(avagADha)paNe bAMdhyA che; teno abhAva karavAthI pUrve nahIM thayelo evo te siddha bhagavAna' thAya. 21 ema bhAva, abhAva, bhAvAbhAva ane abhAvabhAvathI guNaparyAyasahita jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. 22 jIva, pudgalasamUha, ane AkAza tema ja bIjA astikAya koInA karelA nathI, svarUpathI ja astitvavALAM che; ane lokanA kAraNabhUta che. 23 sadbhAva svabhAvavALAM jIva ane pudgalanA parAvartanapaNAthI oLakhAto evo nizcayakALa kahyo che. 24 te kALa pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparzathI rahita che, agurulaghu che, amUtta che, ane vartanAlakSaNavALo che. rapa samaya, nimeSa, kASThA, kalA, nAlI, muhUrta, divasa, rAtri, mAsa, Rtu ane saMvatsarAdi te vyavahArakALa che. 26 kALanA koI paNa parimANa (mApa) vinA bahu kALa, thoDo kALa ema kahI zakAya nahIM. tenI maryAdA pudgaladravya vinA thatI nathI, tethI kALane pudgaladravyathI utpanna thavApaNuM kahIe chIe. 27 jIvatvavALo, jANanAra, upayogavALo, prabhu, kartA, bhoktA, dehapramANa, vastutAe amUrta ane karmAvasthAmAM mUrta evo jIva che. 28 karmamalathI sarva prakAre mukta thavAthI Urdhva lokAMtane prApta thaI te sarvajJa sarvadarzI indriyathI para evuM anaMtasukha pAme che. 29 potAnA svAbhAvika bhAvane lIdhe AtmA sarvajJa ane sarvadarzI thAya che, ane potAnAM karmathI mukta thavAthI anaMtasukha pAme che. 30 baLa, indriya, AyuSa ane ucchavAsa e cAra prANa vaDe je bhUtakALe jIvato hato, vartamAnakALe jIve che, ane bhaviSyakALe jIvaze te 'jIva'. 31 anaMta aguruladhu guNathI niraMtara pariNamelA anaMta jIvo che. asaMkhyAta pradezapramANa che. koIka jIvo lokapramANa avagAhanAne pAmyA che. 3ra koIka jIvo te avagAhanAne pAmyA nathI. mithyAdarzana, kaSAya ane yogasahita anaMta evA saMsArI jIvo che. tethI rahita evA anaMta siddha che. 33 jema padmarAga nAmanuM ratna dUdhamAM nAkhyuM hoya to te dUdhanA parimANa pramANe prabhAse che. tema dehane viSe sthita evo AtmA te mAtra dehapramANa prakAzaka-vyApaka che. 34 eka kAyAmAM sarva avasthAmAM jema teno te ja jIva che, tema sarvatra saMsAra-avasthAmAM paNa teno te ja jIva che. adhyavasAyavizeSathI karmarUpI rajomalathI te jIva malina thAya che. 35 jemane prANadhAraNapaNuM nathI. teno jemane sarvathA abhAva thayo che. te - dehathI bhinna ane vacanathI agocara jemanuM svarUpa che evA - 'siddha' che. 36 vastudRSTithI joIe to siddhapada utpanna thatuM nathI, kemake te koI bIjA padArthathI utpanna thatuM kArya nathI, tema te koI pratye kAraNarUpa paNa nathI, kemake anya saMbaMdhe tenI pravRtti nathI. 37 zAzvata, azAzvata, bhavya, abhavya, zUnya, azUnya, vijJAna ane avijJAna e bhAva jo mokSamAM jIvanuM astitva na hoya to kone hoya ? 38 koIeka jIvo karmanuM phaLa vede che, koIeka jIvo karmabaMdhakartRtva vede che; ane koIeka jIvo mAtra zuddha jJAnasvabhAva vede che; ema vaidakabhAvathI jAvarAzinA traNa bheda che. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 589 39 sthAvarakAyanA jIvo potapotAnAM karelAM karmonuM phaLa vede che. trasa jIvo karmabaMdhacetanA vede che, ane prANathI rahita evA atIdriya jIvo zuddhajJAnacetanA vede che. 40 upayoga jJAna ane darzana ema be prakArano che. jIvane sarvakALa te ananyabhUtapaNe jANavo. 41 mati, zruta, avadhi, manaHparyava ane kevaLa ema jJAnanA pAMca bheda che. kumati, kuzruta ane vibhaMga ema ajJAnanA traNa bheda che. e badhA jJAnopayoganA bheda che, 4ra cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane avinAzI anaMta evuM kevaLadarzana ema darzanopayoganA cAra bheda che. 43 AtmAne jJAnaguNano saMbaMdha che, ane tethI AtmA jJAnI che ema nathI; paramArthathI bannenuM abhinnapaNuM ja che. 44 jo dravya juduM hoya ane guNa paNa judA hoya to eka dravyanA anaMta dravya thaI jAya; athavA dravyano abhAva thAya. 45 dravya ane guNa ananyapaNe che; bannemAM pradezabheda nathI. dravyanA nAzathI guNano nAza thAya, ane guNanA nAzathI dravyano nAza thAya evuM ekapaNuM che. 46 vyapadeza (kathana), saMsthAna, saMkhyA ane viSaya e cAra prakAranI vivakSAthI dravyaguNanA ghaNA bheda thaI zake; paNa paramArthanayathI e cAreno abheda che. 47 puruSanI pAse dhana hoya tenuM dhanavaMta evuM nAma kahevAya; tema AtmAnI pAse jJAna che tethI jJAnavaMta evuM nAma kahevAya che. ema bheda abhedanuM svarUpa che, je svarUpa banne prakArathI tattvajJo jANe che. 48 AtmA ane jJAnano sarvathA bheda hoya to banne acetana thAya, ema vItarAga sarvajJano siddhAMta che. 49 jJAnano saMbaMdha thavAthI AtmA jJAnI thAya che evo saMbaMdha mAnavAthI AtmA ane ajJAna, jaDatvano aikyabhAva thavAno prasaMga Ave. 50 samavartitva samavAya apRthakRbhUta ane apRthakRsiddha che; mATe dravya ane guNano saMbaMdha vItarAgoe apRthasiddha kahyo che. 51 varNa, rasa, gaMdha ane sparza e cAra vizeSa paramANudravyathI ananyapaNe che. vyavahArathI te pudgaladravyathI bhedapaNe kahevAya che. para tema ja darzana ane jJAna paNa jIvathI ananyabhUta che. vyavahArathI teno AtmAthI bheda kahevAya che. 53 AtmA (vastupaNe) anAdi anaMta che, ane saMtAnanI apekSAe sAdisAMta paNa che, tema sAdianaMta paNa che. pAMca bhAvanA prAdhAnyapaNAthI te te bhaMga che. sadbhAvathI jIvadravya anaMta che. 54 ema satAjIva paryAya)no vinAza ane asat jIvano utpAda, paraspara viruddha chatAM jema avirodhapaNe siddha che tema sarvajJa vItarAgadeve kahyo che. 55 nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva e nAmakarmanI prakRti satano nAza ane asatabhAvano utpAda kare che. padma udaya, upazama, kSAyika, kSayopazama ane pariNAmika bhAvathI jIvanA guNonuM bahu vistIrNapaNuM che. 57, 58, 59. Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 60 dravyakarmanuM nimatta pAmIne udayAdika bhAve jIva pariName che; bhAvakarmanuM nimitta pAmIne dravyakarma pariName che. koI koInA bhAvanA kartA nathI; tema karyA vinA thayAM nathI. 61 sarva potapotAno svabhAva kare che; tema AtmA paNa potAnA ja bhAvano kartA che; pudgalakarmano AtmA kartA nathI. e vItarAganAM vAkya samajavA yogya che. 62 karma potAnA svabhAvAnusAra yathArtha pariName che, jIva potAnA svabhAvAnusAra tema bhAvakarmane kare che. 63 karma jo karma kare, ane AtmA Atmatva ja kare, to pachI tenuM phaLa koNa bhogave ? ane te phaLa karma kone Ape ? 64 saMpUrNa loka pUrNaavagADhapaNe pudgalasamUhathI bharyo che, sukSma ane bAdara evA vividha prakAranA anaMta kaMdhothI. 65 AtmA jyAre bhAvakarmarUpa potAno svabhAva kare che, tyAre tyAM rahelA pudgalaparamANuo potAnA svabhAvane lIdhe karmabhAvane prApta thAya che; ane ekabIjA ekakSetrAvagArUpaNe avagADhatA pAme che. vruddha koI kartA nahIM chatAM pudgaladravyathI jema ghaNA skaMdhonI utpatti thAya che. tema pharmapaNe paNa svAbhAvikapaNe pudgaladravya pariName che ema jANavuM, 67 jIva ane pudgalasamUha arasaparasa majabUta avagrAhita che. yathAkALe udaya thaye tethI jIva sukhaduHkharUpa kaLa ve che. 68 tethI karmabhAvano kartA jIva che ane bhoktA paNa jIva che. vaidaka bhAvane lIdhe karmaphaLa te anubhave che. 69 ema karyAM ane bhoktA AtmA potAnA bhAvathI thAya che. mohathI sArI rIte AcchAdita evo te jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. i dance 70 (mithyAtva) mohano upazama thavAthI athavA kSaya thavAthI vItarAganA kahelA mArgane prApta thayelo evo dhIra, zuddha jJAnAcAravaMta nirvANapura pratye jAya che. 71-72 eka prakArathI, be prakArathI, traNa prakArathI, cAra gatinA prakArathI, pAMca guNonI mukhyatAthI, chakAyanA prakArathI, sAta bhaMganA upayogapaNAthI, ATha guNa athavA ATha karmarUpa bhedathI, nava tattvathI, ane dazasthAnakathI jIvanuM nirUpaNa che. 73 prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdhathI sarvathA mukta thavAthI jIva Urdhvagamana kare che. saMsAra athavA karmAvasthAmAM vidizA vinA bIjI dizAomAM jIva gamana kare che. 74 skaMdha, skaMdeza, skaMdhapradeza ane paramANu ema pudgala astikAya cAra prakAre jANavo. 75 sakaLa samasta te 'skaMdha', tenuM ardha te 'deza', tenuM vaLI ardha te 'pradeza' ane avibhAgI te 'paramANu'. 76 bAdara ane sUkSma pariNAma pAmavA yogya skaMdhamAM pUraNa (purAvAno), galana (gaLavAno, chUTA paDI javAno) svabhAva jeno che te pudgalanA nAmathI oLakhAya che. tenA cha bheda che, jenAthI trailokya utpanna thAya che. 77 sarva skaMdhanuM chellAmAM chelluM kAraNa paramANu che. te sat, azabda, eka, avibhAgI ane mUrta hoya che, Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 591 78 vivakSAe karIne mUrta, cAra dhAnanuM kAraNa je che te paramANu jANavA yogya che; te pariNAmI che, pote azabda che. paNa zabdanuM kAraNa che. 79 skaMdhathI zabda utpanna thAya che. anaMta paramANuonA melApa, teno saMghAta, samUha tenuM nAma 'skaMdha'. te skaMdha paraspara sparzAvAthI, athaDAvAthI nizcaya karIne "zabda" utpanna thAya che. 80 te paramANu nitya che, potAnA rUpAdi guNone avakAza, AdhAra Ape che, pote ekapradezI hovAthI eka pradezathI uparAMta avakAzane prApta thato nathI, bIjA dravyane avakAza (AkAzanI peThe) Apato nathI, skaMdhanA bhedanuM kAraNa che - skaMdhanA khaMDanuM kAraNa che, skaMdhano kartA che, kALanA parimANa (mApa) saMkhyA(gaNanA)no hetu che. 81 eka rasa, eka varNa, eka gaMdha ane be sparza, zabdanI utpattinuM kAraNa, ane ekapradezAtmakapaNe azabda, skaMdhapariNamita chatAM vyatirikta dravya te paramANu jANavo, te dara indriyoe karI upabhogya, tema ja kAyA, mana ane karma Adi je je anaMta evA mUrta padArtho che te sarva pugalavya jANavuM. 83 dharmAstikAya arasa, avarNa, agaMdha, azabda ane asparza che; sakaLalokapramANa che, akhaMDita, vistIrNa ane asaMkhyAtapradezAtmaka dravya che. 84 anaMta agurulaghuguNapaNe te niraMtara pariNamita che. gatikriyAyukta jIvAdine kAraNabhUta che; pote akArya che, arthAt koIthI utpanna thayeluM te dravya nathI. 85 jema matsyanI gatine jaLa upakAra kare che, tema jIva ane pudgaladravyanI gatine upakAra kare che te dharmAstikAya' jANavo. 86 jema dharmAstikAya dravya che tema adharmAstikAya paNa che ema jANo. sthitikriyAyukta jIva, pudgalane te pRthvInI peThe kAraNabhUta che. 87 dharmAstikAya ane adharmAstikAyane lIdhe loka alokano vibhAga thAya che. e dharma ane adharma dravya potapotAnA pradezathI karIne judAM judAM che. pote halanacalana kriyAthI rahita che; ane lokapramANa che. 88 dharmAstikAya jIva. pudgalane calAve che ema nathI; jIva, pudgala gati kare che tene sahAyaka che. 89 90 sarva jIvone tathA bAkInA pudgalAdine saMpUrNa avakAza Ape che tene 'lokAkAza' kahIe chIe. 91 jIva, pudgalasamUha, dharma ane adharma e dravyo lokathI ananya che, arthAt lokamAM che; lokathI bahAra nathI. AkAza lokathI paNa bahAra che, ane te anaMta che; jene 'aloka' kahIe chIe. 92 jo gamana ane sthitinuM kAraNa AkAza hota to dharma ane adharmadravyanA abhAvane lIdhe siddha bhagavAnanuM alokamAM paNa gamana hota. 93 je mATe siddha bhagavAnanuM sthAna UrdhvalokAMte sarvajJa vItarAgadeve kahyuM che; tethI gamana ane sthAnanuM kAraNa AkAza nathI ema jANo. 94 jo gamanano hetu AkAza hota athavA sthAnano hetu AkAza hota, to alokanI hAni thAya ane lokanA aMtanI vRddhi paNa thAya. Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 95 tethI dharma ane adharma dravya gamana tathA sthitinAM kAraNa che, paNa AkAza nathI. A pramANe lokano svabhAva zrotA jIvo pratye sarvajJa vItarAgadeve kahyo che. 96 dharma, adharma ane (loka) AkAza apRthakbhUta (ekakSetrAvagAhI) ane sarakhAM parimANavALAM che. nizcayathI traNe dravyanI pRthaka upalabdhi che; potapotAnI sattAthI rahyAM che. ema ekatA anekatA che. 97 AkAza, kALa, jIva, dharma ane ardhama e dravyo mUrtAtArahita che, ane pudgaladravya mUrkha che. temAM jIva dravya cetana che. 98 jIva ane pudgala ekabIjAne kriyAnAM sahAyaka che. bIjAM dravyo (te prakAre) sahAyaka nathI. jIva pudgaladravyanAM nimittathI kriyAvAna hoya che. kALanA kAraNathI pudgala aneka skaMdhapaNe pariName che. 99 jIvane je iMdriyagrAhya viSaya che te pudgaladravya mUtta che; bAkInAM amUrta che. mana potAnA vicAranA nizcitapaNAthI bannene jANe che. 100 kALa pariNAmathI utpanna thAya che. pariNAma kALathI utpanna thAya che. banneno ema svabhAva che. 'nizcayakALa'thI 'kSaNabhaMgurakALa' hoya che. 101 kALa evo zabda sadbhAvano bodhaka che. temAM eka nitya che, bIjo utpannavyayavALo che, ane dIrghAtara sthAyI che. 102 e kALa, AkAza, dharma, adharma ane pudgala tathA jIva e badhAMne dravya evI saMjJA che. kALane astikAya evI saMjJA nathI. 103 ema nigraMthanAM pravacananuM rahasya evo, A paMcAstikAyanA svarUpavivecanano saMkSepa te je yathArthapaNe jANIne, rAga ane dveSathI mukta thAya te sarva duHkhathI parimukta thAya. 104 A paramArthane jANIne je mohanA haNanAra thayA che ane jone rAgadveSane zAMta karyAM che te jIva saMsAranI dIrdha paraMparAno nAza karI zuddhAtmapadamAM lIna thAya. iti paMcAstikAya prathama adhyAya. ////////// OM jinAya namaH namaH zrI sadgurave 105 mokSanA kAraNa zrI bhagavAna mahAvIrane bhaktipUrvaka mastaka namAvI te bhagavAnano kahelo padArthaprabhedarUpa mokSano mArga kahuM chuM. 106 samyakRtva, AtmajJAna ane rAgadveSathI rahita evuM cAritra, samyaqabuddhi jene prApta thayela che, evA bhavyajIvane mokSamArga hoya. 107 tattvArthanI pratIti te 'samyakRtva', tattvArthanuM jJAna te jJAna', ane viSayanA vimUDha mArga pratye zAMtabhAva te 'cAritra'. 108 'jIva", "AjIva', 'puNya', 'pApa', 'Asava', 'saMvara', 'nirA', 'baMdha", ane "mokSa' e bhAvo te 'tattva' che. 109 'saMsArA' ane 'saMsArarahita' ema be prakAranA jIvo che, banne caitanyopayoga lakSaNa che. saMsArI dehasahita ane asaMsArI deharahita jIvo che. 110 pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e jIvasaMzrita che. te jIvone mohanuM prabaLapaNuM che ane sparzaiMdriyanA viSayanuM tene jJAna che. Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 593 111 temAM traNa sthAvara che. alpa yogavALA agni ane vAyukAya te trasa che. te mananA pariNAmathI rahita 'eka iMdriya jIvo' jANavA. 112 e pAMce prakArano jIvasamUha manapariNAmathI rahita ane ekeMdriya che, ema sarvane kahyuM che. 113 iMDAmAM jema pakSIno garbha vadhe che, jema manuSyagarbhamAM mUrchAgata avasthA chatAM jIvatva che. tema ekeMdriya jIvo' paNa jANavA. 114 zaMbuka, zaMkha, chIpa, kRmi e Adi je jIvo rasa, ane sparzane jANe che, te be iMdriya jIvo' jANavA. 115 jU, mAMkaDa, kIDI, vIMchI Adi aneka prakAranA bIjA paNa kIDAo rasa, sparza ane gaMdhane jANe che; te 'traNa Indriya jIvo' jANavA. 116 DAMsa, macchara, mAkhI, bhamarI, bhramarA, pataMga Adi rUpa, rasa, gaMdha ane sparzane jANe che te cAra Indriya jIvo' jANavA. 117 deva, manuSya, nAraka, tiryaMca, jaLacara, sthalacara ane khecara te varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabdane jANe che; te baLavAna pAMca IndriyavALA jIvo che. 118 devatAnA cAra nikAya che. manuSya karma ane akarma bhUminAM ema be prakAranAM che. tiryaMcanA ghaNA prakAra che; tathA nArakI tenI pRthvIonI jeTalI jAti che teTalI jAtinA che. 119 pUrve bAMdheluM AyuSa kSINa thavAthI jIva gatinAmakarmane lIdhe AyuSa ane lezyAnA vaMzathI bIjA dehamAM jAya che. 120 dehAzrita jIvonA svarUpano e vicAra nirUpaNa karyo; tenA 'bhavya' ane 'abhavya' evA be bheda che. Terahita evA "si bhAgavaMto che. 121 iMdriyo jIva nathI, tathA kAyA paNa jIva nathI paNa jIvanAM grahaNa karelAM sAdhanamAtra che. vastutAe to jene jJAna che tene ja jIva kahIe chIe. 1rara je sarva jANe che. dekhe che. duHkha bhedIne sukha icche che, zubha ane azubhane kare che ane tenuM phaLa bhogave che te jIva che. 123 124 AkAza, kALa, pudgala, dharma ane adharma dravyane viSe jIvatvaguNa nathI; tene acaitanya kahIe chIe, ane jIvane sacaitanya kahIe chIe. 125 sukhaduHkhanuM vaidana, hitamAM pravRti, ahitamAM bhIti te traNe kALamAM jene nathI tene sarvajJa mahAmunio 'ajIva' kahe che. 16 saMsthAna, saMghAta, varga, rasa, sparza, gaMdha ane zabda ema pudgaladravyathI utpanna thatA guNaparyAya ghaNA che. 127 arasa, arUpa, agaMdha, azabda, anirdiSTa saMsthAna, ane vacanaagocara evo jeno caitanya guNa che te 'jIva' che. 128 je nizcaya karI saMsArasthita jIva che tenA azuddha pariNAma hoya che. te pariNAmathI karma utpanna thAya che, tethI sArI ane mATI gati thAya che, 129 gatinI prAptithI deha thAya che, dehathI iMdriyo ane iMdriyothI viSaya grahaNa thAya che, ane tethI rAga dveSa utpanna thAya che. Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 130 saMsAracakravAlamAM te bhAve karIne paribhramaNa karatA jIvomAM koi jIvono saMsAra anAdisAMta che, ane koino anAdianaMta che, ema bhagavAna sarvajJe kahyuM che. 131 ajJAna, rAgadveSa ane cittaprasannatA je je bhAvamAM varte che, tethI zubha ke azubha pariNAma thAya che. 132 jIvane zubha pariNAmathI puNya thAya che, ane azubha parINAmathI pApa thAya che. tenAthI zubhAzubha pudgalanA grahaNarUpa karmapaNuM prApta thAya che. 133, 134, 135, 136 137 tRSAturane, kSudhAturane, rogIne athavA bIjA duHkhI mananA jIvane tenuM du:kha maTADavAnA upAyanI kriyA karavAmAM Ave tenuM nAma 'anukaMpA' 138 krodha, mAna, mAyA ane lobhanI mIThAza jIvane kSobha pamADe che ane pApabhAvanI utpatti kare che. 139 ghaNA pramAdavALI kriyA, cittanI malinatA, indriyaviSayamAM lubdhatA, bIjA jIvone duHkha devuM, teno apavAda bolavo e Adi vartanathI jIva 'pApa-Asava' kare che. 140 cAra saMjJA, kRSNAdi traNa lezyA, indriyavazatA, Arta ane raudra-dhyAna, dRSTabhAvavALI dharmakriyAmAM moha e 'bhAva pApa-Asava' che. 141 iMdriyo, kaSAya ane saMjJAno jaya karavAvALo kalyANakArI mArga jIvane je kALe varte che te kALe jIvane pApa-AsavarUpa chidrano nirodha che ema jANavuM. 142 jene sarva dravya pratye rAga, dveSa temaja ajJAna vartatuM nathI evA sukhaduHkhane viSe samAnadRSTinA dhaNI nigraMtha mahAtmAne zubhAzubha Asava nathI. 143 je saMyamIne jyAre yogamAM puNya pApanI pravRti nathI tyAre tene zubhAzubhakarma-kartRtvano saMvara' che, "nirodha che. 144 yogano nirodha karIne je tapazcaryA kare che te nizcaya bahu prakAranAM karmonI 'nirjarA' kare che. 145 je AtmArthano sAdhanAra saMvarayukta, AtmasvarUpa jANIne tadrupa dhyAna kare che te mahAtmA sAdhu kamarajane khaMkherI nAMkhe che. 146 jene rAga, dveSa tema ja moha ane yogapariNamana vartatAM nathI tene zubhAzubha karmane bALIne bhasma karavAvALo dhyAnarUpI agni pragaTe. 147, 148, 149, 150, 151 152 darzanajJAnathI bharapUra, anya dravyanA saMsargathI rahita evuM dhyAna nirjarAhetuthI dhyAve che te mahAtmA "svabhAvasahita" che. 153 je saMvarayukta sarva karmanI nirjarA karato chato vedanIya ane AyuSyakarmathI rahita thAya te mahAtmA te ja bhave 'mokSa' pAme. 154 jIvano svabhAva apratita jJAnadarzana che. tenuM ananyamaya AcaraNa (zuddhaniyamaya evo sthira svabhAva) te 'nirmala cAritra' sarvajJa vItarAgadeve kahyuM che. 155 vastupaNe AtmAno svabhAva nirmala ja che, guNa ane paryAya parasamayapariNAmIpaNe anAdithI pariNamyA che te dRSTithI anirmala che, jo te AtmA svasamayane prApta thAya to karmabaMdhathI rahita thAya. Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 595 156 je paradravyane viSe zubha athavA azubha rAga kare che te jIva svacAritrathI bhraSTa che ane paracAritra Acare che ema jANavuM. 157 je bhAva vaDe AtmAne puSTa athavA pApaAsavanI prApti thAya tema pravartamAna AtmA paracAritramAM varte che ema vItarAga sarvajJe kahyuM che. 158 je sarva saMgamAtrathI mukta thai, ananyamayapaNe AtmasvabhAvamAM sthita che. nirmala jJAtA-draSTA che te svacAritra" AcaranAra jIva che. 159 paradravya pratyenA bhAvathI rahita, nirvikalpa jJAnadarzanamaya pariNAmI AtmA che te svacAritrAcaraNa che. 160 dharmAstikAyAdinA svarUpanI pratIti te "samyaktva", bAra aMga ane pUrvanuM jANapaNuM te 'jJAna", tapazcaryAdimAM pravRtti te vyavahAra mokSamArga' che. 101 te traNa vaDe samAhita AtmA, AtmA sivAya jyAM anya kiMcit mAtra karato nathI, mAtra ananya AtmAmaya che tyAM 'nizcaya-mokSamArga' sarvajJa vItarAge kahyo che. 162 je AtmA AtmasvabhAvamaya evAM jJAnadarzanane ananyamaya Acare che, tene te nizcaya jJAna, darzana ane cAritra che. 163 je A sarva jANaze ane dekhaze te avyAbAdha sukha anubhavaze. A bhAvonI pratIti bhavyane thAya che, abhavyane thatI nathI. 164 darzana, jJAna ane cAritra e 'mokSamArga' che, tenI sevanAthI 'mokSa' prApta thAya che; ane (amuka hetuthI) 'baMdha' thAya che ema munioe kyuM che, 165 16 atasiddhacaityapravacanamunigaNajJAnabhaktisaMpanna ghaNuM puNya utpanna kare che, paNa te sarva karmano kSaya karato nathI. 167 jenA hRdayane viSe aNumAtra paradravya pratye rAga varte che, te sarva Agamano jANanAra hoya topaNa 'svasamaya' nathI jANato ema jANavuM. 168 19 te mATe sarva icchAthI nivartI nisaMga ane nirmamatva thaine je siddhasvarUpanI bhakti kare te nirvANane prApta thAya. 170 parameSThIpadane viSe jene tatvArthe prItipUrvaka bhakti che, ane nisa~pravacanamAM rucipaNe jenI buddhi pariNamI che, temaja te saMyamatapasahita varte che to tene mokSa kaMi dUra nathI. 171 atanI, siddhanI, caityanI, pravacananI bhaktisahita jo tapazcaryA kare che to te niyamathI devalokane aMgIkAra kare che. 172 tethI icchAmAtranI nivRtti karo. sarvatra kiMcit mAtra paNa rAga karo mA; kemake vItarAga bhavasAgarane tare che. 173 mArgano prabhAva thavAne arthe, pravacananI bhaktithI utpanna thayelI preraNAthI pravacananA rahasyabhUta 'paMcAstikAya'nA saMgraharUpa A zAstra meM kahyuM. iti paMcAstikAyasamAptam. //// Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 767 vavANiyA, caitra suda 3, ravi,1953 paramabhaktithI stuti karanAra pratye paNa jene rAga nathI ane paramadveSathI pariSad upasarga karanAra pratye paNa jene dveSa nathI,te puruSarUpa bhagavAnane vAraMvAra namaskAra, ////////// advaiSavRttithI vartavuM yogya che, dhIraja kartavya che. muni devakIrNajIne 'AcArAMga' vAMcatAM sAdhuno dIrdhazaMkAdi kAraNomAM paNa ghaNo sAMkaDo mArga jovAmAM Avyo, te parathI ema AzaMkA thaI ke eTalI badhI saMkaDAza evI alpa kriyAmAM paNa rAkhavAnuM kAraNa zuM haze ? te AzaMkAnuM samAdhAnaH- satata aMtarmukha upayoge sthiti e ja nigraMthano parama dharma che. eka samaya paNa upayoga bahirmukha karavo nahIM e nirjharthano mukhya mArga che; paNa te saMyamArthe deAdi sAdhana che tenA nirvAne arthe sahaja paNa pravRtti thavA yogya che. kaMi paNa tevI pravRtti karatAM upayoga bahirmukha thavAnuM nimita che, tethI te pravRtti aMtarmukha upayoga pratye rahyA kare evA prakAramAM grahaNa karAvI che; kevaLa ane sahaja aMtarmukha upayoga to mukhyatAe kevaLa bhUmikA nAme terame guNasthAnake hoya che. ane nirmaLa vicAradhArAnA baLavAnapaNA sahita aMtarmukha upayoga sAtame guNasthAnake hoya che. pramAdathI te upayoga skhalita thAya che, ane kaMika vizeSa aMzamAM skhalita thAya to vizeSa bahirmukha upayoga thai bhAvasaMyamapaNe upayoganI pravRtti thAya che. te na thavA devAne ane dehAdi sAdhananA nirvAhanI pravRtti paNa na choDI zakAya evI hovAthI te pravRtti aMtarmukha upayoge thai zake evI adbhuta saMkaLanAthI upadezI che, jene pAMca samiti kahevAya che. jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka cAlavuM paDe to cAlavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka bolavuM paDe to bolavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka AhArAdi grahaNa karavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka vastrAdinuM levuM mUkavuM: jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka dIrdhazaMkAdi zarIramaLano tyAga karavA yogya tyAga karavo. e prakAre pravRttirUpa pAMca samiti kahI che. je je saMyamamAM pravartavAnA bIjA prakAro upadezyA che, te te sarva A pAMca samitimAM samAya che; arthAt je kaMI nigraMthane pravRtti karavAnI AjJA ApI che. te pravRttimAMthI je pravRtti tyAga karavI azakya che, tenI ja AjJA ApI che; ane te evA prakAramAM ApI che ke mukhya hetu je aMtarmukha upayoga tene jema askhalitatA rahe tema ApI che. te ja pramANe vartavAmAM Ave to upayoga satata jAgrata rahyA kare, ane je je samaye jIvanI jeTalI jeTalI jJAnazakti tathA vIryazakti che te te apramatta rahyA kare. dIrdhazaMkAdi kriyAe pravartatAM paNa apramatta saMyamardaSTi vismaraNa na thaI jAya te hetue tevI tevI saMkaDAzavALI kriyA upadezI che, paNa satpuruSanI dRSTi vinA te samajAtI nathI. A rahasyadRSTi saMkSepamAM lakhI che, te para ghaNo ghaNo vicAra kartavya che. sarva kriyAmAM pravartatAM A dRSTi smaraNamAM ANavAno lakSa rAkhavA yogya che. zrI devakIrNajI Adi sarva munioe A patra vAraMvAra anuprekSA karavA yogya che. zrI lallujI Adi munione namaskAra prApta thAya. karmagraMthanI vAMcanA pUrI thaye pharI Avartana karI anuprekSA kartavya che. Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zubhecchAyukta zrI kezavalAla pratye, zrI bhAvanagara, varSa 30 muM 768 kAgaLa prApta thayo che. AzaMkAnuM samAdhAna A pramANe cheH- 597 vavANiyA,caitra suda 4, soma, 1953 ekendriya jIvane anukULa spAdinI priyatA avyaktapaNe che, te maithunasaMjJA che. ekendriya jIvane deha ane dehanA nirvAhAdi sAdhanamAM avyakta mUrchArUpa parigraha saMjJA che. vanaspati ekendriya jIvamAM A saMjJA kaMIka vizeSa vyakta che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna, matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna e AThe jIvanA upayogarUpa hovAthI arUpa kahyAM che. jJAna ane ajJAna e bemAM mukhya phera ATalo che, ke je jJAna samakitasahita che tene 'jJAna' kahyuM che ane je jJAna mithyAtva sahita che tene 'ajJAna' kahyuM che. paNa vastutAe banne jJAna che. 'jJAnAvaraNIyakarma' ane 'ajJAna' eka nathI, 'jJAnAvaraNIyakarma' jJAnane AvaraNarUpa che, ane 'ajJAna' jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamarUpa eTale AvaraNa TaLavArUpa che, 'ajJAna' zabdano sAdhAraNa bhASAmAM jJAnarahita artha thAya che. jema jaDa jJAnathI rahita che tema, paNa nigraMtha paribhASAmAM to mithyAtvasahita jJAnanuM nAma ajJAna che; eTale te dRSTithI ajJAnane arUpI kahyuM che. ema AzaMkA thAya ke jo ajJAna arUpI hoya to siddhamAM paNa hovuM joIe; tenuM samAdhAna A pramANe che:- mithyAtvasahita jJAnanuM nAma 'ajJAna' kahyuM che, temAMthI mithyAtva jatAM bAkI jJAna rahe che, te jJAna saMpUrNa zuddhatAsahita siddha bhagavaMtamAM varte che. siddhanuM. kevaLajJAnInuM ane samyakdRSTinuM jJAna mithyAtvarahita che. mithyAtva jIvane bhrAMtirUpe che. te bhrAMti yathArtha samajAtAM nivRtta thaI zakavA yogya che. mithyAtva dizAbhramarUpa che. zrI kuMvarajInI jijJAsA vizeSa hatI, paNa koI eka hetuvizeSa vinA patra lakhavAnuM hAla vartatuM nathI. A patra temane vaMcAvavAnI vinaMti che. ////////// 769 vANiyA, caitra suda 4, 1953 traNe prakAranAM samakitamAMthI game te prakAranuM samakita Ave to paNa vadhAremAM vadhAre paMdara bhave mokSa thAya; ane jo te samakita AvyA pachI jIva vame to vadhAremAM vadhAre ardhapudgala parAvartanakALa sudhI saMsAraparibhramaNa thaine mokSa thAya. tIrthaMkaranA nigraMtha, nigraMthinIo, zrAvaka ane zrAvikAo sarvane jIvaajIvanuM jJAna hatuM tethI samakita kahyuM che ema kaMI nathI. temAMnA ghaNA jIvone mAtra sAcA aMtaraMga bhAvathI tIrthaMkaranI ane temanA upadezelA mArganI pratItithI paNa samakita kahyuM che. e samakita pAmyA pachI jo vasyuM na hoya to vadhAremAM vadhAre paMdara bhava thAya. sAcA mokSamArgane pAmelA evA satpuruSanI tathArUpa pratItithI siddhAMtamAM ghaNe sthaLe samakita kahyuM che. e samakita AvyA vinA jIvane ghaNuM karIne jIva ane ajIvanuM yathArtha jJAna paNa thatuM nathI, jIvaajIvanuM jJAna pAmavAno mukhya mArga e ja che. 770 vavANiyA, caitra suda 4, 1953 jJAna jIvanuM rUpa che mATe te arUpI che, ne jJAna viparItapaNe jANavAnuM kArya kare che, tyAM sudhI tene ajJAna kahevuM evI nigraMtha paribhASA karI che, paNa e sthaLe jJAnanuM bIja nAma ja ajJAna che ema jANavuM. Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jJAnanuM bIjuM nAma ajJAna hoya to jema jJAnathI mokSa thAya ema kahyuM che, tema ajJAnathI paNa mokSa thavo joie; tema ja mukta jIvamAM paNa jJAna kahyuM che; tema ajJAna paNa kahevuM joie; ema AzaMkA karI che, tenuM A pramANe samAdhAna che- AMTI paDavAthI gUMcAyeluM sUtra ane AMTI nIkaLI javAthI vagara gUMcAyeluM sUtra e banne sUtra ja che; chatAM AMTInI apekSAthI gUMcAyeluM sUtra, ane vagara gUMcAyeluM sUtra ema kahevAya che, tema mithyAtvajJAna te 'ajJAna' ane 'samyakajJAna' te 'jJAna' ema paribhASA karI che, paNa mithyAtvajJAna te jaDa ane samyakajJAna te cetana ema nathI. jema AMTIvALuM sUtra ane AMTI vagaranuM sUtra banne sUtra ja che, tema mithyAtvajJAnathI saMsAraparibhramaNa thAya ane samyakajJAnathI mokSa thAya. jema atrethI pUrva dizA tarapha daza gAu upara eka gAma che, tyAM javAne arthe nIkaLelo mANasa dizAbhramathI pUrvane badale pazcima tarapha cAlyo jAya, to te pUrva dizAvALuM gAma prApta na thAya; paNa tethI teNe cAlavArUpa kriyA karI nathI ema kahI na zakAya; tema ja deha ane AtmA judA chatAM deha ane AtmA eka jANyA che te jIva debuddhie karI saMsAraparibhramaNa kare che, paNa tethI teNe jANavArUpa kArya karyu nathI ema kahI na zakAya. pUrvathI pazcimamAM cAlyo che, e pUrvane pazcima mAnavarUpa jema bhrama che, tema deha ane AtmA judA chatAM beyane eka mAnavArUpa bhrama che; paNa pazcimamAM jatAM, cAlatAM jema cAlavArUpa svabhAva che, tema deha ane AtmAne eka mAnavAmAM paNa jANavArUpa svAbhAva che. jema pUrvane badale pazcimane pUrva mAnela che, te bhrama tathArUpa hetusAmagrI maLye samajAvAthI pUrva pUrva ja samajAya che, ane pazcima pazcima ja samajAya che, tyAre te bhrama TaLI jAya che, ane pUrva tarapha cAlavA lAge che, tema deha ane AtmAne eka mAnela che, te sadguru upadezAdi sAmagrI maLye banne judA che, ema yathArtha samajAya che, tyAre bhrama TaLI jai AtmA pratye jJAnopayoga pariName che. bhramamAM pUrvane pazcima ane pazcimane pUrva mAnyA chatAM pUrva te pUrva ane pazcima te pazcima dizA ja hatI, mAtra bhramathI viparIta bhAsatuM hatuM, tema ajJAnamAM paNa deha te deha ane AtmA te AtmA ja chatAM tema bhAsatA nathI e viparIta bhAsavuM che, te yathArtha samajAye, bhrama nivRtta thavAthI deha deha ja bhAse che, ane AtmA AtmA ja bhAse che, ane jANavArUpa svabhAva viparItapaNAne bhajato hato te samyakpaNAne bhaje che. dizAbhrama vastutAe kaMi nathI ane cAlavArUpa kriyAthI icchita gAma prApta thatuM nathI, tema mithyAtva paNa vastutAe kaMi nathI, ane te sAthe jANavArUpa svabhAva paNa che, paNa sAthe mithyAtvarUpa bhrama hovAthI svasvarUpatAmAM paramasthiti thatI nathI. dizAbhrama TaLyethI icchita gAma tarapha vaLatAM pachI mithyAtva paNa nAza pAme che, ane svasvarUpa zuddha jJAnAtmapadamAM sthiti thai zake emAM kaMi saMdehanuM ThekANuM nathI. 771 vavANiyA, caitra suda 5, 1953 gayA kAgaLamAM atrethI traNa prakAranAM samakita jaNAvyAM hatAM. te traNe samakitamAMthI game te samakita pAmyAthI jIva vadhAremAM vadhAre paMdara bhave mokSa pAme. jaghanya te bhave paNa mokSa thAya; ane jo te samakita vame, to vadhAremAM vadhAre ardha pudgalaparAvartanakALa sudhI saMsAraparibhramaNa karIne paNa mokSa pAme. samakita pAmyA pachI vadhAremAM vadhAre ardha pudgalaparAvartana saMsAra hoya. sopazama samakita athavA upazama samakita hoya, to te jIva varmI zake; paNa sAyika samakita hoya to te vamAya nahIM; jJAyika samakitI jIva te ja bhave mokSa pAme, vadhAre bhava kare to traNa bhava 1. juo patrAMka 751. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 599 kare ane koi eka jIvanI apekSAe kavacit cAra bhava thAya. yugaliyAnuM AyuSa baMdhAyA pachI kSAyika samakita AvyuM hoya, to cAra bhava thavAno saMbhava che; ghaNuM karIne koika jIvane Ama bane che. bhagavat tIrthaMkaranA nigraMtha, nigraMthinIo, zrAvaka tathA zrAvikAo kaMi sarvane jIvAjIvanuM jJAna hatuM tethI tene samakita kahyuM che evo siddhAMtano abhiprAya nathI. temAMthI kaMika jIvone tIrthaMkara sAcA puruSa che, sAcA mokSamArganA upadeSTA che, jema te kahe che tema ja mokSamArga che evI pratItithI, evI rucithI, zrI tIrthaMkaranA AzrayathI ane nizcayathI samakita kahyuM che. evI pratIti, evI ruci ane evA Azrayano tathA AjJAno nizcaya che te paNa eka prakAre jIvAjIvanA jJAnasvarUpa che. puruSa sAcA che ane tenI pratIti paNa sAcI AvI che ke jema A paramakRpALu kahe che tema ja mokSamArga che, tema ja mokSamArga hoya, te puruSanAM lakSaNAdi paNa vItarAgapaNAnI siddhi kare che, je vItarAga hoya te puruSa yathArthavaktA hoya, ane te ja puruSanI pratItie mokSamArga svIkAravA yogya hoya evI suvicAraNA te paNa eka prakAranuM gauNatAe jIvAjIvanuM ja jJAna che. te pratItithI, te rucithI ane te AzrayathI pachI spaSTa vistArasahita jIvAjIvanuM jJAna anukrame thAya che. tathArUpa puruSanI AjJA upAsavAthI rAgadveSano kSaya thai vItarAga dazA thAya che. tathArUpa satpurUSanA pratyakSa yoga vinA e samakita AvavuM kaThaNa che. tevA puruSanAM vacanarUpa zAstrothI koika pUrve ArAdhaka hoya evA jIvane samakita thavuM saMbhave che; athavA koi eka AcArya pratyakSapaNe te vacananA hetuthI koika jIvane samakita prApta karAve che. ////////// 772 OM sarvajJAya namaH vavANiyA, caitra suda 10, sauma 1953 keTalAka rogAdi para auSadhAdi saMprApta thaye asara kare che, kemake te rogAdinA hetuno karmabaMdha kaMi paNa tevA prakArano hoya che. auSadhAdi nimittathI te pudgala vistAramAM prasarI jaine athavA khasI jaine vedanIyanA udayanuM nimittapaNuM choDI de che. tevI rIte nivRtta thavA yogya te rogAdi saMbaMdhI karmabaMdha na hoya to tenA para auSadhAdinI asara thatI nathI, athavA auSadhAdi prApta thatAM nathI, ke samyak auSadhAdi prApta thatAM nathI. ke amuka karmabaMdha kevA prakArano che te tathArUpa jJAnadRSTi vinA jANavuM kaThaNa che. eTale auSadhAdi vyavahAranI pravRtti ekAMte niSedhI na zakAya. potAnA dehanA saMbaMdhamAM koi eka parama AtmadRSTivALA puruSa tema varte to, eTale auSadhAdi grahaNa na kare to te yogya che; paNa bIjA sAmAnya jIvo tema vartavA jAya to te ekAMtika dRSTithI keTalIka hAni kare; temAM paNa potAne Azrita rahelA evA jIvo pratye athavA bIjA koi jIva pratye rogAdi kAraNomAM tevo upacAra karavAnA vyavahAramAM vartI zake tevuM che chatAM upacArAdi karavAnI upekSA kare to anukaMpA mArga choDI devA jevuM thAya. koi jIva game tevo pIDAto hoya topaNa tenI AsanAvAsanA karavAnuM tathA auSadhAdi vyavahAra choDI devAmAM Ave to tene ArttadhyAnanA hetu thavA jevuM thAya, gRhasthavyavahAramAM evI ekAMtika dRSTi karatAM ghaNA virodha utpanna thAya. tyAgavyavahAramAM paNa ekAMta upacArAdino niSedha jJAnIe karyo nathI. nigraMthane svaparigrahita zarIre rogAdi thAya tyAre auSadhAdi grahaNa karavAmAM evI AjJA che ke jyAM sudhI ArttadhyAna na upajavA yogya dRSTi rahe tyAM sudhI auSadhAdi grahaNa na karavuM, ane tevuM vizeSa kAraNa dekhAya to niravadya auSadhAdi grahaNa karatAM AjJAno atikrama nathI, athavA yathAsUtra auSadhAdi grahaNa karatAM AjJAno atikrama nathI; ane bIjA nirguthane zarIre rogAdi thayuM hoya tyAre tenI vaiyAvaccAdi Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soo http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra karavAno prakAra jyAM darzAvyo che tyAM kaMI paNa vizeSa anukaMpAdi dRSTi rahe evI rIte darzAvyo che. eTale gRhasthavyavahAramAM ekAMte teno tyAga azakya che ema samajAze. te auSadhAdi kaMI paNa pApakriyAthI thayAM hoya, topaNa tethI potAno auSadhAdipaNAno guNa dekhADyA vinA na rahe, ane temAM thayelI pApakriyA paNa potAno guNa dekhADyA vinA na rahe. arthAt jema auSadhAdinAM pudgalamAM rogAdinAM pudgalane parAbhava karavAno guNa che, tema te karatAM karavAmAM AvelI pApakriyAmAM paNa pApapaNe pariNamavAno guNa che, ane tethI karmabaMdha thaI yathAvasara te pApakriyAnuM phaLa udayamAM Ave. te pApakriyAvALAM auSadhAdi karavAmAM, karAvavAmAM tathA anumodana karavAmAM grahaNa karanAra jIvanI jevI jevI dehAdi pratye mUrchA che, mananuM AkuLavyAkuLapaNuM che, ArttadhyAna che, tathA te auSadhAdinI pApakriyA che, te sarva potapotAnA svabhAve pariNIne yathAvasare phaLa Ape che. jema rogAdinAM kAraNarUpa karmabaMdha potAno jevo svabhAva che tevo darzAve che, jema auSadhAdinAM pudgala potAno svabhAva darzAve che, tema auSadhAdinI utpatti AdimAM thayelI kriyA, tenA kartAnI jJAnAdi vRtti tathA te grahaNakartAnAM jevAM pariNAma che, tenuM jevuM jJAnAdi che, vRtti che, tene potAno svabhAva darzAvavAne yogya che, tathArUpa zubha zubha svarUpe ane azubha azubha svarUpe saphaLa che. gRhasthavyavahAramAM paNa potAnA dehe rogAdi thaye jeTalI mukhya AtmadRSTi rahe teTalI rAkhavI ane ArtadhyAnanuM yathArdaSTie jotAM avazya pariNAma AvavA yogya dekhAya athavA ArttadhyAna UpajatuM dekhAya to auSadhAdi vyavahAra grahaNa karatAM niravadya ( niSpApa ) auSadhAdinI vRtti rAkhavI. kvacit potAne arthe athavA potAne Azrita evA athavA anukaMpAyogya evA parajIvane arthe sAvadya auSadhAdinuM grahaNa thAya to tenuM sAvadyapaNuM nirdhvasa ( krUra ) pariNAmanA hetu jevuM athavA adharma mArgane poSe tevuM hovuM na joIe, e lakSa rAkhavA yogya che. sarva jIvane hitakArI evI jJAnIpuruSanI vANIne kaMI paNa ekAMta dRSTi grahaNa karIne ahitakArI arthamAM utAravI nahIM, e upayoga niraMtara smaraNamAM rAkhavA yogya che. 773 zrI sarvajJAya namaH vavANiyA, caitra suda 15, zani 1953 je vedanIya para auSadha asara kare che, te auSadha vedanIyano baMdha vastutAe nivRtta karI zake che, ema kahyuM nathI, kemake te auSadha azubhakarmarUpa vedanIyano nAza kare to azubhakarma niSphaLa thAya athavA auSadha zubha karmarUpa kahevAya. paNa tyAM ema samajavuM yogya che ke te azubha karma vedanIya evA prakAranI che ke tene pariNAmAMtara pAmavAmAM auSadhAdi nimitta kAraNarUpa thai zake. maMda ke madhyama zubha athavA azubha baMdhane koi eka svajAtIya karma maLavAthI utkRSTa baMdha paNa thai zake che. maMda ke madhyama bAMdhelA keTalAeka zubha baMdhane koi eka azubha karmavizeSanA parAbhavathI azubha pariNAmIpaNuM thAya che. temaja tevA azubha baMdhane koi eka zubhakarmanA yogathI zubha pariNAmIpaNuM thAya che. mukhya karIne baMdha pariNAmAnusAra thAya che. koi eka manuSya koi eka manuSyaprANIno tIvra pariNAme nAza karavAthI teNe nikAcita karma utpanna karyuM chatAM keTalAka bacAvanA kAraNathI ane sAkSI AdinA abhAvathI rAjanItinA dhoraNamAM te karma karanAra manuSya chUTI jAya tethI kAMi teno baMdha nikAcita nahIM hoya ema samajavA yogya nathI, tenA vipAkano udaya thavAno vakhata dUra hoya tethI paNa ema bane. vaLI keTalAka aparAdhamAM rAjanItinA dhoraNe zikSA thAya che te paNa karyAMnA Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 601 pariNAmavat ja che ema ekAMte nathI, athavA te zikSA koi AgaLa utpanna karelA azubha karmanA udayarUpa paNa hoya che; ane vartamAna karmabaMdha sattAmAM paDyA rahe che, je yathAvasare vipAka Ape che. sAmAnyapaNe asatyAdi karatAM hiMsAnuM pApa vizeSa che. paNa vizeSa dRSTie to hiMsA karatAM asatyAdinuM pApa ekAMte ochuM ja che ema na samajavuM, athavA vadhAre che ema paNa ekAMte na samajavuM. hiMsAnA dravya, kSetra, kALa, bhAva ane tenA kartAnA dravya, kSetra, kALa, bhAvane anusarIne teno baMdha kartAne thAya che. tema ja asatyAdinA saMbaMdhamAM paNa samajavA yogya che. koieka hiMsA karatAM koIeka asatyAdinuM phaLa eka guNa, be guNa ke anaMta guNa vizeSa paryaMta thAya che, tema ja koIeka asatyAdi karatAM koieka hiMsAnuM phaLa eka guNa, be guNa ke anaMta guNa vizeSa paryaMta thAya che. tyAganI vAraMvAra vizeSa jijJAsA chatAM, saMsAra pratye vizeSa udAsInatA chatAM, koieka pUrvakarmanA baLavAnapaNAthI je jIva gRhasthAvAsa tyAgI zaktA nathI, te puruSa gRhasthAvAsamAM kuTuMbAdinA nirvAha arthe je kaMi pravRti kare che, temAM tenAM pariNAma jevAM jevAM varte che, te te pramANe baMdhAdi thAya, moha chatAM anukaMpA mAnavAthI ke pramAda chatAM udaya mAnavAthI kaMi karmabaMdha bhulathApa khAto nathI. te to yathApariNAma baMdhapaNuM pAme che. karmanA sUkSma prakArone mati vicArI na zake topaNa zubha ane azubha karma saphaLa che, e nizcaya jIve vismaraNa karavo nahIM. pratyakSa parama upakArI hovAthI tathA siddhapadanA batAvanAra paNa teo hovAthI siddha karatAM arhatane prathama namaskAra karyo che. ////////// 774 (1) zubha baMdha moLo hoya ane tene koi azubha karmano joga bane to zubha baMdha mULa moLo hoya tenA karatAM vadhAre moLo thAya che. (2) zubha baMdha moLo hoya ane temAM koi zubha karmayoganuM maLavuM thAya to mULa karatAM vadhAre dRDha thAya che athavA nikAcita thAya che. (3) koi azubha baMdha moLo hoya ane tene koi eka zubha karmano joga bane to mULa karatAM azubha baMdha ocho moLo thAya che. (4) azubha baMdha moLo hoya temAM azubha karmanuM maLavuM thAya to azubha baMdha vadhAre majabUta thAya che athavA nikAcita thAya che. (5) azubha baMdhane azubha karma TALI na zake ane zubha baMdhane zubha karma TALI na zake. (6) zubha karmabaMdhanuM phaLa zubha thAya ane azubha karmabaMdhanuM phaLa azubha thAya. bannenAM phaLa to thavAM ja joie, niSphaLa na thai zake. roga vagere che te osaDathI TaLI zake che tethI koine ema lAge ke pApavALuM osaDa karavuM te azubha karmarUpa che, chatAM tenAthI roga je azubha karmanuM phaLa te maTI zake che; eTale ke azubhathI zubha thai zake che; AvI zaMkA thAya evuM che; paNa ema nathI. e zaMkAno khulAso nIce pramANe cheH-- koi eka pudgalanA pariNAmathI thayelI vedanA (pudgalavipAkI vedanA) tathA maMda rasanI vedanA keTalAka saMjogothI TaLI zake che ane keTalAeka saMjogothI vadhAre thAya che athavA nikAcita thAya che. tevI vedanAmAM pheraphAra thavAmAM bAhya pudgalarUpI osaDa vagere nimitta kAraNa jovAmAM Ave che; bAkI kharI rIte jotAM to te baMdha pUrvathI ja evo bAMdhelo che ke, te jAtanA osaDa vagerethI TaLI zake. osaDa vagere maLavAnuM kAraNa e che, ke azubha baMdha moLo bAMdhyo hato; ane baMdha paNa evo hato ke tene tevAM nimitta kAraNo maLe to TaLI zake paNa tethI ema kahevuM barAbara nathI ke pApa karavAthI te rogano nAza thai zakyo; arthAt pApa karavAthI puNyanuM phaLa meLavI zakAyuM. pApavALAM osaDanI icchA ane te meLavavA mATenI pravRttithI azubha karma baMdhAvA yogya che ane te pApavALI kriyAthI kaMi zubha phaLa thatuM nathI, ema bhAse, ke azubha karmanA udayarUpa azAtAne Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra teNe TALI tethI te zubharUpa thayuM, to te samajavA phera che; azAtA ja evI jAtanI hatI ke te rIte maTI zake ane teTalI ArttadhyAna AdinI pravRtti karAvIne bIjo baMdha karAve. 'pudgalavipAkI' eTale je koi bahAranA pudgalanA samAgamathI pudgala vipAkapaNe udaya Ave ane koi bAhya pudgalanA samAgamathI nivRtta paNa thAya; jema RtunA pheraphAranA kAraNathI zaradInI utpatti thAya che ane RtupherathI te nAza thAya che; athavA koi garama osaDa vagerethI nivRtta thAya che. nizcayamukhyadRSTie to osaDa vagere kahevAmAtra che. bAkI to je thavAnuM hoya te ja thAya che. be kAgaLa prApta thayA che. 775 vavANiyA, caitra vada 5, 1953 jJAnInI AjJArUpa je je kriyA che te te kriyAmAM tathArUpapaNe pravartAya to te apramatta upayoga thavAnuM mukhya sAdhana che. evA bhAvArthamAM Agalo kAgaLa' atrathI lakhyo che. te jema jema vizeSa vicAravAnuM thaze tema tema apUrva arthano upadeza thaze. hameza amuka zAstrAdhyAya karyA pachI te kAgaLa vicAravAthI vadhAre spaSTa bodha thavA yogya che. chakAyanuM svarUpa paNa satpuruSanI dRSTie prIta karatAM tathA vicAratAM jJAna ja che. A jIva kai dizAthI Avyo che, e vAkyathI zastraparijJAadhyayana prAraMbhyuM che. sadguru mukhe te prAraMbhavAkyanA Azayane samajavAthI samasta dvAdazAMgInuM rahasya samajAvA yogya che. hAla to 'AcArAMgAdi' je vAMco tenuM vadhAre anuprekSaNa karazo. keTalAka upadezapatro parathI te sahajamAM samajAi zakze. sarva munione namaskAra prApta thAya, sarva mumukSuone praNAma prApta thAya. ////////// 776 sAyalA, vaizAkha suda 15, 1953 mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, ane yoga e karmabaMdhanAM pAMca kAraNa che. koi ThekANe pramAda sivAya cAra kAraNa darzAvyAM hoya che. tyAM mithyAtva, avirati, ane kaSAyamAM pramAdane aMtarbhUta karyo hoya che. pradezabaMdha zabdano artha zAstraparibhASAeH- paramANu sAmAnyapaNe eka pradezAvagAhI che. tevuM eka paramANunuM grahaNa te eka pradeza kahevAya. jIva anaMta paramANu karmabaMdhe grahaNa kare che. te paramANu jo vistaryA hoya to anaMtapradezI thai zake, tethI anaMta pradezano baMdha kahevAya. temAM baMdha anaMtAdithI bheda paDe che; arthAt alpa pradezabaMdha kahyo hoya tyAM paramANu anaMta samajavA, paNa te anaMtanuM saghanapaNuM alpa samajavuM. tethI vizeSa vizeSa lakhyuM hoya to anaMtatAnuM saghanapaNuM samajavuM. ---- kaMi paNa nahIM mujhAtAM Aryata karmagraMtha vAMcavo, vicAravo. ////////// 777 iDara,vaizAkha vada 12, zukra, 1953 tathArUpa (yathArtha) Apta (mokSamArga mATe jenA vizvAse pravartI zakAya evA) puruSano jIvane samAgama thavAmAM koi eka puNya hetu joie che, tenuM oLakhANa thavAmAM mahat puNya joie che; ane tenI AjJAbhaktie pravartavAmAM mahatva mahata puNya joIe; evAM jJAnInAM vacana che, te sAcAM che, ema pratyakSa anubhavAya che. 1. AMka 767 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 603 tathArUpa AptapuruSanA abhAva jevo A kALa varte che. topaNa AtmArthI jAve tevo samAgama icchatAM tenA abhAve paNa vizuddhisthAnakanA abhyAsano lakSa avazya karIne kartavya che. ////////// 778 iDara, vaizAkha vada 12, zukra 1953 be kAgaLa maLyA che. atre ghaNuM karIne maMgaLavAra paryaMta sthiti thaze. budhavAre sAMje amadAvAdathI melagADImAM muMbai tarapha javA mATe besavAnuM thaze. ghaNuM karIne guruvAre savAre muMbai UtaravuM thaze. kevaLa nirAzA pAmavAthI jIvane sattamAgamano prApta lAbha paNa zithila thai jAya che. satsamAgamanA abhAvano kheda rAkhatAM chatAM paNa sattamAgama thayo che e paramapuNyayoga banyo che, mATe sarvasaMgatyAgayoga banatAM sudhImAM gRhasthavAse sthiti hoya tyAM paryaMta te pravRtti, nItisaha, kaMi paNa jALavI laine paramArthamAM utsAha sahita pravartI vizuddhisthAnaka nitya abhyAsatAM rahevuM e ja kartavya che. 779 OM sarvajJa svabhAvajAgRtadA citrasArI nyArI, parajaka nyArI, roja nyArI, dari bhI nyArI, iMhAM jhUThI merI thapanA; tIta avasthA sena, nivAhi koi pe na dhrumAna palaka na, yAma aba chapanA; sa au supana douM. 3 saba aMga gI bhayau cetana, nidrakI alaMga bUjhe, lakhi, Atama darapanA; acetanatA bhAva tyAgi, lai daSTi kholike, saMbhAlai rUpa apanA. anubhavautsAhadazA jaiso nirabhedarUpa, nihac atIta hutau, sau nirabheda aba, bhedakau na gahegau ! sai karmarahita sahita sukha samAdhAna, yau nijathAna phira bAhari na bahaigau; kabahUM kadApi apanau subhAva tyAgi kari, ga rasa rAcike na paravastu gahaigau; amalAna jJAna vidyamAna paragaTa bhayo, hi bhrAMti Agama anaMtakAla sthitidazA eka parinAma na karatA darava doi, i parinAma eka darva na dharatu . go muMbai, jayeSTha suda, 1953 Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra eka karasUti doi darva kabahU na kare, i karasUti eka va na karatuM ha jIva pudgala eka kheta avagAhI dou, apaneM apaneM rUpa kou na Taratu hai; jaDa parinAmanikau karatA hai pudgala, cidAnanda cetana subhAva Acaratu hai. zrI saubhAgane vicArane arthe A kAgaLa lakhyo che. te hAla zrI aMbAlAle athavA bIjA eka yogya mumukSue temane ja saMbhaLAvavo yogya che. sarva anyabhAvathI AtmA rahita che, kevaLa ema jene anubhava varte che te 'mukta' che. bIjAM sarva dravyathI asaMgapaNuM, kSetrathI asaMgapaNuM, kALathI asaMgapaNuM ane bhAvathI asaMgapaNuM sarvathA jene varte che te 'mukta' che. aTaLa anubhavasvarUpa AtmA sarva dravyathI pratyakSa judo bhAso tyAMthI muktadazA varte che. te puruSa mauna thAya che, te puruSa apratibaddha thAya che, te puruSa asaMga thAya che, te puruSa nirvikalpa thAya che ane te puruSa mukta thAya che. jeNe traNe kALane viSe dehAdithI potAno kaMi paNa saMbaMdha nahoto evI asaMgadazA utpanna karI te bhagavAnarUpa satpuruSone namaskAra che. tithi Adino vikalpa choDI nija vicAramAM vartavuM e ja kartavya che, ////////// 780 zuddha sajja AtmasvarUpa. muMbai, jeTha suda, 8, bhoma, 1953 jene koi paNa pratye rAga, dveSa rahyA nathI, te mahAtmAne vAraMvAra namaskAra parama upakArI, AtmArthI, saralatAdi guNasaMpanna zrI sobhAga, bhAi traMbakano lakhelo kAgaLa eka Aje maLyo che. "Atmasiddhi" graMthanA saMkSepa arthanuM pustaka tathA keTalAMka upadezapatronI prata atre hatI te Aje TapAlamAM mokalyAM che. bannemAM mumukSu jIvane vicAravA yogya ghaNA prasaMgo che. paramayogI evA zrI RSabhadevAdi puruSo paNa je dehane rAkhI zakyA nathI, te dehamAM eka vizeSapaNuM rahyuM che te e ke, teno saMbaMdha varte tyAM sudhImAM jIve asaMgapaNuM, nirmohrapaNuM karI lai abAdhya anubhavasvarUpa evuM nijasvarUpa jANI, bIjA sarva bhAva pratyethI vyAvRtta (chUTA) thavuM, ke jethI pharI janmamaraNano phero na rahe. te deha choDatI vakhate jeTalA aMze asaMgapaNuM, nirmopaNuM, yathArtha samarasapaNuM rahe che teTaluM mokSapada najIka che. ema parama jJAnI puruSano nizcaya che. kaMi paNa mana, vacana, kAyAnA yogathI aparAdha thayo hoya jANatAM athavA ajANatAM te sarva vinayapUrvaka khamAvuM chuM, ghaNA namrabhAvathI khamAvuM chuM. A dehe karavA yogya kArya to eka ja che ke koi pratye rAga athavA koi pratye kiMcitmAtra dveSa na rahe. sarvatra samadazA varte. e ja kalyANano mukhya nizcaya che. e ja vinaMti. zrI rAyacaMdranA namaskAra prApta thAya. Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 605 781 muMbai, jeTha vada 6, ravi, 1953 paramapuruSadazAvarNana kIcI kanaka jAke, nIca sau naresapada, mIcI mitAi, garuvAi jAke gArI; jarI joga jAti, pharasI karAmAti, haharasI hausa. pudgalachabi chArasI; jAlakSI jaMgabilAsa, bhAlasA bhuvanavAsa, kuTuMba kAja, lokalAja lArasI; kAlasau sIdasau mujasu jAne, bIsI bakhata mAn, aisI jAkI rIti tAhI, baMdata banArasI..' je kaMcanane kAdava sarakhuM jANe che. rAjagAdine nIcapada sarakhI jANe che. koithI sneha karavo tene maraNa samAna jANe che, moTAine lIpavAnI gAra jevI jANe che, kImiyA vagere jogane jhera samAna jANe che, siddhi vagere aizvaryane azAtA samAna jANe che, jagatamAM pUjyatA thavA AdinI hoMsane anartha samAna jANe che, pudgalanI chabI evI audArikAdi kAyAne rAkha jevI jANe che, jagatanA bhogavilAsane mUMjhAvArUpa jALa samAna jANe che, gharavAsane bhAlA samAna jANe che, kuTuMbanAM kAryane kALa eTale mRtyu samAna jANe che, lokamAM lAja vadhAravAnI icchAne mukhanI lALa samAna jANe che, kIrtinI icchAne nAkanA mela jevI jANe che ane puNyanA hRdayane je viSTA samAna jANe che, evI jenI rIti hoya tene banArasIdAsa vaMdanA kare che. koine arthe vikalpa nahIM ANatAM asaMgapaNuM ja rAkhazo. jema jema satpuruSanAM vacana temane pratItimAM Avaze, jema jema AjJAthI asthimiMjA raMgAze, tema tema te te jIva AtmakalyANane sugamapaNe pAmaze, ema niHsaMdehatA che. traMbaka, maNi vagere mumukSune to satyamAgama viSenI ruci aMtara icchAthI kaMika A avasaranA samAgamamAM thai che, eTale ekadama dazA vizeSa na thAya topaNa Azcarya nathI. kharA aMtaHkaraNe vizeSa satsamAgamanA AzrayathI jIvane utkRSTa dazA paNa ghaNA thoDA vakhatamAM prApta thAya che. vyavahAra athavA paramArtha saMbaMdhI koi paNa jIva viSenI vRtti hoya te upazAMta karI kevaLa asaMga upayoga athavA paramapuruSanI upara kahI che te dazAnA avalaMbane Atmasthiti karavI ema vijJApanA che, kemake bIjo koi paNa vikalpa rAkhavA jevuM nathI. je koi sAcA aMtaHkaraNe satpuruSanA vacanane grahaNa karaze te satyane pAmaze emAM kaMi saMzaya nathI; ane zarIranirvAhAdi vyavahAra sau saunA prArabdha pramANe prApta thavA yogya che, eTale te viSe paNa kaMi vikalpa rAkhavA yogya nathI. je vikalpa tame ghaNuM karIne zamAvyo che, topaNa nizcayanA baLavAnapaNAne arthe darzAvyuM che. sarva jIva pratye, sarva bhAva pratye akhaMDa ekarasa vItarAgadazA rAkhavI e ja sarva jJAnanuM phaLa che. AtmA zuddhacaitanya, janmajarAmaraNarahita asaMga svarUpa che; emAM sarva jJAna samAya che; tenI pratItimAM sarva samyakdarzana samAya che; AtmAne asaMgasvarUpe svabhAvadazA rahe te samyakUcAritra, utkRSTa saMyama ane vItarAgadazA che. jenA saMpUrNapaNAnuM phaLa sarva duHkhano kSaya che, e kevaLa niHsaMdeha che; kevaLa niHsaMdeha che. e ja vinaMti. Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOS http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 782 muMbai, jeTha vada 12, zani, 1953 Arya zrI saubhAge jeTha vada 10 guruvAre savAre daza ne pacAsa miniTe deha mUkayAnA samAcAra vAMcI ghaNo kheda thayo che, jema jema temanA addabhuta guNo pratye dRSTi jAya che, tema tema adhika adhika kheda thAya che, jIvane dehano saMbaMdha e ja rIte che. tema chatAM paNa anAdithI te dehane tyAgatAM jIva khaMda pAmyA kare che, ane temAM dRDha mohathI ekapaNAnI peThe varte che; janmamaraNAdi saMsAranuM mukhya bIja e ja che. zrI sobhAge tevA dehane tyAgatAM moTA munione durlabha evI nizcala asaMgatAthI nija upayogamaya dazA rAkhIne apUrva hita karyu che, emAM saMzaya nathI. vaDIlapaNAthI tathA temanA tamArA pratye ghaNA upakAra hovAthI, tema ja temanA guNonA adbhutapaNAthI temano viyoga tamane vadhAre khedakAraka thayo che, ane thavA yogya che. temanA tamArA pratyenA saMsArI vaDIlapaNAno kheda vismaraNa karI, temaNe tamArA sarve pratye je parama upakAra karyo hoya tathA temanA guNonuM je je adbhutapaNuM tamane bhAsyuM hoya tene vAraMvAra saMbhArI, tevA puruSano viyoga thayo teno aMtaramAM kheda rAkhI temaNe ArAdhavA yogya je je vacano ane guNo kahyAM hoya tenuM smaraNa ANI temAM AtmAne preravo, ema tamo sarva pratye vinaMti che. samAgamamAM AvelA mumukSuone zrI sobhAganuM smaraNa saheje ghaNA vakhata sudhI rahevA yogya che. moDhe karIne je samaye kheda thAya te samaye paNa temanA guNonuM adbhutapaNuM smaraNamAM ANI mohathI thato kheda zamAvIne guNonA adbhutapaNAno viraha thayo te prakAramAM te kheda pravartAvavo yogya che. A kSetre A kALamAM zrI sobhAga jevA viralA puruSa maLe ema amane vAraMvAra bhAse che. dhIrajathI sarvee kheda zamAvavo, ane temanA adbhuta guNono ane upakArI vacanono Azraya karavo yogya che. zrI sobhAga mumukSue vismaraNa karavA yogya nathI. saMsAranuM svarUpa spaSTa jeNe jANyuM che tene te saMsAranA padArthanI prAptithI ke aprAptithI harSazoka thavA yogya nathI, topaNa ema jaNAya che ke satpuruSanA samAgamanI prAptithI kaMi paNa harSa ane temanA viyogathI kaMi paNa kheda amuka guNasthAnaka sudhI temane paNa thavA yogya che. Atmasiddhi" graMtha tamArI pAse rAkhazo. traMbaka ane maNine vicAravAnI icchA hoya to vicArazo; paNa te pahelAM keTalAMka vacano ane sadagraMtho vicAravAnuM banaze to Atmasiddhi baLavAna upakArano hetu thaze, ema lAge che. zrI sobhAganI saraLatA, paramArtha saMbaMdhI nizcaya, mumukSu pratye parama upakAratA Adi guNo vAraMvAra vicAravA yogya che, ////////// 783 zAMtiH zAMtiH zAMtiH muMbai, asADa suda 4, zani, 1953 zrI sobhAgane namaskAra zrI saubhAganI mumukSu dazA tathA jJAnInA mArga pratyeno teno adbhuta nizcaya vAraMvAra smRtimAM AvyA kare che. sarva jIva sukhane icche che, paNa koi viralA puruSa te sukhanuM yathArtha svarUpa jANe che. janma, maraNa Adi anaMta duHkhano AtyaMtika ( sarvathA ) kSaya thavAno upAya anAdikALathI jIvanA jANavAmAM nathI, te upAya jANavAnI ane karavAnI sAcI icchA utpanna thaye jIva jo Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 607 satpuruSanA samAgamano lAbha pAme to te upAyane jANI zake che, ane te upAyane upAsIne sarva duHkhathI mukta thAya che. tevI sAcI icchA paNa ghaNuM karIne jIvane satpuruSanA samAgamathI ja prApta thAya che. tevo samAgama, te samAgamanI oLakhANa, darzAvelA mArganI pratIti, ane tema ja cAlavAnI pravRtti jIvane parama durlabha che. manuSyapaNuM, jJAnInAM vacanonuM zravaNa prApta thavuM, tenI pratIti thavI, ane temaNe kahelA mArgamAM pravRtti thavI parama durlabha che, ema zrI vardhamAnasvAmIe uttarAdhyayananA trIjA adhyayanamAM upadezyuM che. pratyakSa satpuruSanA samAgama ane te AzrayamAM vicaratA mumukSuone mokSasaMbaMdhI badhAM sAdhano alpa prayAse ane alpa kALe prAye (ghaNuM karIne) siddha thAya che; paNa te samAgamano yoga pAmavo bahu durlabha che. te ja samAgamanA yogamAM mumukSujIvanuM niraMtara citta varte che. satpuruSano yoga pAmavo to sarvakALamAM jIvane durlabha che, temAM paNa AvA duSamakALamAM to kavacita ja te yoga bane che. viralA ja satpuruSa vicare che, te samAgamano lAbha apUrva che, ema jANIne jIve mokSamArganI pratIti karI, te mArganuM niraMtara ArAdhana karavuM yogya che. te samAgamano yoga na hoya tyAre AraMbha parigraha pratyethI vRttine osarAvI satzAstrano paricaya vizeSa karIne kartavya che. vyAvahArika kAryonI pravRtti karavI paDatI hoya topaNa temAMthI vRttine moLI pADavA je jIva Icche che te jIva moLI pADI zake che; ane satzAstranA paricayane arthe ghaNo avakAza prApta karI zake che. AraMbha parigraha parathI jenI vRtti kheda pAmI che, eTale tene asAra jANI te pratyethI je jAvo osaryA che, te jIvone satpuruSono samAgama ane satzAstranuM zravaNa vizeSa karIne hitakArI thAya che. AraMbha parigraha para vizeSa vRtti vartatI hoya te jIvamAM satpuruSanAM vacananuM athavA satzAstranuM pariNamana thavuM kaThaNa che. AraMbha parigraha parathI vRtti moLI pADavAnuM ane satzAstranA paricayamAM ruci karavAnuM prathama kaThaNa paDe che; kemake jIvano anAdi prakRtibhAva tethI judo che; topaNa jeNe tema karavAno nizcaya karyo che, te tema karI zakyA che; mATe vizeSa utsAha rAkhI te pravRtti kartavya che. sarva mumukSuoe A vAtano nizcaya ane nitya niyama karavo ghaTe che, pramAda ane aniyamitapaNuM TALavuM ghaTe che. 784 muMbai, asADa suda 4, ravi, 1953 sAcA jJAna vinA ane sAcA cAritra vinA jIvanuM kalyANa na thAya e niHsaMdeha che. satpuruSanA vacananuM zravaNa, tenI pratIti, ane tenI AjJAe pravartatAM jIva sAcA cAritrane pAme che, evo ni:saMdeha anubhava thAya che. yogya che. nA sara, mAtra tenI anya pra atrethI 'yogavAsiSTha'nuM pustaka mokalyuM che, te pAMcadaza vAra pharI pharI vAMcavuM tathA vAraMvAra vicAravuM ////////// 785 muMbaI, asADa vada 1, guru, 1953 zrI dhurIbhAIe agurulaghu" viSe prazna lakhAvyuM te pratyakSa samAgameM samajavuM vizeSa sugama che. zubhecchAthI mAMDIne zailezIkaraNa paryaMtanI sarva kriyA je jJAnIne sammata che, te jJAnInAM vacana tyAgavairAgyano niSedha karavAmAM pravarte nahIM; tyAgavairAgyanA sAdhanarUpe prathama tyAgavairAgya Ave che, teno paNa jJAnI niSedha kare nahIM. Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra koi eka jaDa kriyAmAM pravRtti karI jJAnInA mArgathI vimukha rahetA hoya, athavA matinA mukhyatvane lIdhe UMcI dazA pAmatAM aTakatA hoya, athavA asata samAgamathI mati vyAmoha pAmI anyathA tyAgavairAgyane tyAgavairAgyapaNe mAnI lIdhA hoya tenA niSedhane arthe karuNAbuddhithI jJAnI yogya vayane teno niSedha kvacita karatA hoya to vyAmoha nahIM pAmatAM teno saotu sama yathArtha tyAgavairAgyanI kriyAmAM aMtara tathA bAhyamAM pravartavuM yogya che. 786 muMbai, asADa vada 1, guru, 1953 'sakaLa saMsArI iMdriyarAmI, muniguNa AtamarAmI re, mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahiye nikAmI re. Arya saubhAganI aMtaraMgadazA ane dehamukta samayanI dazA, hai munio ! tamAre vAraMvAra anuprekSA karavA yogya che. he munio / dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI asaMgapaNe vicaravAno satata upayoga siddha karavo yogya che. jemaNe jagatasukhaspRhA choDI jJAnInA mArgano Azraya grahaNa karyo che. te avazya te asaMga upayogane pAme che. je zrutI asaMganA ullase te zrutano paricaya kartavya che. 6268 muMbai, asADa vada 1, guruvAra, 1953 zrI sobhAganA dehamukta samayanI dazA viSenuM patra lakhyuM te paNa atre maLyuM che. karmagraMthanuM saMkSepa svarUpa lakhyuM te paNa atre maLyuM che. Arya sobhAganI bAhyAtyaMtara dazA pratye vAraMvAra anuprekSA kartavya che. zrI navalacaMde darzAvelAM praznano vicAra AgaLa para kartavya che jagatasukhaspRhAmAM jema jema kheda Upaje tema tema jJAnIno mArga spaSTa siddha thAya. ////////// 788 parama saMyamI puruSone namaskAra muMbai, asADa vada 11, ravi, 1953 asArabhUta vyavahAra sArabhUta prayojananI peThe karavAno hradaya vartyA chatAM je puruSo te hRdayathI kSobha na pAmatAM sahajabhAva svadharmamAM nizcaLapaNe rahyA che, te puruSonA bhISmavratanuM vAraMvAra smaraNa karIe chIe. sarva munione namaskAra prApta thAya. ////////// 789 OM namaH muMbai, asADa vada 14, budha, 1953 prathama kAgaLa maLyo hato. hAla eka pattuM maLyuM che. maNiratnamALAnuM pustaka pharIthI vAMcavAnuM karyAthI vadhAre manana thai zakaze. zrI DuMgara tathA laherAbhAi Adi mumukSuone dharmasmaraNa prApta thAya. zrI DuMgarane jaNAvazo ke prasaMgopAtta kaMi jJAnavArtA praznAdi lakhazo athavA lakhAvazo. satzAstrano paricaya niyamapUrvaka niraMtara karavA yogya che. ekabIjAnA samAgamamAM AvatAM AtmArtha vArtA kartavya che. Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 790 609 muMbai, zrAvaNa suda 3, ravi, 1953 parama utkRSTa saMyama jenA lakSamAM niraMtara vartyA kare che te satpuruSonA samAgamanuM dhyAna niraMtara che. pratiSThita vyavahAranI zrI devakIrNajInI jijJAsAthI anaMtaguNaviziSTa jijJAsA varte che. baLavAna, ane vedyA vinA aTaLa udaya hovAthI aMtaraMga kheda samatA sahita vedIe chIe. dIrdhakALane ghaNA alpapaNAmAM lAvavAnA dhyAnamAM vartAya che. yathArtha upakArI puruSapratyakSamAM ekatvabhAvanA AtmazuddhinI utkRSTatA kare che. sarva munione namaskAra. ////////// 791 muMbai, zrAvaNa suda 15, guru, 1953 dIrghakALanI jenI sthiti che, tene alpakALanI sthitimAM ANI, jemaNe karmakSaya karyo che, te mahAtmAone namaskAra. savartana, sagraMtha ane satsamAgamamAM pramAda kartavya nathI. ////////// 792 muMbai, zrAvaNa suda 15, guru, 1953 be patra maLyAM che. ''mokSamArgaprakAza'' nAme graMtha Aje TapAla dvArA mokalAvyo che te mumukSu jIve vicAravA yogya che. avakAza meLavI prathama zrI lallujI ane devakIrNajIe saMpUrNa vAMcIne, manana karIne pachI keTalAka prasaMgo bIjA munione zravaNa karAvavA yogya che. zrI devakIrNamunie be prazno lakhyAM che teno uttara ghaNuM karIne havenA patramAM lakhIzuM. ''mokSamArgaprakAza'' avalokana karatAM koI vicAramAM matAMtara jevuM lAge to nahIM mUMjhAtAM te sthaLe vadhAre manana karavuM, athavA satyamAgamane yoge te sthaLa samajavuM yogya che. paramotkRSTa saMyamamAM sthitinI to vAta dUra rahI. paNa tenA svarUpano vicAra thavo paNa vikaTa che. ////////// 793 muMbaI, zrAvaNa suda 15, guru, 1953 'samyakdaeNSTi abhakSya AhAra kare?' e Adi prazno lakhyAM. e praznonA hetu vicAravAthI jaNAvA yogya che ke prathama praznamAM koI eka deSTAMta grahaNa karI jIve zuddha pariNAmanI hAni karavA jevuM che. matinA asthirapaNAthI jIva pariNAmano vicAra karI nathI zakato. zreNikAdinA saMbaMdhamAM koI eka sthaLe evI vAta koI eka graMthamAM jaNAvI che; paNa te koIe pravRtti karavA arthe jaNAvI nathI, tema e vAta yathArtha ema ja che, tema paNa nathI. samyakdaeNSTi puruSane alpamAtra vrata nathI hotuM topaNa samyakdarzana AvyA pachI na vame to vadhAremAM vadhAre paMdara bhave mokSa pAme, evuM samyakdarzananuM baLa che, evA hetue darzAvelI vAtane bIjA rUpamAM lai na javI. satpuruSanI vANI viSaya ane kaSAyanA anumodanathI athavA rAgadveSanA poSaNathI rahita hoya che, evo nizcaya rAkhavo, ane game teve prasaMge te ja dRSTithI artha karavo yogya che. zrI DuMgara Adi mumukSune yathA0 hAla DuMgara kaMi vAMce che ? te lakhazo. ////////// 794 muMbaI, zrAvaNa vada 1, zukra, 1953 prathama eka kAgaLa maLyo hato. bIjo kAgaLa hamaNAM maLyo che. Arya sobhAgano samAgama vizeSa vakhata tamane rahyo hota to ghaNo upakAra thAta. paNa bhAvI Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra prabaLa che. te mATe upAya e che ke temanA guNonuM vAraMvAra smaraNa karIne jIvane viSe te guNo utpanna thAya evuM vartana karavuM. niyamitapaNe nitya sagraMthanuM vAMcana tathA manana rAkhavuM yogya che. pustaka vagere kaMi joituM hoya to atre manasukhane lakhavuM. te tamane mokalaze. zubhecchAsaMpanna zrI manasukha puruSottama Adi, zrI kheDA. kAgaLa maLyo che. //////// 795 muMbaI. zrAvaNa vada 8, zukra, 1953 tamArI tarapha vicaratA muni zrImad lallujI Adine namaskAra prApta thAya. munizrI devakIrNajInA prazno maLyAM hatAM. temane vinayasahita vidita karazo ke "mokSamArgaprakAza" vAMcavAthI keTaluMka samAdhAna te praznonuM thaze ane vizeSa spaSTatA samAgamaavasare thavA yogya che, pAramArthika karuNAbuddhithI niSpakSapAtapaNe kalyANanAM sAdhananA upadeSTA puruSano samAgama, upAsanA ane AjJAnuM ArAdhana kartavya che. tevA samAgamanA viyogamAM sAstrano yathAmati paricaya rAkhI sadAcArathI pravartavuM yogya che. e ja vinaMti. ai ////////// 796 muMbaI, zrAvaNa vada 8, zukra, 1953 "mohamugara" ane "maNiratnamALA" e be pustako hAla vAMcavAno paricaya rAkhazo. e be pustakamAM mohanA svarUpanA tathA AtmasAdhananA keTalAka uttama prakAro batAvyA che. kAgaLa maLyo che. ////////// 797 muMbaI, zrAvaNa vada 8, zukra, 1953 zrI DuMgaranI dazA lakhI te jANI che. zrI sobhAganA viyogathI temane sauthI vadhAre kheda thavo yogya che. eka baLavAna satsamAgamano yoga javAthI AtmArthInA aMta karaNamAM baLavAna kheda thavA yogya che. tame, laherAbhAi, magana vagere sarva mumukSuo niraMtara satzAstrano paricaya rAkhavAnuM cUkazo nahIM. koi koi prazna atra lakho cho tenA uttara ghaNuM karIne hAla lakhavAnuM thatuM nathI, tethI kaMi paNa vikalpamAM na paDatAM anukrame te uttara maLI jaze ema vicAravuM yogya che. thoDA divasa pachI ghaNuM karIne zrI DuMgara pratye eka pustaka temane nivRttinuM pradhAnapaNuM rahe tevuM vAMcavA arthe mokalavAnuM thaze. rAdhanapura maNilAla para atrethI eka pattuM lakhyuM hatuM. ////////// 798 muMbaI, zrAvaNa vada 10, ravi, 1953 ''mokSamArgaprakAza''zravaNa karavAnI je jijJAsuone jijJAsA che, temane zravaNa karAvazo. vadhAre spaSTIkaraNathI ane dhIrajathI zravaNa karAvazo. zrotAne koi eka sthAnake vizeSa saMzaya thAya to tenuM samAdhAna karavuM yogya che. koi eka sthaLe samAdhAna azakya jevuM dekhAya to koi eka mahAtmAne yoge samajavAnuM jaNAvIne zravaNa aTakAvavuM nahIM; tema ja koi eka mahAtmA sivAya anya sthAnake te saMzaya pUchavAthI vizeSa bhramano hetu thaze, ane niHsaMzayapaNAthI thayelA zravaNano lAbha vRthA jevo thaze, evI dRSTi zrotAne hoya to vadhAre hitakArI thAya. Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 611 799 muMbaI, zrAvaNa vada 12, 1953 sarva-utkRSTa bhUmikAmAM sthiti thavA paryaMta zrutajJAnanuM avalaMbana laine satpuruSo paNa svadazAmAM sthira rahI zake che, ema jinano abhimata che te pratyakSa satya dekhAya che. sarvotkRSTa bhUmikA paryaMtamAM zrutajJAna(jJAnIpuruSanAM vacano)nuM avalaMbana je je vakhate maMda paDe che, te te vakhate kaMi kaMi capaLapaNuM satpuruSo paNa pAmI jAya che, to pachI sAmAnya mumukSu jIvo ke jene viparIta samAgama, viparIta zrutAdi avalaMbana rahyAM che tene vAraMvAra vizeSa vizeSa capaLapaNuM thavA yogya che. ema che topaNa je mumukSuo sattamAgama, sadAcAra ane satthA vicArarUpa avalaMbanamAM deDha nivAsa kare che, tene sarvotkRSTa bhUmikAparyaMta pahoMcavuM kaThaNa nathI; kaThaNa chatAM paNa kaThaNa nathI. 800 patra maLyuM che. divALI paryaMta ghaNuM karIne A kSetre sthiti thaze. muMbaI, zrAvaNa vada 12, 1953 dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI je satpuruSone pratibaMdha nathI te satpuruSone namaskAra. satyamAgama, satzAstra ane sadAcAramAM dRDha nivAsa e AtmadazA thavAnA prabaLa avalaMbana che. sansamAgamano yoga durlabha che, topaNa mumukSue te yoganI tIvra jijJAsA rAkhavI ane prApti karavI yogya che. te yoganA abhAve to avazya karI satzAstrarUpa vicAranA avalaMbane karI sadAcAranI jAgRti jIve rAkhavI ghaTe che. parama kRpALu pUjya pitAzrI, vavANiyAbaMdara, 801 muMbaI, bhAdrapada suda 6, guru, 1953 Aja divasa paryaMta meM Apano kAMi paNa avinaya, abhakti ke aparAdha karyo hoya te be hAtha joDI mastaka namAvIne zuddha aMtaHkaraNathI khamAvuM chuM, kRpA karIne Apa kSamA Apazo. mArI mAtuzrI pratye paNa te ja rIte khamAvuM chuM. tema ja bIjA sAtha sarve pratye meM koi paNa prakArano aparAdha ke avinaya jANatAM athavA ajANatAM karyo hoya te zuddha aMtaHkaraNathI khamAvuM chuM. kRpA karIne sau kSamA ApazojI. 802 muMbaI, bhAdrapada suda 9, ravi, 1953 bAhya kriyA ane guNasthAnakAdie vartatI kriyAnuM svarUpa carcavuM hAla svapara upakArI ghaNuM karIne nahIM thAya, eTaluM kartavya che ke tuccha matamatAMtara para dRSTi na ApatAM asavRttinA nirodhane arthe satzAstranA paricaya ane vicAramAM jIvanI sthiti karavI. zubhecchAyogya, 803 muMbaI. bhAdaravA suda 9, ravi, 1953 tamAro kAgaLa maLyo che. atra kSaNa paryaMta tamAro tathA tamArA samAgamavAsI bhAiono koi paNa aparAdha ke avinaya mArAthI thayo hoya te namrabhAvathI khamAvuM chuM. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 312 zrImad rAjacaMdra 804 muMbaI, bhAdaravA suda 9, ravi, 1953 munipathAnugAmI zrI lallujI Adi mumukSuo tathA zubhecchAyogya bhAvasAra manasukhalAla Adi mumukSuo, zrI kheDA, atra kSaNa paryaMta tamAro kaMi paNa aparAdha ke avinaya A jIvI thayo hoya te namra bhAvI khamAvuM chuM. 805 muMbaI, bhAdaravA suda 9, ravi, 1953 tamane tathA zrI aMbAlAla Adi sarva mumukSuone atra kSaNa paryata tamAro koino mArAthI kaMi aparAdha ke avinaya thayo hoya te khamAvuM chuM e pheNAyathI bhAi popaTanuM pattuM maLyuM hatuM, hAla koi sagraMtha vAMcavA temane jaNAvazo, e ja vinaMti. COS muMbaI, bhAdaravA vada 8, ravi, 1953 zrI DuMgara Adi mumukSuo, mana vagerenI oLakhANanAM prazno maganalAle lakhyAM te samAgamamAM pUchavAthI samajavAM ghaNAM sulabha paDaze. patra vATe samajAvAM kaThaNa che. zrI laherAbhAi Adi mumukSuone AtmasmaraNapUrvaka yathAvinaya prApta thAya. jIvane paramArtha pAmavAmAM apAra aMtarAya che, temAM paNa AvA kALane viSe to te aMtarAyonuM avarNanIya baLa hoya che. zubhecchAthI mAMDI kevalya parvatanI bhUmikAe pahoMcatAM hAma ThAma te aMtarAyo jovAmAM Ave che, ane jIvane vAraMvAra te aMtarAyo paramArtha pratyethI pADe che. jIvane mahat puNyanA udayathI jo satsamAgamano apUrva lAbha rahyA kare to te nirvighnapaNe kaivalya parvatanI bhUmikAe pahoMcI jAya che. sansamAgamanA viyogamAM jIve AtmabaLane vizeSa jAgrata rAkhI satzAstra ane zubhecchAsaMpanna puruSonA samAgamamAM rahevuM yogya che. 807 muMbaI, bhAdrapada di 0)), ravi, 1953 zarIrAdi baLa ghaTavAthI sarva manuSyothI mAtra digaMbaravRttie vartIne cAritrano nirvAha na thai zake, tethI jJAnIe upadezailI maryAdApUrvaka zvetAMbarapaNethI vartamAna kALa jevA kALamAM cAritrano nirvAha karavAne arthe pravRtti che, te niSedha karavA yogya nathI. tema ja vastrano Agraha karI digaMbaravRttino ekAMta niSedha karI vastra mRdi kAraNothI cAritramAM zithilapaNuM paNa kartavya nathI, digaMbara ane zvetAMbarapaNuM deza, kALa, adhikArIyoge upakArano hetu che. eTale jyAM jJAnIe jema upadezyuM tema pravartatAM AtmArtha ja che. "mokSamArgaprakAza"mAM vartamAna jinAgama ke je zvetAMbara saMpradAyane mAnya che teno niSedha karyo che, te niSedha kartavya nathI. vartamAna AgamamAM amuka sthaLo vadhAre saMdehanAM sthAna che, paNa satpuruSanI dRSTie jotAM tenuM nirAkaraNa thAya che, mATe upazamardaSTie te Agamo avalokana karavAmAM saMzaya kartavya nathI. Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra. http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 30 muM 808 613 muMbaI, Aso suda 8, ravi, 1953 satpuruSonA agAdha gaMbhIra saMyamane namaskAra aviSama pariNAmathI jemaNe kALaphUTa viSa pIdhuM evA zrI RSabhAdi parama puruSone namaskAra. pariNAmamAM to je amRta ja che, paNa prathama dazAe kALakUTa viSanI peThe mujhave che, evA zrI saMyamane te jJAnane, te darzanane ane te cAritrane vAraMvAra namaskAra. ////////// COC muMbaI, Aso suda 8, ravi, 1953 ghaNI vAra tama vagerethI likhita patro amane maLyAM hoya che; ane tenI pahoMca paNa lakhavAnuM azakya thai Ave; athavA to tema karavuM yogya bhAse che. ATalI vAta smaraNamAM rahevA lakhI che. tevo prasaMga banyuM jIvana viSe kaMi tamArA patrAdinA lekhana doSathI ema banyuM haze ke kema e Adi vikalpa na thavA arthe A smaraNa rAkhavAne lakhyuM che. jenI bhakti niSkAma che evA puruSono satsaMga ke darzana e mahat puNyarUpa jANavA yogya che. tamArA samIpa satsaMgIone samasthitie yathA 810 muMbaI, Aso suda 8, ravi, 1953 pAramArthika hetuvizeSathI patrAdi lakhavAnuM banI zakyuM nathI je anitya che, je asAra che ane je azaraNarUpa che te A jIvane prItinuM kAraNa kema thAya che te vAta rAtridivasa vicAravA yogya che. lokadRSTi ane jJAnInI dRSTine pazcima pUrva jeTalo taphAvata che. jJAnInI dRSTi prathama nirAlaMbana che, ruci utpanna karatI nathI, jIvanI prakRtine maLatI AvatI nathI; tethI jIva te dRSTimAM rucivAna thato nathI, paNa je jIvoe pariSaha veThIne thoDA kALa sudhI te dRSTinuM ArAdhana karyuM che, te sarva duHkhanA kSayarUpa nirvANane pAmyA che; tenA upAyane pAmyA che. jIvane pramAdamAM anAdithI rati che, paNa temAM rati karavA yogya kAMi dekhAtuM nathI. 811 muMbaI, Aso suda 8, ravi, 1953 sarva jIva pratye amAre to kSamAdRSTi che. satpuruSano yoga tathA satyamAgama maLavo bahu kaThaNa che, emAM saMzaya nathI. grISma RtunA tApathI tapAyamAna thayelA prANIne zItaLa vRkSanI chAyAnI peThe mumukSu jIvane satpuruSano yoga tathA satyamAgama upakArI che. sarva zAstromAM tevo yoga maLavo durlabha kahyo che. "zAMtasudhArasa" ane 'yogadRSTisamuccaya" graMtha hAla vicAravAnuM rAkhazo. e banne graMtha prakaraNaratnAkaranA copaDAmAM chapAyelA che, e 812 koI eka pAramArthika hetuvizeSathI patrAdi lakhavAnuM banI zakatuM nathI. muMbaI. Aso suda 8, ravi, 1953 Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vizeSa UMcI bhUmikAne pAmelA mumukSuone paNa satpuruSono yoga athavA satyamAgama AdhArabhUta che, emAM saMzaya nathI. nivRttimAna dravya, kSetra, kALa ane bhAvano yoga banavAthI jIva uttarottara UMcI bhUmikAne pAme che. nivRttimAna bhAva pariNAma thavAne nivRttimAna dravya, kSetra ane kALa jIve prApta karavA yogya che. zuddha sAna vagaranA A jIvane koi paNa yogathI zubhecchA, kalyANa karavAnI icchA prApta thAya ane niHspRha parama puruSano yoga bane to ja A jIvane bhAna AvavuM yogya che. te viyogamAM satzAstra ane sadAcArano paricaya kartavya che; avazya kartavya che. zrI DuMgara Adi mumukSune ya 813 muMbaI, Aso vada 7, 1953 uparanI bhUmikAomAM paNa avakAza prApta thaye anAdi vAsanAnuM saMkramaNa thaI Ave che, ane AtmAne vAraMvAra AkuLa vyAkuLa karI de che; vAraMvAra ema thayA kare che ke have uparanI bhUmikAnI prApti thavI durlabha ja che, ane vartamAna bhUmikAmAM sthiti paNa pharI thavI durlabha che. evA asaMkhya aMtarAyapariNAma uparanI bhUmikAmAM paNa baMne che, to pachI zubhecchAdi bhUmikAe tema bane e kaMI AzcaryakAraka nathI. tevA aMtarAyathI kheda nahIM pAmatAM AtmArthI jIve puruSArthadRSTi karavI ane zUravIrapaNuM rAkhavuM, hitakArI dravya kSetrAdi yoganuM anusaMdhAna karavuM, satzAstrano vizeSa paricaya rAkhI vAraMvAra haTha karIne paNa manane sadvicAramAM pravezita karavuM, ane manamA durAmyapaNAthI AkuLa-vyAkuLatA nahIM pAmatAM dhairyathI sadvicArapaMthe javAno udyama karatAM jaya thaI uparanI bhUmikAnI prApti thAya che, ane avikSepapaNuM prApta thAya che. 'yogadRSTisamuccaya' vAraMvAra anuprekSA karavA yogya che. 814 muMbaI, Aso vada 14, ravi, 1953 zrI haribhadrAcArye 'yogadRSTisamuccaya' graMtha saMskRtamAM racyo che. yogabiMdu' nAme yogano bIjo graMtha paNa temaNe racyo che. hemacaMdrAcArye yogazAstra' nAme graMtha racyo che. zrI haribhadrakRta yogadRSTisamuccaya'nI paddhatie gurjara bhASAmAM zrI yazovijayajIe svAdhyAyanI racanA karI che. zubhecchAthI mAMDIne nirvANa paryaMtanI bhUmikAomAM bodhatAratamya tathA cAritrasvabhAvanuM tAratamya mumukSu jIvane vAraMvAra zravaNa karavA yogya, vicAra karavA yogya ane sthiti karavA yogya AzayathI te graMthamAM prakAzyuM che. yamathI mAMDIne samAdhi paryaMta aSTAMga yoga be prakAre che; eka prANAdi nirodharUpa, bIjo AtmasvabhAvapariNAmarUpa. 'yogadRSTisamuccaya'mAM AtmasvabhAvapariNAmarUpa yogano mukhya viSaya che. vAraMvAra te vicAravA yogya che. zrI ghUrIbhAI Adi mumukSuone yathALa prApta thAya 3) ////////// Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org samajAze. varSa 31 muM. 815 muMbaI, kArataka vada 1, budha, 1954 AtmArthI zrI manasukhe lakhelAM praznanuM samAdhAna vizeSe karIne samAgamamAM prApta thavAthI yathAyogya je Aryo anya kSetre have vihAra karavAnA AzramamAM che, temaNe je kSetramAM zAMtarasapradhAna vRtti rahe, nivRttimAna dravya, kSetra, kALa ane bhAvano lAbha thAya tevAM kSetramAM vicaravuM yogya che. samAgamanI AkAMkSA che, to hAla vadhAre dUra kSetramAM vicaravuM nahIM banI zake, carotarAdi pradezamAM vicaravuM yogya che. e ja vinaMti. tamArA lakhelA kAgaLo maLyA che. 816 muMbaI, kArataka vada 5, 1954 amuka sagraMtho lokahitArthe pracAra pAme tema karavAnI vRtti jaNAvI te lakSamAM che. maganalAla vageree darzananI tathA samAgamanI AkAMkSA darzAvelI te kAgaLo paNa maLyA che. kevaLa aMtarmukha thavAno satpuruSono mArga sarvaduHkhakSayano upAya che, paNa te koika jIvane samajAya che. mahat puNyanA yogathI, vizuddha matithI, tIvra vairAgyathI ane satpuruSanA samAgamathI te upAya samajAvA yogya che. te samajavAno avasara ekamAtra A manuSyadeha che. te paNa aniyata kALanA bhayathI gRhIta che; tyAM pramAda thAya che, e kheda ane Azcarya che, che ////////// Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 817 muMbaI, kArataka vada 12 1954 prathama tamArA be patro tathA AlamAM eka patra maLyuM che. hAla atre sthiti thavAno saMbhava che. AtmadazAne pAmI nirdhadvapaNe yathAprArabdha vicare che, evA mahAtmAono yoga jIvane durlabha che. tevo yoga banye jIvane te puruSanI oLakhANa paDatI nathI, ane tathArUpa oLakhANa paDyA vinA te mahAtmA pratye deDhAzraya thato nathI. jyAM sudhI Azraya dRDha na thAya tyAM sudhI upadeza pariNAma pAmato nathI, upadeza pariNamyA vinA samyagdarzanano yoga banato nathI. samyagdarzananI prApti vinA janmAdi duHkhanI AtyaMtika nivRtti banavA yogya nathI. tevA mahAtmA puruSono yoga to durlabha che, temAM saMzaya nathI. paNa AtmArthI jIvono yoga banavo paNa kaThaNa che. topaNa kvacit kvacit te yoga vartamAnamAM banavA yogya che. satyamAgama ane satzAstrano paricaya kartavya che. 818 muMbaI, mAgazara suda 5, ravi, 1954 kSayopazama, upazama, kSAyika, pAriNAmika, audayika ane sAnnipAnika e cha bhAvano lakSa karI AtmAne te bhAve anuprekSI jotAM sadvicAramAM vizeSa sthiti thaze. jJAna, darzana ane cAritra je AtmabhAvarUpa che. te samajAvA mATe upara kahyA te bhAvo vizeSa avalaMbananuta che. 819 muMbaI, mArgazIrSa suda 5, ravi, 1954 kheda nahIM karatAM zUravIrapaNuM grahIne jJAnIne mArge cAlatAM mokSapATaNa sulabha ja che. viSaya-kaSAyAdi vizeSa vikAra karI jAya te vakhate vicAravAnane potAnuM nirvIryapaNuM joine ghaNo ja kheda thAya che, ane AtmAne vAraMvAra niMde che, pharI pharIne tiraskAranI vRttithI joi. pharI mahaMta puruSanAM caritra ane vAkyanuM avalaMbana grahaNa karI, AtmAne zaurya upajAvI, te viSayAdi sAme ati haTha karIne tene haThAve che tyAM sudhI nIce mane besatA nathI, tema ekalo kheda karIne aTakI rahetA nathI. e ja vRttinuM avalaMbana AtmArthI jIvoe lIdhuM che. ane tethI ja aMte jaya pAmyA che. A vAta sarva mumukSuoe mukhe karI hRdayamAM sthira karavA yogya che. 820 muMbaI, mAgazara suda 5, ravi, 1954 traMbakalAlano lakhelo kAgaLa 1 tathA maganalAlano lakhelo kAgaLa 1 tathA maNilAlano lakhelo kAgaLa 1 ema traNe kAgaLa maLyA che. maNilAlano lakhelo kAgaLa cittapUrvaka vAMcavAnuM hajI sudhI banyuM nathI. zrI DuMgaranI jijJAsA 'Atmasiddhi' vAMcavA pratye che. mATe te pustaka temane vAMcavAnuM bane tema karazo. "mokSamArgaprakAza" nAme graMtha zrI revAzaMkara pAse che te zrI DuMgarane vAMcavA yogya che. te graMtha temane thoDA divasamAM ghaNuM karIne mokalaze. 'kayA guNo aMgamAM AvavAthI mArgAnusArIpaNuM tathArUpe kahevAya ?" 'kayA guNo aMgamAM AvavAthI samyakRrdaSTipaNuM tathArUpe kahevAya ?" kayA guNo aMgamAM AvavAthI zrutakevaLajJAna thAya ?" Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 1 muM 617 ane koi dazA thavAthI kevalajJAna tathArUpapaNe thAya, athavA kahI zakAya ?' e praznano uttara lakhAvavA mATe zrI DuMgarane kahezo. ATha divasa khIne uttara lakhavAmAM aDacaNa nathI, paNa sAMgopAMga, yathArtha ane vistArathI lakhAvavo. sadvicAravAnane A prazna hitakArI che. sarva mumukSu bhAione ya 821 muMbaI, poSa suda 3, ravi, 1954 traMbakalAle kSamA icchI jaNAvyuM che ke sahaja bhAvathI vyAvahArika vAta lakhavAnuM banyuM che, te viSe Apa kheda nivRtta karazo. atre te kheda nathI, paNa tamArI dRSTimAM te vAta raheze, eTale vyAvahArika vRtti raheze tyAM sudhI Atmahitane baLavAna pratibaMdha che, ema jANo, ane svapne paNa te pratibaMdhamAM na pravartAya teno lakSa rAkhajo. ame A bhalAmaNa ApI che, te para tame yathAzakti pUrNa vicAra karI jojo, ane te vRttinuM mULa aMtarathI sarvathA nivRtta karI nAkhazo. nahIM to samAgamano lAbha prApta thavo asaMbhavita che. A vAta zithilavRttithI nahIM paNa utsAhavRttithI mAthe caDAvavA yogya che. maganalAle mArgAnusArIthI kevaLaparyaMta dazA viSenAM praznano uttara lakhyo hato te uttara vAMcyo che, te uttara zaktinA pramANamAM che paNa sadbuddhithI lakhyo che. maNilAle lakhyuM ke gozaLiyAne 'Atmasiddhi' graMtha ghera na ApatAM ghaNuM khoTuM lAgyuM vagere lakhyuM te lakhavAnuM kAraNa nahotuM. ame e graMtha mATe kAMi rAgardaSTi ke modaeNSTi para jai DuMgarane athavA bIjAne ApavAmAM pratibaMdha karIe chIe, ema hovA yogya nathI. e graMthano hAla bIjo utAro karavA pravRtti na karavI. 822 ANaMda, poSa vada 11, maMgaLa, 1954 Aje savAre atre AvavuM thayuM che. lImaDIvALA bhAi kezavalAlanuM paNa Aje atre AvavuM thayuM che. bhAi kezavalAle tama vagere pratye AvavA viSe tAra karelo te sahaja bhAvathI hato, tama vagere koi nathI AvI zakyA ema vicArI A prasaMge cittamAM kheda na pAmazo. tamArA lakhelA patra tathA pattuM maLyAM che. koi eka hetuvizeSathI samAgama pratye hAla vizeSa udAsInapaNuM vartyA karatuM hatuM ane te hamaNAM yogya che ema lAgavAthI hAla samAgama mumukSuono ocho thAya ema vRtti hatI. munione jaNAvazo ke vihAra karavAmAM hAla apravRtti na karazo, kemake hAla taratamAM ghaNuM karIne samAgama nahIM thAya. 'paMcAstikAya' graMtha lakSa dai vicArazo. ////////// 823 ANaMda, poSa vada 13, guru. 1954 maMgaLavAre savAre atre AvavuM thayuM hatuM. ghaNuM karI AvatIkAle savAre atrethI vidAya thavAnuM thaze. morabI javAno saMbhava che. sarva mumukSu bAio, bhAione svarUpasmaraNa kahezo. zrI somAganA vidyamAnapaNAmAM kaMi AgaLathI jaNAvavuM thatuM, ane hAla tema nathI banyuM evI kaMi paNa lokadRSTimAM javuM yogya nathI. aviSamabhAva vinA amane paNa abaMdhapaNA mATe bIjo koi adhikAra nathI. maunapaNuM bhajavA yogya mArga che. li rAyacaMdra ////////// Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 824 morabI, mAha suda 4, budha, 1954 ch munione vijJapti ke- zubhecchAthI mAMDIne kSINamohaparyaMta satprata ane sattamAgama sevavA yogya che. sarvakALamAM e sAdhananuM jIvane durlabhapaNuM che. temAM AvA kALamAM durlabhapaNuM varte te yathAsaMbhava che. duSamakALa ane 'huMDAvasarpiNI' nAmano AzcaryabhAva anubhavathI pratyakSa dRSTigocara thAya evuM che; Atmazreya-icchaka puruSa tethI kSobha na pAmatAM vAraMvAra te yoga para paga dai sazruta satmamAgama ane vRtti baLavAna karavA yogya che. 85 morabI, mAha suda 4, budha, 1954 AtmasvabhAvanI nirmaLatA thavAne mATe mumukSu jIve be sAdhana avazya karIne sevavA yogya che; sazruta ane satyamAgama. pratyakSa satpuruSono samAgama kavacit kavacit jIvane prApta thAya che, paNa jo jIva sadRSTivAna hoya to sadyutanA ghaNA kALanA sevanathI thato lAbha pratyakSa satpuruSanA samAgamathI bahu alpa kALamAM prApta karI zake che; kemake pratyakSa guNAtizayavAna nirmaLa caitananA prabhAvavALAM vacana ane vRtti kriyA ceSTitapaNuM che. jIvane tevo samAgamayoga prApta thAya evuM vizeSa prayatna kartavya che. tevA yoganA abhAve samrutano paricaya avazya karIne karavA yogya che. zAMtarasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA hetue jeno samasta upadeza che, sarve rasa zAMtarasagarbhita jemAM varNavyA che, evAM zAstrano paricaya te samrutano paricaya che. ////////// 826 morabI, mAha suda 4, budha, 1954 jo banI zake to banArasIdAsanA je graMtho tamArI pAse hoya (samayasAra-bhASA sivAya), digaMbara 'nayacakra', 'paMcAstikAya' (bIjI prata hoya to), 'pravacanasAra" (zrI kuMdakuMdAcArya kRta hoya to) ane paramAtmaprakAza' atre mokalavAnuM karazo. satkrutano paricaya jIve avazya karIne kartavya che. maLa, vikSepa ane pramAda temAM vAraMvAra aMtarAya kare che, kemake dIrgha kALa paricita che. paNa jo nizcaya karI tene aparicita karavAnI pravRtti karavAmAM Ave to tema thai zake ema che. mukhya aMtarAya hoya to te jIvano anizcaya che. 827 vavANiyA, mAha vada 4, guru, 1954 A jIvane utApanA mULa hetu zuM che tathA tenI kema nivRtti thatI nathI, ane te kema thAya ? e prazna karI vicAravA yogya che, aMtaramAM utArIne vicAravA yogya che. jyAM sudhI e kSetre sthiti rahe tyAM sudhI cittane vadhAre dRDha rAkhI vartavuM. e ja vinaMti. ////////// 88 saM. 1954 zrI bhANAsvAmI pratye kAgaLa lakhAvatAM jaNAvazo ke- vihAra karI amadAvAda sthiti karavAmAM manane bhaya, udvega ke kSobha nathI, paNa hitabuddhithI vicAratAM amArI dRSTimAM ema Ave che ke hAla te kSetre sthiti karavI ghaTArata nathI. jo Apa jaNAvazo to temAM Atmahitane zuM bAdha thAya che te vidita karIzuM, ane te arthe Apa jaNAvazo te kSetre samAgamamAM AvIzuM. Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 1 muM 619 amadAvAdano kAgaLa vAMcIne Apa vageree kaMi paNa udvega ke kSobha kartavya nathI, samabhAva kartavya che. jaNAvavAmAM kaMi paNa anamabhAva thayo hoya to kSamA karazo. jo taratamAM temano samAgama thAya tema hoya to ema jaNAvazo ke Ape vihAra karavA viSe jaNAvyuM te viSe Apano samAgama thayuM jema jaNAvazo tema karIzuM,' ane samAgama thaye jaNAvazo ke "AgaLanA karatAM saMyamamAM moLapa karI hoya ema Apane jaNAtuM hoya to te jaNAvo, jethI te nivRtta karavAnuM banI Ave; ane jo Apane tema na jaNAtuM hoya to pachI koi jIvo viSamabhAvane AdhIna thai tema kahe to te vAta pratye na jatAM AtmabhAva para jaine vartavuM yogya che, ema jANIne hAla amadAvAda kSetre javAnI vRtti yogya lAgatI nathI; kemake rAgadeSTivAna jIvanA kAgaLanI preraNAthI, ane mAnanA rakSaNane arthe te kSetre javA jevuM thAya che, je vAta AtmAne ahitano hetu che. kadApi Apa ema dhAratA ho ke je loko asaMbhAvya vAta kahe che te lokonA manamAM potAnI bhUla dekhAze ane dharmanI hAni thatI aTakaze, to te eka hetu ThIka che; paNa tevuM rakSaNa karavA mATe upara kahyA te be doSa na AvatA hoya to koi apekSAe lokonI bhUla maTavAne arthe vihAra kartavya che. paNa eka vAra to aviSamabhAve te vAta sahana karI anukrame svAbhAvika vihAra thatAM thatAM teve kSetre javuM thAya ane koi lokone vahema hoya te nivRtta thAya ema kartavya che; paNa rAgardaSTivAnanAM vacanonI preraNAthI, tathA mAnanA rakSaNane arthe athavA aviSamatA nahIM rahevAthI lokanI bhUla maTADavAnuM nimitta gaNavuM te AtmahitakArI nathI, mATe hAla A vAta upazAMta karI amadAvAda Apa darzAvo ke kvacitu lallujI vagere munio mATe koie kaMi kahyuM hoya to tethI te munio doSapAtra thatA nathI; temanA samAgamamAM AvavAthI je lokone tevo saMdeha haze te saheje nivRtta thaI jaze, athavA koI eka samajavApherathI saMdeha thAya ke bIjA koI svapakSanA mAnane arthe saMdeha prere to te viSama mArga che, tethI vicAravAna munioe tyAM samadarzI thavuM yogya che, tamAre cittamAM kaMi kSobha nahIM pAmavo yogya che, ema jaNAvo. Apa Ama karazo to amArA AtmAnuM, tamArA AtmAnuM ane dharmanuM rakSaNa thaze.' e prakAre temanI vRttimAM bese tevA yogamAM vAtacIta karI samAdhAna karo, ane hAla amadAvAda kSetre sthiti karavAnuM na bane tema karazo to AgaLa para vizeSa upakArano hetu che. tema karatAM paNa jo koi paNa prakAre bhANajIsvAmI na mAne to amadAvAda kSetra pratye paNa vihAra karajo, ane saMyamanA upayogamAM sAvaceta rahI vartazo. tame aviSama rahezo. 29 morabI, mAha vada 0)), 1954 mumukSupaNuM jema dRDha thAya tema karo; hAravAno athavA nirAza thavAno kaMi hetu nathI. durlabha yoga jIvane prApta thayo to pachI thoDoka pramAda choDI devAmAM jIve mUMjhAvA jevuM athavA nirAza thavA jevuM kaMi ja nathI. //////// 830 morabI, caitra vada 12, ravi, 1954 'paMcAstikAya' graMtha bukaposTa rajisTarDa karIne mokalavAnuM bane to karazo. 'mokSamArgaprakAza'AdithI aMta sudhI tamAre, choTAlAle, tribhovane, kIMlAbhAie, dhurIbhAie ane jhaverabhAi vageree vAMcavA athavA zravaNa karavA yogya che. niyamita dravya, kSetra, kALa, bhAvI zAstrAvalokana kartavya che. Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 831 zrI devakIrNAdi mumukSuone yathAvinaya namaskAra prApta thAya. 'karmagraMtha', 'gomaTasArazAstra' AdithI aMta sudhI vicAravA yogya che. morabI, caitra vada 12. vi. 1954 duSamakALanuM prabaLa rAjya varte che, topaNa aDaga nizcayathI, satpuruSanI AjJAmAM vRttinuM anusaMdhAna karI je puruSo aguptavIryathI samyakajJAna, darzana, cAritrane upAsavA icche che, tene parama zAMtino mArga hajI paNa prApta thavA yogya che. 832 vANiyA, jayeSTha. 1954 dehathI bhinna svaparaprakAzaka parama jyotisvarUpa evo A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajano ! aMtarmukha thai, sthira thai, te AtmAmAM ja raho to anaMta apAra AnaMda anubhavazo. sarva jagatanA jIvo kaMi ne kaMi meLavIne sukha prApta karavA icche che; moTo cakravartI rAjA te paNa vadhatA vaibhava, parigrahanA saMkalpamAM prayatnavAna che; ane meLavavAmAM sukha mAne che; paNa aho ! jJAnIoe to tethI viparIta ja sukhano mArga nirNIta karyo ke kiMcitmAtra paNa grahavuM e ja sukhano nAza che. viSayathI jenI indriyo Artta che, tene zItaLa evuM Atmasukha, Atmatattva kyAMthI pratItimAM Ave ? parama dharmarUpa caMdra pratye rAhu jevo prarigraha tethI have huM virAma pAmavAne ja icchuM chuM. amAre parigrahane zuM karavo che ? kazuM prayojana nathI. sarvotkRSTa zuddhi tyAM sarvotkRSTa siddhi. hai Aryajano ! A parama vAkyano AtmApaNe tame anubhava karo. ////// 833 vavANiyA, jayeSTha suda 1, zani, 1954 sarva dravyathI, sarva kSetrathI, sarva kALathI ane sarva bhAvI je sarva prakAre apratibaMdha thai nijasvarUpamAM sthita thayA te parama puruSone namaskAra. jene kaMi priya nathI, jene kaMi apriya nathI, jene koi zatru nathI, jene koi mitra nathI, jene mAna-apamAna, lAbha-alAbha, harSa-zoka, janma-mRtyu Adi dvaMrkano abhAva thai je zuddha caitanyasvarUpane viSe sthiti pAmyA che, pAme che ane pAmaze temanuM ati utkRSTa parAkrama sAnaMdAzcarya upajAve che deha pratye jevo vastrano saMbaMdha che, tevo AtmA pratye joNe no saMbaMdha yathAtathya dITho che, myAna pratye taravArano jevo saMbaMdha che tevo deha pratye jeNe AtmAno saMbaMdha dITho che, abaddha spaSTa AtmA jeNe anubhavyo che, te mahatpuruSone jIvana ane maraNa banne samAna che. je aciMtya dravyanI zuddhacitisvarUpa kAMti parama pragaTa thai aciMtya kare che, te aciMtya dravya sahaja svAbhAvika nijasvarUpa che evo nizcaya je parama kRpALu satpuruSe prakAzyo teno apAra upakAra che. caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI krAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thai jAya che, paNa kaMi caMdra bhUmirUpa koi kALe tema thato nathI, ema samasta vizvane prakAzaka evo A AtmA te kyAre paNa vizvarUpa thato nathI, sadAsarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja bhrAMti che. Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 31 muM kara1 jema AkAzamAM vizvano praveza nathI, sarva bhAvanI vAsanAthI AkAza rahita ja che, tema samyakUdRSTi puruSoe pratyakSa sarva dravyathI bhinna, sarva anya paryAyathI rahita ja AtmA dITho che. jenI utpatti koi paNa anya dravyathI thatI nathI. tevA AtmAno nAza paNa kyAMthI hoya ? ajJAnathI ane svasvarUpa pratyenA pramAdI AtmAne mAtra mRtyunI bhrAMti che. te ja bhrAMti nivRtta karI zuddha caitanya nijaanubhavapramANasvarRpamAM parama jAgRta thai jJAnI sadAya nirbhaya che. e ja svarUpanA lakSathI sarva jIva pratye sAmyabhAva utpanna thAya che. sarva paradravyathI vRtti vyAvRtta karI AtmA akaleza samAdhine pAme che. paramasukhasvarUpa, paramotkRSTa zAMta, zuddha caitanyasvarUpa samAdhine sarva kALane mATe pAmyA te bhagavaMtane namaskAra, te padamAM niraMtara lakSarUpa pravAha che jeno te satpuruSone namaskAra. sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM, eka kevaLa zuddha caitanyasvarUpa, paramotkRSTa, arcitya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chuM, tyAM vikSepa zo ? vikalpa zo ? bhaya zo ? kheda zo ? bIjI avasthA zI ? huM mAtra nirvikalpa zuddha zuddha, prakRSTa zuddha paramazAMta caitanya chuM, huM mAtra nirvikalpa chuM. huM nijasvarUpamaya upayoga karuM chuM. tanmaya thAu chuM. zAMti zAMti zAMti ////////// 834 vavANiyA, jayeSTha suda 6, guru. 1954 mahataguNaniSTha sthavira Arya zrI DuMgara jayeSTha sudi 3 somavAranI rAtrIe nava vAgye samAdhi sahita demukta thayA. munione namaskAra prApta thAya. 835 OM namaH muMbai, jayeSTha vada 4, budha, 1954 mananI vRtti zuddha ane sthira thAya evo satsamAgama prApta thavo bahu durlabha che. vaLI temAM A duSamakALa hovAthI jIvane teno vizeSa aMtarAya che, je jIvane pratyakSa sansamAgamano vizeSa lAbha prApta thAya te mahapuNyavAnapaNuM che. satyamAgamanA viyogamAM satzAstrano sadAcArapUrvaka paricaya avazya karavA yogya che. 836 utpAda jIva ane paramANuono jIvo varta jIva paramANu bhAva paramANuo saMyoga vyaya A bhAva eka vastumAM dhruva eka samaye che. mAna Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vara http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra koi eka jIva epriyapaNe paryAya be iMdriyapaNe-paryAya traNa prakriyapaNe-paryAya cAra iMdriyapaNe-paryAya pAMca iMdriyapaNe-paryAya vartamAna bhAva saMjJI asaMjJI vartamAna bhAva paryApta aparyApta jJAnI vartamAna bhAva ajJAnI siddhabhAva mithyAdaSTi sabhya rdaSTi } vartamAna bhAva eka aMza krodha thAvat anaMta aMza odha } vartama vartamAna bhAva AtmajJAna 837 samadarzitA vicare udayaprayoga; saM. 1954 pUrvavANI paramazruta, sadguru lakSaNa yogya. (1) sadguru yogya A lakSaNo mukhyapaNe kayA guNasthAnake saMbhave ? ane (2) samadarzitA eTale zuM ? -AtmasiddhizAstra pada 10 muM uttara:- (1) sadguru yogya e lakSaNo darzAvyAM te mukhyapaNe vizeSapaNe upadezaka arthAt mArgaprakAzaka sadgurunAM lakSaNa kahyAM che. upadezaka guNasthAna chaThThuM ane teramuM che; vacalAM sAtamAthI bAramA sudhInAM guNasthAna alpakALavartI che eTale upadezakapravRtti temAM na saMbhave. mArgaupadezaka pravRtti chaThethI zarU thAya. chaThe guNasthAnake saMpUrNa vItarAgadazA ane kevaLajJAna nathI. te to terame che, ane yathAvat mArgaupadezakapaNuM terame guNasthAne vartatA saMpUrNa vItarAga ane kaivalyasaMpanna parama sadguru zrI jina tIrthaMkarAdine viSe ghaTe. tathApi cho guNasthAnake vartatA muni, je saMpUrNa vItarAgatA ane kaivalyadAnA upAsaka che, te dazAarthe jenAM pravartana puruSArtha che, te dazAne saMpUrNapaNe je pAmyA nathI tathApi te saMpUrNa dazA pAmavAnA mArgasAdhana pote parama sadguru zrI tIrthaMkarAdi AptapuruSanAM AzrayavacanathI jANe jANyAM che, pratItyAM che, anubhavyAM che ane e mArgasAdhananI upAsanAe jenI te dazA uttarottara vizeSa vizeSa pragaTa thatI jAya che, tathA zrI jina tIrthaMkarAdi parama sadagurunuM, tenA svarUpanuM oLakhANa jenA nimitte thAya che, te sadgurune viSe paNa mArganuM upadezakapaNuM avirodharUpa che. tethI nIcenA pAMcamA cothA guNasthAna ke mArganuM upadezakapaNuM ghaNuM karI na ghaTe, kemake tyAM bAhya (gRhastha) vyavahArano pratibaMdha che, ane bAhya aviratirUpa gRhastha vyavahAra chatAM viratirUpa mArganuM prakAzavuM e mArgane virodharUpa che. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 31 muM 63 cothAthI nIcenA guNasthAnake to mArganuM upadezakapaNuM ghaTe ja nahIM, kemake tyAM mArganI, AtmAnI, tattvanI, jJAnInI oLakhANa pratIti nathI, tema ja samyag virati nathI; ane e oLakhANa pratIti ane samyag virati nahIM chatAM tenI prarUpaNA karavI, upadezaka thavuM e pragaTa mithyAtva, kugurupaNuM ane mArganuM virodhapaNuM che. cothe pAMcame guNasthAne e oLakhANa pratIti che ane AtmajJAnAdi guNo aMze varte che ane pAMcamAmAM dezaviratipaNAne lai cothAthI vizeSatA che, tathApi sarvaviratinA jeTalI tyAM vizuddhi nathI. AtmajJAna, samadarzitA Adi je lakSaNo darzAvyAM te saMyatidharme sthita vItarAgadazAsAdhaka upadezaka guNasthAne vartatA sadgurunA lakSe mukhyatAe darzAvyAM che, ane temanA viSe te guNo ghaNA aMze varte che. tathApi te lakSaNo sarvAze saMpUrNapaNe to teramA guNasthAna ke vartatA saMpUrNa vItarAga ane kaivalyasaMpanna jIvanmukta sayogIkevalI parama sadguru zrI jina arihaMta tIrthaMkarane viSe varte che. temanA viSe AtmajJAna arthAt svarUpasthiti saMpUrNapaNe varte che, te temanI jJAnadazA arthAt 'jJAnAtizaya' sUcavyo. teone viSe samadarzitA arthAt icchArahitapaNuM saMpUrNapaNe varte che, te temanI vItarAga cAritradazA arthAt 'apAyApagamAtizaya' sUcavyo. saMpUrNapaNe icchArahita hovAthI vicaravA AdinI teonI daihikAdi yogakriyA pUrvaprArabdhodaya vedI levA pUratI ja che, mATe 'vicare udayaprayoga' kahyuM. saMpUrNa nija anubhavarUpa temanI vANI ajJAnInI vANIthI vilakSaNa ane ekAMta AtmArthabodhaka hoi temane viSe vANInuM apUrvapaNuM kahyuM te temano 'vacanAtizaya' sUcavyo. vANIdharme vartatuM zruta paNa teone viSe koi paNa naya na dubhAya evuM sApekSapaNe varte che, te temano 'paramazruta' guNa sUcavyo ane paramazruta jene viSe varte te pUjavA yogya hoi temano tethI 'pUjAtizaya' sUcavyo. A zrI jina arihaMta tIrthaMkara parama sadgurune paNa oLakhAvanArA vidyamAna sarvavirati sadguru che eTale e sadgurunA lakSe e lakSaNo mukhyatAe darzAvyAM che. (2) samadarzitA eTale padArthane viSe iSTaaniSTabuddhirahitapaNuM, icchArahitapaNuM, mamatvarahitapaNuM. samadarzitA cAritradazA sUcave che. rAgadveSarahita thavuM te cAritradazA che. iSTaaniSTabuddhi, mamatva, bhAvAbhAvanuM UpajavuM e rAgadveSa che. A mane priya che, A game che, A mane apriya che, gamatuM nathI evo bhAva samadarzIne viSe na hoya. samadarzI bAhya padArthane, tenA paryAyane, te padArtha tathA paryAya jevA bhAve varte tevA bhAve dekhe, jANe, jaNAve, paNa te padArtha ke tenA paryAyane viSe mamatva ke iSTaaniSTapaNuM na kare. AtmAno svAbhAvika guNa dekhavA jANavAno hovAthI te jJeya padArthane jJeyAkAre dekhe, jANe; paNa je AtmAne samadarzIpaNuM pragaTa thayuM che, te AtmA te padArthane dekhatAM, jANatAM chatAM temAM mamatvabuddhi, tAdAtmyapaNuM, iSTaaniSTabuddhi na kare. viSamadRSTi AtmAne padArthane viSe tAdAtmyavRtti thAya; samadRSTi AtmAne na thAya. koi padArtha kALo hoya to samadarzI tene kALo dekhe, jANe, jaNAve. koi zveta hoya to tene tevo dekhe, jANe, jaNAve. koi surabhi (sugaMdhI) hoya to tene tevo dekhe, jANe, jaNAve. koi durabhi (durgaMdhI) hoya to tene tevo dekhe, jANe, jaNAve. koi UMco hoya, koi nIco hoya to tene tevo tevo dekhe, jANe, jaNAve. sarpane sarpanI prakRttirUpe dekhe, jANe, jaNAve. vAghane vAghanI prakRtirUpa dekhe, jANe, jaNAve. ityAdi prakAre vastumAtrane je rUpe, je bhAve te hoya te rUpe, te bhAve samadarzI dekhe, jANe, jaNAve. heya(chAMDavA yogya)ne heyarUpe dekhe, jANe, jaNAve. Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra upAdeya(AdaravAyogya)ne upAdeyarUpe dekhe, jANe, jaNAve. paNa samadarzI AtmA te badhAmAM mArApaNuM, iSTaaniSTabuddhi, rAgadveSa na kare. sugaMdha dekhI priyapaNuM na kare; durgaMdha dekhI apriyatA, dugaMchA na ANe. (vyavahArathI) sAruM gaNAtuM dekhI A mane hoya to ThIka evI icchAbuddhi (rAga, rati) na kare. (vyavahArathI) mAThuM gaNAtuM dekhI A mane na hoya to ThIka evI anicchAbuddhi (dveSa, arati) na kare. prApta sthiti-saMjogamAM sAruM-mAThuM, anukULa-pratikULa, iSTAniSTapaNuM, AkuLavyAkuLapaNuM, na karatAM temAM samavRttie arthAt potAnA svabhAve, rAgadveSarahitapaNe rahevuM e samadarzitA. zAtA-azAtA, jIvana-mRtyu, sugaMdha-durgaMdha, susvara-dusvara, rUpa-kurUpa, zIta-uSNa AdimAM harSa-zoka, rati- arati, iSTa-aniSTapaNuM, ArttadhyAna na varte te samadarzitA. hiMsA, asatya, adattAdAna, maithuna ane parigrahano parihAra samadarzIne viSe avazya hoya. ahiMsAdi vrata na hoya to samadarzIpaNuM na saMbhave. samadarzitA ane ahiMsAdi vratone kAryakAraNa, avinAbhAvI ane anyonyAzraya saMbaMdha che. eka na hoya to bIjuM na hoya, ane bIjAM na hoya to paheluM na hoya. samadarzitA hoya to ahiMsAdi vrata hoya. samadarzitA na hoya to ahiMsAdi vrata na hoya ahiMsAdi vrata na hoya. to samadarzitA na hoya. ahiMsAdi vrata hoya to samadarzitA hoya. jeTale aMze samadarzitA teTale aMze ahiMsAdi vrata ane jeTale aMze ahiMsAdi vrata teTale aMze samadarzitA. sadguruyogya lakSaNarUpa samadarzitA, mukhyatAe sarvavirati guNasthAnake hoya; pachInAM guNasthAnake te uttarottara vRddhi pAmatI jAya, vizeSa pragaTa thatI jAya; kSINamohasthAne tenI parAkASThA ane pachI saMpUrNa vItarAgatA. samadarzIpaNuM eTale laukika bhAvano samAna bhAva, abhedabhAva, ekasarakhI buddhi, nirvizeSapaNuM nahIM; arthAt kAca ane hIro e be samAna gaNavA, athavA samruta ane asatpratamAM samapaNuM gaNavuM, athavA saddharma ane asaddharmamAM abheda mAnavo, athavA sadguru ane asadgurune viSe ekasarakhI buddhi rAkhavI, athavA sadeva ane asadevane viSe nirvizeSapaNuM dAkhavavuM arthAt bannene eka sarakhA gaNavA, ityAdi samAna vRtti e samadarzitA nahIM, e to AtmAnI mUDhatA, vivekazUnyatA, vivekavikaLatA. samadarzI satane sat jANe, bodhe; asatane asat jANe, niSedhe; sazrutane samruta jANe, bodhe; kuzrutane kuzruta jANe, niSedhe; sadharmane saddharma jANe, bodhe; asaddharmane asaddharma jANe, niSedhe; sadgurune sadguru jANe, bodhe; asadgurune asadguru jANe, niSedhe; sadevane sadaiva jANe, bodhe; asadevane asadaiva jANe, niSedhe; ityAdi je jema hoya tene tema dekhe, jANe, prarUpe, temAM rAgadveSa, iSTaaniSTabuddhi na kare; e prakAre samadarzIpaNuM samajavuM. OM ////////// 838 namo vItarAgAya muMbai, jayeSTha vada 14, zani, 1954 munionA samAgamamAM brahmacaryavrata grahaNa karavA saMbaMdhamAM yathAsukha pravartazo, pratibaMdha nathI. zrI lallujI muni tathA devakIrNAdi munione jinasmaraNa prApta thAya. munio pratyethI kAgaLa maLyo hato. e ja vijJApana. ////////// zrI rAjacaMdra deva Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 31 muM 65 839 muMbaI, asADa suda 11, guru, 1954 apAra mahAmo jaLane anaMta aMtarAya chatAM dhIra rahI je puruSa taryA te zrI puruSa bhagavAnane namaskAra. anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra. AtmasikinI prata tathA kAgaLa prApta thayAM. nivRttiyogamAM satyamAgamanI vRtti rAkhavI yogya che. "Atmasisi"nI prata viSe A kAgaLamAM tame vigata lakhI te saMbaMdhI hAla vikalpa kartavya nathI. te viSe nirvikSepa rahevuM. lakhavAmAM vadhAre upayoga hAla pravartAvo zakya nathI. 840 mohamayIkSetra, zrA suda 15, soma, 1954 'mokSamArgaprakAza' graMtha vicAryA pachI 'karmagraMtha' vicAravAthI paNa sAnukULa thaze. dravya mana ATha pAkhaMDInuM digaMbara saMpradAyamAM kahyuM che. zvetAMbara saMpradAyamAM te vAta vizeSa carcita nathI. 'yogazAstra'mAM tenA ghaNA prasaMgo che. samAgame tenuM svarUpa sugamya thavA yogya che. samAdhi viSe yathAprArabdha vizeSa avasare ////////// 841 mohamayIkSetra, zrAvaNa vada 4, zuka. 1954 842 kAviThA, zrAvaNa vada 12, zani, 1954 OM namaH zubhecchAsaMpanna, zrI vavANiyA. ghaNuM karIne maMgaLavArane divase tamAro lakhelo kAgaLa eka muMbaI maLyo hato. budhavAranI rAtrie muMbaIthI nivRtta thai guruvAre savAre ANaMda AvavAnuM banyuM hatuM ane te ja divase rAtrinA Azare agiyAra vAgye atre AvavuM thayuM. ahIM dazathI paMdara divasa paryaMta sthiti thavAno saMbhava che. tamArI vRtti hAla samAgamamAM AvavA viSe jaNAvI, te viSe tamane aMtarAya jevuM thayuM. kemake A patra pahoMcaze te pahelAM paryuSaNano prAraMbha lokomAM thayo gaNAze. jethI tame A tarapha AvavAnuM karo to guNa-avaguNano vicAra karyA vagara matAgrahI mANaso niMde, ane tevuM nimitta grahaNa karI ghaNA jIvone te niMdA dvArAe paramArthaprApti thavAno aMtarAya utpanna kare; jethI tema na thAya te arthe tamAre hAla to paryuSaNamAM bahAra na nIkaLavA saMbaMdhI lokapati sAcavavI yogya che. 'vairAgyazataka', 'AnaMdadhana-covIzI', 'bhAvanAbodha' Adi pustako tame tathA mahetAjI vAMcavA vicAravAnuM karIne jeTalo bane teTalo nivRttino lAbha meLavajo. pramAda ane lokapaddhatimAM kALa sarvathA vRdhdhA karavo te mumukSu jIvanuM lakSaNa nathI. bIjA zAstrono yoga banavo kaThaNa che, ema jANI upara jaNAvelAM pustako lakhyAM che. je pustako paNa vizeSa vicAravA yogya che. mAtuzrI tathA pitAzrIne pAyalAgaNapUrvaka sukhavRttimAM che ema jaNAvazo. amuka vakhata jyAre nivRttine arthe koI kSetre rahevAnuM thAya che, tyAre ghaNuM karIne kAgaLa patra Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karava http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra lakhavAnI vRtti ochI rahe che; A vakhate vizeSa ochI che; paNa tamAro kAgaLa evA prakArano hato ke jeno uttara na maLavAthI zuM kAraNathI Ama banyuM che te tamane na jaNAya. amuka sthaLe sthiti thavA viSe cokkasa nahIM hovAthI muMbaIthI kAgaLa lakhavAnuM banyuM nahotuM. ////////// 843 vaso, prathama Aso suda 6, budhavAra, 1954 zrImat vItarAga bhagavatoe nizcitArtha karelo evo aciMtya ciMtAmaNi- svarUpa, parama hitakArI, parama adbhuta, sarva duHkhano niHsaMzaya AtyaMtika kSaya karanAra parama amRta svarUpa evo sarvotkRSTa zAzvata dharma jayavaMta varto, trikALa jayavaMta varto. te zrImat anaMta catuSTayasthita bhagavatano ane te jayavaMta dharmano Azraya sadaiva kartavya che. jene bIja kaMI sAmarthya nathI evA abudha ane azakta manuSyo paNa te AzrayanA baLathI parama sukhahetu evAM addabhUta phaLane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. mATe nizcaya ane Azraya ja karttavya che, adhIrajathI kheda karttavya nathI. cittamAM dehAdi bhayano vikSepa paNa karavo yogya nathI. dehAdi saMbaMdhI je puruSo viSAda karatA nathI te puruSo pUrNa dvAdazAMgane saMkSepamAM samajyA che, ema samajo. e ja dRSTi kartavya che. huM dharma pAmyo nathI, huM dharma kema pAmIza ? e Adi kheda nahIM karatAM vItarAga puruSono dharma je dehArdi saMbaMdhIthI harSaviSAdavRtti dUra karI AtmA asaMga-zuddha-caitanya-svarUpa che, evI vRttino nizcaya ane Azraya grahaNa karI te ja vRttinuM baLa rAkhavuM. ane maMda vRtti thAya tyAM vItarAga puruSonI dazAnuM smaraNa karavuM. te adbhuta caritra para dRSTi prerIne vRttine apramatta karavI, e sugama ane sarvotkRSTa upakArakAraka tathA kalyANasvarUpa che. 844 nirvikalpa. Aso, 1954 karALa kALa ! A avasarpiNI kALamAM covIza tIrthaMkara thayA. temAM chellA tIrthaMkara zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra dIkSita thayA paNa ekalA ! siddhi pAmyA paNa ekalA ! prathama upadeza temano paNa aphaLa gayo ! ////////// 845 p52: Risk vxx AsI. 1954 mokSamArga netAraM bhettAra mAtA vizvatattvAnAM vaMde karmabhUmRtAM, tadguNalabdhaye. ajJAnatimirAMdhAnAM jJAnAMjanazalAkA, cakSurunmIlitaM yena tasmai zrIgurave yathAvidhi adhyayana ane manana kartavya che. ////////// namaH Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 31 muM 846 OM namaH aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiA mukkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAranA. 627 vanarakSetra uttarasaMDA, pra0 Aso vada 9, ravi, 1954 adhyayana 5 92 bhagavAna jine AzcaryakAraka evI niSpApavRtti (AhAragrahaNa) munione upadezI. (te paNa zA arthe) mAtra mokSasAdhanane arthe, munine deha joIe tenA dhAraNArthe. (bIjA koI paNa hetuthI nahIM.) aho niccaM tavo kammaM savva buddhehiM vaNNiaM jAva lajjAsamA vittI, egabhattaM ca bhoyaNaM, dazavaikAlika adhyayana 6-22 sarva jina bhagavaMtoe AzcaryakAraka (adbhuta upakArabhUta) evuM tapaHkarma nityane arthe upadezyuM. (te A pramANe) saMyamanA rakSaNArthe samyakavRttie eka vakhata AhAragrahaNa (dazavaikAlikasUtra ) tathArUpa asaMga nirmUthapadano abhyAsa satata vardhamAna karajo. "praznavyAkaraNa', 'dazavaikAlika", 'AtmAnuzAsana', hAla saMpUrNa lakSa rAkhIne vicArazo. eka zAstra pUruM vAMcyA pachI bIjAM vicArazo. ////////// 847 kheDA, dvi Aso suda 6, 1954 avikSepa rahezo. yathAvasare avazya samAdhAna thaze. atre samAgamArthe AvavA yathAsukha varto. 848 kheDA, bI Aso suda 9, zani, 1954 lagabhaga have traNa mahinA pUrNa thavA AvyA che. A kSetromAM have sthiti karavAnI hamaNAMne mATe vRtti rahI nathI. paricaya vadhavAno vakhata AvI jAya. 849 khaMDa dvi Adhina va6, 1954 he jIva ! A klezarUpa saMsArathI nivRtta thA, nivRtta thA. vItarAga pravacana 850 AsI. 1954 mAruM citta, mArI cittavRttio eTalI zAMta thaI jAo ke koI mRga paNa A zarIrane joI ja rahe, bhaya pAmI nAsI na jAya ! mArI cittavRtti eTalI zAMta thaI jAo ke koI vRddha mRga jenA mAthAmAM khUjalI AvI hoya te A zarIrane jaDapadArtha jANI potAnuM mAthuM khUjalI maTADavA A zarIrane ghase ! Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3ra ma 851 mohamayIkSetra, kA0 suda 14, guru, 1955 hAla huM amuka mAsa paryaMta atre rahevAno vicAra rAkhuM chuM. mArAthI banatuM dhyAna ApIza. ApanA manamAM nizcita rahezo. mAtra annavastra hoya topaNa ghaNuM che. paNa vyavahArapratibaddha mANasane keTalAka saMyogone lIdhe thoDuMghaNuM joIe che, mATe A prayatna karavuM paDyuM che. to dharmakIrtipUrvaka te saMyoga jyAM sudhI udayamAna hoya tyAM sudhI banI Ave eTale ghaNuM che. mAnasika vRtti karatAM ghaNA ja pratikULa mArgamAM hAla pravAsa karavo paDe che. taptahRdayI ane zAMta AtmAthI sahana karavAmAM ja harSa mAnuM chuM, 852 OM namaH OM zAMti. muMbaI, mAgazara suda 3, zukra, 1955 ghaNuM karIne AvatI kAle rAtrinA melamAM ahIMthI uparAmatA (nivRtti) thaze. thoDA divasa paryaMta ghaNuM karIne IDara kSetre sthiti thaze. munione yathAvidhi namakAra kahezo. vItarAgonA mArganI upAsanA kartavya che, ////////// Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 32 muM kara9 853 OM namaH IDara, mArgazIrSa suda 14, soma, 1955 'paMcAstikAya' atre mokalavAnuM bane to mokalazo. mokalavAmAM vilaMba thAya ema hoya to nahIM mokalazo. 'samayasAra' mULa prAkRta (mAgadhI) bhASAmAM che. temaja 'svAmI kArtikeyAnuprekSA' e graMtha paNa prAkRta bhASAmAM che. te jo prApta thaI zake ema hoya to "paMcAstikAya' sAthe mokalazo. thoDA divasa atre sthitino saMbhava che. jema bane tema vItarAgadyutanuM anuprekSaNa (ciMtavana) vizeSa kartavya che. pramAda parama ripu che; e vacana jene samyak nizcita thayuM che te puruSo kRtakRtya thatAM sudhI nirbhayapaNe vartavAnuM svapna paNa icchatA nathI. rAjyacaMdra ////////// 854 OM namaH IDara, mArga suda 15, sauma, 1955 tame tathA vanamALIdAse muMbaI kSetre eka kAgaLa lakhelo te tyAM prApta thayo hato. hAla eka aThavADiyuM thayAM atre sthiti che. 'AtmAnuzAsana' graMtha vAMcavA mATe pravRtti karatAM AjJAno atikrama (ullaMghana) nathI. tamAre tathA temaNe vAraMvAra te graMtha hAla vAMcavA tathA vicAravA yogya che. 'upadeza- patro' viSe ghaNuM karIne taratamAM uttara prApta thaze. vizeSa yathAvasara. rAjacaMdra 855 IDara, mArgI suda 15, sauma, 1955 vItarAgazrutano abhyAsa rAkhajo. //////// 856 IDara, mArga vada 4, zani, 1955 OM namaH tamArI lakhelo kAgaLa tathA sukhalAlanA lakhelA kAgaLo maLyA che. atre samAgama hAla thavo azakya che. sthiti paNa vizeSano have saMbhava jaNAto nathI. tamane je samAdhAnavizeSanI jijJAsA che, te koI eka nivRttiyoga samAgamamAM prApta thavA yogya che. jijJAsAbaLa, vicArabaLa, vairAgyabaLa, dhyAnabaLa, ane jJAnabaLa vardhamAna thavAne arthe AtmArthI jIvane tathArUpa jJAnIpuruSano samAgama vizeSa karI upAsavA yogya che. temAM paNa vartamAnakALanA jIvone te baLanI Dha chApa paDI javAne arthe ghaNA aMtarAyo jovAmAM Ave che, jethI tathArUpa zuddha jijJAsuvRttie dIrghakALa paryaMta satsamAgama upAsavAnI AvazyakatA rahe che, satyamAgamanA abhAve vItarAgazruta, paramazAMtarasapratipAdaka vItarAgavacanonI anuprekSA vAraMvAra kartavya che. cittasmairya mATe te parama auSadha che. Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 930 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 857 iMDara, mArga vada0)), guru, savAre, 1955 OM namaH AtmArthI bhAI aMbAlAla tathA munadAsa pratye, staMbhatIrtha. munadAsano lakhelo kAgaLa maLyo. vanaspati saMbaMdhI tyAgamAM amuka dazathI pAMca vanaspatino hAla AgAra rAkhI bIjI vanaspatithI virAma pAmatAM AjJAno atikrama nathI. tama vagerene hAla abhyAsAdi kema varte che ? sadevaguruzAstrabhakti apramattapaNe upAsanIya che. //////// zrI mo IDara, pauSa, 1955 858 mA mujjhaha mA rajjaha mA dussaha iTThaNiTThaatthesu, thiramijchaha jaha citaM vicittajhANappasiddhIe ||49 || paNatIsa sola chappaNa cadu dugamegaM ca javaha jhAraha parameTThiyAcayANaM aNNa ca guruvaraseNa ||6|| jo tame sthiratA icchatA ho to priya athavA apriya vastumAM moha na karo, rAga na karo, dveSa na karo. aneka prakAranA dhyAnanI prAptine arthe pAMtrIza, soLa, cha, pAMca, cAra, be ane eka ema parameSThIpadanA vAcaka che tenuM japapUrvaka dhyAna karo. vizeSa svarUpa zrI gurunA upadezathI jANavuM yogya che. jaM kiMci vi ciMtaMto NirIhavitI have jadA sAhU, laddhUNaya eyattaM tadAhu taM tassa NiccayaM jhANaM // 56 // - dravyasaMgraha dhyAnamAM ekAgravRtti rAkhIne sAdhu niHspRha vRttimAna arthAt sarva prakAranI icchAthI rahita thAya tene parama puruSo nizcaya dhyAna kahe che. 859 30 IDara, poSa suda 15, guru, 1955 tame lakhelo 1 kAgaLa tathA munadAse lakhelA 3 kAgaLa maLyA che. varSomAM grahaNa karelA niyamAnusAra lIlotarImAM viratipaNe munadAse vartavuM, be lokanA smaraNano niyama zArIrika upadrava vizeSa vinA hameza nirvAhavo. ghauM ane ghI zArIrika hetuthI grahaNa karatAM AjJAno atikrama nathI. kiMcit doSa saMbhAvyamAna thayo hoya to tenuM prAyazcitta zrI devakIrNa muni AdinI samIpe levuM yogya che. tamAre athavA koI bIjA mumukSuoe niyamAdinuM grahaNa te munio samIpe kartavya che. prabaLa kAraNa vinA te saMbaMdhI amane patrAdi dvArA na jaNAvatAM munio pratyethI te saMbaMdhI samAdhAna jANavuM yogya che. Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 32 muM 860 OM namaH 631 morabI, phAlguna suda 1, ravi, 1955 patra prApta thayuM. 'nArka rUpa nihALatA' e caraNano artha vItarAgamudrAsucaka che. rUpAvalokana dRSTithI sthiratA prApta thaye svarUpAvalokanadRSTimAM paNa sugamatA prApta thAya che. darzanamohano anubhAga ghaTavAthI svarUpAvalokanadRSTi pariName che. mahatpuruSano niraMtara athavA vizeSa samAgama, vItarAgazruta ciMtavanA, ane guNajijJAsA darzanamohano anubhAga ghaTavAnA mukhya hetu che. tethI svarUpadeSTi sahajamAM pariName che. patra prApta thayuM. //////// 861 OM namaH morabI, phAgaNa suda 1, rava, 1955 'puruSArtha siddhi upAya'nuM bhASAMtara gurjarabhASAmAM karatAM AjJAno atikrama nathI. "Atmasisi" smaraNArthe yathAavasara AjJA prApta thavA yogya che. vanamALIdAse 'tattvArthasUtra' vizeSa karI vicAravuM yogya che. hiMdI bhASA na samajAtI hoya to UgarIbahene kuMvarajI pAsethI te graMtha zravaNa karI samajavo yogya che. zithilatA ghaTavAno upAya jIva jo kare to sugama che. ////////// 862 morabI, phAgaNa suda 1, ravi, 1955 vItarAgavRttino abhyAsa rAkhazo. 863 vavANiyA, phA0 vada 10, budha, 1955 AtmArthIe bodha kyAre pariNamI zake che e bhAva sthiracitte vicAravA yogya che, je mULabhUta che. amuka asavRttiono prathama avazya karI nirodha karavo yogya che. je nirodhanA hetune deDhatAthI anusaravuM ja joIe, temAM pramAda yogya nathI. 864 vavANiyA, phAgaNa vada 0)), 1955 'caramAvarta ho caramakaraNa tathA re, bhavapariNati paripAka, doSa TaLe vaLI daSTi khUle bhulI re, prApati pravacana vAka. 1 paricaya pAtika dhAnika sAdhuthuM re, akuzala apacaya ceta; graMtha adhyAtama zravaNa, manana karI re, parizIlana nayata, ra mugadha sugama karI sevana lekhave re, sevana agama anupa; dejo kadAcit sevaka yAcanA re, AnaMdaghana rasarUpa." 3 - AnaMdaghana, saMbhavanistavana. koI nivRttimukhya kSetre vizeSa sthiti avasare samruta vizeSa prApta thavA yogya che. gurjara deza pratye tamAruM Agamana thAya ema kherALukSetra munizrI icche che. veNAsara ane TIkarane raste thaI dhAMgadhrA taraphathI hAla gurjara dezamAM jaI zakAvA saMbhava che. te mArge pipAsA parivahano kaMIka saMbhava rahe che. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 865 'uvasaMtakhINamoho, magge jiNamAsideNa samuvagado, NANANumaggacArI nivvANapuraM vajjadi dhIro.' vavANiyA, caitra suda 1, 1955 paMcAstikAya 70 darzanamoha upazAMta athavA kSINa thayo che jeno evo dhIra puruSa vItarAgoe darzAvelA mArgane aMgIkAra karIne zuddhacaitanyasvabhAva pariNAmI thaI mokSapura pratye jAya che. muni mahAtmA zrI devakIrNasvAmI aMjAra tarapha che. jo kherALuthI munizrI AjJA karaze to teo ghaNuM karI gujarAta tarapha AvavAnuM karaze, veNAsara ke TIkarane rastethI dhAMgadhrA AvavuM hoya to raNa UtaravAnI harakata paDavAno saMbhava ocho che. munizrIne aMjAra lakhazo. koI sthaLe vizeSa sthiratAno yoga bance amuka sadyuta prApta thavA yogya che. C99 zrI vavANiyA, caitra suda 5, 1955 dravyAnuyoga parama gaMbhIra ane sUkSma che, nigraMthapravacananuM rahasya che, zukla dhyAnanuM ananya kAraNa che. zukla dhyAnathI kevaLajJAna samutpanna thAya che. mahAbhAgya vaDe te dravyAnuyoganI prApti thAya che. darzanamohano anubhAga ghaTavAthI athavA nAza pAmavAthI, viSaya pratye udAsInatAthI ane mahatpuruSanA caraNakamaLanI upAsanAnA baLathI dravyAnuyoga pariName che. jema jema saMyama vardhamAna thAya che, tema tema dravyAnuyoga yathArtha pariName che. saMyamanI vRddhinuM kAraNa samyakdarzananuM nirmalatva che, tenuM kAraNa paNa 'dravyAnuyoga' thAya che. sAmAnyapaNe dravyAnuyoganI yogyatA pAmavI durlabha che. AtmArAmapariNAmI, paramavItarAgadaeNSTivaMta, paramaasaMga evA mahAtmApuruSo tenAM mukhya pAtra che. koI mahata puruSanA mananane arthe paMcAstikAyanuM saMkSipta svarUpa lakhyuM hatuM te manana arthe A sAthe mokalyuM che. he Arya ! dravyAnuyoganuM phaLa sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che. te A puruSanAM vacana tArA aMtaHkaraNamAM tuM koI divasa zithila karIza nahIM. vadhAre zuM ? samAdhinuM rahasya e ja che. sarva duHkhathI mukta thavAno ananya upAya e ja che. ////////// 867 vavANiyA, caitra vada 2. guru, 1955 he Arya ! jema raNa UtarI pArane saMprApta thayA, tema bhavasvayaMbhUramaNa tarI pArane saMprApta thAo ! mahAtmA munizrInI sthiti hAla prAMtIja kSetre che. kaMI vijJapti patra lakhavuM hoya to parI ghelAbhAI kezavalAla prAMtIja e saranAme lakhavA vinaMtI che. ApanI sthiti dhAMgadhrA tarapha thavAnA samAcAra atrethI teozrIne Aje lakhavAnuM banyuM che. vadhAre nivRttivALA kSetre cAturmAsano yoga banavAthI Atma upakAra vizeSa saMbhave che. muni zrImadane paNa tema jaNAvyuM che. 1. juo AMka 766 Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 32 muM 868 633 vavANiyA, caitra vada 2, guru, 1955 patra prApta thayuM. koI vizeSa nivRttivALA kSetramAM cAturmAsa thAya to AtmopakAra vizeSa thavA yogya che. e tarapha nivRttivALA kSetrano saMbhava che. munio kacchanuM raNa samAdhipUrvaka UtarI dhAMgadhrA tarapha vicaravAnA samAcAra prApta thayA che. teo Apano samAgama tvarAthI icche che. temanuM cAturmAsa paNa nivRttivALA kSetramAM thAya tema karavA vijJApana che. 869 OM namaH morabI, caitra vada 9, guru, 1955 patra ane vartamAnapatra maLyAM. 'AcArAMgasUtra'nA eka vAkya saMbaMdhInuM carcApatrAdi joyuM che. ghaNuM karI thoDA divasamAM koI sujJa taraphathI tenuM samAdhAna bahAra paDaze. traNeka divasa thayAM atra sthiti che. Atmahita ati durlabha che ema jANI vicAravAna puruSo apramattapaNe tenI upAsanA kare che. tamArA samIpavAsI sarve AtmArthI janone yathAvinaya prApta thAya. ////////// 870 morabI, vaizAkha suda 6, somavAra, 1955 AtmArthI munivaro hAla tyAM sthita haze. temane savinaya nIce pramANe nivedana karazo, dhyAna, zrutane anukULa kSetre cAturmAsa karavAthI bhagavat AjJAnuM saMrakSaNa thaze. staMbhatIrthamAM jo te anukULatA rahI zake tema hoya to te kSetre cAturmAsa karatAM AjJAnuM saMrakSaNa che. je samrutanI muni zrI devakIdie jijJAsA darzAvI te samruta lagabhaga eka mAsanI aMdaramAM prApta thavA yogya che. jo staMbhatIrthamAM sthiti na thAya to kaMIka anya nivRttikSetre samAgama yoga banI zake. staMbhatIrthanA cAturmAsathI te banavuM hAla azakya che. jyAM sudhI bane tyAM sudhI koI anya nivRttikSetranI vRtti rAkhazo. kadApi be vibhAge munioe vaheMcAI javuM paDe to tema karavAmAM paNa AtmArtha dRSTie anukULa Avaze. ame saheja mAtra lakhyuM che. Apa sarvane jema dravyakSetrAdi joI anukULa zreyaskara lAge tema pravartavAno adhikAra che. e pramANe savinaya namaskArapUrvaka nivedana karazo. vaizAkha suda pUrNimA parvata ghaNuM karI A kSetro tarapha sthiti thaze. me //////// 871 morabI, vaizAkha suda 7, 1955 jo koI nivRttivALA anya kSetramAM varSA-cAturmAsano yoga bane to tema kartavya che, athavA staMbhatIrthe cAturmAsathI anukULatA rahe ema jaNAya to tema kartavya che, dhyAna, zrutane upakAraka evI yogavAIvALA game te kSetre cAturmAsanI sthiti thavAthI AjJAno atikrama nathI, ema muni zrI devakIdine savinaya jaNAvazo. atre tarapha eka aThavADiyA paryaMta sthitino saMbhava che. zrI vavANiye Aje ghaNuM karIne javuM thaze. tyAM eka aThavADiyA sudhI sthiti saMbhave che. Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra je samrutanI jijJAsA che, te samruta thoDA divasamAM prApta thavAno saMbhava che ema munizrIne nivedana karazo. vItarAga sanmAnI upAsanAmAM vIya utsAhamAna karazo. ////////// 872 vavANiyA, vaizAkha suda 7, 1955 gRhavAsano jene udaya varte che, te jo kaMI paNa zubha dhyAnanI prApti icchatA hoya to tenA mULa hetubhUta evA amuka saddhartanapUrvaka rahevuM yogya che. je amuka niyamamAM 'nyAyasaMpanna AjIvikAdi vyavahAra' te pahelo niyama sAdhya karavo ghaTe che, e niyama sAdhya thavAthI ghaNA AtmaguNo prApta karavAno adhikAra utpanna thAya che. A prathama niyama upara jo dhyAna ApavAmAM Ave, ane te niyamane siddha ja karavAmAM Ave to kaSAyAdi svabhAvathI maMda paDavA yogya thAya che, athavA jJAnIno mArga AtmapariNAmI thAya che, je para dhyAna ApavuM yogya che. ////////// 873 IDara, vaizAkha vada 6, maMgaLavAra, 1955 zanivAra paryaMta ahIM sthiratA saMbhave che. ravivAre te kSetre Agamana thavAno saMbhava che. AthI karIne munizrIne cAturmAsa karavA yogya kSetre vicaravAnI tvarA hoya, te viSe kaMI saMkoca prApta thato hoya, to A kAgaLa prApta thayethI jaNAvazo to eka divasa atra ochI sthiratA karavAnuM thaze. nivRttino yoga te kSetre vizeSa che. to 'kArtikeyAnuprekSA'nuM vAraMvAra nididhyAsana kartavya che, ema munizrIne yathAvinaya jaNAvavuM yogya che. bAhyAjyaMtara asaMgapaNuM pAmyA che evA mahAtmAone saMsArano aMta samIpa che, evo niHsaMdeha jJAnIno nizcaya che. //////// 874 IDara, vaizAkha vada 10, zanivAra, 1955 30 have staMbhatIrthathI kisanadAsajI kRta 'kriyAkoSa'nuM pustaka prApta thayuM haze. tenuM AdyaMta adhyayana karyA pachI sugama bhASAmAM eka nibaMdha te viSe lakhavAthI vizeSa anuprekSA thaze; ane tevI kriyAnuM vartana paNa sugama che ema spaSTatA thaze, ema saMbhava che. somavAra paryaMta atre sthitino saMbhava che. rAjanagaramAM parama tattvadRSTino prasaMgopAtta upadeza thayo hato, te apramatta cittathI vAraMvAra ekAMtayogamAM smaraNa karavA yogya che. e ja vinaMti. 875 muMbaI, jeTha, 1955 paramakRpALu munivaryanA caraNakamaLamAM parama bhaktithI savinaya namaskAra prApta thAya. ahIM satpuruSanAM vacanAmRta, mudrA ane satmamAgama / suSupta cetanane jAgRta karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 32 maM 35 saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta; - chelle ayogI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra / trikALa jayavaMta varte / OM zAMti zAMtiH zAMtiH 876 mahAtmA munivarone paramabhaktithI namaskAra thAo. muMbaI, jeTha suda 11, 1955 jeno kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNAjaLa trailoka. jIvyuM dhanya tenuM dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te kerdI loka. jIvyuM khAtAM pItAM bolatAM nitye, che niraMjana nirAkAra. jIvyuM jANe saMta salUNA tehane, jene hoya chello avatAra. jIvyuM jagapAvanakara te avataryA, anya mAta udarano bhAra jIvyuM tene cauda lokamAM vicaratAM, aMtarAya koIye nava thAya. jIvyuM riki siddhi te dAsIo thaI rahI, brahmaAnaMda hade na samAya. jIvyuM jo munio adhyayana karatA hoya to 'yogapradIpa' zravaNa karazo. 'kArtikeyAnuprekSA'no yoga tamane ghaNuM karI prApta thaze. ////////// 877 je viSaya carcAya che te jJAta che. te viSe yathAvasarodaya. ////////// 878 muMbaI, jeTha vada 2, ravi, 1955 muMbaI, jeTha vada 7, zukra, 1955 'kArtikeyAnuprekSA'nuM pustaka cAra divasa thayAM prApta thayuM tathA kAgaLa eka prApta thayo. vyavahArapratibaMdhathI vikSepa na pAmatAM dhairya rAkhI utsAhamAna vIryathI svarUpaniSTha vRtti karavI yogya che. ////////// 879 mohamayI, asADa suda 8, ravi, 1955 'kriyAkoSa' ethI bIjo saraLa nathI. vizeSa avalokana karavAthI spaSTArtha thaze. zuddhAtmasthitinAM pAramArthika zruta ane iMdriyajaya be mukhya avalaMbana che. surdaDhapaNe upAsatAM te siddha thAya che. he Arya ! nirAzA vakhate mahAtmA puruSonuM adbhuta AcaraNa saMbhAravuM yogya che. ullAsita vIryavAna, paramatattva upAsavAno mukhya adhikArI che. zAMtiH ** 880 mohamayI, asADa suda 8, ravi, 1955 banne kSetre susthita munivarone yathAvinaya vaMdana prApta thAya. patra prApta thayuM. saMskRta abhyAsa arthe amuka vakhatano nitya niyama rAkhI pravRtti karavI yogya che. apramatta svabhAvanuM vAraMvAra smaraNa karIe chIe. pAramArthika zveta ane vRttijayano abhyAsa vardhamAna karavo yogya che. 1. zrI AcArogasUtranA eka vAkya saMbaMdhI. juo AMka 89. Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 881 muMbaI, aSADa vada 6, zukra, 1955 sa paramakRpALu munivaryanAM caraNakamaLamAM parama bhaktithI savinaya namaskAra prApta thAya. AvatI kAle rAtrinA melamAM atrethI bhAI tribhovana vIracaMda sAthe 'padmanaMdI paMcaviMzati' nAmanuM satzAstra munivaryanA mananArthe mokalavAnI vRtti che. to mela vakhate tame sTezana para AvavAnuM karazo. mahAtmAzrI, te graMthanuM manana karI rahyA pachI parama kRpALu muni zrImadda devakIrNasvAmIne te graMtha mokalAvazo, bIjA munione savinaya namaskAra prApta thAya. 882 muMbaI, aSADa vada 8, ravi, 1955 mumukSu tathA bIjA jIvonA upakArane nimitte je upakArazIla bAhya pratApanI sUcanA vijJApana darzAvyuM, te athavA bIjAM koI kAraNo koI apekSAe upakArazIla thAya che. hAla tevA pravRttisvabhAva pratye upazAMtavRtti che. prArabdhayogathI je baMne te paNa zuddha svabhAvanA anusaMdhAnapUrvaka thavuM ghaTe che. mahAtmAoe niSkAraNa karuNAthI paramapadano upadeza karyo che, tethI ema jaNAya che ke te upadezanuM kArya parama mahata ja che. sarva jIva pratye bAhya dayAmAM paNa apramatta rahevAno jenA yogano svabhAva che, teno AtmasvabhAva sarva jIvane paramapadanA upadezano AkarSaka hoya, tevI niSkAraNa karuNAvALo hoya te yathArtha che. ////////// muMbaI, asADa vada 8, ravi, 1955 883 OM namaH "binA nayana pAve nahIM binA nayanakI bAta" e vAkyano hetu mukhya AtmadRSTi paratve che. svAbhAvika utkarSArthe e vAkya che. samAgamanA yoge spaSTArtha samajAvA yogya che. temaja bIjA praznonAM samAdhAna mATe hAla pravRtti bahu alpa varte che. satsamAgamanA yogamAM sahajamAM samAdhAna thavA yogya che, 'binA nayana' Adi vAkyano svakalpanAthI kaMI paNa vicAra na karatAM, athavA zuddha caitanyadRSTi pratyenuM valaNa tethI vikSepa na pAme ema vartavuM yogya che. 'kArtikeyAnuprekSA' athavA bIjAM satzAstra thoDA vakhatamAM ghaNuM karIne prApta thaze. duSamakALa che, AyuSya alpa che, satyamAgama durlabha che. mahAtmAonAM pratyakSa vAkya, caraNa ane AjJAno yoga kaThaNa che. jethI baLavAna apramatta prayatna kartavya che. tamArI samIpa vartatA mumukSuone yathAvinaya prApta thAya. zAMti. ////////// 884 A duSamakALamAM sansamAgama ane satsaMgapaNuM ati durlabha che. tyAM parama satsaMga ane parama asaMgapaNAno yoga kyAMthI chAje ? 1. juo AMka 258. Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 32 muM 939 885 muMbaI, zrAvaNa suda 3, 1955 parama puruSanI mukhya bhakti, uttarottara guNanI vRddhi thAya evA saddhartanathI prApta thAya che. caraNapratipatti (zuddha AcaraNanI upAsanA) rUpa saddhartana jJAnInI mukhya AjJA che, je AjJA paramapuruSanI mukhya bhakti che. uttarottara guNanI vRddhi thavAmAM grahavAsI janoe saddyamarUpa AjIvikAvyavahAra sahita pravartana karavuM yogya che. ghaNAM zAstro ane vAkyonA abhyAsa karatAM paNa jo jJAnIpuruSonI ekeka AjJA jIva upAse to ghaNAM zAstrathI thatuM phaLa sajamAM prApta thAya. 886 mohamayIkSetra, zrAvaNa suda 7, 1955 zrI 'padmanaMdI zAstra'nI eka prata koI sArA sAthayoge vasokSetre munizrIne saMprApta thAya ema karazo. baLavAna nivRttivALA dravyakSetrAdi yogamAM te satzAstra tame vAraMvAra manana ane nididhyAsana karazo. pravRttivALAM dravyakSetrAdimAM te zAstra vAMcavuM yogya nathI. traNa yoganI alpa pravRtti, te paNa samyak pravRtti hoya tyAre mahatpuruSanA vacanAmRtanuM manana parama zreyanuM mULa deDhIbhUta kare che; krame karIne paramapada saMprApta kare che. citta avikSepa rAkhI paramazAMta zrutanuM anuprekSaNa kartavya che. 887 mohamayI, zrAvaNa vada 0)), 1955 agamya chatAM saraLa evA mahatpuruSonA mArgane namaskAra satsamAgama niraMtara kartavya che. mahatabhAgyanA hRdaya vaDe athavA pUrvanA abhyasta yoga vaDe jIvane sAcI mumukSutA utpanna thAya che, je ati durlabha che. te sAcI mumukSutA ghaNuM karIne mahatpuruSanA caraNakamalanI upAsanAthI prApta thAya che, athavA tevI mumukSutAvALA AtmAne mahatpuruSanA yogathI AtmaniSThapaNuM prApta thAya che; sanAtana anaMta evA jJAnIpuruSoe upAselo evo sanmArga prApta thAya che. sAcI mumukSutA jene prApta thaI hoya tene paNa jJAnIno samAgama ane AjJA apramattayoga saMprApta karAve che. mukhya mokSamArgano krama A pramANe jaNAya che. vartamAnakALamAM tevA mahatpuruSano yoga ati durlabha che. kemake uttama kALamAM paNa te yoganuM durlabhapaNuM hoya che; ema chatAM paNa sAcI mumukSunA jene utpanna thaI hoya, rAtridivasa AtmakalyANa thavAnuM tathArUpa ciMtana rahyA karatuM hoya, tevA puruSane tevo yoga prApta thavo sulabha che. 'AtmAnuzAsana' hAla manana karavA yogya che. 888 a zAMti muMbaI, bhAdrapada suda 5, ziva, 1955 je vacanonI AkAMkSA che te ghaNuM karIne thoDA vakhatamAM prApta thaze. indriyanigrahanA abhyAsapUrvaka sadbhuta ane sansamAgama niraMtara upAsavA yogya che. Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kSINamo paryata jJAnInI AjJAnuM avalaMbana parama hitakArI che. Aja divasa paryaMta tamArA pratye tathA tamArA samIpa vasatAM bAIo, bhAIo pratye yoganA pramatta svabhAva vaDe kiMcit je anyathA thayuM hoya te arthe namrabhAvathI kSamAnI yAcanA che. zamam. 889 muMbaI, bhAdrapada suda 5, ravi, 1955 je vanavAsI zAstra' mokalyuM che te prabaLa nivRttinA yogamAM saMyata iMdriyapaNe manana karavAthI amRta che. hAla "AtmAnuzAsana' manana karazo. Aja divasa paryata tamArA tathA tamArA samIpa vasatAM bAIo, bhAIo pratye yoganA pramatta svabhAvane lIdhe kiMcit paNa anyathA thayuM hoya te arthe namrabhAvathI kSamA yAcIe chIe. OM zAMti ////////// zrI aMbAlAla Adi mumukSujano, 890 OM muMbaI, bhAdrapada sudi 5, ravivAra, 1955 Aja divasa paryaMta tamArA pratye tathA tamArA samIpa vasatAM bAIo, bhAIo pratye yoganA pramatta svabhAva vaDe je kaMI, kiMcit anyathA thayuM hoya te arthe namrabhAvathI kSamA yAcIe chIe. 891 OM zAMtiH muMbaI, bhAdrapada sudi 5, ravivAra, 1955 tamArA tathA bhAI vaNArasIdAsa vagerenA lakhelA kAgaLa maLyA hatA. tamArA kAgaLomAM kaMI nyunAdhika lakhAyuM hoya evo vikalpa darzAvyo tevuM kaMI bhAsyamAna thayuM nathI. nirvikSipta rahezo, ghaNuM karIne atra tevo vikalpa saMbhavita nathI. indriyonA nigrahapUrvaka satsamAgama ane sazAstrathI paricita thajo. tamArA samIpavAsI mumukSuono cita vinaya icchIe chIe. kSINamoha paryaMta jJAnInI AjJAnuM avalaMbana parama hitakArI che. Aja divasa paryaMta tamArA pratye tathA tamArA samIpavAsI bAIo, bhAIo pratye kiMcit anyathA yoganA pramatta svabhAvathI thayuM hoya te arthe bhAvathI kSamA icchIe chIe. jo Apa pati mAM opana paNa ma ////////// zamama 892 muMbaI, bhAdrapada sudi 5, ravivAra, 1955 OM zAMtiH zrI jhaveracaMda ane ratanacaMda Adi mumukSuo, kAviThA-borasada. Aja divasa paryaMta tamArA pratye tathA tamArA samIpa vasatAM bAIo, bhAIo pratye yoganA pramatta svabhAva vaDe je kaMI, kiMcit paNa anyathA thayuM hoya te arthe namrabhAvathI kSamA yAcIe chIe. OM zAMti 1. zrI pAnadI paMcavini Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 639 893 muMbaI, bhAdrapada suda 5, ravi, 1955 kAgaLa maLyo che. koI mANase jaNAvelA svapnAdi prasaMga saMbaMdhe nivikSipta rahezo, tathA aparicI rahezo. te viSe kaMI uttara pratyuttarAdino paNa hetu nathI. indriyonA nigrahapUrvaka sansamAgama ane samruta upAsanIya che. Aja divasa paryaMta tamArA pratye tathA tamArA samIpa vasatAM bAIo, bhAIo pratye yoganA pramatta svabhAva vaDe kiMcit je anyathA thayuM hoya te arthe namrabhAvathI kSamA yAcIe chIe. zamam 894 muMbaI, bhAdaravA suda 5, ravi, 1955 paramakRpALu munivarone namaskAra. Aja divasa paryata yoganA pramatta svabhAvane lIdhe ApanA pratye je kaMI, kiMcit anyathA thayuM hoya te arthe namrabhAvathI kSamApanA yAcIe chIe. bhAI vallabha Adi mumukSuone kSamApanAdi kaMThastha karavA viSe Apa yogya AjJA karazo. 895 OM zAMtiH muMbaI, Aso, 1955 je jJAnIpuruSone dehAbhimAna TaLyuM che tene kaMI karavuM rahyuM nathI ema che, topaNa temane sarvasaMgaparityAgAdi satpuruSArthatA parama puruSe upakArabhUta kahI che. ** //////// '''''' Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM ces muMbaI, kArataka, 1956 parama vItarAgoe Atmastha kareluM, yathAkhyAta cAritrathI pragaTeluM evuM parama asaMgapaNuM niraMtara vyaktAvyaktapaNe saMbhAruM chuM. A duSamakALamAM satsamAgamano yoga paNa ati durlabha che, tyAM parama satsaMga ane parama asaMgapaNAno yoga kyAMthI bane ? satsamAgamano pratibaMdha karavA jaNAve to te pratibaMdha na karavAnI vRtti jaNAvI to te yogya che, yathArtha che, te pramANe vartazo. satsamAgamano pratibaMdha karavo yogya nathI, tema sAmAnyapaNe temanI sAthe samAdhAna rahe ema vartana thAya tema hitakArI che. pachI jema vizeSa te saMgamAM AvavuM na thAya evAM kSetre vicaravuM yogya che, ke je kSetre AtmasAdhana sulabhapaNe thAya. che. parama zAMta zrutanA vicAramAM indriyanigrahapUrvaka AtmapravRtti rAkhavAmAM svarUpasthiratA apUrvapaNe pragaTe saMtoSa A Adie yathAzakti upara darzita karyuM te prayatna yogya che. OM zAMtiH Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra varSa 33 muM vi. saM. 1956 Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM 341 897 mohamayI kSetra, kArataka suda 5 (jJAnapaMcamI), saM. 1956 parama zAMta zrutanuM manana nitya niyamapUrvaka kartavya che. zAMti 898 muMbaI, kArataka suda 5, budha, 1956 A pravRttivyavahAra evo che ke jemAM vRttinuM yathAzAMtapaNuM rAkhavuM e asaMbhavita jevuM che. koI viralA jJAnI emAM zAMta svarUpanaiSThika rahI zakatA hoya eTaluM bahu durghaTatAthI bane evuM che. temAM alpa athavA sAmAnya mumukSuvRttinA jIvo zAMta rahI zake. svarUpanaiSThika rahI zake ema yathArUpa nahIM paNa amuka aMze thavAne arthe je kalyANarUpa avalaMbananI AvazyakatA che, te samajAvAM, pratIta thavAM ane amuka svabhAvathI AtmAmAM sthita thavAM kaThaNa che. jo tevo koI yoga bane to ane jIva zuddha naiSThika thAya to, zAMtino mArga prApta thAya ema nizcaya che. pramatta svabhAvano jaya karavAne arthe prayatna karavuM yogya che. A saMsAraraNabhUmikAmAM duSamakALarUpa grISmanA udayano yoga na veThe evI sthitino virala jIvo abhyAsa kare che. ////// 899 momathI, kArtika suda 5, budha, 1956 sarva sAvadya AraMbhanI nivRttipUrvaka be ghaDI ardha prahAra paryaMta 'svAmIkArtikayAnuprekSA' Adi graMthanI prata karavAno nityaniyama yogya che. cAra mAsa paryaMta) mohamayI, kArataka suda 5, 1956 avirodha ane ekatA rahe tema kartavya che; ane e sarvanA upakArano mArga saMbhave che. bhinnatA mAnI laI pravRtti karavAthI jIva UlaTo cAle che. abhinnatA che, ekatA che emAM sahaja samajavApherathI bhinnatA mAno cho ema te jIvone zikhAmaNa prApta thAya to sanmukhavRtti thavA yogya che. jyAM sudhI anyonya ekatA vyavahAra rahe tyAM sudhI sarvathA kartavya che. 901 muMbaI, kArataka suda 15, 1956 'guru gaNadhara guNadhara adhika, pracura paraMpara aura vRttatapaghara, tanuM nAnadhara, vaMdI vRSasiramora.' jagata viSayanA vikSepamAM svarUpavibhrAMti vaDe vizrAMti pAmatuM nathI. anaMta avyAbAdha sukhano eka ananya upAya svarUpastha thavuM te ja che, e ja hitakArI upAya jJAnIe dITho che. bhagavAna jine dvAdazAMgI e ja arthe nirUpaNa karI che, ane e ja utkRSTatAthI te zobhe che, jayavaMta che. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jJAnInAM vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana, jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che. anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che. yathAsthita anubhava thavAthI svarUpastha thavA yogya che. darzanamoha vyatIta thavAthI jJAnInA mArgamAM paramabhakti samutpanna thAya che, tattvapratIti samyakRpaNe utpanna thAya che. tattvapratIti vaDe zuddha caitanya pratye vRttino pravAha vaLe che. zuddha caitanyanA anubhava arthe cAritramoha vyatIta karavA yogya che. cAritramoha, caitanyanA-jJAnI puruSanA sanmArganA naiSThikapaNAthI pralaya thAya che. asaMgatAthI paramAvagADha anubhava thavA yogya che. he Arya munivaro ! e ja asaMga zuddha caitanyArthe asaMgayogane ahoniza icchIe chIe. he munivaro ! asaMgatAno abhyAsa karo. be varSa kadApi samAgama na karavo ema thavAthI avirodhatA thatI hoya to chevaTe bIjo koI sadupAya na hoya to tema karazo. je mahAtmAo asaMga caitanyamAM lIna thayA, thAya che ane thaze tene namaskAra, OM zAMti 902 dravyano svabhAva vina. jaDa ne caitanya banne supratItapaNe banne jene svarUpa cetana nija jaDa athavA te taiya paNa muMbaI, kArtika vada 11, maMgaLa, 1956 samajAya che saMbaMdha mAtra, che. Audio padravyamAMya che. upAya che. 1 evo anubhavano prakAza ullAsita thayo. jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya thAya che; kAyAnI visArI mAyA, svarUpe samAyA evA, nigraMthano paMtha bhavaaMtano deha jIva ekarUpe bhAse che ajJAna vaDe. kriyAnI pravRtti paNa paNa tethI tema thAya che: jIvanI utpatti ane roga, zoka, dukha, mRtyu, dehano svabhAva jIva padamAM jaNAya che; evo je anAdi ekarUpanI mithyAtvabhAva, jJAnInAM vacana vaDe dUra thaI jAya che; bhAse jaDa caitanyanI pragaTa svabhAva bhinna, banne dravya nija nija rUpe sthita thAya che. 2 //////// 903 muMbaI, kArtika vada 11, maMgaLa, 1956 prANImAtrano rakSaka, baMdhava ane hitakArI evo koI upAya hoya to te vItarAgano dharma ja che. ////////// 904 muMbaI, kArtika vada 11, maMgaLa, 1956 saMtajano ! jinavareMdroe lokAdi je svarUpa nirUpaNa karyAM che, te AlaMkArika bhASAmAM nirUpaNa Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM 643 che, je pUrNa yogAbhyAsa vinA jJAnagocara thavA yogya nathI. mATe tame tamArA apUrNa jJAnane AdhAre vItarAganAM vAkyono virodha karatA nahIM; paNa yogano abhyAsa karI pUrNatAe te svarUpanA jJAtA thavAnuM rAkhajo. //// 905 mohama kSetra, poSa vada 12, ravi, 1956 mahAtmA munivaronA caraNanI, saMganI upAsanA ane satzAstranuM adhyayana mumukSuone AtmabaLanI vardhamAnatAnA sadupAya che. thAya che. jema jema iMdriyanigraha, jema jema nivRttiyoga tema tema te satsamAgama ane satzAstra adhika adhika upakArI OM zAMti zAMti zAMti ////////// COS muMbaI, mAha vada 10, zani, 1956 Aja roja tamAro kAgaLa maLyo, bahena icchAnA varanA akALa mRtyunA kheMdakAraka samAcAra jANI bahu dilagIrI thAya che. saMsAranA AvA anityapaNAne laIne ja jJAnIoe vairAgya bodhyo che. banAva atyaMta duHkhakAraka che. paraMtu nirupAye dhIraja pakaDavI joIe, to tamo mArA vatI bahena icchAne ane gharanA mANasone dilAso ane dhIraja apAvazo. ane bahenanuM mana jema zAMta thAya tema tenI saMbhALa lezo. 907 mohamayI mAha vada 11, 1956 zuddha gurjara bhASAmAM samayasAra"nI prata karI zakAya to tema karatAM vadhAre upakAra thavA yogya che. jo tema na banI zake to vartamAna prata pramANe bIjA pata lakhavAmAM apratibaMdha che. COC muMbaI, mAha vada 14, maMgaLa, 1956 jaNAvatAM atizaya kheda thAya che ke sujJa bhAI zrI kalyANajIbhAI(kezavajI)e Aje bapore, paMdareka divasanI maraDAnI kasaramAM te nAmavartI dehaparyAya choDyo che. ////////// COC dharmapura, caitra suda 8, zani, 1956 jo svAmI kArtikeyAnuprekSA' ane 'samayasAra'nI prato lakhAI rahI hoya to atre mULa prato sAthe mokalAvazo. athavA mULa prato muMbaI mokalAvazo ane utArelI prato atre mokalAvazo. prato utAratAM haju adhUrI hoya to kyAre pUrNa thavAno saMbhava che te jaNAvazo. zAMnti: ////////// 910 dharmapura, caitra suda 11, maMgaLa, 1956 zrI 'samayasAra' ane 'kArtikeyAnuprekSA' mokalavA viSenuM patra maLyuM haze. A patra saMprApta thatAM atra AvavAnI vRtti ane anukULatA hoya to AjJAno atikrama nathI. tamArI sAthe eka mumukSu bhAInuM AvavAnuM thatAM paNa AjJAno atikrama nahIM thAya. jo 'gommaTasArAdi' koI graMtha saMprApta hoya to te ane 'karmagraMtha', 'padmanaMdI paMcaviMzati', 'samayasAra' tathA zrI 'kArtikeyAnuprekSA' graMtho anukULatAnusAra sAthe rAkhazo. zAMtiH Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 http://www.ShrimadRajchandra.org 'aSTaprAbhUta'nA 115 pAnAM saMprApta thayAM. svAmI vardhamAna janmatithi. zrImad rAjacaMdra 911 dharmapura, caitra suda 13, 1956 zAMti 912 dharmapura, caitra vada 1, ravi, 1956 patra saMprApta thayAM hatAM. 35 je dhanya te munivarA je cAle samabhAve re, jJAnavaMta jJAnIzuM maLatAM tanamanavacane sAcA, dravyabhAva sudhA je bhAkhe, sAcI jinanI vAcA re. dhanya te munivarA, je cAle samabhAve re," eka pakhavADiyA thayA atra sthiti che. zrI devakIudi Aryone namaskAra prApta thAya. sANaMda ane amadAvAdanAM cAturmAsanI vRtti upazAMta karavA yogya che ane ema ja zreyaskara che. kheDAnI anukULatA na hoya to bIjAM yogya kSetra ghaNAM saMprApta thavA yogya che. hAla temanAthI anukULatA rahe ema kartavya che. bAhya ane aMtara samAdhiyoga varte che. 913 paramazAMtiH dharmapura, caitra vada 4, budha, 1956 patra saMprApta thayuM. atra samAdhi che. akasmAta zArIrika azAtAno udaya thayo che ane te zAMta svabhAvathI vedavAmAM Ave che ema jANavAmAM hatuM, ane tethI saMtoSa prApta thayo hato. samasta saMsArI jIvo karmavazAt zAtA-azAtAno udaya anubhavyA ja kare che. jemAM mukhyapaNe to azAtAno ja udaya anubhavAya che. kvacit athavA koIka dehasaMyogamAM zAtAno udaya adhika anubhavAto jaNAya che, paNa vastutAe tyAM paNa aMtaradAha baLyA ja karato hoya che. pUrNa jJAnI paNa je azAtAnuM varNana karI zakavA yogya vacanayoga dharAvatA nathI. tevI anaMta anaMta azAtA A jIve bhogavI che, ane jo haju tenAM kAraNono nAza karavAmAM na Ave to bhogavavI paDe e sunizcita che, ema jANI vicAravAna uttama puruSo te aMtaradArUpa zAtA ane bAhyAcaMtara saMklezaagnirUpe prajvalita evI azAttAno AtyaMtika viyoga karavAno mArga gaveSavA tatpara thayA, ane te sanmArga gaveSI, pratIta karI, tene yathAyogyapaNe ArAdhI, avyAbAdha sukhasvarUpa evA AtmAnA sahaja zuddha svabhAvarUpa paramapadamAM lIna thayA. zAtA-azAtAno udaya ke anubhava prApta thavAnAM mULa kAraNone veSatA evA te mahat puruSone evI vilakSaNa sAnaMdAzcaryaka vRtti udabhavI ke zAtA karatAM azAtAno udaya saMprApta thaye ane temAM paNa tIvrapaNe te udaya saMprApta thaye temanuM vIrya vizeSapaNe jAgRta thatuM. ullAsa pAmatuM, ane te samaya kalyANakArI adhikapaNe samajAta keTalAka kAraNavizeSane yoge vyavahAradRSTithI grahaNa karavA yogya auSadhAre AtmamaryAdAmAM rahI grahaNa karatA, paraMtu mukhyapaNe te parama upazamane ja sarvotkRSTa auSadharUpe upAsatA. Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM 745 upayoga lakSaNe sanAtanasphurita evA AtmAne dehathI, tejasa ane kArmaNa zarIrathI paNa bhinna avalokavAnI dRSTi sAdhya karI, te caitanyAtmakasvabhAva AtmA niraMtara vedaka svabhAvavALo hovAthI abaMdhadazAne saMprApta na thAya tyAM sudhI zAtA azAtArUpa anubhava vedyA vinA rahevAno nathI ema nizcaya karI, je zubhAzubha pariNAmadhArAnI pariNati vaDe te zAtA azAtAno saMbaMdha kare che te dhArA pratye udAsIna thaI, dehAdithI bhinna ane svarUpamaryAdAmAM rahelA te AtmAmAM je cala svabhAvarUpa pariNAma dhArA che teno AtyaMtika viyoga karavAno sanmArga grahaNa karI, parama zuddha caitanyasvabhAvarUpa prakAzamaya te AtmA karmayogathI sakalaMka pariNAma darzAve che tethI uMparAma thaI, jema upazamita thavAya, te upayogamAM ane te svarUpamAM sthira thavAya, acala thavAya, te ja lakSa, te ja bhAvanA, te ja ciMtavanA ane te ja sahaja pariNAmarUpa svabhAva karavA yogya che. mahAtmAonI vAraMvAra e ja zikSA che. te sanmArgane gaveSatA, prIta karavA icchatA, tene saMprApta karavA icchatA evA AtmArthI janane paramavItarAgasvarUpa deva, svarUpanaiSThika, niHspRha nigraMtharUpa guru, paramadayAmULa dharmavyavahAra ane paramazAMta rasa rahasyavAkyamaya satzAstra, sanmArganI saMpUrNatA thatAM sudhI paramabhakti vaDe upAsavA yogya che; je AtmAnA kalyANanAM parama kAraNe che. atra eka smaraNa saMprApta thayelI gAthA lakhI ahIM A patra saMkSepIe chIe. bhIsaNa nayagaIe, tiriyagaIe kudevamaNuyagaIe: pattosi tivva duHkhaM, bhAvahi jiNabhAvaNA jIva. bhayaMkara narakagatimAM, tiryaMcagatimAM ane mAThI deva tathA manuSyagatimAM he jIva! tuM tIvra dukhane pAmyo, mATe have to jinabhAvanA (jina bhagavAna je paramazAMta rase pariNamI svarUpastha thayA te paramazAMtasvarUpa ciMtavanA) bhAva-ciMtava (ke jethI tevAM anaMta duHkhono AtyaMtika viyoga thaI parama avyAbAdha sukhasaMpatti saMprApta thAya) OM zAMtiH zAMtiH zAMti 914 dharmapura, caitra vada 5, guru, 1956 janavRtti jyAM saMkucita na saMbhavatI hoya ane nivRttine yogya vizeSa kAraNo jyAM hoya tevAM kSetre mahata puruSoe vihAra, cAturmAsarUpa sthiti kartavya che. mumukSuo, 915 OM namaH zAMti dharmapura, caitra vada 6, zukra, 1956 tame lakhelo kAgaLa muMbaI Avyo hato. atra vIsa divasa thayAM sthiti che. kAgaLamAM tame be praznonuM samAdhAna jANavAnI jijJAsA darzAvI hatI te be praznonuM samAdhAna atre saMkSepamAM lakhyuM che. 1. upazamazreNimAM mukhyapaNe upazamasamyakatva' saMbhave che. 2. cAra ghanaghAtI karmano kSaya thatAM aMtarAya karmanI prakRtino paNa kSaya thAya che, ane tethI dAnAMtarAya, lAmAMtarAya, vIryAtarAya, bhogAMtarAya ane upabhogAMtarAya e pAMca prakArano aMtarAya kSaya thaI anaMtadAnalabdhi, anaMtalAbhalabdhi, anaMtavIryalabdhi ane anaMta bhogapabhogalabdhi saMprApta thAya che. jethI te aMtarAyakarma kSaya thayuM che evA paramapuruSa anaMta dAnAdi ApavAne saMpUrNa samartha che, tathApi pudgala dravyarUpe e dAnAdi labdhinI paramapuruSa pravRtti karatA nathI. mukhyapaNe to te labdhinI saMprApti paNa AtmAnI svarUpabhUta che, kemake kSAyikabhAve te saMprApti che. udayika- Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra bhAve nathI, tethI AtmasvabhAva svarUpabhUta che, ane je anaMta sAmarthya AtmAmAM anAdithI zaktirUpe hatuM te vyakta thaI AtmA nijasvarUpamAM AvI zake che. tarUpa zuddha svaccha bhAve eka svabhAve pariNamAvI zake che, te anaMtadAnalabdhi kahevA yogya che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprAptimAM kiMcitmAtra viyoganuM kAraNa rahyuM nathI tethI anaMtalAbhalabdhi kahevA yogya che. vaLI, anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti saMpUrNapaNe paramAnaMdasvarUpe anubhavAya che, temAM paNa kiMcitmAtra paNa viyoganuM kAraNa rahyuM nathI, tethI anaMta bhogaupabhogalabdhi kahevA yogya che, tema ja anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti saMpUrNapaNe thayA chatAM te sAmarthyanA anubhavathI Atmazakti thAke ke tenuM sAmarthya jhIlI na zake, vahana na karI zake athavA te sAmarthyane koI paNa prakAranA dezakALanI asara thaI kiMcitmAtra paNa cUnAdhikapaNuM karAve evuM kazuM rahyuM ja nahIM, te svabhAvamAM rahevAnuM saMpUrNa sAmarthya trikALa saMpUrNa baLasahita rahevAnuM che, te anaMtavIryalabdhi kahevA yogya che. kSAyikabhAvanI dRSTithI jotAM upara kahyA pramANe te labdhino parama puruSane upayoga che. vaLI e pAMca labdhi hetuvizeSathI samajAvA arthe judI pADI che. nahIM to anaMtavIryalabdhimAM paNa te pAMceno samAveza thaI zake che. AtmA saMpUrNa vIryane saMprApta thavAthI e pAMce labdhino upayoga pudgala dravyarUpe kare to tevuM sAmarthya temAM varte che. tathApi kRtakRtya evA paramapuruSamAM saMpUrNa vItarAgasvabhAva hovAthI te upayogano tethI saMbhava nathI; ane upadezAdinA dAnarUpe je te kRtakRtya parama puruSanI pravRtti che te yogAzrita pUrvabaMdhanA udayamAnapaNAthI che, AtmAnA svabhAvanA kiMcit paNa vitAvI nathI. e pramANe saMkSepamAM uttara jANazo. nivRttivALo avasara saMprApta karI adhika adhika manana karavAthI vizeSa samAdhAna ane nirjarA saMprApta thaze. saullAsa cittathI jJAnanI anuprekSA karatAM anaMta karmano kSaya thAya OM zAMtiH zAMtiH zAMti che. 916 dharmapura, caitra vada 13, zukra, 1956 kRpALu munivarono yathAvidhi vinaya icchIe chIe. baLavAna nivRttinA hetubhUta kSetre cAturmAsa kartavya che. naDiyAda, vaso Adi je sAnukULa hoya te, eka sthaLane badale be sthaLe thAya temAM vikSiptatAno hetu saMbhavita nathI, asatsamAgamano yoga meLavIne jo vaheMcaNa kare to te viSe samayAnusAra jema yogya lAge tema, temane jaNAvI te kAraNanI nivRtti karI sansamAgamarUpa sthiti karavI yogya che. atra sthitino saMbhava vaizAkha suda 2 thI 5. samAgama viSe anizcita 917 paramazAMtiH amadAvAda, bhImanAtha, vai suda 6, 1956 Aje dazAAdi saMbaMdhI je jaNAvyuM che ane bIja vAvyuM che tene khotarazo nahIM. te saphaLa thaze. 'caturaMgala hai degaseM mila hai...- e AgaLa para samajAze. eka loka vAMcatAM amane hajAro zAstranuM bhAna thaI temAM upayoga pharI vaLe che, 1. juo AMka 265 nuM pada 7 muM. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM 47 918 vavANiyA, vaizAkha, 1956 tame keTalAMka prazno lakhyAM te praznonuM samAdhAna samAgamamAM samajavuM vizeSa upakArarUpa jANuM chuM. topaNa kiMcit samAdhAna arthe yathAmati saMkSepamAM tenA uttara atra lakhuM chuM, satpuruSanI yathArtha jJAnadazA, samyakRtvadazA, upazamadazA te to je yathArtha mumukSu jIva satpuruSanA samAgamamAM Ave te jANe kemake pratyakSa te traNe dazAno lAbha zrI satpuruSanA upadezathI keTalAka aMze thAya che. jemanA upadeze tevI dazAnA aMzo pragaTe temanI potAnI dazAmAM te guNa kevA utkRSTa rahyA hovA joIe te vicAravuM sugama che; ane ekAMta nayAtmaka jemano upadeza hoya tethI tevI eka paNa dazA prApta thavI saMbhavatI nathI te paNa pratyakSa samajAze. satpuruSanI vANI sarva nayAtmaka varte che. bIjA praznonA uttaraH- 9- jinaAjJAArAdhaka svAdhyAya dhyAnathI mokSa che ke zI rIte ja u- tathArUpa pratyakSa sadgurune yoge athavA koI pUrvanA deDha ArAdhanathI jinAjJA yathArtha samajAya, yathAryAM pratIta thAya ane yathArtha ArAdhAya to mokSa thAya emAM saMdeha nathI. pra- jJAnaprajJAe sarva vastu jANelI pratyAkhyAnaprajJAe paccakhe te paMDita kahyA che. u- te yathArtha che. je jJAne karIne parabhAva pratyeno moha upazama athavA kSaya na thayo, te jJAna 'ajJAna' kahevA yogya che arthAt jJAnanuM lakSaNa parabhAva pratye udAsIna thavuM te che. praH- ekAMta jJAna mAne tene mithyAtvI kahyA che. pra- ekAMta kriyA mAne tene mithyAtvI kahyA che. u- te yathArtha che. u- te yathArtha che. pra- cAra kAraNa mokSa javAne kahyAM che. te cAramAMthI ekke kAraNa toDIne mokSe jAya ke cAra kAraNa saMyuktathI ? - u- jJAna, darzana, cAritra ane tapa e cAra kAraNa mokSanA kahyAM che, te eka bIjAM avirodhapaNe prApta thaye mokSa thAya. pu- samakita adhyAtmanI zailI zI rIte che uo- yathArtha samajAye parabhAvathI AtyaMtika nivRtti karavI te adhyAtma mArga che. jeTalI jeTalI nivRtti thAya teTalA teTalA samyak aMza che. pra- 'pudgalaseM rAto rahe' che, - i. praH- aMtarAtmA paramAtmAne dhyAve u- pudgalamAM raktamAnapaNuM te mithyAtvabhAva che. u- aMtarAtmapaNe paramAtmasvarUpa dhyAve to paramAtmA thAya. pra0- ane hAla dhyAna zuM varte che ? i u6- sadagurunAM vacanane vAraMvAra vicArI, anuprekSIne parabhAvathI AtmAne asaMga karavo te. pra- mithyAtva(?) adhyAtmanI prarUpaNA vagere tame lakhIne pUchyuM ke te yathArtha kahe che ke kema ? arthAt samakitI nAma dharAvI viSayAdinI AkAMkSAne pudgalabhAvane sevavAmAM kaMI bAdha samajatA nathI ane amane baMdha nathI ema kahe che te yathArtha kahe che ke kema ? u- jJAnInA mArganI dRSTie jotAM te mAtra mithyAtva ja kathe che. pudgalabhAve bhogave ane AtmAne karma lAgatAM nathI ema kahe te jJAnInI dRSTinuM vacana nathI, vAcAjJAnInuM vacana che. pra- jaina puddagalabhAva ocho thaye AtmadhyAna pariNamaze ema kahe che te kema ? u- te yathArtha kahe che. Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 http://www.ShrimadRajchandra.org pra- svabhAvadazA zo guNa Ape ! prazna- vibhAvadazA zuM phaLa Ape ? zrImad rAjacaMdra u- tathArUpa saMpUrNa hoya to mokSa thAya. u- janma, jarA, maraNAdi saMsAra. pra0- vItarAganI AjJAthI porasInI svAdhyAya kare to zo guNa thAya ? uo- tathArUpa hoya to yAvat mokSa thAya. praH- vItarAganI AjJAthI porasInuM dhyAna kare to zo guNa thAya ? u- tathArUpa hoya to thAvat mokSa thAya. A pramANe tamArA praznonA saMkSepamAM uttara lakhuM chuM. laukikabhAva choDI daI, vAcAjJAna tajI daI, kalpita vidhiniSedha tajI daI je jIva pratyakSa jJAnInI AjJAne ArAdhI, tathArUpa upadeza pAmI, tathArUpa AtmArthe pravarte tenuM avazya kalyANa thAya. nijakalpanAe jJAna, darzana, cAritrAdinuM svarUpa game tema samajI laIne athavA nizcayanayAtmaka bolo zIkhI laIne sadvyavahAra lopavAmAM je pravarte tethI AtmAnuM kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI; athavA kalpita vyavahAranA durAgrahamAM rokAI rahIne pravartatAM paNa jIvane kalyANa thavuM saMmavatuM nathI. jyAM jyAM je je yogya che, nAM samajavuM te; tyAM tyAM te te te Acare, AtmArthI jana eha. 'AtmasiddhizAstra' ekAMta kriyA jaDatvamAM athavA ekAMta zabdajJAnathI jIvanuM kalyANa na thAya, ////////// 919 vavANiyA, vaizAkha vada 8, maMgaLa, 1956 pramatta-pramatta evA vartamAna jIvo che, ane parama puruSoe apramattamAM sahaja Atmazuddhi kahI che, mATe te virodha zAMta thavA parama puruSano samAgama, caraNano yoga ja parama hitakArI che. 920 OM zAMti vavANiyA, vaizAkha vada 8, maMgaLa, 1956 bhAI chaganalAlanuM ane tamAruM lakheluM ema be patra maLyAM. vIramagAma karatAM atra prathama sahaja prakRti narama rahI hatI. hAla sahaja paNa vadhatI ArogyatA para haze ema jaNAya che. ////////// OM paramazAMtiH vavANiyA, vaizAkha vada 9, budha, 1956 921 dii 'mokSamALA'mAM zabdAMtara athavA prasaMgavizeSamAM koI vAkyAMtara karavAnI vRtti thAya te karazo. upodaghAta Adi lakhavAnI vRtti hoya te lakhazo. jIvacaritranI vRtti upAMta karazo. upodghAtathI vAcakane, zrotAne alpa alpa matAMtaranI vRtti vismaraNa thaI jJAnIpuruSonA AtmasvabhAvarUpa parama dharmano vicAra karavAnI sphuraNA thAya evo lakSa sAmAnyapaNe rAkhazo. sahaja sUcanA che. 922 zAMtiH vavANiyA, vaizAkha vada 9, budha, 1956 sANaMdathI munizrIe zrI aMbAlAla pratye lakhAveluM patra staMbhatIrthathI Aje atre maLyuM. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM naDiyAda ane vaso kSetre cAturmAsa traNa traNa munionI sthitirUpe hoya topaNa zreyaskara ja che. Aje patra saMprApta thayuM. 649 OM parama zAMtiH ////////// 93 vavANiyA, vaizAkha vada 9, budha, 1956 sAthenA patrano uttara-patrAnusAra kSetre Aje gayo che. zarIra prakRti udayAnusAra-sahaja ArogyatA para. 924 zAMtiH vavANiyA, vaizAkha vada 13, zani, 1956 Arya munivaronA caraNakamaLamAM yathAvidhi namaskAra prApta thAya. vaizAkha vada 7 somavAranuM lakheluM patra saMprApta thayuM. naDiyAda, naroDA ane vaso tathA te sivAya bIjuM koI kSetra je nivRttine anukULa tathA AArAdi saMbaMdhI saMkoca vizeSavALuM na hoya tevA kSetramAM traNa traNa munioe cAturmAsa karatAM zreya ja che. A varSa jyAM te vaiSadhArIonI sthiti hoya te kSetre cAturmAsa karavuM yogya nathI. naroDAmAM ArajAonuM cAturmAsa te loko taraphanuM hoya te chatAM tamane cAturmAsa karavuM tyAM anukULa dekhAtuM hoya topaNa aDacaNa nathI; paraMtu veSadhArInI samIpanA kSetramAM paNa hAla banatA sudhI cAturmAsa na thAya to sAruM. evuM koI yogya kSetra dekhAtuM hoya ke jyAM chaye munio cAturmAsa rahetAM AhArAdino saMkoca vizeSa na hoI zake to te kSetre cAturmAsa chaye munioe karavAmAM aDacaNa nathI, paNa jyAM sudhI bane tyAM sudhI traNa traNa munioe cAturmAsa karavuM yogya che, jyAM ghaNA virodhI gRhavAsI jana ke te lokonA rAgadRSTivALA hoya tyAM athavA jyAM AhArAdino janasamUhano saMkocabhAva raheto hoya tyAM cAturmAsa yogya nathI. bAkI sarva kSetre zreyakArI ja che. AtmArthIne vikSepano hetu zuM hoya ? tene badhuM samAna ja che. AtmatAe vicaratA evA Arya puruSone dhanya che ! OM zAMtiH //////// 925 a vavANiyA, vaizAkha vada 0)), soma, 1956 Arya munivarone arthe avikSepapaNuM saMbhavita che. vinayabhakti e mumukSuono dharma che. anAdithI capaLa evuM mana sthira karavuM. prathama atyaMtapaNe sAmuM thAya emAM kAMI Azcarya nathI. krame karIne te manane mahAtmAoe sthira karyuM che, zamAvyuM-kSaya karyuM e kharekhara AzcaryakAraka che. 96 vavANiyA, vaizAkha vada 0)), soma, 1956 munione arthe avikSepapaNuM ja saMbhavita che. mumukSuoe vinaya kartavya che. kAyopAmika asaMkhya, kSAyika eka ananyA (adhyAtma gItA) Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra yogya che. manana ane nididhyAsana karatAM A vAkyathI je paramArtha aMtarAtmavRttimAM pratibhAse te yathAzakti lakhavo 927 zAMti vANiyA, vaizAkha vada 0)), 1956 patra saMprApta thayuM. yathArtha joIe to zarIra e ja vedanAnI mUrti che, samaye samaye jIva te dvArAe vedanA ja vede che. kvacit zAtA ane prArya azAtA ja vaide che. mAnasika azAtAnuM mukhyapaNuM chatAM te sUkSma samyagdaSTivAnane jaNAya che, zArIrika azAtAnuM mukhyapaNuM sthULa dRSTivAnane paNa jaNAya che. je vedanA pUrve sudRDha baMdhathI jIve baMdhana karI che, te vedanA udaya saMprApta thatAM indra, caMdra, nAgendra ke jinendra paNa rokavAne samartha nathI. teno udaya jIve vedavo ja joIe. ajJAnadRSTi jIvo khedathI vede topaNa kaMI te vedanA ghaTatI nathI ke jatI rahetI nathI. satyadRSTivAna jIvo zAMta bhAve vede to tethI te vedanA vadhI jatI nathI, paNa navIna baMdhano hetu thatI nathI. pUrvanI baLavAna nirjarA thAya che. AtmArthIne e ja kartavya che. "huM zarIra nathI, paNa tethI bhinna evo jJAyaka AtmA chuM, tema nitya zAzvata chuM. A vedanA mAtra pUrva karmanI che, paNa mAruM svarUpa nAza karavAne te samartha nathI, mATe mAre kheda kartavya ja nathI ema AtmArthInuM anuprekSaNa hoya che. 928 vavANiyA, jyeSTha suda 11, 1956 Arya tribhuvane alpasamayamAM zAMtavRttithI dehotsarga karyAnA khabara zruta thayA. suzIla mumukSue anya sthAna grahaNa karyu. jIvanAM vividha prakAranAM mukhya sthAnaka che. devalokamAM indra tathA sAmAnya trAyazriMzadAdikanAM sthAna che. manuSyamAM cakravartI, vAsudeva, baLadeva tathA mAMDalikAdikanAM sthAna che. tiryaMcamAM paNa kyAMeka iSTa bhogabhrAdika sthAna che. te sarva sthAnane jIva chAMDaze e niHsaMdeha che. jJAti, gotrI ane baMdhu Adika e sarvano azAzvata anitya evo A vAsa che. ////////// 929 zani vavANiyA, jayeSTha suda 13, soma, 1956 parama kRpALu munivarone romAMcita bhaktithI namaskAra ho ! patra saMprApta thayuM. cAturmAsa saMbaMdhI munione kyAMthI vikalpa hoya ? nigraMtho kSetrane kaye cheDe bAMdhe te cheDAno saMbaMdha nathI. '' nigraMtha mahAtmAonuM darzana ane samAgama muktinI samyak pratIti karAve che. tathArUpa mahAtmAnA eka Arya vacananuM samyaka prakAre avadhAraNa thavAthI yAvata mokSa thAya ema zrImAna tIrthaMkare kahyuM che te yathArtha che. A jIvamAM tathArUpa yogyatA joIe. parama kRpALu munivarone pharI namaskAra karIe chIe. ////////// 930 patra ane 'samayasAra'nI prata saMprApta thaI. zAMti: vavANiyA, jayeSTha suda 13, soma, 1956 Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 3 muM 651 uttama che. kuMdakuMdAcAryakRta 'samayasAra' graMtha jAdo che. A graMthakartA jAdA che, ane graMthano viSaya paNa jAdo che. graMtha Arya tribhuvane dehotsarga karyAnA khabara tamane maLyA, tethI kheda thayo te yathArtha che. AvA kALamAM Arya tribhuvana jevA mumukSuo virala che. dinapratidina zAMtAvasthAe karI teno AtmA svarUpakSita thato hato. karmatattvane sUkSmapaNe vicArI, nididhyAsana karI AtmAne tadanuyAyI pariNatino nirodha thAya e teno mukhya lakSa hato. vizeSa AyuSya hota to te mumukSu cAritramohane kSINa karavA pratye avazya pravartata. zAMtiH zAMtiH zAMtiH zubhopamAlAyaka mahetA catrabhuja becara, morabI. Aje tamAro kAgaLa eka TapAlamAM maLyo. 931 vavANiyA, jeTha vada 9, guru, 1956 pUjyazrIne atre AvavAnuM jaNAvaze. temaNe potAnuM vajana vadhAravuM potAnA hAthamAM che. anna, vastra ke mananI kaMI tANa nathI. phakata temanA samajyA phera thAya che tethI amasto roSa kare che, tethI UlaTuM temanuM vajana ghaTe paNa vadhe nahIM. temanuM vajana vadhe ane te potAnA AtmAne zAMta rAkhI kAMI paNa upAdhimAM na paDatAM A deha maLyAnuM sArthaka kare eTalI ja amArI vinaMti che. beu vyasana temaNe kabaje rAkhavAM joIe. vyasana vadhAryA vadhe che ane niyamamAM rAkhyAM niyamamAM rahe che. temaNe vyasana thoDA vakhatamAM traNa gaNuM karI nAkhyuM to te viSe temane Thapako devAno hetu eTalo ja che ke AthI tamArI kAyAne ghaNuM nukasAna thatuM jAya che, tathA mana paravaza thatuM jAya che, jethI A loka ane paralokanuM kalyANa cUkI javAya che. divasa pramANe mANasanI prakRti na hoya to mANasanuM vajana paDe nahIM ane vajana vagarano manakho A jagatamAM nakAmo che. mATe temanuM vajana rahe ema vartavAnI amArI bhalAmaNa che. saheja vAtamAM vacce AvavAthI vajana rahetuM nathI paNa ghaTe che, te dhyAna rAkhavuM joIe. have to thoDo vakhata rahyo che to jema vajana vadhe tema vartavuM joIe. potAne maLelo manuSyadeha bhagavAnanI bhakti ane sArA kAmamAM gALavo joIe. pUjyazrIne Aja rAtanI TrenamAM mokalazo. Ape che. //// 932 vavANiyA, jayeSTha vada 10, 1956 patra saMprApta thayAM. zarIra prakRti svasthAsvastha varte che, vikSepa kartavya nathI. hai Arya / aMtarmukha thavAno abhyAsa karo. zAMti //////// 933 OM namaH apUrva zAMti ane samAdhi acaLapaNe varte che. kuMbhaka, recaka pAMce vAyu sarvottama gatine ArogyabaLa sahita 934 vANiyA, jayeSTha vada 0)). budha, 1956 parama puruSane abhimata evA atyaMtara ane bAhya banne saMyamane ullAsita bhaktie namaskAra. 'mokSamALA' viSe jema tamane sukha thAya tema pravarto. Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapara http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra manuSyapaNuM, AryatA, jJAnInAM vacanonuM zravaNa, te pratye AstikyapaNuM, saMyama, te pratye vIryapravRtti, pratikULa yogoe paNa sthiti, aMtaparyaMta saMpUrNa mArgarUpa samudra tarI javo e uttarottara durlabha ane atyaMta kaThaNa che, e niHsaMdeha che. zarIraprakRti kvacit ThIka jovAmAM Ave che. kvacit tethI viparIta jovAmAM Ave che, kAMIka azAtA- mukhyapaNuM hamaNAM jovAmAM Ave che. OM zAMtiH ////////// 935 vavANiyA, jayeSTha vadi 0)), budha, 1956 cakravartInI samasta saMpatti karatAM paNa jeno eka samayamAtra paNa vizeSa mUlyavAna che evo A manuSyadeha ane paramArthane anukULa evA yoga saMprApta chatAM jo janmamaraNathI rahita evA paramapadanuM dhyAna rahyuM nahIM to A manuSyatvane adhiSThita evA AtmAne anaMtavAra dhikkAra ho ! jemaNe pramAdano jaya karyo temaNe parama padano jaya karyo. patra saMprApta thayuM. zarIraprakRti amuka divasa svastha rahe che ane amuka divasa asvastha rahe che. yogya svasthatA pratye hajA gamana karatI nathI tathApi avikSepatA kartavya che. zarIraprakRtinA anukULa pratikULapaNAne AdhIna upayoga akartavya che. 936 zAMti vavANiyA, jayeSTha vada 0)). 1956 ciMtita jenAthI prApta thAya te maNine ciMtAmaNi kahyo che; e ja A manuSyadeha che ke je dehamAM, yogamAM AtyaMtika evA sarva duHkhanA kSayanI ciMtitA dhArI to pAra paDe che. aciMtya jenuM mAhAtmya che evuM satsaMgarUpI kalpavRkSa prApta thaye jIva daridra rahe ema bane to A jagatane viSe te agiyAramuM Azcarya ja che. 937 vANiyA, asADa suda 1, guru, 1956 paramakRpALu munivarone namaskAra saMprApta thAya. naDiyAdathI lakhAyeluM patra Aje atra saMprApta thayuM. jyAM dravya, kSetra, kALa, bhAva AdinI anukULatA dekhAtI hoya tyAM cAturmAsa karavAmAM vikSepa Arya puruSone hoto nathI. bIjA kSetra karatAM borasada anukULa jaNAya to tyAM cAturmAsanI sthiti kartavya che. be vakhata upadeza ane eka vakhata AhAragrahaNa tathA nidrAsamaya vinA bAkIno avakAza mukhyapaNe AtmavicAramAM, 'padmanaMdI' Adi zAstrAvalokanamAM ane AtmadhyAnamAM vyatIta karavA yogya che. koI bAI bhAI kyAreka kaMI praznAdi kare to tenuM ghaTatuM samAdhAna karavuM, ke jema teno AtmA zAMta thAya. azuddha kriyAnA niSedhaka vacano upadezarUpe na pravartAvatAM zuddha kriyAmAM jema lokonI ruci vadhe tema kriyA karAvyuM javI, Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM 6pa3 udAharaNa dAkhala ke jema koI eka manuSya tenI rUDhi pramANe sAmAyika vrata kare che, to teno niSedha nahIM karatAM, teno te vakhata upadezanA zravaNamAM ke satzAstraadhyayanamAM athavA kAyotsargamAM jAya tema tene upadezavuM. kiMcitmAtra AbhAse paNa tene sAmAyika vratAdino niSedha hRdayamAM paNa na Ave evI gaMbhIratAthI zuddha kriyAnI preraNA karavI. khullI preraNA karavA jatAM paNa kriyAthI rahita thaI unmatta thAya che; athavA tamArI A kriyA barAbara nathI eTaluM jaNAvatAM paNa tamArA pratye doSa daI te kriyA choDI de evo pramatta jIvono svabhAva che, ane lokonI dRSTimAM ema Ave ke tame ja kriyAno niSedha karyo che. mATe matabhedathI dUra rahI, madhyasthavat rahI svAtmAnuM hita karatAM jema jema para AtmAnuM hita thAya tema tema pravartavuM, ane jJAnInA mArganuM, jJAna kriyAnuM samanvitapaNuM sthApita karavuM e ja nirjarAno suMdara mArga che. svAtmahitamAM pramAda na thAya ane parane avikSepapaNe AstikttavRtti baMdhAya tevuM tenuM zravaNa thAya, kriyAnI vRddhi thAya, chatAM kalpita bheda vadhe nahIM. ane svapara AtmAne zAMti thAya ema pravartavAmAM ullAsita vRtti rAkhajo, sAstra pratye ruci vadhe tema karajo. A patra paramakRpALu zrI lallujImuninI sevAmAM prApta thAya. OM zAMtiH ////////// 938 vavANiyA, asADa suda 1, 1956 te mATe UbhA kara joDI, jinavara AgaLa kahIe re, samayacaraNa sevA zuddha dejo, jema AnaMdaghana lahIe re.' zrImAna AnaMdadhanajI patro saMprApta thayAM. zarIraprakRti svasthAsvastha rahe che; arthAt kvacit ThIka, kvacit azAtAmukhya rahe che. mumukSu bhAIone, te paNa lokaviruddha na thAya tema, tIrthArthe gamana karatAM AjJAno atikrama nathI. OM zAMti: 939 morabI, aSADa vada 9, zaka, 1956 OM namaH samyak prakAre vedanA ahiMyAsavArUpa paramadharma parama puruSoe kahyo che. tIkSNa vedanA anubhavatAM svarUpabhraMzavRtti na thAya e ja yuddha cAritrano mArga che. upazama ja je jJAnanuM mULa che te jJAnamAM tIkSNa vaidanA parama nirjarA bhAsavA yogya che. ////////// 940 OM zAMtiH morabI, asADa vada 9, zukra, 1956 paramakRpAnidhi munivaronAM caraNakamaLamAM vinayabhakti vaDe namaskAra prApta thAya. patra saMprApta thayAM. zarIra pratye azAtAmukhyapaNuM udayamAna varte che. topaNa hAla prakRti ArogyatA para jaNAya che. asADa pUrNimA parvatanA cAturmAsa saMbaMdhI ApazrI pratye je kiMcit aparAdha thayo hoya te namratAthI khamAvuM chuM. gacchavAsI pratye paNa A varSa kSamApatra lakhavAmAM pratikULa lAgatuM nathI. Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra padmanaMdI, gommaTasAra, AtmAnuzAsana, samayasAramULa e Adi parama zAMta zrutanuM adhyayana thatuM haze. AtmAnuM zuddha svarUpa saMbhArIe chIe. OM zAMtiH 941 morabI, zrAvaNa vada 4, maMgaLa, 1956 saMskRta abhyAsanA yoga viSe lakhyuM, paNa jyAM sudhI AtmA surdaDha pratijJAthI varte nahIM, tyAM sudhI AjJA karavI bhayaMkara che. je niyamomAM aticArAdi prApta thayAM hoya tenuM yathAvidhi kRpALu munizrIo pratye prAyazcitta grahaNa karI AtmazuddhatA karavI yogya che, nahIM to bhayaMkara tIvra baMdhano hetu che. niyamane viSe svecchAcAra pravartana karatAM maraNa zreya che, evI mahapuruSonI AjJAno kAMI vicAra rAkhyo nahIM; evo pramAda AtmAne bhayaMkara kema na thAya ? mumukSa umeda Adine ya //// 942 morabI, zrAvaNa vada 5, budha, 1956 kadApi jo nivRttimukhya sthaLanI sthitinA udayano aMtarAya prApta thayo to he Arya ! sadA savinaya evI parama nivRtti, te tame zrAvaNa vada 11 thI bhAdrapada suda pUrNimA paryaMta evI rIte sevajo ke samAgamavAsI mumukSuone tame vizeSa upakAraka thAo ane te sau nivRttibhUta saniyamone sevatAM sArU adhyayanAdimAM ekAgra thAya, yathAzakti vrata, niyama, guNanA grahaNakartA thAya. zarIraprakRtimAM sabaLa azAtAnA udayathI jo nivRttimukhya sthaLano aMtarAya jaNAze to atrethI 'yogazAstra'nuM pustaka tamArA adhyayana mananAdi arthe ghaNuM karI mokalavAnuM thaze; jenA cAra prakAza bIjA mumukSubhAIone paNa zravaNa karAvatAM parama lAbhano saMbhava che. he Arya ! alpAyuSI duSamakALamAM pramAda kartavya nathI; tathApi ArAdhaka jIvono tadbhut sudRDha upayoga varte che. AtmabalAdhInatAthI patra lakhAyuM che. OM zAMtiH 943 morabI, zrAvaNa vada 7, zukra, 1956 jinAya namaH paramanivRtti niraMtara sevavI e ja jJAnInI pradhAna AjJA che; tathArUpa yogamAM asamarthatA hoya to nivRtti sadA sevavI, athavA svAtmavIrya gopavyA sivAya bane teTalo nivRtti sevavA yogya avasara prApta karI AtmAne apramatta karavo ema AjJA che. aSTamI, caturdazI Adi parvatithie evA ja AzayathI suniyamita vartanathI vartavA AjJA karI che. kAviThA Adi je sthaLe te sthitithI tamane ane samAgamavAsI bhAIo bAIone dharmasudRDhatA saMprApta thAya, tyAM zrAvaNa vada 11 thI bhAdrapada pUrNimA paryaMta sthiti karavI yogya che. tamane ane bIjA samAgamavAsIone jJAnInA mArganI pratItimAM niHsaMzayatA prApta thAya, uttama guNa, Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM 55 vrata, niyama, zIla ane devagurudharmanI bhaktimAM vIrya parama ullAsa pAmI pravarte ema sudRDhatA karavI yogya che ane e ja parama maMgaLakArI che. jyAM sthiti karo tyAM te te samAgamavAsIone jJAnInA mArganI prIti surdaDha thAya ane apramattapaNe suzIlanI vRddhi kare evuM tamAruM vartana rAkhajo. OM zAMtiH ////////// 944 morabI, zrAvaNa vada 10, 1956 bhAI kIlAbhAI tathA tribhovana Adi mumukSuo, staMbhatIrtha. Aje 'yogazAstra' graMtha TapAlamAM mokalavAnuM thayuM che. zrI aMbAlAlanI sthiti staMbhatIrtha ja thavAno yoga bane to tema, nahIM to tame ane kIlAbhAI Adi mumukSuonA adhyayana ane zravaNa-manana arthe zrAvaNa vada 11 thI bhAdrapada pUrNimA paryaMta suvrata, niyama ane nivRttiparAyaNatAnA hetue e graMthano upayoga kartavya che, pramattabhAve A jIvanuM bhUMDuM karavAmAM kAMI nyUnatA rAkhI nathI, tathApi A jIvane nijahitano upayoga nathI e ja atizaya khedakAraka che. hai Aryo ! hAla te pramattabhAvane ullAsita vIryathI moLo pADI, suzIla sahita, sadbhutanuM adhyayana karI nivRttie AtmabhAvane poSajo, hAla nityaprati patrathI nivRttiparAyaNatA lakhavI yogya che. aMbAlAlane patra prApta thayuM haze. atrathI sthitino pheraphAra thaze ane aMbAlAlane jaNAvavA yoga banaze to AvatI kAla sudhImAM banavA yogya che. banatAM sudhI tArathI khabara ApavAnuM thaze. ////////// 945 zrI paryuSaNa ArAdhanA morabI, zrAvaNa vada 10, 1956 ekAMta yogya sthaLamAM, prabhAteH (1) devagurunI utkRSTa bhaktivRttie aMtarAtmadhyAnapUrvaka be ghaDIthI cAra ghaDI sudhI upazAMta vrata. (ra) zveta padmanaMdI' Adi adhyayana, zravaNa. madhyAheH (1) cAra ghaDI upazAMta vrata. (ra) zruta 'karmagraMthanuM adhyayana, zravaNa, "sudRSTitaraMgiNI' AdinuM thoDuM adhyayana. sAyaMkALe (1) kSamApanAno pATha. (ra) be ghaDI upazAMta vrata. (3) karmaviSayanI jJAnacarcA. rAtrIbhojana sarva prakAranAno sarvathA tyAga. bane to bhAdrapada pUrNimA sudhI eka vakhata AhAragrahaNa, paMcamIne divase ghI, dUdha, tela, dahIMno paNa tyAga. upazAMta vratamAM vizeSa kALanirgamana. bane to upavAsa grahaNa karavo. lIlotarI sarvathA tyAga. brahmacarya AThe divasa pALavuM. bane to bhAdrapada punema sudhI. zamam. //// 946 zrI 'mokSamALA' nA 'prajJAvabodha' bhAganI saMkalanA 1 vAcakane preraNA, ra jina deva. OM nirNaya. 4 dayAnI parama dharmatA. 5 sAcuM brAhmaNapaNuM. 6 maitrI Adi cAra bhAvanA. 7 satzAstrano upakAra. 8 pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra. 9 traNa manoratha. Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 cAra sukha zayyA. 13 samyakdarzana. 16 anekAMtanI pramANatA. 19 jJAna. 22 dAna. http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 33 muM 11 vyAvahArika jIvonA bheda. 14 mahAtmAonI asaMgatA. 17 mana-bhrAMti. 20 kriyA. 23 niyamitapaNuM. 25 navatattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa. 26 sArvatrika zreya. 28 dezadharma viSe vicAra. 31 punarjanma. 12 traNa AtmA. 15 sarvotkRSTa siddhi. 18 tapa. 21 AraMbha parigrahanI nivRtti upara jJAnIe Apelo ghaNo bhAra. 24 jinAgamastuti. 27 sadaguNa. 30 zarIra. 29 mauna. 32 paMcamahAvrata viSe vicAra. 33 dezabodha. 34 prazastayoga. 37 brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM. 40 vaitAlIya adhyayana. 43 mArce na joIe. 46 mamohanIya sthAnaka 49 pariSajaya. 35 saraLapaNuM. 38 AjJA. 41 saMyoganuM anityapaNuM. 44 (cAra) udayAdi bhaMga. 47 tIrthaMkarapada saMprAptisthAnaka, 50 vIratva. para pAMca paramapada viSe 53 avirati 36 nirabhimAnapaNuM. 39 samAdhimaraNa. 4ra mahAtmAonI anaMta samatA. 45 jinamatanirAkaraNa. 4 mAyA. 51 sadgurustuti. 54 adhyAtma. vizeSa vicAra. 55 maMtra. 58 sanAtana dharma. 61 karmanA niyamo. 64 AkAMkSA sthAnake kema vartavuM ? 67 unmattatA. 70 vibhAva. 73 alpa zithilapaNAthI mahAdoSanA janma 76 jinabhAvanA 101 106 hitArthI prazno. 56 cha pada nizcaya. 59 sUkSma tattvaprIti. vara mahatpuruSonI anaMta dayA. 65 munidharmayogyatA. 68 eka aMtarmuhUrta. 71 rasAsvAda. 74 pAramArthika sanya 77 thI 90 mahapuruSa caritra. 107-108 samApti avasara. 57 mokSamArganI avirodhatA 60 samiti gupti. 63 nirjarAkrama. 66 pratyakSa ane parokSa. 69 darzanastuti. 72 ahiMsA ane svacchaMdatA. 75 AtmabhAvanA. 91 thI 100 (koI bhAgamAM vadhAro). paka Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra varSa 13 muM vi. saM. 1956 Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 34 muM ////////// 947 vaDhavANa kaeNmpa, kA. suda 5, ravi, 1957 vartamAna duSamakALa varte che. manuSyonAM mana paNa duSama ja jovAmAM Ave che. ghaNuM karIne paramArthathI zuSka aMtaHkaraNavALA paramArthano dekhAva karI svecchAe varte che. evA vakhatamAM keno saMga karavo, kenI sAthe keTaluM kAma pADavuM, kenI sAthe keTaluM bolavuM, kenI sAthe potAnA keTalA kAryavyavahAranuM svarUpa vidita karI zakAya; e badhuM lakSamAM rAkhavAno vakhata che. nahIM to savRttivAna jIvane e badhAM kAraNo hAnikartA thAya che. Ano AbhAsa to Apane paNa have dhyAnamAM Avato haze. zAMti: 948 muMbaI, ziva, mAgazara vada 8, 1953 madanarekhAno adhikAra, 'uttarAdhyayana'nA navamA adhyayanane viSe namirAja RSinuM caritra ApyuM che. tenI TIkAmAM che. RSibhadraputrano adhikAra 'bhagavatIsUtra'nA ......... zatakane uddeze Avelo che. A banne adhikAra athavA bIjA tevA ghaNA adhikAra AtmopakArI puruSa pratye vaMdanAdi bhaktinuM nirUpaNa kare che. paNa janamaMDaLanA kalyANano vicAra karatAM tevo viSaya carcavAthI tamAre dUra rahevuM yogya che. avasara paNa tevo ja che. mATe tamAre e adhikArAdi carcavAmAM taddana zAMta rahevuM. paNa bIjI rIte jema te lokonI tamArA pratye uttama lAgaNI kiMvA bhAvanA thAya tema vartavuM, ke je pUrvApara ghaNA jIvonA hitano ja hetu thAya. 1. zataka 11 uddeza 12. Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jyAM paramArthanA jijJAsu puruSonuM maMDaLa hoya tyAM zAstrapramANa Adi carcavA yogya che; nahIM to ghaNuM karI temAMthI zreya thatuM nathI. A mAtra nAno pariSa che. yogya upAyathI pravartavuM; paNa udvegavALuM citta na rAkhavuM. ////////// 949 tithyula-valasADa, poSa vada 10, bhauma, 1957 bhAI manasukhanAM patnI svargavAsa thavAnA khabara jANI Ape dilAsA-bharita kAgaLa lakhyo te maLyo. sAravArano prasaMga lakhatAM Ape je vacano lakhyAM che te yathArtha che. zuddha aMtaHkaraNa para asara thavAthI nIkaLelAM vAkya che. lokasaMjJA jenI jiMdagIno dhruvakAMTo che te jiMdagI game tevI zrImaMtatA, sattA ke kuTuMbaparivArAdi yogavALI hoya topaNa te du:khano ja hetu che. AtmazAMti je jiMdagIno dhruvakAMTo che te jiMdagI game to ekAkI ane nirdhana, nirvastra hoya topaNa parama samAdhinuM sthAna che. 950 vaDhavANa kaeNmpa, phAgaNa suda 6, zani, 1957 kRpALu munivarone namaskAra savinaya ho. patra saMprApta thayuM je adhikArI saMsArathI virAma pAmI munizrInAM caraNakamaLa yoge vicaravA icche che, te adhikArIne dIkSA ApavAmAM munizrIne bIjo pratibaMdhano kaMI hetu nathI. te adhikArIe vaDIlono saMtoSa saMpAdana karI AjJA meLavavI yogya che, jethI munizrInAM caraNakamaLamAM dIkSita thavAmAM bIjo vikSepa na rahe. A athavA bIjA koI adhikArIne saMsArathI uparAmavRtti thaI hoya ane te AtmArthasAdhaka che evuM jaNAtuM hoya to tene dIkSA ApavAmAM munivaro adhikArI che. mAtra tyAganAra ane tyAga denAranA zreyano mArga vRddhimAna rahe evI dRSTithI te pravRtti joIe. zarIraprakRti udayAnusAra che. ghaNuM karI Aje rAjakoTa pratye gamana thaze. pravacanasAra graMtha lakhAya che te avasare munivarone prApta thavA yogya che. rAjakoTa thoDAka divasa sthitino saMbhava che. 951 OM zAMtiH rAjakoTa. phAgaNa vada 3, zuka. 1957 ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAno hato. tyAM vacce saharAnuM raNa saMprApta thayuM. mAthe ghaNo bojo rahyo hato te AtmavIrye karI jema alpa kALe vedI levAya tema praghaTanA karatAM page nikAcita hradayamAna thAka grahaNa karyo. je svarUpa che te anyathA thatuM nathI e ja addabhuta Azcarya che. avyAbAdha sthiratA che. prakRti udayAnusAra kaMIka azAtA mukhyatve vedI zAtA pratye. ////////// 952 OM zAMtiH rAjakoTa, phA. vada 13, soma, 1957 OM zarIra saMbaMdhamAM bIjI vAra Aje aprAkRta krama zarU thayo, jJAnIono sanAtana sanmArga jayavaMta varto. Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org varSa 34 muM 659 953 rAjakoTa, caitra suda 2, zukra, 1957 anaMta zAMtamUrti evA caMdraprabhasvAmIne namo namaH vedanIya tathArUpa udayamAnapaNe vaidavAmAM harSazoka zo ? OM zAMtiH 954 zrI jina paramAtmane namaH rAjakoTa, caitra suda 9, 1957 (1) icche che je jogI jana, anaMta sukhasvarUpa; mULa zuddha te Atmapada, sayogI jinasvarUpa. 1 AtmasvabhAva agamya te, avalaMbana AdhAra; jinapadI darzAviyo. teha svarUpa prakAra. 2 jinapada nipada ekatA bhedabhAva nahi kAMI; lakSa thavAne tenI tehano, kahyAM zAstra sukhadAI. 3 jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadguru, sugama ane sukhakhANa. 4 upAsanA jinacaraNanI, atizaya bhaktisahita; munijana saMgati rati ati, saMyama yoga ghaTita 5 guNapramoda atizaya rahe, rahe aMtarmukha yoga; prApti zrI sadguru vaDe, jina darzana anuyoga. 6 pravacana samudra biMdumAM, ulaTI' Ave ema; pUrva caudanI labdhinuM, udAharaNa paNa tema. 7 viSaya vikAra sahita je rahyA matinA yoga; 1. pAThAntara - ullasI. 9 C 10 pariNAmanI viSamatA, tene yoga ayoga. 8 maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra; karuNA komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata iSTa nahi AtmathI, madhya pAtra mahAbhAgya. nahi tRSNA jIvyA taNI, maraNa yoga nahi soma: mahApAtra te mArganA, parama yoga yoga jinalobha 11 (ra) Avye bahu samadezamAM, chAyA jAya samAI, AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI, 1 Upaje moha vikalpI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra. 2 Audio Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakara http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra (3) sukha dhAma anaMta susaMta cahIM, dina rAtra rahe tadhyAnamahIM; parazAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te vara te jaya te. 1 955 rAjakoTa, caitra suda 11, soma, 1957 joke ghaNo ja dhImo sudhAro thato hoya ema jaNAya che, topaNa hAla prakRti ThIka che. kaMI roga hoya ema jaNAtuM nathI. badhA DaoNkTarono paNa e ja abhiprAya che. nirbaLatA ghaNI che. te ghaTe tevA upAya ke kAraNonI anukULatAnI jarUra che. hAla tevI kaMI paNa anukULatA jaNAya che. AvatI kAla ke parama divasathI atre eka aThavADiyA mATe dhArazIbhAI rahevAnA che. eTale hAla to saheje ApanuM samAgama na thAya topaNa anukULatA che. manasukha prasaMgopAtta gabharAI jAya che ane bIjAne gabharAvI de che. tevI kyAreka prakRti paNa hoya che. agatya jevuM haze to huM Apane bolAvIza. hAla Ape AvavAnuM mulatavavuM. nIce mane kAma karyo jevuM. e ja vinaMtI. ////////// zAMtiH x442 - 1 muMbaI, caitra vada 7, 1949 cittamAM tame paramArthanI icchA rAkho cho ema che; tathApi te paramArthanI prAptine atyaMtapaNe bAdha karavAvALA evA je doSa te pratye ajJAna, krodha, mAnAdinA kAraNathI udAsa thaI zakatA nathI athavA tenI amuka vaLagaNAmAM ruci vahe che ne te paramArthane bAdha karavAnAM kAraNa jANI avazya sarpanA viSanI peThe tyAgavA yogya che. koIno doSa jovo ghaTato nathI, sarva prakAre jIvanA doSano ja vicAra karavo ghaTe che; evI bhAvanA atyaMtapaNe dRDha karavA yogya che. jagatadRSTie kalyANa asaMbhavita jANI A kahelI vAta dhyAnamAM levAjoga che. e vicAra rAkhavo. A patra pahelAnI AvRttimAM nathI; chatAM 'tattvajJAna'nI AvRttiomAM chapAyela che, tethI tenI mitine anusarIne tene patra 442 pachI mUkavA yogya che. chatAM tyAM mUkavAno rahI gayo hovAthI ahIM ka 442-1 tarIke mUkyo che. Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 956 upadeza noMdha (prAsaMgika) 1 muMbaI, kArataka suda, 1950 zrI 'SaTkarzana samuccaya' graMthanuM bhASAMtara zrI maNibhAI nabhubhAIe abhiprAyArthe mokalyuM che. abhiprAyArthe mokalanAranI kaMI aMtara icchA evI hoya che ke tethI rajita thaI tenAM vakhANa mokalavA. zrI maNibhAIe bhASAMtara sAruM karyuM che, paNa te doSarahita nathI. 2 vavANiyA, caitra suda 6, budha, 1953 paheraveza AchakaDo nahIM chatAM sughaDa evI sAdAI sArI che, AchakaDAIthI pAMcasonA pagAranA koI pAMcaso eka na kare, ane yogya sAdAIthI pAMcasonA cAraso navANuM koI na kare, dharmamAM laukika moTAI, mAna, mahattvanI icchA e dharmanA droharUpa che. dharmanA bahAne anArya dezamAM javAno ke sUtrAdi mokalavAno niSedha karanAra, nagAruM vagADI niSedha karanAra, potAnAM mAna, mahattva, moTAIno savAla Ave tyAM e ja dharmane Thokara mArI, e ja dharma para paga mUkI, e ja niSedhano niSedha kare e dharmadroha ja che. dharmanuM mahattva to bahAnArUpa, ane svArthika mAnAdino savAla mukhya, e dharmadroha ja che. zrI vIracaMda gAMdhIne vilAyatAdi mokalavA AdimAM Ama thayuM che. dharma ja mukhya raMga tyAre ahobhAgya ! 1. AMka 1 zrI AMka 26 sudhInA morabInA mumukSu sAkSara zrI manasukhabhAI karatacaMde potAnI smRti parathI zrImadnA prasaMgonI karela noMdha parathI Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra prayoganA bahAne pazuvadha karanArA roga-duHkha TALe tyAranI vAta tyAre, paNa atyAre to bicArAM niraparAdhI prANIone ribAvI mArI ajJAnavazatAe karma upArje che ! patrakAro paNa viveka vicAra vinA puSTi ApavArUpe phUTI mAre che ! ////// 3 morabI, caitra vada 3, 1955 vizeSa thaI zake to sAruM. jJAnIone paNa sadAcaraNa priya che. vikalpa kartavya nathI. jAtismRti' thaI zake che. pUrva bhava jANI zakAya che. avadhijJAna che. tithi pALavI. rAtre na jamavuM, na cAle to ukALeluM dUdha vAparavuM. tevuM tevAne maLe; tevuM tevAne game. te 'cAhe cakora te caMdrane, madhukara mAlatI bhogI re; tema vi. sahajaguNe hoya, uttama nimitta saMjogI re," 'caramAvarta vaLI caramakaraNa tathA re, bhavapariNati paripAka; doSa TaLe ne dRSTi khUle ati bhalI re, prApti pravacana vAka.' avyavahAra rAzimAMthI vyavahAra rAzimAM sUkSma niodamAMthI AgaLa kuTAto piyato karmanI akAma nirjarA karato, duHkha bhogavI te akAma nirjarAnA yoge jIva paMcendriya manuSyapaNuM pAme che. ane tethI prAye te manuSyapaNAmAM mukhyatve kUDakapaTa, mAyA, mRccha, mamatva, kalaha, vaMcanA, kaSAyapariNati Adi rahela che. sakAma nirjarApUrvaka maLela manuSyadeha vizeSa sakAmanirjarA karAvI, Atmatattvane pamADe che. "pradarzana samuccaya' avalokavA yogya che. ////// 'tattvArthasUtra' vAMcavA yogya ane pharI pharI vicAravA yogya che. morabI, caitra vada 8, 1955 'yogadRSTi samuccaya' graMtha zrI haribhadrAcArye saMskRtamAM racyo che. zrI yazovijayajIe gujarAtImAM enI DhALabaddha sajjhAya racI che. te kaMThAge karI vicAravA yogya che. e dRSTio AtmadazAmApaka (tharamaoNmiTara) yaMtra che. zAstrane jALa samajanArA bhUla kare che. zAstra eTale zAstApuruSanAM vacano, e vacana samajAvA dRSTi samyaka joIe. sadupadeSTAnI bahu jarUra che. sadupadeSTAnI bahu jarUra che. pAMcaso hajAra loka mukhapAThe karavAthI paMDita banI javAtuM nathI. chatAM thoDuM jANI jhAjhAno DoLa karanArA evA paMDitono toTo nathI. 1 Rtune " sannipAta thayo che. eka pAInI cAra bIDI Ave. hajAra rUpiyA roja kamAtA baeNrisTarane bIDInuM vyasana hoya ane tenI talapa thatAM, bIDI nA hoya to eka caturthAMza pAInI kiMmatanI najIvI vastu mATe valakhAM mAre. hajAra rUpiyA roja kamAnAra, anaMta zaktivaMta AtmA che jeno evo baeNrisTara mUrchAyoge 1. baporanA cAra vAgye pUrva dizAmAM AkAzamAM zyAma vAdaLuM jotAM ene dukALanuM eka nimitta jANI uparanA zabdo uccAryA hatA. A varSa 1955 nuM comAsuM koruM gayuM ane 1956 no bhayaMkara dukALa paDyo. Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha najIvI cIja mATe valakhAM mAre ! jIvane, AtmAnI ane enI zaktinI vibhAva ADe khabara nathI. 993 ame aMgrejI na bhaNyA te sAruM thayuM che. bhaNyA hota to kalpanA vadhata. kalpanAne to chAMDavI che. bhaNeluM bhUlye chUTako che. bhUlyA vinA vikalpa dUra na thAya. jJAnanI jarUra che. 5 morabI, caitra vada 9, guru, 1955 parama sat ribAtuM hoya to tevA viziSTa prasaMge samyakRrdaSTi devatA sAra-saMbhALa kare; pragaTa paNa Ave. paNa bahu jUja prasaMgamAM. yogI ke tevI viziSTa zaktivALA tevA prasaMge sahAya kare. jIvane matikalpanAthI ema bhAse ke mane devatAnAM darzana thAya che, mArI pAse devatA Ave che, mane darzana thAya che. devatA ema dekhAva na de. pra- zrI navapada pUjAmAM Ave che ke 'jJAna ehi ja AtmA.' AtmA pote jJAna che to pachI bhaNavA- gaNavAnI ke zAstrAbhyAsanI zI jarUra ? bhaNeluM badhuM kalpita gaNI pariNAme bhUlye chUTako che, to pachI bhaNavAnI, upadezazravaNanI ke zAstravAcanAdinI zI jarUra ? u. 'jJAna ahiM ja AtmA e ekAMta nizcayanayarthI che. vyavahArathI to e jJAna avarAyeluM che. teno ughADa karavAno che. e ughADa thavA bhaNavuM, gaNavuM, upadezazravaNa, zAstravAMcana Adi sAdhanarUpa che. paNa e bhaNavuM, gaNavuM, upadezazravaNa ane zAstravAMcana Adi samyakdaeNSTie thavuM joIe. A zrutajJAna kahevAya che. saMpUrNa nirAvaraNa jJAna thatAM sudhI e zrutajJAnanA avalaMbananI jarUra che. "huM jJAna chuM'. 'huM brahma chuM' ema pokAryo jJAna ke brahma thaI javAtuM nathI. te rUpa thavA satzAstrAdi sevavAM joIe. prazna- pArakAnA mananA paryAya jANI zakAya ? ////////// 6 morabI, caitra vada 10, 1955 u- hA. jANI zakAya che. svamananA paryAya jANI zakAya, to paramananA paryAya jANavA sulabha che. svamananA paryAya jANavA paNa muzkela che. svamana samajAya to te vaza thAya. samajAvA sadvicAra ane satata ekAga upayoganI jarUra che. AsanajayI utthAnavRtti upazame che; upayoga acapaLa thaI zake che; nidrA ochI thaI zake che. taDakAnA prakAzamAM sUkSma raja jevuM je dekhAya che, te aNu nathI; paNa aneka paramANuono banelo skaMdha che. paramANu cakSue joyAM na jAya. cakSuindriyalabdhinA prabaLa kSayopazamavALA jIva, dUraMdezIlabdhisaMpanna yogI athavA kevIthI te dekhI zakAya che. 7 morabI, caitra vada 11, 1955 'mokSamALA' ame soLa varasa ane pAMca mAsanI uMmare traNa divasamAM racI hatI. 67mA pATha upara zAhI DhoLAI jatAM te pATha pharI lakhavo paDyo hato, ane te ThekANe 'bahu puNya kerA puMjathI'nuM amUlya tAttvika vicAranuM kAvya mukyuM hatuM. jainamArgane yathArtha samajAvavA temAM prayAsa karyo che. jinoktamArgathI kaMI paNa nyUnAdhika temAM kahyuM nathI. vItarAgamArga para AbAlavRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM bIja hRdayamAM ropAya tevA hetue bAlAvabodharUpa yojanA tenI karI che. paNa lokone viveka, vicAra, 1. "jJAnAvaraNI je karma che, kSaya upazama tasa thAya re; to hue ehi ja AtamA, jJAna abodhatA jAya re." Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kadara kyAM che ? AtmakalyANanI icchA ja ochI. te zailI tathA te bodhane anusaravA paNa e namUno Apela che. eno 'prajJAvabodha' bhAga bhinna che te koI karaze. e chapAtAM vilaMba thayela tethI grAhakonI AkuLatA TALavA bhAvanAbodha' tyAra pachI racI upahArarUpe grAhakone Apyo hato. huM koNa chuM ? kyAMthI thayo ? zuM svarUpa che mAruM kharuM ? konA saMbaMdhe vaLagaNA che ? rAkhuM ke e pariharuM ? e para jIva vicAra kare to tene nave tattvano, tattvajJAnano saMpUrNa bodha maLI jAya ema che. emAM tattvajJAna saMpUrNa samAveza pAme che. zAMtipUrvaka, vivekathI vicAravuM joIe. nathI. jhAjhA, lAMbA lekhathI kaMI jJAnanI, vidvattAnI tulanA na thAya. paNa sAmAnyapaNe jIvone e tulanAnI gama "pu- kiratacaMdabhAI jinAlaya pUjA karavA jAya che ? 2 u0- nA sAheba, vakhata nathI maLato. vakhata kema nathI maLato ? vakhata to dhAre to maLI zake, pramAda naDe che. bane to pUjA karavA javuM. kAvya, sAhitya ke saMgIta Adi kaLA jo AtmArthe na hoya to kalpita che. kalpita eTale nirarthaka, sArthaka nahIM te, jIvanI kalpanAmAtra. bhaktiprayojanarUpa ke AtmArthe na hoya te badhuM kalpita ja. 8 zrImad AnaMdaghanajI zrI ajitanAthajInA stavanamAM stave che- morabI, caitra vada 12, 1955 'taratama yoge re taratama vAsanA re, vAsita bodha AdhAra-paMthaDo' eno artha zuM ? jema yoganuM, mana, vacana, kAyAnuM tAratamya arthAt adhikapaNuM tema vAsanAnuM paNa adhikapaNuM, evo 'taratama yoge re taratama vAsanA re'no artha thAya che; arthAt koI baLavAna yogavALo puruSa hoya tenuM manobaLa, vacanabaLa Adi baLavAna hoya ane te paMtha pravartAvato hoya paNa jevo baLavAna mana, vacanAdi yoga che, tevI ja pAchI baLavAna vAsanA manAvA, pUjAvA, mAna, satkAra, artha, vaibhava AdinI hoya to tevI vAsanAvALAno bodha vAsita bodha thayo; kAyayukta bodha thayo; viSayAdinI lAlasAvALo bodha thayo; mAnArtha thayo; AtmArtha bodha na thayo. zrI AnaMdaghanajI zrI ajita prabhune stave che ke he prabhu ! evo vAsita bodha AdhArarUpa che te mAre nathI joIto. mAre to kaSAyarahita, AtmArthasaMpanna, mAnAdi vAsanArahita evo bodha joIe che. evA paMthanI gaveSaNA huM karI rahyo chuM. mana vacanAdi baLavAna yogavALA judA judA puruSo bodha prarUpatA AvyA che, prarUpe che; paNa he prabhu ! vAsanAnA kAraNe te bodha vAsita che, mAre to nirvAsita bodha joIe che. te to, he vAsanA viSaya kaSAyAdi jeNe jItyA che evA jina vItarAga ajitadeva ! tAro che. te tArA paMthane huM khojI, huM nihALI rahyo chuM. te AdhAra mAre joIe che. kAraNa ke pragaTa satyathI dharmaprApti thAya che. AnaMdaghanajInI covIzI mukhapArka karavA yogya che, tenA artha vivecanapUrvaka lakhavA yogya che. tema karazo, morabI, caitra vada 14, 1955 9 pra0- Apa jevA samartha puruSathI lokopakAra thAya evI icchA rahe e svAbhAvika che. u- lokAnugraha sAro ne jarUrano ke Atmahita ? 1. zrImade pUchyuM. 2. zrI manasukhabhAIno pratyuttara. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha kapa maha- sAheba, bannenI jarUra che. zrImada- zrI hemacaMdrAcAryane thayAM AThaso varasa thayAM. zrI AnaMdaghanajIne thayAM baso varasa thayAM. zrI hemacaMdrAcArye lokAnugrahamAM AtmA arpaNa karyo. zrI AnaMdaghanajIe Atmahita sAdhanapravRttine mukhya karI. zrI hemacaMdrAcArya mahAprabhAvaka baLavAna kSayopazamavALA puruSa hatA. teo dhArata to jAdo paMtha pravartAvI zake evA sAmarthyavAna hatA. temaNe trIza hajAra gharane zrAvaka karyAM. trIza hajAra ghara eTale savAthI doDha lAkha mANasanI saMkhyA thaI. zrI sahajAnaMdajInA saMpradAyamAM eka lAkha mANasa haze. eka lAkhanA samUhathI sahajAnaMdajIe potAno saMpradAya pravartAvyo, to doDha lAkha anuyAyIono eka jAdo saMpradAya zrI hemacaMdrAcArya dhArata to pravartAvI zakata. paNa zrI hemacaMdrAcAryane lAgyuM ke saMpUrNa vItarAga sarvajJa tIrthakara ja dharmapravartaka hoI zake. ame to tIrthaMkaronI AjJAe cAlI temanA paramArthamArgano prakAza karavA prayatna karanArA. vItarAgamArgano paramArtha prakAzavArUpa lokAnugraha zrI hemacaMdrAcArye karyo. tema karavAnI jarUra hatI. vItarAgamArga prati vimukhatA ane anya mArga taraphathI viSamatA, IrSyA Adi zarU thaI cUkyAM hatAM. AvI viSamatAmAM vItarAgamArga bhaNI lokone vALavA, lokopakAranI tathA te mArganA rakSaNanI temane jarUra jaNAI. amAruM game tema thAo, A mArganuM rakSaNa thavuM joIe. e prakAre temaNe svArpaNa karyuM, paNa Ama tevA ja karI zake. tevA bhAgyavAna, mAhAtmyavAna, kSayopazamavAna ja karI zake. judAM judAM darzanono yathAvat tola karI amuka darzana saMpUrNa satyasvarUpa che evo nirdhAra karI zake tevA puruSa lokAnugraha, paramArthaprakAza, AtmArpaNa karI zake. zrI hemacaMdrAcArye ghaNuM karyuM. zrI AnaMdaghanajI temanA pachI chaso varase thayA. e chaso varasanA aMtarALamAM bIjA tevA hemacaMdrAcAryanI jarUra hatI. viSamatA vyApatI jatI hatI. kALa ugra svarUpa leto jato hato. zrI vallabhAcArye zRMgArayukta dharma prakRpyo. zRMgArayukta dharma bhaNI loko vaLyA, AkarSAyA. vItarAgadharmavimukhatA vadhatI cAlI. anAdithI jIva zRMgAra Adi vibhAvamAM to mUrchA pAmI rahyo che, tene vairAgya sanmukha thavuM muzkela che. tyAM tenI pAse zRMgAra ja dharmarUpe mukAya to te vairAgya bhaNI kema vaLI zake ? Ama vItarAgamArgavimukhatA vadhI. tyAM pratimApratipakSa saMpradAya jainamAM ja Ubho thayo. dhyAnanuM kArya, svarUpanuM kAraNa evI jinapratimA prati lAkho dRSTivimukha thayAM, vItarAgazAstra kalpita arthathI virAdhAyAM, keTalAMka to samULagAM khaMDAya. Ama A chaso varasanA aMtarALamAM vItarAgamArgarakSaka bIjA hemacaMdrAcAryanI jarUra hatI. anya ghaNA AcAryo thayA, paNa te zrI hemacaMdrAcArya jevA prabhAvazAlI nahIM. eTale viSamatA sAme TakI na zakAyuM. viSamatA vadhatI cAlI. tyAM zrI AnaMdaghanajI baso varasa pUrve thayA. zrI AnaMdaghanajIe svapara hitabuddhithI lokopakAra-pravRtti zarU karI. A mukhya pravRttimAM Atmahita gauNa karyuM, paNa vItarAgadharmavimukhatA, viSamatA eTalI badhI vyApI gaI hatI ke loko dharmane ke AnaMdadhanane pichANI na zakyAM, oLakhI kadara karI na zakyAM. pariNAme zrI AnaMdaghanajIne lAgyuM ke prabaLa vyApI gayelI viSamatAyoge lokopakAra, paramArthaprakAza kAragata thato nathI, ane Atmahita gauNa thaI temAM bAdhA Ave che. mATe Atmahitane mukhya karI temAM pravartavuM yogya che. AvI vicAraNAe pariNAme te lokasaMga tyajI daI vanamAM cAlI nIkaLyA. vanamAM vicaratAM chatAM apragaTapaNe rahI covIzI, pada Adi vaDe lokopakAra to karI ja gayA. niSkAraNa lokopakAra e mahApuruSono dharma che. pragaTapaNe loko AnaMdaghanajIne oLakhI na zakyAM. paNa AnaMdaghanajI to apragaTa rahI temanuM Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GaGaGa http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra hita karatA gayA. atyAre to zrI AnaMdaghanajInA vakhata karatAM paNa vadhAre viSamatA, vItarAgamArgavimukhatA vyApelI che. zrI AnaMdaghanajIne siddhAMtabodha tIvra hato. teo zvetAMbara saMpradAyamAM hatA. 'cUrNi, bhASya, sUtra, niryukti, vRtti, paraMpara anubhava re' ityAdi paMcAMgInuM nAma temanA zrI naminAthajInA stavanamAM na AvyuM hota to khabara na paData ke teo zvetAMbara saMpradAyanA hatA ke digaMbara saMpradAyanA ? //////// 10 morabI, caitra vada 0)), 1955 A bhAratavarSanI adhogati jainadharmathI thaI ema mahIpatarAma rUparAma kahetA, lakhatA. dazeka varasa para amadAvAdamAM meLApa thatAM temane pUchyuM:" pU. bhAI, jainadharma ahiMsA, satya, saMpa, dayA, sarva prANIti, paramArtha, paropakAra, nyAya, nIti, Arogyaprada AhArapAna, nirvyasanatA, udyama Adino bodha kare che ? (mahIpatarAme uttara Apyo) ma0 uo- hA. - bhAI, jainadharma hiMsA, asatya, corI, kusaMpa, krUratA, svArthaparAyaNatA, anyAya, anIti, chaLakapaTa, viruddha AhAravihAra, mojazokha, viSayalAlasA, ALasa, pramAda Adino niSedha kare che ? ma u- hA. pra- dezanI adhogati zAthI thAya ? ahiMsA, satya, saMpa, dayA, paropakAra, paramArtha, sarva prANIhita, nyAya, nIti, Arogya Ape ane rakSe evAM zuddha sAdAM AhAra-pAna, nirvyasanatA, udyama AdithI ke tethI viparIta evAM hiMsA, asatya, kusaMpa, krUratA, svArthapaTutA, chaLakapaTa, anyAya, anIti, Arogya bagADe ane zarIra-manane azakta kare evAM viruddha AhAra-vihAra, vyasana, mojazokha, ALasapramAda AdithI ? ma u- bIjAMthI arthAt viparIta evAM hiMsA, asatya, kusaMpa, pramAda AdithI, pa- tyAre dezanI unnati e bIjAthI UlaTAM evAM ahiMsA, satya, saMpa, nirvyasananA, udyama AdithI thAya ? ma u- hA. pUrUM tyAre jainadharma" dezanI adhogati thAya evo bodha kare che ke unnati thAya evo ? ma u- bhAI, huM kabUla karuM chuM ke 'jainadharma' jethI dezanI unnati thAya evAM sAdhanono bodha kare che. AvI sUkSmatAthI vivekapUrvaka meM vicAra karyo na hato. amane to nAnapaNamAM pAdarInI zALAmAM zIkhatAM saMskAra thayelA, tethI vagara vicAre ame kahI dIdhuM, lakhI mAryuM. mahIpatarAme saraLatAthI kabUla karyuM. satyazodhanamAM saraLatAnI jarUra che. satyano marma levA vivekapUrvaka marmamAM UtaravuM joIe. ////////// 11 morabI, vaizAkha suda 2, 1955 zrI AtmArAmajI sarala hatA. kaMI dharmadAjha hatI. khaMDanamaMDanamAM na UtaryA hota to sAro upakAra karI zakata. temanA ziSyasamudAyamAM kaMIka saralatA rahI che. koI koI saMnyAsIo vadhAre sarala jovAmAM Ave che. zrAvakapaNuM ke sAdhupaNuM kula saMpradAyamAM nahIM, AtmAmAM joIe. 'jyotiSa'ne kalpita gaNI ame tyAgI dIdhuM. lokomAM AtmArthatA bahu ochI thaI gaI che; nahIMvat rahI che, svArthahetue e aMge lokoe amane pajavI mAravA mAMDyA. AtmArtha sare nahIM evA e jyotiSanA viSayane kalpita (sArthaka nahIM gI ame gauNa karI dIdho, gopavI dIdho. gaI rAtre zrI AnaMdaghanajInuM zrI mallinAthanuM sandevatattva nirUpaNa karatuM stavana carcAtuM hatuM te vakhate vacamAM tame prazna karyo te aMge ame sakAraNa mauna rahyA hatA. tamAro prazna saMgata ane Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha 667 anusaMdhivALo hato. paNa badhA zrotAone e grAhya thaI zake evo nahoto, tema koIne na samajAyAthI vikalpa utpanna kare evo hato. cAlatA viSaye zrotAnA zravaNadoramAM TuTa paDe ema hatuM, tema tamane svayaM khulAso thaI gayo che. have pUchavuM che ? loko eka kAryanI tathA tenA kartAnI prazaMsA kare che e ThIka che. e e kAryane poSaka tathA tenA kartAnA utsAhane vadhAranAra che. paNa sAthe e kAryamAM je khAmI hoya te paNa viveka ane nirmAnIpaNe sabhyatApUrvaka batAvavI joIe, ke jethI pharI khAmIno avakAza na rahe ane te kArya khAmI rahita thaI pUrNa thAya. ekalI prazaMsA- gANAthI na sare. ethI to UlaTuM mithyAbhimAna vadhe. hAlanA mAnapatrAdimAM A prathA vizeSa che. viveka joIe. ma- sAheba ! caMdrasuri Apane yAda karI pRcchA karatA hatA. Apa ahIM cho e emane khabara na hatI. Apane maLavA mATe AvyA che. zrImad parigrahadhArI yatione sanmAnavAthI mithyAtvane poSaNa maLe che, mArgano virodha thAya che. dAkSiNyanA-sabhyatA paNa jALavavAM joIe, caMdrasuri amArA mATe AvyA che. paNa jIvane choDavuM gamatuM nathI, mithyA DAhI DAhI vAto karavI che, mAna mUkavuM gamatuM nathI. tethI AtmArtha na sare. amArA mATe AvyA, tethI sabhyatA dharma jALavavA temanI pAse gayA. sAmA pakSavALA sthAnaka saMpradAyanA kaheze ke emane emano rAga che, tethI tyAM gayA, amArI pAse nathI AvatA. paNa jIvane hetu, kAraNa vicAravAM nathI. mithyA dUSaNa, khAlI Aropa ApavA taiyAra che. tevI vartanA gaye chUTako che. bhavaparipAke sadvicAra sphure ane hetu, paramArthano vicAra Uge. moTA kahe tema karavuM, kare tema na karavuM. zrI kabIranuM aMtara samajyA vinA bhoLAIthI loko pajavavA mAMDyA. A vikSepa TALavA kabIrajI vezyAne tyAM jaI beThA. lokasamUha pAcho vaLyo. kabIrajI bhraSTa thaI gayA ema loko kahevA lAgyA. sAcA bhakto thoDA hatA. te kabIrane vaLagI rahyA. kabIrajIno vikSepa to TaLyo paNa bIjAe tenuM anukaraNa na karavuM. narasiMha mahetA gAI gayA che keH- mAruM gAyuM gAze te jhAjhA gadA khAze. samajIne gAze te vahelo vaikuMTha jAze. tAtparya ke samajIne vivekapUrvaka karavAnuM che. potAnI dazA vinA, vinA viveke, samajyA vinA jIva anukaraNa karavA jAya to mAra khAI ja bese, mATe moTA kahe tema karavuM, kare tema na karavuM. A vacana sApekSa che. 12 muMbaI, kArataka vada 9, 1956 (bIjA bhoIvADAmAM zrI zAMtinAthajInAM digaMbarI maMdiramAM darzana prasaMganuM varNana) pratimA nIrakhI cheTethI vaMdana karyuM. traNa vAra paMcAMga praNAma karyA. zrI AnaMdaghanajInuM zrI padmaprabhunuM stavana sumadhura, gaMbhIra, suspaSTa dhvanie gAyuM, jinapratimAnAM caraNa taLAMsyAM. eka nAnI paMcadhAtunI jinapratimA kAyotsargamudrAnI aMdarathI korI kADhelI hatI. te siddhanI avasthAmAM thatA ghananI sUcaka hatI. te avagAhanA batAvI kahyuM ke je dehe AtmA saMpUrNa siddha thAya te dehapramANathI kiMcit nyUna je kSetrapramANa ghana thAya te avagAhanA. jIvo jAdA jAdA siddha thayA. te eka kSetre sthita chatAM pratyeka jAdA jAdA che. nija kSetraghanapramANa avagAhanAe che. Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GaGaTa http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pratyeka siddhAtmAnI jJAyaka sattA lokAlokapramANa, lokane jANanAra chatAM lokathI bhinna che. judA judA pratyeka dIvAno prakAza eka thaI gayA chatAM dIvA jema judA judA che, e nyAye pratyeka siddha AtmA judA judA che. A muktAgiri Adi tIrthonI chabIo che. A gomaTezvara nAmathI prasiddha zrI bAhubaLasvAmInI pratimAnI chabI che. beMgalora pAse ekAMta jaMgalamAM DuMgaramAMthI kotarI kADhelI sittera phUTa UMcI A bhavya pratimA che. AThamA saikAmAM zrI cAmuMDarAye enI pratiSThA karI che. aDola dhyAne kAusaggamudrAe zrI bAhubaLajI animeSanetre UbhA che. hAthapage vRkSanI velIo vIMTAI chatAM dehamAnarahita dhyAnastha zrI bAhubaLajIne tenI khabara nathI. kaivalya pragaTa thavA yogya dazA chatAM jarA mAnano aMkuro naDyo che. "vIrA mArA gaja thakI Utaro." e mAnarUpI gajathI UtaravAnA potAnI baheno brAhmI ane suMdarInA zabdo kaEgocara thatAM suvicAre sajja thaI, mAna moDavA taiyAra thatAM kaivalya pragaTyuM. te A zrI bAhubaLajInI dhyAnastha mudrA che. (darzana karI zrI maMdiranI jJAnazALAmAM) zrI 'gommaTasAra' laI teno svAdhyAya karyo. zrI "pAMDavapurANa'mAMno pradyumna adhikAra varNavyo. pradyumnano vairAgya gAyo, vasudeve pUrvabhavamAM surUpasaMpanna thavAnA niyANApUrvaka ugra tapazcaryA karI. bhAvanArUpa tapazcaryA phaLI. surUpasaMpanna deha pAmyA. te surUpa ghaNA vikSepanuM kAraNa thayuM. strIo vyAmoha pAmI pAchaLa pharavA lAgI. niyANAno doSa vasudevane pratyakSa thayo. vikSepathI chUTavA bhAgI javuM paDyuM. "mane A tapazcaryAthI Rddhi maLo ke vaibhava maLo ke amuka icchita thAo' evI icchAne niyANuM, nidAna doSa kahe che. tevuM niyANuM na bAMdhavuM ghaTe. 13 muMbaI, kA. vada 9, 1956 'avagAhanA' eTale avagAhanA. avagAhanA eTale kada AkAra ema nahIM. keTalAka tattvanA pAribhASika zabdo evA hoya che ke jeno artha bIjA zabdothI vyakata na karI zakAya; jene anurUpa bIjA zabda na maLe; je samajyA jAya paNa vyakata na karI zakAya. avagAhanA evo zabda che. ghaNA bodhe, vizeSa vicAre, e samajI zakAya. avagAhanA kSetraAzrayI che. juduM chatAM ekameka thaI bhaLI javuM, chatAM juduM rahevuM. Ama siddha AtmAnuM jeTalA kSetrapramANa vyApakapaNuM te tenI avagAhanA kaDI che. ////////// 14 muMbaI, kArtika vada 9, 1956 je bahu bhogavAya che. che te bahu kSINa thAya che. samatAe karma bhogavatAM te nirjare che; kSINa thAya che. zArIrika viSaya bhogavatAM zArIrika zakti kSINa thAya che. jJAnIno mArga sulabha che, paNa te pAmavo durlabha che; e mArga vikaTa nathI, sIdho che, paNa te pAmavo vikaTa che. prathama sAcA jJAnI joIe. te oLakhAvA joIe. tenI pratIti AvavI joIe. pachI tenAM vacana para zraddhA rAkhI niHzaMkapaNe cAlatAM mArga sulabha che, paNa jJAnI maLavA ane oLakhAvA e vikaTa che. durlama che. gIca jhADImAM bhUlA paDelA mANasane vanopakaMThe javAno mArga koI dekhADe ke 'jA, nIce nIce Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha 69 cAlyo jA. rasto sulabha che, A rasto sulabha che.' paNa e bhUlA paDelA mANasane javuM vikaTa che; e mArge jatAM pahoMcazuM ke nahIM e zaMkA naDe che. zaMkA karyA vinA jJAnIono mArga ArAdhe to te pAmavo sulabha che. ////////// 15 muMbaI, kArataka vada 11, 1956 zrI sata. 1. zrI pAMDava purANe pradyumna caritra, 11. zrI kSapaNAsAra. 2. zrI puruSArthasiddhi upAya. 12. zrI labdhisAra. 3. zrI padmanaMdi paMcaviMzati. 13. zrI trilokasAra 4. zrI gomaTasAra. 14. zrI tattvasAra. 5. zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAra. 15. zrI pravacanasAra. 6. zrI AtmAnuzAsana. 16. zrI samayasAra. 7. zrI mokSamArgaprakAza. 17, zrI paMcAstikAya. 8. zrI kArtikeyAnuprekSA. 18. zrI aSTaprAkRta. 9. zrI yogadRSTi samuccaya. 19. zrI paramAtmaprakAza. 10, zrI kriyA koSa, 20. zrI rayaNasAra. Adi aneka che. driyanigrahanA abhyAsapUrvaka e sazruta sevavA yogya che. e phaLa alaukika che. amRta che. 16 muMbaI, kArtika vada 11, 1956 jJAnIne oLakho, oLakhIne eonI AjJA ArAdho. jJAnInI eka AjJA ArAdhatAM anekavidha kalyANa che. jJAnIo jagatane tRNavat gaNe che, e eonA jJAnano mahimA samajavo. koI mithyAbhinivezI jJAnano DoLa karI jagatano bhAra mithyA zira vahato hoya to te hAMsIpAtra che. 17 muMbaI, kArataka vada 11, 1956 vastutaH be vastuo che. jIva ane ajIva. suvarNanAma lokoe kalpita ApyuM. tenI bhasma thaIne peTamAM gayuM. viSTA pariNamI khAtara thayuM; kSetramAM UgyuM; dhAnya thayuM; lokoe khAdhuM; kALAMtare loDhuM thayuM. vastutaH eka dravyanA judA judA paryAyone kalpanArUpe judAM judAM nAma apAyAM. eka dravyanA bhinna bhinna paryAyo vaDe loka bhrAMtimAM paDI gayuM. e bhrAMtie mamatAne janma Apyo. rUpiyA vastutaH che, chatAM leNadAra deNadArane mithyA jhaghaDA thAya che. leNadAranI adhIrAIthI ene mana rUpiyA gayA jANe che. vastutaH rUpiyA che, temaja judI judI kalpanAe bhramajALa pAtharI dIdhI che, temAMthI jIva- ajIvano, jaDa-caitanyano bheda karavo e vikaTa thaI paDyuM che. bhramajALa yathArtha lakSamAM Utare, to jaDa-caitanya kSIra- nIravat bhinna spaSTa bhAse. 18 muMbaI, kA. vada 12, 1956 'inaoNkyulezana'- marakInI rasI. rasInA nAme dAkataroe A dhatiMga UbhuM karyuM che. bicArAM niraparAdhI azva Adine rasInA bahAne ribAvI mArI nAkhe che, hiMsA karI pApane poSe che, pApa upArje che. pUrve pApAnubaMdhI puNya upArjya che, te yoge vartamAnamAM te puNya bhogave che, Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra paNa pariNAme pApa vahore che; te bicArA dAktarone khabara nathI. rasIthI darada dUra thAya tyAranI vAta tyAre; paNa atyAre hiMsA to pragaTa che. rasIthI eka kADhatAM bIjuM darada paNa UbhuM thAya. ////////// 19 muMbaI, kArtika vada 12, 1956 prArabdha ane puruSArtha e zabda samajavA jevA che. puruSArtha karyA vinA prArabdhanI khabara na paDI zake. prArabdhamAM haze te thaze ema kahI besI rahyuM kAma na Ave. niSkAma puruSArtha karavo. prArabdhane samapariNAme vedavuM, bhogavI levuM e moTo puruSArtha che. sAmAnya jIva samapariNAme vikalparahitapaNe prArabdha vedI na zake, viSama pariNAma thAya ja, mATe te na thavA devA, ochA thavA uMghama sevavo. samapaNuM ane vikalparahitapaNuM satsaMgathI Ave ane vadhe. 20 morabI, vai. suda 8, 1956 'bhagavadgItA'mAM pUrvApara virodha che, te avalokavA te Apela che. pUrvApara zuM virodha che te avalokanathI jaNAI Avaze. pUrvApara avirodha evuM darzana, evAM vacana, te vItarAganAM che. - bhagavadgItA para ghaNAM bhASya, TIkA racAyAM che "vidyAraNyasvAmI"nI 'jJAnezvarI' Adi. dareka potapotAnI mAnInatA upara utArI gayA che. 'thiyaoNsaoNphI'vALI tamane ApelI ghaNe bhAge spaSTa che. maNilAla nabhubhAIe gItA para vivecanarUpa TIkA karatAM mizratA bahu ANI dIdhI che, seLabheLa khIcaDo karyo che. vidvattA ane jJAna e eka samajavAnuM nathI, eka nathI. vidvattA hoya chatAM jJAna na hoya. sAcI vidvattA te ke je AtmArthe hoya, jethI AtmArtha sare, Atmatva samajAya, pamAya. AtmArtha hoya tyAM jJAna hoya, vidvattA hoya vA na paNa hoya. maNibhAI kahe che (SadarzanasamuccayanI prastAvanAmAM) ke pharibhadrasUrine vedAMtanI khabara na hatI, vedAMtanI khabara hota to evI kuzAgrabuddhinA haribhadrasUri jaina taraphathI potAnuM valaNa pheravI vedAMtamAM bhaLata. gADha matAbhinivezathI maNibhAInuM A vacana nIkaLyuM che. haribhadrasurine vedAMtanI khabara hatI ke nahIM e maNibhAIe haribhadrasUrino "dharmasaMgrahaNI' joyo hota to khabara paDatA. haribhadrasUrine vedAMtAdi badhAM darzanonI khabara hatI. te badhAM darzanonI paryAlocanApUrvaka temaNe jainadarzanane pUrvApara avirodha pratIta karyuM hatuM. avalokanathI jaNAze. 'SaDdarzanasamuccaya'nA bhASAMtaramAM doSa chatAM maNibhAIe bhASAMtara ThIka karyuM che, bIjA evuM paNa na karI zake. e sudhArI zakAze. ////////// 21 zrI morabI, vai. suda 9, 1956 vartamAnakALamAM kSayaroga vizeSa vRddhi pAmyo che, ane pAmato jAya che, enuM mukhya kAraNa brahmacaryanI khAmI, ALasa ane viSayAdinI Asakti che. kSayarogano mukhya upAya brahmacaryasevana, zuddha sAttvika AhAra-pAna ane niyamita vartana che. //////// 22 morabI, asADa suda, 1956 'prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaHH karayugamapi yatte zastrasaMbaMdhavaMdhyaM tadasi jagati devo vItarAgastvameva.' 'tArAM be cakSu prazamarasamAM DUbelAM che, paramazAMta rasane jhIlI rahyAM che. tAruM mukhakamaLa prasanna che; temAM prasannatA vyApI rahI che. tAro khoLo strInA saMgathI rahita che. tArA be hAtha zastrasaMbaMdha vinAnA che, tArA hAthamAM zastra nathI. Ama tuM ja vItarAga jagatamAM deva chuM.' Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha deva koNa ? vItarAga. darzanayogya mudrA kaI ? vItarAgatA sUcave te. 671 'svAmI kArtikeyAnuprekSA' vairAgyano uttama graMtha che. dravyane, vastune yathAvat lakSamAM rAkhI vairAgyanuM emAM nirUpaNa karyuM che. dravyanuM svarUpa batAvanAra cAra loka adbhuta che. ene mATe A graMthanI rAha jotA hatA. gaI sAla jeTha mAsamAM madrAsa bhaNI javuM thayuM hatuM. kArtikasvAmI e bhUmimAM bahu vicaryA che. e taraphanA nagna, bhavya, UMcA, aDola vRttithI UbhelA pahADa nIrakhI svAmI kArtikeyAdinI aDola, vairAgyamaya digaMbaravRtti yAda AvatI hatI. namaskAra te svAmI kArtikayAdine ////////// 23 morabI, zrAvaNa vada 8, 1956 "hradarzanasamuccaya" ne 'yogadRSTisamuccaya'nAM ne'yogadRSTisamuccaya'nAM bhASAMtara gujarAtImAM karavA yogya che. 'pradarzanasamuccaya'nuM bhASAMtara thayela che paNa te sudhArI pharI karavA yogya che. dhIme dhIme thaze, karazo, AnaMdaghanajI covIzInA artha paNa vivecana sAthe lakhazo. namo durvArarAgAdivairivAranivAriNe, arhate yoginAthAya mahAvIrAya tAyine. zrI hemacaMdrAcArya 'yogazAstra'nI racanA karatAM maMgalAcaraNamAM vItarAga sarvajJa arihaMta yogInAtha mahAvIrane smRtirUpe namaskAra kare che. 'vAryA vArI na zakAya, vAravA bahu bahu muzkela evA rAga, dveSa, ajJAnarUpI zatrunA samUhane jeNe vAryA, jItyA; je vItarAga sarvajJa thayA; vItarAga sarvajJa thatAM je arhat pUjavA yogya thayA; ane vItarAga arhat thatAM mokSa arthe pravartana che jenuM evA jAdA jAdA yogIonA je nAtha thayA; netA thayA; ane ema nAtha thatAM je jagatanA nAtha, tAta, trAtA thayA; evA je mahAvIra tene namaskAra ho.' ahIM sahevanA apAyaapagama atizaya, jJAna atizaya, vacana atizaya ane pUjA atizaya sUcavyA, A maMgala stutimAM samagra 'yogazAstra'no sAra samAvI dIdho che. sadevanuM nirUpaNa karyuM che. samagra vastusvarUpa, tattvajJAna samAvI dIdhuM che. ukelanAra khojaka joIe. laukika meLAmAM vRttine caMcaLa kare evA prasaMga vizeSa hoya. sAco meLo satsaMgano evA meLAmAM vRttinI caMcaLatA ochI thAya, dUra thAya. mATe satsaMgameLAne jJAnIoe vakhANyo che. upadezyo che. 24 vaDhavANa kaeNmpa, bhAdrapada vada, 1956 'mokSamALA'nA pATha ame mApI mApIne lakhyA che. pharI AvRtti aMge sukha Upaje tema pravarto. keTalAMka vAkya nIce lITI dorI che tema karavA jarUra nathI. zrotA vAMcakane banatAM sudhI ApaNA abhiprAye na doravA lakSa rAkhavuM. zrotA vAMcakamAM potAnI meLe abhiprAya UgavA devo. sArAsAra tola karavAnuM vAMcanAra zrotAnA para choDI devuM. ApaNe temane dorI temane potAne UgI zake evA abhiprAyane thaMbhI na devo. 1'prajJAvabodha' bhAga 'mokSamALA'nA 108 maNakA atre lakhAvazuM. parama sazrutanA pracArarUpa eka yojanA dhArI che. te pracAra thaI paramArthamArga prakAza pAme tema thaze. 1. juo patrAMka 946. Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapara http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 25 muMbaI, mATuMgA, mAgazara, 1957 zrI zAMtasudhArasa'nuM paNa pharI vivecanarUpa bhASAMtara karavA yogya che, te karazo, 26 'devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH, mAyAviSvapi dRzyate, nAtastvamasi no mahAn ' muMbaI, ziva, mAgazara, 1953 stutikAra zrI samaMtabhadrasUrine vItarAga deva jANe kahetA hoya, hai samaMtabhadra ! A amArAM aSTaprAtihArya Adi vibhUti tuM jo; amAruM mahattva jo. tyAre siMha guphAmAMthI gaMbhIra pade bahAra nIkaLatAM trADa pADe tema zrI samaMtabhadrasUri trADa pADatAM kahe cheH- devatAonuM AvavuM, AkAzamAM vicaravuM, cAmarAdi vibhUtinuM bhogavavuM, cAmarAdi vaibhavathI vIMjhAvuM, e to mAyAvI evA iMdrajALiyA paNa banAvI zake che. tArA pAse devonuM AvavuM thAya che, vA AkAzamAM vicaravuM vA cAmara chatra Adi vibhUti bhogave che mATe tuM amArA manane mahAna ! nA, nA. e mATe tuM amArA manane mahAna nahIM. teTalAthI tAruM mahattva nahIM. evuM mahattva to mAyAvI iMdrajALiyA paNa dekhADI zake.' tyAre sadevanuM mahattva vAstavika zuM ? to ke vItarAgapaNuM ema AgaLa batAve che. A zrI samaMtabhadrasUri vi saMta bIjA saikAmAM thayA. teo zvetAMbara digaMbara bannemAM eka sarakhA sanmAnita che. teoe devAgamastotra upara jaNAvela stuti A stotranuM prathama pada che) athavA AptamImAMsA racela che. tattvArthasUtranA maMgalAcaraNanI TIkA karatAM A devAgamastotra lakhAyo che. ane te para aSTasahasrI TIkA tathA corAzI hajAra lokapura 'gaMdhahastI mahAbhASya' TIkA racAyAM che. mokSamArga netAraM bhetAraM karmabhUbhRtAM jJAtAraM vizvatatyAnAM vande tadguNalabdhaye. A enuM prathama maMgala stotra cheH- mokSamArganA netA, karmarUpI parvatanA kSettA, bhedanAra, vizva eTale samagra tattvanA jJAtA, jANanAra tene te guNonI prApti arthe vaMduM chuM. 'AptamImAMsA', 'yogabiMdu'nuM ane 'upamitibhavaprapaMcakathA'nuM gujarAtI bhASAMtara karazo, 'yogabiMdu'nuM bhASAMtara thayela che, upamitibhavaprapaMca'nuM thAya che; paNa te banne pharI karavA yogya che, te karazo, dhIme dhIme thaze. lokakalyANa hitarUpa che ane te kartavya che. potAnI yogyatAnI nyUnatAnI ane jokhamadArI na samajAI zakAvAthI apakAra na thAya e paNa lakSa rAkhavAno che. ////// 27 1 mana:paryavajJAna kevI rIte pragaTe ? sAdhAraNapaNe dareka jIvane matijJAna hoya che. tene Azraye rahelA zrutajJAnamAM vadhAro thavAthI te matijJAnanuM baLa vadhAre che; ema anukrame matijJAna nirmaLa thavAthI AtmAnuM asaMyamapaNuM TaLI saMyamapaNuM thAya che, ne tethI manaHparyavajJAna pragaTe che. tene yoge AtmA bIjAno abhiprAya jANI zake che. liMga dekhAva uparathI bIjAnA dodha harSAdi bhAva jANI zakAya che, te matijJAnano viSaya che. tevA dekhAvanA abhAve je bhAva jANI zakAya te manaHparyavajJAnano viSaya che. 1. AMka 27 thI AMka 31 khaMbhAtanA zrI tribhuvanabhAInA utArAmAMthI lIdhA che. Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha 28 673 pAMca iMdriyonA viSaya saMbaMdhIH- je jIvane mohanIya karmarUpI kaSAyano tyAga karavo hoya, te teno ekadama tyAga karavA dhAraze tyAre karI zakaze tevA vizvAsa upara rahI teno krame tyAga karavAno abhyAsa nathI karato, te ekadama tyAga karavAno prasaMga Avye mohanIyakarmanA baLa AgaLa TakI zakato nathI; kAraNa karmarUpa zatrune dhIre dhIre nirbaLa karyA vinA kADhI mukavAne te ekadama asamartha bane che. AtmAnA nirbaLapaNAne laIne tenA upara mohanuM baLavAnapaNuM che. tenuM jora ochuM karavAne AtmA prayatna kare, to ekI vakhate tenA upara jaya meLavavAnI dhAraNAmAM te ThagAya che, jyAM sudhI mohavRtti laDavA sAmI nathI AvI tyAM sudhI mohavaza AtmA potAnuM baLavAnapaNuM dhAre che, paraMtu tevI kasoTIno prasaMga Avye AtmAne potAnuM kAyarapaNuM samajAya che, mATe jema bane tema pAMca iMdriyonA viSaya moLA karavA. temAM mukhyatve upastha iMdriya amalamAM lAvavI; ema anukrame bIjI iMdriyonA viSayo. indriyanA viSayarUpI kSetranI be tasu jamIna jItavAne AtmA asamarthapaNuM batAve che ane AkhI pRthvI jItavAmAM samarthapaNuM dhAre che, e kevuM AzcaryarUpa che ? pravRttine ADe AtmA nivRttino vicAra karI zakato nathI; ema kahevuM e mAtra bahAnuM che, jo thoDo samaya paNa AtmA pravRtti choDI pramAdarahita hamezAM nivRttino vicAra kare, to tenuM baLa pravRttimAM paNa potAnuM kArya karI zake che. kAraNa dareka vastuno potAnA vadhatA ochA baLavAnapaNAnA pramANamAM potAnuM kArya karavAno svabhAva che. mAdaka cIja bIjA khorAka sAthe potAnA asalanA svabhAva pramANe pariNamavAne bhUlI jatI nathI, tema jJAna paNa potAno svabhAva bhUlatuM nathI. mATe dareka jIve pramAdarahita, yoga, kALa, nivRtti, ne mArgano vicAra niraMtara karavo joIe. ////////// 29 vrata saMbaMdhI:- dareka jIve vrata levuM hoya to spaSTAInI sAthe bIjAnI sAkSIe levuM. temAM svecchAe vartavuM nahIM. vratamAM rahI zakato AgAra rAkhyo hoya ane kAraNavizeSane laIne vastuno upayoga karavo paDe to tema karavAmAM adhikArI pote na banavuM. jJAnInI AjJA pramANe vartavuM. nahIM to temAM moLA paDI javAya che; ane vratano bhaMga thAya che. mAruM kaSAya saMbaMdhIH- 30 dareka jIvanI apekSAe jJAnIe krodha, mAna, mAyA ane lobha ema anukrama rAkhyo che, te kSaya thavAnI apekSAe che. pahelo kaSAya javAthI anukrame bIjA kaSAyo jAya che, ane amuka amuka jIvonI apekSAe mAna, mAyA, lobha ane krodha ema krama rAkhela che, te deza, kALa, kSetra joIne. prathama jIvane bIjAthI UMco manAvA mAna thAya che, te arthe chaLakapaTa kare che; ane tethI paisA meLave che. ane tema karavAmAM vighna karanAra upara krodha kare che. evI rIte kaSAyanI prakRtio anukrame baMdhAya che, jemAM lobhanI eTalI baLavattara mIThAza che, ke temAM jIva mAna paNa bhUlI jAya che, ne tenI darakAra nathI karato; mATe mAnarUpI kaSAya ocho karavAthI anukrame bIjA enI meLe ochA thaI jAya che. Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 31 AsthA tathA zraddhA:- dareka jIve jIvanA astitvathI te mokSa sudhInI pUrNapaNe zraddhA rAkhavI, emAM jarA paNa zaMkA rAkhavI nahIM. A jagyAe azraddhA rAkhavI te jIvane patita thavAnuM kAraNa che, ane te evuM sthAnaka che ke tyAMthI paDavAthI kAMI sthiti rahetI nathI. sittera koTAkoTi sAgaropama sthiti aMtarmuhUrtamAM baMdhAya che; jene laIne jIvane asaMkhyAtA bhava bhramaNa karavA paDe che. cAritramohano laTakyo te ThekANe Ave che, paNa darzanamohana paDyo ThekANe Avato nathI. kAraNa, samajavA phera thavAthI karavA phera thAya che. vItarAgarUpa jJAnInAM vacanamAM anyathApaNuM hovAno saMbhava ja nathI. tenA avalaMbane rahI sIsuM reDyuM hoya evI rIte zraddhAne ghe paNa majabUta karavI, jyAre jyAre zaMkA thavAno prasaMga Ave tyAre jIve vicAravuM ke temAM potAnI bhUla ja thAya che. vItarAga puruSoe jJAna je matithI kahyuM che, te mati A jIvamAM che nahIM; ane A jIvanI mati to zAkamAM mIThuM ochuM paDyuM hoya to teTalAmAM ja rokAI jAya che. to pachI vItarAganA jJAnanI patino mukAbalo kyAMthI karI zake ? tethI bAramA guNasthAnakanA aMta sudhI paNa jIve jJAnInuM avalaMbana levuM ema kahyuM che. adhikArI nahIM chatAM paNa UMcA jJAnano upadeza karavAmAM Ave che te mAtra A jIve potAne jJAnI tathA DAhyo mAnI lIdhelo hovAthI tenuM mAna gALavAnA hetuthI ane nIcenA sthAnakethI vAto kahevAmAM Ave che te mAtra tevo prasaMga prApta thaye nIce ne nIce ja rahe. ////////// je abuddhA mahAbhAgA 32 vIrA muMbaI, Azvina, 1949 asamattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parakkaMtaM saphalaM hoi savvaso ||22|| je ya buddhA mahAbhAgA vIrA suddhaM tersi parakkataM aphalaM hor3a sammattadaMsiNo / savvaso ||23|| zrI sUyagaDAMga, sUtra, vIryAdhyayana 8 muM 22-23 upara jyAM 'saphaLa" che tyAM "aphaLa' ThIka lAge che, ane aphaLa' che tyAM 'saphaLa" ThIka lAge che, mATe temAM lakhita doSa che ke barAbara che ? tenuM samAdhAna keH lakhita doSa nathI; saphaLa che tyAM saphaLa ane aphaLa che tyAM aphaLa bane barAbara che. mithyArdaSTinI kriyA saphaLa che, phaLe karIne sahita che, arthAt tene puNya pApa phaLanuM besavApaNuM che; samyakdRSTinI kriyA aphaLa che. phaLa rahita che, tene phaLa besavApaNuM nathI, arthAt nirjarA che. ekanI, mithyArdaSTinI kriyAnuM saMsArahetuka saphaLapaNuM ane bIjAnI, samyakRrdaSTinI kriyAnuM saMsArahetuka aphaLapaNuM ema paramArtha samajavA yogya che. ////////// 33 nityaniyama OM zrImatparamagurubhyo namaH vaizAkha, 1950 savAramAM UThI IrSyApathikI pratikramI rAtri-divasa je kaMI aDhAra pApasthAnakamAM pravRtti thaI hoya, samyagajJAna-darzana-cAritra saMbaMdhI tathA paMcaparamapada saMbaMdhI je kaMI aparAdha thayo hoya, 1. A je nityaniyama jaNAvela che te 'zrImad'nA upadezAmRtamAMthI jhIlI zrI khaMbhAtanA eka mumukSu bhAIe yojela che. Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha 675 koI paNa jIva prati kiMcitmAtra paNa aparAdha karyo hoya, te jANatAM ajANatAM thayo hoya, te sarva kSamAvavA, tene niMdavA, vizeSa niMdavA, AtmAmAMthI te aparAdha visarjana karI niHzalya thavuM. rAtrie zayana karatI vakhate paNa e ja pramANe karavuM. zrI satpuruSanAM darzana karI cAra ghaDI mATe sarva sAvadya vyApArathI nivartI eka Asana para sthiti karavI. te samayamAM 'paramaguru' e zabdanI pAMca mALAo gaNI be ghaDI sudhI satzAstranuM adhyayana karavuM. tyAra pachI eka ghaDI kAyotsarga karI zrI satpuruSonAM vacanonuM te kAryotsargamAM raTaNa karI savRttinuM anusaMdhAna karavuM, tyAra pachI aradhI ghaDImAM bhaktinI vRtti ujamALa karanArAM evAM pado (AjJAnusAra) uccAravAM. aradhI ghaDImAM 'paramaguru' zabdanuM kAyotsargarUpe raTaNa karavuM, ane 'sarvajJadeva' e nAmanI pAMca mALA gaNavI. hAla adhyayana karavA yogya zAstro- vairAgyazataka, driyaparAjayazataka, zAMtasudhArasa, adhyAtmakalpadruma, yogadRSTisamuccaya, navatattva, mULapaddhati karmagraMtha, dharmabiMdu, AtmAnuzAsana, bhAvanAbodha, mokSamArgaprakAza, mokSamALA, upamitibhavaprapaMca, adhyAtmasAra, zrI AnaMdaghanajI covIzImAMthI nIcenAM stavano- 1, 3, 5, 7, 8, 9, 10, 13, 15, 16, 17, 19, 22. sAta vyasana(jUgaTuM, mAMsa, madirA, vezyAgamana, zikAra, corI, parastrI)no tyAga. (aya saptavyasana nAma copAI) "jAvA, AmiSa, madirA, dArI,4 AheTaka,pa corI, paranArI; ephisaptavyasana duHkhadAI, duritamULa durgatike jAI." e saptavyasanano tyAga. rAtribhojanano tyAga. amuka sivAya sarva vanaspatino tyAga. amuka tithie atyAga vanaspatino paNa pratibaMdha. amuka rasano tyAga. abrahmacaryano tyAga. parigraha parimANa. zarIramAM vizeSa rogAdi upadravI, bebhAnapaNAthI, rAjA athavA daivAdinA baLAtkArathI atre vidita karela niyamamAM pravartavA azakta thavAya to te mATe pazcAttApanuM sthAnaka samajavuM. svecchAe karIne te niyamamAM nyUnAdhikatA kaMI paNa karavAnI pratijJA. satpuruSanI AjJAe te niyamamAM pheraphAra karavAthI niyama bhaMga nahIM. ////////// 34 satya zrI khaMbhAta, Aso suda, 1951 vastunuM yathArtha svarUpa jevuM jANavuM, anubhavavuM tevuM ja kahevuM te satya be prakAre che, paramArthasatya ane vyavahArasatya.' paramArthasatya eTale AtmA sivAya bIjo koI padArtha AtmAno thaI zakato nathI, ema nizcaya jANI, bhASA bolavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, dhana, dhAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM pahelAM eka AtmA sivAya bIjAM kAMI mAruM nathI, e upayoga rahevo joIe. anya AtmAnA saMbaMdhI bolatAM AtmAmAM jAti, liMga ane tevA aupacArika bhedavALo te AtmA na chatAM mAtra vyavahAranayathI kAryane mATe bolAvavAmAM Ave che. evA upayogapUrvaka bolAya to te pAramArthika satya bhASA che ema samajavAnuM che. 1. dRSTAMtaH- eka mANasa potAnA Aropita dehanI, gharanI, strInI, putranI ke anya padArthanI vAta karato hoya te vakhata spaSTapaNe te te padArthathI vaktA huM bhinna chuM, ane te mArAM nathI, ema spaSTapaNe bolanArane bhAna hoya to te satya kahevAya. 1. khaMbhAtanA eka mumukSubhAIe yathAzakti smRtimAM rAkhI karela noMdha. Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 67pha zrImad rAjacaMdra 2. dRSTAMtaH- jema koI graMthakAra zreNikarAjA ane celaNArANInuM varNana karatA hoya; to teo banne Atma hatA ane mAtra zreNikanA bhava AzrayI temano saMbaMdha, agara strI, putra, dhana, rAjya vagereno saMbaMdha hato; te vAta lakSamAM rAkhyA pachI bolavAnI pravRtti kare e ja paramArthasatya. vyavahArasatya AvyA vinA paramArthasatya vacana bolavAnuM bane tema na hovAthI vyavahArasatya nIce pramANe jANavAnuM che. jevA prakAre vastunuM svarUpa jovAthI, anubhavavAthI, zravaNathI athavA vAMcavAthI ApaNane anubhavavAmAM AvyuM hoya tevA ja prakAre yathAtathyapaNe vastunuM svarUpa kahevuM ane te prasaMge vacana bolavuM tenuM nAma vyavahArasatya. dRSTAMtaH- jema ke amuka mANasano lAla azva jaMgalamAM divase bAra vAgye dITho hoya, ane koInA pUchavAthI te ja pramANe yathAtathya vacana bolAvuM te vyavahArasatya. AmAM paNa koI prANInA prANano nAza thato hoya, agara unmattatAthI vacana bolAyuM hoya, yadyapi kharuM hoya topaNa asatyanuSya ja che ema jANI pravartavuM. satyathI viparIta tene asatya kahevAya che. krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, ati, zoka, bhaya, durgaMchA, ajJAnAdithI bolAya che; krodhAdi mohanIyanAM aMgabhUta che. tenI sthiti bIjAM badhAM karmathI vadhAre eTale (70) sittera koDAkoDI sAgaropamanI che. A karma kSaya thayA vinA jJAnAvaraNAdi karma saMpUrNapaNe kSaya thaI zakatAM nathI; joke gaNitamAM prathama jJAnAvaraNAdi karmo kahyAM che; paNa A karmanI ghaNI mahattvatA che, kemake saMsAranA mULabhUta rAgadveSanuM A mULasthAna hovAthI bhavabhramaNa karavAmAM A karmanI mukhyatA che; AvuM mohanIyakarmanuM baLavAnapaNuM che, chatAM paNa teno kSaya karavo sahela che; eTale ke jema vedanIyakarma vaidyA vinA niSphaLa thatuM nathI tema A karmane mATe nathI. mohanIyakarmanI prakRtirUpa krodha, mAna, mAyA, ane lobhAdi kaSAya tathA nokaSAyanA anukrame kSamA, namratA, nirabhimAnapaNuM, saraLapaNuM, nirdebhatA ane saMtoSAdinI vipakSa bhAvanAthI eTale mAtra vicAra karavAthI upara darzAvelA kaSAyo niSphaLa karI zakAya che. nakaSAya paNa vicArathI kSaya pamADI zakAya che; eTale ke tene sAruM bAhya kAMI karavuM paDatuM nathI. 'muni' e nAma paNa A pUrvokta rIte vicArIne vacana bolavAthI satya che. ghaNuM karIne prayojana vinA bolavuM ja nahIM tenuM nAma munipaNuM. rAgadveSa ne ajJAna vinA yathAsthita vastunuM svarUpa kahetAM bolatAM chatAM paNa munipaNuM maunapaNuM jANavuM. pUrva tIrthaMkarAdi mahAtmAoe Ama ja vicAra karI maunapaNuM dhAraNa kareluM; ane sADAbAra varSa lagabhaga maunapaNuM dhAraNa karanAra bhagavAna vIraprabhue utkRSTa vicAre karI AtmAmAMthI pheravI pheravIne mohanIyakarmano saMbaMdha kADhI nAMkhI kevaLajJAnadarzana pragaTa karyuM hatuM. AtmA dhAre to satya bolavuM kaMI kaThaNa nathI. vyavahArasatyabhASA ghaNI vAra bolavAmAM Ave che, paNa paramArthasatya bolavAmAM AvyuM nathI; mATe A jIvanuM bhavabhramaNa maTatuM nathI. samyakatva thayA bAda abhyAsathI paramArthasatya bolavAnuM thaI zake che; ane pachI vizeSa abhyAse sahaja upayoga rahyA kare che. asatya bolyA vinA mAyA thaI zakatI nathI. vizvAsaghAta karavo teno paNa asatyamAM samAveza thAya che. khoTA dastAvejo karavA te paNa asatya jANavuM, anubhavavA yogya padArthanuM svarUpa anubhavyA vinA ane driyathI jANavA yogya padArthanuM svarUpa jANyA vinA upadeza karavo te paNa asatya jANavuM. to pachI tapapramukha mAnAdinI bhAvanAthI karI, AtmahitArtha karavA jevo dekhAva, te asatya hoya ja ema jANavuM. akhaMDa samyakdarzana Ave to ja saMpUrNapaNe paramArthasatya vacana bolI zakAya; eTale ke to ja AtmAmAMthI anya padArtha bhinnapaNe upayogamAM laI vacananI pravRtti thaI zake. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha 677 koI pUche ke loka zAzvata ke azAzvata to upayogapUrvaka na bolatAM, loka zAzvata', kahe to asatya vacana bolAyuM ema thAya. te vacana bolatAM loka zAzvata kema kahevAmAM Avyo, tenuM kAraNa dhyAnamAM rAkhI te bole to te satya gaNAya. A vyavahArasatyanA paNa be vibhAga thaI zake che, eka sarvathA prakAre ane bIjo dezathI. nizcayasatya para upayoga rAkhI, priya eTale je vacana anyane athavA jenA saMbaMdhamAM bolAyuM hoya tene prItikArI hoya; ane pathya, guNakArI hoya evuM ja satya vacana bolanAra sarvavirati munirAja prAye hoI zake che. saMsAra upara abhAva rAkhanAra hovA chatAM pUrvakarmathI, athavA bIjA kAraNathI saMsAramAM rahenAra gRhasthe dezI satya vacana bolavAno niyama rAkhavA yogya che. te mukhya A pramANeH- kanyAlIka, manuSyasaMbaMdhI asatya; govAlIka, pazusaMbaMdhI asatya; bhaumAlIka, bhUmisaMbaMdhI asatya; khoTI sAkSI, ane thApaNaiSA eTale vizvAsathI rAkhavA ApelA dravyAdi padArtha te pAchA mAgatAM, te saMbaMdhI inakAra javuM te. A pAMca sthULa prakAra che. A saMbaMdhamAM vacana bolatAM paramArtha satya upara dhyAna rAkhI, yathAsthita eTale jevA prakAre vastuonAM samyak svarUpa hoya tevA prakAre ja kahevAno niyama tene dezI vrata dhAraNa karanAre avazya karavA yogya che. A kahelA satya viSe upadeza vicArI te kramamAM avazya AvavuM e ja phaLadAyaka che. 35 satpuruSa anyAya kare nahIM, satpuruSa anyAya karaze to A jagatamAM varasAda konA mATe varasaze ? sUrya konA mATe prakAzaze ? vAyu konA mATe vAze ? AtmA kevI apUrva vastu che ! jyAM sudhI zarIramAM hoya, bhalene hajAro varasa, tyAM sudhI zarIra saDatuM nathI, pArAnI jema AtmA, cetana cAlyuM jAya ane zarIra zaba thaI paDe ane saDavA mAMDe ! jIvamAM jAgRti ane puruSArtha joIe. karmabaMdha paDyA pachI paNa temAMthI (sattAmAMthI udaya AvyA pahelAM) chUTavuM hoya to abAdhAkALa pUrNa thatAM sudhImAM chUTI zakAya. puNya, pApa ane AyuSya e koI bIjAne na ApI zake. te dareka pote ja bhogave svacchaMda, svamatikalpanAe, sadgurunI AjJA vinA dhyAna karavuM e taraMgarUpa che ane upadeza, vyAkhyAna karavuM e abhimAnarUpa che. dehadhArI AtmA paMthI che ane deha e jhADa che. A deharUpI jhADamAM (nIce) jIvarUpI paMthI vaTemArgu thAka levA beTho che. te paMthI jhADane ja potAnuM karI mAne e kema cAle ? 'suMdaravilAsa' suMdara, sAro graMtha che. temAM kyAM UNapa, bhUla che te ame jANIe chIe; te UNapa, bIjAne samajAvI muzkela che. upadezaarthe e graMtha upakArI che. cha darzana upara deSTAMtaH- cha judA judA vaidyonI dukAna che. temAM eka vaidya saMpUrNa sAco che, te tamAma rogone, tenAM kAraNane ane te TALavAnA upAyane jANe che. tenAM nidAna, cikitsA sAcAM hovAthI rogIno roga nirmULa thAya che. vaidya kamAya che paNa sAruM. A joI bIjA pAMca phUTavaidyo paNa potapotAnI dukAna khole che. temAM sAcA vaidyanA gharanI davA potA pAse hoya che, teTalA pUrato to rogIno roga dUra kare che, ane bIjI potAnI kalpanAthI potAnA gharanI davA Ape che tethI UlaTo roga vadhe che; paNa davA sastI Ape che eTale lobhanA mAryA loka levA bahu lalacAya che, ane UlaTA nukasAna pAme che. " Ano upanaya e ke, sAco vaidya te vItarAga darzana che; je saMpUrNa satya svarUpa che. te moTa Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra viSayAdine, rAgadveSane, hiMsA Adine saMpUrNa dUra karavA kahe che, je viSayavivaza rogIne moMghAM paDe che. bhAvatAM nathI; ane bIjA pAMca kUTavaidyo che, te kudarzano che; te jeTalA pUratI vItarAganA gharanI vAto kare che, teTalA pUratI to roga dUra karavAnI vAta che, paNa sAthe sAthe mohanI, saMsAravRddhinI, mithyAtvanI, hiMsA AdinI dharmanA bahAne vAta kare che te potAnI kalpanAnI che, ane te saMsArarUpa roga TALavAne badale vRddhinuM kAraNa thAya che. viSayamAM rAcI rahela pAmara saMsArIne mohanI vAto to mIThI lAge che, arthAt sastI paDe che, eTale phUTavedya tarapha kheMcAya che, paNa pariNAme vadhAre rogI thAya che. vItarAga darzana trivaidya jevuM che. arthAt (1) rogIno roga TALe che, (2) nIrogIne roga thavA detuM nathI, ane (3) ArogyanI puSTi kare che. arthAt (1) jIvano samyagdarzana vaDe mithyAtvaroga TALe che, (ra) samyajJAna vaDe jIvane rogano bhoga thatAM bacAve che ane (3) samyakacAritra vaDe saMpUrNa zuddha cetanArUpa ArogyanI puSTi kare che. 39 saM. 1954 sarva vAsanAno ya kare te saMnyAsI. indriyone kAbUmAM rAkhe te gosAMI. saMsArano pAra pAme te yati (jati). samakitIne ATha madamAMno ekke mada na hoya. (1) avinaya, (2) ahaMkAra, (3) ardhadagdhapaNuM, potAne jJAna nahIM chatAM potAne jJAnI mAnI besavApaNuM ane (4) rasalubdhapaNuM, e cAramAMthI eka paNa doSa hoya to jIvane samakita na thAya. Ama zrI 'ThANAMgasUtra'mAM kahyuM che. munine vyAkhyAna karavuM paDatuM hoya to pote svAdhyAya kare che evo bhAva rAkhI vyAkhyAna karavuM. munine savAre svAdhyAyanI AjJA che, te manamAM karavAmAM Ave che, tenA badale vyAkhyAnarUpa svAdhyAya UMcA svare mAna, pUjA, satkAra, AhArAdinI apekSA vinA kevaLa niSkAmabuddhithI AtmArthe karavo. krodhAdi kaSAyano udaya thAya tyAre tenI sAmA thaI tene jaNAvavuM ke te anAdi kALathI mane herAna karela che. have huM ema tAruM baLa nahIM cAlavA dauM. jo, huM have tArA sAme yuddha karavA beTho chuM. nidrAdi prakRti, (krodhAdi anAdi vairI,) te prati kSatriyabhAve vartavuM, tene apamAna devuM, te chatAM na mAne to tene krUra thaI upazamAvavI, te chatAM na mAne to khyAlamAM rAkhI vakhata Avye tene mArI nAMkhavI. Ama zUra kSatriyasvabhAve vartavuM, jethI vairIno parAbhava thaI samAdhisukha thAya, prabhupUjAmAM puSpa caDAvavAmAM Ave che, temAM je gRhasthane lIlotarIno niyama nathI te potAnA hetue teno vaparAza kama karI phUla prabhune caDAve. tyAgI munine to puSpa caDAvavAno ke tenA upadezano sarvathA niSedha che. Ama pUrvAcAryonuM pravacana che. koI sAmAnya mumukSu bhAIbahena sAdhana mATe pUche to A sAdhana batAvavuM:- (1) sAta vyasanano tyAga (ra) lIlotarIno " (3) kaMdamULano ' (4) abhakSyano " (5) rAtribhojanano " 1. AMka 264 nA vIza doharA. (6) 'sarvajJadeva' ane 'paramaguru'nI pAMca pAMca mALAno japa. (7) bhaktirahasya duhAnuM paThana manana. (8) kSamApanAno pATha, (9) satsamAgama ane satzAstranuM sevana. ra. mokSamALA zikSApATha paNa Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha 679 'siddhaMti,' pachI 'bujyaMti,' pachI 'musyaMti,' pachI 'pariNivvAyaMti,' pachI 'savvadukhkhANamaMtaMkaraMti,' e zabdonA rahasyArtha vicAravA yogya che. 'sijhaMti arthAt siddha thAya, te pachI 'buddhaMti' bodhasahita, jJAnasahita hoya ema sUcavyuM. siddha thayA pachI zUnya (jJAnarahita) dazA AtmAnI koI mAne che teno niSedha 'bujyaMti'thI sUcavyo. ema siddha thAya, buddha thAya, te pAchA muvyaMti eTale sarva karmathI rahita thAya ane tethI pAchA 'pariNivvAyaMti' arthAt nirvANa pAme, kamarahita thayA hovAthI pharI janma avatAra dhAraNa na kare. mukta jIva kAraNavizeSe avatAra dhAraNa kare te matano 'pariNivvAyaMti' karI niSedha sUcavyo. bhavanuM kAraNa karma, tethI sarvathA je mukAyA che te pharI bhava dhAraNa na kare. kAraNa vinA kArya na nIpaje. Ama nirvANa pAmelA 'sadukhANamaMtakaraMti' arthAt sarva duHkhano aMta kare, temane duHkhano sarvathA abhAva thAya, te sahaja svAbhAvika sukha AnaMda anubhave. Ama kahI mukta AtmAone zUnyatA che, AnaMda nathI e matano niSedha sUcavyo. 37 'ajJAnatimirAMdhAnAM jJAnAMjanazalAkayA; netramunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH' ajJAnarUpI timira, aMdhakArathI je aMdha tenAM netra jeNe jJAnarUpI aMjanazalAkA, AMjavAnI saLIthI kholyAM te zrI sadgurune namaskAra, 'mokSamArgasya netAraM bhettAraM karmabhUbhRtAm, jJAtAraM vizvatattvAnAM vaMde tadguNalabdhaye.' mokSamArganA netA, mokSamArge laI janAra, karmarUpa parvatanA bhettA, bhedanAra, samagra tattvanA jJAtA, jANanAra, tene te guNonI prApti arthe huM vadhu che. atre mokSamArganA netA ema kahI AtmAnA astitvathI mAMDI tenA mokSa ane mokSanA upAyasahita badhAM pado tathA mokSa pAmelAno svIkAra karyo, tema ja jIva, ajIva Adi badhAM tattvono svIkAra karyo. mokSa, baMdhanI apekSA rAkhe che; baMdha, baMdhanAM kAraNo Asava, puNya pApa karma, ane baMdhAnAra evA nitya avinAzI AtmAnI apekSA rAkhe che. jeNe mArga joyo, jANyo, anubhavyo hoya te netA thaI zake. eTale mokSamArganA netA ema kahI tene pAmelA evA sarvajJa sarvadarzI vItarAgano svIkAra karyo. Ama mokSamArganA netA e vizeSaNathI jIvaajIvAdi nave tattva, chaye dravya, AtmAnA hovApaNA Adi chaye pada ane mukta AtmAno svIkAra karyo. mokSamArga upadezavAnuM, te mArge laI javAnuM kArya dehadhArI sAkAra mukta puruSa karI zake, deharahita nirAkAra na karI zake. Ama kahI AtmA pote paramAtmA thaI zake che, mukta thaI zake che, evA dehadhArI mukta puruSa ja bodha karI zake che ema sUcavyuM, derahita apauruSeya bodhano niSedha karyo. karmarUpa parvatanA bhedanAra ema kahI karmarUpa parvato toDavAthI mokSa thAya ema sUcavyuM; arthAt karmarUpa parvato svavIrye karI dehadhArIpaNe toDyA, ane tethI jIvanmukta thaI mokSamArganA netA, mokSamArganA batAvanAra thayA. pharI pharI deha, dhAraNa karavAnuM, janmavA maravArUpa saMsAranuM kAraNa karma che; tene samULAM chedyAthI, nAza karyAthI, temane pharI deha dhAraNa karavApaNuM nathI ema sUcavyuM, mukta AtmA pharI avatAra na le ema sUcavyuM. vizvatattvanA jJAtA, samasta dravyaparyAyAtmaka lokAlokanA, vizvanA jANanAra ema kahI mukta Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AtmAnuM akhaMDa svaparajJAyakapaNuM sUcavyuM. mukta AtmA sadA jJAnarUpa ja che ema sUcavyuM. AvA je guNavALA tene te guNanI prApti arthe vaMduM chuM; ema kahI parama Apta, mokSamArga arthe vizvAsa karavA yogya, vaMdana karavA yogya, bhakti karavA yogya, jenI AjJAe cAlavAthI niHsaMzaya mokSa prApta thAya, temane pragaTela guNonI prApti thAya, te guNo pragaTe, evA koNa hoya te sUcavyuM. upara jaNAvela guNavALA mukta parama Apta, vaMdana yogya hoya, temaNe batAvela te mokSamArga, ane temanI bhaktithI mokSanI prApti hoya, temane pragaTa thayelA guNo temanI AjJAe cAlanAra bhaktimAnane pragaTe ema sUcavyuM. pra- AtmA che ? 381 zrI kheDA, dvi A0 vada, 1954 zrI uttama aa. AtmA che. praH- anubhavathI kaho cho ke AtmA che ? u- hA, anubhavathI kahIe chIe ke AtmA che. sAkaranA svAdanuM varNana na thaI zake. te to anubhavagocara che, tema ja AtmAnuM varNana na thaI zake. te paNa anubhavagocara che, paNa te che ja. prazna- jIva eka che ke aneka che ? ApanA anubhavano uttara icchuM chuM. uM- jIvo aneka che. pra- jaDa, karma e vastutaH che ke mAyika che ? u- jaDa, karma e vastutaH che. mAyika nathI. pra- punarjanma che ? u- hA, punarjanma che. pra- vedAMtane mAnya mAyika IzvaranuM astitva Apa mAno cho ? 60- all. pra- darpaNamAM paDatuM pratibiMba te mAtra khAlI dekhAva che ke koI tattvanuM banela che ? chaMda- darpaNamAM paDatuM pratibiMba mAtra khAlI dekhAva nathI, te amuka tattvanuM baneluM che. //// 39 morabI, mahA vada 9, soma, 1955 (rAtre) karmanI mULa prakRti ATha, temAM cAra ghAtinI ane cAra aghAtinI kahevAya che. cAra ghAtinIno dharma AtmAnA guNanI ghAta karavAno, arthAt (1) te guNane AvaraNa karavAno, athavA (2) te guNanuM baLavIrya rodhavAno, athavA (3) tene vikaLa karavAno che ane te mATe ghAtinI evI saMjJA te prakRtine ApI che. AtmAnA guNa jJAna, darzana tene AvaraNa kare tene anukrame (1) jJAnAvaraNIya ane (ra) darzanAvaraNIya evuM nAma ApyuM, aMtarAya prakRti e guNane AvaratI nathI, paNa tenA bhoga-upabhoga Adine, tenAM vIryabaLane roke che. A ThekANe AtmA bhogAdine samaje che, jANe dekhe che eTale AvaraNa nathI; paNa samajatAM chatAM bhogAdimAM vighna, aMtarAya kare che mATe tene AvaraNa nahIM paNa aMtarAya prakRti kahI. Ama traNa AtmaghAtinI prakRti thaI. cothI ghAtinI prakRti mohanIya che. A prakRti AvaratI nathI, paNa AtmAne mUrchita karI, mohita karI vikaLa kare che. jJAna, darzana chatAM, aMtarAya nahIM chatAM 1. zrI kheDAnA eka vedAMtavid vidvAna vakIla paMcadazInA lekhaka bhaTTa pUMjAbhAI somezvarano prasaMga che. Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza noMdha 681 paNa AtmAne vakhate vikaLa kare che, UMdhA pATA baMdhAve che, muve che mATe ene mohanIya kahI. Ama A cAre sarvaghAtinI prakRti kahI. bIjI cAra prakRti joke AtmAnA pradeza sAthe joDAyelI che tathA tenuM kAma karyA kare che, ane udaya anusAra vedAya che, tathApi te AtmAnA guNane AvaraNa karavArUpe ke aMtarAya karavArUpe ke tene vikaLa karavArUpe ghAtaka nathI mATe tene adhAtinI kahI che. ////////// 40 strI, parigrahAdine viSe jeTalo mUrchAbhAva rahe che teTaluM jJAnanuM tAratamya nyUna che, ema zrI tIrthaMkare nirUpaNa karyuM che. saMpUrNajJAnamAM te mUrchA hotI nathI. zrI jJAnIpuruSa saMsAramAM kevA prakAre varte che ? AMkhamAM jema raja khaTaka khaTaka thAya che tema jJAnIne viSe kAMI kAraNa upAdhi prasaMgathI kAMI thayuM hoya to te magajamAM pAMca zera daza zera jeTalo bojo thaI paDe che. ane te kSaya thAya tyAre ja zAMti thAya che. strI Adika prasaMgamAM AtmAnuM atizaya atizaya najIkapaNuM pragaTa pragaTapaNe bhAse che. sAmAnyapaNe strI, caMdana, ArogyatA, AdithI zAtA, ane jyarAdithI azAtA varte che, te jJAnI ane ajJAnI bannene samAna che. jJAnIne te te prasaMgamAM haviSAdano hetu thato nathI. ////// 41 cAra goLAnA dRSTAMte cAra prakAre jIvanA bheda thaI zake che. 1. mINano goLo. 1. lAkhano goLo. 3. lAkaDAno goLo. 4. mATIno goLo. 1. prathama prakAre mINanA goLA jevA jIva kahyA. huM mINano goLo tApa lAgavAthI jema gaLI jAya, pAcho ThaMDI lAgavAthI tevo ne tevo thaI rahe tema saMsArI jIvane satpuruSano bodha sAMbhaLI saMsArathI vairAgya thayo, asAra saMsAranI nivRtti ciMtavavA lAgyo, kuTuMba pAse AvI kahe che ke A asAra saMsArathI huM nivartavA icchuM chuM. e vAta sAMbhaLI kuTuMbI kopayukta thayA. havethI tAre e tarapha javuM nahIM. havethI jaIza to tArA upara sakhtAI karIzuM, e vagere kahI saMtanA avarNavAda bolI tyAM javAnuM rokAve. e prakAre kuTuMbanA bhayathI, lAjathI jIva satpuruSa pAse jatAM aTake, pAchA saMsAra kAryamAM pravarte te prathama prakAranA jIva kahyA. 2. bIjA prakAre lAkhanA goLA jevA jIva kahyA. lAkhano goLo tApathI ogaLI jAya nahIM paNa agnithI ogaLI jAya. te jIva saMtano bodha sAMbhaLI saMsArathI udAsIna thaI ema ciMtave ke A duHkharUpa saMsArathI nivartavuM. ema ciMtavI kuTuMba pAse jaI kahe ke huM saMsArathI nivartavA icchuM chuM. mAre A jUThuM bolI vepAra karavo phAvaze nahIM ityAdi kahyA pachI kuTuMbIo tene sakhtAI tathA snehanAM vacano kahe tathA strInAM vacana tene ekAMtanA vakhatamAM bhogamAM tadAkAra karI nAMkhe. strInuM agnirUpa zarIra joIne bIjA prakAranA jIva tadAkAra thaI jAya. saMtanA caraNathI dUra thaI jAya. 1. khaMbhAtanA zrI aMbAlAlabhAInI lakhelI noTamAMthI. Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 3. trIjA prakAranA jIva kASThanA goLA jevA kahyA. te jIva saMtano bodha sAMbhaLI saMsArathI udAsa thaI gayo. A saMsAra asAra che, ema vicArato kuTuMbAdika samIpa AvI kahe ke A saMsAra asArathI huM kheda pAmyo chuM. mAre A kAryo karavAM ThIka lAgatAM nathI. A vacano sAMbhaLI kuTuMbI tene naramAzathI kahe. bhAI, ApaNe to nivRtti jevuM che. tyAra pachI strI AvIne kahe ke prANapati, huM to tamArA vinA paLa paNa rahI zakuM nahIM. tamo mArA jIvananA AdhAra cho. ema aneka prakAre bhogamAM Asakta karavAnA aneka padArthanI vRddhi kare. temAM tadAkAra thaI jaI saMtanAM vacana vIsarI jAya. eTale jema kASThano goLo agnimAM nAkhyA pachI bhasma thaI jAya tema strIrUpI agnimAM paDelA jIva temAM bhasma thaI jAya che. tethI saMtanA bodhano vicAra bhUlI jAya che. strI AdikanA bhayathI satsamAgama karI zakato nathI. tethI te jIva dAvAnalarUpa strI Adi agnimAM phasAI jaI, vizeSa vizeSa viTaMbaNA bhogave che. te trIjA prakAranA jIva kahyA. 4. cothA prakAranA jIva mATInA goLA jevA kahyA che. te puruSa satpuruSano baudha sAMbhaLI iMdriyanA viSayanI upekSA kare che. saMsArathI mahA bhaya pAmI tethI nivarte che. tevA prakAranA jIva kuTuMbAdinA pariSathI calAyamAna thatA nathI. strI AvI kahe ke pyArA prANanAtha, A bhogamAM jevo svAda che tevo teno tyAgamAM svAda nathI ityAdika vacano sAMbhaLatAM mA udAsa thAya che. vicAre ke A anukULa bhogathI A jIva bahu vakhata bhUlyo che. jema tenAM vacana sAMbhaLe che tema tema mahA vairAgya utpanna thAya che. ane tethI sarva prakAre saMsArathI nivarte che. mArTIno goLo agnimAM paDavAthI vizeSa vizeSa kaThaNa thAya che, tema tevA puruSo saMtano bodha sAMbhaLI saMsAramAM paDatA nathI. te cothA prakAranA jIva kahyA. Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 957 upadeza chAyA* 11 kAviThA, zrAvaNa vada 2, 1952 strI, putra, parigrahAdi bhAvo pratye mULa jJAna thayA pachI jo evI bhAvanA rahe ke jyAre icchIza tyAre A strIAdi prasaMga tyAgI zakIza to te mULa jJAnathI vamAvI devAnI vAta samajavI; arthAt mULa jJAnamAM joke bheda paDe nahIM, paNa AvaraNarUpa thAya. vaLI ziSyAdi athavA bhaktinA karanArAo mArgathI paDaze athavA aTakI jaze evI bhAvanAthI jJAnIpuruSa paNa varte to jJAnIpuruSane paNa nirAvaraNajJAna te AvaraNarUpa thAya; ane tethI ja vardhamAnAdi jJAnIpuruSo anidrApaNe sADAbAra varSa sudhI rahyA; sarvathA asaMgapaNuM ja zreyaskara dIThuM; eka zabdano uccAra karavAnuM paNa yathArtha dIThuM nahIM; sAva nirAvaraNa, vijogI, vibhogI ane nirbhayI jJAna thayA pachI upadezakArya karyuM. mATe Ane Ama kahIzuM to ThIka, athavA Ane Ama nahIM kahevAya to khoTuM e vagere vikalpo sAdhu-munioe na karavA. * saM. 1952 nA zrAvaNa-bhAdrapada mAsamAM ANaMda AsapAsa kAviThA, rALaja, vaDavA Adi kSetre zrImanuM nivRttiarthe rahevuM thayeluM te vakhate temanA samIpavAsI bhAI zrI aMbAlAla lAlacaMdane prAstAvika upadeza ke vicAronuM zravaNa thayeluM tenI chAyAmAtra teonI smRtimAM rahI gayelI te uparathI saMkSiptapaNe te chAyAno sAra pRthaka pRthak sthaLe lakhI lIdhelo te atra ApIe chIe. eka mumukSabhAInuM ema kahevuM che ke bhAI zrI aMbAlAlabhAie lakhI lIdhela A upadezano bhAga paNa zrImane vaMcAvyo hato ane zrImade temAM koI koI ThekANe sudhAro karyo hato. Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nirdhvasa pariNAma eTale Akroza pariNAmapUrvaka ghAtakIpaNuM karatAM bedarakArIpaNuM athavA bhayapaNuM nahIM, bhavabhIrupaNuM nahIM tevAM pariNAma. hAlanA vakhatamAM manuSyonuM keTaluMka AyuSya bALapaNAmAM jAya, keTaluMka strI pAse jAya, keTaluMka nidrAmAM jAya, keTaluMka dhaMdhAmAM jAya, ane saheja rahe te guru lUMTI le. eTale manuSyabhava nirarthaka cAlyo jAya. lokone kaMI juduM kahIne sadguru pAse satsaMgamAM AvavAnI jarUra nathI. loko ema pUche ke 'koNa padhAryA che?" to spaSTa kahevuM ke 'mArA paramakRpALu sadguru padhAryA che. temanAM darzana arthe javAnuM che.' tyAre koI kahe ke 'huM tamArI sAthe AvuM ?' tyAre kahevuM ke, 'bhAI, teozrI kaMI hAla upadeza tarIkenuM kArya karatA nathI. ane tamAro hetu evo che ke tyAM jaIzuM to sAMbhaLIzuM. paNa kaMI tyAM upadeza de evo koI niyama nathI.' tyAre te bhAI pUche ke, 'tamane upadeza kema dIdho ?' tyAM jaNAvavuM ke 'mAre prathama emanA samAgamamAM javAnuM thayeluM ane te vakhate dharma saMbaMdhI vacano zravaNa karyAM ke jethI mane tema khAtarI thaI ke A mahAtmA che. ema oLakhANa thatAM meM temane ja mArA sadguru dhAryA che.' tyAre te ema kahe ke 'upadeza de agara nA de paNa mAre to temanAM darzana karavAM che.' tyAre jaNAvavuM ke 'kadAca upadeza nA de to tamAre vikalpa karavo nahIM.' Ama karatAMya jyAre Ave tyAre to hariicchA. paNa tamAre pote kaMI tevI preraNA na karavI ke cAlo, tyAM to bodha maLaze, upadeza maLaze. evI bhAvanA pote karavI nahIM tema bIjAne preraNA karavI nahIM. 2 kAviThA, zrAvaNa vada 3, 1952 prazna:- kevalajJAnIe siddhAMto prApyA te "paraupayoga' ke 'svaupayoga' ? zAstramAM kahyuM che ke kevaLajJAnI svaupayogamAM ja varte. G:- tIrthaMkara koIne upadeza de tethI karI kAMI paraupayoga' kahevAya nahIM. 'paraupayoga tene kahevAya ke je upadeza detAM rati, arati, harSa, ahaMkAra thatAM hoya. jJAnIpuruSane to tAdAtmyasaMbaMdha hoto nathI jethI upadeza detAM rati, arati na thAya. rati, arati thAya te 'paraupayoga' kahevAya. jo ema hoya to kevaLI lokAloka jANe che, dekhe che te paNa paraupayoga kahevAya. paNa tema nathI, kAraNa tene viSe ratipaNuM, aratipaNuM nathI. siddhAMtanA bAMdhA viSe ema samajavuM ke ApaNI buddhi na pahoMce tethI te vacano asat che ema na kahevuM; kAraNa ke jene tame asat kaho cho, te zAstrathI ja prathama to tame jIva, ajIva evuM kahetAM zIkhyA cho; arthAt te ja zAstrone AdhAre ja tame je kAMI jANo cho te jANyuM che; to pachI tene asat kahevAM te upakArane badale doSa karavA barAbara gaNAya. vaLI zAstranA lakhanArAo paNa vicAravAna hatA; tethI te siddhAMta viSe jANatA hatA. mahAvIrasvAmI pachI ghaNe varSe lakhANAM che mATe asat kahevAM te doSa gaNAya, hAla siddhAMtono je bAMdho jovAmAM Ave che te ja akSaromAM anukrame tIrthaMkare kahyuM hoya ema kAMI nathI. paNa jema koI vakhate koIe vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA saMbaMdhI pUchyuM to te vakhate te saMbaMdhI vAta kahI. vaLI koIe pUchyuM ke dharmakathA keTalA prakAre to kahyuM ke cAra prakAresa- AkSepaNI, vikSepaNI, nirvedaNI, saMvegaNI. AvA AvA prakAranI vAta thatI hoya te temanI pAse je gaNadharo hoya te dhyAnamAM rAkhI le, ane anukrame teno bAMdho bAMdhe. jema ahIM koI vAta karavAthI koI dhyAnamAM rAkhI anukrame teno bAMdho bAMdhe Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 65 tema. bAkI tIrthaMkara jeTaluM kahe teTaluM kAMI teonA dhyAnamAM na rahe, abhiprAya dhyAnamAM rahe. vaLI gaNadharo paNa buddhivAna hatA eTale te tIrthaMkare kahelAM vAkyo kAMI temAM AvyAM nathI ema paNa nathI. siddhAMtono bAMdho eTalo badho sakhata che chatAM yati lokone tethI viruddha AcaraNa karatAM dekhIe chIe. dAkhalA tarIke, kahyuM che ke sAdhuoe dhupela nAMkhavuM nahIM, chatAM te loko nAMkhe che. AthI kAMI jJAnInI vANIno doSa nathI; paNa jIvanI samajaNazaktino doSa che. jIvamAM sarbuddhi na hoya to pratyakSa yoge paNa tene avaLuM ja pariName che, ane jIvamAM sabuddhi hoya to savaLuM bhAse che. jJAnInI AjJAe vartatA evA bhadrika mumukSu jIvane 'brahmacarya pALavuM eTale strIAdikanA prasaMgamAM na javuM' evI AjJA gurue karI hoya to te vacana para dRDha vizvAsa karI te te sthAnake na jAya; tyAre jene mAtra AdhyAtmika zAstrAdika vAMcI mumukSutA thaI hoya, tene ema ahaMkAra rahyA kare ke, "emAM te zuM jItavuM che ?' AvI ghelachAnA kAraNathI te tevA strIAdikanA prasaMgamAM jAya, kadAca te prasaMgathI eka vAra, be vAra bace, paNa pachI te padArtha pratye dRSTi detAM 'A ThIka che' ema karatAM karatAM tene temAM AnaMda thAya, ane tethI strIo seve. jJAnInI AjJA pramANe bALo-bhoLo jIva to varte; eTale te bIjA vikalpo nahIM karatAM tevA prasaMgamAM na ja jAya. A prakAre, je jIvane A sthAnake javuM yogya nathI' evAM je jJAnInAM vacano teno dRDha vizvAsa che te brahmacaryavratamAM rahI zake che, arthAt te A akAryamAM pravRtta na thAya. tyAre jJAnInA AjJAMkita nathI evA mAtra AdhyAtmika zAstro vAMcI thayelA mumukSuo ahaMkAramAM pharyA kare, ane mAnyA kare ke emAM te zuM jItavuM che ? AvI mAnyatAne laIne A jIva paDI jAya che, ane AgaLa vadhI zake nahIM. A kSetra che te nivRttivALuM che, paNa jene nivRtti thaI hoya tene tema che. tema kharA jJAnI che te sivAyane to abrahmacarya vaza na thavAya ema kahevAmAtra che. tema jene nivRtti thaI nathI tene prathama to ema thAya che ke "A kSetra sAruM che, ahIM rahevA jevuM che;' paNa pachI ema ema karatAM vizeSa preraNA thavAthI kSetrAkAravRtti thaI jAya. jJAnInI vRtti kSetrAkAra na thAya; kAraNa ke kSetra nivRttivALuM che, ane pote paNa nivRttibhAva pAmelA che eTale banne yoga anukULa che. zuSka jJAnIone prathama to ema abhimAna rahyA kare ke, emAM zuM jItavuM che ? paNa pachI dhIme dhIme strIAdi padArthomAM sapaDAI jAya che; jyAre kharA jJAnIne tema thatuM nathI. prApta - jJAna pAmelo puruSa. Apta - vizvAsa karavA yogya puruSa. mumukSumAtra samyakdRSTi jIva samajavA nahIM. jIvane bhulavaNInA sthAnaka ghaNAM che; mATe vizeSa vizeSa jAgRti rAkhavI; mujhAvuM nahIM, maMdatA na karavI. puruSArthadharma vardhamAna karavo. jIvane satpuruSano yoga maLavo durlabha che. apAramArthika gurune jo potAno ziSya bIjA dharmamAM jAya to tAva caDhe che. pAramArthika gurune "A mAro ziSya che. evo bhAva hoto nathI. koI kuguruAzrita jIva baudhazravaNa arthe sadguru pAse eka vakhata gayo hoya, ane pachI te tenA te kuguru pAse jAya, to te kuguru te jIvane aneka vicitra vikalpo besADI de che, ke jethI te jIva pharI sadguru pAse jAya nahIM. te jIvane bicArAne to samRt vANInI parIkSA nathI eTale bhoLavAI jAya che, ane sAcA mArgethI paDI jAya che. 3 kAviThA (mahuDI), zrAvaNa vada 4, 1952 traNa prakAranA jJAnI puruSa - prathama, madhyama, ane utkRSTa. A kALamAM jJAnI puruSanuM parama durlabhapaNuM che, tema ArAdhaka jIvo paNa ghaNA ochA che. Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GaGa http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pUrvakALamAM jIvo ArAdhaka ane saMskArI hatA, tathArUpa satsaMgano joga hato, tema satsaMganuM mAhAtmya visarjana thayelu nahotuM, anukrame cAlyuM AvatuM hatuM tethI te kALamAM te saMskArI jIvone satpuruSanuM oLakhANa thatuM. A kALamAM satpuruSanuM durlabhapaNuM hovAthI, ghaNo kALa thayAM satpuruSano mArga, mAhAtmya ane vinaya ghasAI gayAM jevAM thaI gayAM hovAthI ane pUrvanA ArAdhaka jIvo ochA hovAthI jIvane satpuruSanuM oLakhANa tatkALa thatuM nathI. ghaNA jIvo to satpuruSanuM svarUpa paNa samajatA nathI. kAM to chakAyanA rakSapALa sAdhune, kAM to zAstro bhaNyA hoya tene, kAM to koI tyAgI hoya tene ane kAM to DAhyo hoya tene satpuruSa mAne che, paNa te yathArtha nathI. satpuruSanuM kharekharuM svarUpa jANavuM jarUranuM che. madhyama satpuruSa hoya to vakhate thoDA kALe temanuM oLakhANa thavuM saMbhave, kAraNa ke jIvanI marajI anukULa te varte, sahaja vAtacIta kare ane AvakArabhAva rAkhe tethI jIvane prIti thavAnuM kAraNa bane. paNa utkRSTa satpuruSane to tevI bhAvanA hoya nahIM arthAt nispRhatA hovAthI tevo bhAva rAkhe nahIM, tethI kAM to jIva aTakI jAya athavA mUMjhAya athavA tenuM thavuM hoya te thAya. jema bane tema savRtti ane sadAcAra sevavAM. jJAnI puruSa kAMI vrata Ape nahIM arthAt jyAre pragaTa mArga kahe ane vrata ApavAnuM jaNAve tyAre vrata aMgIkAra karavAM. paNa tyAM sudhI yathAzakti savrata ane sadAcAra sevavAM emAM sadAya jJAnI puruSanI AjJA che. daMbha, ahaMkAra, Agraha, kaMI paNa kAmanA, phaLanI icchA ane lokane dekhADavAnI buddhi e saghaLA doSo che tethI rahita vratAdi sevavAM. tene koI paNa saMpradAya ke matanAM vrata, paccakhANa Adi sAthe sarakhAvavAM nahIM, kAraNa ke loko je vrata, paccakhANa Adi kare che temAM upara jaNAvelA doSo hoya che, ApaNe to te doSothI rahita ane AtmavicArane arthe karavAM che, mATe tenI sAthe kadI paNa sarakhAvavAM nahIM. upara kahyA te doSo varjIne, uttama prakAre savRtti ane sadAcAra sarvee sevavAM. nirdabhapaNa, nirahaMkArapaNe ane niSkAmapaNe je sata kare che te dekhIne ADozIpADozI ane bIjA lokone paNa aMgIkAra karavAnuM bhAna thAya che. je kaMI savrata karavAM te lokone dekhADavA arthe nahIM paNa mAtra potAnA hitane arthe karavAM, nirdabhapaNe thavAthI lokomAM tenI asara tarata thAya che. koI paNa daMbhapaNe dALamAM upara mIThuM na letA hoya ane kahe ke 'huM upara kAMI leto nathI. zuM nathI cAlatuM ? ethI zuM ?' ethI kAMI lokomAM asara thAya nahIM. ane UlaTuM karyuM hoya te paNa baMdhAvA mATe thAya. mATe tema na karatAM nirdabhapaNe ane uparanAM dUSaNo varjIne vratAdi karavAM. pratidina niyamapUrvaka AcArAMgAdi vAMcavAnuM rAkhavuM. Aje eka vAMcyuM ane kAle bIjAM vAMcyuM ema na karatAM kramapUrvaka eka zAstra pUruM karavuM. AcArAMga sUtramAM keTalAka Azaya gaMbhIra che, sUyagaDAMgamAM paNa gaMbhIra che, uttarAdhyayanamAM paNa koIka koIka sthaLe gaMbhIra che. dazavaikAlika sugama che. AcArAMgamAM koIka sthaLe sugama che paNa gaMbhIra che, sUyagaDAMga koIka sthaLe sugama che, uttarAdhyayanamAM koIka jagyAe sugama che; to niyamapUrvaka vAMcavAM. yathAzakti upayoga daI UMDA UtarI vicAravAnuM bane teTaluM karavuM, deva arihaMta, guru nigraMtha ane dharma kevaLIno prarUpelo, e traNenI zraddhAne jainamAM samyaktva kahyuM che. mAtra guru asat hovAthI deva ane dharmanuM bhAna nahotuM. sadguru maLavAthI te deva ane dharmanuM bhAna thayuM. tethI sadguru pratye AsthA e ja samyakatva. jeTalI jeTalI AsthA ane Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 687 apUrvapaNuM teTaluM teTaluM samyaktvanuM nirmaLapaNuM samajavuM. AvuM sAcuM samyaktva pAmavAnI icchA, kAmanA sadAya rAkhavI. kadI paNa daMbhapaNe ke ahaMkArapaNe AcaraNa karavAnuM jarAya manamAM lAvavuM nahIM. kahevuM ghaTe tyAM kahevuM paNa sahaja svabhAve kahevuM. maMdapaNe kahevuM nahIM tema AkrozathI kahevuM nahIM. mAtra sahaja svabhAve zAMtipUrvaka kahevuM. savrata AcaravAmAM zUrAtana rahe tema karavuM, maMda pariNAma thAya tema karavuM nahIM. je je AgAra batAvyA che te dhyAnamAM rAkhavA paNa bhogavavAnI buddhie bhogavavA nahIM. satpuruSa pratye tetrIsa AzAtanAdika TALavAnuM batAvyuM che te vicArajo. AzAtanA karavAnI buddhie AzAtanA karavI nahIM, satsaMga thayo che te satsaMganuM phaLa thavuM joIe, koI paNa ayogya AcaraNa thAya athavA ayogya vrata sevAya te satsaMganuM phaLa nahIM. satsaMga thayelA jIvathI tema vartAya nahIM, tema varte to lokone niMdavAnuM kAraNa thAya, tema tethI satpuruSanI niMdA kare ane satpuruSanI niMdA ApaNA nimitte thAya e AzAtanAnuM kAraNa arthAt adhogatinuM kAraNa thAya mATe tema karavuM nahIM. satsaMga thayo che teno zo paramA " satsaMga thayo hoya te jIvanI kevI dazA thavI joIe ? te dhyAnamAM levuM. pAMca varasano satsaMga thayo che to te satsaMganuM phaLa jarUra thavuM joIe ane jIve te pramANe vartavuM joIe. e vartana jIve potAnA kalyANanA arthe ja karavuM paNa lokone dekhADavA arthe nahIM. jIvanA vartanathI lokomAM ema pratIta thAya ke jarUra Ane maLyA che te koI satpuruSa che. ane te satpuruSanA samAgamanuM, satsaMganuM A phaLa che tethI jarUra te satsaMga che emAM saMdeha nahIM. vAraMvAra bodha sAMbhaLavAnI icchA rAkhavA karatAM satpuruSanA caraNa samIpamAM rahevAnI icchA ane ciMtanA vizeSa rAkhavI. je bodha thayo che te smaraNamAM rAkhIne vicArAya to atyaMta kalyANakAraka che. 4 rALaja, zrAvaNa vada 6, 1952 bhakti e sarvotkRSTa mArga che. bhaktithI ahaMkAra maTe, svacchaMda TaLe, ane sIdhA mArge cAlyuM javAya; anya vikalpo maTe. Avo e bhaktimArga zreSTha che. :- AtmA koNe anubhavyo kahevAya ? uo:- taravAra myAnamAMthI kADhavAthI jema jAdI mAlUma paDe che, tema dehathI AtmA spaSTa judo batAve che teNe AtmA anubhavyo kahevAya. dUdha ne pANI bheLAM che tevI rIte AtmA ane deha rahelA che. dUdha ane pANI kriyA karavAthI jAdAM paDe tyAre jAdAM kahevAya tevI rIte AtmA ane dera kriyAthI judA paDe tyAre jAdA kahevAya. dUdha dUdhanA ane pANI pANInA pariNAma pAme tyAM sudhI kriyA kahevI. AtmA jANyo hoya to pachI eka paryAyathI mAMDI AkhA svarUpa sudhInI bhrAMti thAya nahIM. potAnA doSa ghaTe, AvaraNa TaLe to ja jANavuM ke jJAnInAM vacano sAcAM che, ArAdhakapaNuM nahIM eTale prazno avaLAM ja kare che. ApaNe bhavya abhavyanI ciMtA rAkhavI nahIM. aho ! aho !! potAnA gharanI paDI mUkIne bahAranI vAta kare che ! paNa vartamAnamAM upakAra kare te ja karavuM. eTale hAla lAbha thAya tevo dharmavyApAra karavo, jJAna tenuM nAma ke harSa, zoka vakhate hAjara thAya; arthAt harSa, zoka thAya nahIM. samyakdRSTi harSazokAdi prasaMgamAM taddana ekAkAra thAya nahIM. temanA nirdhvasa pariNAma thAya nahIM; ajJAna UbhuM thAya ke jANavAmAM Avye tarata ja dAbI de; bahu ja jAgRti hoya. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jema koro kAgaLa vAMcatA hoya tema temane harSazoka thAya nahIM. bhaya ajJAnano che. jema siMhaNane siMha cAlyo Avato hoya ane bhaya lAgato nathI paNa manuSya bhaya pAmI bhAgI jAya che; jANe te kUtaro cAlyo Avato hoya tema siMhaNane lAge che, tevI rIte jJAnI paudgalika saMyoga samaje che. rAjye maLye AnaMda thAya to te ajJAna. jJAnInI dazA bahu ja adbhuta che. yathAtathya kalyANa samajAyuM nathI tenuM kAraNa vacanane AvaraNa karanAra durAgraha bhAva, kaSAya rahyA che. durAgrahabhAvane lIdhe mithyAtva zuM che te samajAya nahIM; durAgrahane mUke ke mithyAtva dUra khasavA mAMDe. kalyANane akalyANa ane akalyANane kalyANa samaje te mithyAtva. durAgrahAdi bhAvane lIdhe jIvane kalyANanuM svarUpa batAvyA chatAM samajAya nahIM, kaSAya, durAgrahAdi mukAya nahIM to pachI te vizeSa prakAre pIDe che. kaSAya sattApaNe che, nimitta Ave tyAre UbhA thAya che, tyAM sudhI UbhA thAya nahIM, Y:- zuM vicAra karye samabhAva Ave ? uH- vicAravAnane pudgalamAM tanmayapaNuM, tAdAtmyapaNuM thatuM nathI. ajJAnI paudgalika saMyoganA harSano patra vAMce to tenuM moDhuM khuzImAM dekhAya, ane bhayano kAgaLa Ave to udAsa thaI jAya, sarpa dekhI AtmavRttimAM bhayano hetu thAya tyAre tAdAtmyapaNuM kahevAya. tanmayapaNuM thAya tene ja harSa, zoka thAya che, nimitta che te tenuM kArya karyA vagara rahe nahIM. mithyArdaSTine vacamAM sAkSI (jJAnarUpI) nathI. deha ne AtmA banne jAdA che evo jJAnIne bheda paDyo che. jJAnIne vacamAM sAkSI che. jJAnajAgRti hoya to jJAnanA vege karI, je je nimitta maLe tene pAchuM vALI zake. jIva vibhAvapariNAmamAM varte te vakhate karma bAMdhe; ane svabhAva pariNAmamAM pravarte te vakhate karma bAMdha nahIM, ema saMkSepamAM paramArtha kahyo, paNa jIva samaje nahIM tethI vistAra karavo paDyo, jemAMthI moTAM zastro racAyAM, svacchaMda TaLe to ja mokSa thAya. sadgurunI AjJA vinA AtmArthI jIvanA zvAsocchavAsa sivAya bIjAM na cAle evI jinanI AjJA che. prazna:- pAMca iMdriyo zI rIte vaza thAya ? u0H- vastuo upara tucchabhAva lAvavAthI. jema kUla sukAvAthI tenI sugaMdha thoDI vAra rahI nAza pAme che, ane phUla karamAI jAya che, tethI kAMI saMtoSa thato nathI, tema tucchabhAva AvavAthI indriyonA viSayomAM lubdhatA thatI nathI. pAMca iMdriyomAM jiindriya vaza karavAthI bAkInI cAra indriyo saheje vaza thAya che. jJAnI puruSane ziSye prazna pUchyuM, "bAra upAMga to bahu gahana che; ane tethI mArAthI samajI zakAya tema nathI; mATe bAra upAMgano sAra ja batAvo ke je pramANe varte to mAruM kalyANa thAya.' sadgurue uttara Apyo, bAra upAMgano sAra tamane kahIe chIe ke, 'vRttione kSaya karavI.' A vRttio be prakAranI kahI eka bAhya ane bIjI aMtar. bAhyavRtti eTale AtmAthI bahAra vartavuM te. AtmAnI aMdara pariNamavuM, temAM zamAvuM, te aMtarvRtti. padArthanuM tucchapaNuM bhAsyamAna thayuM hoya to aMtarvRtti rahe. jema alpa kiMmatano evo je mATIno ghaDo te phUTI gayo ane pachI teno tyAga karatAM AtmAnI vRtti kSobha pAmatI nathI, kAraNa ke temAM tucchapaNuM samajAyuM che. AvI rIte jJAnIne jagatanA sarva padArtha tuccha bhAsyamAna che. jJAnIne eka rupiyAthI mAMDI suvarNa ityAdika padArthamAM sAva mATIpaNuM ja bhAse che. Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 689 strI e hADamAMsanuM pUtaLuM che ema spaSTa jANyuM che tethI vicAravAnanI vRtti tyAM kSobha pAmatI nathI; topaNa sAdhune evI AjJA karI che ke hajAro devAMganAthI na caLI zake tevA munie paNa nAka kAna chedelI evI je so varasanI vRddha strI tenI samIpa paNa rahevuM nahIM; kAraNa ke te vRttine kSobha pamADe ja evuM jJAnIe jANyuM che. sAdhune teTaluM jJAna nathI ke tenAthI na ja caLI zake, ema dhArI tenI samIpa rahevAnI AjJA karI nathI. e vacana upara jJAnIe pote vizeSa bhAra mUkyo che; eTalA mATe jo vRttio padArthomAM kSobha pAme to tarata kheMcI laI tevI bAhyavRttio kSaya karavI. cauda guNasthAnaka che te AtmAnA aMze aMze guNa batAvyA che, ane chevaTe te kevA che te jaNAvyuM che, jema eka hIro che tene eka eka karatAM cauda pahela pADo to anukrame vizeSa vizeSa kAMti pragaTe, ane caude pahela pADatAM chevaTe hIrAnI saMpUrNa spaSTa kAMti pragaTe. A ja rIte saMpUrNa guNa pragaTavAthI AtmA saMpUrNapaNe pragaTe caudapUrvadhArI agiyAramethI pAcho paDe che tenuM kAraNa pramAda che. pramAdanA kAraNathI te ema jANe ke 'have mane guNa pragaTyo.' AvA abhimAnathI pahele guNasthAnake jaI paDe che; ane anaMta kALanuM bhramaNa karavuM paDe che. mATe jIve avazya jAgrata rahevuM; kAraNa ke vRttionuM prAbalya evuM che ke te hareka prakAre chetare che. agiyAramA guNasthAnakethI jIva paDe che tenuM kAraNa e ke vRttio prathama jANe che ke 'hamaNAM A zUrAtanamAM che eTale ApaNuM baLa cAlavAnuM nathI;' ane tethI cUpa thaI badhI dabAI rahe che. 'krodha kaDavo che tethI chetarAze nahIM, mAnathI paNa chetarAze nahIM; tema mAyAnuM baLa cAle tevuM nathI' ema vRttie jANyuM ke tarata tyAM lobha udayamAna thAya che. 'mArAmAM kevAM riddhi, siddhi, ane aizvarya pragaTa thayAM' evI vRtti tyAM AgaLa thatAM teno lobha thavAthI tyAMthI jIva paDe che, ane pahele guNasthAnake Ave che. A kAraNathI vRttione upazama karavA karatAM kSaya karavI; eTale pharIthI udbhave nahIM. jyAre jJAnIpuruSa tyAga karAvavAne mATe kahe ke A padArtha tyAgI de tyAre vRtti bhUlave che ke ThIka che. huM be divasa pachI tyAgIza. AvA bhulAvAmAM paDe che ke vRtti jANe che ke ThIka thayuM, aNIno cUkyo so varSa jIve. eTalAmAM zithilapaNAnAM kAraNo maLe ke "A tyAgavAthI roganAM kAraNo thaze; mATe hamaNAM nahIM paNa AgaLa tyAgIza.' A rIte vRttio chetare che. A prakAre anAdikALathI jIva chetarAya che. koIno vIza varSano putra marI gayo hoya, te vakhate te jIvane evI kaDavAza lAge ke A saMsAra khoTo che. paNa bIje ja divase e vicAra bAhyavRtti vismaraNa karAve che ke "eno chokaro kAla savAre moTo thaI raheze; ema thatuM ja Ave che; zuM karIe ?' Ama thAya che; paNa ema nathI thatuM ke te putra jema marI gayo, tema huM paNa marI jaIza. mATe samajIne vairAgya pAmI cAlyo jAuM to sAruM, Ama vRtti thatI nathI. tyAM vRtti chetare che. koI abhimAnI jIva ema mAnI bese che ke 'huM paMDita chuM, zAstravettA chuM, DAhyo chuM, guNavAna chuM, loka mane guNavAna kahe che', paNa tene jyAre tuccha padArthano saMyoga thAya che tyAre tarata ja tenI vRtti kheMcAya che. AvA jIvane jJAnI kahe che ke tuM vicAra to kharo ke te tuccha padArthanI kiMmata karatAM tArI kiMmata tuccha che ! jema eka pAInI cAra bIDI maLe che, arthAt pA pAInI eka bIDI che. tevI bIDInuM jo tane vyasana hoya to tuM apUrva jJAnInAM vacano sAMbhaLato hoya topaNa jo tyAM kyAMyathI bIDIno dhumADo Avyo ke tArA AtmAmAMthI vRttino dhumADo nIkaLe che, ane jJAnInAM vacano uparathI prema jato rahe che. bIDI jevA padArthamAM, tenI kriyAmAM vRtti kheMcAvAthI vRttikSobha nivRtta thato nathI ! pA pAInI bIDIthI jo ema thaI jAya che, to Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCO http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vyasanInI kiMmata tethI paNa tuccha thaI; eka pAInA cAra AtmA thayA, mATe dareka padArthamAM tucchapaNuM vicArI vRtti bahAra jatI aTakAvavI; ane kSaya karavI. anAthadAsajIe kahyuM che ke, "eka ajJAnInA koTi abhiprAyo che, ane koTi jJAnIno eka abhiprAya che.' AtmAne je mokSanAM hetu che te 'supaccakhANa'. AtmAne saMsAranAM hetu che te 'dupaccakhANa ' DhUMDhiyA ane tA kalpanA karI je mokSa javAno mArga kahe che te pramANe to traNe kALamAM mokSa nathI. uttama jAti, Arya kSetra, uttama kuLa, ane satsaMga e Adi prakArathI AtmaguNa pragaTa thAya che. tame mAnyo che tevo AtmAno mULa svabhAva nathI; tema AtmAne karme kAMI sAva AvarI nAMkhyo nathI. AtmAnA puruSArthadharmano mArga sAva khullo che. bAjarI athavA ghauMno eka dANo lAkha varSa sudhI rAkhI mUkyo hoya (saDI jAya te vAta amArA dhyAnamAM che, paNa jo tene pANI, mATI Adino saMyoga na maLe te UgavAno saMbhava nathI, tema satsaMga ane vicArano yoga na maLe to AtmaguNa pragaTa thato nathI. zreNikarAjA narakamAM che, paNa samabhAve che. samakitI che, mATe tene duHkha nathI. cAra kaThiyArAnA dRSTAMte cAra prakAranA jIvo che- cAra kaThiyArA jaMgalamAM gayA. prathama sarvee kASTha lIdhAM. tyAMthI AgaLa cAlyA ke sukhaDa AvI. tyAM traNe sukhaDa lIdhI. eka kahe 'e jAtanAM lAkaDAM khape ke nahIM, mATe mAre to levAM nathI, ApaNe roja laIe chIe te ja mAre to sArAM.' AgaLa cAlatAM sonuMrUpuM AvyuM. traNamAMthI bee sukhaDa nAMkhI daI saunuMrUpuM lIdhuM, eke na lIdhuM. tyAMthI AgaLa cAlyA ke ratnaciMtAmaNi Avyo. bemAMthI eke sonuM nAMkhI daI ratnaciMtAmaNi lIdho; eke sonuM rahevA dIdhuM. (1) A jagoe ema dRSTAMta ghaTAvavuM ke jeNe lAkaDAM ja lIdhAM ane bIjAM na lIdhuM te prakAranA eka jIva che; ke jeNe laukika karmo karatAM jJAnIpuruSane oLakhyA nahIM; darzana paNa karyAM nahIM; ethI tenAM janma jarA maraNa paNa TaLyAM nahIM; gati paNa sudharI nahIM. (2) sukhaDa lIdhA ane kASTha mUkI dIdhAM tyAM dRSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe saheje jJAnIne oLakhyA, darzana karyAM tethI tenI gati sArI thaI. thai. (3) sonuM Adi lIdhuM te dRSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe jJAnIne te prakAre oLakhyA mATe tene devagati prApta (4) ratnaciMtAmaNi jeNe lIdho te dRSTAMta ema ghaTAvavuM ke je jIvane jJAnInI yathArtha oLakhANa thaI te jIva bhavamukta thayo. eka vana che. temAM mAhAtmyavALA padArtho che. tenuM je prakAre oLakhANa thAya teTaluM mAhAtmya lAge, ane te pramANamAM te grahe. A rIte jJAnIpuruSarUpI vana che. jJAnIpuruSanuM agamya, agocara mAhAtmya che. tenuM jeTaluM oLakhANa thAya teTaluM mAhAtmya lAge; ane te te pramANamAM tenuM kalyANa thAya. sAMsArika kheMdanAM kAraNo joI, jIvane kaDavAza lAgatAM chatAM te vairAgya upara paga daI cAlyo jAya che, paNa vairAgyamAM pravRtti karato nathI, loko jJAnIne lokadRSTie dekhe to oLakhe nahIM. AhArAdi vageremAM paNa jJAnIpuruSanI pravRtti bAhya varte che. kevI rIte je, ghaDo upara (AkAza- Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 61 mAM) che, ane pANImAM UbhA rahIne, pANImAM dRSTi rAkhI, bANa sAdhI te (UMceno ghaDo) vIMdhavo che; loka jANe che ke vIMdhanAranI dRSTi pANImAM che, paNa vAstavika rIta ghaDo vIMdhavAno che; teno lakSa karavA mATe vIMdhanAranI dRSTi AkAzamAM che. A rIte jJAnInI oLakhANa koI vicAravAnane hoya che. dRDha nizcaya karavo ke vRttio bahAra jatI kSaya karI aMtarvRtti karavI; avazya e ja jJAnInI AjJA che. spaSTa prItithI saMsAra karavAnI icchA thatI hoya to samajavuM ke jJAnIpuruSane joyA nathI. je prakAre prathama saMsAramAM rasarahita vartato hoya te prakAre, jJAnIno yoga thayA pachI varte nahIM, e ja jJAnInuM svarUpa. jJAnIne jJAnadRSTithI, aMtardRSTithI joyA pachI strI joIne rAga utpanna thAya nahIM; kAraNa ke jJAnInuM svarUpa viSayasukhakalpanAthI juduM che, anaMta sukha jANyuM hoya tene rAga thAya nahIM; ane jene rAga thAya nahIM teNe ja jJAnIne joyA, ane teNe ja jJAnIpuruSanAM darzana karyAM, pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM; kAraNa ke jJAnInAM vacano yathArtha rIte sAcAM jANyAM che. jJAnInI samIpa deha ane AtmA judA pRthaka pRthak jANyA che tene deha bAda karI AtmA bhinna bhinna bhAse; ane tethI strInAM zarIra ane AtmA judAM bhAse che, teNe strInuM zarIra mAMsa, mATI, hADakAM AdinuM pUtaLuM jANyuM che eTale tyAM rAga utpanna thato nathI. AkhA zarIranuM baLa, upara nIcenuM banne kamara upara che. jenI kamara bhAMgI gaI che tenuM badhuM baLa gayuM. viSayAdi jIvanI tRSNA che. saMsArarUpI zarIranuM baLa A viSayAdirUpa keDa, kamara upara che. jJAnIpuruSano bodha lAgavAthI viSayAdirUpa kaMDano bhaMga thAya che. arthAt viSayAdinuM nukapaNuM lAge che; ane te prakAre saMsAranuM baLa ghaTe che; arthAt jJAnIpuruSanA bodhamAM AvuM sAmarthya che. zrI mahAvIrasvAmIne saMgama nAme devatAe bahu ja, prANatyAga thatAM vAra na lAge tevA pariSaha dIdhA, tyAM kevI adabhuta samatA ! tyAM teoe vicAryuM ke jenAM darzana karavAthI kalyANa thAya, nAma smaravAthI kalyANa thAya tenA saMgamAM AvIne anaMta saMsAra vadhavAnuM A jIvane kAraNa thAya che ! AvI anukaMpA AvavAthI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. kevI adbhuta samatA ! pArakI dayA kevI rIte UgI nIkaLI hatI ! te vakhate moharAjAe jo jarA dhakko mAryo hota to to tarata ja tIrthaMkarapaNuM saMbhavata nahIM; joke devatA to bhAgI jAta. paNa mohanIyanA maLane mULathI nAza karyo che, arthAt mohane jItyo che, te moha kema kare zrI mahAvIrasvAmI samIpe gozAlAe AvI be sAdhune bALI nAMkhyA, tyAre jo jarA aizvaryapaNuM karIne sAdhunI rakSA karI hota to tIrthaMkarapaNuM pharI karavuM paData; paNa jene 'huM guru chuM, A mArA ziSya che' evI bhAvanA nathI tene tevo koI prakAra karavo paDato nathI. 'huM zarIrarakSaNano dAtAra nathI, phakata bhAvaupadezano dAtAra chuM; jo huM rakSA karuM to mAre gozAlAnI rakSA karavI joIe, athavA AkhA jagatanI rakSA karavI ghaTe' ema vicAryuM. arthAt tIrthaMkara ema mArApaNuM kare ja nahIM. vedAMta viSe A kALamAM caramazarIrI kahyA che. jinanA abhiprAya pramANe paNa A kALamAM ekAvatArI jIva thAya che. A kAMI thoDI vAta nathI; kemake A pachI kAMI mokSa thavAne vadhAre vAra nathI, saheja kAMI bAkI rahyuM hoya, rahyuM che te pachI sahejamAM cAlyuM jAya che. AvA puruSanI dazA, vRttio kevI hoya ? anAdinI ghaNI ja vRttio zamAI gaI hoya che; ane eTalI badhI zAMti thaI gaI hoya che ke, rAgadveSa badhA nAza pAmavA yogya thayA che, upazAMta thayA che. savRttio thavA mATe je je kAraNo, sAdhano batAvelAM hoya che te nahIM karavAnuM jJAnI Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kahetA ja nathI; jema rAtre khAvAthI hiMsAnuM kAraNa dekhAya che, eTale jJAnI AjJA kare ja nahIM ke tuM rAtre khA. paNa je je ahaMbhAve AcaraNa karyuM hoya, ane rAtribhojanathI ja athavA phalANAthI ja mokSa thAya, athavA AmAM ja mokSa che, ema durAgrahathI mAnyuM hoya to tevo durAgraha mukAvavAne mATe jJAnIpuruSo kahe ke, 'mUkI de; tArI ahaMvRttie karyuM hatuM te mUkI de. ane jJAnIpuruSonI AjJAe tema kara.' ane tema kare to kalyANa thAya. anAdikALathI divase tema ja rAtre khAdhuM che, paNa jIvane mokSa thayo nahIM ! che. A kALamAM ArAdhakapaNAnAM kAraNoM ghaTanAM jAya che, ane virAdhakapaNAnAM lakSaNo vardhamAnatA pAmatAM jAya kezIsvAmI moTA hatA. ane pArzvanAthasvAmInA ziSya hatA, topaNa pAMca mahAvrata aMgIkAra karyAM hatAM, kezIsvAmI ane gautamasvAmI mahA vicAravAna hatA, paNa kezIsvAmIe ema na kahyuM, 'huM dIkSAe moTo chuM mATe tame mArI pAse cAritra lo.' vicAravAna ane saraLa jIva jene tarata kalyANayukta thaI javuM che tene AvI vAtano Agraha hoya nahIM. koI sAdhu jeNe prathama AcAryapaNe ajJAnaavasthAe upadeza karyo hoya, ane pachI tene jJAnIpuruSano samAgama thatAM te jJAnIpuruSa jo AjJA kare ke je sthaLe AcAryapaNe upadeza karyo hoya tyAM jaI eka khUNe chevADe besI badhA lokone ema kahe ke meM ajJAnapaNe upadeza Apyo che, mATe tame bhUla khAzo nahIM; to te pramANe sAdhune karyA vinA chUTako nahIM. jo te sAdhu ema kahe, 'mArAthI ema thAya nahIM; ene badale Apa kaho to pahADa uparathI paDatuM mUkuM, athavA bIjAM game te kaho te karuM; paNa tyAM to mArAthI nahIM javAya.' jJAnI kahe che 'tyAre e vAta javA de. amArA saMgamAM paNa Avato nahIM. kadApi tuM lAkha vAra parvatathI paDe topaNa kAmanuM nathI. ahIM to tema karaze to ja mokSa maLaze. tema karyA vinA mokSa nathI; mATe jaIne kSamApanA mAge to ja kalyANa thAya.' gautamasvAmI cAra jJAnanA dhartA hatA ane AnaMdazrAvaka pAse gayA hatA. AnaMdazrAvake kahyuM 'mane jJAna UpajyuM che.' tyAre gautamasvAmIe kahyuM 'nA, nA. eTaluM badhuM hoya nahIM, mATe Apa kSamApanA lo.' tyAre AnaMdazrAvake vicAryuM ke A mArA guru che, kadAca A vakhate bhUla khAya che, topaNa bhUla khAo cho ema kahevuM yogya nathI; guru che mATe zAMtithI kahevuM yogya che ema dhArI AnaMdazrAvake kahyuM ke "mahArAja ! sadbhUta vacanano micchA mi dukkaDaM ke asabhUta vacanano micchA mi dukkaDaM ?' tyAre gautamasvAmIe kahyuM ke "asadbhUta vacanano micchA mi dukkaDaM. tyAre AnaMdazrAvake kahyuMH 'mahArAja ! huM micchA mi dukkaDaM levAne yogya nathI.' eTale gautamasvAmI cAlyA gayA, ane jaIne mahAvIrasvAmIne pUchyuM. (gautamasvAmI tenuM samAdhAna kare tevA hatA, paNa chate gurue tema kare nahIM jethI mahAvIrasvAmI pAse jaI hakIkata kahI.) mahAvIrasvAmIe kahyuM, "he gautama ! hA, AnaMda dekhe che ema ja che, ane tamArI bhUla che; mATe tame AnaMda pAse jaI kSamApanA lo.' 'tahat' kahI gautamasvAmI kSamAvavA gayA. jo gautamasvAmImAM moha nAmano mahA subhaTa parAbhava pAmyo na hota to tyAM jAta nahIM, ane kadApi gautamasvAmI ema kaheta ke 'mahArAja ! ApanA ATalA badhA ziSya che temanI huM cAkarI karuM, paNa tyAM to nahIM jAuM; to te vAta kabUla thAta nahIM. gautamasvAmI pote tyAM jaI kSamAvI AvyA / huM 'sAsvAdanasamakita' eTale vI gayeluM samakita, arthAt je parIkSA thayelI tene AvaraNa AvI jAya topaNa mithyAtva ane samakitanI kiMmata tene jAdI ne jAdI lAge. jema chAzamAMthI mAkhaNa valovI kADhI lIdhuM, ne pachI pAchuM chAzamAM nAkhyuM. mAkhaNa ne chAza prathama jevAM ekameka Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 693 hatAM tevAM ekameka pachI thAya nahIM, tema mithyAtvanI sAthe ekameka thAya nahIM. hIrAmaNinI kiMmata thaI che, paNa kAcanI maNi Ave tyAre hIrAmaNi sAkSAt anubhavamAM Ave te dRSTAMta paNa atre ghaTe che. nigraMtha guru eTale paisArahita guru nahIM, paNa jenI graMthi chedAI che evA guru. sadgurunI oLakhANa thAya tyAre vyavahArathI graMthi chedavAno upAya che. jema, eka mANase kAcanI maNi laI dhAryuM ke, 'mArI pAse sAcI maNi che, AvI kyAMya prApta thatI nathI.' pachI teNe eka vicAravAna pAse jaI kahyuM, "mArI maNi sAcI che.' pachI te vicAravAne tethI sArI, tethI sArI, ema vadhatI vadhatI kiMmatanI maNi batAvIne kahyuM ke jo, phera lAge che ? barAbara joje, tyAre teNe kahyuM, 'hA, phera lAge che.' pachI te vicAravAne jhumara batAvI kahyuM; jo, tArA jevI to hajAro maLe che. AkhuM jhumara batAvyA pachI sAcI maNi batAvI tyAre tene tenI barAbara kiMmata thaI, pachI jADIne jAThI jANI mUkI dIdhI. pachI koIka saMga maLavAthI teNe kahyuM ke teM A maNi je sAcI jANI che evI to ghaNI maLe che. AvAM AvaraNothI vahema AvI javAthI bhUlI jAya; paNa pachI jAThI dekhe. je prakAre sAcAnI kiMmata thaI hoya te prakAre, te tarata jAgRtimAM Ave ke sAcI jhAjhI hoya nahIM, arthAt AvaraNa hoya, paNa prathamanI oLakhANa bhulAya nahIM. A prakAre vicAravAnane sadguruno yoga maLatAM tattvapratIti thAya, paNa pachI mithyAtvanA saMgathI AvaraNa AvatAM zaMkA thaI jAya; joke tattvaprIti jAya nahIM paNa tene AvaraNa AvI jAya. AnuM nAma "sAsvAdana samyaktva.' sadguru, sadaiva, kevaLIno prarUpelo dharma tene samyaktva kahyuM, paNa sadaiva ane kevaLI e be sadgurumAM samAI gayA. sadguru ane asadgurumAM rAtadivasa jeTalo aMtara che. eka jhaverI hato. vepAra karatAM ghaNI khoTa javAthI tenI pAse kAMI paNa dravya rahyuM nahIM. maraNa vakhata AvI pahoMcyo eTale bairAMchokarAno vicAra kare che ke mArI pAse kAMI dravya nathI, paNa jo hAla kahIza to chokaro nAnI uMmarano che tethI deha chUTI jaze. strIe, sAmuM joyuM tyAre kahyuM ke kAMI kaho cho ? puruSe kahyuM, zuM kahuM ? strIe kahyuM ke mAruM ane chokarAnuM udarapoSaNa thAya tevuM batAvo ne kaMI kaho, tyAre pelAe vicAra karIne kahyuM ke gharamAM jhaverAtanI peTImAM kiMmatI naMganI dAbaDI che te jyAre tAre avazyanI jarUra paDe tyAre kADhIne mArA bhAIbaMdha pAse jaIne vecAvaje, tyAM tane ghaNuM dravya Avaze. ATaluM kahIne pelo puruSa kALadharma pAmyo. keTalAka divase nANA vinA uMdarapoSaNa mATe pIDAtAM jANI, pelo chokaro tenA bApe prathama kahela jhaverAtanA naMga laI, tenA kAkA pitAno bhAIbaMdha jhaverI) pAse gayo ne kahyuM ke mAre A naMga vecavAM che, tenuM dravya je Ave te mane Apo. tyAre pelA jhaverIbhAIe pUchyuM: "A naMga vecIne zuM karavuM che ?" 'udara bharavA paisA joIe che,' ema pelA chokarAe kahyuM tyAre te jhaverIe kahyuM: 'so-pacAsa rUpiyA joIe to laI jA, ne roja mArI dukAne Avato raheje, ane kharca laI jaje. A naMga hAla rahevA de.' pelA chokarAe pelA bhAInI vAta svIkArI; ane peluM jhaverAta pAchuM laI gayo. pachI roja jhaverInI dukAne jatAM jhaverInA samAgame te chokaro hIrA, pAnA, mANeka, nIlama badhAMne oLakhatAM zIkhyo ne tenI tene kiMmata thaI. pachI pelA jhaverIe kahyuM: 'tuM tAruM je jhaverAta prathama vecavA lAvyo hato te lAva, have vecIe.' pachI gharethI chokarAe potAnA jhaverAtanI dAbaDI lAvIne joyuM to naMga khoTAM lAgyAM, eTale tarata pheMkI dIdhAM. tyAre tene pelA jhaverIe pUchyuM ke teM nAkhI kema dIdhAM ? tyAre teNe kahyuM ke sAva khoTAM che mATe nAMkhI dIdhAM che. Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jo pelA bhAIe prathamathI ja khoTAM kahyAM hota to te mAnata nahIM, paNa jyAre potAne vastunI kiMmata AvI ne khoTAMne khoTArUpe jANyAM tyAre jhaverIne kahevuM paDyuM nahIM ke khoTAM che. A ja rIte potAne sadgurunI parIkSA thatAM asadRgurune asat jANyA to pachI te tarata ja asadguru varjIne sadgurunA caraNamAM paDe; arthAt potAmAM kiMmata karavAnI zakti AvavI joIe. guru pAse roja jaI ekeMdriyAdika jIvonA saMbaMdhamAM aneka prakAranI zaMkAo ane kalpanAo karI pUchyA kare; roja jAya ane e ne e ja pUche, paNa eNe dhAryuM che zuM ? ekeMdriyamAM javuM dhAryu che ke zuM ? paNa koI divasa ema pUchato nathI ke ekeMdriyathI mAMDI paMceMdriyane jANavAno paramArtha zo ? ekeMdriyAdi jIvo saMbaMdhI kalpanAothI kAMI mithyAtvagraMthi chedAya nahIM. ekeMdriyAdi jIvonuM svarUpa jANavAnuM kaMI phaLa nathI; vAstavika rIte to samakita prApta karavAnuM che, mATe guru pAse jaI nakAmAM prazno karavA karatAM gurune kahevuM ke ekeMdriyAdikanI vAta Aje jANI, have te vAta kAla karazo nahIM; paNa samakitanI goThavaNa karajo. AvuM kahe to koI dahADo eno niveDo Ave. paNa roja ekeMdriyAdinI kaDAkUTo kare to enuM kalyANa kyAre thAya ? samudra che te khAro che. ekadama to tenI khArAza nIkaLe nahIM, tene mATe A prakAre upAya che ke te samudramAMthI ekeka vaheLA levA, ane te vaheLAmAM jethI te pANInI khArAza maTe, ane mIThAza thAya evo khAra nAkhavo; paNa te pANI zoSAvAnA be prakAra cheH eka to sUryano tApa, ane bIjI jamIna; mATe prathama jamIna taiyAra karavI ane pachI nIko dvArA e pANI laI javuM ane pachI khAra nAMkhavo ke tethI khArAza maTI jaze. A ja rIte mithyAtvarUpI samudra che, temAM kadAgrahadirUpa khArAza che; mATe kuLadharmarUpI vaheLAne yogyatArUpa jamInamAM laI sodharUpI khAra nAMkhavo eTale satpuruSarUpI tApathI khArAza maTI jaze. 'durbaLa deha ne mAsa upavAsI, jo che mAyAraMga re; topaNa garbha anaMtA leze, bole bIjAM aMga re. jeTalI bhrAnti vadhAre teTaluM vadhAre, sauthI moTo roga mithyAtva. je je vakhate tapazcaryA karavI te te vakhate svacchaMdathI na karavI; ahaMkArathI na karavI; lokone lIdhe na karavI; jIve je kAMI karavuM te svacchaMda na karavuM. 'huM DAhyo chuM' evuM mAna rAkhavuM te kayA bhavane mATe ? 'huM DAhyo nathI' evuM samajyA te mokSe gayA che. mukhyamAM mukhya vighna svacchaMda che. jeno durAgraha chedAyo te lokone paNa priya thAya che; durAgraha mUkyo hoya to bIjAne paNa priya thAya che; mATe kadAgraha mukAyAthI badhAM phaLa thavAM saMbhave che. gautamasvAmIe mahAvIrasvAmIne vedanAM prazno pUchyAM; tenuM, sarva doSano kSaya karyo che evA te mahAvIrasvAmIe vedanA dAkhalA daI samAdhAna siddha karI ApyuM. bIjAne UMcA guNe caDhAvavA, paNa koInI niMdA karavI nahIM. koIne svacchaMde kAMI kahevuM nahIM. kahevA yogya hoya to ahaMkArarahitapaNe kahevuM. paramArthadRSTie rAgadveSa ghaTyA hoya to phaLIbhUta thAya, vyavahArathI to bhoLA jIvone paNa rAgadveSa ghaTyA hoya; paNa paramArthathI rAgadveSa moLA paDe to kalyANano hetu che. moTA puruSonI dRSTie jotAM saghaLAM darzana sarakhAM che. jainamAM vIza lAkha jIvo matamatAMtaramAM paDyAM che ! jJAnInI dRSTie bhedAbheda hoya nahIM. je jIvane anaMtAnubaMdhIno udaya che tene sAcA puruSanI vAta sAMbhaLavI paNa game nahIM. mithyAtvanI graMthi che tenI sAta prakRti che. mAna Ave eTale sAte Ave, temAM anaMtA- Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza pAyA 195 nubaMdhInI cAra prakRti cakravartI samAna che. te koI rIte graMthimAMthI nIkaLavA de nahIM. mithyAtva rakhavALa che. AkhuM jagata tenI sevA cAkarI kare che ! prao:- udayakarma kone kahIe ? S:- aizvaryapada prApta thatAM tene dhakko mArIne pAchuM kADhe ke "A mAre joItuM nathI; mAre Ane zuM karavuM che ?' koI rAjA pradhAnapaNuM Ape topaNa pote levA icchuM nahIM. 'mAre ene zuM karavuM che ? gharasaMbaMdhInI ATalI upAdhi thAya to ghaNI che.' AvI rIte nA pADe; aizvaryapadanI niricchA chatAM rAjA pharI pharI ApavA icche tene lIdhe AvI paDe, to tene vicAra thAya ke 'jo tAre pradhAnapaNuM haze to ghaNA jIvonI dayA paLAze, hiMsA ochI thaze, pustakazALAo thaze, pustako chapAvAze.' evA dharmanA keTalAka hetu jANIne vairAgyabhAvanAe vede tene udaya kahevAya. icchAsahita bhogave, ane udaya kahe te to zithilatAnA ane saMsAra rajhaLavAnA hetu thAya. keTalAka jIvo mohagarbhita vairAgyathI ane keTalAka duHkhagarbhita vairAgyathI dIkSA le che. 'dIkSA levAthI sArA sArA nagare, gAme pharavAnuM thaze. dIkSA lIdhA pachI sArA sArA padArtho khAvAne maLaze, ughADA page taDake cAlavuM paDaze teTalI muzkelI che, paNa tema to sAdhAraNa kheDUto ke pATIdAro paNa taDakAmAM ke ughADA page cAle che, to tenI pere sahaja thaI raheze; paNa bIjI rIte duHkha nathI ane kalyANa thaze.' AvI bhAvanAthI dIkSA levAno je vairAgya thAya te 'mohagarbhita vairAgya. pUnamane dahADe ghaNA loko DAkora jAya che, paNa koI ema vicAratuM nathI ke AthI ApaNuM kalyANa zuM thAya che ? pUnamane dahADe raNachoDajInAM darzana karavA bApadAdA jatA te joI chokarAM jAya che, paNa teno hetu vicAratAM nathI. A prakAra paNa mohagarbhita vairAgyano che. je sAMsArika duHkhathI saMsAratyAga kare che te duHkhagarbhita vairAgya samajavo. jyAM jAo tyAM kalyANanI vRddhi thAya tevI dRDha mati karavI, kuLagacchano Agraha mukAvo e ja satsaMganuM mAhAtmya sAMbhaLavAnuM pramANa che. dharmanA matamatAMtarAdi moTA moTA anaMtAnubaMdhI parvatanI phATanI mAphaka maLe ja nahIM. kadAgraha karavo nahIM, ne kadAgraha karatA hoya tene dhIrajathI samajAvIne mukAvavA tyAre samajyAnuM phaLa che. anaMtAnubaMdhI mAna, kalyANa thavAmAM ADA staMbharUpa kahela che. jyAM jyAM guNI manuSya hoya tyAM tyAM teno saMga karavAnuM vicAravAna jIva kahe. ajJAnInAM lakSaNo laukika bhAvanAM che. jyAM jyAM durAgraha hoya tyAM tyAMthI chUTavuM; "ene mAre joItAM nathI' e ja samajavAnuM che. ////////// 5 rALaja, bhAdaravA suda 6, zani, 1952 pramAdathI yoga utpanna thAya che. ajJAnIne pramAda che. yogathI ajJAna utpanna thatuM hoya to jJAnIne viSe paNa saMbhave, mATe jJAnIne yoga hoya paNa pramAda hoya nahIM. 'svabhAvamAM rahevuM, vibhAvathI mukAvuM' e ja mukhya to samajavAnuM che. bAlajIvone samajavA sAru siddhAMtonA moTA bhAganuM varNana jJAnIpuruSoe karyuM che. koI upara roSa karavo nahIM, tema koI upara rAjI thavuM nahIM, Ama karavAthI eka ziSyane be ghaDImAM kevaLajJAna pragaTa thayuM ema zAstramAM varNana che. jeTalo roga hoya teTalI davA karavI paDe che. jIvane samajavuM hoya to sahaja vicAra pragaTe; paNa mithyAtvarUpI moTo roga che tethI samajavA mATe ghaNo kALa javo joIe. zAstramAM je soLa roga kahyA che te saghaLA A jIvane che ema samajavuM. je sAghana batAvyAM che te sAva sulabha che. svacchaMdI, ahaMkArathI, lokalAjathI, kuLadharmanA Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra rakSaNa arthe tapazcaryA karavI nahIM, AtmArthe karavI. tapazcaryA bAra prakAre kahI che. AhAra nahIM levo e vagere bAra prakAra che. sat sAdhana karavA mATe je kAMI batAvyuM hoya te sAcA puruSanA Azraye te prakAre karavuM. potApaNe vartavuM te ja svacchaMda che ema kahyuM che. sadgurunI AjJA vinA zvAsocchavAsa kriyA sivAya bIjAM kaMI karavuM nahIM. sAdhue laghuzaMkA paNa gurune kahIne karavI evI jJAnIpuruSonI AjJA che. svacchaMdAcAre ziSya karavo hoya to AjJA mAge nahIM; athavA kalpanA kare. paropakAra karavAmAM mAThI saMkalpanA vartatI hoya, ane tevA ja ghaNA vikalpo karI svacchaMda mUke nahIM te ajJAnI, AtmAne vighna kare, tema ja AvA badhA prakAra sarve, ane paramArthano rasto bAda karIne vANI kahe. A ja potAnuM DahApaNa, ane tene ja svacchaMda kahela che. jJAnInI pratyeka AjJA kalyANakArI che. mATe temAM nyUnAdhika ke moTA nAnAnI kalpanA karavI nahIM, temaja te vAtano Agraha karI jhaghaDo karavo nahIM. jJAnI kahe te ja kalyANano hetu che ema samajAya to svacchaMda maTe, A ja yathArtha jJAnI che mATe te kahe te ja pramANe karavuM, bIjA koI vikalpa karavA nahIM. jagatamAM bhrAMti rAkhavI nahIM, emAM kAMI ja nathI. A vAta jJAnI puruSo ghaNA ja anubhavathI vANI dvArA kahe che. jIve vicAravuM ke 'mArI buddhi jADI che, mArAthI samajAtuM nathI. jJAnI kahe che te vAkya sAcAM che, yathArtha che.' ema samaje to saheje doSa ghaTe, jema eka varasAdathI ghaNI vanaspati UgI nIkaLe che, tema jJAnInI eka paNa AjJA ArAdhatAM ghaNA guNo pragaTe che. jo jJAnInI yathArtha pratIti AvI hoya, ane barAbara tapAsyuM che ke 'A satpuruSa che. AnI dazA kharekharI AtmadazA che. tema emanAthI kalyANa thaze ja, ane evA jJAnInA vacana pramANe pravarte, to ghaNA ja doSa, vikSepa maTI jAya. jyAM jyAM jAe tyAM tyAM ahaMkAra rahita varte ane tenuM badhuM pravartana savaLuM ja thAya. ema satsaMga, satpuruSano yoga anaMta guNano bhaMDAra che. jagatane batAvavA je kaMI karato nathI tene ja satsaMga phaLIbhUta thAya che. satsaMga ne satpuruSa vinA traNe kALane viSe kalyANa thAya ja nahIM. bAhyatyAgathI jIva bahu ja bhUlI jAya che. veza, vastrAdimAM bhrAMti bhUlI javI. AtmAnI vibhAvadazA, svabhAvadazA oLakhavI. keTalAMka karmo bhogavyA vinA chUTako nathI. jJAnIne paNa hRdayakarma saMbhave che. paNa gRhasthapaNuM sAdhu karatAM vadhAre che ema bahArathI kalpanA kare to koI zAstrano saravALo maLe nahIM. tuccha padArthamAM paNa vRtti DolAyamAna thAya che. caudapUrvadhArI paNa vRttinI capaLatAthI ane ahaMpaNuM sphuravAthI nigodAdimAM paribhramaNa kare che. agiyArame guNasthAnakethI paNa jIva kSaNa lobhathI paDI pahele guNasthAnake Ave che. 'vRtti zAMta karI che,' evuM ahaMpaNuM jIvane sphuryAthI, evA bhulAvAthI rakhaDI paDe che. ajJAnIne dhanAdika padArthane viSe ghaNI ja Asakti hovAthI koI paNa cIja khovAI jAya to tethI karI aneka prakAranI ArttadhyAnAdikanI vRttine bahu prakAre phelAvI, prasArI prasArI kSobha pAme che. kAraNa ke teNe te padArthanI tucchatA jANI nathI; paNa tene viSe mahattva mAnyuM che. mATInA ghaDAmAM tucchatA jANI che eTale te phUTI javAthI kSobha pAmato nathI. cAMdI, suvarNAdine viSe mahattva mAnyuM che tethI teno viyoga thavAthI aneka prakAre ArttadhyAnanI vRtti sphurAve che. je je vRttimAM sphure ane icchA kare te 'Asava' che. Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org te te vRttino nirodha kare te 'saMvara' che. upadeza chAyA 697 anaMta vRttio anaMta prakAre sphure che, ane anaMta prakAre jIvane baMdhana kare che. bALajIvone A samajAya nahIM tethI jJAnIoe tenA sthUla bhedo samajaNa paDe te rIte kahyA che. vRttiono mULathI kSaya karyo nathI tethI pharI pharI sphure che. dareka padArthane viSe skurAyamAna thatI bAhyavRttione aTakAvavI; ane te vRtti-pariNAma aMtarmukha karavAM. anaMtakALanAM karma anaMtakALa gALye jAya nahIM, paNa puruSArthathI jAya. mATe karmamAM baLa nathI paNa puruSArthamAM baLa che. tethI puruSArtha karI AtmAne UMco lAvavAno lakSa rAkhavo. paramArthanI vAta ekanI eka eka so vakhata pUcho topaNa jJAnIne kaMTALo Ave nahIM; paNa anukaMpA rahe ke A bicArA jIvane A vAta vicAre karI AtmAmAM sthira thAya to sAruM. kSayopazama pramANe zravaNa thAya che. samyaktva evI vastu che ke e Ave tyAre chAnuM nA rahe. vairAgya pAmavo hoya to karmane niMdavAM. karmane pradhAna na karavAM paNa AtmAne mAthe rAkhavo-pradhAna karavo. saMsArI kAmamAM karmane saMbhAravAM nahIM, paNa puruSArthane upara lAvavo. karmano vicAra karyA karavAthI te javAnAM nathI, paNa haDaselo mUkIza tyAre jaze mATe puruSArtha karavo. bAhyakriyA karavAthI anAdi doSa ghaTe nahIM. bAhyakriyAmAM jIva kalyANa mAnI abhimAna kare che. bAhyavrata vadhAre levAthI mithyAtva gALIzuM ema jIva dhAre paNa tema bane nahIM; kemake jema eka pADo je hajAro kaDabanA pULA khAI gayo che te eka taNakhalAthI bIe nahIM, tema mithyAtvarUpI pADo je pULArUpI anaMtAnubaMdhI kaSAye anaMtAM cAritra khAI gayo te taNakhalArUpI bAhyavatathI kema phare ? paNa jema pADAne eka baMdhanathI bAMdhIe tyAre AdhIna thaI jAya, tema mithyAtvarUpI pADAne AtmAnA baLarUpI baMdhanathI bAMdhIe tyAre AdhIna thAya; arthAt AtmAnuM baLa vadhe tyAre mithyAtva ghaTe. anAdikALanA ajJAnane lIdhe jeTalo kALa gayo teTalo kALa mokSa thavA mATe joIe nahIM, kAraNa ke puruSArthanuM baLa karmo karatAM vadhu che. keTalAka jIvo be ghaDImAM kalyANa karI gayA che ! samyakdRSTi jIva game tyAMthI AtmAne UMco lAve, arthAt samyaktva Avye jIvanI dRSTi pharI jAya. mithyArdaSTi samakitI pramANe japatapAdi kare che, ema chatAM mithyArdaSTinAM japatapAdi mokSanAM hetubhUta thatAM nathI, saMsAranA hetubhUta thAya che. samakitInAM japatapAdi mokSanAM hetubhUta thAya che. samakitI daMbharahita kare che, AtmAne ja nide che. karmo karavAnAM kAraNothI pAcho pheMke che. Ama karavAthI tenA ahaMkArAdi saheja ghaTe che. ajJAnInAM badhAM japatapAdi ahaMkAra vadhAre che, ane saMsAranA hetu thAya che, jainazAstromAM kahyuM che ke labdhio Upaje che. jaina ne vaida janmathI ja laDatAM Ave che paNa A vAta to banne jaNA kabUla kare che; mATe saMbhavita che. AtmA sAkSI pUre che, tyAre AtmAmAM ullAsa pariNAma Ave che. homahavanAdi laukika rivAja ghaNo cAlato joI tIrthaMkara bhagavAne potAnA kALamAM dayAnuM varNana ghaNuM ja sUkSma rIte karyuM che. jainanA jevA dayAsaMbaMdhInA vicAro koI darzana ke saMpradAyavALAo karI zakyA nathI; kemake jaina paMcendriyano ghAta to na kare, paNa teoe ekendriyAdimAM jIva hovAnuM vizeSa vizeSa deDha karI dayAno mArga varNavyo che. A kAraNe cAra veda, aDhAra purANa AdinAM jeNe varNana karyAM che teNe ajJAnathI, svacchaMdI, Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra mithyAtvarthI, saMzayathI karyA che ema kahyuM che. A vacano bahu ja bhAre nAMkhyAM che, tyAM AgaLa ghaNo ja vicAra karI pAchuM varNana karyuM che ke anya darzano, vedAdinA graMtho che te jo samyakdRSTi jIva vAMce to samyak rIte pariName; ane jinanA athavA game tevA graMtho mithyArdaSTi vAMce to mithyAtvarUpe pariName. jIvane jJAnIpuruSasamIpe temanAM apUrva vacano sAMbhaLavAthI apUrva ullAsa pariNAma Ave che, paNa pachI pramAdI thatAM apUrva ullAsa Avato nathI. jema agninI sagaDI pAse beThA hoIe tyAre TADha vAya nahIM, ane sagaDIthI vegaLA gayA eTale pachI TADha vAya; tema jJAnIpuruSasamIpa temanAM apUrva vacano sAMbhaLyAM tyAre pramAdAdi jAya, ane ullAsa pariNAma Ave, paNa pachI pramAdAdi utpanna thAya, jo pUrvanA saMskArathI te vacano aMtarpariNAma pAme to dinapratidina ullAsa pariNAma vadhatAM jAya: ane yathArtha rIte bhAna thAya. ajJAna matsye badhI bhula maTe, svarUpa jAgRtamAna thAya, bahArathI vacana sAMbhaLIne aMtapariNAma thAya nahIM, to jema sagaDIthI vegaLA gayA eTale TADha vAya tenI peThe doSa ghaTe nahIM. kezIsvAmIe paradezI rAjAne bodha detI vakhate 'jaDa jevo', 'mUDha jevo', kahyo hato tenuM kAraNa paradezI rAjAne viSe puruSArtha jagADavA mATenuM hatuM. jaDapaNuM, mUDhapaNuM maTADavAne mATe upadeza dIdho che. jJAnInAM vacano apUrva paramArtha sivAya bIjA hetue hoya nahIM. bAlajIvo ema vAto kare che ke chadmasthapaNAthI kezIsvAmI paradezI rAjA pratye tema bolyA hatA. paNa ema nathI. temanI paramArtha arthe ja vANI nIkaLI hatI. jaDapadArthane levAmUkavAmAM unmAdI varte to tene asaMyama kahyo; tenuM kAraNa e che ke utAvaLathI levAmUkavAmAM AtmAno upayoga cUkI jaI tAdAtmyapaNuM thAya. A hetuthI upayoga cUkI javo tene asaMyama kahyo. muhapattI bAMdhIne jUThThuM bole, ahaMkAre AcAryapaNuM dhArI daMbha rAkhe ane upadeza de to pApa lAge; muhapattIthI jayaNAthI pApa aTakAvI zakAya nahIM. mATe AtmavRtti rAkhavA upayoga rAkhavo. jJAnInA upakaraNane aDavAthI ke zarIrano sparza thavAthI AzAtanA lAge ema mAne che paNa vacanane apradhAna karavAthI to vizeSa doSa lAge che tenuM to bhAna nathI. mATe jJAnInI koI paNa prakAre AzAtanA nA thAya tevo upayoga jAgRta jAgRta rAkhI bhakti pragaTe to te kalyANano mukhya mArga che. zrI AcArAMga sUtra madhye kahyuM che ke "AsavA te parisavA," ne je "parisavA te AsavA." Asava che te jJAnIne mokSanA hetu thAya che. ane je saMvara che, chatAM te ajJAnIne baMdhanA hetu thAya che ema pragaTa kahyuM che. tenuM kAraNa jJAnIne viSe upayoganI jAgRti che; ane ajJAnIne viSe nathI. upayoga be prakAre kahyAH- 1. dravyaupayoga, 2. bhAvaupayoga. dravyajIva; bhAvajIva. dravyajIva te dravya mULa padArtha che. bhAvajIva te AtmAno upayoga-bhAva che. bhAvajIva eTale AtmAno upayoga je padArthamAM tAdAtmyarUpe pariName te rUpa AtmA kahIe. jema TopI joI, temAM bhAvajIvanI buddhi tAdAtmyapaNe pariName to TopIAtmA kahIe. jema nadInuM pANI te dravya AtmA che, temAM kSAra, gaMdhaka nAMkhIe to gaMdhakanuM pANI kahevAya. lUNa nAMkhIe to lUNanuM pANI kahevAya. je padArthano saMjoga thAya te padArtharUpa pANI kahevAya. tema AtmAne je saMjoga maLe temAM tAdAtmyapaNuM thaye, te ja AtmA te padArtharUpa thAya. tene karmabaMdhanI anaMta vargaNA baMdhAya che, ane te anaMta saMsAra rajhaLe che. potAnA upayogamAM, svabhAvamAM AtmA rahe to karmabaMdha thato nathI. pAMca iMdriyono potapotAno svabhAva che. cakSuno dekhavAno svabhAva che te dekhe che. kAnano sAMbhaLavAno svabhAva che te sAMbhaLe che. jIbhano svAda, rasa levAno svabhAva che te khATo, khAro Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 69 svAda le che. zarIra, sparzanano svabhAva sparza karavAno che te sparze che. ema pratyeka iMdriya potapotAno svabhAva karyA kare che, paNa AtmAno upayoga te rUpa thaI, tAdAtmyarUpa thaI temAM harSa-viSAda kare nahIM to karmabaMdha thAya nahIM. iMdriyarUpa AtmA thAya to karmabaMdhano hetu che. ////////// bhAdaravA suda 9, 1952 jevuM siddhanuM sAmarthya che tevuM sarva jIvanuM che. mAtra ajJAna vaDe karI dhyAnamAM AvatuM nathI. vicAravAna jIva hoya teNe to te saMbaMdhI nitya vicAra karavo. jIva ema samaje che ke huM je kriyA karuM chuM ethI mokSa che. kriyA karavI e sArI vAta che, paNa lokasaMjJAe kare to tene tenuM phaLa hoya nahIM. eka mANasanA hAthamAM ciMtAmaNi Avyo hoya, paNa jo tenI tene khabara na paDe to niSphaLa che, jo khabara paDe to saphaLa che. tema jIvane kharekharA jJAnInI oLakha paDe to saphaLa che. jIvanI anAdikALathI bhUla cAlI Ave che. te samajavAne arthe jIvane je bhUla mithyAtva che tene mULathI chedavI joIe. jo mULathI chedavAmAM Ave to te pAchI Uge nahIM. nahIM to te pAchI UgI nIkaLe che; jema pRthvImAM mULa rahyuM hoya to jhADa UgI nIkaLe che tema. mATe jIvanI mULa bhUla zuM che te vicArI vicArI tethI chUTuM thavuM joIe. "mane zAthI baMdhana thAya che ?" "te kema TaLe ?" e vicAra prathama karttavya che. rAtribhojana karavAthI ALasa, pramAda thAya; jAgRti thAya nahIM; vicAra Ave nahIM; e Adi doSanA ghaNA prakAra rAtribhojanathI thAya che, maithuna uparAMta paNa bIjA ghaNA doSa thAya che. koI lIlotarI moLatuM hoya to amArAthI to joI zakAya nahIM. tema AtmA ujjvaLatA pAme to ghaNI ja anukaMpAbuddhi varte che. jJAnamAM savaLuM bhAse; avaLuM na bhAse. jJAnI mohane pesavA detA nathI. teono jAgRta upayoga hoya che. jJAnInAM jevAM pariNAma varte tevuM kArya jJAnIne thAya, ajJAnIne varte tevuM ajJAnIne thAya. jJAnInuM cAlavuM savaLuM, bolavuM savaLuM, ane badhuM ja savaLuM ja hoya che. ajJAnInuM badhuM avaLuM ja hoya che; vartananA vikalpa hoya che, mokSano upAya che. oghabhAve khabara haze, vicArabhAve pratIti Avaze. ajJAnI pote daridrI che. jJAnInI AjJAthI kAmakrodhAdi ghaTe che. jJAnI tenA vaidya che. jJAnInA hAthe cAritra Ave to mokSa thAya. jJAnI je je vrata Ape te te TheTha laI jaI pAra utAranArA che. samakita AvyA pachI AtmA samAdhi pAmaze, kemake sAco thayo che. pa- jJAnathI karma nijara kharAM ? uM- sAra jANavo te jJAna, sAra na jANavo te ajJAna. kaMI paNa pApathI ApaNe nivartIe, athavA kalyANamAM pravartIe te jJAna. paramArtha samajIne karavo, ahaMkArarahita, kadAgraharahita, lokasaMjJArahita, AtmAmAM pravartavuM te 'nirjarA'. A jIvanI sAthe rAgadveSa vaLagelA che; jIva anaMtajJAnadarzana sahita che, paNa rAgadveSa vaDe te jIvane dhyAnamAM AvatuM nathI. siddhane rAgadveSa nathI. jevuM siddhanuM svarUpa che tevuM ja sarva jIvanuM svarUpa che. mAtra jIvane ajJAne karI dhyAnamAM AvatuM nathI; teTalA mATe vicAravAne siddhanA svarUpano vicAra karavo, eTale potAnuM svarUpa samajAya. eka mANasanA hAthamAM ciMtAmaNi Avyo hoya, ne tenI tene khabara (oLakhANa) che to tenA pratye tene ghaNo ja prema Ave che, paNa jene khabara nathI tene kaMI paNa prema Avato nathI. Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra A jIvanI anAdikALanI je bhUla che te bhAMgavI che. bhAMgavA sAru jIvanI moTAmAM moTI bhUla zuM che teno vicAra karavo, ne tenuM mULa chedavA bhaNI lakSa rAkhavo. jyAM sudhI mULa rahe tyAM sudhI vadhe. "mane zAthI baMdhana thAya che ?' ane 'te zAthI TaLe ?" e jANavA sAru zAstro karelAM che, lokomAM pujAvA sAru zAstro karelAM nathI. jIvanuM svarUpa zuM che ? jIvanuM svarUpa jyAM sudhI jANavAmAM na Ave, tyAM sudhI anaMtAM janmamaraNa karavAM paDe. jIvanI zuM bhUla che te haju sudhI dhyAnamAM AvatI nathI. jIvano kleza bhAMgaze to bhUla maTaze. je divase bhUla bhAMgaze te ja divasathI sAdhupaNuM kahevAze. tema ja zrAvakapaNA mATe samajavuM. karmanI vargaNA jIvane dUdha ane pANInA saMyoganI peThe che. agninA prayogathI pANI cAlyuM jaI dUdha bAkI rahe che te rIte jJAnarUpI agnithI karmavargaNA cAlI jAya che. dehane viSe huMpaNuM manAyeluM che tethI jIvanI bhUla bhAMgatI nathI. jIva dehanI sAthe bhaLI javAthI ema mAne che ke 'huM vANiyo chuM', 'brAhmaNa chuM', paNa zuddha vicAre to tene 'zuddha svarUpamaya chuM' ema anubhava thAya. AtmAnuM nAmaThAma ke kAMI nathI ema dhAre to koI gALo vagere de to tethI tene kaMI paNa lAgatuM nathI. jyAM jyAM jIva mArApaNuM kare che tyAM tyAM tenI bhUla che. te TALavA sAru zAstro kahyAM che. game te koI marI gayuM hoya teno jo vicAra kare to te vairAgya che. jyAM jyAM "A mArAM bhAIbhAMDuM vagere bhAvanA che tyAM tyAM karmabaMdhano hetu che. A ja rIte sAdhu paNa celA pratye rAkhe, to AcAryapaNuM nAza pAme. nirdabhapaNuM, nirahaMkArapaNuM kare to AtmAnuM kalyANa ja thAya. pAMca iMdriyo zI rIte vaza thAya ? vastuo upara tucchabhAva lAvavAthI. phUlanA deSTAMte- phUlamAM sugaMdha hoya che tethI mana saMtuSTa thAya che; paNa sugaMdha thoDI vAra rahI nAza pAmI jAya che, ane phUla karamAI jAya che, pachI kAMI manane saMtoSa thato nathI; tema sarva padArthane viSe tucchabhAva lAvavAthI iMdriyone priyatA thatI nathI, ane tethI krame indriyo vaza thAya che. vaLI pAMca indriyomAM paNa jinnAiya vaza karavAthI bAkInI cAra iMdriyo saheje vaza thAya che, tuccha AhAra karavo, koI rasavALA padArthamAM dorAvuM nahIM, baliSTha AhAra na karavo. eka bhAjanamAM lohI, mAMsa, hADakAM, cAmaDuM, vIrya, maLa, mUtra e sAta dhAtu paDI hoya; ane tenA pratye koI jovAnuM kahe to tenA upara aruci thAya, ne thUMkavA paNa jAya nahIM. tevI ja rIte strIpuruSanAM zarIranI racanA che, paNa uparanI ramaNIyatA joI jIva moha pAme che ane temAM tRSNApUrvaka dorAya che. ajJAnathI jIva bhUle che ema vicArI, tuccha jANIne padArtha upara arucibhAva lAvavo. A rIte dareka vastunuM tucchapaNuM jANavuM. A rIte jANIne manano nirodha karavo. tIrthaMkare upavAsa karavAnI AjJA karI che te mAtra iMdriyone vaza karavA mATe, ekalA upavAsa karavAthI indriyo vaza thatI nathI; paNa upayoga hoya to, vicArasahita thAya to vaza thAya che. jema lakSa vagaranuM bANa nakAmuM jAya che, tema upayoga vinAno upavAsa AtmArthe thato nathI. ApaNe viSe koI guNa prazno hoya, ane te mATe jo koI mANasa ApaNI stuti kare, ane jo tethI ApaNo AtmA ahaMkAra lAve to te pAcho che. potAnA AtmAne nirde nahIM, atyaMtaradoSa vicAre nahIM, to jIva laukika bhAvamAM cAlyo jAya; paNa jo potAnA doSa jAe, potAnA AtmAne nirda, ahaMbhAvarahitapaNuM vicAre, to satpuruSanA AzrayathI AtmalakSa thAya. mArga pAmavAmAM anaMta aMtarAyo che. temAM vaLI 'meM A karyuM,' 'meM A kevuM sarasa karyuM ?' evA prakAranuM abhimAna che. 'meM kAMI karyuM ja nathI' evI dRSTi mUkavAthI te abhimAna dUra thAya. laukika ane alaukika evA be bhAva che. laukikI saMsAra, ane alaukikathI mokSa. Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 701 bAhya iMdriyo vaza karI hoya, to satpuruSanA AzrayathI aMtarlakSa thaI zake. A kAraNathI bAhya iMdriyo vaza karavI te zreSTha che. bAhya indriyo vaza hoya, ane satpuruSano Azraya na hoya, to laukika bhAvamAM javAno saMbhava rahe. upAya karyA vinA kAMI darada maTatuM nathI. tema lobharUpI jIvane darada che teno upAya karyA vinA te na jAya. AvA doSa TALavA mATe jIva lagAra mAtra upAya karato nathI. jo upAya kare to te doSa hAla bhAgI jAya. kAraNa UbhuM karo to kArya thAya. kAraNa vinA kArya na thAya. sAcA upAya jIva zodhato nathI. jJAnI puruSanAM vacana sAMbhaLe to pratIti nathI. 'mAre lobha mUkavo che', 'krodha mAnAdi mUkavAM che' evI bIjabhUta lAgaNI thAya ne mUke, to doSa TaLI jaI anukrame 'bIjajJAna' pragaTe. praH AtmA eka che ke aneka che ? uH- jo AtmA eka ja hoya to pUrve rAmacaMdrajI mukta thayA che, ane tethI sarvanI mukti thavI joIe; arthAt ekanI mukti thaI hoya to sarvanI mukti thAya; ane to pachI bIjAne sattzAstra, sadguru Adi sAdhanonI jarUra nathI. praH- mukti thayA pachI ekAkAra thaI jAya che ? u- jo mukta thayA pachI ekAkAra thaI jatuM hoya, to svAnubhava AnaMda anubhave nahIM. eka puruSa ahIM AvI beTho; ane te videha mukta thayo. tyAra pachI bIjo ahIM AvI beTho. te paNa mukta thayo. AthI karI kAMI trIjo mukta thayo nahIM. eka AtmA che teno Azaya evo che ke sarva AtmA vastupaNe sarakhA che; paNa svataMtra che, svAnubhava kare che. A kAraNathI AtmA pratyeka che. AtmA eka che. mATe tAre bIjI kAMI bhrAMti rAkhavAnI jarUra nathI, jagata kAMI che ja nahIM evA bhrAMtirahitapaNAsahita vartavAthI mukti che' ema je kahe che teNe vicAravuM joIe ke, to ekanI muktie sarvanI mukti thavI ja joIe. paNa ema nathI thatuM mATe AtmA pratyeka che. jagatanI bhrAMti TaLI gaI eTale ema samajavAnuM nathI ke caMdrasUryAdi UMcethI paDI jAya che, AtmAne viSethI bhrAMti TaLI gaI ema Azaya samajavAno che. rUDhie kAMI kalyANa nathI. AtmA zuddha vicArane pAmyA vinA kalyANa thAya nahIM. mAyA kapaTathI jUThuM bolavuM temAM ghaNuM pApa che. te pApanA be prakAra che. mAna ane dhana meLavavA mATe jUThuM bole to temAM ghaNuM pApa che. AjIvikA arthe jUThuM bolavuM paDyuM hoya ane pazcAttApa kare, to prathamavALA karatAM kAMIka ochuM pApa lAge. sat ane lobha e be bheLAM zuM karavA jIva jANe che ? bApa pote pacAsa varSano hoya, ane teno chokaro vIza varSano marI jAya to te bApa tenI pAsenA je dAgInA hoya te kADhI le che ! putranA dehAMtakSaNe je vairAgya hato te smazAna vairAgya hato. kaMI paNa padArtha bIjAne ApavAnI munine bhagavAne AjJA ApI nathI. dehane dharmasAdhana gaNI tene nibhAvavA mATe je kAMI AjJA ApI che te ApI che; bAkI bIjAne kaMI paNa ApavAnI bhagavAne AjJA ApI nathI. AjJA ApI hota to parigraha vadhata, ane tethI karI anukrame anna, pANI vagere lAvIne kuTuMbanuM athavA bIjAnuM poSaNa karIne dAnezvarI thAta. mATe munie vicAravuM ke tIrthaMkare je kAMI rAkhavAnI AjJA ApI che te mAtra tArA potAne mATe, ane te paNa laukika dRSTi mukAvI saMyamamAM joDavAne ApI che. muni gRhasthane tyAMthI eka soya lAvyo hoya, ane te khovAI javAnA kAraNathI paNa pAchI na Ape to teNe traNa upavAsa karavA evI jJAnIpuruSoe AjJA karI che; tenuM kAraNa e che ke te Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 702 upayogazUnya rahyo. jo ATalo badho bojo na mUkyo hota, to bIjI vastuo lAvavAnuM mana thAta; ane kALe karI parigraha vadhArI, munipaNuM khoI besata. jJAnIe Avo Akaro mArga prarUpyo che tenuM kAraNa e che ke te jANe che ke A jIva vizvAsa karavA yogya nathI; kAraNa ke te bhrAMtivALo che. jo chUTa ApI haze to kALe karI tevA tevA prakAramAM vizeSa pravartaze evuM jANI jJAnIe soya jevI nirjIva vastunA saMbaMdhamAM A pramANe vartavAnI AjJA karI che. lokanI dRSTimAM A vAta sAdhAraNa che, paNa jJAnInI dRSTimAM neTalI chUTa paNa mULathI pADI de tevI moTI lAge che. RSabhadevajI pAse aThThANuM putro 'amane rAja Apo' ema kahevAnA abhiprAyathI AvyA hatA, tyAM to RSabhadeve upadeza daI aThThANuMyane mUMDI dIdhA ! jAo moTA puruSanI karuNA ! kezIsvAmI ane gautamasvAmI kevA saraLa hatA ! banneno eka mArga jANavAthI pAMca mahAvrata grahaNa karyAM. AjanA kALamAM be pakSane bheguM thavuM hoya to te bane nahIM, AjanAM kuMDhiyA ane tapAne tema ja dareka jAdA jAdA saMghADAne ekaThA thavuM hoya to tema bane nahIM. temAM keTaloka kALa jAya. temAM kAMI che nahIM, paNa asaraLatAne lIdhe bane ja nahIM. satpuruSo kAMI saanuSThAnano tyAga karAvatA nathI; paNa jo teno Agraha thayo hoya che to Agraha dUra karAvavA teno eka vAra tyAga karAve che; Agraha maTyA pachI pAchuM te ne te grahaNa karavAnuM kahe che. cakravartI rAjAo jevA paNa nagna thaI cAlyA gayA che ! cakravartI rAjA hoya, teNe rAjyano tyAga karI dIkSA lIdhI hoya, ane tenI kAMI bhUla hoya, ane te cakravartIrAjyapaNAnA vakhatanA samayanI dAsIno chokaro te bhUla bhAMgI zake tema hoya to tenI pAse jaI tenuM kahevuM grahaNa karavAnI AjJA karI che. jo tene dAsInA chokarA pAse jatAM ema rahe ke, 'mArAthI dAsInA chokarA pAse kema javAya ?' to tene rakhaDI maravAnuM che. AvA kAraNamAM lokalAja choDavAnuM kahyuM che, arthAt AtmAne UMco lAvavAnuM kAraNa hoya tyAM lokalAja gaNI nathI. paNa koI muni viSaya-icchAthI vezyAzALAmAM gayo; tyAM jaIne tene ema thayuM ke 'mane loka dekhaze to mArI niMdA thaze. mATe ahIMthI pAchuM vaLavuM," eTale munie parabhavano bhaya gaNyo nahIM, AjJAbhaMgano paNa bhaya gaNyo nahIM, to tyAM lokalAjathI paNa brahmacarya rahe tevuM che te mATe tyAM lokalAja gaNI pAcho pharyo, to tyAM lokalAja rAkhavI ema kahyuM che, kemake A sthaLe lokalAjano Dara khAvAthI brahmacarya rahe che, je upakAraka che. hitakArI zuM che te samajavuM joIe. AThamanI takarAra tithi arthe karavI nahIM; paNa lIlotarInA rakSaNa arthe tithi pALavI. lIlotarInA rakSaNa arthe AThamAdi tithi kahI che. kAMI tithine arthe AThamAdi kahI nathI. mATe AThamAdi tithino kadAha maTADavo. je kAMI kahyuM che te kadAgraha karavAne kahyuM nathI. AtmAnI zuddhithI jeTaluM karazo teTaluM hitakArI che. azuddhithI karazo teTaluM ahitakArI che; mATe zuddhatApUrvaka sadbhUta sevavAM. amane to brAhmaNa, vaiSNava game te samAna che. jaina kahevAtA hoya, ane matavALA hoya to te ahitakArI che; matturahita hitakArI che. sAmAyikazAstrakAre vicAra karyo ke kAyAne sthira rAkhavAnI haze, to pachI vicAra karaze, baMdha nahIM bAMdhyo hoya to bIjAM kAme vaLagaze ema jANI tevA prakArano baMdha bAMdhyo. jevAM mana-pariNAma rahe tevuM sAmAyika thAya. mananA ghoDA doDatA hoya to karmabaMdha thAya. mananA ghoDA doDatA hoya, ane sAmAyika karyu hoya to tenuM phaLa te kevuM thAya ? karmabaMdha thoDe thoDe choDavA icche to chUTe. jema koThI bharI hoya, paNa kANuM karI kADhe to chevaTe khAlI thAya. paNa dRDha icchAthI karma choDavAM e ja sArthaka che. Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 703 AvazyakanA cha prakAraH- sAmAyika, covIsadhdho, vaMdanA, pratikramaNa, kAyotsarga, pratyAkhyAna. sAmAyika eTale sAvadhayoganI nivRtti. vAcanA (vAMcavuM); pRcchanA (pUchavuM); parivartanA (pharI pharI vicAravuM), dharmakathA (dharmaviSayanI kathA karavI) e cAra dravya che; ane anuprekSA e bhAva che. prathama cAra jo anuprekSA na Ave to dravya che. ajJAnIo Aja kevaLajJAna nathI", "mokSa nathI' evI hInapuruSArthanI vAto kare che. jJAnInuM vacana puruSArtha prere tevuM hoya. ajJAnI zithila che tethI evAM hInapuruSArthanAM vacano kahe che. paMcamakALanI, bhavasthitinI, dehadurbaLatAnI ke AyuSyanI vAta kyAreya paNa manamAM lAvavI nahIM; ane kema thAya evI vANI paNa sAMbhaLavI nahIM. koI hInapuruSArthI vAto kare ke upAdAnakAraNa-puruSArthanuM zuM kAma che ? pUrve asoccAkevaLI thayA che. to tevI vAtothI puruSArthahIna na thavuM. satsaMga ne satyasAdhana vinA koI kALe paNa kalyANa thAya nahIM. jo potAnI meLe kalyANa thatuM hoya to mArTImAMthI ghaDo thavo saMbhave. lAkha varSa thAya topaNa ghaDo thAya nahIM, tema kalyANa thAya nahIM. tIrthaMkarano yoga thayo haze ema zAstravacana che chatAM kalyANa thayuM nathI tenuM kAraNa puruSArtharahitapaNAnuM che. pUrve jJAnI maLyA hatA chatAM puruSArtha vinA jema te yoga niSphaLa gayA, tema A vakhate jJAnIno yoga maLyo che ne puruSArtha nahIM karo to A yoga paNa niSphaLa jaze. mATe puruSArtha karavo; ane to ja kalyANa thaze. upAdAnakAraNa- puruSArtha zreSTha che. ema nizcaya karavo ke satpuruSanA kAraNa-nimitta-thI anaMta jIva tarI gayA che. kAraNa vinA koI jIva tare nahIM. asoccAkevalIne paNa AgaLa pAchaLa tevo yoga prApta thayo haze. satsaMga vinA AkhuM jagata DUbI gayuM che ! mIrAMbAI mahAbhaktivAna hatAM. vRMdAvanamAM jIvA gosAMInAM darzana karavA te gayAM, ne puchAvyuM ke 'darzana karavA AvuM ?' tyAre jIvA gosAMIe kahevaDAvyuM ke 'huM strInuM moM joto nathI.' tyAre mIrAMbAIe kahevaDAvyuM ke 'vRMdAvanamAM rahyAM, Apa puruSa rahyA cho e bahu AzcaryakAraka che. vRMdAvanamAM rahI mAre bhagavAna sivAya anya puruSanAM darzana karavAM nathI. bhagavAnanA bhakta che te to strIrUpe che, gopIrUpe che. kAmane mAravA mATe upAya karo; kemake letAM bhagavAna, detAM bhagavAna, cAlatAM bhagavAna, sarvatra bhagavAna. nAbho bhagata hato. koIke corI karIne corIno mAla bhagatanA ghara AgaLa dATyo. tethI lagata para corIno Aropa mUkI koTavALa pakaDI gayo. kedamAM nAMkhI, corI manAvavA mATe roja bahu mAra mAravA mAMDyo. paNa sAro jIva, bhagavAnano bhagata eTale zAMtithI sahana karyuM. gosAMIjIe AvIne kahyuM ke 'huM viSNubhakta chuM, corI koI bIjAe karI che ema kahe.' tyAre bhagate kahyuM ke 'ema kahIne chUTavA karatAM A dehane mAra paDe te zuM khoTuM ? mAre tyAre huM to bhakti karuM chuM. bhagavAnanA nAme dehane daMDa thAya te sAruM. ene nAme badhuMya savaLuM. deha rAkhavAne mATe bhagavAnanuM nAma nahIM levuM, bhale dehane mAra paDe te sAruM - zuM karavo che dehane !' sAro samAgama, sArI rItabhAta hoya tyAM samatA Ave. samatAnI vicAraNA arthe be ghaDInuM sAmAyika karavuM kahyuM che. sAmAyikamAM mananA manoratha avaLAsavaLA ciMtave to kAMI paNa phaLa thAya nahIM, sAmAyika mananA ghoDA doDatA aTakAvavA sAruM prarUpela che. saMvatsarInA divasasaMbaMdhI eka pakSa cothanI tithino Agraha kare che, ane bIjo pakSa pAMcamanI Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tithino Agraha kare che. Agraha karanAra banne mithyAtvI che. je divase jJAnIpuruSoe nizcita karyo hoya che te AjJAnuM pAlana thavA mATe hoya che. jJAnIpuruSa AThama nA pALavAnI AjJA kare ane bannene sAtama pALavAnI kahe athavA sAtama AThama vaLI bhegI karaze ema dhArI chaTha kahe athavA temAM paNa pAMcamano bhega karaze ema dhArI bIjI tithi kare to te AjJA pALavA mATe karyu. bAkI tithibithino bheda mUkI devo. evI kalpanA karavI nahIM, evI bhaMgajALamAM paDavuM nahIM. jJAnI puruSoe tithionI maryAdA AtmArthe karI che. jo cokkasa divasa nizcita na karyo hota, to Avazyaka vidhiono niyama raheta nahIM. AtmArce tithinI maryAdAno lAbha levo, AnaMdaghanajIe zrI anaMtanAtha svAmInA stavanamAM kahyuM che ke, 'eka kahe sevIe vividha kiriyA karI, phaLa anekAMta locana na dekhe; phaLa anekAMta kiriyA karI bApaDA, raDavaDe cAra gatimAMhI lekhe.' eTale je kriyA karavAthI aneka phaLa thAya te kriyA mokSArthe nahIM. aneka kriyAnuM phaLa eka mokSa thavo te hovuM joIe. AtmAnA aMzo pragaTa thavA mATe kriyAo varNavI che. jo kriyAonuM te phaLa na thayuM to te sarva kriyA saMsAranA hetuo che. 'niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi' ema je kahyuM che teno hetu kaSAyane vosarAvavAno che, paNa loko to bicArA sacoDo AtmA vosarAvI de che ! jIve devagatinI, mokSanA sukhanI athavA bIjuM tevI kAmanAnI icchA na rAkhavI. paMcamakALanA guruo kevA che te pratye eka saMnyAsInuM dRSTAMtaH eka saMnyAsI haze te potAnA ziSyane tyAM gayo. TADha ghaNI hatI. jamavA besavA vakhate ziSye nAhavAnuM kahyuM tyAre gurue manamAM vicAra karyo ke 'TADha ghaNI che, ane nAhavuM paDaze.' Ama vicAra karI saMnyAsIe kahyuM ke 'meM to jJAnagaMgAjalameM snAna kara rahA hUM.' ziSya vicakSaNa hovAthI samajI gayo, ane tene zikhAmaNa maLe tema rasto lIdho. ziSye jamavA padhAro' evA mAnasahita bolAvI jamADyA. prasAda pachI gurumahArAja eka oraDAmAM sUI rahyA. gurune tRSA lAgI eTale ziSya pAse jaLa mAgyuM; eTale tarata ziSye kahyuM: 'mahArAja, jaLa jJAnagaMgAmAMthI pI lo.' jyAre ziSye Avo sakhata rasto lIdho tyAre gurue kabUla karyuM ke 'mArI pAse jJAna nathI. dehanI zAtAne arthe TADhamAM meM snAna nahIM karavAnuM kahyuM hatuM.' mithyArdaSTinAM pUrvanAM japatapa hajI sudhI eka AtmahitArthe thayAM nathI ! AtmA mukhyapaNe AtmasvabhAve varte te 'adhyAtmajJAna". mukhyapaNe jemAM AtmA varNavyo hoya te 'adhyAtmazAstra.' bhAvaadhyAtma vinA akSara(zabda)adhyAtmIno mokSa nathI thato, je guNo akSaromAM kahyA che te guNo jo AtmAmAM pravarte to mokSa thAya. satpuruSamAM bhAvaadhyAtma pragaTa che. satpuruSanI vANI sAMbhaLe te dravyaadhyAtmI, zabdaadhyAtmI kahevAya che. zabdaadhyAtmIo adhyAtmanI vAto kare, ane mahA anarthakAraka pravartana kare; A kAraNathI teone jJAnadagdha kahevA. AvA adhyAtmIo zuSka ane ajJAnI samajavA. jJAnIpuruSarUpI sUrya pragaTa thayA pachI kharA adhyAtmIo zuSka rIte pravarte nahIM, bhAvaadhyAtmamAM pragaTapaNe varte. AtmAmAM kharekharA guNo utpanna thayA pachI mokSa thAya. A kALamAM dravyaaghyAtmIo, jJAnadagdho ghaNA che. dravyaadhyAtmI devaLanA IMDAnA dRSTAMte mULa paramArtha samajatA nathI. modi vikAra evA che ke samyadRSTine paNa DolAyamAna karI nAkhe che; mATe tamAre to samajavuM ke mokSamArga pAmavAmAM tevAM vighno ghaNAM che. AyuSa thoDuM che, ane kArya mahAbhArata Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 705 karavAnuM che, jema hoDI nAnI hoya ane moTo mahAsAgara taravAno hoya tema AyuSa thoDuM che, ane saMsArarUpI mahAsAgara taravo che. je puruSo prabhunA nAmathI taryA che te puruSone dhanya che ! ajJAnI jIvane khabara nathI ke phalANI jagyA paDavAnI che paNa jJAnIoe te joyeluM che. ajJAnIo, dravya adhyAtmIo kahe che ke mArAmAM kaSAya nathI. samyakdRSTi caitanyasaMyoge che. eka muni guphAmAM dhyAna karavA jatA hatA. tyAM siMha maLyo. temanA hAthamAM lAkaDI hatI. siMha sAmI lAkaDI ugAmI hoya to siMha cAlyo jAya ema manamAM thatAM munine vicAra Avyo ke huM AtmA ajara, amara chuM, dehaprema rAkhavA yogya nathI; mATe he jIva! ahIM ja Ubho rahe. sihano bhaya che te ja ajJAna che. dehamAM mUrchAne laIne bhaya che.' AvI bhAvanA bhAvatAM be ghaDI sudhI UbhA rahyA to kevaLajJAna pragaTa thayuM, mATe vicAradazA, vicAradazA vacce ghaNo ja phera che. upayoga jIva vagara hoya nahIM. jaDa ane cetana e bannemAM pariNAma hoya che. dehadhArI jIvamAM adhyavasAya vartAya, saMkalpa vikalpa UbhA thAya, paNa jJAnathI nirvikalpapaNuM thAya. adhyavasAyano kSaya jJAnathI thAya che. dhyAnano hetu e ja che. upayoga vartato hovo joIe. dharmadhyAna, zukladhyAna uttama kahevAya. Artta, raudra, e dhyAna mAThAM kahevAya. bahAra upAdhi e ja adhyavasAya, uttama laizyA hoya to dhyAna kahevAya; ane AtmA samyaka pariNAma pAme. mANekadAsajI eka vedAMtI hatA. teoe eka graMthamAM mokSa karatAM satsaMga vadhAre yathArtha gaNyo che. kahyuM che ke, "nijakaMdanasa nA mile, hero vaikuMTha dhAma; saMtakRpAse pAIe, so hari sabameM ThAma." jainamArgamAM ghaNA phAMTA paDI gayA che. loMkAzAne thayAM sumAre cAraso varSa thayAM che. paNa te kuMDhiyA saMpradAyamAM pAMca graMtha paNa racAyA nathI. ne vedAMtamAM daza hajAra jeTalA graMtha thayA che. cAraso varSamAM buddhi hoya te chAnI nA rahe. kuguru ane ajJAnI pAkhaMDIono A kALamAM pAra nathI. moTA varaghoDA caDhAve, ne nANAM kharce; ema jANIne ke mAruM kalyANa thaze. evI moTI vAta samajI hajAro rUpiyA kharcI nAMkhe. eka paiso khoTuM bolI bhego kare che, ne sAmaTA hajAro rUpiyA kharcI nAMkhe che ! jAo, jIvanuM keTaluM badhuM ajJAna ! kaMI vicAra ja na Ave ! AtmAnuM jevuM che tevuM ja svarUpa te ja 'yathAkhyAtacAritra' kahyuM che. bhaya ajJAnathI che. siMhano bhaya siMhaNane thato nathI. nAgaNIne nAgano bhaya thato nathI. AnuM kAraNa e prakAranuM tene ajJAna dUra thayuM che. samyakRtva na pragaTe tyAM sudhI mithyAtva; ane mizraguNasthAnakano nAza thAya tyAre samyakRtva kahevAya. ajJAnIo badhA pahelA guNasthAnake che. satzAstra, sadagurUAzraye je saMyama tene sarAgasaMyama' kahevAya nivRtti, anivRttisthAnaka phera paDe tyAre sarAgasaMyamamAMthI 'vItarAgasaMyama' thAya. tene nivRtti anivRtti barAbara che. svacchaMde kalpanA te bhrAMti che. "A to Ama nahIM, Ama haze' evo je bhAva te zaMkA.' samajavA mATe vicAra karI pUchavuM te 'AzaMkA' kahevAya. potAthI na samajAya te 'AzaMkAmohanIya.' sAcuM jANyuM hoya chatAM kharekharo bhAva Ave nahIM te paNa 'AzaMkAmohanIya.' potAthI na samajAya te pUchavuM. mULa jANyA pachI uttara viSaya mATe AnuM kema haze, evuM jANavA AkAMkSA thAya tenuM samyaktva jAya nahIM, arthAt te patita hoya Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nahIM. khoTI bhrAMti thAya te zaMkA. khoTI pratIti te anaMtAnubaMdhImAM samAya. aNasamajaNe doSa jAe to te samajaNano doSa, paNa samakita jAya nahIM; paNa aNaprItie doSa jAe to mithyAtva. kSayopazama eTale nAza ane zamAI javuM. 7 rALajanI bhAgoLe vaDa nIce A jIve zuM karavuM ? satsamAgamamAM AvI sAdhana vagara rahI gayA evI kalpanA manamAM thatI hoya ane sasamAgamamAM AvavAnuM thAya tyAM AjJA, jJAnamArga ArAdhe to ane te raste cAle to jJAna thAya. samajAya to AtmA sahajamAM pragaTe; nahIM to jiMdagI jAya toya pragaTe nahIM, mAhAtmya samajAvuM joIe. niSkAmabuddhi ane bhakti joIe. aMtaHkaraNanI zuddhi thAya to jJAna enI meLe thAya. jJAnIne oLakhAya to jJAnaprApti thAya. koI jIva yogya dekhe to jJAnI tene kahe ke badhI kalpanA mUkavA jevI che. jJAna le. jJAnIne oghasaMjJAe oLakhe to yathArtha jJAna thatuM nathI. bhaktinI rIti jANI nathI. AjJAbhakti thaI nathI, tyAM sudhI AjJA thAya tyAre mAyA bhUlave che. mATe jAgRta rahevuM. mAyAne dUra karatA rahevuM, jJAnI badhI rIta jANe che. jyAre jJAnIno tyAga (deDha tyAga, Ave arthAta jevo joIe tevo yathArtha tyAga karavAnuM jJAnI kahe tyAre mAyA bhUlavI de che; mATe tyAM barAbara jAgRta rahevuM; jJAnI maLyA tyArathI taiyAra thaI rahevuM; bheTha bAMdhI taiyAra thaI rahevuM. satsaMga thAya tyAre mAyA vegaLI rahe che; ane satsaMgano yoga maTyo ke pAchI taiyAra ne taiyAra UbhI che. mATe bAhyaupAdhi ochI karavI. tethI satsaMga vizeSa thAya che. A kAraNathI bAhmatyAga zreSTha che. bAhmatyAgamAM jJAnIne du:kha nathI; ajJAnIne duHkha che. samAdhi karavA sAru sadAcaraNa sevavAnAM che. khoTA raMga te khoTA raMga che. sAco raMga sadA rahe che. jJAnIne maLyA pachI deha chUTI gayo, (deha dhAraNa karavAnuM na rahe) ema samajavuM. jJAnInAM vacano prathama kaDavAM lAge che, paNa pachI jaNAya che ke jJAnIpuruSa saMsAranAM anaMta duHkho maTADe che. jema osaDa kaDavuM che, paNa ghaNA vakhatano roga maTADe che tema. tyAga upara haMmezAM lakSa rAkhavo. tyAga moLo rAkhavo nahIM, zrAvake traNa manoratha ciMtavavA. satyamArgane ArAdhana karavA mATe mAyAthI dUra rahevuM. tyAga karyAM ja karavo. mAyA kevI rIte bhUlave che te pratye dRSTAMtaH koI eka saMnyAsI haze te ema kahyA kare ke "huM mAyAne garavA dauM ja nahIM. nagna thaIne vicarIza.' tyAre mAyAe kahyuM ke 'huM tArI AgaLa ne AgaLa cAlIza.' 'jaMgalamAM ekalo vicarIza.' ema saMnyAsIe kahyuM tyAre mAyA kahe ke, 'huM sAmI thaIza.' saMnyAsI pachI jaMgalamAM rahetA. ane kAMkarA ke retI beu sarakhAM che ema kahI retI para sUtA. pachI mAyAne kahyuM ke 'tuM kyAM che ?' mAyAe jANyuM ke Ane garva bahu caDhyo che eTale kahyuM ke 'mAre AvavAnuM zuM kAma che ? mAro moTo putra ahaMkAra tArI hajUramAM mUkelo hato.' mAyA A rIte chetare che. mATe jJAnI kahe che ke, 'huM badhAthI nyAro chuM, sarvathA tyAgI thayo chuM; avadhUta chuM, nagna chuM; tapazcaryA karuM chuM, mArI vAta agamya che, mArI dazA bahu ja sArI che. mAyA mane naDaze nahIM, evI mAtra kalpanAe mAyAthI chetarAvuM nahIM." jarA samatA Ave ke ahaMkAra AvIne bhulAve che ke "huM samatAvALo chuM.' mATe upayoga jAgRta rAkhavo, mAyAne zodhI zodhIne jJAnIe kharekhara jItI che. bhaktirUpI strI che. tene mAyA sAmI mUke tyAre mAyAne jitAya. bhaktimAM ahaMkAra nathI mATe mAyAne jIte. AjJAmAM ahaMkAra nathI. Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 707 svacchaMdamAM ahaMkAra che. rAgadveSa jatA nathI tyAM sudhI tapazcaryA karI tenuM phaLa zuM ? 'janakavidehImAM videhIpaNuM hoya nahIM, kalpanA che, saMsAramAM videhIpaNuM rahe nahIM ema ciMtavavuM nahIM. potApaNuM maTe tenAthI rahevAya. mAruM to kAMI nathI, mArI to kAyA paNa nathI mATe mAruM kAMI nathI. ema thAya to ahaMkAra maTe e yathArtha che. janakavidehInI dazA barobara che. vasiSThajIe rAmane upadeza dIdho tyAre rAme gurune rAja arpaNa karavA mAMDyuM; paNa gurue rAja lIdhuM ja nahIM. paNa ajJAna TALavAnuM che, evo upadeza daI potApaNuM maTADyuM. ajJAna gayuM tenuM duHkha gayuM. ziSya ane guru AvA joIe. jJAnI gRhasthAvAsamAM bAhya upadeza, vrata de ke nahIM ? gRhasthAvAsamAM hoya evA paramajJAnI mArga calAve nahIM - mArga calAvavAnI rIte mArga calAve nahIM; pote avirata rahI vrata adarAve nahIM; paNa ajJAnI ema kare. mATe dhorI mArganuM ullaMghana thAya. kemake tema karavAthI ghaNAM kAraNomAM virodha Ave. Ama che paNa tethI jJAnI nivRttipaNe nathI ema na vicArIe, paNa vicArIe to viratipaNe che. mATe bahu ja vicAravAnuM che. sakAma bhaktithI jJAna thAya nahIM. niSkAma bhaktithI jJAna thAya. jJAnInA upadezane viSe adbhutapaNuM che, teo niricchApaNe upadeza de che, spRhArahita hoya che. upadeza e jJAnanuM mAhAtmya che, mATe saheje mAhAtmyane laIne ghaNA jIvo bUjhe che. ajJAnIno sakAma upadeza hoya che, je saMsAraphaLanuM kAraNa che, te rucikara, rAgapoSaka ne saMsAraphaLa denAra hovAthI lokone priya lAge che ane tethI jagatamAM ajJAnIno mArga vadhAre cAle che. jJAnIne mithyAbhAvano kSaya thayo che; ahaMbhAva maTI gayo che; mATe amUlya vacano nIkaLe. bAlajIvone jJAnI ajJAnInuM oLakhANa hoya nahIM. vicAra karo, 'huM vANiyo chuM', ityAdi AtmAmAM rome rome vyApyuM che te TALavAnuM che. karI che. AcAryajIe jIvono svabhAva pramAdI jANI, babbe traNa traNa divasane AMtare niyama pALavAnI AjJA saMvatsarIno divasa kaMI sAha ghaDIthI vadhato ocho thato nathI; tithimAM kaMi phera nathI. potAnI kalpanAe karI kaMI phera thato nathI. kvacit mAMdagI Adi kAraNe pAMcamano divasa na paLAyo ane chaThTha pALe ane AtmAmAM komaLatA hoya to te phaLavAna thAya. hAlamAM ghaNAM varSo thayAM paryuSaNamAM tithionI bhrAMti cAle che. bIjA ATha divasa dharma kare to kaMI phaLa ochuM thAya ema nathI. mATe tithiono khoTo kadAgraha na rAkhatAM mUkavo. kadAgraha mukAvavA arthe tithio karI che tene badale te ja divase kadAgraha vadhAre che. DhuMDhiyA ane tapA tithiono vAMdho kADhI - jAdA paDI - 'huM jAdo chuM' ema siddha karavA takarAra kare che te mokSa javAno rasto nathI. jhADane bhAna vagara karma bhogavavAM paDe che to manuSyane zubhAzubha kriyAnuM phaLa kema nahIM bhogavavuM paDe ? jethI kharekharuM pApa lAge che te rokavAnuM potAnA hAthamAM che, potAthI bane tevuM che te rokato nathI; ne bIjI tithi AdinI ne pApanI bhaLatI phikara karye jAya che. anAdithI zabda, rUpa, rasa, gaMdha ne sparzano moha rahyo che. te moha aTakAvavAno che. moTuM pApa ajJAnanuM che. aviratinA pApanI ciMtA thatI hoya tenAthI jagyAmAM rahevAya kema ? pote tyAga karI zake nahIM, ane bahAnAM kADhe ke mAre aMtarAyo ghaNA che, dharmano prasaMga Ave tyAre 'udaya' che ema kahe, 'udaya hradaya' kahyA kare, paNa kAMI kUvAmAM paDato nathI. gADAmAM beTho hoya, ane ghAMca Ave to sAcavI saMbhALIne cAle. te vakhate hRdaya bhUlI jAya. arthAt potAnI zithilatA hoya tene badale udayano doSa kADhe che, ema ajJAnInI vartanA che. Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra laukika ane lokottara khulAso jAdo hoya che. udayano doSa kADhavo e laukika khulAso che. anAdikALanAM karmo be ghaDImAM nAza pAme che; mATe karmano doSa kADhavo nahIM. AtmAne niMdavo. dharma karavAnI vAta Ave tyAre pUrvakarmanA doSanI vAta AgaLa kare che. dharmane AgaLa kare tene dharma nIpaje; karmane AgaLa kare tene karma ADAM Ave, mATe puruSArtha karavo zreSTha che. puruSArtha pahelo karavo. mithyAtva, pramAda, azubhayoga mUkavA. paheluM tapa nahIM, paNa mithyAtva ane pramAdane pahelAM tyAgavAM joIe. sarvanA pariNAma pramANe zuddhatA, azrutA che. karma TALyA vagara TaLavAnAM nathI. teTalA mATe ja jJAnIoe zAstro varNavyAM che. zithila thavAne sAdhano batAvyAM nathI. pariNAma UMcAM AvavAM joIe. karma udaya Avaze evuM manamAM rahe to karma udayamAM Ave ! bAkI puruSArtha kare, to to karma TaLI jAya. upakAra thAya te ja lakSa rAkhavo. 8 vaDavA, bhAdrapada suda 10, guru, 1952 karma gaNI gaNIne nAza karAtAM nathI. jJAnIpuruSa to sAmaTo goTo vALI nAza kare che. vicAravAne bIjAM AlaMbano mUkI daI, AtmAnA puruSArthano jaya thAya tevuM AlaMbana levuM. karmabaMdhananuM AlaMbana levuM nahIM. AtmAmAM pariNAma pAme te anuprekSA. mATImAM ghaDo thavAnI sattA che; paNa daMDa, cakra, kuMbhArAdi maLe to thAya; tema AtmA mATIrUpa che, tene sadguru Adi sAdhana maLe to AtmajJAna thAya, je jJAna thayuM hoya te pUrve thaI gayelA jJAnIoe saMpAdana kareluM che tene pUrvApara maLanuM AvavuM joIe; ane vartamAnamAM paNa je jJAnIpuruSoe jJAna saMpAdana kareluM che tenAM vacanone maLatuM AvavuM joIe; nahIM to ajJAnane jJAna mAnyuM che ema kahevAya. jJAna be prakAranAM cheH- eka bIjabhUta jJAna; ane bIjAM vRkSabhUta jJAna. pratItie banne sarakhAM che; temAM bheda nathI. vRkSabhUta jJAna, kevaLa nirAvaraNa thAya tyAre te ja bhave mokSa thAya; ane bIjabhUta jJAna thAya tyAre chevaTe paMdara bhave mokSa thAya. AtmA arUpI che. eTale varNagaMdharasasparzarahita vastu che; avastu nathI. Sadarzana jeNe bAMdhyAM che teNe bahu ja DahApaNa vAparyuM che. baMdha ghaNI apekSAe thAya che; paNa mULa prakRti ATha che, te karmanI AMTI ukelavA mATe ATha prakAre kahI che. AyuSakarma eka ja bhavanuM baMdhAya. vizeSa bhavanuM AyuSa baMdhAya nahIM. jo baMdhAtuM hoya to koIne kevaLajJAna Upaje nahIM. jJAnIpuruSa samatAthI kalyANanuM je svarUpa batAve che te upakArane arthe batAve che. jJAnIpuruSo mArgamAM bhUlA paDelA jIvane sIdho rasto batAve che. jJAnIne mArge cAle tenuM kalyANa thAya, jJAnInA viraha pachI ghaNo kALa jAya eTale aMdhakAra thaI javAthI ajJAnanI pravRtti thAya; ane jJAnIpuruSonAM vacano na samajAya; tethI lokone avaLuM bhAse. na samajAya tethI loko gacchanA bheda pADe che. gacchanA bheda jJAnIoe pADyA nathI. ajJAnI mArgano lopa kare che. jJAnI thAya tyAre mArgano udyota kare che. ajJAnIo jJAnInI sAmA thAya che. mArgasanmukha thavuM joIe. kAraNake sAmA thavAthI UlaTuM mArganuM bhAna thatuM nathI. bAla ane ajJAnI jIvo nAnI nAnI bAbatomAM bheda pADe che. cAMllA ane mukhapaTTI vagerenA AgrahamAM kalyANa nathI. ajJAnIne matabheda karatAM vAra lAgatI nathI. jJAnIpuruSo rUDhimArgane badale Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 709 zuddha mArga prarUpatA hoya toya jIvane juduM bhAse, ane jANe ke ApaNo dharma nahIM. je jIva kadAgraharahita hoya te zuddha mArga Adare. jema vepAra ghaNA prakAranA hoya paNa lAbha eka ja prakArano hoya. vicAravAnono to kalyANano mArga eka ja hoya. ajJAnamArganA anaMta prakAra che. jema potAnuM chokaruM kUbaDuM hoya ane bIjAnuM chokaruM ghaNuM rUpALuM hoya, paNa rAga potAnA chokarA para Ave, ne te sAruM lAge; tevI ja rIte je kuLadharma pote mAnyA che te game tevA dUSaNavALA hoya topaNa sAcA lAge che. vaiSNava, bauddha, zvetAMbara, kuMDhiyA, digaMbara jainAdi game te hoya paNa je kadAgraharahitapaNe zuddha samatAthI potAnAM AvaraNo ghaTADaze tenuM ja kalyANa thaze. sAmAyika kAyAno yoga roke, AtmAne nirmaLa karavA mATe kAyAno yoga rokavo. rokavAthI pariNAme kalyANa thAya. kAyAnI sAmAyika karavA karatAM AtmAnI sAmAyika eka vAra karo. jJAnIpuruSanAM vacano sAMbhaLI sAMbhaLIne gAMThe bAMdho to AtmAnI sAmAyika thaze. A kALamAM AtmAnI sAmAyika thAya che, mokSano upAya anubhavagocara che. jema abhyAse abhyAse karI AgaLa javAya che tema mokSane mATe paNa che. jyAre AtmA kaMI paNa kriyA kare nahIM tyAre abaMdha kahevAya. puruSArtha kare to karmathI mukta thAya. anaMtakALanAM karmo hoya, ane jo yathArtha puruSArtha kare to karma ema na kahe ke huM nahIM jAuM. be ghaDImAM anaMtAM karmo nAza pAme che. AtmAnI oLakhANa thAya to karma nAza pAme. praH- samyakatva zAthI pragaTe ? u:- AtmAno yathArtha lakSa thAya tethI. samyakRtvanA be prakAra cheH- (1) vyavahAra ane (ra) paramArtha, sadgurunAM vacanonuM sAMbhaLavuM, te vacanono vicAra karavo; tenI pratIti karavI; te 'vyavahArasamyaktva.' AtmAnI oLakhANa thAya te 'paramArthasamyaktva.' aMtaHkaraNanI zuddhi vinA bodha asara pAmato nathI; mATe prathama aMtaHkaraNamAM komaLatA lAvavI, vyavahAra ane nizcaya e AdinI mithyAcarcAmAM nirAgraha rahevuM; madhyasthabhAve rahevuM; AtmAnA svabhAvane je AvaraNa tene jJAnIo 'karma' kahe che. sAta prakRti kSaya thAya tyAre samyaktva pragaTe. anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samakitamodanIya e sAta kSaya thAya tyAre samyakatva praka pra0H- kaSAya te zuM ? uH- satpuruSo martya, jIvane te batAve ke tuM je vicAra karyA vinA karye jAya che te kalyANa nathI, chatAM te karavA mATe durAgraha rAkhe te kaSAya. unmArgane mokSamArga mAne; ane mokSamArgane unmArga mAne te 'mithyAtvamohanIya.' unmArgathI mokSa thAya nahIM, mATe mArga bIjo hovo joIe evo je bhAva te mizramohanIya." "AtmA A haze ?' tevuM jJAna thAya te "samyaktva mohanIya ' "AtmA A che' evo nizcayabhAva te 'samyakatva ' jJAnI pratye barAbara pratIti thAya ne rAta divasa te apUrvajoga sAMbharyAM kare to sAcI bhakti prApta thAya. niyamathI jIva komaLa thAya che, dayA Ave che. manamAM pariNAmo upayogasahita jo hoya to karma ochAM lAge, upayogarahita hoya to karma vadhAre lAge. aMtaHkaraNa komaLa karavA, zuddha karavA vratAdi karavAnuM kahyuM che. svAdabuddhi ochI karavA niyama karavo. kuLadharma jyAM jyAM joIe chIe tyAM tyAM ADo Ave che. Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 9 vaDavA, bhAdrapada suda 13, zani, 1952 zrI vallabhAcArya kahe che ke zrIkRSNa gopI sAthe vartatA hatA, te jANIne bhakti karo. yogI jANIne to AkhuM jagata bhakti kare che paNa gRhasthAzramamAM yogadazA che te jANIne bhakti karavI e vairAgyanuM kAraNa che. gRhasthAzramamAM satpuruSa rahe che teno citrapaTa joI vizeSa vairAgyanI pratIti thAya che. yogadazAno citrapaTa joI AkhA jagatane vairAgyanI pratIti thAya paNa gRhasthAzramamAM rahetA chatAM tyAga vairAgya yogadazA jevAM rahe che e kevI adbhuta dazA che ! yogamAM je vairAgya rahe tevo akhaMDa vairAgya satpuruSa gRhasthAzramamAM rAkhe che. te adbhuta vairAgya joI mumukSune vairAgya, bhakti thavAnuM nimitta bane che. laukika dRSTimAM vairAgya, bhakti nathI. puruSArtha karavAnuM, ane satya rIte vartavAnuM dhyAnamAM ja AvatuM nathI. te to loko bhUlI ja gayA che. mANaso varasAda Ave tyAre pANI TAMkAmAM bharI rAkhe che, tema mumukSu jIvo ATalo ATalo upadeza sAMbhaLIne jarAya grahaNa karatA nathI, te eka Azcarya che. tene upakAra kevI rIte thAya ? satpuruSanI vartamAna sthitinI vizeSa adbhuta dazA che. gRhasthAzramanI badhI sthiti saMpuruSanI prazasta che, badhA joga pujavA yogya che. jJAnIo doSa ghaTADavA mATe anubhavanAM vacano kahe che; mATe tevAM vacanonuM smaraNa karI jo te samajavAmAM Ave, zravaNa manana thAya, to saheje AtmA ujvala thAya. tema karavAmAM kAMI bahu mahenata nathI. tevAM vacanono vicAra na kare, to koI divasa paNa doSa ghaTe nahIM. sadAcAra saivavA joIe. jJAnIpuruSoe dayA, satya, adattAdAna, brahmacarya, parigrahaparimANa vagere sadAcAra kahelA che. jJAnIoe je sadAcAro sevavA kahela che te yathArtha che. sevavA yogya che. vagara sAkSIe jIve vrata, niyama karavAM nahIM, viSayakaSAyAdi doSa gayA vinA sAmAnya AzayavALAM dayA vagere Ave nahIM; to pachI UMDA AzayavALAM dayA vagere kyAMthI Ave ? viSayakaSAyasahita mokSe javAya nahIM. aMtaHkaraNanI zuddhi vinA AtmajJAna thAya nahIM. bhakti e sarva doSane kSaya karavAvALI che; mATe te sarvotkRSTa che. jIve vikalpanA vyApAra karavA nahIM. vicAravAna avicAraNA ane akArya karatAM kSobha pAme. akArya karatAM je kSobha na pAme te avicAravAna. akArya karatAM prathama jeTalo trAsa rahe che teTalo bIjI phere karatAM raheto nathI. mATe prathamathI ja akArya karatAM aTakavuM, dRDha nizcaya karI akArya karavuM nahIM. satpuruSo upakAraarthe je upadeza kare che te zravaNa kare, ne vicAre to jIvanA doSo avazya ghaTe. pArasamaNino saMga thayo, ne loDhAnuM suvarNa na thayuM to kAM to pArasamaNi nahIM; ane kAM to kharuM loDhuM nahIM. tevI ja rIte je upadezathI suvarNamaya AtmA na thAya te upadeSTA kAM to satpuruSa nahIM, ane kAM to sAmo mANasa yogya jIva nahIM. yogya jIva ane kharA satpuruSa hoya to guNo pragaTyA vinA rahe nahIM. laukika AlaMbana na ja karavAM. jIva pote jAge to badhAM viparIta kAraNo maTI jAya. jema koI puruSa gharamAM nidrAvaza thavAthI tenA gharamAM kUtarAM, bilADAM vagere pesI javAthI nukasAna kare, ane pachI te puruSa jAgyA pachI nukasAna karanArAM evAM je kUtarAM Adi prANIo teno doSa kADhe; paNa potAno doSa kADhato nathI ke huM UMghI gayo to Ama thayuM; tema jIva potAnA doSo joto nathI. pote jAgRta raheto hoya, to badhAM viparIta kAraNo maTI jAya; mATe pote jAgRta rahevuM. jIva ema kahe che ke mArA tRSNA, ahaMkAra, lobha Adi doSo jatA nathI; arthAt jIva Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 711 potAno doSa kADhato nathI; ane doSono vAMka kADhe che. jema sUryano tApa bahu paDe che, ane tethI bahAra nIkaLAtuM nathI; mATe sUryano doSa kADhe che; paNa chatrI ane pagarakhAM sUryanA tApathI rakSaNa arthe batAvyAM che teno upayoga karato nathI tema. jJAnIpuruSoe laukika bhAva mUkI daI je vicArathI potAnA doSo ghaTADelA, nAza karelA te vicAro, ane te upAyo jJAnIo upakAra arthe kahe che. te zravaNa karI AtmAmAM pariNAma pAme tema puruSArtha karo. kayA prakAre doSa ghaTe ? jIva laukika bhAva, kriyA karyAM kare che, ne doSo kema ghaTatA nathI ema kahyA kare che! yogya jIva na hoya tene satpuruSa upadeza ApatA nathI. satpuruSa karatAM mumukSuno tyAga vairAgya vadhI javo joIe. mumukSuoe jAgRta jAgRta thaI vairAgya vadhAravo joIe. satpuruSanuM eka paNa vacana sAMbhaLI potAne viSe doSo hovA mATe bahu ja kheda rAkhaze, ane doSa ghaTADaze tyAre ja guNa pragaTaze. satsaMgasamAgamanI jarUra che. bAkI satpuruSa to jema eka vaTemArgu bIjA vaTemArgune rasto batAvI cAlyo jAya che, tema batAvI cAlyA jAya che. gurupada dharAvavA ke ziSyo karavA mATe satpuruSanI icchA nathI. satpuruSa vagara eka paNa Agraha, kadAgraha maTato nathI. durAgraha maTyo tene AtmAnuM bhAna thAya che. satpuruSanA pratApe ja doSa ghaTe che. bhrAMti jAya to tarata samyaktva thAya. che. bAhubalIjIne jema kevaLajJAna pAse - aMtaramAM - hatuM, kAMI bahAra nahotuM; tema samyakRtva potAnI pAse ja ziSya kevo hoya ke mAthuM kApIne Ape tevo hoya tyAre samyaktva jJAnI prApta karAve. namaskArAdi jJAnIpuruSane karavA te ziSyano ahaMkAra TALavA mATe che. paNa manamAM UMcuMnIcuM thayA kare to Aro kyAre Ave ! jIva ahaMkAra rAkhe che, asat vacano bole che, bhrAMti rAkhe che, tenuM tene lagAre bhAna nathI. e bhAna thayA vinA niveDo AvavAno nathI. zUravIra vacanone bIjAM eke vacano pahoMce nahIM. jIvane satpuruSano eka zabda paNa samajAyo nathI. moTAI naDatI hoya to mUkI devI. kuMDhiyAe mumatI ane tapAe mUrti AdinA kadAgraha grahI rAkhyA che paNa tevA kadAgrahamAM kAMI ja hita nathI. zUrAtana karIne Agraha, kadAgrahathI dUra rahevuM; paNa virodha karavo nahIM. jyAre jJAnIpuruSo thAya che tyAre matabheda kadAgraha ghaTADI de che. jJAnI anukaMpA arthe mArga bodhe che. ajJAnI kuguruo matabheda ThAmaThAma vadhArI kadAgraha cokksa kare che. sAcA puruSa maLe, ne teo je kalyANano mArga batAve te ja pramANe jIva varte to avazya kalyANa thAya. satpuruSanI AjJA pALavI te ja kalyANa mArga vicAravAnane pUchavo. satpuruSanA Azraye sArAM AcaraNo karavAM. khoTI buddhi sahune herAnakartA che; pApanI kartA che. mamatva hoya tyAM ja mithyAtva. zrAvaka sarve dayALu hoya. kalyANano mArga eka ja hoya; so-baso na hoya. aMdaranA doSo nAza thaze, ane samapariNAma Avaze to ja kalyANa thaze. matabhedane chede te ja sAcA puruSa samapariNAmane raste caDhAve te sAco saMga. vicAravAnane mArgano bheda nathI. hiMdu ane musalamAna sarakhA nathI, hiMduonA dharmaguruo je dharmabodha kahI gayA hatA te bahu upakAra arthe kahI gayA hatA. tevo bodha pIrANA musalamAnanAM zAstromAM nathI. AtmApekSAe kaNabI, vANiyo, musalamAna nathI. teno jene bheda maTI gayo te ja zuddha; bheda bhAse te ja anAdinI bhUla che. kuLAcAra pramANe je sAcuM mAnyuM te ja kaSAya che. Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 praH- mokSa eTale zuM ? http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra uo:- AtmAnuM atyaMta zuddhapaNuM te, ajJAnathI chUTI javuM te, sarva karmathI mukta thavuM te 'mokSa'. yathAtathya jJAna pragaTyuM mokSa. bhrAMti rahe tyAM sudhI AtmA jagatamAM che. anAdikALanuM evuM je cetana teno svabhAva jANapaNuM, jJAna che, chatAM bhulI jAya che te zuM ? jANapaNAmAM nyUnatA che, yathAtathya jANapaNuM nathI. te nyUnatA kema maTe ? te jANapaNArUpI svabhAvane bhUlI na jAya; tene vAraMvAra deDha kare to nyUnatA maTe, jJAnIpuruSanAM vacanonuM avalaMbana levAthI jANapaNuM thAya. sAdhana che te upakAranA hetuo che. jevA jevA adhikArI tevuM tevuM tenuM phaLa. satpuruSanA Azraye le to sAdhano upakAranA hetuo che. satpuruSanI dRSTie cAlavAthI jJAna thAya che. satpuruSonAM vacano AtmAmAM pariNAma pAmyuM mithyAtva, avrata, pramAda, azubhayoga vagere badhA doSo anukrame moLA paDe. AtmajJAna vicAravAthI doSo nAza thAya che, satpuruSo pokArI pokArIne kahI gayA che, paNa jIvane lokamArgamAM paDI rahevuM che; ane lokottara kahevarAvavuM che; ne doSa kema jatA nathI ema mAtra kahyA karavuM che. lokano bhaya mUkI satpuruSonAM vacano AtmAmAM pariNamAve to sarva doSa jAya. jIve mArApaNuM lAvavuM nahIM. moTAI ne mahattA mUkyA vagara samyaktvano mArga AtmAmAM pariNAma pAmavo kaThaNa che. vedAMtazAstro vartamAnamAM svacchaMdathI vAMcavAmAM Ave che; ne tethI zuSkapaNA jevuM thaI jAya che. SagdarzanamAM jhaghaDo nathI; paNa AtmAne kevaLa muktadRSTie jotAM tIrthaMkare lAMbo vicAra karyo che. mULa lakSagata thavAthI je je vaktA(satpuruSo)e kahyuM te yathArtha che ema jaNAze, AtmAne kyAreya paNa vikAra na Upaje, tathA rAgadveSapariNAma na thAya tyAre ja kevaLajJAna kahevAya. SadarzanavALAe je vicAra karyA che tethI AtmAnuM temane bhAna thAya che, paNa tAratamyapaNAmAM phera paDe. mULamAM bhUla nathI. paNa Sagdarzana potAnI samajaNe besADe to koI vAra bese nahIM. te besavuM satpuruSanA Azraye thAya. jeNe AtmA asaMga, akriya vicAryo hoya tene bhrAMti hoya nahIM, saMzaye hoya nahIM, AtmAnA hovApaNA saMbaMdhamAM prazna rahe nahIM. pra" samyakatva kema jaNAya ? uM- mAMhIthI dazA kare tyAre samyakRtvanI khabara enI meLe potAne paDe. sadaiva eTale rAgadveSa ne ajJAna jenAM kSaya thayAM che te. sadguru koNa kahevAya ? mithyAtvagraMthi jenI chedAI che te. sadguru eTale nigraMtha. sadharma eTale jJAnIpuruSoe bodhelo dharma. A traNe tattva yathArtha rIte jANe tyAre samyaktva thayuM gaNAya. ajJAna TALavA mATe kAraNo, sAdhano batAvyAM che. jJAnanuM svarUpa jyAre jANe tyAre mokSa thAya. paramavaidyarUpI sadguru maLe ane upadezarUpI davA AtmAmAM pariNAma pAme tyAre roga jAya; paNa te davA aMtaramAM na utAre, to teno koI kALe roga jAya nahIM, jIva kharekharuM sAdhana karato nathI, jema AkhA kuTuMbane oLakhavuM hoya to pahelAM eka jaNane oLakhe to badhAnI oLakhANa thAya, tema pahelAM samyaktvanuM oLakhANa thAya tyAre AtmAnA badhA guNorUpI kuTuMbanuM oLakhANa thAya. samyaktva sarvotkRSTa sAdhana kahyuM che. bahAranI vRttio ghaTADI aMtarRpariNAma kare, to samyakRtvano mArga Ave. cAlatAM cAlatAM gAma Ave, paNa vagara cAlye gAma sAmuM na Ave. jIvane yathArtha satpuruSanI prApti ane pratIti thaI nathI. bahirAtmAmAMthI aMtarAtmA thayA pachI paramAtmapaNuM prApta thavuM joIe. dUdha ne pANI jAdAM che tema satpuruSanA Azrarye, pratItie deha ane AtmA judA che ema bhAna thAya, aMtaramAM potAnA AtmAnubhavarUpe, jema dUdha ne pANI jAdAM thAya tema deha ane AtmA jAdA lAge tyAre paramAtmApaNuM Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 713 prApta thAya. jene AtmAnA vicArarUpI dhyAna che, satata niraMtara dhyAna che, AtmA jene svapnamAM paNa jAdo ja bhAse, koI vakhata jene AtmAnI bhrAMti thAya ja nahIM tene ja paramAtmApaNuM thAya. aMtarAtmA niraMtara kaSAyAdi nivAravA puruSArtha kare che. caudamA guNasthAnaka sudhI e vicArarUpI kriyA che. jene vairAgya upazama vartato hoya tene ja vicAravAna kahIe. AtmAo mukta thayA pachI saMsAramAM AvatA nathI. AtmA svAnubhavagocara che, te cakSuthI dekhAto nathI, iMdriyathI rahita evuM je jJAna te jANe che. AtmAno upayoga manana kare te mana che. vaLagaNA che tethI mana jAduM kahevAya. saMkalpavikalpa mUkI devA te 'upayoga'. jJAnane AvaraNa karanAruM nikAcita karma na bAMdhyuM hoya tene satpuruSano bodha lAge che. AyuSano baMdha hoya te rokAya nahIM. jIve ajJAna rahyuM che tethI upadeza pariName nahIM. kAraNa AvaraNane lIdhe pariNamavAno rasto nathI. jyAM sudhI lokanA abhinivezanI kalpanA karyA karo tyAM sudhI AtmA UMco Ave nahIM; ane tyAM sudhI kalyANa paNa thAya nahIM. ghaNA jIvo satpuruSano bodha sAMbhaLe che, paNa tene vicAravAno yoga banato nathI. iMdriyonA nigrahanuM na hovApaNuM, kuLadharmano Agraha, mAna lAghAnI kAmanA, amadhyasthapaNuM e kadAgraha che. te kadAgraha jyAM sudhI jIva na mUke tyAM sudhI kalyANa thAya nahIM. nava pUrva bhaNyo toya rakhaDyo ! cauda rAjaloka jAgyo paNa dehamAM rahelo AtmA na oLakhyo; mATe rakhaDyo ! jJAnIpuruSa badhI zaMkAo TALI zake che; paNa taravAnuM kAraNa satpuruSanI dRSTie cAlavuM te che; ane to ja duHkha maTe. Aja paNa puruSArtha kare to AtmajJAna thAya. jene AtmajJAna nathI tenAthI kalyANa thAya nahIM. vyavahAra jeno paramArtha che tevA AtmajJAnInI AjJAe varto AtmA lakSagata thAya, kalyANa thAya. jIvane baMdha kema paDe ? nikAcita viSe. - upayoga, aNaupayoga. AtmAnuM mukhya lakSaNa upayoga che. AtmA talamAtra dUra nathI; bahAra jovAthI dUra bhAse che, paNa te anubhavagocara che. A nahIM, A nahIM, A nahIM, ethI jAdu je rahyuM ne te che. AkAza dekhAya che te AkAza nathI. AkAza cakSuthI dekhAya nahIM. AkAza arUpI kahyuM che. AtmAnuM bhAna svAnubhavathI thAya che. AtmA anubhavocara che. anumAna che te mApaNI che, anubhava che te hovApaNuM che. AtmajJAna sahaja nathI. 'paMcIkaraNa', 'vicArasAgara' vAMcIne kathanamAtra mAnyAthI jJAna thAya nahIM. jene anubhava thayo che evA anubhavInA Azraye te samajI tenI AjJA pramANe varte to jJAna thAya. samajyA vinA rasto bhAre vikaTa che. hIro kADhavA mATe khANa khodavI te mahenata che, paNa hIro levo temAM mahenata nathI. te ja pramANe AtmA saMbaMdhI samajaNa AvavI durlabha che; nahIM to AtmA kaMI dUra nathI. bhAna nathI tethI dUra lAge che. jIvane kalyANa karavuM, na karavuM, tenuM bhAna nathI; paNa potApaNuM rAkhavuM che. cothe guNasthAnake graMthibheda thAya. agiyAramethI paDe che tene upazamasamyaktva' kahevAya. lobha cAritrane pADanAro che. cothe guNasthAnake upazama ane kSAyika banne hoya. upazama eTale sattAmAM AvaraNanuM rahevuM. kalyANanAM kharekharAM kAraNo jIvane dhAryAmAM nathI. je zAstro vRttine saMkSepe nahIM, vRttine saMkoce nahIM paraMtu vadhAre tevAM zAstromAM nyAya kyAMthI hoya ? vrata ApanAre ane vrata lenAre bannee vicAra tathA upayoga rAkhavA. upayoga rAkhe nahIM, ne bhAra rAkhe to nikAcita karma baMdhAya. 'ochuM karavuM, parigrahamaryAdA karavI ema jenA manamAM hoya te zithila karma bAMdhe, pApa karyuM kAMI mukti hoya nahIM. eka vrata mAtra laI ajJAnane kADhavA icche che tevAne ajJAna kahe che ke tArAM kaMIka cAritra huM khAI gayo chuM; temAM te zuM moTI vAta che ? Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 714 zrImad rAjacaMdra je sAdhano batAve te taravAnAM sAdhano hoya to ja kharAM sAdhana. bAkI niSphaLa sAdhana che. vyavahAramAM anaMtA bhAMgA UThe che, to kema pAra Ave ? koI mANasa utAvaLo bole tene kaSAya kahevAya, koI dhIrajathI bole tene zAMti dekhAya, paNa aMtarpariNAma hoya to ja zAMti kahevAya. jene sUvAnI eka pathArI joIe te daza ghara mokaLAM rAkhe to tevAnI vRtti kyAre saMkocAya ? vRtti roke tene pApa nahIM. keTalAka jIvo evA che ke vRtti na rokAya evAM kAraNo bhegAM kare, AthI pApa rokAya nahIM. 10 bhAdrapada suda 15, 1952 cauda rAjalokanI kAmanA che te pApa che. mATe pariNAma jovAM. cauda rAjalokanI khabara nathI ema kadAca kaho, topaNa jeTaluM dhAryuM teTaluM to nakkI pApa thayuM. munine taNakhaluM paNa grahavAnI chUTa nathI. gRhastha eTaluM grahe to teTaluM tene pApa che. jaDa ne AtmA tanmayapaNe thAya nahIM. sUtaranI AMTI sUtarathI kAMI judI nathI; paNa AMTI kADhavI temAM vikaTatA che; joke sUtara ghaTe nahIM ne vadhe nahIM. tevI ja rIte AtmAmAM AMTI paDI gaI che. satpuruSa ane satzAstra e vyavahAra kAMI kalpita nathI. sadguru, satzAstrarUpa vyavahArathI svarUpa zuddha thAya, kevaLa varte, potAnuM svarUpa samaje te samakita. satpuruSanuM vacana sAMbhaLavuM durlabha che, zraddhavuM durlabha che, vicAravuM durlabha che, to anubhavavuM durlabha hoya temAM zI navAI ? upadezajJAna anAdinuM cAlyuM Ave che. ekalAM pustakathI jJAna thAya nahIM. pustakathI jJAna thatuM hoya to pustakano mokSa thAya ! sadgurunI AjJA pramANe cAlavuM, emAM bhUlI javAya to pustaka avalaMbanabhUta che. caitanyapaNuM gokhe to caitanyapaNuM prApta thAya, caitanyapaNuM anubhavagocara thAya. sadgurunuM vacana zravaNa kare, manana kare, ne AtmAmAM pariNamAve to kalyANa thAya. jJAna ane anubhava hoya to mokSa thAya, vyavahArane niSedhavo nahIM, ekalA vyavahArane vaLagI rahevuM nahIM. AtmajJAnanI vAta sAmAnya thaI jAya evI rIte karavI ghaTe nahIM. AtmajJAnanI vAta ekAMte kahevI. AtmAnuM hovApaNuM vicAravAmAM Ave to anubhavavAmAM Ave; nahIM to temAM zaMkA thAya che, jema eka mANasane vadhAre paDaLathI dekhAtuM nathI tema AvaraNanI vaLagaNAne lIdhe AtmAne thAya che. UMghamAM paNa AtmAne sAmAnyapaNe jAgRti che. AtmA kevaLa UMdhe nahIM; tene AvaraNa Ave. AtmA hoya to jJAna thAya. jaDa hoya to jJAna kone thAya ? potAne potAnuM bhAna thavuM, pote potAnuM jJAna pAmavuM, jIvanmukta thavuM. caitanya eka hoya to bhrAMti kone thaI ? mokSa kono thayo ? badhAM caitanyanI jAti eka paNa pratyeka caitanyanuM svataMtrapaNuM che, juduM jAduM che. caitanyano svabhAva eka che. mokSa svAnubhavagocara che. nirAvaraNamAM bheda nathI. paramANu bheLAM thAya nahIM eTale ke AtmAne paramANuno saMbaMdha nahIM tyAre mukti, parasvarUpamAM nahIM maLavuM te mukti. kalyANa karavuM, na karavuM, tenuM bhAna nathI; paNa jIvane potApaNuM rAkhavuM che. baMdha kyAM sudhI thAya ? jIva caitanya na thAya tyAM sudhI. ekeMdriyAdika yoni hoya topaNa jIvano jJAnasvabhAva kevaLa lopAI jAya nahIM, aMze khullo rahe che. anAdikALathI jIva baMdhAyo che. nirAvaraNa thayA pachI baMdhAto nathI. 'huM jANuM chuM', evuM abhimAna te caitanyanuM azuddhapaNuM. A jagatamAM baMdha ne mokSa na hota to zrutino upadeza kone arthe ? AtmA svabhAve kevaLa akriya che, prayoge kriya che. jyAre nirvikalpa samAdhi thAya tyAre ja akriyapaNuM kahyuM che. nirvivAdapaNe vedAMta vicAravAmAM aDacaNa Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 715 nathI. AtmA ahaMtapada vicAre to arhata thAya. siddhapada vicAre to siddha thAya. AcAryapada vicAre to AcArya thAya. upAdhyAyano vicAra kare to upAdhyAya thAya. strIrUpa vicAre to AtmA strI, arthAt je svarUpane vicAre te rUpa bhAvAtmA thAya. AtmA eka che ke aneka che tenI ciMtA karavI nahIM. ApaNe to e vicAravAnI jarUra che ke "huM eka chuM.' jagatane bheLavavAnI zI jarUra che ? eka anekano vicAra ghaNI AghI dazAe pahoMcyA pachI vicAravAno che. jagata ne AtmA svapne paNa eka jANazo nahIM. AtmA acaLa che: nirAvaraNa che. vedAMta sAMbhaLIne paNa AtmAne oLakhavo, AtmA sarvavyApaka che ke AtmA dehane viSe che te pratyakSa anubhavagamya che. badhA dharmanuM tAtparya e che ke AtmAne oLakhavo. bIjAM badhAM sAdhana che te je ThekANe joIe (ghaTe) te jJAnInI AjJAe vAparatAM adhikArI jIvane phaLa thAya. dayA vagere AtmAne nirmaLa thavAnAM sAdhano che. mithyAtva, pramAda, avrata, azubhayoga, e anukrame jAya to satpuruSanuM vacana AtmAmAM pariNAma pAme tethI badhA doSo anukrame nAza pAme. AtmajJAna vicArathI thAya che. satpuruSa to pokArI pokArIne kahI gayA che, paNa jIva lokamArge paDyo che, ne tene lokottaramArga mAne che. AthI karI kemeya doSa jatA nathI. lokano bhaya mUkI satpuruSonAM vacano AtmAmAM pariNamAve to sarva doSa jAya. jIve mArApaNuM lAvavuM nahIM; moTAI ane mahattA mUkyA vagara sabhyamArga AtmAmAM pariNAma pAme nahIM. brahmacarya viSe:- paramArthahetu mATe nadI UtaravAne TADhA pANInI munine AjJA ApI, paNa abrahmacaryanI AjJA ApI nathI; ne tene mATe kahyuM che ke alpa AhAra karaje, upavAsa karaje, ekAMtara karaje, chevaTe jhera khAIne maraje, paNa brahmacarya bhAMgIza nahIM. dehanI mUrchA hoya tene kalyANa kema bhAse ? sarpa karaDe ne bhaya na thAya tyAre samajavuM ke, AtmajJAna pragaTyuM che. AtmA ajara, amara che. 'huM' maravAno nathI; to maraNano bhaya zo ? jene dehanI mUrchA gaI tene AtmajJAna thayuM kahevAya. prazna:- jIve kema vartavuM ? samAdhAnaH- satsaMgane yoge AtmAnuM zuddhapaNuM prApta thAya tema paNa satsaMgano sadA yoga nathI maLato. jIve yogya thavA mATe hiMsA karavI nahIM; satya bolavuM; adatta levuM nahI; brahmacarya pALavuM; parigrahanI maryAdA karavI; rAtribhojana karavuM nahIM e Adi sadAcaraNa zuddha aMtaHkaraNe karavAnuM jJAnIoe kahyuM che; te paNa jo AtmAne arthe lakSa rAkhI karavAmAM AvatAM hoya to upakArI che, nahIM to puNyayoga prApta thAya. tethI manuSyapaNuM maLe, devatApaNuM maLe, rAjya maLe, eka bhavanuM sukha maLe, ne pAchuM cAra gatimAM rajhaLavuM thAya; mATe jJAnIoe tapa Adi je kriyA AtmAne upakAraarthe ahaMkArarahitapaNe karavA kahI che, te paramajJAnI pote paNa jagatanA upakArane artha nizcaya karI seve che. mahAvIrasvAmIe kevaLajJAna UpajyA pachI upavAsa karyA nathI, tema koI jJAnIe karyA nathI, tathApi lokonA manamAM ema na Ave ke jJAna thayA pachI khAvuM pIvuM sarakhuM che; teTalA mATe chellI vakhate tapanI AvazyakatA batAvavA upavAsa karyAM. dAnane siddha karavA mATe dIkSA lIdhA pahelAM pote varSIdAna dIdhuM. AthI jagatane dAna siddha karI ApyuM, mAtApitAnI sevA siddha karI ApI. dIkSA nAnI vayamAM na lIdhI te upakAraarthe nahIM to potAne karavA na karavAnuM kAMI nathI kemake je sAdhana kahyAM che te AtmalakSa karavAne mATe che, je potAne to saMpUrNa prApta thayuM che. paNa paranA upakArane arthe jJAnI sadAcaraNa seve che. hAla jainamAM ghaNo vakhata thayAM avAvaru kUvAnI mAphaka AvaraNa AvI gayuM che; koI jJAnIpuruSa Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 716 zrImada rAjacaMdra che nahIM. keTaloka vakhata thayAM jJAnI thayA nathI; kemake, nahIM to temAM ATalA badhA kadAgraha thaI jAta nahIM. A paMcamakALamAM satpuruSano joga maLavo durlabha che; temAM hAlamAM to vizeSa durlabha jovAmAM Ave che; ghaNuM karI pUrvanA saMskArI jIva jovAmAM AvatA nathI. ghaNA jIvomAM koIka kharo mumukSu, jijJAsu jovAmAM Ave che; bAkI to traNa prakAranA jIvo jovAmAM Ave che. je bAhyadeSTivALA che- (1) 'kriyA karavI nahIM, kriyAthI devagati prApta thAya; bIjAM kAMI prApta thatuM nathI. jethI cAra gati rajhaLavAnuM maTe te kharuM," ema kahIM sadAcaraNa, puNyanA hetu jANI karatA nathI; ane pApanAM kAraNo sevatAM aTakatA nathI. A prakAranA jIvoe kAMI karavuM ja nahIM, ane moTI moTI vAto karavI eTaluM ja che. A jIvone 'ajJAnavAdI' tarIke mUkI zakAya, (2) 'ekAMtakriyA karavI tethI ja kalyANa thaze, evuM mAnanArAo sAva vyavahAramAM kalyANa mAnI kadAgraha mukatAM nathI. AvA jIvone 'kriyAvAdI' athavA 'kriyAjaDa' gaNavA. kriyAjane AtmAno lakSa hoya nahIM. (3) 'amane AtmajJAna che. AtmAne bhrAMti hoya ja nahIM; AtmA kartAya nathI; ne bhoktAya nathI; mATe kAMI nathI.' AvuM bolanArAo 'zuSkaadhyAtmI', polA jJAnI thaI besI anAcAra sevatAM aTake nahIM. AvA traNa prakAranA jIvo hAlamAM jovAmAM Ave che. jIve je kAMI karavAnuM che te AtmAnA upakAra arthe karavAnuM che te vAta teo bhUlI gayA che. hAlamAM jainamAM corAsIthI so gaccha thaI gayA che. te badhAmAM kadAgraho thaI gayA che; chatAM teo badhA kahe che ke jainadharmamAM ame ja chIe. jainadharma amAro che.' "paDikkamAmi, niMdAmi, gariAmi, appANa vosirAmi', Adi pAThano laukikamAM hAla evo artha thaI gayo jaNAya che ke 'AtmAne vosarAvuM chuM", eTale jeno artha, AtmAne upakAra karavAno che tene ja, AtmAne ja bhUlI gayA che. jema jAna joDI hoya, ane vidhavidha vaibhava vagere hoya, paNa jo eka vara na hoya to na zobhe ane vara hoya to zobhe; tevI rIte kriyA vairAgyAdi jo AtmAnuM jJAna hoya to zobhe; nahIM to na zobhe. jainamAM hAlamAM AtmAno bhulAvo thaI gayo che. sUtro, caudapUrvanuM jJAna, munipaNuM, zrAvakapaNuM, hajAro jAtanAM sadAcaraNa, tapazcaryA Adi je je sAdhano, je je mahenato, je je puruSArtha kahyAM che te eka AtmAne oLakhavA mATe, zodhI kADhavA mATe kahyAM che. te prayatna jo AtmAne oLakhavA mATe, zodhI kADhavA mATe, AtmAne arthe, thAya to saphaLa che; nahIM to niSphaLa che; joke tethI bAhya phaLa thAya; paNa cAra gatino cheda thAya nahIM. jIvane satpuruSano joga thAya, ane lakSa thAya, to te saheje yogya jIva thAya; ane pachI sadgurunI AsthA hoya to samyakRtva thAya Ave. (1) zama = kodhAdi pAtaLAM pADavAM te. (2) saMvega = mokSamArga sivAya bIjI koI icchA nahIM te. (3) nivaida = saMsArathI thAkI javuM te - saMsArathI aTakI javuM te. (4) AsthA = sAcA gurunI, sadgurunI AsthA thavI te. (5) anukaMpA = sarva prANI para samabhAva rAkhavo te, nirvara buddhi rAkhavI te. A guNo samakitI jIvamAM saheje hoya. prathama sAcA puruSanuM oLakhANa thAya, to pachI A cAra guNo vedAMtamAM vicAra arthe SasaMpatti banAvI che. viveka, vairAgyAdi sadguNa prApta thayA pachI jIva yogya mumukSu kahevAya. Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 717 naya AtmAne samajavA arthe kahyA che; paNa jIvo to nayavAdamAM gUMcavAI jAya che. AtmA samajAvavA jatAM nayamAM gUMcavAI javAthI te prayoga avaLo paDyo. samakitardaSTi jIvane "kevaLajJAna" kahevAya. vartamAnamAM bhAna thayuM che mATe 'deze kevaLajJAna' thayuM kahevAya; bAkI to AtmAnuM bhAna thayuM eTale kevaLajJAna, te A rIte kahevAya- samakitardaSTine AtmAnuM bhAna thAya tyAre tene kevaLajJAnanuM bhAna pragaTyuM; ane bhAna pragaTyuM eTale kevaLajJAna avazya thavAnuM; mATe A apekSAe samakitardaSTine kevaLajJAna kahyuM che. samyakRtva thayuM eTale jamIna kheDI jhADa vAvyuM, jhADa thayuM, phaLa thayAM, phaLa thoDAM khAdhAM, khAtAM khAtAM AyuSa pUruM thayuM; to pachI bIje bhava phaLa khavAya. mATe 'kevaLajJAna' A kALamAM nathI, nathI evuM avaLuM mAnI levuM nahIM, ane kahevuM nahIM. samyakatva prApta thatAM anaMtA bhava maTI eka bhava ADo rahyo; mATe samyaktva utkRSTa che. AtmAmAM kevaLajJAna che, paNa AvaraNa TaLye kevaLajJAna hoya. A kALamAM saMpUrNa AvaraNa TaLe nahIM, eka bhava bAkI rahe; eTale jeTaluM kevaLajJAnAvaraNIya jAya teTaluM kevaLajJAna thAya che. samakita Avye mAMhI - aMtaramAM - dazA phare; kevaLajJAnanuM bIja pragaTa thayuM. sadguru vinA mArga nathI, ema moTA puruSoe kahyuM che. A upadeza vagara kAraNe karyo nathI. samakitI eTale mithyAtvamukta; kevaLajJAnI eTale cAritrAvaraNathI saMpUrNapaNe mukta; ane siddha eTale dehAdithI saMpUrNapaNe mukta. prazna- karma ochAM kema thAya ? uttara:- krodha na kare, mAna na kare, mAyA na kare, lobha na kare, tethI karma ochAM thAya. bAhyakriyA karIza tyAre manuSyapaNuM maLaze; ane koI divasa sAcA puruSano joga maLaze. praznaH- vataniyama karavAM ke nahIM ? uttaraH- vrataniyama karavAnAM che. tenI sAthe kajiyA, kaMkAsa, chokarAMchaiyAM ane gharamAM mArApaNuM karavuM nahIM. UMcI dazAe javA mATe vrataniyama karavAM. sAcAkhoTAnI parIkSA karavI te upara eka sAcA bhaktanuM dRSTAMtaH- eka rAjA bahu bhaktivALo hato; ane tethI bhaktonI sevA bahu karato; ghaNA bhaktonuM annavastrAdithI poSaNa karatAM ghaNA bhakto bhegA thayA, pradhAne jANyuM ke rAjA bhoLo che; bhakto ThagI khAnArA che; mATe tenI rAjAne parIkSA karAvavI, paNa hAla rAjAne prema bahu che tethI mAnaze nahIM; mATe koI avasare vAta; ema vicArI keTaloka vakhata khamI jatAM koI avasara maLavAthI teNe rAjAne kahyuM "Apa ghaNo vakhata thayAM badhA bhaktonI sarakhI sevAcAkarI karo cho; paNa temAM koI moTA haze, koI nAnA haze. mATe badhAne oLakhIne bhakti karo." tyAre rAjAe hA kahI kahyuM: 'tyAre kema karavuM ?' rAjAnI rajA laI pradhAne be hajAra bhakto hatA te badhAne bhegA karI kahevarAvyuM ke tame daravAjA bahAra Avajo, kemake rAjAne jarUra hovAthI Aje bhaktatela kADhavuM che. tame badhA ghaNA divasa thayAM rAjAno mAlamasAlo khAo cho to Aje rAjAnuM ATaluM kAma tamAre karavuM ja joIe. ghANImAM ghAlI tela kADhavAnuM sAMbhaLyuM ke badhA bhaktoe to bhAgavA mAMDyuM; ane nAsI gayA. eka sAco bhakta hato teNe vicAra karyo ke rAjAnuM nimaka, lUNa khAdhuM che to tenA pratye nimaka-harAma kema thavAya ? rAjAe paramArtha jANI anna dIdhuM che, mATe rAjA game tema kare tema karavA devuM. Ama vicArI ghANI pAse jaI kahyuM ke "tamAre 'bhaktatela' kADhavuM hoya to kADho." pachI pradhAne rAjAne kahyuM "juo, tame badhA bhaktonI sevA karatA hatA; paNa sAcAkhoTAnI parIkSA nahotI." juo, A rIte sAcA jIvo to viralA ja hoya; ane tevA virala sAcA sadgurunI bhakti zreyaskara che. sAcA sadgurunI bhakti mana, vacana ane kAyAe karavI. eka vAta samajAya nahIM tyAM sudhI bIjI vAta sAMbhaLavI zuM kAmanI ? eka vAra sAMbhaLyuM Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra te samajAya nahIM tyAM sudhI bIjI vAra sAMbhaLavuM nahIM. sAMbhaLeluM bhUlavuM nahIM, - eka vAra jamyA te pacyA vagara bIjAM khAvuM nahIM tenI peThe. tapa vagere karavAM te kAMI mahAbhArata vAta nathI; mATe tapa karanAre ahaMkAra karavo nahIM. tapa e nAnAmAM nAno bhAga che. bhUkhe maravuM ne upavAsa karavA tenuM nAma tapa nathI. mAMhIthI zuddha aMtaHkaraNa thAya tyAre tapa kahevAya; ane to mokSagati thAya. bAhya tapa zarIrathI thAya. tapa cha prakAre - (1) aMtarvatti thAya te. (2) eka Asane kAyAne besADavI te. (3) ocho AhAra karavo te. (4) nIrasa AhAra karavo ane vRttio ochI karavI te. (5) saMlInatA. (6) AhArano tyAga te. tithine arthe upavAsa karavAnA nathI; paNa AtmAne arthe upavAsa karavAnA che. bAra prakAre tapa kahyuM che. temAM AhAra na karavo te tapa jihmAniya vaza karavAno upAya jANIne kahyo che. jiSThAdriya vaza karI. to badhI indriyo vaza thavAnuM nimitta che, upavAsa karo tenI vAta bahAra na karo; bIjAnI niMdA na karo; krodha na karo; jo AvA doSo ghaTe to moTo lAbha thAya. tapAdi AtmAne arthe karavAnAM che; lokone dekhADavA arthe karavAnAM nathI. kaSAya ghaTe tene 'tapa' kahyuM che. laukika dRSTi bhUlI javI. loko to je kuLamAM janme che te kuLanA dharmane mAne che ne tyAM jAya che paNa te to nAmamAtra dharma kahevAya, paNa mumukSue tema karavuM nahIM. sahu sAmAyika kare che, ne kahe che ke jJAnI svIkAre te kharuM, samakita haze ke nahIM te paNa jJAnI svIkAre te kharuM. paNa jJAnI svIkAre zuM ? ajJAnI svIkAre tevuM tamAruM sAmAyika vrata ane samakita che ! arthAt vAstavika sAmAyika vrata ane samakita tamArAM nathI. mana, vacana ane kAyA vyavahArasamatAmAM sthira rahe te samakita nahIM. jema UMghamAM sthira yoga mAlUma paDe che chatAM te vastutaH sthira nathI; ane teTalA mATe te samatA paNa nathI. mana, vacana, kAyA caudamA guNasthAnaka sudhI hoya; mana to kArya karyA vagara besatuM ja nathI. kevaLInA manayoga capaLa hoya, paNa AtmA capaLa hoya nahIM. AtmA cothe guNasthAnake acapaLa hoya, paNa sarvathA nahIM. 'jJAna' eTale AtmAne yathAtathya jANavo te. 'darzana' eTale AtmAnI yathAtathya pratIti te. 'cAritra' eTale AtmA sthira thAya te AtmA ne sadguru eka ja samajavA. A vAta vicArathI grahaNa thAya che. te vicAra e ke deha nahIM athavA dehane lagatA bIjA bhAva nahIM, paNa sadguruno AtmA e sadguru che. jeNe AtmasvarUpa lakSaNathI, guNathI ane vedanathI pragaTa anubhavyuM che ane te ja pariNAma jenA AtmAnuM thayuM che te AtmA ane sadguru eka ja ema samajavAnuM che. pUrve je ajJAna bheLuM karyuM che te khase to jJAnInI apUrva vANI samajAya. khoTI vAsanA = dharmanA khoTA svarUpane kharuM jANavuM te. = tapa Adika paNa jJAnInI kasoTI che. zAnAzIliyuM vartana rAkhyuM hoya, ane azAtA Ave, to te te aduHkhabhAvita jJAna maMda thAya che. vicAra vagara iMdriyo vaza thavAnI nathI. avicArathI iMdriyo doDe che. nivRtti mATe upavAsa batAvyA che. hAlamAM keTalAka ajJAnI jIvo upavAsa karyo hoya tyAre dukAne bese che, ane tene pauSadha TharAve che. AvA kalpita pauSadha jIve anAdikALathI karyA che. te badhA jJAnIoe niSphaLa TharAvyA che. strI, ghara, chokarAchayAM bhUlI javAya tyAre sAmAyika karyuM kahevAya. sAmAnya vicArane laIne, iMdriyo vaza karavA chakAyano AraMbha kAyAthI na karatAM vRtti nirmaLa thAya tyAre sAmAyika thaI zake. vyavahArasAmAyika bahu niSedhavA jevuM nathI; joke sAva jaDa vyavahArarUpa sAmAyika karI nAMkhela che. te karanArA jIvone khabara paNa nathI hotI ke AthI kalyANa zuM thaze ? samyakatva paheluM joIe. jenAM vacana sAMbhaLavAthI AtmA sthira thAya, vRtti nirmaLa thAya te satpuruSanAM vacana zravaNa thAya to pachI samyaktva thAya. Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 719 bhavasthiti, paMcamakALamAM mokSano abhAva Adi zaMkAothI jIve bAhya vRtti karI nAMkhI che; paNa jo AvA jIvo puruSArtha kare, ne paMcamakALa mokSa thatAM hAtha jhAlavA Ave tyAre teno upAya ame laIzuM. te upAya kAMI hAthI nathI, jhaLahaLato agni nathI. maphatano jIvane bhaDakAvI dIdho che. jJAnInAM vacana sAMbhaLI yAda rAkhavAM nathI, jIvane puruSArtha karavo nathI; ane tene laIne bahAnAM kADhavAM che. A potAno vAMka samajavo. samatAnI, vairAgyanI vAto sAMbhaLavI, vicAravI. bAhya vAto jema bane tema mUkI devI. jIva taravAno kAmI hoya, ne sadgurunI AjJAe varte, to badhI vAsanAo jatI rahe. sadgurunI AjJAmAM badhAM sAdhano samAI gayAM. je jIvo taravAnA kAmI hoya che tenI badhI vAsanAno nAza thAya che. jema koI so pacAsa gAu vegaLo hoya, to becAra divase paNa ghara bhego thAya, paNa lAkho gAu vegaLo hoya te ekadama ghara bhego kyAMthI thAya ? tema A jIva kalyANamArgathI thoDo vegaLo hoya, to to koIka divasa kalyANa pAme, paNa jyAM sAva UMdhe raste hoya tyAM kyAMthI pAra pAme ? dehAdino abhAva thavo, mUrchAno nAza thavo te ja mukti. eka bhava jene bAkI rahyo hoya tene dehanI eTalI badhI ciMtA na joIe. ajJAna gayA pachI eka bhava kAMI visAtamAM nathI. lAkho bhava gayA tyAre eka bhava to zuM DisAbamAM ? hoya mithyAtva ne mAne chaThThuM ke sAtamuM guNasthAnaka, tenuM zuM karavuM ? cothA guNasthAnakanI sthiti kevI hoya ? gaNadhara jevI mokSamArganI parama pratIti Ave evI. taravAno kAmI hoya te mAthuM kApIne ApatAM pAcho haThe nahIM. zithila hoya te saheja paga dhovA jevuM kulakSaNa hoya te paNa mUkI zake nahIM, ane vItarAganI vAta meLavavA jAya. vItarAga je vacana kahetAM DaryA che te ajJAnI svacchaMde karI kahe che; to te kema chUTaze ? mahAvIrasvAmInA dIkSAnA varaghoDAnI vAtanuM svarUpa jo vicAre to vairAgya thAya. e vAta adbhuta che. te bhagavAna apramAdI hatA. teone cAritra vartatuM hatuM, paNa jyAre bAhyacAritra lIdhuM tyAre mokSe gayA. avirati ziSya hoya to tenI sarabharA kema karAya ja rAgadveSa mAravA mATe nIkaLyo. ane tene to kAmamAM AvyA tyAre rAgadveSa kyAMthI jAya ? jinanAM Agamano je samAgama thayo hoya, te to potAnA kSayopazama pramANe thayo hoya, paNa sadgurunA joga pramANe na thayo hoya. sadguruno joga maLye tenI AjJA pramANe cAlyo teno kharekharo rAgadveSa gayo. gaMbhIra roga maTADavA mATe kharI davA tarata phaLa Ape che. tAva to eka be divase paNa maTe, mArga ane unmArganuM oLakhANa thavuM joIe. 'taravAno kAmI' e zabda vAparo tyAM abhavyanuM prazna thatuM nathI. kAmI kAmImAM paNa bheda che. praznaH" satpuruSa kema oLakhAya ? uttara- satpuruSo temanAM lakSaNothI oLakhAya. satpuruSonAM lakSaNoH- teonI vANImAM pUrvApara avirodha hoya, teo krodhano je upAya rahe tethI krodha jAya, mAnano je upAya kahe tethI mAna jAya. jJAnInI vANI paramArtharUpa ja hoya che; te apUrva che. jJAnInI vANI bIjA ajJAnInI vANInI upara ne upara ja hoya. jyAM sudhI jJAnInI vANI sAMbhaLI nathI, tyAM sudhI sUtro paNa chAzabAkaLA jevAM lAge, sadguru ane asadgurunuM oLakhANa, sonAnI ane pItaLanI kaMThInA oLakhANanI peThe thavuM joIe. taravAnA kAmI hoya, ane sadguru maLe, to karma TaLe. sadguru karma TALavAnuM kAraNa che. karmo bAMdhavAnAM kAraNo maLe to karma baMdhAya, ane karma TALavAnAM Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kAraNo maLe to karma TaLe. taravAnA kAmI hoya te bhavasthiti AdinAM AlaMbana khoTAM kahe che. taravAnA kAmI kone kahevAya ? je padArthane jJAnI jhera kare tene jhera jANI mUke, ane jJAnInI AjJA ArAdhe tene taravAnA kAmI kahevAya upadeza sAMbhaLavAnI khAtara sAMbhaLavAnA kAmIe karmarUpa godaDuM oDhyuM che tethI upadezarUpa lAkaDI lAgatI nathI. taravAnA kAmI hoya teNe dhotiyArUpa karma oDhyAM che tethI upadezarUpa lAkaDI pahelI lAge. zAstramAM abhavyanA tAryA tare ema kahyuM nathI. cobhaMgImAM ema artha nathI. kuMDhiyAnA dharamazI nAmanA munie enI TIkA karI che. pote taryA nathI, ne bIjAne tAre che eno artha AMdhaLo mArga batAve tevo che. asadguruo AvAM khoTAM AlaMbana de che. 'jJAnApekSAe sarvavyApaka, saccidAnaMda evo huM AtmA eka chuM' ema vicAravuM, dhyAvavuM, nirmaLa, atyaMta nirmaLa, paramazuddha, caitanyaghana, pragaTa AtmasvarUpa che. sarvane bAda karatAM karatAM je abAdhya anubhava rahe che te 'AtmA' che. je sarvane jANe che te 'AtmA' che. je sarva bhAvane prakAze che te 'AtmA' che. upayogamaya 'AtmA' che. avyAbAdha samAdhisvarUpa 'AtmA' che. 'AtmA che.'. AtmA atyaMta pragaTa che, kemake svasaMvedana pragaTa anubhavamAM che, anutpanna ane amilanasvarUpa hovAthI "AtmA nitya che.' bhrAMtipaNe parabhAvano kartA che." tenA 'phaLano bhoktA che', bhAna thaye 'svabhAvapariNAmI che.' sarvathA svabhAvapariNAma te 'mokSa che.' sadguru, satsaMga, mAsa, sadvicAra ane saMyamAdi tenAM 'sAdhana' che. AtmAnA astitvathI mAMDI nirvANa sudhInAM pada sAcAM che, atyaMta sAcAM che. kemake pragaTa anubhavamAM Ave che. bhrAMtipaNe AtmA parabhAvano kartA hovAthI zubhAzubha karmanI utpatti thAya che. karma saphaLa hovAthI te zubhAzubha karma AtmA bhogave che. mATe utkRSTa zubhathI utkRSTa azubha sudhInAM nyUnAdhika paryAya bhogavavArUpa kSetra avazya che. nija svabhAvajJAnamAM kevaLa upayoga, tanmayAkAra, sahajasvabhAve nirvikalpapaNe AtmA pariName te 'kevaLajJAna' che. tathArUpa pratItipaNe pariName te "samyakRtva che. niraMtara te prIti vartyA kare te "kSAyikasamyakatva' kahIe chIe. kvacit maMda, kvacit tIvra, kvacit visarjana, kvacit smaraNarUpa ema pratIti rahe tene 'kSayopazama samyaktva' kahIe chIe. te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyAM nathI; tyAM sudhI 'upazama samyaktva' kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya che. tene sAsvAdana 'samyakatva' kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA yogamAM sattAgata alpa pudgalanuM vedavuM jyAM rahyuM che, tene 'vaidaka samyakRtva' kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anyabhAva saMbaMdhI ahaMmamatvAdi, harSa, zoka krame karI kSaya thAya. manarUpa yogamAM tAratamyasahita je koI cAritra ArAdhe te siddhi pAme che; ane je svarUpasthiratA bhaje te 'svabhAvasthiti' pAme che. niraMtara svarUpalAbha, svarUpAkAra upayoganuM pariNamana e Adi svabhAva aMtarAyakarmanA kSaye pragaTe che. kevaLa svabhAvapariNAmI jJAna te "kevaLajJAna" che. ////////// 11 ANaMda, bhAdaravA vada 1, bhoma, 1952 'jaMbudrIpaprajJapti' nAmanA jainasUtramAM ema kahyuM che ke A kALamAM mokSa nathI. A uparathI ema na samajavuM ke mithyAtvanuM TaLavuM, ane te mithyAtva TaLavArUpa mokSa nathI. mithyAtva TaLavArUpa mokSa che; paNa sarvathA eTale AtyaMtika deharahita mokSa nathI. A uparathI ema kahI zakAya ke sarva prakAranuM kevaLajJAna hoya nahIM, bAkI samyaktva hoya nahIM, ema hoya nahIM. A kALamAM mokSanA nahIM hovApaNAnI AvI vAto koI kahe te sAMbhaLavI nahIM. satpuruSanI vAta puruSArthane maMda karavAnI hoya nahIM, puruSArthane uttejana ApavAnI hoya. Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 721 jhera ne amRta sarakhAM che ema jJAnIoe kahyuM hoya to te apekSita che. jhera ane amRta sarakhAM kahevAthI jhera grahaNa karavAnuM kahyuM che ema nathI. A ja rIte zubha ane azubha banne kriyAnA saMbaMdhamAM samajavuM. kriyA, zubha ane azubhano niSedha kahyo hoya to mokSanI apekSAe che. tethI karI zubha ane azubha kriyA sarakhI che ema gaNI laI azubha kriyA karavI, evuM jJAnIpuruSanuM kathana hoya ja nahIM. satpuruSanuM vacana adharmamAM dharmanuM sthApana karavAnuM hoya ja nahIM. je kriyA karavI te nirdabhapaNe, nirahaMkArapaNe karavI; kriyAnA phaLanI AkAMkSA rAkhavI nahIM. zubha kriyAno kAMI niSedha che ja nahIM, paNa jyAM jyAM zubha kriyAthI mokSa mAnyo che tyAM tyAM niSedha che. zarIra ThIka rahe te paNa eka jAtanI samAdhi. mana ThIka rahe te paNa eka jAtanI samAdhi. sahajasamAdhi eTale bAhya kAraNo vagaranI samAdhi. tenAthI pramAdAdi nAza thAya. jene A samAdhi varte che, tene putramaraNAdithI paNa asamAdhi thAya nahIM, tema tene koI lAkha rUpiyA Ape to AnaMda thAya nahIM; ke koI paDAvI le to kheda thAya nahIM. jene zAtA azAtA banne samAna che tene sahajasamAdhi kahI. samakitardaSTine alpa harSa, alpa zoka kvacit thaI Ave paNa pAcho samAveza pAmI jAya, aMgano harSa na rahe, kheda thAya tevo kheMcI le. te 'Ama thavuM na ghaTe' ema vicAre che, ane AtmAne niMde che. harSa zoka thAya topaNa tenuM (samakitanuM) mULa jAya nahIM. samakitadRSTine aMze sahajapratIti pramANe sadAya samAdhi che. kanakavAnI dorI jema hAthamAM che tema samakitadeSTinA hAthamAM tenI vRttirUpI dorI che. samakitardaSTi jIvane sahajasamAdhi che. sattAmAM karma rahyAM hoya, paNa potAne sahajasamAdhi che. bahAranAM kAraNothI tene samAdhi nathI, AtmAmAMthI moha gayo te ja samAdhi che. potAnA hAthamAM dorI nathI tethI mithyArdaSTi bahAranAM kAraNomAM tadAkAra thaI jaI te rUpa thaI jAya che. samakitadRSTine bahAranAM duHkha Avye kheda hoya nahIM; joke roga nA Ave evuM icche nIM; roga Avye rAgadveSa pariNAma thAya nahIM. zarIrano dharma, rogAdi je hoya te kevaLIne paNa thAya; kemake vedanIyakarma che te to sarvee bhogavavuM ja joIe. samakita AvyA vagara koIne sahajasamAdhi thAya nahIM. samakita thavAthI saheje samAdhi thAya. samakita thavAthI saheje AsaktabhAva maTI jAya. bAkI AsaktabhAvane amastrI nA kahevAthI baMdha rahe nahIM. satpuruSanA vacana pramANe, tenI AjJA pramANe varte tene samakita aMze thayuM. bIjI badhA prakAranI kalpanAo mUkI, pratyakSa satpuruSanI AjJAe vacana sAMbhaLavAM; tenI sAcI zraddhA karavI, te AtmAmAM pariNamAvavAM to samakita thAya. zAstramAM kahela mahAvIrasvAmInI AjJAthI dareka varte tevA prakAranA jIvo hAlamAM nathI. kemake temane thayAM 2500 varSa thayAM mATe pratyakSajJAnI joIe. kALa vikarALa che. kuguruoe lokone avaLo mArga batAvI bhulAvyA che. manuSyapaNuM lUMTI lIdhuM che, eTale jIva mArgamAM kema Ave ? joke kuguruoe lUMTI lIdhA che, paNa temAM te bicArAono vAMka nathI. kemake kugurune paNa te mArganI khabara nathI. kugurune koI praznano javAba nA AvaDe paNa kahe nahIM ke "mane AvaDato nathI'. jo tema kahe to karma thoDAM bAMdhe. mithyAtvarUpI baroLanI gAMTha moTI che, mATe badho roga kyAMthI maTe ? jenI graMthi chedAI tene sahajasamAdhi thAya, kemake jenuM mithyAtva chedAyuM tenI mULa gAMTha chedAI; ane tethI bIjA guNo pragaTe ja. samakita che te deza cAritra che. deze kevaLajJAna che. zAstramAM A kALamAM mokSano sAva niSedha nathI. jema AgagADIno rasto che tenI mAraphate vahelA javAya, ne pagaraste moDA javAya, tema A kALamAM mokSano rasto pagarastA jevo hoya to tethI na pahoMcAya ema kAMI nathI. vahelA cAle to vahelA javAya, kAMI rasto baMdha nathI. A Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra rIte mokSamArga che teno nAza nathI. ajJAnI akalyANanA mArgamAM kalyANa mAnI, svacchaMde kalpanA karI, jIvone taravAnuM baMdha karAvI de che. ajJAnInA rAgI bALAbhoLA jIvo ajJAnInA kahyA pramANe cAle che. ane tevA karmanA bAMdhelA te banne mAThI gatine prApta thAya che. Avo kuTAro jainamatomAM vizeSa thayo che. sAcA puruSano baudha prApta thavo te amRta prApta thavA barobara che. ajJAnI guruoe bicArA manuSyone lUMTI lIdhA che. koI jIvane gacchano Agraha karAvI, koIne matano Agraha karAvI, na tarAya evAM AlaMbano daIne sAva lUMTI laI mUMjhavI nAMkhyA che; manuSyapaNuM lUMTI lIdhuM che. sovasaraNathI bhagavAnanI oLakhANa thAya e badhI kaDAkUTa mUkI devI. lAkha sovasaraNa hoya, paNa jJAna na hoya to kalyANa thAya nahIM. jJAna hoya to kalyANa thAya. bhagavAna mANasa jevA mANasa hatA. teo khAtA, pItA, besatA, UThatA; evo phera nathI, phera bIjo ja che. samovasaraNAdinA prasaMgo laukika bhAvanA che. bhagavAnanuM svarUpa evuM nathI. bhagavAnanuM svarUpa sAva nirmaLa AtmA saMpUrNa jJAna pragaTya hoya che tevuM che. saMpUrNa jJAna pragaTe te ja bhagavAnanuM svarUpa. vartamAnamAM bhagavAna hota to tame mAnata nahIM. bhagavAnanuM mAhAtmya jJAna che. bhagavAnanA svarUpanuM ciMtavana karavAthI AtmA bhAnamAM Ave; paNa bhagavAnanA dehathI bhAna pragaTe nahIM. jene saMpUrNa aizvarya pragaTe tene bhagavAna kahevAya. jema bhagavAna vartamAna hota, ane tamane batAvata to mAnata nahIM; tema vartamAnamAM jJAnI hoya to manAya nahIM. svadhAma pahoMcyA pachI kahe ke evA jJAnI thavA nathI. pachavADethI jIvo tenI pratimAne pUje, paNa vartamAnamAM pratIta na kare. jIvane jJAnInuM oLakhANa pratyakSamAM, vartamAnamAM thatuM nathI. samakitane kharekharuM vicAre to navame samaye kevalajJAna thAya; nahIM to eka bhavamAM kevaLajJAna thAya; chevaTe paMdarame bhave kevaLajJAna thAya ja. mATe samakita sarvotkRSTa che. jAdA jAdA vicArabhedo AtmAmAM lAbha thavA arthe kahyA che; paNa bhedamAM ja AtmAne gUMcavavA kahyA nathI. darekamAM paramArtha hovo joIe. samakitIne kevaLajJAnanI icchA nathI ! ajJAnI guruoe lokone avaLe mArge caDhAvI dIdhA che. avaLuM jhalAvI dIdhuM che, eTale loko gaccha, kuLa Adi laukika bhAvamAM tadAkAra thaI gayA che, ajJAnIoe lokane sAva avaLo ja mArga samajAvI dIdho che. teonA saMgathI A kALamAM aMdhakAra thaI gayo che. amArI kahelI dareke dareka vAta saMbhArI saMbhArI puruSArtha vizeSapaNe karavo, gacchAdinA kadAgraho mUkI devA joIe. jIva anAdi kALathI rakhaDyo che. samakita thAya to saheje samAdhi thAya, ane pariNAme kalyANa thAya, jIva satpuruSanA Azraye jo AjJAdi kharekhara ArAdhe, tenA upara pratIta Ave, to upakAra thAya ja, eka taraphathI cauda rAjalokanuM sukha hoya, ane bIjI tarapha siddhanA eka pradezanuM sukha hoya topaNa siddhanA eka pradezanuM sukha anaMtuM thaI jAya. vRttine game tema karI rokavI; jJAnavicArathI rokavI; lokalAjathI rokavI; upayogathI rokavI; game tema karIne paNa vRttine rokavI. mumukSuoe koI padArtha vinA cAle nahIM evuM rAkhavuM nahIM. jIva mArApaNuM mAne che te ja duHkha che, kemake mArApaNuM mAnyuM ke ciMtA thaI ke kema thaze ? kema karIe ? ciMtAmAM je svarUpa thaI jAya che, te rUpa thaI jAya che, te ja ajJAna che. vicArathI karI, jJAne karI joIe, to koI mAruM nathI ema jaNAya. jo ekanI ciMtA karo, to AkhA jagatanI ciMtA karavI joIe. mATe dareka prasaMge mArApaNuM thatuM aTakAvavuM; to ciMtA, kalpanA pAtaLI paDaze. tRSNA jema bane tema pAtaLI pADavI, vicAra karI karIne tRSNA ochI karavI. A dehane pacAsa rUpiyAno kharca joIe tene badale hajAro lAkhonI ciMtA karI te agnie Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 723 Akho divasa baLyA kare che. bAhya upayoga tRSNAnI vRddhi thavAnuM nimitta che. jIva moTAIne lIdhe tRSNA vadhAre che. te moTAI rAkhIne muktapaNuM thatuM nathI. jema bane tema moTAI, tRSNA pAtaLAM pADavAM. nirdhana koNa ? dhana mAge, icche te nirdhana; je na mAge te dhanavAna che. jene vizeSa lakSmInI tRSNA tenI duHkhadhA, baLatarA che, tene jarA paNa sukha nathI. loka jANe che ke zrImaMta sukhI che, paNa vastutaH tene rome rome baLatarA che. mATe tRSNA ghaTADavI. AhAranI vAta eTale khAvAnA padArthonI vAta tuccha che te karavI nahIM. vihAranI eTale strI, krIDA AdinI vAta ghaNI tuccha che. nihAranI vAta te paNa ghaNI tuccha che. zarIranuM zAtApaNuM ke dInapaNuM e badhI tucchapaNAnI vAta karavI nahIM. AhAra viSTA che. vicAro ke khAdhA pachI viSTA thAya che. viSTA gAya khAya to dUdha thAya che; ne vaLI khetaramAM khAtara nAkhatAM anAja thAya che. AvI rIte utpanna thayela anAjano je AhAra tene viSTAtulya jANI, tenI carcA na karavI. te tuccha vAta che. sAmAnya jIvothI sAva maunapaNe rahevAya nahIM; ne rahe to aMtaranI kalpanA maTe nahIM; ane jyAM sudhI kalpanA hoya tyAM sudhI tene mATe rasto kADhavo ja joIe. eTale pachI lakhIne kalpanA bahAra kADhe, paramArthakAmamAM kholavuM, vyavahArakAmamAM prayojana vagara lavArI karavI nahIM. jyAM kaDAkUTa thatI hoya tyAMthI dUra rahevuM; vRtti ochI karavI. krodha, mAna, mAyA, lobha mAre pAtaLAM pADavAM che evo jyAre lakSa thaze, jyAre e lakSamAM thoDuM thoDuM paNa vartAze tyAra pachI sahajarUpa thaze. bAhya pratibaMdha, aMtara pratibaMdha Adi AtmAne AvaraNa karanAra dareka dUSaNa jANavAmAM Ave ke tene khaseDavAno abhyAsa karavo, krodhAdi thoDe thoDe pAtaLA pADyA pachI sahajarUpe thaze. pachI niyamamAM levA mATe jema bane tema abhyAsa rAkhavo ane te vicAramAM vakhata gALavo; koInA prasaMgathI krodhAdi UpajavAnuM nimitta gaNIe chIe te gaNavuM nahIM, tene gaNakAravuM nahIM; kemake pote krodha karIe to thAya, jyAre potAnA pratye koI krodha kare, tyAre vicAra karavo ke te bicArAne hAla te prakRtino udaya che; enI meLe ghaDIe, be ghaDIe zAMta thaze. mATe jema bane tema aMtarvicAra karI pote sthira rahevuM. krodhAdi kaSAya Adi doSane hamezAM vicArI vicArI pAtaLA pADavA. tRSNA ochI karavI, kAraNa ke te ekAMta duHkhadAyI che. jema udaya haze tema banaze; mATe tRSNA avazya ochI karavI. aMtarvRttine AvaraNa che mATe bAhya prasaMgo jema bane tema ochA karatA rahevuM. celAtIputra koInuM mAthuM kApI lAvyo hato. tyAra bAda jJAnIne maLyo; ane kahyuM ke mokSa Apa; nahIM to mAthuM kApI nAkhIza. pachI jJAnIe kahyuM ke barAbara nakkI kahe che ? viveka (sAcAne sAcuM samajavuM), zama (badhA upara samabhAva rAkhavo), ane upazama (vRttione bahAra javA devI nahIM ane aMtavRtti rAkhavI) vizeSa vizeSa AtmAmAM pariNamAvavAthI AtmAno mokSa thAya che. koI eka saMpradAyavALA ema kahe che ke vedAMtavALAnI mukti karatAM, e bhramadazA karatAM cAra gati sArI; sukhaduHkhano potAno anubhava to rahe. vedAMtavALA brahmamAM samAI javArUpa mukti mAne che. tethI tyAM potAne potAno anubhava raheto nathI. pUrvamImAMsaka devaloka mAne che. pharI janma, avatAra thAya evo mokSa mAne che. sarvathA mokSa thato nathI, thato hoya to baMdhAya nahIM, baMdhAya to chUTe nahIM. zukriyA kare tenuM zubhaphaLa thAya, pAchuM saMsAramAM AvavuM-javuM thAya ema sarvathA mokSa nA thAya - evuM pUrvamImAMsako mAne che. siddhamAM saMvara kahevAya nahIM, kemake tyAM karma AvatuM nathI, eTale pachI rokavAnuM paNa hoya nahIM. muktane viSe svabhAva saMbhave, eka guNathI, aMzathI te saMpUrNa sudhI. siddhadazAmAM svabhAvasukha pragaTyuM. karmanAM AvaraNo maTyAM eTale saMvara, nirjarA have kone rahe ? traNa yoga paNa Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra hoya nahIM. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya, yoga badhAthI mukANA tene karma AvatAM nathI; eTale tene karma rokavAnAM hoya nahIM. eka hajAranI rakama hoya; ane pachI thoDe thoDe pUrI karI dIdhI eTale khAtuM baMdha thayuM, tenI peThe. pAMca kAraNo karmanAM hatAM te saMvara, nirjarAthI pUrNa karyAM eTale pAMca kAraNorUpI khAtuM baMdha thayuM; eTale pachI pharI koI rIte prApta thAya ja nahIM. dharmasaMnyAsa - kodha, mAna, mAyA, lobha Adi doSo chedyA te. jIva to sadAya jIvato ja che. te koI vakhata UMghato nathI ke marato nathI; maravo saMbhavato nathI. svabhAve sarva jIva jIvatA ja che. jema zvAsocchavAsa vinA koI jIva jovAmAM Avato nathI, tema jJAnasvarUpa caitanya vinA koI jIva nathI. AtmAne niMdavo, ane evo kheda karavo ke jethI vairAgya Ave; saMsAra khoTo lAge. game te maraNa pAme, paNa jenI AMkhamAMthI AMsu Ave, saMsAra asAra jANI janma, jarA, maraNa mahAbhayaMkara jANI vairAgya pAmI AMsu Ave te uttama che. potAno chokaro maraNa pAme, ne rue temAM kAMI vizeSa nathI, te to mohanuM kAraNa che, AtmA puruSArtha kare to zuM na thAya ? moTA moTA parvatonA parvato chedI nAMkhyA che; ane kevA kevA vicAra karI tene relavenA kAmamAM lIdhA che ! A to bahAranAM kAma che chatAM jaya karyo che. AtmAne vicAravo e kAMI bahAranI vAta nathI. ajJAna che te maTe to jJAna thAya. anubhavI vaidya to davA Ape, paNa daradI jo gaLe utAre to roga maTe; tema sadguru anubhava karIne jJAnarUpa davA Ape, paNa mumukSu grahaNa karavArUpa gaLe utAre tyAre mithyAtvarUpa roga TaLe. be ghaDI puruSArtha kare, to kevaLajJAna thAya ema kahyuM che. relave Adi game tevo puruSArtha kare, topaNa be ghaDImAM taiyAra thAya nahIM; to pachI kevaLajJAna keTaluM sulabha che te vicAro. je vAto jIvane maMda karI nAkhe, pramAdI karI nAkhe tevI vAto sAMbhaLavI nahIM. ethI ja jIva anAdithI rakhaDyo che. bhasthiti, kALa AdinAM AlaMbana levA nahIM. e badhAM bahAnAM che. jIvane saMsArI AlaMbano, viTaMbaNAo mUkavAM nathI; ne khoTAM AlaMbana laIne kahe che ke karmanAM daLiyAM che eTale mArAthI kAMI banI zakatuM nathI. AvAM AlaMbano laI puruSArtha karato nathI. jo puruSArtha kare, ne bhavasthiti ke kALa naDe tyAre teno upAya karIzuM; paNa prathama puruSArtha karavo. sAcA puruSanI AjJA ArAdhe te paramArtharUpa ja che. temAM lAbha ja thAya. e vepAra lAbhano ja che. je mANase lAkho rUpiyA sAmuM pAchuM vALIne joyuM nathI, te have hajAranA vepAramAM bahAnAM kADhe che; tenuM kAraNa aMtarathI AtmArthe karavAnI icchA nathI. je AtmArthI thayA te pAchuM vALIne sAmuM jotA nathI. puruSArtha karI sAmA AvI jAya che. zAstramAM kahyuM che ke AvaraNa, svabhAva, bhavasthiti pArka kyAre ? to kahe ke puruSArtha kare tyAre, pAMca kAraNo maLe tyAre mukta thAya. te pAMce kAraNo puruSArthamAM rahyAM che. anaMtA cothA ArA maLe, paNa pote jo puruSArtha kare to ja mukti prApta thAya. jIve anaMtA kALathI puruSArtha karyo nathI. badhAM khoTAM AlaMbano laI mArga ADAM vighno nAMkhyAM che. kalyANavRtti Uge tyAre bhavasthiti pAkI jANavI. zUrAtana hoya to varSanuM kAma be ghaDImAM karI zakAya. prazna- vyavahAramAM cothA guNasthAnake kayA kayA vyavahAra lAgu paDe ? zuddha vyavahAra ke bIjA kharA ? uttaraH- bIjA badhAya lAgu paDe. hRdayathI zubhAzubha vyavahAra che; ane pariNatie zuddha vyavahAra che. Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 725 paramArthathI zuddha kartA kahevAya. pratyAkhyAnI, apratyAkhyAnI khapAvyA che mATe zuddha vyavahAranA kartA che. samakitIne azuddha vyavahAra TALavAno che. samakitI paramArthathI zuddha kartA che. nayanA prakAra ghaNA che; paNa je prakAra vaDe AtmA UMco Ave, puruSArtha vardhamAna thAya te ja prakAra vicAravo. pratyeka kArya karatAM potAnI bhUla upara lakSa rAkhavo. eka samyak upayoga thAya, to potAne anubhava thAya ke kevI anubhavadazA pragaTe che ! satsaMga hoya to badhA guNo saheje thAya. dayA, satya, acaurya, brahmacarya, parigrahamaryAdA Adi ahaMkArarahita karavAM, lokone batAvavA arthe kAMI paNa karavuM nahIM. manuSya avatAra maLyo che, ne sadAcAra nahIM seva, to pastAvAnuM thaze. manuSya avatAramAM satpuruSanuM vacana sAMbhaLavAno, vicAravAno yoga maLyo che. satya bolavuM e kAMI muzkela nathI, sAva sahaja che. je vepArAdi satya vaDe thAya te ja karavAM. jo cha mahinA sudhI ema vartAya to pachI satya bolavuM sahaja thaI jAya che. satya bolatAM kadAca thoDo vakhata prathama thoDuM nukasAna paNa thAya; paNa pachI anaMta guNano dhaNI je AtmA te Akho lUMTAI jAya che te lUMTAto baMdha paDe. satya bolatAM dhIme dhIme sahaja thaI jAya che; ane thayA pachI vrata levuM. abhyAsa rAkhavo; kemake utkRSTa pariNAmavALA AtmA viralA che. jIva jo laukika bhayI bhaya pAmyo to tenAthI kAMI paNa thAya nahIM. loka game tema bole tenI darakAra na karatAM Atmati jenAthI thAya tevAM sadAcaraNa sevava. jJAna je kAma kare che te adbhuta che. satpuruSanAM vacana vagara vicAra Avato nathI; vicAra vinA vairAgya Ave nahIM; vairAgya, vicAra vagara jJAna Ave nahIM. A kAraNathI satpuruSanAM vacano vAraMvAra vicAravAM. kharekharI AzaMkA TaLe to ghaNI nirjarA thAya che. jIva jo satpuruSano mArga jANato hoya, teno tene vAraMvAra bodha thato hoya, to ghaNuM phaLa thAya. sAta naya athavA anaMta naya che, te badhA eka AtmArthe ja che, ane AtmArtha te ja eka kharo naya. nayano paramArtha jIvathI nIkaLe to phaLa thAya; chevaTe upazamabhAva Ave to phaLa thAya; nahIM to jIvane nayanuM jJAna jALarUpa thaI paDe; ane te vaLI ahaMkAra vadhavAnuM ThekANuM che. satpuruSanA Azraye jALa TaLe. vyAkhyAnamAM bhaMgajALa, rAga (svara) kArTI saMbhaLAve che. paNa temAM AtmArtha nathI. jo satpuruSanA Azraye kaSAyAdi moLA pADo, ne sadAcAra sevI ahaMkArarahita thAo, to tamAruM ane bIjAnuM hita thAya. daMbharahita, AtmArthe sadAcAra sevavA: jethI upakAra thAya. khArI jamIna hoya, ne temAM varasAda paDe to zuM kAma Ave ? tema jyAM sudhI upadezavAta AtmAmAM pariName nahIM tevI sthiti hoya tyAM sudhI te zuM kAmanI ? jyAM sudhI upadezavAta AtmAmAM pariName nahIM tyAM sudhI pharI pharI sAMbhaLavI, vicAravI, teno keDo mUkavo nahIM, kAyara thavuM nahIM; kAyara thAya to AtmA UMco Ave nahIM. jJAnano abhyAsa jema bane tema vadhAravo; abhyAsa rAkhavo temAM kuTilatA ke ahaMkAra rAkhavAM nahIM. AtmA anaMta jJAnamaya che. jeTalo abhyAsa vadhe teTalo ocho che. 'suMdaravilAsa' vagere vAMcavAno abhyAsa rAkhavo. gacchanAM ke matamatAMtaranAM pustako hAthamAM levAM nahIM. paraMparAe paNa kadAgraha Avyo, to jIva pAcho mAryo jAya; mATe matonA kadAgrahanI vAtomAM paDavuM nahIM. matothI cheTe rahevuM; dUra rahevuM. je pustakathI vairAgya upazama thAya te samakitardaSTinAM pustako che. vairAgyavALAM Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pustako vAMcavA, 'mohamugara, maNiratnamALA' vagere. dayA, satya Adi je sAdhano che te vibhAvane tyAgavAnAM sAdhano che. aMtarasparze to vicArane moTo Teko maLe che. atyAra sudhInAM sAdhano vibhAvanA TaMkA hatA; tene sAcAM sAdhanothI jJAnIpuruSo halAve che. kalyANa karavAnuM hoya tene satsAdhana avazya karavAnAM che. satsamAgamamAM jIva Avyo, ne iMdriyonuM labdhapaNuM na jAya to satyamAgamamAM Avyo nathI ema samajavuM. satya bole nahIM tyAM sudhI guNa pragaTe nahIM, satpuruSa hAthe jhAlIne vrata Ape tyAre lo. jJAnIpuruSa paramArthano ja upadeza Ape che. mumukSuoe sAcAM sAdhano sevavAM yogya che. samakitanAM mULa bAra vrataH- sthULa prANAtipAta; sthULa mRSAvAda Adi. badhAM sthULa kahI jJAnIe AtmAno ora ja mArga samajAvyo che. vrata be prakAranAM cheH- (1) samakita vagara bAhmavrata che; (ra) samakitasahita aMtarvRtta che. samakitasahita bAra vratano paramArtha samajAya to phaLa thAya. bAhyavrata aMtarvratane arthe che; jevI rIte ekaDo zIkhavA mATe lIToDA che tema. prathama to lIToDA karatAM ekaDo vAMkocUko thAya; ane ema karatAM karatAM pachI ekaDo barAbara thAya. jIve je je sAMbhaLyuM che te te avaLuM ja grahaNa karyuM che. jJAnI bicArA zuM kare ? keTaluMka samajAve ? samajAvavAnI rIte samajAve. mArIkUTIne samajAvye AtmajJAna thAya nahIM. AgaLa je je vratAdi karyAM te te aphaLa gayAM, mATe have satpuruSanI dRSTie teno paramArtha judo ja samajAze. samajIne karo. eka ne eka vrata hoya paNa mithyArdaSTinI apekSAe baMdha che; ane samyakRrdaSTinI apekSAe nirjarA che. pUrve je vratAdi niSphaLa gayAM che te have saphaLa thavA yogya satpuruSano joga thayo che, mATe puruSArtha karavo; sadAcaraNa Tekasahita sevavAM, maraNa Avye paNa pAchA haThavuM nahIM. AraMbha, parigrahathI jJAnInAM vacano zravaNa thatAM nathI; manana thatAM nathI; nahIM to dazA badalAyA vinA kema rahe ? AraMbhaparigrahanuM saMkSepapaNuM karavuM, vAMcavAmAM citta coMTe nahIM tenuM kAraNa nIrasapaNuM lAge che. jevI rIte mANasa nIrasa AAra karI bese to pachI uttama bhojana bhAve nahIM tevI rIte. jJAnIoe kahyuM che tethI jIva avaLo cAle che; eTale satpuruSanI vANI kyAMthI pariNAma pAme ? lokalAja parigraha Adi zalya che. e zalyane laIne jIvanuM pANI bhabhakatuM nathI. te zalyane satpuruSanAM vacanarUpI TAMkaNe karI taDa paDe to pANI bhabhakI UThe. jIvanuM zalya, doSo hajAro divasanA prayatne paNa jAte na TaLe, paNa satsaMgano yoga eka mahinA sudhI thAya, to TaLe; ne raste jIva cAlyo jAya. keTalAka zukarmI saMsArI jIvone chokarA upara moha karatAM jeTalo arerATa Ave che teTalo paNa hAlanA keTalAka sAdhuone ziSyo upara moha karatAM Avato nathI ! tRSNAvALo nara nitya bhikhArI; saMtoSavALo jIva sadA sukhI. sAcA devanuM, sAcA gurunuM, sAcA dharmanuM oLakhANa thavuM bahu muzkela che. sAcA gurunuM oLakhANa thAya, teno upadeza hoya, to deva, siddha, dharma e badhAnuM oLakhANa thAya. badhAnuM svarUpa sadgurumAM samAya. sAcA deva arhata, sAcA guru nigraMtha, sAcA hari rAgadveSa ne ajJAna jenAM gayAM che te. graMthirahita eTale gAMTharahita. mithyAtva te aMtargraMthi che; parigraha te bAhyagraMthi che. mULamAM atyaMtaragraMthi na chedAya tyAM sudhI dharmanuM svarUpa samajAya nahIM. jenI graMthi gaI che tevA puruSa maLe to kharekharuM kAma thAya; temAM vaLI tenA samAgamamAM rahe, to vizeSa kalyANa thAya. je mULa gAMTha chedavA zAstramAM kahyuM che te sahu bhulI gayA che; ne bahArathI tapazcaryA kare che. duHkha sahana karatAM chatAM mukti thatI nathI to duHkha vedavAnuM kAraNa je vairAgya te bhUlI gayA. duHkha ajJAnanuM che. Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 727 aMdarathI chUTe tyAre bahArathI chUTe; aMdarathI chUTyA vagara bahArathI chUTe nahIM. ekaluM bahArathI choDe temAM kAma thAya nahIM, AtmasAdhana vagara kalyANa thatuM nathI. bAhya ane aMtar banne sAdhana jene che te utkRSTa puruSa che; te zreSTha che. je sAdhunA saMgathI aMtarguNa pragaTe teno saMga karavo. kalAIno ane cAMdIno rUpiyo sarakho kahevAya nahIM. kalAI upara sikko pADo; paNa tenI rUpiyAnI kiMmata thAya nahIM. jyAre cAMdI che tenA upara sikko na pADo topaNa tenI kiMmata jAya nahIM. tevI ja rIte gRhasthapaNAmAM jJAna pAme, guNa pragaTe, samakita hoya to tenI kiMmata jAya nahIM. sahu kahe che ke amArA dharmathI mokSa che. AtmAmAM rAgadveSa gaye jJAna pragaTe. game tyAM beThAM, ne game te sthitimAM mokSa thAya; paNa rAgadveSa jAya to. mithyAtva, ne ahaMkAra gayA vagara rAjapATa choDe. jhADanI mAphaka sukAI jAya; paNa mokSa thAya nahIM. mithyAtva gayA sahu sAdhana saphaLa thAya. ATalA mATe samyakdarzana zreSTha che. pachI 12 ANaMda, bhA. vada 13, ravi, 1952 saMsAramAM moha che; strIputramAM mArApaNuM thaI gayuM che; ne kaSAyano bharelo che te rAtribhojana na kare topaNa zuM thayuM ? jyAre mithyAtva jAya tyAre tenuM kharuM phaLa thAya. hAlamAM jainanA jeTalA sAdhu phare che teTalA badhAya samakitI samajavA nahIM, tene dAna devAmAM hAni nathI; paNa teo ApaNuM kalyANa karI zake nahIM. veza kalyANa karato nathI. je sAdhu ekalI bAhya kriyAo karyA kare che temAM jJAna nathI. jJAna to te ke jenAthI bAhyavRttio rokAya che, saMsAra parathI kharekharI prIti ghaTe che, sAcAne sAcuM jANe che. jenAthI AtmAmAM guNa pragaTe te jJAna. manuSyaavatAra pAmIne raLavAmAM ane strIputramAM tadAkAra thaI AtmavicAra karyo nahI, potAnA doSa joyA nahIM; AtmAne nidyo nahIM; to te manuSyaavatAra, ratnaciMtAmaNirUpa deha, vRthA jAya che. jIva khoTA saMgathI, ane asadguruthI anAdikALathI rakhaDyo che; mATe sAcA puruSane oLakhavA. sAcA puruSa kevA che ? sAcA puruSa to te ke jene deha parathI mamatva gayuM che; jJAna prApta thayuM che. AvA jJAnIpuruSanI AjJAe varte to potAnA doSa ghaTe; ane kaSAyAdi moLA paDe; pariNAme samyakatva thAya. krodha, mAna, mAyA, lobha e kharekharAM pApa che. tenAthI bahu karma upArjana thAya. hajAra varSa tapa karyuM hoya; paNa eka be ghaDI krodha kare to badhuM tapa niSphaLa jAya. 'cha khaMDanA bhoktA rAja mUkI cAlI gayA, ane huM AvA alpa vyavahAramAM moTAI ane ahaMkAra karI beTho chuM' ema kema vicArato nathI ? AyuSanAM ATalAM varSo gayAM topaNa lobha kAMI ghaTyo nahIM; ne kAMI jJAna prApta thayuM nahIM; game teTalI tRSNA hoya paNa AyuSa pUrNa thAya tyAre jarA paNa kAma Ave nahIM; ne tRSNA karI hoya tethI karma baMdhAya. amuka parigraha maryAdA karI hoya, jema ke daza hajAra rUpiyAnI to samatA Ave. ATaluM maLyA pachI dharmadhyAna karIzuM evo vicAra paNa rAkhe to niyamamAM avAya. koI upara krodha karavo nahIM. jema rAtribhojana tyAga karyuM che tema krodha, mAna, mAyA, lobha, asatya Adi choDavAne prayatna karI moLAM pADavAM. te moLAM pADavAthI pariNAme samyakatva prApta thAya. vicAra kare to anaMtAM karmo moLAM paDe; ane vicAra na kare to anaMtAM karmo upArjana thAya. roga utpanna thAya che tyAre strI, chokarAMcheyAM, bhAI ke koI paNa te roga laI zakatAM nathI ! Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra saMtoSa karI dharmadhyAna karavuM; chokarAMchaiyAM vagere anyanI na joItI ciMtA karavI nahIM. eka sthAnake besI, vicArI, sapuruSanA saMge, jJAnInAM vacana sAMbhaLI, vicArIne dhana AdinI maryAdA karavI. brahmacarya yathAtathya rIte to koI viralA jIva pALI zake che; topaNa lokalAjathI brahmacarya paLAya to te uttama che. mithyAtva gayuM hoya to cAra gati TaLe, samakita na AvyuM hoya ane brahmacarya pALe to devaloka maLe, vANiyo, brAhmaNa, pazu, puruSa, strI Adi kalpanAe karI 'huM vANiyo, brAhmaNa, puruSa, strI, pazu chuM' ema mAne che. paNa vicAra kare to pote temAMno koI nathI, 'mAruM' svarUpa tethI juduM ja che. sUryanA udyotanI peThe divasa cAlyo jAya; tema aMjaLijaLanI mAphaka AyuSa cAlyuM jAya. lAkaDuM karavatathI vaherAya tema AyuSya cAlyuM jAya che; toya mUrkha paramArtha sAdhato nathI; ne mohanA jaththA bheLA kare che. "badhA karatAM huM jagatamAM moTo thAuM' evI moTAI meLavavAnI tRSNAmAM, pAMca iMdriyone viSe layalIna, madya pIdho hoya tenI peThe, jhAMjhavAnA pANInI mAphaka saMsAramAM jIva bhame che; ane kuLa, gAma, gatione viSe mohanA nacAvavAthI nAcyA kare che ! AMdhaLo vaNe ne vAchaDo cAve tenI peThe ajJAnInI kriyA niSphaLa jAya che. 'huM kartA' 'huM karuM chuM' 'huM kevuM karuM chuM ?' Adi je vibhAva che te ja mithyAtva. ahaMkArathI karI saMsAramAM anaMta duHkha prApta thAya; cAre gatimAM rajhaLe, koInuM dIdhuM devAtuM nathI; koInuM lIdhuM levAtuM nathI, jIva phokaTa kalpanA karI rajhaLe che. je pramANe karma upArjana karelAM hoya te pramANe lAbha, alAbha, AyuSa, zAtA, azAtA maLe che. potAthI kAMI apAtuM levAtuM nathI. ahaMkAre karI 'meM Ane sukha ApyuM'; 'meM duHkha ApyuM'; 'meM anna ApyuM' evI mithyA bhAvanA kare che, ne tene laIne karma upArjana kare che. mithyAtva karI khoTo dharma upArjana kare che. jagatamAM Ano A pitA, Ano A putra ema kahevAya che; paNa koI koInuM nathI. pUrvanA karmanA udaye saghaLuM banyuM che. ahaMkAre karI je AvI mithyAbuddhi kare che te bhUlyA che. cAra gatimAM rajhaLe che; ane duHkha bhogave che. adhamAdhama puruSanAM lakSaNoH- sAcA puruSane dekhI tene roSa utpanna thAya; tenAM sAcAM vacana sAMbhaLI niMdA kare; khoTI buddhivALA sAcI buddhivALAne dekhI roSa kare; saraLane mUrkha kahe; vinaya kare tene dhananA khuzAmatiyA kahe; pAMca iMdriyo vaza karI hoya tene bhAgyahIna kahe: sAcA guNavALAne dekhI roSa kare; strIpuruSanAM sukhamAM layalIna, AvA jIvo mAThI gatine prApta thAya. jIva karmane laIne, potAnAM svarUpajJAnathI aMdha che; tene jJAnanI khabara nathI. eka nAkane mATe, mAruM nAka rahe to sAruM evI kalpanAne lIdhe potAnuM zUravIrapaNuM dekhADavA laDAImAM Utare che; nAkanI to rAkha thavAnI che ! deha kevo che ? retInA ghara jevo, masANanI maDhI jevo. parvatanI guphAnI mAphaka dehamAM aMdhAruM che. cAmaDIne lIdhe deha uparathI rUpALo lAge che. deha avaguNanI oraDI, mAyA ane melane rahevAnuM ThekANuM che. dehamAM prema rAkhavAthI jIva rakhaDyo che. te deha anitya che. badaphelanI khANa che. temAM moha rAkhavAthI jIva cAre gatimAM rajhaLe che, kevA rajhaLe che ? dhANInA baLadanI mAphaka, Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 729 AMkhe pATo bAMdhe che; tene cAlavAnA mArgamAM saMkaDAI rahevuM paDe che. lAkaDIno mAra khAya che; cAre bAjA pharyA karavuM paDe che; chUTavAnuM mana thAya paNa chUTI zakAya nahIM; bhUkhyAtarasyAnuM kahevAya nahIM; zvAsocchavAsa nirAMte levAya nahIM; tenI peThe jIva parAdhIna che. je saMsAramAM prIti kare che te AvA prakAranuM duHkha sahana kare che. dhumADA jevAM lUgaDAM paherI teo ADaMbara kare che, paNa te dhumADAnI mAphaka nAza pAmavA yogya che. AtmAnuM jJAna mAyAne laIne dabAI rahe che. je jIva AtmecchA rAkhe che te nANAne nAkanA melanI peThe tyAge che. mAkhI gaLapaNamAM vaLagI che tenI peThe A abhAgiyo jIva kuTuMbanA sukhamAM vaLagyo che. vRddha, juvAna, bALa e sarva saMsAramAM bUDyAM che. kALanA mukhamAM che ema bhaya rAkhavo. te bhaya rAkhIne saMsAramAM udAsInapaNe rahevuM. so upavAsa kare, paNa jyAM sudhI mAMhIMthI kharekharA doSa jAya nahIM tyAM sudhI phaLa thAya nahIM. zrAvaka kone kahevA ? jene saMtoSa Avyo hoya; kaSAya pAtaLA paDyA hoya; mAMhIthI guNa AvyA hoya; sAco saMga maLyo hoya tene zrAvaka kahevA. AvA jIvane bodha lAge, to badhuM valaNa pharI jAya, dazA pharI jAya. sAco saMga maLavo te puNyano joga che. jIvo avicArathI bhUlyA che; jarA koI kahe ke tarata khoTuM lAge, paNa vicAre nahIM ke mAre zuM ? te kaheze to tene karma baMdhAze. zuM tAre tArI gati bagADavI che ? krodha karI sAmuM bole to tuM pote ja bhUlyo. krodha kare te ja bhUMDo che. A upara saMnyAsI ne cAMDALanuM dRSTAMta che. rasasarA vahunA deSTAMte sAmAyika samatAne kahevAya. jIva ahaMkAra karI bAhyakriyA kare che; ahaMkArathI mAyA kharce che; te mAThI gatinAM kAraNo che. sAcA saMga vagara A doSa ghaTe nahIM. jIvane potAne DAhyA kahevarAvavuM bahu game che. vagara bolAvye DahApaNa karI moTAI le che. je jIvane vicAra nahIM teno chUTavAno Aro nahIM. jo vicAra kare, ane sAcA mArge cAle to chUTavAno Aro Ave. 'bAhubalIjInA dRSTAMte ahaMkArathI, mAnathI kevalya pragaTa thatuM nathI. te moTA doSa che. ajJAnamAM moTA- nAnAnI kalpanA che 13 ANaMda, bhA.va. 14, soma, 1952 paMdara bhede siddha kahyA tenuM kAraNa rAga, dveSa ane ajJAna jenA gayA tenuM game te veSe, game te jagoe, game te liMge kalyANa thAya te che. sAco mArga eka ja che; mATe Agraha rAkhavo nahIM. huM hUMDhiyo chuM, huM tapo chuM, evI kalpanA rAkhavI nahIM. dayA, satya Adi sadAcaraNa muktinA rastA che; mATe sadAcaraNa sevavAM. loca karavo zA mATe kahyo che ? zarIranI mamatAnI te parIkSA che mATe. (mAthe vALa) te moha vadhavAnuM kAraNa che. nAhavAnuM mana thAya; ArIso levAnuM mana thAya; temAM moDhuM jovAnuM mana thAya; ane e uparAMta tenAM sAdhano mATe upAdhi karavI paDe. A kAraNathI jJAnIoe loMca karavAnuM kahyuM che. jAtrAe javAno hetu eka to e che ke gRhavAsanI upAdhithI nivRtti levAya; so baso rUpiyA uparathI mUrchA ochI karAya; paradezamAM dezATana karatAM, koI satpuruSa zodhatAM jaDe to kalyANa thAya. A kAraNathI jAtrA karavAnuM batAvyuM che. 1. krodha caMDALa che. eka saMnyAsI snAna karavA jatA hatA. rastAmAM sAmo caMDALa Avato hato. saMnyAsIe tene kore khasavA kahyuM. paNa teNe sAMbhaLyuM nahIM. tethI saMnyAsI krodhe bharAyA. caMDALa temane bheTI paDyo ke mAro bhAga tamArAmAM che. 2. sasarA kyAM gayA che ? DheDavADe, 3, juo pRSTha Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 930 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra je satpuruSo bIjA jIvone upadeza daI kalyANa batAve che te satpuruSone to anaMto lAbha prApta thayo che. satpuruSo parajIvanI niSkAma karuNAnA sAgara che. vANInA udaya pramANe temanI vANI nIkaLe che. teo koI jIvane 'dIkSA le' tevuM kahe nahIM. tIrthaMkare pUrve karma bAMdhyuM che te vedavA mATe bIjA jIvanuM kalyANa kare che; bAkI to udaya pramANe dayA varte che. te dayA niSkAraNa che, tema teone pArakI nirjarAe karI potAnuM kalyANa karavAnuM nathI. temanuM kalyANa to thayeluM ja che. te traNa lokanA nAtha to tarIne ja beThA che. satpuruSa ke samakitIne paNa evI (sakAma) upadeza devAnI icchA hoya nahIM. te paNa niSkAraNa dayAnI khAtara upadeza de che. mahAvIra svAmI grahavAsamAM rahetA chatAM paNa tyAgI jevA hatA. hajAro varSanA saMyamI paNa jevo vairAgya rAkhI zake nahIM tevo vairAgya bhagavAnano hato. jyAM jyAM bhagavAna varte che, tyAM tyAM badhA prakAranA artha paNa varte che. teonI vANI udaya pramANe zAMtipUrvaka paramArtha hetuthI nIkaLe che, arthAt temanI vANI kalyANa arthe ja che. teone janmathI mati, zruta, avadhi e traNa jJAna hatAM. te puruSanA guNagrAma karatAM anaMtI nirjarA che. jJAnInI vAta agamya che. teono abhiprAya jaNAya nahIM. jJAnIpuruSanI kharI khUbI e che ke temaNe anAdithI nahIM TaLelAM evAM rAgadveSa ne ajJAna tene chedI bhedI nAMkhyAM che. e bhagavAnanI anaMta kRpA che. tene pacIsaso varSa thayAM chatAM temanAM dayA Adi hAla varte che. e temano anaMto upakAra che, jJAnI ADaMbara dekhADavA arthe vyavahAra karatA nathI. teo sahaja svabhAve udAsInapaNe varte che. relagADImAM jJAnI sekanDa klAsamAM bese to te dehanI zAtAne arthe nahIM. zAtA lAge to tharDa klAsa karatAMya nIcenA klAsamAM bese, te divase AhAra le nahIM; paNa jJAnIne dehanuM mamatva nathI. jJAnI vyavahAramAM saMgamAM rahIne, doSanI pAse jaIne doSane chedI nAMkhe che. tyAre ajJAnI jIva saMga tyAgIne paNa te doSa, strIAdinA choDI zakato nathI. jJAnI to doSa, mamatva, kaSAyane te saMgamAM rahIne paNa chede che. mATe jJAnInI vAta adbhuta che. vADAmAM kalyANa nathI; ajJAnInA vADA hoya. TuMDhiyA zuM ? tapA zuM ? mUrti mAne nahIM ne mumati bAMdhe te DhuMDhiyA; mUrti mAne ne mumati na bAMdhe te tapA; ema te kaMI dharma hoya ! e to loDhuM pote tare nahIM, ane bIjAne tAre nahIM tema. vItarAgano mArga anAdino che. jenAM rAga, dveSa ane ajJAna gayAM tenuM kalyANa; bAkI ajJAnI kahe ke mArA dharmathI kalyANa che to te mAnavuM nahIM, ema kalyANa hoya nahIM. kuMDhiyApaNuM ke tapApaNuM mAnyuM to kaSAya caDhe. tapo kuMDhiyA sAthe beTho hoya to kaSAya caDhe; ane kuMDhiyo tapA sAthe beThAM kaSAya caDhe; A ajJAnI samajavA. banne samajyA vagara vADA bAMdhI karma upArjana karI rakhaDe che. vahorAnA nADAnI mAphaka matAgraha pakaDI beThA che. mumati Adino Agraha mUkI devo. jaina mArga zuM ? rAga, dveSa ane ajJAnanuM javuM te. ajJAnI sAdhuoe bhoLA jIvone samajAvI tene mArI nAMkhyA jevuM karyuM che. pote jo prathama vicAra kare ke mArA doSa zuM ghaTyA che ? to to jaNAya ke jainadharma mArAthI vegaLo rahyo che. jIva avaLI samajaNa karI potAnuM kalyANa bhUlI jaI, bIjAnuM akalyANa kare che. tapA DhuMDhiyAnA sAdhune, ane DhuMDhiyA tapAnA sAdhune annapANI na ApavA mATe potAnA ziSyone upadeza Ape che. kruguruo ekabIjAne maLavA detA nathI; ekabIjAne maLavA de to to kaSAya ochA thAya, niMdA ghaTe. 1. mAla bharIne nADIthI bAMdhelA gADA upara eka vahorAjI beThA hatA, temane gADuM hAMkanAre kahyuM, "rasto kharAba che mATe, vahorAjI, nADI pakaDajo, nahIM to paDI jaze." rastAmAM ghAMca AvavAthI AMcako Avyo ke vahorAjI nIce paDyA. gADAvALAe kahyuM ke, "cetAvyA hatA ne nADI kema na pakaDI ?' vahorAjI bolyA, "A nADuM pakaDI rAkhyuM. hajI choDyuM nathI." ema kahI sUMghaNAnuM pakaDeluM nADuM batAvyuM. na Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA jIva nipakSI rahetA nathI. anAdithI pakSamAM paDyA che, ane temAM rahIne kalyANa bhUlI jAya che. 731 bAra kuLanI gocarI kahI che tevI keTalAka munio karatA nathI. temane lUgaDAM Adi parigrahano moha maTyo nathI. eka vAra AhAra levAnuM kahyuM chatAM be vAra le che. je jJAnIpuruSanA vacanathI AtmA UMco Ave te sAco mArga, te potAno mArga. ApaNo dharma sAco paNa pustakamAM che. AtmAmAM guNa pragaTe nahIM tyAM sudhI kaMI phaLa Ape nahIM. 'ApaNo dharma' evI kalpanA che. ApaNo dharma zuM ? mahAsAgara koIno nathI; tema dharma koInA bApano nathI. jemAM dayA, satya Adi hoya te pALo. te koInA bApanAM nathI. anAdi kALanAM che; zAzvata che. jIve gAMTha pakaDI che ke ApaNo dharma che, paNa zAzvata mArga che tyAM ApaNo zuM ? zAzvata mArgathI sahu mokSe gayA che. rajoharaNo, doro ke mumati, kapaDAM koI AtmA nathI. koI eka vahoro hato. te gADAmAM mAla bharIne sAme gAma laI jato hato. gADAvALAe kahyuM ke, 'cora Avaze, mATe sAvaceta thaIne rahe, nahIM to lUMTI leze.' paNa te vahorAe svacchaMde karI mAnyuM nahIM ne kahyuM ke, 'kaMI phikara nahIM !' pachI mArgamAM cora maLyA, gADAvALAe mAla bacAvavA mahenata karavA mAMDI paNa te vahorAe kaMI na karatAM mAla upADI javA dIdho; ne coro mAla lUMTI gayA. paNa teNe mAla pAcho meLavavA kaMI upAya karyo nahIM. ghera gayo tyAre zeThe pUchyuM ke, 'mAla kyAM ?' tyAre teNe kahyuM ke, 'mAla to cora lUMTI gayA.' tyAre zeThe pUchyuM ke, 'mAla pakaDavA mATe kaMI upAya karyo che ?' tyAre te vahorAe kahyuM ke, 'mArI pAse bharatiyuM che. tethI cora mAla laI jaIne zI rIte vecaze ? mATe te mArI pAse bharatiyuM levA Avaze tyAre pakaDIza.' evI jIvanI mUDhatA che, 'ApaNA jainadharmanA zAstramAM badhuM che. zAstro ApaNI pAse che.' evuM mithyAbhimAna jIva karI beTho che. krodha, mAna, mAyA, lobharUpI cora rAtadivasa mAla corI le che, tenuM bhAna nathI. tIrthakarano mArga sAco che. dravyamAM badAma sarakhI paNa rAkhavAnI AjJA nathI. vaiSNavanA kuLadharmanAM kuguruo AraMbhaparigraha mUkyA vagara loko pAsethI lakSmI grahaNa kare che; ane te rUpI vepAra thaI paDyo che. te pote agnimAM baLe che, to tenAthI bIjAnI agni zI rIte zAMta thAya ? jainamArgano paramArtha sAcA guruthI samajavAno che. je gurune svArtha hoya te potAnuM akalyANa kare; ne ziSyonuM paNa akalyANa thAya. jainaliMgadhArIpaNuM dharI jIva anaMtI vAra rakhaDyo che. bAhyavartI liMgadhArI laukika vyavahAramAM anaMtI vAra rakhaDyo che. A ThekANe jainamArgane niSedhatA nathI; jeTalA aMtaraMge sAco mArga batAve te 'jaina'. bAkI to anAdi kALathI jIve khoTAne sAcuM mAnyuM che; ane te ja ajJAna che, manuSyadehanuM sArthaka khoTA Agraha, durAgraha mUkI kalyANa thAya to che, jJAnI savaLuM ja batAve. AtmajJAna pragaTe tyAre ja AtmajJAnIpaNuM mAnavuM, guNa pragaTyA vagara mAnavuM e bhUla che. jhaverAtanI kiMmata jANavAnI zakti vagara jhaverIpaNuM mAnavuM nahIM. ajJAnI khoTAne sAcuM nAma ApI vADA baMdhAve che. satanuM oLakhANa hoya to koI vakhata paNa sAcuM grahaNa thaze. 14 ANaMda, bhA. vada 0)), maMgaLa, saM. 1952 je jIva potAne mumukSu mAnato hoya, taravAno kAmI mAnato hoya, samajuM che ema mAnato hoya teNe dehane viSe roga thatI vakhata AkuLavyAkuLapaNuM thayuM hoya to te vakhata vicAravuM ke tAruM mumukSupaNuM, DahApaNa, kyAM gayAM ? te vakhate vicAra kema nahIM karato hoya ? jo taravAno kArmI Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra hoya to to dehane asAra jANe che, dehane AtmAthI judo jANe che, tene AkuLatA AvavI joIe nahIM. deha sAcavyo sacavAto nathI; kemake te kSaNamAM bhAMgI jAya che, kSaNamAM roga, kSaNamAM vedanA thAya. dehanA saMge deha duHkha Ape che mATe AkuLavyAkuLapaNuM thAya che te ja ajJAna che. zAstra zravaNa karI roja sAMbhaLyuM che ke deha AtmAthI judo che, kSaNabhaMgura che; paNa dehane vedanA Avye to rAgadveSapariNAma karI bUma pADe che. deha kSaNabhaMgura che evuM tame zAstramAM sAMbhaLavA zuM karavA jAo cho ? deha to tamArI pAse che to anubhava karo. deha pragaTa mATI jevo che; sAcavyo sacavAya nahIM, rAkhyo rakhAya nahIM. vedanA vedatAM upAya cAle nahIM. tyAre zuM sAcave ? kaMI paNa banI zakatuM nathI. Avo dehano pratyakSa anubhava thAya che, to tenI mamatA karI karavuM zuM ? dehano pragaTa anubhava karI zAstramAM kahyuM ke te anitya che, asAra che, mATe dehamAM mUrchA karyA jevuM nathI. jyAM sudhI dehAtmabuddhi TaLe nahIM tyAM sudhI samyakRtva thAya nahIM. jIvane sAca kyAreya AvyuM ja nathI; AvyuM hota to mokSa thAta. bhale sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM athavA to game te lo, paNa sAca vagara sAdhana te vRthA che. je dehAtmabuddhi maTADavA mATe sAdhano batAvyAM che te dehAtmabuddhi maTe tyAre sAca AvyuM samajAya, dehAtmabuddhi thaI che te maTADavA, mArApaNuM mukAvavA sAdhano karavAnAM che. te na maTe to sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM, zAstrazravaNa ke upadeza te vagaDAmAM poka mUkyA jevuM che. jene e bhrama bhAMgI gayo che, te ja sAdhu, te ja AcArya, te ja jJAnI. jema amRtabhojana jame te kAMI chAnuM rahe nahIM, tema bhrAMti, bhramabuddhi maTe te kAMI chAnuM rahe nahIM. na loka kahe che ke samakita che ke nahIM te kevaLajJAnI jANe; paNa pote AtmA che te kema na jANe ? kAMI AtmA gAma gayo nathI, arthAt samakita thayuM che te AtmA pote jANe. jema koI padArtha khAvAmAM AvyuM tenuM phaLa Ape che tema ja samakita AvyuM, bhrAMti maTyuM, tenuM phaLa pote jANe. jJAnanuM phaLa jJAna Ape ja. padArthanuM phaLa padArtha, lakSaNa pramANe Ape ja. AtmAmAMthI, mAMhIthI karma jauM jauM thayAM hoya tenI potAne khabara kema na paDe ? arthAt khabara paDe ja. samakitInI dazA chAnI rahe nahIM. kalpita samakita mAne te pItaLanI hIrAkaMThIne sonAnI hIrAkaMThI mAne tenI peThe. samakita thayuM hoya to dehAtmabuddhi maTe; joke alpa bodha, madhyama bodha, vizeSa bodha jevo hoya te pramANe pachI dehAtmabuddhi maTe. dehane viSe roga Avye jenAmAM AkuLavyAkuLatA mAlUma paDe te mithyArdaSTi jANavA. je jJAnIne AkuLavyAkuLatA mI gaI che tene aMtaraMga paccakhANa ja che. tene badhAM paccakhANa AvI jAya che. jene rAgadveSa maTI gayA che tene vIza varSano chokaro marI jAya, topaNa kheda thAya nahIM. zarIrane vyAdhi thavAthI jene vyAkuLapaNuM thAya che, ane jenuM kalpanA mAtra jJAna che te poluM adhyAtmajJAna mAnavuM. AvA kalpita jJAnI te polA jJAnane adhyAtmajJAna mAnI anAcAra saivI bahu ja rakhaDe che, jo zAstranuM phaLa / AtmAne putra paNa na hoya ane pitA paNa na hoya. je AvI (pitA-putranI) kalpanAne sAcuM mAnI beThA che te mithyAtvI che. khoTA saMgathI samajAtuM nathI; mATe samakita AvatuM nathI. satpuruSanA saMgathI jogya jIva hoya to samyaktva thAya. samakita ne mithyAtvanI tarata khabara paDe tevuM che. samakitInI ane mithyAtvInI vANI ghaDIe ghaDIe jAdI paDe che. jJAnInI vANI eka ja dhArI, pUrvApara maLatI Ave. aMtaraMga gAMTha maTe tyAre ja samyaktva thAya. roga jANe, roganI davA jANe, carI jANe, pathya jANe ane te pramANe upAya Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 933 kare to roga maTe. roga jANyA vagara ajJAnI je upAya kare tethI roga vadhe. pathya pALe ne davA kare nahIM, to roga kema maTe ? na maTe. to A to roge kAMI, ne davAya kAMI ! zAstra to jJAna kahevAya nahIM. jJAna to mAMDDIthI gAMTha maTe tyAre ja kahevAya, tapa, saMyamAdi mATe satpuruSanAM vacana sAMbhaLavAnuM batAvyuM che. jJAnI bhagavAne kahyuM che ke sAdhuoe aceta ane nIrasa AhAra levo. A kahevuM to keTalAka sAdhuo bhUlI gayA che. dudha Adi saceta bhAre bhAre vigaya padArtho laI jJAnInI AjJA para paga daI cAle te kalyANano rasto nahIM. loka kahe che ke sAdhu che; paNa AtmadazA sAthe te sAdhu. narasiMha mahetA kahe che ke anAdikALathI Ama ne Ama cAlatAM kALa gayo, paNa niveDo Avyo nahIM. A mArga nahIM; kemake anAdikALathI cAlatAM cAlatAM paNa mArga hAtha Avyo nahIM. jo A mArga ja hoya to hajI sudhI kAMIye hAthamAM AvyuM nahIM ema bane nahIM. mATe mArga judo ja hovo joIe. tRSNA kema ghaTe ? laukika bhAvamAM moTAI mUkI de to. 'ghara-kuTuMba Adine mAre zuM karavuM che ? laukikamAM game tema hoya, paNa mAre to moTAI mUkI game te prakAre tRSNA ghaTe tema karavuM che,' ema vicAre to tRSNA ghaTe, moLI paDe. tapanuM abhimAna kema ghaTe ? tyAga karavo teno upayoga rAkhavAthI. "mane A abhimAna kema thAya che ?" ema roja vicAratAM vicAratAM abhimAna moLuM paDaze. jJAnI kahe che te kUMcIrUpI jJAna vicAre, to ajJAnarUpI tALuM UMghaDI jAya; keTalAMya tALAM UMghaDI jAya. kUMcI hoya to tALuM UghaDe; bAkI pANA mArye to tALuM bhAMgI jAya. 'kalyANa zuM haze ?' evo jIvane bhAmo che. te kAMI hAthI-ghoDo nathI, jIvane AvI bhrAMtine lIdhe kalyANanI kUMcIo samajAtI nathI. samajAya to to sugama che. jIvanI bhrAMtio dUra karavA mATe jagatanuM varNana batAvyuM che. jo jIva hamezanA aMdhamArgathI thAke to mArgamAM Ave. jJAnI paramArtha, samyakRtva hoya te ja kahe, 'kaSAya ghaTe te kalyANa, jIvanAM rAga, dveSa, ajJAna jAya tene kalyANa kahevAya.' tyAre loka kahe che ke, "evuM to amArA guruoya kahe che; tyAre jAduM zuM banAvo cho ?' AvI ADI kalpanAo karI jIvane potAnA doSa maTADavA icchA nathI, AtmA ajJAnarUpI paththare karI dabAI gayo che. jJAnI ja AtmAne UMco lAvaze. AtmA dabAI gayo che eTale kalyANa sUjhatuM nathI. jJAnI sadvicArorUpI sahelI kUMcIo batAve te kUMcIo hajAro tALAne lAge che. jIvane mAMhIthI ajIrNa maTe tyAre amRta bhAve, te ja rIte bhrAMtirUpI ajIrNa maTya kalyANa thAya; paNa jIvane ajJAnI gurue bhaDakAvI mAryA che eTale bhrAMtirUpa ajIrNa kema maTe ? ajJAnI guruo jJAnane badale tapa batAve; tapamAM jJAna batAve; AvI rIte avaLuM avaLuM batAve tethI jIvane taravuM bahu musIbatavALuM che. ahaMkArAdirahitapaNe tapAdi karavAM. kadAgraha mUkIne jIva vicAre, to mArga to judo che. samakita sulabha che, pratyakSa che, saheluM che. jIva gAma mUkI Agho gayo che te pAcho phare tyAre gAma Ave, satpuruSanAM vacanonuM AsthAsahita zravaNamanana kare to samyakRtva Ave. te AvyA pachI vratapaccakhANa Ave, tyAra pachI pAMcamuM guNasthAnaka prApta thAya. sAcuM samajAI tenI AsthA thaI te ja samyaktva che. jene kharAkhoTAnI kiMmata thaI che, te bheda jene maTyo che tene samyakRtva prApta thAya. Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra asadguruthI sat samajAya nahIM, samakita thaze nahIM. dayA, satya, adatta na levuM e Adi sadAcAra e satpuruSanI samIpa AvavAnAM sattAdhana che. satpuruSo je kahe che te sUtranA, siddhAMtanA paramArtha che. sUtra siddhAMta to kAgaLa che. ame anubhavathI kahIe chIe, anubhavathI zaMkA maTADavAnuM kahI zakIe chIe. anubhava pragaTa dIvo che; ne sUtra kAgaLamAM lakhela dIvo che. ke kuMDhiyApaNuM ke napApaNuM karyA karo tethI samakita thavAnuM nathI; kharekharuM sAcuM svarUpa samajAya, mAMhIthI dazA phare to samakita thAya. paramArthamAM pramAda eTale AtmAmAMthI bahAra vRtti te. ghAnIkarma ghAta kare tene kahevAya. paramANune pakSapAta nathI, je rUpe AtmA pariNamAve te rUpe pariName. nikAcita karmamAM sthitibaMdha hoya to barobara baMdha thAya che. sthitikALa na hoya to te vicAre, pazcAttApe, jJAnavicAre nAza thAya. sthitikALa hoya to bhogavye chUTako krodhAdika karI je karmo upArjana karyAM hoya te bhogavye chUTako, hRdaya Avye bhogavavuM ja joIe, samatA rAkhe tene samatAnuM phaLa. sahu sahunA pariNAma pramANe karma bhogavavAM paDe che. thAya. che. jJAna strIpaNAmAM, puruSapaNAmAM sarakhuM ja che. jJAna AtmAnuM che. vedathI rahita thAya tyAre ja yathArtha jJAna strI hoya ke puruSa hoya paNa dehamAMthI AtmA nIkaLI jAya tyAM zarIra to maDaduM che ne iMdriyo gokhalA jevI mahAvIra bhagavAnanA garbhanuM haraNa thayuM haze ke kema ? evA vikalpanuM zuM kAma che ? bhagavAna game tyAMthI AvyA; paNa samyakajJAna, darzana ane cAritra hatAM ke nahIM ? ApaNe to enuM kAma che, enA Azraye taravAno upAya karavo e ja zreyaskara che. kalpanA karI karI zuM karavuM che ? game tema sAdhana meLavI bhUkha maTADavI che. zAstramAM kahelI vAto AtmAne upakAra thAya tema grahavI, bIjI rIte nahIM. jIva bUDI rahyo che tyAM ajJAnI jIva pUche che ke 'kema paDyo ?' e Adi paMcAta kare tyAM to e jIva bUDI jAya, pUro thAya. paNa jJAnI to tAranAra hovAthI te bIjI paMcAta mUkI, bUDatAne turata tAre che, jagatanI bhAMjagaDa karatAM karatAM jIva anAdikALathI rakhaDyo che. eka gharamAM mArApaNuM mAnyuM tyAM to ATaluM badhuM duHkha che to pachI jagatanI, cakravartInI riddhinI kalpanA, mamatA karavAthI duHkhamAM zuM bAkI rahe ? anAdikALathI ethI hArI jaI marI rahyo che. jANapaNuM zuM ? paramArthanA kAmamAM Ave te jANapaNuM. samyagdarzana sahita jANapaNuM hoya te samyakajJAna. navapUrva to abhavI paNa jANe. paNa samyakdarzana vinA te sUtraajJAna kahyuM che. samyakatva hoya ne zAstranA mAtra be zabda jANe topaNa mokSanA kAmamAM Ave, mokSanA kAmamAM je jJAna na Ave te ajJAna. meru AdinuM varNana jANI tenI kalpanA, phikara kare, jANe meruno kaMTrAkTa nA levo hoya ? jANavAnuM to mamatA mUkavA mATe che. jherane jANe te nA pIe. jherane jANIne pIe to te ajJAna che. mATe jANIne mUkavA mATe jANapaNuM kahyuM che. je dRDha nizcaya kare ke game tema karuM, jhera pIuM, parvata parathI paDuM, kUvAmAM paDuM paNa kalyANa thAya te ja karuM. enuM jANapaNuM sAcuM. te ja taravAno kAmI kahevAya. Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org upadeza chAyA 735 devatAne hIrAmANeka Adi parigraha vadhAre che. temAM atizaya mamatA mUrchA hovAthI tyAMthI cavIne te hIrA AdimAM ekeMdriyapaNe avatare che. jagatanuM varNana karatAM, ajJAnathI anaMtI vAra jIva tyAM janmI Avyo te ajJAna mUkavA mATe jJAnIe e vANI kahI che. paNa jagatanA varNanamAM ja bAjhI paDe enuM kalyANa kevI rIte thAya ! te to ajANapaNuM ja kahevAya. je jANIne ajJAnane mUkavAno upAya kare te jANapaNuM. potAnA doSo TaLe evA prazna kare to doSa TaLavAnuM kAraNa thAya. jIvanA doSa ghaTe, TaLe to mukti thAya. jagatanI vAta jANavI tene zAstramAM mukti kahI nathI. paNa nirAvaraNa thAya tyAre mokSa pAMca varasa thayAM eka bIDI jevuM vyasana te preraNA karyA vinA mUkI zakAyuM nahIM. amAro upadeza to jene tarata ja karavA upara vicAra hoya tene ja karavo. A kALamAM ghaNA jIva virAdhaka hoya che ane nahIM jevo ja saMskAra thAya che. AvI vAta to sahejamAM samajavA jevI che ane saheja vicAra kare to samajAya evI che ke mana vacana kAyAnA traNa yogathI rahita jIva che, sahajasvarUpa che, jyAre e traNa yoga te tyAgavAnA che tyAre A bahAranA padArtha upara jIva kema Agraha karato haze ? e Azcarya Upaje che ! jIva je je kuLamAM Upaje che teno teno Agraha kare che, jora kare che. vaiSNavane tyAM janma lIdho hota to teno Agraha thaI jAta; jo tapAmAM hoya to tapAno Agraha thaI jAya. jIvanuM svarUpa DhuMDhiyA nathI, tapA nathI, kula nathI, jAti nathI, varNa nathI. tene AvI AvI mAThI kalpanA karI AgrahathI vartAvavo e kevuM ajJAna che ! jIvane lokane sAruM dekhADavAnuM ja bahu game che ane tethI jIva vairAgya upazamanA mArgathI rokAI jAya che. hAla havethI ane prathama kahyuM che. durAgraha arthe jainanAM zAstra vAMcavAM nahIM. vairAgya upazama jema vadhe tevuM ja karavuM. emAM (mAgadhI gAthAomAM) kyAM evI vAta che ke Ane kuMDhiyo ke Ane tapo mAnavo ? evI vyAkhyA temAM hotI ja nathI. (tribhovanane) jIvane upAdhi bahu che. Avo joga manuSyabhava vagere sAdhana maLyAM che ane jIva vicAra na kare tyAre e te pazunA dehamAM vicAra karaze ? kyAM karaze ? jIva ja paramAdhAmI (janma) jevo che, ane jama che, kAraNa ke narakagatimAM jIva jAya che tenuM kAraNa jIva ahIMthI kare che. pazunI jAtinAM zarIronAM duHkha pratyakSa jIva jAe che, jarA vicAra Ave che ane pAcho bhUlI jAya che. pratyakSa loka jue che ke A marI gayo, mAre maravuM che, evI pratyakSatA che; tathApi zAstrane viSe pAchI te vyAkhyA deDha karavA sAru vAraMvAra te ja vAta kahI che. zAstra to parokSa che ane A to pratyakSa che paNa jIva pAcho bhUlI jAya che, tethI te ne te vAta karI che. Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 958x morabI, saMvata 1954-55 zrI vyAkhyAnasAra-1 1 pahela guNasthAnake graMthi che tenuM bhedana karyA vinA AtmA AgaLanA guNasthAnake jaI zakato nathI. jogAnajoga maLavAthI akAmanirjarA karato jIva AgaLa vadhe che, ne graMthibheda karavAnI najIka Ave che. ahIM AgaLa graMthinuM eTaluM badhuM prabalapaNuM che ke, te graMthibheda karavAmAM moLo paDI jaI asamartha thaI jaI pAcho vaLe che. himmata karI AgaLa vadhavA dhAre che; paNa mohanIyanA kAraNathI rUpAMtara samajAI pote graMthibheda kare che ema samaje che; ane UlaTuM te samajavArUpa mohanA kAraNathI graMthinuM nibiDapaNuM kare che. temAMthI koIka ja jIva jogAnajoga prApta thaye akAmanirjarA karatAM ati baLavAna thaI te graMthine moLI pADI athavA pocI karI AgaLa vadhI jAya che. je aviratisamyakrdaSTinAmA cothuM guNasthAnaka che; jyAM mokSamArganI supratIti thAya che. AnuM bIjuM nAma 'bodhabIja che. ahIM AtmAnA anubhavanI zarUAta thAya che, arthAt mokSa thavAnuM bIja ahIM ropAya che. 2 A 'bodhabIja guNasthAnaka'-cothA guNasthAnaka-thI teramAM guNasthAnaka sudhI Atmaanubhava ekasarakho che; paraMtu jJAnAvaraNIya karmanI nirAvaraNatAnusAra jJAnanI vizuddhatA ochI adakI hoya che, tenA pramANamAM anubhavanuM prakAzavuM kahI zake che. 3 jJAnAvaraNanuM sarva prakAre nirAvaraNa thavuM te 'kevaLajJAna' eTale 'mokSa', je buddhibaLathI kahevAmAM Ave che ema nathI; paraMtu anubhavagamya che. 4 buddhibaLathI nizcaya karelo siddhAMta tethI vizeSa buddhibaLa athavA tarkathI vakhate pharI zake che; paraMtu je vastu anubhavagamya (anubhavasiddha) thaI che te traNe kALamAM karI zakatI nathI. *vi. saMvata 1954 nA mAhathI caitra mAsa sudhImAM temaja saM. 1955 nA te arasAmAM zrImadnI morabImAM lAMbo vakhata sthiti hatI. te veLA temaNe karelAM vyAkhyAnono eka mumukSu zrotAe smRti uparathI TAMkela A sAra che. Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 737 5 hAlanA samayamAM jainadarzanane viSe avirati samyakrardaSTinAmA cothA guNasthAnakathI apramattanAmAM sAtamAM guNasthAna sudhI Atmaanubhava spaSTa svIkArela che. 6 sAtamAMthI saMyogIkevaLInAmAM teramAM guNasthAnaka sudhIno kALa aMtarmuhUrtano che. teramAno kALa vakhate lAMbo paNa hoya che. tyAM sudhI Atmaanubhava pratItirUpa che. 7 A kALane viSe mokSa nathI ema mAnI jIva mokSahetubhUta kriyA karI zakato nathI, ane tevI mAnyatAne laIne jIvanuM pravartana bIjI ja rIte thAya che. 8 pAMjarAmAM pUrelo siMha pAMjarAthI pratyakSa jAdo che. topaNa bahAra nIkaLavAne sAmarthyarahita che. temaja ochA AyuSyanA kAraNathI athavA saMghayaNAdi anya sAdhanonA abhAve AtmArUpI siMha karmarUpI pAMjarAmAMthI bahAra AvI zakato nathI ema mAnavAmAM Ave to te mAnavuM sakAraNa che. 9 A asAra evA saMsArane viSe mukhya evI cAra gati che; je karmabaMdhathI prApta thAya che. baMdha vinA te gati prApta thatI nathI, abaMdha evuM je mokSasthAnaka te baMdhathI thanArI evI je cAra gati te rUpa saMsArane viSe nathI. samyakatva athavA cAritrathI baMdha thato nathI e to cokkasa che; to pachI game te kALamAM samyakatva athavA cAritra pAme tyAM te samaye baMdha nathI; ane jyAM baMdha nathI tyAM saMsAra nathI. 10 samyaktva ane cAritramAM AtmAnI zuddha pariNati che, tathApi te sAthe mana, vacana, zarIranA zubha joga pravarte che. te zubha jogathI zubha evo baMdha thAya che. te baMdhane laIne devAdi gati evo je saMsAra te karavo paDe che. paraMtu tethI viparIta je samyakRtva ane cAritra jeTale aMze prApta thAya che teTale aMze mokSa pragaTa thAya che; tenuM phaLa devAdi gati prApta thaI te nathI. devAdi gati je prApta thaI te upara batAvelA mana, vacana, zarIranA zubha jogathI thaI che; ane abaMdha evuM je samyakRtva tathA cAritra pragaTa thayuM che te kAyama rahIne pharI manuSyapaNuM pAmI karI te bhAgane joDAI mokSa thAya che. 11 game te kALamAM karma che; teno baMdha che; ane te baMdhanI nirjarA che, ane saMpUrNa nirjarA tenuM nAma 'mokSa' che. 1ra nirjarAnA be bheda che; eka sakAma eTale sahetu (mokSanA hetubhUta) nirjarA ane bIjI akAma eTale vipAkanirjarA. 13 akAmanirjarA audayika bhAve thAya che. A nirjarA jIve anaMtI vAra karI che; ane te karmabaMdhanuM kAraNa che. 14 sakAmanirjarA kSAyopazamika bhAve thAya che. je karmanA abaMdhanuM kAraNa che. jeTale aMze sakAmanirjarA (kSAyopazamika bhAve) thAya teTale aMze AtmA pragaTa thAya che. jo akAma vipAka) nirjarA hoya to te audayika bhAve hoya che; ane te karmabaMdhanuM kAraNa che. ahIM paNa karmanuM nirjaravuM thAya che; paraMtu AtmA pragaTa thato nathI. 15 anaMnI vAra cAritra prApta karavAthI je nirjarA thaI che te audayika bhAve (je bhAva abaMdhaka nathI) thaI che; kSAyopazamika bhAve thaI nathI. jo tema thaI hota to A pramANe rakhaDavuM banata nahIM. 16 mArga be prakAre che eka lokika mArga ane bIjo lokottara mArga; je ekabIjAthI viruddha che. 17 laukika mArgathI viruddha je lokottara mArga te pALavAthI tenuM phaLa tethI viruddha evuM je laukika te hoya nahIM, jevuM kRtya tevuM phaLa, Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 18 A saMsArane viSe anaMta evA koTi jIvonI saMkhyA che. vyavahArAdi prasaMge krodhAdi vartaNUMka anaMta jIvo calAve che. cakravartI rAjA Adi krodhAdi bhAve saMgrAma calAve che, ane lAkho manuSyano ghAta kare che topaNa teomAMnA koI koIno te ja kALamAM mokSa thayo che. 19 krodha, mAna, mAyA, ane lobhanI cokaDIne kaSAya evA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A kaSAya che te atyaMta krodhAdivALo che. te jo anaMta saMsArano hetu hoIne anaMtAnubaMdhI kaSAya thato hoya to te cakravartyAdine anaMta saMsAranI vRddhi thavI joIe, ane te hisAbe anaMta saMsAra vyatIta thayA pahelAM mokSa thavo zI rIte ghaTe ? e vAta vicAravA yogya che. 20 je krodhAdithI anaMta saMsAranI vRddhi thAya te anaMtAnubaMdhI kaSAya che, e paNa niHzaMka che. te hiMsAbe upara batAvelA krodhAdi anaMtAnubaMdhI saMbhavatA nathI. tyAre anaMtAnubaMdhInI cokaDI bIjI rIte saMbhave che. 1 samyak jJAna darzana ane cAritra e traNenI aikyatA te 'mokSa', te samyaka jJAna, darzana ane cAritra eTale vItarAga jJAna, darzana ane cAritra che. tenAthI ja anaMta saMsArathI muktapaNuM pamAya che. A vItarAgajJAna karmanA abaMdhano hetu che. vItarAganA mArge cAlavuM athavA temanI AjJA pramANe cAlavuM e paNa abaMdhaka che. te pratye je krodhAdi kaSAya hoya tethI vimukta thavuM te ja anaMta saMsArathI atyaMtapaNe mukta thavuM che; arthAt mokSa che. mokSathI viparIta evo je anaMta saMsAra tenI vRddhi jenAthI thAya che tene anaMtAnubaMdhI kahevAmAM Ave che; ane che paNa tema ja. vItarAganA mArge ane temanI AjJAe cAlanArAnuM kalyANa thAya che. Avo je ghaNA jIvone kalyANakArI mArga te pratye krodhAdibhAva (je mahA viparItanA karanArA che) te ja anaMtAnubaMdhI kaSAya che. 22 joke krodhAdibhAva laukike paNa aphaLa nathI; paraMtu vItarAge prarUpela vItarAgajJAna athavA mokSadharma athavA to sadharma tenuM khaMDana athavA te pratye krodhAdibhAva tIvramaMdAdi jeve bhAve hoya tene bhAve anaMtAnubaMdhI kaSAyathI baMdha thaI anaMta evA saMsAranI vRddhi thAya che. ////////// 23 anubhavano koI paNa kALamAM abhAva nathI. buddhibaLathI mukarara karela vAta je apratyakSa che teno kvacit abhAva paNa thavo ghaTe. 24 kevaLajJAna eTale jenAthI kaMI paNa jANavuM avazeSa rahetuM nathI te, ke Atmapradezano je svabhAvabhAva che te ? . (a) AtmAe utpanna karela vibhAvabhAva ane tethI jaDa padArthano thayelo saMyoga te rUpe thayelA AvaraNe karI je kaMi dekhavuM, jANavuM thAya che te iMdriyanI sahAyatAthI thaI zake che, paraMtu te saMbaMdhI A vivecana nathI. A vivecana kevaLajJAna' saMbaMdhI che. (A) vibhAvabhAvathI thayelo je pudgalAstikAyano saMbaMdha te AtmAthI para che. tenuM tathA jeTalA pudgalano saMyoga thayo tenuM yathAnyAyathI jJAna arthAt anubhava thAya te anubhavagamyamAM samAya che, ane tene laIne lokasamastanA je pudgala teno paNa evo ja nirNaya thAya te buddhibaLamAM samAya che. jema, je AkAzapradezane viSe athavA to tenI najIka vibhAvI AtmA sthita che te AkAzapradezanA teTalA bhAgane laIne acchedya abhedya evuM je anubhavAya che te anubhavagamyamAM samAya che; ane te uparAMtano bAkIno AkAza jene kevaLajJAnIe pote paNa anaMta (jeno aMta nahIM evo) kahela che, te anaMta AkAzano paNa te pramANe guNa hovo joIe evuM buddhibaLe nirNIta kareluM hovuM joIe. Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 739 (i) AtmajJAna utpanna thayuM athavA to AtmajJAna thayuM, e vAta anubhavagamya che. te AtmajJAna utpanna thavAthI Atmaanubhava thavA uparAMta zuM zuM thavuM joIe ema je kahevAmAM AvyuM che te buddhibaLathI kaheluM, ema dhArI zakAya che. (I) iMdriyanA saMyogathI je kaMI dekhavuM jANavuM thAya te joke anubhavagamya samAya che kharuM, paraMtu ahIM to anubhavagamya Atmatattvane viSe kahevAnuM che; jemAM iMdriyonI sahAyatA athavA to saMbaMdhanI jarUra che nahIM, te sivAyanI vAta che. kevaLajJAnI sahaja dekhI jANI rahyA che; arthAt lokanA sarva padArthane anubhavyA che ema je kahevAmAM Ave che temAM upayogano saMbaMdha rahe che; kAraNa ke kevaLajJAnInA teramA ane caudamA guNasthAnaka evA be vibhAga karavAmAM AvyA che, temAM teramA guNasthAnakavALA kevaLajJAnIne yoga che ema spaSTa che, ane jyAM e pramANe che tyAM upayoganI khAsa rIte jarUra che, ane jyAM khAsa rIte jarUra che tyAM buddhibaLa che ema kahyA vinA cAle tema nathI; ane jyAM e pramANe kare che tyAM anubhava sAthe buddhibaLa paNa Thare che. (u) A pramANe upayoga karavAthI AtmAne je jaDa padArtha najIka che teno to anubhava thAya che; paNa je najIka nathI arthAt jeno yoga nathI teno anubhava thavo ema kahevuM e muzkelIvALuM che; ane tenI sAthe cheTenA padArthano anubhava gamya nathI ema kahevAthI kahevAtA kevaLajJAnanA arthane virodha Ave che, tethI tyAM buddhibaLathI sarva padArthanuM, sarva prakAre, sarva kALanuM jJAna thAya che ema Thare che. 5 eka kALanA kalpelA samaya je anaMta che, tene laIne anaMtakALa kahevAya che. temAMnA vartamAnakALa pahelAMnA je samaya vyatIta thayA che te pharIthI AvavAnA nathI e vAta nyAyasaMpanna che; te samaya anubhavagamya zI rIte thaI zake e vicAravAnuM che. 26 anubhavagamya je samaya thayA che tenuM je svarUpa che te tathA te svarUpa sivAya tenuM bIjuM svarUpa thatuM nathI, ane te ja pramANe anAdi anaMta kALanA bIjA je samaya tenuM paNa tevuM ja svarUpa che; ema buddhibaLathI nirNIta thayeluM jaNAya che. 27 A kALane viSe jJAna kSINa thayuM che; ane jJAna kSINa thavAthI matabheda ghaNA thayA che. jema jJAna ochuM tema matabheda vadhAre, ane jJAna vadhu tema matabheda ochA, nANAMnI peThe. jyAM nANuM ghaTyuM tyAM kaMkAsa vadhAre, ane jyAM nANuM vadhyuM tyAM kaMkAsa ochA hoya che. 28 jJAna vinA samyakRtvano vicAra sUjhato nathI, matabheda utpanna nathI karavI evuM jenA manamAM che te je je vAMce athavA sAMbhaLe te te tene phaLe che. matabhedAdi kAraNane laIne zruta-zravaNAdi phaLatAM nathI. 29 vATe cAlatAM eka phALiyuM kAMTAmAM bharAyuM ane rastAnI musApharI hajI che. to banI zake to kAMTA dUra karavA, paraMtu kAMTA kADhavAnuM na banI zake to teTalA sAru tyAM rokAI rAta na rahevuM; paNa phALiyuM mUkI daI cAlI nIkaLavuM, tevI ja rIte jinamArganuM svarUpa tathA tenuM rahasya zuM che te samajyA vinA, athavA teno vicAra karyA vinA alpa alpa zaMkAo mATe besI rahI AgaLa na vadhavuM te ucita nathI. jinamArga kharI rIte jotAM to jIvane karmakSaya karavAno upAya che, paNa jIva potAnA matathI guMcAI gayela che. ////////// Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 30 jIva pahelA guNasthAnakamAM graMthibheda sudhI anaMnIvAra Avyo ne tyAMthI pAcho vaLI gayo che. 31 jIvane evo bhAva rahe che ke samyaktva anAyAse AvatuM haze; paraMtu te to prayAsa (puruSArtha) karyAM vinA prApta thatuM nathI. 32 karmaprakRti 158 che. samyaktva AvyA vinA temAMnI koI paNa prakRti samULagI kSaya thAya nahIM. anAdithI jIva nirjarA kare che, paraMtu mULamAMthI eka paNa prakRti kSaya thatI nathI ! samyakatvamAM evuM sAmarthya che, ke te prakRtine mULamAMthI kSaya kare che. te AvI rIte keH- amuka prakRti kSaya thayA pachI te Ave che; ane jIva baLiyo thAya to Aste Aste sarva prakRti khapAve che. 33 samyaktva sarvane jaNAya ema paNa nahIM, tema koIne paNa na jaNAya ema paNa nahIM. vicAravAnane te jaNAya che. 34 jIvane samajAya to samajavA pachIthI bahu sugama che; paNa samajavA sAru jIve Aja divasa sudhI kharekharo lakSa Apyo nathI. samyaktva prApta thavAnA jIvane jyAre jyAre joga banyA che tyAre tyAre barAbara dhyAna ApyuM nathI, kAraNa ke jIvane aMtarAya ghaNA che. keTalAka aMtarAyo to pratyakSa che, chatAM jANavAmAM AvatA nathI. jo jaNAvanAra maLe topaNa aMtarAyanA jogathI dhyAnamAM levAnuM banatuM nathI. keTalAka aMtarAyo to avyakta che ke je dhyAnamAM AvavA ja muzkela che. 35 samyakRtvanuM svarUpa mAtra vANIyogathI kahI zakAya; jo ekadama kahevAmAM Ave to tyAM AgaLa jIvane UlaTo bhAva bhAse; tathA samyaktva upara UlaTo abhAva thavA mAMDe; paraMtu te ja svarUpa jo anukrame jema jema dazA vadhatI jAya tema tema kahevAmAM athavA samajAvavAmAM Ave to te samajavAmAM AvI zakavA yogya che. 3 A kALane viSe mokSa che ema bIjA mArgamAM kahevAmAM Ave che. jainamArgamAM A kALane viSe amuka kSetramAM tema thavuM joke kahevAmAM AvatuM nathI; chatAM te ja kSetramAM A kALane viSe samyakRtva thaI zake che, ema kahevAmAM AvyuM che. 37 jJAna, darzana, cAritra e traNe A kALane viSe che. prayojanabhUta padArthanuM jANapaNuM te 'jJAna', tene laIne supratIti te 'darzana', ane tethI thatI kriyA te 'cAritra' che. A cAritra A kALane viSe jainamArgamAM samyaktva pachI sAtamA guNasthAnaka sudhI prApta karI zakavAnuM svIkAravAmAM AvyuM che, 38 sAtamA sudhI pahoMce topaNa moTI vAta che. 39 sAtamA sudhI pahoMce to temAM samyakatva samAI jAya che; ane jo tyAM sudhI pahoMce to tene khAtarI thAya che ke AgalI dazAnuM kevI rIte che ? paraMtu sAtamA sudhI pahoMcyA vinA AgalI vAta khyAlamAM AvI zakatI nathI. ////////// 40 vadhanI dazA thatI hoya to tene niSedhavAnI jarUra nathI; ane na hoya to mAnava jarUra nathI. niSedha karyA vinA AgaLa vadhatA javuM. ////////// 41 sAmAyika, cha ATha koTino vivAda mUkI dIdhA pachI nava vinA nathI thatuM, ane chevaTe nava koTi vRttiye mUkyA vinA mokSa nathI. 42 agiyAra prakRti khapAvyA vinA sAmAyika Ave nahIM. sAmAyika thAya tenI dazA to adbhuta thAya. tyAMthI cha, sAta ane AThamA guNasthAnake jAya; ne tyAMthI be ghaDImAM mokSa thaI zake che, ////////// Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 741 43 mokSamArga karavALanI dhAra jevo che, eTale ekadhAro (eka pravAharUpe) che. traNe kALamAM ekadhArAe eTale ekasarakho pravarte te ja mokSamArga; - vahevAmAM khaMDita nahIM te ja mokSamArga. ////////// 44 agAu be vakhata kahevAmAM AvyuM che chatAM A trIjI vakhata kahevAmAM Ave che ke kyAreya paNa bAdara ane bAhyakriyAno niSedha karavAmAM Avyo nathI. kAraNa ke amArA AtmAne viSe tevo bhAva koI divasa svapnaya paNa utpanna thAya tema che nahIM. 45 rUDhivALI gAMTha, mithyAtva athavA kaSAyane sUcavanArI kriyAnA saMbaMdhamAM vakhate koI prasaMge kAMI kahevAmAM AvyuM hoya, to tyAM kriyAnA niSedhaarthe to nahIM ja kahevAmAM AvyuM hoya; chatAM kahevAthI bIjI rIte samajavAmAM AvyuM hoya, to temAM samajanAre potAnI bhUla thaI che, ema samajavAnuM che. 46 jeNe kaSAyabhAvanuM ucchedana kareluM che te kaSAyabhAvanuM sevana thAya ema kadI paNa kare nahIM. 47 amuka kriyA karavI evuM jyAM sudhI amArA taraphathI kahevAmAM nathI AvatuM tyAM sudhI ema samajavuM ke te kAraNasahita che; ne tethI karI kriyA na karavI ema TharatuM nathI. 48 hAla amuka kriyA karavI ema kahevAmAM jo Ave ane pAchaLathI dezakALane anusarI te kriyAne bIjA AkAramAM mUkI kahevAmAM Ave to zrotAnA manamAM zaMkA ANavAnuM kAraNa thAya ke, eka vakhata Ama kahevAmAM AvatuM hatuM, ne bIjI vakhata Ama kahevAmAM Ave che; evI zaMkAthI tenuM zreya thavAne badale azreya thAya. ////////// 49 bAramAM guNasthAnakanA chellA samaya sudhI paNa jJAnInI AjJA pramANe cAlavAnuM thAya che. temAM svacchaMda paNa vilaya thAya che. 50 svacchaMde nivRtti karavAthI vRttio zAMta thatI nathI, paNa unmatta thAya che, ane tethI paDavAno vakhata Ave che; ane jema jema AgaLa gayA pachI jo paDavAnuM thAya che, to tema tema tene pachATa vadhAre lAge che, eTale ghaNo te UMDo jAya che; arthAta pahelAmAM jaI khUMce che, eTaluM ja nahIM paraMtu tene tyAM ghaNA kALa sudhI joranI pachATathI khUMcyA rahevuM paDe che. 51 haju paNa zaMkA karavI hoya to karavI; paNa eTaluM to cokkasapaNe zrahmavuM ke jIvathI mAMDI mokSa sudhInA je pAMca pada (jIva che, te nitya che, te karmano kartA che, te karmano bhoktA che, mokSa che,) te che; ane mokSano upAya paNa che; temAM kAMI paNa asatya nathI. Avo nirNaya karyA pachI temAM to koI divasa zaMkA karavI nahIM; ane e pramANe nirNaya thayA pachI ghaNuM karIne zaMkA thatI nathI. jo kadAca zaMkA thAya to te dezazaMkA thAya che, ne tenuM samAdhAna thaI zake che. paraMtu mULamAM eTale jIvathI mAMDI mokSa sudhI athavA tenA upAyamAM zaMkA thAya to te dezazaMkA nathI paNa sarvazaMkA che; ne te zaMkAthI ghaNuM karI paDavuM thAya che; ane te paDavuM eTalA badhA joramAM thAya che ke tenI pachATa atyaMta lAge che. para A je zraddhA che te be prakAre cheH eka 'oghe' ane bIjI 'vicArapUrvaka.' ////////// 53 matijJAna ane zrutajJAnathI je kaMI jANI zakAya che temAM anumAna sAthe rahe che, paraMtu tethI AgaLa ane anumAna vinA zuddhapaNe jANavuM e manaHparyavajJAnano viSaya che; eTale mULa to mati, zruta, ane mana paryavajJAna eka che, paraMtu mana paryavamAM anumAna vinA matinI nirmalatAe zuddha jANI zakAya che. Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 54 matinI nirmalatA thavI e saMyama vinA thaI zake nahIM; vRttine rokavAthI saMyama thAya che, ane te saMyamathI matinI zuddhatA thaI zuddha paryAyanuM je jANavuM anumAna vinA te mana paryavajJAna che. 55 matijJAna e liMga eTale cihnathI jANI zakAya che; ane mana paryavajJAnamAM liMga athavA cihnanI jarUra rahetI nathI. padma matijJAnathI jANavAmAM anumAnanI AvazyakatA rahe che, ane te anumAnane laIne jANeluM pheraphArarUpa paNa thAya che, jyAre mana paryavane viSe tema pheraphArarUpa thatuM nathI, kemake temAM anumAnanA sahAyapaNAnI jarUra nathI. zarIranI ceSTAthI krodhAdi pArakhI zakAya che, paraMtu tenuM (krodhAdinuM) mULasvarUpa na dekhAvA sAru zarIranI viparIta ceSTA karavAmAM AvI hoya to te uparathI pArakhI zakavuM, parIkSA karavI e durghaTa che; tema ja zarIranI ceSTA koI paNa AkAramAM na karavAmAM AvI hoya chatAM, taddana ceSTA joyA vinA tenuM (krodhAdinuM) jANavuM te ati durghaTa che, chatAM te pramANe parabhAruM thaI zakavuM te manaHparyavajJAna che. ////////// 57 lokomAM audhvaMsattAe ema mAnavAmAM AvatuM ke "ApaNane samyakatva che ke zI rIte te kevaLI jANe, nizcaya samyakatva che e vAta to kevaLIgamya che.' cAlatI rUDhi pramANe ema mAnavAmAM AvatuM; paraMtu banArasIdAsa ane bIjA te dazAnA puruSo ema kahe che ke amane samyaktva thayuM che, e nizcayathI kahIe chIe. 58 zAstramAM ema kahevAmAM AvyuM che ke 'nizcaya samyaktva che ke zI rIte te kevaLI jANe' te vAta amuka nayathI satya che; tema kevaLajJAnI sivAya paNa banArasIdAsa vageree moghamapaNe ema kahyuM che ke 'amane samyakRtva che, athavA prApta thayuM che,' te vAta paNa satya che; kAraNa 'nizcayasamyakRtva' che te dareka rahasyanA paryAyasahita kevaLI jANI zake che; athavA dareka prayojanabhUta padArthanA hetu ahetu saMpUrNapaNe jANavA e kevaLI sivAya bIjAthI banI zakatuM nathI; tyAM AgaLa 'nizcayasamyakatva" kevaLIgamya kahyuM che. te prayojanabhUta padArthanA sAmAnyapaNe athavA sthULapaNe hetuahetu samajI zakAya e banavA yogya che, ane te kAraNane laIne mahAna banArasIdAsa vageree potAne samyaktva che ema kaheluM che. 59 'samayasAra'mAM mahAna banArasIdAse karelI kavitAmAM 'amAre hRdayane viSe bodhabIja thayuM che' ema kaheluM che; arthAt potAne viSe samyakRtva che ema kahyuM che. 60 samyaktva prApta thayA pachI vadhAremAM vadhAre paMdara bhavanI aMdara mukti che, ane jo tyAMthI te paDe che to ardhapudgalaparAvartanakALa gaNAya. ardhapudgalaparAvartanakALa gaNAya topaNa te sAdisAMtanA bhAMgAmAM AvI jAya che, e vAta niHzaMka che. 61 samyakatvanAM lakSaNoH- (1) kaSAyanuM maMdapaNuM athavA tenA rasanuM moLApaNuM. (2) mokSamArga tarapha valaNa. (3) saMsAra baMdhanarUpa lAge athavA saMsAra khAro jhera lAge. (4) sarva prANI upara dayAbhAva; temAM vizeSa karI potAnA AtmA tarapha dayAbhAva (5) sandeva, sadharma, sadguru upara AsthA, kara AtmajJAna, athavA AtmAthI para evuM je karmasvarUpa, athavA pudgalAstikAya vagerenuM je svarUpa dA jAdA prakAre, jAde jAde prasaMge, ati sUkSmamAM sUkSma ane ati vistAravALuM jJAnIthI Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 743 prakAzavuM thayuM che, temAM kaMI hetu samAya che ke zI rIte ? ane samAya che to zuM ? te viSe vicAra karavAthI sAta kAraNo temAM samAyelAM che, ema mAlUma paDe che sadnArthaprakAza, teno vicAra, tenI prIti, jIvasaMrakSaNa, vagere. te sAte hetunuM phaLa mokSanI prApti thAya te che. tema ja mokSanI prAptino je mArga te A hetuthI supratItarUpa thAya che. ////////// 63 karma anaMta prakAranAM che. temAM mukhya 158 che. temAM mukhya ATha karmaprakRti varNavavAmAM AvI che. A badhAM karmamAM mukhya, prAdhAnya evuM mohanIya che; jenuM sAmarthya bIjAM karatAM atyaMta che; ane tenI sthiti paNa sarva karatAM vadhAre che. 64 ATha karmamAM cAra ghanaghAtI che. te cAramAM paNa mohanIya atyaMta prabaLapaNe ghanaghAtI che. mohanIyakarma sivAya sAta karma che, te mohanIyakarmanA pratApathI prabaLapaNe thAya che. jo mohanIya khase to bIjAM nirbaLa thaI jAya che. mohanIya khasavAthI bIjAono paga TakI zakato nathI. 65 karmabaMdhanA cAra prakAra che- prakRtibaMdha, pradezabaMdha, sthitibaMdha, ane rasabaMdha; temAM pradeza, sthiti ane rasa e traNa baMdhanA saravALAnuM nAma prakRti ApavAmAM AvyuM che. pradezabaMdha che te AtmAnA pradezanI sAthe pudgalano jamAva arthAt joDANa che; tyAM tenuM prabaLapaNuM hotuM nathI; te kheravavA cAhe to kharI zake tema che. mohane laIne sthiti tathA rasano baMdha paDe che, ane te sthiti tathA rasano baMdha che te jIva pheravavA dhAre to karI ja zake ema banavuM azakya che. AvuM mohane laIne e sthiti tathA rasanuM prabaLapaNuM che. 66 samyaktva anyokta rIte potAnuM dUSaNa batAve cheH- "mane grahaNa karavAthI grahaNa karanAranI icchA na thAya topaNa mAre tene parANe mokSe laI javo paDe che; mATe mane grahaNa karavA pahelAM e vicAra karavo ke mokSe javAnI icchA pheravavI haze topaNa kAma AvavAnI nathI; mane grahaNa karavA pachI navame samaye to mAre tene mokSe pahoMcADavo joIe. grahaNa karanAra kadAca zithila thaI jAya topaNa bane to te ja bhave, ane na bane to vadhAremAM vadhAre paMdara bhave mAre tene mokSe pahoMcADavo joIe. kadAca mane choDI daI mArAthI viruddha AcaraNa kare athavA prabaLamAM prabaLa evA mohane dhAraNa kare topaNa ardhapudagalaparAvartananI aMdara mAre tene mokSe pahoMcADavo e mArI pratijJA che' ! arthAt ahIM samyaktvanI mahattA batAvI che. ////////// 67 samyakatva kevaLajJAnane kahe cheH- 'huM jIvane mokSe pahoMcADuM eTale sudhI kArya karI zakuM chuM. ane tuM paNa te ja kArya kare cheH tuM tethI kAMI vizeSa kArya karI zakatuM nathI; to pachI tArA karatAM mArAmAM nyUnatA zAnI ? eTaluM ja nahIM, paraMtu tane pAmavAmAM mArI jarUra rahe che.' 68 graMthAdi vAMcavAnuM zarU karatAM prathama maMgaLAcaraNa karavuM ane te graMtha pharIthI vAMcatAM athavA game te bhAgathI te vAMcavAnuM zarU karatAM prathama maMgaLAcaraNa karavuM evI zAstrapaddhati che. tenuM mukhya kAraNa e che ke bAhyavRttimAMthI AtmavRtti karavI che, mATe tema karavAmAM prathama zAMtapaNuM karavAnI jarUra che, ane te pramANe prathama maMgaLAcaraNa karavAthI zAMtapaNuM praveza kare che. vAMcavAno anukrama je hoya te banatAM sudhI na ja toDavo joIe; temAM jJAnIno dAkhalo levA jarUra nathI. 69 Atmaanubhavagamya athavA Atmajanita sukha ane mokSasukha te eka ja che. mAtra zabda jAdA che. 70 kevaLajJAnI zarIrane laIne nathI ke bIjAnA zarIra karatAM temanuM zarIra taphAvatavALuM Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra jovAmAM Ave. vaLI te kevaLajJAna zarIrathI karI nIpajAvela che ema nathI; te to AtmA vaDe karI pragaTa karavAmAM AvyuM che; tene lIdhe zarIrathI taphAvata jANavAnuM kAraNa nathI; ane zarIra taphAvatavALuM lokonA jovAmAM nahIM AvavAthI loko tenuM mAhAtmya bahu jANI zakatA nathI. 71 jene matijJAna tathA zrutajJAnanI aMze paNa khabara nathI te jIva kevaLajJAnanuM svarUpa jANavA icche te zI rIte banI zakavA yogya che ? arthAt banI zakavA yogya nathI. 72 mati sphurAyamAna thaI jaNAyeluM je jJAna te 'matijJAna', ane zravaNa thavAthI thayeluM je jJAna te 'zrutajJAna'; ane te zrutajJAnanuM manana thaI pragamyuM tyAre te pAchuM matijJAna thayuM. athavA te 'zrutajJAna' pragamyAthI bIjAne kahevAmAM AvyuM tyAre te ja kahenArane viSe matijJAna ane sAMbhaLanArane mATe zrutajJAna thAya che. tema 'zrutajJAna' mati vinA thaI zakatuM nathI; ane te ja mati pUrve zruta hovuM joIe. ema ekabIjAne kAryakAraNano saMbaMdha che. tenA ghaNA bheda che. te sarve bhedane jema joIe tema hetusahita jANyA nathI. hetusahita jANavA, samajavA e durghaTa che. ane tyAra pachI AgaLa vadhatAM avadhijJAna, jenA paNa ghaNA bheda che, ne je saghaLA rUpI padArthane jANavAnA viSaya che tene, ane te ja pramANe manaHparyavanA viSaya che te saghaLAone kaMI aMze paNa jANavA samajavAnI jene zakti nathI evAM manuSyo para ane arUpI padArthanA saghaLA bhAvane jANanAruM evuM je 'kevaLajJAna' tenA viSe jANavA, samajavAnuM prazna kare to te zI rIte samajI zake ? arthAt na samajI zake. ////// 73 jJAnInA mArgane viSe cAlanArane karmabaMdha nathI; tema ja te jJAnInI AjJA pramANe cAlanArane paNa karmabaMdha nathI, kAraNa ke krodha, mAna, mAyA, lobhAdino tyAM abhAva che; ane te abhAvanA hetue karI karmabaMdha na thAya. topaNa 'riyApatha'ne viSe vahetAM 'iriyApatha'nI kriyA jJAnIne lAge che; ane jJAnInI AjJA pramANe cAlanArane paNa te kriyA lAge che, 74 je vidyAthI jIva karma bAMdhe che, te ja vidyAthI jIva karma choDe che. 75 te ja vidyA saMsArI maitunA prayoge vicAra karavAthI karmabaMdha kare che, ane te ja vidyAthI dravyanuM svarUpa samajavAnA prayogathI vicAra kare che tyAM karma choDe che. 76 'kSetrasamAsa'mAM kSetrasaMbaMdhAdinI je je vAto che, te anumAnathI mAnavAnI che. temAM anubhava hoto nathI; paraMtu te saghaLuM kAraNone laIne varNavavAmAM Ave che. tenI zraddhA vizvAsapUrvaka rAkhavAnI che. mULa zraddhAmAM phera te hoIne AgaLa samajavAmAM TheTha sudhI bhUla cAlI Ave che. jema gaNitamAM prathama bhUla thaI to pachI te bhula TheTha sudhI cAlI Ave che tema. ////// 77 jJAna pAMca prakAranuM che. te jJAna jo samyakRtva vinAnuM mithyAtvasahita hoya to 'mati ajJAna', 'zruta ajJAna', ane 'avadhi ajJAna' ema kahevAya, te maLI kula ATha prakAra che. 78 mati, zruta, ane avadhi mithyAtvasahita hoya, to te 'ajJAna' che, ane samyaktvasahita hoya to 'jJAna' che. te sivAya bIjo phera nathI. 79 rAgAdisahita jIva kaMI paNa pravRtti kare to tenuM nAma 'karma' che. zubha athavA azubha adhyavasAyavALuM pariNamana te 'karma' kahevAya; ane zuddha adhyavasAyavALuM pariNamana te karma nathI paNa "nirjarA' che. ////////// Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 745 80 amuka AcArya ema kahe che ke digaMbaranA AcArye ema svIkAryuM che keH- "jIvano mokSa thato nathI, paraMtu mokSa samajAya che; te evI rIte ke jIva zuddhasvarUpI che; tene baMdha thayo nathI to pachI mokSa thavApaNuM kyAM rahe che ? paraMtu teNe mAneluM che ke 'huM baMdhANo chuM' te mAnavApaNuM vicAravaDIe karI samajAya che ke mane baMdhana nathI, mAtra mAnyuM hatuM; te mAnavApaNuM zuddha svarUpa samajAyAthI rahetuM nathI; arthAt mokSa samajAya che.'" A vAta 'zuddhanaya'nI athavA 'nizcayanaya'nI che, payArthI nathavALAo e nayane vaLagI AcaraNa kare to tene rakhaDI maravAnuM che, ////////// 81 'ThANAMgasUtra'mAM kahevAmAM AvyuM che ke jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e padArtha sadbhAva che. eTale tenA bhAva chatA che; kalpavAmAM AvyA che ema nathI.. dara vedAMta che te zuddhanayaAbhAsI che. zuddhanayaAbhAsamatavALA 'nizcayanaya' sivAya bIjA nayane eTale 'vyavahAranaya'ne grahaNa karatA nathI. jina anekAMtika che, arthAta te syAdvAdI che. 83 koI nava tattvanI, koI sAta tattvanI, koI SaDdravyanI, koi SapadanI, koI be rAzinI vAta kahe che, paraMtu te saghaLuM jIva, ajIva evI be rAzi athavA e be tattva arthAt dravyamAM samAya che. 84 nigodamAM anaMtA jIva rahyA che, e vAtamAM tema ja kaMdamULamAM soyanI aNI upara rahe teTalA nAnA bhAgamAM anaMtA jIva rahyA che, te vAtamAM AzaMkA karavApaNuM che nahIM. jJAnIe jevuM svarUpa dIThuM che tevuM ja kahyuM che. A jIva je sthULaepramANa thaI rahyo che ane jene potAnA svarUpanuM haju jANapaNuM nathI thayuM tene evI jhINI vAta samajavAmAM na Ave te vAta kharI che; paraMtu tene AzaMkA karavAnuM kAraNa nathI. te A rIteH- comAsAnA vakhatamAM eka gAmanA pAdaramAM tapAsIe to ghaNI lIlotarI jovAmAM Ave che; ane tevI thoDI lIlotarImAM anaMtA jIvo che; to evA ghaNA gAmano vicAra karIe, to jIvanI saMkhyAnA pramANa viSe anubhava nathI thayo chatAM buddhibaLathI vicAra karatAM anaMtapaNuM saMbhAvI zakAya che. kaMdamULa AdimAM anaMtapaNuM saMbhave che. bIjI lIlotarImAM anaMtapaNuM saMbhavatuM nathI, paraMtu kaMdamULamAM anaMtapaNuM ghaTe che. kaMdamULano amuka thoDo bhAga jo vAvavAmAM Ave to te Uge che, te kAraNathI paNa tyAM jIvanuM vizeSapaNuM ghaTe che; tathApi jo pratIti na thatI hoya to AtmAnubhava karavo; AtmAnubhava thavAthI pratIti thAya che. jyAM sudhI AtmAnubhava nathI thato, tyAM sudhI te pratIti thavI muzkela che, mATe jo tenI pratIti karavI hoya to prathama AtmAnA anubhavI thavuM, ////////// 85 jyAM sudhI jJAnAvaraNIyano kSayopazama nathI thayo, tyAM sudhI samyaktvanI prApti thavAnI icchA rAkhanAre te vAtanI pratIti rAkhI AjJAnusAra vartana karavuM. 86 jIvamAM saMkoca vistAranI zaktirUpa guNa rahe che te kAraNathI te nAnAmoTA zarIramAM dehapramANa sthiti karI rahe che. A ja kAraNathI jyAM thoDA avakAzane viSe paNa saMkocapaNuM vizeSapaNe karI zake che tyAM jIvo tema karI rahelA che. 87 jema jema jIva karmapudgala vadhAre grahaNa kare che, tema tema te vadhAre nibiDa thaI nAnA dehane viSe rahe che. Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 88 padArthane viSe aciMtya zakti che. dareka padArtha potapotAnA dharmano tyAgatA nathI. eka jIve paramANurUpe grahelAM evAM je karma te anaMta che. tevA anaMtA jIva jenI pAse karmarUpI paramANu anaMtA anaMta che te saghaLA nigoda AzrayI thoDA avakAzamAM rahelA che, te vAta paNa zaMkA karavA yogya nathI. sAdhAraNa gaNatarI pramANe eka paramANu eka AkAzapradeza avagAhe che; paraMtu tenAmAM aciMtya sAmarthya che, te sAmarthyadharme karI thoDA AkAzane viSe anaMtA paramANu rahyA che. eka arIso che te sAme tethI ghaNI moTI vastu mUkavAmAM Ave, topaNa tevaDo AkAra temAM samAIne rahe che. AMkha eka nAnI vastu che chatAM tevI nAnI vastumAM sUrya caMdrAdi moTA padArthonuM svarUpa jovAmAM Ave che, te ja rIte AkAza je ghaNuM vizALa kSetra che te paNa eka AMkhane viSe dekhAvArUpe samAya che. moTAM moTAM evAM ghaNAM gharo tene nAnI vastu evI je AMkha te joI zake che. thoDA AkAzamAM jo anaMta paramANu aciMtya sAmarthyane lIdhe na samAI zakatAM hoya to, AMkhathI karI potAnA kaMda jevaDI ja vastu joI zakAya, paNa vadhAre moTe bhAge joI na zakAya; athavA arIsAmAM ghaNAM gharo Adi moTI vastunuM pratibiMba paDe nahIM. A ja kAraNathI paramANunuM paNa aciMtya sAmarthya che, ane tene laIne thoDA AkAzane viSe anaMtA paramANu samAI rahI zake che. 89 A pramANe paramANu Adi dravyanuM sUkSmabhAvathI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, te joke parabhAvanuM vivecana che, topaNa te kAraNasara che, ane sahetu karavAmAM AveluM che. 90 citta sthira karavA sAru, athavA vRttine bahAra na javA detAM aMtaraMgamAM laI javA sAru paradravyanA svarUpanuM samajavuM kAma lAge che. 91 paradravyanuM svarUpa vicAravAthI vRtti bahAra na jatAM aMtaraMgane viSe rahe che; ane svarUpa samajyA pachI tenA thayelA jJAnathI te teno viSaya thaI rahetAM athavA amuka aMze samajavAthI teTalo teno viSaya thaI rahetAM, vRtti pAdharI bahAra nIkaLI parapadArtho viSe ramaNa karavA doDe che; tyAre paradravya ke jenuM jJAna thayuM che, tene sUkSmabhAve pharI samajavA mAMDatAM vRttine pAchI aMtaraMgamAM lAvavI paDe che; ane tema lAvyA pachI vizeSapaNe svarUpa samajAyAthI jJAne karI teTalo teno viSaya thaI rahetAM vaLI vRtti bahAra doDavA mAMDe che; tyAre jANyuM hoya tethI vizeSa sUkSmabhAve pharI vicAravA mAMDatAM vaLI paNa vRtti pAchI aMtaraMgane viSe prerAya che. ema karatAM karatAM vRttine vAraMvAra aMtaraMgabhAvamAM lAvI zAMta karavAmAM Ave che; ane e pramANe vRttine aMtaraMgamAM lAvatAM lAvatAM AtmAno anubhava vakhate thaI jAya che, ane jyAre e pramANe thAya che tyAre vRtti bahAra jatI nathI, paraMtu AtmAne viSe zuddha pariNatirUpa thaI pariName che; ane te pramANe pariNamavAthI bAhya padArthanuM darzana sahaja thAya che. A kAraNothI paradravyanuM vivecana kAmanuM athavA heturUpa thAya che. hara jIva potAne je alpajJAna hoya che tenA vaDe moTo evo je jJeyapadArtha tenuM svarUpa jANavA icche che, te kyAMthI thaI zake ? arthAt na thaI zake. jJeyapadArthanuM svarUpa jANavAnuM na thaI zake tyAM AgaLa potAnA alpajJapaNAthI na samajAyAnuM kAraNa na mAnatAM tethI moTo jJeyapadArtha tene viSe doSa kADhe che, paraMtu savaLIe AvI potAnA alpajJapaNAthI na samajAyA viSenuM kAraNa mAnato nathI. 93 jIva potAnuM svarUpa jANI zakato nathI; to pachI paranuM svarUpa jANavA icche te tenAthI zI rIte jANI, samajI zakAya ? ane jyAM sudhI na samajavAmAM Ave tyAM sudhI tyAM rahI guMcAI DahoLAyA kare che. zreyakArI evuM je nijasvarUpanuM jJAna te jyAM sudhI pragaTa nathI karyuM, tyAM sudhI paradravyanuM game teTaluM jJAna meLave topaNa te kazA kAmanuM nathI; mATe uttama rasto e che ke bIjI badhI vAto mUkI daI potAnA AtmAne oLakhavA prayatna karavo. je sArabhuta che te jovA sAru A 'AtmA sadbhAvavALo che'. 'te karmano kartA che", ane tethI (karmathI) tene baMdha thAya Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 747 che 'te baMdha zI rIte thAya che ?' 'te baMdha kevI rIte nivRtta thAya ?' ane 'te baMdhathI nivRtta thavuM e mokSa che' e Adi saMbaMdhI vAraMvAra, ane kSaNekSaNe vicAra karavo yogya che ane e pramANe vAraMvAra vicAra karavAthI vicAra vRddhine pAme che; ne tene lIdhe nijasvarUpano aMzeaMze anubhava thAya che. jema jema nijasvarUpano anubhava thAya che, tema tema dravyanuM je aciMtya sAmarthya te tenA anubhavamAM AvatuM jAya che. tene laIne upara batAvelI evI je zaMkAo(jevI ke, thoDA AkAzamAM anaMta jIvanuM samAvuM, athavA anaMta pudgala paramANunuM samAvuM)nuM karavApaNuM rahetuM nathI; ane te yathArtha che ema samajAya che. te chatAM paNa jo mAnavAmAM na AvatuM hoya to athavA zaMkA karavAnuM kAraNa rahetuM hoya to jJAnI kahe che ke upara batAvelo puruSArtha karavAmAM AvyethI anubhavasiddha thaze. 94 jIva karmabaMdha je kare che, te dehasthita rahelo je AkAza tene viSe rahelAM je sUkSma pudgala temAMthI grahIne kare che. bahArathI laI karma bAMdhato nathI. 95 AkAzamAM cauda rAjalokane viSe sadA pudgala paramANu bharapUra che; te ja pramANe zarIrane viSe rahelo je AkAza tyAM paNa sUkSma pudgala paramANuno samUha bharapUra che. tyAMthI sUkSma pudgala jIva grahI, karmabaMdha pADe che. 96 evI AzaMkA karavAmAM Ave ke zarIrathI lAMbe (dUra) eTale ghaNe cheTe evA koI koI padArtha pratye jIva rAgadveSa kare to te tyAMnA pudgala grahI baMdha bAMdhe che ke zI rIte ? tenuM samAdhAna ema thAya che ke te rAgadveSarUpa pariNati to AtmAnI vibhAvarUpa pariNati che; ane te pariNati karanAra AtmA che; ane te zarIrane viSe rahI kare che; mATe tyAM AgaLa eTale zarIrane viSe rahelo evo je AtmA, te je kSetre che te kSetre rahelAM evAM je pudgala paramANu tene grahIne bAMdhe che. bahAra grahavA jato nathI. 97 yaza, apayaza, kIrti je nAmakarma che te nAmakarmasaMbaMdha je zarIrane laIne che te zarIra rahe che tyAM sudhI cAle che; tyAMthI AgaLa cAlatAM nathI. jIva siddhapaNAne prApta thAya, athavA viratipaNuM pAme tyAre te saMbaMdha raheto nathI. siddhapaNAne viSe eka AtmA sivAya bIjAM kaMI nathI, ane nAmakarma e eka jAtanuM karma che, to tyAM yaza apayaza Adino saMbaMdha zI rIte ghaTe ? aviratipaNAthI je kaMI pApakriyA thAya che te pApa cAlyuM Ave che. 98 'virati' eTale 'mukAvuM', athavA ratithI viruddha, eTale rati nahIM te. aviratimAM traNa zabdano saMbaMdha che. a+vi+rati-anahIM+vi viruddha+rati prIti, eTale prIti viruddha nahIM te "avirati' che. te aviratipaNuM bAra prakAranuM che. che. 99 pAMca driya, ane chaThThuM mana tathA pAMca sthAvara jIva, ane eka trasa jIva maLI kula tenA bAra prakAra 100 evo siddhAMta che ke kRti vinA jIvane pApa lAgatuM nathI. te kRtinI jyAM sudhI virati karI nathI tyAM sudhI aviratipaNAnuM pApa lAge che. samasta evA cauda rAjalokamAMthI tenI pApakriyA cAlI Ave che. 101 koI jIva kaMI padArtha yojI maraNa pAme, ane te padArthanI yojanA evA prakAranI hoya ke te yojelo padArtha jyAM sudhI rahe, tyAM sudhI tenAthI pApakriyA thayA kare; to tyAM sudhI te jIvane aviratipaNAnI pApakriyA cAlI Ave che; joke jIve bIjo paryAya dhAraNa karyAthI agAunA paryAya samaye je je padArthanI yojanA karelI che tenI tene khabara nathI topaNa, tathA hAlanA Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra paryAyane samaye te jIva te yojelA padArthanI kriyA nathI karato topaNa, jyAM sudhI teno mokbhAva viratipaNAne nathI pAmyo tyAM sudhI, avyaktapaNe tenI kriyA cAlI Ave che. 102 hAlanA paryAyane samaye tenA ajANapaNAno lAbha tene maLI zakato nathI. te jIve samajavuM joItuM hatuM ke A padArthathI thato prayoga jyAM sudhI kAyama raheze tyAM sudhI tenI pApakriyA cAlu raheze. te yojelA padArthathI avyaktapaNe paNa thatI lAgatI) kriyAthI mukta thavuM hoya to mohabhAvane mUko. moha mUkavAthI eTale viratipaNuM karavAthI pApakriyA baMdha thAya che, te viratipaNuM te ja paryAyane viSe AdaravAmAM Ave, eTale yojelA padArthanA ja bhavane viSe AdaravAmAM Ave to te pApakriyA jyArathI viratipaNuM Adare tyArathI AvatI baMdha thAya che, ahIM je pApakriyA lAge che te cAritramohanIyanA kAraNathI Ave che. te mohabhAvanA kSaya thavAthI AvatI baMdha thAya che. 103 kriyA be prakAre thAya cheH- eka vyakta eTale pragaTapaNe, ane bIjI avyakta eTale apragaTapaNe. avyaktapaNe thatI kriyA joke tamAmathI jANI nathI zakAtI, paraMtu tethI thatI nathI ema nathI. 104 pANIne viSe lahera athavA hilloLa te vyaktapaNe jaNAya che, paraMtu te pANImAM gaMdhaka athavA kasturI nAMkhI hoya, ane te pANI zAMtapaNAmAM hoya topaNa tene viSe gaMdhaka athavA kasturInI je kriyA che te joke dekhAtI nathI, tathApi temAM avyaktapaNe rahelI che. AvI rIte avyaktapaNe thatI kriyAne na zraddhavAmAM Ave ane mAtra vyaktapaNAne zraddhavAmAM Ave to eka jJAnI jene viSe aviratirUpa kriyA thatI nathI te bhAva, ane bIjo UMghI gayelo mANasa je kaMI kriyA vyaktapaNe karato nathI te bhAva samAnapaNAne pAme che; paraMtu vAstavika rIte tema che nahIM. UMghI gayelA mANasane avyaktapaNe kriyA lAge che. A ja pramANe je mANasa (je jIva) cAritramonIya nAmanI nidrAmAM sUto che, tene avyakta kriyA lAgatI nathI ema nathI. jo mohabhAva kSaya thAya to ja aviratirUpa cAritramonIyanI kriyA baMdha paDe che; te pahelAM baMdha paDatI nathI.. kriyAthI thato baMdha mukhya evA pAMca prakAre cheH- 1 mithyAtva 5 2 avirati 12 3 kaSAya 4 pramAda 5 yoga 25 15 105 mithyAtvanI hAjarI hoya tyAM sudhI aviratipaNuM nirmULa thatuM nathI, eTale jatuM nathI; paraMtu jo mithyAtvapaNuM khase to aviratipaNAne javuM ja joIe e niHsaMdeha che; kAraNa ke mithyAtvasahita viratipaNuM AdaravAthI mohabhAva jato nathI. mohabhAva kAyama che tyAM sudhI atyaMtara viratipaNuM thatuM nathI; ane pramukhapaNe rahelo evo je mohabhAva te nAza pAmavAthI atyaMtara aviratipaNuM rahetuM nathI, ane bAhya jo viratipaNuM AdaravAmAM na AvyuM hoya topaNa jo atyaMtara che to saheje bahAra Ave che. 106 atyaMtara viratipaNuM prApta thayA pachI ane udaya AdhIna bAhyathI viratipaNuM na AdarI zake topaNa, jyAre udayakALa saMpUrNa thaI rahe tyAre saheja viratipaNuM rahe che; kAraNa ke atyaMtara viratipaNuM pahelethI prApta thayeluM che; jethI have viratipaNuM che nahIM, ke te aviratipaNAnI kriyA karI zake. 107 mohabhAva vaDe karIne ja mithyAtva che. mohabhAvano kSaya thavAthI mithyAtvano pratipakSa je samyaktvabhAva te pragaTe che, mATe tyAM AgaLa mohabhAva kema hoya ? arthAt hoto nathI, 108 jo evI AzaMkA karavAmAM Ave ke pAMca driya ane chaThThuM mana, tathA pAMca sthAvarakAya ane chaThThI trasakAya, ema bAra prakAre virati AdaravAmAM Ave to lokamAM rahelA jIva ane Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 749 jIvarAzi nAmanA be samUha che temAMthI pAMca sthAvarakAya ane chI trasakAya maLI jIvarAzinI virati thaI, paraMtu lokamAM rakhaDAvanAra eTale ajIvarAzi je jIvathI para che te pratye prIti tenuM nivRttipaNuM AmAM AvatuM nathI, tyAM sudhI virati zI rIte gaNI zakAya ? tenuM samAdhAnaH- pAMca iMdriya ane chaThThA manathI je virati karavI che tenuM je viratipaNuM che temAM ajIvarAzinI virati AvI jAya che. 109 pUrve jJAnInI vANI A jIve nizcayapaNe kadI sAMbhaLI nathI athavA te vANI samyakaprakAre mAthe caDAvI nathI, ema sarvadarzIe kahyuM che. 110 sadguru upadiSTa yokta saMyamane pALatAM eTale sadgurunI AjJAe vartatAM pApathakI viramavuM thAya che, ane abhedya evA saMsArasamudranuM taravuM thAya che. ////// 111 vastusvarUpa keTalAka sthAnake AjJAvaDIe pratiSThita che, ane keTalAka sthAnake sadvicArapUrvaka pratiSThita che, paraMtu A duSama kALanuM prabaLapaNuM eTaluM badhuM che ke have pachInI kSaNe paNa vicArapUrvaka pratiSThitane mATe kema pravartaze te jANavAnI A kALane viSe zakti jaNAtI nathI, mATe tyAM AgaLa AjJApUrvaka pratiSThita rahevuM e yogya che. 112 jJAnIe kahyuM che ke 'bUjo ! kema bUjatA nathI ? pharI Avo avasara Avavo durlabha che !' 113 lokane viSe je padArtha che tenA dharma devAdhideve potAnA jJAnamAM bhAsavAthI jema hatA tema varNavyA che. padArtho te dharmathI bahAra jaI pravartatA nathI; arthAta jJAnI mahArAje prakAzyuM tethI bIjI rIte pravartatA nathI; tethI te jJAnInI AjJA pramANe pravarte che ema kahyuM che, kAraNa ke jJAnIe padArthanA jevA dharma hatA tevA ja tenA dharma karI do. ////////// mukhyatve 114 kALa, mULa dravya nathI, aupacArika dravya che; ane te jIva tathA ajIvAajIvamAM pudgalAstikAyamAM - vizeSapaNe samajAya che)mAMthI utpanna thayela che; athavA jIvAjIvanI paryAyaavasthA te kALa che. dareka dravyanA anaMtA dharma che; temAM Urdhvapracaya ane tiryakpracaya evA be dharma che; ane kALane viSe tiryakpracaya dharma nathI, eka Urdhvacaya dharma che. 115 UrdhvapracayathI padArthamAM je dharmanuM udbhavavuM thAya che te dharmanuM tiryakpracayathI pAchuM temAM samAvuM thAya che, kALanA samayane tirthakpracaya nathI, tethI je samaya gayo te pAcho Avato nathI. 116 digaMbaraabhiprAya mujaba 'kALadravya'nA lokamAM asaMkhyAtA aNu che. 117 dareka dravyanA anaMtA dharma che. temAM keTalAka dharma vyakta che, keTalAka avyakta che; keTalAka mukhya che, keTalAka sAmAnya che, keTalAka vizeSa che. 118 asaMkhyAtane asaMkhyAtA guNA karatAM paNa asaMkhyAta thAya, arthAt asaMkhyAtanA asaMkhyAta bheda che. 119 eka AMgulanA asaMkhyAta bhAga-aMza-pradeza te eka AMgulamAM asaMkhyAta che. lokanA paNa asaMkhyAta pradeza che. game te dizAnI samaNie asaMkhyAta thAya che. te pramANe eka pachI eka, bIjI. trIjI samazreNino saravALo karatAM je saravALo thAya te eka gaNuM, be gaNuM, traNa gaNuM, cAra gaNuM thAya, paNa asaMkhyAta gaNuM na thAya; paraMtu eka samazreNi je asaMkhyAta Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pradezavALI che te samazreNInI dizAvALI saghaLI samazreNio je asaMkhyAta guNI che te dareka asaMkhyAtAe guNatAM, tema ja bIjI dizAnI samazreNi che teno paNa guNAkAra te pramANe karatAM, trIjI dizAnI che tenuM paNa te pramANe karatAM asaMkhyAta thAya, e asaMkhyAtAnA mAMgAne jyAM sudhI ekabIjAno guNAkAra karI zakAya tyAM sudhI asaMkhyAtA thAya, ane te guNAkArathI koI guNAkAra karavo bAkI na rahe tyAre asaMkhyAta pUruM thaI temAM eka umeratAM jadhanyamAM jaghanya anaMtu thAya. 120 naya che te pramANano aMza che. je nayathI je dharma kahevAmAM Avyo che, tyAM teTaluM pramANa che; e nayathI je dharma kahevAmAM Avyo che te sivAya vastune viSe bIjA je dharma che teno niSedha karavAmAM Avyo nathI. ekI vakhate vANI dvArAe badhA dharma kahI zakAtA nathI. tema ja je je prasaMga hoya te te prasaMge tyAM mukhyapaNe te ja dharma kahevAmAM Ave che. tyAM tyAM te te nayathI pramANa che. 121 nayanA svarUpathI Aghe jaI kahevAmAM Ave che te naya nahIM, paraMtu nayAbhAsa thAya che, ane nayAbhAsa tyAM mithyAtva Thare che. 122 naya sAta mAnyA che. tenA upanaya sAtaso, ane vizeSa svarUpe anaMtA che, arthAt je vANI che te saghaLA naya che. 123 ekAMtikapaNuM grahavAno svacchaMda jIvane vizeSapaNe hoya che, ane ekAMtikapaNuM grahavAthI nAstikapaNuM thAya che. te na thavA mATe A nayanuM svarUpa kahevAmAM AvyuM che, je samajavAthI jIva ekAMtikapaNuM grahato aTakI madhyastha rahe che, ane madhyastha rahevAthI nAstikatA avakAza pAmI zakatI nathI. 124 naya je kahevAmAM Ave che te naya pote kaMI vastu nathI, paraMtu vastunuM svarUpa samajavA tathA tenI supratIti thavA pramANano aMza che. 125 amuka nayathI kahevAmAM AvyuM tyAre bIjA nayathI pratIta thatA dharmanI asti nathI ema karatuM nathI. 126 kevaLajJAna eTale mAtra jJAna ja, te sivAya bIjAM kaMI ja nahIM, ane jyAre ema che tyAre tene viSe bIjAM kazuM samAtuM nathI. sarvathA sarva prakAre rAgadveSano kSaya thAya tyAre ja kevaLajJAna kahevAya. jo koI aMze rAgadveSa hoya to te cAritramohanIyanA kAraNathI che. jyAM AgaLa jeTale aMze rAgadveSa che tyAM AgaLa teTale aMze ajJAna che, jethI kevaLajJAnamAM te samAI zakatAM nathI, eTale kevaLajJAnamAM te hotAM nathI; te ekabIjAnAM pratipakSI che. jyAM kevaLajJAna che tyAM rAgadveSa nathI, athavA jyAM rAgadveSa che tyAM kevaLajJAna nathI. 127 guNa ane guNI eka ja che, paraMtu koI kAraNe te paricchinna paNa che. sAmAnya prakAre to guNano samudAya te 'guNI" che, eTale guNa ane guNI eka ja che, judI judI vastu nathI. guNIthI guNa judo paDI zakato nathI. jema sAkarano kaTako che te 'guNI' che ane mIThAza che te guNa che. 'guNI' je sAkara ane guNa je mIThAza te banne sAthe ja rahela che, mIThAza kaMI judI paDatI nathI; tathApi 'guNa', 'guNI' koI aMze bhedavALA che. 128 kevaLajJAnIno AtmA paNa dehavyApakakSetraavAhita che; chatAM lokAlokanA saghaLA padArtho je dehathI dUra che tene paNa ekadama jANI zake che. Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 751 129 svaparane jAdA pADanAra je jJAna te jJAna. A jJAnane prayojanabhUta kahevAmAM AvyuM che. A sivAyanuM jJAna te 'ajJAna' che. zuddha AtmadazArUpa zAMta jina che. tenI pratIti jinapratibiMba sUcave che. te zAMta dazA pAmavA sAru je pariNati, athavA anukaraNa athavA mArga tenuM nAma 'jaina'; - je mArge cAlavAthI jainapaNuM prApta thAya che. 130 A mArga AtmaguNarodhaka nathI, paNa bodhaka che, eTale AtmaguNa pragaTa kare che, temAM kazo saMzaya nathI. A vAta parokSa nathI, paNa pratyakSa che. khAtarI karavA icchanAre puruSArtha karavAthI supratIta thaI pratyakSa anubhavagamya thAya che. 131 sUtra ane siddhAMta e be judAM che. sAcavavA sAru siddhAMto sUtrarUpI peTImAM rAkhavAmAM AvyA che. deza, kALane anusarI sUtra racavAmAM eTale gUMthavAmAM Ave che; ane temAM siddhAMtanI gUMthaNI karavAmAM Ave che. te siddhAMto game te kALamAM, game te kSetramAM pharatA nathI; athavA khaMDitapaNAne pAmatA nathI; ane jo tema thAya to te siddhAMta nathI. 132 siddhAMta e gaNitanI mAphaka pratyakSa che, tethI temAM koI jAtanI bhUla ke adhUrApaNuM samAtuM nathI. akSara boDiyA hoya to sudhArIne mANaso vAMce che, paraMtu AMkaDAnI bhUla thAya to te hisAba khoTo Thare che, mATe AMkaDA boDiyA hotA nathI. A dRSTAMta upadezamArga ane siddhAMtamArgane viSe ghaTAvavuM. 133 siddhAMto game te dezamAM, game te bhASAmAM, game te kALamAM lakhANA hoya, topaNa asiddhAMtapaNAne pAmatA nathI. dAkhalA tarIke, be ne be cAra thAya. pachI game to gujarAtI, ke saMskRta, ke prAkRta, ke cInI, ke arabI, ke parziyana ke iMglIza bhASAmAM lakhAyela hoya. te AMkaDAne game te saMjJAmAM oLakhavAmAM Ave topaNa be ne beno saravALo cAra thAya e vAta pratyakSa che. jema nave nave ekAzI te game te dezamAM, game te bhASAmAM, ane dhoLA divase ke aMdhArI rAtrie gaNavAmAM Ave topaNa 80 athavA 82 thatA nathI, paraMtu ekAzI ja thAya che. A ja pramANe siddhAMtanuM paNa che. 134 siddhAMta che e pratyakSa che, jJAnInA anubhavagamyanI bAbata che, temAM anumAnapaNuM kAma AvatuM nathI. anumAna e tarkano viSaya che, ane tarka e AgaLa jatAM keTalIka vAra khoTo paNa paDe; paraMtu pratyakSa je anubhavagamya che temAM kAMI paNa khoTApaNuM samAtuM nathI. 135 jene guNAkAra athavA saravALAnuM jJAna thayuM che te ema kahe che ke nave nave ekAzI, tyAM AgaLa jene saravALA athavA guNAkAranuM jJAna thayuM nathI, arthAt kSayopazama thayo nathI te anumAnathI athavA tarka karI ema kahe ke 'hada thatA hoya to kema nA kahI zakAya ?' to temAM kAMI Azcarya pAmavA jevuM che nahIM, kemake tene jJAna na hovAthI tema kahe e svAbhAvika che. paraMtu jo tene guNAkAranI rIta choDI (chUTI chUTI karI) ekathI nava sudhI AMkaDA batAvI nava vAra gaNAvyuM hoya to ekAzI thatAM anubhavagamya thavAthI tene siddha thAya che. kadApi tenA maMda kSayopazamathI ekAzI, guNAkArathI athavA saravALAthI na samajAya topaNa ekAzI thAya emAM phera nathI. e pramANe siddhAMta AvaraNanA kAraNathI na samajavAmAM Ave topaNa te asiddhAMtapaNAne pAmatA nathI, e vAtanI cokkasa pratIti rAkhavI. chatAM khAtarI karavA jarUra hoya to temAM batAvyA pramANe karavAthI khAtarI thatAM pratyakSa anubhavagamya thAya che. 136 jyAM sudhI anubhavagamya na thAya tyAM sudhI supratIti rAkhavA jarUra che, ane supratItithI krame krame karI anubhavagamya thAya che. 137 siddhAMtanA dAkhalAH- (1) 'rAgadveSathI baMdha thAya che.' (2) 'baMdhano kSaya thavAthI mukti Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra thAya che.' A siddhAMtanI khAtarI karavI hoya to rAgadveSa choDo. rAgadveSa sarva prakAre chUTe to AtmAno sarva prakAre mokSa thAya che. AtmA baMdhananA kAraNathI mukta thaI zakato nathI. baMdhana chUTyuM ke mukta che. baMdhana thavAnuM kAraNa rAgadveSa che. rAgadveSa sarvathA prakAre chUTyo ke baMdhathI chUTyo ja che. temAM kazo savAla ke zaMkA rahetAM nathI. 138 je samaye sarvathA prakAre rAgadveSa kSaya thAya, tene bIje ja samaye "kevalajJAna" che. 139 jIva pahelA guNasthAnakamAMthI AgaLa jato nathI. AgaLa javA vicAra karato nathI, pahelAthI AgaLa zI rIte vadhI zakAya, tenA zuM upAya che, kevI rIte puruSArtha karavo, teno vicAra paNa karato nathI, ane vAto karavA bese tyAre evI kare ke teramuM A kSetre ane A kALe prApta thatuM nathI. AvI AvI gahana vAto je potAnI zakti bahAranI che, te tenAthI zI rIte samajI zakAya ? arthAt potAne kSayopazama hoya te uparAMtanI vAto karavA bese te na ja samajI zakAya. 140 graMthi pahele guNasthAnake che tenuM bhedana karI AgaLa vadhI cothA sudhI saMsArI jIvo pahoMcyA nathI. koI jIva nirjarA pharavAthI UMcA bhAve AvatAM, pahelAmAMthI nIkaLavA vicAra karI, graMthibhedanI najIka Ave che, tyAM AgaLa gAMThanuM eTaluM badhuM tenA upara jora thAya che ke, graMthibheda karavAmAM zithila thaI jaI aTakI paDe che; ane e pramANe moLo thaI pAcho vaLe che. A pramANe graMthibheda najIka anaMtI vAra AvI jIva pAcho pharyo che. koI jIva prabaLa puruSArtha karI, nimitta kAraNano joga pAmI kareDiyAM karI graMthibheda karI, AgaLa vadhI Ave che, ane jyAre graMthibheda karI AgaLa vadhyo ke cothAmAM Ave che, ane cothAmAM Avyo ke vahelomoDo mokSa thaze, evI te jIvane chApa maLe che. 141 A guNasthAnakanuM nAma "aviratisamyakadRSTi che, jyAM viratipaNA vinA samyakajJAnadarzana che. 142 kahevAmAM ema Ave che ke teramuM guNasthAnaka A kALe ne A kSetrathI na pamAya; paraMtu tema kahenArA pahelAmAMthI khasatA nathI. jo teo pahelAmAMthI khasI, cothA sudhI Ave, ane tyAM puruSArtha karI sAtamuM je apramatta che tyAM sudhI pahoMce topaNa eka moTAmAM moTI vAta che. sAtamA sudhI pahoMcyA vinA te pachInI dazAnI supratIti thaI zakavI muzkela che. 143 AtmAne viSe pramAdarahita jAgRtadazA te ja sAtamuM guNasthAnaka che. tyAM sudhI pahoMcavAthI temAM samyaktva samAya che. cothA guNasthAnake jIva AvIne tyAMthI pAMcamuM 'dezavirati', chaThThuM 'sarvavirati', ane sAtamuM 'pramAdarahita virati' che, tyAM pahoMce che. tyAM AgaLa pahoMcyethI AgaLanI dazAno aMze anubhava athavA supratIti thAya che. cothA guNasthAnakavALo jIva sAtamA guNasthAnake pahoMcanAranI dazAno jo vicAra kare to te koI aMze pratIta thaI zake. paNa teno pahelA guNasthAnakavALo jIva vicAra kare to te zI rIte pratItimAM AvI zake ? kAraNa ke tene jANavAnuM sAdhana je AvaraNarahita thavuM te pahelA guNasthAnakavALAnI pAse hoya nahIM. 144 samyakatva prApta thayela jIvanI dazAnuM svarUpa ja jAduM hoya che. pahelA guNasthAnakavALA jIvanI dazAnI je sthiti athavA bhAva che tenA karatAM cothuM guNasthAnaka prApta karanAranI dazAnI je sthiti athavA bhAva te jAdAM jovAmAM Ave che, arthAt jAdI ja dazAnuM vartana jovAmAM Ave che. 145 paheluM moLuM kare to cothe Ave ema kahevAmAtra che; cothe AvavAmAM je vartana che te viSaya vicAravAjoga che. 146 AgaLa 4, 5, 6 ane 7 mA guNasthAnaka sudhInI je vAta kahevAmAM AvI che te kahevAmAtra, athavA sAMbhaLavAmAtra ja che ema nathI, paraMtu samajIne vAraMvAra vicAravA yogya che. Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 147 banI zake teTalo puruSArtha karI AgaLa vadhavA jarUra che. 753 148 na prApta thaI zake tevI dhIraja, saMghayaNa, AyuSanI pUrNatA ityAdinA abhAvathI kadAca sAtamAM guNasthAnaka uparano vicAra anubhavamAM na AvI zake, paraMtu supratIta thaI zakavA yogya che, 149 siMhanA dAkhalAnI mAphakaH- siMhane loDhAnA jabarajasta pAMjarAmAM pUravAmAM Avyo hoya to te aMdara rahyo potAne siMha samaje che, pAMjarAmAM purAyelo mAne che; ane pAMjarAnI bahAranI bhUmikA paNa jAe che; mAtra loDhAnA majabUta saLiyAnI ADane lIdhe bahAra nIkaLI zakato nathI. A ja rIte sAtamA guNasthAnaka uparano vicAra supratIta thaI zake che. 150 A pramANe chatAM jIva matabhedAdi kAraNone laIne rokAI jaI AgaLa vadhI zakato nathI. 151 matabheda athavA rUDhi Adi najIvI bAbata che, arthAt temAM mokSa nathI. mATe kharI rIte satyanI pratIti karavAnI jarUra che. 1para zubhAzubha, ane zuddhAzuddha pariNAma upara badho AdhAra che. alpa alpa bAbatamAM paNa doSa mAnavAmAM Ave tyAM mokSa thato nathI. lokarUDhimAM athavA lokavyavahAramAM paDelo jIva mokSatattvanuM rahasya jANI zakato nathI, tenuM kAraNa tene viSenuM rUDhinuM athavA lokasaMjJAnuM mAhAtmya che. AthI karI bAdarakriyAno niSedha karavAmAM Avato nathI. je kAMI paNa na karatAM taddana anartha kare che, te karatAM bAdarakriyA upayogI che. topaNa tethI karI bAdarakriyAthI AgaLa na vadhavuM ema paNa kahevAno hetu nathI. 153 jIvane potAnAM DahApaNa ane marajI pramANe cAlavuM e vAta managamatI che, paNa te jIvanuM bhUMDuM karanAra vastu che. A doSa maTADavA sAru prathama to koIne upadeza devAno nathI, paNa prathama upadeza levAno che, e jJAnIno upadeza che. jenAmAM rAgadveSa na hoya, tevAno saMga thayA vinA samyaktva prApta thaI zakatuM nathI. samyaktva AvavAthI (prApta thavAthI) jIva phare che (jIvanI dazA phare che); eTale pratikULa hoya to anukULa thAya che. jinanI pratimA (zAMtapaNA mATe) jovAthI sAtamA guNasthAnake vartatA evA jJAnInI je zAMta dazA che tenI pratIti thAya che. 154 jainamArgamAM hAlamAM ghaNA gaccha pravarte che, jevA ke tapagaccha, aMcalagaccha, luMkAgaccha, kharataragaccha ityAdi. A dareka potAthI anya pakSavALAne mithyAtvI mAne che. tevI rIte bIjA vibhAga cha korTi, ATha korTi ityAdi dareka potAthI anya korTivALAne mithyAtvI mAne che. vAjabI rIte nava koTi joIe. temAMthI jeTalI ochI teTaluM ochuM; ane te karatAM paNa AgaLa javAmAM Ave to samajAya ke chevaTe nava koTiye choDyA vinA rasto nathI. 155 tIrthakarAdi mokSa pAmyA te mArga pAmara nathI. jainarUDhinuM thoDuM paNa mUkavuM e atyaMta AkaruM lAge che, to mahAna ane mahAbhArata evo mokSamArga te zI rIte AdarI zakAze ? te vicAravA yogya che. ////////// 156 mithyAtvaprakRti khapAvyA vinA samyakRtva Ave nahIM. samyakatva prApta thAya tenI dazA adbhuta varte. tyAMthI 5, 6, 7 ane 8 me jaI be ghaDImAM mokSa thaI zake che. eka samyaktva pAmavAthI kevuM adbhuta kArya bane che ! AthI samyaktvanI camatkRti athavA tenuM mAhAtmya koI aMze samajI zakAya tema che. 157 durdhara puruSArthathI pAmavA yogya mokSamArga te anAyAse prApta thato nathI. AtmajJAna Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra athavA mokSamArga koInA zApathI aprApta thato nathI, ke koInA AzIrvAdathI prApta thato nathI. puruSArtha pramANe thAya che, mATe puruSArthanI jarUra che. ////////// 158 sUtra, siddhAMta, zAstro, satpuruSanA upadeza vinA phaLatAM nathI. pheraphAra je che te vyavahAramArgamAM che. mokSamArga to pheraphAravALo nathI, eka ja che. te prApta karavAmAM zithilapaNuM che. teno niSedha karavAmAM Avyo che. tyAM AgaLa zUravIrapaNuM grahaNa karavA yogya che. jIvane amUrchita karavo e ja jarUranuM che. 159 vicAravAna puruSe vyavahAranA bhedathI mUMjhavuM nahIM. 160 uparanI bhUmikAvALA nIcenI bhUmikAvALAnI barobara nathI, paraMtu nIcenI bhUmikAvALAthI ThIka che, pote je vyavahAramAM hoya tethI bIjAno UMco vyavahAra jovAmAM Ave to te UMcA vyavArano niSedha karavo nahIM; kAraNa ke mokSamArgane viSe kazo pheraphAra che nahIM. traNe kALamAM game te kSetramAM, eka ja sarakho je pravarte te ja mokSamArga. 161 alpamAM alpa evI nivRtti karavAmAM paNa jIvane TADha vachUTe che, to tevI anaMta pravRttithI karI je mithyAtva thAya che, tethI nivartavuM e keTaluM durdhara thaI paDavuM joIe ? mithyAtvanI nivRtti te ja 'samyaktva.' 162 jIvAjIvanI vicArarUpe pratIti karavAmAM AvI na hoya, ane bolavAmAtra ja jIvAjIva che, ema kahevuM te samyakatva nathI. tIrthakarAdie paNa pUrve ArAdhyuM che tethI prathamathI ja samyakatva temane viSe che, paraMtu bIjAne te kaMI amuka kuLamAM, amuka nAtamAM, ke jAtamAM ke amuka dezamAM avatAra levAthI janmathI ja samyaktva hoya ema nathI. 163 vicAra vinA jJAna nahIM. jJAna vinA supratIti eTale samyaktva nahIM. samyaktva vinA cAritra na Ave, ane cAritra na Ave tyAM sudhI kevaLajJAna na pAme, ane jyAM sudhI kevaLajJAna na pAme tyAM sudhI mokSa nathI; ema jovAmAM Ave che. 164 devanuM varNana. tattva. jIvanuM svarUpa. ////////// 165 karmarUpe rahelA paramANu kevaLajJAnIne dezya che, te sivAyane mATe cokkasa niyama hoya nahIM, paramAvadhivALAne dazya thavA saMbhave che, ane mana paryavajJAnIne amuka deza dezya thavA saMbhave che. 166 padArthane viSe anaMtA dharma (guNAdi rahyA che. tenA anaMtamA bhAge vANIthI kahI zakAya che. tenA anaMtamA bhAge sUtramAM gUMthI zakAya che. 167 yathApravRttikaraNa, anivRttikaraNa, apUrvakaraNa uparAMta yujanakaraNa ane guNakaraNa che. yujanakaraNane guNakaraNathI kSaya karI zakAya che. 168 yuMjanakaraNa eTale prakRtine yojavI te. AtmaguNa je jJAna, ne tenAthI darzana, ne tenAthI cAritra, evA guNakaraNathI yuMjanakaraNano kSaya karI zakAya che. amuka amuka prakRti je AtmaguNarodhaka che tene guNakaraNe karI dAya karI zakAya che. ////////// Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 755 169 karmaprakRti, tenA je sUkSmamAM sUkSma bhAva, tenAM baMdha, udaya, udIraNA, saMkramaNa, sattA, ane kSayabhAva je batAvavAmAM AvyAM che (varNavavAmAM AvyAM che, te parama sAmarthya vinA varNavI zakAya nahIM. A varNavanAra jIvakoTinA puruSa nahIM, paraMtu IzvarakoTinA puruSa joIe, evI supratIti thAya che. 170 kaI kaI prakRtino kevA rasathI kSaya thayelo hovo joIe ? kaI prakRti sattAmAM che ? kaI udayamAM che ? kaI saMkramaNa karI che ? A AdinI racanA kahenAre, upara mujaba prakRtinuM svarUpa mApIne kahyuM che, te temanA paramajJAnanI vAta bAjue mUkIe topaNa te kahenAra IzvarakoTino puruSa hovo joIe e cokkasa thAya che. 171 jAtismaraNajJAna e matijJAnanA 'dhAraNA" nAmanA bhedamAM samAya che. te pAchalA Nava jANI zake che. te jyAM sudhI pAchalA bhavamAM asaMjJIpaNuM na AvyuM hoya tyAM sudhI AgaLa cAlI zake che. 172 (1) tIrthaMkare AjJA na ApI hoya ane jIva potAnA sivAya paravastunuM je kAMI grahaNa kare te pArakuM lIdheluM, ne te adatta gaNAya. te adattamAMthI tIrthaMkare paravastu jeTalI grahaNa karavAnI chUTa ApI che, teTalAne adatta gaNavAmAM nathI AvatuM. (ra) gurunI AjJA pramANe karelA vartananA saMbaMdhe adatta gaNavAmAM AvatuM nathI. 173 upadezanA cAra mukhya prakAra cheH- (1) dravyAnuyoga. (2) caraNAnuyoga. (3) gaNitAnuyoga. (4) dharmakathAnuyoga. (1) lokane viSe rahelAM dravyo, tenAM svarUpa, tenA guNa, dharma, hetu, ahetu, paryAyAdi anaMta anaMta prakAre che, tenuM jemAM varNana che te 'dravyAnuyoga', (2) A dravyAnuyoganuM svarUpa samajAyA pachI kema cAlavuM te saMbaMdhInuM varNana teM 'caraNAnuyoga', (3) dravyAnuyoga tathA caraNAnuyogathI tenI gaNatarInuM pramANa, tathA lokane viSe rahelA padArtha, bhAvo, kSetra, kALAdinI gaNatarInA pramANanI je vAta te 'gaNitAnuyoga'. (4) satpuruSonAM dharmacaritranI kathAo ke jeno dhaDo laI jIvane paDatAM avalaMbanakArI thaI pariName te 'dharmakathAnuyoga'. 174 paramANumAM rahelA guNa svabhAvAdi kAyama rahe che, ane paryAya te phare che. dRSTAMta tarIkeH- pANImAM rahelo zItaguNa e pharato nathI, paNa pANImAM je taraMgo UThe che te phare che, arthAt te eka pachI eka UThI temAM samAI jAya che. A pramANe paryAya, avasthA avasthAMtara thayA kare che, tethI karI pANIne viSe rahela je zItalatA athavA pANIpaNuM te pharI jatAM nathI, paNa kAyama rahe che; ane paryAyarUpa taraMga te pharyA kare che. temaja te guNanI hAnivRddhirUpa pheraphAra te paNa paryAya che. tenA vicArathI pratIti ane prItithI tyAga ane tyAgathI jJAna thAya che. 175 tejasa ane kArpaNa zarIra sthUladehapramANa che. tejasa zarIra garamI kare che, tathA AhAra pacAvavAnuM kAma kare che. zarIranAM amuka amuka aMga ghasavAthI garama jaNAya che, te tejasanA kAraNathI jaNAya che. mAthA upara dhRtAdi mUkI te zarIranI parIkSA karavAnI rUDhi che. teno artha e ke te zarIra sthUla zarIramAM che ke zI rIte ? arthAt sthUla zarIramAM jIvanI mAphaka te AkhA zarIramAM rahe che. 176 tema ja kArpaNa zarIra paNa che; je tejasa karatAM sukSma che, te paNa tejasanI mAphaka rahe che. skUla zarIranI aMdara pIDA thAya che, athavA krodhAdi thAya che te ja kArmaNa zarIra che. kAryaNathI kodhAdi thaI tejolezyAdi utpanna thAya che. vedanAno anubhava jIva kare che, paraMtu vedanA Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra thavI te kAmaNa zarIrane laIne thAya che. kArpaNa zarIra e jIvanuM avalaMbana che. 177 upara jaNAvela cAra anuyoganuM tathA tenA sUkSma bhAvonuM je svarUpa, te jIve vAraMvAra vicAravA yogya che, jANavA yogya che. te pariNAme nirjarAno hetu thAya che, vA nirdeza thAya che. cittanI sthiratA karavA mATe saghaLuM kahevAmAM AvyuM che; kAraNa ke e sUkSmamAM sUkSma svarUpa jIve jo kAMI jANyuM hoya to tene vAste vAraMvAra vicAra karavAnuM bane che; ane tevA vicArathI jIvanI bAhyavRtti nahIM thatAM aMdaranI aMdara vicAratAM sudhI samAyelI rahe che. 178 aMtaravicAranuM sAdhana na hoya to jIvanI bAhyavastu upara vRtti jaI aneka jAtanA ghATa ghaDAya che. jIvane avalaMbana joIe che, tene navaro besI rahevAnuM ThIka paDatuM nathI. evI ja Teva paDI gaI che; tethI jo upalA padArthanuM jANupaNuM thayuM hoya to tenA vicArane lIdhe sacittavRtti bahAra nIkaLavAne badale aMdara samAyelI rahe che; ane tema thavAthI nirjarA thAya che. 179 pudgala, paramANu ane tenA paryAyAdinuM sUkSmapaNuM che, te jeTaluM vANIgocara thaI zake teTaluM kahevAmAM AvyuM che. te eTalA sAru ke e padArtho mUrtimAna che, amUrtimAna nathI. mUrtimAna chatAM A pramANe sUkSma che, tenA vAraMvAra vicArathI svarUpa samajAya che, ane te pramANe samajAyAthI tethI sukSma arUpI evI je AtmA te saMbaMdhI jANavAnuM kAma saheluM thAya che. 180 mAna ane matAgraha e mArga pAmavAmAM ADA staMbharUpa che. te mUkI zakAtAM nathI, ane tethI samajAtuM nathI. samajavAmAM vinayabhaktinI pahelI jarUra paDe che. te bhakti mAna, matAgrahanA kAraNathI AdarI zakAtI nathI. 181 (1) vAMcavuM. (2) pUchavuM, (3) vAraMvAra pheravavuM. (4) cittane nizcayamAM ANavuM. (5) dharmakathA, vedAMtamAM paNa zravaNa, manana, nididhyAsana ema bheda batAvyA che. 182 'uttarAdhyayana'mAM dharmanAM mukhya cAra aMga kahyAM cheH- (1) manuSyapaNuM. (ra) satpuruSanA vacananuM zravaNa. (3) tenI pratIti. (4) dharmamAM pravartavuM. A cAra vastu durlabha che. 183 mithyAtvanA be bheda che. (1) vyakta. (2) avyakta. tenA traNa bheda paNa karyAM cheH- (1) utkRSTa. (2) madhyama. (3) jaghanya. mithyAtva hoya tyAM sudhI pahelA guNasthAnakamAMthI bahAra nIkaLato nathI. utkRSTa mithyAtva hoya tyAM sudhI te mithyAtva guNasthAnaka na gaNAya. guNasthAnaka e jIvaAzrayI che. 184 mithyAtva vaDe karI mithyAtva moLuM paDe che, ane te kAraNathI te jarA AgaLa cAlyo ke tarata te mithyAtvaguNasthAnakamAM Ave che. 185 guNasthAnaka e AtmAnA guNane laIne che. 186 mithyAtvamAMthI sAva khasyo na hoya paNa thoDo khasyo hoya topaNa tethI mithyAtva moLuM paDe che. A mithyAtva paNa mithyAtve karIne moLuM paDe che. mithyAtvaguNasthAnake paNa mithyAtvano aMza kaSAya hoya te aMzathI paNa mithyAtvamAMthI mithyAtvaguNasthAnaka kahevAmAM Ave che. 187 prayojanabhUta jJAnanA mULamAM, pUrNa pratItimAM, tevA ja AkAramAM maLatA AvatA anya mArganI sarakhAmaNInA aMze sarakhApaNArUpa pratIta thavuM te mizraguNasthAnaka che; paraMtu lANuM darzana satya che, ane phalANuM darzana paNa satya che, evI banne upara sarakhI pratIti te mizra nahIM paNa mithyAtvaguNasthAnaka che. amukathI amuka darzana amuka aMze maLatuM Ave che, ema kahevAmAM samyaktvane bAdha nathI; kAraNa ke tyAM to amuka darzananI bIjA darzananI sarakhAmaNImAM paheluM darzana sarvAMge pratItirUpa thAya che. Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 ohn 188 pahelethI bIje javAtuM nathI, paraMtu cothethI pAchA vaLatAM pahele AvavAmAM raheto vacalo amuka kALa te bIjAM che. tene jo cothA pachI pAMcamuM gaNavAmAM Ave to cothAthI pAMcamuM caDI jAya ane ahIM to sAsvAdana cothAthI patita thayela mAnela che, eTale te UtaratuM che, tethI pAMcamA tarIke na mUkI zakAya paNa bIjA tarIke mUkavuM e barAbara che. 189 AvaraNa che e vAta niHsaMdeha che; je zvetAMbara tathA digaMbara banne kahe che; paraMtu AvaraNane sAthe laI kahevAmAM thoDuM ekabIjAthI taphAvatavALuM che. 190 digaMbara kahe che ke kevaLajJAna sattArUpe nahIM, paraMtu zaktirUpe rahyuM che. 191 joke sattA ane zaktino sAmAnya artha eka che; paraMtu vizeSArtha pramANe kaMIka phera rahe che. 192 dRDhapaNe ogha AsthAI, vicArapUrvaka abhyAsI vicArasahita AsthA' thAya che. 193 tIrthaMkara jevA paNa saMsArapakSe vizeSa vizeSa samRddhinA dhaNI hatA chatAM temane paNa tyAga karavAnI jarUra paDI hatI, to pachI anya jIvone tema karavA sivAya chUTako nathI. 194 tyAganA be prakAra che- eka bAhya ane bIjo atyaMtara, temAMno bAhya tyAga te atyaMtara tyAgane sahAyakArI che. tyAga sAthe vairAgya joDAya che, kAraNa ke vairAgya thaye ja tyAga thAya che. 195 jIva ema mAne che ke huM kAMIka samajuM chuM, ane jyAre tyAga karavA dhArIza tyAre ekadama tyAga karI zakIza, paraMtu te mAnavuM bhUlabhareluM thAya che. jyAM sudhI evo prasaMga nathI Avyo, tyAM sudhI potAnuM jora rahe che. jyAre evo vakhata Ave che tyAre zicilapariNAmI thaI moLo paDe che. mATe Aste Aste tapAsa karavI tathA tyAgano paricaya karavA mAMDavo, jethI khabara paDe ke tyAgatI vakhata pariNAma kevAM zithila thaI jAya che ? 196 AMkha, jIbhAdi iMdriyonI ekeka AMgaLa jeTalI jago jItavI jene muzkela thaI paDe che, athavA jItavuM asaMbhavita thaI paDe che, tene moTuM parAkrama karavAnuM athavA moTuM kSetra jItavAnuM kAma soMpyuM hoya to te zI rIte banI zake ? ekadama tyAga karavAno vakhata Ave tyAranI vAta tyAre, e vicAra tarapha lakSa rAkhI hAla to Aste Aste tyAganI kasarata karavAnI jarUra che. temAM paNa zarIra ane zarIra sAthe saMbaMdha rAkhatAM sagAMsaMbaMdhIonA saMbaMdhamAM prathama ajamAyaza karavI; ane zarIramAM paNa AMkha, jIbha ane upastha e traNa iMdriyonA viSayanA deze deze tyAga tarapha prathama joDANa karAvavAnuM che, ane tenA abhyAsathI ekadama tyAga sugamatAvALo thaI paDe che. 197 hAla tapAsa dAkhala, aMze aMze jeTalo jeTalo tyAga karavo temAM paNa moLAza na rAkhavI tema ja rUDhine anusarI tyAga karavo ema paNa nahIM. je kAMI tyAga karavo te zithilapaNA rahita tathA bArIbAraNAM rahita karavo athavA bArIbAraNAM rAkhavAM jarUra hoya to te paNa cokkasa AkAramAM khullI rIte rAkhavAM; paNa evAM na rAkhavAM ke teno artha jyAre jevo karavo hoya tevo thaI zake. jyAre jenI jarUra paDe tyAre teno icchAnusAra artha thaI zake, tevI goThavaNa ja tyAgane viSe rAkhavI nahIM. jo acokkasapaNe eTale jarUra paDe tyAre managamato artha thaI zake evA AkAramAM goThavaNa rAkhavAmAM Ave to zithilapariNAmI thaI tyAgeluM badhuM bagADI mUke che. Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 758 zrImad rAjacaMdra 198 aMze paNa tyAga karavo. tenI prathamathI ja cokkasapaNe vyAkhyA bAMdhI, sAkSI rAkhI tyAga karavo, tathA tyAga karavA pachI potAne managamato artha karavo nahIM. 199 saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra krodha, mAna, mAyA, lobhanI cokaDIrUpa kaSAya che, tenuM svarUpa paNa samajavA yogya che. temAM paNa anaMtAnubaMdhI je kaSAya che te anaMta saMsAra rakhaDAvanAra che. te kaSAya kSaya thavAno krama sAmAnya rIte krodha, mAna, mAyA, lobha e pramANe che, ane teno udaya thavAno krama sAmAnya rIte mAna, lobha, mAyA, krodha e pramANe che. 200 A kaSAyanA asaMkhyAta bheda che. jevA AkAramAM kaSAya tevA AkAramAM saMsAraparibhramaNane mATe karmabaMdha jIva pADe che. kaSAyamAM moTAmAM moTo baMdha anaMtAnubaMdhI kaSAyano che, je aMtarmuhUrtamAM cALIsa koDAkoDi sAgaropamano baMdha pADe che, te anaMtAnubaMdhInuM svarUpa paNa jabarajasta che; te evI rIte ke mithyAtvamoharUpI eka rAjAne barAbara jALavaNIthI sainyanA madhya bhAgamAM rAkhI krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra tenI rakSA kare che, ane je vakhate jenI jarUra paDe che te vakhate te vagara bolAvyA mithyAtvamohanI sevA bajAvavA maMDI paDe che. A uparAMta nokaSAyarUpa bIjo parivAra che, te kaSAyanA AgaLanA bhAgamAM rahI mithyAtvamohanI cokI bhare che, paraMtu e bIjA saghaLA cokiyAto nahIM jevA kaSAyanuM kAma kare che. rakhaDapATa karAvanAra kaSAya che, ane te kaSAyamAM paNa anaMtAnubaMdhI kaSAyanA cAra yoddhAo bahu mArI nAMkhe che. A cAra yoddhAo madhyethI kodhano svabhAva bIjA traNa karatAM kAMIka bhoLo mAlUma paDe che; kAraNa ke tenuM svarUpa sarva karatAM vaheluM jaNAI zake che. e pramANe jyAre jenuM svarUpa vaheluM jaNAya tyAre tenI sAthe laDAI karavAmAM kodhInI khAtarI thayethI laDavAnI hiMmata thAya che. 201 ghanaghAtI evAM cAra karma mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya, je AtmAnA guNane AvaranArAM che, te eka prakAre kSaya karavAM sahelAM paNa che. vedanIyAdi karma je ghanaghAtI nathI topaNa te eka prakAre khapAvavAM AkarAM che. te evI rIte ke vedanIyAdi karmano udaya prApta thAya te khapAvavA sAru bhogavavAM joIe; te na bhogavavAM evI icchA thAya topaNa tyAM te kAma AvatI nathI; bhogavavAM ja joIe; ane jJAnAvaraNIyano udaya hoya te yatna karavAthI kSaya thAya che. udAharaNa tarIke, eka zloka je jJAnAvaraNIyanA udayathI yAda raheto na hoya te be, cAra, ATha, soLa, batrIza, cosaTha, so arthAt vadhAre vAra gokhavAthI jJAnAvaraNIyano kSayopazama athavA kSaya thaI yAda rahe che; arthAt baLavAna thavAthI te te ja bhavamAM amuka aMze khapAvI zakAya che. tema ja darzanAvaraNIya karmanA saMbaMdhamAM samajavuM. mohanIyakarma je mahA jorAvara tema bhoLuM paNa che, te tarata khapAvI zakAya che. jema tenI AvaNI, vega AvavAmAM jabbara che, tema te jaladIthI khasI paNa zake che. mohanIyakarmano tIvra baMdha hoya che, topaNa te pradezabaMdha na hovAthI tarata khapAvI zakAya che. nAma, AyuSyAdi karma, jeno pradezabaMdha hoya che te kevaLajJAna utpanna thayA pachI paNa cheDA sudhI bhogavavAM paDe che; jyAre mohanIyAdi cAra karma te pahelAM kSaya thAya che. 202 'ghelachA' e cAritramohanIyano vizeSa paryAya che. kvacit hAsya, kvacit zoka, kvacit rati, kvacit arati, kvacit bhaya ane kvacita jAgupsArUpe te jaNAya che. kaMI aMze teno jJAnAvaraNIyamAM paNa samAsa thAya che. svapnamAM vizeSapaNe jJAnAvaraNIyanA paryAya jaNAya che. 203 'saMjJA' e jJAnano bhAga che. paNa "parigrahasaMjJA' 'lobhaprakRti'mAM samAya che; 'maithunasaMjJA' 'vedaprakRti'mAM samAya che. "AhArasaMjJA' "vedanIya'mAM samAya che ane 'mayasaMjJA' Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 759 'bhayaprakRti'mAM samAya che. 204 anaMta prakAranAM karmo mukhya ATha prakAre ane uttara ekaso aThThAvana prakAre 'prakRti'nA nAmathI oLakhAya che. te evI rIte ke amuka amuka prakRti, amuka amuka 'guNasthAnaka' sudhI hoya che. AvuM mApa toLIne jJAnIdeve bIjAone samajAvavA sAru sthUla svarUpe tenuM vivecana karyuM che; temAM bIjAM keTalIeka jAtanAM karma arthAt 'karmaprakRti' samAya che. arthAt je prakRtinAM nAma 'karmagraMtha'mAM nathI AvatAM, te te prakRti upara batAvelI prakRtinA vizeSa paryAya che; athavA te upara batAvelI prakRtimAM samAya che. 205 'vibhAva' eTale 'viruddhabhAva' nahIM, paraMtu 'vizeSabhAva'. AtmA AtmArUpe pariName te 'bhAva' che, athavA 'svabhAva' che. jyAre AtmA tathA jaDano saMyoga thavAthI AtmA svabhAva karatAM AgaLa jaI 'vizeSabhAve' pariName te 'vibhAva' che. A ja rIte jaDane mATe paNa samajavuM. 0 'kALa'nA 'aNu' lokapramANa asaMkhyAta che. te 'aNu'mAM 'rukSa' athavA 'snigdha guNa nathI; tethI te dareka aNu ekabIjAmAM maLatA nathI, ane dareka pRthaka pRthak rahe che. paramANupudgalamAM te guNa hovAthI mULa sattA kAyama rahyA chatAM teno (paramANupudgalano) 'skaMdha' thAya che. 207 dharmAstikAya, adharmAstikAya, (loka) AkAzastikAya ane jIvAstikAya tenA paNa asaMkhyAnA pradeza che, ane tenA pradezamAM rukSa athavA snigdha guNa nathI, chatAM te kALanI mAphaka dareka aNu judA judA rahevAne badale eka samUha thaI rahe che. tenuM kAraNa e che ke kALa che te pradezAtmaka nathI, paNa aNu hoIne pRthak pRthak che, ane dharmAstikAyAdi cAra dravya pradezAtmaka che. 208 vastune samajAvavA mATe amuka nayathI bhedarUpe varNana karavAmAM AvyuM che. vAstavika rIte vastu, tenA guNa ane paryAya ema traNa judA judA nathI, eka ja che. guNa ane paryAyane laIne vastunuM svarUpa samajAya che. jema sAkara e vastu, mIThAza e guNa, khaDabacaDo AkAra e paryAya che. e traNane laIne sAkara che. mIThAzavALA guNa vinA sAkara oLakhI zakAtI nathI. tevo ja eka khaDabacaDA AkAravALo kaTako hoya paNa temAM khArAzano guNa hoya to te sAkara nahIM, paraMtu mIThuM arthAt lUNa che. A ThekANe padArthanI pratIti athavA jJAna, guNane laIne thAya che; e pramANe guNI ane guNa judA nathI. chatAM amuka kAraNane laIne padArthanuM svarUpa samajAvavA mATe jAdA kahevAmAM Ave che. 209 guNa ane paryAyane laIne padArtha che. jo te be na hoya to pachI padArtha che te na hovA barAbara che. kAraNa ke te zA kAmano che? 210 ekabIjAthI viruddha padavALI evI tripadI padArthamAtrane viSe rahI che. dhruva arthAt sattA, hovApaNuM padArthanuM haMmezAM che. te chatAM te padArthamAM utpAda ane vyaya evAM be pada varte che. te pUrvaparyAyano vyaya ane uttara paryAyano utpAda thayA kare che. 211 A paryAyanA parivartanathI kALa jaNAya che. athavA te paryAyane parivartana thavAmAM kALa sahAyakArI che. 212 dareka padArthamAM samaya samaya khaTacakra UThe che; te e ke saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi, anaMtaguNavRddhi, saMkhyAtaguNahAni, asaMkhyAtaguNAni ane anaMtaguNahAni; jenuM svarUpa zrI vItarAgadeva avAgocara kahe che. Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 213 AkAzanA pradezanI zreNi sama che. viSamamAtra eka pradezanI vidizAnI zreNi che. samazreNi cha che, ane te be pradezI che. padArthamAtranuM gamana samazreNie thAya che. viSamazreNie thatuM nathI. kAraNa ke AkAzanA pradezanI samazreNi che. tema ja padArthamAtramAM agurulaghu dharma che. te dharme karIne padArtha viSamazreNIe gamana nathI karI zakatA. 214 cakSudriya sivAya bIjI iniyothI je jANI zakAya teno jANavAmAM samAveza thAya che. 215 cakSudriya je dekhAya che te paNa jANavuM che. jyAM sudhI saMpUrNa jANavA dekhavAmAM nA Ave tyAM sudhI jANavApaNuM adhUruM gaNAya; kevaLajJAna na gaNAya. 216 trikALa avabodha tyAM saMpUrNa jANavAnuM thAya che. 17 bhAsana zabdamAM jANavA ane dekhavA banneno samAveza thAya che. ra18 kevaLajJAna che te AtmapratyakSa che athavA adriya che. aMdhapaNuM che te iMdriya vaDe dekhavAno vyAghAta che. te vyAghAta atIndriyane naDavA saMbhava nathI. cAra ghanaghAtI karma nAza pAme tyAre kevaLajJAna utpanna thAya te cAra ghanaghAtImAM eka darzanAvaraNIya che. tenI uttara prakRtimAM eka cakSudarzanAvaraNIya che. te kSaya thayA bAda kevaLajJAna upaje. athavA janmAMdhapaNAnuM ke aMdhapaNAnuM AvaraNa kSaya thayethI kevaLajJAna Upaje. acaldarzana AMkha sivAyanI bIjI iMdriyo ane manathI thAya che. tenuM paNa jyAM sudhI AvaraNa hoya tyAM sudhI kevaLajJAna upajatuM nathI. tethI jema cakSune mATe che tema bIjI iniyone mATe paNa jaNAya che, 219 jJAna be prakAre batAvavAmAM AvyuM che. AtmA iMdriyonI sahAya vinA svataMtrapaNe jANe dekhe te AtmapratyakSa, AtmA iMdriyonI sahAya vaDe karI eTale AMkha, kAna, jihmAdika vaDe jANe dekhe te iMdriyapratyakSa che, vyAghAta ane AvaraNanA kAraNane laIne iMdriyapratyakSa na hoya tethI AtmapratyakSane bAdha nathI. jyAre AtmAne pratyakSa thAya che tyAre indriyapratyakSa svayameva thAya che, arthAt iMdriyapratyakSanuM je AvaraNa te dUra thaye ja AtmapratyakSa che. ////////// 220 Aja sudhI astitva bhAsyuM nathI. astitva bhAsa thavAthI samyaktva prApta thAya che. astitva e samyakRtvanuM aMga che. astitva jo eka vakhata paNa bhAse to te dRSTinI mAphaka najarAya che, ane najarAyAthI AtmA tyAMthI khasI zakato nathI. jo AgaLa vadhe topaNa paga pAchA paDe che, arthAt prakRti jora ApatI nathI. eka vakhata samyakRtva AvyA pachI te paDe to pAcho ThekANe Ave che. ema thavAnuM mULa kAraNa astitva bhAsyuM che te che. jo kadAca astitvanI vAta kahevAmAM AvatI hoya topaNa te bolavAmAtra che. kAraNa ke kharekhara astitva bhAsyuM nathI. 21 joge vaDanuM vRkSa joyuM nA hoya tevAne jo ema kahevAmAM Ave ke A rAInA dANA jevaDA vaDanA bIjamAMthI Azare eka mAIlanA vistAramAM samAya evuM moTuM jhADa thaI zake che to te vAta tenA mAnavAmAM na AvatAM kahenArane UlaTA rUpamAM laI jAya che. paNa jeNe vaDanuM vRkSa joyuM che ane A vAtano anubhava che tene vaDanA bIjamAM DALa, mULa, pAna, zAkhA, phaLa, phUlAdivALuM moTuM vRkSa samAyuM che e vAta mAnavAmAM Ave che, pratIta thAya che, pudgala je Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-1 761 rUpI padArtha che, mUrtimaMta che tenA eka skaMdhanA eka bhAgamAM anaMtA bhAga che e vAta pratyakSa hovAthI mAnavAmAM Ave che, paNa teTalA ja bhAgamAM jIva arUpI, amUrtimaMta hovAthI vadhAre samAI zake che. paNa tyAM anaMtAne badale asaMkhyAtA kahevAmAM Ave topaNa mAnavAmAM AvatuM nathI, e AzcaryakAraka vAta che. A pramANe prIta thavA mATe aneka naya, rastA batAvavAmAM AvyA che. jethI koI rIte jo pratIti thaI to vaDanA bIjanI pratIti mAphaka mokSanA bIjanI samyakatvarUpe pratIti thAya che. mokSa che e nizcaya thAya che, emAM kazo zaka nathI. rarara dharma saMbaMdhI (zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAra) :- AtmAne svabhAvamAM dhAre te dharma. AtmAno svabhAva te dharma. svabhAvamAMthI parabhAvamAM na javA de te dharma. parabhAva vaDe karIne AtmAne durgatie javuM paDe te na javA detAM svabhAvamAM gharI rAkhe te dharma. samyaka zraddhAna, jJAna ane svarUpAcaraNa te dharma; tyAM baMdhano abhAva che. samyakajJAna, samyakadarzana, samyakacAritra e ratnatrayIne zrI tIrthaMkaradeva dharma kahe che. SadravyanuM zraddhAna, jJAna ane svarUpAcaraNa te dharma. je saMsAraparibhramaNathI choDAvI uttama sukhamAM dharI rAkhe te dharma. Apta eTale sarva padArthone jANI tenA svarUpano satyArtha pragaTa karanAra. Agama eTale Aste kahelA padArthanI zabdadvArAe karI racanArUpa zAstra. AptanA prarUpyAM zAstrAnusAra AcaraNa karavAvALA, AptanA darzAvelA mArge cAlanArA te sadguru. samyakdarzana eTale satya Apta, zAstra ane gurunuM zraddhAna. samyakRdarzana traNa mUDhatA karI rahita, niHzaMkAdi ATha aMga sahita, ATha mada ane cha anAyatanathI rahita che. sAta tattva athavA nava padArthanA zraddhAnane zAstramAM samyakdarzana kahyuM che, paraMtu doSarahita zAstranA upadeza vinA sAta tattvanuM zraddhAna kevI rIte thAya ? nirdoSa Apta vinA satyArtha Agama zI rIte pragaTa thAya ? tethI samyakdarzananuM mULa kAraNa satyArtha Apta ja che. AptapuruSa kSudhASAdi aDhAra doSa rahita hoya che. dharmanuM mULa Apta bhagavAna che. Apta bhagavAna nirdoSa, sarvajJa ane hitopadezaka che. Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 959 zrI vyAkhyAnasAra-2 14 morabI, asADa suda 4, 1956 samajavuM. 1 jJAna vairAgya sAthe ane vairAgya jJAna sAthe hoya che. ekalAM na hoya, 2 vairAgya zRMgAra sAthe na hoya, ane zRMgAra sAthe vairAgya na hoya. 3 vItarAgavacananI asarathI iMdriyasukha nIrasa na lAgyAM to jJAnInAM vacano kAne paDyAM ja nathI, ema 4 jJAnInAM vacano viSayanuM vamana, virecana karAvanArAM che. 5 chadmastha eTale AvaraNayukta. 6 zailezIkaraNa=zaila =parvata Iza-moTA; eTale parvatomAM moTA meru jevA akaMpa guNavALA, 3 akaMpa guNavALA mana,vacana, kAyAnA yoganI sthiratAvALA 8 mokSamAM AtmAnA anubhavano ja nAza thato hoya to te mokSa zA kAmano ? 9 AtmAno Urdhva svabhAva che te pramANe prathama UMco jAya ane vakhate siddhazilAe maTakAya; paNa karmarUpI bojo hovAthI nIce Ave. jema DUbelo mANasa uchALAthI eka vakhata upara Ave che tema. *saM. 1956 nA asADa-zrAvaNamAM zrImadnI morabImAM sthiti hatI te prasaMge vakhatovakhata karela upadezano sAra tathA puchAyelA praznonA samAdhAnanI saMkSipta noMdha eka mumukSu zrotAe karela te atre ApIe chIe. Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 10 bharatezvaranI kathA. (bharata ceta, kALa jhapATA deta.) 11 sagara cakravartInI kathA. (60000 putronA mRtyunA zravaNathI vairAgya.) 12 namirAjarSinI kathA. (mithilA baLatI dekhADI vagere.) 763 2 morabI, aSADa suda 5, soma, 1956 1 jaina e AtmAnuM svarUpa che. te svarUpa(dharma)ne pravartAvanAra paNa manuSya hatA. jema ke, vartamAna avasarpiNIkALamAM RSabhAdi puruSo te dharma pravartAvanAra hatA, buddhAdika puruSo paNa te te dharmanA pravartAvanAra jANavA, AthI karI kaMI anAdi Atmadharmano vicAra nahoto ema nahotuM, ra Azare be hajAra varSa upara jaina yati zekharasUri AcArye vaizyane kSatriya sAthe bheLavyA. 3 'osavALa' te 'orapAka' jAtanA rajapUta che. 4 utkarSa, apakarSa ane saMkramaNa e sattAmAM rahelI karmaprakRtinAM thaI zake che; udayamAM AvelI prakRtinAM thaI zake nahIM. 5 Ayu karmano je prakAre baMdha hoya te prakAre dehasthiti pUrNa thAya. 6 aMdhArAmAM na dekhavuM e ekAMta darzanAvaraNIya karma na kahevAya, paNa maMda darzanAvaraNIya kahevAya. tamasanuM nimitta ane tejasano abhAva tene laIne tema bane che. 7 darzana rokAye jJAna rokAya. 8 jJeya jANavA mATe jJAnane vadhAravuM joIe. vajana tevAM kATalAM, 9 jema paramANunI zakti paryAyane pAmavAthI vadhatI jAya che, tema caitanyadravyanI zakti vizuddhatAne pAmavAthI vadhatI jAya che. kAca, cazmAM, dUrabIna Adi pahelA(paramANu)nAM pramANa che; ane avadhi, mana paryava, kevaLajJAna, labdhi, smRddhi vagere bIjA caitanyadravyanAM pramANa che. 3 morabI, aSADa suda 6, bhoma, 1956 1 kSayoMpazamasamyakRtvane vaidakasamyakatva paNa kahevAmAM Ave che. paraMtu kSapazamamAMthI kSAyika thavAnA saMdhinA vakhatanuM je samyaktva te vAstavika rIte vedakasamyaktva che. 2 pAMca sthAvara ekeMdriya bAdara che, tema ja sUkSma paNa che. nigoda bAdara che tema sUkSma che. vanaspati sivAya bAkInA cAramAM asaMkhyAta sukSma kahevAmAM Ave che. nigoda sukSma anaMta che; ane vanaspatinA sukSma anaMta che; tyAM nigodamAM sUkSma vanaspati ghaTe che. 3 zrI tIrthaMkara agiyAramuM guNasthAnaka sparze nahIM; tema ja paheluM, bIjAM tathA trIjAM paNa na sparze 4 vardhamAna, hIMyamAna ane sthita evI je traNa pariNAmanI dhArA che temAM hIyamAna pariNAmanI dhArA samyakRtvaAzrayI (darzanaAzrayI) zrI tIrthaMkaradevane na hoya; ane cAritraozrI bhajanA, 5 kSAyikacAritra che tyAM mohanIyano abhAva che; ane jyAM mohanIyano abhAva che tyAM paheluM, bIjo, trIjAM ane agiyAramuM e cAra guNasthAnakanA sparzapaNAno abhAva che. 6 udaya be prakArano che. eka pradezodaya; ane bIjo vipAkodaya. vipAkodaya bAhya (dekhItI) rIte vedAya che, ane pradezodaya aMdarathI vaidAya che. vaidAya. 7 AyuSyakarmano baMdha prakRti vinA thato nathI; paNa vedanIyano thAya che, 8 AyuSaprakRti eka ja bhavamAM vedAya che. bIjI prakRtio te bhavamAM vedAya, ane anya bhavamAM paNa Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 9 jIva je bhavanI AyuSaprakRti bhogave che te AkhA bhavanI eka ja baMdhaprakRti che. te baMdhaprakRtino udaya AyuSanI zarUAta thaI tyArathI gaNAya. A kAraNathI te bhavanI AyuSaprakRti hRdayamAM che temAM saMkramaNa, utkarSa, apakarSAdi thaI zakatAM nathI. 10 AyuSyakarmanI prakRti bIjA bhavamAM bhogavAtI nathI. 11 gati, jAti, sthiti, saMbaMdha, avagAha (zarIrapramANa) ane rasa amuka jIve amuka pramANamAM bhogavavAM teno AdhAra AyuSyakarma upara che. jema ke, eka mANasanI so varSanI AyuHkarma prakRtino udaya varte che; temAMthI te eMsIme varSe adhUre AyuSe maraNa pAme to bAkInAM vIza varSa kyAM ane zI rIte bhogavAya ? bIjA bhavamAM gati, jAti, sthiti, saMbaMdhAdi navesarathI che; ekAzImA varSathI nathI; tethI karIne AyuSaudayaprakRti adhavacathI truTI zake nahIM. je je prakAre baMdha paDyo hoya, te te prakAre udayamAM AvavAthI koInI najaramAM kadAca AyuSa truTavAnuM Ave; paraMtu tema banI zakatuM nathI. 12 saMkramaNa, apakarSa, utkarSAdi karaNano niyama Ayu karmavargaNA sattAmAM hoya tyAM sudhI lAgu thaI zake; paNa udayanI zarUAta thayA pachI lAgu thaI zake nahIM. 13 AyuHkarma pRthvI samAna che; ane bIjAM karmo jhADa samAna che. (jo pRthvI hoya to jhADa hoya.) 14 AyuSanA be prakAra cheH- (1) sopakrama ane (2) nirupakrama. AmAMthI je prakAranuM bAMdhyuM hoya te prakAranuM bhogavAya che. 15 upazama samyakatva kSayopazama thaI kSAyika thAya; kAraNa ke upazamamAM je prakRtio sattAmAM che te udaya AvI kSaya thAya. 16 cakSu be prakAre- (1) jJAnacakSu ane (ra) carmacakSu, jema carmacakSu vaDe eka vastu je svarUpe dekhAya che te vastu dUrabIna tathA sUkSmadarzakAdi yaMtrothI jAdA ja svarUpe dekhAya che; tema carmacakSu vaDe je svarUpe dekhAya che te jJAnacakSu vaDe koI jAdA ja svarUpe dekhAya; ne tema kahevAmAM Ave te ApaNe potAnA DahApaNe, ahaMpaNe na mAnavuM te yogya nathI. 4 morabI, aSADa suda 7, budha, 1956 1 zrImAna kuMdakuMdAcArye aSTapAhuDa (aSTaprAkRta) racela che. prAkRtabhedaH- darzanaprAmRta, jJAnaprAmRta, cAritraprAbhUta, bhAvaprAbhUta, ityAdi. darzanaprAbhUtamAM jinabhAvanuM svarUpa batAvyuM che. zAstrakartA kahe che ke anya bhAvo ame, tame ane devAdhideva sudhdhAMe pUrve bhAvyA che, ane tethI kArya saryuM nathI, eTalA mATe jinabhAva bhAvavAnI jarUra che. je jinabhAva zAMta che, AtmAno dharma che, ane te bhAgyethI ja mukti thAya che. 2 cAritraprAbhUta. 3 dravya ane tenA paryAya mAnavAmAM nathI AvatA tyAM vikalpa thavAthI gUMcavAI javuM thAya che, paryAya nathI mAnelA tenuM kAraNa teTale aMze nahIM pahoMcavAnuM che. 4 dravyanA paryAya che ema svIkAravAmAM Ave che tyAM dravyanuM svarUpa samajavAmAM vikalpa raheto hovAthI gUMcavAI javuM thAya che, ane tethI ja rakhaDavuM thAya che. 5 siddhapada e dravya nathI, paNa AtmAno eka zuddha paryAya che. te pahelAM manuSya vA deva hato tyAre te paryAya hato, ema dravya zAzvata rahI paryAyAMtara thAya che. 6 zAMtapaNuM prApta karavAthI jJAna vadhe che, Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 765 7 Atmasiddhi mATe dvAdazAMgInuM jJAna jANatAM ghaNo vakhata jAya. jyAre eka mAtra zAMtapaNuM saivyAthI tarata prApta thAya che. 8 paryAyanuM svarUpa samajAvavA arthe zrI tIrthaMkaradeve tripada (utpAda, vyaya ane dhrauvya) samajAvyAM che. 9 dravya dhruva, sanAtana che. 10 paryAya utpAdavyayavaMta che. 11 chaye darzana eka jainadarzanamAM samAya che. temAM paNa jaina eka darzana che. bauddha - kSaNikavAdI-paryAyarUpe 'sat' che. vedAMta - sanAtana-dravyarUpe 'sat' che. cArvAka nirIzvaravAdI jyAM sudhI AtmAnI pratIti thaI nathI tyAM sudhI tene oLakhavArUpe 'sat' che. 12 jIva paryAyanA be bheda cheH- saMsAraparyAya ane siddhaparyAya, siddhaparyAya so TacanA sonAtulya che ane saMsAraparyAya kathIrasahita sonAnulya che. 13 vyaMjanaparyAya. 14 ardhaparyAya. 15 viSayano nAza (vaidano abhAva) kSAyikacAritrathI thAya che, cothe guNasthAnake viSayanI maMdatA hoya che; ne navamA guNasthAnaka sudhI vedano udaya hoya che. 16 je guNa potAne viSe nathI te guNa potAne viSe che ema je kahe athavA manAve te mithyA dRSTi jANavA, 17 jina ane jaina zabdano artha "ghaTa ghaTa aMtar jina base, ghaTa ghaTa aMta jaina; mata madirAke pAnaseM, matavArA samajai na." - * samayasAra 18 sanAtana Atmadharma te zAMta thavuM, virAma pAmavuM te che; AkhI dvAdazAMgIno sAra paNa te ja che. te SagdarzanamAM samAya che, ane te Sagdarzana jainamAM samAya che. 19 vItarAganAM vacano viSayanuM virecana karAvanArAM che. 20 jainadharmano Azaya, digaMbara tema ja zvetAMbara AcAryono Azaya, ne dvAdazAMgIno Azaya mAtra AtmAno sanAtana dharma pramADavAno che, ane te ja sArarUpa che. A vAtamAM koI prakAre jJAnIono vikalpa nathI. te ja traNe kALanA jJAnIonuM kahevuM che, hatuM ane thaze; paNa te nathI samajAtuM e ja moTI AMTI che. ra1 bAhya viSayothI mukta thaI jema jema teno vicAra karavAmAM Ave tema tema AtmA avirodhI thato jAya; nirmaLa thAya. 22 bhaMgajALamAM paDavuM nahIM. mAtra AtmAnI zAMtino vicAra karavo ghaTe che. 23 jJAnIo joke vANiyA jevA hisAbI (sUkSmapaNe zodhana karI tattvo svIkAranArA) che, topaNa chevaTe loka jevA loka (eka sArabhUta vAta pakaDI rAkhanAra) thAya che, arthAt chevaTe game tema thAya paNa eka zAMtapaNAne cUkatA nathI; ane AkhI dvAdazAMgIno sAra paNa te ja che. 24 jJAnI udayane jANe che; paNa zAtA azAtAmAM te pariNamatA nathI. 25 iMdriyonA bhogasahita muktapaNuM nathI. iMdriyonA bhoga che tyAM saMsAra che; ne saMsAra che tyAM muktapaNuM nathI. ra6 bAramA guNasthAnaka sudhI jJAnIno Azraya levAno che; jJAnInI AjJAe vartavAnuM che. 27 mahAna AcAryo ane jJAnIomAM doSa tathA bhUla hoya nahIM. ApaNAthI na samajAya Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76pha http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tene lIdhe ApaNe bhUla mAnIe chIe. ApaNAthI samajAya tevuM ApaNAmAM jJAna nathI mATe tevuM zAna prApta thaye je jJAnIno Azaya bhUlavALo lAge che te samajAze evI bhAvanA rAkhavI. ekabIjA AcAryonA vicAramAM koI jagoe kAMI bheda jovAmAM Ave to tema thavuM kSayopazamane lIdhe saMbhave che, paNa vastutve temAM vikalpa karavA jevuM nathI. 28 jJAnIo ghaNA DAhyA hatA, viSayasukha bhogavI jANatA hatA, pAMce iMdriyo pUrNa hatI; (pAMce iMdriyo pUrNa hoya te ja AcAryapadavIne yogya thAya.) chatAM A saMsAra (iMdriyasukha) nirmAlya lAgavAthI tathA AtmAnA sanAtana dharmane viSe koyapaNuM lAgavAthI teo viSayasukhathI viramI AtmAnA sanAtana dharmamAM joDAyA che. 29 anaMtakALathI jIva rakhaDe che, chatAM teno mokSa thayo nahIM. jyAre jJAnIe eka aMtarmuGUrtamAM muktapaNe batAvyuM che ! 30 jIva jJAnInI AjJA pramANe zAMtapaNAmAM vicare to aMtarmuhUrtamAM mukta thAya che. 31 amuka vastuo vyavaccheda gaI ema kahevAmAM Ave che; paNa teno puruSArtha karavAmAM Avato nathI tethI vyavaccheda gaI kahe che, yadyapi jo teno sAco, jevo joIe tevo puruSArtha thAya to te guNo pragaTe emAM saMzaya nathI. aMgrejoe udyama karyo to hunnaro tathA rAjya prApta karyA; ane hiMdustAnavALAe udyama na karyo to prApta karI zakyA nahIM, tethI vidyA (jJAna) vyavaccheda gaI kahevAya nahIM. 32 viSayo kSaya thayA nathI chatAM je jIvo potAne viSe vartamAnamAM guNo mAnI beThA che te jIvonA jevI bhramaNA na karatAM te viSayo kSaya karavA bhaNI lakSa ApavuM. //////// 5 morabI, aSADa suda 8, guru, 1956 1 dharma, artha, kAma ne mokSa e cAra puruSArthamAM prathama traNathI caDhiyAto mokSa; mokSa arthe bAkInA traNe che. 2 sukharUpa AtmAno dharma che ema pratIta thAya che, te sonA mAphaka zuddha che. 3 karma vaDe sukhaduHkha sahana karatAM chatAM parigraha upArjana karavA tathA tenuM rakSaNa karavA sau prayatna kare che. sau sukhane cAhe che; paNa te parataMtra che. parataMtratA prazaMsApAtra nathI; te durgatino hetu che. tethI kharA sukhanA icchakane mATe mokSamArga varNavyo che. 4 te mArga (mokSa) ratnatrayanI ArAdhanA vaDe sarva karmano kSaya thavAthI prApta thAya che. 5 jJAnIe nirUpaNa karelAM tattvono yathArtha bodha thavo te 'samyajJAna'. 6 jIva, ajIva, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa e tattvo che. atre puNya, pApa AsavamAM gaNelAM che. 7 jIvanA be bhedaH- siddha ane saMsArI. siddha siddhane anaMta jJAna, darzana, vIrya, sukha e svabhAva samAna che; chatAM anaMtara paraMpara thavArUpe paMdara bheda A pramANe kahyAM cheH- (1) tIrtha. (2) atIrtha. (3) tIrthaMkara. (4) atIrthaMkara. (5) svayaMbuddha. (6) pratyekabuddha. (7) buddhabodhita. (8) strIliMga. (9) puruSaliMga. (10) napuMsakaliMga. (11) anyaliMga. (12) jainaliMga. (13) gRhasthaliMga. (14) eka. (15) aneka. saMsArIH- saMsArI jIvo eka prakAre, be prakAre ityAdi aneka prakAre kahyA che. eka prakAre sAmAnyapaNe 'upayoga' lakSaNe sarva saMsArI jIvo che. be prakAre trasa, sthAvara ane vyavahArarAzi, avyavahArarAzi. sukSma nirgodamAMthI nIkaLI eka vakhata trasapaNuM pAmyA che te 'vyavahArarAzi'. Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 853 pAchA te sUkSma nigodamAM jAya topaNa te 'vyavahArarAzi.' anAdikALathI sUkSma nigodamAMthI nIkaLI koI divasa trasapaNuM pAmyA nathI te 'avyavahArarAzi.' traNa prakAre saMyata, asaMyata ane saMyattAsaMyata athavA strI, puruSa ne napusaMka. cAra prakAre gati apekSAe. pAMca prakAre priyaape Ae, cha prakAre pRthvI, apa, tejas, vAyu, vanaspati ane trasa sAta prakAre kRSNa, nIla, kApota, tejo, padma, zukla ane alezI. (caudamA guNasthAnakavALA levA paNa siddha na levA, kemake saMsArI jIvanI vyAkhyA che.) ATha prakAreH aMDaja, potaja, jarAyuja, svedaja, rasaja, saMmUrkhana, udbhija ane upapAda. nava prakAre pAMca sthAvara, traNa vikalendriya ane paMceMdriya. daza prakAre pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, saMjJI ane asaMjJI paMcadriya, agiyAra prakAre sUkSma, bAdara, traNa vikalendriya ane paMcadriyamAM jalacara, sthalacara, nabhaghara, manuSya, devatA, nAraka. bAra prakAre chakAyanA paryApta tathA aparyApta. tera prakAre upalA bAra bheda saMvyavahArika tathA eka asaMvyavahArika (sUkSma niodano). cauda prakAreH guNasthAnakaAzrayI, athavA sUkSma, bAdara, traNa vikalendriya tathA saMjJI, asaMjJI e sAtanA paryApta ane aparyApta. ema buddhimAna puruSoe siddhAMtane anusarI jIvanA aneka bheda (chatA bhAvanA bheda) kahyA che. morabI, aSADa suda 9, zukra, 1956 1 'jAtismaraNajJAna' viSe je zaMkA rahe che tenuM samAdhAna A uparathI thazeH- jema bAlyAvasthAne viSe je kAMI joyuM hoya athavA anubhavyuM hoya tenuM smaraNa vRddhAvasthAmAM keTalAkane thAya ne keTalAkane na thAya, tema pUrvabhavanuM bhAna keTalAkane rahe, ne keTalAkane na rahe, na rahevAnuM kAraNa e che ke pUrvadeha choDanAM bAhya padArthone viSe jIva vaLagI rahI maraNa kare che ane navo deha pAmI temAM ja Asakta rahe che, tene pUrvaparyAyanuM bhAna rahe nahIM, AthI UlaTI rIte pravartanArane eTale avakAza rAkhyo hoya tene pUrvano bhava anubhavavAmAM Ave che. 2 eka suMdara vanamAM tamArA AtmAmAM zuM nirmaLapaNuM che, je tapAsatAM tamone vadhAre vadhAre smRti thAya che ke nahIM ? tamArI zakti paNa amArI zaktinI peThe sphurAyamAna kema na thAya ? tenAM kAraNo vidyamAna che. prakRtibaMdhamAM tenAM kAraNo batAvyAM che. 'jAtismaraNajJAna' e matijJAnano bheda che. eka mANasa vIza varSano ane bIjo mANasa so varSano thaI marI jAya te beu jaNe pAMca varSanI uMmare je joyuM athavA anubhavyuM hoya te jo amuka varSa sudhI smRtimAM rahe, evI sthiti hoya to vIza varSe marI jAya tene ekavIsame varSe pharIthI janmyA pachI smRti thAya, paNa tema thatuM nathI, kAraNa ke pUrvaparyAyamAM tene pUratAM smRtinAM sAdhano nahIM hovAthI pUrvaparyAya choDatAM mRtyu Adi vedanAnA kAraNane laIne, navo deha dhAraNa karatAM garbhAvAsane laIne, bAlapaNAmAM mUDhapaNAne laIne, ane vartamAna dehamAM ati lInatAne laIne pUrvaparyAyanI smRti karavAno avakAza ja maLato nathI; tathApi jema garbhavAsa tathA bAlapaNuM smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotAM ema nathI, tema uparanAM kAraNone laIne pUrvaparyAya smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahotA ema kahevAya nahIM. jevI rIte AMbA Adi vRkSonI kalama karavAmAM Ave che temAM Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 768 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra sAnukULatA hoya to thAya che, tema jo pUrvaparyAyanI smRti karavAne kSayopazamAdi sAnukULatA (yogyatA) hoya to 'jAtismaraNajJAna' thAya. pUrvasaMjJA kAyama hovI joIe. asaMjJIno bhava AvavAthI jAtismaraNajJAna' na thAya. kadApi smRtino kALa thoDo kaho to so varSano thaIne marI jAya teNe pAMca varSe je joyuM athavA anubhavyuM te paMcANuM varSe smRtimAM rahevuM na joIe, paNa jo pUrvasaMjJA kAyama hoya to smRtimAM rahe. 3 AtmA che. AtmA nitya che. pramANoH- (1) bAlakane dhAvatAM khaTakhaTAvavAnuM koI zIkhave che ? te pUrvAbhyAsa che. (ra) sarpa ane morane; hAthI ane siMhane; uMdara ane bilADIno svAbhAvika vaira che. te koI zikhavADatuM nathI. pUrvabhavanA vairanI svAbhAvika saMjJA che, pUrvajJAna che. 4 niHsaMgapaNuM e vanavAsIno viSaya che ema jJAnIoe kahela che te satya che. jenAmAM be vyavahAra, sAMsArika ane asAMsArika hoya tenAthI ni saMgapaNuM thAya nahIM. 5 saMsAra choDyA vinA apramatta guNasthAnaka nathI. apramatta guNasthAnakanI sthiti aMtarmuhUrtanI che. 6 'ame samajyA chIe', 'zAMta chIe', ema kahe che te to ThagAyA che. 7 saMsAramAM rahI sAtamA guNasthAnanI upara vadhI zakAtuM nathI, AthI saMsArIne nirAza thavAnuM nathI; paNa te dhyAnamAM rAkhavAnuM che. 8 pUrve smRtimAM AvelI vastu pharI zAMtapaNe saMbhAre to yathAsthita sAMbhare. potAnuM dRSTAMta ApatAM jaNAvyuM ke potAne IDara ane vasonI zAMta jagyAo saMbhAravAthI tadrupa yAda Ave che. temaja khaMbhAta pAse vaDavA gAme sthiti thaI hatI, tyAM vAva pachI tyAM thoDI UMcI bhekhaDa pAse vADathI AgaLa cAlatAM rasto, pachI zAMta ane zItaLa avakAzanI jagyo hatI. te jagyoe pote zAMta samAdhistha dazAmAM beThelA te sthiti Aje potAne pAMcaso vAra smRtimAM AvI che. bIjAo paNa te samaye tyAM hatA. paNa badhAne tevI rIte yAda na Ave. kAraNa ke te kayopazamane AdhIna che. sthaLa paNa nimitta kAraNa che. 9 graMthinA be bheda che- eka dravya, bAhmagraMthi (catuSpada, dvipada, apada cha0); bIjI bhAva, abhyantara graMthi (ATha karma i0), sabhya prakAre banne graMthithI nivarte te 'nirNayo' 10 mithyAtva, ajJAna, avirati Adi bhAva jene choDavA ja nathI tene vastrano tyAga hoya, topaNa te pAralaukika kalyANa zuM kare ? 11 sakriya jIvane abaMdhanuM anuSThAna hoya ema bane ja nahIM. kriyA chatAM abaMdha guNasthAnaka hotuM nathI. 12 rAgAdi doSono kSaya thavAthI tenAM sahAyakArI kAraNono kSaya thAya che. jyAM sudhI kSaya saMpUrNapaNe thato nathI, tyAM sudhI mumukSu jIva saMtoSa mAnI besatA nathI. 13 rAgAdi doSa ane tenAM sahAyakArI kAraNonA abhAve baMdha thato nathI. rAgAdinA prayoge karI karma hoya che. tenA abhAve karmano abhAva sarva sthaLe jANavo. 14 Ayu karma saMbaMdhI - (karmagraMtha) (a) apavartana-vizeSakALanuM hoya te karma thoDA kALamAM vedI zakAya. tenuM kAraNa pUrvano tevo baMdha hovAthI te prakAre udayamAM Ave, bhogavAya. 1. dharmasaMgrahaNI graMtha, gAthA 1070, 1071, 1074, 1075. Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 769 (A) 'truTyuM' zabdano artha "be bhAga thavA" ema keTalAka kare che, paNa tema nathI. jevI rIte 'devuM truTyuM' zabda 'devAno nikAla thayo, devuM daI dIdhuM'nA arthamAM vaparAya che, tevI rIte 'AyuSa truTyuM' zabdono Azaya jANavo. (i) 'sopakrama'=zithila, ekadama bhogavI levAya te. (I) nirupakrama nikAcita. deva, nAraka, jugaliyAM, tresaTha zalAkA puruSa ne caramazarIrIne te hoya che. (u) pradezodaya-pradezane moDhA AgaLa laI vedavuM te 'pradezodaya'. pradezodayathI jJAnIo karmano kSaya aMtarmuhUrtamAM kare che. (U) 'anapavartana' ane 'anudIraNA' e beno artha maLato che; tathApi taphAvata e che ke 'udIraNA'mAM AtmAnI zakti che, ane 'apavartana"mAM karmanI zakti che. (e) AyuSa ghaTe che, eTale thoDA kALamAM bhogavAya che. 15 azAtAnA udayamAM jJAnanI kasoTI thAya che. 16 pariNAmanI dhArA e 'tharamaoNmiTara' samAna che. 1 mokSamALAmAMthIH- ////////// 7 morabI, aSADa suda 10, zani, 1956 asamaMjasatA amaLatApaNuM, aspaSTatA. viSama jematema Arya-uttama. 'Arya' zabda zrI jinezvarane, mumukSune tathA AryadezanA rahenArane mATe vaparAya. nikSepa-prakAra, bheda, vibhAga, bhayaMtrANa-mayathI tAranAra, zaraNa ApanAra, 2 hemacaMdrAcArya e dhaMdhukAnA moDha vANiyA hatA. te mahAtmAe kumArapAla rAjA pAse potAnA kuTuMbane mATe eka kSetra paNa mAgyuM nahotuM, tema pote paNa rAjaannano koLiyo lIdho nahoto ema zrI kumArapAle te mahAtmAnA agnidAha vakhate kahyuM hatuM. teonA guru devacaMdrasUri hatA. 1 sarasvatI-jinavANInI dhArA. ////////// 8 morabI, aSADa suda 11, ravi, 1956 2 (1) bAMdhanAra, (ra) bAMdhavAnA hetu, (3) baMdhana ane (4) baMdhananA phaLathI AkhA saMsArano prapaMca rahyo che ema zrI jinene kahyuM che, ////////// 9 morabI, aSADa suda 12, soma, 1956 1 zrI yazovijayajIe 'yogadRSTi' graMthamAM chaThThI 'kAMtAdRSTi'ne viSe batAvyuM che ke vItarAga svarUpa sivAya bIje kyAMya sthiratA thaI zake nahIM; vItarAgasukha sivAya bIjuM sukha nisattva lAge che, ADaMbararUpa lAge che, pAMcamI 'sthirArdaSTi'mAM batAvyuM che ke vItarAgasukha priyakArI lAge. AThamI parArdaSTi'mAM banAvyuM che ke "paramAvADha samyakatva' saMbhave, jyAM kevaLajJAna hoya. 2 'pAtaMjalayoga'nA kartAne samyaktva prApta thayuM nahotuM, paNa haribhadrasUrie temane mArgAnusArI gaNela che. 3 haribhadrasUrie te dRSTio adhyAtmapaNe saMskRtamAM varNavI che; ane te uparathI yazovijayajI mahArAje DhALarUpe gujarAtImAM karela che. Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 770 zrImad rAjacaMdra 4 'yogadRSTi'mAM chaye bhAva- audayika, aupazamika, kSAyopazamika, kSAyika, pAriNAmika, ane sAnnipAtika- no samAveza thAya che, e cha bhAva jIvanA svatattvabhUta che. 5 jyAM sudhI yathArtha jJAna thAya nahIM tyAM sudhI mauna rahevuM ThIka che. nahIM to anAcAra doSa lAge che. A viSaya paratve 'uttarAdhyayanasUtra'mAM 'anAcAra' nAme adhikAra che. (adhyayana 6 ThThuM) 5 jJAnInA siddhAMtamAM hera hoI zake nahIM. 7 sUtro AtmAno svadharma prApta karavA mATe karavAmAM AvyAM che; paNa tenuM rahasya, yathArtha samajavAmAM AvatuM nathI tethI phera lAge che. 8 digaMbaranAM tIvra vacanone lIdhe kaMI rahasya samajI zakAya che. zvetAMbaranI moLAzane lIdhe rasa ThaMDAto gayo. 9 'zAlmali vRkSa' narakane viSe nitya azAtArUpe che. khIjaDAne maLatuM te vRkSa thAya che. bhAvathI saMsArI AtmA te vRkSarUpa che. AtmA paramArthe, te adhyavasAya vatAM, naMdanavana samAna che. 10 jinamudrA be prakAre che- kAyotsarga ane padmAsana. pramAda TALavAne bIjAM ghaNAM Asano karyA che, paNa mukhyatve A be Asano che. 11 prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM, prasannaM vadanakamalamaMkaH vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH / / karayugamapi yate zastrasaMbaMdhavaMdhyaM tadasi jagati devo vItarAgastvameva // dara caitanyano lakSa karanAranI balivarI che ! 13 tIrtha-taravAno mArga. 14 aranAtha prabhunI stuti mahAtmA AnaMdaghanajIe karela che. zrI AnaMdaghanajInuM bIjuM nAma 'lAbhAnaMdajI' hatuM. teo tapagacchamAM thayA che. 15 vartamAnamAM lokone jJAna tathA zAMti sAthe saMbaMdha rahyo nathI; matAcArye mArI nAkhyA che. 16 "Azaya AnaMdaghana taNo, ati gaMbhIra udAra, bAlaka bAya pasArIne, ka udadhivistAra.' 17 traNa prakAre IzvarapaNuM jaNAya cheH- (1) jaDa te jaDAtmakapaNe varte che. (2) caitanya- saMsArI jIvo vibhAvAtmakapaNe varte che. (3) siddha- zuddha caitanyAtmakapaNe varte che. 10 morabI, aSADa suda 13, bhoma, 1956 1 'bhagavatI ArAdhanA' jevAM pustako madhyama ane utkRSTabhAvanA mahAtmAone tathA munirAjone ja yogya che. evA graMtho tethI ochI padavI, yogyatAvALA sAdhu, zrAvakane ApavAthI teo kRtaghnI thAya che; teone tethI UlaTo alAbha thAya che, kharA mumukSuone ja e lAbhakArI che. 2 mokSamArga e agamya tema ja saraLa che, agamya - mAtra vibhAvadazAne lIdhe matabhedo paDavAthI koI paNa sthaLe mokSamArga samajAya tevuM rahyuM nathI, ane tene lIdhe vartamAnamAM agamya che. mANasa marI gayA pachI ajJAna vaDe nADa AlIne vaidA karavAnAM kuLanI barAbara matabheda paDavAnuM phaLa thayuM che, ane tethI mokSamArga samajAya tema nathI. saraLaH- matabhedanI kaDAkUTa javA daI, AtmA ane pudgala vacce vaheMcaNI karI, zAMtapaNe AtmA anubhavavAmAM Ave to mokSamArga saraLa che; ane dUra nathI. jema ke eka graMtha vAMcatAM keTaloka vakhata jAya ne tene samajatAM vadhAre vakhata javo joIe; te pramANe aneka zAstro che, te ekeka vAMcyA pachI teno nirNaya karavA mATe besavAmAM Ave to te hisAbe pUrvAdikanuM jJAna ane Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 371 kevaLajJAna keme prApta thAya nahIM; arthAt tema bhaNavAmAM AvatAM hoya to koI divasa pAra Ave nahIM; paNa tenI saMkalanA che, ne te zrIgurudeva batAve che ke aMtarmuhUrtamAM mahAtmAo te prApta kare che. 3 A jIve navapUrva sudhI jJAna meLavyuM topaNa kAMI siddhi thaI nIM, tenuM kAraNa vimukhadazAe pariNamavAnuM che. jo sanmukhadazAe pariNamyA hoya to tANa mukta thAya. 4 paramazAMta rasamaya 'bhagavatI ArAdhanA' jevA eka ja zAstranuM sArI rIte pariNamana thayuM hoya to basa che. kAraNa ke A ArA, kALamAM te saheluM, sarala che. 5 A ArA(kALa)mAM saMghayaNa sArAM nahIM, AyuSa ochAM, durbhikSa, marakI jevA saMjogo vAraMvAra bane, tethI AyuSanI kAMI nizcayapUrvaka sthiti nathI, mATe jema bane tema AtmahitanI vAta tarata ja karavI, mulatavI rAkhavAthI bhUlathApa khAI besAya che. AvA sAMkaDA samayamAM to cheka ja sAMkaDo mArga, paramazAMta thavuM te grahaNa karavo. tethI ja upazama, thopazama ane jJAyikabhAva thAya che. 6 kAmAdi koIka ja vAra ApaNAthI hArI jAya che. nahIM to ghaNI vAra ApaNane thApa mArI de che. eTalA mATe banatAM sudhI jema bane tema tvarAthI tene tajavAne apramAdI thavuM, jema vaheluM thavAya tema thavuM. zUravIrapaNAthI tema tarata thavAya che. 7 vartamAnamAM dRSTirAgAnusArI mANaso vizeSapaNe che. 8 jo kharA vaidyanI prApti thAya to dehano vidharma saheja auSadhi vaDe vidharmamAMthI nIkaLI svadharma pakaDe che, tevI rIte jo kharA gurunI prApti thAya, to AtmAnI zAMti ghaNI ja sugamatAthI ane sahejamAM thAya che. tethI tevI kriyA karavAmAM pote tatpara eTale apramAdI thavuM, pramAda karIne UlaTA kAyara thavuM nahIM. 9 sAmAyika saMyama 10 pratikramaNa AtmAnI kSamApanA, ArAdhanA, 11 pUjA-bhakti. 12 jinapUjA, sAmAyika, pratikramaNa Adi kevA anukrame karavAM te kahetAM eka pachI eka prazna UThe; ane teno keme pAra Ave tema nathI. paNa jo jJAnInI AjJAthI te jIva game tema (jJAnIe batAvyA pramANe) varte topaNa te mokSanA mArgamAM che. 13 amArI AjJAe vartatAM jo pApa lAge to te ame amAre zira oDhI laIe chIe; kAraNa ke jema rastA upara kAMTA paDyA hoya te koIne vAgaze ema jANI mArge cAlatAM tyAMthI upADI laI koIne jyAM na lAge tevI bIjI ekAMta jagoe koI mUke to kAMI teNe rAjyano guno karyo kahevAya nahIM; tema rAjA teno daMDa kare nahIM; tema mokSano zAMta mArga batAvatAM pApa kema saMbhave ? 14 jJAnInI AjJAe cAlatAM jJAnIgurue kriyAAzrayI yogyatAnusAra koIne kAMI batAvyuM hoya ane koIne kAMI batAvyuM hoya tethI mokSa(zAMti)no mArga aTakato nathI. 15 yathArtha svarUpa samajyA vinA athavA pote je bole che te paramArthe yathArtha che ke kema te jANyA vinA, samajyA vinA, je vaktA thAya che te anaMta saMsArane vadhAre che. mATe jyAM sudhI A samajavAnI zakti thAya nahIM tyAM sudhI mauna rahevuM sAruM che. 16 vaktA thaI eka paNa jIvane yathArtha mArga pamADavAthI tIrthaMkaragotra baMdhAya che ane tethI UlaTuM karavAthI mahAmohanIya karma baMdhAya che. 17 joke hamaNAM ja tamo sarvane mArge caDhAvIe, paNa bhAjananA pramANamAM vastu mukAya che. nahIM to jema halakA vAsaNamAM bhAre vastu mUkavAthI vAsaNano nAza thAya, tema thAya. kSopazama pramANe samajI zakAya che. Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 18 tamAre koI prakAre DaravA jevuM nathI; kAraNa ke tamAre mAthe amArA jevA che, to have tamArA puruSArthane AdhIna che. jo tame puruSArtha karazo to mokSa thavo dUra nathI. mokSa prApta karyo te badhA mahAtmA prathama ApaNA jevA manuSya hatA; ane kevaLajJAna pAmyA pachI paNa siddha thayA pahelAM) deha to te ne te ja rahe che; to pachI have te dehamAMthI te mahAtmAoe zuM kADhI nAkhyuM te samajIne kADhI nAkhavAnuM karavAnuM che. temAM Dara zAno ? vAdavivAda ke matabheda zAno ? mAtra zAMtapaNe te ja upAsavA yogya che, ////////// 11 morabI, aSADa suda 14, budha, 1956 1 prathamathI Ayudha bAMdhatAM, ne vAparatAM zIkhyA hoIe to laDAI vakhate te kAma Ave che; tema prathamathI vairAgyadazA prApta karI hoya to avasara Avye kAma Ave che; ArAdhanA thaI zake che. 2 yazovijayajIe graMtho racatAM eTalo upayoga rAkhyo hato ke te prAyaH koI ThekANe cUkyA nahotA. topaNa chadmastha avasthAne lIdhe doDhaso gAthAnA stavana madhye sAtamA ThANAMgasUtranI zAkha ApI che te maLatI nathI. te zrI bhagavatIjInA pAMcamA zatakanA uddeze mAlUma paDe che. A ThekANe artha-kartAe 'rAsabhavRtti' eTale pazutulya gaNela che; paNa teno artha tema nathI. 'rAsabhavRtti' eTale gadheDAne sArI keLavaNI ApI hoya topaNa jAtisvabhAvane lIdhe rakhyA dekhIne loTI javAnuM tene mana thAya che; tema vartamAna kALe bolatAM bhaviSya kALamAM kahevAnuM bolI javAya che, 3 'bhagavatI ArAdhanA' madhye lezyAnA adhikAre darekanI sthiti vagere sArI rIte batAvela che. 4 pariNAma traNa prakAranAM che hIyamAna, vardhamAna ane samavasthita, prathamanAM be chadmasthana hoya che, ane chelluM samavasthita (acala akaMpa zailezIkaraNa) kevaLajJAnIne hoya che. 5 terame guNasthAnake laizyA tathA yoganuM calAcalapaNuM che, to samavasthita pariNAma kema saMbhave teno Azaya: sakriya jIvane abaMdha anuSThAna hotuM nathI. teramA guNasthAnake kevaLIne paNa yogane lIdhe sakriyatA che, ane tethI baMdha che; paNa baMdha, abaMdhabaMdha gaNAya che. caudamA guNasthAnake AtmAnA pradeza acala thAya che. pAMjarAmAMhenA siMhanA dRSTAMte jema pAMjarAmAM siMha jALIne aDato nathI, ane sthira thaI besI rahe che ne kAMI kriyA karato nathI, tema akriya che. jyAM pradezanuM acalapaNuM che tyAM akriyatA gaNAya. 6 'calaI so baMdhe', yoganuM calAyamAna thavuM te 'baMdha'; yoganuM sthira thavuM te abaMdha. 7 jyAre abaMdha thAya tyAre mukta thayA kahevAya. 8 utsarga eTale Ama hovuM joIe athavA sAmAnya apavAda eTale Ama hovuM joIe paNa tema na bane to Ama. apavAda mATe chIMDI zabdane vAparavo bahu ja halako che. mATe te vAparavo nahI. 9 utsargamArga eTale yathAkhyAtacAritra, je niraticAravALuM che. utsargamAM traNa gupti samAya che, apavAdamAM pAMca samiti samAya che. utsarga akriya che. apavAda sakriya che. uttama utsargamArga che; ne tethI je Utarato te apavAda che. caudamuM guNasthAnaka utsarga che; tethI nIcenAM guNasthAnako ekabIjAnI apekSAe apavAda che. 10 mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ne yogathI eka pachI eka anukrame baMdha paDe che. 11 mithyAtva eTale yathArtha na samajAya te. mithyAtvI viratipaNuM na thAya, viratine abhAve kaSAya thAya, kaSAyathI yoganuM calAyamAnapaNuM thAya che. yoganuM calAyamAnapaNuM te 'Asava', ane tethI UlaTuM te 'saMvara'. Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 773 12 darzanamAM bhUla thavAthI jJAnamAM bhUla thAya che. jevA rasathI jJAnamAM bhUla thAya tevI rIte AtmAnuM vIrya skurAya, ane te pramANe paramANu grahaNa kare ne tevo ja baMdha paDe; ane te pramANe vipAka udayamAM Ave. be AMgaLInA AMkaDiyA pADyA te rUpa udaya, ne te maraDavA te rUpa bhUla, te bhUlathI duHkha thAya che eTale baMdha baMdhAya che, paNa maraDavArUpa bhUla javAthI AMkaDA saheje ja jAdA paDe tema darzanamAMnI bhUla javAthI kamaudaya saheje ja vipAka ApI nikare che ane navo baMdha thato nathI. 13 darzanamAM bhUla thAya tenuM udAharaNa jema dIkaro bApanA jJAnamAM tema ja bIjAnA jJAnamAM dehaapekSAe eka ja che, bIjI rIte nathI; paraMtu bApa tene potAno dIkaro karI mAne che, te ja bhUla che, te ja darzanamAM bhUla ane tethI joke jJAnamAM phera nathI topaNa bhUla kare che; ne tethI upara pramANe baMdha paDe che. 14 jo udayamAM AvyA pahelAM rasamAM moLAza karI nAkhavAmAM Ave to AtmapradezathI karma kharI jaI nirjarA thAya, athavA maMda rase udaya Ave. 15 jJAnIo navI bhUla karatA nathI, mATe te abaMdha thaI zake che. 16 jJAnIoe mAneluM che ke A deha potAno nathI; te rahevAno paNa nathI; jyAre tyAre paNa teno viyoga thavAno che. e bhedavijJAnane laIne hamezAM nagArAM vAgatAM hoya tevI rIte tenA kAne paDe che, ane ajJAnInA kAna baherA hoya che eTale te jANato nathI. 17 jJAnI deha javAno che ema samajI teno viyoga thAya temAM kheda karatA nathI. paNa jevI rIte koInI vastu lIdhI hoya ne tene pAchI ApavI paDe tema dehane ullAsathI pAcho soMpe che; arthAt dehamAM pariNamatA nathI. 18 deha ane AtmAno bheda pADavo te 'bhedajJAna'; jJAnIno te jApa che. te jApathI deha ane AtmA judA pADI zake che. te bhedavijJAna thavA mATe mahAtmAoe sakaLa zAstro racyAM che, jema tejAbathI sonuM tathA kathIra jAdAM paDe che, tema jJAnInA bhedavijJAnanA jAparUpa tejAbathI svAbhAvika Atmadravya agurulaghu svabhAvavALuM hoIne prayogI dravyathI juduM paDI svadharmamAM Ave che. 19 bIjAM udayamAM AvelAM karmonuM AtmA game tema samAdhAna karI zake, paNa vedanIya karmamAM tema thaI zake nahIM; ne te Atmapradeze vedavuM ja joIe; ne te vedatAM muzkelIno pUrNa anubhava thAya che. tyAM jo bhedajJAna saMpUrNa pragaTa thayuM na hoya to AtmA dehAkAre pariName, eTale deha potAno mAnI laI vede che, ane tene laIne AtmAnI zAMtino bhaMga thAya che. AvA prasaMge jemane bhedajJAna saMpUrNa thayuM che evA jJAnIone azAtAvedanI vedatAM nirjarA thAya che, ne tyAM jJAnInI kasoTI thAya che, eTale bIjAM darzanovALA tyAM te pramANe TakI zakatA nathI, ne jJAnI evI rIte mAnIne TakI zake che. 20 pudgaladravyanI darakAra rAkhavAmAM Ave topaNa te jyAre tyAre cAlyuM javAnuM che, ane je potAnuM nathI te potAnuM thavAnuM nathI; mATe lAcAra thaI dIna banavuM te zA kAmanuM ? 1 'jogA paripadesA'-yogathI prakRti ne pradezabaMdha thAya che. 22 sthiti tathA anubhAga kaSAyathI baMdhAya che. 23 AThavidha, sAtavidha, chavidha, ne ekavidha e pramANe baMdha baMdhAya che. ////////// 12 morabI, aSADa suda 15, guru, 1956 1 jJAnadarzananuM phaLa yathAkhyAtacAritra, ane tenuM phaLa nirvANa; tenuM phaLa avyAbAdha sukha, Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 774 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 13 morabI, aSADa vada 1, zukra, 1956 1 'devAgamastotra' je mahAtmA samaMtabhadrAcArye (jenA nAmano zabdArtha "kalyANa jene mAnya che." evo thAya che) banAvela che, ane tenA upara digaMbara tathA zvetAMbara AcAryoe TIkA karI che. e mahAtmA digaMbara AcArya chatAM teonuM kareluM uparanuM stotra zvetAMbara AcAryone paNa mAnya che. te stotramAM prathama nIceno loka cheH- 'devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH mAyAviSvapi dRzyate, nAtastvamasi no mahAn " A lokano bhAvArtha evo che ke devAgama (devatAonuM AvavuM thatuM hoya). AkAzagamana (AkAzagamana thaI zakatuM hoya), cAmarAdi vibhUti (cAmara vagere vibhUti hoya-samavasaraNa thatuM hoya e Adi) e badhAM to mAyAvIonAmAM paNa jaNAya che, (mAyAthI arthAt yuktithI paNa thaI zake) eTale teTalAthI ja Apa amArA mahattama nathI. (teTalA uparathI kAMI tIrthaMkara vA jinendradevanuM astitva mAnI zakAya nahIM. evI vibhUti AdinuM kAMI amAre kAma nathI. ame to teno tyAga karyo che.) A AcArye kema jANe guphAmAMthI nIkaLatA tIrthaMkaranuM kAMDuM pakaDI upara pramANe nirapekSapaNe vacano kahyAM hoya evo Azaya A sthaLe batAvavAmAM Avyo che. ra AptanAM athavA paramezvaranAM lakSaNo kevAM hovAM joIe te saMbaMdhI 'tattvArthasUtra'nI TIkAmAM (sarvArthasiddhimAM) pahelI gAthA nIce pramANe cheH- 'mokSamArgasya netAraM, bhettAraM karmabhUbhRtAm, jJAtAraM vizvatattvAnAM vaMde tadguNalabdhaye.' sArabhUta arthaH- "mokSamArgasya netAruM', (mokSamArge laI janAra netA) ema kahevAthI "mokSa'nuM 'astitva', 'mArga', ane 'laI janAra' e traNa vAta svIkArI. jo mokSa che to teno mArga paNa joIe ane jo mArga che to teno draSTA paNa joIe, ane je draSTA hoya te ja mArge laI jaI zake. mArge laI javAnuM kArya nirAkAra na karI zake, paNa sAkAra karI zake, arthAt mokSamArgano upadeza sAkAra upadeSTA eTale dehasthitie jeNe mokSa anubhavyo che evA karI zake. 'bhettAruM karmabhUbhRtAM' (karmarUpa parvatane bhedavAvALA) arthAt karmarUpI parvato toDyAthI mokSa hoI zake; eTale jeNe dahasthitie karmarUpI parvato toDyA che te sAkAra upadeSTA che. tevA koNa ? vartamAna deDhe je jIvanmukta che te. je karmarUpI parvato toDI mukta thayA che tene pharI karmanuM hovApaNuM na hoya; mATe keTalAka mAne che tema mukta thayA pachI deha dhAraNa kare evA jIvanmukta na joIe. 'jJAtAruM vizvatattvAnAM' (vizvatattvanA jANanAra) ema kahevAthI ema darzAvyuM ke Apta kevA joIe ke je samasta vizvanA jJAyaka hoya. 'vaMde tadguNalabdhaye' (tenA guNanI prAptine arthe tene vaMdanA karuM chuM), arthAt AvA guNavALA puruSa hoya te ja Apta che ane te ja vaMdana yogya che. 3 mokSapada badhA caitanyane sAmAnya joIe, eka jIvaAzrayI nahIM; eTale e caitanyano sAmAnya dharma che. eka jIvana hoya ane bIjA jIvane na hoya ema bane nahIM, 4 'bhagavatI ArAdhanA' upara zvetAMbara AcAryoe TIkA karela che te paNa te ja nAme kahevAya che. 5 karaNAnuyoga ke dravyAnuyogamAM digaMbara ane zvetAMbara vacce taphAvata nathI. mAtra bAhya vyavahAramAM taphAvata che. 6 karaNAnuyogamAM gaNitAkAre siddhAMto meLavelA che. temAM taphAvata hovAno saMbhava nathI. Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 7 karmagraMtha mukhyapaNe karaNAnuyogamAM samAya. da 'paramAtmaprakAza' digaMbara AcAryano banAvelo che. te upara TIkA thaI che. 9 nirAkuLatA e sukha che. saMkalpa e duHkha che. 775 10 kAyakleza tapa karatAM chatAM mahAmunine nirAkuLatA arthAt svasthatA jovAmAM Ave che. matalaba jene tapAdikanI AvazyakatA che ane tethI tapAdika kAyakleza kare che, chatAM svAsthyadazA anubhave che; to pachI kAyakleza karavAnuM rahyuM nathI evA siddhabhagavAnane nirAkuLatA kema na saMbhave ? 11 deha karatAM caitanya sAva spaSTa che. dehaguNadharma jema jovAmAM Ave che, tema AtmaguNadharma jovAmAM Ave to deha uparano rAga naSTa thaI jAya, AtmavRtti vizuddha thatAM bIjA dravyane saMyoge AtmA dehapaNe, vibhAve pariNamyAnuM jaNAI rahe. 12 atyaMta caitanyanuM sthira thavuM te "mukti. 13 mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga enA abhAve anukrame yoga sthira thAya che, 14 pUrvanA abhyAsane lIdhe je jhokuM AvI jAya che te 'pramAda.' 15 yogane AkarSaNa karanAra nahIM hovAthI enI meLe sthira thAya che. 16 rAga ane dveSa e AkarSaNa. 17 saMkSepamAM jJAnInuM ema kahevuM che ke pudgalathI caitanyano viyoga karAvavo che; eTale ke rAgadveSathI AkarSaNa maTADavuM che. 18 apramatta thavAya tyAM sudhI jAgRta ja rahevAnuM che. 19 jinapUjAdi apavAdamArga che. 20 mohanIya karma manathI jitAya, paNa vedanIyakarma manathI jitAya nahIM; tIrthaMkara Adine paNa vedavuM paDe; ne bIjAnA jevuM vasamuM paNa lAge, paraMtu temAM (AtmadharmamAM) temanA upayoganI sthiratA hoIne nirjarA thAya che, ane bIjAne (ajJAnIne) baMdha paDe che. kSudhA, tRSA e mohanIya nahIM paNa vedanIyakarma che. 21 ..g pumAna paradhana hare, so aparAdhI ajJaH je apano dhana vivahare, so dhanapati dharmajJa " - thI banArasIdAsa zrI banArasIdAsa e AzAnA dazAzrImAlI vANiyA hatA. rara 'pravacanasArodvAra' graMthanA trIjA bhAgamAM jinakalpanuM varNana karyuM che, e graMtha zvetAMbarI che. temAM kahyuM che ke e kalpa sAdhanAra nIcenA guNovALo mahAtmA hovo joIeH- 1. saMghayaNa. 2, dhIraja, 3. zruta. 4. vIya. 5. asaMgatA. 23 digaMbaradRSTimAM A dazA sAtamA guNasthAnakavartInI che. digaMbaradRSTi pramANe sthavirakalpI ane jinakalpI e nagna hoya; ane kotAMbara pramANe pahelA eTale sthavira nagna na hoya. e kalpa sAdhanArane zrutajJAna eTaluM badhuM baLavAna hovuM joIe ke vRtti zrutajJAnAkAre hovI joIe, viSayAkAre vRtti thavI na joIe. digaMbara kahe che ke nAgAno eTale nagna sthitivALAno mokSamArga che, bAkI to unmattamArga che. 'no vimotsvano, sesA ca sAcA savyuM,' vaLI 'nAgo e bAdazAhathI Adho' eTale tethI vadhAre caDhiyAto e kahevata pramANe e sthiti bAdazAhane pUjya che. kare. ra4 cetanA traNa prakAranI cheH- (1) karmaphaLacetanA- ekeMdriya jIva anubhave che. (2) karmacetanA- xparadhana-jaDa, parasamaya. apano dhana-potAnuM dhana, cetana, svasamaya. vivaha-vyavahAra kare, vaheMcaNa kare, viveka Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 776 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vikalendriya tathA paMcendriya anubhave che. (3) jJAnacetanA- siddhaparyAya anubhave che. 25 munionI vRtti alaukika hovI joIe; tene badale hAla laukika jovAmAM Ave che. 14 1 paryAyAlocana-eka vastune bIjI rIte vicAravI te. morabI, aSADa vada 2, zani, 1956 2 AtmAnI pratIti mATe saMkalanA pratye dRSTAMtaH cha iMdriyomAM mana adhiSThAtA che; ane bAkInI pAMca indriyo tenI AjJA pramANe vartanAra che, ane tenI saMkalanA karanAra paNa eka mana ja che. mana jo na hota to koI kArya banata nahIM. vAstavika rIte koI iMdriyanuM kAMI vaLatuM nathI. mananuM samAdhAna thAya che; te e pramANe ke, eka cIja AMkhe joI, te levA page cAlavA mAMDyuM, tyAM jaI hAthe lIdhI, ne khAdhI ityAdi. te saghaLI kriyAnuM samAdhAna mane karyuM chatAM e saghaLAno AdhAra AtmA upara che. mUke che. 3 je pradeze vedanA vadhAre hoya te mukhyapaNe vede che, ane bAkInA gauNapaNe vede che. 4 jagatamAM abhavya jIva anaMtA che. tethI anaMtaguNA paramANu eka samaye eka jIva grahaNa kare che, ane 5 dravya, kSetra, kALa ane bhAve bAhya ane atyaMtara pariNamatAM paramANu je kSetre vedanArUpe udayamAM Ave tyAM ekaThAM thaI tyAM te rUpe pariName; ane tyAM jevA prakArano baMdha hoya te uMdayamAM Ave. paramANuo mAthAmAM ekaThAM thAya to tyAM mAthAnA duHkhAvAne AkAre pariName che, AMkhamAM AMkhanI vedanAnA AkAre pariName che. 6 enuM e ja caitanya strIne strIrUpe che ane puruSane puruSarUpe pariName che; ane khorAka paNa tathAprakAranA ja AkAre pariNamI puSTi Ape che. 7 paramANu paramANune zarIramAM laDatAM koIe joyAM nathI; paNa tenuM pariNAmavizeSa jANavAmAM Ave che, tAvanI davA tAva aTakAve che e jANI zakIe chIe, paNa aMdara zuM kriyA thaI te jANI zakatA nathI, e dRSTAMta karmabaMdha thato jovAmAM Avato nathI, paNa vipAka jovAmAM Ave che, . anAgAra jene vratane viSe apavAda nahIM te. huM aNagAra-dharavinAnA 10 samiti-samyak prakAre jenI maryAdA rahI che te maryAdAsahita, yathAsthitapaNe pravartavAno jJAnIoe je mArga kahyo che te mArga pramANe mApasahita pravartavuM te. 11 sattAgata upazamAM 12 zramaNa bhagavAna=sAdhu bhagavAna athavA muni bhagavAna. 13 apekSA=jarUriyAta, icchA. 14 sApekSa=bIjA kAraNa, hetunI jarUriyAta icche che te. 15 sApekSatva athavA apekSAe ekabIjAne laIne ////// 15 morabI, asADa vada 3, ravi, 1956 1 anupapanna nahIM saMbhavita; nahIM siddha thavA yogya. 16 zrAvakaAzrayI, parastrItyAga tathA bIjA aNuvrata viSe. rAtre Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 777 1 jyAM sudhI mRSA ane parastrIno tyAga karavAmAM Ave nahIM tyAM sudhI sarva kriyA niSphaLa che; tyAM sudhI AtmAmAM chaLakapaTa hovAthI dharma pariNamato nathI. ra dharma pAmavAnI A prathama bhUmikA che. 3 jyAM sudhI mRSAtyAga ane parastrItyAga e guNo na hoya tyAM sudhI vaktA tathA zrotA hoI zake nahIM. 4 mRSA javAthI ghaNI asatya pravRtti ochI thaI nivRttino prasaMga Ave che. sahaja vAtacIta karatAM paNa vicAra karavo paDe, 5 mRSA bolavAthI ja lAbha thAya evo kAMI niyama nathI. jo tema hoya to sAcA bolanArA karatAM jagatamAM asatya bolanArA ghaNA hoya che, to teone ghaNo lAbha thavo joIe; tema kAMI jovAmAM AvatuM nathI; tema asatya bolavAthI lAbha thato hoya to karma sAva rada thaI jAya, ane zAstra paNa khoTAM paDe. 6 satyano jaya che. prathama muzkelI jaNAya, paNa pAchaLathI satyano prabhAva thAya ne tenI asara sAmA mANasa tathA saMbaMdhamAM AvanAra upara thAya. 7 satyathI manuSyano AtmA sphaTika jevo jaNAya che. //////// 17 morabI, asADa vada 4, soma, 1956 1 digaMbarasaMpradAya ema kahe che ke AtmAmAM 'kevaLajJAna' zaktirUpe rahyuM che. 2 zvetAMbarasaMpradAya kevaLajJAna sattArUpe rahyAnuM kahe che. 3 'zakti' zabdano artha 'sattA'thI vadhAre gauNa thAya che. 4 zaktirUpe che eTale AvaraNathI rokAyuM nathI, jema jema zakti vadhatI jAya eTale tenA upara jema jema prayoga thatA jAya, tema tema jJAna vizuddha thatuM jaI kevaLajJAna pragaTa thAya. 5 sattAmAM eTale AvaraNamAM rahyuM che ema kahevAya. 6 sattAmAM karmaprakRti hoya te udayamAM Ave e zaktirUpe na kahevAya. 7 sattAmAM kevaLajJAna hoya ane AvaraNamAM na hoya ema na bane. 'bhagavatI ArAdhanA' jozo. 8 kAMti, dIpti, zarIranuM vaLavuM, khorAkanuM pAcana thavuM, lohInuM pharavuM, uparanA pradezonuM nIce AvavuM, nIcenAnuM upara javuM (vizeSa kAraNathI samuddhAtAdi), ratAza, tAva Avavo e badhI tejasa paramANunI kriyAo che. temaja sAmAnya rIte AtmAnA pradezo UMcAnIcA thayA kare eTale kaMpAyamAna rahe te paNa tejasa paramANuthI, 9 kArmaNazarIra te ja sthaLe Atmapradezone potAnA AvaraNanA svabhAva batAve. 10 AtmAnA ATha rucaka pradeza potAnuM sthAna na badale. sAmAnya rIte sthUla nayathI e ATha pradeza nAbhinA kahevAya; sUkSmapaNe tyAM asaMkhyAta pradeza kahevAya. cha dizA. 11 eka paramANu ekapradezI chatAM cha dizAne sparze. cAra dizA tathA eka Urdhva ane bIjI adho e maLI 12 niyANuM eTale nidAna. 13 ATha karma badhAM vedanIya che; kAraNa ke badhAM vaidAya che; paraMtu lokaprasiddha vedavuM thatuM nahIM hovAthI lokaprasiddha vaidanIya karma jAduM gaNyuM che. 14 kArmaNa, vaijas, AhAraka, vaikriya ane audArika e pAMca zarIranAM paramANu ekanAM eka eTale sarakhAM che; paraMtu te AtmAnA prayoga pramANe pariName che. Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 778 zrImad rAjacaMdra 15 amuka amuka magajamAMnI naso dAbavAthI krodha, hAsya, ghelachA utpanna thAya che. zarIramAM mukhya mukhya sthaLo jIbha, nAsikA ityAdi pragaTa jaNAya che tethI mAnIe chIe, paNa AvA sUkSma sthAno pragaTa jaNAtAM nathI eTale mAnatA nathI; paNa te jarUra che. 16 vedanIya karma e nirjarArUpe che, paNa davA ityAdi temAMthI bhAga paDAvI jAya, 17 jJAnIe ema kahyuM che ke AhAra letAMya duHkha thatuM hoya ane choDatAMya duHkha thatuM hoya tyAM saMlekhanA karavI, temAM paNa apavAda hoya che, jJAnIe kAMI AtmaghAta karavAnI bhalAmaNa karI nathI. 18 jJAnIe anaMta auSadhi anaMtA guNosaMyukta joI che, paraMtu mota maTADI zake evI auSadhi koI jovAmAM AvI nahIM ! vaidya ane auSadhi e nimittarUpa che. 19 buddhadevane roga, daridratA, vRddhAvasthA ane mota e cAra bAbata uparathI vairAgya utpanna thayo hato. ////////// 18 morabI, aSADa vada 5, bhoma, 1956 1 cakravartIne upadeza karavAmAM Ave to te ghaDIkamAM rAjyano tyAga kare. paNa bhikSukane anaMta tRSNA hovAthI te prakArano upadeza tene asara kare nahIM. 2 jo eka vakhata AtmAmAM aMtavRtti sparzI jAya, to ardha pudgala parAvartana rahe ema tIrthaMkarAdie kahyuM che. aMtavRtti jJAnathI thAya che. aMtavRtti thayAno AbhAsa enI meLe (svabhAve ja) AtmAmAM thAya che; ane tema thayAnI khAtarI paNa svAbhAvika thAya che. arthAt AtmA 'tharamaoNmiTara' samAna che. tAva hovAnI tema tAva UtarI javAnI khAtarI 'tharamaoNmiTara' Ape che. joke tharamaoNmiTara' tAvanI AkRti banAvatuM nathI, chatAM tethI pratIti thAya che. tema aMtavRtti thayAnI AkRti jaNAtI nathI, chatAM aMtavRtti thaI che ema AtmAne pratIti thAya che. auSadha kevI rIte tAva utAre che te kAMI batAvatuM nathI, chatAM auSadhathI tAva khasI jAya che, ema pratIti thAya che; e ja rIte aMtavRtti thayAnI enI meLe ja pratIti thAya che. A pratIti te 'pariNAmapratIti' che. 3 vedanIya karma 4 nirjarAno asaMkhyAtaguNo uttarottara krama che, samyakdarzana pAmela nathI evA mithyArdaSTi jIva karatAM samyakRrdaSTi asaMkhyAtaguNI nirjarA kare che 5 tIrthaMkarAdine gRhasthAzramamAM vartatAM chatAM 'gADha' athavA 'avagADha' samyaktva hoya che. 6 'gAma' athavA 'avagA' eka ja kahevAya. 7 kevaLIne 'paramAMvagADha samyakRtva hoya che. 8 cothe guNasthAnake gADha athavA avagADha samyakatva hoya che. 9 kSAyika samyaktva athavA gADha-avagADha samyaktva ekasarakhuM che. 10 deva, guru, tattva athavA dharma athavA paramArthane tapAsavAnA traNa prakAra cheH- (1) kasa, (2) cheda, ane (3) tApa. ema traNa prakAre kasoTI thAya che. sonAnI kasoTIne dRSTAMte (dharmabiMdu graMthamAM che.) pahelA ane bIjA prakAre koImAM maLatApaNuM Ave, paraMtu tApanI vizuddha kasoTIe zuddha jaNAya to te deva, guru ane dharma kharA gaNAya. 1. zrotAnI noMdha- vedanIya karmanI udayamAna prakRtimAM AtmA harSa dhare che, to kevA bhAvamAM AtmA bhAvina rahevAthI tema thAya che e viSe svAtmAzrayI vicAravA zrImade kahyuM. 2. ema asaMkhyAtaguNa nirjarAno caDhiyAto krama caudamA guNasthAnaka sudhI zrImade batAvyo ane svAmI kArtikanI zAkha ApI. Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 779 11 ziSyanI je khAmIo hoya che te je upadezakanA dhyAnamAM AvatI nathI te upadezakartA na samajavo. AcAryo evA joIe ke ziSyano alpa doSa paNa jANI zake ane teno yathAsamaye bodha paNa ApI zake. 12 samyakRSTi gRhastha evA hovA joIe ke jenI pratIti duzmano paNa kare, ema jJAnIoe kahyuM che, tAtparya ke evA niSkalaMka dharma pALanArA hovA joIe. //////// 1 avadhijJAna ane mana paryavajJAna vacce taphAvata 19 2 paramAvadhijJAna manaHparyavajJAnathI paNa caDhI jAya che; ane te eka apavAdarUpe che. 20 rAtre morabI, asADa vada 7, budha, 1956 1 ArAdhanA thavA mATe saghaLAM zrutajJAna che. ane te ArAdhanAnuM varNana karavA zrutakevaLI paNa azakya che. ra jJAna, labdhi, dhyAna ane samasta ArAdhanAno prakAra paNa evo ja che. 3 guNanuM atizayapaNuM ja pUjya che, ane tene AdhIna labdhi, siddhi ityAdi che; ane cAritra svaccha karavuM e teno vidhi che. 4 dazavaikAlikamAM pahelI gAthA dhammo maMgalamukkiTThe ahiMsA saMjamo tayoH devA vi taM namaMsaMti, jassa dhamme sayA maNo. emAM sarva vidhi samAI jAya che. paNa amuka vidhi ema kahevAmAM Avela nathI tethI ema samajavAmAM Ave che ke spaSTapaNe vidhi batAvyo nathI. 5 (AtmAnA) guNAtizayamAM ja camatkAra che. 6 sarvotkRSTa zAMta svabhAva karavAthI paraspara vairavALAM prANIo potAno vairabhAva choDI daI zAMta thaI bese che, evo zrI tIrthaMkarano atizaya che. 7 je kAMI siddhi, labdhi ityAdi che te AtmAnA jAgRtapaNAmAM eTale AtmAnA apramatta svabhAvamAM che. te badhI zaktio AtmAne AdhIna che. AtmA vinA kAMI nathI. e sarvanuM mULa samyak jJAna, darzana ane cAritra che. 8 atyaMta laizyAzuddhi hovAne lIdhe paramANu paNa zuddha hoya che, sAttvaka jhADa nIce besavAthI jaNAtI asaranA dRSTAMte. 9 labdhi, siddhi sAcI che. ane te apekSA vagaranA mahAtmAne prApta thAya che; jogI, vairAgI evA mithyAtvIne prApta thatI nathI. temAM paNa anaMta prakAra hoIne saheja apavAda che, evI zaktiovALA mahAtmA jAheramAM AvatA nathI; tema batAvatA paNa nathI. je kahe che tenI pAse tevuM hotuM nathI. 1. avadhijJAna ane manaHparyavajJAna saMbaMdhI 'naMdIsUtra'mAM je vAMcavAmAM Avela tethI judA thayela abhiprAya pramANe 'bhagavatI ArAdhanA'mAM vAMcavAmAM AvyAnuM zrImade jaNAvyuM. pahelA (avadhi) jJAnanA kaTakA thAya che; hIyamAna ityAdi cothe guNasthAnake paNa hoI zake; sthULa che; eTale mananA sthULa paryAya jANI zake; ane bIjuM (manaHparyava) jJAna svataMtra, khAsa mananA paryAya saMbaMdhI zaktivizeSane laIne eka judA tAlukAnI mAphaka che; te akhaMDa che; apramattane ja thaI zake, ityAdi mukhya mukhya taphAvata kahI banAvyo. Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 10 labdhi kSobhakArI ane cAritrane zithila karanArI che. labdhi Adi, mArgethI paDavAnAM kAraNo che. tethI karI jJAnIne teno tiraskAra hoya che. jJAnIne jyAM labdhi, siddhi AdithI paDavAno saMbhava utpanna thAya che tyAM te potAthI vizeSa jJAnIno Azraya zodhe che. 11 AtmAnI yogyatA vagara e zakti AvatI nathI. AtmAe potAno adhikAra vadhAravAthI te Ave che. 12 deha chUTe che te paryAya chUTe che; paNa AtmA AtmAkAre akhaMDa Ubho rahe che; potAnuM kAMI jatuM nathI; je jAya che te potAnuM nathI ema pratyakSa jJAna thAya nahIM tyAM sudhI mRtyuno bhaya lAge che. 13 "guru gaNaghara guNadhara adhika (sakala). pracura paraMpara aura; vratatapadhara, tanuM naganatara, vaMdo vRSa siramaura." - svAmIkArtikeyAnuprekSA-TIkA-doharo 3 gaNadhara gaNa samudAyanA dharavAvALA. guNadhara=guNanA dharavAvALA. pracura ghaNA; vRSa dharma. sirIra mAthAnA mukuTa 14 avagADha=majabUta. paramAvagADha-utkRSTapaNe majabUta. avagAha-eka paramANupradeza roke te, vyApavuM. zrAvaka-jJAnInA vacananA zrotA; jJAnInuM vacana zravaNa karanAra, darzanajJAna vagara, kriyA karatAM chatAM, zrutajJAna vAMcatAM chatAM zrAvakra ke sAdhu hoI zake nahIM, audayika bhAve te zrAvaka, sAdhu kahevAya; pariNAmika bhAve kahevAya nahIM. sthavira sthira, jAmela. 15 sthavirakalpa je sAdhu vRddha thayela che teone zAstramaryAdAe vartavAno, cAlavAno jJAnIoe mukarara karelo, bAMdhelo, nakkI karelo mArga; niyama. 16 jinakalpa ekAkI vicaranArA sAdhuone mATe kalpelo arthAt bAMdhelo, mukarara karelo jinamArga vA niyama. ////////// 21 morabI, aSADa vada 8, guru, 1956 1 sarva dharma karatAM jainadharma utkRSTa dayApraNIta che. dayAnuM sthApana jevuM temAM karavAmAM AvyuM che, tevuM bIjA koImAM nathI. 'mAra' e zabda ja 'mArI' nAkhavAnI sajjaDa chApa tIrthaMkaroe AtmAmAM mArI che. e jagoe upadezanAM vacano paNa AtmAmAM sarvotkRSTa asara kare che. zrI jinanI chAtImAM jIvahiMsAnA paramANu ja na hoya evo ahiMsAdharma zrI jinano che. jenAmAM dayA na hoya te jina na hoya. jainane hAthe khUna thavAnA banAvo pramANamAM alpa ho. jaina hoya te asatya bole nahI. 2 jaina sivAya bIjA dharmone mukAbale ahiMsAmAM bauddha paNa caDhI jAya che. brAhmaNonI yajJAdi hiMsaka kriyAno nAza paNa zrI jine ane buddhe karyo che, je hajA sudhI kAyama che. 3 brAhmaNo yajJAdi hiMsaka dharmavALA hovAthI zrI jine tathA buddhe sakhata zabdo vAparI dhikkAryA che, te yathArtha che. 4 brAhmaNoe svArthabuddhithI e hiMsaka kriyA dAkhala karI che. zrI jine tema ja zrI buddhe jAte vaibhavatyAga karelo hovAthI teoe niHsvArtha buddhie dayAdharmano upadeza karI hiMsaka kriyAno viccheda karyo. jagatasukhamAM teonI skUla nahotI. 5 hiMdustAnanA loko eka vakhata eka vidyAno abhyAsa evI rIte choDI de che ke pharIne te grahaNa karatAM teone kaMTALo Ave che. yuropiyana prajAmAM tethI UlaTuM che, teo taddana choDI detA nathI, paNa cAlu ja rAkhe che. pravRttinA kAraNane laIne vattoocho abhyAsa thaI zake e vAta judI. Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 22 781 rAtre 1 vedanIya karmanI sthiti jaghanya bAra muhUrtanI che; tethI ochI sthitino baMdha paNa kaSAya vagara eka samayano paDe, bIje samaye verDa, trIje samaye nirjara 2 IryApathikI kriyA-cAlavAnI kriyA. 3 eka samaye sAta, athavA ATha prakRtino baMdha thAya che. tenI vaheMcaNI dareka prakRti kevI rIte karI le che tenA saMbaMdhamAM khorAka tathA viSanAM deSTAMto; jema khorAka eka jagoethI levAmAM Ave che paNa teno rasa dareka iMdriyane pahoMce che, ne dareka iMdriyo ja pote potAnI zakti pramANe grahI te rUpe pariName che, temAM taphAvata paDato nathI. tevI ja rIte viSa levAmAM Ave, athavA sarpadaMza thAya to te kriyA to eka ja ThekANe thAya che, paraMtu tenI asara jherarUpe dareka iMdriyane jAde jAde prakAre Akhe zarIre thAya che. A ja rIte karma bAMdhatI vakhata mukhya upayoga eka prakRtino hoya che; paraMtu tenI asara arthAt vaheMcaNa bIjI sarva prakRtione anyonyanA saMbaMdhane laIne maLe che. jevo rasa tevuM grahaNa karavuM thAya. je bhAgamAM sarpadaMza thAya te bhAga kApI nAkhavAmAM Ave, to jhera caDhatuM nathI; te ja pramANe prakRtino kSaya karavAmAM Ave to baMdha paDato aTake che, ane tene lIdhe bIjI prakRtiomAM vaheMcaNa thatI aTake che. bIjA prayogathI jema caDheluM jhera pAchuM Utare che, tema prakRtino rasa maMda karI nAkhavAmAM Ave to tenuM baLa ochuM thAya che. eka prakRti baMdha kare ke bIjI prakRtio temAMthI bhAga le; evo temAM svabhAva rahelo che. 4 mULa karmaprakRtino kSaya thayo na hoya tyAM sudhI uttara karmaprakRtino baMdha viccheda thayo hoya topaNa teno baMdha mULa prakRtimAM rahelA rasane lIdhe paDI zake che, te Azcarya jevuM che. jema darzanAvaraNIyamAM nidrA-nidrA Adi. 5 anaMtAnubaMdhI karmaprakRtinI sthiti cALIsa koDAkoDInI, ane mohanIya darzana mohanIya)nI sittera koDAkoDInI che. 23 morabI, aSADa vada 9, zukra, 1956 1 Ayuno baMdha eka AvatA bhavano AtmA karI zake. tethI vadhAre bhavano na karI zake. 2 karmagraMthanA baMdha cakramAM AThe karmaprakRti je batAvI che tenI uttara prakRtio eka jIvazrI apavAda sAthe baMdha udayAdimAM che, paraMtu temAM Ayu apavAdarUpe che. te evI rIte ke mithyAtvaguNasthAnakavartI jIvane baMdhamAM cAra AyunI prakRtino (apavAda) jaNAvyo che. temAM ema samajavAnuM nathI ke cAlatA paryAyamAM cAre gatinA Ayuno baMdha kare; paraMtu Ayuno baMdha karavA mATe vartamAnaparyAyamAM e guNasthAnakavartI jIvane cAra gati khullI che. temAM cAramAMthI eka eka gatino baMdha karI zake. te ja pramANe je paryAyamAM jIva hoya tene te Ayuno udaya hoya. matalaba ke cAra gatimAMthI vartamAna eka gatino udaya hoI zake; ne udIraNA paNa tenI ja hoI zake. 3 sittera koDAkoDIno moTAmAM moTo sthitibaMdha che. temAM asaMkhyAtA bhava thAya. vaLI pAcho tevo ne tevo krame krame baMdha paDato jAya. evA anaMta baMdhanI apekSAe anaMtA bhava kahevAya; paNa agAuM kahyA pramANe ja bhavano baMdha paDe. 24 morabI, aSADa vada 10, zani, 1956 1 viziSTa-mukhyapaNe-mukhyapaNAvAcaka zabda che. 2 jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNa prakRti upazamabhAvamAM hoI zake ja nahIM, kSayopazamabhAve ja hoya. e prakRti jo upazamabhAve hoya to AtmA jaDavatuM thaI jAya; Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ane kriyA paNa karI zake nahIM; athavA to tenAthI pravartana paNa thaI zake nahIM. jJAnanuM kAma jANavAnuM che, darzananuM kAma dekhavAnuM che ane vIryanuM kAma pravartavAnuM che. vIrya be prakAre pravartI zake cheH- (1) abhisaMdhi (2) anabhisaMdhi, abhisaMdhi=AtmAnI preraNAthI vIryanuM pravartavuM thAya te. anabhisaMdhi=kaSAyathI vIryanuM pravartavuM thAya te. jJAnadarzanamAM bhUla thatI nathI, paraMtu udayabhAve rahelA darzanamohane lIdhe bhUla thavAthI eTale auranuM taura jaNAvAthI vIryanI pravRtti viparItapaNe thAya che, jo samyakapaNe thAya to siddhaparyAya pAme. AtmA koI paNa vakhate kriyA vagarano hoI zakato nathI. jyAM sudhI yogo che tyAM sudhI kriyA kare che, te potAnI vIryazaktithI kare che. te kriyA jovAmAM AvatI nathI; paNa pariNAma uparathI jANavAmAM Ave che. khAdhelo khorAka nidrAmAM pacI jAya che ema savAre UThatAM jaNAya che. nidrA sArI AvI hatI ityAdika bolIe chIe te thayelI kriyA samajAyAthI bolavAmAM Ave che. cALIsa varSanI uMmare AMkaDA gaNatAM AvaDe to zuM te pahelAM AMkaDA nahotA ema kAMI kahI zakAze ? nahIM ja. potAne tenuM jJAna nahotuM tethI ema kahe. A ja pramANe jJAna-darzananuM samajavAnuM che. AtmAnAM jJAna, darzana ane vIrya thoDAMghaNAM paNa khullAM rahetAM hovAthI AtmA kriyAmAM pravartI zake. vIrya caLAcaLa hamezAM rahyA kare che. karmagraMtha vAMcavAthI vizeSa spaSTa thaze. ATalA khulAsAthI bahu lAbha thaze. 3 pAriNAmikabhAve hamezAM jIvatvapanuM che; eTale jIva jIvapaNe pariName, ane siddhatva kSAyikabhAve hoya, kAraNa ke prakRtiono kSaya karavAthI siddhaparyAya pamAya che. 4 mohanIyakarma audayikabhAve hoya. 5 vANiyA akSara boDA lakhe che, paNa AMkaDA boDA lakhatA nathI. tyAM to bahu spaSTapaNe lakhe che. tevI rIte kathAnuyogamAM jJAnIoe vakhate bIDuM lakhyuM hoya to bhale, bAkI karmaprakRtimAM to cokkasa AMkaDA lakhyA che. temAM jarA taphAvata AvavA nathI dIdho. 25 morabI, aSADa vada 11, ravi, 1956 1 jJAna e doro parovela soya jevuM che, ema 'uttarAdhyayanasUtra'mAM kaheluM che. doro parovela soya khovAtI nathI tema jJAna hovAthI saMsAramAM bhUluM paDAtuM nathI. 26 1 pratihAra-tIrthaMkaranuM dharmarAjyapaNuM batAvanAra. pratihAra=daravAna. morabI, aSADa vada 12, soma, 1956 2 sthULa, alpa-sthULa, tethI paNa sthULa, dUra, dUramAM dUra, tethI paNa dUra; ema jaNAya che; ane te uparathI sUkSma, sUkSmamAM sUkSma AdinuM jJAna koIkane paNa hovAnuM siddha thaI zake che. 3 'nagna' e 'Atmamagna.' 4 upata-haNAyelA. anupahata=nahIM haNAyelA. upakhaMbhajanya-AdhArabhUta. abhidheya-vastudharma kahI zakAya evo. pAThAMtara-eka pAThanI jagoe bIjo pATha Ave te. arthAtara-kahevAno hetu badalAI jAya te. viSama yathAyogya nahIM, pheraphAravALuM, vastuMochuM. Atmadravya e sAmAnya, vizeSa ubhayAtmaka sattAvALuM che. sAmAnya cetanasattA e darzana. savizeSa cetanasattA e jJAna. 5 sattAsamudbhUta=samyakprakAre sattAnuM udayabhUta thavuM, prakAzavuM, sphuravuM, jaNAvuM te. 6 darzana-jagatanA koI paNa padArthanuM bhedarUpa rasagaMdharahita nirAkAra pratibiMbata thavuM, tenuM astitva jaNAvuM; nirvikalpapaNe kAMI che ema ArasInA jhaLakArAnI peThe sAmA padArthano bhAsa thavo e 'darzana.' vikalpa thAya tyAM 'jJAna' thAya. Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 783 7 darzanAvaraNIya karmanA AvaraNane laIne darzana avADhapaNe avarAyuM hovAthI, cetanamAM mUDhatA thaI gaI. ane tyAMthI zUnyavAda zarU thayo. 8 darzana rokAya tyAM jJAna paNa rokAya. 9 darzana ane jJAnanI vaheMcaNa karavAmAM AvI che. jJAna, darzanamAM kAMI kaTakA thaI judA paDI zake ema nathI. e AtmAnA guNo che. rUpiyAnA be ardha te ja rIte ATha AnA darzana ane ATha AnA jJAna che. 10 tIrthaMkarane eka samaye darzana ane te ja samaye jJAna ema be upayoga digaMbaramata pramANe che, zvetAMbaramata pramANe nathI. bAramA guNasthAnake jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, ane aMtarAya ema traNa prakRtino kSaya eka sAthe thAya che; ane utpanna thatI labdhi paNa sAthe thAya che. jo eka samaye na thatuM hoya to ekabIjI prakRtie khamavuM joIe. zvetAMbara kahe che ke jJAna sattAmAM rahevuM joIe, kAraNa eka samaye be upayoga na hoya; paNa digaMbaranI tethI judI mAnyatA che. 11 zUnyavAda-kAMI nathI ema mAnanAra; e bauddha dharmano eka phAMTo che. Ayatana koI paNa padArthanuM sthaLa, pAtra. kUTastha acaLa, na khasI zake evo. taTastha kAM; te sthaLe. madhyastha vacamAM. 27 morabI, aSADa vada 13, bhauma, 1956 1 carcApacaya-javuMjavuM, paNa prasaMgavazAt AvavuMjavuM, gamanAgamana, mANasanA javAAvavAne lAgu paDe nahIM, zvAsocchavAsa ityAdi sukSma kriyAne lAgu paDe. cayavicaya-javuMAvavuM. 2 AtmAnuM jJAna jyAre ciMtAmAM rokAya che tyAre navA paramANu grahaNa thaI zakatA nathI; ne je hoya che tenuM javuM thAya che tethI zarIranuM vajana ghaTI jAya che. 3 zrI 'AcArAMgasUtra'nA pahelA adhyayana zastraparijJAmAM ane zrI SadarzanasamuccayamAM manuSya ane vanaspatinA dharmanI tulanA karI vanaspatimAM AtmA hovAnuM siddha karI batAvyuM che, te evI rIte ke banne janme che, vadhe che, AhAra le che, paramANu le che, mUke che, mare che, ityAdi. ////////// 28 morabI, zrAvaNa suda 3, ravi, 1956 1 sAdhu sAmAnyapaNe gRhavAsa tyAgI, mULaguNanA dhAraka te yati dhyAnamAM sthira thaI zreNi mAMDanAra, muni jene avadhi, manaHparyava jJAna hoya tathA kevaLajJAna hoya te. RSi bahu RddhidhArI hoya te. RSinA cAra bhedaH (1) rAja (ra) brahmata (3) deva (4) paramata rAjarSi RddhivALA. brahmarSi akSaNa mahAna RddhivALA. devarSi AkAzagAmI munideva. paramarSi kevaLajJAnI. 29 - zrAvaNa suda 10, soma, 1956 1 abhavya jIva eTale je jIva utkaTa rase pariName ane tethI karmo bAMdhyA kare, ane tene lIdhe teno mokSa na thAya. bhavya eTale je jIvanuM vIrya zAMtarase pariName ne tethI navo karmabaMdha na thatAM mokSa thAya. je jIvano vaLAMka utkaTa rase pariNamavAno hoya tenuM vIrya te pramANe pariName tethI jJAnInA jJAnamAM abhavya lAgyA. AtmAnI paramazAMta dazAe 'mokSa', ane utkaTa dazAe 'amokSa'. jJAnIe dravyanA svabhAvanI apekSAe bhavya, abhavya kahyA che. jIvanuM vIrya utkaTa rase pariNamatAM siddhaparyAya pAmI zake nahIM ema jJAnIe kaheluM che. bhajanA=aMze; hoya vA na hoya. vaMcaka-(mana, vacana, kAyAe) chetaranAra, Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 1 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 30 morabI, zrAvaNa vada 8, zani, 1956 'kammadavvehiM saMmaM, saMjogo hoI jo u jIvassa; so bandho nAyayyo, tassa viogo bhave mukkho.' artha:- karmadravyanI eTale pudgaladravyanI sAthe jIvano saMbaMdha thavo te baMdha. teno viyoga thavo te mokSa saMmam=sArI rIte saMbaMdha thavo, kharekharI rIte saMbaMdha thavo, jema tema kalpanA karI saMbaMdha thayAnuM mAnI levuM tema nahIM. ra pradeza ane prakRtibaMdha mana-vacana-kAyAnA yoga vaDe thAya. sthiti ane anubhAgabaMdha kaSAya vaDe thAya. 3 vipAka eTale anubhAga vaDe phaLaparipakvatA thAya che te. sarva karmanuM mULa anubhAga che, temAM jevo rasa tIvra, tIvratara, maMda, maMdatara paDyo, tevo udayamAM Ave che. temAM pheraphAra ke bhUla thatI nathI. kulaDImAM paisA, rUpiyA, saunAmahora, Adine dRSTAMta, jema eka kulaDImAM ghaNA vakhata pahelAM rUpiyA, paisA, sonAmahora nAkhI hoya te jyAre kADho tyAre te ne te ThekANe te ja dhAturUpe nIkaLe che temAM jagonI tema ja tenI sthitino pheraphAra thato nathI, eTale ke paisA rUpiyA thatA nathI, tema rUpiyA paisA thaI jatA nathI; te ja pramANe bAMdheluM karma dravya, kSetra, kALa, bhAva pramANe udayamAM Ave che. 4 AtmAnA hovApaNA viSe jene zaMkA paDe te 'cArvAka' kahevAya. 5 terame guNasthAnake tIrthakarAdine eka samayano baMdha hoya. mukhyatve karI vakhate agiyArame guNasthAnake akaSAyIne paNa eka samayano baMdha hoI zake. 6 pavana pANInI nirmaLatAno bhaMga karI zakato nathI; paNa tene calAyamAna karI zake che. tema AtmAnA jJAnamAM kAMI nirmaLatA ochI thatI nathI, paNa yoganuM calAyamAnapaNuM che tethI rasa vinA eka samayano baMdha kahyo. 7 joke kaSAyano rasa puNya tathA pAparUpa che topaNa teno svabhAva kaDavo che. 8 puNya paNa khArAzamAMthI thAya che. puNyano coThANiyo rasa nathI, kAraNa ke ekAMta zAtAno udaya nathI. kaSAyanA bheda beH (1) prazastarAga. (2) aprazastarAga, kaSAya vagara baMdha nathI. 9 ArtadhyAnano samAveza mukhya karIne kaSAyamAM thaI zake. 'pramAda'no 'cAritramoha'mAM ane 'yoga'no 'nAmakarma'mAM thaI zake. 13 zravaNa e pavananI lahera mAphaka che. te Ave che, ane cAlyuM jAya che. 11 manana karavAthI chApa bese che, ane nididhyAsana karavAthI grahaNa thAya che. 12 vadhAre zravaNa karavAthI mananazakti maMda thatI jovAmAM Ave che. 13 prAkRtajanya eTale lokamAM kahevAnuM vAkya, jJAnInuM vAkya nahIM. 14 AtmA samaya samaya upayogI chatAM avakAzanI khAmI athavA kAmanA bojAne laIne tene AtmA saMbaMdhI vicAra karavAno vakhata maLI zakato nathI ema kahevuM e prAkRtajanya 'laukika' vacana che. jo khAvAno pIvAno UMghavA ityAdino vakhata maLyo ne kAma karyuM te paNa AtmAnA upayoga vinA nathI thayuM, to pachI khAsa je sukhanI AvazyakatA che, ne je manuSyajanmanuM kartavya che temAM vakhata na maLyo e vacana jJAnI koI kALe sAcuM mAnI zake nahIM. eno artha eTalo ja che ke bIjAM iMdriyAdika sukhanAM kAryo jarUranAM lAgyAM che, ane te vinA duHkhI thavAnA DaranI kalpanA che. Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org vyAkhyAnasAra-2 785 Atmika sukhanA vicAranuM kAma karyA vinA anaMto kALa duHkha bhogavavuM paDaze, ane anaMta saMsAra bhramaNa karavo paDaze e vAta jarUranI nathI lAgatI ! matalaba A caitanye kRtrima mAnyuM che. sAcuM mAnyuM nathI. 15 samyakdRSTi puruSo, karyA vinA cAle nahIM evA udayane lIdhe lokavyavahAra nirdoSapaNe lajjAyamAnapaNe kare che. pravRtti karavI joIe tethI zubhAzubha jema banavAnuM haze tema banaze evI deDha mAnyatAnI sAthe upalaka pravRtti kare che. 16 bIjA padArtho upara upayoga ApIe to AtmAnI zakti AvirbhAva thAya che, to siddhi labdhi Adi zaMkAne pAtra nathI. te prApta thatI nathI tenuM kAraNa AtmA nirAvaraNa nathI karI zakAto e che. e zakti badhI sAcI che. caitanyamAM camatkAra joIe, teno zuddha rasa pragaTavo joIe. evI siddhivALA puruSo azAtAnI zAtA karI zake che. tema chatAM tenI apekSA karatA nathI; te vaidavAmAM ja nirjarA samaje che. 17 tamo jIvomAM ullAsamAna vIrya ke puruSArtha nathI. vIrya maMda paDyuM tyAM upAya nathI. 18 azAtAno udaya na hoya tyAre kAma karI levuM ema jJAnIpuruSoe jIvanuM asAmarthyavAnapaNuM joIne kaheluM che; ke jethI teno udaya Avye caLe nahIM. 19 samyadRSTi puruSane nAkhudAnI mAphaka pavana viruddha hovAthI vahANa maraDI rasto badalavo paDe che. tethI teo pote lIdhelo rasto kharo nathI ema samaje che; tema jJAnIpuruSo udayavizeSane laIne vyavahAramAM paNa aMtarAtmadRSTi cUkatA nathI. 20 upAdhimAM upAdhi rAkhavI. samAdhimAM samAdhi rAkhavI. aMgrejonI mAphaka kAmaTANe kAma ane ArAmaTANe ArAma. ekabIjAne seLabheLa karI devA na joIe. - 21 vyavahAramAM Atmakartavya karatA rahevuM. sukhaduHkha, dhanaprApti aprApti e zubhAzubha tathA lAbhAMtarAyanA udaya upara AdhAra rAkhe che. zubhanA udayanI sAthe agAuthI azubhanA udayanuM pustaka vAMcyuM hoya to zoka na thAya. zubhanA udaya vakhate zatru mitra thaI jAya che; ane azubhanA udaya vakhate mitra zatru thaI jAya che. sukhaduHkhanuM kharuM kAraNa karma ja che. 'kArtikeyAnuprekSA'mAM kahyuM che ke koI mANasa karaja levA Ave tene pharaja cUkavI ApyAthI mAthA uparathI bojo ocho thatAM kevo harSa thAya che ? te pramANe pudagala dravyarUpa zubhAzubha karaja je kALe udayamAM Ave te kALe samyakprakAre vedI cUkavI devAthI nirjarA thAya che ane navuM karaja thatuM nathI; to jJAnIpuruSe karmarUpI karajamAMthI mukta thavAne harSIyamAnapaNe taiyAra thaI rahevuM joIe; kAraNa te dIdhA vagara chUTako thavAno nathI. nathI. 22 sukhaduHkha je dravya, kSetra, kALa, bhAve udaya AvavAnuM hoya temAM iMdrAdi paNa pheraphAra karavAne zaktivAna 23 caraNAnuyogamAM jJAnIe aMtarmuhUrta AtmAno apramatta upayoga mAnyo che. 24 karaNAnuyogamAM siddhAMtano samAveza thAya che. 25 caraNAnuyogamAM vyavahAramAM AcarI zake teno samAveza karyo che. 26 sarvavirati munine brahmacaryavratanI pratijJA jJAnI Ape che, te caraNAnuyoganI apekSAe; paNa karaNAnuyoganI apekSAe nahIM; kAraNa ke karaNAnuyoga pramANe navamA guNasthAnake vedodayano kSaya thaI zake che, tyAM sudhI thaI zakato nathI. Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana hAthanoMdha varSa 22 thI 34 paryaMta Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org aMgata abhiprAyo AvI jAya che. te uparAMta temanuM vayakramamAM zrImanA keTalAka zrImadnA keTalAka AtyaMtarapariNAmaavalokana (Introspection) lakhela traNa hAthanoMdha (Memo-Books) prApta thayela te atre mUkIe chIe. hAthanoMdhamAM svAlocanAthI udbhavelA pRthaka pRthak udgAro svaupayogArce kramarahita lakhelA che. A hAthanoMdhamAM be vilAyatanA bAMdhAnI che, ane eka ahIMnA bAMdhAnI che. prathamanI bemAMthI ekanA pUThA upara aMgrejI varSa 1890 nuM. ane bIjAmAM 1896 nuM 'kaeNlenDara" che. ahIMvALImAM nathI. vilAyatavALI bannenAM kada iMca chax4' che; ane ahIMvALInuM kada iMca 6. x4 che. 1890 vALImAM 100, 1896 vALImAM 116, ane trIjI ahIMvALImAM 60 pAnAM (Leaves) che. A traNemAM ghaNuM karI eke lekha kramavAra nathI. dRSTAMta tarIke, 1890 vALI hAthanoMdhamAM lakhavAno prAraMbha bIjA pAnA(trIjA pRSTha)thI 'sahaja' e mathALA nIceno lekha jotAM thayo jaNAya che. A prAraMbhalekhanI zailI jotAM te aMgrejI varSa 1890 athavA vikrama saMvat 1946 mAM lakhAyo hoya ema saMbhave che. A prAraMbhalekha bIjA pAnA-trIjA pRSThamAM che; jyAre prAraMbhalekha lakhatI veLA paheluM pRSTha mUkI dIdheluM te pAchaLathI lakhyuM che. A ja rIte 51 mA pRSThamAM saMvat 1951 nA poSa mAsanI mitino lekha che. tyAra pachI 6ra mA pRSThamAM saMvat 1953 nA phAgaNa vada 12 no lekha che ane 97 mA pRSThamAM saMvat 1951 nA mAha suda 7 no lekha che; jyAre 130 mA pRSThamAM je lekha che te saMvata 1947 no saMbhave che kemake te lekhano viSaya darzana-AlocanArUpa che. je darzana-AlocanA saMvat 1947 mAM samyagdarzana (juo hAthanoMdha pahelIno AMka 31 ogaNIsameM ne muDatALIse, samakita zuddha prakAzyuM re'-) thavA pUrve hovA yogya che. vaLI 1896 eTale saMvat 1952 vALI hAthanoMdha lakhavI zarU karyA pachI temAM ja lakhyuM ema paNa nathI kemake saMvat 1952 vALI navI hAthanoMdha chatAM 1890 (1946) vALI hAthanoMdhamAM saMvat 1953 nA lekho che. saMvat 1952 (1896) vALI hAthanoMdha pUrI thaI rahyA pachI trIjI ahIMnA bAMdhAvALI vAparI che ema paNa nathI, kemake 1896 thALImAM 27 pAnAM vAparyA che; ane tyAra pachI tamAma korAM paDyAM che. ane trIjI ahIMnA bAMdhAvALImAM keTalAka lekho che. jema saMvata 1896 vALI memobukamAM saMvat 1954 nA ja lekha che, tema ahIMnA bAMdhAvALImAM paNa che. tevI ja rIte 1890 vALImAM saMvat 1953 nA ja lekha haze ane tyAra pachInA nahIM hoya ema paNa kahI zakavuM zakya nathI. tema traNe memobukamAM vacamAM vacamAM ghaNAM pAnAMo kevaLa korAM paDatara che; arthAt ema anumAna thAya che ke, jyAre je memobuka hAtha AvI, ane ughADatAM je pAnuM nIkaLyuM temAM kvacita-kvacit svAlocanA potAne ja jANavAne arthe lakhI vALela che. je aMgata lekho vayakramamAM che te, ane A traNe memobuka-lekho svAlocanA arthe che; teTalA mATe ame A hAthanoMdhone 'AbhyantarapariNAmaavalokana' evA mathALA nIce atre dAkhala karI che. A AlocanAmAM temanI dazA, AtmajAgRti ane AtmamaMdatA, anubhava, svavicAra arthe lakhelAM praznottara, anya jIvonA nirNaya karavAnA uddezathI lakhelA praznottara, darzanodvAra yojanAo Adi saMbaMdha aneka uMgAro che; jemAM keTalIka bAMdhI lIdhelI bhASA(saMjJA)mAM che. Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org EUR90 AtyaMtara pariNAma avalokana -hAthanoMdha- varSa 22 thI 34 paryaMta hAthanoMdha-1 1 [hAthanoMdha 1, pRSTha 1] x * pratyeke pratyeka padArthano atyaMta viveka karI A jIvane tenAthI vyAvRtta karavo ema nigraMtha kahe che. zuddha evA sphaTikane viSe anya raMganuM pratibhAsavuM thavAthI tenuM jema mULa svarUpa lakSagata thatuM nathI, tema zuddha nirmaLa evuM A cetana anya saMyoganA tAdAtmyavat adhyAse potAnA svarUpano lakSa pAmatuM nathI. yatkiMcit paryAyAMtarathI e ja prakAre jaina, vedAMta, sAMkhya, yogAdi kahe che. * saMvata 1977 mAM amadAvAdathI prasiddha thayela "zrImad rAjacaMdra praNIta tattvajJAna", sAtamI AvRttimAMthI prApta thayela A nIce ApIe chIe, paNa mULa hastAkSaranI hAthanoMdhamAM na hovAthI phUTanoTamAM ApyuM che. 1 pratyeke pratyeka padArthano atyaMta viveka karI A jIvane temAMthI vyAvRtta karavo. 2 3 jagatanA jeTalA padArtho che, temAMthI cakSuriMdriya vaDe je dRzyamAna thAya che teno vicAra karatAM A jIvathI te para che athavA to A jIvanA te nathI eTaluM ja nahIM paNa tenA tarapha rAgAdi bhAva thAya to tethI te ja duHkharUpa nIvaDe che, mATe tenAthI vyAvRtta karavA nigraMtha kahe che. je padArtho cakSuriMdriyathI dezyamAna nathI athavA cakSuriMdriyathI bodha thaI zakatA nathI paNa ghrANeMdriyathI jANI zakAya che te paNa A jIvanA nathI, ityAdi. Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 790 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 2 jIvanA astitvapaNAno to koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. jIvanAM nityapaNAMno, trikALa hovApaNAno koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. jIvanAM caitanyapaNAMno, trikALa hovApaNAno koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. tene koI paNa prakAre baMdhadazA varte che e vAtano koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. te baMdhanI nivRtti koI paNa prakAre nisaMzaya ghaTe che, e vAtano koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. mokSapada che e vAtano koI paNa kALe saMzaya nahIM thAya. 4 te be iMdriyothI nahIM paNa jeno bodha raseniyI thaI zake che te padArtho paNa A jIvana nathI, ityAdi. 5 e traNa iMdriyothI nahIM paNa jenuM jJAna sparzedriyathI thaI zake che te paNa A jIvanA nathI, ityAdi. 7 8 9 10 11 e cAra iMdriyathI nahIM paNa jenuM jJAna kadriyathI thaI zake che te paNa A jIvanA nathI, ityAdi. te pAMca indriya sahita manathI athavA te pAMcamAMnI ekAda driya sahita manathI vA te kayo vinA ekalA manathI jeno bodha thaI zake evA rUpI padArtha paNa A jIvanA nathI; paNa tenAthI para che, ityAdi. te rUpI uparAMta arUpI padArtha AkAzAdi che je mana vaDe mAnyA jAya che. te paNa AtmAnA nathI; paNa tethI para che, ityAdi. A jagatanA padArtha mATe vicAra karatAM te tamAma nahIM paNa temAMthI A jIve potAnA mAnyA che te paNa A jIvanA nathI; athavA tenAthI para che, ityAdi, jevAM ke- 1 kuTuMba ane sagAsaMbaMdhI, mitra, zatru Adi manuSya varga, 2 nokara, cAkara, gulAma Adi manuSyavarga. 3 pazu pakSI Adi tiryaMca. 4 nArI daivattA Adi. 5 pAMce jAtanA ekeMdriya. 6 ghara, jamIna, kSetrAdi, gAmagarAsAdi, tathA parvatAdi. 7 nadI, talAva, kUvA, vAva, samudrAdi. 8 hareka prakAranAM kArakhAnAdi. have kuTuMba ane sagA sivAya strI putrAdi je ati najadIkanAM athavA je potAnAthI utpanna thayelAM che te paNa. ema badhAMne bAda karatAM chevaTe potAnuM zarIra je kahevAmAM Ave che tene mATe vicAra karavAmAM Ave che. 1 kAyA, vacana, ane mana e traNe yoga ne tenI kriyA. 2 pAMce iMdriyo vagere. 3 mAthAnA vALathI paganA nakha sudhInA dareka avayava jemakeH- 4 badhAM sthAnanA vALa, carma (cAmaDI), khoparI, magaja, mAMsa, lohI, nADI, hADa, mAthuM, kapALa, kAna, AMkha, nAka, mukha, jihvA, dAMta, gaLuM, hoTha, haDapacI, garadana, chAtI, vAMso, peTa, karoDa, baraDo, gudA, kulA, liMga, sAthaLa, goThaNa, hAtha, khAvaDA, poMcA, koNI, ghUMTI, DhAMkaNI, pAnI, nakha ityAdi aneka avayavo yAne vibhAgo. upara batAvelAM madhyenuM eka paNa A jIvanuM nathI, chatAM potAnuM mAnI beTho che, te sudharavAne mATe athavA tenAthI jIvane vyAvRtta karavA mATe mAtra mAnyatAnI bhUla che, te sudhAravAthI banI zakavA Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 3 791 | hAthanoMdha 1. pRSTha 2 | jIvanuM vyApakapaNuM, pariNAmIpaNuM, karmasaMbaMdha, mokSakSetra zA zA prakAre ghaTavA yogya che te vicAryA vinA tathAprakAre samAdhi na thAya. guNa ane guNIno bheda samajAvA yogya zA prakAre che ? jIvanuM vyApakapaNuM, sAmAnyavizeSAtmakatA, pariNAmIpaNuM, lokAlokajJAyakapaNuM, karmasaMbaMdhatA, mokSakSetra e pUrvApara avirodhathI zI rIte siddha che ? eka ja jIva nAmano padArtha jAdAM judAM darzano, saMpradAyo ane mato jude jude svarUpe kahe che, teno karmasaMbaMdha ane mokSa paNa jude jude svarUpe kahe che, ethI nirNaya karavo durdhaTa kema nathI ? 4 sahaja [ zayanoMdha 1, pRSTha 3] je puruSa A graMthamAM sahaja noMdha kare che, te puruSa mATe prathama sahaja te ja puruSa lakhe che. tenI hamaNAM evI dazA aMtaraMgamAM rahI che ke kaMIka vinA sarva saMsArI icchAnI paNa teNe vismRti karI nAkhI che. te kaMIka pAmyo paNa che, ane pUrNano parama mumukSu che, chellA mArgano niHzaMka jijJAsu che. hamaNAM je AvaraNo tene udaya AvyAM che, te AvaraNothI ene kheda nathI, paraMtu vastubhAvamAM thatI maMdatAno kheda che. te dharmanI vidhi, arthanI vidhi, kAmanI vidhi ane tene AdhAre mokSanI vidhine prakAzI zake tevo che. ghaNA ja thoDA puruSone prApta thayo haze evo e kALano kSayopazamI puruSa che. tene potAnI smRti mATe garva nathI, tarka mATe garva nathI, tema te mATe teno pakSapAta paNa nathI; tema chatAM kaMIka bahAra rAkhavuM paDe che, tene mATe kheda che. tenuM atyAre eka viSaya vinA bIjA viSayaprati ThekANuM nathI. te puruSa joke tIkSNa upayoga- yogya che. te bhUla zAthI thaI che ? te vicAratAM, rAga dveSa ne ajJAnathI. tyAre te rAgAdine kADhavA. te zAthI nIkaLe ? jJAnathI. te jJAna zI rIte prApta thAya ? pratyakSa evA sadgurunI ananya bhakti upAsavAthI tathA traNa yoga ane AtmA arpaNa karavAthI. te jo pratyakSa sadagurunI ajarI oya to zuM karavuM ? tyAM temanI AjJAnusAra vartana karavuM. parama karuNArzIla, jenA dareka paramANumAM dayAno jharo vaheto rahe che evA niSkAraNa dayALune atyaMta bhakti sahita namaskAra karIne AtmA sAthe saMyogamAM pAmelA padArthano vicAra karatAM chatAM anAdikALathI dehAtmabuddhinA abhyAsathI jema joIe tema samajAtuM nathI, tathApi koI paNa aMze dekathI AtmA bhinna che evA anirdhArita nirNaya upara AvI zakAya che. ane te mATe vAraMvAra gadveSaNA karavAmAM Ave to atyAra sudhImAM je pratIti thAya che tethI vizeSapaNe thaI zake tema saMbhave che, kAraNa ke jema jema vicAranI zreNinI dRDhatA thAya che tema tema vizeSa khAtarI thatI jAya che. badhA saMjogo ane saMbaMdho yathAzakti vicAratAM ema to pratIti thAya che ke dehathI bhinna evo koI padArtha che. AvA vicAra karavAmAM ekatAdi je sAdhano joIe te nahIM meLavavAthI vicAranI zreNine vAraMvAra koI nahIM to koI prakAre vyAghAta thAya che ne tethI vicAranI zreNi cAlu thaI hoya te truTI jAya che. AvA bhAMgyA truTyA vicAranI zreNi chatAM kSayopazama pramANe vicAratAM jaDa padArtha (zarIrAdi) sivAya tenA saMbaMdhamAM koI paNa vastu che, cokkasa che evI khAtarI thAya che. AvaraNanuM jora athavA to anAdikALanA dehAtmabuddhinA adhyAsathI e nirNaya bhUlI javAya che, ne bhUlavALA rastA upara doravAI javAya che. Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 792 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vALo che; tathApi te tIkSNa upayoga bIjA koI paNa viSayamAM vAparavA te prIti dharAvato nathI. 5 AizanoMdha 1. pRSTha 4] [hAthanoMdha 1, pRSTha 9] eka vAra te svabhuvanamAM beTho hato. jagatamAM koNa sukhI che, te jouM to kharo, pachI ApaNe ApaNe mATe vicAra. enI e jijJAsA pUrNa karavA athavA pote te saMgrahasthAna jovA ghaNA puruSo (AtmAo), ghaNA padArtho tenI samIpe AvyA. "emAM koI jaDa padArtha hato nahIM.' "koI ekalo AtmA jovAmAM Avyo nahIM. mAtra keTalAka dehadhArIo hatA; jeo mArI nivRttine mATe AvyA hoya ema te puruSane zaMkA thaI. vAyu, agni ke pANI, bhUmi e koI kema AvyuM nathI ? (nepathya) teo sukhano vicAra paNa karI zakatAM nathI. duHkhathI bicArAM parAdhIna che. beiMdriya jIvo kema AvyA nathI ? (nepathya) ene mATe paNa e ja kAraNa che. A cakSuthI juo, teo bicArAne keTaluM badhuM duHkha che ? teno kaMpa, teno gharagharATa, parAdhInapaNuM ityAdika joI zakAya tevuM nahotuM, te bahu duHkhI hatAM. (nepathya) e ja cakSuthI have tame AkhuM jagata joI lo. pachI bIjI vAta karo. ThIka tyAre. darzana thayuM, AnaMda pAmyo; paNa pAcho kheda janmyo. nipadhya) have kheda kAM karo cho ? mane darzana thayuM te zuM samyaka hatuM ? 'hA.' samyak hoya to pachI cakravartyAdika te duHkhI kema dekhAya ? 'duHkhI hoya te duHkhI, ane sukhI hoya te sukhI dekhAya.' cakravartI to duHkhI nahIM hoya ? jema darzana thayuM tema zraddho. vizeSa jovuM hoya to cAlo mArI sAthe.' cakravartInA aMta:karaNamAM praveza karyo. [ hAthanoMdha 1, pRSTha 10 ] aMtaHkaraNa joIne peluM darzana samyak hatuM ema meM mAnyuM. tenuM aMtaHkaraNa bahu du:khI hatuM. anaMta bhayanA paryAyathI te tharatharatuM hatuM. kALa AyuSyanI dorIne gaLI jato hato. hADamAMsamAM tenI vRtti hatI. kAMkarAmAM tenI prIti hatI. krodha, mAnano te upAsaka hato. bahu duHkha- vAru, A devonuM darzana paNa samyaka samajavuM ? nizcaya karavA mATe indranA aMtaHkaraNamAM praveza karIe." cAlo tyAre- | hAthanoMdha 1. pRSTha 11 | (te iMdranI bhavyatAthI bhUla khAdhI.) te paNa parama du:khI hato, bicAro cavIne koI bIbhatsa sthaLamAM janmavAno hato mATe kheda karato hato. tenAmAM samyadRSTi nAmanI devI vasI hatI. te tene khedamAM vizrAMti hatI. e mahAduHkha sivAya tenAM bIjAM ghaNAMya avyakta dukha hatAM. Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 793 paNa, (nepacya)- A jaDa ekalAM ke AtmA ekalA jagatamAM nathI zuM ke ? teoe mArA AmaMtraNane sanmAna ApyuM nathI. 'jane jJAna nahIM hovAthI tamAruM AmaMtraNa te bicArAM kyAMthI svIkAre ? siddha (ekAtmabhAvI) tamAruM AmaMtraNa svIkArI zakatA nathI. tenI temane kaMI darakAra nathI.' eTalI badhI bedarakArI ? AmaMtraNane to mAnya karavuM joIe; tame zuM kaho cho ? 'ene AmaMtraNa-anAmaMtraNathI kaMI saMbaMdha nathI. teo paripUrNa svarRpasukhamAM virAjamAna che.' e mane batAvo. ekadama-bahuM tvarAthI, 'tenuM darzana bahu durlabha che. lo, A aMjana AMjI darzana praveza bheLAM karI jAo.' huM hAthanoMdha 1. pRSTha 12 ] aho ! A bahu sukhI che. ene bhaya paNa nathI. zoka paNa nathI. hAsya paNa nathI. vRddhatA nathI. roga nathI. Adhiye nathI, vyAdhiye nathI, upAdhiye nathI. e badhuMya nathI. paNa.........anaMta anaMta saccidAnaMda siddhithI teo pUrNa che. ApaNane evA thavuM che, 'krame karIne thaI zakazo.' te krama brama ahIM cAlaze nahIM. ahIM to turata te ja pada joIe. 'jarA zAMta thAo. samatA rAkho; ane kramane aMgIkAra karo. nahIM to te padayukta thavuM nahIM saMbhave.' "thavuM nahIM saMbhave" e tamArAM vacana tame pAchAM lo. krama tvarAthI batAvo, ane te padamAM turata mokalo. ghaNA mANaso AvyA che. temane ahIM bolAvo. temAMthI tamane krama maLI zakaze.' ichyuM ke teo AvyA;- | hAthanoMdha 1, pRSTha 13 | tame mAruM AmaMtraNa svIkArI AvyA te mATe tamAro upakAra mAnuM chuM. tame sukhI cho, e vAta kharI che zuM ? tamAruM pada zuM sukhavALuM gaNAya che ema ? 'tamAruM AmaMtraNa svIkAravuM, na svIkAravuM evuM amane kaMI baMdhana nathI. ame sukhI chIe ke duHkhI tevuM batAvavAne paNa amAruM ahIM Agamana nathI. amArA padanI vyAkhyA karavA mATe paNa Agamana nathI. tamArA kalyANane arthe amAruM Agamana che.' eka vRddha puruSe kahyuM. kRpA karIne tvarAthI kaho, Apa mAruM zuM kalyANa karazo te. ane AvelA puruSonuM oLakhANa pADo. temaNe prathama oLakhANa pADI. A vargamAM 4-5-6-7-8-9-10-12 e aMkavALA mukhya manuSyo che. te saghaLA tame je padane priya gaNyuM tenA ja ArAdhaka yogIo che. hAthanoMdha 1. pRSTha 14] 4 thI te pada ja sukharUpa che, ane bAkInI jagatavyavasthA ame jema mAnIe chIe tema mAne che. te padanI aMtaraMganI tenI abhilASA che paNa teo prayatna karI zakatA nathI; kAraNa thoDo vakhata sudhI temane aMtarAya che. aMtarAya zo ? karavA mATe tatpara thAya eTale thayuM. Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 794 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra vRddhaH- tame tvarA na karo. tenuM samAdhAna hamaNAM ja tamane maLI zakaze, maLI jaze. ThIka, ApanI te vAtane sammata thauM chuM. vRddhaH- A "pa'nA aMkavALo e kaMIka prayatna paNa kare che. bAkI 4'nA pramANe che. '' sarva prakAre prayatna kare che. paNa pramattadazAthI prayatnamAM maMdatA AvI jAya che. 'huM' sarva prakAre apramattaprayatna che. '8-9-10' tenA karatAM krame ujjvaLa, paNa te ja jAtinA che. '11'nA aMkavALA patita thaI jAya che mATe ahIM tenuM Agamana nathI. darzana thavA mATe bArame ja huM-hamaNAM huM te padane saMpUrNa jovAno chuM, paripUrNatA pAmavAno chuM. AyuSyasthiti pUrI thaye tame joyeluM pada, temAM eka mane paNa jozo. pitAjI, tame mahAbhAgya cho. AvA aMka keTalA che ? hAthanoMdha 1, pRSTha 15 | vRddhaH- traNa aMka prathamanA tamane anukULa na Ave. agiyAramAnuM paNa tema ja. '13-14' tamArI pAse Ave evuM temane nimitta rahyuM nathI. '13 yatkiMcit Ave; paNa 'pUrvaka hoya to teonuM Agamana thAya, nahIM to nahIM. caudamAnuM AgamanakAraNa mAgazo nahIM, kAraNa nathI. (nepathya) "tame e saghaLAnAM aMtaramAM praveza karo. huM sahAyaka thauM chuM." cAlo. 4 thI 11-12 sudhI krame krame sukhanI uttarottara caDhatI laharIo chUTatI hatI. vadhu zuM kahIe ? mane te bahu priya lAgyuM; ane e ja mAruM potAnuM lAgyuM. vRddhe mArA manogata bhAva jANIne kahyuM- e ja tamAro kalyANamArga, jAo to bhale; ane Avo to A samudAya rahyo. (svavicArabhuvana, dvAra prathama) ////////// UThIne bhaLI gayo. huM hAthanoMdha 1. pRSTha 17 | kAyAnuM niyamitapaNuM. vacananuM sthAAdapaNuM. mananuM audAsInyapaNuM AtmAnuM muktapaNuM. (A chellI samajaNa, ) huM hAthanoMdha 1. pRSTha 18 AtmasAdhana dravya- huM eka chuM. asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM. kSetra- asaMkhyAta nijaavagAhanA pramANa chuM. kALa- ajara, amara, zAzvata chuM. svaparyAyapariNAmI samayAtmaka chuM. bhAva- zuddha caitanyamAtra nirvikalpa draSTA chuM. 1. pUrvakarma Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 795 8 [hAthanoMdha 1, pRSTha 19 ] vacanasaMyama- vacanasaMyama- vacanasaMyama manosaMyama- manosaMyama- manosaMyama. kAyAMyama kAyasaMyama- kAyasaMyama. kAyasaMyama. indriyasaMkSepanA. Asana stharatA. indriyasthiratA, vacanasaMyama. mAnatA. manosaMyama, vacanasaMkSepa mana saMkSepatA, saupayoga yathAsUtra pravRtti. saupayoga yathAsUtra pravRtti. vacanaguNAtizayatA. mana sthiratA, AtmaciMtanatA. dravya, kSetra, kALa ane bhAva. saMyama kAraNa nimittarUpa dravya, kSetra, kALa, ane bhAva. dravya- saMyamita deha kSetra- nivRttivALAM kSetre sthiti-vihAra, kALa- yathAsUtra kALa. bhAva" yathAsUtra nivRttisAdhanavicAra, sukhane icchato na hoya te nAstika, kAM siddha, kAM jaDa. |hAthanoMdha 1. pRSTha 21 | hAthanoMdha 1. pRSTha 25 | 10 e ja sthiti e ja bhAva ane e ja svarUpa. ja game to kalpanA karI bIjI vATa lo. yathArtha joIto hoya to A........lo. vibhaMga jJAna-darzana anya darzanamAM mAnavAmAM AvyuM che. emAM mukhya pravartakoe je dharmamArga bodhyo che, te samyak thavA sthAnlR mudrA joIe. sthAnuM mudrA te svarUpasthita AtmA che. zrutajJAnanI apekSAe svarUpasthita AtmAe kahelI zikSA che. nAnA prakAranA naya, nAnA prakAranAM pramANa, nAnA prakAranI bhaMgajAla, nAnA prakAranA anuyoga e saghaLAM lakSaNArUpa che. lakSa eka saccidAnaMda che. dRSTiviSa gayA pachI game te zAstra, game te akSara, game te kathana, game te vacana, game te sthaLa prAye ahitanuM kAraNa thatuM nathI. punarjanma che - jarUra che - e mATe huM anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM. A kALamAM mAruM janmavuM mAnuM to duHkhadAyaka che, ane mAnuM to sukhadAyaka paNa che. evuM have koI vAMcana rahyuM nathI ke je vAMcI joIe. chIe te pAmIe e jenA saMgamAM hAthanoMdha 1, pRSTha 1 Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 796 http://www.ShrimadRajchandra.org rahyuM che te saMganI A kALamAM nyUnatA thaI paDI che. zrImad rAjacaMdra vikarALa kALa ! . . . vikarALa karma ! ... ... ... vikarALa AtmA ! . . . jema . paNa ema . . . . have dhyAna rAkho. e ja kalyANa. 11 [hAthanoMdha 1, pRSTha 27 ] eTaluM ja zodhAya to badhuM pAmazo; khacIta emAM ja che. mane cokkasa anubhava che. satya kahuM chuM. yathArtha kahuM chuM. niHzaMka mAno. e svarUpa mATe sahaja sahaja koI sthaLe lakhI vALyuM che. ////////// 12 mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha; hotA so to jala gayA, ni kiyA nija ke. samaja, pirphe saba sarala ye muzakIlI kyA kahuM hai, ?.. biMbane samaja muzakIla; khoja piMDa brahmAMDakA, pattA to laga jAya; yehi brahmAMDi vAsanA, jaba jAve taba........ Apa ApakuM bhUla gayA, inaseM kyA aMdhera ? samara samara aba hasata hai, ke nahi bhUleMge phera. jahAM kalapanA-jalapanA, tarUM mAnuM du:kha chAMI; miTe kalapanA-jalapanA, taba vastu tina pAI. he jIva ! kathA Icchata have ? hai icchA duHkha mUla; jaba icchAkA nAza taMba, miDhe anAdi bhUla. rasIkarsa mati thaI. Apa Apa Apa hai nAhiM; ApanakuM jaba bhUla gaye, avara kahA~se lAI. Apa Apa e zodhaseM, Apa milana naya Apa Apa mila jAya; hAthanoMdha 1, pRSTha 30 ] bApo,............ ////////// 13 eka vAra te svabhuvanamAM beTho hato.........prakAza hato; jhaMkhAza hatI. hAthanoMdha 1, pU 29 ] Audio [ hAthanoMdha 1, pRSTha 33 ] maMtrIe AvIne tene kahyuM, Apa zuM vicAraNAmAM parizrama lo cho ? te yogya hoya to A dInane darzAvI upakRta karazo. 14 phona AsavA parisavA, nahi inameM saMdeha; mAtra dRSTikI bhUla hai, bhUla gaye gata ehi racanA jina upadezakI, paramottama tinu kAla; inameM saba mata rahata hai, karate nija saMbhAla. [hAthanoMdha 1, pRSTha 35 ] Audio 1. mULa hAthanoMdhamAM A caraNo nathI paNa zrImade pote ja pachI pUrti karela che. 2 pAThAMtaraH- kyA icchata khovata sabe ! Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 jina sau hI hai AtamAM, anya hoi sau karma karma kare so jina vacana. tattvajJAnIko marma. jaba jAnyo nijarUpako, taba jAnyo saba loka; 'nahi jAnyo nijarUpo, saba jAnyo sau phoka, ehi dizAkI mUDhatA, hai nahi jinarpe bhAva; narse bhAva binu kabU, nahi chUTata duHkhadAva. vyavahArasa deva jina nihacarse hai Apa; era bacano - samaja le. jinapravacanakI chApa. 6090 ehi nahIM hai kalpanA, ehI ehIM nahIM vibhaMga- jaba jAgeMge AtamA, taba lAgeMge raMga. ////////// 15 anubhava. hAthanoMdha 1, pRSTha 37 ] ////////// 16 [hAthanoMdha 1, pRSTha 39 ] e tyAgI paNa nathI, atyAgI paNa nathI. e rAgI paNa nathI, vItarAgI paNa nathI. potAno krama nizvaLa karo. tenI cobAAnivRtta bhUmikA rAkho. A darzana thAya che te kAM vRthA jAya che ? eno vicAra punaH punaH vicAratAM mUrchA Ave che. saMtajanoe potAno krama mUkyo nathI. mUkyo che te parama asamAdhine pAmyA che. saMtapaNuM ati ati durlabha che. AvyA pachI saMta maLavA durlabha che. saMtapaNAnI jijJAsAvALA aneka che. paraMtu saMtapaNuM durlabha te durlabha ja che ! 17 prakAzabhuvana |AthanoMdha 1. pRSTha 43 | khacIta te satya che. ema ja sthiti che. tema A bhaNI vaLo- teoe rUpakathI kahyuM che. bhinna bhinna prakAre tethI bodha thayo che, ane thAya che; paraMtu te vibhaMgarUpa che. A bodha samyaka che. tathApi ghaNo ja sUkSma ane moDu TaLye grAhya thAya tevo che. samyak bodha paNa pUrNa sthitimAM rahyo nathI, topaNa je che te yogya che. e samajIne have ghaTato mArga lo. kAraNa zodho mA, nA kaho mA, kalpanA karo mA. ema ja che, e puruSa yathArthavanA hato. ayathArtha kahevAnuM temane koI nimitta nahotuM. 18 [hAthanoMdha 1, pRSTha 46 ] moTuM Azcarya che ke nirvikAra mananA mumukSuo jenAM caraNanI bhakti, sevA icche che tevA puruSane eka jhAMjhavAnA pAI jevI... 1. pAThAntaraH- hota nyUnase nyUnatA. Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 798 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 19 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 47 ] te dazA zAthI avarAI ? ane te dazA vardhamAna kema na thaI ? lokanA prasaMgathI, mAnecchAthI, ajAgRtapaNAthI, strI Adi pariSano jaya na karavAthI. je kriyAne viSe jIvane raMga lAge che, tene tyAM ja sthiti hoya che, evo je jinano abhiprAya te satya che, trIsa mahA mohanIyanAM sthAnaka zrI tIrthaMkare kahyAM che te sAcAM che. anaMtA jJAnIpuruSoe jenuM prAyazcitta kahyuM nathI, jenA tyAgano ekAMta abhiprAya Apyo che evo je kAma tethI je mUMjhAyA nathI, te ja paramAtmA che. dravya- kSetra- kALa- bhAva- 20 |AzanoMdha 1. pRSTha 49 ] koI brahmarasanA bhogI, koI brahmarasanA bhogI. jANe koI viralA yogI, koI brahmarasanA bhogI. 21 [hAthanoMdha 1, pRSTha 51 ] dravya, kSetra kALa, bhAva eka lakSa. mohamI. mA.va. 8 1 udayamAva. 2-2-3mA-1951 sAmAnya cetana vizeSa cetana nirvizeSa cetana eka lakSa mohamayI udAsIna 8-1 udayabhAva icchA. prArabdha. 22 [hAthanoMdha 1, pRSTha para ] sAmAnya caitanya vizeSa caitanya (caitanya) svAbhAvika aneka AtmA (jIva) nigraMtha sopAdhika aneka AtmA (jIva) vedAMta, 1. saM. 1951 poSa vada 2. 23 cakSu aprApyakArI. mana aprApyakArI cetananuM bAhya agamana (gamana nahIM te). // [hAthanoMdha 1, pRSTha 53 ] Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 24 799 [hAthanoMdha 1, pRSTha 55] che jJAnIpuruSone samaye samaye anaMtA saMyamapariNAma vardhamAna thAya che, ema sarvajJe kahyuM che te satya che. te saMyama,vicAranI tIkSNa pariNatithI tathA brahmarasa pratye sthirapaNAthI utpanna thAya che. zrI tIrthaMkara AtmAne saMkocavikAsanuM bhAjana yogadazAmAM mAne che, te siddhAMta vizeSe karI vicAravA yogya che. ////////// 5 dhyAna. dhyAna-dhyAna. dhyAna-dhyAna-dhyAna. dhyAna-dhyAna- dhyAna-dhyAna. dhyAna-dhyAna- dhyAna-dhyAna-dhyAna. dhyAna-dhyAna- dhyAna-dhyAna-dhyAna-dhyAna. dhyAna-dhyAna- dhyAna-dhyAna-dhyAna-dhyAna-dhyAna. 26 cidhAtumaya, paramazAMta, aDaga ekAgra, eka svabhAvamaya asaMkhyAta pradezAtmaka puruSAkAra cidAnaMda- ghana tenuM dhyAna karo. jJA va to clo moka ta -no AtyaMtika abhAva. pradeza saMbaMdha pAmelAM pUrvaniSpanna, sattAprApta, udayaprApta, udIraNAprApta cAra evAM [hAthanoMdha 1, pRSTha 56] | hAzodha 1. pRSTha 57] Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 800 vizva anAdi che. jIva anAdi che. paramANu pudgalo anAdi che. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra nA goTha A vedanIya vedavAthI abhAva jene che evuM zuddha svarUpa jina cimUrti, sarva lokAlokabhAsaka camatkAranuM dhAma. jIva ane karmano saMbaMdha anAdi che. ////////// 27 saMyogI bhAvamAM tAdAtmya adhyAsa hovAthI jIva janmamaraNAdi duHkhone anubhave che. pAMca astikAyarUpa loka eTale vizva che. caitanya lakSaNa jIva che. varNa, gaMdha, rasa sparzamAna paramANuo che. te saMbaMdha svarUpathI nathI. vibhAvarUpa che. ////// 28 29 [hAthanoMdha 1, pRSTha 58 ] hAthanoMdha 1, pRSTha 593 hAthoMdha 1. pRSTha 60] zarIrane viSe AtmabhAvanA prathama thatI hoya to thavA devI, krame karI prANamAM AtmabhAvanA karavI, pachI indriyomAM AtmabhAvanA karavI, pachI saMkalpavikalparUpa pariNAmamAM AtmabhAvanA karavI, pachI sthira jJAnamAM AtmabhAvanA karavI. tyAM sarva prakAranI anyAlaMbanarahita sthiti karavI, ////////// 30 hAthanoMdha 1. pRSTha 61 | prANa, saha vANI. } anahada tenuM dhyAna karavuM. rasa. ////////// 31 [ AthanoMdha 1, pRSTha kara] saMvata 1953 nA phA. vadi 12, bhomavAra jina mukhya AcArya. siddhAMta paddhati dharma. zAMta rasa ahiMsA mukhya liMgAdi vyavahAra jinamudrA sUcaka. matAMtara samAveza zAMta rasa pravahana. jina anyane dharmaprApti. Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 lokAdi svarUpa- jina saMzayanI prakriyA nivRtti samAdhAna kAraNa 801 kAMIka gRhavyavahAra zAMta karI, parigrahAdi kAryathI nivRtta thavuM, apramatta guNasthAna parvata pahoMcavuM, kevaLa bhUmikAnuM sahajapariNAmI dhyAna- ////////// 32 [hAthanoMdha 1, pRSTha 93 ] dhanya re divasa A aho, jAgI re zAMti apUrva re; daza varSe rU dhArA UlasI, mo udayakarmano garva re. dhanya ogaNIsasene ekatrIse ne vyo apUrva anusAra re; ogaNIso ne betALIse, adbhuta vairAgya dhAra re, dhanya ogaNIsameM ne suDatALIse, samakita zuddha prakAzyuM re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya tyAM Avyo re hradaya kAro, parigraha kArya kArya prapaMca re; Audio jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka reMca re, dhanyava hAthanoMdha 1. pRSTha 64] vadhatuM ema ja cAliyuM, have dIse kSINa kAMI re; krame karIne re te jaze, ema bhAse manamAMhI re. dhanya yathA hetu je cittano, satya dharmano uddhAra re; thaze avazya A A dehathI. ema thayo niradhAra re. dhanya AvI apUrva vRtti aho, tho apramatta yoga che. kevaLa lagabhaga bhUmikA, sparzIne deha viyoga re. dhanya avazya karmano bhauga che. bhogavavo avazeSa re; Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 802 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra tethI deha eka ja dhArIne, jANuM svarUpa svadeza re. dhanya 33 [hAthanoMdha 1, pRSTha 67 ] kammadavyehi sammaM, saMjogo hoI jo u jIvassa, so baMdho nAyavvo, tassa viogo bhave viogo bhaye mukkho. 34 hAthanoMdha 1. pRSTha 73] samyakdarzanasvarUpa evAM nIce lakhyAM zrI jinanAM upadezelAM cha pada AtmArthI jIve atizaya karI vicAravAM ghaTe che. AtmA che e rUpana kemake pramANe karIne tenuM prasiddhapaNuM che. AtmA nitya che e nityapa6. AtmAnuM je svarUpa che te koI paNa prakAre utpanna thavuM saMbhavanuM nathI, tema teno vinAza saMbhavato nathI. AtmA karmano kartA che; e vArtApana. AtmA karmano bhoktA che. [ hAthanoMdha 1, pRSTha 74 ] te AtmAnI mukti thaI zake che. mokSa thaI zake evA prakAra prasiddha che. 35 hAthanoMdha 1. pRSTha 80 ] AtmA- vedAMta jaina sAMkhya yoga naiyAyika dA.. nitya- anitya pariNAmI "" apariNAmI sAkSI sAkSIkartA 36 sAMkhya kahe che ke buddhi jaDa che. pataMjali, vedAMta ema ja kahe che. jina kahe che ke buddhi cetana che. vedAMta kahe che ke AtmA eka ja che. jina kahe che ke AtmA anaMta che. jAti eka che. sAMkhya paNa tema ja kahe che. pataMjali paNa tema ja kahe che. ////////// hAthanoMdha 1. pRSTha 81] Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 803 vedAMta kahe che ke A samasta vizva vaMdhyAputravat che. jina kahe che ke A samasta vizva zAzvata che. pataMjali kahe che ke nityamukta evo eka Izvara hovo joIe. sAMkhya nA kahe che, jina nA kahe che, ////////// 37 hAthanoMdha 1. pRSTha 7] zrImAn mahAvIrasvAmI jevAe aprasiddha pada rAkhI gRhavAsa vedyo - gRhavAsathI nivRtta thaye paNa sADAbAra varSa jevA dIrgha kALa sudhI mauna AcaryuM. nidrA tajI viSama pariSaha sahyA eno hetu zo ? ane A jIva Ama varte che. tathA Ama kahe che teno hetu zo ? je puruSa sadagurunI upAsanA vinA nija kalpanAe AtmasvarUpano nirdhAra kare te mAtra potAnA svacchaMdanA udayane vede che, ema vicAravuM ghaTe che. je jIva satpuruSanA guNano vicAra na kare, ane potAnI kalpanAnA Azraye varte te jIva sahajamAtramAM bhavavRddhi utpanna kare che, kemake amara thavAne mATe jhera pIe che. 38 sarvasaMga mahAsavarUpa zrI tIrthaMkare kahyo che, te satya che, hAthanoMdha 1. pRSTha 89 ] AvI mizraguNasthAnaka jevI sthiti kyAM sudhI rAkhavI ' je vAta cittamAM nahIM, te karavI, ane je cittamAM che temAM udAsa rahevuM evo vyavahAra zI rIte thaI zake ? vaizyavetre ane nigraMthabhAve vasatAM koTI koTI vicAra thayA kare che. veSa ane te veSa saMbaMdhI vyavahAra joI lokadRSTi tevuM mAne e kharuM che, ane nigraMthabhAve vartatuM citta te vyavahAramAM yathArtha na pravartI zake e paNa satya che; je mATe evA be prakAranI eka sthiti karI vartI zakAtuM nathI, kemake prathama prakAre vartatAM nirguthamAvathI udAsa rahevuM paDe to ja yathArtha vyavahAra sAcavI zakAya ema che, ane nithabhAve vasIe to pachI te vyavahAra game tevo thAya tenI upekSA karavI ghaTe, jo upekSA na karavAmAM Ave to nithabhAva hAni pAmyA vinA rahe nahIM. hAthanoMdha 1, pRSTha 0 ] te vyavahAra tyADyA vinA athavA atyaMta alpa karyA vinA nirguthanA yathArtha rahe nahIM, ane udayarUpa hovAthI vyavahAra tyAgyo jato nathI. A sarva vibhAvayoga maTyA vinA amAruM citta bIjA koI upAye saMtoSa pAme ema lAgatuM nathI. te vibhAvayoga be prakAre cheH eka pUrve niSpanna karelo evo udayasvarUpa, ane bIjo Atmabuddhie karI raMjanapaNe karavAmAM Avato bhAvasvarUpa. AtmabhAve vibhAva saMbaMdhI yoga tenI upekSA ja zreyabhUta lAge che. nitya te vicAravAmAM Ave che, te vibhAvapaNe vartato AtmabhAva ghaNo parikSINa karyo che, ane hajI paNa te ja pariNati varte che. te saMpUrNa vibhAvayoga nivRtta karyA vinA citta vizrAMti pAme ema jaNAtuM nathI, ane hAla Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 804 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra to te kAraNe karI vizeSa kleza vedana karavo paDe che, kemake udaya vibhAvakriyAno che ane icchA AtmabhAvamAM sthiti karavAnI che. [ hAthanoMdha 1, pRSTha 91 ] tathApi ema rahe che ke, udayanuM vizeSa kALa sudhI vartavuM rahe to AtmabhAva vizeSa caMcaLa pariNAmane pAmaze; kemake AtmabhAva vizeSa saMdhAna karavAno avakAza udayanI pravRttine lIdhe prApta na thaI zake, ane tethI te AtmabhAva kaMI paNa ajAgRtapaNAne pAme. je AtmabhAva utpanna thayo che, te AtmabhAva para jo vizeSa lakSa karavAmAM Ave to alpa kALamAM tenuM vizeSa vardhamAnapaNuM thAya, ane vizeSa jAgRtAvasthA utpanna thAya, ane thoDA kALamAM hitakArI evI ugra AtmadazA pragaTe ane jo hRdayanI sthiti pramANe hRdayano kALa rahevA devAno vicAra karavAmAM Ave to have AtmazithilatA thavAno prasaMga Avaze, ema lAge che; kemake dIrghakALano AtmabhAva hovAthI atyAra sudhI udayabaLa game tevuM chatAM te AtmabhAva haNAyo nathI, tathApi kaMIka kaMIka tenI ajAgRtAvasthA thavA devAno vakhata Avyo che; ema chatAM paNa have kevaLa udaya para dhyAna ApavAmAM Avaze to zithilabhAva utpanna thaze. - [ hAthanoMdha 1, pRSTha 92 ] jJAnIpuruSo udayavaza dehAdi dharma nivarte che, e rIte pravRtti karI hoya to AtmabhAva haNAvo na joIe; e mATe te vAta lakSa rAkhI udaya vaidavo ghaTe che, ema vicAra paNa hamaNAM ghaTato nathI, kemake jJAnamAM tAratamya karatAM udayabaLa vadhatuM jovAmAM Ave to jarUra tyAM jJAnIe paNa jAgRta dazA karavI ghaTe, ema zrI sarvajJe kahyuM che. atyaMta duSamakALa che tene lIdhe ane hatapuNya lokoe bharatakSetra gheryuM che tene lIdhe paramasatsaMga, satsaMga ke saraLapariNAmI jIvono samAgama paNa durlabha che, ema jANI jema alpakALamAM sAvadhAna thavAya tema karavuM ghaTe che. maunadazA dhAraNa karavI ////////// 39 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 93 ] vyavahArano udaya evo che ke te dhAraNa karelI dazA lokone kaSAyanuM nimitta thAya, tema vyavahAranI pravRtti bane nahIM. tyAre te vyavahAra nivRtta karavI ! te paNa vicAratAM banavuM kaThaNa lAge che, kemake tevI kaMIka sthiti vedavAnuM citta rahyA kare che. pachI te zithilatAthI, hRdayathI ke parecchAthI ke sarvajJa dRSTathI, ema chatAM paNa alpakALamAM A vyavahArane saMkSepa karavA citta che. te vyavahAra kevA prakAre saMkSepa thaI zakaze kemake teno vistAra vizeSapaNe jovAmAM Ave che. vyApArasvarUpe, kuTuMbapratibaMdha, yuvAvasthApratibaMdhe, dayAsvarUpe, vikArasvarUpe, udayasvarUpe - e Adi kAraNe te vyavahAra vistArarUpa jaNAya che. [ hAthanoMdha 1, pRSTha 94 ] huM ema jANuM chuM ke anaMtakALathI aprAptavat evuM AtmasvarUpa kevaLajJAna-kevaLadarzana-svarUpe aMtarmuhUrtamAM utpanna karyuM che, to pachI varSa cha mAsa kALamAM ATalo A vyavahAra kema nivRtta nahIM thaI zake ? mAtra jAgRtinA upayogAMtarathI tenI sthiti che, ane te upayoganAM baLane nitya vicAryethI alpa kALamAM te vyavahAra nivRtta thaI zakavA yogya che. topaNa Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 805 tenI kevA prakAre nivRtti karavI, e hajI vizeSapaNe mAre vicAravuM ghaTe che ema mAnuM chuM, kemake vIryane viSe kaMI paNa maMda dazA varte che. te maMda dazAno hetu zo ? udayabaLe prApta thayo evo paricaya mAtra paricaya, ema kahevAmAM kaMI bAdha che ? te paricayane viSe vizeSa aruci rahe che, te chatAM te paricaya karavo rahyo che. te paricayano doSa kahI zakAya nahIM, paNa nijadoSa kahI zakAya. aruci hovAthI icchArUpa doSa nahIM kahetAM udayarUpa doSa kahyo che. ghaNo vicAra karI nIcenuM samAdhAna thAya che. 40 [ AthanoMdha 1, pRSTha 96 ] ekAMta dravya, ekAMta kSetra, ekAMta kALa ane ekAMta bhAvarUpa saMyama ArAdhyA vinA cittanI zAMti nahIM thAya ema lAge che, evo nizcaya rahe che. te yoga hajI kaMI dUra saMbhave che, kemake udayanuM baLa jotAM te nivRtta thatAM kaMIka vizeSa kALa jaze, 41 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 97 ] mAha suda 7 zanivAra - vikrama saMvata 1951 tyAra pachI doDha varSathI vadhAre sthiti nahIM. - ane teTalA kALamAM tyAra pachI jIvanakALa zI rIte vedavo te vicAravAnuM banaze. 42 avi appaNo vi dehami, nAyaraMti mamAiyaM / [ hAthanoMdha 1, pRSTha 98 ] 43 [ hAtha noMdha 1. pRSTha 100 ] kAma, mAna ane utAvaLa e traNano vizeSa saMyama karavo ghaTe che. 44 hai jIva ! asArabhUta lAgatA evA A vyavasAyathI have nivRtta thA, nivRtta / [ hAthanoMdha : pRSTha 101 ] te vyavasAya karavAne viSe game teTalo baLavAna prArabdhodaya dekhAto hoya topaNa tethI nivRtta thA, nivRtta ! joke zrI sarvajJe ema kahyuM che ke caudame guNaThANe vartato evo jIva paNa prArabdha vaidyA vinA mukta thaI zake nahIM, topaNa tuM te udayano AzrayarUpa hovAthI nija doSa jANI tene atyaMta tIvrapaNe vicArI tethI nivRtta thA nivRtta / kevaLa mAtra prArabdha hoya, ane anya karmadazA vartatI na hoya to te prArabdha saheje nivRtta thavA devAnuM bane che, ema parama puruSe svIkAryuM che, paNa te kevaLa prArabdha tyAre kahI zakAya ke jyAre prANAMtaparyaMta niSThAbhedadRSTi na thAya, ane tane sarva prasaMgamAM ema bane che, evuM jyAM sudhI kevaLa nizcaya na thAya tyAM sudhI zreya e che ke, tene viSe tyAgabuddhi bhajavI, A vAta vicArI hai jIva ! have tuM alpa kALamAM nivRtta thA, nivRtta | 45 he jIva ! have tuM saMganivRttirUpa kALanI pratijJA kara, pratijJA kara ! [ hAthanoMdha 1, pRSTha 102 ] Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COS http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kevaLasaMganivRttirUpa pratijJAno vizeSa avakAza jovAmAM na Ave to aMzasaMganivRttirUpa evo A vyavasAya tene tyAga ! je jJAnadazAmAM tyAgAtyAga kaMI saMbhave nahIM te jJAnadazAnI siddhi che jene viSe evo nuM sarvasaMgatyAgadazA alpakALa vedIza to saMpUrNa jagata prasaMgamAM varte topaNa tane bAdharUpa na thAya. e prakAra varto chate paNa nivRtti ja prazasta sarvajJe kahI che, kemake RSabhAdi sarva parama puruSe chevaTe ema ja karyuM che. ////////// 46 saM0 1951 nA vaizAkha suda 5 some sAyaMkALathI pratyAkhyAna. saM0 1951 nA vaizAkha suda 14 bhome. 47 sopazamI jJAna vikaLa thata zI vAra ja ////// [ hAthanoMdha , pRSTha 103 ] [ hAthanoMdha 1, pRSTha 105 ] 48 "jema nirmaLatA re ratna sphaTika taNI. tema ja jIva svabhAva re; te jina vIre re dharma prakAziyo. prabaLa kaSAya abhAva re" [ hAthanoMdha 1. pRSTha 30% 1 49 vItarAgadarzana udazaraNa sarvajJamImAMsA, Sadarzana avalokana. vItarAgaabhiprAyavicAra. vyavahAraprakaraNa. munidharma. AgAradharma. matamatAMtaranirAkaraNa.. upasaMhAra. [ hAthanoMdha 1, pRSTha 108 ] 50 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 110 ] navatattvavivecana. guNasthAnakavivecana, karmaprakRtivivecana. vicArapaddhati, zravaNAdivivecana. bodhabIjasaMpatti. Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvavibhakti. http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 51 aMga. upAMga. mULa. cheda. AzayaprakAzitA TIkA. vyavahAra hetu. paramArtha hetu. paramArtha gauNatAnI prasi vyavahAravistAranuM paryavasAna. anekAMtadRSTi hetu. svagatamatAMtaranivRttiprayatna upakrama upasaMhAra avisaMdhi lokavarNana sthULatva raMtu. vartamAnakALe AtmasAdhanabhUmikA. vItarAgadarzanavyAkhyAno anukrama ////////// 602 zuddhatmapadAvanA. [ hAthanoMdha 1, pRSTha 11 ] para [ hAthanoMdha 1, pRSTha 113 ] mULa lokasaMsthAna ? dharmaadharmaastikAyarUpa dravya ? svAbhAvika abhavyatva anAdi anaMta siki anAdi anaMtanuM jJAna zI rIte ? AtmA saMkoce vikAse ? siddha Urdhvagamana-cetana, khaMDavat zA mATe nahIM ? kevaLajJAnamAM lokAlokanuM jJAtRtva zI rIte ? lokasthitimaryAdA hetu zAmatavanulakSaNa uttara te te sthAnavartI sUrya caMdrAdi vastu, athavA niyamita gationuM ! duSamasuSamAdi kALa ? manuSyaUMcavAdipramANa ! agnikAyAdinuM nimittayoga ekadama utpanna thavuM ? Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 808 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra eka siddha tyAM anaMta siddha avagAhanA ? hetu avyaktavya ? 53 ekamAM paryavasAna zI rIte thaI zake che? athavA thatuM nathI ? vyavahAra racanA karI che ema koI hetuthI siddha thAya che ? ////////// svasthiti AtmadazA saMbaMdhe vicAra. tathA tenuM paryavasAna ? tyAra pachI lokopakArapravRtti ! 54 lokopakArapravRttinuM dhoraNa. vartamAnamAM (hAlamAM) kema vartavuM ucita che ? 55 [ hAthanoMdha 1. pRSTha 114 ] [ hAthanoMdha 1, pRSTha 115 ] [ hAthanoMdha 1, pRSTha 117 ] AtmapariNAmanI vizeSa sthiratA thavA vANI ane kAyAno saMyama saupayogapaNe karavo ghaTe che. pa [ hAthanoMdha 1. pRSTha 118 ] traNe kALamAM je vastu jAtyaMtara thAya nahIM tene zrI jina dravya kahe che. koI paNa dravya parapariNAme pariName nahIM. svapaNAno tyAga karI zake nahIM. pratyeka dravya (dravya-kSetra-kALa-bhAvathI) svapariNAmI che. niyata anAdi maryAdApaNe varte che. je cetana che, te koI divasa acetana thAya nahIM; je acetana che. te koI divasa caitana thAya nahIM. 57 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 120 ] he yoga, 58 [ hAthanoMdha 1. pRSTha 121 1 eka caitanyamAM A sarva zI rIte ghaTe che ? ////////// 59 [ kAthanoMdha 1. pRSTha 122 ] jo A jIve te vibhAvapariNAma kSINa na karyAM to A ja bhavane viSe te pratyakSa duHkha vedaze. //////// 90 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 124 ] je je prakAre AtmAne ciMtana karyo hoya te te prakAre te pratibhAse che. viSayAttapaNAthI mUDhatAne pAmelI vicArazaktivALA jIvane AtmAnuM nityapaNuM bhAsatuM nathI, ema ghaNuM karIne dekhAya che, tema thAya che, te yathArtha che; kemake anitya evA viSayane viSe Atmabuddhi hovAthI potAnuM paNa anityapaNuM bhAse che. Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 809 vicAravAnane AtmA vicAravAna lAge che. zUnyapaNe ciMtana karanArane AtmA zUnya lAge che, anityapaNe ciMtana karanArane anitya lAge che. nityapaNe ciMtana karanArane nitya lAge che. cetananI utpattinA kaMI paNa saMyogo dekhAtA nathI, tethI caitana anutpanna che. te cetana vinAza pAmavAno kaMI anubhava thato nathI mATe avinAzI che - nitya anubhavasvarUpa hovAthI nitya che. samaye samaye pariNAmAMtara prApta thavAthI anitya che. svasvarUpano tyAga karavAne ayogya hovAthI mULa dravya che. 61 [ hAthanoMdha 1. pRSTha 126 ] sarva karatAM vItarAganAM vacanane saMpUrNa pratItinuM sthAna kahevuM ghaTe che, kemake jyAM rAgAdi doSano saMpUrNa kSaya hoya tyAM saMpUrNa jJAnasvabhAva pragaTavAyogya niyama ghaTe che. zrI jinane sarva karatAM utkRSTa vItarAgatA saMbhave che. pratyakSa temanA vacananuM pramANa che mATe. je koI puruSane jeTale aMze vItarAgatA saMbhave che, teTale aMze te puruSanuM vAkya mAnyatAyogya che. sAMkhyAdi darzana baMdha mokSanI je je vyAkhyA upadezI che. tethI baLavAna pramANasiddha vyAkhyA zrI jina vItarAge kahI che, ema jANuM chuM. zaM je jine dvaitanuM nirUpaNa karyuM che. AtmAne khaMDa dravyavat kahyo che, kartA bhoktA kahyo che, ane nirvikalpa samAdhine aMtarAyamAM mukhya kAraNa thAya evI padArthavyAkhyA kahI che, te jinanI zikSA baLavAna pramANasiddha che ema kema kahI zakAya ? kevaLa advaita - ane [ hAthanoMdha 1, pRSTha 127 ] sahaja nirvikalpa samAdhinuM kAraNa evo je vedAMtAdi mArga tenuM te karatAM avazya vizeSa pramANasiddhapaNuM saMbhave che. 30 yadyapi eka vAra tame kaho cho tema gaNIe, paNa sarva darzananI zikSA karatAM jinanI kahelI baMdha mokSanA svarUpanI zikSA jeTalI avikaLa pratibhAse che, teTalI bIjAM darzananI pratibhAsatI nathI. ane je avikaLa zikSA te ja pramANasiddha che. zuM ema jo tame dhAro cho to koI rIte nirNayano samaya nahIM Ave, kemake sarva darzanamAM je je darzanane viSe jenI sthiti che te, te te darzana mATe avikaLatA mAne che. 50 yadyapi ema hoya to tethI avikaLatA na Thare, jenuM pramANe karI avikaLapaNuM hoya te ja avikaLa Thare. zaM je pramANe karI tame jinanI zikSAne avikaLa jANo cho te prakArane tame kaho; ane je prakAre vedAMtAdinuM vikaLapaNuM tamane saMbhave che, te paNa kaho. kara hAthanoMdha 1, pRSTha 130] pratyakSa aneka prakAranAM duHkhane tathA duHkhI prANIone joIne, tema ja jagatanI vicitra racanA jANIne tema thavAno hetu zo che ? tathA te duHkhanuM mULa svarUpa zuM che ? ane tenI nivRtti kayA prakAre thaI zakavA yogya che ? tema ja jagatanI vicitra racanAnuM aMtarsvarUpa zuM che, e Adi prakArane viSe vicAradA utpanna thaI che jene evA mumukSu puruSa temaNe, pUrva puruSoe upara kahyA te vicAro viSe je kaMI samAdhAna ApyuM hatuM, athavA mAnyuM hatuM, te vicAranA samAdhAna pratye paNa yathAzakti AlocanA karI. te AlocanA karatAM vividha prakAranA matamatAMtara tathA abhiprAya saMbaMdhI yathAzakti vizeSa vicAra karyo. tema ja nAnA prakAranA rAmAnujAdi saMpradAyano vicAra karyo. tathA vedAMtAdi darzanono vicAra karyo. te AlocanA viSe aneka prakAre te darzananA svarUpanuM Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 810 zrImad rAjacaMdra mathana karyu. ane prasaMge prasaMge mathananI yogyatAne prApta thayeluM evuM jainadarzana te saMbaMdhI ghaNA prakAre je mathana thayuM, te mathanathI te darzanane siddha thavA arthe, pUrvApara virodha jevAM lAge che evAM nIce lakhyAM che te kAraNo dekhAyAM. 63 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 132 ] dharmAstikAya ane adharmAstikAya tathA AkAzAstikAya arUpI chatAM rUpIne sAmarthya Ape che, ane e traNa dravya svabhAvapariNAmI kahyAM che. tyAre e arUpI chatAM rUpane sahAyaka kema thaI zake ? dharmAstikAya ane adharmAstikAya ekakSetrAvagAhI che, ane paraspara viruddhatAvALA tenA svabhAva che, chatAM temAM virodha, gati pAmelI vastu pratye sthitisahAyakatArUpe ane sthiti pAmelI vastu pratye gati sahAyakatArUpe thaI zA mATe Ave nahIM ? dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AtmA eka e traNa samAna asaMkhyAtapradezI che. teno kaMI bIjo rahasyArtha che ? dharmAstikAya adharmAstikAyanI avagAhanA amuka amUrtAkAre che, tema hovAmAM kaMI rahasyArtha che ? lokasaMsthAna sadaiva eka svarUpe rahevAmAM kaMI rahasyArtha che ? eka tAro paNa ghaTavadha thato nathI, evI anAdi sthiti zA hetuthI mAnavI ? zAzvatapaNAnI vyAkhyA zuM ? AtmA, ke paramANu kadApi zAzvata mAnavAmAM mULa dravyatva kAraNa che; paNa tArA, caMdra, vimAnAdimAM tevuM zuM kAraNa che ? 64 | hAthanoMdha 1, pRSTha 133 | siddha AtmA lokAlokaprakAzaka che, paNa lokAlokavyApaka nathI, vyApaka to svaavagAhanApramANa che. je manuSyadehe siddhi pAmyA tenA trIjA bhAga UNe te pradeza ghana che, eTale Atmadravya lokAlokavyApaka nathI paNa lokAlokaprakAzaka eTale lokAlokajJAyaka che, lokAloka pratye AtmA jato nathI, ane lokAloka kaMI AtmAmAM AvatAM nathI, sarve potapotAnI avagAhanAmAM svasattAmAM rahyAM che, tema chatAM AtmAne tenuM jJAnadarzana zI rIte thAya che ? atre jo evuM dRSTAMta kahevAmAM Ave ke jema ArIsAmAM vastu pratibiMbita thAya che, tema AtmAmAM paNa lokAloka prakAzita thAya che, pratibiMbita thAya che, to e samAdhAna paNa avirodha dekhAtuM nathI, kemake ArIsAmAM to visasApariNAmI pudgalarazmithI pratibiMbata thAya che. AtmAno agurulaghu dharma che, te dharmane dekhatAM AtmA sarva padArthane jANe che, kemake sarva dravyamAM agurulaghu guNa samAna che. ema kahevAmAM Ave che, tyAM agurulaghu dharmano artha zuM samajavo ? AhArano jaya, Asanano jaya, nidrAnI jaya. vAsaMyama, jinopadiSTa AtmadhyAna. 37 AtmadhyAna zI rIte ? 65 jJAna pramANa dhyAna thaI zake, mATe jJAnatAratamyatA joIe. [ hAthanoMdha che, pRSTha 136 | Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 811 zuM vicAratAM, zuM mAnatAM, zI dazA thatAM cothuM guNasthAnaka kahevAya ? zAthI cothe guNasthAnakethI terame guNasthAnake Ave ? vartamAnakALanI peThe A jagata sarvakALa che. ////////// 66 pUrvakALe te na hoya to vartamAnakALe tenuM hovuM paNa hoya nahIM. vartamAnakALe che to bhaviSyakALamAM te atyaMta vinAza pAme nahIM. [ hAthanoMdha 1, pRSTha 148 ] padArthamAtra pariNAmI hovAthI A jagata paryAyAMtara dekhAya che; paNa mULapaNe tenuM sadA vartamAnapaNuM che. je vastu samayamAtra che, te sarvakALa che. je bhAva che te che, je nathI te nathI. 67 | graMthanoMdha 1. pRSTha 150 | be prakArano padArthasvabhAva vibhAgapUrvaka spaSTa dekhAya che. jaDa svabhAva, cetana svabhAva. guNAtizayatA zuM ? ////////// 68 | hAthanoMdha 1, pRSTha 152 | te kema ArAdhAya ? kevaLajJAnamAM atizayatA zuM ? tIrthakaramAM atizayatA zuM ? vizeSa hetu zo ? jo jinasammata kevaLajJAna lokAlokajJAyaka mAnIe to te kevaLajJAnamAM AhAra, nihAra, vihArAdi kriyA zI rIte saMbhave ? vartamAnamAM tenI A kSetre aprAptino hetu zo ? maMti. zruta, adhi. mana:paryava, paramAvadhi, kevala. ////////// 69 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 154 ] 70 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 155 ] paramAvadhijJAna utpanna thayA pachI kevaLajJAna utpanna thAya che, e rahasya anuprekSA karavA yogya che. anAdi anaMtakALanuM, anaMta evA alokanuM ? gaNitI advaita athavA asaMkhyAtathI para evo jIvasamUha, paramANusamUha anaMta chatAM anaMtapaNAno sAkSAtkAra thAya te gaNitAtItapaNuM chatAM zI rIte sAkSAt anaMtapaNuM jaNAya ? e virodhanI zAMti upara kahyAM te rahasyathI thavA yogya samajAya che. vaLI kevaLajJAna nirvikalpa che, upayogano prayoga karavo paDato nathI. sahaja upayoga te jJAna che. te paNa rahasya anapekSA karavA yogya che. Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 812 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kemake prathama siddha koNa ? prathama jIvaparyAya kayo ? prathama paramANuparyAya kayo ? e kevaLajJAnagocara paNa anAdi ja jaNAya che; arthAt kevaLajJAna tenI Adi pAmatuM nathI, ane kevaLajJAnathI kaMI chAnuM nathI e be vAta paraspara virodhI che, tenuM samAdhAna paramAvadhinI anuprekSAthI tathA sahaja upayoganI anuprekSAthI samajAvA yogya rasto dekhAya che. kaMI paNa che ? zuM che ? zA prakAre che ? jANavA yogya che ? ////////// 71 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 156 ] jANavAnuM phaLa zuM che ? baMdhano hetu zo che ? pudgalanimitta baMdha ke jIvanA doSathI baMdha ? huM hAthanoMdha 1. pRSTha 157 | je prakAre mAno te prakAre baMdha na TALI zakAya evo siddha thAya che; mATe mokSapadanI hAni thAya che. tenuM nAstitva Thare che. ke amUrtatA te kaMI vastutA ke avastutA ? amUrtatA jo vastutA to kaMI mahattvavAna ke tema nahIM ? munna evAM pudgalano ane amUrta evA jIvano saMyoga kema ghaTe ? / hAthanoMdha 1, pRSTha 158 | dharma, adharma ane jIva dravyanuM kSetravyApIpaNuM je prakAre jina kahe che te pramANe mAnatAM te dravya utpannasvabhAvIvat siddha thavA jAya che, kemake madhyamapariNAmIpaNuM che. dharma, adharma ane AkAza e vastu dravyapaNe eka jAti ane guNapaNe bhinna jAti ema mAnavA yogya che, ke dravyatA paNa bhinna bhinna mAnavA yogya che ? dravya eTale zuM ? guNa paryAya vinA tenuM bIjAM zuM svarUpa che ? [ hAthanoMdha 1, pRSTha 159 | kevaLajJAna sarva dravya, kSetra, kALa, bhAvanuM jJAyaka Thare to sarva vastu niyata maryAdAmAM AvI jAya, anaMtapaNuM na Thare, kemake anaMtapaNuM anAdipaNuM samajyuM jatuM nathI, arthAt kevaLajJAnamAM tenuM kaI rIte pratibhAsavuM thAya ? teno vicAra barAbara baMdha besato nathI. 72 jene jaina sarvaprakAzatA kahe che, tene vedAMta sarvavyApakatA kahe che. deSTa vastu parathI ardaSTano vicAra anusaMdhAna karavo ghaTe, | hAthanoMdha 1, pRSTha 162 | jinane abhiprAye AtmA mAnatAM atra lakhyA che te prasaMgo pratye vadhAre vicAra karavo- 1 asaMkhyAta pradezanuM mULa parimANa. 2 saMkoca, vikAsa thaI zake evo AtmA mAnyo che te saMkoca, vikAsa arUpIne viSe hovA yogya che ? tathA kevA prakAre hovA yogya che ? 3 nigoda avasthA viSe vizeSa kAraNa kaMI che ? Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAtharnodha 1 813 4 sarva dravyakSetrAdinI prakAzakatA te rUpa kevaLajJAnasvabhAvI AtmA che, ke svasvarUpAvasAna nijajJAnamaya kevaLajJAna che ? 5 AtmAmAM yoge vipariNAma che ? svabhAve vipariNAma che ? vipariNAma AtmAnI mULa sattA che ? saMyogI sattA che ? te sattAnuM kayuM dravya mULa kAraNa che ? [ hAthanoMdha 1, pRSTha 163 ] ke 6 hInAdhika avasthA cetana pAme tene viSe kaMI vizeSa kAraNa che ? svasvabhAvanuM ? pudgalasaMyoganuM tethI vyatirikta ? 7 je pramANe mokSapade AtmatA pragaTe te pramANe mULa dravya mAnIe to lokavyApakapramANa AtmA na thavAnuM kAraNa zuM ? 8 jJAna guNa ane AtmA guNI e ghaTanA ghaTAvavA jatAM AtmA kathaMcit jJAnavyatirikta mAnavo te kevI apekSAe ? jaDatvabhAve ke anyaguNa apekSAe ? 9 madhyama pariNAmavALI vastunuM nityapaNuM thI rIte saMbhave che ? 10 zuddha cetanamAM anekanI saMkhyAno bheda zA kAraNe ghaTe che ? 11 ////////// 73 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 165 ] jenAthI mArga pravartya che, evA moTA puruSanA vicAra, baLa, nirbhayatAdi guNo paNa moTA hatA. eka rAjya prApta karavAmAM je parAkrama ghaTe che, te karatAM apUrva abhiprAya sahita dharmasaMtati pravartavAmAM vizeSa parAkrama ghaTe che. tathArUpa zakti thoDA vakhata pUrve atra jaNAtI hatI, hAla temAM vikaLatA jovAmAM Ave che teno hetu zo hovo joIe te vicAravA yogya che. darzananI rIte A kALamAM dharma pravarte ethI jIvonuM kalyANa che ke saMpradAyanI rIte pravarte to jIvonuM kalyANa che te vAta vicAravA yogya che. saMpradAyanI rIte ghaNA jIvone te mArga grahaNa thavA yogya thAya, darzananI rIte virala jIvone grahaNa thAya. jo jinane abhimate mArga nirUpaNa karavA yogya gaNavAmAM Ave, to te saMpradAyanA prakAre nirUpaNa thavo vizeSa asaMbhavita che, kemake tenI racanAnuM sAMpradAyika svarUpa thavuM kaThaNa che. darzananI apekSAe koIka jIvane upakArI thAya eTalo virodha Ave che. ////////// 74 [ hAthanoMdha , pRSTha 19 - je koI moTA puruSa thayA che teo prathamathI svasvarUpa (nijazakti) samajI zakatA hatA, ane bhAvi mahakAryanAM bIjane prathamathI avyaktapaNe vAvyA rahetA hatA athavA svAcaraNa avirodha jevuM rAkhatA hatA. atre te prakAra vizeSa virodhamAM paDyo hoya ema dekhAya che. te virodhanAM kAraNo paNa atre lakhyAM che. 1 anirNayathI- 2 vizeSa saMsArInI rIti jevo vyavahAra vartato hovAthI. 3 brahmacaryanuM dhAraNa, Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 75 sohaM (mahApuruSoe AzcaryakAraka gaveSaNA karI che.) | hAthanoMdha 1. pRSTha 167 | kalpita pariNatithI jIvane viramavuM ATaluM badhuM kaThaNa thaI paDyuM che teno hetu zo hovo joIe ? AtmAnA dhyAnano mukhya prakAra kayo kahI zakAya ? te dhyAnanuM svarUpa zA prakAre ? AtmAnuM svarUpa zA prakAre ? kevaLajJAna jinAgamamAM prarUpyuM che te yathAyogya che, ke vedAMte prarUpyuM che te yathAyogya che ? ////////// 76 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 168 ] preraNApUrvaka spaSTa gamanAgamanakriyA AtmAnA asaMkhyAta pradezapramANapaNA mATe vizeSa vicArayogya che. prao- paramANu ekapradezAtmaka, AkAza anaMtapradezAtmaka mAnavAmAM je hetu che, te hetu AtmAnA asaMkhyAtapradezapaNA mATe yathAtathya siddha thato nathI, madhyama pariNAmI vastu anutpanna jovAmAM AvatI nathI mATe. u- 77 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 169 ] zakAya ? nathI. amUrtapaNAnI vyAkhyA zuM ? anaMtapaNAnI vyAkhyA zuM? AkAzanuM avagAhakadharmapaNuM zA prakAre ? mUrtImUrtano baMdha Aja thato nathI to anAdithI kema thaI zake ? vastusvabhAva ema anyathA kema mAnI krodhAdibhAva jIvamAM pariNAmIpaNe che, vivartapaNe che ? pariNAmIpaNe jo kahIe to svAbhAvika dharma thAya, ane svAbhAvika dharmanuM TaLavApaNuM kyAMya anubhUta thatuM vivartapaNe jo gaNIe to sAkSAt baMdha je prakAre jina kahe che, te pramANe mAnatAM virodha Avavo saMbhave che. zuM hAthanoMdha 1. pR 170 - 78 jinAne abhimata kevaLadarzana ane vedAMtane abhimata brahma emAM bheda zo che ? jinane abhimate. 79 | AyanoMdha 1. pRSTha 171 | AtmA asaMkhyAtapradezI, (?) saMkocavikAsanuM bhAjana, arUpI, lokapramANa pradezAtmaka. jina 80 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 172 ] madhyama parimANanuM nityapaNuM, krodhAdinuM pAriNAmikapaNuM (?) AtmAmAM kema ghaTe ? karmabaMdhano hetu AtmA ke pudgala, ke ubhaya ke kaMI ethI paNa anya prakAra ? muktimAM Atmaghana ? Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 815 dravyanuM guNathI atiriktapaNuM zuM ? badhA guNa maLI eka dravya ke te vinA bIjuM dravyanuM kaMI vizeSa svarUpa che ? sarva dravyanuM vastutva, guNa bAda karI vicArIe to eka che ke kema ? AtmA guNI jJAna guNa ema kahevAthI kathaMcit AtmAnuM jJAnarahitapaNuM kharuM ke nahIM ? jo jJAnarahita-AtmapaNuM svIkArIe to jaDa bane ? cAritra, vIryAdi guNa kahIe to jJAnathI tenuM judApaNuM hovAthI te jaDa Thare tenuM samAdhAna zA prakAre ghaTe che ? abhavyatva pAriNAmikabhAve zA mATe ghaTe ? dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane jIva dravyadRSTie joIe to eka vastu kharI ke nahIM ? dravyapaNuM zuM ? dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane AkAzanuM svarUpa vizeSa zI rIte pratipAdana thaI zake che ? loka asaMkhyapradezI ane dvIpa samudra asaMkhyAtA te Adi virodhanuM samAdhAna zA prakAre che ? AtmAmAM pAriNAmikatA ? muktimAM paNa sarva padArthanuM pratibhAsavuM ? anAdi anaMtanuM jJAna kayA prakAre thavA yogya che ? 81 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 173 ] vedAMta. AtmA eka, anAdi mAyA, baMdhamokSanuM pratipAdana e tame kaho cho ema ghaTI zakatAM nathI ? AnaMda ane caitanyamAM zrI kapiladevajIe virodha kahyo che tenuM zuM samAdhAna che ? yathAyogya samAdhAna vedAMtamAM jovAmAM AvatuM nathI. AtmA nAnA vinA baMdha, mokSa hovA yogya ja nathI. te to che, ema chatAM kalpita kahevAthI paNa upadezadi kArya karavA yogya TharatAM nathI. ////////// 82 jainamArga [ hAthanoMdha 1, pRSTha 174 ] 1 lokasaMsthAna. 2 dharma, adharma, AkAza dravya. 3 arUpIpaNuM. 4 suma duSamAdi kALa 5 te te kALe bhAratAdinI sthiti, manuSya U~catvAdipramANa. 6 nigoda sUkSma. 7 bhavya, abhavya nAme be prakAre jIva. 8 vibhAvadazA, pAriNAmika bhAve. 9 pradeza ane samaya tenuM vyAvahArika pAramArthika kaMI svarUpa, 10 guNasamudAyathI jAvuM kaMI dravyatva 11 pradezasamudAyanuM vastutva. 12 rUpa, rasa, gaMdha, sparzathI jAduM evuM kaMI paNa paramANupaNuM. 13 pradezanuM saMkocAvuM, vikAsAvuM. 14 tethI ghanapaNuM ke pAtaLApaNuM. 15 asparzagati. 16 eka samaya atra ane siddhakSetra hovApaNuM - athavA te ja samaye lokAMtaragamana. 17 siddhasaMbaMdhI avagAha Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 816 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 18 avadhi, mana:paryava ane kevaLanI vyAvahArika pAramArthika kaMI vyAkhyA: - jIvanI apekSA tathA dRzya padArthanI apekSAe. "matizrutanI vyAkhyA - te prakAre.' 19 kevaLajJAnanI bIjA kaMI vyAkhyA. 20 kSetrapramANanI bIjA kaMI vyAkhyA. 21 samasta vizvano eka advaita tattva para vicAra. rara kevaLajJAna vinA jIvasvarUpanuM bIjA koI jJAne grahaNa pratyakSapaNe. 23 vibhAvanuM upAdAnakAraNa, x tema tathAprakArano samAdhAnayogya koI prakAra, 5 A kALane viSe daza bolanuM vyavacchedapaNuM, teno anya kaMI paNa paramArtha, 6 bIjabhUta ane saMpUrNa ema kevaLajJAna be prakAre, 27 vIryAdi AtmaguNa gaNyA che temAM cetanapaNuM. 28 jJAnathI juduM evuM Atmatva, 29 jIvano spaSTa anubhava thavAnA dhyAnanA mukhya prakAra, vartamAnakALane viSe 30 temAM paNa sarvotkRSTa mukhya prakAra, 31 atizayanuM svarUpa. 32 labdhi (keTalIka) advaitatattva mAnatAM siddha thAya evI mAnya che. 33 lokadarzanano sugama mArga- vartamAnakALe kaMI paNa. 34 dehAMtadarzanano sugama mArga vartamAnakALe. 35 siddhatvaparyAya sAdi anaMta, ane mokSa anAdi anaMta [ hAthanoMdha 1, pRSTha 175 ] | kathanoMdha 1, pRSTha 176 | 36 pariNAmI padArtha, niraMtara svAkArapariNAmI hoya topaNa avyavasthita pariNAmIpaNuM anAdithI hoya te kevaLajJAnane viSe bhAsyamAna padArthane viSe zI rIte ghaTamAna ? 1 karmavyavasthA. 83 | hAthanoMdha 1, pRSTha 180 | ra sarvajJatA. 3 pAriNAmikatA, 4 nAnA prakAranA vicAra ane samAdhAna. 5 anyathI nyUna parAbhavatA. 6 jyAM jyAM anya vikaLa che tyAM tyAM avikaLa A, vikaLa dekhAya tyAM anyanuM kvacit avikaLapaNuM - nahIM to nahIM. ////////// 84 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 181 ] mohamayI kSetra saMbaMdhI upAdhi parityAgavAne ATha mahinA ane daza divasa bAkI che. ane te parityAga thaI zakavA yogya che. Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 817 bIje kSetre upAdhi (vyApAra) karavAnA abhiprAyathI mohamayI kSetranI upAdhino tyAga karavAno vicAra rahe che, ema nathI. paNa jyAM sudhI sarvasaMgaparityAgarUpa yoga nirAvaraNa thAya nahIM tyAM sudhI je gRhAzrama varte te gRhAzramamAM kALa vyatIta karavA viSeno vicAra kartavya che. kSetrano vicAra kartavya che, je vyavahAramAM vartavuM te vyavahArano vicAra kartavya che, kemake pUrvApara avirodhapaNuM nahIM to rahevuM kaThaNa che. 85 bhU brahma. sthApanA:- dhyAna. mukhaH- brahmagrahaNa. yogabaLa. nirjhayAdi saMpradAya. nirUpaNa. dhyAna. yogabaLa. rU. sthApanA, mukha. sarvadarzana avirodha. svAyu-sthiti. AtmabaLa. 86 so dhammo jathya dayA dasaTTha dosA na jassa so devo [ hAthanoMdha 1, pRSTha 182 ] | kAzanoMdha 1, pRSTha 183 | so hu guru jo nANI AraMbhapariggahA virao. ////////// 87 [ hAthanoMdha 1, pRSTha 187 ] akiMcanapaNAthI vicaratAM ekAMta maunathI jinasandeza dhyAnathI tanmayAtmasvarUpa evo kyAre thaIza ? 88 hAthanoMdha 1, pRSTha 195 | eka vAra vikSepa zamyA vinA bahu samIpa AvI zakavA yogya apUrva saMyama pragaTaze nahIM. kema, kyAM sthiti karIe ? ////// hAthanoMdha-2 1 | hAthanoMdha 2, pRSTha 3 | rAga, dveSa ane ajJAnano AtyaMtika abhAva karI je sahaja zuddha AtmasvarUpamAM sthita thayA te svarUpa amAruM smaraNa, dhyAna ane pAmavA yogya sthAna che. sarvajJapadanuM dhyAna karo. ////////// 2 [ hAthanoMdha 2, pRSTha 5] Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 818 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 3 zuddha caita anaMta Atmadravya kevalajJAnasvarUpa zaktirUpe te jene saMpUrNa vyakta thayuM che, tathA vyakta thavAno je puruSo mArga pAmyA che te puruSone atyaMta bhaktithI namaskAra. anaMta avakAza che. temAM jaDa cetanAtmaka vizva rahyuM che. vizvamaryAdA be amUrta dravyathI che, namo jiNANa jimavANa jinatattvasaMkSepa. jene dharmAstikAya, adharmAstikAya evI saMjJA che. jIva ane paramANupudagala e be dravya sakriya che. sarva dravya dravyatve zAzvata che. anaMta jIva che. anaMta anaMta paramANupudgala che. dharmAstikAya eka che. adharmAstikAya eka che. AkAzAstikAya eka che, kALa dravya che. vizvapramANa kSetrAvagAha karI zake evo ekeka jIva che. ////////// 5 namo jiNANa jimavANa zuM hAthanoMdha ra, pRSTha 7 ] [ hAthanoMdha 2, pRSTha 9 ] [ hAthanoMdha 2, pRSTha 13 ] jenI pratyakSa dazA ja bodharUpa che, te mahatpuruSane dhanya che. je matabhede A jIva grahAyo che, te ja matabheda ja tenA svarUpane mukhya AvaraNa che, vItarAgapuruSanA samAgama vinA, upAsanA vinA, A jIvane mumukSutA kema utpanna thAya ? samyakjJAna kyAMthI thAya ? samyakdarzana kyAMthI thAya ? samyakracAritra kyAMthI thAya ? kemake e traNe vastu anya sthAnake hotI nathI. vItarAgapuruSanA abhAva jevo vartamAna kALa varte che. hai mumukSu ! vItarAgapada vAraMvAra vicAra karavA yogya che. upAsanA karavA yogya che, dhyAna karavA yogya che. Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 2 819 6 [ hAthanoMdha 2, pRSTha 15 ] jIvane baMdhananA mukhya hetu beH rAga ane dveSa. rAgane abhAve dveSano abhAva thAya. rAganuM mukhyapaNuM che. rAgane lIdhe ja saMyogamAM AtmA tanmayavRttimAna che. te ja karma mukhyapaNe che. jema jema rAgadveSa maMda, tema tema karmabaMdha maMda ane jema jema rAgadveSa tIvra, tema tema karmabaMdha tIvra. rAgamano abhAva tyAM karmabaMdhano saparAdhika abhAva. rAgadveSa thavAnuM mukhya kAraNa- mithyAtva eTale asamyakadarzana che. samyakajJAnathI samyakdarzana thAya che. tethI asamyadarzana nivRtti pAme che. te jIvane samyakacAritra pragaTe che, je vItarAgadazA che. saMpUrNa vItarAgadazA jane varte che te caramArIrI jANIe chIe. 7 [ hAthanoMdha 2, pRSTha 17 ] he jIva! sthira dRSTithI karIne tuM aMtaraMgamAM jo, to sarva paradravyathI mukta evuM tAruM svarUpa tane parama prasiddha anubhavAze. he jIva ! asamyakdarzanane lIdhe te svarUpa tane bhAsatuM nathI. te svarUpamAM tane zaMkA che, vyAmoha ane bhaya che. samyakdarzanano yoga prApta karavAthI te abhAsanAdinI nivRtti thaze. he samyakdarzanI ! samyakcAritra ja samyakdarzananuM phaLa ghaTe che, mATe temAM apramatta thA. je pramattabhAva utpanna kare che te karmabaMdhanI tane supratItino hetu che. hai samyakracAritrI ! have zithilapaNuM ghaTatuM nathI. ghaNo aMtarAya hato te nivRtta thayo, to have niraMtarAya padamAM zithilatA zA mATe kare che ? 8 | hAthanoMdha ra, pRSTha 21 | khano abhAva karavAne sarva jIva icche che, duHkhano AtyaMtika abhAva kema thAya ? te nahIM jaNAvAthI duHkha utpanna thAya te mArgane duHkhathI mukAvAno upAya jIva samaje che. kAraNa che. janma, jarA, maraNa mukhyapaNe duHkha che. tenuM bIja karma che. karmanuM bIja rAgadveSa che, athavA A pramANe pAMca micyAtva avirati pramAda Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra kAya yoga pahelA kAraNano abhAva thaye bIjAno abhAva, pachI trIjAno, pachI cothAno, ane chevaTe pAMcamA kAraNano ema abhAva thavAno krama che. micyAtva mukhya moha che. avirati gauNa moha che. pramAda ane kaSAya aviratimAM aMtarbhAvI zake che. yoga sahacArIpaNe utpanna thAya che. cAre vyatIta thayA pachI paNa pUrvahetuthI yoga hoI zake. 9 | hAthanoMdha ra, pRSTha 25 | he munio / jyAM sudhI kevaLa samavasthAnarUpa sahaja sthiti svAbhAvika na thAya tyAM sudhI tame dhyAna ane svAdhyAyamAM lIna raho. jIva kevaLa svAbhAvika sthitimAM sthita thAya tyAM kaMI karavuM rahyuM nathI. jyAM jIvanAM pariNAma vardhamAna, phIyamAna thayA kare che tyAM dhyAna kartavya che. arthAt dhyAnalInapaNe sarva bAddhadravyanA paricayathI virAma pAmI nijasvarUpanA lakSamAM rahevuM ucita che. udayanA dhakkAthI te dhyAna jyAre jyAre chUTI jAya tyAre tyAre tenuM anusaMdhAna ghaNI tvarAthI karavuM. vaccenA avakAzamAM svAdhyAyamAM lInatA karavI. sarva paradravyamAM eka samaya paNa upayoga saMga na pAme evI dazAne jIva bhaje tyAre kevaLajJAna utpanna thAya, ekAMta AtmavRtti. ekAMta AtmA. kevaLa eka AtmA. kevaLa eka AtmA ja. kevaLa mAtra AtmA. kevaLa mAtra AtmA ja. AtmA ja. zuddhAtmA ja. sajAtmA ja. 10 nirvikalpa, zabdAtIta sahaja svarUpa AtmA ja. | hAthanoMdha 2, pRSTha 27 3 ////////// 11 7-12-541 31-11-22 huM hAthanoMdha ra, pRSTha 29 Ama kALa vyartIta thavA devo yogya nathI. samaye samaye Atmopayoge upakArI karIne nivRtta thavA devA yogya che. 1. saMvata 1954, (12) Aso suda 7: 31 muM varSa, 11 mo mahino, bAvIsamo divasa, (janmatithi saM. 1924 kArtika suda 15 hovAthI saM. 1954 Aso suda 7 me 31 muM varSa, 11 mAsa ane 22 mo divasa Ave che.) Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAtharnodha 2 81 aho ! A dehanI racanA ! aho cetana ! aho tenuM sAmarthya ! aho jJAnI ! aho tenI gaveSaNA ! aho temanuM dhyAna / ahIM temanI samAdhi / ahIM temano saMyama ! aho temano apramatta svabhAva ! aho temanI parama jAgRti ! aho temano vItarAga svabhAva ! aho temanuM nirAvaraNa jJAna / ahIM temanA yoganI zAMti ! aho temanA vacanAdi yogano udaya ! he AtmA ! A badhuM tane supratIta thayuM chatAM pramattabhAva kema ? maMda prayatna kema ? jaghanyamaMda jAgRti kema ? zithilatA kema ? mUMjhavaNa kema ? aMtarAyano hetu zo ? apramatta thA, apramatta thA. parama jAgRta svabhAva bhaja, parama jAgRta svabhAva bhaja. tIvra vairAgya, parama Arjava, bAhmAsyaMtara tyAga, AhArano jaya. Asanano jaya. nidrAno jaya. yogano jaya. AraMbhaparigrahavirati. brahmacarya pratye pratinivAsa. ekAMtavAsa. aSTAMgayoga. sarvajJadhyAna. Atma IhA. Atmapayoga mULa Atmopayoga. apramatta upayoga. kevaLa upayoga kevaLa AtmA. aciMtya siddhasvarUpa. jinacaitanyapratimA. sarvAMgasaMyama. ekAMta sthira saMyama. ekAMta zuddha saMyama. kevaLa bAhmabhAva nirapekSatA. AtmatattvavicAra. jagatatattvavicAra, jinadarzanatattvavicAra. bIjA dAnatattvavicAra, 12 [ hAthanoMdha 2, pRSTha 30 ] 13 [ hAthanoMdha 2. pRSTha 31 | samAdhAna. Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 822 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra dharmasugamatA. paddhati. lokAnugraha yathAsthita zuddha sanAtana sarvotkRSTa jayavaMta dharmano udaya. vRtti. ////////// 14 svapara paropakAraka paramArthamaya satyadharma jayavaMta varte. AzcaryakAraka bheda paDI gayA che. khaMDita che. saMpUrNa karavAnuM sAdhana durgamya dekhAya che. te prabhAvane viSe mahat aMtarAya che. [ hAthanoMdha 2, pRSTha 32 ] dezakALAdi ghaNA pratikULa che. vItarAgono mata lokapratikULa thaI paDyo che. rUDhithI je loko tene mAne che tenA lakSamAM paNa te suprIta jaNAto nathI, athavA anyamata te vItarAgono mata samajI pravartye jAya che. yathArtha vItarAgono mata samajavAnI temanAmAM yogyatAnI ghaNI khAmI che. dRSTirAganuM prabaLa rAjya varte che. veSAdi vyavahAramAM moTI viTaMbaNA karI mokSamArgano aMtarAya karI beThA che. tuccha pAmara puruSo virAdhaka vRttinA dhaNI agrabhAge varte che. kiMcit satya bahAra AvatAM paNa temane prANaghAtatulya duHkha lAgatuM hoya ema dekhAya che. ////// 15 parama kAruNyasvabhAvI. tyAre tame zA mATe te dharmano uddhAra iccho cho ? te saddharma pratyenI parama bhaktithI, ////////// evaMbhUta dRSTithI RsUtra sthiti kara, RsUtra dRSTithI evaMbhUta sthiti kara. negama dRSTithI evaMbhuta prApti kara. evaMbhUta dRSTithI naigama vizuddha kara. saMgra dRSTithI evaMbhUta thA. evaMbhUta dRSTithI saMgraha vizuddha kara. vyavahAra dRSTithI evaMbhUta pratye jA. evaMbhuta dRSTithI vyavahAra vinivRtta kara, [ hAthanoMdha 2, pRSTha 34 ] 16 | hAthanoMdha ra, pRSTha 35 | Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha ra zabda rdaSTithI evaMbhUta pratye jA. evaMbhuta dRSTithI zabda nirvikalpa kara, samabhirUDha dRSTithI evaMbhUta avaloka. evaMbhuta dRSTithI samabhinna sthiti kara. evaMbhUta dRSTithI evaMbhUta thA. evaMbhUta sthitithI evaMbhUta dRSTi zamAva. OM zAMti zAMti zAMti. 17 huM asaMga zuddhacetana chuM. vacanAtIta nirvikalpa ekAMta zuddha anubhavasvarUpa che. huM parama zuddha, akhaMDa cidhAtu chuM. acidhAtunA saMyogarasano A AbhAsa to juo / Azcaryavat, AzcaryarUpa, ghaTanA che. kaMI paNa anya vikalpano avakAza nathI. sthiti paNa ema ja che. ////////// 18 823 [ hAthanoMdha 2, pRSTha 37 ] [ hAthanoMdha 2, pRSTha 39 ] tevo kALa che ? parAnugraha parama kAruNyavRtti karatAM paNa prathama caitanya jinapratimA thA. caitanya jinapratimA thA. te viSe nirvikalpa thA. tevo kSetrayoga che ? gaveSa. tevuM parAkrama che ? apramatta zUravIra thA. teTaluM AyuSabaLa che ? zuM lakhavuM ? zuM kahevuM ? aMtarmukha upayoga karIne jo. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH he kAma ! he mAna ! he saMgaudaya ! huM vacanavargaNA / hai moha ! he mohadayA / OM zithilatA ! tame zA mATe aMtarAya karo cho ? 19 parama anugraha karIne have anukULa thAo ! anukULa thAo, [ hAthanoMdha 2, pRSTha 41 ] Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 824 zrImad rAjacaMdra 20 he sarvotkRSTa sukhanA hetubhUta samyakdarzana ! tane atyaMta bhaktithI namaskAra ho. [ hAthanoMdha 2, pRSTha 45 ] A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta jIvo tArA Azraya vinA anaMta anaMta duHkhane anubhave che. tArA paramAnugrahathI svasvarUpamAM ruci thaI. parama vItarAga svabhAva pratye parama nizcaya Avyo. kRtakRtya thavAno mArga grahaNa thayo. hai jina vItarAga ! tamane atyaMta bhaktithI namaskAra karuM chuM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyo che. hai kuMdakuMdAdi AcAryo ! tamArAM vacano paNa svarUpAnusaMdhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayAM che. te mATe huM tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM. he zrI sobhAga ! tArA satsamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te arthe tane namaskAra ho. 1 jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che tema ja sarva padArthanuM svarUpa che. [ hAthanoMdha 2, pRSTha 47 ] bhagavAna jine upadezelo AtmAno samAdhimArga zrIgurunA anugrahathI jANI, parama prayatnathI upAsanA karo. baMdhavihANavimukkaM 22 vaMdia sirivaddhamANajiNacaMdaM. sirivIra jiNaM baMdia kammavivAgaM samAsao vucchaM, kIraI jieNa heUhiM, jeNaM to bhaNNae kammaM. kammadavvehiM sammaM, saMjogo hoI jo u jIvassa, so baMdho nAyayyo, tassa viogo bhaye mukkho. . ////////// 23 kevaLa samavasthita zuddha cetana mokSa. te svabhAvanuM anusaMdhAna te mokSamArga. pratItirUpe te mArga jyAM zarU thAya che tyAM samyakdarzana deza AcaraNarUpe te paMcama guNasthAnaka sarva AcaraNarUpe te chaThThuM guNasthAnaka. apramattapaNe te AcaraNamAM sthiti R saptama ' apUrva AtmajAgRti te aSTama ' huM hAthanoMdha ra, pRSTha 49 ] [ hAthanoMdha 2, pRSTha 51 ] Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 3 sattAgata sthULa kaSAya baLapUrvaka 77 sUkSma upazAMta kSINa 77 svarUpasthiti te navama guNasthAnaka hAthanoMdha-3 dazama 77 ekAdazama " dvAdazama sarva OM namaH 85 [ hAthanoMdha 3, pRSTha 3 ] jina. vItarAga. sarvajJa che. rAgadveSano AtyaMtika kSaya thaI zake che. jJAnane pratibaMdhaka rAgadveSa che. jJAna, jIvano svatvabhUta dharma che. jIva, eka akhaMDa saMpUrNa dravya hovAthI tenuM jJAnasAmarthya saMpUrNa che. 2 zuM hAthanoMdha 3, pRSTha 9] sarvajJapada vAraMvAra zravaNa karavA yogya, vAMcavA yogya vicAra karavA yogya, lakSa karavA yogya ane svAnubhave siddha karavA yogya che. 3 [ hAthanoMdha 3, pRSTha & ] sarvajJa deva. sarvajJa deva. nigraMtha guru. nigraMtha guru. upazamamULa dharma. dayAmULa dharma. ////////// sarvajJa deva. nigraMtha guru. siddhAMtamULa dharma. ////////// sarvajJa deva. nigraMtha guru. jinAjJAmULa dharma. ////////// sarvajJanuM svarUpa. nirguthanuM svarUpa. dharmanuM svarUpa. ////////// samyaka kriyAvAda. ////////// Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 826 pradeza samaya paramANu- dravya guNa paryAya jaDa cetana http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 4 OM namaH ////////// 5 OM namaH mULa dravya zAzvata. mULa dravyaH- jIva, ajIva. ////////// paryAyaH- azAzvata. anAdi nitya paryAyaH- meru Adi. 9 OM namaH sarva jIva sukhane icche che. | hAthanoMdha 3. pRSTha 11 | [ hAthanoMdha 3, pRSTha 13 | [ hAthanoMdha 3, pRSTha 15 | duHkha sarvane apriya che. duHkhathI mukta thavA sarva jIva icche che. vAstavika tenuM svarUpa na samajAvAthI te duHkha maTatuM nathI. te duHkhanA AtyaMtika abhAvanuM nAma mokSa kahIe chIe.. atyaMta vItarAga thayA vinA AtyaMtika mokSa hoya nahIM. samyajJAna vinA vItarAga thaI zakAya nahIM. samyagdarzana vinA jJAna asamyak kahevAya che. vastunI je svabhAve sthiti che. te svabhAve te vastunI sthiti samajAvI tene samyajJAna kahIe chIe. samyajJAnadarzanathI pratIta thayelA AtmabhAve vartavuM te cAritra che. te traNanI ekatAthI mokSa thAya. jIva svAbhAvika che. | hAthanoMdha 1, pRSTha 16 | paramANu svAbhAvika che. Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva anaMta che. http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha ra paramANu anaMta che. jIva ane pudgalano saMyoga anAdi che. 827 jyAM sudhI jIvane pudgalasaMbaMdha che, tyAM sudhI sakarma jIva kahevAya. bhAvakarmano kartA jIva che. bhAvakarmanuM bIjA nAma vibhAva kahevAya che. bhAvakarmanA hetuthI jIva pudgala grahe che. tethI tejasAdi zarIra ane audArikAdi zarIrano yoga thAya che, bhAvakarmathI vimukha thAya to nijabhAvapariNAmI thAya, samyagdarzana vinA vAstavikapaNe jIva bhAvakarmathI vimukha na thaI zake. samyagdarzana thavAno mukhya hetu jinavacanathI tattvArthapratIti thavI te che. 7 huM kevaLa zuddha caitanyasvarUpa sahaja nija anubhavasvarUpa che. vyavahArardaSTithI mAtra A vacanano vaktA che, paramArthathI to mAtra te vacanathI vyaMjita mULa artharUpa chuM. tamArAthI jagata bhinna che, abhinna che, bhinnAbhinna che ? bhinna, abhinna, bhinnA bhinna, evo avakAza svarUpamAM nathI. vyavahArardaSTithI tenuM nirUpaNa karIe chIe. zuM hAthanoMdha 3, pRSTha 17 ] [ hAthanoMdha 3, pRSTha 19 ] - jagata mArA viSe bhAsyamAna hovAthI abhinna che, paNa jagata jagatasvarUpe che, huM svasvarUpe chuM, tethI jagata mArAthI kevaLa bhinna che. te banne dRSTithI jagata mArAthI bhinnAbhinna che. kevaLajJAna. 3 yuddha nirvikalpa caitanya ////////// 8 OM namaH eka jJAna. sarva anya bhAvanA saMsargarahita ekAMta zuddha jJAna. sarva dravya, kSetra, kALa, bhAvanuM sarva prakArathI eka samaye jJAna. te kevaLajJAnanuM ame dhyAna karIe chIe. nijasvabhAvarUpa che. svatattvabhUta che. nirAvaraNa che. bheda che. nirvikalpa che. sarva bhAvanuM utkRSTa prakAzaka che. zuM hAthanoMdha 3, pRSTha 23 1 Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 9 [ hAthanoMdha 3, pRSTha 24 3 huM kevaLa jJAnasvarUpa chuM, ema samyak pratIta thAya che. tema thavAnA hetuo supratIta che. sarva indriyono saMyama karI, sarva paradravyathI nijasvarUpa vyAvRtta karI, yogane acala karI, upayogathI upayoganI ekatA karavAthI kevaLajJAna thAya, ////////// 10 AkAzavANI | hAthanoMdha 3, pRSTha 273 tapa karo; tapa karo; zuddha caitanyanuM dhyAna karo; zuddha caitanyanuM dhyAna karo. 11 huM eka chuM, asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM. asaMkhyAta pradezAtmaka nijaavagAhanApramANa chuM. ajanma, ajara, amara, zAzvata chuM. svaparyAyapariNAmI samayAtmaka chuM. zuddha caitanyasvarUpa mAtra nirvikalpa draSTA chuM. pariNAme svarUpathI zu caitanya kAza vibhAga pratItie zuddha caitanya sarva caitanya chu. _bath? pl]d tanya @b1ddh jJAnanI sImA kaMI ? nirAvaraNa jJAnanI sthiti zuM? sava bit ////////// 12 zuddha caitanya.. zuddha caitanya. zuddha caitanya, //////// sadabhAvanI pratIti-samyagdarzana. ////////// hAtmapada. ////////// | hAthanoMdha 3. pRSTha ra9 ] advaita ekAMte ghaTe che ? [ hAthanoMdha 3, pRSTha 31 ] Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 2 829 dhyAna ane adhyayana. Go a50 13 'ThANAMgasUtra'mAM nIce darzAveluM sUtra zuM upakAra thavA nAkhyuM che te vicAro. [ hAthanoMdha 3, pRSTha 35 | ege samaNe bhagavaM mahAvIre imIseNaM UsappiNIe caDavIsaM tiththayarANaM carime tithyayare siddhe buddhe mutte parinicuDe saccaduHkhappahINe / 14 | hAthanoMdha 3. pRSTha 38 AtyaMtara mAna avadhUta, videhIvatuM. jinakalpIvatu, sarva parabhAva ane vibhAvI vyAvRtta, nija svabhAvanA bhAnasahita, avadhUtavatu videhIvat jinakalpIvat vicaratA puruSa bhagavAnanA svarUpanuM dhyAna karIe chIe. pravRttinAM kAryo pratye virati. ////////// 15 [ hAthanoMdha 3, pRSTha 39 ] saMga ane snepAzanuM troDavuM. (atizaya vasamuM chatAM paNa karavuM, kemake bIjo koI upAya nathI.. AzaMkAH- je sneha rAkhe che, tenA pratye AvI krUra dRSTithI vartavuM te kRtaghnatA athavA nirdayatA nathI ? samAdhAna- svarUpabodha. yoganirodha. sarvadharma svAdhInatA. dharmamUrtitA. sarvapradeza saMpUrNa guNAtmaka tA. sarvAMgasaMyama. loka pratye niSkAraNa anugraha. ////////// 16 17 zuM namaH sarvajJa-vItarAga deva [ hAthanoMdha 3, pRSTha 40 ] [ hAthanoMdha 3, pRSTha 43] (sarva dravya, kSetra, kALa, bhAvano sarva prakAre jANanAra, rAgadveSAdi sarva vibhAva jeNe kSINa karyA che te Izvara.) te pada manuSyadehane viSe saMprApta thavA yogya che. Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 830 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra saMpUrNa vItarAga thAya, te saMpUrNa sarvajJa thAya. saMpUrNa vItarAga thaI zakAya evA hetuo supratIta thAya che. pratyakSa nija anubhavasvarUpa chuM, temAM saMzaya zo ? 18 | hAthanoMdha 3. pRSTha 45 | te anubhavamAM je vizeSa viSe nyUnAdhikapaNuM thAya che, te jo maTe to kevaLa akhaMDAkAra svAnubhavasthiti varte. apramatta upayoge tema thaI zake. apramatta upayoga thavAnA hetuo supratIta che. tema varSe javAya che te pratyakSa supratIta che. avicchinna tevI dhArA varte to adbhuta anaMta jJAnasvarUpa anubhava suspaSTa samavasthita varte- 19 | hAcanoMdha 3. pRSTha 47] sarva cAritra varzIbhUta karavAne mATe, sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDa vRtti rahevAne mATe, mokSasaMbaMdhI sarva prakAranA sAdhananA jayane arthe 'brahmacarya' adbhuta anupama sahAyakArI che, athavA mULabhUta che. 20 [ hAthanoMdha 3, pRSTha 49 ] OM namaH saMyama ////////// 21 jAgRta sattA. jJAyaka sattA. AtmasvarUpa. 22 [ hAthanoMdha 3, pRSTha 50 ] [ hAthanoMdha 3, pRSTha 51 ] sarvajJopadiSTa AtmA sadgurukRpAe jANIne niraMtara tenA dhyAnane arthe vicaravuM, saMyama ane tapapUrvaka- ////////// 23 aho ! sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArga- aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvajJadevaH- aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasa supratIta karAvyo evA paramakRpALu sadgurudeva- A vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta varto. jayavaMta varte. vizva anAdi che. AkAza sarva vyApaka che. temAM loka rahyo che. | hAthanoMdha 3, pRSTha para ] 24 | hAthanoMdha 3. pRSTha 54 | e namaH Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha ra 831 jaDa cetanAtmaka saMpUrNa bharapUra loka che. dharma, adharma, AkAza, kALa ane pudgala e jaDa dravya che. jIva dravya cetana che. dharma, adharma, AkAza, kALa e cAra amUrta dravya che. vastutAe kALa aupacArika dravya che. dharma, adharma, AkAza ekeka dravya che. kALa, pudagala ane jIva anaMta dravya che. dravya guNaparyAyAtmaka che. //////// 25 parama guNamaya cAritra (baLavAna asaMgAdi svamAvA joIe. parama nirdoSa zruta. parama prati. parama parAkrama. parama indriyajaya. 1 mULanuM vizeSapaNuM. ////////// ra mArganI zarUAtathI aMtaparyaMtanI adbhuta saMkaLanA. 3 nirvivAda- 4 munidharmaprakAza. 5 gRhasthadharmaprakAza. 6 nigraMtha paribhASAnidhi- 7 zrutasamudra pravezamArga. ////////// 26 [ hAthanoMdha 3, pRSTha 55 ] | hAthanoMdha 3, pRSTha 57 | [ hAthanoMdha 3, pRSTha 58 ] svapara upakAranuM mahatakArya have karI le ! tvarAthI karI le ! apramatta thA - apramatta thA. zuM kALano kSaNavArano paNa bharuMso Arya puruSoe karyo che ? hai pramAda ! have tuM jA. jo, huM brahmacarya / have te prasanna thA, prasanna thA he vyavahArodaya ! have prabaLathI udaya AvIne paNa tuM zAMta thA, zAMta. hai dIrdhasUtratA ! suvicAranuM, dhIrajanuM, gaMbhIrapaNAnuM pariNAma tuM zA mATe thavA icche che ? hai bodhabIja ! tuM atyaMta hastAmalakavana varta, varta he jJAna ! tuM durgamyane paNa have sugama svabhAvamAM lAvI mUka. hai cAritra ! parama anugraha kara, parama anugraha kara. he yoga ! tame sthira thAo; sthira thAo. | hAthanoMdha 3, pRSTha 59 | Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra hai dhyAna ! tuM nijasvabhAvAkAra thA, nijasvabhAvAkAra thA. he vyagratA ! tuM jatI rahe, jatI rahe. he alpa ke madhya alpa kaSAya ! have tame upazama thAo, kSINa thAo. amAre kaMI tamArA pratye ruci rahI nathI. huM sarvajJapada / yathArtha supratItapaNe tuM hRdayAveza kara, hRdayAveza kara. he asaMga nigraMthapada ! tuM svAbhAvika vyavahArarUpa thA ! he parama karuNAmaya sarva paramahitanA mULa vItarAga dharma ! prasanna thA, prasanna. hai AtmA / tuM nijasvabhAvAkAra vRttimAM ja abhimukha thA ! abhimukha thA. [ hAthanoMdha 3, pRSTha 1 | he vacanasamiti ! he kAya acapaLatA ! he ekAMtavAsa ane asaMgatA ! tame paNa prasanna thAo, prasanna thAo ! khaLabhaLI rahelI evI je AtyaMtara vargA te kAM to ApyaMtara ja vedI levI, kAM to tene svacchapuTa daI upazama karI devI. jema nispRhatA baLavAna tema dhyAna baLavAna thaI zake, kArya baLavAna thaI zake. ////////// 27 | hAthanoMdha 3. pRSTha 63 ] iNameva niggaMthyaM pAvayaNaM saccaM aNutaraM kevaliyaM paDipuNasaMsuddhaM NeyAuyaM sallakataNaM siddhimaggaM mutimaggaM vijjANamaggaM nivvANamaggaM avitahamasaMdiThaM savvadukhkhapahINamaggaM / eththaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhjhaMti muccati pariNivvAyaMti savva dukhakhANamaMta karaMti taMmANAe tahA gacchAmo tahA ciTThAmo / tahA NisiyAmo tahA suyaTThAmo tahA bhuMjAmo tahA bhAsAmo tahA abbhuTThAmo tahA uThAe uTThemoti pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM saMjameNaM saMjamAmotti / 28 zarIra saMbaMdhamAM bIjI vAra Aje aprAkRta krama zarU thayo. jJAnIono sanAtana sanmArga jayavaMta varto ! sarva vikalpano, tarkano tyAga karIne ////// 29 dvi Ao zu01, 1954 OM namaH manano vacanano kAyAno jaya karIne indriyano AhArano nidrAno phAgaNa vada 13, soma, saM. 1957 Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 3 833 nirvikalpapaNe aMtarmukhavRtti karI AtmadhyAna karavuM. mAtra anabAgha anubhavasvarUpamAM lInatA thavA devI, bIjI ciMtavanA na karavI. je je nadi UThe. te nahIM laMbAvatAM upazamAvI devAM. 30 cItarAgadAna saMkSepa maMgalAcaraNaH- zuddha padane namaskAra. bhUmikA mokSa prayojana. te duHkha maTavA mATe judA judA mato pRthakkaraNa karI jotAM temAM vItarAga darzana pUrNa ane aviruddha che evuM sAmAnya kathana. te darzananuM vizeSa svarUpa tenI jIvane aprApti ane prAptie anAsthA thavAnAM kAraNo. mokSAbhilASI jIve te darzananI kema upAsanA karavI. AsthAH- AsthA- te AsthAnA prakAra ane hetu. vicAra- te vicAranA prakAra ane hetu. vizuddhi- te vizuddhinA prakAra ane hetu. madhyastha rahevAnAM sthAnaka- tenAM kAraNo. dhIrajanAM sthAnaka tenAM kAraNo. zaMkAnA sthAnaka tenAM kAraNo. pratita thavAnAM sthAnaka tenAM kAraNo. upasaMhAra. padArthanuM aciMtyapaNuM, buddhimAM vyAmoha, kALadoSa. zrImad rAjacaMdra graMtha samApta. ////////// [7+r8 Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org nIcenA pRSTha kramAMka 52 javA mATe tenA 52 kalIka karo pariziSTa 1 avataraNonI varNAnukrama sUci 'akhe (khe) puruSa (kha) eka varakha hai (hai) (eka savaiyo) ajAhAMtavya (sona) (purA 60 67, 326) adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi kiM nAma hajja kammaM jeNAhaM duggaI dukhkhpuraae| na gacchijjA / / uttarAdhyayana -1) kSAyakabhAva re, anukrame saMyama sparzatojI, pAmyo saMyama zreNI phulaDejI, puchyuM pada niSpAva re. zuddha niraMjana alakha agocara, ehi ja sAdhya muhAyo re, jJAnakriyA avalaMbI pharasyo, anubhava siddhi upAyo re, rAya siddhAratha vaMza vibhUSaNa, trizalA rANI jAyo re, aja ajarAmara sahajAnaMdI, dhyAnabhuvanamAM dhyAyo re, pRSTha paMkti 464-21 74-12 34-4 309-20-28; 310-4 (saMyamazreNI stavana 1-2 paMDita uttamavijayajI; 310-4 prakaraNaratnAkara bhAga 2 pR. 699) anya puruSakI dRSTimeM, jaga vyavahAra lakhAya; vRMdAvana jaba jaga naDDa, kauna (ko) vyavahAra batAya. alakhanAma dhuni lagI gaganameM, magana mAyA mana merA ; Asana mArI surata dRDha dhArI, diyA agama ghara DerA jI. darazyA alakha dedArA jI. 310-4 (vihAravRAvana). 500-14 (choTama, adhyAtma bhajanamAlA pada 133 pR 49; pra kahAnajI dharmasiMha muMbai 1897) 258-2 alpAhAra nidrA vaza kare, heta sneha jagathI parihare; lokalAja navi ghare lagAra, eka citta prabhuthI prIta dhAra. vRddhA, sNrkkhnnprigghe|) (savvatthuvahiNA avi appaNI vi kema, nAyaraMti mAnyatA aharniza adhiko prema lagAve. jogAnala ghaTamAMhi jagAve alpAhAra Asana dRDha dhare, nayana thakI nidrA parikare, aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa zi mukkhasAhaNaheussa, sAhudehassa (svarodayajJAna-cidAnaMda) 161-36 (vaivAti Ja. 6-22) 805-20 (svarodayajJAna-cidAnaMdajI) 162-20 dhaarnnaa| (dazavaikAlika sUtra adhyayana pa-hara) 627-3 aho niccaM tavo kammaM savva buddhehiM vaNNivaM jAva lajjAsamA vittI egabhataM ca moyaLA (dazavaikAlika sUtra adhyayana 6-ra3) 627-8 ajJAnatimirAndhAnAM cakSusmIlIta yena (ghara) tasmai jJAnAMjanazalAkayA: gurave namaH (gurugItA. 45) kara6 35; 679-13 AvA dhamo ALAvuM navo / (upadezapada-haribhadrasuri) 260-13 1. akSara puruSa eka vRkSa che Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 836 AtamadhyAna kare jo kouM, vAkyajALa bIjAM sau jANe, e sau zrImad rAjacaMdra phira NameM nAve tattva citta cAve. AnaMdadhana covIzI munisuvratanArjina stavana 311-4 [AjavA jAo dhAma ApyAM janane, joI niSkAma sakAma re; Aja to aDhaLaka DhaLyA harizuM ApyuM saune te akSaradhAma re. Azaya AnaMdadhana taNo, ati gaMbhIra udAra- bAlaka bAMhya pasArIne, kahe udadhi vistAra. [dhIrajAkhyAna kaDavuM 6pa-niSkulAnanda] 282-24 AnaMdaghana covIzInA aMtamAM jJAnavimaLasUrinI gAthA) 770-16 AzA eka mokSakI hoya, bIjI duvidhA navi citta koya; dhyAna joga jANo te jIva, je bhavaduHkhathI karata sadIva. icchAdveSavihIna sarvatra samarpatasA bhagavadbhaktiyuktena prAptA bhAgavatI gatiH / / [svarodayajJAna-cidAnaMdajI] 162-6 [zrImad bhAgavata, skaMdha 3, adhyAya 24, zloka 47] 228-22 iMgalA piMgalA suSumana, e tInuM ke nAma; bhinna bhinna aba kahata huM, tIna adhika kara jAna. saMsuddhaM vijjANamaggaM iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM NeyAuyaM sallakattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nivvANamaggaM avitahamasaMdiTTha savvadukkhapa ( ppa ) hINamaggaM / etthaMThiyA jIvA sijjhati bujjhati muccaMti pariNivvAyaMti savvadukkhANamaMta karaMti / tahA tamANAe tahA gacchAmo tahA ciTThAmo tahA NisIyAmo tahA suyaTThAmo tahA bhuMjAmo tahA bhAsAmo tahA abbhuTThAmo tahA uTThAe uTThemoti pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM saMjameNaM [svarodayajJAna-cidAnaMdajI] 161-32 saMjamAmoti / sUtrakRtAMga zru. 2-7-152832-16 Navidha parakhI mana visarAmI, jinavara guNa je gAve; dInabaMdhunI mahera najarathI, AnaMdaghana pada pAve, ho mallijina sevaka kema avagaNIe. AnaMdaghana covIzI-mallinAthajina stavana 339-20 230-5 121-10 UMcanIcano aMtara nathI, samajyA te pAmyA sadgati prItama svAmI-kakkAmAM vavA] karnAvA (5no vA) vidharnavA (vikrame vA) suryAvA (ghuD yA) Agama] maLe jiNabhAsideNa smuvgdo| nivvANapuraM vajjadi pI vasaMtakhINamoho NANAmaggacArI RSabha jinezvara prItama mAharo re, ora na cAhuM re kaM; paMcAstikAya cha0] 632-2 rIjhyo sAhiba saMga na parihare re, bhAMge sAdi anaMta. RSabha [AnaMdaghana covIzI-RSabhadevajina stavana 1] 570-32 Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 1 eka ajJAnInA koTi abhiprAyo che. ane koTi jJAnIno eka abhiprAya che. eka kahe sevIe vividha kiriyA karI, phala anekAMta locana na dekhe; phala anekAMta kiriyA kI bApaDA, raDavaDe cAra gatimAMhi lekhe. [anAthadAsa] AnaMdadhana covIzI-anaMtajina stavana] Thaura, eka dekhiye jAniye, [rami rahiye Ika samala vimala na vicAriye, yahai siddhi nahi aura.] 837 690-3 704-10 (samayasAra nATaka jIvavAra 20 pU. pa0 paM. banArasIdAsa; jaina graMtharatnAkara kAryAlaya, muMbaI 274-28 eka parinAmake na karatA darava doI, doI parinAma eka darva na dharatu hai; eka karasUti doI darva kabahU na kare, doI karatuti eka darva na karatu ma jIva pudgala eka kheta-avagAhI dou. apane apane rUpa, kouM na Taratu hai. jaDa parinAmaniko, karatA hai pudgala, cidAnaMda cetana sabhAva AcaraMtu hai. [samayasAra nATaka-kartAkarma kriyAdvAra 10 pR.94] 311-18; 603-35 15nuM nALarphe so......... ege samaNe bhagavaM mahAvIraM imIseNaM (imIe) usappi (osappi ) jIe cavIsaM (cauvvIsAe) titthayarANaM carimatitthayare siddhe buddhe mutte parinidhyuke (nava) savavudhdha (mya) pa (ppa) dIA 1 enuM svapna jo darzana pAme re, ThANAMgasUtra 53, pR. 15, Agamodaya samiti tenuM mana na caDhe bIje bhAme re; thAya kRSNano leza prasaMga re, tene na game saMsArano saMga re. 1 hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhu re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re; odhA jIvanadorI amArI re. 2 829-7 muktAnaMdano nAtha vihArI re, [mina cAriyaM cirassAmi [ammApiUhiM aNujAo evaM ] vaM puttA (putto) jahAi uvahiM (udbhavargItA 7. 88-7: 877, muktAnaMdasvAmI) nAmua, 248-21 tamo] uttarAdhyayana 19-85] 53-5 tUko. nUTho re muja sAhiba jagano tUho] e zrIpALano rAsa karatAM jJAna amRta rasa pUchyo (vRo) re, muja miTe na samA bhAva nihAra nita. jJAna bicAra bina zrIpAladAsa khaMDa 4 pR. 185 vinayavijaya-yazovijayA kIra jJAna vicAra: 468-23 aMtara-bhAva-vikAra. [svarodayajJAna-cidAnaMdajI] 162-34 sammaM saMjogo hoi jo 3 kammadavvehiM so baMdho nAyavvo tassa viogo bhave mukkho [mAvArAMga sa. 7. 6. niryutti na 260] 784-2; 802-5; 824-23 jIvassa 1. jAo ne nuM nALaD se savva nALaS............... ..pR. 840 Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 838 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra karanA phakIrI kyA dilagIrI sadA magana mana rahehi)nAjI, [kabIrajI] je rIte karo bhajanano marma, kartA maDhe to chUTTe karyuM, e che jo tuM jIva to kartA hari, jo tuM ziva to vastu kharI, tuM cho jIva ne tuM cho nAtha, ema kahI akhe jhaTakyA hAtha. kAla nAnAdika thakI. lahI Agama anumAna; guru karunA karI kahata huM, zuci svarodayajJAna, kiMbahuNA iha jaha naha, rAgaddosA lahU vilijjaMti, taha taha payaTThiavvaM, esA ANA kIcau kanaka jAke, nIcI naresaprada, mIcasI mitAI, garuvAI jAke gArasI; jarI joga jAti, karI karAmAti, varasI hIMsa, pudgala chabi chArI; jAlI jagabilAsa. bhAlasI bhuvanavAsa, kAlasau kuTuMbakAja, lokalAja lArasI; 258-37 [akhAjI, akSaya bhagata kavi] 302-7 [svarodayajJAna-cidAnaMdajI] 161-8 jiNiMdANam. upadezarahasya, yazovijayajI] 358-24 sIThasau sujasu jAnai, bIThasau bakhata mArai, aisI jAkI rIti, tAhi, baMdana banArasI. koI mAdhava lyo, hAMre koI mAdhava lyo. [samayasAra nATaka-baMdhadvAra 19. pR. 234-5] [zrImad bhAgavata) 605-3 263-27 531-20 guru gaNadhara guNadhara adhika, pracura paraMpara aura; guru chaMtALuvA sUtrakRtAMga prathama zrutaskaMdha dvitIya adhyayana gAthA 3ra) vrata tapadhara, tanuM naganadhara (tara) vaMdI vRSa siramaura, svAmI kArtikeyAnuprekSA-paM. jayacaMdrakRta anuvAdanuM maMgalAcaraNa 641-32; 780-8 ghaTa ghaTa aMtara jina base, ghaTa ghaTa aMtara jaina; mata (ti) maMdirAke pAnasa (sI) matavArA sama" (samuai) na. caramAvarta ho carama karaNa tathA re. doSa TaLe vaLI daSTi khUle bhalI re, samayasAra nATaka graMtha samApti ane aMtima prazasti) 765-19 bhava pariNati paripAka prApati pravacana vArka, 1 paricaya pAtika ghAtika sAdhuchyuM re, akuzala apacaya caita; graMtha adhyAtama zravaNa, manana karI re, parizIlana nayaheta. 2 mugadha sugama karI sevana lekhave re, sevana agama anupa; yAcanA re. AnaMdadhana rasarUpa. 3 dejo kadAcita sevaka yAcanA re, calaI so baMdhe [ ? ]772-28 cAre cakora te caMdrane, tema bhavisahaja guNa hoye, citrasArI nyArI parajaMka [AnaMdaghana covIzI-saMbhavanAthajina stavana] 631-30, 662-15 madhukara mAlatI bhogI re; uttama nimitta saMjogI re. [ATha yogadRSTinI sajjhAya. prathama dRSTi gA. 13-yazovijayajI] 662-12 nyArau, seja seja nyArI. cAMdari bhI nyArI, hAM jAhI merI thapanA; Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org atIta avasthA saina, nidrAvAhI vidyamAna palaka na, yAmeM nidrAkI pariziSTa 1 kou pai na, aba chapanA; douM. nidrAkI alaMga bUjha svAsa au supana dou, sUjha saba ga lakhi Atama tyAgI bharyo caMtana. cetana, acetanatA bhAva 839 darapanA; tyAgI, mAle dRSTi kholaka. saMmAla rUpa apanA. [samayasAra nATaka nirjarAdvAra 15 5. 176-7] 603-17 cUrNi bhASya sUtra niyukti, vRtti paraMpara anubhava re. (AnaMdaghana covIzI naminAthajina stavana 666-3 jaNaM jaNaM disaM icchai taNaM taNaM disaM appaDibaddhe. AcArAMga | 219-32 jabahIte cetana vibhAvasoM ulaTi Apu, samai pAI apano subhAva gahi lIno hai; tabahIte jo jo lene joga so so saba lIno, jo jo tyAga joga sau sau saba chAMDi dIno hA levako na rahI hora, tyAgIvako nAhI aura, bAkI kahA ubaryo ju, kAraja navIno hai; saMgatyAgI, aMgatyAgI, vacanataraMgatyAgI, manatyAgI, budvityAgI, ApA zuddha kIno hai. [samayasAra nATaka sarvavizuddhidvAra 109 pR. 377-8] 315-27 jArisa siddhasahAvo tArisa sahAvo savvajIvANaM tahmA siddhaMtaruI kAyavvA bhavvajIvehiM [siddhaprAkRta] 571-36 jina thaI jinane (jinavara) je ArAdhe, te sahI jinavara hove re; bhUMgI IlikAne caTakAve, te bhRgI jaga jove re. AnaMdadhana covIzI-naminAthajina stavana 311-2; 337-34 339-25: 340-30 jina [vara] pUjA re te nijapUjanA [re pragaTe anvaya zakti; paramAnaMda vilAsI anubhave re, devacandra pada vyakti.] jIva tuM zIda zocanA dhare ? kRSNane karavuM hoya te kare, citta tuM zIda zocanA dhare ? kRSNane karavuM hoya te kare. jIva navi pugalI naiva pula kadA, parato Iza nahIM apara aizvaryatA, vAsupUjyajina stavana-devacaMdrajI] 572-3 [dayArAma, pada-34 pR. 128; bhaktinIti kAvyasaMgraha] 373-25 puskhalAdhAra nahIM tAsa raMgI; vastudharme kadA na parasaMgI. jUvA AmiSa madirA dArI, ADe(kheTaka corI paranArI, (sumatijina stavana devacaMdrajI] 313-25 ehi (eI) saptavyasana (sAta visana) duHkhadAI, duritamUla duragatike jAI (bhAI). [samayasAra nATaka sAdhyasAdhakadvAra 27. pR. 444] 675-16 Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 840 http://www.ShrimadRajchandra.org je abuddhA mahAbhAgA vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parakkaMtaM saphalaM je ya buddhA mahAbhAgA vIrA suddhaM tesiM parakkaMtaM aphalaM (je) egaM jANaI se savvaM savvaM jANaI se egaM je savyaM zrImad rAjacaMdra hor3a savvaso / / sammattadaMsiNo / hor3a savvaso / / jaannii| jANaI || je (ye) jANaI arihaMte davvaguNapajjavehiM ya so jAI niyaappA moho khalu jAI tassa layaM / / [sUtrakRtAMga 1-8-22, 23 pR. 42] 674-21 AcArAMga 1-3-4-122] 189-34 [pravacanasAra 1-80, pR. 101 kundakundAcArya 571-12 jeno kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNAjaLa trailoka; jIvyuM dhanya tehanuM dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te keMdI loka; jIvyuM dIse khAtAM pItAM bolatAM, nitye che niraMjana nirAkAra; jIvyuM, jANe saMta saluNA tehane, jene hoya chello avatAra; jIvyuM jagapAvanAra te avataryAM, anya mAta uMdarano bhAra; jIvyuM tene cauda lokamAM vicaratAM, aMtarAya koiye nava thAya; vyuM, riddhi siddhi te dAsIo thaI rahI, brahmAnaMda hade na samAya; jIvyuM, je pumAna paradhana hare, so aparAdhI ajJa; apano dhana vivahare, sau dhanapati dharmajJa, manaharapada-manoharadAsa kRta - 635-6 [samayasAra nATaka mokSadvAra 18, pR. 286] 775-23 jema nirmaLatA re ratna sphaTika taNI, tema ja jIvasvabhAva re te jinavIre re dharma prakAziyo, prabaLa kaSAya abhAva re. niyarahasya zrI sImaMdharajina stavana 2-17 yazovijaya] 458-31, 36; 806-16 jaise kaMcutyAgarsa, binasata nahIM bhujaMga; dehatyAgameM jIva puni, temeM rahata abhaMga, jaise mRga matta vRSAdityakI tapati mAMhI, tRSAvaMta mRSAjala kAraNa aTatu kA taise bhavavAsI mAyAhIso ni mAni mAni, hAni hAni bhrama zrama nATaka nAnuM hatu Ageko dhukata dhAI, pIche bacharA cavAI, jese naina hIna nara jevari vaTatu (baTatu) he; taise mUDha cetana sukRta karatUti kare; rAvata sata phala khovata khAvata khaTatu hai. jaisau nirabheda rUpa nihazai atIta hutI, taisI nirabheda aba. bhedakI na gagI ! dIsai karmarahita sahita sukha samAdhAna, pArTI nija thAna phira bAri na baraMgI; kabahUM kadApi apanau subhAva tyAgi kari, rAga rasa rAcike na paravastu gahegau; [svarodayajJAna-cidAnaMdajI] 163-6 [samayasAra nATaka baMdhadvAra 27, pR. 242] 358-10 Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 1 841 amalAna jJAna vidyamAna paragaTa yArlRi bhAMti Agama anaMta kAla bharyo, rahegI. [samayasAra nATaka sarvavizuddhidvAra 108 pR. 376-7] 603-26 773-33 (co) nonA payaripalema vidhi kAbumA sAyaro hota) (dravyasaMgraha 34| jaM kiMci vi ciMtaMto nirIhavitI have jadA sAhU | ladUNaya eyataM tadAhu taM tassa NiccayaM jhANaM || jaMgamanI jukti to sarve jANIe, samIpa rahe paNa zarIrano nahi saMga jo, ekAMta vasavuM re eka ja Asane, bhUla paDe to paDe bhajanamAM bhaMga jo; odhavajI abaLA te sAdhana zuM kare ? jaM saMmaMti pAsaha (T) taM moNaMti pAsahA taM niM vivyasaMgraha pa] 30-20 [odhavajIno saMdezo garabI 3-3 raghunAthadAsa] 468-35 (4) moNaMti pAsaha sammaMti pAsahA] [Na vi sijjai vatthadharo jiNasAsaNo jar3a vi hor3a titthayaro] Naggo vimokkhamaggo, sesA sesA ya unmayA savve || (AcArAMga 1-5-3] 537-9 [ pappAnAdi saMga-sUtrAbhUta 23-kundakuMdAcArya ] 775-33 Namo jahaTThiya vatthuvAINaM || 1 | 161-23 taratama yoge re taratama vAsanA re, vAsita bodha AdhAra, paMthaDo tahAruvANaM samaNANaM [bhagavatI] [yasminsarvANi bhUtAnyAtmaivAbhUdvijAnataH ] tatra ko mohaH kaH zokaH ekatvamanupazyataH || te mATe UbhA kara joDI, jinavara AgaLa kahIe re; samayacaraNa sevA zuddha dejo, jema AnaMdaghana lahIe re. [AnaMdaghanacovIzI-ajitanAtha stavana] 664-19 577-32 IzAvAsya upaniSada 7] [AnaMdaghanacovIzI-naminAthajina stavana] darzana sakaLanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re; nikarI janane saMjIvanI cAro teTa carAve re. darzane je thayAM jUjavAM, te ogha najarane phere bheda thirAdika dRSTimAM, samatideSTine here duHkhasukharUpa karamaphaLa jANo, nizcaya eka AnaMdo re. tananA pariNAma na cUke, cetana kahe jinacaMdo re. devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSyapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn // 265-21 567-23; 653-16 [ATha yogadRSTinI sAya-yazovijayajI] re; . [ATha yogadRSTinI sajjhAya-yazovijayajI] [AnaMdadhanacovIzI-vAsupUjyani stavana AptamImAMsA 1-samaMtamannA 309-31 309-34 315-11 672-5; 774-6 Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 842 http://www.ShrimadRajchandra.org dehAbhimAne galite vijJAte paramAtmani / yatra yatra mano yAti tatra tatra samAdhayaH / / zrImad rAjacaMdra durbaLa deha ne mAsa upavAsI jo che mAyAraMga re; topaNa garbha anaMtA leze, bole bIjAM aMga re. dhanya te munivarA re je jJAnavaMta jJAnIzuM maLatAM, tana [dRdRzyaviveka, gA. 30, 5. 43 zaMkarAcArya) 275-33 [350 gAthAnuM stavana DhAla 8 gAthA 11-yazovijayajI] 694-20 cAle samabhAve; mana vacane sAcA, dravyabhAva sudhA je bhAkhe, sAcI jinanI vAcA re. dhanya dhammo maMgalamukkiTThe ahiMsA saMjamo tavo devA vi taM namaMsaMti, jassa dhamme sayA maNo / / [siddhAMtarahasya, sImaMdhara jina stavana-yazovijayajI] 644-7 dhAra taravAranI sohalI, dohalI-caudamA jina taNI caraNasevA; dhAra para nAcatA, dekha bAjIgarA sevanA dhAra para rahe na devA [iMdasadavaMdiyANaM tihuaNahidamadhuravisadavakkANaM / aMtAtIdaguNANaM Namo jiNANaM jidabhavANaM / / namo durvArarAgAdivairivAranivAriNe / arhate yoginAthAya mahAvIrAya tAyine / / nArka rUpa nihALatA ? | dazavaikAlika sUtra 11] 379-18 AnaMdaghanacovIzI-anaMtanAthajana stavana 370-2 nAgarasukha pAmara nava jANe, vallabha sukha na kumArI re, anubhava viNa tema dhyAnataNuM sukha, koNa jANe naranArI re ? nADI to tanameM ghaNI, paNa cauvIsa pradhAna; tAmeM nava puni tAhurme, tIna adhika kara jAna, [paMcAstikAya 1. kuMdakuMdasvAmI] 818-12, 29 [yogazAstra 1-1 hemacaMdra AcArya] 671-13 310-11, 338-26 A yogadRSTinI sajjhAya 7-3 yazovijayajI [svarodayajJAna-cidAnaMdajI] 161-27 [mANekadAsa]705-17 [sUtrakRtAMga 1-6-24]34-36 nijachaMdanameM nA mile, hero vaikuMTha dhAma; saMtakRpAse pAye, so Ara sabase hAma, [ThiNa seTThA lavasattamA vA sabhA suhammA va samANa seTThA / nivvANaseTThA jaha savvadhammA Na NAyaputtA paramatthI nANI] // suMdaradAsa) nizadina nainameM nIMda na Ave, nara tabahi nArAyana pAve. pariSkamAmi, nidAmi, garihAmi, appANe vosirAmi; pratikramaNa sUtrA716-1 paDhI pAra kahAM pAvano, miTe na manako cAra; jyoM kaoNluke belI, ghara hI koza hajAra paraniMdA mukhathI nava kare, nijaniMdA suNI samatA dhare; kare sahu vikathA parihAra, roke karma Agamana dvAra. 489-2 [samAdhizataka 79-yazovijayajI] 568-3 [svarodayajJAna-cidAnaMdajI) 12-1 Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacaMna yasya tasya kAryaH parigrahaH / / pariziSTa 1 843 [lokatattvanirNaya 38-haribhadrasUri] 189-19 kyuM jANuM karyu banI Avaze, abhinaMdana rasa rIti ho mitta] pudgala anubhava tyAgathI karavI jasu paratIta ho. pudgalarse rAto rahe || 647-27 abhinandanajina stuti-devacandra 508-20 prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH / karayugamapi yate zakhasaMbaMdhavaMdhyaM tadasi jagati devo vItarAgastyameva // baMdhavihANa vimukkaM vaMdia sirivaddhamANajiNacaMda / [gaiAIsuM vuccha samAsao baMdhasAmitaM / // bhIsaNa narayagaIe tiriyagaIe kudevamaNuyagaIe / pattosi tivva duHkhaM bhAvahi jiNabhAvaNA jIva / / oge rogabhayaM kule cyutibhayaM vite nRpAlAdbhayaM mAne dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe taruNyA bhayaM / zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAntAdbhayaM sarva vastu bhayAnvitaM bhuvi nRNAM vairAgyamevAbhayaM // mana mahilAnuM re vahAlA upare, bIjAM kAma karata tema zruta dharme re mana deDha Dha dhare, jJAnAkSepakavata [ATha yogadRSTinI sajjhAya 6-6-yazovijayajI] mA mujjhaha mA rajjaha mA dussaha iTThaNiTThaatyesu / thiramicchaha jai citaM vicita jhANapyasiddhIe || paNatIsa sola chappaNa cadu dugamegaM ca javaha jhAha / [dhanapALa kavi] 670-36; 770-15 [karmagraMtha trIjo 1-devendrasUri 8ra4-20 [SaT prAkRtAdi saMgraha bhAvaprAbhRta 8] 645-33 vairAgyazataka 34 bhartRhari] 33-1 338-29 339-6; 339-24; 339-31; 341-11 parameTThiyAcayANaM aNNa ca mAruM gAyu gAze, te jhAjhA godA khAze; samajIne gAze te vahelo vaikuMTha jAze. guruvaraseNa || vyasaMgraha 49-502630-12 [narasiMha mahetA] 667-24 mAre kAma krodha saba, lobha moha pIsi DAre, iMdrihu katala karI, kiyo rAjapUto hai; mAryo mahA matta mana, mAre ahaMkAra mIra, mAre mada machara huM, aiso rana hato ha; mArI AzAtRSNA puni, pArpinI sApinI douM, sabako saMhAra kari, nija pada pahUto hai; suMdara kahata aiso sAdhu kouM zUravIra, vari saba mArike nizcita hoI sUtI hai, merA merA mata kare. terA nahi hai koya; cidAnaMda parivArakA, meLA hai dina doya. [suMdaravilAsa zUrAtana aMga 21-11 suMdaradAsa] 493-13; 494-30 [svarodayajJAna-cidAnaMdajI] 162-30 Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 844 mokSamArgasya netAraM bhettAraM http://www.ShrimadRajchandra.org karmabhUbhRtAM / jJAtAraM vizvatatvAnAM vaMde tadguNalabdhaye / / zrImad rAjacaMdra yoga asaMkha je jina kahyA, ghaTamAMhI riddhi dAkhI re; navapada tema ja jANaje, AtamarAma che sAkhI re. [tattvArthasUtra TIkA] 6ra6-33 672-20; 679-17; 774-17 zrIpAladAsa caturthakhaMDa vinayavijayajI-yazovijayajI, 333-33, 490-14 yoganAM bIja IhAM grahe, jinavara zuddha praNAmo re; bhAvAcAraja sevanA, bhaya udvega suAmo re. [ATha yogadRSTinI sajjhAya 1-8 yazovijayajI] ravika udyota asta hota dina dina prati, aMjAlIke jIvana jyo, jIvana ghaTatu che, kAlake grasata china china, hota chIna tana, Are calata mAno kAThasau kaTatu hai; aMte pari mUrakha na khoruM paramArathako, svArathake hetu bhrama bhArata hatu hai; lagau phire loganisauM, paDyau pare joganisauM, vikhairasa bhoganisauM, neku na haTatu hai. rUpAtIna vyatItamala. pUrNAnaMdI Iza: cidAnaMda tArUM namata, vinaya sahita nija zIsa. 309-37 [samayasAra nATaka, baMdhadvAra 26] 358-2 svirodayajJAna-cidAnaMdajI, 10-28 rAMDI rue, mAMDI rue, paNa sAta bharatAravALI to moDhuM ja na ughADe. lokokti lavA na rahI kaura. tyAgiverko nAhIM aura. bAkI kahA UMbA jA, kAraju navInau hai ! (purinA ka'nakA 5] caMpA (vA)ekA ya miA (majjhimA ujupannAo teNa dhammo duhAkao] vyavahAranI jhALa pAMdaDe pAMdaDe parajaLI. [?] zraddhA jJAna lahyAM che topaNa, jo navi jAya pamAyo re, vaMdhya taru upama te pAme, saMcama ThANa jo nAyo re. gAyo re gAyo, bhale vIra jagataguru gAyo. sakala saMsArI indriyarAmI, muniguNa AtamarAmI re; mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahiye niSkAmI re. 469-3 [samayasAra nATaka, sarvavizuddhidvAra 109] 316-14 [ uttarAdhyayana-ra3-2 ] 96-35 464-30 saMyama zreNI stavana 4-3 paM uttamavijayajI 489-37 AnaMdadhana covIzI-koyAMsanAthajana stavanoda-7, 27-11 satya para dhImahi / [zrImad bhAgavata skaMdha 1ra, a 13, zloka 19] samatA, ramatA, UradhatA, jJAyakanA sukhabhAsa; vedakatA caitanyatA, e saba jIvavilAsa. 307-19 simayasAra nATaka utthAnikA jI | kusago jaha osabiMdue thovaM ciTThai laMbamANae / evaM maNuyANa jIviyaM samayaM goyama mA pamAyae / / 366-14 367-37; 369-9 saMsAraviSavRkSasya dve phale amRtopame / kAvyAmRtarasAsvAda AlApaH sajjanaiH sh|| uttarAdhyayana 13-2294-19 [paMcataMtra] 29-19 Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org sirivIrajiNaM vaMdia kammavivAgaM samAsao kIraI jieNa heuhiM jeNaM to bhaNNae pariziSTa 1 vucchaM / kammaM / / 845 prathama karmagrantha-devendrasUri 84-1 hAMsImeM viSAda base vidyArme vivAda basa, kAcArye marana guru vartanameM hInatA, sucimeM gilAnI base prApatimeM hAni base, jameM hAri suMdara dasAmeM chabi chInatA; roga basaiM bhogamaiM, saMjogamaiM viyoga base, gunamaiM garaba basai sevAmAMhI dInatA, aura jagarIti jetI garbhita asAtA setI, 1 sukhakI sahelI hai akelI udAsInatA. sukhanA siMdhu zrI sahajAnaMdajI, jagajIvana ke jagavaMdajI; zaraNAgatanA sadA sukhakaMdajI; parama snehI cho (!) paramAnaMdajI. [samayasAra nATaka] 195-11 [dhIrajAkhyAna 1-niSkulAnaMda]290-6 munona paryuSpa AramAM, prasunonuM paZrUM gAyAnI, parArI, tahumArAM | [bhagavatIjI] 216-25 [joI dviga gyAna caranAtamameM baiThi Thaura, bhayau niradaura para vastuau na parasai zuddhatA vicAre dhyAve zuddhatAme keli kare, zuddhatAmeM thira vhe amRtadhArA varase; tyAgi tana kaSTa Dhu sapaSTa aSTa karamakau, kari thAna bhraSTa naSTa karai aura karI; soto vikalapa vijaI alapakAla mAMhi, tyAgI bho vidhAna niravAna pada paraA] so dhammo jaththa dayA dasaTTha dosA na jassa so devo / sohu guru jo nANI AraMbhapariggahA vijJA saMbujhjhAhA jaMtavo mANusataM daThThe bhayaM vAliseNaM alaMbho, egaMtadukkhe jarieva loe, sakkammaNA vippariyAsuvei. svarakA hradaya pichAnIye, ati sthiratA citta dhAra, tAthI zubhAzubha kIjiye, bhAvi vastu vicAra. hama paradezI paMkhI sAdhu, A re dezake nAhIM re. 1 ? 1 303-2 hiMsA rahie dhamme, aTThArasa dosa vivajjie deve niggaMtha pavayaNe sarahaNaM saddahaNaM hoI sammataM / / [samayasAra nATaka pR. 382] 316-2; 387-22 [?] 817-19 [sUtrakRttAMga 1-3-11] 393-23 (svarodayajJAna-cidAnaMdajI/ 11-20 [ nalinIdalagatajalavattaralaM SaT prAkRtAdi saMgraha mokSaprAbhUta hatuM 579-22 tadvajjIvanamatizayacapalaM / ] kSaNamapi sajjanasaMgatirekA bhavati bhavArNavataraNe naukA / / mohamugara-zaMkarAcArya) 224-2 yopamika asaMkhya sAyaka eka ananya adhyAtmagItA 1-6 devacA 64 39 jJAna ravi vairAgya jasa, hirade caMda samAna; tAsa nikaTa kaho karyo rahe. mithyAtama dukha jAna svarodayajJAna-cidAnaMdajI/ 163-1 Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 846 http://www.ShrimadRajchandra.org nIcenA pRSTha kramAMka 52 javA mATe tenA 52 kalIka karo athavA deha ja AtamA athavA nija pariNAma je athavA nizcaya naya grahe athavA mata darzana ghaNA zrImad rAjacaMdra pariziSTa 2 AtmasiddhizAstranI gAthAonI varNAnukramaNikA padakramAMka-pRSTha 46-538 kartA bhoktA jIva ho padakramAMka-pRSTha 87-550 122-555 karmabhAva ajJAna che 98-551 29-536 karma anaMta prakAranA 102-552 93-550 karmabaMdha krodhAdithI 104-552 athavA vastu kSaNika che 6-540 karma mohanIya bheda be 103-552 athavA sadgurue kahyAM 14-534 kaSAyanI upazAMtanA 38-537 athavA jJAna kSaNikanuM asadguru e vinayano e 69-543 upAyanI upazAMtatA 108-553 21-535 kevaLa nija svabhAvanuM 113-553 aho aho zrI sadguru 124-555 kevaLa hota asaMga jo 76-545 AgaLa nAnI thaI gayA 134-556 koI kriyAjaDa thaI rahyA 3-527 AtmajJAna tyAM munipaNuM AtmajJAna samadarzitA AtmabhrAMti samaroga nahi AtmA che te nitya che 34-537 koi saMyogothI nahIM 66-542 10-532 koTi varSanuM svapna paNa 114-554 129-555 kyAre koI vastuno 70-543 43-538 krodhAdi taratamyatA 67-542 AtmAdi astitvanAM 13-534 gaccha matanI je kalpanA 133-556 AtmA dravye nitya che 68-543 ghaTa paTa Adi jANa tuM 55-539 AtmAnA astitvanA AtmAnI zaMkA kare AtmA saMtuM caitanyamaya AtmA sadA asaMga ne 5-540 cetana jo nijamAnamAM 78-546 5-540 chuTe dehAdhyAsa to 114-554 101-552 che indriya pratyekane kara-544choDI mata darzana to 52-539 105-552 A dehAdi AjathI 126 555 jaDa cetanano bhinna che 57-540 Ave jyAM evI dazA 40-537 jaDathI cetana upa 65-542 izrvara siddha thayA vinA 81-548 jAtivaiSano bheda nahI 107-553 upaje te suvicAraNA 42-538 jIva karyakartA kaho 79-547 upAdAnanuM nAma lai 136-556 je jinadeha pramANa ne 25-535 eka rAMka ne eka nRpa 84-548 je je kAraNa baMdhanAM 99-551 eka hoya traNa kALamAM 36-537 je draSTA che dRSTino 51-539 e ja dharmathI mokSa che 116-554 jenA anubhava vazya e 63-541 e paNa jIva matArthamAM ema vicArI aMtare evo mArga vinayataNo 31-536 jema zubhAzubha karmapada 89-550 37-537 je sadguru upadezathI 19-535 20-535 je saMyogo dekhiye 64-541 kaI jAtimAM mokSa che kartA izrvara koI nahi kartA jIva na karmano kartA bhoktA karmano 94-551 : je svarUpa samajyA vinA 1-526 77-545 jo cetana karatuM nathI 75-545 71-544 jo iccho paramArtha to 130-556 11-554 jyAM jyAM je je yogya che 8-528 Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 2 847 padakramAMka-pRSTha padakramAMka-pRSTha jyAM pragaTe suvicAraNA jhera sudhA samaje nahIM te jijJAsu jIvane te te bhogya vizeSanAM tethI ema jaNAya che tyAga virAga na cittamAM dayA zAMti samatA kSamA darzana SaTe samAya che dazA na evI jyAM sudhI devAdi gatibhaMgamAM deha chatAM jenI dazA deha na jANe tene 41-538 matadarzana Agraha tajI 83-558 mATe che nahi AtamA 110-553 48-538 109-553 mATe mokSa upAyano 73-544 86-549 mAnAdika zatru mahA 18-534 95-551 mukhathI jJAna kathe ane 137-557 7-528 mohabhAva kSaya hoya jyAM 139-557 138-557 mokSa kahyo nijazuddhatA 123-555 128-555 rAgadveSa ajJAna e 100-551 39-537 roke jIva svacchaMda to 15-534 27-536 lAkhuM svarUpa na vRttinuM 28-536 142557 lakSaNa kahyAM matArthInAM 33-546 53-53 vartamAna A kALamAM 2-526 deha mAtra saMyoga che 2-540 varSe nija svabhAvano 111-553 dehAdi saMyogano 91-550 vardhamAna samakita thaI 112-553 nathI dRSTimAM Avato 45-538. vaLI jo AtmA hoya to 47-538 naya nizcaya ekAMtathI 132-556 vItyo kALa anaMta te 90-550 nahIM kaSAya upazAMtanA 32-536 vairAgyAdi saphaLa to 6-527 nizcaya vANI sAMbhaLI 131556 zuddha buddha caitanyaghana 117-554 nizcaya sarve jJAnIna 118-554 zubha kare phaLa bhogave 88-550 parama buddhi kRSa dehamAM 56-540 zuM prabhucaraNa kane dharuM 125-555 pAMce uttarathI thayuM 96-551 SaT padanAM SaT prazna teM 106-553 pAMca uttaranI thaI pratyakSa sadguruprAptino pratyakSa sadguru yogathI pratyakSa sadaguru yogamAM 97-551 paTa sthAnaka samajAvIne 127-555 35-537 SaT sthAnaka saMkSepamAM 44-538 16- 534 sakaLa jagata te eThavat 140-557 26-535 sadgurunA upadeza vaNa 12-533 pratyakSa sadguru sama nahIM 11-533 sarva avasthAne viSe 54-539 phaLadAtA Izvara go phaLadAtA IzvaranI 80-547 sadagurunA upadezathI 119-554 85-549 sarva jIva che siddha sama 135-556 bAhya kriyAmAM rAcatAM 4-para7 seve sadgurucaraNane 9-528 bAhya tyAga paNa jJAna nahIM 24-535 sthAnaka pAMca vicArIne 141-557 bIjI zaMkA thAya tyAM 60-540 svacchaMda mata Agraha tajI 17-534 baMdha mokSa che kalpanA 5-527 hoya kadApi mokSapada 92-550 bhAvakarma nija kalpanA 82-548 hoya na cetana preraNA 74-544 bhAsyo dehAdhyAsathI 49-539 hoya matArthI tehane 23-535 bhAsyo dehAdhyAsathI 50-539 hoya mumukSu jIva te 22-535 bhAsyuM nija svarUpa te 120-554 jJAnadazA pAme nahI 30-536 Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 848 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra pariziSTa 3 patro viSe vizeSa mAhitI 5. ja. pa. AMka AvRtti konA pratye kayA kayA miti bIjIno AMka sthaLethI stha 2 1 3 4 5 6 139 morabI 7 140 muMbaI 8 141 C 10 11 12 13 14 jetapura 1941 kA.su. 15 15 816-836 16 17 8 18 ravabhAI devarAja vavANiyA 1942 19 20 21 22 23 24 33 32 28 * * * * * & % 2 34 31 29 30 27 25 26 12 13 10 7 1 6 7 11 fa r3ha r3ha haiM 15 muMbai 1943 kArataka catrabhuja becara . . vavANiyA muMbai 1943 1943 soma . 1944 kA.su.pa jetapura 5.va.10 revAzaMkara jagajIvana 14 vANiyA morabI vavANiyA 1944 pra.zai.su. 11 ravi 1944 a.va. 3 budha revAzaMkara jagajIvana morabI "1 a.va.4 zukra .. zrA.va. 13 soma Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 849 39 19 40 41 42 22 37 43 23 44 24 jAbhAI UjamI '' ka 5, 2. pU AvRtti konA pratye kayA sthaLethI kayA miti bIjIno AMka 38 ae >> o o 7 35 36 37 ? chu 2 4 4 & 17 vANiyA 1944 zrA. va. 0)) 47 jaThAbhAI UjamasI muMbaI kalola ''bhA.va. 1 zani 48 amadAvAda A. va. 2 guru 18 37 20 muMbaI 39 21 jAbhAI UjamI bharuca amadAvAda muMbaI 39 11 amadAvAda 77 39 77 77 45 46 25 47 26 (khImajI devajI) 48 27 vavANiyA vavANiyA 49 28 jAbhAI UjamasI 37 77 50 29 77 51 30 para 31 53 (khImajI devajI) jUThAbhAI UjamasI 77 muMbaI 77 77 - F& 6 dar cha 32 55 33 pa jAbhAI UjamI 34 jAbhAI ujamasI 58 35 khImajI devajI (dayAlajI) 59 36(1-2) jUThAbhAI UjamasI vavANiyA 50 61 ? * * 37 38 kara 39 manasukharAma sUryarAma khImajI devajI (dayAlajI) 77 muMbaI 77 sU. 12 77 63 874-10 1. 13 64 40 manasukharAma sUryarAma 77 65 jUThAbhAI UjamasI morabI 66 41 manasukharAma sUryarAma 68 69 OM 7 7 % 874-12 khImajI devacaMda 42 manasukharAma sUryarAma 43 jUThAbhAI UjamasI 70 874-6 amadAvAda vaDhavANa pa bajANA vavANiyA maraca je su. 4 je. su. 10 je. su. 12 muMbaI 37 a. su. 8 : a. su. 15 a. va. 12 zrA. su. 1 27 morabI :: 77 37 muMbaI amadAvAda amadAvAda amadAvAda muMbaI amadAvAda 1945 mA. su. 3 guru mA. su. 12 '' mA.va. 7 bhoma mA.va. 12 zani ** mA.va. 0)) '' mI. ''mAha su. 14 budha mAha 17 11 va. 7 zukra ** " va. 7 zukra ,, ' va. 7 zukra 27 77 1. 10 '" phA. su. 6 37 su ha su. 9 . su. 11 .. ,' '' va. 9 *, *' va.10 77 vai.su. 1 vai. su. 6 107 Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 850 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 jU ka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe miti ka sthaLethI 71 44 manasukharAma sUryarAma bharuca 72 45 khImajI devajI muMbaI 1945 zrA. su. 3 '' zrA. su. 10 73 jUThAbhAI UjamasI muMbaI 77 74 (juThAbhAI UjamasI) vavANiyA amadAvAda (amadAvAda) zrA. va. 7 '' bhA.su. 2 75 46 jUThAbhAI UjamasI muMbaI amadAvAda 49 muMbaI '' bhA. va. 4 '' A. va. 10 82 83 Ga na ja " 4 4 7 3 4 76 77 78 79 80 ddha dara 4 4 4 4 ja para 53 50 51 77 77 77 55 pa manasukharAma sUryarAma 77 84 57 1946 85 58 muMbaI 874-16 87 vara ta manasukharAma sUryarAma muMbaI 93 37 89 64 '' kA. su. 7 " kArataka 7777 " " su. 15 CO 65 77 91 68 92 69 06 94 72 jAhAbhAI jamasI muMbaI 95 96 97 98 4 3 4 4 3 3 4 93 99 75 74 104 77 100 OM 78 101 79 102 103 104 krama. 83 zAha cImanalAla mahAsukha (jAhAbhAI) cImanalAla mahAsukha (jUThAbhAI) muMbaI amadAvAda " mA. su. 9 po. 37 77 'su. 3 '' '' va. 9 ** mAha muMbaI ,' '' va.2 Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5, 2. pU http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 851 AMka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe 105 106 26. sthaLethI muMbaI 84 cImanalAla mahAsukha (jAThAbhAI) amadAvAda amadAvAda miti 1946 phA. su. 6 77 8 107 85 ' va. 1 108 86 109 110 111 112 113 3 3 4 87 88 muMbaI a phA. cai. 93 vai. va. 12 114 juThAbhAI UjamasIbhAI morabI amadAvAda 1946 a. su. 4 115 102 aMbAlAla, tribhovana Adi muMbaI khaMbhAta 77 37 27 116 101 117 101-2-3-4 . [D 3 : ' 5 vai. su. 3 118 103 aMbAlAla lAlacaMda 119 105 tribhovanadAsa mANeka 37 khaMbhAta 77 77 120 107 manasukharAma sUryarAma a. su. 10 15 va. 7 0)) 28 121 108 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 77 122 109 77 123 110 124 111 khImajI devajI vavANiyA muMbaI 37 125 112 duH zrA. va. 5 da 126 113 manasukharAma sUryarAma 127 114 khImajI devajI 128 115 aMbAlAla lAlacaMda 129 116 catrabhuja lAlacaMda muMbaI khaMbhAta jetapura 77 77 13 bhA. su. 3 pra. bhA.su. 4 37 6 6. 130 117 khImajI devajI muMbaI 77 37 '' 11 131 118 aMbAlAla lAlacaMda 132 119 saubhAgyaNAI lallubhAI jetapura vavANiyA khaMbhAta 77 77 '' va. 5 morabI 77 '' 13 133 120 bI. bhA. su. 2 134 121 tribhovana, aMbAlAla khaMbhAta 27 8 77 77 77 135 122 '14 136 123 khImajI devajI 137 124-1 tribhovana mANekacaMda morabI muMbaI khaMbhAta 14 '' 1.4 138 124-2 aMbAlAla lAlacaMda morabI 77 '' 6 77 37 139 125 * 7 Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 852 5, 2. pU. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AMka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe miti ka sthaLethI 140 124-3 tribhovana mANekacaMda morabI khaMbhAta 1946 bI. bhA. va. 8 141 126 sobhAgyabhAI lallubhAI vavANiyA aMjAra 77 27 '' 12 142 128 tribhovana mANekacaMda 77 khaMbhAta 37 77 '' 13 143 127 khImajI devajI 37 muMbaI 37 37 '' 13 144 129 145 874-5 khImajI devajI 146 130 sobhAgyabhAI lallubhAI aMbAlAla lAlacaMda 37 aMjAra 77 37 "" " 0)) 147 131 khImajI devajI 77 148 132-2 aMbAlAla lAlacaMda muMbaI khaMbhAta muMbaI khaMbhAta A. su. 2 77 27 :: 77 77 6 37 149 132-3 10 77 37 77 10 "" = 150 133 77 151 134 152 136 153 137 saubhAgyabhAI lallubhAI tribhovana mANekacaMda vANiyA morabI khaMbhAta : 37 77 11 37 12 154 138 155 142 morabI muMbaI 37 156 143 157 66,874-22 158 159 160 161 162 163 164 165 144 saubhAgyamAI lallubhAI muMbaI 166 145 167 (saubhAgyabhAI lallubhAI ?) tribhovana tathA aMbAlAla morabI khaMbhAta 1947 jhave kA. su. pa 37 77 44 37- 168 146 saubhAgyabhAI lallubhAI muMbaI morabI 13 3: 169 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 37 27 170 147 saubhAgyabhAI lallubhAI 37 77 171 150 aMbAlAla lAlacaMda 172 149 munizrI lallu 173 151 tribhovana Adi :::: khaMbhAta 37 37 "" 77 37 77 77 * * * 14 14 14 33 37 '' va. 3 174 152 aMbAlAla lAlacaMda 77 HH 175 77 ''5 8 Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 853 5 zru pra ka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA stha miti AMka sthaLethI 176 154-153 sobhAgyabhAI lallubhAI muMbaI morabI 1947 kA. va. 9 177 155 tribhovana mANekacaMda khaMbhAta 77 '' 14 178 156 aMbAlAla lAlacaMda 77 33 77 "O)) 37 77 77 179 148-1 180 157 saubhAgyabhAI lallubhAI 181 158 182 159 183 160 184 185 186 choTAlAla mANekacaMda saubhAgyabhAI lallubhAI aMbAlAla lAlacaMda sobhAgyabhAI lallubhAI aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta morabI ::: " mA. su. 4 27 '' 9 77 '' 13 37 27 " 14 khaMbhAta 77 '' 15 morabI 37 1. 7 muMbaI khaMbhAta " mA. su. 10 187 161-162 sobhAgyabhAI lallubhAI 37 77 77 "0)) 188 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 37 poSa su. 2 189 163 190 saubhAgyamAI lallubhAi aMbAlAla lAlacaMda : morabI ka 27 '' 5 muMbaI khaMbhAta po. su. 9 191 164 saubhAgyasAI lallubhAI : 37 27 sAyalA '' 10 192 165 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 193 166 194 167 munizrI lallujI 37 195 168 196 169 munizrI lallujI 197 170 198 171 199 172 saubhAgyamAI lallubhAI munizrI lallujI (aMbAlAla lAlacaMda) 200 173-1 maNilAla saubhAgyamAI 77 '' 11 khaMbhAta 37 27 '' 11 37 sAyalA kakakakakaka 27 '' 14 77 va. 2 77 77 " mAha su. 7 '' 9 27 27 201 174-175 202 203 204 178 saubhAgyabhAI lallubhAI catrabhuja becara aMbAlAla lAlacaMda saubhAgyasAI lallubhAI 77 37 "" 37 77 77 ' va.3 37 77 77 '4 37 morabI 77 77 205 176 206 177 207 179 munizrI lallu 11 7 '' 11 '' 13 "0)) 37 208 180 209 210 182 211 181 munizrI lallujI (aMbAlAla lAlacaMda) '' 0)) khaMbhAta Page #928 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 854 pa. pU. AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe miti ka sthaLethI 212 183 tribhovana mANekacaMda muMbai khaMbhAta 1947 mAha va. 213 184 (sobhAgyabhAI lallubhAI) phA. su. 214 185 sobhAbhAI lallubhAI 77 morabI 77 = v 5 215 186 8 216 217 173-2 saubhAgyabhAI lallubhAI .. mA su. 338-2 218 187 morabI 77 seka 219 188 phA. su. 'va. I 220 191 morabI 37 221 189-190 @ - 7 13 1 77 77 33 222 192 11 77 223 193 OM va. 14 224 2 225 226 194 aMbAlAla lAlacaMda choTAlAla mANekacaMda 37 khaMbhAta 35 27 3 77 37 37 77 77 227 77 228 37 229 195 230 196 sobhAgyabhAI lallubhAI morabI 77 bha cai. su 77 77 37 231 197 232 198 233 199 tribhovana mANekacaMda sobhAgyabhAI lalabhAI khaMbhAta morabI 37 77 :: 37 33 27 27 234 200 37 235 201 236 202 aMbAlAla bAlaca 77 khaMbhAta 77 77 HH 237 tribhovana mANekacaMda 27 33 238 203 239 204 240 sobhAgyabhAI lallubhAI aMbAlAla lAlacaMda morabI 39 37 khaMbhAta 73 241 205 saubhAgyasAI lallubhAi morabI ruM : ka 14 15 va. 2 3 & & & g 10 10 9 14 37 77 242 206 aMbAlAla lAlacaMda 37 243 I 244 207 saubhAgyabhAI labhAI 245 246 208 aMbAlAla lAlacaMda saubhAgyabhAI lallubhAI morabI khaMbhAta 37 . su 37 Dha 0 cha 13 morabI 77 " va. 3 Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 5 zru pra ka AvRtti bIjA konA pratye kayA kayA sthaLe ka sthaLethI 247 209 saubhAgyasAI lallubhAI muMbaI morabI miti 1947 vai. va. 8 248 210 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 37 77 8 27 249 211 250 212 sobhAgyabhAI lallubhAI 77 je. su. 3 ''15 251 213 para 214 253 215 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 254 216 255 217 khaMbhAtanA mumukSuo upara) saubhAgyamAI lallubhAi 256 37 morabI 77 37 77 ' su. 37 a.su. 1 8 **** 13 77 morabI 37 '' va. 2 '' va. 6 ::: 77 37 27 77 77 257 218 258 219 saubhAgyamAI lallubhAI 259 220 37 260 221 201 222 aMbAlAla lAlacaMda kara 223 ugarI bahena morabI khaMbhAta kalola 1947 aSADa '' zrA. su. 1 77 77 9 C 37 :: 263 khImajI devajI rAja muMbaI "" 264 224 bhA.su. 8 ' '' 8 37 77 27 77 265 225 77 77 77 266 226 77 77 267 227 rALaja 77 77 68 228 269 saubhAgyabhAI lallubhAI vavANiyA morabI 37 . va.3 270 229 271 230 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 77 272 231 kuMvarajI maganalAla kalola 33 273 232 khImajI devajI muMbaI 27 '' p 274 233 '' 5 275 234 sobhAgyabhAI lallubhAI 77 77 5 276 aMbAlAla lAlacaMda 37 khaMbhAta 17 11 277 235 saubhAgyabhAI lallubhAI morabI 37 77 278 236 279 237 maganalAla khImacaMda lIMbaDI 280 238 saubhAgyabhAI lallubhAI 281 khImajI devajI muMbaI 33 282 239 saubhAgyabhAI lakhubhAI 37 - 7 '' 10 '' '' 11 ** 12 '' '' 13 ' '' 14 855 Page #930 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 856 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AMka 5 zru pra AvRtti bIjI konA pratye AMka kayA sthaLethI kayA sthaLe miti 283 saubhAgyaNAI lallubhAI vANiyA 1947 bhA. va. 0)) 284 240 285 241 aMbAlAla lAlacaMda 77 77 A. su. 6 7 286 242 287 243 saubhAgyamAI lallubhAI 37 morabI 17 aMjAra 37 :: A ruM F 27 288 244 va. 1 ,, pa OM ' 289 245-1 10 290 245-2 291 247 dhArazIbhAI kuzaLacaMda aMbAlAla lAla caMda bhuja khaMbhAta 37 27 27 292 874-11 293 248 sobhAgyabhAI lallubhAI 77 aMjAra :::: 77 77 che te cha 12 12 13 294 249 muMbaI 77 77 37 295 250 296 251 33 297 252 298 253 sobhAgyabhAI lalabhAI vavANiyA aMjAra 1948 kA. su. 4 299 254 300 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 27 301 256 sobhAgyabhAI lallubhAI aMjAra 77 :: ' 7 8 8 37 302 morabI 17 11 j 13 303 aMbAlAla lAlacaMda 37 77 77 khaMbhAta 304 257 saubhAgyasAI lallubhAI morabI 305 255 tribhovana mANekacaMda 309 aMbAlAla lAlacaMda morabI khaMbhAta 37 va. 1 7 307 258 saubhAgyabhAI lallubhAI ANaMda morabI 27 308 259 muMbaI 27 sAyalA "" 27 309 260 310 201 tribhovana mANekacaMda khaMbhAta 37 77 311 mA. su. 2 14 '' va. 0)) po. su. 3 3 77 312 vara aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 37 77 5 313 263 saubhAgyasAI lallubhAi 27 314 315 264 sobhAbhAI lallubhAI morabI 33 27 37 27 316 265 : 317 266 318 267-2 kuMvarajI maganalAla kalola 77 77 7 11 *. 11 va. 3 9 13 no Page #931 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 ka 5 zru pra AvRtti bIjI konA pratye kayA AMka sthaLethI 319 268 saubhAgyasAI lallubhAI muMbaI 37 320 269 321 270-1 322 270-2 323 270-3 aMbAlAla lAlacaMda saubhAgyamAI lallubhAI muMbaI kayA sthaLe khaMbhAta morabI 77 miti 1948 mA su. 5 13 ' va. 2 ravivAra "mAha vada 2 77 morabI 77 17 324 271 77 325 272 77 326 274 77 9 11 327 275 328 276 27 37 77 77 27 14 9 x 77 0)) 37 77 77 77 329 277 330 278 kisanadAsa Adi 331 279 332 280-1 aMbAlAla lAlacaMda 333 280-2 sobhAgyabhAI lallubhAI khaMbhAta 77 khaMbhAta 77 morabI 37 jha 5. suda 4 77 334 281 : 335 282-1 339 282-2 kuMvarajI maganalAla kalola 337 283 338 284 saubhAgyamAI lallubhAI 77 morabI 339 285 saubhAgyamAI lallubhAi morabI 340 286 saubhAgyamAI lallubhAI morabI 341 287 sobhAgyabhAI lallubhAi muMbaI morabI : 77 342 288 77 343 HH : : : : : : : : : : 77 77 77 344 289-1 :::: 10 99 10 11 77 1100 77 11 13 14 15 77 77 va 4 6 77 7 10 345 289-2 346 289-1 sobhAgyabhAI lallubhAI :: 77 77 27 - 11 morabI 77 77 37 14 77 347 290 348 291 :: 349 291 11 6 0)) cai. su. 2 77 4 77 27 350 291 351 267 352 292 kuMvarajI maganalAla catrabhuja cara 77 6 37 kalola 77 17 9 jetapura 77 77 9 353 293-1 aMbAlAla lAlacaMda prabhAta 354 293-2 saubhAgyabhAI lallubhAI morabI 77 77 27 12 13 857 Page #932 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 858 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra ka 5 % +- AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe miti AMka sthaLethI 355 293-3 saubhAgyamAI lallubhAI muMbaI morabI 1948 cai. va. 1 d 356 294 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta "" 77 1 357 295 saubhAgyamAI lallubhAI 37 morabI 17 77 358 296 359 aMbAlAla lAlacaMda saubhAgyabhAI lallubhAI khaMbhAta 39 morabI 27 390 297 77 77 77 361 298-1 :::: D 3 5 362 298-2 saubhAgyabhAI lallubhAI muMbaI morabI 37 393 299 '' 5 77 8 12 vai. su. 3 11 77 4 5 37 37 364 :: 365 9 27 77 11 77 37 77 77 366 300 ', 367 " va. 1 d 368 301 27 369 370 77 11 371 302 372 393 303 374 304 kuMvarajI maganalAla saubhAgyabhAI lallubhAI dhArasIbhAI tathA navalacaMdabhAI saubhAgyamAI lallubhAI 77 kalola morabI 37 375 305 munizrI lallujI 37 376 309 aMbAlAla lAlacaMda ja morabI khaMbhAta 37 - 77 13 14 14 - - na cha ? 12 37 77 * vai. 37 377 307 378 308 saubhAgyabhAI lakhubhAI morabI 27 je. su. 10 379 309 sobhAgyabhAI lallubhAI morabI 77 je. va.0)) 380 310-1 (munizrI lallujI ?) 37 381 310-2 382 310-3 383 311 384 312 (saubhAgyabhAI lallubhAI ?) 385 313 saubhAgyabhAI lallubhAi ::: 386 314 dhArImAI kuzaLacaMda bhuja 387 315 388 316 389 378-2, 317 390 318-1 saubhAgyabhAI lallubhAI manasukha devasI saubhAgyabhAI lallubhAI :::: 3. : 77 lImaDI : 37 a. su. 9 ' va.0)) zrA. su. 6 4 * 10 11 - 10 Page #933 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 5 zru pra ka AvRtti bIjI AMka konA pratye kayA kayA stha miti 859 sthaLethI 391 318-2 aMbAlAla lAlacaMda muMbaI khaMbhAta 1948 zrA. su. 10 37 17 37 392 318-3 10 393 319 394 320 sobhAgyabhAI lalabhAI sobhAgyamAI lallubhAI 10 37 OM 1. 10 33 27 395 321 37 396 322 397 323 398 324 tribhovana mANekacaMda Adi saubhAgyabhAI lallubhAI khaMbhAta 37 37 399 325 aMbAlAla lAlacaMda sAyalA khaMbhAta 37 400 326 saubhAgyamAI lallubhAI : :: :: 28 11 14 401 327 maNilAla rAyacaMda gAMdhI 77 boTAda 37 bhA. su. 1 402 328 saubhAgyamAI lallubhAi 37 sAyalA 6. H 37 403 329 404 330 kRSNadAsa Adi 405 331 manasukha devasI 406 332 407 333 408 334 saubhAgyabhAI lakhubhAI maNilAla rAyacaMda gAMdhI saubhAgyabhAI lallubhAI ', ' khaMbhAta lIMbaDI sAyalA bhAvanagara 77 HH : 37 33 : 77 409 335 410 339 saubhAgyamAI lallubhAI 37 sAyalA : 411 339 37 412 338-1 413 339 sobhAgyabhAI lallubhAI morabI 77 . . . . 10 10 10 12 va. 3 8 A su. 1 7 10 va. 6 ,, . 414 340 Aso 77 37 415 341 416 342 37 417 343 37 418 344 37 37 419 345 420 346 37 77 421 347-1 422 348 423 349 kuMvarajI maganalAla 37 kalola 37 1949 kA. su. va. 9 7 77 37 77 37 424 337-350 kRSNadAsa khaMbhAta 12 425 351 revAzaMkara jagajIvana rAjakoTa mA. va. 9 33 426 352 *. 13 Page #934 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 860 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra AMka 5 zru pra AvRtti bIjA konA pratye kayA AMka sthaLethI 427 353 aMbAlAla lAlacaMda muMbaI khaMbhAta kayA sthaLe miti 1949 mA su. 9 428 aMbAlAla lAlacaMda 37 37 va. 4 429 354 revAzaMkara jagajIvana F 37 430 355 saubhAgyabhAI lallubhAI 77 37 37 431 273 432 356 433 357-1 aMbAlAla lAlacaMda saubhAgyabhAI lallubhAI 77 jha C "O)) phA. su. 7 77 434 khaMbhAta 37 77 morabI 37 37 HH 37 435 357-2 * 14 va. 9 ** Q)} 77 436 358-1 37 ca. yu. 1 437 358-2 438 358-3 saubhAgyasAI lallubhAI somAgyabhAI lallubhAI morabI morabI 37 ka 77 77 439 359 440 360-1 sukhalAla chaganalAla 441 360-2 manasukha devI sAyalA vIramagAma lIMbaDI 77 442 361 saubhAgyabhAI lallubhAI 77 morabI 37 77 37 37 ka 443 36ra 444 393 445 364 aMbAlAla bAlaca 77 446 365-1-2 saubhAgyabhAI lallubhAI 447 339 revAzaMkara jagajIvana khaMbhAta morabI 37 7 7 7 - 7: 37 ::: . 9 1. 1 '' 8 '' 0)) 37 vai. va. 6 R 77 448 367 449 368 saubhAgyabhAI lallubhAI kRSNadAsa (ATha pattAno patra) saubhAgyabhAI lallubhAI aMbAlAla lAlacaMda : 77 37 " 03 7 450 369 khaMbhAta 77 451 je. : 77 su. 11 '' 15 pra.a.su.9 jhaM 452 saubhAgyabhAI lallubhAI morabI 37 77 *. 12 77 37 va. 3 453 370 454 371 aMbAlAla Adi mumukSuo khaMbhAta 37 * 4 37 455 372 aMbAlAla lAlacaMda 13 456 393 saubhAgyabhAI lallubhAI morabI 37 37 457 374 ' 14 bI.esa. 458 tribhovana mANekacaMda khaMbhAta 37 77 ' 12 459 375 saubhAgyabhAI lallubhAI va. 6 450 376 kuMvarajIbhAI tathA UgarIbahena kalola : 37 27 : '' 10 461 377 saubhAgyamAI lallubhAI 462 378-1 manasukha devasI sAyalA lImaDI zrA. su. 4 ka '' 5 khaMbhAta 27 Page #935 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 5 zru pra AMka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe AMka sthaLethI 463 379 sobhAgyabhAI lallubhAI muMbaI sAyalA 37 37 464 miti 1949 zrA. su. 15 va. 4 465 380 466 381 peTalAda * 5 37 bhA. su. 6 467 382 (tribhovana mANekacaMda ?) khaMbhAta 468 383 muMbaI 37 37 37 469 384 470 385 tribhovana mANekacaMda 471 386 472 387 473 388 saubhAgyabhAI lallubhAI saubhAgyamAI tathA DuMgarasIbhAI saubhAgyamAI lallubhAi khaMbhAta sAyalA : 3:06: va. 0)) 37 A. su. 1 37 37 ' 5 . 9 va. 3 77 37 37 474 389 475 390 sobhAgyabhAI lallubhAI 77 morabI 37 11 1. 12 77 476 392-3 477 393 478 aMbAlAla lAlacaMda :: 27 479 394 77 480 481 khaMbhAta 1950 kA. su. 9 13 mAha su. 3 po. su. 5 " va. 1 37 ', 482 395 14 483 396 saubhAgyabhAI lallubhAI 77 aMjAra ka mAh va. 4 27 37 33 484 397 77 485 398 phA. su. 4 77 77 33 486 399 : :bha 7 : 8 11 487 400 aMbAlAla lAlacaMda 77 khaMbhAta 37 27 11 488 401 1. 10 37 489 402 490 403 491 404 492 405 493 406 494 407 saubhAgyabhAI lallubhAI saubhAgyamAI lallubhAi munizrI lallujI saubhAgyabhAI lallubhAI 33 :: ' 11 11 37 37 sAyalA 77 aMjAra 495 408-1 tribhovana mANekacaMda 496 409 dhArazIbhAI kuzaLacaMda 37 morabI ::::: 77 cai. su. '' va. 11 33 77 37 17 497 410 498 411 tribhovana mANekacaMda 14 14 27 khaMbhAta vai. su. 1 : - Pr 861 Page #936 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86ra http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 zru pra ma AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA stha ka sthaLethI 499 412 muMbaI miti 1950 vai. su. 9 500 413 munizrI lallujI 77 surata 9 77 33 501 414 va. 7 502- 874-18 munizrI lallujI tathA muni 750 devakaraNa jI 503 415 aMbAlAla lAlacaMda muMbaI khaMbhAta 1953 phA. su. 6 1950 vai. va. 0)) 77 504 416 505 874-13 77 37 506 418 507 508 419 aMbAlAla lAlacaMda sobhAgyabhAI lallubhAi khaMbhAta ka 77 je. su. 11 14 509 420-1 munizrI lallujI surata a. su. 6 mana 510 421 tribhovana mANekacaMda 37 khaMbhAta 11 17 511 422 sobhAgyabhAI lallubhAi aMjAra 77 512 423 munizrI lallujI eka 33 : 27 77 77 surata 15 77 "" 77 513 424 zrA. su. 11 514 425 515 426 aMbAlAla lAlacaMda 516 427 kezavalAla nathubhAI khaMbhAta lIMbaDI 37 eka ruM 14 14 va. 1 517 429 aMbAlAla lAlacaMda 518 430 munizrI lallujI 519 431-1 pa20 432 pa21 691 parara 433 aMbAlAla lAlacaMda 523 435, 434- 1-2 524 (saubhAgyabhAI lallubhAI ?) saubhAgyamAI lallubhAI sobhAgyabhAI lallubhAI tathA DuMgarasIbhAI aMbAlAla lAlacaMda Adi mumukSuo munizrI lallujI 37 khaMbhAta 11 33 17 7 37 surata 77 77 77 37 77 77 sAyalA khaMbhAta sAyalA 77 77 C 9 ' 0)) bhA. su. 3 : ::: 37 77 parapa 443 77 parava 444 527 sobhAgyabhAI labhAi 528 445 529 446 saubhAgyabhAI lakhubhAI : 530 447 mohanalAla karamacaMda gAMdhI (mahAtmA gAMdhIjI) surata sAyalA sAyalA Darabana '' A. su. 11 va. 3 FH H '' 8 '' 10 va. 5 12 37 6 531 532 533 448 534 449 saubhAgyabhAI lallubhAI dhArazIbhAI kuzaLacaMda munizrI lallujI muMbaI aMjAra :: 37 "" 0)) 37 77 37 : 77 11 morabI 1951 kA. su. 1 77 surata 3 Page #937 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 5 zrva pra ka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe AMka sthaLethI 535 450 saubhAgyamAI lallubhAI muMbaI aMjAra miti 1951 kA. su. 3 11 536 451 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 537 453-452 aMbAlAla Adi mumukSuo :: : 7 538 454 saubhAgyabhAI lallubhAI 539 455 dhArazIbhAI kuzaLacaMda aMjAra morabI 37 77 77 77 77 540 77 ' 14 7. 14 37 541 458 542 461 sobhAgyabhAI lallubhAI aMjAra 27 77 37 543 462 ::: '' 15 544 463 saubhAgyabhAI lallubhAI kAra va. 13 37 27 27 mA. va. 1 545 546 464 dhArazIbhAI kuzaLacaMda 547 465 munizrI lallujI 548 466 549 874-19 550 467 551 468 sobhAbhAI lallubhAI muMbaI sAyalA morabI surata 77 33 77 '' 6 - " 77 8 U 9 37 77 11 37 37 552 469 553 470 554 555 471 556 557 473-2 munizrI lallujI saubhAgyamAI lallubhAI saubhAgyabhAI lallubhAI 558 473-1 khImajI devajI 559 874-9 sukhalAla chaganalAla 50 474 sobhAgyabhAI lallubhAI 77 561 475 kuMvarajI ANaMdajI 37 surata aMjAra morabI morabI lIMbaDI 37 vIramagAma 37 ' '' 0)) 17 bhAvanagara 37 mAsa. ra "" : : ::::: dha H po. su. 1 17 10 4. * 10 va. 2 C 10 para 476 563 478 kuMvarajI ANaMdajI bhAvanagara pa64 saubhAgyabhAI lallubhAI 77 morabI 565 479 pA 480 munizrI lallujI saubhAgyabhAI lallubhAI surata 37 37 sAyalA 77 77 77 3 8 1951 mAha su. 8 phA. su. 12 77 13 37 567 481 17 11 15 568 750-2 569 503 sobhAgyabhAI lallubhAI 570 482 mohanalAla karamacaMda gAMdhI "" '' va. 3 77 Darabana ,, 5 (mahAtmA gAMdhIjI) 863 Page #938 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 874 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 zru pra ka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe miti AMka sthaLethI 571 483 sobhAgyabhAI lallubhAI muMbaI sAyalA 1951 phA. va. 5 572 484 aMbAlAla lAlacaMda 37 khaMbhAta 17 11 7 573 485 munizrI lallujI 11 37 574 486 :: 77 77 575 487 576 488 577 489 578 874-3 579 saubhAgyasAI lallubhAI munizrI lallujI saubhAgyabhAI lallubhAI sAyalA 580 aMbAlAla lAlacaMda surata 33 77 27 77 morabI 37 77 khaMbhAta 581 490 saubhAgyabhAI lallubhAI 37 77 582 491 kuMvarajI ANaMdajI bhAvanagara - -2 : ra cai. su. 6 13 14 11 va. 5 ra3 7 27 583 492 11 37 11 584 874-2 11 585 493 586 494 sobhAgyabhAI tathA DuMgarasIbhAI saubhAgyabhAI lallubhAI 27 77 77 "" 77 37 77 587 495 588 496 munizrI lallujI 37 37 77 589 497 590 498 dhArazIbhAI kuzaLacaMda mAMDavI HH 77 12 * 12 77 77 12 13 77 * 14 ja 591 499 592 504 sobhAgyabhAI lallubhAi 77 593 505 594 506 navalacaMda DosA morabI 595 507 munizrI lallujI 37 77 surata :::: vai. su '' 15 va. 7 : 9 11 37 596 508 597 509 598 510 599 511 600 512 saubhAgyamAI lallubhAi munizrI lallujI saubhAgyabhAI lallubhAI muMbaI sAyalA 1951 vai. va. 7 ma 33 97 surata 77 601 513 602 514 navalacaMda DosA 37 603 519-1 604 aMbAlAla lAlacaMda 605 516 606 517 munizrI lallujI sobhAgyabhAI lallubhAI sAyalA 37 morabI khaMbhAta surata sAyalA : 37 : : : : I MTa 5 77 77 2 2 6 10 14 je. su. 2 77 11 77 10 10 10 12 je. va. 2 F Page #939 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zru pra http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 AMka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe mini AMka sthaLethI 607 619 munizrI lallujI muMbaI khaMbhAta 1951 je. va. 7 608 515 kuMvarajI ANaMdajI 37 11 17 bhAvanagara 10 37 11 609 518 610 520 maganalAla khImacaMda 37 11 para1 navalacaMda DosA 77 lIMbaDI morabI 11 a. su. 1 11 77 : 612 pa22 saubhAgyamAI lallubhAI : - 11 77 37 613 para3 (tribhovanabhAI ?) 17 77 11 314 615 524 saubhAgyabhAI lallubhAI 11 77 sAyalA 13 616 papa aMbAlAla tathA tribhovanabhAI 77 77 khaMbhAta va. 2 617 parava saubhAgyabhAI lallubhAI 11 77 77 sAyalA 7 37 11 77 618 529 11 77 17 77 619 530 14 karava 531 munizrI lallujI 11 77 surata 0)) 6ra1 6ra3 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 17 varara 532 (tribhovanabhAI Adi ?) 77 63 saubhAgyasAI lallubhAI 77 sAyalA zrA. su. 2 6ra4 munizrI lallujI 77 17 surata 3 65 533 dhArazIbhAI kuzaLacaMda vANiyA morabI 17 77 10 karava 534 munizrI lallujI 17 77 surata 12 627 535 dhArazIbhAI kuzaLacaMda morabI 17 77 15 6ra8 536 saubhAgyasAI lallubhAI sAyalA 629 537 saubhAgyabhAI tathA DuMgarasIbhAI 77 '' va. 6 11 930 538 saubhAgyabhAI lallubhAI 631 539 (saubhAgdhabhAI lallubhAI ?) 12 14 632 540 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 77 '' P 633 munizrI lallujI surata 634 catrabhuja becara jetapura 77 14 bhA. su. 7 635 aMbAlAla lAlacaMda 77 939 541 kuMvarajI ANaMdajI 637 542 khImacaMda kAlacaMda khaMbhAta bhAvanagara lIMbaDI .. 7 : 638 543 dhArasIbhAI kuzalacaMda rANapura morabI 639 navalacaMda DosA va. 13 " A.su. 2 540 549 saubhAgyamAI lallubhAi muMbaI 77 '' 11 865 Page #940 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 866 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 jU AMka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe ka sthaLethI 641 548 sobhAgyabhAI lallubhAI '''' muMbaI 37 642 550 643 551 aMbAlAla lAlacaMda "" 644 552 645 553 saubhAgyabhAI lallubhAI khaMbhAta staMbhatIrtha sAyalA miti 1951 A. su. 12 13 27 77 13 77 A. va. 3 37 37 11 646 556 33 647 557 37 37 648 558 77 649 559 37 : 77 650 560 651 561 upara para saubhAgyamAI lallubhAi munizrI lallujI 77 653 563-1 654 563-2 aMbAlAla lAlacaMda 77 655 563-3 77 6pa6 564 657 565 munizrI lallujI kaThora 77 658 paka 659 567 aMbAlAla lAlacaMda 660 568 sobhAgyabhAI lallubhAI 661 569 munizrI lallujI 37 khaMbhAta 27 77 sAyalA 77 kora 17 surata khaMbhAta 1952 kA. HH " su. 3 map * va. 8 * chuM : mA. su. 10 . su. 6 He : 37 77 8 vara 573 ' va. 663 574 664 575 saubhAgyasAI lallubhAI sAyalA ', ' 37 pa 576 uDa 577 khImacaMda lakhamIcaMda 667 578 aMbAlAla lAlacaMda 27 , lIMbaDI 77 - 7 x 9 12 37 77 77 khaMbhAta 33 " va. 2 ,,,, 668 579 669 sobhAgyabhAI lallubhAI 37 990 580 671 672 581 673 56 munizrI lallujI 674 587 675 676 sobhAgyabhAI lallubhAI sobhAgyabhAI lallubhAI aMbAlAla lAlacaMda sobhAgyabhAI labhAi ::: "" sAyalA 27 phA. su. 1 77 sAyalA - - FA P " va. 11 :: mAha su. 4 17 10 37 sAyalA khaMbhAta sAyalA va. 3 27 ' 5 27 ' 9 Page #941 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pU. http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 ka AvRtti bIjI ka 677 58 678 589 kuMvarajI ANaMdajI saubhAgyamAI lallubhAI konA pratye kayA sthaLethI muMbai bhAvanagara sAyalA 77 77 679 590 580 681 kuMvarajI maganalAla 682 aMbAlAla lAlacaMda 37 kalola khaMbhAta kayA sthaLe miti 1952 cai. su. 1 27 " 2 37 27 11 13 va. 1 : :: 77 1952 2. va. 1 77 683 591 684 592 saubhAgyabhAI lallubhAI 37 sAyalA 685 aMbAlAla lAlacaMda 686 sukhalAla chaganalAla 687 593 sobhAgyabhAI lallubhAI prabhAta vIramagAma sAyalA 33 37 688 aMbAlAla lAla khaMbhAta 17 689 594 mANekacaMda Adi vANiyA khaMbhAta 690 595 choTAlAla mANekacaMda muMbaI 33 raMka : e kahevu 37 14 = 26~0 7 27 vai. su. 1 77 37 6 '' va. 6 bI.je. su.2 691 596 saubhAgyabhAI lallubhAI 692 629 aMbAlAla lAlacaMda 693 597 kezavalAla nathubhAI 694 598 695 kara0 66 kara1 saubhAgyabhAI lallubhAI sobhAgyabhAI lallubhAI 37 muMbaI sAyalA 27 sAyalA '' va. 6 khaMbhAta 77 9 77 lImaDI 37 a. su. 2 '' 5 va. 8 37 7 1 : 33 27 F 697 varara aMbAlAla lAlacaMda 37 khaMbhAta 17 37 68 6ra4 : zrA. su. pa 33 77 699 6ra8 700 930 (sobhAgyabhAI lallubhAI ?) kAvihA 27 ' va. 77 701 631 rALaja 702 632 anupacaMda malukacaMda 77 37 bharUca 703 933 OM :::: 13 14 bhA.su.8 >>>> 704 633 705 874-4 vaDavA 77 11 (staMbhatIrtha) 706 634 kezavalAla nathubhAI lIMbaDI 33 707 635 708 636 aMbAlAla, tribhovana Adi rALaja khaMbhAta 37 77 709 637 710 638 vaDavA (staMbhatIrtha) 37 ' " 15 867 Page #942 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 868 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 zru pra ka AvRtti bIjI AMka konA pratye kayA kayA sthaLe miti sthaLethI 711 540 rALaja 1952 bhAdrapada 712 639 dhArazIbhAI kuzaLacaMda ANaMda morabI 37 va. 12 37 713 641 A. 37 714 642 715 45 716 646 munizrI lallujI 717 647 mohanalAla karamacaMda gAMdhI ANaMda 77 khaMbhAta 37 37 Darabana 3 27 A. su. (mahAtmA gAMdhIjI) 718 660 somAthabhAI lallubhAI 33 va. 1 Adi naDiyAda 319 663 munizrI lallujI, devakaraNajI Adi 720 664 ravajIbhAI paMcANajI 721 pa saubhAgyabhAI lallubhAI khaMbhAta vANiyA sAyalA 37 : 33 37 ka 722 uDa vavANiyA 37 1953 kA. su. 10 & 9 & 0)) 723 999 dhArazIbhAI kuzaLacaMda "" morabI 77 11 37 724 668 725 69 dhArazIbhAI kazaLa caMda 726 990 kezavalAla nathubhAI 727 671 dhArazIbhAI kuzaLacaMda 728 672 tribhovana mANekacaMda 77 729 673 kuMvarajI ANaMdajI morabI bhAvanagara morabI khaMbhAta bhAvanagara ;:; ::: va. 2 '' 0)) 37 mA. su. 1 37 6 6 na 730 674 aMbAlAla lAlacaMda 731 675 732 676 dhArazIbhAI kuzaLacaMda munizrI lallujI Adi 933 677 sukhalAla chaganalAla morabI vaso vIramagAma khaMbhAta 33 37 HHH 10 37 12 734 aMbAlAla lAlacaMda 735 678 dhArazIbhAI kuzaLacaMda khaMbhAta 77 77 morabI 37 :: tuM ' va. 11 37 :: . 736 679 saubhAgyamAI lallubhAi 27 sAyalA 737 580 jhaverabhAI bhagavAnabhAI kAviThA 33 po. su. 10 11 va. 4 37 738 456 739 681 munizrI lallujI morabI naDiyAda 27 mAha su. 9 740 682 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 741 682 saubhAgyamAI lallubhAI 742 683 aMbAlAla lAlacaMda 743 684 munizrI lallujI 744 65 tribhovana mANekacaMda 745 686 sobhAgyabhAI lallubhAI 77 77 sAyalA khaMbhAta 37 naDiyAda vavANiyA khaMbhAta 37 77 sAyalA phA. su. 2 10 :: ::: va. 4 - __ 12 Page #943 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zru pra http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 AMka AvRtti bIjA konA pratye kayA kayA sthaLe maka sthaLethI 746 687 vavANiyA miti 1953 phA. su. 2 747 munizrI lallujI naDiyAda 37 77 748 686-2 sobhAgyabhAI lallubhAI morabI 37 77 4 749 688 aMbAlAla lAlacaMda 37 khaMbhAta va. 11 750- 874-18 munizrI lallu tathA 37 ' su. 6 502 muni devakaraNajI Adi 751 689 752 690 saubhAgyabhAI lallubhAI dhArasIbhAI kuzalacaMda tathA navalacaMda DosA 37 sAyalA morabI '' va. 11 37 753 692 37 754 693 755 694-1-2 33 756 694-3 37 757 694-4 758 694-5 37 759 694-6 37 990 694-7 27 761 694-8 37 762 694-9 37 763 694-10 27 764 694-11 37 765 694-12 37 766 700 767 703 munizrI lallu 768 704-1 kezavalAla nathubhAI 769 704-2 sobhAgyabhAI lallubhAI bhAvanagara sAyalA 77 770 704-3 771 705 772 707 navalaca DosA morabI vANiyA khaMbhAta 37 37 aMka cai. su. 3 4 37 37 37 ::: 77 :: 37 773 708 774 874-24 775 703-709 776 710 munizrI lallujI tathA muni devakaraNajI dhArazIbhAI kuzaLacaMda vavANiyA khaMbhAta 37 777 711 sukhalAla chaganalAla sAyalA IDara morabI 27 vIramagAma 77 77 5 = 9 ra 10 ** 15 " va. 5 maiM su. 15 va. 12 778 712 aMbAlAla lAlaca 37 khaMbhAta 869 Page #944 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 870 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 5 zru pra ka AvRtti bIjI AMka konA pratye kayA sthaLethI 266 713-4-5 saubhAgyabhAI lallubhAI muMbaI sAyalA kayA sthaLe miti 1953 je. su. (kAvya-patra) 780 314 781 715 782 716 saubhAgyamAI lallubhAI ,,,, traMbakalAla saubhAgyabhAI 37 11 :: 2 8 37 37 77 77 783 717 ka 784 718 785 719 786 720 787 788 721 789 790 7rara 391 723 792 724 793 725 aMbAlAla lAlacaMda munizrI lallujI dhArazIbhAI kuzaLa caMda munizrI lallujI traMbakalAla saubhAgyamAI munizrI lallujI aMbAlAla lAlacaMda munizrI lallujI traMbakalAla saubhAgyabhAI khaMbhAta 37 kheDA 37 77 morabI 37 kheDA sAyalA 77 794 maNilAla saubhAgyamAI khaMbhAta kheDA sAyalA 77 37 a. va. 14 kheDA 37 zrA. su. 3 37 15 33. '' va. 6 77 12 a. su. 4 77 '' va. 1 "" ruM H 77 '' 11 11 : 77 33 : 77 L X m 2 :: va. 1 795 726 munizrI lallujI kheDA 17 11 7 : 8 : 77 796 797 traMbakalAla saubhAgyamAI ka sAyalA 77 8 798 727 munizrI lallujI 37 799 728 sukhalAla chaganalAla kheDA vIramagAma 77 12 77 800 729 maganalAla khImacaMda 801 730 vajIbhAI paMcANabhAI lIMbaDI vANiyA 77 7 :: 802 731 kezavalAla nathubhAI 77 bhAvanagara 803 sukhalAla chaganalAla 804 805 munizrI lallujI tribhovana mANekacaMda COS 732 DuMgara Adi mumukSuo 77 vIramagAma kheDA khaMbhAta sAyalA 3. ka bhA. su. 6 77 7 : ko C 37 : 77 807 933 munizrI lallujI :: * va 8 808 734-1 kheDA ' '' 0)) 37 A. su. 8 37 COC 734-2 810 734-3 aMbAlAla lAlacaMda 811 735 munizrI lallujI 812 736 traMbakalAla saubhAgyabhAI khaMbhAta naDiyAda sAyalA 77 77 37 77 77 : 813 737 aMbAlAla lAlacaMda 77 khaMbhAta 37 77 ' va. 7 Page #945 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 5 zru pra ka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe miti ka sthaLethI 814 738 aMbAlAla lAlacaMda muMbaI khaMbhAta 1953 A. va. 14 815 740 munizrI lallujI kheDA 1954 kA. va. 1 816 741 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 817 742 munadAsa prabhudAsa suNAva 818 743 munizrI lallu 819 744 aMbAlAla lAlacaMda vaso khaMbhAta 820 745 traMbakalAla saubhAgyamAI sAyalA 821 746 - : : : : 77 '' 5 : 12 mA. su. pa 77 = = 822 aMbAlAla lAlacaMda ANaMda khaMbhAta po. su. 3 va. 11 823 747 traMbakalAla saubhAgyabhAI : : 17 OM 77 sAyalA 13 824 748 munizrI lallujI morabI 37 mAha su. 4 825 749 jhaveracaMdabhAI tathA ratanacaMdAI kAviThA 826 750-1 sukhalAla chaganalAla vIramagAma eka 77 77 827 751 khImajI devajI vavANiyA :: muMbaI :: 828 828-2 munizrI lallujI morabI vaso 33 829 752 aMbAlAla lAlacaMda morabI khaMbhAta 77 77 37 830 831 754 munizrI lallujI Adi sojItrA 33 832 759 vavANiyA 77 - 20 37 77 833 990 va. 0)) cai. va. 12 je. su. 1 834 761 aMbAlAla lAlacaMda 37 : khaMbhAta 33 17 ' Du 835 762 rAyacaMda manajI desAI muMbaI vANiyA 77 77 va. 4 836 753-2 27 837 753-3 838 763 munizrI lallujI muMbaI kheDA je. va. 14 839 764 (aMbAlAla lAlacaMda ?) 37 a. su. 11 840 765 kezavalAla nathubhAI lImaDI "" zrA. su. 15 27 841 va. 4 842 766 rAyacaMda manajI desAI kavitA vADiyA 77 12 843 767 vaso 33 pra.A.su.6 27 844 777-2 37 845 846 781 "" ''A. va.9 vanakSetra uttarasaMDA 847 jhaverabhAI bhagavAnadAsa kheDA kAviThA 848 revAzaMkara jagajIvana 37 muMbaI 33 77 849 784 bI.A. su. '' 9 va. 871 Page #946 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 872 http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 40 30 40 AMka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe AMka sthaLethI 850 785-2 851 833-1 muMbaI 852 780-3 853 626 854 787-1 sukhalAla chaganalAla (popaTalAla mohakamacaMda ?) IDara vIramagAma 77 miti 1954 bI. A. 1955 kA. su. 14 '' mA. su. 3 14 15 T 77 33 77 855 787-2 856 787 sukhalAla chaganalAla 77 857 789 aMbAlAla lAlacaMda 77 vIramagAma khaMbhAta 77 S va. 4 77 hu 0)) 77 858 832-2 tuMH po. 859 791 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 860 794 chaganalAla nAnajI morabI lIMbaDI # F su. 15 phA. su. 1 861 794-2 popaTalAla mohakamacaMda 37 amadAvAda 37 862 794-2 863 795 nagInadAsa dharamacaMda vavANiyA amadAvAda 39 84 796 munizrI lallujI (devakaraNajI muni aMjAra 865 797 munizrI lallujI vANiyA kherALu 27 866 398 dhArasIbhAI kuzaLacaMda morabI 37 867 799 munizrI devakaraNajI 77 dhrAMgadhrA 868 ghelAbhAI kezavalAla prAMtija jha : :p : va. 10 77 3. yu. 1 ' va. 2 : 96 = " : (munizrI lallujI) s 803-1 vADIlAla motIlAla khukhArI morabI amadAvAda 870 munizrI lallujI 871 810 khaMbhAta 872 811 manasukha devI vavANiyA lIMbaDI 873 812 munizrI lallujI ::::: IDara OM eka * 9 vai. su. 6 7 " ) : 77 va. 6 >> 874 814 sukhalAla chaganalAla vIramagAma 77 10 875 817 munizrI lallujI muMbaI je. 876 818 kheDA : su. 11 877 819 manasukhalAla kIratacaMda 77 morabI 77 va. 2 : 878 820 popaTalAla mohakamacaMda 879 821-1-2 sukhalAla chaganalAla 880 821-3 munizrI lallujI 77 amadAvAda vIramagAma naDiyAda 3 7 a. su. 8 1 6 7 77 77 881 882 822 manasukhalAla kIratacaMda 883 823 sukhalAla chaganalAla va. 6 33 amadAvAda ' 8 vIramagAma 77 77 884 874-14 885 824 manasukha devasI SUL. 3 Page #947 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa 3 873 5 zru pra AMka AvRtti bIjI konA pratye kayA kayA sthaLe miti ka sthaLethI 886 825 aMbAlAla lAlacaMda muMbaI khaMbhAta 1955 zrA. su. 7 27 887 826 va.0)) 888 827-1 manasukhalAla kIratacaMda 77 33 amadAvAda bhA. su. 5 889 827-2 sukhalAla chaganalAla vIramagAma 77 77 890 891 892 893 827-3 aMbAlAla lAlacaMda vaNArasIdAsa talasIbhAI jhaveracaMdabhAI tathA ratanacaMdabhAI popaTalAla mohakamacaMda 77 894 828-2 munizrI lallujI khaMbhAta kAviThA amadAvAda vaso 37 77 895 828-1 manasukhalAla kIratacaMda :::: 27 37 77 : 37 A. 896 829-2 munizrI lallujI 897 829-1 dhArazIbhAI kuzaLacaMda morabI 1956 kA. 17 su. 5 898 830 jhaveracaMdabhAI tathA kAviThA : ratanacaMdabhAI 899 900 831 aMbAlAla lAlacaMda munizrI lallujI 901 833-1 902 836 903 836-5 904 836-6 905 838 COS 907 hemacaMda kuzaLacaMda aMbAlAla lAlacaMda COC 909 910 911 831-1 912 839 913 840-1 munizrI lallujI vanamAlIbhAI umedarAma 914 840-2 munizrI lallujI 915 840-3 916 917 841 918 844 919 845 aMbAlAla lAlacaMda 920 sukhalAla chaganalAla 921 846 manasukhalAla kIratacaMda khaMbhAta 17 :: 37 37 '' 15 27 va. 11 37 77 37 77 khaMbhAta 77 77 kA. va. 11 27 po. va. 12 :: dharamapura 77 77 77 37 77 amadAvAda vavANiyA :: mAha va. 10 27 * 11 * 14 cai. su. 8 11 naDiyAda 27 37 13 33 va. 1 godhAvI 77 : 37 37 77 5 va. 6 27 13 o vai. su. 6 37 ' va. 8 vIramagAma morabI 37 77 tuM : 7 Page #948 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 874 5. pa ka AvRtti bIjI ma konA pratye kayA sthaLethI kayA sthaLe miti 922 923 munizrI lallujI aMbAlAla lAlacaMda vavANiyA sANaMda 1956 vai.va. 9 77 khaMbhAta 33 77 924 847 munizrI lallujI 33 vaso 77 37 '' 13 77 77 925 848-1 '' '' 0)) 926 848-2 sukhalAla chaganalAla 77 vIramagAma 37 927 848-3 kuMvarajI maganalAla 33 kalola 77 77 33 77 928 849 je. su. 11 929 850 munizrI lallujI 37 vaso 97 ' '' 13 930 850-2 sukhalAla chaganalAla 37 vIramagAma 931 851 catrabhuja becara 37 morabI ka * va. 9 932 852 sukhalAla chaganalAla 37 vIramagAma ' '' 10 933 874-17 934 853-1 manasukhalAla kIratacaMda morabI ' ' 0)) 935 853-2-3 aMbAlAla lAlacaMda 37 936 854 937 855-1 munizrI lallujI 938 855-2 aMbAlAla lAlacaMda 37 khaMbhAta 37 naDiyAda 27 77 ka OM asa 1 khaMbhAta 939 856-1 sukhalAla chaganalAla morabI vIramagAma 77 " va. 9 940 856-2 munizrI lallujI 39 77 941 858 munadAsa lAlacaMda 37 77 suNAva zrA.va. 4 942 859 aMbAlAla lAlacaMda khaMbhAta 77 '' '' pa 77 77 943 861 ,'' 7 944 862 tribhovana mANekacaMda 77 37 * 10 945 863 946 865-2 947 866 948 869 949 vaDhavANa kempa muMbaI-ziva nizcala-valasADa 1957 kA. su. 5 mA.va. 8 77 po.va.10 950 870 munizrI lallujI 951 871 vaDhavANa kempa rAjakoTa 77 phA.su. 6 77 '' va. 3 952 872 sukhalAla chaganalAla 77 27 13 37 77 953 873 bharUca cai.su. 2 77 954 874 ' '' 955 revAzaMkara jagajIvana rAjakoTa muMbaI * '' 11|| Page #949 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma http://www.ShrimadRajchandra.org nIcenA pRSTha kramAMka 52 javA mATe tenA 52 kalIka karo pariziSTa 4 konA upara kayA kayA patro che tenI sUci AMka naMbara anupacaMda malukacaMda aMbAlAla lAlacaMda 702. ugarIbahena 11 . " 11 kuMvarajI ANaMdajI kuMvarajI maganalAla zeTha kRSNadAsa kezavalAla nathubhAI 115, 118, 121, 122, 128, 131, 138, 139, 146, 148, 149, 171, 174, 175, 178, 184, 186, 188, 190, 192, 193, 199, 203, 211, 225, 236, 240, 242, 245, 248, 253, 261, 271, 276, 285, 291, 300, 303, 306, 312, 321, 332, 353, 356, 358, 376, 391, 399, 427, 428, 432,445, 451, 454, 455, 478, 479, 480, 481, 482, 487, 488, 489, 503, 507, 515, 517, para2, 524, 536, 537, 572, 580, 604, 616, 621, 632, 635, 643, 644, 654, 655, 656, 659, 667, 668, 675, 682, 685, 688, 692, 697, 708, 730, 734, 740, 742, 749, 778, 785, 791, 810, 813, 814, 816, 819, 822, 829, 830, 834, 839, 857, 859, 886, 890, 899, 907, 908, 909, 910, 919, 923, 935, 938, 942, 943. 6ra. 561, 563, 582, 608, 636, 677, 729. 272, 318, 336, 351, 371, 423, 460, 681, 927. 330, 404, 424, 449. 516, 693, 706, 726, 768, 802, 840. 47, 52, 58, 62, 67, 72, 124, 125, 127, 130, 136, 143, 145, 147, 263, 273, 281, 558, 827. khImajI devajI khImajI lakSmIcaMda ghelAbhAI kezavalAla catrabhuja becara 86. 26. 27, 28, 29, 30, 129, 202, 352, 634, 931. 637, 666. cimanalAla mahAsukha 98, (ThAbhAI) 104, 106. 181, 226, 690. chaganalAla nAnajI choTAlAla mANekacaMda jUThAbhAI UjamazI 850 jhaverabhAI bhagavAnadAsa DuMgarazI kalAbhAI (gosalIyA) traMbakalAla sobhAgyabhAI tribhovana tathA aMbAlAla tribhovana mANekacaMda "1 dhArIbhAI kuzaLacaMda nagInadAsa dharamacaMda navalacaMda DosA popaTalAla mohakamacaMda maganalAla khImacaMda maNilAla rAyacaMda gAMdhI maNilAla saubhAgyamAI manasukharAma sUryarAma 36, 37, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 49, 53, 56, 57, 59, 65, 69, 73, 74, 75, 94, 114. 737, 825, 847, 892, 898. 806. 782, 783, 789, 793, 797, 812, 820, 821, 823. 134, 135, 167, 119, 137, 140, 142, 153, 173, 177, 212, 232, 237, 238, 305, 310, 397,458, 467, 470, 495, 498, 510, 613, 6rara, 728, 744, 805,944, 290, 373, 386, 496, 497, 533, 539, 546, 590, 625, 627, 638, 712, 723, 725, 727, 731, 735, 752, 776, 787, 866, 897. 863. 594, 602, 611, 639, 772, 773. 854, 861, 878, 893. 279, 610, 800. 406, 407. 200, 794. 61, 64, 66, 68, 71, 83, 87, 120, 126. Page #950 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra 876 manasukhalAla kIratacaMda manasukhalAla devI mANekalAla Adi munadAsa prabhudAsa munizrI devakaraNajI munizrI lallujI 37 37 77 77 877, 882, 888, 895, 921, 934. 389, 405, 441, 462, 872, 885. 689. 817, 941. 867. 172, 194, 196, 198, 207, 210, 375, 380, 381, 382, 493, 500, 501, 502, 509, 512, 513, 518, para6, 534, 547, 553, 565, 573, 577, 588, 589, 595, 599, 605, 607, 620, 6ra4, 626, 633, 652, 653, 657, 658, 661, 673, 716, 719, 732, 743, 747, 750, 767, 775, 786, 788, 790, 792, 795, 798, 804, 807, 808, 811, 815, 818, 824, 828, 831, 838, 864, 865, 870, 871, 873, 875, 876, 880, 881, 894, 896, 900, 901, 911, 912, 914, 915, 916, 917, 922, 924, 925, 929, 937, 940, 950. mohanalAla karamacaMda gAMdhI 530, 570, 717, ravAbhAI devarAja vajIbhAI paMcA 18. 720, 801. rAyacaMda manajI desAI revAzaMkara jagajIvana 835, 842. 31, 33, 425, 426, 429, 447, 848, 955. 891. vaNArasIdAsa nalasIbhAI vanamAlIbhAI umedarAma 13. vADIlAla motIcaMda khuMkhArI 869. sukhalAla chaganalAla 37 440, 559, 686, 733, 777, 799, 803, 826, 853, 856, 874, 879, 883, 889, 920, 926, 930, 932, 939, 952, 953, sobhAgyabhAI lallubhAI 132, 133, 141, 144, 152, 165, 166, 168, 170, 176, 180, 182, 185, 37 77 77 37 37 37 77 37 37 37 37 77 hemacaMda kuzaLacaMda 187, 189, 191, 197, 201, 204, 205, 206, 213, 214, 215, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 230, 231, 233, 234, 235, 239, 241, 244, 255, 256, 257, 258, 259, 260, 269, 275, 277, 286, 287, 288, 289, 293, 298, 301, 302, 304, 246, 247, 250, 251, 278, 280, 282, 283, 307, 308, 309, 313, 315, 316, 317, 319, 320, 322, 323, 324, 325, 326, 327, 328, 329, 333, 334, 335, 338, 339, 340, 341, 342, 343, 344, 346, 347, 348, 349, 350, 354, 355, 357, 359, 360, 361, 362, 367, 368, 369, 370, 372, 374, 378, 379, 384, 363, 364, 365, 366, 385, 388, 390, 393, 413, 430, 431, 433, 450, 452, 453, 456, 459, 461, 463, 475, 483, 484, 485, 486, 490, 492, 394, 398, 400, 402, 406, 408, 409, 410, 411, 434, 437, 438, 439, 442, 443, 444, 446, 448, 464, 465, 471, 472, 473, 474, 494, 508, 511, 519, 520, 123, 544, 545, 548, 549, 550, 551, 527, 529, 531, 532, 535, 538, 542, 552, 554, 555, 556, 557, 560, 564, 566, 569, 571, 576, 579, 581, 585, 586, 592, 598, 600, 601, 606, 612, 615, 617, 618, 619, 623, 628, 629, 630, 631, 640, 641, 642, 645, 651, 660, 664, 669, 671, 672, 674, 676, 678, 679, 684, 687, 691, 694, 696, 700, 718, 721, 722, 736, 741, 745, 748, 751, 769, 779, 780, 781. 906. Page #951 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa pa pariziSTa 5 akarma bhUmi-bhogabhUmi, asi. masi, kRSi Adi SaTkarma rahita bhogabhUmi; mokSane ayogya kSetra. akAla-asamaya. agurulaghu-gustA ane ladhutA rahita, evo padArtha- no svabhAva. aopya pragaTa. agiyAramuM guNasthAnaka-upazAMta moha. adha-pApa acita-jIva vinAnuM, acetana-jaDa padArtha. ajJAna-mithyAtva sahitanuM jJAna te ajJAna, juo patrAMka 768. zabdArtha ajJAna pariSaha-satpuruSano yoga thayA chatAM jIvane ajJAnanAM kAraNo TALavAmAM hiMmata na cAlI zakatI hoya, mujhavaNa AvI jatI hoya,ATa- ATaluM karyAM chatAM, hajI jJAna kema nathI pragaTatuM ema thayA kare te. patrAMka 537 aDavI-zobhA vagaranI. aDhAra doSa-pAMca prakAranA aMtarAya (dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryaMtarAya), hAsya, rati, arati, bhaya, jAgupsA, zoka, mithyAtva, ajJAna, apratyA-khyAna, rAga, dveSa, nidrA, ane kAma. (mokSamALA) aNaliMga-jenuM koI khAsa bAhya cihna nathI. koI prakAranA veSathI para. aAhArI AhAra na karanAra. aNu sUkSma, alpa (vRta); pudgalano nAnAmAM nAno bhAga. aNa chatuM-nAnuM hovA chatAM aNuvrata alpavata: je vratone zrAvako dhAraNa kare che. atikrama-maryAdAnuM ullaMghana. aticAra-doSa (lIdhelA vratane malina kare tevo vratabhaMganA irAdApUrvaka nahIM Acarelo doSa). atiparicaya gADha saMbaMdha; hada karatAM vadhAre paricaya atItakALa bhUtakALa. athathI iti-pahelethI chelle sudhI. 877 adattAdAna-nahIM ApelI vastu grahaNa karavI; corI. advaita-eka ja vastu; eka AtmA ke brahma vinA jagatamAM bIjAM kaMI nathI evI mAnyatA. adharma dravya-jIva ane pudagalane sthitimAM udAsIna sahAya ApanAra, cha dravyamAMnuM eka dravya. adhikaraNa kriyA-talavAra AdinA AraMbha-samAraMbha- nA nimittathI lAganuM karmabaMdhanA patrAMka parara adhiSThAna-hari bhagavAna, jemAMthI vastu utpanna thaI, jemAM te sthira rahI ane jemAM te laya pAmI. patrAMka 220 adhIpra yogya. adhodazA-nIcI avasthA. ahvAsamaya-kAlano nAnAmAM nAno aMzaH vastunuM parivartana thavAmAM nimittarUpa, eka dravya. adhyAtma-AtmA saMbaMdhI. adhyAtmamArga yathArtha samajAye parabhAvathI AtyaMtika nivRtti karavI te adhyAtmamArga. patrAMka 918. adhyAtmazAstra-je zAstromAM AtmAnuM kathana che te. "nija svarUpa je kiriyA sAdhe; teha adhyAtma laDIe re." AnaMdaghanajI, adhyAsa-mithyA AropaNa; bhrAMti. anagAra-muni; sAdhu; ghara vinAnA. anadhikArI-adhikAra vinAnuM; apAtra, Atmasiddhi gAthA 31. ananyabhAva-utkRSTa bhAva; zuddha bhAva. ananyazaraNa jenA jevuM bIjuM zaraNa nathI. anabhisaMdhi-kaSAyathI vIryanuM pravartavuM thAya te. anaMtakAya-jemAM anaMta jIvo hoya te; tevAM zarIrovALA, kaMdamUlAdi. anaMta cAritra-mohanIya karmanA abhAvathI je AtmasthiratA thAya che te anaMtajJAna-kevaLajJAna. anaMtadarzana kevaLada rzana. anaMta rAzi ghaNI moTI rA.i anAkAra-AkArano abhAva. Page #952 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 878 anAcAra-pApa; durAcAra; vratabhaMga. anAthapaNuM nirAdhArapaNuM anAdi-jenI Adi na hoya. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra anAraMbha-sAvadya vyApAra rahita; jIvane upadrava na karavo te; niSpApa. anAraMbhI pApa na karanAra. animeSa-palakArA vinAnuM; AMkha mIMcyA vinA tAkI rahevuM anukaMpA jIvanAM duHkha upara karuNA, patrAMka pa8, 135. anugraha-dayA; upakAra; kRpA. anucara-sevaka. apramAdI-AtmadazAmAM jAgRti rAkhanAra. aprazasta-khoTuM. abaMdha pariNAma-je pariNAmothI baMdha na thAya; rAgadveSa rahita pariNAma. abodhatA ajJAnatA. abhakSya-na khAvA yogya. abhayadAna rakSaNa ApavuM. jIvone bacAvavA abhavya-jene AtmasvarUpanI prApti na thaI zake tevA jIva. abhAva-padArthanuM na hovApaNuM, kSaya. patrAMka 674. abhidhaya vastudharma kahI zakAya evo. anupacarita-anubhavamAM AvavA yogya vizeSa saMbaMdha abhiniveza-tanmayatA; Asakti. patrAMka 677 (laukika sahita (vyavahAra), patrAMka 493, anuprekSA bhAvanA; vicAraNA: svAdhyAya vizeSa. anubhava-pratyakSajJAna; vedana. "vastu vicArata dhyAvate mana pAve vizrAma, rasasvAdata sukha upaje, anubhava yAko nAma.' zrI banArasIdAsa. anuSThAna-dhArmika AcAra, kriyA anusAra te pramANe. anekAMta-anaMta dharmavALI vastuno svIkAra. anekAMtavAda sApekSapara eka padArthanA dharmomAMthI amukane kahenAra vacana abhiniveza) abhimata saMmata. abhinaMdana-namaskAra. abhisaMdhivIrya buddhi ke irAdApUrvaka karavAmAM AvatI kriyArUpe pariNamanAra vIrya; AtmAnI preraNAthI vIryanuM pravartavuM thAya te; vIryano eka prakAra. atyaMtara-aMdaranuM. aneka atyaMtaramohinI-vAsanA; rAga-dveSa, (puSpa0 6) abhyAsa-mahAvaro; adhyayana, amara-deva; AtmA, amApa-behada. anyokti-uparathI duSaNa jevuM jaNAya paNa kharI rIte guNa ke vakhANarUpa varNana karavuM te. kaTAkSarUpa vacana. anyonya paraspara, anvaya-ekanA sadbhAvamAM bIjAM avazya hoya tevuM. apakarSa-paDatI; ochuM thavuM. apkAya-pANI e ja jenI kAyA che tevA jIvA aparigrahavata-parigrahanA tyAganI pratijJA. apavarga-mokSa. apavAda-niyamomAM chUTachATa, niMdA. apariccheda-yathArtha; saMpUrNa apariNAmI pariNamana na pAme te apalakSaNa doSa. apekSA-icchA. apratibaddha-Asakti vinAnuM. apramatta guNasthAna-sAtamuM guNasthAnaka che. apramattapaNe te (cAritra) AcaraNamAM sthiti te saptama guNasthAnaka. pRSTha 824 amUrtika jemAM rUpa, rasa, gaMdha tathA sparza nathI te. ayoga-satpuruSa sAthe joDANano abhAva; mana, vacana, kAyarUpa yoganuM na hovApaNuM. arAga-rAga vagaranI dazA. arihaMta kevalI bhagavAna. arUpI jemAM rUpa Adi pudgalanA guNa na hoya te. arthaparyAya-pradezatva sivAyanA guNonI avasthAo. arthAtara-bIjo artha; kahevAno hetu badalAI jAya te. ardhadagdha-adhakacarA jJAnavALo nahIM jJAnI jevo samA, tema nahIM ajJAnI jevo jijJAsu. advaita-jAo arihaMta. alaukika-adbhuta; divya; asAdhAraNa. alpajJa-thoDuM jANanAra. alpabhASI-alpa bolanAra, avagata-jJAta, jANeluM, avagAha-vyApavuM Page #953 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa pa 879 avagAhana-adhyayana; vAMcavuM, vicAravuM: UMDo abhyAsa asipatravana-narakanuM eka vana, jyAM pAMdaDA ApaNA karavo. avagraha-zarUAtanuM matijJAna. avadhAna eka vakhate aneka kAryomAM lakSa rAkhI smRtizakti tathA ekAgratAnI adbhutatA batAvavI. patraka 19, avadhijJAna-je jJAna dravya, kSetra, kAla ne bhAvanI maryAdA sahita rUpI padArthane jANe te. avanI-pRthvI; jagata. avodha-jJAna. avarNavAda-niMdA, avazeSa-bAkI. avasarpiNIkAla-Utarato kAla; je kAlamAM jIvonI zaktio dhIme dhIme kSINa thatI jAya. 10 koDAkoDI sAgarano A kAla hoya che. avaLuM UMdhuM. avAcya-na kahI zakAya evuM. aviveka-vicArazUnyatA, satyAsatyane na samajavuM, avyAbAdha-bAdhA, pIDA vagaranuM, azarIrI-zarIrabhAvano Atmamagna. azAtanA-avinaya. azAtA-duHkha. azubha-kharAba. upara paDe to talavAranI peThe aMga che. asti hovApaNuM; hayAtI. astikAya-ghaNA pradezovALuM dravya, astitva-vastunuM hovApaNuM. ahaMtA-ahaMkAra. ahaMbhAva-huMpaNAno bhAva. ahiMyAsavA-sahana karavA. aMtaraMga-aMdaranuM. aMtarAtmA-samyagdaSTi jJAnI Atma aMtarAya vighna: aDacaNa. aMtarrAna-svAbhAvika jJAna; AtmAnuM jJAna. aMtardazA-AtmAnI dazA. aMtardaSTi-AtmadRSTi, aMtardhAna lopa thavuM. aMtarmukha-AtmaciMtana; parAyaNa; aMdara vaLeluM. aMtarmuhUrta-'mUhUrta'nI aMdarano kAla; (be ghaDI, phuTa miniTa) mUhurttathI ocho samaya. abhAva thayo che jene; aMtiipakA-aMdaranA akSaro amuka rIte goThavavAthI asocyAkevalI-kevalI Adi pAse dharma sAMbhaLyA (asoccA=azrutvA) sivAya je kevalajJAna pAme. azIya malinatA. azraddhA avizvAsa aSTamabhakta-traNa upavAsa. aSTAvakra-eka RSinuM nAma che. janaka rAjAne jJAna denAra. azRMgayoga yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, samAdhi e ATha yoganAM aMga. asaMga-mUrchAno abhAva; paradravyathI mukta. asaMgapaNuM-AtmArtha sivAyanA saMga prasaMgamAM paDavuM nahIM. patrAMka 430, 109, asaMyatipUjA jene jJAnapUrvaka saMyama na hoya tenI pUjA. asaMyama upayoga cUkI javo (upadeza chAyA). asta AthamavuM. (koInuM nAma ke) bIjo artha nIkaLe evI kAvyaracanA. aMtavRtti-aMdaranuM vartana; AtmAmAM vRtti aMtaHkaraNa citta; mana. aMtaHpura-janAnakhAnuM, jyAM rAjAonI rANIo rahe che. A AkAzadravya-jIvAdi samasta dravyone avakAza ApanAra dravya. AkAMkSA mohanIya-mithyAtvamohanIyano eka prakAra; saMsAra sukhanI icchA karavI. Akroza-gusse thavuM; gALo devI, Thapako Apavo. Agama-dharmazAstra; jJAnIpuruSonAM vacana, Agamana AvavuM te. AgAra-ghara; vratomAM chUTachATa, Agraha dhAryuM karavAnI vRtti; pakaDa; deDha mAnyatA. AcaraNa-vartaNUka. AcArya-je sAdhuone dIkSA, zikSA, ApIne cAritranuM pAlana karAve te. AjJA-AdezavAta; hukama. Page #954 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 880 zrImad rAjacaMdra AjJA ArAdhaka-AjJA pramANe cAlanAra. AjJAdhAra-AjJAMkitapaNe. Atmasiddhi gAthA 35 ATha samiti-traNa gupti ne pAMca samiti. AtApanayoga-taDakAmAM besI athavA UbhA rahI dhyAna karavuM te. AtmavAda-AtmAne kahenAra. AtmavIrya-jIvanI zakti. AtmasaMyama AtmAne vaza karavo. AtmalAghA-potAnI prazaMsA. AtmA-jJAnadarzanamayI avinAzI padArtha, AtmArthI AtmAnI icchAvALo. "kaSAyanI upa- zAMtatA. mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa' Atmasiddhi gAthA 3, AtmAnubhava-AtmAno sAkSAtkAra, AtyaMtika atyaMtapaNe. Adi aMta-zarUAta ane cheDo. Adi puruSa-paramAtmA, Adeza Aza. AdhAra-Teko. Adhi-mAnasika pIDA, Adhunika-hamaNAMnuM Arya AcAra-mukhya karIne dayA, satya, kSamAdi guNonuM AcaravuM te. patrAMka 313. Arya deza-uttama deza. jyAM AtmAditattvonI vicAraNA thaI zake. Atmonnati thaI zake tevI anukULatAvALo deza Arya vicAra-mukhya karIne AtmAnuM astitva, nityatva, vartamAna kALa sudhImAM te svarUpanuM ajJAna, tathA te ajJAna ane amAnanAM kAraNono vicAra, patrAMka 717, Alekhana-lakhavuM: cItaravuM, AvaraNa paDado; vighna Avazyaka-avazya karavo yogya kAryo, niyamo, saMyamIyogya kriyAo. AvirbhAva-pragaTavuM. AzaMkA mohanIya-potAthI na samajAya te; sAcuM jANyuM hoya chatAM kharekharo bhAva Ave nahIM te. (upadeza chAyA) AzuprajJa-jenI buddhi tarata ja kAma kare; hAjara- javAbI. Azrama-vizrAmanuM sthAna; brahmacarya Adi jIvana- vibhAgo. Asakta anurakta; coMTeluM; rAgI, AnaMdadhana AnaMdathI bharapUra; zrI lAbhAnaMdajI muninuM Asakti-gADha rAga, bIjAM nAma che. Apta-vizvAsalAyaka; (upadezachAyA) sarva padArthone jANI tenA svarUpano satyArtha pragaTa karanAra. pRSTha 761. AmnAya saMpradAya paraMparA, Arata-garaja. AraMbha-koI paNa kriyAnI taiyArI; hiMsAnuM kAma. ArAdhanA-pUjA, sevA, sAdhanA. ArAdhya-rAdhavA yogya Aro-kAla; utsarpiNI-avasarpiNIno vibhAga, Artta pIDita. ArtadhyAna-koI paNa para padArthane viSe icchAnI pravRtti che, ane koI paNa para padArthanA viyoganI ciMtA che, tene zrI jina ArtadhyAna kahe che, patrAMka 551. Astitrya-mAhAtmya jenuM parama che evA niHspRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatA te. patrAMka 135. Asava-jJAnAvaraNIyAdi karmonuM AvavuM. AsavabhAvanA-rAga, dveSa, ajJAna, mithyAtva ityAdika sarva Asava che, te rokavA ke TALavA yogya che ema ciMtavavuM te. (bhAvanAbodha). itihAsa-bhUtakALanuM vRttAMta. i iSTadeva-jenI upara AsthA beThelI hoya te deva. iSTasiddhi icchelA kAryanI siri iMdra-svargano adhipati iMdravaraNuM-dekhInuM jeTaluM suMdara teTaluM ja kaDavuM evuM eka phaLa. iMdrANI idranI strI, Arya-uttama (zrI jinezvarane mumukSune, tathA Arya iMdriya-jJAnanuM bAhya sAdhano dezamAM rahenArane saMbodhAya che.) Page #955 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa pa 881 iMdriyagamya-iMdriyathI jaNAya tevuM. iMdriyaniga-viyone vaza rAkhavI te. I upAzraya-sAdhu-sAdhvIonAM AzrayasthAna upAsaka-pUjAbhakti karanAra; sAdhuonI upAsanA karanAra zrAvaka. puruSanI kriyA; upekSA-anAdara; tiraskAra. IrSyApathikI kriyA- kaSAya rahita puruSanI cAlavAnI kriyA IryAsamiti-anya jIvanI rakSArthe cAra hAtha AgaLa jamIna joIne jJAnInI AjJAnusAra cAlavuM. Izvara-Izvara zuddha svabhAva: Atmasiddhi gAthA 77, IzvarecchA-pArabdha karmodaya: upacArathI IzvaranI icchA, AjJA. ISatyAgmArA-AThamI pRthvI. siddhazilA. IMkSepo vicAra. uccagotra-lokamAnya kuLa, G ujAgara-AtmajAgRtivALI dazA. utkaTa-atizaya; ghaNuM, utkarSa-prabhAva; utkRSTapaNuM uttarottara AgaLa AgaLa. utpAda-utpatti. utsarpiNIkAla-caDatA cha ArA pUrA thAya teTalo kALa; deza koDAkoDI sAgaropama pramANano caDato kALa; AyuSya vaibhava, baLa Adi vadhatAM jAya tevo. kALa pravAha. utsUtraprarUpaNA-Agama viruddha bolavuM. Urdhva gati-UMce javuM. l Urdhvapracaya-padArthamAM je dharmanuM udbhavavuM thAya che. te; kSaNe kSaNe thatI avasthA. Urdhvaloka-svarga, mokSa. RSabhadeva-jainonA Adi tIrthaMkara, RSi-bahu RddhidhArI hoya te. RSinA cAra bheda- 1, rAja0, 2. brahma, 3. deva0, 4. parama0, rAjarSi RddhivALA. brahmarSi=akSINa mahAna RSivALA. devarSi AkAzagAmI deva. paramarSi= kevaLa jJAnI, e ekatvabhAvanA A mAro AtmA ekalo che, te ekalo Avyo che, ekalo jaze, potAnAM karelAM karma ekalA bhogavaze, aMtaHkaraNathI ema ciMtavavuM te ekatvamAMvanA bhAvanAbodhA ekaniSThA-eka ja vastu pratye pUrNa zraddhA. ekabhakta-divasamAM eka ja vakhata jamavuM. ekAkI-ekalo. udaka peDhAla-sUtrakRttAMga nAmanA bIjA aMgamAM eka ekAMtavAda-vastune eka dharmarUpa mAnanAra, adhyayana che. je udaya- dravya, kSetra, kALa tathA bhAvane laIne karma potAnI zakti dekhADe che tene karmano udaya kahe che; karmaphaLanuM pragaTavuM. udAsInatA-samabhAva, vairAgya: zAMtatA; madhyasthatA. udIraNA-kALa pADyA pahelAM karmanAM phaLa tapAdi kAraNe hradayamAM Ave te udIraNA, upajIvana-AjIvikA, patrAMka 64, upayoga cetanAnI pariNati, jethI padArthano bodha thAya. upazamabhAva-karmanA zAMta thavAthI je bhAva thAya te. upazamazreNi-jemAM cAritramohanIya karmanI prakRtiono upazama karAya. (jai. si. pU) upAdhi-kALa upAdhyAya-je sAdhu zAstrone zikhavADe te. 21 o oghasaMjJA-je kriyAmAM vartatAM prANI lokanI, sUtranI ke gurunAM vacananI apekSA rAkhato nathI; AtmAnA adhyavasAya rahita kAMIka kriyAdi karyA kare. (adhyAtmasAra) o audAyikabhAva-karmanA udayathI thato bhAva: karma baMdhAya tevo bhAva. audArikazarIra sthULa zarIra, manuSya tathA tiryaMcone A zarIra oya che. ka kadAgraha-khoTI pakaDa, iMdriyonA nigrahanuM na hovApaNuM, kuladharmano Agraha, mAnalAghAnI kAmanA, amadhyasthapaNuM e kadAgraha che. (upadeza chAyA) Page #956 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 882 kapila-sAMkhyamatanA pravartaka, karuNA-dayA. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra karma-jethI AtmAne AvaraNa thAya, ke tevI kriyA. karmAdAnI dhaMdhA-paMdara prakAranA karmAdAna, zrAvaka (sadgRhastha)ne na karavA, karAvavA yogya karma, dhaMdhA; karmane AvavAno mArga. karmaprakRti karmanA bhedo. kAlANu-nizcaya kAladravya. kuguru-jene AtmajJAna nathI evA guru thaI paDelA. kRpAtra-kharAba pAtra, jemAM vastu na rahI zake; jene dAna devuM nirarthaka che tevA bhikhArI, karma-kAcabo. phUTastha-acaLa; na khasI zake evo. kRtrima banAvI. karmabhUmi-jyAM manuSyo vyApArAdi vaDe AjIvikA kare kevalajJAna-kevaLa svabhAva pariNAmI jJAna te (hA, noM, che; mokSane yogya kSetra kanuSa-pApaDa mala. kalpakAla-20 kroDAkoDI sAgarano A kAla che; eka avasarpiNI tathA eka utsarpiNIno kAla. kalpanA jethI koI kArya na thAya tevA vicAro; mananA taraMga. kalyANa-satpuruSanI AjJAe cAlavuM te. kaSAya samyaktva, dezacAritra, sakalacAritra tathA yathAkhyAta cAritrarUpI pariNAmone ghAte-eTale na thavA de te kaSAya (jIvakAMDa), te kaSAyo cAra prakAranA che anaMtAnubaMdhI; apratyAkhyAnA- varaNa, pratyAkhyAnAvaraNa, saMjvalana. AtmAne karSa eTale duHkha de. je pariNAmothI saMsAranI vRddhi thAya. (upadeza chAyA-8) kAyAvyavasAyasthAna kaSAyanA aMzo ke je karmonI sthitimAM kAraNa che, kAkatAlIyanyAya kAganuM tADa upara besavuM ane ane Atmasiddhi gAthA 113) kaivalya kamalA kevalajJAnarUpI lakSmI. kautuka-Azcarya. kaMkhA-icchA. kaMkhAmohanIya-tapAdi karIne paralokanA sukhanI abhilASA karavI te. karma tathA karmanAM kuLamAM tanmaya thavuM athavA anya dharmonI icchA karavI; (paMcAdhyAyI) kaMcana-sonuM. kRpA-kAjaLa rAkhavAnI zIzI. krama anukrama; eka pachI eka Ave evI saMkalanA kriyAjaDa-bAhyakriyAmAM ja mAtra rAcI rahyAM che, aMtara kaMI bhedAyuM nathI, ane jJAnamArgane niSedhyA kare che te. (Atmasiddhi gAthA 4) krIDAvilAsa-bhogavilAsa. kSaNa-samaya. akasmAta tADaphaLanuM paDavuM thAya evuM aNadhAryuM, paka-karmakSaya karanAra sAdhu: jaina tapasvI, ociMtuM thavuM te. kAmanA-icchA. abhilASA kAminI-strI kAyotsarga-zarIranI mamatA choDIne AtmAnI sanmukha thavuM: AtmadhyAna karavuM; cha AvazyakomAMnuM eka Avazyaka. kAmaNazarIra-jJAnAvaraNAdi ATha karmarUpa zarIra. kArmaNavargaNA-anaMta paramANuono skaMdha eTale je kArmaNa zarIrarUpa pariName te. (jai. si. pra) "mana, vacana, kAyA ne karmanI vargaNA" apUrva avasara gAthA 17 kAlakSepa vakhata gumAvavo te; vilaMba karavo, kAladharma-samayane yogya dharma: motaH maraNa kSapaka zreNI-jemAM cAritramohanIyanI 21 prakRtiono kSaya karAya tevI kSaNe kSaNe caDhatI jatI dazA kSamA-aparAdhanI mAphI ApavI; harakata karavAnI zakti hovA chatAM ke na chatAM sAmA jIva para krodha na karavo. kSamApanA-bhUlanI mAphI mAgavI. zAyika cAritra-mohanIya karmanA kSayathI je cAritra (AtmasthiratA) Upaje te. kSAyika bhAva-karmanA nAzathI je bhAva Upaje te, jema ke kevalajJAna, kevaladarzana. kSAyika samyakdarzana moDnIya karmanI sAta prakRtionA abhAvathI je AtmapratIti, anubhava utpanna thAya te. Page #957 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pariziSTa pa 883 kSAyopazamika samyaktva-je darzana-mohanIya karmanA kSaya. grantha-pustaka; zAstra; bAhya atyaMtara parigraha. (Atma- siddhi gAthA 100). tathA upazamathI thAya te; AtmazraddhA. kSINakaSAya bAramuM guNasthAnaka che. mohanIya karmano sarvathA kSaya thayA pachI tarata ja bAramuM guNasthAna Ave che. khalatA duSTatA. khAeza-icchA. meLa-raja pIThI; lepa kha graMthi rAgadveSanI nibiDa gAMTha; mithyAtvanI gAMTha. Atmasiddhi gAthA 100) graMthibheda-jaDa ne cetanano bheda karavo. gRhasthI zrAvaka; saMsArI. gha ghaTaparicaya-hRdayanuM oLakhANa. ghaTATopa-cAre bAjA DhaMkAI jAya tevI ghaTA. khaMtI daMtI pravrajyA-je dIkSAmAM kSamA tathA iMdriyanigraha ghanaghAtIkarma-cAra che. jJAnAvaraNIya che. gaccha samudAya: karma, mohanIya karma tathA darzanAvaraNIya karma, aMtarAyakarma, AtmAnA mULa guNone AvaraNa karanAra hovAthI e cAre karma dhanadhAtI kahevAya ga gaNa: saMgha; sAdhusamudAya; eka che. AcAryano parivAra. gajasukumAra-zrIkRSNa vAsudevanA nAnA bhAI. juo dhanarajju-jenI laMbAI pahoLAI ane jADAI sarakhI mokSamALA pATha 43, gaNadhara-tIrthakaranA mukhya ziSya. AcAryanI AjJAnusAra sAdhusamudAyane laIne mahImaMDalamAM vicaranAra samartha sAdhu. gaNitAnuyoga-je zAstromAM lokanuM mApa tathA svarga, naraka AdinI laMbAI AdinuM, karmanA baMdhAdinuM varNana kareluM hoya. (vyAkhyAnasAra 1-173) gatabhava-pUrvabhava, pUrvajanma. gatazoka-zokarahita. gati Agati-javuM AvavuM. gADariyo pravAha-gADara-meMDhAnI jema AMdhaLI rIte eka pachI eka dekhAdekhI cAlanAra samudAya. gumAna-abhimAna; ahaMkAra. guNaniSpanna-jaine guNo prApta thayA che. guNasthAna moha ane yoganA nimittathI samyagdarzana, samyajJAna, ane samyakacAritrarUpa AtmAnA guNonI tAratamyarUpa avasthAvidoSane guNasthAna kahe che (gommaTasAra); guNonI pragaTatA te guNasthAna, gurutA moTAI. gokulacaritra-zrI manasukharAma sUryarAme lakheluM zrI gokuLajI jhAlAnuM jIvanacaritra. thAya evI rIte rajjunuM parimANa karavuM te. madhyalIka pUrvathI pazcima eka rajju pramANa che. teTalo ja lAMbo pahoLo UMco lokano vibhAga, ghanavAta-dhanodadhi athavA vimAna AdinA AdhArabhUta eka prakArano kaThina vAyu. ghanavAta valaya-valayAkAre rahela dhanavAyu, ca cakraratna-cakravartInAM cauda ratnamAMnuM eka ratna. cakravartI-samrATa-bharata Adi kSetranA cha khaMDanA adhipati cakSudarzana-AMkhe jaNAtI vastuno prathama sAmAnya baudha thAya te. cakSurdazanAvaraNa darzanAvaraNIya karmanI eka evI prakRti che ke jenA udayathI jIva cakSudarzana (AMkhathI sAmAnya bodha thAya te) na pAme. caturgati-cAra gati devagati, manuSyagati, tiryaMca (5) gati, naragati catuSpAda-pazu; copaguM prANI cayavicaya-javuM AvavuM. cayopacaya-javuM javuM, paNa prasaMgavazAt AvavuM javuM, gamanAgamana, mANasanA javA AvavAne lAgu paDe nahIM. zvAsocchavAsa ityAdi sUkSma kriyAne lAgu paDe. gautama bhagavAna mahAvIranA pradhAna ziSya; emanuM caraNAnuyoga-je zAstromAM muni tathA zrAvakanA AcAranuM bIjAM nAma indrabhUti hatuM. kathana hoya che te. (vyAkhyAnamAra 1-173) Page #958 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 884 http://www.ShrimadRajchandra.org caramazarIra-chelluM zarIra, je zarIrathI te bhave mokSe javAya. carmaratna cakravartInuM eka ratna, jene pANImAM pAtha- ravAthI jamInanI peThe tenA upara gamana karAya che, gharanI peThe tyAM rahevAya che. zrImad rAjacaMdra cAra Azrama brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha, saMnyasta. cAra puruSArtha-dharma, artha, kAma ane maukSa. cAra varga-brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra, cAra veda-Rgveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda. cAritra-azubha kAryono tyAga karIne zubhamAM pravartana te vyavahAra cAritra kahevAya che. AtmasvarUpamAM ramaNatA tathA temAM ja sthiratA te nizcayathI cAritra che. cArvAka-nAstika mata; je jIva, puNya, pApa, naraka, svarga, mokSa nathI ema kahe che; dekhAya teTaluM ja mAnanAra. citra-jJAnasvarUpa AtmA. cuvA-sugaMdhI padArtha, eka jAtanI sukhaDa. cUrNi-mahAtmAkRta chUTaka padanI vyAkhyA. (sarva vidvAnonA madane cUre te cUrNi ) caitanya jJAnadarzanamaya jIva caitanyaghana-jJAnAdi guNothI bharapUra cobhaMgI-cAra bheda, covihAra-rAtre cAra prakAranA AArano tyAga 1. khAdya jethI peTa bharAya jema roTalI Adi ra. svAdha svAda levA yogya jema elacI 3. lehya-cATavA yogya padArtha jema ke rAbaDI; 4. peya-pIvA yogya jema pANI, dUdha ityAdi. covIsa daMDaka-1 naraka, 10 asurakumAra, 1 pRthi- vIkAya, 1 jalakAya, 1 agnikAya, 1 vAyukAya, 1 vanaspatikAya, 2 tiryaMca, 1 be kriya, 1 te iMdriya, 1 caturiMdriya, 1 manuSya, 1 vyaMtara, 1 jyotiSIdeva ane 1 vaimAnikadeva ema 24 daMDaka che. caudapUrva-utpAdapUrva, AgrAyaNIyapUrva, vIryAnuvAda- pUrva, astinAstipravAda, jJAnapravAda, satyapravAda, AtmapravAda, karmapravAda, pratyAkhyAnapUrva, vidyAnuM- vAdapUrva, kalyANavAda, prANavAdapUrva, kriyAvizAla- pUrva, trilokabiMdusArapUrva, A cauda kahevAya che. gomaTasAra, jIvakorDa) caudapUrvadhArI-caudapUrvane jANanAra; zrutakevaLI. zrI bhadrabAhusvAmI caudapUrva jANanAra hatA. cyavana-dehano tyAga. cha chakAya-pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vanaspatikAya, vAyukAya tathA trasakAya, ema chakAyanA jIvo che. cha khaMDa A bharatakSetranA cha khaMDa che. temAM 1 Arya khaMDa tathA 5 lekhaMDa che. chaThThachaThThuM-be upavAsa karI pAraNuM kare, pharI vaLI be upavAsa kare, ema krama sevavo. chadmastha- AvaraNa sahita jIva; jene kevalajJAna pragaTyuM nathI te. cha paryApti AhAra, zarIra, iMdriya, bhASA, zvAso- ravAsa ane mana, (vizeSa mATe jAo jIvakAMDa gomaTasAra) chaMda-chAMdo; marajI; abhiprAya. chaMdAnu vattaga-potAnI marajI pramANe na cAlatAM gurunI marajI pramANe vartanAra, ja jadhanyakarmasthiti-karmanI ochAmAM ochI sthiti, jaDatA jaDapaNuM; ajJAnatA. jaMjALamohinI-saMsAranI upAdhi, jAtivRddhatA-jAti apekSAe moTApaNuM, jijJAsA tattva jANavAnI icchA. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda aMtara dayA, te kahiye jijJAsa. (Atmasiddhi gAthA 108) jina-rAgadveSane jItanAra te jina. jinakalpa-utkRSTa AcAra pALanAra sAdhuno-jina- kalpIno vyavahAra vidhi; ekAkI vicaranArA sAdhuone mATe kalpelo arthAt bAMdhelo, mukarara karelo jinamArga vA niyama, jinakalpI uttama AcAra pALanAra sAdhu. jinadharma-jina bhagavAne kahelo dharma. jinamudrA-be paga vacce cAra AMgaLanuM aMtara rAkhI hAtha labaDatA rAkhI sarakhA UbhA rahIne kAu- sagga karavo te. khaDA rahIne dhyAna dharavuM te. jinendra tIrthakara bhagavAna Page #959 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva-AtmA; jIvapadArtha. jIvarAzi-jIvasamudAya. http://www.ShrimadRajchandra.org jIvAstikAya-jJAna darzanasvarUpa AtmA. te AtmA asaMkhyAtapradezI che. tethI astikAya kahela che. jogAnala-dhyAnarUpI agni. nAta-jANela. jJAnaputra bhagavAna mahAvIra: jJAna nAmanA kSatriya vaMzanA. pariziSTa pa jJAnA-jANanAra; AtmA; prathamAnuyoganA sUtranuM nAma. jJAna-je vaDe padArtho jaNAya te. jJAna AtmAno dharma che, jJAnadhArA-jJAnano pravAha jJAnavRddha-jJAnamAM je vizeSa che te. jJAnAkSepakavaMta-samyadRSTi AtmA; jJAnapriya jJeya-jANavA yogya padArtho. ta tattva-rahasya; sAra; satpadArtha; vastu, paramArtha- yathAvasthita vastu tattvajJAna-tattvasaMbaMdhI jJAna. tattvaniSThA-tattvamAM AsthA. tatpara-ekadhyAna; barAbara parovAyeluM; taiyAra. tadAkAra tenA ja AkAranuM; tanmaya; lIna. tadrupa-koI paNa padArthamAM lInatA. tana-zarIra. tanaya-putra. tapa-iMdriyadamana, tapasyA, icchAno nirodha; upa- vAsAdi bAra prakAre che. tama-aMdhAruM. tamatamaprabhA sAtamI naraka tamatamA-gADha aMdhakAravALI sAtamI naraka. nAra-cora. naMnahAraka-vAdavivAdano nAza karanAra, tAdAtmya-ekatA; lInatA. tAratamya ochAvattApaNuM. tirobhAva DhaMkAI javuM. niya pracaya-padArthanA pradezono saMcaya; bahu- pradezIpaNuM, tIrtha-dharma; taravAnuM sthAna; zAsana, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa saMgha samudAya, gaMgA, jamunAdi laukika tIrtha che. tIrthakara-dharmanA upadezanAra, jenA cAra ghanaghAtI karma nAza pAmyAM che tathA jene tIrthakara nAma- karmanI prakRtino udaya varte che. tIrthane sthApanAra, tIvrajJAnadazA-je dazAmAM jJAna atizaya Atma- niSTha hoya. tIvramumukSutA kSaNe kSaNe saMsArathI chUTavAnI bhAvanA; ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe vartavuM. (patrAMka 254) tuccha saMsArI-alpa saMsArI, sTamAMna-prasAda rAjya traNa manoratha-(1) AraMbha parigrahane tyAgavA, (ra) pAMca mahAvratane dhAraNa karavAM, (3) maraNa- kALe AlocanA karI samAdhimaraNanI prApti. traNa samakita-(1) apazama samakita, (ra) kSAyika samakita ane (3) lAyopAmika samakita; athavA (1) AptapuruSanA vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svacchaMdanirodhapaNe AptapuruSanI bhaktirUpa, e prathama samakita kahyuM che. (ra) paramArthanI spaSTa anubhavAMze pratIti te samakitano bIjo prakAra kahyo che. (3) nirvikalpa paramArtha anubhava te samakitano trIjo prakAra kahyo che. (patrAMka 751) trasa-be iMdriya, te iMdriya, cau iMdriya tathA paMcaniya jIvone trasa kahe che. tridaMDa-manadaMDa, vacanadaMDa, kAyadaMDa, tripada-utpAda, vyaya ane dhrauvya athavA jJAna, darzana, cAritra. trirAzi-mukta jIva, trasa tathA sthAvara jIva; jIva, ajIva tathA benA saMyogarUpa avasthA. tresaThazalAkApuruSa-24 tIrthaMkara, 12 cakravartI, 9 vAsudeva, 9 prativAsudeva, 9 balabhadra ema 3 uttama puruSo che. dama-indriyone dabAvavI te, daza apavAda-A daza apavAdone Azcarya paNa kahevAmAM Ave che. (1) tIrthaMkara para upasarga, 885 Page #960 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 886 http://www.ShrimadRajchandra.org (ra) tIrthaMkaranuM garbha haraNa, (3) strI tIrthaMkara, (4) abhAvita pariSada, (5) kRSNanuM aparakaMkA nagarImAM javuM. (6) caMdra tathA sUryanuM vimAna sahita bhara mahAvIranI pariSadamAM AvavuM, (7) harivarSanA manuSyathI harivaMzanI utpatti, (8) camarotpAta, (9) 1 samayamAM 100 siddha, (10) asaMyati pujA; A daza apavAda che. (ThANAMga) daza bola viccheda-zrI jaMbusvAmInA nirvANa pachI nIce pramANe daza vastuo viccheda gaI (1) mana:paryavajJAna, (ra) paramAvadhijJAna, (3) pulAka labdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapaka zreNI, (6) upazama zreNI, (7) jinakalpa, (8) traNa saMyama-parihAravizuddhi saMyama, sUkSma sAMparAya, yathAkhyAta cAritra, (9) kevalajJAna, (10) mokSa- gamana. (pravacanasArodvAra) darzana-jagatanA koI paNa padArthanuM rasagaMdhAdi bheda rahita nirAkAra pratibiMbita thayuM. tenuM astitva jaNAvuM, nirvikalpapaNe kAMI che ema ArasInA jhaLakArAnI peThe sAmA padArthano bhAsa thavo e 'darzana'. vikalpa thAya tyAM 'jJAna' thAya. zrImad rAjacaMdra darzana pariSaddha paramArtha prApta thavA viSe koI paNa prakAranuM AkuLavyAkuLapaNuM. (patrAMka 330) darzanamohanIya-jenA hradayathI jIvane svasvarUpanuM bhAna na thAya, tattvanI ruci na thAya. dinAnaM)kara-sUraja, dizAmuta-ajANa: dizA bhUlelo. dIrdhazaMkA-zaucAdi kriyA. duraMta-jeno pAra pAmavo kaThina che, tathA jenuM pariNAma kharAba che. duricchA-khoTI icchA. durdhara-AkaruM; kaThinatAthI dhAraNa karI zakAya evuM. durlabha-duHkhe karIne prApta thAya. durlabhabodhI-samyagdarzana AdinI prAptinI durlabhatA. duSama (kaliyuga)-paMcamakAla. A Aro paMcamakAla che. anya darzanakAro ene ja kaliyuga kahe che, jinAgamamAM A kAlane 'dRzyama' evI saMjJA kahI che. (patrAMka 4ra) dRSTirAga-dharmano dhyeya bhUlI vyaktigata rAga karavo te. dekhatabhUlI-darzanamoha, dehAdhyAsa (patrAMka 641) deha-avagAhanA de je kSetrane ghere te. doguMdaka deva-ghaNI krIDA karanAra devatAnI jAta. doraMgI-be raMgavALuM, caMcaLa, dravya-guNaparyAyavALuM dravya kahevAya che. dravyakarma-jJAnAvaraNAdirUpa karma-paramANuone dravya karma kahe che. te mukhyapaNe ATha che. dravyamokSa-ATha karmathI sarvathA chUTI javuM. dravyaliMga-samyagdarzana vinAno bAhya sAdhuveza. dravyAnuyoga-je zAstramAM mukhyarUpe jIvAdi cha dravya, sAta tattvonuM kathana hoya te. (vyAkhyAnasAra 1-173) dravyArthikanaya-je vacana vastunI mULasthitine kahe; zuddha svarUpano kahenAra; dravya jenuM prayojana che te vyArthika naya. dha dharma-je prANIone saMsAranAM duHkhothI choDAvIne uttama Atmasukha Ape. (ratnakaraDazrAvakAcAra) dharmakathAnuyoga-je zAstramAM tIrthaMkara Adi puruSonAM jIvanacarita hoya. (vyAkhyAnasAra 1-173) dharmada dharma ApanAra, dharmadhyAna-dharmamAM cittanI lInatA. te dhyAna cAra prakAre cheH AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAka- vicaya, saMsthAna vicaya, (vizeSa mATe jAo mokSamALA pAhe 74, 75, 760 dharmAstikAya-je gatipariNata jIva tathA pugalone cAlavAmAM sahAya kare, jema pANI mAchalAMne cAlavAmAM madadarUpa che. (dravyasaMgraha) vevA (dhrauvya) vastumAM koI rIte pariNamana hovA chatAM vastunuM je vastupaNuM kAyama rahe che te. na napuMsakaveda-je kaSAyanA udayathI strI tathA puruSa bannenI icchA kare. nabha-AkAza. namaskAra maMtra-navakAra maMtra. naya-vastunA eka aMzane grahaNa karanAra jJAnane naya kahe che. jaina zAstromAM mukhyapaNe be nayonuM varNana che: vyArthi naya tathA paryAyArthika naya. A nayomAM ja badhA nayono samAveza thaI jAya che. Page #961 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org narakagati-je gatimAM jAvone atizaya trAsa che, tevI sAta naraka cheH ratnaprabhA, zarkarApramA, vAlukAprabhA, TUMkamAM, dhUmaprabhA, samaprabhA tathA mahAnamaprabhA tamatamaprabhA) (tattvArthasUtra naragati-manuSyagati, navaanudiza-digaMbara jaina zAstromAM UrdhvalokamAM navarNavathikanI upara nava vimAna bIjAM mAnelAM che. teomAM samyagdaSTi ja janma dhAraNa kare che. tathA tyAMthI cyavIne jIva utkRSTa be bhava dhAraNa karIne mokSe jAya che. navakAramaMtra jainono atyaMta mAnya maMtra "namo arihaMtANaM, namo siddhANaM, namo Aya- riyANaM, namo uvajjhAyANaM, namo loe savva- sAhUNaM' A navakAra maMtra che. juo mokSamALA pATha 35. pariziSTa pa navakevalalabdhi-cAra ghanaghAtI karmanA kSaya thavAthI kevaLI bhagavAnane 9 vizeSa guNo pragaTe che. jema ke anaMtajJAna, anaMtadarzana, kSAyikasamyakRtva, zAyikacAritra, anaMtadAna, anaMtalAbha, anaMta- bhoga, anaMta upabhoga, anaMtavIrya. (sarvArtha- siddhi a. 2) navapada-arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, samyagdarzana, samyajJAna, samyacAritra tathA tapa. nAbhinaMdana-nAbhirAjAnA putra, bhagavAna RSabhadeva. nArAyaNa paramAtmA zrIkRSNa nAstiabhAva. nAstika-AtmAdi padArthone na mAnanAra, nikAcita karma-je karmamAM saMkramaNa, udIraNA, utkarSaNa, apakarSaNa Adi vaDe pheraphAra na thAya, paNa samaya para ja udaya Ave. nigoda eka zarIramAM anaMtA jIva hoya te anaMtakAya. nija chaMda potAnI marajI pramANe cAlavuM. nidAna-dharma karIne AvatA bhava mATe sukhanI abhilASA karavI; kAraNa. nididhyAsana-akhaMDa ciMtavana, nibaMdhana-bAMdheluM, niyati-niyama: bhAgya; je thavAnuM che te niraMjana-karmakAlimA rahita, nirupakrama AyuSa-je AyuSa tUTe nahIM evuM; nikAcita Ayu. navagaiveyika-svargonI upara navagaiveyikonI racanA che.nigraMtha-sAdhu, jenI mohanI gAMTha chUTI che. tyAM badhA amindro hoya. te vimAnonAM nAma A pramANe cheH sudarzana, amogha, suprabuddha, yazodhara, subhadra, suvizAla, sumanasa, saumanasa, prItikara (trilokasAra) navatattva-jIva, jIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa, pApa tathA puNya. A nava tattva che. (navatattva) navanidhi-cakravartI navanidhinA svAmI hoya che. te navanidhi A pramANe cheH kAlanidhi, mahAkAla- nidhi, pAMDunidhi, mANavanidhi, saMnidhi, naisarpanidhi, padmanidhi, piMgalanidhi ane ratnanidhi nava naukAya-alpa kaSAyane nokaSAya kahe che. te nokaSAyo nava prakAranA cheH hAsya, rati, ati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda, nigraMthinI sAdhvI. nirjarA-aMze aMze karmonuM AtmAthI chUTA paDavuM. niyukti-zabdanI sAthe arthane joDanAra; TIkA. nirvANa-AtmAnI zuddha avasthA; mokSa. 887 nirvikalpa-nirAkAra darzanopayoga; upayoganI sthiratA; vikalpono abhAva. nirvicikitsA-samyagdarzananuM trIjuM aMga che; mahA- tmAonA malina zarIra dekhIne dugaMchA na karavI. nirveda-saMsArathI vairAgya pAmavo. nirvedanI kathA je kathAmAM vairAgya rasanI pradhAnatA hoya tevI kathA. nizcayanaya-zuddha vastune pratipAdana karanAra, nihAra-zauca; malatyAga. nekI-ImAnadArI; bhalAI nepathya-nATakanA paDadAnI pAchaLa: aMtara. naiSThika-kAhavAnA nautama-navIna (navatama). Page #962 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 5 paDaMga-napuMsaka. patita pApI; adhodazAvALuM. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra paMdara bhede siddha-tIrthasiddha, atIrthasiddha, tIrthaMkara- siddha, atIrthaMkara, siddha, svayaMbuddha, pratyekabuddha, buddhabodhita, strIliMga, puruSaliMga, napuMsakaliMga, padastha-je dhyAnamAM arihaMtAdi parameSThIonuM ciMtavana anyaliMga, jainaliMga, gRhasthaliMga, eka, aneka, karAya che. padmavana-kamaLavana. padmAsana-eka prakAranuM Asana, paradharma-anyamata; pudgala Adi dravyonA dharma AtmAne mATe paradharma che. paraNAva-paradravyano bhAva te parabhAva. paramadhAma uttama sthAna, atizaya teja. paramapada mokSa: AtmasvabhAva. parama sat-AtmA; paramajJAna; sarvAtmA (patrAMka 209) parama satsaMga-potA karatAM ucca dazAvALA mahAtmA- cono samAgama. paramANu-pudgalano nAnAmAM nAno bhAga. paramArtha samyaktva-AtmA, je padArthane tIrthaMkare kahyo che, te ja padArthanI te ja svarUpe prIti thAya, te ja pariNAme AtmA sAkSAt bhAse. patrAMka 431 paramArtha saMyama-nizcayasaMyama, svarUpane viSe sthiti. patrAMka 664 paramAvADha samyakRtva-kevalajJAnIone paramAva- gADha samyakatva hoya che. parasamaya-anyadarzana: samaya eTale AtmA te bhulIne te bIjA padArthonI sanmukha thavuM athavA lIna thavuM. parAbhakti-uttama bhakti; jJAnIpuruSanA sarva cAritramAM aikyabhAvano lakSa thavAthI tenA hRdayamAM virAjamAna paramAtmAmAM aikyabhAva. patrAMka rara3 parigraha vastu para mamatA, mUrchAbhAva, parivartana-pheraphAra. paryaTana paribhramaNa. (zrImad rAjacaMdra vyAkhyAnasAra) pAdapa-jhADa. pAdAMbuja-caraNakamaLa. pAnAro-saMga. pApIjaLa ayogya pANI: je pANI pIvAthI pApa thAya te. pArthivapAka sattAe thayelo. pArzvanAtha-23 mA tIrthaMkara. pizuna-cADI khAnAra. puNyAnubaMdhI puNya-je puNyodaya AgaLa AgaLa puNyanuM kAraNa thatuM jAya che te. pudgala-acetana vastuone pudgala kahe che, paNa te acetanamAM rUpa, rasa, gaMdha, ane sparza Adi dharmo hovA joIe. puraMdara-iMdra. puraMdarI cApa-meghadhanuSya. purANa puruSa paramAtmA. AtmA ja sanAtana che. puruSaveda-jethI jIvane strI-saMbhoganI icchA thAya. pulAka labdhi-je labdhinA baLathI jIva cakravartInA lazkarano paNa nAza karI zake, pUrNa kAmatA-kRtakRtyatA, pUrva-padyAta-AgaLapAchaLa, pUrvAnupUrva-prathama prApta thayela vastu. pUrvApara avirodha AgaLapAchaLa jemAM virodha na hoya. prakRtibaMdha-je karmo baMdhAya che temAM jJAnAdi ghAta- vAno svabhAva paDe che tene prakRtibaMdha kahe che. prajJA-buddhi. paryAya-vastuonI palaTAnI avasthA. pratyeka vastu prajJApanA-prarUpaNA; nirUpaNa. paryAyavALI che. paryAyavRddhatA-uMmaramAM moTApaNuM; dIkSAe moTApaNuM. paryAyAlocana eka vastune bIjI rIte vicAravI te. paryuSaNa jainonuM eka mahAna parva. paMca-saMpradAya: mata mArga. prajJApanIyatA-jaNAvavA yogya varNana. pratikramaNa- thayelA doSono pazcAttApa. pratipala dareka kSaNa. pratibaMdha rokAvuM. paravastuomAM moha pratiznonI-svIkAranAra. Page #963 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pratyAkhyAna vastuno tyAga karavo. (vizeSa mATe jIo, mokSamALA pATha 31) pratyekabuddha-koI vastunA nimittathI jene bodha thayo hoya te, jema karakaMDu Adi puruSo. pratyeka zarIra-dareka jIvanuM jAduM jAduM zarIra, prabhutva-svAmIpaNuM. pradeza-AkAzano te aMza jene avibhAgI eka pudgala paramANu roke che, temAM aneka paramA- Nuone sthAna ApavAnuM sAmarthya hoya che. pradezabaMdha-baMdhAyelA karmonI saMkhyAno nirNaya eTale ke keTalA karmANu AtmAnI sAthe baMdhAyAM che. pradeza saMhAra visarpa-zarIrane lIdhe AtmAnA pradezonuM saMkocAvuM tathA phelAvuM. pradezodaya-karmonuM pradezomAM udaya thavuM, rasa dIdhA vinA kharI javuM. pramANa-sAcuM jJAna; vastune sarvAze grahaNa karanAruM jJAna. pramANAbAdhita-pramANathI vicAratAM jemAM virodha na Ave. pramAda-dharmanI anAdaratA, unmAda, ALasa, kaSAya e saghaLAM pramAdanAM lakSaNa che. (mokSamALA-50) pramoda-aMzamAtra paNa koIno guNa nIrakhIne romAM- cita ullasavAM. (patrAMka para), ba pariziSTa 5 bAra aMga-AcArAMga, sUtrakRtAMga, sthAnAMga, sama- vAyAMga, bhagavatI, jJAtAdharmakathA, sa~pAsakadazAMga, aMtakRtadazAMga, anuttarapapAtikadazAMga, praznavyAkaraNa, vipAkasUtra ane dRSTivAda. bAra guNa-arihaMta bhagavAnanA 1ra guNa che. (1) vacanAtizaya, (2) jJAnAnAizaya, (3) apA yApagamAtizaya, (4) prajAtizaya, (5) azoka vRkSa, (6) kusumavRSTi, (7) divya dhvani, (8) cAmara, (9) Asana, (10) bhAmaMDala, (11) bherI, (12) chatra. 4 atizaya tathA 8 prAtihArya kahevAya che. bAra tapa-anazana, avauMdarya, vRttisaMkSepa, rasa- parityAga, vivikta zayyAsana, kAyakleza, prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna, vyutsarga. bAra vrata zrAvakanAM bAra vrata che. te A pramANe ahiMsANuvrata, satyANuvrata, acauryANuvrata, parigraha parimANANuvrata ane brahmacaryANuvrata e pAMca aNuvrata kahevAya che, dita, dezavrata, anarthadaMDavrata A traNa guNavrata che. sAmAyika, proSadhopavAsa, upabhogaparibhogaparimANa, atithi- saMvibhAga e cAra zikSAvrata che. bAlajIva-ajJAnI AtmA. bAhyaparigraha-bahAranA padArtho para mamatA rAkhavI, te parigraha daza prakAre cheH- kSetra, ghara, cAMdI, sonuM, gAyabheMsa, dhana, dhAnya, dAsI, dAsa ane vAsaNa. bAhyabhAva-laukika bhAva; saMsArabhAva. bIjajJAna-samyagdarzana bIjI samyakRtva-paramArtha samyakRtvavAna jIvamAM niSkAma zraddhA. (patrAMka 431) bodhabIja-samyagadarzana. brahmacarya-AtmAmAM ramavuM; strImAtrano tyAga. brahmarasa-Atma-anubhava. brahmavidhA AtmajJAna. brahmAMDa-sakala vizva. brAhmI vedanA-AtmA saMbaMdhI vedanA: Antarika pIDA bha bhakti-vItarAgI puruSanA guNomAM lInatA. teonA guNo gAvA, stuti karavI ityAdi kriyArUpa bhakti che. bhadrabharaNa-sajjana puruSonA poSanAra. bhakitA saralatA; uttamatA. bhaya-koI bhayAnaka padArtha joIne Atma-pradezonuM kaMpavuM. bhayamaMjana bhayane TALanAra. NayasaMjJA jethI jIvane bhaya lAgyA kare che. bharata-bhagavAna RSabhadevanA putra, Adi cakravartI bhartRhari-eka mahAna yogI thaI gayA che. bhavana-ghara; makAna. 889 bhavanapati-bhavanapati jAtinA devatA, bhavanamAM rahetA hovAthI bhavanavAsI paNa kahevAya che. bhavabhramaNa saMsAra paribhramaNa. Page #964 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 890 http://www.ShrimadRajchandra.org bhasthiti deva Adi yonimAM utpattinA kALanI maryAdA. bhavitavyatA prArabdha nasIba. bhavya-mokSa pAmavAne lAyaka, yogya, bhAminI strI. bhAmo-vahema; bhramaNA. bhAva-pariNAma: guNa; padArtha, bhAvaAsava-AtmAnA je bhAvothI karma Ave che te rAgadveSa Adi bhAva. bhAvanaya-je naya bhAvane grahaNa kare. bhAvanidrA-mithyAtva: rAgadveSAdi pariNAma. bhAvazUnya-bhAva vagara. bhAvazruta-zravaNa vaDe je jJAna thAya che te. bhASya-vistAravALI TIkA. bhAvasamAdhi-AtmAnI svasthatA. bhinnabhAva-jAdAI. bhUrasI dakSiNA-lAMca; bAMdhI rakamanI dakSiNA. bhedajJAna-jaDacetananuM jJAna. bhrama bhUrakI-vahemanI bhasma rAkha. bhrAMti-mithyAjJAna; asadAropa. ma zrImad rAjacaMdra matArthI nahi kaSAya upazAMtatA, nahi aMtara vairAgya; saraLapaNuM na madhyasthatA e matArthI durbhAgya. Atmasiddhi gAthA 32) matijJAna-indriya tathA mananA nimitte je jJAna thAya te. madhyamAMvAcA-bahu UMcI nahIM tema ati dhImI nahIM: vANIno eka prakAra. madhyasthatA-udAsInatA; rAgadveSa rahitapaNuM. manana-vicAra. mahAAraMbha atizaya AraMbha-mahAna hisaMka vyApAra Adi kArya. mahAmithyAtva-ghaNuM ajJAna, jenA uMdayamAM sadupadeza paNa na game. mahApratimA-abhigrahavizeSa mahAvideha-kSetravizeSa, jyAMthI jIvo kAyama mokSe jaI zake. maMtra-devatA adhiSThita akSaravizeSa; jApa karavA yogya akSara gupta vAtacIta. mAyA bhati: kapaTa. mAyika sukha-saMsAranuM sukha. mArgAnusArI-"tevA (AtmajJAnI) puruSanI niSkAma bhakti abAdhAe prApta thAya evA guNo je jIvamAM hoya te jIva mArgAnusArI hoya; ema jina kahe che." (patrAMka 431) mitADArI pramANasara jamanAra. mithyArdaSTi-jene AtmAnuM bhAna nathI. mizra guNasthAna-je guNasthAnamAM AtmAnI pariNati na to samyak hoya na mithyAtvarUpa hoya evI je bhUmikA te mizra guNasthAna, muktizilA-siddha sthAnanI nIce AvelI 45 lAkha yojananI siddhazilA. muni-jene adhi, manaparyavajJAna hoya tathA kevaLa- jJAna hoya te. mumati-mukha AgaLa rAkhavAno kapaDAno kaTako. mumukSu mokSanI icchAvALo; saMsArathI chUTavAnI jenI abhilASA che te. mumukSutA sarva prakAranI mohAsaktithI mUMjhAI eka mokSane viSe ja yatna karavo te. (patrAMka 254) mUrchAbhAva-parapadArtha pratye Asakti. mUDhadRSTi-ajJAnabhAva; saMsadanA viveka vagaranI mAnyatA. mRSA-khoTuM; asatya, medhAvI-buddhimAna; prajJAvALo, meSonmeSa-AMkhanuM ughADavuM ne baMdha karavuM. maitrI-sarva jagatathI nirderabuSThi. (patraka 57) mokSa-AtmAthI karmonuM sarvathA chUTI javuM te mokSa. mokSamArga-samyagdarzana, samyajJAna ane samyaka cAritranI ekatA te mokSamArga samparzanazAna- pArimANi mokSamArga: (tattvArthasUtra) mokSasukha-alaukika sukha; AtmAnaMda. je sukha mukhethI kahI zakAtuM nathI. (vizeSa mATe jAo mokSamALA pATha 73) mahAvrata-sAdhuonAM vratone mahAvrata kahevAmAM Ave che. moha-je AtmAne gAMDo banAvI de; sva tathA paranuM mahiSa pADo. bhAna bhulAve; parapadArthomAM ekatvabuddhi karAve. Page #965 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org mohanIya karma ATha karmomAM eka mohanIya karma che. je karmono rAjA kahevAya che. tenA prabhAve jIva svarUpane bhUle che. mohamayI-muMbaI ya yati-dhyAnamAM sthira thaI zreNI mAMDanAra yatnA-koI paNa jIvanI hiMsA na thAya tema pravartavuM. (vizeSa mATe jAo mokSamALA pATha 27) yathArtha-vAstavika. yazanAmakarma je karmanA udayI yaza phelAya yAcakapaNuM-mAgavApaNuM. yAvAva janma sudhI. yugaliyA-bhogabhUminA jIvo. yoga-AtmapradezonuM halanacalana thavuM; mokSa sAthe AtmAnuM joDAvuM; mokSanAM kAraNonI prApti, dhyAna, yogakSema-je vastu na hoya te meLavavI ane hoya tenuM rakSaNa karavuM. yogadazA-dhyAnadazA. yogadRSTisamuccaya-yogano grantha che. yogabiMdu zrI haribhadrAcAryano yoga saMbaMdhI grantha che. yogavAsiSTha-vairAgyapoSaka eka granthanuM nAma. yogasphurita-dhyAna dazAmAM pragaTela yogAnuyoga-yoga thayA pachI pharI teno yoga thAya. banavA kALa hovAthI. yogIna-yogIomAM uttama, yoni-utpattisthAna, 2 rahanemI-bhagavAna neminAthano bhAI. rAjasIvRtti-rajoguNavALI vRtti; khAvuM, pIvuM ane majhA karavI. pudgalAnandI bhAva. rAjIpo-khuzI rAmatI bhagavAna neminAthanI mukhya ziSyA. rucakapradeza-merunA madhyabhAgamAM Avela ATha rucaka- pradeza ke jyAMthI dizAonI zarUAta thAya che. AtmAnA paNa ATha rucakapradeza che jene abaMdha kahevAmAM Ave che. (vizeSa mATe jAo patrAMka 139) rUpI jemAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza hoya te padArtha rUpI kahevAya che. pariziSTa pa raudra-vikarALa, bhayAnaka raudradhyAna duSTa AzayavALuM dhyAna. te cAra prakAre cheH hiMsAnaMda, mRSAnaMda, cauryAnaMda, viSayasaMrakSaNAnaMda. hiMsA, asatya, corI ane parigrahamAM AnaMda mAnavI. A dhyAna naragatinuM kAraNa thAya che, la labdhi-vIryaMtarAya karmanA kSaya ke kSayopazamathI prApta thatI zakti, zrutajJAnanA AvaraNano kSayopazama prApta thavo te. labdhivAkya akSara thoDA hovA chatAM je vAkyamAM ghaNo artha samAyelo che. camatkArI vAkya. lAvaNyatA-suMdaratA. liMgadehajanyajJAna-daza iMdriya, pAMca viSaya ane mana e rUpa jIvanuM sUkSma zarIra, tethI thayeluM jJAna. lezyA-kaSAyathI raMgAyelI yoganI pravRtti. jIvanAM kRSNAdi dravyanI peThe bhAsyamAna pariNAma. (patrAMka 752) loka-sarva dravyone AdhAra ApanAra. lokabhAvanA-cauda rAjalokanuM svarUpa vicAravuM. lokasaMjJA-zuddhanuM anveSaNa karatAM tIrthano uccheda thAya tema che, ema kahIne lokapravRttimAM Adara tathA zraddhA rAkhI te pramANe karyA karavuM te loka- saMjJA. (adhyAtmasAra) lokasthiti-lokaracanA. lokAgra-siddhAlaya, laukikaabhiniveza-vyAdi lobha, tRSNA, daihika mAna, kuLa, jAti, Adi saMbaMdhI moha (patrAMka 673) laukikardaSTi-saMsAravAsI jIvo jevI dRSTi. va vakapaNuM asaraLatA. vanitA-strI. vargaNA-samAna avibhAga praticyonA dhAraka karma- paramANunA samUhane varga kahe che, tevA vargonA samUhane vargaNA kahe che. (jaina pravezikA) paMcanAbuddhi-satsaMga, sadguru Adine viSe kharA AtmabhAve mAhAtmyabuddhi ghaTe te mAhAtmyabuddhi nahIM ane potAnA AtmAne anapaNuM ja vartyA karyuM che mATe tenI alpajJatA, laghutA 891 Page #966 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 892 http://www.ShrimadRajchandra.org vicArI amAhAtmyabuddhi nahIM; (patrAMka para.) chetaravAnI buddhi. vAcAjJAna-bolavA pUratuM jJAna, paNa AtmAmAM pariNameluM nahIM. "sakaLa jagata te eThavat athavA svapna samAna; te kahIe jJAnI dazA bAkI vAcA jJAna." -Atmasiddhi gAthA 140 vArAMganA-guNakA; vaizyA, vAlmIki Adyakavi tathA rAmAyaNanA kartA. vikathA-khoTI kathA; saMsAranI kathA. te cAra prakAre che: strIkathA, bhojanakathA. dezakayA, rAjakathA. zrImad rAjacaMdra vighanevA-vighnatA, vyaya, (mokSamALA pATha 87, 88, 89, 90.) vicAradazA-"vicAravAnanA cittamAM saMsAra kArA- gRha che, samasta loka duHkhe karI Arta che; bhayAkuLa che, rAgadveSanA prApta phaLathI baLato che." (patrAMka 537) evA vicAro je dazAmAM utpanna thAya te vicAradazA, vitigicchA-AzaMkA; jugupsA; saMdeha, sUga. videhI dazA-deha hovA chatAM je potAnA zuddha AtmasvarUpamAM varte che evA puruSanI dazA te videhI dazA-jema zrImad rAjacaMdrajI pote videhI dazAvALA hatA. vipariNAma-khoTuM phaLa AvavuM. viparyAsa-viparIta; mithyA. vilaMgajJAna-mithyAtva sahitanuM avadhijJAna, vibhAva-rAgadveSa Adi bhAvo te vibhAva; vizeSa- bhAva; svabhAva karatAM AgaLa jaI vizeSa bhAve pariNamana, vyAkhyAnasAra 1-25) vimati-vizeSabuddhi; viparIta buddhi, vimAsaNa pastAvo. virodhAbhAsa-mAtra dekhIto virodha. viveka satyAsatyane tene svarUpe karIne samajavAM tenuM nAma viveka. (mokSamALA pATha 51) viSayamUrccha-pAMca indriyanA viSayomAM Asakti. visarjana-tyAga. visasA pariNAma-sahaja pariNAma, veda-nokaSAyanA udayathI utpanna thayela jIvane maithuna karavAnI abhilASAne bhAvaveda kahe che; ane nAmakarmanA udayathI AvirbhUta dehanA cihana- vizeSane dravyavAda kahe che. te vaida traNa ke strI- veda, puruSaveda, napuMsakaveda. vedanIya karma-je karmanA udayathI jIvane zAtA- azAtA vaidAya, sukhaduHkhanI sAmagrI prApta thAya. vairAgya-gRhakuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te vairAgya. vyatikramI pUrNa thaI. vyatire sAdhyanA abhAvamAM sAdhanano abhAva. jema agninA abhAvamAM dhumADAno abhAva. vyavacchedanAza; jAdu pADavuM. vyavahAra-sAmAnya vartana. vyavahAra Agraha-bAhya vastu; bAhya kriyAno Agraha, jema ke ATaluM to avazya karavuM joIe. vyavahAra naya-abheda vastune je bhedarUpe kahe, vyavahAra zuddhi-AcAra zuddhi, zuddha vartana; A lokamAM sukhanuM kAraNa ane paralokamAM sukhanuM kAraNa je saMsArapravRttithI thAya tenuM nAma vyavahAra zuddhi, (patrAMka 49) vyavahAra saMyama te (paramArtha) saMyamane kAraNabhUta evAM anya nimittonAM grahaNane vyavahAra saMyama kahyo che. (5traka 64) vyasana-kuTeva; lata. vyasana sAmAnyapaNe sAta prakAre cheH jAgayuM, mAMsa, madirA, vezyAgamana, zikAra, corI, parastrInuM sevana. A sAte avazya tyAgavA yogya che. vyaMjana paryAya-vastunA pradezatva guNanI avasthAo. vyAsa-mahAbhArata ane purANonA kartA, za zataka-sono samudAya. zatAvadhAna-ekI sAthe so vAto para dhyAna ApavuM te. zarvarI rAtri, zazi caMdramA. zaMkara mahAdeva; sukha ApanAra. zaMkA saha saMdeha sahita. zAlmalIvRkSa-narakanA eka vRkSanuM nAma; zImaLAnuM jhADa. zAstra-vItarAgI puruSonAM vacana te zAstra; dharmagrantha zAstrakAra-zAstra racanAra. Page #967 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org zAstrAvadhAna-zAstramAM cittanI ekAgratA pariziSTa pa zikSAbodha nyAyanItino upadeza sArI zikhAmaNa, zithilakarma-je karma vicAra AdithI dUra karI zakAya te zukladhyAna-jIvonAM zuddha pariNAmothI je dhyAna karAya che te zukladhyAna. zuddhopayoga-rAgadveSa rahita AtmAnI pariNati. zubha upayoga-maMda kaSAyarUpabhAva. vItarAga puruSonI bhakti, jIvadayA, dAna, saMyama ityAdi, zubhadravya-je padArthanA nimitte AtmAmAM sAro- prazastabhAva thAya. zukSmajJAnI-jene bheda jJAna na hoya, mAtra vANImAM ja adhyAtma hoya. vizeSa mATe Atma gA. 5, 6, zailezIkaraNa parvatomAM moTo meru, tenA jevuM acala-aDaga. (vyAkhyAnasAra) zramaNa-sAdhu; muni zramaNopAsaka zrAvaka gRhastha zrAvaka-jJAnInA vacananA zrotA- zravaNa karanAra. (upadezachAyA pRSTha 729) zrutajJAna-matijJAnathI jANelA padArthathI saMbaMdhane laIne thayela koI bIjA padArthanA jJAnane zruta- jJAna kahe che. jema ke-ghaDo' zabda sAMbhaLavA pachI utpanna thayelA kaMbugrIvAdirUpa ghaDAnuM jJAna. (jaina siddhAMta pravezikA) zreNika-bhagavAna mahAvIranA samayamAM magadha dezanA eka pratApazAlI rAjA, bhagavAnanA paramabhakta. zreNI-sarva anaMta AkAzanI lAMbI lITI; cAritramohanI 21 prakRtiono upazama athavA kSaya thAya tevI AtmAnI caDhatI caDhatI dazA. jaiyika sukha-mokSasukha. * Sadarzana-(1) bauddha, (2) naiyAyika, (3) sAMkhya, (4) jaina, (5) mImAMsaka, ane (6) cArvAkanI mAnyatAo. (patrAMka kA10 SaTdravya jIva, pudagala, dharma, adharma, AkAza tathA kAla e cha mULa padArtho. Sa5da-AtmA che, te nitya che, kartA che, bhoktA che, mokSa che, tathA mokSano upAya che. (patrAMka 493) sa sajIvana mUrti-dehadhArI mahAtmA satpuruSArtha Atmane karmabaMdhanathI mukta karI zake tevo prayatna. samUrti-jJAnI puruSa. satsaMga satno je raMga caDhAve. (mokSamALA pATha 24) potAnI sanmArgane viSe yogyatA jevI che tevI yogyatA dharAvanArA puruSono saMga te satsaMga. patrAMka 249) sanAtana-zAzvata; parApUrvathI cAlyuM AvatuM. samakita-samyagdarzana, (mULamArga gAthA 7) samadarzitA-zatru, mitra, harSa, zoka, namaskAra, tiraskArAdi bhAva pratye je samatA te; padArthane viSe iSTa-aniSTa-rahitapaNuM, samaya-kAlano nAnAmAM nAno bhAga. samavAyasaMbaMdha-abhedasaMbaMdha. samazreNI-samabhAvanI cAlu rahetI pariNati, samasvamAvI eka sarakhA svabhAvavALA. samAdhi maraNa-samatApUrvaka dehatyAga. samiti-yatnApUrvaka gamanAdi kriyAomAM pravartavuM. samuduAta-mUla zarIra choDyA sivAya AtmAnA pradezonuM bahAra nIkaLavuM te. samuddAta sAta prakAre che vedanA, kaSAya, vaikriyika, mAraNAMtika, taijasa, AhAraka, ane kevalI samudUdhAta, saritA nadI. salila-pANI. saMghayaNa-zarIranI deDhatA; zarIranAM hADa vagerenuM baMdhAraNa-bAMdho. saMghADo-saMgha. saMjJA-jJAna vizeSa, kaMI paNa AgaLa pAchaLanI ciMta- vana zaktivizeSa athavA smRti. (patrAMka 7para) saMjvalanakaSAya-yathAkhyAta cAritrane vadhAremAM 893 rokanAra vadhAre paMdara divasanI sthitivALA kaSAyanI cokaDI. saMyati-saMyamamAM yatna karanAra, saMyama-17 prakArano saMyama, ayo. mana vagerene kAbUmAM rAkhIne pRthvI Adi jIvonuM rakSaNa karavuM. AtmAnI abheda ciMtanA; sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa. saMyama zreNI-saMyamanA guNanI zreNI. Page #968 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 894 saMvatsarI chamacharI, vArSika utsava. http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra saMvara-karma AvavAnAM dvArane baMdha karavAM. saMvRtta-saMvara sahita, Asava nirodha karanAra. saMvega-vairAgyabhAva: mokSanI abhilASA: dharma, dharmanA phaLamAM prIti. saMsAra-jIvone pharavAnuM sthaLa. te cAra gatirUpa che. saMsArAnuprekSA-saMsAra apAra duHkharUpa che, temAM A jIva anAdikALathI bhaTakyA kare che ema vicAra karavo. saMsArAbhici saMsAra pratye ghaNo bhAva. saMsthAna AkAra. sAkhI be caraNono eka prakArano doharo ke pada, gajhala lAvI. sAtAvedanIya-je karmanA udayathI jIvane sukhanI sAmagrI maLe. sAdhu-AtmadazAne sAthe te; sajjana; sAmAnyapaNe gRhavAsa tyAgI mULa guNanA dhAraka te, sAmAyika-be ghaDI sudhI samatA bhAvamAM rahevuM. siddha-ATha karmathI mukta thayelo zuddha AtmA; siddha paramAtmA. siddhAMtodha-siddhAMtabodha eTale padArthanuM je siddha thayeluM svarUpa che, jJAnIpuruSoe niSkarSa karI je prakAre chevaTe padArtha jANyo che, te je prakArathI ghANI dvArAe jaNAvAya tema jaNAvyo che evo je bodha te siddhAMtoMdha. (patra 506) siri-yogathI maLatI ATha zaktiomAMnI dareka- (aNimA, mahimA, garimA, laghimA, prApti, prAkAmya, Izitva. pazitva siddhimoha-siddhio prApta karavAnI ane batAvavAnI lAlaca. sukhada-sukha ApanAra. sukhAbhAsa-sukha nahIM paNa sukha jevuM lAge; kalpita sukha. sudharmAsvAmI bhagavAna mahAvIranA eka gaNadhara, temaNe racelAM Agama hAla vidyamAna che. sudhArasa-mukhamAM jharato eka prakArano rasa, te AtmasthiratAnuM sAdhana gaNAya che. sulabhabodhi-jene sahajamAM samyagdarzana thaI zake. sopakrama AyuSya-zithila-ekadama bhogavI levAya tevuM AyuSya. saMgha-be athavA bethI adhika paramANuonA jaththAne saMgha kahe che. sIveda karma-je karmanA udayathI puruSanI icchA thAya. sthavirakalpa-je sAdhu vRddha thayela che teone zAstra- maryAdAe vartavAno, cAlavAno jJAnIoe mukarara karelo, bAMdhelo, nakkI karelo mArga, niyama, sthitaprajJadazA-manuSyamanamAM rahelI sarva vAsanAone choDI de, ane antarAtmAmAM ja saMtuSTa rahI AtmasthiratA pAme te dazA. (gItA a. 2) sthitibaMdha-karmanI kAlamAMdA, sthitisthApakazA-vItarAga dazA; mULasthitimAM pharI AvI javuM. syAtpada-kaMthacit; koI eka prakAre syAdvAda-dareka vastune ekathI vadhAre dharmo hoya che, te badhA dharmone lakSamAM rAkhIne koI apekSApUrvaka bolavuM; anekAMtavAda. sva upayoga AtmAno upayoga. svacchaMda-potAnI marajI pramANe ahaMkAre cAlavuM. "paramArthano rasto bAda karIne vANI kare. A ja potAnuM DahApaNa ane tene ja svacchaMda kahela che." (upadezachAyA pRSTha 696) svadravya-anaMtaguNa paryAyavALo evo potAno AtmA te svadravya. svadharma-AtmAno dharma, vastuno potAno svabhAva. sva samaya-potAnuM darzana, mata athavA samaya te AtmA tethI potAno zuddha AtmA. svAtmAnubhava-potAnA AtmAnuM vedana. "eka samyaka upayoga thAya to potAne anubhava thAya ke kevI anubhava dazA pragaTe che !'" (upadezachAyA) hu hastAmalakavat-hAthamAM rahelA AMbaLAnI samAna, spaSTa. hAvabhAva-zRMgAra yukta ceSTA. huMDAvasarpiNI kAla aneka kalpo pachI je bhayaMkara kAla Ave che te, jemAM dharmanI vizeSa hAni thaI, aneka prakAranA mithyA dharmo pracAra pAme che, heya-najavA yogya padArtha Page #969 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akabara pa http://www.ShrimadRajchandra.org nIcenA pRSTha kramAMka para javA mATe tenA 52 kalIka karo pariziSTa 6 sUci 1 vizeSanAma (aMka pAnanA che. koMsamAMnA eka phUTanoTa pAna sUcave che) akho (akSaya bhagata) 234, 302, 373. acaLa (DuMgarasIbhAI,gosaliyA) 51, 555, 50, ajitanAtha bhagavAna 575, 664. anaMtanAtha 704. anAthadAsajI 405, 690. anAthImuni 37-40, 61-3. anupacaMda malukacaMda 510. abhayakumAra 79, 80, 81. abhayA 82. abhinaMdana jinapa ayamaMtakumAra aranAtha prabhu 770. arjuna 428. aSTAvakra 314. aMbArAmajI 319. aMbAlAlabhAI lAlacaMda (khaMbhAta) 231, 24, 250 251, 252, 253, 255, 256, 277, 280, 300, 307, 319, 363, 365, 377, 402, 403, 404, 421, 435, 445, 462,473, 500, 507, (526), 604, 612, 630, 638, 648, 655, (681) (983). AtmArAmajI mahArAja 666 AnaMdaghanajI 315, 337, 339, 341, 370, 373, 375, 458, 466, 567, 571, 572, 575, 631, 653, 664, 665-6, 667 704, 770. AnaMda zrAvaka 692. icchA 643. iMdra 73, 89, 650. iMdradatta 1. izukhrista 66, 100, 428, 429. ujamasIbhAI (juThAbhAInA pitA) 19 umedabhAI 654. UgarIbahena 631. RjuvAlikA 96. RSabhadeva 1, 2, 34, 69, 208,20,23, 325, 363, 438, 443, 449, 459, 463, 490, 491, 498, 502, 531, 570, 571, 572, 581, 604, 613, 702. RSibhadraputra 57. odhava (odhA) 248. kapila 90-3. kapila kapiladevajI-33, 149, 815, kapila kevaLI 34. kapilA (dAsI) 82. kabIra 231, 258, 265, 279, 373, 420, 497, 667. karasanadAsa 310. kalyANajIbhAI kezavajI 43 kAmadeva 73. kAzyapa 90. kArtikasvAmI 671. kiratacaMdabhAI (manasukhalAlanA pitA) 64. kisanadAsa (khaMbhAta) 17, kisanadAsa 634, kolAbhAI 307. 619, 655. kumArapAla 769 kuMDarika 54. kuMdakuMdAcArya 458, 618, 651, 764, 824. kuMvarajI (kalola) 258, 329, 378, 500, 501, 631. kuMvarajI ANaMdajI 448, 457, 57. kRSNadAsa 333, 345, 351, 361, 372, 374, 389, 405, 421, 435. kezavalAla (cirama) 287, 292, 437, 443, 446. kezavalAla (lIMbaDI) 369, 51, 597, 613. kezIsvAmI kara, 198, 702, khImacaMdabhAI 349. khImajI 222, 229, 230, 280, 281. khuzAla 362. khuzAlabhAI 307, 504. khetI 77 gaNapati para4. gajasukumAra 10, 60, 89, 159, 34, gaMgA 346. gomaTezrvara (bAhubalI) 68. Page #970 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org CES gozAlA 691. gosaLiyA (juo DuMgarasIbhAI) zrImad rAjacaMdra gautama gaNadhara (gautamasvAmI, gautama, gautamamuni) 90, 94, 111, 158, 233, 371, 376, 692, 694, 702. gautama ; gautama muni 33, 135. ghelAbhAI kezavalAla kara. catrabhuja becara mahetA 165, 167, 168, 264, 324, 445, 651. camara 233. caMdu 320. caMdraprabhasvAmI 65. caMdrasUri kaccha. cAmuMDarAya ka. cArvAka 121. cidAnaMdajI 160, 1962, cunIlAla 25. celaNArANI 67, celAtIputra 723. chaganalAla 648. choTama kavi ra3. 288 choTAlAla (khaMbhAta) 25ra, 255, 26, 273. 284, 502, 619. jaDabharata 157, 201, 512, 514. janakavidehI 157, 274, 276, 310, 313, 318, 452, 707. jarAkumAra 434. jaMbusvAmI 255, 260, 279, 532, jIjIbA 437. jIvA gomAMI 733, juThAbhAI (satyaparAyaNa, satyAbhilASI) 177, 180, 217. 485, 490, 491, 492, 493, 494, 495, 498, 501, 503, 504, 555, 558, 559, 560, 566, 567, 608, 609, 610, 612, 614, 616, 617, 621. traMbakalAla 443, 466, 604, 605, 606, 616, 617. tridaMDI ra6. trIbhuvana vIracaMda 636, 650, 651. tribhovanadAsa mANekacaMda 11, 18, 28, 246, 248, 250, 253, 255, 258, 265, 267, 277, 278, 281, 282, 284, 294, 304, 342, 374, 397, 398, 411, 419, 473, 489, 507, 568, 619, 655, 735. trizalA 96, 310. trizalAtanaya ha. trizalArANI jAyo 310, dayAnaMda 127. dayALabhAI 181, 1989, dAmodara 286. dIpacaMdA 248, 252, 254, 307. devakaraNajI (devakIrNa) 400, 402, 403, 405, 445, 461, 482, 483, 507, 524, 557, 566, 568, 569, 596, 909, 610, 620, 6ra4, 630, 632, 633, 636, 644. devacaMdrajI 313, 508, 572. devacaMdrasUri 768. devazI 77. dhanAbhadra 388. dhanAvA zeTha 55. dharamazI 720, dhArazIbhAI 0. purIbhAI 603, 114, 19. jJAtaputra (bhagavAna mahAvIra) 57, 157, 187, 575. naththurAmajI 293. jhabakabahena 55. jhaveracaMda (kAviThA) 63, jhaverabhAI 19. ThAkorasAheba (lImaDI darabAra) 336, 349. DuMgarasIbhAI (zrI acaLa, zrI goliyA,) 310, 335, 337, 351, 354, 379, 385, 390, 417, 418, 419, 423, 444, 449, 452, 456, 458, 464, 465, 466, 467, 468, 471, 473, 474, 475, 478, 479, 484, namirAjarSi 40, 43, 107, 657, 763. narasiMha mahetA 278, 667, 733. navalacaMda 464, 608. naMdivardhamAna che. nAgajIsvAmI 305. nAgendra 650 nAbhiputra juo RSabhadevajI nAbhirAjA 570. nAbho bhagata 703 Page #971 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org nArada 74, 274. nirAMta koLI 257. napoliyana bonApArTa 4, neminAtha 89, 666. pataMjali 33. 802, 803. padmaprabhu 667. parIkSita 263. pArzvanAtha svAmI 159, 169, 184, 692. puMDarika 54, pUMjAbhAI somezvara bhaTTa (kheDA) (980). popaTa (vavANIyA) 558, popaTabhAI 612. pradhumana . prahalAdajI 483, prItama 373. banArasIdAsa 373, 416, 417, 605, 18: 638, 742, 775. balabhadra 49. baLazrI (mRgAputra) 49. bAhubaLajI 69, 531, 668, 711, 729. buddha (zuddhodana) 33, 100, 191, 193, 429, 491, 763, 778, 780. brahmadatta 98. brahmA 66, 431. brAhmI ka. 531, 668. saddhika bhIla 11-2. bhartRhari 33, 158. bharatezvara 26, 44-7, 69, 208, 502, 763. bhANajI svAmI 618, 619. bhUdhara 249, 264. bhojo bhagata 257. pariziSTa 6 vizeSanAma maganalAla 262, 286, 304, 307, 437, 605, 606, 610, 612, 615, 616, 617. maNibhAI nabhubhAI 61, 670, maNibhAI saubhAgyabhAI (maNilAla, maNi) 4, 328, 337, 437, 605, 606, 610, 616, 617. maNilAla (boTAda) 349, 352. madanarekhA 657. manasukhabhAI ravajIbhAI 558, 658, 660. manasukhabhAI kiratacaMda (61), (64), manasukhabhAI devazI 39. manasukhabhAI puruSottama (kheDA) 610, 612, 615. mallinAtha mahApadma 298. mahAvIra svAmI (vardhamAna svAmI) 10, 12, 13, 26, 27, 33, 34, 67, 73, 79, 90, 96, 97, 119, 120, 121, 126, 130, 131, 155, 157, 158, 159, 165, 166, 169, 172, 174, 182, 186, 189, 190, 197, 210, 219, 232, 235, 236, 249, 253, 257, 260, 309, 310, 332, 371, 399, 415, 423, 424, 463, 464, 475, 490, 498, 499, 507, 521, 532, 571, 575, 581, 592, 607, 626, 644, 671, 676, 681, 691, 692, 694, 715, 719, 721, 730, 734, 803. mahIpatarAma rUparAma . maheza 41. mAkubhAI (vaDodarA) 391, 423, 442. mANekacaMda (khaMbhAta) 51, 50, 503, 52. mANekadAsajI 705. mIrAMbAI 703. muktAnaMda 249. munadAsa 630. mA 49. mRgAputra (baLazrI) 49-53. 897 mohanalAla ka. gAMdhI (mAtmA gAMdhIjI) 424, 452, para4. yamunA 346. yazodA 34, 9, yazovijayajI 358, 368, 614, 66ra, 769, 772. ratanacaMda 638. ratanajIbhAI 45. ravajIbhAI devarAja 133, ravajIbhAI paMcANa (zrImadnA pitAzrI) 437, 442, rahemi 159. rASTramatI 159. rAma (rAmacaMdra, zrI rAma) 212, 220, 320, 336, 339, 374, 499, 430-1, 701, 707. rAmadAsajI sAdhu 204. rAmadAsa svAmI para3. Page #972 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 898 rAmAnuja 809 yazI 7. rukmaNi 54, http://www.ShrimadRajchandra.org zrImad rAjacaMdra revAzaMkara jagajIvana 234, 272, 280, 281, 345, 356, 389, 423, 437, 446, 558, 616. lakSmI 44. lallu munizrI ra61, 283, 399, 400, 403, 404, 405, 409, 413, 414, 422, 433, 482, 499, 503, 557, 558, 562, 567, 569, 596, 609, 610, 612, 619, 624, 632, 653. laherAbhAI 474, 475, 478, 503, 504, 5, 608, 610, 612. lAlacaMda 287. lAbhAnaMdajI 770; juo AnaMdaghanajI. lokazA 706. vajrasvAmI 54. vaNArasIdAsa-638, vanamALIdAsa 629, 631. vardhamAna svAmI juo mahAvIra svAmI. vallabhabhAI ka39. vallabhAcArya 506, 665, 710. vasiSTha 220, 339, 707. vasudeva 668. vasurAjA 74. vAmadeva 512. vAlmIki 33. vikToriyA 18. vidUra 5. vidyAraNyasvAmI 90 viSNu 66, 431, 545 vIracaMda gAMdhI 61. vIrasvAmI juo mahAvIra svAmI. vaijanAthajI ra8, 517. vyAsa (veda vyAsa) 33, 228, 253, 257, 264, 274, 301, 428. phAkendra 40-3. zaMkara (ziva) 6. zaMkarAcArya (zaMkara) 29, 33, 147, 224. zALiNa 388. zAMtinAtha 29. 59. 63. zIlogAcArya 331. zukadevajI 23, 512, 514, zekharasUri AcArya 73. zrI kRSNa 89, 182, 204, 248, 263, 274, 276, 338, 365, 371, 373, 377, 392, 428, 430-1, 434, 710. zrIdevI hatu. hA. zrIpALa 48 zrImad juo viSayasUcimAM zrIvAsupUjya pa7ra. zreNika rAjA 37, 60-3, 79, 81, 298, 354, 355, 609, 676, 690. sagara cakravartI 763. satyaparAyaNa 217, juo juThAbhAI (satyamilApI) satyAbhilASI 169, juo jUThAbhAI (satyaparAyaNa) sanatakumAra 47, 109-10. samaMtabhadrAcArya 672, 774. sarasvatI 769. sahajAnaMda svAmI 345, 506, 665. saMtoSa AryA pa40, siddhasena divAkara 30ra. siddhArtha rAjA 34, 96, 309, 310. sukhalAla chaganalAla 369, 447, 500, 501, 629. sudarzana zeTha 81-2, 392. sudharmA svAmI 55, 260, 232 subhUma 76. sumatinAtha 313. suMdaradAsajI (suMdaravilAsanA kartA) 373, 488, 489, 492, 493, 494, 497. suMdaralAla (khaMbhAta) 501, 503. suMdarI 69, 51, 68. sobhAgyabhAI (lallubhAI) 224, 245, 249, 252, 257, (264), 282, 286, 301, 302, 303, 305, 308, (318), 319, 320. 323, 325, 326, 327, 328, 329, 334, 338, 345, 350, 361, 379, 381, 385, 386, 390, 391, 393, 409, 411, 417, 419, 423, 438, 442, 444, 445, 446, 456, 458, 462, 464, 465, 466, 468, 471, 472, 474, 475, 479, 485, 492, 493, 496, 504, 559, 563, 604, 606, 608, 609, 610, 617, 824. zrI karaNavAcArya 189. 202, 51, 614, 6ra, 670, 769. hemacaMdrAcArya 614, 665, 671, 769. Page #973 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org nIcenA pRSTha kramAMka 52 javA mATe tenA 52 kalIka karo adhyAtma kalpadruma 675. adhyAtma gItA 648. adhyAtmasAra 317, 318, 675. anaMta jinastavana (zrI AnaMdadhanA) 390, anuttaraupapAtika 173, 579. anubhavaprakAza 483. aSTaka 201. aSTaprabhRtta 644, 69, 74, aMtakRtadazAMga 173, 539. AcArAMga sUtra 173, 189, 205, (217), 218, 260, 305, 455, 460, 531, 532, 557, 579, 596, 602, 633, (635), 686, 698, 783. AtmasiddhizAstra para6, 557, 558, 559, 560, 562, 566, 567, 568, 570, 604, 606, 616, 617, 622, 631, 648. AtmAnuzAsana 627, 629, 635, 637, 638, 654, 669, 675. AnaMdadhanacovIzI kapa, 61, 675, iMdriyaparAjayazataka 675. pariziSTa 6 graMthanAma uttarAdhyayanasUtra 34, 81, 94, 96, 107, 158, 164, 226, 288, 335, 358, 414, 434, 455, 532, 557, 607, 657, 686, 756, 770, 782. upamitibhavaprapaMca 67ra. 35. upAsakadazAMga 173, 579. karmagrantha 567, 568, 602, 620, 608, 625, 643, 655, 675, 758, 781. kAlajJAna 161. kriyAkoSa 3pa, 69, kSapaNAsAra 669. kSetrasamAsa 744. gaMdhahastI mahAbhASya 672. gItA 171, 276, (338), 428. gItA jJAnezvarI 70, gItA thiyosophI 70. gokulacaritra 191. gommaTasAra 620, 643, 654, 668, 669. cAritrasAgara 420. 6 sUci 2 graMthanAma jIvanikAya adhyayana 504. choTamakRta padasaMgraha 288. jaMbudrIpaprajJapti 720. jUno karAra 4ra9, jJAnAdharmakathAMga 173, 539. ThANAMgasUtra (sthAnAMga) 173, 227, 298, 302, 408, 438, 529, 579, 678. tattvajJAna (789) tattvasAra 669. tattvArthasUtra 631, 62, 672, 734. trilokasAra dazavaikAlikasUtra 118, 184, 186, 187, 205, 557, 627, 779. dAsabodha para3, 5ra. dRSTivAda 173, 579. devAgamastotra (AptamImAMsA) 67ra, 734. dravyasaMgraha 630. dvAdazAMgI 93. dharmabiMdu 675, 778. dharmasaMgahaNI 670. nayacakra 618. navatattva 675. navatattva prakaraNa (163) naMdIsUtra 298, (779). nArada bhaktisUtra 274. padmanadIpaMcavizati 23, 237, 63, 643, 652, 654, 655, 669. paramAtmaprakAza 618, 669, 775. paMcAstikAya 586, 595, 617, 618, 619, 629, 669. paMcIkaraNa 562, 563, 713. pAtaMjalayoga 769. pAMDavapurANa 668, 669. puruSArthasiddhi upAya 631, 69, prajJApanA siddhAMta 227. prajJAvabodha mokSamALA 655, 64, 671. pradhumnacarita 669. prabodhazataka 270, 271, 26, pravacanasAra 618, 658, 669. 899 Page #974 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org 900 pravacanasArodvAra 775, pravINasAgara 167, 181, 189, 204. praznavyAkaraNa 173, 257, 258, 567, 579, ra7. prANavinimaya 327, bAibala 428. bRhatkalpasUtra 402, 404. bhagavad gItA-juo gItA bhagavatI ArAdhanA 770, 771, 372, 774 (779). bhagavatI sUtra 173, 223, 227, 233, 353, 579, 657, 772. bhAvanAbodha 32, 563, 625, 664, 675. bhAvArthaprakAza 44. maNiratnamALA 36, 108, 10, 72, manusmRti 135. mitAkSarA 135. mULapaddhati karmagrantha 67pa, mokSamArgaprakAza 609, 610, 612, 616, 619, 625, 669, 675. mokSamALA 58, 193, 648, 651, 655, 663, 671, 675, 769. mohamudagara 610, 76, yogakalpadruma 399, yogadRSTisamuccaya 202, 613, 614, 662, 669, 671, 675, 769, 770. yogapradIpa 675. yogabiMdu 201, 614, 672. yogavAsiSTha 28, 273, 384, 398, 399, 400, 405, 414, 415, 422, 434, 435, 488, 516, 517, 536, 562, 563, 607. yogazAstra 614, 625, 654, 655, 671 ratnakaraDa zrAvakAcAra 669, 761. rayaNasAra 669. labdhiAra ka vAsupujyastavana (AnaMdaghanajI) 15, vAsupujyastavana (devacaMdrajI) 512. vicAramALA 405. vicArasAgara 326, 345, 373, 562, 713. "vidyAraNyasvAmI'nI 'jJAnezvarI' 90 zrImad rAjacaMdra vipAka 173, 579. vItarAgastavanA 570-5, veda 101, 126, 170, 427. vedAMtagrantha prastAvanA 270. vairAgyaprakaraNa 320, vairAgyazataka 65, 675. vRMdazatI 29. zAMtasudhArasa 313, 318, 613, 672, 675, zAMtiprakAza rara6. zikSApatra 392. zUrAtanaaMga (suMdaravilAsa) 493, zrIpALarAsa 490. zrImad bhAgavata (228), 263, 265, 271, 274, 275, 276, 300, 384. pradarzanasamuccaya 45, 46, 431, 45, 510, 661, 662, 670, 671, 683. samayasAra 311, 334, 387, 414, 416, 448, 536, 618, 629, 643, 650, 651, 654, 669. samayasAranATaka 316, 358, 742, 765. samayasAra-bhASA-618. samavAyAMga 173, 539, 580. sammatitaka 131, 302. sarvArthasiddhi 774. saMbhavajinastavana (AnaMdaghanajI) 631. sAtaseM mahAnIti (vacana, saptazatI) 136, 155, 166. siddhaprAkRta-571. sudRSTitaraMgiNI 655. suMdaravilAsa 493, 677, 65, sumatinAtha stavana (AnaMdaghanajI) 313. sUtrakRttAMga 173, 332, (371), 414, 531, 579. sUyagaDAMga ra60. ra88, 335, 391, 393, 455, 532, 557, 569, 674. sthAnAMga juo ThANAMga. svarodayajJAna 159-63. svAmI kArtikeyAnuprekSA 618, 634, 635, 636, 641, 643, 669, 671, 780, 785. Page #975 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org nIcenA pRSTha kramAMka 52 javA mATe tenA 52 kalIka karo pariziSTa 6 sthaLasUci amadAvAda 192, 618, 619, 644, 646, 666, (789). aMjAra 390, 391, 632. AgrA 775. ANaMda 304, 307, 309, para1, para3, 524, 617, 625, 720, 727, 729, 731. iMglaMDa para4. IDara 566, 602, 603, 628, 29, 630, 634, 768. uttarasaMDA (vanakSetra) kara7. kaccha 77, 633. kaThora 445. kalola 329, 378. kAThiyAvADa 379, 381. kAviThA 509, 625, 638, 654, 683, 684, 685. bI 135. kauzAMbI 38, 61, 90. kSatriyakuMDa 96. khaMbhAta 210, 246, 250, 265, 281, 293, 320, 333, 342, 351, 372, 383, 421, 435, 473, 484, 489, 499, 500, 501, 502, 526, 557, 630, 633, 634, 648, 655, (674), 675, 768. kheDA 610, 612, 627, 644, 680. kherALu 31, 632. gujarAta 346, 381, 631, 632. jAvA 104. jetapara (morabI) 223, TIkara 631, 63ra. Darabana 424, 452, 524. DAkora 695. nizcala 58. dvArikA 102, 104, 434. dharmaja 246, 300, 304, 308. dharmapura 643, 644, 645, 646. dhaMdhukA 769. dhrAMgadhrA 631, 63ra. 633. sUci 3 sthaLa naDiyAda 446, para6, 557, 558, 560, 566, 646, 649, 652. naroDA 49. nAtAla pa24. niMbapurI joo lImaDI. puMDarikiNI 54, punA 135. peTalAda 38ra. 568. prAMtija 3ra. kaiNAya 12. bajANA 192, 193. boyada 349. borasada 63, 6para, bharUca 176, 193, 194, 510. bhAratavarSa 575, 666. bhAvanagara 352, 448, 457, 597. bhImanAtha (amadAvAda) 646. magadha 37, 38, 60, 79, 96. malAtaja 246. mahAvideha 54. mithilA 40, 41, 73, muMbaI 135, 159, 165, 167, 169, 171, 177, 194, 201, 202, 203, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 222, 228, 232, 233, 234, 235, 236, 245, 246, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 271, 273, 274, 275, 277, 278, 279, 280, 281, 282, 283, 284, 285, 286, 287, 288, 290, 291, 292, 293, 294, 305, 309, 310, 311, 313, 315, 316, 317, 318, 321, 322, 323, 324, 325, 326, 327, 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337, 338, 339, 341, 342, 345, 348, 349, 350, 351, 352, 361, 362, 901 319, 320. Page #976 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 902 http://www.ShrimadRajchandra.org 363, 364, 365, 366, 367, 369, 370, 371, 372, 373, 374, 375, 376, 377, 378, 379, 380, 381, 383, 384, 385, 386, 387, 388, 389, 390, 391, 392, 393, 394, 396, 397, 398, 399, 400, 409, 411, 413, 414, 415, 416, 418, 419, 421, 422, 423, 424, 432, 433, 434, 435, 436, 437, 438, 439, 440, 441, 442, 444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 453, 454, 455, 456, 457, 458, 459, 460, 461, 462, 463, 464, 465, 466, 467, 468, 469 470, 471, 472, 473, 474, 475, 476, 477, 478, 484, 485, 486, 487, 488, 489, 490, 491, 492, 493, 494, 495, 496, 499, 500, 501, 502, 503, 504, 603, 604, 605, 606, 607, 608, 609, 610, 611, 612, 613, 614, 615, 616, 617, 618, 621, 24, 625, 26, 628, 629, 34, 635, 636, 637, 638, 639, 640, 641, 642, 643, 645, 657, 658, 661, 667, 668, 669, 670, 672, 674, 816, 817. mULI 478. morabI 183, 192, 216, 224, 226, 228, 231, 245, 252, 302, 307, 308, 375, 386, 446, 456, 483, 566, 567, 617, 618, 619, 620, 631, 633, 651, 653, 654, 655, 660, 662, 663, 664, 666, 670, 671, 680, 736, 762, 763, 764, 766, 767, 769, 770, 772, 773, 774, 776, 777, 778, 779, 780, 781, 782. mohamayI jAo muMbaI. ratalAma 280, 281. rAjakoTa 423, 524, 658, 659. rAjagRhI 79, 81. rAjanagara 634. rANapura 484. rAdhanapura 610. rALa4 295, 296, 297, 298, 109, 510, zrImad rAjacaMdra 511, 514, 517, 519, para0, (683) 687, 695, 706. lIMmaDI 349, 363, 369, 446, 484, 516, 617. vaDavA 515, 516, 517, 519, (683), 708, 710, 768. vaDodarA 391. vaDhavANa 192, 446, 447, 617, 658, 671. valasADa 658. vavANiyA 133, 15, 168, 179, 187, 189, 192, 193, 194, 197, 219, 220, 221, 222, 224, 225, 26, 228, 229, 230, 231, 236, 295, 299, 300, 301, 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308, 381. 437, 440, 446, 449, 473, 475, 476, 477, 478, 479, 480, 482, 483, 501, 560, 561, 56ra, 563, 566, 567, 568, 569, 570, 596, 597, 598, 599, 600, 602, 611, 618, 620, 21, 625, 631, 632, 633, 647, 648, 649, 650, 651, 652, 653, 661, 662, 663. vaso vara6, 630, 637, 646, 649, 768. videza ra. vIramagAma 369, 447, 500, vRMdAvana pAta. veNAsara 631, 63ra. zrAvastI 91. sANaMda 283, 284, 644, 648. sAyaNa 445. sAyalA 345, 350, 385, 416, 419, 423, 444, 445, 456, 462, 464, 465, 466, 468, 471, 472, 474, 475, 477, 478, 479, 485, 492, 493, 496, 504, 602. sugrIvanagara 49. suNAva 568. surata 177, 399, 400, 414, 422, 433, 445, 482. suSumApura 33. sUryapura jAo surata. saurASTra 53. hiMdustAna 780. Page #977 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa 6 sUci 4 viSaya sUci akALadoSa 88. acaitanya pa3. ajIva 116, 124, 580, 593, 669, 766; 0nA bhedasvarUpa vicAra 164. ajJAna 570, 597; 0thI bhaya 705. ajJAna pariSaha 317, 435. ajJAna, matizruta arUpI che 597. ajJAna, vimaMga arUpI che 597. ajJAnI 31, 699, 703; ne saMvara baMdhanA hetu 698: no upadeza 307. aNagAratva 489. adatta 755. adattAdAna 186. adhamAdhama puruSanAM lakSaNo 728. adharma 592. adharma dravya 509. adharmAstikAya 164, 591, 759, 810, 818. adhikAra 36, 8. adhiSThAna 275; viSenI bhrAMti 273-4. adhyavasAya 570, 705. adhyAtma zAstra 704. anapavartana 769. anaMtAnubaMdhI 471-2, 477, 706; 0krodha 419; 0catuSka 378, 738. anAgAra 776. anIti, 7 ne sunIti 430, anukaMpA 225, 229, 594, 716. anukaMpA buddhi 69, anudIraNA 769. anupazama 40, anubhava utsAha dazA 603. anuyoga 755, 756. aparigraha 701, 714. apavartana 768, apavAda 772. aputranI gati 514, apUrva 302. apratibaddha dazA 415. apramAda 391, 771. abaMdha 709, 772. abhayadAna 24. abhiniveza 489, 490; laukika 495. abhimAna 419. abheda dhyAna 329. amuni 451. amokSa 83. ayatnA 185. arUpInA prakAra 164, artha (puruSArtha) 207. arthApatti 408. arhata bhagavAna 571. aloka 164, 587, 591. avakAza 818. avagADha 780. avagAha 780. avagAhanA 667, 668. avatAra 430, 431. avadhijJAnAvaraNIya 40. avAk gocara 759. avirati 772, 819, 820. aviratipaNuM, tanA prakAra 747, mithyAtva gayA vinA na jAya 748. avirati samyagdaSTi 752. aviveka 95. avairAgya 408. avyAbAdha sthiti 421, 422. aci kone kahevI ? 93, 98. azucidoSa 88. aSTa mahAsiddhi 467, asatya 676, 777. asatsaMga ra6ra. asau kevaLI 438, 530, 903 Page #978 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 904 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. asadguru 172, 231, 693, 720, 733. asamAdhi 444, 450. asaMga 642. asaMgatA ra61, 264, 265, 269, 271, 364, 445, 458, 459, 469. asaMgadazA ra65, 453. asaMgavRtti 263, 309. asaMkhyAtaguNaviziSTa bheda 417, 418, asaMyatipUjA 406. asaMyama 698. astikAya 227, 507, 509, 587. astitva 3. samyakatvanuM aMga 70. mastivaka 802. ahaMkAra 706. ahaMtA 422. sahaM brahmAsmi 237. ahiMsA 186, 187. aMtarAyanA prakAra 645. aMtarAya prakRti kSayopazama bhAve ja hoya 781-2. aMtarmukhavRtti 486. aMtavRtti 778. AkAza 164, 592, 713. AkAza dravya 508. AkAzAstikAya 759, 810, 818, Agama 173, 222, 761 0keTalAM ? 175. AcArya 43. AtmagatinuM kAraNa 379, AtmaguNa kyAre pragaTa thAya ? 90. AtmacAritra 497. Atmayoga 451. zrImad rAjacaMdra AtmajJAna 191, 450, 451, 490, 492, 527, pa8, 532, 713, 714, 715, 739; 0ane AtmavicAranA udbhavathI AzAnI samAdhi 377; 0upayoganI zuddhatAthI pamAya 191; 0kyAre thAya? 708; 0thayA pahelAM upadeza ApanAranuM kartavya 492, 493; thI rAgAdinI nivRtti thAya 331: navatattvanA jJAnI thAya 118, 0nI nyUnatA 444 no sarvazreSTha upAya 332; pAmavAnuM sAdhana mAnavadeha 115. Atmatva 189; 0jenAthI prApta thAya te zreSTha 193; hanI prApti 18ra. AtmadazA kema Ave ? 485; ne pAmelA puruSanA yoganI durlabhatA 616. Atmadarzana 20. AtmadRSTi Ara nAM avalaMbana 56. Atmadravya 782. Atmadharma 0sanAtana 765. AtmadhyAna 311, 328, 357. Atmapada 0pAmavAno upAya 659. AtmapariNati 458. AtmapariNAma 450, 453. AtmapratyayI 375. AtmaprApti 484; 0nAM sAdhano 171; 0nuM uttama- pAtra 170; 0no upAya 586; 0vadhAravAnA upAya 643. AtmabhAna 327. AtmabhAva 445. AtmabhAvanA 800. Atmayoga 49. AtmavAda prAptano artha 371, AtmavicAra 377, 452. AtmazAMti paTa. Atmazreya icchakanuM kartavya 618. AtmasattA haindriyAdimAM 170, AtmasamAdhi 451. AtmasAdhana hanI sUjha kema paDe ? 371; vinA kalyANa na thAya 727. Atmasiddhi 50, 17, 25, 765; no upAya 124. Atmasthitino upAya upaja AtmasvabhAva 454. AtmasvarU5 354, 386, 391, 395, 450, 491; 0kone pragaTe ? 342; 0no lakSa kone thAya ? 528-9; 0pragaTa 353; 0vedAMtAdimAM 463, 464. Atmahita pA, para, 63, 653, 64-5: ne pratibaMdha-vyAvahArika vRtti 17; no mArga 56. Page #979 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa 6-viSaya sUci AtmA 156, 214, 223, 318, 326, 362, 365, 367- 8, 386, 438, 444, 452, 456, 484, 497, para2, 523, 537-44, 584, 589, 590, 6ra0- 1, 645, 651, 677, 680, 690, 708, 712, 720, 732, 733, 781, 802, 0 agamya ane sugamya 17: anubhavyo koNe kahevAya ? 87; aneka 701; ane jJAna 589, ane de 3ra, 539, 677, 187, 712: arthe ArAdhavA yogya mArga 478; aMge cha darzanonA mata ra; 0ujjavaLa kema thAya ? 710; 0utkaTa dazAe amokSa 783; 0 upazamabhAva pAmelo 220: karmo TaLavAthI mokSa thAya 129; 0karmanuM kartApaNuM 544; karmanuM bhoktApaNuM 547-9; 0karmono kartA che (npata) 802; karmano bhokatA che 80; chUTe e mATe badhuM che 256, 04 (snipara) 802; 0jANavA yogya 170; 0 jANyo teNe sarva jANyuM 189; 0jinAgama ane vedAMta 399; 0jenAthI AtmabhAva pAme te dharma 351; 0je rUpa vicAre te rUpa thAya 315; jovAnuM 0jovAnuM yaMtra 510; 0tharamoMmiTara che 778; 0nA kalyANanA parama kAraNo 645; 0nA jAgRtapaNAmAM siddhilabdhi va. che 779;0nA nityapanAM pramANa 768; 0nA Tucaka pradeza 777; nAM nityAdi pada 170; nitya che. (nityapa) 802; nirmaLa kema thAya ? 765; 0nI AsthA 242; 0nI ciMtA dehathI vadhu 201; 0nI mahattA 69; tenI mukti ane dravyapa 420, 421;0nI mukti jJAnIpuruSanA bodhathI 131; 3nI mukti thaI zake che 802: nI vibhAvadazA svabhAvadazA oLakhavI 66; 0nI zaktino AvirbhAva kyAre thAya ? 785; nI zreSThatA 1646 0nI satpAtratA 189; 0nuM astitva 538-40; 0nuM kartApaNuM 425; nuM kalyANa kema thAya ? 701, 713; 0nuM jJAna ciMtAmAM rokAya tyAre navA paramANu grahaNa thatA nathI 783; 0nuM nityatva 540-4; 0nuM mukhya lakSaNa 713; nuM svarUpa 425, 519, 520; 0nuM svarUpa koI prakAre utpanna thatuM nathI tema ja vinAza pAmatuM nathI 802; nuM hita 169; tene 905 UMco lAvavAmAM lokalAja na rakhAya kAra ane oLakhavAnI rIta 21 ne karmalepana karapa, 426; 0ne jANavAnuM phaLa 482; 0ne tAravAnAM sAdhano 130; no niMdavo 7ra4; ne mokSanAM hetu 90; une vibhAvathI avakAzita karavAno upAya 365; tane sadagurU eka ja samajavA 718; ne samAdhi thavA mATenuM kAraNa 385; 0ne saMsAranAM hetu 690; 0no aMtarvyApAra 450; 0no karmathI mokSa 550 no sarvajJa vItarAga svabhAva kyAre pragaTe ? papa; no svabhAva 36ra. pahelA guNasthAnakanI graMthi bhedyA vinA AgaLa na jaI zake 736 0puruSArtha karavo joIe 724; manuSyadehadhArI 209; 0mAM aMtavRtti sparze to ardha pudgala parAvartana rahe 778; 0mAM jagatapratyayI bhAvano avakAza 30: chamAM mAryA sthApana na karAya 313; 7mAM saMpUrNa jJAna kema Take? 390; mukta thayA pachI saMsAramAM AvatA nathI. 713; mukti pachI ekAkAra thAya che ? 701; viSe upayoga ananya kyAre thAya; 371; zAMtadazAe mokSa 793 zAMti kyAre pAme ? 226; 0zuddha vicArane pAme to kalyANa thAya 701; 0Sa5da 538; 0saMpUrNapaNe kyAre pragaTe ? 689, sAdhanonI aprAptinuM phaLa 178; siddha 810; 0svabhAvamAM kevI rIte Ave? 645-6; 0svabhAve akriya ane prayoge kriya 714. AtmAkAratA 355. AtmArtha para1, pa. AtmArthI 530; 0nAM lakSaNa 528, 537-8; 0nuM anuprekSaNa 50. AptapuruSa 341, 602, 685, 761; 0nAM lakSaNa 774; 0nAM vacano 173; juo satpuruSa, jJAnIpuruSa. AyuSya 36, 89, 94; 0nA be prakAra 764. AraMbha 48, 563: 0parigraha 352, 448, 451, 473, 491, 607, 726. ArAdhakapaNuM 692. ArAdhako, alpa 173. ArAdhanA 779. ArtadhyAna 112, 179, 305, 444, 705, 784. Arya dharma 427. Page #980 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COS AlaMbana, laukika 710, ht+p://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA 52 javA mATe ahIM kalIka karo. AvazyakanA prakAra 703. AzaMkA 705, 725. AzaMkA mohanIya 705. AzAtanA 687. Azramadharma 208, 506, para4-5. Asanajaya 3. AsthA 225,-6, 716, 0nA vicAra sahita 757. Asava 124, 584, 696, 766, 773. AhArasaMjJA 758. icchA 234, 796, juo tRSNA inokyulezana 669. islAma 100. Indriyo 718; 0kema vaza thAya? 688, 700;cakSu 70; hane jItavI 129, Izvara 0nuM jagata kartApaNuM 126, 131, 426; 0nuM karmanuM kartApaNuM 545: zraddhA 224. utsarga 772. utsarga mArga 772. udaya 0kema bhogavavo ? 305; 0nA prakAra 763. udAsInatA 195, 212, 231, 239, 250, 274-5, 320, 369. unnatinAM sAdhano 519. zrImad rAjacaMdra upadeza nA anuyoganA vicArathI nirjarA 75- 0nA prakAra 755. upadeza, karaNAnuyoga 774, 775, 785. upadeza, gaNitAnuyoga 165, 755, upadeza, caraNAnuyoga 755, 775. upadeza, dravyAnuyoga 63, 755. upadeza, dharmakathAnuyoga 755, upadezabodha 407. upabhogAMtarAya 645. upayoga 563, 705, 713; 0nA prakAra 589, 698; 0sva ane 52 684, 0zuddha ane azuddha 190. upazama 407, 411, 653, 713, 711 AtmArthe 331; bhAva 254: zreNI 45; zreNInA prakAra 250. upekSA bhAvanA 183, 188, 201. RSinA bheda 783. ekAvatArIpaNuM pa3ra. ekAMtavAda 155. oghadRSTi 309. auSadha 20, 599, 600, 644. audArika zarIra 413, kadAgraha 713, 727. karaNAnuyoga 774, 775, 785. karuNA bhAvanA 183, 188, 201. karuNA vRtti 363, 499. kartavya 3-6, 200. Ipa6 802. kartAbhoktApaNuM 242, 394. karma 26, 128-9, 182, 313, 450, 680, 709, 719, 720, 724, 744, 759; 0anaMta kALanAM kema jAya ? 697; 0anaMtano kSaya jJAnanI anuprekSAthI 646; ane jIvano saMbaMdha anAdi che 800; 0udaya 695; 0upArjita 338; 0ochAM kema thAya ? 317; kema nikare ? 6, 0TaLavAthI mokSa 129; 0TALyA vinA na TaLe 308: dravya, kSetra, kALa, bhAva pramANe udayamAM Ave 784: 0thI mukta kema thavAya ? 709; 0nA camatkAra 59; 0nA prakAra 568, 743; 0nAM baMdhana 601; 0nI utpatti 593; 0nuM bIja 719; 0nuM kartApaNuM 554; 0no kSaya kema thAya ? 441; 0pUrvanAM, azubha 201; 0rAgAdinA prayogathI 768; 0sarvathI mukta thavuM azakya 474. karma, aMtarAya 645, 758. karma, AyuSya 708, 764; 0no baMdha prakRti vinA na thAya 763. karma, Ayu 768-9. karma, ghanaghAtI 743, 758, 760; 0nA kSayanuM pariNAma 645. karma, dhAtI 734. karma, jJAnAvaraNIya 758. karma, darzanAvaraNIya 758, 70, 783; no udaya 328. karma, nikAcita 36, 734, Page #981 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa 6-viSaya sUci karma, prakRti 129, 680, 740, 755, 781; anaMtAnubaMdhI 781; 06rzana mohanIya 781; 0darzanAvaraNIya 680; 0nA prakAra 680; 0nI samaja 128. karma, pUrva 21 nA prakAra 36; nuM nibaMdhana che 316. karma, prArabdha bhogavyA vinA nivRtta na thAya 392, karma, mahAmohanIya 771, karma, modanIya 11, 408, 743, 758, 735, 782 karma, mohanIyaprakRti 61. karma vedanIya 410, 676, 758, 775, 778; 0nI sthiti 781; no baMdha prakRti vinA paNa thAya 763; vedavuM ja joIe. 773, karma, zithila 3, karmabaMdha 600, 702; 0thato jovAmAM Avato nathI, vipAka jovAmAM Ave che 776; jJAnamArge ke jJAnInI AjJA pramANe cAlanArane nathI 744; thI prApta thatI gati 737; 0thI rahita kema thavAya ? 594; 0nA prakAra 743; 0nA prakAra jJAnadaSTi vinA na jaNAya pa9 nAM pAMca kAraNa 602; 0nAM phaLa 601, 602; 0nuM kAraNa akAma nirjarA 737. karmabaMdhana 21; 0nuM kAraNa 219. karmavargaNA 700; 0Ayu 764. kaSAya 497, 58, 676, 678, 709, 738, 758, 332, 373, 384, 8ra0; vI sthiti ane anubhAga baMdha thAya 784; 0nA be bheda 784. kaSAya, anaMtAnubaMdhI 26ra, 738, 758. kaLikALa 235, 275. kaLiyuga 253, 257. kAmabhoga 89; no tyAga kara. kAma (puruSArtha) 207; bALavAno upAya 413. kAyA 0duHkharUpa 463; 0nA doSa 86. kAyAmada 109-10. kALa 303, 497, 592; dravya che 818; kSaNabhaMgura 592; 0nA aNu 759. kALadravya 509, 749. kuguru 685, 705, 721, 722. kuTuMba 0thI mahattA 8; kAjaLanI koTaDI 10. kevaLakoTI 498. kevaLajJAna 116, 236, 364, 408, 460, 479, 480, 497, 498, 504, 505, 533, 553, 632, 695, 712, 717, 720, 722, 737, 738-9, 744, 750, 752, 754, 757, 760, 777, 812. kevaLajJAnAvaraNIya 48. kevaLajJAnI 717, 772. kevaLI 693, 721, 778; 0ane tIrthaMkarano bheda 130; 0nAM lakSaNa 129. kaivalya bhUmikA 61ra. kriyA 152, 704; 0thI thatA baMdhanA prakAra 748; nA prakAra 748; IM lokasaMjJAe karelInuM phaLa nahIM 699. kriyA, IrSyApathikI 781, kriyAmArga pa4, kSamApanA (kSamA) 89, 98, kara. kSayopazama 706, 771. zAyika bhAva 71. kSetra 794. khaTacakra 759. khristIdharma 4. gaNitAnuyoga 15, 755, guNa ane guNIno saMbaMdha 479, guNakaraNa 754, guNaparyAyo 593. guNasthAnaka, cauda 129-30. guru 26; 0kAgaLa svarUpa 6pa; kASTha svarUpa 65; 7 deva ane tattvane tapAsavAnA traNa prakAra 778; 0nA prakAra 65; 0 (sad) nAM lakSaNa 65: nirga dha 693: 0 paththara svarUpa 65; 0lobhI 194; sadguru tattva 64-5. gRhasthadharma 65-6. gosAMI 678. graMthinA bheda 78, caturgati 73;0 tiryaMcagati 70; devagati 70; narakagati 70; manuSyagati, tenAM duHkho 70. 907 Page #982 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 908 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. caraNakaraNAnuyoga 165, 586, 785. carmacakSu 764 cAra puruSArtha 181, 237, 209, cAra bhAvanA 183, 188, 201. cAra yoga 165. cAritra 584, 592, 754; 0 zuddhano mArga 653. cAritra, kSAyika 363; 0thI viSayano nAza 365. cAritra, nirmala pa94 cAritra, para pa4, 55. cAritra, paramasamyaka paTapa cAritra, yathAkhyAta 705, 773. cAritra, samyaka 577, 584, 55, 819, cAritra, sva. 594, 595. cAritramo, 64ra, 674, haNavAno upAya papara. cAritramohanIya-no vizeSa prakAra-ghelachA 7pa, cArvAka darzana 365. zrImad rAjacaMdra citta 308; 7nI pravRtti 457; 0nI sthiratA vara9; 0nuM saraLapaNuM 282. cetana 297, 444, 542, 789, 70 anutpanna, avinAzI ane nitya che 809. cetanA 0 traNa prakAranI 775-6, caitanya 714. 770, 735. caitanya dravya 763. caudapUrvadhArI 68, 6, chakAyanuM svarUpa 602. cha darzana 582; 0 upara deSTAMta 677 chadmastha 76ra. cha mahA pravacano 23, jagata 126, 307, para1, 811; ane mokSano mArga 338; 0aprayojanabhUta viSayo 173; 0nI mohinI 201; 0nuM svarUpa 273; 0ne rUDuM dekhADavAnA prayatnathI rUDuM thayuM nathI 169: mAM bhrAMti na rAkhavI ka; kartA Izvara 126, 131, 426. jaDa 297, 444, 542, 680, 770; 0koI kALe jIva na thAya 299. jAtismaraNajJAna 190, 479-80, 755, 767-8. jAtismRti 66. jitendriyatA 107. jina 814; 0 AtmA aneka che 802; 0 Izvara viSe 803; 0no artha 765; vizva viSe 803; 0 buddhi viSe 802. jinakalpa 780. jina darzananA bheda paTa jina bhAvanA 645. jina vacana-0mAM zraddhA 97. jinamudrAnA be prakAra 770, jinezAradevanI AjJA 358. jinezvaranI bhaktinuM phaLa -8, jIva 116, 124, 128-9, 297-8, 313, 315, 318, 337, 504, 509, 580, 587-8, 592, 593, paDe 650, 669, 677, 680, 711, 766; 0agiyArame guNasthAnakethI kema paDe che ? 689, 0ajIvanuM svarUpa 118; 0ajIvano bheda 164, ajIva vItarAgapuruSanI pratItie mokSamArga svIkAre to jJAna svarUpa che 599; 0anAdi che 800; 0ane karmano saMbaMdha anAdi che 800; 0ane paramANuono saMyoga 6ra1; 0amUrta ane mUrta pudgalono saMyoga kema ghaTe ? 812; tane azraddhA patita thavAnAM kAraNa 674; 0asat vAsanAno abhyAsa 278; 0 asaMkhyAta bhava- bhramaNa karavAnuM kAraNa 674; 0 ahaMpaNAthI rakhaDI 96 aMtarpariNAmathI svarUpa jAgRtamAna thAya 68, AtmApaNe samasvabhAvI che 436 7 kayA jIvane anaMtAnubaMdhI catuSka thAya ? 378; 0 karma kyAre bAMdhe ane kyAre nahIM ? 688; 0 kalyANanA pratibaMdharUpa kAraNo vicAravAM 372, 0 kevaLajJAna kyAre pAme ? 387; kevA jIvane samakita thAya ? 678; 0koI kAmanA na rAkhavI 704 hoI kALe ja na thAya 299; janmamaraNAdi dAkho kema anubhave che ? 800; jIve grahelAM karma anaMta che 746, jAgRta rahevAnI jarUra 448; 0jevA paricayamAM rahe tevo potAne mAne 287; 0je vidyAthI karma bAMdhe te ja vidyAthI choDe 344; tattvasamAsa 163, 14, traNa prakAranA bAhya dRSTivALA 716 0thI mithyAtvano tyAga na thavAnAM kAraNe 489; Page #983 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa -viSaya sUci 06:khothI na chUTavAnuM kAraNa 576-7; dehasthita AkAzamAMnA pudgalathI karmabaMdha kare che 747; nA astitva viSe zaMkA na thAya 790; 0nA caitanyapaNAno saMzaya na thAya 790; 0nA traNa doSa ne tenA upAya 372; nA doSa kema vilaya thAya ? 340; nA doSa TaLe to mukti thAya 735; 0nA nityatva viSe zaMkA na thAya 790; 0nA traNa prakAra 592, 90; nA baMdhanI nivRtti ghaTe che te viSe zaMkA na thAya 790; 0nA bheda 164, 681, 766; nA svarUpano nizcaya kyAre thAya ? 37ra, jUnAM karmono kSaya kyAre thAya ? 441; 0nAM be baMdhana, te kema TaLe ? ra61; 0nAM lakSaNa 368- 9, 583-4; nijasvarUpanuM jJAna meLavyA vinA para dravyanuM jJAna nakAmuM che 746; 0nimittavAsI che 478; 0nI ajJAnadazA 420; nI mohabuddhi kema TaLe ? 453 7nI yogyatAnAM sAdhana 26ra, 0nI yogyatAmAM vighna ; 0 kramanuM bhoktA- paNuM 547- 0nuM kalyANa kema thAya ? 568; 0nuM kalyANa jJAnIpuruSonA hAthamAM 382; 0nuM kalyANa zAthI-darzananI rIte dharma pravarte tethI ke saMpradAyanI rIte pravarte tethI ? 813; 0nuM dehAbhimAna kyAre maTe ? 309; 0nuM nirUpaNa 590; 0nuM potApaNuM TALavuM 326; 0nuM bhavAMtara 353; nuM mArApaNuM kADhavuM 323; nuM vartana kevuM joIe? 715; 0nuM saMsArabaLa kema ghaTe ? 397; 3ne AtmajJAna prayojanarUpa 331; ne AtmadazA pAmelA puruSanA yoganI durlabhatA 616; 0ne Atmabodha kyAre ? 326; 0ne AtmAnuM svAbhA- vikapaNuM pragaTa kyAre thAya ? 341-2; 0ne AlaMbana joIe che 756; 0ne upadeza 212, 214-5; ne kalyANa prApti durlabha che 366; ne kalyANanI prApti sulabha kema thAya ? 349; ne jJAnI puruSa pratyenA vibhrama ane vikalpanuM kAraNa 383; 0ne dhyAnanI jarUra kyAre ? 80; ne nija svarUpanuM bhAna kema thAya ? 455; 0ne nija svarUpa kyAre samajAya ? 318, ne pratyeka padArthano viveka karI tenAthI vyAvRtta karavo 789; ne baMdha kema paDe ? 713; ne baMdhadazA varte COC che te viSe zaMkA na thAya 790; 0ne baMdhana ra61, ra6ra, ne baMdhananA aita 819, ne mArga du:khathI prApta thavAnAM kAraNo 359-69; 0ne mithyAtva bhrAMtirUpa 597; ne moTo doSa svacchaMda 305; ne santAna kyAre samajAya ? 338; 0ne sadguruthI pamAya ra98; ne samyakadarzana kyAre thAya ? 3rapa: hane saMsAranI hetu 311, 412; 0ne sukhecchA 606; 0ne svasthatA 46ra, no anizcaya 18: jUno karmathI mokSa 550; 0no kleza kyAre TaLe ? ra39; no guNa ane tenA paryAya 587; no saMsAra 593; 05dArthano bodha kevI rIte pAmyo ? 325; 0pariNAmathI pApapuNya 594; paribhramaNa karato apUrvane dhAre pAme ? 256; 0 pUrvakALamAM ArAdhaka ane saMskArI hatA kaM, pUrve bAMdhelI vedanA vaidavI ja paDe 650; 0potAnAM DahApaNa ne marajIthI na cAlavuM 753, 0potAnI kalpanAnA Azraye na vartAya 803; 7 baMdhanamukta kyAre thAya? 454. 0 manuSyapaNuM kema pAme che ? vara; 0 maraNa pahelAM yojelA padArthanI pApakriyA bIjA paryAyamAM gayA chatAM cAlu rahe che 747- ; 0 mAM tathArUpa yogyatA joIe 50; 0 mumukSunA kema maLe ? 818; mokSa kema pAme ? 436 mokSa jyAre pAme? 534, 7 mohanidrAmAM sUtelA te amuni 451; 0yathArtha bodha kema pAme ? 489, yogya kyAre bane? 201; jIva yogyatA kyAre pAme ? 89; 7 lakSaNadi bhedathI nirdhAra 417; 7 laukika bhAvathI bhaya na pAmavo 725; 0 vagara upayoga na hoya 705; 0 zraddhA tathA AsthA rAkhavI joIe 674; 0 sakriya che 818: 0 sajIvana mUrtino yoga ra6; sananA zravaNa, manana, nididhyAsanano yoga rAkhavo 33; satsaMgathI kadAcahAdi doSa TaLe 32; sanmukhano viyoga raH sadAya jIvatI che 3ra4: sanmukha dazAe pravarte to tatkSaNa mokSa thAya 771: samakita pachI keTalA bhave mokSe jAya ? 597, 598; 0samaye samaye mare che teno khulAso 48; samudAyanI bhAMti vartavAnA kAraNanA prakAra 37; samyaktva kyAre pAme ? 27; saMsArapari-bhramaNanAM kAraNo para; sAdhananI Page #984 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 910 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. ArAdhanA 422 7 svAbhAvika sthitimAM sthita thAya tyAM kAMI karavuM rahyuM nathI 820. jIva, anaMtAnubaMdhInA udayavALo 694. jIva, akAyika 510. jIva, abhavya 438, 529, 595, 783. jIva, AtmArthI e vicAravA jevAM pado 802. jIva, AtmA 729. jIva, ekendriya 592- 3, 597, 694; 0sUkSma 413. jIva, kriyAjaDa pa27, 716. jIva, sAyika samakitI 58, jIva, cAra iMdriya 595. jIva, caitanyaghana 37. jIva, te te nimittavAsI-no saMga tyAgavo joIe 483. jIva, traNa indriya 593. jIva, durmavya 438, jIva, dehadhArI 705, jIva, deha rahita siddha bhagavAna 593. jIva, dehAzrita nA bheda 53. jIva, paramArthamArgavALo 37, jIva, paMcendriya pa5, jIva, bAhyakriyA ane zuddha vyAvahArika kriyAne utthApa- vAmAM mokSamArga samajanArA 360. jIva, be indriya 593. jIva, bhavya 595, 783. jIva, mArgAnusArI 365, 373. zrImad rAjacaMdra jIva, mumukSu AtmasvabhAvanI nirmaLatA mATenAM sAdhana 618; 0 AtmahanubhUta sivAyanA saMgo tyAgavA 488; 0e ahaMmamatAdino tyAga karavo 488; satata jAgRti rAkhavI 486, 7nI be prakAranI dazA 434-5; 0nuM kartavya 434, 485, 489, 561. jIva loka rUDhimAM athavA lokavyavahAramAM paDelo mokSa- tattvanuM rahasya kema jANI zakato nathI ? 753. jIva, vartamAna 48 jIva, vicAravAna 435. jIva, zuSka kriyApradhAnapaNAmAM sukha samajanAra 36. jIva, zuSkattAnI pa27, 716, jIva, samakitadRSTi 710, 721. jIva, samyakRrdaSTi 339, jIva, saMzrita para. jIva, saMsArI 404, 584; ane siddha 410; karmavazAt zAtA azAtA anubhave che 644; 0nA prakAro 766-7. jIva, siddha nA bheda 76 7 ane saMsArI 410 jIva, siddhAtmA 54, jIvadayA 78-80. jIvasRSTi 23, jIvAstikAya 759. jainano artha 765. jainadarzana 121, 127, 130, 520-2, 697; ane vaidadarzananI tulanA 131; AtmA viSe 802; 0nA bheda pa21; 0nA siddhAntonI sUkSmatA 125; 0 nAstika nathI 126; 0pUrNa che 101, 125; 0mAM chaye darzana samAya che 365: 7mAM jagatakartA 126, 131: 7mAM jagatakartAno niSedha 123; 0mAM dayA 97, prasiddha thavAnA kAraNo 810, jaina dharma 665; 780, 0AtmAno dharma 763; karmAnusAra phaLa 6; vanA siddhAnto 24: no Azaya 765 0mAM gRhastha dharma 27, mAM matamatAMtaronuM kAraNa 119, 171-2, 0mAM zaucAzaucaviveka 97-8. jaina mata 715-6, 745; 0 adhiSThAna viSenI bhrAMti 273-4; 0 tyAga viSe 514-5; 0 dukha, tenAM kAraNo ane te zAthI maTe ? 577; 0 pUrNa che 101, jainamArga 580, 751. 815-16. jaina samudAya ha. jJAna 115-7, 266, 523, 567, 592, 595, 647, 653, 687, 718, 725, 734, 782, 383; 7 ane ajJAnano phera 57; 0 ane AtmA 589; 0 ane darzana 783; 0 ane vairAgya sAthe hoya 72, 7 arUpI zAthI ? 597; 0 ekAMta mAne te mithyAtvI 647, 0 kema maLe ? 706; 0kone na thAya ? para8; 0 kyAre pragaTe 727; 0 taiya jANavA mATe vadhAravuM joIe Page #985 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa -viSaya sUci 763; 0traNa pavitra mahAjJAna 116; 0 thI ja mokSa zAthI ? 598; thI nirvikalpapaNuM 705; 0 darzana rokAvAthI rokAya 763; 0nA upabheda 116; 0nA prakAra 116, 496-7, 522-3, 589, 708, 744, 760; 0nAM sAdhana 117; 0nI AvazyakatA 115, 116, 0nI kasoTI 769; 0nuM phaLa 468, 485, 568; 0ne anukULa dezakALa 115-6; no prakAzaka svabhAva 40; 0prAptinAM sAdhano 115; 0prAptino mArga 259; vyathArtha na thAya tyAM sudhI mauna rahevuM 370; vicAra vinA na hoya 754: vinA samyakatva nahIM 116, zAMtapaNuM prApta thavAthI vadhu 764: 0 zAnuM ? 116; 0 zI rIte maLe ? (791), 0 sakAma nahIM paNa niSkAma bhaktithI thAya 707; 0 sAcuM 727; 0 sAcuM svaparane jAdu pADanAra 751. jJAna, adhyAtma 704. jJAna, abhinna 493, jJAna, avadhi 116, 408, 662. jJAna, UMNA caudapUrvadhArI 227. jJAna, kevaLa juo kevaLajJAna. zAca 74. jJAna, jadhanya 227. jJAna, nirAvaraNa 46 jJAna, paramAdhi 779, 811, jJAna, mati 116, 408, 741, 742, 744, 2 zrutAdi arUpI che 597. jJAna, manaHparyava 116, 408, 742, 744, 754, 779. jJAna, lokAloka 57, jJAna, vibhaMga 570, 795. jJAna, zruta 112, 116, 408, 611, 741, 744, 0 mati Adi arUpI che 597. jJAna, samyak 189, 577, 584, 585, 734, 766. jJAnadagdha 704. jJAnadazA 461. jJAnadarzana 773. jJAnamArga 504. jJAnAvaraNIya karma ane ajJAnano bheda 597, jJAnIpuruSa 31, 265, 333-4, 336, 340, 355, 365, 376, 378, 381, 383, 385, 411, 438, 448, 486, 491, 492, 504, 563, 639, 669, 681, 699, 708, 730, 911 766, 799; 0 ane jagata 338; 0 ane zukSmajJAnInI vANI 49; 0 abaMdha thaI zake 773; 7 AtmajJAna vagerenAM svarUpa prakAzavAno hetu 743; 0 Arya anArya bhUmimAM vicaravuM 404 0 udayane jANe che 365: 7 udayamAM sama 467; nA AzrayI mokSa 447; 0nA AzrayamAM vighnarUpa doSo 454; OMnA traNa prakAra 685; 0nAM vacano 455, 611, 0nAM vacanonI kasoTI 687; 0nAM vacanone apradhAna na karavAM. 698; 0nI AjJA 637; 0nI AjJA ArAdhatAM kalyANa 669; 0nI AjJAthI AtmArthe preraNA 411; nI pravRtti 372; nI saMkAmabhaktinuM phaLa 444; vanuM AcaraNa rUpara; tenuM AtmAvasthA saMbhALI prArabdha vedavuM 423; 0nuM oLakhANa na thavAmAM doSa 357; nuM svarUpa 691; ne kAyAmAM Atma- buddhi ne AtmAmAM kAyAbuddhino abhAva 410; 0ne oLakhe te jJAnI thAya 337; 0ne paNa prArabdha vedavuM paDe 448; 0ne Asava mokSanA hetu 698; ne mArge ke tenI AjJA pramANe cAlanArane karmabaMdha nathI 744; 0ne viSe vizvAsa 314; ne saMyamasukha 46; ne sukha te nijasvabhAvamAM sthiti 467; hano Azraya lenAra kalyANa pAme 333; 0no upadeza 495; 0no mArga 669; 0no samAgama 629; 0pratye acaLa prema 259; 0pratye abhinna buddhi 384; 0ne pramAdabuddhi na saMbhave 421; 0prArabdha karma 392; 0 prArabdha vyavasAya sudhI jAgRti 406, 407; 7 saMsAra prasaMganA udaye jAgRtinI AvazyakatA 472. jJAnI, parama 0 ne paNa saMyogano vizvAsa kartavya nathI 460. jJAnI, paramAvadhi 754. jJAnI, samyak 374, hUMDhiyA 705, 707, 711, 733, tattvamasi 237. Page #986 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 912 tattvapratIti kara. tattvavicAra 77. 107. ht+p://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA 52 javA mATe ahIM kalIka karo. zrImad rAjacaMdra tapa 25, 694, 696, 718. tapA 707, 711, 730. tiryaMca 593, 650, tIrthaMkara 438; 0ane kevaLIno bheda 130- jUno upadeza 29. tIrthaMkara gotra 771. tIvra jJAnadazA 454. tRSNA 93, 455, 77, 733; 7kema moLI paDe 516; 0 viSe deSTAMta 90-3. tyAga 452, 490, 491, para7; 0 ekadama na thaI zake, dhIme dhIme thAya 757; 0nA prakAra 757; hanI utpatti 19; 0 bAhya 6, mATenI yogyatA 513; 7 vyavahAramAM paNa ekAMte upa- cArAdino niSedha nathI pa99. tripadI 189, 621, 759; 0 paryAyanuM svarUpa samajavA mATe 765; 0 labdhi vAkya 121-3; 0 siddha karatAM aDhAra doSo ane tenuM nivAraNa 121-2: 7 heya jJeya upAdeya 119, dayA anubaMdha 64; nA prakAra 64. darzana 782; 0 ane jJAna 783; 7 Astika para0-2; 0 vedAzrita pa20. darzana pariSaha 317, 435. darzanamoha 642, 674: 7 haNavAno upAya papara darzanopayoga unA bheda pa9. dAnAMtarAya 45. digaMbara 612, 666, 777, 783. digaMbaravRtti 12, 671, 765, dIkSA 178, 352, 34, 658. paccakhANa 223, 190. durAgraha 688; juo kadAgraha durlabha 257. durlabhabodhI 172. duSamakALa 220, 359, 361, 365, 375, 492, 620, 657, juo paMcamakALa dasamakaLiyuga 336. duHkha TALavAnA upAya 200. dRSTAMta anAthImuninuM (azaraNabhAvanA viSe) 37; abhayakumAra ane sAmaMtonuM (jIvadayA, abhaya- dAna viSe) 69-80; 0kapilamuninuM (tRSNA viSe) 90-3; kAmadevanuM (dharmadaMDhatA viSe) 73; 0kuMDa rikanuM (AsabhAvanA viSe) 54; 0khorAka tathA viSanAM (baMdhanI vaheMcaNI viSe) 781; 0gaja- sukumAranuM (kSamA viSe) 89; 0gaNadhara gautamanuM (rAga viSe) 90; 0caMdrasiMhanuM (jainasiddhAMto viSe) 22: 07 darzana upara ka77-8; jIvanA bheda viSe mINa vagerenA goLAnuM 681; 0jhaverInuM (sadghasad guru viSe) 693; 0daridra brAhmaNanuM (sukha viSe) 102-7; namirAjarSi ane zakrendranuM ekatvabhAvanA viSe) 40; puMDarikanuM (saMvarabhAvanA viSe) 54; bAhu- baLanuM (mAna mUkavA viSe) 69; 0brAhmaNaputra deDha- prahArInuM nirjarAbhAvanA viSe) 55: bhaktanuM (sAcAkhoTAnI parIkSA viSe) 717- bhadrika bhIlanuM (mokSasukha viSe) 111; bharatezvaranuM (anyatva bhAvanA viSe) 44; 0bhikhArInuM (anityabhAvanA viSe) 36, 88; 0mRgAputranuM (nivRtti viSe) 49; rAyazI khetazInuM tattva samajavA viSe) 77; 0vajrasvAmI ane rukRmiNI- nuM (saMvara bhAvanA viSe) 54; 0vasurAjAnuM (satya viSe) 74; 0vahorAnA nADAnuM (matAgraha viSe) (730); vahorAnuM (jIvanI mUDhatA viSe) 731; zreNikarAjA ane caMDALanuM (vinaya viSe) 81; sanatakumAranuM azucibhAvanA viSe) 47, (kAyA- mada viSe) 109; saMnyAsInuM (paMcamakALanA guruo viSe) 704; (mAyA kevI rIte bhUlave che te viSe) 706, sudarzana zenuM (zIlanI detA viSe) 81; 0sumanuM (parigraha viSe) 76. dRSTi laukika ane alaukika 514. deva 0guru ane tattvane upAsavAnA traNa prakAra 778. devatA hanA cAra nikAya pa3. devaloka 150. deza paha0. dezaviratidharma 56. de 68.7, 712, 3ra8, 775, 0nI kSaNabhaMguratA jhukara, vilaya pachInI sthiti 4ra6, 47. Page #987 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa -viSaya sUci vyatve dravya 559, 764, 765, 794, 808; 0ane guNa 589; ane guNanuM ananyatva para; ane paryAya 587: 02Na adhikAra paTara; zAzvata che 818; 0nAM prakAra para2; 0nA sAta- bhaMga 587; 0nuM lakSaNa 587. dravya aghyAtmI 704. dravya upayoga 698. dravya, para 302. dravyakarma 584. dravyajIva 698. dravyanirjarA 584. dravyaprakAza 582. dravyabaMdha 584. dravyamana pa. dravyamokSa 54. dravyasaMjJA 587. vyasaMvara 54. dravyAnuyoga 15, 586, 63, 734. dravyAsava 584. dvAdazAnuprekSA anityAnuprekSA 15, 16, 35, 36 72, 88-9, 114: 3anyatva anuprekSA 15, 35, 44, 72, 313 azaraNa anuprekSA 19, 35, 37, 72, 114, azuci bhAvanA 15, 35, 47, 72; 0AsavabhAvanA 15, 35, 54, 72; ekatvabhAvanA 15, 35, 40, 72, 114: dharmadurlabhabhAvanA 35, 73; nirjarA bhAvanA 35, 55, 73; 0odhadulabha bhAvanA 35, 73; 0lokasvarUpa bhAvanA 35, 56, 73; 0samyaktva utpanna karanAra 15, 0saMvara bhAvanA 35, 54, 73; 0saMsAra anuprekSA 21, 35, 72, 114. dvAdazAMga paka. dvAdazAMgI nAM nAma 173, 641, 75. dharma 3, 9, 59, 157, 207, (puruSArtha). 264, 266, 351, 382, 450, 592, 761, adharma akriya-sakriya che 484; uttamano purAvo 428; 0kema maLe ? 335; 0keLavaNI pAmelAne ane keLavaNI vinAnAne durlabhatAnAM kAraNa 172; 0kharo 177; 0gupta che 178; 0trividha 130; dezatyAgI 205-6, rdaDhatA 73; nA upadezane pAtra koNa ? 210; 0nA prakAra 64, 205; 0nA cAra aMga 756, 3 nizcaya 4; 0nuM upatattva 77; 0nuM mULa 139; nuM mULatattva 77; jUnuM svarUpa-vairAgya 59; 0nuM svarUpa kyAre samajAya ? 7ra6; 0ne tapAsavAnA traNa prakAra 778; 0no mArga 184: 7no droha 1; pAmavAnI prathama bhUmikA 777; 0potAnI kalpanAthI nahIM paNa satpuruSa pAsethI ja zravaNa thAya 351; 0mAM matabhedanAM kAraNa 171; 0mAM matamatAMtara nahIM 223; 0vItarAgano 642; 0sat 286; 0sarvano AdhAra-zAMti 391; sarvasaMgaparityAgI 205; saMbaMdhI matabheda choDI mokSamArgane anusaravuM 182; 0sAdhya karavo 94. dharmakathAnA prakAra 684. dharmakathAnuyoga 165. dharmadravya 509. dharmamato 0no vicAra ane tulanA 99-102; 0mAM tattvaguNadRSTi 127: 3mAM bhinnatA nathI 196. dharmavAsanA, mithyA TALavI rara: no tyAga 262. dharmadhyAna 112-5, 188, 305, 705: ani- tyAnuprekSA 114, azaraNAnuprekSA 114: AjJAci 113; 0AjJAvicaya 112-3; 0upadezaruci 113; 0ekatvAnuprekSA 114; 0 dharmakathA 1146 AnA bheda 112-3; nAM Alekhana 114; nAM guNasthAna 188; nAM lakSaNa 113-4; 0nisargaruci 113; 0nI anuprekSA 114; nuM phaLa 114: parAvartanA 114; 0pRcchanA 114: vAMcanA 114: vipAkavicaya 112-3: saMsArAnuprekSA 114, saMsthAnaviya 113: sUtraci 115. dharmasaMnyAsa 3ra4. dharmAstikAya 591, 759, 810, 818. dhyAna 159, 184, 820; 0nA prakAra 112, 357; nuM svarUpa, te kema sAdhavuM ? 356; satsaMga vinA nakAmuM 222. naya 717, 725, 750. nayacakra 618 naraka 22. 913 Page #988 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 914 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. navakAramaMtra 83; anAnupUrvI 84. navatattva 116-7, 119-20; 0jANe te sarvajJa, sarva- darzI 119; 0nA jJAnathI AtmajJAnano udaya 118; 0nA jJAnathI samyakajJAnano udaya 119, 120; unA jJAnano upayoga 117; jUnI zreSThatA 120-1; 7mAM jIvatattvanI nikaTatA 124. navapada 490. navavADa 83, 108. nArakI 593. nAmanikSepA . nigoda 1. nijasvarUpajJAna 604. nityaniyama 98, 674-5. nityapala 80ra, niyatio 236. niyANuM-nidAnadoSa 68. nirAkuLatA 775. nirupakrame 74, 79, nirgandha 368, 789: nA dharmamAM zraddhA 181. nirjarA 124, 585, 594, 646, 653, 699, 725, 744, 756, 766, 773, 778; 0akAma 737; 0 kevI rIte thAya ? 785; 0bhAvanAnA be prakAra 55; 0nA prakAra 585; unA be bheda 737: mananI ekAgratAthI thAya 84; 0sakAma 737. nirbhayatA 8. nirvANa 503, 590, 595, 773; 0 mArga 486. nirveda 225-6, 716. nivRtti 49, 654 nuM phaLa 40, 0no sarvottama upAya 434. nizcaya 584. nizcayadhyAna 630. nizcaya samyaktva 742. nizcayakALa paTa para. nIti 398. nItiniyamo 109, 233, nItivacano 90, 136-55, 155-59, 164-5, zrImad rAjacaMdra naiyAyika 520-2; 0AtmA viSe 802. nokaSAya 75. nyAyamata 100. paccakhANa juo pratyAkhyAna. padArtha 754, 75, 7nA dharma 367 vanI sthiti 457, 684. paramANu 439-40, 497, 590-1, 663, 746, 755, 763, 777; 0tejas 777. paramANu pudgala 759; anAdi che 800, 0nA dharma 484: sakriya che 818. paramAtmapaNuM 712. paramArtha 0nuM parama sAdhana 372. paramArtha jJAnI 378. paramArtha satya 675. paramArtha saMyama 497. paramAvagADha 780. parasamaya 302. paramezvara nAM lakSaNa 774, parigraha 76, 186, 318, 408, 48, 51, 563, 578, 620. parigahasaMjJA 7, 758, pariNAma 570, 503, 593 594; 0nA traNa prakAra 763, 772; 0nI dhArA 769. pariNAmapratIti 778, paribhramaNa 21, 225, 256, 349, 436, 488, 0nuM kAraNa 457; 0mAM kayuM karma mukhya 676. parivartana 21. parISaha 317. paryAya 478, 755, 764; 0ane dravya 587; 0jIvanA be bheda 765 AlocanA 776, paMcamakALa 116, 171, 219, 243-4, 253, 255, 257, 261, 275, 294, 300, 301, 304, 323, 346, 359, 704, 771; 0nuM varNana 117; 0mAM be ja jJAna, mati ane zruta 120. paMcAstikAya 508, 586-95, 619, 632. pApa 124, 584, 601; 0ane puNya 19. pApa Asava 594. pApa sthAnaka 0aSTAdaza 128. puNya 19, 124, 584. Page #989 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ht+p://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa -viSaya sUci pudagala 760; UastikAyanA prakAra 50. pudgala dravya 591, 592. pudgala vipAkI 602. puruSArtha 710, 724, 753-4, 766, 772. punarjanma 188, 195, 361, 429, 680. pUrNakAmatva 3. pUrvajanma 542-3. pUrvamImAMsaka 7ra3, porasI 648. pauSadha 718. prakRti-pradeza, sthiti, rasa baMdhano saravALo 743; nA kSayathI samyakatva 178; nA chedanathI Atmatva 178. prakRti, AyuSa 763. prakRti, jJAnAvaraNIya 680; 0kSayopazama bhAve ja hoya 781-2; 0no kSaya kema thAya ? 585. prakRti, darzanAvaraNIya 0kSayopazama bhAve ja hoya 781-2; prakRti, nAmakarmanI 589. prakRti, puruSavada 191. prakRtibaMdha 584, 781; 0 ane pradezabaMdha manavacana- kAyAnA yogathI thAya 784. prajJApanIyatA 0nA prakAra 194. pratikramaNa 87-8, 771; 0nA prakAra 87. pratibaMdha 41. pratimA 169-73. pratimAsiddhi 173-4; 0mATe carcanA niyamo 174. pratyAkhyAna 80, 223; 0nI AvazyakatA 80; 0no lAbha manano nigraha 80. pratyeka buddha 438. pradeza 47, 58, 590. pradezabaMdha 584, 60ra, pradezodaya 363, 769. prabhAvanA 418, pramAda 164, 313, 348, 361, 363, 373, 374, 376, 391, 489, 563, 618, 619, 625, 629, 652, 654, 689, 695, 709, 770, 772, 775, 784, 819, 820; 0tyAga 179; 0nAM lakSaNa 94; 05ramArthamAM 734. pramodabhAvanA 183, 188, 201. pravRttino prakAra 476. pANInA prakAra pa83. prANI, ekeMdriyanA bheda 583. prApta 685. prAkRtanA bheda 764. prArabdha 459. prArabdha dharma 409. baMdha 124, 654, 708, 714, 737, 766, 772, 773, 784; 0nA prakAra 584. baMdha, anubhAga 584; 0ane sthiti kaSAyathI thAya 784. baMdha, Ayuno 71. baMdha, sthiti 781. bAdara 763. bAra bhAvanA 15,35 juo dvAdazAnuprekSA bAsAkriyA 67, 741. bAhyatyAga 706. bAhyavrata 697. bIjajJAna 236, 385, 416, 701. bodhabIja 17, 326, 421, 736. bauddha darzana 520-2, 765; 0 AtmA viSe 802; 0nA bheda para20. bauddha dharma 780. brahmacarya 25, 82-3, 186, 262, 502-3, 624, 715, 728, 813, 831; 0nI nava vADa 108-9. brAhmaNa 780. brAhmIvedanA 283. 915 bhakti 276-7, 287, 651, 687, 709, 710; 0konI karavI ? 67; 0nAma-bhaktinuM mAhAtmya 67; 0niSkAma 707; 0nuM svarUpa gurugame samajAvuM joIe 288; no mahimA 8: parama kema utpanna thAya ? 642; 0parama puruSanI kema maLe ? 37; 0prabhunI 335; mukti karatAM durlabha 301; 0vinA jJAna zUnya 295; 0 sakAmathI jJAna na thAya 707. bhaktimArga 305, 406, 478, 491, 504, bhakSyAbhakSya 513, 515. Page #990 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 916 bhayasaMjJA 758. http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA 52 javA mATe ahIM kalIka karo. bhAva 25, 794: 7 laukika ane alaukika 700, bhAva adhyAtma 704. bhAva upayoga 698. bhAva karma 584. bhAva jIva 698. bhAva nirjarA 584. bhAva pApaAsava 594. bhAva baMdha 584. bhAva saMvara 584. bhAvanA, cAra 183, 188, 201; 0thI pAtratA 184. bhedajJAna 773. bhoga 159. bhaugAMtarAya 45. bhrAMti 705. matArthI 535-7 madhyasthatA 201. mana 84, 85, 107, 108, 156, 288, 649, 713, 776; 0AtmAkAra 324; unA jayathI AtmalInatA 188; unA doSa 85; 0nA doSo ne tenA upAya 165; 0nA nigrahanAM vighno 127-8; 0no jaya zvAsa- jayathI 198; -nigraha kyAre thAya ? 305: sthira karavAno mArga 335, manuSya 650; 0nA prakAra 593. manuSyapaNuM 29, 66ra; jUnI durlabhatA 393; mokSanuM eka sAdhana 511. manuSya deha 115, 65ra, 0mokSasAdhana 512. mahattA, kharI 68. mahAvrata 404. maLa 618. mAnavapaNuM ka. mAyA 202-3, 239, 268, 279, 313, 706. mArga 0nA be prakAra 737-8; 0pAmavAmAM vighna 756. mArgAnusArI 35, mULamArga 517, 518, 519, mithyAtva 694, 695, 697, 699, 705, 706, 708, 709, 711, 727, 728, 756. zrImad rAjacaMdra 772, 819, 820; 0nA be bheda 756; hoya tyAM sudhI aviratipaNuM na jAya 748. mithyAtvI 647. mithyArdaSTi 688, 697, 704, 765. mithyApravRtti kema TaLe ? 470, mImAMsA, pUrva ane uttara 520-2, mukta 604. muttAtmA 49. mukti 34. 719, 775. muktizilA 231. mukharasa 386. muni 451, 676, 678, 776, 783; 0nA dharma 185; 0sahaja sthiti svAbhAvika na thAya tyAM sudhI dhyAna ane svAdhyAyamAM lIna rahevuM 820, muni, Adhunika 50, muni, jainaane bauddha 130-1; nA AcAra 130. muni, sarvavirati 785, mumukSu 711; e vicAravA jevo prazna ; hanuM kartavya 473; no dharma 649; sAmAnya, nAM sAdhana 678. mumukSutA 288-9, 313, 397, 619, 818; utpanna thaye paramArthamArga samajAya 361: kema utpanna thAya ? 637- kema vadhe ? 18: nuM lakSaNa 398; 0mATe Avazyaka guNo 557. muSavAda 186, 37.3. maitrI, sAcI 75. maitrIbhAvanA 13, 188, 201 maithunatyAgavata 404. maithunasaMjJA 57, 758. mokSa 124, 208 (puruSArtha) 29, 209, 230, 301, 426, 469, 504, 534, 585, 594, 632, 647, 648, 690, 699, 704, 712, 714, 720, 737, 754, 783, 784, 824; ane jagatano mArga 338: 7 abhaNane bhaktithI 430; 0 AtmajJAnathI maLe 451; 0 AtmAnI asaMgatA 484; 0 UMNA caudapUrva- dhArInA jJAnavALAno 227; 7 kaeNma prApta thAya ? 766, kyAre ? 735; jaghanya jJAnavALAno 27: 7 jJAnIne mArge cAlatAM sulabha 16; 0 Page #991 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa 6-viSaya sUci jJAnIpuruSanA AzrayathI 447; 0traNe puruSArthathI caDiyAto che 766; 0durlabha nathI, dAtA durlabha che 334; 0nAM kAraNa 584; 0nI anupamatA 111-2; 0nI zabda vyAkhyA 274; 0nuM jJAna pAmavuM durlabha 322; nuM sAdhana 09, 287; no upAya 386, 550-4; no dhuraMdhara mArga -prabhubhakti 335; 0no sarvoparI mArga-bhakti 264; 0matabhedathI na maLe 183; 0mAM AtmAnA guNano nAza na thAya 76ra; sadguru ane satpAtratAthI 183; 0sadgurune AdhIna thavAthI 260; 0 samyagajJAna, darzana ane cAritranI ekatA 738; 0svacchaMda TaLe to thAya 688. mokSa, samyak 577. mokSapada 774, 790; 0A dehamAM ja 4ra6, mokSamArga 169-70, 259-60, 283, para6-7, 592-3, 741, 753, 754, 822, 824; 0agamya tema ja saraLa 770; 0 AtmAmAM 182, 246, 7 eka ja che 182, nA upadeSya 171, 0nA prakAra 360; 0nizcaya 595; 0nI anukULatA 188: nI sevanAthI mokSa ane baMdha 595; 7no marma 184: 05nAvabodhanI saMkalanA 655-6; 0mAM pravRtti konI hoya ? 444; 0 vyavahAra 595. mokSa siddhAMta pa87-2. mokSasukha-Atmajanita sukha 743, moha 411, 692, 704. mohanIya 568, 763. yajJa 0ne pazuhatyA 428. yati 172, 678, 783. yatnA 77-8, 185; 0pAMca samitinuM svarUpa 77. yathAjAtaliMga 586. yayArthabodha nI prAptino mArga 357. muMjanakaraNa 754. yoga 820; 0nA prakAra 110-1. yogadarzana AtmA viSe 802 yogadhArIpaNuM 505. yogI 293. rAga 128: 7 mokSamAM bAdhArUpa 230. rAgadveSa 90, 156, 219, 280, 358, 593. 727, 775, 819; 0nuM mULa sthAna 676. rAtribhojanatyAgavRta 38. rucakrapradeza ra. raudradhyAna 112, 605. lakSmI 18, 36, 68, 89, 17; upArjana, tenA doSo 179-80. 917 labdhi 645, 46, 697, 77, 70, 785 0viya 1 labdhi. anaMtadAna 45, 46. labdhi, anaMtabhoga upabhoga 645, 646. labdhi, anaMtalAma 645, 646. labdhi, anaMtavIrya 645, 646. lezyA pa7. loka 164, 508-9, 587, 590. eilselt seo. lokazAMti pa. lokasamudAya 511. lo kAkAza pa1. lokAnugraha 664. logassa 67. 87. laukika abhiniveza 489, 490, 494: 0 dRSTi 514. vacana 0nA doSa 85-6. varadAna 353. vastunA svarUpanI be zreNI 116, vAsanA, khoTI 718, vAsanA, mAyika ra46, vikalpa 570. vikSepa 18. vicAramArga 305, 478. vijJAna 570. vinaya 1. viparyAsa buddhi nuM baLa kema ghaTe? 407, vipAkodaya 73, vibhAva 759. vibhAvadazA 64. vibhAvayoga 0nA prakAra 803. Page #992 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 918 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA 52 javA mATe ahIM kalIka karo. virati 747, 749; jJAnanuM phaLa 48. virAdhakapaNuM 692. vivakSA 0nA prakAra 589. viveka 77, 94-5, 215. vivekajJAna tenI prApti 4para. vivekabuddhi 32, vivekI nuM kartavya 219. viziSTAdvaita 23. vizva 800. vItarAga 1, 463. vItarAgatA 315. vItarAga dazA nI akhaMDatA 605. dItarAgadarzana 580, 78, vItarAgadeva ra08. vItarAgavRtti 631, vItarAgajIta 69, dItarAga saMyama 705, vIrya 0nA prakAro 230-1; 0be prakAre pravarte 782. vIryaMtarAya 645. vRttio 688-9, 691, 697, 741, 775; tamunionI 776. vRttisaMkSepa 516. vedadarzana )ane jaina darzananI tulanA 131. veda dharma 519. vedanA 410- 0dehano dharma 379, vedanIya para auSadhanI asara 599, 600, 601. vedAMta 399, 410, 463, 691, 714, 716, 723, 745, 756, 815: 0ane jinAgama 414: AtmA eka che 802: no mAyika Izvara 680; 0vizva viSe 803. vedAMta darzana 765; 0AtmA viSe 802. vedAMtamata 100, vodaya 249. vairAgya 33, 96, 99, 221, 222, 282, 407, 452, 490, 527, 697, 757, 772; 0utkRSTa sukhamAM laI janAra bhomiyo 96; 0e dharmanuM svarUpa 99; 0ane jJAna sAthe hoya 76ra; 0mohagarbhita ane duHkhagarbhita 95. zrImad rAjacaMdra vairAgyavAna 48. vaizeSikamata 100. vaiSNavamata 100. vrata 709, 726, 0niyama 717. vyavahAra 0nA prakAra 360-1; 0sAmAnya 403; munipaNAno 403; 0kALa pada, vyavahAradharma 4. vyavahAranIti hazIkhavAnuM prayojana pa. vyavahAra satya 675; 0nA prakAra 676-7. vyavahAra saMyama 490. zaktipaMtha 100. zabda adhyAtma 304. zama 225-6, 716. zaraNacatuSTraya ra0, zarIra, kArmaNa 413, 777; 0ane tejas 755. zarIra, tejas 413, 0ane kArmaNa 755, zaMkA 705, 706. zA5 353. zAstra 184, 227, 66ra; 0no abhyAsa 227; 0sat 332, 335. zAstrIya abhiniveza 489, 490 kladhyAna 112, 188, 63ra, 305. cinuM kAraNa 8 zuddhAdvaita 238. zuSka adhyAtmI 31. sujJAna 49. zuSkatAnI 46, para9. zUnyavAda 383 lezIkaraNa kara. zaucAzocasvarUpa 97-8. zraddhAnA prakAra 741. zramaNa mahAtmA 0nAM lakSaNa 577-8. zrAvaka 254, 729, 780. zrImad 0 agiyAramethI lathaDelo traNathI paMdara bhava kare 248; 0ajJAnanI nivRtti kema thAya ? 262; 0ajJAnanI nivRttino mArga 435; 0atyaMta tyAga vinA atyaMta jJAna na hoya 452; 0anya darzananA upadezamAM madhyasthatA 193; apramatta thavAya tyAM sudhI jAgRta rahevuM 775; Page #993 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa -viSaya sUci 3 abhedadazA kema Ave ? 270, artha ane kAma dharmane anusaratA hoya 207; ahaMnI jagAe harine sthApo 241; aMtarmuhUrtano artha 22; 0AcArya kevA joie ? 779-80; 0A jagatamAM kazuM ApaNuM nathI mATe rAgAdi nivAravA (789-1); 0 A jIvanamAM meLavavA jevI dazA 220; 0 AtmajJAna thayA pahelAM upadeza ApanAranuM kartavya 492, 493: AtmadhyAna 333; AtmarUpa maunapaNAmAM buddhi 335; 0Atmastuti satya ane mithyA 133; 0AtmasvarUpa pAmelA puruSa ja AtmasvarUpa kahI zake 372; 0 AtmasvarUpamAM sthiti 342; 0 AtmA ane deha 362; 0 AtmA AkhA zarIramAM hovA chatAM niyata pradeze jJAna thavAnuM kAraNa 481; 0 AtmA AtmApaNe varte evuM ciMtana rAkhavuM 365; 0 AtmAkAra sthiti 347; 7 AtmA koNe anubhavyo kahevAya ? 687; 0 AtmAnuM parama kalyANa karavAnI icchA 558: AtmAmAM udAsa pariNAma 320- 3. AtmArthe ja abhiprAya 65: 7 AtmA viSe darzanonA matanI tulanA 802; 7 AtmecchAnI viTaMbaNA rRpa; 7 AdhyAtmika saMbaMdhono vahevAramAM lANa na levAya 28; 0 AraMbha parigraha ghaTADavo 76; 'Arya AcAravicAra'no khulAso pa4-5; A loka anaMta kALa rahevAno che 336; AvaraNo ghaTADaze tenuM kalyANa thaze 30; Adhuprama 165; 7 Asana- jaya viSe 663; 7 icchAno nAza thAya tyAre bhUla aTake 76, 0 IzvarapaNuM traNa prakAre jaNAya che. 770, haudaya Ave te vedana karavuM 352: 0 uMdaya Avela aMtarAya samapariNAme vedavo 331, udaya kevI rIte bhogavavo ? 305, udayane avisaMvAdaparime vaidavo 355: udayane dhIrajathI vedavo 325: 0 " udaya prArabdha samapaNe vaidavAM 358: udayakarma samatAe bhogavavuM 324; 0 udAsInatA 328; "udAsInatA' no artha 349- 0udAsInabhAve pravRtti karavI 216; 0 upadeza kevI rIte Apavo ? upara-3, 0 upadezavAna 382; 0 upadezavAta AtmAmAM cha 919 pariNamavI joIe 725; 7 upAdhi bhajavAnuM kAraNa 355; 0 upAdhi maTADavAnA puruSArthanA prakAra 392; 3 sa~pAdhi yogamAM pravartavuM zreyaskara kyAre ? 330: 7 "eka parinAmake na karatA darava doI'no doI'no artha 12; 0 "mmatavyahi" no artha 784 02ja viSe 6, 13: kartavya viSe bodha 2001; 7 karma bhogavyA vinA nivRtta na thAya 353; kalyANa jaladI kema thAya ? 283; 0 kalyANa na samajAvAnuM kAraNa 688; 0kalyANanA mArga 363-4: kalyANane pratibaMdhaka kAraNo pratye udAsInatA rAkhavI rAkhavI 369; 0 kavitAnuM ArAdhana-AtmakalyANArthe 390; 664; O kaSAyone zamAvavA 229, 0 kaMTALI na javAya 165; kAmane tajavAmAM pramAda na karavo 771; 0 kAma vakhate kAma karavuM 785; 0 'kAyA sudhI mAyA' viSe 496; 0 kAryanI prazaMsA sAthe khAmI paNa batAvavI joIe 667; 0 kAvya, sAhitya, saMgIta, AtmArthe hovAM joIe 987 0 kALa viSe 3; 0 kALa zuM khAya che ? 303; 0 kRtaghnatA 15, 7 kevaLajJAnIno upadeza svaupayoga che. 40 kevaLa hRdayatyAgI 165; 70 koInI niMdA na karavI 694; 0 kriyA nibhapaNa karavI 721; krodhAdi kAya pAtaLA pADavA 723: 7 kSAyika samakitanI carcA 342-5; 0 gRhavAsIe zubha dhyAnanI prApti mATe savartanathI rahevuM 634; 7 gopI maTukImAM zrIkRSNane vecavA jAya che tenI samajUtI 263: 0 cAturmAsa viSe 4; a cittanI sthiratAno upAya paTa5, 746, 805; ciMtAmAM samatA 380; 0 cetana acetana na thAya ane acetana cetana na thAya 808; 0 cothA guNasthAnake kayA vahevAra lAgu paDe ? 7ra4 0 cha darzana upara dRSTAMta 677-8: 09 darzanonI tulanA 802; 0 cha darzanonI samajUtI cha bhAvane anuprekSavAI sadvicAramAM sthiti 616; 0 chellI samajaNa 794; 0 chevaTanA svarUpano anubhava 257; 0 jagata mahAtmAne kema jANe ? 493-4: 3 jagatamAM sukhI koNa te jovA darzana 792-4; 521-2; Page #994 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 920 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA 52 javA mATe ahIM kalIka karo. zrImad rAjacaMdra 3 jaDa jaDa ane cetana cetanabhAve pariName 27: 7 jAti eka che 802 7 jina tattvano saMkSepa 818; 0 'jina thaI jinane je ArAdhe................' e gAthAno artha 337; 0 jinanI zikSA baLavAna pramANasiddha che 809 0 jinamArganuM svarUpa samajyA vinAnI zaMkAo pAchaLa vakhata na gALavo 739; 0 jinAgama upazamasvarUpa che 331: 0 jinAgamamAM patrasamAcAra Adi lakhavAnI AjJA viSe 400, 401; 0 jIvanuM kalyANa thAya te mArga ArAdhavo 264; 0jIvanuM potApaNuM TALavuM 326; 0 jIvane jANyA vinAnuM jJAna nakAmuM 297; 0 jIvane mArga duHkhathI prApta thavAnAM kAraNo 359-60; 0 jUThAbhAI viSe AgAhI 217 0 jAThuM bolIne satsaMgamAM na avAya 684, 3 | mudrA.....e gAthAno artha 674: jaina koNa ? 731: hajanI vedAMtI vagere bhedano tyAga karo 3ra6; 0 jJAna 385; 0 jJAna kema maLe ? 262-3; 0 jJAna kevaLa pustakothI na thAya 314; 0 jJAnanI vRddhi 247; jJAnaprAptinuM baLavAna kAraNa-yogyatA 281; 0 jJAnI dvArA sAMsArika phaLanI icchA na karAya 331; 0 jJAna vinAnuM sovasaraNa na cAle 722; 0 jJAnInAM darzana viSe 691; 0 jJAnInI dRSTinuM mAhAtmya kyAre samajAya? 560; jJAnInI vAtamAM zaMkA na karAya 745; 0 jJAnIne Azraye vartatAM Apattino nAza 328; 3 jJAnIne rAgadveSa na hoya ra80; 0 jJAnI puruSanA upadeza viSe 495: 0 jyAM kalpanA tyAM du:kha 796; 0jyotiSa viSe 666; tattvajJAnaprAptino krama 198-9; tanmaya AtmayogamAM praveza 249; 7 tapanuM abhimAna kema ghaTe ? 733; 0 'taratama yoge re taratama vAsanA re..........'no artha 4: 7 taravAno kAmI koNa kahevAya ? 734; 0 tithinI takarAramAM na paDo 702, 703-4; 0tIrthaMkara thavA anicchA 249; 0 tIrthaMkaranA anuyAyI 314; tIrthaMkaranA mArgathI bahAra koNa ? 355; 3 tIrthakara mikSArthe jatAM suvarNavRSTi thAya tenI samajAtI 353-4; 0 tRSNA ochI karavI karA tRSNA ma ghaTe ? 733; 0 'tema zrutadharme re mana deDha dhare...' no artha 341: 0 teramAM guNasthAnake vartatA puruSanuM svarUpa 336; 0 tyAgI 166; 0 traNe kALa sarakhA che 255; 0 'truTyuM' zabdano artha 769; 0 thayelA saMskAra maTavA durlabha che 363; 0 dareka dravya anaMta paryAyavALuM che 451; 0 darpaNamAMnA pratibiMba viSe kaha; darzanamAMnI bhUla javAthI udaya nirjare 773; 7 darzana rokAya tyAM jJAna paNa rokAya 783; 0darzanAvaraNIya karmano udaya thavAnuM kAraNa 328; 0 dazA avarAvAnuM kAraNa 798; 0 daMbha ke ahaMkArapaNe AcaraNa na karavuM 87; divyAnaMdano anubhava kyAre thAya ? 254: 0 dIkSA levI kyAre yogya ? para: 7 dIkSA viSe 364; 658; 0 dInatA viSe 377; 0 dIrdhazaMkAdi kAraNomAM saMkaDAzavALI kriyAnA upadezanuM rahasya paha; 0 durAgraha arthe jainanA zAstro vAMcavAM nahIM 735; 0 duSamakALano artha 359; 0 duSama kALamAM paNa ekAvatArIpaNuM prApta thAya 631; 7 duSamakALamAM sAvadhAnIthI vartavuM 657; 0 duHkhanI nivRtti kema thAya? 331; 06:kha maTADavAno upAya-abhinnajJAna 483; 0 duHkha maTADavAno upAya che 583; 06:khamAM adveSa 348; 0tevAmanamoyAna...no artha 774; 0 dezakAlane viSe yathAyogya rahevuM 310; 0deha chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake 319; 0 deha-dharmopayoga mATe 170; dehanI anityatA 451, 7 dehanI mUrchA gaI tene AtmajJAna 715: dehanuM mamatva tyAgavuM 379; 0 dehano upacAra samatA buddhie karavo 379; dehAbhimAna gaLyuM tene sarva sukha che 36. dharma konI pAse magAya 3 54 dharmatattvanA vikAsa mATe samAja sthApavA 127; dharmanA uMvAranI icchA zAthI 2 da22; 7 dharma pAmavA mATenI AvazyakatA 254; 0 dharma pravartana mATenA camatkAro E 166; dharmamatamAM tattvagrahaNa sTi 127: dharmamatomAM bhinnatA nathI 16, dharma satpuruSa pAse zravaNa thAya 351: dhIrajano tyAga na thAya 330; 3 nayAdimAM udAsIna thavuM 266: nayAdimAM Page #995 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa dra-viSaya sUci samatAvAna thavuM 266; 0 'nAke rUpa nihALatAM .....'no artha 631; 7 niyamamAM svecchAcAra nahIM 654; 0 niyamomAM aticAra thAya tenuM prAyazcita karavuM 654; O nirabhimAnI thavuM 331; nirvikalpa thayA vinA chUTako nathI 280; 0 nirvikalpa samAdhi pAmavAno hetu 249; 0 nivRtti joIe 249, 251; 1 nivRttinI AvazyakatA 262: nivRttinI icchA 440, 447; 7 nispRhatA vinA viTaMbaNA na TaLe 279; 0nI AtmadazA 310, 316, jUnI Atmasthiti 57, 290 1. 304, 312, 321, 342, 347, 352-3, 362, 381, 384, 391-2, 801 (apUrva), 803-5; 0nI cittasthiti 285, 300, 319; 0nI nizcaLa dazA 349; tenI paramAkAMkSA 174; tenI pratimA viSe mAnyatA 173-4; 0nI mAnasika sthiti 33 nI muktinI jhaMkhanA 41-23 0nI sahAya AtmakalyANa mATe 182; 0nuM Atmavartana 180; nuM kalpita mAhAtmya na karAya 446; 0nuM citta 337; 0nuM svapna 235; ne du:kha zAnuM ? 197; ne mokSanI nikaTatA 328; 0ne vana ane ghara samAna che 314; 0no gAzrama. 156 no dharma 130 no baudhamapariNAme pariNamavuM 331; no saMkalpa 33; 7 pakSApakSImAM kalyANa bhulAI jAya che. 731; 0 paramapadanuM pada 564 0paramazAMtino mArga kone maLe ? 60; 0paramANunA paryAya 439-40; 05ramAtmapaNuM kyAre ? 712; paramAtmAnuM svarUpa : uparamAtmAmAM 228; parama sneha karo 271; paramAtmasRSTi ane jIvasRSTi 23; 7 paramArtha pramAya tevo vahevAra karavo 30-1: 0 paramArtha prakAzavA viSe 253-4, 258, 265, 277, 303, 307, 351, 382; 0 paramArtha prasaMgamAM samAgama viSe 307; 0paramArthamArganuM lakSaNa 378; O paramArthamArgamAM zAtA pUchanAranI durlabhatA 24: paramArthamauna karmano udaya 308: 5ramArtha viSayanuM ja manana rara4, pariho zAMta citte vedavAthI kalyANa jaladI thAya 23: 0paryuSaNano kAryakrama 655; 0 paheraveza viSe 661; 0 pAse 91 vyAdi kAraNanI AzA na rakhAya 4413; pIDA hoya tyAM jIva vaLagI rahe che teno khulAso 481; 0puNya, pApa, AyuSya bIjAne na apAya, pote ja bhogavavAM paDe 677; pudgalathI caitanyano viyoga karAvavAno che 735; punarjanma viSe 190, 361, 395; 0puruSArtha ane prArabdha 670; puruSArtha karavo joIe 307, 308, 719; puruSArthar3Ina na thavuM 703; 0puruSottama, sadguru ane saMta viSe abhedabuddhi 273; 0 pUrNakAma sthitinuM varNana 316; 0pUrNajJAnanuM lakSaNa 326; 0pUrNajJAna yukta samAdhi 315: pUrvakarmanuM nibaMdhana che 316, 7 pUrvaprakRti TALavI joIe 255; pUrvaprArabdha udAsInapaNe vedavuM 476; pUrvApara asamAdhi na thavI joIe 258; 0 pUrve bAMdhelI vedanA koIthI na rokAya 50; pUrvopArjitanuM samatApaNe vaidana 355; 0 potA thakI ja jIvonuM kalyANa thaze 346; 0 potAnA lagna saMbaMdhI vicAro 19 0 potA pratye bhAva karAvavA patralekhana nahIM 250 0potA viSe pragaTa vAta na karavA viSe 343; " pragaTamArga kyAre kahevAya 49 0pratibaMdha ochA karavA 33-4: pratyakSa jJAnI ja doSane jaNAvI kacavI zake 3, 4 pratye mohadazA nahIM 177; patye rAkhavAnI dRSTi 194: patye rAgaSTi na rakhAya 184, 230, 0pramattadazA hoya tyAM jagatapratyayI kAmano avakAza 390; prayoga mATe pazuvadha karavA viSe kkara, pravRtti vyavahAramAM yazAMtapaNuM rAkhavuM lagabhaga asaMbhavita 641; 0 badhA dharmanuM tAtparyaAtmAne oLakhavo 715; 0badhuM AtmA chUTe e mATe che 256: bahirAtmAmAMthI aMtarAtmA thayA pachI paramAtmapaNuM 712; baMdhanamAMthI chUTavAno upAya 449; 0 bAdara ane bAkriyAno niSedha nathI 741 0 bAdarakriyAno niSedha nathI 753; bAvana avadhAna 134, bALapaNa karatAM yuvAnImAM iMdriyabaLa zAthI vadhe che ? 482; 0bAMdhelAM karmo bhogavavAnAM ja che 366; 7 binA nayana pAve nahI....... no artha 33, 3 bIjA mahAvIra 165. Page #996 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 922 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. zrImad rAjacaMdra 499; 0 bodha kyAre phaLe ? 398, 7 bhakti gurugame samajAyA vinA temAM doSa 8: 0bhakti pUrNatA kyAre pAme ? 287; 0 bhakti vinA jJAna zUnya 295; 0 bhakti-sarvopari mArga 264; 7 bhagavadbhaktane sarva sarakhuM che 276-7; 0bhagavatIjInA pATha saMbaMdhI khulAso 216: 7 bhagavAnanI sevAnA prakAra 5374: 0 bhavaaMta karavAno upAya 4ra 7 bhavAMtaranA jJAna viSe 353; bhAvasamAdhi 3rara; 7 "zRMgI likAne caTakAve .......'no artha 340; 0 bheda rahita che 329; 0 matabheda najIvI bAbata che 753; matabhedane lIdhe tattva na pamAya 165; 0 matAgraha na rAkhavo 382, 729, 730; 0 matAgraha viSe udAsInatA para 7 matAMtara na joIe 221; 0 mati ke zrutajJAna jANyA vinA kevaLajJAnanuM svarUpa na jaNAya 744; 7matonA kadAmAM na paDavuM 725; mananI zaMkAo ane khulAsA 242, 243; mana mahilAnuM re vahAlA upare.......'nI samajUtI 339-40; 0mana rUDe prakAre varte tema vartavuM 330; 0manuSyajanma dharIne paramapadanuM dhyAna rAkhavuM joIe para; manuSyabhava nakAmo jAya che 684; 0mahAtmAnA dehanI vidyamAnatAnAM be kAraNa 33; 7 mahAvIranAM vacana para vizvAsa 174: tamahAvIra pratye pakSapAta zAthI 190; 0mahIpatarAma rUparAma sAthe jaina dharmathI bhAratanI adhogati thaI che e viSe carcA 666; 0 mANasane rAtre kema dekhAtuM nathI ? 480-1; 0 mArApaNuM ochuM karavuM 722; 0 mArga kyAre maLe ? 252; 0mArganI prApti duSkara che 561; 0 mArgaprAptine rokanArAM traNa kAraNo ane tene dUra karavAnA mArga 889; 7mAM tIrthaMkarano AMtaraAzaya 314; tamAM mArgAnusArIpaNuM nahIM 374; mAM samyakRrdaSTipaNe 374, 7 mithyAvAsanAo ALavI kara, 7 mukti karatAM bhakti durlabha 301; mukharasa ekatAra karavAthI zvAsocchavAsanI sthiratA 386; 0mumukSu ciMtA ke vyAmoha na kare 562; 0 mumukSu rUDuM hoya te ja Acare 299; 7 mumukSutA kema vadhe ? 318; 169; 0 muMbaI tyAgavA viSe 816-7; 0 mRtyu viSe 501; 0 mRSA ane parastrIno tyAga karyA vinA badhI kriyA nakAmI che 777; 0 mokSa karatAM saMtacaraNanI samIpatA vadhu priya che 99, 7 mokSa nahIM, paNa dAtA durlama 334: F mArgastha netArama......nI samajUtI 679; tF mArgastha nanAra...... no artha 774; 7moTA kahe tema karavuM, kare tema nahIM 667; 0moTA puruSonAM lakSaNa 813; 0 yathArthabodhano mukhya mArga 331: 7 yoga prema sthira thAya ? 775:0 yogI camatkAra na batAve 293. ha rasI (IMjekzana) viSe 669-70; 0rAjIpo ane roSa na rAkhavA 695; 0 rAtribhojanathI thatA doSo ka99; lagnamAM bAhya ADaMbara na joIe 446; 0 lokaniMdAmAM samatA lokasaMjJAe karelI kriyAnuM phaLa nathI ; lokasaMjJAthI raheto bhaya TaLavo 33; zlokAnugraha ke AtmaDhita ? 664-5; loca karavAnuM zAthI kahyuM che ? 729; 7 vajana 783; ghaTavAnuM kAraNa vanavAsanI AvazyakatA 257; 0vanavAsanI icchA 271; 0 vastu ane avastu ra41; vADAmAM kalyANa nathI 13 vANInA saMyamana viSe 39; vAmanetra camatkAra 168; vAsanA zamAvavAno upAya 77, vicArazreNInA hRdayathI AtmA, mokSAdi bhAvonI siddhi 495; viccheda bolo viSe 354 viTaMbaNAmAM kheda na karavo 225: virati viSe zaMkA samAdhAna 748, 749; 0 viraha paNa sukhadAyaka mAnavo 24: 3 viziSTAdvaitamAM sUci 23; 7 vizva anAdi che 800; 0 vizva bhavarUpa che 237; vizvamaryAdA 818; viSayakaSAyAdi vizeSa vikAra kare tyAre kheda karIne aTakI na rahevAya 616; viSayIne Atmasukha na maLe kara0; 0 viSe jAheramAM n carcavA viSe 477; vItarAgapaNAnI icchA 14; vIrya be prakAre pravartI zake 782; 0vRttio kSaya karavI 69; 0 vRttione rokavI 722; vRtti karya mArge lAvavI 1 253; 7 vedanA samyak prakAre ahiMyAsavI 653: 0 vedanIya harSazoka vinA vedavA 659; 0 vedAMta ane jinAgama Page #997 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa -viSaya sUci siddhAMtamAM bheda che 456, 0 vepAra prasaMga hoya 93 sevavA 86, 710, 725; 0 sadagurunI upAsanA vinA AtmasvarUpano nirNaya na tyAM sudhI dharmanA jANanArarUpe pragaTapaNAmAM na avAya 380; 7 vepArAdi pravRtti 455: vairAgya upazama bhAvonI pariNati kema thAya ? 485; 0 vyavahAra ciMtAnuM vedana ochuM karavuM 258; 0 vyavahAranA be prakAra 360-1; 0 vyavahAramAM Atmakartavya karatAM rahevuM 785; 0 vyavahArazuddhi kema thAya ? 179; O vyavahAropAdhigrahaNano hetu 235; 0 vyasana viSe 651, ra, 3 vyAvahArika prasaMgamAM nirbhayatA rAkhavI 338; 0 vyAvahArika vRtti Atmatine pratibaMdha che 617; 7 vrata satpuruSa Ape tyAre ja levAya 7ra6: vratAdi nirdabhapaNe karavAM 686; 0 zatAvadhAna 138; 0 zarIra ane strIputrAdino moha choDavo pa; 0 zarIra vedanAnI mUrti che 650; 0 zApa ane varadAna viSe 353; 0 zArIrika vedanAne samyak prakAre ahiMyAsavI 378; 0 zAstrajJAna vicAravAnA be prakAra 399; 0 zAstrano artha ra; 3 zAstrapramANa kyAM carcavuM ? 658, 0 zAstramAM kahelI vAto AtmAno upakAra thAya tema grahavI 734; 0 zAstrAbhyAsanI jarUra viSe 663; 0 zAstro ane zAstrakAra 226-27; 0 zUrAnuM bhUSaNa 165; 0 zrAvaka koNa ? 729; 0 zreSTha dharma sthApana karavAnI mahattvakAMkSA 166 0 zloko moDhe karavAthI paMDita na banAya 66ra; 7 sajIvana murtinA yoga viSe : 0 saTTA viSe 456: 7 sattA ane zaktimAM phera 777 0 sanA jJAna viSe ruci 321; satanI prApti krama thAya ? ra7-8; 0 satpAtranI UNapa 180, 198, 220; 0 satya eka che 247; 0 satya vicAro jAhera karavA viSe 175; 0 satputanI yAdI 66, 7 sAmAgamanI durlabhatA 243; 0 satasvarUpa 345; 0 satsaMga karavAnuM kartavya 687; 0 satsaMganA abhAvamAM kartavya paLa: satsaMganI UNapa 169. 258. 264, 30, 31, 379 0 satsaMganI spRhA 337; 0 satsaMskAra dRDha kema thAya ? 278; 0 sadAcaraNa AtmAne arthe lakSa rAkhI karavAM 715; 0 sadAcAranA niyamo 235; 0 sadAcAra karAya 803; 7 savRtti ane sadAcAra sevavA sarva 686; savratanA AcaraNamAM zUrAtana rAkhavuM 687: 3 samajavAnI zakti na hoya tyAM lagI mauna rahevuM 771; 0 'samajIne zamAI rahyA,' tathA samajIne zamAI gayA nI samajUtI 487-8; 0 samatAbuddhi sTe; 'samatA ramatA urapatA'... no artha 36-9; 7 samapariNAma Ave ema vartavuM 348; 0 samayano hIna upayoga na karavo 486, 7 succayavayacarcA 203-5; 0 samyaktva kema maLe ? 317; 0 samyaktvano artha 686; 0 samyak pariNatie saMvedana karavuM 33; 7 ' sarasvatIno avatAra ' 134, 7 sarpa karaDavA Ave to zuM karavuM ? 431; 0 sarva AnaMdarUpa che. 241; 0 sarvajJa padanuM dhyAna dharo 817, 7 sarva duHkhanuM mULa saMyoga 489; sarva pratye abhinna bhAvanA 384; 0 sarva brahmamaya che ra40; 0 sarva maraNAdhIna che 19, 7 saccidAnA svarUpa 237; 0 sarvasaMgaparityAganI jarUra 193; 7 sarva sthitimAM sukha mAnavuM 3ra; 0 sarva hari che 241; 0 sarva harimaya che ra38; 0 sarva harirUpa che 240; 0 sahajasamAdhi 33 0 saMkalpa duHkha che 375; 0 saMtano joga na thAya tyAM sudhI madhyastha rahevuM 300; 0 saMtapaNuM durlama che 797 7 saMtAna pratye bhAvanA 196; a saMtoSamAM rahevuM 339; 0 saMdeha gayA vinA jJAna na thAya 266; 0 saMyama vinA mati zuddha na thAya 742; 0 saMsArathI kaMTALo 334; 0 saMsAra prati vairAgya 30; saMsAramAM rahevAnuM kAraNa 356; 0 sAcI jJAna-dazAmAM duHkha-prAptinA kAraNa viSe samatA 383; 0 sAcI vidyA 390; 3 sAcuM jJAna 297-8, 299, 7 sAco yogI 293; 0 sAdhu-munioe vikalpa na karavA 683; 7 siddhAMtanA bAMdhA viSe samajaNa 84 0 siddhAMtanuM AcaraNa 685; siddhijoga viSe 273-4; 0 sukhaduHkhanA udayamAM Page #998 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 924 http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA 52 javA mATe ahIM kalIka karo. koI pheraphAra na karI zake 785; sukhaduHkhanuM kharuM kAraNa-karma 785; 0sukhaduHkha samatAthI vaidavAM 320; 0 'sUtrakRtAMga' viSe 332: sudhA- rasa viSe 385-6,' 7 strI pratye vartana 196; o strI saMbaMdhI vicAra 195-6; 0 sva ane para mananA paryAya jANI zakAya 663; 0svarUpa jANe teNe badhuM jANyuM 797, 0 svarga narakanI pratItino upAya- yogamArga 274; 0 hari icchAthI jIvavuM che 288; 0 harinuM svarUpa 237-8, 0 harSa zoka na rAkhavo 36ra. zreNI 759. zvAsajaya 188-9; 0 nAM sAdhana, zreNI, vardhamAnatA 189. zvetAMbara saMpradAya 406, 12, 666, 75, 777, 783. ghaTasaMpatti 716. saMcaitanya pa. sajjanatA 28-9. saTTA 456. sat ra66, 267-8, 271, 273, 299, 306, 308, 338; 7nI prApti ra01: jUnI prAptinI jijJAsA 282; sathI ja utpanna thAya ra9. sattAgata 776. sattAsamudbhUta 782. sandevatattva 63; 0 aDhAra dUSaNa rahita 166. sadharmatattva 3-4, satpuruSa 197, 269, 286, 289, 299, 316, 318, 372, 395, 398, 578, 634, 677, 685, 686, 696, 711, 727; 0 kaye mArge taryAM ? 202, teramAM guNasthAnake vartatA 335; thI Atmatva prApti 182; 7nA upadeza vinA sUtra siddhAMta zAstro na phaLe 754; 0nA prakAra : unA bodhanI icchA karatAM caraNa samIpa rahevAnI icchA rAkhavI 7; unA yoganI durla- bhanA 67 nA saMpradAyanI karuNAvasthA 33: 0nA svarUpane jANe tene AtmasvarUpa pragaTe 342; 0nAM caraNakamaLa vizeSa sAdhanA 170; 0nAM caritronuM smaraNa 250; nAM lakSaNo 719; 0nAM zrImad rAjacaMdra vacana, upadeza 260; 0nAM vacanamAM zraddhA 229; 0nI avajJAnuM phaLa 343; 0nI upAsanA 188; 0nI kRpAdRSTi 176, 195, 219; 0nI bhakti 182, 253; 7nI bhaktinA satsaMganuM phaLa 342; hanI yathArthadazA mumukSu jANe 647; nI vANI 385; 0nI vidyamAnatA 177; 0nI zraddhA 252; 0nI sevA 256; nI sevAnuM phaLa 183; nuM jIvane oLakhANa 419; tenuM yogabaLa 179; jUnuM vacana 714; 0nuM vacana AtmAmAM kyAre pari- NAma pAme ? 715; 0nuM svarUpa 195; 0ne upadeza- vyavahArano udaya 418; 0no dharma 339; no prayatna 179; no bodha 71, 181, 0 no bodha kone lAge ? 713, upara avicaLa zraddhA 251; pAse ja dharma zravaNa thAya 351; 7mAM vizvAsa 314; 0 viSe premabhakti rAkhavI 342; 0sarva duHkhakSayano upAya 15. satya 74, 136, 246, 307, 309, 324, 675- 7, 725, 777; 0 eka che 247; 0nA prakAra 675; 0 paramArtha 675; 0 vyavahAra, tenA prakAra 676-7. satzAstro 0nI durlabhatA 172. satpraddhA 246. satkrutano paricaya 618. satyamAgama 618. satsaMga 75, 155, 168, 182, 190, 201, 219, 221, 224, 232, 235, 243, 246, 252, 256, 261, 266, 277, 282, 287, 294, 300, 304, 313, 318, 323, 332, 335, 348, 365, 371, 372, 373, 375, 380, 382, 392, 414, 451, 465, 469, 470, 483, 489, 503, 578, 602, 603, 611, 618, 634, 638, 640, 652, 674, 687, 696, 703, 705, 706; 0 Atmahita mATe baLavAna nimitta 423; 0 UMcI bhUmi- kAe pahoMcelA mumukSune 13, 14; 7 kAma bALavAno upAya 413 thI avyAbAdha sthitino anubhava 422; 0nI icchA rAkhanAranuM kartavya 329, 3nI jJAnIne icchA 4rara; jUnI durlabhatA 172, 621, 636, 637. Page #999 -------------------------------------------------------------------------- ________________ http://www.ShrimadRajchandra.org pAnA naMbara anukramaNikA para javA mATe ahIM kalIka karo. pariziSTa dra-viSaya sUci anusvarUpa 256, 257. nI prApti kema thAya ? 259. sadAcAranA niyamo 235. sadupadeza kakkara, sadguru 196, 200, 231, 237, 246, 292, 296, 297, 298, 332, 423, 455, 486, 492, 523, 524, 529. 530-5, 555, 659, 679, 693, 712, 714, 719, 726, 761, 771; 0 ane satpAtratA 178, 183, nA upadeza pramANe cAle to saMsArasamudra tarI javAya 749; 0nAM lakSaNo varara-3; 0 nivR- nino sarvottama upAya 434; nI AjJA vinA dhyAna na dharAya 677; 0nI upAsanA vinA Atma- svarUpano nirNaya na karAya 803; 0nI kRpAdRSTi 178; 0nI durlabhatA 172; 0ne AtmA 718, hapratye AdhInatAthI mokSa 2: 7 pratye AsthA te samyaktva 686. sadavata 335. saptabhaMganIya 122. saptasiddhAMta 130. samakita 553, 597, 598, 714, 721, 722, 726, 732, 734; 0 adhyAtmanI zailI 647. samakita, upazama 598. samakita, kSayopazama 598. samakita, kSAyika 342-5, 354, 598. samakita, sAsvAdana 692. samakitI 678, 717, 725; tenI dazA chAnI na rahe 732. samatA 255, 272, 305, 324-5, 331, 337, 371, 703, 727. samadarzitA 623-4. samardaSTi puruSo rara6. samabhAva 688. samazreNI 212. samaya 497. samAdhi, 315, 316, 322, 335, 444, 45, 497, 706; 0 kyAre thAya ? 721. samAdhi, Atma 3ra8. samAdhi, dravya 3rara. samAdhi, nirvikalpa 249. samAdhi, bhAva 322, 326. samAdhi mA dara4. samAdhi, sahaja 323, 721. samAdhimukha 452; 453; 0 kyAre thAya ? 678, samiti 776, 0 pAMca 596. samyaktva 207, 592, 595, 686, 697, 705, 712, 717, 720, 732, 743, 754, 760; 0 kema prApta thAya ? 727; 7 trividha 178: 0nA prakAra 709; 0nAM lakSaNo 742; 0 pachI saMsArI kriyAno saMbhava 377; 0 puruSArtha vinA na Ave 740: 0 mithyAtva khapAvyA vinA na Ave 753; 0 yathArthabodhano paricaya thavAthI 317: 0 vinA anaMtAnubaMdhI catuSTha na jAya 378; 0 vinA krodha, mAna, mAyA vagere na jAya 678. samyakatva, upazama 45, 713, 720: 3 sopazama thaIne sAyika thAya 364. samyakatva, kSayopazama 70, 763, samyaktva, kSAyika 720, 778. samyak, gADha athavA avagADha 778. samyakatva, paramArtha 364. samyaktva, paramAvagADha 778. samyakRtva, bIjaruci 365, samyakatva, mohanIya 709, samyakatva, vaidaka 70, 73, samyaktva, sAsvAdana 693, 820. samyaktva darzana 325, 561, 577, 584, 585, 609, 625, 727, 761, 824; 0nAM sarvo- tkRSTa sthAnako 394, 395; 0nI prApti 452, 0nuM mukhya lakSaNa 315; 0nuM phaLa 819; 0 samyakjJAnathI thAya 819. samyaqadazA nAM lakSaNo 5-6; ne pAtra koNa ? 210. samyakRrdaSTi 21, 27, 339, 373, 406, 663, 674, 687, 704-5, 779; 0 nirdoSapaNe lokavyavahAra kare che 785; ne anaMtAnubaMdhI catuSTha na hoya. 378. 925