Book Title: Samachari Prakaran Part 02
Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005548/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuharibhadra zrI yazovijayajI upAdhyAya viracitA sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana : bhAga-2 : vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || OM zrIM namaH || OM hrIM zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / che te namaH || sAmAthANIpraNa zabdazaH vivecana (bhAga-2) mULa graMthakAra tathA TIkAkAra laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA paramapUjya vyAkhyAvAcaspati, zAsanaprabhAvaka AcAryadineza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SaDradarzanavid prAvacanikaprabhAvaka sva. parama pUjya munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zratamarmajJAtA vidvavibhUSaNa paramapUjya gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAjA vivecanakAra paMDitavaryazrI pravINacaMdra khImajI motA +saMkalana-saMzodhanakArikA pa. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA prazAMtamUrti gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjanA AjJAtinI sAdhvIjI surendrazrIjI mahArAjanA ziSyA sAdhvIjI bodhiratnAzrIjI * prakAzaka * gAtA pariNA , )[P saMsthAnA jJAnakhAtAmAMthI A pustaka jJAnabhaMDArIzrIsaMghane bheTa Apela che. RTa Avela che. 5, jena marcanTa sosAyaTI, phrehapurA roDa, pAlaDI, a sAMtAI: ... .. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 .: vivecanakAra : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. rapa30 vi. saM. 2060 AvRttiH prathama nakala : 500 mUlya : rU. 7pa-00 : mukhya prAptisthAna : mAtA . 3) 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapura roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. : mudraka : mudreza purohita sUryA ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prAptisthAna che * amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. (079) 26604911, 309 11471 zrI naTavarabhAI ema. zAha (AphrikAvALA) 9, parizrama beMka opha InDiyA sosAyaTI, vijayanagara krosiMga pAse, amadAvAda-380013. 8 (079) 27478512 muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400020. 8 (022) 22814048 zrI cImanabhAI khImajI motA 9/1, gajAnana kolonI, javAharanagara, goregAma (vesTa), muMbaI-400012. 8 (022) 28734pa30 pUnA : Shri Maheshbhai C. Patwa 1/14, Vrindavan Society, B/h. Mira Society, Nr. Anand Marg, Off. Shankar Sheth Road, Pune-411037. 1 (020) 2643 6265 zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAtha nagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. 8 (022) 25680614, 25689030 surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001 (0261) 2471328 beMgalora: Shri Vimalchandji C/o. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. 1 (080)-(0) 22875262, (R) 22259925 rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 2233120 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, C-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara. 8 (0288) ra678513 For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che . prakAzakIya ? ? "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma. sA. Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthI tattvonAM rahasyonuM taya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAyatA maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNA sAdhusAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che, zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyA che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrIsaMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke, pU. munirAjazrI mohajitavijayajI ma. sA. tathA pU. gaNivaryazrI yugabhUSaNavijayajI ma. sA. nAM apAyelAM judA judA viSayo paranAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonA viSayo aMgenAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mULa lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI daSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI temaja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vyAkhyAnanA graMtho vyAkhyAnakAra :- pa. pU. munirAja zrI mohajitavijayajI (moTA paMDita ma. sA.) 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra 1. Azrava ane anubaMdha vyAkhyAnakAra :- 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita ma. sA.) 1. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 3. zAsana sthApanA 5. bhAgavatI pravrajyA paricaya 7. darzanAcAra 9. yogadRSTi samuccaya 11. manovijaya ane Atmazuddhi gujarAtI 13. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 2. cittavRtti 4. hindI karmavAda kaNikA 6. praznottarI 8. sadgati tamArA hAthamAM 10. anekAMtavAda 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita ma. sA.) saMpAdita 1. zrAvakanAM bAravratonA vikalpo 12. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. lokottara dAnadharma " anukaMpA" vyAvyAnagara :- 5. pU. gaLivarya zrI yugamUjaLavinayanI (nAnA paMDita ma. sA.) 1. jainazAsana sthApanA 2 . cittavRtti 3. zrAvaka ke bAraha vrata evaM vikalpa For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho (gujarAtI) | | vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana (aprApya) 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 ak , gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita , 3s inn pustakonI yAdI 1. dharmatIrtha bhAga-1 For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/prAstAvika 'sAmAthArI prasNa'graMtha-zabdazaH vivecanabhAga-2nA saMklana-saMpAdananI veLAeprAstAvika upakArIonA upakAranuM smaraNa H -: yena jJAnapradIpena nirasyAbhyaMtaratamaH / mamAtmA nirmalIcakre tasmai zrIgurave namaH / / : 'svAntaH sulAya' - AraMbha karela, nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAja dvArA svopajJa TIkAyukta 'sAmAcArI prakaraNa' graMtha zabdazaH vivecana bhAga-1 prakAzita thayA pachI TUMka samayamAM yogamArga saMdarzaka guruvaryonI satata vasatI divya kRpAvRSTi ane nirmaLa amIdRSTithI 'sAmAcArI prakaraNa' graMtha zabdazaH vivecana bhAga-2 'gItArtha gaMgA' saMsthAnA upakrame prakAzita thaI rahyo che, je AnaMdano viSaya che. mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjanI svanirmita svopajJavRttiyukta adbhuta kRtirUpa A 'sAmAcArI prakaraNa' graMtha che. cAritra mohanIyakarmano hrAsa thavAthI prApta saMyamajIvanamAM davidha sAmAcArI te sAdhujIvanano prANa che. vastutaH sAmAcArI ane saMyama avinAbhAvI che. A graMtharatnanA prathama bhAgamAM gAthA-1 thI 50nI saMkalanA karela che arthAt 'IcchAkA2 sAmAcArI'thI 'ApRcchA sAmAcArI' paryaMtanI cha sAmAcArIno saMgraha karela che, ane A dvitIya bhAgamAM gAthA-51 thI gAthA-101 sudhI pAchaLanI 'pratipRcchA sAmAcArI'thI 'upasaMpadA sAmAcArI' sudhI cAreya sAmAcArIno saMgraha karela che. temAM (1) pratipRcchAnA sthaLe ApRcchA karavAthI kAryasiddhi na thAya, (2) pratipRcchA e pRcchArUpa nathI, (3) chaMdanA sAmAcArInA asvIkAramAM anumodanAjanya phaLanI aprApti, (4) mokSanI IcchA rAgarUpa nathI, (5) mokSecchue sadA apramatta thavuM, (6) mokSecchune upAyanI IcchA avicchinna hoya, (7) 'namutyu thaM' sUtramAM utkRSTa namaskAranI prArthanA, (8) nimaMtraNA vageremAM gurvajJAnI AvazyakatA, (9) jJAnagrahaNa vidhi, (10) guru mATe rogI avasthAmAM paNa arthano anuyoga Apavo e kartavyarUpa, (11) anuyoganA AraMbhe pRthak maMgalAcaraNanuM rahasya, (12) nAnA paNa anuyogadAtA moTAthI vaMdanIya, (13) jJAnadAtAne vaMdana aMge nizcaya ane vyavahAranuM kathana, (14) jJAna-darzana-cAritra upasaMpardU, (15) kSapaka upasaMpar, (16) gRhastha upasaMpar ItyAdi viSayono saMgraha thayela che; ane aMte rAga-dveSa vilIna thAya tenA mATe sArabhUta upadeza saMgrahIta che. jyAre jaMghAbaLa kSINa thatAM mAre amadAvAda mukAme sthi2vAsa karavAnuM thayuM ane jJAnadhana, sUkSmaprajJAsaMpanna, suzrAvaka paMDita zrI pravINabhAI pAse saMvegavardhaka yogagraMthonuM adhyayana karavAnI puNya taka prApta thaI tyAre adhyayana karatAM karatAM temanI satata preraNA ane kRpAthI te te graMthonuM lekhanakArya paNa sAthe ja cAlu rahyuM, jenA phaLasvarUpe AvA bRhatkAya graMthonuM sarjana thayuM. vastutaH to yogamArgajJa, samyagnAnanA niraMtara vahetA jharaNA jevA paM. zrI pravINabhAIe je jainazAsananA jJAnanidhine ajavALavAnuM kAma cAlu karyuM ane yogagraMthomAM je yogamArga batAvyo che tene jagata samakSa vaheto For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/prAstAvika mUkyo, tene saMkalanA karavArUpe huM to mAtra nimitta ja banI chuM. eTaluM ja nahIM, AvA mahAupakAraka yogagraMthonI saMkalanAnI pravRttithI mArI nAdurasta tabiyatamAM satata prasannatA jaLavAI rahI, saMveganI vRddhi thaI ane azAtAvedanIya karmanA udayamAM UbhA thatA zArIrika praznomAM ArtadhyAnathI bacI zakI ane svAdhyAyamAM manane satata sthira rAkhI saMveganA mAdhuryano rasAsvAda mANI zakI chuM. mArA jIvanamAM cittanI prasannatA mATe svAdhyAyarUpa saMjIvanIe auSadhanuM kArya karela che. A graMthanA prUpha saMzodhananA kAryamAM tathA bhASAkIya sudhArA-vadhArA vagere mATe aneka prazno karIne graMtha suvAcya bane tenA mATe mRtopAsaka, zrutabhaktikArakasuzrAvaka zAMtibhAInovizeSa sahayoga prApta thayo che ane teoe paNa potAne AvA uttama graMtharatnanA svAdhyAyanI ane vAMcananI amUlya taka sAMpaDI te badala dhanyatA ane upakRtatAnI lAgaNI anubhavela che ane sAdhvIjI ArjavaratnAzrInoA graMthanA sarjanamAM suMdara sahAyakabhAva prApta thayo che. gurukRpA, zAstrakRpA ane graMthakArazrInI kRpAthI A bRhatkAryarUpa graMtharacanAno prayAsa saphaLa thayo che, ane A graMthanirmANa dvArA IcchuM chuM ke, mArA jIvanamAM "A sAmAcArInA sevanathI cittanuM evuM nirmANa thAya ke jagatanAM nimitto upadrava na macAvI zake ane mana-vacana-kAyAnA yogo sudaDhapaNe AjJAnusAra pravarte tenuM vIrya usthita thAya, ane A lekhana anubhavamAM palaTAya ke jethI AtmaguNonI anubhUtimAM ramaNatA karuM." A bRhatkAya graMthanA vivaraNamAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM sarvajJakathita padArthonuM kyAMya avamUlyana na thaI jAya te mATe pUro prayatna karela hovA chatAM chadmasthatAne kAraNe koI truTi rahI hoya agara taraNatAraNa zrI jinezvaradevonI AjJAviruddha ke graMthakAranA Azayaviruddha kyAMya padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to micchA mi dukkarDa" mAMgu ane zrutavivekIjano tenuM parimArjana kare ema IcchuM chuM. prAMte svaadhyAtmanI nirmaLatA mATe karAyela A prayAsa svapara upakAraka bane ane mane AvA uttama graMtharatnanA svAdhyAyanI je taka maLI, tenA dvArA je puNyopArjana thayuM hoya tenA prabhAve, bhavya mumukSu sAdhako A graMthanuM paThana-pAThana-zravaNa-ciMtana-manana-nididhyAsana karI sAmAcArInA yathAzakya pAlana dvArA saMyamajIvanamAM sAmAcArI AtmasAt kare, temAM anurakta bane ane uttarottara adhyAtmabhAvane vikasAvI, AMtarika mArgane ughADI, vahelI take paramAnaMdapadane prApta karI akSaya anaMtaguNanA svAmI bane, e ja sadAnI zubhakAmanA. pU. upAdhyAyajI mahArAjAe 100mI gAthAmAM sArabhUta svalpa upadeza ApatAM kahyuM ke, "vadhAre kahevAthI zuM? sAmAcArIpAlananI kriyAmAM je je rIte rAga-dveSa zIdhra vilIna thAya, te te rIte prayatna karavo joIe, A jinezvaronI AjJA che." A lakSyane sAme rAkhI rAga-dveSanA kSayanuM kAraNa bane te rIte sAmAcArImAM yatna karI huM paNa bodhibIjane prApta karuM, e ja abhyarthanA. 'zumaM mavatu' poSa vada-7, vi. saM. 2060 vairAgyavAridhi 5. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra tA. 14-1-2004 gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI 302, vimala vihAra, jaya-lAvaNya-hemazrIjI ma. sA.nA ziSyA tapasvIratnA, svAdhyAyapriyA, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, 5. pU. sA. surendrazrIjI ma. sA.nA ziSyA sAdhvIzrI bodhiratnAzrIjI amadAvAda-380007 For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/padArthonI saMkSipta saMkalanA sAmAcArI prakaraNa' graMtha zabdazaH vivecana bhAga-2nA padArthonI saMkSipta saMkalanA sAmAcArI prakaraNanA prathama bhAgamAM dazavidha sAmAcArImAMthI cha sAmAcArInuM varNana karAyuM. have bAkInI cAra sAmAcArInuM varNana bIjA bhAgamAM karela che. (7) pratipRcchA sAmAcArI: saMyamI sAdhu haMmezAM guNavAnane parataMtra hoya che, tethI koIpaNa kArya karavuM hoya to gItArthane pUchIne kare che. gItArthane pUchyA pachI te kArya tarata karavAnuM hoya to te pramANe kare; Ama chatAM, koIka evA saMyogamAM tarata te kArya na thAya ane vilaMbanathI te kArya karavuM paDe tema hoya to pharI te kArya viSe gurune pRcchA kare che, te pratipRcchA sAmAcArI che. vaLI, koI kArya gurue amuka kALa pachI karavAnuM kahyuM hoya to te kArya karatAM pahelAM gurune te kArya viSe pharI paNa pRcchA kare, te paNa pratipRcchA sAmAcArI che. vaLI, koIka kArya gurue karavAnuM kahyuM hoya ane te kArya karavA arthe maMgalapUrvaka javA mATe taiyAra thAya ane koI amaMgaLasUcaka prasaMge upasthita thAya to pharI bIjI vakhata maMgala kare. Ama chatAM amaMgala upasthita thAya tyAre te kArya viSayaka pharI gurune pRcchA karavAmAM Ave che, te paNa pratipRcchA sAmAcArI che. (8) chaMdanA sAmAcArI : sAdhu saMyamanI vRddhi arthe AhAradilAvyA hoya, tyAre guNavAnanI bhakti karavA arthe gurunI AjJA laIne, sAdhuonI yogyatAnA atikrama vagara, te AhArAdi grahaNa karavA mATe temane nimaMtraNa kare te chaMdanA sAmAcArI che. chaMdanA sAmAcArInA varNanamAM, potAnA lAvelA AhAramAMthI kayA adhyavasAyathI anya sAdhuonI bhakti karanAra chaMdakane nirjarA prApta thAya, kayA adhyavasAyathI bhakti svIkAranAra chaMghane paNa nirjarA prApta thAya, vaLI kayA adhyavasAyathI bhakti karanAra chaMdakane karmabaMdha thAya ane kayA adhyavasAyathI bhakti svIkAranAra chaMdyane paNa karmabaMdha thAya te chaMdanA sAmAcArInA varNanamAM yuktithI batAvela che. tethI nirjarA mATe kayA prakAranA adhyavasAya Avazyaka che teno bodha thAya che, ane te adhyavasAya na hoya to uttama evI chaMdanA sAmAcArInuM pAlana paNa kaI rIte karmabaMdhanuM kAraNa bane che, teno paNa bodha thAya che. eTaluM ja nahi, e niyama mujaba anya paNa sarva sAmAcArI vivekapUrvakanI hoya to nirjarAnuM kAraNa bane che ane bodhanA abhAvanA kAraNe avivekavALI thavAthI te sAmAcArI karmabaMdhanuM kAraNa bane che, teno paNa bodha chaMdanA sAmAcArInA varNanathI prApta thAya che. (9) nimaMtraNA sAmAcArI:nimaMtraNA sAmAcArI chaMdanA sAmAcArI jevI che. temAM samAnatA e che ke A banne sAmAcArImAM AhArAdi For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/padArthonI saMkSipta saMkalanA mATe anya sAdhuone nimaMtraNa karAya che. jyAre A banne sAmAcArI vacce bheda eTalo che ke, nimaMtraNA sAmAcArImAM AhArAdi lAvyA pahelAM gurune pUchIne anya sAdhuo mATe AhArAdi lAvI ApavA mATe nimaMtraNA karAya che; jyAre chaMdanA sAmAcArImAM AhArAdi lAvyA pachI gurunI AjJA laIne guNavAnanI bhakti karavA mATe AhArAdi grahaNa karavA mATe nimaMtraNa karAya che. sAdhune saMyamavRddhi mATe atyaMta apramAda karavAno che, ane je sAdhu svAdhyAya Adi dvArA saMyamane anukULa bhAvonI vRddhi karI zake che, te sAdhu svAdhyAya AdimAM yatna karIne grAnta thayelA hoya tyAre te svAdhyAya Adi kRtya dvArA apramAdanI vRddhi karI zakatA nathI, topaNa apramAdanI vRddhi arthe guNavAna evA sAdhuonI vaiyAvacca karIne apramAdanI vRddhinA abhilASavALA bane che. tevA sAdhu AhArAdi lAvyA pahelAM gurune pRcchA karIne je sAdhuonI saMyamavRddhimAM pote nimitta banI zake tevuM jaNAya, temanI vaiyAvacca arthe AhArAdi lAvI ApavA nimaMtraNa kare che, te nimaMtraNA sAmAcArI che. A sAmAcArInA pAlanathI guNavAnanI bhaktino adhyavasAya ullasita thAya che ane tenAthI potAnA saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che. svAdhyAya AdithI thAkelA sAdhune vaiyAvaccamAM udyama karavAno abhilASa kema thAya che ? ane sAdhune avicchinna mokSanI AkAMkSA kema TakelI hoya che ? ane mokSanA upAyane choDIne anya koI upAyanI pravRtti sAdhu kema karatA nathI ? ane prati kSaNa mokSanA upAyane sevIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi kema karI zake che ? e badhI vAta yuktithI gAthA-93mAM batAvela che. sAdhune kayA prakArano upadeza sthirabhAvarUpe pariNamana pAmelo che, jenA kAraNe avicchinna mokSanI IcchA varte che? jethI eka kSaNa paNa pramAda karyA vinA yAvat jIvana asmalita mokSanA upAyamAM pravRtti karI zake che ? e vAta gAthA-64-65 thI batAvela che. vaLI, avicchinna mokSanI IcchAvALA apramAdI sAdhune paNa kayA mokSanA upAyamAM IcchA ucita che? ane kayA mokSanA upAyamAM IcchA ucita nathI ? te vAta yuktithI gAthA-67mAM batAvela che. (10) upasaMpa sAmAcArI - svagacchamAM upalabdha jJAna bhaNI lIdhuM hoya tevA gItArtha sAdhune adhika jJAnanI prApti arthe ke darzanazAstranA graMtho bhaNavA arthe anya AcAryano Azraya karavAmAM Ave che, ane te anya AcAryanI nizrAmAM rahIne navA jJAnane bhaNavA mATe rahe ke darzanazAstro bhaNavA mATe rahe, tyAre teTalA kALa mATe je navA AcAryanuM AzrayaNa kare, te jJAnaarthaka ane darzanArthaka upasaMpad sAmAcArI che. vaLI, svagacchamAM pramAdI sAdhuo hoya to teonI vaiyAvacca karavI ucita nathI. tethI vaiyAvaccamAM kuzaLa evA sAdhu nirjarA arthe, je gaccha saMyamamAM apramAdI che tevA gacchanI vaiyAvacca karavA mATe anya AcAryano Azraya kare te "cAritra upasaMpad sAmAcArI" che. vaLI, vizeSa prakAranA tapa arthe ke anazana arthe sAdhu anya AcAryano Azraya kare, jethI te gacchamAM For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/padArthonI saMkSipta saMkalanA rahIne tapa dvArA pote vizeSa nirjarA karI zake ane te gacchanA sAdhuo paNa A mahAtmAnI vaiyAvacca karIne nirjarA prApta karI zake, te mATe anya gacchanA AcAryanuM AzrayaNa karavuM, te paNa "cAritra upasaMpad sAmAcArI" che. vaLI, sAdhuo pAMca mahAvratadhArI che, temAM trIjuM mahAvrata adattAdAna vrata che. te trIjA mahAvratanA rakSaNa mATe sAdhue koIpaNa sthAnamAM vasavuM hoya ke kSaNabhara UbhA rahevuM hoya topaNa te sthAnano svAmI pAse yAcanA karyA vinA UbhA rahe ke bese to trIjA mahAvratamAM doSa lAge. tenA parivAra arthe sAdhu je gRhastha pAse vasatinI yAcanA kare che, te "gRhastha upasaMpad sAmAcArI" che. AthI e prApta thAya ke, jJAnavRddhi mATe anya AcAryanuM AzrayaNa kare te "jJAna upasaMpa sAmAcArI" che, darzanazAstra bhaNavA mATe anya AcAryanuM AzrayaNa kare te "darzana upasaMpa sAmAcArI" che ane vaiyAvacca karavA arthe ke viziSTa tapa karavA arthe ke anazana karavA arthe anya AcAryanuM AzrayaNa kare, te "cAritra upasaMpa sAmAcArI" che. trIjA mahAvratanA rakSaNa mATe vasatinI yAcanA karIne gRhasthanI vasatimAM sAdhu rahe te "gRhastha upasapa sAmAcArI" che. je sAdhu AdhyAtmikabhAvone pragaTa karavA arthe atyaMta yatnavALA hoya, tevA sAdhu A dazavidha sAmAcArInuM pAlana karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi kaI rIte kare che, ane AvA apramAdI sAdhu kyAreka anAbhogavALA hoya, tyAre teonI sAmAcArInI pravRtti kaI rIte lakSa tarapha jAya che, ane A sAmAcArInuM pAlana zukuladhyAnanuM kaI rIte kAraNa bane che, tenI yuktio gAthA-99mAM batAvela che, je jijJAsue tyAMthI jANavA yatna karavo. 100mI gAthAmAM dase sAmAcArIonA pAlananuM sArabhUta rahasya zuM che, te batAvIne kaI rIte sAmAcArImAM yatna karavAthI kalyANanI paraMparA prApta thAya, te batAvela che. aMte 101mI gAthAmAM A graMthanI racanA karIne ane A graMtharacanA dvArA zrI vIra bhagavAnanI stuti karIne, graMthakArazrI vIra bhagavAna pAse potAne je phaLa ISTa che tenI prArthanA kare che. mArAthI chadmasthatAne kAraNe prastuta lakhANamAM vItarAga bhagavaMtanI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha ajANatAM kAMI paNa lakhAyuM hoya to te badala trividha trividha micchA mi dukkaDa' mAMguM chuM. che 'zumaM mautu che - pravINacaMdra khImajI motA mahA vada-10, vi. saM. 2060 tA. 15-2-2004 302, vimala vihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-380007 For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/anukramaNikA pAnA naM. 277-310 279-281 281-283 284-296 29-301 301-310 311-349 311-314 314-318 318-323 anukramaNikA , gAthA viSaya 51-54.| pratipRcchA sAmAcArI. (i) pratipRcchA sAmAcArInuM lakSaNa. (ii) pratipRcchA sAmAcArInA pAlanathI thatA lAbho. para.| pratipRcchA samAcArIno anya prakAra. 53. pratipRcchAnA sthaLe mAtra ApRcchAthI kAryasiddhino abhAva. 54. lakSaNano bheda ane kAryano bheda hovAthI pratikRcchA e ApRcchA nathI. papa-11.| chaMdanA sAmAcArI. papa. chaMdanA sAmAcArInuM lakSaNa. 56.| chaMdanA sAmAcArInA adhikArInuM svarUpa. pa7. chaMdanA sAmAcArI arthe nimaMtraNa karavA chatAM sAdhu AhAra grahaNa na kare topaNa chaMdanA sAmAcArInA pAlanajanya nirjarAnI prApti. 58-60.| chaMdanA sAmAcArInA pAlanakALamAM chaMdakanA adhyavasAyo ane chaMdyanA adhyavasAyo jo vivekamUlaka hoya to nirjarAnA kAraNa bane anyathA karmabaMdhanA kAraNa bane, te aMge vistRta vicAraNA. | (i) sopAdhika IcchA ane nirupAdhika IcchAno bheda. (ii) anabhijvagarUpe mokSanI IcchAno rAgarUpe asvIkAra. u1.| chaMdanA sAmAcArInA samyaka pAlanamAM apekSita chaMdaka ane chaMdyanA guNonuM svarUpa. 62-68. | nimaMtraNA sAmAcArI. 12. (i) nimaMtraNA sAmAcArInuM lakSaNa. (ii) svAdhyAyAdithI grAnta sAdhune apramAdabhAvanI vRddhi arthe nimaMtraNA sAmAcArI kartavya. apramAdabhAvavALA sAdhuone mokSanI IcchA ane mokSanA upAyanI IcchAno sadA aviccheda kema varte che, tenI yukti. 14. mokSanI IcchAnA avicchedane anukULa sArabhUta upadeza. 326-345 340-344 344-345 345-349 350-380 350-35ra 352-353 3pa3-356 353-359 For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/anukramaNikA pAnA . 359-362 362-369 369-375 375-380 381-519 381-389 389-396 39-398 [ gAthA viSayo phI nI mArI jAta , u5. avicchinna mokSanI IcchAvALAne tenA upAyanI IcchAnA avicchedanuM daSTAMtathI samarthana. uka. mokSanA upAyabhUta vaiyAvaccAdimAM yatna karyA pachI paNa pharI pharI tenI IcchA saMbhave tenI yukti, jema bhAvanamaskAra karanArA munine paNa "namutyu Na" sUtramAM utkRSTa bhAvanamaskAranI prArthanA. ka7. potAnI yogyatAne anurUpa evA mokSanA upAyamAM IcchA ucita che, anyathA nahIM, tenI yukti. 18. gurupRcchApUrvaka nimaMtraNA sAmAcArInuM pAlana karavAnuM prayojana. 99-97. upasaMpadA sAmAcArI. 19. upasaMpadA sAmAcArInuM lakSaNa ane upasaMpadA sAmAcArInA bhedo. 70-71. jJAnaupasaMpadA ane darzanaupasaMpadA sAmAcArInA nava-nava bhedonuM svarUpa. 72. upasaMpadA sAmAcArImAM pratizya ane praticchakane AzrayIne thatI caturbhagInuM svarUpa. 73. | upasaMpadA sAmAcArInA cAra bhAMgAmAM utsarga ane apavAdathI zuddha-azuddhanI vicAraNA. 74. apavAdathI gurune pRcchA karyA vagara paNa upasaMpadA svIkAravAnI | vidhi ane naigamanayathI adhika nirjarAnI paNa saMbhAvanA. arthagrahaNaviSayaka vidhinuM svarUpa. 77. atyaMta glAna evA AcAryane paNa zakti hoya tyAM sudhI arthanI vAcanAmAM apramAdabhAvathI yatna karavAnI vidhi. 78. rogAdithI abhibhUta evA AcArya je kAMI zakti che, te zakti anusAra arthavyAkhyAnamAM yatna na kare to doSanI prApti. anuyogadAtAne kAryAtarathI lAbhanI aprApti. arthavyAkhyAna samaye maMgalaarthaka kAyotsarga karavAnuM prayojana. 81. upayogapUrvaka karAyelA maMgalathI vighnanAzanI yukti. 82. vAcanAkALamAM ziSyoe kaI rIte upayukta rahevuM joIe, tenIucita vidhi. 83. anuyoga samApta thaye chate anubhASakane vaMdananI vidhi ane te aMge anya AcAryano mata. 398-402 403-408 408-418 75-77. 416-418 418-420 421-425 423-425 425-437 439-440 440-442 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa bhAga-2/anukramaNikA gAthA e viSaya pAnA naM. 84-85. anuyogadAtAne vaMdana aMge pUrvapakSa. 442-446 80. (i) vAcanA ApanAra paryAyathI nAnA sAdhune paNa vaMdananI vidhi. 447-451 | (ii) jJAnAdhikyathI rAtvikatA. 447-451 87. (i) potAnAmAM saMyamanA pariNAma na hoya tevA sAdhu vaMdana karAve to | doSanI prApti. |4pa1-454 (ii) prazasta lakSaNavALA anubhASaka-jyeSThane vayaparyAya-phleSTha vaMdana kare tyAM doSanI aprApti. 453-454 88.| pragaTa pratisevIne paNa apavAdathI pravacanArthe bhagavAna vaDe vaMdana anujJAta. |455-458 89. vaMdanaviSayaka nizcayanayanuM sthAna, vyavahAranayanuM sthAna ane ubhayanayanuM sthAna. 458-464 90.| (i) kSayopazama samyaktvavALA paNa sAdhu kSAyika samakitI zrAvakane vaMdana na kare465-467 (ii) paryAyathI moTA paNa vAcanA vakhate vAcanA ApanAra nAnAne vaMdana kare. 465-477 91. (i) svasthAne vyavahAranuM baLavAnapaNuM. 468-475 (i) vItarAgane anabhivRMgarUpa IcchA saMbhave. 475-478 | (iii) vItarAgane kSAyika karuNAno saMbhava. 478 92.| ubhayanayanA AzrayaNano artha ane te aMge zaMkAnuM samAdhAna, nija nija sthAnamAM kahevAyelA nayanuM sevana kalyANakArI. 478-482 93. cAritra upasaMpadAnA be bhedo. 483-485 94-96. vaiyAvacca upasaMpadA viSayaka zAstrIya vyavasthA. 485-500 97. (i) gRhastha upasaMpadAnuM svarUpa. (i) trIjA mahAvrata sAthe gRhastha upasaMpadAno saMbaMdha. 500-503 98. jinAjJAyukta, guruparataMtra sAdhune daza prakAranI sAmAcArInuM pAlana. 503-504 (i) adhyAtmamAM rata sAdhunuM svarUpa. 505-511 (i) adhyAtmadhyAnamAM rata sAdhuthI levAyelI sAmAcArI kSapakazreNInuM kAraNa. | 505-511 100. (i) bhAvanI pradhAnatAne AzrayIne sAmAcArInA pAlanamAM anekAMtatA. 511 (ii) sArabhUta svalpa upadeza. 511-516 101. graMthakAra dvArA prastuta graMtharacanAthI ucita phaLanI prArthanA. 516-519 1-18. prazasti. para0-pa31 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA 51 OM hrIM aha~ namaH / OM hrIM zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / OM aiM namaH / / nyAyavizArada-mahAmahopAdhyAya-zrIyazovijayaviracita 'sAmAcArIprakaraNam' pratipRcchA sAmAcArI iyANiM paDipucchaNA bhannai -- have pratipRcchA sAmAcArI kahevAya che - mavatarazis: idAnImavasaraprAptatayA pratipRcchA pradarzyate, tatrAdau tallakSaNamAha - mavatarazikSArtha : have avasara prAptapaNuM hovAthI sUtramAM batAvelA krama pramANe pratipRcchA sAmAcArInI prarUpaNAto avasara prApta hovAthI, pratipRcchA sAmAcArI batAvAya che. tyAM pratipRcchA sAmAcArInI prarUpaNAmAM, mAmai dal=pratipUrAnA, sakSane 4 cha - gAthA: pucchA kira paDipucchA gurupuvvaNiveiyassa aTThassa / kajjaMtarAijANaNaheuM dhIrANa kiisamae / / 51 / / chAyA : pRcchA kila pratipRcchA gurupUrvaniveditasyArthasya / kAryAntarAdijJAnahetuM dhIrANAM kRtisamaye / / 51 / / manvayArtha : gurupuvvaNiveiyassa aTThassa-guru 43 pUrvamA niveled=ela, manIAryanI kiisamaye-ti samayehArya tI te kajjaMtarAijANaNaheuM-Ayatira pAnA hetuthI dhIrANa-dhIronI pucchA kira pddipucchaa-pRch| 5252 prtipRcch| che. // 51 // For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : 51 gAthArtha: guru vaDe pUrvamAM nivedita arthanI kRti samaye kAryAtarane jANavAnA hetuthI dhIronI pRcchA kharekhara pratipRcchA che. //pa1|| TIkA : puccha tti / kila iti satye, guruNA pUrvaniveditasyArthasya pRcchA pratipRcchA 'bhaNyate' iti zeSaH / pRcchA coktalakSaNaiva, nivedanaM ca vidhiniSedhAnyatara upadezaH / tena na guruNA pUrvamaniveditasyArthasya pRcchAyAM pUrvaniveditasyApi pRcchAguNavirahitakathanamAtre vA'tivyAptiH, apavAdato niSiddhapratipRcchAyAmavyAptirvetyAdi bhAvyam / atha keSAM kadA kiMnimittaM vaiSA bhavati ? ityAha-dhIrANAM-gurvAjJApAlanabaddhakakSANAM sAdhUnAmiti zeSaH, kRtisamaye-kAryavidhAnakAle, kAryAntaraM vivakSitakAryAdanyatkAryaM tadAdiryeSAM tanniSedhAdInAM teSAM jANaNa iti jJAnaM saiva hetustasmAd dvitIyAyAH paJcamyarthatvAt / TIkA : puSTha gi I e gAthAnuM pratika che. vinaM=sAce ja guru vaDe pUrve jaNAvAyela arthanI pRcchA pratipRcchA kahevAya che. "maLyate e mULa gAthAmAM adhyAhAra che ane pRcchA kahevAyelA lakSaNavALI ja che-gAthA-46mAM yadiyapaUT... e prakAranA kahevAyelA lakSaNavALI ja che, ane vidhiniSedhaavyatara upadeza=vidhirUpa ke niSedharUpa bemAMthI koIno upadeza, te nivedana che. tethI pratipRcchA sAmAcArInuM AvuM lakSaNa karyuM tethI, guru vaDe pUrve anivedita arthanI pRcchAmAM, athavA pUrve niveditatA paNa pRcchAguNathI virahita kathanamAtramAM ativyApti nathI, athavA apavAdathI niSiddhanI pratikRcchAmAM AvyApti nathI ItyAdi bhAvana karavuM. have prazna kare che ke - kone, kyAre athavA kayA nimitte A=pratipRcchA sAmAcArI, thAya che? ethI karIne kahe che - kone pratipRcchA sAmAcArI thAya che? teno javAba ApatAM kahe che - dhIrone guruAjJApAlatabaddha kakSAvALA sAdhuone, (thAya che). "sAdhUnAm e mULagAthAmAM adhyAhAra che. kyAre pratipRcchA sAmAcArI thAya che ? teno javAba ApatAM kahe che - kRti samaye kArya karavAnA samaye (thAya che). kayA kAraNe pratipRcchA sAmAcArI thAya che? teno javAba ApatAM kahe che - kAryAtarAdine jANavAnA hetuthI pratipRcchA thAya che. teno samAsa spaSTa karatAM kahe che - kAtaravivakSita kAryathI anya kArya, te che AdimAM jeone je kArya pUche che tenA viSedhAdine, teonuM je kArya pUche che tenA viSedhAdinuM, nAi=jJAna, te ja hetu hovAthI jJAnarUpa ja hetuthI For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : pa1 279 pratipRcchA che; kema ke mULagAthAmAM " vadhvaMtarajJALA ' e dvitIyA vibhaktino paMcamI artha che. * 'pUrvanivevitasthApi' ahIM ' thI pUrvamAM anivedita=nahi jaNAvelano samuccaya karavo. arthAt pUrvamAM aniveditamAM to lakSaNa jatuM ja nathI. tethI lakSaNanI ativyApti nathI ja. >> 'trivepArInA AdithI vidhinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha: guru vaDe pUrvanivedita arthanI kAryavidhAnakAle ziSya dvArA pRcchA te pratipRcchA sAmAcArI che. A lakSaNamAM pUrvanivedita arthamAM nivedana zuM che ? to kahe che - nivedana arthAt vidhi-niSedha e bemAMthI anyatarano koI ekano paNa, upadeza te nivedana che. tethI e prApta thAya ke, pUrvamAM ziSya koIka kArya karavA aMge gurune ApRcchA karela hoya, ane gurue tyAre kAlAntaramAM te kArya karavA aMgenuM vidhAna karyuM hoya, tyAre kArya karatI vakhate pharI te kArya aMge gurune ziSya pUche tyAre te pratipRcchA sAmAcArI bane, athavA to pUrvamAM ziSya gurune koIka kArya aMge pRcchA karI hoya, ane gurue tyAre ziSyane te kArya karavA aMge niSedha karyo hoya, Ama chatAM kAlAMtare te kArya karavAnI AvazyakatA hoya evA saMyoga jyAre ziSyane jaNAya, tyAre guru dvArA pUrvamAM niSiddha evA te kArya aMge apavAdathI ziSya dvArA pharI pUchavAmAM Ave to paNa te pratipRcchA sAmAcArI bane che. e vAta jaNAvavA mATe ja nivedanano artha A pramANe karyo ke, "guru dvArA vidhiniSedhaanyatararUpe pUrvamAM upadeza karAyelI arthanI ziSya dvArA pharI pRcchA karavI te pratipRcchA che. pratipRcchA sAmAcArInuM AvuM lakSaNa karavAnA kAraNe nIcenA sthaLe lakSaNanI ativyApti ke avyApti thatI nathI, te batAve che -- (1) pUrvamAM je kAryanuM guruthI nivedana na karAyeluM hoya tevuM koIka kArya ziSyane karavA jevuM jaNAyuM hoya ane te kArya aMge gurune pUche to tyAM ApRcchA sAmAcArInuM lakSaNa hovA chatAM pratipRcchAnuM lakSaNa jatuM nathI; kema ke tyAre guru dvArA pUrvanivedita arthanI pRcchA nathI, mATe AvA sthaLe lakSaNanI ativyApti nathI. (2) koI ziSya guru dvArA pUrvanivedita arthanI pharI pRcchA kare, paraMtu te kArya pRcchAnA guNathI virahita hoya to tyAM paNa pratipRcchA sAmAcArInA lakSaNanI ativyApti nathI=AvA sthaLe lakSaNa jatuM nathI. kAraNa, ApRcchA sAmAcArInuM lakSaNa 'nija hitakAryanI pratijJA' evuM graMthakAre kareluM che, ane ahIM nija hitakArya na hoya te kArya pRcchA guNathI rahita che, to pUrvamAM nivedita kArya hovA chatAM pratipRcchA sAmAcArI na banI zake. Azaya e che ke, ziSya potAnI nirjarAnuM kAraNa bane tevA kAryaviSayaka gurune ApRcchA karavAnI hoya che, paraMtu evA guNathI yukta tevuM kArya na hoya to gurune pUchavA chatAM te ApRcchA sAmAcArI na bane. e rIte guru dvArA pUrve nivedita artha hoya, paraMtu ApRcchAnA guNathI rahita hoya to te paNa pratipucchA sAmAcArI na banI zake. For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 pratipRcchA sAmAcArI | gAthA 51 jema jamAlie bhagavAnane pRthar vihAra aMge pRcchA karI tyAre bhagavAne mauna dvArA potAnI asaMmati jaNAvI; Ama chatAM thoDA thoDA divasonA aMtare jamAli pRcchA karatA rahe che, topaNa te pratipRcchA sAmAcArI banatI nathI; kema ke jamAline pRthar vihAra karavAnI balavAna IcchA hatI, ane bhagavAnanI saMmati na hovA chatAM pharI pharI pUchIne temanI saMmatinI apekSA rAkhe che; ane jyAre bhagavAna pAsethI saMmati na maLI, tyAre bhagavAnanI anujJA vinA paNa temaNe vihAra karyo. jyAre pratipRcchA sAmAcArImAM to guNavAna gurune parataMtra rahevAno adhyavasAya apekSita che. tethI pRcchAkALamAM gurue koIka kArya karavAno niSedha karyo hoya to te kArya karavAno adhyavasAya tene hoya nahi; Ama chatAM koI vizeSa saMyogomAM te kArya karavA jevuM che tema jaNAvAthI pharI pRcchA kare, to te pratipRcchA sAmAcArI thAya. jema jamAlie bhagavAna pAse pRthagu vihAra mATe pRcchA karI, te saMyogomAM bhagavAne anujJA na ApI, paraMtu pAchaLathI koIka evA lAbhanA saMyogo dekhAyA hoya ane tene sAme rAkhIne jo jamAlie bhagavAnane pharI pRcchA karI hota, ane 'bhagavAna hA pADe to javuM che, nahitara nahi" evA AzayathI pUchyuM hota to pratipRcchA sAmAcArI banata. paraMtu jamAline to pRthagu vihAranI utkaTa IcchA hatI, tethI bhagavAnanI saMmati na maLI to paNa teo javA tatpara thayA. mATe bhagavAnane punaH punaH pUchavA chatAM temanI pratikRcchA sAmAcArI banatI nathI. (3) pUrvamAM pRcchA karatAM gurue je kAryano ziSyane niSedha karela che, te niSiddha kAryanI apavAdathI pratipRcchAmAM paNa lakSaNanI avyApti nathI=pratipRcchA sAmAcArInuM lakSaNa ghaTe che. Azaya e che ke, eka vakhata ziSya koI kArya aMge gurune pRcchA karI tyAre te saMyogomAM gurue ziSyane te kArya karavA aMge niSedha karyo, Ama chatAM kAlAMtaramAM te kAryano vinAza joIne ziSyane thAya ke "A kArya atyAre mAre karavA jevuM jaNAya che, tethI kadAca A saMyogomAM gurune paNa te saMmata hoI zake, mATe gurune pUchIne jo temane ucita jaNAya to huM te kArya karuM,' tevA adhyavasAyathI gurune pharI pRcchA kare to te niSiddhanI apavAdathI pratipRcchA che. ane AvA samaye paNa te pratipRcchA sAmAcArI tyAre bane ke jyAre guNavAna guru ziSya vaDe te kArya karavAthI ziSyane nirjarA thaze ke nahIM tevo nirNaya karI anujJA Ape, ane ziSya paNa svamati pramANe nirjarAno nirNaya karIne pravRtti karavAnA adhyavasAyavALo na hoya, paraMtu guNavAna gurune parataMtra rahIne, pratipRcchA sAmAcArInI maryAdAnA pAlanapUrvaka te kArya karIne nirjarA prApta karavAnA adhyavasAyavALo hoya ane tethI nirjarA arthe gurune pratipRcchA kare. A pratipRcchA sAmAcArInuM pAlana dhIra puruSo karI zake che. dhIra eTale ke jemane kaSAyo uparanuM prabhutva che=guNavAnanI parataMtratAne samyaka dhAraNa karI zake tevuM zairya jemanAmAM che, te dhIra. e arthane batAvavA mATe TIkAmAM kahyuM ke, guruAjJApAlanamAM baddhakakSAvALA dhIra sAdhuone A pratipRcchA sAmAcArI che. AnAthI e phalita thAya ke, koI sAdhu gurune koI kAryaviSayaka pratipRcchA karIne te kArya kare, paraMtu te kAryaviSayaka samyapha vidhinuM pAlana na kare ane te kAryamAM apekSita samyapha yatanA na jALave, to te dhIra nathI. AthI tevA sAdhue ucita kAryanI pratikRcchA karI te kArya karyuM, topaNa te pratipRcchA sAmAcArInA For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : 51 pAlanakRta nirjarArUpa phaLane pAmI zake nahi. paraMtu je sAdhuo kaSAyone paravaza thayA vinA sudaDha yatnapUrvaka bhagavAnanA vacanAnusAra samyaka kriyA kare che ane saMyamanA pariNAmamAM paNa daDha yatna kare che, tevA dhIra puruSo pratipRcchA sAmAcArInuM pAlana karI zake che, e phalitArtha che. A pratipRcchA sAmAcArI kAryavidhAnakALamAM karavAnI che, ema kahevAthI e prApta thAya ke, koI kArya aMge savAre gurune pUchatAM gurue te kArya sAMje karavAnuM kahyuM hoya, ane ziSya te kArya karavA aMgeno kALa= sAMjano samaya thAya te pahelAM game tyAre jaIne punaH pRcchA karI Ave ke "sAMje huM A kArya karuM ?" to te pratipRcchA sAmAcArI na banI zake, paraMtu karaNakALa prApta thAya tyAre pratipRcchA karI te kArya kare to ja te pratipRcchA sAmAcArI bane. gurue pUrvamAM ziSyane te kArya karavAnuM kahyuM hoya Ama chatAM te kArya karatI vakhate gurune pharI pUchavAnuM kAraNa zuM ? te batAvavA mATe kahe che ke, vivakSita kArya karatAM anya kAryAdi jANavA mATe pharI pratikRcchA karavAmAM Ave che. AnAthI e prApta thAya ke, savAre gurue vivakSita kArya sAMje karavA mATe ziSyane kahyuM hoya, ane karaNakALe ziSya pratipRcchA kare tyAre gurune jaNAya ke "A kArya karavA karatAM anya kArya ziSya mATe ucita che; kAraNa ke tenAthI tene adhika lAbha thAya tema che," AvuM jJAna karavA mATe pratipucchA karavAmAM Ave che athavA to pUrvamAM je kArya gurue karavA mATe kahyuM hatuM ane te kArya karavA jevuM tyAre gurune jaNAtuM paNa hatuM, AthI te kAryane gurue sAMjanA karavA aMge ziSyane kahyuM hatuM, paraMtu have koIka kAraNathI te kArya karavAnI AvazyakatA nathI tevuM gurune jaNAtAM, guru ziSyane te kAryano niSedha paNa kare, ItyAdi jANavA mATe pharI pratipRcchA karavAmAM Ave che, jethI ucitakALe ucita kRtya karIne pote nirjarArUpa phaLane pAme. TIkA : kAryAntarAdIni cAmUni - 'kajjantaraM, Na kajjaM teNaM, kAlAMtareNa kati / aNNo vA taM kAhiti, kayaM va emAiA heU / / (paMcA. 12-31) iti gAthApratipAditAnyavaseyAni / asyAzcAyamarthaH-pratipRSTo hi guru: kadAcit (1) prAgAdiSTakAryAdanyatkAryamAdizet, (2) tena prAgAdiSTena kAryeNa na kArya=na prayojanamiti vA brUyAt, (3) kAlAntareNa, avasarAntareNa vA kAryamiti vA'nujAnIyAt, (4) anyo vA'dhikRtabhinnaH ziSyastatkariSyatItyabhidadhyAt, (5) kRtaM vedaM kenaciditi pratipAdayet, (6) AdizabdAttasyaiva vA kAryasya vizeSaM brUyAt / tadetatkAryajijJAsayA pratipRcchaucityamiti bhAvaH / na caitAdRzajijJAsAM vinaiva pUrvagurUpadezapAlanAdeveSTasiddheH kiM pratipRcchayA ? iti vAcyam, gurUpadezAtkiyacciravilambe pratipRcchAyA avasaraprAptatayA tadakaraNe 1. kAryAntaraM, na kAryaM tena, kAlAntareNa kAryamiti / anyo vA tatkariSyati, kRtaM caivamAdikA hetavaH / / For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 pratipRcchA sAmAcArI/ gAthA: 51 pratyavAyaprasaGgAditi dig / / 51 / / TIkArtha: ane A kAryAtarAdi 'Syantara' paMcAzaka-12, zloka-31, e pramANenI gAthAthI pratipAdana karAyelA jANavA. 'nantara' ..... zlokano artha A pramANe che - "anya kArya hoya athavA te kArya vaDe prayojana nathI athavA anya avasara vaDe karavuM athavA anya te kAryane karaze athavA karAI gayuM che, AvA Adi gurunA vikalpo che, je pratipucchA karavAmAM hetu che." ane Ano=A gAthAno, A artha che - pharI puchAyelA jaguru kadAca (1) pUrve AdiSTa kAryathI anya kAryane Adeza kare, (2) athavA te pUrvaAdiSTa kArya vaDe kArya nathI=prayojana nathI, e pramANe kahe, (3) athavA kAlAMtara vaDe athavA avasarAMtara vaDe (A kArya karavuM e pramANe anujJA Ape, (4) athavA adhikRtathI bhinna ziSya jene kArya soMpyuM che tenAthI bhinna ziSya, te kArya karaze e pramANe kahe, (5) athavA koInA vaDe A kArya karAyuM che, e pramANe pratipAdana kare, (6) athavA Adi zabdathI=mULa gAthAmAM kahelA "mAphiyA' nA Adi zabdathI, te ja kAryavA= pUrvamAM batAvela kAryatA, vizeSate kahe, te-pUrvamAM varNana karyA te A kAryanI jijJAsA vaDe (ziSyane) pratipRcchAnuM ucitapaNuM che, e prakArano bhAva cheetAtparya che. ane AvA prakAranI jijJAsA vinA ja pUrvanA gurunA upadezanA pAlatathI ja ISTasiddhi hovAthI pratikRcchA vaDe zuM?" e pramANe te kahevuM; kema ke gurunA upadezathI kaMIka cira vilaMbamAM=kaMIka vilaMbatavALA kAryamAM, pratipRcchAnA avasaranuM prAptapaNuM hovAne kAraNe tenA=pratipRcchAnA, akaraNamAM pratyavAyano prasaMga che. A pramANe dizAsUcana che. pi1TI bhAvArtha : gAthAmAM kahyuM ke, kAryAntarAdi jANavAnA hetuthI pratikRcchA karAya che ane te kAryAntarAdi paMcAzaka12, gAthA-31 thI pratipAdita jANavA. te A pramANe - (1) jyAre gurune ziSya pharI pUchavA jAya tyAre gurune jaNAya ke pUrvamAM kahevAyela kArya karatAM A anya kArya jo A ziSya karaze to tene ghaNI nirjarA thaze ane A pUrvamAM kahevAyela kArya bIjAnA mATe ucita For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : pa1 che, tethI pratikRcchA karavAthI anya kArya karIne vizeSa lAbha pratipRcchakane maLI zake, mATe pratipRcchA sAmAcArI che. (2) koIka vakhate pUrvamAM je kArya karavAnuM hatuM tenuM have vartamAnamAM koI prayojana nathI tevuM gurune jaNAya, jethI tenA viSayaka potAnI nirarthaka pravRtti na thAya te AzayathI paNa gurune pratikRcchA karavAnI che. (3) gurune pratipRcchA karavAthI gurune jaNAya ke (i) A kArya atyAre karavAnuM nathI, paraMtu anya kALe karavAnuM che arthAt sAMjanA karavAnuM che ke eka ke be divasa pachI karavAnuM che, jethI te kAryanuM vizeSa phaLa prApta thAya; athavA to (ii) A avasare A kArya karavAnuM nathI paraMtu anya avasare A kArya karavAnuM che, jethI te avasara pramANe A kAryanuM vizeSa phaLa prApta thAya; tethI gurune pratipRcchA karyA vagara kArya karavAmAM Ave to kAlAMtare ke avasarAMtare karavAthI te kAryano je lAbha thavAno hato, te thAya nahi. A rIte A kAryathI kAlAMtare ke avasarAMtare vizeSa lAbha thaze, teno nirNaya gItArtha guru karI zake, mATe pratipRcchA sAmAcArI che. (4) pratipRcchA karavAthI gurune jaNAya ke je ziSyane meM A kArya karavAnuM kahyuM che, tenA badale tenAthI bhinna ziSya te kArya karaze to te bhinna ziSya te kArya karIne lAbha meLavaze, ane pratikRcchaka mATe je anya ucita kArya che te karIne pratipRcchaka nirjarArUpa phaLane pAmI zakaze, tethI guru te pramANe paNa kahe, te jANavA mATe pratipRcchA karavAnI che. (5) gurue te kArya kAlAMtaramAM karavAnuM kahyuM hatuM, chatAM anya vaDe A kArya thaI cUkyuM hoya to pharI te kAryaviSayaka pravRtti karavAmAM Ave to te samayano vyartha upayoga thAya, mATe gurune pharI pUchavAthI jo te kArya thaI gayeluM hoya to tenI jANa pratipRcchakane thAya, tadarthe gurune pratipRcchA karavAmAM Ave che. (6) gurue je kArya karavAnuM pUrvamAM kahyuM hoya, te kArya aMge kaMIka vizeSa sUcana karavAnuM prayojana pAchaLathI UbhuM thayuM hoya, to pratipRcchA karavAthI guru te prakAranuM vizeSa sUcana paNa kare, jethI te kArya samyagu rIte thAya, tenA kAraNe e kArya ekAMte badhAnA hitanuM kAraNa bane, mATe paNa pratipRcchA karavAnI che. A prakAranA kAryaviSayaka gurunA vikalpono saMbhava hovAthI pUrvamAM gurune ApRcchA karI hoya topaNa te kArya karatAM pahelAM pratipRcchA karavI ucita che. na cetAkRza vijJAsAM .... dvi : ahIM koIne zaMkA thAya ke, AvI koI jijJAsA vagara ja gurue pUrvamAM kArya karavAno upadeza Apela che, tethI tenuM pAlana karavAthI ja ziSyane nirjarArUpa ISTa phaLanI siddhi thaze, pratipRcchA karavAnuM koI prayojana nathI. to ema na kahevuM; kema ke gurue kArya karavAnuM kahela hoya ane te kArya kaMIka lAMbA vilaMbana pachI karavAnuM hoya tyAre pratipRcchAno avasara prApta hoya che, kema ke pratipRcchA karyA vagara te kArya karavAmAM Ave to uparamAM batAvela cha vikalpothI je vizeSa lAbha thavAno saMbhava hato te thAya nahi. tethI tevA samaye nirjarAnA arthI evA sAdhue pratipRcchA karavI ucita che. Ama chatAM pratipRcchA karavAmAM na Ave to ucita For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA para kriyA na karavAne kAraNe karmabaMdhanI prAptino prasaMga Ave che. ApanA avatarazi: pratipRcchAyAmeva prakArAntaraM pradarzanArthamAha - avatarazilArtha : pratipRcchAne viSe ja prakArAMtarane bIjA prakArane, batAvavA mATe kahe che - gAthA: khalaNAi pavittIe tikkhutto ahava vihipaogevi / puvvaNisiddhe aNNe paDipucchamuvaTThie biMti / / 52 / / chAyA: skhalanAyAM pravRttau trikRtvo'thavA vidhiprayoge'pi / pUrvanipiddhe'nye pratipRcchAmupasthite bruvate / / 52 / / manvayArtha : ahava=athavA vihipaogevi vidhiprayoga hote te 5 pavittIe=pravRttimA tikkhuttotra pAra khalaNAi-spalatA thathe chate prtirch| 42vI. aNNe savya mAyAryo puvvaNisiddhe uvaTThie pUrvApAra Arya upasthita thaye chata paDipuccham pratirachAne biti- cha. / / 52 / / / gAthArtha : athavA vidhipayoga hote chate paNa pravRttimAM traNa vAra khalanA thaye chate pratipRcchA karavI. anya AcAryo pUrvaniSiddha kArya upasthita thaye chate pratipRcchAne kahe che. pirA TIs: khalaNAitti / athavA iti prakArAntaradyotane, pravRttau-cikIrSitakAryavyApAre, trikRtvA-trIn vArAn, skhalanAyAM-dunimittAdyupapAte sati, vidhiprayoge'pi dunimittAdipratibandhakavihitakAryArAdhane'pi, tadvidhAnaM caivam-prathamaskhalanAyAmaSTocchvAsamAna: kAyotsargo, dvitIyAyAM taddviguNaH, tRtIyAyAM saGghATakajyeSThasya pazcAtkaraNamityAdi vidhiprayoge punaH punaH skhalanaiva na bhavatItyapizabdArthaH / tathA sati pratipRcchA kAryetyuttara gAthAto'nuSaGgaH / TIArtha: 'khalaNAitti' / me thAtuM prati cha. For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipRcchA sAmAcArI | gAthA para 285 athavA, e pratipRcchAnA bIjA prakArane batAvavA mATe che. vidhi prayogamAM paNa duSTa nimittAdi pratibaMdhaka vihita kAryanI ArAdhanAmAM paNa, pravRttimAM=Icchita kAryavyApAramAM, trivRtva=traNa vAra, skUlanA hote chate duSTa nimitta Adi utpanna thaye chate, pratipRcchA karavI - A pramANe uttara gAthAthI anuSaMga che=joDANa che. ane tenuM vidhAna-durnimittAdine dUra karanAra vidhi, A pramANe che - prathama skUlanA thaye chate ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga, bIjI vAra skUlanA thaye chate tenAthI dviguNa ATha zvAsocchavAsathI bamaNo (16 zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga kare) ane trIjI vAra skUlanA thaye chate saMghATaka jyeSThatA karyA pachI karavuM, ItyAdi vidhi prayoga karyo chate, pharI pharI vAraMvAra, skUlanA ja thatI nathI, e pramANe la' zabdano artha che. * 'dunimittAdri" ahIM 'sara' thI vipnanuM grahaNa karavuM. * pUNyamityAdri' ahIM 'sara' thI zeSa vidhinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : pUrva gAthAmAM pratipRcchA kyAre karavI te batAvyuM, ane pratipRcchA karavAthI zuM lAbha thAya che te paNa batAvyuM. kALanA vilaMbanathI guruAdiSTa kArya karavAnuM hoya, ke pUrve guru vaDe niSiddha kArya apavAdathI karavA jevuM lAge tyAre, pratipRcchA hoya che tema batAvyuM. have te sivAya anya sthAnamAM paNa pratipRcchAnI vidhi che, te "athavA" zabdathI gAthAmAM batAve che. koI paNa sAdhu, vihita kAryanI pravRttinA prAraMbhamAM te kAryanI pravRttimAM koI vighna na Ave te mATe maMgala kare che, je maMgalanuM AcaraNa vihita kAryanI prAthamika ArAdhanA svarUpa che; ane te ArAdhanA karyA pachI te sAdhu te kArya karavA mATe pravRtta thAya, jethI te kAryamAM tene vighna na Ave ane nirvighnapaNe te vihita kArya karIne nirjarArUpa phaLane pAme. Ama chatAM koI prabaLa karma hoya to te kArya mATe pravRtti kare tyAre koI apazukanAdi nimitto upasthita thAya to te alanArUpa che. tethI AvI prathama skUlanA thaye chate vipnanA nAza mATe ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga kare ane pachI vihita kArya karavAno prAraMbha kare. Ama chatAM pharI skUlanA thAya to tenAthI dviguNa=17 zvAsocchuvAsa pramANa kAyotsarga kare. A rIte be vAra karavA chatAM paNa pravRttinA prAraMbhamAM trIjI vAra skUlanA thAya to saMghATaka paikI je jyeSTha hoya te kRtyano prathama prAraMbha kare, pachI pAchaLathI pote te kArya kare. Ama kahevAnuM tAtparya ema bhAse che ke, potAne vihita pravRttimAM vAraMvAra durnimitto Ave che tethI potAnAM vijJaApAdaka karma baLavAna che, mATe saMghATaka jyeSTha je atisaMyamanI ArAdhanAmAM dIrgha paryAyavALA hovAnA kAraNe puNyazALI che, tenI pAchaLa cAlavAthI tenA puNyanA sahakArathI potAnuM vijJaApAdaka karma asamartha bane ane vidgo TaLI jAya. A rIte traNa vAra karavA chatAM paNa alanA prApta thAya to pharI te kArya karavA viSayaka gurune pratipRcchA karavI joIe, jethI gurune ucita jaNAya to te kArya kaI rIte karavuM ke jethI koI anartha na thAya, te rIte sUcana kare athavA te kAryano niSedha paNa kare. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA para Azaya e che ke, sAdhu koI paNa pravRtti kare che te nirjarAnA arthe kare che ane samabhAvanI vRddhi thAya te rIte pravRtti karavAthI nirjarA thAya che. have potAnI te pravRttimAM koI bAhya vighna Ave to te pravRtti bAhya rIte samyagU na thaI zake ane aMtaraMga vighna Ave to te kriyA aMtaraMga rIte paNa samabhAvanA nAzanuM kAraNa paNa banI zake che. zAstramAM paNa kahyuM che ke - 'zreyAMsi bahuvighnAni bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM tu kvApi yAnti vinAyakAH / / ' mahAna puruSone paNa zreya kAryomAM ghaNAM vidano utpanna thAya che, azreya kAryamAM pravRttane vaLI vino kyAMya paNa cAlyAM jAya che" - koIpaNa satkAryano prAraMbha kare ane temAM vighna Ave to skUlanA kare, kAryanI samApti thavA na de, mATe ja maMgalapUrvaka pravRtti karavAnI che. bhagavAna vaDe vihita sAdhunI pratyeka pravRtti te zreyakArya che, jema sAdhunI bhikSA lAvavAnI kriyA mahAnirjarA karanArI, mahAzreyaskArI, saMyamavRddhikArI che. tethI sAdhu bhikSA mATe jAya tyAre maMgalapUrvaka prAraMbha kare che. vaLI sAdhu Icche che ke huM saMyamano arthI chuM, mAtra bhikSAno artha nathI; tethI jema pUrva RSio saMyamanI vRddhi thAya te rIte bhikSAne lAvatA hatA, te rIte huM paNa lAvIza. AthI temAM koI vighna na Ave tadarthe upayogano kAyotsarga karI, gurunI anujJAthI pravRtta thAya che. Ama chatAM koI durnimitta upasthita thAya to te vipnanA nivAraNa arthe ATha zvAsocchavAsano kAyotsarga kare che ane pharI gocarI javA mATe tatpara thAya che, tyAre paNa durnimitta upasthita thAya to pharI 16 zvAsocchavAsano kAyotsarga kare ane gocarI javA mATe tatpara thAya; paraMtu tyAre paNa durnimitta upasthita thAya tyAre zuM karavuM ? to kahe che ke, sAmAnya rIte bhikSArthe jatA sAdhu saMghATaka sAthe cAlatA hoya che, paNa have trIjI vAranI skUlanAmAM saMghATaka jyeSTha prathama gamana kare pachI pote temanI pAchaLa gamana kare, tethI vighna TaLI jAya. A rIte vipna TALavAnA traNa prayogo karavAthI avazya vighna nAza pAme che, te batAvavA mATe kahyuM ke, vidhiprayoga karAya chate pharI pharI skUlanA thatI nathI. vidhino prayoga te vinanA nAza mATenI kriyA che, tethI te vidhiprayogathI avazya vighna nAza thAya che; chatAM traNa vakhatanA vidhiprayogathI paNa jyAre vipnaApAdaka durnimitta nAza thatuM nathI, tyAre te batAve che ke vijJaApAdaka karmo baLavAna che, mATe te kAryaviSayaka gurune pharI pRcchA karavI joIe, jethI bhikSAgamananI kriyAmAM koI bAhya anartha na thAya, ane bhagavAnanI AjJAviruddha bhikSA lAvavAnI kriyA paNa na thAya ane tethI ekAMte sarvanA hitane karanArI evI sarvasaMpankarI bhikSA hovA chatAM karmabaMdhanuM kAraNa bane nahi. A rIte bhikSA sivAyanA anya kAryamAM paNa samajI levuM. TIkA - atha kathaM vidhiprayoge'pi skhalanA ? kiM vA tasyAM satyAM pratipRcchayA ? iti cet, tathAvidhavighnakSayaM prati vidhiprayogahetutvasyA'lpIyasastasya bahutaravighnaparikSayA-'zaktatve'pyanapAyAt, na khalu jalakaNikAmAtrasya For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : para jvalanajvAlAvidhyApanA'kSamatve'pi dhArAdharavimuktanIradhArAyA-statra tathAtvam, iti vidhiprayoge'pi skhalanAyAM vighnabAhulyakalpanAt, durnimittopanipAtastu tajjJApako'dRSTavazA-devopatiSThate, puNyavata evA'niSTajJAnenAniSTapravRttipratirodhasaMbhavAt / yattu durnimittasyApi vighnakArakatvena kAraNocchedadvArA vidhiprayogasya vighnakSayahetutvamiti tanna, tasya niSiddhakarmatvAbhAvena pApA'hetutvAt / pratipRcchAyAM tu gururuttaravighnAbhAvajJAnena pratipracchakaM tatra pravartayet, punaH zakunAdizuddhau vA tatra pravartethA ityupadizet, tathA ca zakunAdizuddhau punarapi tatra pravRttirucitA / TIkArya: atha .... DathanupAyA, 'ya' thI pUrvapakSI be zaMkA kare che - (1) vidhi prayoga karavA chatAM paNa skUlatA kema thAya ? (2) athavA te hote chate skUlanA hete chate, pratipRcchA vaDe zuM?-pratipRcchAnuM koI prayojana nathI. graMthakAra prathama zaMkAnA samAdhAnamAM hetu ApatAM kahe che ke, tevA prakAranA vidhyakSaya prati alpa sAmarthyavALA evA vidhiprayoganuM bahutara vidhvanA parikSayamAM=nAzamAM, asamarthapaNuM hovA chatAM paNa vidhiprayoganA hetupaNAnuM apAyapaNuM che=vidhi prayoga hetupaNuM che. >> 'vidhiyooDa'i ahIM 'ri' thI vidhinA aprayoganuM grahaNa karavuM arthAt vidhinA aprayogamAM to skUlanA saMbhave, paraMtu vidhinA prayogamAM paNa kema alanA che ? utthAna : ahIM zaMkA thAya ke, vidhiprayoga karavA chatAM vighnanAza thayo nathI, tethI vipnanAza pratye prastuta vidhiprayoga kAraNa nathI, tema mAnavuM? ke prastuta vidhiprayoga alpa che ane vipna ghaNuM che, tema mAnavuM? te nirNaya kema thaI zake ? tethI navu thI 7nA sudhI javAba Ape che. TIkArya : na va7 .... pratirodha saMmavat kharekhara ! jaLatA kaNiyAmAtranuM agninI javALAne olavavAmAM asamarthapaNuM hovA chatAM paNa vAdaLathI mukAtA pANInI dhArAnuM tyAM=agnine olavavAmAM, tathApaNuM che=samarthapaNuM che. e pramANe vidhiprayoga thaye chate paNa skUlanA thavAmAM vighnabahulatAnI kalpanA che. vaLI adaSTatA vazathI ja teno=vidhvabAhulyano jJApaka evo durtimitono, upanipAta prApta thAya che; kema ke puNyavALAne ja (te durnimittathI bhAvimAM thanArA) aniSTanA jJAnane kAraNe aniSTa pravRttinA pratirodhano saMbhava che. * 'sakSamaaDa'i ahIM ' thI e kahevuM che ke, jo pANI ghaNuM hoya to to samartha bane che, paraMtu ochuM hoya to asamartha paNa bane. For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, puNyanA udayathI durnimittonI prApti thAya che, tyAM anya koIka vaLI durnimittane vighnamAM kA2ka mAne che ane pApanA udayathI durnimitta maLe che tema kahe che. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - TIkArya : ..... yattu . pApADaThetutvAt |vaLI dunimittanuM paNa vighnakArakapaNuM hovAnA kAraNe kAraNanA uccheda dvArA vidhiprayoganuM vighnakSayahetupaNuM che, ema je kahe che, te vAta barAbara nathI; kema ke tenA=dunimittanA, niSiddhakarmatvanA abhAvane kAraNe-zAstraniSiddha karma nahIM hovAne kAraNe, pApanuM ahetupaNuM che. * 'vRnimittasthApi' ahIM'pi' thI e kahevuM che ke, pApakarmanuM to vighnakA2kapaNuM che, paraMtu durnimittonuM paNa vighnakArakapaNuM che. pratipRcchA sAmAcArI | gAthA : 52 utthAna : 'jhatha' thI pUrvapakSIe be zaMkA karelI. temAM bIjI zaMkA karatAM kahyuM ke skhalanA hote chate pratipRcchA vaDe zuM ? arthAt pratipRcchAnuM koI prayojana nathI. tenuM samAdhAna karatAM pratipRcchAnI AvazyakatA jaNAve che - TIkArtha -- pratipRcchAyAM pravRttivitA / (1) vaLI pratikRcchAmAM=traNavAra skhalanA thaye chate ziSya jyAre gurune pharI te kArya aMge pUche te rUpa pratikRcchAmAM, uttaramAM=pratipRcchA pachI pravRttikALamAM, vighnanA abhAvanA jJAnane kAraNe guru pratipracchakane=pratipRcchA karanArane, tyAM=je pravRtti karavAnI che tyAM, pravartAve athavA (2) pharI zakunAdinI zuddhi thaye chate 'tAre tyAM pravRtti karavI' e pramANe upadeza Ape. te rIte=upara kahelA (1) ane (2) prakAramAMthI koIpaNa prakAre gurunuM vacana prApta thAya te rIte, zakunAdi zuddhi thaye chate pharI paNa tyAM=je kArya karavAnuM che tyAM, pravRtti ucita che. * 'zanAvizuddho' ahIM 'vi' thI nimittazuddhi, nADIzuddhi AdinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - 'gatha' thI pUrvapakSI be zaMkA kare che (1) vidhiprayoga karavA chatAM paNa skhalanA kema thaI ? pUrvapakSInuM kahevAnuM tAtparya e che ke, tame vidhiprayoga karI kAryano prAraMbha karyo to skUlanA thavI na joIe, ane skhalanA thaI te to pratyakSa dekhAya che. AthI vidhiprayoga skhalanAnA nivAraNanuM kAraNa nathI. (2) skhalanA thaye chate pratikRcchA karavAthI zuM ? arthAt have pratipRcchAnuM koI prayojana nathI. uparyukta pUrvapakSIe karelI baMne zaMkAmAMthI prathama zaMkA e che ke vidhiprayoga karavA chatAM paNa skhalanA For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : para 289 thaI che, mATe vidhi prayoga skUlanAnA nivAraNanuM kAraNa nathI. tenA nirAkaraNamAM hatu kahe che ke, tevA prakAranA vijJakSaya prati vidhiprayoganuM hetupaNuM hovA chatAM je vidhiprayoga karAyo che te alpa pramANamAM che, tethI ghaNA vidgonA parikSayamAM=nAzamAM, te asamartha che. Ama chatAM karAyelo vidhiprayoga to vijJakSaya prati hetu che ja. Azaya e che ke je pravRtti karavAmAM Ave che te pravRttimAM jevA prakAranAM vidgonI prApti thavAnI hatI, te vighnono kSaya vidhiprayogathI avazya thAya che, paraMtu alpa sAmarthyavALA vidhiprayogathI alpa vipnano nAza thaI zake che; ane AthI pravRttinA prAraMbha pUrve je prathama maMgala karyuM, te sAmAnya hatuM ane vipna moTuM hatuM, tethI skUlanA prApta thaI. have te dUra karavA ATha zvAsocchavAsa pramANa prAthamika bhUmikAno vidhi karavAmAM Ave che ane te vidhiprayogathI nAzya eTalAM vighno hoya to te karAtA vidhiprayogathI avazya nAza thAya che. tethI keTalAka sAdhuone prathama alanA thayA pachI ATha zvAsocchavAsa kAyotsarga kare to vipna AvatuM nathI. paraMtu jeone tenA karatAM balavAna viSna che, teone prathama vAra vidhiprayoga karyA chatAM pharI skUlanA prApta thatAM pUrva karatAM dviguNa=16 zvAsocchavAsa kAyotsarga kare che, je prathamanA vidhiprayoga karatAM balavAna che, tethI pUrvanAM vighno karatAM balavAna vighno hoya to nAza pAme che. AthI keTalAka sAdhuone bIjI vAra vidhiprayoga karyA pachI skUlanA prApta thatI nathI. vaLI keTalAka sAdhuone AnAthI paNa balavAna viSNanI prApti hoya to bIjI vAranA karAyelA vidhiprayogathI paNa teno nAza thato nathI. tethI puNyazALI evA saMghATakayeSThane AgaLa karIne pachI pote pravRtti kare che to tenA puNyathI baliSTha evAM vighno nAza pAmI jAya che, tethI skUlanA prApta thatI nathI. ane A traNa rIte vidhiprayoga karavA chatAM paNa skUlanA prApta thAya to kahevuM paDe ke trIjI vAra karAyelA vidhiprayoga karatAM paNa vipna ghaNAM che ke je prastuta vidhi prayogathI nAza thaI zakatAM nathI. AnAthI e batAvavuM che ke, jIvamAM jo vipnaApAdaka baliSTha karmo thoDAM hoya to tenA nAza mATe thoDo vidhiprayoga karavAmAM Ave to te vidhiprayogathI thatA zubhabhAvathI vighnaApAdaka karmono nAza thAya che, ane traNa prakAre vidhiprayoga karavA chatAM jyAre skUlanAo prApta thAya che, tyAre nakkI thAya che ke zakya eTalA vipnanAzanA upAyonuM sevana karavA chatAM skUlanA thAya che, tethI prastuta prAraMbha karAyela pravRttithI kAMIka moTo anartha thAya tevuM balavAna vina vidyamAna che, ke je A vidhi prayoga dvArA thatA AvA zubhabhAvathI paNa nAza thaI zake tevuM nathI. e vAtane dRSTAMtathI batAve che ke, jema moTI jvALArUpa agni hoya to tene pANIno kaNiyo (pANInA chAMTA) bUjhavI na zake, paraMtu eTalAmAtrathI pANImAM agnine bUjhavavAnuM sAmarthya nathI tema kahI zakAya nahi. vastutaH agni vadhu paDato prajavalita thayela hoya to tene bUjhavavA adhika pANI Avazyaka che ane alpa agnine bUjhavavA mATe alpa pANI samartha che; tema alpa pramANanA viddhanA nAza mATe alpa vidhiprayoga samartha che ane ghaNA vinanA nAza mATe balavAna vidhi samartha bane che. have potAnAthI saMbhavita balavAna For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : para vidhino prayoga karavA chatAM jyAre skUlanAo thAya che, tyAre mAnavuM ja paDe ke vipnaApAdaka balavAna karmo vidyamAna che, ke je karAyelA traNa prakAranA vidhi prayogathI nAza thaI zakyAM nathI. mATe tenA sthAnanuM avalaMbana laIne vipnanAza pratye vidhiprayoganI akAraNatA sthApana karavI ucita nathI, paraMtu vidhiprayoganA sAmarthya karatAM balavAna sAmarthyavALAM karmo vidyamAna che, tema kahevuM ucita che. ahIM prazna thAya ke, pravRtti prAraMbha karyA pachI vipnanI prApti thAya che, paraMtu pravRtti pUrve durnimittorUpa alanAo zenAthI prApta thAya che ? tethI kahe che, pUrvakRta karmanA vazathI bhaviSyamAM thanArA vipnane jaNAvanArAM evAM durnimittonI prApti thAya che, te batAve che ke, haju ApaNuM puNya jAgRta che ke jethI tevA puNyanA udayathI kArya karatAM pUrve ja vipnane jaNAvanArAM durnimittonI prApti thaI. Azaya e che ke, pApanA udayathI pravRttimAM vighna Ave che, paNa durnimittonI prApti thavI te kaMI pApano udaya nathI, paNa puNyano udaya che arthAt kAryanA prAraMbha pUrve AvatAM durnimitto puNyazALIne sAvadhAna karI de che. tevA puNyazALIone durnimittonI prAptithI prastuta pravRttimAM kaMIka aniSTa thaze tevuM jJAna thAya che, ane tethI te aniSTanI pravRttino pratirodha karIne aTakAvIne, bhAvimAM thatA anarthathI bacI zake che. kahevAno bhAva e che ke, jo puNyanA yoge A durnimittanI prApti na thaI hota to, ISTanI prApti arthe pravRtti karata tyAre, vipnaApAdaka karmane kAraNe ISTanI prAptine badale aniSTanI prApti thAta. have dunimittanI prApti thatAM potAne thanArA aniSTanI aTakAyata mATenI goThavaNI karI zakAya che. A kathananA saMdarbhamAM 'upadeza pada' mahAgraMthamAM jJAnagarbha maMtrInI vAta Ave che. temane puNyanA udayathI nimittazAstra jANanAranI prApti thaI ane rAjasabhAmAM te naimittize jaNAvyuM ke, paMdara divasanI aMdara A maMtrInA kuTuMbano vinAza thaze. A rIte naimittijJa dvArA maMtrIne bhAvimAM thanArA aniSTanuM jJAna thavAthI, te aniSTathI bacavA mATeno prayatna karIne maMtrI potAnI surakSA karI zakyA. tevI rIte sAdhune paNa bhikSA AdinI pravRtti karavA jatAM durnimittanI prApti thAya to te jANI zake che ke saMyamanI ArAdhanAmAM koIka moTo anartha thavAnI saMbhAvanA che, tethI A bhikSA grahaNanI kriyA saMyamavRddhine badale saMyamanAzanuM paNa kAraNa banI zake; ane vidhi prayoga karavA chatAM dunimittonI prApti thatI hoya to bhikSA javAnI kriyA potAne mATe aniSTarUpa che tevuM jJAna thAya che, tethI bhikSArthe javAnI pravRtti choDIne zakti hoya to upavAsAdi kare athavA anya koI sAdhu tenI bhikSA lAvI Ape, jethI anarthane karanAra je koI vighna AvavAnuM hatuM, tenI aTakAyata thaI jAya. Ama, A durnimittanI prApti sAdhune puNyanA udayathI thaI, jethI teo anarthanuM nivAraNa karI zakyA. '' A rIte puNyanA udayathI durnimittanI prApti thAya che evuM sthApana thayuM, tyAM koIka vaLI durnimittane sAvadhanAnInuM kAraNa nahi paNa vipnanuM kAraka mAne che. teo kahe che ke, pApanA udayathI durnimittanI prApti thAya che ane te durnimitta vipnane utpanna kare che ane vidhiprayogathI vipnanI utpattinA kAraNa evA durnimittano nAza karAya che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI tene kahe che ke, tArI A vAta For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : para 291 barAbara nathI; kema ke durnimitta te niSiddha karma nathI, jethI te pApano hetu banI zake. Azaya e che ke, niSiddha karmanuM sevana karavAthI pApa baMdhAya che ane pApa vipna pedA kare che. tethI vipnaprApti pratye sAkSAt kAraNa pApano udaya che ane te pApanI prAptinuM kAraNa niSiddha karma che; kema ke niSiddha karmonuM sevana jIvamAM malina pariNAmane utpanna kare che ane tenAthI pApa baMdhAya che ane te vighna kare che; jyAre durnimitta kaMI niSiddha karmarUpa nathI ke jethI te pApane pedA karAve. mATe durnimittane vipnanAM kAraka mAnI zakAya nahi. paraMtu vipnanuM kAraka to jIve sevana kareluM pApa che, ane te pApa bhUtakALanuM paNa hoI zake ke vartamAnanuM paNa hoI zake; kema ke ghaNA jIvo vartamAnamAM tevA prakAranA pApanuM sevana kare che, ke jenA phaLarUpe temano vinAza thAya tevA anarthanI prApti thAya, jyAre ghaNA jIvo A bhavamAM koI pApa na sevatA hoya to paNa bhUtakALamAM sevAyelAM pApa temano vinAza kare tevAM vighno pedA kare che. Ama chatAM koIka puNya tapatuM hoya to durnimittonI prApti thAya che, jethI te potAnA vinAzane jANI le che ane te vinAzathI bacavAnA ucita upAyo karIne te anarthathI bacI paNa zake che. ahIM vizeSa e che ke, koIpaNa anarthanI prApti mAtra karmanA udayathI thatI nathI, paraMtu sarva kAryo pratye deva ane puruSakArano syAdvAda che. tethI jyAre koI paNa karma anartha karAvavA mATe upasthita thAya tyAre tene anukULa puruSakAranI sahAyatA maLe to te karma anartha karI zake che. jema lakSmaNA sAdhvIjI prAyazcitta levA jAya che, tyAre kAMTo vAgavArUpa durnimittanI prApti thaI. tethI jo temaNe durnimittane khyAlamAM rAkhIne te samaye pravRtti na karI hota to te anarthathI bacI paNa zakata, paNa tema na karatAM karmane anukULa puruSakAra karI asaMkhya bhavanA bhramaNarUpa anarthanI prApti karI. have jo karma to udayamAM AveluM che, paNa tene anukULa puruSakAranI sahAyatA na maLe to baLavAna karmo paNa niSphaLa bane che. durnimittAnA jJAnathI jIva sAvaceta thaI jAya to, baLavAna viSnaApAdaka karma hovA chatAM paNa tevA prakAranI pravRttithI tenA nivartana dvArA subuddhi maMtrInI jema potAnuM rakSaNa karI zake che. te rIte sAdhuo paNa traNa prakAre vidhiprayoga karavA chatAM alanA prApta thAya to te pravRttithI nivartana pAmIne bhAvinA anarthanuM nivAraNa karI zake che. ahIM sudhI graMthakArazrIe pUrvapakSInI prathama zaMkAnA samAdhAnarUpe vidhiprayoganuM hetupaNuM siddha karyuM. have pUrvapakSIne thayelI bIjI zaMkA e che ke, alanA hote chate pratipRcchA karavAthI zuM ? arthAt have gurune pratipRcchA karavAnuM prayojana nathI. prativRchAyA' A bIjI zaMkAnuM samAdhAna karatAM graMthakAra kahe che ke, traNa vAra skUlanA thayA pachI gurune pratipRcchA karavAnuM prayojana che ja; kema ke traNa vAra skUlanA thayA pachI jo gurunuM AdiSTa kArya na karavAmAM Ave to ziSyane doSanI prApti thAya che; kema ke gurue je kArya karavAnuM kahyuM, teno skUlanA thatAM svecchAe tyAga karavo te doSarUpa che, ane gurue kArya karavAnuM kahyuM che, mATe traNa vAra skUlanA thavA chatAM ziSya kArya karavA taiyAra thAya to bhAvi anarthanI prApti thAya; ane jyAre gurue ziSyane kArya karavA aMge kahyuM hatuM, tyAre gurune bhAvi anarthanuM jJAna na hatuM, tethI hita jANIne te kArya karavAnI ziSyane anujJA ApI For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 pratipRcchA sAmAcArI | gAthA : 52 hatI. have skhalanAnA baLathI bhAvi anarthanuM jJAna thAya che tyAre gurune pUchavAthI have zuM karavuM ? teno nirNaya guru karI zake che. AthI (1) ziSya jyAre pratikRcchA kare, tyAre jo guru pAse koI vizeSa nirNaya karavAnI jJAnazakti hoya to have A ziSyane kArya karavAthI koI vighna Avaze nahi, tevo nirNaya thatAM ziSyane kahe ke, "have tuM te kAryamAM pravRtti kara, have koI doSa nathI." (2) paraMtu AvA koI jJAnanA baLathI guru paNa A pravRttimAM koI vighna Avaze ke nahi, teno nirNaya na karI zake, to guru ziSyane kahe ke, "atyAre A kArya tAre karavAnuM nathI, paraMtu jyAre zakunAdi zuddhi thAya tyAre kArya karaje, jethI te kAryanuM phaLa maLe ane vighnathI koI anartha paNa na thAya." 'tathA ca' A rIte (1) ane (2) mAM batAvyuM te pramANe ziSyane pravRtti karavAnuM guru kahe che, tyAM (1) mAM batAvyA pramANe guru kArya karavAnuM kahe to te kArya karavA pravRtta thAya, ane zakuna zuddhi thAya to pravRtti kare, ane tyAre paNa skhalanA thAya to pharI kAyotsargAdi kare, jethI zakunazuddhi avazya prApta thavAnI; kema ke gurue jJAnathI jANIne kahyuM che, tethI have ziSyane vighna AvavAnuM nathI. ane (2)mAM batAvyA pramANe jyAre zakunazuddhi thAya tyAre kArya mATe yatna karavAno prAraMbha karavAno che, tyAM sudhI kALakSepa karavAno che. tethI koI nimittane pAmIne zakunazuddhi dekhAya to pratipracchaka (pUchanAra ziSya) te pravRttino prAraMbha kare. A rIte pratikRcchAthI anarthanuM nivAraNa thAya che ane ucita kRtyanuM phaLa maLe che. TIkA H etena trivAraskhalanAyAM na tatpravRttirityapoditaM bhavati / tadidamAha (paMcA. 12 / 32) 'ahavAvi payaTTassA tivArakhalaNAi vihipaoge vi / paDipucchaNatti NeyA tahiM gamaNaM sauNasuddhIe / / iti / / TIkArtha H AtA dvArA=pUrvamAM kahyuM ke pratipRcchA karAye chate vighnanA abhAvanuM jJAna thAya to guru pravRtti karavAnuM kahe athavA zakunazuddhi thaye chate guru pravRtti karavAnuM kahe te kathana dvArA, traNa vAra skhalanA thaye chate kAryamAM pravRtti nathI, e prakAranuM kathana apodita thAya che=nirAkRta thAya che. te=pUrvamAM varNana karyuM te, Ane=buddhimAM upasthitane, kahe che paMcAzaka-12, zloka-32no artha A pramANe che "athavA pravRttane vidhiprayoga karAye chate paNa traNa vAra skhalanAmAM pratipRcchA e sAmAcArI jANavI, tyAM=vivakSita kAryanI siddhinA sthAnamAM, zakunazuddhi thaye chate gamana karavuM." 'kRti' paMcAzakanA uddharaNanI samAptimAM che. * 'ahAvi' paMcAzakanA A sAkSIpAThamAM hetunA prakArAMtarane darzAvavA mATe athavA arthamAM ja 'bAvi' zabda che. 1. athavA'pi pravRttasya trivAraskhalanAyAM vidhiprayoge'pi / pratipRccheti jJeyA tatra gamanaM zakunazuddhau / / For Personal & Private Use Only - - Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : para 293 * "tti =ti zabda 'tad' arthamAM che, je sAmAcArIno parAmarzaka che. * paMcAzakamAM saMDAsuddhiA' nA sthAne 'sa3LA pATha che, paraMtu artha eka ja che ke - zakunazuddhi thaye chate pravRtti karavI. TIkA : anye AcAryAH pUrvaniSiddhe-pUrvaM guruNA nivArite, kArya iti zeSaH, upasthite'vyavahitasAmagrIke sati pratipRcchAM bruvate / pUrvaniSedhavAkyena janitamaniSTasAdhanatAjJAnamapodyottaravidhivAkyajanyeSTasAdhanatAjJAnadvArA tayaiva tatrecchApravRttyAdikrameNa pratipracchakasya kAryajananasaMbhavAditi / TIkArya : gAthAnA uttarArdhane jaNAvatAM kahe che - anya AcAryo, pUrvaniSiddha-pUrvamAM guru vaDe tivArita kArya, upasthita hote chate avyavahita sAmagrIvALuM te kArya hote chate arthAt te kArya karavAne anurUpa dravya-kSetra upasthita thaye chate, pratipRcchA kahe che= pratipRcchA karavAnuM kahe chekema ke pUrve niSiddha karAyela vAkya vaDe utpanna thayelA aniSTasAdhanatAnA jJAnane dUra karIne uttara vidhivAkyathI jarA ISTasAdhanatAnA jJAna dvArA tenAthI pratipRcchAthI ja tyAM potAne abhiSTa kAryamAM, IcchA-pravRtti AdinA kramathI pratipracchakane pratipRcchA karanAra ziSyane, kAryajanatano=kAryakaraNano, saMbhava che. mULa gAthAmAM pUrvaniSiddha pachI "vArye e zabda adhyAhAra che. 'rUchapravRddhi ahIM 'savi" thI pravRttinA pratibaMdhaka vidhvanAzanuM grahaNa karavuM. * 'sanmavati' 'sanmavAta' pachI 'ti' anya AcAryanA kathananI samAptimAM che. bhAvArtha : vaLI bIjA AcAryo kahe che : gurue pUrvamAM koI kArya karavAno niSedha karyo hoya, paraMtu tevA saMyogo upasthita thavAthI te kArya have karavA jevuM jaNAtuM hoya, to te kArya karavA viSayaka gurune pratipRcchA karavI joIe; kema ke pUrvamAM gurunA niSedhavAkyathI ziSyane te kAryamAM aniSTasAdhanatAnuM jJAna thayuM tethI te kAryamAM pravRtti na hatI, paraMtu atyAranA saMyogamAM ziSya gurune pUchavA jAya ane guru te kArya karavAnuM kahe, tyAre gurunA vidhivAkya dvArA pUrvanA niSedhavAkyathI thayela aniSTasAdhanatAnuM jJAna dUra thAya che ane te kAryamAM ziSyane ISTasAdhanatAnuM jJAna thAya che, AthI te kArya karavAnI ziSyane IcchA thAya che. tethI vidhipUrvaka te kAryamAM yatna kare che tyAre, te kAryamAM vighna karanArA karmo ziSyanA samyagu yatnathI dUra thAya che. A kramathI pratipRcchAne kAraNe kAryaniSpattino saMbhava che, mATe pratipRcchA karavI joIe, e prakArano pUrvAcAryano Azaya che. ahIM vizeSa e che ke, gItArtha gurune ziSya jyAre koI kArya aMgenI pratikRcchA kare tyAre gItArtha guru ziSyane je kArya karatAM nirjarArUpa phaLanI prApti thatI hoya tevA kAryanuM vidhAna kare, ane je kArya karatAM For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA para ziSyane nirjarA thAya tema na hoya te kAryano niSedha kare; kema ke nirjarA haMmezAM ucita kALe, ucita rIte svaparanI guNavRddhine anukULa evI pravRttithI thAya che. tethI guNavAna gurunA vacanathI ziSyane nirNaya thAya che ke gurue A kArya mane karavAnuM kahyuM che, tethI A kArya je rIte karavAnuM che, te rIte huM karIza to avazya mane nirjarArUpa phaLa maLaze. have nirjarAnA AzayathI ziSya koI kAryanI pRcchA karI hoya ane gurue te kAryano niSedha karyo hoya tyAre tene jJAna thAya che ke A kArya mArA mATe ISTanuM sAdhana nathI, mATe mane gurue niSedha karyo che, tethI tyAre te kArya karato nathI. Ama chatAM pharI tevA saMyogo upasthita thAya ane ziSyane jaNAya ke havenA saMyogomAM A kArya kadAca mArA ISTanuM sAdhana hoI zake, tethI gurune pratipRcchA kare, ane tyAre gurunA vidhivacanathI tyAM ISTasAdhanatAnuM jJAna thatAM te kArya karavAnI IcchA thAya che ane tenAthI samyagu pravRtti Adi thAya che, ane samyag pravRtti dvArA phalaniSpattimAM pratibaMdhaka karmonuM vigamana thAya che. TIkAH athAnucitatvajJAnena tadeva kArya niSeddhA guruH kathaM punastadevAnujAnIyAd ? virodhAditi cet ? na, ekatraiva kArye utsargApavAdAbhyAM vidhiniSedhasaMbhavAt / TIkArca - hAtha thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke anucitapaNAnA jJAnathI te ja kAryane niSedha karanAra guru pharI te ja kAryanI=pUrvamAM niSiddha karela kAryanI, kevI rIte anujJA Ape ? kema ke virodha che, ema jo tuM kaheto ho to tArI vAta barAbara nathI; kema ke eka ja kAryamAM utsargathI niSedha ane apavAdathI vidhino saMbhava che=pUrve vaiyAvaccArirUpa kAryane anukULa dravya-kSetra vagere na hatAM, mATe utsargathI niSedha hato, have te dravya-kSetra pharyA tethI apavAdathI te kArya vidhirUpa banavAno saMbhava che. * nive' e, "R'kArAMta 'niSedhu' zabda che tethI pitR' zabdanuM jema pitA prathama ekavacana che. tema 'niveddhA' prathamA ekavacana che. bhAvArtha : 'ka' thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke, gurune jyAre pUrvamAM pRcchA karI hatI tyAre anucitapaNAnA jJAnane kAraNe gurue tyAre te kAryano niSedha karyo hato, ane have te ja kAryano niSedha karanAra guru kevI rIte vaLI te ja kAryanI anujJA Ape ? ane jo anujJA Ape to virodha thAya. Azaya e che ke, manasvI rIte gurue vidhi ke niSedha karavAnA nathI, paraMtu jyAM ziSyanA ISTanuM sAdhana hoya tyAM vidhi karavAnI che vidhAna karavAnuM che, eTale ke "tuM A kArya kara" - tema kahevAnuM che; ane jyAM aniSTanuM sAdhana banatuM hoya tyAM gurune niSedha karavAno Ave ke "tAre A kArya karavAnuM nathI." tethI pUrvamAM jyAre ziSyanA mATe A kArya anucita che tevuM jJAna thavAnA kAraNe niSedha karyo hato, te kAryanI pharI ziSya gurune pRcchA kare tyAre te anucita kAryanI anujJA guru kevI rIte ApI zake ? arthAt ApI zake nahi, For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipRcchA sAmAcArI / gAthA para 25 ane jo guru anujJA Ape to te ucita kArya bane nahi. A prakArano pUrvapakSIno Azaya che. tene graMthakAra kahe che ke, eka ja kAryamAM utsarga-apavAda dvArA vidhi-niSedhano saMbhava che arthAt te te dravya-kSetramAM te kArya utsargathI niSiddha hatuM, tethI gurue teno niSedha karyo hato, paraMtu havenA saMyogomAM apavAdathI te ja kArya kartavya bane che tevuM lAgatAM guru anujJA ApI zake che, mATe koI virodha nathI. ahIM vizeSa e che ke, ucita pravRttithI nirjarA thAya che ane ziSya "A pravRtti mArI nirjarAnuM kAraNa thaze tevI saMbhAvanA lAgavAthI gurune pRcchA kare che, paraMtu gurune jaNAya ke te kAryathI ziSyane nirjarA nahi thAya; kema ke te bhUmikAmAM te kArya karavuM ucita nathI, tyAre guru te ziSyane te kArya aMge niSedha kare che. jema koInI vaiyAvacca karavA aMge ziSya pRcchA karI ane gurune jaNAyuM ke A sAdhunI vaiyAvacca karavAthI teno pramAda puSTa thaze, tethI pramAdanI puSTimAM sahAyaka bane tevI kriyA ucita kriyA kahevAya nahi, mATe gurue teno niSedha karela. Ama chatAM te ja sAdhu pAchaLathI glAna thayela hoya, ane jo have tenI vaiyAvacca na karavAmAM Ave to tene ArtadhyAnAdi thAya tema hoya, te saMyogomAM pharI te ziSya gurune pUche ane tyAre gurune paNa thAya ke have A vaiyAvaccanuM kArya te sAdhunA ArtadhyAnanuM nivAraNa karavA dvArA tenA saMyamanA sthirIkaraNanuM kAraNa che, mATe ziSyane nirjarAnuM kAraNa banaze, mATe pUrvaniSiddha evI te vaiyAvaccanI kriyA mATe pAchaLathI saMyoga pramANe guru anujJA paNa Ape. AnAthI e prApta thAya ke, utsargathI doSapoSakatAne kAraNe niSiddha evI paNa vaiyAvacca, tevA saMyogomAM apavAdathI guNavRddhinuM kAraNa paNa bane che, mATe pUrvaniSiddha kAryamAM paNa pAchaLathI apavAda dvArA pravRttino saMbhava che, tethI pratipRcchA ucita che. TIkA: tadidamAha - 'puvvaNisiddhe aNNe paDipucchA kira uvaTThie kajje / evaM pi Natthi doso ussaggAIhiM dhammaThiI / / (pavA. 12/33) ti | niritADayu- "pulveLisiddhami (? ) do puchA' (Ava. ni. 617) rUtti tArA TIkArya : te Ane kahe che te pUrvamAM je kahyuM te, Ane uparanA kathanathI potAnI buddhimAM upasthitane, kahe che=graMthakAra kahe che - paMcAzaka-12, zloka-33no artha A pramANe che - 1. pUrvaniSiddhe'nye pratipRcchA kilopasthite kArye / evamapi nAsti doSa utsargAdibhiH dharmasthitiH / 2. ApucchaNA u kajje puvvanisiddheNa hoi paDipucchA / puvvagahieNa chaMdaNa NimaMtaNA hoagahie NaM / / For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : para "kharekhara kArya upasthita thaye chate pUrvaniSiddhamAM bIjAo pratipucchA kahe che. A rIte paNa= pUrvaniSiddha pharI pUche te rIte paNa, doSa nathI. temAM hetu kahe che, utsarga AdithI dharmanI sthiti che." ti' paMcAzakatA uddharaNanI samAptimAM che. niryuktikAra vaDe paNa zloka-697mAM kahevAyuM che - "pUrvaniSiddhamAM pratipucchA thAya che" ti' A. ni.nA uddharaNanI samAptimAM che. parA. * parva 'i paMcAzakanA sAkSIpAThamAM ahIM '' thI e kahevuM che ke, pUrvamAM karela kArya samaye pAchaLathI jyAre karavAnuM gurue kahela hoya tyAM to pratipRcchA karavAmAM doSa nathI, paraMtu pUrvaniSiddhamAM paNa kArya upasthita thaye chate pratipRcchAmAM doSa nathI. * '3rUDhi paMcAzakanA sAkSIpAThamAM ahIM 'ddhi thI apavAdanuM grahaNa karavAnuM che. niryujhuitaISNu ahIM 'ri' thI e kahevuM che ke, paMcAzakamAM to kahyuM ja che, niryuktikAra vaDe paNa kahevAyuM che. * AvazyakaniyuktinA uddharaNamAM 'puSyaniSiddhani nA sthAne "puSyanisiddhA' pATha che. avataraNikA: atha kathamapyApRcchopadiSTakAryA'karaNe pratipRcchA'vasare tAM vinaiva tatkaraNe pratipRcchAjanyaphalA'bhAve'pyApRcchAjanyaM phalaM kathaM na bhavati ? ityanuzAsitumAha - avataraNitArtha - " thI pUrvapakSI zaMkA kare che - ApRcchA vaDe upadiSTa kAryanA koI paNa rIte akaraNamAM, pratipucchAnA avasare tenA vinA pratipRcchA vinA ja, tenA karaNamAM=ApRcchA upadiSTa kAryane karavAmAM, pratipRcchAjanya Lato abhAva hote chate paNa ApRcchAjanya phaLa kema na thAya ? arthAt ApRcchAjanya phaLa thavuM joIe. ene anuzAsana karavA mATe kahe che=ApRcchAjavya phaLa paNa na thAya e prakArano bodha karAvavA mATe kahe che - 'pratipRcchAnacattAgamaveDari' ahIMpi' thI e kahevuM che ke, pratipRcchA karavAmAM Ave to pratipRcchAjanya phaLa maLe, paraMtu pratipRcchA na karavAmAM Ave to pratipRcchAjanya phaLano abhAva hovA chatAM ApRcchAjanya phaLa kema na maLe? *tyanuzAsitumAda ahIM ti' zabda 'Uta arthamAM che ane dvitIyA vibhakti che. tethI ene=ApRcchA phaLa na thAya ene, jaNAvavA mATe kahe che, evo artha thAya. For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipRcchA sAmAcArI | gAthA : 53 bhAvArtha: - koI saMyogomAM koIka kArya aMge ziSya gurune ApRcchA karI hoya ane tyAra pachI koIka rIte ApRcchAthI kahevAyela kArya ziSya karI zake nahi, tevuM paNa banI zake. jema ke gurue koIka kArya karavAnuM kahyA pachI koI tathAvidha saMyogamAM anya kArya tatkALa ka2vAnuM gurue kahyuM, tethI have te AdiSTa kArya ka2vAmAM pravRtta hovAnA kAraNe ApRcchA upadiSTa kArya te samaye thayuM nahi; ane te ApRcchAnuM kArya ciravilaMbanathI thatuM hoya to pratipRcchAno avasara prApta thAya che. te vakhate pratipRcchA vinA te ApRcchAnuM kArya ka2vAmAM Ave to pratikRcchAjanya phaLano abhAva che, tema ApRcchAjanya phaLa paNa nathI. te vAta graMthakAra prastuta zlokamAM batAve che - gAthA: chAyA : iyaM ApucchA khalu paDipucchAe karei uvayAraM / phalamiTThe sAheuM Neva satatattaNaM vahai / / 53 / / ihApRcchA khalu pratipRcchAyAH karotyupakAram / phalamiSTaM sAdhayituM naiva svatantratvaM vahati / / 53 / / anvayArtha: caM=ahIM=pratikRcchAnA sthaLamAM bApucchA=ApRcchA hatu=nizce paripucchA=pratipRcchAno vayAra =upakAra kare che, TThAM sAhevuM=ISTaphaLane sAdhavA mATe sataMtattaI=svataMtratAne jeva va=vahana karatI nathI ja. / / 53 / / 297 gAthArtha : ahIM ApRcchA nizce pratipRcchAne upakAra kare che, ISTaphaLane sAdhavA mATe (ApRcchA) svataMtratAne vahana karatI nathI ja. ||53|| TIkA H iyaM tti / iha = pratipRcchAsthale, ApRcchA pratipRcchAyAH pUrvopakAraM kurute, tAM vinA tadanudayAt / dRSTa=miSita, i=Arya, sAyatuM=ntu, naiva svatantratyaM=svapradhAnatAM, vati=vitti / na hyArabdhavaduyiAtmkprdhaansyaikkriyaamaatrkrnne'pi phalasiddhiH, anyathA prArabdhapratikramaNasya caityavandanaikakAyotsargamAtrakaraNe'pi phalasiddhiprasaGgAt / na cA''pRcchA tatra pradhAnaM, gauNabhAvAd, upadezA'vilambitakAlasadhrIcInAyA eva tasyA phalahetutvAditi dig / / 53 / / TIkArtha H iti / iha virti 1 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : pa3 yaM tti' ! e gAthAnuM pratika che. ahIM pratipRcchAnA sthaLe, ApRcchA pratipRcchAne pUrva upakAra kare chepUrvabhUmikArUpa upakAra kare che; kema ke tenA vinA ApRcchA vinA, teno anudaya che-pratipRcchAno udaya nathI. ISTa abhilapita, phaLane kAryane, sAdhavAne mATe=karavAne mATe, ApRcchA svataMtrapaNA=svapradhAnatAne, vahana karatI nathI ja=dhAraNa karatI nathI ja. utthAna : ApRcchA sAmAcArI pratikRcchA sAmAcArInA avasaramAM svataMtratAne dhAraNa karatI nathI, te padArthane spaSTa karavA yukti batAve che - TIkArya : zradhdha .. patnasiddhi prasaM! | kharekhara AraMbha karAyela bahukriyAtmaka pradhAna evA kAryanA ekakriyAmAtra karaNamAM paNa phalasiddhi nathI. anyathA AvuM na mAno to, AraMbha karAyela pratikramaNanA caityavaMdananA eka kAyotsargamAtra karaNamAM paNa phalasiddhino prasaMga thaze. 'kriyAmAtraroDapi' ahIM 'ri' thI e kahevuM che ke, saMpUrNa kriyAmAM to phalasiddhi thAya, paraMtu eka kriyA karavAmAM paNa phalasiddhi thAya. >> 'AyotsamAtra roDa'i ahIM 'thI e kahevuM che ke, saMpUrNa pratikramaNa karavAmAM to phalasiddhi thAya, paraMtu eka kAyotsarga karavAmAM paNa phala siddha thAya. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke ApRcchAne pratipRcchAnI pUrvabhUmikArUpa kahIne tame ApRcchAne pratipRcchAnA aMgarUpa banAvI, tethI ApRcchAthI nirdiSTa kArya karatI vakhate pratipRcchA karavAnI kriyArUpa aMga truTita che evuM bhAna thAya che. paraMtu ApRcchA karyA pachI ciravilaMbita kArya karavAmAM ApRcchAne svataMtra sAmAcArI svIkArIne kArya karavAmAM Ave, to mArI A kriyA koIka aMgathI vikala che, tevuM jaNAze nahi, ane tethI ApRcchA sAmAcArInA pAlanathI nirjarArUpa phaLanI prApti thaze. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - TIkArca - na vADaDapRcchA .. vin ArUA. ane tyAM gurune ApRcchA karyA pachI ciravilaMbita kArya karavAnA sthAnamAM, ApRcchA pradhAna nathI; kema ke, gauNa bhAva che=ApRcchAnI kriyA gauNabhAvavALI che. ane temAM yukti batAve che ke, upadezathI avilaMbita kALathI yukta evI ja ApRcchAnuM nirjarArUpa phaLanuM hetupaNuM che. e pramANe dizAsUcaka che. li53aaaa For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA: 53 bhAvArtha - darya ..... viju sudhInA kathanano bhAva A pramANe che: dazavidha sAmAcArImAM pratipRcchA ane ApRcchA potapotAnA ucita sthAnamAM karavAnI hoya che. pratipRcchAnA sthaLamAM ApRcchA sAmAcArI pratikRcchAnI pUrvabhUmikA karavArUpa upakAra kare che; kema ke pUrvamAM ApRcchA na karI hoya to pratipRcchA sAmAcArIno avasara prApta thAya nahi arthAt vartamAnamAM pratipRcchA sAmAcArInA udayano saMbhava na rahe; paraMtu te ApRcchA nirjarArUpa phaLa sAdhavA mATe svataMtratAne dhAraNa karatI nathI. Azaya e che ke, ucita pravRtti nirjarAnuM kAraNa bane che, anucita pravRtti nirjarAnuM kAraNa bane nahi. mATe gurune koI kAryanI ApRcchA karI hoya ane tyAra pachI vilaMbana vagara=tatkALa, te kArya karavAnuM hoya tyAre, ApRcchA karIne uttaramAM gurue batAvelI vidhipUrvaka te kArya karavAmAM Ave to, guNavAna evA gurunA pArataMtrathI karAyelA te AcArathI sAdhune nirjarAne anukULa adhyavasAya pragaTe che; paraMtu jyAre koIka kAraNasara ApRcchA karyA pachI tatkALa te kArya thaI zake nahi, te vakhate zuM ucita che? ane zuM anucita che ? tevo nirNaya gItArtha guru karI zake. tethI gItArtha evA gurune pratipRcchA karavAnI che, jethI te saMyogomAM ucita-anucitano yathArtha nirNaya karIne ucita pravRtti karavAnuM anuzAsana Ape. have jo koI sAdhu ciravilaMbanathI ApRcchAnuM kArya kare, ane te vakhate pratipRcchA karavI ucita hovA chatAM tenI upekSA karIne "meM gurune pUrvamAM pUchela che, mATe te pramANe huM kArya karuM", tema vicArIne pUrNa yatanApUrvaka te kArya kare, to paNa pratipRcchAnA avasaramAM pharI pUchavArUpa=pratipRcchArUpa, aMga vikala hovAthI te kriyA ucita kriyArUpa bane nahi, ane tethI ApRcchA karyA pachI ciravilaMbanapUrvaka pratipRcchA karyA sivAya pUrNa vidhithI karAyela kArya paNa nirjarArUpa phaLanuM kAraNa banatuM nathI. have ApRcchA sAmAcArI pratikRcchAnA avasaramAM kema svataMtratAne dhAraNa karatI nathI=ApRcchA sAmAcArI banatI nathI, tene spaSTa karavA mATe yukti batAve che - koI bahukriyAtmaka kArya hoya, teno AraMbha karIne pachI tenI eka kriyA mAtra karavAmAM Ave to phaLasiddhi thAya nahi. tevI rIte prastutamAM pratipRcchA sAmAcArInA pUrvAgarUpa ApRcchA karavAnI che ane kArya karatI vakhate pratipRcchA karavAnI che, ane pratipRcchA pachI gurunI AjJA maLyA pachI vidhipUrvaka ucita pravRtti karavAnA adhyavasAyathI yukta te kArya karavAmAM Ave to te pratipRcchA sAmAcArInuM pAlana che. tethI AraMbha karAyela bahukriyAtmaka pratipRcchA pradhAnakArya che, ane teno eka avayava=aMga, ApRcchA che, tethI tevA sthAnamAM pratipRcchA karyA vagara mAtra ApRcchAthI to kArya karavAmAM Ave ane anya sarva vidhithI yukta paNa te kArya karyuM hoya topaNa nirjarA rUpa phaLa maLe nahIM, kema ke pratipRcchA sAmAcArInA avasare ApRcchA sAmAcArI nirjarA rUpa phaLa mATe pradhAna kAraNa nathI, paraMtu pratipRcchAnuM aMga thaIne nirjarAnuM kAraNa bane che ane evuM jo na mAno to koI vyakti pratikramaNanI kriyAno prAraMbha karIne caityavaMdanano eka kAyotsargamAtra kare, to paNa pratikramaNanA phaLanI siddhino prasaMga Ave. tethI je kriyAnA jeTalA avayavo hoya te sarva pUrNa For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 rIte karavAmAM Ave to tenA phaLanI prApti thAya. ahIM vizeSa eTaluM che ke, koIpaNa kriyA karatI vakhate zakti gopavyA vinA yatnano atizaya vartato hoya, chatAM koIka tevA prakAranI zArIrika zakti ke smRtinA abhAvane kAraNe truTi rahetI hoya eTalAmAtrathI, te kriyAnA phaLano abhAva thato nathI. paraMtu je potAnI zArIrika ke mAnasika zakti che, tene gopavyA vinA "A mArA mATe ucita kartavya che" tema praNidhAna karIne, ucita vidhithI karavAnA adhyavasAyapUrvaka zakya yatna karato hoya, to te anuSThAna avazya nirjarAnuM kAraNa bane; paraMtu te anuSThAnamAM vidyamAna zakti pUrNa na phoravato hoya to bAhya rIte kriyAo sArI thAya to paNa apekSita nirjarArUpa phaLa maLe nahi. tema prastutamAM ApRcchA karyA pachI pratipRcchAnA avasare pratipRcchA karIne gurunI anujJA anusAra prastuta kriyAmAM sAdhu vidhiviSayaka pUrNa zaktithI yatna karavA mATe udyamazIla hoya, ane koIka zArIrika aMgavikalatAthI athavA tathAvidha dhAraNAzaktinI vikalatAne kAraNe kriyAmAM koI vikalatA AvatI hoya, paraMtu aMtaraMga rIte guruvacananA smaraNa nIce sudRDha yatna vartato hoya, to te pratipRcchA sAmAcArI avazya nirjarAnuM kAraNa bane. anyathA yathAtathA te kriyA kare to sAmAcArInA vitatha sevanarUpa karmabaMdha paNa thAya. pratipRcchA sAmAcArI | gAthA : 53 vaLI, jyAre ciravilaMbanathI koI kArya karavAmAM Ave che, tyAre ApRcchApUrvaka pratikRcchA sAmAcArInuM pAlana hoya che, tethI ApRcchA te pratipRcchAnA vizeSaNarUpa bane che; ane vizeSaNa haMmezAM gauNa hoya che ane vizeSya pradhAna hoya che, tethI ApRcchAnI kriyA gauNa bane che ane ApRcchApUrvaka pratikRcchA karIne te ucita kArya karavAnI kriyA pradhAnarUpa bane che. mATe ApRcchA karIne pratipRcchA karyA vinA te kArya karavAmAM Ave to pratikRcchAnuM paNa phaLa na maLe ane ApRcchAnuM paNa phaLa na maLe; kema ke pratipRcchAnuM pAlana nathI ane ApRcchAnuM sthAna nathI; kAraNa ke, te sthAnamAM nirjarA prati pradhAna kAraNa ApRcchA nathI paNa pratikRcchA che, ane ApRcchA tenA aMgabhUta gauNakAraNa che. kyAre ApRcchA sAmAcArI nirjarAnuM kAraNa bane ane kayAre pratipRcchA sAmAcArI nirjarAnuM kAraNa bane te batAve che - ApRcchA karyA pachI tarata te kArya karavAmAM Ave to ApRcchA sAmAcArI nirjarArUpa phaLa pratye hetu bane, jyAre ApRcchA karyA pachI koIka kA2Ne tarata kArya na karavAmAM Ave ane vilaMbanathI kArya karavAmAM Ave tyAre pratipRcchA nirjarArUpa phaLa pratye hetu bane, paraMtu ApRcchA sAmAcArI phaLa pratye hetu bane nahIM. I53 // avataraNikA : atha nijahitakAryanivedanAtmakApRcchAlakSaNAkrAntatvAt pratipRcchAyA ApRcchAto na bhedaH, viSayabhedamAtreNa bhedasvIkAre tvApRcchAnAmapyanantakAryaviSayiNInAmAnantyaprasaGgAditi parasya vibhramamapAsitumAha avataraNikArya : 'tha' thI zaMkA kare che - nijahitakAryanivedanasvarUpa ApRcchAnA lakSaNathI AkrAMta hovAthI=vyApta For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA: 54 hovAthI, pratipRcchAno ApRcchAthI bheda nathI; kema ke viSayabhedamAtrathI vaLI bheda svIkAravAmAM anaMta kAryanA viSayavALI evI ApRcchAnA paNa AtaMtyano prasaMga Ave che. e prakAranA paranA vibhramane dUra karavA mATe kahe che - * 'mApRcchAnAmapi ahIM '' thI e kahevuM che ke, pratipRcchAnA Anatyano to prasaMga che, paNa ApRcchAnA paNa AmaMtyano prasaMga che. bhAvArtha ApRcchA sAmAcArInuM lakSaNa che "nijahitakAryanuM gurune nivedana karavuM ane pratipRcchA sAmAcArInuM paNa lakSaNa, "nijahitakAryanA nivedanarUpa" che; kema ke ApRcchA karyA pachI vilaMbita kArya karavAmAM Ave tyAre paNa, "A kArya mArI nirjarAnuM kAraNa che ke nahi?" te jANavA arthe pharI pUchavAnuM prayojana che. tethI potAnuM nirjarArUpa hitanuM kArya che ke nahi te jANavuM, te ApRcchA ane pratipRcchAnuM lakSaNa che. mATe dazavidha sAmAcArImAM ApRcchA ane pratipRcchA e be svataMtra sAmAcArI kahI zakAya nahi, paraMtu tema kahI zakAya ke jyAre nijahitakArya jANavAno prasaMga hoya tyAre ApRcchA karavAmAM Ave che, ane vilaMbanathI te kArya karavAnuM bane tevA saMyogamAM, "A kArya have potAnA hitanuM kAraNa banaze ke nahi te jANavA arthe pratipRcchA karavAmAM Ave che. tethI ApRcchA sAmAcArI ane pratikRcchA sAmAcArImAM viSayabheda mAtra che, paraMtu IcchAkArAdi sAmAcArInA bhedanI jema ApRcchA ane pratipRcchA vacce mULa sAmAcArImAM bhedarUpe paraspara bheda nathI; Ama chatAM tatkALa karavAnA kAryaviSayaka ApRcchA ane ciravilaMbathI kArya karavAmAM pratipRcchA te rUpa viSayabhedamAtrathI ApRcchA ane pratipRcchAno mULa sAmAcArImAM bhedarUpe bheda svIkArazo, to ApRcchA sAmAcArInA paNa aneka bhedo che. jema paDilehaNa viSayaka ApRcchA, vaiyAvacca viSayaka ApRcchA, tapa viSayaka ApRcchA ItyAdi; ane A rIte viSayanA bhedathI to ApRcchA sAmAcArInA paNa anaMta bhedo mAnavA paDe. Ama kahIne pUrvapakSIne e kahevuM che ke, pratipRcchA sAmAcArI dazavidha sAmAcArIno bheda nathI, paraMtu ApRcchA sAmAcArInA je anaMta bhedo che, taaMtargata eka bheda che, tema svIkArIne navavidha sAmAcArI svIkAravI joIe. e prakAranA paranA vibhramane dUra karavA mATe graMthakAra kahe che - ahIM anaMtabheda zabdathI anaMta saMkhyA grahaNa karavAnI nathI, paraMtu ghaNA bhedo prApta thAya tema grahaNa karavAnuM che. gAthA : Na ya esA puccha cciya uvAhibheyA ya kajjabheyavasA / aNNaha kahaM Na pavise icchAkArassa kucchiMsi / / 54 / / chAyA : na caiSA''pRcchaiva upAdhibhedAcca kAryabhedavazAt / anyathA kathaM na pravizedicchAkArasya kukSau / / 54 / / For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 anvayArtha: vAha bhaiyA ca=vaLI upAdhinA bhedathI=lakSaNanA bhedathI pnabheyavasAya=ane kAryanA bhedanA vazathI=kAryano bheda hovAthI, na=A=pratipRcchA na puSviya=ApRcchA ja nathI. baLada=evuM na mAno to rUAjAramsa iita=IcchAkAranI kukSimAM duM / rvAvase=pratipRcchA kevI rIte praveza nahi pAme ?=IcchAkAranI kukSimAM pratipRcchA praveza pAme. / / 54 / / gAthArtha: TIkArya : pratipRcchA sAmAcArI | gAthA : 54 || hipucchA sammattA || pratipRcchA sAmAcArI samApta thaI. vaLI upAdhinA bhedathI ane kAryano bheda hovAthI A pratikRcchA ApRcchA ja nathI, evuM na mAno to, IcchAkAranI kukSimAM pratipRcchA kevI rIte praveza nahi pAme ? / / 54 / / TIkA H Na ya tti / na ca=na punaH eSA = pratipRcchA''pRcchaiva kutaH ? upAdhibhedAt-lakSaNabhedAt / vyavahiyate ca svarUpAbhede'pi pramANaprameyayoriva lakSaNabhedAd bhedaH / na caanyorvissysaangkryaallkssnntvmpsiddhaantaay'nIve aMte ! kherapha jo geraphara nIve ? goyamA ! nIve siyA gheraghu, siyA jo geraphara, kherarUpa puLa LiyamA nIve' itivadekapadavyabhicArilakSaNatvAt / Na yatti / na ca = na punaH lakSaNa bhedAd / 'La ya tti' e gAthAnuM pratika che vaLI A=pratipRcchA, ApRcchA janathI. kema nathI ? to kahe che - upAdhino bheda che=lakSaNano bheda che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, ApRcchA ane pratispRcchAnuM svarUpa samAna hoya to lakSaNanA bhedathI bheda che, ema kema kahI zakAya ? tethI kahe che - TIkArya H ane prameyanA svarUpanA pramANa ***** vyavahite * nakSaLamevAr mevaH / ane abhedamAM paNa lakSaNanA bhedathI jema bhedano vyavahAra karAya che, tema ApRcchA ane pratipRcchAnA svarUpanA abhedamAM paNa For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA 54 lakSaNanA bhedathI bhedano vyavahAra karAya che. * "svarUpamenTeDa' svarUpanA bhedamAM to lakSaNanA bhedathI bheda che, paraMtu svarUpanA abhedamAM paNa pramANaprameyanI jema lakSaNanA bhedathI bheda che, e pramANe '' thI samuccaya che. utthAna : ahIM koIne zaMkA thAya ke, ApRcchA ane pratikRcchAnA lakSaNamAM sAMrya doSa hovAthI lakSaNabheda thaI zakaze nahi. tenuM nirAkaraNa karavA mATe kahe che - TIkArya : na 2 niyo: .. nakSatviAn ! A baMnenuM ApRcchA ane pratipRcchAtA viSayanuM sAMkarya hovAthI lakSaNapaNuM baMnenuM svataMtralakSaNapaNuM, apasiddhAMta mATe che, ema na kahevuM; kema ke "nIve mete ! fNayamA nIve" enI jema ekapadavyabhicArI lakSaNapaNuM che=A baMne sAmAcArI ekapadavyabhicArI evA lakSaNavALI che. "nIve mete sUtrano artha A pramANe che - he bhagavaMta ! jIva nArakI che ? athavA nArakI jIva nathI ? he gautama ! jIva kathaMcit nArakI che ane kathaMcit nArakI nathI, paraMtu nArakI niyamA jIva che." bhAvArtha :tti na gha=na punaH ..... mArI ttAkSAtvAn sudhInA kathanano bhAva A pramANe che - 'punaH" zabdathI e kahevuM che ke, pUrvamAM kahyuM ke, jema pratipucchAmAM ApRcchA pradhAnarUpa nathI, tema vaLI pratipRcchA ApRcchA ja nathI. avataraNikAmAM kahela ke, pratipRcchA ApRcchA che judI nathI. tenA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che, pratipRcchA ApRcchA ja nathI; kema ke baMnenuM lakSaNa juduM che. te A rIte - ApRcchAnuM lakSaNa nijahitakAryanuM gurune nivedana che, ane pratipRcchAnuM lakSaNa guru vaDe pUrvanivedita arthanI pRcchA karavI te pratipRcchA che. e pramANe ApRcchA ane pratipRcchA baMneno lakSaNanA bhedathI bheda che. ahIM prazna thAya ke, ApRcchAnuM lakSaNa jema nijahitakAryanivedanarUpa che ane te tenuM svarUpa paNa che, ane pratipRcchAnuM svarUpa paNa evuM ja che; kema ke pratipRcchA paNa nijahitakAryanivedana mATe ja karAya che. tethI lakSaNano bheda hovA chatAM baMnenuM svarUpa samAna che. tethI graMthakAra kahe che - jema pramANa ane prameyanA svarUpano abheda hovA chatAM lakSaNanA bhedathI bheda che, tema ApRcchA ane pratipRcchAnuM nihitakAryanivedanarUpa svarUpa samAna hovA chatAM baMnenA lakSaNanA bhedathI baMneno bheda che. ahIM pramANa ane prameyanuM svarUpa A rIte samAna che - For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA 24 ghaTanuM jJAna ghaTaviSayaka hoya tyAre te pramANajJAna kahevAya, ane te jJAnano viSaya ghaTa che tethI ghaTa prameya kahevAya; ane je vakhate ghaTanuM jJAna hoya che tyAre te jJAna paNa ghaTAkArarUpa hoya che, ane prameya evo ghaTa paNa ghaTAkArarUpa hoya che. tethI ghaTanuM jJAna jema ghaTAkArarUpa che, ane prameya evo ghaTa paNa ghaTAkAra che, te svarUpe pramANa ane prameyanuM svarUpa samAna che, to paNa baMnenuM lakSaNa juduM che. pramANanuM lakSaNa - vyavasAyI jJAnuM pramANe che, ane prameyanuM lakSaNa - prativiSayaM prameya che. e rIte pramANa ane prameyano svarUpathI abheda hovA chatAM jema pramANanA ane prameyanA lakSaNanA bhedathI pramANa ane prameyano bheda che, tema ApRcchA ane pratipRcchA sAmAcArI baMneno nihitakAryanA nivedanarUpa svarUpathI abheda hovA chatAM, baMnenA lakSaNanA bhedathI baMneno bheda che arthAt nijahitakAryanuM nivedana karavuM te ApRcchAnuM lakSaNa che ane ApRcchAnuM svarUpa paNa che; jyAre guru vaDe pUrvanivedita arthanI pRcchA karavI te pratipRcchAnuM lakSaNa che ane nijahitakAryanuM nivedana karavuM te pratipRcchAnuM svarUpa che. ahIM vizeSa e che ke, ghaTanuM jJAna ghaTAkArarUpa hovA chatAM jIvanI pariNatirUpa che, ane ghaTanI pariNati te pudgalanI pariNati che; ane ghaTanI pariNati je AkAre saMsthita che, te AkAre ghaTanuM jJAna saMsthita nathI, paraMtu Atmapradezo je AkAre che te ja AkAre jJAna saMsthita che. Ama chatAM jyAre ghaTanuM jJAna thAya che, tyAre te jJAna ghaTAkArarUpa che, ane paTanuM jJAna thAya che tyAre te jJAna paTAkAra rUpa che, e prakArano vyavahAra thAya che. te vyavahArane AzrayIne ja ghaTAkArarUpa pramANa jJAna ane ghaTarUpa prameyanI pariNati samAna che, tema ahIM kahela che; paraMtu jema ghaTa te pudgalanA saMsthAna vizeSarUpa che, tema ghaTanuM jJAna tevA prakAranA saMsthAnarUpa nathI. ahIM koIne zaMkA thAya ke, ApRcchA sAmAcArI ane pratipRcchA sAmAcArI e benA lakSaNamAM sAMkarya doSa che, tethI te baMnenuM svataMtra lakSaNa thaI zakaze nahi arthAt svataMtra lakSaNapaNuM apasiddhAMta mATe che. ahIM viSayanuM sAMkarya A pramANe che - "bahuvela saMdisAhuM?' e prayogamAM kevala ApRcchA karAya che, tethI te kevala ApRcchA sAmAcArIno viSaya che; ane zakunAdinI alanA thAya che tevA sthaLe pratipRcchA thAya che, tethI tevA sthaLe pUrvamAM ApRcchA vagara pratipRcchA thAya che; kema ke gurue ApRcchA vagara ja ziSyane koI kArya karavA kahyuM hoya ane te kArya karavA ziSya pravRtta thAya tyAre koI skUlanA thAya apazukana thAya, to pratipRcchA karavAmAM Ave che. te rIte anyatra paNa ApRcchA vinA guruupadiSTa kArya vilaMbanathI karavAnA prasaMge pratipRcchA thAya che, tyAM kevaLa pratipRcchA che. A rIte baMnenI pRthaka upalabdhi che. have ApRcchA karyA pachI koI rIte kALanuM vilaMbana prApta thAya tyAre pratipRcchA karIne te kArya karAya che, te kAryano viSaya ApRcchA ane pratipRcchAthI yukta che; kema ke pahelAM ApRcchA paNa e ja kAryanI karAyelI ane te ja kAryanI pratipRcchA karAI, AthI ApRcchAno viSaya te ja pratipucchAno viSaya thAya che. A rIte baMnenI pRthaka upalabdhi hovA chatAM eka ThekANe sAthe upalabdhi thaI, tethI viSayanuM sAMkarya prApta thayuM. tethI baMnenuM svataMtra lakSaNapaNuM apasiddhAMta mATe che, kema ke lakSaNa dvArA be sAmAcArIne ahIM pRthaka batAvavI che. te batAvavA mATe ApRcchA ane pratikRcchArUpe vacanaprayoga baMnenA pRthak prApta thavA chatAM ane baMneno viSaya koIka ThekANe For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipucchA sAmAcArI | gAthA : 54 304 svataMtra hovA chatAM amuka sthAnomAM upara mujaba eka paNa thAya che. AthI baMnenA lakSaNane judA kahIne judAM batAvavAM te apasiddhAMta che. ..... pUrvapakSInI uparyukta zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke, tArI A vAta barAbara nathI. nIve bhaMte . niyamA nIve / ' tenI jema ekapadavyabhicArI ApRcchA ane pratipRcchAnuM lakSaNa che, mATe koI doSa nathI. tAtparya e che ke, jema nArakI ane jIva e baMne padomAM nA2kI pada jIva sAthe vyabhicArI che arthAt jeTalA jIva te nA2kI ja hoya tevuM nathI; jIva deva paNa hoya, nA2ka paNa hoya, tiryaMca paNa hoya ne manuSya ne paNa hoya. A rIte nArakI pada jIva sAthe vyabhicArI che; kema ke jIva vyApaka che ane nArakI vyApya che; paraMtu nArakI jIva ja hoya che, tethI 'nArakI' pada jIva sAthe vyabhicArI nathI. tethI nArakI ane jIvamAM eka padano vyabhicAra che, chatAM nArakInuM ane jIvanuM lakSaNa juduM che ane jIvanuM lakSaNa vyApaka che ane nA2kInuM lakSaNa vyApya che. tema ApRcchAnuM lakSaNa nijahitakArya nivedanAtmaka vyApaka che ane pUrva nivedita nijahitakAryanA nivedanarUpa pratispRcchAnuM lakSaNa vyApya che. tethI ekapadavyabhicArI evA jIva ane nArakInA lakSaNanI jema, baMnenA bodha mATe baMnenuM pRthak lakSaNa karavuM ucita che, temAM koI doSa nathI. utthAna H pUrvamAM sthApana karyuM ke, lakSaNanA bheda hovAthI pratikRcchA e ApRcchA nathI, ane ApRcchA ane pratikRcchAnA sAMkaryanI saMbhAvanA hatI, tenuM paNa samAdhAna karyuM, ke jema jIva ane nArakImAM vyApya-vyApaka bhAva hovA chatAM te baMnenuM lakSaNa juduM thaI zake, tema ApRcchA ane pratipRcchAnuM lakSaNa juduM thaI zake, mATe lakSaNanA bhedathI pratikRcchA ApRcchAthI judI che. Ama chatAM jema dravyo keTalAM che ? ema prazna thAya to javAbamAM koI kahe ke, dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya Adi pAMca astikAyo che. have tenA badale koI kahe ke, dharmAstikAyAdi, jIvAstikAya ane nArakI ema cha dravya che, to A javAba barAbara nathI; kema ke jIvanA peTAbhedamAM nArakInuM grahaNa thAya, paNa astikAyanA bhedamAM nArakInuM grahaNa thAya nahi. te rIte sAmAcArImAM ApRcchA sAmAcArI grahaNa thaI zake, ane pratipRcchA ApRcchAnA peTAbhedamAM grahaNa thaI zake, paraMtu pratispRcchA svataMtra bhedarUpe grahaNa na thaI zake, mATe sAmAcArInA daza bheda saMgata thAya nahi . paNa nava bheda ja mAnavA paDe. e prakAranI zaMkAne sAme rAkhIne kahe che - TIkAH anayorapyevaM sAmAnyavizeSabhAva eva prAptaH, tathA cAnayorbhedapratipAdanaM kiM prayojanam ? ityata AhakAryabhedavazAt, vidhizikSAdikAryAntarajJAnAdiprayojanabhedena khalvanayorbhedenopanyAsa iti na kiJcidanupapannam / anyathA-uktagatimantareNecchAkArasya kukSau - svarUpe, kathaM na pravizet ? = kuto nAntarbhavedeSetyanuSaGgaH / ' idaM bhadantopadiSTaM kAryamahamicchayA karomi, paraM zakunAdiskhalanA pratiSedhatI 'ti hi pratipRcchA, sA cecchAkAralakSaNAkrAntaivetyupadheyasAGkarye'pyupAdhyorasAGkaryamevAtra samAdhAnam, taccAnyatrApi samAnamiti bhAvaH / / 54 / / For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 pratipRcchA sAmAcArI/ gAthA : 54 TIkArya : 'nayoraNeyaM ..... nAntarmavapecanuSa /' A rIte pUrvamAM kahyuM ke je rIte tArakI ane jIvamAM sAmAnya-vizeSa bhAva che, e rIte, A baMneno paNa ApRcchA ane pratikRcchAno paNa, sAmAnyavizeSa bhAva ja prApta thayo, ane te rIte ApRcchA ane pratipRcchAno sAmAnya-vizeSabhAva prApta thayo te rIte, A baMnenA=pratipRcchA ane ApRcchAnA, bhedanuM pratipAdana zuM prayojanavALuM che? ethI karIne kahe che, kAryanA bhedanA vazathI ApRcchA ane pratipRcchAnA bhedanuM pratipAdana che. have tene spaSTa kare che - kharekhara vidhizilAdi prayojAtA bhedathI ApRcchAnA bhedato ane kAryAtara jJAnAdi prayojananA bhedathI pratikRcchAtA bhedano upacAsa che=bhedanuM kathana che, jethI karIne kaMI anupapanna nathI=ApRcchA ane pratipRcchA baMnene dazavidha sAmAcArImAM svataMtra svIkAravAmAM kaMI aghaTamAna nathI. AvuM na svIkAro to=ukta gati vinA arthAt dazavidha sAmAcArImAM ApRcchA ane pratipRcchAno bheda svIkAryA vinA, IcchAkAranI kukSimAM IcchAkAranA svarUpamAM, A=pratipRcchA, kema na praveza pAme ?=kema aMtarbhAva na pAme ? arthAt jema ApRcchAnA lakSaNathI AkrAnta pratipRcchA ApRcchAmAM aMtarbhAva pAmI zake, tema IcchAkAranA lakSaNathI AkrAnta pratipRcchA IcchAkAramAM aMtarbhAva pAmI zake. ahIM pA=zabdanuM gAthAnA pUrvArdhamAMthI gAthAnA uttarArdhamAM joDANa che, te batAvavA mATe SetyanuSa' kahyuM che. * 'manayori ahIM thI nArakI ane jIvano samuccaya karavo. vidhizikSa'i ahIM 'ri thI utsAhanuM grahaNa karavuM. * 'chattarajJAnaDhiprayogana' ahIM 'sari' thI gAthA-51mAM kahela anya pAMca prayojano grahaNa karavAM. utthAna : - ahIM pUrvapakSI samAdhAna kare ke IcchAkAranA lakSaNamAM pratipucchAnA lakSaNanI Apatti Avaze nahi; kema ke IcchAkAra ane pratipucchAnA upadheyanuM sAMkaryA hovA chatAM=lakSyanuM sAMkaryuM hovA chatAM, upAdhinuM lakSaNanuM asAMkarya che; mATe pratipRcchA karatAM IcchAkAra sAmAcArI judI che, tema mAnI zakAze. A prakAranuM samAdhAna ApRcchA ane pratipucchAmAM paNa thaI zake che, te batAvatAM graMthakAra kahe che - TIkArya : rUTuM manto ..... mAva: sAu4. ApanA vaDe kahevAyeluM A kArya huM IcchApUrvaka karuM chuM, paraMtu zakunAdinI skUlanA pratiSedha kare che," e prakAranI pratikRcchA che, ane te pratipRcchA, IcchAkAranA lakSaNathI AkrAMta che, ethI karIne upadheyanA sAMkaryamAM paNa lakSmatA sAMkarthamAM paNa, upAdhitA= lakSaNatA, asAMkaryAM ja ahIM=IcchAkAra ane pratipRcchAne pRthapha svIkAravAmAM, samAdhAna che; ane te anyatra paNa= ApRcchA ane pratipRcchAne pRthapha svIkAravAmAM paNa, samAna che, e prakArano bhAva che. pa4mAM For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA: 54 * "zanA'i ahIM ' ithI nimittazuddhi, nADIzuddhi AdinuM grahaNa karavuM. *'satrapi' ahIM IcchAkAra ane pratipucchAne pRthasvIkAravAnuM ke tra' thI kahyuM, teno bhAvArtha: thI samuccayache. -: nayoraNeva ..... mAra 14 aa sudhInA kathanano bhAva A pramANe che : ahIM pUrvapakSI kahe che ke, tame nArakI ane jIvonI jema ApRcchA ane pratipRcchAnuM ekapadavyabhicArI lakSaNa batAvyuM, te rIte ApRcchA ane pratipRcchA sAmAcArI vacce sAmAnya-vizeSa bhAva prApta thayo. tethI ApRcchAnA peTAbhedamAM ja pratipRcchA sAmAcArIne svIkAravI joIe, paraMtu dazavidha sAmAcArInA bhedamAM pratipRcchAne svIkArI zakAya nahi. Ama chatAM tame dazavidha sAmAcArInA bhedamAM ApRcchA karatAM pratipRcchAnI bhedarUpe kayA prayojanathI sthApanA karI che? pUrvapakSIne samAdhAna ApatAM graMthakArazrI kahe che ke, kAryanA bhedanA kAraNe ame ApRcchA ane pratipRcchA sAmAcArI svataMtra svIkArela che. te kAryabheda A pramANe che - ApRcchAnAM vidhi, zikSA ane "Adi' padathI utsAha, e traNa prayojana che : (1) koI sAdhune saMyamanI kriyA aMgenI vidhinuM jJAna na hoya te vidhijJAna karavA arthe gurune ApRcchA kare che. "Mti. zAstratattvati gurura' evI gurunI vyutpatti karI che, AthI guru te che ke je zAstranAM tattvo ziSyone batAve. tethI ziSya vaDe gurune ApRcchA karavAnuM prathama prayojana e che ke potAne vidhiviSayaka ajJAna che ane ApRcchA karavAthI guru vidhinuM jJAna karAve, jethI te kriyA samyapha thaI zake che ane vidhipUrvaka karAyelI kriyA potAnI nirjarAnuM kAraNa bane che. (2) koIka ziSyane vidhinuM jJAna hoya to paNa saMyamanI kriyAmAM vidhinuM pAlana ati duSkara hoya che. tethI ApRcchA karavAne kAraNe guru tene zikSA Ape ke 'tAre leza paNa pramAda karyA vinA vidhipUrvaka kriyA karavAnI che." gurunA AvA zikSAvacanane kAraNe vidhino jANakAra evo paNa ziSya vidhipUrvaka kriyA karI zake che. A prakAranuM ApRcchAnuM dvitIya prayojana che. (3) ApRcchAnuM trIjuM prayojana ziSyane utsAha AdhAna karavAnuM che. ziSya vidhino jANakAra paNa hoya ane apramAdI paNa hoya, tethI ApRcchA na kare to paNa apramAdabhAvathI te kriyA kare tevo che. chatAM paNa guNajJa evA gurune ApRcchA kare ane guru te kArya karavA aMgenI saMmati Ape tyAre tene vizvAsa thAya che ke prastuta kArya ane nirjarAnuM kAraNa jaNAya che mATe huM nirjarA arthe A kArya karavA tatpara chuM ane guru paNa mane e kArya karavA aMge saMmati Ape che mATe A kArya avazya mArI nirjarAnuM kAraNa che, tevo dRDha nirNaya tene thAya che. AthI te ApRcchA karIne, gurunI anujJA meLavIne ati utsAhita thAya che ane utsAhapUrvaka karAyela te kArya vizeSa nirjarAnuM kAraNa bane che, mATe ApRcchA karavAmAM Ave che. paraMtu pratipRcchA vidhizikSAdi kAryArthe nathI karavAmAM AvatI, paNa gAthA-pa1mAM batAvela kAryAntarAdinA For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA : pa4 jJAnanA prayojanathI karavAmAM Ave che; kema ke jyAre ApRcchA karI tyAre jo ziSyane vidhinuM jJAna na hoya to guru avazya vidhinuM jJAna karAve ane ziSya vidhino jANakAra hoya to paNa tene apramAda karavAnI zikSA Ape; Ama chatAM koIka kAraNe te kArya tatkALa na thayuM hoya, ke na karavAnuM hoya ane vilaMbanathI karavAnuM hoya, tyAre pratipRcchA karavAmAM Ave che ane tyAre te pratipRcchA kAryAtarAdinA jJAnanA prayojanathI hoya che. A rIte ApRcchA ane pratipuraskAnA prayojanabhedane sAme rAkhIne ApRcchA ane pratipRcchA e be svataMtra sAmAcArI che, tema batAvela che. Azaya e che ke jema jIva ane ajIva mukhya be padArtho che, chatAM mokSane mATe upayogI evA je padArthanuM jJAna Avazyaka hoya ane teno bodha karAvavo hoya to mAtra jIva-ajIva e be ja tattvo na kahetAM jIva-ajIvathI pRthapha pAMca tattvonI paNa prarUpaNA karIne, jIva-ajavAdi sAta tattvo hevAya che. padArthanI dRSTie joIe to jIva-ajIvamAM Azrava Adino aMtarbhAva che, topaNa mokSanA upAyono bodha karAvavAnA prayojanathI jIva-ajIvathI pRthaka pAMca tattvone grahaNa karIne sAta tattvo je rIte batAvyAM che, te rIte ApRcchAmAM pratipRcchAno aMtarbhAva thato hovA chatAM kAryanA bhedane batAvavA mATe ApRcchAthI pratipRcchAne pRthapha kahela che. ApRcchAthI pratikRcchAne pRthapha svIkAravAmAM mukti batAve che ke, jo prayojananA bhedathI ApRcchAthI pratipRcchAne pRthapha na svIkAravAmAM Ave to pratipRcchA sAmAcArI IcchAkAranI kukSimAM paNa praveza pAmI zake tema che. tethI pratikRcchAne ApRcchAmAM praveza karAvavo paDe tema IcchAkAramAM paNa praveza karAvavo paDe; kema ke, jema ApRcchApUrvaka pratipRcchA thAya, tema koIka sthAnamAM IcchAkArapUrvaka paNa pratipRcchA thAya che. Azaya e che ke, keTalAka sthAnamAM ApRcchA karIne koIka kAraNavaza thI kAryavilaMbana thAya tyAre pratipRcchA karavAmAM Ave che. tethI te sthAnamAM pratipRcchA sAmAcArIno jo ApRcchA sAmAcArImAM aMtarbhAva karIe to, koIka anya sthAnamAM IcchAkAra pachI pratikRcchA thAya che. jema ke ApRcchA karyA vinA gurue ziSyane koI kArya karavA aMge kahyuM hoya ane ziSya kahyuM hoya ke, "huM IcchApUrvaka A kArya karuM chuM ane tyAra pachI te kArya karavA mATe pravRtta thAya; paraMtu koIka apazukanAdi nimittane kAraNe skUlanA thAya to traNa vAranI smalanA pachI gurune pratipRcchA karavAnI hoya che. tyAre ziSya gurune kahe che ke, "A ApanuM kArya huM IcchApUrvaka karuM chuM, paraMtu skUlanA pratiSedha kare che', A prakAranA pratipRcchAnA sthaLamAM pratipRcchA sAmAcArI IcchAkAramAM aMtarbhAva pAme che. tethI jo pratipRcchA sAmAcArIne pRthaka svIkAravAmAM na Ave to kAryAtaranA parijJAna mATe karAtI pratikRcchA koIka sthAnamAM IcchAkAramAM praveza pAmaze to koIka sthAnamAM ApRcchAmAM praveza pAmaze ane tema svIkArIe to sAmAcArIno yathArtha bodha thaI zake nahi. tethI pratikRcchA sAmAcArIne kAryAtarAyAdinA parijJAnanA prayojanathI pRthapha svIkAravI ucita che, te prakArano graMthakArano Azaya che. ahIM pUrvapakSI kahe che ke, IcchAkArathI AkrAMta pratipRcchAnA sthaLamAM upadheyanuM sAMkaryA hovA chatAM upAdhinuM asAMkarya che, mATe IcchAkArathI AkrAMta pratipRcchAno IcchAkAramAM aMtarbhAva karavAno prasaMga Avaze For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA 24 nahi. tene graMthakAra kahe che ke, jema IcchAkArathI AkrAMta pratipRcchAnA sthaLamAM upadheyanuM sAMkaryA hovA chatAM upAdhinuM asAMkaryA che, tema ApRcchAnA sthaLamAM paNa upadheyanuM sAMkaryA hovA chatAM upAdhinuM asAMkya che, mATe ApRcchAnA sthaLamAM paNa pratipRcchAne ApRcchAmAM aMtarbhAva karavAnI jarUra rahetI nathI. mATe ApRcchAthI pratipRcchA sAmAcArI svataMtra sAmAcArI che, tema svIkAravAmAM koI doSa nathI. ahIM upadheyanuM sAMkaryuM hovA chatAM upAdhinuM asAMkarya A rIte che - lakSaNa ke upAdhi ekAryavAcI che. lakSaNathI lakSya evI je vacanaprayogAtmaka kriyA te upadheya che. sAMkaryanI vyAkhyA : "paraspatyintAmAvanirivorthaporetrasamAveza sAMja" arthAt bhinna bhinna adhikaraNamAM rahelA dharmonuM ekatra avasthAna te sAMkarya. nIcenAM traNa traNa vAkyo dvArA ApaNe A vAtane samajIe : (1) gurue koI kArya karavA mATe ziSyane kahyuM tyAre ziSya kahe ke, "huM IcchApUrvaka A kArya karuM chuM." A vAkyaprayogamAM IcchAkAranA lakSaNathI lakSmarUpa upadheya che. (2) koI ziSya gurune prathama ApRcchA karI ke, "A kArya karuM?" ane pachI vilaMbanathI te kArya karavAmAM Ave tyAre pratipRcchA kare che. A vAkyaprayogamAM pratipRcchAnA lakSaNathI lakSmarUpa upadheya che. (3) TIkAmAM Apela DhuM manta ... prativedhatIti =ApanA vaDe kahevAyeluM A kArya "huM IcchApUrvaka karuM chuM, paraMtu zakunAdinI skUlanA pratiSedha kare che." A vAkyaprayogamAM IcchApUrvaka huM A kArya karuM chuM e pratipRcchA sAmAcArInA pUrvArdhano prayoga IcchAkAra sAmAcArIno upadheya che; kema ke IcchAkAranA lakSaNathI lakSya te vAkyaprayoga bane che; ane Akho vAkyaprayoga pratikRcchA sAmAcArIno upadheya che ane A vAkyaprayogamAM pratipRcchA sAmAcArInuM lakSaNa che, IcchAkAra sAmAcArInuM nathI; kema ke pratipRcchA sAmAcArInA pAlana arthe A vAkyaprayoga karAyela che, IcchAkAra sAmAcArInA pAlana arthe A vAkyaprayoga karAyela nathI. upadheyanuM sAMkarya hovA chatAM upAdhinuM asAMkaryuM hovAthI IcchAkAra sAmAcArIthI pratipRcchA sAmAcArI bhinna: vAkya naM. 1mAM IcchAkArano upadheya che ane vAkya naM. ramAM pratipucchAno upadheya che, ema baMne upadheya bhinna-bhinna adhikaraNamAM prApta thAya che; ane vAkya naM. 3mAM pRthaka upalabdhivALA evA IcchAkAra ane pratipRcchA sAmAcArIno upadheya eka ja vAkyamAM-sthAnamAM maLe che. tethI uparyukta sAMkaryanI vyAkhyA mujaba upadheyanuM sAMkarya prApta thAya che. topaNa 'rUdde matta ..... prativedhatIti' e vAkya . 3mAM pratipRcchA sAmAcArInuM lakSaNa che, IcchAkAranuM lakSaNa nathI, tethI upAdhinuM asAMrya che. tethI pUrvapakSI samAdhAna karatAM kahe che ke, upadheyanuM sAMkaryuM hovA chatAM A vAkyamAM upAdhinuM asAMkaryuM hovAthI IcchAkAra sAmAcArIthI pratipRcchA sAmAcArI pRthak thaI zakaze. For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 pratipRcchA sAmAcArI / gAthA 24 tene graMthakArazrI kahe che ke, tame je rIte samAdhAna karyuM te samAdhAna ApRcchA sAmAcArI ane pratipRcchA sAmAcArI baMnemAM thaI zake che arthAt A baMne sAmAcArImAM paNa upadheyanuM sAMkaryA hovA chatAM upAdhinuM sAMkaryuM nathI, tethI baMne sAmAcArI pRthaka thaI zakaze. te A rIte - (1) ziSya gurune pUchyuM, "huM paDilehaNa karuM?" A vAkyaprayogamAM ApRcchA sAmAcArInA lakSaNathI lakSmarUpa upadheya che. (2) gurue ziSyane kahyuM, "Aje bapore tAre adhyayanArthe javAnuM che." ane baporanA samaye adhyayanArthe javAnuM kArya karavA aMge gurune pharI pRcchA karavAmAM Ave ke huM adhyayanArthe jAuM?" A sthAnamAM ApRcchA nathI, paNa mAtra pratipRcchA che. A vAkyaprayogamAM pratipRcchA sAmAcArInA lakSaNathI lakSmarUpa upadheya che. (3) ziSya gurune pUchyuM, "huM glAna muninI vaiyAvacca arthe jAuM?" pachI koIka kAraNe vilaMbanathI javAnuM banyuM, tethI pharI pRcchA karavAmAM Ave che ke "huM glAna muninI vaiyAvacca arthe jAuM ?' A vAkyaprayogamAM pUrvArdhamAM ApRcchA sAmAcArIno upadheya che ane uttarArdhamAM pratipRcchA sAmAcArIno upadheya che; chatAM A AkhuM vAkya ApRcchAnuM nahi, paraMtu pratipRcchAnuM ja lakSaNa che. upadheyanuM sAMkaryuM hovA chatAM upAdhinuM asAMkaryuM hovAthI ApRcchA sAmAcArIthI pratipRcchA sAmAcArI bhinna: vAkya naM. 1mAM ApRcchAno upadheya che, vAkya naM. ramAM pratipucchAno upadheya che, ema baMne upadheya bhinna bhinna adhikaraNamAM prApta thAya che; ane vAkya naM. 3mAM pRthaka upalabdhivALA evA ApRcchA sAmAcArI ane pratipRcchA sAmAcArIno upadheya eka ja vAkyamAM sthAnamAM prApta thAya che. tethI uparyukta sAMkanI vyAkhyA mujaba upadheyanuM sAMkarya prApta thAya che. topaNa vAkya . 3mAM ApRcchAnuM lakSaNa nathI, paraMtu pratipRcchAnuM ja lakSaNa che. tethI upAdhinuM asAMkarya che. vAkya naM. 1mAM ApRcchAnuM lakSaNa che. vAkya naM. ramAM pratipRcchAnuM lakSaNa che. vAkya naM. 3mAM paNa pratipRcchAnuM lakSaNa che. mATe lakSaNanuM sAMkarya prApta thatuM nathI. tethI ApRcchA sAmAcArIthI pratikRcchA sAmAcArI pRthapha thaI zakaze. ApA / / iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe pratipRcchA samAptA'rthataH / / 7 / / A prakAre sAtamI pratikRcchA sAmAcArI gAthA-pa1 thI 54 sudhI varNana karI e prakAre, nyAyavizArada viracita sAmAcArI prakaraNamAM pratipRcchA sAmAcArI arthathI samApta thaI. pratipRcchA sAmAcArI samApta ka - A 5 For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI/ gAthA : papa 311 chaMdanA sAmAcArI iyANiM chaMdaNA bhannai - have chaMdanA sAmAcArI kahevAya che - avataraNikA - idAnImavasaraprAptatayA chandanA nirUpyate, tatrAdau tallakSaNamAha -. avataraNikArya : have avasaraprAptapaNuM hovAthI sUtramAM batAvelA krama pramANe chaMdanA sAmAcArInI prarUpaNAnuM avasaraprAptapaNuM hovAthI, chaMdanA sAmAcArI nirUpaNa karAya che. tyAM chaMdanA sAmAcArInA nirUpaNamAM, AdimAM prAraMbhamAM, tenA lakSaNane chaMdanA sAmAcArInA lakSaNane kahe che - gAthA : guruANAi jaharihaM dANaM sAhUNa puvvagahiassa / chaMdaNasAmAyArI visesavisayA muNeyavvA / / 55 / / chAyA : ___ gurvAjJayA yathArhaM dAnaM sAdhUnAM pUrvagRhItasya / chaMdanAsAmAcArI vizeSaviSayA muNitavyA / / 55 / / anvayArtha: putrAdisa=pUrve grahaNa karelA azatAdinuM guruSArU guru AjJA vaDe ratnAdhikanI AjJA vaDe nahUiM yathAyogya =bAlaglAnAdinI yogyatAnA atikramathI sA=sAdhuone vAi-grahaNa mATenuM nimaMtraNa, isImAthArI chaMdatA sAmAcArI, viseviyA=vizeSa viSayavALI muLayavyA=jANavI. papA gAthArtha : pUrve grahaNa karelA azanAdinuM, gurunI AjJA vaDe bAlaplAnAdinI yogyatAnA anatikramathI sAdhuone grahaNa mATenuM nimaMtraNa, chaMdanA sAmAcArI, vizeSa viSayavALI jANavI. papaIL. TIkA : guruANAi tti / pUrvagRhItasya-pUrvAnItasyA'zanAde: gurvAjJayA ratnAdhikAdezena, yathArha bAlaglAnAdiyogyatAnatikrameNa, sAdhUnAM yatInAM, dAnaM dIyate'neneti vyutpattyA grahaNanimantraNaM, chandanAsAmAcArI bhavati / For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI | gAthA : 55 tenAgRhItasya, gRhItasyApi gurvAjJAM vinA vA, vyatyayena nimantraNAyAM, dAnamAtre vA nAtivyAptiH / iyaM ca vakSyamANarItyA vizeSaviSayA muNitavyA, na sAdhusAmAnyaviSayA / / 55 / / TIkArya : 312 'gurubALArU tti'| e gAthAnuM pratika che. pUrve gRhItanuM=pUrvamAM lAvelA azanAdinuM, gurunI AjJA vaDe=ratnAdhikanA Adeza vaDe, yathAyogya= bAlaJlAnAdinI yogyatAnA atatikramathI, sAdhuone=yatione, dAna='rIyate Danena' AvA vaDe apAya te dAna, e prakAranI karaNArthaka vyutpattithI grahaNa mATenuM nimaMtraNa, chaMdanA sAmAcArI thAya che. te kAraNathI=chaMdanA sAmAcArInuM AvuM lakSaNa karyuM te kAraNathI : (1) agRhItanI nimaMtraNAmAM athavA (2) grahaNa kareluM paNa guruAjJA vinA nimaMtraNAmAM athavA (3) vyatyayathI=nAnA-moTA sAdhuonA kramanA ullaMghanathI, nimaMtraNAmAM athavA (4) dAnamAtramAM, ativyApti nathI. ane AgaLanI gAthAmAM kahevAze te paddhatithI A=chaMdanA sAmAcArI, vizeSa viSayavALI jANavI, sAdhusAmAnya viSayavALI nathI. / / 55 / / vAnaM : dAta zabdamAM 'nar' pratyaya che. te kriyAvAcI grahaNa karIe to dAna zabda dAnakriyAne batAve che; paraMtu tene ahIM grahaNa karavI nathI, paNa karaNArthaka 'nam' pratyaya grahaNa karIne artha karavo che. vIyate anena rUti vAnaM e pramANe karaNArthaka vyutpattithI dAnano artha, grahaNa mATenuM nimaMtraNa; kema ke grahaNa mATe nimaMtraNa karavAnI kriyAthI jachaMdanA sAmAcArImAM dAna apAya che. nurvAjJayA : TIkAmAM 'gurunI AjJA vaDe' eno artha 'ratnAdhikanA AdezathI' e pramANe karyo. tenAthI e kahevuM che ke, ziSye potAnA gurune pUchavAnuM nathI, paraMtu je ratnAdhika saMyamanI ucita vyavasthAnA pravartaka che, temane pUchavAnuM che; kema ke ratnAdhika, zuM karavuM ucita che ane zuM karavuM ucita nathI, tenuM yathArtha jJAna dhAraNa kare che. tethI temane pUchavAmAM Ave to jyAM anucita jaNAya tyAM niSedha kare ane jyAM ucita jaNAya tyAM anujJA Ape. tethI guru zabdathI ahIM ratnAdhika evo artha karyo che. * 'vAla nAnAvi' ahIM 'vi' thI zaikSa-vRddhanuM grahaNa karavuM. * 'gRhItasyApi' ahIM 'pi' thI agRhItano samuccaya karavo. bhAvArtha : koI sAdhu nirdoSa bhikSA lAvyA hoya, tyAra pachI ratnAdhikanI AjJA laIne potAnI lAvelI bhikSAne grahaNa karavA mATe yathAyogya nimaMtraNA kare te chaMdanA sAmAcA2InuM lakSaNa che. ahIM grahaNa mATenuM nimaMtraNa tene chaMdanA sAmAcArI kahI, paraMtu grahaNanA nimaMtraNapUrvaka dAna Ape tema na kahyuM, tenuM kAraNa e che ke, koI sAdhu lAvelA AhAramAMthI bAlaglAnAdi yogyatAnA atikramathI For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI/ gAthA : papa 313 gurunIkaranAdhikanI, AjJA laIne nimaMtraNa kare, ane koI paNa sAdhu temano lAvelo AhAra grahaNa na kare topaNa chaMdanA sAmAcArI bane che; ane grahaNa mATenuM nimaMtraNa kare ane koI sAdhu azanAdi AhAra levA mATe paNa taiyAra thAya ane te avazya Ape, topaNa chaMdanA sAmAcArI thAya che, tema batAvavuM che. paraMtu koI sAdhu levA taiyAra thAya ane Ape nahIM, mAtra grahaNanuM nimaMtraNa kare to chaMdanA sAmAcArI che tema batAvavuM nathI. A chaMdanA sAmAcArI paNa badhA sAdhuone karavAnI nathI hotI, paraMtu AgaLanI gAthA-pakamAM batAvela che, tevA prakAranA sAdhuo chaMdanA sAmAcArI pALanArA hoya che. tethI A sAmAcArI vizeSa viSayavALI che. chaMdanA sAmAcArImAM pUrvagRhIta azanAdinuM nimaMtraNa hovAthI nimaMtraNA sAmAcArIthI chaMdanA sAmAcArI judI paDe che; kema ke nimaMtraNA sAmAcArImAM bhikSA lAvatAM pahelAM "huM ApanI bhikSA lAvI ApuM?" e prakAranI nimaMtraNA karavAnI rahe che, jyAre chaMdanA sAmAcArImAM to bhikSA lAvyA pachI potAne prApta thayelI bhikSAthI anya sAdhuonI bhakti karIne pote lAbha levAnA AzayathI nimaMtraNA kare che. AthI nimaMtraNA sAmAcArIthI chaMdanA sAmAcArI bhinna che. chaMdanA sAmAcArImAM ratnAdhikanI AjJA laIne gRhIta AhAranuM je nimaMtraNa karavAnuM che, te paNa bAlaglAnAdinI yogyatAno atikrama karyA vagara karavAnuM che arthAt je bAlaAdi sAdhune nimaMtraNA karavAnI che, te nimaMtraNAthI tenA saMyamanI vRddhi thAya tevA prakAranI yogyatA che? ke nimaMtraNA dvArA teono pramAda poSAya tema che? teno ucita vicAra karIne je rIte temanA saMyamanI vRddhi ane saMyamano sthira bhAva thAya te rIte nimaMtraNA karavAnI che. vaLI glAnAdi sAdhuone nimaMtraNA kare tyAre pote lAvela AhAra glAnAdine upaSTabhaka che ke kema ? te prakAranI yogyatAno vicAra karIne nimaMtraNA karavAnI che. te glAna sAdhunA dehane upaghAtaka hoya tevo AhAra ApavAmAM Ave to glAna sAdhunA glAnatvanI vRddhi thavAthI saMyamanI ArAdhanA paNa sidAya, mATe tenI ucita yogyatAno atikrama karyA vinA chaMdanA sAmAcArI karavAnI che. ahIM chaMdanA sAmAcArImAM thatI nimaMtraNAmAM bAlaAdinA kramathI nimaMtraNA karavAnI koI vicAraNA nathI, paraMtu yogyatAnI vicAraNA che, jethI temanA saMyamanI vRddhine anukULa hitaciMtana thAya. chaMdanA sAmAcArInuM AvuM lakSaNa karavAthI nIcenAM cAra sthAnomAM ativyApti nahIM Ave : (1) koI sAdhu bhikSA grahaNa karyA pUrve nimaMtraNA kare tyAM chaMdanA sAmAcArInA lakSaNanI ativyApti nathI. ahIM prazna thAya ke, bhikSA lAvyA pahelAM nimaMtraNa kaI rIte karI zake ? teno Azaya e che ke bhikSA lAvyA pUrve "huM tamArI gocarI lAvI ApuM ?" e prakAranI nimaMtraNA sAmAcArImAM je nimaMtraNA karAya che, te sthAnamAM chaMdanA sAmAcArInuM lakSaNa jatuM nathI. (2) koI sAdhu pUrvamAM AhArAdi lAvelA hoya, topaNa ratnAdhikane pUchayA vinA bAlAdinI yogyatAnA anatikramathI nimaMtraNA kare to paNa te chaMdanA sAmAcArI bane nahIM; kema ke chaMdanA sAmAcArImAM For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI | gAthA : 56 maryAdA che ke, ratnAdhikanI anujJAthI sAdhu anya sAdhune pote lAvela AhAranuM niyaMtraNa karI zake. tethI ArAdhaka sAdhu paNa jo ratnAdhikanI AjJA vinA bhaktinA vazathI bAlAdine nimaMtraNA kare, to tyAM chaMdanA sAmAcArInuM lakSaNa jatuM nathI. 314 (3) koI sAdhu pUrvamAM AhArAdi lAvelA hoya ane ratnAdhikanI AjJAthI bAlAdine nimaMtraNA kare, paraMtu temanI yogyatAno vicAra karyA vinA "mAre to lAvelI vastu temanI bhaktimAM vAparavI che" evA ja bhAvathI mAtra vicAra kare, ane bhaktinA vazathI te rIte Ape to paNa te chaMdanA sAmAcArI bane nahIM; kema ke chaMdanA sAmAcA2I ekAMte svaparanI nirjarAnuM kAraNa bane te rIte karavAmAM Ave to te ucita AcaraNArUpa bane; ane bAlAdinI yogyatAno vicAra karyA vinA potAnI bhaktinA vazathI nimaMtraNA kare, to bAlAdinA hitanI upekSA karAyelI hovAthI te chaMdanA sAmAcArI banatI nathI. AthI AvA sthAnamAM chaMdanA sAmAcA2InuM lakSaNa jatuM nathI. (4) koI sAdhu pUrvamAM AhAra lAvelA hoya, paraMtu gurunI=ratnAdhikanI AjJAthI bAlAdinI yogyatAno vicAra karIne nimaMtraNA karyA vagara lAvelA AhArane Ape, to paNa chaMdanA sAmAcArI banatI nathI. paraMtu prathama teone nimaMtraNA kare ane teonI grahaNanI IcchA mujaba Ape to chaMdanA sAmAcArI thAya. ahIM vanamAtre dAnamAtra kahevAthI niyaMtraNA vagaranA dAnanuM grahaNa karavAnuM che, jethI nimaMtraNA vinA koI dAnamAtra Ape to chaMdanA sAmAcA2InuM lakSaNa jatuM nathI.pappA avataraNikA: vizeSaviSayatvameva spaSTayati avataraNikArya : vizeSa viSayapaNAne ja spaSTa kare che - - bhAvArtha : pUrva gAthAmAM kahyuM ke, chaMdanA sAmAcArI badhA sAdhuone karavAnI nathI, paraMtu vizeSa sAdhuone karavAnI che. tethI chaMdanA sAmAcArInA vizeSa viSayapaNAne ja spaSTa kare che - 1121: esA jamattaladdhiyavisiTThatavakAragAijaijuggA / ahiyagahaNaM ca tesiM aNuggahaTTaM aNuNNAyaM / / 56 / / chAyA : eSA yadAtmalabdhikaviziSTatapaHkArakAdiyatiyogyA / adhikagrahaNaM ca teSAmanugrahArthamanujJAtam / / 56 / / For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 56 anvayArtha: namattaddhivasidgatavAra rUphaTTI=je kAraNathI AtmalabdhivALA ane viziSTa tapa karanArA Adi sAdhune yogya sA=A chaMdanA sAmAcArI che, tesiM A=ane teone=AtmalabdhivALA ane viziSTa tapa karanArA Adi sAdhuone, daEanugrahane mATe potAne nirjarArUpa phaLa prApta thAya e rUpa potAnA anugraha mATe=bAlaglAvAdine apanAdinA pradAnathI nirjarA mATe, riyadii=adhika grahaNaHsvapramANathI atirikta grahaNa pazupAye-anujJAta che. ifpA gAthArtha : je kAraNathI AtmalabdhivALA ane viziSTa tapa karanArA Adi sAdhune yogya A chaMdanA sAmAcArI che, ane teone anugraha mATe adhika AhAragrahaNa anujJAta che. IfpI. noMdha :- gAvAmAM navamA=je kAraNathIno anvaya pUrva gAthAnI sAthe che. je kAraNathI chaMdanA sAmAcArI A gAthAmAM batAvI tevI che, tethI vizeSa viSayavALI che, te prakAre pUrvagAthA sAthe anvaya che. >> 'vidritavAra punag' gAthAnA A zabdamAM 'Dhi' padathI nitya ekAzana nahIM karanArA paraMtu apavAdathI navakArazI Adi karanArA, asahiSNu evA kuragaDu muni Adine grahaNa karavA. TIkA : kSA tti SA-indranA, ya-smata verata, sAmenaivasvatattAmAntara tharmalayopazamene), na tu parasAhAyyAdinA labdhi-bhaktAdilAbho yasyAsAvAtmalabdhikaH, AttA-svIkRtA labdhirbhaktAdiprAptyanukUlA zaktiryena sa Attalabdhiko vA, AptA prAptA labdhiryena sa Aptalabdhiko vA, tathA viziSTamaSTamAditapaH karotIti viziSTatapaHkArakastau AdiryeSAM, te ca te yatayazca, teSAM yogyA-ucitA / ayaM bhAvaH-ya AtmalabdhisaMpanno viziSTatapasvI vA pAraNe maNDalyA bahirbhojanakArI tasyaitadaucityam, itareSAM tu yatInAM maNDalIbhoga ekabhaktaM ca niyamenaiveti pUrvagRhItabhaktAdyabhAvAnirviSayA chandanA / tadidamuktam - 'jo attaladdhigo vatu viliThThAvavo va pAraVArUtto phudarA maMDarnImo nA ta8 matta 2 9 II (paMthA. 12/30) rUti ! TIkArca - "sA utta' | e gAthAnuM pratika che. =je kAraNathI, AtmalabdhivALA ane viziSTa tapa karanArA Adi sAdhuone AachaMdanA sAmAcArI, yogya=ucita che, e pramANe avaya che. gAthAmAM uttaraddhivisidgatavAra phinaphanuNI samAsano vigraha nIce mujaba kare che. gAthAmAM rahelA sattattakriya' zabdanA samAsano vigraha traNa rIte kare che ? 1. ya AtmalabdhikaH khalu viziSTakSapako vA pAraNAdikavAna / itarathA maMDalibhogo yatInAM tathaikabhaktaM ca / / For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : pa6 prathama samAsavigraha Atmalabdhika artha grahaNa karIne karyo che. bIjo samAsavigraha Alabdhika artha grahaNa karIne karyo che. trIjo samAsavigraha Akhalabdhika artha grahaNa karIne karyo che. te A rIte - (1) AtmA vaDe ja=svaajita lAbhAMtarAyakarmanA kSayopazamathI ja labdhi =bhaktAdi lAbha che jene, paraMtu parasahAyAdithI nahIM, te Atmalabdhika, athavA (2) gA=svIkRtA=svIkAra karAI che labdhi =bhaktAdi prAptine anukULa zakti jenA vaDe, te Adlabdhika, athavA (3) mAtA=jenA vaDe labdhi AptA=prApta karAI, te Akhalabdhika. have 'visitavAraVIE' to bahuvrIhi samAsathI vigraha A rIte che - viziSTa addamAdi tapane je kare te viziSTa tapakAraka. have mULa gAthAmAM kahela sattaddhivisiphatavAra phigarUTI no samAsa batAve che ? te be= Atmalabdhika ane viziSTa tapakAraka te be, che AdimAM jeone te Atmalabdhika-viziSTatapakArakAdi evA te yatione yogya=ucita, A chaMdanA sAmAcArI che, ema avaya che. A bhAva che uparanA kathAnuM A=vasthamANa, tAtparya che - je AtmalabdhisaMpanna athavA viziSTa tapasvI, pAraNAmAM mAMDalIthI bahirbhAjI che=mAMDalI vinA bhojana karanArA che, temane AvuM chaMdanA sAmAcArInuM, ucitapaNuM che. vaLI bAkInA sAdhuone maMDalIbhoga-mAMDalImAM bhojana ane ekabhakta ekAsaNuM niyamathI che, ethI karIne pUrvagRhIta bhaktAdino abhAva hovAthI chaMdanA sAmAcArI nirviSayavALI che. te AtmalabdhivALA athavA viziSTa tapasvI Adi sAdhuone A chaMdanA sAmAcArI yogya che te, A buddhimAM je upasthita che te A, kahevAyuM che - taritamu pUrvamAM je kahyuM teno'ta" zabda parAmarzaka che, ane pUrvamAM je pote kathana karyuM che, te potAnI buddhimAM upasthita che, teno parAmarzaka che. tethI e prApta thAya che, te A kahevAyuM arthAt anya graMthamAM kahevAyuM che arthAt pote je kahe che te svabuddhithI nathI kahetA, paraMtu anyanA sAkSIpAThathI kahe che. paMcAzaka-12, gAthA-35no sAkSIpATha A pramANe che - je sAdhu Atmalabdhika che athavA viziSTa tapakAraka pAraNAdivALA (AvA sAdhuo chaMdanA kare che) ItarathA AvA Atmalabdhika ane viziSTa tapakAraka pAraNAdivALA na hoya to, maMDalIbhojana ane ekabhakta cheekAsaNuM che." ta' paMcAzakatA uddharaNanI samAptimAM che. For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI/ gAthA : 56 317 * 'parasadAcyate" ahIM 'mA' thI paralabdhinuM grahaNa karavuM. * "HC/ddhi ahIM "i thI pANInuM grahaNa karavuM. (jyAM jyAM TIkAmAM maDhi che tyAM Dhi thI pANInuM grahaNa karavuM.) * 'AmAdra' ahIM 'ri' thI aTTamathI uparanA viziSTa tapanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - mULa gAthAmAM 'uttarnAddhaya' zabda che, tyAM prAkRtamAM rahela 'satta' zabdano artha AtmA thAya che athavA sAptA svIkRtA athavA sattA=prAptA, thAya che. e traNa rIte 'kAnta' zabdano artha grahaNa karIne traNa rIte samAsa khole che, ane sattaddhiya' no artha te traNe 'satta' dvArA e karavAno che ke, jeone potAnI labdhithI prApta thAya te vAparavAnuM che ane paranI sahAya AdithI meLaveluM nahIM,' tevo abhigraha hoya, teo=AvA AtmalabdhivALA che ane teo maMDalIbahirbhojI hoya che, mATe teone chaMdanA sAmAcArI che. - tyAra pachI mAvada thI graMthakAre tenuM tAtparya kholyuM, tyAM viziSTa tapasvI paNa maMDalIbahirbhojI kaI rIte saMbhave ? tevI zaMkA thAya. tethI khulAso karyo ke, viziSTa tapasvI pAraNAmAM maMDalIbahirbhojI hoya che. mATe je Atmalabdhika che tene ane viziSTa tapasvIne pAraNA vakhate chaMdanA sAmAcArI che. AthI Atmalabdhika, viziSTa tapasvI ane apavAdathI asahiSNu evA kuraga Adi sAdhuone choDIne badhA sAdhuoe mAMDalImAM vAparavAnuM che ane temane niyamathI ekAsaNuM hoya che, tethI teone chaMdanA sAmAcArI karavAnI nathI. mATe chaMdanA sAmAcArI vizeSa viSayavALI che, ema gAthA-papamAM kahyuM che. utthAna : gAthAnA uttarArdhanuM utthAna karatAM 'nanuM thI kahe che - TIkA : nanvAtmalabdhikAderapyAtmodarapUrttimAtropayogyeva bhaktAdikaM gRhNato'dhikabhaktAdyabhAvAtkathaM chandanAsaMbhavaH ? ityata Aha-teSAM=AtmalabdhikaviziSTatapAkArakAdInAM, adhikagrahaNaM svapramANAtiriktabhaktAdyAnayanaM, caH punararthe anugrahArtha-bAlaglAnAdInAM pradAnena nirjarArthaM, anujJAtaM anumataM, tIrthaMkaragaNadharairiti zeSaH / taduktam - nAkuvA sak dina hivi rUmasUSTUvA (paMDyA. 12/36) rUti sAuddA TIkArya : nanuM' thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke - svaudarapUrtimAtra upayogI ja bhaktAdine grahaNa karatA AtmalabdhivALA Adine paNa adhika bhaktAdinA abhAvathI kevI rIte chaMdatA sAmAcArIno saMbhava che? ethI karIne mULa gAthAmAM kahe che - 1. asyottarArdha-doNha vi iTThaphalaM taM atigaMbhIrANa dhIrANa / / jJAnAdyupagrahe satyadhikaM grahaNamasyAnujJAtam / For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 57 vaLI teone=Atmalabdhika ane viziSTa tapa karanArA Adi yatione, adhika grahaNa svapramANathI atirikta bhaktAdinuM lAvavuM, anugrahane mATe bAlaglAnAdine pradAna dvArA nirjarAne mATe, anujJAta cheetIrthakaragaNadharAdi vaDe anumata cheHsvIkRta che. * '' putaH arthamAM che. * mULa gAthAmAM tIrthaMkara-gaNadharo vaDe e adhyAhAra che. takute kahevAyuM cheete AtmalabdhikAdi yatione svapramANAtirikta bhakta bAlAdinA anugrahArthe tIrthakara-gaNadharo vaDe anujJAta che tevuM pUrvamAM kahyuM ke, paMcAzaka-12, gAthA-36mAM kahevAyuM che - 'jJAnAdino upagraha hote chate, Amane Atmalabdhika Adive, adhika grahaNa anujJAta che" 'tti paMcAzakatA uddharaNanI samAptimAM che. paddA * 'sAtmadhdhivAverapi' ahIM ''i thI viziSTa tapasvIne grahaNa karavA ane 'pa' thI Atmalabdhika sivAyanAno samuccaya che. >> 'vAnastAna ahIM '"i thI zaikSa-vRddhanuM grahaNa karavuM. * nA kuvAre paMcAzakanA sAkSIpAThanAM uddharaNamAM ahIM ''i thI cAritranA upagrahanuM grahaNa karavuM. avataraNikA: nanu cchandakenAdhikabhaktapAnAdyAnayane chandyena ca kenApi kAraNena tadagrahaNe phalAbhAvAdantargaDuzchandanA ityata Aha - avataraNikArca - nanuM' thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke, chaMdaka vaDe (nimaMtraka vaDe) adhika bhaktapAnAdi lAvyuM chate ane chaMgha dvArA=jene AhAra mATe nimaMtraNa karAya che te chaMgha dvArA, koIpaNa kAraNathI tenA agraNamAM chaMdakatA bhaktapAvAdinA agrahaNamAM, phaLano abhAva hovAthI=chaMdakane chaMghanI bhaktinA lAbhArUpa phaLano abhAva hovAthI, chaMdanA aMtargaDu niSphaLa che. ethI karIne kahe che=A prakAranI zaMkAnA javAbamAM kahe che - * 'mana' ahIM 'ddhi thI auSadhAdinuM grahaNa karavuM. gAthA : ANAsuddho bhAvo dei bahuM NijjaraM Na gahaNaM vi / asaNAgahaNe vi tao phalasiddhI chaMdagassa have / / 57 / / For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthAH pa7 319 chAyA : AjJAzuddho bhAvo dadAti bahu nirjarAM na grahaNamapi / azanAgrahaNe'pi tataH phalasiddhizchaMdakasya bhavet / / 57 / / anvayArtha: mAWIbhukko mAvo=AjJAzuddha bhAva vahuM naLajJaraM ghaNI nirjarA heDuM Ape che, hi vi ja grahaNa paNa nahIM. to tethI saTTPdine vikAzananA agrahaNamAM paNa iMDAsa-chaMdakane prasiddhI phaLanI siddhi have thAya che. pA. gAthArtha : AjJAzuddha bhAva ghaNI nirjarAne Ape che, grahaNa paNa nahIM. tethI azananA agrahaNamAM paNa chaMdakane phaLanI siddhi thAya che. pachI TIkA : ___ ANAsuddho tti / AjJAzuddho-yathAvadbhagavadupadezapAlanaprabhavatayA prazastatAmAsAdayan bhAvA= adhyavasAya:, itarasya niSetsyamAnatvAt sa eva bavIM-svAtizayAnuvihitAtizayAM, nirjarAM-karmahAni, dadAti= prayacchati, na grahaNamapi / chandanAjanyanirjarAyAM bhAvavizeSa eva hetuH, na tu tatra cchandyagrahaNamapi sahakArI, tadantarA'pi phalabhAvAt / TIkArya : kALAsuddho ..... pradAna sAsuddha tti' | e gAthAnuM pratika che. yathAvat bhagavAnanA upadezanA pAlanathI utpApaNuM hovAne kAraNe prazastatAne pAmato=AjJAzuddha bhAva=adhyavasAya che; kema ke ItaraAjJAzuddha bhAvathI ItaranuM, niSasthamAnapaNuM che=AgaLamAM viSedha karavAno che, te ja AjJAzuddha adhyavasAya ja ghaNI=svaatizayathI avihita atizayavALI= AjJAzuddha bhAvanA atizayathI anusaranArI evI atizayavALI, nirjarA karmakSayane, vati Ape che, grahaNa paNa nahIM. * 'pradAva' - '3' zabda kyAreka sadazano samuccaya kare che, kyAreka virodhIno paNa samuccaya kare che. ahIM '' zabda virodhIno samuccaya kare che, tethI 'pi' thI e kahevuM che ke, AjJAzuddha bhAva ja nirjarA kare che, paraMtu grahaNa paNa nahIM. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, AjJAzuddha bhAva nirjarAne Ape che, grahaNa paNa nahIM. tyAM prazna thAya ke, bhAvathI bhale For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 chaMdanA sAmAcArI | gAthA : pa7 nirjarA thAya che, to paNa chaMdyanuM grahaNa paNa sahakArI che ja. tethI sahakArInA abhAvamAM viziSTa nirjarA thaze nahIM. tethI kahe che - TIkArya : iMdranI narca . namAvAn | chaMdanAjavya nirjarAmAM bhAvavizeSa jahetu che, paraMtu tyAM=ThaMdanAjanya nirjarAmAM, chaMghanuM grahaNa paNa sahakArI nathI; kema ke tenA vinA paNaEchaMdhatA grahaNa vitA paNa, phaLano sadbhAva che=nirjarArUpa phaLano sadbhAva che. * chaMghapradAmaNi ahIM kavi' thI e kahevuM che ke, bhAvavizeSa ja nirjarAno hetu che. bIjo koI to sahakArI nathI, paraMtu chaMdyagrahaNa paNa sahakArI nathI. 'tattarADapi' ahIM 'sara' thI chaMghagrahaNano samuccaya che. bhAvArtha: AjJAzuddha bhAva ja nirjarAnuM kAraNa che, paraMtu AjJAzuddha bhAvathI Itara AjJAzuddha na hoya te, nirjarAnuM kAraNa nathI, e pramANe AgaLamAM graMthakAra svayaM niSedha karaze. tethI mULa gAthAmAM lAluddho mAvo' pachI 'va' kAra nathI, to paNa 'va' kAra arthathI samajI levAno che, te vAta TIkAmAM kholela che. Azaya e che ke, koI sAdhu bhaktinA vazathI chaMdanA sAmAcArI karatA hoya to paNa bhagavAnanI AjJA pramANe bhikSA lAvavAmAM, nirdoSa bhikSAnI gaveSaNA karavAmAM, samitionA pAlanamAM jo yatna na karatA hoya, ane chaMdanA sAmAcArI karatA hoya to nirjarA thAya nahIM. vaLI koI sAdhu viziSTa tapa karatA hoya, paraMtu te viziSTa tapa anya baLavAna yogono nAza karIne svazaktinA atikramathI karatA hoya, ane tevA sAdhu pAraNAmAM chaMdanA sAmAcArI kare to paNa temane nirjarA thAya nahIM, kema ke nirjarA to jIvanA samabhAvanA pariNAmathI thanAra che, ane vidyamAna samabhAvano pariNAma zaktinA prakarSathI bhagavAnanI AjJAmAM yatna karavAthI atizayita thAya che; paraMtu zaktinA samAlocana vagara rAbhasika vRttithI-nirvicArakapaNe, je te anuSThAna karavAthI samabhAvano pariNAma thato nathI ane pUrvamAM ucita pravRtti thayela hoya topaNa aticArAdinA kramathI nAza pAme che. te AjJAzuddha bhAva zuM che ? te spaSTa kare che - yathAvat bhagavAnanA upadezanA pAlanathI utpanna thavApaNuM hovAnA kAraNe prazastatAne pAmato AtmAno adhyavasAya te AjJAzuddha bhAva che. Azaya e che ke, potAnI zaktino atikrama karyA vagara ucita anuSThAna karavAno upadeza bhagavAne Apyo che, ke jethI te anuSThAnanA sevanathI apramAdabhAvanI vRddhi thAya. tethI potAnI bhUmikA pramANe apramAdabhAvanI vRddhi karAve tevuM ucita anuSThAna sevavAno je prazasta adhyavasAya, te ja AjJAzuddha bhAva che. AvA AjJAzuddha bhAvathI jyAre chaMdaka anya sAdhuone nimaMtraNa kare che, tyAre tenA AjJAzuddha bhAvanA For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 chaMdanA sAmAcArI/ gAthA : 57 atizayane anurUpa atizaya nirjarA thAya che; chaMgha bhikSA grahaNa kare ke na kare to paNa potAnA bhAvane anurUpa nirjarArUpa phaLane chaMdaka avazya prApta kare che. ahIM AjJAzuddha bhAvamAM atizayatA e che ke, jema jema zaktinA prakarSathI pUrNa vidhine sAMgopAMga pALavA mATe jIva sudaDha yatna kare, tema tema AjJA pramANe cAlavAno teno bhAva atizayita thAya che; ane bhagavAnanI AjJA, sarva anuSThAnomAM pradhAnarUpe cittanI nirlepa dazA vizeSa rIte ullasita thAya te rIte bahiraMga anuSThAnamAM yatna karavAnI vidhirUpa che. tethI chaMdakane, nimaMtraNakALamAM guNavAna evA susAdhuonA guNanA pakSapAtapUrvaka je prakAranA bahumAnanI vRddhi thAya, te prakAre upayogane atizaya karIne nimaMtraNA kare, to tenAmAM vartatA guNavAnanA bahumAnabhAvanA prakarSane anurUpa nirjarAno paNa prakarSa thAya che. jema jIraNa zeTha bhagavAnanI bhaktinA adhyavasAyamAM atyaMta upayukta hatA ane bhagavAnanA guNonI smRtithI temanA guNo pratyenA vadhatA jatA bahumAnapUrvakanA bhaktinA AzayavALA hatA, tethI jema temano AjJAzuddha bhAva prakarSavALo hato, tema nirjarA paNa prakarSavALI thaI. te rIte chaMdaka paNa jenI vaiyAvacca karavAnI che, tenA saMyamanA upakhaMbhanane anukULa vivekathI yukta bhaktinA adhyavasAyathI nimaMtraNa karatA hoya tyAre, tenA AjJAzuddha bhAvanA prakarSathI nirjarAno prakarSa thAya che. kadAca koIka kAraNe chaMdakanI bhikSA chaMdya grahaNa na kare to paNa chaMdakane svapariNAmane anurUpa nirjarA avazya thAya che. ahIM prazna thAya ke, koI paNa anuSThAnanAM sarva aMgo pUrNa hoya to ja pUrNa phaLa maLe, jyAre tenAM sahakArI aMgo vikala hoya to phaLamAM vikalatA Ave; ane chaMdanA sAmAcArInA pAlanamAM jema AtmalabdhisaMpanna ke viziSTa tapasvI adhikArI che, ane te adhikArI paNa bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti karatA hoya tyAre te phaLa meLave che, tema chaMgha dvArA te bhikSA grahaNa thAya te paNa chaMdakanA nirjarArUpa phaLa pratye sahakArI che, tethI grahaNarUpa aMganI vikalatAthI nirjarAvizeSa kaI rIte thaI zake ? tenuM samAdhAna nizcayanayanI dRSTi sAme rAkhIne kare che; kema ke nirjarArUpa phaLa pratye nizcayanaya pramANa che, vyavahAranaya pramANa nathI. ane te A rIte - chaMdanA sAmAcArIjanya nirjarAmAM chaMdakano bhAvavizeSa ja hetu che, paraMtu iMdya sAdhunuM bhikSAnuM grahaNa paNa sahakArI nathI; kema ke iMdya, chaMdakanI bhikSA grahaNa na kare to paNa chaMdakanA bhAvavizeSathI nirjarArUpa phaLa thAya che. Azaya e che ke, jIvanA adhyavasAyathI nirjarA thAya che ane jIvanA adhyavasAyathI ja karma baMdhAya che. tethI chaMdakano AjJAzuddha bhAva jevo prakarSavALo hoya tene anurUpa ja nirjarA thAya che, ane koIka kAraNe chaMgha chaMdakanI bhikSA grahaNa na kare to paNa tenA agrahaNakRta nirjarAmAM koI bheda thato nathI. tethI nizcayanayathI chaMghanuM grahaNa nirjarAprApti pratye sahakArI nathI. For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 chaMdanA sAmAcArI / gAthAH pa7 utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, chaMghanuM bhikSA grahaNa chaMdakanI nirjarA pratye sahakArI nathI, tyAM prazna thAya ke kriyAnAM sarva aMgo phalaprApti prati sahakArI hoya che; te rIte chaMdanA sAmAcArInA pAlanamAM aneka aMgo aMtargata chaMghanuM grahaNa paNa eka aMga che, tethI te sahakArI kema na thaI zake ? te prakAranA AzayathI koI zaMkA kare tenuM udbhAvana karIne nirAkaraNa kare che - TIkA: na ca tatra bhAvapUrvakadAnameva vidhibodhitakAraNatAkamityagrahaNe tadabhAvAt kathaM phalodayaH ? iti vAcyam, viziSTavidhervizeSye bAdhakAvatAre vizeSaNamAtra eva paryavasAnamiti nizcayanayatAtparyAdvizeSaNahetutvAvazyakatvenaivopapattau viziSTahetutvakalpanA'naucityAdviziSTasya phaladezaniSThasaMbandhA'bhAvAcca / na cA'saMbaddhasya kAryajanakatvaM nAma, atiprasaGgAt, tattvamatratyamasmatkRtAdhyAtmamataparIkSAdravyAlokAdAvavaseyam / TIkArya : na ..... anIvityA ane tyAM chaMdanAjavya nirjarAmAM, bhAvapUrvakanuM dAna ja vidhibodhita kAraNatAvALuM che. jethI karIne agrahaNamAM chaMgha dvArA dAnanA agrahaNamAM, teno abhAva hovAthI=bhAvapUrvaka dAnano abhAva hovAthI, kevI rIte phalodaya thaze nirjarArUpa phalano udaya kevI rIte thaze ? ema na kahevuM; kema ke vizeSamAM bAdhakano avatAra hote chate=bhAvapUrvaka dAnamAM rahela je dAnagrahaNarUpa vizeSa tene grahaNa karanAra vyakti (chaMgha) dAna na le tyAre dAnakriyAmAM bAdhakano avatAra prApta thAya che, tevA bAdhakano avatAra prApta thaye chate, viziSTa vidhinuM vyavahAranayanI bhAvapUrvakanA dAnarUpa viziSTa vidhinuM, vizeSaNamAtramAM ja=bhAvamAtramAM ja, paryavasAta che. e prakAranuM nizcayanayanuM tAtparya hovAthI vizeSaNarUpa hetupaNAnA AvazyakapaNArUpe ja vidhinI upapati thaye chate, viziSTamAM hetupaNAnI kalpanAnuM anucitapaNuM che=bhAvapUrvakanA dAnarUpa viziSTamAM chaMdanA sAmAcArIjanya phaLanA hetupaNAnI kalpanAnuM anucitapaNuM che. utthAna : dAnanA agrahaNamAM phalodaya nathI, e prakAranI pUrvapakSInI zaMkAnA nirAkaraNamAM nizcayanayanI bIjI yukti batAve che - TIkArya : viziSTaca ..... SbhAvAtre I ane viziSTano phaladezaniSTa saMbaMdhano abhAva che=bhAvapUrvaka dAnarUpa je viziSTa teno nirjarArUpa phalano deza=AtmArUpa sthAna, tenI sAthe saMbaMdhano abhAva che. For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 57 3ra3 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, "phalanA deza sAthe AtmArUpa sthAna sAthe, saMbaMdha nahIM hovAnA kAraNe bhAvapUrvaka dAnarUpa viziSTa hetu banI zake nahIM.' tene ja spaSTa karatAM kahe che - TIkArya : na thaSS saMvaddhI ....rAvavaseyam ane asaMbaddhanuM kAryajanakapaNuM nathI; kema ke atiprasaMga che. ahIM raheluM tatva amArA vaDe karAyela adhyAtmamata parIkSA ane dravyAloka AdithI jANavuM. bhAvArtha : vyavahAranayathI chaMdanA sAmAcArInAM sarva aMgo pUrNa hoya to tatsAmAcArIjanya pUrNaphaLa maLe che, ane vyavahAranaya bhAvapUrvakanA dAnanI kriyAne chaMdanA sAmAcArInA pAlanajanya nirjarAnuM kAraNa kahe che. tethI vyavahAranayanA mate sAdhuone bhagavAnanI AjJAzuddha chaMdanA sAmAcArInuM pAlana karavAno bhAva hoya, ane tapUrvaka chaMghane dAna kare, to nirjarArUpa phaLanI prApti thAya. paraMtu karmabaMdha ane karmanI nirjarA pratye nizcayanayanI ja kAraNatA che. tethI nizcayanayathI pUrvamAM kahyuM ke, chaMdanA sAmAcArInA phaLa pratye chaMghanuM grahaNa paNa sahakArI nathI. tyAM vyavahAranayanI dRSTivALI vyakti zaMkA kare che ke, chaMdanA sAmAcArInA pAlanane kahenAra je vidhivAkya che, te vidhivAkyathI bodhita kAraNatA bhAvapUrvakanA dAnamAM che, paNa mAtra bhAvamAM nathI. mATe koI sAdhu AjJAzuddha bhAvapUrvaka paNa chaMghane nimaMtraNa kare, chatAM dAnagrahaNarUpa aMga nahIM hovAthI nirjarArUpa phaLano udaya kevI rIte thaI zake ? arthAt thaI zake nahIM. uparyukta AvI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke, tAre ema na kahevuM joIe; kema ke zAstramAM je vidhivAkya che, tenuM tAtparya e che ke, jyAre vizeSaNathI viziSTa vidhivAkya hoya temAM vizeSyanA bAdhakano avatAra hoya, tevA samaye vidhi vizeSaNamAtramAM ja paryavasAna pAme che. A prakAranuM nizcayanayanuM tAtparya che. Azaya e che ke chaMdanA sAmAcArIne kahenAra je vidhivAkya che, te vidhivAkya bhAvapUrvaka dAnane dAnarUpe kahe che; Ama chatAM koI sAdhu AjJAzuddha bhAvapUrvaka dAna mATe yatna kare, ane chaMghane koIpaNa tevA kAraNe te dAnanI AvazyakatA na hoya, ane tethI chaMgha te AhArAdi grahaNa na kare, to vidhinA vizeSya aMzanotradAnano, tyAM bAdha prApta thAya che. tevA samaye viziSTa vidhine kahenAruM vacana vizeSaNamAtramAM ja= AjJAzuddhabhAvamAM ja, paryavasAna pAme che, e prakAre nizcayanaya mAne che arthAt nizcayanaya kahe che ke, vizeSyamAM bAdhakano avatAra na hoya to viziSTa vidhi AjJAzuddha bhAvapUrvaka dAna, nirjarA pratye kAraNa che, paraMtu jyAre viroSyamAM bAdhakano avatAra hoya chaMghanA dAnanA agrahaNarUpa bAdhakano avatAra hoya, tyAre te vidhivAkya vizeSaNamAM ja=AjJAzuddha bhAvamAM ja, paryavasAna pAme che arthAt chaMdaka AjJAzuddha bhAvapUrvaka nimaMtraNa kare tyAM vidhi paryavasAna pAme che. tethI vizeSaNarUpa hetune vidhirUpe svIkAravuM Avazyaka che, ane te For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra4 chaMdanA sAmAcArI / gAthA 57 rUpe chaMdanA sAmAcArInI vidhinI prApti thaye chate, bhAvapUrvakanA dAnarUpa viziSTa hetu nirjarA pratye kAraNa che tevI kalpanA karavI anucita che; kema ke AjJAzuddha bhAvapUrvaka nimaMtraNa karela hovAthI chaMdake vidhinuM pAlana karela che. mATe chaMdanA sAmAcArIjanya nirjarA phaLanI prApti tene avazya thaze. ahIM prazna thAya ke, jyAre vidhi bhAvapUrvaka dAnamAM che, Ama chatAM vizeSyanA bAdhakano avatAra thAya che tyAre, teTalA aMzamAM aMga vikala hovAthI nirjarAnI vikalatA mAnavI paDe. tene badale viziSTa vidhine ja vizeSaNamAM paryavasAna kema karI ? tethI kahe che - nizcayanayanI dRSTithI nirjarArUpa kArya AtmAmAM thAya che ane tyAM AjJAzuddha bhAva che, tethI AjJAzuddha bhAva ane nirjarArUpa phaLa eka adhikaraNamAM prApta thAya che, mATe kAryakAraNabhAvanI saMgati thAya che. paraMtu AjJAzuddha bhAvapUrvakanA dAnane nirjarA pratye kAraNa kahIe to, AjJAzuddha bhAvapUrvakanA dAnanI kriyA chaMghamAM prApta thAya che ane nirjarArUpa phaLa chaMdakamAM thAya che, mATe AjJAzuddha bhAvapUrvaka dAnane nirjarA pratye kAraNa svIkArI zakAya nahi; kema ke bhinna adhikaraNamAM kAraNa rahe ane bhinna adhikaraNamAM kArya thAya to kAryakAraNabhAvanI vyavasthA saMgata thAya nahIM. ahIM prazna thAya ke, jyAre bhAvapUrvakanA dAnamAM vidhi che ane bAdhakano avatAra nathI, tyAre bhAvapUrvakanuM dAna chaMghamAM prApta thaze ane nirjarA chaMdakane prApta thaze, to tyAM kAryakAraNabhAva kaI rIte saMgata thaze ? tenuM samAdhAna e che ke, nizcayanayathI to bhAvapUrvakanA dAnakALamAM paNa te dAna ApavAnI kriyAne avalaMbIne chaMdakamAM vartato utkarSavALo thayelo bhAva nirjarA pratye kAraNa che, paraMtu bhAvapUrvakanuM dAna nirjarA pratye kAraNa nathI; mAtra tyAM dAnanI kriyAnA sahakArane kAraNe bhAvamAM je atizayatA AvelI che, tene anurUpa nirjarAmAM atizayatA thAya che. vaLI kAryadezanI sAthe kAraNano saMbaMdha na hoya tyAM kAryakAraNabhAva mAnI zakAya nahIM. tethI bhAvapUrvaka dAnanI kriyA chaMghamAM hovAthI chaMdakanI nirjarA pratye bhAvapUrvakanA dAnane kAraNa svIkArI zakAya nahIM, ane chatAM tema svIkAravAmAM Ave to anya koI vyakti dharma kare ane anya koI vyaktine dharmanA phaLanI prApti thAya tema mAnavAno atiprasaMga Ave. ahIM bhAvapUrvakanA dAnanI kriyAmAM chaMgha dAna grahaNa kare ane chaMgha dAna grahaNa na kare taskRta bhAvamAM zuM bheda paDI zake che ? ke taskRta bhAvamAM koI bheda nathI paDato ? taviSayaka je tattva che te graMthakArazrInA svakRta "adhyAtmamataparIkSA ane dravyAloka' Adi graMthamAM graMthakArazrIe kahela che, tyAMthI jijJAsue jANavuM. chaMdanA sAmAcArInA phaLamAM AjJAzuddha bhAva apekSita che, paraMtu AjJAzuddha bhAva nIcenAM sthAnomAM nathI : (1) koI sAdhu chaMdanA sAmAcArImAM yatna karatA hoya, paraMtu ucita vidhinuM ajJAna hoya, to tyAM paNa chaMdanA sAmAcArInuM aNizuddha pAlana nathI. For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA : pa7 3rapa (2) kadAca koI sAdhune ucita vidhinuM jJAna hoya, topaNa vidhinA pAlanamAM skUlanAkRta yoga duSmaNidhAnAdi vartatA hoya, topaNa tyAM chaMdanA sAmAcArInuM pAlana thatuM nathI. ane . (3) koI sAdhune vidhinuM jJAna paNa hoya, samyaka vidhipUrvaka bhikSA lAvela hoya ane bhAvollAsapUrvaka nimaMtraNA paNa karI hoya; paraMtu sAdhujIvananI nirdoSa bhikSA atidurlabha hoya che, ane te prApta thayela bhikSAmAMthI jyAre iMdya grahaNa karavA taiyAra thAya tyAre jo kArpaSyano-kRpaNatAno bhAva Ave, athavA to chaMdyane ApyA pachI paNa tenA grahaNakRta harSane badale te bhAva thAya ke chaMghe mArI badhI bhikSA laI lIdhI, te rUpa kRpaNatAno bhAva Ave, topaNa chaMdanA sAmAcArIkRta nirjarAnI prApti na thAya; Ama chatAM je kaMI zubhabhAva ke azubhabhAva thayA hoya tene anurUpa phaLanI prApti thAya. utthAna : gAthAnA uttarArdhane spaSTa karatAM kahe che - TIkA : ___tata:-AjJAzuddhabhAvasyaiva vipulanirjarAhetutvAt, azanasya-bhaktasyopalakSaNAt pAnAderagrahaNe'pi= asvIkAre'pi chandyeneti zeSaH,chandakasya-pUrvagRhItAzanAdinimantraNAkRtaH, phalasiddhi:-nirjarAvizeSasaMpattirbhavet / ata eva 'grahaNAgrahaNe nirjarAM bandhaM prati ca hetU bhavata' ityaniyama eva, bhAvavizeSasyaiva niyAmakatvAt / tadidamAha - 'gahaNe vi NijjarA khalu aggahaNe vi ya duhAvi baMdho a / mAvo pratye mitta mALAsuddho muddo ma II (paMDyA. 12/37) ti sAdha7 || TIkArthaH tethI AjJAzuddha bhAvanuM pavipula nirjarAnuM kAraNa paNuM hovAthI, chaMgha vaDe azatanA=bhojananA, upalakSaNathI pAvAdinA agrahaNamAM paNa asvIkAramAM paNa, chaMdaka=pUrvagRhIta azalAdinuM nimaMtraNa karanAra evA chaMdakane, phalasiddhi-nirjazavizeSanI saMpatti, thAya che. AthI ja=dhRdhatA agrahaNamAM paNa chaMdakanA bhAvathI nirjarA thAya che ethI karIne ja, "nirjarA prati ane baMdha prati grahaNa-agrahaNa hetu thAya che, e prakArano aliyama ja che; kema ke bhAvavizeSanuM ja niyAmakapaNuM che. * 'udyana' e mULa gAthAmAM adhyAhAra che, te batAvavA mATe "ughena ti zeSa' TIkAmAM kahela che. te A graMthakAre pUrvamAM gAthAtA nigamanamAM je batAvyuM te, Ane, paMcAzaka-12, gAthA37mAM kahe che - 1. grahaNe'pi nirjarA svalpagrahaNe'pi ca dvidhApi baMdhazca / bhAvo'tra nimittamAjJAzuddho'zuddhazca / / For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA H 57 "grahaNamAM paNa ane agrahaNamAM paNa kharekhara nirjarA thAya che ane baMne prakAre baMdha paNa thAya che. AjJAzuddha ke azuddha bhAva ja ahIM nimitta che=AjJAzuddha bhAva hoya to nirjarA thAya che ane na hoya to karmabaMdha thAya." "kRti" paMcAzakanA uddharaNanI samAptimAM che. ||57nA * 'pAnAverapropi=JasvIAreDapi' ahIM 'vi' thI auSadhAdinuM grahaNa karavuM ane 'vi' thI grahaNano samuccaya karavo arthAt grahaNamAM to nirjarA thAya che, agrahaNamAM paNa nirjarA thAya che. bhAvArthaH 326 gAthAnA kathananuM nigamana karatAM kahe che : pUrvanA kathanathI e prApta thayuM ke, chaMdanA sAmAcArImAM AjJAzuddha bhAvanuM ja vipula nirjarAhetupaNuM che, tethI chaMdya azanAdi na grahaNa kare to paNa AjJAzuddha bhAvavALA chaMdakane nirjarAnI prApti thAya che. tenI puSTi karavA mATe kahe che ke, chaMdanA sAmAcArIjanya nirjarA ane chaMdanA sAmAcArIjanya karmabaMdhamAM chaMghanuM grahaNa ke agrahaNa hetu thAya che, e prakA2no je vyavahAranayano mata che, temAM aniyama ja che; kema ke chaMdakanA bhAvavizeSanuM ja nirjarA pratye ane karmabaMdha pratye niyAmakapaNuM che arthAt chaMdakano AjJAzuddha bhAva hoya to nirjarA thAya che ane na hoya to karmabaMdha thAya che. I57 na avataraNikA: nanvazanAdidAnasya na phalA'hetutvaM, svajanyabhAvavizeSasaMbandhena phalasAmAnAdhikaraNyena tasya hetutvasaMbhava iti vyavahAranayasUkSmekSikAkaraNAt / tathA ca svagRhItAzanasya chandyenA'grahaNe tasya grahaNajanyaphalAbhAvaH, chandakasya ca dAnajanyaphalAbhAva ityAzaGkAmapAkarttumAha avataraNikArtha : 'nanu' thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke, azanAdi dAnanuM nirjarArUpa phLa pratye ahetutva nathI; kema ke svajanya=dAnagrahaNajanya, bhAvavizeSasaMbaMdhathI nirjarArUpa phaLa sAthe sAmAnAdhikaraNya hovAthI tenA= azanAdi dAnanA, hetutvano saMbhava che. e prakAre vyavahAranayanI sUkSma dRSTinuM karaNa che=A vyavahAranayanI sUkSma dRSTi che. ane te rIte=chaMdakanuM dAna phalahetu che te rIte, svagRhIta azananuM=chaMdaka vaDe gRhIta azananuM, baMdha vaDe agrahaNamAM tene=chaMghane, grahaNajanya nirjarArUpa phaLano abhAva che ane chaMdakane dAnajanya nirjarArUpa phaLano abhAva che, e prakAranI zaMkAne dUra karavA mATe kahe che bhAvArtha: pUrvagAthAmAM graMthakAre kahyuM ke, chaMdanA sAmAcArImAM dAnanuM grahaNa chaMghamAM rahe che ane nirjarArUpa phaLa chaMdakamAM rahe che, tethI viziSTa vidhino phalAdezanI sAthe saMbaMdha nathI arthAt bhAvapUrvaka dAnano phalAdeza sAthe= nirjarAnA sthAnarUpa AtmA sAthe, saMbaMdha nathI, mATe chaMdakano bhAva ja nirjarA pratye hetu che. tyAM 'nanu' thI pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che - -- For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 58 chaMdanA sAmAcArImAM azanAdinuM dAna phaLano ahetu nathI; kema ke chaMdaka AjJAzuddha bhAvathI jyAre chaMghane niyaMtraNa kare che, tyAre chaMdya te azanAdi grahaNa kare tenAthI janya harSarUpa bhAvavizeSa chaMdakamAM thAya che arthAt 'A mahAtmAe dAna grahaNa karIne mane kRtArtha karyo,' e prakArano bhAvavizeSa chaMdakamAM thAya che ane e prakA2nA bhAvavizeSanA saMbaMdhathI dAnanuM grahaNa paNa chaMdakamAM prApta thAya che. A rIte chaMghe karela dAnanuM grahaNa ane nirjarArUpa phala chaMdakarUpa eka adhikaraNamAM prApta thavAthI dAnanA grahaNane paNa phaLano hetu svIkAravo joIe, e prakAre vyavahAranaya kahe che. tethI nizcayanaya je sthAnamAM dAnano ane nirjarAno saMbaMdha joto na hato, te sthAnamAM ja vyavahAranaye saMbaMdhavizeSa dvArA dAnanA grahaNa ane nirjarArUpa phaLano saMbaMdha batAvyo, te vyavahAranayanI sUkSmadraSTi che. A rIte chaMdaka dvArA pUrvagRhIta azana jyAre chaMgha grahaNa kare tyAre chaMdakane nirjarArUpa phaLa maLe che ane jyAre grahaNa karato nathI, tyAre chaMghane tenA grahaNajanya nirjarArUpa phaLa maLatuM nathI ane chaMdakane tenuM dAnajanya nirjarArUpa phaLa maLatuM nathI, ema pUrvapakSI zaMkA kare che. Azaya e che ke, chaMgha jyAre AhAra grahaNa kare tyAre tenA haiyAmAM bhAvizeSa pedA thAya che ke, "A mahAtmAne nirjarA karAvavAmAM huM sahAyaka banuM ane A mahAtmA paNa dAna ApIne mArA saMyamanI vRddhinuM kAraNa bano." A prakArano bhAva chaMghane tyAre thAya ke jyAre te chaMdakanuM dAna grahaNa kare. ane chaMdakane paNa jyAre chaMgha dAna grahaNa kare tyAre "A chaMghe mAruM dAna grahaNa karyuM ane mane kRtArtha karyo." e prakArano harSavizeSa thAya che, tethI jyAre chaMgha dAnane grahaNa na kare tyAre chaMdakane dAnajanya phaLa thatuM nathI. e prakAranI zaMkAne dUra karavA mATe graMthakAra kahe che gAthA - jai vi hu Na dANagahaNappabhavaM sukaDANumoaNaM tattha / taha vi tayaM vihipAlaNasamubbhavaM hoi NiyameNaM / / 58 / / 327 chAyA: yadyapi khalu na dAnagrahaNaprabhavaM sukRtAnumodanaM tatra / tathApi takaM vidhipAlanasamudbhavaM bhavati niyamena / / 58 / / anvayArtha: narU vi du=joke vALahaLapamavaM=dAnanA grahaNathI utpanna thayeluM sujvALumonAM=sukRtaanumodana tatva I=tyAM nathI=agrahaNasthaLamAM nathI, tadda vi=topaNa vidhipAtaLasamuhmavaM=vidhinA pAlanathI utpanna thayeluM ta=sukRtaanumodana niyameLa do nizcayathI thAya che=nakkI thAya che. 'du'=vAkyAlaMkAramAM= vAkyanI zobhAmAM che. / / 58 / / gAthArthaH joke dAnanA grahaNathI utpanna thayeluM sukRtaanumodana dAnanA agrahaNasthaLamAM nathI, For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 chaMdanA sAmAcArI / gAthA 58 topaNa vidhinA pAlanathI utpanna thayeluM sukRtaanumodana nakkI thAya che. pitA * du' vAkyanI zobhAmAM che. TIkA : ___jai vi hu tti / yadyapi huH vAkyAlaGkAre, tatra-agrahaNasthale, dAnagrahaNaprabhavaM sukRtAnumodanaM na bhavati / 'suSThu mayA dattamasmai mahAtmane, idameva cAsArasya zarIrasya saMsAre zaktiphalaM yadetAdRzAnAM mahAtmanAM pratyupakArAnIhayA vaiyAvRttyakaraNamiti dAturdAnAdeva sukRtAnumodanAdhyavasAya: samullasati, anyathA tu 'aho ! kaSTamAtraM mayA kRtaM na tu phalavajjAtam' iti dInatayA tatkuNThanameva syAditi / evaM grahIturapi grahaNa eva 'suSThu mahAtmA'sAvadInamanA nirjarArthI parArthaM prayatate, suSThu ca mamApyetaddattAzanAdigrahaNam, iyatA'pyasya cetobhAvavRddhyA pratyupakArAnmamApi svAdhyAyAdhupaSTambhasaMbhavAcceti sukRtAnumodanamujjRmbhate, anyathA tu na kiJcidetaditi / tathA'pi tayaM iti sukRtAnumodanaM vidhipAlanasamudbhavaM bhagavadupadezArAdhanaprasUtaM, niyamena= nizcayena, bhavati,dAturdAnamAtrA'nanumodane'pi svakRtavaiyAvRttyAderadInatayA'numodanasaMbhavAt, dInatA punaravivekavijRmbhitameveti na vivekinAM tayA bAdhA, chandyasyApyetadanumodanaM prAyaH saMbhavatyeveti na kiJcidanupapannam, svajanya bhAvavizeSAsaMbandhena dAnasya tu na hetutvam, bhAva vizeSasyaivAvazyahetutayA dAnasyA'nyathAsiddhatvAt / TIkArya : jai vi hu tti / yadyapi huH vAkyAlaGkAre, tatra-agrahaNasthale, dAnagrahaNaprabhavaM sukRtAnumodanaM na bhavati / tyArapachI tathAgari ..... dvAna cADacathasiddhatvAn | sudhI TIkAno saMbaMdha che, tethI te pramANe TIkArya Apela che. na vi Tu ri' | e gAthAnuM pratika che. du vAkyAlaMkAramAM che. joke tyAM agraNasthaLamAM, dAnatA grahaNathI utpanna thayeluM sukRtaanumodana tathI thatuM, tathApi-topaNa, vidhinA pAlanathI utpanna thayeluM bhagavad upadezanA ArAdhanathI utpanna thayeluM tayaM taruM sukRtaanumodana, niyamathI thAya che=nakkI thAya che; kema ke dAtAne dAvamAtranA=phakta dAnatA, ananumodanamAM paNa adIlapaNA vaDe svakRta vaiyAvRtyAdinA anumodanano saMbhava che. vaLI dInatA avivekathI ja pedA thayela kRtya che, ethI karIne vivekIone dInatA vaDe bAdhA nathI=dInatA thatI nathI. chaMdhane paNa A anumodana chaMdakatA sukRtanuM anumodana, prAyaH saMbhave ja che, ethI karIne kaMI anupapanna nathI arthAt chaMgha dAna grahaNa na kare topaNa chaMdanA sAmAcArInA pUrNa phaLanI prApti thAya che, tema svIkAravAmAM kaMI aghaTamAna nathI; kema ke svajanyabhAvavizeSa saMbaMdhathI=dAnathI janya bhAvavizeSasaMbaMdhathI, dAnanuM vaLI hetupaNuM nathI; kema ke bhAvavizeSanuM ja avazya hetupaNuM hovAthI dAnanuM atyathAsiddhapaNuM che. For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA: 58 39 * 'nanumodaneDa'i ahIM '' thI e kahevuM che ke, dAna Ape che tyAre to dAnanuM anumodana thAya che, paraMtu jyAre dAna nathI ApatA tyAre dAnanuM ananumodana hovA chatAM paNa svakRta vaiyAvRjyAdinI anumodanAno saMbhava che. | 'tavaiyAvRSTi' ahIM ri' thI vidhipAlana, AjJApAlana ItyAdi ucita prayatnanuM grahaNa karavuM. 'udyacAvetavanumovanaM' ahIM pa thI e kahevuM che ke, chaMdakane to sukRtaanumodana saMbhave che ja, paraMtu chaMghane paNa prAyaH sukRtaanumodana saMbhave che. *'DhInatA punaravivevikhitameti' ahIM 'vikRmita' pachI 'tve zabda adhyAhAra che. tethI vikRmita' ne napuMsakaliMga prathamA ekavacana karela che, nahIMtara dInatA strIliMga hovAthI 'vikRmitA' prayoga thAya. utthAna : chaMdanA sAmAcArImAM chaMgha dvArA dAna grahaNa thaye chate chaMdakanI sukRta anumodanAnuM svarUpa tema ja chaMdyadAna na grahaNa kare tyAre avivekI chaMdakane dInatA thavAthI sukRtaanumodana thatuM nathI. te batADatAM kahe che - TIkArya : muchu ..... viti / "mArA vaDe A mahAtmAne apAyuM te sAruM thayuM ane AvA prakAranA mahAtmAonuM pratyupakAranI IcchA vinA je vaiyAvaccanuM karavuM, e ja saMsAramAM asAra zarIranI zaktinuM phaLa che," A pramANe dAtAne (chaMdaka) dAnathI ja sukRtaanumodanAno adhyavasAya ullasita thAya che. anyathA to chaMgha dAna svIkAre nahIM to, "aho ! mArA vaDe kaSTamAtra karAyuM, paraMtu phaLavAna ta thayuM" e pramANe dInatAthI te=sukRtanuM anumodana, kuMThita ja thAya. "rUti' kathananI samApti arthe che. utthAna : chaMdanA sAmAcArImAM chaMgha dvArA dAna grahaNa thaye chate chaMdakanI sukRtaanumodanAnuM svarUpa batAvI have chaMdya jyAre chaMdakanuM azanAdi dAna grahaNa kare che, tyAre te chaMdyane thatI sukRtaanumodanAnuM svarUpa tema ja chaMgha chaMdakanuM dAna na grahaNa kare tyAre chaMghane je sukRtaanumodanA nathI thatI tene batADatAM kahe che - TIkArya : rva pradIturaSi .... na vicaiitaviti e rIte=jaMdakane chaMdanA dAvagrahaNathI je rIte sukRtaanumodana thAya che, e rIte, "adIna manavALA, nirjarArthI chaMdaka evA A mahAtmA paranA mATe suMdara evo prayatna kare che, ane mane paNa AmanA vaDe apAyeluM chaMdaka vaDe apAyeluM, azalAdinuM grahaNa ucita che; kema ke AnAthI paNa mArA azatAdinA grahaNathI paNa, AvA chaMdakatA, cittanA bhAvanI vRddhithI pratyupakAra thAya che ane mane paNa svAdhyAyAdi upaSTabhano saMbhava che" - e pramANe gRhIturIpa praha gva= grahaNamAM ja gRhItRne paNa=grahaNa karanArane paNa, sukRtaanumodana pragaTa thAya che. anyathA-chaMdha vaDe dAnatA agrahaNamAM, vaLI A=sukRtaanumodana, kaMI thatuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 'kRti' zabda kathananI samAptimAM che. * 'gRhItupi' ahIM'pi' thI dAtA evA chaMdakano samuccaya karavo. arthAt chaMdakane to sukRta anumodanano adhyavasAya thAya che, paNa grahaNa ka2nA2 chaMghane paNa sukRta anumodanano adhyavasAya thAya che. * 'svAdhyAyA'i ahIM 'vi' thI vAcanA, pRcchanAdi ke dhyAnAdinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha: chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 58 -: capa du: . vAnasyA'nyasiddhatvAt / sudhInA kathanano bhAva A pramANe che : ***** avataraNikAmAM zaMkA karI ke vyavahAranayanI sUkSma dRSTithI vicArIe to chaMgha jyAre dAna grahaNa kare che te dAna saMbaMdhivazeSathI chaMdakamAM prApta thAya che, ane tethI nirjarArUpa phaLa ane dAnagrahaNa ekAdhikaraNa thavAthI chaMghanuM dAnagrahaNa paNa chaMdakanI nirjarA pratye kAraNa bane che ema phalita thAya che. vyavahAranayanA te prakAranA sthApananuM kaMIka svIkArapUrvaka nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke, chaMdaka jyAre vidhipUrvaka dAna mATe chaMghane niyaMtraNa kare, tyAre chaMgha jo chaMdakanuM AhArAdi dAna grahaNa kare to chaMdakane je prakAranI sukRtaanumodanA thAya che ke jethI te nirjarAphaLane pAme che, tenuM svarUpa judA prakAranuM che; ane jyAre chaMdakanuM AhArAdi dAna chaMdya grahaNa nathI karato tyAre chaMdakane je prakAranI sukRtaanumodanA thAya che ke jenAthI chaMdakane nirjarA thAya che, tenuM svarUpa juduM che arthAt chaMgha vaDe dAnagrahaNakALe chaMdakane thatI anumodanA ane chaMgha vaDe dAnanA agrahaNa kALe chaMdakane thatI anumodanAkRta tyAM bheda che. topaNa vivekI chaMdakane baMne samaye thatI kriyAnI anumodanA dvArA nirjarAphaLa samAna thAya che. phakta anumodanAnA AkAranA vaijAtyakta puNyabaMdhamAM vaijAtya thAya che, ane chaMdakane nirjarAno utkarSa ane apakarSa paNa chaMda vaDe dAnagrahaNakALamAM ke dAnanA agrahaNakALamAM karAtA chaMdakanA anumodanAnA adhyavasAyanA utkarSa-apakarSane anusAre hoya che. te ja rIte chaMghane paNa chaMdakanuM dAna grahaNa karatI vakhate ane chaMdakanuM dAna agrahaNa karatI vakhate sukRtaanumodanAno AkAra judo paDe che ane anumodanAnA AkAranA vaijAtyakRta puNyabaMdhamAM bheda paDe che, topaNa jevA prakAranA utkarSa-apakarSavALo anumodanAno adhyavasAya hoya tenA utkarSa ane apakarSa pramANe nirjarAno utkarSa ke apakarSa thAya che. kyAreka dAnagrahaNa vakhate adhyavasAyano utkarSa hoya to nirjarAno utkarSa thAya che, to kyAreka dAna na grahaNa kare to paNa adhyavasAyano utkarSa thAya to nirjarAno utkarSa thAya che. AthI chaMgha dAna grahaNa na kare to paNa vivekI chaMdaka chaMdanA sAmAcArInA pUrNa phaLane pAme che ane baMgha paNa tathAvidha saMyoganA kAraNe dAna na grahaNa karI zake to paNa chaMdakanI chaMdanA sAmAcArInI ucita pravRttinI anumodanA dvArA chaMdanA sAmAcArInA prasaMgane pAmIne nirjarAphaLano bhAgI bane che. tethI jo chaMdake baMdhane dAna mATe nimaMtraNa na karyuM hota to chaMghane grahaNa-agrahaNamAM paNa te prakAranI nirjarA na prApta thAta, paraMtu chaMdake jyAre dAnane mATe chaMdyane nimaMtraNa karyuM te nimittane pAmIne chaMgha tathAvidha saMyogamAM chaMdakanuM dAna grahaNa kare topaNa nirjarAphaLane pAme ane tathAvidha saMyogamAM chaMgha jo chaMdakanuM dAna grahaNa na kare topaNa te nimittane pAmIne nirjarA prApta kare che. For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI, gAthA : 58 331 chaMdake chaMdanA sAmAcArInA pAlana arthe chaMdyane AhArAdinuM nimaMtraNa karyuM ane chaMgha te dAna grahaNa kare tyAre chaMdakane utpanna thatA anumodanAnA adhyavasAyathI, ane chaMdya te dAna grahaNa na kare tyAre ucita kriyArUpa svakRtyanA anumodanathI, chaMdakane nirjarAphaLanI prApti thAya che. te A rIte - vivekI sAdhuo samyaka yatanApUrvaka nirdoSa bhikSA lAvyA pachI te prApta thayelI bhikSAnuM mAtra potAnA upabhogamAM sAphalya jotA nathI, paraMtu vicAre che ke, "mokSane sAdhavA mATe ughukta je munio che, temanI bhakti mATe paNa mArA zarIranI zakti vaparAya te kharekhara mArI zaktinuM sAphalya che, mATe koI jAtanI pratyupakAranI apekSA rAkhyA vinA AvA mahAtmAnI mAre vaiyAvacca karavI joIe." A prakAranA adhyavasAyathI tevA vivekI chaMdaka sAdhuo vaiyAvaccamAM pravRtta thAya che ane chaMdya jyAre temanuM dAna grahaNa kare tyAre chaMdakane potAnI asAra zarIranI zaktinuM sAphalya dekhAya che, ane tene tevA prakArano adhyavasAya utpanna thAya che ke, kharekhara ! A mahAtmAnI bhakti karIne Aje huM dhanya banyo." paraMtu jo te mahAtmA AhArAdi grahaNa na kare to, "mArAthI A kaSTa ja karAyuM paNa kaMI phaLa maLyuM nahIM," e prakAranI avivekathI temanAmAM dInatA Ave to AhArAdi dAnanI anumodanAno adhyavasAya kuMThita thAya. vaLI vivekI chaMdakane jyAre chaMgha dAna grahaNa kare che te vakhate jevo anumodanAno adhyavasAya thAya che, tevo adhyavasAya chaMdya dAna grahaNa na kare tyAre na thAya topaNa vivekI chaMdaka vicAre ke, "jema mAre bhakti karavI te mArA mATe ucita che, tema chaMdyane paNa potAnA saMyoga pramANe je ucita hoya te karavuM tenA mATe ucita che. tethI tevA prakAranA saMyogamAM dAna grahaNa karavuM tene ucita na hoya to te na paNa grahaNa kare, paraMtu teTalAmAtrathI mAro zrama niSphaLa nathI; kema ke bhagavAnanA vacanAnusAra meM chaMdanA sAmAcArImAM paripUrNa yatna karyo che. tethI bhagavAnanA vacanAnusAra pote je nimaMtraNa ApI vaiyAvacca karI, tenI anumodanA tene thAya che, paraMtu iMdya dAna grahaNa karato nathI taskRta dInatA tene thatI nathI. AvI dInatA avivekathI ja thaI zake che; paraMtu bhagavAnanA vacananA paramArthathI bhAvita mativALA tevA sAmAcArI pAlana karanArA sAdhuo to pote karelI ucita pravRttinI anumodanA karIne nirjarAphaLanA bhAgI thAya che. jema chaMdaka dvArA chaMdyane AhArAdinA grahaNa arthe nimaMtraNa karAyuM tyAre chaMdya dAna na grahaNa kare to paNa ucita svakRtyanA anumodanathI chaMdakane nirjarAphaLanI prApti thAya che, tema chaMdyane paNa chaMdakanuM dAna grahaNa kare to ane chaMdakanuM dAna pote grahaNa na kare to baMne prasaMge nirjarAphaLanI prApti thAya che, te A rIte - chaMdaka jyAre iMdyane pote lAvela azanAdinA grahaNa arthe nimaMtraNa kare che, tyAre chaMgha vicAre che ke, "adIna manavALA, nirjarAnA arthI evA A mahAtmA parArtha mATe suMdara yatna kare che ane mane paNa A chaMdakanuM dAna grahaNa karavuM ucita che. AnAthI paNa A mahAtmAnA cittanA bhAvanI vRddhi thaze. tethI temaNe Apela dAnanA grahaNathI jema mane svAdhyAyAdino upakhaMbha thaze, tema A chaMdaka mahAtmAne paNa mArA dAnagrahaNathI cittanA bhAvonI vRddhirUpa pratyupakAra thaze." A prakAranI sukRtanI anumodanA AhAragrahaNa dvArA chaMghane thAya che. vaLI jo chUMdya chaMdaka dvArA apAyela azanAdinuM dAna grahaNa na kare to chaMghane tevA For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332. chaMdanA sAmAcArI / gAthA 58 prakAranI anumodanA nathI thatI, topaNa jo iMdya vivekasaMpanna hoya to tevA saMyogomAM pote bhale AhAra grahaNa na paNa kare, topaNa chaMdake bhagavAnanA vacanAnusAra je chaMdanA sAmAcArImAM yatna karyo tenI anumodanA chaMghane paNa prAyaH saMbhave che. ahIM prAyaH kahevAthI e kahevuM che ke, kvacit tathAvidha pramAdane kAraNe tevo upayoga na jAya to chaMdyane anumodanA na paNa thAya, paraMtu saMyamamAM apramAdI sAdhu ucita kALe jema ucita kRtyo kare che, tema koInuM paNa ucita kRtya jue to teonA haiyAmAM avazya harSa thAya che, ane jo chaMdakanA ucita kRtyane joIne tene harSa thAya to tyAM avazya anumodanAnI prApti thAya. avataraNikAmAM svajanya dAnajanya, bhAvavizeSasaMbaMdhathI kAryakAraNabhAvanuM ekAdhikaraNa batAvyuM ane gAthAmAM tenuM nirAkaraNa karatAM kahyuM ke, yadyapi dAnanI kriyA ane grahaNanI kriyAmAM jevuM anumodana thAya che, tevo anumodanAno pariNAma dAnagrahaNajyiA na hote chate bhale na thAya, paraMtu anya prakArano anumodanAno pariNAma thaI zake che. AthI anumodanAnA AkArabheda sivAya nirjarAmAM koI bheda paDaze nahIM, paraMtu te sukRtanA anumodanano pariNAma dAnakriyA vinA paNa jo tIvra hoya to jevI dAnanI kriyA vakhate nirjarA thAya che, tenAthI adhika nirjarA paNa saMbhavI zake che. mATe AhAradAnanI kriyA hoya ke na hoya to paNa bhAvavizeSathI phaLa pedA thaI zake che, eTaluM siddha thayuM. paraMtu avataraNikAmAM vyavahAranaye saMbaMdhavizeSa batAvIne siddha karyuM ke, chaMdakanI nirjarA pratye dAna paNa hetu che, te nizcayanayane mAnya nathI. tethI tenuM nizcayaSTithI nirAkaraNa karatAM kahe che - dAnajanya bhAvavizeSasaMbaMdhathI dAna bhale chaMdakanA AtmAmAM hoya topaNa dAna nirjarA pratye hetu nathI; kema ke nirjarA pratye bhAvavizeSanuM hetupaNuM hovAnA kAraNe dAnanuM anyathAsiddhapaNuM che. dAnanuM anyathA siddhapaNuM kema che ? te AgaLa spaSTa thaze. utthAna ahIM pUrvapakSI kahe che ke, vALa varo ItyAdi nyAyathI dAnanuM nirjarA prati hetupaNuM svIkArIe to zuM vAMdho che ? tethI bIjo hetu kahe che - TIkA - _ 'dAseNa me kharo kIo' ityAdinyAyena taddhetutve ca ghaTAdau daNDAvayavasyApi hetutvavyavahAraprasaGgAditi nizcayanayaniSkarSaH / vyavahArato'pi taddhetutvaM phalavizeSa eveti na tadvinApi cchandanAjanyaphalasAmAnyAnupapattiriti voTyam I68. TIkArya : phAse me .... nizcayananirvA ane kALA re vAro dIvo rANokapi ke varoDapi "="mArA For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 chaMdanA sAmAcArI / gAthA 58 dAsa vaDe gadheDo kharIdAyo, dAsa paNa mAro che, gadheDo paNa mAro che" ItyAdi vyAya vaDe te hetupaNuM hote chaH=dAnanuM nirjarA pratye hetupaNuM hote chate, ghaTAdi kAryamAM daMDanA avayavano paNa hetupaNAnA vyavahArano prasaMga che, e pramANe nizcayanayano niSkarSa che. * 'rANe me varojIyo rUtvaDhicAna ahIM 'sara' padathI A nyAyanA hasoDani ne svaroga che e prakAranA bAkInA aMzanuM grahaNa karavuM. * 'vgvayavasthApi' ahIM pi' thI e kahevuM che ke, ghaTAdi kArya pratye daMDano hetu che, paNa daMDanA avayavonA paNa hetupaNAnA vyavahArano prasaMga che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, nizcayanaya A rIte dAnane hetu mAnato nathI, paraMtu vyavahAranaya to nirjarA pratye dAnane hetu mAne che. tethI dAnanA agrahaNamAM vyavahAranayathI nirjarA thaze nahIM, e zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM kahe che - TIkArya : vyavaharato.pi. vIdhyama sAdha8AA vyavahAranayathI paNa tenuM dAnanuM, hetupaNuM phalavizeSamAM ja che. jethI karIne tenA vinA paNa=dAna vinA paNa, chaMdanAjanya phalasAmAnyanI anupapatti nathI, e pramANe jANavuM. piTA * vyavahAratoDava' ahIM 'ri' thI nizcayanayano samuccaya karavo. bhAvArtha : ghaTa pratye kuMbhAra hetu che, paNa kuMbhArano pitA anyathAsiddha che; kema ke kuMbhArano pitA to kuMbhArane pedA karIne caritArtha thaI jAya che. tethI ghaTaprApti pratye kuMbhArano pitA hetu kahI zakAya nahIM. te ja rIte dAnajanya bhAvavizeSasaMbaMdhathI dAna bhale chaMdakanA AtmAmAM prApta thAya, topaNa te dAna bhAvavizeSa pedA karIne caritArtha thaI jAya che, ane nirjarA pratye bhAvavizeSa hetu che tethI kuMbhAranA pitAnI jema dAna anyathAsiddha che, ema nizcayanaya kahe che. ahIM vyavahAranaya kahe che ke kharekhara daMDa jema bhUmi dvArA ghaTa pratye kAraNa che, tema dAnanI kriyA bhAvavizeSa pedA karavA dvArA nirjarA pratye kAraNa che. tethI "kAle be varo vIro" e nyAyathI dAnane paNa nirjarA pratye hetu tarIke svIkAravuM joIe. Azaya e che ke, koI svAmIno dAsa-sevaka, khara=gadheDo, kharIda kare to jema te dAsa te svAmIno che, to teNe kharIdela khara paNa te svAmIno potAno kahevAya; kema ke sevake te kharanI potAnA dhanathI kharIdI karI nathI, paraMtu potAnA svAmInA dhanathI kharIdI karI che, tethI te khara paNa tenA svAmIno kahevAya. te ja rIte ahIM vastutaH dAna svAmI sthAnIya che; bhAvavizeSa dAsasthAnIya che; ane nirjarA khara=gadheDAsthAnIya che; For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 58 kema ke dAsa jema svAmIne AdhIna che, tema bhAvavizeSa dAnane AdhIna che, tethI dAna svAmI sthAnIya che ane bhAvavizeSa sevakasthAnIya che. ane jema svAmInA dhananA baLathI ja sevaka gadheDo kharIdI zake che, mATe te gadheDo svAmIno che, tema dAnanA baLathI ja bhAvavizeSa nirjarAne pedA karI zake che, tethI te nirjarA dAnanI ja che. A nyAyathI dAnane nirjarA pratye hetu mAnavAmAM Ave to ghaTAdi kArya pratye daMDanA avayavomAM paNa hetutvanA vyavahArano prasaMga Avaze, e pramANe nizcayanaya kahe che. tAtparya e che ke chaMghe grahaNa karelA dAnanA kAraNe chaMdakane je bhAvavizeSa thayo te bhAvavizeSane pedA karIne chaMdakanuM dAna caritArtha thaI gayuM tema mAnavAmAM na Ave, ane kahevAmAM Ave ke jema daMDa bhrami=bhramaNa, pedA karIne ghaTane pedA kare che, tema A dAnakriyA bhAvavizeSane pedA karIne nirjarA karAve che, mATe dAna paNa nirjarA pratye kAraNa che; ane te svIkAravA mATe vALa ne ravaro ..... e nyAyanuM avalaMbana levAmAM Ave, ane kahevAmAM Ave ke dAnamAM bhAvavizeSa pedA karavAnuM sAmarthya che, mATe te svAmI che; ane jema daMDamAM bhUmi pedA karavAnuM sAmarthya che, mATe jema cakrabhUmi dvArA daMDa ghaTarUpa kArya prati kAraNa che, tema dAna paNa potAne AdhIna evA bhAva dvArA nirjarA kare che, mATe nirjarA pratye dAna paNa hetu che; to nizcayanaya tene kahe che ke, te rIte daMDanA avayavone AdhIna daMDanI niSpatti che, mATe daMDanA avayavone paNa daMDaniSpatti dvArA ghaTanA kAraNarUpe svIkAravAno prasaMga Avaze. arthAt jema svAmIne AdhIna dAsa che, tema daMDanA avayavone AdhIna daMDa che, ane dAse gadheDo kharIda karyo te svAmIno che, tema daMDe je ghaTarUpa kArya utpanna karyuM, te daMDanA avayavonuM che, tema mAnavuM paDe. tethI daMDanA avayavo ghaTa prati kAraNa che, tema svIkAravAno prasaMga Avaze. paraMtu ghaTa prati diMDanA avayavone to vyavahAranaya paNa kAraNa mAnato nathI. tethI jema ghaTarUpa kArya prati daMDanA avayavo kAraNa nathI, paraMtu daMDanA avayavo daMDane pedA karIne caritArtha thaI jAya che, tema dAna paNa bhAvavizeSane pedA karIne caritArtha thaI jAya che, tema mAnavuM ucita che; paraMtu dAna bhAvavizeSa dvArA nirjarAnuM kAraNa che, tema mAnavuM ucita nathI. A prakAranuM nizcayanayanuM tAtparya che. vyavahAranaya paNa daMDane jema bhrami dvArA ghaTa pratye kAraNa mAne che, tema dAnane adhyavasAyavizeSa dvArA nirjarA pratye je kAraNa mAne che, te paNa nirjarArUpa phaLavizeSa=adhika nirjarArUpa phaLa, pratye ja che, paNa nirjarArUpa phaLasAmAnya pratye kAraNa nathI; kema ke dAna vagara paNa chaMdanAjanya phaLasAmAnyanI anupapatti nathI=asaMgati nathI. Azaya e che ke, jyAre chaMdaka dvArA nimaMtraNa karela chaMgha dAna grahaNa karato nathI, tyAre chaMdanA sAmAcArInA pAlanajanya phaLasAmAnya to chaMdakane prApta thAya che, paraMtu jo chaMdya chaMdakanuM dAna grahaNa kare to te dAnagrahaNajanya je harSavizeSa thAya che ane tenAthI je nirjarAvizeSa thAya che, te nirjarAvizeSa pratye dAnagrahaNa hetu che, paraMtu chaMdanA sAmAcArIjanya nirjarAsAmAnya pratye dAnagrahaNa hetu nathI. ahIM saMkSepathI e kahevuM che ke, chaMgha jyAre chaMdakanuM dAna grahaNa na kare tyAre paNa vyavahAranayathI chaMdanA sAmAcArIjanya sAmAnya nirjarA to chaMdakane thAya che, to paNa chaMgha jyAre dAna grahaNa kare, tyAre te For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 59 335 dAnagrahaNajanya je harSavizeSa thAya che, tenA kAraNe je nirjarAvizeSa thAya che, tenA prati vyavahAranaya dAnane kAraNa mAne che; jyAre nizcayanaya to kahe che ke, chaMdya dAna na grahaNa kare to paNa chaMdakane vidhipAlanathI utpanna thayela anumodanAno pariNAmavizeSa thAya che, ane bhAvano utkarSa to kyAreka chaMdyanA dAnagrahaNakALamAM paNa hoI zake ane kyAreka chaMgha dAna na grahaNa kare tyAre paNa potAnA vidhipAlananA pariNAmanI anumodanAjanya bhAvano utkarSa hoI zake; ane AthI koIka sthAnamAM chaMghe dAna grahaNa na karyuM hovA chatAM paNa pote je bhagavAnanA vacanAnusAra chaMdanA sAmAcArInA pAlanamAM pUrNa yatna karyo che ane tenAthI bhAvano utkarSa thAya to sAdhu asaMgabhAvane paNa pAmI zake che, kSapakazreNIne paNa pAmI zake che ane yAvatu kevaLajJAnane paNa prApta karI zake che. tethI bhAvanA utkarSanA niyAmakarUpe vyavahAranaya dAnagrahaNane svIkAre che, te bahulatAvyApI hovA chatAM kvacit dAna vagara paNa bhAva thAya che tevA sthAnamAM vyabhicAra prApta hovAnA kAraNe sarvatravyApI nathI. mATe nizcayanaya dAnagrahaNane bhAvanA utkarSamAM hetu mAnato nathI, jyAre nirjarA utkarSa pratye arthAt dAnanA agrahaNakALamAM thatI nirjarA karatAM adhika nirjarA pratye, dAnanuM grahaNa bahulatAvyApI hovAnA kAraNe vyavahAranaya dAnagrahaNane bhAvanA utkarSamAM kAraNa mAne che. pitA avataraNikA - atha kathaM pravarttamAnasya chandakasya lAbho bhavati? kathaM vA na ? ityanuzAsti - avataraNitArtha : have kevI rIte pravartamAna chaMdakane lAbha thAya che? athavA kevI rIte pravartamAna chaMdakane lAbha nathI thato ? e pramANe batAve che - bhAvArtha : chaMdaka pUrvagRhIta azanAdinI nimaMtraNA kayA AzayathI kare to nirjarArUpa phaLanI prApti thAya ? ane kayA AzayathI kare to nirjarA na thAya ? tene batAvatAM kahe che - gAthA - nANAduvaggahassAsaMsAe chaMdago kuNau kiccaM / Na ya patthiMto tatto paccuvayAraM ca kittiM ca / / 59 / / chAyA : jJAnAdyupagrahAzaMsayA chandakaH karotu kRtyam / na ca prArthayamAnastataH pratyupakAraM ca kIrtiM ca / / 59 / / anvayArtha : nAnakuvAdAstAsaMsANajJAnAdivRddhinI AzaMsAthI IcchAthI iMdrano chaMdanA sAmAcArI karanAra For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : pala chaMdaka ciM=bhaktAdi lAvavArUpa kRtya pa3i karo. tatto ya vaLI tenAthI chaMdha pAsethI pravruvAre 2 vitti 2=pratyupakAranI ane kItinI patthitI prArthanA karato jA (yupI)=sa karo. palAM gAthArtha : jJAnAdivRddhinI IcchAthI chaMdaka bhaktAdi lAvavArUpa kRtya karo. vaLI chaMgha pAsethI pratyupakAranI ane kIrtinI prArthanA karato na karo. Tpa9ll TIkA: nANAduvaggahatti / jJAnamAdiryeSAM tapaHsaMyamotkarSAdInAM te jJAnAdayaH teSAmupagraho-vRddhiH tadAzaMsayA= tadicchayA chandaka: chandanAkArI kRtyaM bhaktAdyAnayanaM karotu / tathA'bhilASeNaiva tasya vaiyAvRttyakaraNaM balavadaniSTA'nanubandhISTasAdhanamiti bhAvaH ca punaH tataH chandyAt pratyupakAraM ca-kAlAntare bhaktAdyAnayanavastradAnAdirUpaM ca kIrtiM ca-svagatazlAghAM ca patthito iti prArthayamAno na kuryAt / pratyupakArakIrtyAdIcchayA tatkaraNaM tanidhanamati bhava: sAva6 TIkArca - nATIkuvara tti ? e gAthAnuM pratika che. nAkuvadasiMsa no samAsavigraha A pramANe che - jJAna che AdimAM je tapa-saMyamanA utkarSa Adine, te jJAnAdi, tenA upagraha=vRddhi, tenI AzaMsA vaDe tenI IcchA vaDe, chaMdaka=chaMdanA karanAra, kRtya bhojanAdi lAvavArUpa kRtya karo. tevA prakAranA abhilASa vaDe ja jJAna-tapa-saMyamanA utkarSAdinI vRddhinA abhilASa vaDe ja tenuM chaMghanuM, vaiyAvaccanuM karavuM, balava aniSTa ananubaMdhI evuM ISTanuM sAdhana che, e pramANe bhAva che. gAthAno ca= zabda punaH arthamAM che. vaLI tenAthI=chaMdha pAsethI, pratyupakArane kAlAntare bhaktAdi Anayana ane vastradAnAdirUpa pratyupakArane, ane kItine svagata zlAghAne ciMto-prArthanA karato, na kare=bhaktAnayatArirUpa kRtya na kare. pratyupakArakIrti AdinI IcchA vaDe tenuM karaNa=bhojanAdi lAvavArUpa kRtyanuM karavuM, teneachaMdaka, aniSTanuM sAdhana cheHkarmabaMdhanuM kAraNa bane che, e pramANe bhAva che. li59ll * 'mabldhAnasaMvatratAnAdrirUpe ahIM 'mablri' mAM gati thI pAna (pANI)nuM grahaNa karavuM ane vastrAnAdri' mAM 'kAri thI pAtradAnanuM grahaNa karavuM. * 'pratyupArakIryAvIskayA' ahIM 'ri' thI mAna-sanmAna-pratiSThAnuM grahaNa karavuM. * 'tapa:saMyamovInAM ahIM 'ri' thI pAlana, rakSaNa vagere grahaNa karavuM. bhAvArtha: chaMdanA sAmAcArI chaMghanAM jJAna-tapa-saMyamanI vRddhi karIne chaMdakanI nirjarA karavA arthe che. chaMdakane For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI/ gAthA : pala 337 chaMgha mahAtmAnI bhakti karatAM evo adhyavasAya hoya che ke, "A mahAtmA mArI bhikSA grahaNa karIne potAnAM jJAnAdinI vizeSa prakAranI sAdhanA karI zakaze, tethI huM temanI bhakti karIne temanAM jJAnAdinI vRddhimAM nimitta bane ke jethI tatkata nirjarAnI mane prApti thAya." A adhyavasAyathI nirjarArUpa ISTanI prApti tene thAya che. paraMtu AvA adhyavasAya vinA mAtra vagara vicAre koI paNa prakAranI vaiyAvacca kare athavA to bhaktAdi AnayanarUpa kRtya karatAM vyakta ke avyaktarUpe evo abhilASa rAkhe ke kAlAMtare A chaMdya paNa tathAvidha mArA saMyoga upasthita thaye chate mane bhojanAdi lAvI Apaze ke vastrAdinuM dAna karaze, ane vartamAnamAM paNa "huM vaiyAvacca karanAra chuM" tevI zlAghA mane prApta thaze, AvA AzayathI jo chaMdaka chaMghanI vaiyAvacca kare to tenAthI karmabaMdharUpa aniSTanI prApti thAya che. paraMtu mAtra chaMghanA jJAnAdinI vRddhinA abhilASathI chaMdaka vaiyAvRtya kare to pote bhikSA lAvavAnI kriyA mATe je zrama karyo che, teTalo ja zrama potAne aniSTarUpa=azAtArUpa hovA chatAM koI karmabaMdharUpa balavAna aniSTanI prApti nathI. tethI te vaiyAvRjya balavat aniSTa ananubaMdhI che ane potAne nirjarArUpa ISTanuM sAdhana bane che arthAt chaMdakane ISTa evI nirjarAnI prApti thAya che. e batAvavA mATe TIkAmAM kahyuM ke "chaMdakanuM vaiyAvRttvakaraNa balavad aniSTanuM ananubaMdhI evuM ISTanuM sAdhana che." TIkAmAM, "jJAna che AdimAM jene evA tapa-saMyamanA utkarSAdinI vRddhi mATe chaMdaka bhaktAdi lAvavArUpa kRtya karo,' e pramANenuM kathana karyuM, tyAM prazna thAya ke, jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatrayInI vRddhi na letAM jJAnatapa-saMyamano utkarSa kema hyo ? tenuM samAdhAna e che ke, vyavahAranayanI dRSTivizeSathI jJAna-tapa-saMyama je mokSanAM kAraNa tarIke kahela che, tenuM ahIM grahaNa karela che. kahyuM che ke - "NANaM pagAsagaM sohaNo tavo saMjamo ya guttikaro tiNhaMpi samAogo mokkho jiNasAsaNe bhaNio / / " jJAna prakAzaka che, tapa zodhaka che ane saMyama guptine karanAra che, jinazAsanamAM A traNano samanvaya mokSa kahyo che. jema khullAM bArI-bAraNAnA kAraNe kacarAthI bharelA aMdhArA oraDAne sApha karavo hoya to prathama temAM prakAza karavo joIe, pachI khullAM rahelAM bArI-bAraNAMne baMdha karavAM joIe ane pachI ja kacaro sApha karavo joIe; te ja rIte mokSanuM kAraNa prakAzasthAnIya jJAna che, AtmAmAM AvatA kacarAne aTakAvavA sthAnIya saMyama che ane AtmAnA kacarAne dUra karavA sthAnIya tapa che. AthI te traNene mokSanA kAraNa tarIke kahela che. tethI jJAna, tapa ane saMyama ahIM grahaNa karela che. ane jJAna che AdimAM jene evAM tapa-saMyamAdi grahaNa na karatAM tapa-saMyamanA utkarSAdine grahaNa karyuM. tenAthI e kahevuM che ke, tapa-saMyamavALA sAdhu jema jema jJAna prApta kare che, tema tema tapa-saMyamano utkarSa thAya che; kema ke zAstrano bodha vadhe tema saMvega vadhe ane tenA kAraNe tapa-saMyama paNa utkarSavALA thAya che. tethI e phalita thAya ke, chaMghanA tapa-saMyamanA utkarSa arthe jJAnano utkarSa Avazyaka che ane tenA For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 60 utkarSa mATe jJAna bhaNavuM Avazyaka che, ane chaMghanA jJAnanA upakhaMbha mATe chaMdaka nimaMtraNA kare, paraMtu anya koI apekSA rAkhIne nimaMtraNa na kare. palA avataraNikA: atha kathaM chandakena vaiyAvRttyakAraNe chandyasya lAbhaH? kathaM vA na? iti vivecayitumAha - avataraNikArya : have chaMghane chaMdaka vaDe vaiyAvacca karAvavAmAM kevI rIte lAbha thAya ? ane kevI rIte na thAya? e pramANe vivecana karavA mATe kahe che - bhAvArtha: pUrva gAthA-59mAM chaMdaka kevI rIte chaMghanI vaiyAvacca kare to tene lAbha thAya ane kevI rIte kare to lAbha na thAya ? te batAvyuM. have ahIM chaMdakanI chaMgha kevA adhyavasAyathI vaiyAvacca grahaNa kare to pote nirjarArUpa lAbhane pAme ? ane kevA adhyavasAyathI grahaNa kare to lAbha na pAme ? tenuM vivecana karavA mATe kahe che - gAthA :- - kAreu a iaro vi hu etto eyassa hou lAbho tti / no puNa alassattaNao paccuvayAraM ca dAiMto / / 60 / / chAyA : kArayatu cetaro'pi hu ita etasya bhavatu lAbha iti / na punaralasatvAt pratyupakAraM ca darzayan / / 60 / / anvayArtha: =Ane chaMdakane patto AnAthI=mArI vaiyAvRtya karAvavAthI nAmo doDa tti-lAbha thAo, e hetuthI rUAro vikaItara paNa=chaMgha paNa (ciM)reDa kRtya karAve. sattasattano puv=vaLI ALasupaNAthI pravruvAra ra=ane pratyupakArane vAkuMto no dekhADato na karAve. 60 || gAthArtha - Ane AnAthI lAbha thAo, e hetuthI Itara chaMdha paNa kRtya karAve. vaLI ALasupaNAthI ane pratyupakArane dekhADato na karAve. lluoll. TIkA - kAreu tti / itaro'pi chandakApekSayA'nyazchandyo'pi huH prAgvat kArayatu ca kRtyamiti prAktanagAthAto' For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 10 339 nuSaGgaH / katham ? ityAha-ita: mama vaiyAvRttyakAraNAt etasya chandakasya bhavatu lAbha: nirjarAvizeSa iti hetoH / evaM ca tannirjarArthitayaiva tasya svavaiyAvRttyakaraNAnujJA iSTasAdhanamityuktaM bhavati / idamupalakSaNaM svagatasvAdhyAyAdiguNopaSTambhArthitayA'pi tadanujJA, tathA na punaH alasatvAt-svagatazaktinigUhanAt prattyupakAraM ca darzayan, 'yadi tvaM mamaitatkRtyaM kariSyasi tadA'hamapi tava viziSTaM kAryAntaraM kariSyAmi' iti pralobhayan kArayet kRtyam tathA ca svazaktinigRhanAdinA tasya tadanujJA'niSTasAdhanamityuktam / TIkArthaH 'Are tti ' e gAthAnuM pratika che. Itara paNa=chaMdakanI apekSAe anya evo chaMdha paNa, kRtya karAvo. "ziSya'=" e zabdanI pUrvagAthAmAMthI anuvRtti che. kaI rIte ? chaMgha kevI rIte kRtya karAve ? ethI karIne kahe che - AnAthI=mArI vaiyAvacca karAvavAthI, Ane-chaMdaka, lAbha-nirjarAvizeSa, thAo, e hetuthI (chaMdha paNa kRtya karAve). ane e rIte pUrvamAM varNana karyuM ke mArI vaiyAvacca karAvavAthI chaMdakane paNa nirjarAvizeSa thAo e rIte, tenI chaMdakatI, tirAnA arthIpaNAthI ja tene chaMghane, svataiyAvRtyakaraNanI anujJA ISTasAdhana che, e pramANe kahevAyeluM thAya che. A=pUrvamAM kahyuM ke chaMdakane nirjarAvizeSa thAo e AzayathI chaMghane vaiyAvacca karAvavAnI anujJA che e, upalakSaNa che. zenuM upalakSaNa che ? te batAve che - svagataHchavagata, svAdhyAyAdi guNanA upakhaMbhanA arthIpaNA vaDe paNa tenI vaiyAvaccanI, anujJA che, tenuM upalakSaNa che. gAthAnA uttarArdhane spaSTa karatAM kahe che - ane vaLI ALasupaNAthI=svagata zaktitA nigUhanathI ane pratyupakArane dekhADatA "jo tuM mAruM A=bhikSA AyanAdirUpa, kRtya karIza to huM paNa tAruM viziSTa evuM kAryAtara karIza" e pramANe pralobhana karatAM, chaMgha kRtya na karAve, ane te rIte-pUrvamAM kahyuM te rIte, svazaktilivUhalAdithI tene chaMdane, tenI anujJA-chaMdakatA vaiyAvaccagrahaNanI anujJA, aniSTasAdhana che, e kahevAyuM. * 'du' TIkAmAM kahyuM ke "du' pUrvavat arthAt pUrva gAthAmAM jema du' vAkyAlaMkAramAM kahyo hato, tema ahIM paNa vAkyAlaMkAramAM che. 'chaghoDa'i ahIM 'pa thI chaMdakano samuccaya che. * svAdhyAyaHi ahIM 'ri thI vAcanA, dhyAnAdinuM grahaNa karavuM. * 'vazamnipdanA"i ahIM 'ri' thI pralobhana ApavAnuM grahaNa che. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 10 TIkA : ___ atredaM tattvam-mokSecchAjanyapravRttau tadupAyatayA jJAnAdyupaSTambha evecchopayujyate, kIrtyAdau tadupAyatvaM pratisandhAya tadicchayA tvajJAnanimittakaH karmabandhaH / nirupAdhikecchA tu tatra na saMbhavati, sukhaduHkhahAnyanyataratvAbhAvAt, aihikasukhahetutayA tatrecchAyAM tu mohanimittakarmabandha iti / TIkArya : lavuM .... jJAnanimitta vevasthA / ahIM gAthA-pa9 ane 60nA viSayamAM kahelA kathanamAM, A=vasthamANa, tatva che=rahasya che. mokSanI IcchAjanya pravRtti hote chate tenuM upAyapaNuM-mokSanuM upAyapaNuM, hovAne kAraNe jJAnAdinA upakhaMbhamAM ja IcchA saMgata che chaMghatA jJAnAdinA upakraMbha karanArI evI vaiyAvRtyAdimAM chaMdakanI IcchA saMgata che. kIti AdimAM tenA mokSanA, upAyapaNAnuM pratisaMdhAna karIne vaLI tenI IcchA vaDe mokSanA upAyarUpe bhAsamAna evI kIrti AdinI IcchA vaDe, ajJAnanimittaka karmabaMdha che. * "ItI ahIM 'ri thI mAna-sanmAna-pratiSThAnuM grahaNa karavuM. utthAna : ahIM prazna thAya ke, A rIte tame mokSanI IcchAne AdhIna mokSanA upAyanI IcchA ane mokSanA upAyane AdhIna vaiyAvRjyanI pravRtti mAnI, ane mokSanA upAyarUpe bhAsamAna evI kIrti AdinI IcchAmAM, anupAyamAM upAyanI bhrAMti hovAnA kAraNe ajJAnanimittaka karmabaMdha kahyo, paNa koI vyaktine anya koI IcchA vagara vaiyAvaccanI IcchA hoya tyAM zuM? tenA khulAsArUpe kahe che - TIkArya : nirupathi ... latarAmAvAn | vaLI nirupAdhika IcchA tyAM=ThaMghanI vaiyAvaccamAM, saMbhavatI tathI; kema ke sukha ane duHkhahAninA atyaMtaratvano abhAva che=tipAdhika IcchA sukhamAM ke dukhahAtimAM ja saMbhave che, tenAthI atyamAM nahi. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, mokSanI IcchAthI mokSanA upAyabhUta vaiyAvaccamAM chaMdanA jJAnAdino upakhaMbha thAya te rIte vivekI chaMdakanI pravRtti che, ane avivekInI mokSanA upAyathI vaiyAvRjyamAM pravRtti hovA chatAM te karyAdimAM mokSanA upAyatvanuM pratisaMdhAna karIne vaiyAvRjyamAM IcchA kare che. tethI te baMne IcchA mokSanI IcchAne AdhIna sopAdhika IcchA che, jyAre keTalAka jIvone mokSanI IcchAne AdhIna vaiyAvRjyanI IcchA nathI. tethI teone grahaNa karIne koIne thAya ke, nirupAdhika IcchAthI evA jIvo chaMghanI vaiyAvaccamAM pravRtti kare che. tyAM khulAso karatAM kahyuM ke, nirupAdhika IcchA mAtra sukhamAM ane duHkhahAnimAM thaI zake, paraMtu For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 60 vaiyAvaccamAM thaI zake nahIM. tethI e prApta thAya ke, mokSanI IcchA vagara vaiyAvRtyamAM pravRtti karanAra aihika IcchAthI vaiyAvRttvamAM pravRtti kare che, to teone zuM prApta thAya ? te batAvavA mATe kahe che - TIkArya : -- aihika sukha ..... . monimitta rmavandha rUti / aihika sukhanA hetupaNAthI tyAM=vaiyAvacca karavAmAM, IcchA hote chate vaLI mohanimittaka karmabaMdha che-tevI IcchA mithyAtvanA udayarUpa hovAne kAraNe mithyAtvamohanimittaka karmabaMdha che. 'kRti' 'satra vaM tattva' e kathananI samAptimAM che. * 'jJAnAghupaSTama' ahIM 'Avi' thI tapa-saMyamanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha: gAthA-59mAM kahyuM ke, chaMdaka, chaMghanA jJAna-tapa-saMyamanI vRddhinI IcchAthI chaMgha mahAtmAnI bhakti kare, paraMtu chaMdya pAsethI pratyupakAranI ke kIrti AdinI vAMchAthI na kare, te chaMdaka mATe ISTasAdhana che; ane pachI gAthA-60mAM kahyuM ke, chaMdya paNa chaMdakane 'nirjarAvizeSa thAo,' e hetuthI ja chaMdakanuM dAna grahaNa kare ane potAne svAdhyAyAdimAM upakhaMbha thAya te mATe chaMdakanuM dAna grahaNa kare, te tenA mATe ISTasAdhana che; paraMtu ALasathI svazaktine gopavIne pratyupakAra dekhADato na kare. tyAM chaMdakanA viSayamAM chaMdanA sAmAcArInA pAlananuM zuM rahasya che ? te graMthakAra 'atra vaM tattva' thI svayaM spaSTa kare che - 341 ahIM prazna thAya ke, chaMdaka kaI rIte pravRtti kare to lAbha thAya ane kaI rIte pravRtti kare to lAbha na thAya te vAta gAthA-59mAM batAvI. tethI te chaMdakanI vAtanuM tattva spaSTa karavuM hoya to te gAthA-59mAM ja 'ahIM A tattva che' - tema batAvIne kahevuM joIe. tenA badale gAthA-60nI TIkAmAM chaMghane vaiyAvacca svIkAravAmAM kaI rIte lAbha thAya ke na thAya te vAta batAvI, ane te ja 60mI gAthAnI TIkAmAM chaMdakaviSayaka ane chaMdyaviSayaka 'atra rUvuM tattva'='ahIM A tattva che' ema kahyuM. tethI vicArakane ema prazna thAya ke, chaMghanI vAta A gAthA-60mAM karI, te chaMghanA viSayamAM A tattva che, e pramANe graMthakArane kahevAnuM prayojana AmAM hoya, paNa chaMdanA karanAra evA chaMdakanA viSayamAM 'A tattva che' ema kahevuM hoya to A gAthA-60nI TIkAmAM kathana kema karyuM ? ane gAthA-59nI TIkAmAM kathana kema na karyuM ? tenuM tAtparya e che ke, prastuta chaMdanA sAmAcArI che ane chaMdanA sAmAcA2InuM pAlana karanAra chaMdaka che, paraMtu chaMgha nathI. tethI gAthA-59mAM chaMdanA sAmAcArI karanAra chaMdaka kaI rIte pravRtti kare to tene lAbha che ane kaI rIte pravRtti kare to lAbha nathI, te batAvyuM. tyAM prAsaMgika prazna thayo ke, to chaMghane paNa kaI rIte chaMdakanuM dAna grahaNa kare to lAbha na thAya ane thAya, te paNa batAvavuM Avazyaka che. tethI te prAsaMgika vAta gAthA-60mAM batAvI ane te batAvyA pachI tenA anusaMdhAnamAM te ja gAthAmAM chaMdanA sAmAcA2InuM pAlana karanAra evA chaMdakane chaMdanA sAmAcArIthI lAbha kyAre thAya che ? ane kyAre thato nathI ? ane tenuM tattva zuM che ? te spaSTa karavA mATe 'atra vaM tattva' tema kahIne graMthakAra kahe che For Personal & Private Use Only - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 60 (1) chaMdaka mahAtmAne mokSa ISTa che ane mokSanA upAyarUpe vaiyAvacca ISTa che, tethI chaMghanA jJAnAdino upakhaMbha thAya tevI IcchAthI vivekI chaMdaka tenuM vaiyAvRtyAdi kRtya kare che, kema ke chaMghanA jJAnAdinI vRddhi thAya tevI pravRtti potAne paNa nirjarAprApti dvArA jJAnAdinuM nimitta bane che. tethI chaMdakane potAnA mokSanA upAyarUpe chaMghanA jJAnAdi upakhaMbhamAM IcchA varte che. (2) paraMtu je AvA vivekavALA nathI evA chaMdaka paNa mokSanA arthI hoI tenA upAyarUpe chaMdanuM viyAvRjyAdi kRtya kare che, paraMtu tenAthI chaMghanA jJAnAdikano upakhaMbha thAya che ke nahIM te tarapha temanuM lakSya nathI hotuM, tethI Avo vicAra karatA nathI; ane 'huM vaiyAvacca karanAro chuM' evI lokamAM khyAtinI IcchAthI tathA prasaMge prasaMge maLatI aneka anukULatAnA avyakta abhilASathI vizeSa utsAhita thaIne, jyAre mokSanA upAyarUpe vaiyAvaccanuM pratisaMdhAna karIne pravRtti kare che, tyAre mokSanA anupAya evA karyAdi arthe karAtA vaiyAvaccamAM mokSanA upAyapaNAnI buddhi thavAthI ajJAnanimittaka karmabaMdha thAya che; kema ke guNavAnanA guNono pakSapAta thAya te rIte vaiyAvacca kare to mokSano Azaya puSTa bane che, paraMtu tevo koI vicAra karyA vagara pravRtti kare to mokSano Azaya puSTa banato nathI ane kIrti AdinI IcchA tene pravRttimAM utsAhita kare che. tethI te vaiyAvaccanI pravRttithI ajJAnanimittaka karmabaMdha thAya che. Azaya e che ke, guNavAnanA guNone joIne tenA guNonI vRddhimAM huM nimitta banuM, tevA adhyavasAyapUrvaka jyAre chaMdaka vaiyAvRtya kare tyAre te jJAnAdi guNo pratyenA tIvra pratibaMdhathI nirjarA thAya che. jyAre A avivekI sAdhune chaMghanA jJAnAdinI vRddhimAM mAruM vaiyAvacca kAraNa banaze ke nahIM teno vicAra nathI, mAtra vaiyAvRtya kare che. tethI lokamAM je khyAti thAya che, temAM mokSanA upAyano je bodha thayo te ajJAnanimittaka che. tethI tenI vaiyAvaccamAM paNa ajJAnanimittaka karmabaMdha thAya che. (3) have trIjA prakAranA je chaMdakane mokSanI IcchAne AdhIna vaiyAvRjyanI IcchA nathI arthAtu mokSanI IcchA che mATe vaiyAvRjyanI IcchAmAM pravRtti nathI, paraMtu mAre vaiyAvacca karavuM che, teTalI ja mAtra IcchAthI vaiyAvRjyamAM pravRtti che, tevA jIvone AzrayIne koIne bhrama thAya ke, teonI vaiyAvRjyanI IcchA nirupAdhika IcchA che; kema ke anya IcchAne AdhIna IcchA hoya te sopAdhika IcchA kahevAya. (1) ane (2)mAM batAvela baMne chaMdakamahAtmA arthAt vivekI chaMdaka mahAtmA ane ajJAnI chaMdaka mahAtmA mokSanI IcchAvALA che, ane tethI mokSanI IcchAne AdhIna mokSanA upAyabhUta vaiyAvaccamAM IcchAvALA che, jemAM (1) ekane vivekane kAraNe chaMghanA jJAnAdi upakhaMbharUpa samyagu upAyamAM IcchA che, jyAre (2) bIjAne ajJAnane kAraNe kItyaMdirUpa asamyagu upAyamAM IcchA che, paNa baMnene mokSanI IcchAne AdhIna vaiyAvaccanI IcchA che, mATe sopAdhika IcchA che. jyAre A (3) trIjA mahAtmAne mokSanI IcchA vinA paNa sAkSAt vaiyAvRjyanI IcchA che, tethI temane nirupAdhika IcchA che, Avo koIne bhrama thAya, tenA nirAkaraNa mATe graMthakArazrI kahe che - nirupAdhika IcchA vaiyAvaccamAM saMbhave nahIM. nirupAdhika IcchA=anya IcchAne AdhIna thayelI IcchA nahIM, paraMtu sahaja thayelI IcchA, ane te IcchA to sukhamAM ke duHkhahAnimAM saMbhave che; te sivAya jyAM jyAM For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 10 343 IcchA hoya te badhI sopAdhika IcchA hoya. vaiyAvaccanI pravRttimAM kAM to mokSanI IcchAne AdhIna sopadhika IcchA che athavA aihika sukhanI IcchAne AdhIna sopAdhika IcchA che. tethI jo mokSanI IcchAthI vaiyAvRjyamAM pravRtti na hoya to aihika sukhanI IcchAthI vaiyAvRjyamAM pravRtti saMbhave ane te rIte svIkArIe to mohanimittaka karmabaMdha thAya. Azaya e che ke, je vyaktine je pravRttimAM rasa hoya te pravRtti tenA mATe sukhakArI hoya che. jema ghaNAne nAnA bALakane ramADavAmAM AnaMda Avato hoya ke bIjI koI tevI pravRttimAM AnaMda prApta thato hoya to te aihika sukhanI IcchAthI thAya che. jema sAdhune nAnA bALakane ramADavAnI IcchA thAya, to temAM mohanimittaka karmabaMdha thAya, tema ahIM aihika sukhanI IcchAthI vaiyAvRjyamAM pravRtti kare to mohanimittaka karmabaMdha thAya che. | (i) nirupadhi = kanvecchADanathInecchA arthAt anya koI IcchAne AdhIna evI IcchA na hoya te nirupAdhika IcchA. mumukSune A prakAranI IcchA mokSamAM che; kema ke mokSa svayaM sukharUpa che, jyAre saMsArI jIvone AvI IcchA sukhamAM ane du:khanAzamAM che. (ii) sopAdhi rUchA=3nvecchAthInechI arthAt anya IcchAne AdhIna evI IcchA te sopAdhika IcchA. mumukSune mokSanI IcchAne AdhIna mokSanA upAyamAM A prakAranI sopAdhika IcchA che, jyAre saMsArI jIvone sAMsArika sukhanI IcchAne AdhIna sukhanA upAyomAM IcchA ane duHkhanAzanI IcchAne AdhIna evA du:khanAzanA upAyomAM IcchA A prakAranI sopAdhika IcchA che. ahIM vizeSa e che ke, sAmAnya rIte jIvane sukha ane duHkhahAni=duHkhAbhAva, svAbhAvika (svataH) ISTa hoya che. tethI sukhanI IcchA ane duHkhAbhAvanI IcchA anya koI IcchAne AdhIna hotI nathI. tethI sukhamAM ane duHkhAbhAvamAM anya-IcchA-anadhIna IcchA-viSayatva che. tethI sukhanI IcchA ane duHkhAbhAvanI IcchA svataH varte che je nirupAdhika IcchA che, ane te IcchAne AdhIna sukhanA upAyabhUta bhogasAdhanonI IcchA ane duHkhAbhAvanAM sAdhanonI IcchA je varte che, te sopAdhika IcchA che. vivekI jANe che ke, saMsAranuM sukha e mokSanA sukhanuM bAdhaka che, tethI parama sukhamAM bAdhaka evA tuccha aihika sukhanI IcchA temane thatI nathI. vaLI mokSa pUrNa sukharUpa ane sarvathA duHkhAbhAvarUpa che, tethI mokSamAM vivekIne nirupAdhika IcchA varte che; ane je jIvone "mokSa sukharUpa che ane sarvathA duHkhAbhAvarUpa che" tenuM jJAna nathI, teone saMsAranA sukhamAM nirupAdhika IcchA varte che ane sAMsArika duHkhahAnimAM nirupAdhika IcchA varte che. AnAthI e phalita thAya ke mokSanI IcchA, saMsAranA sukhanI IcchA ke duHkhAbhAvanI IcchA e traNa IcchAo nirupAdhika che ane (1) mokSanI IcchAne AdhIna tevI vaiyAvRtyAdinI IcchA vivekI evA muni Adine hoya che, ane AthI vivekI munine mokSanA upAyabhUta vaiyAvaccamAM IcchA thAya che. muni jANe che ke, jo huM A mahAtmAnI vaiyAvacca karuM to temanAM jJAna-tapa-saMyamanI vRddhi thaze, ane te vRddhimAM huM nimitta banuM to tajjanya nirjarA mane paNa prApta thaze ane tenAthI mane ISTa evA mokSanI prApti paNa thaze. A prakAre For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 chaMdanA sAmAcArI / gAthAH 60 mokSanI IcchAne AdhIna vaiyAvRjyamAM chaMdakanI IcchA hoya che, ane AthI AvA sAdhuo e rIte vaiyAvRjyamAM yatna kare che ke jethI guNavAnanA guNothI potAnuM citta raMjita thAya, ane temanI bhakti karIne te guNono prakarSa potAnAmAM pragaTa thAya tevo zubha adhyavasAya temane vaiyAvacca samaye varte che. ane (2) je jIvomAM tevo viveka nathI, teo mokSanA AzayathI vaiyAvRjyamAM pravRtti kare che, to paNa potAnI vaiyAvacca kaI rIte sAmenI vyaktinAM jJAnAdinI vRddhimAM nimitta bane tevo vicAra karatA nathI ane pote sAruM vaiyAvRtya karI zake che ItyAdi pariNAmane dhAraNa kare che; ane A pariNAma mokSano upAya nathI chatAM pote mokSArthaka vaiyAvRtya kare che tevo bhrama teone varte che, tethI ajJAnanimittaka karmabaMdha temane thAya che. ane (3) je jIvone mokSanI IcchA nathI teone vaiyAvRjya eka zokhanuM aMga paNa bane, ane teone mokSano Azaya karavAnuM ke mokSa meLavavAne anukULa ucita bhAvo karavAnuM lakSya nathI, paraMtu potAnA zokhathI vaiyAvRjyamAM pravRtti kare che, teonI vaiyAvRjyanI pravRtti aihika sukhanI IcchAthI thAya che. tethI temanI vaiyAvaccanI kriyAthI mohanimittaka karmabaMdha thAya che. utthAna - uparyukta kathanathI e phalita thayuM ke, (1) mokSanI IcchAthI samyagu pravRtti kare to karmabaMdha nathI, paraMtu (2) mokSanA anupAyamAM mokSanA upAyanI buddhithI ke (3) aihika sukhanA hetuthI vaiyAvRjyAdi pravRtti kare to karmabaMdha che. tyAM zaMkA thAya ke, mokSanI IcchA paNa rAgarUpa hovAthI karmabaMdhano hetu thaze. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - TIkA : na ca mokSecchAyA api rAgarUpatayA karmabandhahetutvameveti vAcyam, anabhiSvaGgarUpatayA tasyAstathAtvAbhAvAt, vanerdAhyaM vinAzyAnuvinAzavattasyA api karmavinAzyAnuvinAzAt ityanyatra vistara iti / / 60 / / TIkArca - mokSanI IcchAnuM paNa rAgarUpapaNAthI karmabaMdhanuM hetupaNuM che, ema na kahevuM; kema ke anabhivaMgarUpapaNuM hovAnA kAraNe tenA=mokSanI IcchAtA, tathAtvano abhAva che karmabaMdhanA hetupaNAno abhAva che. mokSanI IcchA karmabaMdhanuM kAraNa kema nathI ? te yuktithI batAve che - dAghane bALIne vahninA avinAzanI=pazcAt nAzatI, jema, teno paNa mokSanI IcchAno paNa, karmano vinAza karIne avinAza thato hovAthI. (mokSanI IcchA karmabaMdhano hetu nathI, e prakAre saMbaMdha che) A prakAranA kathanano vistAra anya graMthamAM che. ti' zabda TIkAnI samAptimAM che. 60 | * "mokSecchAyA ' ahIM '' thI e kahevuM che ke anya IcchA to rAgarUpa che, mokSanI IcchA paNa rAgarUpa che. * tanyA 3' ahIM 'vahni' to dAhyano vinAza karI vinAza pAme che, teno 'ma thI samuccaya che. For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA: 61 345 bhAvArtha - sAmAnya rIte vicAravAthI ema jaNAya ke rAgathI karma baMdhAya che, ane IcchA e rAgarUpa che tethI chaMdanA sAmAcArI pAlana karanAra muni paNa jyAre mokSanI IcchAthI vaiyAvaccamAM pravRtti karaze, tyAre teomAM mokSanI IcchA varte che ane mokSanI IcchAne kAraNe vaiyAvRjyamAM IcchA varte che, tethI teonI mokSanI IcchA rAgarUpa hovAne kAraNe karmabaMdhano hetu thaze. A prakAranI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, tema na kahevuM kema ke mokSanI IcchA eTale rAgAdithI para evA AtmabhAvanI IcchA, ane tevI IcchAthI thatI vaiyAvRjyAdinI pravRtti, rAgAdino uccheda karIne zuddha AtmabhAvane pragaTa karaze. tethI anicchAnI IcchArUpe mokSanI IcchA e abhivRMgarUpa nahIM hovAnA kAraNe karmabaMdhanuM kAraNa nathI. paraMtu jema vahni dAhyano nAza karIne svayaM vinAza pAme che, tema anicchAnI IcchA paNa bhautika padArthonI IcchAno nAza karIne anicchAbhAvamAM vizrAMta thAya che, kema ke mokSanI IcchAthI jIvamAM bhautika padArthono abhidhvaMga kramasara ghaTato jAya che ane aMte saMpUrNapaNe abhivRMgano nAza thAya che. ahIM vizeSa e che ke, karma zabdathI ahIM bhAvakarmanuM grahaNa karavAnuM che. tethI e prApta thAya che, mokSanI IcchA eTale bhautika padArthonI IcchArUpa bhAvakarmano nAza karavAnI IcchA. tethI mokSanI IcchA bhautika padArthonA abhivRMgane dUra karavA mATe pravRtta thAya che, ane jyAre bhautika padArthono saMpUrNa abhivRMga cAlyo jAya che tyAre te svayaM vinAza pAmI jAya che. ane AthI ja 10mA guNasthAnaka sudhI jIvamAM rAga varte che, je rAga dhIre dhIre saMpUrNa rAgano uccheda karIne svaye nAza pAme che, tethI ja 12mAM guNasthAnakamAM jIva rAgarahita bane che. ane apramatta munine je mokSanI IcchA che, te rAganA ucchedanI IcchA svarUpa che, tethI apramAdabhAvathI rAganA ucchedamAM ja teo yatna kare che, ke je prakarSane pAmIne 12mA guNasthAnake vItarAgabhAvamAM vizrAMta thAya che. tethI mokSanI IcchA bhAvakarmarUpa rAgano vinAza karIne svayaM nAza pAme che, tema kahela che. III avataraNikA: athaivaMvidhaguNayogena chandakacchandyayoH sAmAcArIpAlanakSamatvamityudghoSayati - avataraNikArya - have A prakAranA=gAthA-59-60mAM batAvyA tevA prakAranA, guNanA yogathI chaMdaka ane chaMgha baMnenuM sAmAcArInA pAlanamAM samarthapaNuM che, e pramANe udghoSaNA kare che - gAthA : evaM eyaguNANaM kahiyA gaMbhIradhIrayA dohaM / chaMdaNasAmAyArI eehiM parijiA hoi / / 61 / / For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 chAyA : evametadguNayoH kathitA gaMbhIradhIratA dvayoH / chaMdanAsAmAcAryetAbhyAM parijitA bhavati / / 61 / / || chaMddA sammattA || chaMdanA sAmAcArI samApta thaI. anvayArtha : i=e rIte=gAthA-59 ane gAthA-60mAM varNana karyuM e rIte, nuLAnaM=A guNathI yukta evA=gAthA-59 ane gAthA-60 mAM batAvyA evA guNathI yukta evA roo=baMnenI=chaMdaka ane chaMdya baMnenI gaMbhIradhIrayA=gaMbhIratA-dhIratA rudiyA=kahevAI che=pUrvAcAryo vaDe kahevAI che. Ei=AvA dvArA=gaMbhIra ane dhIra evA chaMdaka ane chaMdya dvArA, chaMvaLatAmAyArI=chaMdanA sAmAcArI rinilA do= potAne AdhIna karAyelI thAya che=zAstrAnusArI samyak pAlana karAyelI thAya che. 61 gAthArtha: e rIte=gAthA-59 ane gAthA-60mAM varNana karyuM e rIte, gAthA-59 ane gAthA-60mAM batAvyA evA guNathI yukta chaMdaka ane chaMdha baMnenI gaMbhIratA ane dhIratA kahevAI che. gaMbhIra ane ghIra evA chaMdaka ane chaMdha dvArA chaMdanA sAmAcArI potAne AdhIna karAyelI thAya che. II61 / / TIkA H evaM ti / evam uktarItyA etadguNayoH uktaguNayuktayoH dvayoH - chandakacchandyayoH gambhIradhIratA=gambhIrau alakSitacittAbhiprAyau dhIrau ca kAryanAntarIyakasvagataparibhavasahiSNU tayorbhAvastathAtA kathitA = prarUpitA"1doNha vi iTThaphalaM taM atigambhIrANa dhIrANaM" (paMcA. 12 / 36 ) ityAdinA prabandhena pUrvAcAryairiti gamyam / etAbhyAM=gambhIradhIrAbhyAM chandakachandyAbhyAM chandanAsAmAcArI parijitA bhavati = svAyattIkRtA bhavati / / 61 / / TIkAryaH chaMdanA sAmAcArI | gAthA : 61 'vaM ti'| e gAthAnuM pratika che. A rIte=gAthA-59 ane 60mAM varNana karyuM e rIte, tat muLayo: A guNo che jemane evA arthAt gAthA-59 ane gAthA-60mAM chaMdaka ane chaMdyanA je guNo batAvyA e guNo che jemane evA, baMnenI=chaMdaka ane baMdhanI, 'rojja vi dhArALa' ItyAdi prabaMdhathI pUrvAcAryo dvArA gaMbhIratA ane dhIratA kahevAI che=prarUpaNA karAI che. have gAthAnA '7mIradhIracA' zabdano samAsavigraha kare che 1. asya pUrvArdha: nANAduvaggahe sai ahige gahaNaM imassa'NuNNAyaM / dvayorapi iSTaphalaM tadatigambhIrayordhIrayoH / / For Personal & Private Use Only - Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : 11 gaMbhIra eTale alakSita citanA abhiprAyavALA, ane dhIra eTale kAryanI sAthe avinAbhAvi evA svagata paribhavane sahiSNu, te baMneno bhAva te tathAtA cheHgaMbhIratA-dhIratA che. paMcAzaka-12, zloka-36nA sAkSIpAThano artha A pramANe che - "atigaMbhIra ane dhIra evA te baMnene paNa=chaMdaka ane chaMghane paNa, te dAna athavA grahaNa, ISTaphaLavALuM che." AnA dvArA=gaMbhIra ane dhIra evA chaMdaka ane chaMdha dvArA, chaMdanA sAmAcArI parijita karAyelI thAya che= svAdhIna karAyelI thAya che arthAt chaMdanA sAmAcArI samyagupAlana karAyelI thAya che. mULa gAthAmAM "pUrvAcArye e pada adhyAhAra che. te batAvavA TIkAmAM 'pUrvAcAryeriti cam' kahyuM che. 1] * 'oda vi' paMcAzakanA uddharaNanA 'vi'= ' thI e kahevuM che ke mAtra ekane ja nahIM, paNa baMnene paNa= chaMgha ane chaMdakane paNa ISTaphaLa che. bhAvArtha - gAthA-59-60mAM batAvyuM e pramANe je chaMdaka ane chaMgha sAmAcArI pALe che, teomAM gaMbhIratA ane dhIratA guNa hoya che, ema paMcAzakamAM kahela che. AvA ja chaMdaka ane chaMdya sAmAcArIne pALIne nirjarAphaLane pAme che; paraMtu je chaMdaka ane iMdya bAhya rIte chaMdanA sAmAcArI pALatA hoya topaNa, jo temanAmAM dhIratA ane gaMbhIratA na hoya to chaMdanA sAmAcArIkRta nirjarAphaLane pAmatA nathI, eTaluM ja nahIM paraMtu avivekapUrvaka chaMdanA sAmAcArInuM pAlana karanAra chaMdaka karma bAMdhe che, ane tevA chaMdaka dvArA apAyelI bhikSA grahaNa karIne chaMgha paNa karma bAMdhe che. tethI je chaMdaka ane chaMghamAM gaMbhIratA ane dhIratA hoya te chaMdaka ane chaMdha chaMdanA sAmAcArInA pAlanajanya nirjarAphaLane pAme che. ahIM chaMdanA sAmAcArImAM chaMdaka ane chaMghanI dhIratA ane gaMbhIratA zuM che ? e batAve che - chaMdaka ane chaMdhanI gaMbhIratA - gaMbhIratAno artha karyo - "kSattimaprAyo ApI? tenAthI e prApta thAya che, chaMdanA sAmAcArInA pAlana samaye je vyaktimAM nirmaLa cittane kAraNe koI ja mAnAdinI AkAMkSArUpa cittano abhiprAya jaNAto nathI, te alakSita-citta-abhiprAyavALA che. chaMdaka chaMdanA sAmAcArInuM pAlana kare tyAre, AnA dvArA mane kIrti prApta thAya athavA to A chaMdya bhaviSyamAM mane koI ISTa vastu lAvI Apaze, evo cittano abhiprAya chaMdakamAM jaNAto nathI; paraMtu huM A mahAtmAnI bhakti karIne bhagavAnanI AjJA anusAra chaMdanA sAmAcArInuM pAlana karuM, tevo adhyavasAya varte che. tevA chaMdaka gaMbhIra adhyavasAyavALA che. chaMgha paNa jyAre chaMdakanuM dAna grahaNa kare che tyAre, AhAragrahaNanI lAlasAvALA athavA to koI For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 chaMdanA sAmAcArI / gAthA : u1 bhakti kare to grahaNa karavAnI lAlasAvALA nathI. tethI tevo cittaabhiprAya temanAmAM jaNAto nathI, mATe alakSita-citta-abhiprAyavALA chaMgha che. AvA gaMbhIra chaMdaka ane chaMgha teo bane ke jeo bhagavAnanA vacanAnusAra mokSanI IcchAthI mokSanA upAyamAM pravRtti karavA mATe baddha mAnasavALA hoya; ane je chaMdaka ke chaMdya mokSanA arthe mokSanA upAyamAM yatna karavAnI IcchA kare che, chatAM ati gaMbhIratApUrvaka potAnA ucita bhAvamAM yatna karatA nathI, teonA cittamAM viparIta evo vikArano adhyavasAya jaNAya che. te batAve che ke teo gaMbhIra nathI. ahIM chaMdaka ane chaMghamAM jema gaMbhIratA guNa Avazyaka che, tema dhIratA guNa paNa Avazyaka che ane dhIratA guNa hoya to chaMdanA sAmAcArIkRta nirjarA prApta thAya. chaMdaka ane chaMdhanI dhIratA : dhIrano artha karyo - "kAryAnAntarIyasva taparimavadag:" arthAt kAryanI sAthe avinAbhAvI svagata paribhavanA sahiSNu. tenAthI e prApta thAya ke, chaMdaka jyAre chaMdanA sAmAcArInuM pAlana karavA prayatna kare tyAre, jo adhIra hoya to, 'mArI pAsethI jo chaMgha ghaNo AhArAdi grahaNa karI le to mAre udarapUrti jeTalo AhAra paNa nahIM rahe,' tevo chaMdanA sAmAcArI sAthe saMbhavita evo chaMdakagata paribhava=vihvaLatA, tene prApta thAya. paraMtu je chaMdaka dhIratApUrvaka chaMdanA sAmAcArI karavA tatpara thAya che, tene AvI AzaMkA thatI nathI, ke "jo ghaNo AhAra A chaMdya grahaNa karaze to mane udara pUratuM paNa nahIM maLe.' paraMtu jo chaMdaka "teonI bhakti karIne huM nirjarA karuM' te prakAranA upayogamAM dhairyapUrvaka chaMdanA sAmAcArInA pAlanamAM yatna kare, to chaMdanA sAmAcArInA pAlanarUpa kAryanI sAthe saMbhavita evA potAnA paribhavanI saMbhAvanA hatI, te saMbhAvanAne svabuddhithI teNe sahana karI lIdhI arthAt upayogane guNavAnanI bhaktinA ucita adhyavasAyamAM pravartAvIne te saMbhAvanAne dUra karI. AvA vivekasaMpanna chaMdaka dhIratApUrvaka chaMdanA sAmAcArInA ucita pariNAmane karI zake che. te ja rIte chaMghane paNa jyAre koI chaMdaka AhAragrahaNa mATe nimaMtraNa kare tyAre, te nimaMtraNArUpa kAryanI sAthe saMbhavita evo svagata mAnAdi kaSAyano paribhava thAya, athavA sukhazIlapaNAnA bhAvathI teno AhAra grahaNa karavAno adhyavasAya thAya, athavA to "atyAre huM A chaMdakanuM dAna grahaNa karuM chuM, to teno mATe pratyupakAra paNa karavo joIe, tethI prasaMge mAre paNa tene pharI ApavuM paDaze," Avo mohano adhyavasAya thAya, to e chaMgha, kAryanI sAthe saMbhavita svagata paribhavane sahana karI zakatA nathI ane tethI karmane paravaza thaIne chaMdanA sAmAcArInuM samyapha pAlana karatA nathI. paraMtu je chaMgha bhagavAnanA vacanathI bhAvita mativALA che, te dhIratApUrvaka ucita pariNAma kare che; ane tevA chaMghane evo adhyavasAya UThato For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMdanA sAmAcArI / gAthA 61 349 nathI ke, "atyAre meM A chaMdakanI bhikSA grahaNa karI che, to mAre paNa tene prasaMge bhikSA ApavI paDaze." paraMtu chaMghane jyAre evuM jaNAya ke, "dAna ApanAra A chaMdakanI nirjarA mATe mAre AhAra grahaNa karavo ucita che, ane mArA svAdhyAyAdinI vRddhi mATe paNa AhAra grahaNa karavo ucita che," tyAre iMdya chaMdakanA dAnanuM grahaNa kare che, paraMtu mohane paravaza thaIne viparIta adhyavasAya karatA nathI arthAt AvA sAdhuo chaMdanA sAmAcArInuM pAlana karatI vakhate te pAlananI sAthe saMbhavita evA mohanA pariNAmane karatA nathI, paraMtu bhagavAnanA vacanAnusAra ucita bhAvone karIne nirjarAphaLane pAme che. ahIM vizeSa e che ke, koI vyakti mAyAvI hoya to potAnA haiyAmAM vartato malinabhAva jaNAvA na de jema vinayarane potAno malinabhAva gurune jaNAya nahIM te rIte pravRtti karI hatI. tethI alakSitacitta-abhiprAyavALo hoya te gaMbhIra, tevuM mAtra kahIe to vinayaratna paNa AvA guNavALA prApta thAya. paraMtu te temanI gaMbhIratA mAyAmAMthI pedA thayelI che, tethI doSarUpa che. ane ahIM sAmAcArI pAlana karanAra munio zAstravacanathI bhAvita thayelA hoya che, tethI gaMbhIra hoya che, te gaMbhIratA ahIM grahaNa karavAnI che. ane AthI AvI vyaktionA vartanamAM kyAMya cittanA vikArarUpa abhiprAya pragaTa thato nathI, ane aMdaramAM evI koI mAyA paNa hotI nathI, ke jethI potAne vikAra hovA chatAM koIne na jaNAI jAya te rIte cittane pravartAve. paraMtu svAbhAvika rIte tattvathI bhAvita mati hovAthI vikAra vinAnuM citta hoya che. AvI pAramArthika gaMbhIratA ahIM grahaNa karela che. IkavA / / iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe chandanA vivRtA / / 8 / / A prakAre=AThamI chaMdanA sAmAcArI gAthA-papa thI 61 sudhI varNana karI e prakAre, nyAyavizArada viracita sAmAcArI prakaraNamAM chaMdanA sAmAcArI varNana karAI. llcil. * chaMdanA sAmAcArI samApta ka | | For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 nimaMtraNA sAmAcArI, gAthA : 6ra nimaMtraNA sAmAcArI iyANiM NimaMtaNA bhannai - have nimaMtraNA sAmAcArI kahevAya che - avataranisl: atha nimantraNA vivriyate, tatrAdau tallakSaNamAha - avatarAirtha : have nimaMtraNA sAmAcArI vivaraNa karAya che. tyAM=nimaMtraNA sAmAcArItA vivaraNamAM, AdimAM prAraMbhamAM, tenA=nimaMtraNA sAmAcArInA lakSaNane kahe che - gAthA: gurupucchAi muNINaM aggahiyasaMpatthaNA NimaMtaNayA / sajjhAyAirayassa vi kajjujjuttassa sA hoi / / 62 / / chAyA: gurupRcchayA munInAmagRhItasaMprArthanA nimantraNakA / svAdhyAyAdiratasyApi kAryodyuktasya sA bhavati / / 62 / / manvayArtha :___muNINa bhunimone gurupucchAiranI pRthI aggahiya saMpatthaNA=AYeld All saMprArthanA NimaMtaNayA nimaMtrae sAmAyArI che. sA==namaMtrae sAmAyArI, sajjhAyAirayassa vi kajjujjuttassa= svAdhyAyAmai Gdhata svAdhyAyAhimA parizrata pAryamA Gdhutane hoitavya che. / / 12 / / gAthArtha: munione gurunI pRcchAthI agRhIta AhArAdinI prArthanA nimaMtraNA sAmAcArI che. te nimaMtraNA sAmAcArI, svAdhyAyAdimAM rata paNa kAryamAM ughuktane kartavya che. IIkarA. TIkA: guru tti / yatInAM sAdhUnAM gurupRcchayA dharmAcAryAjJayA agRhItasya-anAnItasyAzanAderiti gamyate, .. saMprArthanA-bhAvavizuddhipUrvikA prArthanA 'nimaMtaNayA' iti svArthika 'ka' pratyayAntatayA nimantraNakA nimantraNA sAmAcArI bhavati / atrA'gRhIteti padaM chandanAvAraNAya / zeSamuktaprayojanam / svAdhyAyAdau svAdhyAyo For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMtraNA sAmAcArI | gAthA : 62 vAcanAdirUpaH AdizabdAd vastradhAvanAdirUpaM gurukRtyaM ca, tatra ratasyApi = udyatasyApi svAdhyAyAdikaraNaparizrAntasyApi ityarthaH kAryodyuktasya kArye vaiyAvRttyalakSaNa udyuktasya baddhAbhilASasya sA - nimantraNA bhavati karttavyeti zeSaH / tadidamuktam - "sajjhAyAduvvAo gurukicce sesage asaMtaMmi / taM pucchiUNa kajje sesANa NimaMtaNaM kujjA / / ' (paMcA. 12/38) kRti ddara|| TIkArtha H 'guru tti'| e gAthAnuM pratika che. yatione=munione, gurunI pRcchAthI=dharmAcAryanI AjJAthI, agRhItanI=nahIM lAvelA azanAdinI, saMprArthanA=bhAvavizuddhipUrvaka prArthanA, nimaMtraNakA=nimaMtraNA sAmAcArI, thAya che. ahIM gAthAmAM 'vRddIta' pachI 'zAvi' pada adhyAhAra che. gAthAmAM 'niMtaLayA' e prakAranA zabdaprayogamAM svArthika'' pratyaya aMte hovAthI niyaMtraNakA zabda bane che. 351 ahIM=timaMtraNA sAmAcArImAM, 'vRttIta' e pada chaMdanA sAmAcArImAM lakSaNanI ativyAptinA vAraNa mATe che. zeSa='vRddIta' sivAyanuM nimaMtraNA sAmAcArIvRM zeSa kathana, ukta prayojanavALuM che= chaMdanA sAmAcArImAM kahevAyelA prayojanavALuM che. 'vRttIteti' mAM 'rUti' 'tar' arthamAM che. A nimaMtraNA sAmAcArI koNe karavAnI che, te batAve che - svAdhyAyAdimAM=vAcanAdirUpa svAdhyAyAdimAM, ratane paNa=vAcanAdirUpa svAdhyAya ane Adi zabdathI vastradhovanAdirUpa gurukRtyamAM ratane paNa arthAt udyatane paNa arthAt svAghyAyAdi karavAthI thAkelA paNa, kAryamAM udyuktane=vaiyAvRttvalakSaNa kAryamAM udyuktane=baddha abhilASavALAne, te=nimaMtraNA sAmAcArI, kartavya thAya che. mULa gAthAmAM 'rtavyA' e pramANe adhyAhAra che. 'vimum' - te=pUrvamAM nimaMtraNA sAmAcArInuM lakSaNa ane nimaMtraNA sAmAcArIno adhikArI batAvyo te, A=uparanAM kathanathI graMthakAranI buddhimAM upasthita, kahevAyuM che=anya graMthamAM kahevAyuM che. paMcAzakanA zloka-38nA sAkSIpATharUpe Apela uddharaNano artha A pramANe che "zeSa gurukRtya nahIM hote chate, svAdhyAyAdithI thAkelo, tene=gurune, pUchIne, kAryanA viSayamAM=bhaktapAnAdi prayojanaviSayamAM, zeSa sAdhuone=guru sivAyanA zeSa sAdhuone, nimaMtraNA kare." 'rUti' paMcAzakanA uddharaNanI samAptimAM che. 62 / / 1. svAdhyAyAyAdyudvrAtaH gurukRtye zeSake'sati / taM pRSTvA kArye zeSANAM nimaMtraNAM kuryAt / / For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 nimaMtraNA sAmAcArI | gAthA : ura * 'vAvanA ahIM 'gAri' thI pRcchanA-parAvartanAdi grahaNa karavAnuM che. >> 'vastradhAvanati ahIM 'ri' thI gurunuM anya koI vaiyAvRjyAdi kArya grahaNa karavAnuM che. * 'svAdhyAyAritapi' ahIM pi' thI svAdhyAyAdimAM rata na hoya teno samuccaya che arthAt jeo sAmarthyabhAvAdi kAraNe svAdhyAyAdi karavAmAM pravRtta nathI, teoe to A sAmAcArI karavI joIe, paraMtu svAdhyAyAdimAM parizrAMta thayelAe paNa A sAmAcArI pAlana karavI joIe. bhAvArtha: chaMdanA sAmAcArImAM pote AhAra lAvyA pachI anya sAdhuone te AhAra Adi grahaNa karavA mATe nimaMtraNA kare che, jyAre nimaMtraNA sAmAcArImAM AhAra lAvyA pUrve dharmAcAryane pUchIne anya sAdhuonA AhAra Adi lAvavAnA kArya viSe nimaMtraNA kare che, te nimaMtraNA sAmAcArI che. A nimaMtraNA sAmAcArImAM "A mahAtmAonI bhakti karIne huM AtmakalyANa sAdhuM,' e prakAranA zuddha bhAvapUrvaka prArthanA karAya che arthAt "huM tamAro AhAra lAvI ApuM?' - e prakAranI prArthanA karAya che te nimaMtraNA sAmAcArI che. A nimaMtraNA sAmAcArI je sAdhuo svAdhyAya Adi karI zakatA nathI teone to karavAnI che, paraMtu svAdhyAya Adi karIne jeo thAkelA che ane vaiyAvRtya karavArUpa kAryamAM baddha abhilASavALA che, teone paNa A nimaMtraNA sAmAcArI karavAnI che. ahIM svAdhyAyaAdiratano sAmAnya artha udyata thAya che, paNa ahIM udyata sarvane grahaNa karavAnA nathI, paNa viziSTa udyatane grahaNa karavAnA che, svAdhyAyavivAraparizAMta evA udyatane grahaNa karavAnA che. eTale ke sAmAnya udyamazIla evA badhAne grahaNa na karatAM udyatanI parAe pahoMcelA udyatane grahaNa karavAnA che. tethI e prApta thAya che, je sAdhuo svAdhyAya AdimAM udyata che, teoe nimaMtraNA sAmAcArI karavAnI che. paraMtu tema artha karIe to svAdhyAya AdimAM udyamavALA sAdhu nimaMtraNA sAmAcArI kare to svAdhyAya Adino vyAghAta thAya. tethI TIkAkAre svAdhyAya AdimAM udyatano artha karyo ke svAdhyAya Adi karIne parizrAMta thayelA sAdhue A nimaMtraNA sAmAcArI karavAnI che, paraMtu je sAdhu svAdhyAya Adi sArI rIte karI zakatA hoya temaNe nimaMtraNA sAmAcArI karavAnI nathI; kema ke, svAdhyAya Adi baLavAna yogane gauNa karIne vaiyAvRtya karavArUpa nimaMtraNA sAmAcArImAM yatna karavo te ucita nathI. paraMtu jyAre sAdhue svAdhyAya AdimAM sAro zrama karyo hoya ane have mAnasika zramane kAraNe svAdhyAya AdimAM zrama karI zake tema na hoya, tevA sAdhu apramAdabhAvanI vRddhi thAya tadarthe nimaMtraNA sAmAcArImAM yatna kare; kema ke pUrve jema svAdhyAya AdithI nirjarA karI zakatA hatA, te nirjarA have zakya nathI tyAre, vaiyAvRjya dvArA paNa nirjarA pratye jeno baddha abhilASa che tevA sAdhu, nimaMtraNA sAmAcArImAM yatna karIne nirjarA karI zake che. ahIM kAryoghusya' e vizeSaNa ApavAthI e kahevuM che ke, je sAdhuo vaiyAvaccamAM baddha abhilASAvALA nathI, paraMtu saMyogo Adine kAraNe temAM pravRtta thAya che, te sAdhuone nimaMtraNA sAmAcArI bhAvathI thatI nathI. paraMtu jeo AtmArthI che teo potAnAM te te dravya-kSetramAM, je je kAryamAM vizeSa nirjarA prApta thAya te te For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 nimaMtraNA sAmAcArI, gAthA: 13 kAryamAM baddha abhilASavALA che, tevA sAdhuo paNa jyAre svAdhyAyAdithI parizrAnta hoya tyAre, "have mAre vaiyAvaccamAM baddhaabhilASavALA thavuM jarUrI che' - tevI abhilASAthI nimaMtraNA kare to te sAmAcArI bane che, anyathA sAmAcArI banatI nathI.IIkazA avataraNikA: atha svAdhyAyAdikhinnasya kathaM vaiyAvRttyAdAvudyoga? ityatrAha - avatAraNiyArtha: have svAdhyAyAdithI parizrAnane vaiyAvRtyAdimAM udhama kevI rIte saMbhave ? e prakAranI zaMkAmAM kahe che - bhAvArtha pUrva gAthAmAM kahyuM ke, svAdhyAya Adi kRtyothI thAkelAne nimaMtraNA sAmAcArI kartavya che, tyAM prazna thAya ke, je sAdhu svAdhyAya AdithI thAkelA hoya te thAka utAravA vizrAMtine badale vaiyAvRjya Adi kAryamAM udyama kaI rIte karI zake ? e prakAranI zaMkAmAM kahe che - gAthA: icchA'vicchedeNaM kajjujjogo ahaMdi paisamayaM / pariNayajiNavayaNANaM eso a mahANubhAvANaM / / 63 / / chAyA : icchA'vicchedena kAryodyogazca haMdi pratisamayam / pariNatajinavacanAnAmeSa ca mahAnubhAvAnAm / / 63 / / anvayArtha: rUchADavioi ga ane sAdhune mokSanI IcchAno aviccheda hovAne kAraNe pakSanayaMtrapratisamaya veLunno kAryamAM udhama hoya che kSo =ane A=mokSanI IcchAno aviccheda rakhAyanivayaUTi= pariNata jitavacanavALA mahAnubhAvAnaM mahAnubhAvone hoya che. li63mA gAthArtha - ane sAdhune mokSanI IcchAno aviccheda hovAne kAraNe pratisamaya kAryamAM udhama hoya che ane mokSanI IcchAno aviccheda pariNata jinavacanavALA mahAnubhAvone hoya che. Il3I. TIkA: iccha tti / pratisamaya-samayaM samayaM prati, kAryodyogazca kRtyodyamazcecchAyA mokSakAGkSAyA avicchedena= For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane A tA . 5. caca E M T - SAT STICS 354 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA 63 nairantaryeNa bhavatIti zeSaH / haMdi ityupadarzane, eSa ca=icchA'vicchedazca pariNatajinavacanAnAM samyak zraddhAgocarIkRtapravacanatattvAnAM mahAnubhAvAnAM mahAprabhAvAnAM bhavati / TIkArya : ccha gi I e gAthAnuM pratika che. IcchAno mokSanI AkAMkSAno, aviccheda hovAnA kAraNe terantaryane kAraNe, kAryodyoga-kRtyamAM udyama, pratisamaya-samaye samaye, hoya jitavacanavALA evA=samyapha zraddhAnA viSayarUpe karAyela pravacanatatvavALA evA, mahAnubhAvone mahAprabhAvavALAone, hoya che. gAthAmAM kahela "iMdri' upadarzanamAM che=AgaLamAM je batAvavAnuM che, te batAvavA mATe che. gAthAmAM bhavatti adhyAhAra che. tethI TIkAmAM AvatIti zeSa: kahela che. bhAvArtha avataraNikAmAM prazna karyo ke, je sAdhu svAdhyAyaAdithI thAkelA hoya tevA sAdhu vaiyAvacca AdimAM udyama kevI rIte karI zake ? tenA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che ke, je sAdhune mokSaprApti karavAnI satata AkAMkSA varte che, tevA sAdhu mokSane anukULa evA ucita kAryamAM pratisamaya udyamavALA hoya che. tethI jyAre svAdhyAya Adi mATe mAnasika yatna karavA samartha na hoya tyAre te vicAre che ke, "atyAre jo huM svAdhyAya AdimAM udyama karuM to te prakAranA saMveganI vRddhi thaI zake tema nathI, kema ke atyAra sudhInA mArA svAdhyAyanA zramathI huM zrAtta chuM, tethI have te prakArano udyama karIne huM nirjarA prApta karI zakuM tema nathI, paraMtu je anya sAdhuo saMyamanI ArAdhanA kare che, teonI bhakti karIne huM nirjarA karI zakuM tema chuM; ane bhagavAnanI AjJA che ke, jemAM potAnI zakti pravartAvavAthI saMveganI vRddhi thAya temAM tyAre yatna karavo joIe." A prakAranA adhyavasAyane kAraNe svAdhyAya AdithI zrAnta thayelA sAdhu paNa vaiyAvaccamAM udyama kare che, ane AvI avicchinna mokSanI IcchA, je sAdhuo bhagavAnanA vacananA paramArthane samajelA che ane mokSamArgamAM yatna karavA mATe mahAprabhAvavALA che, teo karI zake che. mATe svAdhyAya AdithI zrAnta thayelA sAdhu paNa nimaMtraNA sAmAcArImAM avazya yatna kare che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, sAdhuone mokSanI IcchAno aviccheda hovAnA kAraNe pratisamaya kAryamAM udyama hoya che. AvA kAryano udyama kevA munine hoya che ane kema hoya che, te anubhavathI batAve che - TIkA - mokSopAyecchA'vicchedena hi pravRttyavicchedaH, tadavicchedazca mokSecchA'vicchedAt, tadavicchedazca For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3papa nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA 63 pratikUlecchayA'pratibandhAdapramAdAcca, pratikUlecchApramAdaparihArazca vivekAt, vivekazca nairantaryeNa bhagavadvacanaparibhAvanaM, tacca kSayopazamavizeSapraguNIkRtazaktermahAzayasyaiva kasyacid goSpadIkRtabhavajaladhereva jantoH saMbhavatIti vAdhyam TddArU I TIkArya : mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda hovAne kAraNe sAdhunI pravRttino aviccheda hoya che, ane teno aviccheda mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda, mokSanI IcchAtA avicchedanA kAraNe che, ane teno aviccheda mokSanI IcchAno aviccheda, pratikULa IcchA vaDe karIne apratibaMdha hovAnA kAraNe che=mokSanI IcchAthI pratikULa evI saMsAranA bhogAdinI IcchA vaDe karIne mokSanI IcchAno apratibaMdha hovAnA kAraNe che ane apramAda hovAthI che, ane pratikULa IcchAno ane pramAdano parihAra vivekathI che, ane niraMtarapaNAthI=satata, bhagavAnanA vacananuM paribhAvana viveka che, ane tenuM niraMtara bhagavAnanA vacananuM paribhAvata, kSayopazamavizeSathI praguNIkRta zaktivALA ane mahAAzayavALA ja evA ane goSpadIkRta che bhavarUpI samudra jene evA ja koIka jIvane saMbhave che, e pramANe jANavuM. 63mAM bhAvArtha : bhagavAnanA zAsanane pAmelA sAdhumAM, darzanamohanIya ane cAritramohanIya ane viziSTa prakAranA jJAnAvaraNIyanA kSayopazamanA kAraNe Atmika bhAvone vikasAvavAnI adbhuta zakti pragaTelI hoya che ane "A saMsArano mAre viccheda karavo che," evA mahAAzayavALA teo hoya che. tethI teono saMsArarUpI samudra goSpada jevo gAyanI kharI DUbI zake teTalA ja pANIvALo, hoya che, ane AvA sAdhuo niraMtara bhagavAnanA vacanathI AtmAne paribhAvita karatA hoya che, kema ke teo jANe che ke bhagavAnanA vacanano samyagu bodha, samyagu ruci ane bhagavAnanA vacana anusAra ucita pravRtti A saMsAramAM ekAMte sukhanuM kAraNa che. tethI temAM daDha yatna karavA mATe satata bhagavAnanA vacanano navo navo bodha karIne AtmAne bhAvita karatA hoya che. Avo viveka temanAmAM pragaTelo hovAnA kAraNe, mokSane pratikULa evA padArthanI IcchA teone thatI nathI ane mokSane pragaTa karavAmAM bAdhaka evA pramAdano parihAra thAya che. Ama, mokSanI IcchAne pratikULa evI IcchAno abhAva hovAne kAraNe ane apramAdabhAva hovAnA kAraNe teone mokSanI IcchAno aviccheda varte che. Azaya e che ke, teo jANe che ke, jIva kSaNabhara paNa sAvadhAna na rahe to anAdi bhavaabhyasta pramAda che ane tenA kAraNe mokSane pratikULa IcchA paNa thaI zake che. mATe leza paNa pramAda na thAya te rIte zAstraadhyayana AdimAM yatna karIne satata teo mokSanI IcchAne jIvaMta rAkhe che, ane mokSanI IcchA satata jIvaMta hovAnA kAraNe AvA sAdhuone mokSanA upAyamAM IcchA satata jIvaMta rahe che; ane mokSanA upAyamAM satata IcchA pragaTa hovAne kAraNe, jyAre teo svAdhyAya AdithI zrAnta thayelA hoya tyAre paNa mokSane anukULa pravRtti baMdha na thAya te arthe, vaiyAvacca Adi anya ucita pravRttimAM udyama kare che ane A rIte udyama karI karIne teo saMsAramAM hita karI zake che. For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 63 tattvanA jANanAra sAdhune kSayopazamavizeSathI praguNIkRta zaktivizeSa pragaTelI hoya che, ema kahyuM, eno Azaya e che ke, je sAdhune bhagavAnanA vacanathI saMsAranA vAstavika svarUpane joI zake tevo nirmaLa bodha pragaTyo che ane tenA kAraNe saMsAranI bhogAdi sarva pravRttio IndrajALa jevI arthAt sAra vagaranI jaNAya che, jethI saMsAranA ramya padArtho pratye jeone leza paNa AkarSaNa nathI, mAtra AtmAnI nirlepa dazAne pragaTa karavA mATe baddhamAnasa thayuM che, tevA sAdhuo asmalita mokSamArgamAM yatna karI zake che. ahIM kahyuM ke, mokSanI IcchAno aviccheda, pratikULa IcchA vaDe apratibaMdhane kAraNe che ane apramAdabhAvanA kAraNe che. tenAthI e kahevuM che ke mokSanI IcchA eTale sarva IcchAnA ucchedanI IcchA; kema ke bhAvathI mokSa anicchArUpa che ane anicchAnI IcchA e paramArthathI mokSanI IcchA che, ane tenAthI pratikULa evI je IcchA te saMsAranA bAhya padArtho viSe koIka padArthanI IcchAsvarUpa che. jema zarIranI zAtAviSayaka IcchA athavA to IndriyonA anukULa viSayonI IcchA athavA to mAna-sanmAnanI IcchA, A sarva IcchAo mokSanI IcchAne pratikULa IcchAo che; ane AvI IcchAo jeonI zAMta thayelI che, tevA munionI mokSanI IcchAno pratibaMdha mokSanI IcchAne pratikULa evI IcchA vaDe thato nathI=mokSanI IcchA aTakatI nathI. vaLI, potAne pragaTa thayelI mokSanI IcchAne jIvaMta rAkhavA mATe munio satata tattvanuM avalokana karIne apramAdabhAvane jAgRta kare che, tethI mokSanI IcchAno aviccheda che. niSkarSa: gAthA-93nI TIkAnA aMte kahela traNa guNayukta munione vivekanI utpatti dvArA kramazaH mokSanI IcchAno aviccheda varte che. te A rIte - (1) kSayopazamavizeSane kAraNe Atmika bhAvone vikasAvavAnI pragaTa thayelI adbhuta zaktivALA, (2) saMsArano viccheda karavAnA mahAAzayavALA ane (3) saMsArane jemaNe goSpada jevo karyo che tevA sAdhuone mokSanI pravRttinA avicchedanAM kramazaH kAraNo : niraMtara bhagavad vacana paribhAvanarUpa vivekanI utpatti, mokSane pratikULa IcchA vaDe mokSanI IcchAno apratibaMdha ane apramAdabhAva, mokSanI IcchAno aviccheda, mokSanA upAyamAM IcchAno aviccheda, ane tethI mokSanI pravRttino aviccheda.II63 For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMtraNA sAbhAyArI / gAthA : 54 avataraziST : icchA'vicchedAnukUlamevopadezamAha avataraNikArtha : IcchAnA avicchedane anukULa ja upadezane kahe che bhAvArtha : 11211: pUrvagAthAmAM kahyuM ke, sAdhuone mokSanI IcchAno aviccheda hovAne kAraNe satata mokSanA upAyamAM udyama varte che. tethI have mokSanI IcchAnA avicchedane anukULa evA upadezane batAve che - chAyA : - anvayArtha : mAnuSyaM saMsAre marau kalpadruma ivAtidurlabham / etallabdhvA sadA'pramattenaiva bhavitavyam / / 64 / / mANussaM saMsAre marummi kappahumo vva aidulahaM / eyaM laddhUNa sayA appamatteNeva hoyavvaM / / 64 / / 349 marummi=bharbhUmimAM kappahumo vva ='syavRkSanI nebha saMsAre saMsArabhAM mANussaM manuSyayAguM aidulahaM= ati durlabha che. eyaM = khAne = manuSyabhAgAne laddhUNa = prApta DarIne sayA = sA appamatteNeva = apramatta hoyavvaM =thayuM bheje / / 4 / / gAthArtha : marubhUmimAM kalpavRkSanI jema saMsAramAM manuSyapaNuM ati durlabha che. manuSyapaNAne prApta zrarIne sahA apramatta 4 thatuM bheo. // 14 // TIkA : mANussaM ti / saMsAre-gaticatuSTaye mAnuSyamatidurlabham atiduHkhena labhyate, bAdaratva-trasatva-paJcendriyatvamAnuSyAdiprApteruttarottaraprakarSazAlipuNyaprAgbhAralabhyatvAbhidhAnAt / kutra kimiva ? marau kalpataruriva / tatra hi deze nIrasatayA vRkSAntaramapi na labhyate kutastarAM tatra nandanavanapradezotpattikakalpatarusaMbhAvanA'pi ? yathA ca tatrApi kadAcitprathamArakAdisaMbhavI yugalijanamahimnA kalpatarorapi saMbhavastathAsaMsAre'pi kadAcitpuNyAtizayAnmanuSyabhavalAbhasaMbhavo'pi, evamatiduSkaraM etat = mAnuSyaM labdhvA prApya sadA-sarvadA apramattenaiva-pramAdarahitenaiva bhvitvym| evaM cAsyopadezaparikarmitamatermatibhraMzAlasyAdyabhAvAd mokSakAGkSA na kadAcidapi vyavacchidyate For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 nimaMtraNA sAmAcArI, gAthA : 64 rUti vadhyama 64 TIkArca - "mAdhusaM ti' | e gAthAnuM pratIka che. gati catuSTayAtmaka saMsAramAM manuSyapaNuM ati durlabha che ati dukhethI prApta thAya che, kema ke bAdarapaNuM, trAsapaNuM, paMcendriyapaNuM, manuSyapaNuM AdinI prAptinuM, uttarottara prakaSazALI puNyasaMcayathI prAptapaNAnuM kathana che. kyAM, konI jema ?=kyAM, konI jema manuSyapaNuM durlabha che ? te dAMtathI batAvatAM kahe che - marUbhUmimAM kalpatarunI jema manuSyapaNuM durlabha che, ema avaya che. je kAraNathI te dezamAM-marabhUmimAM, nIrasapaNuM hovAne kAraNe vRkSAttara paNa prApta thatAM nathI, tyAM marabhUmimAM, naMdanavananA pradezamAM utpanna thanArA kalpavRkSanI saMbhAvanA paNa kyAMthI hoya? arthAt na hoya. ane je pramANe tyAM paNa marUbhUmimAM paNa, kyAreka, prathama ArAdimAM thanAra yugalika lokonA mahimAthI kalpataruno paNa saMbhava che, te pramANe saMsAramAM paNa kyAreka puNyatA atizayathI manuSyapaNAnA lAbhano paNa saMbhava che. A rIte-pUrvamAM batAvyuM. e rIte, atiduSkara evA Ane manuSyapaNAne, prApta karIne, sadA=haMmezAM, apramatta jagapramAdarahita ja thavuM joIe. ane A rIte A upadeza Apyo e rIte, A upadezathI parikarmita mativALAne matibhraMzarUpa AlasyAdino abhAva hovAthI mokSanI IcchA kyAreya paNa viccheda pAmatI nathI, e pramANe jANavuM. I64nA * 'mAnuNAti" ahIM ''i padathI Aryadeza, AryakuLa, dharmasAmagrI vagere grahaNa karavuM. *'vRkSAntarama' ahIM thI e kahevuM che ke, marUbhUmimAM kalpavRkSa to nathI maLatuM paNa bIjAM vRkSo paNa nathI maLatAM. * "vatpatarumAvanA' ahIM 'pa thI e kahevuM che ke, kalpataru to na hoya, tenI saMbhAvanA paNa na hoya. *'tatrapi' ahIM pi' thI e kahevuM che ke, anyatra to kalpataru hoya paNa mabhUmimAM paNa kalpavRkSa saMbhave. * 'alpatarora ahIM '' thI anya vRkSano samuccaya karavo. 'saMsAreDaji' ahIM thI e kahevuM che ke, prathama ArAmAM kvacit marUbhUmimAM to kalpavRkSa saMbhave, tema saMsAramAM paNa kvacit manuSyabhavano lAbha saMbhave. 'saMmoDa'i duraMta evA A saMsAramAM durgatio ghaNI hovAthI manuSyabhavano asaMbhava to che ja, paraMtu kyAreka puNyanA udayathI saMbhava paNa che, ema 'pa' thI kahevuM che. * mAtacari' ahIM 'i padathI saMsAranA anya koI bhogAdi padArthanI IcchAne grahaNa karavAnI che. * ' va ri mokSanI AkAMkSAno sarvakALa to vyavaccheda thato nathI, paraMtu thoDIvAra paNa vyavaccheda thato nathI, tenuM 'va' thI grahaNa karavAnuM che. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa9 nimaMtraNA sAmAcArI, gAthA: 64 bhAvArtha: A saMsAra cAra gatimAM paribhramaNarUpa che. temAM moTA bhAganA jIvo vadhAre pramANamAM sUkSma ekendriyamAM varte che. Ama chatAM ghaNAM duHkho veThIne koIka jIva akAmanirjarAne kAraNe koIka zubha adhyavasAyane pAme che tyAre bAdarapaNAne anukULa puNyaprakRti bAMdhe che, ane A rIte bAdara ekendriyamAM AvyA pachI paNa ghaNo kALa pasAra karIne akAmanirjarAthI trasapaNAne pAme che, ane trANAmAM paNa ghaNo kALa pasAra karIne, paMcendriyapaNAmAM paNa ghaNA pazu Adi bhavo pasAra karIne, koIka rIte prakarSavALuM puNya thAya, tyAre manuSyabhava, Aryadeza, AryakuLa ane dharmasAmagrI prApta kare che. tethI dharmasAmagrIthI yukta manuSyabhava atidurlabha che. jema ati sUkI evI marabhUmimAM vRkSo paNa thatAM nathI, tevI bhUmimAM paNa yugalika lokonA prabhAvathI pahelA-bIjA Adi ArAmAM kalpavRkSo thAya che; tema saMsAramAM paNa jIvano ghaNo puNyasaMcaya thAya che tyAre dharmasAmagrIthI yukta evo manuSyabhava prApta thAya che. AvA ati duSkara manuSyabhavane pAmyA pachI pUrNa sukharUpa mokSanI prApti mATe kSaNabhara paNa pramAda vagara yatna karavo joIe, A prakAranuM sarvajJanuM vacana che. sarvajJanA AvA vacanathI jenI mati ati parikarmita thayelI che arthAt AvA upadezathI jenI mati ativAsita thayelI che, tevA jIvone mokSanI IcchAviSayaka matibhraMzarUpa ALasa Adino abhAva hoya che arthAt mAre jIvanamAM mokSa sAdhavAno yatna satata karavo che, mATe mAre koIpaNa pravRtti mokSanA smaraNa vagara na thAya, ke mokSanA anupAyamAM na thAya te rIte karavI joIe. AvA prakAranI temanI mati hovAthI, potAnA sAdhyaviSayaka matibhraMzarUpa ALasa teone hotI nathI, tethI mokSanI AkAMkSA teone kyAreya paNa jatI nathI. II64 avataraNikA : athA'vicchinnamokSecchasya tadupAyecchA'vicchede dRSTAntamAha - avataraNikArca - have avicchinna mokSaIcchAvALAne tenAmokSanA, upAyanI IcchAtA avicchedamAM daSTAMta kahe che - bhAvArtha : gAthA-13mAM kahela ke vivekane kAraNe sAdhune mokSanI IcchAno aviccheda hoya che ane mokSanI IcchAnA avicchedanA kAraNe mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda hoya che. tyAM prazna thAya ke mokSanI IcchAno aviccheda hoya mATe mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda hoya evuM kema nakkI thAya ? tethI tene dRDha karavA mATe avicchinna mokSanI IcchAvALAne mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda che, temAM dRSTAMtane kahe che - For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 nimaMtraNA sAmAcArI, gAthA: 65 gAthA - chuhiassa jahA khaNamavi vicchijjai Neva bhoaNe icchA / evaM mokkhaTThINaM chijjai icchA Na kajjaMmi / / 5 / / chAyA : kSudhitasya yathA kSaNamapi vicchidyate naiva bhojana icchA / evaM mokSArthinAM chidyata icchA na kArye / / 65 / / anvayArtha:| nadI=je pramANe kisa sudhAvALAne ravi=kSaNa paNa moSane=bhojanamAM rUchA=IcchA zaiva vicchinnaDuM viccheda pAmatI nathI japarva e rIte mospIfi=mokSArthIne varnAmikakAryamAM=mokSanA upAyabhUta kAryamAM rUchA chinna-IcchA viccheda pAmatI nathI. pA gAthArtha - je pramANe sudhAvALAne kSaNa paNa bhojanamAM IcchA viccheda pAmatI nathI ja, e rIte mokSArthIne mokSanA upAyabhUta kAryamAM IcchA viccheda pAmatI nathI. IIupaI TIkA : chuhiassatti / kSudhitasya-uditakSudvedanIyasya, yathA kSaNamapi bhojana icchA na vicchidyate tathA mokSArthinAM paramapadAbhilASukANAM, kArye tadupAye, icchA na vicchidyate, phalasyA'siddhatvAditi bhAvaH / atha yathA ghaTecchA yatkiJcidghaTasiddhatvenaiva vidhUyate, evaM mokSopAyecchA'pi yatkiJcidupAyasiddhatayaiva nirasyatAmiti cet ? na, yatkiJcidghaTamAtralAbhe'pi jalAharaNAdyuddezyasiddhyA tatra phalecchAM vinA tadupAyecchAvicchedAt, mokSopAyasya tu yasya kasyacillAbhe'pyuddezyamokSA'siddhyA tadicchA'vicchedena tadupAyecchA'vicchedAt / / 65 / / TIkArca - "si tti' 1 e gAthAnuM pratika che. kSadhitae=pragaTa thayelI che sudhAvedanA jete tevI vyaktine, kSaNa paNa bhojananI IcchA viccheda pAmatI nathI, te pramANe mokSanA arthI =paramapadanA abhilASI, kAryamAM=mokSanA upAyamAM, IcchA viccheda pAmatI nathI; kema ke hajI phaLanuM mokSarUpa phaLanuM, asiddhapaNuM che, e prakArano bhAva che. je pramANe ghaTatI IcchA yatkiMcit ghaTatI prAptithI pANI lAvavAnuM kArya karI zake tevA game te ghaTanI prAptithI ja zAMta thAya che, e rIte mokSanA upAyanI IcchA paNa yatkiMcit mokSanA upAyanI siddhithI ja zAMta thAya; e prakAranI hAtha thI zaMkA karIne kahe che, ema na kahevuM; kema ke yatkiMcit ghaTamAtranI prAptimAM paNa jalaAharaNarUpa pANI lAvavArUpa, uddezyanI siddhi thavAthI, For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMtraNA sAmAcArI | gAthA H 65 tyAM=ghaTanA viSayamAM, phaLanI IcchA nathI=jalaAharaNarUpa LanI IcchA nathI, tethI tenA=jalaAharaNanA, upAyarUpa ghaTanI IcchAno viccheda thAya che. vaLI je koI mokSaupAyanA lAbhamAM paNa uddezya evA mokSanI asiddhi hovAnA kAraNe, tenI=mokSanI, IcchAno aviccheda hovAthI, tenA=mokSanA, upAyanI IcchAno aviccheda che. / / 65 bhAvArtha jema koI vyaktine atyaMta kSudhA lAgelI hoya tyAre kSaNabhara paNa khAvAnI IcchAno viccheda thato nathI, te rIte je sAdhuo saMsAranA svarUpane jANIne saMsArathI trAselA hoya ane mokSanA svarUpane jANIne mokSa meLavavA mATe baddha abhilASavALA hoya, tevA sAdhuone mokSanA upAyamAM IcchAno viccheda thato nathI. tethI AvA sAdhu mokSanA upAyarUpa dhyAna-adhyayana AdimAM zaktinA prakarSathI prayatna karatA hoya che, eTaluM ja nahi paNa saMsAranA kAraNIbhUta evA hiMsAdinA bhAvonI nivRtti mATe atyaMta samiti-guptipUrvaka saMyamayogamAM pravartatA hoya che. AvA sAdhu jyAre svAdhyAya AdithI zrAnta thAya tyAre paNa kSaNabhara paNa pramAdamAM samaya pasAra na thAya taanee guNavAna evA anya sAdhuonI vaiyAvacca karavA arthe nimaMtraNA sAmAcArImAM paNa yatna kare che; kema ke teone mokSanA upAyanI IcchAno viccheda kyAreya paNa vartato nathI. jema bhUkhyA mANasane jyAM sudhI bhojananI prApti na thAya tyAM sudhI bhojananI IcchAno viccheda thAya nahIM, te rIte apramatta sAdhuone mohano viccheda na thAya tyAM sudhI mohanA ucchedanA upAyanI IcchAno viccheda thato nathI. 361 ahIM koI zaMkA kare ke, jema koI jIvane ghaTanI IcchA thAya ane koIka ghaTanI prApti thaI jAya pachI tene ghaTanI IcchA thatI nathI, te rIte mokSanA upAyanI IcchA thAya ane mokSanA upAyarUpe svAdhyAya AdimAM yatna kare tyAre tenAthI te IcchA zAMta thaI javI joIe. tethI pharI mokSanA upAyanI IcchA paNa na thavI joIe. tethI mokSanA upAyanI IcchAvALA sAdhuo satata apramAdarUpe navI navI mokSanA upAyamAM pravRtti na kare to paNa zuM vAMdho ? ene graMthakAra kahe che ke - ema na kahevuM; kema ke jalaAharaNa karavAnA uddezathI ghaTamAM IcchA thaI ane koIka ghaTanI prApti thavAthI jalaAharaNa rUpa kArya=pANI lAvavArUpa kArya, siddha thaI gayuM, tethI jalaAharaNanA upAyabhUta evA navA ghaTanI IcchA thatI nathI; jyAre sAdhaka AtmA mokSanA upAyanI IcchAthI koIka mokSano upAya samyak sevI zake ane tenAthI mokSane anukULa evI nirjarAne prApta kare, topaNa, jyAM sudhI mokSa prApta na thAya tyAM sudhI tene mokSanA navA-navA upAyanI IcchAno aviccheda varte che; kema ke vivekI sAdhu jANe che ke, mokSanA upAyanA sevanathI mohano nAza thAya che, paraMtu jyAM sudhI saMpUrNapaNe mohano viccheda thayo nathI tyAM sudhI sarva karmano nAza thavAno nathI, ane jyAM sudhI sarva karmano nAza thaze nahi tyAM sudhI mokSa maLaze nahi, mATe mokSa meLavavA arthe saMpUrNa mohano viccheda Avazyaka che. ane tethI mohanA viccheda mATe yatkiMcit svAdhyAya AdinA upAyamAM te pravRtti kare, tethI kaMIka mohano viccheda thAya che, topaNa jyAM sudhI saMpUrNa mohano viccheda na thAya tyAM sudhI mohanA vicchedanA upAyamAM apramattabhAvathI yatna paNa te kare che. AthI svAdhyAya AdithI zrAnta thayelA sAdhu paNa anya saMyamI sAdhunI vaiyAvacca ka2vA arthe nimaMtraNA For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthAH 66 sAmAcArImAM yatna kare che, jethI satata apramAdabhAvathI krame karIne mohano nAza thAya.IIkRpA avataraNikA - nanu tathA'pi kRtavaiyAvRttyasya sAdhoH kathaM samayAntare tatraivecchA ? tasya siddhatvajJAnena tatrecchApratibandhAt, ityAzaGkAmapaninISurAha - avataraNiyArtha: pUrvamAM kahyuM ke, sAdhune mokSanI IcchAno aviccheda hovAnA kAraNe mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda che. tyAM koIkane zaMkA thAya che, to paNa vaiyAvacca karelI che tevA koIka sAdhune samayAMtaramAM tyAM ja vaiyAvaccamAM ja, kevI rIte IcchA thAya che ? arthAt IcchA thAya nahi; kema ke tenekavaiyAvacca karanArane, vaiyAvaccamAM siddhatvanuM jJAna hovAnA kAraNe, tyAM=vaiyAvaccamAM, IcchAno pratibaMdha thAya che. A prakAranI AzaMkAne dUra karavAnI IcchAvALA graMthakAra kahe che - gAthA : siddhe maNINa kajje tammi vi icchociyA asiddhammi / ukkiTe teNeva ya samatthiyaM kira Namutthu tti / / 66 / / chAyA :___ siddhe munInAM kArye tasminnapi icchocitA'siddhe / utkRSTe tenaiva ca samarthitaM kila namo'stviti / / 66 / / anvayArtha: muLA=munionAM vanne siddha kArya siddha thaye chate pravRttithI niSpanna karAve chate, vizva siddha ni viutkRSTa asiddha evA temAM paNa je kArya pahelAM karyuM hatuM te kAryamAM paNa rUchoriyA=IcchA ucita che, tevova ane te kAraNathI ja mutyu gi=namoDastu e pramANe zira sandhiyaMtra kharekhara samarthita karAyeluM che. li66 gAthArthaH munionAM kArya siddha thaye chate, utkRSTa asiddha evA pUrve karelA kAryamAM paNa IcchA ucita che, ane te kAraNathI ja "namoDastu e pramANe samarthita karAyeluM che. IIuchA * 'tani vi' gAthAnA 'vi'=' thI e kahevuM che ke, bIjAM kArya karavAnI to IcchA hoya paNa je pUrvamAM kArya karyuM che, te ja kAryanI paNa IcchA thAya. For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 nimaMtraNA sAmAcArI, gAthA : 16 TIkAH siddhe tti / munInAM kArye-sAdhusaMbandhivaiyAvRttyAdikRtye siddhe sati tasminnapi vaiyAvRttyAdikRtye utkRSTe-prAktanakAryA'pekSayA'tizayazAlini asiddhe-anutpanne icchA=vAJchA ucitA-yogyA / ayaM bhAva:siddhatvajJAnaM hi yadvyaktiviSayaM tadvyaktiviSayiNImevecchAM pratibadhnAti, na tu tadanyavyaktiviSayiNImapi, anyathaikasmin sukhe siddhe sukhAntarecchAvicchedaprasaGga iti mahatsaGkaTam / TIkArca - siddha tti' | e gAthAnuM pratIka che. munIonAM kArya sAdhu saMbaMdhI vaiyAvacca Adi kRtya, siddha thaye chate, temAM paNa vaiyAvRtya Adi kRtyamAM paNa, utkRSTa asiddha hote chate=pUrvanA vaiyAvRtya Adi kRtyanI apekSAe atizayazAlI evA vaiyAvRtya Adi kRtyatA anutpAmAM, IcchA-vAMcchA, ucita che yogya che. A bhAva che-pUrvatA kathananuM A tAtparya che - je vyaktiviSayaka siddhatvajJAna che, te vyaktiviSaNiI ja IcchAne pratibaMdha kare che, paraMtu anya vyaktiviSayaNI paNa IcchAne pratibaMdha karatuM nathI. anyathAevuM na mAno to, eka paNa sukha siddha thaye chate sukhAMtaranI IcchAnA vicchedano prasaMga thaze, e pramANe moTuM saMkaTa che. bhAvArtha : sAdhune mokSanI IcchAno aviccheda che tethI mokSanA upAyanI IcchAno paNa aviccheda che. mATe sAdhu makSanA arthe svAdhyAya AdimAM satata yatna kare che. Ama chatAM, jyAre svAdhyAya Adi karIne sAdhu zrAnta thayelA hoya tyAre paNa saMyamayoganI vRddhi thAya tadarthe nimaMtraNA sAmAcArImAM yatna kare che. paraMtu nimaMtraNA sAmAcArI to vaiyAvaccatya svarUpa che. tethI koIne evI zaMkA thAya ke koI sAdhu apramAdabhAvanI vRddhi arthe koIka mahAtmAnI vaiyAvacca kare, tyAra pachI pharI tarata ja anya mahAtmAnI vaiyAvacca karavAnI IcchA tene thAya nahi; kema ke vaiyAvacca karanAre hamaNAM vaiyAvaccarUpa kArya karI lIdhuM che. tenA nivAraNa arthe graMthakAra kahe che - je sAdhue hamaNAM ja vaiyAvacca karI ane tenA dvArA saMveganI vRddhi karI, Ama chatAM ati vizeSa prakAranA saMveganI vRddhi kare tevuM vaiyAvaccakRtya teNe karyuM nathI. tethI pUrvanA vaiyAvaccatya karatAM utkRSTa vaiyAvacca tene siddha thayuM nathI, tethI tyAM pharI sAdhune IcchA thaI zake che. Azaya e che ke, hamaNAM pote je vaiyAvacca karela tenA dvArA je saMveganA bhAvane teNe prApta karyo, tenAthI potAne mokSane anukULa evI nirjarAnI prApti thaI che te vivekI sAdhu joI zake che; ane te vicAre che ke, "pharI anya koI mahAtmAnI huM vaiyAvacca karI zakuM tema chuM, to tenI paNa vaiyAvacca karIne pUrva karatAM atizaya evA saMvegane utpanna karuM, jethI asaMgabhAvanI AsannatA mane prApta thAya." sAmAnya rIte munio apramAdabhAvathI svAdhyAya, vaiyAvacca For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364. nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 66 Adi anuSThAno jema jema sevatA hoya che, tema tema upara uparanA saMyamasthAnanI prApti kare che, ane tethI te asaMgabhAvanI najIka najIka jatA hoya che. tethI pUrvamAM vaiyAvacca Adi je kRtyo karIne pote asaMgabhAvanI najIka gayA che, tenA karatAM asaMgabhAvanI vadhu najIka javAnuM kAraNa utkRSTa vaiyAvacca hajI potAne prApta thayuM nathI, tethI pUrva karatAM utkaTa evA vaiyAvaccanA sevanamAM temane vAMchA hoya che. tethI eka vakhata vaiyAvacca Adi kRtya karyuM hoya to paNa pharI pharI tenI IcchA thaI zake che. ahIM vizeSa e che ke, sAmAnya rIte vicAratAM ema lAge ke, sAdhue koI eka sAdhunI vaiyAvacca karI che, tenAthI potAne nirjarArUpa phaLanI prApti thaI che, te rIte pharI te sAdhu anya sAdhunI bhakti kare, jethI pharI tenI jema nirjarAnI prApti thAya tevA AzayathI sAdhu ekanI vaiyAvacca karyA pachI paNa bIjA sAdhunI vaiyAvacca mATe yatna kare che. ahIM sAdhune eka sAdhunI vaiyAvacca karyA pachI utkaTa vaiyAvaccanI IcchA che tevo artha prApta thAya nahi, paraMtu pUrvamAM jema vaiyAvaccanI IcchA hatI taTsadaza anya vaiyAvaccanI IcchA che tevo artha prApta thAya. ane Ama svIkArIe to, prastutamAM graMthakAre je kahyuM ke pUrvanI vaiyAvacca karatAM asiddha evI utkaTa vaiyAvaccAdimAM IcchA thAya che, te saMgata thAya nahi. paraMtu nizcayanayanI sUkSma dRSTithI graMthakAre A kathana karyuM che. tethI e prApta thAya ke, sAdhue eka sAdhunI apramAdabhAvathI je vaiyAvacca Adi kRtya karyuM che, tenAthI te sAdhu saMyamanA uparanA kaMDakamAM jAya che, ane je kaMDakamAM pote pahoMcyA che tene anurUpa vaiyAvacca kRtya pote sAdhI lIdhuM che, paraMtu tenAthI uparanA saMyamanA kaMDakane anurUpa vaiyAvacca tene siddha thayuM nathI. mATe uparanA kaMDakane anurUpa evA vaiyAvaccanI IcchA sAdhune thAya che. tethI pharI te sAdhu anyanI vaiyAvacca karavA IcchA kare che, te prathama vaiyAvacca tulya bIjI vaiyAvacca nathI, paraMtu uparanA saMyamanA kaMDakamAM javAnA kAraNabhUta vaiyAvacca che, je tene siddha thaI nathI, tenI siddhi mATe pharI te vaiyAvaccAdi kRtya karavAnI IcchA kare che. mATe vaiyAvacca karyA pachI paNa asiddha evI utkaTa vaiyAvaccamAM sAdhune IcchA thAya che, e graMthakAranuM kathana saMgata che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke sAdhue je vaiyAvacca karI che, enA karatAM asiddha evI utkaTa vaiyAvaccAdinI IcchAthI vaiyAvaccAdimAM sAdhu pharI pharI prayatna kare che. A kathana apramAdabhAvathI saMyamayogamAM yatna karanArA ane vaiyAvacca Adi kRtya karIne upara uparanA saMyamanA kaMDakamAM janArA sAdhuone sAme rAkhIne kahyuM. have koI sAdhu te rIte apramAdabhAvathI upara uparanA kaMDakamAM na jaI zakatA hoya, to paNa koIka sAdhunI vaiyAvacca karIne je uttama bhAva karyo che, tevA ja uttama bhAvanI abhilASAthI paNa punaH vaiyAvaccanI IcchA kare che, tene sAme rAkhIne "jignevaM thI anya kathanano samuccaya karatAM kahe che - TIkA : kiJcaivaM 'na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / ' iti vacanavirodhaH / siddhatvajJAnakRtaH sAmAnyecchAvicchedastu nAstyeva, kintu tatra balavadveSaprayukta ityadhyAtmamataparIkSAyAM prapaJcitam / For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMtraNA sAmAcArI, gAthA : 66 36pa TIkArya : vicaivaM .... vacanavirodha ! vaLI, A rIte=sAdhue eka vakhata vaiyAvacca karI hoya tethI siddhatvajJAnanA kAraNe tene pharI vaiyAvacca karavAnI IcchA na thAya ema mAnIe e rIte, kAmanA upabhogathI kAma zamato nathI,' e prakAranA vacanano virodha thAya. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke kAmane bhogavIne virakta thayelA ghaNA jIvo saMyama Adi grahaNa karatA dekhAya che. tethI kAmanA upabhogathI kAma zAMta thAya che, ema mAnavAmAM zo vAMdho ? tenA samAdhAnarUpe kahe che - TIkArya : siddhatvajJAnavRtaH..... kanvitam | bhogone bhogavIne je loko virakta thayA che ane saMyama grahaNa kare che, te sthAnamAM vaLI, siddhatvajJAnakRta sAmAnya IcchAno viccheda tathI ja paraMtu tyAM=bhogAdimAM, balavAna dveSaprayukta IcchAno viccheda che, e prakAre adhyAtmamata parIkSAmAM varNana karAyuM che. , bhAvArtha : jo ema svIkAravAmAM Ave ke mokSanA arthI sAdhune mokSanA upAyarUpe vaiyAvacca Adi kRtya karyA pachI pharI te vaiyAvacca AdimAM IcchA thatI nathI, kema ke mokSanA upAyabhUta vaiyAvacca Adi kRtya teNe sAdhI lIdhuM che; to te rIte je vyaktie kAmasevana karyuM, tene pharI te kAmasevanamAM IcchA thavI joIe nahi; kema ke te kAmanA sevanathI tenI te IcchA pUrNa thaI che. paraMtu tema mAnavAmAM Ave to kAmanA upabhogathI kAma zamato nathI te vacanano virodha thAya. tethI jema kAmanA sevanathI kAmanI IcchA zAMta thatI nathI, paraMtu pharI pharI te kAmanI IcchA thAya che, te anubhavasiddha padArtha che; te rIte je sAdhue vaiyAvacca Adi kRtya karyuM ane tenAthI je uttama adhyavasAya thayA te adhyavasAyane kAraNe pharI tene te vaiyAvacca karavAnI IcchA thAya che. jema kAmanA sevanathI thayelA AnaMdane kAraNe pharI te kAmanI IcchA thAya che. ahIM pUrvapakSI kahe ke, kAmanA upabhogathI kAmanI IcchA zame ja che. AthI ghaNA yogya jIvo prathama saMsAranA bhogo bhogavIne bhogothI virakta bane che ane saMyama grahaNa kare che; e batAve che ke kAmanA bhogathI kAmanI IcchA zame che. te rIte mokSanA upAyabhUta vaiyAvacca karyA pachI vaiyAvacca karavAnI IcchA rahe nahi tema svIkArI zakAze. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - je jIvoe prathama vayamAM saMsAranA aneka prakAranA bhogone bhogavI lIdhA che, tethI have bhogothI saryuM." evI buddhi thAya che, ane sAdhanA mATe saMyama grahaNa kare che, teone paNa prathama vayamAM sarva bhogo bhogavyA tenA kAraNe bhoganI sAmAnya IcchAno viccheda nathI ja, paraMtu bhogo pratyenA balavAna dveSaprayukta bhoganI sAmAnya IcchAno viccheda che. A prakAre graMthakAre adhyAtmamata parIkSAmAM vistArathI batAvyuM che. For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMtraNA sAmAcArI | gAthA : 66 Azaya e che ke, je jIvone bhogo pratyenuM AkarSaNa kaMIka maMda che, teo prathama vayamAM bhogAdi pravRtti karyA pachI yogIo pAsethI upadeza sAMbhaLIne ke tevA koIka anya nimittathI jANe che ke, A bhogothI pApakarma baMdhAya che je balavAna aniSTarUpa che. tethI tevA jIvone bhogathI thatA sukhamAM jevuM AkarSaNa che, tenA karatAM tenAthI thatA karmabaMdha ane saMsAranA paribhramaNarUpa phaLane kAraNe bhogasukhamAM balavAna dveSa pragaTe che, ane tene kAraNe temane bhoganI IcchA thatI nathI. 366 jema koIne kiMpAkaphaLa maLe je dekhAvathI paNa ramya hoya che, svAdamAM paNa atyaMta madhura hoya che, tethI jotAMnI sAthe sugaMdhanA kAraNe khAvAnI lAlasA thAya tevuM te hoya che; Ama chatAM koIka rIte khabara paDI ke A kiMpAkaphaLa khAvAthI tarata mRtyu thAya che, to IcchAne anukULa evuM te kiMpAkaphaLa hovA chatAM tene khAvAnI IcchA thatI nathI. mATe suMdara sugaMdhAdinA kAraNe je tenA tarapha rAga hato, tenA karatAM prANaghAtakatAnA jJAnanA kAraNe tenA pratye balavAna dveSa thAya che. te rIte jene A bhogAdi saMsAranA paribhramaNarUpa anarthaphaLavALA che evuM jJAna thAya che, tene bhogAdi pratye balavAna dveSa thAya che; tethI Indriyane anukULa evA paNa bhogAdinI IcchA thatI nathI, paraMtu bhogAdino tyAga karIne upazamanA sukhanI IcchA thAya che; kema ke yogIo pAsethI teNe jANyuM che ke, bhoganAM vikArI sukho AraMbha-samAraMbhanI pravRtti karAvIne duraMta saMsAranuM kAraNa bane che, ane saMyamanI pravRtti upazamanA sukhane pragaTa karIne pUrNa sukhamaya evA mokSanuM kAraNa bane che. AthI vivekIne bhoga pratye balavAna dveSa pragaTe che, mATe bhoganI IcchA thatI nathI. jyAre mokSanA arthIne to vivekapUrvaka karAyelA vaiyAvacca Adi kRtyathI upazamanuM sukha sAkSAt anubhavAya che ane tethI pharI pharI te bhAvonI niSpatti arthe vaiyAvacca karavAnI abhilASA paNa thAya che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke mokSanA upAyanI IcchAthI vaiyAvacca karyA pachI sAdhune pharI vaiyAvaccanI IcchA thaI zake che. te ja vAtanuM nigamana karIne zAstrIya vacanathI tenuM samarthana kare che TIkAH evaM caikakAryasya siddhatve'pi tajjAtIyakAryAntare icchA nAnupapannA / tenaiva ca = uktahetunaiva ca kila iti satye 'namo'stu' iti zakrastavavacanaM samarthitaM - upapAditam / atrAstviti hi prArthanA, sA ca siddhe namaskAre katham ? iti pratyavasthAne tadutkarSasyA'siddhatvAdeva tatra tatsaMbhava iti lalitavistarAyAM bhagavatA haribhadrasUriNA samarthitam / tathA ca sa ( ? ta) dgranthaH - " yadyevaM na sAmAnyenaivaM pATho yuktaH, bhAvanamaskAravatastadbhAvena tatsAdhanA'yogAt / evamapi pAThe mRSAvAdaH, 'asadabhidhAnaM mRSA' iti vacanAt, asadabhidhAnaM ca bhAvataH siddhe tatprArthanAvacaH, tadbhAvena 'tadbhAvanAyogAditi, ucyate yatkiJcidetat, tattvA'parijJAnAd, bhAvanamaskArasyApyutkarSAdibhedo'styeveti tattvam / 9. tatsAdhanADayoAvityarthaH / - For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 nimaMtraNA sAmAcArI/ gAthA: 6 evaM ca bhAvanamaskAravato'pi tathAtathotkarSAdibhAvenAsya tatsAdhanAyogo'siddhaH, tadutkarSasya sAdhyatvena tatsAdhanopapatteriti evaM ca 'evamapi pAThe mRSAvAda' ityAdyapyana(?pA)rthakameva, asiddhe tatprArthanAvacaH iti nyaayopptteriti"| vistarastu matkRtavidhivAdAdavabodhyaH / / 66 / / TIkArya : ane A rIte pUrvamAM sthApana karyuM ke, mokSanA arthI sAdhune vaiyAvacca Adi kRtya karyA pachI paNa pharI te vaiyAvacca kRtyanI IcchA thaI zake che e rIte, eka kAryanA siddhapaNAmAM paNa tajjAtIya kAryAtaramAM IcchA anupapanna nathI, ane tenAthI ukta hetuthI ja eka kArya siddha thayA pachI tajjAtIya kAryAntaranI IcchA thaI zake che e rUpa ukta hetuthI ja, kharekhara 'namoDastu e prakAranuM zakrastavanuM vacana samarthana karAyuM che. ane te zakrastavanuM vacana kevI rIte samarthana karAyuM che, te spaSTa karatAM kahe che - di je kAraNathI ahIM=namoDastu e prakAranA zakrastAvanA vacanamAM, "kastu e prArthanA che, ane te=prArthanA, namaskAra siddha thaye chate sAdhune kaI rIte thaI zake? e prakAranA pratyavasthAnamAM-virodhamAM, tenA=namaskAranA utkarSatuM asiddhapaNuM hovAthI tyAM=sAdhumAM, teno saMbhava che="namoDastu e prakAranA prayogano saMbhava che, e prakAre lalitavistarA graMthamAM bhagavAna haribhadrasUri vaDe samarthana karAyuM che ane te pramANe te graMtha che=lalitavistarA graMthamAM che, je nIce pramANe che - jo Ama che="namoDastu e prArthanAvacana che, to sAmAnyathI sAdhu ane zrAvaka bannenA sAdhAraNathI, A rIte pATha yukta nathI=namoDastu' e prakAre pATha yukta nathI; kema ke bhAvanamaskAravALA evA sAdhune teno bhAva hovAthI=namaskArano sadbhAva hovAthI, tenA sAdhanano ayoga che=bhAvanamaskAranA sAdhanarUpa tenI IcchAno ayoga che. A rIte paNa=bhAvanamaskAravALA sAdhu namoDastu e pramANe pATha kare e rIte paNa, pAThamAM mRSAvAda che; kema ke 'samidhAna mRSA'="asanuM abhidhAna=kathana, mRSA che" e prakAranuM vacana che, ane bhAvathI siddha thaye chate te prArthanAvacana=namoDastu e prakAranuM bhAvanamaskAranI prArthanAnuM vacana, asad abhidhAna che; kema ke teno bhAva hovAnA kAraNe=bhAvanamaskArano sadbhAva hovAnA kAraNe, tenI bhAvanAno ayoga che=bhAvanamaskAranI IcchAno ayoga che. ti zabda pUrvapakSInI zaMkAnI samApti arthe che. teno javAba ApatAM graMthakAra kahe che - A yatkiMcit che arthAt pUrvapakSInuM kathana artha vagaranuM che; kema ke tatvanuM aparijJAna che. tattvanuM aparijJAna kema che ? tene spaSTa karatAM kahe che - bhAvanamaskAranA paNa utkarSa Adi bheda che ja, e prakAranuM tattva che. ane A rIte bhAvanamaskAravALAne paNa te te prakAre utkarSa Adi bhAvathI AnuM=namoDastu e prakAranA prayoganuM, tatsAdhanaayoga asiddha che=bhAvanamaskAranA sAdhanano arthAt siddhino ayoga arthAt bhAvanamaskAra karanArane "namoDasta' e prayogathI vizeSa bhAvanamaskAranI prAptino ayoga, asiddha che=bhAvanamaskAravALA paNa For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 nimaMtraNA sAmAcArI/ gAthA : 66 upayogapUrvaka "namoDastu' e prayoga karo to te prArthanAthI pUrvanA bhAvanamaskAra karatAM uparano bhAvanamaskAra prApta thAya che; kema ke tenA utkarSanuM=bhAvanamaskAranA utkarSanuM, sAdhyapaNuM hovAnA kAraNe tenA sAdhanarUpe upapatti cheH utkarSavALA bhAvanamaskAranA sAdhanarUpe namoDastu e prayoganI upapatti che. ti zabda 3 thI graMthakAre je samAdhAna karyuM tenI samApti arthaka che. have nigamana karatAM kahe che - ane A rIte-pUrvamAM uccate thI graMthakAre je samAdhAna karyuM e rIte, "va paDe mRSAvA" ItyAdi rUpa pUrvapakSIe je kathana karyuM, te apArthaka ja che arthAt nirarthaka ja che; kema ke "asiddhamAM=utkarSavALA bhAvanamaskAranI asiddhimAM, tenuM prArthanAvacana che utkarSavALA bhAvanamaskAranI prArthanAnuM vacana, che" e prakAranA nyAyanI upapatti che. ti zabda lalitavistarA graMthanA uddharaNanI samApti mATe che." vistAra vaLI amArA vaDeaupAdhyAya mahArAja sAheba vaDe, karAyelA vidhivAthI vidhivAda nAmanA graMthathI, jANavo. Iss * siddhatveDaji' ahIM pa thI e kahevuM che ke eka kArya siddha na thayuM hoya to IcchA thAya, paraMtu siddha thaI gayuM hoya to paNa tajjAtIya kAryAtaramAM IcchA thaI zake che. *"vama bhAvanamaskAra siddha na thayo hoya to to bhAvanamaskAranI IcchA thAya, to pATha kare, paNa bhAvanamaskAra siddha thayo che, chatAM pATha kare to mRSAvAda che. ema '"i thI samuccaya che. *"mavanamaracAgari' ahIM '' thI dravyanamaskArano samuccaya karavo. * 'urvAri ahIM 'ddhi thI apakarSanuM grahaNa karavuM. * "mAvinamawAravatoDaji' ahIM 'vi' thI dravyanamaskAravALAno samuccaya karavo. bhAvArtha : pUrvamAM graMthakAre je kahyuM tenuM nigamana karatAM kahe che ke, A rIte mokSano arthI sAdhu mokSanA upAyarUpe eka kArya kare to paNa tajjAtIya anya kAryanA viSayamAM tene IcchA thaI zake che. jema zrAvakane eka bhagavAnanI pUjA karyA pachI pharI anya bhagavAnanI pUjA karavAnI IcchA thAya che, tema sAdhune paNa nirjarA arthe koIka sAdhunI vaiyAvacca karavAnI IcchA thAya ane te vaiyAvaccanuM kArya karyA pachI tevA prakAranuM vaiyAvaccanuM kArya anya sAdhunuM karavAnuM mana paNa te sAdhune thaI zake che. tene dRDha karavA mATe namutthaNe zabdano artha pU. haribhadrasUrijIe lalitavistarA graMthamAM karyo che te batAvIne kahe che - - "namoDastu' zabdamAM 'tu e prArthanAvacana che. ahIMyAM prazna thAya ke sAdhuone to bhAvanamaskAra siddha che, tethI teo namoDastu e prakAre artha kaI rIte karI zake ? tenA javAbarUpe lalitavistarAmAM khulAso karyo ke bhAvanamaskAravALA evA sAdhune paNa utkarSavALo bhAvanamaskAra asiddha che. tethI sAdhu pote je bhAvanamaskAra kare che, tenAthI utkarSavALA bhAvanamaskAranI prArthanA "namoDastu" zabdaprayogathI kare che. te rIte je sAdhu anya sAdhunI vaiyAvacca karIne pote saMyamanA kaMDakasthAnanI vRddhine pAmyA che, tenAthI uparanA kaMDakasthAnanI prApti mATe pharI paNa tevA prakAranI vaiyAvacca karavAnI IcchA teone thaI zake che. For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMtraNA sAmAcArI/ gAthA : 6 369 temAM lalitavistarAno sAkSIpATha Ape che, teno artha A pramANe che - jo "namoDastu' zabdamAM sastu zabda prArthanA arthamAM che, to namutthaNe sUtra sAdhu ane zrAvaka banne mATe sAmAnyathI bolavuM ucita nathI; kema ke sAdhu bhAvanamaskAravALA che. tethI bhAvanamaskAravALA evA sAdhune "mane bhAvanamaskAra prApta thAo" evI IcchA thAya nahi. ane Ama chatAM jo sAdhu paNa "namoDastu" evo prayoga kare to teone mRSAvAda lAge; kema ke jUThuM bolavuM e mRSAvAda che evuM zAstravacana che, ane pote bhAvanamaskAravALA hovA chatAM pote prArthanA kare che ke mane bhAvanamaskAra thAo, tethI te vacana mRSAvAdarUpa che. A prakAranI koIkanI zaMkAnuM nivAraNa karatAM pU. haribhadrasUri mahArAja sAheba lalitavistarAmAM kahe che - AvI koIkanI zaMkA che te artha vagaranI che; kema ke zaMkAkArane tattvano bodha nathI. te tattva zuM che ? te spaSTa karatAM kahe che ke, bhAvanamaskAramAM paNa utkarSa Adi bheda che, e tattva che. tethI bhAvanamaskAravALA paNa sAdhuo pote je prakArano bhAvanamaskAra kare che, tenA karatAM utkarSavALA bhAvanamaskAranI prArthanA karI zake che. mATe "namoDastu' e prakAranuM vacana sAdhune mRSAvAda nathI. tethI pUrvapakSIe kaheluM ke, "Ama chatAM paNa namoDastu' e pAThamAM mRSAvAda che" arthAt potAne bhAvanamaskAra prApta thayo che, Ama chatAM paNa "namoDastu' e prakAre sAdhu bole to mRSAvAda che, e vacana pUrvapakSInuM apArthaka ja che arthAt artha vagaranuM che; kema ke potAne je bhAvanamaskAra thayo che, tenAthI uttarano bhAvanamaskAra potAne asiddha che. tethI te bhAvanamaskArane mATe prArthanAne kahenAruM vacana che, e prakAranI yuktinI saMgati che. A rIte lalitavistarAnA pATha dvArA graMthakAre e spaSTatA karI ke, mokSano arthI sAdhu koIka sAdhunI vaiyAvacca kare, tene pharI vaiyAvacca karavAnI IcchA thaI zake che. te bAbatamAM haju ghaNo vistAra che, je graMthakAra svayaM kahe che ke mArA vaDe karAyelA vidhivAda graMthathI vistAra jANI levo.IIkA avataraNikA: athecchA'vicchedo'pi yogyatAM vinA na zreyAnityanuzAsti - avataraNikArca - have IcchAno aviccheda paNa yogyatA vinA zreyakArI nathI, e pramANe anuzAsana kare che- bhAvArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, mokSanA arthI evA sAdhuone mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda hoya che ane AthI kSaNabhara paNa pramAda karyA vagara vaiyAvRtyAdi koIpaNa kRtya karyA pachI pharI pharI te vaiyAvRjyAdi kRtyamAM ke anya ucita kRtyamAM yatna kare che. ethI e prApta thAya ke, mokSanA arthI evA sAdhuone mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda zreyakArI che. Ama chatAM, A IcchAno aviccheda paNa yogyatA vagara zreyakArI For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 17 nathI, e pramANe batAvavA mATe kahe che - * avicchedo'pi' mA api' thI meM 3 cha , mokSana pAyanI chAno vi to madra nathI, paraMtu yogyatA vinA mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda paNa bhadra nathI. gAthA : icchA'viccheo vi ya Na tAriso joggayaM viNA bhaddo / bhaddA kahiM Nu icchA ujjU vaMko ya do maggA / / 67 / / chAyA : icchA'vicchedo'pi ca na tAdRzo yogyatAM vinA bhadraH / bhadrA kutra nvicchA Rjurvakrazca dvau mArgI / / 67 / / manyayArtha : joggayaM viNA yasa yogyatA vinA tAriso-sevA pra zasta mAnanavANo icchA'viccheo vi=291no sapiche bhaddo Na=UALLEN TthI=seelij 29 // nathI. ( 04 pAtane 4itathI spaSTa 42 ) ujjU vaMko ya= sane 48 do maggA mAnche, kahiM Nu icchA bhaddAzemA ch| zreyArI cha ? Nu-vitabhA che=steal graMthara vitaI 3 che. / / 17 / / gAthArtha : ane yogyatA vinA tevA prakArano IcchAno aviccheda paNa kalyANanuM kAraNa nathI. Rju ane vakra be mArga che, zemAM IcchA zreyakArI che ? II7ii ___ 'Nu' vitabhA che. TA : iccha tti / icchAyA avicchedo'pi-saMtAno'pi, tAdRzo'pi-prazastAlambano'pi, atrApi 'api' zabdasya kAkAkSinyAyAt saMbandhaH, yogyatAmaucityaM vinA na bhadro, bhadramastyasminniti matvarthIya 'a' pratyayAntatayA bhadravAn=pariNatAvavilambitaphalaheturityarthaH / ayaM bhAva:-AcAryAdevaiyAvRttyAdAvicchA vaiyAvRttyakarAdezcAdhyayanAdhyApanAdAvicchA prasahyAnucitA, kRtisAdhyatvaviparyAse pravRttiviparyAsAt, dhRtivizeSAt prasahya kRtisAdhyatvajJAne'pi pravRttitAnavAt phalatAnavApatteH / ToDArtha : iccha tti / icchAyA ..... heturityarthaH / 'iccha tti / ' meM thAtuM pratI che. For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 nimaMtraNA sAmAcArI/ gAthA : u7 tevo paNa=prazasta AlaMbanavALo paNa, IcchAno aviccheda paNa=IcchAnuM saMtAna paNa, yogyatA vinA=aucitya vagara, bhadra nathI pariNatimAM avilaMbita phaLano hetu nathI. ahIM bhadra zabda "bhadra che jemAM" e prakAre mata arthavALo '' pratyaya che. tethI '' pratyaya aMte hovAne kAraNe bhadrano artha bhadravAna=pariNatimAM avilaMbita phaLano hetu. e pramANe artha che. ahIM paNa="tariso' zabdamAM paNa, "sari' zabdano 'vichoDaji' mAM rahela "ji' zabdano, kAkAli vyAyathI kAgaDAne AMkhano DoLo eka hoya ane baMne bAju pharI baMne taraphanA padArtho jue te rUpa kAkAkSi vyAyathI, saMbaMdha che. tethI ' nuM yojana avicchedanI sAthe paNa che ane 'tariso' nI sAthe paNa che. * tAdRzokapi" ahIM 'ri thI e kahevuM che ke, aprazasta AlaMbanavALo IcchAno aviccheda to ucita nathI, paraMtu yogyatA vinA prazasta AlaMbanavALo paNa mokSanA upAyanI IcchAno aviccheda ucita nathI. utthAna : upara mujaba gAthAnA pUrvArdhano artha karyo, teno bhAva batAvatAM kahe che - TIkArca - artha bhAva: ..... viparyAsAt ! A bhAva che=gAthAnA pUrvArdhano artha karyo, teno AgaLamAM kahevAze e bhAva che. vaiyAvRtya AdimAM AcArya AdinI IcchA, ane adhyayana-adhyApana AdimAM vaiyAvRtya karanAra AdinI IcchA, prasA anucita che atyaMta anucita che; kema ke kRtisAdhyatvanA viparyAsamAM pravRttino viparyAsa che. * vaiyAvRAvo' ahIM 'i thI vastradhovanAdinuM grahaNa karavuM. * 'vaiyAvRjyarA' ahIM 'ri' thI tapa karanArAnuM grahaNa karavuM. * 'adhyayana-adhyApanAvo' ahIM 'saddhi thI tapanuM grahaNa karavuM. utthAna : ahIM prazna thAya ke, AcArya Adi atyaMta yatanApUrvaka prayatna kare to samyaka pravRtti paNa karI zake, to pachI atyaMta anucita kema kahI zakAya ? tethI bIjo hetu kahe che - TIkArthaH vRtivizeSAt .... pAtAnavApa: I dhRtivizeSathI zAstrAnusArI samyapha kriyA karavA viSayaka dhRtinA avalaMbana vizeSathI, prasadhdha kRtisAdhyatvanA jJAnamAM paNa atyaMta yatnathI kRtisAdhyatvanA jJAnamAM paNa pravRttinA tAvane kAraNe=pravRttinI alpatAne kAraNe, phaLanA tAravatI Apatti cheHnirjarArUpa For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 phalanI alpatAnI Apatti che. * 'tisAdhyatvajJAne'vi' ahIM'pi' thI e kahevuM che ke, kRtiasAdhyatvanA jJAnamAM to pravRttino viparyaya che, paraMtu kRtisAdhyatvanA jJAnamAM paNa pravRttinuM tAnava che. bhAvArtha : - : "kRtti | kRcchAyA * patatAnavApatte:" sudhInA kathanano bhAva A pramANe che H mokSanA arthI sAdhune satata mokSanA upAyanI IcchA vartatI hoya che ane tethI kSaNabhara paNa pramAda na thAya tad arthe mokSanA upAyarUpa evI vaiyAvRttva, adhyayana, adhyApana Adi kriyAomAM satata yatna kare che. paraMtu AvA sAdhune paNa je pravRtti potAnI bhUmikAne ucita na hoya te prakAranI pravRttinI IcchA thAya ane je te pramANe pravRtti kare to te pravRtti kalyANane karanAra nathI. jema AcAryane adhyayana-adhyApanAdi kriyAo ucita che, Ama chatAM koIka guNiyala mahAtmAne joIne vaiyAvRttvanI IcchA thAya to te IcchA temanA mATe atyaMta anucita che; kema ke temane vaiyAvaccAdimAM vizeSa kuzaLatA nahIM hovAthI, potAnA prayatnathI "A vaiyAvacca sAdhya che" tevo viparyAsa thayo hoya to teo pravRtti kare ane topaNa te pravRtti samyak thaI zake nahIM. tethI te vaiyAvRttvanI pravRttithI nirjarAne anukULa uttama bhAvo thAya nahIM; kema ke vaiyAvRttva karavI e mAtra bAhya kriyA karavA rUpa nathI, paraMtu atyaMta yatanApUrvaka aMtaraMga bhAvonI vRddhi thAya te rIte ucita kriyA karavA svarUpa che; jyAre AcArya prAyaH karIne zAstronA adhyayana-adhyApana dvArA ucita bhAvo karI zake tevI nirmaLa buddhivALA hoya che, ane adhyayana-adhyApana viSayaka sUkSma yatanAnuM pAlana karIne teo saMveganI vRddhi karI zake tema che. vaLI vaiyAvRttva Adi kRtyamAM AcArya je yatna kare che, te kRtya nirjarAne anukULa je rIte karavAnuM che, te rIte pote sAdhI zake tema nathI; Ama chatAM 'huM samyak vaiyAvRttva karI zakIza' tevA viparyAsane kAraNe vaiyAvaccamAM pravRtti kare topaNa te vaiyAvRttvanI pravRtti viparyAsavALI hovAthI nirjarAnuM kAraNa bane nahIM. chatAM kadAca atyaMta dhairyapUrvaka zAstravidhinuM smaraNa karIne 'huM barAbara zAstrAnusArI vidhi pramANe karIza' tevo nirNaya karIne pravRtti kare, topaNa te viSayamAM ati paTutA nahIM hovAne kAraNe je prakAre adhyayana-adhyApana dvArA nirjarA karI zake te prakAre vaiyAvRttvanI pravRtti dvArA nirjarA karI zake nahIM. tethI temanI vaiyAvRttvanI pravRtti saMyamavRddhine anukULa hovA chatAM alpa saMyamavRddhinuM kAraNa bane che, tethI phaLanI paNa alpatA prApta thAya che. mATe AcAryane tevA prakAranI vaiyAvacca karavI ucita nathI. nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 67 vaLI koI sAdhu vaiyAvRttpAdi karavAmAM ati kuzaLa hoya ane te paNa zAstravidhi pramANe vaiyAvRttva karIne saMyamanA kaMDakanI vRddhi karatA hoya, chatAM koIka nimittane pAmIne tene paNa vicAra Ave ke huM paNa have zAstranuM adhyayana-adhyApana karIne nirjarAphaLane pAmuM, tethI jemAM kuzaLatA hatI tevA vaiyAvaccayogane choDIne, akuzaLatAvALA adhyayana-adhyApanamAM pravRtti kare to, adhyayana dvArA ke adhyApana dvArA tevA bhAvo karavA mATe te samartha nahIM hovAthI, tenA mATe vaiyAvaccane choDIne adhyayana-adhyApananI kriyA atyaMta anucita che; kema ke adhyayana karavuM te mAtra graMthanA vAMcana karavArUpa nathI, paraMtu bhagavAnanA vacananA paramArthane samajIne For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 67 sUkSma bodhapUrvaka saMveganI vRddhi karavI tasvarUpa che, ane adhyApananI kriyA yogya jIvone bhagavAnanA vacananA paramArthane batAvIne sva-paranA saMveganI vRddhi karavA svarUpa che; ane tevuM sAmarthya je sAdhune nathI, tevA sAdhune svakRtisAdhyatvanA viparyAsane kAraNe adhyayana-adhyApanamAM viparyAsavALI pravRtti thAya che, mATe te ucita nathI. ane kadAca atyaMta dhRtipUrvaka "mAre saMvega pedA karavo che, te prakAre saMkalpa karIne adhyayanaadhyApanamAM yatna kare, to paNa je prakAranA saMveganI vRddhi vaiyAvRtyathI te karI zake che, tevI vRddhi te sAdhu adhyayana-adhyApanathI karI zake nahIM. tethI tene saMyamane anukULa vaiyAvRjyanI pravRtti karatAM adhyayanaadhyApananI pravRtti alpa che=alpasaMveganI vRddhinuM kAraNa che. tethI saMyamanI vRddhine anukULa phaLa paNa alpa prApta thAya che. mATe mokSArthI sAdhue potAnI yogyatAno nirNaya karIne je pravRttithI bhAvano utkarSa thAya temAM yatna karavo joIe. utthAna : have gAthAnA uttarArdhanuM utthAna karatAM kahe che - TIkA: atraiva dRSTAntamupadarzayan ziSyamadhyApayati-Rju: sarala: vakrazca-tadviparItaH dvau mArgoM yatra tatreti zeSaH, kahiM iti kutra nu iti vitarke icchA bhadrA-zreyasI ? mArgatvamAtreNa dvayoH sAmye'pi vakramArge gamanecchayA tatra pravRttau vilambitA gamanaprAptiH, itarathA tvavilambitA, iti yathA RjumArge eva gamanecchA zreyasI evaM mokSopAyatvena sakalasaMyamayogasAmye'pi yatra yasyAdhikArapATavaM tatra tasyecchA'vilambitasiddhikSamatayA zreyasI nAnyatreti vivekaH / / 67 / / TIkArca - ahIMyAM ja yogyatA vinA prazasta AlaMbanavALI paNa IcchAno aviccheda bhadra nathI emAM ja daSTAMta dekhADatAM guru ziSyane batAve che - Rju=saraLa ane vakra tenAthI viparIta=RjuthI viparIta, be mArga che jyAM, temAM hiM=== kayA sthAnamAM, IcchA bhadrA=zreyakArI che? * *nu e vitarkamAM che. tenuM tAtparya spaSTa kare che - mArga-mAtrathI baMnemAM=Rju ane vakramArgamAM, sAmya hovA chatAM paNa=Rju ane vakramArgamAM mArgapaNAnI samAnatA hovA chatAM paNa, vakramArgamAM gamananI IcchAthI temAM vakramArgamAM, pravRtti hote chate, vilaMbita gamatanI prApti che=gamana dvArA Icchita sthAnanI vilaMbita prApti che. rUtarathA tuka vakramArgamAM na javAmAM Ave paraMtu saraLa mArge javAmAM Ave to vaLI, avilaMbita gamatanI prApti che= For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 nimaMtraNA sAmAcArI/ gAthA : 17 gamata dvArA Icchita sthAnanI avilaMbita prApti che. ethI karIne je rIte saraLa mArgamAM jagamatanI IcchA zreyakArI che, e rIte mokSanA upAyapaNA vaDe sakala saMyamayoganuM sAmya hovA chatAM paNa, jyAMka je anuSThAnamAM, jenuM je vyaktinuM adhikArapATava che =kArya karavAnI paTutA che, tyAM te anuSThAnamAM, tenI te vyaktinI, IcchA avilaMbita siddhinI kSamatA hovAne kAraNe zreyakArI che, anyatra nahIM, e pramANe viveka che. I67nA * atra tatra adhyAhAra che. te batAvavA TIkAmAM yatra tatraMti zeva kahyuM che. *rdi ti - e - arthamAM che. * 'yoH sApeDa'i ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke, baMne mArga mArga-mAtrathI samAna na hoya to to gamanaIcchA zreyakArI nathI, paraMtu samAna hovA chatAM vakra mArgamAM gamanaIcchA zreyakArI nathI. *'sattasaMyamayo sApeDa'i ahIM upi thI e kahevuM che ke, jyAM yogo badhA samAna nathI tevA dezavirati ane sarvavirati AdimAM to adhikArapATava pramANe IcchA zreyakArI che, paraMtu sarvaviratinA saMyamasthAnanA kaMDakonI vRddhi karavAmAM badhA saMyamayogo samAna che tyAM paNa, jeno jemAM adhikAra prApta che, temAM ja tene IcchA karavI ucita che, anyamAM nahIM. bhAvArtha: pUrvanA kathanane daDha karavA mATe dRSTAMta ApIne ziSyane viveka batAve che temAM prathama batAve che ke, nirjarA mATenA be mArga che - (1) saraLa mArga ane (2) vakra mArga. ziSyane pUche che ke, A be mArgamAMthI kyA mArgamAM pravRtti karavI zreyakArI kahevAya ? arthathI e kahevuM che ke, saraLa mArgathI pravRtti karavI zreyakArI che; kema ke mArgamAtrathI baMne samAna hovA chatAM vakra mArgamAM javAthI lAMbA samaye ISTanI prApti thAya che ane saraLa mArge javAthI zIdhra ISTanI prApti thAya che. te rIte mokSanA upAyabhUta badhA saMyamanA yogo che, jemAMthI koI vaiyAvRtyathI paNa mokSa pAmI zake che to koI adhyayanathI paNa mokSa pAmI zake che ane koI adhyApanathI paNa mokSa pAmI zake che. Ama chatAM je yogamAM potAnI paTutA hoya te yogamAM yatna kare to tenAthI zIdhra saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che, je zIdhra kSapakazreNInuM kAraNa bane che; ane jemAM potAne paTutA na hoya temAM atyaMta sAvadhAnIpUrvaka yatna kare to paNa thoDA thoDA saMveganI vRddhi thAya che, tethI vilaMbanathI kSapakazreNInuM kAraNa bane che. Azaya e che ke jema saMsAramAM sIdho mArga hoya to alpa samayamAM Icchita sthAne pahoMcI zakAya che ane vakra mArga hoya to ghaNuM pharIne javuM paDe tema hovAthI lAMbA samaye ISTasthAnanI prApti thAya che; tema sAdhakane ISTa mokSa che ane mokSa e saMpUrNa IcchAnA abhAvasvarUpa vItarAgatAnI prAptirUpa che, tethI mokSanI prApti mATe sAdhunA samagra saMyamanA yogo che; AthI dareka saMyamayoganA AlaMbanathI anaMtA jIvo kevaLajJAna pAmyA che ane pAme che; topaNa potAnAmAM je saMyamayogamAM zAstravacanAnusAra daDha yatna karavAnuM sAmarthya pragaTa thayuM hoya te yogane sevavAthI zIdhra saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che, ane je saMyamayogamAM potAnI paTutA na For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaMtraNA sAmAcArI | gAthA : 68 375 hoya tevA yogamAM pravRtti karavAthI saMyamanA kaMDakonI vRddhi ati duSkara che. tethI temAM ghaNo samaya vyatIta thAya tyAre sAdhaka potAne ISTa evA asaMgabhAvane pAmI zake che, ane tenA dvArA kSapakazreNI ane kevaLajJAnane paNa vilaMbathI prApta karI zake che. jyAre potAnAthI sahaja sAdhya hoya tevA anuSThAnamAM yatna karavAthI zIghra saMyamanA kaMDakonI vRddhi thavAthI zIghra asaMgabhAva Ave che ane tenAthI zIghra kSapakazreNI ane kevaLajJAna thAya che. mATe RjumArgamAM prayatna karavo zreyakArI che. II67nA avataraNikA : athaitadupasaMhRtya nimantraNopadezamAha - avataraNikArtha : haveAno=gAthA-67nAkathananoupasaMhArakarIne nimaMtraNAsAmAcArI viSe upadezane kahe che . tamhA gurupucchAe ihamahigayajoggao kuNau / kiccaM akae kicce vi phalaM tIe iharA phalAbhAvo / / 68 / / gAthAH chAyA: tasmAd gurupRcchayehAdhigatayogyatA karotu / kRtyamakRte kRtye'pi phalaM tayetarathA phalAbhAvaH / / 68 / / / / niyaMtA sammattA || nimaMtraNA sAmAcArI samApta thaI. anvayArtha taddA=te kAraNathI=yogyatAnuM ajJAna azreyakArI che te kAraNathI =ahIM=saMyamayogamAM gurupucchA=gurunI pRcchAthI hRdayanoo=yogyatAno jJAtA banelo sAdhu vidhvaM=kRtyane =karo. ahIM prazna thAya ke gurune pUchavAthI guru niSedha kare to tenuM phaLa maLaze nahIM. tethI gAthAnA uttarArdhamAM kahe che - gaNa vighne vi akRta evA kRtyamAM paNa tI tenA vaDe=gurunI AjJA vaDe ttta phaLanI prApti che, darA ItarathA=gurune pUchyA vinA pravRtti karavAthI nAmAvo=phaLano abhAva che. I68aa gAthArtha : (kartavya-akartavyanI) yogyatAnuM ajJAna azreyakArI che, te kAraNathI, saMyamayogamAM gurunI pRcchAthI yogyatAno jJAtA banelo sAdhu kRtyane kare. akRta evA kRtyamAM paNa gurunI For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 nimaMtraNA sAmAcArI/ gAthA : 68 AjJA vaDe phaLanI prAti che, ItarathA phalano abhAva che. II68ll TIkA : ___ tamha tti / tasmAt yogyatAnadhigamasyA'zreyastvAt gurupRcchayA-guruM prati nimantraNA-nivedanena, adhigatA=jJAtA yogyatA-karttavyA'karttavyarUpA yena tAdRzaHsan, kRtyaM-nimantraNApUrvakaM pareSAM vaiyAvRttyaM karotu / nanu gurvAjJApekSAyAM tena tatkAryaniSedhe kathaM tannimittako lAbhaH ? ityata Aha-akRte'pi-ananuSThite'pi kRtye= vaiyAvRttyAdau phalam-iSTasiddhiH tayA AjJayA / nahi kevalaM vaiyAvRttyamiSTasiddhaye, api tvAjJApUrvakam evaM cAvazyakatvAdAjJAyA eva tathAtvamiti kathaM nAjJAmAtrAtphalasiddhiH ? itarathA AjJAM vinA kRtyakaraNe'pi, phalAbhAvA-phalA'siddhiH / tasmAdavazyamAjJAmAzrityaivanimantraNA kriyamANA zreyasIti tattvam / tadAha - ''iyaresiM akkhitte gurupucchAe NiogakaraNaM ti / evamiNaM parisuddhaM veyAvaccaM tu akae vi' / / (paMcA-12/41) iti / TIkArtha: takhta tti | tasmAt .. kAyA 'ta tti' | e gAthAnuM pratika che. te kAraNathI=(kartavya-akartavyanI) yogyatAnA ajJAnanuM azreyapaNuM hovAthI, gurupRcchAthI guru pratye nimaMtraNAnA nivedanathI, adhigatA=jANI che, yogyatA kartavya-akartavyarUpa yogyatA, jenA vaDe tevA sAdhu, kRtyane nimaMtraNApUrvaka bIjAnA vaiyAvRtyarUpa kRtyane, karo. ahIM zaMkA thAya che ke gurunI AjJAnI apekSA hote chate, tenA vaDe guru vaDe, te kAryanA niSedhamAM jenI pRcchA karI te kAryanA niSedhamAM, kevI rIte talimittaka te kArya nimittaka, nirjarArUpa lAbha thaze ? ethI karIne kahe che - tenA vaDe AjJA vaDe, akRta evA paNa kRtyamAM anatuSThita evA paNa taiyAvRtyAdi kRtyamAM, ISTasiddhirUpa phala che. utthAna : gurune vaiyAvRjyanI pRcchA karavAthI guru te kAryano niSedha kare topaNa AjJApAlanathI vaiyAvRjyakRta nirjarArUpa lAbha thAya che, te vAta yuktithI batAve che - TIkArya : ra di.... zreyasIti tattvam mAtra vaiyAvRtya nahi paraMtu AjJApUrvakanuM vaiyAvRtya ISTasiddhi mATe che. ane e rIte AjJApUrvaka vaiyAvRtya ISTasiddhi mATe che e rIte, AjJAnuM AvazyakapaNuM hovAnA kAraNe AjJAnuM ja tathAva che ISTaphaLasiddhi hetupaNuM che, jethI karIne AjJAmAtrathI phalasiddhi kema 1. itareSAmAkSipte gurupRcchAyA niyogakaraNamiti / evaM idaM parizuddhaM vaiyAvRttyaM tvakRte'pi / / For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 18 nahIM thAya ? arthAt thAya ja. ItarathA=AjJA vinA kRtya karavAmAM paNa, phaLano abhAva che phaLanI asiddhi che. tethI avazya AjJAne AzrayIne ja karAtI nimaMtraNA zreyakArI che, e prakAre tattva che. tada ..... 3 vi sArUti . tene pUrvamAM kahyuM ke guru niSedha kare to vaiyAvRtyanA akaraNamAM paNa AjJA vaDe ja nimaMtraNA sAmAcArInA phaLanI siddhi che, tene kahe che - paMcAzaka-12, gAthA-41nA sAkSIpAThanA uddharaNano anvayArtha, gAthArtha ane bhAvArtha A pramANe che - anvayArtha: phasi=Itara=guru apekSAe zeSa sAdhuone, vizvatte nimaMtraNAno upacAsa karAve chate, gurupuchA=ratnAdhikanI pRcchAnuM jigoraLa avazya karavuM, yudaM yogya che. A rIte gurune pRcchApUrvaka karavuM yukta che e rIte veyAvacce paNa vikavaiyAvRtya nahIM karavA chatAM paNa rUa A zeSa sAdhuone karAyela nimaMtraNA parizuddha tu=parizuddha ja mati thAya che. gAthArtha : gurunI apekSAe zeSa sAdhuone nimaMtraNAno upavAsa karAye chate ratnAdhikanI pRcchAnuM avazya karavuM yogya che. e rIte vaiyAvRtya nahIM karavA chatAM paNa zeSa sAdhuone nimaMtraNA parizuddha thAya che. | paMcAzaka-12-41 II bhAvArtha : nimaMtraNA sAmAcArInA pAlana mATe gurune pUchavuM Avazyaka che ane gurune pUchIne guru sivAyanA anya sAdhunI vaiyAvRtya karavAno adhikAra prApta thAya che. ane jo gurune pUchavAthI guru vaiyAvRjyano niSedha kare to vaiyAvRttvanuM kArya nahIM karavA chatAM paNa vaiyAvRttvanuM kArya parizuddha ja thAya che, ema kahevAthI e prApta thayuM ke, guru niSedha kare to paNa nimaMtraNA sAmAcArI paripUrNa pAlana thAya ja che, ane guru nimaMtraNA karavAnI anujJA Ape to paNa vidhipUrvaka nimaMtraNAnuM pAlana karavAthI nimaMtraNA sAmAcArI parizuddha ja thAya che. * uddharaNamAM 'tu' zabda "jIva' kAra arthe che. tethI parizuddha ja thAya che, ema anvaya che. * "yu'yukta che e adhyAhAra che. * "mati =thAya che e adhyAhAra che. * "tti' zabda vAkyartha samAptimAM che. *'ti' paMcAzakanA sAkSIpAThanA uddharaNanI samAptimAM che. jaoNDari=mananaSThaDa'i ahIM thI e kahevuM che ke vaiyAvacca AdirUpa kRtya AjJAthI kare to to phaLasiddhi thAya che, paraMtu gurunI AjJA na karavAnI hovAnA kAraNe te kRtya na kare to paNa AjJAthI ISTasiddhirUpa phaLa prApta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 18 ' roDapi ahIM 3pa thI e kahevuM che ke AjJA vinA nimaMtraNA sAmAcArInuM pAlana na kare to to phaLa na maLe, paNa AjJA vinA nimaMtraNA sAmAcArInuM pAlana kare to paNa phaLa na maLe. bhAvArtha pUrva gAthAmAM sthApana karyuM ke, mokSanI IcchAthI mokSanA upAyamAM paNa IcchA yogyatA pramANe zreyakArI che, paraMtu yogyatAno vicAra karyA vinA zreyakArI nathI. tethI kayA kAryanI potAnI yogyatA che teno bodha karavo Avazyaka che, ane te bodha karavA mATe nimaMtraNA sAmAcArInuM pAlana karanAra sAdhu gurune pUche che. gurune lAge ke A sAdhu nimaMtraNA karaze to ghaNA lAbho thaze ane tenuM paNa hita thaze, to guru avazya tene anujJA Ape; ane guru jo jANe ke A sAdhu nimaMtraNA sAmAcArI karaze to tenAthI sAmenA sAdhano pramAda poSAze to anujJA na paNa Ape, ane vaLI kadAca sAmenA sAdhunuM hita paNa thatuM hoya, paraMtu nimaMtraNA sAmAcArInI pRcchA karanAra sAdhune, nimaMtraNAnA badale anya kRtya kare to temAM tenuM adhika hita guru joI zake, topaNa guru tene anujJA na Ape. tethI potAne kayA kRtyamAM vizeSa lAbha che, teno bodha karavA arthe gurune pRcchA karavAmAM Ave che, ane gurunI AjJAthI potAnI yogyatAno nirNaya karIne, jo te sAdhu vidhipUrvaka vaiyAvRtya kare to nimaMtraNA sAmAcArInuM samyapha pAlana ane tenuM phaLa maLe che; ane guru te kArya karavAno niSedha kare tethI ziSya te kArya na kare to paNa nimaMtraNA sAmAcArInA pAlananimittaka tene lAbha maLe che. te A rIte - nimaMtraNA sAmAcArI karavAnA abhilASavALA sAdhu gurune pRcchA kare to bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karavAthI nimaMtraNA sAmAcArInuM phaLa prApta thAya che, ane guru jo tene nimaMtraNA karavAnuM kahe to te pramANe vidhipUrvaka niSThA sudhI kRtya kare to AjJAnuM pAlana thAya che; paraMtu te kArya adhUruM kare athavA avidhithI kare to te sAmAcArInuM pAlana thatuM nathI. ane gurunI AjJA meLavIne nimaMtraNA sAmAcArInA pAlana mATe abhyadyata sAdhu paNa, koIka kAraNathI adhuM kArya karyA pachI koIka aniSTa dekhe ane te aniSTa pramANika hoya ane tenA kAraNe kArya na kare, to paNa nimaMtraNA sAmAcArInuM pUrNa pAlana thAya che, kema ke sAmAcArI te samyam AcAra rUpa che ane samyagu AcAra te kahevAya ke je ekAMte sva ane parane kalyANanuM kAraNa hoya. tethI e prApta thAya ke, pote nimaMtraNA sAmAcArI zAstravidhi pramANe pAlana karatA hoya to, potAnA uttama bhAvone kAraNe potAne avazya nirjarA thAya, ane jemanI vaiyAvRjyAdi kare che, teomAM paNa uttama bhAvonI vRddhi thAya ke niSpatti thAya tevo yatna hovAthI temane paNa nirjarA prApta thAya; ane A prakAranI sAmAcArInuM pAlana joIne yogya jIvone tenI anumodanAno pariNAma thAya, tethI jonArane paNa nirjarA prApta thAya che. jema naMdISeNa muninI ucita vaiyAvRjyanI pravRtti joIne Indra mahArAjAe anumodanA karIne nirjarArUpa phaLa prApta karyuM. have koIka kAraNathI gurune nimaMtraNa karavAnuM ucita na jaNAya, ane pRcchA karanArane guru niSedha kare, topaNa nimaMtraNA sAmAcArInA pAlanakRta nirjarAnI prApti thAya che; kema ke tevo saMyogamAM gurupRcchA sudhInA kAryamAM nimaMtraNA sAmAcArI vizrAMta thAya che, ane apramAdabhAvapUrvaka sAmAcArI pAlanano adhyavasAya hoya to te adhyavasAyathI ja sAmAcArI pAlanajanya nirjarA thAya che. For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 nimaMtraNA sAmAcArI/ gAthA : 18 TIkAH syAdetat, nimantraNAyAmeva gurupRcchAyA upayogitvAtkathamakRte vaiyAvRttye nimantraNAM vinA gurupRcchAmAtrAt sAdhyasiddhiH ? iti cet ? satyam, gurupRcchAjanitabhAvotkarSaprayuktotkarSazAlibhAvanimantraNAyogAdeva tatra phalasiddheH, dravyanimantraNAyAM tu pRcchAmAtrAdevoparame bhAvasaMkoca eveti bodhyam / / 68 / / TIkArya : A thAya=pUrvapakSanA mate A thAya - nimaMtraNAmAM ja gurunI pRcchAnuM upayogIpaNuM hovAthI (jo guru niSedha kare to) vaiyAvRtya nahIM karAye chate, nimaMtraNA vinA gurune pRcchAmAtrathI sAdhyanI siddhi=nirjarArUpa sAdhyanI siddhi, kevI rIte thAya? arthAt na thAya, ema jo tuM pUrvapakSa, kaheto hoya, to graMthakAra kahe che ke, tArI vAta satya che, kema ke gurunI pRcchAthI utpanna evA bhAvautkarSathI prayukta evI utkarSazAlI bhAvanimaMtraNAnA yogathI ja tyAMeguru niSedha kare che tyAM, phaLasiddhi che nirjarArUpa phaLanI siddhi che. pRcchAmAtrathI ja dravya nimaMtraNAno uparama thaye chate bhAvasaMkoca ja thAya che, e pramANe jANavuM. I68 bhAvArtha: ahIM A pramANe pUrvapakSanA mate, prazna thAya - nimaMtraNA sAmAcArImAM gurupRcchAnuM upayogIpaNuM hovAthI jo guru pRcchA karanArane niSedha kare to, vaiyAvRttva na karAya chate nimaMtraNA vinA gurupucchAmAtrathI sAdhyanI siddhi kevI rIte thAya ? arthAt na thAya. tene graMthakAra kahe che - tArI vAta satya che arthAt nimaMtraNA sAmAcArInuM pUrNa pAlana nahIM hovAthI sAdhyasiddhi na thavI joIe e pramANe 'satya thI ardhasvIkAra karIne kaI rIte sAdhyasiddhi thAya che, te spaSTa karatAM kahe che - gurunI pRcchAthI janita evA bhAvautkarSathI prayukta evI utkarSazAlI bhAvanimaMtraNAnA yogathI ja tevA sthAnamAM=je sthAnamAM guru niSedha kare che tevA sthAnamAM, nirjarArUpa phaLanI siddhi che. Azaya e che ke, vivekI sAdhu nirjarArUpa phaLane arthe nimaMtraNA sAmAcArInA pAlananA abhilASavALA bane che, ane nimaMtraNA sAmAcArI paNa vidhipUrvaka karAyelI nirjarAnA phaLane Ape che tema teo jANe che; ane tethI vidhinA aMgarUpe guNavAna evA gurune nimaMtraNA sAmAcArInA pAlana arthe pRcchA kare che, tyAre gurune jaNAya ke A sAdhu haju nimaMtraNA sAmAcArInA pAlana arthe adhikArI nathI, tethI tene niSedha kare, to paNa vivekI sAdhu samaje che ke huM nimaMtraNA sAmAcArInuM pAlana karI vizeSa nirjarA karI zakuM evI mArAmAM yogyatAvizeSa pragaTI nathI, tethI mane gurue niSedha karyo che, mATe have mAre nimaMtraNA sAmAcArIne anukULa evI yogyatA keLavavA mATe yatna karavo ucita che. AvA prakAranA bhAvano tene utkarSa tene thAya che ane te bhAvautkarSane kAraNe tene potAnI yogyatA keLavIne uttama evA mahAtmAnI bhAvanimaMtraNA karavAno utkarSazAlI pariNAma thAya che. arthAt pUrvamAM gurune pRcchA karatAM je nimaMtraNA karavA mATeno adhyavasAya hato, tenA karatAM For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 nimaMtraNA sAmAcArI / gAthA : 18 paNa have "kaI rIte mArI yogyatA khIlavuM ke jethI A mahAtmAonI vaiyAvRjya karIne nirjarAne prApta karuM !" evA prakArano bhAvanimaMtraNAno pariNAma pUrvanA pariNAma karatAM vizeSa prakAre ullasita thAya che. tethI guru niSedha kare che tevA sthAnamAM paNa ucita AcaraNA karyAno pariNAma jIvaMta rahe che, tethI nirjarArUpa phaLanI siddhi thAya che. gurune pRcchA karavAthI jyAre guru niSedha kare che tyAre dravyanimaMtraNA karavAno pariNAma uparama=virAma pAme che. tethI dravyanimaMtraNA karavAmAM je bhAva vartato hato teno saMkoca thAya che. arthAt bAhya kriyA karavAmAM bhAvano saMkoca thAya che ane uttama puruSanI vaiyAvRttvanuM samyaka pAlana karavAnI yogyatA khIlavavAno bhAva prakarSavALo thAya che; kema ke gurunA vacanathI te jANI zake che ke A kAryanI mArAmAM yogyatA nathI, mATe guru mane niSedha kare che. AvA bhAvanA prakarSathI nirjarAnA phaLanI prApti thAya che. A kathana je sAdhumAM nimaMtraNA sAmAcArI pAlananI ucita kuzaLatA nathI tene sAme rAkhIne karela che. saMkSepamAM : nimaMtraNA sAmAcArInI IcchA thAya, tethI gurune pRcchA kare, tyAre gurunA niSedhavacanathI be bhAvo utpanna thAya? (1) dravya nimaMtraNA karavAnA adhyavasAyano saMkoca ane (2) bhAva nimaMtraNA viSayaka yogyatA khIlavavA mATe bhAvano prakarSa, tethI nirjarAphaLanI prApti thAya. II68ll / / iti nyAyavizAradaviracite sAmAcArIprakaraNe nimantraNA samApto'rthataH / / 9 / / A prakAre navamI nimaMtraNA sAmAcArI gAthA-1ra thI 18 sudhI varNana karI e prakAre, nyAyavizArada viracita sAmAcArI prakaraNamAM nimaMtraNA sAmAcArI varNana karAI. + nimaMtraNA sAmAcArI samApta na For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 69 idANi uvasaMpayA bhaNNai have upasaMpadA sAmAcArI kahevAya che avataraNikA : athAvasaraprAptopasaMpadvivriyate / tatrAdau tallakSaNamuktvA tatsAmAnyavibhAgamAha - chAyA : upasaMpadA sAmAcArI - avataraNikArya : have avasaraprApta=sUtramAM batAvelA krama pramANe sAmAcArInI prarUpaNAmAM avasaraprApta, upasaMpadA sAmAcArI vivaraNa karAya che, tyAM=upasaMpadA sAmAcArInA vivaraNamAM, AdimAM=prAraMbhamAM, tenuM lakSaNa=upasaMpadA sAmAcArInuM lakSaNa, kahIne, tenA=upasaMpadA samAcArItA, sAmAnya vibhAgane=bhedane, kahe che gAthA: - anvayArtha: tadadhInakAryagrahaNe vacanamupasaMpadupagamasya / sA punaH trividhA bhaNitA jJAne darzanacaritre ca / / 69 / / tayahINakajjagahaNe vayaNaM uvasaMpayA uvagamassa / sA puNativihA bhaNiyA nANe daMsaNacaritte ya / / 69 / / 381 tayadILakhkhAdai=taadhIna kAryane grahaNa karavA arthe-tene arthAt gurune AdhIna je kArya tene svAdhIta karavA arthe vAmaK=upagamanuM=aMgIkAranuM vacaLa=vacana vasaMpayA=upasaMpadA sAmAcArI che. nA puna=vaLI te=upasaMpadA sAmAcArI nAkhe haMsAritte ya-jJAna nimittaka, darzana nimittaka ane cAritra nimittaka tivihA rmALayA=traNa prakAre kahI che. 69 / / gAthArtha: gurune AdhIna je kArya tene svAghIna karavA arthe aMgIkAranuM vacana upasaMpadA sAmAcArI che. vaLI te upasaMpadA sAmAcArI jJAna nimittaka, darzana nimittaka ane cAritra nimittaka traNa prakAre kahI che. II69 // * 'tayadIApnAdane' ahIM 'F\' mAM saptamI hetu arthaka che. For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 9 382 TIkA : taya tti / tasyAdhInaM-tahAnabhogaphalakaM yatkAryaM tasya grahaNe-svAyattIkaraNe, upagamasya-aGgIkArasya, vacanam-abhidhAnamupasaMpat / evaM ca na kAryaM vinaiva rAgAdinA parAbhyupagamane'tivyAptiH, na vA kAryArthitayA'pi tadanupagamavacane sA / sA-upasaMpat, punaH trividhA triprakArA, bhaNitA pratipAditA / jJAne jJAyate'neneti vyutpattyA jJAnaM zAstrasAmAnyaM, karmayogavacanasya prAyikatayA'tra nimittasaptamyA api sAdhutvAt tanimittam, dRzyate'neneti darzanaM darzanaprabhAvakaM sammatyAdi, cAritraM ca kriyAkalApastataHsamAhAradvandvAdekavacanaM tasmiMzca tannimittaM cetyarthaH / TIkArca - taya tti' | e gAthAnuM pratIka che. tene gura, AdhIna evuM je kArya, te kArya kevuM che te spaSTa kare che? tadAnamona tenA= ziSyatA, dAnabhogalaka evuM je kArya, tenA te kAryatA, grahaNamAM=svAyatIkaraNamAM, upagamanuM aMgIkAravuM, vacana=abhidhAna, upasaMpat sAmAcArI che; ane e rIteaupasaMpadA sAmAcArInuM AvuM lakSaNa karyuM e rIte, kArya vinA jJAna, darzana ke cAritranimittaka koI kArya vinA ja, rAgAdi vaDe anya gurunA svIkAramAM ativyApti nathI athavA kAryArthIpaNA vaDe paNa tenA avaMgIkAra vacanamAM te ativyApti, nathI. te upasaM5, vaLI trividhA traNa prakAranI, kahevAI che pratipAdana karAI che. jJAne=jJAyate nena' AnA vaDe jaNAya che e pramANe karaNArthaka vyutpattithI, jJAna-zAstrasAmAnya. ahIM=saptamI arthaka jJAne' zabdamAM karmayogavacananuM prAyikapaNuM hovAnA kAraNe nimittasaptamI paNa sAdhu hovAthI=suMdara hovAthI tabimittaka=jJAna nimitte, (upasaMpadA sAmAcArI che e prakAre avaya che.) gAthAnA vaMsAri padano samAsa vigraha kare cheH darzana=karaNArthaka vyutpattithI te mane AnA vaDe jovAya te darzana darzanazAstra vaDe tattvanuM darzana thAya te darzanaprabhAvaka sammati Adi zAstra te darzana, ane cAritra=saMyamanI kriyAno samudAya ? tenAthI=darzana ane cAritra e bethI samAhAra dvanA kAraNe ekavacana che ane temAMetavimita=darzana ane cAritralimita, upasaMparlo svIkAra e upasaMpa sAmAcArI che. A rIte jJAna, darzana ane cAritranimitta upasaMpadA sAmAcArI traNa prakAranI che e prApta thAya che. * 'rA vinA' ahIM 'ya' padathI svajanAdinA saMbaMdhathI anya gurunA svIkAranuM grahaNa karavAnuM che. bhAvArtha: upasaMpadA sAmAcArInA lakSaNanuM anvayapUrvaka tAtparya A pramANe che. prathama 'tasyA vadhIne taddAnamorniva e TIkAnA zabdonI spaSTatA A pramANe che - For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 383 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA H 69 tene AdhIna arthAt upasaMpadA sAmAcArImAM jenI nizrA svIkAravAnI che te gurune AdhIna, taddAnabhogaphalaka je kAryata arthAt tenuM, eTale je upasaMpatuM sAmAcArI svIkAranAra che tenuM, kArya=dAna ane bhoga e phaLa che jene evuM je kArya, tene svAdhIna karavA mATe ziSyanuM upagamanuM vacana arthAt ziSyanuM aMgIkAranuM vacana te upasaMpa sAmAcArI che. tAtparya e che ke, upasaMpad sAmAcArI, anya guruno Azraya svIkAratI vakhate tene=anya gurune, AdhIna evuM je jJAnAdi kArya tene potAne AdhIna karavA mATe svIkAravAmAM Ave che. ahIM "yatnArtha' nuM vizeSaNa 'tadAnabhogaphalaka levAthI nirjarArUpa kAryanuM grahaNa thaze nahIM, kema ke jJAnAdigrahaNamAM upasaMpadA svIkAranAra ziSya jJAnAdinuM dAna ane upabhoga svayaM karI zake che, paraMtu nirjarArUpa kAryanuM dAna ke upabhoga thato nathI. mATe ziSya jyAre guru pAse dIkSA le che tyAre, gurunI nizrAne AdhIna evuM je nirjarArUpa kArya te potAne AdhIna karavA mATe ziSyabhAva aMgIkAra kare che, topaNa te upasaMpa sAmAcArI banaze nahIM, kema ke ahIM kAryanuM vizeSaNa taddAnabhoga phalaka' kahyuM che, tevuM nirjarArUpa kArya nathI. A lakSaNa jJAnAdi upasaMpa sAmAcArImAM A rIte saMgata che - je gurunI nizrA svIkAravAnI che, tene AdhIna evuM je jJAnadarzanaviSayaka zAstra, tene potAne AdhIna karavA mATe te gurunI nizrAno svIkAra te ziSya kare che, tethI te upasaMdu sAmAcArI bane che. jema sthUlabhadrajI bhadrabAhusvAmIjI pAse je vizeSa jJAna hatuM, tene potAne AdhIna karavA arthe temanI nizrA svIkAre che, tethI sthUlabhadrajInuM bhadrabAhusvAmIjInI nizrAnA svIkAranuM vacana upasaMpad sAmAcArI bane. have A zAstraadhyayanarUpa kArya, tene prApta karanAra ziSya mATe dAna ane bhoga phaLa che jene, tevuM kArya thaze, te A rIte -- pote je zAstraadhyayana anya guru pAse karyuM che, te bIjAne karAvaze, tethI tenuM dAna; ane pote je adhyayana karyuM che teno upayoga potAnI saMyamavRddhi mATe karaze, tethI te jJAnanA upayogarUpe bhoga potAne prApta thAya che. mATe anya guru pAsethI meLaveluM jJAna te ziSyane mATe dAnabhogaphaLavALuM che. A lakSaNa cAritra upasaMhad sAmAcArImAM A rIte saMgata che - cAritranI upasaMhad be rIte grahaNa karavAnI che - (1) potAnI vaiyAvRtya karavAnI zakti ghaNI hoya, ane anya gacchamAM rahelA vizeSa prakAranA jJAna, darzana, cAritrane joIne temanI vaiyAvRtya karIne nirjarA karavAno adhyavasAya sAdhune thAya, tyAre anya gurunI nizrArUpa upasaMpa sAmAcArI svIkArIne vaiyAvRjya mATe rahe che. athavA (2) potAne tapa karIne karmonI vizeSa prakAranI kSapaNA karavI hoya ke aNasaNa karavuM hoya tyAre, ane te paNa svagacchamAM zakya na hoya tyAre, anya gurunI nizrAsvIkArarUpa upasaMpa sAmAcArI svIkAre che. cAritranI be prakAranI upasaMpadAmAM upasaMpa sAmAcArInuM lakSaNa A rIte saMgata thAya che : For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 19 upasaMhad sAmAcArInuM lakSaNa che ke, jenI upasaMpadA svIkAravAnI che, te gurune AdhIna evuM kArya potAne svAdhIna karavuM ane pachI tenuM dAna karavuM athavA teno upabhoga karavo te upasaMpa sAmAcArI che. (1) je sAdhu gacchanI vaiyAvacca karavA arthe bIjA guruno Azraya kare ane jo guru nizrA Ape to pote vaiyAvacca karI zake, anyathA nahIM. tethI je guruno Azraya karavAno che, te gurune AdhIna te vaiyAvaccanuM kArya che ane gurue nizrA ApI, tethI te kArya karavuM upasaMpadA svIkAranAra sAdhune mATe svAdhIna thayuM; ane jyAre te vaiyAvacca karanAra sAdhu anya sAdhunI vaiyAvacca kare che, tyAre te svAdhIna thayela kAryanuM te mahAtmA dAna kare che; kema ke je guNIyala mahAtmAo che temane AhArAdi lAvI ApIne te dAna kare che. tethI prathama bhedamAM e prApta thayuM ke, gurune AdhIna vaiyAvaccanuM kArya svAdhIna karIne AhArapANInuM dAna upasaMpad svIkAranAra sAdhu kare che. (2) je sAdhu tapa karIne karmonI vizeSa prakAranI kSapaNA karavAnI IcchAvALA che ke anazana karavAnI IcchAvALA che, ane tenA mATe bIjA guruno Azraya kare, ane jo te guru nizrA Ape to pote vizeSa tapa karI zake anyathA na karI zake, tethI je guruno Azraya karavAno che, te gurune AdhIna te tapanuM kArya ke anazananuM kArya che. ane gurue nizrA ApI, tethI te kArya karavuM upasaMpadA svIkAranAra sAdhune mATe svAdhIna thayuM; ane jyAre te tapa kare che ane anazana kare che, tyAre te gacchanA sAdhuo tenI vaiyAvacca kare che, tethI anya gurune AdhIna ane tenI nizrA svIkAravAthI potAne svAdhIna thayela evo vaiyAvRjyano upabhoga te upasaMpad svIkAranAra mahAtmA kare che. tethI A bIjA bhedamAM e prApta thayuM ke, anya gurune AdhIna kArya svAdhIna karIne teno bhoga upasaMpadA svIkAranAra sAdhu kare che. A lakSaNa gRhasthanI upasaMpadu sAmAcArImAM A rIte saMgata thAya che - jyAre sAdhuone nivAsa mATe koI kSetranI jarUra paDe che tyAre sAdhuo gRhastha pAse vasatinI yAcanA kare che. AthI jyAre gRhastha pAse yAcanA karI ane gRhastha temane Ape che, tyAre te kSetranA aMgIkAranuM sAdhunuM vacana te upasaMpa sAmAcArI bane che. te kSetra gRhasthane AdhIna hatuM ane jyAre gRhastha pAsethI yAcanA karIne meLave che, tyAre te yAcanA karela kALapayata potAne AdhIna thAya che, jeno sAdhu upayoga kare che, je bhogaphala che; ane A svAyatta thayeluM kSetra paNa jyAre anya sAdhuo tyAM vicaratA Ave to temane paNa Ape che te dAnaphalaka che, ane te vasatino pote paNa svayaM saMyamanI vRddhi arthe upabhoga kare che. tethI gRhastha ApeluM vasatirUpa kSetra potAne AdhIna thavArUpa je kArya te dAnabhogaphalaka bane che. ahIM vizeSa eTaluM ja che ke upasaMpad sAmAcArImAM tene AdhIna je kArya che te kvacit ekaluM dAnaphalaka hoya, kvacit ekaluM bhogaphalaka hoya ane kvacit dAnaphalaka ane bhogalaka ema baMne paNa hoya che. A rIte upasaMpa sAmAcArInuM lakSaNa karyuM, tethI nIcenAM sthAnomAM lakSaNanI ativyApti thaze nahIM. (1) koI sAdhu koI vizeSa kArya vagara rAgAdithI anya guruno Azraya kare, tethI anya gurunA aMgIkAranuM te sAdhunuM vacana upasaMpa sAmAcArI bane nahIM, kema ke upasaMpadA sAmAcArImAM gurune AdhIna je For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 19 kArya che, tene grahaNa karavA mATe aMgIkAranuM vacana che, te upasaMpad sAmAcArI che. jyAre tenuM koI kArya na hoya ane anya guru pratinA rAgAdinA kAraNe ja sva gurune choDIne anya guruno svIkAra kare to te upasaMpad sAmAcArI bane nahIM arthAt tyAM lakSaNanI ativyApti nathI. ahIM rAgAdithI anya guruno Azraya kare ema kahyuM, tethI tuccha prakRtinA kAraNe anya guruno Azraya karyo che, ema nathI kahevuM; paraMtu saMyamanuM sAdhana hoya to paNa anya guruno Azraya kare; ane pUrva paricita koI vyakti hoya, saMbaMdhita hoya ane te paNa ArAdhaka hoya, ane tenA pratyenA guNane kAraNe rAga thayo hoya, tethI paNa anya guruno Azraya kare. Ama chatAM, te upasaMpa sAmAcArI bane nahIM. (2) koI sAdhu anya guru pAse rahelA jJAnAdirUpa kAryanA arthIpaNA vaDe karIne bhaNavA mATe rahe, Ama chatAM temano ziSyabhAva svIkArIne na rahe to paNa aMgIkAranuM vacana nahIM hovAthI upasaMpa sAmAcArI bane nahIM arthAt tyAM upasaMpa sAmAcArInA lakSaNanI ativyApti thatI nathI. TIkAmAM jJAna ane darzana zabdanI karaNArthaka vyutpatti karIne jJAna ane darzanano artha zAstragrahaNa karyo ane jJAna zabdathI zAstra sAmAnya kahyuM ane darzana zabdathI darzanazuddhinAM kAraNa evAM zAstro grahaNa karyA. AthI jJAna zabdathI koI paNa zAstra bhaNavA mATe anya guruno Azraya kare tenuM grahaNa karavAnuM che, ane darzana zabdathI darzananA prabhAvaka sammatitarka Adi vizeSa graMtho bhaNavA mATe anya guruno Azraya kare tenuM grahaNa karavAnuM che. ahIM jJAna-darzana zabdathI jJAnazAstro ane darzanazAstro bhaNAvavAnI kriyArUpa bahiraMga kArya grahaNa karavAnuM che; paraMtu jIvanA pariNAmarUpa jJAna-darzana grahaNa karavAnAM nathI; kema ke bahiraMgamAM dAna ghaTI zake che. mULa gAthAmAM 'nA' zabda che, e saptamI vibhakti che. saptamI vibhakti nimittArtha saptamI ane karmArthaka saptamI paNa hoya che. have ahIM "jJAna" no artha jJAnaviSayaka evo karIe to karmayoga vacana thaze arthAt jJAnaviSayaka upasaMvat eTale jJAna karma upasaMpatu; kema ke upasaMvat svIkAravAnuM karma zAstraadhyayanarUpa jJAna che. paraMtu te karmayoga vacana prAyika hovAnA kAraNe nimitta saptamInuM paNa sAdhupaNuM=suMdarapaNuM, hovAthI nimittArtha saptamIne grahaNa karavA tamittam' ema kahela che. tAtparya e che ke, jema jJAnaviSayaka upasaMpaduM kahI zakAya, tema jJAnanimittaka upasaMpad paNa kahI zakAya, tethI e baMne prayoga thaI zake che. Ama chatAM jJAnanimittaka upasaMhad svIkArI che tema kahevuM vadhAre suMdara che. te A rIte - koIka vyaktine auSadhamAM IcchA che, tyAM auSadhanimittaka IcchA che tema kahI zakAya nahIM, paraMtu auSadhaviSayaka IcchA che tema kahI zakAya; kema ke roga maTADavo che mATe auSadha Icche che. roga na hoya tevI vyaktine auSadhanI IcchA thatI nathI, paNa ahIM roga che mATe rogane AdhIna auSadhanI IcchA che. jo auSadha roga maTADavAnuM kAraNa na hota to kaMI auSadhamAM IcchA thatI nathI. auSadha svayaM ramya nathI lAgatuM, rogazamana pUratI ja IcchA temAM varte che. AthI auSadhanimittaka IcchA che ema na kahevAya, paraMtu auSadhaviSayaka IcchA For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 19 che ema kahI zakAya; kema ke roga maTADavA mATe auSadhaviSayaka IcchA che. have koI vyakti ramya khAdya padArtha jue che, tyAre te khAdyapadArthaviSayaka IcchA thAya che. te IcchA kaMI auSadhaviSayaka IcchA jevI IcchA nathI, paNa svAbhAvika IcchA thAya che; kema ke Indriyane anukULa bhogasAmagrI hoya to bhogasAmagrI viSayaka IcchA jIvane thAya che; kema ke bhogo ramya lAge che, ene AlAda thAya che, mATe bhogaviSayaka svataH jIvane IcchA thAya che; paraMtu roga maTADavAnA kAraNarUpe jema auSadhanI IcchA thaI, tema ahIM anya koI kAraNane AdhIna IcchA nathI. tethI bhogamAM bhogaviSayaka IcchA che ane bhoganimittaka IcchA che, e baMne prayoga thaI zake; paraMtu auSadhamAM auSadhanimittaka IcchA che, te prayoga thaI zake nahIM, paraMtu auSadhaviSayaka IcchA che, te prayoga thaI zake; kema ke roga maTADavA nimittaka auSadhaviSayaka IcchA che. tethI bhoganI jema prastutamAM jJAnanimittaka upasaMpa ane jJAnaviSayaka upasaMpad che, ema baMne prayoga thaI zake che. paraMtu jJAnanimittaka upasaMpa che ema kahevuM vadhAre suMdara che, jethI auSadhaviSayaka IcchA che, tevI IcchA nathI, paraMtu tenAthI vilakSaNa evI bhogaviSayaka IcchA che, tenA jevI IcchA che, tevo bodha thAya che. te batAvavA mATe ahIM nimittasaptamI sAdhu suMdara, che, ema kahela che. ahIM jJAnaviSayaka upasaMpanA badale jJAnanimittaka upasaMpaduM che, tema kahevAthI vizeSa prakArano yathArtha bodha thAya che; kema ke jJAnaviSayaka kahevAthI vyApaka bodha thAya che ane jJAnanimittaka kahevAthI temAM saMkoca thaIne 'cokkasa sthAne' tevo bodha thAya che. tenAthI e phalita thAya ke, jJAnanimittaka IcchA che te bhoganimittaka IcchA jevI vizeSa IcchA che, paraMtu bhogaviSayaka ane auSadhaviSayaka IcchA jevI vyApaka IcchAno viSaya nathI. jema bhoga IndriyanA AlAdane pedA kare che ane jIvane sukharUpe anubhavAya che, tema jJAna paNa saMveganuM mAdhurya pedA karIne sukhanuM kAraNa bane che, tethI jJAnanimittaka upasaMpadA kahevI te vadhAre ucita che. ane jJAnaviSayaka upasaMpadA kahevAthI vyApaka bodha thavAne kAraNe, bhoga jevI IcchA che ke auSadha jevI IcchA che, te beno bheda khyAla Ave nahIM. jyAre jJAnanimittaka upasaMpaduM kahevAthI e nakkI thAya che ke bhoga jema IndriyanA sukhanuM kAraNa che, tema jJAna saMveganA sukhanuM kAraNa che, mATe jJAnanimittaka upasaMpa sAmAcArI che. saMkSepathI sAra A pramANe che - (1) auSadhaviSayaka IcchA che - auSadhanimittaka IcchA nathI. eTale "rogI vyaktine auSadhaviSayaka IcchA che" ema kahI zakAya. (2) bhogaviSayaka IcchA che - bhoganimittaka paNa IcchA che. eTale sukhanA arthI jIvanI A IcchA baMne prakAranI kahI zakAya. (3) jJAnaviSayaka upasaMhad che - jJAnanimittaka paNe upasaMpaduM che. eTale upasapa grahaNa karanAra ziSyanI IcchAne A baMne prakAranI kahI zakAya. For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 19 paraMtu naM. 2mAM jema bhoganimittaka IcchA kahevuM suMdara lAge che, tema naM. 3mAM paNa jJAnanimittaka upasaMpadA che, ema kahevuM suMdara lAge che. TIkAH evaM coddezyatraividhyAdupasaMpattraividhyam / uddezyAntarAbhAvAcca na vidhAntaram / vidhAntareNa vibhAgazca svatantraparibhASAyA aparyanuyojyatvAdaparyanuyojya: / jJAnAddarzanasya pRthagvibhAgastu prAdhAnyAt prayojanabhedAzrayaNAdveti vadhyana TddA TIkArca - parva 2 ..... na viNAntaram ane e rIte uparamAM kahyuM ke upasaMpad sAmAcArI jJAna, darzana ane cAritra nimittaka che e rIte, uddezyatA vaividhyathI upasaMpadA sAmAcArI traNa prakAranI che. ane uddezyAtaranA anya uddezyanA abhAvathI arthAt jJAna, darzana ane cAritranA uddeza sivAya upasaMpad svIkAravAno anya koI uddezya na hovAthI, vidhAtara nathI=anya prakAra nathI. utthAna - ahIM kahyuM ke jJAna, darzana ane cAritra sivAya upasapa svIkAravAno anya koI uddeza nathI. tyAM koIne thAya ke jJAna, darzana ane cAritrathI pRthaka tapanI prApti arthe paNa upasaMpadA svIkArI zakAya che, mATe uddezyAMtarano abhAva nathI. tethI traNa ja bheda che, tema kema kahI zakAya ? tenA khulAsArUpe kahe che - TIkArca - vidhAntare.... parthanuyo: ! svataMtra paribhASAnuM aparyajyojyapaNuM hovAthI arthAt prazna na karI zakavApaNuM hovAthI=svataMtra paribhASAmAM A paribhASA kema karI ? tevo prazna karI zakAya nahIM, tethI vidhAtarathI=prakAramaMtarathI, vibhAga aparyagyojya che=vibhAgAMtarathI vibhAga kema na karyo ? ema pUchI zakAya nahIM. utthAna - ahIM prazna thAya ke, jJAna upasaMpad ane darzana upasaMpa baMne zAstragrahaNa arthe che, chatAM pRthanuM vibhAga kema karyo ? tethI kahe che - TIkArca - jJAnadarzanaca ... voTyam II6 II vaLI jJAtathI darzanano pRthar vibhAga, prAdhAnyathI jJAta karatAM darzanazAstranI pradhAnatA hovAthI athavA prayojatabhedanA AzrayaNathI che=darzanazuddhirUpa prayojananA ane jainadarzananI prabhAvanA karavArUpa prayojatanA bhedanA AzrayaNathI che, e pramANe jANavuM. ngel For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 9 bhAvArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, darzana, jJAna ane cAritra nimitte upasaMpadA sAmAcArI che. teno phalitArtha batAvatAM kahe che ke, A rIte upasaMpadA sAmAcArI svIkAravAnA uddezya traNa hovAthI upasaMpadA sAmAcArI traNa prakAranI che, ane anya gurunA AzrayaNarUpe eka prakAranI che, paraMtu te rIte traNa prakAranI nathI. jema tattvArtha zraddhAnarUpe samyagdarzana eka prakAranuM che, paraMtu be prakAranuM nathI, Ama chatAM nisarga ane adhigamarUpa hetunA bhedathI be prakAranuM che; tema anya gurunA AzrayaNarUpe upasaMpadA sAmAcArI eka prakAranI che, topaNa anya gurunA AzrayaNanA uddeza traNa che, tethI uddezyanA saividhyathI traNa prakAranI che. uddezya traNa che, tene daDha karavA mATe kahe che - uddezyAntaranA abhAvane kAraNe vidhAntara nathI arthAt upasaMpadA sAmAcArInA traNathI adhika vibhAga nathI; kema ke jJAna, darzana ane cAritra e traNa sivAyanA koI anya uddezathI upasaMpadA sAmAcArI svIkAravAmAM AvatI nathI. ahIM koIne prazna thAya ke jema jJAna ane darzanane cAritrathI pRtha grahaNa karIne jJAna, darzana, cAritra ema traNa prakAranI upasaMpadA sAmAcArIno vibhAga pADyo, tema cAritra ane tapano pRthaka vibhAga poDIne upasaMpadA sAmAcArInA cAra prakAra thaI zake che, to te rIte vibhAga kema na karyo ? tene graMthakAra kahe che ke, tapano pRthaka vibhAga karI vidhAntarathI cAra vibhAga kema na pADyA? te prazna karI zakAya nahIM, kema ke mokSamArgamAM atizaya karavA arthe jyAre upasaMpadA sAmAcArI svIkAravAmAM Ave tyAre tenA aMgabhUta jJAna, darzana ane cAritrane grahaNa karIne vibhAga pADavo ke jJAna, darzana, cAritra ane tapane grahaNa karIne vibhAga pADavo te prakAranI paribhASA zAstrakAranI sva-IcchAne AdhIna che. tethI svataMtra paribhASAmAM A pramANe prazna na karI zakAya ke traNa vibhAga pADIne paribhASA kema karI? ane cAra vibhAga pADIne paribhASA kema na karI ? kema ke paribhASA kema karavI te paribhASA karanAra vyaktinI IcchAne AdhIna che. AnA dvArA e kahevuM che ke, jJAna, darzana, cAritra ane tapane grahaNa karIne upasaMpadA cAra prakAranI paNa karI zakAya tema che; chatAM zAstrakAroe A prakAranI paribhASA karela che, tethI te paribhASA pramANe upasaMpadA sAmAcArI traNa prakAranI svIkAravI ucita che. Ama chatAM cAra prakAranI nathI ja, evo artha A kathanathI karavo nahIM, phakta zAstraparibhASA pramANe traNa prakAra che. ahIM prazna thAya ke jJAna ane darzana baMne zAstra bhaNavAnI kriyArUpa che, tethI darzanano jJAnamAM aMtarbhAva thaI zake, chatAM jJAnathI darzanane pRtha; kema kahyuM? tenA khulAsArUpe graMthakAra kahe che ke, jJAna karatAM darzananuM pRtha grahaNa karIne darzanazAstranI pradhAnatA graMthakArane batAvavI che. te A rIte - - (1) anya zAstraabhyAsa karavA karatAM darzanazAstrane bhaNavAM e ati mahattvanAM che, tethI anya For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 19 zAstraabhyAsa karatAM darzanazAstrano abhyAsa pradhAna che. tethI je sAdhumAM darzanazAstra bhaNavAnI zakti hoya ane svagacchamAM te bhaNI zakAya tema na hoya, tyAre te sAdhu darzanazAstrane bhaNavA mATe jyAre upasaMpadA svIkAre, tyAre te darzana upasaMpadA sAmAcArIne jJAna upasaMpadA sAmAcArIthI judI batAvIne tenI vizeSatA batAvI che. (2) have prayojananA bhedathI paNa jJAna upasaMpadA sAmAcArI karatAM darzana upasaMpadA sAmAcArIne pRthapha batAvI che. te A rIte - darzanazAstra bhaNavAthI sAdhune bhagavAnanA vacananI zraddhA, pUrvanI zraddhA karatAM anaMtaguNa vizuddha bane che; kema ke darzanazAstra bhaNyA pUrve 'A bhagavAnanuM vacana ja uttama zrata che' - evo oghathI bodha hato. paraMtu darzanazAstrano abhyAsa karyA pachI tene lAge che ke, vidyamAna evAM sarva zratomAM A bhagavAnanuM zrata ja uttama zrata che; kema ke ekAMta niravadya evA mokSanI sAthe kAryakAraNabhAvarUpe A zruta pUrNa rIte joDAyeluM che, anyadarzananuM zruta pUrNa rIte joDAyela nathI. ane AthI A zruta paripUrNa kaSa, cheda ane tApathI zuddha che, paraMtu anya darzananuM zruta AvuM nathI. A prakAranI sthira zraddhA darzanazAstrano abhyAsa karavAthI utpanna thAya che. tethI sthira zraddhA pedA karavAnA prayojanane AzrayIne darzana upasaMpadA sAmAcArIne jJAna upasaMpadA sAmAcArIthI pRthak kahela che. bIjuM prayojana e paNa che ke, je sAdhu darzanazAstra bhaNIne taiyAra thayela hoya te jema potAnI zraddhAmAM atizayavALA=nakkara zraddhAvALA, bane che, tema anya ghaNA jIvone paNa unmArgamAMthI mArgamAM lAvavAnuM kAraNa bane che. te yuktipUrvaka batAvI zake che ke, anya sarva darzananA zrutamAM saMpUrNa zuddhatA nathI ane mAtra jaina darzananA zrutamAM saMpUrNa zuddhatA che. tethI A jaina darzananuM zrata uttama zrata che, tema madhyastha vicArakanI buddhimAM te sthApana karI zake che. tethI darzanaprabhAvanAnA prayojananA dhyeyane AzrayIne paNa jJAna upasaMpadA sAmAcArI karatAM darzana upasaMpadA sAmAcArI pRthapha grahaNa karela che. llyll avataraNikA: atha jJAnopasaMpado bhedAn darzanopasaMpajhedAnAM cAtidezamAha - avataraNikArtha: have jJAna upasaMvanA bhedone ane darzana upasaMpadghA bhedonA atidezane kahe che - bhAvArtha : ahIM jJAna upasaMghanA nava bhedonuM sAkSAt kathana karaze ane darzanamAM atideza karaze=jJAnanI jema ja darzananA paNa nava bheda che tema sUcana karaze. For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 GusaMpa sAbhAyArIgAthA : 70-71 gAthA: vattaNasaMdhaNagahaNe nANe suttatthatadubhayaM pappa / emeva daMsaNaMmi vi vattaNamihayaM thirIkaraNaM / / 70 / / ghaDaNaM ca saMdhaNA kira tassa paesaMtarammi nntttthss| gahaNaM apuvvadharaNaM ihayaM cauro ime bhaMgA / / 71 / / chAyA : vartanAsaMdhanAgrahaNe jJAne sUtrArthatadubhayaM prApya / evameva darzane'pi varttanamiha sthirIkaraNam / / 70 / / ghaTanaM ca saMdhanA kila tasya pradezAntare naSTasya / grahaNamapUrvadharaNamiha catvAra ime bhaGgAH / / 71 / / manvayArtha : vattaNasaMghaNagahaNe patanA, saMghanAsane e35 nANe-zAnanA viSayamA suttatthatadubhayaM pappa-sUtramartha mane tamaya mAzrayIna (64saM56 ) emeva= zata = zata zAnamA 14 me me zata 4 saNaMmi vinitA viSayamA e 4 me che. ihayaM sImemAM vattaNaM-patana thirIkaraNaM= sthirI 29 che. // 70 // paesaMtarammi NaTThassa-prazAtarama naSTa-yyuta saMDAra sevA tassa-dj ghaDaNaM sma26 kira saMdhaNA 352 saMgha cha. apuvvadharaNaM casane apuurvdhre| gahaNaM nae cha ihayaMsI=GusaMpaEL 4 hamA ime==vkssymaae| cauro bhaMgA=yAra mA che. / / 71 // gAthArtha : vartanA, saMdhanA ane grahaNarUpa jJAnanA viSayamAM sUtra, artha ane tadubhayane AzrayIne upasaMpad che. e rIte ja darzananA viSayamAM paNa che. ahIM nava bhedamAM vartanA sthirIkaraNa cha. ||70 // pradezAMtaramAM naSTa evA tenuM smaraNa kharekhara saMghaNA che ane apUrva dharaNa grahaNa che. upasaMpannA nava bhedomAM vakSyamANa A cAra bhAMgA che. ll71TI TIkA: vattaNa tti / sUtramavivRto granthA, arthastadvivaraNaM, tadubhayaM ca tadviziSTaMcaikaviziSTAparaM, tataH samAhAradvandvAd dvitIyaikavacanam / tathA ca sUtrArthatadubhayAni prApya-Azritya vartanAsaMdhanAgrahaNe, atrApi samAhArAdekavacanam, jJAne-jJAnaviSaye, upasaMpaditi pUrvagAthAto'nuSaGgaH / evaM ca sUtrAdiSu triSupratyekaM traividhyAnavavidhatvaM jJAnopasaMpada ityuktaM bhavati / evameva-uktarItyaiva, darzane'pi, evaM ca darzanopasaMpado'pi navavidhatvameveti bhAvaH / For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 upasaMpadA sAmAcArI gAthA : 70-71 TIkArca - vattA tti' | e gAthAnuM pratIka che. | 'sunnatyaMtakumatheno samAsa vigraha A pramANe che - sUtra=avivRta graMtha, artha=sUtranuM vivaraNa, ane tadubhava=tadviziSTa. tadviziSTane ja spaSTa karatAM kahe che - eka viziSTa apara arthAt sUtraviziSTa artha ane arthaviziSTa sUtra te tadubhAya. tyAra pachI samAhAra dvanda samAsathI dvitIyA ekavacavALuM sunnatyaMtakuma' pada banyuM. ane te rIte=je rIte sUtra, artha ane tadubhayano artha pUrvamAM karyo te rIte, sUtra, artha ane tadubhayane prApya AzrayIne, vartatA, saMdhanA ane grahaNa viziSTa evA jJAne=jJAnanA viSayamAM upasaMpad che ema avaya che. ahIM paNa=sUtra, artha ane tadubhayane AzrayIne vartatA, saMdhanA ane grahaNa che, temAM paNa, samAhAra dvanda samAsathI ekavacana che. "upasaMpa e prakAranA zabdano pUrva gAthAthI anuSaMga che=anuvRtti che. ane e rIte=vartatA, saMdhanA ane grahaNarUpa jJAnanA viSayamAM sUtra, artha ane tadubhayane AzrayIne upasaMpadA che e rIte, sUtrAdi traNamAM pratyekanuM vaividhya hovAthI jJAna upasaMpadAnuM navavidhapaNuM che, e pramANe kahevAyeluM thAya che. have darzana upasaMpatA atidezane batAve che - e rIte Rukta rItithI ja jJAna upasaMpadAnA nava vibhAga paDyA e rIte ja, darzanamAM paNa che; ane e rIte jJAna upasaMpaaA kathanathI darzana upasaMpaddho atideza che e rIte, darzana upasaMparla paNa tavavidhapaNuM ja che, e pramANeno bhAva che. * 'satrapi' ahIM 'sara' thI e kahevuM che ke, jema 'sunnatyaMtakuma' mAM samAhAradvanda samAsathI ekavacana che, tema ahIM paNa=vanAsaMdhanAprada" mAM samAhAra dvanda samAsathI ekavacana che. * 'rzaneDapi' ahIM 'pa' thI jJAnano samuccaya che arthAt jema jJAna upasaMpad nava prakAranI kahI tema darzana upasaMpadu paNa nava prakAranI che. bhAvArtha - upasaM56 sAmAcArI jJAna ane darzana mATe nava-nava prakAre grahaNa karavAmAM Ave che. temAM koIka sAdhu sUtra bhaNavA mATe upasaMpadA sAmAcArI svIkAre che, koIka sAdhu artha bhaNavA mATe upasaMpadA sAmAcArI svIkAre che ane koI sUtra-artha-tadubhaya bhaNavA mATe upasaMpadA sAmAcArI svIkAre che. sUtra mATe paNa kvacit vartanA arthe, kvacit saMdhanA arthe athavA kvacit apUrvagrahaNa arthe upasaMpadA sAmAcArI svIkAre che. te ja rIte artha mATe vartanA, saMdhanA ane apUrvagrahaNa arthe upasaMpadA sAmAcArI grahaNa karAya che, ane koIka vyakti sUtra, artha ane ubhayane AzrayIne vartanA, saMdhanA ane apUrvagrahaNa arthe upasaMpadA sAmAcArI grahaNa kare che. e rIte nava vikalpo jJAnaviSayaka upasaMpadA sAmAcArInA thAya che. sutrasUtrano artha karatAM graMthakAra kahe che ke, avivRta-vivaraNa nahIM karAyela graMtha te sUtra che. tenAthI For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 70-71 e prApta thAya ke, je sUtra sAmAnya zabdathI anvaya karIne ApavAmAM Ave paNa jeno aidaMparyArtha vivaraNa karIne batAvavAmAM na Ave te sUtragrahaNa kahevAya. jema sthUlabhadrajIne bhadrabAhusvAmIjIe pAchaLanAM cAra pUrvo sUtrathI bhaNAvyAM. gartha=sUtranuM vivaraNa. sUtranA vivaraNarUpa artha che, ke je zrotAnI zakti pramANe saMkSepathI ke vistArathI vivaraNa karAya che. taDumaya=sUtra ane artha ubhaya. teno artha karatAM graMthakAra kahe che ke,'tadumayaM=taviziSTa" ane teno ja artha spaSTa karatAM kahyuM ke, eka viziSTa apa2 arthAt sUtraviziSTa artha athavA arthaviziSTa sUtra - e pramANe tadubhayano artha thAya; kema ke eka zabdathI sUtra grahaNa karIe to apara zabdathI arthanI prApti thAya che. tethI sUtraviziSTa artha e pramANe arthanI prApti thAya. ane jyAre eka zabdathI artha grahaNa karIe to apara zabdathI sUtranI prApti thAya che. tethI arthaviziSTa sUtra e pramANe arthanuM grahaNa thAya che. te A rIte - jyAre koI sAdhu koIka sUtra ane tenA uparathI arthano abhyAsa karatA hoya ke smaraNa karatA hoya tyAre sUtraviziSTa artha bane che. kyAreka koI sAdhune koIka artha prathama upasthita thayelo hoya ane arthanA AdhAre te arthane kahenAra kayuM sUtra che ? e rIte sUtranuM smaraNa kare tyAre arthaviziSTa sUtra bane che. A rIte sUtra, artha ane te ubhayane AzrayIne jJAnaviSayaka upasaMpadA sAmAcArI svIkArAya che ane te paNa koIka sAdhu varjhanA mATe, to koIka sAdhu saMdhanA mATe, to koIka sAdhu navA zrutanA grahaNa mATe paNa svIkAre, tethI 3X3-9 bheda thayA. A rIte jJAnanA viSayamAM upasaMpadA sAmAcArI nava prakAranI thaI. te rIte darzanazAstranA adhyayananA viSayamAM paNa te nava prakAranI darzanaviSayaka upasaMpadA sAmAcArI che. ahIM jJAnanA nava prakAranuM sAkSAt kathana karyuM ane darzananA nava prakArano atideza karelo che. nava vikalpAtmaka jJAnaviSayaka upasaMpadA sAmAcArI : 1. sUtrane AzrayI varttanA arthe 2. sUtrane AzrayI saMdhanA arthe 3. sUtrane AzrayI apUrvagrahaNa arthe 4. arthane AzrayI varttanA arthe 5. arthane AzrayI saMdhanA arthe 6. arthane AzrayI apUrvagrahaNa arthe 7. tadubhayane AzrayI varSanA arthe 8. tadubhayane AzrayI saMdhanA arthe 9. tadubhayane AzrayI apUrvagrahaNa arthe For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 70-71 393 A rIte nava vikalpAtmaka darzanaviSayaka upasaMpadA sAmAcArI jANavI. tema ja cAritraviSayaka upasaMpadu - (1) vaiyAvRttva nimitte ane (2) kSapaNA nimitte jANavI. je AgaLamAM batAvavAnA che. upasaMpadA sAmAcArI jJAnaviSayaka darzanaviSayaka cAritraviSayaka sUtrane AzrayI arthane AzrayI sUtra-artha baMnene sUtrane AzrayI arthane AzrayI sUtra-artha jJA. u. jJA. u. =tadubhayane da. u. | da, u. =tadubhayane AzrayI AzrayI dau. jJA. u. vartana mATe saMdhanA mATe grahaNa mATe vartana saMdhanA grahaNa tadu. jJA.u. tadu. jJA.u. tadu. jJA.u. mATe tadu. mATe tadu. mATe tadu |da.u. da.u. dauM. vartana mATe saMdhanA mATe grahaNa mATe artha jJA.u. artha jJA.u. artha jJA.u. varnanA saMdhanA grahaNa artha dau. artha dau. artha dau. varNanA mATe saMdhanA mATe grahaNa mATe sUtra jJA.u. sUtra jJA.u. sUtra jJA.u. vartanA mATe saMdhanA mATe grahaNa mATe sUtra dau. sUtra dau. sUtra da.u. vaiyAvRttva nimitte kSapaNA nimitte TIkA : atha vartanAdInAmeva lakSaNamAha - 'ihayaM' iti iha-asmin bhedakadambake, vartanaM sthirIkaraNam-adhItasya sUtrasya saMskAradAyakAripunaruccAraNam, gRhItasya cArthasya tathAvidhaM punaH punaranusaMdhAnam, ubhayasya cobhayamiti bhAvaH / / 70 / / ca-punaH tasya-sUtrasyArthasyobhayasya vA pradezAntare-kiJcidavacchedake naSTasya-cyutasaMskArasya, ghaTanaM-smaraNaM, saMdhanA bhavati / tathA apUrvadharaNaM svasamAnAdhikaraNatatsamAnaviSayakajJAnA'prayojyaM jJAnagrahaNam / ihayaM iti atropasaMpatkadambake, catvAra ime vakSyamANA: bhaGgAH pratIcchyapratIcchakavaicitryAt prakArAH matti TI71T TIkArtha: have vartavAditA ja lakSaNane kahe che - " e " arthamAM che. tethI ahIM-A bhedasamUhamAM, For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 70-71 vartatA sthirIkaraNa che=bhaNelA sUtratA saMskAra daDha karanAra pharI uccAraNa sthirIkaraNarUpa che, ane gRhIta arthanuM tevA prakAre saMskAranI daDhatA kare tevA prakAre, punaH punaH anusaMdhAnarUpa sthirIkaraNa che ane ubhayanuM sUtra ane artha e baMnenuM, ubhaya che sUtranuM punaH uccAraNarUpa sthirIkaraNa ane arthanuM punaH punaH anusaMdhAnarUpa sthirIkaraNa che. e prakArano bhAva che sUtra, artha ane tadubhaya viSayaka vartatA jJAnaupasaMpad samAcArI thAya che. have saMdhavAnA lakSaNane spaSTa kare che - vaLI tenuM sUtranuM, arthanuM athavA ubhayanuM, pradezAMtaramAM koIka avacchedakamAM-sUtra-artha ane tadubhayanA amuka bhAgamAM, naSTatuM=zruta saMskAranuM, ghaTana=smaraNa, saMdhanA thAya che. have grahaNanuM lakSaNa spaSTa kare che tathA=ane, apUrvadharaNa-sva samAna adhikaraNamAM tatsamAna viSayaka jJAna aprayojya jJAna grahaNa arthAt je vyakti navuM jJAna bhaNatI hoya te vyakti te jJAnanuM adhikaraNa che. tethI sva=navIna grahaNa karAyelA jJAnano adhikaraNa evo navuM jJAna bhaNavAra AtmA, e ja adhikaraNarUpa AtmAmAM taddanavIna grahaNa karAyela jJAna, evA samAna viSayaka je pahelAMnuM prApta kareluM jJAna, tenAthI aprayojya evuM jJAnagrahaNa pUrvanuM jJAna akAraNa che jemAM evuM jJAna grahaNa te apUrvadharaNarUpa grahaNa che. DhAM e 'patra arthamAM che. tethI ahIM upasaMpa samUhamAM, AvazyamANa, cAra bhAgA=prakAro, pratiSNuya ane praticchakanA citrathI saMdiSTa-asaMdiSTarUpa citrathI, thAya che. 70-71aaaa bhAvArtha: -: have graMthakAra vartanAdinA lakSaNane kahe che :sUtra, artha ane tadubhayane AzrayIne vartanA A pramANe che - vartanA sthirIkaraNa. sthirIkaraNa eTale ke, (1) pote je sUtra bhaNela che, tenA saMskAranI daDhatAne kare e rIte sUtrane pharI pharI uccAraNa kare te sUtranI vArtA kahevAya. (2) gRhIta arthane te rIte pharI pharI anusaMdhAna kare arthAt je rIte saMskAra dRDha thAya te rIte pharI anusaMdhAna kare te arthanI vartanA kahevAya. (3) sUtranI ane arthanI baMnenI vartana kare to ubhayanuM ubhaya che - arthAt sUtranA punaH uccAraNarUpa varNanA che ane arthanA punaH punaH anusaMdhAnarUpa vanA che. AnAthI e phalita thAya ke koI sAdhu potAnAM bhaNelAM sUtro sthira karavA mATe anya guruno Azraya kare, koIka sAdhu bhaNelAM sUtrone paNa pharI pharI te rIte anusaMdhAna karavA mATe paNa anya guruno Azraya kare For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 70-71 395 athavA to koIka sAdhu sUtra ane artha ubhayanA sthirIkaraNa mATe anya guruno Azraya kare, te vartanAnA traNa bhedavALI jJAna upasaMpar sAmAcArI che. have sUtra, artha ane tadubhayane AzrayIne saMdhanA A pramANe che saMdhanA=sUtra, artha athavA sUtra-artha e baMne koIka sthAnamAM bhulAI gayAM hoya tenuM smaraNa karavuM te saMdhanA che. jyAre te smaraNa svayaM karI zakatA nathI, tyAre sAdhu anya guruno Azraya karIne potAne naSTa thayela zrutane smaraNa karavA prayatna kare tyAre saMdhanA arthe jJAna upasaMpar sAmAcArI saMdhanAnA traNa bhedavALI bane che. have sUtra, artha ane tadubhayane AzrayIne grahaNa=apUrvadharaNa A pramANe che : grahaNa=apUrvadharaNa - navuM sUtra grahaNa karavuM te apUrvadharaNarUpa che. - apUrvadharaNano artha kare che ke, "svasamAna-dhiraLa-tatkSamAna-viSaya-jJAna-aprayonyaM jJAnaprahAm / " teno artha A pramANe che sva=apUrvagrahaNa, tenuM je adhikaraNa=grahaNa karanAra sAdhu, ane te sAdhurUpa adhikaraNamAM tatsamAnaviSayaka jJAna=je apUrvagrahaNa karyuM tatsamAnaviSayavALuM je pahelAM bhaNeluM potAnuM jJAna tenAthI aprayojya tenAthI nahIM thayeluM, evuM jJAnanuM grahaNa te apUrvadharaNa che. Azaya e che ke, sAdhu pUrvamAM je bhaNelA hoya, tenuM parAvartana karatA hoya, to te varttanA che. ane pUrvanuM bhaNeluM paNa kaMIka bhulAI gayuM hoya to tenuM smRti dvArA anusaMdhAna karatA hoya ke jethI vistRta thayelA pUrvanA jJAnanI upasthiti thAya, te saMdhanA che; ane jeno abhyAsa pUrvamAM pote karyo nathI, paraMtu navuM bhaNavA mATe prayatna kare che, te apUrvadharaNa che. apUrvadharaNanuM je lakSaNa karyuM, temAM kahyuM ke - svasamAnaadhikaraNa tatsamAnaviSayaka jJAnathI aprayojya evuM jJAnagrahaNa apUrvadharaNa che ane vartanA ane saMdhanA e baMne svasamAnaadhikaraNa tatsamAnaviSayaka jJAnathI prayojya jJAnagrahaNarUpa che. tethI e phalita thAya ke, vartanA ane saMdhanAmAM potAnuM pUrvamAM bhaNAyeluM jJAna prayojaka che; kema ke pUrvamAM bhaNyA pachI tene daDha karavA mATe varlDanA karAya che arthAt parAvartana karAya che. tethI prathama karAyelo abhyAsa varjhanA pratye prayojaka che arthAt kAraNa che. saMdhanAmAM paNa prathama karAyelo abhyAsa kAraNa che; kema ke prathama karAyelA abhyAsanA saMskAro kaMIka jhAMkhA thaI gayA che, tethI smRti thatI nathI ane tene yatnapUrvaka sthira karavA mATe pharI te graMthano abhyAsa karavAmAM Ave to vistRta thayelA jJAnanuM saMdhAna thAya che. tethI prathama bhaNeluM jJAna saMdhanAmAM paNa prayojaka che. jyAre sAdhu je kAMI navuM bhaNavAno prAraMbha kare che, te sarva apUrvadharaNarUpa che; kema ke pahelAM bhaNeluM jJAna A navA jJAna pratye prayojaka nathI. ahIM prathama bhaNeluM jJAna uttaramAM bhaNavAnI kriyA pratye kAraNa banatuM hoya to prathama bhaNeluM jJAna prayojaka kahevAya ane uttaramAM bhaNAtuM jJAna prayojya kahevAya. jema vartanAmAM=parAvartanAmAM, prathamanuM jJAna For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA 72 kAraNa che ane te prathamanA jJAnathI uttaramAM parAvartana thAya che, tethI sUtranI je parAvartana karAya che, te prathamanA jJAnathI prayojya che. jyAre apUrvadharaNamAM prathamanuM jJAna kAraNa nathI, paraMtu navA jJAnanI bhaNavAnI kriyA che. tethI prathama bhaNAyelA jJAnathI aprayojya evA jJAnagrahaNarUpa apUrvadharaNa che. A rIte jJAna ane darzanaviSayaka nava prakAranI upasaMpadA sAmAcArInuM svarUpa batAvIne have kahe che ke, A nava bhAMgAomAM pratizya ane praticchakanA vaicitryathI cAra prakAro prApta thAya che. je cAra prakAro svayaM graMthakAra AgaLanI gAthA-7ramAM batAvavAnA che. ahIM pratiya arthAt je guruno Azraya karavAno che, jenI nizrAmAM javAnuM che te AcArya, ane praticchaka eTale anya gurunuM AzrayaNa karanAra-nizrA svIkAranAra sAdhu. A pratizya-praticchakanuM vaicitrya saMdiSTa ane asaMdiSTane AzrayIne thAya che. tethI saMdiSTa ane asaMdiSTa evo pratizya ane saMdiSTa ane asaMdiSTa evA praticchakanA bhedathI cAra bhAMgA thAya che.ll70-71|| avataraNikA: caturbhaGgImeva nAmagrAhaM saMgRhNAti - avataraNiyArtha: sAmagrahaNa che jemAM evI caturbhagIne ja batAve che - gAthA : saMdiTTho saMdiTThassevamasaMdiTThayassa saMdiTTho / saMdiTThassa ya iyaro iyaro iyarassa NAyavyo / / 72 / / chAyA : saMdiSTaH saMdiSTasyaivamasaMdiSTasya saMdiSTaH / saMdiSTasya cetara itara itarasya jJAtavyaH / / 72 / / anvayArtha: saMdiro-saMdiSTa=tuM amuka graMtha bhaNa' ema kahevAyelo ziSya, saMrisaM=saMdiSTa evA guru pAse bhaNe, e rIte saMviThTho saMdiSTa ziSya diya-asaMdiSTa gurunI pAse bhaNe, saMsi saMdiSTa gurunI pAse rU=Itara asaMdiSTa evo ziSya bhaNe ya gha=ane Itara=asaMdiSTa evo ziSya pharasa=ItaranI pAse=asaMdiSTa evA guru pAse bhaNe.gAyatro jANavA=A cAra prakAra jANavA. II72aaaa gAthArtha : saMdiSTa ziSya saMdiSTa guru pAse bhaNe, e rIte saMdiSTa ziSya asaMdiSTa guru pAse bhaNe, saMdiSTa guru pAse Itara asaMdiSTa ziSya bhaNe ane asaMdiSTa guru pAse asaMdiSTa ziSya bhaNe, For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 72 A cAra prakAra jANavA. [72]I TIkA H saMdiTTho tti / sandiSTaH='tvamamukaM granthaM paTha' iti guruNA dattAjJaH, sandiSTasya = ' amukapArzve paTha' iti guruNA''jJAviSayIkRtasya pArzve, upasaMpadaM gRhNAtIti prathamo bhaGgaH / evam anena prakAreNa, prakArazca prAyikaM sAdRzyam, asaMdiSTakasya = guruNA'pradarzitAcAryasya, sandiSTa :- guruNA paThanAya dattAjJa iti dvitIyaH / sandiSTasya-gurupradarzitAcAryasya, caH samuccaye itara:- asandiSTa: 'etasya nikaTe paThitavyaM paraM na tAvadidAnImi' ti dattAjJa iti tRtIyaH / itaraH = ' na tAvadidAnIM paThanIyam' iti kRtapratiSedhaH itarasya - 'nAmukasya pArzve patnIyam' kRti pratiSiddhasyApAryasthati caturtha:| 6: samuye, jJAtavya:=vothyaH ||72 || TIkAryaH 397 'viTTo tti'| e gAthAnuM pratika che. viSTa='tuM amuka graMtha bhaNa' e pramANe guru vaDe AjJA apAyelo, driSTaT='amuka AcArya pAse bhaNa' e pramANe guru vaDe AjJAno viSaya karAyelAnI pAse, upasaMpad grahaNa kare, e pramANe prathama bhAMgo jANavo. vRM=A prakAre=pahelA bhAMgAnA prakAre, asaMdiSTanI pAse=guru vaDaeN nahIM batAvAyelA AcAryanI pAse, saMdiSTa=guru vaDe bhaNavA mATe AjJA apAyelo ziSya, upasaMpad grahaNa kare e pramANe bIjo bhAMgo jANavo. bIjo bhAMgo karatAM pUrve lakhyuM ke, pahelA bhAMgAnI jema jaA bIjo bhAMgo che. te batAvavA mATe 'vaM' no artha karyo 'anena prAre'=A prakAre. tyAM prazna thAya ke pahelA ane bIjA bhAMgAmAM to samAnatA nathI, to 'e prakAre' ema kema kahI zakAya ? teno TIkAkAra khulAso karatAM kahe che ke, A prakAra prAyika sAddazyarUpa che. ane saMdiSTanI pAse=guru vaDe batAvela AcAryanI pAse, Itara='AnI pAse bhaNavuM paNa atyAre nahIM' e pramANe AjJA apAyelo asaMdiSTa ziSya upasaMpadA grahaNa kare, e pramANe trIjo bhAMgo jANavo. ane Itara='hamaNAM bhaNavA javAnuM nathI' e pramANe pratiSedha karAyelo, ItaranI='amukanI pAse na bhaNavuM joIe' e pramANe pratiSedha karAyela AcArya pAse upasaMpadA grahaNa kare, e pramANe cotho bhAMgo jANavo=bodha karavo. 'T' samuccayamAM che. TUMkamAM A rIte - (1) saMdiSTa ziSya saMdiSTa AcArya pAse bhaNe, (2) saMdiSTa ziSya asaMdiSTa AcArya pAse bhaNe, (3) asaMdiSTa ziSya saMdiSTa AcArya pAse bhaNe, (4) asaMdiSTa ziSya asaMdiSTa AcArya pAse bhaNe H A cAra bhAMgAo jANavA. II72 / / : noMdha :- gAthA-72nI TIkAmAM aMte 'ghaH samundvaye' che, tethI gAthAnuM caturtha pada 'caro ya caraAE jAyavyo' e pramANe hovuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 72 guru vaDe saMdiSTa ane guru vaDe asaMdiSTa, pratisthya=AvanAra ziSyane upasaMpar ApanAra AcArya, praticcha=upasaMpad ApanAra AcAryathI svIkAravA yogya evo upasaMpad svIkAranAra ziSya, A cArane AzrayIne cAra bhAMgA thAya che, ema pUrva gAthA-71mAM kahyuM, te cAra bhAMgAone ahIM spaSTa kare che - (1) prathama bhAMgo :- saMdiSTa ziSya saMdiSTa guru pAse upasaMpadA grahaNa kare. 'tuM amuka graMtha bhaNa' - e pramANe guru je ziSyane AjJA Ape te saMdiSTa ziSya kahevAya ane guru 'amuka AcArya pAse tuM bhaNa' - ema jyAre ziSyane kahe te saMdiSTa AcArya che. jyAre saMdiSTa ziSya gurue AjJA karela AcArya pAse upasaMpadA grahaNa kare tyAre saMdiSTa ziSya saMdiSTa guru pAse upasaMpadA grahaNa kare te rUpa prathama bhAMgo thAya che. 398 bhAvArtha -- (2) dvitIya bhAMgo :- saMdiSTa ziSya asaMdiSTa guru pAse upasaMpadA grahaNa kare. ahIM guru adhyayana mATe ziSyane AjJA Ape che tethI saMdiSTa ziSya che, paraMtu kayA AcArya pAse tAre adhyayana karavuM tevo gurue nirdeza karyo nathI, tethI asaMdiSTa AcArya che. ane tevA anirdiSTa evA AcArya pAse ziSya upasaMpadA grahaNa kare tyAre saMdiSTa ziSya asaMdiSTa guru pAse je upasaMpadA grahaNa kare te rUpa dvitIya bhAMgo thAya che. (3) tRtIya bhAMgo :- asaMdiSTa ziSya saMdiSTa guru pAse upasaMpadA grahaNa kare. ziSyane gurue kahyuM ke, A amuka AcArya pAse tAre bhaNavuM joIe, paNa hamaNAM bhaNavAnuM nathI, paNa pachIthI temanI pAse bhaNavAnuM che. tethI ziSya atyAre guru vaDe asaMdiSTa che, paraMtu amuka guru pAse tAre bhaNavuM, ema kahIne guru vaDe upasaMpadA arthe nizrA levA mATe je AcArya batAvyA, te saMdiSTa che. ane je samaye gurue hamaNAM bhaNavAno niSedha karyo, te samaye ziSya te saMdiSTa AcArya pAse upasaMpadA svIkAre, AthI asaMdiSTa evo ziSya saMdiSTa guru pAse je upasaMpadA grahaNa kare te tRtIya bhAMgo thAya che. (4) caturtha bhAMgo :- asaMdiSTa ziSya asaMdiSTa guru pAse upasaMpadA grahaNa kare. gurue ziSyane kahyuM ke, 'tAre hamaNAM bhaNavAnuM nathI.' AthI ziSya guru vaDe asaMdiSTa che. ane gurue e paNa kahyuM che ke jyAre tAre bhaNavAnuM thAya tyAre tAre A AcArya pAse bhaNavAnuM nathI, tethI te AcArya asaMdiSTa che. Ama chatAM te ziSya te guru pAse bhaNavA mATe upasaMpad grahaNa kare, to asaMdiSTa ziSya asaMdiSTa guru pAse upasaMpadA grahaNa kare te rUpa caturtha bhAMgo che. A rIte cAra bhAMgA saMdiSTa-asaMdiSTa, pratisthya-praticchakane AzrayIne jANavA.||72/ avataraNikA: aba kataro bhaGgaH zuddhaH ? kataro vA'zuddha: ? iti vivecayati - For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 GusaMpaE sAbhAyArI/gAthA : 73 avatarazikSArtha : ahIM=gAthA-72mAM saMdiSTa-asaMdiSTa, pratizya-praticchakane AzrayIne batAvela cAra bhAMgAomAM, kayo bhAMgo zuddha che? athavA kayo bhAMgo azuddha che ? e pramANe vivecana kare che - gAthA: paDhamo ettha visuddho bitiyapadeNaM tu haMdi iyare vi / avvocchittiNimittaM jeNaM te vi ya aNuNNAyA / / 73 / / chAyA: prathamo'tra vizuddhaH dvitIyapadena tu haMdi itare'pi / avyavacchittinimittaM yena te'pi cAnujJAtA / / 73 / / manvayArtha : ettha nahIM thA-72mAM tAvela yAra Hinomai, paDhamo visuddho prathama Hit vizuddha cha, bitiya padeNaM tu vajI tIya pathI apavA 56thI haMdi iyare vi tara 5-zeSa Min 41, zuddha cha. jeNaM ethI avvocchitti NimittaM pravayI avyavawitina namittathI te vi ya te Mil paNa=bIjA vagere traNa bhAMgAo paNa laivyA anujJAta che siddhAMtamAM anujJAta che= upasaMpadAne yogya vA che. haMdi 64zanamA che. 193 / / gAthArtha: ahIM prathama bhAMgo vizuddha che, vaLI apavAdapadathI Itara traNa bhAMgA paNa zuddha che; je SIRetthI, pravayananI mavyavachitinA nimitaNIvo namo para manujJAta cha. 193 / / TI : paDhamo tti / atra-eteSu bhaGgeSu madhye, prathamaH sandiSTaH sandiSTasyeti bhaGgaH, zuddha:-sarvathA hitAvahaH, gurvAjJAyAH samyakpAlanAt, svakAryanirvAhAcca / evaM ca zeSAstrayo'zuddhA iti sAmarthyAd gamyate, gurvAjJAyAH dezataH sarvatazcA'pAlanAt / tadidamuktaM niyuktikRtA - 1"saMdiTTho saMdiTThassa ceva saMvajjae u emAi / caubhaMgo etthaM puNa paDhamo bhaMgo havai suddho|' (Ava.ni.700) iti / cUrNikRtA'pi vivRtametat - 'ettha saMdiTTho saMdiTThassa jai to suddho, sesesu tisu asAmAyArIe vaTTai' iti / idaM cotsargamArgamadhikRtyoktam / apavAdatastvAha dvitIyamutsargApekSayA padamapavAdAkhyaM tena tuH punararthe haMdi ityupadarzane 1. sandiSTaH sandiSTasya caiva saMpadyate tvevamAdiH / caturbhago'tra punaH prathamo bhaMgo bhavati zuddhaH / / For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 73 avyavacchittinimittaM-pravacanAvicchedahetoH, te'pi ca-dvitIyAdayo'pi, cAnujJAtA:-samaye upasaMpadyogyatayA bhaNitAH / taduktamAvazyakavRttau - "punaH zabdasya vizeSaNArthatvAt dvitIyapadenA'vyavacchittinimittamanye'pi draSTavyA" iti, paJcAzakavRttAvapyuktaM "zeSAstu yadi paramapavAda" iti / / 73 / / TIkArya : paDhamo tti' e gAthAnuM pratika che. ahIM-A bhAMgAonI madhye, prathama bhAMgI=saMdiSTa saMdiSTanI pAse (upasaMpadA grahaNa kare) e pramANe prathama bhAMgo, zuddha che=sarvathA hitAvaha che; kema ke gurunI AjJAnuM samyapha pAlana che, ane svakAryano-upasaMpadA svIkArIne potAne je jJAna-darzanAdinI samyapha ArAdhanA karavI che te rUpa svakAryano, nirvAha thAya che; ane e rIte=prathama bhAMgo zuddha che e rIte, bAkInA traNa azuddha che; e pramANe sAmarthathI=arthathI, jaNAya che; kema ke gurunI AjJAnuM dezathI ke sarvathI apAlana che. A vAtanA samarthanamAM AvazyakatirthaMkti gAthA-700no sAkSIpATha'tavimu kahI jaNAve che - te=je ame pUrvamAM kahyuM ke prathama bhAMgo zuddha che ane bAkInA traNa azuddha che te, A= pUrvanAM kathanathI graMthakAranI buddhimAM upasthita, niryuktikAra vaDe kahevAyuM che - Avazyakaniryukti gAthA-700nA uddharaNano artha A pramANe che - 'saMdiSTa saMdiSTanI pAse ja upasaMpadA svIkAre' e pramANe AdimAM che jene evA cAra bhAMgAo prApta thAya che. ahIM-cAra bhAMgAomAM, vaLI prathama bhAMgo zuddha thAya che.' uddharaNamAM punaH zabdano artha AvazyakavRttimAM je karela che, te graMthakAra svayaM nIce AvazyakavRttino te pATha laIne kaheze. tti" zabda AvazyakatiktinA uddharaNanI samAptimAM che. cUrNikAra vaDe paNa A=prathama bhAMgo zuddha che ane bAkInA traNa bhAMgA azuddha che e, vivaraNa karAyuM che. caNikAranA uddharaNarUpe Apela sAkSIpAThano artha A pramANe che - "ahIM=upasaMpadAnAM saMdiSTa ane asaMdigdanA yojanathI thatA cAra bhAMgAmAM, saMdiSTa jo saMdiSTanI pAse upasaMpad svIkAre to zuddha, zeSa traNa hote chate asAmAcArI varte che." tti' zabda cUNikAranA uddharaNanI samAptimAM che. ane Aaupara je kahyuM ke saMdiSTa saMdiSTa pAse upasaMpadA grahaNa kare te zuddha bhAMgo che ane bAkInA azuddha che e, utsarga mArgane AzrayIne kahyuM che. vaLI apavAdathI kahe che - For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 73 401 utsarganI apekSAe bIjuM pada te apavAda nAmanuM pada. tenAthI=apavAdapadathI, vaLI Itara paNa=bIjA vagere bhAMgAo paNa, zuddha che. e pramANe vipariNatanuM=azuddhathI viparIta pariNata evo je zuddha zabda tenuM, anuSaMga che=joDANa che. 'vi' zabda upadarzanamAM che ane 'tu' zabda 'punaH' arthamAM che. ahIM=dvitIya padathI bIjA vagere bhAMgA paNa zuddha che. temAM, hetune kahe che je kAraNathI avyavacchitti nimitte=pravacananA avicchedanA hetuthI, te paNa=bIjA vagere bhAMgAo paNa, anujJAta che=siddhAMtamAM upasaMpar mATe yogyatArUpe kahevAyA che. AvazyakaniyuktinI vRttinI sAkSI 'tavu mAvazyavRtto' thI jaNAve che 'kRti' zabda AvazyakaniyuktinI vRttinA uddharaNanI samAptimAM che. paMcAzakanI vRttimAM paNa kahevAyuM che te=bIjA bhAMgAo paNa apavAdapade siddhAMtanI avyavacchittinA hetuthI upasaMpar mATe yogya kahyA che te, AvazyakaniryuktinI gAthA-700nI vRttimAM=TIkAmAM, kahyuM che - "Avazyakaniryukti gAthA700mAM je punaH zabda che, teno artha vRttimAM karatAM kahe che ke, "punaH zabdanuM vizeSaNaarthapaNuM hovAthI=vizeSa artha batAvavA mATe hovAthI, bIjA padavaDe=apavAda padavaDe, avyavacchitti nimitte=pravacananA avicchedanA hetuthI, anya paNa=prathama bhAMgA sivAyanA bAkInA traNa bhAMgA paNa, jANavA=upasaMpa yogya jANavA." -- -- - "vaLI zeSa=prathama sivAyanA traNa bhAMgAo, zuddha che, paraMtu apavAda che." 'kRti' zabda paMcAzakanA uddharaNanI samAptimAM che. * 'nivRtADapi' ahIM 'pi' thI AvazyakaniryuktinI sAkSIpATharUpe Apela gAthA-700no samuccaya che. * 'tareDavi=dvitIyAvayopi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, prathama bhAMgo to zuddha che ja, bAkInA traNa bhAMgAo paNa zuddha che ane 'vi' thI trIjo-cotho bhAMgo grahaNa karavo. * te'pi=dvitIyAyo'pi ahIM baMne 'pi' thI e kahevuM che ke, prathama bhAMgo to zuddha ja, bAkInA traNa bhAMgAo paNa zuddha che ane 'vi' thI trIjo-cotho bhAMgo grahaNa karavo. * 'paMcAzavRttAvadhyu' ahIM'pi' thI AvazyakavRttino samuccaya che arthAt AvazyakaniryuktimAM to kahyuM che, paraMtu paMcAzaka graMthanI vRttimAM paNa A kahevAyuM che. II73 // bhAvArtha: upasaMpadA sAmAcArInA saMdiSTa-asaMdiSTa Adi cAra bhAMgAomAMthI utsargathI prathama bhAMgo zuddha che; kema ke gurunI AjJAnuM samyak pAlana thAya che, ane gurunI AjJA anusAra saMdiSTa guru pAse jaIne upasaMpar svIkA2vAnuM potAne jJAnAdinI vRddhi karavA rUpa je kArya, teno nirvAha thAya che. ahIM vizeSa e che ke, gurunI AjJA laIne prathama bhAMgA pramANe upasaMpadA sAmAcArI svIkAre, Ama For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 73 chatAM je prayojanathI upasaMpadA sAmAcArI svIkArI che, te kArya samyapha na kare to prathama bhAMgo paNa zuddha bane nahIM. paraMtu sAmAnya rIte upasaMpad svIkAranAra yogya hoya tene yogya guru anujJA Ape, ane yogya ziSya upasaMpad svIkArIne te kAryano avazya nirvAha kare, te apekSAe prathama bhAMgo zuddha che. ahIM prathama bhAMgo zuddha che ema kahevAthI arthathI traNa bhAMgAo azuddha che tema prApta thAya che. temAM bIjA ane trIjA bhAMgAmAM gurunI AjJAnuM dezathI apAlana che ane cothA bhAMgAmAM gurunI AjJAnuM sarvathI apAlana che. mATe je pravRttimAM guNavAna gurunI AjJAnuM apAlana hoya te pravRtti sAmAcArI bane nahIM, tethI te traNa bhAMgAthI svIkArAyela upasaMpadu, upasaMhad sAmAcArI bane nahIM. apavAdathI bAkInA traNa bhAMgAo paNa zuddha che ema kahevAthI e prApta thAya che, apavAdathI svIkArAyela A traNa bhAMgAmAM upasaMpa sAmAcArI svIkAravAnuM samyaku phaLa je zAstraabhyAsa che, tenI paNa prApti thAya che. vaLI bhagavAnanA vacanAnusAra apavAdathI te pravRtti hovAthI zuddha sAmAcArInA pAlanarUpa che, tethI sAmAcArInA pAlanakRta nirjarAnI paNa prApti che. A zeSa traNa bhAMgAo paNa zuddha kahyA; kema ke gurunI anujJA na hoya chatAM paNa koIka zrutano viccheda thato hoya tyAre te zrutanA avicchedanA hetuthI jo upasaMpadA svIkAravAmAM Ave to temAM bhagavAnanI AjJA che. paraMtu tenuM koI kAraNa na hoya, mAtra zruta bhaNavAnA AzayathI javuM hoya ane gItArtha guru anujJA ApatA na hoya to upasaMpadA mATe javAno niSedha che. ahIM apavAdathI pAchaLanA traNa bhAMgAo zuddha kahyA tyAM sAmAnyathI gurunI AjJAnuM pAlana nahIM hovAthI te upasaMpad sAmAcArI zuddha bane nahIM. Ama chatAM, bhagavAnanuM zrutajJAna jagatanA jIvone atyaMta upakAraka che ane teno jyAre nAza thato hoya tyAre, te zrutanA baLathI bhAvimAM ghaNA jIvone upakAra thavAno che teno paNa nAza thaze, ane potAne paNa te mRtathI je upakAra thAya tema che te thaze nahi, evuM jyAre ziSyane dekhAya, tyAre tene thAya ke gurunI AjJA karatAM zrutanA rakSaNanI bhagavAnanI AjJA baLavAna che, mATe gurunI AjJA nahIM hovA chatAM ziSya anya traNa bhAMgAothI paNa upasaMhad svIkAre to tenI te pravRtti ucita pravRttirUpa bane che, mATe e traNa bhAMgAne paNa apavAdathI zuddha kahela che; ane apavAda zabdathI paNa e kahevuM che ke, avyavacchittirUpa kAraNavizeSane AzrayIne A traNa bhAMgA zuddha che, ane te kAraNe gurunI AjJA vinA javuM te apavAda che; ane jyAre pahelA bhAgamAM tevuM koI vizeSa kAraNa nathI, topaNa gurunI AjJAnusAra ucita pravRttirUpa hovAthI zuddha che, mATe prathama bhAMgo utsargathI zuddha che. ll7all For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 74. 403 avataraNikA: nanu teSAmapavAdato'pi kathaM zuddhatvaM gurvAjJAvirahAdupasaMpado'pISTaphalA'siddheH ? ityata Aha - avataraNikArca - nana thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke, teonuM prathama sivAyanA zeSa traNa bhAMgAonuM, apavAdathI paNa kevI rIte zuddhapaNuM hoya? arthAt na hoya; kema ke guruAjJAtA virahane kAraNe upasaMpathI paNa ISTaphaLanI asiddhi che. ethI karIne kahe che - * apavAdatoDapi' ahIM thI e kahevuM che ke, utsargathI to traNa bhAMgAnuM zuddhatva nathI, paraMtu apavAdathI paNa traNa bhAMgAnuM zuddhapaNuM nathI. * "pasaMvoDa'i ahIM '' thI e kahevuM che ke, upasaMpadA na svIkAre to ISTa phaLa nathI ja, paraMtu upasaMpadA svIkAre to paNa ISTa phaLa nathI. bhAvArtha: pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke, apavAdathI pAchaLanA traNa bhAMgA paNa zuddha che. tyAM zaMkA karatAM pUrvapakSI kahe che ke, pAchaLanA traNa bhAMgAmAM guruAjJAno viraha hovAthI upasaMhad svIkArIne jJAnAdi bhaNe topaNa guruAjJAnuM pAlana nahIM hovAnA kAraNe nirjarArUpa phaLanI prApti nahIM thAya, tethI pAchaLanA traNa bhAMgA apavAdathI paNa zuddha thaI zake nahIM. tenuM nirAkaraNa karavA mATe graMthakAra kahe che - gAthA : kAraNajAyaM pappa ya nANiTThaphalA tayA aNApucchA / ettha ya NegamaNao paropparaM tAratammaM vi / / 74 / / chAyA : kAraNajAtaM prApya ca nAniSTaphalA tadA'nApRcchA / atra ca naigamanayataH parasparaM tAratamyamapi / / 74 / / anvayArtha: tayA =ane tyAre guru bhaNavA mATe anujJA nathI ApatA tyAre, rakhanAthaM pay=kAraNa samUhane prApta karIne 3ULpuchAatApRcchA nALigwttA=aniSTa phaLavALI nathI,tya ca=ane ahIM pahelA bhAMgAmAM ane pAchaLanA traNa bhAMgAmAM, paropRraMgaparaspara mokagamanathI tArata vi=tAratamya paNa che. I74nA gAthArtha - ane tyAre kAraNasamUhane AzrayIne anApRcchA aniSTa phaLavALI nathI, ane cAra For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 bhAMgAmAM paraspara naigamanayathI tAratamya paNa che. I[74]] TIkA H vyArAnAyaM ti| tavA=tasyAmavasthAyAM, vyArAnAtam - bavyavacchintyAvio, prApya va=tritya haiM, anApRcchA=guroranAlApaH aniSTaphalA - karmabandhalakSaNaviparItaphalA na bhavati / kAraNAbhAvasahakRtAyA eva tasyAstathAtvAditi bhAvaH / TIkAryaH 'vyArAnAyaM ti'| e gAthAnuM pratika che. ane tyAre=te avasthAmAM=guru jyAre bhaNavA mATe anujJA na Ape te apavAdane anukULa avasthAmAM, kAraNa samUhane=avyacchiti Adi kAraNasamUhane, prApya=AzrayIne, anApRcchA gurune na pUchavuM, aniSTa phaLavALI=karmabaMdhalakSaNa viparIta phLavALI, nathI thatI; kema ke kAraNAbhAva sahakRta evI jatenuM=anApRcchAnuM, tathAtva che=aniSTaLapaNuM che=karmabaMdhanuM kAraNapaNuM che. e pramANe bhAva che=tAtparya che. * 'garvAcchantyAvi' ahIM 'vi' zabdathI tathAprakAranI zAsanaprabhAvanAnuM grahaNa karavuM. bhAvArtha: - upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 74 avataraNikAmAM pUrvapakSIe kahela ke pAchaLanA traNa bhAMgAmAM guruAjJAno viraha hovAthI upasaMpar sAmAcArI grahaNa kare to ISTaphaLa prApta thAya nahIM, tethI apavAdathI paNa te traNa bhAMgAo zuddha thaI zake nahIM. tenuM samAdhAna karatAM graMthakArazrI kahe che ke, jyAre koI viziSTa zruta vyavaccheda thatuM hoya athavA te zrutanuM karAyeluM adhyayana zAsanaprabhAvanAnuM kAraNa banatuM hoya, tevA koIka kAraNathI, anya guru pAse te zrutane bhaNavA mATe anya gurunI nizrA levAnI svaguru anujJA na ApatA hoya tyAre, jo ziSya gurune pUchyA vinA paNa te zruta bhaNavA mATe te anya gurunI nizrA svIkAre to tenAthI ziSyane karmabaMdha prApta thato nathI; kema ke te zrutanI prAptithI je vizeSa bodha thaze, tenAthI potAne saMveganI vRddhi thaze, ane A rIte zrutanuM rakSaNa thavAthI bhaviSyamAM paNa ghaNA jIvone saMveganI prApti te zrutanA adhyayanathI thaze, ane e rIte te sva-paranA kalyANanuM kA2Na banaze, mATe te avasthAmAM gurunI AjJA karatAM bhagavAnanI AjJA ja balavAna che. sAmAnya rIte jo ziSyo bhagavAnanA vacana pramANe ucita pravRtti na karatA hoya to gItArtha guru sAraNA-vAraNA dvArA ucita pravRtti karAve che. te rIte zrutanI avyavacchitti mATe zrutAbhyAsa karavo te ucita pravRttirUpa hovAthI yogya gItArtha guru yogya ziSyane bhaNavAno niSedha kare nahIM. Ama chatAM sArA paNa guNavAna gItArtha guru vItarAga to nathI ja, tethI koIka nimittane pAmIne pramAdavaza thaIne ucita paNa pravRtti ka2vAmAM ziSya sAthe saMmata thAya nahIM, tevuM paNa banI zake che. jema AryasuhastisUrIzvarajI mahArAja ghaNA ja For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 74 guNiyala hatA, gacchanI sAraNA-vAraNA apUrva rIte karatA hatA, tethI ja zAstramAM temanI sA2NA-vAraNAnA kAraNe prazaMsA paNa saMbhaLAya che; Ama chatAM jyAre saMprati rAjAe sAdhu pratyenI bhaktinA kAraNe lokone kahyuM ke, 'tame sAdhuonI bhakti karazo temAM je kAMI arthavyaya thAya te rAjabhaMDAramAMthI tamane maLI jaze.' tethI sarvatra sAdhune bhikSA sulabha thavA lAgI tyAre, tevA sthAnamAM sAdhune bhikSAno niSedha ja karavo gItArtha mATe ucita che; chatAM saMprati mahArAjA pratyenI kaMIka kuNI lAgaNIne kA2Ne ke koI anya kAraNe temaNe niSedha karyo nahIM, tethI AryamahAgirijI mahArAje temanI sAthe mAMDalIno vyavahAra baMdha karyo ane tyAra pachI te prakAranI bhikSA lAvavAnI pravRttithI AryasuhastijI mahArAja nivRtta thayA. te rIte guNavAna evA paNa gItArtho chadmastha avasthAmAM jyAre vItarAga to hotA nathI, tyAre koIka prakAranA anAbhoga nimittaka paNa temanI pravRtti banI zake che. AthI zrutanI avyavacchitti Adi rUpa prabaLa kAraNa hovA chatAM yogya ziSyane niSedha kare tevuM paNa bane. tevA samaye gurunI AjJA karatAM tIrthaMkaranI AjJA balavAna che, ema nirNaya karI ziSya guruno niSedha hovA chatAM upasaMpadA sAmAcArI svIkAre to te ziSyane guruAjJAbhaMgajanya karmabaMdha thato nathI, ane upasaMpadA sAmAcArInA pAlanajanya nirjarA thAya che. eTaluM ja nahIM, tyAM rahIne adhyayanAdithI sva jJAnanI vRddhi thAya che, tyAre tenAthI pragaTa thayelA saMveganA prakarSane kAraNe vizeSa nirjarA paNa prApta kare che. utthAna : A rIte prathama bhAMgAnI jema pAchaLanA traNa bhAMgAo apavAdathI zuddha che tema batAvyuM. have naigamanayanI apekSAe prathama bhAMgA karatAM pAchaLanA traNa bhAMgAthI apavAdika upasaMpad svIkAranArane vizeSa nirjarA paNa thaI zake, te dRSTine sAme rAkhIne prathama bhAMgA karatAM pAchaLanA traNa bhAMgA naigamanayathI zuddhatara zuddhatamarUpa che, te batAvavA arthe kahe che - - TIkA H 405 atra ca = eteSu bhedeSu ca sAmAnyena zuddhatve vicAryamANe naigamanayataH - naigamanayamAzritya, parasparam - anyonyaM, tAratamyamapi = prakarSApakarSalakSaNamapi bhavati, na kevalamapavAdato'pi sAmyamityapi zabdArthaH / sAmAnyavizeSobhayAbhyupagamaparaH khalvayam, sa ca sAmAnyAdvizeSaM nirdhArya prAdhAnyena pRthagAzrayati prasthakanyAyavaditi vivekinA'bhyUhanIyam / / 74 / / TIkArya H ane ahIM=A bhedomAM, sAmAnyathI zuddhapaNuM vicAra karAye chate naigamanayathI=naigamanayane AzrayIne, paraspara=anyonya, tAratamya paNa=prakarSa-apakarSa lakSaNa tAratamya paNa, thAya che. 'tAratamyavi' mAM rahelA 'vi' zabdano artha spaSTa karatAM kahe che - apavAdathI paNa kevaLa sAmya nathI (paraMtu tAratamya paNa che) e 'pi' zabdano artha che, tAratamya kema che ? te spaSTa kare che For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA: 74 sAmAnya ane vizeSa ubhaya svIkAravAmAM para=sAmAnya ane vizeSa ubhaya svIkAranAra, kharekhara Aetaigamataya che; ane teetaigamanaya, sAmAnyathI vizeSanuM nirdhAraNa karIne prasthakaLyAyanI jema prAdhAnyarUpe pRthar Azraya kare che, e pramANe vivekI vaDe vicAravuM joIe. ll74nA * "ra vanamavAvatogavi ahIM kavi' thI e kahevuM che ke, utsargathI to sAmya nathI ja, paNa apavAdathI paNa kevaLa sAmya nathI. bhAvArtha : naigamanathI vicArIe to apavAdathI levAyelA traNa bhAMgAo prathama bhAMgA samAna paNa che ane tAratamyavALA paNa ; kema ke naigamana sAmAnya ane vizeSa ubhayane svIkAranAra che. tethI jyAre sAmAnyane vizeSathI pRthapha na svIkAre tyAre prathama bhAMgAnI jema pAchaLanA traNa bhAMgAo paNa samAna zuddha che, tema kahe che; ane sAmAnyathI vizeSane pRthapha svIkArIne prAdhAnyarUpe vizeSano Azraya kare tyAre prathama bhAMgA karatAM pAchaLanA traNa bhAMgAne zuddha-zuddhatara-zuddhatama che tema kahe che, te A rIte - koIka jIva prasthaka (dhAnyane mApavA mATenuM eka prakAranuM mApa) banAvavA mATe lAkaDuM levA gaLAmAM kuhADo laIne haju jato hoya tyAre tene koI pUche ke, "bhAI, tuM zuM kare che ?" to te javAba Ape che ke, "huM prasthaka banAvuM chuM." AvA sthAne vyavahAranaya 'huM prasthaka banAvuM chuM tevo prayoga kare nahIM, kema ke lAkaDuM kApIne pachI prasthakane anurUpa banAvavA mATe lAkaDAmAM yatna karato hoya tyAre huM prasthaka banAvuM chuM," tevo prayoga vyavahAranaya mAnya kare. paraMtu naigamanaya prasthaka banAvavAnI atyaMta dUravartI kriyAne paNa prasthaka banAvavAnI kriyA kahe che. tethI lAkaDuM kApavA jato hoya tyArathI prAraMbha karIne prasthaka banAvavAnI aMtima kriyA hoya tene paNa te prasthaka banAvavAnI kriyA kahe che. AthI lAkaDuM levA gaLAmAM kuhADo laIne jatI vyaktino 'huM prasthaka banAvuM chuM,' te prayoga naigamanayane mAnya che. naigamanayanA traNa bheda che - (1) azuddha negamanaya :- azuddha naigamana atyaMta dUravartI kAraNane paNa kAraNa kahe che. (2)zuddhAzuddha naigamanaya:-zuddhAzuddha naigamanaya prathama kAraNa ane chellA kAraNanI vaccenI dareka avasthAne kAraNa kahe che arthAt kAryanI najIkanA aMtima kAraNanI apekSAe dUra hovAthI te azuddha che ane kAryanA atyaMta dUravartI kAraNanI apekSAe najIkanuM kAraNa hovAthI zuddha che. AthI tene zuddhAzuddha naigamanaya kahevAya che. kArya-/\ 10 22{8272227322} - 1 zuddhAzuddha naigamanAya che najIkanuM aMtima kAraNa mAnanAra atyaMta dUravartI kAraNane paNa kAraNa tarIke zuddha naigamanaya azuddha naigamana svIkAre. For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA: 74 10 naMbara te kArya che. 9 naMbara kAryanuM aMtima kAraNa che. jyAre naM. 8 e kAryathI naM. 9nI apekSAe dUra che, tethI tene azuddha kahI zakAya. paraMtu naM. ra thI 7nI apekSAe te najIkanuM kAraNa che, tethI apekSAe zuddha paNa che. A rIte zuddhAzuddha naigamanayanI mAnyatA che. (3) zuddha naigamanaya :- zuddha naigamanaya kAryanA najIkanA aMtima kAraNane kAraNa tarIke svIkAre che. syAdvAda ane naigamanayamAM taphAvata - nigamanaya syAdvAdanI jema sAmAnya ane vizeSa ubhayane svIkAre che arthAt mAtra sAmAnyane ke mAtra vizeSane pRthaka svIkArato nathI. chatAM baMnemAM taphAvata A rIte che - syAdvAda vastune sAmAnyavizeSa ubhayarUpa svIkAre che, jyAre naigamana sAmAnya karatAM vizeSane pradhAnarUpe pRthar svIkAre che. tethI sAmAnyavizeSarU5 vastune svIkAravA chatAM te anekAMtavAdarUpa nathI; paraMtu eka nayavAdarUpa che. have je naya sAmAnya ane vizeSane ekAMte pRthagu mAne che, te to mithyA naigamanAya che. AthI sAmAnya ane vizeSa baMnene svataMtra svIkAranAra taiyAyika darzana naigamana para hovA chatAM ekAMtavAdI che, mATe mithyAvAdI che. syAdvAdane mAnanArA dvArA svIkArAyela naigamana sAmAnyathI vizeSane pRthaka svIkAravA chatAM ekAMte pRthaka svIkArato nathI, paNa prAdhAnyathI pRthak svIkAre che. tethI apradhAnarUpe to sAmAnya ane vizeSane apRthaka paNa svIkAre che; ane te naigamanayanI dRSTithI ahIM vicArIe to, koIka sAdhu gurunI AjJA nahIM hovA chatAM apavAdathI zrutanI avyavacchitti AdinA kAraNe anya guru pAse upasaMpadA svIkAre tyAre, zrutanI avyavacchitti Adi kAryane zrutathI pRthaka svIkAryA vagara teo zruta bhaNavA gayA che tevI vivakSA karIne kahI zakAya ke, jema prathama bhAMgo zuddha che, tema zrutanI avyavacchittinuM kAraNa hovAthI pAchaLanA traNa bhAMgA paNa zuddha che. jyAre zrutanI avyavacchitti Adi kAryane zrutathI pRthaka svIkArIne tene pradhAna karIne vicArIe to pahelA bhAMgA karatAM pAchaLanA traNa bhAMgA vizuddhatara paNa che. jema sAmAnya karatAM vizeSane pRthaka svIkArIne prasthakanI najIkanI avasthAmAM thatI kriyAne jyAre "prasthaka banAvuM chuM,' tema kahe che, tyAre te zuddha naigamanaya che; te rIte prastutamAM zrutanI avyavacchittirUpa kArya jenAthI najIkamAM thavAnuM che, evA kAryane pradhAna karIne koI sAdhu gurunI anicchA chatAM upasaMpa sAmAcArI svIkArIne zruta bhaNIne je zrutanI avyavacchittirUpa kArya kare che, ke jenA kAraNe potAne ane aneka jIvone saMveganI vRddhine kare che, te sarvane anya zrutaabhyAsathI pRthaka karIne pradhAnarUpe svIkAranAra naigamana ne AzrayIne prathama bhAMgA karatAM pAchaLanA bhAMgAo zuddhatara che; kema ke prathama bhAMgAne sevanAra sAdhu jevI nirjarA karI zake che, tenA karatAM zrutanI avyavacchitti karanAra sAdhu vizeSa nirjarA prApta kare che. For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 74 ahIM vizeSa e che ke, je guNavAna gurue ziSyane dIkSA ApI tyArathI satata zrutano samyagu bodha karAvyo che ane sAraNA-vAraNAdi dvArA atyAra sudhI mokSamArgamAM niSpanna karyo che, tevA guru pratye guNavAna ane vinayI evA ziSyane avazya lAgaNI hoya che. tethI temanA A karAyelA upakArane yAda karIne paNa temanI AjJAthI viruddha javA mATe ziSyanuM haiyuM taiyAra hotuM nathI. tethI aneka upAyothI gurune bhagavAnanI AjJAnI upasthiti karAvavA chatAM guru saMmati na Ape tyAre zrutanI avyavacchitti Adi kAraNane sAme rAkhIne, bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne, guru pratyenI atyaMta lAgaNI hovA chatAM ziSya gurunI lAgaNIne vaza nathI banato, paraMtu kevaLa bhagavAnanI AjJApAlanamAM baddha abhilASavALo bane che, tyAre bhagavAnanI AjJA pratye, zruta pratye ane zrutanA aviccheda pratye je teno baddha rAga che, te tene sAmAcArInA pAlanamAM adhika vizuddhinuM AdhAna karAve che. AthI prathama bhAMgAthI pAlana karAtI zuddha sAmAcArI karatAM paNa A sAmAcArInuM pAlana vizuddha banatuM hovAthI naigamanayane AzrayIne AvI avasthAmAM prathama bhAMgA karatAM pAchaLanA bhAMgAone zuddhatara ane zuddhatama paNa kahela che.ll74TI avataraNikA: prasaGgAdetadviSayavidhiM vivakSurAha - avataraNiyArtha: prasaMgathI, AnA jJAnanA viSayamAM vidhine kahevAnI IcchAvALA graMthakAra kahe che - bhAvArtha : upasaMpadA sAmAcArI jJAna, darzana ane cAritra mATe svIkAravAmAM Ave che. tyAM jJAnane AzrayIne nava prakAranI upasaMpadA sAmAcArI che te batAvyuM, ane tene AzrayIne saMdiSTa-asaMdiSTane avalaMbIne thatA cAra bhAMgA paNa batAvyA. tethI jJAnaviSayaka upasaMpa sAmAcArI zuM che, te batAvAyuM. tethI prasaMgathI graMthakArane smaraNa thayuM ke jJAna upasaMpad sAmAcArI svIkAravAnI vidhi paNa kahevI jarUrI che. tethI prasaMgasaMgati pramANe jJAna upasaMhad sAmAcArInI vidhine batAve che. ahIM prasaMga saMgati e che ke, "mRtI upekSAganaetvam' ="smaraNa thayelAnuM upekSA mATe ayogyapaNuM che arthAt koIpaNa graMthanI racanA karatAM tenI sAthe saMbaMdhavALA padArthanuM smaraNa thAya ane tenI upekSA karavI yogya na hoya tevo te padArtha hoya to tenuM varNana paNa prastuta graMthamAM karavuM Avazyaka che, te prasaMgasaMgatithI Avazyaka bane che. prastuta graMthamAM graMthakAre jJAna upasaMpadA sAmAcArInuM varNana karyuM, tyAM graMthakArane jJAna upasaMpa grahaNa karavAnI vidhinuM smaraNa thayuM ane te smaraNa thayelI vidhi prastuta sthAnamAM batAvavI upayogI che tema jaNAvAthI prAsaMgika rIte te vidhine graMthakAra batAve che - For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 75 409 gAthA : ihayaM atthaggahaNe esa vihI jiNavarehiM paNNatto / puvviM ucie ThANe pamajjaNA hoi kAyavyA / / 75 / / chAyA : ihArthagrahaNa eSa vidhirjinavaraiH prajJaptaH / pUrvamucite sthAne pramArjanA bhavati karttavyA / / 75 / / anvayArtha: - rUyaM ahIM upasaMpad sAmAcArImAM, satya ane artha-grahaNa-viSayaka, H=A vakSyamANa viTika vidhi nivadi pattojinezvaro vaDe kahevAI che. te vidhine ja batAve che - purva prathama raviNa TALe ucita sthAne miksaTI pramArjanA thavA do kartavya che. II7pA gAthArtha : upasaMpa sAmAcArImAM artha-grahaNa-viSayaka A vidhi jinezvaro vaDe kahevAI che. prathama ucita sthAne pramArjanA kartavya che. ll75 TIkA : ihayaM ti / iha-uktopasaMpadi, sUtragrahaNavidherapi pramArjanAderanyatroktatve'pi prapaJcabhiyA niyuktipraghaTTakamAtrAnurodhena ca tamupekSyAha - arthagrahaNe anuyogAbhyupagame, eSaH-vakSyamANo, vidhiH jinavaraiH bhagavadbhiH, prajJapta:-kathitaH, tebhyo vA prAjJairgaNadharAdibhirAptaH prAptaH, Atto gRhIto vA, tebhyaH prajJayA'tizayitadhiyA vA''pto gaNadharAdibhiriti gamyam / 'jiNa ! tae samakkhAo' iti pAThAntaram, tatra he jina bhagavan ! tvayA samAkhyAtaH-samyak prakAreNa vinayAnubandhAdilakSaNenAkhyAtaH-kathita ityarthaH / TIkArya : yaM ti' | e gAthAnuM pratika che. ahIM kahevAyela jJAna upasaMpamAM, sUtragrahaNavidhinI paNa pramArjanAdinuM anyatra=anya graMthamAM, uktapaNuM hovA chatAM paNa vistAranA bhayathI ane niryuktinA praghaTTaka (vibhAga) mAtranA anurodhathI= AvazyakaniyuktimAM sAmAcArIne kahenAro je vibhAga che tyAM gAthA-702mAM sUtragrahaNavidhinI pramArjanAdinI upekSA karI che tenA anusaraNathI, tenI=sUtragrahaNavidhinI pramArjanAdinI upekSA karIne kahe che - For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 75 arthagrahaNaviSayaka anuyoganA, arthAt vyAkhyAnanA abhyAgama viSayaka, A-vasthamANa, vidhi jinavaro vaDe=bhagavAna vaDe, prajJapta che=kahevAI che. have gAthAmAM "nivardi patto' zabda che, teno cAra rIte artha kare che, je A pramANe che - (1) ninavara: prajJaH =mavarSamAM thata=bhagavAna vaDe A vidhi kahevAI che, athavA (2) jiNavarehiM paNNatto-jiNavarehiM sAta tebhyo arthAt bhagavAna pAthI paNNatto-paNNehiM ttio=prAjJa evA gaNadharAdi vaDe, patto AptaprApta=bhagavAna pAsethI prAjJa evA gaNadharAdi vaDe A vidhi prApta karAI che. (3) nivardi pUri mAtto gRhIto bhagavAna pAsethI prAjJa evA gaNadharAdi vaDe A vidhi grahaNa karAyelI che. (4) teo bhagavAna pAsethI prajJA vaDe-atizaya buddhi vaDe, Apta=gaNadharAdi vaDe prApta=bhagavAna pAsethI atizaya buddhi vaDe gaNadharAdi vaDe A vidhi prApta karAI che. ahIM cothA arthamAM patharAmi gaNadharAdi vaDe e pada adhyAhAra che. mULa gAthAnA 'nivardi TUNITo' nA sthAne nija ! tA samakvANo' e pramANe pAThAMtara che, tyAM he jita bhagavAna ! tamArA vaDe vinayaanubaMdhAdi lakSaNarUpa samyapha prakAre AkhyAta=kahevAyela che, e pramANe artha che. * mUtrapravigheravi ahIM ' thI e kahevuM che ke sUtragrahaNavidhinI pramArjanAdi to anyatra kahevAI che, paraMtu arthagrahaNavidhinI paNa pramArjanA kahevAI che. * 'pramArganAri' ahIM 'Ti' zabdathI gurunI ane akSanI niSaghAsthApana AdinuM grahaNa karavuM. * ucatrovattatveDapi ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, sUtragrahaNavidhinI pramArjanAdinuM anya graMthamAM na kahevAyuM hoya to to na kahe, paraMtu anya graMthamAM kahevAyA chatAM vistAranA bhayathI ahIM upekSA kare che. * TLadharamiH ' ahIM 'dri' zabdathI bhagavAna pAsethI jeNe vidhi prApta karI che tevA gaNadhara sivAyanA anya sAdhuonuM grahaNa karavuM. * vinAnuvanyAri' ahIM kari thI vivekAnubaMdhanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : pUrvanI gAthA naM. 70 thI 74mAM jJAna upasaMpa aMgenI vidhi kahevAI. tyAM sUtragrahaNanI pramArjanAdi vidhi paNa kahevI joIe; kema ke graMthakAre A gAthAnI avataraNikAmAM kahela ke, jJAna viSayaka vidhine kahe che. jJAna sUtrarUpe ane artharUpe grahaNa karAya che. sUtragrahaNanI pramArjanAdi vidhi anya graMthomAM paNa kahevAyelI che ane graMthakAra prAsaMgika jJAna upasaMhad vidhi batAve che, tethI baMne vidhi kahevI joIe. paraMtu vadhAre vistAra For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 75 411 graMthano na thAya mATe sUtragrahaNanI pramArjanAdi vidhine choDIne arthagrahaNanI prArthanAvidhine kahe che. vaLI bIjuM kAraNa batAvatAM kahe che ke, Avazyakaniyukti gAthA naM. 702mAM upasaMpad sAmAcArInA varNanamAM sUtravidhinI upekSA karIne arthagrahaNanI pramArjanAdi vidhi kahI che, tene anusarIne graMthakAra paNa ahIM arthagrahaNanI vidhine batAve che; ane te batAvatAM pUrve khulAso kare che ke, arthagrahaNaviSayaka AgaLamAM kahevAze e vidhi bhagavAna vaDe kahevAyelI che. A prastuta gAthA naM. 75 graMthakAre koI anya graMthamAMthI sIdhI grahaNa karela che. AthI 'nivareTiM gov/tto' nA sthAne "ni ! tA samakvADo" e pAThAMtara che, tema TIkAmAM khulAso karela che. A pAThAMtarano artha karatAM kahe che ke, he bhagavan! arthagrahaNanA viSayamAM AgaLamAM kahevAze te vidhi tamArA vaDe samyaka prakAre kahevAI che. pachI samyak prakArano artha karatAM kahyuM ke, vinayaanubaMdhanAdilakSaNarUpa samyaka prakAre kahevAI che. tenuM tAtparya e che ke, artha grahaNa karatI vakhate vinayano pravAha cAle te rIte artha grahaNa karavAno che, jethI jJAnanA vinayane kAraNe jJAnane AvaraNa karanAra jJAnAvaraNIya karmano nAza thAya ane jJAna samyak prakAre pariNamana pAme. tethI artha grahaNa karavAnA samaye ucita mudrA, ucita sthAne guru AdinA AsananuM sthApana, ucita niSadyA ane sthAne prazna, atyaMta upayogapUrvaka grahaNa arthAt tAtparyArthanuM avadhAraNa thAya te rIte upayogAdi vinayanA sarva aMgamAM upayukta thaIne artha grahaNa karavAnuM bhagavAne kahela che, je arthagrahaNanI kriyAmAM vinayanA anubaMdhanekavinayanA pravAhane, pravartAvavA rUpa che. ahIM vinayamanuvaMdhA"i nA 'ddhi zabdathI vivekano pravAha grahaNa karavAno che ane tenAthI e kahevuM che ke, jo zruta saMveganA prakarSane kare te rIte pariNamana pAme to te zruta mokSanuM kAraNa bane. tethI jema arthamAM upayoga rAkhavAno che, tema zrata dvArA potAnA AtmAne upakAra thAya te rIte saMvegamAM paNa upayoga mUkavAno che; kema ke saMveganI utpatti te viveka che. ahIM zratagrahaNamAM saMvega e che ke, zrutathI grahaNa karela artha potAnAmAM vItarAgatAne anukULa evA pariNAmane pedA karavAmAM paryavasAna pAme te rIte yatna thAya. tethI sAdhu jema jema arthane grahaNa kare che, tema tema teonA saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya tevo saMvega paNa vadhe che, ane jene tevo saMvega vadhe nahIM, tenuM zrata paNa vivekapUrvakanuM grahaNa karAyeluM thAya nahIM. TIkA : vidhimevAha-pUrvaprathama, ucita vyAkhyAnopavezanayogye, sthAne pramArjanA karttavyA bhavati / jJAnAcAro hi cAritriNAM cAritrAcArA'virodhenaiva zreyAn, anyathA punaranAcAra eva / itthaM ca tadarthinA pUrvaM bhUmipramArjanena cAritrAcAraucitI samudaJcitA bhavati / sA ca hetuH kalyANaparamparAyA iti tattvam / / 75 / / TIkArtha: vidhine ja kahe che - pUrva=prathama, ucitasthAnamAM=vyAkhyAna mATe besavA yogya sthAnamAM, For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 76 pramArjanA kartavya thAya che; je kAraNathI jJAnAcAra cAritrAcAranA avirodhathI ja kalyANakArI che. anyathA=cAritranA avirodhavALo na hoya to, vaLI anAcAra ja che=artha grahaNa karavAnI kriyA anAcArarUpa ja che; ane A rIte=vyAkhyAnanA besavA yogya sthAnamAM pramArjanA karI e rIte, tenA arthI vaDe=jJAnAcAranA arthI vaDe, pUrvamAM bhUmipramArjanA vaDe cAritrAcAranI ucita pravRtti pAlana karAyelI thAya che, ane te= cAritrAcAranI ucita pravRtti, kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che, e prakAre tattva che. II75II bhAvArtha: gAthAnA uttarArdhathI arthagrahaNanI vidhino prAraMbha kare che ane te vidhino eka aMza pramArjanA che, te gAthAnA uttarArdhamAM batAvela che. tenuM tAtparya spaSTa kare che -- jyAM arthanuM vyAkhyAna grahaNa karavAnuM che, tene yogya bhUminI sAdhue pramArjanA karavI joIe. ahIM prazna thAya ke, artha grahaNa karavo che to arthane anukULa ucita vidhi hovI joIe, jyAre pramArjanA to cAritrAcAranI kriyA che, to tene kema ahIM batAvI graMthakArazrI tenI spaSTatA karatAM kahe che ke, cAritrI evA sAdhuono jJAnAcAra cAritrAcAranA avirodhathI ja kalyANane karanAro che ane cAritrAcArathI nirapekSa jo jJAna bhaNavAnI kriyA kare to te jJAnAcAra paNa sthUlabuddhithI jJAnAcArarUpa dekhAya che, paNa vastutaH te jJAnAcAra nathI; kema ke cAritrI jJAnAcAranuM pAlana saMyamavRddhi arthe kare che, tethI jema jema te artha grahaNa kare che, tema tema saMyamanA kaMDakamAM upara caDe che. paraMtu je sAdhu vivekasaMpanna nathI, te sAdhu jJAna bhaNavAmAM ati pariNAmavALA che, jethI jJAnane samyak pariNamana pamADavAnA ati Avazyaka aMga evA cAritrAcAranA pAlananI upekSA karIne jJAna bhaNavA mATe yatna kare to te jJAna bhaNavAnI kriyA cAritra pratyenA anAdarabhAvathI saMvalita hovAne kAraNe cAritranI vRddhinuM to kA2Na banatI nathI, paraMtu jo te cAritrI hoya to paNa adhokaMDakamAM javAnuM kAraNa bane che; tethI te paramArthathI jJAnAcAra nathI, paraMtu te arthagrahaNanI kriyA anAcArarUpa che. ane je sAdhu jJAnAcAranA AcArane samyak pariNamana pamADavA mATe atyaMta yatanApUrvaka arthagrahaNa mATe besavAnA sthAnanI pramArjanA karIne saMyamanA pariNAmamAM dRDha adhyavasAyavALA hoya che, tevA sAdhune jema jema artha grahaNa kare che tema tema adhika adhika saMveganA pariNAmanI vRddhi thAya che, tethI te jJAnAcAranI pravRtti kalyANanI paraMparAno hetu bane che. e prakAranuM tattva prathama pramArjanA vidhi batAvI, tenAthI phalita thAya che. II75 gAthA: dona nisijjAu tao kAyavvAo gurUNa akkhANaM / akayasamosaraNassa u vakkhANuciya tti ussaggo / / 76 / / For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 76 413 chAyA : dve niSadye tataH karttavye gurUNAmakSANAm / akRtasamavasaraNasya tu vyAkhyAnucitetyutsargaH ||76 / / anvayArtha: to tyAra pachI guru-gurunI sasthA ane akSonI rotri nisinA=be niSaghA (Asana) vAyavyANo-karavI joIe. samosarAsa =vaLI akRta viSaghAvALA ziSyane vavavAdiya-gurunI vyAkhyA anucita che, tti vaso e pramANe utsarga che. li76 gAthArtha : tyAra pachI gurunI ane akSonI sthApanAcAryanI, be niSadyA karavI joIe. akRta viSaghAvALA ziSyane gurunI vyAkhyA anucita che, e pramANe utsarga che. I76aaaa TIkA - ___ donni tti / tatastaduttaraM dve niSadye karttavye, akSANAmityuttaraM 'ca'kArasya gamyamAnatvAd gurUNAmakSANAM cetyarthaH / nanvakSANAmapi niSadyA kimarthaM kAryA ? ityata Aha-akRtasamavasaraNasya tu-avihitAkSaniSidyasya tu, guroriti zeSa: vyAkhyA anuyogArpaNA, anucitA-ayogyetyutsargaH, ata: sA'pyAvazyakIti bhAvaH / etadarthajJApanArthameva "majjaNaNisijjaakkhA' (Ava. ni. 703) ityatra sAkSAdakSagrahaNamityAhuH / / 76 / / TIkArya : Dhogni tti' | e gAthAnuM pratika che. tyAra pachI tenA uttaramAM=bhUminI pramArjanA pachI, be niSA karavI. kakSA' pachI '' kAranuM mULagAthAmAM gamyamAtapaNuM hovAthI=adhyAhAra hovAthI, gurunI ane akSarI (be niSadhA karavI joIe) e artha che. ahIM 'nanuM' thI prazna kare che ke, akSonI paNa niSadyA zA mATe karavI ? ethI karIne kahe cheH mULa gAthAnA uttarArdha kahe che - vaLI amRta samavasaraNa=vaLI nahIM karAyela niSaghAvALA ziSyane, gurunI vyAkhyA=anuyoganI arpaNA, anucitA=ayogya che, e prakAre utsarga che. AthI karIne te paNa=akSanI niSadhA paNa, Avazyaka che, e pramANe bhAva=tAtparya che. A arthane jaNAvavA mATe akRta viSadyAvALA ziSyane gurunI anuyoganI arpaNA anucita che, e arthane jaNAvavA mATe ja Avazyakatikti gAthA703mAM "pramArjanA, akSonI niSaghA" e kathanamAM sAkSAt akSonuM grahaNa che, e pramANe kahe che. ll76ri 1. majjaNaNisejjaakkhA kitikammussagga vaMdaNe je? | bhAsaMto hoi jeTTo no pariyAeNa to vande / / For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 77 * 'kSAmapi' ahIM 'pi' thI gurunI niSadyAno samuccaya che. * ISvi ahIM '' thI e kahevuM che ke, gurunI niSadyA to Avazyaka che, paNa akSonI niSaghA paNa Avazyaka che. bhAvArtha : bhAvAcAryanI sAkSIe huM sUtra grahaNa karuM chuM, evI ziSyane buddhi karavA arthe akSanI sthApanA che; ane bhAvAcAryanI anujJAthI huM artha ApuM chuM, evI buddhi gurune karavA arthe paNa akSanI sthApanA karavAnI che; jethI guru leza paNa bhagavAnanA vacanano artha anyathA na thAya te rIte atyaMta upayukta thaIne anuyoganI arpaNA kare, ane ziSya paNa sUtrano artha leza paNa viparIta pariNAma na pAme ke apariNamana na pAme, paraMtu samyagu pariNamana pAme, te rIte bhAvAcAryanuM AlaMbana laIne arthagrahaNa mATe dattacitta thaIne yatna kare. ahIM gAthAmAM vayasamosara' - 'kRtasamavasaraNya'=viditanidhie ziSyanuM vizeSaNa che ane 'kuro?' e zabda adhyAhAra che. anuyoga arpaNArUpa kAryanA guru kartA che, tethI gurune kaA arthaka SaSThI vibhakti che; ane ziSya anuyoga arpaNanuM karma che, tethI nahIM karAyela akSa niSadyAvALA evA ziSyane karmArthaka SaSThI vibhakti che. AthI 'vihitAkSanivadharmagururrAnuyorpaNa' e pramANe zAbdabodha thAya che. ahIM TIkAmAM 'samavasara' zabdano artha 'kSanividya' karyo, tyAM prazna thAya ke, "kSanividya' e artha samavasaraLa zabdano kaI rIte thayo ? teno Azaya e che ke, jema bhagavAnane dezanA ApavA mATe ucita sthAnanuM nirmANa devo kare che, ke jyAM dezanA ApavA bhagavAna bese che, te samavasaraNa kahevAya che; tema ahIM arthagrahaNa arthe bhAvAcAryane besADavA mATenuM sthAna karavAmAM Ave che, je akSane mATe (sthApanAcAryane mATe) sthApanA karavA arthe Asana svarUpa che. tethI 'samavasarano artha 'anipi' karela che. TIkAmAM akRtAkSaniSadyAvALA ziSyane utsargathI anuyoga arpaNA anucita kahI. tethI arthathI e prApta thAya ke, koIka evA saMyogamAM akSanI niSadyA na thaI zake to apavAdathI tyAre doSarUpa nathI, paraMtu jyAre evuM koI kAraNa na hoya ane niSadyA thaI zake tema hoya chatAM ziSya pramAdathI na kare to doSarUpa che. 76aaaa . gAthA : khele ya kAiyAe joggAiM mattayAiM do hoti / tayavattheNavi attho dAyavyo esa bhAvattho / / 77 / / chAyA : zleSmaNi kAyikyAM ca yogye mAtrake dve bhavataH / tadavasthenApyartho dAtavya eSa bhAvArthaH / / 77 / / For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 77 anvayArtha: vene ya phiyA=zlekhane nimitte ane kAyikI nimitte nokhuM to mattArUM yogya be mAtraka (kuMDIo) ti hoya che sthApavAnA hoya che. tayavasthevi nho rAvyo saMtevA prakAranI rogI avasthAmAM paNa artha Apavo joIe e, mAvatyo bhAvArtha che=gAthAnA pUrvArdhano bhAvArtha che. ll7SNA gAthArtha : zlekha (kapha) nimite ane kAyikI (laghuzaMkA-mAnuM) nimite yogya be mAtraka sthApavAnA hoya che. tevA prakAranI rogI avasthAmAM paNa artha arthAt sUtrano artha, Apavo joIe e gAthAnA pUrvArdhano bhAvArtha che. ll77mAM TIkAH khele ya tti / tataH zleSmaNi kAyikyAM ca, zleSmanimittaM kAyikInimittaM cetyarthaH, guroriti zeSaH, yogye=ucite, mAtrake samAdhisthAnarUpe dve, bhavataH sthApanIye iti zeSaH / anyathA punarardhakRtavyAkhyAnotthAnAnutthAnAbhyAM svAdhyAyapalimanthAtmavirAdhanAdiprasaGga iti bhAvaH / TIkArya : vene ra ri' | e gAthAnuM pratika che. tyAra pachI=be niSaghA sthApana karyA pachI, gurunA plekha nimite ane kAyikI nimite yogya= ucita, be mAtraka=samAdhisthAnarUpa be mAtraka, sthApana karavAM joIe. ahIM gAthAmAM 'kuroda'=guru mATe, e pramANe adhyAhAra che ane "thApanI' e zabda adhyAhAra che. anyathA=be mAtra sthApana na karyA hoya to, vaLI ardhA karAyelA vyAkhyAnamAM utthAna dvArA ziSyanA svAdhyAyanI palima- (hAni) ane gurunA anutthAna dvArA AtmavirAdhanAdino prasaMga che, e pramANe bhAva che tAtparya che. * AtmavirAdhanAdi ahIM kAri' thI saMyamavirAdhanAnuM grahaNa karavuM. bhAvArtha arthanI vAcanA ApanAra AcAryane zleSmanI ane kAyikI-laghuzaMkAnI (mAtra karavAnI) takalIpha hoya to ziSya be mAtrakanuM sthApana kare. mAtrakano artha karatAM kahyuM, "samAdhisthAnarUpa. tethI e kahevuM che ke, jo anuyoga arpaNa karanAra AcAryane zleSmanI ane vAraMvAra laghuzaMkAnI takalIpha hoya to samAdhipUrvaka cittanI svasthatApUrvaka, arthavyAkhyAnamAM prayatna karI zake nahIM. tethI zleSmane te samaye kADhI nAkhavuM ane laghuzaMkA TALavI, te samAdhinuM sthAna kahevAya, ane te samAdhinA sthAnanI prAptino ananya upAya be mAtraka che. tethI upacArathI mAtrakane ahIM samAdhisthaLarUpa kahela che. have jo be mAtraka mUkavAmAM na Ave ane jyAre jyAre jarUra paDe tyAre artha grahaNa karatAM karatAM For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 77 ziSya UbhA thaI levA jAya to ziSyane svAdhyAyanI hAni thAya, ane zleSma ane laghuzaMkAnI zaMkA hovA chatAM AcArya tene TALavA mATe UThe nahIM, to AcAryanA zarIramAM rogano prakopa thAya. tethI AtmavirAdhanA thAya ane roganA prAbalyane kAraNe saMyamayoganuM samyak pAlana na thAya ane vAcanAdi na ApI zake te rUpa saMyamavirAdhanA paNa prApta thAya. TIkA H nanu kRtakAyikIvyApAreNaiva guruNA vyAkhyAprArambhAdantarA kAyikyA anavakAzAduktadoSAbhAvena kiM kAyikImAtrakeNa ? ityata Aha- tadavasthasyApi sA punaH punaH kAyikIsamAgamanimittarogagrastAvasthA yasyAsau tavavastha(sva)sthApi, pizoDacasya sutarAM tavociAmivyagnaH, (rtha-anuyogo, vAtavya kRti bhAvArthaH / ''do ceva mattagAiM khele taha kAiyAi bIyaM tu (Ava. ni. 705 ) iti sUtrarahasyam / tathA ca tathAvidhaglAnatvAdikAraNe tadaucityamityuktaM bhavati / ata eva paJcavastuke'pyabhihitam - do ceva mattagAI khele taha kAiyAi bIyaM tu / vaMvido vi murtta vALigna tti mAvo' kRti|| (paM.va.1003) ||99 || TIkArya : 'nanu' thI zaMkA kare che ke - karyo che kAyikI vyApAra jeNe evA jaguru vaDe vyAkhyAnano prAraMbha hovAnA kAraNe vacamAM kAyikIno anavakAza hovAthI ukta doSano abhAva hovAnA kAraNe=svAdhyAya palimaMthAdi doSano abhAva hovAnA kAraNe, kAyikImAtraka vaDe zuM ? ethI karIne kahe che - te avasthAmAM paNa artha=anuyoga, devo joIe. tavavasthApi no samAsavigraha kare che 'te avasthAmAM paNa'=pharI pharI kAyikI samAgama nimitta rogagrasta avasthA che jemanI tevA, A=AcArya te tadavastha, temaNe paNa artha=anuyoga, Apavo joIe, e pramANe bhAvArtha che. anyane=roga vagaranA AcAryane, sutarAM=atyaMta, tenA aucityano abhibhaMjaka 'pi' zabda che=arthanuM vyAkhyAna karavuM ucita che teno abhivyaMjaka=sUcaka, 'vi' zabda che. temAM Avazyakaniyukti gAthA-705tI sAkSI ApatAM kahe che 'be ja mAtraka khela tathA vaLI bIjuM kAyikI' A prakAranA sUtranuM rahasya che=AvazyakaniyuktinI gAthA-705 batAvI, e prakAranA sUtranuM 'AvI rogISTha avasthAmAM paNa anuyoganI arpaNA karavI joIe' e, rahasya che. ane te rIte=AvazyakaniryuktinA A sUtranuM AvuM rahasya che te rIte, tevA prakAranA glAnatvAdinA kAraNamAM=vAraMvAra laghuzaMkA (mAtra) javuM paDe tevA prakAranA glAnatvAdinA kAraNamAM, te aucitya che=anuyoganI arpaNA karavI ucita che, te kahevAyeluM thAya che=gAthAnA 9. basyottarArdha:-bAvaDvA ya sujeMtI vi ya te tu vaMyaMtti / 2. dve eva mAtrake zleSmaNi tathA kAyikyAM dvitIyaM tu / evaMvidho'pi sUtraM vyAkhyAyAditi bhAvArtha: / / For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 upasaMpadA sAmAcArI | gAthAH 77. pUrvArdhamAM kahyuM ke, be mAtraka mUkavAM joIe tenA dvArA kahevAyeluM thAya che. AthI ja= tevA prakAranI glAnatyAdi avasthAmAM paNa arthavyAkhyAna karavuM ucita che AthI ja, paMcavastu graMtha gAthA-1003mAM paNa kahevAyuM che - "be ja mAtraka zleSma nimitte ane bIjuM vaLI kAyikI nimitte." AvA prakAranA paNa=vAraMvAra mAtra Adi karavA javuM paDe evA prakAranA glAna paNa, sUtranuM vyAkhyAna kare e prakArano bhAvArtha che." 'ti' paMcavastu graMthanA sAkSIpAThanA uddharaNanI samAptimAM che. I77mAM * "sattAnatvari' ahIM 'ri thI vRddhAvasthAnuM grahaNa karavuM. * "paMghavastuDamahitanuM' ahIM '' thI e kahevuM che ke, AvazyakaniyuktimAM to kahyuM che, paraMtu paMcavastumAM paNa kahyuM che. noMdha:- TIkAnA aMtamAM Apela "paMcavastu graMtha'no pATha "paMcavastu' graMthamAM nIce pramANe che, je zuddha bhAse che - 'dA ceva mattagAiM khele kAia sadosagassucie / evaMviho'vi NiccaM, vakkhANijja tti bhAvattho' / / 1003 / / paMcavastu gAthA-1003no artha A pramANe che - sadoSavALA evA gurunA zleSma mAtraka ane kAyikImAtraka ucita bhUbhAgamAM anuyoga grahaNa karavAne yogya sthAnamAM, sthApana karavAnA che. tenuM edaMparya gAthAnA uttarArdhathI batAve che - AvA prakAranA sadoSa chatAM guru nitya vyAkhyAna kare e bhAvArtha che. bhAvArtha: AcArya mATe zakti hoya tyAM sudhI arthanuM vyAkhyAna karavuM te avazya kartavya che, te batAvavA mATe arthagrahaNanI vidhimAM zleSma mATe ane kAyikI mATe ema be mAtraka sthApavAnuM kathana che ane paMcavastu graMthanI TIkAmAM to spaSTa kahyuM che ke, je AcAryane evI koI takalIpha na hoya tenA mATe zleSmanimittaka ane kAyikInimittaka mAtrakanI sthApanA karavAnI jarUra nathI. tethI arthagrahaNanI vidhimAM be mAtraka mUkavAM joIe, tevI koI niyata vyApti nathI. phakta A kathana dvArA eTaluM kahevuM che ke, atyaMta glAna avasthA hoya to paNa jyAM sudhI zakya hoya tyAM sudhI arthanuM vyAkhyAna AcArye karavuM joIe; kema ke arthanA vyAkhyAnathI yogya jIvone saMvega vadhe che ane saMyamanA kaMDako vadhe che; ane je AcAryane evI koI takalIpha na hoya tevA AcArya to avazya arthavyAkhyAna karavuM joIe. sUtranA arthanuM vyAkhyAna saMveganuM prabaLa kAraNa che ane saMveganA prakarSathI bhagavAnanA vacananI ruci ane bhagavAnanA vacananI pariNati prakarSavALI thAya che, jethI bhagavAnanuM zAsana yogya jIvomAM sadA khIlelI avasthAmAM rahI zake. paraMtu jo arthavyAkhyAna na maLe to e prakAranA yogya jIvomAM paNa arthavyAkhyAnanA For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 78 abhAvane kAraNe te prakAranA bhagavAnanA vacananuM pariNamana thatuM nathI, jethI bhagavAnanA zAsanamAM rahelA yogya jIvone paNa vizeSa prakAranI pariNati pragaTa thatI nathI. mATe zaktisaMpanna AcArye zaktinA prakarSathI arthavyAkhyAnamAM yatna karavo joIe.II77]] avataraNikA : nanvevaMvidhA'zaktimato'nuyogAdAne'pi kA kSatiH ? ityata Aha - avataraNikArya : - 'nanu' thI zaMkA kare che AvA prakAranA=rogathI grasta hovAthI vAraMvAra zleSma karavuM paDe ane vAraMvAra mAtru karavA javuM paDe evA prakAranA, azaktivALA AcAryanA anuyoganA adAnamAM paNa=anuyoga na Ape to paNa, zuM kSati che ? ethI karIne kahe che . * 'anuyogAvAne'pi' ahIM 'pi' thI anuyogadAnano samuccaya che. bhAvArtha: pUrva gAthAmAM kahyuM ke, evA prakAranI glAnAdi avasthAmAM paNa anuyogadAna ApavuM ucita che. tyAM zaMkA karatAM kahe che ke, tevA prakAranI glAna avasthAne kAraNe anuyoga ApavAnI zakti na hoya ane anuyogadAna na Ape ane tenA badale potAnA zarIranI kSamatA rahe tevuM anya kRtya kare to zuM vAMdho ? A prakAranI zaMkA karanArano Azaya e che ke, zarIranI svasthatA rahe te rIte ucita yatna karavAthI saMyamayogamAM yatna thaI zake che. tethI vAraMvAra zleSmanI ane laghuzaMkAnI takalIpha hoya, bolavAmAM zrama paDato hoya, tyAre anuyoganuM dAna na kare to koI doSa nathI. tenuM nirAkaraNa karavA mATe graMthakAra kahe che - gAthA: tAvaiyAvi ya sattI iharA nUNaM nigUhiyA hoI / sattiM ca NigRhaMto caraNavisohiM kahaM pAve / / 78 / / chAyA : tAvatyapi ca zaktiritarathA nUnaM nigUhitA bhavati / zaktiM ca nigUhayan caraNavizuddhiM kathaM prApnuyAt / / 78 / / anvayArtha: rUharA ya=ane ItarathA=anuyoganA adAnamAM, tAvAva sattA=teTalI paNa zakti=atyaMta glAna avasthAmAM paNa e sUtranA dAnanI jeTalI zakti che teTalI paNa zakti, mULa=nizcita=nakkI, nimUhiyA DhoD=nigUhita thAya che=AcchAdita thAya che. satti = kUi Mto=ane zaktine gopavato (AcchAdAna karato) parAvisodiM=cAritranI vizuddhi nheM vAve=kevI rIte prApta kare ? / / 78 / / For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 78 419 gAthArtha : ane anuyoganA adAnamAM teTalI paNa zakti nakkI nigrahita thAya che ane zaktine nigUhana karato cAritranI vizuddhi kevI rIte prApta kare ? ll78 TIkAH tAvaiyA vi ya tti / tAvatyapi ca rogagrAsAdalpIyasyapi ca zaktiH itarathA anuyogAdAne, nUnaM nizcitaM, nigRhitA-dhRtibalA'sphoraNenA'prakaTIkRtA, bhavati / kiM tata: ? ityata Aha - zaktiM ca-parAkramaM ca, nigRhayan-AcchAdayan, caraNavizuddhiM cAritraprakarSaM kathaM prApnuyAt ? na kathamapItyarthaH / zaktinigRhanaM vinA yatamAna eva hi yatirucyate / ataH zaktinigRhane yatitvazuddhirdUrApAstA / ata evA'zaktamAzrityApyevamuktam1 'so vi ya NIaparakkamavavasAyadhiibalaM aguhaMto / muttUNa kUDacariyaM jai jayaMto avassa jaI' / / (updeshmaalaarU84) rUti TI78nA TIkArca - 'tAvayA vi ja utta' | e gAthAnuM pratika che. ane ItarathA=anuyoganuM adAna karAve chate, teTalI paNa=rogatA grAsane kAraNe thayela alpa paNa, zakti - nizcita=nakkI, tigUhita=dhRtibalanA asphoraNathI apragaTa karAyelI, thAya che. tenAthI zuM?=zakti nigUhita thAya che tenAthI zuM ? ethI karIne kahe che - ane zaktine parAkrama, gopavatA=AcchAdana karatA, anuyogadAtA AcArya cAritranI vizuddhi cAritranA prakarSane, kevI rIte prApta kare ? koI rIte paNa prApta na kare e pramANe artha che. je kAraNathI zaktine chupAvyA vinA yatamAna jayatna karato ja yati kahevAya che, AthI zaktine chupAvavAmAM yatipaNAnI zuddhi thatI nathI. AthI ja zaktine gopavyA vinA yatamAna jayati kahevAya che AthI karIne ja azaktane AzrayIne paNa A pramANe AgaLa upadezamALAnI gAthA-384mAM batAvAya che e pramANe, kahyuM che - upadezamALA-384mI gAthAno A artha che - "te paNa atyaMta azakta paNa, kUTa cAritrane mUkIne nija parAkrama ane nija vyavasAyamAM vRtibalane nahIM gopavato jo yatamAna che, to avazya yati che." 'rUti' upadezamAlAnA uddharaNanI samAptimAM che. 78 * 'utpIyara' ahIM thI e kahevuM che ke, rogagrasta hovAne kAraNe adhika zakti to nathI phoravatA, paraMtu je alpa thayelI paNa zakti che, te paNa nathI phoravatA. 1. so'pi ca nijaparAkramavyavasAyadhRtibalamagRhayan / muktvA kUTacaritaM yadi yatamAno'vazyaM yatiH / / For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA: 78 * "HzamazrApa' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke, samarthane AzrayIne to kahevAyuM che, paNa azaktane AzrayIne paNa kahevAyuM che. bhAvArtha: sAdhuoe saMyama grahaNa karyA pachI potAnAmAM je prakAranI zakti hoya te prakAranI zakti samyapha zratanA pariNamanamAM vAparavAnI che. vaLI, zruta abhyAsa karyA pachI zruta anusAra sarvatra ucita pravRtti karavAnI che. tethI jema zrutamAM zakti phoravavAnI che, tema ucita vaiyAvRjyAdi sarva kRtyomAM cAritranI vizuddhi mATe zakti phoravavAnI che. tethI je sAdhu zrutaabhyAsa karIne saMpanna thayelA che, tevA sAdhune arthavyAkhyAnamAM zaktine phoravavAnI che, jethI pote karela kRtAbhyAsa aneka jIvone saMvega pedA karIne saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane. ane tevA zrutasaMpanna AcArya paNa jyAre rogathI grasta hoya tyAre paNa, jo potAnI thoDI paNa zakti hoya to te zakti jo anuyogadAnamAM na vApare to potAnI anuyogamAM zaktine pravartAvavA rUpa dhRti ane tene anurUpa zArIrika baLa nahIM skuraNa karavAnA kAraNe nigUhita balavIryavALA thAya che, ane sAdhu potAnA parAkramane gopave to cAritranI zuddhi thAya nahIM. have kadAca te vAcanAdAtA AcArya vAcanA devAmAM potAne zArIrika ghaNo zrama thAya che tevuM jaNAya tyAre, vAcanA devAnuM kArya choDIne potAnA zarIrane anukULa rahe tevA koI sUtrArtha parAvartanamAM potAnI zakti vAparatA paNa hoya, to paNa yogya jIvone sUtradAna ApavA rUpa balavAna yogamAM zakti na phorave to, teozrIe potAnI zakti gopavI kahevAya ane tethI cAritranI zuddhi thAya nahIM. zAstramAM kahyuM che ke, je sAdhu potAnI zaktine gopavyA vinA yatamAna hoya te yati kahevAya che ane je vyaktine je prakAranA yoganuM adhikArIpaNuM prApta thayuM che temAM teNe prayatna karavo joIe. tethI je AcAryae arthanA vyAkhyAnanA paramArthane jANyo che te AcArya arthavyAkhyAnanA adhikArI che, chatAM zarIranI sukhazIlatAne kAraNe teo arthavyAkhyAnamAM zakti na vApare, ane potAno sukhazIla svabhAva puSTa thAya tevA koI anya yogamAM zakti vAparatA paNa hoya, topaNa temanAmAM cAritranI zuddhi thAya nahIM. mATe cAritranI zuddhinA arthIe potAne ucita evA balavAna yogamAM daDha yatna karavo joIe. tethI anuyogadAnamAM zaktivALA sAdhu anuyoga na Ape to cAritranI zuddhi thAya nahIM. te javAtanI puSTine arthe upadezamALA graMtha gAthA-384nI sAkSI ApI che. teno bhAva A pramANe che koI sAdhu potAnI bhUmikA pramANenuM ucita kArya karavA mATe asamartha hoya topaNa potAnA parAkramamAM ane potAnA vyavasAyamAM dhRtibaLane gopavyA vinA jo yatna karatA hoya to te avazya yati che, paraMtu potAnI zakti hovA chatAM sukhazIlatAne kAraNe vicAre ke, atyAre mArI zakti nathI, to te kUTa cAritravALA che, ane tevA sAdhune cAritranI zuddhi thAya nahIM. ahIM nija parAkrama zabdathI potAno aMtaraMga prayatna levAno che ane nija vyavasAyathI potAnuM ucita bAhya kRtya levAnuM che, ane temAM dhRti aMtaraMga utsAhapUrvaka yatna, ane baLa zArIrika baLa, e baMnene gopavyA vinA yatna karavAno che. ll78II For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 upasaMpadA sAmAcArI gAthA : 79 avataraNikA - nanu bhUyaHkAlapratibaddhamanuyogamadadAno'pyasau svalpasamAdhikAlAnurUpamalpameva kAryAntaraM kariSyati, tato na zaktinigUhanaprayukto doSaH, ityata Aha - avataNiyArthaH nana' thI zaMkA kare che - dIrghakALa pratibaddha anuyogadAnane nahIM ApatA evA A=AcArya, svalpa evA samAdhikALane anurUpa alpa ja kAryAtarane karaze, tethI zaktitigRhanaprayukta doSa thaze nahIM. ethI karIne kahe che - * manuyomavAnoDo ' ahIM anuyoga ApanArano '' thI samuccaya che. bhAvArtha: pUrvamAM kahyuM ke, je AcAryamAM anuyoga ApavAnI zakti che, te AcArya, rogAdikane kAraNe paNa je thoDI ghaNI paNa zakti che, tene anuyoga arpaNa karavAmAM na vApare to cAritranI zuddhi na thAya tyAM 'nanuM thI pUrvapakSI zaMkA kare che - anuyogadAnanI pravRtti to lAMbA kALanI hoya che, kema ke be-traNa kalAka dhArAbaddha vAcanA cAlatI hoya che, ane je AcAryane vAraMvAra zleSmanI ke laghuzaMkAnI takalIpha che, te AcArya tevI dIrdhakALanI anuyoga Adi pravRttimAM vAraMvAra zleSmAdinA kAraNe ane laghuzaMkA thavAnA kAraNe skUlanA pAme che, mATe anuyogaarpaNAnuM kArya choDIne potAnA cittanI samAdhi rahe tevuM svalpakALane anurUpa kAryAMtara kare arthAt anuyogadAna jevuM moTuM kArya grahaNa na kare, paraMtu svAdhyAyAdi ke anya tevuM koI ucita nAnuM kArya grahaNa kare che jethI vAraMvAra zleSmAdi mATe prayatna karavAmAM takalIpha na thAya, to temAM zuM vAMdho ? kema ke tema karavAthI te AcArya potAnI zaktine paNa gopavI nathI, mATe saMyamanA apakarSarUpa doSanI prApti paNa nahIM thAya. tevI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM kahe che -- gAthA : aNuogadAyagassa u kAle kajjaMtareNa No lAho / kappaDavavahAreNaM ko lAho rayaNajIvissa / / 79 / / chAyA : anuyogadAyakasya tu kAle kAryAntareNa na lAbhaH / karpaTavyavahAreNa ko lAbhaH ratnajIvinaH / / 79 / / anvayArtha: 3govAyA =vaLI anuyogadAyaka AcAryane chAjo=anuyoga ApavAnA kALamAM varnAtarena= For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 79 kAryAtarathI Lo nAdo lAbha nathI. raNanIvitraratnajIvIne MDavavAref=NUla vastranA vyApArathI zo nAdo zuM lAbha ? arthAt koI lAbha nathI. li79iaa gAthArtha : vaLI anuyogadAyaka AcAryane anuyoga ApavAnA kALamAM kAryAtarathI lAbha nathI. ratnajIvIne sthUla kApaDanA vyApArathI zuM lAbha? arthAt koI lAbha nathI. II79ll TIkA: aNuoga tti / aNuogadAyagassa u iti anuyogadAyakasya tu-arthavyAkhyAnArpakasya tu, kAleanuyogavelAyAM, kAryAntareNa tadatiriktakAryeNa, no lAbha: neSTaphalAvAptiH / atra dRSTAntamAha-ratnajIvina:ratnairindranIlAdibhirjIvati vRttiM karotIti ratnajIvI tasya, karpaTavyavahAreNa sthUlavastravyApAreNa, ko lAbha? na ko'pItyarthaH, tatrA'pariniSNAtatvAdupekSAbhAvAcceti bhAvaH / evaM cAnuyogaM muktvA kAryAntarakaraNe tasyA'viveka ityuktaM bhavati, yo hi yatrAdhikArI sa tamarthameva sAdhayan vivekI vyapadizyata iti nigarvaH / / 79 / / TIkArca - 'guNona tti' | e gAthAnuM pratIka che. vaLI ayogadAyaka arthanuM vyAkhyAna ApanArane, kAle anuyogadAnanA samaye, kAryAtarathI= anuyogadAnathI atirikta kAryathI, lAbha nathI ISTaphaLanI prApti nathI. ahIM=arthanuM vyAkhyAna ApanArane anuyogadAna samaye kAryAtarathI lAbha nathI emAM, daSTAMtane kahe che - ratnajIvIne je IndranIlAdi ratnonA vyApAra vaDe jIve che arthAt vRttine kare che evA ratnajIvIne, kApaDanA vyApArathI sthUla vastranA vyApArathI, zuM lAbha ?=koI lAbha nathI, e pramANe artha che; kema ke temAM=kApaDanA vyApAramAM; aparitiSNAtapaNuM che ane upekSAbhAva che, e pramANe bhAva=tAtparya che. ane e rIte=daSTAMta dvArA kahyuM ke anuyogadAyakane anuyogakALe kAryAtarathI koI lAbha nathI ema je kahyuM e rIte, anuyogane choDIne kAryAtarane karavAmAM teno=anuyogadAtAno, aviveka che, e kahevAyeluM thAya che; je kAraNathI je jemAM adhikArI che, te te arthane ja sAdhato vivekI kahevAya che, e pramANe ligarva=niSkarSaka che. 79. * 'sunItAmi' ahIM ri' thI sUryakAMta maNi Adi anya ratnonuM grahaNa karavuM. bhAvArtha: arthanA vyAkhyAnamAM samartha evA AcArya anuyoga ApavAnA samaye potAnI zleSmAdi prakRtine kAraNe te kAryane choDIne anya kArya kare to nirjarArUpa ISTaphaLanI prApti thatI nathI, kema ke te kAryamAM teo kuzaLa nathI. temAM dRSTAMta batAve che ke - ratnanI parakha karanAra hovAthI ratnanA vyApAramAM nipuNatA meLavela For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA: 80 ratnajIvI, saMyogavazAt skUla vastrano vyApAra kare to lAbha meLavI zakato nathI; kema ke vastranA vyApAramAM te niSNAta nathI, vaLI ratnanA vyApArathI ghaNo lAbha dekhAto hovAthI alpa lAbhavALA evA vastranA vyApAramAM tenI upekSA hoya che. tema arthavyAkhyAna ApavAmAM samartha AcAryane arthavyAkhyAna dvArA sva-paranA tIvra saMveganI vRddhirUpa mahAlAbha dekhAto hoya che, tethI zArIrika azaktine kAraNe arthavyAkhyAnanuM kArya choDIne, pUrvamAM jenI kuzaLatA hatI paNa atyAre jemAM aniSNAtapaNuM che evuM koI mAMDalInuM kArya kare, to arthavyAkhyAna jevI saMvegavRddhi karI zakatA nathI. kadAca mAMDalInuM kArya na karatAM svazaktinI sAdhya svAdhyAyAdi kArya atyaMta dhRtipUrvaka kare topaNa arthavyAkhyAna jevI saMvegavRddhirUpa lAbha na dekhAvAthI temAM upekSA thAya che. mATe AcArya AvI zArIrika azakta ke rogagrasta avasthAmAM paNa arthavyAkhyAnamAM yatna kare, anyatra na kare. Ama chatAM, anuyogane choDIne kAryAtara kare to te AcAryano aviveka che, e pramANe artha phalita thAya che. je kAraNathI je vyakti je kAryamAM adhikArI che, te te arthane ja karato vivekI kahevAya che. tethI je sAdhu zAstramAM nipuNa nathI thayA temaNe nipuNa thavAmAM yatna karavo e temano viveka che ane je sAdhu vaiyAvRjyamAM nipuNa che teNe temAM yatna karavo joIe; tema je AcArya arthavyAkhyAnamAM nipuNa che, temaNe temAM yatna karavo joIe, te temano viveka che. ratnajIvI ane anuyogadAyaka AcAryanI samAnatA A rIte che - ratnajIvI anuyogadAyaka AcArya (1) ratnano vyApAra kare che. (1) haMmezAM jijJAsu ziSyone anuyoga arpaNa kare che. (2) ranavyApAramAM niSNAta che tethI (2) arthavyAkhyAnamAM nipuNatA che tethI svaghaNo lAbha meLave che. paranI saMvegavRddhirUpa mahAlAbha meLave che. (3) alpa lAbha maLavAthI kApaDanA (3) arthavyAkhyAna jevI saMvegavRddhi na thavAthI anya vyApAramAM upekSA thAya che. kAryamAM upekSAbhAva thAya che.ll79TI gAthA : vaMdaMti tao savve vakkhANaM kira sugaMti jAvaiyA / tatto kAussaggaM kareti savve avigghaTThA / / 8 / / chAyA : vandante tataH sarve vyAkhyAnaM kila zRNvanti yAvantaH / tataH kAyotsargaM kurvanti sarve'vighnArtham / / 80 / / anvayArthaH to tyAra pachI=be mAtraka sthApana karyA pachI, kira kharekhara, nAphiyA vevasthA suti jeTalA vyAkhyAna sAMbhaLe che sarve teTalA sarva vati vaMdana kare che. tatto tyAra pachI vaMdana karyA pachI sacce sarva For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 viTTA=avighna arthe hrAssaE=kAussaggane reti kare che. 80nA gAthArtha H tyAra pachI kharekhara, jeTalA vyAkhyAna sAMbhaLe che, te sarva vaMdana kare che. vaMdana karyA pachI sarva avighna arthe kAussaggane kare che. II80aa TIkA H vaMdaMti tti / tataH=tadanantaraM, kila iti satye, yAvanto vyAkhyAnaM zRNvanti tAvanta iti gamyam, sarve na tu katipaye, vandante dvAdazAvarttavandaneneti vidhivizeSabalAdunnIyate / tataH = tadanantaraM, sarve kAyotsargaM kurvanti / kimartham ? ityAha- avighnArthaM - utpannotpatsyadvighnakSayAnutpattyartham / taduktamAvazyakavRttau 'sarve zrotAraH zreyAMsi bahu vighnAnIti kRtvA tadvighAtAyAnuyogaprArambhe kAyotsargaM kurvanti' iti / / 80 / / TIkArya : upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 80 'vaMyaMti tti'| e gAthAnuM pratIka che. tyAra pachI=be mAtraka sthApana karyA pachI kharekhara, jeTalA vyAkhyAna sAMbhaLe che teTalA, paraMtu keTalAka janahIM, vaMdana kare che=sarve dvAdazAvartavaMdanathI vaMdana kare che, ahIM vaMdana zabdathI dvAdazAvartavaMdana grahaNa karavuM. te mULamAM ullekha nathI, paraMtu vidhivizeSatA baLathI nakkI thAya che. tyAra pachI=dvAdazAvartavaMdana pachI, sarve kAussaggane kare che. zA mATe kAussaggane kare che ? ethI kahe che - - avighna arthe=utpanna vighnanA kSaya ane anutpanna vighnanI anutpatti arthe. te=avighnArthe sarve sAMbhaLanArAo kAussagga kare che te, Avazyakaniryukti gAthA-706nI vRtti=TIkAmAM, kahyuM che "zreya kAryo ghaNA vighnavALAM che" ethI karIne sarve sAMbhaLanArAo tenA=vighnanA, vighAta mATe=nAza mATe, anuyoganA prAraMbhamAM kAyotsarga kare che." 'rUti' AvazyakaniryuktinI TIkAnA uddharaNanI samAptimAM che. mULa gAthAmAM 'tAvanta' zabda adhyAhAra che ane 'vira' zabda satya=kharekhara, arthamAM che. 80nA bhAvArtha: be mAtraka sthApana karyA pachI arthazravaNa samaye jeTalA vyAkhyAna sAMbhaLavA bese che, te sarve dvAdazAvartavaMdanathI vAcanAdAtA AcAryane vaMdana kare che. A kathanathI e phalita thAya ke, vyAkhyAna sAMbhaLanAra cAritraparyAyathI kadAca moTA hoya, kadAca padastha paNa hoya, topaNa arthavAcanA sAMbhaLatI vakhate anuyogadAtAmAM rahelA guNavizeSane sAme rAkhIne dvAdazAvartavaMdana kare che. tyAra pachI utpanna thayelA vighnanA kSaya mATe ane anutpanna=bhaviSyamAM thanArA For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 80 4rapa vidgonI anutpattine mATe kAyotsarga kare che. ahIM vicArakane prazna thAya ke, jo vighna utpanna thaI cUkyuM hoya to vAcanA ApavA mATeno prAraMbha ja kaI rIte thaI zake ? kema ke bAhya koI vighna hoya to pravRttinA prAraMbhamAM pratibaMdhaka bane. tethI utpanna vijJa kahevAthI e artha jaNAya che ke, arthavyAkhyAnanA prAraMbhamAM ucita arthano bodha zrotAne na thaI zake tevuM karma paNa vidyamAna hoya. tethI upadezaka, bhagavAnanA vacananuM rahasya samajAvatA hoya topaNa te rIte zrotAne bodha na thAya tevuM paNa karma kAussagnakALamAM thayelA zubha adhyavasAyathI nAza pAme che. vaLI, zrotAne tenA kSayopazamane anurUpa kayo padArtha kaI rIte batAvavo, tevuM yathArtha sthAna kvacit vAcanAcAryane paNa phuraNa na thAya to yathArtha arthanA arthI evA zrotA sAdhuo yathArtha arthane pAmI zake nahIM. tethI vAcanAnA prAraMbhamAM karAyelA kAussagnanA zubha adhyavasAyathI tevuM karma paNa nAza pAme, jethI vAcanAcAryane paNa sahaja tevo padArtha skuraNa thAya ke jethI zrotAne tenA yathArtha arthano bodha thAya ane bhaviSyamAM graMthanA adhyayanakALa daramyAna paNa tene koI bAhya vighna na Ave. A rIte zrotAne yathArtha bodhanuM pratibaMdhaka evuM karma paNa vipAkamAM na Ave ane upadezakanI ucita sthAne ucita pratibhA skuraNa thAya ane zrotAne paNa te artha te rIte pratibhAsa thAya, temAM je koI vighnaApAdaka sAmagrI hoya tenuM anutthAna thAya, tadarthe kAussagna karavAmAM Ave che. je kAussagnamAM je logassa Adi sUtranuM smaraNa karAya che, temAM atyaMta upayogapUrvaka je zrotA zubha adhyavasAyane kare che, tenAM vidgo te kAussagnathI nAza pAme che; Ama chatAM, nikAcita karma hoya to te nAza na paNa pAme tevuM paNa banI zake che. AthI e phalita thAya ke, samyaka kAussagnapUrvaka samyak pravRtti karanArane prAyaH vina Ave nahIM, paraMtu jeo kAussagna kare che, chatAM te rIte kAussagnamAM samyagu yatna karatA nathI, phakta AcAramAtrarUpe kAussagna kare che, teone kAussagna karatAM adhyavasAyanI zuddhi thatI nathI, mATe paNa vipna AvI zake, ane nikAcita karma hoya to tenA kAraNe paNa vipno AvI zake che ane viparIta bodha paNa thaI zake che. II8nA avataraNikA: nanu sarvameva zAstraM maMgalabhUtam, punaH kiM tatra maMgalAntareNa ? ityata Aha - avataraNitArtha - nanuM' thI zaMkA kare che ke, sarva ja zAstra maMgalabhUta che. vaLI tyAM zAstranA prAraMbha pUrve, maMgalAMtarathI=anya maMgalathI, zuM? ethI karIne kahe che - bhAvArtha - pUrva gAthAmAM kahyuM ke, vAcanAdAtA AcAryane sarva sAdhuo dvAdazAvarta vaMdana kare che ane tyAra pachI arthavyAkhyAnane sAMbhaLavAmAM AvatAM vidgonA nAza mATe sarva sAdhuo kAussagna kare che. tyAM "nanuM thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke, sarva ja zAstra maMgalabhUta che, tethI artha bhaNanAra sAdhuo zAstranuM adhyayana karaze, For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 81 tenAthI vighnono nAza thaI jaze, mATe AvatAM vighnonA nAza mATe arthavAcanAnI pUrve kAyotsargarUpa maMgalAMtaranI zuM jarUra che ? arthAt jarU2 nathI. te prakAranI pUrvapakSInI zaMkAnA nirAkaraNa mATe graMthakArazrI kahe che - gAthA: vihu maMgalabhUyaM savvaM satthaM tahAvi sAmaNNaM / eyammi u vigghakhao maMgalabuddhI ii eso / / 81 / / chAyA : yadyapi hu maMgalabhUtaM sarvaM zAstraM tathApi sAmAnyam / etasmiMstu vighnakSayo maMgalavudhyeti eSaH / / 81 / / anvayArthaH navi=joke du=nakkI sarvAM satsaM=sarva zAstra mAtaM=maMgala che, tAvi=topaNa sAmaO=sAmAnya che=aMtarAya kSaya sAmAnya prati hetu che. |mma 3=vaLI AmAM=zAstra bhaNavAmAM AvatA vidhavo= vighnano kSaya mAnavuddhI-zAstraviSayaka maMgala buddhithI thAya che. =ethI karIne=e hetuthI so=A= vighnakSaya mATe kAyotsargarUpa maMgala kartavya che. 81 gAthArtha H joke nakkI sarva zAstra maMgala che, topaNa aMtarAya kSaya sAmAnya prati hetu che. vaLI zAstra bhaNavAmAM AvatA vighnano kSaya zAstraviSayaka maMgalabuddhithI thAya che, AthI karIne vighnakSaya mATe kAyotsargarUpa maMgala kartavya che. II81]I TIkA H jaivi hutti / yadyapi hu: nizcaye sarvaM niravazeSaM, zAstraM maGgalabhUtaM, evaMbhUtanayena maGgalapadavyutpattyAkrAntasyaiva maGgalatvAt, AdimadhyAntabhinnAntarAlAnAmapi tathAtvavyavasthApanAcca, tathA'pi sAmAnyam = antarAyakSayasAmAnyaM pratyeva hetustat / etasmiMstu zAstre tu, vighnakSayaH - aMtarAyavinAzaH, maGgalabuddhyA = zreyodhiyA iti detoH Sa:=AyotsarvaH, ttavya kRti zeSaH / TIkArya : 'navi haiM tti'| e gAthAnuM pratIka che. joke haiM=nizce sarva zAstra=niravazeSa, zAstra maMgalabhUta che, topaNa sAmAnya che= aMtarAyakSayasAmAnya prati ja te arthAt zAstra hetu che. vaLI AmAM=vaLI A zAstramAM, vighnakSaya= aMtarAyavinAza, (zAstraviSayaka) maMgalabuddhithI=zreyobuddhithI, thAya che. kRti=e hetuthI, A=kAyotsarga, kartavya che. e pramANe anvaya che. 'rtavya' pada mULa gAthAmAM adhyAhAra che. For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 81 ahIM, saMpUrNa zAstra maMgalabhUta che, emAM yukti batAve che - evaMbhUtanayathI maMgalapadanI vyutpattithI AkrAMtanuM ja maMgalapaNuM che arthAt maMgalapadanI vyutpatti "mAM jJAti kRti mArta' kalyANane karanAruM-lAvanAruM che, e prakAre che, tethI zAstra maMgalapadanI vyutpattithI AkrAMta che, mATe sarva zAstra maMgalabhUta che. ahIM prazna thAya ke, zAstramAM paNa Adi, madhya ane aMtamAM maMgala karavAmAM Ave che, tethI saMpUrNa zAstra maMgala che tema kahI zakAya nahIMparaMtu zAstrano Adi, madhya ane aMta bhAga ja maMgalarUpa che. tethI sarva zAstra maMgalarUpa che tenI siddhi mATe bIjo hetu jaNAve che - zAstranA Adi, madhya ane aMtamAM karAyelA maMgalathI bhinna, zAstranAM aMtarAlonuM paNa tathAtva vyavasthApana che=vizeSAvazyaka bhASamAM maMgalarUpe vyavasthApana che, tethI sarva zAstra maMgala che. * "marimadhyAntamitrAntarInAnAmapi' ahIM ' thI e kahevuM che ke, zAstranA Adi, madhya ane aMta to maMgalarUpa che ja, paraMtu tenA aMtarAlo paNa maMgalarUpa che. bhAvArtha: avataraNikAmAM zaMkA karela ke sarva ja zAstra maMgalabhUta che, tethI zAstranuM adhyayana vipnano nAza karaze, mATe zAstraadhyayana karavA arthe kAussagnarUpa maMgalAMtaranI koI AvazyakatA nathI. teno javAba prastuta gAthAmAM Ape che. teno bhAva A pramANe che - joke AkhuM zAstra maMgalabhUta che; kema ke evabhUtanaya jemAM maMgalapadanI vyutpatti ghaTatI hoya tene maMgalarUpe kahe che. mAM-tyA, jJAti ti maMlliM=je kalyANane lAve te maMgala, e maMgala zabdanI vyutpatti che. A vyutpattithI prApta thato artha zAstramAM prApta thAya che; kema ke zAstra kalyANane lAvanAra che, e apekSAe sarva zAstra maMgalarUpa che. A rIte evaMbhUtanayathI sarva zAstra maMgalarUpa che ema batAvyuM. Ama chatAM, vyavahAranayathI graMtharacanAnA prAraMbhamAM, madhyabhAgamAM ane aMtamAM ema traNa maMgala karavAmAM Ave che, ane te dRSTithI vicArIe to AkhuM zAstra maMgala che, teno artha prApta na thAya; paraMtu zAstrano mAtra Adi, madhya ane aMtima bhAga ja maMgalarUpa che, teno artha prApta thAya. tethI kahe che ke, Adi, madhya ane aMtanA vacalA aMtarAlo=AMtarAo, paNa maMgalarUpa che, te prakAre vizeSAvazyaka bhASya graMthamAM vyavasthApana karAyeluM che. tethI Adi, madhya ane aMtamAM maMgalAcaraNa hovA chatAM Akho graMtha maMgalarUpa che, e artha siddha thAya che; topaNa e zAstraadhyayana aMtarAya-kSaya-sAmAnya pratye hetu che, jyAre A zAstramAM AvatAM vighnono kSaya to maMgalabuddhithI thAya che. tethI zAstramAM maMgalabuddhi utpanna karavA arthe arthavyAkhyAnanA prAraMbhanI pUrve kAussagna kartavya che. Azaya e che ke, zreya kAryo ghaNA vipnavALAM hoya che tevuM jene jJAna thAya che, teo zreya kAryamAM vighna na Ave ta arthe maMgala kare che; ane "A arthavyAkhyAna paNa zreya kArya che, mATe temAM paNa ghaNAM vighno AvI zake che, mATe mAre maMgala karavuM joIe,' tevI buddhi sAdhune thAya che; ane tevI buddhipUrvaka vAcanA grahaNa karanArA sAdhuo kAyotsarga kare che tyAre, kAyotsarga karatAM pUrve temane nIce mujaba adhyavasAya thAya che - For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 81 "A arthanuM vyAkhyAna amArA mATe atyaMta kalyANanuM kAraNa che ane zreyakAryo ghaNA vipnavALAM hovAthI te arthavyAkhyAnagrahaNamAM ghaNAM vighno AvI zake che. jo te vino dUra na thAya to te zAstraadhyayanathI yathArtha zrutajJAna utpanna na thAya ane yathArtha zrutajJAna utpanna na thAya to saMyamanI vRddhi paNa na thaI zake, tethI kalyANa thaI zake nahIM. mATe mAre te zAstraadhyayanamAM vighna na Ave tadarthe kAyotsargamAM yatna karavo jarUrI che." A prakAranA saMkalpapUrvaka jyAre sAdhu kAyotsarga kare che tyAre, kAyotsargamAM pedA thayelA zubha adhyavasAya dvArA ghaNAM jJAnAvaraNIyAdi karmono nAza kare che ane vizuddha thayeluM citta zAstronA tAtparyane grahaNa karavA mATe atyaMta abhimukha bane che, kema ke sAdhu jANe che ke, A zAstro atyaMta zreyakArI che, mATe teno artha grahaNa karavAmAM leza paNa pramAda thaze to te arthanI prAptimAM vijJabhUta che. mATe potAnAmAM apramAdabhAva jAgRta thAya ane arthanA tAtparyane grahaNa karavA mATe atyaMta abhimukhabhAva thAya tadarthe pUrvamAM kAyotsarga kare, ane te kAyotsarga dvArA - (1) zrutanA sabhya bodhamAM pratibaMdhaka evAM jJAnAvaraNIya, viryAtarAya ke cAritramohanIya karmo zithila thAya che, (2) zrutamAM maMgalabuddhi jAgRta thAya che, (3) maMgala kAryanI niSpattimAM koI bAhya vighna AvavAnAM hoya to te dUra thAya che, (4) samyapha karAyelA maMgalathI vipnanAza thavAne kAraNe zrotAziSyonI arthagrahaNanI pratibhA samyapha ullasita bane che, (5) vAcanAcAryane paNa zrotAno tevo abhimukhabhAva joIne tenA bodhane anukULa ucita phuraNAo thAya che, ane (ka) arthanI A vAcanA nirvighna rIte yathArtha bodha karAvIne ratnatrayInI vRddhinuM kAraNa bane che. ratnatrayInI vRddhi pedA karavAmAM kAraNa, "A zAstra maMgalabhUta che, tevA prakAranI zravaNakALamAM atyaMta mAnasaupasthiti che, ane A mAnasaupasthiti pedA thavAmAM zAstraadhyayana pUrve karAyeluM kAyotsargarUpa maMgala kAraNa che. saMpUrNa zAstra maMgalarUpa hote chate zAstranA adhyayanathI mokSamArganI pravRttimAM vighna karanArA evA vipnasAmAnyano kSaya thaze, paraMtu zAstrazravaNakALamAM zAstrathI samyagu bodhaniSpattimAM vijJabhUta karmano kSaya to pUrvamAM karAyela kAyotsargathI utpanna thayela maMgalabuddhithI thAya che. mATe zAstra maMgalarUpa hovA chatAM zAstrathI pRthak kAyotsargarUpa maMgalAMtara karavuM Avazyaka che. TIkAH ayaM bhAva-vighnakSayamAtrArthitayA zAstre pravRttyA(?ttA)vapi zAstraviSayakavighnakSayArthitayA na tatraiva pravRttiryuktA, anutpannasya svasya svavighnakSayA'kSamatvAt / na ca kartuH pUrvapUrvavAkyaracanAyAH zrotuzca tacchravaNAdevottarottaravighnakSayAtkiM maMgalAntarAdareNa ? anyathAnupapatteH kriyamANasya maGgalasya zAstrAdekAntabhede saMbandhA'yogAt, For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthAH 81 429 ekAntA'bhede ca kAsnyena tattvApatteH, bhedAbhedAbhyupagame'pi maGgalavAkyAd vAkyAntarasyA'vizeSAt kaH khalvatra vizeSaH yadAdya evAvayavaH skandhasamAptiM janayati tadvighnaM vA vighAtayati na dvitIyAdi: ? iti vAcyam; pRthagmaGgalakaraNAt zAstre maGgalatvabuddhyaiva tadvighnakSayAt / TIkArya : lAM bhAva: .... DakSamattA--A bhAva cheetAtparya cheHuparyukta kathAnuM A tAtparya che: abhyadaya ane mokSarUpa ISTanI prAptimAM AvatAM evAM vidgonA kSayamAtranA arthIpaNAthI zAstramAM pravRtti hovA chatAM, zAstraviSayaka vidhyakSayanA arthIpaNAthI tyAM jaEzAstramAM ja pravRtti yukta nathI; kema ke anutpanna evA svanuM zAstranuM, svavidbhakSayamAM zAstraviSayaka vighnakSayamAM, asamarthapaNuM che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, zAstraviSayaka vijJakSaya mATe kAyotsargarUpa maMgalAMtara karavuM joIe, te sivAya zAstramAM pravRtti yukta nathI tethI pUrvapakSI kahe che ke, zAstra maMgalabhUta hovAnA kAraNe graMtha racayitA graMthanA prathama zlokanI racanAthI ane graMtha sAMbhaLanAra zrotA graMthanA prathama zlokanA zravaNathI uttaranA zlokamAM AvatA vipnano kSaya karI zakaze ane te rIte uttara uttaranA zlokamAM AvatAM vipno pUrva pUrvanA zlokathI dUra thaI zakaze. mATe zAstrathI pRthaka kAyotsargarUpa maMgalAMtara karavAnI jarUra nathI. tenuM nirAkaraNa karavA mATe "gha. rUM ..... ti vA thI pUrvapakSInI yukti batAvIne graMthakArazrI tenuM nirAkaraNa kare che - TIkArya : na rUM.... tannakSayati | kartAne pUrva pUrva vAkyaracanAthI ane zrotAne tenA=pUrva pUrva vAkyanA, zravaNathI ja uttara uttara vAkyamAM AvanArAM vighnono kSaya thavAthI maMgalAMtaranA zAstranI racanAthI pRthapha maMgalAcaraNarUpa Adya zlokanA, Adara vaDe zuM? arthAt anya maMgala karavuM joIe nahIM. temAM yukti batAve che - avyathA anupapati hovAne kAraNe maMgala karyA vinA vidhyakSayanI anupapatti hovAne kAraNe, karAtA maMgalano zAstrathI ekAMte bheda hote chate saMbaMdhano ayoga hovAthI, ane ekAMta abheda hote chate kArcathI tatvanI Apatti hovAthI=maMgalane saMpUrNa zAstrarUpa svIkAravAnI Apatti hovAthI, bhedabheda svIkAravAmAM paNa maMgala vAkyathIegraMthamAM karAyelA prathama zlokarUpa maMgala vAkyathI, vAkyAMtarano= maMgala sivAyanA anya zlokarUpa vAkyAMtarato, avizeSa hovAthIebhedabhedarUpa avizeSa hovAthI, ahIMyAM zAstramAM, zuM vizeSa che? je prathama jaavayava=prathama ja zloka, skaMdhanI samAptine zAstranI samAptine, utpanna kare che? athavA to tenA=zAstranA, vidhvano vinAza kare che? dvitIyAdi nahIM bIjo zloka vagere nahIM? arthAt maMgalarUpa prathama zloka jema zAstrathI bhedabhedarUpa che, tema dvitIyAdi zloka paNa zAstrathI bhedabhedarUpa che. mATe prathama zloka jema hibakSayamAM samartha che, tema bIjA Adi zloko paNa samartha che. For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 81 mATe ema ja mAnavuM ucita che ke, pUrva pUrva vAkyanI racanAthI athavA to pUrva pUrva vAkyanA zravaNathI, uttara uttara vAkyomAM AvatA vidgono kSaya thAya che, mATe maMgalAMtaranI AvazyakatA nathI. A prakArano pUrvapakSIno Azaya che. tene graMthakAra kahe che ke - "rUti na ra vIdhyam' e pramANe na kahevuM. temAM hetu Ape che - pRtha maMgala karavAne kAraNe zAstramAM maMgalabuddhi thavAthI ja temAM=zAstrazravaNamAM, vidhvano kSaya thAya che. * pravRttavi' ahIM '' thI e kahevuM che ke, vinakSaya mAtranA arthIpaNA vaDe zAstramAM pravRtti na hoya to to zAstraviSayaka vijJakSaya mATe zAstramAM pravRtti yukta nathI, paraMtu vijJakSaya mAtranA arthIpaNA vaDe zAstramAM pravRtti hovA chatAM paNa zAstraviSayaka vijJakSaya mATe zAstramAM ja pravRtti yukta nathI. * "meDhAmeAmyupAmeDapi' ahIM '' thI bhedabheda asvIkArano samuccaya che. * ditIcAra ahIM 'sara' thI tRtIya zloka, caturtha zloka AdinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha avataraNikAmAM zaMkA karela che ke, sarva zAstra maMgala che, mATe zAstranA arthavyAkhyAna pUrve kAussagnarUpa maMgala karavAnI jarUra nathI. tenuM samAdhAna karatAM gAthAmAM kahyuM ke, zAstra aMtarAyakSayasAmAnya pratye kAraNa che, paraMtu zAstra bhaNavAmAM AvatA aMtarAyano vinAza to zAstraviSayaka maMgalabuddhithI thAya che. tethI zAstramAM maMgalabuddhi utpanna karavA mATe kAyotsarga karavo joIe. eno bhAva zuM che ? te spaSTa karatAM ye mAvA thI batAve che - prathama batAve che ke, abhyadaya ane niHzreyasanI prAptimAM AvatAM vidgonA kSayamAtranA arthAt mAnAdinA arthapaNA vaDe nahIM mAtra vijJakSayanA arthIpaNA vaDe karIne zAstramAM pravRtti thAya che. tenAthI e prApta thAya ke, jIvane niHzreyasa ja ISTa che ane niHzreyasa na prApta thAya tyAM sudhI abhyadayanI prApti ISTa che, ane tenI prApti karavAmAM vijJabhUta je karmo che, tenA kSayamAtranA arthIpaNArUpe vicArako zAstramAM pravRtti kare che; kema ke zAstrathI samyapha zrutajJAna thAya che ane samyapha zruta samyaka pravRtti karAvIne abhyadaya ane niHzreyasamAM pratibaMdhaka karmono nAza karIne ISTaphaLanI prApti karAve che. have jeo niHzreyasa ane abhyadayamAM vijJabhUta karmonA kSayamAtranA arthI nathI, paraMtu mAna-khyAti AdinA paNa arthI che, teone zAstraadhyayananI pravRttithI vidvattAnI prApti thaI zake ane khyAti paNa maLI zake. tethI teonI vyAvRtti karavA mATe ahIM 'vikhUkSayamAtraWtayA' mAM mAtra zabdano prayoga che. jeo abhyadaya ane mokSa mATe zAstro bhaNe che, teo to vighnakSayamAtranA arthIpaNArUpe zAstramAM pravRtti kare che; topaNa zAstraviSayaka vijJakSayanA arthapaNA vaDe zAstramAM ja pravRtti yukta nathI; kema ke zAstra to haju utpanna thayuM nathI, tethI zAstra-adhyayana-viSayaka je AvaraNa karanArAM vighno che, teno kSaya zAstra karI zake nahIM. For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 81 Azaya e che ke, mokSano artha zAstra bhaNavA mATe yatna kare che tyAre, te jANe che ke, zAstraadhyayana karavAmAM paNa koI vighno Ave to tenA kAraNe zAstrathI samyak bodha thaI zake nahIM. mATe tevA vighnanAza mATe zAstramAM pravRtti karavI ucita nathI; kema ke zAstraadhyayananI kriyA haju prAraMbha karAI nathI, ane nahIM prAraMbha karAyelI evI zAstraadhyayananI kriyA zAstramAM AvatAM vighnono nAza karI zake nahIM. mATe zAstraadhyayanano prAraMbha karatAM pUrve zAstraadhyayanamAM AvatAM vighnonA nAza arthe kAyotsarga karavAmAM Ave che. graMthakAre A prakAre yukti ApI tyAM pUrvapakSI kahe ke, zAstranA racayitA zAstranA prathama zlokamAM maMgalAcaraNa kare che, ane zAstro sAMbhaLanArA prathama zloka sAMbhaLe che, te maMgalAcaraNa rUpa che. tenAthI bIjA zlokamAM AvatAM vighnono nAza thaI jaze, ane zAstra AkhuM maMgaLarUpa hovAthI jema prathama zloka bIjA zlokamAM AvatAM vighnono nAza karaze, tema bIjo zloka trIjA zlokanAM vighnono nAza karaze, te rIte nirvighna graMtharacanA ane nirvighna graMthazravaNa thaI jaze. mATe zAstraracanAthI ke zAstrazravaNathI pRthak maMgala karavAnI jarUra nathI. ane tenI ja puSTi karavA mATe pUrvapakSI yukti Ape che, te nIce pramANe che 431 maMgalAcaraNa vinA vighnanA nAzanI anupapatti hovAne kAraNe zAstranA prathama zlokamAM je maMgala karavAmAM Ave che, te maMgalano zAstra sAthe bheda che ? ke abheda che ? ke bhedAbheda che ? e traNa vikalpo UThe che. (1) ekAMta bhedapakSa :- zAstranA prAraMbhe karAtA prathama zlokarUpa maMgalano zAstrathI ekAMta bheda che tema svIkArIe to, zAstra ane prathama zlokarUpa maMgala-baMne pRthak che. tethI baMneno saMbaMdha nahIM hovAthI zAstranA prathama zlokathI zAstramAM AvatAM vighnono nAza thaI zake nahIM. tethI prathama zloka sAthe zAstrano ekAMta bheda na ghaTI zake. (2) ekAMta abhedapakSa :- zAstranA prAraMbhamAM karAtA prathama zlokarUpa maMgalano zAstra sAthe ekAMta abheda che tema svIkArIe to, prathama zloka ane zAstra baMneno ekAMta abheda hovAthI prathama zloka sAthe AkhuM zAstra ekarUpa thaI javAthI prathama zlokarUpa saMpUrNa zAstra che, tema mAnavAnI Apatti Ave; kema ke zAstrano prathama zloka ane zAstrano ekAMte abheda svIkAro cho, tethI zAstra kaho ke prathama zloka kaho, ekarUpa che tema mAnavAnI Apatti Ave. tethI prathama zloka sAthe zAstrano ekAMta abheda mAnI zakAya nahIM. (3) bhedAbheda pakSa :- uparyukta be vikalpo saMgata nathI, mATe zAstramAM karAtA prathama zlokarUpa maMgalanI sAthe zAstrano bhedAbheda svIkAravo joIe, ane tema svIkArIe to prathama zlokanI jema bIjA zlokathI paNa vighnakSaya thaI zake che. te A rIte - - zAstrano prathama zloka te zAstrano eka deza che ane zAstra dezI che, ane deza-dezIno kathaMcit abheda svIkArIe to zAstrano ane prathama zlokano kathaMcit abheda che. ane zAstra dezI che ane zAstrano prathama zloka teno deza che, tethI deza-dezIno kathaMcit bheda svIkArIe to zAstrano ane prathama zlokano kathaMcit bheda che. tethI e phalita thAya ke, zAstrano ane maMgalAcaraNarUpa zAstranA prathama zlokano bhedAbheda che. A bhedAbheda svIkAravAthI prathama zlokano kathaMcit abheda hovAnA kAraNe zAstra sAthe saMbaMdha che, For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 81 mATe zAstra sAthe saMbaMdhavALo evo prathama zloka zAstramAM AvatAM vighnono nAza kare che, tema svIkArI zakAya che. ane jema zAstranA maMgala vAkyarUpa prathama zlokano zAstra sAthe bhedAbheda che, tema zAstranA bIjA, trIjA, AdirUpa vAkyAMtarano paNa bhedAbheda che. mATe bhedAbhedarUpe maMgala vAkya ane zAstranAM anya vAkyomAM koI vizeSatA nathI, mATe bhedAbhedarUpe zAstranAM sarva vAkyo samAna che. tethI jema zAstrano pahelo zloka vighnano nAza karI zake che, tema bIjA Adi zloko paNa vighnano nAza karI zake che, tema ja mAnavuM ucita che. paraMtu zAstranA prathama zlokarUpa maMgala vAkya ja AkhA zAstranI samApti pratye kAraNa che athavA to AkhA zAstramAM AvatAM vighnonA nAza prati prathama zloka kAraNa che, tema na kahI zakAya; kema ke jema prathama zloka maMgalarUpa che, tema AkhuM zAstra maMgalarUpa che. mATe Ama mAnavuM joIe ke, graMtha racanAra graMthanA prAraMbhamAM svapratibhAthI prathama zloka race che, jenAthI dvitIya zlokamAM AvanArAM vighnono nAza thAya che, ane bIjA zlokanI racanAthI tenI uttaranA zlokanI racanAmAM AvanArAM vighnono nAza thAya che ane A rIte graMtha racanAra graMthanI samApti kare che. te rIte zAstra zravaNa karanAra paNa upadezakanA vacanane avalaMbIne prathama zlokano bodha svapratibhAthI kare che, ane tenAthI dvitIya zlokanA bodhamAM AvanArAM vighnono nAza thAya che, ane dvitIya zlokanA bodhathI tenI uttaramAM kahevAnArA zlokanA bodhamAM AvatAM vighnono nAza thAya che, ane e rIte pUrva pUrva zlokanA bodhathI uttara uttara zlokanA bodhamAM AvanArAM vighno nAza pAme che. mATe zAstraracanAthI pRthak evA maMgalAcaraNarUpa prathama zlokanI racanA karavAnI AvazyakatA nathI. A prakArano pUrvapakSIno Azaya che. pUrvapakSInA A AzayanuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - e pramANe na kahevuM; kema ke zAstrathI pRthak maMgala karavAne kAraNe A zAstra maMgalarUpa che tevI buddhi utpanna thAya che ane tenA kAraNe zAstramAM AvanArAM vighnono nAza thAya che. AthI graMtha racanAra ziSTapuruSa prathama maMgala karIne pachI zAstraracanA kare che ane zrotAne maMgalanI prApti arthe graMthamAM paNa maMgalane nibaddha kare che. tethI jema graMtha racanAra graMtharacanA karatAM pUrve pRthak maMgala kare che, tema arthanI vAcanAmAM pUrve sAdhuo maMgalarUpe kAyotsarga kare che. tethI zAstrathI maMgalano bheda che ke abheda che athavA bhedAbheda che e vikalpano avakAza nathI; kema ke zAstrathI pRthak evuM paNa karAyeluM maMgala zAstramAM maMgalabuddhi utpanna karIne zAstramAM AvatAM vighnono nAza kare che. Azaya e che ke zreya kAryo bahu vighnavALAM che, e prakAre ziSTa puruSo jANe che. tethI jyAre sAdhu arthagrahaNa karavA mATe bese che, tyAre vicAre che ke, A zAstranA pAramArthika arthane grahaNa karavo te kaMI sAmAnya kArya nathI. A saMsArano uccheda karIne paramapadane prApta karAve tevuM A arthagrahaNarUpa kArya che, je paramazreyarUpa che, tethI A arthagrahaNarUpa kArya karavAmAM vighno AvI zake che. te vighno be prakAranAM che - (1) aMtaraMga vighna ane (2) bAhya vighna. 1. aMtaraMga vighna : (1) zAstrano artha grahaNa karatAM cittamAM je kASAyika bhAvo utthita thAya te, (2) zAstranA pAramArthika bodhamAM pratibaMdhaka jJAnAvaraNIyAdi karmo ane For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 833 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 81 (3) pramAdAdi bhAvo ItyAdi. 2. bAhya vighna :(1) bAhya koI sAmagrInI vikalatA ane (2) upadezakane ucita sthAne ucita yuktinuM askuraNa zrotAnI apekSAe bAhya vi che ItyAdi. A uparyukta sarva vighnomAMthI koI paNa vighna upasthita thAya to vAcanA dvArA samyaka kRtano bodha thAya nahIM ane jo samyagu zrutano bodha na thAya to zreyanI prApti paNa na thAya. mATe munio adhyayanakALa daramyAna koI vighna na Ave tenA mATe kAyotsarga kare che. kAyotsarga karavAthI A zAstra maMgalarUpa che, mATe meM kAyotsarga karyo che, tevI buddhi thavAthI, zAstrane samyapha pariNamana pamADavA mATe atyaMta jAgRti thAya che; ane tenA aMgarUpe kAyotsargakALamAM atyaMta praNidhAnAdipUrvaka logassa Adi bolAya che ane tenAthI thayelA zubha adhyavasAyane kAraNe uttaramAM zAstraadhyayana pratye sudRDha pravRtti thAya che. AthI, kaSAyano saMzleSa na thAya te rIte ane potAno pramAda na poSAya te rIte, potAnI vidyamAna matine zrutanA samyagu arthanI prApti mATe zrotA pravartAve che tyAre, zrotAnI tevI jijJAsA joIne gurune paNa tevA prakAranA padArthonuM skuraNa thAya che. A badhAnuM kAraNa zAstramAM karAyelI maMgalabuddhi che ane te maMgalabuddhi utpanna karavA arthe zAstrathI pRthaka kAyotsargarUpa maMgala karavAmAM Ave che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke zAstramAM maMgalabuddhi utpanna karavA arthe zAstrathI pRthaka kAyotsarga sAdhuo kare che. tyAM koIne zaMkA thAya ke, (1) jo zAstra svayaM maMgalarUpa hoya to maMgalabuddhi na thAya to paNa maMgalabhUta evA zAstrathI vighnakSaya thavo joIe, ane (2) zAstra maMgalabhUta na hoya to temAM maMgalabuddhi karavAthI paNa zuM? tenA nirAkaraNa mATe kahe che - TIkAH na hi svarUpato maGgalamapyamaGgalatvena gRhyamANaM maGgalaM nAma, maGgalasyApi sAdhoramaGgalatvena grahe'nAryANAM maGgalaphalAdarzanAt / na caivamamaGgalasyApi maGgalatvena grahe maGgalaphalApattiriti vAcyam, yathA'vasthitamaGgalopayogasyaiva maGgalakAryakSamatvAditi nizcayanayasarvasvam / vyavasthitaM cedaM vizeSAvazyakAdau / suparIkSitaM ca svopajJadravyAlokavivaraNe'smAbhiriti vistarabhiyA neha pratanyate / TIkArya : svarUpathI maMgala paNa amaMgalarUpe grahaNa karAtuM maMgala thatuM nathI ja, kema ke maMgala evA paNa sAdhune amaMgalarUpe grahaNa karavAmAM anAryone maMgalanA phaLanuM adarzana che; ane A rIte=maMgalane amaMgalarUpe koI grahaNa kare to maMgalanuM phaLa maLatuM nathI e rIte, amaMgalane paNa maMgalarUpe grahaNa For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA: 81 karavAmAM maMgala phaLanI prApti thaze, ema na kahevuM; kema ke yathAvasthita maMgalaupayoganuM jamaMgalakAryakSamapaNuM che, e prakAre nizcayanayanuM sarvasva che. ane AyathAvasthita maMgalaupayoga ja maMgalakAryakSama che e, vizeSAvazyakAdi graMthamAM vyavasthita che, ane svopajJa dravyAlokanA vivaraNamAM amArA vaDe suparikSita che yuktithI batAvAyela che. jethI karIne vistAranA bhayathI ahIM=prastuta graMthamAM, vistAra karAto nathI. * "mAnasthApi' amaMgalane amaMgalarUpe grahaNa kare to phaLa na thAya, paraMtu maMgala evA paNa sAdhune amaMgalarUpe grahaNa kare to maMgalarUpa phaLaprApti na thAya, ema '' thI kahevuM che. * '31mIttathApi' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke, maMgalane to maMgalarUpe grahaNa kare to phaLa prApta thAya, paraMtu amaMgaLane paNa maMgaLarUpe grahaNa kare to maMgaLa phaLanI prApti che ema na kahevuM. bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke, zAstramAM maMgalabuddhi thavAthI zAstraviSayaka vighnano kSaya thAya che. tyAM koIne zaMkA thAya ke, zAstra svayaM maMgalarU5 che, to maMgalabuddhi na kare topaNa maMgalabhUta zAstrathI vighnano kSaya thavo joIe. tethI kahe che - svarUpathI maMgala paNa amaMgalarUpe grahaNa karavAmAM Ave to maMgala thatuM nathI. AthI maMgalarUpa paNa sAdhune anAryo amaMgalarUpe grahaNa kare che, to maMgalanuM phaLa prApta thatuM nathI. AnAthI e kahevuM che ke, zAstrane koI amaMgaLarUpe grahaNa kare to maMgaLanuM phaLa na thAya, tema maMgaLarUpe paNa grahaNa na kare to paNa maMgaLanuM phaLa thAya nahIM. ahIM koI kahe ke, jema maMgalarUpa sAdhune amaMgalarUpe grahaNa karavAthI maMgaLanuM phaLa maLatuM nathI, paraMtu maMgalane maMgalarUpe grahaNa karavAthI maMgalanuM phaLa maLe che. e rIte koI vyakti amaMgalane paNa maMgalarUpe grahaNa kare to tenAmAM utpanna thayelI maMgalabuddhithI maMgalanuM phaLa thavuM joIe. Azaya e che ke, zAstraadhyayana svaye maMgalanuM kArya karatuM nathI, paraMtu zAstramAM utpanna thayelI maMgalabuddhithI maMgalanuM kArya thAya che; tema mAnavAmAM Ave to, amaMgalabhUta evA paNa padArthamAM koIne maMgalabuddhi thAya to te maMgalabuddhithI maMgalanuM kArya thavuM joIe. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - yathAvasthita maMgalaupayoga ja maMgalanuM kArya karavA samartha che, e prakAranuM nizcayanayanuM rahasya che. tAtparya e che ke, zAstra maMgalabhUta che, ane je zAstro bhaNe che te jANe che ke A zAstra kalyANanuM kAraNa che; Ama chatAM teTalI mAtra maMgalanI buddhithI maMgalanuM kArya thatuM nathI. paraMtu je rIte zAstra maMgaLa che te rIte ja zAstramAM maMgalano upayoga utpanna thAya to maMgalabhUta evA zAstrathI maMgalanuM phaLa prApta thAya te A rIte - zAstra e vacana pugalarUpa che, paraMtu te vacano sarvajJavacanamAMthI AvelAM che, ane te vacano mAtra zravaNathI ke mAtra jovAthI kalyANa thatuM nathI; paNa te zAstro je tAtparya batAve che, te tAtparyane te rIte grahaNa For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthAH 81 435 karavAmAM Ave ane te rIte ruci karavAmAM Ave ane te prakAre pravRtti karavAmAM Ave, to te zAstro maMgalane kare che =kalyANane kare che; Avo yathAvasthita bodha koIne thAya to tenA mATe te zAstro maMgalarUpa bane che. ane AthI zAstra bhaNanAra sAdhu jANe che ke, "sanzAstro kalyANanAM kAraNa che, Ama chatAM eTalI mAtra buddhithI te kalyANanuM kAraNa banI zakatAM nathI, mATe mAre evI rIte yatna karavo joIe ke jethI A zAstra mArA hitanuM kAraNa bane." ane tethI te karavA arthe sAdhuo IriyAvahiyA karIne potAnA guptinA mAnasane dRDha kare che. "A zAstro maMgalarUpa che ane atyaMta gupta thaIne zAstronA tAtparyane samajavA yatna karAze to zAstranuM sAcuM tAtparya hAthamAM Avaze ane te tAtparyanA bodhathI kalyANanI paraMparA thaze." Ama, zAstra maMgalarUpa che tema jANatA hovA chatAM, zAstraadhyayana pUrve IriyAvahiyA karIne zAstranI samyagu niSpatti arthe guptinuM mAnasa IriyAvahiyA dvArA sAdhuo kare che, ane te rIte maMgalabuddhi zAstrone samyapha pariNamana pamADavAnuM kAraNa che, A prakAre nizcayanaya kahe che. nizcayanaya che kAraNa kAryane karatuM hoya tene kAraNa tarIke svIkAre che ane vyavahAranaya ja kAraNathI kArya thatuM hoya tene kAraNa tarIke svIkAre che; Ama chatAM, vyavahAranayane abhimata kAraNa koI anya sAmagrInI vikalatA hoya to kArya na paNa kare. tethI je sAdhu A zAstra maMgala che tema sAmAnya rIte jANe che, chatAM maMgala arthe kAyotsarga karyA vagara arthagrahaNamAM pravRtti kare ane arthagrahaNakALamAM tevo dRDha upayoga na varte, to te zAstrathI samyagu bodha na thAya; chatAM yogya jIvane te zAstrazravaNathI je kAMI zubhabhAva thAya che, teTalo lAbha thAya che. paraMtu te sAdhu jANe che ke, A zAstra parama maMgalarUpa che, mATe maMgalabhUta evA zAstranI samyagu niSpattimAM koI vighna na Ave tadarthe kAyotsarga karavo joIe; ane te pramANe atyaMta upayogapUrvaka kAyotsarga kare, tyAre zAstrane pariNamana pamADavAne anukULa evI jIvapariNati A kAyotsarga karavA dvArA ullasita thAya che. tyAra pachI atyaMta upayogapUrvaka vidhimAM sudaDha yatna karIne zAstrazravaNa karatA hoya to kAyotsargathI thayelI vizeSa prakAranI maMgalabuddhithI jema sUtrano samyagu bodha thAya che, tema te bodha paNa mArgAnusArI upayoganA kAraNe cAritranA prakarSanuM kAraNa bane che ane AthI artha grahaNa karIne sAdhu saMyamanA kaMDakanI vRddhine prApta kare che ane A batAvavA mATe ahIM nizcayanayanuM A rahasya che, tema kahela che; kema ke yathAvasthita maMgala upayogapUrvaka zAstraadhyayana karavAmAM Ave to te zAstranuM samyaka kArya avazya thAya che, tema nizcayanaya mAne che. paraMtu je sAdhuo maMgala arthe kAyotsarga paNa kare, chatAM yathAvasthita maMgalanA upayogapUrvaka zAstraadhyayana na kare, to vyavahArathI teoe maMgala kareluM che, zAstramAM maMgalabuddhi paNa upasthita thaI che, topaNa yathAvasthita maMgalano upayoga nahIM hovAnA kAraNe te zAstraadhyayanathI saMyamanA kaMDakonI vRddhi thatI nathI. te sthAnamAM nizcayanaya kahe che ke, kAyotsarga dvArA te sAdhue yathAvasthita maMgala upayoga karyo nathI, mATe tenAmAM maMgalabuddhi utpanna thaI nathI; ane vyavahAranaya kahe che ke, kAyotsarga karyo che tethI maMgalabuddhi utpanna thaI che, chatAM anya sAmagrInI vikalatAne kAraNe saMyamanA kaMDakonI vRddhinI prApti na thaI. A prakArano vyavahAranaya ane nizcayanayano prastuta sthAnamAM bheda che. For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 81 utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke graMthamAM maMgalabuddhi thavAthI graMthamAM AvatAM vighnono nAza thAya che, mATe arthavyAkhyAna samaye maMgalarUpe kAussagna karAya che. tyAM "nanuthI pUrvapakSI zaMkA kare che - TIkA - nanvevaM granthakArakRtAdeva maGgalAt zrotRRNAmapyanuSaGgato maGgalasaMbhavAt punaH kiM tadarthakakAyotsargakaraNena ? iti cet ? satyam, AnuSaGgikamaGgalasya tathAvidhabhAvAjanakatvena bhAvAtizayArthaM pRthgetdvidhividhaanaaviti vim II81/ TIkArya - A rIte=zAstramAM maMgalabuddhi pedA karavA arthe maMgala Avazyaka che ema pUrvamAM sthApana karyuM e rIte, graMthakArathI karAyelA jamaMgalathI zrotAone paNa anuSaMgathI=sAMbhaLavAnI kriyAnA prayatnathI, maMgalano saMbhava hovAnA kAraNe, pharI tadarthaka=graMthamAM maMgalabuddhi pedA karavA arthe, kAyotsarga karavAthI zuM? ema jo tuM kaheto hoya to - tArI vAta sAcI che, AnuSaMgika maMgalanuM zAstrazravaNanI kriyAnA anuSaMgathI zAstranA prathama zlokanA zravaNathI thayelA maMgalanuM, tathAvidha bhAvaajanakapaNuM hovAne kAraNekazAstranA adhyayanamAM vidhdha nAza kare tevA prakAranA bhAvanuM ajanakapaNuM hovAnA kAraNe, bhAvAtizaya arthe pRthar AnI vidhinuM kAyotsargakaraNarUpa maMgalakaraNanI vidhinuM, vidhAna che-kathana che, e pramANe dizAsUcana che. 81 * zrotRUTHpa' ahIM 'mA' thI e kahevuM che ke, graMthakArane to maMgaLa thayuM, paraMtu zrotAone paNa maMgaLano saMbhava che. bhAvArtha - pUrvamAM sthApana karyuM ke, graMthaadhyayanamAM ghaNAM vighno Ave che, kema ke graMtha adhyayana zreyakArI che. tethI te vighnonA nAza mATe kAyotsarga karavAnI zAstramAM vidhi che. tyAM pUrvapakSI kahe che ke, badhA graMthakAro graMthanA prAraMbhamAM prAyaH karIne maMgala kare che, tethI prathama zloka maMgalAcaraNarUpe hoya che. tethI je zrotA zAstra bhaNavA mATe bese tene graMthakArathI karAyelA ja maMgalathI maMgalanI prApti che; kema ke zrotA jyAre prathama zlokano artha sAMbhaLaze, tyAre tene maMgalarUpa prathama zlokanuM zravaNa thAya che tethI maMgala thaI jAya che, tethI graMthamAM maMgalabuddhi zrotAne thaI jaze. mATe zrotAne zAstramAM maMgalabuddhi arthe kAyotsarga karavAnI jarUra nathI, ema "nanu thI pUrvapakSI zaMkA kare che. A prakAranI pUrvapakSInI zaMkAmAM graMthakArazrI kahe che ke, tArI vAta sAcI che. ema kahIne graMthakArane e kahevuM che ke, graMthanA prAraMbhanA zlokathI zrotAne A zAstra maMgalarUpa che, tevI buddhi thAya che te vAta For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 82 437 pUrvapakSInI satya che. Ama chatAM te zAstrazravaNanI pravRttinA anuSaMgathI thayeluM maMgala che, tethI pRthagu maMgala karavAthI jevo bhAva thAya che, tevo bhAva AnuSaMgika maMgalathI thaI zake nahIM. mATe bhAvanA atizaya mATe arthazravaNano prAraMbha karatAM pUrve kAyotsargarUpa prathama maMgala karavAmAM Ave che. Azaya e che ke, artha zravaNa karanArA sAdhuo jyAre artha zravaNa karavA bese che, tyAre prathama zlokano artha sAMbhaLatAM temane A zloka maMgalarUpa che tevuM jJAna thAya che, ane A maMgala, graMthamAM AvatAM viknonA nAzaarthaka che, tevuM paNa jJAna thAya che. ane tethI nakkI thAya che ke, A zAstra maMgala che ane maMgala kAryamAM vidgo ghaNAM hoya che, mATe zAstramAM prathama maMgala karela che, jethI zrotAne nirvighna graMthanI samApti thAya che. Ama chatAM, arthazravaNanA vyAkhyAna vakhate kAyotsargarUpa pRthagu maMgala karavAthI evI buddhi utpanna thAya che ke, "kharekhara A graMtha maMgalarUpa che ane maMgalarUpa zAstro jo atyaMta upayogapUrvaka ane samyagu vidhipUrvaka nahIM grahaNa karavAmAM Ave to maMgala nahIM thAya. mATe mAre graMthanA prAraMbha pUrve kAyotsarga karIne tIrthaMkarAdinA guNonuM smaraNa karavuM joIe, ke jethI temanA guNothI raMjita thayeluM mana atyaMta pavitra bane ane pavitra baneluM mana atyaMta yatnapUrvaka zAstrAdhyayana kare, ke jethI zAstrano samyapha bodha thAya, je bodha parama kalyANanuM kAraNa bane." pRthagu maMgala karavAthI thayelI AvI buddhine kAraNe pharI zAstrazravaNamAM prathama maMgala sAMbhaLavAthI te buddhimAM atizayatA Ave che. paraMtu pRthamaMgala na kareluM hoya ane zAstra zravaNa karavA bese to zAstrazravaNanI kriyAnA aMgabhUta karAyelA maMgalathI prAyaH tevo prakarSavALo bhAva thato nathI zAstrathI pRthagu maMgala karIne zAstra zravaNa kare tyAre jevo prakarSavALo bhAva thAya che, tevo prakarSavALo bhAva prAyaH thato nathI, mATe artha grahaNa karatI vakhate kAyotsargarUpa pRthagu maMgala karavAnI vidhi che.JI812 gAthA : vaMdiya tatto vi guruM NaccAsaNe ya NAidUre a / ThANe ThiyA susIsA vihiNA vayaNaM paDicchaMti / / 82 / / chAyA :- vanditvA tato'pi guruM nAtyAsanne ca nAtidUre ca / sthAne sthitAH suziSyA vidhinA vacanaM pratIcchanti / / 82 / / anvayArtha:- tatto vi=tyAra pachI paNa=kAyotsarga pArIne paNa, kuka-guru=anuyogadAyako vaMci=vaMdana karIne, vyAsane ya phikre 3 kALe TiyA=ati najIkamAM nahIM ane ati dUramAM nahIM evA sthAnamAM rahelA yusIsA=suziSyo vidinA=vidhipUrvaka vaya vacanane pati=sAMbhaLe che. parA gAthArtha: tyAra pachI paNa kAyotsarga pArIne paNa, anuyogadAyaka gurune vaMdana karIne ati For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 82 najIkamAM nahIM ane ati dUramAM nahIM evA sthAnamAM rahelA suziSyo vidhipUrvaka vacana sAMbhaLe cha. / / 82|| TIkA: vaMdiya tti / tato'pi-kAyotsargotsAraNAnantaramapi, gurum anuyogadAyakaM, vanditvA nAtyAsanne nAtinikaTe, nAtidUre=anativiprakRSTe ca sthAne sthitAH santaH, atyAsatyavasthAne'vinayAdiprasaGgAt, atidUrAvasthAne ca samyaganuyogazravaNAdyabhAvaprasaGgAt, ata eva nItirapi - "atyAsannA vinAzAya dUrasthA na phalapradAH / sevyA madhyamabhAvena rAjavaligurustriyaH / / " ityAha, suziSyA: zobhanavineyAH, vidhinA=nidrAvikathAtyAgAjaliyojanabhaktibahumAnAdinA, vacanaM vAkyaM, pratIcchanti-zRNvanti, tadidamuktam - 'nAsannanAidUre guruvayaNapaDicchagA huMti / / niddAvigahAparivajjaehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeyavvaM / / abhikakhaMtehiM subhAsiAiM vayaNAI atthasArAiM / vimhiyamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM / / "guruparitosagaeNaM gurubhattIe taheva viNaeNaM / icchiyasuttatthANaM khippaM pAraM samuvayaMti / / iti / / (A.ni. 706/709) / / 82 / / TImArtha : 'vaMdiya tti' / me thAtuM pratI che. tyAra pachI Ayotsaf pAryA pachI 4 gurune anuyogamAyane na zane nAtyAsanne satyaMta na hI sevA nAtidUre ca sane ti viSTa nahIM satyaMta dUra nahIM yA sthAne sthAnamA sthitAH santa:-24tA chatA suziSyo zomana ziSyo, vidhithI nidrA-vijayAtyA, liyona, mAtibahumAna mAthI vacanaM-pAdhyane pratIcchanti-samale che. ziSyo gurunI ati Asanna kema nathI besatA ? temAM yukti Ape che - ati Asatti avasthAnamAM ati najIka avasthAnamAM, avinayAdino prasaMga che, ane ati dUra kema nathI besatA ? temAM yukti Ape che - ane ati dUra avasthAmAM samyam anuyogazravaNAdinA abhAvano prasaMga che. AthI karIne ja=ziSyo guruthI ati najIka paNa na bese ane ati dUra paNa na bese paNa 1. nAsannAtidUre guruvacanapratIcchakA bhavanti / / pU. savve kAussaggaM kareMti savve puNovi vaMdati / 2. nidrAvikathAparivarjitaiH guptaiH prAJjalipuTaiH / bhaktibahumAnapUrvamupayuktaiH zrotavyam / / 3. abhikAGkSamANaiH subhASitAni vacanAnyarthasArANi / vismitamukhairharSAgatairharSaM janayadbhiH / / 4. guruparitoSagatena gurubhaktyA tathaiva vinayena / iSTasUtrArthAnAM kSipraM pAraM samupayAnti / / For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 82 439 ucita bhUmibhAgamAM bese, AthI karIne ja, "rAjA, vahni guru ane strIo madhyama bhAvavaDe sevavA joIe, ati Asanna rahelA vinAzane mATe (thAya che) ane dUra rahelA phaLane ApanArA thatA nathI." e pramANe nItizAstra paNa kahe che. vimum - te=gAthA-82mAM graMthakAre je kahyuM te, A=pUrvanA varNanathI graMthakAranI buddhimAM upasthita, Avazyakaniryukti gAthA-706/709mAM kahevAyuM che. AvazyakaniryuktinI gAthAno artha A pramANe che - "guruvacananA sAMbhaLanArAo ati Asanna ane ati dUra nathI hotA" "nidrA-vikathAparivarjita, guptithI yukta, aMjalipuTayukta, arthasAra subhASita vacanonI AkAMkSAvALA, harSa pAmelA vismita mukhayukta, gurune harSa utpanna karAvatA, upayukta evA ziSyoe bhakti-bahumAnapUrvaka sAMbhaLavuM joIe." "gurune paritoSa thavAne kAraNe, ziSyonI gurubhaktine kAraNe ane tevA prakAranA ja=zAstra bhaNatI vakhate je prakArano vinaya joIe tevA prakAranA ja, vinayane kAraNe (guru dvArA samyak sadbhAvanI prarUpaNA thAya che tenAthI) ziSyo Icchita sUtrArthano zIghra pAra pAme che." 'rUti' AvazyakaniryuktinA uddharaNanI samAptimAM che. II825 noMdha :- AvazyakaniryuktinI TIkA anusAra ame uparyukta artha karela che. * 'tato'pi=AyotsargotsArAnantaravi' ahIM'vi' thI e kahevuM che ke, kAyotsarga pUrve to dvAdazAvarta vaMdana kare, paraMtu kAyotsarga pArIne paNa anuyogadAyaka gurune ziSyo vaMdana kare che. * 'vinAvi' ahIM 'vi' thI AzAtanA, svazarIrasparzanuM grahaNa karavuM. * 'sabhyAnuyogazravaLAghamAvaprasapht' ahIM 'vi' thI arthanA avadhAraNano abhAva grahaNa karavo. * 'nItivi' ahIM'vi' thI e kahevuM che ke, zAstra to kahe che ke vAcanAcArya pAse ati dUra ke ati najIka besIne vAcanA na levI, paNa nItizAstra paNa kahe che. * 'mavidghamAnAvinA' ahIM 'vi' thI pAchaLamAM sAkSIpATharUpe Apela AvazyakaniryuktinI gAthA-708709 e be gAthAmAM rahelA avazeSa vizeSaNono saMgraha karavo. bhAvArtha: anuyogadAtA anuyoganI arpaNA kare tyAre ziSyo ati najIka paNa nathI besatA, kema ke gurunI ati najIka besavAthI avinayAdino prasaMga Ave; ane ati dUra paNa nathI besatA; kema ke ati dUra besavAthI samyag anuyogazravaNAdino abhAva thAya che. ApaNuM zAstra to A vAta kare che paNa nItizAstra paNa A vAta kare che ke - rAjA-vahni-guru ane strI - e cArane madhyama bhAve sevavA joIe; ati Asanna rahelA vinAzane mATe thAya che ane ati dUra rahelA phaLane ApanArA thatA nathI. te A rIte - For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 upasaMpadA sAmAcArI gAthA : 83 (1) rAjA - rAjAnI ati AsannabhAve je rahelA hoya temanA para rAjAne vizvAsa hovAne kAraNe gupta kArya paNa rAjA tenI hAjarImAM kare che. tethI kyAreka koIka gupta vAta anya kAraNe bahAra jAya to tenA vinAza mATe thAya che ane jo rAjAthI ati dUra rahevAmAM Ave to rAjAnI maherabAnIkRta lAbho maLatA nathI. (2) vahni :- vahnithI ati AsannabhAve rahevAthI baLI javAno prasaMga Ave ane ati dUra rahevAthI ThaMDI dUra karavArUpa phaLa prApta thatuM nathI. (3) guru :- gurunI pAse ati najadIka besavAthI zvAsocchavAsAdi lAgavAnA kAraNe AzAtanA thAya che ane dUra rahevAthI temanAM vacanonuM zravaNa samyagu thatuM nathI. (4) strI :- strIne potAnI badhI gupta vAta kahevA rUpa ati AsannabhAva strInA zudra svabhAvane kAraNe vinAzanuM kAraNa bane che ane ati dUra rahevAthI tenI caMcaLatAne kAraNe tenA ziyaLanA vinAzano prasaMga Ave ane bhogAdi phaLanI paNa aprApti thAya che. mULa gAthAnA sAkSIpATha rUpa AvazyakaniryuktinuM uddharaNa Apela che, teno bhAva e che ke, arthazravaNa vakhate ati najIka ke ati dUra ziSyo na bese; ane artha zravaNa karatI vakhate nidrA na Ave, anya koI vAtacIta na thAya te rIte sAMbhaLavA bese. vaLI mana-vacana-kAyAthI gupta thaIne bese, jethI manoyoga zAstranA tAtparyane pakaDavA mATe atyaMta vyApRta rahe. vaLI, zrutanA bahumAna arthe hAtha joDIne bese ane arthasAra evAM subhASita vacanonI AkAMkSA rAkhatA bese arthAtu potAnA jIvanamAM saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane tevAM tIrthakarAdithI kahevAyelAM arthasAra vacanone sAMbhaLavAnI atyaMta AkAMkSAvALA thaIne bese, jethI arthadezanAmAMthI jyAM jyAM potAnA saMyamanI vRddhinA kAraNarUpa bane tevA vacano Ave te vacanonuM te rIte grahaNa thAya. vaLI bhagavAnanAM vacanonI prAptithI je apUrva padArtho sAMbhaLavA maLe che, tenA kAraNe mukha upara vismayatA dekhAtI hoya ane mokSamArganA sUkSma bhAvonI prAptine kAraNe haiyAmAM harSa pragaTa thayela hoya. vaLI ziSyo potAne thayelA bodhanI abhivyakti batAvIne gurune paNa harSa pedA karAvatA hoya, tema ja bhakti-bahumAnapUrvaka arthamAM upayoga rAkhIne sAMbhaLatA hoya, ane ziSyone te rIte sAMbhaLatA joIne gurune paNa paritoSa thAya che; ane guru jyAre apUrva artha batAve che tyAre ziSyonA haiyAmAM guru pratyenI bhakti vizeSa ullasita thAya che, ane artha grahaNa karatI vakhate je prakAre vinaya karavo joIe te prakAre tevo vinaya paNa kare che. tenAthI gurune paNa artha ApavA mATeno ullAsa vadhe che ane tenA kAraNe yogya ziSyo paNa Icchita evA sUtranA arthono zIdhra pAra pAme che. dizA gAthA : vakkhANaMmi samatte kAiyajoge kayaMmi vaMdati / aNubhAsagamanne puNa vayaMti guruvaMdaNAvasare / / 83 / / For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 83 chAyA : vyAkhyAne samApte kAyikIyoge kRte vandante / anubhASakamanye punarvadanti guruvaMdanAvasare / / 83 / / anvayArcaH vavavAmi samatte=vyAkhyAna=anuyoga samApta thaye chate hrAyanone (ca) mi=ane kAyikayoga karyo chate UnumAmA=anubhASakane vaMti=vaMdana kare che. nne puLa=bIjA vaLI zuruvaMdrAvasare= guruvaMdananA avasaramAM vata=kahe che=anubhASakane vaMdana kare che, ema kahe che. II83|| gAthArtha: 441 vyAkhyAna=anuyoga samApta thaye chate ane kAyikIyoga karyo chate anubhASakane vaMdana kare che. bIjA vaLI guruvaMdanAnA avasaramAM anubhASakane vaMdana kare che, ema kahe che. II3II TIkAH vakkhANaMmi tti / vyAkhyAne = anuyoge, samApte= pUrNe sati, yoga ityanantaraM cakAro draSTavya iti kAyikIyoge ca kRte sati anubhASakaM - cintApakaM, vandante dvAdazAvarttavandaneneti draSTavyam / anye punarAcAryA vadanti-guruvandanAvasare sthUlakAlopAdAnAd guruvandanAnantarameva vAkyaphalatvAdavadhAraNasyAnubhASakaM vandanta nRtyanuSaH kRti 58rUzA TIkAryaH 'vavavAmi tti'| e gAthAnuM pratIka che. vyAkhyAna=anuyoga, samApta=pUrNa thaye chate, ane kAyikIyoga karyo chate anubhASakane=ciMtApakane, dvAdazAvartavaMdanathI vaMdana kare che. mULa gAthAmAM 'hrAddhanone' pachI 'gha' kAra adhyAhAra jANavo ane 'dAvazAvartavandranena' vaDe e adhyAhAra che. - vaLI anya AcAryo kahe che - 'guruvaMvanAvasare'='guruvaMdananA avasare,' e kathanamAM, sthUlakALanuM upAdAna hovAnA kAraNe 'guruvaMdananA anaMtara ja' e artha prApta thAya. 'guruvaMddana anaMtarameva' mAM je 'va' kAra che te avadhAraNa rUpa che, ane avadhAraNanuM vAkyaphaLapaNuM hovAthI=avadhAraNa vacana pUrNa vAkya che tema batAvatuM hovAthI, pUrNa vAkya karavA mATe mULa gAthAmAM guruvaMvanAvasare pachI anubhASakane vaMdana kare che, e prakAre gAthAnA pUrvabhAgamAMthI anuSaMga che=anuvRtti che. 'kRti' zabda TIkAnI samAptimAM che. II83][ bhAvArtha: anuyoga samApta thaye chate ane anubhASaka kAyikI kriyAmAtra Adi kAyA saMbaMdhI kriyA, karI le For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 83 pachI anubhASakane dvAdazAvartavaMdanathI sAdhuo vaMdana kare che, ane vaMdana karyA pachI anubhASaka, gurue je sUtranuM vyAkhyAna pUrvamAM kareluM, tene potAnAthI maMdabuddhivALA sAdhuone spaSTa rIte samajAve che. tethI temanI pAse pUrvamAM thayela arthavyAkhyAnane pharI samajavA mATe tenA prAraMbhamAM ziSyo dvArA dvAdazAvartavaMdana karAya che. A viSayamAM anya AcAryo kahe che ke, vAcanAnA kALa pUrve kAyotsarga karyA pachI jyAre vAcanAdAtA gurune dvAdazAvartavaMdana karyuM, te avasaramAM anubhASakane paNa dvAdazAvartavaMdanathI vaMdana karavAnuM che. tethI anya AcAryonA mate anubhASaka jyAre arthavyAkhyAnano prAraMbha kare tyAre dvAdazAvartavaMdana karavAnuM nathI, paraMtu gurunI arthavAcanAnA prAraMbha pUrve jyAre gurune vaMdana karavAnuM che, te ja avasaramAM anubhASakane paNa vaMdana karavAnuM che. gAthAmAM guruvaMdranavisare ema kahevAthI koIne ema lAge ke, guru ane anubhASakane eka dvAdazAvartavaMdanathI vaMdana karavAnuM che; kema ke eka avasaramAM vaMdana karavAnuM kahela che. tethI TIkAkAra khulAso kare che ke, "guruvaMdrAvasare' no artha 'guruvaMdrana anaMtaramaiva'=guruvaMdana anaMtara ja, karavAno che; kema ke gurune vaMdana ane anubhASakane vaMdana ekakALamAM batAvavA arthe sthUlakALanuM upAdAnaHgrahaNa che. tethI sUkSmatAnuM grahaNa karIe to ema kahevuM paDe ke, prathama gurune vaMdana kare, pachI anubhASakane vaMdana kare, tethI te be kALano bheda prApta thAya. paraMtu sthUlathI te baMne kALane ekarUpe grahaNa karIne gAthAmAM guruvaMdanAvasare ema kahela che. have sthUlakALano vibhAga karIne vicArIe to "guruvaMdana avasarano artha 'guruvaMdana anaMtara ja ema prApta thAya. ahIM "guruvaMdranAvasare mAM iva' kAra nathI chatAM guruvaMdana anaMtara ja e pramANe jIva' kAra prApta thavAnuM kAraNa e che ke, mAtra guruvaMdana anaMtara ema kahIe to guruvaMdana karyA pachI gurunI vAcanAnI kriyA karIne paNa vaMdana karavAmAM Ave to guruvaMdana anaMtara ema kahI zakAya. paraMtu sthUlakALanuM upAdAna karIne "guruvaMdana avasare kahyuM, tethI nakkI thAya che ke, gurune vaMdana karyA pachI anaMtara ja anubhASakane vaMdana karavAnuM che. tethI "guruvaMdana avasareno artha "guruvaMdana anaMtara ja prApta thAya che, paraMtu guruvaMdana anaMtara evo "gva' kAra rahita artha prApta thAya nahIM. ahIM 'va' kAra avadhAraNarUpa che ane avadhAraNanuM vAkyaphalapaNuM hovAthI "guruvaMdana avasare" e kathanamAM, anubhASakane vaMdana kare che, e prakArano pUrvabhAgamAMthI anuga prApta thAya che. Azaya e che ke, prastuta gAthAnA pUrvArdhamAM kahyuM ke, vyAkhyAna samApta thayA pachI anubhASakane vaMdana kare che; ane anya vaLI kahe che ke, "guruvaMdana avasaramAM'; ane pachI guruvaMdana avasarano artha karyo, guruvaMdana anaMtara ja." tethI temAM rahelo jIva' kAra e batAve che ke, A vAkya adhUruM che ane tyAM kAMIka AkAMkSA che, jethI pUrNa artha prApta thAya; kema ke avadhAraNa AkhA vAkyanA phaLane batAvanAruM che. tethI nakkI thAya che ke, "guruvaMdananA avasaramAM" kahevAthI pUrva bhAgamAMthI anubhASakane vaMdana kare che, tenI anuvRtti che. ll83 avataraNikA: atra kazcitpratyavatiSThate - For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA: 84-85 avataraNikArya : ahIM gAthA-82 ane gAthA-83mAM batAveluM ke, gurune vaMdana karIne ziSyo vAcatA sAMbhaLavA bese che ane vyAkhyAna samApti pachI anubhASakane vaMdana kare che. e kathanamAM, koIka virodha ubhAvana kare che - gAthA : naNu jeTTe vaMdaNayaM ihayaM jai so'higicca pajjAyaM / vakkhANaladdhivigale to tammi NiratthayaM Nu tayaM / / 84 / / chAyA :nanu jyeSThe vaMdanakamiha yadi so'dhikRtya paryAyam / vyAkhyAnalabdhivikale tatastasminnirarthakaM nu takam / / 84 / / gAthA : pajjAeNa vi lahuo vakkhANaguNaM paDucca jai jeTTho / AsAyaNA imassavi vaMdAvaMtassa rAyaNiyaM / / 85 / / chAyA :____ paryAyeNApi laghuko vyAkhyAnaguNaM pratItya yadi jyeSThaH / AzAtanA'syApi vandApayato rAtnikam / / 85 / / anvayArtha: ne jyeSThamAM vaLacaM=vaMdanaka=vaMdana, anujJAta che. phadayaM=ahIM-anuyoganA avasaramAM na jo pannAthaM divya paryAyane AzrayIne to te jayeSTha, abhipreta karAya che jyeSThane AzrayIne vaMdana karAya che to to vavavatnaddhivinAne tanma vyAkhyAnalabdhimAM vikala evA temAM=jayeSThamAM tayaM te vaMdana nityayaMHnirarthaka che. ll84 noMdha:- gAthAmAM gu' zabda vitarkamAM che ane vitarkano prAraMbha karatAM nag' thI kahe che. anvayArtha: naDuM=jo pannA naTuNo vi=paryAyathI laghu paNa vavasthA gupaDubai=vyAkhyAnaguNane AzrayIne neTTo yeSTha=adhika, IcchAya che, to rALiyaMkarAtvikane vaMlAvaMtasaM=vaMdana karAvatA evA massavi=Ane paNa=vyAkhyAlaguNane AzrayI yeSThane paNa mAsIyA=AzAtanA che. I8pA gAthArtha: jyeSThamAM vaMdana anujJAta che. anuyoganA avasaramAM jo paryAyane AzrayIne jyeSThane vaMdana karAya che, to vyAkhyAnalabdhivikala jyeSThamAM vaMdana nirarthaka che. II84ll For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 84-85 jo paryAyathI laghu paNa vyAkhyAnaguNane AzrayIne jyeSTha IcchAya che, to rAtvikane vaMdana karAvatA vyAkhyAnaguNane AzrayI jyeSThane paNa AzAtanA che. II5aa TIkA H 444 ti / jANati / nanu jyeSThe - svApekSayotkarSazAlini vandanakamanujJAtamiti zeSaH / ihayaM iti iha=anuyogAvasare, yadi paryAyaM vratagrahaNalakSaNaM upalakSaNAd vayazca adhikRtya = Azritya saH jyeSTho'bhipreyata iti zeSaH, tat-tarhi, vyAkhyAnalabdhivikale anuyogadAnA'zakte tasmin = jyeSThe viSaye, 'nu' iti vitarke tayaM iti tat vandanaM nirarthakam= IpsitaphalaM pratyanupakArakam / idaM khalu vandanamanuyogAGgam, na ca tato'nuyogasaMbhava iti kathamajAtapradhAnamaGgaM phalavaditi bhAvaH / / 84 / / TIkArya H 'naNu tti'| ane 'pannAthuLa tti' / e anukrame gAthA-84 tathA 85nAM pratIka che. 'nanu' vitarkanA prAraMbhamAM che. svaapekSAe utkarSazALI evA jyeSThamAM vaMdanaka anujJAta che. mULa gAthAmAM 'JanujJAtaM' e zabda adhyAhAra che. yaM=ahIM=anuyoganA avasaramAM, vratagrahaNalakSaNa paryAya ane upalakSaNathI vayane dhistya=AzrayIne, te=jyeSTha, abhipreta karAya che=jyeSTha tarIke ullekha karAya che, tat=E=to, vyAkhyAnalabdhivikala=anuyogadAnaasamartha, evA temAM=jyeSThanA viSayamAM, tayaM=tat vaMdana, nirarthaka che=Ipsita phala prati anupakAraka che. kema anupakAraka che, te spaSTa kare che - kharekhara A vaMdana=vyAkhyAna zravaNa samaye karAtuM A vaMdana, anuyoganuM aMga che, ane tenAthI paryAyane AzrayIne jyeSThane vaMdana karAya che tenAthI, anuyogano asaMbhava che. ethI karIne ajAtapradhAnaaMga=pradhAnanuM=anuyogagrahaNanI kriyArUpa pradhAnanuM, aMga nahIM thayeluM evuM vaMdana, kevI rIte phalavAna thAya ? arthAt phalavAna na thAya, e prakArano bhAva che. gAthAmAM 'jyeSTha' pachI 'mitreyane kRti' adhyAhAra che. / / 84 / / TIkA H atha yadi paryAyeNa upalakSaNAd vayasA'pi laghuko'pi = laghurapi, vyAkhyAnaguNam = anuyogArpaNAnukUlajJAnaguNaM, pratItya- Azritya jyeSTha: - adhika iSyata iti zeSaH, (yadIti = ) yadeti nirdezAttadeti labhyate tadA rAtnikaM vandApayato'syApi vyAkhyAnaguNaM pratItya jyeSThasyApi AzAtanA cirakAlapravrajitasya laghorvandApananiSedhanAtsUtravirAdhanA bhavatIti zeSaH / tadevaM gatidvayaniSedhAd gatyantarasya cAbhAvAdayuktamiha vandanamiti pUrvapakSasaMkSepaH / / 89 || For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 84-85 TIkAryaH have jo paryAyathI, upalakSaNathI vayathI paNa ladhujopi=laghu paNa, vyAkhyAtaguNane=anuyogaarpaNa-anukUla jJAnaguNane, prItya=AzrayIne, jyeSTha=adhika, IcchAya che, tadA=to, rAtvikane vaMdana karAvatA evA Ane paNa=vyAkhyAnaguNane AzrayI jyeSThane paNa, AzAtanA thAya che=sUtravirAdhanA thAya che; kema ke cirakAla pravrujitane laghutA vaMdApanano=vaMdana karAvavAno, niSedha che. jyeSTha pachI mULa gAthAmAM rUte zabda adhyAhAra che. te jaNAvavA mATe TIkAmAM kRScata rUti zeSaH kahela che. mULa gAthAmAM 'sAsAyaLA' pachI 'mati' zabda adhyAhAra che. te batAvavA mATe TIkAmAM mavati zeSaH kahela che. 445 * mULa gAthAmAM 'paryAye' zabda che, tyAM upalakSaNathI 'vayathI paNa' ema grahaNa karavAnuM che. * mULa gAthAmAM na=vi e prakArano nirdeza hovAthI tavA e arthathI prApta thAya che. * TIkAmAM 'veti nirdezAt' tyAM 'vIti nirdezAt', e prakArano pATha hovo joIe. 'taheva'='tat'=tasmAt=pUrvakathananA nigamanane batAvavA mATe tasmAt zabda che. tethI=te kAraNathI, vaM=A rIte=pUrvamAM gAthA 84-85mAM varNana karyuM e rIte, gatidvayano niSedha hovAthI=jyeSTha zabdathI paryAyane AzrayIne jyeSTha ke anuyoga-arpaNa-guNane AzrayIne jyeSTha, baMne grahaNa karavArUpa gatidvayano niSedha hovAthI, ane gatyaMtarano abhAva hovAthI=bIjA vikalpano abhAva hovAthI, ahIM=anuyoga arpaNAmAM, vaMdana karavuM ayukta che, e prakArano pUrvapakSIno saMkSepa che. II85II * 'vayasADapi' ahIM 'pa' thI paryAyano samuccaya che. * 'nayuoDapi'= navuvi' ahIM 'vi' thI guruno samuccaya che. * 'asyApi'='vyAghyAnanuAM pratItva jyeSThasthApi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, rAtvikane to laghuanuyogadAtAne vaMdana ka2vuM anucita che, paNa paryAyathI jyeSThane-rAtvikane vaMdana karAvanAra laghuanuyogadAtAne paNa AzAtanArUpa sUtravirAdhanA che. bhAvArtha - pUrva gAthA-80mAM sthApana karyuM ke, kAyotsarga karyA pachI vyAkhyAna sAMbhaLanAra dvAdazAvartavaMdana kare, tyAM pUrvapakSI zaMkA kare che ke, jyeSThane vaMdana karavAnuM zAstramAM anujJAta che, tethI anuyogadAna avasare paryAyathI moTA ke vayathI moTAne vaMdana karavuM joIe, e artha prApta thAya; ane tema svIkArIe to vyAkhyAna mAMDalImAM koI paryAyathI ke vayathI jyeSTha sAdhu hoya ane vyAkhyAnalabdhi vinAnA hoya teone vaMdana svIkAravuM paDe. ane anuyogadAna vakhate paryAyathI moTA ke vayathI moTAne vaMdana karavuM, e arthagrahaNa karatI vakhate anupayogI che; kema ke prastuta vaMdana anuyoganuM aMga che arthAt arthagrahaNa kriyAnAM aneka aMgo che, temAMthI For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA: 84-85 vaMdana karavuM te paNa eka aMga che, ane je vyAkhyAna karanAra hoya tene vaMdana karavuM te arthagrahaNa kriyAnuM aMga banI zake, paraMtu je anuyoga arpaNa karanAra nathI, tevA paryAyathI jyeSTha ke vayathI jyeSThane vaMdana anuyoganuM aMga na banI zake; kema ke vyAkhyAnalablinikala evA paryAyathI jyeSTha sAdhune vaMdana karavAthI vyAkhyAna pratyeno bahumAnabhAva vyakta thato nathI. tethI anuyoga zravaNa karatI vakhate vyAkhyAnalablinikala paryAyathI jyeSTha ke vayathI jyeSThane vaMdana karavuM te vyAkhyAnane samyak pariNamana pamADavArUpa Icchita phaLa pratye anupakAraka che. Azaya e che ke, vyAkhyAnazravaNa prasaMge vyAkhyAnane samyagu pariNamana karavAmAM vyAkhyAnanAM jeTalAM aMgo hoya temAM ja pravRtti karavI ucita gaNAya. AthI vyAkhyAnanA prAraMbhamAM bhUmipramArjanAdi karIne maMgalAcaraNarUpe kAyotsarga karAya che, je vyAkhyAna samyak pariNamana pamADavAmAM kAraNa bane che. te rIte vyAkhyAnanA aMgarUpa vaMdananI kriyA paNa tevI hovI joIe ke je vyAkhyAnane samyaka pariNamana karavAmAM kAraNa bane; ane te vakhate je vyAkhyAna karavA samartha nathI, tevA saMyamaparyAyathI jyeSTha ke vayathI jyeSTha hoya tevA sAdhune vaMdana karavuM, te vyAkhyAna samyapha pariNamana pamADavAnuM aMga bane nahIM. mATe paryAyathI jyeSTha ke vayathI jyeSThane vaMdana svIkArI zakAya nahIM. gAthA-84nI TIkAnA aMte 'thamanAtapradhAnama prarnava" ema kahyuM, teno artha e che ke, ahIM pradhAnakriyA anuyogagrahaNa che ane te kriyAnAM aMgo vaMdana karavuM, bhUmi pramArjanA karavI Adi che. te sarva aMgo bhegAM thaIne te pradhAnakriyA sUtranA samyagu bodharUpa phaLane ApanAra che. have sAdhuo, artha grahaNa karatI vakhate vyAkhyAnazakti vagaranA, paryAyathI jyeSTha sAdhune vaMdana kare, to te vaMdanakriyA arthagrahaNakriyAnI phalaprAptinuM aMga banatI nathI. tethI e vaMdanakriyA pradhAnanuM aMga nathI=arthagrahaNarUpa pradhAnakriyAnuM aMga nathI, e batAvavA mATe e vaMdanakriyA ajAtapradhAnaaMgavALI che, tema kahela che. ane ajAtapradhAnaaMgavALI evI= pradhAnakriyAnA aMgarUpe nahIM thayelI evI, te kriyA kevI rIte phalavAna thAya ?=kevI rIte phalaprAptinuM kAraNa thAya ? arthAt kRtanA samyak pariNamanarUpa phalaprAptinuM kAraNa na thAya. tethI jo ema svIkAravAmAM Ave che, je anuyoga Ape che tene sAdhuoe vaMdana karavAnuM che, to anuyoga ApanAra kvacit vayathI nAnA paNa hoya ane saMyamaparyAyathI paNa nAnA hoya, ane anuyoga sAMbhaLanAra sAdhuo paryAyathI moTA hoya; te vakhate paryAyathI jyeSTha evA sAdhuo anuyoga ApanAra sAdhune vaMdana kare to paryAyathI moTA sAdhune vaMdana karAvavAthI vyAkhyAna ApanAra paryAyathI nAnA sAdhune sUtranI virAdhanAnI prApti thaze; kema ke dIrghakALanA pravrajita sAdhune nAnA sAdhuoe vaMdana karAvavAno zAstramAM niSedha che. mATe vyAkhyAna sAMbhaLavAnA aMgarUpe vaMdanakriyAno svIkAra anucita che, e prakArano pUrvapakSIno saMkSepa artha che. ll848pA avataraNikA - siddhAntayati - For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 86 avatAraNiyArtha:- siddhAMta sthApana kare che-pUrvapakSInI zaMkAnuM nirAkaraNa kare che - gAthA : bhannai ihayaM jeTTo vakkhANaguNaM paDucca NAyavyo / so'vi ya rAyaNio khalu teNa guNeNaM ti No doso / / 86 / / chAyA :___ bhaNyata iha jyeSTho vyAkhyAnaguNaM pratItya jJAtavyaH / so'pi ca rAtnikaH khalu tena guNeneti na doSaH / / 86 / / anvayArtha: magra uttara apAya che rUdayaM ahIM=vyAkhyAna vakhate karAtI vaMdanavidhimAM,geTTo yeSTha vavavAnui pahucca vyAkhyAlaguNane AzrayIne thavo jANavo sodavi ane te paNa=vyAkhyAnaguNathI adhika paNa, haju nakkI temAM guiete guNathI jJAnavizeSaguNathI rALago=Atmika che ti=ethI karIne jo roso-doSa nathI. I86. gAthArtha - uttara apAya che. ahIM vyAkhyAna vakhate karAtI vaMdanavidhimAM, jyeSTha vyAkhyAnaguNane AzrayIne jANavo ane vyAkhyAnaguNathI adhika paNa nakkI te guNathI rAtnika che, jethI karIne doSa nathI. II86l TIkAH __ bhannai tti / bhaNyate atrottaraM dIyate / ihayaM iti prakRtavandanakavidhau jyeSTho'dhika: vyAkhyAnaguNaM pratItya-jJAnavizeSaguNamAzritya, jJAtavyA boddhavyaH / AzAtanAdoSaparihAraprakAramAha-so'pi ca-vyAkhyAnaguNAdhiko'pi ca, khalu iti nizcaye tena guNena-jJAnavizeSaguNena, rAyaNio iti ratnAdhikaH iti-hetoH na doSA= nAzAtanA / hInaguNasya khalvadhikaguNavandApane niSedho na tvadhikaguNasyApIti na sUtravirAdhaneti bhAvaH / TIkArya : mitrapha tti | mukhyatve ....... hoddhavya: I. marU tti ' e gAthAnuM pratika che. maLyate-ahIM uttara apAya che : caM ahIM prakRti vaMdanakavidhimAM, cei=adhika, cAdhyAnazui pratItva vyAkhyAnaguNane AzrayIne jJAnavizeSaguNane AzrayIne jJAtivya: jANavo. For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 86 utthAna : pUrvagAthAmAM pUrvapakSIe yukti ApIne sthApana karyuM ke, anuyogadAnasamaye paryAyajyeSTha rAtnikane vaMdana thaI zake nahIM. mATe vAcanA samaye anuyogadAtAne vaMdananI vidhi ucita nathI. tenuM nirAkaraNa karIne siddhAMta sthApana karatAM graMthakAre prathama batAvyuM ke, anuyogadAnasamaye prakRti je vaMdanavidhi che, tyAM jyeSTha zabdathI sUtronA arthavizeSane kahenAra jJAnavizeSaguNane AzrayIne jyeSTha jANavo. tyAM prazna thAya ke, gAthA85mAM pUrvapakSIe kahela ke, vyAkhyAnaguNane AzrayIne jyeSTha grahaNa karavAmAM Ave to rAtvikane vaMdana karAvatAM te vyAkhyAna karanArane AzAtanA lAgaze. tethI have AzAtanAdoSano parihAra kaI rIte thAya che, te batAvatAM kahe che - TIkArca - sArAtinA ... na mUtravirAtharnati bhAva: I AzAtanAdoSatA parivAranA prakArane kahe che - ane te paNa ane vyAkhyAtaguNathI adhika paNa, 'hatuM' zabda nizcayatA arthamAM che. va7 nizcayathI, te guNa vaDe=jJAnavizeSaguNa vaDe, rAtvika=2nAdhika che. ti-detI e hetuthI, doSa nathI=AzAtanA nathI. kema doSa nathI te spaSTa kare che. hItaguNavALAne kharekhara adhikaguNavaMdApanamAM adhika guNavALA pAse vaMdana karAvavAmAM, niSedha che, paraMtu adhika guNavALAne paNa niSedha nathI=adhika guNavALAne hItaguNavALA pAse vaMdana karAvavAno niSedha nathI. ethI karIne sUtravirAdhanA nathI, e prakAranuM tAtparya che. * 'oDapi=cALAnALAdhogavi' ahIM 'vira thI e kahevuM che ke, paryAyane AzrayIne jyaSTha to rAtvika che ja, paNa vyAkhyAnaguNane AzrayIne laghuparyAyavALA paNa rAtnika che. *dhavAcApati' ahIM 'ri' thI e kahevuM che ke, hinaguNavALAne to adhikaguNavaMdApanano niSedha che, paraMtu adhika guNavALAne paNa niSedha nathI. bhAvArtha : gAthA-84-85mAM pUrvapakSIe kahela ke, arthagrahaNanI vAcanA pUrve vaMdana svIkAravAmAM Ave to paryAyayeSThane vaMdana karavuM paDe ane te vaMdana arthavAcanA vakhate ucita kahevAya nahIM, kema ke paryAyayeSTha to vyAkhyAnazaktivikala paNa hoI zake.vaLI vyAkhyAnazaktivALA laghuparyAyavALA anuyoga ApanArane paryAyajyeSThanuM vaMdana svIkAravAmAM sUtranI virAdhanA thaze. mATe arthanI vAcanA vakhate vaMdana svIkAravuM ucita nathI, e prakAranI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA arthe graMthakAra kahe che - jema saMyamaparyAyathI dIrthasaMyamavALA rAtnika che, tema vyAkhyAnaguNane AzrayIne alpaparyAyavALA sAdhu paNa rAtnika che; ane tevA rAtnikane arthavyAkhyAna samaye dIrdhasaMyamavALA rAtniko vaMdana kare to paNa doSa nathI; kema ke hInaguNavALA adhikaguNavALAne vaMdana karAve to sUtravirAdhanA thAya; paraMtu jema dIrthasaMyamaparyAyavALA saMyamaparyAyanI apekSAe adhikaguNavALA che, tema arthavAcanAnI zaktinI apekSAe laghusaMyamaparyAyavALA sAdhu For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 449 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 86 paNa adhikaguNavALA che; ane te vyAkhyAnazaktirUpa adhikaguNane AzrayIne vAcanA vakhate mAMDalImAM beThelA dIrghaparyAyavALA sAdhu paNa temane vaMdana kare to sUtravirAdhanA thatI nathI, kema ke temanAmAM rahela vyAkhyAnazaktirUpa guNavizeSane AzrayIne vaMdana zAstrasaMmata che. vyAkhyAna karanArane vyAkhyAna samaye zrutaparyAyane AzrayIne vaMdana thAya che ane saMyamaparyAyathI adhika evA sAdhuone vyAkhyAnakALa sivAya, jyAre temanA saMyamanI bhakti arthe vaMdana karAya che, tyAre vyAkhyAnathI adhika guNavALA paNa sAdhu temanA cAritraparyAyane AzrayIne vaMdana kare che. jema zItalAcArya saMyamaparyAyathI adhika hovA chatAM potAnA bhANeja munIone kevaLajJAna thayA pachI kevaLajJAnaparyAyane AzrayIne vaMdana kare che. (vizeSa mAhitI mATe AvazyakaniryuktimAM zItalAcAryanuM dRSTAMta gAthA-1104mAM jijJAsue jovuM.) prata vaMdanavidhimAM vyAkhyAnaguNane AzrayIne jyeSTha jANavo ema kahyuM, tyAM jijJAsA thAya ke, prastuta vaMdanavidhi na kahetAM prakRti vaMdanavidhi kema kahI ? tethI prastuta ane prakRti vacce taphAvata jANavo Avazyaka che. te A pramANe - prakRti ane prastutano taphAvata : koI vAta cAlatI hoya tyAM vacce prAsaMgika koI kathananuM smaraNa thAya to te graMthakAra prAsaMgika kathana samApta thayA pachI kahe che ke, "prasaMgathI saryuM, prastuta kahIe chIe." tethI prastuta zabdathI je vAta pUrvamAM cAlatI hoya tenI AgaLanI vAta grahaNa thAya che. prastutamAM graMthakAre arthagrahaNanI vidhi kahevAno prAraMbha karela. te vidhi batAvatAM prathama pramArjanAdi batAvyAM, pachI maMgalAcaraNa rUpe kAyotsarga karIne vaMdananI vidhi batAvI. tethI arthagrahaNavidhi vakhate vaMdanavidhi prakRta che, tyAM prakRti vaMdanavidhimAM pUrvapakSIe zaMkA karI ke, arthagrahaNa vakhate paryAyathI rAtvikane vaMdana thaI zakaze nahIM ane vyAkhyAnaguNane AzrayIne rAtvikane paNa vaMdana thaI zakaze nahIM, mATe arthagrahaNa vakhate vaMdana ucita nathI. A rIte pUrvapakSIe vaMdanaviSayaka vidhimAM asaMgati ubhAvana karI tyAM graMthakAra uttara ApatAM kahe che ke, arthavAcanAvidhi samaye je prakRta vaMdanavidhinI vAta cAle che, tenA viSayamAM vyAkhyAnaguNane AzrayIne jyeSTha grahaNa karavAnA che. tethI e phalita thAya ke prastuta vAta hoya te AgaLamAM kahevAya che ane je prakRti vAta cAlatI hoya temAM koI doSa ubhAvana kare tyAre te prakRta vAtamAM je samAdhAna karavAmAM Ave tyAre tene mATe prastuta zabdane badale prakRta zabda vaparAya che. tethI ahIM prastuta vaMdanavidhi' ema na kahetAM "prakRta vaMdanavidhi' ema kahela che. TIkA - syAdetad-evamapi samAnaguNatvameva prAptaM na tvAdhikyam, vandyasya jJAnaguNApekSayaiva vandamAnasya (ca) cAritraguNApekSayAdhikatvAditi cet ? satyam, svArAdhyaguNAdhikasyaiva vandyagatasyApekSitatvAt, anyathA kSAyikasamyagdRSTigRhasthApekSayA'pi kSAyopazamikasamyagdRSTInAM yatInAmavandyatvaprasaGgAditi dig / / 86 / / For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 86 noMdha :- 'vandramAnasya' pachI TIkAmAM 'jJa' kAra hovAnI saMbhAvanA che. tethI te pramANe ame artha karela che. TIkAryaH 50 A=vakSyamANa, myAt=thAya=pUrvapakSInA mata pramANe A thAya. e rIte paNa=koIka apekSAe paryAyathI jyeSTha karatAM paNa vyAkhyAnazaktivALAne rAtvika kahyA e rIte paNa, samAnaguNapaNuM ja prApta thayuM=vyAkhyAnazaktivALAnuM paryAyajyeSThanI sAthe samAnaguNapaNuM japrApta thayuM, adhika nahIM; kema ke vaMdhanuM jJAnaguNanI apekSAe jaadhikapaNuM che ane vaMdana karanAranuM=paryAyajyeSThanuM, cAritraguNanI apekSAe adhikapaNuM che, ema jo tuM kaheto ho to tArI vAta satya che=ardhasatya che. kaI apekSAe tArI vAta sAcI nathI, temAM hetu batAve che - vaMdhagata sva-ArAdhya guNAdhikanuM ja=vaMdakanA ArAdhya guNa adhikatuM ja, apekSitapaNuM che. anyathA=evuM na mAno to=vaMghagata sva-ArAdhya guNAdhikanuM ja apekSitapaNuM che evuM na mAno to, kSAyika samyagdaSTi gRhasthanI apekSAe paNa kSAyopazamika samyagdaSTi evA yatione avaMdhatvano prasaMga Avaze, e pramANe dizAsUcana che. 1865 * 'vapi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, paryAyanI dRSTie vicArIe to paryAyajyeSTha jyeSTha che, laghu nathI; paraMtu anuyogadAnanI apekSAe laghu paNa paryAyavALAne rAtvika kahyA, e rIte paNa, baMne samAna prApta thayA. * 'kSAvitamya vRSTiidasthApekSavADapi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, laghuparyAyavALA vyAkhyAnazaktikuzaLa dIrghasaMyamaparyAyavALAthI avaMgha che, ema pUrvapakSInA mata pramANe svIkArIe to, kSAyika samyagdaSTi evA sAdhunI apekSAe to kSAyopamika ti avaMgha che, paraMtu kSAyika samyagdaSTi gRhasthanI apekSAe paNa kSAyopazamika samyagdaSTi yatione avaMdyatva svIkAravAno prasaMga Ave. bhAvArtha: ahIM pUrvapakSI kahe ke, pUrvamAM tame sthApana karyuM e rIte, jema saMyamaparyAyanI apekSAe dIrghasaMyamaparyAyavALA rAtvika che, tema vyAkhyAnaguNanI apekSAe alpasaMyamaparyAyavALA paNa rAtvika che, ema svIkArIe to baMnemAM samAnaguNapaNuM ja prApta thAya, ane vyAkhyAnazaktivALAmAM dIrghasaMyamaparyAyavALA karatAM Adhikya nathI tema prApta thAya. tene graMthakAra kahe che ke, tArI vAta sAcI che. teM kahyuM e apekSAe baMne samAna che, topaNa jyAre arthagrahaNanI vAcanA grahaNa karavA mATe bese che tyAre dIrghasaMyamaparyAyavALA sAdhuthI paNa ArAdhya guNa arthavyAkhyAna che, ane te arthavyAkhyAna guNa adhika vyAkhyAnazaktivALAmAM che, mATe te apekSAe tene vaMdana kare to koI doSa nathI. ane ema na mAnavAmAM Ave, ane ema svIkAravAmAM Ave ke, koIka apekSAe jema dIrghasaMyamaparyAyavALA adhika guNavALA che, tema koIka apekSAe vyAkhyAnazaktivALA adhika guNavALA che, te rIte baMne samAna hovAthI vyAkhyAnakALamAM adhikasaMyamaparyAyavALA alpasaMyamaparyAyavALAne vaMdana karI zake nahIM to; koIka kSAyika samyagdaSTi gRhastha hoya ane kSAyopazamika samyagdaSTi evA yatio hoya te For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 87 sthAnamAM kSAyika samyagdaSTi gRhastha paNa yatine vaMdana karI zake nahIM, tema mAnavAno prasaMga Ave; kema ke kSAyika samyaktanI apekSAe yati karatAM gRhastha adhika che ane cAritranI pariNatinI apekSAe kSAyika samyagdaSTi gRhastha karatAM yati adhika che. tethI baMnene samAna svIkArIe to yatine paNa kSAyika samyagdaSTi gRhastha vaMdana karI zake nahIM, tema svIkAravuM paDe. vastutaH yatimAM rahelA cAritra pariNAmane sAme rAkhIne kSAyika samyagdaSTi gRhastha paNa temane vaMdana kare che te jema ucita che, tema arthavyAkhyAnakALamAM vyAkhyAnazakti guNane sAme rAkhIne dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu paNa vaMdana kare te ucita che; kema ke kSAyika samyagdaSTi gRhasthane paNa saMyamaparyAya ArAdhya che, mATe cAritrIne vaMdana karIne te guNa potAnAmAM vikasAvavA prayatna kare che. tema dIrdhasaMyamaparyAyavALA sAdhumAM paNa arthavyAkhyAnanI zakti nathI, tethI arthavyAkhyAnazaktivALA sAdhune vaMdana karIne arthavyAkhyAnazakti pratyenA AdarabhAvanI vRddhi karavA arthe te prayatna kare che, jethI arthazravaNakALamAM te artho potAnAmAM samyagu pariNamana pAme.JITakA avataraNikA - uktameva vivecayituM yathA vandApane doSastathAha - avataraNitArtha : ukta *vyAkhyAnaguNathI adhika evI vyaktine paryAyathI adhika evI vyakti vaMdana kare to AzAtanA nathI, e kathana je pUrva zlokamAM karyuM te kahevAyeluM ja vivecana karavA mATe kayA sthAnamAM vaMdana karAvavAmAM doSa che? ane kayA sthAnamAM vaMdana karAvavAmAM doSa nathI ? te spaSTa karavA mATe, je pramANe vaMdApanamAM=vaMdana karAvavAmAM, doSa che, te prakAre kahe che - gAthA : jANaMtassa hi aguNaM appANaM saguNabhAvavikkhAyaM / vaMdAvaMtassa paraM doso mAyAibhAveNaM / / 87 / / chAyA : jAnato hyaguNamAtmAnaM saguNabhAvavikhyAtam / vandApayataH paraM doSo mAyAdibhAvena / / 87 / / anvayArtha: sAmAvavavAthaM=saguNabhAvathI vikhyAta guNavAna tarIke prakhyAta, evA savA potAnA AtmAne zuieguNarahita nAgaMtasaM=jANatA paraM vaMvAvaMtasa=bIjAne vaMdana karAvatA evA sAdhune mAyArUmAvev=mAyAdibhAvane kAraNe ToNo doSa che. di=zabda upadarzanamAM che. I87 For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 87 gAthArtha : saguNabhAvathI vikhyAta guNavAna tarIke prakhyAta evA potAnA AtmAne guNarahita jANatA chatAM bIjAne vaMdana karAvatA evA sAdhune mAyAdibhAvane kAraNe doSa che. di zabda upadarzanamAM che. ll87ii TIkA : ___ jANaMtassa hi tti / AtmAnaM svam aguNaM guNarahitaM, jAnataH adhyavasyataH, hi: upadarzane / kIdRzamAtmAnam ? saguNabhAvena guNavadrUpatayA, vikhyAtaM loke prasiddham, etena paravandanayogyatAprakAropadarzanaM kRtaM bhavati, bAlamadhyamayorliGgavRtti(? tta) - mAtramapekSya pravRttazIlatvAt, "bAlaH pazyati liGgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarvayatnena / / " (SoDa. 1/2) iti vacanAt / paraM-svAropitaguNArAdhanecchAzAlinaM, vandApayata: vandanaM kArayataH, doSa:-karmabandhaH, mAyAdibhAvena-kapaTAdipariNAmena, bhavati / TIkArya : nAgaMtasa ditti' ! e gAthAnuM pratika che. AtmAnekasvane, aguNaguNarahita, jANatA=adhyavasAya karatAne, kevA prakAranA AtmAne aguNabhAve jANe che? tethI kahe che - saguNabhAvathIeguNavAnarUpapaNA vaDe=huM guNavAna chuM te svarUpe, vikhyAta lokamAM prasiddha evA potAnA AtmAne aguNabhAve jANatA ane parane vaMdana karAvatA karmabaMdha thAya che, arthAt para=sva-Aropita-guNa-ArAdhana-IcchAzAlIne sva dvArA=vaMdana karanAra dvArA, te vaMdhamAM Aropita evo je guNa, te guNanI ArAdhanA karavAnI IcchAvALA evA bIjAne, vaMdvApati: vaMdana karAvatAne, mAyAdibhAvane kAraNe kapaTAdi pariNAmane kAraNe, karmabaMdharUpa doSa thAya che, ema AgaLa sAthe saMbaMdha che. taina=AnAthI pUrvamAM kahyuM ke, saguNabhAvathI lokamAM prasiddha che enAthI, paravaMdana-yogyatA-prakAra loko dvArA vaMdanayogyatA prakAra, upadarzana karAvela thAya che; kema ke bAla ane madhyamanuM liMga ane vRttimAtranI apekSA rAkhIne pravRtizIlapaNuM che. temAM hetu kahe che - "bAla ligane jue che, madhyamabuddhi vRttane AcArane, vicAre che ane vidvAna vaLI sarva yatnathI AgamatattvanI parIkSA kare che" - e pramANe SoDaSaka prakaraNa-1/2 nuM vacana che. mULa gAthAmAM 'di' zabda upadarzana arthamAM che. tethI gAthAmAM kevI vyaktine vaMdana karAvatAM doSa thAya che ane kevI vyaktine vaMdana karAvatAM doSa thato nathI, tenuM prastuta gAthAmAM upadarzana thAya che. * 'mAyaTimAvena paTADhiparimena' ahIM ''i thI mRSAvAdanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : potAnA sAdhuvezane kAraNe ane potAnA bAhya AcArone kAraNe lokamAM pote guNavAnarUpe vikhyAta For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 87 453 je sAdhu thAya che, ane pote saMyamamAM utthita nathI, tethI pote guNarahita che, tema bhagavAnanA zAstronA bodhathI svayaM jANe che, topaNa potAnI guNarahitatA lokamAM na jaNAvatAM, pote guNasaMpanna che tevuM lokone batAvIne bIjAne vaMdana karAve che, tevA sAdhune karmabaMdha thAya che; kema ke guNasthAnakanI pariNati potAnAmAM vartatI nathI tevuM jANavA chatAM, lokamAM pote hIna na dekhAya tadarthe potAnI hInatA batAvatA nathI, tethI tevA sAdhune vaMdana karAvavAmAM doSa prApta thAya che. pAramArthika rIte jeo saMyamanA pariNAmane vahana karatA hoya ane temanA saMyamanA bhAvone AzrayIne loko vaMdana karatA hoya to te vaMdanakriyA ucita che. paraMtu bIjA jIvo to tenA sAdhuveza ane bAhya AcAro dvArA saMyamanuM AropaNa karIne saMyamanI ArAdhanA arthe tene vaMdana kare che. tethI jo AvA sAdhu vicAraka hoya to vicArI zake ke, "mArI pAse veSa che, bAhya AcaraNA che, topaNa saMyamane ucita yatanA nathI, mATe mArAmAM saMyamaguNa nathI, tethI loka dvArA karAtA vaMdanano mAre svIkAra karAya nahIM." paraMtu je sAdhuo tevuM vicAratA nathI ane vaMdana karatA lokone niSedha paNa nathI karatA, temane karmabaMdha thAya che. ahIM kahyuM ke, "saguNabhAvathI lokamAM pote prasiddha che, e kathana dvArA paravaMdanayogyatAprakAra upadarzita karAyelo thAya che." teno Azaya e che ke, sAmAnya loka bAla ane madhyama prakArano hoya che. bAlajIvo veSane jonArA hoya che ane madhyama buddhinA jIvo AcArane jonArA hoya che. AthI veSa ane AcAro joIne loko A sAdhu vaMdanayogya che, tema nakkI kare che. tethI lokamAM tevA sAdhu saguNabhAvathI vikhyAta bane che ane lokamAM je saguNabhAvathI vikhyAta che, tenA dvArA loko A vaMdanayogya che, tema mAne che. tethI sAmAnya rIte A sAdhu vaMdanIya che ke nahIM teno nirNaya tenA veSa ane AcArathI thAya che. e uparanA kathanathI batAvAyuM. tenI puSTi mATe SoDazaka graMthanI sAkSI ApI. enAthI e phalita thAya ke, bAla ane madhyama buddhinA jIvo liMga ane AcAravALA hoya tene vaMgha svIkAre che; kema ke bAla ane madhyama jIvo liMga ane AcAramAtrane jue che; jyAre budha to te sAdhunA AgamatattvanI parIkSA kare che ane Agamatattvane jue che. mATe Agamatattva anusAre utsarga-apavAdanI ucita AcaraNAo karatA hoya tevA sAdhune teo vaMdanIya mAne che. paraMtu AvA budha puruSo to lokamAM parimita hoya che, moTA bhAganA jIvo bAla ane madhyama hoya che, ane tethI veSa ane sthUla AcAranA baLathI A vaMdanane yogya che tema lokamAM sAdhu vikhyAta thAya che. mATe saguNabhAvathI vikhyAtapaNAne kAraNe loko dvArA vaMdananI yogyatAne batAvela che, ema ahIM kahela che. TIkA H sa hi durAtmA.svato jAtabhramaM mugdhajanaM kupathAdanivArayan vizvAsaghAtapAtakakalaGkapaGkaliptAntaHkaraNatayA durantamohagrasto bhavatIti bhavatu tasya paravandApane doSa:, prakRte tu tato'tyantavilakSaNasya prazastalakSaNasyAnubhASakajyeSThasya jagadguruvacanArAdhanArthitAmAtreNAdhyetAraM vayaHparyAyAbhyAM jyeSTha mapi vandApayataH kathaM doSaH ? bIjAbhAvAditi vivecanIyamaMtav||87 || For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 TIkArtha = svataH=potAnAthI arthAt potAnA veSa ane AcArathI, thayelA bhramavALA evA mugdhajanane kupathathI anivAraNa karato te durAtmA=je vaMdana karAve che te durAtmA, vizvAsaghAtarUpa je pApa, tatsvarUpa je kalaMkakAdava, tenAthI lipta aMtaHkaraNa hovAnA kAraNe duraMta mohagrasta thAya che. ethI karIne tene te durAtmAne, paravaMdApanamAM=bIjAne vaMdana karAvavAmAM, doSa prApta thAo. paraMtu prakRtamAM=vyAkhyAna avasare anubhASakajyeSThane dIrghasaMyamaparyAyavALA vaMdana kare che te sthAnamAM, vaLI tenAthI=guNarahita sAdhu potAne vaMdana karAve che tenAthI, atyaMta vilakSaNa prazasta lakSaNavALA anubhASakajyeSThane, jagadgurunA vacananI ArAdhanAnI arthitAmAtrathI, vayaparyAya vaDe jyeSTha paNa bhaNanArane vaMdana karAvatAM kevI rIte doSa thAya ? arthAt doSa na thAya; kema ke bIjano abhAva che, ethI karIne A=kayA sthAnamAM bIjAne vaMdana karAvatAM doSa che ane kayA sthAnamAM bIjAne vaMdana karAvavAmAM doSa nathI e, vivecanIya che= samajavA yogya che. II87gA upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 87 * 'jyeSThapi' ahIM'vi' thI e kahevuM che ke, vyAkhyAnakALamAM nAnAne vaMdana karAve to to doSa nathI, paNa jyeSThane paNa vaMdana karAve to paNa vyAkhyAna karanArane doSa nathI. bhAvArtha: potAnA veSa ane AcArane kAraNe lokamAM je sAdhu guNavAnarUpe prasiddha che, chatAM saMyamanI ArAdhanAmAM pote utthita nathI, tethI jANe che ke mArAmAM saMyamanA pariNAmo nathI; Ama chatAM potAnA veSa ane bAhya AcArathI bhramita thayelA evA mugdhajanonI potAne vaMdana karavArUpa kupathamAM pravRttine nivArato nathI, tevo sAdhu lokono vizvAsaghAta karIne pApathI kalaMkita aMtaHkaraNavALo thAya che, ane tethI duraMta saMsAranuM kAraNa bane evA mohathI grasta bane che arthAt lokone unmArgamAM pravartAvIne duraMta saMsAranuM kAraNa bane tevA mithyAtvane puSTa karanAro bane che. tevo sAdhu bIjAne vaMdana karAve te doSarUpa hoya; paraMtu vyAkhyAnanA avasa2mAM anubhASakajyeSThane dIrghaparyAyavALA sAdhu vaMdana kare che te sthAnamAM, anubhASakajyeSTha saMyamanA pariNAmavALo che, tethI pUrvamAM batAvelA sAdhu karatAM atyaMta vilakSaNa che. vaLI potAne jyeSTha sAdhu vaMdana kare tevo koI abhilASa nathI, paraMtu bhagavAnanA vacananI ArAdhanAnA zubha adhyavasAyathI vaMdana karAve che, mATe karmabaMdhanuM bIja nathI, tethI jyeSTha paNa bhaNanArane vaMdana karAvatAM tene kevI rIte doSa thAya ? ethI karIne kevA sthAnamAM bIjAne vaMdana karAvavAmAM doSa che ane kevA sthAnamAM bIjAne vaMdana karAvavAmAM doSa thato nathI, e vivecanIya che=e samajavuM joIe. IIII For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 88 avataraNikA : yataH pravacanArAdhanArthamAtrametadvandanam, atazcAritrahInasyApyetadguNasyApavAdato vandyatvamityanuzAsti - avataraNikArca - je kAraNathI pravacananA ArAdhanA mATe kevala A vaMdana che, AthI karIne, cAritrahIna paNa A guNavALA=anuyogadAna guNavALAne, apavAdathI vaMdhapaNuM che, e pramANe anuzAsana kare che - * "varitrahInacAvetad pusthApavAvatI' ahIM '' thI cAritravALAno samuccaya che. bhAvArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, arthanA vyAkhyAna vakhate vyAkhyAnaguNane AzrayIne paryAyathI laghu evA paNa sAdhune arthazravaNa karanAra yeSThaparyAyavALA sAdhu paNa vaMdana kare. tene puSTa karavA arthe kahe che ke, pravacananI ArAdhanA mATe A vaMdana che arthAt arthavyAkhyAnakALamAM arthavyAkhyAna karanAra sAdhune ke anubhASaka sAdhune je vaMdana karAya che, te mAtra pravacananI ArAdhanA mATe che, paraMtu cAritranI ArAdhanA mATe nathI. AthI karIne kyAreka cAritraguNathI hIna pAse paNa vyAkhyAna zravaNa karavAno prasaMga hoya to apavAdathI temane vaMdana karAya che, tema gAthAmAM batAvaze. A apavAdanA kathanathI nakkI thAya che ke, jo cAritrahInane paNa artha bhaNavA mATe apavAdathI vaMdana karI zakAya, to cAritraguNathI saMpanna arthavyAkhyAna karatA hoya to paryAyathI jyeSTha evA sAdhu paNa temanI pAse artha bhaNavA mATe bese tyAre vaMdana kare te ucita che; kema ke A vaMdana cAritraguNane AzrayIne nathI, paraMtu arthavyAkhyAna karanAra sAdhumAM vartatA vyAkhyAnaguNane AzrayIne che. gAthA : etto avavAeNaM pAgaDapaDiseviNo vi suttatthaM / vaMdaNayamaNuNNAyaM dosANuvavUhaNAjogA / / 88 / / chAyA : ito'pavAdena prakaTapratisevino'pi sUtrArtham / vaMdanakamanujJAtaM doSANAmupabRMhaNA'yogAt / / 88 / / anvayArtha - ttio AthI karIne pravacatanI ArAdhanA mATe mAtra A vaMdana che, AthI karIne, lavavA= apavAdathI pAkakivino vi=pragaTa pratisevIne paNa sunnatyaM sUtrArthanA grahaNa mATe vaMcamaguyyaMtra vaMdana anujJAta che; kema ke DhosALuvavraVInotradoSonI upabRhaNAno=anumodanAno, ayoga che. I88 For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 88 gAthArtha : pravacananI ArAdhanA mATe mAtra A vaMdana che, AthI karIne, apavAdathI pragaTa pratisevIne paNa sUtrArthanA grahaNa mATe vaMdana anujJAta che; kema ke doSonI upabRhaNAno ayoga che. 88 TIkA : ___ etto tti / itaH iti pAtanikAvyAkhyAtam / apavAdena dvitIyapadena, prakaTapratisevino'pi= 'dagapANaM pupphaphalaM' (u. mAlA 349) ityAdhuktA'saMyatalakSaNabhRto'pi, apistasyotsargato'vandyatvadyotanArthaH, sUtrArtha= pravacanArthaM, vandanakaM dvAdazAvarttavandanam anujJAtaM bhagavadbhiranumatam / nanu yadvandane doSaM jJAtvA niSedhastasya punaH kathamanujJA ? ityata Aha-doSANAM-tadgatA'saMyamAdInAm upabRMhaNA'yogAt-anumodanA'prasaGgAt / pravacanagrahaNArthitAmAtreNa khalvidaM vandanaM na tu tadgataguNArthitAsparzo'pIti / yathA caitattattvaM tathA vivRtamadhyAtmamataparIkSAyAmiha tu vistarabhayAnna pratanyate / / 88 / / TIkArya : patto tti / rUti . mAmAnumatam 'tto utta' | e gAthAnuM pratika che. gAthAmAM stota: zabdano artha pAlikAmAM avataraNikAmAM, vyAkhyAta che=batAvela che. rUta: AthI karIne arthAt je kAraNathI pravacananI ArAdhanA mATe A vaMdana che AthI karIne, apavAdathI=dvitIya padathI, pragaTa pratisevIne paNa "mATI, kAcuM pANI, puSpa, phaLa" e che AdimAM jene, evI upadezamAlA gAthA-349thI kahevAyelA asaMyata lakSaNathI yuktane paNa, sUtra mATe pravacana mATe, vaMdanakara dvAdazAvartavaMdana anujJAta che=bhagavAna vaDe anumata che. "Taprativino "i mAM "pa" zabda che tenuM pragaTa pratisevInuM utsargathI avaMdhatva dhotanArthe che. utthAna : apavAdathI sUtrArtha grahaNa karatI vakhate pragaTa pratisevIne vaMdananI anujJA kema che? temAM ApelA hetunuM utthAna karatAM kahe che - TIkArca - nana yantane ..... anumonADaBsat | jenA vaMdanamAM=pragaTa pratisavI evA kusAdhunA vaMdanamAM, doSane jANIne tenA asaMyamanI anumodanArUpa doSane jANIne, niSedha che=zAstramAM pragaTa pratisevIne vaMdanano niSedha che. vaLI tenI=pragaTa pratisevIne vaMdAnI, anujJA kevI rIte hoya ? 1. dagapANaM pupphaphalaM aNesaNijja gihatthakiccAI / ajayA paDisevaMtI jaivesaviDaMbagA NavaraM / / For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 88 457 - arthAt na hoya. ethI karIne kahe che=e prakAranI zaMkAne sAme rAkhIne tenA nivAraNa arthe kahe che arthAt pragaTa pratisevIne apavAdathI vaMdana kema anujJAta che ? temAM hetu kahe che - tadgata asaMyamAdinI upabRhaNAno ayoga che=anumodanAno aprasaMga che. * 'tAtA'saMyamAvInAM' ahIM 'Japi' thI pragaTa pratisevIthI thatA dharmalAghavanI paNa anumodanA nathI, tema grahaNa karavuM. utthAna : ahIM prazna thAya ke, pragaTa pratisevInA vaMdanamAM tenI anumodanA kema nathI ? tenI yukti batAve che TIkArtha H pravacana grahaNArthi sparzeDapIti | pravacanagrahaNanI arthitAmAtrathI kharekhara A vaMdana che= apavAdathI pragaTa pratisevIne A vaMdana che, paraMtu tadgata guNaarthitAno sparza paNa nathI=pragaTa pratisevImAM rahelA doSomAM guNanA AropaNarUpe guNanI arthitAno sparza paNa nathI. 'ti' zabda kathananI samAptimAM che. * 'sparzeDapIti' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, tadguNaarthitAno sparza hoya to anumodanAno prasaMga Ave, paraMtu sparza paNa nathI, tethI anumodanAno prasaMga nathI. utthAna : ahIM jijJAsA thAya ke, pravacanagrahaNanI arthitAthI vaMdana karAya che te vakhate tatsahavartI pramAdadoSanI anumodanA kema prApta nahIM thAya ? ane tenuM tAtparya zuM, ke jethI anumodanA nathI ? tethI kahe che - TIkArtha -- yathA caitattatvaM pratanyate / / 88 / / ane je pramANe AnuM tattva che=pravacanaarthitAthI pragaTa pratisevIne vaMdana karavAmAM tatkRta doSonI anumodanAno prasaMga nathI e kathananuM tattva che, te pramANe 'adhyAtmamata parIkSA' graMtha gAthA-58mAM vivRta che. ahIM vistAranA bhayathI vistAra karAto nathI=batAvAyuM nathI. 88 / / bhAvArtha: - H kRtaH thI pratanyate sudhIno bhAva A pramANe che H mULa gAthAmAM 'taH' zabda che. teno artha pAtanikAmAM=avataraNikAmAM, vyAkhyAta che. ema karela che ane te artha A pramANe che - je kAraNathI pravacananI ArAdhanA arthe A anubhASakajyeSThane vaMdana che, ethI karIne apavAdathI pragaTa pratisevIne paNa=pragaTa rIte zAstraviruddha AcaraNA karanArane paNa, sUtra grahaNa karatI vakhate dvAdazAvartavaMdana dvArA vaMdana karavAnuM bhagavAne kahela che ema gAthAmAM batAvaze, e For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 88 pramANe avataraNikAmAM kahela che. AthI e prApta thAya ke, sAdhunA saMyamaguNane sAme rAkhIne je sAdhuguNathI yukta hoya tene bhagavAna vaMdana karavAnuM kahe che; kema ke saMyamInA saMyamanI anumodanA arthe te vaMdanakriyA che, ane tevA sthAne zAstraviruddha AcaraNA karanArA sAdhune vaMdanA thaI zake nahIM. Ama chatAM zAstraviruddha AcaraNA karanArA paNa jo zAstronA arthone bhaNelA hoya, ane tevA zAstranA arthone bhaNAvavA mATe anya koI gItArtho upalabdha na hoya, tyAre, pragaTa pratisavI pAse paNa susAdhuo te zAstro bhaNavA mATe jAya che; ane te samaye pote saMyamI che chatAM jenI pAse zAstra bhaNavAnAM che tevA pAsatthA sAdhumAM rahelA pravacananA bodhane sAme rAkhIne temane dvAdazAvartavaMdana kare che, tyAra pachI pravacana bhaNe che. A vaMdana temanA saMyamane nathI, paraMtu temanAmAM vartatA pravacananA bodhane che. A vaMdana apavAdathI che, tema kahevAno Azaya e che ke, utsargathI to susAdhu pAse bhaNavAnuM che, tethI pragaTa pratisevIne vaMdana karavAno avasara Ave nahIM, paraMtu koIka evA saMyogane kAraNe tevA arthane bhaNAvanAra susAdhu prApta na thAya tyAre apavAdathI pragaTa pratisavI pAse bhaNavAnuM che ane te vakhate temane avazya vaMdana karavAnuM che, e pramANe bhagavAna kahe che. pragaTa sevInA vaMdanamAM doSane jANIne bhagavAne vaMdanano niSedha karyo, tene vaLI apavAdathI vaMdananI anujJA kema ApI ? e prakAranI zaMkAne sAme rAkhIne kahe che - pravacananA arthane grahaNa karavA mATe apavAdathI pragaTa pratisevIne vaMdana karavAmAM Ave tyAre temanAmAM vartatA asaMyama doSonI anumodanAno prasaMga Avato nathI; kema ke temanI pAsethI pravacananA arthagrahaNa mATe pragaTa pratisavIne apavAdathI vaMdana che, paraMtu temanAmAM rahelA doSamAM saMyamaguNanuM AropaNa karIne saMyamaguNanI arthitAthI vaMdana nathI. Azaya e che ke, pragaTa pratisevIne, "A pragaTa pratisevI che' - tema bhaNanAra pote jANe che, tethI tenAmAM cAritrano Aropa karIne vaMdana karAtuM nathI, paraMtu pragaTa pratisevAmAM vartatA zrutajJAnane sAme rAkhIne temanI pAsethI zrutajJAna grahaNa karavA mATe temanAmAM rahelA zruta pratyenI bhaktithI temane dvAdazAvartavaMdana karAya che. mATe pragaTa pratisevAmAM rahelA zrutanI anumodanA thAya che, paraMtu temanA asaMyamabhAvanI anumodanA thatI nathI. II88II avataraNikA : atraiva viSaye nizcayavyavahAranayadvayamatamupadarzayati - avataraNitArtha : A ja viSayamAM=jyeSThatvanA vicAranA viSayamAM, nizcayavyavahAradvayanA matane batAve che - For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4pa9 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 89 bhAvArtha : gAthA-83mAM anubhASane vaMdana karavAnuM kahyuM. tyAM koIe zaMkA ulkAvana karI ke, jyeSThasAdhune vaMdana karavAnuM zAstramAM kahyuM che, tethI anubhASaka paryAyathI nAnA hoya to vaMdana thaI zake nahIM. tenA samAdhAnarUpe khulAso karyo ke, paryAyathI nAnA paNa anubhASaka vyAkhyAnaguNane AzrayIne jyeSTha che, mATe temane vaMdana karavAmAM koI doSa nathI. tyAM jijJAsA thAya ke, kharekhara jyeSTha koNa che ane laghu koNa che, te viSayamAM nizcayanaya ane vyavahAranaya zuM mAne che, te jANavuM Avazyaka che. tethI jyeSThanA viSayamAM nizcayanaya ane vyavahAranayanA matane batAve che - gAthA : nicchayaNaeNa ihayaM pajjAo vA vao vA Na pamANaM / vavahArassa pamANaM ubhayaNayamayaM ca ghettavvaM / / 89 / / chAyA: nizcayanayeneha paryAyo vA vayo vA na pramANam / vyavahArasya pramANamubhayanayamataM ca gRhItavyam / / 89 / / anvayArtha : nijIyA=nizcayanayathI dayaM ahIM yeSThatvanA vicAranA avasare, pAvo vA voparyAya athavA vaya na pamai=pramANa nathI, vavahAra vyavahAranayane pamA=pramANa che=paryAya ke vaya vyavahAranayane pramANa che. mayaNayamaye gha=vaLI ubhayanayamatane ghetavRM grahaNa karavo joIe. II89l gAthArtha - nizcayanayathI jyeSThatvanA vicAramAM paryAya athavA vaya pramANa nathI, vyavahAranayane paryAya ke vaya pramANa che. vaLI ubhayanayamata grahaNa karavo joIe. IIcell TIkA - nicchayaNaeNa tti / nizcayanayena-bhAvaprAdhAnyavAdinA zabdAdinayena, IhayaM ti iha jyeSThatvavicArAvasare, paryAya: vratakAlaH, vaya:-avasthAvizeSo vA na pramANaM-nAdaraNIyam, tayoH kAryA'kSamatvAt / na hi paryAyeNa vayasA vAdhiko'pi viziSTopayogavikala: sAdhuH paramapadanidAnaM nirjarAvizeSamAsAdayatIti / vyavahArasya= vyavahAranayasya, paryAyo vayo vA pramANam-AdaraNIyam / yadyapi vandanaupayiko vandyagato guNavizeSa eva, tathA'pyAlayavihArAdivizuddhisadhrIcInasya paryAyavizeSasyaiva tatpratisaMdhAnopAyatvAt paryAya eva pradhAnam, guNavizeSasya 'dAseNa me' ityAdinyAyAd gauNatvAt / uktaM ca - Nicchayao dunneyaM ko bhAve kaMmi vaTTae samaNo / vavahArao 1. nizcayataH darteyaM ko bhAve kasmin vartate zramaNaH / vyavahAratastu kriyate yaH pUrvasthitazcAritre / / For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 u kIrai jo puvvaTThio carittaMmi / / ' (paMcavastu- 1015) iti / TIkArya : 'nicchayANA tti'| e gAthAnuM pratika che. nizcayanayathI=bhAvapradhAnavAdI evA zabdAdinayathI, ya==ahIM arthAt jyeSThatvanA vicAranA avasaramAM, paryAya-vratakALa, athavA vaya=avasthAvizeSa uMmaravizeSa pramANa nathI=AdaraNIya nathI=vaMdana mATe mAnya nathI; kema ke te baMnenuM=vaya ane paryAyanuM, kAryaakSamapaNuM hovAthI arthAt vaya ane paryAya nirjarAvizeSarUpa kArya karavAmAM asamartha hovAthI, vaMdana mATe pramANarUpa nathI, ema anvaya che; je kAraNathI paryAyathI ke vayathI moTA paNa, viziSTa upayogathI vikala evA sAdhu=samitiguptinA viziSTa upayogathI vikala evA sAdhu, paramapadanA=mokSanA, kAraNabhUta evI nirjarAvizeSane prApta karatA nathI. 'kRti' zabda nizcayanayanI mAnyatAnI samAptimAM che. upasaMpadA sAmAcArI gAthA : 89 vyavahArane=vyavahAranayane, paryAya athavA vaya pramANa che=vaMdana mATe AdaraNIya che. vyavahAranayane paryAya ke vaya vaMdana mATe pramANa kema che ? temAM yukti batAve che - joke vaMdanane aupayika vaMdyagata guNavizeSa che, topaNa Alaya-vihArAdinI vizuddhithI yukta evA saMyamanA paryAyavizeSanuM ja tenA= guNavizeSanA, pratisaMdhAnanuM upAyapaNuM hovAthI paryAya ja pradhAna che= vaMdanavyavahAramAM paryAya ja pramANa che; kema ke guNavizeSanuM 'meLa me ....' ityAdi nyAyathI gauNapaNuM che. vyavahAranayathI vaMdana mATe paryAya pramANa che, temAM 'urjA 7' thI sAkSI Ape che H ane kahevAyuM che - paMcavastu gAthA-1015nA sAkSIpAThano artha A pramANe che . "nizcayathI kayo zramaNa kayA bhAvamAM varte che te durreya che. vaLI vyavahArathI cAritramAM je pUrvasthita che=AdimAM pravrujita che, te karAya che=vaMdana karAya che." 'kRti' vyavahAranayanA kathananI samAptimAM che. * 'dhoDapi' ahIM 'vi' thI e kahevuM che ke, paryAyathI ke vayathI adhika na hoya evo viziSTa upayogavikala sAdhu to nirjarA na kare, paNa adhika hoya topaNa=upayogavikala sAdhu nirjarAvizeSa na kare. * 'bALavihAravi' ahIM 'vi' thI samiti, gupti, dazavidha zramaNadharmanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha: nizcayanaya vaMdanane mATe upayogI cAritraguNane svIkAre che ane te rUpa bhAvapradhAnane kahenAra zabdAdi nayo che. tethI TIkAmAM kahyuM ke, bhAvapradhAnavAdI evA zabdAdi nayorUpa nizcayanaya vaDe vaMdanane mATe jyeSTha koNa che tenI vicAraNAmAM saMyamano paryAya ke uMmaravizeSarUpa vaya pramANa nathI arthAt A uMmarathI moTo che ke A saMyamaparyAyathI moTo che mATe vaMdanIya che, tevo niyama nathI; kema ke vrataparyAya ke avasthAvizeSa nirjarArUpa kArya karavA mATe samartha nathI. For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthAH 89 461 Azaya e che ke, je sAdhu saMyamathI moTA hoya te ghaNI nirjarA kare tevo niyama nathI athavA to vayathI moTI uMmaranA hoya te ghaNI nirjarA kare tevo niyama nathI, paraMtu vaMdananI vicAraNAmAM je sAdhu potAnAthI vadhAre nirjarA karatA hoya te potAne vaMdanIya che; kema ke jenAmAM potAnAthI adhika guNa hoya te nirjarArUpa kArya potAnAthI adhika karI zake che, tethI vaMdana karanArane te guNanA bahumAnane kAraNe nirjarA thAya che. tethI nizcayanaya kahe che ke, vataparyAyathI nAnA hoya to paNa ghaNA guNayukta hoya te ghaNI nirjarA kare che, mATe jIvamAM vartatuM guNAdhikya vaMdanavyavahAra mATe upayogI che. vaLI nizcayanaya potAnI vAtanA samarthana mATe kahe che ke, koI sAdhu paryAyathI ke vayathI adhika hoya topaNa samiti-guptinA viziSTa upayogavALA na hoya to mokSanA kAraNabhUta evI vizeSa nirjarA prApta karatA nathI, paraMtu paryAyathI moTA hoya ke paryAyathI nAnA hoya, athavA vayathI moTA hoya ke vayathI nAnA hoya, paraMtu samiti-guptino viziSTa upayoga jemanAmAM adhika hoya tevA sAdhu mokSanA kAraNabhUta nirjarAvizeSane prApta kare che. mATe te sAdhumAM rahelA mokSanA kAraNabhUta evA guNavizeSa vaMdanavyavahAranA prayojaka che. mATe je guNathI adhika hoya te vaMdanIya ane je guNathI hIna hoya te avaMdanIya e prakAre nizcayanaya kahe che. vyavahAranaya kahe che ke, paryAya ane vaya vaMdanavyavahAramAM pramANa che. potAnI vAtane puSTa karavA mATe vyavahAranaya yukti Ape che ke - joke vaMdanane mATe upayogI anya sAdhumAM rahela guNavizeSa che, topaNa kaI vyaktimAM kayo guNa vizeSa che, teno nirNaya karavAno upAya te sAdhunA Alaya-vihArAdinI vizuddhithI yukta evA saMyamano paryAyavizeSa kAraNa che. tethI je sAdhumAM Alaya-vihArAdinI vizuddhithI yukta dIrgha saMyamaparyAya hoya temAM guNavizeSa ghaNA che, tema vyavahAranaya mAne che. dIkSA grahaNa karyA pachI je sAdhu AlayarUpa nirdoSa vasatimAM yatna kare che, bhagavAnanI AjJAnusAra navakalpI vihAra kare che, ItyAdi vizuddhi jenAmAM vartatI hoya ane dIrgha saMyamano paryAya hoya, temAM dIrghakALa sudhI Alaya-vihArAdinI vizuddhine kAraNe ghaNA guNo che, te bahulatAe nakkI thAya che. jyAre je sAdhue pAchaLathI dIkSA grahaNa karela che, Alaya-vihArAdinI paNa zuddhivALA che, chatAM AlayavihArAdinI vizuddhinuM sevana alpakALa kareluM hovAthI prAyaH karIne tenAmAM guNo ochA che, A prakAre vyavahAranaya mAne che; kema ke moTA bhAganA jIvo jema jema saMyamaparyAya dIrgha pALe che, tema tema guNathI adhika thAya che, ane jeno saMyama paryAya nAno che, tene saMyamanI AcaraNA alpakALa thayelI che, mATe tenAmAM prAyaH karIne guNa ochA che, tema vyavahAranaya mAne che ane temAM vyavahAranaya yukti Ape che ke, guNavizeSanuM rAse be varo jhINo ItyAdi nyAyathI gauNapaNuM hovAnA kAraNe paryAya pradhAna che. tAtparya e che ke, saMyamano paryAyavizeSa guNavizeSanA pratisaMdhAnano upAya che; kema ke bahulatAe saMyamanA paryAyavizeSathI guNavizeSanI prApti saMbhave che. AthI guNavizeSa paryAyavizeSane AdhIna che. mATe guNavizeSathI prApta je nirjarAvizeSa te paryAyavizeSathI prApta che, ema kahevAya. jema "mArA dAse je gadheDo kharIdyo te gadheDo mAro che', AthI dAsathI gadheDo kharIdAyela hovA chatAM jema dAsa tyAM gauNa che, ane dAsano mAlika mukhya che, tethI te mAlikano gadheDo kahevAya che; tema guNavizeSathI prApta nirjarA hovA chatAM For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA H 89 paryAyavizeSane AdhIna evA guNavizeSa tyAM gauNa che, ane je saMyamaparyAyane AdhIna guNavizeSa che te saMyamaparyAya mukhya che. A rIte vyavahAranaye sthApana karyuM ke, saMyamanA AcAranI vizuddhithI yukta saMyamano paryAya guNAdhikatAno nirNaya karavA mATe upayogI hovAthI vaMdananI pravRttimAM saMyamaparyAya AdaraNIya che. uparyukta vAtanA samarthanamAM paMcavastunI sAkSI Ape che : teno bhAva e che ke, "nizcayanaya je sAdhumAM saMyamano UMco pariNAma vartato hoya tene vaMdanayogya kahe che. tethI nizcayanayathI je sAdhune UMcA saMyamano pariNAma hoya, te paryAyathI nAnA hoya topaNa vaMdanIya che. Ama chatAM A sAdhumAM saMyamano UMco pariNAma che ane A sAdhumAM saMyamano nIco pariNAma che, tevo nirNaya karavo te chAstha mATe azakya che. tethI je sAdhue pUrvamAM cAritra grahaNa karyuM hoya te sAdhune vyavahAranayathI vaMdana karAya che. A prakAranA paMcavastu gAthA101panA kathanathI e phalita thayuM ke, paramArthathI guNanI adhikatA vaMdanavyavahAranI prayojaka che, topaNa chadmastha mATe guNAdhikyano nirNaya jovAmAtrathI thaI zake nahIM. paraMtu je sAdhue vahelA saMyama grahaNa karela hoya ane saMyamanA AcAra sArA pALatA hoya to tenA AcAra parathI ane dIrgha saMyamaparyAyathI nakkI karI zakAya che ke A mahAtmAmAM adhika guNa haze ane tene AzrayIne vaMdanavyavahAra karAya che. TIkA - ___ nanvevaM dvayorapyanayoH svAgrahamAtreNA'vyavasthitatvAt kiM pramANam ? kiM vA'pramANam ? iti vivicyatAm / ata Aha-ubhayanayamataM ca-uktanayadvayasammataM ca, punaH grahItavyam-AdaraNIyaM tulyavat, ubhayApekSAyAmeva pramANapakSavyavasthitiH / sA ca dvayorapi parasparaM hrasvatvadIrghatvayorivApekSikayorgauNatvamukhyatvayoH saMbhavAnnAnupapannA / tattvaM punaratratyamadhyAtmamataparIkSAyAmeva (miti) / / 89 / / TIkArca - nandharva ..... vyavasthitiH A rIte-pUrvamAM vaMdanaviSayaka vyavahAranaya ane nizcayanayanI mAnyatA batAvI e rIte, baMne paNa AvuM vyavahAranaya ane nizcayanayanuM, svaAgrahamAtrathI avyavasthitapaNuM hovAnA kAraNe zuM pramANa che ? arthAt vaMdananA viSayamAM paryAyavizeSa pramANa svIkArya, che ke guNavizeSa pramANa svIkArya che ? athavA zuM apramANa che ?=vaMdananA viSayamAM paryAyavizeSa apramANa asvIkArya che ke guNavizeSa apramANa=asvIkArya che ? e pramANe vivecana karo khulAso karo. AthI karIne kahe che - vaLI ubhayanayamata ukta vyavahAranaya ane nizcayatayadvayata saMmata, grahaNa karavuM joIe tulyanI jema AdaravuM joIe. temAM yukti batAve che - ubhaya apekSAe ja pramANapakSanI vyavasthiti che. For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4u3 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 89 utthAna : ahIM prazna thAya ke, nizcayanaya to paryAya ke vayane AdaraNIya kaheto nathI ane vyavahAranaya paryAya ane vayane AdaraNIya kahe che. tethI te baMnenAM kathano paraspara virodhI che. AthI te baMne nayanAM kathanone svIkArIne pravRtti kaI rIte karI zakAya?=pramANapakSane svIkArIne vyavasthAnI saMgati kaI rIte karI zakAya? tethI kahe che - TIkArya : sA aa dayo ..... rIlAyameva I82aa sA gha=ane te pramANapakSanI vyavasthiti, baMnenI paNa= nizcayanaya ane vyavahAranayanI paNa, paraspara hasvatva-dIrghatvanI jema ApekSika gaNitva-mukhyatvano saMbhava hovAnA kAraNe anupapanna nathI. vaLI annatyaM tavaM=AnA viSayanuM tatva, adhyAtmamata parIkSA gAthA-64mAM che. "ti' zabda kathananI samApti mATe che. In89ll * "kayorapi' ahIM 'sara' thI e kahevuM che ke, nizcayanaya ane vyavahAranaya pratyekanI vyavasthA to anupapanna nathI, paraMtu baMnenI paNa gauNatva-mukhyatvarUpe vyavasthA anupapanna nathI. noMdha :- adhyAtmikataparIkSAyameva nA sthAne adhyAtmamata parIkSAmati' e pramANe pATha hovo joIe, tema lAge che. bhAvArtha : nanu thI zaMkA karatAM kahe che ke, uparamAM kahyuM e rIte baMne nayonuM paraspara virodhI kathana hovAnA kAraNe potapotAnA kathanamAM AgrahamAtrapaNuM hovAthI koI cokkasa padArthanI vyavasthiti nathI. A rIte vaMdana mATe guNa upayogI che ke saMyamano paryAya upayogI che enuM avyavasthitapaNuM hovAthI zuM pramANa ane zuM apramANa?arthAt guNane pramANa svIkAravA ke paryAyane pramANa svIkAravo tenuM vivecana karo. AthI kahe che - ubhayamatane tulyavat svIkAravA joIe; kema ke ubhaya apekSAe pramANapakSanI vyavasthiti che. A rIte kahevAthI prazna thAya ke, baMne nayane svIkAravAthI vaMdananI vyavasthA kaI rIte thaI zake? kema ke nizcayanaya pramANe guNa AdaraNIya che, jyAre vyavahAranaya pramANe paryAya AdaraNIya che. tethI tenA samAdhAnarUpe kahe che - ane te vyavasthA paraspara hRsvatva-dIrghatvanI jema ApekSika che, tethI nizcayanaya ane vyavahAranaya e baMne nayamAM paNa gauNatva-mukhyatvano saMbhava hovAthI anupapanna nathI. te A rIte - jema be AMgaLImAM, eka hrasva che eka dIrgha che ema kahIe tyAre, hrasvatva dIrghatvanI sAthe apekSAvALuM che ane dIrghatva hrasvatvanI sAthe apekSAvALuM che. te rIte nizcayanaya guNane mAnavA chatAM paryAyanI sAthe apekSAvALo che ane vyavahAranaya paryAyane mAnavA chatAM guNanI sAthe apekSAvALo che. te A rIte - For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 8 vyavahAranaya yadyapi vratakALarUpa paryAyane mukhyarUpe mAne che, topaNa aMtaraMga rIte vartatA cAritranA pariNAmanA kAryarUpa Alaya-vihArAdinI vizuddhithI yukta evA paryAyavizeSane vaMdanAne mATe upayogI mAne che. tethI je sAdhu Alaya-vihArAdinuM sArI rIte pAlana karatA hoya ane dIrthasaMyamaparyAyavALA hoya temAM prAyaH guNAdhikatA che tema svIkArIne vyavahAranaya vaMdana karavAnuM kahe che. mATe saMyamaparyAyanuM vizeSaNa Alaya-vihArAdinI vizuddhi che, je gauNa che ane saMyamaparyAya mukhya che. AthI vyavahAranayathI paryAyane AzrayIne vaMdananuM kathana hovA chatAM gauNarUpe guNanuM paNa vaMdanamAM upayogIpaNuM siddha thayuM; kema ke guNarahita kevaLa paryAyavALAne vyavahAranaya paNa vaMdya svIkArato nathI. AthI ja koI sAdhumAM Alaya-vihArAdinI vizuddhi hoya, Ama chatAM te sAdhu mAyAvI che ke, abhavyAdi che, tevo nirNaya thAya to tene vyavahAranaya vaMdanane yogya mAnato nathI. jema vinayaratna, udayana rAjarSine mAravA mATe saMyama grahaNa kare che ane vinayathI gurune evA prabhAvita karyA che ke tenuM nAma bIjuM hovA chatAM vinayaratna tarIke prasiddha thayo. Ama chatAM koIkane khyAla AvI jAya AvA malina AzayathI te saMyama pALI rahyo che, to vyavahAranaya paNa tene vaMdanIya svIkAre nahIM. te rIte nizcayanaya paNa mukhyapaNe vaMdanane upayogI guNavizeSane svIkAre che, topaNa te guNavizeSanA kAryarUpa Alaya-vihArAdinI vizuddhi ghaNA samaya sudhI je sAdhue pALI hoya te sAdhumAM prAyaH guNa vizeSa hovAnI saMbhAvanA che, ema nizcayanaya svIkAre che. AthI paryAyano sAkSAt nirdeza nizcayanaya karato nathI topaNa dIrgha paryAya joIne tyAM adhika guNanI saMbhAvanA mAnya kare che. tethI nizcayanayane paNa gauNarUpe paryAya mAnya che. A rIte gaNatva-mukhyatvano saMbhava hovAnA kAraNe baMne nayo ApAtathI paraspara viruddha kathana karanAra hovA chatAM vyavahAranaya ane nizcayanaya baMnenA sthAnane AzrayIne vaMdanavyavasthAnI anupapatti nathI, ane te vyavasthA kaI rIte anupapanna nathI, te svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAomAM batAvavAnA che. IITalA avataraNikA : etena nizcayanayamAtrAvalambinA(nAM) dattaM dUSaNaM pratikSiptamityAha - avataraNitArtha : AnA dvArA=pUrva gAthAmAM sthApana karyuM ke vaMdananA viSayamAM ubhayamata svIkAravo joIe AnA dvArA, (vyavahAranaya vaDe) nizcayanayamAtranA avalaMbIone apAyela dUSaNa pratikSipta thayuM dUra thayuM, e pramANe gAthAmAM kahe che. noMdha :- gAthAnI TIkAnA artha pramANe vicArIe to "nizcayanayamatrIvatnazvinA" e zabdanA sthAne nivaniyamatrIvanvinAM' ema hovuM joIe, to artha saMgata thAya che. For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 90 bhAvArtha : pUrva gAthA-86mAM graMthakAre sthApana karyuM ke, vyAkhyAna samaye laghuparyAyavALA vyAkhyAnakAra sAdhu paNa jJAnaguNane AzrayIne jyeSTha che, e kathana nizcayanayanI dRSTie che. vyAkhyAnazravaNakALa sivAya zeSakALamAM dIrghaparyAyavALAne vaMdana thAya che, te kathana vyavahAranayane AzrayIne che. AthI adhyayanakALa sivAya dirdhasaMyamaparyAyavALA sAdhune vyAkhyAnakAra sAdhu paNa vaMdana kare che. tethI sthitapakSa pramANe vyavahAranayanA sthAne vyavahAranayanI pravRtti thAya che ane nizcayanayanA sthAne nizcayanayanI pravRtti thAya che. AthI cAritraparyAyane sAme rAkhIne vaMdana karavuM hoya tyAre dIrthasaMyamaparyAyane vicArIne vaMdanavyavahAra thAya che, ane vyAkhyAna sAMbhaLavA besavuM hoya tyAre vyavahAranayanuM avalaMbana na letAM nizcayanayathI vyAkhyAnaguNano vicAra karIne vaMdanavyavahAra thAya che. enA dvArA vyavahAranaye nizcayanayamAtranA avalaMbIone je dUSaNa ApyuM, te pratikSipta thAya che, e pramANe prastuta gAthAmAM batAve che. joke A prakAranuM dUSaNa pUrvamAM kyAMya apAyeluM nathI, paraMtu vyavahAranaye je nizcayamAtrane avalaMbIne dUSaNa batAvyuM che, te prastuta gAthAmAM batAvavAnA che, ane teno parihAra ubhayanayanA matanA svIkAravAthI thaI jAya che. gAthA : eeNa nANaguNao lahuo jai vaMdaNAriho nUNaM / hoi gihattho vi tahA gaNaMtareNaM ti NiddaliyaM / / 10 / / chAyA : etena jJAnaguNataH laghuko yadi vaMdanArho nUnam / bhavati gRhastho'pi tathA guNAntareNeti nirdalitam / / 9 / / anvayArtha : na jo nahuSo laghunALAnojJAnaguNathI (vyAkhyAnakALamAM) vaMgArido-vaMdanayogya doDuM che, to mUi=nakkI kRtyo vigRhastha paNa vaMtareza=guNAMtarathI (sAyika samyakta guNathI) tahIMtevo che=vaMdya che. rie kathana TUM AnA dvArA=ubhayamatanA svIkAra dvArA,forniyaMtravidalita che nirAkRta che. gAthArtha : jo laghu paNa jJAnaguNathI (vayaparyAyathI jyeSThane paNa) vaMdana yogya che, to nakkI gRhastha paNa guNAMtarathI (kSAyika samyaktva guNathI) tevo che vaMgha che, e kathana ubhayamatanA svIkAra dvArA nirAkRta thAya che. II9oll TIkA : eeNa tti| etena ubhayamatAGgIkAreNa, iti-etad - bhaNitaM nirdalitaM-nirAkRtam / itIti kim ? For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA H 90 laghuko'pi vaya:paryAyAbhyAM hIno'pi, yadi jJAnaguNena vandanArha:-vandanayogyo, vayaHparyAyAbhyAM jyeSThasyApIti gamyam, yadA tadAkSepAt, tadA nUnaM nizcitaM, guNAntareNa svAvRttikSAyikasamyaktvAdiguNena, gRhastho'pi-gRhidharmApi, tathA vandyo bhavati / na hi jJAnArAdhanamiva darzanArAdhanamapi na mokSAGgamiti / / 10 / / TIkArya : "tti' | e gAthAnuM pratika che. AnA dvArA=ubhayamatanA svIkAra dvArA, ni=A, kahevAyeluM AgaLamAM kahevAyeluM, nirdalita che=nirAkRta che, ema anvaya che. mULa gAthAmAM je tti iti zabda che, e ti no zuM artha che ? e zaMkAmAM kahe che - jo laghuka paNa vayaparyAyathI hIna paNa, jJAnaguNathI vayaparyAyathI jyeSThane paNa vaMdanAI =vaMdana yogya che, to kUvaMnizcita nakkI, guNAMtarathI=sva avRtti arthAt sAdhumAM nahIM rahelA sAyika sajvAdi guNathI, gRhastha paNa gRhastha dharmavALo paNa, te prakAre vaMdya che; je kAraNathI jJAnaArAdhanAnI jema darzanaArAdhanA paNa mokSanuM aMga nathI, ema nahIM; arthAt darzanaArAdhanA paNa mokSanuM aMga che, A prakAranuM kathana AnA dvArA-ubhayamata svIkAra dvArA, tirAkRta che, ema yojana che. mULa gAthAmAM 'vayapAmyAM ceSTacara' e adhyAhAra che ane mULa gAthAmAM yat zabda tat zabdano AkSepaka che. I90nA * 'rInoDari' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke, hIna na hoya ane moTA hoya to vaMdya che ja, paraMtu hIna paNa vaMdya che. * "kSayisayatvAdri ahIM "i thI vijayazeTha, vijayAzeThANI jevA jIvomAM vartatA viziSTa brahmacaryAdi guNonuM grahaNa karavuM. *"pRdathoDa'i= dhirmA' ahIM 'va' thI e kahevuM che ke, jJAnaguNathI adhika vyAkhyAtA vaMdya che, paraMtu sAyika samyaktAdi guNathI gRhastha paNa vaMgha thAya. * 'rzanamAraTdhanamapi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, jJAnaArAdhanA to mokSAMga che, paNa darzanaArAdhanA paNa mokSAMga che. bhAvArtha - pUrva gAthAmAM kahyuM ke, nizcayanaya guNane pradhAna karIne vaMdanavyavahAra svIkAre che ane vyavahAranaya vaya ane paryAyane pradhAna karIne vaMdanavyavahAra svIkAre che. tyAM prazna karyo ke, to kayA nayane pramANa karavo ? tenA khulAsArUpe kahyuM ke, ubhayanayasaMmata pramANarUpe svIkAravuM. te kathana dvArA nizcayanayamAtrane avalaMbIne pravRtti karanArane vyavahAranaya dUSaNa Ape che tenuM nirAkaraNa thAya che. te A rIte -- nizcayanayamAtrane svIkAranAra kahe che ke, vaya ane paryAya pramANa nathI, paraMtu guNavizeSa pramANa che, For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 90 417 mATe jJAnaguNathI adhika evA vyAkhyAna karanArane dIrgha saMyamaparyAyavALA sAdhu paNa vaMdana kare te ucita che. A nizcayanayane vyavahAranaya dUSaNa Ape che ke, jo A rIte te jJAnaguNathI adhika ane paryAyathI laghu evA paNa vyAkhyAna karanAra sAdhu adhikasaMyamaparyAyavALAthI vaMdya hoya, to je sAdhu kSAyika samyagdaSTi nathI, tevA sAdhuthI kSAyika samyagdarzanaguNavALo gRhastha paNa vaMgha thAya; kema ke jema jJAnaArAdhanA arthe vyAkhyAnaguNathI adhika evA sAdhune dIrdhasaMyamaparyAyavALA sAdhu paNa vaMdana karI zake, tema darzanaArAdhanA mATe kSAyika samyagdaSTi gRhasthane paNa sAdhue vaMdana karavuM joIe; kema ke jema jJAna mokSanuM kAraNa che, tema darzana paNa mokSanuM kAraNa che. A pramANe vyavahAranaye nizcayanayane Apela doSa ubhayanayamatane pramANarUpe svIkAravAthI nirAkaraNa thAya che; kema ke ubhayanayamatano svIkAra karavo eTale nizcayanA sthAne nizcayane pradhAnarUpe svIkAravo ane vyavahArane gauNarUpe svIkAravo, ane vyavahAranayanA sthAne vyavahArane pradhAnarUpe svIkAravo ane nizcayanayane gauNarUpe svIkAravo. AthI vyAkhyAnaguNano avasara che tyAre nizcayanayane pradhAna karIne jJAnaguNane pradhAna karavAmAM Ave che, tethI paryAyayeSTha dIrthasaMyamaparyAyavALA, sAdhu paNa te vyAkhyAna ApanArane vaMdana kare che; ane vAcanA ApanAra laghuparyAyavALA sAdhu jyAre cAritranI ArAdhanA karavA arthe vaMdanamAM pravRtti kare che, tyAre je dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu vAcanAnI mAMDalImAM potAne vaMdana karatA hatA te dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhune vyavahAranayane pradhAna karIne svayaM vaMdana kare che. tethI ubhayanayano svIkAra karavA arthe nizcayanA sthAne nizcayanayathI pravRtti thAya che ane vyavahAranayanA sthAne vyavahAranayanI pravRtti thAya che. Ama chatAM, vyavahAranA sthAne kadI nizcayanayathI pravRtti na thAya, mATe je gRhastha kSAyika samyagdaSTi che, tenAmAM darzanaguNa vizeSa che, to paNa sAdhuo kyAreya tevA zrAvakane vaMdana karatA nathI; kAraNa ke gRhasthaveSamAM rahelAne sAdhuveSamAM rahelA vaMdana kare te vyavahArane atyaMta bAdha karanAra che. jyAre vyAkhyAna vakhate dIrdhasaMyamaparyAyavALA sAdhu jJAnaguNane AzrayIne nAnA sAdhune vaMdana kare che, tyAre vyAkhyAna karanAra sAdhu saMyamaparyAyathI nAnA hovA chatAM sAdhuveSamAM che, mATe tyAM vyavahArano bAdha thato nathI; paraMtu te sthAnamAM nizcayanaya mukhya bane che ane vyavahAranaya gauNa bane che, mATe tyAM vaMdana karavAmAM doSa nathI. jyAre gRhasthaveSamAM rahelA kSAyika samyagdaSTine vaMdana karavAmAM vyavahAranayano atyaMta bAdha che, mATe sAdhuo kSAyika samyagdaSTi zrAvakane vaMdana karatA nathI. Ama chatAM vyavahAranirapekSa evA ekAMta nizcayanayanI dRSTithI kSAyika samyagdaSTi evA gRhasthane vaMdana saMbhavI zake; paraMtu ekAMta nizcaya te sunaya nathI, durnaya che. mATe ubhayanayanA svIkArathI durnayarUpa ekAMta nizcayanayanuM nirAkaraNa thAya che ane jJAna guNavALAne vaMdana karAya che, e nizcayanA sthAnamAM vyavahAranaye je doSa Apela tenuM paNa nirAkaraNa thAya che. IILA avataraNikA : etadarthameva vivecayati - For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 upasaMpadA sAmAcArI gAthA : 1 avataraNikArya : A arthane jasubhayanayamata svIkAravAnA kAraNe nizcayanayane je dUSaNa vyavahAranaye ApeluM tenuM nirAkaraNa thAya che e arthane ja, vivecana kare che - gAthA - jeNevaM vavahAro virAhio hoi so vi baliayaro / 'vavahAro vi hu balavaM' iccAiavayaNasiddhamiNaM / / 91 / / chAyA:yenaivN vyavahAro virAddho bhavati so'pi balikataraH / 'vyavahAro'pi hu balavAn' ityAdikavacanasiddhametad / / 91 / / anvayArtha - vaM A rIte kSAyika samyagdaSTi evA gRhasthane sAdhuthI vaMdana karavAmAM Ave e rIte, nev= je kAraNathI vavahAro=vyavahAra viradiyo dA=virAjita thAya che, te kAraNathI kSAyika samyagdaSTi evA gRhasthane darzanaArAdhanA mATe sAdhu vaMdana karatA nathI, e prakAre gAthA-90 sAthe joDANa che. utthAna : ahIM prazna thAya ke nizcayanayane AzrayIne jema vyAkhyAnakALe dIrdhasaMyamaparyAyavALA sAdhu paNa nAnA sAdhune vaMdana kare che tyAre jema vyavahAranayane gauNa karavAmAM Ave che, tema darzanaArAdhanA mATe vyavahArane gaNa karIne vaMdana karavAmAM Ave to zuM vAMdho ? tethI kahe che - so vi te paNa vyavahAra paNa vaniyaro balikatara che=baLavAna che arthAt vyavahAranA sthAnamAM vyavahAra paNa balavAna che. temAM yukti Ape che - taAtravyavahAranA sthAnamAM vyavahAra balavAna che e, "vahAro vi Tu vanavaM' vyavahAra paNa balavAna che rUdhyArU ItyAdika yAsiddham vacanasiddha che. noMdha :- gAthAmAM "ItyAdikathI vizeSAvazyaka bhASya gAthA-123mo je zloka che, teno vartava' pachIno avaziSTa bhAga che te grahaNa karavo. gAthArtha : A rIte je kAraNathI vyavahAra virAdhita thAya che te kAraNathI kSAyika samyagdaSTi evA gRhasthane darzanaArAdhanA mATe sAdhuo vaMdana karatA nathI - e prakAre gAthA-90 sAthe joDANa che - e=vyavahAranA sthAnamAM vyavahAra balavAna che e, "vyavahAra paNa balavAna che" ItyAdika vacanasiddha che. Il91II For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 91 TIkA : __ jeNevaM ti / yena kAraNena evam-uktarItyA gRhasthavandane, vyavahAra: vyavahAranayaH, virAddha: anaGgIkRta:, syAt, TaGkarahitarUpyasthAnIyasya yativeSarahitasya saMyamavato'pi vyavahAranayena vandanA'naGgIkaraNAt, vizuddhayatiliGgasya suvihitasyaiva TaGkasahitarUpyasthAnIyasya vandane ubhayanayAzrayaNasaMbhavAd, anyatarAzrayaNe 'nyataravirAdhanAprasaGga iti bhAvaH / TIkArya : nevaM ti | cena ... DanavarAt, meLavaM ti' | e gAthAnuM pratika che. je kAraNathI A rIte ukta rItithInizcayanayane pradhAna karIne vyAkhyAna samaye dIrghaparyAyavALA sAdhu laghuparyAyavALA vAcatAdAtAne vaMdana kare che, e rItithI, gRhasthatA vaMdanamAMdarzanaguNanI ArAdhanA mATe sAdhu dvArA kSAyika samyagdaSTi gRhasthanA vaMdanamAM, vyavahAra=vyavahAranaya, virAddhaanaMgIkRta thAya; kema ke TaMkarahita cAMdIsthAnIya yatirezarahita evA saMyamavALAne paNa vyavahAranayathI vaMdana avaMgIkAra che vaMdanano asvIkAra che. * saMyamavatogaNi ahIM 'sa thI e kahevuM che ke, saMyamavALo na hoya to arthAt asaMyamavALAne to vyavahAranaya vaMdana na svIkAre paNa yativeSarahita saMyamavALAne paNa vyavahAranaya vaMdana svIkArato nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke jo sAdhu gRhasthavezavALA kSAyika samyagdaSTine vaMdana kare to vyavahAranayanI virAdhanA thAya che, topaNa jema nizcayanayane avalaMbIne vyAkhyAnakArane dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu paNa vaMdana kare che, tema nizcayanayane avalaMbIne kSAyika samyagdaSTi gRhasthane paNa sAdhu vaMdana kare to zuM vAMdho ? tethI kahe che - TIkArca - vizuddhatinisya ..... saMmavA, TaMkasahita cAMdIsthAnIya mahorachApa sahita cAMdIsthAnIya, vizuddha yatiliMgadhArI suvihita ja=suvihita evA vyAkhyAnakArane ja, vaMdanamAM=dIrdhasaMyamaparyAyavALA dvArA thatA vaMdanamAM, ubhayanayanA AzrayaNano saMbhava hovAthI=vyAkhyAnakALamAM pradhAnarUpe nizcayanayanuM AzrayaNa hovA chatAM gauNarUpe vyavahAranayanA paNa AzrayaNano saMbhava hovAthI, vyAkhyAnakALamAM jJAnaguNathI adhika sAdhune dIrthasaMyamaparyAyavALA munio paNa vaMdana kare, temAM vyavahAranI virAdhanA tathI; ane kSAyika samyagdaSTi gRhasthane sAdhu vaMdana kare temAM ubhayajayanuM AzrayaNa nahIM hovAthI doSa che. A prakAre bhAva che tAtparya che. For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 1 utthAna : ahIM koI kahe ke darzanaArAdhanA arthe kSAyika samyagdaSTi gRhasthane vaMdanamAM ubhayanayanuM AzrayaNa na hoya topaNa nizcayanayanuM AzrayaNa hovAthI nizcayanayanI ArAdhanA thaze, mATe doSa nathI. tethI kahe che - TIkArya : jetarAzrayane .... rUti bhAva: | avyataranA AzrayaNamAM=nizcayanaya ane vyavahAranayamAMthI ekAMte koI ekanuM AzrayaNa karavAmAM, anyataranI virAdhanAno prasaMga che=jenuM AzrayaNa karAya tenAthI anyanI virAdhanAno prasaMga che, e prakArano bhAva che mULa gAthAmAM "purva vavadaro viradigo' ema je kahyuM, te kathanano bhAva che. bhAvArtha - pUrva gAthAmAM kahyuM enAthI, kSAyika samyagdaSTi gRhastha paNa sAdhu dvArA vaMdya thaze, e prakAre vyavahAranaya dvArA nizcayanayane apAyeluM dUSaNa ubhayanayamatanA svIkAra vaDe nirAkaraNa thayuM. temAM yukti batAve che - je kAraNathI A rIte svIkAravAmAM vyavahAranaya virAdhita thAya che. Azaya e che ke, darzanaguNanI ArAdhanA mATe nizcayanayanI dRSTithI guNane pradhAna karIne sAdhu gRhasthane vaMdana kare to vyavahAranI virAdhanA thAya che, te kAraNathI gRhasthane sAdhu vaMdana karatA nathI. ahIM prazna thAya ke, jema vAcanA samaye vyAkhyAnakAra dIrdhasaMyamaparyAyavALA sAdhuo dvArA vaMdya thAya che, tyAM vyavahAranI virAdhanA nathI, tema kSAyika samyagdaSTi gRhasthanA vaMdanamAM paNa vyavahAranayanI virAdhanA na svIkArIe to zuM vAMdho ? tethI kahe che - chApa vinAnI cAMdI jevA yativeSarahita saMyamavALAne paNa vyavahAranaya vaMdana svIkArato nathI, tethI avirativALA kSAyika samyagdaSTine kaI rIte vyavahAranaya vaMdana svIkArI zake? arthAtu na svIkArI zake. ahIM prazna thAya ke, jema vyAkhyAnakALamAM nizcayanayane avalaMbIne dIrdhasaMyamaparyAyavALA vaMdana kare che, tema nizcayanayane avalaMbIne kSAyika samyagdaSTi gRhasthane vaMdana karavAmAM sAdhune zuM vAMdho ? tethI kahe che - vyAkhyAna karanAra saMyamaparyAyathI laghu hovA chatAM vizuddha yatiliMgavALA che ane suvidita che, tethI TaMka sahita (mahorachApavALA) cAMdI jevA che, mATe temane vaMdana karavAmAM ubhayanayanuM AzrayaNa saMbhave che. Azaya e che ke, vyAkhyAnakArane vyAkhyAna samaye vaMdana karAya che tyAre jJAnaguNane sAme rAkhIne vaMdana karAya che, tethI tyAM nizcayanaya pradhAna che, topaNa te vyAkhyAnakAra vizuddha yatiliMgavALA che, tethI vyavahArano bAdha Avato nathI, gauNarUpe tyAM vyavahAranayano paNa Azraya che, Ama ubhayanayanuM AzrayaNa For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA H 91 tyAM saMbhava che, mATe te sthAnamAM vyavahAranI virAdhanA nathI. jyAre aviratinA udayavALA kSAyika samyagdaSTi gRhastha sAdhuvezamAM nathI, ane sAdhu tene vaMdana kare to vyavahAranayanuM gauNarUpe paNa AzrayaNa nathI, mAtra ekAMta nizcayanayathI vaMdana thaI zake che. tethI vyavahAranayanI virAdhanA karIne nizcayanayanuM AzramaNa karavAmAM Ave te ucata nathI. paraMtu gauNarUpe vyavahArane svIkArIne nizcayanayanA sthAne nizcayane pradhAna karIne vyAkhyAnakALamAM vyAkhyAna karanAra sAdhune dIrthasaMyamaparyAyavALAthI vaMdana thAya che, te thaI zake; paraMtu aviratidhara gRhasthane vyavahAranI virAdhanA karIne sAdhu vaMdana karI zake nahIM. pUrvamAM sthApana karyuM ke, vyAkhyAna karanArane dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu vaMdana kare tyAre ubhayanayanuM AzrayaNa che, mATe doSa nathI; jyAre kSAyika samyagdaSTi gRhasthane sAdhu vaMdana kare to ubhayanayanuM AzrayaNa nahIM thavAnA kAraNe vyavahAranI virAdhanAno doSa prApta thAya. tyAM koI kahe ke, vyavahAranI virAdhanA bhale thAya, topaNa nizcayanuM AzrayaNa to thAya che. mATe nizcayanayane AzrayIne kSAyika samyagdaSTi gRhasthamAM rahelA kSAyika guNanI ArAdhanA arthe sAbu vaMdana kare to zuM vAMdho ? tethI kahe che - anyataranA AzrayaNamA=nizcaya ke vyavahAra e bemAMthI ekanA AzrayaNamAM, anyataranI virAdhanAno prasaMga che=jenuM AzramaNa karyuM tenAthI anyanI virAdhanAno prasaMga che. Azaya e che ke vyavahAranirapekSa evA nizcayanayanuM AzramaNa karIne kSAyika samyagdaSTi gRhasthamAM rahelA kSAyika samyagdarzananI ArAdhanA mATe sAdhu vaMdana kare to nizcayanayanuM AzrayaNa thAya ane tyAre ekAMta nizcayanayanuM AzrayaNa karavAne kAraNe tenAthI viruddha evA vyavahAranuM virAdhana thAya; ane vyavahAranI virAdhanA karIne nizcayanuM AzrayaNa karavuM te bhagavAnanI AjJAviruddha che. te rIte koI sAdhuveSamAM hoya paraMtu pragaTa pratisevI hoya, chatAM guNanirapekSa veSamAtrane sAme rAkhIne tene vaMdana karavAmAM Ave to nizcayathI nirapekSa ekAMta vyavahAranuM AzrayaNa che. te vakhate guNane vaMdanIyarUpe svIkAranAra evA nizcayanayanI virAdhanA thAya che. tethI tenA sthAnamAM paNa ekAMta vyavahArano Azraya bhagavAnane saMmata nathI. AthI pragaTa pratisevIne vaMdana karatAM tenA pApanI anumatinI prApti thAya che, tema zAstro kahe che. utthAna : gAthAnA prathama pAdanuM varNana TIkAmAM pUrNa karyA pachI gAthAnA bIjA pAdanuM utthAna karatAM kahe che - TIkA - nanu nizcayArAdhane vyavahAravirAdhanamakiJcitkaramityAzaGkyAha-so'pi vyavahAranayo'pi balikatara:= balIyAn svasthAne tasya parA'pratikSepyatvAd, asthAne pratikSepasya ca nizcaye'pi tulyatvAt / na ca nAstyamUdRzaM vyavahArasthAnaM yannizcayasyA'sthAnamiti vAcyam, vanye doSA'pratisandhAnaguNapratisandhAnadazAyAM vyavahArAvakAze'pi nizcayAnavakAzAt / For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 91 TIkArya - nana..... parAgapratikSetvi, nizcayanA ArAdhanamAM=sAdhu dvArA kSAyika samyagdaSTi gRhasthane vaMdana karIne nizcayanayanI ArAdhanAmAM, vyavahAranuM virAdhana=gRhasthaaSavALAne sAdhu vaMdana kare e rUpa vyavahAranuM virAdhana, akiMcitkara che. e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - te paNa vyavahAranaya paNa, balikatara che=baLavAna che; kema ke svasthAnamAM tenuM vyavahAranayanuM, para dvArA=nizcaya dvArA, apratikSepyapaNuM cheanirAkaraNa karavA yogyapaNuM che. * "to pitravyavahAranayogavi' ahIM 'va' thI nizcayanayano samuccaya che. utthAna : ahIM prazna thAya ke sAdhuveSarahita kSAyika samyagdaSTi gRhasthane vaMdana karavAnA sthAnamAM nizcayanayanuM avalaMbana laIne vyavahAranayano pratikSepa=nirAkaraNa=niSedha thaI zakato nathI, to pachI anuyogadAnanA avasare vyAkhyAna karanArane nizcayanayanuM avalaMbana karIne dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu kema vaMdana kare che ? arthAt vaMdana na karavuM joIe; kema ke jema gRhasthamAM rahelA kSAyika samyagdarzana guNanI ArAdhanA arthe vyavahAranayano pratikSepa=niSedha svIkAravo ucita nathI, tema jJAnaguNanI ArAdhanA arthe vyAkhyAnakArane dIrthasaMyamaparyAyavALAe vaMdana karavA arthe vyavahArano pratikSepa svIkAravo ucita nathI. tenA samAdhAnarUpe e kahevuM paDe ke vyAkhyAnaguNane AzrayIne je vaMdananI pravRtti che te nizcayanuM sthAna che, vyavahAranuM sthAna nathI. tethI vyavahAranA asthAnamAM vyavahArano pratikSepa karIne nizcayathI pravRtti thaI zake che, ane tenI puSTi karavA arthe anya hetu kahe che - TIkArya : sthAne .... tucatvAn ! ane asthAnamAM pratikSepanuM nizcayanayamAM paNa tulyapaNuM che. * nivaDavi' ahIM sa' thI e kahevuM che ke, vyavahAranuM to asthAnamAM pratikSepyapaNuM cheHnirAkaraNa karavA yogyapaNuM che, paNa nizcayanuM paNa asthAnamAM pratikSapyapaNuM che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, evuM koI vyavahAranuM sthAna nathI ke jemAM nizcayanuM sthAna na hoya. mATe pUrvamAM kahyuM ke asthAnamAM pratikSepanuM nizcayamAM paNa tulyapaNuM che, te saMgata nathI. tenA nirAkaraNa arthe kahe che - TIkArca - nAnAlyamUvAM.... niravayAnavat evA prakAranuM vyavahAranuM sthAna nathI jenizcayanuM asthAna hoya, e pramANe na kahevuM; kema ke vaMghamAM doSanA apratisaMdhAna=vaMdyamAM doSanI anupasthiti ane guNanI pratisaMdhAnadazAmAM guNanI upasthitimAM, vyavahArano avakAza hovA chatAM paNa nizcayanayano avakAza che. For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 upasaMpadA sAmAcArI gAthA : 91 ja vyavadarADapi' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke, vyavahArano avakAza na hoya to nizcayano anavakAza che, paraMtu vyavahArano avakAza hovA chatAM paNa nizcayanayano anavakAza che. bhAvArtha : nanu' thI zaMkA karanArano Azaya e che ke, guNanI ArAdhanAthI jIvamAM guNa pragaTe che ane nizcayanaya vaMdya tarIke guNane pradhAna kare che, mATe guNanA ArAdhananA arthI jIve vaMdyagata guNane pradhAna karIne ArAdhanA karavI joIe. tethI kSAyika samyagdaSTi gRhasthamAM vartatA kSAyika samyagdarzana guNanI ArAdhanA arthe sAdhu vaMdana kare to nizcayanayathI ArAdhanA thAya che, ane tyAre vyavahAranayanI virAdhanA thAya te akiMcitkara che; kema ke guNano arthI jIva guNane joIne te guNavAnanI bhakti kare te ucita che. e prakAranI zaMkAkAranI zaMkAne sAme rAkhIne graMthakAra kahe che ke, "vyavahAranaya paNa balavAna che'; kema ke svasthAnamAM vyavahAranayano nizcayanaya dvArA pratikSepa thaI zake nahIM. Azaya e che ke, jema mokSe javA mATe svasthAnamAM nizcayanaya atyaMta upakAraka che, tema svasthAnamAM vyavahAranaya paNa upakAraka che. AthI dIkSAnI yogyatAno guNa jenAmAM pragaTyo che tevo jIva, mAtra bhAva karato nathI, paraMtu vidhipUrvaka dIkSA grahaNa kare che; kema ke vidhipUrvaka dIkSA grahaNa karavAthI jIvanA bhAvano utkarSa thAya che, ane A vidhipUrvaka dIkSA grahaNa karavI te vyavahAranayanuM sthAna che; ane dIkSA grahaNa karyA pachI vivekI sAdhu mAtra kriyAmAM saMtoSa mAnatA nathI, paraMtu mAne che ke mokSa pariNAmathI che mATe dIkSA grahaNa karyA pachI haMmezAM pariNAmane pradhAna karIne, tene anurUpa kriyAmAM yatna kare che. tethI jema dIkSAnI yogyatA pragaTyA pachI vyavahAranayane pradhAna karIne dIkSA grahaNa mATe yatna karavo ucita che, tema dIkSA grahaNa karyA pachI nizcayanayane pradhAna karIne pariNAmanI vRddhi thAya te rIte vyavahAramAM yatna karavo ucita che. A kathana paMcavastu' graMtha anusAra che. A rIte jema nizcayanayanA sthAnamAM nizcayanaya baLavAna che, tema vyavahAranayanA sthAnamAM vyavahAranaya paNa baLavAna che. tema prastutamAM paNa sAdhuveSamAM rahIne gRhasthane vaMdana kare te atyaMta lokaviruddha kRtya che, ane tevuM lokaviruddha kRtya joIne, A bhagavAnanuM zAsana Apta puruSathI praNIta nathI, tevI vicArakane buddhi thAya, mATe tevA sthAnamAM kSAyika samyagdaSTi gRhasthanA kSAyika samyagdarzana guNane joIne guNanA pakSapAtI evA sAdhune tenA pratye Adarano atizaya thAya te saMbhave, topaNa ucita vyavahArano nAza karIne vaMdanamAM pravRtti kare nahIM; kema ke tema karavAthI vyavahAranayanI virAdhanA thAya che. mATe vyavahAranayanA sthAnamAM nizcayanayanuM avalaMbana laIne vyavahAranayano pratikSepa thaI zake nahIM. jema dIkSA grahaNanI yogyatA pragaTI hoya tevo jIva dIkSA svIkAre nahi, paraMtu nizcayanayanuM avalaMbana laIne bhAvamAM yatna karavAno vicAra kare, to tevA prakAranA pariNAmano utkarSa na thAya; jyAre te jIva vyavahAranayanuM avalaMbana laIne vidhipUrvaka dIkSA grahaNa Adi pravRtti kare, to vidhisevananA baLathI tene sarvavirati saMyamanA kaMDakonI prApti thAya. mATe vyavahAranayanA sthAnamAM vyavahAranayanuM avalaMbana For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 1 ucita che. tema prastutamAM paNa gRhasthanA kSAyika samyagdarzana guNane AzrayIne sAdhune tenA pratye aMtaraMga bahumAnabhAva thAya ane tenA kAraNe tenA darzanaguNanI prazaMsA kare te ucita che, paraMtu dharmanA lAghavane karAve tevI vaMdananI anucita pravRtti kare te ucita nathI ane tema karavAthI vyavahAra nirapekSa evA nizcayanayanuM avalaMbana kalyANanuM kAraNa banatuM nathI. mATe vyavahAranA sthAne vyavahAra balavAna che. ahIM prazna thAya ke, jema vyAkhyAnakArane nizcayanayanuM avalaMbana laIne dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu vyAkhyAnazravaNakALamAM vaMdana kare che tyAre, vyavahAranayano pratikSepa thAya che, tema prastutamAM paNa sAdhu kSAyika samyagdaSTi gRhasthane vaMdana kare to zuM vAMdho ? tene graMthakAra kahe che ke, vyAkhyAnakALamAM vyAkhyAnakAranA vyAkhyAnaguNane AzrayIne dIrthasaMyamaparyAyavALA vaMdana kare che, te vyavahAranuM sthAna nathI paraMtu nizcayanuM sthAna che; ane nizcayanayanA sthAnamAM vyavahAranayano pratikSepa karAya temAM koI doSa nathI. jema vyavahAranA asthAnamAM vyavahArano pratikSepa thaI zake che, tema nizcayanayanA asthAnamAM nizcayano pratikSepa paNa thaI zake che. mATe asthAnano pratikSepa vyavahAranaya ane nizcayanayamAM samAna che. ahIM koI pUrvapakSI kahe ke, evuM koI vyavahAranuM sthAna nathI ke je nizcayanayanuM asthAna hoya. Azaya e che ke je je vyavahAranAM sthAno che tyAM gauNarUpe paNa nizcayanayanuM sthAna che, tevo sAmAnya niyama che; AthI sAdhunI Alaya-vihArAdinI zuddhine joIne vaMdanavyavahAra zAstrane mAnya che. tethI jema veSa vyavahAranI dRSTie vaMdanIya che, tema Alaya-vihArAdinI vizuddhithI nizcayanayane mAnya evA guNanuM pratisaMdhAna thAya, tyAre vyavahAranaya vaMdana svIkAre che. tethI vyavahAranayanA sthAnamAM gauNarUpe nizcayanayanuM paNa sthAna che ja. mATe jyAM jyAM sAdhune vaMdana karavAmAM Ave che, tyAM tyAM nizcayanayanuM paNa sthAna che ane vyavahAranayanuM paNa sthAna che. phakta nizcayanayane mAnya guNanuM pratisaMdhAna gauNa che ane vyavahAranayane mAnya veSa pradhAna che. paraMtu jo nizcayanayanuM sthAna na hoya ane mAtra vyavahAranayanuM sthAna hoya tevuM sthAna svIkArIe to pragaTa pratisavI evA guNahIna, veSadhArI sAdhune paNa vaMdana svIkAravuM paDe; kema ke pragaTa pratisavI paNa sAdhuveSamAM che. A prakAranA Azayane sAme rAkhIne pUrvapakSI kahe che ke evuM koI vyavahAranuM sthAna nathI ke je nizcayanuM sthAna na hoya. tene graMthakAra kahe che ke, tAre A pramANe na kahevuM. tenA nirAkaraNa mATe hetu Ape che ke, vaMdyamAM doSanuM apratisaMdhAna hoya ane guNanuM pratisaMdhAna hoya, tyAre vyavahAranayano svIkAra hovA chatAM paNa nizcayanayane avakAza nathI. Azaya e che ke sAmAnya rIte je sAdhu Alaya-vihArAdi zuddha pALatA hoya ane sAdhuveSadhArI hoya, tyAre "A guNavAna che ane sAdhuveSamAM che, mATe vaMdanIya che,' tevI buddhithI vaMdana karavAmAM Ave che. tyAM guNanI upasthiti thaI tene AzrayIne je vaMdana thAya che te nizcayanayanuM sthAna che, ane guNanI upasthitipUrvaka ane A sAdhuveSamAM che tevI pratItithI je vaMdana thAya che te vyavahAranayanuM sthAna che. tethI For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 91 je vyavahAranayanuM sthAna che, te nizcayanayanuM paNa sthAna che. Ama chatAM, jeno pUrvamAM koI paricaya nathI tevA navA sAdhu AvyA hoya, vartamAnamAM koI anucita pravRtti karatA dekhAtA na hoya; ane sAdhuveSamAM sAmAnya rIte je samiti, gupti Adi guNo kahyA che, te A AgaMtuka sAdhumAM paNa haze, e prakAranI saMbhAvanArUpa guNanuM pratisaMdhAna dekhAya che, tethI tyAM te AgaMtuka navA sAdhune hAtha joDIne "marthIeNa vaMdAmi' kahevA dvArA zrAvaka pheTAvaMdana kare, tevI vidhi che; kema ke sAdhuveSa dhAraNa karelo che, koI anucita pravRtti karatA nathI, mATe temane pheTAvaMdana karavuM te ucita vyavahAra che. topaNa zuddha Alaya-vihArAdi AcaraNAo hajI jovAno prasaMga prApta thayo nathI, tethI zuddha Alaya-vihArAdi AcAro dvArA teomAM guNano nizcaya nathI. mATe tevA AgaMtuka sAdhune vaMdanakALamAM vyavahAranayathI pheTAvaMdana thAya che, tyAM nizcayanayano leza paNa avakAza nathI; kema ke hajI guNano nizcaya thayo nathI mATe AvA prakAranA nizcayanA asthAnamAM nizcayanayano pratikSepa=niSedha karIne paNa vyavahAranaya pravRtti karAve che. AthI prastuta AgaMtuka sAdhumAM Alaya-vihArAdi, samiti-guptirUpa guNo che, tevo nirNaya nahIM hovA chatAM mAtra veSanA baLathI guNanuM pratisaMdhAna karIne vyavahAranayathI "marthIeNa vaMdAmi' rUpa pheTAvaMdana karavAmAM Ave che. tethI evuM koI vyavahAranuM sthAna nathI ke je nizcayanuM sthAna na hoya' A vAta ekAMte nathI. paraMtu sApekSa che. utthAna : gAthAnA pUrvArdhanuM varNana karyA pachI gAthAnA uttarArdhanuM utthAna karatAM kahe che - TIkA : uktamabhiyuktasammatyA pramANayati-etad-vyavahArasya balikataratvaM, 'vavahAro vi hu balavaM' ityAdikavacanasiddham / ..vavahAro vi hu balavaM jaM chaumatthaM pi vaMdaI arahA / jA hoi aNAbhinno jANaMto dhammayaM eyaM / / ' iti hi bhASyakAro (mU.bhA.123) babhANa / yuktaM caitat, kRtakRtyasyApyarhato vyavahArAvighAtecchAyAstasya' mokSA'naGgatve'saMbhavAt / na ca tasya tathAvidhecchA na yuktiyuktA, vItarAgatvavyAhateH' iti digambarakucodyamAzaGkanIyam, anabhiSvaGgarUpAyA icchAyA rAgA'nAtmakatvAt, pratyuta tasyAH kAruNyarUpatvAt / vyavasthitaM caitannandivRttau"kvacidarhatAmicchAbhAvAnabhidhAnaM tu rAgA'yogamAtrAbhiprAyAt" iti bodhyam / / 11 / / TIkArya : uttamafmayuvara ..... vamA | uktane=vyavahAranaya paNa svAsthAnamAM balikatara che e rUpa kahevAyelAne, pramANabhUta che ema, abhiyuktanI saMmatithI=pUrvAcAryanI saMmatithI, sthApana kare che - 1. vyavahAro'pi hu balavAn yad chadmasthamapi vandate'rhan / yAvad bhavati anabhijJAtaH jAnan dharmatAmetAm / / 2, vyavadAracetvarthaH | For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 A=vyavahAranuM balikatarapaNuM 'vavAro vi haiM vatavaM' ItyAdika vacanasiddha che. 'vavadAro vi haiM vaLavuM' ItyAdi vacana spaSTa kare che "vyavahAra paNa baLavAna che, je kAraNathI vaM dhammayaM=tAm dharmatAm=A dharmatAne arthAt vyavahAranayanI balAtizayalakSaNa dharmatAne, jANatA evA arihaMta=kevaLI, jyAM sudhI anabhijJAta che=A kevaLI che e pramANe pragaTa jaNAyA nathI, tyAM sudhI chadmasthane paNa vaMdana kare che." e prakAre bhASyakAra=vizeSAvazyaka bhASyakAra mULa gAthA-123mAM kahe che. * "vi" ahIM 'vi' thI mULa bhASya gAthA-123no avaziSTa bhAga grahaNa karavo. utthAna : -- upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 91 gAthA-91nA arthane sparzIne TIkA pUrI thaI ane sthApana karyuM ke, 'vyavahAra paNa balavAna che,' e prakAranA bhASyakAranA vacanathI siddha che. have te bhASyakAranuM vacana yuktithI kaI rIte saMgata che, te batAvavA arthe kahe che TIkArya : ..... yuktaM caitat . DasaMmavAt / ane A=bhASyakAre je kahyuM ke 'vyavahAra balavAna che;' e, yukta che; kema ke tenA=vyavahAranA, mokSanA anaMgapaNAmAM=mokSanA akAraNapaNAmAM, vyavahAranA avighAtanI IcchAno=vyavahArane bhaMga nahIM karavAnI IcchAno, arthAt vyavahAranuM pAlana karavAnI IcchAno kRtakRtya evA arihaMta kevaLIne asaMbhava che. mokSanuM anaMgapaNuM hoya to kevaLI vyavahAra pALe nahi. * "kRtakRtasyA'pi" ahIM 'vi' thI e kahevuM che ke, kRtakRtya na hoya to to vyavahAranA avighAtanI IcchA hoya, paNa kRtakRtya hovA chatAM kevaLIne vyavahA2nA avighAtanI IcchA che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, mokSanuM aMgapaNuM hovAne kAraNe kevaLIne vyavahAranA avighAtanI (bhaMga nahIM karavAnI) IcchA thAya che. tyAM prazna thAya ke kevaLI to vItarAga che, tethI temane IcchA saMbhave nahIM. A prakAranI digaMbaranI yukti smRtimAM AvavAthI tenuM uddbhAvana karIne nirAkaraNa kare che - noMdha :- 7 = "tasya . yuktiyuvattA"=kevaLIne tevA prakAranI IcchAvyavahArano vighAta na thAya tevA prakAranI IcchA, yuktiyukta nathI; kema ke vItarAgatvanI vyAhatihAni che, e pramANe zaMkA na karavI, ema anvaya che. "vItarAgane tevI IcchA yuktiyukta nathI" e digaMbaranI kucodarUpa che=kuyuktirUpa che, ema anvaya karavo. paraMtu A prakAranI digaMbaranI kuyuktinI zaMkA na karavI, e pramANe anvaya karavo nahIM; kema ke jo e pramANe anvaya karavAmAM Ave to A kathana digaMbaranI kuyukti nathI, paNa digaMbaranuM A vacana sAcuM che, ema phalita thAya. For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 1 TIkArca - na ca "sya ....... ti yodhyam 11aaaa ane tene kevaLIne, "tevA prakAranI IcchA=vyavahAranA pAlananI IcchA, yuktiyukta nathI; kema ke vItarAgapaNAnI vyAhati che=hAni che," e prakAranI AzaMkA na karavI. A zaMkA digaMbaranI kuyuktirUpa che; kema ke anabhivaMgarUpa IcchAnuM rAgaanAtmakapaNuM che, eTaluM ja nahIM paNa tenuM=vyavahAranA pAlananI IcchAnuM, kAruNyarUpapaNuM che; ane A=kevaLIne IcchA hoya che e, naMdIsUtranI vRttimAM vyavasthita che, ane te batAve che - "koIka sthAnamAM arihaMtane kevaLIne, IcchAbhAvanuM anabhidhAna=IcchAbhAvanA abhAvanuM kathana, vaLI rAganA ayogamAtranA abhiprAyathI che" e pramANe jANavuM. I91II bhAvArtha : pUrvamAM graMthakAre sthApana karyuM ke svasthAnamAM vyavahAra paNa balavAna che ane tenI pramANatAne batAvavAne mATe pUrvAcAryanA kathananI sAkSI Apela. pUrvAcAryoe kahyuM che ke, kevaLI kevaLajJAna thayA pachI jyAM sudhI pote kevaLI tarIke pragaTa na thayA hoya tyAM sudhI potAnA chadmastha gurune vaMdana kare che, tenuM kAraNa, vyavahAranI AcaraNA dharmarUpa che, ema teo jANe che. A prakAranI kevaLInI pravRttithI nakkI thAya che ke, vyavahAranA sthAne vyavahAra paNa balavAna che. ahIM vicArakane prazna thAya ke, kevaLIne chagha gurune vaMdana karIne vyavahAranuM pAlana karavAnuM prayojana zuM? tethI karIne kahe che - jema nizcayanaya mokSanuM aMga che, tema vyavahAranaya paNa mokSanuM aMga che. jo vyavahAranaya mokSanuM aMga na hoya to kRtakRtya evA kevaLIne vyavahArano bhaMga na thAya tevI IcchA thAya nahIM; ane vyavahArano bhaMga na thAya tevI IcchAthI ja kevaLI chabastha gurune vaMdana kare che; kema ke kevaLI jANe che ke, nizcayanaya jema mokSanuM aMga che, tema vyavahAranaya paNa mokSanuM aMga che. mokSanA aMgabhUta evA vyavahAranayano jo kevaLI apalApa kare, to tene avalaMbIne anya sAdhuo paNa e rIte vyavahAranayano apalApa kare, to temanuM paNa ahita thAya. tethI sAdhuo pratyenI karuNAthI kevaLI mokSanA aMgabhUta vyavahAranuM pAlana kare che, jethI anya sAdhuone paNa jJAna thAya ke, kevaLI jevA kevaLI paNa ucita vyavahAra kare che, to ApaNe paNa ucita vyavahAramAM yatna karavo joIe. ahIM digaMbara mAne che ke, IcchA e rAgAtmaka pariNAma che, tethI kevaLIne vyavahAranA avighAtanI IcchA saMbhave nahIM, ane jo kevaLIne IcchA mAno to temanAmAM vItarAgatA nathI, tema mAnavAno prasaMga Ave. | digaMbaranI A mAnyatAnuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke, rAgAtmaka IcchA kevaLIne hotI nathI, paraMtu ucita pravRttimAM yatna karAya tevA abhilASarUpa IcchA kevaLIne hoya che. Azaya e che ke, phaLanI IcchAthI koI pravRtti karavAnI IcchA thAya te rAgAtmaka IcchA che, ane For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA H 91 kevaLIne to koI phaLa meLavavAnI IcchA nathI; paraMtu sAmAyikano pariNAma ucita pravRtti karAvanAra che, tethI ucita pravRttine anukULa yatna karAve tevo pariNAma kevaLImAM paNa che. AthI kevaLajJAnamAM kevaLIne je ucita pravRtti kartavya dekhAya che, te prakAre karavAno pariNAma che, je IcchA svarUpa che, ane tenA pramANe te pravRtti kare che. niyama e che ke sarvatra jJAnathI IcchA pedA thAya che ane IcchAthI pravRtti thAya che. sarvatra jJAnaIcchA-pravRttino niyama che, tema kevaLIne paNa kevaLajJAnamAM ucita pravRttinuM jJAna hoya che ane te prakAre ucita pravRtti karavAnI pariNati hoya che, je anabhivRMgAtmaka IcchA svarUpa che ane te IcchA pramANe ucita pravRtti kare che ane A ucita pravRtti jagatanA jIvo pratyenI karuNAthI kare che. prabhu jANe che ke, mArI ucita pravRttine joIne yogya sAdhuo paNa ucita pravRtti karIne mokSarUpa phaLa pAmaze, ane jo pote ucita pravRtti na kare to potAnI te anucita pravRttinA AlaMbanathI anya sAdhuo paNa ucita pravRttino tyAga kare, to teonuM ahita thAya; kema ke ucita pravRttirUpa vyavahAra mokSanuM aMga che. mATe kevaLInI ucita pravRttimAM paNa karuNAno bhAva che ane kevaLImAM anabhivRMgarUpa IcchA hoya che, e vAta naMdIsUtranI vRttimAM paNa vyavasthita che. naMdIsUtranI vRttimAM kahyuM che ke, zAstramAM koIka sthAne kevaLIne IcchAnA bhAvanuM anabhidhAna che arthAt kevaLIne IcchAno sadbhAva nathI, ema kathana che, te kevaLIne rAganA ayogamAtranA abhiprAyathI che, paraMtu ucita pravRttimAM kAraNabhUta IcchAnA abhAvanuM abhidhAyaka nathI=jaNAvanAruM nathI, e pramANe jANavuM. ahIM koIne prazna thAya ke, kevaLImAM karuNA kaI rIte hoI zake ? kema ke karuNA rAgAMzarUpa che. A prakAranI mAnyatAnuM nirAkaraNa pU. upAdhyAya yazovijayajI mahArAje "adhyAtmamata parIkSA' graMthamAM karyuM che ane khulAso karyo che ke, kevaLIne kSAyikabhAvanI karuNA hoI zake che. tethI jema krodhanA pratipakSarUpa kSamAguNa kevaLImAM kSAyikabhAvarUpe che, tema bIjA jIvonA duHkhanI upekSA karavArUpa kaThoratAnA pratipakSa svarUpa karuNA guNa kSAyikabhAvarUpe kevaLImAM hoya che ane te karuNA guNa ucita pravRtti karAve che. I91 avataraNikA: nanu yadhubhayorAzrayaNaM yuktaM tarhi prakRte jJAnajyeSThavandane paryAyajyeSThAnAM vyavahArasatA(vyavahArasatvaMdana) kuto nAGgIkriyate ? ityAzaGkAyAmAha - avataraNikArca - nana' thI zaMkA kare che ke, jo ubhayatanuM AzrayaNa yukta che, to prakRtimAM vyAkhyAnanA avasaramAM, jJAnayeSThatA vaMdanamAM paryAyayeSThanuM vyavahArasan evuM vaMdana kema svIkAratuM nathI ? e prakAranI AzaMkAmAM kahe che - noMdha :- ahIM avataraNikAmAM 'vyavadIrasatA' nA sthAne 'vedAratvana' e prakArano pATha hovo joIe, tethI ame te pramANe artha karela che. For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 92 479 bhAvArtha : gAthA-89mAM graMthakAre kahyuM ke, nizcayanaya vaya ane paryAyane pramANa mAnato nathI ane vyavahAranaya vaya ane paryAyane pramANa mAne che. tyAM prazna thayo ke to pachI pravRtti kayA nayathI karavI ? tethI khulAso karyo ke pravRtti ubhayanayane AzrayIne karavI joIe. tyAM "nanu' thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke, jo A rIte= gAthA-89mAM kahyuM e rIte, ubhayanayanuM AzrayaNa yukta hoya to vyAkhyAnanA avasaramAM, jJAnajyeSThane vaMdana karAya che e sthAnamAM, paryAyajyeSThane paNa vyavahAranayathI kartavya evuM vaMdana kema karAtuM nathI ? kema ke nizcayanaya jema jJAnaguNane AzrayIne jJAnajyeSThane vaMdana svIkAre che, tema vyavahAranaya dIrthasaMyamaparyAyathI jyeSThane vaMdana svIkAre che. mATe vyAkhyAnanA avasaramAM jema nizcayanayane AzrayIne jJAnajyeSThane vaMdana thAya che, tema vyavahAranayane AzrayIne dIrthasaMyamaparyAyavALAne paNa vaMdana karavuM joIe, jethI ubhayanayanuM AzrayaNa thAya. A prakAranI zaMkAmAM kahe che -- gAthA : ubhayagahaNA ya NiyaNiyaThANe kahiyassa sevaNaM seyaM / teNa Na katthai kassavi doso'gahaNe vi NAyavyo / / 92 / / chAyA :ubhayagrahaNAcca nijanijasthAne kathitasya sevanaM zreyaH / tena na kutracit kasyA'pi doSo'grahaNe'pi jJAtavyaH / / 92 / / anvayArtha : 3maya daUTI ane ubhayajayanA grahaNathI-nizcayanaya ane vyavahAranaya e baMne nayanA grahaNathI, Liya LiyaTA tija tija sthAnamAM diyassa=kathitanuM kahevAyelA nayanuM, seva seyaM sevana zreya che (kalyANakArI che), tevete kAraNathI tija tija sthAnamAM kahevAyelA nayanuM sevana zreya che, te kAraNathI, tya=koIka sthAne vi=koIkatA paNa vi agrahaNamAM paNa na Dhoso nAvyodoSa jJAtavya nathI. I9rA. gAthArtha : ane ubhayanayanA grahaNathI nija nija sthAnamAM kahevAyelA nayanuM sevana kalyANakArI che, te kAraNathI, koIka sthAne koIkanA paNa agrahaNamAM paNa doSa jJAtavya nathI. II92aaaa TIkA - ubhayatti / ubhayagrahaNAcca-nizcayavyavahArobhayAzrayaNAcca, nijanijasthAne svasvAvasare, kathitasyauktasya, sevanaM zreya:-kalyANAvaham / yatkAle vyavahArapratibaddhaM kAryamanujJAtaM tatkAle tadeva karttavyam, yatkAle For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 92 tu nizcayapratibaddhaM tadA tadeva, yatkAle cobhayapratibaddhaM tadA'pi tadeva, natvekamAtrapakSapAtitayA viparyAsa kArya iti paramArthaH / TIkArya : 'matti' | e gAthAnuM pratika che. ane ubhayagrahaNathI=ane nizcayanayatA ane vyavahAranayanA AzrayaNathI, nija nija sthAna=svasva avasare, kathitanuM zAstramAM kahevAyelA nayanuM, sevana zreya che-kalyANa karanAruM che. ubhayanayanA AzrayaNathI svasthasthAnamAM ucita nayanuM yojanA kalyANa karanAruM che, te sthAno batAve che - je kALamAM vyavahAra pratibaddha kArya anujJAta che zAstrasaMmata che, te kALamAM te te kArya ja, karavuM joIe, vaLI je kALamAM nizcayapratibaddha kArya anujJAta che zAstrasaMmata che, tyAre te ja nizcayapratibaddha kArya ja karavuM joIe ane je kALamAM ubhayapratibaddha kArya anujJAta che, tyAre paNa te jasubhayapratibaddha kArya ja karavuM joIe; paraMtu eka vayamAtranA pakSapAtIpaNA vaDe viparyAya karavo joIe, e prakArano paramArtha che. * "tADapi ahIM '' thI e kahevuM che ke, eka nayapratibaddhakALamAM eka nAnuM je kartavya hoya te to karavuM joIe, paraMtu ubhayana pratibaddha hoya tyAre paNa te ja ubhayanayanuM ja, kArya karavuM joIe. bhAvArtha - jo ubhayanayanuM AzrayaNa saMmata hoya to vyAkhyAnanA avasaramAM nizcayanayane avalaMbIne jJAnajyaSThane vaMdana karavAmAM Ave che, tema vyavahAranayane avalaMbIne te vakhate paryAyajyeSThane paNa vaMdana karavuM joIe, to ubhayanAnuM AzrayaNa saMgata thAya. A prakAranI avataraNikAnI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM kahe che ke, ubhayanayanuM AzrayaNa karavuM joIe e kathanano artha evo nathI ke dareka pravRttimAM ubhayanayanuM AzrayaNa karavuM joIe; paraMtu je kALamAM vyavahAranaya sAthe saMbaddha kArya hoya tyAre vyavahAranayane AzrayIne kArya karavuM joIe, je kALamAM nizcayanaya sAthe saMbaddha kArya hoya tyAre nizcayanayane AzrayIne kArya karavuM joIe ane je kALamAM ubhayanayasaMbaddha kArya hoya tyAre ubhayanayane AzrayIne te kArya karavuM joIe. te A rIte - (1) vyavahAranayasaMbaddha kArya - jyAre koI navA sAdhu AvyA hoya ane potAne teno koI pUrva paricaya nathI, vaLI vartamAnamAM teo doSa seve che tevuM pratisaMdhAna nathI, paraMtu sAdhuveSa che mATe temAM guNa hovA joIe, tevuM pratisaMdhAna hoya, tyAre mAtra vyavahAranayano avakAza che; kema ke vyavahAranayane mAnya sAdhuveSathI ja pheTAvaMdana karAya che. tethI AvA sthAne vyavahAranayanuM AzrayaNa karavuM ucita che, paNa nizcayanayanuM AzrayaNa ucita nathI. For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 92 (2) nizcayanayasaMbaddha kArya :- vyAkhyAnanA avasaramAM laghusaMyamaparyAyavALA anubhASaka sAdhune paNa dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu vaMdana kare che. tyAM anubhASakamAM rahelA vyAkhyAnaguNane AzrayIne vaMdana karAya che, te nizcayanayane AzrayIne karavAmAM Ave che. tethI A sthAna nizcayapratibaddha che, vyavahAra pratibaddha nathI. tethI A sthAnamAM nizcayanayanuM AzrayaNa ucita che, paraMtu vyavahAranayanuM AzrayaNa ucita nathI. (3) ubhayanayasaMbaddha kArya :- paryAyathI nAnA sAdhu paryAyavRddha sAdhune, "A susAdhu che' tevuM jANIne dvAdazAvarta AdithI vaMdana kare che, tyAre, te sAdhumAM nizcayanA sthAnabhUta Alaya-vihArAdinI vizuddhi che ke nahIM, teno vicAra kare che, ane vyavahAranA sthAnabhUta paryAyavizeSano paNa vicAra kare che. te vakhate nizcayanayane mAnya Alaya-vihArAdinI vizuddhirUpa guNanI gauNatA karavAmAM Ave che ane vyavahAranayane mAnya dIrthasaMyamaparyAyanI pradhAnatA karavAmAM Ave che, ane anumAna karavAmAM Ave che ke, "A sAdhumAM saMyamano dIrgha paryAya che ane dIrgha kALa sudhI Alaya-vihArAdinI zuddhi pALela che, tethI mArA karatAM temanAmAM guNo adhika che, tyAM nizcayanaya gauNa ane vyavahAranaya pradhAna hovA chatAM ubhayanayanuM AzrayaNa che; kema ke Alaya-vihArAdinI vizuddhi dvArA je guNanuM AzramaNa karyuM te nizcayanayanuM AzrayaNa karyuM; ane dIrdhasaMyamaparyAyanuM AzramaNa karyuM te vyavahAranayanuM AzrayaNa che; ane AvA ubhayanayanA sthAnamAM ubhayanayanuM AzrayaNa yukta che, paraMtu koI eka nayanuM AzrayaNa yukta nathI, tethI koI eka nayamAtra pratye pakSapAta karIne te te nayanA ucita sthAnamAM te te ucita nayano apalApa karavo ucita nathI. prastutamAM vyAkhyAnanA avasaramAM nizcayanayanuM sthAna che, tethI jJAnajyeSThane dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhu paNa vaMdana kare che, paraMtu te sthAnamAM dIrthasaMyamaparyAyavALA sAdhune vyavahAranayanuM AzramaNa karIne paNa jJAnajyeSTha sAdhu vaMdana karatA nathI; kema ke jo jJAnajyeSTha sAdhu dIrthasaMyamaparyAyavALAne tyAre vaMdana kare to nizcayanA sthAnamAM ubhayanayanuM AzrayaNa karavAthI nizcayanayanI virAdhanA thAya. TIkA : tena-uktahetunA, kutracit=nizcayAdipratibaddhakAryasthale, kasyApi-vyavahArAdeH agrahaNe'pi-anAzrayaNe'pi, toSAkarmavazva, jJAtivya:- voTya: sArA TIkArca - te kAraNathI=ubhayatayanA AzrayaNano artha je karyo ke "nija nija sthAne ucita nayanuM yojana te ubhayatanuM AzrayaNa che te kAraNathI, koIka sthAnamAM nizcayAdi pratibaddha kAryasthaLamAM, vyavahArAdi koIkanA paNa agrahaNamAM paNa=anAzrayaNamAM paNa, doSaHkarmabaMdha, na jANavo. 192aaaa * "nizvayAviprativavArthathane ahIM 'mAri thI vyavahAra pratibaddha kAryasthalanuM grahaNa karavuM. * 'vyavadAra' ahIM pAri' thI nizcayanayanuM grahaNa karavuM. * proDari=manAthayanekavi' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke, vyavahAranayAdinA AzrayaNamAM to doSa For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 nathI, paraMtu kyAreka vyavahAranayAdinA anAzrayaNamAM paNa hoya to paNa doSa nathI. bhAvArtha == gAthA-89mAM ubhayanayanA grahaNanuM kathana karyuM tethI e kahevuM che ke, pravRtti haMmezAM ubhayanayathI karavAnI che, arthAt te ubhayanaya dareka pravRttimAM AzrayaNa ka2vAno nathI, paraMtu potapotAnA sthAnamAM je naya kahelo hoya te sthAnamAM te nayanuM AzrayaNa ka2vAmAM Ave te ubhayanayanuM AzrayaNa che; ane te rIte jo ubhayanayanuM AzrayaNa karavAmAM Ave to kalyANanI prApti thAya. A prakAranA gAthAnA pUrvArdhanA kathanathI avataraNikAmAM karelI zaMkAnuM nirAkaraNa thaI jAya che. upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 92 vyAkhyAnakALamAM jJAnajyeSThane vaMdana karatI vakhate vyAkhyAna karanAra paryAyajyeSThane vaMdana karatA nathI, temAM doSa prApta thato nathI, te batAvavA arthe kahe che nizcayAdi pratibaddha kAryasthaLamAM vyavahArAdinA anAzrayaNamAM karmabaMdharUpa doSa nathI, ane vyAkhyAna avasara e nizcayanaya pratibaddha sthaLa che, mATe paryAyajyeSThane vyAkhyAna avasa2mAM anubhASaka vaMdana karatA nathI, jethI vyavahAranuM anAzrayaNa tyAM hovA chatAM karmabaMdhanI prApti nathI. te rIte koI navA sAdhu AvelA hoya ane doSanuM apratisaMdhAna hoya ane tenA sAdhuveSathI guNanI saMbhAvanA mAnIne pheTAvaMdana kare tyAre Alaya-vihArAdi dvArA guNanuM jJAna karAyuM nathI, tethI nizcayanuM anAzrayaNa che chatAM ucita vyavahAranuM pAlana hovAne kAraNe vaMdana karanArane karmabaMdharUpa doSanI prApti nathI. AthI AvA samaye koI zithilAcArI sAdhune vaMdana thayuM hoya topaNa tyAM doSanI prApti thatI nathI, paraMtu ucita pravRtti hovAthI nirjarA thAya che. IIIaa avataraNikA: jJAnopasaMpadvidhyuktyA darzanopasaMpadvidhirapyukta eveti samprati cAritropasaMpadamabhidhitsurAha - avataraNikAryaH jJAna-upasaMpad-vidhinI uktithI darzana-upasaMpa-vidhi paNa kahevAI ja che. ethI karIne have cAritra-upasaMpanee kahevAnI IcchAvALA kahe che - = * 'varzanovasaMpavidhiravyutta' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, jJAna-upasaMpa-vidhi to kahevAI, paraMtu darzanaupasaMpad-vidhi paNa kahevAI ja che. bhAvArtha : gAthA-70 thI 92 sudhI jJAnaupasaMpanI vidhi batAvI, tethI kramaprApta darzanaupasaMpanI vidhi kahevI joIe. Ama chatAM jJAnaupasaMpar ane darzanaupasaMpanI vidhi samAna che; kema ke darzanazAstro bhaNavA mATe darzanaupasaMpad svIkArAya che, mATe te baMnenI vidhimAM koI bheda nathI. tethI graMthakAra kahe che For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 93 ke, jJAnaupasaMpanI vidhine kahevA dvArA darzanaupasaMpannI vidhi kahevAI gayelI che. ethI karIne kramaprApta have cAritraupasaMpanI vidhine kahe che - gAthA : caraNovasaMpayA puNa veyAvacce ya hoi khamaNe ya / sIyaNamAivaseNaM gamaNaM puNa aNNagacchaMmi / / 93 / / chAyA : caraNopasaMpatpunarvaiyAvRttye ca bhavati kSapaNe ca / sIdanAdivazena gamanaM punaranyagacche / / 93 / / anvayArtha - varavasaMpayA puna=cAritraupasaMpad vaLI vaiyAvacce ya mane ya vaiyAvaccamAM ane kSapaNAmAMs aNasaNamAM che, sIyAmaphavasevi g=vaLI sIdanAdinA vazathI saUTIma anya gacchamAM amai=gamata do thAya che. I93 gAthArtha : cAritraupasaMpad vaLI vaiyAvaccamAM ane kSapaNAmAM che, vaLI sIdanAdinA vazathI anya gacchamAM gamana thAya che. ll93| TIkA - caraNovasaMpayatti / caraNopasaMpat-cAritropasaMpat, punaH vizeSaNe, kiM vizeSayati ? dvaividhyaM vaiyAvRttye ca-vaiyAvRttyanimittaM ca, kSapaNe ca-kSapaNanimittaM ca / nanu kimatropasaMpadA prayojanam ? svagaccha eva vaiyAvRttyaM kSapaNaM vA kuto na kriyate ? iti ced ? bhaNyate sIdanaM sAdhusAmAcAryAM pramattatA, makAro'trA'lAkSaNikastataH sIdanamAdiryasya svakAryakSamA(? svakAryA'kSamakSapakA)ntarazAlisvagacchapratisaMdhAnAdestadvazena-tattantratayA, anyagacche= svagacchAtiriktagacche, punargamanaM bhavati / / 93 / / TIkArca - 'gharAvasaMpatti' | e gAthAnuM pratika che. caraNaupasaMpacAritraupasaM56 punaHvaLI, vaiyAvRtyamAM= vaiyAvRtya nimite, ane kSapaNamAMFkSapaNA nimitte, che. ahIM punaH zabda "vaLI arthaka vizeSaNamAM che arthAt koI vizeSa vastune batAvavA mATe che. punaH zabda zuM vizeSa batAve che ? - vaiyAvRtya nimitte ane kSapaNA nimitte cAritraupasaMpa che, ema For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 93 vaividhya batAve che. pUrvamAM jJAnaupasaMpad nava prakAranI che, ema kahyuM. vaLI cAritraupasaMpad vaiyAvRtya nimitte ane kSapaNA nimitte ema be prakAranI che. punaH' zabda 'vaLI' arthaka saividhyarUpa vizeSatAne batAve che. ahIM prazna thAya ke, ahIMcAritraupasaMpadAmAM, upasaMpadAnuM avya gurunA AzrayaNanuM, zuM prayojana che? gacchamAM ja vaiyAvRtya ke kSapaNA aNasaNa, kema nathI karAtuM ? ema jo tuM kaheto ho to uttara apAya che - sInaM=sAdhu sAmAcArImAM pramAtA, - ahIM "sIyAmaphise' zabdamAM "na' kAra alAkSaNika che. tethI have samAsa A rIte thAya che - sIdata che AdimAM jene=svakAryaakSama-lapakAttaravALA svagacchanA pratisaMdhAnAdine, vazathI=potAnI vaiyAvRtyarUpa kArya karavAmAM potAno gaccha asamartha che athavA potAnA gacchamAM bIjA kSepaka hovAthI tenI vaiyAvaccamAM potAno gaccha vyApAravALo che, e prakAranA pratisaMdhAnAdinA vazathI, anya gacchamAM svagacchathI atirikta gacchamAM, vaLI gamana thAya che. II93 bhAvArtha - cAritraupasaMpa vaiyAvRttva nimitte ane kSapaNA nimitte grahaNa karavAmAM Ave che. ahIM prazna thAya ke, svagacchamAM ja vaiyAvRjya ane kSapaNA kema karavAmAM AvatI nathI ? ane vaiyAvacca mATe ke kSapaNA mATe anya gurunA AzrayaNarUpa upasaMpadA svIkAravAnuM prayojana zuM? zaMkAkArano Azaya e che ke, sAdhune jo vaiyAvRjya ane kSapaNA karavI hoya to svagacchamAM rahIne ja vaiyAvacca ane kSapaNA kare, paraMtu anya gacchamAM jaIne vaiyAvRjya ane kSapaNA karavAnI zuM jarUra che? mATe vaiyAvRttva nimitte ane kSapaNA nimitte anya gurunA svIkArarUpa upasaMpadA sAmAcArI che, tema mAnavAnI jarUra rahetI nathI. teno uttara gAthAnA uttarArdhathI Ape che - svagacchanA sAdhuo sAdhusAmAcArIpAlanamAM pramAdavALA hoya tyAre teonI vaiyAvacca karavAmAM Ave to temanA pramAdanuM poSaNa thAya che, jyAre anya sAdhuonA saMyamanI vRddhimAM pote nimitta thAya tevuM vaiyAvacca karanAranuM prayojana hoya che. tethI svacchamAM sAdhuo pramAdI hoya ane tevA pramAdInI vaiyAvRjya karatAM teono pramAdabhAva vadhe temAM pote sahAyaka thAya, te ucita pravRttirUpa bane nahIM. tethI vaiyAvRjyanA arthI je gacchamAM pramAda na hoya te gacchanI nizrA svIkArIne te apramAdavALA mahAtmAnI vaiyAvacca kare; ane svagacchamAM pramattatA na hoya to vaiyAvRtya mATe anya gacchanA AzrayanuM koI prayojana nathI. kSapaNA karavAnA arthI sAdhu jo svagacchamAM kSapaNA kare, ane jo kSapaNAnA kAryamAM Avazyaka evI ucita sArasaMbhALa karavA mATe svagaccha asamartha hoya, athavA to svagacchamAM koI anya sAdhu kSapaNA karatA hoya tethI te sAdhunI kSapaNA mATenI ucita pravRttimAM gaccha rokAyelo hoya, ane potAne kSapaNA For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 94-95-96 karavAmAM sahAyaka banI zake tema na hoya, tyAre kSapaNA karavA mATe sAdhu anya gacchano Azraya kare che. ahIM 'kSapaNA" zabdathI vizeSa prakAranuM tapa levAnuM che. sAdhu vizeSa prakAranuM tapa karIne aNasaNa karavA ughukta che ane A bhavanI aMtima ArAdhanA karavA Icche che, jethI A bhava karatAM uttama dharmasAmagrIyukta bhavanI prApti thAya. Avo utkRSTa tapa kare tevA sAdhunA kSapaNAkALamAM kSapaNA karanAra sAdhune anuzAsana ApanAra gItArtho pAse rahetA hoya che. jyAre potAnA gacchamAM evA koI anuzAsaka na hoya athavA potAnA gacchanA sAdhuo bIjA kSepakanI kSapaNAmAM rokAyelA hoya, tyAre kSapaNAno arthI sAdhu anya gacchano Azraya kare che; ane tevuM koI prayojana na hoya to svagacchamAM kSapaNA kare. II avataraNikA: tatra vaiyAvRttyopasaMpadviSayiNI vyavasthAmAha - avataraNikArya : tyAM=cAritraupasaMpardhA, vaiyAvRtya upasaMpadviSayaka vyavasthAne kahe che - bhAvArtha : gAthA-93mAM kahyuM ke, cAritraupasaMpad be prakAre che - (1) vaiyAvRttva nimitte ane (2) kSapaNA nimitte. tethI vaiyAvRttva nimitte sAdhu anya gacchamAM gamana kare che tyAre kevA prakAranI vyavasthA zAstramAM varNana karAI che, tene jaNAve che - gAthA : AgaMtugo ya purANao a jai do vi AvakahiyAo / to tesu laddhimaMto Thappo iyaro a dAyavyo / / 94 / / aha do vi laddhimaMtA dijjai AgaMtuo cciya tayA NaM / tayaNicchAe iyaro tayaNicchAe a taccAo / / 95 / / iyaresu vi bhaMgesu evaM vivego taheva khamaNe vi / avigiTThavigiTThammi ya gaNiNA gacchassa pucchAe / / 96 / / chAyA : AgaMtukazca purANakazca yadi dvAvapi yAvatkathiko / tarhi tayorlabdhimAn sthApya itarazca dAtavyaH / / 94 / / atha dvAvapi labdhimantau dIyata AgaMtuka eva tadA Nam / tadanicchAyAmitarastadanicchAyAM ca tattyAgaH / / 95 / / itareSvapi bhaGgeSu evaM vivekastathaiva kSapaNe'pi / avikRSTavikRSTe ca gaNinA gacchasya pRcchayA / / 96 / / For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94-95-96 anvayArtha - Higro ya puro =AgaMtuka navo Avelo, ane purANaka vAstavya-pUrvamAM upasaMpadA svIkArIne gurunI pAse vasanAro, ro vi naTu baMne paNa jo sAvadiyAyAvatruthika thAvajIva guru pAse rahenArA hoya to taMrdikato, teNu te baMnemAM snaddhamaMto labdhimAna Thappa sthApana karavo labdhimAna pAse AcAryae svataiyAvRtya karAvavI phayaro ane Itara=alabdhimAna vAyavyo devo joIe= upAdhyAyAdine vaiyAvRnya arthe Apavo. I94tA. gAthArtha : AgaMtuka ane vAstavya baMne paNa jo yAvatrucika hoya to te baMnemAM labdhimAna sthApana karavo ane alabdhimAna (upAdhyAyAdine) Apavo joIe. II94l. anvayArtha : sahaM pakSAMtaramAM che=anya vikalpamAM che vo vi naMddhimaMtA baMne paNa=AgaMtuka ane vAstavya baMne paNa, labdhivALA hoya tathA tyAre lAtuno zciya AgaMtuka ja upAdhyAyAdine apAya che, taLachANa tenI=AgaMtukanI, anicchA hote chate phayaro Itara vAstavya (upAdhyAyAdine apAya che) tAcchA ane vAstavyanI anicchA hote chate vyApako teno=AgaMtukano, tyAga karAya che je vAkyAlaMkAramAM che. II9pA gAthArtha : 'Atha' thI anya pakSa anya vikalpa jaNAve che - AgaMtuka ane vAstavya baMne paNa labdhivALA hoya tyAre AgaMtuka ja upAdhyAyAdine apAya che, AgaMtukanI anicchA hote jIte vAstavya apAya che ane vAstavyanI anicchA hote chate AgaMtukano tyAga thAya che. " vAkyAlaMkAramAM che. IIbhyall anvayArtha : pharelu vi mosu=Itara paNa=anya paNa bhAMgAomAM=saMyogomAM vaM A rIte uparamAM kahyuM e rIte, viven=viveka karavo. tava=te ja rIte=je rIte vaiyAvRtyamAM viveka kahyo te ja rIte vizini ya mane viavikRSTa ane vikRSTa=kSapakamAM paNa gaLA=gacchAdhipati vaDe acchasa puchAra=gacchane pUchavA vaDe viveka karavo. II96 gAthArtha : anya paNa saMyogomAM A rIte viveka karavo, te ja rIte avikRSTa ane vikRSTa kSepakamAM paNa gacchAdhipati vaDe gacchane pUchavA vaDe viveka karavo. IlUll For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94-~-96 TIkA - AgaMtugo ya tti / aha dovi tti / iyaresu tti / Agantuka:-AgamanazIlaH, purANaka: vAstavyazca dvAvapyetau yadi yAvatkathikau-yAvajjIvaM gurvantikAvasthAnabaddhamanorathau, bhaveyAtAM, tarhi tayoH-dvayormadhye labdhimAn sthApyA svavaiyAvRttyaM kAraNIyaH, itarazca-alabdhimAMzca, dAtavya upAdhyAyasthaviraglAnazaikSakAdInAmiti gamyam / atra dvayoH samAne etadvidhibhaNanAd yadyAcAryasya samIpe ko'pi vaiyAvRttyakaro nAsti tadA''gantukaH sarvo'pi sarvatheSyata eveti sAmarthyAllabhyate / TIkArya : lAtu ja ri' | 'uda hovi tti' 'yarelu tti' e anukrame gAthA-94, 95 ane 96nAM pratika che. AgaMtuka AgamanazIla AvavAnA svabhAvavALo=AvavAnI IcchAvALo, purANaka=vAstavya= guru pAse vasanAro, baMne paNa A AgaMtuka ane vAstavya baMne paNa A, jo yAvatruthika cAvajIva, gurunI pAse avasthAna karavA baddha manorathavALA hoya to te baMnemAMthI labdhimAna sthApavo-labdhimAna pAse svataiyAvRtya karAvavI, ane Itara ane alabdhimAna upAdhyAya, sthavira, glAsa, zaikSaka Adine, Apavo. 'upAdhyAyavirattiInarIkSavinAmU' e prakAre mULa gAthAmAM adhyAhAra che. ahIM-A gAthAmAM, baMnenA AgaMtuka ane purANanA, samAnamAMthAvatruthikarUpe samApaNAmAM, A vidhi gAthAmAM batAvI te vidhi, kahela hovAthI, jo AcArya pAse koIpaNa vaiyAvRtya karanAra nathI, tyAre AgaMtuka sarva paNa labdhimAna ane alabdhimAna paNa, sarvathA yAvatruthika hoya ke IGrIka hoya sarva prakAre, IcchAya ja che, e pramANe sAmarthyathI prApta thAya cheegAthAnA kathana dvArA arthathI prApta thAya che. * 'kIvakhetI ahIM pa thI e kahevuM che ke, jo eka yAvatruthika hoya to to tene rAkhe, paNa baMne yAvaskathika hoya to A vidhi che. * 'upAdhyAyasthavara skrInazaikSAdrinAmu ahIM '' thI bAla-vRddhanuM grahaNa karavuM. * 'sarvoDa'i ahIM 3 thI e kahevuM che ke, labdhimAna hoya to to svIkArI zakAya, paraMtu alabdhimAna hoya, to paNa IcchAya ja che svIkArI zakAya che. bhAvArtha : gAthAmAM AgamanazIla ane purANaka e baMnenI vAta kahI. tyAM - AgamanazIla :- je sAdhu vaiyAvRjyaupasaMpadA mATe anya gacchamAMthI Avela che, paraMtu haju gurue svIkArela nathI tethI gacchamAM AvavAnA svabhAvavALo cheegacchamAM AvavAnI IcchAvALo che, tene AgamanazIla=AgaMtuka kahela che; ane jyAre anya guru tene Azraya Ape svIkArI le, pachI tene AgaMtuka na kahevAya, paraMtu Agata kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 94-95-96 purANaka :- vAstavya=je AgaMtuka AvavA Icche che, tenI pahelAM je sAdhu anya gacchamAMthI prastuta gurunuM AzramaNa karIne ahIM rahelo che, te purANakazvAstavya, kahevAya. paraMtu potAnI pAse vasanArA evA anya sAdhuonuM vAstavyathI grahaNa karavAnuM nathI. A AgaMtuka ane purANaka baMne jAvajIva AcArya pAse rahIne vaiyAvacca karavAnA manorathavALA che, tyAre AcArya kone potAnI vaiyAvacca karavA mATe sthApe =kone potAnI pAse rAkhe ane kone na sthApe? AvA samaye bhagavAne batAvelI ucita kriyA zuM che ? ke jethI ekAMte ucita pravRtti thAya ? te ahIM batAvela che. have jo AgaMtuka ane purANaka baMne yAvatruthika hovA chatAM e bemAMthI koI eka jo labdhivALA hoya to labdhivALAne AcArya potAnI pAse rAkhe ane alabdhimAnane upAdhyAyAdinI vaiyAvacca karavA arthe soMpe. ahIM vizeSa e che ke, je vaiyAvRtya karavA mATe Avelo che, te ucita yatanApUrvaka nirdoSa bhikSAcaryAdi kriyA karI zake tevA bodhavALo che, tenuM grahaNa karavAnuM che, mAtra kArya kare ane te paNa ayatanApUrvaka kare to tevAne vaiyAvRtya karavA AcArya svIkAre nahIM. labdhimAna ene kahevAya ke, AcAryane ucita bhikSAcaryAdi sarva kriyAo potAnA tathAvidha lAbhAMtarAya karmanA kSayopazamane kAraNe nirdoSa meLavI zake tevA che; ane je labdhivALo nathI, te joke samyaka yatna karIne lAvI zake tema che, paraMtu je kSetrAdimAM tenI aprApti hoya tyAre svayaM alabdhimAna hovAnA kAraNe nirdoSa na paNa meLavI zake tevo che. tethI AgaMtuka ane vAstavamAM je labdhivALA hoya tene AcArya potAnI pAse vaiyAvRtya mATe rAkhe, jethI gacchanI vizeSa sArasaMbhALa AcArya karI zake. ahIM prazna thAya ke AcArya labdhimAnane potAnI pAse rAkhe ane alabdhimAnane upAdhyAyAdinI vaiyAvacca arthe soMpe evo potAnI bAbatamAM pakSapAta kema kare? tAtparya e che ke, jo ke udAratA guNavALI vyakti sArI vastu haMmeza bIjAne soMpe, paraMtu AcArya vivekI hovAnA kAraNe labdhimAnane upAdhyAyane soMpavA karatAM jo potAnI pAse rAkhe to gacchano upakAra karavAmAM pote samartha banI zake; kema ke jyAM hita vadhu hoya te pravRtti ucita che. vivekI AcAryane potAne anukULatAmAM upayogI thaze evo malina Azaya kadI saMbhave nahIM. paraMtu jo labdhimAna upAdhyAyane soMpI de to potAnAthI arthanI vAcanAdAnAdi dvArA gacchano tevo upakAra thaI zake nahIM. mATe gacchanA upakAra arthe labdhimAna potAnI pAse rAkhe che. AgaMtuka ane vAstavya baMne yAvatruthika hoya to baMnemAM samAnapaNAmAM e vidhi batAvI ke labdhimAna AcArya pAse sthapAya ane alabdhimAna upAdhyAyAdinI vaiyAvRjya arthe soMpAya. e vidhinA kathanathI sAmarthyathI e prApta thayuM ke, jo AcAryanI pAse koI ja vaiyAvacca karanAra na hoya to AgaMtuka sarva paNa savathA IcchAtha che arthAt AgaMtuka labdhimAna hoya ke alabdhimAna hoya ane yAvatkathika hoya ke Ivarakathika hoya, e sarva prakAre IcchAya ja che= svIkArAya ja che. A vAta gAthAmAM nathI kahI, paraMtu For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94-95-96 uparyukta vidhinA kahevA dvArA sAmarthyathI prApta thAya che. TIkA H atheti pakSAntare, dvAvapi-AgantukavAstavyau yadi labdhimantau tadA''gantuka evopAdhyAyAdibhyo dIyate, vAstavyazca sthApyate, tadAzayasya samyakparijJAnAt, labdhimattayA kAryakSamatvAcceti bhAvaH / NaM iti vAkyAlaMkAre / tayANi itipATho'pi, tatra tadAnImityarthaH / tadanicchAyAm = AgantukasyopAdhyAyAdyantikagamanecchAvirahe, itaraH= vAstavya eva prItipurassaraM dIyate, Agantukazca svavaiyAvRttyaM kAryate / tadanicchAyAM = vAstavyasyA'pyupAdhyAyAdyAzrayAnicchAyAM ca tattyAga:- Agantukavisarga: / 489 TIkArya : 'trutha' zabda pakSAMtaramAM che=anya vikalpamAM che. AgaMtuka ane vAstavya baMne paNa jo labdhimAna hoya to AgaMtuka ja upAdhyAyAdine apAya che ane vAstavya AcArya pAse sthapAya che; kema ke tenA=AcAryanA, AzayanuM vAstavyane samyak parijJAna che ane labdhimAna hovAthI kArya karavAmAM samartha che, A bhAva che=A pramANe vAstavyane potAnI pAse sthApana karavAnuM rahasya che. gAthAmAM O e vAkyAlaMkAramAM che. gAthAmAM 'tayA naM' che tyAM 'taLi' e pramANe pATha paNa che. tatra= tyAM='tayAji' pAThamAM tavAnI='tyAre' arthAt baMne labdhimAna hoya tyAre, e pramANe artha che. tenI anicchAmAM=AgaMtukanI upAdhyAya pAse javAnI IcchAnA virahamAM, Itara=vAstavya ja prItipUrvaka apAya che=upAdhyAyane apAya che, ane AgaMtuka vaDe svavaiyAvRttva karAvAya che; ane tenI anicchAmAM=vAstavyanI upAdhyAyAdinA AzrayanI anicchAmAM, teno tyAga=AgaMtukanuM visarjana karAya che=rajA apAya che. * 'AraMtu vAstavyo dAvi' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, jo AgaMtuka ane purANaka paikI eka labdhivALo hoya to to uparanI vyavasthA batAvI, paNa baMne paNa labdhimAna hoya to A vyavasthA che. te kahe che * 'pAToDavi' ahIM'pi' thI e kahevuM che ke, 'tayA LuM e pATha to che ja, paNa 'tayAji' e prakAre paNa pATha che. * 'vAstavyasthADapi' ahIM 'vi' thI AgaMtukanI upAdhyAyanA AzrayaNanI anicchAno samuccaya che. bhAvArtha : gAthA-94mAM eka labdhimAna hoya ane bIjo alabdhimAna hoya to zuM vidhi che, te batAvyuM. have AgaMtuka ane vAstavya baMne labdhimAna che, to zuM vidhi che, tene jaNAvatAM graMthakAra kahe che - jo baMne labdhimAna hoya to AcArya vAstavyane potAnI pAse rAkhe ane AgaMtukane upAdhyAyAdinI vaiyAvRttva arthe soMpe che. ahIM prazna thAya ke, guru vAstavyane kema potAnI pAse rAkhe che ? te zaMkAnA nivAraNa arthe be hetu For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 94-5-96 jaNAvatAM kahe che ke, (1) vAstavya AgaMtukanI pUrvamAM Avelo che, tethI tene gurunA AzayanuM samyaka parijJAna che, je AgaMtukane na hoI zake, tethI AcArya vAstavyane potAnI pAse rAkhe che. chatAM jo vAstavya labdhimAna na hoya to te AcAryanA Azayane jANato hovA chatAM vAstavyanA sthAne labdhimAna AgaMtukane ja AcArya potAnI pAse rAkhe. paraMtu (2) vAstavya paNa AgaMtukanI jema labdhimAna che, mATe potAnI sAdhanAne anukULa sarva ucita kArya karavA mATe samartha che, tethI AcArya vAstavyane potAnI pAse sthApe che. jyAre AgaMtukanI paNa evI IcchA hoya ke huM AcAryanI vaiyAvacca karuM, paNa upAdhyAyAdinI nahIM, tethI AcAryanA kahevA chatAM upAdhyAyAdi pAse javAno teno ullAsa na vadhato hoya, to AcArya vAstavyane prItipUrvaka samajAvIne upAdhyAyAdi pAse rAkhe ane AgaMtukane potAnI pAse rAkhe. paraMtu jo vAstavya paNa AcAryanI vaiyAvacca karavAnA baddha abhilASavALo hoya ane upAdhyAyAdinI vaiyAvacca karavAmAM IcchA na dharAvato hoya to AcArya AgaMtukanuM visarjana kare che arthAt rajA Ape che ane vAstavyane svavaiyAvRjya arthe sthApe che. kahevAno bhAva e che ke, AgaMtuka yAvatkathika paNa hoya ane labdhimAna paNa hoya ane "AcAryanI bhakti karIne vizeSa nirjarA mAre karavI che," tevA abhilASavALo hoya, tethI upAdhyAyAdi pAse vaiyAvacca mATe rahevA Icchato nathI; ane je vAstavya che, te paNa yAvatkathika paNa che ane labdhimAna paNa che ane AcAryanI bhakti karIne vizeSa nirjarAno abhilASI che; vaLI AcArya e paNa jANe che ke baMnenA dvArA gacchane upakAra thAya tema che, mATe purANakane=vAstavyane samajAve ke "jo tuM upAdhyAyAdi pAse rahIza to teonI sAdhanAmAM paNa te nimitta banIza ane A AgaMtuka jo mArI pAse raheze to mArA svAdhyAyAdinI vRddhi yathAvat cAlu raheze, tethI gacchane koI hAni thavAnI nathI, UlaTuM tuM jo upAdhyAyanI vaiyAvRtya karIza to teo paNa gacchano vizeSa upakAra karI zakaze." A rIte AcArya vAstavyane prIti utpanna thAya te rIte samajAve ane jo vAstavya te vAta svIkAre to AgaMtukane svataiyAvRtya mATe sthApe. paraMtu vAstavya upAdhyAyAdinI vaiyAvRjya mATe utsAhita na jaNAya to vAstavya AcAryanA abhiprAyane jANanAro hovAthI tene potAnI pAse rAkhe ane AgaMtukanuM visarjana kare; paraMtu koInA cittamAM kleza thAya ke vaiyAvacca karanAra vAstavyano utsAha bhaMga thAya e rIte AgaMtukane potAnI pAse rAkhavA mATe vAstavyane upAdhyAyAdinI viyAvRtya karavAno Agraha na rAkhe. ahIM TIkAmAM kahyuM ke, gAthAmAM je 'tayA je zabda che, tenA sthAne 'taya' e pramANe pATha che. tethI A gAthA kyAMkathI uddhata karela che, ane jyAMthI uddhata karI che, tyAM A gAthAnA kathanane kahenAra be pATha che. eka pAThamAM 'tayA vi' zabda che ane bIjA pAThamAM 'tayALa' che, e baMne pATha che. TIkA - - itareSvapi anyeSvapi, bhaGgeSu-saMyogeSu, evam anayA rItyA, viveka:-vizeSanirdhAraNaM, karttavyam / For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA H 94-95-96 491 tathAhi -yadi vAstavyo yAvatkathika AgantukastvitarastatrApyevameva bhedAH, yAvadAgantuko visRjyate, vizeSastu vAstavya upAdhyAyAdivaiyAvRttyA(ttyama)nicchannapi prItyA vizrAmyate / uktaM ca cUrNI - 'Avakahio vissAmijjai iti / yadi tu vAstavyaH sarvathA vizrAmaNamapi necchati tadA''gantuko visRjyate / atha vAstavya itvara Agantukastu yAvatkathikastato vAstavyo'vadhikAlaM yAvadupAdhyAyAdibhyo dIyate, zeSaM pUrvavat / atha dvAvapItvarI, tatrApyeka upAdhyAyAdibhyo dIyate'nyastu svavaiyAvRttyaM kAryate, zeSaM pUrvavat, anyatamo vA'vadhikAlaM yAvad dhriyata ityevaM yathAvidhi karttavyam / TIkArca - Itara paNa avya paNa, bhAMgAomAM=saMyogomAM, A pramANe A rIte, arthAt AgaMtuka ane vAstavyamAM je vidhi batAvI e rIte, viveka karavo joIe=vizeSa nirdhAraNa karavuM joIe. te A pramANe - jo vAstavya yAvatruthika vaLI AgaMtuka Itara=IvarakAlika, hoya tyAM paNa e ja pramANe bhedo che=gAthA-94-95nA baMne bhedonI jema ja bhedo che. yAvat AgaMtuka visarjana karAya che= gAthA-95mAM kahyuM te vidhi karyA pachI aMte tyAM AgaMtuka visarjana karAya che, tema ahIM paNa thAvatruthika ane Itvarakathika bhedamAM AgaMtuka visarjana thAya che. vaLI vizeSa vidhi A che - upAdhyAyAdinA vaiyAvRtyane nahi Icchato paNa vAstavya AcArya vaDe prItipUrvaka vizrAma karAvAya che=ArAma karAvAya che arthAt vaiyAvRtyane choDIne saMyamanA anya ucita kRtyo karavAnuM kahevAya che. ane cUNimAM paNa kahyuM che - "yAvaskathika (vAstavya) vizrAmaNa karAvAya che ArAma karAvAya che." ti' cUrNikAranA uddharaNanI samAptimAM che. vaLI jo vAstavya sarvathA vizrAmaNa paNa na Icche arthAt vaiyAvacca karavAnI pravRttinA virAmane na Icche, to AgaMtuka visarjana karAya che. 'natha' thI anya vikalpa kahe che - vAstavya ItvarakAlika che, vaLI AgaMtuka yAvatruthika che, tethI vAstavya avadhikAlaparyata upAdhyAyAdine apAya che. zeSa pUrvanI jemaegAthA-94-95mAM varNana karyuM te rIte jANavuM. have baMne paNa vAstavya ane AgaMtuka baMne paNa, ItvarakAlika che, tyAM paNa eka upAdhyAyAdine apAya che, vaLI bIjAthI svayAvRtya karAvAya che. bAkInuM pUrvanI jema athavA anya tama=bemAMthI koI eka=AgaMtuka ane vAstavya bemAMthI koI eka, avadhimAlaparyata dhAraNa karAya che. jethI karIne A pramANe=uparyukta varNana karyuM e pramANe, yathAvidhi karavuM joIe. * 'taredhvapi" - '' ahIM thI e kahevuM che ke, AgaMtuka ane vAstavya yAvatkathika hoya, temAM vidhi batAvyo, paraMtu vAstavya yAvankathika hoya ane AgaMtuka Ivarakathika hoya ItyAdirUpa Itara vidhimAM paNa For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 94-95-96 A viveka karavo joIe. * 'nicchatrapa' ahIM '' thI e kahevuM che ke, vAstavya upAdhyAyanI vaiyAvaccane Icchato hoya to to mokale, paraMtu Icchato na hoya to paNa prItithI vizrAmaNa karAya che. * 'vizrAmamipi' ahIM ''i thI e kahevuM che ke, vAstavya upAdhyAyanI sevA to Icchato nathI, paNa vizrAmaNa paNa Icchato na hoya to AgaMtuka visarjana karAya che. bhAvArtha - anya bhAMgAomAM anya saMyogomAM, gAthA-94-95mAM kahyuM te rIte viveka karavo joIe. te A pramANe - - jo vAstavya yAvaskathityAtkAlika, arthAt AjIvana sudhI rahenAra hoya, ane AgaMtuka InvarakAlika= alpakALa mATe rahenAra, hoya to yAvaskathika vAstavyane potAnI pAse AcArya rAkhe ane AgaMtukane upAdhyAyAdine soMpe; paraMtu AgaMtukanI IcchA AcAryanI ja vaiyAvRtya karavAnI hoya to AgaMtuka jeTalo samaya rahevAno hoya teTalo samaya AcArya vAstavyane upAdhyAyanI sevA karavA mATe rAkhe ane AgaMtukane potAnI pAse rAkhe. paraMtu jo vAstavya AcAryane choDIne upAdhyAyAdinI vaiyAvRtya karavA na Icchato hoya to vAstavya yAvankathika hovAnA kAraNe tene potAnI pAse rAkhe ane ItvarakAlika evA AgaMtukanuM visarjana kare. A saMbaMdhamAM eTalI vizeSatA che ke, AgaMtuka ane vAstavya baMne upAdhyAyAdinI vaiyAvacca na IcchatA hoya ane AcAryanI vaiyAvacca IcchatA hoya to "A AgaMtuka sAdhune vaiyAvRtya karIne nirjarA karavAno ullAsa che, tethI jeTalo samaya te rahevA Icche che, teTalo samaya tuM A samudAyamAM rahIne svAdhyAyAdi pravRtti karIne ArAdhanA kara." AvuM AcArya vAstavyane samajAve; kema ke vAstavya yAvaskathika che, tethI tene visarjana karavAnuM koI kAraNa nathI ane AgaMtuka to IvarakAlika hoI tenI kALamaryAdA pUrNa thatAM javAno che, tyAM sudhI tene lAbha ApavAno che. AvuM samajAvavA chatAM paNa vAstavya jema upAdhyAyAdinI vaiyAvacca Icchato nathI, tema vizrAmaNA paNa na Icche, arthAt ItvarakAlika AgaMtukanI maryAdA sudhI ArAma karavA na Icche, paraMtu AcAryanI vaiyAvacca karavAnI IcchA rAkhe to ItvarakAlika evA AgaMtuka sAdhune AcArya visarjana kare=rajA Ape. - have vAstavya yAvatkathika hoya ane AgaMtuka ItvarakAlika hoya to tene AzrayIne jema bheda batAvyo, tema tenA sthAne bIjI rIte paNa vikalpa batAvatAM kahe che ke - jo vAstavya ItvarakAlika hoya= thoDA samaya mATe rahenAra hoya, ane AgaMtuka yAvatruthika hoya to vAstavya tenA zeSa avadhikALa paryata upAdhyAyAdine apAya che, te viSayaka anya vikalpo pUrvamAM varNana karyuM te rIte samajI levA. te A rIte - jo vAstavya ItvarakAlika hoya ane AgaMtuka yAvatkathika hoya to vAstavyane jeTalo samaya have rahevAno bAkI che, teTalo samaya tene upAdhyAyAdinI vaiyAvacca arthe rAkhe, ane jo te upAdhyAyanI For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94-5-96 493 vaiyAvRtya karavA na Icche to AgaMtukane AcArya kahe ke, "vAstavya ATalA samaya sudhI che, tyAM sudhI tuM upAdhyAyAdinI vaiyAvRjya kara, pachI tane mArI vaiyAvaccano lAbha maLaze." ane AgaMtuka paNa AcAryAdinI vaiyAvacca karavA Icchato hoya, paNa upAdhyAyAdinI vaiyAvacca karavA na Icchato hoya tyAre, yAvatruthika evA AgaMtukane kahe ke, "jyAM sudhI A vAstavya che, tyAM sudhI tuM gacchamAM rahIne svAdhyAyAdi pravRtti karIne ArAdhanA kara. A vAstavya jaze pachI tane mArI vaiyAvaccano lAbha maLaze." paraMtu yAvatruthika evo AgaMtuka eTalo samaya paNa vizrAmaNAne na Icche to vAstavya ItvarakAlika hovAnA kAraNe vidhipUrvaka visarjana karAya. have vAstavya ane AgaMtuka baMne ItvarakAlika hoya to tyAM eka upAdhyAyane apAya ane eka potAnI pAse vaiyAvRtya mATe rakhAya che. zeSa pUrvanI jema jANavuM. te A rIte - vAstavya ane AgaMtuka baMne Ivara che=IvarakAlika che. tethI upasthita thayela AgaMtukane prathama AcArya kahe ke, "tuM upAdhyAyAdinI atyAre sevA kara." ema kahevA chatAM AgaMtuka upAdhyAyAdinI sevA na Icche to vAstavyane prItipUrvaka kahe ke, "tuM thoDo samaya upAdhyAyAdinI vaiyAvacca kara ane A AgaMtuka mArI vaiyAvacca karaze." chatAM vAstavya paNa upAdhyAyAdinI vaiyAvacca na Icche, to vAstavyane kahe ke, "tuM thoDo samaya vizrAmaNA kara ane AgaMtuka mArI sevA karaze ane tenA gayA pachI tane mArI sevAno lAbha maLaze." paraMtu vAstavya tema paNa na Icche to AgaMtukane visarjana kare, ane kvacit vAstavyane rahevAno avadhikALa nAno hoya ane AgaMtuka dIrgha avadhikALavALo hoya to vAstavyane visarjana kare ane AgaMtukane potAnI pAse rAkhe. tethI jeno avadhikALa vadhu rahevAno hoya tene rAkhe ane anyanuM visarjana kare, ema artha prApta thAya. A pramANe upasaMpadA sAmAcArI mATe AvelA AgaMtuka ane vAstaviSayaka je sthAnamAM je ucita vidhi hoya te vidhi pramANe karavuM joIe. gAthA-90nA tadeva ghaNo vi thI bAkInA bhAganI TIkA kare che. TIkA - uktA vaiyAvRttyopasaMpad, saMprati kSapaNopasaMpaducyate - kSapakazca dvividhaH, itvaro yAvatkathikazca / tatra yAvatkathika uttarakAle'nazanakartA, itarastu dvividhaH vikRSTakSapako'vikRSTakSapakazca / tatrASTamAdikSapako vikRSTakSapakaH, caturthaSaSThakSapakastvavikRSTakSapakaH / tatra cAyaM viveka:-avikRSTakSapakaH khalvAcAryeNa pRcchyate - - 'he AyuSman ! pAraNake tvaM kIdRzo bhaviSyasi ?' sa prAha-'glAnopama' iti / tadA sa pratiSeddhavyaH, 'alaM tava kSapaNena' iti 'svAdhyAyavaiyAvRttyAdAveva yatnaM kuru' iti cAbhidhAtavyaH / vikRSTakSapako'pyevameva prajJApyate / anye tu vyAcakSate-vikRSTakSapakapAraNakakAle glAnakalpatAmanubhavannapISyata eva / yastu mAsAdikSapako yAvatkathiko vA sa iSyate / ayaM ca vivekaH gaNinA=gacchezena, gacchasya pRcchayA kAryaH / tathAhi - prAgabhihitakArya For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94--16 AcAryeNa gaccha: praSTavyaH yathA'yaM kSapakastapa upasaMpadyate' iti / anApRcchAyAM tu sAmAcArIvirAdhanA, yataste'sandiSTA upadhipratyupekSaNAdi tasya na kurvantIti / atha pRSTA bruvate yathA - 'asmAkamekaH kSapako'styeva tasya kSapaNaparisamAptAvasya vaiyAvRttyaM kariSyAmaH' iti / tato'sau vilambaM kAryate, yadi necchanti sarvathA tato'sau tyajyate / atha gaccho viziSTanirjarArthitayA tamapyanuvarttate tato'sAviSyata eva / tasya ca vidhinA pratIcchitasya kAryaM pramAdato'nAbhogato vA yadi na kurvanti tadA gaNinA te samyak preraNIyAH / upasaMpattA'pi yadhupasaMpada: kAraNaM vaiyAvRttyAdikaM na pUrayati tadA tasya sAraNA kriyate / atyavinItasya samAptopasaMpado vA visarga eva kriyate / uktaM ca - 'uvasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apUraMto / ahavA samANiyammI sAraNayA vA visaggo vA / / (Ava. ni. 720) rUca vive: 14nA uddA TIkArya : havattA .... vIti va vaiyAvRtya upasaMpad kahevAI. have kSapaNA upasaMpadkSapaNA nimite anya gurunA AzrayaNarUpa upasaMpa, kahevAya che. kSapaka be prakAre che - (1) ItvarakAlika ane (2) thAvatkathika. tyAM=be prakAranA kSepakamAM, yAvatruthika uttarakALamAM anazana karanAra che. vaLI ItaraItarakAlika, be prakAre che - (1) vikRSTa kSapaka ane (2) avikRSTa kSapaka. tyAM A be prakAranA kSapakamAM, ahamAdi kSapaka=aThThama ke tethI vadhu tapa karanAra kSapaka, vikRSTa kSapaka che. vaLI upavAsa ke chaThTha karanAra kSapaka avikRSTa kSapaka che. tyAM=be prakAranA kSepakane upasaMpadA ApavAmAM, A viveka che : avikRSTa kSepaka AcArya vaDe puchAya che - he AyuSyan ! tuM pAraNe tapanA pAraNA samaye, kevo thaIza ?" kSapaka kahe - "glAnanI upamAvALo.' ti' kSepakanA uttaranI samAptimAM che. tyAre tene pratiSedha karavo joIe ane te pratiSedhanuM svarUpa batAve che - 'tArI kSapaNA vaDe saryuM' e pramANe kahevuM joIe ane 'svAdhyAya-vaiyAvRtya AdimAM jayatna kara' - e pramANe kahevuM joIe. vikRSTa kSepaka paNa, e rIte *avikRSTa kSapaka glAna upamAvALo hoya tyAre je pramANe tene kahe che ke "tapa vaDe saryuM, tuM svAdhyAyAdimAM yatna kara' - e rIte ja prajJApana karAya che. anya vaLI kahe che - vikRSTa kSapaka pAraNA samaye glAna tulyatAne anubhavato chato IcchAya ja che kSapaNA upasaMpad sAmAcArI mATe svIkArAya ja che. 1. uvasaMpanno yatkAraNaM tu tatkAraNamapUrayan / athavA samApte sAraNayA vA visargo vA / / For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 94-95-96 45 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, vikRSTa kSepakane paNa avikRSTa kSepakanI jema prajJApanA karAya che ane tenA viSayamAM anyano mata batAvela. have pUrvanA matamAM ja vizeSa batAve che - TIkArya : thatu ... rUkhyatve je vaLI mAsAdi kSepaka mAsakSamaNa ke be mAsakSamaNa Adi karanAra kSapaka, athavA yAvankathika che, te IcchAya che=glAna upamA jevo thAya to paNa upasaMpadA ApavA mATe IcchAya che. utthAna : vikRSTa ke avikRSTa kSepakane upasaM56 ApatI vakhate zuM viveka karavAno che, te batAve che - TIkArya : artha = vive..... tyAM viveva ane gacchanI pRcchAthI gaNi vaDeegacchanA svAmI vaDe, A viveka karavo joIe. te A pramANe - abhihita kAryamAM zAstra dvArA yogya jIvane upasaMpad ApavAnuM kahevAyela che te kAryamAM, AcArya vaDe pUrvamAM=kSapakane saMpadA Ape tenI pahelAM, gaccha puchAvo joIe. gacchane zuM pUchavuM joIe ? te "yathA' thI batAve che - A kSapaka tapanI upasaMpadA svIkAre che" - "ti' zabda pRcchAnI samAptimAM che. je kAraNathI asaMdiSTa=nahIM puchAyelA, evA teo gacchavAsI sAdhuo, tenI kSapakatI, upadhipratyupekSaNAdi karatA nathI, ethI karIne anApRcchAmAM gacchAdhIza vaDe gacchane nahIM pUchavAmAM, vaLI sAmAcArInI virAdhanA che. have (AcArya vaDe) puchAyelA teo=gacchavAsI sAdhuo, kahe che, je yathA" thI batAve che - "amAre eka kSapaka che ja tenI kSapaNa parisamAptimAM AvI=navA AgaMtuka kSepakanI, vaiyAvRtyane ame karIzuM." "ti' zabda kathananI samAptimAM che. tethI karIne AAgaMtuka paka, vilaMba karAya che=upasaMpadA Ape paraMtu kSapaNAno prAraMbha karavAmAM vilaMba karAya che. jo sarvathA Icche nahIM AgaMtuka kSapaka vilaMba karavA sarvathA Icche nahIM, to AAgaMtuka kSapaka, tyAga karAya che= upasaMpadA tene apAtI nathI. have viziSTa nirjarAtI arthitA vaDe gaccha tene paNa=AgaMtuka kSepakane paNa, svIkAre che, tethI A AgaMtuka paka, IcchAya ja che=upasaMpa apAya ja che; ane vidhipUrvaka praticchita evA tenuM vidhipUrvaka svIkArAyelA evA navA kSepakanuM, kArya-vaiyAvRtyAdi kArya, pramAdathI athavA anAbhogathI For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 upasaMpadA sAmAcArI gAthA : 94-95-96 jo teo na kare to gaNi vaDe=gacchAdhIza vaDe, teo=svagacchavAsI sAdhuo, samyak preraNA karAvA joIe. upasaMpad svIkAranAra paNa=vaiyAvacca arthe upasaMpad svIkAranAra paNa, jo upasaMpattuM kAraNa evI vaiyAvRtyAdine pUrNa na kare to tene= vaiyAvacca karanArane, (AcArya vaDe) sAraNA karAya che=preraNA karAya che, ati avinItane athavA samApta upasaMpALAne visarjana ja karAya che. pUrvamAM je kahyuM ke, upasaMpadA svIkAranAra vaiyAvaccAdi kArya na kare to tene sAraNA kare ane avinItane ane samApta upasaMpALAne visarjana kare, temAM 'vAM gha' thI sAkSI Ape che. ane kahyuM che - Avazyakaniryukti gAthA-720no artha A pramANe che "je kAraNane AzrayIne upasaMpanna che, te kAraNane nahIM pUrato=pUrNa nahIM karato, smAraNA karAya che= preraNA karAya che, ane avinItane visarga karAya che athavA upasaMpannanI kAlamaryAdA pUrI thaI hoya to sAraNA= smAraNA, karAya che--tArI kALamaryAdA pUrNa thaI che te smaraNa karAvAya che, athavA visarga karAya che=visarjana karAya che." (Avazyakaniyukti graMthanI TIkA pramANe A artha karela che.) e pramANe A viveka che=uparamAM varNana karyuM te viveka che. / / 94596 // * AvazyakaniryuktinI gAthAmAM 'tu' zabdathI koI paNa sAdhvAcAranuM barAbara pAlana na karato hoya tenuM grahaNa karavAnuM che. * 'svAdhyAyavaiyAvRttvAro' ahIM 'Avi' thI dhyAnanuM grahaNa karavuM. * 'vasaMpattA'pi vadhupasaMvavaH vArAM vaiyAvRttvA'i ahIM 'Avi' thI kSapaNAnuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : cAritra upasaMpanA be vibhAga che. (1) vaiyAvRttva upasaMpar ane (2) kSapaNA upasaMpa vaiyAvRttva upasaMpanuM varNana pUrvamAM karyuM. have kSapaNA upasaMpar sAmAcArI batAve che. tyAM prathama kSapaka keTalA bhedavALo che, te batAvatAM kahyuM ke, kSapaka be prakAranA che - (1) yAvatkathika kSapaka ane (2) ItvarakAlika kSapaka A be kSapaka paikI yAvatkathika kSapaka kSapaNAno prAraMbha karyA pachI uttarakALamAM aNasaNane karanAro che. Azaya e che ke, koI sAdhune vizeSa kSapaNA karavI hoya tyAre te sAdhu kSapaNAne upaSTabhaka bane tevA gacchano Azraya kare che ane te gacchanA sAdhuo paNa kSapakane kSapaNA ka2vAmAM sahAyaka banIne nirjarAnA bhAgI thAya che. For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94-95-96 497 yAvatkathika kSapaka potAnI zakti pramANe upavAsAdinA pAraNe upavAsAdi karIne aMte anazana karavAnI abhilASAvALo hoya che. ItvarakAlika kSapaka aNasaNa karatA nathI, paraMtu vizeSa prakAranI nirjarA mATe tapa karIne AtmAne bhAvita kare che. kSapaka be prakAranA che. (1) vikRSTa kSapaka ItvakAlika ane (2) avikRSTa kSapaka. (1) vikRSTa kSapaka :- aThThamanA pAraNe aThThama karanAra jaghanya vikRSTa kSapaka che, ane keTalAka to mAsakSamaNAdinA pAraNe mAsakSamaNAdi karanArA paNa hoya che. A badhA mAtra tapa nathI karatA, paraMtu tapa karIne AtmAne nirlepa dazAmAM laI javA mATe vizeSa yatna karanArA hoya che. prAyaH karIne AvA tapa karanAra zAstraadhyayanathI gItArtha thaIne saMpanna thayelA hoya che. tethI karelA zAstraadhyayanathI AtmAne bhAvita karavA mATe aMtaraMga yatna kare che ane bAhya tapa karIne tene atizayita kare che. (2) avikRSTa kSapaka :- avikRSTa kSapaka upavAsanA pAraNe upavAsa ke chaThThanA pAraNe chaThTha kare che. AvA tapasvI kSapakane upasaMpar ApavI hoya tyAre A prakArano viveka karavAno che, je graMthakAra svayaM batAve che avikRSTa kSapakane AcArya pUche che - "he AyuSmAn ! tuM pAraNAnA divase kevo thaIza ?" jo kSapaka kahe ke - "glAnanI upamA jevo thaIza"=glAna jevo thaIza. tyAre AcArya tene kSapaNA karavAno pratiSedha kare che ane kahe che ke, "tapa karavAne badale tuM svAdhyAyAdimAM yatna kara." AnAthI e prApta thAya ke, je sAdhu upavAsanA pAraNe upavAsa ke chaThThanA pAraNe chaThTha karI svAdhyAyathI AtmAne bhAvita kare che ane pAraNAnA samaye paNa glAnatA vagara saMyamayogamAM utthita rahe che, tevAne potAnI upasaMpar sAmAcArI AcArya Ape che. ahIM prazna thAya ke anya AcAryanI upasaMpad sAmAcArI svIkArIne jeo tapa kare che ane pAraNA samaye glAna jevA thatA nathI, teonI te gacchanA sAdhuo kema vaiyAvacca kare che ? teno Azaya e che ke vizeSa prakAranA tapasvI jema tapavizeSamAM yatna kare che, tema teo tapa karIne zAstraadhyayanathI paNa AtmAne bhAvita kare che, ane vizeSa prakAranI nirjarAne prApta kare che. AvA viziSTa tapasvIone zAstraadhyayanathI bhAvita thavAmAM sahAyaka thavuM te mahAnirjarAnuM kAraNa che, tethI gacchanA sAdhuo te tapa mATe upasaMpad sAmAcArI svIkAranAra sAdhu pAraNe glAna jevo nahIM hovA chatAM tenuM vaiyAvacca karIne nirjarA kare che; ane A mahAtmA paNa potAnA tapa ane svAdhyAyanI anumodanA karIne vaiyAvacca karanAra sAdhuo nirjarAphaLane pAme tadarthe gacchanA sAdhuonI vaiyAvacca svIkAre che. vaLI jeo tapa karIne pAraNAnA divase glAna thAya che ane tenA kAraNe svAdhyAyAdi ucita For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94-95-96 kRtyomAM sudaDha yatna karI zakatA nathI, teone tapa karavA karatAM svAdhyAyAdi ucita kRtyothI AtmAne bhAvita karavo te vadhu hitAvaha che; AthI tevA sAdhuone nitya ekAzana karIne saMyamayogamAM upasthita rahevAno vidhi che arthAt "dazavaikAlika sUtra"nI 'yado nirvA tochamma...." gAthAthI nitya ekAzana karIne svAdhyAyamAM udyata rahevAnuM kahela che. te rIte vikRSTa tapa karanAra paNa jo pAraNAmAM glAna jevo thato hoya to AcArya tapa karavAno niSedha karIne svAdhyAyAdimAM yatna karavA kahe che. AnAthI e phalita thAya ke, vizeSa tapa karanArane paNa atyaMta apramAdanI vRddhi arthe zakti keLavAtI hoya to tapa karavAno adhikAra che, anyathA nathI. vaLI anya kahe che ke, vikRSTa kSapaNA karanAra pAraNAnA samaye glAna jevA hoya to paNa upasaMpad sAmAcArI apAya che. teno Azaya e che ke, vikRSTa kSapaNA karanAra aThThamAdinA pAraNe aThThama ke mAsakSamaNAdi tapanA pAraNe mAsakSamaNa karatA hoya che; vaLI teo apramAdabhAvathI AtmAne bhAvita karatA hoya che. tethI pAraNAnA divase glAnI Ave eTalAmAtrathI kSapaNAno niSedha karAya nahIM, kema ke ghaNo apramAda karyo ane pAraNAnA divase glAnatAnA kAraNe thoDo samaya apramAda na keLavI zake to paNa pharI aThThamAdi karatI vakhate apramAda keLavaze. mATe tevo kSapaka paNa kSapaNA mATe yogya che, ema anya AcArya kahe che. ahIM graMthakAra kahe che ke, vikRSTa kSepakamAM je mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa karanAra che, vaLI yAvaskRthika che ke je uttaramAM aNasaNa karanAra che, te pAraNAnA divase glAna hoya to paNa IcchAya che. AnAthI e phalita thayuM ke anyanA mate aThThamanA pAraNe aThThama karanAra paNa vikRSTa lapaka pAraNAmAM glAna hoya to paNa kSapaNA upasaM56 mATe adhikArI che, ane graMthakAranA mate mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa Adi karanAra pAraNAmAM glAna hoya to cAle, anya na cAle; ane yAvatruthika to aNasaNa karIne vizeSa prakAranI AtmasAdhanA karanAra che, tethI pAraNAmAM glAna thAya to paNa svIkArya che. A rIte yAvatkathika ane ItvarakAlika kSepakanuM svarUpa batAvyuM ane tene kyAre upasaMhad ApavI te vAta kahI. have kSapaNA mATe upasaMpad ApatAM pahelAM AcArye zuM viveka karavo joIe, te batAve che - kSapakane upasaMpadu Ape tenA pahelAM AcArye gacchavAsI sAdhuone pRcchA karavI joIe ke, "A kSapaka upasaMpadA svIkAravA arthe Avela che, to tame tenI upadhipratyupekSaNAdi kAryo karIne vaiyAvacca karI zakazo ?" jo AcArya gacchavAsI sAdhuone pRcchA karyA vinA kSepakane upasaMpadA Ape to sAmAcArInI virAdhanA thAya; kema ke gacchanA sAdhuone AcArye kahyuM nahIM hovAthI teo kSepakanI upadhipratyupekSaNAdi kare nahIM. tethI gacchane pUchIne AcArya kSepakane upasaMpadu ApavI joIe. ahIM prazna thAya ke, AcAryane je ucita lAge te kare, temaNe ziSyone zuM pUchavAnuM hoya ? ziSyoe to AcAryanI AjJAnuM pAlana karavAnuM hoya; kema ke AcArya vaDIla che, to potAnI AjJAne parataMtra evA ziSyone pUchIne koI paNa kArya zA mATe kare ? paraMtu Avo ekAMta niyama nathI. ziSyone nirjarA thAya te For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 94-95-96 499 mATe teonI zakti, teono utsAha paNa AcAryane vicAravAno che; ane A rIte gacchavAsI sAdhuone pUchavAthI nirjarAnA arthI evA sAdhuo svayaM svIkAre ane utsAhathI kArya kare to nirjarA thAya. anyathA kSapakanI kSapaNAmAM AcAryanI AjJAmAtrathI pratyupekSaNAdi kare ane utsAha vagara ke tevI zakti na hovA chatAM, kAyAnA zramathI ane manotibaLa vinA vaiyAvRttva kare, to nirjarA na thAya. mATe gacchavAsI sAdhuonuM manobaLa kevuM che, dhRtibaLa kevuM che, te paNa AcAryane vicAravAnuM che, mATe pRcchA kare che. jo AcArya gacchane pUchyA vinA kSapakane upasaMpadA Ape to gaccha paNa sAmAcArInI maryAdAne jANato hoya to kSapakanI bhakti kare nahIM. AthI kahyuM ke, asaMdiSTa evA gacchanA sAdhuo kSapakanI udhipaDilehaNAdi paNa karatA nathI. tethI gacchanI pRcchA vinA AcArya upasaMpad Ape to sAmAcArInI virAdhanA thAya. have jyAre AcArya navA kSapakane upasaMpadA ApavA aMge gacchavAsI sAdhuone pUche che, tyAre gacchanA sAdhuo kahe ke, "amane eka kSapaka che. e kSapakanI kSapaNAnI parisamApti pachI A navA kSapakanI ame vaiyAvRttva karIzuM," to upasaMpadA mATe Avela kSapakane AcArya kahe ke, "A kSapakanI kSapaNAno kALa samApta thAya tyAM sudhI kSapaNAmAM tuM vilaMbana kara." paraMtu kSapaka sarvathA vilaMbana na Icchato hoya to AcArya tene kSapaNA mATe upasaMpar Ape nahIM, paraMtu teno tyAga kare. paraMtu jo gacchanA sAdhuo viziSTa nirjarAnA arthIpaNA vaDe bIjA kSapakane paNa svIkAravA taiyAra hoya to AvelA kSapakane paNa AcArya potAnI upasaMpadA Ape. upasaMpadA ApyA pachI jene upasaMpadA ApI che tenuM vidhipUrvaka kArya pramAdathI ke anAbhogathI svagacchanA sAdhuo na kare to AcArya vaDe sAdhuone samyak preraNA karAvI joIe. je sAdhue vaiyAvRttva mATe upasaMpadA svIkArelI hoya ane vaiyAvaccanuM kRtya samyak na kare, athavA kSapaNA mATe upasaMpad svIkArI hoya ane apramAdathI utthita thaIne tapa-svAdhyAyAdimAM udyama na karato hoya, to AcArya upasaMpadA svIkAranArane sA2NA kare arthAt preraNA kare. ahIM sAraNAno artha smAraNA nathI karavAno, paraMtu Avazyakaniryukti pramANe codanA=preraNA, karavAno che; ane upasaMpadA svIkAranAra ati avinIta hoya to teno tyAga karavAno che. arthAt vaiyAvRttva mATe upasaMpadA svIkArelI hoya ane vidhipUrvaka vaiyAvRttva na karato hoya ane sAraNA karavA chatAM paNa vidhipUrvaka te vaiyAvAdimAM udyama na kare to teno tyAga karavAno che; ane kSapaNA mATe upasaMpad svIkArI hovA chatAM abhyasthita thaIne tapa-svAdhyAyAdimAM yatna na karato hoya, ane AcArya preraNA kare chatAM pramAda na choDe to teno paNa tyAga karavAno che. ane je sAdhuo vidhipUrvaka upasaMpad svIkAryA pachI upasaMpadA sAmAcArI pUrNa kare che, tyAre upasaMpadA sAmAcArI pUrI thavAthI temanuM visarjana karAya che, A prakArano viveka che. temAM AvazyakaniryuktinA sAkSIpAThano bhAva A pramANe che upasaMpanna vaiyAvaccAdi je kAraNathI Avelo che=je nimitte Avelo che, te pUruM na karato hoya to tene smAraNA=preraNA, karavAmAM Ave che, ane jo avinIta hoya to teno tyAga karavAmAM Ave; athavA - For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa00 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA H 97 upasaMpannano avadhikALa pUro thaI gayo hoya tyAre sAraNAsmAraNA karavAmAM Ave ke, "have tAruM svIkArela prayojana pUruM thaI gayuM che." te rIte smAraNA karavAmAM Ave, ane jo te vadhAre rahevA Icche to rAkhe athavA to teno visarga karavAmAM Ave che-te vadhAre rahevA na Icchato hoya to tenuM visarjana karAya che. II94lllpAkA avataraNikA : uktA sAdhUpasaMpat, atha gRhasthopasaMpadamAha - avataraNikArya : sAdhu upasaMpad kahevAI, have gRhastha upasaMpa kahe che - bhAvArtha : gAthA-69 thI 90 sudhInA jJAna, darzana ane cAritraviSayaka anya gacchanA AcAryanA AzrayaNarUpa sAdhuupasaMpa kahevAI, have gRhasthanI upasaMpadAne kahe che. ahIM prazna thAya ke sAdhuupasaMpardhA to anya gacchanA sAdhunuM AzrayaNa che, jyAre gRhasthanuM to sAdhu AzramaNa karatA nathI, to tene gRhasthaupasaMhad kema kahevAya ? teno Azaya e che ke, gRhasthanI mAlikInA sthAnano paribhoga karavo hoya tyAre gRhasthanI anujJA laIne ja te sthAnano paribhoga thAya che, tyAre sAdhune te gRhasthanuM AzrayaNa che, te apekSAe gRhastha upasaMpaduM kahela che. gAthA : khaNamavi muNINa kappai Neva adinnoggahassa paribhogo / iyarA'joge gejjho avaggaho devayAe vi / / 97 / / chAyA : kSaNamapi munInAM kalpate naivAdattAvagrahasya paribhogaH / itarAyoge grAhyo'vagraho devatAyA api / / 97 / / anvayArtha :| muLA=munione zAmavi kSaNa paNa kinnoda rimom=adAavagrahano paribhoga leva vapUrR kalpato nathI ja, carADano ItaranA ayogamAM pUrvasthitanA asaMbaMdhamAM TrevayANa vi devatAno paNa kavAdo=avagraha konsonnayAcanA karavo. 9aaaa gAthArtha :| munione kSaNa paNa adattAvagrahano paribhoga kAto nathI ja, ItaranA (pUrvasthitanA) asaMbaMdhamAM devatAno paNa avagraha yAcavo joIe. ll9ii. For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArIgAthA : 97 501 TIkA : khaNamavi tti / kSaNamapi munInAmadattAvagrahasya paribhogastatra sthAnopavezanAdirUpo na kalpate, tRtIyavratAtikramaprasaMgAt / taduktam - 'ittariyaMpi na kappai avidinnaM khalu paroggahAisu / ciTThittu NisIittu ca taiyavyayarakkhaNaTThAe / / (Ava.ni.721) iti / evaM ca bhikSATanAdAvapi vyAghAta: saMbhavet (vyAghAtasaMbhave) kvacitsthAtukAmena svAminamanujJApya vidhinA sthAtavyam / aTavyAdAvapi vizramitukAmena pUrvasthitamanujJApya sthAtavyam tadabhAve tvAha-itarasya-pUrvasthitasyApi, ayoge-asaMbandhe, devatAyAH tadadhiSThAtryA apyavagraho grAhyaHyAcitavyaH, aNujANao(ha) jassuggaho' iti / uktaM ca cUrNI - "Natthi tAhe aNuyANao devatA jassoggaho eso" rUti sAthenI TIkArya : vamavi tti' | e gAthAnuM pratika che. kSaNa paNa munione adatta avagrahato tyAM sthAna upavezanAdirUpa paribhoga kalpato nathI; kema ke tRtIya vratanA atikramano prasaMga che. te kahevAyuM cheHuparamAM kahyuM te AvazyakatirthaMktimAM kahevAyuM che. A. li. gAthA-721nA sAkSIpAThano artha A pramANe che - "trIjA vratanA rakSaNa mATe para-avagrahAdimAM nahIM apAyeluM sthAna, Ivara paNa alpa samaya mATe paNa, UbhA rahevA mATe=kAyotsarga karavA mATe ane besavA mATe, kalpatuM nathI." 'ti AvazyakatirthaMktinA uddharaNanI samAptimAM che. ane e rIte =munione yAcanA karIne nahIM prApta thayelA avagrahavALI bhUmino paribhoga arthAt tyAM UbhA rahevArUpa ane besavArUpa paribhoga kalpato nathI, e rIte, bhikSATanAdimAM paNa kyAreka vyAghAtano saMbhava hote chate, UbhA rahevAnI IcchAvALA sAdhu vaDe svAmInI anujJA laIne vidhipUrvaka UbhA rahevuM joIe. aTavI AdimAM paNa vizrAma karavAnI IcchAvALA sAdhu vaDe pUrva sthitanI=sAdhu Ave tenI pahelAM ja je tyAM sthAna prApta karI rahelA hoya te pUrva sthitanI, anujJA laIne rahevuM joIe. tenA abhAvamAM pUrva sthitanA abhAvamAM, vaLI zuM karavuM te kahe che, ItaranA=pUrva sthitatA paNa, ayogamAM=asaMbaMdhamAM, devatAno te sthAnanA adhiSThAtrI devatAno, paNa avagraha grahaNa karavo joIe='sajunAgada nado ' e pramANe yAcavo joIe, ane cUNimAM kahyuM che - "jo koI na hoya to=koI UbhuM na hoya to, devatA anugraha Ape jeno A avagraha che." 'tti cUNikAranA kathananI samAptimAM che. IITakA 1. itvarikamapi na kalpate'dattaM khalu parAvagrahAdiSu / sthAtuM nizIdituM ca tRtIyavratarakSaNArtham / / For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 97 noMdha :- ahIM TIkAmAM 'vyAdhAtaH saMmavet' nA sthAne 'vyAdhAtasaMmave' e prakArano pATha hovAnI saMbhAvanA che. tethI e pramANe ame artha karela che. 502 * 'kSaLavi' ahIM 'vi' thI e kahevuM che ke, adatta-avagrahano paribhoga munine vadhAre samaya to kalpato nathI, paraMtu kSaNa paNa kalpato nathI. * 'sthAnopavezanAvi' ahIM 'vi' thI sUvAnI ke AhAra grahaNa karavAnI kriyAnuM grahaNa karavuM. * 'paroThAsu' Avazyakaniryukti gAthA-721nA A zabdamAM 'vi' zabdano viziSTa artha karyo ke 'aneka prakAranA 52-avagrahAdimAM.' ane tenA dvArA paranA avagrahanA aneka bhedo che tenuM sUcana karAyuM che. * 'mikSATanAvApi' ahIM 'vi' thI vihArAdinuM grahaNa karavuM, ane 'pi' thI e kahevuM che ke rahevAnI IcchA hoya to to svAmInI anujJA levAya che, paraMtu bhikSATanAdimAM paNa vyAghAta samaye UbhA rahevA ke besavA svAmInI anujJA laIne sAdhue rahevuM joIe. * 'aTavyAvApi' ahIM 'vi' thI vihArAdinuM grahaNa karavuM ane 'pi' thI bhikSATanAdino samuccaya karavo. * 'pUrvasthitasthApi gayone' ahIM 'vi' thI e kahevuM che ke, pUrvasthitano yoga hoya to pUchIne Utare paNa pUrvasthita koI na hoya to paNa devatAne pUchIne=avagraha yAcIne, Utare. bhAvArtha: munine adattAdAna parihArArthe avagraha yAcavAnI vidhi che ane te avagrahanI yAcanA karIne te sthAnamAM rahe te gRhastha-upasaMpa -sAmAcArI che. sAdhuo koI paNa sthAnamAM kSaNabhara paNa UbhA rahevAnA hoya ke besavAnA hoya ke anya kriyA arthe sthAnano upayoga karavAnA hoya to te kSetrano paribhoga kahevAya. AvA prakArano paribhoga karavA arthe te sthAnanA je mAlika hoya tenI pAse avagrahanI yAcanA karIne te sthAnamAM sAdhu UbhA rahI zake ke besI zake. avagrahanI yAcanA na kare to trIjA adattAdAna vratamAM malinatA Ave che. AnA kAraNe sAdhuo bhikSAdi arthe gayA hoya tyAre paNa varasAdane kAraNe ke anya koI upadravane kAraNe koIka sthAnamAM UbhA rahevuM hoya tyAre, tenA svAmInI anujJA laIne vidhipUrvaka 2he che arthAt koI jIvane kilAmaNA na thAya te rIte pUMjI-pramArjIne potAnA zubha adhyavasAyanI vRddhi thAya e rIte zAstranA padArthonuM ciMtavana Adi kriyAomAM upayukta thaIne rahe che; paraMtu sAmAnya lokanI jema je te sthAnamAM UbhA rahIne rastAmAM AvatA-jatA lokonuM avalokana karavAmAM vyAvRta rahetA nathI. te batAvavA mATe TIkAmAM kahyuM ke, svAmInI anujJA laIne vidhipUrvaka rahevuM joIe. aTavI AdimAM paNa zramita thavAne kAraNe kyAMka vizrAma karavo paDe to te sthAnamAM pUrvamAM rahelA koI musApharAdi hoya to temanI anujJA laIne bese, ane koI na hoya to te sthAnasaMbaMdhI devatAnA avagrahanI paNa yAcanA kare. Azaya e che ke gRhastho rastAmAM jatAM paNa koIka sthAnamAM beThA hoya to te sthAna teo bese teTalA kALa sudhI teonI mAlikInuM gaNAya. tethI te sthAnamAM rahelA svAmInI yAcanA karIne sAdhune besavAnI vidhi che. jema koI gRhasthane tyAM sAdhu UtarelA hoya to te sthAna vastutaH to te gRhasthanI For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 503 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA H 98 mAlikInuM che, topaNa AgaMtuka sAdhu jema te gRhasthanA avagrahanI yAcanA kare che, tema tyAM pUrvamAM UtarelA anya sAdhuonA avagrahanI paNa yAcanA kare che; kema ke gRhasthoe te sAdhuone te sthAna amuka kALa mATe ApeluM che. tethI tyAM UtaravA mATe te sAdhuo pAse paNa yAcanA karavI joIe. tema aTavImAM paNa koIka sthAne koIka musAphara beThelA hoya ane sAdhune tyAM besavuM hoya to avagrahanI yAcanA karavI joIe. vaLI devatAo paNa sva-IcchAthI te te sthAnamAM potAnI mAlikI karIne beThelA hoya to tenI pAsethI paNa avagrahanI yAcanA karavI joIe, jethI adatta paribhogano doSa na lAge. ll9LA avataraNikA - tadevaM vivRtopasaMpatsAmAcArI, tathA coktA dazApi vidhAH, athopasaMharati - avataraNitArtha - nigamata arthe 'tazabda "tamA arthaka che ane upasaMpad sAmAcArInuM nigamata tat zabdathI kare che. "rva =e rIte gAthA-69 thI gAthA-97 sudhI upasaMpad sAmAcArI batAvI e rIte, upasaMpad sAmAcArI varNana karAI, ane te rIte=aMtamAM upasaMpa sAmAcArI varNana karAI te rIte, daze paNa sAmAcArInA prakAro kahevAyA. have upasaMhAra kare che - gAthA : evaM sAmAyArI kahiyA dasahA samAsao esA / jiNaANAjuttANaM guruparataMtANa sAhUNaM / / 98 / / chAyA : evaM sAmAcArI kathitA dazadhA samAsata eSA / jinAjJAyuktAnAM guruparatantrANAM sAdhUnAm / / 98 / / anvayArtha : vaM A rIte niLanuttA guruparataMtAna sAhUNaM jinAjJAyukta, guruparataMtra sAdhuonI sA= A saMda-daza prakAranI sAmAyArI=sAmAcArI samAso saMkSepathI diyA kahevAI. I98 gAthArtha - A rIte jinAjJAyukta, guruparataMtra sAdhuonI A daza prakAranI sAmAcArI saMkSepathI kahevAI. II98l. TIkA : evaM ti / evam anayA rItyA, eSA-pratyakSA, dazadhA sAmAcArI samAsata:-zabdasaMkSepataH, kathitA For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 98 504 nirUpitA / keSAmeSA saMbhavati ? ityAha-jinAjJAyuktAnAM bhagavaduktavidhiparAyaNAnAM, guruparatantrANAM - guruvazavarttinAM sAdhUnAM, mati / / 18 / / TIkArtha H 'ttva ti'| e gAthAnuM pratika che. i=A rIte=gAthA-4 thI gAthA-97 paryaMta varNana karyuM e rIte, A=pUrvanA varNanathI graMthakArane sva buddhipratyakSa, evI A daza prakAranI sAmAcArI samAsathI=zabdasaMkSepathI, kahevAI= nirUpaNa karAI. A daza prakAranI sAmAcArI kone saMbhave che ? ethI kahe che jinAjJAyukta evA=bhagavAna vaDe kahevAyelI vidhimAM parAyaNa evA, guruparataMtrone=guruvazavartI sAdhuone, hoya che. 98 bhAvArtha : daza prakAranI sAmAcA2InI vAta pUrNa thaI. tyAM prazna thAya ke, A sAmAcArI kone saMbhave che ? tenA uttarUpe graMthakAre kahyuM ke, "jinAjJAyukta evA guruparataMtra sAdhuone A sAmAcArI saMbhave che." Ama kahevAthI e artha phalita thAya ke, jeo bhagavadbhakta vidhimAM parAyaNa na hoya, tethI guru sAthe vasatA hoya topaNa arthathI gurune parataMtra na hoya tevA sAdhuo "A sAmAcArI mAre samyag pALavI che," evI IcchApUrvaka tenuM pAlana karavA yatamAna hoya topaNa teone saMbhavatI nathI. III avataraNikA : atha kIdRzasyeyamaikAntikAtyantikaphalahetuH ? ityAha - - avataraNikArya : have kevA prakAranA sAdhuone A=dazavidha sAmAcArI, ekAMtika ane AtyaMtika evA mokSaphaLano hetu thAya ? ethI kahe che - bhAvArtha : pUrva gAthAmAM batAvyuM ke, bhagavAne kahelI vidhimAM parAyaNa, guruparataMtra evA sAdhuone A davidha sAmAcArI saMbhave che. AnAthI samyag bAhya yatanA karanAra sAdhuone A sAmAcArI saMbhave che, tema batAvyuM. have kevA prakAranI aMtaraMga yatanA karanArane A sAmAcArI ekAMtika ane AtyaMtika sukharUpa je mokSaphaLa che, tenuM kAraNa bane che ? te batAvavA kahe che ekAMtika sukha eTale duHkhanA sparza vinAnuM mAtra sukha. mokSanuM sukha janma, jarA, mRtyu Adi sarva For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 upasaMpadA sAmAcArI, gAthA : 99 bhAvothI rahita hovAthI koI prakAranA duHkhane sparzanAra nathI, tethI ekAMtika sukha che. ane AtyaMtika sukha eTale AkALasadA, rahenAruM sukha. mokSanuM sukha kadI nAza pAmanAruM nathI, sadA rahenAruM che, mATe AtyaMtika sukha che. gAthA : ajjhappajjhANarayassesA paramatthasAhaNaM hoi / maggammi ceva gamaNaM eyaguNassaNuvaoge'vi / / 19 / / chAyA : adhyAtmadhyAnaratasyaiSA paramArthasAdhanaM bhavati / mArge caiva gamanametadguNasyAnupayoge'pi / / 99 / / anvayArtha : pannAriyasa adhyAtma vaDe dhyAnamAM ratanI sau=A sAmAcArI paramanthasadiv=paramArthanuM sAdhana=mokSano hetu do thAya che. jIvone pitta ane anupayogamAM paNa gussa A guNavALAnuM ukta sAmAcArInA pariNAmavALAnuM mami va=mArgamAM ja maviegamata che. gAthArtha : adhyAtma vaDe dhyAnamAM ratanI A sAmAcArI paramArthanuM sAdhana=mokSano hetu thAya che ane anupayogamAM paNa A guNavALAnuM mArgamAM ja gamana che. l99ll TIkA : ajjhappa tti / adhyAtmadhyAnaratasya antarbhAvitadhyAtRdhyeyabhAvenAtmanaiva parApekSAbahirmukhe svasvarUpe dhyAnamAtraniSThAM prAptasya eSA-sAmAcArI paramo dharmArthakAmApekSayotkRSTo'rthaH-puruSArtho mokSalakSaNastatsAdhanaM= taddheturbhavati / TIkArya : 'sannapU ra ' e gAthAnuM pratika che. adhyAtma vaDe dhyAnamAM ratanI arthAt adhyAtma vaDe jaraaMdaramAM bhAvita karyo che dhyAtRdhyeyabhAva jeNe evA AtmA vaDe ja, paranI apekSAe bahirmukha evA svasvarUpamAM dhyAnamAtranI niSThAne prApta evA sAdhunI, A sAmAcArI, parama=dharma-artha-kAmanI apekSAe utkRSTa artha=mokSalakSaNa puruSArtha, tenuM sAdhana teno hetu, thAya che. For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa06 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 99 bhAvArtha : sAdhue sarva prayatna karIne pUrNa AtmabhAvamAM javAnuM che ane AtmAno pUrNa bhAva krodhAdi cAra kaSAyonA pratipakSarUpa evA kSamA, mArdavatA, ArjavatA ane nirIhatarUpa che. tethI kSamAdi cAra bhAvovALA sAdhu potAnA AtmAne dhyeyarUpe nakkI karIne te bhAvone dhyAna dvArA pragaTa karavAno abhilASa kare che. te mATe "kSamAdi bhAvovALA mArA AtmAno huM dhyAtA chuM,' tevo nirNaya karIne tevA AtmAne pragaTa karavA mATe sAmAcArImAM yatna kare che. mATe AvA sAdhunI sAmAcArInuM pAlana kSamAdi bhAvonI vRddhi dvArA samatAnA prakarSamAM vizrAma pAme che. vaLI sAmAcArInuM pAlana e paranI apekSAe bahirmukha evuM potAnuM svarUpa che; kema ke IcchAkArAdi sAmAcArInuM pAlana potAnA sahavartI je sAdhuo hoya temanI apekSAe karavAmAM Ave che, tethI para jIvonI apekSAe IcchAkArAdinuM pAlana bahirmukha che. vaLI IcchAkArAdinuM pAlana potAnuM svasvarUpa che; kema ke IcchAkArAdinA pAlanathI jIva kaSAyonuM umUlana karIne potAnA svasvabhAvarUpa evA kSamAdi bhAvomAM javA mATe yatna kare che. tethI paranI apekSAthI bahirmukha evA svasvarUpamAM javA mATenA dhyAnamAtramAM niSThAne pAmelA evA sAdhu adhyAtmadhyAnarata che, ane AvA sAdhu A dazavidha sAmAcArI pALe che tyAre, te sAmAcArInA pAlananI kriyA bAhya AcaraNArUpa hovA chatAM, aMtaraMga rIte potAno dhyeya evo kSamAdibhAvavALo AtmA pragaTa thAya te rIte sAmAcArImAM sudaDha yatna kare che. mATe AvA sAdhu vaDe sevAyelI dazavidha sAmAcArI parama puruSArtharUpa mokSanuM kAraNa bane che. saMsAramAM cAra prakAranA puruSArtha che : dharma, artha, kAma ane mokSa. e cAra puruSArthamAM utkRSTa puruSArtha mokSa che; kema ke te ekAMte jIvane hitakArI che ane te mokSapuruSArthanuM kAraNa A dazavidha sAmAcArI che. utthAna : ahIM prazna thAya ke jIvane mokSanI prApti to zukladhyAnathI thAya che, ane je sAdhuo kSamAdibhAvavALA AtmAne dhyeya karIne ane te bhAvavALA AtmAno huM dhyAtA chuM tevo saMkalpa karIne, sAmAcArImAM pravRtti kare, topaNa tenAthI mokSa kaI rIte thaI zake ? tethI kahe che - TIkAH svaprayojyazukladhyAnAtizayarUpAdhyAtmadhyAnadvArA tasyA mokSahetutvamiti bhAvaH / TIkArya : sva=sAmAcArI, tenAthI prayojya je zukladhyAna tenA atizayarUpa adhyAtmadhyAna, tenA dvArA tenuM sAmAcArInuM, mokSahetutva che. e pramANe bhAva che tAtparya che. For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 99 507 bhAvArtha : adhyAtmadhyAnarata sAdhu sAmAcArInuM pAlana kare che. tenAthI=sAmAcArInA pAlanathI prayojya zukladhyAna che. te zukladhyAnano atizaya kSapakazreNImAM Ave che. te zukladhyAnano atizaya paNa vizeSa prakAranA adhyAtmadhyAnarUpa che ane te adhyAtmadhyAna dvArA pUrvamAM sevAyelI sAmAcArI mokSano hetu che. Azaya e che ke, je sAdhuoe eka mAtra lakSya karyuM che ke mAre kSamAdi cAra bhAvonI vRddhi karavI che ane te lakSyane sAme rAkhIne satata aMtaraMga rIte usthita che, tevA sAdhu bAhya AcaraNArUpa sAmAcArImAM atyaMta upayukta thaIne kriyA kare che tyAre, te kriyA dvArA tenAmAM kSamAdibhAvo vRddhi pAme che ane tenAthI krame karIne zukladhyAna pragaTe che. te zukladhyAna paNa anekavAra sevIne jyAre viziSTa prakAranuM rUpAtIta zukladhyAna pragaTe che, tyAre kSapakazreNIkAlIna zukladhyAna Ave che. te vakhate jIvamAM adhyAtmadhyAna pragaTe che arthAtu potAnA dhyeyane AvirbhAva karavA mATe mahAdhyAna pragaTe che, ane tenA baLathI sAdhumAM kSAyika evA kSamA-mArdavAdi bhAvo pragaTe che, jenAthI te sAdhu vItarAga banIne mokSarUpa phaLane prApta kare che. sAdhuonI dazavidha sAmAcArI atyaMta ucita pravRttirUpa che ane atyaMta ucita pravRtti samatAnA pariNAmathI thAya che. mATe, samatAnA lakSaNamAM paNa 'viyAvitti hAii a' ema kahela che. A atyaMta ucita pravRtti karavAthI kaSAyo tirodhAna pAme che ane kSamAdi bhAvo pragaTa thAya che. mATe dazavidha sAmAcArInuM pAlana samatAne jivADavAnA anukULa yatnasvarUpa che ane vidyamAna samatAne prakarSa karavAne anukULa yatnasvarUpa che. tethI sAmAcArInA pAlana dvArA prakarSane pAmelI samatA zukladhyAnanuM kAraNa bane che, mATe sAmAcArInuM pAlana paraMparAe mokSanuM kAraNa che. TIkA : nanu sAmAcArIniratasyApyanAbhogato'pi karmabandhasaMbhavAt kathamakarmatAbhimukhaM taddhyAnam ? ata Aha-mArga eva=mokSapatha eva ratnatrayasAmrAjyalakSaNe, gamanam=abhimukha: pariNAma, etadguNasya-uktasAmAcArIpariNAmazAlinaH, anupayoge'pi anAbhoge'pi, bhavati / yasya hi yatra karmaNi nairantaryeNAbhyAsastasya dRDhasaMskAravazAdanupayoge'pi tatra pravRttirdRSTacaraiveti na kiJcidanupapannam / tadidamuktaM lalitavistarAyAm"anAbhogato'pi mArgagamanameva sadandhanyAyenetyadhyAtmacintakA" iti, tatra tathApravRttiryogajAdRSTamahimnaiveti TIkArya : nanuM' thI gAthAnA uttarArdhanuM utthAna kare che - sAmAcArImAM niratane paNa=satata udyamazIlane paNa, anAbhogathI paNa karmabaMdhano saMbhava hovAthI akasmatAne abhimukha tenuM dhyAna kema che? AthI kahe che - For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 99 A guNavALAneaukta sAmAcArInA pariNAmavALAne, anupayogamAM paNa-anAbhogamAM paNa, mArgamAM ratnatraya-sAmrAjya-lakSaNa mokSamArgamAM ja, gamata=abhimukha pariNAma, thAya che. jene je karmane viSe kharekhara niraMtaratAthI=sAtatyathI, abhyAsa che, tene daDha saMskAranA vazathI anupayogamAM paNa tyAMete kriyAmAM, pravRtti daSTacara jo-dekhAya ja che. ethI karIne kaMI anupapanna nathI. ta=sAmAcArIviratane anAbhogathI paNa akasmatAne abhimukha dhyAna svIkAravAmAM kaMI asaMgata nathI te, A=uparanA varNanathI graMthakArane buddhipratyakSa evuM A, "lalitavistarAmAM kahevAyuM che - lalitavistarA' graMthanA sAkSIpAThano artha A pramANe che - "sabaMdha nyAya vaDe=sadadhanA dRSTAMta vaDe, anAbhogathI paNa mArgagamana ja che, e pramANe adhyAtmaciMtako kahe che." ti' uddharaNanI samAptimAM che. tyAM mArgamAM, te prakAranI pravRtti anAbhogathI paNa thatI pravRtti, yogaja- adaSTatA mahimAthI ja che, e pramANe yogathI bhAvita mativALA kahe che. * sImAvArIrirataca' ahIM pi' thI e kahevuM che ke, sAmAcArImAM nirata na hoya tene to karmabaMdha thAya, paNa sAmAcArImAM niratane paNa anAbhogathI karmabaMdhano saMbhava che. * 'manAmo toDaji' ahIM "i thI sahasAtkArano samuccaya karavAno che arthAt sahasAtkArathI to karmabaMdha saMbhave paNa anAbhogathI paNa saMbhave che. >> 'anupayopika nAmonokari ahIM thI e kahevuM che ke, AbhogamAM to mokSamArgamAM gamana che, paNa anupayogamAM paNa anAbhogamAM paNa, mokSamArgamAM gamana che. bhAvArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, adhyAtmadhyAnamAM rata evA sAdhune sAmAcArI mokSanuM kAraNa bane che. tyAM prazna thAya ke, lakSyane abhimukha daDha yatna karavAmAM paNa kyAreka anAbhoga thato hoya che. tethI je sAdhu dazavidha sAmAcArInA pAlanamAM nirata hoya tevA sAdhu paNa jyAre potAnA lakSyane abhimukha mAnasayatnane pravartAvavAmAM anAbhogavALA thAya tyAre karmabaMdha saMbhave che. tethI sAmAcArInA pAlanamAM vartato upayoga akasmatAne abhimukha kevI rIte banI zake ? Azaya e che ke, jIvanA zuddha bhAvanA AvirbhAva mATenA upayogathI jIva akarmatAne abhimukha dhyAnamAM varte che, paraMtu jyAre tevo sudaDha upayoga vartato nathI, tyAre sAdhuo dazavidha sAdhusAmAcArInA pAlanamAM yatna karatA hoya topaNa te anAbhogayukta upayogathI karmabaMdhano saMbhava che; kema ke tyAre Atmika bhAvone ullasita karavAmAM anAbhoga che. mATe tenI sAmAcArInuM pAlana mokSanuM kAraNa banI zake nahIM. A prakAranI zaMkAne sAme rAkhIne kahe che - For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 99 509 je sAdhue zuddha bhAvanA AvirbhAvane lakSya karIne tene anurUpa sAmAcArInuM pAlana mAre karavuM che" tevo saMkalpa karela che, ane te pramANe sAmAcArInA pAlanamAM paNa yatna kare che, te sAdhune upayogane tIvratAthI pravartAvavAmAM kyAreka anAbhoga vartato hoya to paNa tenI sAmAcArInA pAlananI kriyA mokSapathamAM gamanane abhimukha pariNAmavALI che. jema koI jIva koI kriyAmAM atyaMta suabhyasta hoya ane tenA daDha saMskAro vartatA hoya tyAre, te kriyAkALamAM kyAreka anupayoga hoya to paNa tenI pravRtti lakSyane anukULa hoya che. jema nipuNa citrakAra ati abhyastadazAvALo hoya ane citranI kriyA karato hoya tyAre, vacce anyatra upayoga hoya topaNa te samyagu citraniSpattine anukULa daDha saMskAra hovAnA kAraNe kriyAkALamAM citranI kriyA yathArtha thAya che; te rIte je sAdhu zuddha AtmAnA dhyeyane pragaTa karavA mATe sAmAcArImAM upayogapUrvaka haMmeza yatna karatA hoya, tevA sAdhune sAmAcArInI kriyAthI zuddha AtmAne pragaTa karavAnA daDha saMskAro hoya che. tethI sAmAcArInuM samyapha pAlana karatA hoya tyAre paNa, kvacit zuddha AtmAne pragaTa karavAnA upayogamAM anAbhoga vartato hoya topaNa, tenI sAmAcArIpAlananI kriyA ratnatrayIne abhimukha hoya che; mATe anAbhogamAM paNa sAmAcArInA pAlanakALamAM akarmatAne abhimukha tenuM dhyAna nathI, tema kahI zakAya nahIM. mATe sAmAcArImAM nirata sAdhu AbhogapUrvaka lakSya tarapha javA mATe yatna karatA hoya to te asmalita samatAnI vRddhinA pravAhamAM AgaLa AgaLa vadhe che, paraMtu anAbhoga hoya to paNa teno sAmAcArIno yatna lakSyane abhimukha hoya che. phakta AbhogakALamAM jevo vizeSa yatna che, tevo anAbhogakALamAM yatna hoto nathI, topaNa dizA eka che; mATe te sAdhuno sAmAcArIkALamAM vartato upayoga akasmatAne abhimukha che. lalitavistarA graMthanA kathananuM tAtparya A pramANe che - jema zAtAvedanIya karmanA udayavALA aMdha puruSo eka nagarathI bIjA nagare jatA hoya tyAre, te nagarano mArga dekhatI vyaktione vAraMvAra pUchIne te sthAne pahoMcatA hoya che, ane pratidina te mArge janArA aMdhapuruSa pratidinanA abhyAsane kAraNe koIne pUchatA na hoya to paNa te mArgamAMthI pasAra thatAM je sthAne vaLAMka levAno hoya te sthAne te rIte vaLAMka laIne Icchita nagare pahoMcI jAya che, paraMtu anya mArge jatA nathI; tema je sAdhu IcchAkArAdi sAmAcArInuM pAlana atyaMta lakSyane abhimukha thaIne karatA hoya, tyAre temanI sAmAcArInuM pAlana nirjarAnuM kAraNa bane te rIte thatuM hoya che, ane A rIte pratidina upayogapUrvaka abhyAsa karanAra sAdhune paNa kyAreka nirjarArUpa lakSyane anurUpa upayoga pravartato na hoya topaNa sadaMdhanyAyathI mArgagamana thAya che, tema adhyAtmaciMtako kahe che. Azaya e che ke, mokSa pratye baddhalakSyavALA sAdhu dareka sAdhusAmAcArI ucita kALe ucita rIte sevatA hoya che ane dareka kriyA lakSyane anurUpa thAya te rIte upayogapUrvaka karatA hoya che. Ama chatAM, AvA sAdhune kvacit IcchAkArAdi sAmAcArInA pAlanakALamAM te prakAranA samAlocanapUrvaka sudaDha upayoga na paNa pravartato hoya, ane anAbhoga vartato hoya, topaNa temanI te sAmAcArIpAlananI kriyA ratnatrayIrUpa For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 99 mArgamAM gamanarUpa bane che. jema aMdha mANasa rastAne joto na hoya topaNa rojanA abhyAsa pramANe je sthAnamAM mArga vaLAMka leto hoya te sthAnamAM vaLAMka laIne ucita sthAne pahoMce che, tema jeone adhyAtmano punaH punaH abhyAsa dRDha thayo hoya tevA sAdhuo, kyAreka lakSya tarapha atyaMta upayukta na hoya topaNa temanuM lakSyane abhimukha gamana thAya che, ema adhyAtmanuM ciMtana karanArA kahe che arthAt adhyAtmanuM svarUpa kevuM che, teno vicAra karanArA kahe che. vaLI mArgamAM te prakAranI pravRtti yogaja-adRSTa mahimAthI thAya che, e pramANe yogabhAvita mativALA kahe che. Azaya e che ke, je sAdhuo lakSyamAM atyaMta upayukta thaIne dazavidha sAmAcArImAM yatna kare che, teono upayoga darzAvadha sAmAcArI dvArA vItarAgabhAvane abhimukha satata pravartato hoya che, te teonI mArgagamananI pravRtti che; ane AvA sAdhuo kyAreka anAbhogavALA hoya topaNa yogamArgamAM prayatna cAlu rahe te prakAranI sAmAcArInI pravRtti, yogaja=saMyamarUpa yogathI thayeluM, adaSTa=kSayopazamabhAvane pAmeluM karma, tenA mahimAthI thAya che arthAt yoga ja adRSTa=kSayopazamabhAvarUpa je cAritrano vyApAra, tenAthI kSayopazamabhAvane pAmeluM evuM sattAmAM raheluM cAritramohanIyakarmarUpa adRSTa, tenA mahimAthI thAya che. AnAthI e phalita thayuM ke, aMtaraMga jvalaMta upayoga nahIM hovA chatAM teonI sAmAcA2InI pravRtti vItarAgatAne abhimukha thAya che, tethI anAbhogathI paNa akarmatAne abhimukha teonuM dhyAna che. arthAt punaH punaH cAritrasevananA baLathI thayelo cAritramohanIyakarmano kSayopazama, anAbhoga hoya topaNa vItarAgatAne abhimukha sAmAcArInA pAlanano yatna karAve che. tethI temanI sAmAcA2InuM pAlana akarmatA abhimukha pariNAmavALuM che, e pramANe yogathI bhAvita karI che mati jemaNe evA yogI puruSo kahe che. arthAt yoganA pAramArthika svarUpane samajIne potAnI mati yoganA svarUpathI atyaMta bhAvita karI che tevA nirmaLa buddhivALA munio potAnA anubhavanA baLathI kahe che. ahIM adhyAtmaciMtakanA mata pramANe, adhyAtmanA punaH punaH sevanathI AtmAmAM paDelA saMskArane kAraNe mArgagamana thAya che, ane yogabhAvita mativALAnA mata pramANe AtmAmAM paDelA saMskAro nahIM, paraMtu punaH punaH upayogapUrvaka cAritranA sevananA kAraNe cAritramohanIyano kSayopazama thayelo che te, anAbhogakALamAM paNa mArgagamananI pravRtti karAve che, e pramANe bheda che. tethI e prApta thAya ke atyaMta upayogapUrvaka sAmAcArInA pAlanathI AtmAmAM je vItarAgatAne abhimukha saMskAro paDe che, te saMskAro paNa anAbhogakALamAM akarmatAne abhimukha yatna karAve che; ane sAmAcArInA punaH punaH karAyelA abhyAsathI kSayopazamabhAvane pAmeluM cAritramohanIyakarma paNa jIvane anAbhogakALamAM akarmatAne abhimukha yatna karAve che. AnAthI e phalita thayuM ke sAdhu jyAre upayukta thaIne kriyA kare che tyAre puruSakAranA baLathI vItarAgatA tarapha gamana che, jyAre te ja sAdhu kyAreka sAmAcArInA sevanakALamAM anAbhogavALA che tyAre For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 100 511 cAritranA sevanathI paDelA saMskAranA baLathI vItarAgatA tarapha gamana kare che athavA cAritranA sevanathI thayelA kSayopazamabhAvavALA cAritramohanIyakarmanA baLathI vItarAgatA tarapha yatna thAya che. AthI deva ane puruSakArano syAdvAda prApta thAya che, kema ke jyAre apramAdabhAvathI yatna kare che tyAre puruSakArathI vItarAgatA tarapha gamana che, ane jyAre anAbhoga che tyAre paNa kSayopazamabhAvavALuM deva tevA yogIne vItarAgatA tarapha pravRtta kare che. tethI te sthAnamAM deva balavAna che ane upayogapUrvaka sAmAcArIpAlana kare che tyAre puruSakAra baLavAna che. III avataraNikA - __ tadiha sAmAcArI nirUpyaikAntahitAvahatayA bhAvamAtrapravRttaye upadezasarvasvamAha - avataraNiyArtha: te kAraNathIegraMthanA AraMbhamAM sAmAcArInA nirUpaNanI pratijJA karI che te kAraNathI, ahIM gAthA-4 thI 99 sudhImAM, sAmAcArInuM nirUpaNa karIne (bhAvamAtranuM) ekAMta hitAvahANuM hovAnA kAraNe bhAvamAtranI pravRtti mATe upadezanA sarvasvane upadezanA rahasyane, kahe che - bhAvArtha : sAmAcArInA nirUpaNamAM sarvatra pariNAmapUrvakanI autsargika kriyAnuM mukhyarUpe varNana hatuM, paraMtu bhAvarakSaNa mATe kvacit apavAdathI sAmAcArInuM pAlana viparIta rIte paNa karavAnuM Ave che; kema ke mokSane anukULa ekAMte hitAvaha bhAva che, jyAre pravRtti to te bhAvanI puSTinuM ke niSpattinuM aMga bane te rIte karavAnI hoya che. tethI jyAre utsarganI pravRttithI bhAva niSpanna thato hoya tyAre utsarganI pravRtti karavAnI che, ane apavAdanI pravRttithI bhAva niSpanna thato hoya to apavAdanI pravRtti karavAnI che. tethI sarva pravRttimAM bhAvanI pradhAnatA che, ane te bhAva karAvavA mATe yadyapi apavAdika ghaNA kathanorUpa upadeza che, paraMtu te ghaNA vistAranI apekSA rAkhe che, tethI tenA rahasyane saMkSepathI kahe che - gAthA : kiM bahuNA iha jaha jaha rAgaddosA lahuM vilijjaMti / taha taha payaTiavvaM esA ANA jiNiMdANaM / / 100 / / chAyA : kiM bahuneha yathA yathA rAgadveSau laghu vilIyete / tathA tathA pravartitavyameSA''jJA jinendrANAm / / 100 / / anvayArtha : viMda vahunA=vadhAre kahevAthI zuM? sAmAcArInA pAlananI kriyAmAM nada naPS=je je rIte For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 100 rAthosA=rAgadveSa nahuM=zI vinimnati-vilIna thAya ta8 tada te te rIte pathamia=prayatna karavo joIe. kSA nivAA jinezvaronI AjJA che. 100gA. gAthArtha: vadhAre kahevAthI zuM? sAmAcArI pAlananI kriyAmAM je je rIte rAga-dveSa zIgha vilIna thAya te te rIte prayatna karavo joIe. A jinezvaronI AjJA che. ll100|| TIkA - kiM bahuNa tti / bahunA-bhUyobhASitena, kim? taddhi mitho dharmakathAyAmevopayujyate, na tu svalpasArajJAnamUlapravRttaya iti tatra tadudvejakatayA nAtyantopayuktama, upadezakarmAlaGkarmINAnAM ca svalpasAropadeza upaniSadbhUtaH 'mitaM ca sAraM ca vaco hi vAgmitA' iti vacanAt / noMdha:- "vAgmitA' e zabda 'vAmina' zabdane bhAvamAM 'tA' pratyaya lAgavAthI banela che. 'vani' no artha vANInAM kuzaLa evo thAya che. tethI vAgmitA=vANImAM kuzaLapaNuM, e artha prApta thAya che. TIkArya : jiM vahu tti' e gAthAnuM pratika che. vikra vahunA=ghaNuM kahevA vaDe zuM? te=vadhAre kahevuM te, kharekhara paraspara dharmakathAmAM upayogI che, paraMtu svalpasArajJAnamUla pravRtti mATe upayogI) nathI. ethI karIne tyAM=svalpasArajJAnamUla pravRttimAM, tenuM vadhAre kathananuM, uDhejakapaNuM hovAnA kAraNe atyaMta upayukta nathI, ane upadezakarma alaMkarmIono= upadezakarmamAM dakSa vyaktiono, svalpasAra upadeza upaniSadabhUta che; kema ke "mita ane sAravacana ja vAgmitA che"=vANInuM kuzaLapaNuM che. e prakAranuM vacana che. bhAvArtha mULa gAthAmAM kahyuM ke, "vadhAre kahevAthI zuM?" tenuM tAtparya TIkAmAM spaSTa kare che - prastuta sthAnamAM vadhAre kahevAnI AvazyakatA nathI; kema ke parasparanI dharmakathAmAM ja ghaNuM kahevuM Avazyaka che, paraMtu svalpasArabhUta jJAnamUlaka pravRtti mATe ghaNuM kahevuM Avazyaka nathI. Azaya e che ke, paraspara dharmakathA cAlatI hoya tyAre tattvanA nirNaya mATe dareka sthAnano vizadarUpe bodha karavA mATe ghaNuM kahevuM Avazyaka hoya che, paraMtu sArabhUta nirNaya to alpa zabdomAM ja kahevAya che. jema prastutamAM dazavidha sAmAcArI batAvI, te dareka sAmAcArImAM lakSya bhAva che, ane te bhAva kevA prakArano Avazyaka che te pradhAnarUpe batAvavo che; kema ke te bhAvane lakSya rAkhIne sAmAcArInI pravRtti karavAnI che, paraMtu te bhAvanirapekSa sAmAcArInI AcaraNA karavAnI nathI, tema batAvavuM che. tevA sthAne saMkSepathI na kahetAM vistArathI kahevAmAM Ave to jijJAsu jIvane udvega thAya; kema ke sAmAcArInA padArthano For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 100 pa13 bodha thAya teTaluM saMkSepa kathana karavAthI vicArakane saMtoSa thAya che, paraMtu ekanI eka vAta aneka dRSTikoNathI batAvavI AvA sthAne Avazyaka nathI; jyAre dharmakathAmAM tattvano nirNaya karavA mATe jyAM sudhI spaSTa bodha na thAya tyAM sudhI pharI pharI te vAta anya anya rIte batAvavI Avazyaka hoya che, tethI dharmakathAmAM vistArathI kathanI Avazyaka che. jyAre prastuta sthAnamAM sArarUpa bhAvakathanamAM, vistArathI kathana atyaMta upayogI nathI, ane upadezakarmamAM jeo kuzaLa che, teo upaniSabhUta-upadezanA sArabhUta, evA alpa padArthane kahe che arthAt jeo upadeza karavAmAM kuzaLa nathI, teo lAMbo lAMbo upadeza ApIne lokone samajAvavA prayatna kare che, paraMtu je upadeza karavAmAM kuzaLa che, te upadezaka to dareka ucita AcaraNA batAvyA pachI te sarvamAM zenI pradhAnatA che, te batAvavA mATe sArabhUta evo svalpa upadeza Ape che, je samasta pravRttimAM upaniSabhUta che. jema prastutamAM dazavidha sAmAcArI batAvI ane te dazavidha sAmAcArImAM sArabhUta evo alpa upadeza Apyo ke "rAga-dveSa je rIte nAza thAya te rIte dareka sAmAcArImAM yatna karavo joIe ke jethI prastuta sAmAcArI hitanuM kAraNa bane." AvA sthAne A rIte daza sAmAcArInuM varNana karyA pachI te dareka sAmAcArInA pAlanakALamAM kayA bhAvanI pradhAnatA che teno saMkSepa upadeza ApavAmAM Ave to kayA bhAvane pradhAna karIne sAmAcArImAM yatna karavo, tevo yathArtha nirNaya vicArakane thAya; jyAre dharmakathAmAM dareka sAmAcArInA apekSita judA judA bhAvono vistArathI bodha karAvavAmAM Ave to upakAra thAya; kema ke dharmakathAmAM A dareka sAmAcArI kaI kaI ucita pariNatine pragaTa karIne mokSa pratye kAraNa che, tevI jijJAsA hoya che, tethI te vakhate jijJAsune dareka sAmAcArInA bhAvono vistArathI bodha karAvavo Avazyaka bane che; paraMtu sAmAcArInA svarUpano bodha karAvyA pachI dareka sAmAcArInuM kendra kayo bhAva che, te saMkSepathI batAvavAmAM Ave to vicArakane pravRtti karavAmAM atyaMta upakAraka bane che. mATe prastuta gAthAmAM sArabhUta upadeza batAvela che, ane temAM sAkSI ApI ke, "mita ane sAra vacana ja vAgmitA cheHvANInuM kuzaLapaNuM che." tenAthI e kahevuM che ke, upadezaka je kaMI ucita pravRttino upadeza Ape tyAra pachI alpa zabdomAM te sarva pravRttinA sArabhUta vacana batAvIne kahe ke "Ane lakSya karIne tame pravRtti karazo to sarva pravRtti tamArA ISTanuM sAdhana thaze,' e upadezakanI vANInI kuzaLatA che. TIkA : tadevaM prastAvanAM vidhAyopaniSadupadezamevAha-tathA tathA tena tena prakAreNa, pravartitavyam-udyamavatA bhAvyam, iha-jagati, yathA yathA yena yena prakAreNa, rAgadveSau mAyAlobhakrodhamAnarUpI vilIyete kSayaM gacchataH / na hyatra kazcidekAnto'sti yatpratiniyata eva karmaNi pravartitavyamiti, kintvayamevaikAntaH yadrAgadveSaparikSayAnukUlyenaiva pravartitavyamiti / ata eva tadbhAvAbhAvAbhyAmanujJAniSedhayorapi parAvRttiH / taduktam - 'tamhA savvANunnA savvaNiseho ya pavayaNe natthi / AyaM vayaM tulijjA lAhAkaMkhi vva vANiyao / / 1. tasmAtsarvAnujJA sarvaniSedhazca pravacane nAsti / AyaM vyayaM tolayet lAbhAkAGkSIva vaNig / / For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 100 pa14 (upadezamAlA-392) iti / nanvevamAjJAbhaGgaH ? ityata Aha-eSA-'rAgadveSaparikSayArthameva prayatitavyami'tyAkArA''jJA pravaktRvAkyarUpA jinendrANAM tIrthakRtAM, sarvasya granthaprapaJcasyaitaduddezenaiva pravRtteriti dig / / 100 / / TIkArca - tatasma-te kAraNathI-upadeza karmamAM dakSano svalpasAra upadeza upaniSabhUta che, te kAraNathI, A rIte vadhAre kahevAthI zuM ? e rIte, prastAvanA karIne upaniSadurUpa upadezane ja kahe che - yathA yathA=je je prakAre mAyA,lobha, krodha, mAnarUpa rAga ane dveSa vilaya pAme-kSayane pAme, tathA tathA te te prakAre, ahIM=jagatamAM, pravartavuM joIe=udyamavALA thavuM joIe. ahIM=sAmAcArInA viSayamAM, koI ekAMta nathI ja. ane ekAMta nathI te spaSTa kare che - "je pratiniyata ja karmamAM pravartavuM joIe, e prakArano koI ekAMta nathI,' ema avaya che. paraMtu A ja ekAMta che, ane te ekAMtane spaSTa kare che - "je rAgadveSaparikSayanA anukULapaNA vaDe ja pravartavuM joIe, te ekAMta che, ema je teno avaya che. AthI ja=je rIte rAgadveSa parikSaya thAya te rIte pravRtti karavI joIe, temAM ekAMta che, AthI ja tenA=rAgadveSatA, bhAva ane abhAva dvArA anujJA ane niSedhamAM paNa parAvRtti che-anujJAnA sthAne niSedha ane niSedhanA sthAne anujJAnI prAptirUpa parAvRtti che. te=bhagavAnanI anujJA ane niSedhamAM rAgadveSatA bhAva ane abhAva dvArA parAvRti che te, upadezamALA gAthA-392mAM kahevAyuM che. upadezamALA gAthA-392no artha A pramANe che - "te kAraNathI sarva anujJA ane sarva niSedha pravacanamAM nathI. lAbhanA AkAMkSI, vaNikanI jema Aya-vyayanI =lAbha-nukasAnanI, tulanA kare." ti' zabda upadezamALAnA uddharaNanI samApti arthe che. "nanuM" thI zaMkA kare che - A rIte-pUrvamAM kahyuM ke, anujJA ane niSedhamAM parAvRtti che, e rIte, AjJAbhaMga thaze. ethI kahe che - AFrAgadveSatA parikSaya mATe ja pravartavuM joIe' e prakAranA AkAravALI A, pravaktanA vAkyarUpa AjJA jitendronI che tIrthakaronI che; kema ke sarva graMthanA prapaMcanI vistAranI, A uddezathI *rAgadveSanA kSayanA uddezathI ja, pravRtti che. e pramANe dizAsUcana che. I100 || * 'anujJAniyorapi' ahIM 'i thI e kahevuM che ke rAga-dveSanA bhAva-abhAva dvArA to anujJA-niSedha che ja, paNa anujJA-niSedhamAM paNa parAvRtti che. bhAvArtha : sAmAcArInuM nirUpaNa pUrNa thayA pachI 'hiM vahunA ?' dvArA prastAvanA karIne have samagra sAmAcArImAM For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 100 kayA lakSyane sAme rAkhIne yatna karavAno che, te rUpa upaniSabhUta upadezane batAve che - daze prakAranI sAmAcArImAM sAdhue te rIte yatna karavAno che ke je rIte cAra kaSAyarUpa rAga ane dveSano vilaya thAya. temAM yukti Ape che ke, bAhya AcAramAM koI ekAMta nathI, paraMtu anekAMta che; jyAre rAgadveSano kSaya karavA mATe prayatna karavAnA viSayamAM ekAMta che. AnAthI e prApta thAya ke bAhya sAmAcArI rAgadveSanA kSayanuM kAraNa banatI hoya tyAre te kartavya bane che, ane jyAre te sAmAcArI rAgadveSanA kSayanuM kAraNa na banatI hoya ane kaSAyavRddhinuM kAraNa banatI hoya to te akartavya che. jema ke zaktinuM ullaMghana karIne vaiyAvacca karavAmAM Ave to vaiyAvaccathI rAgadveSano kSaya na thAya, paraMtu anya ucita yogono nAza thAya; ane je ucita yogo rAgadveSanA kSayanA kAraNa banavAnA hatA, te rAgadveSano kSaya na karI zake. mATe kartavyarUpe thatI vaiyAvacca paNa tevA sthAnamAM akartavya bane che. tethI sAmAcArInA pAlanarUpa bAhya AcaraNAmAM ekAMta nathI, paraMtu rAgadveSanA kSayanuM kAraNa bane tyAre te sAmAcArI karavAnI bhagavAnanI anujJA che, ane jyAre te sAmAcArI rAgadveSanA kSayanuM kAraNa na bane tyAre te sAmAcArInA sevanano bhagavAne niSedha karelo che. AthI vastutaH sarvavirati saMpUrNa niravadya AcArarUpa hovA chatAM je jIvone sarvaviratinI bhUmikA prApta na thaI hoya tevA jIvone bhagavAne sarvavirati grahaNa karavAno niSedha karela che, ane te kathana adhyAtmasAranA 15mA adhikAramAM gAthA26mAM batAvela che. te A pramANe - 'ata eva hi suzrAddhAcaraNasparzanottaram / duSpAlazramaNAcAragrahaNaM vihitaM jinaiH / / ' teno artha A pramANe che - "A kAraNathI ja suzrAddhanI AcaraNAnA sparzanA uttaramAM duSpAla duHkhe karIne pALI zakAya tevA, zramaNAcAranuM grahaNa bhagavAna vaDe kahevAyuM che." upadezamAlAnA sAkSIpAThano bhAva A pramANe che - "bAhya AcaraNA-viSayaka pravacanamAM sarvathA anujJA ke sarvathA niSedha nathI, paraMtu dhananA lAbhanA arthI vaNikanI jema sAdhu Aya-vyayanI tulanA kare, arthAt kaI pravRtti karavAthI rAgadveSanA adhika nAzarUpa lAbha thAya che ? ane kaI pravRtti karavAthI rAgadveSanI vRddhirUpa vyaya thAya che ? tenI tulanA kare. tethI e prApta thAya che, jema lAbhano arthI vaNika lAbhane sAme rAkhIne bAhya pravRttimAM parivartana kare che, tema rAgadveSanA kSayanA arthI sAdhu, je vakhate je pravRttithI adhika rAgadveSa nAza thAya te pravRtti kare che, anya nahIM. AthI daze prakAranI sAmAcArImAM jyAre je je sthAnamAM rAgadveSano nAza na dekhAto hoya te te sthAnamAM te te pravRttino niSedha karIne apavAdathI tenI viparIta pravRtti paNa ISTa bane che. tethI daze prakAranI sAmAcArInA te te sthAnomAM aneka prakArano utsarga-apavAda prApta thAya. For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa16 upasaMpadA sAmAcArI / gAthA : 101 bhagavAne daza prakAranI sAmAcArI batAvI che, tethI te te sAmAcArInA sthAnamAM te te sAmAcArInuM pAlana karavuM joIe. tenA badale bAhya AcaraNAmAM anekAMta sthApIne rAgadveSanA kSayanA uddezathI viparIta pravRtti svIkAravAmAM Ave to AjJAbhaMganI prApti thaze. A prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - bhagavAnanI A AjJA che ke rAgadveSanA parikSaya mATe prayatna karavo joIe; kema ke dazavidha sAmAcArI kahenAra AkhA graMthano vistAra A uddezathI pravarte che. AnAthI e prApta thAya ke, rAgadveSanA kSaya mATe bAhya AcaraNAmAM anyathA pravRtti hoya topaNa bhagavAnanI AjJAno bhaMga nathI, paraMtu bhagavAnanI AjJAnuM pAlana che; ane rAgadveSanI vRddhi thatI hoya evI bAhya AcaraNA zAstrAnusArI hoya topaNa te bhagavAnanI AjJAthI anyathArUpe che; kema ke bAhya AcaraNAmAM bhagavAnanI AjJAno ekAMta nathI ane rAgadveSanA kSaya mATenI bhagavAnanI AjJAmAM ekAMta che. ll100nA avataraNikA - evaM sAmAcArInirUpaNadvAreNa bhagavantaM vardhamAnasvAminaM stutvA tatsamAptiM nivedayan svAminaM phalaM prArthayamAno racanAgarbhitaM svanAmAviSkurvannAha - avataraNitArtha - A rIte sAmAcArInA nirUpaNa dvArA bhagavAna vardhamAnasvAmInI stuti karIne tenI samAptine stutinI samAptine, nivedana karatAM svAmIne phaLanI prArthanA karatA, graMthakAra, racanAthI garbhita evA svanAmane AviSkAra karatAM svanAma pragaTa karatAM, kahe che - bhAvArtha : A graMthanA prAraMbhamAM maMgalAcaraNanI gAthAmAM kahyuM hatuM ke, sAmAcArInA nirUpaNa dvArA huM bhagavAna vardhamAnasvAmInI stuti karIza. tethI gAthA-2 thI gAthA-100 paryata graMthakAre varNana karyuM e rIte sAmAcArInA nirUpaNa dvArA bhagavAna vardhamAnasvAmInI stuti karI. have te stutinI samApti thAya che, tema bhagavAnane nivedana kare che; ane stuti karyA pachI bhagavAnanI pAse phaLanI prArthanA karatA graMthakAra upAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja bhagavAnanI stutinA phaLane batAve tevA prakAranI racanA che garbhamAM jene evA potAnA nAmane batAvatAM kahe che - gAthA : iya saMthuo mahAyasa ! jagabaMdhava ! vIra ! desu maha bohiM / tuha thotteNa dhuvacciya jAyai jasavijayasaMpattI / / 101 / / For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 101 chAyA : iti saMstuto mahAyazo ! jagadbAndhava ! vIra ! dehi mama bodhim / tava stotreNa dhruvaiva jAyate yazovijayasaMpattiH / / 101 / / anvayArtha : iya = prahAre saMdhuo stuti rAyela mahAyasa jagabaMdhava vIra ! = he mahAyaza ! he bhagajAMdhava ! he vIra ! maha=bhane bohiM=jodhine desu Ayo tuha thotteNa tabhArA stavanathI dhuvacciya = nizye 4 jasavijaya saMpattI = yaza jane vinayanI saMprApti jAyai = thAya che. // 101 // gAthArtha : ma prakAre stuti urAyelA he mahAyaza ! he bhagaNaMdhava ! he vIra ! bhane jodhine khapo. tamArA stavanathI nizce ja yaza ane vijayanI saMprApti thAya che. TIkA : iti / iti = amunA prakAreNa, saMstutaH, stutigocaraM nItaH, he vIra ! he mahAyazo - nirupamakIrtte ! he jagadbAndhava ! jagato bhavyalokasya, hitapravarttakA'hitanivarttakatayA bAndhava iva bAndhavastasyAmantraNam, maha iti mama bodhiM=samyaktvaM, desu iti dehi / aihikasaMpattistu tadbhavanAdantarA'vazyaM bhAvinItyAha-tava stotreNa-bhavataH stavanena, dhruvaiva nizcitaiva, jAyate - saMpadyate, yazaH = pANDityAdiprathA, vijayazca = sarvAtizayalakSaNastayo: saMpattiH = saMpat, tAbhyAmupalakSitA saMpattiraizvaryAdilakSaNA vA / yathA khalvajarAmarabhAvArthaM pIyuSapAnapravRttAvAntarAlikaM tApopazamAdikamAvazyakameva tathA bodhyarthaM bhagavadguNagAnapravRttAvAntarAlikamaihikasukhaM dhruvaprAptikamiti bhAvaH / atra 'yazovijayaH' iti granthakRtA svanAmaprakaTIkRtam / / 101 / / TIDArtha : 517 'iyatti / iti dehi' / 'iya tti' / ye gAthAnuM prati che. iti=khA prakAre, stuti 'rAyelA = stutinA viSayane prApta thayelA, he vIra ! he mahAyaza ! = nirupama kIrtivALA ! he jagadbAMdhava ! jagatanA=bhavyalokanA, hitapravartaka-ahitanivartakapaNA vaDe bAMdhava nevA jAMdhava : khA zabdo dvArA temane AmaMtraNa urela che. maha je mama bhane, arthamAM che. jodhine = sabhyatvane, desu dehi = khAyo arthamAM che bhane jodhine khAyo. utthAna : bhagavAna pAse samyaktvanI prArthanA karI, paNa aihikasaMpattiviSayakaprArthanA kema na karI ? tethI kahe che - ***** For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa18 upasaMpadA sAmAcArI/ gAthA : 101 TIkArca - dika saMpattistu .... navA / aihika saMpatti vaLI tenA bhavanathI=bodhinA bhavanathI, vacamAM avazya thanArI che, e pramANe kahe che - tamArA stotra vaDe tamArA stavana vaDe, dhruva nizcita ja yaza=pAMDityAdino vistAra, ane vijaya=sarva-atizaya-lakSaNa vijayate baMnenI saMpatti thAya che athavA te yaza ane vijayathI upalakSita aizvaryAdi-lakSaNa saMpatti thAya che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, bodhilAbhanI sAthe vacamAM aihika saMpatti nakkI thAya che, te ja vAta yathA' thI spaSTa kare che - TIkArya : yathA ....... pravaTItam | je pramANe ajara-amaranI prApti mATe amRtapAnanI pravRtimAM AMtarAlika vacce thanArA, tApanuM upazamana vagere Avazyaka ja che=avazya thAya che, tema bodhi mATe bhagavad guNagAnanI pravRttimAM AMtarAlika aihika sukha nicce prAptivALuM che, e pramANe bhAva che. ahIM=gAthAmAM, "yazovijaya" e pramANe graMthakAra vaDe potAnuM nAma pragaTa karAyuM. 101 * ahIM tAro zamari' mAM mAri thI dehanI puSTinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : graMthanA prAraMbhathI ahIM sudhI IcchAkArathI AraMbhI upasaMpa sAmAcArInuM varNana karyuM, te rIte stuti karAI=bhagavAna dazavidha sAmAcArInA kevA prakAranA pAlanathI vItarAga thayA te rIte stuti karAI. have te bhagavAnane saMbodhana karatAM kahe che ke, "he vIra ! he mahAyazavALA ! he jagatanA baMdhu ! mane bodhine Apo." A traNa vizeSaNo dvArA saMbodhana karIne batAvyuM ke, bhagavAna zatruno nAza karavAmAM vIra che, sAmAcArInuM pAlana karavAmAM atyaMta sAttvika hovAthI mahAyazavALA che arthAt atyaMta sAttvika tarIkenI nirupama kIrtivALA che ane potAnuM Atmahita sAdhyA pachI yogya jIvone hitamAM pravartaka ane ahitamAMthI nivartaka thaIne baMdhunA jevA baMdhu che. AvA jagatubaMdhunI pAse graMthakAra samyakatvarUpa bodhine mAge che. tyAM prazna thAya ke, jema bhagavAna pAse bodhinI IcchA karI tema pAMDityAdinI ane karmono vijaya karavAnI zakti paNa mAgavI joIe, to zAstrano nipuNa bodha ane sarvAtizaya vijaya prApta thAya, jethI potAnuM hita prApta thAya. tethI kahe che - jIvane jo bodhinI prApti thAya to tenI sAthe avazya A aihika saMpatti maLavAnI che, ane te bodhinA lAbha sAthe avazya aihika saMpatti kaI rIte prApta thAya te spaSTa karatAM kahe che : jema koI vyakti For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa19 upasaMpadA sAmAcArI | gAthA : 101 ajaraamara bhAvanI prApti mATe amRtanuM pAna kare to te pAnathI vacce tRSAno tApa upazama thAya che ane dehanI puSTi Adi paNa avazya thAya che; te rIte bodhinI prApti mATe koI jIva bhagavAnanA guNagAnanI pravRtti kare, to AMtarAlika zrutajJAnanA vizada bodharUpa pAMDitya ane karmonI sAme vijaya karavA mATe sarvAtizayalakSaNa sAmarthya avazya prApta thAya che, je aihika=Ihalaukika, sukharUpa che. graMthakArazrI bodhiprApti mATe bhagavAnanAM guNagAna kare che, tenAthI je bodhinI prApti thAya che te pAralaukika phaLa che, ane prastuta stuti dvArA bhagavAnanAM guNagAna karatI vakhate avAMtaraphaLarUpe zrutajJAnano vizada bodha thAya che ane karmanI sAme vijaya meLavavA mATe sAmarthya pragaTe che, te aihika sukharUpa che. Azaya e che ke, graMthakAre prastuta graMthanI racanA bhagavAnanI stutirUpe karI ane e racanA karavAthI potAne zrutajJAnano vizada bodha thAya che ane prastuta sAmAcArI pratyeno baddha rAga hovAne kAraNe karma sAme laDavA mATe sAmarthya pragaTe che, je baMne A lokamAM ja potAnA kalyANanA kAraNabhUta phaLa che; ane A rIte karAyelI stutinA kAraNe paralokamAM bhagavAnanA zAsananI prApti thaze te pAralaukika phaLa che. jema koI amara avasthAnI prApti mATe amRtanuM pAna kare, te amRtapAnanuM tAtkAlika phaLa tRSAnuM zamana ane dehasauSThava maLe che ane tenA pariNAme ajara-amara bane che, tema bhagavAnanA guNone pAramArthika rIte samajIne prastutamAM dazavidha sAmAcArInuM varNana karyuM tenA baLathI potAne janmAMtaramAM paNa bodhinI prApti thAo, evI abhilASA graMthakAre rAkhI, topaNa vartamAnamAM karAtI stutithI stutikALamAM dazavidha sAmAcArInA paramArthane samajavAnI zakti ane karma sAme yuddha karavA mATe sarvAtizayalakSaNa vijaya dhruva=nice, prApta thAya che, je vartamAnamAM ja tAtkAlika sukha che. ll10nA : sAmAcArI prakaraNa graMtha samApta : For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa00 prazakti | atha prazastikA zloka -1 saptAmbhodhitaTInaTIhataripustrInetranIradravat tadvakSojataTIpaTIrapaTalIzoSipratApoSmaNaH / yeSAM kIrtirakabbarakSitipaternRtyaM puro nirmame, zrImantaH sma jayanti hIravijayAste sUripaJcAnanAH / / 1 / / : prazasti H anyathArtha : satAmbodhataTInaTI=sAta samudranA kinArA upara rahelI kIrtirUpa taTI vaDe nRtya karatI kIrti vaDe daripustrInetranIraka-haNAyelA zatruonI strIonAM netronAM nIrathI bhIMjAtA talotarITIraparastrIzoSipratApagna =tenA strIonA, vakSa:sthaLa(chAtI)nA kinArArUpI peTa upara rahelA vastrane zoSe tevA pratApanI uSmAvALA vyakSitiSa: pUro=akabara rAjAnI AgaLa zeSAM zarti = jemanI kItie nRtye nirmane nRtya karyuM, te te zrImanta: zrImAna, sUri paMDyAnanA=sUrisiMha TIvinaya =zrI hIravijaya natti =jaya pAmyA. III zlokArca - sAta samudranA kinArA upara nRtya karatI naTI vaDe nRtya karatI kIrti vaDe, haNAyelA zatruonI strIonAM netronAM nIrathI bhIMjAtA strIonA vakSa:sthaLa(chAtI)rUpI taTI upara rahelA vastrane zoSI nAkhe tevA pratApanI ukhAvALA akabara rAjAnI AgaLa jemanI kIrtie nRtya karyuM, te zrImAna sUrisiMha zrI hIravijaya jaya pAme che. III vizeSArtha - akabara rAjA AgaLa pU. A. harasUrIzvarajI mahArAjanI kIrti vistAra pAmI hatI, te svarUpe hIrasUrIzvarajI mahArAjanI prastuta zlokamAM stuti karela che. zloka :-2 vAdAmbhodhirazoSi poSitadRDhasyAdvAdavAcAM mahAn, yeSAM vADavatejasApi na jagadvikhyAtavidyAbhRtAm / zrIhIraprabhupaTTanandanavanapratyakSakalpadrumAH, sUrizrIvijayAdisenaguravo rejurjagadvanditAH / / 2 / / anvayArtha: (zAstranA abhyAsathI) pavitavRDhavAvavAvAM jevAM poSaNa pAmelI daDha syAdvAdarUpI vANIvALA evA jeono, mahAna vAvAjhmo =mahAna vAdarUpI samudra nadidhyAvidyAmRtA=jagatamAM vikhyAta For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 521 prazasti vidyA dhAraNa karanArAonA vAivartanapi=vaDavAnala jevA vAdanA tejathI paNa na boSi=zoSaNa na pAmyo=sukAyo nahIM, evA zrIhIrapramupaTTananvanavanapratyakSatpadrumA=zrI hIraprabhunA paTTarUpI naMdanavanamAM pratyakSa kalpadruma jevA, nAN vanitA=jagatathI vaMdAyelA, sUrizrIvinAvilenanuravo=sUrizrI, vijaya che AdimAM jene evA senaguru revuH=zobhAyamAna thayA. IIII zlokArtha H (zAstranA abhyAsathI) poSaNa pAmelI dRDha syAdvAdarUpI vANIvALA evA jeono, mahAna vAdarUpI samudra jagatamAM vikhyAta vidhA dhAraNa karanArAonA vaDavAnala jevA vAdanA tejathI sukAyo nahIM evA, zrI hIraprabhunA paTTarUpI naMdanavanamAM pratyakSa kalpavRkSa jevA, jagatathI vaMdAyelA sUrizrI vijayasenaguru zobhAyamAna thayA. IIII vizeSArtha : senasUrIzvarajI mahArAja mahAvAdIone jItavAmAM samartha hatA, tethI jagatamAM vikhyAta evA vAdIone paNa temaNe jItI lIdhA, tema batAvIne temanI stuti prastuta zlokamAM karela che. zloka :-3 vRddhaM cArumarutprasaMgavazatazcitraM yayau yattapastejaHkalmazakakSadAhapaTutAmAcAmlanIrairapi / sUrizrIvijayAdidevaguravo rAjanti te sattadAmnAyanyAyanidhAnamAnasalasaddhyAnapradhAnaprathAH / / 3 / / anvayArtha : cAmarutkrama vizataH=suMdara pavananA prasaMganA vazathI (pavana AvavAnA kAraNe) vRddha=vadhelo, citra=citra prakArano cattavastuna=jeono taparUpI agni, gAvAntanorepi=AMbelarUpI pANIthI paNa bhagavAvA paTutA=karmanA samUhane dAha karavAmAM paTutAne yau=pAmyo, sattavAmnAyanyAyanidhAnamAnasannatadhyAnapradhAnaprayA:=sad evI teonI=vijayasenasUrinI, AmlAyamAM nyAyanA nidhAna ane manamAM vilAsa karatA dhyAnathI pradhAna prasiddhivALA evA te=te sUrizrIvinayavivevapuravo=sUrizrI, vijaya che jenI AdimAM evA vijayadevaguru rAnti zobhe che. / / 3 / / zlokArtha : suMdara pavananA prasaMganA vazathI vadhelo, citra prakArano jeono taparUpI agni, AMbelarUpI pANIthI paNa karmanA samUhane dAha karavAmAM paTutAne pAmyo, ane sad evI teonI AmnAyamAM nyAyanA nidhAna ane manamAM vilAsa karatA dhyAnapradhAna prasiddhivALA evA te sUrizrI vijayadevaguru zobhe che. II3II For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para prazakti vizeSArtha : | vijaya devasUri mahArAja tapapradhAna saMyamI hatA te batAvIne, AMbelAdi tapa karIne kevAM dharmanAM kAryo karyA te batAvIne temanI stuti prastuta zlokamAM karela che. zloka -4 Adatte na kumArapAlatulanAM kiM dharmakarmotsavai-ryaccAturyacamatkRtaH pratidinaM zrIcitrakUTezvaraH / tatpaTTodayazailatuGgazikhare mArtaNDalakSmIjuSaH sUrizrIvijayAdisiMhaguravaste'mI jayanti kSitI / / 4 / / anvayArtha : pratiniM-pratidina vyAsuryamata:=jeonA cAturyathI camatkAra pAmela zrIvitraTezvara zrI citrakUTano svAmI, gharmarmotsavai=dharmakarmanA utsavo vaDe hiM mArapAtunanAM ra matte zuM kumArapALanI tulanAne nathI dhAraNa karato? arthAt kumArapALanI tulanAne dhAraNa kare che. to rItuzire teonA paTTarUpI udayAcala parvatanA UMcA zikhara upara mArtaettakSmInuSasUrya jevI zobhAne dhAraNa karanArA te te kAma =A sUrizrIvinayasiMdara: natti ti=sUrizrI, vijaya che AdimAM jene evA siMhaguru pRthvI upara jaya pAme che. ll zlokArca - pratidina jeonA cAturyathI camatkAra pAmela zrI citrakUTano svAmI, dharmakarmanA utsavo vaDe zuM kumArapALanI tulanAne nathI dhAraNa karato ? arthAt kumArapALanI tulanAne dhAraNa kare che. teonA paTTarUpI udayAcala parvatanA UMcA zikhara upara sUrya jevI zobhAne dhAraNa karanArA te A sUrizrI vijayasiMhaguru pRthvI upara jaya pAme che. IlII vizeSArtha: | vijayasiMhasUrie citrakUTanA rAjAne pratibodha karIne kevAM dharmanAM kAryo karAvyAM, te batAvIne, kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrAcAryanI jema teoe paNa zAsanaprabhAvanA karI che, te vAta prastuta zlokamAM batAvela che. bloka :-5 taravuM - gacche svacchatare teSAM paripATyopatasthuSAm / kavInAmanubhAvena navInAM racanAM vyadhAm / / 5 / / anvayArtha : rUchyuM ane A bAjuteSAM teonARtare che svacchataragacchamAMripalyopataUSA=paripATIthI upasthita thanAravinAmanumAvena=kavionA prabhAvathInInAM nA navIna racanAvyadhAmeM karI.lipA For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para3 prazakti zlokA : ane A bAju teonA svacchatara gacchamAM paripATIthI upasthita thanAra kavionA prabhAvathI navIna racanAne meM karI. piI vizeSArtha: A rIte pU. A. zrI hIrasUrIzvarajIthI AraMbhI siMhasUrIzvarajI sudhInA potAnA pUrvajonI stuti karIne te gacchanA kavionI kRpAthI pote navIna racanA karela che, tema prastuta zlokamAM batAvela che. kayA kavinA anubhAvathI pote navA navA graMthonI racanA karI? temAM konI konI zuM zuM kRpA che? te 'tatha'i thI AgaLa batAve che - zloka -1 tathaSTi - yeSAM kIrtiriha prayAti jagadutsekArthamekAkinI, pAthodhervaDavAnalAd dhusarito bhItA na zItAdapi / SaTatarkazramasaMbhavastavaravakhyAtapratApazriyaM, zrIkalyANavirAjamAnavijayAste vAcakAstenire / / 6 / / anvayArtha : pAtho samudranA vakavAnanA=vaDavAnalathI ghusarito zItA ina mItA (ane) AkAzagaMgAnI ThaMDIthI paNa nahIM bhaya pAmelI ceSAM kIrti jeonI kIti =ahIM=jagatamAM, nakullezArthajagatanA jIvonA siMcanane mATe vizvanI prathati=ekAkI vistAra pAme che, te zrI virAnamAnavinaya =te zrI ane kalyANathI virAjamAna vijayavALA=zrI kalyANavijaya vAgha =upAdhyAye vartAzramamavastavavadhyAtapratApazriyaMkaSar tarkanA zramathI utpanna thayela stavarUpI dhvatithI prakhyAta pratAparUpI lakSmIne te nira=vistArI. dA. zlokArca - samudranA vaDavAnalathI (a) AkAzagaMgAnI ThaMDIthI paNa nahIM bhaya pAmelI evI jeonI kIti, ahIM=jagatamAM, jagatanA jIvonA siMcana mATe ekAkI vistAra pAme che, te zrI ane kalyANathI virAjamAna vijayavALA=zrI kalyANavijaya upAdhyAye, patarkanA zramathI utpanna thayela stavarUpI dhvanithI prakhyAta pratAparUpI lakSmIno vistAra karyo. in vizeSArtha : A zlokamAM pU. kalyANavijayajI upAdhyAya pAsethI potAne SaTu tarkano zrama karavAmAM koIka kRpA maLelI che, jethI pote navIna racanA karI che, tethI potAnI racanAmAM temanA upakArane smaraNa kare che. For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazakti pa24 zloka -7 svaprajJAvibhavena merugiriNA vyAloDitAd yatnato, haimavyAkaraNArNavAjjagati ye ratnAdhikatvaM gatAH / ete siMhasamAH samagrakumatistambaramatrAsane, zrIlAbhAdvijayAbhidhAnavibudhA divyAM zriyaM lebhire / / 7 / / anvayArtha: prajJAvimavera merinA=svaprajJAtA vaibhavarUpa meru parvata vaDe yatno cAnoditA-prayatnathI maMthana karAyelA marivA =hemavyAkaraNarUpa samudramAMthI ye=jeo noti jagatamAM ratnAdhivataMtra ratnAdhikapaNAne =pAmyA, tai=e samagravRtistaverametrAsane samagra kumatirUpI hAthIone trAsa karavAmAM siMdasaE=siMha samAna zrInAmaniyamaghAnavivudhA=zrInA lAbhanA kAraNe vijaya nAmanA vibudha=zrI lAbhavijaya, divyAM naimire divya zobhAne pAmyA. chA zlokArca - svapajJAnA vaibhavarUpa meru parvata vaDe prayatnathI maMthana karAyelA hemavyAkaraNarU5 samudramAMthI jeo ratnAdhikapaNAne pAmyA, e samagra kumatirUpa hAthIone trAsa karavAmAM siMha samAna zrInA lAbhanA kAraNe vijaya nAmanA vibudha=zrI lAbhavijaya vibudha, divya zobhAne pAmyA. ll7ll vizeSArtha : lAbhavijayajI mahArAja haimavyAkaraNamAM nipuNa che, tema batAvIne, potAne haimavyAkaraNanA adhyayanamAM temanAthI koIka upakAra thayo che, tethI navIna racanAmAM temanA upakAranA smaraNarUpe prastuta zloka racyo che. zloka :-8 dattaH sma pratibhA yadazmana iva prodyatpravAlazriyam, yeSAM mAdRzabAlizasya vilasatkAruNyasAndre dRzau / gItArthastutajItajItavijayaprAjJottamAnAM vayam, tatteSAM bhuvanatrayAdbhutaguNastotraM kiyatkurmahe / / 8 / / anvayArtha : ceSAM=jeonA vitnasAthalAnTe kRza=vilAsa karatA kAruNyathI bhInA dRSTiyugale karamanaH proistravAAiM rUva=paththarane prodha...vAlazrInI jema mAvanirAMca=mArA jevA bAlizane ya pratimAM =je kAraNathI pratibhAne ApI, ta=te kAraNathI nItarthastutagItanIvinayajJottamAna =gItArthothI stuti karAyelA jIta-AcAravALA, evA prAjJottama jItavijaya teSAM teonA muvanatrayAmutaguNastotraM= bhuvatatrayamAM adbhuta guNastotrane vicarmare ame keTaluM karIe ? intA. gAthArtha : jeonA vilAsa karatA, kAruNyathI bhInA daSTiyugale, paththarane prodhAvAlazrInI jema For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para5 prazasti mArA jevA bAlizane je kAraNathI pratibhAne ApI, te kAraNathI gItArthothI stuti karAyelA AcAravALA evA prAjJottama jItavijaya mahArAjanA bhuvanatrayamAM adbhuta guNastotrane ame keTaluM karIe? IIII. vizeSArtha: jItavijayajI mahArAjanI karuNA potAne adhyayananI pratibhA pragaTa karavAmAM kAraNa banI che, te rIte temano anubhava prastuta gAthAmAM batAvela che. bloka :-9 viprAnAtmavazAMzciraM paricitAM kAzI ca bAlAniva, mApAlAnapi vidviSo gatanayAn mitrANi cAjIgaNat / manyAyAdhyayanArthamAtraphalakaM vAtsalyamullAsya ye, sevyante hi mayA nayAdivijayaprAjJAH pramodena te / / 9 / / anvayArtha - mAyAdhyayanArthamAtrapahva=mArA vyAyaadhyayananA prayojanamAtraphaLavALA evA vAnyamunnIca= vAtsalyano ullAsa karIne jeoe vijhAnAtmavIza--viprone Atmavaza karyA DhAzi ra viraM riritAMane kAzIne ciraparicita karI,viSio jaina dharma pratye dveSavALA, gatinayA=AyanA bodha vinAnA=jene layonuM jJAna nathI evA, vAttAniva smAtApi=bALaka jevA rAjAone paNa mitra manISA=mitro gaNyA, te te navinayaprajJA =naya zabda che AdimAM jene evA vijaya=nayavijaya prAjJa di mayA pramodena sevyantaHkharekhara mArA vaDe AnaMdathI sevAya che. III gAthArtha : mArA nyAyaadhyayananA prayojanamAtraphaLavALA evA vAtsalyano ullAsa karIne jeoe viprone (brAhmaNone) Atmavaza karyA ane kAzIne ciraparicita karI, ane jaina dharma pratye SavALA ane nayanA bodha vinAnA evA bALaka jevA rAjAone paNa mitro gaNyA, te nayavijaya prAjJa kharekhara mArA vaDe AnaMdathI sevAya che. ICTI. vizeSArtha : potAnA guru nayavijayajI mahArAje potAne bhaNAvavA mATe zuM zuM sahana karyuM che, te prastuta gAthAmAM jaNAvela che : kAzInA paMDito jaina sAdhuo pratye dveSavALA hatA, topaNa teone Atmavaza karIne temanI pAsethI upAdhyAya yazovijayajI mahArAjane bhaNAvavA mATe zakya prayatna pU. nayavijayajI mahArAje karela che. vaLI kAzInuM kSetra potAne taddana aparicita hatuM, chatAM te kSetrano paricaya karIne bhaNAvavAno yatna karyo. tyAMnA rAjA brAhmaNonI mAnyatAthI vAsita hatA, tethI jaino pratye dveSa dhAraNa karanArA hatA ane nayavAdane jANanArA nahotA ane potAnI mAnyatAmAM bALakanI jema haThIlA hatA, topaNa te rAjAne mitra gaNIne pU. For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa06 prazakti nayavijayajI mahArAje upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjane abhyAsa karAvavAno prayatna karyo che, te vAta jaNAvIne prastuta zlokamAM pU. nayavijayajI mahArAjanI stuti karI che. zloka :-10 teSAM pAdarajAprasAdamasamaM saMprApya cintAmaNim, jainI vAcamupAsituM bhavaharI zreyaskarImAyatau / yatyAcAravicAracArucaritairatyarthamabhyarthanA-deSa nyAyavizAradena yatinA granthaH sukhaM nirmame / / 10 / / anvayArtha: teSAM teonA=yavijaya prAjJanA pAvarana:pratisanaM asAdhAraNa pAdaraja prasAdarUpa vintA saMgAtha ciMtAmaNine pAmIne zrerImAyata=bhaviSyamAM zreya karanArI bhavadarI bhavane haranArI naina vAvamusituM=jainavANInI upAsanA karavA mATe atyAcAravivAravAritairatyarthanamyarthanA yationA AcAravicAramAM suMdara caritravALA evA sAdhuo vaDe karAyelI atyaMta abhyarthanAthI cA vizAna tinA=vyAyavizArada yati vaDe ja prakhyA A graMtha =sAmAcArI prakaraNa graMtha suvaM nirmane sukhapUrvaka nirmANa karAyo. ||10|| zlokArtha: teonA=prAjJa nayavijayanA, asAdhAraNa pAdaraja prasAdarUpa ciMtAmaNine pAmIne, bhaviSyamAM zreyane karanArI, bhavane haranArI, jainavANInI upAsanA karavA mATe, yationA AcAravicAramAM suMdara caritravALA sAdhuo vaDe karAyelI atyaMta abhyarthanAthI, nyAyavizArada yati vaDe A sAmAcArI prakaraNa graMtha sukhapUrvaka nirmANa karAyo. ||10|| vizeSArtha: potAnA guru pU. nayavijayajI mahArAjanI kRpAne prApta karIne bhagavAnanI vANInI upAsanA karavA mATe ane sArA AcAravicAravALA munionI abhyarthanAthI A "sAmAcArI prakaraNa" graMtha pote nirmANa karyo che, te vAta prastuta zlokamAM karela che. zloka :-11 yAvaddhAvati bhAskaro ghanatamodhvaMsI viyanmaNDale, svargaGgApuline marAlatulanAM yAvacca dhatte vidhuH / yAvanmerumahIdharo'pi dharaNIM dhatte jagaccitrakRd, grantho nandatu tAvadeSa sudhiyAM khelan karAmbhoruhe / / 11 / / anvayArtha: thAvat jyAM sudhI vinaMka=AkAzamaMDaLamAM thanatamo dhvaMsI gADha aMdhakArane nAza karanAro mAtra sUrya ghAvati doDe che vAvaDyuM ane jyAM sudhI svAputtine AkAzagaMgAnI madhyamAM vidyu-caMdra marAtunanAM For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasti pa7 ghatte haMsanI tulanAne dhAraNa kare che, yavamarItharoDapi jyAM sudhI meru parvata paNa gharaLa gharUMkapRthvI upara rahelo che, tAva tyAM sudhI nazcitra=jagatane Azcarya karAvanAra gSa praco A graMtha thayAM= sabuddhivALAtA rAkhkhode hastarUpI kamaLamAM vetta~ramato na=AnaMda pAmo. 11pa. zlokArdha : jyAM sudhI AkAzamaMDaLamAM gADha aMdhakArane nAza karanAro sUrya doDe che, jyAM sudhI AkAzagaMgAnI madhyamAM caMdra haMsanI tulanAne dhAraNa kare che, jyAM sudhI meru parvata pRthvI upara rahela che, tyAM sudhI jagatane Azcarya karAvanAra A graMtha sabuddhivALAonA hastarUpI kamaLamAM ramato AnaMda pAmo. ll11II vizeSArtha: potAno karAyelo sAmAcArI prakaraNa graMtha suMdara buddhivALA yogya jIvonA hAthamAM zAzvata bhAvathI rame te prakAranI abhilASA karIne, bhagavAne batAvela sAmAcArI sadA mATe lokonA upakAra mATe bano, tevo uttama adhyavasAya prastuta zlokathI karela che. zloka :-12 ye granthArthavibhAvanAdatitamAM tuSyanti te santatam, santaH santu mayi prasannahRdayAH kiM tairaho durjanaH ? yeSAM cetasi sUktasantatipayaHsikte'pi nUnaM raso, madhyAhne marubhUmikAsviva payolezo na saMvIkSyate / / 12 / / anvayArtha : =jeo pranyAvibhAvanA graMthanA arthatA vibhAvanathI gatimAM tuSyanti-atyaMta tuSTa thAya che, te te santa =saMto sattataM=satata mathakamArA upara prasannahRdaya sastu=prasanna hRdayavALA thAo. madhyAhane mamUvisthiva=mabhUmimAM madhyAhnakALe jema ponaeNzo na saMvacite pANIno leza dekhAto nathI=sTeja paNa pANI dekhAtuM nathI, tema do ceSAM cesiaho ! jeonA cittamAM sUvattattvatiya sitte patra suuktanI saMtatirUpI pANInuM siMcana karAye chate paNa nUnaM=kharekhara raso (na vila)=rasa dekhAto nathI, teH kunaH vi=tevA durjano vaDe zuM? I12aa zlokArtha : jeo graMthanA arthanA vibhAvanAthI atyaMta tuSTa thAya che, te saMto satata mArA upara prasanna hRdayavALA thAo. marabhUmimAM madhyAhnakALe jema pANIno leza dekhAto nathI, tema aho! jeonA cittamAM suuktanI saMtatirUpI pANInuM siMcana karAye chate paNa kharekhara rasa dekhAto nathI, tevA durjano vaDe zuM? vicA For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 prazakti vizeSArtha: potAno sAmAcArI graMtha bhagavAnanA vacanAnusAra hovAthI je sajjano che te prastuta graMtha joIne prasanna hRdayavALA thAya che, tethI graMthakArane potAnI kRti mATe saMtoSa che. Ama chatAM, je loko sAmAcArInA sevanamAM pramAdI che, tevA zithilAcArIne A graMtha rucino viSaya banato nathI, topaNa graMthakAra teonI upekSA prastuta zlokamAM abhivyakta kare che. zloka :-13 kimu khidyase khala ! vRthA khalatA kiM phalavatI kvacid dRssttaa?| paranindApAnIyaiH pUrayasi vimAnavAmida? mArU anvayArtha : vatta ! --i vidya vRthA=Ne khala ! tuM vRthA kema kheda pAme che? ivattatA=zuM khalatA vi kyAreya navI kREA ? phaLavALI jovAI che? dekhAI che ?)=nathI dekhAtI. ahIM potAnI asAmAcArInI pravRttimAM paranijApAnIye paraviMdArUpI pANI vaDe mAnavanikyArAone vikra pUraNatuM kema pUre che?=bhare che? I13 zlokArya : | he khala ! tuM vRthA kema kheda pAme che ? zuM khalatA kyAreya phaLavALI jovAI che? arthAta nathI jovAtI. ahIM potAnI asAmAcArInI pravRttimAM, paramiMdArUpI pANI vaDe kyArAone tuM kema pUre che? II13|| vizeSArtha - pUrvagAthAmAM durjano pratyenI upekSA abhivyakta karIne have teone hitazikSArUpe kahe che ke, prastuta graMthane doSa ApavArUpa khalatA kyAreya phaLavALI thayelI jovAya che ? arthAt prastuta graMtha bhagavAnanA vacanAnusAra hovAthI bhagavAnanA vacana pratyenA rasavALA mahAtmAo teno svIkAra karaze, mATe khalatAthI tene doSa ApavA mAtrathI A graMtha jagatamAM agrAhya banato nathI. mATe zithilAcArIne kahe che ke, paraniMdAnA pANI vaDe karmabaMdhanI prApti thAya te rIte kyArAne tuM kema pUre che ? arthAt prastuta graMthanI niMdA karIne karmabaMdha thAya tevuM kema kare che ? zloka -14 jAnAti matkRtasya hi vidvAn granthasya kamapi rasamasya / nalinIvanamakarandAsvAdaM veda bhramara eva / / 14 / / For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazakti para9 anyathArtha : matasya distha granthaca=kharekhara ! mArA vaDe karAyelA A graMthanA rasannurasate vidA= koIpaNa vidvAna jJAnAti jANe che. temAM daSTAMta Ape che - mara =bhramara ja najinIvanamarazasviAvaMtranalinIvananA makaraMdanA=parAganA, AsvAdane ve=jANe che. II14 zlokArca - kharekhara ! mArA vaDe karAyelA A graMthanA rasane koI paNa vidvAna jANe che, bhramara ja nalinIvananA parAganA AsvAdane jANe che. ll14ll vizeSArtha: vaLI kavi, potAnA graMthane koNa samajI zake te batAvavA arthe kahe che ke, jema bhramara ja nalinInA vananA makaraMdane AsvAdI zake che, tema vidvAna ja A graMthanA paramArthane samajI zake che. mATe durjano A graMthane na samaje temAM A graMthano koI doSa nathI. zloka :-15 durjanavacanazatairapi ceto'smAkaM na tApamAvahati / tannUnamiyatkiyadapi sarasvatIsevanasya phalam / / 15 / / anvayArtha - sunavavanataiiravi durjananAM seMkaDo vacanothI paNa samAvaM ceta: amAruM citta tApa-tApane na sAvadati vahana karatuM nathI, te nUrva kharekhara !triyapi A kaMIka sarasvatI sevanaca=bhagavAnanA vacatanA sevananuM pAtraphaLa che. II1pa zlokArtha : durjananAM seMkaDo vacanothI paNa amAruM cita tApane vahana karatuM nathI, te kharekhara ! A kiMIka bhagavAnanA vacananA sevananuM phaLa che. I15ll vizeSArtha : sAmAnya rIte koI graMtharacanA kare ane tenI koI asamaMjasa rIte niMdA kare to graMthakArathI sahana na thAya; chatAM potAnI racanAnI durjano niMdA kare che to paNa graMthakArane tApa pedA thato nathI, tenuM kAraNa bhagavAnanI vANInuM sevana che, tema prastuta zlokamAM batAvela che. For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 prazakti zloka :-16 granthebhyaH sukaro grantho mUDhA ityavajAnate / na jAnate tu racanAM ghUkA iva ravizriyam / / 16 / / anvayArtha: prakhya suro granyo: graMthomAMthI graMtha-graMthomAMthI graMthanirmANa karavuM saheluM che, ti=e pramANe mUhA savajJAnataimUDha jIvo avajJA kare che, tu=paraMtu ravithiyama dhUvA =sUryanI lakSmIne ghuvaDonI jema nAM graMthanI racanAne nAnate teo jANatA nathI. I16 zlokArtha : graMthomAMthI graMtha nirmANa karavuM saheluM che, e pramANe mUDha jIvo avajJA kare che, paraMtu sUryanI lakSmIne jema ghuvaDo jANatA nathI, tema graMthanI racanAne teo jANatA nathI. ll16ll. vizeSArtha: khalanI jema durjano prastuta graMthanI niMdA kare che, tema keTalAka ardha vicArako kahe che ke, zAstranA graMthomAMthI padArtho grahaNa karIne graMtha racavo te koI mahattvanI vAta nathI, ane tema kahIne A graMthanuM avamUlyana kare che te teonI mUDhatA che. te ja batAvavA kahe che : jema ghuvaDo sUryanI lakSmIne jANatA nathI tema zAstramAMthI grahaNa karAyelo paNa A graMtha kaI rIte racAyelo che, tene teo jANatA nathI, tethI uttama evA graMthanuM avamUlyana kare che. zloka :-17 durjanagIo bhayato rasikA na granthakaraNamujjhanti / yUkAparibhavabhayatastyajyanti ke nAma paridhAnam ? T97ii anvayArtha: kurbana mathato durjananI vANInA bhayathI rasiFrasikota-nirUpaNa karavAmAM rasavALA graMthakAro graMtharAMgraMthakaraNano utti tyAga karatA nathI. cUparimavamati =jadhUkA)nA paribhavanA (herAna karavAnA) bhayathI rithAna=vastrano nAma carcAnti kharekhara ! koNa tyAga kare? arthAt koI tyAga na kare. II1LA zlokArtha : durjananI vANInA bhayathI, tatvanirUpaNa karavAmAM rasavALA graMthakAro graMthakaraNano tyAga karatA nathI. jUnA herAna karavAnA bhayathI vastrano kharekhara ! koNa tyAga kare ? arthAt koI tyAga na kare. II17ll For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa31 prazakti vizeSArtha : durjanonA vacanonA bhayathI potAno graMtha karavAno utsAha nAza thato nathI, te batAvIne, graMtharacanAnuM potAne je mahattva che te prastuta zlokamAM batAvela che. zloka :-18 upekSya durjanabhayaM kRtAd granthAdato mama / bodhipIyUSavRSTirme bhavatAd bhavatApahRt / / 18 / / anvayArtha - | durbanamayaM veca=durjananA bhayanI upekSA karIne mana to pratye mArA karAyelA A graMthathI e= mane AvatA ha-bhavatA tApane haranArI vothivIcUpavRSTi bodhirUpI amRtanI vRSTi avatAthAo. 18 zlokArca - durjananA bhayanI upekSA karIne mArA karAyelA A graMthathI mane bhavanA tApane haranArI bodhirUpI amRtanI vRSTi thAo. II18. vizeSArtha : durjananI upekSA karavApUrvaka racAyelA prastuta graMthathI potAne bodhinI prApti thAo, tevI prArthanA prastuta zlokamAM karAyela che. / / iti nyAyavizAradaviracitaM sAmAcArIprakaraNaM saMpUrNam / / A pramANe nyAyavizArada viracita sAmAcArI prakaraNa saMpUrNa thayuM. - pa ka For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 sAmAcArI prakaraNa | akArAdikrama (pariziSTa mUlagAthAnAmakArAdikrama: gAthAka sahitA gAthA gAthAGkaH | gAthA gAthAGkaH .......... 0 000 ajjhappajjhANarayassesA ...... aNigRhiyabalavirae(viriye)Na . .............. aNuogadAyagassa ...... abbhatthaNaM vi ............................... abbhatthaNAvihANe abbhatthieNa vi ..................... aha do vi. AgaMtugo ya............... ANAbalAbhiogo ANArAhaNajogo ..... ANAsuddho .......................... AbhogA puNakaraNe ..................... icchA'viccheo vi ................... 56 ............. ........ 49 ............... 31 eeNa nANaguNao ........ etto avavAeNaM 88 etto ceiyasiharAisaNe . 43 etto tivvA .............................. evaM NisIhiyA............................ ......41 esA NicchayaNayao ...................... esA jamattaladdhiyavisiTTha ............... evaM eyaguNANaM... .......61 evaM sAmAyArI .......................... .......98 evaMbhUaNaeNaM .. katti kaDaM kappAkappaMmi karaNaM puNa ...................... kAraNajAyaM .......................... kAreu a.................................... ....60 kiM bahuNA ................................. khaNamavi................ khalaNAi.. khele ya ........ gacchaMtassuvauttaM guruANAi .... gurupucchAi ghaDaNaM ca ................. caraNovasaMpayA......................... icchA'vicchedeNaM. .....74 ......100 ................ ................... .... 97 52 icchAkAraM kiJcA ............................... 19 icchAmicchAtahakkAro ............ iyarammi vigappeNaM .. iya saMthuo.. ........................ iyaresu vi ......... ihayaM atthaggahaNe ... ........... ihayaM ApucchA .... uccAgoavihANaM ................ ubhayagahaNA ya..... 9 .......75 mr .....53 3 . 62 . . .....71 uvasaMpayA ya ..... For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI prakaraNa | akArAdikrama gAthA chuhi assa jaM niyaNiyakajjaMmI vi huNa dANa jaivi hu icchAkAro. vihu maMgalabhUyaM. jaha muNisAmAyAriM. jAtasahi jeNa gurU. jeNevaM vavahAro.. jo jahavAyaM. jo micchatti jo sayameva. jhANeNaM ThANeNa. jai Naya esA Naya kevalabhAveNaM doSabahubhAvA Naya saMkeyAhINo NiyahiyakajjapaiNNANiveaNaM. yo NijjaraheU. tatto iTThasamattI tamhA akaraNayacciya tamhA gurupucchAe. tayahINakajjagahaNe tAvaiyAviya tINa dosaso dakkhasseyapaoge. DhajatvaogeNaM. gAthAGkaH 65 6 58 14 81 9 87 47 91 28 20 18 44 54 9 38 26 46 21 48 29 68 69 78 17 23 42 gAthA donni nisijjAu naNu egaTTa ttaNao.. je na savvaM nANAduvaggahassAsaMsAe . nANeNa jANai nicchayaNaeNa.. paDhamaM icchAkAro paDhamo ettha pucchA kira. pajjAeNa vi bhannai iyaM . mitta miumaddavatte mANussaM. vakkhAmi vattaNasaMdhaNagahaNe vaMdati tao diya tatto vi vihie kajje saMdiTTho. sAvajjajogavirao. saccattapaccaya sAya paiNNA siddhe muNINa. hoi agamaNe hoi paiNNAbhaMge. For Personal & Private Use Only 433 gAthAGkaH 76 39 84 34 59 33 89 16 73 51 85 86 .... 24 64 83 70 80 82 50 72 2 30 37 66 40 45 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kiM bahuNA iha jaha jaha rAgaddosA lahuM vilijjati / taha taha payaTTiavvaM pasa mALA niUiLavAI I'' | 'vadhAre kahevAthI zuM? je je rIte rAgadveSa zIgha vilIna thAya te te rIte (sAmAcArI pAlananI kriyAmAM) prayatna karavo joIe. A jinezvaronI AjJA che." : prakAzaka : tArtha " 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda - 380 000. 'phona : (079) 26604911, 30911401 mudraka : mudreza purohita, suryA ophaseTa, phona : (02010) 230366 TAITala DIjhAIna : jinezvara grAphIksa, phona : 26404804 (mo) 98240 15514 For Personal & Private Use Only