Book Title: Sagar Dharmamrutam
Author(s): Ashadhar, Manoharlal Shastri
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003099/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimiha vidyate, na sahaza pavi LILLLLL nadibAne WATRINTIMMIKIDY mANikacanda-digambara-jaina gnshmaalaa| sAgAradharmAmRtam saTIkam / A.K.MAYEKER Jain Education internauonal For Private & Personalise inelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRtam 1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacandadigambara jainagranthamAlA, dvitIya puSpa / paNDitapravarAzAdharaviracitam / sAgAradharmAmRtam / svopajJa - bhavya kumudacandrikA TIkAsametam / pADhamanivAsipaNDitamanoharalAlazAstriNA saMzodhitam / prakAzikA mANikacanda - digambara jainagranthamAlA samitiH / zrIvIra ni0 saMvat 2442 / vikramAbda 1972 / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Crishnarao Sakharam Patker, at the Shri Laxmi-Narayan Press, 402, Thakurdwar, Bombay. Published by Nathuram Premi, Honorary Secretary Manickchandra D. Jains Granth Mala Hirahag Near C. P. Tank Bombay. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyukta lAlA bihArIlAlajI sI. TI. mAsTara ga0 hAIskUla - amarohA / The Jain Vijaya Printing Press, Surat Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - F = = = = = = = "zrIyukta lAlA bihaariilaaljii|| Apa agravAlajAtIya digambara jaina haiN| bulandazaharake rahane2 vAle haiM aura amarauhAke gavarnameMTa hAIskUlameM mAsTara haiN| bar3e 7 hI yogya haiM / jainadharmake Apa acche jAnakAra haiN| urdUke nAmI lekhaka haiM / san 1897 se 1905 taka Apa 'dilaArAma' nAmaka urdUkA patra nikAlate rahe haiM / urdUmeM Apane 20-25 grantha likhe haiN| jainadharmakA pracAra karanekI ora ApakI bahuta ruci hai| jainasamAjako Apake dvArA bahuta lAbha pahuMca rahA hai| Apane eka 'jainadharmasaMrakSiNIsabhA' sthApita kara rakkhI hai jo bahuta acchA kAma kara rahI hai| in Apake putra ciraMjIvi zAnticandrajI bhI bar3e dharmapremI aura honahAra yuvaka haiN| Apane dharmapracAra karane ke lie isa graMthakI lagabhaga 250 pratiyA~ lenekI kRpA karake isa saMsthAko bahuta hI upakRta kiyA hai| 9 = = == = = = = Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana | svargIya dAnavIra seTha mANikacanda hIrAcandajI je. pI. ke kRtI nAmako smaraNa rakhane ke lie kaunasA kArya kiyA jAya, jisa samaya isa viSayapara vicAra kiyA gayA usa samaya yahI nizcaya kiyA gayA ki unake nAmase eka granthamAlA nikAlI jAya jisameM saMskRta aura prAkRtake prAcIna granthoMke prakAzita karanekA prabandha kiyA jAya / granthoMkA prakAzita karanA aura unakA pracAra karanA, yaha seThajIkA bahuta hI pyArA kArya thA, ataeva unake smAraka meM bhI yahI kArya kiyA jAnA sabane pasanda kiyA aura tadanusAra smArakakaNDakameTIkI sammati se yaha kArya zurU kara diyA gyaa| kameTIne isa kAryake lie eka svataMtra samiti bhI banA do jisakI anumati se granthoMkA cunAva, Amada kharca kI vyavasthA Adi kArya sampAdita hote haiM / granthamAlAke do aMka eka sAtha hI prakAzita kiye jAte haiN| mujhe AzA thI ki sAgAradharmAmRta jaldI taiyAra ho jAyagA; parantu kaI kAraNoMse isake prakAzita honeme derI ho gaI aura isI kAraNa yaha pahale nahIM kintu dUsare aMkake rUpameM prakAzita hotA hai / Age ke lie kavi hastimallakRta vikrAnta kauravIya nATaka, aura mahAkavi vAdirAjasUrikRta pArzvanAthacarita ye do grantha taiyAra karAye jA rahe haiM jo saMbhavataH do do mahIne ke antarase prakAzita ho jAya~ge / 6 granthamAlAkA pratyeka grantha lAgatake mUlyapara becA jAyagA, yaha nizcaya ho cukA hai, isalie yaha AzA nahIM ki granthamAlA meM kucha munAphA rahegA jisake dvArA yaha kArya sthAyIrUpameM calatA rahegA / isake sivAya isakA phaNDa bhI itanA nahIM hai jisake vyAjase isakA kharca calatA rahe, ataeva , Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAtmA bhAiyoMko cAhie ki eka to granthamAlAke phaNDako bar3hAnekA prayatna kareM aura dUsare isake dvArA prakAzita hue granthoMkI sau sau pacAsa pacAsa, yA kamase kama daza daza pA~ca pA~ca pratiyA~ kharIdakara jainasaMsthA oMko, vidyArthiyoMko, nirdhanoMko aura anyadharmI vidvAnoMko dAna kara diyA kreN| yadi jainasamAjake dharmAtmAoMne isa ora dhyAna diyA, to hama vizvAsa dilAte haiM ki isa saMsthAke dvArA saikar3oM luptaprAya aura durlabha jainagranthoMkA uddhAra ho jAyagA aura vizvasAhityameM jainasAhitya bhI eka gaNanIya sAhitya samajhA jAne lgegaa| hIrAbAga, bmbii|| kArtika vadI 2 saM0 1972 viniit-~naathuuraampremii| (avaitanika maMtrI) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDitapravara aashaadhrH| (hindIbhASAtaH saMskRte'nuvAdaH kAritaH) ayaM zrIvidvacchiromaNiH vyAravAla-(vagharavAla ) jAtidizAM nijatejasA bhUSayAMcake, ataevAsya AzAdhareti sArthakaM nAmAsti / tasya pitu ma salakhaNo mAtuzca zrIratnI iti prathitam / janma cAsya mANDalagaDhe yadasmin samaye mevAr3arAjye'ntargataH, khAmilocanendumita 123. vikramasaMvatsare nikaTavartini kasmiMzcitsamaye bbhuuv| ekonapaMcAzadadhikadvAdazazata( 1249) vikramAbde gajanIpaTTanasthazahAbuddInagaurInAmakena turuSkarAjena pRthvIrAjanRpendraM nijabaMdhane kRtvA indraprastha (dillI) svakIyarAjadhAnI sthaapitaa| tadaiva ca tena ajamerAkhyaprAnte AkramitaM / yavanAnAM mahadatyAcArebhyaH dharmanAzabhayena tatkSaNe paMDitavarasya pUjyapitaraH sakuTuMbaM mAlavIyarAjadhAnyAM dhAgapurI nyabasan / tadA tatra paramAravaMzIyasya pratApino vindhyavarmanRpasya rAjyamAsIt / eSa vindhyanarendravijayavarmetyAkhyAbhyAmapi prathitaH / - AzAdharasya pitA salakhaNaH ( sallakSaNaH) bhuvi bahusaMmAnita ityanumIyate / arjunavarmadevamahArAjasya dvAsaptatyadhikadvAdazazataparimita ( 1272) vikramAbdIyamekaM dAnapatramupalabdhamasti yadamarezvaratIrthe samarpitam / tadante ca " mahAsAMdhivigrahikarAjA salakhaNasaMmatena rAjaguruNA madanena" iti likhitamasti / anena jJAyate yat AzAdharasya pitA salakhaNAkhyaH arjunavarmadevanRpasya sAMdhivigrahikamaMtrI ( phorena sekreTarI ) babhUva, taM ca rAjapadavI upabdhA''sIt / arjunavamA vindhyavarmaNaH pautraH subhaTavarmaNastanUja AsIt / asya rAjyasamayo vikramIyapaMcaSaThyadhikadvAdazazatAbdata ekadvivarSa pUrva pazcAdvA'sti iti klpyte| AzAdharasya ramaNI sarasvatIti nAmnA prkhyaataa| tasyAHkukSitaH chAhaDAkhyaH sU nurabhavat yasya prazaMsA taireva svayaMkRtA likhitaM cAsti yat mahArAjArjunadevA api tadguNe'nuraktA Asan / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadA''zAdharo dhArApurI samAgatastadA tadAyurviMzativarSaparimitamAsIt / taijainendravyAkaraNasya jainanyAyazAstrANAM cAdhyayanaM dhArAmevAgatya kRtamiti dharmAmRtaprazastito'vagamyate / etAni granthAni tena viduSA vidvadvaramahAvIrAkhyopAdhyAyAt zrIvAdirAjapaNDitadharasenaziSyAdadhItAni / viSayAntarANAmadhyayanaM kutra kasmAtkRtamiti nAvagamyate / vidyAdhyayanAnaMtaraM tena saMsArayAtrAnihAya vyApAraM rAjasevA vetyAdi kiM kAryamanuSThitamatra viSaye kimapi na nirNIyate paramiti tvanumIyate yattasyAzeSaM jIvanaM vidyAsevane eva vyatItaM syAt / vyAkaraNa-kAvya-koza-nyAya-vaidyaka-dharmazAstrAdiviSayeSu tasyAsAdhAraNA gatirAsIt / eSu akhileSu viSayeSu tena zatAni vidyArthino niSNApitAH / etadgranthaprazasternavamazloke taTTIkAyAM ca keSAMcinijaziSyANAmullekhaM karoti kathayati ca yadetAdRzA aneke janA mayA vidvAMso'nuSThitAH / yathA-paMDita devacandrAdayo vyAkaraNajJAH kRtAH / vAdIndravizAlakIrtyAdIn SaDdarzananyAyajJAna vidhAya paravAdiSu vijayaH kaaritH| bhaTTArakadevacaMdravinayacaMdrAdayaH dharmazAstrANyadhyApayitvA mokSamArge prvrtitaaH| madanopAdhyAyAdIMzca sAhityajJAna vidhAyArjunadevasadRzAnAM sahRdayanRpANAM pratiSThAdhikAriNaH (rAjaguravaH ) kAritAH / ebhiH kAraNaiH zrIAzAdharasya pANDityamatitaramityanumIyate / vindhyavarmaNaH sAMdhivigrahikamaMtriNA mahAkavivilhaNena ekadA zrIAzAdharasya mahatI prazaMsA kRtA / tenoktaM he Arya yuSmAbhiH saha svAbhAvikaM sahodarya bhrAtRvarya cAsti, yato yathA yUyaM sarasvatI (zAradA) sUnavastathAhamapi sarasvatI ( mAtR) putro'smi / vikramAGkacarita-karNasundarInATakAdikartA vidyApatirvilhaNaH aashaadhrprshNsaakrtursmaadvilhnnkviishdbhinnesti| vidyApativilhaNena vikramIyasaMvat viMzatyadhikaikAdazazata 1120 mite kaashmiir|| narezakalazAkhyasya rAjyasamaye kAzmIradezastyaktaH / ayaM ca vilhaNo vindhyanarendrasamaye vikramIyapaMcAzadadhikadvAdazazatA 1250 bdAnumite jIvita AsIt / AzAdhareNa svIyaprazaMsAkorubhayorviduSo manI anyepi datte tayoreka udayaseno munirdvitIyazca madanakIrtiyatipatirAsIt / udayasenena sa ___ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAgheravAlavaravaMzasarojaMDsaH kAvyAmRtogharasapAnasutRptagAtraH nayavizvacakSuH kalikAlidAsa itivishessnnairvishessitH| evaM madanakIrtinApi 'prajJApuMja' ityuktvA tasya stutiH kRtaa| udayasenamuneH kazcidapi vizeSaparicayo na militaH, paraM tu madanakIrtiyatipativiSaye'dhunA katicit vRttAMtAni avagatAni saMti / zvetAmbarAcAryarAjazekharasUriNA paMcAdhikacaturdazazatavikramAbde 1405 nirmite 'caturviMzatiprabaMdhA'khyaitihAsikagranthe eko ' madanakIrtiprabandhanAmako'dhyAyo vartate / tena jJAyate yat madanakIrtiH vAdIndravizAlakIrteH ziSya AsIt / sa vidvadagraNI babhUva / catasRNAmapi dizAnAM vAdinaH parAjitya tena mahAprAmANiketi padamadhiSThitam / ekadA sa guruNA niSiddho dakSiNApathaM prasthitaH vijayamanutiSThan karNATakadezaM prAptaH / tatra vijayapuranarezaH kuMtibhojastatpAMDityopari mohito jAtaH tasmAcca sakAzAt svIyapUrvajacaritaviSayaka eko grantho nirmApitavAn / madanakIrtiH padyaracanayA yadAbravIt tadaiva ca rAjakanyA madanamaMjarI api paTAbhyaMtare sthitA tAni padyAni likhatisma / keSuciddineSu vyatIteSu tayoH parasparaM premAvirbhUtaM eko dvitIyaM manasA icchatisma / nRpeNedaM vRttamavagataM / tena kupitena madanakIrtivadhAyAjJA dattA paraMtu tadartha kanyApi martu saMnaddhA tadA vivazena rAjJA sa kSAntaH, tau ca vivAhasUtreNa baMdhitau / madanakIrtiH gRhastho bhUtvA sthitaH avasAnAvasthAparyaMtamapi gRhastha eva AsIt / vizAlakIrtiguruNA bahu prabodhitaH paraM kimapi phalaM na jAtaM / madanakIrteH kIdRzI dazA abhUdityanenAsmAkaM na kimapi prayojanaM / atra tu tasya vidvattAyAH saMbaMdhosti / asmin viSaye na kopi saMdehaH yat sa diggajavidvAnAsIt / tena cAzAdharasya prazaMsA kRtA''sIt / upari ekasmin sthale yasya madanopAdhyAyasyollekhaH AgataH yamAzAdharaH kAvyazAstre nipuNaM kRtavAn sa pUrvoktamadanakIrtito bhinna eva / madanopAdhyAyo'rjunavarmadevasya gururAsIt / tasyopanAma bAlasarasvatItyAsIt / arjunavarmadevena svakRtAmaruzatakaTIkAyAmanekasthaleSu likhitaM " uktaM copAdhyAyena bAlasarasvatItyaparanAmnA madaneneti / " AzAdhareNApi Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svopajadharmAmRtaTIkAyAM 'sa bAlasarasvatI mahAkavimadana' iti kathitaH / tena nirmitA 'parijAtamaMjarI ' nAmnI ekA nATikAsti / / vikramIyapaMcaSaThyadhikadvAdazazatapIramitAbde 1265 AzAdhareNa dhArAnagarI tyaktA nalakacchapure ca gatvA''vAsaH kRtaH / yamadhunA 'nAlachA ' iti kathayati / nalakacchapuraM dhArAtaH krozadazakaM dUre vartate tatra zrAvakANAM nivAso vipula Asot / tadA mAlavaprAMtasya nRpo'rjunavarmadeva AsIt / nalakacchapuraM gatvA nivAsakAraNamAzAdharo nijaprazastA jinadharmodyotanecchAM prakaTayati / anena jJAyate yadasmin samaye tena gRhsthaashrmaatsNbNdhstyktH| sa ca kazciduccapratimAdhArakaH zrAvaka iva nivasatisma / tannirmitajinasahasranAma stotrasya nimnazlokaiH pratIyate yatsa gRhasthAzramAdudAsIno jAtaH / -- prabho bhavAGgabhogeSu nirviSNo duHkhabhIrukaH / eSa vijJApayAmi tvAM zaraNyaM karuNArNavam // 1 // sukhalAlasayA mohAd bhrAmyanbahiritastataH / sukhaikahetornAmApi stavanaM jJAtavAn purA // 2 // adya mohagrahAvezazaithilyAtkiMcidunmukhaH / anantaguNamAptebhyastvAM zrutvAstotumudyataH // 3 // jJAyate yadAzAdharo'ntimasamayaparyaMtaM nalakacchapure eva nyavasat / tannirmitaiprA pyagraMtheSu anAgAradharmAmRtasya TIkA nikhilagraMthabhyaH pazcAdarthAt trayodazazatavikramAbde 1300 racitAsti, sA ca nalakacchapurasthaneminAthacaityAlaye pUrNatAM gatA / tasyAnye'pi prApyagranthA tatpure eva racitAH saMti / ___ AzAdharaH trayodazazatavikramAbdataH 1300 pazcAt kadAparyaMtaM jIvita iti bodhduM kimapi sAdhanaM nAsti / tathApi tena mahadAyuH prAptaM syAt / pUrvoktAbdakAle sa vRddha eva jAtaH syAt / tena dhArAgamanAnaMtaraM mAlavadeze nRpapaMcakaM siMhAsanAsInaM dRSTaM bhavet / viMdhyavarmasamaye dhArAM smaagtH| viMdhyavarmaNastanujaH subhaTavarmA jAtaH / subhaTavamasUnvarjunavarmaNaH samaye sa nalakacchapuramAgataH / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arjunavarmaNaH ko'pi putro nAsIt atastasya prapitAmahajayavarmaNo bhrAturlakSmIvarmaNaH pautro devapAlaH sAhasamallApa rAkhyo rAjasiMhAsanaM labdhavAn / asyaiva devapAlasya samaye AzAdhareNa svIyajinayajJakalpa ( pratiSThApATha ) racayitvA samAptiM nItam / devapAlAnaMtaraM tatputro jaitugidevo jayasiMhAparAkhyo rAjA babhUva / rmAmRtasya aa paNNavatyadhikadvAdazazatavikramAbde 1296 anAgAradharmAmRtasya TIkA trayodazazatavikramAbde 1300 yadA samAptimagAttadA jaitugidevasyaiva zAsanakAla AsIt / AzAdharo nijagraMthaprazastiSu svanirmitanimnalikhita graMthAnAmullekha karoti 1 prameyaratnAkaraH ( nyAyagranthaH ) | 2 bharatezvarAbhyudayakAvyaM svopajJaTIkAsahitaM / 2 dharmAmRtazAstraM - asya dvau bhAgau staH / eko anAgAro dvitIyaH sAgaraH / dvAvapi bhAgau svopajJaTIkAsamalaMkRtau / sAgArabhAgasyaikA paMjikAnAmnI TIkApi svopajJAsti / I 4 aSTAMgahRdayodyotinI TIkA - iyaM vAgbhaTasaMhitAkhyasuprasiddhavaidyakagraMthasya TIkAssti / 5 ArAdhanAsAraTIkA / 6 iSTopadezaTIkA - iyaM pUjyapAdakRteSThopadezasya TIkA / 7 amarakoSasya kriyAkalApaTIkA / 8 bhUpAlacartu viMzatikA TIkA / 9 kAvyAlaMkAraTIkA - rudraTasya prakhyAtAlaMkAragraMthasya TIkA | 10 jinasahasranAma saTIkam / 11 jinayajJakalpaM saTIkam / 12 triSaSThismRtizAstraM saTIkam / 13 nityamahodyotam / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAjImatIvipralambhakAvyaM saTIkam / 15 adhyAtmarahasyaM ( yogazAstraM ) / 16 ratnatrayavidhAnam / * aneneti saMbhavati yat trayodazazatAbdataH pazcAt tenAnyeSAmapi graMthAnAM racanA kRtA syAt / yeSAmullekha etatprazastiSu nAsti / pUrvokteSu graMtheSu madhye'dhunA jinayajJakalpaM, sAgAradharmAmRtaM, anAgAradharmAmRtaM,jinasahasranAma,nityamahodyotaM, iSTopadeza ityAdayo graMthA upalabhyate / zeSagranthAnAmanveSaNaM bhavitavyaM / / AzAdharasya racanAtIvakliSTAsti jJAyate cAta eva tena prAyaH svanirmitasakalAnAmapi granthAnAmupari TIkA likhitA saMti / etatsAgAradharmAmRtasya tu tena dve TIke racite tathApi tasya kRtau tadasAdhAraNapANDityamanumIyate / anyagranthasadRzaM tasyAyaM graMtho'pi atIva mahanIyo'sti, anenaiva ca kAraNenAyaM prakAzyate, zrAvakAcArasyAnya IdRgvistRto vizadazca grantho nAsti / iti kRtaM pallavitena / nivedakaH naathuuraampremii| mallikhita vidvadranamAlAyAmAzAdharaviSaye eko vistRto lekhosti, ye mahAzayAH pipaThiSavaste 'jainamitra Aphisa, hIrAbAga, baMbaI' iti sthAnata AnAyya pttNtu| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo viitraagaay| saTIkaM sAgAradharmAmRtam / zrIvarddhamAnamAnamya mandabuddhiprabuddhaye / dharmAmRtoktasAgAra-dharmaTIkA karomyaham // 1 // samarthanAdi yannAtra bruve vyAsabhayAtkacit / tajjJAnadIpikAkhyaita-tpanikAyAM vilokyatAm // 2 // atha caturthAdhyAye sudRgbodho galavRtta-moho viSayaniHspRhaH / hiMsAdervirataH kADhUnyA-dyatiH syaacchraavko'shtH|| ityuktam / ato madhyamaGgalavidhAnapUrvakaM vineyAnprati sAgAradharmAmRtaM pratipAdyatayA pratijAnIte atha natvAhatolaNa-caraNAn zramaNAnapi / taddharmarAgiNAM dharmaH sAgArANAM praNeSyate // 1 // TIkA--praNeSyate prtipaadyissyte'smaabhiH| kaH, 'uktakarmatApannaH dharmaH ekadezaviratilakSaNaM cAritram / keSAM, sAgArANAM vakSyamANalakSaNAnAM gRhasthAnAm / kiMviziSTAnAM, taddharmarAgiNAM teSAM zramaNAnAM dharme sarvaviratirUpe cAritre rAgiNAM saMhananAdidoSAdakurvatAmapi prItimatAm, yatidharmAnurAgarahitAnAmagAriNAM dezaviraterapyasamyagrUpatvAt / sarvaviratilAlasaH khalu dezaviratipariNAmaH / kiM kRtvA praNeSyate, natvA ziraH pravhIkaraNAdinA vizuddhamanoniyogena ca pUjayitvA / kAn, arhatastIrthakaraparamadevAn / kiMvi 1 praNayanakriyAkarmatApanaH / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte wwwwwwwwwwwwwwwwww ziSTAn , akSUNacaraNAn akSuNaM sampUrNa sakalamohaprakSayAdAvirbhUtatvena nityaM nirmalaM caraNaM yathAkhyAtacAritraM yeSAM te akSuNacaraNAstAn / na kevalamahato natvA zramaNAnapi namaskRtya, zrAmyanti bAhyamAbhyantaraM ca tapazcarantIti zramaNA AcAryopAdhyAyasAdhavastAn / kiMviziSTAn, athUNacaraNAn akSuNaM bhAvanAvizeSabalAdanaticAraM cAritraM kSAyopazamikasaMyamapariNAmo yeSAM te tAn / kathaM atha, athetizabdo maGgalArthaH adhikArArtho vaa| itaH sAgAradharmo'dhikriyate ityarthaH // 1 // kiM lakSaNAH sAgArA ityAha anaadyvidyaadossotth-ctuHsnyjaajvraaturaaH| zazvatsvajJAnavimukhAH sAgArA viSayonmukhAH // 2 // TIkA-atra bhavantIti kriyAdhyAhAraH / bhavanti / ke, sAgArAH agAraM gRhaM sakalaparigrahopalakSaNaM saha agAreNa vartante iti sAgArAH / etadeva anAdyavidyetyAdivizeSaNatrayeNa sphuTayati-kiMviziSTAH sAgArA bhavanti, zazvatsvajJAnavimukhAH zazvadanavarataM svajJAne "ego me sAsado AdA nnaanndNsnnlkkhnno| sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA // " ityAdiparamAgamaprarUpite svAtmAvabodhe vimukhAH parAGmukhAH, tatra mukhyatayA'nupayuktA ityarthaH / punaH kiMviziSTAH, viSayonmukhAH viSayeSviSTeSu srakkAminyAdiSvaniSTeSu ca durbhojanadurvyasanAdiSu unmukhAH rAgAt dveSAcca vyApRtAH udyuktaaH| kuta etaditi hetuM prathamAntatvena nirdizati / punaH kiMviziSTAH, anAdyavidyAdoSotthacatu:saJjAjvarAturAH avidyA anityAzuciduHkhAnAtmasu viparItakhyAtiH, yasmAtpUrva nAsti sa AdiH, nAstyAdiyasyAH sA'nAdiH, anAdizcAsau avidyA ca anAdyavidyA, saiva doSo vAtapittakaphAnAM vaiSamyam, utthAnamutthA udbhUtiH, anAdyavidyAdoSAdutthA yeSAM te anAdyavidyAdoSotthAH, sajJAH AhArAdyabhilASAnubhavanasaMskArarUpAzcatasraH, tathA jvarAH prAkRto vaikRtazceti dvau pratyekaM sAdhyo'sAdhyazceti catvAraH, saJjJA eva jvarA mohasantAparUpatvAt sajJAjvarAH, catvArazca te sajJAjvarAzca catuHsaJjAjvarAH, anAdyavidyAdoSotthAzca te catussajJA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamodhyAyaH / jvarAzca anAdyavidyAdoSotthacatuH saJjJAjvarAH tairAturAH kadarzitAH / yata evambhUtAstataH zazvatsvajJAnavimukhAH / ata eva ca nityaM viSayonmukhAH svaparaprakAzAtmakatvAdAtmano vimukhAH // 2 // bhaGgayantareNa tAnevAha 1 anAdyavidyAnusyUtAM granthasaJjJAmapAsitum / apArayantaH sAgArAH prAyo viSayamUrcchitAH // 3 // TIkA - atrApi bhavantIti kriyAdhyAhAraH / evamazrUyamANaM kriyApadaM purastAdapyadhyAhAryam | bhavanti / ke te, sAgArAH / kiMviziSTAH viSayamUrcchitAH kAminyAdiviSayeSu mamedaM bhogyamahamasya svAmItyevaM mamakArAhaGkAravikalpaparatantratayA'dhyavasitAH / kathaM prAyo, bAhulyena sudRSTayo'pi cAritrAvaraNakarmodayavazAdevaM paryavasannAH samyagdRSTayaH | ye tu kecijjanmAntarAbhyastaratnayAnubhAvAtsAmrAjyAdizriyamapyanubhavanto'saMtInAthopabhoganyAyena tattvajJAnadezasaMyamapraNidhAnaparatvena bhujjAnA anyabhujjAnavadavabhAsante tadvyabhicArapradarzanArthaM prAya ityucyate / kiM kurvantaste tathA bhavantItyAha- apArayantaH azaknuvantaH / kiM kartuM aphAsituM nirAkartuM / kAM, granthasaJjJAM granthe parigrahe sajJA mamedamiti mUrcchApariNAmastAM / kiMviziSTAM, anAdyavidyayA'nusyUtAM - bIjAGkuranyAyena santatyA pravartamAnA tAm // 3 // evaM sAgArAn lakSayittvA tadbhAvAbhAvanidAnayoravidyAvidyayorbojopadezArthamidamAha --- naratve'pi pazyante mithyAtvagrastacetasaH / pazutve'pi narAyante samyaktvavyaktacetanAH // 4 // M TIkA - pazUyante hitAhitaviveka vikalatayA pazava ivAcaranti / ke te, mithyAtvagrastacetasaH mithyAtvena viparItAbhinivezena grastamAviSTaM ceto 1 dhAtrIbAlAsatInAtha- padminIcalavArivat / dagdharajjuvadAbhAti bhuJjAno'pi na pApabhAk // 2 vapurgRhaM dhanaM dArAH putramitrANi zatravaH / sarvathAnyasvabhAvAni mUDhaH svAni prapadyate // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte vvvv mano yeSAM te| kva sati, naratve'pi, narA hi prAyo vicAracaturacetasaH kila prasiddhAstadbhave'pi sati kiM punastiryagAdibhave ityapizaddhArthaH / evamavidyAmUlakAraNaM mithyAdarzanaM vibhAvya vidyAmUlakAraNaM samyagdarzanaM bhAvayitumAha-pazutve'pItyAdi, narAyante hitAhitavicAracaturatayA narA ivAcaranti / ke te, samyaktvavyaktacetanA: samyaktvena tattvArthazraddhAnalakSaNena samyagdarzanapariNAmena vyaktA zamasaMvegAnukampAstikyAnubhAvaiHpratItiyAgyA kRtA cetanA caitanyasampad yeSAM te / kva sati, pazutve'pi, pazavastiryaJcaste cAtra sajJina eva / jAtyA tiryagbhAve'pi sati samyaktvamAhAtmyAddheyopAdeyatattvajJAH pazavo'pi bhavanti kiM punarmanuSyAdaya ityapizabdArthaH // 4 // evaM sAmAnyato mithyAtvAnubhAvaM pradazyedAnIM tasya trividhasyApyanubhAvamupamAnairanubhAvayitumAha..keSAzcidandhatamasA-yate'gRhItaM grahAyate'nyeSAm / mithyAtvamiha gRhItaM zalyati sAMzayikamapareSAm // 5 // ___TIkA-andhatamasAyate ghorAjJAnavivartahetutayA nibiddaaNdhkaarvdaacrti| kiM tat, mithyAtvaM / kiviziSTamagRhItaM paropadezamantareNa pravRttatvAdanupAttaM anAdisantatyA pravartamAnastatvArucirUpazcitpariNAma ityarthaH / keSAM tattathA syAdityAha-keSAJcit ekendriyAdisajJipaJcendriyaparyantAnAM / kva, iha sNsaare| tathA grahAyate vividhAkArakAritayA grahavadAcarati bhUtAvezavadvivartata ityarthaH / / kiMtat, mithyaatvN| kiMviziSTaM, gRhItaM paropadezAdupAttamatattvAbhinivezalakSaNaM 1 rAgAdiSu ca doSeSu cittavRttinibarhaNam / __ taM prAhuH prazamaM prAjJAH samantAdravratabhUSaNam // 2 zArIramAnasAgantu-vedanAprabhavAdbhavAt / svaprendrajAlasaMkalpA-dbhItiH saMvega ucyate // 3 satve sarvatra cittasya dayArdratvaM dayAlavaH / dharmasya paramaM mUla-manukampAM pracakSate // 4 Apte zrute vrate tattve cittamastikyasaMyutam / AstikyamAstikairuktaM yuktaM yuktidhareNa vA / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamodhyAyaH / cidvaikRtaM / keSAM, anyeSAM sjnyipnycendriyaannaaN| tathA zalyati bahuduHkhahetutvAccharIrAntaHpraviSTakANDAdivadAcArati / kiM tat, mithyAtvaM / kimAkhyaM, sAMzayikaM mithyAtvakarmodaye sati jJAnAvaraNodayavizeSavazAt kimidaM jIvAdi vastu yathA jainairanekAntAtmakamucyate tathA syAdutasvidanyatheti calitA pratItiH saMzayaH, saMzaye bhavaM sAMzayikaM kacidaprAptanizcayamAtmasvarUpaM / keSAM tattathA syAdityAha-pareSAm indrAcAryAdInAm // 5 // nanvavidyAmUlAmithyAtvanirmathanasamarthasya samyaktvapariNAmasya katamA prAdurbhAvanasAmagrItyanuyoge satIdamucyate AsannabhavyatAkarma-hAnisajJitvazuddhibhAk / dezanAdyastamithyAtvo jIvaH samyaktvamazrute // 6 // TIkA-aznate prApnoti / ko'sau, jIva AtmA / kiM tat, samyaktvaM tatvArthazraddhAnaM / kiMviziSTaH. san, AsannabhavyatAkarmahAnisajJitvazuddhi bhAk, bhavyo ratnatrayAvirbhAvRyogyo jIvaH, AsannaH katipayabhavaprApyanirvANapadaH, AsannazcAsau bhavyazvAsanabhavyastasya bhAva AsannabhavyatA, karmahAnirmithyAtvAdInAM samyaktvapratibandhakakarmaNAM yathAsambhavamupazamaH kSayopazamaH kSayo cA, sajJA zikSAMkriyAlApopadezagrAhitvaM sajJA'syAstIti sajJI sajJino bhAvaH sajJitvaM, mano'vaSTambhataH zikSA-kriyAlApopadezavit / yeSAM te sajJino mAM vRSakIragajAdayaH // iti / zuddhirvizuddhapariNAmaH, AsannabhavyatA ca karmahAnizca sajJitvaM ca zuddhizcetItaretarayoge dvandve sati tAzcatasro bhajate sevate tato nApatIti tadbhAgantaraGgasamyagdarzanAdibhAvakAraNasampanna ityarthaH / puna: kiMviziSTaH, dezanAdyastamithyAtvaH dezanA samyaggurUpadezaH sA Adiryasya jAtismaraNajinapratimAdarzanAderbahiraGgakAraNakalApasya sa dezanAdiH tena astaM nirAkRtamupazamAdyavasthA nItaM mithyAtvaM darzanamohAkhyaM karma taddhetuko vA sarvathaikAntAbhinivezo yasya sa tathoktaH // 6 // ___ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte NA sAmprataM yo'yaM samyaktvasAmayyAM satyAM samyaggurUpadezo'vazyamRgyastaHsyedAnImatra samupadeSTaNAM praviralatvAnuzocanadvAreNa durlabhatvaM lakSayati kaliprAvRSi mithyAdi-meghacchannAsu diviha / khadyotavatsudeSTAro hi dyotante kvacitkacit // 7 // TIkA-dyotante prakAzante AtmAnaM darzayanti dRzyante ityarthaH / ke te, sudeSTAraH su zobhanaM nirbAdhaM sampUrNa vA jIvAditatvaM dizatyupadizantIti sudeSTAraH samyagguravaH / kvacitkvacit, kvApi kvApi na sarvatra / kasmin , iha bhrtkssetre| kiMvat, khadyotavat jyotirigaNA yathA / kAsu satISu, dikSu sadupadezeSu kakupsu ca / kiMviziSTAsu, mithyA sarvathaikAntaviSayatvAdasatyA dizo bauddhAdivAyupadezAsta eva meghA dizAmivAnekAntopadezanAvArakatvAt taizcchannAsu chaaditaasuprtiityvissyiikRtaasu| kadA, kaliprAvRSi kaliH duSSamAkhyaH paJcamakAla: sa eva prAvRD varSAkAlastatra / ayamarthaH-yadA varSAkAle meghAcchAditAsu dikSu sUryAdiprakAzAbhAve kvacitkvacitpradeze khadyotA dyotante tatheha duSSamAyAM kvacitkacidAryadeze sadupadeSTAraH prakAzante na punaH kRtayugAdivadyatratatrazrutakevalinaH kevalino vA dRzyante iti / hi-zabdena kssttaarthenaantstaapmbhivynkti| iha duSSamAsamayasAmarthyAdezikavaddezyAnAmapi darzanamohodayAkrAntacitta tayA dezanAnahatvAtprAyo bhadrakA api puruSA dezanAyAM bhUyAsurityAzAste nAthAmahe'dya bhadrANA-mapyatra kimu sadRzAm / hemnyalabhye hi hemAzma-lAbhAya spRhayena kaH // 8 // TIkA-nAthAmahe bhadrakA api jIvA dezanArhA bhUyAsurityAzAsmahe ! ke, vayaM / keSAM, bhadrANAmapi / kimu, kiM punaH / sadRzAM samyagdRSTInAM vizeSato. 1 vidvanmanyatayA sadasyatitarAmuddaNDavAgDambarAH zRMgArAdirasaiH pramodajanakaM vyAkhyAnamAtanvate / ye te ca pratisabha santi bahavo vyAmohavistAriNo yebhyastatparamAtmatatvaviSayaM jJAnaM tu te durlabhAH // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamodhyAyaH / nAthAmaha ityarthaH / kva, atra kSetre / kadA, adya asminkAle / amumevArthamuttarA. Ina samarthayate / hi yasmAdarthe / ko na spRhayet nAbhilaSet / kasmai, hemAzmalAbhAya suvarNopalaprAptyarthaM / kva sati, hemni suvarNe / kiMviziSTe, alabhye labdhumazakye // 2 // bhadrakasya lakSaNamuktvA tasyaiva dravyatayA dezanArhatvamAha kudharmastho'pi saddharma laghukarmatayAdviSan / bhadraH sa dezyo dravyatvA-nAbhadrastadviparyayAt // 9 // TIkA-bhaNyate / ko'sau, bhadraH / kiM kurvan , adviSan dveSaviSayamakurvan / kaM, saddharma san samIcInaH pramANopapanno dharmo'bhyudayaniHzreyasopAyastam / kayA, laghukarmatayA laghu alpaM karma saddharmadveSanimittaM mithyAtvaM yasya soyaM laghukarmAstasya bhAvastattA tayA laghukarmatayA / kiMviziSTo'pi, kudharmasthe pramANabAdhite dharme AsaktaH, na kevalamubhayormadhyastha ityapizabdArthaH / kiM punarasAvityAha-dezya:,dharme vyutpaadniiyH| ko'sau,sa bhdrH| kasmAt,dravyatvAt AgAmisamyaktvaguNayogyatvAt / na punardezyaH / ko'sau abhadraH kudharmasthaH saddharma gurukarmatayA dviSan kasmAt, AgAmisamyaktvaguNayogyatvAbhAvAt / idAnImAptopadezasampAditazuzrUSAdiguNaH samyaktvahIno'pi tadvAniva sadbhUtavyavahArabhAjAM pratibhAsate iti nidarzanena pravyaktIkaroti zalAkayevAptagirA''ptasUtra pravezamArgo mANivaca yaH syAt / hIno'pi rucyA rucimatsu tadvad bhUyAdasau sAMvyavahArikANAm // 10 // TIkA-yaH puruSaH syAt bhavet / kiMviziSTaH, AptasUtrapravezamArga eva / cazabdasyAtrAvadhAraNArthasya yojanAt / sUtraM paramAgamaH, pravezamArgaH zuzrUSAdiguNaH, sUtrasya pravezamArgo'ntastattvaparicchedanopAyaH sUtrapravezamArgaH, AptaH prAptaH sUtrapravezamArgo yena sa tathoktaH / kayA, AptagirA sdguruvaacaa| kayeva, zalAkayeva chidrakaravajrasUcikayA yathA / kiMvat, maNivat yathA maNiH zalAkayA AptapravezamArgaH syAt,AptaHprAptaH sUtrasya tantoH pravezamArga:chidraM yena sa ___ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte tathoktaH / asau bhUyAt pratibhAseta / kiMvat,tadvat rucimaaniv| keSAM sAMvyavahArikANAM sunayaprayoktRNAm / keSu madhye,rucimatsu sudRSTiSu dIptimanmaNiSu ca mdhye| kiMviziSTo'pi hIno'pi rikto'lpo vA / kayA, rucyA zudhdyA dIptayA kiM punA rucisampanna ityapizabdArthaH / etenAvyutpannasamyaktvAnAM sudRSTiSu ca madhye gaNanIyatopadiSTA / sudRSTivatte'pi satAM mAnyA bhavantIti bhAvaH / evaM dezyadezako vyavasthApya sAgAradharmAcAriNamagAriNaM lakSayitumAhanyAyopAttadhano yajan guNagurUn sadgItrivarga bhaja nanyonyAnuguNaM tadahagRhiNIsthAnAlayo hImayaH / yuktAhAravihAra AryasamitiH prAjJaH kRtajJo vazI zRNvan dharmavidhi dayAluraghabhIH sAgAradharma cret||11|| TIkA-atra 'pUjyAzcAI' ityanenAhe saptamI / caritumarha. tItyarthaH / vidhau vA, yathoktaguNena gRhiNA sAgAradharmazcaritavya ityarthaH / atra pUrvo bhadraka uttaro dravyapAkSika iti vibhaagH| caret anutiSThet / ko'sau, 'nyAyopAttadhana' ityAdivizeSaNezcaturdazabhiH samastairvyastairvA viziSTo gRhii| kaM,sAgAradharmamiti vAkyArthaH / ito vizeSaNAni vyAkhyAyante / nyAyopAttadhanaH, svAmidrohamitradrohavizvasitavaJcanacauryAdigArthopArjanaparihAreNArthopArjanopAyabhUtaH svasvavarNAnurUpaH sadAcAro nyAyaH tenopAttamupArjitamAtmasAtkRtaM dhanaM vibhavo yena sa tathoktaH / yajan guNagurUn, guNA: saMdAcArasaujanyaudAryadAkSiNyasthairyapriyapUrvakaprathamAbhibhA. 1 sarvatra zucayo dhIrAH sukarmabalagarvitAH / svakarmanihitAtmAnaH pApAH sarvatra zaDitAH // anyAyopArjitaM vittaM dazavarSANi tiSThati / prApte tvekAdaze varSe samUlaM ca vinazyati // yAnti nyAyapravRttasya tiyaJcopi sahAyatAm / apanthAnaM tu gacchantaM sodaro'pi vimuJcati // lokApavAdabhIrutvaM dInAbhyuddharaNAdaraH / kRtajJatA sudAkSiNyaM sadAcAraH prakIrtitaH // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamodhyAyaH / paNAdayaH svaparopakAriNa AtmadharmAstAn pUjayan bahumAnaprazaMsA sAhAyya - karaNAdinA samullAsayan, tathA guravo mAtApitarAvAcAryazca tAnapi pUjayan trisandhyapraNAmakaraNAdinopacaran, tathA guNairjJAnasaMyamAdibhirguravo mahAnto guNaguravastAnapi yajan sevAJjalyAsanAbhyutthAnAdikaraNagaNena mAnayan, guNAzca guravazca guNaguravazceti vigRhyaikazeSeNa guNaguravastAn / saidgIH, satI prazastA parAvarNavAdapAruNyAdidoSarahitA gIrvAgyasyAsau sadgIH / trivarga bhajannanyonyAnuguNaM, parasparAnupaghAtakaM trivarga dharmArthakAmAn bhajan sevamAnaH / tadahaM gRhiNIsthAnAlayaH, gRhiNI kaulInyAdiguNAlaGkRtA patnI, sthAnaM puragrAmAdi vAstu ca, Alayo gRhaM, gRhiNI ca sthAnaM ca Alayazca gRhiNIsthAnAlayAH, tadahIstrivargayogyA gRhiNIsthAnAlayA yasya saH tathAktaH / hImayaH, lajjAyA nivRtta iva lajjAbhUyiSTho vA / yuktA hAravihAraH, yuktau zAstravihitAvAhAravihArau bhojanavicaraNe yasya saH / 3 1 yanmAtApitarau klezaM sahete sambhave nRNAm / na tasya niSkRtiH zakyA karttuM varSazatairapi // yadicchasi vazIkartuM jagadekena karmaNA / parApavAdazasyebhyo gAM carantIM nivAraya // paraparibhavaparivAdA-dAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhava-manekabhavakoTidurmocam // yasya trivargazUnyAni dinAnyAyAnti yAnti ca / sa lohakArabhastreva zvasannapi na jIvati // pAdamAyAnnidhiM kuryAtpAdaM vittAya khaTvayet / dharmopabhogayoH pAdaM pAdaM bhartavyapoSaNe // AyArddhaM ca niyuJjIta dharme samadhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta yatnatastuccha maihikam // 4 abhyutthAnamupAgate gRhapatau tadbhASaNe namratA 2 tatpAdArpitadRSTirAsanavidhau tasyopacaryA svayaM / supte tatra zayIta tatprathamato jahyAcca zayyAmiti prAjJaiH putri niveditAH kulavadhUsiddhAMtadharmA ime // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sAgAradharmAmRte AryasamitiH, AryeSu sadAcaraNaikaprANeSu, na tu kitavadhUrtaviTabhaTTabhaNDanaTAdiSu, samitiH saGgatiryasyAsI / prAjJaH, UhApohAtmakamatijJAnAtizayavAn / kRtajJaH, kRtaM paropakRtaM jAnAti na ninhute / vaizI, iSTeSvartheSvanAsaktyA viruddha vA'pravRttyA sparzanAdIndriyavikAranirodhakAntaraGgAdiSaDvarganigRhaparazca / zRNvan dharmavidhi, dharmasyAbhyudayanizreyasahetorvidhiH yuktyAgamAbhyAM pratiSTA taM aNvan pratyahamAkarNayan / dayAluH, duHkhitaduHkhaprahANecchAlakSaNAM dayAM zIlayan, 'dharmasya mUlaM dayeti' 1 yadi satsaGganirato bhaviSyasi bhaviSyasi / atha sajJAnagoSThISu patiSyasi patiSyasi // 2 idaM phalamiyaM kriyA karaNametadeSa kramo vyayo'yamanuSagajaM phalamidaM dazaiSA mama / ayaM suhRdayaM dviSatprayatadezakAlAvimAviti prAtIvatarkayanprayatate budho netaraH // pratyahaM pratyavekSeta narazcaritamAtmanaH / / kinnu me pazubhistulyaM kinnu satpuruSairiti // vivitsurenaM tadihAtmavazyaM kRtajJatAyAH samupaihi pAram / guNairupeto'pyakhilaiH kRtaghnaH samastamudvejayate hi lokam // bhavyaH kiM kuzalaM mameti vimRzanduHkhAbhRzaM bhItavAn saukhyaiSI zravaNAdibuddhivibhavaH zrutvA vicArya sphuTam / dharma zarmakaraM dayAguNamayaM yuktyAgamAbhyAM sthitaM gRhNandharmakathAzrutAvadhikRtaH zAsyo nirastAgrahaH // 5 prANA yathA''tmano'bhISTA bhUtAnAmapi te tathA / Atmaupamyena bhUtAnAM dayAM kurvIta mAnavaH // zrUyatAM dharmasarvasvaM zrutvA caivAvadhAryatAm / AtmanaH pratikUlAni pareSAM na samAcaret // avRtivyAdhizokArtA-nanuvarteta zaktitaH / AtmavatsatataM pazye-dapi kITapipIlikAH // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmodhyaayH| zrutastAmavazyaM kurvANaH / aghabhIH, aghAtpApAt dRSTAdRSTApAyaphalAkarmaNazcauryAdemadyapAnAdezca bibhyat pApabhIrarityarthaH / eSA saMkSepato vyAkhyA'tra kRtaa| vistarato dharmAmRtapaJjikAyAM jJAnadIpikAsajJikAyAM kRtA, sA sarvA'tra draSTavyA // 11 // sAmprataM mandamativineyAnAM sukhasmRtyarthaM sakalasAgAradharma saGgrahNAtisamyakyatvamamalamamalA nyaNuguNazikSAvratAni maraNAnte / sallekhanA ca vidhinA pUrNaH sAgAradharmo'yam // 12 // TIkA-bhavati / ayaM zrUyamANaH sAgAradharmaH / kiMviSTaH, pUrNaH samagraH / kiM kimityAha-samyaktvaM tAvatkiMviziSTaM, amalaM zaGkAdidoSarahitaM / tathA aNuguNazikSApUrvANi vratAni aNuguNazikSAvratAni aNuvratAni guNavratAni zikSAvratAni ca / kiMviziSTAni, amalAni niraticArANi / na kevalaM niraticAratattvArthazraddhAnapUrvANi niraticArANuvratAdIni, kiM tarhi, maraNAnte vidhinA sallekhanA cetyayaM sampUrNaH zrAvakadharmaH / zeSavizeSaNAnAM yathAsvamatraivAntarbhAvAdanuktasamuccayArthena cazabdena samuccayanAJca / tatra maraNamevAnto maraNAntastadbhavamaraNaM, natvAvIcimaraNaM tasya pratikSaNaM sarvaprANiSu bhAvAt / sallekhanA samyak lAbhAdyanapekSatvena lekhanA, bAhyenAbhyantareNa ca tapasA kAyakaSAyANAM kRzIkaraNam / vidhistu saptadazAdhyAye vakSyate / ( yatprati. samayamAyuSaH karmaNo niSekasyodayapUrvikA nirjarA bhavati tadAvIcimaraNam) asaMyamino'pi samyagdRzaH karmaklezApakarSo bhavatItyupadezArthAmadamAha bhUrekhAdisahakaSAyavazago yo vizvadRzvAzayA heyaM vaiSAyakaM sukhaM nijamupAdeyaM tviti zraddadhat / cauroM mArayituM dhRtastalavareNevA''tmanindAdimAna zarmAkSaM bhajate rujatyapi paraM nottapyate so'pyghaiH||13|| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sAgAradharmAmRte ___TIkA-nottapyate notkRSTaM klizyate / ko'sau, so'pi aviraitasamyagdRSTiH, kiM punaH tyaktaviSayasukhaH sarvAtmanaikadezena vA hiMsAdibhyo viratazcetyapizabdArthaH / kaiH kartRbhiH, adhaiH pApairdoSairvA bahubhiH / ya: kiM karotItyAhayo bhajate sevate / kiMtat, zarma sukham / kiM viziSTaM, AkSaM akSebhya idriyebhya AgataM cakSurAdibhiriSTarUpAdInanubhavata AvirbhUtamityarthaH / na kevalamindriyasukhamanubhavati yo rujatyapi pIDayati ca / kaM, paraM sthAvaraM jagamaM vA bhUtagrAmaM / kiM kurvana, zraddadhat abhinivizamAnaH / kiM, heyaM vaiSayikaM sukhaM nijamupAdeyamiti / eva tu asAvadhAraNArthoM bhinnakramaH / heyaM tyAjyaM na jAtu sevyaM / kiM tat, sukhaM / kiM viziSTaM, vaiSayikaM viSayeSviSTakAminyAdiSvamubhUyamAneSu jAtaM, tatsevanasya duHkhakAraNakarmabandhanibandhanatvAt / tathA upAdeyaM ratnatrayopayogAdAtmanyAvirbhAvanIyaM / kiM tat, sukhaM / kiMbhUtaM, nijaM AtmothaM nityaM cA / ityevaM rocamAno na svame'pyanyathA / kayA hetubhUtayA, vizvadRzvanaH sarvajJasya AjJA zAsanamanulaMdhyaM tayA 'nAnyathA vAdino jinA' iti dRDhatamapratipattyetyarthaH / etena nizcayasamyagdarzanabhAgbhavannityuktaM veditavyam / punaH kiMviziSTaH sana, AtmanindAdimAn dhigmAmevaM pradIpahastamapyandhakUpe patantamityAtmAnaM nindayan, bhagavankathamasmai durgatiduHkhAya ghaTiSyate evamutpathacArI jano'yamiti gurusAkSikaM garhamANazca / nanvevaMbhUto bhavannapi kuto'kSasukhaM sevate, kutazca tadarthaM bhUtagrAmaM pIDayatItyAha--bhUrekhAdisaDakaSAyavazago yataH, bhUrekhAdibhiH pRthvIbhedAdibhiH sadRzAstulyAH kaSAyAH bhUrekhAdikaSAyAH, dRSadavanItyAdisUtroktalakSaNA apratyAkhyAnAvaraNAdayo dvAdaza krodhAdivikalpAH teSAM vazaH pArataMtryaM taM gacchatIti tadgazcaritramohodayaparataMtraH saMnnityarthaH / ka iva, caura iva taskaro yathA / kiM viziSTaH, dhRto'rudraH kiM kartu, mArayituM / mArayiSyAmyanamahamiti pratiruddhaH / kena, talavareNa koTTapAlena / ayamoM-yathA talavareNa mArayitumupakrAntazcauro yadyattena kharArohaNAdikaM kAryate tattatkaroti tathA jIvo'pi cAritramohodayena yadyadAtmanInaM bhAvagavyasiMhAdikaM kAryate tattadayogyaM jAnannapikarotyeva, 1 na duHkhabIjaM zubhadarzanakSitau kadAcana kSipramapi prarohati / sadApyanuptaM sukhabIjamuttamaM kudarzane tadviparItamiSyate / / 2 No indiesu virado No jIve thAvare tase vApi / jo saddahadi jiNuttaM samAiTThI avirado so // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmodhyaayH| durnivAratvAtsvakAle vipacyamAnasya karmaNaH / etena samyaktvagrahaNAtpUrvamaba-- dghAyuSo'saMyatasyApi samyagdRSTeH sudevatvasumAnuSatvavyatirekeNa sakalasaMsArasaMharaNAt karmaklezApakarSaH / baddhAyuSastu pazcAdagRhItasamyaktvasya narakagaterapi ratnaprabhAyAM jaghanyasthityaivAnubhavanasambhavAt bahuduHkhoparamazca pratipAditaH pratipattavyaH / tataH saMyamalabdhikAlAtpUrva saMsArabhIruNA bhavyena samyagdarzanArAdhanAyAM nityaM yatitavyamiti vidhau paryavasannametatsUtramadhigantavyam / idAnIM dharmazarmavadyazo'pi manaHprasattinimittatvAt ziSTairavazyaM sevyamivyupadeSTumAha-- dharma yazaH zarma ca sevamAnAH __ ke'pyekazo janma viduH kRtArtham / anye dvizo vina vayaM tvamoghA nyahAni yAnti trayasevayaiva / / 14 // TIkA-viduH jAnanti / ke, ke'pi laukikAH / kiM tat, janma manuSyabhavagrahaNam / kiMviziSTaM, kRtArtha kRtaH sAdhito'rthaH prayojanaM sAdhyaM yasya tat / kiMkurvANAH, sevamAnAH kartavyatAnuraktabuddhayA saadhyntH| kaM,dharma sukRtam, yazaH kIrtim, zarma sukham / katham , ekazaH ekaikam / keciddharmamAnaM kecidyazomAtraM kecicca sukhamAtraM sAdhayanto vayaM prAptamanuSyajanmaphalA iti manyante. nAnArucitvAllokasya / tathA anye lokacchandAnuvartina: zAstrajJammanyAH viduH / kiM,janma / kimbhUtaM,kRtArtham / kiM kurvANAH, dharma yazaH zarma ca sevamAnAH / kathaM,dvizaH dve dve / keciddharmayazasI keciddharmazarmaNI kecidyazaHzarmaNI ca sAdhayanto janma phalavanmanyanta ityrthH| tarhi yuSmAkaM kiM matamityatrAha1 durgatAvAyuSobandhAtsamyaktvaM yasya jAyate / gaticchedo na tasyAsti tathApyalpatarA sthitiH // 2 janmonmAjyaM bhajatu bhavataH pAdapadmaM na labhyaM taccetsvairaM caratu na ca durdevatAM sevatAM saH / anAtyannaM yadiha sulabhaM durlabhaM cenmudhA''ste kSudyAvRtyai kavalayati kaH kAlakUTaM bubhukSuH // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte turvizeSe / vina jAnImaH / ke te, vayaM laukikshaastrjnypritosskaarinnH| kAni, ahAni dinAni arthAnnRjanmasambandhIni / kiM kurvanti, yAnti gacchanti / kiMviziSTAni,amoghAni saphalAni / kayA, vayasevayA dharmayazaHzarmasAdhanayA, na punarekaikasya dvayordvayorvA nirvartanayetyevakArArthaH / etenAharaharyathAzaktidharmAditrayaM sAdhyAmiti vidhiH pratyeyaH / / 14 // evaM bhAvitasamyaktvasya saMyatatvasAmagrIvirahe kAlAdilabdhilAbhAdavazyArohaNIyaM sa~yatAsa~yatatvapadaM nirdeSTumAha mUlottaraguNaniSThA madhitiSThanpazcagurupadazaraNyaH / dAnayajanapradhAno jJAnasudhAM zrAvakaH pipAsuH syAt // 15 // TIkA-syAt bhavet / ko'sau, zrAvakaH zRNoti gurvAdibhyo dharmamiti zrAvakaH / kiM kurvan , adhitiSThan upyunyaanH| kAM, mUlottaraguNaniSThAM mUlAni uttaraguNaprarohaNanimittatvAt sa~yamAthibhiH prAganuSTheyatvAcca uttare mUlaguNAna ntarasevyatvAdutkRSTatvAcca, mUlAni ca uttare ca mUlottarAste ca te guNAzca saMyamavikalpAH teSAM niSThA nirvAho dRSTaphalanirapekSatayA nirAkulaM vahan / kimbhUto bhUtvetyAha-paMcagurupadazaraNyaH, paMcAnAM gurUNAmahadAdInAM padAni caraNAH zaraNyAni zaraNe ArtiharaNe svAtmasamarpaNe vA sAdhUni yogyAni yasya sa tathoktaH / evaM samyagdarzanapUrvakaM dezasayamamadhitiSTato dAnayajanAdhyayanalakSaNamAcAraM kartavyatayA dAnetyAdinA nirdizati-kIdRzastathAbhUtaH zrAvakaH syAt, donayajanapradhAnaH dAna-pAtrAdibhizcaturdhA, yajanaM-nityamahAdiyajJa: paMcadhA, dAnaM ca yajanaM ca dAmayajane pradhAne mukhya yasyAsau / 1 jo tasavahAdu virado aviradao taha ya thaavrvhaado| ekasamayAhma jIvo viradAvirado jiNekamai // 2 dhyAnena zobhate yogI saMyamena tapodhanaH / satyena vacasA rAjA gehI dAnena zobhate / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamodhyAyaH / orwwwwwwwwwwwwwwwwwwwr vArtA tu zrAvakaMsya goNIti pradhAnagrahaNAllazayati / kiM cariSNuH zrAvakaH syAt, pipAsuH pAtumicchuH upyoktkaamH| kAM, jJAnasudhAM svaparAntarajJAnAmRtam / evaM paJcamaguNasthAnaM nirdizya tadvikalpAnAM bhAvadravyAtmanAmekAdazAnA mupAsakapadAnAM madhye'nyatamaM vizuddhadRSTimahAvrataparipAlanalAlaso yathA. tmazakti yaH pratipadyate tamabhinandati rAgAdikSayatAratamyavikasacchuddhAtmasaMvitsukhasvAdAtmasvabahirbahistrasavadhAyahovyapohAtmasu / sagdarzanikAdidezaviratisthAneSu caikAdaza svekaM yaH zrayate yativrataratastaM zraddadhe zrAvakam // 16 // TIkA-zraddadhe sAdhu karotyayamiti pratipadye'ham / kaM, taM zrAvakaM / yaH kiM, yaH zrayate svIkurute / kiM tat, ekaM padaM / keSu madhye, darzanikAdidezaviratisthAneSu ekAdazasu vakSyamANeSu / kathambhUto bhUtvA, sahak samyagdarzanazuddhaH ! punaH kiMviziSTaH, yativratarataH yatInAmanagArANAM vratAni sarvahiMsAdiviratipariNAmAsteSu rata AsaktaH, sarvaviratikalazAropaNo hi shraavkdhrmpraasaadH| kiMviziSThe bhAvatasteSvityAha-rAgAdikSayatAratamyetyAdi, kSayaH sarvaghAtisparddhakAnAmudayAbhAvaH arthAddezaghAtisparddhakAnAmudayaH, tAratamyaM yathottaramutkarSaH, rAgAdInAM rAgadveSamohAnAM kSayatAramyena vikasantI AvirbhavantI cAso zuddhAtmasaMviJca nirmalacidrapAnubhUtiH saiva tadutthaM vA sukhamAnandastasya svAdaH svasaMvityA'nubhavaH sa evAtmA svarUpaM yeSAM tAni tadAtmAni teSu / ka, evaMbhUteSu abahiradhyAtmaM / tarhi dravyataH kiMrUpeSvityAhabahiH zarIre vAci manasi ca savadhaM AdiryeSAM sthUlAdInAM tAni trasava'dhAdIni tAnyeva aMhAMsi pApAni tatphalatvAttebhyo vyapoho vidhipUrvaka devagurusadharmasAkSikamapoho viratiH saivAtmA eSAM tAni teSu / 'ca' zabdasyAtra bhinnakramasya yojnaat|| 16 // __ AyuHzrIvapurAdikaM yadi bhavetpuNyaM puropArjitaM syAtsarvaM na bhavena tacca nitarAmAyAsita'pyAtmani / ityAryAH suvicArya kAryakuzalAH kArye'tra maMdodyamA drAgAgAmibhavArthameva satataM prItyA yatante tarAm // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte-- kiM lakSaNAstre darzanikAdayo bhavantItyuddizatidRSTyA mUlaguNASTakaM vratabharaM sAmAyika proSadhaM saccittAnadinavyabAyavanitArambhopadhibhyo matAt / uddiSTAdapi bhojanAca viratiM prAptAH kramAtmAgguNaprauDhyA darzanikAdayaH saha bhvntyekaadshopaaskaaH||17|| TIkA-bhavanti / ke, upAsakAH zrAvakAH / kati, ekAdaza / kinnAmAnaH darzanikAdayaH / darzaniko'tha vratika ityAdinA vakSyamANAH / kiM viziSTAsantaH, prAptAH pratipatrAH / kiM tat, dRSTyA mUlagaNASTakamityAdiviratimi. tyantaM dezasaMyamAtathA hi-samyaktvena viziSTaM mUlaguNASTakaM prApto darzanikaH sa eva ca vratabharaM niraticArANyaNuvratAdIni prApto vratikaH / evamuttareSvapi sambandhaH kartavyaH / vyavAyo maithunam, vanitA strIH, upadhiH parigrahaH, matAt madartha sAdhukRtamanenedamityanumoditAt, api bhojanAt matAduddiSTAcca bhojanAdapi viratiM prApto'numatavirata uddiSTaviratazca,yo'numatamuddiSTaM ca bhojanapi na kuryAt sa kimAM nyatrArambhAdau pApakarmaNyanumatiM dadyAt, uddiSTaM ca vstyaacchaadnaadikmupyunyjiitetypishbdaallbhyte| kathaM te tattatpadaM prAptAH, saha sArdham / kayA, prAgguNaprauvyA dRSTimUlaguNASTakaprakarSeNa saha vratabharaM, talayaprakarSeNa sAmAyikamityAdiyuktyA te tathA bhavantItyarthaH / kasmAttathA bhavanti, kramAt anAdiviSayAbhyAsAsaMya. mabhagnamanaskatayA yugapattatrAsAmarthyAt / / .. sAmprataM duritApacayanimittejyAdidharmakarmasidhyarthaM kRSyAdiSaTkarmalakSaNa vArtAmAcarato gRhasthasyAvazyaMbhAvI sAvadyalezaH prAyazcittena pakSAdibhizca nirAkArya ityupadezArthamAha nityASTAhnikasaccaturmukha mahaH kalpadrumaindradhvajAvijyAH pAtrasamakriyAnvayadayAdattIstapaHsaMyamAn / svAdhyAyaM ca vidhAtumAdRtakRSIsevAvaNijyAdikaH zudhyA''ptoditayA gRhI malalavaM pakSAdibhizca kSipet / / TIkA-kSipet nirAkuryAt / ko'sau, gRhI gRhasthaH / kaM, malalavaM pApale' zam / kayA, zudhdhA prAyazcittena / kiMviziSTayA, AptoditayA / na kevalaM tayA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmodhyaayH| 17 pakSAdibhizca pakSacaryAsAdhanaistribhiH / kiMviziSTaH san, AitakRSIsevAvaNijyAdikaH AdRtAni yathAsvaM pravartitAni kRSIsevAvaNijyAni AdizabdAnmaSIvidyAzilpAni ca SaDAjIvanakarmANi yena saH AdRtakRSIsevAvaNijyAdikaH / kiM kartuM, vidhAtuM kartuM kariSyAmyahamijyAdIni jinAgamaprasiddhAni paJca dharmakarmANIti adhyavasAyaH / kAni tAnItyAha-nityetyAdi, nityamahaH *aSTAhnikamahaH saccaturmukhamaMhaH kalpadrumaH aindradhvajazceti paJcAhatpUjAvizeSAH ijyAH / caturmukhasya saditivizeSaNAdatredAnImayameva paramotkRSTaH kalpavRkSasyAsambhavAditi prakAzayati / ata evaindradhvajena saha samasyaiSa nirdiSTaH / pAtre uktaM ca ArSe bhagavajinasenapAdaiHproktA pUjArhatAmijyA sA caturdhA sadArcanam / caturmukhamahaH kalpa-drumazcASTAhniko'pi ca // 1 tatra nityamaho nAma zazvajjinagRhaM prati / svagRhAnnIyamAnA'co gandhapuSpAkSatAdikA / / caityacaityAlayAdInAM bhaktyA nirmApaNaM ca yat / zAsanIkRtya dAnaM ca grAmAdInAM sadArcanam // yA ca pUjA munIndrANAM nityadAnAnuSaGgiNI / sa ca nityamaho jJeyo yathA zaktyupakalpitaH / / * aSTAhniko mahaH sArvajaniko rUDa eva saH / 2 mahAmakuTabaddhastu kriyamANo mahAmahaH / / ___ catumurkhaH sa vijJeyaH sarvatobhadra ityapi // 3 datvA kimicchukaM dAnaM samrAbhiryaH pravartyate / kalpavRkSamahaH so'yaM jagadAzAprapUraNaH // 4 mahAnaindradhvajo'nyastu surarAjaiH kRto mahaH / / balisnapanamityanya-trisaMdhyAsevayA samam / ukteSveva vikalpeSu jJeyamanyacca tAdRzam // evaM vidhavidhAnena yA mahejyA jinezinAm / vidhijJAstAmuzantIjyAM vRttiM prAthamakalpikIm // vArtA vizuddhavRtyA syAtkRSyAdInAmanuSThitiH / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sAgAradharmAmRte tyAdi, samA AtmanA samAnA kriyA AdhAnAdikA upalakSaNAnmantravratAdayazca yasyAsau samakriyaH, pAtraM ca samakripazca anvayazca dayA ca pItrasama kriyAnvayadayAstadAzrayA dattayo dAnAni taddattayastAH, pAtradattiM samAnadattimanvayadattiM dayAdattiM ca / tapo'nazanAdi saMyamaM vratadhAraNaM / svAdhyAyaM zratabhAvanAm | kimetatpakSAditrayamityAha syAnmaitryAdyupabRMhito'khilavadhatyAgo na hiMsyAmahaM dharmAdyarthamitIha pakSa uditaM doSaM vizodhyojjhataH / sUnau nyasya nijAnvayaM gRhamathAM caryA bhavetsAdhanaM tvante'neha tanUjjhanAdvizadayA dhyAtyAtmanaH zodhanam / / TIkA -- syAt bhavet / ko'sau pakSaH ahiMsApariNAmatvaM / kimAtmA, akhilavadhatyAgaH akhilo'nRtAdisahito vadhaH prANAtipAtaH, saha sAgAradharmaprakramAttrasavadhaviSaya eva tasya tyAgo varjanaM / kiMviziSTaH, maitryAdyupabRMhito maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyabhAvanAbhirupacitaH / kena, na hiMsyAmahaM , 1 caturdhA varNitA datti - dayAdAnasamA'nvayaiH // sAnukampamanugrAhye prANivRnde'bhayapradA / trizudhyAnugatA seyaM dayAdattirmatA budhaiH // mahAtapodhanAyAya-pratigrahapuraHsaram / pradAnamazanAdInAM pAtradAnaM tadiSyate // samAnAyAtmanA'nyasmai kriyAmantratratAdibhiH / nistArakottamAyeha bhUhemAdyatisarjanam // samAnadattireSA syAt pAtre madhyamatAmite / samAnapratipatyaiva pravRttA zraddhayAnvitA // AtmAnvayapratiSThArthaM sUnave yadazeSataH / maM samayavittAbhyAM svavargasyAtisarjanam // saiSA sakaladattiH syAt svAdhyAyaH zubhabhAvanA | tapo'nazanavRtyAdi saMyamo vratadhAraNam // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamodhyAyaH / , dharmAdyarthamityevamprakAreNa saGkalpena dharmArthaM devatArthaM mantrasidhdyarthamauSadhArthamAhArArthaM vA prANighAtaM na kuryAmiti pratijJAya / a hi mandakaSAyo'pi gRhavAsasevanaratatvena pravartitArambhatvAdanArambhajAmeva sAGkalpikIM hiMsAM parihartuM zaknoti na punarArambhAnuSaGgiNIm tasyA gRhiNo'vazyambhAvAt / kva pakSaH syAt, iha eteSu pakSAdiSu madhye / tathA bhavet / kA'sau, caryA darzanikAdArabhyAnumativirataM yAvadupAsakAcAraH / kasya gRhiNaH / kiM kurvataH, ujjhatastyajataH / kiM tat gRhaM / kiM kRtvA, nyasya sthApayitvA / kaM, nijAnvayaM svaM poSyavargaM dhanaM dharmyaM ca / kka, sUnau putre / tadasambhave tattulye vaMzye'pi / kiM kRtvA, vizodhya vidhipUrvakaM prAyazcittena zAstroktavidhAnena nirAkRtya / kaM, doSaM hiMsAdikaM / kiMviziSTa, muditaM kRSyAdidvAreNotpannaM / kathamatho, pakSasa~skArAnantaraM vairAgyapariNAme pratyahamArohati satItyarthaH / tathA bhavet / kiM tat sAdhanaM / kiM, zodhanaM zuddhI rAgAdidoSApanayanaM / kasya, AtmanaH cidrUpasya / kayA, dhyAtyA dhyAnena / kiM viziSTayA, vizadayA zuddhayA / kasmAt, annehatanUjjhanAt annaM cAhAraH Ihazca zarIraceSTA tanuzca zarIramannehatanavastAsAmujjhanaM niyatakAlaM yAvajjIvaM ca yathocitaM prityaagstsmaat| kva,ante gRhatyAgAvasAne maraNe cAsanne / 'tu'zabdAduditaM doSaM vizodhyetyanuvRtyAtrApi yojyam ||19|| idAnIM pakSAdikalpanAdvAreNa kRtAvatArAn zrAvakasya trIn prakArAnuddizya saMkSepeNa lakSayannAha pAkSikAdibhidA tredhA zrAvakastatra pAkSikaH / taddharmagRhyasvaniSTho naiSThikaH sAdhakaH strayuk ||20|| TIkA - bhavati / ko'sau, zrAvakaH / katidhA, tredhA trividhaH / kayA, pAkSikAdibhidA pakSeNa carati dIvyati jayati vA, pAkSikaH AdiryasyAsau pAkSikAdiH, pAkSiko naiSThikaH sAdhakazceti sa eva tena vA bhid bhedo vikalpakathanaM pAkSikAdibhid tayA / tAneva lakSaNato darzayati- tatretyAdi, tatra tasyAM pAkSikAdibhidi / bhavati / ko'sau, pAkSikaH / kiMrUpaH, taddharmagRhyaH tasya zrAvakasya dharma ekadezahiMsAviratirUpaM vrataM gRhyaM pakSaH pratijJA 19 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 sAgaradharmAmRte viSayo yasyAsau prArabdhadezasaMyamaH zrAvakadharmasvIkArapara ityrthH| tatha: bhavati / ko'sau, naiSTikaH niSThayA carati tatra vA bhavaH / kiMviziSTaH, taniSThaH tatra dharme niSThA nirvahaNaM yasyAsau ghaTamAnadezasaMyamo niraticArazrAvakadharmanirvAhapara ityarthaH / tathA bhavati / ko'sau, sAdhakaH samAdhimaraNaM sAdhayatIti sAdhakaH / kiMviziSTaH, svayuk svasminnAtmani yuk samAdhiryasyAsau niSpanna - dezasaMmaya AtmadhyAnatatpara iti bhadram // 20 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRta sAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacaMdrikAsajJAyAmAdito dazamaH prakramAcca prathamo'dhyAyaH / - dvitiiyo'dhyaayH| evaM sAgAradharmaM sUcayitvA pAkSikAcAraM prapaJcayitukAmaH prathamaM tAvadyA-- dRzasya bhavyasya sAgAradharmAbhyupagamo dharmAcAryairabhyanujJAyate tAdRzaM taM. darzayannAha tyAjyAnajasraM viSayAn pazyato'pi jinaajnyyaa| mohAttyaktumazaktasya gRhidharmo'numanyate // 1 // TIkA-anumanyate kriyatAmityanujJAyate dharmAcAryaiH / ko'sau, gRhidharmaH kasya, azaktasya asamarthasya / kiM kartu, tyktuN| kAn , viSayAn iSTakAminyAdIn / kasmAt, mohAt pratyAkhyAnAvaraNalakSaNacAritramohodayodrekAt / kiM kurvato'pi, pazyato'pi pratipadyamAnasya, na punaranantAnubandhirAgAdiparataMtravasevyatayA'bhyupagacchata itypishbdaarthH| kAn, viSayAn / kiMviziSTAn, tyAjyAna asevyAn / katham, ajasraM zazvat / kayA, jinAjJayA vItarAgasarvajJAnallaMghyazAsanena samyagdarzanazuddhasya sata ityarthaH / idamatra tAtparya, ekadeza 1 viSayaviSamAzanotthita-mohajvarajanitatIvratRSNasya / niHzaktikasya bhavataH prAyaH peyAdyupakramaH zreyAn // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 21 viratimahaM kariSyAmIti pratipadyamAno gRhI sUribhiromityanujJAyate / etena sthAvaravadhAnumatidoSAnuSaMgo'pyAcAryANAM parihRto bhavati // 1 // adhunA pAkSikaM darzana vizuddhimadhyAsInama hiMsA sidhyarthaM madyAdiviratau niyukta tatrAdau zradhajjainI - mAjJAM hiMsAmapAsitum / madyamAMsamadhUnyujjhetpaJca kSIriphalAni ca // 2 // TIkA-ujjhat tyajet / ko'so, dezasaMyamonmukho gRhii| kAni, madyaimAMsamadhUni na kevalametAni paJca kSIriphalAni ca kSIriNAM pippalAdInAM paJcAnAM phalAni / ca-zabdAnnavanItarAtribhuktyagAlitapAnIyAdikamapyutsRjedityanuktaM samuccitaM vratayati / kiM kartuM, apAsituM tyaktuM / kAM, hiMsAM bhAvato madyAdivi'rAgarUpAM dravyatazca tadgataprANiprANavyaparopaNalakSaNAm / kiM kurvan zradhat / kAM, AjJAM / kiMviziSTAM, jainIM jinAgamamityarthaH / kka, Adau prathamataH / kva, tatra gRhidharme / etenedamuktaM bhavati, tAdRgjinAjJA zraddhAnenaiva madyAdiviratiM kurvan dezavatI syAt na kuladharmAdibudhdyA // 2 // atha svamataparamatAbhyAM mUlaguNAn vibhajate advaitAn gRhiNAM mUla-guNAn sthUlavadhAdi vA / phalasthAne smared dyUtaM madhusthAna ihaiva vA // 3 // TIkA-smaret smRtiviSayIkuryAt / ko'sau, mUlaguNasthApanodyataH sUriH / kAnU, mUlaguNAn / keSAM gRhiNAM / kiMviziSTAn etAn upAsakAdhyayanAdi " 1 sarvavinAzI jIvastrasahanane tyAjyate yato jainaiH / sthAvarahananAnumatistataH kRtA taiH kathaM bhavati // 2 mAMsAziSu dayA nAsti na satyaM madyapAyiSu / anRzaMsyaM na matyaiSu madhUdumbara se viSu // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte zAstrAnusAribhiH pUrvamanuSTheyatayopadiSTAn / kati, aSTa mNdymaaNsmdhupnycodumbrphlvirtiruupaan| vA-zabdaH pakSAntarasUcane / svAmisamaMtabhadramate punaH sUriH sma - ret / kiM tat, sthUlavadhAdi sthUla hiMsAnRta steya maithunagranthapaJcakam / ka, phalasthAne paJcodumbaraphalaprasaGge tanivRttau vA madyamAMsamadhuviratitrayaM paJcANuvratAni cASTa mUlaguNAn smaredityarthaH / punarvAzabdaH pakSAntarasUcane / mahApurANamate tu smaret / kiM tat, dyUtaM / va, madhusthAne / kasmin ihaiva asminneva svAmyuktASTamUlaguNapakSe madyamAMsadyUtaviratitrayaM paMcANutratAni cASTau mUlaguNAn smaredityarthaH / smaredityanena na ca sarvatra yamaniyamAdau bhuktyaMge smaraNapareNa bhavitavyamiti lakSayati // samprati mayasya jantubhUthiSTatAnuvAdapurassara supayoktRNAmubhayalokavAdhakatvamupadarzayannavazya tyAjyatAmabhidhatteyadekabindoH pracaranti jIvA - tat trilokImapi pUrayanti / yadviklavAve mamamuM ca lokaM 22 yasyanti tat kazyamavazyamasyet // 4 // TIkA- asyet tyajet / ko'sau, svahitaiSI / kiM tat, kazyaM madyaM kathaM, avazyaM niyamena madyavirativrataM svIkuryAdityarthaH / yataH pUrayanti 1 madyamAMsamadhutyAgaiH sahodumbarapaJcakaiH / aSTAvete gRhasthAnA*muktA mUlaguNAH zrute // ( somadevaH ) 2 madyamAMsamadhutyAgaiH sahANuvratapaJcakam / aprai mUlaguNAnAhu-rgRhiNAM zramaNottamAH || (samantabhadraH ) 3 hiMsAsatyasteyA- dabrahmaparigrahAcca bAdarabhedAt / dyUtAnmAMsAnmayA-dviratigRhiNo'STa santyamI mUlaguNAH // 4 manomohasya hetutvA - nidAnatvAcca durgateH / madyaM sadbhiH sadA tyAjya - mihAmutra ca doSakRt // vivekaH saMyamo jJAnaM satyaM zaucaM dayA kSamA / madyAtpratIyate sarvaM tRNyA vanhikaNAdiva // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 23 bharanti / ke te, jiivaaH| kAM,trilokImapi samastaviSTapamapi / kathaM, tat ttH| ce,-dyadi / pracaranti saMcaranti / ke, jIvAH / kasmAt, yadekabindoH yasya madyasyaikasmAd bindoH pRSataH sakAzAt, tajjAH prANino yadi vicreyurityrthH| yatazca yasyanti bhraMzayanti zreyo, hitaM kurvntiityrthH| ke te, yadviklavAH yena madyena mohitmtyH| kaM, lokaM / kiMviziSTa, mamuM, na kevalamamuM ca tadbhavamuttarabhavaM ca duHkhamayaM kurvantItyarthaH // 4 // idAnIM madyapAnasya dravyabhAvahiMsAnidAnatvamanUdya tannivRttipravRttizIlAnAM guNadoSau dRSTAnsadvAreNa spaSTayannAha pIte yatra rasAGgajIvanivahAH kSipraM mriyante'khilAH kAmakrodhabhayabhramaprabhRtayaH sAvadyamudyanti ca / tanmayaM vratayanna dhRtilaparAskandIva yAtyApadaM tatpAyI punarekapAdiva durAcAraM caranmajjati // 5 // TIkA-na yAti na prApnoti / ko'sau, puruSaH / kAM, ApadaM vipdN| kiM kurvan ,vratayan vrataM kurvan amadyapakulajAto'pi devAdisAkSikaM nivrtynnityrthH| kiM tat, tatprAguktavinipAtaprAyaM madyam / ka iva, dhUrtilaparAskandIva dhUrtilanAmA coro ythaa| tatpAyI punarmadyapAnazIlo majati durgatiduHkhe brjti| kiM kurvan , caran anutiSThan / kaM, durAcAraM agaNyagamanAbhakSyabhakSaNApeyapAnAdikaM / ka iva, ekapAdiva ekapAnnAmaparivrAjako yathA / yatra kiM, yasminmadye pIte sati / niyante vipadyante / ke te, rasAGgajIvanivahAH raso'GgaM kAraNaM yeSAM te rasAMgAH rasajA ityarthaH, tathA rasasyAMgAni kAraNAni rasAMgAni madye rasajanakA ityarthaH, rasAMgAzca te jIvAzca rasAMgajIvAsteSAM nivahAH saMghAtAH / kiMvi rasajAnAM ca bahUnAM jIvAnAM yoniriSyate madyam / madyaM bhajatAM teSAM hiMsA sajAyate'vazyam // samutpadya vipadyeha dehino'nekazaH kila / madye bhavanti kAlena manomohAya dehinAm // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 sAgAradharmAmRte ziSTAH, akhilAH samastAH / kathaM, kSipraM pAnAnantarameva / tathA udyanti utpadyante / ke te, kaamaadyH| kva sati, yatra pIte sati / kathaM, sAvA pApena nindayA vA saha / kAmo yonyAdau riraMsA, bhramo mithyAjJAnaM cakrArUDhasyeva zarIrabhramaNaM, kAmazca krodhazca bhayaM ca bhramazca kAmakrodhabhayabhramAH te prabhRtayaH pramukhA yeSAmabhimAnahAsyAratizokAdInAM te // 5 // athAcAravizuddhigarvitAnAM pizitAzanaM gahyamANaH prAha sthAne'nantu palaM hetoH svatazcAzucikazmalAH / vAdilAlAvadapyAH zucimmanyAH kathaM nu tat // 6 // TIkA-anantu bhakSayantu / ke te, kazmalAH jAtikulAcAramalinAH / kiM tat, palaM mAMsaM / kiMviziSTaM, azuci / kasmAt, hetoH zukrazoNitalakSaNAta kAraNAt, na kevalaM hetoH svatazca svabhAvena amedhyabIjamamedhyasvabhAva cetyarthaH / kathaM, sthAne yuktaM kazmalAnAM tathApravRttyupapatteH / nu aho / kathamadyuH kathaM khAdeyuH garhAmahe / anyAyya (anArya) metat / gardai saptamyA vidhAnAt / ke te, zucimmanyAH AcAravizuddhamAtmAnaM manyamAnAH / kiM tat, palaM / kiMviziSTaM, zvAdilAlAvadapi zvAdInAM kukkaracitrakazyenAdInAM lAlA mukhasrAvaH zvAdilAlA sA asminnastIti zvAdilAlAvat, athavA zvAdilAlayA tulyaM zvAdilAlavat kukkarAdilAlAyuktaM tattulyaM vA / api vismaye // 6 // sAmprataM svayameva paJcatvaM prAptasya paJcendriyasya matsyAderbhakSaNamadUSaNamutne kSamANAn pratyAha hiMsraH svayammRtasyApi syAdanan vA spRzanpalam / pakkApakA hi tatpezyo nigodaughasutaH sadA // 7 // 1 bhakSayanti palamastacetanAH saptadhAtumayadehasaMbhavam / yadvadanti ca zucitvamAtmanaH kiM viDambanamataH paraM budhAH / / yato mAMsAzinaH puMso damo dAnaM dayArdratA / satyazaucavratAcArA na syurvidyAdayo'pi ca // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAya / 25 TIkA - syAt bhavet / ko'sau, pumAn / kiMviziSTaH, hiMstreH dravyahiMsAzIlaH / bhAvahiMsAyAstu mAMsabhakSaNe darjekarataratvena vakSyamANatvAt / kiM kurvan, aznan khAdan, spRzan vA hastAdinA saMyojayan / kiM tat, palaM mAMsaM / kasya, svayamRtasyApi bhoktuH prayatnamantareNApi tyaktaprANasya matsyamahiSAdeH kiM punarAtamanA vadhitasyetyapizabdArthaH / kuta ityAha- hi yasmAt / bhavanti / kA, - statpezyaH tasya palasya pezyaH kozAH / kiMviziSTAH, nigodaughasutaH nigodAnAM sAdhAraNAMgajIvAnAmekazarIra bhoktRNAmanantaprANinAmoghAH saGghAtAstAn suvanti janayantIti nigodaughasutaH / kiM kadAcinnetyAha-sadA sarvadA / kiMviziSTAH satyaH, pakkApakkAH pakkAzcApavAzceti vigRhyaikazeSeNa pakkApakkA ityasya lopastena pakkAH AmAH pacyamAnAzcetyarthaH // 7 // atha mAMsasya prANihiMsAtirekaprabhavatvenendriyadarpakarataratvena ca bhAvahiMsAhaitutvAnuvAdapurassaraM tadbhakSaNaM narakAdigativivartananimittatvenopadizannAha-- prANihiMsArpitaM darpa-marpayattarasaM tarAm / rasayitvA nRzaMsaH svaM vivartayati saMsRtau // 8 // " 1 TIkA -- vivartayati dravyakSetra kAlabhAvaiH parivartayati / ko'sau nRzaMsaH krUrakarmakRt / kaM, svaM AtmAnaM / ka, saMsRtau saMsAre / kiM kRtvA, 1 refecar AsvAdya / kiM tat, tarasaM mAMsaM / kiMviziSTaM prANihiMsArpitaM paJcendriyajIvaabhimAnabhayajugupsA- hAsyAratikAmazakikopAdyAH / hiMsAyAH paryAyAH sarve'pi ca narakasaMnihitAH // na vinA prANivighAtAnmAMsasyotpattiriSyate yasmAt / mAMsaM bhajatastasmAt prasaratyanivAritA hiMsA // ye bhakSayantyanyapalaM svakIyapalapuSTaye / ta eva ghAtakA yanna vada ko bhakSakaM vinA // mAMsAsvAdanalubdhasya dehino dehinaM prati / hantuM pravartate buddhiH zAkinya iva durdhiyaH AmAM vA pakkAM vA khAdati vA spRzati vA pizitapezIm / sa nihanti satatanicitaM piNDaM bahujIvakoTInom // AmAsvapi pakkAsvapi vipacyamAnAsu mAMsapezISu / sAtatyenotpAdastajjAtInAM nigotAnAm // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 sAgAradharmAmRte vadhasampAditaM / kiM kurvat, arpayat sampAdayat / kaM, darpa madAvezaM / kathaM, tarAM atizayenetya'vyayamidam / mRSTAnnAdibhyo'tizayena prANivadhAdutpannaM tadvadarpakaraM cetyarthaH // 8 // idAnIM saGkilpikasyApi palabhakSaNasya doSaM tadviratiniSTAyAzca guNamudAharaNadvAreNa darzayatibhramati pizitAzanAbhi-dhyAnAdapi saurasenavatkugatIH / tadviratirataH sugatiM zrayati narazcaNDavatkhadiravadvA // 9 // __TIkA-bhramati parAparavivarte parivartayati / ko'sau, jIva : / kAH, kugatIH narakAdibhavagrahaNAni / kasmAt pizitAzanAbhidhyAnAdapi mAMsabhakSaNasaGkalpAt, kiM punastadbhakSaNAdityapizabdArthaH / kiMvat, saurasenavat saurasenarAjJA tulyaM / tathA zrayati labhate / ko'sau,nrH| kAM, sugatiM svargAdigatiM / kiMviziSTaH san , tadviratirataH pishitnivRttaavaasktH| kiMvat, caNDavat caNDanAmojayinyAM mAtaGgo yathA / athavA khadiravat khadirasAro nAma bhillarAjo yathA // 9 // __ adhunA mAMsaM satAM bhakSaNIyaM prANyaGgatvAnmudgAdivadityanumAnAbhidhAnagrahA vazAnmAMsabhakSaNadakSiNAn pratyAha prANyaGgatve same'pyannaM bhojyaM mAMsaM na dhArmikaiH / bhogyA strItvAvizeSe'pi janai yaiva nAmbikA // 10 / TIkA-bhojyaM bhoktavyaM / kiM tat, annaM mudgoMdidhAnyaM rsrktvikaarjtv| bhAvAt / na tu bhojyaM / kiM tat, mAMsaM rasaraktavikArajatvAt / kaiH, dhArmikai dharmamahiMsArUpaM caradbhiH / kva sati, prANyaGgatve jIvakAyatve / kiMviziSTe 1 paJcendriyasya kasyApi vadhe tanmAMsabhakSaNe / yathA hi narakaprApti-na tathA dhAnyabhojanAt // dhAnyapAke prANivadhaH parameko'vaziSyate / / gRhiNAM dezayaminAM sa tu nAtyantabAdhakaH / / mAMsakhAdakagatiM vimRzantaH zasyabhojanaratA iha santaH / prApnuvanti surasampadamuccai-jainazAsanajuSo gRhiNo'pi // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 27. same'pi annamAMsayostulye'pi, na ca prANikAyatvAddhAnyasyApi mAMsalvamupakalpyaM, yo yaH prANikAyaH sa sa mAMsamiti vyApterabhAvAt / anyathA vRkSatvAdazokAdInAmapi nimbatvakalpanAgrasaGgAt / yataH bhogyA anubhvniiyaa| kA'sau, jAyaiva, na punarambikA mAtA bhogyA / kairjanaiH lokaiH / kva sati, strItvAvizeSa'pi bhAryAmAtroH strItve tulye'pi // 10 // atha kramaprAptAnmadhudoSAnAha madhukRbAtaghAtotthaM madhvazucyapi bindushH| khAda banAtyaghaM sapta-grAmadAhAMhaso'dhikam // 11 // TIkA-badhnAti AtmanA yojayati / ko'sau, pumAn / kiM tat, aghaM pApaM / kiyat, adhikaM atiriktaM / kasmAt saptagrAmadAhAMhasaH grAmasaptakadAhakapAtakAt / kiM kurvan, khAdan bhakSayan / kiM tat, madhu kSaudraM / kiMmAtramapi binduzaH bindumaatrmpi| kiMviziSTaM, madhukRtAM makSikAbhramaramazakAdInAM madhukaraprANinAM vrAtaH saGghastasya dhAto nAzastasmAdutthA utpatti yasya tanmadhukRdavAtavAtotthaM / punaH 1 mAMsaM jIvazarIraM jIvazarIraM bhavena vA mAsam / yadvanimbo vRkSo vRkSastu bhavenna vA nimbaH // zuddhaM dugdhaM na gomAMsaM vastuvaicitryamIdRzaM / viSaghnaM ratnamAheyaM viSaM ca vipade yataH // heyaM palaM payaH peyaM same satyapi kAraNe / viSadrorAyuSe patraM mUlaM tu mataye matam // grAmasaptakavidAhira kasA tulyatA na madhunakSirephasaH / tulyamaJjalijalena kutraci-nimnagApatijalaM na jAyate // yazcikhAdiSati sa raghaM kudhI- makSika gaNavinAzanaspRhaH / pApakardamaniSedhanimnagA yasya hanta karuNA kutastanI // svayameva vigalitaM yad gahItamathavA balena nijagolAt / tatrApi bhavati hiMsA tadAzrayaprANinAM ghAtAt // 3 anekajantusaGghAta-nighAtanasamudbhavam / jagupsanIya lAlAva-tkaH svAdayati mAkSikam // mAkSikAgarbhasambhUta-bAlANDa kanipIDanAt / jAtaM madhu kathaM santaH sevante kalalAkRti // ekaikakusumakroDAdrasamApIya makSikAH / yamanti madhUcchiNaM tadananti na dhArmikAH // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ porn sAgAradharmAmRtekiMviziSTaM, azuci prANiniryAsajanyatvAnmakSikAdivAntatvAccApavitraM mlecchalAlAdisampRktatvAt tucchaM ca // 11 // atha kSaudvannavanItasya doSabhUyiSTatayA tyAjyatAmupatizati madhuvannavanItaM ca muzcettatrApi bhUrizaH / dvimuhUrtAtparaM zazvatsaMsajantyaMgirAzayaH // 12 // TIkA-muJcet vratayet / ko'sau, dhaarmikH| kiM tat, navanItaM ca dadhisAramapi / kivat, madhuvat kSaudraM yathA / yataH saMsajanti sammUrcchanti / ke, aGgirAzayaH jIvasaMghAtAH / kiyanto, bhUrizaH pracurAH / ka, tatrApi na kevalaM madhuni navanIte'pi / kaMtha,zazvat sdaa| kathaM,param ,Urdhva / kasmAt, dvimuhUrtAt muhUrtadvayAt // 12 // atha paJcodumbarabhakSaNe dravyabhAvahiMsAdoSamupapAdayati pippalodumbaraplakSa-vaTaphalguphalAnyadan / hantyAdroNi sAn zuSkA-Nyapi svaM rAgayogataH 13 TIkA-hanti hinasti / ko'sau, puruSaH / kAn, sAn sthUlasUkSmaprANikulAkulatvAtteSAm / kiM kurvan , adan bhakSayan / kAni, pippalAdiphalAni / 1 yanmuhUrtayugataH paraM sadA mUrchati pracurajIvarAzibhaH / tadlinti navanItamatra ye te vrajanti khalu kAM gatiM mRtAH // aMtarmuhUrtAtparataH susUkSmA jnturaashyH|| yatra mUrchanti nAyaM tanavanItaM vivakibhiH // 2 azvatthodumbaraplakSa-nyagrodhAdiphaleSvapi / pratyakSAH prANinaH sthUlAH sUkSmAzcAgamagocarAH // sasaMkhyajIvavyapaghAtavRttibhirna dhIvarairasti samaM samAnatA / anantajIvavyaparopakANAmudumbarAhAravilolacetasAm // madyodumbarapaJcakAbhiSamadhutyAgAH kRpA prANinAM naktaMbhuktivimuktirAptavinutistoyaM suvastrasratam / ete'STau praguNA guNA gagadharairAgAriNAM kIrtitA aikenApyamunA vinA yadi bhaved bhUto na gehAzramI // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / Amarn . phalguratra kAkodumbarikA / kiMviziSTAni, ANi, na kevalamArdrANi tAnyadan sthUlasUkSmaprANino hanti, kiM tarhi, zuSkANyapi kAlocchinnanasAnyapi / tAnyadan svamAtmAnaM hanti / kasmAt, rAgayogataH prItisambandhAt / antardIpakatvAdidaM madhvAdiSvapi yojyam / tatrApi gaMgAvatAradvAreNAtmaghAtasyo. tatvAt // 13 // atha nizAbhojanAgAlitajalopayogayormadyAdhupayogavaddoSamayatvAtparihAramAha rAgajIvavadhApAya-bhUyastvAttadvadutsRjet / rAtribhaktaM tathA yujyA-na pAnIyamagAlitam // 14 // TIkA--utsRjedvarjayeddhArmikaH / kiM tat, rAtribhaktaM rAnAvannaprAzanaM / kiMvat, sadvat madyapAnAdivat / kasmAt , rAgetyAdi, rAgazca jIvavadhazca apAyAzca jalodarAdayaste bhUyAMso dinabhojanAdatizayena bahavo yatra tadrAgajIvavadhApAyabhayastasya bhAvastattvaM tasmAt / tathA na yujyAta nopyunyjti| kiM tata,pAnIyaM jalaM peyatvAttailaghRtAdi vA sarva dravadravyaM kiMviziSTa, magAlitaM vastrAdaparisRtam / sAmpratamanastamitabhojinaH satphalaM kiJcidRSTAntena mugdhajanaprarocanArtha prakaTayati citrakUTe'tra mAtaGgI yAmAnastamitavratAt / svabhatro mAritA jAtA nAgazrIH sAgarAGgajA // 15 // TIkA-jAtA utpannA / kA'sau, mAtaGgI antevAsinI / kiMviziSTA, sAgarAGgajA sAgaradattazreSTiputrI / kiMnAmnI, naagshrii| kva, citrkuutte| kiMviziSTe,'tra etasminneva mAlavadezasyottarasyAM dizi prasiddhe / kasmAt, yAmAnastamitavratAta yAmaM praharamAnaM paalitaadnstmitbhojnniymaat| kiMviziSTA satI, mAritA / kena svabhA jAgarikanAmnA // 15 // evaM kRtaparikarmaNA pAkSikazrAvakeNa sthUlahiMsAdiviratirapi yathAtmazakti bhAvanIyetyupadezArthapAha1 arkAlokena vinA bhuMjAnaH pariharetkathaM hiMsAm / api bodhitapradIpo bhojyajuSAM sUkSmajIvAnAm // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 sAgAradharmAmRte sthUlahiMsAnRtasteya maithunagranthavarjanam / pApabhIrutayA'bhyasye-dvalavIryanigUhakaH // 16 // TIkA - abhyasedbhAvayet / ko'sau, zrAvakaH / kiM tat, sthaletyAdi, vakSyamAlakSaNaM sthUlahiMsAdiviratirUpamaNuvratapaJcakaM / kayA, pApabhIrutayA, na tu rAjAdibhayena tatastadabhyAse karmakSapaNA'niSTeH / kiMviziSTaH san, balavIryanigUhakaH balamAhArAdijA zaktiH saiva naisargikaM vIrya tayornigRhakastadaMnusArItyarthaH // 16 // evaM hi sthUlahiMsAviratimabhyasyatA vezyAdAviva yUte'dhyAsaktirna kartavyetyupadizati -- dyate hiMsAnRtasteya lobhamAyAmaye sajan / ka svaM kSipati nAnarthe vezyAkheTAnyadAravat // 17 // 4 TIkA -- kAnarthe na kSipati, sarvasmindharmAdibhraMze vyApArayatItyarthaH / kaM, svaM AtmAnaM jAtiM ca / kiM kurvan sajan gRddhiM kurvan, kautukamAtreNa dyUtakrIDanasya pAkSikeNa tyaktumazakyatvAdevamucyate / kva sajan, dyUte / kiMviziSTe, hiMsA prANAtipAtaH, anRtamasatyavacanaM, steyaM caurya, lobho gArdhya, mAyA vaJcanA, tAH prakRtAH prAcuryeNa kRtA asminniti hiMsAdimaye / kiMvat, vezyAyAmAkheTe paradAreSu ca yathA / vezyAdiSvapi hiMsAdimayatvAdAsajataH svasya jJAtInAM ca puruSArthabhraMzasya suprasiddhatvAt // 17 // atha pratipAdyAnurodhAddharmAcAryANAM sUtrAvirodhena dezanAnAnAtvopalambhAmaMgyantareNASTamUlaguNAnuddeSTumAha 1 savAnarthaprathanaM mathanaM zaucasya sadma mAyAyAH / dUrAtparihartavyaM cauryAsatyAspadaM dyUtam // 2 kaupInaM vasanaM kadannamazanaM zayyA dharA pAMsulA jalpAzlIlagiraH kuTumbakajanadrohaH sahAyA viTAH / vyApArAH paravaJcanAni suhRdacaurA mahAnto dviSaH prAyaH saiSa durodaravyasaninaH sasAravAsakramaH // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / vwww madyapalamadhunizAzana paJcaphalIviratipaJcakAptanutI / jIvadayA jalagAlana miti ca kacidaSTamUlaguNAH // 18 // TIkA-vartante / ke, mUlaguNAH / kati, aSTa / ka, kvacita shaastre| kathaM, madyetyAdi, paJcaphalI paJcAnAM phalAnAM samAhAraH pippalAdiphalapaJcakamityarthaH, tadviratireka ekAtra mUlaguNaH, AptanuptiH trikAladevavandanA, madyaM ca palaM ca madhu ca nizAzanaM ca paJcaphalI ca tAbhyaH paJcabhyo viratastAsAM paJcakaM, taccAptanutizca te dve, jIvadayA anukampA, jalagAlanaM ceti // 18 // prakRtamupasaMharan sArvakAlikasamyaktvazuddhipUrvakamadyAdiviratikRtAM kRto. panItinAM brAmhaNakSatriyavizAM jinadharmazrutyadhikAritAmAviSkartumAha yAvajjIvamiti tyaktvA mahApApAni zuddhadhIH / jinadharmazruteryogyaH __ syAtkRtopanayo dvijaH // 19 // TIkA--syAdbhavet / ko'sau, dvijaH dvirjAto mAtRgarbhe jinasamayajJAnagarbha cotpAdAt dvijo brAhmaNakSatriyavizAmanyatamaH 'trayo varNA dvijAtaya' iti vacanAt / kiMviziSTaH, kRtopanayaH kRto yathAvidhyupakalpita upanayo mauJjIbandhAdilakSaNopanItikriyA yasya sa tathoktaH / kiMviziSTaH syAt, yogyo'dhikaarii| kasyA, jinadharmazruteH vItarAgasarvajJopadiSTasya dharmasya zrutiH zravaNaM zAstraM vA upAsakAdhyayanAdi tasyAH / kiM kRtvA, zuddhadhIH samyaktvavizuddha buddhiH san / tyaktvA / kAni, mahApApAni mahadvipulamanantasaMsArakAraNaM pApa yebhyastAni madyapAnAdIni prAkprabandhenoktAni / kathaM yAvajIvaM jIvitAvadhi kathaM, iti anena prakAreNa // 19 // 1 aSTAvaniSTadustara duritAyatanAnyamUni parivajyaM / jinadharmadezanAyA bhavanti pAtrANi zuddhadhiyaH // ___ Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 sAgAradharmAmRte sahajAmahAryAM cAlaukikI guNasampadamudhato bhavyAn yathAsambhavamagamayannAha-- jAtA jainakule purA jinavRSAbhyAsAnubhAvAdguNai rye'yatnopanataH sphuranti sukRtAmagresarAH kepi te / ye'pyutpadya kudRkkule vidhivazAdIkSocite svaM guNaividyAzilpavimuktavRttini punantyanvIrate te'pi tAn / / TIkA-santi / ke te, ke'pi praviralAH samprati bahUnAmabhAvAt / kiMviziSTA, agresarAH smyktvshcaaripunnyodyonmukhyaaH| keSAM, sukRtAM kRtapu. NyAnAM / ye kiM, ye sphuranti lokacitte camatkAraM kurvanti / kaiH, guNaiH samyaktvAdibhiH / kiMviziSTai,-yatnApenataiH prayatnamantareNa prAptaiH sahajairityarthaH / kiMvi. ziSTAH santo, jAtA utpannAH / kva, jainakule jino devatA yeSAM te jainAsteSAM kulaM pUrvapuruSaparamparAprabhavo vaMzastatra, jinoktagarbhAdhAnAdinirvANaparyantakriyAmaMtrasaMskArayogye mahAnvaya ityarthaH / kasmAt, purA pUrvajanmani jinavRSasya sarvajJoktadharmasyAbhyAsaH asakRtpravRttistasyAnubhAvo mAhAtmyaM tajanitapuNyodayastasmAt / tathA anvIrate'nugacchanti / ke, te'pi / kAn, tAn parvoktAna jainakulajAtAn , tatsadRzA bhavantItyarthaH / ye kiM, ye punanti pvitriikurvnti| kaM, svamAtmAnaM / kaiH, guNaiH vkssymaanntttvaarthprtipttyaadibhiH| kiM kRtvA, utpadya janitvA / kva, kuTakkule'pi mithyAdRSTivaMze'pi / apiratra vismaye bhinnakramaH / kiMviziSTe, dIkSocite dIkSA vratAviSkaraNaM vratonmukhasya vattiriti yAvat, sA cAnopAsakadIkSA jinamudrA vA upanItyAdisaMskAro vA / punaH kiMviziSTe, vidyAzilpavimuktavRttini vidyA'trAjIvanAtha gItAdizAstraM, zilpaM kArukarma, tAbhyAM vimuktA tato'nyA vRttirvArtA kRSyAdilakSaNo jIvanopAyo yatra tasmin / kasmAt, vidhivazAt mithyAtvasahacAripuNyodayayogAt // 20 // idAnIM dvijAtiSu kulakramAyAtamithyAdharmaparihAreNa vidhivajjinoktamArga mAzritya svAdhyAyadhyAnabalAdazubhakarmANi nighnantaM bhavyamabhiSTauti Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / tattvArthaM pratipadya tIrthakathanAdAdAya dezavataM taddIkSAyadhRtAparAjitamahAmantro'stadurdaivataH / AGgaM pUrvamathArthasaMgrahamadhItyAdhItazAsAntaraH parvAnte pratimAsamAdhimupayandhanyo nihntyNhsii|| TIkA-nihanti nAzayati / ko'sau, dhanyaH sukRtI / ke, aMhasI dravyabhAvapApe ityarthaH / kiM kurvan , upayan abhyasyan / kaM, pratimAsamAdhiM rAtri. pratimAyogaM / kva, parvAnte parvaNAM mAsi mAsi dvayoraSTamyordvayozcaturdazyorante avasAne rAtAvityarthaH / kiMviziSTaH san, adhItazAstrAntaraH adhItAni vipaThitAni zAstrAntarANi saugatAdigranthA vyAkaraNAdIni ca yenaasau| kiM kRtvA, adhItya paThitvA / kam, arthasahaM uddhAragranthamupazrutya, sUtramapi / kiMviziSTa, mAjhaM AcArAGgAdidvAdazAGgAzritaM, na kevalamAGgaM, paurvaM ca caturdazapUrvagatazrutAzritam / atha zaddho'tra cArthe / kimbhUto bhUtvA, astadurdaivataH tyaktamithyAdevatAgaNaH / punaH kiMviziSTo bhUtvA, tadityAdi, tasya dezavratasya dIkSA agraM pUrva yasya tattaddIkSAgraM upAsakadIkSApUrvakaM dhRto gurumukhAddhArito'parAjito nAma mahAn gaNadharadevAdInAM pUjyo mantraH paJcanamaskArAkhyo yena sa tddiikssaaprtaapraajitmhaamntrH| kiM kRtvA, AsAdya labdhvA / kiM tat. dezavrataM taddIkSAmUlaguNASTakAdikaM / kiM kRtvA, pratipadya nizcitya / kaM, tatvArtha jIvAdikaM / kasmAt, tIrthakathanAt tIrthasya dharmAcAryasya gRhasthAcAryasya vA kathanAdvAkyaprabandhAt / etA aSTau mithyAdRzo dIkSAnvayakriyAH krameNa saMkSepAdatroktA vistaratastu jJAnapradIpikAyAmArSe vA. draSTavyAH / atrA!ktaH zloko yathA avatAro vRttalAbhaH sthAnalAbho gaNagrahaH / pUjaoNrAdhyaM puryayajJo dRDharyopayogitA // 1 gururjanayitA tatva-jJAnaM garbhaH susaMskRtaH / tathA tatrAvatIrNo'sau bhavyAtmA dharmajanmanA // 2 tato'sya vRttalAbhaH syAttadaiva gurupAdayoH / praNatasya vratavAtaM vidhAnenopaseduSaH // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 sAgAradharmAmRte 3 tataH kRtopavAsasya pUjAvidhipurassaram | sthAnalAbho bhavedasya tatrAyamucito vidhiH // jinAlaye zucau raMge padmamaSTadalaM likhet / vilikhedvA jinAsthAna- maNDalaM samavRttakam // zlakSNena piSTacUrNena salilAloDitena vA / vartanaM maNDalasyeSTaM candanAdidraveNa vA // tasminnaSTadale padme jaine vAsssthAnamaNDale / vidhinA likhite tajJai rviSvaviracitArcane // jinArthyAbhimukhaM sUri-vidhinainaM nivezayet / tavopAsaka dIkSeya-miti mUrdhni muhuH spRzan // paJcamuSTividhAnena spRSTvainamadhimastakam / pUto'si dIkSayetyuktvA siddhazeSaM ca lambhayet // tataH paJcanamaskAra- padAnyasmAyupAdizet / mantro'yamakhilAtpApA-ttvAM punItAditIrayan // kRtvA vidhimimaM pazcAtpAraNAya visarjayet / guroranugrahAtso'pi samprItaH svaM gRhaM vrajet // 4 iyantaM kAlamajJAnAtpUjitAH stha kRtAdaram / pUjyA stvidAnImasmAbhi-rasmatsamaya devatAH // tato'pamRSitenAla-manyatra svairamAsyatAm / iti prakAzamevaitA nItvAnyatra kvacittyajet // gaNagrahaH sa eSaH syAtprAktanaM devatAgaNam / visRjyArcayataH zAntA devatAH samayocitAH // 6 tato'nyA puNyayajJAkhyA kriyA puNyAnubandhinI / zRNvataH pUrvavidyAnAmartha sabrahmacAriNaH // tadAsya dRDhacaryAkhyA kriyA svasamayazrutam / niSThApya zRNvato granthAnbAhyAnanyAMzca kAMzcana // dRDhavratasya tasyAnyA kriyA syAdupayogitA / parvopavAsaparyante pratimAyogadhAraNam // 18 pUjArAdhyAkhyayA khyAtA kriyA'sya syAdataH parA / pUjopavAsasampatyA gRhato'GgArthasaMgraham // 8 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 35 atha zUdrasyApyAhArAdizuddhimato brAhmaNAdivaddharmakriyAkAritvaM yathocita - -manumanyamAnaH prAha zUdro'pyupaskarAcAraHvapuzudhyA'stu tAdRzaH / jAtyA hInospi kAlAdilabdhau hyAtmA'sti dharmabhAk // 22 // TIkA - astu bhavatu / ko'sau zUdro'pi / kiMviziSTa, stAdRzo jinadharmazruteryogyaH / kiMviziSTaH san, upaskaraH AsanAdyupakaraNaM, AcAraH madyAdiviratiH, vapuH zarIraM, teSAM trayANAM zudhyA pavitratayA viziSTaH / kuta ityAha-jAtyetyAdi, hi yasmAdasti bhavati / ko'sau, AtmA jIvaH / kiMviziSTo, dharmabhAk zrAvakadharmArAdhakaH / kasyAM satyAM, kAlAdilabdhau kAlAdInAM kAladezAdInAM labdhau dharmArAdhanayogyatAyAM satyAM / kiMviziSTo'pi, hIno rikto'lpo vA, kiM punarutkRSTo madhyamo vetya pizadvArthaH / kayA, jAtyA varNasambhUtyA / varNalakSaNamArSe yathA > jAtigotrAdikarmANi zukladhyAnasya hetavaH / yeSu te syuyovarNAH zeSAH zUdrAH prakIrtitAH // itthamAnRzaMsyamamRSAbhASitvaM parasvanivRttiricchA niyamo niSiddhAsu ca strISu brahmacaryamiti sarvasAdhAraNadharmamabhidhAyedAnImadhyayanaM yajanaM dAnaM brAhmaNakSatriyavizAM samAno dharmo'dhyApanayAjanapratigrahAzca brAhmaNAnAmeveti vizeSatastadvyAkhyAnArthamuttaraprabandhamupakramamANo yajanA dividhAnAya pAkSikaM tAvadevaM niyuMkte- . yajeta devaM seveta gurUnpAtrANi tarpayet karma dharmyaM yazasyaM ca yathAlokaM sadA caret // 23 // TIkA- - yajet pUjayet / ko'sau, zrAvakaH / kaM devaM dIvyate stUyate indrAdibhiriti devaH paramAtmA taM / tathA seveta upAsIta / ko'sau, zrAvakaH kAnU, gurUn dharmAcAryAdIn / tathA tarpayet prINayet / ko'sau, zrAvakaH / kAni, pAtrANi saMpUjyamAnamakSikAraNaguNAn / tathA Acaret anutiSThet / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte ko'sau, zrAvakaH / kiM tat, karma bhRtvA''zritAnityAdinA vakSyamANaM / kiMviziSTaM, dhayaM dayApradhAnatvAddharmAdanapetaM, na kevalaM dhayaM yazasyaM ca dharmya tAvadavazyamAcaraNIyaM taccetkItyarthaM syAttadA sutarAM bhadrakamityayamarthazcazadvenAcIyate / anuktasamuccaye vA'tra caH tenAyuSyaM ca karma brAhmamuhartotthAnazarIracintAdantadhAvanAdikamAyurvedaprasiddhamAcarediti labhyate / katha, yathAlokaM. lokasyAnatikrameNa lokAnusAreNatyarthaH / yo ya Aloka AptopadezaprakAzastena tena tattatkarmAcarediti grAhyam / kathaM, sadA nityam // 23 // ito'STAdazabhiH padyairjinapUjAM prapaJcayati-- yathAzakti yajetAI-devaM nitymhaadibhiH| salpato'pi taM yaSTA bhekavatsvamahIyate // 24 // TIkA-yajet / ko'sau, zrAvakaH / kaM, arhadevaM / kathaM, yathAzakti yA yA shktistyaa| kai,-nityamahAdibhiH vakSyamANaiH / yato mahIyate pUjyo bhavati / ko'sau, jIvaH / kiMviziSTo, yaSTA tAcchIlyena sAdhutvena vA yajamAnaH / kaM, taM arhadevaM / kasmAtsaGkalpato'pi yaje'hamahadevamiti cintanAt, kiM punaH kAyena gandhAkSatAdibhirvAcA ca vicitrastavanairupacarannityapizadvArthaH / ka mahIyate'sau, svaH svarge maharddhikadevaiH svAmIti matvA pUjyata ityarthaH / kiMvat, bhekavat rAjagRhanagare zreSThicaro darduro yathA // 24 // atha nityamahamAhaprokto nityamaho'nvahaM nijagRhAnItena gandhAdinA pUjA caityagRhe'rhataH svavibhavaizcaityAdinirmApaNam / dAnaM pUjA jinaiH zIla-mupavAsazcaturvidhaH / zrAvakANAM mato dharmaH saMsArAraNyapAvakaH // ArAdhyante jinendrA guruSu ca vinatirdhArmike prItiruccaiH pAtrebhyo dAnamApanihatajanakRte taca kAruNyabudhdyA / tattvAbhyAsaH svakIyavrataratiramalaM darzana yatra pUjyaM tadgArhasthyaM budhAnAmitaradiha punarduHkhado mohapAzaH / / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyodhyaayH| bhaktyA grAmagRhAdizAsanavidhAdAnaM trisandhyAzrayA sevA sve'pi gRhe'rcanaM ca yaminA nityapadAnAnugam / / TIkA-proktaH pravacane kathitaH / ko'sau, nityamahaH / kiM, puujaa| kasya, arhataH / ka, caityagRhe / kena, gandhAdinA cndnaaksstpusspaadinaa| kiMviziSTena, nItena caityAlayaM prApitena / kasmA,-nijagRhAt / katha,-manvahaM dine dine / tathA prokto nityamahaH / kiM tat, caityAdinirmApaNaM caityacaityAlayAdiniSpAdanaM / kasmAt, svavibhavAt nijadhanaviniyogAt / tathA prokto nityamahaH / kiM tat, grAmagRhAdizAsanavidhAdAnaM grAmaH saMvasathaH, gRhaM vezma AdizaddhArakSetrahaTTAdiparigrahaH, grAmagRhAdeH zAsanavidhayA zAsanavidhAnena dAnaM / kayA, bhaktyA / tathA prokto nityamahaH / kiM, sevA ArAdhanA / kasya, arhtH| kiMviziSTA, trisandhyAzrayA traikAlikI / kva, gRhe / kiMviziSTe, sve nije, apizabdAccaityagRhe ca / na kevalamahatpUjAdikaM nityamahaH proktaH, arcanaM ca pUjA / keSAM, yaminAM saMyatAnAM / kiMviziSTaM, nityapradAnAnugaM aharahaHprakRSTa. dAnasambandhi // 25 // athASTAnhikaindradhvajau lakSayatijinArcA kriyate bhavyairyA nandIzvaraparvaNi / aSTAhniko'sau sendrAyaiH sAdhyA vindradhvajo mahaH // 26 // TIkA--proktaH sUribhiH / kosA, basau mahaH / kimAkhyaH, ASTAnhikaH / yA kiM, yA kriyate / kA,-sau jinArcA arhatpUjA / kai,-bhavyairbhAvukalokaiH sambhUyakaraNajJApanArtha bahuvacanaM / ka, nandIzvaraparvaNi prativarSamASADhakArtikaphAlgunasitapakSeSvaSTamyAdidinASTake / tathA proktaH / ko'sau, indradhvajAkhyo mahaH / kA'sau, sA jinArcA / kiMviziSTA, sAdhyA kriyamANA / kai,-riMdrAdyaiH indrapratIndrasAmAnikAdibhiH / turvizeSe // 26 // atha mahAmahaM nirdizati-- bhaktyA makuTabaddhairyA jinapUnA vidhIyate / tadAkhyA sarvatobhadra-catumukharbhahAmahAH // 27 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 sAgAradharmAmRte-- . TIkA-bhavanti / kA,-stadAkhyAH tasyA jinapUjAyA AkhyA nAmAni / kiM kiM, sarvatobhadra iti, caturmukha iti, mahAmaha iti ca tisro'nvarthAH tatra sarvatra prANivRnde kalyANakaraNAtsarvatobhadraH, caturmukhamaNDape vidhIyamAnatvAJcaturmukhaH, aSTAnhikApekSayA gurutvAnmahAmahaH / yA kiM, jinapUjA vidhIyate / kai,-makuTabaddharmakuTAni baddhAni sAmAntAdibhiryeSAM te makuTabaddhA maNDalezvarAstaiH / kayA, bhaktyA, na tu cakravartyAdibhayAdinA / eSopi kalpavRkSavat kevalamatra pratiniyatajanapadaviSayaM dAnAdikam // 27 // atha kalpavRkSamahamAha--- kimicchakena dAnena jagadAzAH prapUrya yH| cakribhiH kriyate so'rha-yajJaH kalpadrumo mataH / / 28 // TIkA--mataH pUrvAcAryaiH sammataH / ko'sau, so'haMdyajJaH / kimAkhyaH, kalpadrumaH kalpavRkSanAmA / yaH kiM, yaH kriyate / ke,-zcakribhiH samrAbhiH / kiM kRtvA,prapUrya prakarSeNa pUrayitvA / kAH,jagadAzAH lokAnAM manorathAn / kena, dAnena tyAgena / kiviziSTena, kimicchakena kimicchasIti praznapUrvakaM yAcakecchAnurUpaM kriyamANena // 28 // samprati balisnapanAdijinapUjAvizeSANAM nityamahAdiSvevAntarbhAvamAha-- balisnapananATyAdi nityaM naimittikaM ca yat / / bhaktyA kurvanti teSveva tadyathAsvaM vikalpayet // 29 // TIkA-vikalpayet nityamahAdInAmeva bhedamAcakSIta vidvAn / kiM, tat tat / keSu, teSveva nityamahAdiSu / kathaM, yathAsvaM yathAyogyaM / yatkiM, yatkurvanti nirvartayanti / ke te, bhaktA bhaktimantaH / kiM tat, balisnapananATyAdi, balirupahAraH, snapanamabhiSekaH, nATya gItanRtyavAdyaM, AdizabdAtprati ThArathayAtrAdi / kiMviziSTaM, nityaM pratyahavidheyaM / tathA naimittikaM parvakartavyam // 29 // idAnIM jalAdipUjAnAM pratyekaM phalamAlapativArdhArA rajasaH zamAya padayoH samyakprayuktArhataH sadgandhastanusaurabhAya vibhavAcchedAya santyakSatAH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyodhyaayH| 39 yaSTuH sragdivijasra carurumAsvAmyAya dIpastviSeH / dhUpo vizvagutsavAya phalamiSTArthAya cAya sH||30|| TIkA-bhavati / kA'sau, vArdhArA vAro jalasya dhArAsrutiH / kasai, zamAya anudrekAya / kasya, rajasaH pApasya jJAnadRgAvaraNakarmaNo / kasya, yaSTurAtmanaH puujyituH| kiMviziSTA satI, prayuktA smpaaditaa| kayoH, padayozcaraNayoH / kasya, arhato jinendrasya / kathaM, samyak yathoktavidhAnena / tathA bhavati / ko'sau, sadgandhaH zrIcandanadravaH / kasmai, tanusaurabhAya zarIrasaugandhyanimittam / kasya, yaSTuH / kiMviziSTaH san, arhataH padayoH samyak prayuktaH / tathA santi bhavanti / ke, akSatAH akhnnddtnnddulaaH| kasmai, vibhavAcchedAya vibhavasyANimAdivibhUteviNasya vA'cchedo niranta. rapravRttistadarthaM / zeSaM pUrvavat / tathA bhavati / kA,-sau sak puSpamAlA / kasyai, divijasraje svargajanmamandAramAlArthaM / tathA bhavati / ko'sau, caruH naivedyaM / kasmai, umAsvAmyAya lakSmIpatitvArtha / tathA bhavati / ko'sau, dIpaH ArArtikaM / kasyai, tviSe dIptyarthaM / tathA bhavati / ko'sau, dhUpaH / kiMviziSTaH, arhataH padayoH samyakmayuktaH / kasmai, vizvagutsavAya yaSTuH paramasaubhAgyArthaM / tathA bhavati / kiM tat, phalaM bIjapUrAdi / kasmai, iSTArthAyAbhimatavastuprAptyartha / tathA bhavati / ko'sau, saH tatvAdarghaH puSpAJjalirityarthaH / kasmai bhava, tyarghAya pUjAvizeSArthaM / athavA sa ityanena pUrvokta iSTArtha eva parAmRzyate tenAyamarthaH kathyate / yadyadyaSTurAtmano'bhimataM vastu gItAdikaM tena jine samyakprayukte tattadviziSTagItAdivastuno'rdhAya mUlyAya syAttatsampAdayatItyarthaH // 30 // atha jinejyAyAH samyakprayogavidhyupadezapurassaraM lokottaraM phalavizeSamAviSkaroti caityAdau nyasya zuddha niruparamaniraupamyatattadguNaughazraddhAnAtso'yamahaniti jinamanaghaistadvidhopAdhisiddhaiH / nIrAdyaizvArukAvyasphuradanaNuguNagrAmarajyanmanobhibhavyo'rcan dRgvizuddhiM prabalayatu yayA kalpate ttpdaay||31|| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte > TIkA - prabalayatu prabalAM prakRSTasvaphaladAnasamarthAM karotu / ko'sau, bhavyo bhAktikaH kaH / kAM dRgvizuddhiM zaGkAdidoSarahitatattvazraddhAnaM / kiM kurva, narcan pUjayan / kaM, jinaM / kai, narAdyaiH jalagandhAkSatAdibhiH / kiMviziSTai, -ranadhaiH haThahRtatvAhRdyatvasvAnyabhuktazeSatvAdipApahetudoSamuktaiH / punaH kiMviziSTaiH, tadvidhopAdhisiddhaiH niSpApasAdhana niSpannaiH / punarapi kiMviziSTaiH, cArvityAdicArUNi doSanirAsAguNAlaGkArasvIkArAcca sahRdayahRdayAvarjakAni kAvyAni lokottaravarNanAramaNIyagadyapadyavAGmayAni, anaNuguNagrAmA anaNUnAM mahatAM gurUNAM guNAnAM nisarga nirmalatvasaurabhyAtizayAdInAM grAmAH saGghAtAH, cArukAvyaiH sphuranto bhAvukalokacitteSu camatkurvanto'naguguNamAmAstai rajyanti priyamANAni manAMsi yeSu tAni taiH / kiM kRtvA arcan, nyasya so'yamarhaniti utsarpaNAvasarpaNatRtIyacaturthakAlayoryazcatustriMzadatizayasametaH samavasRtAvaSTamahAprAtihAryavirAjitastatvopadezena bhavyalokaM punItavAn so'rhanevAyamiti nAmasthApanAdravyabhAvaiH sthApayitvA / kaM, jinaM / kka, caityAdI caitye pratimAyAM, Adizabdena tadalAbhe jinAkArarahite'pyakSatAdau / kiMviziSTe, zuddhe nirdoSe rudrAkArarahite ityarthaH / kasmA, nirityAdi, niruparamA avinazvarA niropamyA asAdhAraNAstattadguNA vyavahAreNa darzana vizudhdyAdibhAvanApramukha kalyANapaJcakalakSaNA nizcayena cidacijJeyadravyAkAravizeSasvarUpAste dhAmoghe samUhe zraddhAnaM rucirataro'nurAgastasmAt / itthaM tAM dRgvizuddhi prabalayatu bhavyo yayA dRgvizudhdyA prabalIkRtayA kalpate sampadyate bhavyaH / kasmai, tatpadAya tIrthakaratvAya / ekasyA api dRgvizuddherutkarSasya tIrtha karatvAkhyapuNya vizeSabandhahetutvaprasiddheH // 31 // adhunA vratabhUSitasya jinayaSTuriSTaphala vizeSamamidhatte 40 dRkpUtamapi yaSTAra - mahato'bhyudayatriyaH / zrayantyahampUrvikayA kiM punarvatabhUSitam // 32 // TIkA -- zrayanti Azrayanti / kA, abhyudayazriyaH pUjArthajJaizvaryaviziSTabalaparijanakAmabhogasampadaH / kaM, yaSTAraM pUjakaM / kasya, arhataH / kiMviziSTa, pUtamapi samyaktvavizuddhaM / apirvismaye / kayA, ahampUrvikayA ahaM pUrvamahaM pUrvamitya hampUrvikA tathA ahNprthmikyaa| kiMpuna - vizeSAt zrayanti / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 41 kA, abhyudayazriyaH / kaM arhato yaSTAraM / kiMviziSTaM vratairdaizato hiMsAdivira tilakSaNairbhUSitamalaMkRtam // 32 // jinapUjAntarAya parihAropAyavidhimAha yathAsvaM dAnamAnAdyaiH sukhIkRtya vidharmaNaH / sadharmaNaH svasAtkRtya sidhyarthI yajatAM jinam // 33 // " TIkA - yajatAM pUjayatu / ko'sau sidhyarthI jinapUjAsampUrNatAM svAtmopalabdhi vA abhIpsuH / kaM, jinaM / kiM kRtvA, svasAtkRtya svAdhInAn kRtvA / kAnU, sadharmaNaH jinadharmabhAvitAn / kiM kRtvA, sukhIkRtya anukUlAn kRtvA / kAnU, vidharmaNaH zivAdidharmaratAn sarvadharmabAhyAn vA / kaiH yathAsvaM yathAyogyaM / dAnamAnAdyaiH arthaviniyogasatkArAbhyutthAnAsanapradAnAdibhirAvarjanopAyaiH // 33 // snAnApAstadoSasyaiva gRhasthasya svayaM jinayajane'dhikAritvamanyasya punastathAvidhenaivAnyena tadyAjana ityupadezArthamAha stryArambhasevAsaMkliSTaH snAtvA''kaNThamathAziraH | svayaM yajetAItpAdAnasnAto'nyena yAjayet // 34 // TIkA- yajet pUjayet / ko'sau, bhAktiko gRhii| kAnas, -ItpAdAn jinacaraNAn / kena, svayamAtmanA / kiM kRtvA, snAtvA zaucaM kRtvA / katha, mAkaNThaM 1 nityaM snAnaM gRhasthasya devArcanaparigrahe / yatestu durjanasparzAtsnAnamanyadvigarhitam // vAtAtapAdisaMspRSThe bhUritoye jalAzaye / avagAhyAcaretsnAna-mato'nyadgAlitaM bhajet // pAdajAnukaTigrIvA-ziraH paryantasaMzrayam / snAnaM paJcavidhaM jJeyaM yathAdoSaM zarIriNAm // bramhacaryopapannasya nivRttAmbhakarmaNaH / yadvA tadvA bhavetsnAna- mantyamanyasya tu dvayam // sarvArambhavijRmbhasya brahmajihmasya dehinaH / avidhAya bahiH zuddhiM nAptopAstyadhikAritA // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 sAgAradharmAmRte kaNThAvadhi / atha athavA / AziraH mastakAvadhi, yathAdoSaM jalena zucIbhUyetyarthaH / kiMviziSTaH san, snyAdIti, strIsevayA kRpyAdikarmasevayA ca saMkliSTaH samantAtkAye manasi copataptaH, prasvedatandrAlasyadaurmanasyAdidoSadUSitakAyamanaska ityarthaH / so'snAtaH kiM kuryAdityAha-yAjayetpUjayA saMyojayet / ko'sau, asnAtastathAvidho gRhii| kAnas, hatpAdAn / kena, karnA'nyena snAtena sabrahmacArisatIrthyasadharmakAdinA // 34 // caityAdinirmANasya phalavizeSasamarthanayA vidheyatAmabhidhattenirmApyaM jinacaityatadgRhamaThasvAdhyAyazAlAdikaM zraddhAzaktyanurUpamasti mahate dharmAnubandhAya yat / hiMsArambhavivartinAM hi gRhiNAM tattAhagAlambana prAgalbhIlasadAbhimAnikarasaM syAtpuNyacinmAnasam / / TIkA-nirmApyaM kArApaNIyaM / kiM tat, tajinacaityAdi / kaiH, pAkSikazrAvakaiH / kiMviziSTaM, zraddhAzaktyanurUpaM rucyA sAmarthyena ca sadRzaM / yatki, yadasti bhavati / kasmai, dharmAnubandhAya dharmasyAnubandho'labdhalAbho labdhaparirakSaNaM rakSitavardhanamityevamAtmakastasmai / kiMviziSTAya, mahate vipulAya / etena caityAlayAdinirmApaNe sAvadyadoSazaGkAnirastA / yadAha tatpApamapi na pApaM yatra mahAna dharmasambandha iti / hi yasmAt / syAt bhavet / kiM tat, mAnasaM manaH / kiMviziSTaM, puNyacit puNyaM sukRtaM cinoti vardhayati, athavA puNyA pavitrA nirmalA cit saMvittiryasya tatpuNyacit / keSAM, gRhiNAM gRhasthAnAM AplutaH sampluzcAntaH shucivaasovibhuussitH| maunasaMyamasampannaH kuryAddevArcanAvidhim // dantadhAvana zuddhAsyo mukhavAsovRtAnanaH / asaJjAtAnyasaMsargaH sudhIrdevAnupAcaret / 1 yadyapyArambhato hiMsA hiMsAyAH pApasambhavaH / tathA'pyana kRtArambho mahatpuNyaM samaznute // nirAlambanadharmasya sthitiryasmAttataH satAm / muktiprAsAdasopAna-mAptairukto jinAlayaH // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyodhyaayH| kiMviziSTAnAM, hiMsArambhavivartinAM hiMsAprAyaH AraMbhaH kRSyAdiH tatra vivartante vividhaM pariNamante'bhIkSNamiti tadvivartinasteSAM / kiMviziSTaM tat, tadityAdi, tajinacaityacaityAlayAdi tAdRktIrthayAtrAdi, AlambanaM dRgvizudhdyaGgaM, prAgalbhI prauDhiH, AbhimAnikarasaH ahaGkArAnurakto harSaH, tacca tAdRkca tattAdRk tacca tadAlambanaM ca tasya prAgalbhI tayA lasan dyotamAnaH svasaMvittiviSayIbhavan AbhimAnikaraso yasmin tat tathoktam // 35 // zAstravidAmapi prAyaH pratimAdarzanenaiva devAdisevAparAM matiM kurvANaM kalikAlamapavadate dhigduSSamAkAlarAtriM yatra zAstradRzAmapi / caityAlokAdRte na syAt prAyo devavizA matiH // 36 // TIkA-dhik nindAmItyarthaH / kAM, duHSamAkAlarAtriM duHSamA paJcamakAlaH kAlarAtrirmaraNanizeva durnivAramohAvahatvAt / yatra kiM, yasyAM na syAt / kA'sau, matirantaHkaraNapravRttiH / kiMviziSTA, devavizA devaM paramAtmAnaM vizatyananyazaraNIbhUya zrayatIti kvibantAdajAdyataSTAp / keSAM, zAstradRzAmapi zrutacakSuSAmapi / kathaM, Rte vinA / kasmAt, caityAlokAt pratimAdarzanAt / kathaM, prAyo bAhulyena / keSAJcit jJAnavairAgyaparANAM caityadarzanamantareNApi manaH paramAtmAnaM saMzrayatIti bhAvaH // 36 // kalau dharmasthitiH samyakcaityAlayamUlaivetyanuzAsti pratiSThAyAtrAdivyatikarazubhasvairacaraNasphuraddhamoddharSaprasararasapUrAstarajasaH / kathaM syuH sAgArAH zramaNagaNadharmAzramapadaM na yatrArhadnehaM dalitakalilIlAvilasitam // 37 // TIkA-tatra nagarAdau kathaM syuH, kathamapi na bhaveyurityarthaH / ke te, sAgArA gRhasthAH / kiMviziSTAH, pratiSThetyAdi, AdizaddhaH pUjAbhiSekajAgaraNAdyarthaH / vyatikaraH praghaTTakaH, svairaM svacchandaM, uddharSa utsavaH, prasarazcirAvasthAyitvaM, rasaH harSoM jalaM vA, rajaH pApaM reNuzca, pratiSThAyAtrAdInAM vyatikare zubhaM prazastaM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "44 sAgAradharmAmRte puNyAsravaNakAraNaM svairaM caraNaM manovAkkAyavyApArastena sphurazcAsau dharmoddharSastasya prasaraH sa eva rasapUro jalapravAhastenAstaM sphATitaM rajo yeSAM te tathA / kathaM syustatra / yatra kiM, yatra na bhavati / kiM tat, ahaMdvahaM jinacaityAlayaH / kiMviziSTaM, dalitaM chinnaM khaNDitaM kalilIlAvilasitaM maThapatyAdidurgayo niraMkuzaviz2ambhamANasaMklezapariNAmo vA yatra taddalitakalilIlAvilasitaM / punaH kiMviziSTaM, zramaNagaNadharmAzramapadaM zramaNasya yatisaGghasya dharmArthamAzramapadaM nivAsasthAnam // 37 // kalau vasativizeSa vinA satAmapyanavasthitacittatvaM darzayati manI maThakaTherANAM vAtyayevAnavasthayA / cekSipyamANaM nAdyatve kramate dharmakarmasu // 38 // TIkA-na kramate notsahate / kiM ta,-nmanaH / keSAM, maThakaTherANAM vasatidaridrANAmaraNyAdivAsinAM yatInAmityarthaH / ka, dharmakarmasu dharmArthAsu kriyAsu AvazyakAdiSu / kadA, adyatve asmin kAle / kriyamANaM, cekSipyamANaM bhRzaM punaHpunarvA cAlyamAnaM / kayA, anavasthayA parApararAgAdivivartanapariNatyA / kayeva, vAtyayeva vAtamaNDalyA tUlyAdiryathA // 38 // vimarzasthAnaM vinA mahopAdhyAyAdInAmapi zAstrAntastatvajJAnadauHsthityaM prathayati vineyavadvinetRNA-mapi svaadhyaayshaalyaa| vinA vimarzazUnyA dhISTe'pyandhAyate'dhvani // 39 // TIkA-andhAyate andhamivAtmAnamAcarati tattvaM na pazyatItyarthaH / kA'sau, dhIrbuddhiH / keSAM, vinetRNAmapi / keSAmiva, vineyavat upAdhyAyAnAm ziSyANAM ythaa| ka, adhvani mArge arthAcchAstre niHzreyasi vaa| kiMviziSTe'pi, dRSTe'pi / abhyaste'pi / kiMviziSTA satI, vimarzazUnyA antsttvkssodvidhuraa| kathaM, vinA / kayA, svAdhyAyazAlayA pAThasthAnena / tatazcaityAdicatuSTayaM zreyo'rtha niyamena kArayediti pratipattavyam // 39 // satrAturopacArasthAnayoranukampyaprANyanugrahabubyA vidhApanaM bahvArambharatAnAM -gRhasthAnAM jinapUjArtha puSpavATikAdinirmApaNe doSAbhAvaM ca prakAzayannAha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 45. satramapyanukampyAnAM sRjedanujighRkSayA / cikitsAzAlabaddaSye-nnejyAyai vATikAdyapi // 40 // TIkA-sRjennirmApayetpAkSikaH / kiM tat, satramannapradAnasthAnaM apizaddhAtprapAM ca / kiMvat, cikitsAzAlavat vyAdhipratIkArasthAnaM yathA / kayA, anujighRkSayA upakartumicchayA / keSA,-manukampyAnAM kRpAviSayAnAM kSuttRSNA. tAnAM vyAdhitAnAM ca / tathA na duSyenna duSTaM bhavet / kiM tat, vATikAdi AdizahAdvApIpuSkariNyAdi / kimartha,-mijyAyai pUjArthaM / apizabdenAnAdarArthena viSayasukhArthaM kRSyAdikaM kurvatAM yadyapi dharmabudhdyA vATikAdividhAne loke vyavahArAnurodhAddoSo na bhavati, tathApi tadakurvatAmeva krayakrItena puSpAdinA teSAmapi jinaM pUjayatAM mahAn guNo bhavatIti jJApyate // 40 // nirvyAjabhaktyA yena kenApi prakAreNa jinaM sevamAnAnAM samastadukhoccheda mitastataH samastamIhitArthasampattiM copadizati yathAkathaJcidbhajatAM jinaM niyojacetasAm / nazyanti sarvaduHkhAni dizaH kAmAnduhanti ca / / 41 // TIkA-nazyanti nivartante / kAni, sarvaduHkhAni zarIramanastApAH / keSAM nirvyAjacetasAM nirmAyamanasAM bhAktikAnAmityarthaH / kiM kurvatAM, bhajatAM sevamAnAnAM / kaM, jinaM / yathAkathaJcit yenakenApi snapanapUjAstavanAdiprakAreNa / tathA duhanti praparayanti / kA, dizaH kakubhaH / kAn, kAmAn manorathAn / yadyatkAmayante jinayaSTArastattatsarvatra labhante ityrthH|| 41 // ___ evaM jinapUjAM vidheyatayopadizya tadvasidhdAdipUjAmapi vidheyatayopadeTumAha jinAniva yajansidhdAnsAdhundharma ca nandati / te'pi lokottamAstadvaccharaNaM maGgalaM ca yat // 42 // TIkA-nandati antaraGgabahiraGgavibhUtyA saMvardhate / ko'sau, jIvaH / kiM kurvan , yajan pUjayan / kAn , siddhAn muktAtmanaH, tathA sAdhUn siddhiM sAdhayantItyanvarthanAmAnusaraNAdAcAryopAdhyAyayatIn, na kevalaM tAn, dharma ca byava Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte hAranizcayarUpaM ratnatrayaM / kAniva, jinAniva arhato yathA / kuta ityAha-yadya smAt / vartante / ke te, api siddhasAdhudharmAH / kiMviziSTAH, lokottamAH lokeSUtkRSTAH, tathA zaraNamArtiharaNamapAyaparirakSaNopAyA ityarthaH / tathA maGgalaM pApApahAH puNyapradAzca / kiMvat, tadvat jinavat // 42 // sakalapUjyapUjAvidhiprakAzanenAnugrAhikAyAH samyak zratadevatAyAH pUjAyAM 46 sajjayannAha yatprasAdAnna jAtu syAt pUjyapUjAvyatikramaH / tAM pUjayejjagatpUjyAM syAtkAroDamarAM giram / / 43 // TIkA - pUjayeccheyo'rthI yajeta / kAM tAM giraM zratadevatAM / kiMviziSTAM, syAtkAroDDumarAM syAtpadaprayogeNa sarvathaikAntavAdibhirajayyAM / punaH kiMviziSTAM, jagatpUjyAM vizvalokAnAmacya / yatprasAdAt yasyA anugrahAt na syAt na bhavet / ko'sau, pUjyapUjAvyatikramaH pUjyAnAM arhatsiddhasAdhudharmANAM pUjAyAM vyatikramo yathoktavidhilaMghanaM / kathaM, jAtu kadAcidapi // 43 // zrutapUjakAH paramArthato jinapUjakA evetyupadizati - ye yajante zrataM bhaktyA te yajante'JjasA jinam / na kiJcidantaraM prAhu- rAptA hi zrutadevayoH // 44 // TIkA - yajante pUjayanti / ke te, pumAMsaH / kaM, jinaM / kena, aJjasA paramArthena | ye kiM, ye yajante / kiM tat zrutaM / kayA, bhaktyA / hi yasmAt / na prAhuH na bruvanti / ke te, AptAH guravaH / kiM tat, antaraM bhedaM / kayoH, zrutadevayoH pravacanaparamAtmanoH / kIdRzaM kiJcit yadeva zrutaM sa eva devo ya eva ca devastadeva zrutamityarthaH // 44 // evaM devapUjAvidhiM saMkSepeNopadizya sAkSAdupakArakatvena gurUNAmupAsane nityaM niyuGkte upAsyA guravo nitya-mapramattaiH zivArthibhiH / tatpakSatAkSya pekSAnta-zvarA vinoragottarAH // 45 // TIkA - upAsyAH sevyAH / ke te guravaH dharmArAdhanAyAM prayoktAraH / kaiH, zivArthibhiH paramakalyANakAmaiH / kiMviziSTaiH, sadbhirapramattaiH pramAdarahitaiH / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 47 kathaM, nityaM zazvat / yato bhavanti / ke te, tatpakSatAyapakSAntazcarAH teSAM gurUNAM pakSastadAyattatayA vRttiH sa eva tAyapakSo garuDapatatraM tatrAntarmadhye caranti tadantazcarAH / kiMviziSTA bhavanti, vighnoragottarAH vinAH prakramAddharmAnuSThAnaviSaye antarAyAsta evoragAH sarpAH apakArakatvAt tebhya uttarA: pare taracAriNaH, dharmAnuSThAnapratyUhasa(nAbhibhUyanta ityarthaH // 45 // gurUpAstividhimAha - nirvyAjayA manovRtyA sAnuvRttyA gurormanaH / pravizya rAjavacchazva dvanayenAnuraJjayet // 46 // TIkA-anurAyedAtmani raktaM kuryAt / ko'sau, zreyo'rthI / kiM ta,nmanazcittaM / kasya, gurorArAdhyasya / kena, vinayena abhyutthAnAdinA kAyikena, hitamitAdipratipAdanena vAcanikena, zubhacintanAdinA cittena ca / kathaM, zazvat nityaM / kiM kRtvA, pravizyAntazcaritvA / kiM tat, gurormanaH / kayA, manovRtyA cittprvRttyaa| kiMviziSTayA, nirvyAjayA nirdambhayA / punaH kiMvi. ziSTayA, sAnuvRttyA chandAnuvRttisahitayA / kasyeva, rAjavat, rAjJo yathA sevakavargaH // 46 // vinayenAnuraJjayedityetadartha vyanaktipArzve gurUNAM nRpavatmakRtyabhyadhikAH kriyaaH| aniSTAzca tyajetsarvA mano jAtu nu dUSayet // 47 // TIkA-tyajet varjayet upAsakaH / kAH, kriyAzceSTAH / sarvAH / kiMviziSTAH, prakRtyabhyadhikAH svabhAvAdatiriktAH vaikArikIH kopahAsyavivAdAdikAH / na kevalaM tAH aniSTAzca zAstraniSiddhAzca paryastikopAzrayAdikAH / kva, pArve samIpe / keSAM, gurUNAM / keSAmiva, nRpavat rAjJAM yathA / tathA na dUSayet na vikArayet / kiM tat, rAjJAmiva gurUNAM manaH / kathaM, jAtu kadAcidapi ArtAvasthAyAmapItyarthaH // 47 // 1 niSThIvanamavaSTambhaM jambhaNaM gAtrabhaJjanam / asatyabhASaNaM narma hAsyaM pAdaprasAraNam // abhyAkhyAnaM karasphoTaM kareNa karatADanam / vikAramaMgasaMskAraM varjayedyatisannidhau // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte sAmprataM pAtrANi tarpayedityAdipUrvoddiSTadAnAdividhiprapaJcArthamAhapAtrAgamavidhidravya- dezakAlAnatikramAt / dAnaM deyaM gRhasthena tapazcarye ca zaktitaH // 48 // TIkA -- deyaM dAtavyaM / kiM tat, donaM ratnatrayAnugrAhakaM vastu / kena, gRhasthena / kasmAt pAtrAdyanatikramAt yathApAtraM yathAssgaMma yathAvidhi yathAdravyaM yathAdezaM yathAkAlaM cetyarthaH / tathA caryamanuSTheyaM gRhasthena / kiM tat, tapo'nazanAdi / kasmAt zaktitaH nijasAmarthyAnusAreNa dAnatapasI kuryAdityarthaH // 48 // samyagTazo nityamavazyatayA vidhIyamAnayordAnatapasoravazyambhAvinaM phalavizeSamAha 48 niyamenAnvahaM kiJcidyacchato vA tapasyataH / santyavazyaM mahIyAMsaH pare lokA jinazritaH // 49 // > TIkA - avazyaM nizcitaM / santi bhavanti / ke te lokAH / kiMviziSTAH, pare janmAntarANItyarthaH / kiMviziSTAH santi, mahIyAMsaH indrAdipadalakSaNAH / kasya, jinazritaH paramAtmAnaM sevamAnasya bhavyasya / kiM kurvato, yacchato dadataH tapasyato vA tapazcarataH / kiM kiJcit yadvA tadvA zAstravihitaM / kena, niyamena avazyatayA / katha, - manvahaM dinedine // 49 // yadarthaM yaddAnaM kartavyaM tattadarthamAha dharmapAtrANyanugrAhyANyamutra svArthasiddhaye / kAryapAtrANi cAtraivakIyai tvaucityamAcaret // 50 // TIkA -- anugrAhyANi upakAryANi zreyo'rthinA / kAni, dharmapAtrANi: ratnatrayasAdhanaparAH narAH / kimarthaM, svArthasiddhaye / kka, amutra paraloke svargAdisukhasampattyarthamityarthaH / tathA anugrAhyANi / kAni, kAryapAtrANi trivargasAdhana sahAyAH / kasyai, atraiva janmani svArthasiddhaye puruSArthasamprAptaye / tathA AcaredanutiSThet gRhI / kiM tat, aucityaM dAnapriyavacanAbhyAmanyasya santoSotpAdanaM / kasyai kItyai yazo'rtham // 50 // 1 varya madhyajaghanyAnAM pAtrANAmupakArakam / dAnaM yathAyathaM deyaM vaiyAvRtyavidhAninA // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 49 dharmapAlANAM yathAguNaM santarpaNIyatvamAhasamayikasAdhakasamayadyotakanauSThakagaNAdhipAndhinuyAt / dAnAdinA yathottaraguNarAgAtsadgRhI nityam / / 51 // TIkA-samayiko gRhI yatirvA jinasamayazritaH, sAdhako jyotiSamantravAdAdilokopakArakazAstrajJaH, samayadyotako vAditvAdinA mArgaprabhAvakaH, naiSThiko mUlottaraguNazlAdhyatapo'nuSThAnaniSThaH, gaNAdhipaH dharmAcAryastAdRggRhasthAcAryo vA etAn paJca dhinuyAt prINayet / ko'sau, sadgRhI pAkSikazrAvakastraivarNiko vA gRhasthaH / kena, dAnAdinA dAnamAnAsanasambhASaNAdinA / kasmAt, yathottaraguNarAgAt yo ya uttara utkRSTaH samayikAdInAM madhye tasya tasya guNeSu prItitaH, athavA yo yo yasyotkRSTo guNastatra tatra prItyA taM dhinuyAditi yojyam / atra zramaNopAsakeSu mumukSuSu ratnatrayAnugrahabudhyA santarpaNaM pAtradattiH, bubhukSuSu ca gRhastheSu vAtsalyena yathArhamanugrahaH samAna dattiriti vibhAgaH // 5 // samadattividhAnopadejJArthamAha sphuratyeko'pi jainatva-guNo yatra satAM mataH / tatrApyajanaiH satpAtrai?tyaM khadyotavadravau // 52 / / 1 gRhastho vA yatirvA'pi jainaM samayamAsthitaH / yathAkAlanuprAptaH pUjanIyaH sudRSTibhiH // 2 jyotirmantranimittajJaH suprajJaH kAyakarmasu / mAnyaH samayibhiH samyakparokSArtha+++dhIH // 3 dIkSAyAtrApratiSThAdyAH kriyAstadvirahe kutaH / tadarthaM parapRcchAyAM kathaM ca samayonnatiH // 4 mUlottaraguNazlAdhyaistapobhirniSThitAsthitiH / sAdhuH sAdhu bhajetpUjyaH puNyopArjanapaNDitaiH // 5 jJAnakANDe kriyAkANDe cAturvarNyapurassaraH / sUrideva ivArAdhyaH saMsArAdhitaraNDakaH // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sAgAradharmAmRte ............. TIkA-dyotyaM prakAzyaM prabhAvyaM / kaiH, satpAtraiH jnyaantpo'dhikaiH| kiMviziSTai,-rajainaiH zivAdibhaktigrahAviSTaiH / ka, tatrApi tapojJAnarahite'pi jaine / kiMvat, khadyotavat khadyotairiva / kasmin, ravau ravisannidhAne jyotiriGgaNA yathA niSprabhA bhavanti tathA sphurajjainatvaguNapuMsaH samIpe mithyAdRSTidhArmikA ityarthaH / yatra kiM, yatra sphurati pratapati / ko'sau, jainatvaguNaH jina eva devo me bhvaarnnvottaarktvaaditybhiniveshdhrmH| kiMviziSTo'pi, jJAnataporahitaH,kiM punastatsahita ityapizabdArthaH / kiMviziSTaH, satAM mataH saadhuunaamissttH|| 52 // zreyo'rthinAM jainAnugrahAnubhAvamAha varameko'pyupakRto jaino nAnye sahasrazaH / dalAdisiddhAn ko'nveti rasasiddha praseduSi / / 53 // TIkA-varaM bhavat / ko'sau, jainH| kiMviziSTaH, upakRto'nugRhItaH / kiMviziSTo'pi, eko'pi / na vrN| ke,-'nye ajainAH / kiMviziSTAH, upkRtaaH| kiyantaH, sahasrazaH sahasrasaMkhyAH / atra dRSTAntamAha-ko, na kazcit / anveti anuvartate / kAn , dalAdisiddhAn dalaM bIjarahitakRtrimasuvarNAdidravyaM AdizaddhAdvotkarSAdi tatra tena vA siddhAn prasiddhAn / kva sati, rasasiddhe pAradena dAridyavyAdhijarAdinirAkaraNazaktyA pratIte puMsi / kiMviziSTe, praseduSi prasanne anugrahodyate // 53 // nAmAdinikSepavibhaktAnAM caturNA jainAnAM pAtratvaM yathottaraM vizinaSTi nAmataH sthApanAto'pi jainaH pAtrAyate tarAm / sa labhyo dravyato dhanyairbhAvatastu mahAtmAbhiH // 54 // TIkAH-pAtrAyate tarAM ajainapAtrebhyo'tizayena saMyujyamAnanirvANakAraNaguNalakSaNapAtravadAcarati, samyaktvasahacAripuNyAsavakAraNatvAt / ko'sau. jainaH / kena, nAmataH sajJAmAtreNa, na paraM nAmnA sthApanAto'pi so'yaM jaina iti kalpanAmAtreNApi / labhyaH prApyaH / ko'sau, sa jainaH / kena, dravyato dravyeNa AgAmijainatvaguNayogyatvena vishissttH| kaiH, dhanyaiH punnyvdbhiH| sa eva tu bhAvato bhAvena jainatvaguNayogena labhyaH / kaiH, mahAtmabhiH mahAbhAgaiH // 54 // bhAvajainaM prati nirupAdhiprItimato'bhyudayaniHzreyasasampadaM phalamAha ___ Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratItajainatvaguNe'nurajyannivyAjamAsaMmRti tadguNAnAm / dhuri sphuranabhyudayairadRptastRptastrilokItilakatvameti // 55 // TIkA-eti gacchati / ko'sau, gRhii| kiM kurvan, anurajyan svayamevAnurAgaM kurvan / katha, nirvyAjaM nicchadma / kva, pratIta: prasiddho jainatvaguNo yasya tasmin pratItajainatvaguNe / ki-,meti trilokItilakatvaM paramapadaM / kiMbhUto bhUtvA, tRptaH vitRSNIbhUta ityarthaH / kaiH,abhyudayairAzvaryAdibhiH / kiMviziSTaH san , adRpto'kRtamadaH samyaktvasahacAripuNyodayayAgot / kiM kurvan, sphuran dIvyan / ka,dhuri agre / keSAM sadguNAnAM pratItajainatvaguNAnAM / katham.AsaMmRti saMsAraM yAvat, bhave bhave jainAnAmagraNIrbhavannityarthaH // 55 // gRhasthAcAryAya tadabhAve madhyamapAtrAya vA kanyAdidAnaM pAkSikazrAvakasya kartavyatayopadizati nistArakottamAyAtha madhyamAya sadharmaNe / kanyAbhUhemahastyazva-ratharatnAdi nirvapet // 56 // TIkA--nirvapet dadyAt gRhii| kiM tat, kanyA kumArI, bhUbhUmiH, hema kAJcanaM, hastI gajaH, azvo bAjI, rathaH syandanaH, ratnaM vajrAdi, Adizabdena vastragRhanagarAyevaMjAtIyakamanyadapi trivargasAdhanAzrayaM vitaret / kasmai,sadharmaNe samAna AtmanA samo dharmaH kriyAmantavatAdilakSaNo guNo yasya tasmai / kiviziSTAya, nistArakottamAya saMsArANavottArakANAM gRhiNAM madhye pradhAnAya, na kevalaM tasmai tadalAbhe ca madhyamAya anuttamAdhamAya / athazabdo'tra pakSAntarasUcane'dhikAre vA / atra jaghanyaviSayAM samadattiM vyAkhyAya madhyamaviSayAs sAvadhikriyate ityarthaH / yatyapekSayA gRhasthasya guNAdhikasyApi madhyamapAtratvAt // 56 // sadharmabhyaH kanyAdidAne hetumAha aadhaanaadikriyaamntr-vrtaavcchedvaanychyaa| pradeyAni sadharmabhyaH kanyAdIni yathocitam / / 57 / / TIkA-pradeyAni prakRSTaM kRtvA dAtavyAni gRhinnaa| kAni, kanyAdIni / kebhyaH, sadharmabhyaH sAdharmikebhyaH / kathaM, yathocitaM yo yo yaddAnasya yogyastasmai Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 sAgAradharmAmRte tasmai taddAtavyamityarthaH / kayA, AdhAmAdItyAdi -AdhAnaM garbhAdhAnavidhAnamAdiryAsAM prItisuprItyAdInAmAtoktAnAM kriyANAM tA AdhAnAdayastAzca tAH kriyAzca karmANi gRhasthAnAmavazyakAryANi, mantrAH pratyAsatterAdhAnAdikriyAsambandhina evAseoktAH aparAjitamantrI vA vratAni madyaviratyAdIni AdizabdAddevapUjApAtradAnAdidharmakarmANi teSAmacchedaH sAtatyena pravRttistatra vAJchA AkAMkSA tayA // 57 // - samyakkanyAdAnavidhiM tatphalaM cAha - nirdoSAM sunimittasUcitazivAM kanyAM varAhairguNaiH sphUrjantaM pariNAyya dharmyavidhinA yaH satkarotyaJjasA / dampatyoH sa tayostravargaghaTanAttraivargikeSvagraNIrbhUtvA satsamayAstamohamahimA kArye pare'pyUrjati // 58 // TIkA - yo gRhI / aJjasA zradvAparatvena / sAdharmikaM satkaroti sammAnayati yathocitavastrAdidAnenopacarati / kiM kRtvA, pariNAyya yuktito varaNavidhAnamagnidevadvijasAkSikaM ca pANigrahaNaM vivAhastaM kArayitvA / kena, dharmyavidhirnA dharmyA dharmAdanapetA brAhmaprAjApatyArthadevAzcatvAro vivAhAsteSAM yathArha prayo dharmyAvivAhavidhirArSe yathA tasossya gurvanujJAnA-diSTA vaivAhikI kriyA / vaivAhike kule kanyA - mucitAM pariNeSyataH | siddhArcanavidhiM samya-nirvartya dvijasattamAH / kRtAmitrayasampUjAH kuryustatsAkSikAM kriyAm // puNyAzrame kvacitsiddha- pratimAbhimukhaM tayoH / dampatyoH parayA bhUtyA kAryaH pANigrahotsavaH // vedyAM praNItamagnInAM trayaM dvayamathaikakam / tataH pradakSiNIkRtya prazayya vinivezanam // pANigrahaNadIkSAyAM niyuktaM tadvadhUvaram / AsaptAhaM caredramha - vrataM devAgnisAkSikam // ( zeSastvagrapRSThe / ) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / 53 geNa / kiM kurvantaM, sphUrjantaM vicArakacetasi sphurantaM / kairguNaiH / kiMviziSTaiH, varAhaivarayituryogyaiH kulazIlasAnAdhyavidyAvittasaurUpyayogya vayorthivaiH / kAM pariNAyya, kanyAM / kiMviziSTAM nirdoSAM sAmudrikazAstroktadoSarahitAM / punaH kiMviziSTAM, sunimittasUcita zivAM sunimittaiH sAmudrika dUtajyotiSAdibhaviSyacchubhAzubhajJAnopAyaiH sUcitaM prakAzitaM zivaM svasya varasya ca kalyANaM yasyAstAM / sa kimityAha - Urjati samartho bhavati / ko'sau sa yathAvidhi - kanyAdAtA / kka, kArye'vazyakRtye / kiMviziSTe, pare'pi pAralaukike na kevalaM laukikaM ityapizabdArthaH / kiMviziSTaH san, sadityAdi- de - satsamayaH jinapravacanAryasaGgatirvA tenAsto nirAkRto mohasya cAritrAvaraNakarmaNo mahimA gurutvaM yena sa tathoktaH / kiM kRtvA, bhUtvA / kimbhUto'graNIH pradhAnaM / keSu madhye, taraSu dharmArthakAmAnAcaratsu / kasmAt trivargaghaTanAt dharmArthakAmasampAdanAt / kayo, -stayoH svakanyAtadvaralakSaNayordampatyorjAyApatyoH // 58 // satkanyApradAtuH sAdharmikopakArakaraNadvAreNa mahAntaM sukRtalAbhamavabhAsaya, nAha- " krAntvA svasyocitAM bhUmiM tIrthabhUmIrvihRtya ca / svagRhaM pravizedbhUtyA parayA tadvadhUvaram // vimuktakaMkaNaH pazcAtsvagRhe zayanIyakam | adhizayya yathAkAlaM bhaugAGgairupalAlitam // santAnArthamRtAveva kAmasevAM mitho bhajet / zaktikAlavyapekSo'yaM kramo'zakteSvato'nyathA // 1-2 dvau hi dharmoM gRhasthAnAM laukikaH pAralaukikaH / lokAzrayo bhavedAdyaH paraH syAdAgamAzrayaH // sarva eva hi jainAnAM pramANaM laukiko vidhiH / yatra samyaktvahAnine yatra na vratadUSaNam // svajAtyaiva vizuddhAnAM varNAnAmiha ratnavat / tatkriyAviniyogAya jainAgamavidhiH param // yadbhavabhrAntinirmukti-hetustatra durlabhA / saMsAravyavahAre tu svataH siddhe vRthA''gamaH // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sAgAradharmAmRte satkanyAM dadatA dattaH satrivargo gRhAzramaH / gRhaM hi gRhiNImAhu-rna kuDyakasaMhatim // 59 // - TIkA - datto vitIrNaH sagRhiNA sAdharmikAya / ko'sau gRhAzramaH gRhe Azramo dharmAnuSThAnaM gRhameva vA'zramastapaHsthAnaM / kiM kurvatA, dadatA / kAM satkanyAM satI prazastA kaulInyAdiguNopetA sAmudrikoktadoSarahitA ca kanyA kumArI satkanyA tAM / kiMviziSTa gRhAzramo dattaH, satrivargoM dharmArthakAmAnAM sadgRhiNImUlatvAt / tathA hi- dharmaH svadArasantoSAdyAtmaka saMyama lakSaNo devAdiparicaraNasvarUpaH satpAtradAnAdisvabhAvazca, artho vezyAdivyasanavyA vartanena niSpratyUhamarthasyopArjanAdupArjitasya ca rakSaNAdrakSitasya ca varddhanAdyathAbhAgyaM grAma suvarNAdisampattiH, 'saMkalparamaNIyasya prItisambhogazobhino rucirasyA - bhilASasya nAma kAma' iti smRtiriti vacanAt kAmazca yatheSTamAbhimAnikarasAnuviddhasarvendriyaprItihetuH kulAGganAsaGginAM supratItaH / hi yasmAt / AhuH bruvanti vidvAMsaH / kiM, gRha / kAM, gRhiNIM kulapatnIM / na AhuH / kiM tat, gRhaM / kuDyakaTasaMhatiM bhittivaMzAdicchAdana saGghAtam // 59 // kulatraparigrahaM lokadvayAbhimataphalasampAdakatvAt traivargikasya vidheyatayopadizati dharmasantatimakliSTAM ratiM vRttakulonnatim / devAdisatkRtiM cecchansatkanyAM yatnato vahet // 60 // TIkA - vahet pariNayeta / ko'sau, zrAvakaH / kAM, satkanyAM satI prazastA satazca sajjanasya kanyA satkanyA tAM / kasmAt, yatnataH prayatnena tatparatayA / kiM kurvan, icchan AkAMkSan / kiM kiM, dharmasantatiM dharmArthA santatirapatyAni athavA dharmasya santatiravicchedo dharmasantatistAM, tathA akliSTAmanupahatAM rati saMmbhogaM, tathA vRttakulonnatiM vRttasyAcArasya kulasya ca vaMzasya gRhasya vA unnatirudgatistAM, tathA devAdisatkRtiM devadvijAtithibAndhavasatkAram // 60 // duSkalanrasyAkalatrasya vA pAtrasya bhUmyAdidAnAnna kazcidupakAraH syAdityamumarthamavazyaM satkanyAviniyogena sadharmANamanugRhNIyAditi vidhivyavasthApanArthamarthAntaranyAsena samarthayate Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / sukalatraM vinA pAte bhUhemAdivyayo vRthA / kITairdandazyamAne'ntaH ko'mbumekAdbhume guNaH // 61 // 55 TIkA - bhavati / ko'sau bhUhemAdivyayaH bhUmisuvarNAdidAnaM / kathambhUto, vRthA vyartha: / kka, pAtre saMyujyamAnamokSakAraNaguNe gRhiNi / kathaM, vinA / kiM tat, sukalatraM satpatnIM / atra dRSTAntamAha- ko bhavati, na kazcit / ko'sau, guNa upakAraH / kasmAt, ambusekAt jalasecanAt / kva, drume vRkSe / kiM kriyamANe, dandazyamAne garhitaM bhakSyamANe / kaiH, kITaiH ghuNaiH / kka, antarmadhye / viSayasukhopabhogenaiva cAritramohodayodrekasya zakyapratIkAratvAttadvAreNaiva tasmAdapavartyatmAnamiva sAdharmikamapi viSayebhyo vyuparamayedityupadezArthamAha viSayeSu sukhabhrAnti karmAbhimukhapAkajAm / chitvA tadupabhogena tyAjayettAnsvavatparam || 62 // > TIkA - tyAjayedvimocayet / ko'sau sadgRhI / kaM paraM kanyAdidAnena viSayIkriyamANaM sAdharmikaM / kAnU tAnU, sukalatrAdiviSayAn / kiMvat, svacat AtmAnaM yathA / kiM kRtvA, chitvA prazamayya / kAM, sukhabhrAnti sukhayantIti sukhAH sukhahetava ime sukhaM veti viparyAsamatiM / keSu viSayeSu / kiMviziSTAM, karmAbhimukhapAkajAM karmaNazcAritramohasyAbhimukho nijaphaladAnodyataH pAko rasaH karmAbhimukhapAkastasmAt jAtAM / chitvA prazamayya / kAM sukhabhrAnti / kena, tadupabhogena viSayAnubhavanena / / 62 / puruSANAmAcAra viplavadarzanAdvicikitsAkulita duSSamAkAlavazAtprAyeNa cittasya dAtuH saucityavidhAnArthaM caturaH zlokAnAha-- daivAllabdhaM dhanaM prANaiH sahAvazyaMvinAzi ca / bahudhA viniyuJjAnaH sudhIH samayikAnkSipet // 63 // TIkA -- kSipet dhigimAn sambhASaNamAtrasyApyayogyAnityAdyavarNavAdena tiraskuryAditi kAkvA na kSipediti pratiSedhe paryavasyati / ko'sau, sudhIH zreyo'tha gRhI / kAnU, samayikAn samayAzritAn gRhasthAn yatIn vA / kiM kurvANo, viniyuJjAno vyayamAnaH / kiM tat, dhanaM / katidhA, bahudhA bahubhiH Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 sAgAradharmAmRte prakAraiH ljaabhypksspaataadibhiH| kiMviziSTaM dhanaM, labdhaM prAptaM / kasmAt , daivAtpuNyodayAna puruSakArAt , tasya saMsAre gauNatvAt / kiMviziSTa, mavazyaMvinAzi niyamena gatvaraM / kathaM, saha / kaiH, prANaiH // 63 // kiM tarhi kuryAdityAhavinyasyaidaMyugIneSu pratimAsu jinAniva / / bhaktyA pUrvamunInarcetkutaH zreyo'ticarcinAm // 64 // TIkA-arcet pUjayet / ko'sau, sadgRhI / kAn, pUrvamunIn prAktanasAdhUn / kayA, bhaktyA / kiM kRtvA, vinyasya nAmAdividhinA nikSipya / keSu, aidaMyugIneSu asmin yuge sAdhuSu / kAsviva kAn, pratimAsu jinAniva prati. bimbeSvahato yathA / yataH kuto bhavati, na kutazcit / kiM tat, zreyaH puNyaM / keSAm, aticarcinAm atimAtraM kSodakArANAm // 64 // 1 bhuktimAtrapradAne tu kA parIkSA tapasvinAm / te santaH santvasanto vA zUdro dAnena zudhyati // sarvArambhapravRttAnAM gRhasthAnAM dhanavyatraH / bahudhA'sti tato'tyartha na karttavyA vicAraNA // yathA yathA viziSyante tapojJAnAdibhirguNaiH tathA tathA'dhikaM pUjyA munayo gRhamadhibhiH / / daivAlabdhaM dhanaM dhanyairvaptavyaM smyaashrite| eko munirbhavellabhyo na labhyo vA yathAgamam // uccAvacajanaprAyaH samayo'yaM jinazinAm / naikasminpuruSa tiSThe-dekastambha ivAlayaH // te nAmasthApanAdravya-bhAvanyAsaizcaturvidhAH / bhavanti manuyaH sarve dAnamAnAdikarmasu // uttarottarabhAvena vidhisteSu viziSyate / puNyArjane gRhasthAnAM jinapratikRtiSviva // kAle kalau cale citte dehe cAnnAdikITake / etaccitraM yadadyApi jinarUpadharA nraaH|| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / punastadarthasamarthanArthamAha bhAvo hi puNyAya mataH zubhaH pApAya cAzubhaH / tadduSyantamato rakSedvIraH samayabhaktitaH / / 65 / TIkA - hi yasmAt / punariSTaH / ko'sau bhAvaH pariNAmaH / kasmai, puNyAya sukRtanimittaM / kiMviziSTaH, zubhaH prazastaH / tathA mataH / ko'sau, bhAvaH / kiMviziSTo,-'zubho'prazastaH / kasmai, pApAya pAtakanimittaM / yata evamataH etasmAtkAraNAt / rakSennivArayet / ko'sau, dhIro'vikAraprakRtiH / kaM taM, bhAvaM / kiM kurvantaM, duSyantaM vikurvANaM / kasmAt, samayabhaktitaH jinazAsanaM kalau dhArayanto'mI ato jinavanmAnyA ityanurAgabudhyA // 56 // jJAnatapasoH pRthak samuditayozca tadvatAM ca pUjyatve yuktimAhajJAnamarcya tapo'GgatvA ttapo'rcya tatparatvataH / dvayama zivAGgatvAttadvanto'rthyA yathAguNam // 66 // TIkA - arcya pUjyaM gRhiNAM / kiM tat jJAnaM sAdhakasthaM dIkSAyAtrApratipayogi / kutastapo'GgatvAdanazanAditaponimittattvAt / tathA arthyaM / kiM tat, tapo naiSThikasthaM / kasmAtta, tparatvataH jJAnAtizayahetutvAt jJAnaM paramutkRSTaM yasmAditi vyutpatyAzrayaNAt / tathA arghyaM / kiM tat, dvayaM jJAnatapoyugalaM gaNAdhipasthaM / kasmAt, zivAGgatvAnmokSakAraNatvAt / tathA ardhyAH / ke te, tadvanto jJAninastapasvino jJAnatapoyuktAzca / kathaM, yathAguNaM yo yo guNo yasyAdhikastena tena taM taM vizeSeNa pUjayedityarthaH // 66 // atha mithyAdRSTezca supAtreSvevAnnadAnAdutpannasya puNyasya phalavizeSamapAtre cArthaviniyogasya vaiyarthyaM pratipAdayitumAha nyagmadhyottamakutsyabhogajagatI bhuktAvazeSAdvRSAtAdRkpAtravitIrNabhuktirasudRgdevo yathAsvaM bhavet / yathA pUjyaM jinendrANAM rUpaM lepAdinirmitam / tathA pUrvamunicchAyAH pUjyAH samprati saMyatAH // 57 ( pUrvapRSTAdAgatA / ) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sAgAradharmAmRte saddRSTistu supAtradAna sukRtodrekAtsubhuktottamasvarbhUmartyapado zivapadaM vyarthastvapAtre vyayaH // 67 // TIkA - bhavet jAyeta / ko'sau asuhasmithyAdRSTirjIvaH / kiM bhavet, devaH suraH / kathaM, yathAsvaM yadyatsvamAtmIyaM dAnaM tattadanatikrameNetyarthaH / kiMviziSTaH san tAdRkpAtravitarNabhuktiH tAdRgbhyo nyagmadhyottamakutsitebhyaH pAtrebhyo vitIrNA dattA bhuktirAhAro yena sa tathoktaH / kasmAdbhavet, vRSAt puNyavizeSAt / kiMviziSTAt, nyAgatyAdi, - nyak jaghanya ekapalyopamabhogyatvAt uttamastripalyopamabhogyatvAt kutsyaH susvAdumRtpuSpaphalAzanavRttitvAdekorukAdidehayogAcca / nyakca madhyamazca uttamazca kutsyazca nyagmadhyottamakutsyAste ca te bhogAzca nyagmadhyottamakutsyabhogAstairupalakSitA jagatyo bhUmayo javanyabhogabhUmirmadhyamabhogamUmiruttamabhogabhUmiH kubhogabhUmizceti catasrastAsu bhuktAH kalpavRkSAdisampAditeSTaviSayopabhogamukhena nijIrNazcAsA vavazeSazcoddhRto yo vRSastasmAt / tatra mithyAdRSTirjaghanyapAtrAya sudRSTilakSaNAyAhAradAnaM datvA jaghanya bhogabhUmau madhyamapAtrAya samyaktvANuvratapavitrAya madhyabhogabhUmI, uttamapAtrAya samyagdarzanamahAvratabhUSitAya cottamabhogabhUmI, nirAtaGkabhogAn bhuktvA svAyuH kSaye yathAyogyaM gacchet / tattatpAtrasannidhAnAttathAvidhazubha pariNAma vizeSopapattyA tAdRkpuNyapracayAnubhAvAt / sa eva ca kupAtrA samyaktvarahitatratatapoyuktAyAhAraM datvA kubhogabhUmau nirbhUSAvivastraguhAvRkSamUlanivAsye korukAdizarIro bhUtvA svasamAnapatnyA saha yathAsvaM nirAbAdhatayA bhogaM bhuktvA palyopamamAtrasvAyuHkSaye mRtvA svarge vAhanadevo jyotiSako vA vyantaro vA bhavanavAsI vA bhUtvA dIrghaM durgatiduHkhAni bhuJjan saMsarati / kiM ca ye bhogabhUmiSu ye ca mAnuSottaraparvatAdbahiH prAkca syayamprabhaparvatAttiryaJca ye ca mleccharAjagajaturagAdayo vezyAdayo vA nIcAtmAno 1 pAtrApAtralakSaNaM yathA 1-2 utkRSTapAtramanagArama NutratADhyaM madhyaM vratane rahitaM sudRzaM jaghanyam / nirdarzanaM vratanikAyayutaM kupAtra yugmojjhitaM naramapAtramidaM hi viddhi // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / bhogabhAjo dRzyante te sarva kupAtradAnato yathApariNAmamutpannena mithyAtvasahacAriNA puNyena tathA syuriti nirNayaH / adbhute prApnoti / ko'sau, saddRSTiH samyaktvavizuddho jIvaH / turvizeSe / kiM, zivapadaM / kiMbhUto bhUtvA, suSThu yatheSTaM bhuktAni uttamAni maharddhikAni svarbhuvAM kalpopapannadevAnAM martyAnAM ca cakravartyAdInAM padAni yena sa subhuktottamasvarbhUmartyapadaH / kasmAt sudAtradAna sukRtodrekAt supAtrAya mahAtapodhanAya trividhapAtrAya vA dAnamanugrahArtha svasyAtisargastasmAjjAtaM sukRtaM puNyaM tasyodrekAdudayAt / bhavet / ko'sau vyayaH arthaviniyogaH / kka, apAce' samyaktvavratara hitaprANini / kiMviziSTa, vyartho viparItaphalo niSphalo vA // 67 // > idAnoM pAtradAnapuNyodayaphalabhAjAM bhogabhUmijAnAM janmaprabhRti saptAha-saptakabhAvinIravasthA nirdeSTumAha uttamapattaM sAhU majjhamapattaM ca sAvayA bhaNiyA / aviradasammAilo jahaNNapattaM muNeyavyam // mithyAtvagrasta citteSu cAritrA + + bhAgiSu / doSAyaiva bhaveddAnaM payaHpAnamivAhiSu // kAruNyAdathavaucityAtteSAM kiJciddizannapi / dizeduddhRtamevAnaM gRhe bhukti na kArayet // satkArAdividhAveSAM darzanaM dUSitaM bhavet / yathA vizuddhamapyambu viSabhAjana saMgamAt // pAtrAya vidhinA datvA dAnaM mRtvA samAdhinA / acyutAnteSu kalpeSu jAyante zuddhadRSTayaH // jJAtvA dharmaprasAdena tatra prabhavamAtmanaH / pUjayanti jinArthyAste bhaktyA dharmasya vRddhaye // 1 - apAtradAnataH kiJcinna phalaM pApataH param / labhyate hi phalaM khedo bAlukApuJjapeSaNe // apAtrAya dhanaM datte yo hitvA pAtramuttamam / sAdhuM vihAya caurAya tadarpayati sa sphuTam // 59. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 sAgAradharmAmRte saptottAnazayA lihanti divasAnsvAMguSThamAryAstataH kau riGganti tataH padaiH kalagiro yAnti skhaladbhistataH / stheyobhizca tataH kalAguNabhRtastAruNya bhogodgatAH saptAhena tato bhavanti suhagAdAne'pi yogyAstataH // 68 // I TIkA - lihanti AsvAdayanti / ke, AryAH bhogabhUmijamanujAH / kaM, svAMguSThaM / kAnU, divasAn / kati, sapta janmAnantaraM saptAhamitrthaH / kiMviziSTAH santaH, uttAnazyA uttAnamanadhomukhaM zerate / tataH prathamasaptAhAnantaraM riGganti padbhyAM sarpanti / ke, AryAH / kasyAM kau bhUmau / kAnU, saptadivasAnU / tato dvitIya saptAhAnantaraM yAnti saJcaranti / ke, AryAH / kasyAM kau / kaiH padaiH pAdanyAsaiH / kiM kurvadbhiH skhaladbhiryatratatapatadbhiH / kiMviziSTAH santaH, kalagiro manoharavAcaH / tatastRtIya saptAhAnantaramAryAH saptAhena saptabhirdinaiH stheyobhiH sthirataraiH padaiH yAnti gacchanti / kasyAM, kau pRthivyAM / tatazcaturthasaptAhAnantaramAryAH saptAhena saptabhirdinaiH kalagItAdiguNazca lAvaNyAdIn bibhrato bhavanti / tataH paJcamasaptAhAnantaraM saptAhenAryAH tAruNyabhogodgatA uditoditayauvanA avicchinnamadyAdISTaviSayAzca bhavanti / tataH SaSThasaptAhAnantaraM saptAhenAryAH yogyA bhavanti / kka, suhagAdAne samyaktvagrahaNe / apirvismaye // 69 // atha munideya nirNayArthamAha- tapaH zrutopayogIni niravadyAni bhaktitaH / munibhyo'nnauSadhAvAsa - pustakAdIni kalpayet // 69 // TIkA - kalpayedupakArayet / snggRhii| kAni, annauSadhAvAsapustakAdIni / Adizadvena picchikAkamaNDalvAdIni / kebhyo, munibhyaH saMyatebhyaH / kasmAt, bhaktitaH / kiMviziSTAni, tapaH zrutopayogIni tapasaH zrutajJAnasya copakAkANi / punaH kiMviziSTAni, niravadyAni piNDazudhyuktodmotpAdanAdidoSarahitAni // 69 // annAdidAnaphalAnAM krameNa nidarzanAnyAha - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyodhyaayH| bhogitvAdyantazAntiprabhupadamudayaM saMyate'nnapradAnAcchrISeNo rugniSedhAddhanapatitanayA pApa sarvoSadharddhim / prAktajjanmarSivAsAvanazubhakaraNAtsUkaraH svargamagryaM kauNDezaH pustakA vitaraNavidhinA''pyAgamAmbhodhipAram TIkA-mApa labdhavAn / ko'sau, zrISeNo nAma raajaa| kam, udayamabhyudayaM / kiMviziSTaM, bhogitvAdyantazAntiprabhupadaM bhogitvamuttamabhogabhUmijatvamAdAvante ca zAntiprabhoH zAntinAthatIrthaGkarasya padaM yasya taM / kasmAda,-- apradAnAt vidhivadAhAravitaraNAt / ka, saMyate saMyamabhAji AdityagatyAkhyAriJjayasaMjJacAraNarSiyugale / bIjatvamAtravivakSA'tra / tathAvidhAbhyudayasyottarapuNyavizeSodayasampAdyatvAt / tathA prApa / kA'sau, dhanapatitanayA vRSabhasenAbhidhAnA pUrvabhave rAjJo devakulasya sammArjikA / kAM prApa, savauSadhadi sarveSAM jvarAtisArAdivyAdhInAmauSadhaM cikitsitaM tasya RddhiravyAhatasidvistAM / kasmAt, rugniSedhAt vyAdhipratIkArAdauSadhAdeH doSaniSedhAt / kva, saMyate tapodhane / tathA praap| ko'sau, zUkaro varAhaH / kaM, svarga / kiMviziSTam , ayyaM saudharme maharddhikadevattvamityarthaH / kasmAt, prAgityAdi-prAkca pUrva tacca tAtkAlikaM ca prAkte, prAkte ca te janmanI ca prAktajanmanI tayoH RServAsAvane nivAsarakSaNe tayoH zubhakAraNaH zubhAbhisandhipariNAmastasmAt / pUrvabhave munerAvAsadAnAbhiprAyeNa tadbhave ca rakSaNAbhiprAyeNetyarthaH / tathA koNDezo'pi govindAkhyagopAlacaro grAmakUTaputraH san kauNDezo nAma munizca praap| kam, AgamAmbhodhipAraM dvAdazAGgazrutasAraparyantaM / kena pustakasya arcAyAH pUjAyAH vitaraNasya ca dAnasya vidhinA karaNena // 70 // jinadharmAnubandhArthamasatAM munInAmutpAdane satAM ca guNAtizayasampAdane prayatnavidhAnArthamAha-- jinadharma jagadvandhu-manubadhdumapatyavat / yatIjanayituM yasyettathotkarSayituM guNaiH // 71 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte TIkA--yasyet prayateta / sdgRhii| kiM kartu,janayitum apUrvAnutpAdayituM / kAn sAdhUn / kiMvat, apatyavat putrAnyathA / kiM kartum , anubadhduM santatyA pravartayituM / kaM, jinadharma / kiMviziSTaM, jagadvandhuM lokAnAmupakArakaM / tathA yasyet / kiM kartum. utkarSayitum utkRSTAn kartuM / kAn, vartamAnAn yatIn / kai,-rguNaiH zrutajJAnAdibhiH / jinadharmamityAdi pUrvavadatrApi yojyam // 71 // samprati puruSANAM duSkarmaguNatvAdguNAtizayAMsiddhedarzanAttadutpAdane niSphalaH prayatna iti gRhiNAM manobhaGganiSedhArthamAha-- zreyo yatnavato'styeva kAlidoSAdguNAtau / / asiddhAvapi tatsiddhI svaparAnugraho mahAn // 72 // TIkA---astyeva niyamena bhavati / kiM tat, zreyaH puNyaM / kasya, yatnavataH prayatamAnasya gRhasthasya / kasminviSaye, guNAtau guNAtizayazAlinAM viSaye / kasyAM satyAm . asiddhAvapi AvRttyA guNAtAvanippattAvapi / kasmAta, kaleH paJcamakAlasya pApakarmaNo vA doSAdaparAdhAt praatilomyaadityrthH|ttsiddhau mahAlAbhamAha / bhavati / ko'sau, svaparAnugrahaH svasya vaiyyAvRtyakarasya parasya ca sAdharmikasya sAmAnyajanasya ca anugraha upakAraH / kiMviziSTo, mahAn vipulaH / kasyAM satyAM, tatsiddhau teSAM guNadyutAM niSpattau / kasmAt, kalidopAhuSkarmapratighAtAt daivaduryogAdityarthaH // 72 // mahAvratamaNuvrataM vA bibhratyaH striyo'pi dharmapAtratayA'nugrAhyA iti samarthayitumAha-- AryikAH zrAvikAzcApi satkuryAdgaNabhUSaNAH / caturvidhe'pi sadhe yatphalatyuptamanalpazaH / / 73 / / TIkA--satkuryAdyathoktavinayapratipattyAdinA Avarjayet sadgahI / kAH, AryikA upacaritamahAvratadharAH strIH, na kevalaM tA: zrAvikAzca yathAzaktimUlottaraguNabhRtaH tadupAsikAzca / apizabdAnna kevalaM tinyo'vatinIrapi sanmAnayadityarthaH / kiMviziSTAH, guNabhUSaNAH guNAH zrutatapaHzIlAdayo bhUSaNAnyalaGkaraNAni yAsAM taaH| yadyasmAt / phalati iSTaM sampAdayati / kiM tat, usaM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / vidhivatprayuktaM bhaktavasatyAdi / kva, sace guNasaGghAte prANigaNe / kiMviziSTe, caturvidhe yatyAryikAzrAvakazrAvikAprakAre / na kevalamarhaccaityacaityAlayazruteSu vidhivatprayuktamAtmIyaM dhanamalpazaH prabhUtaM bhUtvA phalati, kiM tarhi, sadhe'pItya. pizabdArthaH / etena sapta gRhiNo dhanavyayasthAnAnItyupadiSTaM veditavyam // 73 / ___ evaM dharmapAtrAnugrahaM gRhasthasyAvazyakAryatayopadizya samprati kAryapAtrAnu. grahavidhyupadezArthamAha-- dharmArthakAmasadhIco yathaucityamupAcaran / sudhIstrivargasampattyA pretya ceha ca modate // 74 // TIkA--modate pralhAdate / ko'sau, sudhIH sdbuddhiH| kayA, trivargasampattyA dharmArthakAmasampadA / ka. pretya jnmaantre| ihAsmiJjanmani / dvau ca zabdau janmadvaye'pi tulyakakSatAM sUcayataH / kiM kurva.-nupAcaran upakurvan RNIkamanyAn kurvan / kAn, dharmArthakAmasadhrIcaH trivargasahakAriNaH puruSAn / kathaM, yathocityaM yadyadyasya yasya yogyaM dAnamAnAdikaM tattattasya tasya kurvani. tyarthaH // 74 // evaM samadattiM pAtradAttaM ca prabandhenAbhidhAyadAnI dayAdattiM vidheyatamatve nopadizannAha-- sarveSAM dehinAM duHkhAdvibhyatAmabhayapradaH / dayArdo dAtRdhaureyo niH saurUpyamaznute // 7 // TIkA--anute prApnoti / ko'sau, abhayapradaH prANAdibhayApasArakaH / 1 tenAdhItaM zrutaM sarva tena taptaM paraM tpH| tena kutsnaM kRtaM dAnaM yaH syAdabhayadAnavAn / dharmArthakAmamokSANAM jIvitaM mUlamiSyate / tadrakSatA na kiM dattaM haratA tanna kiM hRtam // dAnamanyadbhavenmA vA narazcedabhayapradaH / sarveSAmeva dAnAnAM yatastadAnamuttamam // yo bhUteSvabhayaM dadyAt bhUtebhyastasya no bhayam / yAdRgvitIryate dAnaM tAgAdhyAsyate phalam // saurUpyamabhayAdAhurAhArAdbhogavAnbhavet / ArogyamauSadhAjJeyaM zrutAtsyAt zrutakevalI // (zeSatsvagrapRSThe / ) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte keSAM dehinAM prANinAM / kiM kurvatAM, bibhyatAM trasyatAM / kasmAt, duHkhAt dehamanastApAt / kiyatAM sarveSAM / kim, anute, saurUpyaM rUpAtizayaM / upala kSaNAtsthairya gAmbhIrya tejasvitvamAdeyatvaM saubhAgyaM saumyatvaM tyAgitvaM bhogitvaM yazasvitvaM nirAmayatvaM cirjiivitvmityaadiloktottrgunngraam| kiMviziSTaHsan , nirbhIH sarvato bhayarahitaH / kiMviziSTo'sau, dayArdraH karuNAmRduhRdayaH / punaH kiMviziSTo, dAtRdhaureyaH annAdidAtaNAmagraNIH / dharmArthakAmamokSANAM jIvitamUlatvAjIvitapradaH kimabhimataM na dadAtIti bhAvaH // 75 // atha karmadharmyamityAdi prAk sUtritaM prapaJcayan zritabharaNakRpAdAnapurassaraM divAbhojanamupadizannIrAdInAM rAtrAvapyapratyAkhyeyatAmAkhyAti-- bhRtvaa''shritaanvRttyaa''rtaankRpaayaa'naashritaanpi|| bhuJjItAnhyambubhaiSajya-tAmbUlailAdi nizyapi // 76 / / TIkA--bhuJjIta odanAdikamupayuJjIta gRhI / kva, anhi dine / kiM kRtvA, bhRtvA poSayitvA / kAn, AzritAn ananyasvAmikAn mAnuSAn tirazcazca / kiMviziSTAn , avRttyA jIvanAbhAvenArtA anavasthitacittAstAn , na kevalamAzritAnanAzritAnapi bhRtvA / kayA, kRpayA karuNayA, na kevalaM tathA kRtvA divA bhaktAdikaM bhuJjIta / nizyapi rAtrAvavi bhuJjIta / kiM tat, ambvAdi ambu jalaM, bhaiSajyamauSadhaM tAmbUlaM kramukaM, elA prasiddhA / Adizabdena jAtIphalakarpUrAdimukhavAsanaprAyadravyaparigrahaH // 76 // manobhUriva kAntAGgaH suvarNAdririva sthirH| sarasvAniva gambhIro vivasvAniva bhAsuraH // AdeyaH subhagaH saumyastyAgI bhogI yazonidhiH / bhavatyabhayadAnena cirajIvI niraamyH|| 1 tAmbUlamauSadhaM toyaM muktvA''hArAdikAM kriyAm / pratyAkhyAnaM pradIyeta yAvatprAtardinaM bhavet // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyodhyaayH| NR... sevyAnAmapyarthAnAM sevAyAmasambhavattyAM kAlaparisthityA pratyAkhyeyatA mupadizya tatpratyAkhyAnaM phalavattayA samarthayate yAvanna sevyA vissyaastaavttaanaaprvRttitH| vratayetsavato daivAnmRto'mutra sukhAyate // 77 // TIkA--ApravRttito vratayet ApravRtternivRttirme'sya tAmbUlAderiti niyamayedgahI / kAn , tAn tAmbUlakAminyAdiviSayAn / kathaM, tAvat tAvantaM kAlaM yAvanika, yAvantaM kAlaM / na sevyA na sevituM sambhAvyA: / ke te, viSayAH / evaM kRte kiM phalaM syAdityAha-sukhAyate sukhamanubhavati / ko'sau, sa tathA kRtaniyamaH / kva, amutra prloke| kiMviziSTo, mRtaH / kasmAt , daivAt karmavazAt / kiMviziSTaH san, svrtstthaavtbhaavitH||77|| tapazcarya ca zaktita ityuktaM tadvizeSavidhimabhidhatte---- paJcamyAdividhiM kRtvA zivAntAbhyudayapradam / udyotayedyathAsampanimitta protsahenmanaH // 78 // TIkAH---udyotayet udyApayet / kaM, paJcamyAdividhi paJcamyAM puSpAJjalimuktAvaliratnatrayAdividhAnaM / kiMviziSTaM, zivAntAbhyudayapradaM niHzreyasAvasAnazakracakradharAdipadasampAdakaM / kiM, kRtvA yathAmnAyaM parisamApya / katham udyotayet, yathAsampadyathAvibhavaM / nanu nityAnuSThAne satyapi kimidamanuSThIyate ityAha-protsahet nityAnuSThAnApekSayA prakarSaNotsAhaM gacchet manazcittaM ! kva, nimitte naimittikAnuSTAne // 78 // atha vratagrahaNarakSaNacchedopasthApanavidhInupadizati samIkSya vratamAdeyamAttaM pAlyaM prayatnataH / chinnaM dIpramAdAdA pratyavasthApyamaJjasA // 79 // TIkA--AdeyaM grAhyaM zreyo'rthinA / kiM tat, vrataM / kiM kRtvA, samIkSya AtmAnaM dezakAlasthAnasahAyAdIMzca samyagAlocya / tathA pAlyaM rakSaNIya vrataM / kiMviziSTam, AttaM tathA gRhItaM / kasmAt, prayatnataH prakRSTayatanayA / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 sAgAradharmAmRte . . . . . . . . . tathA pratyavasthApyaM prAyazcittavidhinA punaranusandheyaM vrataM / katham , aJjasA sadya eva / kiMviziSTaM tat, chinnam aticaritaM / kasmAt, darpAt madAvezAt pramAdAdvA'navadhAnAt // 79 // kiM vratamityAha-- saGkalpapUrvakaH sevye niyamo'zubhakarmaNaH / nivRttirvA vrataM syAdvA pravRttiH zubhakarmaNi // 80 // TIkA--syAdbhavet / kiM tat, vrataM / kiM, niyamaH pratyAkhyAnaM / kva, sevye svadAratAmbUlAdau / kiMviziSTaH, saMkalpapUrvakaH, idamiyadetAvantaM kAlaM na seviSye'hamiti manasA'dhyavasAyaM kRtvA ityarthaH / athavA ahamidamiyadetAvantaM kAlaM seviSyAmyaveti saGkalpena niyamaH pratijJA vrataM syAt / athavA vrataM syAt / kiM, nivRttiH viratiH / kasmAt,azubhakarmaNo hiMsAdeH / kiMvi. ziSTA, saGkalpapUrviketi liGgapariNAmena sambandhaH / athavA vrataM syAt / kiM, pravRttirAcaraNaM / kva, zubhakarmaNi pAtradAnAdau / saGkalpapUrviketyatrApi yojyam // 80 // viziSTAgamapratyayAvaSTambhAtprANirakSAvidhimanuzAsti--- na hiMsyAtsarvabhUtAnItyAre dharma pramANayan / sAgaso'pi sadA rakSecchaktyA kiM nu nirAgasaH // 81 // TIkA--rakSet pAlayet / ko'sau, dharmI dhArmikaH / kAn , sAgaso'pi sAparAdhAnapi jIvAn / kayA, zaktyA yathAzakti / kiM nimittaM, dharme dharmanimittaM / kva, sadA sarvasmin kAle / kiM nu nirAgaso niraparAdhAn vizeSato rakSedityarthaH / kiM kurvan , pramANayan avisaMvAdayan idamevamitthameveti pratipadyamAnaH / kiM tat, ArSa RSibhiH proktaM zAstraM / kiMrUpamityAha-iti evaM rUpaM / na hiMsyAt na hanyAt / ko'sau, zreyo'rthI / kAni, sarvabhUtAni sarvAn trasasthAvarajIvAn // 81 // sAGkalpikahiMsAparityAgamupadizyArthAntaranyAsena samarthayate Arambhe'pi sadA hiMsAM sudhIH sAGkalpikI tyajet / nato'pi karSakAduccaHpApo'nannapi dhIvaraH / / 82 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitiiyodhyaayH| TIkA--tyajet pariharet / ko'sau, sudhI: zAstrabalena hiMsAyAH phalametaditi nizcitamatiH / kAM, hiMsAM prANAtipAtaM / kiMviziSTAM, sAGkalpikI amuM jantumAsAdyArthitvena hanmIti saGkalpapUrvikAM / ArambhajA tu hiMsA'zakyapratyAkhyAneti tatra yatanAmeva kuryAditi bhAvaH / kva sati, Arambhe'pi kRpyAdikarmaNyapi pravartamAnaH / kathaM, sadA nityaM / hi yasmAt bhavati / ko'sau, "dhIvaro mAtsyikaH / kiMviziSTaH, uccaH pApaH utkRssttpaatkii| kiM kurvannapi, bahUnmatsyAn hanipyAmotyabhidhyAnena pravRtto'mArayannapi / kasmAt, karSakAt karSaNapravRttAt / kiM kurvato, nato'pi devabrAhmaNakuTumbAdyartha dhAnyamutpAdayipyAmIti abhidhyAnavizeSeNa pravRttAdahUnapi mArayataH // 82 // parairvidheyatayA vyavasthApyamAnaM hiMsrAdiprANinAM badhaM pratividhAtumAhahiMsraduHkhisukhiprANi-ghAtaM kuryAnna jAtucit / atiprasaGgazvabhrArti-sukhocchedasamIkSaNAt / / 83 // TIkA-na kuryAt zreyo'rthI / kaM, hiMsraduHkhisukhiprANighAtaM / kathaM, jAtucit kadAcidapi / kutaH, atItyAdi-hiMsrA vyAghrAdayaH / atra kecidAhuH, hiMsrajIvA hantavyAH / hiMse hyekasminhate bhUyasAM rakSA kRtA bhavati / tatazca 'dharmAdhigamaH pApoparamazca syAt / tadayuktamatiprasaGgAt / sarveSAM prANinAM hiMsratayA hantavyatAnuSaGgAt / tathA ca lAbhamicchatAM tathAvAdinAM mUlocchedaH syAt / na ca bahurakSaNAbhiprAyeNApi hiMsraM hiMsato dharmaH pApocchedo vA yujyeta / dayAmUlatvAttayoH / yacca saMsAramocakaH pracakSate duHkhino jIvA hantabyAsteSAM vinAze duHkhavinAzasambhavAditi; tadapyayuktaM / teSAM svalpaduHkhAnAM nihatAnAM narake'nantaduHkhe saMyojanAyA durnivAratvAt / anye tvAhuH-sukhino hantavyAH yataH saMsAre sukhaM durlabhaM / sukhinazca hatAH sukhina eva bhavantIti tdpysnggtN| sukhinAM hanyamAnAnAM duHkhAvezena sukhocchedasyAvazyambhAvAt / duHkhamRtyunA ca durthyAnAnusandhAnAhurantadurgAtaduHkhAvanirvartanAt / tadalamatiprasaGgena / svagatA paragatA vA yathAkathaJcitkriyamANA hiMsA na dharmAya syAt / kiM tarhi, pAtakasambhavAyaiveti pratipadyamAnairyathAzakti tatparityAge dharmArthibhiH santataM yatitavyamiti AptasUktopaniSat // 83 // atha pAkSikasya dRgvizuddhayarthI lokAnuvRttyarthAzca kriyAH kRtyatayopadizati Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte sthUlalakSaH kriyAstIrtha-yAtrAyA dRgvizuddhaye / kuryAttatheSTabhojyAdyAH prItyA lokAnuvRttaye // 84 // TIkA---kuryAt / ko'sau, sthUlalakSaH sthUlaM vyavahAraM lakSayatyAlocayatIti sthUlalakSo vyavahArapradhAno bahupradazca gRhii| kAH, kriyaaH| kiMviziSTAH, tIrthayAtrAdyAH tIrthAnyUrjayantAdIni puNyapuruSAdhyuSitasthAnAni teSu yAtrA gamanaM, Adyazabdena rathayAtrAkSapakayAtrAniSiddhikAgamanAdayaH, tIrthayAtrA AdyA yAsu tAH / kimartha, dRgvizuddhaye samyaktvanirmalIkaraNA) / tathA sthUlalakSaH kriyAH kuryAt / kiMviziSTAH, iSTabhojyAdyAH iSTAH sadharmANaH svajanA mitrAdayo bhojyante svagRhe bhojanaM kAryante yasyAM sA iSTabhojyA kriyA, sA AdyA Asu atithipUjanabhUtabalyAdikriyAsu tAH / kayA, prItyA haSeNa nodvegena / kimarthaM, lokAnuvRttaye lokacintAvarjanArtham // 84 // zreyo'rthinaH kIrterapyarjanIyatvamAha-- akIyA tapyate cetazcetastApo'zubhAsravaH / tattatprasAdAya sadA zreyase kIrtimarjayet / / 85 // TIkA--tapyate saMklizyate / kiM tat, cetazcittaM / kayA, akIrtyA ayazasA / bhavati ca / ko'sau, cetastApo manaHkAluSyaM / kiMviziSTo,'zubhAstravaH pApahetuH / yata evaM tattasmAtkAraNAt / arjayet upArjayet / gRhii| kAM, kIrti / kathaM, sadA / kasmai, tatprasAdAya cetaHprasattyartham / kasmai tatprasAdaH, zreyase / athavA shreyse| puNyakAraNAya tatprasAdAyeti vyaakhyeym||85|| kIryupArjanopAyamAha-- parAsAdhAraNAnguNya-pragaNyAnaghamarSaNAn / guNAn vistArayennityaM kiirtivistaarnnodytH|| 86 // TIkAH-vistArayadvipulIkuryAt / ko'so, kIrtivistAraNodyato yazaHprasAraNatatparaH / kAn, guNAn dAnasatyazaucazIlAdIn / kiMviziSTAn, parAsAdhAraNAna ananyasadRzAn / punaH kiMviziSTAn, guNyapragaNyAn guNavadbhiH prakarSaNa mAnanIyAn / punarapi kiMviziSTAn, aghamarSaNAn pApavidhvAMsanaH // 86 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyodhyAyaH / evaMvidhAcAraparasya zrAvakasyottarottarabhUmikAzrayaNena sakalaviratipadAdhirohaNavidhimupadizati saiSaH prAthamakalpiko jinavaco'bhyAsAmRtenAsakRnirvedadrumamAvapan zamarasodAroMDuraM bibhrati / pAkaM kAlikamuttarottaramahAntyetasya caryAphalA nyAsvAdyodhatazaktiruddhacaritamAsAdamArohatu // 87 // TIkA-Arohatu ctttu| ko'sau, saiSaH sa evetyarthaH / pAdapUraNe'tra serlopH| ko'sau, prAthamakalpikaH prArabdhadezasaMyamaH / kamArohatu, uddhacaritaprAsAda sallekhanAntayatidharmasaudhaM / kiMviziSTaH san, udyatazaktirudbhUtasAmarthyaH / kiM kRtvA, AsvAdyAnubhUya / kAni, caryAphalAni darzanikAdipratimAphalAni / kasya, etasya nirvedadrumasya / kiMviziSTAni, uttarottaramahAnti yathottaraM pRthUni / kiM kurvanti, bibhrati dhArayanti / kiM, pAkamAtmIyapariNatiM paripAkaM ca / kiMviziSTaM, kAlikaM kAlakRtaM / punaH kiMviziSTaM, zamarasogAro'duraM zamaH prazamasukhaM sa eva raso rasanendriyagrAhyo guNastasyodgAro'bhivyaktistenodhduramutkaraM sa eva vA uddharau yatra / kiM kurvan, Avapan siJcan poSayan / kaM, nirvedamaM saMsArazarIrabhogavairAgyavRkSaM / kena, jinavaco'bhyAsAmRtena jinAgamabhAvanApIyUSeNa / katham, asakRdabhIkSNamiti bhadgam // 87 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAmAradharma dIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsajJAyAmAdita ekAdazaH prakramAcca dvitIyo'dhyAyaH samAptaH // 2 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tRtIyo'dhyAyaH / naiSThikalakSaNamAha- dezayamannakaSAyakSayopazamatAratamyavazataH syAt / darzanikAdyekAdazadazAvazo naiSThikaH sulezyataraH // 1 // TIkA- syAdbhavet / ko'sau naiSThikaH zrAvakaH / kiMviziSTo, darzanikAdyekAdaza dazAvazaH, darzanaM nirmalamadyAdiviratyA hitAtizayaM samyaktvamasyAstIti atizAyane ThAvata' iti ThaH / evaM vratikAditrayo vyutpAdyAH / darzanika AdiryAsAM vratikAdInAM tA darzanikAdaya ekAdazadazAH zrAvakasaMyamasthA. nAni, tAsAM vazaH pArataMtryaM yasya sa ghaTamAnadeza saMyama ityarthaH / kasmAt, dezetyAdi - dezayamaghnA apratyAkhyAnAvaraNAkhyAH kaSAyAH krodhAdayasteSAM kSayenodayAbhAvena pratyAkhyAnAvaraNakaSAyodaya viziSTena yukta upazamaH sadavasthA tatkSayopazamastasya tAratamyaM yathottaramutkarSastadvazatastatpAratantryAt / punaH kiMviziSTaH syAt, sulezyataraH / liMpati svIkaroti puNyapApe svayaM jIvo yayA sA lezyA, athavA lizatyalpI karotyAtmAnamiti lezyA kaSAyodaya , 1 limpatyAtmIkarotyAtmA puNyapApe yayA svayam / sA lezyetyucyate sadbhirdvividhA dravyabhAvataH // pravRttiyaugikI lezyA kaSAyodayaraJjitA / bhAvato dravyato dehacchavi SoDhobhayI matA // kRSNA nIlA'tha kApotI pItA padmA sitA smRtA / lezyA SaDbhiH sadA tAbhigRhyate karma janmibhiH || yogAvira timithyAtva kaSAyajanito'ginAm / saMskAro bhAvalezyA'sti kalmASAtravakAraNam // kApotI kathitA tIvro nIlA tIvrataro jinaiH / kRSNA tIvratamo lezyA pariNAmaH zarIriNAm // pItA niveditA mandaH padmA mandataro budhaiH / zuklA mandatamastAsAM vRddhiH SaTsthAnayAyinI // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyodhyaayH| raJjitA yogapravRtti: saiSA bhAvataH, dravyatastu zarIracchavilezyA / sA ca dvitayyapi kRSNAdibhedena SoDhA, kRSNA nIlA kApotI pItA padmA zuklA nirmUlaskandhayozchettuM bhAvAH zAkhopazAkhayoH / uccaye patitAdAne bhAvalezyA phalArthinAm // SaTpaT caturpu vijJeyAstisrAstisraH zubhAstriSu / zuklA guNeSu SaTsvekA lezyA nirlezyamantimam // rAgadveSagrahAviSTo durgraho duSTamAnasaH / krodhamAnAdibhistItrairgrasto'nantAnubandhibhiH // nirdayo niranukrozo madyamAMsAdilampaTaH / sarvadA kadanAsaktaH kRSNalezyAnvito jnH|| kopI mAnI mAyI lobhI / rAgI dveSI mohI zokI / hiMsraH karazcaNDazcauro / mUrkhaH stabdhaH spardhAkArI / / nidrAluH kAmuko mandaH kRtyAkRtyAvicArakaH / mahAmUrcI mahArambho nIlalezyo nigadyate // shokbhiimtsraasuuyaavrnindaapraaynnH| prazaMsati sadA''tmAnaM stUyamAnaH prahRSyati // vRddhihAnI na jAnAti na mUDhaH svaparAntaram / ahaGkAra grahagrastaH samastAM kurute kriyAm // zlAdhito nitarAM datte raNe martumapIhate / parakIyayazodhvaMsI yuktaH kApotalezyayA // samadRSTiravidveSo hitaahitviveckH| vadAnyaH sadayo dakSaH pItalezyo mahAmanAH // zucidInarato bhadro vinItAtmA priyNvdH| sAdhupUjodyataH sAdhuH padmalezyo nayakriyaH // nirNidAno'nahaMkAraH pakSapAtojjhito'zaThaH / rAgadveSaparAcInaH zuklalezyaH sthirAzayaH // tejaH padmA tathA zuklA lezyAstisraH prshstikaaH| saMvegamuttamaM prAptaH krameNa pratipadyate // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sAgAradharmAmRteceti / prazastA lezyA yasyAsau sulezyaH prakRSTaH pAkSikApekSayA sulezyaH / sulezyataraH athavA sarve'pi yathottaraM vizuddhataralezyAH syuH // 1 // darzanikAdInuddizaMsteSAM gRhitvabrahmacAritvabhikSukatvAni jaghanyamadhyamAttematvAcca vibhaktumAryAdvayamAhadarzaniko'tha batikaH sAmayikI proSadhopavAsI ca / sacittadivAmaithuna-virato gRhiNo'NuyamiSu hInAH sstt||2|| abrahmArambhapari-grahaviratA varNinastrayo mdhyaa| anumativiratoddiSTavi-ratAvubhau bhikSuko prakRSTau c||3|| yugmaM / TIkA-athazabdo'trAnantaryArthaH pratyekaM yojyaH / bhavAnta / ke, shraavkaaH| kati, SaT / kiMviziSTA bhavanti, hInA jaghanyAH / keSu madhye, aNuyamiSu / zrAvakeSu na kevalaM hInAH gRhiNazca / kaH kaH, darzaniko'thAnantaraM vratikastataH sAmayikI tadanu proSadhopavAsI tadanantaraM sacittavirato'pi divAmaithunaviratazca / bhavanti / ke te, trayaH / kiMviziSTA, madhyAH aNuyamiSu madhye madhyamAH / punaHkiMviziSTA, varNino brahmacAriNaH / kati, trayaH / kimAkhyA, abrahmArambhaparigrahaviratA abramhavirataH, ArambhavirataH parigrahaviratazca / tadanantaraM bhavataH / ko, ubhau| kiMviziSTau, prakRSTau aNuyamiSu madhye utkRSTau / punaH kiMviziSTau, bhikSukau / alpA bhikSA yatyapekSayA yayostau / kimAkhyau, anumativiratoddiSTaviratau // 2 // 3 // naiSThiko'pi yAdRzaH san pAkSikavyapadezameva labhate tAdRzaM darzayati durlezyAbhibhavAjAtu viSaye kacidutsukaH / skhalannapi kApi guNe pAkSikaH syAna naisstthikH||4|| 1 SaDatra gRhiNo jJeyAstrayaH syurbramhacAriNaH / bhikSuko dvau tu nirdiSTau tataH syAtsarvato yatiH // AdyAstu SaD jaghanyAH syumadhyamAstadanu trayaH / zeSau dvAvuttamAvuktau janeSu jinazAsane // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyodhyAyaH / TIkA--syAdbhavet gRhii| kiMviziSTaH, pAkSiko na naiSThikaH / kiMviziSTaH san, utsukaH sotkaNThAbhilASaH / kva, viSaye indriyArthe / kiMviziSTe, kvacit kAminyAdInAmanyatame na sarvatra / kadA, jAtu kadAcinna sarvadA / kasmAt , durlezyAbhibhavAt durlezyayA kRSNanIlakApotInAmanyatamayA abhibhavaH kutazcinnimittAccetanazaktestAhasaMskArodbodhastasmAddhetoH taM vA''zritya / na kevalaM tathA bhavan / skhalannapi aticAraM gacchaMzca anabhyastapUrvatvAtsaMyamasya durdharatvAdvA manasaH / kva, guNe / kiMviziSTe, kvApi madyaviratyAdInAmanyatame na sarvatra / / 4 // darzanikAdInAmA svasvAnuSThAnadAAdravyata eva darzanikAdivyapadezaH syAdbhAvatastu pUrvapUrvo'sAviti bodhayannAha tadvadarzanikAdizca sthairya skhe sve vrate'trajan / ___labhate pUrvamevArthAdvayapadezaM na tUttaram // 5 // TIkA-labhate / ko'sau, darzanikAdizca darzanikavatikAdirapi zrAvakavikalpaH / kaM, vyapadezaM sajJAM / kiMviziSTaM,pUrvameva prAktanameva / na tu na punaH / uttaraM parApekSayA paraM / kasmAt, arthAt paramArthato vyavahArAduttaramapi labhate / kiMvat, tadvat naiSTikamAtravat / kiM kurvan, avrajan agacchan / kiM tat, sthairya sthiratvaM kvacitkadAcitkathAMcadacalanam / kva, sve sve vrate niraticArASTamUlaguNAdilakSaNe // 5 // etadeva samarthayitumAha prArabdho ghaTamAno niSpannazcAhatasya dezayamaH / yoga iva bhavati yasya tridhA sa yogIva dezayamI // 6 // TIkA-bhavati / ko'sau, sa dezayamI zrAvakaH / katidhA, tridhA triprkaarH| ka iva, yogIva yathA prArabdhayogo ghaTamAnayogo niSpannayogazceti naigamAdinayApekSayA vividho yogI tathA prArabdhadezasaMyamo ghaTamAnade. zasaMyamo niSpannadezasaMyamazceti trividhaH zrAvako'pi syAdityarthaH / yasya kiM, yasyAhatasya jinaikazaraNasya sato bhavati / ko'sau, dezayamo dezasaMyamaH / kiMviziSTaH, prArabdha upakrAntaH, tathA ghaTamAnaH sampadyamAnaH, tathA nippannaH paryantaM prAptaH, ka iva, yoga iva samAdhiyathA // 6 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 sAgAradharmAmRteevaM sthalazuddhiM vidhAyAdhunA darzanikasvarUpanirUpaNArtha zlokadvayamAha pAkSikAcArasaMskAra-dRDhIkRtavizuddhadRk / bhavAGgabodhanirviNNaH parameSTipadaikadhIH // 7 // nirmuulynmlaanmuul-gunnessvgrgunnotsukH| nyAyyAM kRttiM tanusthityai tanvandarzaniko mataH // 8 // yugmaM / TIkA-mataH evambhUtanayAdiSTaH sUribhiH / etena naigamanalAdezAtpAkSikasyApi darzanikatvamanujJAtaM bhavati / tato na ' zrAvakapadAni devairekAdaza dezitAnI'tyanena virodhaH, pAkSikasya dravyato darzanikatvAt / ko'sau, mataH darzanika: / kiMlakSaNaH, pAkSikAcArasya pUrvAdhyAye prapaJcenoktasya saMskAra utkarSastana dRDhIkRtA nizcalatvaM nItA vizuddhA nirdoSA dRk darzanaM yena sa pAkSikAcArasaMskAradRDhIkRtavizuddhadak, tathA bhavAGgabhoganirviNNaH bhavAGga. bhogAH saMsArazarIreSTaviSayAH, athavA bhavAGgaM saMsArakAraNaM yo bhogo gRddhipUrvakaM kAminyAdiviSayasevanaM tato nirviNNo viraktaH pratyAkhyAnAvaraNAkhyacAritramohakarmavipAkavazAt kAminyAdiviSayAn bhajannapi tatrAkRtasevAnibandha ityarthaH, tathA parameSThipadaikadhIH parameSThipadeSu aIdAdipaJcagurucaraNeSu ekA dhIrantadRSTiryasya sa tathoktaH / ApadAkulito'pi darzanikastannivRttyartha zAsanadevatAdani kadAcidapi na bhajate / pAkSikastu bhajatyapItyevamarthamekagrahaNam / tathA nirmUlayan mUlAdapinirasyan / kAn, malAn aticArAn / keSu, mUlaguNeSu tathA agraguNotsukaH agraguNe vratikapade utsuko'nuSThAtumatka. NThitaH / tathA tanvannanubadhnan / kAM, vRttiM kRssyaadivotaa| kiMviziSTAM,nyAyyAM 1 AdAvete sphuTamiha guNA nirmalA dhAraNIyAH pApadhvaMsi vratatapamalaM kurvatA zrAvakIyam / kartuM zakyaM sthiramurubharaM mandiraM gartapUraM na stheyobhidRDhatamamRte nimittaM grAvajAlaiH / / 2 kRSi vaNijyAM gorakSyamupAyaiguNinaM nRpam / lokadvayAviruddhAM ca dhanArthI saMzrayet kriyAm // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyodhyAyaH / svavarNakulavratAnurUpAM / kimarthaM tanusthityai zarIravartanArthaM na viSayopasevanArthaM evaMvidhalakSaNo darzaniko nAma zrAvako manyate // 78 // na , atha madyAdivatadyotanArthaM tadvikrayAdipratiSedhArthamAhamadyAdivikrayAdIni nAryaH kuryAnna kArayet / na cAnumanyeta manovAkkAyaistatadyute // 9 // TIkA- kuryAt / ko'sau, Aryo darzanikaH / kAni, madyAdivikrayA-dIni madyAdInAM madyamAMsamadhunavanItaprabhRtInAM vikrayAdIni AdizabdAtsandhAnaka saMskAropadezAdyupAdAnaM / tathA na kArayet / na cAnumanyeta nApyanumatiM dadyAt / kai manovAkkAyaiH manasA vAcA kAyena ca / kimarthaM tatadyute madyaviratyAdyaSTamUlaguNanirmalIkaraNArtham // 9 // yacchIlanAnmadyadidvratakSatiH syAttadupadezArthamAha-bhajanmadyAdibhAjastrI - stAdRzaiH saha saMsRjan / " I bhuktyAdau caiti sAkIrtiM madyAdiviratikSatim // 10 // TIkA -- eti gacchati / ko'sau vratI pumAn / kAM, madyodiviratikSatim aSTamUlaguNahAniM / kiMviziSTAM, sAkIrti vAcyatAsahitAM / kiM kurvan, bhajan sevamAnaH / kAH, strIH / kiMviziSTAH, madyAdibhAjo madyamAMsAdisevinIH / na kevalaM tA bhajan saMsRjazca saMsargaM kurvan / kaiH saha, tAzairmadyAdibhAgbhiH pumbhiH / kva, bhuktyAdau bhojanabhAjanAsanAdau // 10 // evaM sAmAnyato mUlavatA ticAranivRttimabhidhAya mayAditAticAranivR-tyarthamAha- 75. sandhAnakaM tyajetsarva dadhi takraM dvayoSitam / kAJjikaM puSpitamapi madyatratamalosnyathA // 11 // TIkA -- tyajet / ko'sau darzanikaH / kiM tat, saMdhAnakaM / kiMviziSTa, sarvaM / etena kAJjikavaTakAderapi heyatvaM darzayati / uktaM ca- 1 mayAdisvAdigeheSu pAnamannaM ca nAcaret / tadAmatrAdisamparka na kurvIta kadAcana // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte jAyante'nantazo yatra prANino rasakAyikAH / sandhAnAni na valbhyante tAni sarvANi bhaktikAH // tathA tyajet / kiM tat, dadhitakaM dadhi ca mathitaM ca / kiMviziSTaM, puSpitaM byahoSitaM ahoraatridvymtikraantN| tathA tyajet kAMjikaM, dhAnyAmlaM, sapuSpamiva jAtaM / apizabdAdvayahoSitaM ca / anyathA uktaviparyaye / bhavati / ko'sau, madyavatamala: madyaviratyaticAraH // 11 // mAMsaviratyaticArAnAha carmasthamambhaH snehazca hiMgyasaMhRtacarma ca / sarva ca bhojyaM vyApanaM doSaH syAdAmiSatrate // 12 // TIkA-~-syAt bhavet / kiM tat, carmasthamambhaHpramukhamupayujyamAnaM / kiM syAt, doSo'ticAraH / kva, AmiSavrate mAMsaviratau pratipannAyAM / kiM kiM tadityAha-ambho jalaM, hazca ghRtAdikaM doSaH syaat| kiMviziSTaM,carmasthaM dRtyAdisthaM jalaM kutupAdisthaM ca ghRtAdikamupayujyamAnaM / etena khaTTikAyAdisthavaJcaTikAdisthacUtaphalAdInAM carmopanaddhacAlanIzUrpaTikAdyupaskRtakaNikAdInAM ca tyAjyatAmupalakSayati / tathA hiMgu rAmaThaM doSaH syAt / kiMviziSTam, asaMhatacarma asaMhRtaM svasvabhAvenApariNAmitaM carma yena tat 'asaMvRtacarmeti vA pAThaH / tatra carmaNA chAditaM carmaNi baddhaM prasAritaM vA rAmaThaM na gRhNIyAditi bhaavH| upalakSaNametat / tena tathAbhUtaM lavaNAdyapi / tathA bhojyaM bhaktaghRtAdi sarvaM / kiMviziSTaM, vyApannaM kuthitaM svAdacalitamini gAvat // 12 // madhuvratAticAranivRttyarthamAha prAyaH puSpANi nAznIyAnmadhuvratavizuddhaye / bastyAdiSvapi madhvAdi-prayogaM nAhati vratI // 13 // TIkA-nAznIyAt na bhakSayet madhuvirataH / kAni, puSpANi / kimarthaM, madhuvratavizuddhaye kSaudraviratyaticAranivRttyarthaM / kathaM, prAyaH / tena madhUkabhallAtakapuSpANAM zakyazodhanatvAnnAtyaMtaniSedhaH / zuSkatvAnnAgakesarAdInAmapIti lakSayati / tathA nAhati na kartu yogyo bhavati / ko'sau, vratI madhumAMsamadhebhyo. tizayena nivRttaH / kaM, madhvAdiprayogaM mAkSikamAMsamadyopayogaM / keSu, bastyA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyodhyAyaH / diSu bastikarmapiNDapradAnanetrAJjanasecanalatAgrAsAdiSu, kiM punaH svAsthyAnuvRttivAjIkaraNAdividhiSvityapizadvArthaH // 13 // paJcodumbaraviratyaticAraparihArArthamAha sarva phalamavijJAtaM vArtAkAdi tvadAritam tadbhallAdisimbIzca khAdenodumbarabatI // 14 // TIkA-na khAdenna bhakSayet / ko'sau, udumbaravratI pippalAdiphalanivRttaH kiM tat, phalaM sarvaM / kiMviziSTam , avijJAtamajJAtanAma / tathA na khAdet / kiM tat, vaartaakaadi| Adizabdena krcrbdrpuugphlaadi| kiMviziSTam , adAritamabhinnaM azodhitamadhyamityarthaH / tathA bhallAdisimbIH bhallarAjamASapramukhaphalikA na khAdet / kiMvat, tadvat adAritA ityarthaH // 14 // anastamitabhojanAticAramAha muhUrte'ntye tathA''dye'hno balbhAgnastamitAzinaH / gadacchide'pyAmraghRtA-dhupayogazca duSyati // 15 // TIkA-duSyati doSo bhavati / ko'sau, valbhA bhojanaM / ka, muhUrte ghaTikA. dvaye / kasya ahno dinasya / kiMviziSTe, antye paryantavartini / tathA Adye prathame / kasya, anastamitAzinaH anastamite sUrye'bhAtItyevaMvratasya / tathA duSyati / ko'sau, AmraghRtAdhupayogaH cUtacAracocamocAdiphalAnAM ghRtakSIrekSurasAdInAM ca sevanaM / kasyai, gadacchide roganivRttyarthaM, kiM punaH svAsthyAnu. vRttyAdyarthamityapizabdArthaH // 15 // jalagAlanavratAticAranivRttyarthamAha-- muhUrtayugmomagAlanaM vA durvAsasA gAlanavambuno vA / anyatra vA gAlitazeSitasya nyAso nipAne'sya na tavrate'ryaH // 16 // TIkA-arcya iti liGgavipariNAmena sambandhaH / na arghya nindyamityarthaH / kiM tat, agAlanamazrAvaNaM / kasya,ambuno jalasya / kathaM, muhUrtayugmocaM ghaTikAcatuSTayAdupari / kva, tadrate gAlitajalapAnaniSThAyAM / vAzabdAstrayo'pi para Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte sparasamuccaye / tathA nAyaM / kiM tat, ambuno gAlanaM / kena, durvAsasA alpasacchidrajarjarAdivastreNa / tathA naaryH| ko'sau,nyAsaH sthApanaM / kasya,ambunaH / kiMviziSTasya, gAlitazoSitasya vastrasrAvitAduddharitasya / kva, nipAne jlaashye| kiMviziSTe,anyatra svAdhArajalAzayAdanyAsmin / atha ___" paMcuMbarasahiyAI sattavi vasaNAiM jo vivjei| sammattavisuddamaI so dasaNasAvao bhaNio // " iti vasunandisaiddhAntimate // 16 // darzanikasya dyUtAdivyasananivRttimupadeSTuM teSAmihAmutra cApAyAvadyaprAyatvamudAharaNadvAreNa vyAharannAha dyUtAddharmatujo bakasya pizitAnmadyAdyadUnAM vipacAroHkAmukayA zivasya curayA yabrahmadattasya ca / pApaddhayA paradArato dazamukhasyocairanuzruyate dyUtAdivyasanAni ghoraduritAnyujjhettadAyastridhA // 17|| TIkA-ujjhet tyajet / ko'sau, AryaH sadbhatI gRhii| kathaM, tridhA manovAkkAyakRtakAritAnumataiH / kAni, dyUtAdIni vyasanAni / dyUtamAMsamadyavezyAcoryapApaciparadAropasevanAni / kiMviziSTAni, ghoraduritAni ghorANi durgatiduHkhakAraNAni duritAni pApAni yebhyastAni / kathaM, tattasmAt / yadyasmAdanuzrUyate vRddhaparamparayA AkarNyate / kA sau, vipat / kathambhUtA / uccaiH prakRSTA / kasmAta, ghRtAt dyUtakrIDanAt / kasya, dharmatujo dharmaputrasya yudhiSThirasya / tathocAvapaMrdanuzrUyate / kasya,bakasya bakanAmno rAjJaH / kasmAt,pizitAt maaNsbhkssnnaat| tathAccairvipadana zrayate / keSAM, yadUnAM yadorapatyAnAM yAdavAnAM / kasmAt, madyAt madyapAnAt / tathA ucairvipadanuzrUyate / kasya, cAroH cArudattanAmnaH zreSTinaH / kayA, kAmukayA veshyopsevnyaa| tathA uccairvipadanuzrUyate / kayA, curayA caurikyaa| kasya, zivabhUtinAmno dvijasya / tathA uccairvipadanuzrayate / kasya, brahmadattanAmno'ntyacakravartinaH / kayA, pApaddharyA AkheTakena / tathA uccaivipadanuzrUyate / kasya, dazamukhasya rAvaNasya / kutaH, paradArataH parastrIgamanAbhilASanirbandhana // 17 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyodhyAyaH / SA vyasanazabdaniruktidvAreNa dyUtAde|raduritazreyaH pratyAvartanahetutvaM samarthya tadviratasya tatsamAnaphalatvAddhAtupAtAyupavyasanAnAmapi dUrapariharaNItAmu - padizati jAgrattIvakaSAyakarkazamanaskArArpitairduSkRtaicaitanyaM tirayattamastaradapi dyUtAdi yacchyasaH / puMso vyasyati tadvido vyasanamityAkhyAntyatastadvataH kurvITApi rasAdisiddhiparatAM tatsodarI duurgaam||18|| TIkA-AkhyAnti vyapadizanti / ke te, vido vidvAMsaH / kiM tat, dyUtAdisaptakaM / kimAkhyAnti, vyasanaM vyasanamitizabdena vyavaharantItyarthaH / kathaM, tat tasmAt / yadyasmAt, vyasyati pratyAvartayati / kiM tat, dyUtAdi / kAn, 'puMsaH puruSAn / kasmAt, zreyasaH akalyANaM prApayatItyarthaH / kiM kurvat,tirayat chAdayat / kiM tat, caitanyamantastattvaM / kaiH, duSkRtaiH pApaiH / kiMviziSTaiH, jAgradityAdi, jAgradbhinityoditaistanirnivAraiH kaSAyaiH krodhAdibhiH karkazadRDhakarmabandhasampAdanodyato manaskArazcittapraNidhAnaM tenArpitairAtmanA sNyojitaiH| kiM kurvadapi, taradapi atikrAmat / kiM tata, tamo mithyAtvaM / kiM punarmidhyAtve vivartamAnamityapizabdArthaH / yata evaM tata etasmAt kAraNAt kurvIta vidadhIta / ko'sau, tadvataH yatAdiviratiM pratipannaH / kAM rasAdisiddhiparatAmapi, na paraM dyUtAdiparatAmityapizabdArthaH / kiMviziSTAM, dUragAM dUravArtanIM / kiMviziSTAM, yatastatsodarI dyUtAdivyasanasadRzIM, durantaduSkRtabandhazreyaHpratyAvartanahetutvAvizeSAt / rasAdItyAdizabdenAJjanaguTikApAdukAvivarapravezAdi gRhyate // 18 // dyUtanivRttyaticAramAha doSo hoDhAdyapi mano-vinodArtha paNojjhinaH / homarSodayAGgatvAt kaSAyo hyaMhase'JjasA // 19 // TIkA-bhavati / kiM tat, hoDhAdi / hoDhA parasparaspadha thA dhAvanAdi Adizabdena chUtadarzanAdi / kiM bhavati, doSo'ticAraH / kasya , paNojjhina Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte-- paNaM natamujjhatItyevaMvratasya / kimartha, manovinodArthamapi mano'pi ramayituM prayujyamAnaM doSaH, kiM punardhanAdyarthaM / kuto harSAmarSodayAGgatvAt pramodakrodhovahetutvAt / etadapi samarthayitumAha - hi yasmAdbhavati / ko'sau, kaSAyo rAgadveSapariNAmaH / kasmai, aMhase pApanimittaM / kena aJjasA paramArthena ||19|| vezyAvyasanavratA ticAranivRtyarthamAha 80 * tyajettauryatrikAsaktiM vRthAvyAM SiGgasaGgatim / nityaM paNyAGganAtyAgI tahagamanAdi ca // 20 // TIkA ---tyajet / ko'sau, paNyAGganAtyAgI vezyAnivRttitrataH / kiM kiM, tauryatrikAsakti gItanRtyavAdyeSu sevAnibandhaM / AsaktigrahaNAMccatyAlayAdau dharmArtha gItazravaNaM na doSa iti lakSayati / tathA vRthATyAM prayojanaM vinA vicaraNAM tyajet / tathA SiGgasaGgatiM viTaiH saha sAgatyaM tyajet / SiDga iti piT ' siT ' anAdare / seTanaM siT anAdaraH / siTA anAdareNa gAyati gacchati vA / "anyato'pi ceti DaH pRSodarAditvAtsasya ca patvaM / tathA taddvehagamanAdi vezyAgRhagamanasambhASaNasatkArAdi tyajet nityamityanena sarvadA / atra vrate yatnaM kuryAta durnivAratvAdityupadizati // 20 // caurya vyasanamalopadezArthamAha- // dAyAdAjjIvato rAja-varcasAdgRhNatA dhanam / dAyaM vA'pavAnasya kAcauryavyasanaM zuci // 21 // TIkA--ka, kasmindeze kAle ca / acauryavyasanaM corikAparihAravrataM / zuci niraticAraM bhavati na kvApItyarthaH / kasya, puMsaH kiM kurvato, gRhNataH / svIkurvataH / kiM tat dhanaM grAmasuvarNAdidravyaM / kasmAt dAyAdAt dAyaM kulasAdhAraNaM dravyamAdatte iti dAyAdo bhrAtrAdistasmAt / kiM kurvato. jIvataH / mRtasya tu yathAnyAyaM svIkurvato nAsti doSaH / kasmAdgRhNato, rAja. varcasAt nRpatejasaH na jAtikuladezakAlAdyanurodhAt / tathA apahnuvAnasya nAtrAdibhyaH apalapataH / kaM, dAyam // 21 // pApA parddhiviratyatI cAraniSedhArthamAha 3 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyodhyaayH| AAAAAAAAAAAAAN vastranANakapustAdi-nyastajIvacchidAdikam / na kuryAttyaktapAparddhi-staddhi loke'pi garhitam // 22 // TIkA-na kuryAt / ko'sau, tyaktapAparddhiH / kiM tat, vastretyAdi, vastrANi paJcaraGgapaTAdIni, nANakAni sItArAmaTaGkAdIni, pustAdIni ca lepyacitra. kASThAzmadantadhAtvAdizilpAni, vastrANi ca nANakAni ca pustAdIni ca vastranANakapustAdIni teSu nyasto nAmoccAraNapUrvakaH so'yamiti sthApito jIvaH prANI gajaturagAdistasya chidAdikaM khaNDanAvartanabhaJjanAdi / hi yasmAt bhvti| kiM tat, vastrAdinyastajIvacchidAdikaM / kiMviziSTaM, garhitaM ninditaM / ka, loke'pi vyavahartRjanamadhye'pi na paraM zAstre // 22 // paradAravyasanadoSaniSedhArthamAha-- kanyAdUSaNagAndharva vivAhAdi vivarjayet / parastrIvyasanatyAgavatazuddhividhitsayA // 23 // TIkA--vivarjayet / ko'sau, prdaarvrjii| kiM tat, kanyetyAdi / kanyAdUSaNaM kumAryA abhigamanaM svavivAhanArtha doSodbhAvanaM vA, gAndharvavivAho yo mAtuH piturbandhUnAM cAprAmANyAtparasparAnurAgeNa mithaH samavAyAdvadhUvarAbhyAM kriyate, Adizabdena haravivAho haraNAdi / kayA, parasya strI parastrI tatra tadeva vA vyasanaM tasya tyAgaH sa eva vrataM tasya zuddhirnirdoSatA tatra vidhitsA kartumicchA tayA // 23 // madyamAMsavyasananivRttyostvatIcArAH prAgevoktAH / idAnIM yato lokadvayaviruddhabuddhayA AtmanA viratiH kriyate parasminnapi tatprayoga tagatavizuddhayarthaM na vidadhyAdityanuzAsti-- vratyate yadihAmutrA-pyapAyAvadyakRtsvayam / tatpare'pi prayoktavyaM naiva tad vratazuddhaye // 24 // 1 paMcumbarasahiyAI sattai vasaNAi jo vivjjei| sammattavisuddhamaI so daMsaNasAvayo bhaNiyo // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 sAgAradharmAmRte TIkA - tyate saMkalpapUrvaM pratyAkhyAyate / kiM tat, yat vastu / kiMviziSTam, apAyAvadyakRt apAyo'bhyudayaniHzreyasabhrazanopAyaH, avadyaM garhya, apAyazvAvadyaM cApAyAvadye te karoti tat / kka, ihAsmiJjanmani / tathA'mutra parajanmani / kena pratyate, svayaM AtmanA / kiM tat vrataviSayIkRtaM vastu / naiva prayoktavyaM prayojyaM / kva, pare'pi AtmanIva puruSAntare'pi / kasyai, vratazuddhaye prakRtavratanirmalakaraNArtham // 24 // evaM pratipannadarzanapratimasya zrAvakasya svapratijJAnirvAhArthamuttareNa prabandhena zikSAM prayacchannAha anArambhabaMdhaM muJceccarennArambhamudhduram / svAcArapratilomyena lokAcAraM pramANayet // 25 // TIkA - muJcet tyajet / darzanikaH / kam, anArambhabadhaM tapaH saMyamAdisAdhanatanusthityarthAyAH kRSyAdikriyAyA anyatra prANihiMsAM / etena yaduktaM svAmisamantabhadradevaiH - ' darzanikastatvapathagRhya' iti darzanapratimAlakSaNaM tadapi saMgRhItaM, tathAvighahiMsAviratividhyupadezena paJcANuvratAnusaraNavidhAnopadezAt / tathA na caret na kuryAt / kam, ArambhaM kRSyAdikaM / kiMviziSTam, udhduram AtmanirvAhyabharaM / pareNa hi kRSyAdikriyAM kArayato dvandvalAghavAnna tAdRzI pratijJAtadharmakarmAnuSThAne gRhiNo vihastaMtA bhavati yAdRzI tAmAtmanA kurvataH sA syAt dvandvAvartavivartanAt / tathA pramAMNayet pramANaM kuryAt na visaMvAdayedityarthaH / kaM, lokAcAraM svAmisevAkrayavikrayAdikaM / kena svAcArApratilomyena AtmapratipannavratAnuSThAnAnupaghAtena // 25 // dharme patnyAH sutarAM vyutpAdanavidhimupadizativyutpAdayettarAM dharme patnIM prema paraM nayan / sAhi mugdhA viruddhA vA dharmAd bhraMzayate tarAm // 26 // TIkA -- vyutpAdayet tarAM / arthAdivyutpAdyAt dharme'tizayena vyutpannAM kuryAt athavA dharmaviSaye sarvamapi parivAraM ca patnIM ca vyutpAdayan patnIM tato'tizayena tatra vyutpAdayediti vyAkhyeyaM / ko'sau darzanikaH / kAM, patnIM bhAryA / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiiyodhyaayH| 83 va, dharme / kiM kurva,-nayan prApayan / kAM, ptnii| kiM tat, prema svasmin dharme ca snehaM / kiMviziSTaM, paramutkRSTaM / hi yasmAt bhraMzayate tarAM parivArA-(dA) datizayena pracyAvayati / kA'sau, sA patnI / kaM, puruSa / kasmAt, dharmAt / kiMviziSTA satI, mugdhA dharme mUDhA dharmamajAnatItyarthaH / tathA viruddhA puMsi 'dharme vA dveSiNItyarthaH / idamatra tAtparya dharmamajAnAno viraktazca parijano nara dharmAtpracyAvayati / tato'pyatizayena tAdRgvidhA gRhiNI / tadadhInatvAdgahiNo dhamakAryANAm // 26 // prema paraM nayannityasya samarthanArthamAha strINAM patyurupekSaiva paraM vairasya kAraNam / tanopekSeta jAtu strI vAJcchanlokadvaye hitam // 27 // TIkA-bhavati / kiM tat, vairasya kAraNaM vairasya virAgatAyA hetuH / athavA vairasya virodhasya kAraNaM / kiMviziSTaM, paramutkRSTaM / kAsAM, strINAM / kiM tat, upekSaiva anAdara eka, na tu vairUpyanirdhanatvAdi / kasya patyurbhartuH / yata evaM tattasmAt / nopekSeta, nopekSaNIyatdhena pazyet / ko'sau, pumAn / kAM, strI striyaM kadA jAtu kadAcidapi dharmAdyanuSThAnakAle / kiM kurvan, vA~cchan abhilaSan / kiM tat, hitaM sukhaM sukhakAraNaM ca / kva, lokadvaye'pi ihaloke paraloke c||27|| kulastriyA'pi dharmAdikamicchantyA bhartRcchandAnuvRttireva kartavyeti prAsa. GgikI striyAH zikSA prayacchannAha nityaM bhartamanIbhUya vartitavyaM kulastriyA / dharmazrIzarmakItyekaketanaM hi pativratAH // 28 // TIkA-vartitavyaM manovAkAyakarmabhirAcaritavyaM / kayA, kulastriyA kulInanAryA / kiM kRtvA, bhartRmanIbhUya abhartRmanA bhartRmanA bhUtvA paticittAnuvartanenaiva cintyaM vAcyaM ceSTitavyaM c| kathaM,nityaM srvdaa| hi yasmAt / bhvnti| kAH, pativratAH patisevaiva vrataM pratijJA zubhakarmapravRttirvA yAsAM tA ityarthaH / kiM bhavati, dharmetyAdi-dharmasya puNyasya, zriyo vibhUterbhAratyAzca, zarmaNa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramananmann.in 84 sAgAradharmAmRteAnandasya, kIrteryazasaH ekamutkRSTamavyabhicAIra ketanaM gRhaM dhvajo vA yAstAH dhrmshriishrmkiiyekketnN / nityaM dharmAdimatyo dharmAdivikhyAtA vA ityrthH||28|| dharmAdyarthinaH kulastriyAmapyatyAsaktiM niSedhayannAha bhajedehamanastApazamAntaM striyamannavat / kSIyante khalu dharmArthakAyAstadatisevayA // 29 // TIkA-bhajet seveta / ko'sau, traivarNikaH vizeSaNAdarzanikaH zrAvakaH / kAM, striyaM / kathaM, yathA bhavati dehamanastApazamAntaM zarIramanasoH santApopazamo yathA bhavati na punaratyAsaktyA / kiMvat, annavat bhojanaM ythaa| khalu. yasmAt / kSIyante kSayaM yAnti / ke, dharmArthakAyAH dharmoM, dhanaM, zarIraM ca zrINyapi / kayA, tadatisevayA annasyeva striyA apyatimAtropayogena // putrasyotpAdanAdiprayatnavidhimAha putrotpAdanavidhistvayamaSTAGgahRdayoktaH1 pUrNaSoDazavarSA strI pUrNaviMzena snggtaa| zuddhe garbhAzaye mArge rakte zukre'nile hRdi // vIryavantaM sutaM sUte tato nyUnAbdayoH punH| rogyalpAyuradhanyo vA garbho bhavati naiva vA // zukra zuklaM guru snigdhaM madhuraM bahulaM bahu / ghRtamAkSikatailAbhaM sadIyArttavaM punaH // lAkSArasazazAsrAbhaM dhautaM yacca virajyate / zuddhazukrAttavaM svasthaM saMraktaM mithunaM mithH|| snehaiH puMsavanaiH snigdhaM zuddhaM zIlitavastikam / naraM vizeSAtkSIrAdyairmadhurauSadhasaMskRtaiH // nArI tailena mASaizca pittalai: samupAcaret / kSAmaprasannavadanAM sphuracchoNipayodharAm // srastAkSikAkSaM puMskAmA vidyAdRtumatI striyam / padaM saGkocamAyAti dine'tIte yathA tathA // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyodhyAyaH / prayateta sadharmiNyAmutpAdayitumAtmajam // vyutpAdayitumAcAre svavattrAtumathApathAt // 30 // TIkA-prayateta paramAdaraM kuryAt / ko'sau, darzanikaH / kiM kartum , utpAdayituM janayituM / kam, AtmajamaurasaM putraM / kSetrajAghekAdazaputrANAmanabhyupagamAt / kasyAM, sadharmiNyAM samAno dharmo asyAmastIti nityayoge 'in' kulAstriyAmityarthaH / Atmano jAta Atmaja ityanvarthatAsidhdyartha kulastrIrakSAyAM nityaM yatitavyamiti pratipattavyaM / tathA prayateta / ko'sau, saH / kiM kartu, vyutpAdayituM vividhamutkRSTaM jJAnaM prApayituM / kam, AtmajaM / kva, AcAre kulloksNvyvhaare| kiMvat, svavat AtmanA tulyaM / tathA prytetaasau| kiM kartu, trAtuM rakSituM nivartayitumityarthaH / kam, AtmajaM / kasmAtapathAt dharmAdibhraMzanopAyAt durAcArAdityarthaH / svavadityatrApi yojyaM / athazabdaH samuccaye // 30 // __ satputrarahitena zrAvakeNottarapadaM prati protsAho duSkaraH syAditi dRSTAntenopaSTambhayannAcaSTe vinA suputraM kutra svaM nyasya bhAraM nirAkulaH / gRhI suziSyaM gaNivat protsaheta pare pade // 31 // RtAvatIte yoniH syAcchukaM nAtaH pratIcchati / mAsenopacitaM raktaM damAnabhyAmRtau punaH // ISatkRSNaM vigandhaM ca vAyuryonimukhAnnudet / tataH pakSekSaNAdeva kalyANadhyAyinI tryaham // rajAlaGkArarahitA drbhsNstrshaayinii| kSareyaM yAvakaM stoka koSTazodhanakarzanam // paNe zarAve haste vA bhuJjIta brahmacAriNI / caturthe'hni tataH snAtA zuklamAlyAmbarA zuciH / / icchantI bhartRsadRzaM putraM pazyetpuraH patim / Rtustu dvAdazAnizAH pUrvAstisro'tha ninditAH // ekAdazI ca yugmAsu syAtputro'nyAsu kanyakA / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte TIkA-kutra, kasmin puMsi / svamAtmIyaM / bhAraM poSyAdinirvAhabharaM / nyasya sthApayitvA / nirAkulo nirdvandvaH san / protsaheta prakRSTamudyogaM kuryAt na vApItyarthaH / ko'sau, gRhI prakRtatvAddarzanikaH / kva, pade saMyamasthAne / kiMviziSTe, pare vratikapratimAyAM vAnaprasthAdyAzrame vA / kathaM, vinA antareNa / kaM, suputraM AtmasamAnamAtmajaM / kiMvat , gaNivat dharmAcAryoM yathA / kaM suziSyamAtmasamAnamevAcAryAdvinA / kutra, zramaNe / svaM bhAraM saGghanivAhalakSaNaM / nyasya nirAkulo nirvyApekSaH san pare AtmasaMskArAdau mokSapade vA protsaheta, na vApItyarthaH / idamatraidampayaM- darzanikena dharmAcAryeNa ca paraM padamAzrayitumicchatA satputraH sacchiSyazcAtmavaniSpAdanIyaH // 31 // prakRtamarthamupasaMharan batikapratimArohaNayogyatAM sUtrayannAha-- darzanapratimAmitthamAruhya viSayeSvaram / virajyan sattvasajjaH santratI bhavitumarhati // 32 // TIkA--arhati yogyo bhvti| ko'sau, zrAvakaH / kiM kartuM, bhavituM sampattuM kiMviziSTo, vratI vratikapratimAvAn / kiMviziSTaH san, sattvasajjaH dhairyAdisAtvikabhAvaniSThaH kiM kurvan , virajyan svayameva viraktiM gacchan / keSu, viSayeSu kAminyAdiSu / katha,-maraM pAkSikApekSayA svasya ca prAktanAvasthApekSayAtizeyana / kiM kRtvA, Aruhya paryantaM prApya / kAM, darzanapratimAM / katham, itthamanena pAkSikAcArasaMskAretyAdipUrvoktaprakAreNeti bhadram // 32 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsajJAyAmAdito dvAdazaH prakramAJca tRtIyo'dhyAyaH samAptaH // 3 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha caturtho'dhyAyaH / atha vratikapratimAmadhyAyatrayeNa prapaJcayiSyan prathamaM tAvattallakSaNaM saMgRha brAha sampUrNahagmUlaguNo niHzalyaH sAmyakAmyayA / dhArayanuttaraguNAnakSUNAntratiko bhavet / / 1 / / TIkA - bhavet / ko'sau, vratikaH / kiM kurvan dhArayan akRcchreNa dadhan / kAnU, uttaraguNAn vakSyamANAn / kiMviziSTAn akSUNAn niraticArAn / kayA, sAmyakAmyayA iSTAniSTayo rAgadveSoparamavAJchayA, na punarlAbhAdIcchayA / kiMviziSTaH san sampUrNahagmUlaguNaH sampUrNA upayogamAtrAzrayeNAntareGgaNa ceSTAmAtrAzrayeNa ca bahirasNAticAreNa rahitatvAdakhaNDA dRk samyaktvaM, mUlaguNAzca yasya sa tathoktaH / punaH kiMviziSTaH, niHzalyaH guNAti hinastIti zalya zarIrAnupravozikANDAdi, zalyamiva zalyaM karmodayavikAraH zArIramAnasabAdhahetutvAt / tat trividhaM mithyAtvamAyAnidAnabhedAt / mithyAtvaM viparItAbhinivezaH, mAyA vaJcanA, nidonaM tapaHsaMyamAdyanubhAvena kAMkSAvizeSaH, zalyAnniSkrAnto niHzalyaH // nanu ca sampUrNahammUlaguNa ityanenaiva zalyaparihArasya siddhatvAt vyarthamidamiti cetsatyaM, kintvacirapratipannavratasya pUrvavi 1 tapaHsaMyamAdyanubhAvana kAMkSAvizeSo nidAnam / tat dvedhA prazastetarabhedAt prazastaM punardvividham / vimuktisaMsArAnimittabhedAt tatra vimuktinimittaM karmakSayAdyAkAGkSA / uktaM ca karmavyapAyaM bhavaduHkhahAniM bodhiM samAdhiM jinabodhasiddhim / AkAMkSitaM kSINakaSAyavRttervimuktihetuH kathitaM nidAnam // jinadharmasiddhayarthaM tu jAtyAdyAkAGkSaNaM saMsAranimittam / jAtiM kulaM bandhavivarjitatvaM daridratAM vA jinadharmasidhyai / prayAcamAnasya vizuddhavRtteH saMsAraheturgaditaM nidAnam // mokSe'pi mohAdabhilASadoSo vizeSato mokSaniSedhakArI | yatastato'dhyAtmarato mumukSurbhavetkimanyatra kRtAbhilASaH // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sAgAradharmAmRte bhramasaMskArAropyamANatatpariNAmAnusaraNanivAraNArthaM bhUyo yatnaH kriyate / upadeze ca paunaruktyaM na doSaH // 1 // zalyatrayoddharaNe hetumAha sAgAro vA'nagAro vA yaniHzalyo vratISyate / tacchalyavatkudRGmAyAnidAnAnyuddhareddhRdaH // 2 // TIkA-yadyasmAtkAraNAt / iSyate / ko'sau, vratI / kiMviziSTo,niHzalyaH kiMviziSTaH san , sAgAro vA anagAro vA / atreyaM bhAvanA-zalyApagame satyeva vratasambandhAdratI manyate, na hiMsAdhuparatimAnavatasambandhAt yathA bahukSIraghRto gomAniti vyapadizyate / bahukSIraghRtAbhAvAt satISvapi goSu na gAmAn, tathA sazalyatvAt satsvapi vrateSu na vratI / yastu niHzalyaH sa vratIti / tattasmAt / uddharet niSkAsayet / ko'sau, vratArthI / kAni, kudRDmA' yAnidAnAni / kasmAt, hRdo hRdayAt / kiMvat, zalyavat zalyAni ythaa||2|| zalyasahacArINi vratAni dhikkurvannAha AbhAntyasatyadRmAyAnidAnaH sAhacaryataH / yAnyatratAni vratavaduHkhodakANi tAni dhik // 3 // TIkA-dhik nindyAni / kAni, tAni avratAni vratAbhAsAni / kiMviziSTAni, duHkhodANi yataH duHkhamudarka uttaraphalaM yeSAM tAni / yAni kiM, yAni AbhAnti AbhAsante / kAni, avratAni / kiMvat, vratavat bratAni yathA / kasmAt, sAhacaryataH sahacAritvAt / kaiH, asatyadRzA mithyAtvena mAyayA nidAnena ca // 3 // uttaraguNanirNayArthamAha-- paJcadhA'NuvrataM tredhA guNavatamagAriNAm / zikSAvrataM caturdheti guNAH syuAdazottare / / 4 // TIkA--syuH bhaveyuH / ke, guNAH sNymviklpaaH| keSAm agAriNAM gRhiNAM / kiMviziSTAH, uttare mUlaguNAnantarasevyatvAdutkRSTatvAcca / kati, ___ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| dvAdaza / katha,-mityanena prakAreNa / bhavati / kiM tat , aNuvrataM aNuvratApekSayA laghuvratamahiMsAdi / katidhA, paJcadhA asya paJcadhAtvaM bahumatatvAdiSyate kvacittu raajybhojnmpynnuvrtmucyte| tathA bhavati / kiM tat, guNavataM / katidhA, tredhA / guNArthamaNuvratAnAmupakArArtha vrataM guNavataM digviratyAdInAmaNuvratAnubRMhaNArthatvAt / tathA bhvti| kiM tat, zikSAvataM / katidhA, caturdhA zikSAyai abhyAsAya vrataM dezAvakAzikAdInAM pratidivasAbhyasanIyatvAt / ata eva guNavratAdasya bhedaH / guNavataM hi prAyo yAvajIvikamAhuH / athavA zikSAvidyopAdAnaM zikSApradhAna vrataM zikSAvrataM dezAvakAzikAderviziSTazrutajJAnabhAvanApariNatatvenaiva nirvAhyatvAt // sAmAnyena paJcANuvratAni lakSayannAha-- viratiH sthUlaSadhAMdermanovaco'GgakRtakAritAnumataiH / kacidapare'pyananumataiH paJcAhiMsAdhaNuvratAni syuH / / 5 / / TIkA--syuH bhaveyuH / kAni, ahiMsAdyaNuvratAni / kati, Jca / viratiH nivRttiH / kasmAt, sthuulbdhaadeH| kaiH, mana ityAdi--kRtAdayo bhAve ktasAdhanAH / manazca vacazca aGgaM ca manovaco'GgAni, teSAM pratyekaM kRtaM ca kAritaM cAnumataM ca manovaco'GgakRtakAritAnumatAni taiH / keSAM paJcANuvratAni syuH, kvacidgRhavAsanivRtte zrAvake tathA apare gRhavAsanirate zrAvake / ananumataira. numativarjitaistaiH SaDbhistAni syuriti saMkSepaH / ito vistaraH--sthUlajIvAdiviSayatvAnmithyAdRSTInAmapi hiMsAditvena prasiddhatvAdvA sthUlo badhAdiH sthUlA hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahA ityarthaH / tato manasA vAcA kAyena ca pRthakkaraNakAraNAnumananairnivRttirahiMsAsUnRtAsteyabrahmacaryAparigrahAkhyAni paJcANuvratAni kvacidgahavAsanivRtte zrAvake bhveyurityutkrssvRttyaa'nnuvrtaanyupdishynte| yAnyapare gRhavAsanirate zrAvake'nanumatairanumativivarjitaimanaskaraNAdibhiH SaDbhiH sthUlahiMsAdinivRttyA sampadyante tAni madhyamavRttyA vratAnyabhimanyante / tasyApatyAdibhirhisAdikaraNe tatkAraNe vA anumaterazakyapratiSedhatvAt / sa uktaMca cAritrAsAre1 dhAdasatyAcauryAca kAmAdganthAnivartanam / paJcadhA'NuvrataM rAjyabhuktiH SaSThamaNuvratam // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte .. eSa dvividhatrividhAkhyaH sthUlahiMsAdiviratibhaGgo bahuviSayatvAt zreyAn / apizabdaH prakArAntareNApi sthUlahiMsAdinivRtteraNutvakhyApanArthaH / zaktyA hi vrataM pratipannaM sukhanirvAhaM zreyo'rthaM ca syAt / tadviratibhaGgAH karaNAditrikeNa yogatrikeNa ca viziSyamANA ekonapaJcAzadbhavanti / yathA hiMsAM na karoti manasA 1, vAcA 2, kAyena ca 3, manasA 4, manasA kAyena 5, vAcA kAyena 6, manasA vAcA kAyena ca 7, ete karaNena saptabhaGgAH evaM kAraNena spt| anumatyA'pi sapta / tathA hiMsAM na karoti na kArayati ca manasA 1, vAcA 2, kAyena 3, manasA vAcA 4, manasA kAyena 5, vAcA kAyenaM 6, manasA vAcA kAyena ca 7, ete karaNakAraNAbhyAM sapta / evaM karaNAnumatibhyAM sapta / kAraNAnumatibhyAmapi sapta / karaNakAraNAnumatibhirapi sapta / evaM sarve militA ekonapaJcAzadbhavanti / ete ca trikAlaviSayatvAtpratyAkhyAnasya kAlatrayeNa muNitAH saptacatvAriMzadadhikaM zataM bhavAnta 147 / trikAlaviSayatA cAtItasya nindayA sAmpratikasya saMvaraNenAnAgatasya ca pratyAkhyAneneti / ete ca bhaGgA ahiMsAvatavadvatAntareSvapi draSTavyAH atreyaM bhAvanA dik / tatra tAvabdAhulyenopadezAt dvividhatrividhabhaGgamAzrityocyate / sthUlahiMsAM na karotyAtmanA na kArayatyanyena manasA vAcA kAyena ceti / tathA sthUlahiMsAM na karoti na kAra. yati manasA vAcA / yadvA manasA kAyena athavA vacasA kAyena ceti / tatra yadA manasA vAcA na karoti na kArayati tadA manasA'bhisandhirahita eva vAcA'pi hiMsakamabrava va kAyenaiva duzceSTitAdi asajJivatkaroti / yadA tu manasA kAyena na karoti na kArayati tadA manasA'bhisandhirahita eva kAyena duzceSTitAdi pariharannevAnAbhogAdvAcaiva hanmi ghAtayAmi veti brUte / yadA tu vAcA kAyena ca na karoti na kArayati tadA manasaivAbhisandhIkRtya karoti kArayati ca / anumatistu tribhirapi sarvatraivAsti / evaM zeSavikalpA api bhAvanIyAH / sthUlagrahaNamupalakSaNaM / tena niraparodhasaMkalpapUrvaka hiMsAdInAmapi grahaNam / etena-"daNDo hi kevalo lokAmamaM cAmuM ca rakSati / rAjJA zatrau ca putre ca yathAdoSaM samaM ghRta" iti vacanAdaparAdhakAriSu yathAvidhadaNDa 1 paMgukuSTikuNitvAdi dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH / nirAgastrasajantUnAM hiMsAM saMkalpatastyajet / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / praNetRNAmapi cakravartyAdInAmaNuvratAdidhAraNaM purANAdiSu ca bahuzaH zrUyamANaM na viruSyate / AtmIyapadavIzaktyanusAreNa taiH sthUlahiMsAdivirateH pratijJAnAt // 5 // sthUlavizeSaNaM vyAcaSTe sthUlAhiMsyAdyAzrayatvAt sthUlAnAmapi durdRzAm / tattvena vA prasiddhatvAvadhAdi sthUlamiSyate // 6 // TIkA-iSyate abhimanyate AcAryaiH / kiM tat , badhAdi hiMsAdipApakarma-- paJcakaM / kiMviziSTamiSyate, sthUlaM / kasmAt , sthUlahiMsyAdyAzrayatvAt sthUlA bAdarA hiMsyAdayo hiMsyabhASyamoSyaparibhogyaparigrAhyA AzrayA AlambanAni yasya tattadAzrayaM tadbhAvAt / tathA badhAdi sthuulmissyte| kasmAt ,prasiddhatvAt sampratipanatvAt / keSAM, sthUlAnAmapi / kiMlakSaNAnAM, duIzAM mithyAdRSTInAM kena, tattvena badhAdibhAvena / vAzadvAtsthUlakRtatvAccetyanuktaM samuccIyate // 6 // idAnImautsargikamahiMsANuvrataM vyAcaSTe--- zAntAdyaSTakaSAyasya saGkalpairnavabhistrasAn / ahiMsato dayArdrasya syAdahiMsetyaNuvratam // 7 // TIkA--syAdbhavet / kiM tat , aNuvrataM / kimAkhyam , ahiMseti ahiM-- sAkhyaM / kasya, zAntAdyaSTakaSAyasya zAntA zamaGgatAH zamitA vA AdyA anantAnubandhino apratyAkhyAnAvaraNAzca aSTA kaSAyAH krodhAdayo yasya yena vA tasya / punaH kiMviziSTasya, dayArdrasya karuNAmRduhRdayasya / prayojanoddezena kadAcit sthAvaraghAte pravRttAvapyanukampyamAnamAnasasyeti bhaavH| kiM kurvata;, ahiMsato dravyabhAvaprANairaviyojayataH / kAn , sAn dvitricatuH paJcendriyajaviAn |kaiH, saGkalpaiH uttrsuutrdvynirdissttairhisaabhisndhibhiH| katibhiH, navabhiH manovAkkAyaiH pRthakkaraNakAraNAnumananairityarthaH / atra karaNagrahaNaM. kartuH svAtantryapratipattyartha / kAraNAzrayaNaM paraprayogApekSaM / anumananopAdAnaM prayojakasya mAnasapariNAmapradarzanArthaM / tathAhi-trasahiMsAM svayaM na karomi asAn hinasmIti manaHsaGkalpaM na karomItyarthaH / tathA manasA trasahiMsAmanyaM ___ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 sAgAradharmAmRte na kArayAmi zrasAn hiMsaya hiMsayeti manasA'nyaprayojako na bhavAmItyarthaH / atra hiMsayeti hantyarthAcceti hinastezcurAdipAThANijantasya rUpaM / tathA'nyaM trasahiMsAM kurvantaM manasA nAnumanye sundaramanena kriyate iti manaHsaGkalpaM na karomItyarthaH : / evaM vAcA svayaM trasahiMsAM na karomi trasAnU hinasmIti svayaM vAcaM noccArayAmItyarthaH / tathA vAcA trasahiMsAM na kArayAmi trasAn hiMsaya hiMsayeti vAcaM noccArayAmItyarthaH / tathA'nyaM trasahiMsAM kurvantaM vAcA nAnumanye sAdhu kriyate tvayeti vAcaM noccArayAmItyarthaH / tathA kAyena trasahiMsAM svayaM na karomi trasahiMsane dRSTimuSTisandhAne svayaM kAyavyApAraM na karomItyarthaH / tathA kAna sahiMsAM na kArayAmi trasahiMsane hastAdisaJjJayA kAyena paraM 'na prerayAmItyarthaH / trasahiMsAM kurvantamanyaM kAyena nAnumanye trasahiMsane pravarta-mAnamanyaM nakhacchoTikAdinA nAbhinandAmItyarthaH // 7 // etadeva padyadvayena saMgRhNannAha - imaM sattvaM himasmIti hindhi hindhyeSa sAdhvimam / hinastIti vadannAbhisandadhyAnmanasA girA // 8 // varteta na jIvabadhe karAdinA dRSTimuSTisandhAne / na ca vartayetparaM tatpare nakhacchoTikAdi na ca racayet // 9 // TIkAH-nAbhisandadhyAt na saGkalpayet / ko'sau, tyaktagRhaH zrAvakaH / kaM, baMdhaM hiMsAM / kena, manasA tathA girA vAcA / kathamiti kimiti, hinasmi hanmi / kaM, sattvaM jIvaM / kiMviziSTam imaM purovartinaM / tathA hindhi, hindhi mAraya mAraya / kaM, imaM / tathA hinasti hanti / ko'sau, eSaH puruSaH kam, imaM / kathaM, sAdhu suMdaraM / na varteta na vyApriyeta / ko'sau vyaktagRhaH / jIvabadhe jIvAnAM sattvakalpitatra saprANinAM prANavyaparopaNe / kka viSaye, dRSTimuSTisandhAne dRSTiHcakSuH muSTirhastAMgulIbandhavizeSaH, dRSTizvamuSTizca dRSTimuSTI tAbhyAM sandhAnaM saMyojanaM yasmin pravRttiviSaye tat dRSTimuSTisandhAnaM pustakAsanAdikamupakaraNavastu tasmin / vyaktagRhasyapi zrAvakasya sambhAvani jIvabadhe karAdinA hastAMgulyAdyaGgopAGgena na pravartetetyarthaH / uktaMca- 1 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / arrowinnames AsanaM zayanaM yAnaM mArgamanyacca vastu yat / adRSTaM tanna seveta yathAkAlaM bhajannapi // dRSTigrahaNaM jJAnakriyopalakSaNaM / muSTigrahaNaM ca grahaNAdikriyopalakSaNaM / tathA na ca vartayet / ko' sau, tyaktagRhaH / kaM, paraM ka, tAdRze jIvavadhe / tathA na ca racayet na kuryAt / kiM tat nakhacchoTikAdi / kva, tatpare jIvabadhe svayameva vartamAne puMsi // 8 // 9 // __ evaM tyaktagRhasyopAsakasyAhiMsANuvratavidhAnamupadizyedAnIM gRhavartinastadupadizannAha-- ityanArambhajAM jahyAddhiMsAmArambhajAM prati / vyarthasthAvarahiMsAvadyatanAmAvahegRhI // 10 // TIkA-jahyAt tyajet / ko'sau, gRhI gRhavartizrAvakaH / kAM, hisAM / kiMviziSTAm, anArambhajAM anArambhe AsanopavezanAdau jAtAM tatsambha. vinAmityarthaH / uktaMca-- gRhakAryANi sarvANi dRSTipUtAni kArayet / kathaM jahyAt iti anena tyaktagRhopAsakopadiSTena prakAreNa / tathA Avahet kuryAt / ko'sau, gRhii| kAM, yatanAM samitiparatAM / kathaM, pratyuddizya kAM, hiMsAM / kiMviziSTAm, ArambhajAM kRSyAdyArambhasambhavinIM / kiMvat, vyarthasthAvarahiMsAvat niSprayojanaikendriyabadhe yathA // 10 // sthAvarabadhAdapi nivRttimupapAdayati-- yanmuktyaGgamAhisaiva tnmumukssurupaaskH| ekAkSabadhamapyujjhedyaH syAnAvayaMbhogakRt // 11 // hiMsA dvedhA proktA''rambhAnArambhabhedato dakSaiH / gRhavAsato nivRtto dvedhA'pi trAyate tAM ca // gRhavAsase vanarato mandakaSAyaH pravartitArambhaH / ArambhajAM sa hiMsAM zaknoti na rakSituM niyatam // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sAgAradharmAmRte TIkA-- yadyasmAdbhavati / kiM tanmuktyaGgaM mokSasAdhanaM / kiM, ahiMsaiva dravyabhAvahiMsAviramaNameva / tattasmAt / ujjhet tyajet / ko'sau, upAsakaH zrAvakaH / kiMviziSTo, mumukSuH bubhukSornAsti niyama iti bhaavH| kam, ekAkSabadhamapi trasahiMsAmiva sthAvarahiMsAmapi / yaH kiM, yHekaakssbdhH| na syAt / kiMviziSTaH, avayaMbhogakRt avAnAM varjayitumazakyAnAmAvAnAM vA arjanIyAnAM bhogAnAM sevyArthAnAM kAraNam // 11 // sAGkalpikabadhaM niyamayati-- gRhavAso vinA''rambhAna cArambho vinA vadhAt / tyAjyaHsa yatnAttanmukhyo dustyjstvaanussnggikH||12|| TIkA--na bhavati / ko'sau, gRhavAso gehAzramaH / kathaM, vinA / kasmAt ArambhAt kRSyAdijIvanopAyAt / tathA na bhvti| ko'sau, ArambhaH / kathaM vinA / kasmAt, badhAt prANyupamardanAt / yata evaM tttsmaatyaajyH| ko'sau sa bdhH| kiMviziSTo, mukhyaH imaM jantumAsAdyArthitvena hanmIti sngklpprbhvH| kasmAt,yatnAt avadhAnAt / turvizeSe / tena bhavati / ko'sau,aarmbhH| kiMviziSTo,dustyajaH tyktumshkyH| kiMviziSTaH, AnuSaGgikaH kRSyAdyanuSaGge jAtaH kRSyAdau kriyamANe sambhavannityarthaH // 12 // prayatnaheyAM hiMsAmupadizati duHkhamutpadyate jantormanaH saMklizyate'syate / tatparyAyazca yasyAM sA hiMsA heyA prytntH||13|| je tasakAyA jIvA puncuddihA Na hiMsidavvA te| egidiyAvi NikkAraNeNa paDhamaM vadaM thUlam // stokaikendriyaghAtAt gRhiNAM sampannayogyaviSayANAm / zeSasthAvaramAraNaviramaNamapi bhavati kartavyam // bhUpayaHpavanAnInAM tRNAdInAM ca hiMsanam / yAvatprayojanaM svasthaM tAvatkuryAdajantujit // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| ____TIkA-heyA tyAjyA gRhiNA / kA'sau, hiMsA / kasmAt , prayatnataH praNi'dhAnena / utpadyate / kiM, duHkhaM zArIraM duHkhaM kleshH| kasya, jantorjIvasya parajIvasya vA / tathA saMklizyate santapyate / kiM tat, manazcittaM jantoH / tathAs syate vinAzyate / ko'sau, tatparyAyaH sa cAsau paryAyazca tatparyAyo vartamAnabhavagrahaNam // 13 // ahiMsANuvratArAdhanApedazAmita uttaraH prabandhaH / tatra tAvatprayoktAramAzrityedamucyate-- santoSapoSato yaH syAdalpArambhaparigrahaH / bhAvazuddhayekasargo'sAvahiMsANuvrataM bhajet // 14 // TakiA--bhajet ArAdhayet / ko'sau, gRhI / kiM tat, ahiMsANuvrataM / yaH kiM, yaH syAt / kiMviziSTo'lpArambhaparigrahaH Arambhazca paribhrahazca mamademahamasyeti budvigrAhyo bhAryAdyarthaH Arambhaparigrahau, alpo duniprakarSAnusyAdako Arambhaparigrahau yasya sa tathoktaH / kasmAt, santoSapoSato dhRteH prakarSAt / punaH kiMviziSTo, bhAvazuddhayekaso manaHzuddhAvekAnaH // 14 // paJcAticArAn pariharan vAGmanoguptyAdibhAvanApaJcakenAhiMsANuvratamupayujItetyupadizati-- muJcan bandhaM badhacchedAvatibhArAdiropaNam / bhuktirodhaM ca durbhAvAdbhAvanAbhistadAvizet / / 15 / / ttiikaa--aavishedupyunyjiit| kau'sau, vratikaH kiM tat ahiMsANuvrataM / kAbhiH bhAvanAbhiH vAraguptayA manogRptayA IyAsamityA AdAnanikSepaNasamityA Alo kitapAnabhojaneneti paMcabhirabhyAsaviziSTaiH / kiM kurvan, muJcan vrjyn| kiMtat, bandhAdipaJcakaM / kasmAt , durbhAvAditi smnvyH| ito vistaraH-bandho rajvAdinA gomanuSyAdInA niyantraNaM / sa ca putrAdInAmapi vinayagrahaNArtha vidhIyate ato durbhAvAdityuktaM / durbhAvaM duSpariNAmaM prabalakaSAyodayamAzritya kriyamANo yo bandhastaM varjayannityarthaH / anAyaM vidhiH-bandho dvipadAnAM catuSpadAnAM vA syAt / so'pi sArthako'narthako vA tatrAnarthakastAvacchAvakasya kartuM na yujyate Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte sArthakaH punarasau dvedhA / sApekSo nirapekSazca / tatra sApekSo yo dAmagraMthyAdinA zithilena catuSpAdAnAM vidhIyate yazca pradIpanAdiSu mocayituM chettuM vA zakyate / nirapekSo yannizcalamatyarthamamI bddhynte| dvipadAnAM tu dAsadAsIcorajArAdipramattaputrAdInAM yadA bandho vidhIyate tadA savikramaNA evAmI bandhanIyA rakSaNIyAzca yathA'gnibhayAdiSu na vinazyanti / yadvA dvipadacatuSpadAH zrAvakeNa ta eva saMgrAhyA ye baddhA eva tiSThantIti prathamo'ticAraH / badho daNDakazAdyabhighAtaH / so'pi durbhAvAdvidhIyamAno bandhavadaticAraH / yadi punaH ko'pi na karoti vinayaM tadA taM marmANi muktvA latayA davarakeNa vA sakRt dvirvA tADayediti dvitIyo'ticAraH / chedaH karNanAsikAdInAmavayavAnAmapanayanaM / so'pi durbhAvAskriyamANo'ticAro nirdayaM hastAdInAM cheda ityarthaH svAsthyApekSayA tu gaNDavaNAdicchedanadahanAdikaM sasAntvanaM kurvato'pi nAticAraH syAditi tRtIyaH / atibhArAdiropaNaM nyAyyabhArAdatiriktasya vor3hamazakyasya bhArasyAropaNaM vRSabhAdInAM pRSTaskandhAdau vAhanopAdhiropaNaM / tadapi durbhAvAtkrodhAllobhAdvA kriyamANamaticAraH / atrApyayaM vidhiH-zrAvakeNa tAvat dvipadAdivAhanena jIvikA prAgeva moktavyetyeSa zreSTaH pakSaH athAnyo'sau na syAttadA dvipado yAvantaM bhAraM svayamutkSipati avatArayati ca. tAvantameva vA vAhyate mocyate cocitavelAyAm / catuSpadasya tu yathocitabhAraH kiJcidUnaH kriyate / halazakaTAdiSu punarucitavelAyAmasau mucyate iti caturthaH / bhuktirodho'nnapAnAdiniSedhaH / so'pi durbhaavaadvndhvdticaarH| tIkSNakSudhAdipIDitaH prANI mriyata ityannAdinirodho na kasyApi kartavyaH / aparAdhakAraNi ca vAcaiva vadedadya te na dAsyate bhojnaadikmiti| svabhojanavelAyAM tu niyamata evAnyaM bhojayitvA svayaM bhuJjItAnyatropavAsacikitsyajvarAdivyAdhitebhyaH / zAntinimittaM copavAsAdyapi kArayediti paJcamaH / kiMbahanA mUlaguNasyAhiMsAlakSaNasyAticAro yathA na bhavati tathA yatanayA vartitavyam // 15 // uktamevArthaM mugdhadhiyAM sukhasmRtyarthaM kiJcidupasaMgRhNannAha-- gavAnaiSThiko vRttiM tyajedvandhAdinA vinaa| bhogyAn vA tAnupeyAttaM yojayedvA na nirdayam // 16 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| TIkA--tyajedvarjayet / ko'sau, naiSThikaH / pAkSikasya tu nAsti niyamaH / kA, vRttiM jIvanArthaM vyApAraM / kaiH, gavAdyomahiSaturagAdibhiH / eSaH praza. syatamaH pakSaH / vA athavA / upeyAt parigRhNIyAt naiSThikaH / kAn, etAn gavAdIn / kiMviziSTAn, bhogyAna vAhadohAdAvupayoktuM zaktAn / kathaM, vinA kena, banyAdinA niyantraNatADanAdinA eSa madhyamaH pakSaH / athavA na yojayet svayamanyena vA na vidhApayet naiSTikaH / kaM, taM bandhAdi / kathaM, nirdayaM / eSo'dhamaH pakSaH / 'vratAni puNyAya bhavanti janto-na sAticArANi niSevitAni / sasyAni kiM vApi phalanti loke malopalIDhAni kadAcanApi' // atrAha kazcit-nanu hiMsaiva zrAvakeNa pratyAkhyAtA na bandhAdayaH tatastatkaraNe'pi na doSo hisAviraterakhANDitasvAt / atha bandhAdayo'pi pratyAkhyAtAstadA tatkaraNe vratabhaGga eva viratikhaNDanAt / kiM ca vadhAdInAM pratyAkhyeyatve vrateyattA vizIryeta prativratama. ticAravratAnAmAdhikyAditi / evaM ca na bandhAdInAmaticAratati / atrocyte| satyamahiMsaiva pratyAkhyAtA na bandhAdayaH / kevalaM tatpratyAkhyAne'rthataste'pi pratyAkhyAtA draSTavyA hiMsopAyatvAtteSAM / na ca bandhAdikAraNe'pi vratabhaGgaH kintvatIcAra eva / kathaM ? dvividhaM hi vrataM antarvRttyA bahirvRttyA ca, tatra mArayAmIti vikalpAbhAvena yadA kopAdyAvezAtparaprANaprahANamavigaNayan bandhAdau pravartate na ca hiMsA bhavati tadA nirdayatAviratyanapekSatayA pravRttatvanAntarvattyA vratasya bhaGgo hiMsAyA abhAvAdvahirvRttyA pAlanamiti dezasya bhaGgajananAddezasyaiva paalnaadticaarvypdeshHprvrtte| taduktaMH-"na mArayAmIti kRtavratasya vinaiva mRtyu ka ihAticAraH / nigadyate yaH kupito vadhAdIn karotyasau synniymaanpekssH|| mRtyorabhAvAnniyamo'sti tasya kopAhayAhInatayA hi bhaGgaH / dezasya bhaMgAdanupAlagAcca pUjyA atIcAramudAharAtna // " yaccoktaM vrateyattA vizIryateti tadayuktaM vizuddhAhiMsAsadbhAveH hi bandhAdInAmabhAva evAtaH sthitametat bandhAdayo'ticArA eveti // etadave saMgRhNannAha na hanmIti vrataM krudhyAnirdayatvAnna pAti na / bhanaktyaghnan dezabhaGgatrANAttvaticaratyadhIH // 17 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sAgAradharmAmRte TIkA-na pAti na pAlayati / ko'sau, adhiirjnyo'smiikssykaarii| kiM tat, na hanmIti vrataM na mArayAmIti niyamaM / kiM kurvan, krudhyan krodhAvezaM gcchn| kuto na pAti, nirdayatvAt karuNArahitatvAt / tathA na bhanakti na nAzayati / ko'sau, adhIH / kiM tat, na hanmIti vrataM / kiM kurvan,-aghnan prANairjIvamaviyojayan / kiM tarhi karotItyAha-aticarati vratamatikramyAdhivartate / tu punH| kasmAt,dezabhaGgatrANAt bhagazca trANaM ca bhaGgatrANaM dezasyAntarbahirvRttyubhayarUpavataikadezasya bhaGgatrANamantavRttyA bhaJjanaM bahirvRttyA ca pAlanaM tasmAt // 17 // AticaratIti padArthamabhivyaktuM bhuktirodhanaM cetyatra cazabdena samucitaM cAticArajAtaM vaktumAha-- sApekSasya vrate hi syAdaticAroM'zabhaJjanam / mantratantraprayogAdyAH pre'pyuuhyaastthaa'tyyaaH||18|| TIkA-hi yasmAt / syaadbhvet| ko'sau, aticAraH / kiM syAdaMzabhaJjanaM antarvRttyA bahivRttyA vA khaNDanaM / kasya, sApekSasya / ka, vrate pratipannamahiMsAvrataM na bhanajmIti apekSamANasya puNsH| tathA UhyAH vitAH / ke, atyayA atIcArAH / kiMviziSTAH, mantratantraprayogAdyAH mantra iSTakarmasAdhanasamarthaH paThitasiddho'kSarapiNDaH, tantraM siddhauSadhikriyAH, mantrazca tantraM ca mantratantre tayoH prayogo vidhivatkarmaNi vyApAraNaM sa Ayo yeSAM dhyAnAdInAM te mantratantraprayogAdyAH gatistambhamatistambhoccATanAdiduSTakarmasAdhanahetavaH, na kevalaM te pare'pi zAstrAntaranirdiSTAzca / kathamUhyAH / tathA tena vratApekSApUrvakaM tadekadezabhaJjanalakSaNena prakAreNa mantrAdikRt // 18 // bandhAdInAmaticAratvasamarthanapurassaramaticAraparihAre yatnaM kArayannAha mantrAdinApi bandhAdiH kRto rajvAdivanmalaH / tattathA yatanIyaM syAna yathA malinaM vratam // 19 // TIkA-bhavati / ko'sau, bandhAdiH bandhanatADanAdiH / kiM syAt, mala: yathoditazuddhipratibandhitvAdahiMsANuvratAticAraHsyAttadekadezabhaJjakatvAvizeSA ___ Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| t / kiMviziSTaH, kRto vihitaH / kena, mantrAdinA mantratantrAdinA, na kevalaM rajvAdinetyapizabdAthaH / keneva, rajvAdivat pAzakAdinA yathA / tattasmAdyatanIyaM maitryAdibhAvanAlakSaNayA pramAdaparihArapUrvakaceSTArUpayA ca yatanayA vartitavyaM / kathaM, tathA tena vizuddhAdhyavasAyalakSaNena prakAreNa / yathA kiM, yathA na syAt / kiM tat, vrataM / kiMviziSTaM, malinaM sAticAram // 19 // ahiMsANuvratasvIkAravidhimAha hiMsyahiMsakahiMsAtatphalAnyAlocya tattvataH / hiMsAM tathojjhena yathA pratijJAbhaGgamApnuyAt // 20 // TIkA--ujjhet vratayet / ko'sau, zrAvakaH / kAM, hiMsAM / kathaM, tathA tena svazaktyanusAralakSaNena prakAreNa / kiM kRtvA, Alocya gurusadharmazreyo' thibhiH saha vimRzya / kAni, hiMsyahiMsakahiMsAtatphalAni / vadhyavadhakavadhatasAdhyAni / kasmAt, tattvataH yAthAtmyena |ythaa kiM, yathA nApnuyAt / ko'sau, vratI pratipannavrataH / kaM, pratijJAbhaDgaM niyamakhaNDanam // 20 // hiMsakAdIlla~kSayati-- pramatto hiMsako hiMsyA dravyabhAvasvabhAvakAH / prANAstadvicchidA hiMsA tatphalaM pApasazcayaH // 21 // TIkA-bhavati / ko'sau, hiMsakaH / kiMrUpaH, pramattaH kaSAyAdyAviSTaH / prapaJcitaM caitadahiMsAmahAvratopadezaprastAve prAgiti na punariha prapaMcyate / tathA 'bhavanti / ke, hiMsyAH prANAH / kimAtmAno,dravyabhAvasvabhAvakAH dravyAtmakAH pudgalavivartarUpAH bhAvAtmakAzca citpariNAmalakSaNAH / tathA bhavati / kA'sau, hiMsA / kiMlakSaNA, tadvicchidA teSAM dravyabhAvaprANAnAM viyogakAraNaM / tathA bhavati / kiM tat, tatphalaM hiMsAsAdhyaM / kiM, pApasaJcayaH duSkarmabandhaH // 21 // gRhiNo'pyahiMsAvratanamalyAya vidhivizeSamAha-- kaSAyavikathAnidrApraNayAkSavinigrahAta / nityodayAM dayAM kuyotpApadhvAntaraviprabhAm // 22 / ____ Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sAgAradharmAmRte marwwwwwwwwwww . TIkA-kuryAt / ko'sau, ahiMsANuvratanairmalyArthI / kAM, dayAmanukampA / / kiMviziSTAM, nityodayAM avicchinnollAsAM / punaH kiMviziSTAM, popadhvAntaraviprabhA pApaM bandhAdyaticAraduSkRtaM tat dhvAntamiva puNyaprakAzavirodhitvAt tatra raviprabhAvAttadanavagAhyatvAt / kasmAt, kaSAyetyAdi-kaSAyAH krodhAdayaH, vikathA mArgaviruddhAH kathAH, nidrA bhuktAnapariNAmahetuH svApaH, praNayo mohaH snehAnubandhAnmamAyamiti grahaH, akSANi sparzAdiviSayarAgadveSapariNatAnondriyANi, teSAM paJcadazapramAdAnAM vinigrahAt vidhipUrvakanigrahAt / atra mArgavi ruddhAH kathAH bhaktastrIdezarAjasambandhinyaH / tatra bhaktakathA-idaM cedaM zyAmAkapAyamodakAdi sAdhu bhojyaM, sAdhvanena bhujyate, ahamapi cedaM bhokSye ityaadiruupaa| tathAstrIkathA strINAM nepathyAGgahArahAvabhAvAdivarNanarUpA 'karNATI suratopacAracaturA' lATI vidagdhA priyetyAdirUpA vA / tathA dezakathA-dakSiNapathaHpracurAnnapAnastrIsambhogapradhAnaH, pUrvadezo vicitravastraguDakhaNDazAlimadyAdipradhAnaH, uttarApathe zUrAH puruSAH,javino vAjino, godhUmapradhAnAni dhAnyAni, sulabhaM kuMkuma, madhurANi drAkSAdADimakapitthAdIni, pazcimadeze sukhasparzAni vastrANi sulabhA ikSavaH, sitaM vArItyevamAdi / rAjakathA-zUro'smadIyo rAjA sadhanaH zauNDaH gajapatiauDaH, azvapatisturuSkaH ityaadiruupaa| evaM pratikUlA api bhaktAdikathA vAcyAH / yadA tu rAgadveSAvanAskandan dharmakathAgatvena arthakAmakathAH kathayati tadA na vaikathikaH syaat| evaM praNayasyApi dharmavirodhitvenaiva pramAdatvaM bodhyam // 22 // gRhasthasyAhiMsAduSparipAlyatvazaGkAmapAkaroti-- viSvagjIvAcate loke kacaran ko'pyamokSata / bhAvaikasAdhano bandhamokSo cennAbhaviSyatAm // 32 / / 1 puNyaM tejomayaM prAhuH prAhuH pApaM tamomayam / tatpApaM puMsi kiM tiSTheddayAdIdhitimAlini // snehAnuviddhahRdayo jJAnacaritrAnvito'pi na zlAghyaH / dIpa ivApAdAyatA kajjalamAlinasya kAryasya // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / TIkA-amokSyata mokSamagamiSyat / ko'sau, ko'pi mumukSuH / kiM kurvan, gharan cessttmaanH| kasmin , ka na kvApi pradeze / kasmin , loke jagati / kiMviziSTe, viSvagjIvacite samantAjjantuvyApte / cedyadi vA nAbhaviSyatAM nAjaniSyatAM / kau, bandhamokSau / kiMviziSTau, bhAvaikasAdhanau bhAvaH pariNAma ekamutkRSTaM pradhAnaM sAdhanaM nimittaM yayoH / tatra zubhAzubhopayogI puNyApAparUpabandhasya zuddhopayogazca mokSasya pradhAna kAraNamiti vibhAgaH // 23 // evamaticAraparihAradvAregAhiMsANuvrataparipAlanamupadizya sAmprataM rAtribhojanavarjanavratabalena tadupadizannAha ahiMsAvatarakSArtha mUlavatavizuddhaye / naktaM jhuktiM caturdhA'pi sadA dhIrAstridhA tyajet // 24 // TIkA--tyajet / ko'sau, vratI / kA, bhuktiM bhojanaM / katidhA, caturdhA'pi annapAnakhAdyalehyaprakAramapi / kadA, naktaM rAtrau / kathaM, sadA sarvadA yAvajjIvaM / kathaM, vidhA manovAkAyaiH / kiviziSTaH san , dhIraH parISahopasagaiM. rakSobhyaH sattvabhAvanAniSTha ityarthaH / kimarthaM, ahiMsAvatarakSArthaM mUlavrata vizuddhaye ca mUlaguNAnvimalIkartumahiMsANuvrataM ca rakSitumityartha // 24 // dRSTAdRSTadoSabhUyiSThamapi rAtribhojanamAcarantaM vakrabhaNiyA tiraskurvannAha jalodarAdikRyUkAyaGkamaprekSyajantukam / / zretAyucchiSTamutsRSTamapyaznanizyaho sukhI // 25 // TIkA-aho Azcarya kaSTaM ca / bhavati / ko'so, janaH / kiMviziSTaH, sukhI sukhinamAtmAnaM manyate ihAmuta ca duHkhabhAgeva bhavatIti bhAvaH / kiM kurvan , anan bhojyamAharan / kva, nizi raatrau| kiMviziSTam , jalodarAdikRyUkAdyaGkamapi apizabdo'ntadIpakatvAccaturbhirapi vizeSaNaiH sambadhyate / jalodaramAdiryeSAM kuSTAdInAmapAyAnAM tAn kurvantIti tatkRto jalodarAdihetavaste ca te yUkAdayazca yUkAmarkaTikAdayaste tathAvidhA aGkAH kalaGkA aGke vA utsaGge madhye yasyAnnapAnAderbhojyavastunastathoktaM / tatra yUkA / bhojanena saha bhuktA jalodaraM karoti, kaulikaH kuSThaM, makSikA chardaii, madkiA medohAni Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sAgAradharmAmRte vyaJjanAntaH patito vRzcikastAluvyathAM, kaNTakaH kASTakhaNDaM vA galavyathAM vAlazca gale lagnaH svarabhaGgamityAdayo dRSTadoSAH sarveSAM pratItikarA, rAtibhojane sambhavanti / tathA aprekSyajantukamapi aprekSyAstamasA channatvAddraSTumazakyA jantukA alpajantavaH sUkSmajIvAH kunthvAdayo jalaghRtAdimadhye patitAH modakakharjUrAdyanuSaGgiNo vA yatra tattathoktaM / kiM ca / nizi bhojane kriyamANe' vazyaM pApaH sambhavati / tatra ca ssddjiivnikaayvdho'vshymbhaavii| bhAjanadhAvanAdau ca jalagatajantuvinAzo jalojjhane ca bhUmigata kunthupipIlikAdijantughAtazca saMbhavati / tathA pretAdyucchiSTamapi pretA adhamavyantarA Adayo yeSAM pizAcarAkSasAdInAM tairucchiSTaM sparzAdinA abhojyatAM nItaM / ete pUrve cATaSTadoSAH / tathA utsRSTamapi pratyAkhyAtamapi vastu ghorAndhakArarudvadRzAM tadupalakSaNAsambhavAdeSo'pyadRSTo doSaH // 25 // vanamAlAdRSTAntena rAtribhojanadoSasya mahattAM darzayati tvAM yadyupaimi na punaH sunivezya rAmaM lipye vadhAdikRdadhaistaditi zrato'pi / saumitriranyazapathAnvanamAlayaikaM doSAzidoSazapathaM kila kArito'smin // 26 // TIkA - kila rAmAyaNe hyevaM zrUyate / kArito vidhApitaH / ko'sau. saumitrilakSmaNaH / kayA, vanamAlayA svabhAryayA / kaM, doSAzidoSazapathaM doSAzino rAtribhojino doSo mahApAtakAkhyaH tena lipye'hamiti zapathaM kiMviziSTam, eka zapathAntararahitaM / kva, asmin loke / kiMviziSTo'pi zrito'pi pratipanno'pi / kAnU, anyazapathAn zapathAntarANi / kathaM, iri anena prakAreNa / yadi nopaimi nAgacchAmi / kAM tvAM / kathaM punarvyAghuka kiM kRtvA, sunivezya suvyavasthitaM kRtvA / kaM, rAmaM / tat tataH / li saMyujye'haM / kaiH kartRbhiH, vadhAdikRdadhaiH gotryAdighAtakAdipApaiH / tatkatha yathA-lakSmaNo dazarathapitRnidezAsaha rAmeNa sItayA ca dakSiNApathe prasthita 'ntarA kUrccanagare mahIdhararAjatanayAM vanamAlAM pariNativAn / tatazca rAme Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / saha parato dezAntaraM yiyAsan svabhAryAM vanamAlAM prati mocayati sma / sA tu tadvirahakAtarA punarAgamanamasambhAvayantI lakSmaNaM * zapathAnakArayat / yathA priye rAmaM manISite deze parisaMsthApya yadyahaM bhavatIM svadarzanena na prINayAmi tadA prANAtipAtAdipAtakinAM gatiM yAmIti / sA tu taiH zapathairatuSyantI yadi rAtribhojanakAriNAM zapathaM karoSi tadA tvAM prati muJcAmi nAnyatheti / sa ca tathetyabhyupagatya dezAntaraM prasthitavAniti // 26 // laukikasaMvAdadarzanenApi rAtribhojanapratiSedhamAha yatra satpAtradAnAdi kiJcitsatkarma neSyate / ko'dyAttatrAtyayamaye svahitaiSI dinAtyaye // 27 // TIkA-kaH, svahitaiSI Atmano lokadvaye'pi pathyamicchuH / adyAt, na kazcitsvahitaiSI bhuJjItatyarthaH / kva, tatra dinAtyaye rAtrisamaye / kiMviziSTe, atyayamaye doSabhUyiSTe doSanivRtte vA / yatra kiM, yatra neSyate bAripi nAbhimanyate / kiM tat, satkarma shubhkriyaa| kiMviziSTaM, kiMJcit kimpi| kiM punaH sarvaM ! kiMviziSTaM tat, satpAtradAnAdi satpAtradAnaM snAnaM devArcanamAhutiH zrAddhaM vizeSato bhojanaM ca // 27 // dinarAtribhojanadvAreNa puMsAmuttamamadhyamajaghanyabhAvamAha bhuJjate'hnaH sakRdvaryA dvirmadhyAH pshuvtpre| rAjyahastahataguNAn brahmodyAnnAvagAmukAH // 28 // TIkA--bhuJjate aznanti / ke te, varyA uttamAH zubhakarmaNolbaNaH / kathaM, sakRt ekavAraM / kasya, aho dinasya madhye / tathA bhuJjate / ke, madhyAH madhyamAH zubhakriyAbhiranuttamAdhamAH / kathaM, dviH dvivaarN| kasya, ahnaH tathA pare adhamAH pApakarmANaH / bhunyjte| kiMvat, pazuvat gomahiSAdibhistulyaM / kathaM, rAtryahaH naktaMdinaM / kiMviziSTAH santo,nAvagAmukAH ajAnAnAH / kAn, tadvataguNAn rAtribhojanavarjanopakArakadharmAn / kiMviziSTAn, brahmodyAn sarvajJapratipAdyAn // 28 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte zAstranidarzanaM vinA sakalajanAnubhavasiddhaM rAtribhojananivRttiphalavizeSamAha - 104 yo'tti tyajan dinAdyantamuhUrtI rAtrivatsadA / savatopavAsena svajanmArddha nayan kiyat // 29 // , TIkA -- yo'tti bhojanaM karoti / kiM kurvan tyajan varjayan / kau, dinAdyantamuhUrtI divasasyAdAvante ca dve dve ghaTike / kiMvat, rAtrivat rAtri yathA / kathaM, sadA nityaM / sa kiyat kiyAnmAtraM vaNyeMta stUyeta sadbhiH / kiM kurvan, nayan gamayan / kiM tat, svajanmArdhaM ardhaM nijaM janma | kena, upavAsena caturvidhAhAraparihAreNa / samAMze viSamAMze vA'trArdhazabdo vyAkhyeyaH // 29 // atha rAtribhojana varjanavanmUlavrata vizudhdyaGgatvAdahiMsAvrata rakSAGgatvAcca zrAvakasya bhojanAntarAyAn zlokacatuSTayena vyAcaSTe atiprasaGgamAsetuM parivardhayituM tapaH / vratabIjavRtIrbhukterantarAyAn gRhI zrayet // 30 // " TIkA- zrayet pratipadyeta / ko'sau, gRhI pratiko gRhasthaH / kAnU, antarAyAn / kasyA, bhukteH bhojanavarjana hetUnityarthaH / kiMviziSTAn vratabIjavRtI: bIjasyeva vratAnAmAveSTakAn rakSopAyatvAt ahiMsANuvratazIlabhUtAnityarthaH / kiM kurvan kartuM, asituM tyaktuM / kam, atiprasaGgaM vihitAtikrameNoparyupari pravRttiM / tathA parivarddhayituM samantAdupacetuM / kiM tat, tapaH icchAnirodham // 30 // tAneva zlokatrayeNa vizeSato nirdeSTuM vivRNoti-dRSTvA''rdracarmAsthisurAmAMsApUpUrvakam / spRSTvA rajasvalAzuSkacamasthizunakAdikam // 31 // zrutvA'tikarkazAkrandaviDvaramAyaniHsvanam / bhuktvA niyamitaM vastu bhojye'zakyavivecanaiH // 32 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / saMsRSTe sati jIvadbhirvA bahubhirmRtaiH / idaM mAMsamiti dRSTasaGkalpe cAzanaM tyajet // 33 // , TIkA - - tyajet / ko'sau, vratikaH / kiM tat, azanaM tAtkAlikamevAhAraM, na tu vaikAlikAdikaM / kiM kRtvA dRSTvA spRSTvA cetyapi draSTavyaM / kiM tat ArdratyAdi -- AImazuSkaM carmAjina, asthi ca kIkasaM, tathA surAM madyaM, mAMsaM pizitaM, asRk zoNitaM, pUyaM vraNAdigataM pakkA, pUrvazabdAdvazAMtrAdi tathA spRSTvA / kiM tat, rajasvalAM puSpavatIM strIM zuSke carmAsthinI, zunakaM zvAnaM, Adizabdena mArjArazvapacAdi / tathA zrutvA AkarNya / kam, atikarkazaniHsvanaM asya mastakaM kRndhi ityAdirUpaM, AkrandaniHsvanaM hAhetyAdyArtasvarasvabhAvaM, biDDuraprAyaniHsvanaM paracakrAgamanAtaGka pradapinAdiviSayaM / tathA bhuktvA zivA / kiM tat vastu / kiMviziSTaM, niyamitaM pratyAkhyAtaM / tathA azanaM tyajet / kva sati, bhojye bhoktavye dravye sati / kiMviziSTe, saMsRSTe milite | kaiH, -jIvaiH dvitricaturindriyaprANibhiH / kiM kurvadbhiH, jIvadbhiH prANadbhiH / kiMviziSTaiH sadbhiH, azakyavivecanaiH bhojyadravyAtpRthakkartumazakyaiH / vA athavA sNsRssttaiH| kaiH, mRtairjIvaiH / katibhiH, bahubhistricaturAdibhiH / tathA / idamityAdi idaM bhujyamAna vastu mAMsaM sAdRzyAt idaM rudhiramidamasthyayaM sarpa ityAdirUpeNa manasA vikalpyamAne bhojyavastunItyarthaH // 33 // athAhiMsANuvratazIlatvena maunavrataM vyAcikhyAsuH paJcazlokImAhagRdhyai huGkArAdisaJjJAM saMklezaM ca puro'nu ca / muJcan maunamadan kuryAttapaHsaMyamabRMhaNam // 34 // TIkA - kuryAd vratikaH / kiM tat, maunamajalpanaM / kiM kurvan, adan bhojanaM kurvan / punaH kiM kurvan, muJcan varjayan / kAM, huGkArAdisaJjJAM huGkArakhAtkAramUghAMgulicalanAdibhiH svAbhiprAyajJApanaM / kasyai, gRdhyai iSTabhojyArthaM / tanniSedhArthaM tu huGkArAdinA saJjJAkaraNe api na doSaH / athavA gRdhyai bhoja 1 huMkArAMgulikhAtkAra bhrUmUrdhacalanAdibhiH / maunaM vidadhatA saMjJA vidhAtavyA na gRddhaye // T bhrUnetrahuMkArakarAMgulIbhirgRddhipravRtyai parivajye saMjJAm / karoti bhuktiM vijitAkSavRttiH sa zuddhamaunatratavRddhikArI // 105 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 sAgAradharmAmRte nAbhikAMkSApravRttyarthaM / tathA muJcan / kaM, saMkezaM kopadainyAdyavizuddhapariNAmaM / kathaM, purA'nu ca pUrva pazcAcca / kiviziSTaM maunaM, tapaHsaMyamabRMhaNaM icchAnirodhasya prANendriyasaMyamasya ca puSTikaram // 34 // maunasya tapovarddhakatvaM zreyaHsaJcAyakatvaM ca zlokadvayena samarthayate-- abhimAnAvane gRddhi-rodhAdvardhayate tpH| maunaM tanoti zreyazca-zrutaprazrayatAyanAt / / 35 // TIkA-vardhayate / kiM tat,maunaM / kiM, tapaH / kasminnimitte sati, abhimAnAvane ayAcakatvavatarakSAyAM satyAM / tathA gRddhirodhAt bhojanalaulyaprati. bandhAddhetoH / tathA tanoti sphItIkaroti / kiM tat, maunN| kiM, zreyaH puNyaM / kasmAt, zrutaprazrayatAyanAt zrutajJAnavinayAnubandhAt // 35 // zuddhamaunAnmanaHsidhyA zukladhyAnAya kalpate / vAsidhyA yugapatsAdhustrailokyAnugrahAya ca // 36 / / TIkA-kalpate sampadyate samartho bhavati / ko'sau, sAdhudezasaMyataH saMyatazca / kasmai, zukladhyAnAya / kayA, manaHsidhyA cittavazIkaraNena / kasmAt,jAtayA, zuddhamaunAt bhojanoMdI niraticAramaunavratAt / tathA sAdhuH kalpate / kasmai, trailokyAnugrahAya trijagadavyajanAnupakartuM / kathaM, yugapat ekakAlaM / kayA, vAksidhdayA yugapatrijagadanugrahasamarthabhAratIvibhUtyA // 38 // niyatakAlikasArvakAlikamaunayorudyotanavizeSanirNayArthamAha udyotanaM mahenekaghaNTAdAnaM jinaalye| asArvakAlike maune nirvAhaH sArvakAlike / / 37 / / 1 sarvadA zasyate joSaM bhojane tu vizeSataH rasAyanaM sadA zreSThaM sarogatve punarna kim // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / TIkA - bhavati vidhIyate vA / kiM tat, udyotanaM phalAtizayalAbhamAhAtmyApAdanaM / ka, maune' / kiMviziSTe, asArvakAlike yathAtmazakti niyatakAlaM kRte / kiM tat, eketyAdi - ekaghaNTAdAnaM ekasyA ghaNTAyA dAnaM vitaraNaM / kva, jinAlaye arhaccaityagRhe / kathaM, saha / kena, mahenotsavena pUjayA vA / tathA sArvakAlike yAvajjIvaM pratipanne maune / udyotanaM bhavati / kiM tat, nirvAho nirAkulaM vahanaM / nAnyat // 37 // AvazyakAdiSu zaktitaH kRtvA maunaM sarvadA'pi maunavidhAnena vAgdoSo-cchedamAha Avazyake malakSepe pApakArye ca vAntivat / maunaM kurvIta zazvadvA bhUyovAgdoSavicchide || 38 // TIkA - kurvIta / ko'sau sAdhuH / kiM tat, maunaM / kva, Avazyake sAmayi kAdikarmaSaTTe, tathA malakSepe viNmUtrotsarge tathA pApakAyeM hiMsAdikarmaNi , 1 santoSaM bhAvyate tena vairAgyaM tena dazyate / saMyamaH poSyate tena maunaM yena vidhIyate // laulyatyAgAttapovRddhirabhimAnasya rakSaNam / tatazca samavApnoti manaHsiddhiM jagatraye // zrutasya prazrayAt zreyaHsamRddheH syAtsamAzrayaH / tato manujalokasya prasIdati sarasvatI // vANI manoramA tasya zAstrasandarbha garbhitA / AdeyA jAyate yena kriyate maunamujjvalam // padAni yAni vidyante vandanIyAni kovidaiH / sarvANi tAni labhyante prANinA maunakAriNA // bhavyena zaktitaH kRtvA maunaM niyatakAlikam / jinendrabhavane deyA ghaNTaikA samahotsavam // na sArvakAlike maune nirvAhavyatirekataH / udyotanaM paraM prAjJaiH kiMcanApi vidhIyate // 107 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 sAgAradharmAmRte pareNa kriyamANe, cazabdena snAnAzanamaithunAdau ca / yatestu bhrAmarIpraveze'pi kiMvat, vAntivat / chA yathA chardanAdanantaramAcamanaM yAvadityarthaH / athavA maunaM kurvIta / kathaM, zazvat nityaM / kimartha, bhUya ityAdi-bhUyasAM kAyadoSApekSayA bahutarANAM vAgdoSANAM paruSAdivacanakRtapApAsavANAM vicchedArtham // 38 // atha satyANunatarakSaNArthamAha kanyAgokSmAlIkakUTasAkSyanyAsApalApavat / / syAtsatyANuvratI satyamapi svAnyApade tyajan // 39 // TIkA--syAt / ko'sau, vratikaH zrAvakaH / kiMviziSTaH, styaannuvrtii| kiM kurvan, tyajan varjayan / kiM tat, satyamapi core coro'yamityAdirUpaM tathyamapi / kimartha, svAnyApade svaparavipattyarthaM yattathAbhUtaM tatsatyamapi / kiMvat, kanyAlIkAdivat / yasminnukte svaparayorvadhabaMdhAdikaM rAjAdibhyo bhavati tatsthUlAsatyaM tAdRk satyaM ca svayamavadan parA~zcAvAdayan satyANuvratI syAdityarthaH / tatra kanyAlIkaM yathA-bhinnAM kanyAmabhinnAM vA viparyayaM vA vadato bhavati / idaM sarvasya kumArAdidvipadaviSayakasyAlIkasyApalakSaNaM / gavAlIka-alpakSIrAM gAM bahakSIrAM viparyayaM vA vadata: syAt / idamapi sarvacatuSpadaviSayAlIkasyopalakSaNaM / kSmAlIkaM-parasvakAmapi bhUmimAtmasvakA viparyayaM vA vadato bhavet / idaM cAzeSapAdapAdyapadadravyaviSayAlIkasyApalakSaNaM / kanyAulIkAnAM ca loke'tigarhitatvena rUDhatvAt dvipadAdigrahaNaM na kriyate / kanyAdyalokatrayaM lokaviruddhatvAnna vAcyaM / kUTasAkSyaM-pramANIkRtasya laJcAmatsarAdinA kUTaM vadataH syAt / yathA'hamatra sAkSIti / asya ca parapApasamarthakatvavizeSeNa pUrvebhyo bhedaH / tacca dharmavipakSatvAnna vadet / dhayaM brUyAnnAdharmyamiti vivAdibhirabhyarthitatvAt / nyAsApalApaH-nyasyate rakSaNArthamanyasmai samaya'ta iti nyAsaH suvarNAdidravyaM tadapalApaM nAlapeta vizvasitaghAtakatvAt / kiM cAjJAnasaMzayAdinA'pyasatyaM na brUyAt, kiM punA rAgadveSAbhyAm // 39 // lokavyavahArAvirodhena ca tadaprayogamupadizati lokayAtrAnurodhitvAtsatyasatyAdi vAktrayam / yAdasatyAsatyaM tu tadvirodhAna jAtacita // 40 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| TIkA-brUyAt / ko'sau, satyANuvRtI / kiM tat, satyasatyAdivAktrayaM vakSyamANalakSaNaM / kasmAt, lokayAtrAnurodhitvAt lokavyavahAravisaMvAditvAt / na tu brUyAt / kiM tat, asatyAsatyaM / kathaM, jAtucit kadAcidapi / kasmAt, tAdvarodhAt lokayAtrAvipralambhanAt // 40 // satyasatyAdIni zlokatrayeNa lakSayannAha yadvastu yaddezakAla-pramAkAraM pratizrutam / tasmiMstathaiva saMvAdi satyasatyaM vaco vadet // 41 // TIkA-vadet satyANuvratI / kiM tat, vacaH / kiMviziSTaM, satyasatyaM / kiMlakSaNaM, saMvAdi tathAbhUtaM / kva, tasmin pratijJAte vastuni / kathaM, tathaiva tenaiva taddezakAlapariNAmarUpatvena prakAreNa / yatkiM, yadvastu / pratizrutaM pratijJAtaM / kiMviziSTaM, yaddezakAlapramAkAraM pramA parimANaM saMkhyA ca, AkAro varNasaMsthAnAdirUpaM, dezazca kAlazca pramA ca AkArazca dezakAlapramAkArAH pratijJAviSayIkRtA yasya ca tattathoktam // 41 // asatyaM vaya vAso'ndho randhayetyAdi satyagam / vAcyaM kAlAtikrameNa dAnAtsatyamasatyagam // 42 // TIkA-vAcyaM vaktavyaM satyANuvratinA / kiM tadvacaH / kiMviziSTaM, asatyaM kiMviziSTaM sat, satyaM satyAzritaM / asatyamapi kiJcitsatyamevetyarthaH / tadeva vayetyAdinA darzayati-bhoH kuvinda vaya AtAnavitAnIbhAvarUpatayA AsUtraya tvaM / kiM tadvAso vastraM / vastranirmANayogyatantuSu vastrazabdaprayogAdasatyatvaM tathA bho bhaktaka randhaya paca tvaM / kiM tat, andhaH krUraM / andhoyogyataNDuleSva. ndhazabdaprayogAdasatyatvaM / AdizabdAbhoH peSaka kaNikAM piSTItyAdirUpaM graahy| atra tattacchabdAvAcyatve'pi loke tathAvyavahArAtsatyatvaM / idamasatyasatyaM // tathA vAcyaM / kiM tat , satyaM / kiMviziSTaM, asatyagaM satyAsatyamityarthaH / kutaH, sambhavaddAnAt vitaraNAt / kena, kAlAtikrameNa / yathA arddhamAsatame divase tevedaM deyamityAsthAya mAsatame saMvatsaratame vA divasedAtIti / atra dAnA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 sAgAradharmAmRte vyabhicArAtsatyatvaM / pratipannatatkAlavyabhicArAcAsatyatvaM / idamapi loke tathA vyavahArAtvacidvaktavyam // 42 // yatsvasya nAsti tatkalye dAsyAmItyAdisaMvidA / vyavahAraM virudhAnaM nAsatyAsatpamAlapet // 43 // TIkA-na Alapet na brUyAt satyANuvratI / kiM tat, asatyAsatyaM vacaH / kiM kurvANaM, virudhAnaM bAdhamAnaM / kaM, vyavahAraM lokyaatraaN| kayA,yadityAdiyadvastu nAsti / kasya, svasyAtmanaH sambandhI / tadAsyAmi tubhyaM vitaripyAmi / kadA, kalye prAtaH / ityAdirUpayA saMvidA pratijJayA // 43 // sAvadyavyatiriktAnRtapaJcakasya nityaM varjanayitvamAha bhoktaM bhogopabhogAGagamAtraM saavdymkssmaaH| ye te'pyanyatsadA sarva hiMsetyujjhantu vA'nRtam // 44 // TIkA-abAyogyAvizeSavacanavAcyatAnivRttAvazaktAn prati sAvadhavizeSavaktavyatAnuvRttyarthoM vAzabdaH kiM bahunetyarthaH / vA kiM bahunA / ujjhantu tyajantu / ke, te'pi dharmaiSiNaH / kiM nat, anRtaM / kiMviziSTaM, anyat sAvadhavyatiriktaM sadapalapanAdi / kiyat, sarva paJcadhA'pi / kathaM, sadA nityaM / kathaM kRtvA, hiMsati yataH sarvamanRtaM hiMsAparyAyatvAddhisaiva pramAdayogAvizeSAt / yatra tu pramattayogo nAsti taddhiyA'nuSTAnAdyanuvadanaM nAsatyaM / etenedamapi saMgRhItaM'sA mithyA'pi na gImithyA yA gurvAdiprasAdinI ' iti / ke te, ityAha-ye bhavaMti / kiMviziSTA, akSamA asamarthAH / kiM kartu, moktuM tyaktuM / kiM tat, sAvayaM vacaH kSetraM kRSetyAdirUpaM prANibadhAdipravartakaM / kiMviziSTaM sat, bhogopabhogAGgamAtraM bhogo bhojanAdiH, upabhogaH kAbhinyAdiH bhogazcopabhogazca bhogopabhogau tayoraGgaM sAdhanaM tadeva tanmAtraM na punastadasAdhanaM / sAvadyaM vacaHtatra nAstyAtmetyAdi sadapalapana / sarvagata AtmA zyAmAkataNDulamAno vetyAdikamasadudbhAvanaM / gAmazvamabhivadato viparItaM / kANaM kANamabhidadhAnasyApriyaM are bAndhakineya ityAdi garhitaM sAkrozamityanyat // 44 // ___ www Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / 111 satyANuvratasya paJcAticArAn heyatvenAha mithyAdizaM raho'bhyAkhyAM kUTalekhakriyAM tyajet / nyastAMzavismatranujJA mantrabhedaM ca tadvataH // 45 // TIkA-tyajet / ko'sau, tadrataH / tatsthUlAlIkAdivacanaviratilakSaNaM vrataM yasyAsau satyANuvratItyarthaH / kiM tat, mithyAdizamityAdi paJcakaM / tatra mithyAdika mithyopadezaH / abhyudayaniHzreyasArtheSu kriyAvizeSeSvanyasyAnyathA pravartanaM / pareNa* sandehApannena pRSThe'jJAnAdinA'nyathAkathanamityarthaH / athavA pratipannasatyavratasya parapIDAkaraM vacanamasatyameva / tataH pramAdAtparapIDAkaraNe upadeze aticAro yathA vAhyantAM kharoSTrAdayo hanyantAM dasyava iti niSprayojanaM vacanaM / yadvA vivAde svayaM pareNa cA'nyatarAtisandhAnopAyopadezo mithyopadezaH // raho'bhyAkhyA--rahasyekAnte strIpumbhyAmanuSTitasya kriyAvizeSasyAbhyAkhyA prakAzanaM yayA dampatyoranyasya vA puMsaH striyA vA rAgaprakarSa utpadyate / sA ca hAsyakrIDAdinaiva kriyamANo'ticAro na tvabhinivezena / tathA sati vratabhaGga eva syAt // kUTalekhakriyAanyenAnuktamananuSTitaM ca yatkiJcittasya paraprayogavazAdevaM tenoktamanuSTitaM ceti vaJcanAnimittaM lekhanaM / anyasarUpAkSaramudrAkaraNamityanye / nyastAzavismartranujJA-nyastasya nikSiptasya hiraNyAdidravyasya aMzamekamaMzaM vismaturvismaraNazIlasya nikSepturanujJA / dravyamaraoNnikSepturvismRtatatsaMkhyasyAlpasaMkhyaM tadgRhnata evamityanumativacanaM / so'yaM nyAsApahArAkhyo'ticAraH // mantrabhedaH aGgavikArabhrUkSepAdibhiH parAbhiprAyaM jJAtvA'sUyAdinA ttprkttnN| vizvasitamitrAdibhirvA AtmanA saha mantritasya lajjAdikarasyArthasya prakAzanaM // yattu"mantrabhedaH parIvAdaH paizUnyaM kUTalekhanam / mudhA sAkSipadoktizca satyasyaite bidhAtakAH' // iti yazastilake aticArAntaravacanaM tatpare'pyUhyAstadAtyayA ityanena saMgRhItaM pratipattavyam // 45 // athAcauryANuvratalakSaNArthamAha cauravyapadezakarasthUlastayavato mRtasvadhanAt / paramudakAdezvAkhilabhogyAna haredadIta na prsvm||46|| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sAgAradharmAmRte TIkA- na haret na gRhNIyAt / nApi dadIta na parasmai vitaret / ko'sau / cauretyAdi - cauro'yamupalakSaNAddharmapAtako'yaM badhakAro ayamityAdivyapadezaM nAma karotIti caurAdivyapadezakaraM, sthUlasteyaM bAdaracauryaM khAtrakhananAdikaM, tatpUrvamadattAdAnaM vA, tatra vrataM niyamastasmAdvA vrataM nivRttiryasya sa tathokto' cauryANuvratItyarthaH / kiM tat parasvaM parasya dhanaM cetanamacetanaM vA dravyaM sAmarthyAdadattaM tasyaiva parasvAmikatvopapatterdattasya ca svasvAmikatvasambhavAt // kiMviziSTaM, paramanyat / kasmAt mRtasvadhanAt mRtazcAsau svo jJAtizca mRtasvaH arthAtputrAdirahito lokAntaraprApto bandhustasya dhanaM tasmAt, anyat jIvatAM jJAtInAmityarthaH / na kevalaM tataH paraM udakAdezva toyatRNaprabhRtezca / kiMviziSTAt, akhilabhogyAt akhilaiH sarvaiH sthirairAgantubhizca lokaibhAktuM yogyatvena rAjAdisamutkalitAt // 46 // pramattayogAtparakIya tRNasyApyadattasyAdAne dAne cAcAryavratabhaGgaM darzayati saMklezAbhinivezena tRNamapyanyabhartRkam / adattamAdadAno vA dadAnastaskaro dhruvam // 47 // TIkA - dhruvaM nizcitaM bhavati ! ko'sau puruSaH / kIdRzaH, taskaracauraH / kiM kurvANaH, AdadAnaH AtmasAtkurvan / dadAno vA parasmai prayacchan / kiM tat, tRNamapi kiM punaH suvarNAdikaM / kiMviziSTaM, anyabhartRkaM anyaH svasmAtparo bhartA svAmI yasya tadanyabhartRkamanyadIyamityarthaH / kiMviziSTaM sat, adattaM tatsvA - minA avitIrNaM / kena, saMklezAbhinivezena rAgAdyAvezena / etenedamuktaM bhavati - pramattayoge satyevAdattasyAdAne dAne vA caurya syAnnAnyathA // 47 // nidhAnAdidhanaM rAjakIyatvasamarthanena vratayannAha svAmikamiti grAhyaM nidhAnAdidhanaM yataH / dhanasyAsvAmikasyeha dAyAdo medinIpatiH // 48 // TIkA- na grAhyaM nAdeyamacauryANuvratinA / kiM tat, nidhAnAdi dhanaM nadIguhAvivarAkarAdisthitaM dravyaM / kathaM kRtvA, asvAmikamiti nAsya kazcit svamIti parasvaM na bhavatIti saGkalpya / kutaH, ityAha yato yasmAt / bhavati / ko'sau, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| 113 medinIpatiH rAjA / kIdRzaH, dAyAdaH sAdhAraNaH svAmI / kasya, dhanasya / kIdRzasya, asvAmikasya svAmirahitasya / kva, iha loke // 48 // svAmisAMzayike svadhane'pi niyamaM kArayannAha khamapi svaM mama syAdvA na veti dvAparAspadam / yadA tadA''dIyamAnaM vratabhaGgAya jAyate / / 49 // TIkA--jAyate sampadyate / kiM tat, svamapi svaM AtmIyamapi dravyaM / kasmai, vratabhaGgAya acauryavratabhaGgaM karotItyarthaH / kiM kriyamANaM, dIyamAnaM AkAraprazleSAdAdIyamAnaM ca / kadA, tadA tasmin kAle / yadA yasmin kAle bhavati / kiM tat , svamapi svaM / kiMviziSTaM, dvAparAspadaM saMzayasthAnaM / kathaM kRtvA, idaM dhanaM mama syAdbhavedvA na vA syAdityevaM // 49 // acauryANuvratAticAraprahANArthamAha--- coraprayogacorAhatagrahAvadhikahInamAnatulam / pratirUpakavyavahRti viruddharAjye'pyatikramaM jhyaat||50|| TIkA-jahyAt tyajet / ko'sau,acauryANuvratI / kiM tat , coraprayogAdyaticArapaJcakamiti samanvayaH / tatra coraprayogaH-corayataH svayamanyena vA coraya tvamiti coraNakriyAyAM preraNaM / preritasya vA sAdhu karoSItyanumananaM / kuzikAkartarikAghardharikAdicoropakaraNAnAM vA samarpaNaM vikrayaNaM vA / atra ca yadyapi caurya na karomi na kArayAmItyevaM pratipannavratasya coraprayogo vratabhaGga eva tathA'pi kimadhunA yUyaM nirvyApArAstiSTatha, yadi vo bhaktAdikaM nAsti tadA'haM taddadAmi, bhavadAnItamoSasya vA yadi kretA nAsti tadA'haM vikreSye ityevaMvidhavacanaizcaurAna vyApArayataHsvakalpanayA tadvayApAraNaM pariharato vratasApekSasyAsAvaticAraH / caurAhatagrahaH-apreritenAnanumatena ca caureNAnItasya kanakavastrAderAdAnaM mUlyena mudrikayA vaa| caurAnItaM ca kANakrayeNa mudrikayA vA pracchannaM gRhNazcauro bhavati tatazcauryakaraNAdratabhaGgaH / vANijyameva mayA kriyate na cauriketyadhyavasAyena vratasApekSatvAdabhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH // adhikahInamAnatulaM-mAnaM prasthAdi hastAdi c| tulA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sAgAradharmAmRte unmAnaM / mAnaM ca tulA ca mAnatulaM, adhikaM ca hInaM cAdhikahInaM tacca tanmAnatulaM ca, adhikamAne hInamAnaM, adhikatulA hInatulA cetyarthaH / tatra nyUnena mAnAdinA'nyasmai dadAti, adhikenAtmano gRhNAtItyevamAdikUTaprayogo hInAdhikamAnonmAnamityarthaH // pratirUpakavyavahRtiH - pratirUpakaM sadRzaM brIhINAM palaMji, ghRtasya vasA, hiGgoH khadirAdi veSTastailasya mUtraM, jAtya suvarNarUpya yoyuktasuvarNarUpaye, ityAdipratirUpakeNa vyavahRtirvyavahAro brIhyAdiSu palaMjyAdi prakSipya tadvikrayaNaM / etat dvayaM paradhanagrahaNarUpatvAdbhaGga eva / kevalaM khAtrakhananAdikameva caurya prasiddhaM / mayA tu vaNikkalaiva kRteti bhAvanayA vratarakSaNodyatatvAdaticAra eveti / viruddha rAjye'pyatikramaH / apiH samuccaye / viruddhaM vinaSTaM vigRhItaM vA rAjyaM rAjJaH pRthvIpAlanocitaM karma virudvarAjyaM chatabhaGgaH parAbhiyogo vetyarthaH / tatrAtikrama ucitanyAyAdanyenaiva prakAreNArthasya dAnagrahaNaM / viruddharAjye' lpamUlyalabhyAni mahAyaNi dravyANi iti prayatataH / athavA virudvayorarthAdrAjJo rAjyaM niyamitA bhUmiH kaTakaM vA virudvarAjyaM tatra / SaSThIsaptamyorartha prati bhedAbhAvAt / tasyAtikramo vyavasthAlaMghanaM / vyavasthA ca parasparaviruddharAjakatve eva / tallaMghanaM cAnyatararAjyanivAsina itararAjye praveza: / itararAjyanivAsino vA anyatararAjye pravezaH / viruddharAjyAtikramasya ca yadyapi svasvAmino'nanujJAtasyAdattAdAnalakSaNayogena tatkAriNAM ca cauryadaNDayogena cauryarUpatvAdratabhaGga eva, tathA'pi viruddharAjyAtikramaM kurvatA mayA vANijyameva kRtaM na cauryamiti bhAvanayA vratasApekSatvAlloke ca coro'yamiti vyapadezAbhAvAdaticAratA syAt / athavA coraprayogAdayaH paJcApyete vyaktacauryarUpA eva / kevalaM sahakArAdinA vA prakAreNa kriyamANAste'ticAratayA vyapadizyante / na caite rAjJAM tatsevakAdInAM vA na sambhavantIti vAcyam / yataH prathamo dvitIyaH spaSTa eva / tRtIyasturyazca yadA rAjA bhANDAgAre hInAdhikamAnonmAnaM dravyANAM vinimayaM ca kArayati tadA rAjJo'pyaticArau staH / virudvarAjyAtikramastu yadA sAmantAdiH kazcit svasvAmino vRttimupajIvati tadvirudvasya ca sahAyo bhavati tadA asyAticAraH syAt / somadevapaNDitastu mAnanyUnatvAdhikatvena dvAvatIcArau manyamAna idamAha - mAnavannyUnatAdhikye tenakarma tato grahaH / vigraho saMgraho'rthasyAsteyasyaite nivartakAH // 50 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| 115 atha svadArasantoSANuvratasvIkAravidhimAha pratipakSabhAvanaiva na ratI riraMsAruji prtiikaarH| ityapratyayitamanAH zrayatvahiMsraH svadArasantoSam // 51 // TIkA-zrayatu svIkarotu / ko'sau, ahiMsraH ISadvisanazIlo'NuvatI / kaM, svadArasantoSaM svadAreSu svabhAryAyAM svadArairvA santoSo maithunasajJAvedanAzAntyA dehamanasoH svAsthyApAdanaM / kiMviziSTaH san, apratyayitamanAH pratyayo vizvAsaH pratyayaH sajAto'syeti pratyayitaM na pratyayitamapratyayitaM mano yasyAsAvapratyayitamanA asaJjAtavizvAsacitta ityarthaH / kathaM, iti anena sdupdeshprkaarenn| tameva darzayati-bhavati / ko'sau, pratIkAraH prazamanopAyaH / kasyAM riraMsAruji yonyAdau rantumicchArUpAyAM vedanAyAM / kiM pratIkAraH, pratipakSabhAvanaiva brahmacaryasya prAguktavidhinA punazcetasi sannivezanameva / na punarbhavati tatra pratIkAraH / kiM, ratiH strIsambhogaH // 51 // svadArasantoSiNaM vyAcaSTe so'sti svadArasantoSI yo'nystriiprkttstriyau| na gacchatyaMhaso bhItyA nAnyairgamayati tridhA // 52 // TIkA-asti bhavati / ko'sau, sa gRhAzramI / kIdRzaH, svadArasantoSI svadAreSu nijadharmapatnyAM santuSyati maithunasajJA praticikIrSa yan bhajatItyevaM. vrataH / svadAreSu santoSo'syAstIti vA / yaH kiM, yaH na gacchati na bhajati / ke, anyastrIprakaTastriyau anyastrI paradArAH parigRhItA aparigRhItAzca / tatra parigRhItAH sasvAmikA aparigRhItA svairiNI proSitabhartRkA kulAGganA vA anaathaa| kanyA tu bhAvibhartRkatvAtpitrAdiparatantratvAdvA sanAthetyanyastrIto . na viziSyate / prakaTastrI vezyA / anyastrI ca prakaTastrI ca anystriiprkttstriyo| te dve api yo na bhajati / kayA, bhItyA bhayena / kasmAt, aMhasaH pApAt na rAjAdeH / nApi yo gamayati upabhojayati / ke, te dve / kaiH kartRbhiH, anyaiH paradArAdilampaTaiH / kathaM, tridhA manovAkAyaiH kRtakAritAbhyAmanumatyA'pi vA / tadetadbrahmANuvrataM niraticAraM madyAmipakSaudrapaJcodumbaraviraMtilakSaNASTamUla Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte min marrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. guNAn pratipannavato vizuddhasamyagdRzaH zrAvakasyopadizyate / yastu svadArava sAdhAraNastriyo'pi vratayitumazaktaH paradArAneva varjayati so'pi brahmANuvratIpyate / dvividhaM hi tadgataM / svadArasantoSaH paradAravarjanaM ceti / etaccAnyastrIprakaTastriyAviti strIdvayasevApratiSedhopadezAllabhyate / tatrAdyamabhyastadezasaMyamasya naiSTikasyeSyate / dvitIyaM tu tadabhyAsonmukhasya / tadAha zrIsomadevapaNDitaHvadhUvittastriyo muktvA sarvatrAnyatra tajjane / mAtA svasA tanUjeti matibrahma gRhAzrame / yastu-paMcuMbarasahiyAiM satta vi vasaNAi jo vivajei / sammattavisuddhamaI so dasaNasAvao bhaNio // iti vasunandisaiddhAntimatena darzanapratimAyAM pratipannastasyedaM // tanmatenaiva vratapratimAM bibhrato brahmANuvrataM syAt tadyathA-pavvesu ithisevA aNaMgakIDA sayA vivajei // thULaaDa vaMbhayArI jiNehiM bhaNido pavayaNammi // yastu "samyagdarzanazuddhaH sNsaarshriirbhognivinnnnH| paJcagurucaraNazaraNo darzanikastattvapathagRhya iti" / svAmimatena darzaniko bhavettasyedaM brahmANuvratamaticAravarjanArthamevAnAnUdyate // 52 // ___ atha yadyapi gRhasthasya pratipannaM vratamanupAlayato na tAdRzaH pApabandho'sti tathApi yatidharmAnuraktatvena tatprApteH prAggArhasthye'pi kAmabhogaviraktaH san zrAvakadharma pratipAlayati taM vairAgyakASTAmupanetuM sAmAnyenAbrahmadoSAnAha santAparUpo mohAGgasAdatRSNAnubandhakRt / strIsambhogastathA'pyeSa sukhaM cetkA jvare'kSamA // 53 // TIkA--bhavati / ko'sau, strIsambhogaH / kIdRzaH, santAparUpaH strIsampakasya pittaprakopahetutvAtsantApayatIti santApaH santApakaraM rUpaM yasya sa santAparUpaH jvarapakSe tu santapanaM santApaH saMjvaraH sa eva rUpamasyeti vigrhH| tathA coktaM santApAtkopajo jvara iti / punaH kIdRzaH, mohetyAdi-moho hitAhitavivekavikalatvaM, aMgasAdaH zarIraniHsahatvaM tRSNAnubandhaH tarSAvicchedaH pakSe pipAsAsAtatyaM mohazcAMgasAdazca tRSNAnubandhazca mohAMgasAdatRSNAnubaMdhAstAn karoti / yadyapyevaMvidha eSa tathA'pi sukhaM cet manyase bho Atman tadA na kA'pi tvayA kAryA / kA'sau, akSamA / ka, jvare jvaro'pi sukhaM mantavya iti bhAvaH / tathA coktamArSa-strIbhogo na sukhaM cetassammohAgAtrasAdanAt / tRSNAnubandhAtsantAparUpatvAcca yathA jvaraH // 53 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| 117 paradAraratau sukhAbhAvamupadizatisamarasarasaraGgodgamamRte ca kAcitkriyA na nivRtaye / sa kutaH syAdanavasthitacittatayA gacchataH prkltrm||54|| TIkA-na ca bhavati / kA'sau, kriyA pravRttiH / kiMviziSTA, kAcit AliMganacumbanAdikA / kasyai, nivRtaye sukhArthaM / kathaM, Rte vinA / kaM, samarasarasaraMgodgamaM / samasamAyogaM samAnaratimityarthaH / kutaH, syAnna kutazci. gavedityarthaH / ko'sau, samarasarasaraMgodgamaH / kasya, puMsaH / kiM kurvato, gacchataH sevamAnasya / kiM tat, parakalatraM / kayA, anavasthitacittatayA svaparajanazaMkAtaMkAkulitamanaskatayA // 54 // svadAraratasyApi bhAvato dravyatazca hiMsAsambhavaM niyamayati-- striyaM bhajana bhajatyeva rAgadveSau hinasti ca / yonijantUn bahUn sUkSmAn hiMsraH svstriirto'pytH||55|| TIkA-bhavati / ko'sau, nrH| kiMviziSTaH, hiMsraH / bhAvavyAbhyAM hiMsanazIlaH / kiMviziSTo'pi, svastrIrato'pi svastriyAM rataM maithunaM yasya so'pi vizeSatastu parastrIrataH / tatra rAgadveSayobahutaratvasambhavAt / kasmAdata etasmAtkAraNAt / yato bhajatyeva avazyamAzrayati / ko'sau, striyaM bhajana striyaM sevamAnaH pumAn / kau, rAgadveSau priitypriitii| tathA hinasti hanti / kAn, yonijantUn bhagajIvAn / kiMviziSTAn , sUkSmAn durlakSyAn / kati, bahun pracurAn / vAtsyAyano'pi yonau jantUnicchati tathA ca tadgrantha:" raktajAH kRmayaH sUkSmA mRdumadhyAdizaktayaH / janmavartmasu kaNDUtiM janayanti tathAvidhAm" // 55 // brahmacaryamahimAnamabhiSTauti-- svastrImAtre'pi santuSTo necchedyo'nyAH striyaH sadA / so'pyadbhutaprabhAvaH syAt kiM vayaM varNinaH punaH // 16 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte 118. TIkA -- yo necchet nAbhilaSet / kAH, striyaH nArIH / kiMviziSTAH, anyAH svastrIto vyatiriktAH / kiMviziSTaH san santuSTaH santoSaM gataH / kena, svastrImAtreNa nijanAryaiva / syAt / ko'sau so'pi svadArasantuSTo'pi / kiMviziSTaH, abhdutaprabhAvo lokavismayanIyamAhAtmyaH / kiM varNya / kiM mAhAtmyaM stutyaM / kasya, varNinaH sarvasvInivRttasya / kathaM, punaH prAgvarNitaprAyatvAdityarthaH // 56 // idAnIM svabhartRmAtrasevanavratAyAH striyA bahumAnyatAM dRSTAntena spaSTayatirUpaizvarya kalAvaryamapi sIteva rAvaNam / parapuruSamujjhantI strI surairapi pUjyate // 57 // I TIkA -- pUjyate satkriyate / kA'sau, strI / kaiH, surairdevaiH kiM punarmanuSyAdibhirityapizabdArthaH / kiM kurvatI, ujjhantI vratayantI / kaM, parapuruSaM svabha rturanyaM pUruSaM / atra hetau zatRG, parapuruSojjhanena surapUjAyA janyatvAt - kiMviziSTamapi rUpetyAdi -- rUpamAkArasaundaryaM aizvayaM pUjArthAjJAdhipatyaM kalA gItanRtyAdikAH / rUpaM caizvaryaM ca kalAzca tAbhirvaryamutkRSTamasAdhAraNarUpA-dimantamityarthaH / apirvismaye / keva kamityAha- sIteva rAvaNaM jAnakI. yathA laMkezvaram // 57 // brahmANuvratAticArAnAha- itvarikAgamanaM paravivAhakaraNaM viTatvamaticArAH / smaratIvrAbhinivezo'naGgakrIDA ca paJca turyayame // 58 // TIkA --- itvarikAgamanAdayaH paJcAticArAsturyayame sArvakAlikabrahmacaryA - te bhavantIti sambandhaH / tatretvarikAgamanaM asvAmikA asatI gaNikAtvena puMzcalitvena vA puruSAneti gacchatItyevaMzIlA itvarI / tathA pratipuruSametItyevaMzIleti vyutpattyA vezyApItvarI / tataH kutsAyAM ke itvarikA tasyAM gamanamA sevanaM / iyaM cAtra bhAvanA - bhATipradAnAnniyatakAlasvIkAreNa svakalatrIkRtya vezyAM vetvarikAM sevamAnasya svabuddhikalpanayA svadAratvena vratasApe. kSacittatvAdalpakAlaparigrahAcca na bhaMgo vastuto'svadAratvAcca bhaMga iti bhaMgA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cturthodhyaayH| 119 bhaMgarUpatvAditvarikAyA vezyAtvenAnyasyAstvanAthatayaiva paradAratvAt / kiM cAsya bhAvyAdinA pareNa kiJcitkAlaM parigRhItAM vezyAM gacchato bhaMgaH kathaJcitparadAratvAttasyAH / loke tu paradAratvArUDherna bhaMga iti bhaMgAbhaMgarUpo' ticAraH / anye tvaparigRhItakulAMganAmapyanyadAravarjino'ticAramAhuH / tatkalpanayA parasya bharturabhAvenAparadAratvAdabhaGgo loke ca paradAratayA rUDhe. bhaMga iti bhaGgAbhaGgarUpatvAttasya / etenetvarikAparigRhItAparigRhItAgamanalakSaNamaticAradvayaM tatvArthazAstroddiSTamapi saMgRhItaM bhavati / paravivAhakaraNAdayastu catvAro dvayorapi sphurantIti prathamo'ticAraH // 1 // _paravivAhakaraNaM-sthApatyavyatiriktAnAM kanyAphalalipsayA snehasambandhAdinA vA pariNayanavidhAnaM / etacca svadArasantoSavatA svakalatretaradAravarjana ca svakalatravezyAbhyAmanyatra manovAkkAyamaithunaM na kArya na ca kAraNIyamiti vrataM yadA gRhItaM bhavati tadA'nyavivAhakaraNaM maithunakaraNamityarthataH pratiSiddhameva ca bhavati / tadratI tu manyate vivAha evAyaM mayA kriyate na maithunaM kAryata iti vratasApekSatvAdaticAraH / kanyAphalalipsA ca samyagdRSTerapyutpajAvasthAyAM sambhavati / mithyAdRSTestu bhadrakAvasthAyAmanugrahArthaM vratAdAne sA sambhavati / nanu paravivAhUnavat svApatyavivAhane'pi samAna eva doSa iti cet satyaM / kiM tarhi yadi svakanyAvivAho na kAryate tadA svacchandacAriNI syAt / tatazca kulasamayalokavirodhaH syAt / vihitavivAhAttu patiniyatastrItvena na tathA syAt / eSa nyAyaH putre'pi vikalpanIyaH / yadi punaH kuTumbacintAkArakaH ko'pi svabhrAtrAdirbhavettadA svApatyavivAhane'pi niyama eva zreyAn / yadA tu svadArasantuSTo viziSTasantoSAbhAvAt anyatkalatraM pariNayati tadA'pyasyAyamaticAraH syAt / parasya kalatrAntarasya vivAhakaraNamAtmanA vivAhanamiti vyAkhyAnAditi dvitIyo'ticAraH // 2 // viTatvaM bhaNDimA tatpradhAnavAkprayogaH // 3 // smaratIbrAbhinivezaH-kAme. timaatrmaagrhH| parityaktAnyasakalavyApArasya tabyavasAyitetyarthaH / yathA mukhakakSopasthAntareSvavitRptatayA liGgaM prakSipya mahatI velAM nizcalo mRta ivAste / caTaka iva caTakAM muhurmuhuH striyamArohati / jAtabalakSayazca vAjIkaraNAnyupayuGkte / anena khalvauSadhAdiprayogeNa gajaprasekI turagAvamardI ca puruSo bhava tIti budhdyA iti caturthaH // 4 // ___ Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 sAgAradharmAmRte anaGgakIDA aGgaM sAdhanaM dehAvayavo vA tacceha maithunApekSayA yonirmehanaM ca tato'nyata mukhAdipradeze rtiH| yatazca carmAdimauliGgaiH svaliGgena kRtArtho'pi strINAmavAcyadezaM punaH punaH kudrAti / kezAkarSaNAdinA vA krIDan prabalarAgamutpAdayati sA'pyanaGgakrIDocyate / iha ca zrAvako'tyantapApabhIrutayA brahmacarya cikIrSurapi yadA vedodayAsahiSNutayA tatkartuM na zaknoti tadA yApanAmAtrArtha svadArasantoSAdi pratipadyate / maithunamAtreNa ca yApanAyAM sambha. vatyAM viTatvAditrayamarthataH pratiSiddhameva / tatprayoge hi na kazcidguNaH / pratyuta sadyo'tirAgoddIpanaM balakSayastAtkAlikI cchidA rAjayakSmAdirogAzca syuH| taduktaM-aidamparyamato muktvA bhogAnAhAravagajet // dehadAhopazAntyarthamabhidhyAnavihAnaye // 1 // evaM pratiSiddhAcaraNAdbhaGgo niyamAbAdhanAcAbhaGga ityete'pi viTatvAdayastrayo'ticArAH / yadvA svadArasantoSI maithunameva mayA vezyAdau pratyAkhyAtamiti svakalpanayA tatra tadeva varjayati na viTatvAdikaM / paradAravivarjako'pi paradAreSu maithunameva varjayati nAziSTavAkprayogAliGganAdInIti tayoH kathaJcidvatasApekSatvAdviTatvAdayo'ticArAH / striyAstu pUrvavatparavivAhakaraNAdayaH / prathamastu yadA svakIyapatirvArakadine sapatnyA parigRhIto bhavati tadA sapatnIvArakaM vilupya taM paribhujAnAthA aticAro' tikramAdinA ca parapuruSaM (iva) svapati vA brahmacAriNamabhisaratyAH syAt / / 58 // atha parigrahaparimANANuvrataM vyAcaSTe mamedamiti saGkalpazcidacinmizravastuSu / granthastatkarzanAtteSAM karzanaM tatpamAvatam / / 59 // - TIkA--bhavati / ko'sau, granthaH parigrahaH / kiMlakSaNo, mamedamiti saGkalpaH idaM cetanamacetanaM mizraM vA vastu mama sambandhi madIyaM matsvAmikamiti saGkalpo mAnaso'dhyavasAyo mamatvapariNAmo mUcheti yAvat / keSu, cidvastuSu kalatraputrAdiSu, AcadvastuSu gRhasuvarNAdiSu / mizravastuSu cetanAcetaneSu / bahiH puSpavATikAdiSu / antatazca mithyAtvAdiSu / bhavati / kiM tat, tatpramAvataM parigrahaparimANAkhyamaNuvrataM / kiM karzanamalpIkaraNaM / keSAM, teSAM citA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / macitAM cidacitAM ca vastUnAM / kasmAt, tatkarzanAt yathoktamUrchAlakSaNapari. grahAlpIkaraNAt // 59 // antaraGgasaGganigrahopAyamAha-- udyatkrodhAdihAsyAdiSaTkavedatrayAtmakam / antaraGga jayetsaGga pratyanIkaprayogataH // 60 // TIkA--jayet nigRhNIyAt / ko'sau, paJcamANuvratArthI / kaM, saGgaM granthaM / kiMviziSTaM, antaraGgaM AdhyAtmikaM / kimAtmakaM, udyadityAdi udyanti uccalanti vipacyamAnAni, uditAnAM durjayatvAt , krodhAdayo'nantAnubandhyapratyAkhyAnAvaraNavarjitAH, tAnmithyAtvasahitAnigRhmaiva dezasaMyamasya pravRttatvAt aSTau pratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanAkhyA iha gRhyante, hAsyAdiSaTkaM hAsyaratyaratizokabhayajugupsAH, vedAH strIpunnapuMsakavedA rAgAkhyAsteSAM trayaM vedatrayaM, krodhAdayazca hAsyAdiSaTakaM ca vedatrayaM ca krodhAdihAtyAdiSaTakavedatrayANi, udyanti ca tAni krodhAdihAsyAdiSaTkavedatrayANi ca tAnyeva AtmA svarUpaM yasyAsau tadAtmakastaM / kena *jayet , pratyanIkaprayogataH yathAsvamuttamakSamAdibhAvanayA // 6 // bahiraGgasaGgatyAgavidhimAha-- ayogyAsaMyamasyAGgaM saGgaM bAhyamapi tyajet / muGgitvAdapi tyaktumazakyaM kRzayecchanaiH // 61 // TIkA--tyajet / ko'sau, paJcamANuvratI / kaM, saGgaM / kiMviziSTaM, bAhyaM vastukSetrAdikaM / antaraGgasaGgatyAgApekSayA'pizabdaH samuccaye / kiMviziSTam, aGgaM sAdhanaM / kasya, ayogyAsaMyamasya ayogyaH zrAvakasya kartumanucito' saMyamaH sa cehAnArambhajastrasavadho vyarthaH sthAvaravadhaH paradAragamanAdizva, ayogyazcAsAvasaMyamazcAyogyAsaMyamastasya / kuto hetoH, mUrchAGgatvAt mohodayanimittatvAt / yastvasau tyaktumazakyastattyAgavidhimAha-kRzayet svalpIkuryAt / kaM, taM bAhyasaGgaM / kiMviziSTamapi, tyaktumazakyamapi ashkyvrjnmpi| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sAgAradharmAmRte kathaM, zanaiH manAk samayaparipATyA kAlakrameNa parigrahasajJAyA anAdisantatyA pravartamAnatvena sahasA tattyAgasya kartumazakyatvAt kRtasyApi tadvAsanAvazAdbhaGgasambhAvanAccaitaducyate // 61 // etadeva prapaJcayannAhadezasamayAtmajAtyAdyapekSayecchAM niyamya parimAyAt / vAstvAdikamAmaraNAtparimitamapi zaktitaH punaH kRshyet||62|| TIkA--parimAyAt parimitaM kuryAt / kiM tat, vAstvAdikaM vAstukSedhanadhAnyadvipadacatuSpadazayanAsanayAnakupyabhANDalakSaNaM dazabhedaM bAhyagranthaM / kiM kRtvA, niyamya santoSabhAvanayA nigRhya / kAM, icchAM parigrahe tRSNAM / kayA, dezetyAdi dezo vAsyamAno janapadaH, samayaH kAlaH, AtmA svAtmA, jAtiH vaNiktvAdiH, dezazca saMyamazca AtmA ca jAtizca tA: Adayo yeSAM svAnvayavayaHpadavyAdInAM te dezAdayasteSAmapekSayA tAnAzrityetyarthaH / kartha parimAyAt, AmaraNAt maraNAvadhi yAvajjIvamityarthaH / tathA kRshyecchraavkH| kiM tatparimitamapi vAstvAdikaM / kathaM punaH / kasmAt, zaktitaH naissaGgayabhAvanayA samutpannAM svazaktimapekSyetyarthaH // 62 // parigrahaM vakramaNityA dUSayannAha avizvAsatamonaktaM lobhaanlghRtaahutiH| ArambhamakarAmbhodhiraho zreyaH parigrahaH // 63 // TIkA-aho Azcarya / zreyaH sevyaH puMsAM kalyANaM vA / ko'sau, prigrhH| kiMviziSTaH, avizvAsatamonaktaM avizvAsa eva tamo dhvAntaM duHkhahetutvAt tatra naktaM rAtristaddhetutvAditi avishvaastmonktN| tathA lobha evAnalo'gnizcittasantApakatvAt tatra ghRtAhutiH sarpiHprakSepaH pradIpakatvAditi lobhAnalaghRtAhutiH / tathA ArambhamakarAmbhodhiH ArambhAH kRSyAdayasta eva makarAsvAsAtaGkanimittatvAt tatra ambhodhiH samudraH utpattinityapravRttinimittatvAdityArambhamakarAmbhodhiH // 63 // paJcamANuvratAticArapaJcakaniSedhavidhimAha Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / 123 vAstukSetre yogAddhanadhAnye bndhnaatknkruupye| dAnAtkupye bhAvAna gavAdau garbhato mitimatIyAt // 64 / TIkA-nAtIyAnnAtikramet / ko'sau, prigrhprimaannaannuvrtii| kAM, miti vrataviSayIkRtaM parimANaM / kva, vAstukSetre vAstuni ca kSetre ca / kasmAt yogAt vAstvantarasaMyojanaM kSetrAntarasaMyojanaM cAzritya / tathA dhanadhAnye dhane ca dhAnye ca na mitimatIyAt / kasmAt, bandhanAt bandhanaM rajjvAdiniyantraNaM satyaGkAradAnAdi cAzritya / tathA kanakarUpye suvarNe ca rUpye ca na mitimatIyAt / kasmAt , dAnAt dAnamAzritya / tathA kupye suvarNarUpyAbhyAmanyatra kAMsyarathAdidravye na mitimatIyAt / kasmAt, bhAvAt bhAvaM parimANAntaraM abhiprAya vA''zritya / tathA gavAdau gomahiSIvaDavAdicatuSpadapattizukAdidvipadavarge na mitimatIyAt / kasmAta, garbhato garbhamAzrityati smnvyH|| itastadartho vistarataH kathyate-tatra vAstu gRhAdi grAmanagarAdi ca / tatra gRhAdi tredhA khAtocchritatadubhayabhedAt / taMtra khAtaM bhUmigRhAdikaM, ucchritaM prAsAdAdikaM, khAtocchritaM ca bhUmigRhoparigRhAdisannivezaH / kSetraM sasyotpa. ttibhuumiH| tat tredhA setuketUbhayabhedAt / tatra setukSetraM yadaraghaTTAdijalena sicyate / ketukSetraM AkAzodakapAtAniSpAdyasasyaM / ubhayamubhayajalaniSpAdya. sasyaM / vAstu ca kSetraM ca vAstukSetramiti samAhAranirdezo'trottaratra ca bAhyagranthasya paJcavidhatvakalpanayA'tIcArapaJcakasya sukhaprayojanArtha / tatra vAstukSetre yogAdbhittivRtyAdyapanayena vAstukSetrAntaramIlanAntaramAzritya parimitaparigrahaH zrAvako na mitimatIyAt devagurusAkSikavratagrahaNakAle yAvajIvaM caturmAsAdikAlAvadhi vA pratipannA saMkhyAM nAtikramet / vAstvAdikameva mayA vipulIkriyate na pratipannAM tatsaMkhyA'tikramyata iti budhdyA tadviSayaM vA hastAdiparimANaM sahasAkArAdinA nAtikramet / anyathA vAstukSetrapramANAti. kramo nAma prathamo'ticAraHsyAt / vratasApekSasyaiva svabudhdyA vratabhaGgamakurvato' ticAratvavyavasthApanAt // 1 // dhanaM gaNimAdibhedAt caturvidhaM / tatra gaNimaM pUgaphalajAtiphalAdi / dharimaM kuMkumakarpUrAdi / meyaM snehalavaNAdi / parIkSyaM ratnavastrAdi / dhAnyaM brIhyA. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte dibhedAtpaJcadazadhA / uktaM ca-brIhiryavo masUro godhUmo mudgamASatilacaNakAH aNavaH priyaMgukodravamayuSTikAzAlirADhakyaH // 1 // 124 kiM ca kalAyakulitthau paJcadazadhAnyAnIti ca / dhanaM ca dhAnyaM ca dhanadhAnyaM / tatra svagRhagatadhanAdervikraye vyaye vA kRte gRhiSyAmIti bhAvanayA bandhanAt rajjvAdiniyantraNalakSaNAt satyaGkAradAnAdirUpAdvA svIkRtya dhanadhAnyaM vikretRgRhe eva sthApayanna mitimatIyAt / anyathA dvitIyo' ticAraH syAta // 2 // kanakaM suvarNa ghaTitamaghaTitaM vA'nekaprakAramevaM rUpyamapi, kanakaM ca rUpyaM tatra / dAnAt svavratakAlAvadhau pUrNe gRhiSyAmIti abhiprAyeNa tuSTarAjAditaH svapratipanna saMkhyAM tato'dhike labdhe'nyasmai vitaraNAnna mitimatIyAt anyathA tRtIyo'ticAraH syAt // 3 // kupye rUpyasuvarNavyatirikte kAMsyalohatAmrasosakatra pumRddha (NDavaMzavikArodaGkikAkASTamaJcakamaJcikAmasUrakarathazakaTahalaprabhRtidravye bhAvAt dvayordvayorbhelanenaikIkaraNarUpAt paryAyAntarAdratAvadhau pUrNe gRhiSyAmIti anyapradeyatayA vyavasthApanenArthitvarUpAbhiprAyAdvA na mitimatIyAdanyathA caturtho'ticAraH syAt / kupyasya hi yA saMkhyA kRtA tasyAH kathaJcit dviguNatve sati vratabhaGgagabhayAt bhAvato dvayordvayormIlanenaikIkaraNarUpAtparyAyAntarAtsvAbhAvikasaMkhyAbAdhanAt saMkhyAmAtrapUraNAccAtIcAraH / athavA bhAvato'bhiprAyAdarthitvalakSaNAdvivakSitakAlAvadheH parato gRhiSyAmyato nAnyasmai pradeyatayA vyavasthApayato'sau syAt // 4 // gavAdI gaurAdiryasya dvipadacatuSpadavargasyAso gavAdiH / Adizadvena hastyazvamahiSyAdicatuSpadAnAM zukasArikAdidvipadAnAM patnyuparudAsapadAtyAdInAM saMgrahaH / tatra garbhato na mitimatIyAt / gavAdInAM garbhagrahaNAdupalakSaNAdanyeSAM yathAsvamanAbhogAdinA'tikramAdinA vA saMkhyAM nAtikramet / gomahiSavivAderhi vivakSita saMvatsarAdyavadhimadhye eva prasave adhikagavAdibhAvAdratabhaGgaH syAditi tadbhayAtkiyatyapi kAle gate garbhagrahaNAdgarbhasthagavAdibhAvena bahistadabhAvena ca kathaJcidratabhaGgAtpaJcamo'ticAraH syAt // 5 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthodhyAyaH / 125. ete ca kSetravAstuhiraNyarUpyadhanadhAnyadAsIdAsakupyapramANAtikramA iti tattvArthamatena paJcAticArAH prapaJcitAH / svAmimatena tvime - ativAhanAtisaMgrahavismayalobhAtibhAravahanAni / parimitaparigrahasya ca vikSapAH paJca lakSyante || 1 || atrAtivAhanaM lobhAvezavazAt vRSabhAdInAM zaktyatikrameNa hAnmArge nayanaM / atisaMgrahaH idaM dhAnyAdikamaye viziSTaM lAbhaM dAsyatIti lobhAvezAdatizayena saMgrahaNaM / ativismayo dhAnyAdau prapannalAbhena vikrIte mUlato'pyasaMgRhIte vA tatkrayANakenAdhike'rdhe labdhe lobhAvezAdativiSAda | atilobho viziSTe'rdhe labdhe'pi adhikalAbhAkAMkSA / atibhAravahanaM lobhAvezAdadhikabhArAropaNaM // somadevapaNDitastvidamAha - kRtapramANo lobhena dhanAdyadhikasaMgrahaH || paJcamANuvratajyAnIM karoti gRhamedhinAm // 1 // taccaitacca pare'pyUyAstadatyayA ityanena saMgRhItam // 64 // : evaM nirmalIkRtaparigrahavratapAlakasya phalaM dRSTAntena sphuTayannAha - yaH parigrahasaMkhyAnavrataM pAlayate'malam | jayavajjitalobho'sau pUjAtizayamaznute / / 65 / TIkA- yaH pAlayate rakSayati / kiM tat, parigrahasaMkhyAnavrataM / kathaM kRtvA, amalaM yathoktAticArarahitaM / asau zrAvakaH pUjAtizayaM zakrAdikRtAmarcanAmanute labhate / kiMviziSTaH, yato jitalobhaH jitalobhatvAdityarthaH / kiMvat, jayavat meghasvarAkhyakururAjo yathA // 65 // itthaM niraticArANuvrata pariNatyanupAlanAya nirmalazIlasaptakapAlanAyAmupAsakamutthApayituM tadanubhAvamAha - paJcApyevamaNuvratAni samatApIyUSapAnonmukhe sAmanyetarabhAvanAbhiramalIkRtyArpitAnyAtmani / trAtuM nirmalazIlasaptakamidaM ye pAlayantyAdarAt te sanyAsavidhipramuktatanavaH sauvIH zriyo bhuMjate || 66 || TIkA - bhuJjate anubhavanti / ke, te nirmalANuvratazIlapAlino bhavyAH / kAH, zriyaH sampadaH / kiMviziSTAH, saurvIH svarbhavAH yathAsvaM saudharmAdyacyu Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sAgAradharmAmRte MAHARArAnnonrnAmARAN Anamniwwwwwww tAntakalpasambandhinIH / kiMviziSTAH santaH, sannyAsetyAdi sannyAsavidhinA saptadazAdhyAyoktena prakarSaNa sakalasavasamakSatAlakSaNena muktA tyaktA tanuH zarIraM yaiste yathoktAH / sati sAdhane nistaraNabhaNitiriyaM / ye ke, ye pAlayanti / kiM tat, idamanantarAdhyAye vakSyamANaM / nirmlshiilsptkN| kasmAt, AdarAt tatparatayA / kiM karnu, trAtuM pAlayituM / nirvahaNArthamidaM / kAni, aNuvratAni / kati, paJca apizabdAdekaM dve trINi catvAri vA / kathaM, evaM uktaprakAreNa / kiMviziSTAni santi, arpitAni pariNamitAni / kva, Atmani antastatve / udyapanaprakAzaneyaM / kiMviziSTe, samatApIyUSapAtronmukhe sAmyAmRtapAnAdyabhimukhe / kiM kRtvA, amalIkRtya tattadatIcArebhyaH pracyAvya / uddyotanoktiriyaM / kAbhiH, sAmAnyetarabhAvanAbhiH sAmAnyabhAvanAbhimaiMtryAdibhirvizeSabhAvanAbhiH prativrataM paJcazo niyamitAbhimahAvratAdhikAroktAbhiriti bhadram // 66 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsajJAyAmAditastrayodazaH prakramAJca caturtho'dhyAyaH samAptaH // 4 // atha paJcamo'dhyAyaH atha zIlasaptakaM vyAkartukAmastAvikalpabhUtAni guNavratAni tAvallakSayati yadguNAyopakArAyANuvratAnAM vratAni tat / guNavratAni trINyAhurdigviratyAdikAnyapi // 1 // TIkA--tattasmAdAhurbuvanti / svAmimatAnusAriNaH / kAni, guNavratAni / kati, trINi / tAni, digviratyAdikAni digviratimanarthadaNDaviratiM bhogopabhogaparimANaM / apizabdaH sitapaToktakharakarmajJApanArthaH / yadyasmAt bhavantyamUni vratAni / kasmai, guNAya / ko'rthaH, upakArAya / keSAm , aNuvratAnAm // 1 // kiM taddivratamityAha-- Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 127 yatprasiddhairabhijJAnaiH kRtvA dikSu dazasvapi / nAtyetyaNuvratI sImA tatsyAdigvirativratam // 2 // TIkA-syAt / kiM tt| vrataM guNavratamityarthaH / nAmaikadezo hi vratazabdo nAmnyapi vartate bhImAdivat / kiM nAma,digviratiH dikSu viratiniyamitasImno bahiryAtAyAtanivRttiH / yatkiM,yannAtyeti nAtikramya gacchati / ko'sau,aNuvratI na tu mahAvratI tasya sarvArambhaparigrahaviratatvena samitiparatvena ca nRloke yathAkAmaM saJcArAdigviratyanupapatteH / kAM nAtyeti, sImAM maryAdA / kiM kRtvA, pratipadya / kaaN,siimaaN| kAsu, dikSu / katiSu, dazasu / apizabdAdekadvivyAdiSvapi yAvajIvamalpakAlaM cApi / kaiH,abhijJAnaiH smudrndyaadibhishcinhaiH| kiMviziSTaiH, prasiddhaH digviratimaryAdAyA dAturgRhItuzca pratItaiH // 2 // dignatenANuvatino'pi mahAvratitvamupapAdayati digviratyA bahiH sImnaH sarvapApanivartanAt / taptAyogolakalpo'pi jAyate yativadgRhI // 3 // TIkA-jAyate bhavati / gRhii| kiMvat, yativat mahAvratI yathA / kasmAt sarvapApanivartanAt sarvapApAni sthUletarahiMsAdIni bhogopabhogAdIni ca tebhyo nivartanAt viramaNAt teSAM nivAraNAdvA / ka, bahiH parataH / kasyAH, sInaH pratipannamaryAdAyAH / kayA, digviratyA digviratiguNavratena / kiMviziSTo'pi gRhI, taptAyogolakalpo'pi santaptalohapiMNDa iva Arambhaparigrahaparatvena sarvatra gamanabhojanazayanAdikriyAsu jIvopamardakaratvAt // 3 // etadeva dRDhayannAhadigvratodriktavRttaghnakaSAyodayamAnyataH / mahAvratAyate'lakSyamohe gehinyaNuvratam // 4 // TIkA-mahAvratAyate mahAvratamivAcarati niyamitadigvibhAgAdvahiH sarva sAvadyanivartakatvAt / na tu mahAvrataM bhavati tatpratibandhakodayasadbhAvAt / kiM tat, aNuvrataM / kva, gehini gRhsthe| kiMviziSTe,alakSyamohe nizcetumazakyabhAve Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sAgAradharmAmRte pratyAkhyAnAvaraNAkhyacAritramohapariNAme / kasmAt, digvatetyAdi digvatenodiktamutkarSa nItaM vratadhnakaSAyANAM pratyAkhyAnAvaraNAkhyadravyakrodhAdInAmudayasya vipAkasya mAndyamanautkaTyaM yattasmAt digviratimandatarIkRtapratyAkhyAnA varaNavipAkAdityarthaH // 4 // digviratyaticArAnAha sImavismRtirUdhistiryagbhAgavyatikramAH / ajJAnataH pramAdAdvA kSetravRddhizca tanmalAH // 5 // TIkA-bhavanti / ke te, tanmalA: dignatAticArAH / kati, paJca / kathaM, sImavismRtirUva'bhAgavyatikramo'dhobhAgavyatikramastiryagbhAgavyatikramaH kSetravRddhizceti / kasmAt, ajJAnataH pramAdAdeti saMkSepaH / ito vistara:-tatra sImavismRtiH-niyamitamaryAdAyA ajJAnato matyapATavasandehAdinA pramAdAdvA'tivyAkulatvAnyamanaskatvAdinA smRtibhraMzaH / tathAhi-kenacitpUrvasyAM dizi yojanazatarUpaM parimANaM kRtamAsIt / gamanakAle ca spaSTatayA na smarati kiM zataM parimANaM kRtamuta paJcAzat tasya caivaM pnycaashtmtikraamto'ticaarH| zatamatikrAmato bhaGgaH sApekSatvanirapekSatvAcceti prathamo'ticAraH / UrvetyAdi UrdhvaM giritaruzikharAdeH, adho grAmabhUmigRhakUpAdeH, tiryakpUrvAdidikSu ye'mI bhAgA niyAmatapradezAsteSAM vytikrmaaH| laGghanAni / ete ca trayo'nAbhogAtikramAdibhirevAticArA bhavanti / anyathA pravRttau tu bhaGga eva / kSetravRddhiHkSetrasya pUrvAdidezasya digvirativiSayasya -hasvasya sato vRddhiH pazcimAdikSetrAntaraparimANaprakSepeNa dIrdhIkaraNaM / tathAhi-kenacitpUrvAparadizoH pratyeka yojanarzataM parimANIkRtyaikatra kSetraM gamanakAle varddhayato vrtsaapeksstvaadticaarH| yadi cApraNidhAnAt kSetraparimANamatikrAntaM bhavati tadA nivartitavyaM jJAte vA na gantavyamanyo'pi na visarjanIyaH / athAjJatayA ko'pi gataH syAttadA yattena labdhaM tattyAjyAmiti paJcamaH // 5 // athAnarthadaNDavrataM lakSayati pIDA pApopadezAdyaidehAdyarthAdvinA'ginAm / anarthadaNDastattyAgo'narthadaNDa vrataM matam // 6 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmodhyaayH| 129 TIkA-mataM sammataM sUrINAM / kiM tat , anarthadaNDavataM / kiM tat , tattyAgastasyAnarthadaNDasya varjanaM / yaH kiM, yo'narthadaNDaH / kiM, pIDA pIDanaM / keSAM, aGginAM ssthaavrjiivaanaaN| kaiH, pApopadezAdyaiH pApopadezahiMsAdAnaduHzrutyapadhyAnapramAdacaryAkhyApAraiH / kathaM, vinA / kasmAt, dehAdyarthAt svasya svakIyajanAnAM vA zarIravAGmanaHprayojanAt // 6 // pApopadezasvarUpaM tadviratiM cAhapApopadezo yadvAkyaM hiMsAkRSyAdisaMzrayam / tajjIvibhyo na taM dadyAnnApi goSThayAM prasaJjayet // 7 // TIkA--bhavati / ko'sau, sa pApopadezaH / yatkiM, yadvAkyaM / kiMviziSTaM, hiMsAkRSyAdisaMzrayaM / hiMsA mRSAvAdAdibhiH kRSivANijyAdibhizca saMzrayaH sambandho yasya tattathoktaM tadviSayamityarthaH / hiMsAdyArambheti pAThe tu hiMsAdipradhAnA ArambhA upakramA iti vyAkhyeyaM / na dadyAt magAstoyAzayamAyAtAH kimupaviSTAstiSThatetyAdirUpeNa na sampAdayet / ko'sau,anarthadaNDava. tArthI / kaM, taM pApopadezaM / kebhyaH, tajIvibhyaH vyAdhavaJcakacorAdibhyaH kRSIvalakirAtAdibhyazca / nApi prasaJjayet punaHpunaH pravartayet kathAntarasambandhe vA nAvatArayet / kaM, taM / kasyAM, goSThayAM saGkathAyAm // 7 // hiMsopakaraNadAnaparihAramAha hiMsAdAnaM viSAstrAdihiMsAGasparzanaM tyajet / pAkAdyarthaM ca nAnyAdi dAkSiNyAviSaye'rpayet // 8 / / TIkA-tyajenna kuryAdanarthadaNDavratArthI / kiM tat, hiMsopakaraNAnAM dAnaM hiMsAdAnaM / mayUravyaMsakatvAtsamAsaH / tadeva vyAcaSTe viSAstretyAdinA viSA. svAdInAM garalapraharaNahalazakaTakuzikuddAlAdInAM hiMsAMgAnAM prANivadhasAdhanAnAM sparzanaM dAnaM viSAstrAdihiMsAGgasparzanaM / na cArpayet nApi ddhaukyedsau| kiM tat, agnyAdi vanhigharaTTamusalolukhalAdi / kimarthaM, pAkAdyartha pacanapeSaNakuTTanAdinimittaM / kva, dAkSiNyAviSaye parasparavyavahAraviSayAdanyatra // 8 // duHzrutyapadhyAnayoH svarUpaM parihAraM cAha Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte cittakAluSyakRtkAmahiMsAdyarthazrutazrutim / / na duHzrutimapadhyAnaM nAtaraudrAtma cAnviyAt // 9 // TokA-nAnviyAt nAnuvartayet prasaGgavazAdAyAtamapi tatkSaNAnnivartayedityarthaH / ko'sau, anarthadaNDavratArthI / kAM, duHzrutiM / kIdRzI, cittetyaadi| kAmazca manmatho hiMsA ca prANAtipAtaH kAmahiMse te AdI yeSAM ArambhAdInAM te kAmahiMsAdayo'rthI abhidheyA yeSAM tAni kAmahiMsAdyarthAni tAni zrutAni zAstrANi / tatra kAmazAstraM vaatsyaaynaadi| hiMsAzAstraM laTakAdimataM / ArambhaparigrahazAstraM vArtAnItiH / sAhasazAstraM viirkthaa| mithyAtvazAstraM brahmAdvaitAdi mataM / madazAstraM varNAnAM brAhmaNo gururityAdigranthaH / rAgazAstraM vazIkaraNAditantraM / teSAM zrutirAkarNanaM upalakSaNAdarjanAdyapi / cittasya manasaH kAluSyaM rAgadveSAdyAvezazcittakAluSyaM tatkarotIti cittakAluSyakRt / sA cAsau / kAmahiMsAdyarthazrutazratizca tAm / na cAnviyAdasau / kiM tat, apadhyAnaM apakRSTaM bhyAnamekAgraciMtAnirodhaM / kiMrUpaM, ArtaraudrAtma Arta Rte duHkhe bhavaM / yadi vA artiH pIDA yAtanA ca tatra bhavaM / raudraM rodhayati aparAniti rudro duHkhahetustena kRtaM tasya vA karma / Arta ca raudraM ca Ataraudre te AtmAnau svabhAvau yasya tadAtaraudrAtma ArtaraudravikalpamityarthaH / na duHzrutimapadhyAnamAtaraudrAtma cAnviyAditi pAThe tu-duHzruti kAmAdizAstrazravaNalakSaNAM, apadhyAnaM ca narendratvakhacaratvApsarovidyAdharIparibhogAdiviSayaM, Arta vairighAtAgnighAtAdiviSayaM, raudraM vA nAnviyAditi vyAkhyeyam // 9 // pramAdacaryAlakSaNaM tattyAgaM ca zlokadvayenAha pramAdacaryA viphalakSmAnilAgnyambubhUruhAm / khAtavyAghAtavidhyApasekacchedAdi nAcaret // 10 // TIkA-nAcaret na kuryAdanarthadaNDavirataH / kAM, pramAdacaryA / kiMrUpAM, viphalamityAdi / viphalaM nipprayojanaM kSmAdInAM khAtAdiviphalabhUkhananAdilakSaNamityarthaH / tatra kSmAyAH bhUmeH khAtaM khananaM viphalaM nAcaret / ani / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 131 lasya vAtasya vyAghAtaM svayamAgacchataH kavATAdinA pratibandhaM viphalaM nAcaret / agnervidhyApaM jalAdinA vidhyApanaM viphalaM nAcaret / ambuno jalasya sekaM secanaM bhUmyAdau prakSepaM viphalaM nAcaret / bhUruhAM vanaspatInAM chedAdi chedanapatrapuSpaphalatroTanAdi viphalaM nAcaret // 10 // tadvacca na saredvayartha na paraM sArayenmahIm / jIvaghnajIvAn svIkuryAnmArjArazunakAdikAn // 11 // TIkA-na saretkaracaraNAdivyApAra na kuryAt / kiMviziSTaM, vyarthaM niSprayojanaM / kiMvat, tadvacca kSamAkhananAdivadevaM tathA na sArayet karacaraNAdivyA'pAraM na kArayet / kaM, paraM bhRtyAdikaM / kathaM, vyarthaM vRthA / na svIkuryAt na parigRhNIyAt / kAn, jIvanajIvAn prANighAtakaprANinaH / kiMviziSTAn, mArizunakAdikAn biDAlamaNDalanakulakukuTaprabhRtan i / kathaM, niyamena phalacato'pi nAtmasAtkuryAdityarthaH // 11 // anarthadaMDavatAticAraparihAramAhamuzcetkandapakautkucyamaukharyANi tadatyayAn / asamIkSyAdhikaraNaM sevyArthAdhikatAmapi / / 12 // TIkA-muJcedvarjayedanarthadaNDavirataH / kAn, tadatyayAn tadratAticArAn kiMviziSTAn, kandarpodIn paJca / tatra kandarpaH kAmastaddhetustatpradhAno vAkpra. yogo'pi kandarpo rAgodrekAtprahAsamizro'ziSTavAkprayoga ityarthaH / kautkucyaM kuditi kutsAyAM nipAto nipAtAnAmAnantyAt / kutaH, kutsitaM kucati bhranayanauSTanAsAkaracaraNamukhavikAraiH saMkucatIti kutkucaH saGkocAdikriyAbhAk tadbhAvaH kautkucyaM / prahAso bhaNDimAvacanaM ca bhANDimopetakAyavyApAraprayukta. mityarthaH / eSaH pUrvazca dvAvapi pramAdacaryAvirateraticArau / maukharyaM mukhamasyA. stIti mukharo'nAlocitabhASI vAcATastasya bhAvo dhASTayaprAyamasatyAsaMba. ddhabahupralApitvaM / ayaM ca pApopadezavirateratIcAro maukhaye sati pApopadezasambhavAditi tRtIyaH / asamIkSyAdhikaraNaM prayojanamanAlocya kAryasyAdhi. kyena karaNaM / yathA bahumapi kaTamAnayata,yAvatA me prayojana tAvadahaM RSyAmi Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANA.AnohnAAAAAAAAA. 132 sAgAradharmAmRtezeSamanye bahavo'rthinaH santi te'pi kreSyanti ahaM vikrApayiSyAmItyevamanAlocya bahvArambhataNAjIvibhiH kArayati / evaM kASThacchedeSTakApAkAdiSvapi vAcyaM / tathAhi svopakaraNaM hiMsopakaraNAntareNa saMyuktaM dhArayati yathA saMyuktamulUkhalena musalaM halena phAlaM zakaTena yugaM dhanuSA ArAn ityAdi / tathA sati yaHkazcit saMyuktamulUkhalamusalAdikamAdadIta / viyukte tu tasmin sukhena paraH pratiSedhduM zakyate / etadhdisopakAridAnavirateratIcAraH / sevyArthAdhikatAM sevyasya bhogopabhogalakSaNasya janako yAvAnarthastato'dhikasya tasya karaNaM bhogopabhogAnarthakyAmityarthaH / atrAyaM sampradAyaH yadi bahUni snAnasAdhanAni tailakhalyAmalakAdIni gRhNAti tadA laulyena bahavaH snAnArtha taDAgAdau gacchanti / tatazca pUrakAyApkAyikAdivadho'dhikaH syAt / na caivaM yujyate tato gRha eva snAtavyaM / tadasambhave tu tailAdibhigRha eva ziro gharSayitvA tAni sarvANi sAdhayitvA taTAgAditaTe niviSTo gAlitajalenAJjalibhiH snAyAt / tathA yeSu puSpAdiSu saMsattiH sambhavati tAni pariharediti sarvatra vaktavyAmiti SaSTo'pi pramAdavirateraticAraH // 12 // atha bhogopabhogaparimANAkhyatRtIyaguNavatasvIkaraNavidhimAhabhogo'yamiyAn sevyaH samayamiyantaM sadopabhogo'pi / iti parimAyAnicchastAvadhiko tatpramAvrataM zrayatu // 13 // TIkA-zrayatu svIkarotu / ko'sau, guNavratI / kiM tat, tatpramAvrataM tayo. bhaugopabhogayoH pramA parimANaM tatpramA tatpramaiva vrataM tatra vA vrataM tatpramAvrataM bhogopbhogprimaannvtmityrthH| kiM kurvan , anicchan anAkAMkSan / kau, to bhogopbhogau| kiMviziSTau, adhikau sevyAsevyatayA prtijnyaataabhyaamtiriktau| kiM kRtvA, parimAya parimitIkRtya / kathamiti, kimiti bhoga ityAdi / atraikaM pratiSedhamukhena vAkyamanyacca vidhimukhena / tatrAdyaM bhogo'yaM samayamiyantaM na sevyaH iti / dvitIyaM bhogo'yamiyAnvA samayamiyantaM sevya iti / tatrAdyaM vyAkhyAyate-na sevyo nopayoktavyaH / ko'sAvayaM bhogyatayA prasiddho bhogo mAlyatAmbUlAdiH / kena, mayA / kaM, samayaM kAlaM / kiyantam, iyantaM etAvanmAnaM yAvajIvaM divasamAsAdiparicchinnaM vA kaalmityrthH| dvitIya Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmodhyaayH| 133 vyAkhyAtviyaM / vA athavA / sevyaH ko'sau, ayaM bhogaH / kena, myaa| kiyAna, iyAn etAvAn / kaM, samayaM / kiMviziSTaM, iyantaM / tathA upabhogo'yaM samayamiyantaM na sevyo mayetyekaM upabhogo'yamiyAnvA samayamiyantaM mayA na sevya ti dvitIyaM / etayorApe pUrvavaddhyAkhyA // 13 // - bhogApebhogayorlakSaNaM tattyAgasya ca yAvajjIvikasya niyatakAlasya ca sajJAvizeSAvAcaSTe bhogaH sevyaH sakRdupabhogastu punaHpunaH khagambaravat / tatparihAraH parimitakAlo niyamo yamazca kAlAntaH // 14 // ___TakiA--sa bhogo bhaNyate / yaH sakRdekavAra sevyaH sevyate bhuktvA punarna bhujyate ityarthaH / kiMvat, sragvat upalakSaNAnmAlyacandanatAmbUlAdiryathA / sa upabhogo bhaNyate turvizeSe / yaH punaH punaH sevyo bhUyobhUyaH sevyate sevitvA'pi punaH sevyate ityarthaH / kiMvat, ambaravat atrApyupalakSaNAdvasvAbharaNakAminyAdiryathA / athavA stragambaravacceti bhogopabhogalakSaNayoryathAsaMkhyamudAharaNe udAharaNasya .diGmAtrapradarzakatvAt / evaM tayorlakSaNamuktvA tatyAgavizeSayoH sajJAvizeSaprakAzanArthamAha tadityAdi--. vyapadizyate / ko'sau, tatparihAraH kiM, niymH| niyama iti sajJayA vyavanhiyate ityarthaH kiMviziSTaH, parimitakAlaH ekdvivyaadisNkhyaapricchnndivsmaasaadismyH| tathA vyapadizyate / ko'sA, ttprihaarH| kiM, yamaH yama iti nAmnavyavavhiyata ityarthaH / kiMviziSTaH, kAlAntaH kAlo maraNamanto'vasAnaM yasya sa kAlAnto maraNaparyanta ityarthaH // 14 // vasaghAtabahubadhapramAdaviSayAniSTAnupasevyArthatyAgavatapaJcakamapyatraivAntarbhAcayitumAha palamadhumadyavadakhilastrasabahughAtapramAdaviSayo'rthaH / tyAjyo'nyathA'pyaniSTo'nupasevyazca vratAddhi phalamiSTam / / * TIkA--tyAjyaH pratyAkhyAtavyaH / ko'sau, artha indriyopabhogyo rasazca / kena, bhogopabhogaparisaMkhyAnavratinA / kiMviziSTaH, setyAdi--trasA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 sAgAradharmAmRte dvIndriyAdijIvAH bahavaH pracurAstrasasthAvarajIvA: sAzca bahavazca sabahavasteSAM ghAtau brasabahughAtau trasaghAto bahughAtazcetyarthaH / pramAdo dhrm_shnopaayH| sabahughAtau ca pramAdazca sabahudhAtapramAdAH te viSayA yasya sa trasabahughAtapramAdaviSayaH / kiMviziSTo'khila: sarvaH / kiMvat, palamadhumadyavat / yathA saghAtAzrayatvApizitaM tyajyate, yathA ca bahuvadhAzrayasvAnmAkSikaM tyajyate, yathA ca pramAdAzrayatvAnmadyaM tyajyate tathA yathAsaMkhyaM savAtAdyAzrayo'rthastyAjya ityarthaH / tata saghAtaviSayo'ntaHsuSiraprAyaM nAlInalapalakyAmRNAlanAlapramukhamAgantujantUnAM sammUchimajantUnAM ca yogyamadhyAvakAzaM tathA bahujantuyogyasthAnaM ketakInimbArjunAraNizigrupuSpamadhUkabilvAdiphalAdi ca vastu / ' bahughAtaviSayo guDUcImUlakalazunAzRGgaberAdikaM / pramAdaviSayo dUSiviSabhAGgikAdhattarakAdi vastu / etena dhanArtha krUravyApArANAmapi tyAjyatvamuktaM. pratipattavyaM / tathA tyAjyo dharmArthinA / ko'sau, akhilo'rthaH / kiMviziSTo'niSTaH / kathaM, anyathA'pi trasaghAtAdyaviSayo'pyartho yo'niSTo yadA svasyApyanabhimataH prakRtisAtmako na bhavati so'pi tadA pratyAkhyeya ityarthaH / tathA tyAjyaH / ko'sau, akhilo'rthaH / kiMviziSTo,anupasevyaH iSTo'pi ziSTAnAM zIlanAyogyaH citravastravikRtaveSA. bharaNAdirudvAralAlAmUtrapurISazleSmAdizca / etatpratyAkhyAnasyApyabhimatArthahetutvamukhena karaNIyatvaM samarthayate vratAddhi phalamiSTamiti-hi yasmAdbhavati / kiM tat, phalaM sAdhyaM / kiMviziSTaM, iSTamabhipretamabhyudayAdikaM / kasmAt, vratAt yogyAdviSayAdabhisandhikRtAyA virateH // 15 // uktamevArtha saMvyavahAraprasidhdyarthaM zlokatrayeNa darzayati nAlImUraNakAlindadroNapuSpAdi varjayet / AMjanma tadbhujAM hyalpaM phalaM ghAtazca bhUyasAm // 16 // TIkA-varjayet dharmArthI tyajet / kiM tat, nAlItyAdi-Adizabdena mUla. kAkanimbakusumaketakAdi / kathaM, Ajanma yAvajjIvaM / kuta, ityAha-hi yasmAt bhavati / kiM tat, phalaM jivhendriyaprINanamAtraM / kiMviziSTaM, alpaM stokaM bhakSyamANakSaNamAtrabhAvi / keSAM, tadbhujAM nAlIsUraNAdibhakSakANAM) Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 135 bhavati ca / ko'sau, ghAtaH tadbhakSaNe vadhaH / keSAM, bhUyasAM bahutarANAM tadAzritajIvAnAm // 16 // uktamevArtha vratadAArthaM punarvizeSato'bhidhatte anantakAyAH sarve'pi sadA heyA dyaapraiH| yadekamapi taM hantuM pravRtto hantyanantakAn / / 17 // TIkA-heyAH prtyaakhyeyaaH| sadA nityaM / ke, anntkaayaaH| kati,sarve'pi / kaiH, dayAparaiH anukampApradhAnaiH zrAvakaiH / kuta, ityAha-yadyasmAt / hanti hinasti / ko'sau, puruSaH / kAn, anantakAn anantapramitAn jIvAn kazabdenAtra jIvArthasya vivakSitatvAdanantAzca te kAyAzca jIvAzceti vigrahaH / kiMviziSTaH, pravRttaH / kiM kartuM, hantuM bhakSaNAdidvAreNa mArayituM / kaM, tamanantakAyaM / kiMviziSTaM, ekaM vyavahAreNaikasaMkhyamapi kiM punAdIn / ete cAnantai vairupalakSita: kAyo yeSAM te'nantakAyA mUlAdiprabhavA vanaspatikAyikAH / tathA hi mUlajA ArdrakaharidrAprabhRtayaH / agrajA Aryakodizca ( ? ) prabhatayaH / parvajA devanAlekhuvatrAdayaH / kandajAH. palANDusUraNAdayaH / skandhajAH sallakIkaNTakapa. lAzAdayaH / bIjajAH zAligodhUmAdayaH / sammUchimAH niyatabIjAbhAve svayogyapudgalairniSpannazarIrAH / uktaM ca-mUlaggaporabIjA kaMdA taha khaMdabIjabI. jaruhA / sammucchimA ya bhaNiyA patteyA NaMtakAyA ya / / 17 // AmagorasasampRktaM dvidalaM prAyazo'navam / varSAsvadalitaM cAtra patrazAkaM ca nAharet // 18 // TIkA-nAharet na bhakSayeddayAparaH / kiM tat, dvidalaM mudmASAdidhAnyaM / kiMviziSTaM, AmetyAdi-AmenAnagnipakvena gorasena kSIreNa dadhnA akkathita kSIrAdisambhUtena takreNa ca sampRktaM mIlitaM / taddhi sUkSmabahulajantvAzritamA. game zrUyate / tathA nAharet / kiM tat, dvidalaM / kiMviziSTaM, anavaM purANaM / kathaM, prAyazaH prAyograhaNAtpurANasyApi cirakAlakRSNIbhUtakulitthAderadRSTajantusammUrchanasyApratiSedhaH / tathA nAharet / kiM tat, dvidalaM / kiMviziSTaM, ada. litamakRtadvidhAbhAvaM / kadA, varSAsu prAvRSi hi muddAdInAmantaHprarohasyA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sAgAradharmAmRte ......wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww yurvede prasiddhatvAt sasammUchanasya ca dRSTatvena sambhAvyamAnatvAdabhojyatvaM / etena rUDhAnAmapi teSAM niSedha uktaH syAt / tathA nAharet / kiM tat. patrazAkaM patrarUpaM harItakaM na tu phalAdirUpaM / tatra tatparajantubhUyiSTatvAt / kadA, varSAsu tadA sasthAvarasaMsaktibahulatvAtpanazAkasyAlpaphalatvAcca // 18 // etadratasya vizeSAdAnRzaMsyasidhdyaGgatvamupadizati-- bhogopabhogakrazanAtkRzIkRtadhanaspRhaH / dhanAya koTTapAlAdikriyAH krUrAH karoti kaH // 19 // ___TIkA--kaH karoti na ko'pi vidadhAtItyarthaH / kiMviziSTaH, kRzIkRtadha. naspRhaH svalpIkRtadraviNAbhilASaH / kasmAt, bhogopabhogakrazanAt bhogopabhogayorvivekabalenAlpIkaraNAt / kAH kopAlAdikriyAH talArabandipAlavItapAlazaulkikAdivyApArAn / kiMviziSTAH krUrAH prANighAtakarkazAH / kimarya, dhanAya dravyArtham // 19 // bhogopabhogavratAticArapaJcakaM lakSayati sacittaM tena sambaddhaM sammizraM tena bhojanam / duSpakamapyabhiSavaM bhuJjAno'tyeti tadvatam / / 20 // TIkA--atyeti aticarati zrAvakaH / kiM tat, tadvataM bhogopabhogaparimANavataM / kiM kurvANo, bhuJAno'bhyavaharan / kiM tat, bhojanaM bhujyata iti bhojanamAhAro bhojyadravyaM / kiM kiM, sacittaM tena sambaddhaM sammizraM tena sacittena sammizraM sambaddhaM / duSpakamabhiSavaM ca / apizcArthe / tatra sacittaM cetanAvadrvyaM haritakAyaM / apakvaM karvaTyAdi / sabahudhAtetyAdinA niSiddhe'pyatra pravRttau bhaGgasahAve'pyaticArAbhidhAnaM vratasApekSasyApraNidhAnAti. kramAdinA pravRttau draSTavyamiti prathamaH // 1 // tena sambaddhaM sacittenopazliSTaM sacetanavRkSAdinA saMbaddhaM gondAdikaM pakkaphalAdikaM vA sacittAnnIjaM khajUrAmrAdi ca tadbhakSaNaM hi sacittabhojana. varjakasya pramAdAdinA sAvadyAhArapravRttirUpatvAdatacAraH / athavA bIjaM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / tyakSayAmi tasyaiva sacetanatvAt kaTAMhaM tu bhakSayiSyAmi tasyAcetanatvAditi budhyA pakkaM kharjUrAdiphalaM mukhe prakSipataH sacittavarjakasya sacittapratibaddhAhAro'sau dvitIyaH // 2 // sammizraM tena sacittena vyatikIrNa vibhaktamazakyaM sUkSmajantukamityarthaH / athavA sacittazabalaM tatsaMmizraM yathA ArdrakadADimabIja cirbhaTAdimizraM pUra'NAdikaM tilamizraM ca yavadhAnAdikaM ayamapi pUrvavadati cArastRtIyaH // 3 // 137 duSpakaM sAntastaNDulabhAvena atikledanena vA duSTaM pakkaM mandapakkaM vA duSpakaM taccArdhasvinnaM pRthukataNDulayavagodhUmasthUlamaNDakaphalAdikamAmadoSAvahatvenaihikapratyavAyakAraNaM / tathA yAvatAMzena tatsacetanaM tAvatA tatparalokamadhyapahanti / pRthukAderduSpakatayA kiJcitsacetanAvayavatvAtpakvatvAcca cetanAcetanamiti bhuJjAnasyAticArazcaturthaH // 4 // abhiSavaM sauvIrAdidravaM vA vRSyaM vA / ayamapyatikramAdinA'ticAraH paJcamaH // 5 // cAritrasAre punaH sacittAdyAhArANAmaticAratvopapAdanArthamidamuktaM eteSAmabhyavaharaNe sacittopayoga indriyamadavRddhirvAtAviprakopo vA syAt / -tatpratIkAravidhAne pApalepo bhavati / atithayazcainaM parihareyuriti / / atrAha svAmI yathA-viSaya viSato'nupekSA'nusmRtiratilolyamatitRSAnubhavA // bhogopabhogaparimA vyatikramAH paJca kathyante // 1 // viSayaviSato vipakalpeSu viSayeSu anupekSA Adaro viSayAnubhavAttadvedanApratIkAre jAte'pi punarabhISTAGganAsambhASaNAliGganAdyavarjanarUpaH prathamaH || anusmRtistu tadanubhavAttatpratIkAre jAte'pi punaH punarviSayANAM saundaryasukhasAdhanatvAdyanucintanamatyAsaktihetutvAdaticAraH // atilaulyaM atigRddhistatparihAre jAte'pi punaH punastadanubhavAkAMkSetyarthaH // atitRSA kAminI bhogAderatigRdhyA prAtyAkAMkSA / atyanubhavo niyatakAle'pi yadA bhogopabhogAvanubhavati tadA atyAsaktyA'nubhavati, na punarvedanApratIkAratayA'to'ticAra iti // ete'pi cAtra granthe pare'pyUhyAstadatyayA itivacanatsaMgRhItA eva // tadvacceme'pi zrIsomadevabudhAbhimatA :- duSpakvasya niSiddhasya jantusambaddhamizrayoH // avIkSitasya ca prAzastatsaMkhyAkSatikAraNam // 1 // atrAha Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 sAgAradharmAmRte sitAmbarAcAryaH-bhogopabhogasAdhanaM yadvyaM tadupArjanAya yatkarma vyApArasta. dapi bhogopabhogazabdenocyate kAraNe kAryopacArAt / tataH kohapAlanAdikha. rakarmApi tyAjyaM / tatra kharakarmatyAgalakSaNe bhogopabhogavate aGgArajIvikAdIn paJcadazAticArA~styajoditi / tadacAru / loke sAvadyakarmaNAM parigaNanasya kartumazakyatvAt / athocyate atimandamatipratipattyarthaM taducyate tarhi tAn. pratIdamapyastu / mandamatIn prati punastrasabahudhAtaviSayArthatyAgopadezenaiva tatpa. rihArasya pradarzitatvAditi // 20 // etadeva zlokatrayeNa saMgRhNannAha vratayetkharakarmAtra malAn paJcadaza tyajet / vRttiM vanagnyanasphoTabhATakaiyantrapIDanam // 21 // nirlAJcchanAsatIpoSau sara zoSaM davapradAm / viSalAkSAdantakezarasavANijyamAjhiruk // 22 // iti kecinna taccAru loke sAvadyakarmaNAm / agaNyatvAtmaNeyaM vA tadapyatijaDAn prati // 23 // TIkA-vratayet pratyAkhyAyAcchrAvakaH / kiM tat, kharakarma kharaM kUraM prANibAdhakaM karma vyApAraM / tathA tyajet tdvtii| kAn, malAn krmaadaansjnyaan| kati, paJcadaza vRttimityAdinA nirdiSTAn / kva, atra kharakarmavrate / atra tAvat vRttiM jIvikAM tyajet / kaiH, vanAgnyanaHsphoTabhATakaiH vanaM cAgnizca anazca sphoTazca bhATakaM ca taiH paJcabhiH / tathA yantrapIDanaM tyajet / tathA nirlAncchanAsatIpoSau tyajet nirlAJchanaM cAsatIpoSazceti dvndvH| tathA saraHzoSaM tyajet / tathA davapradAM davadAnaM tyajet / tathA viSAdivANijyapaJcakaM tyajet / kiMviziSTaM, aGgiruka / prANibAdhakaM // tatra vanajIvikA chinnasyAcchinnasya vA vanaspatisamUhAdevikrayeNa tathA godhUmAdidhAnyAnAM gharaTTazilAdinA peSaNena dalanena vA vartanam // 1 // * agnijIvikA aGgArajIvikAkhyA SaDjIvanikAyavirAdhanAhetunA aGgArakaraNAdyagnikarmaNA jIvanaM // 2 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 139 ___ anojIvikA zakaTajIvikA zakaTarathataJcakrAdInAM svayaM pareNa vA niSpA danena vAhanena vikrayaNena vRttibahubhUtagrAmopamardikA gavAdInAM ca bandhAdihetuH // 3 // sphoTajIvikA uDAdikarmaNA pRthivIkAyikAdyupamardahetunA jIvanaM // 4 // bhATakajIvikA zakaTAdibhAravAhanamUlyena jIvanaM // 5 // yantrapIDAkarma tilayantrAdipIDanaM tilAdikaM ca datvA tailAdipratigrahaNam / tatkarmaNazca pIlanAya tilAdikSodAttadgatatrasaghAtAca duSTatvaM // 6 // nirlAJcchanaM * nirlAJcchanakarma vRSabhAdena sAvedhAdinA jIvikA / nirlAcchanaM nitarAM lAJcchanamagAvayavacchedaH // 7 // asatIpoSaH prANighnaprANipoSo bhATigrahaNArtha dAsapoSazca // 8 // saraHzoSo dhAnyavapanAdyartha jalAzayebhyo jalasya sAraNyA karSaNaM / tatraca jalasya tadgatAnAM trasAnAM tatpAlitAnAM ca SaNNAM jIvanikAyAnAM ghAta iti dUSyatvam // 9 // vadhadAnaM dAvAgnestRNAdidahanArtha vitaraNaM / . taJca phalanirapekSatAtparyAdvanecarairvahnijvAlanaM vyasanajamucyate / puNyabuddhijaM tu yathA madIye maraNakAle iyanto mama zreyo'rtha dIpotsavAH karaNIyA iti puNyabudhyA kriyamANaM / tRNadAhe sati navatRNAMkurofedAnAvazcarantIti vA kSetra vA sasyasampattivRddhaye' gnijvAlanaM atra jIvakoTinAM vadho vyakta eva // 10 // viSavANijyaM jIvaghnavastunikrayaH // 11 // lAkSAvANijyaM lAkSAvikrayaNaM / lAkSAyAH sUkSmatrasajantughAtAnantakAyikapravAlajAlopamardAvinAbhAvinA svayonivRkSAduddharaNena TaGgaNamanaHzilAsakUmAliprabhRtInAM bAhyajIvaghAtahetutvena guggulikAyA dhAtakIpuSpatvacazca madyahetutvena tadvikrayasya pApAzrayatvAt // 12 // ___ dantavANijyaM hastyAdidantAdyavayavAnAM pulindAdiSu dravyadAnena tadutpattisthAne vANijyArthaM grahaNaM / te hi tathA grahaNe tatpratikrayArtha hastyAdivaMdhaM kurvanti / anAkAre tu dantAdikrayavikraye na doSaH // 13 // ___ kezavANijyaM dvipadAdivikrayaH / tatra ca doSaH teSAM pAravazyavadhabandhAdayaH kSutpipAsApIDA ceti // 14 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte rasavANijyaM navanItAdivikrayaH / navanIte hi jantusamUrchana / madhuvasAmadyAdau tu jantughAtodbhavatvaM / madyena madajanakatvaM tadgatakrimivighAtazceti tadvikrayasya duSTatvaM // 15 // iti kecit evaM sitAmbarAcAryA avate / na taccAru tadasundaraM / kuta, agaNyatvAt parisaMkhyAtumazakyatvAt / keSAM, sAvadyakarmaNAM spaapkriyaannaaN| kva, loke vyavahArArthijane vrtmaanaanaaN| praNeyaM vA pratipAdyaM vA / kiM tat tadapi kharakarmavratamapi / kathaM, prati uddizya / kAn, atijaDAn atimugdhabuddhIn / jaDAn prati sabahughAtetyAdinaivoktatvAditi bhAvaH // iti guNavataprakaraNam // 21 // 22 // 23 / / atha zikSAvratavidhAnArthamAhazikSAvatAni dezAvakAzikAdIni saMzrayet / zrutacakSustAni zikSApradhAnAni vratAni hi // 24 // TIkA-saMzrayet pratipadyeta zrAvakaH / kAni, zikSAvratAni zikSA vidyopAnaM, zikSApradhAnAni vratAni zikSAvatAni / kiMviziSTAni, dezAvakAzikAdIni dezAvakAzikaM, sAmayika, proSadhopavAsaM, atithisaMvibhAgaM ca / kathambhUto bhUtvA, zruticakSuH zrutajJAnalocanaH / kuta, ityAha-hi yasmAt bhavanti / kAni, tAni vratAni / kiMviziSTAni, zikSApradhAnAni // 24 // dezAvakAzikaM niruktyA lakSayatidikhataparimitadezavibhAge'vasthAnamasti mitasamayam / / yatra nirAhurdezAvakAzikaM tadvataM tajjJAH // 25 // TIkA-nirAhuH prakRtipratyayAdivibhAgena nizcitaM bruvanti / ke, tajjJAH tadratanirvacanavidaH / kiM, tadvataM / kimAkhyaM, dezAvakAzikaM deze digvatagRhItaparimANasya kSetrasya vibhAge avakAzo'vasthAnaM dezAvakAzaH, so'sminnastIti / yatra yasmin vrte| asti vidyate / kiM tadavasthAnamavasthitiH zrAvakasya / ka, digityAdi-digbate parimitaH pratipannaparimANo dezaH kSetra Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / digvataparimitadezastasya vibhAgastatkAle svAvasthAnaviSayIkRto'zasta-. smin / kiMviziSTamavasthAnaM, mitasamayaM parimitakAlaM // 15 // tadvatayuktaM lakSayati sthAsyAmIdamidaM yAvadiyatkAlamihAspade // . iti saGkalpya santuSTastiSThandezAvakAzikI // 26 // ___TIkA-bhavati / ko'sau,zrAvakaH / kiNvishisstto,deshaavkaashikii| kiM kurvan ,. tiSThan lakSaNahetvoH kriyAyA iti zatRca / kAlaparicchittyA niyatadeze santuSTatayA'vasthAnena dezAvakAzikavatitvaparimANasya lakSyamANatvAt / kiM kRtvA, saMGkalpya manasA sampradhArya / kathaM, iti / kimiti sthAsyAmi sthiti karipyAmyahaM / ka, ihAsminnAspade sthAne / kathaM, idamidaM yAvat gRhagirigrAmAdimavadhiM kRtvA / kiyatkAlaM, iyatkAlaM ghaTikAdipraharadinAdimAnaM / kiMvi. ziSTaH san, santuSTaH sImabhyo bahinigRhItatRSNaH san / divatavadasyApi niyamitadezAdvahirlobhanigraheNa hiMsAdInAM ca sarvazo nivartanenAtra phalavattvAt amutrAjJaizvaryasampAdakatvAcca sutarAM karaNIyatvaM cAsya zikSAvratatvaM zikSApradhAnatvAtparimitakAlabhAvitvAccocyate |n khlvetddigvrtvdyaavjjiivikmpiiyti||yttu tattvArthAdau guNavratatvamasya zrUyate tadigvatasaMkSepaNalakSaNatvamAtrasyeva vivakSitvAvivakSitatvAllakSyate / digvatasaMkSepakaraNaM cAtrAguNavratAdisaMkSeSa. kAraNasyApyupalakSaNaM draSTavyaM / eSAmapi saMkSepasyAvazyakartavyatvAtprativrata ca saMkSepakaraNasya bhinnavratatve guNAH syu'dazeti saMkhyAvirodhaH syAt // 26 // tadbratAticAratyAgArthamAha pudgalakSepaNaM zAbdazrAvaNaM praiSaM sImabahirdeze tatazcAnayanaM tyajet // 27 / / TIkA-tyajet tadvatanaimalyArthI / kiM, pudgalakSepaNAdipaJcakaM / tatra pugalakSepaNaM parigRhItadezAdrahiH svayamagamanAtkAryArthitayA vyApArakArakANAM codanAya loSThAdipreraNaM // 1 // zadvazrAvaNaM zabdarayAbhyutkazikAdeH zrAvaNamAvhAnIyAnAM zrotre'nupAtanaM zabdAnupAtanaM nAmAticAramityarthaH // 2 // svAGgadarzanaM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sAgAradharmAmRte zabdoccAraNaM vinA AvhAnIyAnAM dRSTau svarUpasyAnupAtanaM rUpAnupAttAkhyamaticAraM / etat tryaM mAyAvitayA'ticAratvaM yAti // 3 // praiSaM maryAdIkRtadeze sthitvA tato bahiH preSyaM pratyevaM kurviti vyApAraNaM / dezAvakAzikavataM hi mA bhUdgamanAgamanAdivyApArajInataH prANyupamarda ityabhiprAyeNa gRhyate / sa tu svayaMkRto'nyena kArita iti na kazcitphalavizeSaH / pratyuta svayaM gamane IryApathavizuddherguNaH / parasya punaranipuNatvAdIryAsamityabhAve doSa iti preSyaprayogaM nAma caturthamaticAraM tyajediti sarvatra yojyam // 4 // tatazcAnayanaM sImabahidezAdiSTavastunaH preSyeNa vivakSitakSetre prApaNaM / cazabdena sImabahirdeze sthitaM preSyaM prati idaM kurvityAjJApanaM vA / etau cAvyutpannabuddhitayA sahasAkArAdinA vA'ticArau staH / sarvatra ca-ra -sApekSasya vrate hi syAdaticAroM'zabhaJja nam - ityupajIvam // 27 // aprarUpitasvarUpasyAnuSThAnaM na syAditi sAmAyikasvarUpaM prarUpayatiekAnte kezavandhAdimokSaM yAvanmuneriva / svaM dhyAtuH sarvahiMsAdityAgaH sAmAyikatratam ||28|| TIkA -- bhavati / kiM tat, sAmAyikavataM samasya rAgadveSavimuktasya sataH ayo jJAnAdInAM lAbhaH prazamasukharUpaH sa samAyaH, samAya eva sAmAyaH sAmAyaH prayojanamasyeti vA sAmAyikaM rAgadveSahetuSu madhyasthatetyarthaH athavA samaya Aptasevopadezastatra niyuktaM karma sAmAyikaM vyavahAreNa jinasnapanArcAstutijapAH / nizcayena ca svAtmadhyAnameva sAmAyikaM / sAmAyika mevavrataM sAmAyikavataM / kiM, sarvahiMsAdityAgaH sarvatra sarveSAM ca hiMsAdInAM pramattayogabhAvinAM prANavyaparopaNAdipaJcapApAnAM tyAgaH parihAraH sarvatreti vyAkhyAnAddezAvakAzikAdasya bhedaH sUcyate / kasya, zikSAtratinaH / kiMviziSTasya, dhyAtuH sAdhutvena tAcchIlyena vA dhyAyataH / kaM, svamAtmAnaM antarmuhUrtamAtraM dharmyadhyAnaniSThasyetyarthaH / kasyeva, muneriva sarvArambhaparigrahAgraha - -rahitatvAdyatinA tulyasya / kka, ekAnte viviktasthAne / kiyatkAlaM, kezaba - -ndhAdimokSaM yAvat kezabandha AdiryeSAM muSTibandhavastragranthyAdInAM gRhItaniyamakAlAvacchedahetUnAM te kezabandhAdayaH teSAM mokSo mocanaM tamavadhIkRtya sthitasyetyarthaH / sAmAyikaM hi cikIrSuryAvadayaM kezabandho vastragrandhyAdirvA I Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 143 mayA na mocyate tAvatsAmyAnna pracaliSyAmIti pratijJAM karoti // (sAdhu. svenetyatra sAkalyeneti pAThabhedaH ) 28 // sAmAyikabhAvanAsamayaM niyamayannAha paraM tadeva muktyamiti nityamatandritaH / naktaM dinAnte'vazyaM tadbhAvayecchaktito'nyadA // 29 // TIkA-bhAvayedabhyasyenmumukSuH / kiM tatsAmAyikavataM / kva, naktadinAnte naktaM ca dinaM ca* nadine tayorante nizAvasAne divasAvasAne cetyarthaH / kathaM, avazyaM niyamena / athavA nAstivazyaM vyAdhyAdipAratantryaM yatra bhAvanakarmaNi tadavazyaM yathA bhavati / kiMviziSTaH san, atandritaH analasaH / kathaM, nityaM sarvakAlaM / kuto hetoH, iti yato bhavati / kiM tat, tadeva sAmAyikameva / kiMviziSTaM, muktyaGgaM mokSasAdhanaM / kiMviziSTaM ,paramutkRSTaM / paramaprakarSaprAptacAritrasyaiva sAkSAnmokSahetutvasiddheH // evaM tarhi madhyAhnAdau tanna bhAva. yitavyamiti zaGkAyAmidamAha-zaktito'nyadeti / bhAvayenmumukSustat / kadAs nyadA'nyasminmadhyAhnAdau kAle / kathaM, zaktitaH svazaktimapekSya / niyamakAlA danyadA'pi tadbhAvane doSAbhAvAdguNasadbhAvAca // 29 // ___sAmAyikasthena parISahopasargopanipAte sati tayorjayArtha kiM dhyAtavyamityAha mokSa AtmA sukhaM nityaH zubhaH zaraNamanyathA / bhavo'sminvasato me'nyatkiM syAdityApadi smret||30|| TIkA-smaret dhyAyet / ko'sau, pratipannasAmAyikaH kiM tat, iti etat / kasyAM satyAM, Apadi vinipAte parISahopasargasaMsarge ityarthaH / etena pratipannasAmAyikena parISahopasargAH soDhavyA ityAkSipyate / kimetadityAha-- bhavati / ko'sau, mokSaH / kiM, AtmA anantajJAnAdirUpatvAt / tathA sukha anAkulacidrUpatvAt / tathA nityaH anantakAlabhAvipradhvaMsAbhAvarUpatvAt / tathA zubhaH zubhakAraNaprabhavatvAcchubhakAryatvAcca / tathA zaraNaM samastavipadaga. myatayA apAyaparirakSaNopAyatvAt / saMsAraH kiMrUpa ityAha-asti / ko'sau, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 sAgAradharmAmRtebhavaH svopAttakarmodayavazAccaturgativivartaparivartanaM / kathaM, anyathA mokSaviparItalakSaNaH anAtmA duHkhamanityo'zaraNamityarthaH / asmi~zca bhave / vasato' vatiSThamAnasya mama kimanyatsukhaduHkhAdi syAdabhUdasti bhaviSyati ca kinvA. pAta eva punaHpunarbhavedityarthaH // 30 // sAmAyikasidhdyarthamanyatra zrAvakeNa kiM kartavyamityatrAha snapanA stutijapAn sAmyArtha pratimArpite / yuMjyAdyathAmnAyamAghAite saGkalpite'rhati // 31 // TIkA-yujyAtprayojayet mumukSuH / kAn, snapanA stutijapAn snapanamAzrutyedyAdau vyAkhyAsyate, arcAdayo jJAnadIpikAyAmatra ca prAgyathAsthAnaM vyAkhyAtAH / kva, snapanAdIna yuJjyAt arhati bhagavadarhadeve / kiMviziSTe, pratimArpite sAkArasthApanAmavatArite / kathaM, yathAnnAyaM upAsakAdhyayanAdyAgamAnatikrameNa / kimartha, sAmyAtha paramArthasAmAyikasidhdyartha anyatra kiM prayoktavyamityAha-AdhAdityAdi-yuGgyAtsAmyArthI / kiM tat, AdyAtsnapanAt / Rte vinA anyadarcAditrayaM / kva, arhati / kiMviziSTe, saGkalpite nirAkArasthApanArpite / etena kRtapratimAparigrahAH saGkalpitAptapUjAgrahAzceti ye devasevAdhi'kRtA iti sUcyate // 31 // sAmAyikasya suduSkaratvazaGkAmapAkaroti sAmAyikaM suduHsAdhamapyabhyAsena sAdhyate / nimnIkaroti vArbinduHkiM nAzmAnaM muhuHpatan // 32 // TIkA-sAdhyate niSpAdyate / kiM tat, sAmAyikaM / kena, abhyAsena asakRtpravRtyA / kiMviziSTamapi, duHsAdhamapi atizayena niSpAdayitumazakyamapi / atra dRSTAntamAha-kiM na nimnIkaroti animnaM nimnaM karoti / ko'sau, vArbinduH / jalabinduH / kam, azmAnaM zilAM / kiM kurvan , patan / kathaM, muhu raMvAraM / atra bAhyA apyAhuH-abhyAso hi karmaNAM kauzalamAvahati / na hi sakRnnipAtamAtreNodabindurapi grANi nimnatAmAdadhAtIti // 32 // - tadaticAraparihArArthamAha ___ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / paJcAtrApi malAnujjhedanupasthApanaM smRteH| kAyavAGmanasA duSTapraNidhAnAnyanAdaram // 33 // TIkA-ujjhet tyajet / phlaarthii| kAn, paJca malAn / ka, atrApi vratAntaravatsAmAyike'pi / kiM kiM, smRtyanupasthApanaM kAyavAGAnasAM duSTapraNidhAnAni zrINi, anAdaraM ca, tatra smRteranupasthApanaM sAmAyike anaikAgryamityarthaH / athavA sAmAyikaM mayA kartavyaM na kartavyamiti vA sAmAyikaM mayA kRtaM na kRtamiti veti prabalapramAdAdasmaraNamatIcAraH / smatimUlatvAnmokSamArgAnaSTAnasya / kAyetyAdi duSTapraNidhAnaM sAvadhe pravartanaM tatra hastapA. dAdInAmanizcalabhRtatvAvasthApanaM kAyaduSpraNidhAnaM / varNasaMskArAdbhavo'rthAnavagamazcApalaM ca vAgduSpraNidhAnaM / krodhalobhadrohAbhimAneAdayaH kAryavyAsaGgasambhramazca manoduSpraNidhAnaM / ete trayo'tIcArAH / manoduSpraNidhAnasya smRtyanupasthApanasya cAyaM bhedaH krodhAdyAvezAtsAmAyike manasazviramanavasthApana prathamaM / cintAyAH prispndnaadaikaagryennaanvsthaapnmnyt| anAdaro'nutsAhaH pratiniyatavelAyAM sAmAyikasyAkaraNaM yathAkathaJcidvA krnnN| karaNAnantarameva bhojanAdivyAsaJjanaM ca / na cAtrAvidhikRtAdvaramakRtamityasUyAvacanaM pramANI. kRtya bhaGgasambhAvanayA sAmAyikasyApratipattiH krtvyaa| yatInAmapyArambhe bhAvitapUrvatvAdekadezavirAdhanasya sambhavAt / na caitAvatA tasya bhaGgo'pi manasA sAvadhaM na karomItyAdipratyAkhyAneSvekatarabhaGge'pi zeSasadbhAvAnna sAmAyikasyAtyantAbhAva ityamISAmaticArataiva / subhAvitasAmAyikastu yadA zrAvako bhaviSyati tadA tRtIyapadamevAbhyupagamiSyatIti yukto vratikasyAticAraparihArAya yatnaH // 33 // atha proSadhopavAsavrataM lakSayati sa proSadhopavAso yaccatuSpA yathAgamam / sAmyasaMskAradAtyAya caturbhuktyujjhanaM sadA // 34 // TIkA-bhavati / ko'sau, saH proSadhopavAsaH proSadhe parvaNyupavAsaH upavasanaM / yatkiM, yacchrAvakeNa kriyate / kiM tat, caturbhuktayujjhanaM catasRNAM bhuktInAM bhojyAnAmazanasvAdyakhAdyapeyadravyANAM bhuktikriyANAM ca tyAgaH / ekA hi bhukti Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sAgAradharmAmRtekriyA dhAraNakadine dve upavAMsadine caturthI ca pAraNakadine pratyAkhyAyate / kasyAM, catuSpAM caturNA parvaNAM samAhArazcatuSpa: tasyAM / mAse mAse dvayoraSTamyozcatuHzyorityarthaH / kathaM, yathAgamaM AgamAnatikrameNa / kimarthaM, sAmya. saMskAradADhAya sAmyasya sAmAyikasya saMskAra utkarSastasya dADhyaM sthirIkaraNaM parISahAdyApAte'pi avicalanaM tsmai| kadA, sadA sarvasmin kAle yAvajIvamityarthaH // 34 // evamuttamaM proSadhavidhAnamuktvA madhyamaM jaghanyaM ca tadupadeSTumAha upavAsAkSamaiH kAryo'nupavAsastadakSamaiH / AcAmlanirvikRtyAdi zaktyA hi zreyase tapaH / / 35 / / TIkA --kAryaH kartavyaH / ko'sau, anupavAsaH jlvrjncturvidhaahaartyaagH| ISadupavAso'nupavAsa iti vyutpatteH / kaiH, upavAsAkSamaiH prAguktalakSaNamupa vAsaM kartumasamathaiH / tathA kArya / kiM tat / AcAmlanirvikRtyAdi / kaiH, tada. kSamaiH anupavAsamapi kartumasamathaiH / tatrAcAmlamasaMskRtasauvIramizraudanabho. jana / nirvikRtiH vikriyete jihvAmanasI yeneti vikRtiorasekSurasaphalarasa. dhAnyarasabhedAccaturdhA / tatra gorasaH kSIraghRtAdiH, ikSurasaH khaNDaguDAdiH, phalaraso drAkSAmrAdiniSyando, dhAnyarasastailamaNDAdiH / athavA yadyena saha bhujyamAnaM svadate tattatra vikRtirityucyate / vikRtaniSkrAntaM bhojanaM nirvikRti / AdizabdenaikasthAnakabhaktarasatyAgAdi / hi yasmAt / bhavati / kiM tattapaH / kasmai, zreyase puNyAya vA / kayA caritaM, zaktyA balena vIryeNa ca // 35 // yathAgamamityasyArthaM catuHzlokyA vyAcaSTe parvapUrvadinasyArdhe bhuktvA'tithyazitottaram / lAtvopavAsaM yativadviviktavasatiM zritaH // 36 // dharmadhyAnaparo nItvA dinaM kRtvA''parAhnikam / nayettriyAmAM svAdhyAyarataH prAsukasaMstare // 37 / / TIkA-nayedgamayet proSadhopavAsI / kAM, triyAmAM rAtri / kva, prAsukasaMraMtare nirjantukAyAM bhUmau nirjantukaizca tRNadarbhAdibhiH kRte shyne| kiMviziSTaH Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 147 san, svAdhyAyarataH / etena nidrAlasye tyajediti lakSayati / kiM kRtvA, vidhAya / kiM tat, AparAhnikaM aparAhNe bhavaM karma sAMdhyaM kriyAkalpa mityarthaH / kiM kRtvA, nItvA atikramya / kiM tat, dinaM / kiMviziSTaH san 1 dharmadhyAnapara AjJApAyavipAka lokasaMsthAnavicayaikAgracintAnirodhalakSaNadharmadhyAnaparaH / dhyAnopara me svAdhyAyAnuprekSAcintanAdikamapi kAryamiti parazabdena pradhAnArthena sUcyate / kiMviziSTo bhUtvA, zritaH adhiSTitaH / kAM viviktavasatiM viviktAM prAsukAM ayogyajanarahitAM nirjanAM vA vasatiM sthAnaM / kiM kRtvA, lAtvA svIkRtya / kaM, upavAsaM / kiMvat, yativat yatinA tulyaM yathA yatirbhojanAnantaramevopavAsaM gRhNAti vidhivatsUrezva samIpaM gatvA punaruccArayati / sAvadyavyApAraM zarIrasaMskAramabrahma ca sadA tyajati evaM proSadhe zrAvako'pi pravartatAmityarthaH // kiM kRtvA, bhuktyA yathAvidhi bhojanaM kRtvA / kathaM, atithyazitottaraM atitherazitAdbhojanavidhApanAdanantaramatithiM bhojayitvetyarthaH / kva, ardhe / kasya, parvapUrvadinasya saptamyAstrayodazyAca ardhe maharadvaye vA kiJcinnyUne'dhike'pi vA / same'pyasame'pi vAM'ze'rdhazabdasya rUDhatvAt // 36 / 37 // tataH mAbhAtikaM kuryAttadvadyAmAn dazottarAn / nItvA'tithiM bhojayitvA bhuJjItAlaulyataH sakRt // TIkA-kuryAdvidhyAt proSadhopavAsI / kiM tat, prAbhAtikaM prabhAte bhavaM karmAvazyakAdikaM / kasmAt, tataH yathoktavidhinA praharaSaTkanayanAdanantaraM tatazca bhujjati bhojanaM kuryAt asau / kasmAdalaulyataH bhojane AsaktimakRtvetyarthaH / kathaM, sakRdekavAraM pAraNakadine'pyekabhuktaM kuryAdityarthaH / kiM kRtvA, nItvA laGghayitvA / kAnU, yAmAn praharAn / kati daza / kiMviziSTAnuttarAn / aSTAvupavAsagocarAhorAtrasya dvau cottaradinasya / kiMvat, tadvat pUrvoktapaTharavat // 38 // pUjayopavasan pUjyAn bhAvamayyaiva pUjayet / mAsukadravyamayyA vA rAgAGgaM dUramutsRjet // 39 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sAgAradharmAmRte mmmmmmmmmmmm TIkA-pUjayedarcayet asau / upavasannupavAsatapazcaran / kAn, pUjyAn parameSTizrutagurUn / kayA, pUjayA ArAdhanayA / kiMviziSTayA, bhAvamayyA sAnurAgatadgaNAnusmaraNalakSaNayA bhAvapUjArthatvAt dravyapUjAyAH / bhAvapUjA ca sAmAyikaprasaktatvenopavasataH siddheva / tadazaktau vA pUjyAna pUjayA pUjayet / kiMviziSTayA, prAsukadravyamayyA aksstmauktikmaalaadiprkRtyaa| tathA dUramatyantaM / utsRjet tyjedsau| kiM tat, rAgAGgaM indriyamanaHprItisAdhanaM gItanRtyAdikaM // 39 // etadratAticAraparihArArthamAha grahaNAstaraNotsagAMnanavekSApramArjanAn / anAdaramanaikAgryamapi jahyAdiha vrate // 40 // TIkA-jahyAt tyajet zrAvakaH / kAn, grahaNAstaraNotsargAn trIn / kiMviziSTAn, anavekSApramArjanAn / tathA anAdaraM caturtha / anaikAgyaM ca paJcamaM / kva, ihAsmin proSadhopavAsAkhye vrate / atra grahaNaM arhadAdipUjopakaraNapustakAderAtmaparidhAnAdyarthasya vA''dAnaM / upalakSaNAttannikSepo'pi AstaraNaM saMstaropakramaNaM / utsargo vimUtrAdInAM tyAgaH / avekSA jantavaH santi na santIti vA cakSuSA avalokanaM / pramArjanaM mRdunopakaraNena pratilekhanaM / avekSA ca pramArjanaM ca avekSApramArjane te na vidyate yeSu tAn / iha cAnavekSayA dUrAvekSaNamapramArjanena ca duSpramArjanaM saMgRhyate naJaH kutsArthasyApi darzanAt / yathA kutsito brAhmaNo'brAhmaNaH / anAdaraH kSutpIDitatvAdAvazyakeSvanutsAhaH proSadhavrata eva vA / tadvadanaikAgyamapi anyamanaskatvam // 40 // athAtithisaMvibhAgavataM lakSayati vratamatithisaMvibhAgaH pAtravizeSAya vidhivizeSeNa / dravyavizeSavitaraNaM dAtRvizeSasya phalavizeSAya // 41 / / / TIkA-bhavati / kiM tadrataM niyamena sevyatayA pratipannatvAt tathA ca sati atithyalAbhe'pi tahAnaphalabhAktvopapatteH / kiM nAma, atithisaMvibhAgaH atitheH samyak nirdoSo vibhAgaH svaarthkRtbhktaadyNshdaanruupH| etadeva vyaktI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmodhyaayH| 149 kartumAha-dravyavizeSavitaraNaM vakSyamANalakSaNaviziSTadravyadAnaM / kasmai, pAnavizeSAya / kasya kartuH, dAtRvizeSasya / kena, vidhivizeSeNa / kasmai, phalavizeSAya // 41 // atithizabdavyutpAdanamukhenAtithilakSaNamAha jJAnAdisiddhayarthatanusthityatrAya yaH svayam / yatnenAtati gehaM vA na tithiryasya sotithiH // 42 // TIkA-bhavRti / ko'sAvatithiH / yaH kiM, yo'tati sarvadA gacchati / kiM tat, gehaM dAtRgRhaM / kena, yatnena saMyamAvirAdhanena / kathaM, svayaM AhvAnAdinA vinA / kimartha, jJAnAdItyAdi-jJAnAdInAM siddhiH sAdhanaM sampUrNIkaraNaM jJAnAdisiddhirarthaH prayojanaM yasyAH sA jJAnAdisidhdyarthA sA cAso tanuzca zarIraM jJAnAdisidhdyarthatanuH tasyAH sthitiryAvadAyuravasthAnaM saivArthaH prayojanaM yasya tattadartha tacca tadannaM ca bhojanaM tasmai vA / athavA so'tithirbhaNyate / upalakSaNAtparvotsavau ca / nAsti tithiryasyetyatithiriti vyutpatteH / uktaM ca-" tithiparvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH" // 42 // pAtrasvarUpasaMkhyA nirNayArthamAha yattArayati janmAbdheH svAzritAnyAnapAtravat / muktyarthaguNasaMyogabhedAtpAtraM tridhA matam // 43 // TIkA--asti bhavati / kiM tatpAtraM / katidhA, tridhA tribhedaM / kasmAt, muktaroM nimittaM kAraNaM, muktirvA'rthaH prayojanaM yeSAM te muktyarthAste ca te guNAzca samyagdarzanAdayo muktyarthaguNAsteSAM saMyogaH saMyujyamAnatvaM tena bhedo vizeSastasmAt / yatkiM, yattArayati pAraM prApayati / kAn, svAzritAn dAnasya kartRhetukatranumantun / kasmAt, janmAbdheH saMsArAdarNavAdiva / kiMvat, yAnapAtravat yAnapAtrabhambhAdhisthaM yathA svAzritAn sA~yAtrikAdIn samudrA. ttArayati tathA saMsArAdAzritAn yattArayati tatpAtramityarthaH // 43 // etadeva vizeSayannAha-- Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte yatiH syAduttamaM pAtraM madhyamaM zrAvako'dhamam / sudRSTistadviziSTatvaM viziSTaguNaMyogataH // 44 // TIkA-syAt / kiM tat, pAtraM / kiMviziSTaM, uttamamutkRSTaM / kiM tat, yatiH saMyujyamAnaratnatrayaH / tathA madhyamaM pAtraM syAt / kiM tat, zrAvakaH saMyujyamAnasamyagdarzanajJAnavikalasaMyamaH / tathA adharma pAtaM syAt / kiM. tat, sudRSTirasaMyatasamyagdRSTiH / syAcca / kiM tat, tadviziSTatvaM teSAmuttamamadhyamAdhamapAtrANAM vizeSaH parasparataH parebhyazca bhedaH / kasmAt, viziSTaguNayogataH guNavizeSasambandhAta // 44 // dAnavidheH prakArAn vaiziSTayaM cAha prtigrhoccsthaanaaNghrikssaalnaaciintiividuH| yogAnazuddhIzca vidhIn navAdaravizeSitAn // 45 // TIkA-viduH jAnanti pUrvAcAryAH / kAn, vidhIn dAnaprayogopAyAn / kati, nava / kimAkhyAna, pratigrahAdIn / kiMviziSTAn, AdaravizeSitAn AdareNa yathAyogyabhaktyupacAreNa vaiziSTayaM nItAn // tatra pratigrahaH svagRhadvAre yatiM dRSTvA prasAdaM kurutetyabhyarthya namo'stu tiSThateti triNitvA svIkaraNaM // uccasthAnaM svagRhAntaH svIkRtayatiM nItvA niravadyAnapahatasthAne uccAsane nivezanaM // aMghrikSAlanaM tathAsvIkRtanivezitasaMyatasya prAsukodakena pAdadhAvanaM tatpAdodakavandanaM ca // arcA tathAkSAlitAMbreH saMyatasya gandhAkSatAdibhiH pAdapUjanaM // AnatiH tathApUjitasaMyatasya paJcAGgapraNAmakaraNaM / ete paJca // tathA yogazuddhayo manovAkkAyaprasattayastisraH // ekA cAnnazuddhiH / tatra manaHzuddhirAtaraudravarjanaM / vAkzuddhiH paruSakarkazAdivacovarjanaM / / kAyazuddhiH sarvatra saMvRtAcAratayA pravartanaM // annazuddhiH caturdazamalarahitasyAhArasya yatanayA zodhitasya hastapuTe'rpaNam // 45 // deyadravyavizeSanirNayArthamAha piNDazuddhayuktamannAdidravyaM vaiziSTayamasya tu / rAgAdyakArakatvena ratnatrayacayAGgatA // 46 / / ____ Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 151 win mmmmmwww TIkA-bhavati / kiM tat, dravyamarthAdeyaM / kiMviziSTamannAdi AhArauSadhAvAsapustakapicchikAdi / kiMviziSTaM tat, piNDazudhdyuktaM piNDazuddhau piNDazuddhiprarUpaNArthe pUrvamanagAradharmaskandhe paJcamAdhyAye pratipAditaM / asya tu yathoktadeya dravyasya punarbhavati / kiM tat, vaiziSTayaM vizeSaH / kiM tat, ratnatayacayAGgatA samyagdarzanAdivRddhikAraNatvaM / kena, rAgAdyakArakatvena rAgadvepAsaMyamamadaduHkhacayAdyajanakatvena // 46 // dAtRlakSaNaM tadvaiziSTayaM cAha navakoTIvizuddhasya dAtA dAnasya yaH ptiH| bhaktizraddhAsattvatuSTijJAnAlaulyakSamAguNaH // 47 / / TIkA-sa dAtA bhaNyate pUrvAcAryaiH / yaH kiM, yo bhavati / kiMviziSTaH,patiH svAmIprayoktA / kasya, dAnasya deyasya dttikriyaayaa:vaa| kiMviziSTasya, navakoTIvizadvasya navakoTyaH manovAkAyaiH pratyekaM kRtakAritAnamatAni / athavA deyazuddhistatkRte ca dAtRpAtrazuddhI,dAtRzuddhistatkRte ca deyapAtrazuddhI pAtrazuddhista skRte ca deyadAtRzuddhI cetyArpoktAH / navakoTIbhirvizuddhamakRtapiNDazudhdyuktadoSasamparka ArSoktaM tatpakSe nu navakoTyA vizuddhAH suprasiddhA yatreti vigrahaH / kiMvi. ziSTaH san , bhaktItyAdi bhaktyAdayaH saptaguNAH vizeSaNAni parAsAdhAraNAni yasya sa tathoktaH / tatra bhaktiH paatrgunnaanuraagH| zraddhA pAtradAnaphale prtiitiH| sattvaM sattvAkhyo manoguNaH svalpavittasyApi svATyAzcaryakAridAnapravRttyaGgaM / tuSTiH datte dIyamAne ca praharSaH / jJAnaM dravyAdiveditvaM / alaulyaM sAMsArikaphalAnapekSA / kSamA durnivArakAlupyakAraNotpattAvapi kopAbhAvaH / / taduktaMbhAktaka tauSTikaM zrAddhaM savijJAnamalolupam / sAttvikaM kSamakaM santo dAtAraM saptadhA viduH // 1 // kiM ca / sattvAdiguNadAtRkaM dAnamapi sAttvikAdibhedAtrividhamipyate / taduktaM--" AtitheyaM hitaM yatra yatra pAtraparIkSaNam / / guNAH zraddhAdayo yatra tadAnaM sAttvikaM viduH // 1 // yadAtmavarNanaprAyaM kSaNi kAhAryavibhramam // parapratyayasambhUtaM dAnaM tadrAjasaM matam // 2 // pAtrA. pAtrasamAvekSamasatkAramasaMstutam // dAsabhRtyakRtodyogaM dAnaM tAmasamUcire // 3 // uttamaM sAttvikaM dAnaM madhyamaM rAjasaM bhavet // dAnAnAmeva sarveSAM jaghanyaM tAmasaM punaH" // 47 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 sAgAradhamAmRtedAnaphalaM tadvizeSaM ca vyAcaSTe ratnatrayocchrayo bhokturdAtuH puNyoccayaH phalam / muktyantacitrAbhyudayapradatvaM tadviziSTatA // 48 // TIkA--bhavati / kiM tat, phalaM dAnasya sAdhyaM / kasya, bhokturAhArAdyupayoktuH / kiM tat, ratnatrayochUyaH samyagdarzanAdInAmudgatiH tathA tatphalaM bhavati / kasya, dAturdAyakasya / kiM tatpuNyoccayaH sukRtarAziH / bhavati / kA'sau, tadviziSTatA tasya dAnasya phalasya vaiziSTayaM / kiM tat, muktyantetyAdi citra nAnAprakArA indracakribaladevatIrthakarAdipadalakSaNAH vizvavismayakarAzca abhyudayAzcitrAbhyudayAH, muktiranantajJAnAdicatuSTayaprAptilakSaNaM niHzreyasaM ante avasAne phalopabhogacchede yeSAM te muktyantAste ca te citrAbhyudayAzca muktyantacitrAbhyudayAstAn prakarSaNApratibandhalakSaNena dadAti sampAdayatIti tatpradaM, tasya bhAvastattvam // uktaM ca--" pAtradAne phalaM mukhyaM mokSaH sasyaM kRSeriva // palAlamiva bhogAstu phalaM syAdAnuSaGgikam" // 48 // gRhavyApAraprabhavapAtakApanodanasAmarthya munidAnasya darzayati paJcamUnAparaHpApaM gRhasthaHsaJcinoti yat / tadapi kSAlayatyeva munidAnavidhAnataH // 49 // TIkA-yatpApaM saJcinoti sambadhnAti gRhasthaH / kiMviziSTaH san , paJcasUnAparaH, peSaNI kuTTanI cullI udakumbhI pramArjanI ceti paJca kriyAH sUnA iti prasiddhAH / sUnA iva sUnAH prANivAtasthAnasAdhAt / paJca sUnAH parAH pradhAnAni yasya saH paJcasUnAparaH / AsAmavazyambhAvitvAdhasthasya prAdhAnyenopAdAnaM / tena tato anyAnyapi pApakarmANi guNabhAvena gRhiNaH saMgRhyante / kSAlayatyeva avazyaM spheTayati / gRhasthaH / kiM tat, tadapi paJcAvazyakAryavyA. pArahetukaM pApaM / apivismaye samuccaye vA / na kevalaM tadeva pApaM kSAlayati vyApArAntaraprabhavamapItyarthaH / kasmAt, munidAnavidhAnataH munaye uttamapAtrAya dAnaM svaparopakArAya svadravyAtisarjanaM munidAnaM tasya vidhAnaM vidhivatprayogaH nammAtena vA // 19 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pnycmodhyaayH| 153 dAnasya kAdInAM phalAni dRSTAntamukhena spaSTayatiyatkartA kila vajrajaGkanRpatiryatkArayitrI satI zrImatyapyanumodakA mativaravyAghrAdayo yatphalam / AsedurmunidAnatastadadhunA'pyAptopadezAbdakavyakta kasya karoti cetAsa camatkAraM na bhavyAtmanaH // 50 // TIkA--kila evaM hyAce zrUyate / yadAseduH prAptAH / ke te, munidAnasya kAdibhAvamApannA vajrajaGghamahArAjaprabhRtayaH / kiM tatphalaM / kasmAt munidAnataH / tatkasya cetasi camatkAraM na karotIti samudAyenArthakathanaM / iyaM tu pratyekavAkyaparisamAptiridAnI prdshyte| yatkila vajrajavanRpatirutpa, lakheTanagarAdhipatirvajrajavo nAma nRpatirAsasAda praaptH| kiM ttphlN| kasmAnmunidAnataH / kiMviziSTaH san , kartA dAnasya svAtaMtryeNa vidhAtA / yacca AsasAda / kA'sau, satI pativratA / kiMnAmnI, zrImatI puNDarIkiNInAthasya vajradantacakriNaH putrI vajrajaGghanapateH patnI / kiM tat, phalaM / kasmAt, munidaantH| kiMviziSTA satI, kArayitrI svabharturdAnaM kurvataH pryojyitrii| apiH samuccaye pUrvatrottaratra ca cazabdArthe yojyaH / yacca AseduH prAptAH / ke te, mativaravyAghrAdayo munidAnataH phalaM / mativaro vajrajaGvanRpatermantrI AdizabdAdAnando nAma tasyaiva purohito'kampanAbhidhAnaH senApatirdhanami. tranAmA ca zreSTI / punarAdizabdAtsUkaro vAnaro nakulazca gRhyate / mativarazca vyAghrazca mativaravyAghrau tAvAdI yeSAmAnandAkhyapurohitAdInAM tadvanavAsisU. karAdInAM ca te mativaravyAghrAdaya iti vigrhH| kiMviziSTAH santo'numodakA eSa sAdhu karotIti taddAnasyAnumantAraH tatkartRtvakArayitRtvAnumodakatvapariNAmadvArAyAtasukRtasaMghAtahetukaM munidAnaphalaM kartakasya bhavyAtmanaH cetasi camatkAraM na karoti ? sarvasyApi karotItyarthaH / kadA, adhunA'pi / kiM punastatkAle / kiMviziSTaM sat, AptopadezAddhakavyaktaM AptAnAM parAparagurUNAmupadezo rahasyavAkyamAptopadezaH sa evAdaka AdarzaH svaviSayArthaspaSTapratI. tinimittatvAdAptopadezAdvakastatra tena vA vyaktaMpratItiyogyatAM niitm||50 / / adhunA atithyanveSaNavidhi zlokadvayenAha Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 sAgAradharmAmRte hrVM kRtvA mAdhyAhikaM bhoktumudyuktotithaye dade / svArtha kRtaM bhaktamiti dhyAyannatithimIkSatAm // 11 // TIkA-IkSatAmatithisaMvibhAgavratI zrAvakaH anveSayatu / kaM, atithiM / kiM. kurvan, dhyAyan ekAgratayA cintayan / kimiti, etat / kimedatityAhadade prayacchAmyahaM / kiM tat, bhaktamAhAraM / kasmai, atithaye prAguktalakSaNAya / kiviziSTaM, kRtaM sAdhitaM / kimarthaM, svArtha AtmArthaM Atmano nimantraNAdau satyAtmIyArthamapi / svasmai idaM svArthamityasya kRtA padena vigrahaH / kIdRzo bhUtvA, etadhyAyannatithimIkSatAmityatrAha-udyuktaH udyataH / kiM kartu, bhoktuM. bhojanaM kariSyAmyahamityadhyavasAnAbhimukhaH / kiM kRtvA, kRtvA vidhAya / kiM tat, mAdhyAhnikaM madhyAhne bhavaM karma snAnadevArcanAdikaM // 51 // dvIpeSvardhatRtIyeSu pAtrebhyo vitaranti ye / te dhanyA iti ca dhyAyedatithyanveSaNodyataH // 52 / / TIkA--dhyAyecca cintayet / ko'sau, atithyanveSaNodyataH zrAvakaH / kiM, iti etat / vartante / ke, te gRhasthAH / kiMviziSTAH, dhanyAH puNyavantaH / ye kiM, ye vitaranti yathAvidhi prayacchanti / kebhyaH, pAtrebhyaH / keSu, dvIpeSu kiMviziSTeSu, ardhatRtIyeSu jambUdvIpe ghAtakIkhaNDe puSkaravaradvIpasya cArdhe ardhatRtIyo yeSAM te ardhatRtIyA iti vigrahaH // 52 // bhUmyAdInAM deyatvaM grahaNAdau ca dAnaM naiSThikasya hiMsAsamyaktvopaghAtahetu tvaprakAzanena niSeddhumAha hiMsArthatvAnna bhUgehalohagozvAdi naisstthikH| dadyAnna grahasaGkrAntizrAddhAdau ca sudRgguhi // 53 // TIkA-na dadyAnna prayacchet / ko'sau, naiSTiko darzanikAdigRhI ! kiM tat, bhUgehalohagozvAdi bhUzca bhUmi haM ca gRhaM lohaM ca zastropAdAnaM gauzvAnaDvAhI azvazca ghoTako bhUgehalohagozvAste Adayo yasya kanyAhematiladadhyannAderbAdaiH puNyArthatayA deyatvena samarthitasya dravyasya tat bhUgehAdidravyaM naiSThiko na ____ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 155 dadyAt / kasmAt, hiMsArthatvAta prANivadhanimittattvAt / etasyottarasya ca samarthanaM jJAnadIpikAyAM vistarato'bhihitaM pratipattavyaM / na ca dadyAnnaiSThikaH svadravyaM / kasmin , grahasaMkrAntizrAdhdAdau grahaH sUryAcandramasoruparAgaH,saMkrAntiH sUryasya rAzyantarasaMkramaNaM zrAdhdaM, mRtapitrAdyuddezena dAnaM, grahazca saMkrAntizca zrAddhAni tAnyAdayo yasya vAravyatipAdAdairbAdaiH puNyArthatvena samarthitasya parvaNastadgrahAdi parva tasmin / tasya puNyArthadAnaviSayatvakalpanAyAM doSasamarthanArthamAha-kiMviziSTe tatra, sudRgnuhi samyaktvaghAtake / yadyapi ca naiSTika iti vacanAtyAkSikasyAnutpannasamyaktvAvasthatayA bhUmyAdidAnaM . na pratiSidhyate tathApi grahaNAdau tasyApi dAnamavidheyameva samyaktvopaghAtasya tenApyavazyaparihAryatvAt // 53 // tavratAticAraparihArArthamAha-- tyAjyAH sacittanikSepo'tithidAne tadAvRtiH / sakAlAtikramaparavyapadezazca bhatsaraH / / 54 // TIkA-tyAjyAH tadvatinA varjanIyAH / ke te, sacittanikSepastadAvRtiH kAlAtikramaparavyapadezAbhyAM saha matsarazcetyamI paJcAticArAH / kka, atithidAne atithisaMvibhAgavate / tatra sacittanikSepaH-sacitte sajIce pRthivIjalakumbhopa( culli )bhuvallidhAnyAdau nikSepo deyasya vastunaH sthApanaM / taccAdAnabudhdyA tatra nikSepyamANamaticAraH / tucchabuddhiH khalu sacittanikSisaM kila saMyatA na gRhNantItyabhiprAyeNa deyaM sacitte nikSipatIti tacca / saMyatesvagRhNatsu lAbho'yaM mameti ca manyate iti prathamaH // 1 // tadAvRtiH tena sacittena patrapuSpAdinA tathAvidhayaiva budhdyA AvRtirAcchAdanaM dvitIyaH // athavA sacittanikSiptaM tapihitaM ca saMyatasyAjAnataH prayujyamAnamatIcAraH ||2||kaalaatikrmH sAdhUnAmucitasya bhikSAsamayasya laGghanaM / sa ca yatInayogye kAle bhojayato'nagAravelAyA vA prAgeva pazcAdvA bhuJAnasya ca tRtIyaH syAt // 3 // paravyapadezaH parasyAnyasya sambandhIdaM guDakhaNDAdIti vizeSeNApadezo vyAjAdyadi vA'yamatra dAtA dIyamAno'pyayamasyeti samarpaNaM caturthaH // 4 // matsaraH kopaH / yathA mArgitaH san kupyati, sadapi vA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 sAgAradharmAmRte : mArgitana dadAti prayacchato'pyAdarAbhAvo vA anyadAnugAsahiSNutvaM vA matsaraH / yathA'nena tAvacchrAvakeNa mArgitena dattaM kimahamasmAdapi hIna : iti paronnativaimanasyAddadAti / etacca matsara zabdasyAnekArthatvAtsaGgacchate / / - taduktaM -- matsaraH parasampattyakSamAyAM tadvati krudhi // ete pUrve cAjJAnapramAdAnAticarAH / anyathA tu bhaGgA eveti vibhAvanIyam // 54 // prakRtArthopasaMhArapurassaramuktazeSaM nirdizan zrAvakasya mahAzrAvakatvamAhaevaM pAlayituM vratAni vidadhacchIlAni saptAmalAnyApUrNaH samitiSvanAratamanodIprAptavAgdIpakaH / vaiyAvRtyaparAyaNo guNavatAM dInAnatIvoddharaM " zvaryA daivasikImimAM carati yaH sa syAnmahAzrAvakaH ||55 || TIkA - syAt bhavet / ko'sau sa gRhii| kiMviziSTo, mahAzrAvakaH mahAnindrAdInAM pUjyaH / zRNoti tattvaM gurubhya iti zrAvakaH mahA~zcAso zrAvakazca mahAzrAvakaH / yaH kiM, yazcarati anutiSThati / kAM caryAM AcAraM / kiMviziSTAM, daivasikIM divase ahorAle bhavA daivasikI tAM / punaH kiMviziSTAM imAM anantarAdhyAye vakSyamANAM / kiM kurvan vidadhat Acaran / kAni, zolAni vrataparirakSaNAni / kati, sapta guNavratatrayazikSAvratacatuSTayalakSaNAni / kiMviziSTAni vidadhat amalAni niraticArANi / kathamevamuktaprakAreNa / ki kartuM, pAlayituM pAlayiSyAmyahamityabhiprAyeNa / kAni, vratAni samyagdarzana pUrvANi niraticArapaJcANuvratAni / kiMviziSTaH san, AgUrNaH udyataH / kAsu, samitiSu zrutanirUpitakrameNeryAbhASapaNAdAnanikSepotsargaprabhRtiSu saMyamarUpANuvrataniSTha ityarthaH / aNuvrata mahAvratAni hi samitisahitAni saMyamastadrahitAni viratiriti siddhAntaH / taduktaM-- aNuvayamahanvayAI samidIsahidArthi saMjamo samidihiM viNA viradi iti // punaH kiMviziSTaH, anAratamanodapriAptavagdapika: AptAnAM parAparagurUNAM vAgvacanamAptavAk tajjanyazrutajJAnamiha gRhyate / kAraNe kAryopacArAt / AptavAgeva dIpakaH pradIpaH svaparaprakAzakatvAdAptavAndepika : paramAgamapradIpakaH, anArataM satataM manasi citte dIpro dIpanazIlo'nAratamanodaprastathAvidha AptavAgdIpako yasya sa tathoktaH / punaH kiMviziSTo, vaiyA " Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThodhyAyaH / 157. vRtyaparAyaNo vaiyAvRttyaM niravadyavRttyA ApatpratIkAraH tatra praaynnsttprH| keSAM, guNavatAM guNabhAjAM saMyamavikalpAtizayabhAjAM ratnatrayArAdhakAnAM vA / punaH kiM kurvan, uddharan duHkhAdvimocayan / kAn, dInAn avRttivyAdhizokArtAn / kathamatIva pAkSikAdyapekSayA'tizayena / etena samyagdarzanazuddhatvaM vratabhUSaNabhUSitatvaM nirmalazIlanidhitvaM saMyamaniSThatvaM jinAgamajJatvaM guruzuzrUSakatvaM dayAdisadAcAraparatvaM ceti saptaguNayogAnmahAzrAvakatvaM kasyacitsukRtinaH kAlAdilabdhivizeSavazAdbhavatIti tAtparyArtho'tra pratipattavya iti bhadram // 55 / / ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRta sAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsajJAyAmAditazcaturdazaH prakramAca paJcamo'dhyAyaH samAptaH // 5 // atha ssssttho'dhyaayH| idAnImAhorAtrikamAcAra zrAvakasyopadeSTukAmaH pUrva paurvahnikImitikata. vyatAM caturdazabhiH zlokaiAkaroti-- brAhme muhUrta utthAya vRttapaMcanamaskRtiH / ko'haM ko mama dharmaH kiM vrataM cati parAmRzet // 1 // TIkA-parAmRzet cintayet zrAvakaH / kiM, iti etat / tadyathA-ko'haM kSatriyo brAhmaNAdirvA ikSvAkuvaMzodbhavo'nyavaMzodbhavo vA'hamityAdi cinta. yet / tathA ko mama dharmo jaino'nyo vA zrAvakIyo yatyAdisaMbaMdhI vA me devAdisAkSika pratipanno vRSa iti cintayet / tathA kiM vrataM mUlaguNarUpamaNuvratAdirUpaM vA mama / cazabdAt ke guravo mameti / kutra grAme nagarAdau vA. vasAmIti / ko'yaM kAlaH prabhAtAdiriti cetyAdi samuccIyate / svavarNAdismRtau hi tadviruddha parihAraM sukhena kroti| kathambhUto bhUtvA, vRttapaJcanamaskRtiH antarjalpena bahirjalpenApi vA vRttA paThitA paJcanamaskRtiH Namo arahaMtANamityAdigAthArUpaH paJcanamaskAro yena sa tathoktaH / kiM kRtvA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sAgAradharmAmRte tenetyAha, utthAya vinidrIbhUya / kva, muhUrte naaddiidvye| kiMviziSTe, brAjhe brAhmI sarasvatI devatA asyeti brAhmastasminnizAvasAnaghaTikadvaya ityrthH| taduktaM-brAhma muhUrta utthAya sarvakAryANi cintayet / yataH karoti sAnnidhyaM tasmin hRdi sarasvatI // 1 // tataH anAdau bambhraman ghore saMsAre dharmamArhatam / zrAvakIyamimaM kRcchrAt kilApaM tadihotsahe // 2 // TIkA-kila evaM hyAgame zrUyate ApaM prApto'haM / kaM, dharma / kiMviziSTaM, AhataM arhatA vItarAgasarvajJena proktaM / kiMprayoktakaM, zrAvakIyaM zrAvakANAmayaM shraavkiiystmupaaskopaasniiymityrthH| kIdRzamima idAnImapyaMtaHsphuraMtaM / kasmAdApaM, kRcchAt jagatyanantaiketyAdinA prAguktAt / kiM kurvan, bambhraman kuTilaM paryaTan / kva, saMsAre dravyakSetrakAlabhavabhAvaparivartanarUpe AjIvaJjIvIbhAve / kiMviziSTe, ghore bhayaGkare / punaH kiMviziSTe, anAdau nAsti pUrvo yasyAsAvanAdiH tasmin bIjAphuranyAyena santatyA vartamAna ityarthaH / tattasmAt utsahe pramAdaparihAreNa varte'haM / kva, ihAsmin atyantadurlabhe dharme // 2 // ityaasthaayotthitstlpaacchucirekaayno'rhtH| nirmAyASTatayImiSTiM kRtikarma samAcaret // 3 // TIkA-samAcaret samyaganutiSThet vratikaH / kiM tat, kRtikarma yogyakAlAsanetyAdinA prAkprabandhena sUcitaprAyaM vandanAvidhAnaM / kiM kRtvA, nirmAya kRtvA / kAM, iSTiM pUjAM kiMviziSTAmaSTatayIM aSTau jalagandhAkSatAdayo'vayavA yasyAH sA aSTatayI tAmaSTavidhAmityarthaH / kasya, arhataH bhagavato'haMddevasya / upalakSaNAt zrutasya gurucaraNAnAM ca / kiMviziSTaH san, ekAyanaH ekAgramanAH / kathambhUto bhUtvA, zuciH zarIracintAM kRtvA vidhivadvihitazaucasnAnadantadhAvanAdikriyaH / etaccAnuvAdaparaM lokaprasiddhatvAnmalotsargAdyarthasya nopadezaH / paramaprApte zAstrasyArthavattvAdevamuttaratrApyaprApta AmuSmikAdivi. paye upadezaH phalavAniti cintyaM / kiMviziSTaH san, utthitaH utthAbhUtaH Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamodhyAyaH / 159 annanen kasmAt, talpAt tyaktazayanIya ityrthH| kiM kRtvA, AsthAya pratijJAya / kathamityevamanAdAvityAdinA pUrvoktaprakAreNa // 3 // tatazca samAdhyuparame zAntimanudhyAya yathAbalam / pratyAkhyAnaM gRhItveSTaM prArya gantuM namet prabhum // 4 // TIkA--namet paJcAGgapraNAmena namasyeta kRtakriyaH zrAvakaH / kaM, prabhu arhaddevaM / kiM kartuM, gantuM iSTadezAntaraM vihartu / kiM kRtvA, prArthya yAcitvA / kiM tat, iSTaM vAMchitaM punardazanasamAdhimaraNAdikaM / kiM kRtvA, gRhItvA pratipadya / kiM tat, pratyAkhyAnaM bhogopabhogAdiniyamavizeSa / kathaM, yathAbalaM zaktyanAtikrameNa / kiM kRtvA, anudhyAya anucintya / kAM, zAnti / ye'bhyarcitA mukuTakuNDalahAraratnairityAdiprabaMdhena zrUyamANAM / kva sati, samAdhyuparame samAdheravazyakaraNIyasya dharmyadhyAnasya nivRttI // 4 // tatazca sAmyAmRtasudhautAnta-rAtmarAjajjinAkRtiH / daivAdaizvaryadaurgatye dhyAyan gacchejinAlayam // 5 // TIkA-gacchet vrajet tathAnuSThitAvazyakaH zrAvakaH / kaM, jinAlayaM arhacaityagRhaM / kiMviziSTaH san , sAmyetyAdi sAmyaM jIvitamaraNAdau samatApariNAmastadevAmRta prasaktiprakarSahetutvAttena suSTu saMskAradA_lakSaNaprakarSApAdanena atizayena dhautaH kSAlito vizuddhimApAditaH antarAtmA svaparabhedajJAnonmukhamantaHkaraNaM tatra rAjantI dIpyamAnA jinAkRtiH paramAtmamUrtiryasya sa tathoktaH / kiM kurvan gacchet, dhyAyan cintayan / ke, aizvaryadaugatye aizvaryamarthAdyAdhipatyaM daurgatyaM dAridryaM aizvarya ca daurgatyaM ca aizvayadaurgatye sambhava. ntIti dhyAyan / kasmAt, daivAt purAkRtazubhAzubhakarmavipAkAt / idamatraidamparya yadIzvaro maharddhiko rAjA sAmantAdirvA bhavati tadA puNyavipAkaprabhavA sampadiyaM na pauruSeyI tadasyAM kathamAtmajJo madamupayAditi bhAvayan gacchet / atha daridrastadA pApavipAkajAnatAmada dAridyaduHkhaM na kenApi cchattu zakyaM tadatra ko badrimAna viSAdamAsIdatIti bhAvayana gacchediti // 5 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 sAgAradharmAmRte anuvAdamukhena caityAlayavrajanavidhimAha yathAvibhavamAdAya jinAdyarcanasAdhanam / vajankautkuTiko dezasaMyataH saMyatAyate // 6 // TIkA--saMyatAyate saMyataM yatimivAtmAnamAcarati / ko'sau, dezasaMyataH zrAvakaH / kiM kurvan, vrajangacchan / kiMviziSTaH san , kautkuTikaH puro yugamAtraprekSItyarthaH / kiM kRtvA, AdAya gRhItvA / kiM tat, jinAdInAmarhacchatAcAryANAmacanasAdhanaM pUjAGgaM jalagandhAkSatAdikaM / kathaM yathAvibhavaM svasampadanusAraNa // 6 // dRSTvA jagaddhodhakaraM bhAskaraM jyotirAhatam / smaratastadgRhIzarodhvajAlokotsavo'ghahat / / 7 // TIkA-bhavati / ko'sau, tadgRhazirodhvajAlokotsavaH jinacaityAlayazikharaketanadarzanAnaMdaH / kiMviziSTo'ghahRt pApaharaH / kasya, tathAgacchataH zrAvakasya 1 kiM kurvataH, smarataH smRtiviSayIkurvataH / kiM tat, jyotiH jJAnamayaM vAGmayaM vA tejaH / kiMviziSTamArhataM jainaM / kiM kRtvA, dRSTA Alokya / kaM bhAskaramAdityaM / kiMviziSTaM, jagadbodhakaraM jagatAM divAcaraprANinAM bodhaM nidrApanodaM karotItyevaMzIlaM udyantamityarthaH / pakSe bahirAtmaprANinAM mohanidrApraharaNazIlam // 7 // vAdyAdizabdamAlyAdigandhadvArAdirUpakaiH / citrairArohadutsAhastaM vizanisahIgirA // 8 // TIkA-vizet pravizedasau / kaM, taM jinAlayaM / kayA, nisahIgirA nisa. hIti zabdamuccArayannityarthaH / kiMviziSTaH san, ArohadutsAhaH pravarddhamAnadharmA. caraNodyogaH / kaiH, vAdyAdItyAdi vAdyAnAM prAbhAtikatUryANAmAdizabdena svA. dhyAyastutimaGgalagItAdInAM ca zabdairninAdaiH / tathA mAlyAdInAM campakapuSpAdimAlAnAM Adizabdena dhUpacUrNAdInAM ca gaMdhairAmodaistathA dvArasya pravezamukhasya Adizabdena toraNastambhazikharAdInAM ca rUpakaizcetanAcetanapraticchandaiH / kiMviziSTaizcitrairnAnAprakAraivismayakaraizca // 8 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Awar sssstthodhyaayH| 161 kssaalitaaNghristthaivaantHprvishyaanndnirbhrH|| triH pradakSiNayenatvA jinaM puNyAH stutIH paThan // 9 // TIkA-pradakSiNayet pradakSiNIkuryAdasau / kaM, jinaM sthApanArhantaM / kathaM, tristrIn vArAn / kiM kurvan , paThan nigadan / kAH, stutIH stavanavAkyAni / kiMviziSTAH, puNyAH jJAnasaMvegAdiguNapravyaktIkaraNena azubhakarmanirjaraNIH puNyAsravaNIzca / kiM kRtvA, natvA triHpraNamya jinaM / kiMviziSTaH san, AnandanirbharaH pramodapUritasarvAMgaH / kiM kRtvA, pravizya Akramya / kiM tat, antaH caityAlayamadhyadezaM / kathaM, tathaiva nisahIgiraiva / kathambhUto bhUtvA, kSAlitAdbhiH dhautapAdaH // 9 // seyamAsthAyikA so'yaM jinaste'mI sbhaasdH| cintayaniti tatrocairanumodeta dhArmikAn // 10 // TIkA-anumodeta sAdhu ime anutiSThantIti manasA'bhinandedasau / kAn, dhArmikAn dharmaM carato'nagArasAgArabhavyajanAn / kathamuccairatizayena muhurmuhurityarthaH / kva, tatra caityAlaye / pradakSiNIkaraNe vaa| kiM kurvan, cintayana parAmazan / kathamiti / kimiti iyaM caityAlayabhUmiH / sA AgamaprasiddhA / AsthAyikA samavasaraNabhUmiH / tathA ayaM pratimArpito jinaH sa Agamapra. siddho'STamahAprAtihAryAdivibhUtibhUSito'rhan |amii ArAdhakabhavyAste Agama. prasiddhAH sabhAsadaH sabhyA yatyAdayo dvAdaza saakssaadrhddevsevaavhitaaH|| 10 // adhairyApathasaMzuddhiM kRtvA'bhyarcya jinezvaram / zrutaM mUriM ca tasyAgre pratyAkhyAnaM prakAzayet // 11 // TIkA-prakAzayet pratipAdayedeSa mhaashraavkH| kiM tat , pratyAkhyAnaM prAggRhe gRhItaM / kva, agre / kasya, tasya sUreH / kiM kRtvA, abhyarcya abhimukhaM pUjayitvA / kaM, jinezvaraM zrutaM sUriM ca / kiM kRtvA, kRtvA vidhAya / kAM, IryApathasaMzuddhiM / kathaM, atha praNAmapUrvakapuNyastutipAThavizeSapradakSiNIkaraNA. naMtaramiti samanvayaH / ayamatra vizeSaH / IryA IraNaM gamanaM panthA mArgoM yasya tadaryApathaM saMyamavirAdhanaM tasya saMzuddhiH samyak zodhanaM pratikramaNa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 sAgAradharmAmRte ~ ~ mityarthaH / abhyarcya " jAvarahaMtANaM bhayavaMtANaM NamokAraM karomIti" vacanAt / pratikramaNAnantaraM namoha'dya ityanena " jayanti nirjitAzeSasarvathaikAntanItayaH / satyavAkyAdhipAH zazvavidyAnandA jinezvarAH " ityAdinA vAcanikanamaskAreNa jalAdipUjASTakena vA abhimukhaM pUjayitvA / eSa kramaH zrutasUryorapi yathAsvaM kalpyaH / sa eSa jaghanyena vandanAvidhiH prakarSavRtyA'sya prathamameva gRhe'nuSThAnopadezAt // 11 // tatazcAvarjayetsarvAnyathAI jinabhAktikAn / vyAkhyAtaH paThatazcAhadvacaH protsAhayenmuhuH // 12 // TIkA-tatazca pratyAkhyAnaprakAzanAvasAnakriyAkalpanivartanAnantaraM AvarjayedanuraJjayedasau / kAn, jinabhAktikAn arhadevArAdhakAn / kiMviziSTAn, sarvAn uttamAdibhedabhinnAn / kathaM, yathArha yathAyogyapratipattyA / tatra munInamo'stviti AryikA vaMde iti / zrAvakAnicchAmItyAdiprasiddhavinayakarmaNopacaredityarthaH / uktaMca-ahaMdrUpe namo'stu syAdviratau vinayakriyA / anyonyaM kSullake cAhamicchAkAravacaH sadA // tathA protsAhayet prakarSeNa udyogavataH kuryaadsau| kAn ,puruSAn / kiM kurvato,vyAkhyAtaH padapadArthAdisamarthanalakSaNena vizeSeNa A ziSyabodhotpattervarNayata upAdhyAyAdInityarthaH / kiM tabyAkhyAto'rhadvacaH paramAgamayuktayAgamazabdAgamAdibhedaM jinapravacanaM / na kevalaM vyAkhyAtaH paThatazca adhIyAnAn ziSyAdInityarthaH / kathaM, muhuH punaH punaH // 12 // svAdhyAyaM vidhivatkuryAduddharecca vipaddhatAn / pakvajJAnadayasyaiva guNAH sarve'pi siddhidAH // 13 // TIkA--kuryAdasau / kaM, svAdhyAyaM zrutAdhyayanaM yathocitaM vAcanAdirUpaM vA kiMvat, vidhivat zAstroktavidhAnena vyaJjanazudhdyAdilakSaNASTavidhavacanena / tathA uddharet vipado vimocayedasau / kAn, vipaddhatAn zArIramAnasAsAtazAtitazaktIn dInAnityarthaH / yato bhavanti / ke te, guNAH kAThinyatyAgazauryasaundaryAdayaH / kiM viziSTAH, siddhidAH vAJchitArthasampAdakA muktipradA vaa| kiM kecinnetyAha, sarve'pi niHzeSAH / kasya, pakkajJAnadayasyaiva pusaH jJAnaM tattvAva Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sssstthodhyaayH| 163 Avave bodhaH dayA sarvaprANiSu karuNA duHkhocchittyabhilASalakSaNA, jJAnaM ca dayA ca jJAnadaye, pakke pariNate sAtmIbhUte jJAnadaye yasya sa pakkajJAnadayastasyaiva / na tu bahiyoMtijJAnasya kadAcitkAnukaMpalpa caivetyeSazabdArthaH // 13 // evaM vidheyamAcaraNamupadizya niSiddhaM tadupadeSTumAha madhyajinagRhaM hAsaM vilAsaM duHkathAM kalim / . nidrAM niSThadyUtamAhAraM caturvidhamapi tyajet // 14 // TIkA-tyajedasau hAsyAdIn sapta / kva, madhyejinagRhaM jinagRhamatra mahAzrAvakApekSayA sakalazcaityAlayaH itarApekSayA tadekadezo gandhakuTimAtraM / jinagRhasya madhye madhyejinagRhaM / pAre madhye tayA vetyanenAvyayIbhAvaH / hAso hAsyaM / vilAsaH zRMgAraceSTAvizeSaH / duHkathA duSTA cittakAluSyakAriNI kathA kAmakrodhAdikathA rAjAdikathA vA / kaliH kalahaH / nidrA svApaH / niSThayUtaM mukhazleSmAdinirasanaM / AhAraM caturvidhaM khAdyasvAdyalehyapAnalakSaNam // 14 // evaM prAbhAtikaM dharmopadizyAnantaravidheyamarthArjanAdividhimabhidhatte tato yathocitasthAnaM gatvA'rthe'dhikRtAn sudhiiH| adhitiSThevyavasyedvA svayaM dharmAvirodhataH // 15 // TIkA-tataH prAbhAtikadharmAnuSThAnaniSThApanAnantaraM adhitiSThet sanAthIkuryAt / ko'sau, sudhIH lokadvayahitAhitavicAracaturaH zrAvakaH / kAn, arthe'dhikRtAn arthasyArjane rakSaNe varddhane ca niyuktAn / kiM kRtvA, gatvA prApya / kiM tat, sthAnaM pradezaM / kiMviziSTaM, yathocitaM yadyadyasyArthArjanAdiyogyaM tattattena gamyamityarthaH / vA pakSAMtare / tAhaksAmayyabhAve / punaH sudhIH svayamAtmanA artha vyavasyet tadarjanAdau vyAprIyeta / kasmAt, dharmAvirodhataH pratipannajinadharmAnupaghAtena / sa ca rAjJAM daridrezvarayomInyAmAnyayorutamanIcayozca mAdhyasthena nyAyadarzanAt niyoginAM ca rAjArthaprajArthasAdhanena, vaNijAM ca kUTatulAmAnAdiparihAreNa, vanajIvikAdiparihAreNa ca boddhavyaH // 15 // pauruSasya vaiphalyasAphalyAdau viSAdaharSaparihArArthamAha Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sAgAradharmAmRte ranwwwwwww niSphale'lpaphale'narthaphale jAte'pi pauruSe / na viSIdenAnyathA vA hRSellIlA hi sA vidheH // 16 // TIkA-na viSIdet na viSAdaM gacchedasAvarthAnubaMdhaparaH / kva sati, pauruSe puruSakAre / kiMviziSTe, jAte niSpanne / kIdRze, niSphale cikiirssitpryojnvndhye| tathA alpaphale smbhaavitaarthlaabhaannyuunaarthlaabhe| tathA'narthaphale anartho'rthanAzAdilakSaNapuruSArthabhraMzaH phalaM sAdhyaM yasya so'narthaphalastasmin / apiH samuccaye / na vA hRSyet harSa gacchedasau / kva sati, pauruSe jAte sati / kathamanyathA saphale bahuphale'rthAnubandhaphale'pItyarthaH / kuta iAha, hi yasmAt vartate / kA'sau, sA pauruSasya naiSphalyasAphalyAdijananalakSaNA lIlA niraMkuzapravRttiH / kasya, vidheH purArjitapApapuNyakarmaNaH // 16 // atha prANayAtrAvidhyarthaM navazlokImAha kadA mAdhukarI vRttiH sA me syAditi bhAvayan / yathAlAbhena santuSTa uttiSTheta tanusthitau // 17 // TIkA-tatazca uttiSTheta arthacintAto virambodyamaM kuryAdasau / kva, tanusthitau zarIrasvAsthyAnuvRttinimittapravRttau / kiMviziSTaH san , santuSTaH pRti gataH / kena, yathAlAbhena yo yo lAbho mUladhanAdadhikaM dhanaM tena / kiM kurvan, bhAvayan citte dhArayan / kiM, iti etat / kimetadityAha, kadA ksminkaale| syAdbhaviSyati / kA'sau, sA sUtroktA vRttiH arthAt bhikssaa| kasya, me mama / kiMviziSTA, mAdhukarI madhukarANAM bhramarAdInAmiyaM mAdhukarI tatsaMbaMdhinIva / puSpANAmiva dAtRNAmanupapIDanenAtmaprINanahetutvAt // 17 // nIragorasadhAnyaidhaH-zAkapuSpAmbarAdibhiH / krItaiH zudhyavirodhena vRttiHkalpyAyalAghavAt // 18 // TIkA-kalpyA sampAdyA / zrAvakeNa / kA'sau, vRttiH svAsthyAnuvRttiH / kasmAt, aghalAghavAt pApAlpatvAt / tadAzrityetyarthaH kaiH / kalpyA, nIrA. dibhiH / kiMviziSTaiH, krItaiH mUlyadAnena gRhItaiH / kena, zudhdhavirodhena svaprItapannasamyaktvavratAnupaghAtena / tatra nIraM jalaM gorasaH kSIrAdiH dhAnyaM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThodhyAyaH / taNDulAdiH edhAMsi indhanAni zAkaM patrAdiharitakaM puSpAmbarAdi kusumavastra. khaTvApaTTakatRNAdi // 18 // sadharmiNo'pi dAkSiNyAdvivAhAdau gRhe'pyadan / nizi siddhaM tyajeddInaivyavahAraM ca nAvahet // 19 // TIkA-tyajedasau / kiM tat , siddhaM niSpannamannaM / kva, nizi rAtrI tadA hyannapAke saghAtapAtA parihartumazakyau / kiM kurvan , adan bhujAnaH kva, gRhe / kasya sadharmiNo'pi na paraM putrAdeH / kiM tadAsInasAdharmikasyApi / kasmAt , dAkSiNyAt uparodhavazAt / kva, vivAhAdAvapi na paramiSThabhojyAdau / tathA nAvahat na kuryAt / kaM, vyavahAraM dAnapratigrahAdilakSaNaM karma / kaiH saha, hInaH sarvadharmadhanAdinA rahitairalpaivI gRhibhiH saha // 19 // udyAnabhojanaM jantuyodhanaM kusumoccayam / jalakrIDAndolanAdi tyajedanyacca tAdRzam // 20 // TIkA--tyajedasau / kiM tat, udyAnabhojanaM udyAnikAyAM jemanaM / tathA jantuyodhanaM padAtikukkuTameSAdInAM parasparasamprahAraM / tathA kusumoccayaM puSpA. vacayaM / tathA jalakrIDAM zRGgArAdibhiH saharSaspardai jalavyAtyukSI tathA AndolanaM dolaakhelnkrm| Adizabdena caitrAsitapratipadAdiSu bhasmavyatikAri parihAsAdi / kiM bahunA anyacca paramapi tAdRzaM dravyabhAvahiMsAbahulaM / kaumu. dImahotsavakuddananATakAvalokanasaMgrAmadarzanarAsakrIDAdikam // 20 // yathAdoSaM kRtasnAno madhyAhne dhautavastrayuk / devAdhidevaM seveta nirdvandvaH kalmaSacchide // 21 // TIkA-seveta ArAdhayedasau snapanAdibhiH / kaM, devAdhidevaM devairindrAdibhiradhikamAcAryAdibhyo'tiriktaM dIvyate stUyate ArAdhyata iti devAdhidevo bhagavAnarhan / kiMviziSTaH san, nirdvandvaH samastavyAkSepamuktaH / kimartha, kalmapacchide prAcInatAtkAlInapApacchedArtha / kathambhUto bhUtvA, yathAdoSaM doSAnusAreNa madhyAhne anagArabhrAmarIvelApratyAsannasamaye kRtasnAnaH kRtaM vihitaM snAnaM yathocitamaGgaprakSAlanAdikaM yena sa tathoktaH / tathA dhautavastrayuka dhaute Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 sAgAradharmAmRte vvvvvvvvvvvvvvvvv.in kSAlite jalAdinA nirmalIkRte vastre paridhAnottarIye yunakti svAMge sambanAtIti dhautavastrayuk // 21 // jinasnapanAdyupAstividhimAha-- Azrutya snapanaM vizodhya tadilAM pIThyAM catuSkumbhayuk koNAyAM sakuzazriyAM jinapatiM nyasyAntamApyeSTadik / nIrAjyAmburasAjyadugdhadAdhibhiH siktvA kRtodvartanaM siktaM kumbhajalazca gandhasalilaiH sampUjya nutvA smaret / / TIkA-smaret yathAzakti japet dhyAyet / ko'sau, mAdhyAhnikakriyAkalpodyataH zrAvakaH / kaM, jinapati jinendraM / kiM kRtvA, nutvA nityavandanAdi. vidhinA vanditvA / kiM kRtvA, sampUjya jalAdibhiraSTAbhiH samyagarcayitvA / kiMviziSTaM santaM, siktamabhiSiktaM / kaiH , kumbhajalaiH pUrvasthApitakalazAmbhobhiH / tathA gandhasalilaiH surabhidravyamizrodakaiH / kathaM kRtvA, kRtodvartanaM elAdicUrNakarakakaSAyairudvartya kRtanandyAvartAdyavatAraNaM / kiM kRtvA, siktvA abhiSicya / kaiH, amburasAjyadugdhadadhibhiH ambUni tIrthodakAni,rasA ikSudrAkSAmrAdiniryAsAH, AjyAni haiyaGgavInAdighRtAni, dugdhAni gavyAdikSIrANi, dadhIni mAhiSAdIni, ambUni ca rasAzca AjyAni ca dugdhAni ca dadhIni cAmburasAdIni paJca snAnIyadravadravyANi taiH krameNa jinapatimabhiSicyeti saMbaMdhaH / kiM kRtvA, nIrAjya pUjApuraHsaraM mRtsAgomayabhUtipi. NDadUvAdarbhapuSpAkSatasacandanodakairnIrAjanaM prApayya / kathaM yathA bhavati, iSTadik iSTA yajJAMzaM prApitA jinayajJamabhivarddhayanto vA'numoditA dizasta. sthA dikpAlA dazendrAdayo yatra nIrAjanakarmaNi tadiSTadika / athavA iSTAH dizo yena so'yamiSTadigyaSTA / kiM kRtvA, nyasya sthApayitvA / kasyAMpIThyAM snapanapIThasyopari / kiviziSTAyAM, catuSkuMbhayukkoNAyAM catvAraH kuMbhayujaH pUrNakalazopetAH koNA yasyAH sA catuSkuMbhayukkoNA tasyAM / punaH kiMviziSTAyAM, sakuzazriyAM darbhezcandananirmitazrIkArAkSareNa ca sahitAyAM / zriyAmityupalakSaNaM tena vhIkAro'pi lekhyaH / anye tu akSatanirmitaM zrIkAramevAhuH / taduktaM / " nistuSanirbaNanirmalajalAzAlIyataNDulAlikhite / / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sssstthodhyaayH| 167 zrIkAmaH zrInAthaM zrIvaNe sthApayAmyuccaiH" // kiM kRtvA, vizodhya ratnAmbukuzAgninA santarpaNavidhibhiH zodhayitvA / kA, tadilAM snpnbhuumi| kiM kRtvA, Azratya kartavyatayA pratijJAya / kiM tat, snapanamabhiSekaM / atra Azrutya snapanamiti prastAvanA, vizodhyetyAdi purAkarma, nyasyeti sthApanA, antamApyeti sannidhApanaM, iSTadigityAdi pUjeti pratipattavyam / SaDvidhaM hi devsevnaamaahuH| tadyathA-prastAvanA purAkarma sthApanA sannidhApanam / pUjA pUjAphalaM ceti SaDvidhaM devasevanam // 1 // etajinasnapanAdividhAnasUcanAmAnaM vistaratastvetatpUrvAcAryakRtasnAnazAstrevasmatkRtanityamahodayAkhyasnAnazAstre ca dRSTavyam // 22 // yajJAntaropadezArthamAha samyaggurUpadezena siddhacakrAdi cAcaiyet / zrutaM ca gurupAdAMzca ko hi zreyasi tRpyati // 23 // TIkA-arcayeccAsau / kiM tat, siddhacakrAdi siddhacakraM laghu bRhadvA Adi. zabdena pArzvanAthayantraM gaNadhnaravalayaM sArasvatayantramanyadvA samyaktvasaMyamAvirodhena dRSTAdRSTaphalaprasAdakatvena jinazAsane prasiddhaM / etacca rahasyabhAvAtpadasthadhyAnaprarUpaNAvasare prapaMcayiSyate / kena tatpUjayet, samyaggurUpadezena anyathA naiSphalyapratyavAyabAhulyasambhavAt / tathA zrutamarcayet / gurozca dIkSakAcAryasya pAdAn tRtIyo'pi cazabdastrayANAmapi pUjyAnAM tulyakakSatAsUcanArtha / kuta etadyajJAntarapradarzanaM ? jinayajJenaiva sarvamanorathaparipUrtisaMsiddheriti zaGkAyAmidamAha-ko hItyAdi / hi yasmAt kastRpyati tRptamAtmAnaM manyate kasmin, zreyasi abhyudayaniHzreyasasAdhanArthe karmaNi // 23 // tataH pAtrANi santaprya shktibhktynusaartH| sarvAzcApyAzritAn kAle sAtmyaM bhujIta maatryaa||24|| TIkA-tato jinayajJAdinirvartanAnantaraM pAtrasantarpaNAdi kRtvA bhuJjIta aznIyAdasau / kiM tat, sAtmyaM vstu| sAtmyalakSaNaM yathA " pAnAhArAdayo yasya viruddhAH prakRterapi / sukhitvAyAvakalpaMte tatsAtmyamiti kathyate / " ___ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 sAgAradharmAmRte kayA bhuJjIta, mAtrayA sukhajaraNalakSaNayA yadAha-"sAyaM prAtA vahnimanavasAdayan bhuJjati" iti / api ca-'gurUNAmardhasauhityaM laghUnAM nAtitRptatA / mAtra pramANaM nirdiSTaM sukhaM tAvadvijIryati // " va mAtrayA sAtmyaM bhuJjIta ? kAle bubhukssaakaale| bhojanakAlaH tadvistarazAstraM tvidaM-"prasRSTe viNmUtre hRdi suvimale doSe svapathage, vizuddhe codvAre kSudupagamane vAte'nusarati // tathA'gnAvudRkte vizadakaraNe dehe ca suladhau, prayuJjItAhAraM vidhiniyamitaM kAlaH sa hi mtH|" kiM kRtvA, santarpya samyak prINayitvA / kAni, pAtrANi prAguktalakSaNAni / kathaM, tatastadanantaraM / kasmAt , zaktibhaktyanusArataH zaktibhakyoranatikrameNa / na kevalaM pAtrANi santarpya sarvAnapyAzratAMzca tirazco'pi svayaM parigRhItAn santarpya santoSyetyarthaH / kAlavizeSopadezena ca mAdhyAtikadevapUjAbhojanayornAsti kAlaniyama iti bodhayati / tIvrabubhukSAyAM hi madhyAhlAdayaMgapi gRhItapratyAkhyAnaM tirayitvA devapUjAdipUrvakaM bhojanaM kurvan na duSyati // 24 // .. lokadvayAvirodhIni dravyAdIni sadA bhajet / yateta vyAdhyanutpatticchedayoH sa hi vRttahA // 25 // TIkA-bhajet sevetAyaM / kAni, dravyAdIni dravyakSetrakAlabhAvakarmasahAyAdIni / kiMviziSTAni, lokadvayAvirodhIni ihaloke paraloke ca puruSArthAnupaghAtakAni / kva, sadA sarvadA tathA yateta tAtparya kuryAt / kayoAdhyanutpatticchedayoH vyAdheH jvarAdirogasyAnutpattAvaprAdurbhAve chede ca nivartane / kuta ityAha-hi yasmAt bhavati / ko'sau, sa vyAdhiH / kathambhUto, vRttahA saMyamasya hantA / / 25 // taduttarakaraNIyanirNayArthamAha vizramya gurusabrahmacArizreyo'rthibhiH saha / jinAgamarahasyAni vinayena vicArayet // 26 // TIkA-tatazca vicArayet idamitthaM bhavati na veti sampradhArayedasau / gurumukhAt zrutAnyapi zAstrarahasyAni parizIlanAvikalAni na cetasi sudRDhaprati Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThodhyAyaH / 169 NAM STAni bhavantIti manasi kRtvA / kAni, jinAgamarahasyAni arhasiddhAntasyaidampaNi / kena, vinayena prazrayeNa / kathaM, saha / kaiH,gurvaadibhiH| kiM kRtvA, vizramya bhojanazramamapanIya / guravo'tra zAstropadeSTAraH / sabrahmacAriNaH sahAdhyAyinaH zreyo'rthina AtmahitakAmAH // 26 // tatazcasAyamAvazyakaM kRtvA kRtdevgurusmRtiH|| nyAyye kAle'lpazaHsvapyAcchaktyA cAbrahma varjayet // 27 // TIkA--stapyAt zayItAsau / kiyat, alpazaH alpaM / kva, kaale| kiMviziSTe, nyAyye nyAyAdanapete / nyAyyazca kAlo rAtreH prathamayAmo'rddharAtraM vA zarIrasAtmyena alpaza iti ca vizeSaNamiti vidhiH / savizeSaNe hi vidhiniSedhau vizeSaNamupasaMkAmata iti nyAyAt / svapyAditi ca vizeSyaM / na ca tatra vidhidarzanAvaraNIyakarmodayena svApasya svataHsiddhatvAt / alpamapi ca prazastaM yathA bhavati tathA svapyAditi zasA dyotyate / tena rogamArgazramAdau bahvapi svapyAditi vidhiH| kiMviziSTaH san , kRtadevagurusmRtiH kRtA devasyAIto gurUNAM ca tadupadeSTaNAM ca smRtirmanasyAropaNaM yena sa tathoktaH / kiM, kRtvA / kiM tat, Avazyaka devArcanaM bhUmikaucittyena ca sAmayikAdiSaTakaM / kadA, sAyaM saMdhyAsamaye / tathA varjayedasau / kiM tat, abrahma maithunaM / kayA, zaktyA AtmanaH saMyamasAmarthyena / upalakSaNaM caitat tena yAvanna sevyA viSayAstAvattAnA pravRttito vratayediti vacanAdbhogAdiniyama vinA kSaNamapi sthAtuM na yuktamiti smArayati // 27 // atha pariNatAyAM rAtrau nidrAcchede sati nirvedAdibhAvanAM kuryAdityupadezArthaM saptadaza zlokAnAha--- nidrAcchede punazcittaM nidenaiva bhAvayet / samyagbhAvitanirvedaH sadyo nivoti cetanaH // 28 // TIkA-bhAvayet saMskurUMdasau / kiM tat, cittaM manaH / kena, nidena saMsArazarIraviSayavairAgyeNa / na punararthAdicintayetyevazabdArthaH / ka sati, nidrAcchede svApanivRttau / punaHzabdo vizeSArthaH / yato nirvAti prazamasukhamanubha Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 sAgAradharmAmRtevati / ko'sau, cetana AtmA / kathaM, sadyastarakSaNa eva / kiMviziSTaH san, samyagbhAvitanirvedaH yathAvadabhyastavairAgyaH // 28 // saMsAranirvedArthamAha duHkhAvarte bhavAmbhodhAvAtmabudhyA'dhyavasyatA / mohAddehaM hahA''tmA'yaM buddho'nAdi muhurmayA // 29 // TIkA-hahA kaSTaM / baddho jJAnAvaraNAdikarmaparataMtrIkRtaH / ko'sAvayaM svasaMvedanavedya AtmA jIvaH / kena, mayA AtmanA / kathaM, muhurvAraMvAraM / kathamanAdi AdirahitaM / kiM kurvatA, adhyavasyatA nizcinvatA / kaM, dehaM / kayA, Atma. budhdyA deha evAhamiti saMkalpena / kasmAt, mohAt avidyAsaMskArAt / ka, bhavAmbhodhau sNsaarsaagre| kiMviziSTe, duHkhAvarte duHkhAni nArakAdibhavavedanA AvartA jalabhramaNAnIva aniyatotthAyatvAddarnivAratvAcca yatra sa duHkhAvartastasmin // 29 // tadidAnI kiM karomItyAha--- tadenaM mohamevAhamucchettuM nityamulsahe / mucyetaitatkSaye kSINarAgadveSaH svayaM hi nA // 30 // TIkA-tattasmAdulsahe prayate ahaM / kiM kartumucchettuM kSapayituM / kamenaM pratIya. mAnaM mohamajJAnaM 1 na dehAdikamityevazabdArthaH / kathaM, nityaM santataM hi yasmAt mucyeta mukto bhavet / ko'sau, nA puruSo na pradhAnAdikaM / kiMviziSTaH san, kSINarAgadveSaH / kathaM, svayamAtmanA prytnmntrennaiv| va sati, etatkSaye mohApagame sati mohamUlatvAdrAgadveSayoH // 30 // idAnI bandhamUlAmanarthaparamparAM parAmRzan punabaMdhAnubandhinaM viSayasevAbhinivezaM saMhartuM pratijJAM karoti bandhAdehotra karaNAnyetaizca viSayagrahaH / bandhazca punarevAtastadenaM saMharAmyaham // 31 // TIkA-bhavati / ko'sau, dehaH zarIraM / kasmAt , bandhAt puNyapApA. smakakarmavipAkAt / atra ca dehe bhavanti / kAni, karaNAni sparzanAdIndri Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssssttodhyaayH| yANi / bhavati ca / ko'sau, viSayagrahaH / sprshaadyrthpricchedgrhH| kaiH, etaiH karaNaiH tathA bhavati / ko'sau, bandhaH zubhAzubharkamapudgalAdAnaM / kasmAt. ataH viSayagrahAt / kathaM, punareva bhUyo'pi / yata evaM tattasmAt saMharAmi nirmUlayAmyahaM / kaM, enaM bandhamUlaM viSayagraham // 31 // viSayeSvapi yoSidabhilASasyAtyantaM durnivAratvAt tannigrahopAyamanucintayannAha jJAnisaGgatapodhyAnairapyasAdhyo ripuH smaraH / dehAtmabhedajJAnotthavairAgyaNaiva sAdhyate // 32 // TIkA-sAdhyate nigRhyate / ko'sau, smaraH maithunasaMjJAsaMskArobodhaH / kiMviziSTo, ripuH aihikAmutrikapuruSArthanaMzahetutayA'pakartA / kena kaLa karaNena vA, dehetyAdi dehazcaudArikAdizarIratrayaM AtmA jIvAnaMdamayaH pumAn dehazca AtmA ca dehAtmAnau tayorbhedena pRthaktvena bhedasya vA jJAnaM pratipattistasmAdutthA utthAnamudbhavo yasya tadehAtmabhedajJAnotthaM tacca tadvairAgyaM ca bhavAGgabhoganirvedaH upekSA vA tenaivApadAdisamutthena vairAgyaNAtmAvamAnanalakSagena / kiMviziSTo'sau, asAdhyaH sAdhayitumazakyo vyabhicAradarzanAt / kaiH , jJAnisaMgatapodhyAnaH jJAninAmAtmadarzinAM saMgaH saMsa! jJAnisaMgaH, tapaH kAyaklezAdilakSaNamAcaraNaM, dhyAnaM padapadArthAdicintanaM, jJAnisazca tapazca dhyAnaM ca jJAnisaGgatapodhyAnAni tairvyastaiH samastairvA bAhyalokAnAM kandarpazatrunigrahakatvena prasiddhaiH / apirvismaye // 32 // AtmadehAntarajJAnArthitayA sanyastasamastasaGgAnAM prAcAM zlAghApUrvakamAsmAnaM kalatramAtratyAge'pyasamarthaM garhamANaH prAha dhanyAste ye'tyajan rAjyaM bhedajJAnAya tAdRzam / ghimAdRzakalatrecchAtaMtragArhasthyaduHsthitAn // 33 // TIkA--te bharatasagarAdayo bhavanti / kiMviziSTAH, dhanyAH tapaHzrutAbhyA. sAtmasAtkRta-sukRtavizeSaphalopabhogAnte, sudustyajasAmrAjyalakSmIparityAgitayA mahatAmapi zlAghyAH / ye kiM, ye atyajan jarattaNamiva tyaktavantaH / kiM tat, rAjyaM / kiMviziSTaM, tAdRzaM pUjArthAjaizvaryavIryaparijanakAmabhogAdibhi Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 sAgAradharmAmRtewwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm bhuvanatrayAtizAyi / kasmai, bhedajJAnAya dehAtmavyatirakabodhArtha / idAnImAsmadRSTAntana viSayAbhilASaparataMtratayA doSabhUyiSThaM gArhasthyaM jAnato'pi tyaktuma. zaktAMstiraskurvannAha--dhigityAdi / dhik nindAmItyarthaH / kAn, mAdRza; ahamiva dRzyante viSayAzAvazavartitayopalabhyanta iti mAdRzaH / mayA sadRzAH nAvibhUtatattvajJAnatve'pi viSayopabhogaparityAgAsamarthAn / kiMviziSTAn, yataH kalatrecchetyAdi / kalatrasya bhAryAyA icchA manorathaH chanda iti yAvat kalatrecchA saiva tantraM pradhAnaM yatra tatkalatrecchAtantraM athavA kalatre icchA abhilASaH kalatrecchA tasyAM tantramAyattaM kalatrecchAtantraM tadadhInavRtti gRhasthasya nityanaimittikAnuSThAnasthasya dvitIyAzramiNo bhAvaH karma vA gArhasthyaM / kalenecchA. tantraM ca tadgArhasthyaM ca kalatrecchAtantragArhasthyaM tena duHsthitA duravasthA vividhadurAdhibAdhAkulitAstAn / hetuparatvenAyaM nirdezaH // 33 // svayamabhilASyamANAyA upazamazriyaH striyAzcAtmAkarSaNaviSaye balAbalaM cintayati itaH zamazrIH strI cetaH karSato mAM jayena kaa| A jJAtamuttaraivAtra jetrI yA moharATcamUH // 34 // TIkA-karSataH svasyAbhimukhaM nayato dve / kaM, mAM atIndiyandriyaka sukhavi. zeSajJaM / tatra tAvat karSati / kA'sau, zamazrIH prazamasukhasampat |kN, mAM / va, itaH asminnekasminpakSe tathA karSati strI maaN| ka, ito'nyasminpakSe nurvitarke / anayoH kA katarA jayet madAkarSaNe balavatI bhavet / saMzayo'tra me| athavA AH smRtamAptopadezabalAdanubhUtametayorbalAbalam / sampratyapi jJAtaM nizcitaM / yadi vA AH saMtApaprakopayoAkhyayaH / AdyapakSe bhavidhyati / kA'sau, atra etayormadhye / uttaraiva strI na zamazrIH / kiMviziSTA, jetrI madAkarSaNe zamazriyo'bhibhavitrI na striyAH zamazrIH / yA kiM, yA nizcitA mayA / kiMviziSTA, moharATcamUH moho'ntra cAritrAvaraNodayaH sa eva rAT rAjA adhRSyabhAvatvAt moharAjazvamUH senA / yathA rAjA pratApitvena pratipakSaM senayA jayati tathA mohaH striyeti bhAvaH // 34 // kalatradustyajatvaM bhAvayaMti Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTodhyAyaH / 173 citraM pANigRhItIyaM kathaM mAM viSvagAvizat / yatpRthagbhAvitAtmA'pi samavaimyanayA punaH // 35 // TIkA-citraM yasyAH khalu pANirgRhyate sA kathaM sarvAtmanA grAhakAtmAnaM pravizatIti vismayo me / kathaM kena prakAreNa Avizat praviSTA / kA'sau, iyaM dRzyamAnA pANigRhItI prinniitstrii| kaM, mAM pariNetAraM / kathaM, viSvaka samantAt mAmAtmamayaM kRtvtiityrthH| atropapattimAha-yadyasmAt / samavaimi tAdAtmyaM pratipadye ahaM / kathaM,saha / kayA,anayA ahameveyamiyamevAhamityabhe. dAdhyavasAyapariNato bhvaamiityrthH| kathaM,punarbhUyaH / kiMviziSTo'pi san ,pRthagbhAvitAtmA'pi pRthagetasyA bhedena iyamanyA ahamanya iti ko'nayA saha mamAbhedapratyaya iti tattvajJAnena bhAvito muhurmuhuzcintita AtmA ahaMkArAspadamantastattvaM yena sa tathoktaH |kiN punarmohavazAdabhedabhAvanApariNata itypishbdaarthH|35| strInivRttimAtmano nirUpya vittamupapatyA pratikSipannAha strItazcitta nivRtta cennanu vittaM kimIhase / mRtamaNDanakalpohi strInirIhe dhanagrahaH // 36 // TIkA--cediti praabhipraaydyotne| he citta aMtaHkaraNa / yadi nivRtta vivekabalAghyAvRttaM / kiM tat kartR, tvaM / kasmAt , strItaH striyAH sakAzAt striyaM necchAmItyabhipreSi yadi tvamityarthaH / nanuramarSe na mRSyAmyahamimaM tvadabhiprAyamityarthaH / tadA kimiti praznAkSepe tadA kimIhase kiM vAJchasi tvaM he citta / kiM tadvittaM dhanaM / strInivRttasya dhanamicchataH kimanupapannamityatrAha-hi yasmAt bhavati / ko'sau, dhanagrahaH draviNArjamarakSaNavarjanAbhinivezo dhanasvIkAro vA / kiMviziSTo mRtamaNDanakalpaH mRtasya maNDanamiva / ka, strInirIhe striyAM niHspRhe / yathA mRtakazarIre kriyamANaM maNDanaM tadbhokturabhAvAnniSphalaM tathA striyAdiviSayavimukhasya parigRhyamANaM dhanamiti bhAvaH / dhanasya hi viSayasukhasAdhanaM phalatvena prasiddhaM / tatra ca kAminya AlambanavibhAvatvena mukhyAH saudhodyAnAdayazcoddIpanavibhAvatvena gauNAH / yasya ca nAsti striyAma. bhilASastasya kimitaraviSayairiti // 36 // evaM nirvedaM bhAvayataH paramasAmAyikabhAvanArthaM saptazlokImAha ___ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 sAgAradharmAmRteiti ca pratisandadhyAdudyoga muktivartmani / manorathA api zreyorathAH zreyo'nubandhinaH // 37 // TIkA-pratisandadhyAt punaH sNyojyedsau| kamudyogamutsAhaM / kva, muktivartmani mokSamArge / kathaM, iti vakSyamANena prANakAyabalAsthiratvAdyanucinta. nalakSaNena prakAreNa / caH samuccaye / na kevalaM saMsArAdinirvedaM tathA bhAvayeditthaM mokSamArge'bhiyogaM ca pratisandadhyAdityarthaH / anAcaraNato manorathAH svapnarAjyasamAH iti vipratipannaM bodhayitumidamAha-yato bhavanti / ke, manorathAH azakyaprAptyarthaviSayAbhilASAH / kiM punastadarthAnuSThAnapravRttaya ityapizabdArthaH / kIdRzA bhavanti, zreyo'nubandhino bhave bhave abhyudayasampAdinaH prabhUtapuNyabandhanibandhanatvAt / kimAzritAste tathA bhavantItyAha-zreyorathAH zreyo niHzreyasaM rathaH syaMdano yeSAM te zreyorathAH mokSArUDhA ityarthaH / taduktaMyatra bhAvaH zivaM dhatte dyauH kiyadUravartinIti // 37 // tatrAyuHkAyamayatvAjIvitasya tadapAyAnudhyAnamukhena jIvitavyocchedaM bhAvayanprauDhayoktyA svArthasiddhibhraMzaM bhAvayati kSaNe kSaNe galatyAyuH kAyo hasati sauSThavAt / . Ihe jarAM nu mRtyu nu sadhrIcI svArthasiddhaye // 38 // TIkA--galati kSIyate ekadezenApagacchati / kiM tat , AyuH bhavadhAraNakAraNa karma / ka, kSaNe kSaNe pratikSaNaM / tathA hasati dezatazcyavati / ko'sau, kAyaH zarIraM / kasmAt, sauSTavAt svArthakriyAkaraNasAmarthyAt / kSaNe kSaNe ityatrApi yojyaM / nurvitarke / kimartha, tatkimIhe vAJchAmyahaM / kAM, jarAM sarvAMgazaktikSapaNalakSaNAM visrasAM / kiM vA, matyu niHzeSAyu:kSayalakSaNaM maraNaM / kiMviziSTAM, sadhrIcI AtmanaH sahAyabhUtAM / kasyai, svArthasiddhaye svAbhipretArthaniSpattyartha / puruSArthasAdhake hyAyuH kAyazca pradhAnaM kAraNaM / taJca pratikSaNaM vizarArutayA nizcitaM cetsarvathA puruSArthabhraMzahetutayA prasiddhAbhyAM jarAmatyubhyAM tatsaMbhAvyateti vakrabhaNityA codayati // 38 // jinadharmasevAsahacAriNIrApado'bhinanya tadvirahabhAvinIH sampado'pi pratikSipansaMgatyAge dADhyaM bhAvayati-- Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssssttodhyaayH| 175 vvvvv kriyAsamabhihAro'pi jinadharmajuSo varam / vipadAM sampadA nAsau jinadharmamucastu me // 39 // TIkA--varaM bhavatu so'pi zlAghya ityarthaH / ko'sau, kriyAsamAbhihAraH pauna:punyaM bhRzatvaM vA / varaM sakRdbhavanaM maMdatvaM cetyapizabdArthaH / kAsAM, vipadA zArIramAnasaduHkhAnAM pariSahopasargANAM vA / kasya, me mama / kiMvi. ziSTasya sato, jinadharmajuSaH jinoktaM jinAnuSThitaM vA dharmaM zuddhAcadAnaMdarUrUpAtmapariNatilakSaNaM prItyA sevamAnasya / na tu na punarvaraM / ko'sau, aso kriyaasmbhihoNrH| kAsAM, saMpadAM sarvendriyArthasukhasAdhanAnAM vibhUtInAM kasya, me / kiMviziSTasya sato, jinadharmamuco yathoktajinadharmarahitasya // 39 // zramaNakarmAbhyAsena anyagamyaM sarvatra sAmyaM kAmayate-- labdhaM yadiha labdhavyaM tacchAmaNyamahodAdhim / / mAthitvA sAmyapIyUSaM pibeyaM paradurlabham // 40 // TIkA-labdhaM prAptaM tanmayA kalatrasampadAdikaM / yat kiM, yallabdhavyaM AptavyaM mayA dhanyairvA / ka; iha nRjanmani gRhAzrame vA / yata evaM kRtArtho'smi tattasmAtpibeyaM adhyAtmamanubhaveyaM ahaM / kiM tat , sAmyapIyUSaM sarvatra samatvamamatamiva / kiM kRtvA, mathitvA abhyasya / viloDya ca / kaM, zrAmaNyamahodadhiM zramaNAnAM yatInAM karma mUlottaraguNAcaraNalakSaNaM zrAmaNyaM mahodadhiriva anargyaratnotpattinimittatvAt duravagAhatvAt durgamapAratvAcca / iyamatra bhAvanA yathA kila surAsuraiH kSIrodadhiM vilo'ya tata uddhatamamataM pItamiti zrayate tathA zrAmaNyaM bhAvayitvA upekSAlakSaNaM cAritramahamAtmani pariNamayitumahAmi / kIdRzaM dvayamapi, paradurlabhaM parairjinamArgAnabhijJaiH surAsuravagaizca lokailabdhumazakyaM jinasamayAbhijJairapi vA paramatyarthaM durlabhaM katipayaireva tairapi prApyamityarthaH // 40 // tadeva bhUyo bhAvayati pure'raNye maNau reNau mitre zatrau sukhe'sukhe / jIvite maraNe mokSe bhave syAM samadhIH kadA // 41 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte TIkA-kadA kasminkAle / syAM bhaveyaM bhavitumarhAmyahaM bhaviSyAmIti yA / kiMviziSTaH, samadhIH tulyamanAH / kva kka, pure prItikAraNe cAturvarNyasamRdhyadhiSThAnanagare / tathA tadviparIte araNye aTavyAM / etayordvayorapi rAgadveSanibandhanayorupekSApariNataH kadA bhaviSyAmItyarthaH / evamuttaratrApi yojyaM / tathA maNa vajrAdine / reNau rajasi / tathA mitre suhRdi / zatrau cApakartari / tathA sukhe AlhAda nAkAre / asukhe ca duHkhe dehamanastAparUpe / tathA jIvite puruSArthasiddhihetAvAyuSi / maraNe ca tadviparIte / tathA mokSe anantasukhasvarUpe / bhave ca tadviparIte / ayamatra vizeSaH - purAraNyAdiSu tulyamatitvamanyasyApi bhavet / asau tu paramavairAgyopagato mokSabhavayorapi nirvizeSamati. tvamarthayate / ' mokSe bhave ca sarvatra nisspRho munisattama" iti zruteH // 41 // yatidharmacaryAkASTAdhirohaNamAzaMsati 1 176 mokSonmukha kriyAkANDavismApita bahirjanaH / kadA lapsye samarasasvAdinAM paMktimAtmadRk // 42 // TIkA - kadA kasminkAle / lapsye prApsyAmyahaM / kAM paMktiM lakSaNayA sajAtIyatvaM / keSAM samarasasvadinAM samarasaM dhyAtRbhyeyadhyAnAnAmekI bhAve satyAnandaM svAdayantyabhIkSNaM bhUyobhUyo'nubhavantIti samarasasvAdino ghaTamAnayogA niSpannayogA vA mumukSavaH samarasasvAdinasteSAM / kiMviziSTaH san, AtmadRk AtmadarzI bhavan / kathambhUto bhUtvA mokSonmukhetyAdi - mokSe anantajJAnAdicatuSTayAvirbhAvasvabhAve niH zreyasi unmukhAH abhimukhAH udyatAsteSAM kriyAkANDagurUkulopAsanaklezAtApanAdiyoga kAyaklezAdi tena vismApito'nanya sambhAvyatayA vismayaM nIto bahirjano bahirAtmaloko yena sa tathoktaH // 42 // yogaparamakASThAmabhikAMkSati- zUnyadhyAnaikatAnasya sthANubudhyA'naDunmRgaiH / uddhRSyamANasya kadA yAsyanti divasA mama // 43 // TIkA -- kadA kasmin yogAbhyAsasamaye / yAsyanti gamiSyanti / ke, divasAH ahorAtrAH / kasya, mama tattvajJAnavairAgya sampannasya / kiMviziSTa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThodhyAyaH / 177 sataH, zUnyadhyAnakatAnasya nirvikalpasamAdhipariNatasya / punaH kiM kriyamANasya, uddhRSyamANasya skandhazrRGgakaNDUyanagocarIkriyamANasya / kairanaDunmRgaiH anaDvAhaH utkRSTapazavaH mRgA araNyacAriNo hariNAH anaDvAhazca mRgAzca anaDunmRgAstaiH / kayA, sthANubudhyA sthANuH sImAdyartha UrdhvasthitakASThavizeSa: sthANuriti vuddhiH kalpanA sthaannubuddhistyaa| yadA hi purAvahirahaM kAyotsargeNa sthAsyAmi tadA svairacAriNo vRSabhAdayaH skandhAdikaNDUtyAkulitAsta. kaNDUyanAya mAM sthANurayamiti manyamAnAH skandhAdibhirughRSyanti / evamaraNye hariNAdayo'pi / ahaM punaH purAraNyayormuktAgrahatvena tiSThan zuddhacidAnandamayaM vAtmAnamevAdhivatsyAmIti manoratho'sya mahAtmano lakSyata iti||43|| mahAnizAyAM purAdahiH proradhopavAsavatAn kAyotsargasthitAnupasargajayena yogAdacalitAnaprAcyazrAvakAn prazaMsayati-- dhanyAste jinadattAdyA gRhiNo'pi na ye'calan / tattAdRgupasargopanipAte jinadharmataH // 44 / / TIkA-vartante / ke, te prasiddhAH jinadattAdyAH jinadatto nAma zreSThI AyaH prathamo yeSAM vAriSeNakumArAdInAM te jinadattAdyAHproSadhopavAsavratinaH / kiMviziSTA, dhanyA sukRtinaH tebhyo'haM spRhayAmItyarthaH / ye kiM, ye nAcalan na calitAH / kasmAt, jinadharmataH jinoktAjinasevitAdvA sAmAyikAt / kiMviziSTAH santo, gRhiNo dvitIyAzramiNaH / kiMpunaruttarAzramiNa ityapizabdArthaH / ka sati, tadityAdi / te zrutaprasiddhAstAdRzo'nanyasahazA upasargAH zastraprahArAdayasteSAM upanipAte samIpe nipatanaM niyatamavazyambhAvi patanaM tattAdRgupasargopanipAtastasmin // 44 / / atikapratimAmupasaMharaMstadanuSTAyinaH phalavizeSamAha ityAhorAtrikAcAracAriNi vrtdhaarinn| svargazrIH kSipate mokSazrIrSayeva varasrajam // 45 // TIkA-kSipate muNcti| kA'sau, svargazrIH yathAsvaM saudharmAdikalpalakSmIH / kAM, varasra varo'bhimataH patirvaraNaM vA tatsvIkaraNaM varArthA sraka mAlA vara Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .178 sAgAradharmAmRte sak tAM varamAlAmityarthaH / ka, vratadhAriNi vratAni prAguktAni dhArayatyAtmani niraticAratayA sthirIkarotyabhIkSNamiti vratadhArI vratikapratimArUDhaH zrAva. kastasmin / kiMviziSTe, ityevamuktaprakAreNa / AhorAtrikamahorAtrabhavamAcAraM brAhmamuhUrtotthAnAdikaM caratyanutiSThatItyevaMzIlastaJcArI tasmin / atrotprekSAmAha-mokSazrIrSayeveti / mokSazriyAmIrSA'kSAntirmokSazrIrSA tyaa| iyamatra bhAvanA-yathA kAcinmahAkulInakanyA pitrAdibhiranujJAtA abhISTapatAvimaM nAnyA svIkuryAditi budhdyA varamAlAM kSipati tathA tattAdRGmahAzrAvake mokSazrIrSayA svargazrIriti bhadram // 45 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsajJAyAmAditazcaturdazaH prakramAcca SaSTo'dhyAya:samAptaH // 5 // atha sptmo'dhyaayH| atha sAmAyikAdipratimAnavakasvarUpaprarUpaNArthamupakramate / tatra yatikapratimAyAM sAmAyikaM zIlatayA nirdiSTaM tadeveha vratatvena pratipadyamAnaM prati. mArUpatAM yAtIti prarUpayannAha sudRGmUlottaraguNagrAmAbhyAsavizuddhadhIH / bhajastrisandhyaM kRcchre'pi sAmyaM sAmAyikI bhavet // 1 // TIkA-bhavet bhavitumarhati / ko'sau, vratikaH / kIdRzaH, sAmAyikI sAmAyikapratimAvAn / kiM kurvan , bhajana sevamAnaH kiM / tatsAmyaM mohakSobhavihInamAtmapariNAma / kathaM, trisandhyaM sandhyAtraye / kva sati, kRcche'pi parISahopasargasannipAte'pi / kathambhUto bhUtvA, sudRgityAdi-haksamyaktvaM mUlo. ttaraguNagrAmaH prAguktalakSaNaH dRk ca mUlottaraguNagrAmazca dRGmUlottaraguNagrAmau prazastau niraticArau dRGmUlottaraguNagrAmau sudRGmUlottaraguNagrAmau / tayorabhyAso'sakRtpravRttiH tena vizuddhA pratibandhakApAyAt prakRtasaMyamAnuSThAnasAdhanasAmarthya prAptA dhIniM yasya sa tathoktaH // 1 // vyavahArasAmAyikavidhyupadezapuraHsaraM nizcayasAmayikaM vidheyatayopadizati Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sptmodhyaayH| 179 kRtvA yathoktaM kRtikarma sandhyAtraye'pi yAvaniyama smaadheH| yo vajrapAte'pi na jAtvapaiti sAmAyikI kasya sana prshsyH|2| TIkA-sa sAmAyikArthinaH zakrAdervA na prazasyaH sarvasyApi zlAghya ityarthaH / yaH kiM, yo nApaiti na pracyavate / kasmAtsamAdheH ratnatrayaikAgralakSaNAdyogAt / kadA, jAtu kadAcidapi / kva sati, vajre'pi patati sati / kiM punaranyatropasargakAraNe / kiyatkAlamityAha -yAvaniyamaM pratijJAvadhi / eta. nizcayasAmAyikaM / kiM kRtvA, anuSThAya / kiM tat, kRtikarma / kiMviziSTaM, yathoktaM AvazyakAdhyAye yogyakAletyAdiprabandhena vyAkhyAtaM vandanAkarma / ka, sandhyAtraye'pi tisRSvapi sandhyAsu zaktyA'nyadA'pi / sAmyabhAvanAnujJA. nArtho vA apizabdaH / etadvyavahArasAmAyikam // 2 // nizcayasAmAyikazikharAdhirUDhAya zlAghate AropitaH sAmayikatrataprAsAdamUrdhani / kalazastena yenaiSA bhUrArohi mahAtmanA // 3 // TIkA-AropitaH sthApisaH / ko'sau, kalazaH / kena, tena / ka, sAmAyiketyAdi-samayaH kezabandhAdiniyamitaH kAlastatra bhavaM sAmAyikaM sAmyabhAvanaM tadeva vrataM sAmAyikavrataM tadeva prAsAdo devagRhaM durAsadatvAt durArohasvAdiSTasiddhinibandhanatvAcca tasya mUrdhani zikharAgre / yena kiM kRtaM, yena mahAsmanA gaNadharacakradharendrAdInAM spRhaNIyena Arohi aaruuddhaa| kA'sau, eSA bhUryavahArasAmAyikapUrvA nizcayasAmAyikapratimA // 3 // atha catuHzlokyA proSadhopavAsasthAnaM vyAcaSTe sa proSadhopavAsI syAdyaH siddhaH pratimAtraye / sAmyAna cyavate yAvatproSadhAnazanavratam // 4 // TIkA-syAdbhavet / ko'sau, sa zrAvakaH / kiMviziSTaH, proSadhopavAsI proSadhopavAsapratimAvAn / yaH kiM, yo na cyavate na bhrazyati / kasmAtsAmyAt bhAvasAmAyikAt / proSadhopavAsazIle tu taduparame nAmAdisAmAyikapaJcakasyApyanucaraNAt / kiyakAlaM, yAvatproSadhAnazanavrataM proSadhopavAsaprati Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 sAgAradharmAmRte jJAviSayIkRtAn SoDaza yAmAn / kiMviziSTaH san, siddhaH niSpanna: pratIto vA / kva, pratimAtraye darzanavratasAmAyikapratimAsu // 4 // proSadhopavAsino niSThAkASTAM nirdizati tyaktAhArAGgasaMskAravyApAraH proSadhaM zritaH / celopasRSTamunivadbhAti nedIyasAmapi / / 5 // TIkA-bhAti pratibhAsate / ko'sau, proSadhaM zritaH proSadhopavAsaniSThaH / / kiMvat, celopasRSTamunivat upasargavazAdvastreNa veSTito nirgrantho yathA brahmacaryadhAraNazarIrAdimamatvavarjanayogAt / keSAM, nedIyasAM pAzvavartilokAnAM bAndhavAdInAM vA / vizeSato'nyeSAmityapizabdArtho vismaye vA apizabdaH / kiMviziSTaH san, tyaktetyAdi-AhAro'zanAdizcaturvidhaH aGgasaMskAraH snAnodvartanavarNakavilepanapuSpagandhaviziSTavastrAbharaNAdivyApAraH sAhacaryAtsAvadyArambhaH AhArazcAGgasaMskArazca vyApArazcAhArAGgasaMskAravyApArAstyaktAH sarvAtmanAH pratyAkhyAtAste trayo yena / etena AhArAditrayavarjanAbrahmacaryadhAraNAca catu:rvidhaM proSadhavratamuktam // 5 // sAmAyikoSadhopavAsayoH pratimAbhAve yuktimAha yatprAksAmAyikaM zIlaM tadrataM pratimAvataH / yathA tathA proSadhopavAsopItyatra yuktivAk // 6 // TIkA-asti / kA'sau, yuktivAk samAdhAnavacanaM / kva, atra sAmAyi-- kapoSadhopavAsayoH pratimAbhAvavipratipattau / kathaM, iti kimiti bhavati / ko'sau, prAk zIlatayA abhyastaH proSadhopavAso'pi / kiM, vrataM / kasya, pratimAvataH caturthasaMyamavizeSapadamanutiSThataH zrAvakasya / kathaM, tathA / yathA kiM, yathA bhavati / kiM tat, sAmAyikaM / kiM bhavati, vrataM sasyavadrakSaNIyatvAt / kasya, pratimAvataH tRtIyasaMyamavizeSapadamanutiSThataH zrAvakasya / yata kiM, yatsAmAyikaM bhavati / kiM, zIlaM sasyasya vRtiriva mukhyatayA rakSaNIyasya vratasya rakSaNakAraNatvAt / kva, prAk vratapratimAnuSThAnasamaye // 6 // paramakASTApratipannAn proSadhopavAsinaH prazaMsati Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / nizAM nayantaH pratimAyogena duritacchide | ye kSobhyante na kenApi tAnnumasturyabhUmigAn // 7 // TIkA - numaH stumo vayaM / kAn tAn turyabhUmigAn caturthI saMyamavizepadavImArUDhAn | ye kiM, ye na kSobhyante samAdherna pracyAvyante / kena, kenApi paripaNopasargeNa vA / kiM kurvantaH, nayanto laGghayantaH / kAM, nizAM parvarAtriM / kaida, pratimAyogena saMyatavat kAyotsargAsthAnena / kasyai, duritacchide azubhakarmanirjaraNArthaM // 7 // 1 atha sacittaviratasthAnaM catuHzlokyA vyAcaSTe harItAGkurabIjAmbulavaNAdyamAsukaM tyajan / jAgratkRpazcaturniSThaH sacittavirataH smRtaH // 8 // 181 TIkA - smRtaH / sUtrajJairAmnAtaH / ko'sau sacittaviratazrAvakaH / kiM kurvan tyajan varjayan abhakSayannityarthaH / kiM tat, harItAGkurabIjAmbulavaNAdi aGkuraH prarohaH bIjaM prarohaNadravyaM ambu jalaM lavaNaM saindhavAdi Adizabdena kandamUlaphalapatrakarIrAdi, aMkurazca bIjaM ca aMkurabIjamupalakSaNAt tvakpatrAdi, harItamamlAnArdrAvasthaM / harItaM ca tadaMkurabIjaM ca harItAMkurabIjaM taccAmbulavaNAdi ca harItAMkurabIjAmbulavaNAdi / kiMviziSTamaprAsukamanagnipakkamityarthaH / atra ca dvitIyapAde navAkSaratvaM na doSAya anuSTubhi navAkSarasyApi pAdasya ziSTaprayoge kvApi kvApi dRzyamAnatvAt / yathA-RSabhAdyA varddhamAnAntA jinendrA daza paMca vetyAdiSu / athavA harItAGkurabI jAlava`NAdyaprAsukaM tyajanniti pAThaH / atra Apo jalaM / kiMviziSTo'sau, jAgratkRpo yataH jAgratI nityaM hRdi sphurantI kRpA anukampA yasya sa jAgratkRpo `dayAmUrtirityarthaH / kathambhUto bhUtvA, harItAGkurAdikamabhakSayansacittavirataH smRtaH caturniSTaH catasRSu pUrvoktapratimAsu niSThA nirvAho yasya sa ca jAgratkRpa iti samarthayate-- 'caturniSTaH // 8 // pAdenApi spRzannarthavazAdyo'tiRtIyate / haritAnyAzritAnantanigotAni sa bhokSyate // 9 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 sAgAradharmAmRte wwwwwwwwww TIkA-bhokSyate kAkA na bhakSayiSyatItyarthaH / ko'sau, sa paJcamasaMyama.sthAnasAdhanodyataH zrAvakaH / kAni, haritAni haritAvasthavanaspatIn / kiMviziSTAni, AzritAnantanigotAni AzritAni saMsaktAni anantAni nigotAni nigotAkhyAH sAdhAraNazarIravanaspatikAlikA yeSu tAni / uktaM cArSe brAhmaNasRSTiprastAve-santyevAnantazo jIvA hariteSvaMkurAdiSu / nigotA iti sArvajJa devAsmAbhiH zrutaM vacaH // 1 // yaH kiM, yo atiRtIyate pAkSikAdya. pekSayA atizayena ghRNAM karoti / kiM kurvan, spRzan parAmRzan / kAni tathAbhUtaharitAni / kena, pAdena caraNena kiM punarhastAdinetyapizabdArthaH / kasmAt, arthavazAt prayojanAnurodhAt / kiM puna: prayojanAbhAvAt / prayojanaM vinA sthAvaravirAdhanAdapi nivRttipratijJAnAt // 9 // . sacittaviratebhyaH zlAghate aho jinoktiniputiraho akSajitiH satAm / nAlakSyajantvapi harit psAntyete'sukSaye'pi yt||10|| TIkA-aho Azcarya vartate / kA'sau, jinoktinirNItiH jinAgamanizcayaH keSAM, satAM prakaraNAt sacittaviratiprayatAnAM / tathA aho Azcarya vartate / kA'sau, akSajitiH indriyajayaH / keSAM, satAm / atropapattimAha-yadyasmAt na psAnti na bhakSayanti / ke, ete santaH / kiM tat, harit haritaM / kiMvi. ziSTamapi, alakSyajantvapi alakSyAH asmadAdyapekSayA kevalAgamagamyatvAt pratyakSAdyasaMvedyAH jantavaH prANino yasmin tadalakSyajantu haritaM vastu / kiM punadRzyAnumeyaprANikamityapizabdArthaH / ka sati, asukSaye'pi asUnAM kSayaH pralayaH asukSayastasminnapi prANeSu nazyatsvapi / punaH, prakArAntareNa jIvite smbhvtiitypishbdaarthH| atrAlakSyajantvapItyanena jinAgamaprAmANyavizvAso'. sukSaye'pItyanena ca jitendriyatvaM samarthyate // 10 // ___ sAmprataM bhogopabhogaparimANazIlAticAratvenoktaM sacittabhojanamiha tyajyamAnaM pratimAbhAvaM yAtItyupadizati sacittabhojanaM yatpAG malatvena jihAsitam / .. vratayatyaGgipaJcatvacakitastacca paJcamaH // 11 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / 183 - TIkA - vratayati vratatvena pratyAkhyAti / ko'sau, paJcamaH sacittaviratyudyataH / kiM tat, tacca tadapi / kiMviziSTo, yataH aGgipaJcatvacakita: aGginAM bhakSyamANasacittadravyAzritajIvAnAM paJcatvaM maraNaM aGgipaJcatvaM tasmAccakito bhIto yataH / yatkiM yajihAsitaM tyaktumiSTaM zIlopadezasyAbhyAsadazAviSayatvAt / kiM tat, sacittabhojanaM jIvAzritadravyavalbhanaM / kena, vratikena / kena kRtvA, malatvena bhogopabhogaparimANAkhyazIlAticAratvena / kka, prAk zIlopadezasamaye / svAmI punarbhogopabhogaparimANazIlAticArAnanyathA paThitvA paJcamapratimAmevamadhyagISTa -- mUlaphalazAkazAkhAkarIrakandaprasUnabIjAni / nAmAni yo'tti so'yaM sacittavirato dayAmUrtiH // 11 // atha rAtribhaktavrataM catuHzlokyA vyAkariSyan Adau tallakSaNamAha strIvairAgyanimittaikacittaH prAgvRttaniSThitaH / yastridhA'hni bhajena strIM rAtribhaktatratastu saH // 12 // TIkA -- sa tu zrAvako bhavati / kiMviziSTaH, rAtribhaktavrataH / yaH kiM, yo na bhajet na sevet / kAM, strIM niHzeSAmapi yoSAM / ka, ahni dine / kathaM, tridhA manovAkkAyakRtakAritAnumataiH / kiMviziSTaH san strItyAdi - strIvairAgyanimittAni kAmadoSAH strIdoSAH strIsaGgadoSA azaucamAryasaGgatizceti paJca teSvekacitto yaH sa yathoktaH tadekAgramanA ityarthaH / kathambhUto bhUtvA prAgvRtaniSThitaH pUrvoktapratimApaJcakAcAranirUDhaH // 12 // 9 SaSTapratimAniSTAnabhiSTauti aho citraM dhRtimatAM saGkalpaccheda kauzalam / yannAmApi mude sAspi dRSTA yena tRNAyate // 13 // -- TIkA - aho citramAzcaryaM vartate / kiM tat, saMkalpacchedakauzalaM manovyApAranirodhasAmarthyaM / keSAM dhRtimatAM saMtoSabhAvanAyuktAnAM puMsAM / yena kiM, yena saMkalpaccheda kauzalena tRNAyate tRNavatpratibhAti abhogyatayA''tmAnaM teSAM darzayatItyarthaH / kA'sau, sA'pi kAntA / kiMviziSTA satI, dRSTA cakSucarIkRtA / tathA AvRtyA sA kAntA dRSTA'pi kiM punaH zrutA saMkalpitA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte cetyapizabdArthaH / gRhasthasya hi svadArAnprati prema havyApArazca duHkhaM prtipede| sA kA, yannAmApi yasyAH sajJA'pi zrutA bhavati / kasyai, mude priitye| kiM punadarzanAdikamityapizabdArthaH // 13 // etasya rAtryAdAvapi maithunavinivRttimupapAdayannAha rAtrAvapi RtAveva santAnArthamRtAvapi / bhajanti vazinaH kAntAM na tu parvadinAdiSu // 14 // TIkA-bhajanti sevante / ke, vazino jitendriyAH |kaaN, kAMtAM / priyaaN| ka, RtAveva puSpadarzanottarabhAvicaturthadivasasnAnAnantarameva nAnyadA / ka,rAtrAvapi nizyapi / tathA RtAvapi santAnArthameva te bhajanti tAM na viSayasukhArtha / evazabdo'tra sandazakanyAyena ubhayatra yojyaH / na tu punaH kathamapi vazinastriyaM bhajanti / keSu, parvadinAdiSu parvadinAni dharmakarmAnuSThAnadinAnyaSTamyAdIni Adizabdena amAvAsyAgrahaNAdIni gRhyante // 14 // adhunA cAritrasArAdizAstramatena rAtribhaktavataM niruktyA lakSayan ratnakaraNDakAdiprasiddha tadartha kathayati rAtribhaktavato rAtrau strIsevAvartanAdiha / nirucyate'nyatra rAtrau caturAhAravarjanAt // 15 // TIkA-nirucyate vyutpAdyate / ko'sau, rAtribhaktavataH samAsazabdaH / kva, iha asmin cAritrasArAdizAstrAnusAriNi granthe / kasmAt, rAtrI nizi strIsevAyA vartanAt rAtrau bhaktaM strIbhajanaM vratayati rAtribhaktavata iti tacchabdasya vyutpAdanAt / anyatra punA ratnakaraMDakAdizAstre rAtribhaktavatazabdo nirucyate / kasmAt, rAtrI caturAhAravarjanAt rAtrau bhaktaM caturvidhamapyAhAraM vratayati pratyAkhyAtIti rAtribhaktavata iti tacchabdavyutpAdanAt / yadAha svAmI--annaM pAnaM khAdyaM leAM nAnAti yo vibhAvaryAm / sa ca rAtribhaktavirataH sattveSvanukampamAnamanAH // 15 // atha brahmacaryasthAnaM vyAcaSTe Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AM saptamodhyAyaH / 185 tttaahsNymaabhyaasvshiikRtmnaastridhaa| yo jAtvazeSA no yoSA bhajati brahmacAryasau // 16 // . TIkA-bhavati / ko'sAvasau zrAvakaH / kiMviziSTo, brahmacArI brahmaNi cAritre Atmani jJAne carati pravartata ityevaMvataH / yaH kiM, yo no bhajati na sevate / kAH, yoSAH strIH / kiMviziSTAH, azeSAH mAnavIdevIstirazcIstatpratikRtizca / kadA, jAtu kadAciddivA rAtrau ca / kathaM, tridhA trividhena / kathambhUto bhUtvA tadityAdi-sa prAk pratimASaTkanirdiSTaH tAdRk kramopacita: saMyamaH prANendriyaparihArarUpApahRtasaMyamaikadezastasyAbhyAso bhAvanA tena vazIkRtaM svAdhInatA nItaM manazcittaM yena sa tathoktaH // 16 // brahmacAriNaM zlAghate-- ananta zaktirAtmeti zrutirvastveva na stutiH / yatsvadravyayugAtmaiva jagajaitraM jayetsmaram // 17 // TIkA--bhavati / kA'sau, zrutirAptopadezaH / kathaM, iti evaMsvarUpA / bhavati / ko'sAvAtmA puruSaH / kiMviziSTo'nantazaktiH anantA niHsImAH zaktayo arthakriyAkArisAmarthyAni yasya saH anantazaktiH / iti zrutiH / kiM bhavati, vastveva vastuviSayaiva / na bhavati sA / sA kiM, stutiH guNAlpatve sati tadvahutvakathanaM / kuta ityAha-yadyasmAt jayet pratibannIyAt / ko'sAvAsmaiva / kiMviziSTaH, svadravyayuk paradradhyavyAvartanena AtmadravyaM samAdadhAnaH / kaM, smaraM kandarpa / kiMviziSTaM, jagajaitraM jagatAM paradravyapravRttimatAM prANinAM jaitramabhibhAvukaM // 17 // mandamatyanujighRkSayA brahmacaryamAhAtmyamAha vidyA mantrAzva sidhyanti kiGkarantyamarA api / krUrAH zAmyanti nAmnA'pi nirmlbrmhcaarinnaam||18|| TIkA-siddhayanti varapradA bhavanti / kAH, vidyAH saadhitsiddhaaH| mantrAzca paThitasiddhAH / tathA kikaranti kiGkarA iva Acaranti / ke, amarAH devAH kiM punarmAnavAstiryaJco vetyapizabdArthaH / tathA zAmyanti upasargakaraNAniva Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186. sAgAradharmAmRte rtante / ke, krUrAH brahmarAkSasAdayaH / kena, nAmnA saJoccAraNamAtreNa / kiM punaH sannidhAnenetyapizabdArthaH / keSAM, nirmalabrahmacAriNAM niraticArabrahmacarya bhAjAm // 18 // prasaGgavazAbrahmacaryAzramaM kiJcibyAcaSTe prathamAzramiNaH proktA ye paJcopanayAdayaH / te'dhItya zAstraM svIkuryurdArAnanyatra naiSThikAt // 19 / / TIkA-ye proktAH paramAgame pratipAditAH / ke, prathamAmiNaH mauJjIbandhanapUrvavratAnuSTAyinaH / kati, paJca / ke, te upanayAdayaH upanaya AdiryeSAmavalambAdInAM te / tatra upanayabrahmacAriNo gaNadharasUtradhAriNaH samabhyastAgamA gRhidharmAnuSThAyino bhavanti / avalambabrahmacAriNaH kSullakarUpeNAgamamabhyasya parigRhItagRhAvAsA bhavanti / adIkSAbramhacAriNo veSamantareNAbhyastAgamA gRhadharmaniratA bhavanti / gUDhabramhacAriNaH kumArazramaNAH santaH svIkRtAgamAbhyAsA bandhubhiduHsahapariSahairAtmanA nRpatibhiI nirastaparamezvararUpA gRhavAsaratA bhavanti / naiSThikabramhacAriNaH samadhigatazikhAlakSitaziroliGgA gaNadharasUtropalakSitavakSoliGgAH zuklaraktavasanakaupInakaTIliGgAH tathA bhikSAvRttayo devArcanaparA bhavanti / te kiM kuryarityAha-parigRhNIyuH / ke, te / kAn, dArAn, patnIH / kiM kRtvA, adhItya paThitvA / kiM tat, zAstramupAsakAdhyayanAdi zrutaM / kathamanyatra / kasmAt, naiSThikAt naiSThikaM varjayivetyarthaH // 19 // jinadarzane varNAzramavyavasthA kutrAstIti pRcchantaM pratyAha brahmacArI gRhI vAnaprastho bhikSuzca saptame / catvAro'Gge kriyAbhedAduktA varNavadAzramAH // 20 // 'TIkA-uktAH prItAH / ke, AzramAH A zAstroktakAlAt zrAmyanti yathAsvaM tapasyantItyAzramAH / kiMvat, varNavat brAhmaNAdayo varNA ythaa| kasmAta, kriyAbhedAt dharmakarmavikalpAt / kati, catvAraH / kva, angge| kiMviziSTe, saptame upAsakAdhyayanAkhye / tAnevopadeSTumAha-brahmacArI gRhI vAnaprastho Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / 187. bhikSuzceti / uktaM ca / brahmacArI gRhasthazca vAnaprasthazca bhikSukaH / ityAzramAstu jainAnAM saptamAGgAdviniHsRtAH // 1 // takriyAbhedastu kiJcidayaM dayatebrahmacAriNastAvadimAH kriyaaH| dvijasUnorgarbhASTame varSe jinAlaye kRtArhatpU janasya kRtamauNDyasya triguNamaujIbandhasaptaguNagranthitayajJApavItAdi liGgaM vizuddhaM sthUlahiMsAviratyAdivrataM brahmacaryopabRMhitaM gurusAkSikaM dhAraNIyaM / takriyAprapaJcaH punarArSe-zikhI sitAMzukaH sAntarvAsA nirveSavikrayaH / vratacinhaM dadhatsUtraM tadokto brahmacAryasau // caraNocitamanyacca nAmadheyaM tadA'sya vai| vRttizca bhikSayA'nyatra rAjanyAdudghavaibhavAt / / ityAdigranthenoktaH prati. pattavyaH / pUrvoktanityanaimittikAnuSThAnastho gRhasthaH / sa dvedhA jAtitIrthakSatriyabhedAt / tatra jAtikSatriyAH kSatriyabrAhmaNavaizyazUdrabhedAccaturvidhAH / tIrthakSatriyAH svajIvitavikalpAdanekabhedA bhidyante / vAnaprasthA aparigRhItajinarUpA vastrakhaNDadhAriNo niratizayatapasyudyatA bhavanti / bhikSavo jinarUpa. dhAriNo bahudhA bhavanti / tadyathA-dezapratyakSavitkevalabhRdiha muniH syAdRSiH prAptaRddhirArUDhazreNiyugmo jinayatiranagAro'paraH sAdhuvargaH / rAjA brahmA ca devaH parama iti RSirvikriyA'kSINazaktiprApto budhdyauSadhIzo vividhanayapaTurvi. zvavedI krameNa // 1 // takriyAzca prAkprabandhenoktAstadvadvarNakriyAzca vyAkhyAtA // 20 // athArambhavirataM dvAbhyAmAhanirUDhasaptaniSTho'GgighAtAGgatvAtkaroti na / naM kArayati kRSyAdInArambhaviratastridhA // 21 // TIkA-- na karoti na kArayati ca ko'sAvArambhavirataH zrAvakaH / kAn, kRSyAdIn kRSisevAvANijyAdivyApArAn / na punaH snapanadAnapUjAbhidhAnAdyArambhAn / teSAmaGgighAtAGgatvAbhAvAt / prANipIDAparihAreNaiva tatsambhavAt / vANijyAdyArambhAdapi tathA sambhavastarhi vinivRttirna syAditi cede. bametat / kathaM, tridhA / kasmAt, aGgighAtAGgatvAt prANivadhanibandhanatvAt / kathambhUto bhUtvA, nirUDhasaptaniSThaH niSThitaprAksaptapratimAsaMyamaH putrAdIna pratyanumateH kadAcinnivArayitumazakyatvAnmanovAkkAyaiH kRtakAritAbhyAmeva sAvadyArambhAnnivartate ityatra tAtparyArthaH // 21 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 sAgAradharmAmRte etadeva samarthayate yo mumukSuraghAdvibhyattyaktuM bhaktamapIcchati / pravartayetkathamasau prANisaMharaNIH kriyAH // 22 // TIkA-kathaM pravartayet kuryAt kArayecca / ko'sAvasAvaSTamazrAvakaH / kAH, kriyAH / kiMviziSTAH, prANisaMharaNIH jIvaghAtikAH / yaH kiM, ya icchati vAMcchati / kiM kartu, tyaktuM pratyAkhyAtuM / kiM tat, bhaktamapi prANisaMharaNakAraNaM bhojanamapi / kiM kurvan, bibhyat / ksmaadghaapaapaat| kiMviziSTaH san, mumukSuH kRtsnakarmavipramokSamicchuH // 22 // atha parigrahavirataM saptazlokyA vyAcaSTe sa granthavirato yaH prAgvatavAtasphuraddhRtiH / naite me nAhameteSAmityujjhati parigrahAn // 23 TIkA-sa bhavati / kimAkhyo, grnthvirtH| yaH kiM, ya ujjhati tyajati / kAn, parigrahAn vAstukSetrAdIn daza / kathaM, iti evaM saMkalpya / na bhavanti / ke, ete vAstukSetrAdayo'rthAH / kasya, me mama svatvabhogyatvAdinA sambaddhAH / tathA na bhavAmyahaM / keSAmeteSAM svAmitvabhoktRtvAdInAM sambandhI / kiMviziSTaH san, prAgityAdi-prAcAM darzanikAdipratimAMviSayANAM vratAnAM saMyamavizeSANAM vrAtaH saGkAtaH prAgvratavAtaH tena sphurantI jAgratI dhRtiH santoSo yasya sa tathoktaH / kiM ca / svAcArAprAtilomyena lokAcAraM pramANayediti vacanAtsarvatra svasvasthAnAvirodhenaiva pUrvasthAnAnuSTAnamanuSTeyam // 23 // etasya sakaladattimuttaraprabandhena vyAcaSTe athAhUya sutaM yogya gotraja vA tathAvidham / brUyAdidaM prazAn sAkSAjAtijyeSThasadharmaNAm // 24 // TIkA--athAdhikAre itaH sakaladAttarAdhikriyata ityarthaH / brUyAt vyaahret| ko'sau, prazAn prazamaparo navamaH zrAvakaH / kaM, sutaM putraM / kiMviziSTaM, yogyaM svbhaarkssmN| kiM kRtvA, AhUya bhAkArya / vA athavA yogyaputrAbhAve Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / 189. gotraja bhrAtRtatputrAdikaM / kiMviziSTaM, tathAvidhaM yogyaputratulyaM / kiM brUyAdidaM vakSyamANaM / kathaM, sAkSAt samakSaM / keSAM, jAtijyeSThasadharmaNAM jAtA brAmhaNatvAdau jyeSThA mukhyA jAtijyeSThAste ca te sadharmANazca sAdharmikAste SAm // 24 // tAtAdyayAvadasmAbhiH pAlito'yaM gRhAzrayaH / virajyainaM jihAsUnAM tvamadyAhosa naH padam / / 25 / / TIkA-he nAta svastha poSyatvasUcanagarbha putrAdeH priyatvAmaMtraNamidaM / pAli. to yathAvidhi nirvAhitaH / ko'sAvayaM prastuto gRhasthAzramo gRhasthAcAraH / / kairasmAbhiH navamapratimAnuSThAnaniSThAbhyudyataiH / kathamadyayAvat idaMdinAvadhi / adya samprati / arhasi svIkartumucito'si / ko'sau, tvaM / kiM tat, padaM triva. gesAragRhAcArAnuvartanalakSaNaM / keSAM, naH asmAkaM / kiM cikIrSuNAM, jihAsUnAM tyakttumicchUnAM / kamenaM gRhAzramaM / kiM kRtvA, virajya bhavAGgabhogeSu vairAgyaM gatvA // 25 // putraH pupUSoH svAtmAnaM suvidheriva kezavaH / ya upaskurute vapturanyaH zatruH sutacchalAt // 26 // TIkA- ya utpannaH punIte vaMzaM sa putra iti vacanAt sa putro bhaNyate / yaH kiM, ya upaskurute gRhAdimamatvacchedenAtizayamAdatte / kasya, vastuH pituH / kiM cikIrSoH, pupUSoH zodhayitumicchoH / kaM, svAtmAnaM svacidrUpaM / ka iva kasyetyAha-suvidherityAdi yathA upazcakre / ko'sau, kezavaH kezavo nAma zrImatIcarastatputraH / kasya, suvidheH vRSabhanAthasya pUrvabhave suvidhinAmno rAjJaH / uktaM cArSe-nRpastu suvidhiH putrasnehAdgArhasthyamatyajan / utkRSTopAsakasthAne tapastepe suduzcaraM // uktalakSaNavaiparItye putrasthApi zatrutvaM vaktumAha-bhavati / ko'sau, anyaH putraH / kiMviziSTa, zatruH zAtayitA iSTavighAtitvAt / kasmAt, sutacchalAtputravyAjAt // 26 // upasaMhAramAha Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 sAgAradharmAmRte tadidaM me dhanaM dharmya poSyamadhyAtmasAtkuru / saiSA sakaladattirhi paraM pathyA zivArthinAm // 27 // TIkA- -yata evaM tattasmAt | AtmasAtkuru svAyattaM vidhehi tvaM / kiM tat, idaM vartamAnaM me mama sambadhi dhanaM grAmasuvarNAdikaM dharmyaM caityAlayapAtradAnAdikaM poSyaM ca gRhiNImAtRpitrAdi / kuta etadityAha - hi yasmAdvartate / kAssau, sA sUtroktA eSA vidhIyamAnA sakaladattiranvaya dattya parAbhidhAnA / kIdRzI, pathyA patho'napetA ratnatrayAnugatetyarthaH / keSAM, zivArthinAM mumukSUNAM / kathaM, paraM atyartham // 27 // vidIrNamohazArdUlapunarutthAnazaGkinAm / tyAgakramo'yaM gRhiNAM zaktyA''rambho hi siddhikRt ||28|| TIkA-vartate / ko'sAvayaM prakRtaH tyAgakramaH zanaiH zanairbahirantaH saGgavarjanaM / keSAM gRhiNAm / kiMviziSTAnAM vidIrNetyAdi -- vidIrNastattanniSTA sauSThavena bhinnaH sa cAsau mohazArdUlazca mamakAravyAghraH tasya punarutthAnaM bhUyo nihantumabhiyogastaM zaGkante vikalpayantyabhIkSNamiti tacchaMkinasteSAM / arthasamarthamAha - hi yasmAdbhavati / ko'sAvArambhaH aihikamAmutrikaM vA abhimatArthaM sAdhayitumupakramaH / kayA, zaktyA svasAmarthyena kriyamANaH / kiMviziSTo bhavati, siddhikRt abhipretArthasAdhakaH || 28 // , evaM vyutsRjya sarvasvaM mohAbhibhavaddAnaye / kiJcitkAlaM gRhe tiSThedaudAsyaM bhAvayansudhIH // 29 // TIkA-tiSThedAsIta / ko'sau, sudhIH tattvajJAnasampannaH / kvagRhe / kaM, kAlaM / kiyantaM, kiMJcitstokaM / kiM kurvan, bhAvayannabhyasyan / kiM tadaudAsyamupekSAM / kasmai, mohetyAdi / mohena mamatvena abhibhatra upekSAzaithilyaM yena pRSTo vA Ara-mbhAdau putrAderanumatiM dAsyate tasya hAnaye nirAkaraNArthaM / kiM kRtvA, vyutsRjya vizeSaNamidaM vidhipUrva vA tyaktvA / kiM tatsarvasvaM cetanamacetanaM ca svaM vastu / kathameva mitthaM / kiJcitkAlamityanena sitAmbaraparikalpitaM pratimAsu kAlani Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / yamaM nirAkaroti tadgranthAnuvAdastu jJAnadIpikAyAM draSTavyaH / gRhe tiSTedityanena svAMgAcchAdanArthaM vastramAtradhAraNamamUchImasya lakSayati / tena vinA gRhe'vasthAnAnupapatteH / tathA hyAgamaH " mottUga vattamittaM pariggahaM jo viva. jade sesaM / taM tattha vimucchaNNaM karedi jAga so sAvao Navamo // 29 // athAnumativirataM saptazlokyA vyAcaSTe navaniSThAparaH so'numativyuparataH sadA / yo nAnumodeta granthamArambhaM karma caihikam / / 30 // TIkA-sa bhavati / kiMviziSTo'numativyuparato'numativirata ityarthaH / yaH kiM, yo nAnumodate nAnumanyate / kaM, granthaM dhndhaanyaadikN| tathA ArambhakRpyAdikaM / tathA karma vyApAraM / kiMviziSTamahika vivAhAdikaM / kathaM, vidhA manovAkAyaiH / kiMviziSTaH san , navaniSThAparaH darzanikAdipratimAna vakAnuSTAnaniSTaH // 30 // etasya vidhivizeSamAha caityAlayasthaH svAdhyAyaM kuryAnmadhyAhnavandanAt / UrdhvamAmantritaH so'dyAdgahe svasya parasya vA // 31 // TIkA---kuryAdvidadhyAtko'sAvasau anumativirataH / kaM, svAdhyAyamAgamAdhyayanaM / kiMviziSTaH san, caityAlayasthaH jinagahe tiSThan / tathA adyAt bhuJjIta saH / kva, gRhe / kasya, svasya AtmIyasya putrAdeH parasya vA yasya kasya dhArmikasya / kiMviziSTaH san, AmaMtrita AhUtaH / kathamUrdhvamupariSTAt / kasmAnmadhyAhnavandanAt mAdhyAhnikakRtikarmaNaH pazcAt // 31 // asyaivoddiSTatyAgArtha bhAvanAvizeSaM zlokadvayenAha yathAprAptamadandehasidhyartha khalu bhojanam / dehazca dharmasidhdyartha mumukSubhirapekSyate // 32 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 sAgAradharmAmRte sA me kathaM syAduddiSTaM saavdhaavissttmshntH| karhi bhaikSAmRtaM bhokSye iti cecchejitandriyaH 33 yugmam TIkA-icchecca AkAMkSedasau / kiM. iti etat / kiM kurvan bhuJjAnaH / kiM, yathAprAptaM yadyallabdhaM tattatsaMyamAvirodhenAznannityarthaH / kiMviziSTo, yataH jite. ndriyH| jitAni vazIkRtAnIndriyANi sparzanAdIni yena sa jitendriyaH / kimetadicchadityatrAha-khalu nizcayena / apekSyate AkAMkSyate / kiM tat, bhojanaM / kaiH, mumukSubhiH / kimarthaM, dehasidhdyarthaM shriirvrtnaath| tathA apekSyate dehastaH / kimartha, dharmasidhyarthaM ratnatrayAniSpattyarthaM / sA ca dharmasiddhiH kathaM na kathamapi syAt / kasya, me mama / kiM kurvato'nato bhujAnasya / kiM tat, uddiSTaM svoddezena sAdhitamAhAraM / kiMviziSTaM, sAvadyAviSThaM sAvadhenAdhaHkarmaNA saMsRSTaM / tata: karhi kasminkAle / bhokSye valbhidhye'haM / kiM tat, bhaikSAmRtaM bhikSyanta iti bhikSAH yAcitaprAptAhArAH bhikSANAM samUho bhaikSaM bhaikSamamRtamivAjarAmaratvahetutvAt // 32 / 33 // asyaiva gRhatyAgavidhimAha paJcAcArakriyAyukto niSkramiSyannasau gRhAt / ApRccheta gurUn bandhUn putrAdIMzca yathocitam // 34 // TIkA-ApRccheta saMvadedasau / kAnputrAdIn / kathaM, yathocitaM yathArha / kiM kariSyan , niSkramitumicchan / kasmAdhAt dravyabhAvagehAt / kiMviziSTaH san , paJcAcArAkriyoyuktaH paJcAnAM jJAnAdyAcArANAM karaNe tatparaH / atrAyaM vidhiHaho kAlavinayopadhAnabahumAnAnivArthavyaJjanatadubhayasampannatvalakSaNajJAnAcAra na zuddhasyAtmanastvamasIti nizcayena jAnAmi, tathApi tvAM tAvadAzrayAmiH yAvattvatprasAdAcchuddhamAtmAnamupalabhe / aho niHzaMkitatvaniHkAMkSitatvanirvi. cikitsitatvanirmUDhadRSTitvopabRMhaNasthitIkaraNavAtsalyaprabhAvanAlakSaNadarzanAcAra, zeSaM pUrvavat / aho mokSamArgapravRttikAraNapaJcamahAvratopetakAyavAGmano. guptIryAbhASeSaNApAnanikSepaNapratiSThApanasamitilakSaNacAritrAcAra, zeSaM pUrvavat / aho anazanAvamodaryavRttiparisaMkhyAnarasaparityAgaviviktazayyAsanakAyaklaze Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / 193 prAgvat // aho samastetarAcArapravartakasvazaktyanigRhanalakSaNavIryAcAra, zeSaM prAgvat / atha yathocitametadAcakSmahe / / tathAhi-aho madIyazarIrajanakasyAtman aho madIyazarIrajananyAtman nAyaM madAtmA yuvAbhyAM janito bhavatIti nizcayena yuvAM jaaniitN| tata ApRSTau yuvAmimamAtmAnaM vimuJcata / ayamA. tmA'dyodbhinnajJAnajyotirAtmAnamevAtmano'nAdijanakamupasarpati / tathA aho madIyazarIrabandhujanavartina AtmAnaH ayaM madAtmA na kiJcanApi yuSmAkaM bhavatIti nizcayena yUyaM jAnItha tata ApuSTA yUyaM, zeSaM pUrvavat / na varaM janakamityasya sthAne baMdhumiti paThanIyaM / aho madIyazarIraputrasyAtman madAtmano na tvaM janyo bhavasIti nizcayena tvaM jAnIhi tata ApRSTastva. mimamAtmAnaM vimuJca, zeSaM prAgvat / na varaM baMdhusthAne janyaM paThet // aho madIyazarIraramaNyA Atman madAtmA na tvAM ramayatIti nizcayena tvaM jAnIhi tata ApRSTastvamimamAtmAnaM vimuJca / ayamAtmA'dyodbhinnajJAnajyotiH svAnubhUtimevAtmano'nAdiramaNImupasarpatItyAdi // 34 / / vinayAdAcArasya bhedaM vistareNa prAguktamidAnIM sukhasmRtyarthaM saMkSipya punarAha sahanivRttatapasAM mumukSonirmalIkRtau / yatno vinaya AcAro vIryAcchuddheSu teSu tu // 35 // TIkA-bhaNyate sUribhiH / ko'sau, vinyH| kiM, yatnaH praNidhAnaM / kva, nirmalIkRtau malApanayane / sanivRttatapasAM samyagdarzanajJAnacAritratapasAM / kasya, mumukSoH na bubhukSoH / AcArastu bhaNyate / kiM, yatnaH / keSu, teSu sahagAdiSu caturpu / kiviziSTeSu, zuddheSu nirmalIkRteSu / kasmAt, vIryAt svazaktimanigRhya / etena paJcamo vIryAcAraH sUcyate // 35 // sampratyupasaMharati iti caryA gRhatyAgaparyantAM naiSThikAgraNIH / niSThApya sAdhakatvAya paurastyapadamAzrayet // 36 // TIkA-Azrayet svIkuryAt / ko'sau, naiSThikAgraNIH naiSTikeSu dArzanikAdiSu navasvagraNIckhyo'numativirataH / kiM tat, padaM sthAnaM / kiMviziSTaM, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte paurastyaM ekAdazamuddiSTaviratyAkhyaM / kasmai, sAdhakatvAya AtmazodhanArthaM / kiM kRtvA, niSThApya parisamApya / kAM, caryA saMyamAcAraM / kiMviziSTAM, gRhatyA. gaparyantAM gRhatyAgaH paryante avasAne yasyAH tAM / kathamityevam // 36 // athoddiSTaviratasthAnaM trayodazabhiH zlokaiAcaSTe tattavratAstranirminazvasanmohamahAbhaTaH / uddiSTaM piNDamapyujjhedutkRSTaH zrAvako'ntimaH // 37 // TIkA-ujjhet tyajet / ko'sau, antimaH zrAvakaH / kiMviziSTaH, utkRSTaH ayamitthaMbhUtanayAdutkRSTo'numativiratastu naigamanayAditi jJApanArthamubhI bhikSU tau prakRSTau ceti prAguktamapIdaM vizeSaNaM punaruktaM / kimujjhet, piNDaM bhaktaM apizabdAdupadhizayanAsanAdi / kiMviziSTamuddiSTaM Atmoddezena kalpitaM / navakoTivizuddhaM svIkuryAdityarthaH / kiMviziSTaH san, tadityAdi-tAni pUrvoktAni vratAni yathAsvaM nivRttipravRttirUpANyAcaraNAni tattadratAni tAnyevAstrANi praharaNAni tairbhinno nitarAM vidAritaH sa cAsau zvasan kiJcijjIban jinarUpatAprAptiM pratibandhan moha eva mahAbhaTo durnivAravIro yasya sa tathoktaH // 37 // tadbhedalakSaNArthamAha sa dvedhA prathamaH zmazrumUrdhajAnapanAyayet / sitakaupInasavyAnaH kartaryA vA kSureNa vA // 38 // TIkA-sa utkRSTazrAvako dvedhA dvividho bhavati / tatrAdyasya prathama ityAdinA prabandhena vidhimabhidhatte-apanAyayet chedayet / ko'sau, prathama Adya uddiSTavirataH / kAn , zmazrumUrdhajAn kUrcaziraHkezAn / kayA, kartaryA kartarikayA / vA dhureNa nApitopakaraNena vaa| atra kartaryA'panAyanaM zlAdhyataraM zobhAnAkAMkSaNAt / tathA sitakaupInasaMvyAno bhavet zvetakakSApaTottarIyapaTacAsau syAdityarthaH // (2) sa utkRSTa uddiSTaviratazrAvakaH dvedhA dvividho bhavatIti sambandhaH / tatra tAvat prathamaH AdyaH / kiMviziSTaH ? sitakaupInasaMvyAnaH kaupInaM guhya Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / 'zracchAdanavastraM saMvyAnaM uttarIyavastraM kaupInaM ca saMvyAnaM ca kaupInasaMvyAnaM site vastre kaupInasaMvyAne yasya sa tathoktaH / kiM kuryAt ? apanApayet anyenotsArayet / kAn, imazrumUrdhajAn / zmazrUNi kUrcAn kezAn mUrdhajAn ziraHkezAn na tu kakSAdisthAn / kayA, kartaryA kartarikayA vA athavA kSureNa rAmazAstravizeSeNa / atra dvitIyo vAzabdaH samuccayena jJAtavyo yathAsambhavamiti // 38 // sthAnAdiSu pratilikhet mRdUpakaraNena saH / kuryAdeva catuSpamupavAsaM caturvidham // 39 // TIkA - pratilikhet bhUtalAdiSu pramRjyAt / ko'sau sa prathama utkRSTaH / kena, mRdUpakaraNena mRdunA sukumAreNa jantrabAdhakenopakaraNena vastrAdinA / keSu karttavyeSu, sthAnAdiSu UrdhvabhAveopavezana saMvezanAdiSu / tathA kuryAdeva avazyaM vidadhyAdasau / kamupavAsamanazanaM / kiMviziSTaM caturvidhaM catasro vidhA AhArAstyAjyA yasminnasau caturvidhastaM / catuSpa mAsi mAsi dvayoraSTamyordvayozcaturdazyoH // 39 // 195 svayaM samupaviSTo'dyAtpANipAtre'tha bhAjane / sa zrAvakagRhaM gatvA pAtrapANistadaGgaNe // 40 // sthitvA bhikSAM fmalAbhaM bhaNitvA prArthayeta vA / maunena darzayitvA'GgaM lAbhAlAbhe samo'cirAt // 41 // nirgatyA'nyagRhaM gacchedbhikSodyuktastu kenacit / bhojanAyArthito'yAttadbhuktvA yadbhikSitaM manAk ||42 // prArthayetAnyathA bhikSAM yAvatsvodarapUraNIm / labheta prAsu yatrAmbhastatra saMzodhya tAM caret // 43 // kalApakaM TIkA - sa prathamotkRSTo'dyAt bhuJjIta / kena, svayamAtmanA / kiMviziSTaH san, samupaviSTaH nizcalaniviSTaH / kva, pANipAtre hastapuTe / athavA bhAjane sthAyAdau / itaH zrAvaketyAdinA bhikSaNavidhimAha-prArthayet bhikSeta / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 sAgAradharmAmRte ko'sau, saH / kAM, bhikSAM / kiM kRtvA, bhaNitvA / kaM, dharmalAbhaM dharmalAbhaH zabdamuccAryetyarthaH / kiM kRtvA, sthitvA udyo bhUtvA / kva, tadaGgaNe zrAvakagRhAgrabhAge / kiMviziSTaH san pAtrapANiH bhikSApAtrahastaH / kiM kRtvA, gatvA prApya / kiM tat zrAvakagRhaM / vA athavA / sa prArthayet bhikSAM / kena, maunena / kiM kRtvA, darzayitvA dAtRdRSTigocaraM kRtvA / kiM tat aGgaM svazarIraM / tatazca gacchet vrajet / kiM tat gRhaM / kiMviziSTaM, anyat ayAcita - bhikSaM / kiM kRtvA, nirgatya yAcitabhikSAgRhAnniSkramya / kathaM, acirAt zIghraM / kiMviziSTaH, samaH rAgadveSarahitaH / kva, lAbhAlAbhe bhikSAyAH prAptAvaprAptau ca / bhikSodyuktastu bhikSAM yAcamAnaH punaH kenacicchrAvakeNa / bhoja. nAya bhojanaM kartumarthitaH uparuddhaH san / adyAt tadgRhe bhuJjIta / kiM kRtvA, bhuktvA jemitvA / kiM tattadannaM / yatkiM yadbhikSitaM gRhAntareSu yAcitaM // kiMyat manAk stokaM / bahau bhikSite sati nAnyasyAnnaM bhuJjIteti bhAvaH / anyathA paroparodhAbhAve / prArthayeta yAceta saH / kAM, bhikSAM / kathaM, yAvanmakRtyaM / kAM svodarapUraNIM bhikSAM / svasyaivodaraM yAvatyA pUryate tAvatImeva prArthayeta anyathA asaMyamaprasaGgaH / athavA yAvat svodarapUraNI bhikSA: bhavati tAvadeva prArthayeteti vAkyabhedena sambandhaH / tatazca caret govabhujIteti bhAvaH / kAM tAM bhikSAM / kiM kRtvA, saMzodhya samyak zodhayitvA h kva, tatra zrAvakagRhe / yatra kiM yatra labhet prApnuyAtsaH / kiM tadambhaH pAnIyaM / kiMviziSTaM, prAsu prAsukaM nirjIvam || 40/41 / 42 / 43 // > , AkAMkSansaMyamaM bhikSApAtraprakSAlanAdiSu / svayaM yateta cAdarpaH parathA'saMyamo mahAn // 44 // TIkA - sa cAdapoM vidyAtizayAdyanAhitamadaH san / svayaM yatetAtmanA yatnaM kuryAt / ka, bhikSetyAdi bhikSApAtrasya prakSAlanaM dhAvanamAdau yeSAmAsanasthApanocchiSTatyajanAdInAM tAni bhikSApAtraprakSAlanAdIni karmANi teSu / kiM kurvan, AkAMkSan abhilaSan / kaM, saMyamaM prANirakSaNaM / parathA anyathA zidhyAdinA tadvidhAne bhavatyasaMyamaH / kIdRzo mahAn bhUyAn // 44 // tato gatvA gurUpAntaM pratyAkhyAnaM caturvidham / gRhIyAdvidhivatsarvaM gurozcAlocayetpuraH // 45 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamodhyAyaH / TIkA-tataH prakRtakarmakaraNAnantaraM / gurordharmAcAryasyopAntaM samIpaM gatvA / gRhNIyAtsvIkuryAt saH / kiM tat, caturvidhaM caturvidhAhAraviSayaM / pratyAkhyAnaM niyamaM / kathaM, vidhivat yathAvidhi / tathA Alocayet nivedayetsaH / kiM tat, sarva gamanAtprabhRti svaceSTitaM / kva, puro'gre / kasya, guroH| cazabdAdgocarI pratikramaNAM kuryAt // 45 // evamanekabhikSAniyamasya prathamotkRSTasya bhojanavidhimuktvA samprati tasyaivaikabhikSAniyamasya tadupadizati yastvekabhikSAniyamo gatvA'yAdanumunyasau / bhuktyabhAve punaH kuryAdupavAsamavazyakam // 46 // TIkA--yastu prathamotkRSTo bhavati / kIdRzaH, ekasyAmekagRhasaMbadhinyAM bhikSAyAM niyamaH pratijJA yasya sa ekabhikSAniyamaH / asAvadyAt bhojanaM kuryAt / kiM kRtvA, gatvA dAtRgRhaM vrajitvA / kathamanamuni saMyatasya pazcAt / etena prathamotkRSTo dvedhA syAdanekabhikSAniyama ekabhikSAniyamazcetyuktaM pratipattavyaM / sa punaH kuryAt / kamupavAsaM / kathamavazyaM niyamena / ka sati, bhuktyalAbhe sati tathAbhojanasyAprAptau // 46 // tadvidhivizeSamAha-- basenmunivane nityaM zuzrUSeta gurU~zcaret / tapo dvidhA'pi dazadhA vaiyAkRtyaM vizeSataH // 47 // TIkA-sa nityaM sarvadA / munivane sa~yatAzrame / vasennivAsaM kuryAt / tathA zuzrUSeta paryupAsIta / kAn , gurUn dharmAcAryAdIn / tathA caredanutiSThet / kiM tattapaH / kathambhUtaM, dvidhA'pi bAhyamAbhyantaraM ca / tathA sa caret / kiM tat, vaiyyAvRtyaM saMyaminAmApatpratIkAraM / katidhA, dazadhA AcAryA. digocaratvena dazaprakAraM / kena, vizeSato'tizayena antaraGgatapasyasya saMgR. hItasyApi pRthagupadeza itaratapasta idamatizayenAsau zrAvakazcareditijJApanAtham // 47 // atha dvitIyamuddiSTavirataM lakSayati Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 sAgAradharmAmRte-- tadvitIyaH kintvAryasaJo luJjatyasau kacAn / - kaupInamAtrayugdhatte yativatpatilekhanam // 48 // TIkA-bhavati / ko'sau, dvitIya utkRSTaH / kiMvat , tadvat prathamena tulyakriyaH / kiMtu vizeSeNa luJjati hstenotpaattytysau| kAn, kacAn kUrcaziraHkezAn / kiM nAmA, AryasaJjJaH Arya iti saJjJA nAma bsyaasau| tathA dhatte dhArayatyasau / kiM tatpratilekhanaM picchikAkhyaM saMyamopakaraNaM / kiMvat , yativat saMyatena tulyaM / kiMviziSTaH san, kaupInamAtrayuka kaupIna. mAtraM guhyapracchAdanacelakhaNDamAtraM yunaktyAtmanA yojayati nottarIyAdikaM yaH sa tthoktH||48|| svapANipAtra evAtti saMzodhyAnyena yojitam / icchAkAraM samAcAraM mithaH sarve tu kuvete // 49 // TIkA tathA atti jematyasAvAhAraM / kiMviziSTaM, yojitaM samarpitaM / ka, svapANipAtra eva nijahastapuTe na sthAlyAdau / kena, anyena gRhasthAdinA / kiM kRtvA, saMzodhya / evamasAdhAraNamAcAramuktvA sAdhAraNaM tamAha-icchetyAdi / kurvate vidadhate / ke, sarve ekAdazApi zrAvakAH / kaM, samAcAraM / kiMviziSTamicchAkAraM icchAmItyevaMvidhoccAraNalakSaNaM / kathaM, mithaH parasparaM / turvizeSe // 49 / / idAnI dazabhiH padyaiH zeSaM saMgRhNannAha zrAvako vIracAhaHpratimAtApanAdiSu / syAnAdhikArI siddhAntarahasyAdhyayanepi ca // 50 // TIkA-na syAtko'sau, zrAvakaH / kiMviziSTo'dhikArI yogyaH / kva, vIretyAdi vIracaryA svayaM bhrAmaryA bhojanaM,ahaHpratimA dinapratimA,AtApanAdayastrikAlayogAH grISme sUryAbhimukhaM girizikhare'vasthAnaM, varSAsu vRkSamUle, zItakAle rajanyAM catuSpathe, ityevaMlakSaNAstrayaH kAyaklezavizeSAH / tathA siddhAntasya paramAgamasya sUtrarUpasya rahasyasya ca prAyazcittazAstrasyAdhyayane pAThe zrAvako nAdhikArI syAditi sambandhaH // 50 / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sptmodhyaayH| dAnazIlopavAsArcAbhedAdapi caturvidhaH / svadharmaH zrAvakaiH kRtyo bhavocchittyai yathAyatham // 52 // TIkA-kRtyo'nuSTheyaH / ko'sau, svadharmaH Atmana aacaarH| kaiH, zrAvakaiH dezasaMyataiH / kiMviziSTazcaturvidho'pi / kasmAddAnazIlopavAsA bhedAt dAnaM ca zIlaM copavAsazcArcA ca jinAdipUjA tAbhirbhedastasmAdapizabdAnna kevalaM darzanavratAdibhedAdekAdazadheti grAhyaM / kathaM, yathAyathaM svapratimAcaraNAviro. dhena / kimartha, bhavocchittyai saMsAranirAsArthaM // 51 // ita uttaraM vratarakSAyAM yatnavidhAnArtha prabandhenAbhidhatte-- prANAnte'pi na bhaktavyaM gurusAkSizritaM vratam / prANAntastatkSaNe duHkhaM vratabhaGgo bhave bhave / / 52 // TIkA-na bhaktavyaM na khaNDanIyaM zrAvakaiH / kiM tadrataM / kiMviziSTaM, zritaM pratipannaM / kathaM, gurusAkSi guravo'tra parameSTino dIkSAguravaH sAdharmikamukhyAH sthAnavAstudevatAzca gRhyante / guravaH sAkSiNaH sAkSAdraSTAro yatra tadgurusAkSikamityarthaH / ka, prANAnte / vratabhaMgAkaraNe prANanAze sambhavatyapi kiM punaritarApadi / vratabhaGgakaraNe duHkhabhUyastvaM darzayati-bhavati / ko'sau, praannaantH| kiM, duHkhaM / kva,tatkSaNe tasminneva samaye nottaratra / vratabhaMgaH punaduHkhaM bhavati / kka, bhave bhave janmani janmani / buddhipUrvakavratabhaMgakaraNena samyaktvasyApi virAdhanAdanantasaMsAritvasyAgame pratipAdanAt // 52 // . zIlavAn mahatAM mAnyo jagatAmekamaNDanam / sa siddhaH sarvazIleSu yaHsantoSamadhiISThataH // 53 // TIkA-bhavati / ko'sau, zIlavAn zucicaritraH zrAvako yatirvA / kiMviziSTo, mAnyaH satkRtyaH / keSAM, mahatAmiMdrAdInAM / punaH kiMviziSTo, jagatAM lokAnAmekamutkRSTaM mnnddnmlNkrnnN| zIlasidhdhupAyamAha-sa bhavati / kiMviziSTaH, siddho niSpannaH pratIto vA / keSu, sarvazIleSu sakalasadAcAreSu / yaH kiM, yo'dhiSThito'dhyAsitaH / kaM, santoSa zarti vissyvaitRssnnymityrthH||53|| tatra nyaJcati no vivekatapano nAJcatyavidyAtamI nApnoti skhalitaM kRpAmRtasarinnodeti dainyjvrH| Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 sAgAradharmAmRte wwwwwwwwwwwwwwwwwwwn visnihyanti na sampado na dRzamapyAsUtrayantyApadaH sevyaM sAdhumanasvinAM bhajati yaH santoSamaMhomuSam / / 54 / / TIkA-yo'homurSa pApApahaM santoSaM bhajati sevate / kiMviziSTaM,sevyaM / keSAM, sAdhUnAM siddhisAdhakAnAM manasvinAM cAbhimAninAM / tatra santoSasevake puMsi / no nyaJcati nIcaina bhavati ArUDhArUDha eva bhavatItyarthaH ko'sau,vivekatapanaH yuktAyuktavicArabhAskaraH / tathA na aJcati na pracarati / kA'sAvavidyAtamI ajJAnarAtriH / tathA nAmoti na labhate / kA'sau, kRpAmRtasarit anukampApIyUSanadI / kiM, skhAlataM pravRttipratibandhaM / tathA nodeti nodbhavati / ko'sau, dainyajvaraH dainyaM viSAdo jvara iva dehamanastApahetutvAt / tathA na visnihyanti na virajyanti / kAH, sampadaH zriyaH / tathA nAsUtrayanti nAracayanti / kA, Apado vipadaH / kAM, dRzamapi kiM punarAliMganAdikam // 54 // svAdhyAyamuttamaM kuryAdanuprekSAzca bhAvayet / / yastu mandAyate tatra svakRtye sa pramAdyati // 55 // TIkA-kuryAcchrAvakaH / kaM, svAdhyAyaM / kiMviziSTamuttamaM adhyAtmAdivi. dyAviSayaM prakRSTazaktiparyaMtaM ca / tathA bhAvayet abhyasyet / kAH , anuprekSAH anityatvAdibhAvanA dvAdaza / cazabdAddarzanavizudhdyAdibhAvanAzca SoDaza / yastu yaH punastatra svAdhyAyAdau / mandAyate alaso bhavati / sa pramAdyati nAvadhatte notsahata ityarthaH / kva, svakRtye AtmakArya // 55 // dharmAnnAnyaH suhRtpApAnAnyaH zatruH zarIriNAm / iti nityaM smarena syAnaraH saMklezagocaraH // 56 // TIkA-naraH pumAn / saMklezagocaro rAgadveSamohaviSayaH na syAt rAgAdibhinabhibhUyata ityarthaH / kiM kurvannityevaM / nityaM santataM / smaran dhyAyan / kathamityAha-nAsti / ko'sau, suhRt / kiMviziSTo'nyaH / kasmAt , dharmAt dharma evopakartetyarthaH / tathA pApAdanyo nAsti zatruradharma evApakateMtyarthaH / keSAM, zarIriNAM dehinAM // 56 // sallekhanAM kariSye'haM vidhinA maarnnaantikiim|| * avazyamityadaH zIlaM sannidadhyAtsadA hRdi / / 57 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sptmodhyaayH| 201 ...................................on. TIkA-sannidadhyAt saMyojayet / zrAvakaH / kiM tat, etatsallekhanAkhyaM zIlaM / ka, hRdi citte / kathaM, sadA pazcimasallekhanAM nityaM bhAvayedityarthaH / kathamiti / kimiti, avazyaM niyamena / kariSye vidhAsye'haM / kAM, sallekhanAM bAhyAbhyantaratapobhiH samyakAyakaSAyakRzIkaraNamAcAraM / kiMdhiziSTAM, mAraNAMtikI maraNamevAnto maraNAntaH tadbhavamaraNamityarthaH tatra bhavAM / kena, vidhinA zAstroktavidhAnena // 57 // sahagAmIkRtaM tena dharmasarvasvamAtmanaH / samAdhimaraNaM yena bhavavizvAsi sAdhitam // 58 // TIkA--tena puMsA kRtaM / kiM tadAtmanaH svasya / dharmasarvasvaM vyavahArani. dhayaratnatrayaM / kiMviziSTaM, sahagAmi AtmanA saha bhavAntaragantR / yena kiM, yena sAdhitaM nirvartitaM / kiM tatsamAdhimaraNaM ratnatrayaikAgratayA prANatyAgaH / kiMviziSTaM, bhavavidhvaMsi saMsAranirmUlanazIlaM // 58 // yatprAguktaM munIndrANAM vRttaM tadapi sevyatAm / samya nirUpya padavIM zaktiM ca svAmupAsakaiH // 59 // TIkA--prAk caturthAdyadhyAyaSaTke / munIMdrANAM mahAmunInAM / yad vRttaM samitiguptyAdyAcaraNamuktaM tadapi na kevalaM saMsevyatAmanuSTIyatAM / kairupAsakaiH zrAvakaiH / kiM kRtvA, samyaG nirUpya avipatiM paryAlocya / kAM, svAmAtmIyAM / padavIM saMyamabhUmikAM / zaktiM ca vIrya // 59 // prakRtamupasaMharannautsargikahiMsAdivRttiM prati dezayatiM prayukte-- ityApavAdikI citrAM svabhyasyanviratiM sudhiiH| kAlAdilabdhau kramatAM navadhautsargikI prati // 60 // TIkA-kramatAmutsahatAM / ko'sau, sudhIH tattvajJAnasampannaH zrAvakaH / kathaM, prati uddizya / kAM, viratiM / kiMviziSTAmautsargikI utkRSTaM sarjanamutsargaH sarvasaMgatyAgaH tatra bhavAmautsargikI / katidhA, navadhA manovAkAyaiH pratyekaM kRtakAritAnumatAnAM tyAgena nvprkaaraaN| kasyA, kAlAdilabdhau kAladezabalavIryasahAyasAdhanAdisAmayyAM satyAM / kiM kurvan , svabhyasyana samyagbhAvayan / kAM, viratiM hiMsAvinivRttiM / kiMviziSTAmApavAdikI yatI. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sAgAradharmAmRte~~~mommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm nAmapavAdahetutvAdapavAdo granthastatra bhavaM / punaH kiMviziSTAM, citrAM nAnAprakArAM / kathamityevamuktaprakAreNa // 60 // sAdhakatvaM vyAkartukAmastatsvAminaM nirdizati ityekAdazadhA''mnAto naiSThikaH shraavko'dhunaa| sUtrAnusArato'ntyasya sAdhakatvaM pravakSyate // 61 // TIkA-ityevaM naiSThikazrAvaka ekAdazadhA'smAbhirAmnAtaH pAramparyopadezena varNitaH / adhunA sAmpratamita avaM pravakSyate prakarSeNa varNayiSyate asmAbhiH / kiM tatsAdhakatvaM tRtIyaM sAdhanAkhyaM padaM / aMtyasyoddiSTaviratasya zrAvakasya / kasmAtsUtrAnusArataH paramAgamamanusRtyeti bhadram // 61 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAgAradharmaTIkAyAM bhavyakumudacandrikAsajJAyAmAditaH SoDazaH prakramAcca saptamo'dhyAyaH // 7 // athaassttmo'dhyaayH| atha sallekhanAvidhimabhidhAtukAmastatprayoktAraM lakSayannAha dehAhArehitatyAgAt dhyAnazudhyA''tmazodhanam ! __ yo jIvitAnte samprItaH sAdhayatyeSa sAdhakaH // 1 // TIkA-bhavatyeSa sAdhakaH / yaH kiM, yaH sAdhayati nirvatayati / kiM tat, AtmazodhanaM Atmano'ntastattvasya zodhanaM zuddhiM moharAgadveSApagamaM ratnatrayapariNatimityarthaH / kva, jIvitAnte prANanAze prANeSu nazyasvityarthaH / kiMviziSTaH san , samprItaH sarvAGgINadhyAnasamutthAnandayuktaH / kayA tatsAdhayati ? dhyAnazudhyA dhyAnasyaikAgracintAnirodhasya zuddhirAtaraudraparityAgena svAtmanyavasthAnaM nirvikalpasamAdhirityarthaH / kasmAt , dehAhArahitatyAgAt dehatyAgaH zarIramamatvavarjanamAhAratyAgazcaturvidhAhArapratyAkhyAnamIhitatyAgo manovAkkAyavyApAravyAvartanaM dehazcAhArazca IhitaM ca dehAhArehitAni teSAM tyAgastasmAt // 1 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 203 kasya zrAvakatvena kasya ca yatitvena mokSamArgapravRttiH kartavyeti pRcchantaM pratyAha sAmagrIvidhurasyaiva zrAvakasyAyamiSyate / vidhiH satyAM tu sAmagryAM zreyasI jinarUpatA // 2 // TIkA-iSyate abhimanyate pUrvAcAyaH / ko'sAvayavamukto vakSyamANazca vidhiH kriyAkalpaH / kasya, zrAvakasya / kiMviziSTasya, sAmagrIvidhurasyaiva jinaliGgagrahaNAyogyatristhAnakadoSAdiyuktasya nAnyasya / sAmayyAM tu satyAM bhavati / kA'sau, jinarUpatA jinaliGgagrahaNaM / kiMviziSTA, zreyasI prazasyatarA // 2 // jinaliGgasvIkArakAraNamAha kiJcitkAraNamAsAdya viraktAH kaambhogtH| tyaktvA sarvopadhiM dhIrAH zrayanti jinarUpatAm / / 3 / / TIkA-zrayanti svIkurvanti / ke te, dhIrAH zrAvakAH parISahopasargasahane baddhakakSAH / kAM, jinarUpatAM / kiM kRtvA, tyaktvA vyutsRjya / kaM, sarvopAdhi bAhyAbhyantarasaGgaM / kiMviziSTAH santaH, viraktAH vyAvRttacetasaH / kAbhyAM, kAmabhogataH kAmaH sparzanarasanaviSayAnubhavaH bhogo ghrANacakSuHzravaNaviSayAnubhavaH kAmazca bhogazca kAmabhogau tAbhyAM / kiM kRtvA, AsAdya prApya / kiM, kAraNaM / kiMviziSTaM, kiJcit tattvajJAneSvaviyogazatruparAjayAdInAmanyatamam // 3 // jinarUpatAsvIkAramAhAtmyamAha-- anAdimithyAgapi zritvA'rhadrUpatAM pumAn / sAmyaM prapannaH svaM dhyAyan mucyate'ntamuhUrtataH // 4 // TIkA--mucyate dravyabhAvakamabhiH svayameva vizlipyate / ko'sau, pumAn dravyataH pulliMga eva / kasmAt , antamuhUrtata: kiJcidUnanADIdvayamAtrAt / kiM kurvan , dhyAyan samAdadhAnaH / kaM, svamAtmAnaM / kiMviziSTaH san , prapannaH prAtaH / kiM tat , sAmyaM mAdhyasthyaM / kiM kRtvA, zritvA / kAmaha Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAradharmAmRte ----^^AAAAAAAN/NAA .... v vvvvvvvvvvvvvvvv~ dUpatAM nirgranthaliGgaM / kiMviziSTo'pi, anAdimithyAgapi na kevala sAdimithyAdRSTiraviratasamyagdRSTiH zrAvako vetyapizabdArthaH / uktaM ca--" ArAdhya caraNamanupamamanAdimithyAdRzo'pi yatkSaNataH / dRSTA vimuktibhAjastato'pi cAritramabeSTam " // 4 // zarIrasya sthAyinaH pAtane pAtonmukhasya ca zocane niSedhamupapAdayati na dharmasAdhanamiti sthAsnu nAzyaM vapurbudhaiH / na ca kenApi no rakSyamiti zocyaM vinazvaram // 5 // TIkA-na nAzyaM vizleSyaM / kiM tadvapuH zarIraM / kairbudhaH tattvajJaiH / kiMviziSTaM, sthAsnu sAdhutvena ratnatrayAnuSTAnasAdhakatvalakSaNena tiSTat / kathaM kRtvA, dharmasAdhanamiti ratnatrayasiddhayupAyo yataH / na ca nApi zocyaM zocanIyaM vapurbudhaiH / kiMviziSTaM, vinazvaraM vizeSeNa nazyat tadbhavamaraNaM prApnuvadityarthaH / kathaM kRtvA, kenApi no rakSyamiti yogIndradevendradAnavendrAdinA'pi rakSayitumazakyaM yataH / uktaM ca-" gahanaM na zarIrasya hi visarjanaM kiM tu gahanamiha vRttam / tanna sthAsnu vinAzyaM na nazvaraM zocyamidamAhuH" // 5 // kAyasyAnuvartanopacaraNapariharaNayogyatopadezArthamAha-- kAyaH svastho'nuvayaM syAt pratIkAryazca rogitH| upakAraM viparyasyaM-styAjyaH sadbhiH khalo yathA // 6 // TIkA-syAt / ko'sau, kaay| kiMviziSTo'nuvayaH pathyAhAravihArAbhyAM svAsthya eva sthApanIyaH / kaiH, sadbhiH sAdhubhiH / kiMviziSTaH san , svastho' vikRtaH / tathA pratIkAryo yogyauSadhAdinopacaraNIyaH / ko'sau, kAyaH / kaiH, sadbhiH / kiMviziSTaH san , rogitaH sajAtarogaH / tathA tyaajyH| ko'sau, kAyaH sadbhiH / kiM kurvan , viparyasyan anyathA kurvan / kamupakAraM svAsthyAyArogyAya cekrIyamANamupakrama adharmasAdhanaM vyAdhi tavRddhiM ca gacchannityarthaH / ka iva, khalo durjanaH piNyAko vA yathA // 6 // zarIrArthaM dharmopaghAtasyAtyantaniSedhamAha-- Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ assttmodhyaayH| 205. nAvazyaM nAzine hiMsyo dharmo dehAya kAmadaH / deho naSTaH punalebhyo dharmastvatyanta durlabhaH // 7 // TIkA--na hiMsyo nopahantavyaH sadbhiH / ko'sau, dharmaH / kasmai, dehAya / kiMviziSTAya, avazyaM nAzine nizcitanAzAya / kiMviziSTaH, kAmadaH samIhi. tArthaprado yataH / kiJca / labhyo'vazyaprApyaH / ko'sau, dehaH / kathaM, punaH / kiMviziSTo, naSTo nAzaM gataH / dehamAtrApekSayedamucyate, dharmastu prakramAtsamA-. dhimaraNo'tyantadurlabho bhavati / yatnazatenApi labdhumazakya ityarthaH // 7 // vidhivatprANAMstyajata AtmaghAtazaGkAmapanudati na cAtmaghAto'sti vRSakSatau vpurupekssituH| kaSAyAvezataH prANAn viSAyehiMsataH sa hi // 8 // TIkA---na cAsti / ko'sAvAtmaghAtaH svavadhalakSaNo doSaH / kasya, upekSituH yathAvidhi bhaktapratyAkhyAnAdinA sAdhutvena tyajataH sAdhoH / kiM tadvapuH zarIram / kasyAM satyAM vRSakSatau pratipannavratavinAzahetau upasthite satItyarthaH / hi yasmAdbhavati / ko'sau, saH AtmaghAtaH / kasya, puMsaH / kiM kurvato, hiMsato vyaparopayataH / kAn, prANAn / kaiH, viSAyaiH garalazastrazvAsanirodhajalAgnipravezalaMghanAdibhiH / kasmAt, kaSAyAvezataH krodhAdipariNAmavazAt // 8 // evaM saMyamavinAzahetusannidhAne kAyatyAgaM samayaMdAnI kAlopasargamaraNanirNayapUrvakaprAyopavezanena tattaniSThAsAphalyavidhApanArthamAha kAlena vopasargeNa nizcityAyuH kSayonmukham / kRtvA yathAvidhi prAyaM tAstAH saphalayet kriyaaH||9|| TIkA-saphalayet phalavatIH kuryAt sAdhuH / kAH, kriyAzceSTAH / kiMviziSTAH, tAstAH darzanikAdipratimAviSayAH nityanaimittikIzca / kiM kRtvA, yathAvidhi vidhinA / prAyaM saMnyAsayuktAnazanaM kRtvA / kiM kRtvA, nizcitya samyak nirNAya / kiM tadAyurjIvitaM / kiMviziSTaM, kSayonmukhaM pratyAsannavinAzaM / kena, kAlena sthitibandhacchedahetunA samayena / vA athavA upasargeNa dunicArAdhakArirogazatruprahArAdilakSaNena kRccheNa sunizcite maraNe // 9 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 sAgAradharmAmRtesvArAdhanApariNatyA kAyatyAge muktiH karasthetyupadezArthamAha dehAdivaikRtaiH samyaG nimittaistu sunizcite / mRtyAvArAdhanAmanamatedUre na tatpadam // 10 // TIkA-nAsti / kiM, tadazarIratAprAptilakSaNaM padaM / ka, dUre viprakarSe / katipayabhavalabhyaM nirvANamityarthaH / kasya, ArAdhanAmagnamateH nizcayArAdhanApariNatamanasaH puMsaH / ka sati, mRtyau / kiMviziSTe, sunizcite / kaiH, dehAdivaikRtaiH zarIrasaMzIlAdivikRtibhiH svasthAturariSTairityarthaH / na kevalaM tai: samyaG nimittaizca samIcInabhAvizubhAzubhajJAnopAyaizca karNapizAcikAdividyAjyotiSopazrutizakunAdibhiH // 10 // upasargamaraNopanipAte prAyavidhimAha-- bhRzAparvatakavazAt kadalIghAtavatsakRt / viramatyAyuSi prAyamavicAraM samAcaret // 11 // TIkA--samAcaretsamyakkuryAnmumukSuH / kiM, prAyaM / kiMviziSTamavicAra vicaraNaM nAnAgamanamAdinAnAprakArapravRttipariNamanaM vicArastena rahitaM prAyaM bhaktapratyAkhyAnaM sArvakAlikasaMnyAsaM shuddhsvaatmdhyaanprtvmityrthH| ka satyAyuSi bhavadhAraNakAraNe karmaNi / kiM kurvati, sakRdakrameNa viramatyapavartamAne nazyati / kasmAt, bhRzApavartakavazAt AgADhApamRtyukAraNasAmarthyAt / kiMvatkadalIghAtavat chidyamAnakadalIkANDe yathA // 11 // svapAkacyutyA svayaM pAtonmukhe dehe sallekhanA vidheyetyupadizati krameNa paktvA phalavat svayameva patiSyati / dehe prItyA mahAsatvaH kuryAtsallekhanAvidhim // 12 // TIkA--kuryAtko'sau, mahAsattvaH anivAryadhairyavIryaH / kaM, sallekhanAvidhi / kayA, pratyiA pramodena / ka sati, dehe / kiM kariSyati, patiSyati vinAzameSyati sati / kena, svayameva kAraNAntaramantareNaiva / kiM kRtvA, pakravA 5. pariNamya patanayogyatAmAsAdya / kena, krameNa kAlAnupUrvyA ! kiMvatphalavat Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 207 vRkSaphalena tulyaM / pAtonmukhakAyaliMgaM yathA-"pratidivasaM vijahavalamujhad bhuktiM tyajatpratIkAraM / vapureva nRNAM nigadati caramacaritrodayaM smym"||12|| kAyanirmamatvabhAvanAvidhimAha janmamRtyujarAtaGkAH kAyasyaiva na jAtu me| na ca ko'pi bhavatyeSa mametyaGge'stu nirmamaH // 13 // TIkA-astu samAdhimaraNArthI bhavatu / kiMviziSTo, nirmamo mamedamiti saGkalparahitaH / kva, aGge / kathamityevaM / bhavanti / ke, janmamRtyujarAtaGkAH janma ca mRtyuzca jarA ca AtaGkazca jvarAdivyAdhiste rogapudgalavivatakatvAtkAyasyaiva pudgalastUpasya / na jAtu kadAcidapi / me zuddhacidpamAtrasyAtmanaH / na ca nApi bhavati / ko'sAveSa kAyaH / kiMviziSTaH, ko'pi kazcidupakartA apakartA vA / kasya, mama zuddhacidAnandamayasya // 13 // AhArahApanasamayamAha-- piNDo jAtyA'pi nAmnA'pi samo yuktyA'pi yojitH| piNDo'sti svArthanAzArtho yd| taM hApayettadA // 14 // TIkA-hApayetparicArakAdibhistyAjayet samAdhimaraNodyataH / kaM, taM piNDamAhAraM / kadA, tadA tasminkAle / yadA kiM, yadA piNDa AhAro'sti bhavati / kiMviziSTaH, svArthanAzArthaH AhArasya hi svArtho balopacayaujolakSaNaM dehakArya, dehasya ca dharmasiddhilakSaNamAtmakArya svArthasya nAzo vinA'zo'rthaH prayojanaM phalaM yasya sa tathoktaH / kiMviziSTaH, smstulyH| kayA, jAtyA pudgalavalakSaNayA / apirvismaye Azcarya / yatsajAtIyo'pi svArtha nAzayati / tathA nAmnA sajJayA'pi samaH AhAradehayorubhayorapi piNDazabdAbhidheyatvAt / jAtinAmabhyAM sAmye'pi sati vidhivyatikrame prayuktaH svArthanAzAya syAdityatrAha-yuktyA shaastroktvidhinaa| yojito'pi prayukto'pi / ka, piNDe zarIre // 14 // sallekhanAvidhipUrvakaM samAdhimaraNodyogavidhimAha-- upavAsAdibhiH kAyaM kaSAyaM ca zrutAmRtaiH / saMlikhya gaNamadhye syAt samAdhimaraNodyamI // 15 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 sAgAradharmAmRte __TIkA--samAdhimaraNodyamI sAdhakaH gaNamadhye caturvidhasaGghasamakSe syAt / kiM kRtvA, saMlikhya samyakRzIkRtya / kaM, kAyaM / kairupavAsAdibhiranazanAdibAhyatapovizeSaiH / kaSAyaM ca krodhAdikaM saMlikhya ! kaiH, zrutAmRtaiH zrutajJAnasudhAbhiH // 15 // mRtyukAle dharmavirAdhanArAdhanayoH phalavizeSamAha-- ArAddho'pi ciraM dharmo virAddho maraNe mudhaa| satvArAddhastatkSaNe'haH kSipatyapi cirArjitam // 16 // ttiikaa-bhvti| ko'sau,dharmaH / kiMviziSTo,mudhA niSphalaH / kiviziSTaH san, virAddhaH ativartitaH ! kva, maraNe matyusamaye / kiMviziSTo'pi, ArAddho'pi ArAdhitopi / kiyaccira darghikAlaM / sa tu dharmastatkSaNe maraNasamaye / ArA. dhito bhAvitaH / kSipati nirAkaroti / kiM tadahaH pApaM / kiMviziSTaM, cirA. rjitamapi asaMkhyAtabhavakoTayupArjitamapi // 16 // cirakAlabhAvitazrAmaNyasyApi virAdhya mriyamANasyAkIrtiduSparipAkA svArthakSatiM darzayati nRpasyeva yatedharmo ciramabhyastino'stravat / yudhIva skhalito mRtyo svArthabhraMzo'yaza kaTuH // 17 // TIkA--bhavati / ko'sau, svArthabhraMzaH svAbhimatArthanAzaH / kasya, yateH / kasyeva, nRpasyeva rAjJo yathA / kiMviziSTo'yazaHkaTuH akIrtiduHkhadaH / kiM kurvataH, skhalataH pramAdyataH / kasmindhamai / ka, matyau maraNakSaNe / kasyAmiva, yudhIva yuddhasamaye yathA / kiMviziSTasya, ciraM dIrghakAlaM dharme astravat zastre yathA abhyastinaH kRtAbhyAsasya / abhyastapUrvamaneneti vigRhya zrAddhaM bhuktaM Tho'nenaM vetyanena inpratyayaH // 17 // nanu subhAvitamArgasyApi kasyacitsamAdhimaraNaM na dRzyate, kasyacitpunarabhAvitamArgasyApi tadupalabhyate, tadanAtIyamiti vadantaM prati zlokadvayamAha samyagbhAvitamArgo'nte syAdevArAdhako yadi / pratirodhi suduvAraM kizcinnodeti duSkRtam // 18 // ____ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 209 TIkA--syAdeva avazyaM bhavet / ko'sai, samyagbhAvitamArgaH samyak sampUrNa ciraM bhAvito'bhyasto mArgo ratnatrayaM yena sa tathoktaH / kiMviziSTaH syAt, ante janmaprAnte ArAdhakastadA / yadi cennodeti nodbhavati / kiM tat, duSkRtaM purAkRtamazubhaM karma / kiMviziSTaM, pratirodhi samAdhipratikhaNDakaM / punaH kiMviziSTaM, sudurvAraM yatnazatenApi pratiSedhdumazakyaM / punarapi kiMviziSTaM, kiJcidanirdiSTanAmakaM / uktaM ca-mRtikAle narA hanta santo'pi cirbhaavitaaH| patanti darzanAdibhyaH prAkkRtAzubhagauravAt // yA tvabhAvitamArgasya kasyApyArAdhanA mRtau / ArAdhanA ratnatrayaikAgratA syAt / ayamandhanidhilAbho bhAktike'nirvacanArAdhanapare na viSTambhyo nAbhiniveSTavyo'tra durAgraho na kartavyo jinavacanaM pramANIkRtya samAdhimaraNAya prayatitavyamityarthaH / uktaM ca-pUrvamabhAvitayogo yadyapyArAdhayanmRtau kazcit / sthANI nidhAnalAbho nidarzanaM naiva sarvatra // 18 // nanu dUrabhavyasya vrataM carato'pi na muktiH syAttadalaM taddavIyastve vratayanenetyArekAyAM samAdhatte--- kAryo mukto vIyasyAmapi yatnaH sadA vrate / varaM svaH samayAkAro vratAnna narake'vratAt // 19 // TIkA--kAryaH sadA jinabhAktikaiH kartavyaH / ko'sau, yatnastAtparya / kka, vrate / kasyAM satyAM, muktI nivRtau| kiMviziSTAyAM, davIyasyAM dUratarAyAM cirabhAvinyAmapi / kiM punaritarasyAM / atropapattimAha varaM bhadraM bhavatu / ko'sau, svaH svarge samayAkAraH muktaakaalyaapnaa|ksmaat, vratAt vratAnuSThA. nArjitapuNyavipAkAt / na varaM / ko'sau,samayAkAraH / kva, narake nrkaadidurgtau| kasmAdattAt hiMsAdyAcaraNArjitapApavipAkAt // 19 // bhaktapratyAkhyAnayogyatAmAha dharmAya vyAdhidurbhikSajarAdau niSpratikriye / tyaktuM vapuH svapAkena taccyutau vA'zanaM tyajet // 20 // TIkA- tyajet pratyAkhyAyAt zrAvako yamI vA / kiM sadazanaM bhaktaM bhakta. pratyAkhyAnaM kuryAdityarthaH / kiM kartuM, tyaktuM moktuM / kiM tadvapuH zarIraM / kasmai, Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 sAgAradharmAmRte dharmAya AtmanA saha dharma bhavAntaraM netuM / ka sati, vyAdhidurbhikSajvaropasa. Idau dharmadhvaMsahetAvupasthite / kiMviziSTe, niSpratikriye pratIkArarahite / tathA svarAna svayaM kAlakrameNa pariNamyAyuHkSaye / taccyutau tasya vapuSazyavane / va. zabdAt ghoropasargAdinA cyAvyamAne ca satyazanaM tyajet / etena zarIratyajanacyavanacyAvanaviSayaM trividhaM bhaktapratyAkhyAnaM:maraNamanvAkhyAtaM boddhvym|20| samAdhimaraNArthaM zarIropaskAravidhimAha anaH puSTo malairduSTo deho nAnte samAdhaye / tatkayo vidhinA sAdhoH zodhyazcAyaM tdiipsyaa||21|| TIkA-na bhavati / ko'sau, dehaH / kasmai, samAdhaye samAdhyarthaM / kva, ante maraNasamaye / kiMviziSTo, annairAhAraiH puSTa upacito malaizca vAtapittakaphairduSTo'vikRtaH / yata evaM tattasmAt / karyaH kRzIkartavyo'yaM dehaH / kasya, sAdhoH siddhisAdhakenetyarthaH / kena, vidhinA sallekhanAvidhAnena / zodhyazca yogyavirecanabastikarmAdinA niSkAzitajaTharamala: karttavyaH / kayA, tadIpsayA samAdhivAncchayA // 21 // kaSAyakarzanaM vinA kAyakarzanasya naiSphalyaM samarthayate---- sallekhanA'saMlikhataH kaSAyAniSphalA tanoH / kAyo'jaDaidaNDayituM kaSAyAneva daNDyate // 22 // TIkA-bhavati / kA'sau, sallekhanA kRzIkaraNaM / kasyAstanoH zarIrasya / kiMviziSTA, niSphalA / kiM kurvataH, asaMlikhataH kRzAnakurvataH sAdhoH / kAn, kaSAyAn krodhAdIn / yato daMDyate parikRzyate / ko'sau, kAyaH kairajaDaiH budhaiH / kiM kartuM, daNDayituM nigRhItuM / kAn, kaSAyAneva na rasaraktAdidhAtUn // 22 // AhAradRptamanasAM kaSAyadurjayatvaM prakAzya bhedajJAnabalAjjetRNAM jayavAdamAhaandhomadAndhaiH prAyeNa kaSAyAH santi durjayAH / ye tu khAnAntarajJAnAttAn jayanti jayanti te // 23 // ___ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ assttmodhyaayH| TIkA-santi bhavaMti / ke, kaSAyAH / kiMviziSTA, durjayAH jetumazakyAH / kairandhomadAMdhaiH andhasa AhArasya madaH kSIvatA AhArakRto manodarpa ityarthaH / andhomadena andhAH svaparatattvajJAnavikalAH andhomadAndhAstaiH / kena, prAyaNa bAhulyena / kadAcidaivaduryogAttairapi kaSAyA jIyante ityevamarthametat / ye tu ye puruSAH punastAn kaSAyAn jayanti / kasmAtsvAnAntarajJAnAt sva AtmA aGgaM dehaH sa svAGgaM svAGge svAGgayorantaraM bhedaH svAgAntaraM tasya jJAnamahamanyo deho'nya iti bodhastasmAt te puruSA jayanti sarvotkarSaNa vartante / jagadupari sphurantItyarthaH // 23 // evaM dehAhAratyAgaM vidhApyedAnImIhitatyAgena svAtmasamAdhaye kSapakaM prerayannAha gahanaM na tanoniM puMsaH kintvatra saMyamaH / yogAnutteyAvartya tadAtmA''tmani yujyatAm // 24 // TIkA--na bhavati / kiM tat, hAnaM tyajanaM / kasyAstanoH zarIrasya / kiMviziSTaM, gahanaM kaSTaM duSkaramityarthaH / kasya, puMsaH puruSasya / kAbhizci. strIbhirapi priyaviprayogAdau kriyamANasya zarIratyajanasya dRzyamAnatvAt / kiM tu bhavati / ko'sau, saMyamaH / kiMviziSTo, gahanaH / kva, atra tanuhAne kriyamANe / yata evaM tattasmAdyujyatAM samAdhIyatAM kSapakeNa / ko'sAvAtmA kasminnAtmani / kiM kRtvA, vyAvartya nivartya / kasyA, yogAnuvRtteH manovAkkAyavyApArAnugamAt / bhAvato nijanijavyApAreSu manovAkAyAna pravatryetyarthaH // 24 // yatidvayasya samAdhimaraNaphalavizeSamabhidhattezrAvakaH zramaNo vA'nte kRtvA yogyAM sthirAzayaH / zuddhasvAtmarataH prANAn muktvA syAduditoditaH // 25 // TIkA-zrAvakaH zramaNo vA syAt / kiMviziSTaH, uditoditaH vividhAdyutAbhyudayAnubhavapUrvakaniHzreyasabhAgbhavet / kiM kRtvA, muktvA tyaktvA / kAn, prANAn / kathambhUtaH san, zuddhasvAtmarata: nirmalanijAcadrUpalInaH / kathambhUto bhUtvA, sthirAzayaH nizcalacitta: / kva, ante pratyAsanne maraNe / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212. sAgAradharmAmRte wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww kiM kRtvA, kRtvA / kAM, yogyAM prAyArthItyAdinA prabandhena vakSyamANaM parikarma // 25 // niryApakabalAdbhAvitAtmanaH samAdhimaraNe'ntarAyAbhAvaM darzayati samAdhisAdhanacaNe gaNeze ca gaNe ca na / durdaivenApi sukaraH pratya'ho bhAvitAtmanaH // 26 // TIkA-na bhavati / ko'sau, pratyUho vinH| kiMviziSTaH, sukaraH sukhena kartuM zakyaH / kena, durdaivena prAkRtAzubhakarmaNA / kiM punaH pratipakSAdinetyapizabdArthaH / kasya, bhAvitAtmanaH bhAvitAtmAnaM samAdhezcAlayituM durdaivamapi na zakotItyarthaH / ka sati, gaNeze niryApakAcArye ca / gaNe ca sadhe / kiMvi. ziSTe, samAdhisAdhanacaNe samAdhe ratnatrayaikAgratAyAH sAdhanaM sampAdanaM tena vitte anekazaH kSapakANAM samAdhisAdhanena prasiddha ityarthaH // 26 // zlokadvayena samAdhimaraNamAhAtmyaM stuvannAha prArajantunA'munA'nantAH prAptAstadbhavamRtyavaH / samAdhipuNyo na paraM paramazvaramakSaNaH // 27 // TIkA--prAptAH / ke, tadbhavamRtyavaH bhavAntaraprApteranantaropazliSTapUrvabhavavigamanaM tadbhavamaraNamAkhyAyate / kiyanto'nantAH / kena, amunA saMsAriNA / jantunA jIvena / kathaM, prAk itaH pUrva / paraM kevalaM na prAptaH / ko'sau, caramakSaNa: bhavaparyAyavigamAntyasamayaH / kiMviziSTaH, samAdhipuNyaH ratnatrayaikAgratayA pvitrH| saMsArakAraNakarmanirmUlanasamarthatvAtparamaH itarasarvakSaNebhya utkRSTazca // 27 // paraM zaMsanti mAhAtmyaM sarvajJAzcaramakSaNe / yasminsamAhitA bhavyA bhaJjanti bhavapaJjaram // 28 // TIkA-paramutkRSTaM / mAhAtmyaM mahimA / sarvajJAH zaMsanti stuvanti / kva, caramakSaNe / yasmin yatra caramakSaNe / samAhitAH samAdhiM gatA bhavyAH / bhAnti vighaTayanti / kiM tat, bhavapaJjaraM bhavaH saMsAraH paJjaramiva zukAdiH pakSiNa iva jIvasya pArataMtryanimittatvAt // 28 / / ___ Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / saMnyAsArthaM kSetravizeSasvIkAra mAha prAyArthI jinajanmAdi sthAnaM paramapAvanam / AzrayettadalAbhe tu yogya mahAdikam // 29 // TIkA-- Azrayedupasarpeta / ko'sau prAyArthI saMnyAsAnazanakAmaH / kiM tat, jinajanmAdi sthAnaM / kiMviziSTaM, paramapAvanaM paraM pavitrIkaraNaM / tatra janmasthAnaM vRSabhanAthasyAyoddhyA / niSkramaNasthAnaM siddhArthavanaM / jJAnasthAnaM zakaTamukhodyAnaM / nirvANasthAnaM kailAsaH / evamanyeSAmapi janmAdisthAnAni yathAgamamadhigamyAni / tadalAbhe tu tasyAprAptau punarAzrayedasau / kiM tat, ArhadgRhAdikaM jinacaityAlayasaMyatAzramAdikaM / kiMviziSTaM, yogyaM samAdhisAdhanasamartham // 29 // 213 tIrthamprati calitasyAvAntaramArge'pi mRtasyArAdhakatvaM darzayatiprasthito yadi tIrthAya mriyate'vAntare tadA / astyevArAdhako yasmAdbhAvanA bhavanAzinI // 30 // TIkA - yadi mriyate saMmAdhyarthI / kka, avAntare svasthAnatIrthasthAnayorantarAle / upalakSaNametat / tena niryApakAcAryamaraNamapyArAdhakaM syAdeva / kiMviziSTaH san, prasthitaH gantumArabdhaH / kasmai, tIrthAya jinajanmAdisthAnAya niryApakAcAryAya vA / tadA astyeva avazyaM bhavatyasau / kiMviziSTaH, ArAdhakaH yasmAtkAraNAdbhavati / kA'sau bhAvanA samAdhisAdhanapraNidhAnaM / kiMviziSTA, bhavanAzinI saMsAranirasanI // 30 // tIrthaM gamiSyan kSamApanaM kSamaNaM ca kuryAdityupadizati - rAgAt dveSAnmamatvAdvA yo virAddho virAdhakaH / yazca taM kSamayettasmai kSAmyecca trividhena saH || 31 // TIkA - kSamayet kSamAM kArayetsaH tIrthaM jigamiSuH / kaM, taM / yaH kiM, yo virAddho duHkhe sthApitaH / kasmAt rAgAt snehAt dveSAt krodhAt mamatvAt -mamakArAdvA / yazca rAgAdervirAdhakaH svasya vaimanasyotpAdakaH sampannastasmai / kSAmyecca kSamAM kuryAtsaH / kena trividhena manovAkkAyena // 31 // * Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 sAgAradharmAmRte kSamaNakaraNAkaraNayoH phalamAha - tIrNo bhavArNavastairye kSAmyanti samayanti ca / kSAmyanti na kSamayatAM ye te dIrghAjavajavAH // 32 / / TIkA-taiH pumbhiH / tI! laghitaH / ko'sau, bhavArNavaH saMsArAbdhiH / ye kiM, ye kSAmyanti virAdhakAya kSamAM kurvanti / ye ca kSamayanti virAddhaM kSamAM kArayanti / ye punaH na kSAmyanti / keSAM kSamayatAM kSamAM kArayatAM ! te bhavanti / kiMviziSTA, dIrghAjavaJjavAH cirasaMsArAH // 32 // kSapakasyAlocanAvidhimAha yogyAyAM vasato kAle svAgaH sarva sa mRrye| nivedya zodhitastena niHzalyo viharetpathi // 33 // TIkA-viharet pravarteta / ko'sau, saH kSapakaH / kva, pathi ratnatraye / kiMviziSTaH san , niHzalyo mAyAdizalyarahitaH / kathambhUto bhUtvA, zodhitaH pratikramaNena prAyazcittAdividhinA niSkAsitadoSaH / kena, tena kaa| kiM kRtvA, nivedya Alocya / kiM tatsvAgaH Atmano vrtaadaavtiicaarN| kiMviziSTaM, srv| kasmai, sUraye niryApakAcAryAya / kva, vasatau sthaane| kiMviziSTAyAM, yogyAyAM AlocanocitAyAM / tathA kAle'pi yogye // 33 // saMstarArohaNavidhimAha vizuddhisudhayA siktaH sa yathoktaM samAdhaye / prAMgudagvA ziraH kRtvA svasthaH saMstaramAzrayet // 34 // TIkA-Azrayet ArohayetsaH / kaM, sNstrN| kiMviziSTaM, yathoktaM yena prakAreNAgame kathitaM / kasmai, samAdhaye samAdhinimittaM / kiMviziSTaH san, svasthaH niAkSepaH / kiM kRtvA, kRtvA / kiM tacchiraH zIrSa / ka, prAk pUrvasyAM dizi / udagvA uttarasyAM / kathambhUto bhUtvA, sikto nirvApitaH / / kayA, vizuddhisudhayA vizuddhirmanaHzarIranairmalyaM prAyazcittavidhAnaM vA saika sudhA amRtaM tayA // 34 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / mahAvratamarthayamAnasyAryasyAcelakyaliGgavidhAnArthamAha saMstarArohaNakAle tristhAna doSayuktAyApyApavAdikaliGgine / mahAvratArthine dadyAliGgamautsargikaM tadA // 35 // 215 TIkA - dadyAdvitaret niryApakAcAryaH / kiM talliMgaM acelakyAdi caturvidhaM / kiMviziSTa mautsargikaM utsarge sakalaparigrahatyAge bhavaM nAgnyamityarthaH / kka, tadA saMstarArohaNakAle / kasmai, ApavAdikaliGgine sagranthaliGgAya AryAyetyarthaH / kiMviziSTAya, tristhAnadoSayuktAyApi tristhAneSu doSo vRSaNayoH kuraNDalItilambamAnatvAdirmehane ca carmarahitatvAtidIrghatvAsakRdutthAnazIlatvAdistena sahitAyApi / punaH kiMviziSTAya, mahAvratArthine mahAvrataM yAcamAnAya // 35 // utkRSTasyApi zrAvakasyopacaritAyApi mahAvratAyAprabhutvamAha kaupIne'pi samRcchatvAnnAhityAryo mahAvratam / api bhAktamamUcrchatvAt sATake'pyAryikA'rhati // 36 // TIkA - nArhati na gRhItumucito bhavati / ko'sAvAryaH paramotkRSTazrAvakaH / kiM tanmahAvrataM / kiMviziSTamapi, bhAktamupacaritamapi / kutaH samUcchetva:nmamedamitigrahAviSTatvAt / kka, kaupI guhyapracchAdanavastrakhaNDamAtre / ai vismaye / AryikA punararhati / bhAktameva mahAvrataM / kasmAdamUrcchatvAt / ka sAke'pi / saMstarArohaNakAlAdanyadAtanametadvidhAnaM prasaGgAdanvAkhyAtam // 36 // prazastamuSkamehanasya sarvasya sarvatra prazastamautsargikamapavadannAha-- # hI mAnmaharddhiko yo vA mithyAtvaprAyabAndhavaH / so'vivikte par3he nAgnyaM zastaliGgo'pi nArhati // 37 // TIkA - sa zrAvako nArhati / kiM tannAgnyaM nagnatvaM / ka, pade sthAne kiMviziSTe, avivikte bahujane / ekAntasthAne so'pyarhatItyarthaH / kiMviziSTospi, zastaliGgo'pi liGgaM puMstvacihnaM muSkamehanamityarthaH zastaM prazastaM prAguktadoSaviyuktaM liMga yasya sa zastaliMgaH / yaH kiM, yo vhImAn / lajjAvAn / maharddhikaH zrImAn / mithyAtvaprAyabAndhavo vA bhavati / mithyAtvaM prAyeNa bAhulyena yeSAM te mithyAtvaprAyA bAndhavA jJAtayo yasya sa tathoktaH // 37 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 sAgAradharmAmRtesaMstarArohaNasamaye striyA liGgavikalpamatidizannAha yadautsargikamanyadvA liGgamuktaM jinaiH striyaaH| puMvattadiSyate mRtyukAle svalpIkRtopadheH / / 38 // TIkA-yalliGgamautsargikamanyadvA padAdikaM striyA jinaruktaM tanmRtyukAle tasyAH svalpIkRtopadheH viviktavasatyAdisampattau satyAM vastramAtramapi tyaktavatyAH zrutariSyate abhimanyate / kasyeva, puMvat / ayamarthaH / pu~so yadautsargikaliMgasya mRtyAvautsargikameva liMgamiSyate ApavAdikaliMgasya cAnaMtarameva vyAkhyAtaprakAraM, tadA yoSito'pi // 38 // mumukSorliMgagrahatyAgena svadravyagrahaparatvamupadizati-- deha eva bhavo jantoyalliGgaM ca tadAzritam / jAtivattadgrahaM tatra tyaktvA svAtmagrahaM vizet / / 39 // TIkA--yadyasmAjantojIvasya bhavaH saMsAro bhavati / ko'sau, deha eva na kSetrAdikaM / yacca liMgaM nAgnyAdikaM bhavati / kiMviziSTaM, tadAzritaM dehasaMbaMdhi / kiMvat, jAtivat brAhmaNatvAdijAtiyathA / tattasmAttatra liNge| jAtAviva grahamabhinivezaM tyaktvA vizet pravizet kSapakaH / kaM, svAtmagrahaM svazuddhacidrUpanibandhaM // 39 // paradravyagrahasya bandhahetutvAttatpratipakSabhAvanAmupadizati paradravyagraheNaiva yadbaddho'nAdicetanaH / tatsvadravyagraheNaiva mokSyate'tastamAvahet / / 40 / / TIkA--yadyasmAt / AtmA paradravyasya zarIrAderpraheNa nirbandhenaivAnAdibaddho jJAnAvaraNAdikarmapAratantryamApannaH / tattasmAtsvadravyagraheNaiva zuddhasvAtmAbhinivezenaiva / mokSyate mukto bhaviSyati / yata evaM tata etasmAtkAraNAt / taM svadehagrahamAvahetkuryAnmumukSuH // 40 // zuddhivivekaprAptipUrvakaM samAdhimaraNaM praNauti-- alabdhapUrva kiM tena na labdhaM yena jIvitam / tyataM samAdhinA zuddhiM vivekaM cApya paJcadhA // 41 / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ assttmodhyaayH| 217 TIkA--tena mahAbhavyena / kimalabdhapUrvamanAdikAlamaprAptaM samyaktvasaha - cAri mahAbhyudayAdikaM na labdhaM ? tatsarvaM prAptamityarthaH / yena jIvitaM samA. dhinA ratnatrayaikAgratayA tyaktaM / kiM kRtvA, paJcadhA paJcaprakArAM zuddhiM paJcaprakAraM ca vivekamApya prApya // 11 // bahiraMgAntaraMgaviSayabhedAtpaJcavidhAM zuddhimAha zayyopadhyAlocanAnnavaiyAvatyeSu paJcadhA / zuddhiH syAt dRSTidhIvRttavinayAvazyakeSu vA // 42 // TIkA-syAdasau zuddhiH / katidhA, paJcadhA / keSu, zayyAdiSu viSayeSu / tatra zayyA vasatisaMstarau / upadhiH saMyamasAdhanaM / AlocanA gurave doSanivedanaM / annaM caturvidhAhArAH / vaiyyAvRtyaM paricArakaiH kriyamANaM pAdamardanA. dikaM / teSu paJcasu zuddhiH prANendriyasaMyamena pravRttireSA bAhyA / iyaM tvantaraGgA paJcadhA zuddhiH syAt / yA'sau dRSTayAdiSu paMcasu / dRSTau darzane dhiyAM jJAne, vRtte cAritre, vinaye prazraye, Avazyaka sAmayikAdiSaTkAcaraNe ca niraticAra * tayA pravRttiH // 42 // zuddhivanmatadvayena paJcadhA vivekamAha-- viveko'kSakaSAyAGgabhaktopadhiSu paJcadhA / syAcchayyopadhikAyAnnavaiyAvRtyakareSu vA / / 43 // TIkA--vivekaH AtmanaH pRthagbhAvaH sAdhyavasAyaH paJcadhA syAt / keSu, akSAdiSu viSayeSu / tatrendriyebhyaH kaSAyebhyazcAtmanaH pRthakcintanaM dvividho bhAvavivekaH / dravyavivekastu zarIrAhArasaMyamopakaraNebhyaH svasya pRthacintanena trividhaH / tameva matAntareNAha-zayyetyAdi zayyAdayaH prArupAkhyAtAH tebhyaH pRthacintanena kaizcidvivekaH paJcadhoktaH // 43 // nizcalasacelayormahAvratabhAvanAvizeSamAha niryApake samarya svaM bhaktyAropya mahAvratam / nizcalo bhAvayedanyastvanAropitameva tat / / 44 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 sAgAradharmAmRte TIkA - bhAvayedbhUyo bhUyo manasi praNidadhyAt / ko'sau nizcelastyaktasamastavastrAdiparigrahaH / kiM tanmahAvrataM / kiM kRtvA, Arogya niryApakAcAryavacanenAtmani sthApayitvA / kayA, bhaktyA paMcatayyA hiMsAdiviratyA, paMcatayyA samityA, tritayyA ca guhayA, vratasamitiguptibhistrayodazaprakAraM cArimAtmani byavasthApya / kiM kRtvA, samarpya AyattaM kRtvA / kaM, svamAtmAnaM / kasmin, niryApake saMsArAnniryAntaM kSapakaM prayojayatIti niryApakaH SaTtriMzaguNopeto dharmAcAryastasmin / kayA, bhaktyA zubhavRttyA | bhaktyetyasya saMndazakanyAyenobhayatra saMbaMdhaH / anyastu sacelaH punastanmahAvrataM bhAvayet ! kiMviziSTamanAropitameva sagranthasya tadAropaNe'nadhikArAt // 44 // aticArapaJcakaparihAreNa sallekhanAvidhinA saMstarasthasya pravRttimupadizatijIvitamaraNAzaMse suhRdanurAgaM sukhAnubandhamajan / sa nidhAnaM sa~staragazvarecca sallekhanAvidhinA / / 45 / / TIkA- na kevalamAropitamanAropitaM vA mahAvrataM saMstarago bhAvayeccarecca ceSTeta / kena, sallekhanAvidhinA janmamRtyujarAtaGkA ityAdinA prabandhena prAgutena / kiM kurvan, ajan kSipan nirAkurvannityarthaH / ke, jIvitamaraNAzaMse jIvitAkAMkSA maraNAkAMkSA ca / tathA suhRdanurAgaM mitrAnurAgaM / tathA sukhAnubandhaM / kiMviziSTaM sanidAnaM nidAnena saha / paMcamaM nidAnamapyajannityarthaH / ito vizeSeNaiSAmarthaH prakAzyate / tatra jIvitAzaMsA zarIramidamavazya heyaM jalabudbudavadanityamityAdikamasmarato'syAvasthAnaM kathaM syAdityAdaraH / pUjAvizeSadarzanAtprabhUtaparicArAvalokanAtsarvaloka zlAghAzravaNAccaivaM hi manyate pratyAkhyAtacaturvidhAhArasyApi me jIvitameva zreyaH / yata evaMvidhA maduddezeneyaM vibhUtirvartata ityAkAMkSeti yAvat / maraNAzaMsA rogopadravAkulatayA prAptajIvanasaMklezasya maraNaM prati cittapraNidhAnaM / yadA na kazcittaM pratipannAzanaM prati saparyayA Adviyate, na ca kazcit zlAghate tadA tasya yadi zIghraM zrIyeya tadA bhadrakaM syAdityevaM vividhapariNAmotpattirvA / suhRdanurAgo bAlye sahapAM - zukrIDanAdi vyasane sahAyatvamutsave sambhrama ityevamAdezva mitrasukRtasyAnusmaraNaM / bAlyAdyavasthAsahakrIDitamivAnusmaraNaM vA / sukhAnubandha evaM mayA bhuktamevaM zayitamevaM krIDitamityevamAdi prItivizeSaM prati smRtisamanvAhAraH / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / nidAnamasmAttapasaH suduzcarAjanmAntare indrazcakravartI dharaNendro vA syAmahamityevamAdyanAgatAbhyudayAkAMkSA // 45 // evaM saMstarArUDhasya kSapakasya niryApakAcArya etatkRtvedaM kuryAdityAha yatIniyujya tatkRtye yathA guNavattamAn / mUristaM bhUri sa~skuryAt sa hyAryANAM mahAkratuH // 46 // ' TIkA-saMskuryAt ratnatrayasaMskArayutaM kuryAt / ko'sau, sUriH / kaM, taM kSapakaM / kathaM, bhUri bahu / kiM kRtvA, niyujya adhikRtya / kAn , yatIn sAdhUn / ka, tatkRtye ArAdhakasyAmarzanAdizarIrakArye vikathAnivAraNe dharmakathAyAM bhaktapAnatalpazodhanamalotsarjanAdau ca / kathaM, yathArha yathAyogyaM / kiMviziSTAn, guNavattamAn mokSakAraNaguNAtizayazAlinaH / hi yasmAt kSapakasamAdhisAdhanavidhirAryANAM yatInAM mahAkratuH paramayajJaH syAt // 46 / kSapakasyAhAravizeSaprakAzanAt bhojanAsaktiniSedhArthamAha yogyaM vicitramAhAraM prakAzyeSTaM tamAzayet / / tatrAsajantamajJAnAjjJAnAkhyAnairnivatayet // 47 // TIkA-AzayeojayetsUriH / kaM, kSapakaM / kaM, iSTaM kiMcitsarvaM vA kSapake. NAkAMkSyamANamAhAraM / kiM kRtvA, prakAzya darzayitvA kamAhAraM / kiMviziSTaM, yogyaM kalpyaM / punaH kiMviziSTaM, vicitraM nAnAprakAraM kazciddhi bhojyavizeSAn dRSTvA tIraM prAptasya kiM mamaibhiriti prAptavairAgyaH saMvegaparo bhavati / kazciJca kimapi bhuktvA aparazca sarva bhaktvA tathA bhavati / kazcittu tAnAsvAdya tadrasAsaktiparo bhavati, citratvAnmohanIyakarmavilAsAnAM / tatra ceSTatayA bhojyamAne bhojane ajJAnAttattvAnavabodhAdAsajantamAsaktiM kurvantaM / kSapakaM nivartayet tato viramayetsUriH / kaiaanaakhyaanairbodhprcodkprsiddhopaakhyaanaiH|| 47 // navabhiH zlokairAhArAvazeSagRddhipratiSedhapuraHsaraM tatparihArakramamAha bho nirjitAkSa vijJAtaparamArtha mahAyazaH / kimadya pratibhAntIme pudgalAH svahitAstava // 48 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 sAgAradharmAmRte TIkA-bho aho / nirjitAkSa niHzeSavazIkRtahRSIka / bho vijJAtaparamArtha ananyasAdhAraNatayA nizcitanizcetavyavastutattva / bho mahAyazaH sakala. dikcakravisRtvarakIrte ArAdhakarAja / adya samprati / ime bhAjanazayanAdyupakalpitAH pudgalA mUrtapadArthAH / kiM tava pratibhAnti pratibhAsante / kiMvi. ziSTAH, svahitA Atmana upakArakAH / kiMzabdaH prazne vitarke AkSepe vA . // 48 // kiM ko'pi pudalaH so'sti yo bhuktvA nojjhitastvayA / na caiSa mUrto'mUrteste kathamapyupayujyate // 49 // TIkA-kimasti / ko'sau, saH ko'pi kazcitpudgalo yo nojjhito na tyaktastvayA / kiM kRtvA, bhuktvA anAdikAle iMdriyapraNAlikAbhirupabhujya na ca naiva / eSa pudgalo bhuuto rUpAdimAnamUrte rUpAdirahitasya te tava kathamapi kenApi prakAreNopayujyate upakaroti / gaganasyeva tavaitatkRtopakArAgocaratvAt // 49 // kevalaM karaNairenamalaM hyanubhavanbhavAn / svabhAvameveSTamidaM bhuje'hamiti manyate // 50 // TIkA-kevalaM paraM manyate pratipadyate / ko'sau, bhavAn / kiM iSTamabhirucitamidaM purovarti vastvahaM bhujhe anubhavAmItyetat / kiM kurvannanubhavan bhunyjaanH| kaM, svabhAvameva AtmapariNAmameva vastutastasyaivAtmanA bhogytvaat| kiM kRtvA, alaM viSayIkRtya / kamenaM pudglN| kaiH, karaNaiH cakSurAdIndriyaiH // 50 // tadidAnImimAM bhrAntimabhyAjonmiSatI hRdi / sa eSa samayo yatra jAgrati svahite budhAH // 51 // TIkA-tattasmAtkAraNAt / abhyAja nivAraya tvaM / kAmimAM pratIyamAnAM bhrAMtiM abhogye pudgale bhogyabuddhiM / kiM kurvtiimunmisstiimudyonmukhiibhvntiiN| ka, hRdi hRdaye antazcetasi / kadA, idAnImadya / yato vartate / ko'sAveSo' yaM / sa samayaH kAlaH / yatra kiM, yatra yasminAgrati sAvadhAnA bhavanti / ke, budhAH dRSTatatvAH / ka, svahite // 5 // ___ Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 221 anyo'haM pudgalazcAnya ityekAntena cintaya / yenApAsya paradravyagrahavezaM svamAvizeH // 52 / / TIkA-ahamasmi / kiMviziSTo'nyaH pudgalAdbhinnaH / pudgalazvAsti / kiMviziSTo 'nyo matto bhinna ityetadekAntena sarvathA ciMtaya bhAvaya tvaM / yenAtmapudlayoH pRthaktvacintanena paradravyagrahavezamanAtmadravyanirbandhopayogamapAsya tyaktvA / svamAtmadravyaM tvamAvizerupayuJjIthAH // 52 // kApi cetpudgale sakto mriyethAstaduvaM creH| taM kramIbhUya susvAducibheTAsaktabhikSuvat !! 53 / / TIkA-kvApi kvacidbhojanAdhupayogini pudgale / sakta AsaktaH san niyethAH prANaoNstyajestvaM cettattato dhruvaM nizcitaM carerbhakSayerbhakSayiSyasi tvaM / kaM, taM pudgalaM / kiM kRtvA, kRmIbhUya tatraiva kSudrajanturbhUtvA tvamAsAdya / kiMvat , susvAdvityAdi / susvAduni rasanendriyAtigRdvikAriNi cirbhaTe phalavizeSa Asakto bhikSu: saMnyAsonmukhaH saMyato yathA // 53 // kiM cAGgasyopakArya na na caitattatpratIcchati / tacchindhi tRSNAM bhindhi svaM dehAmundhi durAzravam // 54 // TIkA-kiM ca atyadhikaM cocyate tvAM prti| bhavati / kiM tadannaM bhojyadravyaM / kiMviziSTamupakAri upakArakaM / kasyAGgasya zarIrasya / mUrtena mUrtasyaivopakAryatvadarzanAt / na ca naiva / etadaMGgaM / tadannaM pratIcchati upakArakatvena gRhNAti / tattasmAcchindhi nAzaya tvaM / kAM, tRSNAM anne vAJchAnubandhaM / tathA bhindhi bhedena bhAvaya tvaM / kaM, svamAtmAnaM / karamAdehAt / tathA rundhi pratibadhAna tvaM / kaM, durAsravaM pApakarmAsravaNakAraNam // 54 // . itthaM pathyaprathAsArairvitRSNIkRtya taM kramAt / tyAjayitvA'zanaM mUriH snigdhapAnaM vivardhayet // 55 // TIkA-vivardhayetparipUrNa dadyAt sUriH / kiM tat, snigdhapAnaM dugdhAdi / kiM kRtvA, tyAjayitvA parihArya / kiM tadazanaM kavalAhAraM / kasmAtkramAt Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 sAgAradharmAmRtekrameNa zanaiH zanaiH / kiM kRtvA, vitRSNAkRtya anne nivRttecchaM kRtvaa| kaM, taM kSapakaM / pathyaprathAsArairhitaprakAzadhArAsampAtaiH / kathamitthamanena prakAreNa // 55 // pAnaM poDhA ghanaM lepi sasikthaM saviparyayam / prayojya hApayitvA tat kharapAnaM ca pUrayet // 56 // TIkA-pUrayedvivardhayetsUriH / kiM tatkharapAnaM prathamaM zuddhakAJjikAdirUpaM pazcAcca zuddhapAnIyarUpaM / kiM kRtvA, prayojya pricaarkairdaapyitvaa| hApayitvA ca tyAjayitvA kSapakeNa / kiM tatpAnaM peyadravyaM / katidhA,SoDhA SaTprakAraM / tadevAhavanamityAdinA / dhanaM bahulaM dadhyAdi / saviparyayamitivacanAdacchaM tiMtrikAdi. phalarasasauvIrakoSNajalAdi / lepi yaddhastatalaM limpati tadviparItamalepi / sasikthaM sikthasahitaM payAdi tadviparItamasikthaM maNNakAdi // 56 / itthaM ca niryApakAcAryaH kSapakaM zikSayediti SabhiH zlokairAhazikSayecceti taM seyamantyA sallekhaneyate / atIcArapizAcebhyo rajhenAmatidulebhAm // 57 // TIkA-zikSayeca sUriranuziSyAttaM kSapakaM / iti vakSyamANena prakAreNa ayaM pUrvoktazca / dvau cazabdau tulyakakSatAM dyotayataH / kharapAnaM pUrayecca tamiti zikSayecceti sambandhaH / tadeva zikSaNamAha-seyamityAdi / he Arya guNairguNavadbhizcAzrIyamANA sA paramAgame prasiddhA iyaM vartate / kA'sau, sllekhnaa| kiMviziSTA, anyA maraNAntikI / kasya, te tava / tadvadrakSa pAlaya tvamenAM / kebhyaH, atIcArapizAcebhyaH atIcArA jIvitAzaMsAdayaH prAguktAsta eva pizAcAzchidraM prApya prabhaviSNutvAt / kiMviziSTAmenAmatidurlabhAM AsaMsAramaprAptapUrvatvAdatyantaM prAptumazakyAM // 57 // krameNAticArapaJcakaparihAraM zikSayannAha pratipattI sajannasyAM mA zaMsa sthAsnu jIvitam / bhrAntyA ramyaM bahirvastu hAsyaH ko naa''yuraashissaa||58|| TIkA- mA zaMsa mA vAnchasva tvaM / kiM tajIvitaM / kiMviziSTaM, sthAsnu sthirataraM / kiM kurvan, sajana Asatto bhavan / kasyAmasyAM dRzyamAnAyAM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 223 pratipattau AcAryAdibhiH kriyamANe paricaryAdividhau, maharddhikaiH puruSaizca gaurvaadraadike| atropapattimAha-yato bhvti| kiM tadvahirvastu baahyvissyjaatN| kiMviziSTaM, ramyamAtmanaH prINanaM / kayA, bhrAntyA bhrameNa / kazca hAsyo hasanIyo laukikaparIkSakANAM na bhavati / kayA, AyurAziSA jIvitaM me bhUyAdityAzaMsayA / sa eSa jIvitAzaMsAkhyo'tIcAraH punaranUdyopapattivizeSeNa tyAjyatayopadiSTaH / evamuttare'pi // 58 // parihAsabhayAdAzu maraNe mA matiM kRthAH / duHkhaM soDhA nihantya~ho brahma hanti mumUrSakaH // 59 // TIkA-mA kRthAH mA kuru tvaM / kAM, matiM icchAM / ka, Azu maraNe zIghra jIvitacchede / kasmAtpaSihabhayAt duHsahakSudhAdivedanAbhItyA / yato nihanti niruddhAsravaM kSapayati, vipAkAntatvAtkarmaNAM / ko'sau, duHkhaM bAdhAM soDhA sAdhutvena saMklezapariNAmalakSaNena sahamAnaH / kiM tadaMhaH purArjitapApaM / tathA haMti hinasti / ko'sau, mumUrSukaH kutsitavidhinA martumicchan / kiM tadbrahma jJAnaM mokSaM vA / AtmaghAtato dIrghasaMsAro bhavatItyarthaH // 59 // sahapAMsukrIDitena svaM sakhyA mA'nuraJjaya / IdRzairbahuzo muktairmohadurlalitairalam / / 60 // TIkA-mA'nuraJjaya mA snehaya mA prINaya vA tvaM / kaM, svamAtmAnaM / kena, sakhyA mitreNa / kiMviziSTena, sahapAMsukrIDitena bAlAvasthAyAM saha militvA pAMsunA rajasA krIDitaM krIDanaM yena sa tathoktaH / ato vyAvartanArthamAha-alaM paryAptaM / tava paralokodyatasya / kairIdRzairevaMvidhairmitrAnurAgasmara. NaprAyaiH pariNAmaiH / kiMviziSTaMbahuzo'neko bhuktairanubhUtapUrvaiH / punaH kiMviziSTauhadurlalitarmohanIyakarmavipAkajanyaduradhyavasAyaiH / / 60 // mA samanvAhara prItiviziSTe kutracitsmRtim / vAsito'kSasukhaireva bambhramIti bhave bhavI // 61 // TIkA-mA samanvAhara mA'nubandhinI kuru tvamutpadyamAnAmeva nivArayetyarthaH / kAM, smRtiM cetovRttiM / kva, kutracit cakSurAdInAmanyatamenAnubhUya Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 sAgAradharmAmRte mAne viSaye pUrva pravRtte prItiviziSTa pramodAtizaye, itthaM mayA ramyakAminyAdikamIkSitamitthamAliMgitamityAdirUpeNa mA smatisamanvAhAraM kuruSvetyarthaH / yato bambhramIti kuTilaM paryaTati kaSTaM parivartate / ko'sau, bhavI jIvaH / kva, bhave AjIvaJjIvibhAve / kiMviziSTaH san, vAsito dRDhAhitasaMskAraH / kairakSasukhairindriyasukhaireva nAtmajJAnasaMskAraiH // 6 // mA kAMkSI vibhogAdIn rogAdIniva duHkhadAn / vRNIte kAlakUTa hi kaH prasAdyeSTadevatAm // 62 // TIkA-mA kAMkSIstapomAhAtmyAdinA mamaite bhUyAsuriti nA'bhilaSa tvaM / kAn, bhAvibhogAdIn bhAvino bhogAniSTaviSayAn / Adizabdena cAjJaizva. ryAdIn / kiMviziSTAn , duHkhadAn durantaduHkhadAyakAn / kAniva, rogAdIniva jvarAdivyAdhISTaviyogaprabhRtIn ythaa| hi yasmAt kaH kazcit vRNIte prArthayate / kiM tatkAlakUTaM sadyaHprANaharaM viSaM / kiM kRtvA, prasAdya varadAnonmukhI kRtvA / kAmiSTadevatAmabhimatArthaprasAdanasamarthAM devI devaM vA // 62 // kSapakasya caturvidhAhArasannyAsavidhi zlokadvayenAhaiti vrataziroratnaM kRtasaMskAramudvahan | kharapAnakramatyAgAt prAye'yamupavekSyati / / 63 // evaM nivedya saMghAya mUriNA nipuNekSiNA / so'nujJAto'khilAhAraM yAvajjIvaM tyajet tridhaa||64|| yugmaM / TIkA--tyajet ko'sau, kSapakaH / kamakhilAhAraM caturvidhamapi bhojanaM / kathaM, tridhA mnovaakkaayaiH| kiyatkAlaM, yaavjiivN| kiM kurvan, udvahana utkRSTaM dhaaryn| kiM tad, vrataziroratnaM sllekhnaaN| tasyA eva sarvavratAnAM sAphalyasaMpAdakatvenopari bhraajmaantvaaccuuddaamnnirivaabhrnnaanaaN| kiMviziSTaM, kRtasaMskAraM AhitAtizayaM / kathamityanena pratipattau sajannasyAmityAdvigranthoktaprakAreNa / kiMviziSTaH sannikhilAhAraM sa tyajet, anujJAto'numataH / kena, sUriNA niryApakAcAryeNa / kiviziSTena, nipuNekSiNA nipuNaM sUkSma vyAdhidezAditattvamakSite pazatyabhIkSNamiti nipuNekSI tena, vyAdhidezakAlasattvasAtmyabalapa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 225 rISahakSamatvasaMvegavairAgyAdInAM sUkSmekSikayA vicArakeNetyarthaH / kiM kRtvA, nivedya jJApayitvA / kasmai, saMghAya cAturvarNyazramaNagaNAya / kathamevaM / ayaM kSapaka upavezyati nizcalaM sthAsyati dRDhapratijJo bhaviSyatItyarthaH / ka, prAye caturvidhAhArasaMnyAse / kasmAtkharapAnakramatyAgAt kharapAnasya zuddhodakamAtro. payogasya krameNa zanaiH zanaistyAgaH pratyAkhyAnaM tasmAt / atrAyaM vidhirAryAdvayena--" tyakSyati sarvAhAraM / yAvajjIvaM nirambarastrividham / niryApakasUriparaH saGghAya nivedayedevam // 1 ||ksspyti yaH kSapako'sau piNDaM tasyeti saMyamadhanasya / darzayitavyaM nItvA saGghAvasatheSu sarveSu" // 63 / 64 / / evamatizayena pariSahabAdhAkSama prati caturvidhAhArapratyAkhyAnamupadizyadAnImatathAbhUtasya kSapakasya pAnIyamAnavikalpanapUrvakaM trividhapratyAkhyAnamupadizazcaturvidhapratyAkhyAnAvasaranirUpaNArthamAha-- vyAdhyAdyapekSayA'mbho vA samAdhyartha vikalpayet / bhRzaM zaktikSaye jahyAttadapyAsannamRtyukaH // 65 / / TIkA--vA athavA vikalpayet guruniyogena peyatayA pratijAnIta kSapakaH / kiM tadabhbhaH pAnIyaM / kimartha, samAdhyarthe / kayA, vyAdhyAdyapekSayA yadi paittiko vyAdhirvA grISmAdiH kAlo vA marutsthalAdidezo vA paittikI prakR. tirvA anyadapyevaMvidhaM tRSNApariSahodrekAsahanakAraNaM vA bhavet tadA gurvanu. jJayA pAnIyamupayokSye'hamiti pratyAkhyAnaM pratipadyatetyarthaH / bhRzamatyartha zaktikSaye balanAze punarAsannamRtyukaH pratyAsannamaraNaH kSapakastadapyambho'pi jahyAt pratyAkhyAyAt // 65 // tatkAlocitaM kSapakopakAri saGghasyAvazyakaraNIyamAha tadAkhilo varNimukhagrAhitakSamaNo gaNaH / tasyAvighnasamAdhAnasidhyai tadyAttanUtsRtim // 66 // TIkA-tadA tasminkAle tadyAtkuryAt / ko'sAvakhilaH sarvo gaNaH saGghaH / kA, tanUtsRtiM kAyotsarga / kasyai, avighnasamAdhAnasidhyai / kasya, tasya pratyAkhyAtacaturvidhabhaktasya kSapakasya, kSapakasyopasargA mA bhUvan sidhdyatu cArAdhanetyevamarthaM / kiMviziSTaH san, varNimukhagrAhitakSamaNaH varNino Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 sAgAradharmAmRte brahmacAriNo mukhena grAhito lApito yathAkathaJcitkRtAnaparAdhAn mama yUyaM kSamadhvamahaM ca bhavatkRtAstAn kSamye iti kSamaNaM yaH sa tathoktaH / etacca evaM nivedya saMdhAyeti prAguktameva vizeSya punaruktam // 66 // evamArAdhanApatAkAgrahaNodyatasya kSapakasya niryApakAH kiM kuryurityAhatato niryApakaH karNe japaM prAyopavezinaH / dadyuH saMsArabhayadaM prINayanto vaco'mRtaiH // 67 // TIkA - tato yathoktakaraNIyakAraNAnantaraM / dadyuH sampAdayeyuH / ke, niryApakAH samAdhividhAyino munayaH / kaM, japaM / kiMviziSTaM, saMsArabhayadaM saMsArabhayaM saMvegamupalakSaNAnnirvedaM ca dadAnaM / kka, karNe zrutimArge / kasya, prAyopavezinaH saMnyAsinaH / kiM kurvantaH, prINayantaH santarpayantaH / kairvaco'mRtaiH pIyUSasamairvAkyaiH // 67 // athAto niryApakAcAryakAryAM kSapakasya mahatImanuziSTimuttaratra prabandhenopadizati mithyAtvaM vama samyaktvaM bhajorjaya jinAdiSu / bhakti bhAvanamaskAre ramasva jJAnamAviza // 68 // TIkA- bho ArAdhakarAja vama niHzeSaya tvaM / kiM tanmithyAtvaM viparIsAbhinivezaM / tathA bhaja bhAvaya svaM / kiM tatsamyaktvaM tattvArthazraddhAnaM / tathA Urjaya balavatIM jIvantIM vA kuru tvaM / kAM, bhakti / keSu, jinAdiSu arhadAdiSu parameSThiSu taccaityeSu vyavahAranizcayaratnatraye ca / tathA ramasva ratiM kuru tvaM bhAvanamaskAre arhadAdiguNAnAM sAnurAgAnudhyAne / tathA Aviza upayuMkSva tvaM / kiM tat jJAnaM bAhyamAdhyAtmikaM ca tattvabodham // 65 // > mahAvratAni rakSoccaiH kaSAyAn jaya yantraya / akSANi pazya cAtmAnamAtmanA''tmani muktaye // 69 // TIkA--tathA rakSa pAlaya tvaM / kAni, mahAvratAni / tathA jaya nigRhANa tvaM / kAnU, kaSAyAn krodhAdIn / kathamucairatyartha, tajjaye sutarAM yatnaM kuru'vetyarthaH paiH / tathA yantraya nijanijaviSayeSu pravartamAnAni tvaM nirundhi / kAni, Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / . 227 akSANi sparzanAdIni / tathA pazya avalokaya tvaM / kamAtmAnaM / kena, AtmanA svayaM / ka, Atmani svasmin / kasyai, muktaye mokSAya na saMsArasukhAya // 69 // mithyAtvasyApAyahetutvaM zlokadvayena spaSTayati adhomadhyAvalokeSu nAbhUnAsti na bhAvi vaa| taduHkhaM yanna dIyeta mithyAtvena mahAriNA / / 70 // TIkA--tat duHkhamadholoke meroradhaH saptasu bhUmiSu, madhyaloke jambUdvI. pAdisvayambhUramaNasamudrAnte tiryagloke, Urdhvaloke merucUlikAntataHprabhRti tanuvAtavalayaparyante / nAbhUt na bhUtaM / nAsti na bhavati / na bhAvi vA na vA bhaviSyati / yanna dIyeta na sampAdyeta jIvasya / kena, mithyAtvena / kiMviziSTena, mahAriNA paramazatruNA, tasmin satyeva bAhyAbhyantarazatrUNAmapakArakatvopapatteH // 70 // saGghazrIrbhAvayanbhUyo mithyAtvaM vandakAhitam / dhanadattasabhAyAM drAksphuTitAkSo'bhramadbhavam / / 71 // TIkA---abhramat paryaTati sma / ko'sau, saGghazrIdhanadattanRpatimantrI / kaM, bhavaM saMsAraM / dIrghasaMsAro'bhUdityarthaH / kathambhUto bhUtvA, drAk sphuTitAkSaH jhaTiti sphuTitacakSuH / kasyAM, dhanadattasabhAyAM dhanadattasya svasvAminaH paripadi / kiM kurvan, bhAvayan adhyAtmamabhyasyan / kiM tanmithyAtvaM / kiMvi. ziSTaM, bhUyo vandakena punarAropitaM / iyamanyAzca sarvAH kathAH kathAkozAdizAstreSu draSTavyAH graMthagauravabhayAdiha noktAH // 71 // samyaktvasyopakArakatvaM zlokadvayenAha-- adhomadhyo lokeSu nAbhUnnAsti na bhAvi vA / tatsukhaM yanna dIyeta samyaktvena subandhunA // 2 // TIkA--asyApi pUrvavaDhyAkhyA subandhutvaM punaH samyaktvasya sarvatra sarvadA sarveSAmupakArakatvAtsamastavinipAtapratibandhakatvAcca nizcayam // 72 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 sAgAradharmAmRte prhaasitkudRgbddhshvbhraayuHsthitirekyaa| dRgvizudhdhA'pi bhavitA zreNikaH kila tIrthakRt // 73 // TIkA-kila evaM hyAgame zrUyate zreNiko nAma magadhamahAmaMDalezvaroM bhavitA bhaviSyati / kiMviziSTaH, tIrthakRt dharmatIrthakaraH / kayA, dRgvishudhdyaa| kiMviziSTayA, ekayA asahAyayA vinayasampannatAditIrthakaratvakAraNAntararahi. tayA / apirvismaye / kiMviziSTaH san , pretyAdi zvabhre saptamanarakabhUmAvAyuSo bhavadhAraNakAraNakarmaNaH sthitiH kAlmavadhAraNena bandhaH zvabhrAyuHsthitiH kudRzA tIvamithyAtvapariNAmena baddhA AtmasAtkRtA zvabhrAyuHsthitiH kudRgbaddhazvabhrAyuHsthitiH prahAsitA trayastriMzatsAgaropamaparimANAdapakRSya ratnaprabhAyAM caturazItivarSasahasraparimANA kRtA kudRmbaddhA zvabhrAyuHsthitiryasya / ekayA'pi dRgvizudhdyA sa tathoktaH // 73 // arhadaktermAhAtmyaM dvAbhyAmAha ekaivAstu jine bhaktiH kimanyaiH svessttsaadhnaiH| yA dondhi kAmAnucchidya sadyo'pAyAnazeSataH // 74|| TIkA-bhoH suvihita sAdho / astu bhavatu / kA'sau, bhaktirbhAvavizuddha Antaro'nurAgaH / ka, jine bhgvdrhddeve| kiMviziSTA, ekaiva asahAyaiva / kiM kArya / kaiH, sveSTasAdhanaiH svaabhimtaarthsidhyupaayaiH| kiMviziSTairanyairjinabhaktivyatiriktaiH / sarvapuruSArthasAdhanAnAM tayA vinA tadAbhAsatvanizcayAt / yA kiM, yA dogdhi prapUrayati / kAn, kAmAn manorathAn / kiM kRtvA, ucchidya nirasya / kAnapAyAn, abhyudayaniHzreyasabhraMzino'pAyAn / kathamazeSataH sarvataH sarvAnvA / kathaM, sadyaH svAvirbhAvanAnantarameva // 74 // vAsupUjyAya nama ityuktvA tatsaMsadaM gataH / dvidevArabdhavighno'bhUt padmaH zakrArcito gaNI // 75 // TIkA-abhUtsampannaH / ko'sau, padmaH padmaratho nAma mithilAdhipatiH / kiMviziSTo, gaNI gaNadharadevaH / kiMviziSTaH san , zakrArcitaH indrakRtaprAtihAryaH / punaH kiMviziSTaH san, dvidevArabdhavighnaH dvAbhyAM devAbhyAM dhanvatAravizvAnulomacarAbhyAmArabdhAH kartumupakrAntA vighnAH kAkaLakArakakRSNasarpamA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ assttmodhyaayH| 229 gakhaNDaprabhRtayo'pazakunAH samavasaraNagamanAntarAyA yasya sa tathoktaH / kathambhUto bhUtvA, gataH prAptaH / kAM, tatsaMsadaM vAsupUjyasamavasaraNaM / kiM kRtvA, uktvA uccArya // 75 // eko'pyahannamaskArazcedvizenmaraNe manaH / sampAdyAbhyudayaM muktizriyamutkayati drutam // 76 // TIkA--cedyadi / vizet bhAvarUpatayA vyApnuyAt / ko'sAveko'pi kevalo'pi arhato bhagavato namaskAraH praNAmaH / kiMtanmanazcittaM / ka, maraNe prANatyAgalakSaNe / tadA drutaM zIghramutkayatyutkaMThayati / kAM, muktizriyaM mokSalakSmI / anantarabhaveSu dvitribhaveSu vA paramapadaM smpaadytiityrthH| kiM kRtvA, sampAdya sampUrNa prApayya / kamabhyudayaM maharddhim // 76 // sa Namo arahaMtANamityuccAraNatatparaH / gopaH sudarzanIbhUya subhagAhvaH zivaM gataH // 77 // TIkA--gataH / ko'sau, Agame prasiddhaH subhagAhvaH subhago nAma gopo gopAlaH / kiM tacchivaM paramamuktiM / kiM kRtvA, sudarzanIbhUya vRSabhadAsazreSTiputraH sudarzanAkhyaH surUpaH susamyaktvazca bhUtvA / kiMviziSTaH san, Namo arahatANamityetasyAhannamaskArasyoccAraNe saMzabde tatparastaniSThastadekAgramanA ityarthaH // 77 // jJAnopayogamAhAtmyaM tribhi zlokairAha svAdhyAyAdi yathAzakti bhaktipItamanAzvaran / tatkAlikAdbhutaphalAdudarke tarkamasyati // 78 // TIkA-asyati kSipati nivArayatItyarthaH / ko'sau, puruSaH / kaM, tarka vikalpaM saMzayarUpaM vimarzamityarthaH / kasminviSaye, udarke uttaraphale svAdhyAyAdyanuSThAnasAdhyamAgame yadadbhutaM phalamuktaM tanme bhaviSyati na veti sandehaM / kasmAttattatkAlikAdbhutaphalAt kriyamANasvAdhyAyAdyAcaraNasamayabhavAsambhAbyeSTasAdhyAt dRSTenAdRSTasyAsambhAvyasyApi nizcetuM zakyatvAt / kiM kurvan, caran anutiSThan / kiM tatsvAdhyAyAdi svAdhyAyaM vandanAM pratikramaNAdikamapi Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 sAgAradharmAmRteram munInAM nityamAcaraNaM / kathaM, yathAzakti anigRhitabalavIrya yathA bhavati / kiMviziSTaH san, bhaktipItamanAH bhaktyA pItaM svAntaM pItamanuraMjitaM vA manazcittaM yasya sa tathoktaH // 78 // zUle proto mahAmantraM dhanadattArpitaM smaran / dRDhazUrpo mRto'bhyetya saudharmAttamupAkarot // 79 // TIkA--atinirbhayamupAkarot svasvAminRpatikAryamANopasarganirAkaraNapUrvakasatkArakaraNenopAkRtavAn / ko'sau, dRDhazUrpo nAma coraH / kaM, taM dhanadattazreSThinaM / kiM kRtvA, abhyetya Agatya / kasmAtsaudharmAt saudharmakalpavimAnAt / saudharme maharddhikadevatvaM prApta ityarthAdApannamatra bodhyaM / kathambhUtaH san , mataH / kiM kurvan, smaran cintayan / kaM, mahAmantraM paJcanamaskAraM tadanucintanasyotkRSTasvAdhyAyatvAt / kiMviziSTa, dhanadattArpitaM dhanadattAkhyena zreSTinA DhaukitaM / kiMviziSTaH sthitaH, zUle protaH zUlikAyAmAropitaH // 79 // khaNDa zlokaistribhiH kurvan svAdhyAyAdi svyNkRtaiH| muninindAptamaugdhyo'pi yamaH saptarddhibhUrabhUt // 80 / / TIkA--abhUt / ko'sau, yamaH yamo nAma rAjA, rAjyaM tyaktvA pravrajitaH / kiMviziSTaH, saptarddhibhUH / buddhi tavo vi ya riddhI viDauNariddhI taheva oshiyaa| rasabalaakkhINA vi ya riddhIo satta paNNattA // ityAsAM saptAnAmRddhInAM bhUH sthAnaM saptardhiprApto'bhUdityarthaH / kiMviziSTo'pi, muninindAptamaugdhyo'pi muninindayA prAptamUDhabhAvo'pi / kiM kurvan sa tathA abhUt, kurvan / kiM nat, khaadhyaayaadi| kaiH, khnnddshlokaiH| kiMviziSTaiH, svayaMkRtaiH svayamAtmanA nirmitaiH / katibhistribhiH / tadyathA-" kaMDasi puNuNaM svevasi regadahA / javaM patthosi khAdidaM // 1 // aMNattha kiM phalo vahA tuhmI ittha budhiyA chide| aMke ccheda iko NiyA // 2 // ahmA doNaM di bhayaM dihAdodisarAbhayaM tuhma" // 8 // ahiMsAhiMsayormAhAtmyaM dvAbhyAmAha-- ahiMsApatyapi dRDhaM bhajano jAyate ruji / yastvadhyahiMsAsarvasve sa sarvAH kSipate rujaH // 81 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 231 www.rever TIkA-ojAyate ojasvIvAcarati duHkhena nAbhibhUyata ityarthaH / ko'. sau, puruSaH / kasyAM, ruji upasargAdipIDAyAmupasthitAyAM / kiM kurvan , dRDhaM bhajana gADhaM sevamAnaH / kiM tat, ahiMsApratyapi ahiMsAyA: stokamahiMsAprati / stoke pratinetyanenAvyayIbhAvaH // stokaampyhiNsaamityrthH| yastu bhavati / kathamadhi adhIzvaraH / ka, ahiMsAsarvasve ahiMsAyAH sarvasvaM sAkalyamahiMsAsarvasvaM tasmin / Izvare'dhItyanena saptamI / sakalA'hiMsAyA adhIzvaro bhavatItyarthaH / saH kSipate nirAkaroti / kAH, sarvAH samastAH rujo duHkhAni // 1 // yamapAlo hrade'hiMsannekAhaM puujito'psuraiH| dharmastatraiva meNdannaH zizumAraistu bhakSitaH // 82 // TIkA-pUjitaH / ko'sau, yamapAla: vArANasyAM mAtaGgaH / kaiH, apsuraiH jaladevatAbhiH / kva, hRde zizumArahUde / kiM kurvan , ekAhamekadinamahiMsan caturdazIdine hiMsAmakurvannityarthaH / dharmastu zreSTiputro bhkssitH| kaiH, zizumAraiH / ka, tatraiva tasminneva hUde / kiMviziSTaH san ? meNDhaghnaH kRtarAjameNr3hakabadhaH // 82 // asatyakRtApAyaM dvAbhyAmAha mA gAM kAmadudhAM mithyAvAdavyAghronmukhI kRthAH / alpo'pi hi mRSAvAdaH zvabhraduHkhAya kalpate // 8 // TIkA-he kSapaka mA kRthAH mA kuru tvaM / kAM, gAM vAcaM / pakSe anddvaahii| kiMviziSTAM, kAmadudhAM kAmaM prArthyamAnamarthaM dogdhi kSaratyAvirbhAvayatItyevambhUtAM satyavAcaM kAmadhenuM cetyarthaH / kiMviziSTAM mA kRthAH, mithyAvAdavyAghronmukhIM mithyAvAdo'satyajalpaH sa eva vyAghraH kAmadhenoriva satyavAca : saMharaNazIlatvAt , mithyAvAdavyAghrasya unmukhI saMmukhIM mithyAvAdaM kartumudyuktAM vyAghraM ca prativartamAnAM / hi yasmAdalpo'pi stoko'pi kiM punarbhUyAn / mRSAvAdo vitathavyAhAraH zvabhraduHkhAya kalpate sampadyate, narakaduHkhaM sampAda. yatItyarthaH // 83 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 sAgAradharmAmRte ajairyaSTavyamityatra dhAnyaitraivArSikairiti / vyAkhyAM chAgairiti parAvartyAgAnnarakaM vasuH // 84 // TIkA -- agAt gataH / ko'sau vasurnAma rAjA / kiM tannarakaM / kiM kRtvA, parAvartya anyathA kRtvA / kAM, dhAnyaistraivArSikairiti vyAkhyAM / kathaM, parAvartya cchAgairiti / kva, ajairyaSTavyamityatra paramAgame vAkye / ayamarthaH / na jAyaMta ityajA varSatravRttayo vrIhayastairyaSTavyaM zAntikapauSTikArthA kriyA kAryeti kSIrakadaMbAcAryairidaM vyAkhyAnaM parAvartya ajairajAtmajairyaSTavyaM havyakavyArtho vidhirvidhAtavya ityanyathA kRtvA parvatanAradavisaMvAde vasurAjaH zvabhramagamadityarthaH : // ajaihatavyamiti kvacitpAThaH // 84 // steyAnubhAvaM dvAbhyAmAha- AstAM steyamabhidhyA'pi vidhyApyA'gniriva tvayA / haran parasvaM tadasUn jihIrSan svaM hinasti hi / / 81 // 1 TIkA -- bhoH samAdhimaraNArthin / AstAM tiSThatu / kiM tatkathanenetyarthaH / kiM tat, steyaM paradhanApaharaNaM / vidhyApyA rAmayitavyA tvayA / kA'sAvabhidhyA'pi paradhanecchA'pi / ka ivAgniriva vanhiryathA tApahetutvAt / hi yasmAt hinasti hanti / ko'sau puruSaH / kaM, svamAtmAnaM / kiM cikIrSan, jihIrSan hartumicchan / kAn, tadasUna paraprANAn / kiM kurvan, haran adattaM gRhan / kiM tat, parasvaM paradravyaM / ayamantrAbhiprAyaH- paradhanaM muSNataH paraprANopaghAtecchA avazyaM bhAvinI, parajighAMsAca Atmano hiMsA paramArthatastasyA eva hiMsAtvAt / bhAvahiMsAyAmeva hi satyAM dravyahiMsA durantasaMsA duHkhalakSaNaM svaphalaM prayacchatIti // 85 // rAtrI muSitvA kauzAmbIM divA paJcatapazcaran / zikyasthastApaso'gho'gAt talArakRtadurmRtiH // 86 // TIkA--adho'gAnnarakaM gataH / ko'sau, tApaso bhautikaH / kiMviziSTaH san, talArakRtadurmRtiH talavareNa pravartitaprakRSTaraudradhyAnAviSTamaraNaH / kiM kurvan, zikyasthaH parabhUmiM na spRzAmIti lambamAne zikye sthitaH / paJcata Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 233 pazcaran paJcAgnisAdhanaM kurvan / kva, divA dine / kiM kRtvA, muSitvA muSitaM. dhanAM kRtvA / kAM, kauzAmbI kauzAmbIsajJanagarI tannagarIvAstavyalokaM / kva, rAtrau // 86 // brahmacaryadAyavidhApanArthamAha pUrve'pi bahavo yatra skhalitvA nodgatAH punH| tatparaM brahma carituM brahmacarya paraM caret / / 87 // TIkA-vahavaH prabhUtAH pUrve rudrAdayaH kiM punaradyatanA munaya ityapizabdArthaH / yatra yasmin brahmacaryAkhye vrate, skhalitvA aticAraM prApya, na punaruddatA na tatrAtmAnamupasthApitavanto'nAcAraM caritavanta ityarthaH / tadbrahmacarya caturthavrataM paramutkRSTaM manAgapyatIcArarahitaM kRtvA cara dhAraya tvaM / kiM kartuM, caritumanubhavituM / kiM tatparamutkRSTaM nirvikalpaM pratyagjyotirAkhyaM, brahmA jJAnaM, zuddhasvAtmAnaM svAtmanA saMvedayitumityarthaH // 87 // naigraMthyavrataM draDhayitumAha mithyeSTasya smaran zmazrunavanItasya dumRteH / mopekSiSThAH kvacid granthe mano mRrchanmanAgapi / / 88 // TIkA--bhoH suvihitasAdho mA upekSiSThAH mA'vadhIraya tvaM / kiM tnmnH| kiM kurvat, mUrcchat muhyat mamedamiti saMkalpaM gacchat / kva, kvacit kvApi anthe parigrahe / kathaM,manAgapi sarvasmin saMge cittaM vyAsajadabhyAja tvmityrthH| kiM kurvan , smaran / kasya, imazranavanItasya kasyaciccheSThiputrasya / kiMviziSTasya, mithyeSTasya vitathamanorathasya / punaH kiMviziSTasya, durmateH raudradhyAnamatasya // 8 // nizcayanayena naigranthyapratipattyarthamAha bAhyo grantho'GgamakSANAmAntaro vissyaissitaa| nirmohastatra nigranthaH pAnthaH zivapure'rthataH // 89 // ttiikaa--bhvti| ko'sau, bAhyo bahiraGgo, granthaH parigrahaH / kimaGgaM zarIraM / tathA AMtaro'ntaraGgaH saGgo bhavati / : kiM, akSANAM sparzanAdInAM ___ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 sAgAradharmAmRteviSayaiSitA sparzAdiviSayeSvabhilASaH / tatra dvayorapi granthayornirmoho nirmUrchaH sAdhararthataH paramArthena nirgrantho niSparigraho bhavati / tathA zivapure nirvANanagare pAntho nityaM prasthAyI syAt nirgranthasyaiva mokSamArge'vicchinnaM prasthAtuM samarthatvAt // 89 // kaSAyendriyakRtApAyAnanusmArayannAha-- kaSAyendriyatantrANAM tattAdRgduHkhabhAgitAm / parAmRzanmAsma bhavaH zaMsitavrata tadvazaH // 9 // TIkA--bhoH zaMsitAni mahadbhirapi stutAni vratAni yasya sa zaMsitavrata mA sma bhavaH mA bhUstvaM / kiM viziSTastadvazaH kaSAyendriyaparatantraH / kiM. kurvan, paramRzan cintayan / kAM, tattAdRgduHkhabhAgitAM sA SaSTAdhyAye nirdiSTA tAdRgananyasAdhAraNI duHkhabhAgitA kleshaanubhuutistaaN| keSAM, kaSAyendriyeSu AyattAnAM tadabhibhUtAnAmityarthaH // 90 // evaM vyavahArArAdhanAniSTatAM vidhApya nizcayArAdhanAmupadizati zrutaskandhasya vAkyaM vA padaM vA'kSarameva vA / yatkizcidrocate tatrAlambya cittalayaM naya // 91 // TIkA-aho vyavahArArAdhanApariNata ArAdhakarAja / yatkiMcidyatkimapi rocate tubhyaM rucimutpAdayati ca / kiM tadvAkyaM vA bAhyamAdhyAtmikaM vA, Namo arahaMtANamityAdikaM padaM vA, arhamityAdikamakSarameva vA a si A u sA ityaadiinaamektm| kasya sambandhi, zrataskandhasya zrutasyAGgapraviSTasya AcArAGgAdidvAdazavikalpasya aGgabAhyasya ca sAmAyikAdibhedasya prakIrNakA. khyasya skandhaH saGghAtastasya madhye yatkiMcidvAkyAdikamidAnI kSINazaktestavAnurAgaM janayati / tatra iSTe vAkyAdInAmanyatame Alambya Asajya ciratra bhavataH pramANaM zrutaskandhavAkyAdInAM trayANAmapi bhaktyA bhAvyamA. nAnAM paramArthArAdhanAsAdhanasAmarthyanirNayAt / akSaramevetyatra eva zabdazca svayogyavyavasthApakaH // 91 // zuddhaM zrutena svAtmAnaM gRhItvArya svasaMvidA / bhAvayaMstallayApAstacinto mRtvaihi nirvRtim // 92 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 235 ___TIkA-he Arya ArAdhanAtatpara / ehi gaccha tvaM / kAM, nirvRti mukti| kiM kRtvA, mRtvA prANAn visRjya / kathambhUto bhUtvA, tallayApAstacintaH tatra zuddhasvAtmani layaH zleSastallayastanmayIbhAvastena apAstA nirAkRtA cintA saMkalpazcittaM vA mano yasya sa tathoktaH / kiM kurvan , bhAvayan / kaM, zuddhaM rAgadveSamoharahitaM svAtmAnaM nijacidgapaM / kayA,svasaMvidA svasaMvedanena / kiM kRtvA, gRhItvA nizcitya / kena, zrutena 'ego me saMsado AdA' ityAdizrutajJAnena / matvehItyatra omAGorityanena parasvarUpaM / uktaM ca kSetrapAtre dve jJAtavye / "ArAdhanopayuktaH san samyakkAlaM vidhAya ca / utkarSAtribhavAn gatvA prayAti parinirvRtim " // 92 // uktamevArtha paramArthasaMnyAsopaMdezadvAreNa samarthayata saMnyAso nizcayenoktaH sa hi nizcayavAdibhiH / / yaH svasvabhAve vinyAso nirvikalpasya yoginH||93|| TIkA-hi yasmAnnizcayavAdibhirvyavahAranayasApekSanizcayanayaprayogacaturaiH sUribhinizcayena paramArthena sa saMnyAsa uktaH mumukSUNAmagre prarUpitaH / yaH kiM, yo vinyAsaH vidhipUrvakamAtmanaH sthaapnN| ka, svasvabhAve zuddhacidAnandamaye svAtmani / kasya, yoginaH samAdhimataH / kiMviziSTasya, nirvikalpasya antarjalpasaMpRktotprekSAjAlaniSkrAntasya // 93 // parISahAdinA vikSipyamANacittasya kSapakasya niryApakAcAryaH kiM kuryAdityAha parISaho'thavA kazcidupasargo yadA manaH / kSapakasya kSipejjJAnasAraiH pratyAharettadA // 94 // TIkA--yadA yasminkAle kSipedyatra tatra bhramayet / ko'sau, kazcit ko'pi kSudhAdInAmanyatamaH pariSaho'thavA kazcidacetanakRtAdInAmanyatama upasargo vA / kiM tanmanaH / kasya, ArAdhakasya / tadA pratyAharet vyAvartayet zuddhasvAramonmukhaM tatkuryAdAcAryaH / kaiH, jJAnasAraiH zrutajJAnarahamyopadezaiH // 94 // jJAnasArarityetat prapaMcayitumuttaraprabandhamAhaM - ___ Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARNAAKAALAnan...RAN 236 sAgAradharmAmRteduHkhAgnikIlairAbhIlainarakAdigatiSvaho / taptastvamaGgasaMyogAt jJAnAmRtasaro'vizan // 95 // TIkA-aho bhAvakapraveka taptaH santaptastvaM / kaiduHkhAnikIlaiH zArIramAnasAzAntadahanajvAlAbhiH / kiMviziSTaiH, AbhIlaiH kaSTaiH pratikartumazakyairityartha : / kAsu, narakAdigatiSu nArakatiryaGmanuSyadevabhavagrahaNeSu / kasmAdaMgasaMyogAt zarIrasaMzleSAt, zarIramAtmabudhdyAdhyavasyannityarthaH / kiM kurvan, avizan apravizan anavagAhamAnaH / kiM tat, jJAnAmRtasaraH anyaccharIramanyo'hamityAdibhedopalambhapIyUSataDAgam // 15 // idAnImupalabdhAtmadehabhedAya sAdhubhiH / sadA'nugRhyamANAya duHkhaM te prabhavetkatham / / 96 // TIkA-idAnI samprati / kathaM prabhavet / kiM tat, duHkhaM / kasmai, te tubhyaM / kenA'pi prakAreNa tvAmabhibhavituM pariSahAdiduHkhaM na shknuyaadityrthH| kiMviziSTAya te, upalabdhAtmadehabhedAya nizcitasvAtmazarIravyatirekAya / punaH kiMviziSTAya, anugRhyamANAya upakriyamANAma / kaiH, sAdhubhiH sNytaiH| kathaM, sadA nityam // 96 // duHkhaM sakalpayante te samAropya vapurjaDAH / svato vapuH pRthakkRtya bhedajJAH sukhamAsate // 97 // TIkA-saMkalpayanti mamedamiti vyvsynti| ke, te jaDAH bhiraatmaanH| kiM tat, duHkhaM ahaM duHkhavAnasmIti pratipadyanta ityarthaH / kiM kRtvA, samAropya sanmukhaM yojayitvA / kiM tadvapuH zarIraM / kka, sve Atmani svadehaM svAtmatayAM nizcityetyarthaH / bhedajJA AtmazarIravivekavidaH / punarAsate tiSTaMti / kathaM, sukhaM svAtmadarzanotthamAnandamanubhavantItyarthaH / kiM kRtvA, pRthakkRtya bhedenAdhyavasAyya / kiM tadvapuH / kasmAtsvataH zarIramAtmano bhinnaM nizcitya / tadbhedabhAvanA yathA-na me mRtyuH kuto bhItirna me vyAdhiH kuto nyathA / nAhaM bAlo na vRddho'haM na yuvaitAni pudgale // jIvo'nyaH pudgalazvAnya ityAdi // 97 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ assttmodhyaayH| 237. vn avar ... parAyattena duHkhAni bADhaM soDhAni saMsRtau / / tvayA'dya svavazaH kiMJcit sahecchanirjarAM praam||98|| TIkA-tvayA samAdhisAdhanodyatena bhavatA bADhamatyarthaM soDhAni anubhuutaani| kAni, duHkhAni / kka, saMsRtau anaadisNsaare| kiMviziSTena satA, parAyattena paravazena / adya samprati pratyAsannamatyusamaye saha sAmyabhAvanayA'nubhava / kAni, duHkhAni / kathaM, kiMcit stokaM alpakAlaM / kiMviziSTaH san, svavazaH svAdhInaH / kiM kurvanicchan vAMchan nirjarAmazubhakarmakSayaM / kiMviziSTAM,parAM. utkRSTAMmantyAM vA alabdhapUrvAM saMvarasahabhAvinIm // 98 // yAvad gRhItasaMnyAsaHsvaM dhyAyan saMstare vseH| tAvanihanyA karmANi pracurANi kSaNe kSaNe // 99 // TIkA-yAvat yAvantaM kAlaM, gRhItasaMnyAsaH pratipannabhaktapratyAkhyAnastvaM svamAtmAnaM dhyAyannekAgratayA cintayan saMstare prastare vasestiSThestAvat tAvantaM kAlaM kSaNe kSaNe pracurANi karmANi nihanyA niyatamavazyaM ksspyeH||99|| puruSAyAn bubhukSAdiparISahajaye smara / ghoropasargasahane zivabhUtipuraHsarAn // 100 // TIkA--kiM ca bubhukSAdiparISahajaye kartavye smara cintaya tvaM / kAn, puruSAyAn vRSabhadevAdIn / tathA ghoropasargasahane kartavye zivabhUtiprabhRtIn smara // 10 // acetanakRtopasargasahane dRSTAntaH tRNapUlabRhatpuJje saMkSobhyopari pAtite / vAyubhiH zivabhUtiH svaM dhyAtvA'bhUdAzu kevlii||101|| TIkA-abhUtsampannaH / ko'sau, zivabhUtiH zivabhUtisaMjJo muniH / kiMviziSTaH, kevalI kevalajJAnI / kathamAzu sadyaH / kiM kRtvA, dhyAtvA praNidhAya / kaM, svamAtmAnaM / kva sati, tRNapUlabRhatpujhe loke gaMjI iti prAsiddhe / kiMvi Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 sAgAradharmAmRteziSTe, pAtite / kairvAyubhiH / va, upari upariSTAt / kiM kRtvA, saMkSobhya samantAditastataH kSobhayitvA saMcAlya // 10 // manuSyakRtopasargasahanopAkhyAnamidamnyasya bhUSAdhiyA'GgeSu santaptA lohshRngkhlaaH| dvidapakSyaiH kIlitapadAH siddhA dhyAnena pANDavAH // 102 // TIkA--siddhAH paramamuktiM gatAH / ke, te pANDavAH sAkSAdyudhiSTirabhImasenArjunAstrayaH siddhaaH| nakulasahadevau tvasAkSAt sarvArthasidhdyAdijanmanaH vyavadhAnAt / kena, dhyAnena zuddhasvAtmaprasaMkhyAnena / kiMviziSTAH saMtaH, kIlitapadAH lohakIlakairbhUmyA saha yaMtritapAdAH / kaiH, dviTpakSyaiH dviSAM kauravANAM pakSe bhavaiH tadAgineyAdibhiH / kiM kRtvA, nyasya nikSipya / kAH, lohazRGalAH / kiMviziSTAH, taptA: jvalajjvAlIkRtAH / keSu, aGgeSu pANDavAnAM kaNThAdipradezeSu / kayA, bhuSAdhiyA bhUSaNakalpanayA / yuSmAn hemAbharaNAnImAni paridApayAma iti kathayitvetyarthaH // 102 / / tiryakRtopasargasahanodAharaNamidamzirISasukamArAGgaH khAdyamAno'tinideyam / mRgAlyA sukumAro'mUn visasarja na satpatham / / 103 / / TIkA--visasarja tyaktavAn / ko'sau, sukumAraH sukumArasvAmI / kAn, asUn prANAn na punaH satpathaM zuddhasvAtmadhyAnarUpaM sidhdhupAyaM visasarja / kiM kriyamANaH, khAdyamAnaH bhakSyamANaH / kayA, sagAlyA jmbukstriyaa| kathamatinirdayaM prakAmaniSkRpaM / kiMviziSTaH san, zirISasukumArAGgaH zirIpakusumasamAnakomalakAyaH // 10 // surakRtopasargasahane nidarzanamidam tiivrduHkhairtiddhbhuutaarbdhairitsttH| bhagneSu muniSu prANAnaujjhadvidhuccaraH svayuk // 104 // TIkA-aujjhattyajati sma / ko'sau, vidyuccaraH / kAn, prANAn / kiviziSTaH san, svayuk AtmAnaM samAdadhAnaH / keSu satsu, muniSu tapodhaneSu / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / kiMviziSTeSu, bhagneSu prapalAyiteSu / va, itastataH yatra tatra / kaiH, tIvraduHkhaiH nitAntAsAbAdhAbhiH / kiMviziSTairatikruddhabhUtArabdhaiH atyantakupitAdhamavyantaropakrAntaiH // 104 // acennRtiyagdevopasRSTasaMkliSTamAnasAH / / susattvA bahavo'nye'pi kila svArthamasAdhayan // 105 // TIkA-kila Agame hyevaM zrUyate / susattvA mahAsAttvikA anye'pi ziva. bhUtyAdibhyo'pare'pi, bahavo bhUyAMsaH, svArtha puruSArtha prakaraNAnmokSalakSaNamasAdhayan niSpAditavantaH / kathambhUtA bhUtvA, acedityAdi / aceto'cetanAH pRthivyAdayaH, naro manuSyAH tiryaJco tairyagyonA devAH surAH acetazca narazca tiryaJcazva devAzca acennRtiryagdevAstairupasRSTA kRtopasargAste ca te asaMkliSTamAnasAzca rAgadveSamohAnAviSTacetasaH zuddhasvAtmadhyAnapariNatAH acennRtiryagdevopaTasaMkliSTamAnasAH // 105 // tattvamapyaGga saGgatya niHsaGgena nijAtmanA / tyajAGgamanyathA bhUribhavaklezairlapiSyase // 106 // TIkA-aMga aho mahAtman / yata evaM mahAnubhAvairmumukSubhirbhagavacchivabhUtiprabhRtibhiH atyantavinigarAtopanipAte'pi svArthaH sAdhitastattasmAttvamapi bhavAnapi tyaja muJca / kiM tadaGgaM dehaM / kiM kRtvA, saGgatya saMyujya / kena saha, nijAtmanA AtmIyena tena vA cidrUpeNa / kiMviziSTena, niHsaGgena karmaviviktena / anyathA anyena saMklezAvezaprakAreNa aGgatyAge glapiSyase viklavIkariSyase tvaM / kaiH kartRbhirbhUribhavaklezaiH pracurasaMsAraduHkhaiH / uktaMca" virAddhe maraNe deva durgtirduurcoditaa| anantazcApi saMsAraH punarapyAgamiSyati // 106 // zraddhA svAtmaiva zuddhaHpramadavapurupAdeya ityAjasIhak tasyaiva svAnubhUtyA pRthaganubhavanaM vigrahAdezva saMvit / tatrautyantatRptyA manasi layamite'vasthitiH svasya caryA svAtmAnaM bhedaratnatrayaparaparaMma tanmayaM viddhi zuddham // 107 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 sAgAradharmAmRte TIkA -- kiM ca upadizyate sadgurubhirasau / dRk dRSTiH / kiMviziSTA, ojasI pAramArthikI / kiM, zraddhA abhinivezaH / kathaM bhavati / ko'sau, svAtmaiva na parAtmA / kiMviziSTaH, zuddho dravyabhAvakarmarahitaH / punaH kiMviziSTaH pramadavapurAnandarUpaH / kiMviziSTo bhavatyupAdayo mumukSUNAmupeyaH / ityevaMrUpA zraddhaiva nizvayasamyaktvamAkhyAyate / tathA saMvidAMjasI nizcayajJAnaM sadgurubhirupadizyate / kimanubhavanamanubhUtiH / kasya, tasyaiva zuddhapramadavapustvenopAdIyamAnasya svAtmana eva / kathaM pRthak bhedena / kasmAdvigrahAdeH kAyavAGmanastrayAt / kayA, svAnubhUttyA svasaMvittyA / tathA sadgurubhirAJjasI caryA nizcayacAritraM copadizyate / kimavasthitiravasthAnaM / kasya, svasthAtmanaH / kva, tatraiva tathApratIyamAne'nubhUyamAne svAtmanyeva / va sati, manasyantaHkaraNe / kiMviziSTe, ite gate prApte / kaM, layaM tanmayIbhAvaM 1 ka tatraiva kayA, atyantatRptyA atimAnavaitRSNyena / uktaM ca- - darzanamAtmavinizcitirAtmaparijJAnamiSyate bodhaH / sthitirAtmani cAritraM kuta etebhyo bhavati bandhaH // 1 // tanmayaM tena nizcayaratatrayeNa nirvRtaM tadAtmakaM svAtmAnaM, paramaM zuddhaM paramaprakarSazuddhiprAptaM / he bhedaratnatrayapara vyavahAraratratrayapradhAna ArAdhakottama viddhi jAnIhi saMvedaya tvaM // 107 // 1 muhuricchAmaNuzo'pi prANihatya zrutaparAM zrutadravye / svAtmani yadi nirvighnaM pratapasi tadAsa dhuvaM tapasi // 108 // TIkA - tathA yadi cet pratapasi dIpyase tvaM / kka, svAtmani / kathaM, nirvighnaM niSpratyUhaM / kiM kRtvA, praNihatya prakarSeNa niyataM hatvA / kAM, icchAM kAMkSAM | ka, paradravye pudgalAdau / kiMviziSTANuzo'pi svalpAmapi / kiMviziSTaH san, muhurasakRt zrutaparaH zrutajJAnabhAvanApariNato bhanannityarthaH / tadA dhruvaM nizcitaM tapasi avyAhataM sphurasi tvaM / kva tapasi tapaH sajJe sAkSAnmokSopAye / AbhyAM nizcayArAdhanAcAturvidhyamupadiSTaM pratipattavyaM // 108 // idAnIM vyavahAretarArAdhanAsAdhyamAnaparamAnandalAbhAviSkaraNalakSaNenAzIrvAdadAnena kSapakaM niryApakAcArya: prollAsayannAhanairAzyArabdhanaiH saMgyasiddhasAmyaparigrahaH / nirupAdhisamAdhisthaH pivAnandasudhArasam // 109 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamodhyAyaH / 241 TIkA-bhoH suvihita ziroratna / piba uparyukSva tvaM / kamAnandasudhArasaM pramodapIyUSaniryAsaM / kiM viziSTaH san , nirupAdhisamAdhisthaH nirupAdhinirvizeSo dhyAtRdhyAnadhyeyavikalpazUnyaH samAdhiogo nirupAdhisamAdhistatra sthitaH / kathambhUto bhUtvA, nairAzyetyAdi / nairAzyena jIvitadhanAdyAkAMkSAnigraheNArabdhamupakrAntaM naissaMgyaM bahiraGgAntaraGgaparigrahaniSkrAntatvaM tena siddho niSpannaH sAmyaparigrahaH paramasAmAyikasvIkAro yasya sa tathoktaH // 109 // sAmpratamadhyAyArthamazeSamupasaMgRhNannArAdhakasyArAdhanAsahitamaraNaphalavi. zeSamupadizatisaMlikhyeti vapuH kaSAyavadalaGkarmINaniryApakanyastAtmA zramaNastadeva kalayaM lliMga tadIyaM paraH / sadanatrayabhAvanApariNataH prANAn zivAzAdharastyaktvA pazcanamaskriyAsmRti zivI syaadssttjnmaantre||110|| TIkA-zivI syAdazivaH zivaH sampadyate paramamukto bhavedityarthaH / kossau, zivAzAdharaH mokSAyAbhilASabhRnmumukSurityarthaH / kiM kRtvA, tyaktvA / kAn , prANAn / kiM viziSTaH san , sdityaadi| satyA yathAguNasthAnaM sambhavatyA ratnatrayabhAvanayA nizcayaratnatrayAbhyAsena pariNato yogI caramasamayavartI samucchinnakriyApratipAtizulkadhyAnArUDhaH / kiM kurvan , kalayan dhArayan / kiM talliMGgaM jinarUpatAM / kiM, tadeva pUrvagRhItamautsargikameva / kimAkhyo'sau, zramaNaH zravaNa iti vyapadezabhAk / kathaMbhUto bhUtvA; alaMkaruNAniryApakanyastAtmA karmaNe prakRtatvAtsaMsArArNavanistAraNalakSaNAya alaM samartho'laMkarmINaH niryApako vyavahAreNa susthitAcAryo nizcayena tu zuddhasvAtmAnubhUtipariNAmonmukha Atmaiva tasyaiva duHkhahetovA Atmano niSkAsakatvopapatteH / yadAha-svasminsadabhilASitvAdabhISTajJApakatvataH / svaya hitaprayoktRtvAdAtmaiva gururAtmanaH // 1 // alaMaruNazcAsau niryApakazca alaMkarmINaniryA'pakastatra nyasto nikSiptaH samarpita AtmA yena sa tathoktaH / kiM kRtvA, saMlikhya samyak kRzIkRtya / kiM tadvapuH,zarIraM / kiMvat,kaSAyavat kaSAyAn zarIraM ca bAhyAbhyaMtaratapobhistanUkRtya kathamityevamuktaprakAreNa / tadutkRSTArAdhanApakSe vyAkhyAnaM // madhyamArAdhanApakSe saMprati vyAkhyAyate-zramaNo'nagAraH zivA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 sAgAradharmAmRta zAdharo mumukSuH san tadeva liGgamAcelakyAdicaturvikalpaM kalayan satyAM samIcInAyAM saMvarasahabhAvipApakarmanirjarAsamarthAyAM ratnatraya bhAvanAyAM samyagdarza nAdiratnatrayAbhyAse pariNata upayuktaH san prANAMstyaktvA zivI syAt zivamaneMdrAdipadaprAptilakSaNo'bhyudayaH / zivamasyAstIti zivo arza Aderityanena matvarthIyo aH pratyayaH / zeSaM pUrvavandyAkhyeyaM // aidaMyugInApekSayA jaghanyArAdhanApakSe tadevetthaM vyAkhyeyaM zramaNaH prAkhyAkhyAtArthavezeSaNaviziSTaH paMcanamaskriyAyAM paMcanamaskAre smRtiH ciMtA uccAraNaM yatra tatpaMcanamaskriyAsmRtiH yathA bhavatyevaM prANAMstyaktvA zivI syAt / kva, aSTajanmAMtare aSTAnAM bhavAnAM madhye utkRSTamadhyamajaghanyArAdhanAnubhavAdana vibhAgaH kartavyaH / tathA tyAgamaH / kAlAI ahiUNa cchittUNaM aTThakammasaMkhalayaM / kevalaNANapahANA keI sijyaMti taMmi bhave // 1 // ArAhiUNa keI cauvvihArAhaNAyi jaM sAraM / uvariyasesapuMNa savvaTTaNivAsiNo hoMti || 2 || jesiM hojja jahaMNA cauvihArAhaNA hu bhaviyANaM / sattaThubhave gaMtuM te ciya pAvaMti NivvANaM // 3 // api ca- yespi jaghanyA tejolezyAmArAdhanAmupanayaMti / te'pi ca saudharmAdiSu bhavaMti devAH sukalpasthAH // 1 // athavA -- dhyAnAbhyAsaprakarSeNa truTayamohasya yoginaH / caramAMgasya muktiH syAttadevAnyasya ca kramAt // 1 // tathAhyaMcara mAMgasya dhyAnamabhyasyataH sadA / nirjarA saMvarazca syAtsakalAzubhakarmaNAM // 2 // AsravaMti ca puNyAni pracurANi pratikSaNaM / yairmahadbhirbhavatyeSatridazaH kalpavAsiSu // 3 // tatra sarvendriyAhlAdi manasaH prINanaM paraM // sukhAmRtaM pivannAste suciraM surasevitaH // 4 // tato'vatIya matye'pi cakravayadi saMpadaH / ciraM bhuktvA svayaM muktvA dIkSAM daigaMbarIM zritaH // 5 // vajrakAyaH sa hi dhyAtvA zukladhyAnaM caturvidhaM / vidhUyASTa ca karmANi zrayate mokSasaMpadam // 6 // tadetacchmaNadharmadhAriNaH prati phalamupadiSTaM, taditarAn prati punaridamupadizyate / tadIyaM para ityasya vyAkhyAnana - paraH zrAvako'nyo vA saddRSTistadIyaM zramaNasaMbaMdhI liMgaM kalayan paMcanamaskriyAsmRtiH prANAMstyaktvA zivI syAditi saMbaMdhaH / zeSaM pUrvavat yathAsvaM vikalpya vyAkhyeyaM // yata svAmI - kharapAnahApanAmapi kRtvA kRtvopavAsamapi zaktyA / paMcanamaskArama nAstanuM tyajetsavayatnena / / iti bhadram // 110 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAgAradharmaTIkAyAM bhavyakumudacandrikA saJjJAyAmAdita; saptadazaH prakramAccASTamo'dhyAyaH // 8 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 amarrma --06 - granthakartuH prazastiH / pranthakartuH prazastiH / zrImAnasti sapAdalakSaviSayaH zAkaMbharIbhUSaNastatra zrIratidhAma maNDalakaraM nAmAsti durga mahat / zrIralyAmudapAdi tatra vimalavyAgheravAlAnvayA cchrIsallakSaNato jinendrasamayazraddhAlurAzAdharaH // 1 // zrImAn trivargasaMpattiyuktaH / zAkaMbharI lvnnaakrvishessH| zrIratidhAma lakSmIkrIDAgRhaM zrIranyAM ratnIti kavimAtuH saMjJA udapAdi utpannaH // 1 // sarasvatyAmivAtmAnaM sarasvatyAmajIjanat / yaH putraM chAhaDaM guNyaM ranjitArjunabhUpatim // 2 // vyAravAlavaravaMzasarojahaMsaH kaavyaamRtaughrspaansutRptgaatrH| sallakSaNasya tanayo nayavizvacakSu. rAzAdharo vijayaMtAM kalikAlidAsaH // 3 // ityudayasenamuninA kavisuhRdA yo'bhinanditaH prItyA prajJApujo'sIti ca yo'bhimato madanakIrtiyati patinA // 4 // (yugmam ) mlecchezana sapAdalakSaviSaye vyApte suvRttakSatitrAsAdvindhyanarendrado parimalasphUrjastrivargo'jasi ! prApto mAlavamaNDale bahuparIvAraH purImAvasan yo dhArAmapaThanjinapramitivAkzAstre mahAvIrataH // 5 // mlecchezena sAhivudInaturuSkarAjena / suvRttakSatiH sadAcAranAzaH / do:parimalaH parimalo lakSaNAvRttyA balaM bAhubalAtizaya ityarthaH / ojaH utsAho'ntaHsAro vA / jinapramitivAkzAstre jaineMdrapramANazAstraM jaineMdravyAkaraNaM ca / mahAvIrataH vAdirAjapaNDitazrImaddharasenaziSyAtpaNDitamahAvIrAt // 5 // ___ Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VAAAAAA 244 sAgAradharmAmRteAzAdharatvaM mayi viddhi siddhaM nisrgsaundrymjymaary| sarasvatIputratayA yadetadarthe paraM vAcyamayaH prapaJcaH // 6 // ajayaM maitrI sarasvatIputratayA nisargasauMdarya prakRtyA sahodaratvaM // 6 // ityupazlokito vidvandilhaNena kavIzinA / zrIvindhyabhUpatimahAsandhivigrahikeNa yaH // 7 // iti upazlokitaH zlokenopastutaH / zrIviMdhyabhUpatiH vijayavarmA nAma mAlavAdhipatiH // 7 // zrImadarjunabhUpAlarAjye zrAvakasaMkule / jinadharmodayArtha yo nalakacchapure'vasat // 8 // yo drAgvyAkaraNAbdhipAramanayacchuzrUSamANAnna kAn sattarke paramAstramApya na yataH pratyarthinaH kekSipan / ceruH keskhalitaM na yena jinavAgdIpaM pathi grAhitAH pItvA kAvyasudhAM yatazca rasikeSvApuH pratiSThAna ke // 9 // kAn , paMDitadevacaMdrArdana pratyarthinaH prativAdinaH / ke, vAdIdravizAla. kIrtyAdayaH akSipan jayaMti sma / ceruH prvRttaaH| ke, bhaTTArakadevavinayabhadrAdayaH / askhalitaM niraticAraM / jinavAk arhatpravacanaM / pathi mokSamArge grAhitAH svIkAritAH / rasikeSu sahRdayavidagdheSu madhye / ApuH prAptAH / ke, bAlasarasvatImahAkavimadanAdayaH // 9 // syAdvAdavidyAvizadapasAdaH prameyaratnAkaranAmadheyaH / tarkaprabandho niravadyavidyApIyUSapUro vahati sma yasmAt // 10 // sidhyaGka bharatezvarAbhyudayasatkAvyaM nibandhojjvalaM yastravidyakavIndramohanamayaM svazreyase'rIracat / yo'rhadvAkyarasaM nibandharuciraM zAstraM ca dharmAmRtaM nirmAya nyadadhAnmumukSuviduSAmAnandasAndre hRdi // 11 // sidhdyaGka siddhiH siddhazabdo'GkazcinhaM sargaprAMtavRtteSu yasya tt| nibaMdhojjvalaM svayaMkRtanibaMdhanena sphuTapratibhAsaM / arIraca racayati sma / arhadvAkya Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthakartuH prazastiH / 245 rasaM jinAgamaniryAsabhUtaM nibaMdharuciraM / svayaMkRtajJAnadIpikAkhyapaMjikayA ramaNIyaM dharmAmRtaM dharmAmRtAkhyaM nyadadhAt sthApayati sma // 11 // AyurvedavidAmiSTAM vyaktaM vAgbhaTasaMhitAm / aSTAGgahRdayodyotaM nibandhamasRjacca yaH // 12 // vyaktuM prakaTIkartuM / vAgbhaTasaMhitAM aSTAMgahRdayanAmnIM // 12 // yo mUlArAdhaneSTopadezAdiSu nibandhanam / vyadhattAmarakoze ca kriyAkalApamujagau // 13 // AdiH ArAdhanAsArabhUpAlacaturviMzatistavanAdyarthaH / ujjago utkRSTaM kRtavAn // 13 // raudraTasya vyadhAtkAvyAlaGkArasya nibandhanam / sahasranAmastavanaM sanibandhaM ca yo'hetAm // 14 // raudraTasya rudraTAcAryakRtasya / arhatAM anaMtajinAnAM // 14 // sanibandhaM yazca jinayajJakalpamarIracat / triSaSTismRtizAstraM yo nibaMndhAlaMkRtaM vyadhAt // 15 // sanibandhaM svayaMkRtena jinayajJakalpadIpakAraTonanibandhena sahitaM jinayajJakalpaM jinayajJakalpAkhyaM jinapratiSThAzAstraM arIracat nirmitavAn / triSaSTismRtizAstraM ArSamahApurANazAstroddhRtatriSaSTizalAkApuruSavRttagocaraM triSaSTismRtisaMzaM saMkSiptazAstraM / nibandhAlaGkRtaM svayaMkRtanibandhena bhUSitaM // 15 // ahanmahAbhiSekAcarcAvidhiM mohatamoravim / cakre nityamahodyotaM snAnazAstraM jinezinAm // 16 // nityamahodyotaM nityamahodyotAkhyaM // 16 // ratnatrayavidhAnasya pUjAmAhAtmyavarNanam / ratnatrayavidhAnAkhyaM zAstraM vitanute sma yaH // 17 // so'hamAzAdharo ramyAmetAM TIkAM vyarIracam / dharmAmRtoktasAgAradharmASTAdhyAyagocarAm // 18 // dharmAmRtoktAH svakRtadharmAmRtAkhyazAstre nigaditAH // 18 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 sAgAradharmAmRte MyIN pramAravaMzavAdhIndudevapAlanRpAtmaje / zrImajjaitugideve'sisthemnA'vantImavatyalam // 19 // asisthemnA khaDgajalena avati rakSati sati // 19 // nalakacchapure zrImannaimicaityAlaye'sidhat / TIkeya bhavyakumudacandriketyuditA budhaiH // 20 // asidhat siddhA // 20 // SaNNavavyekasaMkhyAnavikramAGkasamAtyaye / saptamyAmasite pauSe siddheyaM nandatAciram // 21 // samaH saMvatsarAH 1296 varSe pauSe saptamIdine zukradine ityarthaH // 21 // zrImAn zreSThisamuddharasya tanayaH zrIpaurapATAnvayavyomenduH sukRtena nandatu mahicandroyadabhyarthanAt / cakre zrAvakadharmadIpakamimaM ganthaM budhAzAdharo granthasyAsya ca lekhato'pi vidadhe yenAdimaH pustakaH // 22 // alamatiprasaGgena // 22 // yAvattiSThati zAsanaM jinapatezchindAnamantastamo yAvaccAnizAkarau akurutaH puMsAM dRzAmutsavam / tAvattiSThatu dharmamUribhiriyaM vyAkhyAyamAnAnizaM bhavyAnAM purato'tra dezaviratAcArapracAroddharA // 13 // grNthsNkhyaa| anuSThapacchandasAM paJcazatAgrANi satAM mtaa| sahasrANyasya catvAri granthasya pramitiH kila // 24 // aGkAgrato granthapramANaM 4,500 zubhaM bhavatu lekhakapAThakayoH // 24 // samApto'yaM graMthaH Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargIya seTha mANikacanda hIrAcandajI je. pI. ke smAraka phNddmeN| candA denevAloMkI suucii| [jina nAmoMke sAtha * cinha lagA hai, unakA candA vasUla nahIM huA hai| 2001) zrImAn seTha hukamacandajI dAnavIra 501) guramukharAya sukhAnandajI 251) guramukharAya nihAlacandajI 251) nAthAraMgajI gAMdhI. 201) anUpacanda mANikacandajI 101) khemacanda motIcandajI 101) hIrAcanda nemacandajI, zolApura 101) revacanda dhanajI, guMjoTIvAlA, zolApura 101) *kIkAbhAI kizanadAsa 101) sUrajamala lallUbhAI javerI 51) cunnIlAla hemacanda jarIvAlA 51) premAnandadAsa nArAyaNadAsa, borasadavAlA 51) ThAkuradAsa bhagavAnadAsa jauharI 51) revAzaMkara jagajIvanadAsa jauharI 51) lallUbhAI lakhamIcanda caukasI 51) *bhAgamalajI prabhudayAla jI 51) padamacandajI bhUrAmala 51) DAhyAbhAI premacanda javerI 51) devajI rAyasI 51) dosI jayacanda mAnacanda pUnAvAlA 25) chaganalAla dhanajI, bhAvanagaravAlA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25) *mANikacanda lAbhacanda caukasI 25) tArAcanda dAmodaradAsa 25) mukatAgiri nArAyaNa penTara 25) amathAlAla khImacanda, pADanAkuvA 21) chaganalAla vecaradAsa, mAlAvADA 21) cunIlAla kAlIdAsa, ujeDiyA 21) mistrI lallU khuzAla, vIsanagara 15) mANikalAla jakasI javerI 15) jasakarana mayAcanda mehatA 15) vaidya bharamannA vamannA upAdhyAya 15) hIrAlAla nihAlacanda modI 15) jaisiMhabhAI harajIvanadAsa, ahamadAbAda 15) *ugaracanda revAcanda zIvavAlA 15) nagInadAsa mANikalAla 15) hIrAcanda ugaracanda, phatepura 15) rikhabadAsa mannAlAla, 15) ugaracanda rAyacanda, pATanAkuvA 15) mAsTara maganalAla dAmodaradAsa hI. gu. jaina. bo. suparinTenDa 11) *uttamacanda rikhavacanda, aMkalezvaravAlA 11) tribhuvanadAsa raNachor3adAsa 11) ciraMjIlAla mathurAvAlA 11) amIcanda dalIcanda sIvavAlA 11) amRtalAla gulAbacanda paratAbagar3havAla 11) *kastUracanda chAvar3A indoravAlA 11) ghAsIrAma lakhamIcanda, sanAvada 11) kAlIdAsa amarasI, sera dalAla Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 11) kezavalAla vaccharAja javerI 11) kastUracanda amUlaka naror3AvAlA 11) rAmacanda motIcanda, kaDegAMva. 11) jIvanalAla jeThAlAla, sonAsaNavAlA 11) nArAyaNadAsa raNachor3adAsa, mAlavADAvAla 11) jaisiMgabhAI maMchAcaMda javerI 10) jasakaraNa godara 11) paMDita lAlana 11) talakacanda sakhArAma javerI 5) bhAU rAmacanda kavAla 5) dulIcandajI siMghaI, klArka tIrthakSetrakameTI 5) amRtalAla viThThaladAsa dhAmI 5) mANikacanda rAyacanda orANavAlA 5) cunnIlAla jayacanda vadarADavAlA 5) cunnIlAla mANikacanda, phatepuravAlA 5) jagamohana cunnIlAla 5) hemacanda harakhacanda IDaravAlA 3) *nArAyaNarAva inspekTara, tIrthakSetrakameTI 2) kastUracanda becaradAsa 1) seTha bApU pUnAjI 5) ghelAbhAI narapata dAnAvAlA, hIrAbAga 15) kAlIdAsa jaisiMgabhAI 51) cunnIlAla javeracanda javerI 6) zA jIvarAja vanamAlIdAsa, naroDA 5) zivalAla dharmacanda, naroDAvAlA 5) chaganalAla gaMgAdAsa Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25) dUdU harIcanda rekhAjI, phalaTana 1) kacarAdAsa kAlIdAsa, delavADavAlA 15) bAI jIvakora, svargIya prANalAla halocandakI vidhavA / 11) rAmacandra tribhuvana, ghoghA 2) vakhariyA jamunAdAsa kuveradAsa 4) hIrAlAla kizanadAsa, baroDAghAlA 1) bhAI ghAsIrAmajI, mainejara rAjagirikSetra 15) sudAsanake samasta hUmar3a jainapaMca 15) jodhapurake samasta jainapaMca 5) motIlAla dazarathasA, bar3avAhA 5) seTha mUlacandajI sarApha, baravAsAgara 10) dhanakumArasiMha bakasara 22||)baarsiike samasta paMca 2) hIrAcanda gAMgA bhAvanagara 51) kIlAcanda chaganalAla, inhoravAlA 58/-)var3avAnIke samasta digambara jaina paMca . 12) amathAlAla nArAyaNajI, narasIpura 11) nathUbhAI amathAjAla nArANayajI, narasIpura 10) lallUbhAI nArAyaNajI 8) haragoviMdadAsa nArAyaNajI 4) abulekha nArAyaNajI 5) bAvacanda gulAbacanda , 20) pItAmbaradAsa devacanda, // ) malUkacanda raghunAtha 501) I bAlacaMda ugaracaMda bambaI / I 501) seThajIkI mUrti banavAne ke lie aura 100) mANikacandagranthamAlAke lie| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacandadigambara - jainagranthamAlAkI niyamAvalI | 1. isa granthamAlA meM kevala digambara jaina sampradAya ke saMskRta aura prAkRta bhASAke prAcIna grantha prakAzita hoMge / yadi kameTI ucita samajhegI to kabhI koI dezabhASAkA mahattvapUrNa grantha bhI prakAzita kara sakegI / 2. isameM jitane grantha prakAzita hoMge unakA mUlya lAgata mAtra rakhkhA jAyagA / lagatameM grantha sampAdana karAI, saMzodhana karAI, chapAI, ba~dhavAI Adike sivAya Aphisa kharca, vyAja aura kamIzana bhI zAmila samajhA jAyagA / 3. yadi koI dharmAtmA kisI granthakI taiyAra karAImeM jo kharca par3A hai vaha, athavA usakA tIna caturthAMza, sahAyatA meM deMge to unake nAmakA smaraNapatra aura yadi ve cAheMge to unakA phoTU bhI usa granthakI tamAma pratiyoMmeM lagA diyA jAyagA jo mahAzaya isase kama sahAyatA kareMge unakA bhI nAma Adi yathAyogya chapavA diyA jAyagA | 1 4. yadi sahAyatA karanevAle mahAzaya cAheMge to unakI icchAnusAra kucha pratiyA~ jinakI saMkhyA sahAyatAke mUlyase adhika na hogI muphta meM vitaraNa karane ke lie de dI jAyaMgI / 5. isameM granthamAlAkI kameTIdvArA cune hue grantha hI prakAzita hoMge / patravyavahAra karane kA patA nAthUrAma premI, hIrAbAga, po0 giragAMva bambaI | Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacanda - digambara jainagranthamAlA samiti / ( prabandhakAriNI sabhA ke sabhya ) 1. rAyabahAdura seTha svarUpacanda hukumacanda | tilokacanda kalyANamala / 2. oMkArajI kastUracanda / 35 55 3. "" 55 4. seTha guramukharAyajI sukhAnanda / 5. hIrAcanda nemIcanda A0 maeNjisTreTa | 6. mi. lallUbhAI premAnanda parIkha ela. sI. I. 7. seTha ThAkuradAsa bhagavAnadAsa jauharI / 8. brahmacArI zItalaprazAdajI / 9. paM0 dhannAlAlajI kAsalIvAla | 10. paM0 khUbacandajI zAstrI / 11. nAthUrAma premI ( maMtrI ) / "" "" Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education internet For F P se on tainelibrary.org