Book Title: Kalpasutram
Author(s): Bhadrabahuswami, Shantisagar
Publisher: Rushabhdev Kesarimal Jain Shwetambar Sanstha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600395/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arhm| gavacchrIbhadrabAhukhAmisUtritaM, zrImattapogacchasaudhAnupamAnUnastambhAyamAnamahImahIM.. dharmasAgaracaraNareNumahopAdhyAyazrIzrutasAgaracaraNakamalopAsakamahopAdhyAya zrIzAntisAgarakalpitakalpakaumudyAkhyavivaraNasaMvalitaM shriiklpsuutrm| prakAzayitrI-navyanagaravAstavyadharmapriyazreSThi 'cunIlAla lakSmIcandra dhArazIbhAi' vihitArthasahAyana ratnapurIya zrIRSabhadevajI kezarImalajI' nAmnI zvetAmbarasaMsthA. idaM pustakaM 'sUryapurastha 'zrI jainAnanda prinTiMga presa' mudraNAspade 'badAmI mohanalAla maganalAla' ityanena mudritam / prathamasaMskaraNe pratayaH 500 sarve'dhikArAH svAyattAH vikrama saMmbat 1992 vIra saMmvat 2462 paNyaM ru. 2-0-0 krAiSTa san 1936 cAra Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ All rights Reserved Printed by:-Mohanlal Maganlal Badami. at the 'Jainanand' P. Press Surat, and Published by Shree Rusbabhdevaji Kesharimalji Jain Pedhi Ratlam Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM // 1 // zrIkalpakaumudyA upakramaH kalpakarSaNakAlaH-viditacarameva vidvadvRndasyaitad yaduta prati paryuSaNAM jainAnAM vAcaMyamAnAmanAgataM paJcarAtraM zrIparyuSaNAkalpasya karSaNaM sanAtanaM jAyate, yadyapi ca tatkarSaNaM paryuSaNayA saMbaddhaM paraM pUrvadharakAle tad avasthAnarUpaparyuSaNayA saMbaddhamAsIt, pUrvadharakAle AnaMdapurIyamUlagRhacaityaM varjayitvA na divase ca tasya karSaNaM, paraM zrIbhavavirahasUrisattAkAlAt prAk kalpa| karSaNaM sAMvatsarikeNa saMbaddhamabhavaditi sAMvatsarikapratikramaNasAmAcArIM darzayadbhistaiH sUribhiH sUcitaM, evaM ca zrI haribhadrasUribhyaH pazcAdeva kasmiMzcit kAle kalpasya divase sakalasaMghasamakSaM ca vAcanaM jAtamiti nissaMdigdhaM, upakramaH // 1 // Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D upakramaH zrIkalpakaumudyAM // 2 // vAcanAntare spaSTatA-evaM ca 'vAyaNantare ayaM teNaue saMvacchare kAle gacchaitti dIsaI 'ti pAThasya kalpasya parSadvAcanena saha|| sAMgatyaM kurvate ye teSAmabhiprAya ta eva vidanti,saMgatikRta AdyapuruSAzca jinaprabhAH tadanusAriNazca zrImunisundaraprabhRtayaH stotraratna| kozakArAdyAH, AnandapurIyamUlagRhacaityavAcanaM tu zrInizIthacUrNikRcchrImajinadAsagaNibhyaH prAkAlInamiti tatraitadullakho nAsamaM| jasaH,na hi zrIharibhadrasUrayo nizIthacUrNikArebhyaH trinavatitamanavazatyA vA prAkAlInA yena te sAMvatsarikarAtrau yat kalpakarSaNasamApti | sUcayanti tat pratnatamaM syAt , tathA ca Anandapure samAsamakSaM vAcanAdanu saMghasamakSaM vAcitumArabdhamiti tathAvidhaM nirmUlameva // | paryuSaNAparAvRttikAla:-evameva navazatAzItitame caturthIpayuSaNA kRtA zrIkAlikasUribhirityaitihyamapi nirmUlameva, tadA |zrIdevaddhiMgaNikSamAzramaNAnAmevAntyapUrvadharatvAdyugapradhAnatvAt , tadA tatparAvRttau ca nizIthacUrNikArANAM tatprAkAlabhAvinAM saMdi| gdhakAlakAcAryavRttasyollekhAbhAvApatteH, zrIdevarddhikSamAzramaNakAle dharmasthAnAnAM kendrabhRtaM saurASTramaMDalaM, mAlavamaMDalasya kendrabhUtatA tato'tyantapratnaiveti na tadA tatra tavRttasaMbhavaH,pustakalikhanakAlajJApane vAcanAntaratA atItakAlagata matadvayodbhUtA,pratyantara ityoM vAcanAntara ityasya pustakasiddhAntAbhAve pustakaprAcuryAbhAvAt kathaMkAraM syAt ?, zrImaladhArIyahemacandrasUrayastu caturthIparyaSaNAkAlaM | sphuTatayA zrIvikramAdityAt prAgevAhuH puSpamAlAvRttau, tadevAnuvAdakaM zrInizIthacUrNikAroktInAM, navazatAzItitamahAyanakathanaM tu | nirmUlaM,tanmUlatayA tIrthodgAranAmnA tatrAdRzyamAnA gAthA nirdizyamAnAH, paMcakapaMcakavRddhyAdivyavahAravicchedastu zrIharibhadrasUryukta| sAMvatsarikasaMbaddhaparyuSaNAkalpakathanokte yate, nokaM paraMparAgataM tatrollikhitamiti nirmUlaM viruddhamapi svIkAryamiti saralaH panthAH, kalpasya vAcanaM vRttayazca-yadvAtadvA bhavatu, paraM zrIkalpasUtraM dazAzrutaskandhasyATamAdhyayanamiti tu sarvasya nirvivAdameva, kathaM | rimary P | // 2 // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakramaH zrIkalpakomudyAM ca tarhi tattasmAt sarvatra pRthageva, kathaM ca zrIdazAzrutaskandhacUrNitaH pRthak etasya cUrNiH,tatazcAnAvAdhametattu yat pustakalikhanakAle | pustakasApekSaM kalpavAcanaM sAdhvagIkRtaM, na ca tad bhavedrAtrau, tataH saMghasamakSavAcanaM prAkAlInaM ca divasavAcanaM ca, zrIharibhadrANAM | sAMvatsarikapratikramaNAnantarakalpakarSaNoktistu tathAvidhapustakanirapekSavAcakAnAzritya saMghasamakSavAcanasyAnautsargikatvajJApanAya vA, | paramaidaMyugInAnAM paraHsahasrAbdIyapustakAnAM dazAzrutaskandhAnAM kalpAtidezavatAM pRthakalpAnAM ca darzanAdRDhataramidaM yaduta sabhA| samakSaM divase vAcanaM ca cirakAlarUDhameva, paratazcaturdazazatAbdyA etadantarvAcyaprAcuryAt gacchabhedakAlAt parameva kalpAnAM saspardhe | vAcanaM, parataH SoDazazatAbdyAzca saspardhA etavyAkhyAnakriyeti saptadazASTAdazazatAbdyoH paraHzatA jAtA asya vRttayaH, vRttiSu ca tAsu yathAvaddazakalpAntyajinabhavopasargagaNadharavAdazrIpArthAdicaritraparyuSaNAcarcAdiyutA vRttiH tapAgacchasaudhAnupamastambhopamaiH mahAmahopAdhyAyaiH zrIdharmasAgaraiH prathamaM prathitA, sA ca tathA yathAvadvarNanIyavarNanayutA tatA yena tadvacanavizaraNavihitaviziSTatarodyamAnAM zrIvinayavijayopAdhyAyAnAM tatra tatra tadatidezanaM karaNIyatAmApanna, dhRttikRtestadIyAyA anukRtistu prAyaH samastagacchIyairapyaidaMyugInaiH kRtetyeva tu tasyAH saprayojanatAyAH pramANamasAdhAraNaM, pUjyAzcaite tapAgacche asthimiJjapremNA'nuraktA iti tairitaragacchaprarUpaNAparAkaraNAya parAkrAntaM, tata eva tAdRkSu mahAtmasu paragacchIyA dveSAnalajvAlAvalI vikIrNavantaH, paraM tannaitacitraM citramidaM yat svagacchIyairapi tAnavitathAnapi pUjyavaryAlApAnvitathIkurvadbhiritaragacchIyeSu sAhAyyitaM, kiM kiM kevalikathitavAkyAnukAryapi kathanaM kUTanItyA kuTTitaM zrImatAM khaparagacchIyaistannAtrAprastutatvAt pradarzyate // prastutavRttyutthAnaM-kalpakiraNAvalIgatAnAM zrImadvacanAnAM cAvitathatvaM tu prastutAyAM tatpautravihitAyAmeva pradarzitaM saMkSepeNa, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM WImmitalimm upakramaH PalmmmmmHIRIm m unaloriRICIIIIIIIIMalinale HAIRAMPURIRAMPilanthiSPIRITUALIllinsanilmhdh. yadyapyatra vRttivRdbhiH kaTukAH prahArA vAcikAH kRtAH sAkSAd dRzyante akSantavyAzca viduSAM te, paraM nAsaMbhavIdaM svaguruguruvareSvasAdhAraNapremavatAM tadavittathapakSakhaNDanaparANAM pareSAM kaTukataravAkyavratatiM pazyatAM vipazcitAmiti vidvAMsa eva vidAkurvanti, asyA vRtterutthAne etadeva mUlamiti nAviditametadvilokakAnAM vicakSaNAnAM, mudraNe'syA vRttyA hetuH-yadyapyanekAH kalpasya vRttayaH santi prasiddhA muditacarAzca paraM mahopAdhyAyaiH zrIvinayavijayaiH |zrIsubodhikAkhyAyAM kalpavRttau visphUrjitaM kalpakiraNAvaleranekazaHkhaMDane tatra yathAyathaM pakSadvayaM vizadamatayo vidAMkuyuH vimIyuzca yathArthapakSakhaNDanajAyA virAdhanAyAH ityasyA mudraNaM,yadyapi na vayametadIyazAkhAsamudbhavAH paraM pakSadvayadarzanArthamevodhamo'smAkamiti / vRttau cAtra yathAyathaM sarve'pi saMkalitAH padArthAH prAktanavRttisamUhavat paramatisaMkSipteSA vAcanopayoginI ceti mudraNamasyA vihitN| skhalanAzodhane vidhAya vidhivedinaHprArthanAM viramyate,saphalayantu ca sajanAH zramamenaM vidhAyaitasyA vAcanAdikamiti prArthayante AnandasAgarAH 1993 bhAdrazukke jAmanagaradraGgAt a l IMAGE // 4 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM upodghAtaH MAHASI THIS Nimilaili R SITE Nilam HaiMINI aham / tapAgacchagagananabhomaNizrImahAmahopAdhyAyadharmasAgaragaNiziSyamahopAdhyAyazrI-.. zrutasAgaragaNiziSyamahopAdhyAyazrIzAntisAgaragaNisaMhabdha ___kalpakaumudyAkhyavRttiyutam yugapradhAnottamazrIbhadrabAhusvAmisUtritaM zrIkalpasUtram // I IIPAHIND M ARRI HITRATIMimi mulaneonlIHHIN AHAM RA SUPERHIT NITINE Imus mean MinIMI MITHASTRahimminalmmamraphir ANIMAHINICHATARIANGAINILIPINA praNamya paramAnandakandakandalanAmbudam / varddhamAnAsamAnazrIvarddhamAnajinezvaram // 1 // yadyapi bahvayaH santi zrImatkalpasya vRttayo ruciraaH| saMkSiptamRdurucInAM tathApi naivopakArakRtaH // 2 // sUtrArthacarcyayuktiprabhRtInapahRtya pRthukabodhArtham / tasmAttasyAkSepAdvakSye saGkepatovRttim / / 3 / / tribhirvizeSakam / shriimdguruuttmopjnybhvrthguruvRttitH| sasUtrArthAntarAdIni, boddhavyAni budhairiha // 4 // . iha hi sAmpratInaparamparayA gurupradattAdezakSetre caturmAsakasthitAH mAdhavo maGgalArtha caturvidhasaMghasamakSaM paJcadinI zrIparyuSaNA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpavicAraH zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 2 // |kalpAdhyayanaM vAcayanti, tatra kalpaH sAdhUnAmAcAraH, sa ca dazabhedastadyathA,-acelakakalpaH1 audezikakalpaH2 zayyAtarapiNDakalpaH3 rAjapiNDakalpaH4 kRtikarmakalpaH5 mahAvratakalpaH6 jyeSThakalpaH7 pratikramaNakalpaH8 mAsakalpaH9 payuSaNAkalpa10 z / tatra acela| katvaM vastrarahitatvaM, taJca tIrthaGkarAnAzritya surendreNa skandhasthApitadevadRSyasthiti yAvat sacelakatvaM, sarveSAmapi tadgamane cAcela|katvaM, 'caturviMzaterapI'tyAdi likhatAM zrIkiraNAvalIkRtAmapyayamevAzayaH, dIpikAkArastu RSabhavIrayoracelakatvamiti likhi tavAn , tatra tasyAyamabhiprAyo-yajambUdvIpaprajJaptisaptatizatasthAnakayoryathAsaGkhyaM tayostadgamanasyoktatvena etasyAmavasarpiNyAM | tayorevaM sthitamiti, subodhikAlekhakastu dvayorevAcelakatvamityalekhIta paramAdyantayostIrthakRtostIrthe dazakalpavyavasthAvadAcela kyavyavasthApi tIrthakRto'dhikRtya dvayoreva bhaviSyatIti dhiyA bhrAntaH, na hi dvayostIrthakRtoH sA''celakyavyavasthA zAstrakRt| sammatA, "aminikakhamaMti satve tammi cue'celayA hoMtI"tyAdivacanavirodhApatteriti dika, vistarastvetadIyaH kiraNAvalIpa|rIkSAyAM vilokniiyH| sAdhUnAM tu prathamacaramajinatIrthe zvetavarNamAnopetajIrNaprAyasvalpavastradhAraNena pravaraveSAbhAvAdacelakatvaM, | tathAhi-kaTiziroveSTitavastrAH kRtapotikAH puruSA nadImuttIrNA vadanti yad-asmAbhirvastraM vinaiva nadI samuttIrNA, tathA ca satyapi vastre tantuvAyaM vadanti yad-asmAkaM zIghraM vastraM dehi vayaM nagnAH sma iti / ajitAdidvAviMzatijinasAdhUnAM tu RjuprAjJatvAdahumUlyapaJcavarNavastradhAraNAt kepAzcita sacelakatvaM keSAMcicca zvetavarNamAnopetavastradhAraNAdacelakatvamityacelakakalpaH prathamaH 1 / / tathA audezikaM-AdhArmikaM, taccAhAravastrapAtravasatipramukhaM, tacca RSabhavardhamAnatIrthe ekaM sAdhumuddizya kRtaM tat sarveSAmapi 1 sarvakSetrANAmatidezAt sopacAranirupacArAcelakatvaprastAvAccAdyantajinavastravicAro'narthakaH / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 3 // sAdhUnAM na kalpate, dvAviMzatijinatIrthe tu yaM sAdhumuddizya kRtaM AdhAkarmAdi tattasyaiva sAdhorna kalpate, anyeSAM sAdhvAdInAM tu kalpata evetyaudezikakalpo dvitIyaH 2 / tathA zayyAtaraH- upAzrayadAtA, tasya piNDo'zanAdicatuSkaM4 vastra5 pAtra6 kambalo7 rajoharaNaMTa sUcI9 pippalakakSurikA| karttarikAdi vastrAdiccheda nopakaraNaM 10 nakharadanaM nakhahariNI 11 karNazodhanaM 12 ceti dvAdazavidhaH, sa ca sarvajinatIrthe sarveSAmapi sAdhvAdInAM na kalpate, anepaNIyAhArAdisambhavopAzrayAdidaurlabhyapravacanalAghavAdivadudoSasambhavAt, atha rAtrazcaturo'pi praharAn sAdhavo jAgrati prabhAte pratikramaNaM cAnyatra kurvanti tadA mUlopAzrayasvAmI zayyAtaro na bhavati tathA tRNa 1 Dagala2 bhasma 3 mallaka4 pITha5 phalaka6 zayyA7 saMstArakaTa lepAdivastUnAM sopadhikaziSyasya ca grahaNaM zayyAtarasyApi kalpata iti zayyAtarakalpastRtIyaH 3 / tathA rAjJaH - cakravarttyAderazanAdiH azanAdicatuSkaM4 vastraM5 pAtraM6 kambalaM7 rajoharaNaM9 cetyaSTavidhaH piNDaH prathamAntimajinasAdhUnAM na kalpate, gamanAgamanasaMpravRtta saparikarayuvarAja talavarAdibhirAhArasvAdhyAya kAyapAtrAdInAM vyAghAtasya pracurataramiSTAnnapA| nAdilolupatva nindanIya rAjapiNDagrahaNanindAdInAM ca sambhavAt, ajitAdidvAviMzatijinayatInAM tu RjuprAjJatvena apramAditvena caitagrahaNe'pi na doSa iti rAjapiNDakalpacaturthaH 4 // tathA kRtikarma-vandanakaM, tadabhyutthAnadvAdazAvarttavandana bhedAd dvedhA, tacca sarvatIrthaGkaratIrtheSu sarvairapi sAdhubhiryathAparyAyamanyo'nyaM karttavyaM, sAdhvImizca sarvAbhirapi adyadIkSitAdyAH sarve'pi sAdhavo vandanIyAH, puruSottamatvAddharmasyeti kRtikarmakalpaH paJcamaH 5 / kalpa vicAra: ||| 3 || Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A R kalpavicAraH zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 4 // RITAPulsiRISHAILAIMILAHARIPATHIMIPASHIRIDHellull tathA vratAni-mahAvratAni,tAni ca prathamAntimasAdhUnAM paJcava,madhyamajinayatInAM tu aparigRhItAyAH striyAH paribhogAsambhavena strI parigrahe'ntarbhavati, tena parigrahe pratyAkhyAte strI api pratyAkhyAtevetiparijJAnAccatvAri mahAvratAnIti vratakalpaH SaSThaH 6 / | tathA jyeSThakalpo-vRddhatvalaghutvavyavahAraH,saca RSabhavarddhamAnajinayatInAmupasthApanAyA Arabhya jyeSThatvavyavahAraH,itarajinayatInAM tu nirticaarcaaritrtvaadiikssaadinaadev| atha pitAputramAtAputrIrAjAmAtyAdInAM samakAlodRDhayogAnAM yathAyogyaM jyeSThatvaM,stokAntare pratIkSaNIyaM, anyathA gRhasthatve vRddhatve yatitve ca laghutvenAsantuSTerutpAdAt , atha bahvantaraM tadA sa prAjJastava putrAdimahApratiSThAvAn bahubhyo vRddho bhaviSyatIti pitrAdInanujJApya putrAdInAM jyeSThatvaM vidheyamiti jyeSThakalpaH saptamaH 7 / tathA pratikramaNaM-pApAnivartanaM, taccAdimAntimajinamunInAmavazyaM pratidinamubhayakAlaM karttavyameva, dvAviMzatijinamunInAM tu | kAraNe samutpanne devasikarAtrike pratikramaNe bhavataH, na ca pAkSikacAturmAsikamAMvatsarikANIti pratikramaNakalpo'STamaH 8 / tathA prathamAntimajinamunInAM avazyaM mAsakalpaH kartavyo, durbhikSamAndhAdikAraNe tu pATakopAzrayakoNakasaMstArakabhRmiparAvattanenApi kartavyaH, anyathA pratibandhAdidoSasambhavaH, ajitAdijinayatInAM RjuprAjJatvAnna mAsakalpamaryAdA, te hi pUrvakoTi | yAvadekakSetre tiSThanti, doSasambhave tu na mAsamapIti mAsakalpo navamaH 9 / | tathA paryuSaNAzabdena sAMvatsarikaparvadinaM caturmAsakAvasthAnaM ca kathyate, tatra yugapradhAnazrIkAlikAcAryAdanu bhAdrapadazuddhacaturthI paryuSaNAparvadinaM, caturmAsakAvasthAnarUpastu dvividhaH-sAlambano nirAlambanazca, tatra sAMvatsarikapratikramaNAdArabhya kArtikacaturmAsapratikramaNaM yAvat saptati70dinamAno jaghanyaH, utkRSTastu cAturmAsikaH, sAlambanastu mAsakalpakaraNAnantaraM punastatraiva // 4 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1 kSaNe // 5 // | kSetre cAturmAsikakaraNAnantaraM ca mAsakalpakaraNe pANmAsikaH, ayaM dvividho nirAlambanaH sAlambanazca sthavirakalpikAnAmeva, jina| kalpikAnAM tu nirAlambanaJcAturmAsika eva / dinapazcakapaJcakavRddhi gRhasthajJAtAjJAtA divicAro mAsavRddhau ca pazcAzatsaptati dinavi| cArazca kalpakiraNAvalIto jJeyaH, evaM sarvatrApi jJeyaM / itthaM prarUpitasvarUpaH paryuSaNAkalpaH AdimAntimajinatIrthe nizcita eva, | madhyamajinayatInAM tu anizcito, yasmAtte doSAnutpattau pUrvakoTIM yAvadekakSetre'pi tiSThanti doSotpattau tu na mAsamapIti, evaM | mahAvidehe'pi dvAtriMzatijinavat sarvajinAnAM kalpamaryAdA jJeyeti paryuSaNAkalpo dazamaH 10 // RSabhavIratIrthe ete dazApi kalpA | nizcitA eva, ajitAditIrthe tu acelaka 1 auddezika2 pratikramaNa 3rAjapiNDa 4 mAsa5paryupaNA6 lakSaNAH Sad kalpA anizcitAH, anye tu zayyAtara 1 caturvrata 2 puruSajyeSTha 3 kRtikarma 4 lakSaNAzcatvAraH kalpA nizcitA eva / atha dazAnAmapi kalpAnAM nizcitAnizcitabhedakaraNe kAraNaM tAvat tattatkAlotpannA manuSyA eva, yataH RSabhatIrthasAdhUnAM RjutvAd vratAdipAlane'pi jaDatvAd vratAdizuddhirdurlabhA, mahAvIra tIrthasAdhUnAM tu vakratvAd vratAdipAlanaM jaDatvAd vratAdizuddhizvati dvayamapi durlabhaM, ajitAdidvAviMzati 22 jinasAdhUnAM tu RjutvAdvatAdipAlanaM prAjJatvAdvatAdizuddhizva dvayamapi sulabhaM / atrAnukrameNa dRSTAntAHyathA - kecana RSabhadevasAdhavo bahirbhUmita AgatAH, pRSTAzca gurubhiH - bho iyatkAlaM kutra sthitA yUyaM tadA RjutvAtte procuH - yathA | naTanATakaM vilokayantaH sthitAH, tato gurubhirniSiddhAH adya prabhRti naTanATakaM na vilokanIyaM te tathaiva pratipannAH punarekadA gurubhistathaiva pRSTAH, RjutvAce procuH-naTInATakaM vilokayituM sthitAH, gurubhiH zikSitAzca vadanti sma tadA naTo niSiddho, na tu naTIti, naTe niSiddhe naTI tu vizeSato niSiddhaiva atirAgahetutvAditi jaDatvAnna jJAtavanta iti 1 / punaranyo dRSTAnto yathA-ekaH kazcit kalpeSu niyatA niyatatvaM naTadRSTAMtazca // 5 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM naTAdidRSTAntAH A sailitilim mms N SAHANI kukuNadezotpanno vaNik vRddhAvasthAyAM putrakalatrAdimohaM muktvA dIkSAM jagrAha, so'nyadA IryApathikIkAyotsarge ciraM sthitaH, kiM cintitamiti gurubhiH pRSTe RjutvAt prAha-jIvadayA cintitA, kathamiti pRSTe punaH prAha-yadA gRhavAse'vasAma tadA kSetre vRkSasUdanAdividhipUrvakANi varSAkAle utAni dhAnyAni pracurANi bhavanti sma, adhunA tu mama putrA nizcintA apravINA nirudyamAzca naitat kariSyanti tena te varAkAH kSudhArtA mariSyantIti jIvadayA cintitA, jIvaghAtAdi vinA kRSikArya notpadyate iti jaDatvAnna jJAtavAna , tata etaccintanaM sAdhUnAmayuktamiti gurUktaM zrutvA mithyAduSkRtaM dattavAniti kuGkaNasAdhudRSTAntaH 2 / tathA mahAvIratIrthasAdhuvipaye dRSTAntadvayaM, yathA kecana vIrayatayo naTanATakaM vilokyAgatAH pRSTA niSiddhAzca gurubhiH, punarekadA nartakI vilokyAgatAstathaiva pRSTAH, vakratvenAnyAnyanyAni uttarANi daduH, gurubhizcAtyartha pRSTA nartakI procuH,upAlabdhAzca jaDatvAdRcuH-yathA naTaniSedhAvasare nartakI kathaM na nipiddhati prathamaH, dvitIyo yathA-kazcid vyavahAriputro durvinItaH, kuTumbasamakSaM zikSito yatpitrAdInAM sammukhamuttaraM na deyamiti, vakratvAt hRdaye dhRtavAn , anyadA sarveSu kumTubeSu prayojanavazAdahigateSu gRhadvAraM daccA madhye sthitaH, Agatena pitrA dvArodghATanArtha bahavaH zabdAH kRtAH, paraM zRNvannapi nodghATayati, tato bhitteruparibhRtvA madhyapraviSTena pitrA palyaGkasthito hasan hakkitaH prAha-bhavadbhireva zikSito'haM yat pitrAdInAM pratyuttaraM na deyamiti2 / ajitAdidvAviMzati22jinatIrthasAdhUnAzritya tu sa eva naTadRSTAnto, yathA-kecana ajitAdi22jinasAdhavazcireNAgatAH pRSTAzca gurubhiH RjutvAnnaTanATakaM procuH, gurubhizca niSiddhAH, punarekadA nartakI nRtyantIM dRSTvA prAjJatvAdvicAritavanto-naTanATakaniSedhavannartakInATakaM vizeSato niSiddhameva, atyantarAgahetutvAditi / / mainlyImmm INITISHTHANAHANINAHAITANHAITANAHILATHALIA T // 6 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetraguNAH zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe nanu RjuprAjJAnAM niraticAracAritrabacAdbhavatu cAritraM, RjujaDAnAM vakrajaDAnAM punaH kathaM cAritraM ?, sadoSatvAditi cenmevaM, | yataH RjujaDAnAM jaDatvena sadoSatve'pi bhAvasya zuddhatvAccAritramuktaM, vakrajaDAnAmapi pUrvasAdhvapekSayA nRpagopavRkSavRSabhapuSkariNIdRSTAntena hInahInatarakriyApariNAmatvena cAritramuktaM tIrthakRdbhiH, anyathA cAritrAbhAve tIrthAbhAvApatteriti // ____ atha yaH saptatidinamAnaparyuSaNAkalpo nizcitAvasthAnarUpaH kathitaH so'pi kAraNaM vinA, upadravadurlabhabhikSAduSTarAjarogotpattistha| NDilAbhAvakunthvAditrasajIvotpattivasatyabhAvasAgnibhayAdikAraNe tu saptati70dinamadhye'pi gantuM kalpate, evamupadravAdyabhAve'pi saMyamanirvAhakAstrayodaza kSetraguNA vilokyAH, te ca yathA-yatra bhUyAn kardamo na bhavati1 yatra bahavaH sammUcchimAH prANA na2 yatra sthaNDilabhUmidoSarahitA3 yatra vasatiH strIpazudoSarahitA4 yatra gorasaH pracura.5 yatra bahujanasamudAyo'tIvabhadrakaH6 yatra vaidyA bhadrakAH7 yatrauSadhAni sulabhAni8 yatra kuTumbayuktagRhasthagRhAH dhanadhAnyabhRtA bahavazva9 yatra rAjA'tIvabhadrakaH10 yatra brAhmaNatApasabharaTakAdibhyaH sAdhUnAM parAbhavo na11 yatra mikSA sulabhA12 yatra svAdhyAyaH sulabho13 bhavatIti trayodazaguNAnvitaM utkRSTaM kSetraM, tathA prAsAdaH sulabhaH1 svAdhyAyaH sulabhaH2 bhikSA sulabhA3 sthaNDilabhUmiH mulabheti4 caturguNAnvitaM jaghanya kSetraM, trayodazaguNanyunaM caturguNAdhikaM madhyamaM kSetramiti / ____ athAyaM kalpaH utsUtrAdidoSAbhAve kriyamANastRtIyaupadhamiva hitakartA bhavati, taccaivaM kenacidrAjJA ekasyaiva svaputrasyAnutpanna rogacikitsArtha trayo vaidyA AkAritAH, teSu prathamo mamauSadhaM vartamAnaroga nivArayati, rogAbhAve tu navInaM rogaM karotIti jalpan | rAjA nivAritaH, suptasiMhotthApanasadRzanenAnena sRtaM, dvitIyo mamauSadhaM vartamAnaM rogaM nivartayati, rogAbhAve tu na guNaM na ca doSa CHATANAMAHARASHTRAIPURIHITARIANDPARIHALA AURIHIBIHINine SHAHIRAIMIMASTRAILER HIPPI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hanim zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe tRtIyauSadhaM kalpamahimA karotIti vadaniSiddho rAjJA, bhasahomatulyenAnenApi sRtaM, tRtIyo mamauSadhaM vartamAnaM rogaM hanti, rogAbhAve tu dehe tuSTipuSTisundaratAdibahuguNAn karotIti kathayan rAjJA satkArito bahumAnitaH, kAritaM ca tasyaupadhaM vaputrasyeti, evamayamapi kalpaH sato doSAtrivArayati, asatsu doSeSu ca cAritrAdiguNAn vardhayati,yato yadyapi sAdhavaH sarvakAlaM samitiguptiSu sAvadhAnAH pravartante tathA'pi varSAkAle bhUmikAyA bahujIvAkulatvena sAdhubhirvizeSato yatanayA pravartitavyaM, zrayate ca trikhaNDarAjyabhoktA zrIkRSNavAsudevo'| pi jIvadayArtha varSAcAturmAsake sabhAyAM na samAgatastato devazayanaikAdazIti prasiddhirjAtA // | tadevaM samAgate paryuSaNAparvaNi maGgalArtha paJca divasAn kalpAdhyayanaM vAcayanti, atastanmahimA yathA-deveSu indraH tArAsu candraH | mantreSu paJcaparameSThinamaskAraH tIrtheSu zatruJjayaH guNeSu vinayaH hastiSu airAvaNaH daityeSu rAvaNaH vaneSu nandanaM kASTheSu candanaM dhAtuSu | svarNa dAtRSu karNaH dhanadhareSu dhanaJjayaH buddhimatsu abhayaH dugdheSu gokSIraM jaleSu gaMgAnIraM nyAyavatsu rAmaH rUpavatsu kAmaH strISu | rambhA vAjitreSu bhambhA darzaneSu jainadarzanaM zastreSu sudarzana cakra parvasu dIpAlI dhyAneSu tAlI, tathA sarvazAstreSu pradhAnaH kalpaH, tathA | cAyaM kalpaH pratyakSaH kalpavRkSa eva, tatra zrIvIracaritraM bIjaM zrIpArzvacaritramaGkuraH zrInemicaritraM skandhaH zrIRSabhadevacaritraM zAkhApratizAkhAsamUhaH sthavirAlI puSpANi sAmAcArIpAlanaM sugandhavaM, mokSaprAptirUpaM phalaM / tathA vAcanAt sAhAyyadAnAt sarvAkSarazravaNAt vidhinA''rAdhanAt sAdhubhirjinapUjAprabhAvanAdiparAyaNaizca zrAvakaiH triH saptavAraM vA zrutaH kalpo mokSaprado bhavatIti / zrIvIro | gautamaM pratyAha-"payastikAmavaSTaMbhaM, nidrAM pAdaprasAraNam / AlasyaM vikathAM hAsyaM, zrIkalpAkarNane tyajet // 1 // " itthaM kalpazravaNa| phalaM zrutvA bahukaSTakAri saMyamAdyanuSThAnaM bahudhanavyayasAdhyaM prAsAdapratimApratiSThAdikaM ca dharmakArya tyaktvA sukhakAre kalpazravaNe eva unmunismammandirim sammanisimans wimminiminspiniwnin // 8 // ' Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 9 // santoSo na karttavyo, yato yathAvasarameva sakalasAmagrI evaM bahuphaladAyinI, yataH kRSikAraNamapi kevalaM bIjaM pRthivIvRSTisuvAyusAmagrIM vinApi sarvathA'GkurAdiphaladAyakaM na bhavati, tathA'yamapi kalpa iti / / atha puruSavizvAsAdvacanavizvAsastenAsya kalpasUtrasya karttA tu caturdazapUrvadharaH yugapradhAnaH zrIbhadrabAhusvAmI dazAzrutaskandhasyASTamAdhyayanatayA pratyAkhyAnapravAda nAmakanatramapUrvAt kalpasUtramuddhRtavAn tatra pUrvANi cAnukrameNa ssthAnadviguNitena hastipramANamapIpuJjena lekhyAni, yathA- prathamamekena dvitIyaM dvAbhyAM tRtIyaM caturbhiryAvat caturdazaM dvinavatyadhikazatAdhikenASTasahasreNa, | sarvANyapi pUrvANi tryazItyadhikaistribhiH zataiH SoDazamiva sahasraiH hastipramANamapI puJjarlekhyAni / yantrakasthApanA yathA2 3 4 5 6 7 9 10 11 12 13 14 .............AMARINAME ha. 1 2 4 8 16 32 64 | 128 | 256 | 512 1024 2048/40968192 tato mahApuruSo vena mahAgambhIrArthaH sarvamAnyazca yataH sarvanadInAM vAlukAbhyaH sarvasamudrajalebhyazcAnantaguNo'rthaH kalpasyeti / / tathA asya kalpasya vAcane rAtrau kRtakAlagrahaNAdiyogAnuSThAnaH sAdhuradhikArI, anye tu sAdhavaH zRNvanti, sAdhvIzrAvaNe tu nizIthacUrNiproktavidhinA divase'pi tayoradhikAraH, tathA mahAvIramokSAnavazatAzIti980 varSe vAcanAntare tu navazatatrinavativarSe ca dhruvasenarAjasya putramaraNazokanivAraNArthaM Anandapure vaDanagarAparanAmani sabhAyAM mahotsavapUrvakaM zrIkalpo vAcitaH, tadanu catuvidhasaGgho'pi zravaNe'dhikArI, vAcane tu pUrvoktaH sAdhureva / w pUrvamAnaM kalpavAcanA ca // 9 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 1kSaNe // 10 // athAsmin paryuSaNAparvaNi zrIkalpasUtrazravaNavata caityaparipATI1 sarvasAdhuvandanaM2 sAMvatsarikapratikramaNaM 3 parasparaM sAdharmika- aSTamatapasi kSAmaNa4 aSTamaM tapazca5, etAni pazcApi kRtyAni avazyaM kAryANi, tatrASTamaM tapo nAgaketubatkarttavyaM, tadyathA-candrakAntA nagarI, nAgaketu kathA | vijayaseno rAjA, zrIkAnto nagarazreSThI, tasya zrIsakhI bhAryA, upAyazatena tayorekaH putro jAtaH, sa ca samIpavartiparyupaNAparvaNi aSTamaM kariSyAma iti kuTumbavAtAM zrutvA prAptajAtismaraNo jAtamAtro'pi aSTamaM cakre, tatastaM stanyapAnamakurvantaM jJAtvA mAtApitrAdibhiH kAritAnekopacAro'pi stanyamakurvan mUrchayA'mRto'pi mRtabuddhyA svajanairbhUmau nikSiptaH, zrIkAnto'pi putramaraNazrava-| NAt hRdayasphoTena mRtaH, atra prastAve'STamatapaHprabhAvAt kampitAsano dharaNendro'vadhijJAnena tatsvarUpaM jJAtvA svazaktyA bAlakarakSA kRtvA viprarUpeNa dhanagrahaNAya gatAn svapuruSAnniSedhitAn zrutvA tatrAgato rAjA vadati sma-bho! rAjanItyA'putrasya dhanaM gRhNataH kathaM / | niSedhayasi ?, tato dharaNendreNoktam asya putro jIvanneva bhUmau nikSipto'sti, tatastamAnAyya rAje'darzayat , tato rAjAdibhistvaM kaH? | kazcAyaM bAla ? iti pRSTe ahaM dharaNendro nAgalokasya rAjA'smi, asau bAlakastu pUrvabhave vaNikaputraH, zizutve mRtamAtRko'nyamAtRka| yA'tyartha parAbhUto mitrAya svaduHkhamuktavAn , tataH pUrvabhave'kRtatapastvena parAbhavaM prApnoSIti mitravacanaM zrutvA tapaH kartuM pravRttaH, ekadA ca samAgate paryuSaNAparvaNi aSTamaM kariSyAmIti dhyAnena tRNagRhe suptaH, tadA duSTayA'nyamAtRkayA pArzvavartipradIpanAdagnistatra kSiptaH, tataH so'STamadhyAnena mRtaH zrIkAntaputro jAtaH, tadA kuTumbavacanena jAtismaraNenASTamaM kRtavAn , tena mUcchito bhUmau nikSiptaH, ityuktvA bAlAya ca hAraM dattvA svasthAnaM gato dharaNendraH, rAjA'pi savismayacittaH ayaM bAlaH samyak pAlanIya iti kathayitvA nijagRhaM gataH, tataH svajanai lasya nAgaketuriti nAma dattaM, krameNa varddhamAno jinapUjAsAdhusevA'STamIcaturdazyAdiSu caturthAditapaH kurvANo // 10 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 11 // ( | yauvanastho'pi jitendriyo mahAzrAvako jAtaH, athAnyadA kazcit puruSazcaurakalaGkato rAjJA hato vyantaro jAtaH, jJAnena svasambandhaM | VvAcyatrayI jJAtvA roSAdrAjAnaM pAdaprahAreNAhatya rudhiraM vamantaM bhUmau pAtayAmAsa, nagaropari ca mahatIM zilAM vikRtavAn , nAgaketunA tu jinaprA| sAdapratimApustakasaGghAdirakSArtha prAsAdazikhare sthitvA patantI zilA hastena dhRtA, vyantaro'pi tattapaHprabhAvataH zilAM saMhRtya nAgaketuM praNamya tadvacanena rAjAnaM ca sajjIkRtya svasthAnaM gataH, ekadAca jinaprAsAde pUjAM kurvan puSpamadhyasthasarpaNa daSTo'pi nizcalaH zubhadhyAnena kevalajJAnaM prAptaH, zAsanadevIpradattamAdhuvepazcirakAlamanekabhavyajIvAn pratibodhya mokSaM gataH / evamanyairapi aSTamaH karaNIyaH, iti nAgaketukathA / iti zrIkalpakaumudyAM kalpasUtravyAkhyAnapIThikAracanA / athAsmin kalpe trayo'dhikArAH vAcyAH santi, yathApurimacarimANa kappo maMgalaM vaddhamANatitthaMmi / iha parikahiyA jiNa gaNaharAitherAvali carittaM // 1 // purimaH-prathamaH carimaH-pazcimaH tayoH RSabhavIrayostIrthe vRSTirbhavatu mA vA paraM dvividhApi paryuSaNA nizcayena karttavyetyeSa kalpa:AcAro, yasmAt kAraNAd varddhamAnasvAmitIrthe maGgalaM varttate tasmAdiha kalpe parikathitAni jinAnAM caritrANi1 gaNadharAdisthavirAvalI2 cAritraM-varSAsAmAcArI3 ceti / tatrAsannopakAritvena vartamAnatIrthanAthasya barddhamAnasvAminaH paJcakalyANakabandhanibaddhaM caritraM varNayanto jaghanyamadhyamavAcanayA zrIbhadrabAhusvAmipUjyAH prathamaM sUtraM racayanti / ___ atra ca zrutaskandhasyAdau prAyaH parameSTinamaskArasya vaktavyatvAt na tvadhyayanasyAdau, yenedamadhyayanaM ato nAsyAdau tasyAvazya| bhAva iti / tatra (teNaM kAleNaM) tasmin kAle-avasarpiNyAzcaturthArakaparyantalakSaNe, 'NakAro' vAkyAlaGkAre, evaM sarvatra jJeyaM / / // 11 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 12 // zrIvIra cAratra saMkSiptamadhyamavAcane (teNaM samaeNa) tasmin samaye-atisUkSmakAlavizeSe (samaNe) zramaNo-ghoratapasvI (bhagavaM) bhagavAn-samagrezvaryayuktaH (mahA| vIre) karmavijayAdyathArthanAmA varddhamAnasvAmI (paMcahatthuttare) hastottarAH-uttaraphAlgunyastAH paJcasu sthAneSu yasya saH (hotthA)| abhavat / nanu 'paMcahatthuttare sAiNA parini De' ityanena sUtreNa vIrasya Sad kalyANakAni bhavantIti cenmaivaM, yataH 'paMcauttarAsADhe | abhIichaDe' ityetena RSabhadevasyApi tAni SaT bhavanti, ubhayathApi sUtrasya samAnatvAt , tAni tu tvayA nAGgIkriyante, tena yathA | rAjyAbhiSekamAzritya nakSatrasamAnatvAt tathaiva sUtraracanA, kalyANakAni tu paJceva, tathA garbhApahAramAzritya nakSatrasamAnatvAt mUtraracanA'pi tathaiva, kalyANakAni tu paJceva, tathA ca devAnandAkukSAvavatIrNaH prasUtavatI ca trizaleti jJApanAya 'paMcahatthuttare' tti | sUtraracaneti,atra bahu vaktavyaM tat zrIkalpakiraNAvalIto jnyeym| atha(taMjahA)tadyathetyanena madhyamavAcanayA pazcahastottaratvaM kathayati (hatthuttarAhiM cue) uttarAphAlgunISu devalokAcyutaH (caittA gambhaM vakrate) cyuktvA ca garbhe vyutkrAntaH-utpannaH (hatthuttarAhiM gambhAo gambhaM sAharie) uttaraphAlgunISu garbhAdgarbha saMhRtaH, devAnandAkukSitastrizalAkukSau avatAritaH (hatthuttarAhiM jAe) uttarAphAlgunISu jAtaH hatyuttarAhiM (muMDe bhavittA) kezaluzcanena dravyataH rAgadveSAdijayena bhAvatazca muNDo bhUtvA (agArAo aNagAriyaM pavaie) agArAd-gRhAnirgatya anagAritA-sAdhutvaM prAptaH (hatthuttarAhiM) uttaraphAlgunISu *aNaMte anantapa|dArthagocaratvAt *aNuttare sarvottama (nivAghAe) bhittikaTAdimiranAcchAditaM (nirAvaraNe) sarvasvAvaraNarahitaM *kasiNe sarvapa-| dArthasarvaparyAyagrAhakaM (paDipuNNe) samastasvAvayavasaMyuktaM (kevalavaranANadasaNe) kevalaM-tahAyarahitaM IdRzaM yadvaraM-pradhAnaM jJAnaM| vizeSArthAvabodharUpaM darzanaM-sAmAnyAvabodharUpaM ca kevalajJAnaM kevaladarzanaM (samuppaNNe) sarvaprakAraH utpannaM (sAiNA) svAtinakSatre baEP // 12 // ARATIONalll Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 13 // | (pari nidhuDe) mokSaM gataH (bhayavaM) bhagavAniti // 1 // atha vistaravAcanayA bhagavatazcaritraM yathA *teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre (je se) yaH saH (gimhANaM) uSNakAlasya (cautthe mAseM) caturtho | mAsaH (aTTame pakkhe) aSTamaH pakSaH (AsADhasuddhe) ASADhazuklapakSaH (tassa NaM AsADhasuddhassa) tasyASADhazuklapakSasya (chaThThI pakkheNaM) SaSThayAstithe rAtrau (mahAvijaya pupphuttara) mahAvijayavat puSpottaranAmakaM (pavarapuMDarIyAo) pradhAneSu zvetakamalamitra | atizreSThaM mahAvimAnaM tasmAt (vIsaMsAgarovamaTThiyAo ) viMzatisAgaropamasthitikAt (AukkhaeNaM) devAyuHkSayeNa (bhavakhaeNaM) devagatikSayeNa (ThikkhaeNaM) devAhArasya kSayeNa (anaMtaraM) tadanantaraM (cayaM) devasambandhi zarIraM (car3attA) tyaktvA (iheva jaMbUdIve dIve) asminneva jambUdvIpAbhidhAne dvIpe (bhArahe vAse) bharatakSetre (dAhiNaddhabharahe) dakSiNArddha bharate (imIse) etasyAM | samaye 2 rUparasAdihAnisvarUpAyAM (osappiNIe) avasarpiNyAM (susamasusamAe) supamasupamAbhidhAne ( samAe viikaMtAe ) catuSkoTAkoTisAgaropamapramANe prathamArake vyatikrAnte (susamAe samAe vakatA e) suSamasupamAbhidhAne trikoTAkoTisAgaropamapramANe dvitIyArake'tikrAnte (susamadussamAe batAe) suSamaduSpamAbhidhe dvikoTAkoTisAgarapramANe tRtIyArake'tikrAnte (dussamasusamAe) duSpamasuSamAbhidhAne caturthArake (bahu vaikaMtAeM) bahu vyatikrAnte (sAgarovamakoDA koDie) kiJcinyU| naikakoTAkoTi pAgaropamapramANe tadyathA - ( bAyAlIsAe vAsasahassehiM UNiyAe) dvicatvArizadvarSasahasrairUnaiH (paMcahattarie vAsehiM addhanavamehiM mAsehiM sesehiM viikaMtehiM) punaH sArddhASTamAsAdhikeSu paJcasaptati 75 varSeSu zeSeSu satsu zrIvIrajanma, | tato dvisaptati 72 varSANi vIrAyuH, tato'pi ca sArddhASTamAsAdhikaistribhirvarSaizcaturthArakasamAptiH (ikavIsAe titthayarehiM) ekaviMzatau zrIvIracaritre saMkSiptamadhyamavAcane // 13 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 14 // | tIrthaGkareSu (ikvAgakulasamuppaNNehiM) ikSvAkukulasamutpanneSu (kAsavagattehiM) kAzyapagotreSu (dohi a) dvayozca munisutra - | tAriSTanemyoH (harivaMsakulasamuppannehiM) harivaMzakule samutpannayoH (goamasagutte hiM) gautamagotrayoH (tevIsAe) etAvatA trayoviMzatau (titthayarehiM) tIrthaGkareSu (viikaMtehiM ) vyatikrAnteSu (samaNe bhagavaM mahAvIre) zramaNo bhagavAn mahAvIraH *caramatitthayare puvatitthayara niddiTThe (mAhaNakuMDagAme nayare) brAhmaNAnAM kuNDaH - AjJA yasmin tasmin brAhmaNakuNDAbhidhAne nagare ( usa bhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa) RSabhadattanAmno brAhmaNasya koDAlaiH samAnagotrasya (bhAriAe) tasya | bhAryAyAH (devANaMdAe) devAnandAnAmnyA (mAhaNIe) brAhmaNyAH (jAlaMdhara sagottAe) jAlandharaiH samAnagotryAH (kucchisi ganbhattAe) kukSo garbhatayA (vukaMte) utpannaH kadA ? (puva/varattakAlasamayaMsi ) pUrvarAtrApararAtrakAla samaye - madhyarAtrisamaye (hatthuttarAhiM nakvatteNaM) uttarAphAlgunInakSatre (jogamuvAgae) candreNa saha yogamupAgate sati (AhAravakaMtIe) divyAhAratyAgena, evaM ( bhavavakaMtIe sarIravakaMtIe) bhavazarIrapadadvayamapi vyAkhyeyam ||2|| atha yasmin samaye bhagavAnutpannastadA (samaNe bhagavaM mahAvIre) zramaNo bhagavAn mahAvIraH ( tiNNANovagae AvihotthA) mati 1 zrutA'vadhiH jJAnatraya sahi| to'bhavat (caissAmi) cyavanakAla (jANai) jAnAti (cayamANe) cyavanamAnastu (na jANai) na jAnAti, tatkAlasyaikasAma| yikatvAt chadmasthajJAnasya tvasaGkhyeya samayatvAt, (cuemi) cyuto'smIti (jANa) jAnAti / 3 / (jaM rayaNiM ca NaM) yasyAM ca rAtrau (samaNe bhagavaM mahAvIre) zramaNo bhagavAn mahAvIro (devANandAe mAhaNIe) devAnandAyA brAhmaNyAH *jAlaMdharasaguttAe ( kucchisi ) kukSau (ganbhattAe bukaM te) garbhatayA utpannaH (taM syaNiM ca NaM) tasyAM ca rAtrau (sA devANaMdA mAhaNI) sA devAnandA zrIvIra caritre saMkSiptamadhyamavAcane // 14 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe zrIvIra caritre devAnandAsvamAH brAhmaNI (sayaNijaMsi) zayyAyAM (suttajAgarA) nAtinidrAM kurvatI mAsijAgratI, ataH (ohiramANI2) kizcibhidrAyantI (ime)tti imAn vakSyamANasvarUpAn (eyArUpe) etallakSaNAn kavikRtahInAdhikavarNanarahitAn (orAle) pradhAnAn (kallANe) | kalyANahetUna (sive) upadravanivArakAn (dhaNNe) dhanakArakAn (maMgalle) duritaharAn (sassirIe) zobhAsahitAn , etAdRzAn | (cauddasa) caturdaza (mahAsumiNe) mahAsvamAn (pAsittA NaM paDibuddhA) dRSTvA jAgaritA (taMjahA) tadyathA-(gaya vasaha sIha | | abhiseya dAma sasI diNayaraM jhaye kuMbhaM / paumasara sAyara vimANa bhavaNa rayaNuccaya sihiM ca // 1 // gajaH1 vRSabhaH2 | | siMhaH3 zrIdevyAH satko'bhiSekaH4 puSpamAlA5 candraH6 sUryaH7 mahendradhvajaH8 pUrNakalazaH9 padmasarovaraM10 kSIrasamudraH11 devavimAnaM, bhavanaM12 ratnarAziH13 nirdhamAgniH14, atra devalokAdAgatasya tIrthakarasya mAtA vimAnaM narakAdAgatasya tu bhavanaM-gRhaM pazyatIti ddhAbhyAM militvA ekaH svamaH // 4 // | (tae NaM sA devANaMdA mAhaNI ime eyArUve caudasa mahAsumiNe) tataH sA devAnandA imAniti-varNanopenAt | caturdaza mahAsvamAn (pAsittANaM paDibuddhA samANI) dRSTvA jAgaritA sati (haDtuTThacittamANaMdiyA) hRSTA-vismayavatI tuSTAsantoSavatI citte AnanditA (pIimaNA) prItisahitamanAH (paramasomaNassiyA) utkRSTasujAtamanAH (harisavasavisappamANahiyayA) harSavazena vistAravatahRdayA (dhArAhayakalaMbugaMpiva samUsasiyaromakUvA) meghapArAbhirAhataM-siktaM yatkadambavRkSa-| | puSpaM tadiva samullasitaromakUpA (sumiNuggahaM karei) etAdRzI svamAnAmavagraha-smaraNaM karoti, tat (karittA) kRtvA ca (saya|NijAo) zayyAyAH (anbhuDhei abbhuTTitA) uttiSThati utthAya ca (aturiya) manasa utsukatvarahitatvena (acavala) zarIracazca // 15 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa-] kaumudyAM 1kSaNe // 16 // Hanum anutilimmamathmati RATRINAARATHAMILIPALITLEMSuARISHAILAINPURIH ITENEPAL latvarAhityena(asaMbhaMtAe) askhalantyA (avilaMbiAe) vilambarahitayA (rAyahaMsasarisIe) rAjahaMsasadRzayA (gaie) gatyA I zrIvIra(jeNeva usabhadatte mAhaNe) yatra sthAne RSabhadatto brAhmaNaH supto'sti (teNeva ugAcchairattA) tatropagacchati, upAgatya ca|| caritra | (usabhadattaM mAhaNaM) RSabhadattaM brAhmaNaM (jaeNa vijaeNa) svadeze jayaH paradeze ca vijayastAbhyAM (vaddhAveirattA) vardhApayati, devAnandA svamAH varddhApayitvA ca (bhaddAsaNavaragayA) bhadrAsanavare upariSTAt (AsatthA) mArgazramApAkaraNena (vIsatthA) manaHkSobharAhityena, ata eva (suhAsaNavaragayA) sukhAsanavaraM gatA-prAptA (karayalapariggahiyaM) karatalAbhyAM parigRhItaM-kRtaM (dasanaha) saMmIlita|dazanakhaM (sirasAvattaM) zirasi dakSiNAvarta, evaMvidhaM (matthae aMjaliM) mastake kamalakozAkAraM aMjaliM (kaTTu) kRtvA (evaM) | evaM (vayAsI) kathayati sma evaM khalu ahaM devANuppiyA! aja sayaNiaMsi suttajAgarA ohIramANI2 ime eyA| rUve urAle jAva sassirIe caudasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA // 6 // taMjahA gaya jAva sihiM ca // 7 // (eesiNaM urAlANaM jAva caudasaNhaM mahAsumiNANaM) eteSAM he devAnupriya!-ballabha udArANAM caturdazAnAM mahAsvamAnAM (ke maNNe) kaH kIdRk citte cintayAmi (kallANakArI phalavittIvisese bhavissai ?) kalyANakArI phalavRttivizeSo bhaviSyatIti / (tae NaM se usamadatte mAhaNe devANaMdAe mAhaNIe aMtie) tataH sa RSabhadattobrAhmaNo devAnandAyAH samIpAt (eamaTuM) etaM artha (succA) zrutvA karNAbhyAM (nisamma) nizamya-cittenAvadhArya (haTTha jAva romakUve) hRSTatuSTAdivizeSaNaviziSTaH (sumiNuggahaM karei karittA IhaM aNupavisai) svamAnAmavagrahaM-dhAraNaM karoti, kRtvA ca IhAm-arthakaraNarUpAM vicArayati, (aNuppavisittA) vicArya ca (appaNo sAhAvieNaM maiputvaraNaM buddhivinANeNaM) AtmIyena svabhAvotpannena anAgatakA PILIBHITAHARMAHARIRITAMILARIAAPmMPARAN Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe A laviSayikamatipUrvakeNa, vartamAnakAlA buddhiH atItAnAgatakAlaviSayakaM ca vijJAnaM, tAbhyAM (tesiM sumiNANaM atthuggahaM| karei, karettA devANaMdaM mAhaNiM evaM vayAsI) seSAM khamaphalanizcayaM karoti, kRtvA ca devAnaMdAM bAhmaNImevamavAdI caritre (urAlA NaM tume) udArAdivezeSaNopetAstvayA (devANuppie) devAnupriye ! (sumiNA diTThA) svamA dRSTAH * sassiriyA devAnandA svaprAH kallANA sivA dhaNNA maMgallA (AruggatuvidIhAukallANamaMgalakAragANaM tume devANuppie! sumiNA diTThA) | rogarahitatvaM tuSTiH-santoSaH dIrghAyuH kalyANaM-sukhaM maGgalaM-iSTArthasiddhiH eteSAM padArthAnAM kArakAH svamA dRSTAH, (taMjahA) tadyathA-(atthalAbho devANuppie) dravyalAbhaH (bhogalAbho devANuppie!) zabdAdipaJcaviSayabhogalAbhaH (puttalAbho devA Nuppie!) putrapautrAdilAbhaH (sukkhalAbho devANuppie!) zarIramAnasikasukhalAbhazca bhaviSyati, * evaM khalu tumaM devA|Nuppie (navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM) navasu mAseSu bahupratipUrNeSu (aTThamANa rAiMdiyANaM viikaMtANaM) sArddhasaptAho| rAtreSu vyatikrAnteSu (sukumAlapANipAyaM) sukumAlakaracaraNaM (ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIraM) ahInAni-salakSaNAni pratipUrNAni svarUpataH paJcendriyANi santi yasya zarIre (lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM) lakSaNAni-chatracAmarAdIni, tatra cakravarti| tIrthaGkarANAM aSTAdhikaM sahasraM baladevavAsudevAnAM aSTAdhikaM zataM hastapAdAdau prakaTAni dRzyante, tadanyeSAM tu mahAbhAgyavatAM dvAtriM zadbhavanti, tAni yathA-chatra? cAmara2 svastika3 prAsAda4 toraNa5 phalaka6 dhanuH7 ratha8 vajra9 kacchapa 10 aGkuza11 vApI12| sarovara13 siMha14 vRkSa15 cakra16 zaGkha17 hasti18 samudra19 matsya20 kalaza21 yava22 yUpa23 stUpa24 kamaNDalu25| rAja26 darpaNa27 vRSabha28 dhvaja29 kamalAbhiSeka30 puSpamAlA31 mayUrAzca32, punaranyAni yathA-jihvA1 tAlvo2 43 loca TO // 17 // HAMITRam Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 18 // zrIvIra caritre lakSaNavyajanaguNA: nAnta4 hasta5 pada6 nakhA7zva sapta raktAH, mukha1 nAsikAra hanu3 hRdaya4 kakSA5 nakhAdazca SaD unnatAH, danta1 tvara kezA3alIparva: nakhAzca5 paJca sUkSmAH, netra1 hRdaya2 nAsikA3 hanu4 bhujA5zca paJca dIrghAH, bhAlasthalaM1 mukhaM2 hRdayaM3 ceti || || trINi vipulAni, grIvA jandhA2 pukaSAkArazce3ti trayo laghavaH, khara? nAbhiH2 sacAni3 trINi gaMbhIrANIti dvAtriM|zat 32 / tathA zarIrasya sAraM mukhaM, mukhasya sArA nAsikA, nAsikAyAH sAraM locane, yAdRze netre tAza AcAraH, | yAdRzI nAsikA tAdRzaM saralatvaM, yAdRzaM rUpaM tAdRzaM vittaM, yAdRza AcArastAdRzA guNA bhavaMti, tathA dharmI saubhAgyavAn nIrogaH susvamo nyAyavAn kavIzvarazca svargAdAgataH svargagAmI ca 1 niSkapaTaH sadayo dAtA nipuNaH saralo manuSyagaterAgato manuSyagatigAmI ca 2 mAyI lobhI kSudhAtaiH alasastiryaggaterAgataH tiryaggatigAmI ca 3 sarAgaH svajanadveSI kaTukabhASI mUrkhasaGgakArI narakAdAgato narakagatigAmI ca 4 / asthibahule zarIre dhanaM, mAMsabahule sukhaM, tvaksukumAle bhogAH, akSisnehe strIbhogAH, satve sarve guNA bhavanti, atilaghau atidIrgha atisthUle atikaze atikRSNe atigaure sacaM bhavati, dakSiNapArve dakSiNAvarttaH zubhaH, vAmapArve ca vAmAvattoM bhramaraH zubhaH, dakSiNapAtre vAmAvattoM vAmapArve dakSiNAvarto madhyamaphalaH, tathA pepaNakhaNDanasUDanAdikaraNaM vinA puruSasya dakSiNo hastaH kaThinaH striyAstu vAmo hastaH komalazca bhavyaH, yasya karatalaM rekhArahitaM bahurekhAsahitaM vA bhavati so'lpAyuniHsvo duHkhitazca bhavati, yasya tisraH karAGgulayo dIrghA vRttAH sughanAH komalA mAMsarahitaparvANazca lakSmIkarAH, yasyAnAmikAGgulIparyantarekhAtaH kaniSThAGgulI yadyadhikA syAt tasya dhanavRddhirmAtRpakSazca bahuH, karabhe rekhAH putraputrIpradAH, kaniSThAdhorekhAH strIpradAH, aGguSThamUlarekhA bhrAtRbhaginIpradAH, maNibandhAt pitarekhA karabhAdvibhavarekhA'yUrekhA ca nirgacchati, yasyaitAstisro rekhAH DAINITAHARITAPATRA HINDIBIHARIPATI UPANI SHAIRRIANDIT Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 19 // sampUrNA doSarahitAzca syustasya gotrAyurdhanAni sampUrNAni bhavanti, AyUrekhAyA yAvatyo'GgulayaH ullaGgyante tAvatyo varSANAM paJcaviMzatayo jJeyAH, AyUrekhAyA maNibandhasammukhA ye pallavAste sampadaH, ye cAGgulisammukhAH pallavAste vipado jJeyAH, maNibandhAdUrdhvarekhA nigacchati, yadi sA'GguSThaM yAti tadA rAjyasaukhyaM datte, yadi sA tarjanIM yAti tadA rAjA rAjasadRzo vA, yadi madhyamAM yAti | tadA AcAryaH sarvatra prasiddho rAjA senAnI vA, yadi sA'nAmikAM yAti tadA mahAdhanaH sArthavAhaH, yadi sA kaniSThAM yAti tadA nagarazreSThI pratiSThAvAn, dakSiNAGguSThe yave sati vidyAkhyAtiRddhayaH zuklapakSe ca janma syAt, raktanetraM puruSaM lakSmIrna tyajati, pItanetraM dravyaM na tyajati, dIrghabhujamaizvaryaM na tyajati, mAMsapRSTaM sukhaM na tyajati, vistIrNamastako rAjAdhirAjaH, vistIrNahRdayo dhanadhAnyabhogI, vistIrNakaTiH bahutrIbhoktA bahuputrapautratha, vistIrNapAdaH sadA sukhI syAdityAdi, lakSaNAni, vyaJjanAni-raktakRSNatilakamapalAJchanAdIni teSAM ye guNAH- zubhaphalAni taiH saMyuktaM (mANummANapamANapaDipuNNasujAyasavaMgasuMdaraMgaM) AkaNTha| jalabhRta kuNDa puruSasthApanena droNo- dvAtriMzatseramAnaM jalaM nirgacchati tadA sa puruSo mAnopetaH, tolitazca puruSo yadi arddhabhAraH syAt tadA sa unmAnopetaH, tatra bhAramAnasya bahuvidhatvAt yathAsaMbhavaM jJeyaM, 6 sarvapAH 1yavaH, 3yavA: 1guJjA, 3guJjA 1 valla:, 16 vallAH 1 gadyANaH, 10 gadyANA: 1palaH. 150 gadyANA: 1 maNaH, 10 maNAH 1ghaTI, 10 ghaTyaH 1 bhAraH, AtmAGgulenASTAdhikazatAGgulocca uttamaH SaNNavatyaGguloccaH madhyamaH caturazItyaGgulocco hInazca puruSo bhavati, idaM cAnyapuruSamAzritya pramANaM, tIrthaGkarAstu viMzatyadhikazatAGgu| loccAH syuH, yatasteSAM mastake dvAdazAGguloSNISasya saccAt, tato mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAni sujAtAni sarvAGgAni - mastakAdIni | yatraivaMvidhaM sundaramaGgaM yasya sa taM (sasisomAgAraM ) candravat saumyAkAraM (kantaM) manoharaM (piadaMsaNaM) sarvajanavallabhaM darzanaM zrIvIracaritre lakSaNavyaMjanaguNAH // 19 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 20 // zrIvIra| caritre RSabhadattotaM svamaphalaM MINIMIMPAINITAARUPANISANILITARABARIALBARITALISAMARHIHI (surUvaM) sarvajanotkRSTarUpaM, evaMvidhaM (dArayaM) putraM (payAhisi) prajaniSyasi // 9 // (sevi a dArae) so'pi dArakaH (ummukkabAlabhAve) unmuktabAlyAvasthaH-saJjAtASTavarSaH (viNNAyapariNayamette) vijJAnaM | | sarvAzaiH pariNatamAtraM-vyAptaM yasya (juvaNagamaNupatte) krameNa ca yauvanakamanuprAptaH san (riuvveajaubveyasAmaveyaathavaNaveya itihAsapaMcamANaM) Rgveda1 yajurveda2 sAmavedA3 tharvaNavedAnAM4 itihAsapramANapaJcamAnAM (nighaMTuchaTThANaM) nAmamAlASaSThAnAM (saMgovaMgANaM) zikSA1 kalpa2 vyAkaraNa3 chando4 jyoti5 nirukta6 rUpANi SaD aGgAni aGgoktArthavistArakarANi upAGgAni taiH sahitAnAM (sarahassANaM) paramArthayuktAnAM (cauNhaM) evaMvidhAnAM caturNA vedAnAM tathA caturNAmupavedAnAM Ayurveda1 dhanurveda2gAndharvavedA3 dhyAtmaveda4 rUpANAM (sArae) pAThanena pravartako, vismRtasya smArako vA (pArae) pAragAmI (vArae) azuddhapAThanivArakaH | (dhArae) svapaThitadharaNasamarthaH (saDaMgavI) zikSAdiSaDaGgavicArakaH (sadvitaMtavisArae) SaSTitantre-kApilIyazAstre nipuNaH | (saMkhANe) gaNite-aGkavidyAyAM, yena chAyAto daNDAravedhAditazca parvatagRhavRkSAdimAnaM jJAyate, yathA-arddhavyaMzadvAdazabhAgA jlpngkvaalukaantHsthaaH| dRSTaM hastacatuSkaM kathaya sakhe ! stambhaparimANaM // 1 // stambho hastA aSTacatvAriMzat 48/ vya4i paDa 6kA9ko 12 zA lohatraputAmrarajatahemabhuvi / paNmaNikhanau ca jagmuH kati te puruSA ? kathaya vidvan ! // 2 // puruSAH aSTottarazata | 108, (sikkhANe) AcArazAstre (sikkhAkappe) zikSAyAM-akSarAmnAyazAstre kalpe ca-yajJAdikAcArazAstre (vAgaraNe) aindraM1 | pANinIyara jainendra3 zAkaTAyanaM 4 vAmanaM5 cAndraM6 sarasvatIkaNThAbharaNaM7 buddhisAgaraM8 vizrAntavidyAdharaM9 bhImasenaM10 kalApakaM 11 muSTi12 zaivaM13 gauDaM14 nandijayotpalaM15 sArasvataM16 siddhahemacandraM17 jayahema18 mityaSTAdazavyAkaraNe, tathA brAhma1 Mahananamainamam PIRANSLATIONAL Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 21 // aizAnaM2 aindraM 3 prAjApatyaM 4 bRhaspati5 tvASTraM6 Apizali7 pANinIyaM8 cetyaSTamahAvyAkaraNe (chaMde) chaMda : zAstre (nirutte) padabhaJjane TIkAdau ( joisAmayaNe) jyotiHzAstre (aNNesu a) mAnavI 1 atreyI2 vaiSNavI 3 hAritI4 yAjJavalkI5 auzanasI6 AGgi | rasI7 pArAsarI8 yAmI9 ApastambI 10 sAMvarttI 11 kAtyAyanI 12 bArhaspatI 13 zAGkhI 14 dAkSI 15 gautamI 16 zAntAtapI 17vaiziSTI 18 ityaSTAdaza smRtayaH, tathA brahma 1 padma2 viSNu 3 zaiva 4 bhAgavata5 nArada6 mArkaNDeya7 Agneya8 bhaviSyad9 brahmavaivartta 10| liGga 11. vArAha 12 skanda 13 vAmana 14 kUrma 15 matsya 16 garuDa 17 brahmAMDA 18 nI rASTAdaza purANAni, tathA SaDaGgAni6 vedAzrutvAro 4 mImAMsA ?? tarkavidyA 12 dharmazAstraM 13 purANaM 14 ceti caturdaza vidyAH, ityAdizAstreSu anyeSu ca bahuSu (baMbhaSNaesu) brAhmaNahitakareSu (parivAyaesa) parivrAjakadarzanazAstreSu (naesa) nyAyazAstreSu (supariNilie Avi bhavissai) ativicakSaNo | bhaviSyati ||10|| (taM urAlA NaM tume devANuppie ! sumiNA diTThattikaTTu ) udArAdivizeSaNopetAH he devAnupriye ! tvayA | svapnA dRSTAH iti kRtvA kathayitvA (bhujo2) vAraM vAraM (aNuvUhai) anumodayati ||11|| (tae NaM sA devAnandA mAhaNI) tataH | sA devAnandA brAhmaNI (usabhadattassa aMtie) apabhadatabrAhmaNasya pArzve (eama) etaM svanArthaM ( soccA nisamma) zrutvA nizamya (haTTha taTTha jAva hiyayA) hRSTA tuSTA satI jAva karayala pariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM ( matthae aMjali kaTTu ) | mastake aJjaliM - hastayojanaM kRtvA *usabhadattaM mAhaNaM ( evaM vayAsI) evaM kathayati sma ||12|| (evameaM) evametat (devANuppie !) he devAnupriya ! (tahameaM) tathaiva etadyathA yuSmAbhiruktaM de0 (avitahameaM) yathAsthitametat de0 (asaMdiddhameyaM) | sandeharahitametat de0 ( icchiameyaM) iSTametadasmAkaM (paricchiameyaM) pratISTaM - yuSmanmukhAnnirgacchadeva gRhItaM de0 (icchiapa zrIvIra caritre RSabhada toktaM svapnaphalaM // 21 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 22 // zrIvIra caritra indravarNanaM kArtika kathA DicchiyameyaM) atyantAdarasUcakametadvacanaM (sacce NaM esamaDhe) satya eSaH svamArthaH (se jaheaM) yathA enaM (tunbhe vayaha) yUyaM |vadatha (itika9) itibhaNitvA (te sumiNe) tAn svamAn (samma paDicchAirattA) samyak prakAreNAvadhArya *usabhadatteNa mAha- NeNaM (saddhiM) sAddhaM (mANussagAI) pradhAnAnmanuSyasambandhinaH (bhogabhogAI) bhogayogyAn bhogAn (bhuMjamANA viharai) | bhujAnA tiSThati // 13 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM (sakke) zakranAmasiMhAsanAdhiSThAyakatvAcchakaH (deviMde) devendraH (devarA yA) devAnAM rAjA (bajjapANI) vajra pANau-haste yasya saH (puraMdare) daityanagaravidArakaH (sayakau) zataM kratUnAM-kArtikazreSThibha|vApekSayA zrAvakapazcamapratimArUpANAM yasyAsau, kArtikazreSThibhavo yathA| pRthivIbhUSaNanAmni nagare prajApAlo rAjA, kArtikanAmA zreSThI, maharddhiko rAjamAnyaH, tena zrAvakapratimAnAM zataM kRtaM, | tataH zatakraturiti prasiddhirjAtA, anyadA ca mAsopavAsI gairikanAmA parivrAjakastatrAgataH, ekaM kArtikaM vinA sarvo'pi lokastadbhakto jAtaH, taM ca tathAvidhaM vijJAya kupitaH, pAraNArtha rAjJA nimatritaH prAha-yadi kArtikaH pariveSayati tadA taba gRhe bhojanaM karomIti zrutvA rAjA zreSTigRhe gatvA pAha-mama gRhe tvaM gairika bhojaya, tataH kArtikaH provAca-tavAjJAkAritvAdbhojayiSyAmi, tadanu zreSThinA rAjagRhe bhojyamAno'pi gairiko'GgulyA nAmikAM spRzan ghRSTo'sIti ceSTAM cakre, tato yadi pUrvameva mayA dIkSA gRhItA'bhaviSyat tadA itthaM nAbhaviSyaditi vicintya aSTottarasahasravaNiputraiH saha zreSThI zrImunisuvratasvAmipArzve dIkSAM gRhItvA dvAdazAGgaM ca paThitvA dvAdazabhirvaSaH saudharmendro babhUva, gairiko'pi svakaSTataH erAvaNanAmakaM saudharmendrasya vAhanaM jAtaM, tataH kArtikaM jJAtvA palAyamAnaM taM gRhItvA indrastadupari caTitaH, tadendrabhApanArtha mastakadvayaM cakre indro'pi rUpadvayaM, punastena mastakacatuSkaM mamalinally MAHILAI MIMAmeanIMPRILMhanimundel Imandu // 22 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 23 // indreNApi rUpacatuSkaM tato'vadhijJAnena vijJAtarUpeNa hakkito mItastataH sahajAvastha eva jAtaH // iti kArttikazreSThisambandhaH / (sahassave) paJcazatamantridevAnAM locanAni indrakArye pravRttAni indrasambandhInyeveti sahasrAkSaH (maghavaM ) maghA - devavizeSA yasya sa maghavAn (pAgasAsaNe) pAkanAmAnaM daityaM zikSayatIti pAkazAsanaH (dAhiNaDDhalogAhivaI) meruparvatAddakSiNArddhalokasya svAmI (erAvaNavAhaNe) airAvaNavAhanaH (suriMde) surANAmindraH (battIsavimANasayasa hassAhivaI) dvAtriMzallakSavimAnasvAmI ( arayaMbaravatthadhare) rajorahitAkAzavannirmalavastradharaH (Alaia mAlamauDe) parihitamAlA mukuTaH (navahe macArucittacavalakuMDalavili - | hijja mANagalle) nUtanasuvarNamaya manohara citravacca palakuMDalAbhyAM nighRSyamANagallaH (mahiDUDhie) chatrAdirAjacihnarUpamaharddhimAn (mahajjuie) zarIrAbharaNAdimahAkAntimAn (mahabbale) mahAbalaH (mahAyase) mahAyazAH (mahANubhAve) mahAn anubhavaH - prabhAvo yasya saH (mahAsukkhe) mahAsaukhyaH (bhAsuraboMdI) dedIpyamAnazarIraH (pAlaMbavaNa mAladhare) pAdAvalaMvipaJcavarNapuSpamAlAdharaH (sohamme kappe) saudharmadevaloke (sohammavarDisae vimANe) saudharmAvataMsakavimAne (muhammAe sabhAe ) sudharmAyAM sabhAyAM (sakaMsi | sIhAsasi) zakranAmni siMhAsane ( se NaM tattha ) sa indrastatra devaloke (battIsAra vimANAvAsasaya sAhassINaM) dvAtriMzallakSa| vimAnAnAM (caurAsIe sAmANiyasAhassINaM) caturazItisahasra sAmAnikadevAnAM te ca zaktijJAnAyuH RddhibhirindrasamAnAH (tAyattIsAe tAyatIsa gANaM) trayastriMzatastrAyastriMzakadevAnAM te'pi indrasya pUjyA mantritulyA vA (unhaM logapAlANaM) caturNA soma? yama2 varuNa 3 kubera 4 saMjJAnAM lokapAlAnAM (aNDaM aggamahisINaM saparivArANaM) aSTAnAM padmA? zivA2| zacI 3 aJju4 amalA 5 apsarA6 navamikA 7 rohaNInAmnInAM8 agramahiSINAM parivArasahitAnAM (tinhaM parisANaM) tisRNA - zrIvIracaritre indravarNanaM // 23 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 24 // mabhyantara? madhya 2 bAhyAnAM parSadAM (sattaNhaM) saptAnAM gandharva' nATaka 2 haya3 gaja4 ratha5 subhaTa6 vRSabha7 rUpANAM kaTakAnAM (sattaNhaM aNiyA hivaINaM) saptAnAM kaTakasvAminAM (caunhaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM ) caturdikSu pratyekaM caturazItisahasrANAM | bhAvAt SaTtriMzat 36 sahasrAdhikalakSatrayAtmarakSakadevAnAM (annesiM ca bahUNaM sohammakappavAsINaM devANaM devINaM ca ) anyeSAM | ca bahUnAM saudharmadeva lokavAsinAM vaimAnikAnAM devAnAM devInAM ca (AhevaccaM) adhipateH karmma-rakSAM (porevacaM) agresaratvaM (sAmittaM) | nAyakatvaM ( bhaTTittaM) bhartRtvaM poSakatvaM (mahattaragataM ) pUjyatvaM (ANAIsaraseNAvaccaM ) svasainyaM prati adbhutamAjJApradhAnacaM (kAremANe) | kArayan adhikAribhiH (pAlemANe) svayameva pAlayan (mahayAhayanahagIya) mahatetyasya raveNa saha sambandhaH, ahatam - avicchinnaM niraMtaraM yat nATakaM gItaM (vAiataMtIta latuDiyaghaNa muiMga) vAditraM tantrI - vINA talA - hastatalAH tAlAH- kaMsikAH truTitAni| aparavAditrANi meghadhvanisadRzamRdaGgaH (paDapaDahapavAiya) paTupaTahavAdanaM eteSAM mahatA ( raveNa ) raveNa (divAI) devajanayogyAn (bhoga bhogAI) bhogayogyAn bhogAn (bhuMjamANe viharai) bhujAno viharati - Aste ||14|| (imaM ca) imaM (kevalaM) kevalajJAnavat sampUrNa (jaMbUdIva dIvaM) jambUdvIpanAmAnaM dvIpaM (viuleNaM) vistIrNena (ohiNA) abadhijJAnena (AbhoemANe) pazyan 2 (ciTThai) tiSThati / (tattha NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM jaMbUdIve bhArahe vAse dAhiNaDDhabharahe ) tatra jambUdvIpe bharatakSetre dakSiNArddha bharate ( mAhaNa kuMDagAme Nayare usa bhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriyAe | devAnaMdAra mAhaNIe jAlaMdharassa guttAe kucchiMsi ganbhattAe vakkataM pAsaDara haTTatuTThacittamANaMdie ) brAhmaNa kuNDagrAme nagare RSabhadattasya bhAryAyAH kukSau bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM avatIrNaM pazyati, dRSTvA ca hRSTastuSTaH citte AnanditaH (naMdie ) samRddhatAM zrIvIra caritre indravarNanaM // 24 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre 1kSaNe indravarNanam // 25 // SimilindiaTRImmodilimmuTIMILAIMmm A RAHINGUISTIMINGAHITISHALIMATALAIMURARIAHILAPrim Pain prAptaH (paramANadie) atyantasamRddhibhAvaM prAptaH (dhArAhayanIvasurabhikusuma) meghadhArAmiH siktakadambavRkSapuSpavat (caMcumAla| iyaromakUve) romAzcitaH ata evotthitaromakUpaH (viasiyavarakamalanayaNavayaNe) vikasitavarakamalavat mukhanayanaH (payaliavarakaDagatuDiyakeUramauDakuMDala) sambhramAt pracalitaM-kampitaM varaM-pradhAnaM kaTakaM-kaGkaNaM truTikaH-bAhurakSakaH keyUraHbAhubandhakaH mukuTakuNDale ca yasya saH (hAravirAyaMtavacche) hAreNa virAjamAnavakSaHsthalaH (pAlaMbapalaMbamANagholaMtabhUsaNadhare) muktAphalamayajhumbanakaM lambamAnaM-itastato dolAyamAnaM bhUSaNaM taddharaH (sasaMbhama) sAdaraM (turiaM) manasa autsukyAt (cavalaM) caJcalaM-kAyacApalyayuktaM yathA syAt tathA, evaM vidhaH (suriMde) surendraH (siMhAsaNAo) siMhAsanAt (anbhuTTeirattA) abhyuttiSThati,abhyutthAya ca (pAyapIDhAo) pAdapIThAt (pazcoruhairattA) uttarati,uttIrya ca (veruliyavariTThariTThajaNa) vaiDUrya-nIla| ratnaM pradhAne ariSThAMjane kRSNaratne taiH (niuNoviya) atinipuNena vijJAninA upacite-niSpAdite (misimisiMta) cikicikici| micimizabdAyamAne dedIpyamAne vA (maNirayaNamaMDiyAo) candrakAntAdimaNibhiH karkatanAdibhizca ratnamaNDita-zobhite, evaM vidhe (pAuAo) pAduke (omuai2ttA) avamuMcati, avamucya ca (egasADayaM uttarAsaMgaM kareirattA) ekazATikaM-akhaNDaM sadaza| vastraM tasyottarAsaGgaM karoti,kRtvA ca (aMjalimauliyaggahatthe) hastayojanena mukulAkArakRtAgrahastaH (titthayarAbhimuhe) tIrthaGkarasammukhaH (sattaTTa2payAI) saplASTa padAni (aNugacchairattA) anugacchati,gatvA ca (vAmaM jANuM) vAmaM jANuM (aMcei) Urdhva rakSati (dAhiNaM jANu) dakSiNaM jAnu (dharaNiyalaMsi) pRthivItale (sAha1) sthApayitvA ca (tikkhutto) trIn vArAn (muddhANaM) mastakaM | (dharaNitale nivesei) dharaNItale nivezayati, nivezya ca (IsiM paccunnamaittA) kizcit svalpaM pratyunnamati, natvA ca (kaDaga %3D Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM IA zrIvIra caritre zakrastavaH 1kSaNe // 26 // tuDiabhiyabhuyAo) kaGkaNabAhurakSakAstAbhiH stambhite bhuje (sAhareirattA) UvaM karoti, kRtvA ca (karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu) karatalAbhyAM kRtaM sammilitadazanakhaM zirasi dakSiNAvarta evaMvidhaM mastake aJjaliM kRtvA | (evaM vayAsI) evamakathayat // 15 // (namutthu Na) namo-namaskAro'stu 'Na'miti sarvatra vAkyAlaGkAre, kebhyaH?-(arihaMtANaM) atra pAThatrayaM, tatra karmazatrUn ghnantIti arihaMtArastebhyaH1. saMsArakSetre punaraprarohaNAdaruhantaH2 catuHSaSTisurendrAdInAM pUjyAr2yA arhantazca | tebhyaH3 (bhagavaMtANaM) bhagazabdadvAdazArthavantastadyathA-jJAnavantaH1 mahimavantaH2 yazasvantaH3 vairAgyavantaH4 nirlobhatAvantaH5 rUpavantaH6 vIryavantaH7 udyamavantaH8 icchAvanta:9 zrImantaH10 aizvaryavantaH11.dharmavantaH12 tebhyaH, (AigarANaM) svatIrthApekSayA dharmasyAdikaraNAt AdikarAstebhyaH (titthayarANaM) tIrtha-caturvidhaH saGghastatkaraNAttIrthaGkarAstebhyaH (sayaMsaMbuddhANaM) paropadezaM vinA svayaM tattvAvabodhAta svayaMsambuddhAstebhyaH (purisuttamANaM) anantaguNanidhAnatvAt puruSottamAstebhyaH (purisasIhANaM) puruSAH siMhA iva karmavairiSu nirdayatvena puruSasiMhAstebhyaH (purisavarapuMDarIyANaM) varANi-pradhAnAni puNDarIkANi-zvetakamalAni, tAni hi paGke jAtAni jale vaddhitAni paMkajale vihAya upari tiSThanti, tadvadbhagavanto'pi karmapaGke utpannAH bhogajalena vaddhitA api tavayaM tyaktvA pRthak tiSThanti, tena puruSeSu varapuNDarIkAstebhyaH, (purisavaragaMdhahatthINa) yathA gandhahastino gandhena anye gajA bhajyante tathA bhagavatprabhAveNa ItimAridurbhikSAdayastataH puruSavaragandhahastinastebhyaH (loguttamANaM) bhavyalokavRndeSu caturviMzadatizayavatvAt uttamA lokottamAstebhyaH (loganAhANaM) bhavyalokAnAM aprAptasya jJAnAdeH prApaNaM yogaH prAptasya ca jJAnAdeH rakSaNaM kSemaM tayoH kAritvAt nAthAstebhyaH (logahiyANaM) SaDjIvanikAyalokasya rakSopadezakatvAt hitA lokahitAstebhyaH (logapaIvANaM) What H AADHARITRimmmmmmm. AINAMAmasminema HalleHilaliMAHATISINHRISHAINE | // 26 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1kSaNe // 27 // kathA himsammellamImmunTIHITS R bhavyalokasya mithyAtvAndhakAranAzakatvAt pradIpAstebhyaH (logapajoagarANaM) sarvapadArthamayalokasya kevalajJAnaprakAzena zrIvIrapradyotakarAstebhyaH (abhayadayANaM) ihaloka? paralokara AdAnA3'kasmA4 dAjIvikA5 maraNA6'payazaH7 iti sapta bhayAni na || caritre dayante ityabhayadAstebhyaH (cakkhudayANaM) cakSuriva zrutajJAnaM taddayante cakSurdayAstebhyaH (maggadayANaM) samyaktvAdimokSamArga meghakumAradayante mArgadayAstebhyaH (saraNadayANa) saMsArabhItAnAM zaraNadayAstebhyaH (jIvadayANaM) sarvathA maraNarahitatvaM dayante jIvadayAstebhyaH, kvacit (bohidayANaM) tatra bodhi-jinadharma dayante bodhidayAstebhyaH (dhammadayANaM) yatizrAvakadharmadAyakAstebhyaH (dhammadesayANaM) zrutacAritrarUpadharmasyopadezakAstebhyaH (dhammanAyagANaM) kSAyikajJAnAdidharmanAyakAstebhyaH (dhammasArahINaM) dharmarathasya sArathayastebhyaH, yathA sArathI rathaM samyag mArge pravartayati rakSati ca evaM bhagavanto'pi unmArge gacchantaM janaM mArge pravartayanti, atra meghakumAradRSTAnto yathA rAjagRhAdhIzazreNikadhAriNyoH meghakumAranAmnA putraH zrImahAvIrasya dezanAM zrutvA aSTau nArIstyaktvA dIkSAM gRhItavAn , bhagavatA cAcArazikSArtha sthavirANAM pArzve muktaH, taizca vRddhAnukrameNa dvAre zAyitaH, tatra gamanAgamanapravRttasAdhupadarajomistathA vyApto || yathA tasyAM nizi kSaNamAtramapi nidrAM na prAptaH, cintayati sa ca-mama sukhAvAse kusumazagyAzayanaM ka ka cAtra duHkhAvAse bhUmi-| luThanaM ? iti, kadarthanAM yAvatkAlaM kathaM sahiSye ?, tena prabhumApRcchya punargRhasthatvaM grahISyAmIti sUryodaye jAte samAgataH, prabhuNA cAgrata eva amRtasadRzayA vANyA jalpitaH-he vatsa ! megha sAdhupadarajomino'pi kiM duzcintitavAn ?, yato narake nArakANAmapi duHkhAni kAlena kSIyante, tarhi narANAM kiM vaktavyaM ?, tathA'gnimadhye pravezo varaM, saMlekhanApUrvakaM maraNaM varaM, paraM gRhItavatakhaNDanaM // 27 // ETIRE Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre mighakumAra kathA 1kSaNe // 28 // na varaM, kiMca-idaM saMyamakaSTAnuSThAnaM mahAphaladAyakaM, yaccamapi pUrvabhave dharmArtha kaSTaM sahamAnaH sthitastasmAca etAdRzaM phalaM prAptaH, tena | tava pUrvabhavo zRNu, yatastvamitastRtIye bhave vaitADhyaparvatabhUmau sahasrahastinIyathapatiH paDdantaH zvetavarNaH vanecarakRtasumeruprabhanAmA hastI abhUH, ekadA ca davAnale lagne bhayAkrAnto nazyaMstRSitaH ekaM sarovaraM praviSTaH, tatrAprAptajalaH kardame nimagno vairihastinA dantAbhyAM viddhaH sapta dinAni mahAvedanAM sahitvA viMzatyadhikavarSazata120mAyurbhuktvA mRtvA ca vindhyAcalabhUmau saptazatahastinIyathAdhipatizcaturdanto raktavarNo meruprabhanAmA hastI jAtaH, kadAciddavAnaladarzanAt jAtismaraNaM prApya varSAkAlasyAdau madhye'nte ca vallItRNAdi mUlata unmUlya yojanapramANaM maNDalaM kRtavAn , anyadA ca davAnale lagne bahuvanacarajIvabhRte maNDale pravizya guptAGgaH sthitaH, tatra gAtrakaNDUyanAya ekaM pAdamutpATya kaNDUyitvA pAdaM nIcairmuzcan tatra sthAne zazakaM dRSTvA dayApareNa Urdhva eva | pAdo rakSitaH, sAIdinadvaye dave copazAnte zazakAdijIveSu gateSu pAdamadho muzcan parvatazikharamiva bhUmau patitaH, kSudhAtRSArto'pi | dinatrayaM dayAparaH ekaM varSazatamAyuH paripAlya zreNikadhAriNyoH putro jAtaH, tadA ajJAninA'pi tvayA bAdhA na gaNitA, adhunA tu trijagadvandyaiH sAdhubhiH saGghaTTito duHkhIbhavasIti bhagavaduktaM zrutvA'vAptajAtismaraNaH prabhuM praNamya vakti sma-he vIra! ciraMjIva yenAhamunmArgagataH susArathivanmArge AnItaH,itaHprabhRti sAdhUnAM pAdarajo'pi vandyaM, netre vimucya zarIramapi tyaktamityabhigraho'stu, evaM sthirIkRto duSkaraM tapastaptvA mAsikI saMlekhanAM kRtvA vijayavimAne devo jAtaH, tatazyutvA mahAvidehe mokSaM yAsthatIti meghkumaardRssttaantH| [mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNiziSyazrutasAgaraziSyazAntisAgarakRtAyAM kalpakaumudyAM prathamaH kSaNaH / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 29 // DO zrIvIra caritre atha dvitIyaHkSaNa: atha dvitiiyHkssnnH| (dhammavaracAuraMtacakkavaTTINaM) dharmasya varAH-pradhAnAH narakAdicaturgatyantakaraNena cakravartinastebhyaH (dIvo) yathA samudra- |madhye taTaM dvIpastathA saMsArasamudramadhye jIvAnAM dvIpaH (tANaM) anarthahananahetutrANaM (saraNaM) karmopadravAd bhItAnAM zaraNaM (gaI) duHkhitaH sukhArthamAzrIyate iti gatiH (paiTThA) saMsArakUpapatajanAnAmAdhAraH (appaDiyavaranANadaMsaNadharANaM) mittikaTAdibhiraskhalite pradhAne kevalajJAnadarzane dharaMti ye tebhyaH (viaTTachaumANaM) vyAvRttaM gataM ghAtikarma yebhyaH (jiNANaM) rAgadveSAdijetRbhyaH (jAvayANa) upadezAdibhiranyairjApakebhyaH (tiNNANaM) saMsArasamudraM tIrNebhyaH (tArayANaM) upadezavartinAM tArakebhyaH (buddhANaM) vijJAtatattvebhyaH (bohayANaM) anyeSAM taccabodhakebhyaH (muttANaM) karmavandhanAnmuktebhyaH (moyagANaM) anyeSAM mocakebhyaH (satvaSNUNaM) sarvajJebhyaH (savvadarisiNaM) sarvadarzibhyaH (siva) upadravarahitaM (ayala) nizcalaM (arua) nIrogaM (aNaMta) anantajJAna| mayaM (akvaya) kSayarahitaM (avAbAha) nirAbAdhaM (apuNarAvitti) punaH saMsAre avatArAbhAvaH (siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM) evaMvidhaM siddhigatinAmakaM sthAnaM samprAptebhyaH (namo jiNANaM) namo jinebhyo (jiyabhayANaM) jitbhyebhyH| anena zakraH sarvajinAn stautIti zakrastavaH,evaM sarvajinAn stutvA nAmagrAheNa vIraM stauti-(namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa Aigarasma caramatitthayarassa puvatitthayaraniddidussa jAva saMpAviukAmassa) namo'stu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat siddhigatinAmakaM sthAnaM samprAptukAmasya, mahAvIro hi atha mokSaM yAsyati tenaivaM vizeSaNaM (vaMdAmiNaM bhagavaMtaM tatthagayaM ihagayaM) vandAmi bhagavantaM tatra-devAnandAkukSau sthitaM iha-saudharmadevaloke sthito'haM (pAsau me bhayavaMtatthagae ihagayaMtikaTu samaNaM bhagavaM mulimmasummaNPARImmamatammanammemang // 29 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 30 // caritre garbhaparAvRttiH mahAvIraM vaMdai namasai2ttA) pazyatu bhagavAMstatra gata ihagataM mAmitikRtvA vandate namasyati ca, vanditvA namasyitvA ca (sIhAsaNavaraMsi putthAbhimuhe) siMhAsane pUrvadiksammukhaH (saNNisaNNe) upaviSTaH (tae NaM tassa sakassa deviMdassa devaraNNo) tatastasya zakrasya devendrasya devarAjasya (ayameyArUve) ayaM etAdRzaH (anbhatthie) AtmasambandhI (ciMtie) ciMtArUpaH (patthie) abhilASaH(maNo gae) manasi gato,na tu bahiH prakAzitaH(saMkappe) evaMvidhaH saGkalpo-vicAraH(samuppajitthA) utpnnH||16|| saka ityAha-(na khalu eaMbhUna eyaM bhavaM,na eyaM bhavissa) etat pUrvamapi na bhRtaM etat sampratyapi na bhavati agre'pi ca na bhaviSyati (jaNaM arihaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA) yat arhantazcakravartino baladevA vAsudevAzca (aMtakulesu vA) zUdrakuleSu (paMtakulesu vA) adhamakuleSu (tucchakulesu vA) alpakuTumbakuleSu (dariddakuleSu vA) sarvathA nirddhanakuleSu (kiviNakulesu vA) kRpaNakuleSu (bhikkhAgakulesu vA) bhikSAcarakuleSu (mAhaNakulesu vA) brAhmaNakuleSu (AyAiMsu vA AyAiMti vA AyA|ssaMti vA) pUrva AgatAH samprati Agacchanti agre'pi AgamiSyantIti // 17 // tata ete yatrAgacchanti tadAha-(evaM khalu) evaM prakAreNa (ari0 cakka0 bala* vAsu0) ahaMdAdayaH (uggakulesu) umA-ArakSakAH (bhogakulesu vA) bhogAH-pUjyasthAnIyAH (rAyaNNakulesu vA) rAjanyAH-mitrasthAnIyAH (igvAgakulesu vA) ikSvAkuvaMzyAH (khattiakulesu vA) kSatriyA (harivaMsakulesu vA) harivaMzyAH eteSAM kuleSu tathA (aNNayaresu) anyatareSu vA (tahappagAresu visuddhajAikulavaMsesu) tathAprakAreSu mAtRpakSo jAtiH pitRpakSazca kulaM te vizuddhe yatra evaMvidheSu vaMzeSu (AyAiMsu3) AgatAH AgacchaMti AgamiSyantIti // 18 // tataH kathaM | bhagavAn brAhmaNakuleSu utpannaH ?,--(atthi puNa esevi bhAve logaccharayabhUe aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM // 30 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 31 // zrIvIra caritre upasargAzcaya | viikatAhiM samuppajai) asti punarepo'pi bhavitavyatAkhyaH padArthaH loke AzcaryabhUtaH anantAbhirutsapiNyavasarpiNIbhirvyatikAntAbhiH kadAcit samupadyate / tenAsyAmavasApiNyAM dazAzcaryANi jAtAni, yathA upasargaH 1garbhApahAraH2 strItIrthaGkaraH 3 bhAvarahitA parpata4 kRSNasyAmarakavAgamanaM5 mUlavimAnena candrasUryayorAgamanaM6 harivaMzotpattiH7 camarotpAtaH8 aSTottarazataM siddhAH9 asaMyatInAM pUjA ceti 10|| | tatropasargAH zrIvIrasya chadmasthAvasthAyAM bahavo jAtAH, paraM kevalyavasthAyAnapi gozAlakRtopasargaH Azcarya, tadyathA-anyadA vIraH zrAvastyAM nagaryA samavasRtaH, gozAlako'pi ca tatrAgataH, tadA'dya zrAvastyAM dvau jinau sarvajJau mahAvIro gozAlakazceti | lokavacanaM zrutvA gautamena pRSTo bhagavA~statsvarUpamuvAca-nAyaM jino nApi sarvajJaH, kintu zaravaNagrAme maGkhalinAmno maGkhasya subhadrAbhAryayA gobahulabrAhmaNasya gozAlAyAM jAtastena gozAlaka iti nAmA, bAlatve mRtamAtApitRko dayayA lokairjIvitaH, chadmasthena / mayA sArddha SaD varSANi hiNDito. matta eva kizcit zrutavAna jAtaH, iti zrutvA lokena tadvyatikare tripathacatuSpathAdau kathyamAne | gozAlakastaM jJAtvA kupitaH gocaragataM bhagavacchiSyamAnandAbhidhaM prAha-he Anandale ! ekaM dRSTAntaM zRNu, yathA kecid vyApAriNo dravyopArjanArtha vividhakrayANakabhRtazakaTAH paradezaM yAntaH kAntAraM praviSTAstRSAkrAntA itastato jalaM vilokayantazcatvAri valmIkazikharANi dRSTvA ekaM sphoTayAmAsuH, tasmAt pracuraM jalaM prApta, tRpAM yAvat pItaM, tena jalapAtrANi bhUtAni, tata upadravaM sambhAvya vRddhavaNijA niSiddhA api dvitIyaM tRtIyaM ca zikharaM sphoTayAmAsuH, tAbhyAM krameNa suvarNa ratnAni ca prApuH, punastathaivAtyantaM niSiddhA api atilobhAndhAzcaturthamapi sphoTayAmAsuH, tasmAcca vajrasadRzena vinirgatena dRSTiviSasapeNa sarve'pi jvAlitAH, nivArakaM vRddhavaNija tu nyAyadarzIti vanadevatA taM tatsthAne mumoca, tato mamAvarNavAdavAdinaM tava dharmAcArya tapastejasA bhasmasAtkari // 31 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 32 // zrIvIra caritre upasargagarbhApahArastrItIrthakarA: |pyAmi, tvaM tu etAM vArtA tasmai kathayeH, tvAM nyAyadarzivRddhavaNijamiva rakSiSyAmi iti zrutvA atibhIta AnandarSiH zIghramAgatya bhagavatastatsvarUpaM nirUpayAmAsa, bhagavatA coktaM-bho AnandarSe ! sa gozAlaka Agacchati tena sarve'pi sAdhavo dUraM gacchantu, na cAsya kenApi kimapi vaktavyaM, tatastaistathA kRte gozAla Agato, bhagavantaM prati vakti sma-bho! AyuSman ! kAzyapa tvaM mAmevaM kathayasi yadeSa gozAlo maGkhaliputra ityAdi, sa ca tava ziSyo gozAlo mRtaH ahaM tvanya eva parIpahasahaM taccharIramadhiSThAya sthito'smIti vadan tannirAkaraNapravRttau sunakSatrasarvAnubhUtinAmAnau bhagavacchiSyau tena tejolezyayA dagdhau svarga gatau, tato bhagavAnAha-he gozAlaka ! sa eva tvaM yo matta eva zrutavAna jAtaH, evaM vRthA''tmAnaM gopayan gopito na bhavasi, yathA kazciJcaura ArakSaH | parito niruddhastRNenAGgulyA vA''tmAnamAcchAdayan sa kimAcchAdito bhavati ?, evaM tvamapIti, evaM samabhAvena yathA'vasthitaM vadato bhagadata upari sa tejolezyAM mumoca, sA ca bhagavantaM pradakSiNIkRtya gozAlakazarIraM praviSTA, tayA dagdhazarIro vividhavedanAmanubhavana saptamarAtrau mRtaH, bhagavatazcApi tasyAstApena raktAtisAro jAtaH, sa ca revatIzrAddhIpradattauSadhadAnena prazAnta iti 1 / tathA garbhasyodarAdudarAntare haraNaM-mocanaM, idamapi kasyApi jinasyAbhUtapUrva mahAvIrasya tu jAtamityAzcarya 2 / tathA tIthaM tu puruSa eva pravarttayati, na tu strI, asyAmavasapiNyAM tu jambUdvIpe pazcimamahAvidehe salilAvatIviz2aye bItazokAnagaryA SaDbhirbAlamitraH saha ciraM rAjyaM bhuktvA mahAbalo rAjA sAdhusamIpe dIkSAM gRhItvA saptApi ekaM tapa kariSyAma iti pratijJAM kRtvA tapaH kurvanti sma, paraM mahAbalarSiH pAraNakadine adhikatapovAJchayA me ziro duSyati mamodaraM duSyatIti tapaH karoti, | tena mAyApratyayaM strIvedaM baddhvA vijayavimAne devo bhUtvA tatazyutvA cAtra bharatakSetre mithilAnagarIpatikumbharAjaputrI mallInAmnI RAN Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 33 // | ekonaviMzatitamatIrthaGkarasthAne utpannA tIrthaM ca pravartitavatItyAzcaryaM 3 | tathA bhAvarahitA parSat, yathA - utpanna kevalajJAnasya mahAvIrasya prathamasamavasaraNe kenApi viratirna pratipannetyAzvaryaM 4 | tathA kRSNasyAmarakaGkAgamanaM, yathA- pANDavabhAryAdraupadyA samyagdRSTayA mithyAtvinAradasya abhyutthAnAdivinayo na kRtaH, tena kupitena tasyA duHkhanimittaM dhAtakIkhaNDa bharate marakaMkArAjadhAnIsvAmistrIlampaTapadmottararAjasyAgre rUpavarNanaM kRtaM tacchaNAjAtakAmarAgeNa tena mitradevena AnAyitA draupadI, tato nAradAdvijJAtodantena kRSNenArAdhitaH susthitadevaH tatprabhAvAt pANDavaiH saha lavaNasamudramukhya nRsiMharUpeNa raNe padmottaraM jitvA draupadIM cAdAya pazcAnivRttaH, itazca tatra zrImunisuvratasvAmi tIrthaGkaramukhAt kRSNAgamanaM jJAtvA tanmilanotkaNThitaH kapilanAmA vAsudevastvaritaM tatrAgataH kRSNastu tadA samudramukhya yAti, tadA ca tena zaGkhaH pUritaH, kRSNenApi zaGkhaH pUritaH, tataH parasparaM zaGkhazabdau militAvityAzcaryaM 5 | tathA candrasUryayoravataraNaM, yathA- kauzAmbyAM nagaryAM zrImahAvIrasya vandanArthaM zAzvata vimAnena candrasUryau samAgatau ityAzcaryaM 6 tathA harivaMza kulotpattiryathA - atraiva jambUdvIpe bharatakSetre kauzAmbyAM sumukho rAjA vIranAmnaH zAlApateH surUpAM vanamAlAnAmnI strIM dRSTvA mohitaH, sApi tathaiva mohitA, tatastAM gRhItavAn zAlApatistu tasyA viyogena grathilIbhUto nagare trikacatuSkAdiSu paribhraman yaM kazcana manuSyapazvAdikaM pazyati taM sarva vanamAleti zabdayati, tato'nyadA kautukAllokairyeSTito vanamAlAyuktarAjena dRSTaH, tato hA dhig AvAbhyAM lokadvayaviruddhaM kRtaM, nAsti narakeSvapi sthAnaM ityAtmanindAM kurvANAM akasmAdvidyutpAtena mRtau harivarSakSetre harihariNInAmAnau yugalatvenotpannau zAlApatirapyetAM vAttAM zrutvA sAvadhAnIbhUto vairAgyAdajJAnakaSTaM kRtvA kilbi zrIvIracaritre abhAvita|parSacaMdUsU ryAgamanaharivaMzAH // 33 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakomudyAM 2kSaNe // 34 // zrIvIra caritre camarotpAtaH | piko devo jAto, jJAnena tau yugalinau jJAtvA'cintayat-aho etau mama vairiNau yugalasukhaM bhuktvA svarga yAsyataH, ata etau narake |pAtayAmIti vicintya svazaktyA saMkSiptazarIrau tau atrAnIya yaH campApuryAmikSvAkuvaMzazcaNDakIrtirAjo'putro mRtastadrAjyaM dattvA saptavyasane pravartitau, dAdRzau tau ca mRtvA narake gatau, tadevaM harivarSakSetrotpannAddharinAmnaH puruSAjAto vaMzo harivaMkSaH, atra yugalikasyAnayanaM dehAyuHsaMkSepaNaM narakagamanaM ceti sarvamAzcarya 7 tathA camarotpAto, yathA vibhelakasaniveze pUraNAkhyaH tApasaH paSThAditapA dvAdazavarSAnte'nazanasthitaH tAmalivat sAdhudarzanAn | saJjAtasamyaktvasammukhazcamaracaJcArAjadhAnyAmabhinavotpannazcamaro'vadhijJAnenordhvamavalokayan svamastakopari siMhAsanopaviSTaM saudharmendraM dRSTvA krodhAdhmAto mahattarAdidevairnivArito'pi suMsumAranagarodyAne chadmasthAvasthAyAM kAyotsargasthitasya vIrasya zaraNaM kRtvA viku|vitalakSayojanaghorarUpaH parighAyudharatnaM bhrayayan garjana devAMsvAsayan utpatya saudharmAvataMsakavimAnavedikAyAM pAdasphoTaM kRtvA saudharmendraM tarjayAmAsa, saudharmendro'pi kopAt taM prati jAjvalyamAnaM vajraM muktavAn , tato dAhabhayAdadhomukha UrdhvapAdaH zIghraM pazcAdvalitaH, zarIraM saGkocayan hArAdi patadagRhNan kRtakunthuprAyakAyaH zrImahAvIrapAdayoH zaraNaM praviSTaH, saudharmendro'pyavadhijJAnatastat|svarUpaM jJAtvA tIrthakarAzAtanAbhayAt zIghraM samAgatya caturaGgulamalagnaM bhagavataH pradakSiNayAM bhramad vajraM gRhItavAn , kathitavA~zca-bho camara! mukto'si prabhuprasAdAta , nAsti taba bhayamityuktvA bhagavantaM ca vanditvA svasthAnaM gataH, camaro'pi prabhuM praNamya svasthAnaM gata ityAzcaryam / 1 zrIbhagavatyAM zakravajracamarANAM gatibhedena camarasyAghAtaH vajrasyendreNa grahaNaM ca RUPAINAMRATAPam || // 34 // andir Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra caritre asaMyatapUjA zrIkalpa tathA aSTazataM siddhAH, yathA paJcazatadhanuHpramANotkRSTAvagAhanAyAM bharataM vinA navanavatyA 99 putraraSTAmizca bharataputraiH saha zrIkaumudyAM RSabhadeva ekasamaye mokSaM gata ityAzcaryam 9 / / 2kSaNe __tathA asaMyatAnAM pUjAsvarUpaM,yathA zrayate hi bharatacakravartinA mA hana mA hana iti svasya dharmasmAraNanimittaM smyktvaadivrtdhaari||35|| PNo vijJAtajIvAjIvAdipadArthasvarUpAH kAkinIratnakRtajJAna*darzanaracAritra3rUparatnatrayAbhijJAnarekhAtrayarUpA yajJasUtradhAriNaHzrAvakA nijAvAsasamIpasthAne sthApitAH, cakravartigRhe eva bhuJjAnA mAhanA iti nAmAni dhArayantastiSThanti sma, cakravartimokSagamanAnantaraM | tu aSTapadRrAjapradattasuvarNamayayajJasUtradhAriNastato rUpyamayayajJasUtradhAriNastato'pi ca kAlaparihANyA suvidhinAthatIrthe sUtramayayajJasUtradhAriNazcAbhUvan , tataH kiyatA kAlena sAdhudharmocchede lokA mAhanAn dharma pRcchanti, te ca lolupA indriyapoSaNarasikA ArambhaparigrahAsaktA abrahmacAriNaH kathayati sma-yathAvidhi yathA deyaM,yathA dravyaM yathA''gamam / yathApAtraM yathA kAlaM,dAnaM deyaM gRhAzrame ||1||'gRhii dAnena zukSyatIti vacanAdasmAkaM suvarNarUpyamaNimuktAphalagRhakSetravATikAkanyAzayyAlohatilakasigoajAzvAdi bhavyabhojanakapUralavaNAdi ca sarva deyaM, yataH-"kanakAzvatilA nAgo, ratho dAsI mahI gRham / kanyA ca kapilA dhenurmahAdAnAni vai daza // 1 // " | vayaM guravaH saMsAratArakAH pAtrANi pUjAyogyAzceti zrutvA dharmArthino lokAstathA kartu pravRttAH, evaM kAlena mithyAtvaM vyAptaM, te ca | mAhanA brAhmaNA iti khyAtibhAjo jAtAH,kevalaM hi saMyatAH saMyatAsaMyatA vA saMlagnAH pUjyante,atra tu kevalamasaMyatAnAmeva pUjA jAtetyAzcarya iti vRddhAntarvAcye, zevA nAbhisutAd dvijA bharatata iti SaDdarzanotpattigranthe ca 1 dazAnAmapyAzcaryANAM vizeSo yathA-aSTAdhikaM zataM siddhAH zrIRSabhatIrthe1 asaMyatapUjA suvidhitIrthe 2 harivaMzotpattiH zItalatIrthe3 strI tIrthaGkaro malliH4 kRSNa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNa // 36 // | zrIvIra caritre zrIvIrabhavAH syAparakaGkAgamanaM nemitIrtha5 zepANi upasarga? garbhasaMharaNa2 abhAvitaparpata3 camarotpAta4 candrasUryAvataraNa5 lakSaNAni pazcApyAzcaryANi mahAvIratIrthe jAtAnIti // / (nAmaguttassa vA kammamsa) nAmakarmaNo gotrakarmaNo nIcargotrasya vA (akkhINassa) viMzatikoTAkoTisAgaropamapramANasthi|tikSayAbhAvAt (aveiassa) tatkarmarasasya bhogAbhAvAt (anijiNNassa) tatkarmapradezAnAM jIvapradezebhyaH pRthagbhavanAbhAvAt | tasya (kammassa udaeNaM) karmaNaH udayena / sthUlasaptaviMzatibhavApekSayA tRtIye marIcibhave bhagavatA ca nIcaigotraM baddhaM, tathAhi--- | pazcimamahAvidehe kSetre nayasAranAmA grAmasvAmI, anyadA svastrAmyAjJayA kaSThAnayanAya zambalasahitaH parivArayukto'TavyAM gataH, | tatra sevakaiH rasavatyAM niSpAditAyAM bhojanavelAyAM caturdizamitastato vilokayan sArthabhraSTAn kSudhAtRpA pIDitAna munIn dUrato| | dRSTvA harSitahRdayaH aho mama bhAgyamiti sabahumAnaM munInAkArya pracurAhArapAnakaiH pratilAbhitavAn , svayaM ca bhojanAdi kRtvA mArgadarzanAya sAdhubhiH sAI calan yogyo'yamiti jJAtvA mArga eva vRkSAdha upavizya dharmopadezapUrvakaM samyaktvaM prApito, munIn natvA dhanyaMmanyamAnaH pazcAnivRttaH svagrAmaM gataH1, antasamaye ca parameSThinamaskArasmaraNapUrvakaM mRtvA dvitIye bhave saudharmadevaloke ekapalyopamAyurdevo jAtaH.tatacyutvA tRtIye bhave bharatacakravartino marIcinAmA putro jAtaH,ma cAnyadA RSabhadevamukhAddhamaM zrutvA cAritraM |ca gRhItvA sthavirapArzva paTitaikAdazAGgIkaH ekadoSNakAle snAnAdirahitaH prasvedamalAdibAdhitazarIrazcAritramArgAdbhagno gRhasthatvamayuktaM meruparvatasamAnasaMyamabhAravahanAyAsamartho'hamiti cinnAtura AtmIyasvarUpaprakaTakaraNAyedaM kuliGga vikalpitavAn , tadyathAtridaNDanivRttAH1 dravyabhAvamuNDAH2 sarvaprANAtipAtAdviratAH3 niSkiJcanAH4 zIlasugandhAH5 vigatamohAH6 upAnadrahitAH7 SANIL MAHARANI Salmaniamranimmmmmmmmmmmmmmmmmmm MURARI APAHARIRANGI LIARLIATUmhendi Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe I // 37 // MA LINDARITAMARHIIIIII-MIRRIAFAIRMITTEENSIBIHANI kapAyaviyuktAH8 sacittajalArambhava kAzca9 sAdhavaH, ahaM tu naivamatasvidaNDikaM? kSuramuNDaM zirasi zikhA ca2 sthUlaprANAtipAta | zrIvIra| viratiH3 pAvitryAdikaM kizcanaM4 candanAdisugandhagrahaNaM5 mohAcchAdanArtha chatrakaM6 upAnadvAraNaM7 gairikaraktAni vastrANi8 pari- | caritre | tijalenasnAnaM pAnaM9 ca mamAstu, itthaM svabuddhyA vikalpya parivrAjakatvaMgRhItavAn , taM cAbhinavaveSadharaM dRSTvA bahujano dharma pRcchati, | | tadane sAdhudharma brUte, loko vakti-kathaM bhavatA sAdhudhamoM nAdriyate ?, tadA tatpuraH sAdhavastridaNDanivRttAH ahaM tu tridaNDavAnityAdi pUrvoktameva prakaTaM vadan svadezanApratibuddhAn janAn bhagavataH ziSyatvena samarpayati, bhagavataiva sArddha vicarati ca, ekadA ca bhagavAn marIcinA saha vinItAyAM samavasRto,bandanArtha samAgatena bharatena pRSTaM-he svAmin ! asyAM prauDhapapadi asmin bharatakSetre bhAvitIrthakRta kazcijIvo'sti ?, tato bhagavaduktaM zrutvA bharato marIcisamIpe gatvA vanditvA ca prAha-bho marIce! yAvanto lAbhAste | tvayaiva labdhAH, yatastvamasyAmavasapiNyAM vIranAmA caramatIrthaGkaro1 mahAvidehakSetre mUkArAjadhAnyAM priyamitrAbhidhAnazcakravartI atraiva bharatakSetre potanapuranagare tripRSTanAmA prathamo vAsudevazca bhaviSyasItyuktvA prAha-tava parivrAjakaveSaM janma ca na vande, kintu caramatIrthaGkaro bhaviSyasi tena tvAM vande ityuktvA svasthAnaM gataH, marIcirapi tadvacanaM zrutvA harpotkapAtridaNDikaM bhUmikAyAmAsphAlya nRtyannidamAha-prathamo vAsudevo1 mahAvidehe mUkArAjadhAnyAM cakravartI2 caramatIrthaGkaro3 bhaviSyAmi, etAvadeva mama bhavatu, ahaM ca vAsudevAnAM madhye prathamo1 mama pitA cakravartinAM madhye prathamo2 mama pitAmahazca tIrthaGkarANAM madhye prathamaH3, ataH kAraNAdaho mama kulaM uttamamiti jAtimadanimittakaM nIcairgotraM baddhavAn , tatazca RSabhadeve mokSaM gate marIciH sAdhubhiH sArddha hiNDan pUrvavat sAdhubhyazca ziSyAn dadAti, anyadA rogAkrAntasya marIceH ko'pi sAdhuH paricaryA na karoti, tadA sa cintitavAn-aho ete bhu-10||37|| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 38 // kAlaparicitA api pratikAraM na kurvanti, athavA ete svazarIre'pi niHspRhAH sarvaviratAH aviratasya mama kathaM pratikriyAM kurva- |zrIvIranti !, tato rogarahitasya mamaikaH ziSyo yukta iti cintAturasya rogarahitatve jAte'nyadA kapilanAmA rAjaputro marIcipAce dharma caritre zrutvA pratibuddhaH, sAdhudharmagrahaNAya teSAM samIpe preSito'pi sAdhudharmaparAGmukhaH kapilaH prAha-bhavadbhiH sAdhumArgaH kathaM nAGgIkri VAmarIcibhavaH yate ?, tadA marIciH pApo'haM bahulakarmAhaM sAdhavastridaNDanivRttAH ahaM tu tridaNDavAnityAdi pUrvavat sarva provAca, punarapi kapilaH prAha-kiM yuSmatpAce sarvathA dharmo nAstyeveti zrutvA marIcizcintayati-pracurakarmA'yaM jinapraNItaM dharma nAGgIkaroti, tato varaM mama | yogyaH ziSyo militaH iti vicArya bho kapila! sampUrNo dharmaH sAdhumArge kizcitu mama pArzve'pItyarthavAcakaM 'kavilA itthaMpi'tti uktavAn , iti zrutvA ca kapilastatpArzve parivrAjako jAtaH, marIcinA'pyanena durbhASitavacanena koTAkoTisAgaropamapramANaH saMsAra upArjitaH / atra durbhASitatvaM tu svapArzve dezavirateH satvena sUtratve'pi tadvacanena dharmarahite'pi taddarzane dharmabuddherutpAdakatvAt kapilApekSayotsUtratvenAvaseyaM / yattu subodhikAkAro marIcivacanamutsUtratvenoktavAn tattu bhagavatyAdyAgamoktAnantasaMsAriNo'pi jamAleH paJcadaza bhavAH kevalI vadhaka ityAdisarvAgamaviruddhabahujalpajalpAkakhagurubhrAtRmatavyavasthApanAyeti dhyeyaM, paJcadazabhavasthApanaM tvanA-| locitApratikrAntamRtotsUtrabhASiNaH saGkhyabhavakathanAyetyatra bahu vaktavyaM tad granthAntarAjjJeyaM / tato marIciH caturazIti84lakSa| pUrvANyAyurbhuktvA tat karmAnAlocya mRtvA ca3 caturthe bhave brahmadevaloke dazasAgarAyurdevo jAtaH4 tatazyutvA paJcame bhave kollAkasaniveze'zItilakSapUrvAyuH kauzikanAmA vipraH, kAmAsakto jIvahiMsAdiSu rato niHzUkaH tridaNDI mRtvA5 bhUyaHkAlaM saMsAre bhrAntvA SaSThe bhave sthUNAnagayoM dvAsaptatilakSapUrvAyuH puSpanAmA vipraH tridaNDI6 mRtvA saudharmadevaloke madhyamAyurdevaH7 satayutvA- H // 38 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra caritre zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 39 // marIcibhavaH mein mAINA IMATIPRITERATURMERIARRIAME 'STame bhave caityasanniveze SaSTi60lakSapUrvAyuranidyotanAmA vipraH tridaNDI mRtvA8 navame bhave IzAnasvarga madhyamAyurdevaH9 tatazyutaH dazame bhave mandarasanniveze SaTpaMcAzallakSapUrvAyuragnibhRtinAmA dvijaH tridaNDI mRtvA10 ekAdaze bhave sanatkumArasvarge madhyamAyurdevaH11 tatazyuto dvAdaze bhave zvetAmmyAM nagaryA catuzcatvAriMza44llakSapUrvAyurbhAradvAjanAmA dvijaH tridaNDI mRtvA12 trayodaze | bhave mAhendra 4svarge madhyamAyurdevaH13 tatazyutaH kiyatkAlaM saMsAre bhrAntvA caturdaze bhave rAjagRhe nagara caturviMzallakSapUrvAyuH sthAvaranAmA dvijastridaNDI mRtvA14 paJcadaze bhave brahmadevaloke madhyamAyurdevaH15 tatacyutaH SoDaze bhave rAjagRhe nagare vizvanandirAjasya laghubhrAturvizAkhabhRteryuvarAjasya bhAryAyA dhAriNyAH koTivarSAyurvizvabhUtinAmA putraH sambhUtiyatipAce cAritraM gRhItvA varSasahasraM dustapaM tapastapyamAnaH mAsakSapaNapAraNArtha mathurApuryA gataH, tatra navapramUtayA ekayA gavA tapaHkRzo bhUmau pAtitaH, tatra vivAhArthamAgatena pitRvyabhrAtrA hasitaH san kupitastAM gAM zRGgadvaye gRhItvA AkAze bhramayAmAsa, anena cogratapasA bhavAntare bahubalavAn bhUyAsamiti nidAnaM cakre16 tato mRtvA saptadaze bhave mahAzukrasvarge utkRSTAyurdevaH17 tatathyuto'STAdaze bhave potanapure prajApatirAjasya svIkRtasvaputrImRgAvatIkukSau caturazItilakSavarSAyuH tripRSThanAmA putro bAlye'pyazvagrIvasya prativAsudevasya zAlikSetramupadravantaM siMhaM hastAbhyAM vidArya krameNa ca vAsudevatvaM prAptaH, ekadA ca zayanaM kurvan mayi nidrANe ete gAyanAstvayA nivAryAH, zayyApAlakasyetyuktvA suptaH, tena ca gItAkSiptena na te nivAritAH, jAgaritena vAsudevena he pApavana ! mamA''jJAtastava gItazravaNaM priyamatastatphalaM prApnuhItyuktvA tatkarNayostaptaM trapu prakSiptaM18. tata ekonaviMze bhave saptame narake trayastriMzatsAropamAyurnArakaH19 tato viMzatitamabhave siMhaH20 tata ekaviMze bhave caturtha narake21 nano nirgatya bhRyAkAlaM bhrAnvA dvAviMze bhave manuSyaH zubhakarma amutari attimiRE P RIMIRIRAMAmarumaul ARLI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra caritre zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 40 // marIcibhavaH MAITHILIPARITAHARIRAMPHASHRISHAMARI MILITAPERIALISAPART ANY kRtvA22 trayoviMze bhave pazcimamahAvidehe mukArAjadhAnyAM dhanaJjayarAjadhAraNIdevyoH putrazcaturazItilakSapUrvAyuH priyamitranAmA | |cakravartI jAtaH, iha manuSyagatezcakravartitvasya viruddhatve'pi devabhadrIyavIracaritroktAzcaryabhUtatvAttadabhAva eveti susthaM, sa ca poTTilAcAryapArce dIkSAM gRhItvA koTivarSANi ca pAlayitvA23 caturviMze bhave mahAzukre svarge saptadazasAgarAyurdevaH24 ttshyutH| paJcaviMze bhavetra bharatakSetre chatrikAnagA~ jitazatrurAjabhadrArAjyoH paJcaviMzatilakSavarSAyunandano nAma nandanaH, so'nyadA rAjyaM tyaktvA poTTilAcAryapAveM dIkSAM gRhItvA'vicchinnamAmakSapaNatapAH viMzatyA sthAnakaistIrthakaranAmakarma nikAcayitvA ekalakSavarSa ca | dIkSAM pAlayitvA mAsasaMlekhanayA25 SaDviMze bhave prANatasvarge puSpottarAvataMsakavimAne viMzatisAgarAyurdevaH saJjAtaH26, tatazyu| tvA marIcibhave jAtimadakaraNabaddhena bhuktazeSeNa nIcairgotrakarmaNA saptaviMze bhave devAnandAbrAhmaNyAH kukSAvutpannaH27, tata indra iti vicArayati-yadahaMdAdayaH nIcairgotrakarmodayena antaprAntAdikuleSu (vakkamisu vA vakkamaMti vA vakvamissaMti vA) AgatA Agacchanti AgamiSyanti ca kuJchisi gambhattAe (no ceva NaM) na caiva yonimArgeNa janmArtha nirgamanena nirgatA nirgacchanti nirgamiSyanti ca / / 19 / / (ayaM ca NaM samaNaM bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve dIve bhArahe vAse mAhaNakuMDagAme nayare usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriyAe devANaMdAe mAhIe jAlaMdharasaguttAe kuJchisi gabbhattAe uvavanne) zramaNo bhagavAn mahAvIro jambudvIpe bharatakSetre brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadattasya bhAryAyA devAnandAyAH kukSau garbhatayA utpannaH | // 20 // (taM jIameya)tasmAt kAraNAdetajjItam-AcAraH, keSAM?-(tIapaccuppannamaNAgayANaM)atItavartamAnAnAgatAnAM (sakANaM deviMdANaM devarAINaM)zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM yat (arihaMte bhagavaMte)arhato bhagavatastIrthakarAn (tahappagArehito Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa- kaumudyAM Mal a HrillimanPHR idamARLAHA 2kSaNe // 41 // aMta. paMta. tuccha dariha kiviNa vaNimaga bhikkhAga0) pUrvavaNitebhyo'tyAdikulebhyo (mAhaNakulehito) brAma-| zrIvIraNakulebhyazca (tahappagAresu ugga0 bhogaH rAyanna nAya0 vattiya0 harivaMsa0 ikkhAga0) tathAprakAreSu ugrAdikuleSu || caritre (aNNayareSu) anyatareSu vA (visuddhajAikulavaMsesu jAva rajasiriMkAremANesu pAlemANesu sAharAvittae) vizuddha- garbhasaMkramaH jAtikulavaMzeSu yAvat rAjyazriyaM kurvANeSu pAlayatsu saMhArayituM, mocayitumityarthaH, (taM seaMkhalu mamavi samaNaM bhagavaM mahAvIraM) tat zreyaH khalu mamApi yuktaM yacchramaNaM bhagavantaM mahAvIraM *caramatitthayaraM puvatitthayaraNiddir3ha mAhaNakuMDagAmAo nayarAo usamadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchIo khattiyakuMDagAme nayare) devAnandAbrAhmaNyAH kukSitaH kSatriyANAM kuNDa:-AjJA yasmiMstasmin kSatriyakuNDagrAmanAmake nagare (nAyANaM) zrIRSabhadevavaMzotpannAnAM (khattiANaM) kSatriyANAM madhye (siddhatthassa khattiyasma kAsavaguttassa) siddhArthasya kSatriyasya kAzyapagotrasa (bhAriAe) bhAryAyAH (tisalAe khattiyANIe vAsihasaguttAe kuJchisi gambhattAe) trizalAkSatriyANyAH vAziSTagotrAyAH kukSau garbhatayA (sAharA vittae) saMhArayituM (je'vi aNaM se tisalAe khattiyANIe gambhe taMpiya Na devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasagottAe) yo'pi ca trizalAkSatriyANyA garbhaH putrIrUpastamapi ca devAnandAyAH | (kuJchisi gambhattAe sAharAvittaettika1) kukSau mocayituM yuktamitikRtvA (evaM saMpeheDarettA) evaM vimRzati, vimRzya | |ca (hariNegamesiM pAyattANiyAhivaI deva) harinaigameSinAmakaM padAtikaTakanAyakaM devaM (sahAveirattA) AkArayati, AkArya |ca (evaM vayAsI) evaM vadati sma / / 21 / / *evaM gvalu devANupiA! na eyaM bhUyaM na payaM bhavana evaM bhavissaM jaMNaM ari0 // 41 // IRTHIRURNITINENESIRNIRAOMIRRIL AURAHIMANIm Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre garbhasaMkramaH 2kSaNe // 42 // MUNPURIHITSAPuTIMILSIPI cakka0 bala0 vAsu0 aMta0 paMta kivaNa daridda0 tuccha0 bhikkhAgakulesu vA mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA3, evaM khalu ari0 cakka0 bala. vAsu0 vA ugga0 bhoga rAinna. nAya. khattiya0 ikvAga0 harivaMsakulesu0 vA annayaresu vA tahappagAresu visuddhajAikulavaMsesu vA AyAiMsuH / / 22 / / atthi puNa ese'vi bhAve logaccherayabhUe| aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM vIikaMtAhiM samuppajai, nAmaguttassa vA kammassa akavINassa aveiassa aNijjiNNasma udaeNaM jaMNaM ari0 cakka0 bala0 vAsu0 vA aMta. paMta tuccha0 kiviNa daridda0 bhivAgakulesu vA AyAiMsu vA3, no cevaNaM joNIjammaNanikkhamaNeNaM nikvamiMsu vA // 23 / / ayaM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve dIve bhArahe vAse mAhaNakuMDaggAme nayare usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi ganbhanAe vakate // 24 // taM jIameyaM tIyapaccuppaNNamaNAgayANaM sakANaM deviMdANaM devarAINaM arahate bhagavante tahappagArehiMto aMta. paMta0 kivaNa0 daridda0 vaNIbhaga. jAva mAhaNakulehiMto tahappagAresu uggakulesu vA bhogakulesu vA rAiNNa nAya. mvattiya0 ikAvAga0 harivaM0 annayaresu vA nahappagAresu visuddhajAikulavaMsesu sAharAvittae // 25 / / taM gaccha NaM tuma devANuppiA! samarNa bhagavaM mahAvIraM mAhaNakuMDaggA| mAo nayarAo umabhadattassa mAhaNassa koDAlaguttassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchIo | khattiyakuMDaggAme nayare nAyANaM gvattiyANaM siddhatthassa khattiyassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAe khattiyANIe vAsiddhasaguttAe kucchisi gambhattAe mAharAhi, je'vi aNaM se tisalAe khattiyANIe gambhetaMpiya NaM devANaMdAe mAha RITUS // 42 // IAS ma Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 43 // | NIe jAlaMdharasaguttAe kucchisi ganbhattAe sAharAhi sAharitA) tasmAt gaccheH tvaM he harirnaMgameSin ! zramaNa bhagavantaM mahAvIraM yAvaddevAnandAyAH kukSitastrizalAkSatriyANyAH kukSau saMhara saMhRtya ca ( mama evaM ANattiyaM) mama etAmAjJAM (khippaM ) zIghrameva ( paccapiNA hi ) pratyarpaya, yuSmadAdiSTaM kAryaM mayA kRtamityAgatya kathaya ||26|| (tae NaM se hariNegamesI aggANIyAhivaI deve sakeNaM deveMdeNaM devarAiNA evaM vRtte samANe) tataH sa harinaigameSI devaH zakreNa devendreNa devarAjena evamuktaH san (haTThe jAva hayahiyae) hRSTastuSTacitte AnanditaH prItisahitamanAH ityAdipUrvoktavizeSaNopetaH (karayalajAvattikaTTu ) karatalAbhyAM kRtaM sammilitadazanakhaM zirasi dakSiNAvartta idRzaM mastake'JjaliM kRtvA (jaM devo) yaddevaH - svAmI AjJApayati ( ANAe) Adezasya ( vayaNaM) vacanaM ( viNaNaM) vinayena (paDisuNe) pratizRNoti - aGgIkaroti ( paDisRNittA ) aGgIkRtya ca (uttarapuricmaM disI bhAgaM ) IzAnakoNe (avakamai) gacchati (avakamittA) gatvA ca (ve udviyasamugdhAeNaM) uttaravaikriya zarIrakaraNAya | udyama vizeSa (samohaNai) karoti (veDaviya0 samohaNittA) kRtvA ca (saMkhejAI joyaNAI) yAtayojanAni yAvat (daMDa) daNDa iva UrdhvAdho vistIrNa zarIrapRthulaM jIvapradezapudgalasamUhaM (nisarai) vistArayati, vistAraya~zca vividhAn pudgalAn gRhNAti (taMjahA) tadyathA-(ragaNANaM vairANaM veruliANaM lohiakkhANaM masAragallANaM haMsagabhANaM pulayANaM sogaMdhiyANaM joIrasANaM aMjaNANaM aMjaNapulayANaM rayaNANaM jAyarUvANaM subhagANaM aMkANaM phalihANaM riTThANaM) ratnAnAM karketanAdInAM, atra vaikriyasamudghAta audArikaralA dipudgalAnAM grahaNamasaGgataM tena ratnAnAmitra sAraH, athavA audArikA api vaikriyatayA pariNamantIti, evaM hIrakavaiDUryalohitAkSama sAragallahaMsa garbhapulakasaugandhikajyotIramaaJjanAJjana pulakajAtarUpasubhagAGkasphaTikariSThAdijAtivizeSaratnAnAM ( ahAbA zrIvIra caritre garbhasaMkramaH // 43 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 44 // zrIvIra caritre garbhasaMkramaH mAyare) yathA asArAn (puggale) pudgalAn *parisADei (parisADittA) parityajya (ahAsuhame) yathA sArAn (puggale) pudga- | lAn (pariyAdei) gRhAti / / 27 / / (pariyAittA) gRhItvA ca (duccaMpi) evaM dvitIyavAramapi (veubiyasamugghAeNa) vaikri| yasamudghAtaM (samohaNai ) karoti (samohaNittA) kRtvA ca (uttaraveuviyarUvaM) uttaravaikriyaM, etattu bhavadhAraNIyAdanyadeva, etAdRzaM rUpaM (viubai) karoti (viuvitA) kRtvA ca (tAe) tayA devajanaprasiddhayA (ukiTThAe) anyagatibhya utkRSTayA (turiAe) tvaritayA cittotkaNThAvatyA (cavalAe) capalayA zarIracApalyAta (caMDAe) tIvrayA (jayaNAe) samastagativijayinyA (uduAe) uddhRtayA sarvazarIrAvayavakaMpanayA (sigyAe) zIghrayA, cheyAe ityapi pAThastatra vighnaparihAradakSayA (divAe) devajanayogyayA (devagaIe) evaMvidhayA devagatyA (vIivayamANe2) atikrAman2 atiriyaM (asaMkhejANaM) asaGkhyAtAnAM (dIvasamudANaM) dvIpasamudrANAM (majhamajheNa) madhyabhAgena (jeNeva) yatraiva (jaMbuddIve dIve) jambUdvIpo dvIpaH jeNeva (bhArahe vAse) bharatakSetraM jeNeva (mAhaNakuMDaggAme nayare) brAhmaNakuNDaM nagaraM *jeNeva (usabhadattassa mAhaNassa gihe) RSabhadattabrAhmaNagRhaM (jeNeva) yatreva ca (devANaMdA mAhaNI) devAnandA brAhmaNI (teNeNa) tatraiva (uvAgacchai) upAgacchati (uvAgacchittA) upAgatya ca (Aloe) darzane sati (samaNassa bhagavao mahAvIrassa paNAmaM karei) zramaNasya bhagavato mahAvIrasya praNAmaM karoti (karittA) kRtvA (devANaMdAe) devAnandAyA (mAhaNIe) brAhmaNyAH (saparijaNAe) parivArasahi| tAyAH (osovaNiM) avasvApinI nidrAM (dalayati) dadAti *osovaNiM (dalittA) davA ( asubhe puggale avaharai) azubhAna pudgalAn apaharati *avaharicA (subhe puggale) zubhAna sundarAn pudgalAn (pakvivai) prasthApayati (pakvivittA) prasthA // 44 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 2kSaNe / / 45 / / pya ca (aNujANau ) AjJAM dadAtu mama (bhagavaM ) bhagavAn ( tikaTTu ) ityuktvA (samaNaM bhagavaM mahAvIraM ) zramaNa bhagavaMtaM mahAvIraM (avAcA) AbAdhArahitaM (avAbAheNaM) sukhena (diveNaM) divyena ( pahAveNaM) prabhAveNa (karayalasaMpuDeNaM) hastata| lasampuTe samaNaM bhagavaM mahAvIraM (giNhai ) gRhNAti (ginhittA) gRhItvA ca (jeNeva svattiyakuMDaggAme nayare ) yatra | kSatriyakuNDagrAmaM nagaraM *jeNeva (siddhatthassa vattiyassa gihe ) siddhArthakSatriyasya gRhaM ( jeNeva ) yatra ( tisalA ) trizalA (khattiyANI) kSatriyANI (teNeva uvAgacchaha) tatrAgacchati teNetra (uvAgacchittA) Agatya ca (tisalAe khattiyANIe) | trizalAkSatriyANyAH ( saparijaNAe) parivArasahitAyAH (osovaNi) avasvApinInidrAM (dalaha) dadAti, omoaNi (dalittA) davA (asubhe puggale avaharaGa) azubhAna pudgalAn apaharati *avaharittA (subhe puggale pakkhivaha) zubhAn pulAn saMsthApayati (pakvivittA) saMsthApya ca (samaNaM bhagavaM mahAvIraM ) zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM (avAbAhaM ) avyAbAdhaM-sasukhaM (avAbAheNaM) avyAbAdhena - sukhena ( tisalAe khattiANIe) trizalAkSatriyANyAH (kucchisi ganbhattAe sAharaha) kukSau garbhatayA saMharati- sthApayati, sthApayitvA ca (jevia NaM) yo'pi ca *se (tisalAe khattiyANIe ) trizalAkSatriyANyAH putrIrUpo (ganbhe taMpiNaM) garbhastamapi ca ( devANaMdAe) devAnandA (mAhaNIe ) brAhmaNyAH *jAlaMdharasaguttAe kucchisi ganbhattAe (mAharai) sthApayati (sAharitA) sthApayitvA ca (jAmetra disiM) yasyA dizaH ( pAunbhRe) AgataH (tAmeva disiM paDigae) tAmeva dizaM prati gata iti parasamaye'pi balabhadra mAndhAturAjAdInAM garbhasaMharaNaM pratItameva // 27 // *tAe uagre turiyAe calAe caMDAe jabaNAe udghaAe migyAe divAe devagaIe tiriyamasaMkhijANaM dIvasamuddANaM zrIvIra caritre garbhasaMkramaH / / 45 / / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 46 // ATMELOPTIHD HA zrIvIra caritre garbhasaMkramaH R IHARANPARILANERUPSmatmanimurnea majjhaMmajjheNaM (joaNasayasAhassiehiM)lakSayojanapramANAbhiH(viggahahiM) gatibhiH(uppayamANe2)Urdhva gacchan (jeNAmeva | sohamme kappe sohammavaDisae vimANe sakaMsi sIhAsaNaMsi sakke deviMde devarAyA,teNAmeva uvAgacchai) yatra saudharma kalpe|| yAvaddevendro devarAjastatropAgacchati (uvAgacchittA) upAgatya *sakassa deviMdassa davaranno eamANattiyaM khippAmeva (paccappiNai) zakrasya pratyarpayati // 29 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre (je se vAsANaM) zrAvaNAdivarSAkAlasya (tace mAse) tRtIyo mAsaH (paMcame pakkhe) paJcamaH pakSaH (Asoabahule,tassa NaM Asoabahulassa) AzvinamAsasya kRSNapakSastasya (terasipakkheNaM) trayodazIpazcimArddharAtrau (bAsIirAiMdiehiM viikaMtehiM) dvayazItau82 rAtridivaseSu vyatikrAnteSu (tesIimassa rAiMdiassa) vyazItitamasya rAtridivasasya (aMtarAvamANe) madhyarAtrikAle vartamAne (hiANukaMpaeNaM) indrasya | | svasya ca hitakareNa bhagavato'nukampakena-bhaktena harinaigamepinAmnA devena (sakkavayaNasaMdidveNaM) indravacanopadiSTena *mAhaNakuMDaggAmAo nayarAo usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchio khattiyakuMDaggAme nayare nAyANaM vattiyANaM siddhatthassa khattiyassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAkha|ttiANIe vAsiTThasaguttAe puvvarattAvarattakAlasamayaMsi hatthuttarAhiM NavatteNaM jogamuvAeNaM abAbAhaM abAbAheNaM kunchisi gambhattApa saahrie||30|| *teNaM kAleNaM teNaM mamaeNaM (samaNe bhagavaM mahAvIre)tataH sa bhagavAn mahAvIro (tibADovagae AvihutthA)mati1 zrutAra vadhijJAnatrayasahito'bhavat , tadyathA (sAharijissAmitti)mAM saMhariSyatIti (jANai)jAnAti (mAharijamANe na jANai) saMhiyamANo jAnanapi sukhAtirekAna jAnAti (sAhariemitti jANai)saMhRto'hamityapi ca jAnAti / MAMINORITRAIGATIHANIHIRAMINATIO // 46 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe | caritre garbhasaMkramaH // 47 // MINATIHIROHITTHANIPATHIANIMALSHIEOnline ( rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchIo tisalAe khattiyANIe vAsiTThasaguttAe kucchisi gambhattAe sAharie taM syaNiM ca NaM sA devANaMdA mAhaNI sayaNijaMsi suttajAgarA ohIramANI ohIramANI imeyArUve urAle kallANe sive dhanne maMgalle sassirIe cauddasa mahAsumiNe tisalAe | khattiyANIe haDe pAsittANaM paDibuddhA,taMjahA gaya0gAhA)yasyAM rAtrau zramaNo bhagavAn mahAvIraH devAnandAyAH kukSetrizalAyAH kukSau saMhRtastasyAM rAtrau sAdevAnandA pUrvadRSTAn caturdaza mahAsvamAn trizalayA apahRtAn dRSTvA jaagritaa||32|| (jaMrayaNiM caNaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchIo tisalAe khattiyANIe vAsiTThasaguttAe kucchisi gambhatAe sAharie tarayaNi caNaM sA tisalA khattiyANI) yasyAM rAtrI trizalAyAH kukSau saMhRtastasyAM rAtrau sA trizalAkSatriyANI (taMsi tArisagaMsi) varNayitumazakyasvarUpe mahApuNyavatAM yogye (vAsagharaMsi) zayanagRhe, kIdRze?-(ambhitara) madhye (sacittakamme)citritabhittibhAgamanohare (bAhirao) bAhyapradeze (dUmia) sudhAdimirdhavalite (ghaTTa) komalapASANAdinA ghRSTe,ataH (maTTe) sukomale (vicittaulloacilliyatale) vicitram-AzcaryakAri candrodayasthavividhacitritamuparitalaM yatra (maNirayaNapaNAsiyaMdhayAre) maNiratnaiH praNAzitAndhakAre (bahusamasuvibhattabhUmibhAge)paMcavarNaratnanibaddhatvAt arAntasamaH suvibhakto-racitAnekakhastikAdiko bhUbhAgo yatra (paMcavaNNasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakalie) paJcavarNana rasayuktena sugandhinA itastato vikSiptena puSpasamUharUpeNopacAreNa-pUjayA sahite (kAlAguru) kRSNAguruH (pavarakundurukka) pradhAnacIDaM (turukka) silakaM zilArasa iti prasiddhaM (DajjhaMtadhUvamaghamaghaMtagaMdha) dahyamAno 'agaru1 nakhara tagara3 bAlaka4 candana5 lobAna6 kuSTha7 chaDa8 chddilaaH9| selhaka10 pRSTAH // 47 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 48 // zrIvIra caritre vAsagRha varNana Mamma HARI OMENaman Hami animammi CIS / payasA11 sitayA mizrAzca dhUpadazakamime // 1 // iti dazAGgAdisugandhadravyaniSpanno yo dhUpasteSAM yo maghamaghAyamAnaH-atya ntagandhavAn (udhuyAbhirAme) prakaTIbhUto gandhastenAbhirAme (sugandhavaragaMdhIe) sugandhapradhAnagandhAnAM gandho yatra (gaMdhavaTTibhUe) gandhavatiH-kastUrikAdigandhadravyaguTikA tatsadRze *taMsi tArisagaMsi (sayaNiaMsi) zayane-zayyAyAM, kIdRze ?-- (sAliMgaNavaTTie) zarIrapramANagallamasUriyakena sahite (ubhaobibboaNe) tatrobhayataH-ziro'ntapAdAntayoH ucchIrSake yatra (ubhao) ata evobhayataH (unnae) unnate (maraNayagaMbhIre) tasmAta madhye nate gambhIre ca (gaMgApuliNavAluyauddAlamAlisae) gaGgAtaTavAlukAyAM avadAle-pAdasthApane kRte'dhogamanena sadRzake, yathA pAdasthApane gaGgAtaTavAlukA'dho yAti tathA'timRdutvAcchayyA'pItyarthaH, (uvaciakhomiyaugullapaTTa) sajIkRtaM yat kSauma-atasImayaM dukUlaM-vastraM tasya yaH ekapaTTastena (paDicchanne) AcchAdite (suviraia) avyApAraNavelAyAM samyak kRtaM (rayattANe) rajastrANaM-AcchAdanaM yatra (rattaMsuasaMvue) mazakagRhanAmaraktavastrAvRte (suramme) atimanohare (AINagaruyabUranavaNIyatRlatullaphAse) AjanikaM-parikarmitaM carma rUtaM pratItaM cUraH-kAzapuSpANi navanItaM-prakSaNaM tUlam-arkatUlaM, ebhistulyaH spoM yasya (sugandhavarakusumacunasayaNovayArakalie) sugandhapradhAnaH kusumairvAsaizca yaH zayyAyA upacAraH- pUjA tena sahite (puzvarattAvarattakAlasamayaMsi) madhyarAtrisamaye *muttajAgarA ohIramANIra imeArUve urAle jAva cauddasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA, taMjahA-gaya1 vasahara sIha3 abhiseya4 dAma sasI diNayaraM7 jhayaM8 kuN| paumasara10sAgara11 vimANa bhavaNa12rayaNuJcaya13sihiM c14||32||(te NaM sA) tataH sA (timalA gvattiANI) trizalA kSatriyANI (nappaDhamayAe) prathamaM (ibha) hastinaM khame pazyati, atrebhadarzanaM sAmA-| // 48 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inmantAHIh. hinilam zrIvIra caritre zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 49 // Adyau svamA MIMARATHI WILLAINIBHARTI HUITHIRAINRIHITS DnyoktI, vizeSatastu RSabhamAtA prathamaM vRSabhaM vIramAtA tu siMhamapazyat kIdRzaM gaja? (taoacauiMta) caturdantaM-catvAro dantA | yasya saH (Usia) unnataH san (galiya) vRSTaH (vipula) vipulo-vistIrNo yo (jalaharaH) meghaH (hAranikara) samudAyIkRtamuktAphalahAraH (khIrasAyara) kSIrasamudraH (sasaMkakiraNa) candrakiraNAH (daga) jalakaNAH (rayaya) rUpyasya (mahAsela) mahAparvato vaitADhayastadvat (paMDurataraM) pANDurataram-atyantadhavalaM (samAgaya) samAgatA (mahuyara) madhukarA-bhramarA yatra, idRzaM yat (sugaMdhadANavAsiyakapolamUlaM) sugandhadAnaM-madavAri tena vAsite-sugandhIkRte kapolayoH-gallayormUle yasya (devarAyakuMjaraM) indrasya kuJjaraH-airAvaNahastI (varappamANaM) tadvadvaraM-zAstroktapramANaM zarIramAnaM yasya (sajala) jalabhRto (niviDa) vistINoM (jalahara) jaladharo-mahAmegho yastasya (gajiya) yaddarjitaM tadvat (gambhIracAru) gambhIrazvAruzca-manoharo (ghosaM) ghoSaH-zabdo yasya *ibhaM (subhaM) zubhakAritvAt (savalakSaNa) sarveSAM zubhalakSaNAnAM (kadaMbiya) samUhojAto yasya (varoru) 'varoru' varaH-pradhAnaH | uru:-vizAlazca1 // 33 // (tao puNo) tataH punardvitIye svapne trizalA kSatriyANI vRSabhaM vazyati, kIdRzaM?-(dhavalakamalapatta) ujjvalakamalapatrANAM (payarAiregarUvappamaM) prakarAt-samUhAdatirekA-atyantAdhikA rUpaprabhA-zobhA yasya (pahAsamudaovahArehiM) kAntisamUhasya upahArA-vistAraNAni taiH (sabao) sarvato dazApi dizaH (ceva) nizcayena (dIvayaMta) dIpayantaM (aisiribhara) atyantaH zrIbharaH-zobhAsamUhastena kRtA yA (pillaNA) preraNA tayaiva (visappaMtakaMtasohaMta) visarpata kAntaM dIptimat zobhamAnaM (cAru) manoharaM (kakuhaM) kakud-skandho yasya (taNusuddha) tanUnAm-atisUkSmANAM zuddhAnAM-nirmalAnAM (sukumAla) sukumAlAnAM ca (lomanicchavi) romNAM snigdhA chaviH-kAntiryasya (thira) sthiraM-dRDhamataH (subaddhamaMsalovaciya) subaddhaM AIIEIUMIIITHILITA HAIRATI AURAIPURIHIPAHIRANImandarme d ananth / / M a lman Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 2kSaNe // 50 // zrIvIra caritre dvitiyatRtIyaskhamI MITHILAMUHAMIRSINHERITamilimmedias HARulateiamsrIKANTHRITHAIRMATHA mAMsalaM-mAMsayuktaM, ata upacitaM-puSTaM (laTTha) laSTa-pradhAnaM (suvibhatta) suvibhaktaM yathAsthAnotpanasarvAvayavaiH (suMdaraMga) sundaramaGgaM yasya *picchai (ghaNava) dhane-niviDe vRtte-vartule (laTTha) laSTe (ukkiTTha) utkRSTe-atipradhAne (uppaggatikkhasiMga) tIkSNazastrAdinA ghRSTe tailAdinA ca lipte agrabhAge tIkSNe zRGge asya (daMta) dAntaM-saumyaM (sivaM) zivam-upadravaharaM (samANa) sadRzapramANAH (sohaMta) zobhamAnAH (suddha) zuddhAH-zvetA:-nirdoSA (daMta) dantA yasyavasahaM (amiyaguNamaMga lamuha) saGkhyArahitAnAM guNAnAM mukhaM-dvAraM samAgamanahetuM2 // 34 // (tao puNo) tataH punastRtIye svapne sA trizalA (nahayalAo ovayamANaM) AkAzAduttarantaM (niayavayaNaM) nijakaM mukhaM (aivaaMtaM) pravizantaM siMhaM pazyati sa,kIdRzaM? (hAranikarakhIrasAgarasasaMkakiraNadagarayarayayamahAselapaMDuraMga) pUrvavyAvarNitA hAranikarAdayastebhyo'pyatyujjvalaM (ramaNijja) manoharaM (picchaNija) ato darzanIyaM (thira) sthirau-dRDhau (laTTha) laSTau-pradhAnau (pauTTha) prakoSThau-lokoktyA pauMcA yasya (vadRpivara) vartulAH pIvarA:-puSTAH (susiliTTha) suzliSTAH-parasparaM militAH (visiTTha) viziSTAH-pradhAnAH (tikkhadADhAviDaMbiya) tIkSNA dADhAH-daMSTrAstAbhirviDambita-zobhitaM (muhaM) mukhaM yasya (parikammiajaccakamalakomalapamANasohaMtalaTThauTThaM) parikarmitau-saMskRtAviva uttamajAtikamalavat sukumAlau yathoktapramANena zobhamAnau laSTau-pradhAnau oSThau yasya | (rattuppalasukumAlatAlu) raktakamalapatravanmRdusukumAlaM tAlu (nillAliyaggajIhaM) bahiHkarSitA lapalapAyamAnAgrabhAgA ca jihvA yasya (mUsAgayapavarakaNagatAviaAvattAyaMta) mUsA--suvarNagAlanamRnmayapAtraM tatra sthApitaM pradhAnasuvarNa tApitaM gAlitaM sat AvartAyamAnaM vRttaM ca bhavati tadvad vRtte (taDiyavimalasarisanayaNaM) vimalA-nirmalA yA taDid-vidyuttatsadRze // 50 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra- caritre tRtIyacaturhAsvamau 2kSaNe R mutpattlTrimuredtimtheenthe Sun ca nayane yasya (visAlapIvaravaroru) vistINoM puSTau pradhAnau urU yasya (paDipuNNavimalakhaMdhaM) pratipUrNI nirmalazca skandho || yasya (miuvisayasuhumalakSaNapasatthavichinnakesarADovasohiyaM) sukomalAni vizadAni-ujjvalAni sUkSmANi prazastalakSaNAni dIrghANi kesarANi-skandharomANi teSAmATopena-uddhRtatayA zobhitaM (UsiasunimmiyasujAyaapphoDiyalaMgRlaM)| UrvIkRtaM sunirmitaM-kuNDalAkArakRtaM sujAtaM-sampUrNa bhRmyAmAsphoTitaM lAGgulaM-pucchacchaTA yena (somaM) saumyaM-manasA'krUraM | (somAgAraM) sundarAkAra (lIlAyaMta) lIlayA gacchantaM *ovayamANaM nahayalAo niyagavayaNamaivayaMtaM picchai sA (gADhatikAvagganaha) atyantatIkSNAgrA nakhA yasya #sIhaM (vayaNa) vadanasya-mukhavivarasya (sirI) zobhAyaM (pallava) pallava iva (patta) prAptA-prasAritA (cAru) cArvI-manoharA (jIhaM) jihvA yena3 // 35 // (tao puNa) tataH punaH (punacaMdavayaNA) pUrNacandravadanA trizalA caturthe svapne padmadrahamadhyakamalavAsinIM himavatparvatazikhare diggajendrANAM vittIrNAH puSTAzca ye karA-hastAstaiH kriyamANAbhiSekAM (siriM) bhagavatIM zrIdevatAM pazyati, kIdRzI ? (uccAgaya) ucco yo'go-himavAn parvatastatra jAtaM yat (ThANalaTThasaM| Thiya) sthAnaM kamalaM tasmin laSTaM-pradhAnaM yathA syAttathA saMsthitAM (pasattharUva) manohararUpAM (supaiTia) samyak prakAreNa sthApitau (kaNagakummasarisovamANacalaNaM) suvarNamayakacchapena unnatatvAt sadRzopamAnau caraNau yasyAH (accuNNaya) atyunataM (pINa) pInaM-puSTaM yadaSThAdyaGgaM tatra sthitAH (raia) lAkSArasena raJjitA iva (maMsalaunnayataNutaMbaniddhanaha) mAMsalA madhyopatAstanavaH-sUkSmAstAmrA-raktAH snigdhA--arUkSAH nakhA yasyAH (kamalapalAsa) kamalasya palAzAni-patrANi tadvat (sukumAlakaracaraNakomalavaraMguliM) sukumAlaM pANipAdaM yasyAH sA cAsau komalA varAH-pradhAnA aGgulyo yasyAH (kuruviMdAvata) kuru I d ndimmininem ajmAIMIM // 51 // RSHIPulie Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM rakSaNe // 52 // | vindAvarttaH - AvarttavizeSaH AbharaNavizeSo vA tena zobhamAne (vaTTaNupudda) vartule AnupUrve - pUrva sthUle tata uttarantyau (jaMghaM) ja yasyAH (nigUDhajAM) guptajAnuM (gayavara) gajavaro - gajendrastasya (karasarisa) karaH- guNDA tatsadRze (pIvaroru) pIvare - puSTe UrU yasyAH (cAmIkararaiamehalAjuttakaMtadhicchinnasoNicakaM) suvarNamaya kaTimekhalAyuktaM kAntaM --manoharaM vistIrNaM zroNicakraM - kaTitaTaM yasyAH (jacaMjaNa bhamara) tailAdimarditaM jAtyAJjanaM bhramarA (jalaya) meghAH teSAM ca (payara) samUha iva, kRSNavarNena, | tatsadRzI (ujjuasama) saralA samA (saMhia ) niraMtarA ( taya) sUkSmA (ahaya) subhagA (laDaha ) laTabhA - savilAsamanoharA ( sukumAlamaua ) sukumAlebhyaH ziriSapuSpAdibhyo'pi sukumAlA (ramaNija) ramaNIyA (romarAI) romarAjI yasyAH (nAbhi| maMDalasuMdaravisAla) nAbhimaNDalena sundaraM vistIrNaM (pasattha) prazastaM - lakSaNopeta (jaghaNaM) jaghanaM- agretano nAbheradhobhAgo yasyAH (karayalamAiyapasatthativaliya) muSTinA grAhyaM prazastaM trivalIyutaM (majjhaM) madhyabhAga- udaraM yasyAH (NANAmaNi) anekaprakArA | maNayaH- candrakAntAdyAH ( rayaNa ) ratnAni - vairyAdIni (kaNaga) pItavarNaM suvarNa (vimala) nirmalaM ( mahAtavaNijAbharaNa) mahAta panIyaM raktavarNa suvarNa etatsatkAni yAni AbharaNAni kaGkaNagraiveyakAdIni aGgaparidhAna yogyAni (bhUmaNa) bhUsaNAnimudrikAjuSThikAvRzcikAdIni upAGgaparidhAnayogyAni (birAiyagovaMgiM) taiH virAjitAni aGgAni mastakAdIni upAGgAni ca aGgulyAdIni yasyAH (hAravirAyaMta) muktAphalAdihAreNa virAjat-zobhamAnaM (kuMdamAla) puSpamAlayA (pariNaddhaM) vyAptaM (jalajalaMta) dedIpyamAnaM (dhaNajuala) stanayugalaM tadeva sadRzAkAratvena (vimalakalarsa) vimalau kalazau yasyAH ( Aiapattiya) AcitAH| yathAsthAnasthApitAH patrikA poMci iti prasiddhAH tAmiH (vibhUsieNa ) zobhitena ( subhagajAluJjaleNaM) nayanollAsakarairjAlaiH zrIvIra caritre lakSmI | devIstramaH / / 52 / / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM zrImIra ritre 4 lekSmIH 2kSaNe // 53 // Mam anamin APRILMMAP atiPITITanalitinghania PIRImama NGA muktAphalajhumbanakairujjvalena-dIptena idRzena(muktAphalakalAvaeNa)muktAphalasArikAbhiralaGkRtAM,atrAlaGkRtapadamadhyAhAryam,evamagre'pi, | (uratthadINAramAliya) hRdayasthitayA dInAramAlayA (virAieNaM) virAjitena (kaNThamaNisuttaeNa ya) kaNThasthitamaNisUtrakeNa, kaNThItiprasiddhenAlaGkatA (kuNDalajuyalullasaMta) atra prAkRtatvAdvizeSaNasya paranipAtastena (aMsovasatta) skandhAvalagnaM yat kuNDa| layugmaM tasya ullasaMtI (sobhaMtasappameNa) zobhamAnA satI prazastA prabhA yasmin , idRzena (mobhAguNasamudaeNaM) kAntiguNasamUhenAlaGkatA, kIdRzena zobhAguNasamudayena ?-(ANaNakuDubieNaM) mukhasya kauTumbikeneva, yathA rAjA kauTumbikaiH zobhate tathA zrIdevyA mukharAjo'pi kauTumbikaprAyeNa zobhAguNasamudayenetyarthaH, (kamalAmala) kamalabadamale-nirmale (visAla) vizAle |-vistIrNe (ramaNijaloaNaM) ramaNIye locane yasyAH (kamalapajjalaMta) atrApi vizeSaNasya prAk nipAte prajvalantau-dIptiyuktI | yau (karagahiyamukkatoya) hastau tAbhyAM gRhItAbhyAM kamalAbhyAM muktaM-kSarat makarandarasarUpaM jalaM yasyAH (lIlAvAya) divyazarIre | prasvedAbhAvAt lIlayA vAtArtha (kaya) kRtaH-hatastatazcAlitaH (pakvaeNaM) pakSo vyajanaM tena zobhitAM (suvisada) suvizadojaTAjUTAbhAvAt pRthaka kezaH (kasiNa) kRSNo (ghaNa) ghano-nicitaH (saNha) saNhaH-sUkSmo, na tu zUkararomavat , (laMbaMta) sthUlaH atikezo lambamAnazca (kesahatthaM) kezahasto-veNIdaNDo yasyAH *paumaddahakamalavAsiNiM siriM bhagavaI picchaha himavaMtaselasihare disAgaiMdorupIvarakarAbhisiccamANiM vyAkhyAtapUrvam4, // 36 // / mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNiziSyazrutasAgaraziSyazAntisAgarakRtAyAM kalpakaumudyAM dvitIyaH kSaNaH] Ramdhim AURAISHIDARISHIRDPREPARATI // 53 / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 54 // atha tRtIyaH kSaNaH (tao puNa) tataH punaH sA trizalA paJcame khame (nahayala) AkAzAt ( uvayaMta) uttarat (dAmaM ) puSpamAlAM (picchar3a) prekSate, kIdRzaM ? - ( sarasa) tatkAlotAritAni (kusuma) kusumAni santi yeSu (mandAradAma) kalpavRkSamAlyeSu taiH (ramaNijabhUaM ) atimanoharaM (caMpagAsogapunnAganAgapiaMgusirIsamuggaragamalliyA jAIjU hI aMkollakojakoriMTapattadamaNa| yanavamAli abaulatilayavAsaMti apaumuppalapADalakuMdAimutta sahakArasurabhigaMdhiM) campakAdayaH sahakArAntA vRkSAH prasi - ddhAH teSAM surabhiH-sugandho yasmina (aNuvamamaNohareNaM) advitIyena manohareNa gandhena ( dasa disAo ) dazApi dizaH (vAsayaMtaM) sugaMdhi kurvan (savou asurabhikusuma malladhavala) sarvartusambandhi sugandhapuSpANAM mAlyaM tena dhavalaM ca tat (vilasaMta) dedIpyamAnAH (kala) kAntA - manoharA ye (bahuvana) bahavo raktapItAdivarNAsteSAM (bhatticittaM) bhaktI - racanA tayA citram - AvaryakAri ca (chappayamahuaribhamaragaNa) atrApi vizeSaNAnAM paranipAtaH ( gumagumAyaMta) madhuradhvaniM kurvan (niliMta) anyasthA| nAdAgatya tatra nilIyamAnaH (guMjaMta) zabdavizeSaM kurvan (chappaya) paTpada 1 madhukarI 2 bhramazaH 3 varNAdibhirbhinnA bhramarajAtIyA| steSAM gaNaH- samUho (desa bhAgaM) dezabhAgeSu - UrdhvAdhaH pArzvadvayabhAgeSu yasya *dAmaM picchai nahaMMgaNatalAo ovayaMtaM 5 ||37|| (masiMca) tataH punaH sA devI trizalA paSThe khame (samullasataM) pratikSaNaM dedIpyamAnaM zazinaM - candraM (picchai) prekSate, kIdRzaM :( gokhIrapheNadagarayarayayakalasapaMDuraM ) godugdhaphenajalakaNarUpya kalazAstadvat pANDuraM zvetaM ( subhaM ) zubhaM - zubhakaraM (hiaya zrIvIracaritre | dAmacandrasvapnau / / 54 / / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 3kSaNe / / 55 / / nayaNa) lokAnAM hRdayanayanAnAM (kaMtaM) kAntaM priyaM (paDipuNNaM) pUrNimAsatkaM ( timiranikara) andhakArasamUhena (ghaNaguhira) ghanA - niviDA ye gaMbhIrA vananikujAdayasteSAM (vitimirakaraM) andhakAranAzakaM ( pamANapakkha) mAsavarSAdipramANakArakayoH zuklakRSNapakSayoH (aMta) madhye - pUrNimAyAM (rAya) rAjamAnA (lehaM) SoDaza kalA yasya (kumuavaNavibohagaM) candravikAzikamala| vanAnAM vikasvaratAkarttAraM (nisAsohagaM) rAtrizobhAkaraM (suparimaTThadappaNatalovamaM) rakSAdinA samyagmArjitadarpaNatalena upamA yasya ( haMsa paDavaNaM) haMsavat paduH- dhavalo varNo yasya (joisa) jyotiSkAnAM (muhamaMDagaM ) mukhamaNDakaM (tamaripuM) andhakAkhairiNAM (mayaNasarapUragaM ) kAmasya zarApUraM - tUNIramiva yathA dhanurdharastUNIraM prApya lakSyaM vidhyati tathA kAmo'pi candrodayaM prApya kAmijanAn vidhyati ( samuddadagapUragaM) samudrasya velAvRddhikaraM (dummaNaM) duHkhitaM (janaM dai avajiyaM) prANavallabharahitaM | virahiNIjanaM ca ( pAyaehiM ) kiraNaiH (sosayaMta) zoSayantaM puNo (somacArurUvaM ) saumyam - akrUraM rucirarUpaM yasya *picchai sA (gagaNamaMDalavisAla) AkAzavad vistIrNa (somaM ) saumyaM - sundaraM ( cakamamANa) caJcalaM (tilagaM) tilakamiva zobhAhetutvAt (rohiNI) rohiNInAmastriyAH (maNahiayavallahaM) manohitadAyI vallabhastaM, (devI punnacaMdaM samullasaMtaM) vyAkhyAtapUrvam 6 ||38|| (tao puNa) tataH punaH saptame svapne trizalA (sUraM ) sUryaM pazyati, kIdRzaM - (tamapaDala) andhakArasamUhasya (paripphurDa) sphoTakaM - vinAzakaM (caitra) nizraye (teasA) tejasaiva (pajalaMta) dedIpyamAnaM rUpaM yasya ( rattAsoga) azokavRkSaH ( pagAsa kiMsua) puSpita palAzavRkSaH (sua) zukamukhaM (guMjaddharAgasarisaM ) guJjAyA ardhabhAgasteSAM rAgeNa sadRzaM, raktavarNatvAt (kamalavaNAlaMkaraNaM) kamalavanasya zobhAkaraM, vikAzakaratvAta ( aMkaNaM joisassa ) jyotiSakrasyAGkanaM, meSAdirAziSu zrIvIracaritre candrasUryau // 55 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe | saGkramaNAdimirlakSaNajJApakaM (aMbaratalapaIva) AkAzatalasya pradIpa (himapaDalahigalaggaha) himasamUhasya gale gRhItvA''karSakaM zrIvIra| (gahagaNoruNAyagaM) grahasamUhasya uruH-mahAnAyakastaM (rattiviNAsaM) rAtrivinAzakaM (udayatthamaNesu) udayAstamanavelAyAM / caritre 7-8 (muhutta) ghaTikAdvayapramANaM yAvat (muhadasaNaM) sukhena darzanaM yasya (dunnirikava) anyasamaye vilokayitumazakyaM (rattimuddhaMta) | sUryadhvajau | rAtrI uddhatAn-svecchAcAriNaH durAcAriNaH (duppayAra) duSpracArAn-pAradArikacaurAdIn (pamaddaNaM) pramardana-nivAraka (sIyavegamahagaM) zItavegasya nivArakaM *picchai (merugiriM) meruparvataM sarvadA (pariayaMta) pradakSiNayA paribhramantaM (visAla) | vistIrNamaNDalaM (rassIsahassa) kiraNasahasreNa (payalia) pradalitA-luptA (dittasohe) dIptAnAM-candrAditejasvinAM zobhA yena, | atra lokarUDhyA sahasrakiraNakathanaM, kAlabhedAdadhikA api kiraNAH syuH, yathA pauSe mAse daza zatAni 1000 mArgazIrSa phAlgune | ca sArddhadazazatAni 1050 kArtike mAghe ca ekAdazazatAni 1100 caitre dvAdazazatAni 1200 vaizAkhe trayodazazatAni 1300 jyeSThe zrAvaNe bhAdrapade ca caturdazazatAni 1400 ASADhe paJcadazazatAni 1500 Azvine SoDazazatAni 1600 kiraNAnAmiti / 7 // 39 // (tao puNo) tataH punaH trizalA aSTame svapne (dhaya) mahendradhvaja pazyati, kIdRzaM?-(jaccakaNagalaTThi) uttamasuvarNamayayaSTikAyAM-daMDe (paiTThiya) sthApitaM, (samUha) samUhabhUtaiH pracuraiH (nIlarattapIyamukillasukumAlullasiyamorapiccha) | nIlaraktapItazuklakRSNavarNaiH sukumAleH ullasadbhirvA tenetastatazcalAcalaH idRzairmayUrapicchaiH (kayamuddhae) kRtA mUrddhajAH-kezA iva yasya (ahiasassirIya) adhikazobhAyuktaM (phAlihasaMgvaMka) sphaTika ratnaM zaGkhaH aGkaH-ratnaM (kuMda) zvetapuSpavizeSamAlyaM (dagaraya) jalakaNAH (rayayakalasa) rUpyakalazaH etatpadArthavat (paMDara) zvetaM varNena (matthayattheNa sIheNa) dhvajamastake citratayA''likhitena mmuniciNAmaiIAHI LAINIA HINoun waitin mamakalinal Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HINDI zrIvIra caritre zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 57 // HAPanlimitin, vajakalazo HIMIRAHATAR |siMhena (rAyamANeNa) zobhabhAnena (bhittuM gagaNatalamaNDalaM) AkAzamaNDalaM (ceva) ivArthe bhettumiva (vavasieNaM picchai) kRtodyamena,yathA vAyuprerito dhaja Urdhva utpatati tatra sthitaM siMhamapi tathA dRSTvA kavirutprekSate, ayaM siMhaH kiM gaganaM bhettumutpatatIva?, idRzena siMhena rAjamAnaM (siva) zivaH-zubhakaraH (maua) sukhasparzo yo (mArua) vAyustasya (laya) milanaM tena (Aya) Andolitamata eva (kaMpamANaM) itastatazcalantaM (aippamANaM) mahApramANopetaM (jaNapicchaNijarUvaM) lokAnAM darzanayogyarUpam8 // 40 // (tao puNa) tataH punaH sA trizalA navame svame (rayaya) rUpyamayapUrNakalazaM pazyati, kIdRzaM? (jaccakaMcaNujalaMtarUva) uttamasuvarNavat dedIpyamAnaM rUpaM yasya (nimmalajalapuNNamuttama) nirmalajalabhRtaM, ata eva uttama, bhRtasyaiva tasya zubhasUcakatvAt , na tu riktasya (dippamANasoha) dIpyamAnA zobhA yasya (kamalakalAvaparirAyamANaM) kamalasamUhena parisamantAdrAjamAnaM (paDipuNNasavamaMgalabheya) pratipUrNakAnAM sarvamaGgalaprakArANAM (samAgaya) priyamelakatIrtha (pavararayaNa) pradhAnaratnaiH (parAyaMtakamalaDiyaM) prakarSeNa zobhamAne kamale sthitaM (nayaNabhUsaNakara) locanAnAM zobhAkara, AnandakaratvAt (pabhAsamANaM) khayaM dIpyamAnaM, ataH (sabao) dazApi dizaH (ceva) nizcayena (dIvayaMta) prakAzayantaM (somalacchinibhelaNaM) / uttamalakSmyAH gehaM (savapAvaparivajiyaM) sarvapApaiH rahitaM (subhaM) zubhakara (bhAsuraM) dIptaM (sirivaraM) dharmArthakAmarUpatrivargasya sampadA zobhayA vA pradhAnaM (sabouasurabhikusuma) hemaMta zizira vasanta3 grISma4 varSA5 zarat6 rUpaSaDRtusambhavasugandhapuSpANAM (AsattamalladAma) kaNThe sthApitaM pradhAnamAlyamAlA yasin picchaha sA ryypunnnnklsN9||41|| (tao puNa) |sA trizalA dazame svame padmasarovaraM pazyati,kIdRzaM ?-(ravikiraNataruNa) taruNazabdasya iha yojanA taruNo-navodgataH sUryastatki MARATHI AIRATAai || 57 // HAMARATHI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra caritre zrIkalpa- kaumudyAM 3kSaNe // 58 // padmasaraH sAgarau raNaiH (yohiya) vikasvarIkRtAni yAni (sahassapatta) kamalAni taiH (surabhitara) atisugandhaM (piMjarajalaM) pItaraktaM ca jalaM D| yasya, (jalacara) jalacarajIvAsteSAM (pahakara) samUhastena (parihattha) paripUrNa-vyAptaM tacca (maccha) matsyaiH (paribhuJjamANa) vyApriyamANo (jalasaMcayaM) jalasamUho yasya, (mahaMta) mahatpramANaM (jalaMtamiva) dedIpyamAnamiva, kena ?- (kamala) sUryavikAzIni (kuvalaya) candravikAzIni (uppala) raktAni (tAmarasa) mahApadmAni (puNDarIya) zvetAni iti vividhajAtIni kamalAni teSAM (urusappamANa) uruH-mahAn sarpan-vistaran yaH (sirisamudaeNaM) zobhAsamUhastena (ramaNijarUvasoha) manoharA rUpazobhA yasya, (pamuiyaMtabhamaragaNa) harSitacittA ye bhramarasamUhA (mattamahuyariMgaNa) mattA bhramarajAtivizeSasamUhAzca teSAM (ukkara) bahusamudAyAstaiH (ollijjamANakamalaM250) AsvAdyamAnAni kamalAni yatra, (kAyaMbagabalAhayacakkakalahaMsasArasa) kalamahaMsAH-bakAH cakravAkA:-madhurasvarAH rAjahaMsAH sArasA ityAdayaH (gaviya) tathAvidhasthAnaprAptyA sagaLaH ye (sauNagaNa) pakSi samUhasteSAM (mihuNa) yugmAni taiH (sevijamANasalilaM) sevyamAnaM jalaM yasya, (paumiNipattovalaggajalabiMdunicayacittaM picchai sA) kamalinInAM indranIlaratnasadRzapatroparilanA ye muktAphalAnukArijalabindumadrahAstazcitritamiva, (hiayanayaNakaMta) hRdayanayanayoH kAnta-priyaM *paumasaraM (sararuhAbhirAma) sarovareSu ahaM-pUjyaM ataH abhirAmaM, zeSaM tu yojitameva10 // 42 // (tao puNo) tataH punaH sA (sarayarayaNikarasomavayaNA) AzvinapUrNimAsatkacandravat saumyavadanA trizalA ekAdaze svapne | (khIrodasAyara) kSIrasamudraM pazyati. kIdRzaM?-(caMdakiraNarAsisarisa) candrakiraNasadRzayA (sirivacchasoha) zobhayA yuktasya madhyabhAgasya zobhA yasya (caugamaNa) caturdigmArgeSu (pavaDhamANajalasaMcayaM) pravarddhamAno jalasamUho yasya, (cavalacaMcala) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 59 // zrIvIra caritre 10-11 paasaraH sAgarau atyantacapalaiH (uccAyappamANa) atyuccAtmapramANaiH (kallolalolaMtatoyaM) kallolaH lolana-vAraM vAraM ekIbhUya pRthagbhavajalaM yasya (paDupavaNa) spaSTavAyunA (AyacaliyacalaMtapAgaDa) AsphoTitAH santaH dhAvituM pravRttAH ataH capalAH prakaTAH (taraMgaraMgaMtabhaMgakhokhunbhamANa) laghukallolAH tathA itastataH ucchalantaH vividhabhanayuknakallolavizeSAH tathA atikSubhyantobhayabhrAntA iva bhramantaH (sobhaMtaNimmalukkaDaummIsahasaMbaMdha) zobhamAnA nirmalA duHsahA Urmayo-mahAkallolAzca taiH saha sambandhena-milanena (dhAvamANoniyattabhAsuratarAbhirAma) dhAvamAnaH-taTAmimukhaM zIghraM Agacchan apanivartamAnaH-pazcAdvalamAnazca bhAsurataraH-ubhayathA'pyatyantaM dIptaH ata eva abhirAmo-manoharo yastaM, (mahAmagaramacchatimitimigilaniruddhatilatiliyAbhidhAya ) mahAmakara1 matsya2 timi3 timiGgila4 niruddha5 tilitilikA6 dayo jalacarajIvavizeSAsteSAM pucchAdyAsphAlanena (kappUrapheNapasara) karpUra iva ujjvalaH phenaprasaro yatra,(mahAnaIturiyavegasamAgayabhama) gaGgAdisadRzamahAnadInAM zIghravegaH samAgamanaiH utpannabhramaNo yo (gaMgAvattaguppamANuccalaMtapacconiyattabhamamANalolasalilaM) gaGgAvarttanAmA AvarttavizeSastasmin vyAkulIbhavat-antaraM pravizat ata eva Avarttapatitasvena nirgamanAvakAzAbhAvAt Urdhva ucchalat pratyavanivRttaM-Urdhvamutpatya punastatraiva patitaM ata eva ca tatrAvarte eva bhramaNazIlaM lolaMca-svabhAvena caJcalaM jalaM yasya *picchai khIroyasAyaraM saarynnikrsomvynnaa11||43|| (tao puNo) tataH punaHsA trizalA dvAdazesvapne (sAovabhogaM) sAtasya-paJcadhAviSayasukhasyopabhogo yatra idRzaM (varavimANapuMDarI) vimAnavarapuNDarIkaM pazyati, vimAnavareSu puNDarIkaM-zvetakamalamivAtipradhAnatvAt , kIdRzaM ?(taruNasUramaMDalasamappaha) udayamAnamUryamaNDalasya samAnA prabhA-kAntiryasya (dipamANasoha) dIpyamAnazobhaM (uttamakaMcaNa MISAPANIRAHMARATHIRAANILAMPARANAGARILAINIIMPERIALIRAILERTAINA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in zrIkalpa- kaumudyAM 3kSaNe // 60 // mahAmaNisamUha) pravaraiH suvarNamahAratnasamUhaiH (pavarateyaaTThasahassadipaMtanahappaIva) pradhAnAnAM tekAnAM-stambhAnAM aSTAdhikasa-| zrIvIrahasreNa dIpyamAnaM AkAzasya pradIpakaM, (kaNagapayaralaMbamANamuttAsamujjalaM) suvarNapatreSu lambamAnAbhirmuktAphalamAlAmiH dIpyamAnaM | (jalaMtadivadAma) dedIpyamAnAni lambitAni divyadAmAni-divyapuSpamAlA yatra (IhAvi(mi)ga) vRkAH, nAharA iti prasiddhAH P12 vimAna (usamaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarasaMsattakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaM) vRSabhAH turagA makarA narAH pakSiNaH sarpAH kinnarA-deva vizeSA ruravo-mRgabhedAH aSTApadAH camayoM gAvaH saMsaktAH-zvApadajIvavizeSAH kuJjarA vanalatA azokalatAH campakalatAdyAH padmalatAdyAH eSAM racanAmizcitram-atIvAzcaryakAri (gaMdhavopavajamANasaMpuSNaghosaM) gandharvANAM gItAnAM upavAdyamAnAnAM ca vAditrANAM pUrNo ghoSaH-zabdo yatra (niccaM) zAzvataM (sajalaghaNaviulajalaharagajiyasadANuNAiNA) jalasampUrNo megho militavAIlo vistIrNo yo meghastasya garjAvavat pratizabdayuktena (devaduMduhimahAraveNaM) devaduMdubhimahAzabdena (sayalamavi) samastamapi (jIvaloyaM) jIvalokaM (pUrayaMta) vyApnuvat , (kAlAgurupavarakudurukkaturukkaDajhaMtadhUvavAsaMgauttamamaghamaghaMtagaMdhudhuyAbhirAma) kRSNAguruH pravarakunduruSkaM-cIDaM turuSkaM-silakaM dahyamAno dhUpo dazAGgAdiH vAsAGgAni-sugandhakaraNopAyadravyANi eteSAmuttamena atisugandhena itastato vistRtena gandhenAbhirAmaM (nicAloaM) nityamudyotayuktaM (seyaM) zvetaM (seappabhaM) ujjvalA prabhA-kAntiryasya (suravarAbhirAmaM) devaimanoharaM, sambhRtatvAt , riktasya tu manoharatvAbhAvAt , (picchai sA saaovbhogNbrvimaannpuNddriiyN12)||44||(to puNa) tataH punaH sA trizalA trayodaze svapne (rayaNanikararAsiM) rakhanikararAziM pazyati,prakaTitaratnaputravizeSastaM,kIdRzaM? (pulagaveriMdanIlasAsagakakeyaNalohiyakvamaragayamasAragallapavA AMRPALIMPIRAMPAL HABIRull // 60 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra caritre 13-14 ratnanikarazikhinau zrIkalpa | laphalihasogaMdhiyahaMsagabbhaaMjaNacaMdappahavararayaNehiM ) vairaM-hIrakaH sasya-ratnavizeSaH candrakAntaH, zeSAH pulAkAdayo ratnakaumudyAM vizeSAH prasiddhAste ratnaiH (mahiyalapaidviyaM) mahItale pratiSThitaM-sthitamapi (gagaNamaMDalaMta) AkAzamaNDalasya prAntaM yAvat svakAntyA 3kSaNe (pabhAsayaMta) dIpayantaM (tuMga) uccaM, kiMpramANaM ?-( merugirisannikAsaM) meruparvatasamAnaM *picchai sA rayaNanikararAsiM13, // 61 // uman | // 45 // (sihiM ca) gayavarAhagAthAyAH antyapadasya grAhyatvAt tao puNatti padAgrAhyatvaM, ante ca sihimiti tu vizeSyapadaM, tena paunarutyAbhAvaH, tatakhrizalA caturdaze svapne (sihiM ca) zikhinaM-agniM pazyati. kIdRzaM sA ? (viuluJjala) vistIrNAH, atra prAkRtatvAt padavyatyayastena ujjvalena (mahughaya) ghRtena piGgalena ca-pItaraktena madhunA (parisiccamANa) pariSicyamAnA ata |eva (nidhUma) nidhUmA (dhagadhagAiya) dhagadhagAyamAnA (jalaMtajAluJjalAbhirAma) dIpyamAnA yA jvAlAstAbhirujjvalaM-dIptaM, ata evAbhirAmaM (taratamajogajuttehiM) ekA jvAlA uccA aparA uccatarA tato'pi cAnyA uccatamA iti taratamayogayuktaiH (jAlapayarehiM) jvAlAnAM prakaraiH-samUhaiH (aNNuNNamiva aNuppaiNaM) parasparamanuprakIrNamiva, tasya jvAlA spardhayA'nyo'nyaM pravizatIvetyarthaH, apicchai (jAluJjalaNagaaMbaraMva) jvAlAnAmUrdhvajvalanakaM tena jvAlojjvalakena (katthai) kutracit pradeze ambaramAkAzaM (payaMta) pacantamiva, abhraMlihAmi lAmirAkAzaM paktuM samudyatamivetyarthaH (aivegacaMcalaM) ativegena caJcalaM,14 // 46 // (ime) imAna (eArise) etAdRzAn (subhe) kalyANakArakAn (some) umA-kIrtistayA sahitAn (piyadasaNe) vallabhadarzanAn (surUve) zobhanasvabhAvAna (suviNe) gajAdisvamAn (sayaNamajjhe) nidrAmadhye (daLUNa) dRSTvA (paDibuddhA) jAgaritA (araviMdaloyaNA) kamalalocanA trizalA (harisapulaiaMgI) harSeNa romAJcitazarIrA / iha prastAvAdAgataM sarvatIrthakaramAtRNAM svamadarzanaM sUtra MPARAMME // 61 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM / 3kSaNe // 62 // kAra Aha-ee caudasa sumiNe sahA pAsei titthayaramAyA / jaM syaNi vakkamaI, kucchisi mahAyaso arahA ||1|| || 47 // *tae NaM sA tisalA khattiyANI ime eyALave urAle caudasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA samANI haTTatuTTha jAva hiyayA dhArAhayakayaMbapupphagaMpiva samussasiaromakUvA suviNuggahaM karei karitA sayaNijAo abbhuTThei, abhuTThittA pAyapIDhAo paccoruhai, paccoruhittA aturiyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiyAe rAyahaMsasarisIe gaIe (jeNeva | siddhatthe vattie) yatra siddhArthakSatriyaH *teNeva uvAgacchai (uvAgacchittA) tatropAgatya (siddhasthaM khattiyaM tAhiM iTThAhiM) siddhArtha kSatriyaM prati prazastaguNasahitAmiH iSTAbhiH (kantAhiM) vAJchitAdibhiH (piyAhiM) dveSara hetAbhiH (maNuSNAhiM ) manoharAmiH (maNoramAhiM ) manaH priyAbhiH (urAlAhiM ) madhuradhvanivarNoccArAdiyuktAbhiH (kallANAhiM) samRddhikarImiH (sivAhiM ) upadravaharIbhiH (ghaNNAhiM) dhanaprApikAbhiH (maMgallAhiM) anarthapratighAtinIbhiH (sassirIAhiM) alaGkArAdizobhAvatIbhiH (hiayagamaNi hiM) komalatvasubodhatvAdibhiH hRdayaMgamAbhiH (hiyayapalhAyaNijAhiM) hRdayAlhAdikAbhiH (miumahuramaMjulAhiM) alpA| kSarA bahvarthAH madhurAH - zravaNasukhakAriNyaH maJjulA - lalitapadavarNamanoharAzca, evaMvidhAbhiH (girAhiM) vANIbhiH (saMlavamANI saMlavamANI) jalpantI 2 (paDibohera) jAgarayati ||48 || (tae NaM) tato jAgaraNAnantaraM (sA tisalA khattiANI ) sA trizalA kSatriyANI (siddhattheNaM raNNA) siddhArthena rAjJA ( agbhaNuSNAyA) AdiSTA (samANI) satI (nANAmaNikaNagarayaNabhatticittaMsi ) anekajAtInAM maNikanakaratnAnAM racanAbhicitrite ( bhaddAsaNaMsi) bhadrAsane (nisIyai) upavizati (nisIttA) upavizya ca *AsatthA vIsatthA suhAsaNavaragayA (siddhatthaM gvattiyaM) siddhArtha kSatriyaM (tAhiM) tAbhiH pUrvavyAvarNitAbhirvANImiH zrIvIra caritre siddhArthajAgaraNaM // 62 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe zrIvIra caritre siddhArthasyAnandaH // 63 // MARNALINIORAINEDAININE *iTThAhiM jAva saMlavamANI saMlavamANI (evaM vayAsI) evaM vadati sma // 49 // *evaM khalu ahaM (sAmI) he svAmin ! (aJja ! taMsi tArisagaMsi sayaNijjaMsi vaNNao jAva paDibuddhA, taMjahA-gaya usabha0 gAhA // 1 // taM eesiM sAmI urAlANaM |caudasaNhaM mahAsumiNANaM ke manne kallANe phalavittivisese bhavissai) adyAhaM caturdaza mahAsvamAn dRSTvA jAgaritA tadeteSAM | mahAsvamAnAM kalyANakArI phalavRttivizeSaH ko bhaviSyati ? // 50 // (taeNaM) tataHse (siddhatthe rAyA) siddhArtho rAjA (tisalAe khattiyANIe) trizalAyAH kSatriyANyAH (aMtie) pArve (eyamalaiM) etamartha svamadarzanalakSaNaM (succA) zrutvA karNAbhyAM (nisamma) cittenAvadhArya haTThatuTThacitte ANadie pIimaNe paramasomaNassie harisavasavisappamANahiyae dhArAhayanIvasurabhikusumacaMcumAlaiyaromakUve (te sumiNe) tAn svamAn (ogiNhei) citte gRhNAti *te sumiNe (ogiNihattA) gRhItvA ca (Iha) uttamaphalavicArarUpAM (aNupavisai) vicArayati (aNupavisittA) vicArya ca (appaNo) AtmIyena (sAhAvieNaM) svabhAvotpannena (maiputvaeNaM) matipUrvakena (buddhiviNNANeNaM) buddhivijJAnena (tesiM sumiNANaM) teSAM svamAnAM (atthuggaha) phalanizcayaM (karei) karoti (karittA) kRtvA ca (tisalaMgvattiANi) trizalAM kSatriyANI (tAhi) | vizeSaNopetAbhiH *iTThAhiM jAva maMgallAhiM miyamaharasassirIyAhiM (vaggRhiM) vANIbhiH (saMlavamANe saMlavamANe) jalpan2 (evaM vayAsI) evaM vadati sma // 51 / / (urAlA NaM devANuppie !) he devAnupriye:-devAnAMvallabhe! tvayA udArAdivizeSaNAH | (sumiNA diTThA) svapnA dRSTAH, teSAmidaM phalaM zRNu *evaM sivA dhannA maMgallA sassiriyA AruggatudvidIhAuyakallANa[gra0300] maMgalakAragANaM tume devANuppie! sumiNA diTThA,taMjahA-(atthalAbho) arthasya-maNikanakaratnAdeH *devA E RINAUTHEMAMALINEmally %3D Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aimirma' A zrIkalpakaumudyAM PI zrIvIra caritre siddhArthoktaM svamaphalaM // 64 // HAITHILO PAN Nuppie (bhogalAmo0) bhogasya-zabdAdeH (puttalAbho) patrasya (sukkhalAbho0) sukhasya (rajalAmo0) rAjyasya svAmya1mAtya2 suhRt3 koza4 rASTra5 durga6 balAni ceti saptAGgasya ca lAbho bhaviSyati, (evaM khalu) evaM prakAreNa (tume devANuppiye) | he devAnupriye ! tvaM (navaNhaM) navasu (mAsANaM) mAseSu (bahupaDipuNNANaM) bahupratipUrNeSu (aTThamANaM rAiMdiyANa) sArdhasasadivasAdhikeSu (viikaMtANaM) atikrAnteSu (amhaM kulakeu) asmAkaM kulaketu-cihnadhvajamiva (amhaM kuladIvaM) amha kule tyasya sarvatra sambandhAddIpaM prakAzakatvAt maGgalakaratvAca (kula pavayaM) parvataM aparAbhavanIyasthiratvAt (kulavaDisayaM) mukuTaM (kulatilayaM) tilakaM zobhAkaratvAt (kulakittikaraM) kIrtikara (kulavittikara) vRttikara, nirvAhakaratvAt (kuladiNayaraM) dinakarasUryam udyotakaratvAt (kulAdhAraM) AdhAra pRthvIvata (kulanaMdikara) samRddhikaratvAt (kulajasakara) sarvadivakhyAtikaraM (kulapAyava) vRkSaM AzrayaNIyacchAyatvAt (kulavivaddhaNakara) vividhaiH prakAraiH vRddhikaraM (sukumAlapANipAya) sukumAlapANipAdAdivizepaNopetaM *ahINasaMpuNNapaMciMdiyasarIraM lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM mANummANappamANapaDipuNNasujAyasavaMgasuMdaraMgaM,sasisomAkAraM kaMtaM piyadaMsaNaM surUvaM (dArayaM) putraM (payAhisi) prajaniSyasIti // 25 // (sevia NaM) so'pi ca (dArae) | putraH (ummukkabAlabhAve) unmuktabAlasvabhAvaH (vinAyapariNayamitte) vizeSeNa jJAtaM vijJAtaM sarvAzeH pariNatamAtra vyApta yasya(juvaNagamaNupatte) krameNa yauvanakamanuprAptaH san (saro) dAnAGgIkArAbhyAM (vIre) vIraH saGgrAmataH (vikate) vikrAntaH| paramaNDalAkramaNataH (vicchiNNaviulabalavAhaNe) ativi tIrNAni balaM-senA gavAdivAhanAni ca yasya (rajjavaI rAyA) rAjyapatI rAjA (bhavissai) bhaviSyati // 56 / / (taM orAlA NaM tume devANuppie!) tatastvayA he devAnupriye ! udArAH-pradhAnA IPATHIHINAHINICIAL l al Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3 kSaNe // 65 // svamA dRSTAH (duccapi) evaM vAradvayaM (tacaMpi) vAratrayaM vA (aNuvUhai) kathayati, (tae NaM) tataH (sA tisalA skhattiyANI) sA trizalA kSatriyANI (siddhatthassa raNNo aMtie) siddhArtharAjasya pArzve (etamaTThe succA) etadarthaM zrutvA nisamma haTThatuTThA (jAva) yAvat *hiyayA (karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTu ) hastayugmayojanarUpaM aJjaliM mastake kRtvA ca ( evaM vayAsI) evaM kathayati sma || 54 // * evameyaM sAmI ! tahameyaM sAmI ! avitahameyaM sAmI ! asaMdiddhameyaM sAmI ! icchiyameyaM sAmI ! paDicchiyameyaM sAmI ! icchiapaDicchiyameyaM sAmI ! (sacce NaM esamaTUTThe) satya eSaH svamavicAralakSaNo'rthaH (se jaheyaM tubbhe) yathA yUyaM (vayaha) vadadha (itikaTTu ) iti kathayitvA (te sumiNe) tAn svamAn (samma) samyak prakAreNa hRdaye (paDicchai) dharati (paDicchittA) dhRtvA ca (siddhattheNaM raNNA) siddhArtharAjena (anbhaNuSNAyA) AdiSTA satI ( nAnAmaNirayaNabhatticittAo) nAnAmaNikanakaratnacitrAt (bhaddAsaNAo anbhuTThei) bhadrAsanAdabhyuttiSThati (anbhuTThettA) abhyutthAya ca yAvat *aturiyamacavalamasaMbhaMtAe avilaMbiAe (rAya haMsasa risIe gaIe) rAjahaMsasadRzayA gatyA (jeNeva ) yatra (sae) svakIyaM (sayaNijje) zayyA ( teNeva ) tatraiva (uvAgacchai) Agacchati (uvAgacchittA) Agatya ca (evaM vayAsI) evaM kathayati sma // 55 // *mA mete (uttamA) uttamAH svarUpataH (pahANA) pradhAnAH- prakRSTaphaladAyakAH (maMgallA sumiNA) maGgalakArakA ete mahAsvamAH *diTThA (annehiM pAvasumiNehiM) anyaiH pApasvagairmA (paDihammissaMti) pratihanyatAM (itikaTTu ) itikRtvA ( deva yagurujaNa saMbaddhAhiM) devagurujanasambandhinIbhiH (pasatthAhiM) uttamAbhiH (maMgallAhiM) maGgalyAmiH ( dhammiyAhiM) dhArmikAbhiH (laTThAhiM ) pradhAnAmiH (kahAhiM) kathAbhiH zrIvIra caritre svama jAgarikA // 65 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 66 // | (sumiNajAgariaM) svamAnAM rakSArtha jAgarikAM (jAgaramANI) jAgaramANI-kurvatI (paDijAgaramANI) tAneva svapnAn | zrIvIranidrAnivAraNena rakSantI (viharai) tiSThati // 56 // (tae NaM) tataH (siddhatthe) siddhArtho rAjA vattie (paccUsakAlasamayasi)| caritre prabhAtakAlasamaye (koDaMbiyapurise) sevakapuruSAn (sahAvei) AkArayati (sahAvittA) AkArya ca (evaM vayAsI) evaM katha-IN nagarazomA yati sma // 57 // (khippAmeva) zIghrameva (bho devANuppiA) bho devAnupriyAH (aja savisesaM) adya vizeSakAryadinatvAt vizeSataH (vAhiriaM) bAhyAM (uvaTThANasAlaM) AsthAnasabhAM (gandhodayasitta) gandhodakena siktAM (suia) pavitrAM (saMmajia) kacavarakarSaNena (uvalita) upaliptAM chagaNAdinA *sugandhavarapaMcavaNNapuSphovayArakaliaM kAlAgurupavarakuMdurukaturukkaDajhaMtadhUvamaghamaghaMtagaMdhudhuyAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavahibhUaM, IdRzAM AsthAnasabhA (kareha) kuruta svayaM, (kAraveha) kArayatA'nyaH (karittA kAravittA ya) kRtvA kArayitvA ca (sIhAsaNaM rayAveha) siMhAsanaM racayata (rayAvittA) raca-IN yitvA ca (mameyamANattiyaM) etAM mamAjJAM (khippAmeva) zIghrameva (paJcappiNaha) pratyAgatya kathayata // 58|| (tae NaM te) tataste (koDubiapurisA) kauTumbikapuruSAH (siddhattheNaM raNNA) siddhArtharAjena (evaM vuttA) evamuktAH (samANA) santo (haDa jAva hiyayA) hRSTatuSTAdivizeSaNopetAH (karayala jAva ka1) mastake aJjaliM kRtvA *evaM sAmitti (ANAe viNaeNaM) | AjJayA vinayena ca (vayaNaM) vacanaM yathA he svAmin ! yad yUyamAjJApayata tat tathaiva avazyaM vayaM kurma iti (paDisuNaMti) prati zRNvanti-aGgIkurvanti (paDisuNittA) pratizrutya ca (siddhatthassa khattiyassa) siddhArtharAjasya (aMtiAo) samIpAt *pa| DinikkhamaMti (paDinikkhamittA) nirgatya jeNeva bAhiriA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchati, teNeva uvaa-D|||66|| S Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 67 // zrIvIra caritre siddhArthasnAnAdi BIHARITA MARATIBIPINITIATIHARANIRUITMEIIMSHIKARI gacchitsA khippAmeva savisesaM bAhiriyaM uvaTThANasAlaM gaMdhodagasitaMjAva sIhAsaNaM rayAviti (rayAvittA) tat sarva tathaiva kRtvA jeNeva siddhatthe khattie teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA karayalapariggahiraM dasanahaM sirasAvat matthae aMjaliM kaTu (siddhatthassa khattiassa) siddhArtharAjasya (tamANatti paJcappiNaMti) tAmAjJAM pratyarpayanti-he svAmin ! yuSmadAdiSTaM kAyamasmAbhiH kRtamiti kathayanti // 59 / / (tae NaM siddhatthe gvattie) tataH siddhArthaH kSatriyaH (kallaM pAuppabhAyAe) kalye prakAzaprabhAtAyAM (rayaNIe) rajanyAM (phulluppalakamalakomalummIliyammi) vikasvarapamAnAM kamalAnAM ca mRgavizeSANAM komalAni patrANi nayanAni conmIlanti-vikasanti yasmin (ahApuMDure) atha-rAtrivibhAtAnantaraM paNDureujjvale (pabhAe) prabhAte (rattAsogappagAsakiMsua) raktAzokavRkSasya prakAzaH-kAntisamUhaH palAzavRkSapuSpaM (suamuhaguMjaddharAgabaMdhujIvaga) zukacaMcuguJjArddharAgaH puSpavizeSaH baphuriA itiloke (pArAvayacalaNanayaNaparahuasurattaloaNajAsuaNakusumarAsihiMgulaniarAtirearehaMtasarise) pArApatapAdalocane kokilasya atirakte locane japAkusumarAziH hiGgulasamUhattata etebhyotirekeNa-adhikatvena zobhamAne sati (kamalAyarasaMDayohae) padmasarovarAdiSu kamalavanAnAM vibodhake-vikAzake (uThiaMbhi sUre) udgate sUrye (sahassarassimmi) sahasrakiraNe (diNayare) dinakare (teasA jalaMte) kiraNena dedIpya|mAne (tassa ya) tasya sUryasya ca (karapaharAparaddhammi) kiraNAnAM prahArairaparAddhe-vinAzite (aMdhayAre bAlAyavakuMkumeNaM) andhakAre sati taruNasUryAtapakuGkamena (khaciaba jIvaloe) pItaraktIkRte iva jIvaloke (sayaNijjAo) zayyAyA (abbhuDhei) abhyuttiSThati // 60 // (anbhudvittA) abhyutthAya ca (pAyapIDhAo) pAdapIThAt (paccorahai) uttarati (paccoruhittA) // 67 // E S Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 68 // uttIrya ca ( jeNeva ) yatraiva ca (aTTaNasAlA) parizramakaraNazAlA (teNeva uvAgacchai) tatraivopAgacchati (uvAgacchittA) | upAgatya ca (aTTaNasAlaM aNupavisai) aTTanazAlAmanupravizati (aNupavisittA) pravizya ca (aNegavAyAmajoggavaggaNavAmaddaNamallajuddhakaraNehiM) anekAni parizramakaraNAya joggatti abhyAsaH valganAni - anyo'nyaM bAhupramukhAGgamoTanAni mallayuddhAni prasiddhAni karaNAni - aGgabhaGgavizeSAstaiH kRtaiH (saMte ) sAmAnyaprakAreNa zrAntaH (parissaMte) sarvAGgAvayaveSu parizrAntaH sana ( sayapAgasahassapAgehiM) zatavArAn vividhauSadhIrasaiH pakkaiH yadvA zatasuvarNavyayena pakkaiH, evaM sahasrapAkairapi (sugaMdhavaratilamAiehiM ) sugandhavaratailAdibhiH, AdizabdAt ghRtakastUrIkarpUrodakAdibhizra, kIdRzaiH 1 ( pINaNijjehiM ) rasarudhirAdidhAtu| samatAkaraNaiH (dIvaNijehiM) udarAgnidIpanIyaiH (mayaNijjehiM) kAmavRddhikaraiH (vihaNijjehiM) mAMsavRddhikaraiH (dappaNijjehiM) balavRddhikaraiH (sadviMdiyagAyapalhAyaNijjehiM) sarvendriyANAM sarvagAtrANAM ca sukhotpAdakaiH, IdRzaistaiH (anbhaMgie) abhyaGgitaH - marditaH (samANe ) san (tilacammaMsi) tailacarmaNi ( niuNehiM ) upAyacaturaiH (paDipuNNapANipAyasukumAlakomalatalehiM purisehiM) pratipUrNasya hastapAdasya atyantasukumAlatalaiH puruSaiH, atra kiraNAvalIkAraiH prANyaGgadvandve'pi pANipAdAnAmiti prayogo likhitaH sa tu mukhanAsikAbhyAmityAdIn bhASyAdiprayogAnanusRtya bodhyaH, subodhikAkArasya tu tacci - | ntyatvena likhanaM bhASyAdyajJAnamUlakamiti ( abhaMgaNaparimaddaNuddalaNakaraNaguNanimmAehiM ) tailAdibhirbrakSaNaM parimarddanaM - tailasya | mardanaM udvalanaM-tailasya bahiH karSaNaM eteSAM karaNe ye guNavizeSAsteSu sadA kRtAbhyAsaiH (cheehiM ) prastAvaH dvisaptatikalApaNDi - tairvA ( dakkherhi) kAryANAM zIghrakArakaiH (paTThehiM) aGgamardakAnAmagrasaraiH (kusalehiM) mardanakaraNakuzalaiH (mehAvIhiM) navanavavijJAna zrIvIracaritre siddhArthasnAnAdi 11 & 12 11 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 69 // zrIvIra caritre siddhArthasnAnAdi grahaNasamarthaH (aTThIsuhAe) asthisukhakarayA (maMsasuhAe) mAMsasukhakarayA (tayAsuhAe) tvacAsukhakarayA (romasuhAe) romasukhakarayA (caubihAe) evaMvidhayA caturvidhayA (suhaparikammaNAe) sukhakarayA aGgazuzrUSayA mardanena (saMvAhie) marditaH (samANe) san (avagayaparissame) apagataparizramaH (aTTaNasAlAo) aTTanazAlAtaH (paDinikkhamai) pratiniSkAmati | // 61 // (paDinikvamittA) pratiniSkramya ca (jeNeva) yatraiva (majaNaghare) snAnagRhaM (teNeva uvAgacchai) tatropAgacchati | (uvAgacchittA) tatropAgatya ca (majaNagharaM aNupavisai) majanagRhamanupravizati (aNupavisittA) anupravizya ca (samutta-| jAlAkulAbhirAme) muktAphalamAlAjhumbanakAdisahitena gavAkSeNa vyApte'bhirAme ca (vicittamaNirayaNakuTTimatale) vicitramaNiratnairbaddhabhUmibhAge (ramaNijje) manohare (phANamaMDavaMsi) IdRze snAnamaNDape (nAnAmaNirayaNa bhatticittaMsi) nAnAmaNiratna| racanAvicitre snAnapIThe (suhanisaNNe) sukhenopadiSTaH san (pupphodaehi ya) puSparasamitraiH (gaMdhodaehi a) zrIkhaNDAdirasamitraiH (uNhodaehi a) uSNodakaiH (suhodaehi a) pavitratIrthAdisthAnAnItaiH (suddhodaehi a) svabhAvanirmalaiH, evaMvidhairanekaprakArairudakaiH (kallANakaraNapavaramajaNavihIe) kalyANakaraNena pradhAnena snAnavidhinA (majjie) snAtaH (tattha) tatra-snAnAvasare (kouasaehiM) kautukAnAM-rakSAdInAM zataiH (bahuvihehiM) bahuvidhaiH-bahuprakAraiH (kallANagapavaramajaNAvasANe) | kalyANakAripradhAnamajjanasyAnte (pamhalasukumAlagaMdhakAsAialUhiaMge) atisUkSmaromayuktA ata eva sukumAlA sugandhA maJjiSTAdikaSAyaraktA yA zATikA tayA rukSitAMgaH (ayasumahagghadUsaravaNasusaMvaDe) malamUSakAdibhI rahitaM bahumUlyaM pradhAnavasvaratnaM parihitaM yena, (sarasasurabhigosIsacaMdaNANulittagatte) sarasayuktasugandhagozIrSacandanena kRtagAtrAnulepaH Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra Ho caritre zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 70 // siddhArthasnAnAdi (suimAlAvaNNagavilevaNe) pavitrapuSpamAlAmaNDanakArikumAdivilepanaH (AviddhamaNisuvaNNe) parihitaratnasuvarNAbharaNaH (kappiyahAraddhahAratisarayapAlaMbapalaMbamANakaDisuttasukayasobhe) yathAsthAnasthApitaiH aSTAdazasarikahAranavasarikArddhahAratrisarikalambamAnamuktAphalajhumbanakakaTyAbharaNAdibhiratyantakRtazobhaH (piNaddhagevije) parihitakaMThAmidhAnakaNThAbharaNaH (aMgulijagalaliyakayAbharaNe) aGgulyAbharaNaM zobhamAnapuSpAdikezAbharaNaM ca yasya (karakaDagatuDiyathaMbhiyabhue) pradhAna| valayabAhurakSakAdibhiH stambhitabhujaH (ahiaruvasassirIe) adhikarUpeNa sazobhaH (kuMDalaujjoiANaNe) kuNDalAmyAmu. yotitamukhaH (mauDadittasirae) mukuTena dIptamastakaH (hArotthayasukayaraiavacche) hAreNAcchAditaprekSakaharSakarahRdayaH (muddi ApiMgalaMgulIe) mudrikAmiH pittavarNAGgulikaH (pAlaMbapalaMbamANasukayapaDauttarije) dIryeNa pralambamAnena vastreNa suSTu | kRtottarAsaGgaH (nANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihaniuNociyamisimisiMtaviraiasusiliTThavisiTThalaTTha AviddhavIravalae) nAnAmaNisuvarNaratnairdIptAni bahumUlyAni mahApuruSayogyAni vA atinipuNavijJAninA parikarmitAni dedIpyamAnAni nirmitAni suyojitasandhIni anyebhyo'tiviziSTAni pradhAnAni IdRzAni parihitAni vIravalayAni yena, yaH kazcid | vIrAbhimAnI sa mAM jitvA imAni mocayitvitisparddhayA dhRtAni (kiM bahuNA) bahuvarNena kiM 1 (kapparukkhae) yathA kalpavRkSaH *ceva (alaMkiyavibhUsie) patrAdibhiH alaGkato vibhUSitazca puSpaphalAdibhistathA (nariMde) rAjApi mukuTAdibhiralaGkRto vibhUSitazca vastrAdibhiH, IdRzo narendraH (sakoriMTamalladAmeNaM) koriMTavRkSapuSpagucchayuktaH puSpairmAlyaizca sahitena (chatteNa) chatreNa (dharijamANeNaM) dhriyamANena (seavaracAmarAhiM) zvetaiH pradhAnacAmaraiH (udhubamANIhiM) vIjyamAnaizca virAjitaH, LIBHITIAHILIPPIRIS HINDIPALITAPAI UPAIHIRUPIAHILOPHILE HAMARCHINESHARINCaintain bahumUlyAni mahApuruSayogyAni vAtAvaraiasusiliDavisila tAni suyojitasandhIni // 70 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa PANDE kaumudyAM zrIvIra caritre siddhArthasnAnAdi 3kSaNe // 71 // RI AmamimIIMPARIHANIMOTI AARTI (maMgalajayasaddakayAloe) maGgalabhRtajayajayazabdaH kRto lokairdarzane yasya, (aNegagaNanAyaga) anekaiH nijanijasamudA| yanAyakaiH (daMDanAyagarAIsara) svadezaciMtAkArakaiH rAjabhiH-maNDalAdhipaH yuvarAjaiH, yavatra kiraNAvalIkArairyuvarAjAna iti likhitaM tat samAsAntavidhiranitya iti pakSamabhyupagatya bodhyaM, cintyo'yamiti badana subodhikAlekhakastu tanyAyajJAnazUnyo mantavyaH, spaSTataramidaM vinayabhujaGgamayUryAmiti (talavaramADaMbiyakoDabiyamaMtimahAmaMtigaNayadovAriya) santuSTarAjyapradattapaTTadharaiH rAjasthAnIyaiH maDambAdhipaH kiyatkuTumbAdhipaH sAmAnyamantribhiH mantrimaNDalapradhAnaH jyotiSkaiH pratihAraiH (amaJcaceDapIDhamadanagaranigamasiDiseNAvaisatyavAhaasaMdhivAla) rAjyAdhiSThAyakaiH dAsaiH pArzvavartisevakaiH nagaravAsibhiH | lokaiH vaNigbhiH nagarapradhAnairvyavahAribhiH caturaGgasainyanAyakaiH sArthanAyakaiH lekhaprApakadUtaiH dezasandhirakSakaizca (saddhiM) sArdha (saMparivuDe) samparivRtto narapatiH majanagRhAt-snAnagRhAt pratiniSkAmati-nirgacchatIti yogaH,kIdRzaH? (dhavalamahAmehani| ggae iva gahagaNadippaMtarikvatArAgaNANa majjhe sasiva piadaMsaNe naravaI nariMde) vallabhadarzanaH, ka iva ?-dhavalamahAmeghamaNDalamadhyAnirgataH grahasamUhadIpyamAnatArAgaNAnAM madhye vartamAnaH candra iva, yathA meghavAdalAnirgato grahagaNAdiparivRtazcandraH | priyadarzanaH tathA so'pi, candratulyo narapatiH meghadavAIlatulyAt majanagRhanirgato gaNAditulyagaNanAyakAdiparivRtazca (naravaI nArade naravasahe narasIhe anbhahiarAyatealacchIe dippamANe majaNagharAo paDi nikvamai) narapatiH-narANAM rakSitA narendraH naravRSabhaH rAjyadhurAdharatvAt narasiMho duHsahaparAkramatvAt abhyadhikarAjatejolakSmyA-zobhayA dIpyamAnaH // 62 // (majaNagharAo paDinikvamittA) majanagRhAniSkramya ca (jeNeva) yatraiva (bAhiriyA) bAhyA (uvaTThANasAlA) AsthAna BHIMilillianS RAPHILIPPERIPASHIRAHARITAINERATIS HASINEMINARITAMINORMALE H AADISAnil // 71 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra caritre zrIkalpakaumudyA 3kSaNe // 72 // bhadrAsanaracanAdi | sabhA (teNeva uvAgacchai) tatropAgacchati (uvAgacchittA) upAgatya ca (sIhAsaNaMsi puratthAbhimuhe) siMhAsane pUrvasammukho (nisIai) upavizati // 63 // (nisiittA) siMhAsane pUrvAbhimukhaH upavizya ca (appaNo uttarapuracchime disIbhAe) | Atmana IzAnakoNe (aTTha bhaddAsaNAI) aSTau bhadrAsanAni (seavatthapaccutthuyAI) zvetavaskhairAcchAditAni (siddhatthayakayamaMgalovayArAI) zvetasarSapaiH kRtA maGgalArthamupacArAH-pUjAvizeSAH yeSu (rayAvei) racayati (rayAvittA) racayitvA ca | (appaNo adUrasAmaMte) Atmano nAtidUre nAtisamIpe (nANAmaNirayaNamaMDiyaM) anekaprakArairmaNiratnamaNDitA, ata eva (ahiapicchaNijja) adhikaM darzanayogyAM (mahagghavarapaTTaNuggayaM) bahumUlyAM pradhAnavastrotpattisthAne niSpannAM (sahapaTTabhattisayacittatANaM) atisUkSmapaTTasUtrasambandhI racanAzatairvicitrastAnako yasyAM (IhAmiausabhaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaM) pUrvavyAkhyAtaracanAbhizcitrAM, IdRzIM (ambhitari) AsthAnasabhAyA abhyaMtarabhAgavartinI (javaNiaM) yavanikA pariaMci iti loke (aMchAvei) bandhayati (aMchAvettA) bandhayitvA ca | (nANAmaNirayaNabhatticittaM) anekajAtInAM maNiratnAnAM racanAbhirvicitraM (attharayamiumasUragutthayaM) bhadrAsanasyopari | pUrvamAstarakaH tadupari ca mRdumasUrakaH-atisukumAla AstaraNavizeSastAbhyAmAcchAditaM (seyavatthapaccutthuyaM) tasyApyupari cA| bhogAvasthAyAM rajorakSArthamAcchAditaM (sumauaM) atisukomalaM (aMgasuhaphAsaM) zarIrasya sukhakArI sparzo yasya, ata eva | (visiTTha) viziSTaM (tisalAe khattiyANIe bhaddAsaNaM rayAvei) trizalopavezanayogyaM bhadrAsanaM racayati, racayitvA ca (koDaMbiyapurise saddAvei) sevakapuruSAn AkArayati (saddAvettA) AkArya ca (evaM vayAsI) evaM kathayati sa // 64 // (khippA MISTIPSID H INumaniantananmikaliNHINITISM USAININHAPURIRAHUBAPATINATISFINITIARPHILWAmailmanta In (aMgasuhaphAsa) bhadrAsanaM racayati, Kale (khippA // 72 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |zrIvIra caritre zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 73 // svapnapAThakAhAnaM ImiuminamIIHARImpimmi mamilimHOTI HARITA MANISHNA meva bho devANuppiyA!)bho bho devAnupriyAH zIghrameva (aTuMgamahAnimittasuttatvadhArae) puruSANAM dakSiNAGge strINAM ca vAmAGge | sphuraNaM zubhamityaMgavidyA1 svamAnAmuttamamadhyamAdhamavicAraH svapnavidyAra gRhagodhAkAkaghUkazRgAladurgAdInAM svaraparijJAnaM svaravidyA3 bhUmikampAdijJAnaM bhaumavidyA4 raktazyAmatilakalAJchanamapAdiparijJAnaM vyaJjanavidyA5 sAmudrikoktakaracaraNarekhAdiparijJAnaM lakSaNavidyA6 tArakavidhudutpAtAdiparijJAna-tArApAte prajApIDA,bhUkampe bhuuptikssyH| anAvRSTizca digdAhe, durbhikSaM dhuulivrssnne||1|| ityAdyutpAtavidyA7.grahAgAmudayAstamanAdiparijJAnaphala vicAraparijJAnaM aMtarikSavidyA8 ityAdyaSTabhedasya parokSArthajJApakamahAnimittazAstrasya sUtrArthayordhArakAn-pAragAn (vivihasatthakusale) anyeSvapi vividhazAstreSu kuzalAn (suviNalakvaNapADhae) evaMvidhAna sva. pnalakSaNapAThakAn paNDitAna (saddAveha) AkArayata (taeNaM te) tataste (koDubiapurisA) kauTumbikapuruSAH (siddhattheNaM raNNA) siddhArthena rAjJA (evaM vuttA) evamuktAH (samANA) saMto haTThatuchA jAva hiyayA (karayala jAva paDisuNeti) mastakeJjaliM kRtvA AjJayA vinayena ca vacanaM pratizRNvanti // 65 // (paDisuNittA) pratizrutya ca (siddhatthassa khattiyassa) siddhArtharAjasya (aMtiAo) samIpAt (paDinikAvamaMti) pratiniSkAmati (paDinikvamittA) niSkramya ca (kuMDapuraM nagaraM) kuNDagrAmaM nagaraM (majjhamajjheNaM) madhyamadhyena (jeNeva) yatraiva (suviNalakvaNapADhagANaM) svapnalakSaNapAThakAnAM (gehAI) gRhANi (teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA suviNalakvaNapADhae sahAviMti) tatropAgacchanti, upAgatya ca svapnalakSaNapAThakAn zandayanti // 66 // (taeNate) tataste (suviNalakAvaNapADhayA) svapnalakSaNapAThakAH (siddhatthassa khattiassa) siddhArtharAjasya (koDaMbiyapurisehiM) kauTumbikapuruSaH (sadAviyA) zabditAH (samANA) santaH (hadvatuTTha jAva hiyayA) || 73 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 3kSaNe // 74 // hRSTatuSTAH citte AnanditAH meghadhArAhatakadambavRkSapuSpamiva samucchritaromakUpAH (pahAyA) gRhe caivottamaM snAnaM, nadIsnAnaM tu madhyamam / kUpe pArthA'dhamaM snAnaM, taTAke naiva kArayet // 1 // tena gRhe eva snAtAH (kayavalikammA) nijanijagRheSu kRtadevapUjAH caritre (kayakouamaMgalapAyacchittA) duHsvapnAdipratighAtArtha kRtamapItilakAdikautukadadhikSitAdikamaGgalarUpaprAyazcittAH (suddha svamapATha kAgamana ppAvesAI) sabhAyAM vyavahAre ca, vairiSu zvazuraukasi / ADambarANi pUjyante, strISu rAjakuleSu ca // 1 // ata eva vicitrANi|N zvetAni ca rAjasabhApravezayogyAni (maMgallAI) maGgalakArINi (vatthAI pavarAI) pravarANi vastrANi (parihiA) parihitAni yaH (appamahagyAbharaNAlaMkiyasarIrA) bhArataH stokaiH mUlyato bahumUlyairAbharaNairalatazarIrAH (siddhatthaya) zvetasarSapAH (hariAliAkayamaMgalamuddhANA)durvAzca maGgalArtha kRtA mastake yaiH (saehiMragehehito)nijebhyoragRhebhyo (niggacchaMti)nirgacchanti, (niggacchittA) nirgatya ca (gvattiakuMDaggAmaM nagaraM) kSatriyakuNDagrAmanagara (majhamajheNaM) madhyaMmadhyena bhUtvA (jeNeva siddhatthassa raNNo) yatra siddhArtharAjasya (bhavaNavaravaDiMsagapaDiduvAre) mukhyagRhasya mUladvAraM (teNeva uvAgacchaMti) tatropAgacchaMti // 67 // (uvAgacchittA) tatropAgatya ca (bhavaNavaravaDiMsagapaDiduvAre) bhavanavarAvataMsakapratidvAre (egayao) ekatra (miti) milanti (milittA) militvA ca sarve sammatIbhavanti, sarvasammataM hi kArya kRtaM zreyaskaraM bhavati,na tu asammataM kRtaM, yataH-yatra sarve'pi netAraH, sarve paNDitamAninaH / sarve mahacamicchanti, tad vRndamavasIdati // 1 // atra dRSTAntaM kathayati, yathA kecana paMcazataM militAH subhaTAH anyo'nyaM asambaddhAH sevAnimittaM kasyacit rAjJaH pArzve gatAH, teSu ca vRddhaparIkSArtha rAjA mantriNA ca ekaiva zayyA preSitA, te ca laghutvavRddhatvAdivyavahArarahitAH ahamindratvaM prAptA anyo'nyaM vivAdaM kurvANAH // 74 / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre sumarapaMcazatI 3kSaNe IIIIIIIIIm sarveSAmasyAH paribhogo bhavatviti bujhyA zayyAM vicAle muktvA kRtatatsaMmukhapAdAH suptAH, prabhAte ca pracchanamuktapuruSaiH rAjJe yathAvat svarUpe kathite kathamete yuddhAdi kariSyantIti nirbhaya' niSkAsitAH iti / / tataste sarvassamatamekamagre kRtvA (jeNeva) yatra | (bAhiriA ubaTThANasAlA) bAhyopasthAnazAlA (jeNeva siddhatthe khattie) yatra ca siddhArtho rAjA (teNeva uvAgacchati) tatropAgacchanti (uvAgacchittA) upAgatya ca (karayalapariggahiaM) yAvanmastake'JjaliM kRtvA (siddhatthaM vattiyaM) siddhArthakSatriyaM 'dIrghAyubhava vRttavAn bhava bhava zrImAn yazasvI bhava, prajJAvAn bhava bhRtasatvakaruNAdAnaikazauNDo bhava / bhogADhayo bhava bhAgyavAn bhava mahAsaubhAgyazAlI bhava, prauDhazrIva kIrtimAna bhava sadA koTiMbharastvaM bhava // 1 // atra 'koTiMbhara' iti prayogastu saMjJAtvavivakSayA 'saMjJAyAM bhRtvi'tyAdinA khe vizvaMbharavat sAdhuH, evaM cintyatvena badana subodhikAkArastu vaiyAkaraNapravartakavivakSAjJAnavikalo bodhya iti / kalyANamastu nararAja ! sadA jayo'stu, vairikSayo'stu zivamastu dhanAgamo'stu / sabuddhirastu sutajanmasamRddhirastu, yuSmatakule gurujinezvarabhaktirastu // 2 // isyAdyAzIrvAdapUrvakaM (jaeNaM vijaeNaM) svadeze jayena paradeze vijayena ca (vaddhAviti) taM varddhasveti kathayanti // 68 // [mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNiziSyazrutasAgaraziSyazAntisAgarakRtAyAM kalpakaumudyAM tRtIyaH kSaNaH) MARATRANEND ||75 // RIKA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 4kSaNe // 76 // atha caturthaH kSaNaH zrIvIra caritre (taeNaM te) tataste (suviNalakkhaNapADhagA) svamalakSaNapAThakAH (siddhattheNaM raNNA) siddhArtharAjena (vaMdiyapUiyasa svamakAriyasammANiyA) vanditAH sadguNastutikaraNena pUjitAH puSpaphalavastrAbharaNAdidAnena satkAritAH abhyutthAnAdinA sanmAnitAH pAThakoktaM svapraphalaM AsanadAnAdinA (samANA) santaH (patteyaM2) pratyekaMra (puvannatthesu) pUrvasthApiteSu (bhaddAsaNesu) bhadrAsaneSu (nisIaMti) upavizanti // 68 // (tae NaM se siddhatthe khattie) tataH sa siddhArthaH kSatriyaH (tisalaM khattiyANi) trizalAkSatriyANI (javaNiaMtariyaM ThAvei) yavanikAmadhye sthApayati (ThAvittA) sthApayitvA ca (pupphaphalapaDipuNNahatthe) puSpaiH phalaizca-nAli| kerAdibhiH pratipUrNahastaH, yaduktam-"riktapANirna pazyecca, rAjJAnaM daivataM gurum / nimittajhaM vizeSeNa, phalena phalamAdizet // 1 // " IN (pareNaM) paramavinayena (te suviNalakavaNapADhae) tAna svamalakSaNapAThakAn (evaM vayAsI) evaM kathayati sma // 69 / / (evaM| khalu) evaM prakAreNa (bho devANuppiyA!) bho devAnupriyAH! (aja tisalA khattiyANI) adya trizalAkSatriyANI *taMsi tArisagaMsi jAva suttajAgarA ohIramANI2 ime eyArUve urAle (cauddasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA) imAn caturdaza mahAsvapnAn dRSTvA jAgaritA // 70 // (taMjahA) tadyathA-(gaya gAhA) gajavRSabhAdaya iti (taM eesiM) tata eteSAM (cauddasaNhaM mahAsumiNANaM) caturdazamahAsvapnAnAM (devANuppiyA) bho devAnupriyAH! *urAlANaM (ke) kaH *manne | (kallANe) kalyANakArI (phalavittivisese bhavissai) phalavizeSo bhaviSyati // 71 / / (taeNaM te suviNalakkhaNapADhagA) // 76 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R bhIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 77 // zrIvIra caritre khAnapAThakAnAmekamatyaM A AAAAAAULATPARIRAMBALIDAPILIBRARARIANSAR tataste svapnalakSaNapAThakAH (siddhatthassa vattiyassa aMte) siddhArtharAjasya pArve (eyamaDhaM succA) enamartha zrutvA nisamma (haThThatuTTha jAva hiyayA) hRSTatuSTacittA jAtAH santaH (te sumiNe) tAn svamAn (ogiNhaMti) citte dharanti (ogiNhittA) dhRtvA ca (IhaM aNupavisaMti) zubhaphalarUpAM vicAraNAM kurvanti (aNupavisittA) kRtvA ca (annamanneNaM) paraspareNa (saddhiM)saha (saMcAleMti) vicArayaMti (saMcAlittA) vicArya ca (tesiM) teSAM (sumiNANaM) svapnAnAM (laTThA) prAptArthAH svabuddhyA (gahiaTThA) gRhItArthAH parAbhiprAyagrahaNAt (pucchiaTThA) pRSTArthAH saMzaye jAte sati (viNicchiyaTThA) nizcayIkRtArthAH ata eva (abhigayaTThA) sarvaprakAreNa jJAtArthAH santaH, yataH-jyotiSkaM vyavahAraM ca, prAyazcittaM cikitsitam / vinA zAstreNa yo brUyAt , tamAhurbrahmaghAtakam // 1 // tena (siddhatthassa raNNo purao sumiNasatthAI uccAremANA2) siddhArtharAjasyAne svapnazAstrANyucarantaH2 *siddhatthaM khatti (evaM vayAsI) evaM vadanti sma, yathA divasakRtakAryataH1 zravaNataH2 darzanataH3 vAtapittAdivikArataH4 svabhAvataH5 cintAtaH6 emiH SaDbhiH prakAraiH zubho'zubho vA dRSTaH svapno niSphalo bhavati1 devatAdidattaH1 dharmaprabhAvataH2 pApaprabhAvataH3 ebhitribhiH prakAraiH zubho'zubho vA svapnaH phalado bhavati2, evaM svapnAnAM nava prakArAH santi, tathA rAtreH prathamaprahare dRSTaH svapno varSeNa dvitIyaprahare SaDbhirmAsaiH tRtIyaprahare tribhirmAsaiH caturthe prahare ekena mAsena ghaTikAdvayarAtrau dazabhirdinaiH sUryodaye tasminneva dine svamaH phalati3 tathA svapnoparisvamaH jaJjAlamiti AdhivyAdhibhidRSTaH malamUtrAdivAdhAdibhiH dRSTaH svapno niSphala-4 yo dharmavAn sthiracitaH samadhAtuH jitendriyo dayAlustasya svapnaH prAyaH vAJchitArthasiddhikaraH5 azubhaH svapnaH kasyApi na zrAvyaH, yadi ca rAtriH syAttadA supyata eva, zubhaH svapno gurvAdikAnAM zrAvyaH, yadi MITHILINSAHITIRLIAMENT elianimantiMITRAItihinmalI I AMurtalum r amme // 77 A Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIracaritre khama phalAni zrIkalpa-|zrAvaNayogyo na bhavati tadA gokarNe'pi kathanIyaH6 zubhaM svapnaM dRSTvA na supyate, yadi ca supyate tadA tasya phalaM na prApyate, tena kaumudyAM devagurustutigItAdimI rAtriratikramyA7 prathamaM zubhaM svapnaM dRSTvA pazcAdazubhaM pazyati tasyAzubhasya phalaM bhavati, na tu zubhasya, tathA 4kSaNe pUrvamazubhaM dRSTvA pazcAcchubhaM pazyati tadA zubhasya phalaM syAt, na tvazubhasya8,svapne mnussysiNhhstiturnggmvRssbhgosiNhiiprmukhaiyojitrthaa|| 78 // rUDho gacchati sa rAjA bhavati9 svapne yaH sUryacandrayorvimbaM gilati samudraM ca pibati sa jAtihIno dIno'pi samudraparyantapRthivyA rAjA |syAt , dRSTaM tu dhanadhAnyaputrAdilAbhadaM syAt 10 svame yaH zvetagajArUDho nadItaTe zAlibhojanaM karoti sa jAtihIno'pi smasta pRthivyA rAjA syAt 11, svapne yaH gajAzvavAhanAsanagRhavastrAbharaNamaNimuktAphalasuvarNarUpyasarvadhAtupAtrazastrAdInAM gamanaM pazyati | tasya rAjabhayaM zoko bandhuvirodho dhanahAnimahattvahAnirmaraNAntakaSTaM ca syAt 12 svapne nijabhAyA haraNe dRSTe dhananAzaH parAmave klezaH, gotrastrINAM haraNe parAbhave ca vadhavandhau syAtAM13, svapne yaM zvetaso dakSiNabhujAyAM dazati sa paJcarAtreNa suvarNasahasraM prAmoti14 svapne nijazayyopAnadAdInAM haraNe dRSTe sati strI priyate svazarIre ca niviDA pIDA syAt 15 svapne manuSyasya masta-| kabhakSaNe rAjyaM caraNabhakSaNe suvarNasahasraM mAMsabhujabhakSaNe paJcazatIM suvarNAnAM prAmoti16 svapne dvArArgalAparighazayyAdolApAdukA|gRhAdInAM bhaGge dRSTe strInAzaH syAt17 svapne samudrasarovarajalasampUrNanadImitramaraNe dRSTe acintitaM puSkalaM ca dhanaM prApnoti |18 svapne chagaNayuktaM kaluSaM auSadhayuktaM cAtyuSNaM jalaM pibati so'tIsArarogeNa mriyate19 svapne devapratimAyAH pUjAsnAtranaivedyAdikaDhaukanAdike kRte dRSTe ca sarvato dhanavRddhiH sarvArthasiddhizca syAt 20 svapne svahRdaye kamale dRSTe kuSTharogavinaSTadehaH zIghaM mriyate21 vallIvalkalarajjusarpakaMcukIsvatantupramukhairveSTitaM zarIraM pazyati tasya maraNaM22 svapne azvinIkurkuTIkrauMcIpramukhe // 78 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIvIra kaumudyAM caritre khama 4kSaNe // 79 // phalAni prApte bhANDAgArayuktamadhurabhASiNIstrIlAbhaH23 dadhilAbhe dadhibhakSaNe vA arthaptAptiryazovRddhizca24 azokakaNavIrapuSpitapalAzazAlmalIvRkSAdike dRSTe zokaH25 nirbumAgnidarzane pAne dhUmapAne ca zubhaM26 siMhahastipuruSagrahAdayo yaM padbhyAM karSayanti sa bandhanAt mucyate, avandhanastu badhyate27 jihAzirazchede rAjyaM liGgacchede saubhAgyaM karNanAsikAchede maraNaM ca syAt28 svapne pracure ghRte dRSTe prApte vA yazaH syAt , kSIrAnena ca saha ghRte bhakSite zubhaM syAt, na tu ketrale bhakSite29 svame hastigovRSabhaprAsAdaparvataphalitavRkSAghArohaNe rAjyAdisukhasaMpatprAptiH30 svame devagurudugdhadadhitAmbUlavaskhAmamuktAphalacandanazaGkhadIpapuSpaphalakamalakanyAcchatradhvajAdInAM darzanaM zubhakRt31 AmrarAjAdanInAlIkerIkadalyAdayaH puSpitAH phalitAzca dRSTAH zubhAH32 svapne yaH prAsAdamAruhya bhute samudraM ca tarati sa rAjA syAt33 svapne yo roditi svayaM mRtaM ca pazyati parastriyA''liGgitaM pazyati sa sarvasukhalakSmI prApnoti24, svapne dugdhadadhighRtatailamadhukuGkumAdimiyaH svaM abhyaGgitaM pazyati tasya vyAdhirbhavati35 vamanamUtra| viSThAvIryarudhiramadirAdi paramAnAdi pibati vA tena lipyate vA tasya dhanavidyAvRddhirbhavati36 svapne sarpavRzcikakITakazvApadapakSiprabhRtibhirdaSTo hRdaye ca na bhItaH sa vittaM prApnoti37 ziraHkUrcazarIrAdInAM muNDane dRSTe rogeNa maraNaM syAt38, sarpagRhagodhAkarNazRgAlIkITikAdInAM karNapraveze dRSTe karNarogeNa mriyate39 svapne svadvApaTTakaghoTakagRhasvazarIrAdijvalane dRSTe'nargalalakSmIH prApnoti40, svapne yaH kazcinnAgavallIkarpUrAgurupuSpamantrAdIn dadAti tadA dhanaprAptiH41 svapne yadi parihitazvetavaskhA strI AliGgayati tadA tasya gRhe lakSmIrvasati42, raktakRSNavastradharA strI AliGgayati tadA rogo mRtyurvA bhavati43 pitRtarpaNavivAhAdyutsavazrAddhAdisAMvatvarikakRtyeSu bhojanaM karoti sa mriyate44 svapne hasite gAne vivAhAdyutsave ca zokaH, paThite klezaH, BHAmaree // 79 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHINI zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 8 // zrIvIracaritre khamaphalAni pravarttane nargane ca vadhabandhau ca syAtAM45, svapne devarAjahastituraGgagavAdIn muktvA kRSNaM sarva dRSTamazubhaM, karpAsa lavaNAsthibhasmAdIna muktvA zvetaM sarva zubhaM46, ye svamAH svaM prati dRSTAste svasya phaladAyakAH, ye ca paraM prati dRSTAste parasya phaladAyakAH syuH, na ca svasya47 kusvapne dRSTe devaguravaH pUjyanteta paH kriyate, yataH dharmaprabhAvAt duHsvapno'pi susvapnaH syAt48, tathA siddhAnte'pi-strI puruSo vA svapnamadhye ekaM mahAntaM kSIrakumbhaM madhukumbhaM vA pazyati, dRSTvA cotpATayati, utpATya casvamastake. Aropayati sa tasminneva bhave saMsArAntaM karoti1, strI puruSo vA yAvat hiraNyapuJja suvarNapuJja ratnapuJja hIrakapuJja vA pazyati dRSTvA ca taduparyArohati sa tasminneva bhave sidhyatira strI puruSo vA yAvat rUpyarAziM trapurAziM vA yAvat sa tasinneva bhave dvitIye vA bhave sidhyati3 strI puruSo vA yAvat ekaM mahat sarvaratnamayaM bhavanaM pazyati dRSTvA ca tatra svayaM pravizati praviSTaM cAtmAnaM manyate sa tasmibeva bhave siddhyati4 // 72 / / (evaM khalu devANupiyA!) tatra bho devAnupriyAH!-he rAjan (amhaM sumiNasatthe) asmAkaM svamazAstreSu (bAyAlIsaM sumiNA) dvicatvAriMzat svamAH sAmAnyaphalAH (tIsaM mahAsumiNA) triMzacca mahAsvAmA vizeSaphalAH (bAvattari savasumiNA) dvisaptatiH svapnAH (diTThA) kathitAH santi (tattha Na) tatra devANuppiyA (arahaMtamAyaro vA) arhanmAtaro vA (cakkavaTTimAyaro vA) cakravartimAtaro vA (arahaMtasi vA) (pra. 400) arhati (cakaharaMsi vA) cakravartini vA (ganbhaM vakkamamANaMsi) garbhe utpadyamAne sati (eesiM) eteSAM (tIsAe) triMzataH (mahAsumiNANaM) mahAsvapnAnAM madhyAt (ime) imAn (cauddasa mahAsumiNe) caturdaza mahAsvapnAna (pAsittANaM) dRSTvA (paDibujhaMti) jAgrati | | // 72 // (taMjahA) tadyathA (gaya gAhA) gajaM vRSabhaM yAvannidhUmAgnim / / 73 / / (vAsudevamAyaro vA) vAsudevamAtaro vA imallat MPIRITAPAINILAMBIPI inummitmentRIRINEmail MPRIL NAUTARIAHILAAPARI // 8 // . Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 81 // caritre svapnaphalAni (vAsudevaMsi gambhaM vakamANaMsi) vAsudeve garbhe utpadyamAne (eesiM cauddasaNhaM mahAsumiNANaM) eteSAM caturdazamahAsvapnAnAM madhyAt (annayare) anyatarAna (satta mahAsumiNe) sapta mahAsvapnAn (pAsittA NaM paDibujhaMti) dRSTvA pratibuddhayante // 74 // (baladevamAyaro vA) evaM baladevamAtaraH *baladevaMsi gambhaM vakkamamANaMsi eesiMcauddasaNhaM mahAsumiNANaM annayare (cattAri mahAsumiNe) caturo mahAsvapnAn (pAsittANaM paDibujhaMti) dRSTvA jAgrati // 75 / / evaM (maMDaliyamAyarovA) mANDalikarAjamAtaro'pi maMDaliyaMsi gambhaM vakamamANaMsi eesiM cauddasaNhaM mahAsumiNANaM annayaraM (egaM mahAsumiNaM pAsittANaM paDibujhaMti) ekaM mahAsvapnaM dRSTvA jAgrati // 76 // (ime yaNaM devANuppiyA) bho devAnupriya! (tisalAe khattiyANIe) trizalAkSatriyANyA ime (coddasa mahAsumiNA) caturdaza mahAsvapnAH dRSTAH (taM) tat (urAlA NaM) udArA *devANuppiyA tisalAe khattiANIe sumiNA diTThA (jAva maMgalakAragANaM) yAvanmaGgalakArakAH svapnA dRSTAH, yato | mahAsvapnAstato mahAphalAH yathA--(atthalAbho devANuppiyA! bhogalAbho0 puttalAbho0 sukkhalAmo0 rajalAbho devANuppiyA) arthabhogaputrasaukhyarAjyAdInAM lAbho bhaviSyati *evaM khalu devANuppiyA! tisalAkhattiyANI navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM addhaTThamANaM rAiMdiyANaM vaikaMtANaM tumheM kulakeuM kuladIvaM kulapavayaM kulavaDiMsagaM kulatilayaM kulakittikaraM kulavittikaraM kuladiNayaraM kulAhAraM kulanaMdikaraM kulapAvayaM kulataMtusaMtANavivaddhaNakara sukumAlapANipAyaM ahINapaDipuNNapaMciMdiyasarIraM lakkhaNavaMjaNaguNovaveaMmANummANapamANapaDipuNNasujAyasavaMgasuMdaraMga sasisomAkAraM kaMtaM piyadasaNaM surUvaM dArayaM payAhisi, trizalA kSatriyANI putra janiSyatIti sarva vyA PARALLPIRIHAR Multimanmainamaithilimmmmmmmmm TISHTHAIRAMIRSINHARIHARIHARIHARITAIN Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 4kSaNe // 82 // WALI B BIHA HSI APRITI R Immanoham INFIRMELOPM khyAtapUrvam / / 77|| *seviya NaM dArae ummukyAlabhAve vinAyapariNayamitte jubaNagamaNupatte sUre vIre vikate vi-|| | zrIvIracchinnavipulabalavAhaNe cAuraMtacakkavaTTI rajavaI rAyA bhavissai, pUrvavata (jiNe vA) jinaH-tIrthaGkaraH (tiloynaayge)| caritre trailokyanAyako (dhammavaracAuraMtacakkavaTTI) dharmavaracAturaMtacakravartI bhaviSyati / jinotpattau tu caturdazasvapnAnAM bhinnAni khana phalAni phalAni, yathA-caturdantahastinA catuSprakAradharmopadezakaH1 vRSabheNa bharatakSetre bodhibIjavApakaH2 siMhena kandarpAdiduSTahastibhajyamAnabhavyavanarakSakaH3 lakSmyA sAMvatsarikaM dAnaM davA tIrthakaralakSmIbhoktA4 puSpadAmnA trijagato mastake dhAryaH5 candreNa bhUmaNDale harSadAtA6 sUryeNa bhAmaNDalazobhitaH7 dhvajena dharmadhvajavibhUSitaH8 kalazena dharmaprAsAdazikharasthAyI9 padmasarovareNa devakRta| suvarNakamalasaJcArI10 samudreNa kevalajJAnaratnasthAnaM11 vimAnenAnuttaravimAnAntadevArAdhyaH12 ratnarAzinA ratnaprAkAramaNDitaH13 nirbumAgninA bhavyasuvarNanirmalakArI ca bhaviSyati14, caturdazarajjvAtmakalokAgrasthAtA bhaviSyatIti caturdazAnAM samudAyaphalaM // 79 / / *taM urAlANaM devANuppiyA! tisalAe gvattiyANIe sumiNA diTThA, jAva AruggatudvidIhAUkallANamaMgallakAragANaM devANuppiyA! tisalAe vattiyANIe sumiNA diTThA / / 80 // *tae NaM siddhatthe rAyA tesiM su-| miNalAvaNapADhagANaM aMtie eyamaDhe socA nisamma haTTatuTThacittamANaMdite pIyamaNe paramasomaNassie harisavasavisappamANahiae karayala jAva te sumiNalakAvaNapADhage evaM vayAsI // 81 / / evameyaM devANupiyA! tahameyaM devANuppiyA! avitahameyaM devANuppiyA ! icchiyameyaM paDicchiyameyaM0 icchiyapaDicchiyameyaM devANuppiyA! sacce NaM esamadve se jaheyaM tunbhe vayahattikaTu te sumiNe samma paDicchai, paDicchittA (te suviNalavaNapADhae) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 83 // PAHIN A m AIRSamMINIme mms tAn svapnapAThakAn (viuleNaM) vistIrNena (asaNeNaM) zAlyAdinA (pupphavatthagaMdhamallAlaMkAreNaM) agrathitapuSpaiH vastrairga zrIvIradheH-vAsacUrNaiH mAlyaiH-puSpamAlAbhiralaGkAraiH-AbharaNaiH (sakkArei) satkArayati, vinayocitavacanAdipratipattyA ca (sammANei) caritre sanmAnayati, *sakAritA sammANittA (viulaM jIviyArihaM) ativistIrNa janmaparyantanirvAhayogyaM (pIidANaM) harSadAnaM svamapATha(dalai) dadAti (dalahattA) dattvA ca (paDivisajei) teSAM gRhe preSayati // 82 // (tae NaM) tataH se (siddhatthe khattie) kasatkAra siddhArthaH kSatriyaH (sIhAsaNAo anbhuTei) siMhAsanAdamyuttiSThati (anbhudvittA) utthAya ca (jeNeva tisalA khattiyANI javaNiaMtariyA) yatra yavanikAntaritA trizalAkSatriyANI (teNeva uvAgacchai) tatropAgacchanti (uvagacchittA) upAgatya ca (tisalaM khattiyANi evaM vayAsI) trizalAM kSatriyANI prati evaM vadati sma // 83 / / *evaM khalu devANuppiyA! sumiNasatthaMsi bAyAlIsaM sumiNA tIsaM mahAsumiNA jAva egaM mahAsumiNaM pAsittANaM paDibujhaMti // 84|| ime aNaM tume devANuppie! cauddasa mahAsumiNA diTThA, taM urAlA gaM tume jAva jiNe vA teluknAyage dhammavaracAuraMtacakkavaTTI / / 85 / / taeNaM sA tisalA khattiyANI eyamaLaM succA nisamma haTThatuTTha jAva hayahiyayA karayala jAva te sumiNe samma paDicchaha // 86 // *paDicchittA (siddhattheNaM raNNA anbhunnAyA samANI) tataH sA trizalA | kSatriyANI siddhArtharAjenAdiSTA satI yAvat *nANAmaNirayaNabhatticittAo bhaddAsaNAo abbhuDhei, abbhudvittA aturiaM acavalaM asaMbhaMtAe avilaMbiAe rAyahaMsasarisIe gaIe jeNeva sae bhavaNe teNeva uvAgacchai, uvAgachittA (sayaM bhavaNaM aNupaviTThA) svakIyaM bhavanaM-gRhaM praviSTA // 87 // (jappabhiI ca NaM) yatprabhRti (samaNe bhagavaM||||| 83 // Pimum MIRE Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe. caritre nidhAnasaMharaNaM mahAvIre) zramaNo bhagavAn mahAvIro taMsi (nAyakulaMsi sAharie) rAjakule saMhRtaH (tappamidaM ca Na) taddinAdArabhya | *bahave (vesamaNakuMDadhAriNo) dhanadadevasya kuNDaH-AjJA taddhArakAH (tiriyajabhagA devA) tiryaglokavAsino jRmbhakA devAH | (sakavayaNeNaM) indreNa dhanadAya dhanadena ca jRmbhakebhya uktamiti, (se) atha (jAiM imAI) imAni yAni (purA porANAI) purA |-pUrva sthApitattvena cirakAlInAni (mahAnihANAI) mahAnidhAnAni bhUmisthitasahasrAdimitadravyasamUhAH, na tu sahasramadhyavartinaH, (bhavaMti) bhavanti, (taMjahA) tAni yathA-(pahINasAmiAI) alpiSThasvAmikAni (pahINaseuAI) alpiSThoparidhanasecakAni | (pahINaguttAgArAI) alpiSThasvAmivaMzagRhANi (ucchinnasAmiAI) sarvathA kSayagatasvAmikAnItyAdi ucchinnaseuyAI ucchinnaguttAgArAiM (gAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMbAhasanivesesu) grAmA-rAjAdikaropetAH AkarA lohAdInAM nagarANi--rAjAdikararahitAni kheTAni-dhUlipAkArayuktAni karbaTAni-kutsitanagarANi maDambAni-caturdizaM | gavyUtadvayordhvagrAmANi droNamukhAni-jalasthalamArgadvayAnvitAni pattanAni-jalasthalamArgayorekataramArgayuktAni AzramAH-tIrthamuni| sthAnAni saMbAhAH-samabhUmau karSaNaM kRtvA yeSu kRSikA rakSArtha durgabhUmiSu dhAnyAni saMvahaMti, sannivezAH-sArthakaTakAdInAM sthitisthAnAni (siMgADasu vA tiesu vA) zRGgATakaphalAkAratrikoNasthAnaM trika-mArgatrayamelakaH (caukkesu vA) mArgacatuSkamelakaH | (caccaresu vA) bahumArgamelakaH (caummuhesu vA) caturmukha-devakulAdi (mahApahesu vA) rAjamArgaH (gAmaTThANesu vA) | grAmoddhasabhUmayaH, evaM (nagaraTThANesu vA) nagarodvasabhUmayaH (gAmaNiddhamaNesu vA) grAmajalanirgamAH, khAlA iti prasiddhAH, evaM (nagaraniddhamaNesu vA) nagarajalanirgamAH (AvaNesu vA) haTTAH (devakulesu vA) yakSAdidevagRhANi (sabhAsu vA) RAHARIPARININFINITIA MIRRIP IRRITAMILLAINTAININADIATRAMPm // 84 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe / / 85 // zrIvIra caritre | mAtApitro rnAmni manorathaH Mimmunopmmmmmmmmmun Panam MID italismillium NIPRASAIRAN MANUMARRIORAImmulim | rAjasabhAH (pavAsu vA) prapA-pAnIyazAlA (ArAmesu vA strIpuruSayoH krIDAsthAnaM vallIgRhakadalIgRhANi (ujjANesu vaa)| puSpitaphalitavividhavRkSazobhitodyAnikAdhutsavAdibahujanabhogyAni (vaNesu vA) ekajAtIyavRkSasamUhAni vanAni (vaNasaMDesu vA) | anekajAtIyavRkSasamUhAni vanakhaNDAni (susANasunnAgAragirikaMdarasaMtiselovaTThANabhavaNagihesu vA) zmazAnAni zUnyagRhANi girikandarAH-parvataguhAH santitti-zAntikaraNasthAnAni,sandhipAThe tu sandhigRhANi-pratimittikAni,parvatAn TaGkayitvA kRtagRhANi AsthAnasabhAH kuTumbivasanasthAnAni eteSu sthAneSu (sannikvittAI) saMsthApitAni (ciTThati) tiSThanti (tAI) tAni nidhAnAni (siddhattharAyabhavaNaMsi) siddhArtharAjagRhe (sAharaMti) muzcanti // 88 // (jaM rayaNiM ca NaM) yasyAM rAtrau samaNe bhagavaM mahAvIre nAyakulaMsi (sAharie) saMhRtaH (taM rayaNiM ca NaM) tasyAM rajanyAM-tataHprabhRti (nAyakulaM ) jJAtakulaM (hiraNNeNaM vaDDhatthA suvaNNeNaM vaDhitthA) hiraNyena-rUpyeNa aghaTita suvarNena vA suvarNena ghaTitena vRddhi sAptaM, punaH (dhaNeNaM) jAtiphalaphopphalAdikaM gaNimaM 1,kuGkamaguDAdikaM dharimaM2 ghRtatailAdikaM snigdhadravyaM lavaNAdikaM ca meyaM3 ranavastrAdikaM pAricchedya4miti caturvidhena dhanena (dhanneNaM) yava1 godhUmara zAli3 vrIhiTa kodrava5 tila6 mudga7 mASa8 caNaka9 valla10 vRttacaNaka11capalaka12 masUra13 tuvarI14 kulatyAdicaturviMzatidhAnyena (rajjeNaM) pUrvavyAvarNitasaptAGgarAjyena (raTTeNaM) dezena (baleNaM) caturaGgasainyena (vAhaNeNaM) karabhavesarAdivAhanena (koseNaM) bhANDAgAreNa (koTThAgAreNaM) dhAnyakoSThAgAreNa (pureNaM) nagareNa (aMteureNaM) strIjanena (jaNavaeNaM) lokena (jasavAeNaM) yazovAdena ca vaDhitthA (vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNamAieNaM) punavistIrNa dhanaM-gavAdikaM kanakaM-ghaTitarUpaM ratnAni-karketanAdIni maNayaH-candrakA // 85 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM |zrIvIra caritre mAtApitro rnAmni manorathaH // 86 // ntAdayaH muktAphalAni zaGkhA-dakSiNAvartAH zilA-rAjapaTTAdikAH pravAlAni-raktaratnAni padmarAgAdIni, AdizabdAdvastrakambalAdayattaiH punaH (saMta) sad-vidyamAnaM, na tu indrajAlasadRzaM (sArasAvaijjeNaM) yat pradhAnadravyaM tena (pIisakkArasamudaeNaM) punaH prItiH-manaHsantoSaH satkAraH-svajanAdimiH kRto vastrAdibhaktivizeSaH,tatsamudAyena ca jJAtakulaM (aIvara abhivaDDhitthA) atIva abhivRddham / (taeNaM) tadanantaraM (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNasya bhagavato mahAvIrasya (ammApiUNaM) | mAtApitroH (ayameyArUve) ayamevaMvidho (ajjhathie) adhyavasAyo (ciMtite) cintito manasi (patthie) praarthitH| *maNogae (saMkappe samuppajjitthA) saGkalpaH samutpannaH // 87 / / saH kaH?- (jappamidaM ca NaM) yataHprabhRti (amhaM) asmAkaM (esa dArae) eSa dArakaH (kucchisi) kukSau (gabbhattAe) garbhatayA (vakaMte) utpannaH (tappabhiI ca NaM) taddinAdArabhya (amhe) vayaM (hiraNNeNaM) hiraNyena (vaDDhAmo) vardhAmahe (suvaNNeNaM0 dhaNeNaM0 dhanneNaM rajjeNaM raTTeNaM baleNaM vAhaNeNaM koseNaM kuTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM jaNavaeNaM jasavAeNaM vaDDhAmo, vipuladhaNakaNagarayaNamaNimuttiyasaMgvasilappavAlarattarayaNamAieNaM saMtasArasAvaijjeNaM pIIsakAreNaM aIvara abhivaDDhAmo) evaM suvarNena yAvat prItisatkArasamudAyena atIvAbhivarddhamahe, (taM jayA NaM) tasmAt kAraNAdyadA (amha) asmAkaM (esa dArae) eSa dArako | (jAe bhavissai) jAto bhaviSyati (tayA NaM) tadA (amhe eyassa dAragassa) vayametasya dArakasya (eyANurUvaM) etaddhanAdivRddheranurUpaM-sadRzaM (guNNaM) guNebhyaH AgataM, ata eva (guNaniSphana) pradhAnaM (nAmadhijaM) nAma (karissAmo) karipyAmaH, kiM tadityAha-(vaddhamANu) varddhamAna iti / / 90|| (tae NaM) tataH (samaNe bhagavaM mahAvIre) zramaNo bhagavAn mahA AIRArtime IAnime lingI NS // 86 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe 1120 11 vIro (mAuaNukaMpaNaTThAe ) mAturanukampArtha, mayi calati mAtuH kaSTaM bhaviSyatIti mAturbhaktyarthaM madvadanyenApi mAturbhaktiH | karttavyeti darzanArthaM ca (niccale ) nizcalaH (nipphaMde ) nisspandaH, kiJciccalanenApi rahitaH, ata eva (nireyaNe) niSkampaH, (allINapallINagutte yAvi) ISallIno aGgagopanataH atilInaH upAGgagopanataH, ata eva guptaH (hotthA) abhavat atra kaviH - kiM moharAjavijayAya ekAnte vicAraM karoti ?, kiM vA paramapadasAdhanAya agocaraM dhyAnaM karoti ?, kiMvA kalyANarasaM sAdhayati ?, kiM kAmanigrahAya vicArayatItyutprekSAM karoti / / 99 / / (taeNaM tI se) tatastasyAH (tisalAe khattiyANIe ) trizalAkSatriyANyA (ayameyArUve) ayaM evaMvidho (jAva saMkappe ) yAvanmanasi saGkalpaH - cintArUpaH (samuppajitthA ) samutpannaH, (haDe me se ganbhe) sa mama garbhaH kimapahRtaH kenaciddevAdinA ? (maDe me se gabbhe) kiMvA mRtaH sa garbhaH (cue me se ganbhe) kiMvA cyutaH sajIva pudgalapiNDAt paribhraSTaH (galie me se gabhe) kiM vA galitaH dravatvaM prAptaH sana, (esa me ganbhe ) sa mama garbhaH - yasmAt kAraNAt eSa me garbhaH (puviM ei) pUrvamejati kampate (iyANiM no eyai) adhunA naijati na kampate ( cikaTUDa) itikRtvA (ohayamaNasaMkappA ) malinIbhRtamanaHsaGkalpA ( ciMtAsogasAgarasaMpaviTThA) cintayotpanne zokasamudre praviSTA - nimagrA ( karayala palhatthamuhI) ato hastatale sthApitamukhI (aTTajjhANovagayA) ArttadhyAne prAptA (bhUmIgayadiThiyA) bhUmisammukhameva vIkSamANA kiMkarttavyatAmUDhatayA (jhiyAyai) dhyAyati, tadyathA - yadi mama garbhasya kimapi na jAtaM tadA'bhAgyA'haM na hi bhAgyahInasya gRhe cintAmaNistiSThati, na hi daridrasya gRhe ratnanidhAnaM prakaTIbhavati, na hi marubhUmau kalpavRkSaH prAdurbhavati, na hi puNyahInasyAmRtapAnecchA pUryate, hA daivena vakreNa kiM kRtaM ? yanmama manorathavRkSo mUlAdunmUlitaH, locanayugalaM dattvApi pazcA zrIvIra caritre garbhanizcalatA / / 87 / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 4kSaNe // 88 // MImandTITIONARAIN zrIvIra caritre garbhanizcalatA I manimand dgRhItaM, nidhAnaM pradaryApi uddAlitaM, meruparvatamAropya bhUmau pAtitA, ahaM kiM karomi ? va gacchAmi ? kasyAgre kathayAmi?,asmin bhave bhavAntare vA asya daivasya kimaparAddhaM ?, kimanena rAjyena ante duHkhaprAjyena ? kimanena sukhena Ayativimukhena ? kiM maGgalakalpanAkalpitena sakhIjanajalpitena ? kiM manaHsukhAtiriktena bhuktena ?, kiM kalpitasukhopanayanena dukUlazayyAzayanena ?, yattathAvidhacaturdazasvamasUcitaM tribhuvanajanapUjocitaM putraratnaM vinA, dhig saMsAramasAraM dhig paryantaduHkhAbhimukhaM kAmasukhaM, paryAptamanekamadhuliptakhaDgadhArAlehanatulitena viSayalalitena, kiM mayA pUrvajanmani tathAvidhaM duSkRtaM karma kRtaM yacchAstre'pyuktaM, yathA pazupakSimanuSyabAlakAnAM yo viyogaM karoti sa vandhyo bhavati, athavA tasyApatyAni na jIvanti, kiM mayA paTTakAstyaktAstyAjitA vA? kiM vA laghuvatsAnAM mAtrA saha viyogaH kRtaH kArito vA?, kiM vA teSAM dugdhAntarAyaH svayaM pareNa vA vihitaH? kiM vA bAla| kasahitondaranakulakolakITikAdibilAni khAtAni khAnitAni vA uSNajalena pUritAni vA? kiMvA tadaMDakAni mocitAni? kiM | vA zukasArikAhaMsamayUrakurkuTAnAM bAlakaiH saha viyogo dattaH? kiM vA sabAlakAH sANDakA vA kAkAdInAM mAlakA bhUmau pAtitAH? | teSAmaNDakAni dharmabuddhayA sphoTitAni?, kiM vA bAlakahatyA kRtA?, kiM vA sapatnIputrAdikopari duSTaM cintitaM kRtaM vA? kiM vA garbhastambhanazAtanapAtanAni kRtAni? tanmantrAstadoSadhAdIni vA prayuJjitAni? kiM vA kasyApi santAnaviSaye aGgulI moTayitvA zApo dattaH kiM vA kupitena kenApi RSiNA zaptA? kiM vA'nyacchIlakhaNDanAdi mahApAtakaM kRtaM yadIdRzAnantaduHkhakhAniH kRtA ahamanena durdaivena, kiM vA asatyena daivopalambhena vilapitena ca ?, paryAptaM jIvitavyena, karomi prANatyAgenaiva duHkhaparisamApti ityunmanAyate, tathArUpA ca dRSTA sakhiparikaraH, pRSTA ca daurmanasyakAraNaM, uvAca sAzrunetrA saniHzvAsaM-he sakhyaH! kimahaM vadAmi / / 88 // i t Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 89 // zrIvIra caritre trizalAvilApAH PARELI yanmama jIvitaM gataM ?, sakhyaH kathayanti-he sakhi ! zAntamamaGgalaM, tava garbhasya kuzalaM vartate ?, sA''ha-he sakhyaH ! garbhasya kuzale kimanyacchocanIyamasti ?, hA hatA hatAzena daivena sarvasvApahAreNetyuktvA muJchitA bhRmau patitA, sakhikRtazItalopacArailabdhacaitanyA vilapati sma, zUnyacittA ciraM tiSThati, bahupRSTA ca sagaddaM garbhasvarUpaM vakti, punaH patitA kRtopacArA samuttiSThati vila-| pati ca, tad dRSTvA vilapati ca sakhimukhaH sakalo'pi parikaraH, hA hA kiM cake vakreNa devena asmatsvAminyAH ?, hA kuladeva| devyo yUyaM ka gatAH yadudAsInAstiSThatha ? iti, tathA ca kulavRddhA upayAcitamantratantrazAntikapauSTikAdIni kAryANi kArayanti, pRcchanti ca nimittajJAn , niSedhayanti ca nATakAni, gADhazabdavacanAnyapi nivArayanti, sakalalokasahito rAjA'pi zokAkulo jAtaH, mantrIzvarAdyAH kiMkartavyatAmUDhA jAtAH / atrAntare (taMpiya siddhattharAyavarabhavaNaM) tadapi siddhArtharAjasya varabhavanaM-gRhaM | | (uvarayamuiMgataMtItalatAlanADaijjajaNamaNujjaM) uparataM-nivRttaM maIlaH tantrI-vINA talA-hastatalAH tAlAH-kAMsyaprabhavAH nATakakArakANi pAtrANi teSAM manojJatvaM yasmAt , ata eva (dINamaNaM viharai) duHkhitaM vyagracetaskaM Aste, taccaivam-sakalaM zUnyamiva zokasya rAjadhAnIva zriyA tyaktamiva duHkhasya bhANDAgAramiva udvegasya Akara iva sarvaduHkhAnAM saGkara iva vismRtabhojanAcchAdanasambhASaNazayanAdivyavahAramiva vihitasarvazobhApahAramiva, kiMca-tatra niHzvAsarevottaradAnaM, azrupAtaireva mukhadhAvanaM, zUnyacittopavezanaireva zarIrasthitibelAtivAhanaM ceti // 92 // * tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre (mAUe ayameyArUvaM)| mAturimamevaMvidhaM pUrvoktasvarUpaM yAvat *anbhatthiyaM patthiyaM maNogayaM (saMkappaM samuppana) saGkalpaM samutpannamavadhijJAnena (viyANittA) vijJAya bhagavAn cintayatiH-kiM kurmaH? kasya vA bramo?, mohasya gtiriidRshii| duSerdhAtorivAsmAkaM, doSaniSpattaye guNaH | malRITISHALINImamal Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 90 // S // 1 // mayA mAturmude hyetat kRtaM jAtaM tu khedakRt / nAlikerAmbhasi nyastaH, karpUro mRtaye yathA // 2 // bhAvinaH kalikAlasya, sUcakaM lakSaNaM hyadaH / kalpate manujairatra, vaiguNyAya kRto guNaH ||3|| iti saJcintya zramaNo bhagavAn mahAvIraH (ega deseNaM) ekadezena - aGgulyAdinA (eyai) ejati kampate (taeNaM sA tisalA khattiANI) tataH sA trizalA svagarbhasya kuzalamavadhArya (haTThatuTThA jAva hiyayA) iSTAdivizeSaNopetA ( evaM vayAsI) evamavAdIt // 93 // *no khalu me ganbhe haDe jAva no galie, me ganbhe puviM no eyai, iyANiM eyai jAvattikaTTu haTTa jAva evaM viharai, tatrAmandAnandapezalA trizalA vaktivarttate me garbhasya kalyANaM, hA dhig mayA ajJayA anucitaM cintitaM, kiM vA akalpyaM kalpitaM ?, santi mama bhAgyAni dhanyA'haM kRtapuNyA'haM tribhuvanamAnyA'haM zlAghyaM me jIvitaM, kRtArthaM me janma, suprasannA me zrIjinapAdAH saJjAtA me gotradevInAM prasAdAH, phalito'yamAjanmArAdhitaH zrIjinadharmakalpavRkSaH, prakaTIbhUtaM ca prAcInaM samIcInaM karma, prAptaM mayA'dya mukterapi zarma, ucchasitaH romAJcakaJcukaH, prollasite nayane, praphullaM vadanAraviMdaM, vikasite kapolaphalake, pravRttAzca jayajayajIvanandetyAziSaH, pravarttitAni kulalalanAbhirmadhuradhavalAni, saMsthApitAni sarvato'pyaSTau 2 maGgalakAni, pradattAH kuGkumacchaTAH, uttambhatAH patAkApaTAH, saMnyastA mauktikasvastikAH, pravarttitAH anindyA nandyAvarttAH, vikIrNaH satpaMcavarNapuSpaprakaraH, vAsitaH sarvato'pi karpUrAgurucandanAdiparimalanikaraH, nibaddhAni toraNAni paridhRtAnyAbharaNAni, praNItAni gItAni, nATitAni divyanATakAni, sUtritAni vAdanAya vAditrANi, paThanti bandicchAtrANi, nRtyanti nAnApAtrANi, pUryante pramodena gAtrANi, praguNitAni sadhavastrIbhirakSatapatrANi, | rAjabhavanaM ca vistIrNamapi saGkIrNaM jajJe caturbhirvarNaiH, sampUrNaM ca varddhApinA''gata suvarNakoTIbhiH, AkIrNa pramodA kulaceTIbhiH saMnni zrIvIracaritre trizalApramodaH // 90 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritre zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 91 // | ruddhaM sarvayathAgatadivyarathaiH, durgamaM turaGgamaH, duSpravezaM pattinivezaH, mUrtimatpramodamayamiva samprAptasarvAbhyudayamiva karakalitasarva zrIvIra| siddhikamiva samuddIpitacaturbuddhikamiva labdhatribhuvanamahArAjyamiva sarvasamprAptiprAjyamiva, vidhIyante sma haTTeSu zobhAH, prakalpyante sma maJconmazceSu nATakAni, ghoSyante tUryanirghoSAH, na zrUyate lokAnAM kolAhalena karNapatitamapi, prayojitAH zrIjinaprAsAdeSu / garbhastha syAmigrahaH pUjAH, viracitAni bandijanamocanAni, praghoSitAH sarvato'mAripaTahAH, vistAritA susAdhuparyupAstiH, protsarpitAni sAdharmikavAtsalyAni, vyaktikRtA zrIsaGghabhaktiH, tritAni satreSu mahAdAnAni, sampAditAni yAcakalokAnAM manorathAtigAni dAnAni, sampannAH kalpavRkSA iva rAjapuruSA dAnena, surendra iva rAjA paramaizvaryeNa, suraloka iva sarvalokaH prabhUtadivyAbharaNAdivibhUtyA, | gRhe2 mahAnutsavaH sarveSAM sampannaH paramAnandazceti trizalAyAH zokahA~ / (tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre) tataH zramaNo / | bhagavAnmahAvIraH(gambhatthe)garbhasthita eva sArddha mAsaSaTke vyatikrAnte(imeyArUvaM abhiggahaM giNhai)imaM etadrUpamabhigrahaM gRhNAti | yathA (no khalu) no caiva (me kappai ammApiUhiM) mama kalpate mAtApitroH (jIvaMtehiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriaM pavaittae) jIvatorasArAd gRhAnirgatya anagAritAM prabajituM-cAritraM grahItuM, etadabhigrahastu garbhasthitasyApi mamopari mAturIdRzaH sneho'sti, jAte tu mayi kIdRzo'pi bhaviSyati ?, anyeSAmapi mAtari bhaktibahumAnadarzanAya ceti, yataH -AstanyapAnAjananI pazUnAmAdAralambhAcca narAdhamAnAm / AgehakRtyAca hi madhyamAnAmAjIvitAttIrthamivottamAnAm / / 1 / / 94 // (taeNaM) | tataH (sA tisalA khattiyANI pahAyA kayavalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA sabAlaMkAravibhUsiyA) snAnA| divizeSaNopetA trizalA (taM gambhaM) taM garbha (nAisIehiM nAiuNhehiM) nAtizItaiH nAtyuSNaH (nAitittehiM ) nAtitiktaH %D Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre garbhapoSaNaM 4kSaNe // 92 // (nAikaDaehi) nAtikaTukaiH (nAikasAiehiM) nAtikaSAyaiH (nAiaMbilehiM) nAtyAmlaiH (nAimahurehiM) nAtimadhuraiH (nAiniddhehiM) nAtisnigdhaiH (nAilukkhehiM) nAtirUkSaiH (nAiullehiM) nAtyAdraiH (nAisukkehiM) nAtizuSkaiH AhArAdibhistaM garbha poSayati, tatrAtizItalAdiSu kecidvAtakarAH kecit pittakarAH kecit zleSmakarAH, yataH vAtakaraiH kubjAndhajaDavAmanaH1 pittakaraiH skhalatiH paGguH2 zreSmakaraiH kuSThI pANDurogI ca3 garbhaH syAt , atikSAraM netre atyuSNaM balaM atikAmasevA jIvitaM ca harati, | atizItalaM vAtaprakopaM kurute, tathA maithunasevArathAdiyAnazivikAdivAhanapathakaraNapraskhalanaprapatanatrapIDanapradhAvanakholanAbhighAtaviSamazayanaviSamAsanopavAsavegavighAtAtirUkSAtitiktAtikaTvatibhojanAtirogAtizokAtikSArasevAtIsAravamanavirecanAjIrNAdimiH garbhaH patati, tena (savattugabhayamANasuhehiM) sarvartuSu-Rto Rtau yathAyathaM bhajyamAnaiH-sevyamAnaiH sukhahetubhiH, yaduktaMvarSAsu lavaNanamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmalakaraso ghRtaM vasante guDazcAnte // 1 // sarve buddhipradA gaulyAH , sarve kSArA malApahAH / kaSAyA raJjakAH sarve, sarve cAmlA vishopnnaaH||1|| evaMvidhaiH (bhoyaNacchAyaNagaMdhamallehiM) bhojanairchAdanaiHvastraiH gandhaiH-paTavAsAdimirmAlyaiH-puSpamAlAdibhiH (vavagayarogasogamohabhayaparissamA) punaH vyapagatarogazokamohabhayaparizramA IdRzI trizalA (jaM tassa gambhassa) yat tasya garbhasya hitam-AyurbuddhidehavRddhikAraNaM, tacca divA svapantyAH striyAH svApazIlo garbhaH aJjanakSepAdaMdhaH rodanAdvakradRSTiH snAnavilepanAd duHzIlaH tailAbhyaGgAt kuSTI nakhApakarttanAt kunakhI pradhAvanAccazcalaH hasanAt zyAmadantoSThatAlujihvaH atijalpanAt pralApI atizabdazravaNAd badhiraH avalekhanAt skhalatiH vyaJjanAdivAyuprayAsAdisevanAdunmattazca syAdgarbhaH, tenaitatparihAreNaiva syAt , tathA ca-mandaM sazcara mandameva nigada vyAmuzca kopazrama, 10 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra caritre zrIkalpakaumudyAM 4kSaNe // 93 // daurhadAH THINDImmmmmHARE pathyaM muMzva yadhAna nIvimanaghAM mA mA'dRhAsaM kRthaaH| AkAze bhava mA suzeSva zayane nIcairvahigaccha mA, devI garbhabharAlasA nija- sakhIvargeNa sA ziSyate // 1 // (hiaM) hitamapi (miyaM) parimitaM, na tu hInAdhikaM, (patthaM) pathyaM-nIrogahetukaM (gambhaposaNaM)| evaM garbhapoSaNaM kurvatI (taM dese) tadapi yogyabhUmisthAne, na tu AkAzAdau (kAle a) bhojanAdikAle, na tvakAle, yataH"yAmamadhye na bhoktavyaM, yAmayugmaM na lavayet / yAmamadhye rasotpattiryAmayugmAd balakSayaH // 1 // " (AhAramAhAremANI) | AhAraM kurvatI (vivittamauehiM) doSarahitaiH (sayaNAsaNehiM) sukomalaiH zayyAsanaiH (pairikasuhAe) tathAvidhaduSTajanApekSayA nirjanayA, ata eva sukhakAriNyA (maNo'NukUlAe) manaHpramodakAriNyA (vihArabhUmIe) vicaraNAsanopavezanAdibhUmyA | kRtvA, punaH kIdRzI trizalA ?-(pasatyadohalA) garbhaprabhAvAdutpatrapradhAnamanorathA, te caivam-"jIvAbhayapaTupaTahaM pravAdaye vA dayAnvitA vidadhe / devAdhidevapUjAM sugurUn paripUjayAmi mudA // 11 // dAnaM dadAmi nityaM duHsthitadInAdiyAcakajanebhyaH / sAdhamikavAtsalyaM kurve'haM sotsavaM saMghe // 2 // jinacaityeSu ca kalazAn dhvajAna samAropayAmi racayAmi / teSu ca sarvotkRSTAM pUjAM pratilambhayAmi munIn // 3 // sacchAtrAmalacAmarayugalaiH saMvIjyamAnadehA'ham / siMhAsana upaviSTA bhuje cakrIva sAmrAjyam // 4|| gajamAruhyodyAnakrIDAM kurve calatpatAkA vaa| tauryatrikaravapUrva vijayasvetyAziSA vinutA // 5 // " ityAdi, (saMpuNNadohalA) siddhA| rtharAjena sampUritamanorathA (sammANiyadohalA) utpannAbhilASaprAptabhogA (avimANiyadohalA) kSaNamAtramapi na apUrita| manorathA ata eva (vucchinnadohalA) vigatAbhilASA, ata eva (vavaNIadohalA) sarvathA anutpannamanorathA (suhaMsuheNa) garbhasya bAdhArAhityena (Asai) Azrayati-bhittistambhAdikamavalambate (sayai) zete-nidrAM karoti (ciTThai) Urca tiSThati A Mummy sam Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaumayAM ( bhUmi zrIvIra caritre janmani grahocca 4kSaNe svAdi zrIkalpa-10 | (nisIai) AsanAdAvupavazati (tuyaTTai) nidrAM vinA zayyAyAM zete, pAirva parAvarttayatItyarthaH (viharai) kuTTimatale baddha bhUmikAyAM vicarati / evaMvidhA sA trizalA (suhaMsuheNa) sukhasukhena (taM ganbhaM parivahai) taM garbha parivahatIti sambandhaH // 95 / / *teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe (bhagavaM mahAvIre) bhagavAnmahAvIraH (je se) yaH saH (gimhANaM) ussnn||94 // kAlasya (paDhame) prathame (mAse) mAse (ducce pakkhe) dvitIyapakSe (cittasuddhe) caitrazuklaH (tassa NaM cittasuddhassa) tasya caitrazuklasya (terasIdiveseNaM) trayodazIdivase (navaNhaM mAsANaM) navasu mAseSu (bahupaDipuNNANaM) bahupratipUrNeSu (addhachamANaM rAiMdiyANaM) sA saptadivasAdhikeSu (vaikaMtANaM) gateSu (uccaTThANaThiesu gahesu) uccasthAnasthiteSu graheSu, grahANAmuccasthAnAni yathA-arkAthuccAnyaja1 vRSa2 mRga3 kanyA4 karka5 mIna6 vnnijoshaiH| dig10 dahanA3STAviMzati28 tithI15Su5nakSatra27 viMzatibhiH20 ||shaa uccagrahaphalaM tve-sukhI1 bhogIra dhanI3 netA4, jAyate mnnddlaadhipH5| nRpati6 zcakravartI ca, kramAduccagrahe phalam // 1 / / meSa ra10 vRSa so3 maka maM28 kanyA bu15 karka gu5 mIna zu27 tulA za20, tihiM uccehiM nariMdo paMcahi taha hoi addhacakkI ya / chahi hoi cakkavaTTI sattahiM titthaMkaro hoi||1|| (paDhame caMdajoe) pradhAne candravale sati (somAsu disAsu) rajovRSTayAdyabhAvAt saumyAsu (vitimirAsu visuddhAsu) tIrthakRjanmAvasare sarvatrodyotasadbhAvAt andhakArarahitAsu ulkApAtadigdAhAdyabhAvAt nirmalAsu,evaM vidhAsu dikSu satISu (jaiesusabasauNesu) jayadAyiSu kAkolUkAdipakSiSu satsu (payAhiNANukalaMsi) pradakSiNAvarttatvAt pradakSiNe, sugandhazItalatvAdanukUle (bhUmisapisi) bhUmikAyAM sazcarati,mRdutvAd , IdRze (mAruyaMsi) vAte (pavAyaMsi) vAtuM pravRtte sati (nipphanameiNIaMsi) niSpannasarvadhAnyA pRthivI yatra IdRze (kAlaMsi) kAle mu lilhemamam II amilyHARTIMILARIANPATIALISTIANI I IIIIIIIRATRAILamiltime // 9 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 4kSaNe / / 95 / / (pamuiya pakkIliesa) harSiteSu subhikSasusthatAdinA vasantotsavAdinA krIDAM kartuM pravRtteSu (jaNavaesa) taddezavAsilokeSu (pudda - | rattAvara ttakAlasamayaMsi ) madhyarAtrisamaye (hatthuttarAhiM) uttaraphAlgunI (nakkhatteNaM) nakSatreNa saha (jogamuvAgaeNaM) candre yogamupAgate sati (AruggA) nirAbAdhA trizalA (AruggaM) nirAbAdhaM ( dArayaM payAyA ) putraM prasUtA ||96 || vizvavandyazrIvIravibhuzAsana saudhAsAdhAraNAvivecanIyastambhAyamAnavAdikandakuddAlamahAmahopAdhyA yazrIdharmasAgaragaNiziSyamahopAdhyAyazrutasAgaraziSya mahopAdhyAyazAntisAgarakRtAyAM kalpakaumudyAM caturthaH kSaNaH samAptaH // zrIvIra caritre zrIvIrajanma // 95 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM atha paJcamaH kssnnH| zrIvIra caritre janmamahe dikku 5kSaNe // 96 // O mAyaH (jaM rayaNi ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAe) bhagavatprabhAvAt acetanA api dizaH harSitA iva prasannA jAtA, vAtA| api sukhakarAH mandaM mandaM vavuH, jagatraye udyoto'bhUt , AkAze devadundubhirdhvanitaH, nArakA api harSitAH, pRthivyapi ucchAsaM prAptA, evaMvidhAyAM yasyAM rAtrau bhagavAn jAtaH sANaM rayaNI (bahahiM devehiM devIhi ya) bahubhirindrAdibhirdevaiH bahumizva SaTpaJcAzaddikumAryAdibhirdevImiH (ovayaMtehiM uppayaMtehi ya) janmotsavArtha svargAdibhyo bhUmimAgacchadbhiH, meruzikharagamanAyordhva gacchadbhiH (umpijalamANabhUA) atyAkuleva (kahakahagabhUA AvihutthA) avyaktAkSarakolAhalamayIva sA rAtrI jAteti,atra devIdevIkRto janmotsavaH sUcitaH, tatra prathamaM SaTpaJcAzadikkumAryaH zAzvataM svAcAraM kurvanti, tadyathA-bhogaGkarA1 bhogavatIra subhogA3 bhogamAlinI4 suvatsA5 vatsamitrA6 puSpamAlA7 aninditA8 etA aSTau adholokavAsinyaH siMhAsanakampAdavadhijJAnena arhajjanma jJAtvA sUtigRhamAgatya prabhuM prabhumAtaraM ca natvA IzAnakoNe sUtigRhaM saMvartakavAtena kacavarAdikarSaNena yojanaM yAvad bhUmikAM zodhayaMti1, tato meghaGkarA1 meghavatIra sumeghA3 meghamAlinI4 toyadhArA5 vicitrA vAriSeNA7 balAhakA8 etA UrdhvalokAdAgatya samAtRkamarhanta natvA harSAt gandhodakapuSpavRSTiM kurvanti2, tato nandA uttarAnandA nandivarddhinI4 vijayA5 vaijayaMtI6 jayaMtI7 aparAjitA8 etAH pUrvarucakaparvatAdAgatyAne darpaNaM dharanti3, tataH samAhArA1 supradattAra suprabuddhA3 yazodharA4 lakSmIvatI5 zeSavatI6 mitraguptA7 vasundharA8 etA dakSiNarucakAdAgatya snAnArtha pUrNakalazAn dhRtvA gItagAnaM IN MilliAIIMHEIDhemeti INHERITAILSHILIBAHANIRAI m e P intiman RING time Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARATHI zrIvIra caritre MI zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 97 // janmamahe dikkumAryaH kurvanti4, tataH ilAdevI1 surAdevI2 pRthavI3 padmAvatI: ekanAsA5 navamikA6 bhadrA zItA8 etAH pazcimarucakAdetya vAtArtha vyaJjanakahastA agre tiSThanti5,alaMbusA1 mitakezIra puNDarIkA vAruNI4 hAsA5 sarvaprabhA6 zrI hI8 etA uttararucakAdAgatya | cAmarANi vIjayanti6, citrA1 citrakanakAra saterA3 vasudAminI4 etAzcatasro vidigurucakAdAgatya dIpAna dharanti7, rUpA1 | rUpAsikAra surupA3 rUpakAvatI4 etAzcatasraH rucakadvIpAdAgatya caturaGgulato nAlaM chitvA khAte kSipvA vaiDUryaratnarApUrya tasyo| pari pIThaM baddhvA tadupari durvA ropayanti, tato janmagRhAt pUrvasyAM1 dakSiNasyAM2 uttarasyAM3 ca dizi kadalIgRhatrayaM kRtvA dakSiNagRhe mAtAputrayostailAmyaMgaM kRtvA pUrvagRhe snAnavilepanavastrAlaGkArAdi kArayanti, tata uttaragRhe araNikASThAbhyAM navamagni-| mutpATya candanoMmeM kRtvA dvayorhaste rakSApoTTalikAM baddhyA tvaM parvatAyurbhavetyuktvA pASANagolako mithaH AsphAlayanti, tadanukArASTAcakA lokaiH kriyante, tato janmasthAne to muktvA yathA''gatAstathA svasvasthAne gatAH 8 / etAzca pratyekaM catuHsahasrasAmAnikAmizcatasRbhirmahattarAbhiH SoDazasahasrairaGgarakSakaiH saptabhiH kaTakaiH saptabhiH kaTakasvAmibhiH anyairapi maharddhibhiH dhanairdevairdevImizca parivRttAH pratyekaM sevakakRtayojanamAnairvimAnairatrAgacchantIti dikumaarikaakRtmhotsvH| tata indraH siMhAsanakampAdavadhijJAnena caramajinajanma jJAtvA naigameSidevena brajamayIM yojanapramANAM sughoSAnAmnI ghaMTAM vAdayati sma, tadvAdanena ca sarvavimAnAnAM sarvA api ghaNTA vAdyante sma, tataH sevakadevaiH svAdezaM devebhyo jJApayaMti sma, tena harSitAH sarve'pi devAzcalanodyama kurvanti sma, tataH pAlakadevakRte lakSayojanapramANe pAlakanAmni vimAne siMhAsane pUrvAbhimukha idra upaviSTaH, tato'nukrameNa purataH pRSThataH pArvatazcATAgramahiSIbhizcaturazItisahasrasAmAnikaH dvAdazasahasrAbhyantarapArSadaizcaturdazasahasramadhyamapArSadaiH SoDazasahasravAhyapArSadaiH saptakaTaka Pailtiniumsanlimins INDImmumtammmmmmmm alRITAMILLIANIMARIRRITISMILIPPIRITUHimananALUMHARImul // 97 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre devakRto janmamahaH 5kSaNe HATARPRINTENTIALA / / 98 // svAmibhiH caturdizaM pratyekaM caturazItisahasrAtmarakSaranyairapi ghanardevairdevImizca siMhAsanasthitaiH parivRto gIyamAnaguNa indrazcalati |ma, tato'nye'pi ca kecid iMdrAdezAn kecinmitrAnurodhAt kecit strIpreritAH kecidAtmabhAvataH kecit kautukataH kecidvismayataH | kecicca bhaktitaH, evaM sarve'pi devA vividhairvAhanayutAzcalanti sma, anekavAdivanirghoSerghaNTAnAM zabdaiH devadevInAM ca kolAhalena | tadA zabdamayaM jAtaM jagata , siMhastho hastisthaM mahipastho vAjisthaM garuDasthaH sarpasthaM citrakasthaH chAgasthaM vRkastho mRgasthaM ca vakti bhoH svakIyaM gajAdivAhanaM dUre kuru, anyathA'smAkaM siMhAdi durdAntaM vAhanaM tava vAhanaM haniSyati, tathA devadevInAM koTAkoTI| mirvahubhizca vimAnairvAhanairativistIrNo'pi AkAzamArgastadAtisaGkINoM jAtaH, tathA keciddevA mitraM tyaktvA'grato yAnti tadA |mitraM vakti-he bhrAtaH! kSaNaM pratIkSasva ahamapyAgacchAmi, tadA'nyanmitraM vadati-bhomA behi, kecit vadanti-saGkIrNamasti, tadA|'nye vadaMti-parvadivasAH saGkIrNA eva syustena maunaM kuruta, evamAkAze AgacchatAM devAnAM mastake lagnezcandrakiraNaiH palitA iva |te jAtAH, tathA mastake ghaTikopamAH kaNThe kaNThAbharaNopamAH dehe svedavindUpamAstArakAH zobhante sma, evaM nandIzvare dvIpe vimAnAni saMkSipya anyadevAdIna meruzikhare sampreSya indraH samAgatya samAtRkaM jinaM pradakSiNAtrayapUrva vanditvA namaskRtya ca vakti-he ratnakukSidhArike ! vizvadIpike !. ahaM devendraH prathamadevalokAdatrAgato'smi, caramajinasya janmotsavaM kariSyAmi, tena he devi! tvayA na metavyamityuktvA'vasvApinI nidrAM dattvA jinapratibimbaM jinamAtRpAJa muktvA jinaM hastapuTe lAtvA svayaM sarvapuNyArthikaH paJca rUpANi cakre, tadyathA-eko jinaM dvau cAmarau eka chatraM eko vajaM ca gRhItvA agre calati sma, agrasthaH pRSThastha pRSTa| stho'grasthaM ca stauti, evamindro merucUlAyA dakSiNadizi paNDakavane pANDukaMbalasiMhAsane jinamutsaGge kRtvA pUrvAbhimukha upaviSTaH, ITATIOFINITIRT Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 99 // tato daza vaimAnikA viMzatirbhavanapatayaH dvAtriMzad vyantarAH dvau candrasUryoM iti catuHSaSTirindrAH jinapAdAnte samAgatAH, tataH suva zrIvIra|rNamayA1 rUpyamayAH2 ratnamayAH3 suvarNarUpyamayAH4 suvarNaratnamayAH5 rUpyaratnamayAH6 suvarNarUpyaratnamayA:7 mRttikAmayA8 caritre | api pratyekamaSTasahasraM kalazAH, atra sArddhadvizatamabhiSekAH syuH, ekaikasminnabhiSeke catuHSaSTi64sahasraM kalazAH bhavanti, te ca | devakRto | sArddhadvizatena guNitAH ekA koTI paSTilakSAzca bhavantIti jIrNavicArapatre, etatsaGghAhikAzcemA gAthAH, yathA-iMda194 sama1 janmamahaH tAyatIsA33 pArasikA3''rakkha 1 logapAlANaM4 / aNia7 painnA1 amioga1 aggamahisINa5 mbhiseyaa||1|| cauNavaisayaM ego tittIsA tinni ega cau satta / ego ego paMca ya NeyA saMkhA kameNesi // 2 // paNavisajoyaNatuMgo bArasa ya joaNAI vitthaaro| joyaNamegaM nAluya igakoDI saTThI lakkhAI // 3 // evaM bhRGgArakarIdarpaNararatnakaraNDaka supratiSThakasthAla4pAtrikA5puSpacaGgerikA6dipUjopakaraNAni kalazavadaSTaprakArANi pratyekamaSTasahasrapramANAni, tathA mAgadhAditIrthAnAM mRttikAM jalaM gaGgAnadInAM jalaM kamalAni padmAdidrahANAM kSullahimavadvarSadharavaitADhyavijayavakSaskArAdiparvatebhyaH sarSapapuSpagagdhAn sarvoSadhIH jalAdi ca acyutendra MAN AbhiyogikadaivairAnayati sma, atrAntare iyAMllaghurmahAvIraH kathaM kumbhajaladhArAM sahiSyati itIndrasya saMzaye jAte sati abhiSekaM na karoti, tena sarve'pi devAH kSIrodakabhRtaihRdayasthalasthApitaiH kumbhaH saMsArasamudraM tarItuM dhRtakumbhA iva bhAvavRkSaM siJcanta iva dharmaprAsAde kalazaM sthApayanta iva svakIyaM karmamalaM kSAlayanta iva zobhante sma, athAvadhijJAnenendrasya saMzayaM jJAtvA vAmapAdAGguSThasparzanena meruparvataM cAlayati sma, taccalanena pRthivI calitA, zikharANi patitAni, samudrA api kSobhaM prAptAH, brahmANDasphoTasadRze zabde jAte ruSTa indro| 'vadhijJAnena jJAtvA vIraM kSamayati sma, tathA'saGkhyatIrthakaramadhye kenApi pAdAGguSThena na spRSTaH anena tu spRSTa iti meruH snAtrajalenAmi- // 99 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 5kSaNe // 100 // | SiktaH jinaH suvarNamukuTaH devA hArAH, ata eva sarvaparvatarAjo'hamiti harSAnnRtyanniva zuzubhe tataH prathamamacyutendro'bhiSekaM karoti, | tadanu krameNa yAvaccandrasUryAdayaH, jinasya mastake zvetacchatramiva mukhe candrakiraNapUramitra kaNThe hAramiva sarvazarIre cInacolamiva snAtrajalaM zuzubhe, devAzca vibudhA iti satyaM yaccaramajinasyAbhiSekaM kurvanti svayaM ca nirmalA bhavanti, tatazcatvAri vRSabharUpANi kRtvA | aSTazRGgAgrAnnissaratkSIrodakadhArAbhirindraH svayamabhiSekaM kRtvA sukumAlasugandharaktadivyavastreNAGgaM rUkSayitvA candanapuSpadhUpAdyaiH | pUjayitvA jinAgre ratnapaTTake rUpyatandulairdarpaNa 1 varddhamAna2 kalaza 3 matsyayugma 4 zrIvatsa5 svastika6 nandyAvartta 7 bhadrAsana8 rUpA| pyaSTa maGgalAni kRtvA AratrikaM maGgalapradIpaM ca kRtvA "ye mUrtti tava pazyataH zubhamayIM te locane locane, yA te vakti guNAvalIM nirupamAM sA bhAratI bhAratI / yA te nyazcati pAdayorvaradayoH sA kandharA kandharA, yatte dhyAyati nAtha ! vRttamanaghaM tanmAnasaM mAnasam // 1 // " ityAdi stutvA ca gItagAnanATakavAditrAdibhirvividhamucsavaM kurvanti sma, tata indro jinamAnIya mAtRpArzve muktvA pratibi| mbamavasvApinIM nidrAM ca saMhRtya jinadakSiNavarAGguSThe'mRtaM ucchIrSake kuNDalayugalaM vastrayugmaM zrIdAmaraladAmADhyaM candrodayayugmaM suvarNa| kandukaM ca muktvA dvAtriMzatkoTiratnasuvarNarUpyANAM vRSTiM kRtvA AbhiyogikadevairudghoSaNAM kArayati sma yo jinasya jinamAtu| zvopari azubhaM manaH kariSyati tasya zira AryamaJjarIva saptadhA sphuTiSyati, nandIzvare cASTAdvikotsavaM kRtvA svasvasthAne gtaaH|| iti | devakRtaH zrIvIrajinajanmotsavaH ||17|| jaMragaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAe taM syaNiM ca NaM bahave vesama| NakuMDadhArI tiriyajaM bhagA devA siddhattharAyabhavaNaMsi (hiraNNavAsaM ca ) hiraNyaM rUpyaM suvaNNavAsaM ca vayaravAsaM ca AbharaNavAsaM ca pattavAsaM ca puSpavAsaM ca phalavAsaM ca bIavAsaM ca mallavAsaM ca gaMdhavAsaM ca cuNNavAsaM ca zrIvIra caritre devakRto janmamahaH // 100 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 10 // munHAREmail cuNNavAsaM ca vaNNavAsaM ca (vasuhAravAsaM ca) vasu-dravyaM tasya dhArA--nirantarA zreNistavRSTiM *vAsiMsuzrIvIraatrAntare priyaMvadAnAmnI dAsI putrajanmavarddhApanikAM datte sma, tacchRtvA harSollasitahRdayo romAzcitadehaH siddhArtharAjA mukuTaM vinA| caritre sarva parihitamAbharaNAdikaM tasyai davA hastAbhyAM mastakaM ca dhAvitvA dAsItvaM nivArayati sma // 98 // *tae NaM se siddhatthe nagarazobhA khattie bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANipahiM devehiM titthayarajammaNAbhiseyamahimAe kayAe samANIe (paccUsakAlasamayaMsi) prabhAtakAlasamaye (nagaraguttie) nagarArakSakAn sadAvei saddAvittA (evaM vayAsI) evamavAdIta // 99 // (vippAmeva) zIghrameva (bho devANuppiyA!) bho devAnupriyAH! (kuMDapure nagare) kuNDagrAme nagare (cAragasohaNaM kreh)| bandimocanaM kuruta, yaduktam- "yuvarAjAbhiSeke ca, pararASTrApamaIne / putrajanmani vA mokSA, baddhAnAM pravidhIyate // 1 // " karitA (mANummANavaddhaNaM) rasadhAnyAdiviSayaM mAnaM tulArUpamunmAnaM tayorvarddhanaM (kareha) kuruta *karittA (kuMDapuraM nagaraM) kuMDapuraM nagaraM (sambhitarabAhiri) madhye bAhi ge ca (AsiyasammajjiovalitaM) sugandhajalena chaTitaM kacavararahitaM gomayaliptaM | (saMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu) pUrvavyAkhyAteSu zRGgATakAdisthAneSu (sittasusaMmaTTharatyaMtarAvaNavIhiyaM) jalena siktAni, ata eva pavitrANi viSamabhUmikacavarAdiparAkaraNena samIkRtAni mArgamadhyAni haTTazreNayazca yatra, punaH (maMcAimaMcakaliyaM) nATakotsavAdiprekSakalokopavezanArtha maMcaiH-mAlakaiH atimazcAstu-mAlakoparimAlakAstaiH sahitaM (nANAviharAgabhUsiyajjhayaM) kusumbhAdivividharAgaiH zobhitaiH siMhagaruDAdirUpopetairmahAdhvajaiH (eDAgamaMDiyaM) laghudhvajaizca maNDitaM (lAulloiyamahiaM) gomayAdinA lepanaM khaTikAdinA bhittyAdau dhavalanena ca pUjitamiva (gosIsasarasarattacaMdaNadadaradi ILINDAPAIRAMPillimitm Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 5kSaNe // 102 // napaMcaMgulitalaM) gozIrSaM sarasaraktacandanaM dardaraM etaizcandanabhedaiH dattAH paJcAGgulitalA - hastakA yatra ( uvaciyacaMdaNakalasaM) sthApitA gRhamadhyacatuSkeSu maGgalArtha candanakalazA yatra ( caMdanaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesa bhAgaM ) candanaghaTAH sukRtAH | toraNAni ca dvArasya dvArasya dezabhAgeSu yatra (Asattosatta) bhUmilanaH Urdhva lagno (vipulavaTTavagghAriyamalladAmaM) vistIrNo | vartulo lambamAno puSpamAlAsamUho yatra (paMcavaNNasarasa surabhimukapuSphapuMjovayArakaliyaM ) paMcavarNaiH sarasaiH sugandhairhastamuktaiH puSpasamUhairyA bhUmeH pUjA tathA sahitaM kAlAgurupavarakunduruka turukaDajyaMta dhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM (naDanaTTa gajalla malla muTThiyavelaMyagaka haga pADhagalAsaga ArakkhagalaMkha maMgva tUNa illatuMbabINiyaaNegatAlAyarANucariaM ) nATakakArakAH narttakA ye svayaM nRtyanti jallA - dorakhelakA : mallAH prasiddhAH mauSTikAH - muSTimi yoddhAraH lokAnAM hAsyakArakAH sarasakathAkathakAH lAsakAH rAsapAThakAH talArAH vaMzAgralekhakAH maGkhA - mAdhaviyA iti prasiddhAH tUNAbhidhavAditravAdakAH vINAvAdakAH anekaistAlAdAnena nRtyakArakaiH zobhitaM IdRzaM (kareha) kuruta svayaM (kAraveha) kArayatAnyaiH (karitA kAravettA ya) kRtvA kArayitvA ca (jUasahassaM ) yugAnAM sahasraM ( musalasahassa) musalAnAM ca sahasraM (ussave) Urdhvakuruta, etadUvakaraNena maGgalaM, utsave hi zakaTamuzalAdikAryANAM kheTanakaNDanAdInAM niSedhA jJAyate, *ussavittA mama eyamANattiyaM paJcaSpiNeha ||100 // *taraNaM te koDuMbiyapurisA siddhattheNaM raNNA evaM vRttA samANA haTTha jAva | hiayA karayala jAva paDisuNittA khippAmeva kuMDapure nagare cAragasohaNaM jAva ussavittA jeNeva siddhatthe rAyA khattie teNeva uva gacchaMti, uvAgacchittA karayala jAva kaTTu siddhatthassa raNNo eyamANattiyaM pacca zrIvIracaritre nagarazobhA // 102 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 103 // piNaMti // 101 // *e NaM se siddhatthe rAyA jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgaccha, uvAgacchittA jAva, tatra sarvadvaryA | yuktaH sarvayuktyA - yogyavastusaMyogena --sarvasainyena karabhavesarAdinA sarvaparivArAdisamUhenetiyAvacchabdasUcitaM ( sAvaroheNaM) sarvAntaHpureNa (saGghapuSpagaMdhatratthamallAlaMkAravibhUsAe ) sarvapuSpagandhavastramAlyAlaGkArAdivibhUSayA - zobhayA (saGghatuDieNaM) sarvavAditrANAM zabdena pratizabdena ca (mahayA iDDhIe) mahatyA RddhayA (mahayA juIe) mahatyA''bharaNAnAM kAntyA (mahayA | baleNaM) balavAhanAni prasiddhAni (mahayA samudaeNaM) mahatA sasudayena - samprAptAbhyudayena (mahayA varatuDiyajamagasamagapavAieNaM) pradhAnavAditrANAM samakAlaMpravAditena zabdena ( saMkhapaNavabhe rijhallarigvara muhihuDuka murajamuiMga duMduhinigghosanA - | iyaraveNaM) zaGkhaH prasiddhaH paNavo-mRttikApaTahaH bherI-DhakkA jhallarI- prasiddhA kharamuhI-kAhalI huDakA - tricalitulyA murujo-marddalo | | mudaGgo - mRttikAmayo maIlaH dundubhiH - devavAditraM eteSAM nirghoSo mahAdhvaniH nAditaM ca-pratizabdaH tallakSaNo yo kho -nAdaH tena, (ussukaM) muktazulkaM, zulkaM - dANamiti loke (ukaraM) muktagomahiSyAdikaraM (uki) sarvotkRSTaM (adijaM) adeyaM vikrayaniSedhena (amiaM) ameyaM krayavikrayaniSedhAt (abhaDappavesaM) na vidyate kasyApi gRhe rAjAjJAdAyipuruSANAM pravezo yasyAM (adaMDakodaMDimaM ) yathA'parAdhena rAjagrAhyaM dravyaM daNDaH mahatyaparAdhe svalpo daNDaH svalpe vA aparAdhe mahAn daNDaH kudaNDastau na vartete yasyAM (adharimaM) dharimaM-RNaM nAsti yasyAM rAjJaiva RNasya dattatvAt (gaNiAvaranADaijakaligaM ) gaNikApradhAnaiH nATaka| pratibaddhaiH pAtraiH sahitAM (aNegatAlAyarANucariyaM) aneka prekSakavizeSaiH sevitAM (aNuddhaamuiMgaM ) ( pra 500 ) aparityaktAH vAdakairmRdaGgA yasyAM (amilAyamalladAmaM ) amlAnAni mAlyadAmAni - puSpamAlA yasyAM (pamuia ) harSitaH ( pakkIliya ) zrIvIracaritre zrIsiddhArthanirgamaH // 103 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 104 // P IRPUR krIDituM pravRttaH (sapurajaNajANavayaM) nagaravAsilokasahito dezavAsiloko yasyAM (dasadivasa) daza divasAna yAvata (Thiha- zrIvIravaDiyaM karei) evaMvidhAM sthitipatitAM-kulamaryAdA putrajanmotsavaprakriyAM karoti // 102 // (taeNaM se siddhatthe raayaa)| caritre tataHsa siddhArtho rAjA (dasAhiyAe) dazAhikAyAM (ThiivaDiyAe) sthitipatitAyAM (vahamANIe) vartamAnAyAM (saie ya) sthiti patitA zatasaGkhyAna (sAhassie ya) sahasrasaMkhyAna (sayasAhassie ya) lakSasaGghayAn dravyAn (jAe ya) yAgAn-arhatpratimApUjAH, yato bhagavanmAtApitarau zrIpArzvanAthasya paramparAzrAvako, tena anyadevapUjAyA asambhavAt (dAe ya) parvotsavadivasAdau dAnAni (bhAe a) prAptadravyavibhAgAn mAnitadravyAMzAn (dalamANe) dadat (davAvemANe a) dApayan (saie a sAhassie a sayasAhassie ya) zatasahasralakSasaGkhthAn (laMbhe) lAbhAn (paDicchemANe) gRhNan (paDicchAvemANe ya) pratigrAhayan *evaM (viharai) tiSThati // 103 // ) (tae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa) tato yAvat bhagavataH (ammApiyaro paDhame divase) mAtApitarau prathame divase (ThiivaDiyaM kariti) sthitipatitAM-kulakramAgatAM putrajanmocitAnuSThAnaM kuruta (taie| divase caMdasUradaMsaNiaMkariMti) tRtIyadivase caMdrasUryadarzanikAM-utsavavizeSa kurutaH, yathA janmadinAdivasadvayAtikrame gRha-| sthagururarhatpratimA'gre sphaTikamayI rupyamayIM vA cadramUrti pratiSThApya sampUjya vidhinA sthApayet , tataH snAtAM suvasvAbharaNAM saputrAM| mAtaraM candrodaye pratyakSacandrasammukhamAnIya "A~ ahaM candro'si nizAkaro'si nakSatrapatirasi sudhAkaro'si auSadhIgarbho'si, asya | kulasya RddhiM vRddhiM kuru2 svAhA" iti candramantraM paThan candraM darzayet , saputrA ca mAtA guruM praNamati, guruzcAzIrvAdaM datte, yathA"sarvoSadhImizramarIcirAjiH, sarvApadAM sNhrnnprviinnH| karotu vRddhiM sakale'pi vaMze, yuSmAkaminduH satataM prasannaH // 1 // " evaM tsmi-0||104|| MAHANIHIRWAIIANRAIGAIMINATILITY alimtainmen umulat Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 105 // zrIvIra caritre | candrasUryadarzanAdi TIMAmanmamimummmmmisammummyammaniHIMALAICHINANIYA meva dine prAtaH suvarNamayIM tAmramayIM vA sUryamUrti saMsthApya sUrya darzayet ,mantro yathA-"A~ ahaM sUryo'si dinakaro'si tamo'paho'si | sahasrakiraNo'si jagaccakSurasi prasIda, asya kulasya RddhiM vRddhiM kuru 2 svAhA // " AzIrvAdo yathA-sarvasurAsuravandhaH kArayitA|'pUrvasarvakAryANAm / bhUyAtrijagaccakSurmaGgaladaste sputraayaaH||1|| iti cndrsuurydrshnvidhiH|| samprati tu tatsthAne bAlasyAdarzo daryate (chaThe divasa dhammajAgariyaM kariMti) kuladharmeNa lokadharmeNa vA SaSThIrAtrI jAgaraNotsavaM kurutaH (ekkArasame divase | viikaMte) evaM ekAdaze divase vyatikrAnte (nivattie asuijammakammakaraNe) apavitrANAM janmakarmaNAM-sUtakakAryANAM karaNe kRte sati (saMpatte vArasAhe divase) Agate dvAdaze divase *viulaM (asaNapANakhAimasAima) azanapAnAdi bhojanavidhi | (uvakkhaDArviti) kurutaH (uvakkhaDAvittA) kArayitvA ca (mittanAiniyayasayaNasaMbaMdhiparijaNaM) mitrANi jJAtayaHsajAtIyAH nijakAH-putrAdayaH pitRvyAdayaH putrIputrAdInAM zvazurAdayaH dAsIdAsAdayaH (nAe ya khattie a) RSabhadevasajAtIyAstAna (AmaMtittA) nimantrayataH nimantrya ca (tao pacchA) tataH pazcAt (NhAyA) snAtA, *kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA suddhappAvesAI maMgallAiM pavarAI vatthAI parihiyA, appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIrA (bhoaNavelAe) bhojanavelAyAM (bhoaNamaMDavaMsi) bhojanamaNDape (suhAsaNavaragayA) sukhAsanopaviSTau (teNaM mittanAiniyayasaM. baMdhiparijaNeNaM) tairmitrAdimiH nAyaehiM khattiehiM (saddhiM taM viulaM) sArddha tadvistIrNa (asaNapANakhAimasAima) azanAdi caturvidhAhAraM (AsAemANA) kiMcit svAdayantau bahu tyajantau ikSvAdevi (visAemANA) vizeSeNa svAdayantau alpaM tyajantau kharjUrAdivat (paribhujemANA) sarva bhuJjAnau bhojyavat (paribhAemANA) anyebhyo dadatau (evaM vA viharaMti) // 105 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 106 // zrIvIra caritre nAmasthApanA mailAdmummmmmmmmunimalheall WINGHDAIIMSHINGAHRIHINGAININGHIMPURNA NAPARI H | evaM prakAreNa mAtApitarau tisstthtH||104|| (jimiabhuttuttarA) jimitI bhojanAnantaraM (AgayAvia NaM samANA) upavezanasthAne Agatau santau (AyaMtA cukkhA) zuddhajalena kRtazaucau lepasikthAdiparAkaraNena cokSau, ata eva (paramasuibhUA) paramazucI jAtau (taM) tat (mittanAiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNaM) mitrAdivRndaM *nAyae ya khattie ya (viuleNaM pupphagaMdhavatthamallAlaMkAreNaM) vistIrNena puSpavastrAdinA (sakAriMti) satkArayataH (sammANiti) sanmAnayataH (sakAritA sammANittA) tat kRtvA ca (tasseva mittanAiniyayasayaNasaMbaMdhipariyaNassa nAyANaM khattiANa ya purao) tasya mitrAdivRndasyAgre mAtApitarau (evaM vayAsI) evamavAdiSAtAm // 105 / / *pudipiNaM devANuppiyA!amhaM eyaMsi dAragaMsi ganbha vakaMtaMsi samANaMsi imeyArUve anbhatthie ciMtie jAva samuppajitthA-jappabhiI caNaM amhaM esa dArae kucchisi / ganbhattAe vakte, tappabhiI caNaM amhe hiraNNeNaM baDDhAmo suvaNNeNaM dhaNeNaMdhaNNeNaM jAva sAvahajeNaM pIisakAraNaM aIvara abhivaDDhAmo, sAmaMtarAyANo vasamAgayA ya // 106 // taM jayA NaM amhaM esa dArae jAe bhavissai, tayA NaM amhe eyasma dAragassa imaM eyANurUvaM guNNaM guNaniSphana nAmadhikaM karissAmo baddhamANutti, tA aja amha maNorahasaMpanI jAyA, taM houNaM amhaM kumAre baddhamANe nAmeNaM // 107 // (samaNe bhagavaM mahAvIre kAsavagutte NaM tassa NaM tao nAmadhijjA) mahAvIrastasya trINi nAmAni (evamAhiti) kathyante (taMjahA) tadyathA-(ammApiusaMtie vaddhamANe) mAtApitRsatkaM varddhamAnaH1 (sahasaMmuiAe samaNe) janmanA saha jAtA rAgadveSarahitatA tayA zramaNaH2 (ayale bhayabheravANaM)acalo vidyutpAtAdijAtaM akasmAdbhayaM siMhasarpAdijaMtu bhairavaM tayorviSaye (parisahovasaggANaM)dvAviMzateH // 106 // ASHA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 107 // A Fauli mulamIURIHITamin auratantaram parISahANAM SoDazAnAmupasargANAM (khaMtikhame) kSamayA sahanasamarthaH (paDimANa) ekarAtrikIbhadrAdipratimAnAM (pAlage) | zrIvIra| pAlakaH (dhIma) zAnacatuSTayavAn (arairaisahe) aratiratisahanasamarthaH, (davie) tattadguNabhAjanaM dravyaM (vIriasaMpanne) parA caritre kramasahitaH, tato devaiH (se nAmaM kayaM) tasya nAma kutaM ('samaNe bhagavaM mahAvIre') mahavIra iti3, sa zukla dvitIyA- AmalakyAcandra iva merubhUmau kalpAkura iva varddhamAnaH krameNa zaratpUrNimAcandramukho lIlotpaladalalocanayugalo dIpazikhAnAsiko'STamIcandra- dikrIDA bhAlaH kRSNakezabharaH pakvabimboSThaH kundAvadAtadantapatiH phullotpalagandhanizvAsaH kamalanAlakaraH padmagarbhagauraH jAtismaraNayukto | matimAn zrutavAn avadhijJAnavAn dhRtikAntikIrtimAn , kiMbahunA ?, sarvamanuSyebhyo'pyadhiko jagatrayatilako jAtaH, anyadA samAnavayomiH kumAraiH saha krIDan AmalakIkrIDArtha nagarAdahirgataH, tatra ca kubjavRkSArohaNAdinA kumArAH krIDanti sma, tatra | prastAve zakendraH sabhAyAM zrIvIrasya dhairyaparaguNagrahaNAdiguNagrahaNaM karoti, bAlako'pyabAlaH abAlaparAkramaH indrAdibhirapi devaiH / bhApayituM na zakyate iti zrutvA kazcinmithyAdRSTideva indravacanaM mithyAkartuM yatra jinaH krIDati tatrAgatyAtighoradIrghakAyaM aJjanapuJjasadRzaM atighoraviSaM aticaJcalajihvAyugalaM anAkalanIyakopaprasaraM mUrpapRthuphaNATopaM phutkAraM kurvan sarparUpaM kRtvA krIDAvRkSaM veSTayitvA ca sthitaH, taM dRSTvA ca sarve kumArAH bhItA naSTAH, sthitastu vIro, nirbhayamanAstaM gRhItvA dUraM prakSiptavAn , tataH punaH zIghraM militAH kumArAH krIDanti sma, itthaM tu na bhItastato'nyathA bhApayAmIti vicintya bAlakarUpaM kRtvA sa devo vIreNa saha krIDan hAritaH, tatra ca hAritena jitaH svaskandhamAropya vAhyate iti paNo'sti, tena vIraM svaskandhe Aropya varddhamAnaHsa devaH saptatAlapramANo jAtaH, tatsvarUpaM ca jJAtvA vIreNa vajrakaThinayA muSTayA pRSThe hataH, so'pi tadvedanApIDito mazaka iva saMkocita- // 107 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5 zraNe // 108 // GZ/G | dehaH svasvarUpaM prakaTIkRtya indroktaM ca svarUpamuktvA vAraM2 nijAparAdhaM kSamayitvA natvA ca svasthAnaM gataH sa devaH, tadA tuSTaci | tena indreNa mahAvIra iti nAma bhagavataH kRtaM, ityAmalakI krIDA / atha mohavazAnmAtApitarau sAdhikASTavarSa jJAtvA tithivAranakSatra yoga lagnAdividhipUrvakaM mahAharSabharAt prauDhotsavAn kurutaH, | tadyathApradhAnaiH paJcavarNaiH paTTakUlaiH kuNDalaiH hAraiH keyUraiH mudrikAkaGkaNAdibhiH hastituraGgaiH bhojanAdibhizca mitrajJAtisvakIyAdirAjAdIn satkArayataH sanmAnayataH, tathA'nekavastrAlaGkAranAlikerAdikaM paNDitayogyaM tathA pUgaphalazRGgATakakharjUra cArukulI cAruvI| jadrAkSA'kSoTakazarkarAkhaNDa puTamodakAdisukhAsikAvRndaM ratnasuvarNarUpyamizritapaTTikApaTTakamaSI bhAjanalekhanikAdi likhanopakaraNAni vividhavastrANi lekhazAlikAnAM dAnArtha tathA candanake sarakarpUrakastUrIratnakhacita suvarNAlaGkAramuktAphalAdi hArAdikaM sarakhatImUrttipUjArthamityAdisamagra sAmagrI saJjIkurutaH, tathA kulavRddhastrImiH pavitratIrthodakaiH snapitaH parihitapaTTakUlAdivatraH kRtacandanAdivilepanaH suvarNaratnAlaGkArAGkataH zRGgAritahastiskandhArUDhaH zirasi dhRtameghADambaracchatraH zvetacAmarairvIjyamAnaH rAjA| disakalalokaparivRtaH vAdyamAnavividhavAditravRndaH gAyanagaNagIyamAnagItaH vicitra pAtra pravartitanATakaH pradattamahAdAnaH, ityAdimahotsavena paNDitagRhadvAramAgataH paNDito'pi ca mayA rAjaputraH pAThanIyo'stIti vicintya vizeSaveSaM karoti, yathA bhAlasthalakarNakarNamUlabAhuvakSaHsthalamaNibandhAdiSu kRtacandanatilakaH puSpitatilakavRkSopamo jAtaH parvAdimahotsava paridhAnayogyadhautikayajJopavItAdikaM paridhatte tAvad gajakarNavat pippalapatravat vAtakampitadhvajavat samudrAntaH prativimbitacandravat dhUrtadhyAnavat | nRpatimAnavat siMhAsana kampenAvadhijJAnena tatsvarUpaM jJAtvA devAnAmagre aho - Amre candanamAlA amRtasya madhurIkaraNaM candrasya zrIvIra caritre lekhazAlAvRttAntaM // 108 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmom zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 109 // zrIvIra caritre lekhazAlA vRttAntaM PuTIHASHAITANA HARIHARIAHINAHANIHI AMRATHI RAININNI dhavalanaM sarasvatyAH pAThanaM suvarNe suvarNachaTA mAtura mAtulavarNanaM laGkAlokAgre samudrakallolavarNanaM yathA''zvayaM karoti tathA bhaga-| vato'pi lekhazAlAnayanaM, yataH-"anadhyayanavidvAMso, nidravyaparamezvarAH / analaGkArasubhagAH, pAtu yuSmAn jinezvarAH // 1 // " iti vadana indro brAhmaNIbhUya zIghramAgatya paNDitAsane vIraM nivezya paNDitamanaHsaMzayabhUtAn zabdAn pRcchati sma, tadA ayaM bAlaH kiM kathayiSyatIti AkSiptacittaH sakalopi lokaH UrdhvamukhaH sthitaH zRNoti, caturvedasmRtipurANagaNitavyAkaraNapramANasAhityacchando'laGkAranATyAdIn kathayan paNDitasandehAn babhanJja, tatra jainendra vyAkaraNaM jAtaM, loko'pi bAlenApi varddhamAneneyatIvidyAH kutaH zikSitA iti vismitaH AbAlyAdapi mama sandehAn kopi nAbhAvIt tAnasau bAlo babhaMjeti paNDitoktaM zrutvA indro vakti-bhoH paNDita! asau varddhamAno bAlo na jJeyo, yato'sau jagatrayanAyakaH sakalazAstrasamudrapAragAmI vartate, paramaho bAlasyApi gAmbhIrya, yataH "garjati zaradina varSati varSati varSAsu niHsvano meghH| nIco vadati na kurute na vadati sAdhuH karotyeva // 1 / / asArasya padArthasya, prAyeNADambaro mahAn / na hi svarNe dhvanistAdRg , yAdRk kAMsye prajAyate // 2 // " ityAdyuktvA svasthAnaM gata indraH, vIro'pi ca sakalalokakalitaH khagRhamAgata iti vIrakumAralekhazAlAkaraNam // 108 / / (samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa) zramaNasya bhagavato mahAvIrasya (piA kAsavagutteNaM) pitA kAzyapagotraH (tassa NaM tao nAmadhijjA evamAhijaMti) tasya trINi nAmAni evaM kathyate (taMjahA) tadyathA (siddhatthei vA sijasei vA jasaMsei vA) siddhArthaH1] zreyAMsaH2 yazo'zaH3, *samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa (mAyA vAsiDI gutteNaM) mAtA vaziSTagotrA (tIse tao nAmadhijjA evamAhijjaMti) tasyA api trINi nAmAni (taMjahA) tadyathA (tisalAi vA, videhadinnAi vA piyakA- IMPRISTRATHPURIANRAINIDHIPARIRITTARIBIMARITHALISMALIRALREADINAIR // 109 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa- DAIriNIi vA) trizalA1 videhadinnA2 prItikAriNI3 *samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa (pittije supAse) pitRvyaH | zrIvIrakaumudyAM supArzvaH ( jiTTe bhAyA naMdivaddhaNe)vRddho bhrAtA nandivarddhanaH (bhagiNI sudaMsaNA) bhaginI sudarzanA (bhAriyA jasoA caritre 5kSaNe koDinnA gutteNaM) strI yazodAnAmnI kauDinyagotrA, taccaiva-ekadA ca prAptayauvano bhagavAn mAtApitRbhyAM zubhatithivAranakSatra VAmgvdviir||110|| muhUrteSu samavIranRpatiputrIM yazodAnAmnIM pariNAyitaH, tayA ca paJcavidhAn bhogAn bhuJjAnasya samaNassaNaM (bhagavao)| kuTumbam bhagavataH *mahAvIrassa (dhUA kAsavIgutteNaM) putrI kAzyapagotrA jAtA (tIse do nAmadhijjA evamAhijaMti) tasyA dve nAmanI (taMjahA) tadyathA-(aNojA i vA, piyadaMsaNA ivA) anodyA1 priyadarzanAra, sA ca pravaranarapatiputrasya skhabhAgineyasya jamAleH pariNAyitA, tasyA api putrI jAtA, sA ca *samaNassa NaM (bhagavao mahAvIrassa nattuI kosia(kAsava gutteNaM) bhagavato dauhitrI kAzyapagotrA (tIseNaM duve nAmadhijjA evamAhijjati) tasyA api dve nAmnI (taMjahA) tadyathA-(sesavaI i vA, jasavaI i vA) zeSavatI1 yazovatI ca2 // 1.9 // *samaNe bhagavaM mahAvIre(dakkhe dakkhapainne) sakalakalAsu dakSaH aGgIkRtanirvAhakaH (paDirUve) manohararUpatvAt (AlINe) sarvaguNaiH sampUrNaH (bhaddae) saralaH (viNIe) vinayayuktaH (NAe) prasiddhaH (nAyaputte) jJAtaH-siddhArthastasya putraH (nAyakulacaMde) jJAtakule candraH (videhe) prathamasaMhananasaMsthAnaviziSTadehaH (videhadinne) videhadinnA-trizalA tasyA apatyaM vaidehadinnaH (videhajacce) videhA-trizalA tasyAM jAtazarIraH (videhasUmAle) videhe-gRhavAse sukumAlo, na tu dIkSAyAM, tatra parISahopasargasahane vajrakaThinatvAt (tIsaM vAsAI) triMzadvarSANi (videhaMsi) gRhavAse (kaTu) sthitvA, triMzadvarSAvasthAnaM yathA aSTAviMzativarSeH (ammApiuhiM devattagapahi) mAtApitarosturya // 11 // M Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa-IAVI mAhendraM dvAdazaM vA acyutaM svarga gatayoH satorvIro nandivarddhanaM uktavAn-pUrNAbhigraho'haM dIkSAM gRhNAmIti, tato nandivarddhanaH prAha zrIvIrakaumudyAM -mAtApitavirahitasya mama tava viraho vraNe kSArakSepa iva syAt , tato vIraH provAca-mAtApitRbhrAtRbhaginIstrIputraputrIpramukhasamba- caritre 5kSaNe IA ndhena ekasya jIvasya sarve jIvAH anantazo jAtAstataH kasmin2 pratibandhaH kriyate ?, tato nandirvakti-ahamapyevaM jAnAmi, NY shriiviir||11|| paraM mama bandhanAni na truTyanti, tena prANebhyo'pi vallabhastvaM mamAgrahAd varSadvayaM gRhe tiSThetyukto vIro'vadat-he rAjannevaM bhavatu, dIkSA paraM madartha ko'pyArambho na karttavyaH, prAsukAhArapAnarahaM sthAsyAmItyukte nandirapi tathA pratipannavAn , tato'dhikavarSadvayaM vastrAlaGkArAlaMkRtaH prAsukAhArapAnaiH sthitaH, prAsukajalenApi snAnaM nAkarot , dIkSotsave tu sacittajalenApi sarvasnAnaM kRtavAn , tathA | kalpatvAt , brahmacarya tu yAvajIvaM pAlitavAMzca, evaM varSadvayAnte (gurumahattaraehiM) vRddhabhrAtrA nandivarddhanena mahattaraiH-rAjyapradhAnazca (anbhaNunnAe) pradattAnumatiH (samattapainne) garbhasthitagRhItasya bhrAtRprArthitasya cAbhigrahasya pUraNAt samAptapratijJo vIraH (puNaravi logaMtiehiM) pUrva tAvadvIraH samAptapratijJo vizeSatastu brahmadevalokatRtIyaprataralokAntavAsibhirekAntasamyagdRSTimiH sArasvata Aditya2 vahni3 varuNa4 gardatoya5 tuSita6 avyAvAdha7 Agneya8 riSThaiH9 nvbhilokaantikaiH devaiH pratibodhitaH, yadyapi tadupadezaM vinaiva pratibuddhastathApi (jIakappiehiM devehiM) jItasya-avazyakaraNIyasyAcArasya kalpikaiH-kArakairdevaiH (tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM urAlAhiM kallANAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgallAhiM mia-| mahurasassirIAhiM hiyayagamaNijAhiM hiyayapalhAyaNijjAhiM gaMbhIrAhiM apuNaruttAhiM) iSTAdivizeSaNopetAbhiH (vaggUhi) vANImiH (aNavarayaM) nirantaraM (abhinaMdamANA ya) samRddhimantaM vadantaH (abhithuvamANA ya) guNAn kiirtty-D//||111|| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 5kSaNe / / 112 / / ntaH ( evaM vayAsI) evaM vadanti sma ||110 || ( jaya jaya naMdA !) jayaM prApnuhi samRddho bhava evaM (jaya jaya bhaddA) kalyANavAn (bhadaM te) tava bhadraM bhavatu (jaya2 vattiyavaravasahA) he kSatriyeSu varavRSabha ! tvaM jaya (bujjhAhi) buddhyasva (bhayavaM ) he bhagavan (loganAhA) lokanAtha ! (sayalajagajjIvahiyaM) sakalajagajIvAnAM hitaM (pavatehi dhammatitthaM) dharmapradhAnaM tIrthaM pravarttaya (hiyasuhanisseyasakaraM) hitasukhamokSANAM kArakaM (sabaloe saGghajIvANaM) sarvaloke sarvajIvAnAM (bhavissa| ittikaTTu jayajayasadaM pauMjaMti) bhaviSyatItikRtvA jaya2 zabdaM prayuJjate // 111 // ( puchiMpiNaM samaNassa bhagavao | mahAvIrassa) pUrvamapi yAvanmahAvIrasya (mANussA gAo gihatthadhammAo) manuSyayogyAdvivAhAdigRhasthadharmAdeH (aNuttare) sarvotkRSTaM (Abhoie) upayoga pradhAne (appaDivAI nANadaMsaNe hutthA) kevalotpattiM yAvat sthiraM avadhijJAnaM avadhidarzanaM ca abhavat / (tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre teNaM aNuttareNa AbhoieNaM nANadaMsaNeNaM) tato yAvanmahAvIraH tena yAvat jJAnadarzanena (appaNo nitravamaNakAlaM) svakIyaM dIkSAkAla (Abhoei) vilokayati (AbhoittA) vilokya ca (ciccA hiraNNaM civA suvaNNaM cicA dhaNaM cicA rajjaM cicA raTTha evaM balaM vAhaNaM kosaM kuTThAgAraM ciccA puraM ciccA aMteuraM ciccA jaNavayaM ciccA vipulaghaNakaNagarayaNamaNimuttiya saMkha silappavAlarattarayaNamAiyaM saMtasArasAija) hiraNyAdIni padAni pUrvaM vyAkhyAtAni tAni sarvANi tyaktvA (vicchaittA) viccha - vizeSeNa tyaktvA (vigovaittA) guptamapi dAnAdhikyAt prakaTIkRtya (dANaM dAyArehiM paribhAittA) dhanaM yAcakebhyaH vibhAgIkRtya- davA (dANaM dAiyANaM paribhAittA) gotrikANAM dAnaM dhanaM vibhajya - dayA, iha vArSikadAnamuktaM tadvidhiryathA-naMdivarddhanoktavarSadvayAdeka zrIvIra caritre zrIvIra dIkSA // 112 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 113 // varSAnte sUryodayAdArabhya varaM vRNutara yo yanmArgayati tattasya dIyate iti paTahodghoSaNA pUrvakaM prAtarAzaM loke sIrAmaNavelAM yAvat | pratidinaM aSTalakSAdhikAmekAM koTiM suvarNAnAM dadAti, tatrendrAdezena devAH sarvaM pUrayaMti, varSeNa ca trINi koTizatAni aSTAzItiH koTayaH azItirlakSAzca dAnaM jAtaM, tattaddAnena vastrAbharaNAlaGkArAdisAmagrIyuktAH hastituragarathAdivAhanArUDhAH svagRhadvAraM samAgatA | yAcakA lokaiH ke yUyamatrAgacchatha iti hasitAH, strIbhizca zapathapUrvakaM gRhe pravezitAH, punarapi ca vIreNa dIkSAgrahaNArthaM pRSTo rAjA haTTazobhAmaJcAtimaJcadhvajapatAkAtoraNavandanamAlAdibhiH kuNDapuraM nagaraM devalokatulyaM kRtavAn tato nandiH zakrAdayazca devA | suvarNAdyaSTajAtIyAn kalazAn anyAmapi ca sakalAM dIkSAbhiSekasAmagrIM kArayanti, tato'cyutAdibhiH catuHSaSTyA indrairabhiSekaH kRtaH, tato nandivarddhano vIraM pUrvAbhimukhaM nivezya devAnItakSIrasamudrAdijalaiH sarvatIrthamRttikAsarvakaSAyaizvAbhiSekaM karoti, indrAzca sarve'pi bhRGgAradarpaNahastAH jaya2zabdaM prayuJjAnA agre tiSThanti, devakRtA manuSyakRtAzca kalazAH parasparaM militA divya| prabhAvAt atyantaM zobhitavantaH, tato gozIrSacandanAnuliptagAtraH kalpavRkSapuSpamAlA virAjamAnakaNThapIThaH parihita kanakamaNDitAJcalalakSamUlya nAsAniHzvAsavAtavAhyasukumAlasadazavastraH bhAsuramukuTaH caJcalakuNDalayugala vilikhyamAna gallasthala: hAramanoharahRdaya| sthalaH keyUrakaTakavibhUSitabhujadaNDaH kaGkaNavalaya virAjat karayugalaH sarvAbharaNAlaGkRtaH pralambitavanamAlaH *teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre (je se hemaMtANaM) yaH saH himaRtau (paDhame mAse) prathamo mAsaH (paDhame pakkhe) prathamaH | pakSaH ( maggasira bahule tassa NaM maggasirabahulassa dasamIpakkheNaM) mArgazIrSastasya mArgazIrSasya kRSNadazamItithau | (pAINagAmiNIe) pUrvadimgAminyAM (chAyAeM) chAyAyAM (porisIe) pazcimapauruSyAM (abhinivaTTAe pamANapattA) jAtAyAM zrIvIra caritre dIkSAmahotsavaH // 113 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 114 // pramANaprAptAyAM, na tu nyUnAdhikAyAM (suvaeNaM divaseNaM) suvratanAmni divase (vijaeNaM muhutteNaM) vijayamuhUrtte (caMdappabhAe | sIAe sadevamaNuAsurAe parisAe) anekastambhazatanirmitAyAM suvarNaratnavicitrAyAM paMcAzaddhanurdIrghAyAM paMcaviMzati dhanuHpR| thulAyAM SaTtriMzaddhanuruccAyAM nandivardhanakAritAyAM zivikAyAM devendrakAritA ca tAdRk zivikA praviSTA zuzubhe evaMvidhAyAM | candraprabhazivikAyAM pUrvAbhimukhaH siMhAsane upavizati, prabhodakSiNapArzve kulavRddhA haMsalakSaNapaTTazATakaM gRhItvA vAmapArzve ca prabhorambadhAtrI dIkSopakaraNAni gRhItvA pRSThe caikA varataruNI sphArazRGgArA zvetacchatrahastA IzAnakoNe caikA pUrNakalazahastA agnikoNe | caikA suvarNaratnavicitradaNDavyaJjanahastA ca bhadrAsane upavizati, tato nandivarddhanAnujJAtAH puruSA yAvacchivikAmutpATayanti tAva - t zakro dakSiNadikasthitAM uparitanIM bAhAM IzAnendra uttaradikasthitAmuparitanIM bAhAM camarendro dakSiNadikasthitAM adhastanIM bAhAM balIndra uttaradikasthitAmadhastanIM vAhAM zeSAzca bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikendrAH svecchAvikurvitacala kuMDalAdyAbharaNadhAriNaH | paJcavarNapuSTavRSTiM kurvanto dundubhiM vAdayanto yathAyogyaM zivikAmudvahanti, tatra zakrezAnau tu tAM bAhAM muktvA cAnarANi vIjayataH yAvat kuNDagrAmaM nagaraM yAvacca devAnAM bhavanAvAsAstAvannirantaraM saJcaradbhirdevairdevImizca puSpitaM vanakhaNDamiva zaratkAle padmasara | iva puSpitAtasIvanamiva karNikAravanamiva campakavanamiva tilakavanamiva gaganamaNDalaM zobhate sma, tadA ca bhUmaNDale gaganama|NDale ca devamanuSyANAM nirantaravAdyamAnavarabhammA bherIjhallarI mRdaGgapaTahazaGkhAdivAditrANAM nirghoSAn zrutvA striyo vihvalA jAtAH, yataH kalahaH kajalaM sindUraM vAditraM dugdhaM jAmAtA ceti SaT padArthAH strINAmativallabhA bhavanti, tena sarveSAmAzcaryakarA nAnAvidhAzzreSTAH kurvanti sma, yathA kAzcit kastUryA nayanayugalasyAJjanaM kajalena ca gallayoH zobhAM kAcinnUpurAbhyAM hastau kaGkaNA zrIvIracaritre dIkSA mahotsavaH // 114 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amim zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 115 // zrIvIra caritre dIkSAmahotsavaH bhyAM ca caraNau kAzcicca kaTimekhalayA kaNThaM hAreNa ca kaTiM kAzcicchATakaghATapaTikayorviparItaparIdhAnaM kAzciJcandanarasena caraNau alaktakarasena zarIraM kAzcit kRtArddhatilakAH kAzcit karNekakuNDalAH kAzcidekAJjitanayanAH kAzcidekabAhuparihitakaJcukAH kAzcit prakSAlitaikacaraNAH kAzcid bhojane'kRtazaucAH kAzcidarddhasnAtAH vigalatmalilavisaMsthulavasanAH kAzcit karadhRtazithilaparidhAnAH kAzcidvAtoDDInamastakavastrAH kumArikAvat kAzcin mArge svabAlakabhrAntyA kRtAnyabAlakagrahaNA ityAdi, evaM prabhoragrataH | svastika1 zrIvatsa2 nandyAvartta3 barddhamAna4 bhadrAsana5 kalaza6 matsyayugma7 darpaNa8 rUpASTamaGgalAni yathAkramaM celuH, tato'nukrameNa pUrNakalazabhRGgAracAmarANi, tato mahatI vaijayantI, tato vaiDUryaratnadaNDaM zvetacchatraM, tataH suvarNaratnamayaM pAdapIThasahitaM siMhAsanaM, tato'STazatamAroharahitAnAM varaturagANAM, tato'STazataM varahastinAM tatastAvanto ghaNTApatAkAnandIghoSayuktAnekazastrakheTakAdibhRtA rathAH, tatastAvanto varapuruSAstato gajaturaGgarathapAdAtikaTakAni tato laghupatAkAsahasrasahitaH sahasrayojanocco mahendra| dhvajaH, tataH khaDgagrahAH kuntagrahAH pIThaphalakagrahAH tato hAsakArakAH narmakArakAH kAndapikA jayajayazabdaM prayuJjAnAH tato bahava ugrA bhogA rAjanyAH kSatriyAH talavarA mADambikAH kauTumbikAH zreSThinaH sArthavAhA devA devyazca prabhoragrataH pRSThataH pArzvatazcAvasthitAH, tadanantaraM svargamartyapAtAlavAsinyA parSadA sAdhaM (samaNugammamANamagge) gamyamAnaM agrataH (saMkhiyacakiyanaMgaliamuhamaMgaliyavaddhamANapUsamANaghaMTiyagaNehiM) zaGkhavAdakAH cakrabhrAmakAH gale suvarNAdihaladharAH bhaTTAH mukhamAGgalikAH, caNDIputrAH ityarthaH, skandhAropitapuruSAH maGgalapAThakAH loke 'rAuliyA' ghaNTAvAdakaiH eteSAM samUhaiH parivRtaM (tAhiM) tAmiH (iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunnAhiM maNAmAhiM urAlAhiM kallANAhiM sivAhi dhanAhiM maMgallAhi mia ms manisimamalenimams camerammHAHIMPINomuramm Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 116 // | mahurasassirI AhiM) iSTAdiyuktAbhiH (vaggUhiM) vANIbhiH (abhinaMdamANA ) samRddhimantaM vadantaH ( abhithuva mANA ya) | guNAn kIrtayantazca, prastAvAt kulamahattarAdisvajanA ( evaM vayAsI) evaM vadanti sma // 113 // *jaya jaya naMdA ! jaya jaya | bhaddA ! bhadaM te khattiyavaravasahA (abhaggehiM ) niraticAraiH (nANadaMsaNacaritehiM) jJAnadarzanacAritrairyuktastvaM (ajiyAI jiNAhi iMdiyAI) ajitAni indriyANi jaya !- vazIkuru (jiaM ca pAlehi samaNadhammaM) svavazIkRtaM ca pAlaya | zramaNadharma ( jiyavigghovi ya) vighnarahito'pi ca ( ksAhi taM deva ! siddhimajjhe) vasa he deva ! tvaM siddhimadhye (nihaNAhi | rAgaddosa malle) tvaM jahi rAgadvepamallau (taveNaM) tapasA kRtvA (dhidhaNiyabaddhakacche ) santoSe dhairye vA atyantabaddhakakSaH san (mahAhi ) mardaya ( aTTha kammasattU ) karmmazatrUnaSTa, kena ? - ( jhANeNa uttameNa sukeNaM) uttamena zukladhyAnena (appamatto) | pramAdarahitaH san (harAhi) gRhANa ca (ArohaNapaDAgaM ca vIra ! ) ArAdhanApatAkAM he vIra ! (telukaraMgamajjhe) trailokya| meva raMgo - mallAkSavATakaH tanmadhye, yathA kazcin mallaH pratimallaM jitvA jayapatAkAM gRhNAti tathA he vIra ! tvamapi karmazatrUn jitvA | ArAdhanApatAkAM gRhANeti (pAvaya) prApnuhi (vitimiramaNuvamaM) nirmalaM nirupamaM (kevalavaranANaM) kevalavarajJAnaM (gaccha ya mukkhaM paraMpayaM gaccha ca-yAhi mokSaM paraM padaM (jiNavarovaiTTheNaM maggeNaM) RSabhAdijinottaratnatrayamArgeNa (akuDileNaM) | viSayakaSAyAdiparihArAt saralena (haMtA parisahacamUM ) hatvA parISahasenAM jaya jaya (khattiyavaravasahA) kSatriyeSu pradhAnavRSabha ! (bahUI divasAI) bahUn divasAn (bahUI pakkhAI) bahUn pakSAn (bahUI mAsAI) bahUn mAsAn ( bahUI uUI bahUI ayaNAI) bahUn mAsadvayapramitAn hemantAdIn RtUna pANmAsikAni dakSiNottarAyaNAni (bahUI saMvaccha rAI) bahUn saMvatsarAn zrIvIra caritre dIkSAmahotsavaH // 116 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 117 // zrIvIra caritre dIkSAmahotsavaH ayanadvayapramANAn varSAn yAvat (abhIe) bhayarahitaH (parIsahovasaggANaM) parISahopasargebhyaH (khaMtikhame bhayabheravANaM) vidyutsiMhAdikAnAM kSamayA kSamazca (dhamme te avigdhaM bhavau) tava saMyamadharme vinarahitatvaM bhavatu (itikaTTu) itikRtvA khajanA (jayajayasa pauMjaMti) jayajayazabdaM prayuJjante // 114 // (tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre) tato yAvanmahAvIraH (nayaNamAlAsahassehiM) zreNisthitajananetrapatisahasraH (picchijamANe2) prekSyamANaH2 (vayaNamAlAsahassehiM) | vadanazreNisahasraiH vacanazreNisahasrA (abhithuvamANe2) vAraM vAramabhiSTrayamAnaH2 (hiyayamAlAsahassehiM) hRdayazreNisahasraiH | | (unnaMdijamANe) jaya jIva nandetyAdibhiratyantaM samRddhi prApyamANaH2 (maNorahamAlAsahassehiM) asyAjJAkarA bhavAma iti janazreNimanorathasahasraiH (vicchippamANe2) vizeSeNa cintyamAnaH (kaMtirUvaguNehiM) kAntirUpaguNaiH strIpuruSaiH bhartRtayA svAmitayA ca (patthinjamANe2) prArthyamAnaH2 (aMgulimAlAsahassehiM dAijamANe2) aGgulimAlAsahasraiH daya'mAnaH2, (dAhiNahattheNaM bahUNaM) dakSiNahastena bahUnAM (naranArIsahassANaM) naranArIsahasrANAM (aMjalimAlAsahassAI) namaskArasahasrANi | (paDicchamANe2) gRhNan 2 (bhavaNapaMtisahassAI) gRhazreNisahasrANi (samaicchamANe2) ullaGghayan (taMtItalatAlatuDiyagIyavAiaraveNaM) tantrItyAdInAM pUrva vyAkhyAtAnAM tathA gItamadhye yadvAditena-vAdanena yo vaH-zabdaH tena (mahureNa ya maNahareNaM) madhureNa manohareNa (jayarasaddaghosamIsieNaM) jayarazabdaghoSasahitena (maMjumaMjuNA ghoseNa ya) atikomalena lokAnAM zabdena ca (paDibujjhamANe2) sAvadhAnIbhavan 2 (saviDDhIe) chatrAdirAjacitarUpasarvaddharthA (savvajuIe) AbharaNAdisarvakAntyA (sababaleNaM) gajAdicaturaGgasenayA (savavAhaNeNaM) uSTravesarazibikAzakaTAdisarvavAhanena (savvasamudaeNaM) mahA // 117 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 118 // zrIvIra caritre dIkSAmahotsavaH janasamudAyena (savAyareNaM) saucityakaraNarUpasarvAdareNa (sabavibhUIe) sarvavibhRtyA sampadA (sabavibhUsAe) sarvavibhUSayA zobhayA (savasaMbhameNaM) harSajanitautsukyena (sabasaMgameNaM) sarvasvajanamelApakena (savapagaIhiM) aSTAdazabhirnegamAdinagaravAstavyaprajAbhiH (sabanADaehiM) sarvanATakaiH (savatAlAyarehiM) sarvatAlAcaraiH (savAvaroheNaM) sarvAntaHpureNa (savapupphagaMdhamallAlaMkAravibhUsAe) sarvapuSpagandhamAlyAlaGkArazobhayA (sabaDiyasahasanninAeNaM) sarvavAditrazabdAnAM milito yo ninAdo-mahAghoSastena, alpAdiSvapi sarvazabdapravRttiH syAd , ata Aha-*mahayA iDDhIe mahayA juIe mahayA baleNaM mahayA vAhaNeNaM mahayA samudaeNaM mahayA varatuDiyajamagasamagappayAieNaM saMkhapaNavapaDahabherijhallarikharamuhihuDumadunduhinigghosanAiyaraveNaM kuMDapuraM nagaraM majhamajjheNaM niggacchai, evaM kSatriyakuNDapuramadhyena gacchato bhagavataH pRSThe hastiskandhArUDho dhriyamANazvetacchatro vIjyamAnavaracAmarayugalaH caturaGgasenAparikalito nandivarddhano rAjA'nugacchati, krameNa *niggacchittA (jeNeva nAyasaMDavaNe) yatraiva jJAtakhaNDavanaM *ujANe (jeNeva asogavarapAyave) yatraivAzokavRkSaH (teNeva uvAgacchada) tatraivopAgacchati // 115 // (uvAgacchittA asogavarapAyavassa ahe) tatropAgatya cAzokavRkSAdhaH | (sIyaM ThAvei) zibikAM rakSayanti (ThAvittA sIyAo) rakSayitvA ca zibikAtaH (paccoruhai) uttarati, (pacoruhittA) uttIrya ca (sayameva AbharaNamallAlaMkAraM) svayamevAbharaNamAlyAlaGkArAn (omuai) avatArayati, tadyathA-mastakAnmukuTa karNayugalAt kuNDale kaNThAd graiveyakaM hRdayasthalAd hAraM bAhubhyAM bAhurakSako hastAdvIravalayaM aGgulIbhyo mudrikAzca vairAgyaraGgAdAramiva prabhuruttArayati sma, tAni cAbharaNAni kulavRddhA strI haMsalakSaNapaTazATakena gRhNAti, gRhItvA ca bhagavantamevaM vakti sma-ikSvAkukule // 11 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 5kSaNe // 119 // | samutpanno'si tvaM putra ! uditoditajJAtakulanabhastalamRgAGkasiddhArthajAtyakSatriyasuto'si tvaM putra! jAtyakSatriyANyAH trizalAyAH suto'si tvaM putra ! devendranarendraprathitakIrttirasi tvaM putra !, atra zIghraM caGkramitavyaM gurukamAlambitavya masikhaDgadhAraM mahAvrataM caritavyaM putra !, parAkramitavyaM asmi~zcArthe no pramAditavyaM ityAdyuktvA nirantarapatadazrudhArAH nandivarddhanAdisvajanavargasametAH vanditvA namaskRtya ca ekato'pakrAmanti, omuittA sayameva (paMcamuTThiyaM loyaM karei) ekayA muSTyA kUrcasya catasRbhizca mastakasya evaM pazcamauSTikaM locaM karoti karittA, zakrastu tAn kezAn kSIrasamudre pravAhayati, tataH (chaTTheNaM bhatteNaM) SaSThena bhaktena (apANaeNaM) pAnIyarahitena (hatthuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM ) uttaraphAlgunyA saha candrayoge sati, atrAntare zakraH sakalamapi | devamanuSyavAditrAdikolAhalaM nivArayati, tadA bhagavAn 'namo siddhANa' miti kRtasiddhanamaskAraH 'karemi sAmAiaM savaM sAvajaM jogaM paJcakkhAmI' tyAdyuccarati, na tu 'bhaMte!' iti, tathA kalpatvAt, (egaM deva dUsamAdAya) indreNa vAmaskandhe sthApitaM devadRSyaM gRhItvA ( ege abIe muMDe bhavittA) rAgadveSAdirahitaH ekAkI, na tu RSabhAdivaccatuH sahasrarAjAdisahitaH, ziraH kUrcaluJcanena dravyataH krodhAdijayena bhAvatazca muNDo bhUtvA (agArAo aNagAriaM pavaie) gRhavAsAnnirgatya sAdhutAM aGgIcakAra, tato bhagavatazcaturthaM manaH paryavajJAnamutpannaM, zakrAdayazca devA bhagavantaM vanditvA nandIzvare'STAhikotsavaM ca kRtvA svaM svaM sthAnaM gatAH, vIro'pi ca bandhuvargamApRcchya vihAraM kRtavAn bandhuvargo'pi ca dRSTidarzanaM yAvat sthitvA viSaNNacittaH sAzrulocanaH kaSTena svagRhamAgataH // gaNi ziSya zrutasAgara ziSyazAntisAgarakRtAyAM kalpakaumudyAM pazcamaH kSaNaH zrIvIracaritre dIkSAmahotsavaH // 119 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alime INGO atha SaSThaH kSaNaH zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 120 // zrIvIra caritre bhagavadvihAraH INDAINIDHI NISTANTANGHIMIRPHATIALA tathA dIkSAmahotsave indreNa divyairgozIrSacandanai cUrNairvAsaH puSpaizca vAsitasya pUjitasya ca vIrasya dehAt sAdhikAn caturo'pi mAsAn yAvadgandho na gataH, tadgandhAkRSTA bahavo bhramarA Agatya bhagavatastvacaM bhakSayanti, yuvAnazca gandhapuTIM mArgayanti, | maunena ca tiSThato vIrasyopasargAn kurvanti, striyo'pi ca bhagavataH sarvAvayavasundaramadbhutaM rUpaM dRSTvA kAmAturA AliGganAdIn | anulomAnupasargAn kurvati, tathApi meruriva niSprakampaH prabhuH muhUrttazeSe ca tadivase kumAragrAmaM gato bahizca kAyotsarge sthitaH, tatra ca gopaH sarvadinaM vRSabhAn hale vAhayitvA sandhyAyAM prabhupArve muktvA godohAya gRhaM gato, vRSabhAstu carituM vane gatAH, gopazcAgataH tAnadRSTvA prabhumapRcchat , kRtamaunaH prabhuna jAnAtIti vilokanAya vane gato, nizAzeSe tu vRSabhAH svayamevAgatAH, gopo'pi cAgataH, tAn dRSTvA kruddhaH selhakamutpAkhya prabhuM prati dhAvitaH, atrAntare dattopayogaH zakro gopaM zikSayitvoce-bhagavaMstava upasargA bahavaH santi tena dvAdaza varSANi yAvat vaiyAvRtyaM karomItyuktaH prabhuH prAha-devendra ! kadApyetana bhRtaM na bhavati na ca | bhaviSyati yadarhanto devendrasyAsurendrasya vA sAhAyyena kevalajJAnamutpAdayanti, kintu svaparAkrameNaiva kevalajJAnamutpAdayanti, tato mAraNAntikopasarganivAraNArtha indreNa svAmimAtRbhaginIputraH siddhArtho vyantaro muktaH, tataH svAmI kollAkasaniveze bahulabrAhmaNagRhe sapAtro dharmo mayA prarUpaNIya iti prathamaM pAraNakaM gRhasthapAtre paramAnena kRtavAn , tatra gandhodakapuSpavRSTiH1 celotkSepaH2 dundubhidhvaniH3 aho dAnamaho dAnamityudghoSaNaM4 vasudhArAvRSTi5 zceti pazca divyAni jAtAni, tatra vasudhArAsvarUpaM yathA // 12 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 6kSaNe // 121 // addhatterasakoDI ukkosA hoi tattha vasuhArA / addhatterasalakkhA jahaniyA hoi vasuhArA // 1 // tataH svAmI viharan | mora | kasanniveze duiaMtatApasAzrame gataH, tatra siddhArtharAjamitraM kulapatiH prabhupArzvamAgataH prabhuNA'pi pUrvAbhyAsAt karaH prasA | ritaH, tasyA''darAttatraikAM rAtriM sthitvA gacchannIrAgo'pi prabhustasyAgrahAttatra caturmAsakAvasthAnaM matvA aSTau mAsAnyanyatra vihRtya | caturmAsArthaM punarAgataH kulapatipradattatRNagRhe kAyotsarge sthito, vRSTau ca bahistRNAlAbhAt kSudhArttA gAvasvApasaiH svAzrayabhakSaNato | nivAritAH svAmisatkamAzrayaM bhakSayanti, tadAzrayasvAmikRtarAvAM zrutvA kulapatiH prabhorupAlambhaM datte yadbho ! vIra pakSiNo'pi svAzrayaM rakSanti, tat kiM tvaM svAzrayarakSaNe akSamo'sIti zrutvA atra sthite mayi eSAmaprItirbhavatIti vicArya nAprItimadgRhe vAsaH 1 stheyaM pratimayA saha2 / na gehivinayaH kAryo3, maunaM4 pANau ca bhojanam 5 // 1 // imAn paJcAbhigrahAn gRhItvA caturmAsakasya pakSAtikrame'sthikagrAmaM svAmI gataH // 116 // *samaNe bhagavaM mahAvIre (saMvaccha rasAhiyaM mAsaM jAva cIvaradhArI hotthA ) mAsAdhikaM varSaM yAvat vastradhArI abhavat (teNa paraM acelae pANipaDiggahie ) tataH paraM mAsA|dhikavarSAdUrdhvaM dakSiNavAcAlanagarAsannasuvarNavAlukAnadItaTe devaduSyArddha patitaM, tataH prabhuH siMhAvalokanenApazyat - svasantatervatra| pAtrAdi sulabhaM bhAvi na veti vilokanArtha, kaNTake lagnatvAcca kaNTakaprAyAH kupAkSikA vastraprAyasya jinazAsanasya kiJcidbAdhAkAriNo bhaviSyanti paraM zIghrameva vipreNa grahaNAt kalkiputradharmadattarAjyAvasare viprarUpeNAgataH indro jinazAsanabAdhAM nivAra| yiSyatIti vicArya nirmamatvAnna jagrAha tadarddha tu siddhArtharAjamitraviprasya pUrvaM dattamasti, tadyathA - Ajanma daridraH somoM nAmnA vipro bhagavaddAnAvasare dezAntare gataH, tatrApi bhUyaH paryavya nirbhAgyatvAdyathA gatastathA gRhe Agato bhAryayA nirbhatsito- re nirlakSaNa ! zrIvIra caritre abhigrahAH vastradAnaM ca // 121 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIracaritre puSpaka // 122 // naimittikaH R A PARINITIANELIBUPRIMARNITIONEDRINITION | abhAgyazekhara! varddhamAnasvAminA yathepsitaM dAnaM dattaM tadAtra tvaM nAbhUH, tenAdyApi yAhi, tameva yAcasvetyuktaH sa Agatya prabhu prati brUte-he svAmin ! ahaM daridro duHsthito duHkhito'si, mArgayatA bhramatA ca mayA-"kiMkiMna kayaM? koko na patthio? kaha kaha na nAmiyaM sIsaMdunbharauarassa kae kiM na kayaM? kina kAya ? // 1 // " ityuktvA punarvakti sma-prabho! | ahaM mahattyA''zayA tvAmAgato'smi tena svocitaM kuru ityukte kRpAparaHprabhurdevadRSyAI viprAya prAdAd , atra ca niHspRho'pi prabhuH | niSkAryasyApi vastrasyAddhaM dattavAn tata svasantatervasvapAtrAdiSu mUrchAyAH1 prathamaM viprakulotpannatvasya2 kAlAnubhAvAttAgRddhimato'pyanudAracittatvasya3 ca sUcakaM, tato viprastaM gRhItvA dazakAJcalakaraNArtha tubhavAyasyArpayat ,tatastenoktam-he vipra! tvaM yAhi, punastadyAcethAH, sa nirIho dAnazauNDaH zeSArddhamapi dAsyati, ahaM ca dve arddha api tathA tunayiSyAmi yathA'kSatasyeva lakSasuvarNamUlyaM | sameSyati, tasyArddhana tava mamApi ca dAridrayaM yAsyatIti zrutvA prabhupArzvamAgato lajjayA punarmArgayitumazakto varSa yAvat bhagavat| pRSThe bhrAntaH, tatastatpatitaM gRhItvA sa vipro nandivardhananRpasya pArzve gataH, tataH savastradharmaprarUpaNAya mAsAdhikavarSa yAvadakhagrahaNaM sapAtradharmaprarUpaNAya gRhasthapAtre prathama pAraNaM ca prabhurakarot , (teNa paraM acelae pANipaDiggahie) tataH paraM yAvajIvamacelakaH karapAtrazcAbhUt samaNe bhagavaM (mahAvIre) mahAvIraH (sAiregAI duvAlasa vAsAiM) sAdhikAni dvAdaza varSANi (nicaM vosaTThakAe) dIkSAdinAdArabhya yAvajIvaM vyutsRSTakAyaH, zuzrUSAvarjanAt (ciyattadehe) tyaktadehaH, parISahasahanAt , evaMvidhasya viharataH prabhogaGgAtaTe'timRdukadamaprativimbitapadeSu cakrAGkujadhvajasvastikAdilakSaNAni dRSTvA puSpanAmA sAmudrikaH eSa ekAkI cakravartI gataH, tadgatvA'sya kathayAmi, kumAratve caina seve iti vicintya padAnusAreNa zIghramAgacchan sthUNAkasani MEIN // 122 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 123 // | vezasya vahiH kAyotsargasthitaM prabhuM prekSya cintayati - hA mayA palAlaM sAmudrikamadhItaM yadIdRzalakSaNena bhikSukeNa na bhavitavya| miti viSaNNacitto yAvattiSThati tAvaddattopayoga indra Agatya prabhuM praNamya prAha - bho puSpa ! mA viSIda, tvayA'dhItaM satyaM, paraM stvamabhyantaralakSaNAni na jAnAsi yadasya gokSIragauraM rudhirAmiSaM 1 svedamalarahitaH kAyaH 2 kamalagandhazca zvAsa 3 inyAdyaparimitabAhyAbhyantaralakSaNayuktaH trijagatpUjyastIrthaGkaro dharmavaracakravarttI bhaviSyatItyuktvA maNisuvarNaratnaiH puSpaM santoSya zakraH svasthAnaM gataH, | puSpo'pi, jino'pi cAnyatra vihRtaH (je keI uvasaggA uppajjaMti) ye ke'pi copasargA utpadyante, tadyathA - (divA vA ) | devakRtAH (mANussA vA) manuSyakRtAH (tirikkhajoNiA vA) tiryakkRtAH (aNulomA vA paDilomA vA) kAmabhogaprArthanArUpA anukUlAH tarjanAtADanAdirUpAH pratikUlAH (te uppanne) tAnutpannAn (sammaM sahai ) bhayAbhAvena samyak sahate (svamai) | krodhAbhAvena kSamate ( titikkhai) dInatAbhAvena titikSate (ahiyA sei) kAyAdinizcalatayA adhyAsayati, tatra devakRtA upasargA yathA-vardhamAnagrAmAsanAM nadIM paJcazatazakaTAni uttArya svavRSabhaM truTitaM matvA dhanadevavaNik tadgrAmAdhikAriNAM tRNajalArtha dravyaM datvA taM ca tatra muktvA gato, grAmAdhikAribhistu na kimapi tasya dattaM, kSudhAtRSArtto'pi sa mRtvA zubhabhAvAt zUlapANiryakSo jAtaH, pUrvabhavasmaraNotpannakopena tena mAriM vikurvya bhUyAn loko mArito, dahanaM ca kiyatAM syAt iti tathaiva tyaktazabAnAmasthisamUhaiH sa grAmo'sthikagrAma iti nAmnA prasiddho'bhUt, tato lokena vijJaptaH pratyakSIbhUya devakulaM svamUrti ca kAritavAn tatraitya sarvo'pi lokaH pUjayati stauti ca, morAkasannivezAt prasthitaH prabhustatpratibodhanAya taddevakule kAyotsargeNa sthito, duSTo'yaM rAtrau svadevakule sthitaM manuSyaM mArayati tena bhoH prabho ! tvamanyatra tiSTheti lokairvijJapto'pi maunapara uSitaH, tataH saMdhyAyAM bhUmispho zrIvIracaritre zUlapANiH // 123 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 124 // Takara aTTahAsazabda, tato hastipizAcasarparupairupasargAn karoti, tathApi prabhuna kSubdhaH, tataH ziraHkarNacakSurnAsikAdantanakhapRSThiSu zrIvIraduHsahA vedanAH tathA kRtA yA ekaikApyanyasya jIvitaM harati, tathApi zubhadhyAnAnmanAgapi na calitaM cittaM, tataH pratibuddhaH kSama- caritre yati, siddhArtho vakti sma-durantaprAntalakSaNadhara ! he zUlapANe tvaM na jAnAsi siddhArtharAjaputraM prabhuM tIrthakaraM, yadIndro jJAsyati tadA svamadazakaM tatphalaM ca | taba sthAnaM spheTayiSyati iti zrutvA bhIto'dhikaMra kSamayati, siddhArthoktaM ca dharma zrutvopazAntaH prabhuM pUjayati, gItanRtyAdikaM karoti ca, tacchrutvA lokazcintayati-yadayaM prabhuM mArayitvA krIDati / atra prabhudezonA~zcaturo'pi praharAna atIva santApito'pi prabhAta| kAle muhUrta nidrAM prApto daza svamAn dRSTvA jAgaritaH, prabhAte lokA utpalendrazarmANau cAgatAH, akhaNDazarIraM prabhuM divyagandhacUrNaiH puSpaiH pUjitaM ca dRSTvA harSitAH siMhanAdaM kurvantaH praNamanti, tadotpalo vakti sa-svAmin ! tvayA daza svamA dRSTAH teSAM cedaM phalaM-yat tAlapizAco hatastena tvaM acireNa mohanIya karma haniSyasi yacca zvetapakSI dRSTastat tvaM zukladhyAnaM dhyAsasira yacca |citrakokilo dRSTastacaM dvAdazAGgI prarUpayiSyasi3 yadgovargo dRSTastat sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpazcaturvidhaH saGgho bhaviSyati4 yacca | vibudhAlaGkRtaM padmasarovaraM dRSTaM tad bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikarUpacaturnikAyadevaiH sevyo bhaviSyasi5 yacca samudraM tIrNaH tat saMsArasamudraM tariSyasi6 yat sUryo dRSTastatra cAcireNa kevalajJAnamutpatsyate7 yaccAntrairmAnuSottaraparvato veSTitaH tatribhuvane tava nirmalA kIrtiryazaHpratApazca bhaviSyati8 yacca meruparvatamArUDhastat siMhAsanopaviSTo devAsuramanuSyaparSadi dharmamupadekSyasi9 yacca mAlAyugmaM dRSTaM tadarthaM tu na jAnAmi, tadA prabhuH prAha-he utpala! ahaM sAdhudharma zrAvakadharma ca kathayiSyAmItizrutvA utpalo vanditvA gataH, tatra prabhuH pakSakSapaNe2zcaturmAsikamatikramya(1) morAkasabhivezaM gatasya kAyotsargasthitasya ca prabhoH pUjArthaM tadehe sthitaH siddhArtho / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 6kSaNe // 125 // nimittAni vakti, tena prabhormahimAnamAlokya prasiddho'cchandakastApasastRNabhaGgAbhaGgamAzritya praznamapRSTa, tadA naiva bhakSyati ityukta zrIvIrabhaJjanodyatasya tasyAGgulIdattopayogaH indro'cchidat, tato ruSTaH siddhArtho lokAn prati brUte-yad anena vIraghoSasya dazapAlamAnaM caritre vaTTalakamAdAya kharjUrIvRkSAdhaH kSiptamasti1 dvitIyaM vindrazarmaNo barkaro bhakSitaH, tasyAsthInyuruTikAyAM badarIvRkSAdhobhUmau santira acchandakatRtIyaM punaravAcyaM, lokairgADhAgrahe kRte'syaiva strI kathayiSyati, nAhaM, tato lokaistadbhAryA pRSTA, sA pAha-yadayaM bhaginIM striyamiva / kauzika yorupasauM | bhute, atIva lajita ekAnte gatvA prabhuM vijJapayati sa-he prabho! tvaM tu jagatpUjyaH, sarvatrApi pUjyase, ahaM tu atraiva jIvAmIti | aprItikaM jJAtvA tataH zvetAmbyAM viharan lokairnivArito'pi prabhuH kanakakhalatApasAzrame caNDakozikasarpapratibodhAyAgAt , sa ca pUrvabhave tapodhanasAdhuH pAraNakadine gocaragamanena jAtamaNDUkIvirAdhanAlocanArtha gocaryA sandhyAyAM pratikramaNe ca kSullakena vAratrayaM sAritaH krodhAndhaH kSullakaM hantuM dhAvitaH, stambhe AsphAlya mRto jyotiSke devo jAtaH, tatazyutastatraivAzrame paJcazataziSyaguruzcaNDakauzikanAmA tApaso'bhUta , tatrApi ca rAjapuruSAn khAzramaphalAdIn gRhNato hantuM jvalatkrodhaH pazuhasto dhAvan kUpe |patitaH, pazuviddho mRtastatraivAzrame caNDakauzikanAmA dRSTiviSaH sarpo'bhUt , sa ca kAyotsargasthitaM prabhuM dRSTvA kopoddhataH sUrya pazyan dRSTijvAlA muktavAn , tAsu ca niSphalAsu bhRzaM kruddhaH prabhuM pAde daSTvA dUraM gatvA ca vilokayan godugdhadhavalaM prabhurudhiraM dRSTvA buddhyasva2 caNDakauziketi khAmivacaH zrutvA prAptajAtismaraNaH prabhoH pradakSiNAtrayaM dattvA kRtAnazano viSadRSTathA anyajIva| vadhabhayAd vile mukhaM prakSipya sthito,ghRtAdivikrAyikAmiHghRtAdimiH pUjitaH pipIlikAbhiratyantaM pIDitazca prabhudRSTisudhAvRSTisiktaH | pakSeNa mRtvA aSTame kharge devo jAtaH, prabhurapi viharan zvetAmbyAM gataH, tatra pradezI rAjA mahimAnamakarot , tataH suramipure Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m zrIkalpa kaumudyAM 6kSaNe // 126 // uslMI zrIvIra-. caritre upasargeSu kaMbala zaMbalau gaGgAnayuttaraNAya bhagavati loke ca nAvArUDhe ghUkazabdaM zrutvA paNDitakhemilo vakti sa-atra mAraNAntikavina utpatsyate, parametatprabhuprasAdAnmokSyAmahe, tato gaGgAmuttarataH prabhostripRSThabhavavidAritasiMhajIvasudaMSTradevakRtaM durvAtAdiminauMbrUDanopasarga kambalazabalanAmAnau nAgakumAradevI nivArayAmAsatuH, tadutpattiryathA--mathurAyAM puryA jinadAsazrAddhasAdhudAsIzrAddhIbhyAM bhartRstrIbhyAM paJcamavrate catuSpadasya pratyAkhyAnaM kRtaM, tatra caikAmIrI pratyahaM gorasamAnayati, yathocitaM mUlyaM prAmoti, evaM ca tayoDhA prItirjAtA, anyadA vivAhe nimantraNAyAgatAM tAmAbhIrI tau dampatI vadataH-bho asmAbhirAgaMtuM na zakyate, paraM bhavadvivAhe yad vilokyate | tad gRhyatAM, tatastAbhyAM dattaizcandrodayatAmrapAtravastrAbharaNapuSpagandhAdibhirAbhIravivAho'dhikataraM zobhito lokaiH prazaMsitazca, tena hRSTatuSTacittAbhyAmAbhIrAbhyAM atisundarau ekadinajAtau dvivArSiko kambalazabalanAmAnau vatsau tayordattau, tau tu na gRhNataH, tatastau balAtkAreNa dvAre baddhvA gatau, tato yadaitau pratyayete tadA SaNDhIkaraNAdiduHkhabhAginau bhaviSyataH, tataH prAsukatRNAdimiH poSyamANau sukhenAtraiva tiSThatAmiti vicArya zrAddhena rakSitau, sa ca zrAvako'STamIcaturdazyoH pauSadhopavAsaM karoti pustakaM ca vAcayati, tat zrutvA tau ca vatsau bhadrakI jAto, yaddine sa zrAddha upavAsaM karoti taddine tAvapi tRNAdi na bhakSayataH, tatastasya zrAddhasyemau | bhavyAvupazAntau dharmiNAviti adhikaH sneho jAtaH, ekadA ca pauSadhike zrAddhe jAte sati tanmitreNAtirUpavantau baliSThAvananyasadRzau tau vRSabhau vibhAvya zreSThinamanApRcchathaiva bhaNDIramaNayAtrAyai adRSTadhurau upoSitau tathA vAhitau yathA truTitau, tata AnIya tathaiva baddhvA gataH,tau ca tRNajalAdi sarvathA necchataH, tadA sAzrulocanaH zrAvako bhaktapAnapratyAkhyAnanamaskAradAnAdibhirniryAmayati, tatastau zraddhAvantau mRtvA nAgakumArI devI jAto, prayuktAvadhiko tIrthakarasya kriyamANamupasarga dRSTvA ekena norgRhItA dvitIyena sudaMSTro // 126 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre gozAlakamIlanaM 6kSaNe // 127 // | writamal NITIES ITANILIONIRI devaH pratihataH, tatastau prabhoH satvaM rUpaM ca gAyantau nRtyantau gandhodakapuSpavRSTiM ca kRtvA gatau, prabhurapi rAjagRhe nAlandAyAM tantuvAyazAlaikadeze caturmAsakaM sthitaH (2) tatrAdyamAsakSapaNapAraNe vijayazreSThinA kUrAdipracurabhojanavidhinA pratilAmitaH, tatra paJcadivyAdimahimAnaM dRSTvA pUrvoktasvarUpo gozAlaH prabhu prati tvacchiSyo'smItyuktvA''zritaH, tato dvitIyapAraNe pakkAnnAdinA | nandaH tRtIye paramAnAdinA sunandaH prabhuM pratilAbhitavAna , caturthe ca pAraNe kollAkasaniveze bahula vipraH paramAnnaM dattavAn , pazca divyAni ca, gozAlakastu tantukazAlAyAM svAminamadRSTvA sakale'pi rAjagRhe vilokayan skhopakaraNaM dvijAya dacA ziro mukhaM |ca muNDayitvA kollAke prabhuM prekSya tvatpravrajyA'stu mametyavadat , tato gozAlakasahitaH svAmI suvarNakhalagrAmaM gacchannantarAle | gopairmahAhaNDikAyAM paramAnaM pacyamAnaM dRSTvA-prabho! pAyasaM bhujyate, gozAlenetyukte siddhArthena ca tadbhaGge prokte gopaiH suyatnena rakSitA'pi sA haNDikA bhagnA, tato bhavitavyatA nAnyathA syAditi niyatirgozAlenAGgIkRtA, tato brAhmaNagrAme nandagRhe pAyasAdinA pratilAbhitaH, gozAlastu upanandagRhe zItalAnnadAnena kupito yadi mama dharmAcAryasya tapastejo'sti tadA asya gRhaM dahyatAmiti zazApa, tata AsannadevatayA tadgRhaM jvAlitaM, tato dvimAsakSapaNena campAyAM caturmAsaM sthito (3) anyadvimAsapAraNaM tu campAyA bahiH kRtvA kollAkasanniveze zUnyagRhe kAyotsarge sthitaH, tatraiva grAmezaputraH siMho vidyunmatyA dAsyA saha krIDan gozAlena hasitaH, kuTTitazca tena, prAha saH-svAmin ! ekAkyevAhaM kuTTito, yUyaM kiM na nivArayata?, maivaM kuryAH punarapIti siddhArthaH prAha, tatra pAtrAlake zUnyagRhe sthitaH,tatra skandaH svadAsyA dantilayA sahati yAvat kuTTitazca, tataH kumArAkasanniveze campakaramaNIyodyAne prabhuH kAyotsarge sthitaH, atrAntare zrIpArzvanAthaziSyo bahuziSyAnvito municandramunistatra kumbhakArazAlAyAM sthito'sti, A PAHILOPARTIANILIP HIRIDHARITISH // 127|| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe / / 128 // zrIvIra caritre zrImunicandravRttAdi tAn munIn dRSTvA gozAlo'pRcchat-yUyaM ke ?, tairuktaM-nirgranthA vayaM, punaH so'vadat-kka yUyaM ka ca mama dharmAcAryaH?, punastairUceyAdRzastvaM tAdazastava dharmAcAryo'pi bhaviSyati, tato ruSTena gozAlenoktaM-mama dharmAcAryatapasA bhavatAmAzramo dahyatAM, tairUcenedaM bhayamasmAkaM, tatastaduktaM sarva zrutvA siddhArtho vakti-naite sAdhavo jvalanti, rAtrau ca jinakalpatulanAM kurvan kAyotsargasthito municandraH kumbhakAreNa caurabhrAntyA hataH prAptAvadhijJAnazca svarga gataH, tanmahimA devakRtodyotaM dRSTvA gozAlo'vadad--aho teSAmAzrayo jvalati, tato yathAsthite siddhArthenokte azraddadhaMstatra gatvA tacchiSyAnirbhAgataH, tataH svAmI corAyAM prAptaH, tatra cAriko herikAviti matvA ArakSaiH prathamaM gozAlo'gaDe prakSipto, yAvatA ca prabhu prakSipanti tAvatA sAmAjayaMtInAmnyau | utpalabhaginyau cAritrabhArAsamarthe parivrAjakIbhUte prabhuM jJAtvA tamupasarga nivArayataH, tataH prabhuH pRSThacampAyAM gataH, zrAvastyAMbahiH kAyotsarge sthitaH, tatra gozAlenAdyAhaM kiM bhokSye iti pRSTe siddhArthena manuSyamAMsamityukte tatparihArAya vaNikkuleSu bhikSArtha bhraman pitRdattavaNigbhAryayA mRtApatyaprasUtikayA zrIbhadrayA zivadattanaimittikavacanena svApatyajIvanAya mRtajAtavAlakamAMsamizritaM | | paramAnnaM bhojitaH, agnibhayAca gRhadvAramanyatra kRtaM, hasatA''gatena gozAlena pAyasabhojane ukte siddhArthena vamane kArite nakhavAlamAMsakhaNDAni dRSTvA kupitenAdRSTatadgRheNa svAmitapasA tatpATako jvAlitaH, prabhurharidrasannivezAbahiH haridravRkSAdhaH kAyotsarge | sthitaH, tatra pathikaprajvAlitenAgninA prasaratA prabhoH sthAnAmocanAt pAdau dagdhau, gozAlastu naSTaH, tataH prabhurmaGgalagrAme vAsudevAlaye kAyotsarge sthito, gozAlakastu bAlakabhApanAyA'kSikarSaNaM kurvan tapitrAdibhiH kuTTito munipizAca ityupekSitaH, tataH prabhurAvagrAme baladevAlaye kAyotsarge sthito, gozAlena tu bAlakabhApanAya mukhatrAse kRte tapitrAdayaH kimanena athilena hatena? asya // 12 %3D Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritre zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 129 // gurureva hanyate iti prabhu hananAyodyatAstAn dRSTvA baladevamUrtihalamutpATayotthitA, tataste sarve'pi prabhuM praNatAH, tataH prabhuzco zrIvIrarAkasanivezaM gataH, tatra maNDape pacyamAnaM bhojyaM dRSTvA gozAlaH punarnIcarbhUya velAM vilokayati sma, natazcaurazaGkayA hataH kupitaH prabhutapasA maNDapaM dadAha, tataH prabhuH kliSTakarmakSayArtha lATAdezaM gataH, tatra hIlanAdayo bahavo ghorA upasargA adhyAsitAH,IY upasargAH tataH pUrNakalaze'nAryagrAme gacchataH prabhormArge dvau caurau apazakunabuddhayA khaDgamutpATya hantuM dhAvito, vijJAtamAtreNa zakreNa hatau, tataH prabhurbhadrikApuryA caturmAsa(4)kSapaNena varSArAtramatikramya bahiH pAraNaM kRtvA kramAbAlagrAme gataH, tatra zrIpArzvanAthasantAnIyo bahuziSyayukto nandiSeNAcAryoM rAtrau kAyotsarge sthitazcaurabhrAntyA''rakSakaputreNa bhallayA hataH prAptAvadhiH svarga gataH, zeSaM| gozAlakavacanAdi ca municandravat , tataH svAmI kUpikasannivezaM gataH, tatra cArikaherikazaGkayA gRhItaH pArzvanAthAntevAsinIbhyAM pravrAjakIbhUtAbhyAM vijayApragalbhAbhyAM mocitaH, tato gozAlaH prabhutaH pRthag jAtaH, anyamArge gacchan paJcazatacorairmAtula itikRtvA skandhArUDhAhitaH, khinnazcintayati-prabhuNaiva sAddhaM gamanaM varamiti tacchuddhiM kattuM lagnaH, prabhurapi vaizAlyAM gatvA lohakArazAlAyAM kAyotsarge sthitaH, tatraiko lohakAraH SaNmAsI yAvadrogIbhUtvA nIrogaH sannupakaraNAni gRhItvA zAlAyAmAgataH, prabhuM prekSyAmaGgalamiti matvA ghanena hantuM pravRtto'vadhijJAnenendreNa tenaiva ghanena hataH (satyAmapi jIrNazreSThibhAvanAyAmabhinavazreSThigRhe(5) caturmAsIpAraNaM kRtaM,jIrNazreSThinA'cyutAyurvaddhaM) tato grAmAkasannivezodyAne kAyotsarge sthitasya prabhobi| melakayakSo mahimAnaM cakre, tataH zAlizIrSagrAmodyAne kAyotsarge sthitaM svAminaM tripRSThabhave'pamAnitA rAjJI mRtvA vyantarI bhUtvA tApasIrUpeNa jalabhRtajaTAmirmAghamAse'nyaduHsahaM zItopasarga prazAntA ca stutiM cakre, tat sahamAnasya SaSThena tapasA vizuddhayamAnasya Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIvIra caritre upasargaSu thTMEN 6kSaNe // 130 // vaizyA yanavRttaM imation on aimittaileneraPHimmatli prabholoMkAvadhiH utpannaH, tataH prabhuH SaSThe varSe caturmAsItapo vividhAnabhigrahA~zcAkarota , tatra paNmAsamavalimilitaH, tataH prabhuH bahiH, pAraNaM kRtvA zeSakAle magadhadeze nirupasagoM vihRtaH, tataH AlaMbhikAyAM saptamaM varSArAtraM(7) caturmAsakakSapaNena kRtvA bahiH pAraNAM | kRtvA cAnukrameNa unnAgasannivezaM gacchan sammukhamilitadanturakhadhUvarau maGkalinA hasitau, yathA-"tattillo vihirAyA jaNevi dRrevi jo jahiM vasai / jaM jassa hoi joggaM taM tassa biijiyaM deI // 1 // " tatastadIyaiH kudRyitvA vaMzajAlyAM prakSiptaH, prabhucchatradharatvAnmuktaH, tato rAjagRhe'STamaM varSArAtraM(8) caturmAsikaM tapo bahiH pAraNaM ca cakre, tato bahUpasargA iti matvA vajrabhUmyAM sthAnAbhAvAdaniyatasthAne navamavarSArAtraM(9) cAturmAsikaM anyaddvimAsikamevaM pANmAsikaM tapazcAkarot , tataH kUrmagrAmaM gacchan mArge tilastambaM dRSTvA'yaM niSpatsyate naveti maGkhalinA pRSTe saptApi tilapuSpajIvA mRtvA ekazambAyAM tilA bhaviSyantIti bhagavadvacanamanyathA | kartuM tilastambamutpATya ekAnte tena muktaH, prabhUktaM mA'nyathA bhUyAditi vyantarairvRSTiH kRtA, gokhureNa ca mRdubhUmau sa tilastamba U/bhRya sthirIbhRtaH, tataH kUrmagrAme AtApanAgrahaNAya mutkalamuktajaTAmadhye yakAbAhulyadarzanAGkAzayyAtaro'yamiti vAraM vAraM maGkalinokte ruSTena vaizyAyanatApasena muktAM tejolezyAM kRpAsamudraH prabhuH zItalezyayA nivArya taM rakSitavAn , siddhArthapure ca gacchan sa tilastambo na niSpanna iti maGkhalinokte prabhuH prAha-niSpanna iti, azraddadhattattilazaMbAmadhye sapta tilAn dRSTvA niyatiM gADhIcake, tejolezyopAyaM cApRcchat , AtApanAM gRhNato nityaM SaSThataponvitasya sanakhakulmASapiNDikayA ekenoSNodakaculukena pAraNaM kurvato mAsaSaTkena tejolezyotpadyate iti siddhArthoktopAyaM zrutvA prabhoH pRthagbhRtvA zrAvastyAM kumbhakArazAlAsthitastAM sAdhayitvA tyaktavratapArzvanAthaziSyapArzve'STAGganimittaM ca zikSayitvA ahaGkAreNAhaM jinaH sarvatro'smIti loke prasiddhiM karoti sma, atra tejole // 130|| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 13 // zrIvIra caritre | upasargeSu saMgamakopasargAH zyopAyaH siddhArthazikSita ityadhikRtya subodhikAkRtazcintA Avazyaka tyAdyajJAnamUleti dhyeyaM, tataH prabhuH zrAvastyAM vicitratapobhirdazamaM varSArAtraM(10) kurute sma, yAvadvahumlecchIyadRDhabhUmau bahiH poTTilodyAne polAsacaitye'STamenaikarAtrika | kAyotsarga sthitaH / atrAntare mahAvIracittacAlane trilokIlokA api na samarthA iti sabhAsthitendrakRtAM prazaMsAM zrutverNyayA | | sAmAnikaH saGgamAbhidho devaH zIghraM prabhupArzvamAgatya prathamaM dhUlivRSTiM cakre, yayA niruddhA'kSikarNAdicchidraHprabhuniHzvAso jAtaH1, | tato vajramukhakITikAbhizcAlanIrUpastathA cakre yathaikena cchidreNa pravizanti dvitIyena nissaranti ca2 tathA vajramukhadaMzAH3 tIkSNa| mukhA ghRtelikA-4 vRzcikAH5 nakulA:6 sarpA7 mUSakAH karttanabhakSaNAdibhiH8 hastinaH9 hastinyazca zuNDAprahArapadamanAdibhiH10 pizAcA aTTaTTahAsAdimiH11 vyAghrA nakhadaMSTrAvidAraNAdibhiH12 siddhArthatrizale karuNAvilApAdimi13 zvopasarga kurvanti, tato vikurvitakaTakalokAH prabhoH pAdayormadhye'gniM prajvAlya hANDikA saMsthApya pacanti14 tatazcANDAlAstIkSNamukhapakSipaJjarANi prabhoH karNabAhumUlAdiSu lambayanti, te ca caJcubhirbhakSayanti15 tataH parvatAnapi kampayan kharavAtaH prabhumutpAyara pAtayati16 tataH kalikAvAtazcakravaddhamayati17 tato yasminmukte meruzRGgamapi cUrNIyAt tAdRzaM sahasrabhAraM lohacakra tathA muktaM yathA prabhurAjAnu bhUmau praviSTaH18 tataH prabhAtaM vikuLa vakti-he deva ! adyApi kiM tiSThasi ?, yAhi yathecchaM, prabhu nena rAtri |jAnAti19 tato devaddhiM prakaTIkRtya vakti-he maharSe ! vRNISva varaM yena svargeNa mokSeNa vA tava kArya, tathA'pyakSubdhaM prabhu devAGganA gItanRtyahAvabhAvairupasarga kurvanti20, evamekasyAM rAtrau viMzatyopasargamanAgapyakSubdhaH prabhuH, atra kaviH-"valaM jagaddhvaMsanarakSaNakSama, kRpA ca kiM saGgamake kRtAgasi 1 / itIva saMcintya vimucya mAnasaM, ruSeva roSastava nAtha ! niryayau // 1 // " tataH SaNmA // 13 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 132 // | saparyantamaneSaNIyAhArakaraNAdIn tatkRtAnekaprakArAnupasargAn sahamAnaH prabhunirAhAra eva SaNmAsyA sa gato bhaviSyatIti vici-DI zrIvIrantya yAvad brajagrAmagokulaM gocaryA gatastatrApi tatkRtAneSaNAM jJAtvA tathaivAgatya bahiH kAyotsarge sthitaH, tataH sa surAdhamo'va caritre upasargeSu dhijJAnena vizuddhapariNAmaM khAminaM jJAtvA viSaNNaH san pazcAttApaM kurvan saudharma prati gataH, prabhustu tatraiva gokule vatsapAlyA saMgamakaH sthavirayA paramAnnena pratilAbhito vasudhArAvRSTizca, iyantaM ca kAlaM yAvat saudharmavAsinaH sarve'pi devA devyazca nirAnandA nirutsAhA udvignAstasthuH, indro'pi ca muktAbharaNAlaGkAravilepanagItanATakAdiH etAvatAmupasargANAM kAraNamahaM jAta iti duHkhAkAnto vimanaskazca sthitaH, tAvatA ca pApapaGkamalinaM bhraSTavapratijJaM lajjAzyAmamukhaM samAgacchantaM saGgamaM dRSTvA sadyaH parAGmukho bhUtvA indro vakti sa-bho devAH! sarve'pi zRNvantu, ayaM pApAtmA karmacANDAlaH surAdhamo dRSTo'pi mahApApAya syAt , anena bahuraparAdhaH kRto, yadasmatsvAmI bhUyo bhUyaH santApitaH, asmatto na bhItaH, tat kiM saMsArAdapi na bhItaH 1, upasargasamaye yadenaM na zikSA| madAM tadarhanto'nyasAhAyyena na tapastapyante, ataH svargAt karNyatAm , tataH surendrasubhaTaistADyamAno devairAkrozyamAnaH sAmAnikadevairhasyamAno moTitahastapANibhirdevAGganAbhirAzapyamAnaH karSitaH, ekasAgarazeSAyurekAkI merucUlAyAM gataH, taddevyazcendraM pRSTvA | niSiddhaparivArAH svapati prati gtaaH| tata AlaMbhikApuryA harikAntaH zvetAmbyAM harisahazca priyaM pRcchati sa, zrAvastyAM skandapratimAyAM | saGkramya zakraH svAminamavandata, tato mahatI mahimapravRddhiH, kauzAmbyAM candrasUryAvataraNaM, vANArasyAM zakro rAjagRhe IzAno | mithilAyAM janako rAjA dharaNendrazca priyaM pRcchati sma, tato vaizAlyAmekAdazo(11) varSArAtro'bhUt , tatra bhRtendraH priyaM pRcchati sa, (purimatAle upayAcitakRtamallIjinAyatanena vaggurazreSTinendravacasA pUjitaH) tataH suMsumArapure gatastatra camarotpAtaH, // 132 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 133 // zrIvIra caritre | upasargeSu abhigrahaH mmum tatra krameNa kauzAmbyAM prAptaH, tatra zatAnIko rAjA mRgAvatI rAjJI sugupto mantrI tadbhAryA nandA, sA ca zrAvikA mRgAvatyAH | | sakhI, tatra ca prabhuNA pauSakRSNapratipadine'bhigraho gRhIto, yathA-dravyataH kulmASAn sUrpakoNasthitAn1 kSetrata ekaM pAdaM dehalyA madhye ekaM pAdaM bahiH kRtvA sthitAra kAlato bhikSAbhramaNanivRtteSu mikSAcareSu3 bhAvato rAjaputrI dAsatvaM prAptA nigaDitapAdA| | muNDitamastakA aSTamabhaktikA rudatI ceddAsyati tadA grahISyAmI4tyabhigRhya pratidinaM gocaryA bhramato rAjamRgAvatImantriprabhRtayo' nekAnupAyAn kurvanti, paramabhigraho na pUryate, tataH prabhoH paJcadinonaM pANmAsikaM tapo'bhUt , itazca-zatAnIkarAjena campApurI | bhagnA, tadadhIzo dadhivAhanarAjA, bhAryA dhAraNI1 tatputrI vasumatInAmnI2 ca dve api kenacit pattinA banditvena gRhIte, tatra dhAraNI tu pattivArtayA strIkaraNabhayena jihvAkhaNDanena mRtA, vasumatI ca bhayAkrAntA tena putrIti samAzvAsya kauzAmbyAmAnIya vikretuM catuSpathe maNDitA, tatra dhanAvahazreSThinA gRhItvA putrItvena rakSitA, tAM ca surUpAmatidIrghazyAmasnigdhaveNIlakSaNopetAM vinItAM zreSThino'tIva vallabhAM sambhAvitasapatnIbhAvena muNDitamastakAM nigaDitacaraNAmapavarakamadhye prakSiptAM tAlakayantritAM ca mUlA nAmnI zreSThI bhAryA akarot , caturthadivase vijJAtatavyatikaraH zreSThI tAmapavarakAniSkAsya sUrpakoNe kulmASAn arpayitvA | | nigaDabhagArtha lohakArAbAnAthaM gataH, tAvatA samAgataM khAminaM dRSTvA harSaromAzcitagAtrA dehalyA madhye bahizca pAdadvayaM kRtvA vasumatI prAha-prabho! gRhANemAM mikSAmityukte'bhigrahe rodanamadRSTvA nivRttastato ruditA, tataH kulmASA gRhItAH, tataH pazca divyAni zakaH | Agato devA nRtyanti sa zirasi kezA nigaDAni ca nUpurANi jAtAni, devaizcandanazItalatvAt candaneti tasyA nAma kRtaM, mAtRSvasA mRgAvatI ca militA, vasudhArA gRhNAnaM zatAnIkaM nivArya candanAvacasA ghanAvahazreSThino vasudhArAM davA zakraH zatA // 1 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 134 // |zrIvIra caritre upasargeSu kIlakopasargaH nIkamiyaM yatnena rakSaNIyA prabhoH prathamaziSyaNI bhAvinItyuktvA gtH| tataH sumaGgalagrAme sanatkumAreNa vandito vAlukagrAme ca | vAyalavaNig yAtrAM gacchan prabhuM prekSyAmaGgalaM matvA khaDDrena hantuM dhAvan siddhArthena hataH, tataH krameNa jRmbhikagrAme nRtyaM darzayitvA |etAvadbhirdinaiH kevalotpattirbhaviSyatIti zakro'vadata, tataH SaNmAnigrAme vahiH kAyotsargasthitasya prabhoH pArce gAM muktvA gopo grAmaM gatvA''gataH pRcchati sma-devArya ! ka gatA me gauH, kRtamaunasya prabhoH karNayoH kupitena tena kaTakazalAke tathA prakSipte | yathA militAMte chinnAgratvAdadRzye ca, etacca karma gAnAkSiptatvenAnivAritagAnasya zayyApAlakasya karNayostaptaMtrapuH kSipvA'rjitaM, zayyApAlakastu bhavaM bhrAntvA'yameva gopo jAtaH, tato madhyamApApAyAM siddhArthena sahodyAnamAgatya saNDAsakAbhyAM te zalAke | karSayati sma, tatkarSaNAvasare ca vIreNArATirmuktA yathA samastamapyudyAnaM mahAbhayaMkaraM jAtaM, saMrohiNyauSadhyA ca svAmI nIrogo | jAtaH, tatra ca devakulaM kAritaM / / evaM copasargA gopena prArabdhA gopenaiva smaapitaaH| eteSUpasargeSu jaghanyAdibhedo yathA-kaTa itanAzItaM || | jaghanyaM 1 kAlacakra madhyamaM 2 krnnkiilkrssnnmutkRssttN3| kIlakakSepako gopaH saptamaM narakaM gataH, siddhArthavaidyau tu svarga gatau, evaM || | varNitasvarUpA ye upasargAstAn 'uppaNNe'tti utpannAn samyak sahata ityAdi sambandhaH // 117 / / * tae NaM samaNe bhagavaM (mahAvIre aNagAre jAe) mahAvIro'nagAro jAtaH, kiMviziSTaH ? (IriyAsamie) | gamanAgamanAdau samyakpravRttaH (bhAsAsamie) bhASaNe samyakpravRttaH (esaNAsamie) dvicatvAriMzaddoSarahitAhAragrahaNe samitaH (AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie) upakaraNAdInAM bhANDasya-vastrAdermunmayAderbhAjanasya mAtrasya ca-pAtravizeSasya | nirIkSya pramRjya mocane samitaH (uccArapAsavaNakhelasaMghANajallapAriTThAvaNiyAsamie) viT prazravaNaM khelo-niSThIvanaM // 134 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 135 // | zrIvIra caritre mahAvIrasthAnagAratA sivAno-nAsikAmalo jallo-dehamalaH teSAM zuddhasthAnapariSThApane samitaH, atra prabhorbhANDasiGghAnAdyabhAve'pi samitInAM mAnA-|| khaNDanArthamidamuktaM (maNasamie vayasamie kAyasamie) manovacanakAyAnAM samyakpravartakaH (maNagutte vayagutte kAyagutte) | manaHprabhRtInAmazubhAnAM niSedhakaH, ata eva (gutte) sarvaprakArairguptaH (guttidie) zabdAdiSu rAgadveSAbhAvAt guptendriyaH (guttabaMbhayArI) guptimad brahma caratIti guptabrahmacArI (akohe amANe amAe alohe) krodhAdicatuSTayakapAyarahitaH (saMte) antarvRttyA zAntaH (pasaMte) bAhyavRttyA prazAntaH (uvasaMte) antarbAhyavRtyA copazAntaH (parinivvuDe) ata eva sarvasantAparahitaH (aNAsave) hiMsAdyAzravavarjitaH (amame) mamatArahitaH (akiMcaNe) dravyAdirahitaH (chinnagaMthe) muktahiraNyAdigranthaH (niruvaleve) dravyato dehamalo bhAvatazca mithyAtvamalaH tayorlepena rahitaH (kaMsapAi iva mukatoe) yathA kAMsyapAtrI |toyena na bhidyate tathA prabhurapi snehena (saMkhe iva niraMjaNe) zaGkha iva prabhurapi rAgAdirajanarahitaH (jIve iva appaDi hayagaI) jIva iva yathAyogyaM vihAre saMyame vA askhalitagatiH (gagaNamiva nirAlaMbaNe) AkAzamiva kasyApyAdhAraNa | rahitaH (vAU iva appaDibaddhe) vAyuriva kSetrAdau pratibandharahitaH (sArayasalilaM va suddhahiyae) zaratkAlajalamiva | nirmalahRdayaH (pukkharapattaM va niruvaleve) kamalapatramiva nirupalepaH, paGkajalatulyasvajanAdisneharahitaH (kumme iva guttidie) kacchapa iva guptendriyaH (khaggivisANaM va egajAe) gaNDakajIvazRGgamiva ekajAto, rAgAdisahAyakarahitatvAt (vihaga iva vippamukke) pakSIva muktaparikaraH (bhAraMDapakkhI iva appamatte) bhAraNDapakSIva apramattaH, nidrAdipramAdAbhAvAt , bhAraNDayoH kilaikaM zarIraM dvijIvaM, yataH-"bhAraNDapakSiNaH khyAtA, dvigrIvA mrtybhaassinnH| dvijihvAstripadAzcaikodarA bhinna // 135 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 6kSaNe // 136 // | phalaiSiNaH // 1 // (kuMjare iva soMDIre) hastIva karmazatrusainyaM prati sUraH ( vasahe iva jAyathAme) vRSabha iva aGgIkRtamahAvrata| bhAravahane jAtabalaH (sIhe iva duddharise) parIpahAdizvApadairajeyaH (maMdire iva nippakaMpe) meruparvata ivopasargavAtaira calacittaH (sAgare iva gaMbhIre) samudra iva gambhIro, harSazaukakAraNairakSubdhaH ( caMde iva somalese) candra iva saumyalezyaH, parasantApa| rahitatvAt (sUre iva dittatee) sUrya iva dIptatejAH, dravyato dehakAntyA bhAvato jJAnena (jaccakaNagaM va jAyarUve) jAtyasuvarNa| mitra rAgAdimalApagamAt jAtasvarUpaH (vasuMdharA iva sabaphAsavisahe) pRthivIva sarvAn zItoSNAdIn sparzAn vizeSeNa sahate (suhuhuyAsaNe iva teyasA jalate) ghRtAdibhiH siktAgniriva tejasA jJAnena tapasA vA jvalan dIpyamAnaH *imesi payANaM dunni saMgahaNigAhAo - 'kaMse saMkhe jIve gagaNe vAU ya sarayasalile a / pukkharapatte kumme vihage khagge ya bhAraMDe || 1|| kuMjara vasahe sIhe nagarAyA caiva sAgaramakhohe / caMde sUre kaNage vasuMdharA ceva hUyavahe ||2||" (natthi NaM | tassa bhagavaMtassa katthai paDibaMdhe) nAstItyevaM yattasya bhagavataH kutracidapi pratibandho bhavati (se a paDibaMdhe cauvihe | pannatte ) sa pratibandhacatuSprakAraH kathitaH (taMjahA) tadyathA - ( davao khittao kAlao bhAvao) dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, ( davao NaM sacittAcittamIsesu davesu) tatra stryAdisacittabhUSaNAdyaccitta alaGkRtastryAdimizrabhedAtrividheSu dravyeSu ( khittao NaM) kSetrataH (gAme vA nagare vA araNNe vA khitte vA khale vA ghare vA aMgaNe vA) grAme nagare araNye kSetre khale gRhe aMgaNe vA, grAmAdayaH prasiddhAH (nahe vA) AkAze (kAlao NaM) kAlato(samae vA AvaliyAe vA ANApANue vA dhove vA khaNe vA lave vA) nirvibhAge sarvasUkSme samaye asaGkhyasamayarUpAvalikAyAM ucchrAsaniHzvAsarUpau AnaprANau zrIvIracaritre mahAvIrasthAnagAratA // 136 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 137|| tatra, saptocchAsamAne stoke, saptastokapramANe lave, bahutarocchAsarUpe kSaNe (muhutte vA ahoratte vA pakkhe vA mAse vA uue zrIvIra|cA ayaNe vA saMvacchare vA) saptasaptatilavamAne muharne triMzanmuhUrtamAne ahorAtre paMcadazAhorAtramAne pakSe pakSadvayamAne mAse | caritre mAsadvayamAne Rtau RtutrayamAne dakSiNottarAyaNe ayanadvayamAne saMvatsare (aNNayare vAdIhakAlasaMjoe) anyatarasmin yuga1-zrIvIrasyApUrvAGga2 pUrvAdau3 vA (bhAvao) bhAvataH(kohe vA mANe vA mAyAe vAlomevA bhae vA hAsevA) krodhe mAne mAyAyAM-kapaTe | nagAritA lobhe bhaye hAsye (pijje vA dose vA kalahe vA) rAga dveSe rATikaraNe (abhakkhANe vA pesunne vA) asatkalaGkadAne pacchannaparadoSodghATane (paraparivAe vA) lokasamakSaM paradoSakathane (arairaI vA) cittodvego'ratiH cittaprItI ratistatra (mAyAmose vA) mAyayA yuktAyAM mRpAyAM (micchAdasaNasalle vA gra600) anekaduHkhahetutvAcchalyamiva mithyAtvazalyaM tasin (tassa NaM bhagavaMtassa no evaM bhavai) tasya bhagavata evamuktaprakAreNa pratibaMdho na bhavati // 118 / / (se NaM bhagavaM) sa bhagavAn (vAsAvAsavaja) varSAcaturmAsaM varjayitvA (aTTa gimhahemaMtie) aSTau grISmahemantAn zItoSNakAlasatkAn (maase)| mAsAn (gAme egarAie) grAme ekarAtrikavAsaH (nagare paMcarAie) nagare paJcarAtrikavAsaH (vAsIcaMdaNasamANakappe) kASThacchedanopakaraNavAsIcandanatulyayoH chedakapUjakayorviSaye samabhAvaH (samatiNamaNileTukaMcaNe) tulyAni tRNaratnAni pApANasuvarNAni ca yasya (samadukkhasuhe) samasukhaduHkhaH (ihalogaparalogaappaDibaddhe) ihaloke paraloke ca pratibandharahitaH (jIviyamaraNe a niravakaMkhe) jIvitavye maraNe ca vAMchArahitaH (saMsArapAragAmI) saMsArapAragAmI (kammasattunigghAyaNaTThAe anbhuTTie) karmavairighAtArtha kRtodyamaH (evaM ca NaM viharaha) evaM tiSThataH // 119 / / (tassa NaM bhagavaMtassa) tasya | // 137 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 138 // BARAHIRAILIPPIRIT PolimaAIm Palmi bhagavataH (aNuttareNaM nANeNaM) nirupamena matyAdijJAnena (aNuttareNaM dasaNeNaM aNuttareNaM caritteNaM) evaM darzanena-samyaktvena zrIvIracAritreNa(aNuttareNaM AlaeNaM aNuttareNaM vihAreNaM) strInapuMsakAdirahitopAzrayeNa dezAdiSu vihAreNa(aNuttareNaM vIrieNaM) caritre | parAkrameNa (aNuttareNaM ajaveNa) mAyAnigraheNa (aNuttareNaM mahaveNaM) mAnanigraheNa (aNuttareNaM lAghaveNaM) alpopadhikatvena, zrIvIrasyA nagAritA dravyato gauravatrayatyAgena bhAvatazca lAghavena (aNuttarAe khaMtIe) krodhanigraheNa (aNuttarAe muttIe)lobhanirodhena (aNuttarAe guttIe) manaHprabhRtiguptyA (aNuttarAe tuTThIe) manastuSTayA (aNuttareNaM sacasaMjamatavasucariasovaciaphalanivANama-|| ggeNaM) nirupamena satyavacanaM saMyamaH saptadazadhA tapo dvAdazabhedaM, eteSAM yata sucaritaM-vidhivadAcaraNaM tena sopacitaM-sphAtaM puSTa phalaM mokSalakSaNaM yasyaivaM vidhena parinirvANamArgeNa (appANaM bhAvemANe) AtmAnaM bhAvayato (duvAlasa saMvaccharAI) dvAdaza saMvatsarA (viikaMtAI) vyatikrAntAH, tadyathA-ekonatriMzadadhikazatadvayaM SaSThAH15/8 dvAdaza aSTamAH16/14 dvisaptatiH pakSakSapaNAni52/14 | dvAdaza mAsakSapaNAni64/14 dve sArddhamAsakSapaNe6714 paT dvimAsakSapaNAni79/14 dve sArddhadimAsakSapaNe84.14 dve trimAsakSapaNe 90/14 nava caturmAsakSapaNAni126/14 ekaM paJcadinonaM SaNmAsakSapaNaM132/9 ekaM sampUrNa SaDmAsakSapaNaM138/9 dinadvayamAnA bhadrapratimA138/11 dinacatuSkamAnA mahAbhadrapratimA137,15 dinadazakamAnA sarvatobhadrapratimA137/25 ekaM dIkSAdinaM13726 / / ekonapazcAzadadhikaM zatatrayaM pAraNakadinAni15015 atra sukhAvabodhArtha yantrakamidaM, sarvasaGkalitakAlastu dvAdaza varSANi SaNmAsAH paMcadaza dinAni, sarva ca tapaHkarma nirjalameva prabhuNA kRtaM, nityabhaktaM caturthabhaktaM ca na kadAcidapi kRtaM, nidrAkAlapramAdakAlastvantarmuharttapramANaH (terasamasa saMvaccharassa aMtarA vaddamANassa je se) itthaM trayodazasya varSasya pakSAdhikaSaNmAsasya (gimhANaM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 139 // ducce mAse) uSNatardvitIyo mAsaH (cautthe pakkhe vaisAhasuddhe) caturthaH pakSaH vaizAkhazuddhaH (tassa NaM vaisAhasuddhassa) tasya vaizAkhazuddhasya ( dasamIpakkheNaM) dazamyAM tithau (pAINagAmiNIe ) pUrvadiggAminyAM (chAyAe porisIe) chAyAyAM pAzcAtyapaurupyAM (abhiniviTTAe) jAtAyAM ( pamANapattAe ) nyUnAdhikAbhAvAt pramANaprAptAyAM (suvaeNaM divaseNaM) suvratAbhidhe divase (vijaeNaM muhutteNaM) vijayAkhye muhUrte (jaMbhiyagAmassa nagarassa) jRmbhikagrAmanAmno nagarasya (bahiA ujjuvAliyAe) bAhyapradeze RjuvAlukAyA (naIe tIre) nadyAstaTe (veyAvattassa) jIrNasya vijayAvarttanAmakasya (ceiyassa) caityasya (adUrasAmaMte) nAtidUre nAtisamIpe yogyasthAne ( sAmAgassa gAhAvaIssa) kauTumbikazyAmAkanAmno gRhapateH ( kaTTakaraNaMsi) kSetre ( sAlapAyavassa ahe ) sAlavRkSasyAdhastAt ( godohiyAe) godohikAkasya (ukkuDuyanisijjAe) utkuTikAbhidhAnayA niSadyayA - Asanena ( AyAvaNAe ) AtApanayA ( AyAvemANassa) AtapyamAnasya (chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM) SaSThena bhaktenApAnakena (hatthuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM) uttaraphAlgunI nakSatreNa saha candrayogamupAgate sati ( jhANaMtariAe vadyamANassa) caturbhedazukladhyAnasyAdyabhedadvaye dhyAte avaziSTe ca bhedadvaye, evaM dhyAnamadhyabhAge varttamAnasya bhagavataH aNate aNuttare nivAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe (kevalavaranANadaMsaNe samuppanne) kevalajJAnadarzanamutpannam, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavaM mahAvIre (arahA jAe) aSTamahAprAtihAryayogyo jAtaH (jiNe) rAgadveSajetA (kevalI ) kevalajJAnayuktaH (savannU ) sarvajJaH (saGghadarisI) sarvadarzI (sadevamaNuAsurassa) | devamanuSyAsurasahitasya (logassa pariAyaM ) lokasya paryAyAn ( jANai) jJAnena vizeSato jAnAti, darzanena ca sAmAnyataH zrIvIracaritre zrI vIrasya kaivalyaM // 139 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 1 zrIvIra anR // 14 // a mianRITAPUR NDIAMUDRAMA (pAsai) pazyati (sabaloe sabajIvANaM) sarvaloke sarvajIvAnAM (AgaiM) yasmAt sthAnAdAgacchanti jIvAstAM (gaI) mRtvA yatrotpadyante jIvAstAM (ThiI) bhavasthitiM kAyasthitiM (cayaNaM) devanArakANAM cyavanaM (uvavAyaM) devalokanarakeSatpatiM | caritre (takaM maNo) teSAM sarvajIvAnAM idaM tatkaM-tadIyaM manaH (mANasiaM) manazcintitaM (bhutta) bhuktaM azanapuSpAdi (kaDaM) kRtaM zrIvIrasya kaivalyaM cauryAdi (paDiseviyaM) pratisevitaM maithunAdi (AvIkamma) prakaTaM kRtaM (rahokamma) pracchannakRtaM ityAdi sarva jAnAti pazyatIti yogH| (arahA) pracchannaM nAsti yasya saH arahAH, lokAlokasya karasthamuktAphalavadRSTatvAt (arahassabhAgI) rahasyam-ekAntaM yat sthAnaM tanna bhajate jaghanyato'pi devakoTisevyatvAta (taM taM kAlaM) tasmin kAle (mnnvykaayjoge)| manovacanakAyayoge (vamANANaM) vartamAnAnAM (sabaloe) sarvaloke (sabajIvANaM sababhAve) sarvajIvAnAM sarvaguNaparyAyAn | ajIvAnAmapi sarvabhAvA~zca (jANamANe pAsamANe viharaha) jAnan pazyazca viharati // 121 // atrAntare militeSu ca caturnikAyadeveSu dezanAM niSphalAM dacA apApApuryA mahAsenavane prabhurAgataH, tatra yajJakartukAmena somilabrAhmaNenaikAdaza bAla| NottamA AkAritAH santi, tadyathA-indrabhRtiH1 agnibhUtiH2 vAyubhUtiH3, ete trayo bhrAtaraH, vyaktaH4 sudharmA5, maNDitapu 56 mauryaputrau7 dvau bAndhavau, akampitoTa'calabhrAtA9 metAryaH10 prabhAsaH11, ete caturdazavidyAvizAradatvenAhaMmanyAH AtmanaH | sarvajJatvaM vyApayaMto'pi jIvaH1 karma2 tajjIvastaccharIraM3 paJca bhRtAni4 yo yAdRzaH sa tAdRzaH5 bandhamokSau6 devAH7 nArakAH8 puNyaM9 paraloko10 mokSa11zvetyeSAM krameNa sandehabhAjo mitho militA api sarvajJatvahAnibhayAna pRcchanti / eteSu pazcAnAM / paJcazataM2 parivAraH, dvayoH sArddha trizataM2 parivAraH, caturNA trizataM2 parivAra, evaM tatparivArabhUtAzcatuzcatvAriMzacchatAni viprAH | // 14 // ailihati IRANILIPPIRIDIUMINIMURUP ALI IMEIPINIK Pillmenim Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaumudyAM 6kSaNe // 14 // zrIvIra caritre gaNadharavAda: itraNINRealins HaiMITRA anye'pi upAdhyAya-zaGkara Izvara mahezvara surezvara dhanezvara vizvezvara jAnI-gaGgAdhara gadAdhara mahIdhara lakSmIdhara dharaNIdhara bhUdhara | zrIdhara dAmodara duve mahAdeva zivadeva rAmadeva naradeva sUradeva vAsudeva zrIdeva vyAsa-zrIpati umApati vidyApati gaNapati bhUpati lakSmIpati mahIpati gaGgApati devapati paNDita-janArdana govarddhana mukunda govinda viSNu mAdhava kezava puruSottama jozI-khImAyata bhImAyata somAyata rAmAyata dhanAyata prabhAyata devAyata trivADI-harizarma devazarma agnizarma nAgazarma jayazarma cAturvedI-harihara nArAyaNa nIlakaNTha zrIkapNa svayambhU zambhU ityAdayo viprA militAH svaHsaukhyAni spRhayanto yajJakAryANi kurvanti / samAgacchataH surAsurAdIn dRSTvA vismitAzcintayanti-aho yajJaprabhAveNa devA AgatAH, yajJavATakaM ca muktvA gacchatastAn dRSTvA lokamukhAt sarvajJavAtA ca zrutvA sAmarSa indrabhUtiracintayat-mayi sarvajJe vidyamAne'nyaH ko'pi sarvajJatvaM khyApayati tat kathaM kSameya?,tathA indrajAlikena dhUna mUrkhaloko vaMcyate, anena tu devA api vaJcitAH, yato mAM sarvajJaM yajJaM ca muktvA tatpArve yAnti, tathA-"yAdRzo'pi sa sarvajJastAdRzA eva devatAH / saMyogo hyanurUpo'yaM, grAmINanaTadurdhiyAm // 1 // " tathA'pyetasya sarvajJatvamahaM na sahe, yathA-vyomni sUryadvayaM kiM syAt?, guhAyAM kesaridvayam / pratyAkAre ca khaDgau dvau?, kiM sarvajJau sa cApyaham // 1 // tatpAzrvAdAgacchato lokAn apRcchat-bho bho dRSTaH sa sarvajJaH? kiMrUpaH ? kiMsvarUpazca ?, taistu "asitagirisamaM syAt kajalaM sindhupAtre, suravarataruzAkhA lekhinI patramurvIm / likhati yadi gRhItvA zAradA sarvakAlaM, tadIyaguNagaNAnAM sA'pi pAraM na yAti // 1 // " ityukte sa cintayati sma-nUnamasau mahAdhUrto mAyAyA mandiraM dRzyate,yena samasto'pi loko vibhrame pAtito'sti, tena yathA tamastomamapAkatuM sUryo na pratIkSate agnirhastasparza siMhaH kezarAkarSaNaM kSatriyA vairikSepaM kadApi na sahate tathA'hamapi kSaNamAtraM taM sarvajJaM na kSame, TAHIRAIN Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 142 // | mayA sarve'pi vAdino maunIkRtAH, paramasau gehezUraH ko'pi samAgato'sti, yenAgninA parvatA jvAlitAstasyAgre vRkSAH ke ? yena | vAyunA parvatA utpATitAstasya vAyoH puMmikAH kAH 1, tathA'yamapi mama purastAtkaH ?, athAgnibhUtirvakti sma - he bhrAtaratra taba kaH parAkramaH, | garuDaH kiM kITikopari kaTakaM karoti ? mRgamAraNe kiM siMhaH 1 kamalotpATane kiM hastI ? kAzakarttane kiM kuThAro vilokyate, gautamaH | prAha-bho yathA mudgapAke kaMkaTukaH pIlayatastilo dalayataH kaNaH kazcittiSThati tathA mamApyasau vAdI sthitaH, tathA sUkSme'pi chidre pravahaNaM samudre bruDati, ekavAraM luptazIlA sadaivAsatI, ekeSTakAkarSaNe sarvo'pi vapraH pAtyate, tathA'sminnajite cirakAlopArjitaM yazo nazyati, | tena tatra gatvA devadAnavamAnavAnAM pazyatAM tasya sarvajJatvaM nAzayAmItyuktvA kApAyitadhautika suvarNayajJasuvarNadvAdazatilakAdikRtavizeSaveSADambaraH paJcazatacchAtraiH sarasvatIkaNThAbharaNa vAdivijayalakSmIzaraNa vAdigajasIha vAdIzvaralIha vAdivRndabhUpAla | vAdiziraHkAla vAdimadagaJjana vAdimukhabhaJjana vAdisIhaaSTApada vA divijayavizada vijJAtAkhilapurANa vAdikadalIkRpANa paNDitaziromaNi kumatAndhakAranabhomaNi jitavAdivRnda vAdigaruDagovinda vAdighaTamudgara vAdighUkabhAskara vAdisIhazArdUla paravAdimastakazUla vAdisamudra agasti vAdivRkSahasti vAdikandakuddAla vihitavAdidukAla vAdihRdayazalya vAdiyuddhamala vAdimadajvaradhanvantari vAdihariNahari sarasvatI bhaNDAra caturdazavidyAlaGkAra paDdarzanapazugrAmagopAla kalAraJjitAnekabhUpAla sakalazAstrAdhAra dvAsaptatikalApArAvAra bahurAjasamAjamukuTa bahubuddhivikaTa jJAnaratnaratnAkara mahAkavIzvara ziSyIkRtabRhaspati nirjitazukramati kUrcAla sarasvatI pratyakSabhAratI jitAnekavAda sarasvatIlabdhaprasAdetyAdibahupramANavirudaiH parivRto gautamo mArge Agacchan vimRzati| yadanena sarvajJADambareNa parikopito'haM, tadanena vAyusammukhaM sthitvA dAvAnalo jvAlitaH zarIrasaukhyAya kapikacchUrdharSitA, tathApi zrIvIra caritre gaNadhara vAdaH 1128211 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIvIra HAPATRA caritre kaumudyAM 6kSaNe // 143 // gaNadharavAdaH "tAvadgarjati khadyotastAvadgarjati cndrmaaH| udite ca sahasrAMsau, na khadyoto na candramAH // 1 // tathA-lakSaNe mama dakSatvaM,sAhitye saMhitA mtiH| tarke karkazatA'tyartha, va zAstre nAsti me zramaH // 1 // " ityAdi, evaM ca vicArayan "vIraM nirIkSya sopAnasthito dhyAyati vismitH| kiM brahmA? zaGkaraH kiM vA?, kiM viSNubrama vA kimu ? // 1 // candraH kiM na sa yat kalaGkasahitaH sUryo'thavA ? no sa yat , tIkSNAMzuH kimu vAsavo? na sa sahasrAkSo yataH kthyte|meruH kiM? na sa yanisargakaThinaH kalpadrumo'sau? na vA, no syAcintitamAtradaH sa hi jane huM varddhamAno'pyasau // 4 // Adityamiva duSprekSaM, samudramiva dustaram / bIjAkSaramivAvAcyaM, dRSTvA vIraM | mahodayam / / 5 / / gautamazcintayati-madAndhena durbuddhinA ca mayA'vicAra(ri) taM kRtaM yena kIlikAhetoH prAsAdapAtanaM sUtrArtha hAratroTanaM ThikkarIkRte kAmakumbhabhaMjanaM bhasmArtha candanadahanaM ko'pi mRoM vAJchati mayA tat satyApita,tenAtra mahattvaM kathaM rakSaNIyaM?, ito nivarttanaM vAdakaraNaM ca dvayamapIto vyAghra ito nadIti nyAyaM prApto,yAvattiSThati tAvat sudhAmadhurayA vAcA nAmagotrakathanapUrvakaM prabhuNA''bhASito-he indrabhUte! gautama! tvaM sukhenAgataH?, ityukte cintayati-mama nAnApi jAnAti, athavA jagatrayavikhyAto'haM, ko mAM na jAnAti ?, sukhAgamanapraznamizravacanena na santuSyAmi, yato na tat kapitthaM yadvAtena patati, yadi mama manaHsandehaM kathayati tadA'muM sarvajJa jAnAmIti cintayantaM punaH prabhuH proce-bho jIvo'sti na veti tava citte sandeho'sti, paraM vedapadArtha viparItatayA jAnAsi, teSAmartha zRNu-"samudro mathyamAnaH kiM?,gaGgApUro'thavA kimu / AdibrahmadhvaniH kiMvA?, vIradevadhvanirbabhau | // 1 // vedapadAni yathA-vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati, na pretya saMjJA'stIti,asyArthaH-vijJAnaghanaH| iSTapravRtyaniSTaparihArAdimAnAtmA bhUtebhyaH-pRthivyatejovAyvAkAzebhyaH samutthAya-nAgavallyAdibhyo rAga iva utpadya punastAnyeva P ALITALLIARPURISMATIPRITAINMETHIBAPARISHINILAPTAIN // 143 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 6kSaNe // 144 // tatraiva sandhyAbhrarAga iva layaM prApnoti, tasmAdatiriktaH pRthivyAdibhyo jJa AtmA nAsti, ata eva pRthivyAdyatiriktasya Atmano'bhAvAt na pretya saMjJA'stIti, ko'rthaH ? - paraloke gataH paralokAdAgataH ityAdisaMjJA nAstItyarthaH, ayamarthastava cetasi bhAsate, tenAtmAnaM nAGgIkuruSe, paramayamartho na yuktaH, yataH zRNu tAvadetasyArthaM - vijJAnaM sAkAranirAkAropayogAtmakaM tato'nanyatvAdAtmA | vijJAnaghanaH sa evaitebhyaH - pRthivyAdibhyaH utpadya, ghaTAdivastuviSayakajJAnavAn hi jIvo ghaTAdeH kathaMcidutpadyate, jJAnasya sa|viSayaka svena ghaTAdisApekSatvAt, punastAnyeva nAma-teSu pRthivyAdiSu sAntariteSu gateSu vA, jIvo'pi ghaTAdijJAnAdanu vinazyati - uparamate, ata eva na pretya saMjJAvAMstiSThati, anyajJAnatayA sAmAnyajJAnatayA pariNamanAdveti jIvasattA etadveda padArthataH siddhA, tathA 'savai ayamAtmA jJAnamaya' ityAdinA, tathA 'dadada' etasyArtho-damo dAnaM dayA ceti dakAratrayaM yo vetti sa jIva ityAdinA'pi, vidyamAnabhoktRkamidaM zarIraM bhogyatvAdodanAdivat ityAdyanumAnenApi, tathA "kSIre ghRtaM tile tailaM, kASThe'gniH saurabhaM sume| candrakAnte sudhA yadvattathA''tmA'GgagataH pRthak // 1 // iti zrI vIramukhAjIvavyavasthApaka vedapadArthaM zrutvA pratibuddho gautamaH pazcazatacchAtraiH | saha pravrajitaH // iti gautamagaNadharavAdaH 1 // athendrabhUtiM pravrajitaM zrutvA agnibhUtirdvitIyo bhrAtA iti cintayAmAsa kadAcit parvato dravIbhavati himamapi prajvalet vahniH zItaH syAt vAyuH sthirIbhavet merurapi calet, na tu madbhrAtA kenApi jIyate, tato lokebhyo vIrajitaM vIrapArzve pravrajitaM ca nizcitya acintayat-yajitvA dhUrta vIraM sahodaramAnayAmi, tatra Agaccha bheva vIreNAbhASitaH saH - he agnibhUte! tava karmasandeho vartate, paraM vedapadArthaM kathaM na samyag vicArayasi ?, sa ca vedaH 'puruSavedaM niM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvyaM' ityAdi, tatra 'gniM' iti vAkyAlaGkAre yadbhUtaM zrIvIracaritre gaNadhara vAdaH // 144 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 145 // zrIvIra caritre gaNadhara vAdaH gatakAle yacca bhAvyamanAgatakAle, tat sarva idaM puruSa eva-Atmaiva, evakAraH karmezvarAdiniSedhArthaH, etena vacanena yanmanuSyadevatiyaGnArakaparvatabhUmyAdikaM cetanAcetanasvarUpaM pratyakSaM vastu dRzyate tat sarvamAtmaiveti, karmasadbhAve ca kiM pramANaM ?, apica-amUrtasyA| tmano mUrtena karmaNA saha kathamanugrahopaghAtau syAtAM ?, na hyAkAzasya candanakhaDgAdibhirmaNDanakhaNDanAdikaM sambhavati, vedapadArthastava citte varttate, paraM nAyamarthaH samarthaH, yataH trividhAni vedapadAni-kAnicid vidhiprarUpakANi, yathA svargakAmo agniSTomena yajetetyAdIni,kAnicidanuvAdaparANi yathA dvAdaza mAsAH saMvatsara ityAdIni,kAnicit stutiparANi,yathA 'idaM puruSa eve'tyAdIni,tato'nena | vedapadena puruSasya mahimaiva pratipAdyate, natu karmAdyabhAvaH,yathA 'jale viSNu rityAdinA viSNormahimA pratipAdyate,na tvanyavastuniSedhaH, | yaccoktaM-amUrtasyAtmano mUrtakarmaNA kathamanugrahAdIti, tanna yuktaM, yato'mUrtasyApi AtmanaH madyAdinopaghAtaH brAhamyAdyauSadhena | cAnugraho dRzyate eva, kizca-ekaH svAmI ekaH sevakaH ekaH subhagaH eko durbhagaH ekaH sukhI eko duHkhItyAdi jagadvaicitryaM karma vinA kathaM sambhavati? / pramANopetaM vacanaM zrutvocchinnasaMzayaH paJcazata 500 chAtraiH saha prabajita iti dvitiyogaNadharaH // 2 // |evaM ekAdazApi dvijottamAH vIramukhAdvedapadArthAn zrutvA pratibuddhAH prabajitAstatparivArabhUtAzcatvAriMzacchattAni 4400 dvijA api / | atra mukhyAnAmekAdazAnAM tripadIgrahaNapUrvakaM ekAdazAGgacaturdazapUrvaracanA, gaNadharapadapratiSThA ca yathA-dvAdazAGgIracanA'nantaraM prabhusteSAM tadanujJA karoti, zakrazca divyacUrNabhRtaM vajramayaM sthAlaM gRhItvA svAminaH samIpavartI bhavati, tataH prabhU ratnasiMhAsanAdutthAya sampUrNAM cUrNamuSTiM gRhNAti, tato gautamAdaya ekAdazApi gaNadharAH kizcidavanatagAtrAH patayA tiSThanti, devA api vAditragItanRtyAdizabdAn vinivArya sAvadhAnatayA zRNvanti,tataH prabhustAvadbhaNati-gautamasya dravyaguNaparyAyaistIrthamanujAnAmIti,cUrNAzca tanma // 145 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 146 // ImummyimINANIMAHIMA MISSIAHINImmus S stake kSipati, tato devA api cUrNapuSpagandhAdivRSTiM tadupari kurvanti,sudharmasvAminaM ca dhuri vyavasthApya gaNamanujAnAtIti sopato / / zrIvIragaNadharavAdo, vistaratastu zrIkalpakiraNAvalyAdibhyo'vaseya iti // 1 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe (bhagavaM) bhaga- caritre vAn mahAvIre (ahiyagAmaM nIsAe) asthikagrAmanizrayA (paDhamaM aMtarAvAsa) prathamaM antarAvAsaM-varSAcaturmAsakaM (vAsA zrIvIracatuvAsaM) varSAsu vasanaM (uvAgae) samAgataH 1, (caMpaMca piTThacaMpaMca) campAMca pRSThacampAMca (nIsAe) avabambya (tao aMtarA mAsyaH vAse vAsAvAsaM uvAgae) trINi caturmAsakAni, zeSaM sarvatra pUrvavat 4 evaM (vesAliM nagariM vANiyagAmaMca) vaizAlI nagarI vANijyagrAmaM ca (nIsAe) avalambya (duvAlasa aMtarAvAse) dvAdaza varSArAtrAn 16 *vAsAvAsaM uvAgae (rAyagihaM nagaraM ca bAhiriya) rAjagRhanagarAduttaradizi bAhirikA-zAkhApuravizeSastadbhUtAM nAlandAM ca (nIsAe caudasa aMtarAvAse) avalambya caturdaza caturmAsakAni 30 *vAsAvAsaM uvAgae (cha mihilAe) mithilAnagaryAM Sad 36 (do bhadiyAe) bhadrikAnagaryAM dve38 (egaM AlaMbhiyAe) AlabhikAnagaryAmekaM 39 (egaM sAvatthIe) ekaM zrAvastyAM 40 (paNiabhUmIe ega) vajrabhRminAmAnAryadeze ekaM 41 (pAvAe majjhimAe hathipAlassaraNNo) madhyamApApAyAM hastipAlasya rAjJaH (rajjugasabhAe) rajjukA-lekhakA loke kArakUnAsteSAM zAlAyAM eka (apacchimaM aMtarAvAsaM) apazcima-caramaM caturmAsakaM vAsAvAsaM (uvAgae) samAgataH 42, asyAH kila nagaryAH pUrvamapApeti nAmAsIta , bhagavatastatra kAlagatatvena devaiH pApeti nAmoktaM, evaM chamasthakAlakevalikAlayo icatvAriMzacaturmAsakasaGkhyA // 122 // (tattha NaM) tatra * je se pAvAe majjhimAe (hatthivAlassa raNo rajjugasabhAe apacchimaM aMtarAvAsaM vAsAvAsaM uvAgae) varSArAne-caturmAsake hastipAlarAjasya rajjukasabhAyAM // 146 // RATISH MAHARITRAMMELIMINIMILITA TH MINIRAHUAntinelline R IUIS M ITTAIImmilliATISTIPill A LINEPARHITRAMIUMIONPATI un ANSAR Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIra zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 147 // caritre zrIvIrani rvANAvasaraH caramavarSAkAlanivAsArtha upAgataH // 123 / / (tassaNa aMtarAvAsassa) tasya varSArAtrasya (je se vAsANaM) yo'sau varSANAM | (cautthe mAse sattame pakkhe) caturtho mAsaH saptamaH pakSaH (kattiabahule) kArtikamAsasya kRSNapakSaH (tassa NaM kattiyabahulassa) tasya kArtikakRSNapakSasya (pannarasIpakkheNaM jA sA caramA rayaNI) paJcadaze divase yA sAcaramA rAtriH (taM rayaNi caNaM) tasyAM rAtrau *samaNe (bhagavaM) bhagavAn mahAvIre (kAlagae) kAlagataH-kAyasthitibhavasthitikAlAd gataH (vikate) | saMsArAd vyatikrAntaH (samujjAe) samyak punaH saMsArAvatArAbhAvAt UvaM yAto-gataH (chinnajAijarAmaraNabaMdhaNe) chedi| tAni janmajarAmaraNakAraNAni karmANi yena saH (siddhe) siddhakAryaH (buddhe) jJAtatacArthaH (mutte) bhavopagrAhikarmAzebhyo muktaH (aMtagaDe) sarvaduHkhAnAmantakaraH (parinivvuDe) sakalasantApAbhAvAt parinirvRtaH, etAvatA kIdRzo jAtaH 1-(savvadukkhappahINe) sarvANi kAyamanoduHkhAni prahINAni yasya (caMde nAma se ducce saMvacchare) yasmin bhagavAnivRttaH sa candranAmA dvitIyaH | |saMvatsaraH (pIivaddhaNe mAse naMdivaddhaNe pakkhe) prItivarddhana iti kArtikasya nAma, nandivarddhanaH pakSaH (aggivese nAma se divase) agnivaizyanAmA divasaH (uvasamitti pavucai) upazama iti tasya dvitIyaM nAmocyate (devANaMdA nAma sA rayaNI | niratitti pavuccai) devAnandAnAmnI sA amAvasyArAtriH niratiriti tasyA dvitIyaM nAma (acce lave) arcanAmA lavaH (muhutte pANU) muhUrttanAmA prANApAnaH (thove siddhe) siddhanAmA stokaH (nAge karaNe) nAganAma karaNaM (sabasiddhe muhutte) sarvArthasiddhinAmA muhUrtaH (sAiNA nakkhatteNaM) svAtinakSatre (jogamuvAgaeNaM) saha candre yogamupAgate sati *kAlagae viikaMte jAva sabadukkhappahINe / / 124 / ' (jaM rayaNiM ca NaM) yasyAM rAtrau *samaNe (bhagavaM) bhagavAn // 147 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 148 // allllllhi |mahAvIre (kAlagae) kAlagataH *jAva sabadukkhappahINe (sA NaM rayaNI bahahiM devehiM devIhi ya) sA rAtribahumi-IWzrIvIra| devedevIbhizca (ovayamANehi ya) nirvANamahotsavakaraNArtha svargAdibhyo bhUmimAgacchadbhiH (uppayamANehi ya) Urdhva gacchadbhizca caritre | (ujjoviyA Avi hutthA) kRtodyotA'bhavat // 125 // *jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae jAva devamahaH zrIgautamasabadukkhappahINe sA rayaNI bahahiM devehi ya devIhi ya ovayamANehiM uppayamANehi ya (uppijalagabhUyA) kevalaM ca atyAkuleva (kahakahagabhUA AvihutthA) avyaktAkSarakolAhalamayIva sA rAtriH jAtA // 126 // jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae jAva sabaduvappahINe (taM rayaNiM ca NaM) tasyAM rAtrau (jiTTamsa) jyeSThasya caturdazasahasrasAdhumadhye vRddhasya ziSyasya (goyamassa iMdabhUissa) gotreNa gautamasya nAmnA indrabhUteH (aNagArassa) *aMtevAsissa anagArasya-sAdhoH (nAyae) jJAtaje zrImahAvIraviSaye (piz2abaMdhaNe) snehabandhane (bucchinne) truTite sati (agaMte) anante *aNuttare jAva (kevalavaranANadaMsaNe samuppanne) kevalavarajJAnadarzane / tathAhi-khanirvANAvasare devazarmaNaH pratibodhanAya | kvApi grAme svAminA gautamaH preSitaH, tatra taM pratibodhya pazcAdAgacchan zrIvIranirvANaM zrutvA vajAhata iva kSaNaM sthitvA babhASehe vIra! tvayi sUrye'stagate mithyAtvAndhakAraM prasarati, kutIrthikadhUkA garjanti, durbhikSaDamarAdirAkSasAH sarvatrAskhalitA hiNDanti, saGghakamalavanaM saGghacati, kumatitArA ullasanti, rAhugrastacandramivAkAzaM rAtrau vidhyAtadIpamiva gRhaM idaM bharatakSetraM gatazobhaM svAmirahitaM cAdya jAtaM, kasyAgre sandehAn prakSye 1 ko mAM gautama ! gautameti vaktA, hA hA hA vIra! kiM kRtaM yadIdRze samaye'haM dUrIkRtaH, kimahaM mAMDakaM maNDayitvA bAlaka iva tavAJcale alagiSyaM ? kiM kevalajJAnabhAgamamArgayiSyaM ? kiM tvayi kRtrimamanA abhavam ? // 148 // Nam mmam Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BY zrIvIra zrIkalpakomudyAM 6kSaNe // 149 / / caritre zrIgautama kevalaM gaNarAjapauSadhaH Im PILIBAARI kiM muktau saGkIrNa ? kiM tavANakkhakArakaH abhavaM? tava bhAro'bhavat ? yadevaM mAM vimucya gataH, hA vIra ! kathaM vismAritaH 1, hA vIra! viraha kurvANena mahAn virAmaH kRtaH, evaM vIra vIra iti kurvato gautamasya vI vIti mukhe lagnaM, tathA ca huM huM jJAtaM vItarAgAH sneharahitA bhavanti, mamaivAvamaparAdho yanmayA tadA zrutopayogo na dattaH, dhigenamekapAkSikaM sneha, sRtaM snehena, eko'smi, nAsti me kazcit , evaM samyag / samabhAtraM bhAvayato gautamasya kevalajJAnamutpannam / yataH-"mukkhamaggapavannANaM siNeho vaJjasiMkhalA / vIre jIvaMtae jAo goyamo | jaM na kevalI // 1 // " prabhAtasamaye indrAdidevairmahimA kRtH| "ahaGkAro'pi bodhAya, rAgo'pi gurubhaktaye / viSAdaH kevalAyAsI|citraM zrIgautamaprabhoH // 2 // tato dvAdaza varSANi kevaliparyAyaM pAlayitvA dIrghAyuritikRtvA sudharmavAmino gaNaM samarpya mokSaM / gtH| pazcAt sudharmasvAmino'pi kevalamutpannaM, so'pyaSTau varSANi vihatyAryajambUsvAmino gaNaM samarpya muktiM gataH // 127 // ___ *jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae jAva sabadukkhappahINe (taM rayaNiM ca NaM) vasyA rAtrau | (nava mallaI nava lecchaI kAsIkosalagA aTThArasavi gaNarAyANo) nava mallakIjAtIyAH kAzIdezasya rAjAno nava lecchakijAtIyAH kozaladezasya rAjAnaH, te ca kAryavazato gaNamelApakaM kurvantIti aSTAdaza gaNarAjAno ye ceTakamahArAjasya bhagavanmAtulasya sAmantAH zrUyante te tasyAM (amAvAsAe) amAvAsyAyAM (pArAbho) pAraM-saMsArapAraM Abhogayati-prApayati yastamevaMvidhaM (posahovavAsaM) pauSadhopavAsaM (paTTaviMsu) kRtavantaH, AhAratyAgapauSadharUpamupavAsamityarthaH, tadvinA dIpakaraNaM na sambhavati (gae se bhAvujoe) gato'sau bhAvodyoto bhagavAn , ato (davvujo karissAmo) iti dIpAH kRtAH, tato dIpotsavaH pravRtta, kArtikazuklapratipaddine ca gautamasya kevalamahimA devaiH kRtaH, atastatrApi lokAnAM harSaH, nandivarddhanarAjo'pi bhagavanni // 149 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa-| kaumudyAM zrIvIracaritre 6kSaNe // 150 // tirgrahAH vaNiM zrutvA zokArtta upoSitaH, sudarzanayA bhaginyA sambodhya sAdaraM svagRhe dvitIyAyAM bhojitaH, tato bhrAtRdvitIyApravRttiH // 128 // (jaM rayaNiM ca NaM) yasyAM rAtrau samaNe bhagavaM mahAvIre jAva sabadukkhappahINeM taM rayaNi ca NaM (khuddAe) kSudrAtmA-krUrasvabhAvaH (bhAsarAsI nAma mahAgahe) bhamarAzinAmA triMzattamo mahAgrahaH (dovAsasahassaThiI) ekasminnakSatre dvisahasravarSasthitikaH *samaNassa (bhagavao) bhagavataH *mahAvIrassa (jammanakvattaM saMkaMte) janmanakSatraM saGkAntaH / tatra | grahanAmAni yathA-aGgArakaH1 vikAlakaH2 lohitAkSaH3 zanaizcara4 AdhunikaH5 prAdhunikaH6 kaNa:7 kaNakaH8 kaNakaNakaH9 ka NavitAnakaH10 kaNasantAnakaH11 somaH12 sahitaH13 AzvAsanaH14 kAryopagaH15 karburakaH16 ajakarakaH17 dundubhakaH 18 | zaGkhaH19 zaGkhanAbhaH20 zaGkhavarNAbhaH21 kaMsaH22 kaMsanAbhaH23 kaMsavarNAbho24 nIlo25 nIlAvabhAsaH26 rUpI27 rUpAvabhAso | 28 bhasmo29 bhasmarAzi30 stila31 stilapuSpavarNaH32 dakaH33 dakavarNaH34 kAyo35 'vandhya36 indrAgni37 dhUmaketuH38 hariH39 piGgalo40 budhaH41 zukraH42 bRhaspatiH43 rAhu44 ragasti45rmANavaka:46 kAmasparzaH47dhurA48 pramukhaH49 viTo50 visandhikalpaH51 kalpaH52 jaTAlo53 'ruNo54 'gniH55 kAlo56 mahAkAlaH57 svastika:58 sauvastikaH59 vardhamAnaH60 pralambaH61 nityAloko62 niphyodyotaH63 svargaprabho64 'vabhAsaH65 zreyaskaraH66 kSemaGkara67 AbhaGkaraH68 prabhakaro69 'rajo70 virajA71 azoko72 vItazoko73 vitataH74 vivastro75 vizAla:76 zAlaH77 suvrato78 'nirvRtiH79 ekajaTI80 dvijaTI81 kara:82 karakaH83 rAjA84 argala:85 puSpo86 bhAvaH87 ketuH88 ityaSTAzItirgrahanAmAni // 129 / / (jappabhiI ca NaM) yadAditaH (se) saH *khuddAe (bhAsarAsI) bhasmarAziH nAma (mahAgahe) mahAgraho dovAsa GaliHIND MITIGRAPimil amIILITARATHIAlthR IHINHAIRMIRAAMHINDISHARAMITAHIRAINRITAILY atinantimHILIHERSITIS" // 150|| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM Mimmindi 6kSaNe // 15 // ttizca HAIRAIGATIHNHIDHIPARISHINHATHISimilim sahassaThiI samaNassa (bhagavao) bhagavato *mahAvIrassa (jammanakkhattaM saMkaMte) janmanakSatra saGkAntaH (tappabhiI c| zrIvIraNaM samaNANaM niggaMthANaM niggaMthINa ya) tadAditaH prArabhya zramaNAnAM nirgranthAnAM-sAdhUnAM nirgranthInAM-sAdhvInAM no (udi-|| caritra e2pUAsakAre bhavissai) dIpto dIptaH pUjA-abhyutthAnAhArAdibhiH satkAro-vastrAdibhirbahumAnazca bhaviSyati, ata eva kSaNa-|| bhassagrahaphalaM | mAyurvarddhayitvA bhavajanmanakSatraM saGkrAmato bhasmarAzigrahasya mukhaM viphalaya yena tava zAsanasya bAdhAkArI na syAt itIndreNa vijJapto bhagavAnAha-na khalu indra! truTitamAyuH sandhAtuM jinendrA api samarthA na bhavanti, tato'vazyaMbhAvinI macchAsanasya bAdhA | bhaviSyatyevetyAdi // 130 // (jayA NaM se) yadA ca varSasahasradvayAnte sa khuddAe jAva bhAsarAsI (jammanakSattAo viikvaMte bhavissai)|| majanmanakSatrAdvayatikrAnta-uttIrNo bhaviSyati (tayANaM samaNANaM niggaMthANa2 ya udie udie) tadAditaH kakliputradharmadattarAjyAdArabhya nigranthAnAM nirgranthInAM coditoditaH (pUAsakkAre bhavissai) pUjAsatkAro bhaviSyati // 13 // ___*ja rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva sabadukkhappahINe (taM rayaNiM ca NaM) tasyAM rAtrau (kuMthU) kunthuHsUkSmajIvajAtiH (aNuddharI) uddhattuM na zakyate idRzI nAmaM (samuppaNNA) samutpannA (jA ThiA) yA sthitA ata eva (aca|lamANA) acalantI satI (chaumatthANaM niggaMthANaM niggaMthINa ya) chadmasthAnAM nirgranthAnAM nirgranthInAM ca (no cakkhuphAsaM havvamAgacchai) cakSuHsparza-dRSTigocaraM (hacaM)ti zIghraM nAgacchati, (jA ya aThiA) yA ca asthitA (calamANA) calantI satI (chaumatthANaM) chadmasthAnAM niggaMthANaM niggaMthINa ya (cakkhuphAsaM havamAgacchai) cakSuHsparza zIghramAgacchati // 132 // // 151 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyA 6kSaNe zrIvIra caritre zrIvIrasya zramaNAdi // 152 // parSad (jaM pAsittA) yAM kunthu aNuddharIM dRSTvA (bahahiM niggaMthehiM niggaMdhIhi ya) bahumiH sAdhumiH sAdhvImizca (bhattAI paJcakkhANAI) bhaktAni pratyAkhyAtAni, anazanaM kRtamityarthaH, (se kimAhu bhaMte !) ziSyaH pRcchati-bho bhadantaH! bhaktapratyAkhyAne kiM kAraNam ?, gururAha (ajappabhii) adyaprabhRtiH (saMjame durArAhae bhavissai) saMyamo durArAdhyo bhaviSyati, | pRthivyA jIvAkulatvAt saMyamayogyakSetrAbhAvAt pASaNDikAdiprAcuryAcca // 133 / / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNasya bhagavato mahAvIrasya (iMdabhUipAmo|kkhAo) indrabhUtipramukhAH (cauddasa samaNasAhassIo) caturdaza zramaNasahasrAH (ukosiA) utkRSTA (samaNasaMpayA hutthA) zramaNasampadabhavat // 134 // ___ *samaNassa bhagavao (mahAvIrassa) mahAvIrasya (ajacaMdaNapAmokkhAo) AryacandanavAlApramukhAH (chattIsaM| | ajjiyAsAhassIo ukosiA ajiAsaMpayA hutthA) patriMzatsahasrA utkRSTA AyiMkAsampadabhavat // 135 // / *samaNassa (bhagavao) bhagavataH *mahAvIrassa (saMkhasayagapomAkkhANaM) zaGkhazatakapramukhANAM (samaNovAsagANaM) zramaNopAsakAnAM-zrAvakANAM (egA sayasAhassI auhi ca sahassA) eka lakSamekonAzca paSTi59 sahasrA ukosiA samaNovAsayANaM saMpayA hutthA // 136 / / *samaNassa NaM0 (sulasArevaIpAmokkhANaM) nAgabhAryA dvAtriMzatputrajabhanI sulasA zrIvIrasyauSadhadAtrI ca revatI tatpramukhANAM (samaNovAsiyANaM) zramaNopAsikAnAM-zrAvikANAM (tini sayasAhassIo aTThArasa sahassA) trayo lakSA URIHITH HTHIHIITalimmalIE JIRININALITAHARITALIRIPTIRITAMARHIBIHARITI MANIPURILalMARATHI maiIMSARAITINAutumn] // 152 // P ATION Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 153 // aSTAdaza ca sahasrAH *ukkosiA samaNovAsiyANaM saMpayA hutthA / / 137 / *samaNassa0 (tinni sayA cauddasapuvINaM) trINi zatAni caturdazapUrvadharANAM (ajiNANaM jiNasaMkAsANaM) akevalinAmapi kevalisadRzAnAM (sabakkharasannivAINaM) sarvAkSarANAM sannipAtAH - saMyogA jJeyatvena vidyante yeSAM (jiNo iva avitahaM vAgaramANANaM) kevalIva satyavaktRNAM *ukkosiA cauddasapuddINaM saMpayA hutthA // 138 // *samaNassa0 (terasa sayA ohinANINaM) trayodaza zatAni avadhijJAninAM (aisesapattANaM) AmapapadhivipruDauSadhyAdilabdhiprAptAnAM *ukkosiA ohinANINaM saMpayA hutthA // 139 // *samaNassa0 (satta sayA kevalanANINaM) sapta zatAni 700 kevalajJAninAM (saMbhibhavaranANadaMsaNadharANaM) paripUrNapradhAnajJAnadarzanadharANAM *ukkosiA kevalanANINaM saMpayA hutthA // 140 // * samaNassa0 (sattasayA veuvINaM adevANaM) sapta zatAni vaikriyalabdhimatAmadevAnAmapi (devaDUDhipattANaM) devarddhivikurvaNAsamarthAnAM *ukkosiA veuvisaMpayA hutthA // 141 // *samaNassa0 (paMca sayA) paMca zatAni 500 (viulamaINaM aDDhAijesu dIvesu dosu a samuddesu sannINaM paMcidiANaM pajjattagANaM maNogae bhAve jANamANANaM) sArddhadvayodvapayoH samudrayozca dvayormadhye sthitAnAM saMjJipaJcendri yANAM manogatAn vividhavizeSaNopetAn bhAvAn - padArthAn jJAyamAnAnAM vipulamatInAM, atra manaH paryavajJAnino hi dvibhedAH, yathA'nena pIto rAjanagarIyaH zaratkAlInaH sauvarNo ghaTazcintitaH ityevaM vipulamatayo jAnanti, Rjumatayastu sArddhadvayAGgulanyUna zrIvIracaritre zrIvIrasya zramaNAdi parSad // 153 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 6kSaNe / / 154 // /IN/COOKOVG manuSya kSetra sthita saMjJipazcendriyANAM manogataM sAmAnyato ghaTo'nena cintita ityevaM jAnantIti, *ukosiA viulamaINaM saMpayA hutthA // 142 // *samaNassa0 (cattAri sayA vAINaM) catvAri zatAni vAdinAM (sadevamaNuAsurAe parisAe) devamanuSyAsuraparSadi *vAe (aparAjiANaM) aparAjitAnAM *ukkosiA vAisaMpayA hutthA // 143 // *samaNassa0 (satta aMtevAsisayAI siddhAI) sapta antevAsinAM - ziSyANAM zatAni siddhAni ( jAva savadukkhappahINAI) yAvatsarvaduHkhaprahINAni, (cauddasa ajjiAsayAI siddhAI) caturddaza cAryikANAM zatAni siddhAni // 144 // *samaNassa0 (aTTha sayA aNuttarovavAiyANaM) aSTa zatAnyanuttara vimAneSUtpannAnAM (gaikallANANaM) gatau - manuSyagatau kalyANaM yeSAM (ThiikallANANaM) sthitau - devabhave'pi kalyANaM yeSAM vItarAgaprAyatvAt, ata eva (Agamesi bhaddANaM) | AgamiSyadbhadrANAM - AgAmibhave mokSamANatvAt ukkosiyA aNuttarovavAiyANaM saMpayA hutthA || 145 // *samaNassa (bhagavao0) bhagavato (duvihA) dvividhA (aMtagaDabhUmI) mokSagAminAM bhUmiH - kAlaH (hotyA) abhavat, (taMjahA) tadyathA (jugaMtagaDabhUmI) guruziSyAdiparamparA puruSA yugAni taiH pramitA bhUmiryugAntakRdbhUmiH, (pariAyaMtagaDabhUmI) | paryAyamAzritya bhUmiH paryAyAntakRdbhUmizca, (jAva taccAo purusajugAo) tRtIyAtpuruSayuga jambUsvAminaM yAvadyugAntakRdbhUmiH| mokSamArgapravRttiH (cauvAsapariAe) caturSu varSeSu gateSu (aMtamakAsI) mokSamArgapravRttirjAtA, kazcit kevalI mokSaM gataH // 146 // *teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM (mahAvIre) mahAvIraH (tIsaM vA sAiM) triMzadvarSANi (agAravA samajjhe vasittA) zrIvIracaritre zrIvIrasya zramaNAdiparSad / / 154 / / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakaumudyAM 6kSaNe / / 155 / / gRhavAse sthitvA (sAiregAI duvAlasa vAsAiM) pakSAdhikaSaNmAsAdhikAni dvAdaza varSANi (chaumatthapariAgaM pAuNittA) chadmasthaparyAyaM pUrayitvA #desUNAI (tIsaM vAsAI kevalipariAgaM pAuNittA) kevaliparyAyaM pUrayitvA (bAyAlIsaM vA sAiM) dvicatvAriMzadvarSANi (sAmannapariAgaM pAuNittA) yatiparyAyaM pUrayitvA (bAvattariM vAsAIM savAuyaM pAuNittA) | dvisaptativarSANi sarvAyuH pUrayitvA (khINe) kSayaM gatAni (veaNijjAu anAmagotte) vedanIyAyurnAmagotrANi karmANi yasya (imIse osappiNIe) etasyAmavasarpiNyAM (dUsamasusamAe) caturthe'rake (bahuviitAe) bahuvyatikrAnte (tIhi vAsehiM addhanavamehi a mAsehiM) triSu varSeSu sArddhASTa mAsAdhikeSu (sese hiM) zeSeSu satsu (pAvAe majjhimAe) pApAyAM madhyamAyAM | nagaryAM (hatthipAlassa ranno) hastipAlasya rAjJaH ( rajjugasabhAe~) lekhakasabhAyAM (ege abIe) eko rAgadveSAdisahAyA| bhAvAt ekAkI, na punaH RSabhAdivaddazasahasrAdisahitaH *chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM sAiNA nakkhatteNaM jogamuvAga| eNaM ( paccUsakAlasamayaM si) prabhAtakAlasamaye (saMpaliaMka nisaNe) padmAsanopaviSTaH (paNapaNNaM ajjhayaNAI) paJca| paJcAzadadhyayanAni (kallANaphalavivAgAIM) puNyaphalavipAkAni (paNapannaM ajjhayaNAI pAvaphalavivAgAIM) paJcapaJcAzadadhyAyanAni pApaphalavipAkAni (chattIsaM ca apuTThavAgaraNAI) patriMzat apRSTavyAkaraNAni - uttarAdhyayanAni (bAgarittA) | kathayitvA ( pahANaM nAma'jjhayaNaM) ekaM pradhAnaM nAma marudevAdhyayanaM (vibhAvemANe 2) kathayan zrIvIro (kAlagae vakte) mokSaM gataH, *samujjAe chinnajAijarAmaraNabaMdhaNe siddhe buddhe mutte aMtagaDe parinibbuDe yAvat (saGghadukkhappahINe) | sarvaduHkhaprahINaH // 147 // zrIvIra caritre zrIvIra caritropa saMhAraH / / 155 / / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 6kSaNe // 156 // *samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva saGghadukkhappahINassa (nava vAsasayAI viiyaMtAI) zrImahAvIranirvANAbhava varSazatAnyatikrAntAni (dasamassa ya vAsasayassa) dazamasya varSazatasya (ayaM asIime saMvacchare ) ayamazIti980 tamaH saMvatsaraH pustakavAcanAyAH (kAle gacchai) kAlo gacchati-varttate, asmin saMvatsare siddhAntaM pustake likhadbhirdevarddhigaNikSamAzramaNaiH zrIkalpo'pi pustake likhitaH, (vAyaNaMtare puNa ayaM) vAcanAntare punarayaM (teNaue saMvaccha re ) trinavatyadhika| navazatamitaH saMvatsaraH (kAle gacchai iti dIsai) kAlo gacchatIti dRzyate, atra bahu vaktavyaM vicArya, bahuzrutebhyo bodhyaM, | parametatsUtraM pustaka likhanasabhAsamakSavAcanakAlajJApanAya taireva likhitamiti sambhAvyate // 148 // iti zrImahAvIracaritram // iti zrImanmahopAdhyAya zrIdharmasAgaragaNi ziSya mukhyopAdhyAyazrIzrutasAgaragaNiziSyopAdhyAyazrI zAntisAgaragaNiviracitAyAM kalpakaumudyAM SaSThaH kSaNaH samAptaH // zrIvIracaritre zrIvIrani vaNavAca nAntara kAlaH / / 156 / / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S zrIvIra zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 157 // caritre zrIpArzvacaritraM ARANI atha saptamaH kssnnH| atha jaghanyamadhyamotkRSTavAcanAbhiH zrIpArzvanAthacaritraM yathA*teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAse NaM arahA purisAdANIe paMcavisAhe hotthA, taMjahA-visAhAhiM cue caittA gambhaM vakaMte visAhAhiM jAe visAhAhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriaM pacaie visAhAhiM aNaMte || aNuttare nivAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadasaNe samuppaNNe, visAhAhiM parinivvuDe, tatra | pArzvanAmA arhan grAhyavacanatvena grAhyamAnatvena ca puruSAdAnIyaH-puruSapradhAnaH // 149 // ___ *teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAse arahA purisAdANIe je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittaba-|| hule, tassa NaM cittabahulassa cautthIpakkheNaM pANayAo kappAo vIsaMsAgarovamaThiiAo aNaMtaraM cayaM ca-| ittA iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse vANArasIe nayarIe AsaseNassa raNo vAmAe devIe puvarattAvarattakAlasamayaMsi visAhAhiM NakvatteNaM jogamuvAgaeNaM AhAravakaMtIe (graM0 700) bhavakaMtIe sarIravakaMtIe ku|cchisi ganbhattAe vakrate // 150 // pAseNaM arahA purisAdANIe tiNNANovagae Avi hutthA, taM0 caissAmitti jANai2, teNaM ceva abhilAveNaM suviNadasaNavihANeNaM satvaM jAva niagagihaM aNupaviTThA jAva suhaMsuheNaM taM ganbhaM parivahai // 15 // mam // 157|| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM Himsina inicia IIT MAHITINilmani nmintamm Hills zrIvIra caritre zrIpAcacaritraM 7kSaNe // 158 // HILIPATummy ElimitATHITHILIPPilm PMIDHIRANI teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAse arahA purisAdANIe je se hemaMtANaM ducce mAse tacce pakkhe posabahule, tassa NaM posabahulassa dasanIpakkheNaM navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM aTThamANa rAiMdiANaM viikkaMtANaM putvarattAvarattakAlasamayaMsi visAhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM AroggA AroggaM dArayaM payAyA // 152 // ja rayaNiM ca NaM pAse arahA purisAdANIe jAe taM rayaNiM ca NaM bahUhiM devehiM devIhi a jAva uppijalagabhUA kahakahagabhUA yAvi hutthA / 153 // sesaM taheva, zeSaM sarva tathaiva zrImahAvIravat / *navaraM pAsAbhilAveNaM bhANiavaM jAva taM hoUNaM kumAre pAse nAmeNaM pArzvanAmnA bhaNitavyaM, garbhasthite ca prabhau zayyAzritA mAtA kRSNasappa pArzvamAgacchantamapazyat , tena 'pAzrva' iti nAmnA kumAraH,-dhAtrIbhirindrAdiSTAmiAlyamAno jagatpatiH / navahastapramANAGgaH, kramAtprApa ca yauvanam / / 1 / / tataH kuzasthalapurAdhIzaprasenajidrAjaputrI prabhAvatInAmna AgRhya pitrA pariNAyitaH / ekadA gavAkSasthitaH svAmI puSpaphalAdipUjopakaraNayutAn nAgarAnAgarIzca bahirgacchato dRSTvA kazcitpRSTaH, sa vakti sma-daridradvijasuto bAlye mRtamAtApitRko dayayA lokairjIvitaH kamaThanAmA, anyadA suvarNaratnAbharaNAlaGkRtAn vyavahAriNo dRSTvA mitramukhAtpUrvabhavatapaHphalamiti zrutvA tapasvI jAtaH, kandamUlAdibhojanaH paMcAgnisAdhanAkaSTAnuSThAnaparotrAgato'sti, taM pUjituM janA yAntIti zrutvA prabhurapi saparikarastaM vilokayituM gataH, tatra kASThAntardahyamAnaM sappaM jJAtvA karuNAsAgaraH prAha-aho ajJAnaM, aho tapasvin ! mUDhatayA mahArambhato dayAM vinA vRthA kaSTaM karopi, yataH-"kRpAnadImahAtIre, sarve dharmAstRNAGkurAH / tasyAM zoSamupetAyAM, kiyanandanti te ciram ? // 1 // " iti zrutvA ruSTa kamaThaH prAha-rAjaputrA hi gajAzvAdikrIDAM katuM jAnanti, dharma tu vayaM tapodhanA eva jAnImaH, // 158 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malitin zrIvIra caritre zrIpArzvacaritraM Indi MARCHITA HARAHIRAIN TIRITHAPA a I zrIkalpa- tataH prabhuNA jvalatkASThamAkRSya kuThAreNa tavidhA kRtvA ca tApAkulaH sappoM niSkAsitaH, sa ca bhagavaniyuktapuruSamukhAnnamaskArAn kaumudyAM pratyAkhyAnaM ca zrutvA tatkSaNAdeva mRtvA dharaNendro'bhUt , aho jJAnavAniti janaiH stUyamAnaH svAmI svagRhaM yayau / kamaTho'pi 7kSaNe KA kAlena mRtvA'surakumAreSu meghamAlI devo'bhavat / / 159 // // 159 // __ pAseNaM arahA purisAdANIe dakkhe dakvapaiNNe paDirUve allINe bhaddae viNIe tIsaM vAsAI agAravAsamajhe vasittA puNaravi loaMtipahiM jiakappiehiM devehiM tAhiM iTAhiM jAva evaM bayAsI // 155 / / jayara naMdA jaya2 bhadA jAva jaya2 saI pauMjaMti // 156 / / puvipi NaM pAsassa NaM arahao purisAdANIassa mANussagAo gihatthadhammAo aNuttare Ahoie, evaM taM ceva savaM jAva dANaM dAiANaM paribhAittAje se hemaMtANaM duce mAse tace pakkhe posabahule, tassa NaM posabahulassa i kArasIdivaseNaM puvAhakAlasamayaMsi visAlAe sibiAe sadevamaNuAsurAe parisAe taM ceva sarvajaha puvvaM navaraM vANArasiM nayariM majhamajheNaM niggacchai 2ttA jeNeva Asamapae ujANe jeNeva asogavarapAyave teNeva uvAgacchairattA asogavarapAyavassa ahe sIaM ThAveirattA sIAo paccoruhaittA sayameva paMcamuTTiyaM loaM kareirattA aTTameNaM bhatteNaM apANaeNaM visAhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM egaM devadUsamAdAya tIhiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAri# pavaie // 157 / / *pAse NaM arahA purisAdANIe nicaM vosaTTakAe ciattadehe je kei uvasaggA uppajaMti, taM0divA vA mANusA vA tirikvajoNiA vA, te uppaNNe sammaM sahai khamai titikkhai ahiAsei // 158 // tatra A LITERATOPATARPRAHARIA LISHALIMANDAIN // 159 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 160 // zrIvIra caritre zrIpArzvacaritraM HANIPRITHMAH SHINICHIRAHAMAR SINHAIRAion devopasargaH kamaThasambandhI yathA-pravajyAM gRhItvA viharantaM ekadA tApasAzrame kUpasamIpe vaTavRkSAdho rAtrau kAyotsargasthitaM pArzvamupasargayituM devAdhamaH kopAndhaH sa meghamAlI samAgato, vetAlazArdUlavRzcikanakulAdimirakSubdhaM jJAtvA''kAze'ndhakArasadRzAn meghAna vikuLa pralayameghavarSituM pravRttaH, vidyutazcAtibhayaGkarA dizira vistRtAH, garjAravaM ca brahmANDasphoTasadRzaM cakre, tatkSaNameva nAsAgramAgate jale AsanaprakampeNa dharaNendro'gramahiSIbhiH sArdhamAgatya phaNaiH prabhumAcchAditavAn , avadhijJAnena cAmarSeNa varSan vijJAtaH kamaThaH, re dUratman ! kimArabdhaM iti hakkito bhItaH prabhuzaraNaM kRtvA natvA ca svasthAnaM gataH,dharaNendro'pi nATakAdibhirmaktiM kRtvA yayau, evaM devAdikRtopasargAn samyak sahate // 158 // taeNaM se pAse bhagavaM aNagAre jAe IriAsamie jAva appANaM bhAvemANassa tesIiM rAiMdiAI viikaMtAI caurAsIimassa rAiMdiassa aMtarA vaTTamANassa je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittabahule, tassa NaM cittabahulassa cautthIpakkheNaM puvaNhakAlasamayaMsi dhAyaipAyavassa ahe chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM visAhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM jhANaMtariAe vaTTamANassa agaMte aNuttare jAva kevalavaranANadasaNe samuppaNNe jAva jANamANe pAsamANe viharai // 159 // pAsassa NaM arahao purisAdANIassa aTTha gaNA aTTha gaNaharA hutthA, taMjahA-subhe a1 anaghose a2, vasiDhe 3 baMbhayAri a4A some5 sirihare6 ceva, vIra| bhadde7 jasevi a8||1||||160|| tatraikavAcanApravRttAH sAdhusamudAyA gaNAH, gaNadharAstu tannAyakAH sUrayo'STau // 150 // *pAsassa NaM arahao purisAdANIassa ajadinnapAmokkhAo solasa samaNasAhassIo ukkosiA // 16 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 16 // IIMSANIRTH A ILABINICHITISAPANITA A samaNasaMpayA hutthA // 161 // pAsassa NaM. pupphacUlApAmokkhAo adRttIsaM ajiAsAhassIo ukkosiA zrIpArzvaajiAsaMpayA hutthA // 12 // pAsassa NaM0 sukkhayapAmokkhANaM samaNovAsagANaM egA sayasAhassI causahi caritraM ca sahassA ukkosiA samaNovAsagasaMpayA hutthaa||163|| pAsassaNaM0 sunaMdApomAkkhANaM samaNovAsiANaM tinni sayasAhassIo sattAvIsaM ca sahassA ukkosiA samaNovAsiAsaMpayA hutthA // 164 // pAsassa NaM. adhuTThasayA cauddasapuvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM sabakhara jAva cauddasapuvINaM saMpayA hutthA // 165 / / pAsassa NaM0 cauddasa sayA ohinANINaM dasa sayA kevalanANINaM ekArasa sayA viubINaM chassayA vAINaM dasa sayA siddhA vIsaM ajiAsayAI siddhAiM aTThasayA viulamaINaM chassayA vAINaM bArasayA aNuttarovavAiANaM ||166||*paasss NaM duvihA aMtagaDabhUmI hutthA, taMjahA-(jugaMtakaDabhUmI apariAaMtagaDabhUmI a, jAva cautthAo purisajugAo jugaMtagaDabhUmI) tatra yugAntakarabhUmiH pArzvanAthAdArabhya caturthapuruSayugaM yAvat mokSagamanapravRttiH, paryAyAntakarabhUmau tu kevalotpAdAt (tivAsapariAe aMtamakAsI) triSu varSeSu gateSu mokSagamanapravRttirjAtA // 167 / / teNaM kAleNaM2 pAseNaM arahA purisAdANIe tIsaM vAsAI agAravAsamajhe vasittA tesII rAiMdiAI chaumatthapariAgaM pAuNittA desUNAI saMttarivAsAiM kevalipariAgaM pAuNittA bahupaDipuNNAI sattari vAsAI sAmaNNapariAgaM pAuNittA ekaM vAsasayaM savAuaMpAlaittAkhINe veaNijjAunAmagotte imIse osappiNIe dUsamasusamAe samAe bahuviikvaMtAe je sevAsANaM paDhame mAse ducce pakkhesAvaNasuddhe tassaNaM sAvaNasuddhassa a-0||161|| * duvihAna yugAntakAmI) triSu varSa PAHARI MAINHINDI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ al zrInemicaritraM zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 162 // i laliDilBITARAIMARATHIMIRMIRPUR hamIpakkheNaM uppi sammeaselasiharaMsi appacauttIsaime mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM visAhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM (putvarattAvarattakAlasamayaMsi) tatra pArzvamokSagamane pUrvAhna eva kAlaH (vagghAriapANI) pralambitabAhuyugmaH, kAyotsarge sthitatvAt / kAlagae viikaMte jAva sabadukkhappahINe // 168 // (pAsassaNaM0 jAva sabadukkhapahINassa duvAlasa vAsasayAI viikatAiM terasamassa vAsasayassa ya ayaM tIsaime saMvacchare kAle gacchai) | tatra pArvanirvANAtsArddhazatavarSadvayena250 vIranirvANaM, tato navazatAzItyAdi, tena trayodazazatasya triMzattamaH saMvatsaraH kAlo gacchati / iti zrIpAzrvanAthacaritram / / ___ atha zrIneminAthasya jaghanyAdivAcanAbhizcaritraM yathA, tatra teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA arihanemI paMcacitte hutyA taMjahA pUrvoktAlApakoccAraNaM citrAmilApena karttavyaM cittAhiM cue caittA gambhaM vakrate jAva ukkhevo jAva cittAhiM parinivvue // 170 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTThanemI je se vAsANaM cautthe mAse sattame | pakkhe kattiabahule, tassa NaM kattiabahulassa bArasIpakkheNaM aparAjiAo mahAvimANAo battIsaMsAgaro|vamaTTiiAo aNataraM cayaM caittA iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse soriyapure nayare samuddavijayassa raNona bhAriAe sivAe devIe puvarattAvarattakAlasamayaMsi jAva cittAhiM gabbhattAe vakate, sarva taheva suviNadaMsaNadaviNasaMharaNAdi ittha bhaNiavaM / / 171 // (daviNa)tti dhanAdivRSTikaraNam // 171 / / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA arihanemI je se vAsANaM paDhame mAse ducce pakkhe sAvaNasuddhe tassa NaM sAvaNasuddhassa paMcamIpakkheNaM| INDIAANIRUPalmiIAMARPALI AuTRIA DilKIPERIMURTHRILLIANISM Pilla HI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInemicaritraM zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 163 // navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM jAva cittAhiM nakSatteNaM jogamuvAgaeNaM AroggA AroggaM dArayaM payAyA, (jammaNasamuddavijayAbhilAveNaM neaI) janmapramukhaM sarva samudravijayanAmnA jJAtavyaM / (jAva taM hou NaM kumAre aritttth-|| nemI nAmeNaM) garbhasthite prabhau AkAze utpatantaM ariSTharatnamayaM nemicakraM svapne mAtA'pazyat tenAriSTanemirnAmnA, kumArastu | apariNItatvAt , apariNItatvaM ca yathA-ekadA yauvanonmukhaM nemiM dRSTvA zivAdevI kathayati sa-he vatsa! mAnaya vivAha, pUrayAsmanmanorathaM, nemistu yogyAM kanyAM vilokya vivAhaM kariSye ityuttaraM dadau, tato'nyadA krIDannanekarAjaputramitrapreritaH kRSNAyudhazAlAyAM gatvA'Ggulyagre kumbhakAracakravacakraM bhramayati sma, zAGgaM ca dhanuH kamalanAlavannAmayati sma, kaumudIM gadAM ca yaSTivadudapATayat , kamalavad gRhItvA zaGkhamapUrayacca, tacchabdena badhiramiva jagadabhavat , gajAzvAdayastu stambhAdInunmUlya trastAH, kRSNa| stUtpannaH ko'pi ripuriti vyagracittaH zIghramAgato nemiM dRSTvA zaGkito balaparIkSArtha neminA saha mallAkSATake gataH, tatra nemirvakti | sma-he hare ! bhUmiluThanAdikaM tvAvayona yuktaM, bhujavAlanena balaM jJAyate, tathA'GgIkRtya prathamaM kRSNabhujaM netralatAmiva lIlayA nemiravAlayat , tato nemibhujamavalambya kRSNo vRkSazAkhAM vAnara ivAndolitavAn , paraM vajradaNDamiva kizcidapi nAnAmayat , tato vilakSo jAtaH, epa mama rAjyaM sukhena grahISyati iti cintAturazcintayati sma-klizyante kevalaM sthUlAH, sudhIstu phalamazrute / dantA dalanti kaSTena, jihvA gilati liilyaa||1||" tataH kiM kariSyate?, nemistu rAjyArthI parAkramI ceti, balabhadreNa saha vicArayati tAvadAkAzavANI jAtA-'aho kRSNa! cintAM mA kuru, yato neminAtho'pariNIta eva vrataM grahISyati' iti zrInaminAthena kathitamastIti zrutvA nizcinto'pi punarnizcayArtha vasantakrIDAmiSeNa neminA saha jalakrIDAM kartuM antaHpurasahitaH kRSNaH sarovare RITU A // 163 // LITARY Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THANI zrInemi- . caritra zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 16 // praviSTaH, tatra ca suvarNazRGgIbhRtaiH kukamacandanakarpUrakastUrikAdijalairneminamAcchoTayati, tathA rukmiNIpramukhagopikAvRndamapi saMjJApayati sma, yathA ayaM nemiH pANigrahaNaM manyate tathA niHzahUM krIDA kartavyetyuktvA hariranyatra gataH, tataH kAzcitkesarAdinIranikaraiH siJcanti, kAzcillIlAkamalaiH kAzcitkusumakandukaizca vakSaHsthale tADayanti, kAzcittIkSNakaTAkSalakSabANairvidhyanti, kAzcinnarmavacanairvismApayanti, tatazca sarvA api suvarNAdizRGgIbhRtaiH samakAlaM kSipternemimAkulIkatuM pravRttAH, tAvatA AkAze devavANI abhUta'aho khiyo yUyaM mugdhAH stha yato meruzikhare catuHSaSTayA surendrayojanapramANamukhakuharaiH sahasrazaH kalazaiyoM jAtamAtraH snapito'pyAkulo nAbhUt tamAkulaM yUyaM kathaM kariSyata ?' tato rukmiNI svavastreNa nemivapU rukSayitvA suvarNasiMhAsane nivezayati, tataH sarvato makSikA madhupiMDamiva taM pariveSTaya sthitAH, tatra rukmiNI vakti sma-he devara ! tvaM gRhanirvAhakAtaratayA vivAhaM na manyase, tadayuktaM, yataH-tava bhrAtA'smAkaM dvAtrizatsaMkhyAnAM nirvAhaM karoti 1 / tathA satyabhAmA'pi-RSabhAdayastIrthakarAH pANigrahaNaM rAjyaM ca cakruH bhogAn bhuktavantaH bahUn putrAn ajanayan muktimapi ca prAptAH, tvaM tu kimabhinavo mokSagAmI yataH strIparigrahaM na kuruSe ?, tena he sundarabuddhe ! samyag vicAraya, pANigrahaNaM ca kRtvA bandhumanaHsu harSa kuru| atha jAmbavatI-he kumAra! zRNu pUrva harivaMzavibhUSaNaM zrImunisuvratasvAmI kRtapANigrahaNo bhuktabhogo jAtaputro'pi ca mokSaM gataH 3 / padmAvatI ca-triyaM vinA puruSasya zobhA na bhavati, ko'pi vizvAsa na karoti, ekAkI puruSo viTa eva ucyte4| gAndhArI ca-saujanyaM saGghayAtrAsArthapotsavagRhavivAhAdizumakAryodyApanikAdharmotsavasabhAzca striyaM vinA na shobhnte5| gaurI ca-ajJAninaH pakSiNo'pi samagramapi dinaM paribhramya sandhyAyAM mAlake svastriyA sahitAH sukhena tiSThanti, he deva ! tebhyo'pi kiM mUDhadRSTirasi ? 6 / lakSmaNA'pi -metimemunimal MENUSHISHIROMANIMELINITIALAMARIN a mma A MAALISA // 16 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInemicaritra zrIkalpa-I kaumudyAM 7kSaNe // 165 // snAnAdisarvAGgazuzrUSAkaraNavicakSaNaH snehapradhAno vizvAsasthAnamAdisahAyaH striyaM vinA'nyaH ko'pi nAsti 7 / susImA'pi ca| gRhe samAgatAnAM sAdhusAdharmikaprAghUrNakAnAM bhaktibahumAnAdarAdikaM khiyaM vinA kaH kuryAt 18 tathA sAvitrI parameSThinaH pazupate| gaurI harerindirA,ratnode savituH zacI surapatezcandrasya daakssaayinnii| tArA devaguroH smarasya ratikA svAhA'sti saptAciSo, dhUmorNA |ca yamasya pazya bhuvane sarve surAH sstriyH||1|| itthamanyAsAmapi gopikAnAM vacanayuktyA sitamukhaM dRSTvA neminA pANigrahaNa mAnitamiti sarvAmirudghoSitaM, lokoktirapi tathaiva vistRtA, tadA kRSNenograsenaputrI rAjImatI mAgitA / lagnaM ca pRSTaH jyotiSiko'vadat-varSAsu anyAni zubhakAryANi na kAryANi, tarhi vivAhaH kathaM kriyate?, tadA samudravijayo vakti sma-kAlakSepasya kArya nAsti, samIpameva lagnaM bahi, tadA tena zrAvaNazvetapaSThIdivasa uktaH, tataH kRtasphArazRGgAraH sakalalokAlhAdakAraH rathArUDho vidhatazvetacchatrasAraH saMvIjyamAnojjvalakhAmarayugalaH sarvarddhiyuktaH zrIsamudravijayAdikRSNabalabhadrapramukhAnekarAjaparivArakalitaH zivA| devIrukmiNIpramukhastrImirgIyamAnamaGgaladhavalo vAdyamAnavividhavAditranirghoSapUritadiGmaNDalaH nAgaranAgarIvilokyamAnamukhakamala: pANigrahaNAya nemikumAro gacchannagrato dRSTvA 'kasyedaM kRtamaGgalabharaM dhavalagRha 'miti pRSTaH sArathiravadat-tava zvazurasyograsenasyedaM dhavalagRhaM, ime ca harSitamukhe rAjImatisakhyau mRgalocanAcandrAnanAnAmnyau tvAM vilokayataH, tatra mRgalocanA nemiM dRSTvA prAha-he | sakhi! candrAnane! strIjAtau ekA rAjImatyeva vizvazlAghanIyaguNA, yasthA ayametAdRzaguNanidhAnaM nemI pANIgrahaNaM kariSyati, | itazca-vAditrazabdAn zrutvA rAjImatI samAgatyA''ha-he sakhyau! mahA''DambarapUrva yuvAbhyAmAgacchan kazcidvaro vilokyate, tatkimahamapi na vilokayAmIti ? balAt tayormadhye praviSTA, nemiM dRSTvA cintayati-kiM pAtAlakumAraH ? kiM kamalAkumAraH ? kiM | // 165|| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MUSA zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 166 // |zrInemi caritraM surakumAraH ? kiM mUrtimAna puNyaprAgbhAraH? iti, rAjImatyA mano'bhiprAyaM jJAtvA mRgalocanA saprItihAsaM vakti-he hale! sakalaguNasampUrNe'pyasmin vare'styekaM dRSaNaM, paraM varArthinyAM rAjImatyAM zRNvantyAM kathaM vaktuM zakyate ?, candrAnanA'pi he sakhi ! mayA'pi tad jJAtaM, paraM sAmprataM maunamevocitaM, gajImatyapi madhyasthatvaM darzayantI-he sakhyau yasyAH kasyA api bhuvanAdbhutabhAgyadhanyAyAH kanyAyA ayaM varo bhavatu, paraM sarvaguNasampUrNe'smin vare dUSaNaM dugdhamadhyAt pUtarakarSaNamivAsambhAvyameva, tatastAbhyAM savinodamuktaM -'he sakhi! rAjImati ! vare prathamaM gauratvaM vilokyate, apare guNAstu prastAve jJAyante, tadgauratvaM tu kanjalasadRzameva, rAjImatI seya sakhyau pratyAha-adya yAvadhuvAM cature jJAte, samprati tu viparIte jAte, yadetat samagraguNakAraNaM zyAmalatvaM bhUSaNaM taddaSaNatvenoktaM, zRNutaM tAvatkevalagauratve guNAn doSA~zca, tadyathA-bhUmizcitravallI aguruH kastUrikA meghaH kanInikA kezAH kaSapaTTaH mapI rAtrirete kRSNapadArthA mahAAH , karpUre'GgArazcandre cihna kanInikA kajjalaM ca nayanayoH bhojye marIcaM citre rekhAH iti kRSNapadArthAzrayaNe guNAH, lavaNaM kSAraM dAhakaM himaM atigaurazarIro rogI cUrNaH paravazaguNaH, ete kevalagauratve'vaguNAH, evaM parasparaM tAsAM jalpane jAyamAne kolAhalasvaraM zrutvA ko'yaM dAruNaH svara ? iti neminA pRSTaH sArathiH prAha-yuSmadvivAhe gauravArthamekatrIkRtapazUnAmayamArtasvaraH, iti zrutvA nemiracintayat-'dhig vivAhotsavaM yadeteSAM jIvAnAM vadhaH kriyate, itazca-he saravyau ! mama dakSiNaM netraM sphuratIti jalpantIM rAjImatI prati saravyau pratihatamamaGgalamiti thUtkAraM kuruto, nemistu-he sArathe! sthamito vAlaya, atrAntare nemiM pazyaneko hariNo nijagrIvAM hariNIgrIvopari muktvA vakti-he svAmin ! asmAkaM maraNAdapi priyAviraho duHsaho'sti tenemAM mama hRdayavallabhAM hariNIM mA mAraya, evaM prasannavadana tribhuvanasvAmin ! akAraNabandho ! dayApara tvaM vanavAsinastRNabhakSiNo nijhara Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInemicaritraM zrIkalpakomudyAM 7kSaNe // 167 // nIrapAyino niraparAdhAn mAryamANAnasmAn rakSa2 prabho !, sarve'pi pazavo vijJapayanti / tataH svAmI-'muzcata2 mRgAdIn , nAhaM pariNeSye' iti pazurakSakAn prAha, te'pi tathaiva kurvanti sma,sArathirapi rathaM vAlayati sma / atra kaviH-'heturindoH kalaGke yo,virahe || | raamsiityoH| neme rAjImatItyAge, kuraGgaH satyameva sH||1||' zivAdevIsamudravijayAdayastu svajanAH zIghramagre bhUtvA rathaM skhalanti, zivAdevI ca sabASpagadgadaM he jananIvatsala ! vatsa ! ahaM tava pArzve mArgayAmi yattvaM pANigrahaNaM kRtvA svavadhUmukhaM mama darzayeti | vakti sma, tato nemibrate, he mAtarimamAgrahaM muJca, mama manuSyastrISu mano nAsti, kintu muktistrIsaGgamotkaNThamasti / rAjImatI ca neminaM valitaM zrutvA-hA deva ! kiM jAtamiti vadantI mUchauM gatA bhUpIThe patitA sakhIbhizcandanavAtAdizItopacAraiH svasthIkRtA, niHzvAsAn muzcantI rudatI bADhasvareNovAca hA yAdavakuladinakara! hA karuNAsAgara! hA'zaraNazaraNa hA nirupamajJAnanidhAna! mAM| muktvA kathaM valitaH?, hA dhRSTa duSTa nikRSTa nirlajja hRdaya! adyApi jIvitaM dharasi?, yato'nyatra baddharAga AtmasvAmI jAtaH, punarniHzvasyopAlambhAn datte, he dhUrta ! sakalasiddhabhuktAyAM muktigaNikAyAM yadi tvaM rakto'si tarhi pANigrahaNamiSeNa kimahaM viDambitA ?, tathA sakhyaH saropam-"loa pasiddhI vattaDI, sahie eka suNija / saralaM viralaM sAmalaM, cukkiA vihI karija // 1 // pimmarahiammi piasahi ! eammivi kiM karesi piabhaavN?| pimmaparaM kapi varaM annayaraM te karissAmo // 2 // " iti zrutvA karNI pidhAya rAjImatI-hA azrAvyaM kiM zrAvayatha ?, yadi kathamapi sUryaH pazcimAyAmudayate tathApyahaM vinA nemi varamanyaM na vRNomi, atha viraktA rAjImatI pAha-yadi neminA svahastena mama hasto na gRhItastarhi dIkSAsamaye nemihastaM khamastake dApayiSyAmi, tathA saparikaraH samudravijayo vakti sma-kRtavivAhA RSabhAdayastIrthakarA mokSaM gatAstebhyo'pi kiM bAlabrahmacAriNastavoccaiH padaM bhavi // 167|| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 168 / / dhyatIti zrutvA nemirUce he tAta ! kSINabhogakarmA'hamasmi, kiMca- ekatrIparigrahe'nantajantusaGghAtapAtake ko'yaM bhavatAmAgrahaH 1, atra kaviH, -strIvirakto'pi nemiH pUrvabhavasnehena vIvAhamiSeNAgatya muktiM gamanAya rAjImatIM prati saGketamakarodiva, atrAntare lokAntikadevA 'jayajaye' ti kurvANAH he nAtha ! dharmatIrthaM pravarttayetyuktvA mahAvIravat saaNvtsrikdaanmdaapyt| *taM hoU NaM | arahA ariTThanemI jAva dakkhe tinni vAsasayAI kumAre agAravAsa majjhe vasittANaM puNaravi loaMtiehiM jiakappiehiM devehiM taM caiva savaM bhANiavaM jAva dANaM dAiANaM paribhAittA // 172 // * je se vAsANaM paDhame | mAse duce pakkhe sAvaNasuddhe tassa NaM sAvaNasuddhassa chaTThIpakkheNaM puNhakAlasamayaMsi uttarakurAe sIAe | sadevamaNuAsurAe parisAe aNugammamANamagge jAva bAravaIe nayarIe majjhamajjheNaM niggacchai, niggaccha| ittA jeNeva revayae ujjANe teNeva uvAgacchaddarattA asogavarapAyavassa ahe sIaM ThAveha rattA sIAo pacoruhai, paccoruhaittA sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuaizttA sayameva paMcamuTThiaM loaM kareirattA chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM cittAhiM nakkhatteNaM jogamuvA gaeNaM evaM devadUtamAdAya egeNaM purisasahasseNaM saddhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriaM pavaie // 173 // *arahao NaM ariTThanemI cauppannaM rAIdiAI nicaM vosaTTakAe ciattadehe taM caiva savvaM jAva paNapannassa | rAIdiassa aMtarA vaTTamANassa je se vAsANaM tacce mAse paMcame pakkhe Asoabahule, tassa NaM Asoabahula|ssa pannarasI pakkheNaM divasassa pacchime bhAge urjita selasihare veDasapAyavassa ahe aTTameNaM bhatteNaM apANaeNaM zrInemicaritraM // 168 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInemicaritraM zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 169 // cittAhiM nakvatteNaM jogamuvAgaeNaM jhANaMtariAe vaTTamANassa aNaMtejAva jANamANe pAsamANe viharai // 174 // tatrojayaMtAdrau sahasrAmravaNe neminaH kevalajJAnamutpanna, tato vanapAlaH kRSNaM va'pitavAn , kRSNo'pi tasmai sArddhadvAdazakoTiM | rUpyasya dacA svayaM sarvA nemivandanAya gataH, rAjImatyapi samAgatA, tatra prabhordezanAM zrutvA sahasrasaMyukto varadatto rAjA dIkSAmagrahId, anekarAjakanyAsahitA rAjImacyapi ca, kRSNena ca rAjImatyAH snehakAraNaM pRSTaH prabhuH prAha-prathame bhave dhanaH | dhanabatyau1 dvitIye bhave saudharme mitradevaura tRtIye bhave citragatiratnavatyau3 caturthe bhave brahmadevaloke mitradevau4 paJcame bhave | aparAjitaprItimatyau5 paSThe bhave AraNe11 svarge mitradevau6 saptame bhave zaGkhayazomatyau7 aSTame bhave'parAjitavimAne mitradevauTa navame bhave nemirAjImatyau saJjAtau9, tenAsyA mayi snehaH, tataH prabhuranyatra vihRtya punarapi girinAre samavasRtaH, tadA rathanemirdIkSA jagrAha / anyadA nemi natvA rathanemirmArge gacchan meghavRSTibAdhito giriguhAM pravizyaikAnte kAyotsarge sthitaH, rAjI matyapi ca jalavRSTayA bAdhitA tAM guhAM praviSTA, andhakAreNa rathanemimajAnatI jalArdrANi vastrANi uddhAvAya sarvatazvikSepa, tato | vastrarahitAM rAjImatI daSTvA kAmAturaH kulAdilajAM tyaktvA rathanemiravadat-he bhadre sundari ! Agaccha svecchayA bhogAn bhuktvA mAnuSyaM janma saphalaM kurvahe, vRddhatve cAvAM dvAvapi tapaHsaMyamAdikaM kariSyAvaH, iti karNaviSopamamAkarNya jalArdairvastraiH zarIramAcchAdya sattvamAlambya ca mahAsatI spaSTamabhASiSTa-he mahAnubhAva ! tava kimidaM karttavyaM ?, durgatikAraNaM sAvadhayogaM tyaktvA dIkSAM gRhItvA punastaM vAJchan kiM na laJjase ?, agandhanakulotpannAsviyaMJcaH sAste'pi vAntaM necchanti, tebhyo'pi kiM tvaM nIco'si ?, kapardikAkRte koTi mA hAraya, tasmAddhairyamaGgIkRtya zuddhaM dharmamAcaretyAdivacanaiH pratibodhitaH strIjAtiSvapIyaM dhanyA, ahaM puruSo'pi // 169 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritraM zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 17 // dhig, yatkukarmasamudranimagnamacintayat , zrInemipAveM tad duSkRtamAlocyAtidustapaM tapastAvA mokSaM gataH, rAjImatyapi zuddhAtmA | sakalasAdhvImahattarA catvAri varSazatAni gRhe ekavarSa chAmasthye paJca varSazatAni ca kevaliparyAyaM pAlayitvA mokSaM gatA // 17 // *arahao NaM arihanemissa aTThArasa gaNA aTThArasa gaNaharA hotthA // 175 // arahaoNaM ariTTanemissa varadattapAmokkhAo aTThArasa samaNasAhassIo ukkosiA samaNasaMpayA hutthA // 176 // arahao NaM arihunemissa anjajakviNIpAmokkhAo cattAlIsaM ajiAsAhassIo ukkosiA ajiyAsaMpayA hutthA // 177 / / arahao0 naMdapAyokkhANaM samaNovAsagANaM egA sayasAhassI auNattaraM ca sahassA ukkosiA samaNovAsagANaM saMpayA hutthA // 178|| arahao NaM0 suvvayapAmokkhANaM samaNovAsiANaM tinni sayasAhassIo chattIsaM ca sahassA ukkosiA samaNovAsiANaM saMpayA hotthA // 179 / / arahao NaM0 cattAri sayA caudasapuvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakvara * jAva saMpayA hutthA // 180 // pannarasa sayA ohinANINaM pannarasa sayA kevalanANINaM pannarasa sayA veuviANaM dasa sayA viulamaINaM aTTha sayA vAINaM solasa sayA aNuttarovavAiANaM pannarasa samaNasayA siddhA tIsaM ajiAsayAI siddhAI, arahao0 duvihA aMtagaDabhumI hotthA, taMjahA-jugaMtagaDabhUmI a pariAaMtagaDabhUmI a, jAva aTThamAo purisajugAo jugaMtagaDabhUmI, duvAlasapariAe aMtamakAsI // 181 / / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA arihanemI tinni vAsasayAI kumAravAsamajhe vasittA caupannaM rAiMdiAiM chaumatthapariAya pAuNittA desUNAI satta vAsa- // 17 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 171 // sayAI kevalipariAyaM pAuNittA paDipuNNAI satta vAsasayAI sAmannapariAgaM pAuNittA evaM vAsasahassaM | savvAuaM pAlaittA khINe veaNijjAu anAmagote imIme osappiNIe dUsamasusamAe bahuviikatAe je se gimhANaM cautthe mAse aTThame pakkhe AsADhasuddhe, tassa NaM AsAdasuddhassa aTThamIpakkheNaM upi urjitaselasiharaMsi (paMcahi chattIsehiM aNagArasaehiM saddhi) patriMzadadhikaiH paJcabhiH zatairanagAraiH sArddha mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM cittAnakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM putrvarattAvarattakAlasamayaMsi (nesijjie ) upaviSTaH *kAlagae (graM0 800) jAva sabvadukkhappahI || 182 // *arahao NaM ariTTanemissa kAlagayassa jAva savvadukkhappahI| Nassa caurAsIivAsasahassAI viikkatAI paMcAsIimassa vAsasahassassa nava vAsasayAI viikaMtAI dasama - |ssa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai ||483 // iti zrImacaritram // atha pazcAnupUrvyAnamyAdyajitAntajinAnAM caritrakathane granthagauravabhavanAt teSAmantarAlakAlamAnamAha - (namissa NaM arahao kAlagayassa jAva savvadukkhappahINassa paMca vAsasayasahassAiM caurAsIiM vAsasa| hassAI nava vAsasayAI vatAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM aMsIime saMvacchare kAle gacchai ) naminirvANAdvarSANAM paJcabhirlakSainaiminirvANaM, tataH paraM caturazItivarSasahasranavazatAzItivarSAtikrame pustakavAcanAdi // 184 // zrInemi caritraM // 171 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM jinAntarANi 7kSaNe // 172 / / (muNisubvayassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa ikkArasa vAsasayasahassAI caurAsII vAsasahassAI nava vAsasayAI vaikatAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai) munisuvratanirvANAdvarSANAM SaDmirlakSa minirvANaM, tataH paJcalakSacaturazItisahasranavazatAzItyAdi, atra munisuvratanirvANAntarasya naminirvANapustakavAcanA'ntarasya ca mIlane 'ikkArasa vAsasayasahassAI' ityAdi sUtroktaM mAnaM syAt , evaM sarvatra jJeyam , // 185 // (mallissa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa paNNaTiM vAsasayasahassAI corAsIiM vAsasahassAI nava vAsasayAI viikaMtAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai) mallinirvANAccatuppaJcAzatA lakSamunisuvratanirvANaM, tatazcaikAdazalakSacaturazItisahasranavazatAzItyAdi, dvayamIlane ca 'pannadi vAsasayasahassAI' ityAdi sUtroktam // 186 // ___arassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa ege vAsakoDIsahasse vaikkaMte sesaM jahA mallissa, ta ca eaM-paMcasahi lakkhA caurAsII ca vAsasahassA vaikatA, tammi samae mahAvIro nivvuo, tao paraM nava vAsasayA vaikaMtA, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai, evaM aggao jAva seaMso tAva daTThavyaM) aranirvANAdvarSANAM koTisahasreNa mallinirvANaM, tatazca paJcaSaSTilakSacaturazItyAdi, evaM agrato yAvacchreyAMsastA vajjJeyam // 187 / / (kuMthussaNaM arahao jAva sacadukkhappahINassa ege caubhAgapaliovabhe vaikaMte paMcasahica sayasahassA, INSAHARANASIRAHATMLIMINASHMIRLAHILAIMAHARIHARITAMANELIOHAIRITALLAHILIBRARTHANA // 172 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 173 // zrIjinAntarANi sesaM jahA mallissa) kunthujinanirvANAdvarSakoTisahasronapalyopamacaturthabhAgenAranirvANaM, tatazca sahasrakoTipazcaSaSTilakSacatura| zItyAdi // 188 // (saMtissa NaM0 jAva sabadukkhappahINassa ege caubhAgUNe paliovame vaikaMte pannahica, sesaM jahA mallissa) zAntinirvANAtpalyopamArddhana kunthunirvANaM, tata caturthabhAgapalyapazcaSaSTItyAdi // 189 / / (dhammassa NaM0 jAva savvadukkhappahINassa tinni sAgarovamAiM pannahiM ca, sesaM jahA mlliss)| dharmanirvANAtpAdonapalyopamonaistribhiH sAgaraiH zAntinirvANaM, tatazca pAdonapalyopamapaJcaSaSTItyAdi / 190 // (aNaMtassa NaM0 jAva sabadukkhappahINassa satta sAgarovamAiM vaikaMtAI pannahiM ca, sesaM jahA mlliss)| anantanirvANAccaturbhiH sAgaraidharmanirvANaM, tataH sAgaratrayapazcaSaSTItyAdi, dvayoraikye 'satta sAgarovamAI' ti sUtroktam / / 191 // __(vimalassa NaM jAva sabadukkhappahINassa solasa sAgarovamAiM vaiktAI pannahi ca, sesaM jahA mallissa) vimalanirvANAnnavamiH sAgaropamairanantanirvANaM, tataH saptasAgarapaJcaSaSTItyAdi, dvayorakye 'solasa' tti sUtroktam // 192 // __ (vAsupujjassa NaM0 jAva savvadukkhappahINassa chAyAlIsaM sAgarovamAI vaiktAI pannahiM ca, sesaM jahA mlliss)| vAsupUjyanirvANAtriMzatA sAgarairvimalanirvANaM, tataH SoDazasAgarapaJcaSaSTItyAdi / 193 // (sijaMsassa NaM jAva0 savvadukkhappahINassa ege sAgarovamasae vaikaMte pannahiM ca, sesaM jahA mlliss)| zreyAMsanirvANAccatuSpazcAzatA sAgarairvAsupUjyanirvANaM, tataH SaTcatvAriMzatsAgarapaJcaSaSTItyAdi / 194 / // 17 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM zrIjinAntarANi 7kSaNa // 174 // ' (sIalassa NaM jAva savvadukkhappahINassa egA sAgarovamakoDI tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM UNiA vaikaMtA, eammi samaye mahAvIro nivvuo, tao paraM nava vAsasayAI vaikatAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gcchi)| zItalanirvANAt pakSaSTilakSaSaDviMzatisahasravarSAdhikasAgarazatonayA ekasAgarakoTyA zreyAMsanirvANaM, tatazca trivarSasA STamAsAdhikadvicatvAriMzadvarSasahasrone pakSaSTilakSaSaDviMzatisahasravaradhike ca sAgarazate'tikrAnte mahAvIranirvANaM, tato navazatAzItyAdi // 195 // __ (suvihissa NaM arahao0 jAva savvadukkhappahINassa dasa sAgarovamakoDIo vaktAo, sesaM jahA sIalassa, taM cema-tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM UNagamiccAi) suvidhinirvANAt navamiH | sAgarakoTIbhiH zItalanirvANaM, tatatrivarSasAoSTamAsAdhikadvicatvAriMzadvarSasahasronasAgarakoTyA atikrame vIranirvANaM, tato navaza| tAzItyAdi // 196 // (caMdappahassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa egaM sAgarovamakoDisayaM vaikaMtaM, sesaM jahA sIalassa, taM ca ima-tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM UNagamicAi) candrapramanirvANAnnavatyA sAgarakoTIbhiH suvidhinirvANaM, tatastrivarSasASTimAsAdhikadvicatvAriMzatsahasronAsu dazasAgarakoTiSu vyatItAsu zrIvIranirvANaM, tato navazatAzItyAdi // 197 // (supAsassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa ege sAgarovamakoDisahasse vaikate, sesaM jahA sI // 174 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 175 // zrIjinAntarANi alassa, taMca ima-tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM UNiA vaikatA iccAi) supArzvanirvANAnavazatakoTisAgaraizcandraprabhanirvANaM, tato navazatetyAdi // 198 / / (paumappahassa NaM0 jAva savvadukkhappahINassa dasa sAgarovamakoDisahassA vaikaMtA tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM iccAiaM sesaM jahA sIalassa) padmaprabhanirvANAnnavasahasrakoTisAgarai/ranirvANaM tato navazatetyAdi / 199 // | (sumaissa NaM arahao jAva sabadukkhappahINassa ege sAgarovamakoDisayasahasse vakte, sesaM jahA sIalassa, tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM iccAi) sumatinirvANAnnavatisahasrasAgarakoTimiH | padmaprabhanirvANaM, tatatrivarSetyAdi nyUnadazasahasrasAgarairvIranirvANamityAdi // 20 // (abhinaMdaNassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa dasa sAgarovamakoDisahassA vaikatA, sesaM jahA sIalassa, tivAsaaddhanavamAsAhiayAyAlIsavAsasahassehiM iccAiaM) abhinandananirvANAnavalakSakoTisAgaraiH sumatinirvANaM, tatastrivarSetyAdinyUnakalakSakoTisAgarairvIranirvANamityAdi // 201 / / (saMbhavassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINassa vIsaM sAgarovamakoDisayasahassA vaikkaMtA, sesaM jahA sIalassa-tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM iccAi) sambhavanirvANAd dazalakSasAgarakoTimiraminandananirvANaM, tatatrivarSetyAdinyUnadazalakSakoTisAgarairvIranirvANamityAdi / / 202 // MPARKARILAINITARIABADHANEPALI ILIMITALISAIGuiltin // 175 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 176 // zrIjinAntarANi RSabhacaritraM ca n MailnalisuallIRelilitanium telakSakoTiyAlIsavAsasaharaNAsaM sAgarovara ma H i (ajiasassa NaM arahao jAva savvadukkhappahINasa paNNAsaM sAgarovamakoDisayasahassA vaivaMtA, sesaM jahA sIalassa, tivAsaaddhanavamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM iccaaiaN)| ajitanirvANAtriMzallakSakoTisAgaraiH sambhavanirvANaM, tatastrivarSetyAdinyUnaviMzatilakSakoTisAgarairvIranirvANamityAdi / tathA RSabhanirvANAtpaJcAzatkoTilakSasAgarairajitanirvANaM, tatastrivarSetyAdinyUnapaJcAzatkoTilakSasAgarairvIranirvANaM, tato navazatetyAdi // 203 // ___athAsyAmavasapiNyAM prathamaM dharmapravartakatvena paramopakAritvAt kiJcidvistarataH zrIRSabhadevacaritramAha-tatra * teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usameNaM arahA (kosalie) kozalAyAm-ayodhyAyAM jAtatvAt , * cauttarAsADhe | abhIipaMcame hotthA / / 204 // * taMjahA-uttarAsADhAhiM cue caittA gabbhaM vakrate jAva abhIiNA parinivvuDe // 205 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usame arahA kosalie je se gimhANaM cautthe mAse sattame pakkhe AsADha-- bahule, tassa NaM AsADhabahulassa cautthIpakkheNaM savvaTThasiddhAo mahAvimANAo tittIsaMsAgarovamaTThihaAo aNaMtaraM cayaM caittA iheba jaMbuddIve2 bhArahe vAse ikkhAgabhUmIe nAbhikulagarassa marudevAe bhAriAe puvvarattAvarattakAlasamayaMsi AhAravakatIe jAva gabhattAe vakaMte // 206 / / , tatra usame NaM arahA kosalie tiNNANovagae Avi hotthA, taMjahA-caissAmitti jANai jAca suviNe pAsai, taM0-'gayavasaha' gAhA // savvaM taheva, navaraM (paDhamaM usabhaM muheNaM aiMtaM pAsai) marudevA prathamaM mukhena pravizantaM vRSabhaM pazyati, (sesAo)zeSajinamAtarastu(gaya)gajaM prathama, vIramAtA tu siMhamapazyat *nAbhikulagarassa sAhei, tadA * suviNapADhagA natthi svapnapAThakAnAmabhAvAt (nAbhi-| ISnitiya HAMITRAMISHAN InHEMAMTARATHolit |176 / / wwww Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakomudyAM 7kSaNe // 177 // kulagarI sayameva vAgarei) nAbhikulakaraH svayameva svapnaphalamakathayat || 207 // * teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usame NaM arahA kosalie je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittabahule tassa NaM cittabahulassa aTThamI pakkheNaM navahaM mAsANaM bahupaDipunnANaM aTTamANa jAva AsADhA hiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM AroggA'roggaM dArayaM payAyA || 208|| *taM caiva savaM jAva devA devIo a vasuhAravAsaM vAsiMsu, sesaM taheva cAragasohaNamANummA| NavadvaNa ussukkamAiaM ThiivaDiaM jUavajjaM savaM bhANiavaM // 209 // tatra devalokAccyuto'dbhutarUpo'nekadevadevIparivRtaH | sakalaguNaiH sarvamanuSyebhyaH sarvotkRSTaH anukrameNa pravarddhamAnaH san AhArAbhilASe surasaJcAritAmRtarasAGguliM mukhe prakSipati, eva| manye'pi tIrthaGkarA bAlabhAve jJeyAH, bAlabhAvAtikrame punaragnipakkAhArabhojinaH, RSabhastu yAvat pravrajyAM devAnItottarakurukalpavR| kSaphalAhAraM kRtavAn kiJcinyUnasaJjAtavarSe prabhau prathamajinavaMzasthApanamasmatkAryamiti vicintya riktahastaH prabhupArzve kathaM gacchAmIti mahatImekAmikSuyaSTiM gRhItvA'neka devaparivRtaH surendro nAbhikulakarotsaGge sthitasya prabhoragre sthito, dRSTvA cekSuyaSTiM harSitam| khaina prabhuNA haste lambite bhakSayasIkSumityuktvA dacvA ca tAmikSvabhilApAt prabhovaMza ikSvAkunAmAstu, gotramapyasya pUrvajAnAM ikSva milApAtkAzyapamiti indro vaMzasthApanAmakarot / itazca - kasyacidyugalasya tAlaphalapAtena prathamA kAlamRtyunA bAlako mRtaH, bAlikAM ca saMvaddhartha tatpitarau svargaM gatau, tatastAM | bAlikAmekAkinImutkRSTarUpAM vanadevImiva vane vicarantIM dRSTvA yaugalikanarairnAmikulakarAya kathitaM, nAminA'pi viziSTeyaM sunandA| nAmnI RSabhasya strI bhaviSyatIti lokajJApanapUrvakaM gRhItA, tataH sunandAsumaGgalAbhyAM sArddhaM vardhamAnaH prabhuryauvanaM prAptaH, prathama zrIRSabha caritre vaMzasthApanA // 177 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 178 // IPAHINICIANSAIDAIIMIPAHIBPmine jinavivAhakRtyamasmajItamiti anekadevadevIkoTirahita indraH samAgatya prabhorvarakRtyaM svayamevAkarot , varakanyayordvayorvadhRkRtyaM / zrIRSabhadevyazca, tatastAbhyAM viSayasukhamupabhuJjAnasya prabhoH SaTlakSapUrveSu gateSu bharatabrAhmIyugalamanyAni caikonapaJcAzatputrayugalAni ca | caritre krameNa sumaGgalA prasUtavatI, bAhubalisundarIyugalaM ca sunandeti // 209 / / nRpatvaM __*usame NaM arahA kosalie kAsavagotteNaM, tassa NaM paMca nAmadhijjA evamAhijaMti, taM0-usabhei vA paDhamarAyAi vA2 paDhamabhikkhAyarei vA3 paDhamajiNei vA4 paDhamatitthaMkarei vA5 / ___ tatra prathamarAjasvarUpaM yathA-kAlAnubhAvAt kaSAyodayAd aparAdhabRddhau krameNa jaghanyamadhyamotkRSTA hakAra? makAra2 dhikkAra3 rUpA daNDanItaya Asan , evamapi nItilope jJAnAdiguNAdhikaM jJAtvA yaugalikanaraiH kathite prabhuH prAha-bho nItilopakRtAM daNDaM | sarva rAjA karoti, sa cAbhiSiktaH pradhAnArakSakAdiyukto'nullaGghanIyAjJaH syAdityukte te procuH-asmAkamapIhazo rAjA bhavatu, tato mArgayadhvaM kulakaraM prati rAjAnaM, taistathA kRte-bho! bhavatAM RSabha eva rAjeti nAbhiravocat , tataste rAjyAbhiSekArtha jalamAnetuM | sarovaraM gtaaH| itazca-prakampitAsana indro jItamiti samAgatya siMhAsane nivezya mukuTakuNDalakaTakakeyUrahArAbharaNAdividhipUrva prabhuM rAjye'bhyapizcat , yaugalikanarAstu kamalapatrasthitodakahastA alaGkataM prabhuM prekSya vismitAH kizcidvilambya prabhupAdayorjalaM ci|kSipuH, tattu dRSTA aho vinItA ete narA iti tuSTenendreNa dhanada AjJApitaH, yad atra dvAdazayojanadIrghA navayojanapRthulAM vinItAnAmnI nagarI kuruteti, AjJA'nantarameva ratnasuvarNamayagRhahaTTazreNiprAsAdaprAkArazobhitAM nagarImavAsayat , tataH prabhU rAjye gajavAjigomahiSyAdisaJcahapUrvamugra1 bhoga2 rAjanya3 kSatriya4 rUpANi catvAri kulAnyasthApayat , tatra ugradaNDakAritvAdugrA-ArakSa ||178 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 179 // P IAN zrIRSabha caritre agyutpatti MAHILARIHaitinumAIRATRAILIP kasthAnIyAH1,bhogArhatvAdbhogA:-gurusthAnIyAH2,samAnavayasa itikRtvA rAjanyA-mitrasthAnIyAH3,zeSAH pradhAnaprakRtitayA kSatriyAzca4 // tadA ca kAlahAnyA kalpavRkSAbhAvena ye ikSvAhAriNaste ikSvAkAH, anye tu prAyaH patrapuSpaphalAhArA agnerabhAvAccApakkazAlyAdyoSadhyAhArAzvAsana , kAlAnubhAvAttadajIrNe stokaM stokaM ca bhuktavantaH, tasyApyajINe svAmyAdezAt hastAbhyAM ghRSTvA tupANyuttArya bhuktavantaH, tathA'pyajINe svAmyAdezAt patrapuTe jalArdAstandulAn bhuktavantaH, tato'pyajINe hastatalasampuTe muhUrtta saMsthApyetyAdibahuprakArAhAriNo'bhUvan / ekadA ca mitho vRkSagharSaNAnnavotthitaM prollasajjvAlAmAlAkarAlaM tRNAdikalApaM kavalayantamagniM dRSTvA'ddhRtaratnabujhyA grahaNAya prakSiptahastA dagdhA bhItAH, tathA svarUpe kathite prabhuH prAha-bho! yaugalikA ! utpanno'gniH, asmin zAlyauSadhIH saMsthApya bhakSayata, yatastAH sukhena jIryante ityupAye ukte'pyabhyAsaM vinA samyagupAyAjJAH zAlInagnau prakSipya kalpavRkSAt phalAnIva mArgayanti sma, agninA ca tAn sarvAn dahyamAnAn dRSTvA durAtmA'yaM vetAla ivAtRptaH sarva svayameva bhute| asmAkaM na kimapi pratidatte, tato'sya prabhupAAcchikSA dApayiSyAma ityAzayA gacchadbhirmArge gajArUDhAya sammukhamAgacchate bhagavate tathA svarUpe ukte'smin puTAntareNa zAlyAdi saMsthApya nAnyathetyuktvA prabhusteSAmeva pArthAt mRpiNDamAnAyya hastiskandhopari prathamaM miNThena kumbhakArazilpaM pradarya uktavAMzca-IdRzAni bhANDAni kRtvA pAcayitvA ca teSu pAkaM kuruteti samyagupAyaM prApya te | tathaiva kartuM pravRttAH, ataH prathamaM kumbhakArazilpaM pravartitaM, tato lohakAra1 citrakAra2 tantuvAya3 nApita4 rUpaizcaturbhiH zilpaiH | saha mUlazilpAni pazcaiva, teSAM pratyekaM viMzatyA bhedaiH zilpazataM, tacca gurUpadezajamiti // 210 // usame NaM arahA kosalie dakkhe dakkhapaiNNe paDirUve allINe bhaddae viNIe vIsaM pubbasayasahassAI kumA NDHARATALIMINAINITALIBABHIIALISHORI // 179 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 18 // zrIRSabha caritre dvAsaptatiH kalA: ravAsamajhe vasittA tevaDhi pucasayasahassAI rajavAsamajjhe vasamANe (lehAiAo gaNiappahANAo) lekhAdikA gaNitapradhAnAH (sauNaruapajavasANAo) zakunarutAvasAnAH (bAvattari kalAo) dvAsaptatiH puruSakalAH, tAzcemAHlikhitagaNitapaThitagItanRtyatAlapaTahamRdaMgavINAzaMkhAdivAdanajyotizchando'laGkAravyAkaraNanAmamAlArthakaraNakAvyakaraNagAthArSyA| gItihelikAprahelikAmAgadhikA'ntyAkSarikAkaraNagajavAjizikSArohaNacUrNAJjanayogasvamavicArazAstrAbhyAsadhanurvedacakragaruDazakaTavyUhabAhudRSTimuSTidaNDakhaDgAdiyuddharatnadhAtukarmaviSakhanigaruDasarpabhUtaDAkinIzAkinIrAkSamAdidamananAnAdezabhASApaDbhASAviSaratna| parIkSAlokAcArAnuvarttanatattvajJAnadhAtutarkagandhavRSTimantratantrayantrAdivAdasuvarNarUpyastrIpuruSagavAdiparIkSAvaidyakavalipalitanAzanasAmudrikaaSTApadapAzakAdidyUtapaNarasAyanakapaTaUrdhvagamanaghaTabandhanaghaTabhramaNamarmabhedanadhUrtazambalakarAjAdisevAstrIparikarmatarucikitsA khecarIamarIndrajAlapAtAlasiddhiyantrakarasavatIvAstuvidyAsajIvakaraNanirjIvakaraNakASThapASANacitrakRSivANijyalepacarmAdikarmajalata| raNapatranakhacchedanapatraparIkSAvazIkaraNAnnapAnavastrAbharaNavilepanamardanazayanAdividhiagnivAyujalAdistambhanameghavRSTidezalipijJAnaM, ta ca prabhuNA dakSiNahastena brAhmathA upadiSTaM, gaNitaM-ekaM daza zataM sahasramayutaM lakSaM prayutaM koTirarbudamanjaM kharva nikharva mahAmbujaM | padma zaGkhaH samudro'ntyaM madhyaM parAddhayaM ceti yathottaraM dazaguNaM trizatIlIlAvatIgaNitapATIvIjAdigaNitaM sundaryA vAmahastena | kASThakarmAdi rUpakarma bharatasya puruSAdilakSaNaM ca bAhubalina upadiSTamiti / 'causahi~ mahilAguNe'tti nRtyaaucityacitravAditramantratantrameghavRSTiphalAkRSTisaMskRtajalpajJAnavijJAnakapaTajalastambhanagItasamAnatAlamAnaAkAragopanaArAmaropaNakAvyazaktivakroktinaralakSaNagajavAjiparIkSAvAstuzuddhilaghuvuddhizakuna vicAradharmAcAraaJjanayogacUrNayogagRhasthadharmasuprasAdanakarmasuvarNasiddhivarNikA MINIMBAIIANITAITINAMDAHITIS HAPARINA // 180 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 181 // vRddhivacanapATavahastalAghavalalita caraNa tailasugandhatAkaraNabhRtyopacAragRhAcAravyAkaraNa para nirAkaraNavINAvAdavitaNDAvAda aGkasthitilokAcAraghaTabhramamArizramaratna maNi bheda lipipariccheda vaidyakriyAkAmAviSkaraNarandhanacikurabandhanazAlikhaNDana mukhamaNDanakathAkathanakusumagrathanavaraveSasarva bhASAvizeSavANijyabhojyAbhidhAnaparijJAnAbharaNayathAsthAna vidhiparidhAnAntyAkSarikApraznaprehalikAH 64 iti strIkalAzcatuHSaSTiH / ( sippasthaM ) ti karmaNAM - kRSivANijyAdInAM madhye kumbhakArazilpAdikaM pUrvoktaM zilpazatameva prabhUktaM, ata eva gurUpadezotpannaM, zilpazataM gurUpadezotpannaM (ca kammANaM ) ca karmma-karmANi ca svayamevotpannAni (tinivi ) dvisaptatiH puruSakalAH catuHSaSTirma hilAguNAH zilpazatAni trINyetAni kRtyAni ( payAhiAe uvadisai 2ttA ) prajA hitArthamu padizya (puttasayaM rajasae abhisiMcAi 2ttA) putrazataM rAjyazate'misiJcati / tatra bharatasya vinItAyAM mukhyarAjyaM bAhubalezva bahalIdeze takSazilAyAM rAjyaM datvA zeSASTanavati9 putrANAM pRthaka2 vibhajya dezAn dattavAn / tatra putranAmAni yathA - bharato 1 | bAhubalI 2 zaGkho 3 vizvakarmA 4 vimalaH 5 sulakSaNaH 6 amala7 citrAGgaH 8 khyAtakIrtti9 varadattaH 10 sAgaro 11 yazodharaH 12 zUraNo13 rathavaraH 14 kAmadevo 15 dhruvo 16 vatso 17 nandaH 18 sUraH 19 sunandaH 20 kuruH 21 aGgo22 vaGgaH 23 kozalo 24 vIra : 25 kaliGgo 26 mAgadho27 videhaH 28 saGgamo29 dazArNo 30 gambhIraH 31 suvarmA 32 sukarmA 33 rASTra : 34 surASTro 35 buddhikaro36 vividhakaraH 37 suyazo38 yazaH kIrttiH 39 yazaskaraH40 kIrttikaraH 41 suseno42 brahmaseno43 vikrAnto44 narottamaH 45 puruSottamaH 46 candraseno47 mahAseno48 nabhaH seno49 manuH50 sukAntaH 51 puSpayutaH 52 zrIdharo53 durdharSaH 54 suMsamAro55 durjayo56 'jeyamAnaH 57 sudharmA58 dharmasena59 Anandana60 Anando61 nando62 'parAjito63 vizvasenaH 64 zrIRSabha caritre strIguNAH putranAmAni // 181 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 182 // zrIRSabha caritre putradezanAmAni hariSeNo65 jayo66 vijayo67 vaijayantaH68 prabhAkaro69'ridamano70 mAno71 mahAbAhu72 rdIrghabAhu73 maghaH74 sughoSo75 / vizvo76 virAhaH77 susenaH78 senApatiH79 kapila:80 zailavicArI81 ariMjayaH82 kuJjarabalo83 jayadevo84 nAgadattaH85 kAzyapo86 balo87 dhIraH88 zubhagatiH89 sumatiH90 padmanAbhaH91 siMhaH92 sujAtiH93 saJjayaH94 sunAbho95 naradeva96-| zcittaharaH97 surakharo98 dRDharathaH99 prabhaJjanaH100 iti / rAjyadezanAmAni yathA-aGga1 vaGga2 kaliGga4 gauDa5 cauDa6 karNATa7lATa8 bhoTa9 saurASTra10 kAzmIra11 sauvIra12 AbhIra13 cINa14 mahAcINa15 gUrjara16 vaMgAla17 zrImAla18 nepAla19-| | DAhala20 kauzala21 mAlava22 siMhala23 marusthalAdI24 ni| * puNarabi loaMtiehiM jiakappiehiM devehiM tAhiM ihAhiM jAva vaggUhiM sesaM taM ceva bhANiyabvaM jAva dANaM dAiANaM paribhAittA je se gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittabahule, tassa NaM cittabahulassa aTThamIpakkheNaM divasassa pacchime bhAge sudaMsaNAe sibiAe sadevamaNuAsurAe parisAe samaNugammamANamagge jAva viNIaMrAyahANiM majhamajheNaM niggacchairattA jeNeva siddhatthavaNe ujjANe jeNeva asogavarapAyave teNeva uvAgacchaittA asogavarapAyavassa ahe jAva sayameva caumuTTi loaM kareirattA catasRbhimuSTibhiloMce kRte'vaziSTAmekAM kezamuSTiM vAyucAlitAM suvarNakalazopari nIlakamalaphalamAlAmiva skandhopari virAjantIM dRSTvA harSitahRdayasya zakrasyAgrahAt prabhurarakSat * chaTeNaM bhatteNaM apANaeNaM AsADhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM uggANaM bhogANaM rAinnANaM khattiANaM (cauhiM sahassehiM saddhiM) yathA prabhuH kariSyati tathA vayamapi kariSyAma iti kRtanizcayaiH kacchamahAkacchAdibhizcatu: // 18 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM 7kSaNe // 183 // sahasraiH puruSaiH sArddham egaM devadsamAdAya muMDe bhavittA bhagArAo aNagAriaM (pavva ie) pravrajyAmagrahIt // 211 // tatra * usabheNaM arahA kosalie (egaM vAsasahassaM) ekaM varSasahasraM yAvat niccaM bosaTTakAe (ciattadehe ) tyaktadeho ghorAnabhigrahAn gRhItvA svAmI grAmAnugrAmaM vicarati, *jAva appANaM bhAvemANassa egaM vAsasahassaM vaikaMtaM) tadA cAtisamRddho loko mikSAbhikSAcarayorvArttAmapi na jAnAti, tena taiH saha pravrajitaiH kSudhAdipIDitaiH kRtamaunasya prabhoH | pArzvAdaprAptopadezaiH kacchamahAkacchau pRSTau tAvapyAhatuH - bho vayamapi na jAnImaH pUrvaM tu prabhurna pRSTaH, AhAraM vinA'pi sthAtuM na zakyate, bharatalajjayA gRhe'pi gantuM na yuktaM, ato vicAryamANo vanavAsa eva zreyAn / evaM vicArya gaGgAtaTe paripakvapatitazaTitapatrAdi AhArayantaH prabhumeva dhyAyanto'parikarmita kezakUrcatvAt te jaTilAstApasA jAtAH / atha kacchamahAkacchaputrau namivinaminAmAnau prabhupratipannaputrau paradezAdAgatau piturAjJayA prabhupArzvamAgatya kAyotsargasthite prabhau kamalapatrAnItajalena sarvato varSaNamAjAnusugandhikusumaprakaraM paJcAMgapraNAmaM ca kRtvA rAjyabhAgaM dehIti pratyahaM vijJapya gRhItakhaDgau tiSThataH / ekadA ca vandanAyAgato dharaNendrastadbhaktyA santuSTo'vadat - bho niHsaGgaH svAmI, nAstyasya kiJcid, ahameva bhavatordAsyAmIti bhaNitvA pAThasiddhAH | gaurIgAndhArIrohiNI prajJaptipramukhA aSTacatvAriMzatsahasravidyA vaitAdayarAjyaM cAdAt / atra kiraNAvalI kRdbhirapItyameva likhitaM, yaca proDhakarmmapautreNa kiraNAvalIkRto'dhikRtyASTacatvAriMzadvidyetyAdyuktaM tattasyAminivezitAsUcakameva jJeyaM, spaSTamidaM subodhikAsambhoge iti, tatastau krameNa tatra rAjyaM kurutaH sma / gocaryAM ca bhraman bhagavAn annAdidA nAkuzalai lokairvastrAbharaNagandhamAlyamaNimauktikakanyAdibhiH satkArito'pi yogyAM mikSAmaprApnuvan adInamanA vicaran krameNa gajapurapuraM prAptaH / tatra ca yuvarAjena soma zrIRSabhacaritre namivinamivRttaM // 183 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 184 // RandituRITamas PAANIHIRAIN zrIRSabha caritre zreyAMsadAnaM prabhaputreNa zreyAMsena zyAmavaNoM meruramRtena mayA svapito'tIva zobhitavAn , subuddhinAmnA nagarazreSThinA'pi sUryamaNDalASTaM kiraNasahasraM zreyAMsena punastatra sthApitaM tadatIva zobhitaM, rAjA'pi ca kazcideko mahApuruSo vairisenayA yuddhaM kurvan zreyAMsasAhAyyena | | jayaM prAptaH, iti svamAn dRSTvA prAtastrayo'pi sabhAyAM khasvasvamAnivedya zreyAMsasya kazcin mahallAbho bhAvIti nirNayaM kRtvA visa|rjitAyAM sabhAyAM zreyAMso'pi svagRhe gatvA gavAkSasthitaH svAmI kizcinna lAtIti lokakolAhalaM zrutvA prekSya ca prabhuM mayedRzaM | darzanaM kvApi dRSTamastIti smaran jAtismaraNaM prApya aho ahaM pUrvabhave prabhoH sArathiH prabhuNA sArddha dIkSAM gRhItavAn , tatra vajra| senatIrthaGkareNoktamAsId-yadayaM vajranAbho bharatakSetre prathamastIrthakaro bhaviSyati, sa eSa prabhuH, tadAnIM ca tasyaikaH puruSaH ikSurasa| ghaTAnaDhaukayat , tata ikSurasaghaTaM ca gRhItvA-prabho! gRhANemAM yogyAM bhikSAmiti zreyAMso'vadat , svAminA'pi karau prasArito, nikSiptazca sarvo'pi rasastena, na cAtra bindurapyadhaH patati, kintUpari zikhA varddhate, yataH-mAija ghaDasahassA ahavA mAyaMti sAgarA | satve / jasseyArisa laddhI so pANipaDiggaho hoi // 1 // atra kavighaTanA-svAmI dakSiNaM hastaM prAha-bho mikSAM gRhANa, tadA dakSiNo'vAdIt-dAtRhastAdhaH kathaM bhavAmi?, yataH pajAbhojanadAnakalAgrahaNapANigrahaNazAntikapauSTikasthApanAhastakArpaNanATakamukhazucikaraNAdikAryakartA'smi, kathaM bhikSAM gRhAmItyuktvA dakSiNahaste sthite vAmahasto'vAdIta-saGgrAmasammukhamaGkagaNanaM vAmAGgazayanaM dyUtAdikrIDanAzucizucikaraNAdikAryakartA'smi, ahaM kathaM mikSAM gRhNAmi?, iti svasvaguNAn kathayantau varSa yAvat sambodhya dvAvapi hastau melayitvA zreyAMsapradattenekSurasena prabhuH sAMvatsarikatapaHpAraNamakarota , tatra sArddhadvAdazakoTisuvarNa1 gandhodakakusuma2vastravRSTiH3 AkAze'hodAnamiti ghoSaNaM4 devadundubhizabda5 theti paJca divyAni jAtAni, tato rAjAdilokAH sarve'pi tatrAgatAH, PITALITAMINA a niliHIS IllitAASANIEILLImma NIONLININDIAHINDRAPURI AMRIDHI ROID %3D Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 185 // zreyAMsastAn kathayati-bho janA! evaM bhikSA dIyate, lokAH pRcchanti sa-bhavatA kathaM jJAtI, sa pAha-jAtismaraNeneti, teSAM zrIRSabhasvamAnAmidameva phalaM yat prabhobhikSA pradattA, iti bharatakSetre zreyAMsataH prathamaM dAnapravRttirjAtA, tataH sarve'pi lokAH-risahesasamaM caritre pattaM niravajaM ikkhurasasamaMdANaM / seyaMsasamo bhAvo havija jai maggi hunjA // 1 // " ityAdi stuvantaH svasthAnaM gtaaH| anyadA dharmacakra |ca svAmI bahalIdeze takSazilAnagarI prAptaH, sandhyAyAM bAhuvalervarddhApane datte prAtaH sarvaddharyA tAtaM vandiSyAmIti rAtrimatikramya / prabhAte sarvaddharthA gataH, prabhuzcAnyatra vicaritaH, apazyaMzca prabhuM mahatImasantuSTiM kRtvA yatra prabhuH kAyotsarge sthitastatrASTayojanapari-1 |maNDalaM paJcayojanoccaM sarvaratnamayaM dharmacakracihnaM cakAra, rakSakANAM sahasraM ca tatra muktavAn / ____ evaM dIkSAdinAdArabhya prabhoH varSasahasraM chadmasthakAlaH, tatra nidrApramAdakAlo'horAtraM, evaM krameNa viharato varSasahasrAnte vinI| tAnagarIpArzvavartipurimatAlanagare kevalajJAnamutpannaM, bharatasyApi rAjJa AyudhazAlAyAM cakraratnamapyutpanna, dvayoH samakAlaM varddhApane samAgate cakraM tvihalokaphaladaM tAtastUbhayalokAnantasukhada iti vicArya pratyahamupAlambhAn dadantIM marudevI hastiskandhe nivezyAgre kRtvA sarvaddharyA vandanAya nirgataH, pratyAsanne ca samavasaraNe he mAtaH! pazya svaputraddhim , asyAH koTizatabhAgA'pi Rddhirmama nAstIti bharatavacanaM devadundubhipramukhavAditrAdizabdAMzca zrutvA harSotkarSaromAJcitAGgI harSAzrupUraplAvitamalanirmalalocanA marudevI prabhochatrAticchatracAmarAdizriyaM dRSTvA cintayat-dhi mohavyAkulAn jIvAn , sarve'pi prANinaH svArthe snehaM dharanti, yataHRSabhaviyogena rudantyA mama locane tejohIne jAte, asau tu evaMvidhAM lakSmI bhuJjAno'pi mama nAmApi na pRcchati, mama duHkhaMca na jAnAti, sukhavArtAsandezakamapi na preSayati, aho asya vItarAgatvaM, nIrAge kaH pratibandhaH ?, evaM sarvatra nirmamatvaM bhAvayantI // 185 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabha zrIkalpa- kaumudyAM 7kSaNe caritre | marudevI // 186 // kevalaM kevalajJAnaM prApya tatkSaNameva siddhiM gatA / atra kaviH-RSaSabhasadRzaH putro nAbhUd yo varSasahasraM pRthivImaNDalaM bhrAntvA kevalajJAnarUpaM ratnaM samupAyaM snehAnmAturdattavAn , marudevIsamA mAtApi nAbhUd yA svaputrArtha muktikanyAM vilokanAyAgrato gatA, prabhurapi surAsuramanuSyaparSadi dharmadezanAmadAt , tatra RSabhasenAdIni bharatasya paJca putrazatAni sapta ca pautrazatAni pravrajitAni, brAhmayapi ca, bharataH punaH zrAvakaH, strIratnaM bhaviSyatIti niSiddhA sundaryapi zrAvikA saJjAteti caturvidhasaGghasthApanA, tau ca kacchamahAkacchau vinA sarve'pi tApasAH prabhupArzvamAgatya prabajitAH, bharatastu zakranivAritamarudevAzokaH prabhuM praNamya svasthAnaM gataH * tao NaM |je se hemaMtANaM cautthe mAse sattame pakkhe phagguNabahule, tassa NaM phagguNabahulassa ekkArasIpakkheNaM purimatAlassa nayarassa bahiyA sagaDamuhaMsi ujjANaMsi naggohavarapAyavassa ahe aTTameNaM bhatteNaM apANaeNaM AsADhAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaeNaM jhANaMtariAe vaTTamANassa aNaMte jAva jANamANe pAsamANe viharai / / 212 // * usabhassa NaM arahao kosaliassa caurAsIi gaNA caurAsIi gaNaharA hotthA // 213 / / usabhassa NaM arahao kosaliassa usabhaseNapAmokkhAo caurAsII samaNasAhassIo ukkosiA samaNasaMpayA hutthA |||214||usbhss NaM3 baMbhIsundaripAmokkhANaM ajiANaM tinni sayasAhassIo ukkosiA ajiAsaMpayA hutthA // 215 / / usabhassa 3 sijaMsapAmokkhANaM samaNovAsagANaM tinni sayasAhassIo paMca sayA ukkosiA samaNovAsagANaM saMpayA hotthA // 216 / / usabhassa NaM subhaddApAmokkhANaM samaNovAsiANaM paMca sayasAhassIo caupagNaM ca sahassA ukkosiA samaNovAsiANaM saMpayA hotthA // 217 // usabhassaNaM3 cattAri // 18 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM kSaNe // 187 // | sahassA satta sayA pannAsA cauddasapuvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM jAva ukkosiA cauddasapuvisaMpayA hotthA || 218 | usa bhassa NaM3 nava sahassA ohinANINaM ukkosiA ohinANisaMpayA hotthA // 219 // usabhassa | gaM3 vIsasahassA kevalanANINaM ukkosiA kevalanANisaMpayA hotthA // 220 // usabhassa NaM3 vIsasahassA cha sayA veuciANaM ukkosiA veuddviyasaMpayA hotthA ||221 / / usa bhassa NaM0 bArasa sahassA chacca sayA pannAsA viulamaINaM aDDhAijjesu dIvesu dosu a samuddesu sannINaM paMcidiANaM pajjattagANaM maNogae bhAve jANamANANaM | ukkosiA viulama saMpayA hotthA || 222 // usabhassa gaM03 bArasa sahassA chacca sayA pannAsA vAINaM ukkosiA vAisaMpayA hotthA || 223 | usabhassa gaM3 vIsaM aMtevAsisahassA siddhA, cattAlIsaM ajjiAsaha| ssAo siddhAo || 224 || usabhassa 3 bAvIsa sahassA nava sayA aNuttarovavAiANaM gaikallANANaM jAva bhaddANaM ukkosiA saMpayA hotthA || 225 // tatra *usabhassa NaM duvihA aMtagaDabhUmI hotyA, taMjahA - jugaMtagaDabhUmI a pariAaMtagaDabhUmI a, jAva (asaMkhejjAo purisajugAo jugaMtagaDabhUmI) yugAntakRdbhUmirasaGkhyeyAni puru| SayugAni prabhovaMzAnukrame siddhAni, (aMtomuhutta pariAe aMttamakAsI) paryAyAntakRdbhUmistu prabhoH kevalotpatterantarmuhUrtena | marudevI antakRtkevalitvaM prAptA ||226 || teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usame arahA kosalie vIsaM putrvasayasaha| ssAiM kumAravAsamajjhe vasittA tevaTThi puvasahassAI rajjavAsamajjhe vasittA tesIiM puvasaya sahassAI agAra - | | vAsamajjhe vasittA egaM vAsasahassaM chaumatthapariyAgaM pAuNittA evaM putrasayasahassaM vAsasahassUNaM kevalipari zrIRSabhaparivAraH / / 187 / / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSamanirvANamahaH zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 188 // yAgaM pAuNittA caurAsII puccasayasahassAI savAuaMpAlaittA khINe veaNijAuanAmagotte imIse osappiNIe susamadussamAe samAe bahuvaikaMtAe (tihiM addhanavamehi a mAsehiM) tatra sASTimAsAdhikatrivarSazeSe tRtIyArake (upi aTThAvayaselasiharaMsi) aSTApadaparvatazikharasyopari *dasahi aNagArasahassehiM saddhiM (cauddasameNaM bhatteNaM apANaeNaM) caturdazabhaktaparityAgarUpopavAsaSadkena *jogamuvAgaeNaM putvaNhakAlasamayaMsi saMpaliaMkanisapaNe kAlagae jAva sabadukkhappahINe, dazabhiranagArasahasraH sArddha svAmI siddhaH, tasmin samaye kampitAsanaH zakro'vadhinA nirvANaM jJAtvA agramahiSIsAmAnikalokapAlAdiparivAraparivRtaH samAgatya svAmizarIraM triH pradakSiNIkRtya nirAnando nirutsAho'zrupUrNAkSo nAtidUro nAtyAsannaH kRtAJjaliH paryupAste, evamIzAnendrAdayaH sarve'pi devendrAH kampitAsanAH yAvatparyupAsate, | tataH zakrazcaturnikAyadevainandanavanAd gozIrSacandanakASThAni AnAyya ekAM tIrthakarasya ekAM gaNadharANAM ekA zeSasAdhUnAM evaM | tisrazcitAH kArayitvA''bhiyogikadevairAnAyitakSIrodajale tIrthakarazarIraM snapayitvA gozIrSacandanenAnulipya haMsalakSaNapaTTazATakaM paridhApya ca sarvAlaMkAravibhUSitaM karoti, evamanye'pi devA gaNadharasAdhuzarIrANi yAvat sarvAlaGkAravibhUSitAni kurvanti, tataH | zakro'nekacitravicitrAstisraH zivikAH kArayitvA nirAnando dInavimanA azrupUrNAkSastIrthakarazarIraM zivikAyAmAropayati, anye|'pi ca devA gaNadharasAdhuzarIrANi tathaiva, tataH zakro jinazarIraM zivikAyAzcitAyAM sthApayati, anye'pi devAstathaiva, tataH zakrAdezAdagnikumArA devA nirAnandA yAvadagniM prajvAlayanti, vAyukumArA vAyu vikurvanti, anye'pi devAH kRSNAgurucandanAdibhavya| kASThAni nikSipanti, bhArAgrazo madhughRtaiH siJcanti, asthizeSeSu zarIreSu zakrAjJayA meghakumArAstAzcitAH zItalIkurvanti / tataH // 188 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIRSabhanirvANaM zrIkalpakaumudyAM 7kSaNe // 189 // zakraH svAmina uparitanI daMSTrAM IzAnendra uparitanI vAmAM camarendro'dhastanI dakSiNAM balIndro'dhastanI vAmAM daMSTrAM ca gRhNAti, anye kepi devA jinabhaktyA ke'pi jItamiti kepi dharma itikRtvA zeSAGgopAGgAsthIni gRhNanti, tataH sarvaratnamayAni trINi stUpAni kArayitvA zakrAdayaH sarve'pi devA nandIzvaradvIpe'STAhnikAmahotsavaM kRtvA svasvavimAnabhavaneSu gatvA svasvasabhAsu vajramayasampuTeSu jinadaMSTrAH saMsthApya gandhamAlyAdibhiH pUjayanti / / 227 // *usabhassaNaM 3 jAva sabadukkhappahINassa tinni vAsA addhanavamamAsA vaikatA, tao'vi paraMsAgarovamakoDAkoDI tivAsaaddhanavamamAsAhiabAyAlIsavAsasahassehiM UNiA viivaMtA, eammi samae samaNe bhagavaM mahAvIre parinivvue, tao paraM nava vAsasayA vaikaMtA, dasamassa ya vAsasayassa ayaM asIime saMvacchare kAle gacchai / 228 / iti zrIRSabhadevacaritram / Halk i nIHINiminalsIndinimuTHIMANPURPATIL HaliaFINITENALTRAILLAHIPAHIRIDIHAMPARAMITRA MAHILAAPAIKINNIHIRAN A iti zrImanmahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNiziSyamukhyopAdhyAyazrIzrutasAgaragaNiziSyopAdhyAyazrIzAntisAgaragaNiviracitAyAM kalpakaumudyAM saptamaH kSaNaH samAptaH, tathA ca samApta jinacaritrarUpaprathamavAcyavyAkhyAnam / HINMAHIPARIHARIFlimselthimadimantualll D||189 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 19 // A DIHINITIAnni SAHIRAMAILOPINI AURAINIA MARINITA HAMARPALIFILM atha aSTamaHkSaNaH gaNaatha gaNadharAdisthavirAvalIrUpadvitIyavAcye sthavirAvalImAha-*teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao gaNadharAH mahAvIrassa nava gaNA ikArasa gaNaharA hotthA // 1 // tatra (se keNa?NaM bhaMte! evaM vuccai samaNassa bhagavao mahAvIrassa nava gaNA ikArasa gaNaharA hotthA) yasya yAvanto gaNAstasya tAvanta eva gaNadharAH syuH, tahiM he bhadanta ! kena kAraNena mahAvIrasya nava gaNA ekAdaza gaNadharAH? iti ziSyeNa pRSTe gururaah-||2|| *samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe iMdabhUI aNagAre goamasagotteNaM paMca samaNasayAiM vAei, majjhimae aggibhUI aNagAre goamasagotteNa paMca samaNasayAI vAei, kaNIase aNagAre vAubhaI nAme goamasagotteNaM paMca samaNasayAI vAei, there ajaviatte bhAradAyagotteNaM paMca samaNasayAI vAei, there anjasuhamme aggivesAyaNagotte paMca samaNasayAI vAei, there maMDiaputte vAsiTTasagotteNaM adhuTThAI samaNasayAI vAei, there moriyaputte kAsavagutteNaM adhuTThAI samaNasayAI vAei, there akaMpie goamasagotteNaM there ayalabhAyA hAriyAyaNagotteNaM, te dunni'vi therA tinnira samaNasayAiM vAei, there meaje there pabhAse, ee dunni'vi therA koDinnA gotteNaM tinnira samaNasayAI vAei, se teNaTeNaM ajo! evaM vucati-samaNassa bhagavao mahAvIrassa nava gaNA ikkArasa gaNaharA hotthaa| tatrAkampitAcalabhrAtroH dvayorekaiva vAcanA jAtA, evaM metAryaprabhAsayorapIti yuktamuktaM nava gaNA ekAdaza gaNadharAH, yataH-ekavAcaniko yatisamudAyo gaNaH, tatra zrImahAvIrasya jyeSTha indrabhRtinAmA paJca zramaNazatAni 'vAeItti vAcanAM dadAti, evmgre'pi| atra maNDikamauryaputrayorekamAtRkatve'pi bhinnagotrAbhidhAnaM tadbhinnajanakApekSayA, yataH tatra deze kule vA ekamin bhatari // 19 // Til HINETRIBAITANIL E R ALIARIEmentalliametmThe HINDRAPAINAI HITRAPAANI HINDSHIRAILINKARI SHMAINPATIHIRAINS Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharasvarUpaM zrIkalpa- | kaumudyAM 8kSaNe // 19 // MARATHI AAIAHANI mRte dvitIyo bhartA viyate iti na doSaH // 3 // (save ee samaNassa bhagavao mahAvIrassa ikArasa gaNaharA) tatraite gautamAdayaH sarve'pi gaNadharAH (duvAlasaMgiNo) dvAdazAGgadhAriNaH (cauddasapuviNo) caturdazapUrvadhAriNo, vidyAmantrAdimaya|tvAtpUrvANAM prAdhAnyakhyApanArthamidaM vizeSaNam , ata eva (sammattagaNipiDagadhAragA) samastaM gaNipiTakaM-dvAdazAGgaM tasya | dhArakAH, tatra nava gaNadharAH zrIvIre jIvatyeva (rAyagihe nayare) rAjagRhe nagare (mAsieNaM bhatteNaM ) mAsikena bhaktena | (apANaeNaM pAovagaeNaM) caturvidhAhAratyAgena pAdapogamAnazanena (kAlagayA jAva sabadukkhappahINA) mokSaM gatAH, (there iMdabhUI there ajasuhamme siddhiM gae mahAvIre pacchA dunni'vi therA parinivvuA) gautamasudharmasvAminI tu zrIvIrasiddhyanantaraM siddhau (je ime) ye ceme (ajjattAe samaNA niggaMthA viharaMti) samprati vartamAnakAle zramaNA nirgranthA | viharanti (ee NaM sabve ajasuhammassa aNagArassa) te sarve AryasudharmakhAminaH (AvacijA) apatyAni-ziSyaparamparA | jAtA, (avasesA gaNaharA) avazeSA gaNadharAH (niravacinjA vucchinnA) ziSyasantAnarahitAH svasvagaNaM sudharmasvAmine samarpya siddhiM gtaaH||4|| *samaNe bhagavaM mahAvIre kAsavagotte NaM, samaNassa bhagavao mahAvIrassa kAsavaguttassa ajasuhamme there aMtevAso aggivesAyaNasagotte, tatra zrIvIrapaTTe sudharmasvAmI paJcamo gaNadharaH, tatsvarUpaM yathAkullAgasanniveze dhammillavipraH bhAryA bhaddilA putrazcaturdazavidyAnidhiH, paJcAzadvarSAnte dIkSA, triMzadvarSANi zrIvIrasevA, vIramokSAvAdazavarSAnte kevalI,tato'STau varSANi kevalitvaM, evaM zatavarSANi sarvamAyuH paripAlya jambUsvAminaM svapade saMsthApya mokSaM gataH *therassa NaM ajjasuhammassa aggivesAyaNagottassa ajajaMbU nAma there aMtevAsI kAsavagotte jambUsvAmisvarUpaM yathA AHARASHIRINGHASINAHILIAGalil // 19 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjambUprabhavakharUpaM HOMHITAma ilms zrIkalpa- DrAjagRhe vyavahAriRSabhadattadhAriNyoH putraH paJcamasvargAccyuto jambUvRkSasvamasUcito jambUnAmA zrIsudharmasvAmipArve dharma zrutvA | kaumudyAM gRhItasamyaktvazIlo'pi pitrordaDhAgrahAta aSTau strIH pariNItavAn , paraMtAsAM snehavacanairna mohaM prAptaH,yataH-samyaktvazIlatumbAbhyAM, 8kSaNe bhavAbdhistIryate sukham / te dadhAno munirjambUH, srInadISu kathaM buDet ? // 1 // tato rAtrau tAH pratibodhayan cauryaarthmaagtmekon||192|| pazcazatacaurasahitaM prabhavamapi pratibodhya prabhAte paJcazatacaurASTastrISoDazatanmAtApitRsvamAtApitRbhiH sArdhaM navanavatisuvarNakoTIzca tyaktvA pravajitaH, krameNa kevalitvaM prApya poDaza varSANi gRhe viMzatiH chAmasthya catuzcatvAriMzatkevalitve'zItivarSANi sarvamAyuH pAlayitvA zrIprabhavaprabhuM svapade saMsthApya zrIvIrAccatuHSaSTayA varSeH siddhiM gataH / atra kaviH-jambUsamastalArakSo, na bhUto na bhavipyati / mokSAdhvavAhakAn sAdhUn , caurAnapi cakAra yaH // 11 // prabhavo'pi prabhurjIyAccauryeNa haratA dhanam / lebhe'nadhya cauryaharaM, ratnatritayamadbhutam / / 2 / / atra manaHparyavajJAnaM1 paramAvadhijJAnaM2 pulAkalabdhiH3 AhArakazarIralabdhiH4 kSapakazreNiH5 upazamazreNiH6 jinakalpaH7 parihAravizuddhiH8 sUkSmasamparAyaM9 yathAkhyAtacAritraM10 kevalajJAnaM11 siddhigamanaM12 ceti padArthA vyucchinnAH,atrApi kaviH-anuttaraM hi saubhAgyaM, jmbuusvaamimhaamuneH| adyApi yaM patiM prApya, zivastrI nAnyamicchati / 1 // iti jambUsvarUpam // (r) therassa NaM ajjajaMbUnAmassa kAsavagottassa ajjappabhave there aMtevAsI kaccAyaNasagotte anyadA ca prabhavasvAminA svagacche saGgha ca ziSyArtha jJAne prayukte tathAvidhayogyAdarzane'nyatIrthiSu ca rAjagRhe yajJaM kurvan zayyambhavabhaTTo dRSTaH, tatra gatvA munidvayaM prahitya 'aho kaSTamaho kaSTaM tana jJAyate' iti vacanaM zrAvitaH, tato'ntataH khaDgamutpATya tatvaprazne 'zirazchede tattvaM vAcya'miti vedoktaM smRtvA yAjakena yajJastambhAdhaH sthApitA zrIzAntanAthamUrtiH darzitA, dRSTvA ca tAM pratibuddhaHpravajitazca, // 19 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyA zayyaMbhavabhadrabAhuvRttaM 8kSaNe // 193 // zrIprabhavastriMzadvarSANi gRhe pazcAzadvarSANi yatitve azItivarSANi sarvamAyuH paripAlya zrIzayyambhavaM svapade saMsthApya svarga gtH|| itiprbhvsvruupm|| *therassa NaM ajjapabhavassa kaccAyaNasagottassa ajjasijjaMbhave there aMtevAsI maNagapiA vacchasagotte, therassaNaM ajjasijjabhavassa maNagapiuNo vacchasagottassa ajjajasabhadde there aMtevAsI tuNgiaaynnsgotte|| zayyambhavo'pi sAdhAnamuktanijabhAryAjAtamanakAkhyaputrahitArtha vihitadazavakAlikasUtraH krameNa yazobhadraM svapade saMsthApya | zrIvIrAdaSTanavati98varSeH svrggtH| yazobhadrasUripi bhadrabAhusambhUtavijayAkhyau ziSyau svapade saMsthApya svagaM gtH|| ___atha saGkhapavAcanayA sthavirAvalImAha-saMkhittavAyaNAe ajjajasabhahAo aggao evaM therAvalI bhaNiA,taM.therassa NaM ajjajasabhahassa tuMgiAyaNasagottassa aMtevAsI duve therA-there saMbhUavijae mADharasagotte there ajjabhaddabAhU pAINasagutte, tatra (ajjabhaddabAhu)tti pratiSThAnapure varAhamihirabhadrabAhuvitrau bhrAtarau prabajitau, bhadrabAhorAcAryapadadAne ruSTo varAho vigrIbhUya nimittAdibhirjIvati, ekadA ca rAjA'gre kRtayAvatkuNDAlamadhye dvipaJcAzatpalamAnamatsyapAte tena kathite zrIbhadrabAhusvAmibhistu pUrvato na meghaHsameSyati, kintu IzAnataH, na tRtIyapraharAnte, kintu dinazeSaghaTISadke, na kuNDAlakamadhye, kintu ajhai madhye bahizca, dvipazcAzatpalamAno na, kintu sArdvakapazcAzatpalamAna ityuktaM, tatsatyaM jAtaM, varAhoktaM tu mithyA jAtaM / punarekadA jAtarAjaputrasya varSazatAyurvarttane sarve lokA vardhApanAya gurumirvinA darzanino'pi ca sarve''zIrdAnAya gatAH, tatI naite vyavahArajJA iti jainanindAyAM kriyamANAyAM saptabhirdinairmArjArikAto bAlasya mRtyurbhAvIti gurumiruktaM, krameNa zrutvA // 193 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 194 // zrIsthUlabhadravRttam nagarAdrAjJA sarvamArjArikAkarSaNe kRte'pi saptame dine stanyapAnaM kurvato bAlasyoparimArjArikA''kAramukhArgalApAtena maraNe gurUNAM prazaMsA tasya ca nindA sarvatra vistRtA, tato roSAnmRtvA vyantarIbhUyopadravotpAdanAdibhiH saGgha upasarga kurvan upasargaharastotraM kRtvA gurubhirnivaaritH|| * dherassa NaM ajjasaMbhUavijayassa mADharasaguttassa aMtevAsI there ajjathUlabhadde goamasagotte, 'ajjathUlabhadda'tti, pATalipure zakaDAlamantrilAchaladevIputraH sthUlabhadro dvAdaza varSANi sArddhadvAdazasuvarNakoTiM bhuJjan kozAgRhe sthito, nandarAjenAkArya mantripadadAnAyAbhyarthito'pi AlocayAmItyuktvA ekAnte gatvA ca vararuciprapaJcena piturmaraNaM vicintya svayaM dIkSAM gRhItvA''gatya ca idamAlocitamiti ziro'darzayat , pazcAtsambhRtavijayasUripArzve vratAnyAdAya gurvAdezapUrvakaM kozAgRhe caturmAsakaM sthitaH, tatrAnekazRGgArahAvabhAvakImapi tAM prativodhya gurupArzvamAgataH san gurubhirduSkaraduSkarakAraka iti saGghasamakSamuktaM, tacchrutvA pUrvamAgatAH siMhaguhA'hibilakUpakASThasthApinatrayo'pi munayo dunAH, teSu ca siMhaguhAsthAyI munirgurubhirniSiddho'pi sparddhayA caturmAsake kozAgRhe gataH, tAM cAdbhutarUpAM dRSTvA kSubdhaH, tayA ca nepAladezAdAnAyitaM ratnakambalaM khAle kSipvA | pratibodhitaH sannAgatyovAca-sthUlabhadraH sthUlabhadraH, sa eko'khilasAdhuSu / yuktaM duSkaraduSkarakArako gurUNA jge||1|| yataHsarasiMhaguhA geha, dRSTidRSTiviSAhibhUH / citrazAlA kUpapaTTaH, kozAyAstriSvapi sthitaH / / 2 / / pupphaphalANaM ca rasaM surANa maMsANa mahiliyANaM ca / jANaMtA je virayA te dukkarakArae vaMde // 3 // tatpratibodhitA kozA'pi svavAJchakaM mukhenara sandhitabANairdUrasthAnalumbigrahaNakalAgarvitaM rathakAraM sarpapapuJjasthamUcyagrapuSpopari nRtyantI prAha-"na dukkaraM aMbayalaMbitoDanaM, na dukkaraM srisvncciyaae| // 194|| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM dakSaNe / 195 // zrIsthUlabhadravRttam taM dukkaraM taM ca mahANubhAvaM, jaM so muNI pamayavaNammi vuccho // 1 // " tacchatvA pratibuddho rathakAro dIkSA jagrAha / kavayo'pi ca|" girau guhAyAM vijane vanAntare, vAsaM zrayanto vazinaH shsrshH| harye'tiramye yuvatIjanAntike, vazI sa ekaH zakaDAlanandanaH // 2 // yo'gnau praviSTo'pi hi naiva dagdhazchinno na khddgaagrkRtprcaarH| kRSNAhirandhre'pyuSito na daSTo, nAkto'JjanAgAranivA|syaho yaH // 3 // vezyA rAgavatI sadA tadanugA paDbhI rasairbhojanaM, zubhraM dhAma manoharaM vapuraho navyo vyHsnggmH| kAlo'yaM jaladA| vilastadapi yaH kAmaM jigAyAdarAt , taM vande yuvatIprabodhakuzalaM zrIsthUlabhadraM munim // 4 // re kAma ! vAmanayanA tava mukhyamastraM, vIrA vasaMtapikapaJcamacandramukhyAH / tvatsevakA hariviraJcimahezvarAyA,hA hA hatAza ! muninApi kathaM hatastvam ? // 5 // zrInandiSeNarathanemimunIzvarArdrabuddhyA tvayA madana! re munireSa dRSTaH / jJAtaM na nemimunijambusudarzanAnAM, turyo bhaviSyati nihatya raNAGgaNe mAm // 6 // zrInemito'pi zakaDAlasutaM vicArya, manyAmahe vayamamuM bhaTamekameva / devo'dridurgamadhiruhya jigAya mohaM, yan mohanAlayamayaM tu vazI pravizya // 7 // strIvibhramaizcalati lolamanA na dhIraH, zrIsthUlabhadra iva tAdRzasaGkaTe'pi / cUrNAyate dRSadayo'pi jalAyate ca, vaiDUryameti vikRti jvalanAt pavina // 8 // anyadA pUrvapAThanAya saGghAhUtAnAM zrIgurUNAM pATaliputrAnAgamane punarmunidvArA | saGghAjJAM yo na kuryAt tasya ko daNDa iti saGghokte gurubhiruktam-sa saGghabAhyaH karttavyaH? paraM zrIsaGghaH ziSyAnatra preSayatu yathA pAThyate, tataH sthUlabhadro daza pUrvANi vastudvayonAni paThitaH / itazca yakSAdyAH saptApi sAdhvIH svabhaginIrAyAntItviA siMharUpaM cakre, taM dRSTvA bhItA nivRttA guruvacasA punastaM svabhAvasthaM vanditvA yakSovAca-zrIyako mayaiva parvopavAsaM kAritaH, svarga gataH, tatprAyazcinagrahaNArtha saGghasAnnidhyena zAsanadevyA zrIsImandharasvAmipAveM nItA, tanmukhAccUlAdvayaM lAtvA''gatA'hamiti, tatastAH svopA // 18 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 196 // zrayaM jagmuH, sthUlabhadro'pi paThanAyAgato, niSkAraNaM vidyAprayuJjanena vAcanAyA ayogyo'sItyukto gurumiH, punaH saGghAgrahAdanyasmai tvayA na deyetyuktvA sUtrato vAcanA datteti / *therassa NaM ajjathUlabhaddassa goamasagottassa aMtevAsI duve therA, there ajjamahAgirI elAvaccasagotte, | dhere ajjasuhatthI vAsihasagotte ' ajjamahAgiri' tti AryamahAgirirvyucchinnasyApi jinakalpasya tulanAmakArSIt / (ajja suhatthi) tti durbhikSe vyavahArigRheSu sAdhubhyo vividhAM mikSAM dIyamAnAM dRSTrA kazcidramakaH zrIsuhastisUriziSyebhyo yAcamAno guravo jAnantIti tairukte gurupArzve'pyAgatya tathaiva yAcamAno lAbhaM jJAtvA davA ca dIkSAM yathecchaM bhojito visUcikayA | mRtvA cAritrAnumodanAduJjayinyAM zreNikakoNikodAyinavanandacandraguptabindusArAzokazrINAM paTTAnukrameNa kuNAlaputro jAtamAtra eva pitAmahadattarAjyastrikhaNDabhoktA sampratinAmA bhUpatirabhUt / anyadA rathayAtrA'rthAgata zrIsuhastisUrIn dRSTvA jAtismaraNaM prApya avyaktasAmAyikasya kiM phalamiti pRcchan gurubhistatphalaM rAjyAdItyukte jAtapratyayo dattopayogaistaiH pratibodhitaH, sapAdalakSaji| nacaityasapAda koTijinabimbapatriMzatsahasrajIrNajinacaityoddhArapaJcanavatisahasrapittalamayabimbAnekasahasrazAlAdibhirmaNDitAM trikhaNDa| pRthivImakarot / atra kiraNAvalyAM sapAdakoTijinacaityakArakaH sampratirAja iti vyAkhyAtaM tat sapAdalakSajinabimbakArakaH sa itivad granthAntarasaMvAdAt vizuddhamiti / tathA sAdhuveSadharastravaNThapuruSaprepaNAdibhiranAryadezAnapi sAdhuvihArayogyAn svasevaka bhUpAn jainadharmaratAMzcakAretyAdi / therassa NaM ajjasuhatthissa vAsihasagottassa duve therA suTThiasuppa DibaddhA koDia kAgaMdagA (suTTiasuppaDibuddha ) tti susthitasupratibuddhanAmAnau koTizaH sUrimantrajApAtkAkandyAM nagaryAM jAtatvAcca koTi saMprati rAjavRttaM // / 196 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mi vistaravAcanA zrIkalpakomudyAM 8kSaNe // 197 // | kakArkadikavizeSaNam // 6 // therANaM suTTiasuppaDivaddhANaM koDiakAgaMdagANaM vagyAvaccasaguttANaM aMtevAsI there ajjaiMdadiNNe kosiagotte, therassa NaM ajjaiMdadiNNassa kosiaguttassa aMtevAsI there ajjadipaNe goamasagutte, therassa NaM ajadiNNassa goamasaguttassa aMtevAsI there ajasIhagirI jAIsare kosiagutte, therassa NaM ajjasIhagirissa jAIsarassa kosiaguttassa aMtevAsI there ajavaire goamagutte, therassaNaM ajjavairassa goamasaguttassa aMtevAsI there ajjavairaseNe ukkosiagutte, therassaNaM ajjavairaseNassa ukosiagottassa aMtevAsI cattAri therA-there ajjanAile there ajjapomile there ajjajayaMte dhere ajjatAvase, | | therAo ajjanAilAo ajjanAilI sAhA niggayA, therAo ajapomilAo ajapomilI sAhA niggayA, therAo ajjajayaMtAo ajjajayaMtI sAhA niggayA, therAoajjatAvasAo ajjatAvasI sAhA niggayA iti| atha vistaravAcanayA sthavirAvalIyam-vittharavAyaNAe puNa ajjajasabhaddAo therAvalI evaM paloijjai, taM0therassa NaM ajajasabhahassa tuMgiAyaNasaguttassa ime do therA aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hutthA, taMjahA-there anjabhaddabAha pAINasagotte, there ajjasaMbhUavijae mADharasagutte, therassa NaM ajjabhaddabAhussa pAINasagottassa ime cattAri therA aMtevAsI ahAvacA abhiNNAyA hutthA, taM0-there godAse there aggidatte there jannadatte there somadatte kAsavagutteNaM, therehito godAsehiMto kAsavaguttehiMto ittha NaM godAse nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo evamAhijjaMti, taMjahA-tAmalittiA koDIvarisiA poMDavaNiA SammHINAIRE AIMIGRIHIRAIMIMITE M APRILLY // 197|| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM bRhahvAcanA 8kSaNe // 198|| dAsIkhavvaDiA, therassa NaM ajjasaMbhUavijayassa mADharasagottassa ime duvAlasa therA aMtevAsI ahAvaccA || abhiNNAyA hotthA, taMjahA-naMdaNabhadde there uvaNaMde2 tIsabha63 jsbhdde4| there a sumiNabhadde5 maNibhadde6 puNNabhadde7 a||1||dhere a thUlabhadde8 ujjumaI9 jaMbunAmadhije10 a / there a dIhabhadde11 there taha paMDubhadde12 a |||2||therssnnN ajasaMbhUavijayassa mADharasaguttassa imAo satta aMtevAsiNIo ahAvaccA abhiNNAyA hotthA, taMjahA-jakkhA ya jakkhadinnA bhUAtaha ceva bhUadinnA ya| seNAveNAreNA bhaiNIothUlabhaddassa ||1||therssnnN ajathUlabhaddassa goamasaguttassa ime do therA aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hotthA, taMjahA-there ajamahAgirI elAvaccasagotte, there ajasuhatthI vAsiTTasagotte, therassaNaM ajamahAgirissa elAvaccasaguttassa ime aTTa therA aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hotthA, taMjahA-there uttare there balissahe there dhaNaDDhe mere siriDDhe mere koDinne nAge nAgamitte there chalue rohagutte kosiagutte, therehito NaM chaluehito rohaguttehito kosiaguttehiMto tattha NaM terAsiA niggayA / tatra kulaM ekAcAryasantatiH, gaNastu ekavAcanA''cAramunisamudAyaH, zAkhAstu ekAcAryasantatAveva | bhinnabhinnAnvayAH, athavA vivakSitA''dyapuruSasantatiH zAkhA, yathA asmAkaM vairasvAminAmnA vairI zAkhA, kulAni tu tattacchiSyANAM minnabhinnAnvayAH, yathA-cAndrakulaM nAgendrakulamityAdi, 'ahAvacca'tti yasminnutpanne durgatAvayazaHpaGke vA na patanti pUrvajA|stadapatyaM-putrAdiH tatsadRzA yathA'patyAH, ata eva 'abhiNNAya'tti abhijnyaataaH-prsiddhaaH| (chalae rohaguttatte)tti dravya1guNa2 karma3 sAmAnya4 vizeSa5 samavAyAkhya6 SaTpadArthaprarUpakatvAn pad ulUkagotrotpannatvenolUkaH, prAkRtatvAt 'chalae tti', // 198 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 199 // ata eva 'kosiagutte' iti pAThaH, (terAsia ) ti jIvA 1 jIva2 nojIvA 3 rUyarAzitrayaprarUpakAsteSAM ziSyapraziSyA strairAzikAH, | tadutpattiryathA-vIrAt pazJcazatacatuzcatvAriMzattame varSe'ntaraJjikApuryAM bhUtaguhavyantaracaityasthitaH zrIguptAcAryaH tacchiSyo rohaguptaH, anyadA vidyayodaraM sphuTatIti baddhodaralohapaTTakaH vRzcika 1 sarpa 2 mUSaka 3 mRgI 4 varAhI 5 kAkI 6 zakunikA7 rUpasaptavidyAvidura| poTTazAlAbhidhaparivrAjakavAdivAditapaTahaM spRSTvA gurubhyazca paThitasiddhatadvidyopaghAtinIrmayUrI 1 nakulI2 biDAlI 3 vyAghrI 4 siMhI5ulUkI6 zyenI 7 vidyAH anyopadravopadrAvakaM mantritaM rajoharaNaM ca labdhvA balazrIrAjasabhAyAM vivAde kriyamANe parivrAjakena saukhyAsaukhye 1 muktisaMsArau2 puNyapApe3 sampadApadau4 jIvAjIvA 5 vityAdi rAzidvaye sthApite rohaguptena tatpratighAtArthaM - devAnAM tritayaM trayI hutabhujAM zaktitrayaM trisvarA" ityAdivaJjIva jIvanojIveti rAzitrayaM vyavasthApya tadvidyAnAM svavidyAbhiH prati| ghAte kRte punastena prayuktAM rAsabhImapi vidyAM rajoharaNena parAjitya samahotsavaM samAgatya sarvaM vRttAntaM kathayan gurubhiruktaH - vatsa ! varaM kRtaM paraM nojIvasthApanamutsUtraM tena tatra gatvA dehi mithyAduSkRtaM, tataH kathaM svoktamanuktaM karomIti jAtAhaGkAro na tathA'karot / tato gurubhI rAjasamakSaM vAdaM kRtvA paNmAsAnte kutrikApaNAjIvAjIvau prApya nojIve mArgite nAstIti zabdazravaNe'pi svAgrahamatyajan gurubhiH krodhena zirasi zleSmamAtraka bhasmakSepaNapUrvaM saGghabAhyaH kRtaH, tatastrairAzikaH SaSTho nihnava iti / *therehiMto NaM uttarabalissahehiMto tattha NaM uttarabalissahe nAmaM gaNaM niggae, tassa NaM imAo cattAri sA - hAo evamAhijjaMti, taM0 - kosaMbiA1 suttivattiAra koDaMbANI3 caMdanAgarI4, therassa NaM ajjasuhatthissa vAsisaguttassa ime duvAlasa therA aMtevAsI ahAvacA abhiSNAyA hutthA, taM0-there ajjarohaNe1 bhaddajase2 bRhahvAcanA // 199 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 200 // | mehe 3 gaNI a kAmidUDI 4 / suTThia5 suppaDibuddhe 6 rakkhia7 taha rohagutte a8 ||1|| isigutte9 sirigutte 10 gaNI a baMbhe11 gaNI a taha some 12 / dasa do a gaNaharA khalu ee sIsA suhatthissa ||2|| therehiMto NaM | ajjarohaNehiMto kAsavagutterhito tattha NaM uddehagaNe nAmaM gaNe niggae, tassimAo cattAri sAhAo niggayAo, chacca kulAI evamA hijjati, se kiM taM sAhAo ?, sAhAo evamAhijjeti uduMbarijiA1 mAsapUri| A2 maipattiA3 pannapattiA4, se taM sAhAo / se kiM taM kulAI ?, kulAI evamAhiaMti, taM0-paDhamaM ca nAgabhRaM1 bIaM puNa somabhUiaM2 hoi / aha ullagaccha 3 taiyaM cautthayaM hatthalijaM tu4 ||3|| paMcamagaM naMdinaM5 chahaM puNa parihAsayaM6 hoi / uddehagaNassee chacca kulA huMti nAyavvA // 2 // therehiMto NaM sirigutte hiMto hAriyA asagottetohiM ittha NaM cAraNagaNe nAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo satta kulAI evamAhiaMti, se kiM taM sAhAo ?, sAhAo evamAhijaMti, taM0- hAria 1 mAlAgArI a2 saMkA siA gavedhUA 3 vijAnAgarI4, | se taM sAhAo / se kiM taM kulAI ?, kulAI evamAhijaMti - paDhamittha vatthalijaM? bIyaM puNa pIidhammiaM2 hoi | taiaM puNa hAlijaM cautthayaM pUsamitti4 || 1 || paMcamagaM hAli5 chahaM puNa ajaveDayaM6 hoi / sattamagaM kaNhasahaM satta kulA cAraNagaNassa ||2|| therehiMto NaM bhaddajasehiMto bhAraddAyaguttehiMto ettha NaM uDuvADiagaNe NAmaM gaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo tinni kulAI evamAhiaMti / se kiM taM sAhAo ?, sAhAo evamAhiaMti, taM0- pijiA bhaddijiA kAkaMdiA mehalijiA, se taM sAhAo / se kiM taM kulAI 1, kulAI bRhahvAcanA // 200 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAdIni kulAni zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 20 // evamAhijaMti, taM0-bha61 ca bhaddajasiaM2 taiaMca hoi jasabha63 / eAI uDuvADiagaNassa tinneva ya kulAi // 1 // therehito NaM kAmiDDhIhiMto koDAlasagottehiMto ittha NaM vesavADiagaNe nAmaM gaNe niggae, tassaNaM imAo cattAri sAhAo cattAri kulAI evamAhiti / se kiM taM sAhAo,sAhAo evamAhijaMti, taMjahAsAvatthiAra rajapAliAra aMtarijiA3 khemalijiA4,se tNsaahaao| se kitaM kulAiM?, kulAI evamAhiaMti, taM0-gaNiaM1 mehiara kAmaDhiaMca3 taha hoi iMdapuragaM4 ca / eAI vesavADiagaNassa cattAri u kulAI |||1||therehiNto kAkaMdiehiMto vAsiTThasagottehiMto ettha NaM mANavagaNe NAmaMgaNe niggae, tassa NaM imAo cattAri sAhAo tinni kulAiM evmaahiti| se kiMtaM sAhAo?, sAhAo evamAhiti,ta-kAsavajiAgoamajiA vAsiDiA sorahiA, settaM saahaao| se kiM taM kulAI ?, kulAI evamAhiaMti, taM0-isigutta ittha paDhamaM bIyaM isiMdattiaM muNeavaM / taiaMya abhijayaMtaM tinni kulA mANavagaNassa // 1 // therehiMto NaM suTiasuppa| DibaddhehiMto koDiakAkaMdaehiMto vagyAvaccasaguttehiMto ittha NaM koDiagaNe NAmaM gaNe niggae, tassa NaM imA o cattAri sAhAo cattAri kulAI evamAhiti / se kiM taM sAhAo?, sAhAo evamAhijjaMti,taM0-uccanAgarI1 vijAharI a2 vayarI3 a majjhimillA4 ya / koDiagaNassa eA havaMti cattAri sAhAo // 1 // se taM |saahaao| se kiM taM kulAiM?, kulAiM evamAhijjati, taM0-paDhamittha baMbhalijja biinAmeNa vtthlijjNtu| taiaM puNa vANijjaM cautthayaM paNhavAhaNayaM // 1 // therANaM suTTiasuppaDibuddhANaM koDiyakAkaMdagANaM vagdhAvacasaguttANaM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 202 // ime paMca therA aMtevAsI ahAvacA abhiSNAyA hotthA, taM0-there ajaiMdadinne there piaMggaMthe (piaggaMthe ) tti trizatajinaprAsAdacatuHzatalaukikaprAsAda aSTAdazazata vipragRhapatriMzacchatavaNiggRhanadazatArAma saptazatavApIdvizatakUpa saptazata satrAgArAdivirAjite'jamerudurgAsane subhaTapAlabhUpAlapAlite harSapuranagare viprairyAge chAgo hantumArabdhe zrIpriyagranthasUribhiH zrAddhahastApiMtavAsakSepeNAmbikA'dhiSThitazchAgo gagane sthitvA prAha - "haniSyata nu nAM hutyai, babhItAyAta mA hata / yuSmadvanirdayaH syAM cettadA | hanmi kSaNena vaH || 1 || yatkRtaM rakSasAM draGge, kupitena hanUmatA / tatkaromyeva vaH svasthaH, kRpA cennAntarA bhavet ||2 // yAvanti romakUpANi, pazugAtreSu bhArata / tAvadvarSasahasrANi, pacyante pazughAtakAH // 3 // ityAdi / kastvaM prakAzayAtmAnaM 1, tenoktaM pAvako'smyaham / mamainaM vAhanaM kasmAjighAMsatha pazuM vRthA 1 || 4 || ihAsti zrIpriyagranthasUrIndraH samupAgataH / taM pRcchata zuciM dharma, samAcarata zuddhiH ||5|| yathA cakrI narendrANAM dhAnuSkANAM dhanaJjayaH / tathA dhuri sthitaH sAdhuH, sa ekaH satyavAdinAm ||6|| tatastaistathA kRtam // *there vijjAharagovAle kAsavagutte NaM there isiddatte there arihadatte *therehiMto NaM piaggaMthehiMto | ittha NaM majjhimA sAhA niggayA, therehiMto NaM vijjAharagovAlehiMto kAsavaguttehiMto vijAharI sAhA niggayA, therassa NaM ajaiMdadiNNassa kAsavaguttassa ajjadiSNe there aMtevAsI goamasagutte, therassa NaM ajadiNNassa goamasagotassa ime do therA aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hotthA, taM0-there ajjasaMtiseNie mADharasagote there ajasIhagirI jAIsare kosiagutte, therehiMto NaM ajasaMtiseNiehiMto mADharasagutte hiMto ittha NaM ucca nAgarI sAhA niggayA, therassa NaM ajasaMtiseNiassa mADharasaguttassa ime cattAri therA aMtevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hutthA, taM0-there ajase priya granthavRttam // 202 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 203 // jie there ajatAvase there ajakuvere there ajjaisipAlie, therehiMto NaM ajjatAvasehiMto ittha NaM ajjatAvasI sAhA niggayA, therehiMto NaM ajjakuberehiMto ittha NaM ajjakuberI sAhA niggayA, therehiMto NaM ajjaisivAliehiMto ittha NaM ajjaisivAliA sAhA niggayA, therassa ajjasIhagirissa jAIsarassa kosiaguttassa ime cattAri therA aM| tevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hotthA, taM0-there dhaNagirI there ajjavahare (there abjavaire) tti, tumbavanagrAmavAsinA sAdhAnAM sunandAnAmnIM striyaM muktvA dhanagirivyavahAriNA zrI siMhagirigurupArzve dIkSA gRhItA, sunandAjAtaputrastu svajanmakSaNe eva janakasya dIkSAM zrutvA prAptajAtismaraNo jananyA udvegArthaM rudanneva tiSThati, sunandayA paNmAsacayA eva dhanagiriyaterdattaH, tenApi sacittaM vAcittaM vA yanmilati tadbrAhyamiti gocarasamayoktaM guruvacanaM vicArya sa gRhItaH, tena gurorhaste datte vajrabhAravajjJAtvA vajreti dattanAmA sAdhvyupAzraye zayyAtarIbhirvartyamAnaH pAlanakastha eva ekAdazAGgAni paThitavAn, tatastrivArSikaH san jananyA rAjasamakSaM kalahe| 'nekasukhabhakSikAdimirlobhyamAno'pi dhanagiridattaM rajoharaNameva gRhItavAn tato mAtA'pi dIkSAM jagrAha / ekadA cASTavarSAnte pUrvabhavamitra devairujjayinImArge varSAnivRttau kUSmANDabhikSA dIyamAnA'nimiSatvAddevapiNDamakalpyaM jJAtvA na gRhItA, tatastaistuSTairvaikiyalabdhirdattA, punastathaiva dvitIyavelAyAM ghRtapUrAgrahaNe AkAzagAminI vidyA dattA, evaM krameNa zrIbhadraguptAcAryapArzve daza pUrvANyadhItavAn / athaikadA pATalIpure dhanazreSThinA dhanakoTIbhiH saha dIyamAnAM sAdhvIbhyo guNAn zrutvA vajra eva me varo'stvitikRtapra|tijJAM rukmiNInAmnIM kanyAM pratibodhya dIkSAM dadau, atra kaviH - mohAbdhizculukIcakre, yena bAlena lIlayA / strInadIsnehapUrastaM, | vajrarSiM plAvayet katham 1 || 1 || ekadA punardurbhikSe saGgha paTe saMsthApya subhikSApurikAM purIM nItavAn, tatra bauddharAjena jinacaityeSu zrIvajrasvAmivRttaM // 203 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvana khAmivRttaM zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 204 // puSpaniSedhe kRte paryuSaNAyAM sakhedaM zrAddhairbhagavata uktaM, tato vyomavidyayA mAhezvarIpuryAM hutAzanavane pitumitramArAmikaM puSpANi vilokyante ityupadezaM datvA himavatparvate gataH, tatra zrIdevyA vanditaH, mahAkamalaM ca tayA dattaM, tatastat kamalaM hutAzanavanA| dviMzatilakSapuSpANi ca gRhItvA jRmbhakadevakRtavimAnena mahotsavairAgatya zrIjinazAsanamadIdipat , tato rAjA'pi zrAddho'bhUt / punaranyadA zrIvajraH zleSmaprakope bhojanAnantaraM grahaNAya karNe rakSitAyAH zuNThyAH pratikramaNAvasare patane pramAdataH svamRtimAsannAM vicintyAnazanArthI san agre dvAdazavarSadurbhikSaM jJAtvA lakSamUlyodanAdbhikSAM yatrAhi tvamavApnuyAH taduttaradinaprabhAte subhikSamavabudhyethAH ityuktvA vajrasenAkhyaM ziSyamukhyamanyatra vihAraM kAritavAn , svayaM caM samIpavartisAdhubhiH saha rathAvarttaparvate'nazanaM kRtvA divaM gtH| tadAnIM ca caturtha saMhananaM dazamaM pUrva ca vyucchinnam / atra kiraNAvalIkArA apyevamudAjahaH, yacca prauDhakarmaprautraH turya saMhananaM vyucchinnamityuddizya taccintyamiti likhitavAn ,tad 'duSkarmAvanibhidvaje, zrIvaje svargamIyuSi / vyucchinnaM dazamaM pUrva, turya saMhananaM tathA // 1 // " ityAdizAstrAdarzanamUlakamavaseyaM / tadanantaraM ca zrIvajrasenaH sopArake jinadattazrAddhagRhe tatstriyA IzvarInAmnyA lakSamUlyamannaM kRtvA kSipyamANaM viSaM guruvacanamuktvA nyavArayat , prabhAte pravahaNaiH prabhUtadhAnyAgamanAjAte subhikSe sabhAryo jinadattaH nAgendra1 candra2 nirvRti3 vidyAdhara4nAmasutaparivRto dIkSAM gRhItavAn , tatastebhyaH svasvanAmnA zAkhAH pravRttAH / * there ajjasamie there arihadatte / therehiMto NaM ajjasamiehiMto goamasaguttehiMto ittha NaM baMbhaddIviA sAhA niggyaa| (baMbhaddIviyA sAhA niggayA) iti, AbhIradeze'calapurAsanne kannAbennAnadyormadhye brahmadvIpe pazcazatatApasA abhUvana, teSvekaH pAdalepena bhUmyAniva jalopari gacchan aho etassa tapAzaktiH na, jaineSu iti svastuti jainaniMdAM ca kArayan pratyahaM ||204 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 205 // pAraNArthamAyAti / tataH zrAvakaiH zrIvajrasvAmimAtulA AryasamitasUraya AkAritAH, tairuktam - svalpamidaM, pAdalepazaktiriti, zrAddhaiH | svagRhe caraNapAdukAdhAvanapUrvakaM bhojitaH, tatastena sahaiva zrAddhA api nadIM gatAH, sa tu dhASTarthyAt nadIM pravizan bruDituM lagnaH, tatastasyApabhrAjanA jAtA / itazcAryasamita sUrayastatrAgatya lokabodhanAya yogacUrNaM kSipvA 'vene ! paraM pAraM gantAraH sma' ityavadan, tataH kUle milite, jAtaM bahvAzvaryaM janAnAM / tataH sUribhistatrAzrame gatvA pratibodhya te dIkSitAH, tebhyo brahmadvIpI zAkhA nirgatA / tatra ca - "mahAgiriH 1 suhastI 2 ca, sUriH zrIguNasundaraH 3 / zyAmAryaH 4 skandilAcAryaH 5, revatImitrasUri 6 ||1|| zrIdharmo 7 dharmaguptazca8, zrIgupto vajrasUrirAd 10 | yugapradhAnapravarA, dazaite dazapUrviNaH ||2|| atra AryarakSitasambandho'pi kvacid dRzyate, tatra | mUlAbhAve tallikhanamanucitamapi prasaGgataH prasiddhervA bodhyaM / yattu - 'ajjarakkha'tti mUlaM dhRtvA AryarakSitasvarUpamiti likhitaM, atrArthe mUlaparyAyabodhikA kalpAvacUrNirvilokanIyA / * therehiMto NaM ajjavayarehiMto goamasaguttehiMto ittha NaM ajjavairI sAhA niggayA, therassa NaM ajjavairassa | goamasagottassa ime tinni therA aMtevAsI ahAvaccA abhinnAyA hotthA, taM0 - there ajjavairaseNie there ajjapaume there ajjarahe1, therehiMto NaM ajjavairaseNiehiMto ittha NaM ajjanAilIsAhA niggayA, therehiMto NaM ajjapaumehiMto ittha NaM ajjapaumA sAhA niggayA, therehiMto NaM ajjarahehiMto ittha NaM ajjajayaMtI sAhA niggayA, thera|ssa NaM ajjarahassa vacchasaguttassa ajjapUsagirI there aMtevAsI kosiagutte2, therassa NaM ajjapUsagirimsa kosiaguttassa ajjaphaggumitte there aMtevAsI goamasagutte3 therassa NaM ajjaphaggumittassa goamasaguttassa ajjadhaNa zrIvajAdyAH sUrayaH // 205 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanagiryAdayaH zrIkalpakaumudyAM 8kSaNe // 206 // HPURIARIyA girI there aMtevAsI vAsiTTasagotte4, therassa NaM ajjadhaNagirissa vAsiTThasagottassa ajjasivabhUI there aMtevAsI kucchasagotte5, therassaNaM ajasivabhUissa kuccha sagottassa anjabhadde there aMtevAsI kAsavagutte6, therassa NaM ajabhahassa kAsavaguttassa ajanakkhatte there aMtevAsI kAsavagutte7, therassa NaM ajanakkhattassa kAsavaguttassa ajjarakkhe there aMtevAsI kAsavagutte8 therassa NaM ajjarakkhassa kAsavaguttassa ajjanAge there aMtevAsI goamasagotte9therassa NaM ajjanAgassa goamasaguttassa ajjajehille there aMtevAsI vAsiTThasagutte10, therassa NaM ajjajehillassa vAsiTTasagottassa ajjaviNhU there aMtevAsI mADharasagutte11, therassa NaM ajjaviNhussa mADharasaguttassa ajjakAlae there aMtevAsI goamasagote12 therassa NaM ajjakAlagassa goamasaguttassa ime duve therA aMtevAsI goamasaguttA-there ajjasaMpalie there ajjabhadde13, eesiM duNhavi therANaM goamasaguttANaM ajjavuDDhe there aMtevAsI goamasagutte14, therassa NaM ajjabuDDhassa goamasagottassa ajasaMghapAlie there aMtevAsI goamasagutte15, therassaNaM ajasaMghapAliassa goamasaguttassa ajahatthI there aMtevAsI kAsavagutte16, therassa NaM ajahatthissa kAsavagottassa ajadhamme there aMtevAsI suvvayagotte17, therassa NaM ajadhammassa suvayagottassa ajjasIhe there aMtevAsI kAsavagutte18, therassa NaM ajasIhassa kAsavagottassa ajjadhamme there aMtevAsI kAsavagutte19, therassa NaM ajjadhammassa kAsavaguttassa ajjasaMDille there aMtevAsI20 / 'vaMdAmi phaggu'ityAdigAthAcaturdazakena gadyokto'rthaH punaH saGgrahIta iti na paunaruktyaM / / // 206 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakomudyAM 8kSaNe // 207 // vaMdAmi phaggumittaM goamaM dhaNagiriM ca vAsihaM / kucchaM sivabhUiMpi a kosiadujjaMtakaNhe a // 1 // te vaMdiUNa sirasA bhaddaM vaMddAmi kAsavaM guttaM / nakkhaM kAsavaguttaM rakkhaMpi a kAsavaM vaMde ||2|| vaMdAmi ajjanAgaM | goamaM jehilaM ca vAsihaM / viNhuM mADharaguttaM kAlagamavi goamaM vaMde || 3 || goamaguttakumAraM saMpaliaM taha ya | bhaddayaM vaMde / theraM ca ajjabuDDhaM goamaguttaM nama'sAmi ||4|| taM vaMdiUNa sirasA thirasattacarittanANasaMpannaM / theraM ca saMghavAlia goamaguttaM paNivayAmi ||4|| vaMdAmi annahatthi kAsavaM khaMtisAgaraM dhIraM / gimhANa paDhamamAse | kAlagayaM caiva suddhassa ||6|| 'gimhANaM'ti 'uSNakAlasya prathamamAse-caitre 'kAlagayaM' divaM gataM 'suddhassa' tti zuklapakSe // 6 // | vaMdAmi ajjadhammaM suvayaM sIlaladdhisaMpannaM / jasa nikkhamaNe devo chattaM varamuttamaM vahai ||5|| 'varamuttamaM 'ti 'varA' zreSThA mA lakSmIstayA uttamaM chatraM vahati - yasya zirasi dhArayati devaH pUrvasaGgatikaH kazcit // 7 // hRtthaM kAsavaguttaM dhammaM sivasAhagaM pnnivyaami| sIhaM kAsavaguttaM dhammaMpi ya kAsavaM vaMde // 8 // taM vaMdiUNa sirasA thirasattacarittanANasaMpannaM / theraM ca ajjajaMbuM goamaguttaM nama'sAmi || 9 || miumaddavasaMpannaM uvauttaM nANadaMsaNacarite / theraM ca | naMdiaMpi a kAsavaguttaM paNivayAmi // 10 // 'miumaddava 'tti mRdunA - madhureNa mArdavena - mAnatyAgena sampannam // 10 // tatto a thiracaritaM uttamasammattasattasaMjuttaM / desimaNikhamAsamaNaM mADharaguttaM nama'sAmi // 11 // tatto aNuogadharaM dhIraM | maisAgaraM mahAsattaM / thiraguttakhamAsamaNaM vacchasaguttaM paNivayAmi ||12|| tatto a nANadaMsaNacarittatavasuTThiaM guNamahataM / theraM kumAradhammaM vaMdAmi gaNiM guNoveaM ||13|| suttattharayaNabharie khamadamamaddavaguNehiM saMpanne / deva zrIphalgumitrAdipadyAni // 207 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDhigaNikhamAsamaNe kAsavagute paNivayAmi // 14 // iti zrI sthavirAvalIsUtram samApta zrIkalpa- kaumudyAM 8kSaNe // 208 // zrIphalguH mitrAdipadyAni MIMINAUHAilliMISAllInI IANSINHAPIARRHPAND iti zrImanmahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNiziSyamukhyopAdhyAyazrIzrutasAgaragaNizidhyopAdhyAyazrIzAntisAgaragaNiviracitAyAM kalpakaumudyAmaSTamaH kSaNaH 8 // ___ tatsamAptau ca sthavirAvalIrUpaM dvitIyaM vAcyaM sampUrNam // HINit I TA RIPTIPS Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha navamaH kssnnH| zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 209 // IN HINDI KAHAL paryuSaNAkAla: Pimmune silammandirm atha paryuSaNAsAmAcArI tRtIyaM vAcyaM vaktuM prathamaM paryuSaNA kadA kartavyetyAha -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse vaite vAsAvAsaM pajjosavei, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse vaikate vAsAvAsaM pajjosavei ? | // 1 // tatra-ASADhacaturmAsakadinAt prArabhya saviMzatirAtre mAse gate bhagavAn paryuSaNAmakarot , 'se keNaTeNaM' tat kena kAraNeneti | ziSyeNa pRSTe gururuttarasUtraM vakti / / 1 / / tatra-(jao NaM pAeNaM) yataH kAraNAt prAyeNa (agAriNaM agArAiM) gRhasthAnAM gRhANi (kaDAI) baddhakaTakAni (ukkaMpiAI) dhavalitAni (channAI) tRNAdimizchAditAni (littAiM) liptAni chagaNAdibhiH (guttAI) | vRttikapATakaraNAdibhirguptAni (ghaTTAI) nimnonnatabhUmibhaJjanAdimighRSTAni (maTThAI) komalapASANAdimighRSTvA komalIkRtAni (saMpadhUmiAI) dhUpitAni (khAodagAI) kRtapraNAlIrUpajalamArgANi (khAyaniddhamaNAI) saJjIkRtakhAlAni (appaNo aTThAe) AtmArtha gRhasthaiH (kaDAI) kRtAni (paribhuttAiM) svayaM bhuktAni (pariNAmiAI) acittIkRtAni, IdRzAni (bhavaMti) bhavanti, | (seteNaTeNaM) tena kAraNena evaM vuccai-samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM (savIsairAe) saviMzatirAtre *mAse viikate vAsAvAsaM pajjosavei yata uktadoSAH sAdhUnAM na laganti // 2 // jahA NaM samaNe bhagavaM mahAvIrevAsANaM savIsairAe mAse vaikvate vAsAvAsaM pajjosavei tahANaM gaNaharAvi vAsANaM savIsairAe mAse vaite vAsAvAsaM pajjo mangINIRAHIANISHATANAHATTIPS i rmil 1209 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNA kAla: zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 21 // srvti||3|| jahANaM gaNaharA vAsANaMjAva pajjosaveMtitahANaM gaNaharasIsAvivAsANaM jAva pajjosaviti || jahANaMgaNaharasIsA jAva pajjosaveMti tahANaM (therAvi) sthavirakalpikAH *jAva pajjosaveMti // 5 / / jahA NaM therA vAsANaM jAva pajosaveMti tahANaM je ime(ajjattAe) adyakAlInAH AryatayA vA vratasthavirAH samaNA niggaMthA viharaMti te'vi aNaM vAsANaM jAva pajjosaveMti // 6 / / jahA NaM je ime ajjattAe samaNA niggaMthA'vi vAsANaM savIsairAe mAse vaikkaMte vAsAvAsaM pajjosaveMti tahA NaM amhaM'pi AyariyA uvajjhAyA vAsANaMjAva pajjosarviti // 7 // jahA NaM amhaM AyariA uvajjhAyA jAva pajjosarviti tahANaM amhe'vi vAsANaM savIsairAe mAse vaikaMte vAsAvAsaM pajjosavemo, tatra (aMtarA vi ase kappai, no se kappai) arvAgapi ca kalpate paryuSituM, na punaH kalpate (taM rayaNiM) tAM bhAdrazuklapaMcamIrAtriM (uvAyaNAvittae) ullaGghayituM,atra gRhasthajJAtAjJAtabhedAbhyAM paryuSaNA dvividhA,tatra yasyAM varSAyogyapIThaphalakAdikalpoktadravyakSetrAdisthApanA kriyate iti gRhasthAjJAtA, sA cASADhapUrNimAyAM, kSetrAyogyatAyAM tu paJca2 dinavRddhyA yAvat zrAvaNakRSNapazcadazyAmeva, gRhasthajJAtA tu dvividhA-sAMvatsarikakRtyaviziSTA gRhasthajJAtamAtrA ca,tatra-"saMvatsarapratikrAnti1luzcanaMra cASTamaM tpH3| sarvArhadbhaktipUjA ca4,saGghasya kSAmaNaM mithH5||1||" iti sAMvatsarikakRtyaviziSTA bhAdrapadazuklapaJcamyAM,kAlakAcAryAjJayA tu caturthyAmeveti, gRhasthajJAtamAtrAtu varddhitamAse varSe caturmAsadinAdArabhya viMzatyA dinairvayamatra sthitAH sa iti pRcchatAM gRhasthAnAmagre kathayanti, etadapi ca jainaTippanakavyucchede vyucchinnaM, tataH pazcAzatA dinaireva paryuSaNA samyagiti / atra kazcidvaktinanu zrAvaNadvaye dvitIyazrAvaNazuklacaturthyAmeva paryuSaNA yuktA, na punarbhAdrapadazuklacaturthyAM, tatra dinAnAmazIterbhavanAt, 'vAsANaM // 2 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mal Adheka mAsacarcA zrIkalpakomudyAM 9kSaNe // 21 // MIWANIMALS WIKIPEDIAWIN HIVIRamaAIL HAINMiwwwwnal savIsairAye mAse vaikaMte' iti kalpasUtrAdyAgamavirodhaH syAditi cet , aho jJAtRtvaM, Azvinadvaye dvitIyAzvinazuklacaturdazyAmeva |ca sikakRtyaM karttavyaM syAt , kArtika zuklacaturdazyAM tu dinAnAM zatasya bhavanAt , 'vAsANaM savIsairAe mAse vaikaMte sattari | rAiMdiehiM sesehiM ti samavAyAGgAdyAgamavirodhasyAtrApi samatvAt , nanu evaM tadA bhaved yadi caturmAsakAnyApADhAdimAsapratibaddhAni / na syuH, tena kArtikacaturmAsakaM kArtika zukla caturdazyAmeva yuktaM, dinagaNanAyAM tvadhikamAsaH kAlacUletyaprayojakatvAd dinAnAM | saptatireva, kutaH samavAyAGgAdivirodha iti ?, evaM cettarhi paryuSaNA'pi bhAdrapadapratibaddhA bhAdrapadacaturthyAmeva yuktA, dinagaNanAyAM tvadhikamAsaH kAlacUleti pazcAzadeva dinAni syuH, kuto'zItinAmA'pi ?, paryuSaNAyA bhAdrapadapratibaddhatvaM tu bahuSvAgameSu darzanAd, | yathA-"aNNayA pajosavaNAdivase Agae ajjakAlageNa sAlavAhaNo bhaNio-bhaddavayajuNhapaMcamIe pajjosavaNA, raNNA bhaNio" | ityAdi kalpasUtracUrNI, tathA-"taM bhagiNiM sarassaI sAhuNiM puNo saMjame ThAveUNa kAlakameNa viharatA paiTThANaM nagaraMteNa | padviA, patiTThANasaMghassa ya ajjakAlagajjehiM saMdiTuM-jAvAhaM AgacchAmi tAva tubbhehiM no pajjosaviavaM, tattha sAlivAhaNo | rAyA sAvao, so a kAlagajjaM iMtaM soUNa niggao abhimuho, samaNasaMgho ya, mahAvibhUie paviTTho, pavidvehiM kAlagajjehi a bhaNiaM-bhaddavayasuddhapaMcamIe pajjosavijjai, samaNasaMgheNa paDivaNaM, tAhe raNNA bhaNiaM-tadivasaM mama loANuvittIe iMdo aNu|jANeavo hoitti sAhU ceie na pajjubAsissaM, to chaTThIe pajjosavaNA kijjau, AyariehiM bhaNiaM-na vaTTai atikkamiuM, tAhe| raNNA bhaNiaM-tA aNAgayAi cautthIe pajjosavijjati, AyariehiM bhaNiaM-evaM bhavau, tA cautthIe pajjosavitaM / evaM jugappahANehiM kAraNe cautthI pavattiyA, sA ceva aNumayA savasAhUNa" mityAdi shriinishiithcuurnnidshmoddeshke'dhikaarH| evaM iARAHARIHARAMIRIFAMITRA MALINSAHITAHARIRAMAILI MMARWARI HAINNILPilitiem Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM adhikamAsacarcA 9kSaNe // 212 // IIm Rumal IMITEINDIARRIERRIALSHASHIFammar GITRNE Imalini yatra kutrApi paryuSaNAdhikArastatra bhAdrapadapratibaddhataiva, na tu kvApi siddhAnte varddhitamAse zrAvaNapratibaddhA paryuSaNoktA'sti / yastu kimadhikamAsaH kAkena bhakSitaH ? kimu tasmin mAsi pApaM na bhavati? kiMvA bubhukSA na lagatIti upahAsyavAkyaM vadati sa svakIyaM bhUtAviSTatvaM prakaTayati, anyathA varddhitavarSe kSAmaNAdhikAre paJcabhirmAsaiH cauNhaM mAsANaM aTThaNhaM pakkhANaM trayodazabhirmAsaiH bArasahaM mAsANaM cauvIsahaM pakkhANaM tithivRddhau ca SoDazabhirdivasaiH paNharasaNhaM divasANamiti kathaM vakti ?, punarnavakalpavihArAdilokottareSu 'AsADhe mAse dupaye ti sUryacAre loke'pi cAkSatatRtIyAdIpAlikAdiSu ca varddhitamAso nAdriyate, tathA jyotiHzAstre varddhitamAsasyApramANatvena tatra zubhakAryANi niSiddhAnIti / nanu tarhi tasmin mAse devapUjAsAdhudAnapratikramaNAdInyapi ca na kAryANi , tatkAryANAmapyapramANatvAditi cet maivaM, yato na hi tAni mAsapratibaddhAni, kintu dinaprativaddhAnyeva, tena yaMkaJcana |dinaM prApya karttavyAnyeva, yAni ca bhAdrapadAdimAsapratibaddhAni tAni tu tadvaye jAte prathamamapramANaM parityajya dvitIye pramANamAse tatpratibaddhAni kAryANi kAryANyeveti, cenna manyase tarhi bhato'dhikAH sahakArAdayaH, apica-varddhitamapramANamAsaM parityajya pramANamAse eva te puSyanti phalanti ca, ata eva devamAyayA akAlaphalitaH sahakAraH zikSitaH, yataH-"jai phullA kaNiAriA cUaga! ahimAsayammi ghuTTammi / tuha na khamaM kulleuM jai paccaMtA kariti DamarAI // 1 // " iti AvazyakaniyuktAviti saGkepaH, vistarastu zrIkalpakiraNAvalyAM jnyeyH| tatra dravya1 kSetra2 kAla3 bhAva4 sthApanA yathA, dravyasthApanA tRNaDagalamallakacchArAdInAM paribhogaH, saccittAdInAM ca parihAraH, tatra sacittaM zaikSo na dIkSyate atibhAvinaM ca rAjAnaM rAjamantryAyaM vA vinA, | acittadravyaM vastrAdi na gRhyate, mizradravyaM saupadhikaH ziSyaH1, kSetrasthApanA sakrozaM yojanaM, glAnavaidyauSadhAdikAraNe catvAri 112 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 213 // MILAIPoli HIMANILAMSTERINADI | paJca yojanAni2 kAlasthApanA catvAro mAsAH3 bhAvasthApanA krodhAdInAM vivekaH IryAbhASAdisamitiSu copayogaH4 iti // 8 // avagrahaH tatra-(vAsAvAsa) caturmAsakaM (pajjosaviANaM) sthitAnAM (niggaMthANa vA niggaMdhINa vA) nirgranthAnAM nirgranthInAM nadyuttaraNaM ca vA (sabao samaMtA) sarvatazcatasRSu dikSu vyavahArato vidikSu ca (sakkosaM joaNaM) sakrozaM yojanaM (uggahaM uggiNhittANaM) avagrahaM kRtvA (ciTTiuM ahAlaMdamavi uggahe) ahAlandamapIti 'atheti avyayaM, landazabdena kAlaH, tatra yAvatA kAlena jalAo hastaH zuSyati tAvatA jaghanyaM landa, utkRSTaM landaM paJca divasAH, madhyamaM landaM tu tanmadhyaH kAlaH, tathA ca landamapistokakAlamapi avagrahe sthAtuM kalpate, na tu avagrahAdvahiH, apizabdAdahukAlaM yAvat SaNmAsAnekatrAvagrahe sthAtuM kalpate, na tu | bahiravagrahAd , gajendrapadAdiparvatamekhalAgrAmasthitAnAM padasu dikSapAzrayAt sArddhakrozadvayaM, gamanAgamane paMcakrozAvagrahaH // 9 // ___ *vAsAvAsaM pajjosaviANaM kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA savao samaMtA sakosaM joaNaM bhikkhAyariAe gaMtuM paDiniattae // 10 // (jattha naI) yatra nadI (niccoagA) nityodakA-nityaM bahujalA (niccasaMdaNA) nityasyandanA-nirantaravAhinAM * no se kappai sabao samaMtA sakosaM joaNaM bhikkhAyariAe gaMtuM paDiniattae // 11 // tatra-(erAvaI kuNAlAe) airAvatInAmnI nadI kuNAlApuryAM sadA dvikrozavAhinI, tAdRzIM nadI laGghayituM kalpate, stokajalatvAt , yataH (jattha cakiA) yatraivaM kartuM zakyate, kimityAha-(siA) yadi (egaM pAyaM jale kiccA) ekaM pAdaM| jale muktvA (egaM pAyaM thale kiccA) dvitIyaM jalAdupari utpATya evaM cajhiyA (evaM NhaM kappai) evaM gocaryAM gantuM kalpate, |*sabao samaMtA sakkosaM joaNaM gaMtuM paDiniattae // 12 // (evaM ca no cakkiA evaM se no kappai svo||||213|| Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnagrahaNAdi vikRtazca zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 214 // smNtaa0)||13|| yatra naivaM kartuM tu zakyate jalaviloDanabhayAttatra gantuM na kalpate // . . ___ *vAsAvAsaM pajjosaviANaM atthegaiANaM evaM vuttaputvaM bhavai-dAve bhaMte !, evaM se kappai dAvittae, no se kappai paDigAhittae // 14 // vAsAvAsaM pajjosaviANaM atthegaiANaM evaM vRttaputvaM bhavati-paDigAhehi bhaMte!, evaM se kappai paDigAhittae, no se kappai dAvittae // 15 // vAsAvAsaM0 dAve bhaMte ! paDigAhe bhaMte !, evaM se kappai dAvittae'vi paDigAhittaevi // 16 // sUtratrayaM sugamaM zabdArthataH, bhAvArthastu prathame sUtre caturmAsIsthitAnAM 'atthegaiANaM ti asti yadetat ekeSAM yatInAM gurubhirevaM 'uttapuvaMti pUrvamuktaM syAt-yat 'bhaMte!' tti he bhadanta !-kalyANin sAdho ! 'dAve'ti tvaM glAnAya dehIti dAtuM kalpate, na tu svayaM grahItuM, dvitIye sUtre gurubhirevamuktaM syAt-tvaM gRhNIyAH, na tu dadyA glAnAyeti, tadA svayaM grahItuM kalpate / tRtIye sUtre gurumirevaM yayuktaM syAt-tvaM gRhNIyAH glAnAyApi dadyAH, tadA dAtuM | bhoktuM ca dvayamapi kalpate // 14-16 / / tatra *vAsAvAsaM0 no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA (haTThANaM) yauvanena samarthAnAM, yuvAno'pi kecidrogAkrAntAH syuH ataH (AruggANaM) nIrogANAM, nIrogA api kecinirbalazarIrAH syuH ato (baliasarIrANaM) balavaccharIrANAM, evaMvidhAnAM sAdhUnAM (imAo nava rasavigaIo) imA nava rasottamA vikRtayaH (abhikkhaNaM2 AhArittae) vAraM2 grahItuM na kalpate AbhIkSNyena, kAraNe kalpante'pi, navapadena kadAcit pakvAnnaM gRhyate'pi (taMjahA-khIraM1 dahiM2 navaNIaM3 sappi4 tillaM5 guDaM6 mahaM7 majjaM8 maMsaM2) tatra vikRtayo dvividhA-bahukAlaM rakSitumakSamA dugdhadadhipakvAnnAkhyA asaJca // 214 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 215 / / | yikAH, glAnatve vA gurubAlavRddhapramukhopagrahArthaM ca zrAvakanimantraNAdvA grAhyAH, ghRtaguDatailAkhyAH saJcayikAstA dadataH zrAddhasya vAcyaM prabhUtaH kAlo'sti, tato glAnAdikAraNe grahISyAmaH, sa ca vadet gRhNIta, caturmAsakaM yAvatpracurAH santi, tato grAhyAH, bAlAdInAM ca deyAH, na punastaruNAnAM yadyapi madyAdivarjanaM yAvajjIvamasti tathA'pyatyantApavAdAvasthAyAM bAhyaparibhogArthaM kadAcidrahaNe'pi caturmAsakamadhye sarvathA na grAhyAH || 17|| tatra *vAsAvAsaM pajjosaviANaM (asthegaiANaM) astyetadekeSAmityatra paSThayAH tRtIyArthatvena vaiyAvRtyakarAdimirgurave ( evaM vRttapukhaM) evaM pUrvamuktaM (bhavai) bhavati, (aTTho bhaMte!) he bhagavan ! vikRtyA artho ( gilANassa ) glAnasya varttate ( se a va ejjA) tataH sa gururvadet *aTTho (se a pucche avo) tataH sa glAnaH praSTavyaH (kevaieNaM aTTho, se vaijjA) kiyatA dugdhAdivikRtinA tavArthaH ?, tena ca glAnena svapramANe kathite sa vaiyAvRtyakaro gurupArzvamAgatya vadet- (evaieNaM aTTho gilANassa) glAnasyaitAvatA'rthaH, tato gururvakti - (jaM se pamANaM vayai) yatpramANaM sa glAno vadet (se pamANao ghittaveM) tatpra| mANena - tad vikRtijAtaM tvayA grAhyaM, (se a viSNavejjA) sa ca vaiyAvRtyakarAdirgRhasthapArvAdvijJapayet - yAceta (se a vinna| vemANe labhejjA) sa yAcamAnastadvastu labheta (se a pamANapatte) tacca pramANaprAptaM - sampUrNa jAtaM tatazca (hou) 'bhavatu' iti | padaM itthamityarthe, tata etAvatA ( alAhi) anyat mA dehi, (ia vattavaM siA ) iti zabdadvayaM gRhasthaM prati vaktavyaM syAt, tato gRhastho vakti- (se kimAhu bhaMte!) atha kimarthaM sRtamiti brUdhvaM bhadantAH, tataH sAdhurbrUte- (evaieNaM aTTho gilANassa) etAvataivArtho glAnasya, (siA NaM) kadAcidenaM sAdhu (evaM vayaMtaM) evaM vadantaM (paro vaijjA) paro-gRhastho vadet (paDigA hehi glAnAtha nayanavidhiH / / 215 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 216 // ajjo) he Arya !-sAdho ! pratigRhANa (pacchA tumaM) glAnabhojanAt pazcAd yadadhikaM pakvAnnAdi tat tvaM (bhokkhasi vA) bhu| JjIthAH (pAhisi vA) pibeH dugdhAdidravavastu, pibeH sthAne (dAhisitti) pAThaH, sa cAtIva ramyaH, anyasAdhorvA dadyAH ( evaM) | gRhasthenaivamukte ( se kappai paDigAhittae) 'se' tasya tadadhikamapi pratigrahItuM kalpate, (no se kappar3a gilANanIsAe | paDigAhittae) na tu glAnArthaM grahItuM -lolupatvena svayaM grahItuM kalpate, glAnArthaM yAcitaM maNDalyAM nAneyamityarthaH || 18 || * vAsAvAsaM0 tatra-(atthi NaM) asti yadetat (therANaM) sthavirANAM (taha pagArAI) anindanIyAni (kulAI) gRhANi ( kaDAI) mithyAtvatyAjanena tairanyairvA zrAvakIkRtAni (pattiAI) prItikarANi (thijjAI) prItau dAne ca sthairyANi (vesA siAI) nizcayenAtra labhyate iti vizvAsavanti ( sammayAI) sammatasAdhupravezAni ( bahumayAI ) bahUnAM sAdhUnAM na tvekasya dvayorvA, matAni, bahUnAM vA gRhamanuSyANAM sammatasAdhUni (aNumayAI ) dAturanumatAni, aNuH - laghuH kSullako mato yeSAM sarvasAdhusAdhAraNatvAt, na tu mukhaM dRSTvA tilakaM karSayantIti ( bhavanti ) bhavanti (tattha) teSu gRheSu (no se kappai adakkhu vaittae) tasya - sAdhormArgaNIyaM vastu adRSTvA iti vaktuM na kalpate, yathA ( asthi te Auso !) he AyuSman ! ( imaM vA) idaM vA idaM vA vastu vidyate iti ?, ( se kimAhuH bhaMte!) tatkuto hetorhe bhadantAH, iti ziSyeNa pRSTe guruH prAha-yataH (saDDhI) zraddhAvAn bhAviko gRhasthaH tacca sAdhuyAcitaM vastu mUlyena ( givhai vA ) gRhNAti, yadi ca mUlyenApi na prApnoti tadA sa | gRhastho bhAvAdhikyAt (teNiaMpi kujjA) corayitvA'pyAnIya dadyAt, kRpaNagRhe tu vidyamAnamapi dRSTamapi ca na dadAti, tatkathamasadadRSTaM dadyAt ?, tena tatra mArgaNe na doSaH // 19 // mArgaNa - niSedhaH // 216 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gocarIvidhiH zrIkalpakaumudyA 9kSaNe // 217 // *vAsAvAsaM0 (niccabhattiassa) tatra nityamekAzanikasya sAdhoH * bhikkhussa kappai (egaM goarakAlaM) ekasmin gocaryAkAle (gAhAvaikulaM) gRhasthagRhe (bhattAe vA pANAevA) bhaktArtha pAnArtha vA (nikvamittae vA) upAzrayAnirgantuM (pavisittae vA) gRhasthagRhe praveSTuM kalpate, na tu dvitIyavAraM, (NaNNattha AyariaveAvacceNa vA) AcAryavaiyAvRzyAt nAnyatra, tadvarjayitvetyarthaH, yadyekavAraM bhuMkte AcAryavaiyAvRtyaM kartuM na zaknoti tadA dvivAramapi bhute, yatastapaso'pi vaiyAvRtyaM gariSThaM *uvajjhAyaveAvacceNa vA tavassi gilANaveAvacceNa vA khuDDaeNa vA khuDDiAe vA evamupAdhyAyatapakhiglAnakSullakAdivapijJeyaM,(avaMjaNajAeNa vA)vyaJjanAni-guhyakakSAkUrcaromANi yAvanna jAtAni tAvavivArabhojane'pi ndossH||20|| *vAsAvAsaM0 (cautthabhattiassa) caturthabhojinaH (bhikkhussa) sAdhoH (ayaM evaie viseso) ayametAvAna | vizeSaH (jaM) yat (se pAonikkhamma) upAzrayAdgocaracaryArtha prAtanirgatya (putvAmeva) prathamameva (viaDagaM tu) vikaTa-nirdo|pamAhAraM (bhuccA) bhuktvA (piccA) takrAdikaM pItvA (paDiggaha) pAtraM (saMlihia) nirlepIkRtya (saMpamajjia) prakSAlya (se a) sa sAdhuryadi (saMtharijjA) nirvaheta , *kappai (se taddivasaM) tadA tasmin dine (teNeva bhattaTeNaM) tenaiva bhojanena | | (pajjosavittae) vastuM, yadi (se ano saMtharijjA) vastvalpatvAnna saMstaret , tarhi *evaM se kappai (ducaMpi) dvitIyavA| ramapi *gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe nikkhamittae vA (pavisittae vA) pravizet // 21 // vAsAvAsaM0 chaTTabhatiassa bhikkhussa kappaMti do goarakAlA gAhAvaikulaM bha0 paa0ni0p0||22|| vAsAvAsaM0 aTThamabhattiassa bhikkhussa kappaMti tao goarakAlA gAhA0 bha0 p0ni0p0||23|| vigiTThabhattiassa bhikkhussa kappaMti MISHRSITEmaiIAHINDHI MULILIBRITISHALINSAHUAIMARUTIBHPURIATRAIPUR // 217 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I PUR pAnakAni zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 218 // A HILPIRINDAINISTRIMURPRIMERIENDAR sakve'vi goarakAlA gA0 bha0 pA0ni0pa0 // 24 // paraM-SaSThabhaktikasya dvau gaucarakAlau, aSTamabhaktikasya trayaH, aSTamAcaM tapakhino vikRSTabhaktikasya sarve'pi gocarakAlAH, na punaH prAtahItameva dhArayet , saJcayajIvasaMsaktasarpAghrANAdidoSasambhavAt , tena yadecchotpadyate tadA bhikSeta // 22 // // 23 // // 24 // ityAhAravidhimuktvA pAnakavidhimAha___ *vAsAvAsaM0 (niccabhattiassa bhikkhussa) nityabhaktikasya sAdhoH (kappaMti savAI pANagAI paDigAhittae) AcArAGgoktAnyekaviMzatiH, tadantarbhUtAnyevAtra navoktAni, tAni ca sarvANi pAnakAni kalpante, (taMjahA) tAni yathA(usseimaM saMseimaM caaulodkN0| vAsAvAsaM0 chaTThabhattiassa bhikkhussa kappaMti tao pANagAI, taM0-tilodagaM tusodagaM jayodagaM / vAsAvAsaM0 aTThamabhattiassa bhikkhussa kappaMti taopANagAiM paDigAhittae, taM0-AyAma, sovIraM suddhaviaDa) "usseima1 saMseimara taMdula3 tusa4 tila5 jvodgaa6''yaamN7| sovIra8 suddhaviaDaM9 aMbaya10 aMbADaya11 kaviTTha12 // 1 // mauliMga13 dakkha14 dADima15 khajjura16 nAliara17 kayara18 borjlN19| AmalagaM20 ciMcApANagAi21 paDhabhaMgabhaNiAI // 2 // " tatra-utsvedima-piSTaliptahastAdidhAvanajalaM1 saMsvedimaM yatpatrAdyutkAlya zItodakena sicyate tajjalaM2 'cAvalatti tanduladhAvanaM3 'tilati nistuSIkRtatiladhAvanaM4 'tuSa'tti brIhyAdidhAvanam5 'java'tti yavadhAvanaMda 'AyAma'tti avazrAvaNaM7 'sovIra'tti kAJjikam8 'suddhaviaDa'tti uSNodakaM9 iti, aSTamapratyAkhyAnaM yAvat sUtraM sugamaM / tata Urdhva zvAsAvAsaM0 (vikiTThabhattiassa bhikkhusta) vikRSTabhaktike tu (ege usiNaviaDe paDigAhittae) ekamuSNavikaTaM kalpate, (se'via NaM asitye) tadapyasikthaM, yataH prAyeNASTamAvaM tapasvidehaM devatA'dhitiSThati, *novi aNaM HARIdluntainmhitamaHIRAHMIRDHPaithanRINPURNIR ||218 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Indi zrIkalpa-15 ssitthe| vAsAvAsaM0(bhattapaDiAikkhiassa) anazaninaH bhikkhussa (kappai ege usiNaviaDe)ekamuSNodakameva aDa)ekamuSNAdakamavAdatividhiH kaumudyAM kalpate *paDigAhittae, (sevi aNaM asitthe) tadapyasikthaM *no ceva NaM sasitthe (sevi aNaM paripUe) tadapi | 9kSaNe paripUrta-vastragalitaM no ceva NaM aparipUe, agalite tu gale tRNAdilaganAt (sevia NaM parimie) tadapi parimitaM no // 219 // ceva NaM aparimie, aparimite tu jalAjINaM syAt (se'vi aNaM bahusaMpunne) tadapi bahusampUrNa *no ceva NaM abahasaMpunne, atistoke hi tRSAmAtropazamo na syAt // 25 // ___ *vAsAvAsaM0 (saMvAdattiassa bhikkhussa) tatra stokaM bahu vA yadekavAreNa dIyate sA dattiH, tataH kRtadattiparimANasya sAdhoH kappaMti paMca dattIo bhoaNassa paDigAhittae paMca pANagassa ahavA cattAri bhoaNassa paMca pANagassa ahavA paMca bhoaNassa cattAri pANagassa, tattha NaM egA dattI (loNAsAyaNamittamavi paDigAhiA siA kappai) lavaNaM kila stokaM dIyate, yadi tAvanmAtraM bhaktapAnasya gRhNAti tadA sA'pi dattirgaNyate, paJceti upalakSaNaM tena nyUnatve catasrastisro dve ekA vA, adhikatve SaT sapta vA yathAbhigrahaM vAcyAH, kenacitpazcAhArakasya paJca pAnakasya ca dattayo'bhigRhItAH, tataH pazcAhArakasya tisrazca pAnakasya dattayaH prAptAH, tata uddharite pAnakapatke dve AhAre evamAhArasatkA api pAnake ca kSipvA parasparaM samAvezaM kartuM na kalpate *se tadivase teNaM ceva bhattadveNaM pajjosavittae, no se kappai ducaMpi gAhA0 bha0 pA0ni0pa0 // 26 // *vAsAvAsaM0 no kappai niggaMdhANa vAra jAva tatra (uvassayAo) zayyAtaragehAd-upAzrayAdArabhya (sttghrNtrN)| / / 219 // INSPIRAHITI a nRIALLPATILIMPRILalmarriminally Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe / 220 // vidhiH saptagRhamadhye (saMkhaDiM sanniaTTacArisa ettae,ege puNa evamAhaMsu-no kappai jAva uvassayAo pareNaM saMkhaDi sa- saMkhajyA niaTTacArissa ettae,ege puNa evamAhaMsu-no kappai jAva uvassayAo paraMpareNa saMkhaDiM sanniaTTacArissa varSAyAzca ettae) saMskRtiH-odanAdipAkaH tAM bhikSArtha gantuM na kalpate, kasya ?-'saniaTTatti, sannivaddhagRhavarjakasya sAdhoH, udgamAdidoSasambhavAt , atra matAntarANi yathA-vahavastvevaM manyante-saptagRhamadhye saGkhaDi lokasaGkalajemanavArArUpAM gantuM na kalpate, dvitIyamate-'ege puNa'tti zayyAtaragRhamanyAni ca sapta gRhANi varjayet / tRtIyamate tu 'paraMpareNeti zayyAtaragRha-tata ekaM tataH paraM sapta gRhANi ca varjayet // 27 // vAsAvAsaM0 no kappai (pANipaDiggahiassa bhikkhussa) tatra karapAtrasya jinakalpikAdeH (kaNagaphusiamittamavi buTTikAyaMsi nivayamANaMsi) phusAramAtre'pi vRSTikAyamAtre nipatati *gAhAvaikulaM bha. pA0 ni0 pa0 gocaracaryAM gantuM na kalpate // 28 // zvAsAvAsaM0 (pANipaDiggahiassa bhikkhussa) tatra jinakalpikAdeH / karapAtrasya sAdhoH (no kappai agihasi piMDavAyaM paDiggAhittA pajjosavittae) AhAraM pratigRhya agihaMsitti-AkAze pajjosavittae-AhAraM kartuM na klpte| (pajjosavemANassa) AhAraM kurvato'rddhabhukte'pi yadi kadAcid (sahasA) akasmAt | (buTTikAe nivaijjA) vRSTipAtaH syAt , tadA (desaMbhuccA) AhArasya dezaM bhusvA (desamAdAya) dezaM cAdAya (se pANiNA pANiM) AhAraikadezasahitaM hastaM dvitIyahastena (paripihittA) AcchAdya, (uraMsi vA NaM) urasi-hRdaye (nilijjA) nilI-| yeta nikSipedvA 'Na' miti tamAhArapANiM (kakkhaMsi vA NaM) kakSAyAM vA (samAhaDijjA) samAhared-gopayet , gopayitvA ca (ahAchannANi vA) gRhasthairAtmArtha yathAcchAditAni (leNANi vA) gRhANi * uvAgacchijjA (rukkhamUlANi vA // 220|| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kalam varSAvidhiH zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 221 // muMBIPMi I BAHINITIALNilimplimilta Hamro uvAgacchijjA) vRkSamUlAni vA upAgacchet (jahA se tattha) yathA tasya tasmin haste (dae vA) daka-bahavo jalabindavaH, (dagarae vA) dakarajo-bindumAtraM (dagaphusiA vA) dakaphusArA vA (No pariAvajjai) na patanti-na virAdhyante, nanu jinakalpikAdeH kizcidUnadazapUrvadharatvena pUrvameva varSAjJAnasadbhAvAt kathamarddhabhukte'pi vRSTiH syAt ?, satyaM, chamasthAnAM jJAnAnu|payogasambhavAt // 29 // uktArthasarvasvamAha-vAsAvAsaM (pANipaDiggahiassa bhikkhussa kiMci kaNagaphusiamitaMpi nivaDai no se kappai) kaNo-lavaH tanmAnaM kaM-pAnIyaM kaNakaM tasya phusAramAnaM tasminnapi nipatati jinakalpikAderAhArArtha gantuM na kalpate // 30 // uktaH karapAtravidhiH,atha pAtradhArividhiryathA-*vAsAvAsaM0 (paDiggahadhArissa bhikkhussa)| vatra pAtradhAriNaH-sthavirakalpikAdeH (no kappai vagdhAriabuTTikAryasi gA0 bha0 pA0ni0 pa0) acchinnadhArAvRSTau | varSAkalpaH kambalaunI vA galati sautrakalpakabhedenAntadehamAdraM bhavati tasyAmAhArAdyarthaM gantuM na kalpate (kappai se appavuTTi kAyaMsi) kalpate'pi cApavAde azivAdikAraNe zrutapAThakatapasvikSudasahAdyartha pUrvapUrvAbhAve aurNikena jIrNena sautreNa vA kalpakena | tathA tAlapatreNa vA palAzacchatreNa vA prAvRtAnAM bhikSArtha gantuM (saMtaruttaraMsi gAhA0 bha0 pA0ni0 pa0) madhye sautraH kalpaH | tadupari aurNikaH, tAbhyAM prAvRtAGgAnAmalpavRSTAviti pUrveNa saha sambandhaH / / 31 / / (gra0 100) // ___ *vAsAvAsaM0 niggaMthassa niggaMthIe vA gA0 (piMDavAyapaDiAe) AhArapratijJayA-atrAhaM lapsyAmItibuddhayA (aNupaviTThassa) AhArAdyartha gRhe gatasya sAdhoH (nigijjhia2) sthitvAra (buTTikAe nivaijjA) megho varSati (kappai se ahe ArAmaMsi vA) tathA ArAmasyAdhaH (ahe uvassayaMsi vA) sAmbhogikAnAmitareSAM vopAzrayasyAdhaH, tasminnasati tti metimill NSIDDHIRAHIMAMAPITAL MAP MAHITI Imaimuantimillm // 22 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSAvidhiH zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 222 // (ahe viyaDagaMsi vA) grAmINasabhAsthAnasyAdhaH (ahe rukkhamUlaMsi vA) nirgalakarIrAdivRkSamUlasyAdhaH (ubAgacchittae), upAgantuM kalpate // 32 // tattha se puvAgamaNeNaM puvAutte cAulodaNe pacchAutte bhiliMgasUve, kappar3a se cAulodaNe paDigAhittae, no kappai se miliMgasUve pddigaahitte||3|| tattha se puvAgamaNeNaM puvAuttebhiliMgasUve pacchAutte cAulodaNe kappai se bhiliMgasUve paDigAhittae, no se kappai cAulodaNe paDigAhittae // 34 // tattha se puvAgamaNeNaM do'vi pacchAuttAI, evaM no se kappaMti do'vi paDigAhittae, je se tattha puvAgamaNeNaM puvAutte se kappai paDigAhittae, je se tatthapuvAgamaNeNaM pacchAutte no se kappai paDigAhittae // 35 // trisUtrI spaSTA, paraM 'tatyatti tatra-vikaTagRhavRkSamUlasthasyoditasya sAdhoH 'puvAgamatti AgamanAtpUrva pUrvAyuktaH 'cAula'tti tandulodakaH kalpate, 'pacchatti pazcAdAyuktazca 'bhiliMgati masUramASamudgAdidAliH sasnehaH sUpo vA na kalpate, saGgrahArthazvAyam-sAdhvAgamanAtpUrva gRhasthairyaH paktumArabdhaH sa pUrvAyuktaH kalpate sa nirdoSatvAt , sAdhvAgamanAnantaraM ca yaH paktumArabdhaH sa pazcAdAyukto na kalpate, doSasambhavAt , evamAlApakadvayaM bhAvyam // 33-34-35 // vAsAvAsaM0 niggaMthassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiAe aNupaviTThassa nigijjhia2 vuTTikAe nivaijjA, kappai se ArAmaMsi vA jAva ahe rukkhamUlaMsi vA uvAgacchittae, no se kappai puvagahieNaM bhattapANeNaM (velaM | uvAyaNAvittae) velAmatikrAmayituM, sthitasya sAdhoryadi kadAcidvarSa noparamati tadA *kappar3a se puvAmeva (viaDagaM) udgamAdidoSarahitaM pUrvagRhItaM(bhuccA piccA)odanatakAdikaM bhuktvA pItvA ca*paDiggahaM saMlihiara saMpamajjia2 (egAyayaM bhaMDaga) // 222 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 223 // ekatrAyataM-subaddhaM pAtrAdikopakaraNaM (kaTu) kRtvA dehena saha prAvRtya meghe varSati satyapi (sAvasese sUrie) astamaprApte sUrye sthAnavidhiH (jeNeva uvassae) yatropAzrayaH (teNeva uvAgacchittae) tatrAgantuM kalpate (no se kappai taM rayaNiM) na punastAM rAtriM (tattheva uvAyaNAvittae) upAzrayAdahiratikramituM kalpate, ekAkino bahistiSThato hi sAdhoH svaparobhayotpannA bahavo doSAH syuH, upAzrayasthAzca sAdhavo'santuSTiM kuryuH // 36 // *vAsAvAsaM pajjosaviassa niggaMthassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiAe aNupaviTThassa niggijhia2 vuTTikAe nivaijjA, kappai se ahe ArAmaM jAva uvAgacchittae // 37 // || atha vikaTagRhavRkSamUlAdau sAdhuH kathaM tiSThatItyAha___ * tattha no se kappai egassa niggaMthassa egAe niggaMthIe egayao cidvittae 1, tattha no kappai egassa niggaMthassa duNhaM niggaMthINaM egao cihittae 2, tattha no kappai duNhaM niggaMthANaM egAe niggaMdhIe egayao ciTThittae, tattha No kappai doNhaM niggaMthANaM doNhaM niggaMthINaM egayao cihittae, atthi ittha kei paMcame khuDDae vA khuDDiA vA annesiM vA saMloe sapaDiduvAre, evaNhaM kappai egayao ciTTittae // 38 // spaSTasyApi sUtrasya bhAvArtho yathA-ekasya sAdhorekayA sAdhyA saha sthAtuM na kalpate, ekasya sAdhobhyiAM vA sAdhvIbhyAM saha sthAtuM na kalpateH dvayoH sAdhvorekayA sAdhvyA sthAtuM na kalpate, dvayoH sAdhvobhyAM sAdhvIbhyAM sthAtuM na kalpate, asti cAtra kazcitpazcamaH kSullakaH sAdhUnAM kSuklikA vA sAdhvInAM syAt tadAtu sthAtuM kalpate, anyeSAM dhruvakarmilohakArasvarNakArasUcIkAracarmakArAdInAM varSatyapyamuktasvakarmaNAM saMlloke-dRSTipAte sati vA sarvagRhANAM vA sarvataH sammukhadvAre ca sati paJcamaM vinApi sthAtuM kalpate // 38 // // 223 // InHINARTAINMITHILAIMAHINILIO TMAITHILIGITAMIndianRam Ratan kutte NILIBRAIL Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 224 // * vAsAvAsaM0 niggaMthassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiAe jAva uvAgacchittae, tattha no kappai egassa niggaMdhassa sthAnavidhiH ya egAe agArIe egayao ciTThitae, evaM caubhaMgo, atthi a ittha kei paMcame there vA theriA vA annesi vA saMloe sapaDiduvAre evaM kappai egayao cihittae, evaM ceva niggaMdhIe agArassa ya bhANiavaM // 39 // tatra sAdhuzrAvikAsAdhvIzrAvakANAM ca pUrvavaccaturbhaGgI jJeyA, paraM paJcamaH kazcidRddho vRddhA vA'tra syAt tadA sthAtuM kalpate, tathA sAdhoH saGghATike kRtopavAse'sukhite kAraNAntarAdA ekAkitvaM syAd , anyathotsargatastu sAdhurAtmanA dvitIyaH sAdhvyazca vyAdaya eva syuH // 39 // ___ vAsAvAsaM0 no kappai niggaMdhANa vAra (aparinnaeNaM) madarthamazanAdikamAnayeriti ajJApitena hiNDakasAdhunA'haM tvadarthamazanAdikamAneSyAmIti (aparinnayassa aTThAe asaNaM vA 4 jAva paDigAhittae) aparijJapitasya sAdhorAyAzanA| dikaM parigrahItuM na kalpate // 90 // atra pRcchakaH prAha-(se kimAhu bhaMte !) tatra kiM kAraNamiti he bhadanta !, gururvakti-(icchA paro aparinnae bhuMjijjA) yadIcchA bhavettarhi yadarthamAnItaM sa tadbhuJjIta, (icchA parona a~jijjA) yadIcchA na syAttadA tu |na bhuGkte, pratyutaivaM vakti ca-kenoktamabhUd adya tvayA madarthamAnItaM, yadIcchAM vinA dAkSiNyAGkale tadA'jIrNAdinA rogotpattiH | syAt , atha ca tadA varSAsu sthaNDiladaurlabhyAt pariSThApanadoSaH syAt , tamAtpRSdaivAneyam // 41 // ___ vAsAvAsaM0 no kappai niggaMdhANa vAra (udaulleNa vA) udakAi~Na-galadvinduyuktena (sasiNiddheNa vA) kizci|dudakayuktena (kAeNaM asaNaM vA4) kAyenAzanAdikaM (AhArittae) AhArayituM na kalpate // 42 // (se kimAhu bhaMte !) sa hai, tIrthaGkarotra kiM kAraNamAheti ziSyeNa pRSTe gururvakti-(satta siNehAyayaNA) sapta jalAvasthitisthAnAni (pannattA) zrIjinaH HTHANPARITAMINATIONSUPilliman Hal ia Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptasnehAH sUkSmASTakaM zrIkalpakomudyAM 9kSaNe // 225 // prakAzitAni yeSu cirakAlena jalaM zuSyati, (taMjahA) tadyathA-(pANI1) hastaH (pANIrehA2) hastarekhAH (nahA3) nakhAH akhaNDAH (nahasihA4) nakhazikhAH- tadagrabhAgAH (bhamuhA5) netrordhvaromANi (aharuTThA) dADhikA (uttaruTThA) zmazrUNi (aha puNa evaM jANijjA) atha punarevaM jAnIyAt , yat (vigaodae mekAe) vindurahitaH (chinnasiNehe) chinnasnehaH| sarvathA jalasnigdhatArahito mama kAyo jAtaH, (evaM se kappai asaNaM vA 4 AhArittae) tato'zanAdikamAhArayituM kalpate // 43 // ___vAsAvAsaM0 iha khalu niggaMdhANa vAra imAI (aTTamahamAI) aSTa sUkSmANi jAIchaumattheNaM niggaMtheNa vA 2 (abhikkhaNaM2) vAraM2 yatrAvasthAnopavizanagrahaNamocanAdi karoti tatra2 (jANivAI) sUtrAjJayA jJAtavyAni (pAsianvAiM) cakSuSA draSTavyAni (paDilehiabAI) jJAtvA dRSTvA ca pariharaNIyatayA vicAraNIyAni bhavaMti, (taMjahA) tadyathA-*pANasuhumaM1 paNagasuhumaMra bIasuhumaM3 hariasuhumaM4 pupphasuhumaM9 aMDasuhumaMda leNasuhumaM7 siNehasuhumaM8 / se kiM taM pANasuhume ? (pANasuhume paMcavihe paNNatte) prANasUkSmaM paJcavidhaM prajJaptaM tIrthakaraiH taMjahA (kiNhe nIle lohie hAlidde sukille) kRSNAdivarNabhedAd, ekaikasmin varNe sahasrazo bhedA bahuprakArAzca saMyogAH syuH te sarve'pi paJcasu kRSNAdivarNeSvevAntarbhavanti, prANasUkSmaM tu-dvIndriyAdayaH prANAH, tathA-*asthi kuMthuaNuddharInAma samuppannA, jA ThiA acalamANA aNuddharikunthuH, sa hi calanneva dRzyate, na sthAnasthitaH, sUkSmatvAt , * chaumatthANaM niggaMdhANa vArano cakkhuphAsaM havamAgacchai, jAva chaumattheNaM niggaMtheNa vA niggaMdhIe vA abhikkhaNa2 jANiabA pAsiabbA paDilehiavA bhavai, se taM pANasuhame // 144 // se kiM taM paNagasuhume?, paNagasahame paMcavihe pannate, taMjahA-kiNhe // 22 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmASTaka zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 226 // jAva sukille, atthi paNagasuhame taddavasamANavannae nAma pannatte, je chaumattheNaM niggaMtheNa vA2 jAva paDi| lehiavve bhavai, se taM paNagasuhume2 / panakaH ullI, sa ca prAyo varSAkAle bhUmikASThabhANDAdiSu jAyate, yatra cotpadyate | | tadrvyasamAnavarNaH prajJaptaH 2 / se kiM taM bIasuhume ?,bIasuhume paMcavihe pannatte, taMjahA-kiNhe jAva sukille, atthi | bIasuhume kaNiAsamANavaNNae nAmaM pannatte, je chaumattheNaM jAva paDilehiavve bhavai, se taM bIasuhubhe 3 / | atha kiM tadvIjasUkSmaM ?, kaNikA-zAlyAdivIjAnAM mukhamUle nakhikA nahIti loke tatsamavarNam // 3 // *se kiM taM hariasu| hume ?, hariasuhume paMcavihe pannatte, taMjahA-kiNhe jAva sukille, asthi hariasuhume puDhavIsamANavaNNae NAmaM paNNatte, je niggaMtheNa vA jAva paDilehianve bhavati, settaM hariasuhame // 4 // atha haritasUkSma pRthvIsamavaNaM taccAlpasaMhananatvAt stokenApi sparzena vinazyati // 4 // *se kiM taM pupphasuhame ?, pupphasuhame paMcavihe paNNatte, taMjahA|kiNhe jAva sukille, atthi pupphasuhume rukkhasamANavaNNae nAmaM pannatte, je chaumattheNaM jAva paDilehiabve bhavati, settaM pupphasuhume // 5 // puSpasUkSmaM baTodumbarAdivRkSasamavaNaM tasyocchAsenApi virAdhanA / 5 / (se kiM taM aMDasuhame?, aMDasuhume paMcavihe paNNatte, taMjahA-uddasaMDe1 ukkaliaMDe2 pipIliaMDe3 haliaMDe4 hallohalliaMDe5, je niggaMtheNa vAra jAva paDilehiavve bhavai, se taM aMDasuhume 6) / aNDasUkSmaM paJcavidhaM, tadyathA-uiMsetyAdi, uhaMsA-madhumakSikAmatkuNAdayasteSAmaNDamudaMzANDaM 1, 'ukkali'tti kolikapuTANDaM 'pipIliatti kITikANDaM3 'haliti gRhagodhAbrAhmaNI vA tadaNDaM4, 'hallohalli'tti ukkiDI tadaNDaM, etAni sUkSmANi syuH / *se kiM taM leNasuhume ?, leNasuhame paMca A IITHIMITITIHAmailwalthRAI HTHHATISHALISAMMARIAHILAAIIMPintHARAMBIRelamma allINRITALIMSHINITIONamIIRAINRHMilli // 226 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajIvA- zrIkalpa AcAryA dipRcchA kaumudyAM 9kSaNe // 227 // vihe paNNatte, taMjahA-kITikAdyanekasUkSmajIvAnAM layana-AzrayastatpaJcavidhaM, yathA-(uttiMgaleNe) bhRakA gardabhAkArA jIvAsteSAM layana-bhUmAvutkIrNagRhaM1 (bhiMguleNe) zuSkajalakedArAdiSu sphuttitbhRmiruupaa2| (ujjue) vilaM3 (tAlamUlae) adho vistIrNamupari ca saGkIrNa tAlamUlAkAraM vilaM4 (saMyukkAvaTTe nAmaM paMcame) bhramaragRhaM5 *je chaumattheNaM jAva paDilehiabbe bhavati, settaM leNasuhume, / *se kiM taM siNehasuhame ? (siNehasuhume paMcavihe pannatte, taMjahA)-snehasUkSmaM paJcavidhaM, tadyathA-(ussA) avazyAyaH-AkAzAt patati,ThAra ityarthaH1 (himae) himaM-prasiddhaM2 (mihiA) dhUmarI3 (karae) karakA-meghapASANAH4 (haritaNue) bhUminirgatatRNAgrajalabinduH5, *je chaumattheNaM jAva paDilehiadhe bhavati, se taM siNehasuhumeTa // 45|| atha zeSakAlavarSAkAlayoH sAdhAraNasAmAcArI varSAkAle vizeSeNa kathyate,-* vAsAvAsaM pajjosavie bhikkhU icchijjA gAhA0 bha0 pA0ni0 pa0, no se kappai aNApucchittA (AyariyaM vA) AcAryaH-sUtrArthadAtA (uvajjhAyaM vA) upAdhyAyaH-sUtrArthapAThakaH (theraM vA) sthaviro-jJAnAdipu sIdatAM sthirIkartA tatrodyatAnAmupavRMhakazca (pavattiM vA) pravartako jJAnAdiSu pravarttayitA (gaNi) gaNiH-yasya pArzve AcAryaH sUtrAdyabhyasyati (gaNaharaM)gaNadharaH-tIrthakaraziSyaH (gaNAvaccheayaMja vA purao kAuM viharai,) gaNAvacchedakaH sAdhUn gRhItvA bahiH kSetre Aste, gacchArtha kSetropadhimArgaNAdau pradhAvanAdikartA sUtrArthobhayavit, yaM vA'nyaM vayaHparyAbhyAM laghumapi sAdhuM purataH kRtvA-gurutvena gRhItvA viharati (kappai se taM ApucchiuM AyariyaM vA jAva jaM vA purao kAuM viharai) tamApRcchathaiva bhaktapAnArtha gantuM kalpate, na tvanApRcchaya, kathaM pRcchatItyAha(icchAmiNaM bhaMte tunbhehiM aNuNNAe samANe gA.bha.pA0ni0pa0)icchAmyahaM yuSmAbhiranujJAtaH san bhaktapAnAdyartha gantuM // 227 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 228 // | (te ase) te ca-AcAryAdayastasya sAdhoH (viarijA, evaM se kappai) anujJAM dadyustadA caivatu kalpate, gA.bha.pA. AcAryAni0pa0(te ase no viarijA evaM se no kappai) te ca na dadyustadA na kalpate, (se kimAhu bhaMte!) tatra kiM kAra dipRcchA Namiti ziSyeNa pRSTe gururvakti *AyariA (pacavAyaM jANaMti) apAyaM-azubhaM tatparihAraM ca jAnanti // 46 // (evaM bihArabhUmi vA) 'vihAro jinasamanIti vacanAt jinaprAsAde gamanaM (viArabhUmiM vA) zarIracintAdyartha gamanaM (annaM vA jaM | kiMci paoaNaM) anyadvA lepasIvanalikhanAdikamucchrAsAdivarja sarvamApRcchayaiva kartavyamiti, (evaM gAmANugAmaM dUijittae) hiNDituM bhikSAdyartha glAnAdikAraNe vA, anyathA varSAsu grAmAnugrAmaM hiNDanamayuktameva // 47 // . vAsAvAsaM pajjo bhikkhU icchinnA annayaraM vigaI AhArittae, no se kappai aNApucchittA AyariaMvA jAva jaM vA purao kAuM viharai, kappai se ApucchittA AyariaM vA jAva AhArittae, icchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM aNuNNAe samANe annayariM vigaI AhArittae, (taM evaiaMvA) tAM-vikRtimetAvanmAtrAM (evaikhutto vA) iyato vArAniti, (te ase viarijA) te cAcAryAdayaH 'se' tasyAjJAM dadyustadA (evaM se kappai annayariM vigaI AhArittae) anyatarAM vikRtimAhArayituM kalpate, nAnyathA / *te a se no viarejA, evaM se no kappai annayariM| | vigaI AhArittae, se kimAha bhaMte!? AyariA paccavAyaM jANaMti // 48 // *vAsAvAsaM0 bhikkhU icchijjA (annayariM tegicchi) anyatarAM cikitsAM (Auhittae) kArayituM, AjJayaiva | kalpate, na tvanAjJayA, *taM ceva savaM bhANiavvaM // 49 // A228 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 229 // *vAsAvAsaM0 bhikkhU icchijA (annayaraM urAlaM) anyatarat pradhAnaM ( kallANaM) kalyANaM sukhakAri (sivaM ) zivaM - upadravanivArakaM ( dhannaM) dhanyaM - dhanahetuM (maMgallaM) mAGgalyaM pApapraNAzahetuM (sassiriaM zobhAsahitaM ( mahANubhAvaM ) mahAn anubhAvaH- prabhAvo yasyaivaMvidhaM ( tavokammaM ) arddhamAsikAditapo'pi AjJayaiva *uvasaMparittANaM viharittae, taM veva sabaM | bhANiavvaM // 50 // *vAsAvAsaM0 bhikkhU icchijjA (apacchimamAraNaMtiasaMlehaNA) apazcimaM - caramaM maraNaM tadevAntaH 2 tatra bhavA apazcimamAraNAntikI sA cAsau sa~llikhyate - kRzIkriyate zarIrakaSAyAdyanayeti saMlekhanA tasyAH (jhUsaNAjhUsie) sebanayA zoSitazarIraH, ata eva (bhattapANapaDiA ikkhie ) pratyAkhyAtabhaktapAnaH ( pAovagae) kRtapAdapopagamanaH, ata eva (kAlaM) maraNaM jIvitamaraNayorvA kAlaM (aNavakakhamANe viharittae vA ) anabhivAJchan vihartumicchet, tadapi gurumApRcchathaiveti, *nikkhamittae vA pavisittae vA asaNaM vA4 AhArittae ( uccAraM ) vRddhanItiM (pAsavaNaM) laghunItiM ca (pariTThAvittae) pariSThApayituM (dhammajAgariaM vA ) dharmadhyAnena jAgaraNaM-pravarttanaM dharmajAgarikA tAM (jAgarittae) jAgarituM kartumapyApRcchayaiva kalpate, no se kappai aNApucchittA taM caiva // 51 // *vAsAvAsaM0 bhikkhU icchijA (vatthaM vA ) vastraM (paDiggahaM vA ) pAtraM kaMbalaM vA (pAyapuMchaNaM vA ) rajoharaNaM (anayariM vA uvahiM) anyataramupadhiM vA (AyAvittae) ekavAramAtape dAtuM (payAvittae) vAraM vAramAtape dAtumicchet, AtApanena vinA durgandhAdinA nindApanakAdayo doSAzca syuH, tadA copadhAvAtape datte (no se kappai egaM vA aNegaM vA apa tapaH saMlekhanAvidhiH // 229 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhyAtA| panavidhiH zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 230 // Home MAN SHAHNIAHINDIS DinnavittA gAhA0 bha0 pA0ni0 pa0 asaNaM vATa AhArittae, yahiA vihArabhRmi vA viArabhUmi vA sajjhAyaM vA karittae kAussaggaM vA ThANaM vA ThAittae) ekaM vA'nekAn vA sAdhUnapratijJApya gocarAdau bahirgantuM yAvat kAyotsarge sthAtuM na kalpate, vRSTibhayAt , (atthi ittha kei abhisamaNNAgae ahAsamihie egevA aNegevA, kappai se evaM vaittae) astyatra kopi yathAsannihitaH-samIpasthitaH tamevaM vaktuM kalpate (imaM tA ajo! muhuttagaM jANAhi) he | Arya! imaM tAvadupadhi muhUrttamAnaM jAnIhi-cintaya *jAva tAva ahaM gAhAvaikulaM taM ceva savaM bhANiavvaM jAva kAu|ssaggaM vA ThANaM vA ThAvittae (se apaDisuNejA, evaM se kappai gAhAvaI kulaM taM ceva savvaM bhANiabba) so'GgIkuryAt tadvastrAdicintanaM tadA tu gocarAdau gantumazanAdyAhArayituM yAvatkAyotsarga vA kartuM sthAnaM vA vIrAsanAdikaM sthAtuM kalpate / *se a no paDisujA evaM se no kappai gAhAvaikulaM jAva kAussaggaM vA ThANaM vA ThAvittae // 52 // ___ *vAsAvAsaM pa0 no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA (aNabhiggahiasijAsaNieNaM ittae) anabhigRhItazayyAsanikena sAdhunA bhavituM na kalpate, varSAsu maNikuTTime'pi pIThaphalakAdigrahaNenaiva bhAvyaM, anyathA zItalabhUmau zayane upavezane ca kunthupipIlikA'pkAyAdivirAdhanA ajIrNAdayazca syuH,(AyANameaM) etadanabhigRhItazayyAsanikatva karmaNAM doSANAM | vA AdAna-kAraNaM, etadeva draDhayati *aNabhiggahiasijAsaNiassa (aNuccAkuiassa) kunthukITikAdivadhasadidaMzazaGkayA hastAdi yAvaduccA, kunthumatkuNAdivadhabhayAcca dRDhabaddhA nizcalA akucA, evaMvidhA vaMzAdikambAmayI zayyA nAsti yasya tasya anuccAkucikasya (aNaTThAbaMdhiassa) pakSamadhye'narthakaM-niSprayojanamekavAropari dvautrIMzcaturo vA vArAn kambAsu bandhAna caUDAIHIIIIIIIIIIIDAPURIANTHEIRidinup H INAGARIHANIHIN SHAPATHI m Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpakomudyAM 9kSaNe // 231 // | dadAti, caturupari bahUni vADakAni ca baddhvA, tathA ca svAdhyAyAntarAya palimanthAdayo doSAH syuH, yadi caikapaTTaM campakAdipaTTaM prApyate tadA tadeva grAhyaM, bandhAdipalimanthAbhAvAt, (amiAsaNiassa) abaddhAsanasya - vAraM2 sthAnAt sthAnAntaraM gacchato| anekAni vA''sanAni sevamAnasya jIvavadhaH syAt (aNAtAviassa) saMstArakapAtrAdInAmAtape'dAtuH (asamiassa) IryA - | disamitiSUpayogarahitasya (abhikkhaNaM 2) vAraM 2 (appaDilehaNAsIlassa) apratilekhanAzIlasya dRSTayA (apamajjaNAsI| lassa) apramArjanAzIlasya rajoharaNAdinA ( tahA tahA NaM) tena tena prakAreNa pravarttamAnasya sAdhoH (saMjame durArAhae bhavai) | saMyamo durArAdhyo duSpratipAlyazca bhavati / atra yat sAgaraprapautreNa durArAdhyo duSpratipAlyazceti prayogau cintitau tad ArAdhyatepratipAlyate'sau ArAdhyaH pratipAlyo duHkhenArAdhyo duHkhena pratipAlya iti vyutpasyantarAnabhijJatAsUcakamavaseyaM, anukUlAceha durbhedyaH duradhisAH duHsaMjJApyaH susaMjJApya ityAdayo mahAgranthasya prayogAH, adhikaM subodhikAkhaNDane iti // 63 // AdAnamuktvA'nAdAnamAha-*aNAyANameaM abhiggahiasijjAsaNiassa uccAkuiassa aTThAbaMdhiassa miANi| assa abhikkhaNaM2 paDilehaNAsIlassa pamaJjaNAsIlassa tahA tahA NaM saMjame suArAhae bhavai ||64 || karmaNAM | doSANAM vA'nAdAnaM-akAraNamiti, naJvarjitaM pUrvasUtramivaitatsUtravyAkhyAnaM, tathA ca tathA tathA pravarttane sAdhoH saMyamaH sukhArAdhyo bhavatIti bhAvaH // 54 // vAsAvAsaM0 (kappai niggaMthANa vA2 tao uccArapAsavaNabhUmIo paDile hittae) purISaprazravaNapariSThApanasyAsannamadhyadUrabhedAt tisro bhUmayaH, tatrAzaktasya madhye tisraH 1, zaktasya ca bahistisro 2, dUragamanAzaktasya madhyagamanAzaktasya // 231 // zayyAsanapramArjanaM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM MPARISHIPPIRIT 9kSaNe // 232 // APRILAINTAILS cAsannA bhUmayaH pratilekhitavyA bhavanti, (na tahA hemaMtagimhAsu jahANaM vAsAsu) na tathA hemantagrISmakAlayoH yathA varSAsu (se kimAhu bhaMte!) tatkimiti ziSyeNa pRSTe gururAha-(vAsAsuNaM) varSAsu (ussaNNaM pANAya taNA ya) prAyeNa prANAHzaGkhanakendragopakRmyAdayaH tRNAni prasiddhAni(bIAya) vIjAni tattadvanaspatInAM navodbhUtakizalayAni (paNagA ya) panakA-ullayo | (hariANi a bhavanti) haritAni-bIjebhyaH sambhUtAni ikaDAdIni bhavanti // 55 // ___ *vAsAvAsaM0 (kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tao mattagAI giNihattae, taM0-uccAramattae1 pAsavaNamattaera khelamattae3) uccAra1 prazravaNa2 zleSmArtha3 trINi mAtrakANi grahItuM kalpate, tadabhAve velAtikramaNe vegadhAraNe AtmavirAdhanA, varSati ca bahirgamane saMyamavirAdhaneti // 56 // *vAsAvAsaM0 no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA paraM tatra (pajjosavaNAo golomappamANamitte'vi kese taM rayaNi uvAyaNAvittae) paryuSaNAtaH paraM-ASADhacaturmAsikAnantaraM, dUre tiSThantu dIrghAH, golomapramANA api kezA |na rakSaNIyA yAvattAM bhAdrapadasitapaJcamIrAtriM, samprati tu caturthIrAtriM, nollaGghayet , ayaM bhAvaH-yadi samarthastadA varSAsu nityaM | locaM kArayet , asamartho'pi ca tAM caturthIrAtri nollaGghayet , locaM vinA sAMvatsarikapratikramagasya sarvathA'kalpyatvAt , athacAsa|marthasya loce kRte jvarAdi, syAd bAlo vA rudati dharma vA tyajati tasmAnna tasya locaH kAryaH,etadAha-(ajeNaM kharamuMDeNa vA lukkasiraeNa vA hoyatvaM siyA) AryeNa sAdhunA utsargato luzcitena zirojena-kezena, apavAdatastu bAlaglAnAdinA muNDitazirojena bhavitavyaM syAt , tatra prAsukodakena ziraH prakSAlya nApitasyApi karau tena prakSAlayati, yastu kSureNApi muNDApayitu INAammam mmisammam // 232 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNazAntiH zrIkalpakomudyAM 9kSaNe // 233 // AMARRI mazakto vraNayuktamastako vA tasya kezAH karttaryA kalpanIyAH, (pakkhiA ArovaNA) pakSe2 saMstArakadavarakabandhA moktavyAH pratilekhitavyAzca, athavA''ropaNA-sarvadeva pakSe2 prAyazcittaM grAhya, varSAsu ca vizeSataH (mAsie khuramuMDe) asamarthena mAse mAse | muNDanaM kAraNIyaM (addhamAsie kattarimuMDe) karttaryA ca pakSe2 guptaM kAraNIyaM, anayorlocayoH krameNa laghumAsagurumAsarUpaM prAya|zcittaM / (chammAsie loe) pANmAsiko locaH, (saMvaccharie vA therakappe) sthavirANAM-vRddhAnAM jarAjarjaratayA'sAmarthyAd | dRSTirakSArtha vA sAMvatsariko locaH sthavirakalpe sthitAnAM, arthAttaruNAnAM cAturmAsika iti // 57 // zvAsAvAsaM0 no kappai niggaMthANa vAra paraM pajjosavaNAo (ahigaraNaM vahattae) adhikaraNaM-kalahaH tatkaraM vaca-| namapyadhikaraNaM badituM na kalpate (jeNaM) yaH ko'pi ca niggaMtho vAra (ahigaraNaM vayai) adhikaraNaM vadati (se NaM akappeNaM ajo! vayasIti vattavaM siA) he Arya! akalpyena-anAcAreNa vadasIti sa vaktavyaH syAt , (jeNaM) yataH niggayo | vAra (paraM pajjosavaNAo ahigaraNaM vayai) paryuSaNAdinato'rvAg taddina eva vA yadadhikaraNaM samutpannaM tatparyuSaNAyAM kSamitavyaM, | yacca tvaM paryuSaNAtaH paramadhikaraNaM vadasi so'yamakalpaH-anAcAra iti, yazcaivaM nivArito'pi paryuSaNA'nantaraM vadati (se nijjUhi ave siA) tAmbUlikapatradRSTAntena sa nirvRhitavyaH-saGghAhiH karttavyaH, yathA tAmbUliko'nyapatravinAzanabhayAdvinaSTaM patraM bahiH | karoti tadvadayamapyanantAnubandhikrodhAsakto vinaSTa evetyato bahireva karttavya iti bhaavH| tathA'nyo'pi dvijadRSTAnto yathA-kheTagrAmavAsino rudranAmno dvijasya varSAkAle kSetraM kheTayataH galibalivo bhRmau patitaH, totreNa tADyamAno'pi yAvannottiSThati tadA kupitena halotkhAtamRtkhaNDairAhato mukhazvAsarodhAnmRtaH, tataH pazcAttApaM kurvan madhyegrAmaM gataH, svavRttAntaM kathayan "upazAntaH krodho ANTHALIPARNIMHARIHARIBHAUPARIRANI // 233 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kaumudyAM adhikaraNazAntiH 9kSaNe // 234 // na veti" laukaiH pRSTo, nAdhunA'pvahaM zAnta iti jalpana dvijaiH paGkehiSkRtaH, evaM paryuSaNAparvaNi krodhaM tyaktvA yo nakSamayati sa saGghabAhyo bhavati // ata eva sAparAdho'pi caNDapradyotaH sAdharmika itikRtvA udayanarAjena muktaH, tatsambandho yathA-sindhusauvIradeze vItabhayapattanasvAmI mahAsenAdidazamukuTabaddharAjasevyamAna udayanarAjo vidyunmAlidevArpitajIvatsvAmizrImahAvIrapratimApUjanAyAgatagandhArazrAvakapradattaguTikAbhakSaNajAtAdbhatarUpAyA devadattAyAH suvarNagulikA'paranAmnyA dAsyA devAdhidevapratimAyAzcApahArakaM mAlavadezAdhipaM caturdazabhUpasevitaM caNDapradyotarAja raNe baddhvA pazcAdAgacchan dazapurasthAne vArSikaparvaNi upoSito'bhUt , rAjAdiSTasUpakAreNa bhojanArtha pRSTaH caNDapradyotaH viSabhItyAmahamapyupoSito'smIti proktavAn , tato'sin dhUrttasAdharmike'pyakSamite kathaM mama pratikramaNaM zuddhayatIti vicArya taM muktvA kSamayitvA ca 'mama dAsIpati'riti pUrvalikhitAkSarAcchAdanArtha bhAle suvarNapaTTe bandhayitvA mAlavadezo dttH| evaM kSamitavyaM, na punaH kSullakakumbhakAradRSTAntena, sa ca yathA-kazcitkSullakaH karkarairbhANDAni kANIkurvan kumbhakAreNa nivArito mithyAduSkRtaM datte, punaH punastadeva kurvannekadA kulAlo'pi kakaraiH karNamoTanaM kurvan vAraM2 kSullakena pIDathe'hamityukto mithyAduSkRtaM dadau, evamityato na deyamiti // 58 // zvAsAvAsaM0 iha khalu niggaMdhANa vAra (ajeva) adyaiva-paryuSaNAdine eva (kakkhaDe) karkazaH-uccazabdaH (kaDue) kaTuko-jakAramakArarUpaH (viggahe samuppajijA) vigrahaH-kalahaH samutpadyate tadA (sehe) zakSo-laghuH (rAyaNi khAmijjA, rAyaNievi sehaM khAmejA) graM0 1200 / rAnika-vRddhaM kSamayati, yadyapi vRddhaH sAparAdhastathApi laghunA vRddhaH kSamaNIyaH vinayadharmatvAt , yadi zaikSo ratnAdhikaM vRddhaM na kSama| yati tadA vRddho'pi laghu prathamaM kSamayati, (khamiavaM) tataH svayameva kSamitavyaM, (khamAviavaM) kSAmayitavyazca paraH (uvasa. ||234 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PM zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 235 // adhikaraNazAntiH IITAMARITIHAAMIRMIRMIRAINRAIL m main namainam aA THA HAIDAHARIRI PHILIARIWASHIL RAIT RAAT AARTI Khamgault miavaM) svayamupazamaH karttavyaH (uvasamAveavvaM) upazamayitavyazca paraH upadezAdibhiH, (sumaisaMpucchaNAbahuleNa hoanvaM) rAgadveSarahitatayA yA sampRcchanA sUtrArthayoH samAdhipraznasya vA tadbahulena bhavitavyaM, yena sahAdhikaraNaM jAtaM tena saha rAgadveSau muktvA sUtrArthAdisampraznaH kArya iti bhAvaH / atha yadyekaH kSamayati nAparastarhi kiM kSAmaNenetyAha-(jo uvasamai tassa asthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA) yaH kapAyAdupazAmyati tasyAsti jJAnAdInAmArAdhanA, etasmAdviparItaM sUtraM sugama, tasmAtsvayamupazamayitavyaM (se kimAhu bhaMte!) tatkimiti ziSyeNa pRSTe gururvakti-(uvasamasAraM khu sAmaNNaM) upazamapradhAnatvaM zramaNatvaM, upazama eva zrAmaNyasya sAraH, mRgAvatyA iva, tatsvarUpaM yathA-ekadA kauzAmbyAM candrAko mUlavimAnena zrImahAvIravandanAyAgato, parpatsthitA candanA ca dakSatvenAstasamayaM jJAtvA svasthAnaM gatA, mRgAvatI ca candrArkagamanAdandhakAre vyApte bhItA satI zIghraM svopAzraye gatvA IryApathikI pratikramya saMstArakasthAM candanAM praNamya kSamyatAM mamAyamaparAdha ityavadat , candanApi-bhadre! kulInAyAstavedRzaM na yuktamiti vadati sma, sApi punarIdRzaM na kariSye ityuktvA pAdayoH patitA, tadA ca pravartinyA nidrA samAgatA, tayA ca zubhabhAvataH kSAmaNena kevalajJAnaM prApta, sarpasaGghaTTanivAraNAya hastApasAraNena jAgaritA bhagavatI pAha-andhakAre kathaM so jJAta iti praznena kevalaM jJAtvA mRgAvatI kSamayantI candanApi kevalajJAnaM prAptetyevaM mithyAduSkRtaM deyam // 59 // _(vAsAvAsaM0) varSAsu jIvasaMsaktajalaplAvanAdibhayAt *kappai niggaMthANa vAra (tao uvassayA giNhittae, taM0) upazrayAstrayo grAhyAH, tamiti-tatrArthe, tena triSUpAzrayeSu (veuvviA paDilehA) dvau upAzrayau vAraM2 pratilekhyau, dRSTayA draSTavyA AAPPOIRAMMARHAREitanama // 235 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 236 // AzrayapratilekhanA digniderAzca | vityarthaH, yato mA tatra ko'pi sthAsyati mamatvaM vA'kArSIt , tRtIyadine tu rajoharaNena daNDAsanakena pramArjayanti (sAijiA / |pamajjaNA) upabhujyamAnaM varSAsu ca yasminnupAzraye sAdhavastiSThanti taM prabhAte pramArjayanti1 punarbhikSAgateSu sAdhuSu2 punaH pratilekhanAkAle tRtIyapraharAnte ceti3 vAratrayaM pramArjayanti, zItoSNakAlayozca vAradvayaM, jIvAsaMsakte cAyaM vidhiH, jIvasaMsakte tu | | vAraM2 pramArjayanti // 60 // *vAsAvAsaM0 niggaMthANa vAra kappai (annanayariM disiM vA) anyatarAM pUrvAdikAM dizaM (aNudisiM vA) | anudizaM-AgneyyAdividizaM (avagijjhia2) uddizya-ahamamukAM dizaM vidizaM vA gamiSyAmIti gurvAdisAdhUna uktvA (bhattapANaM) bhaktapAnaM (gavesittae) vihattuM kalpate * se kimAhu bhaMte ! (osaNNaM samaNA bhagavaMto) prANasama| mAnasA bhagavanto (vAsAsu) varSAsu (tavasaMpauttA bhavaMti) prAyazcittavahanArtha saMyamanAthaM vA SaSThAditapazcAriNaH syuH, tena (tavasA) tapasaiva (dubbale) kRzAGgAH, ata eva ca (kilaMte) klAntAH santaH (mucchija vA) indriyamanovikalatvena muucheyuH| (pavaDijja vA) durbalatvAt praskhalya bhUmau prapateyuH, tena (tAmeva disi vA aNudisiM vA) tatraiva dizi vidizi ca (samaNA bhagavaMto) zramaNA bhagavantastAn (paDijAgaraMti) gaveSayanti, anuktvA gatAMstu kutra vilokayanti // 6 // *vAsAvAsaM0 kappai niggaMthANa vAra jAva cattAri paMca joaNAI gaMtuM paDiniyattae, aMtarA'vi a se kappai vatthae, no se kappai taM rayaNiM tattheva uvAyaNAvittae // 2 // varSAkalpauSadhavaidyAdikAryArtha glAnasArAkaraNArtha vA catvAri paJca vA yojanAni yAvadgatvA siddhakAryastvaritameva mArgAntarAle'pi vaset , na punastatraiva, evaM vIryAcAra ArAdhitaH // 236 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhanAphalaM zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 237 // syAt , yamin dine yasyAM velAyAM varSAkalpAdi prAptaM tasyAmeva velAyAM bahirnirgatya tiSTheta , na tu taddinarAtri tatraivAtikAmet , | tAdRze tu kAraNe tatrApi vasediti bhAvaH // 62 / / iti varSAsAmAcArImuktvA tatpAlane phalamAha (iccei) itiH-upapradarzane, enaM-pUrvopadiSTaM (saMvaccharia) sAMvatsarika-varSArAtrika (therakappa) sthavirakalpaM-sthavirasAmAcArImaryAdAM (ahAsutaM) sUtre yathoktaM, na tu svamatikalpitaM (ahAkappaM) yathoktakaraNe kalpaH-AcAro bhavati, anyathA tvanAcAra | iti, yathAkalpaM, evaM kurvatazca (ahAmaggaM) jJAnAdilakSaNo mArga iti yathAmArgaH, ata eva (ahAtacaM) yathAtathya-bhagavadbhirya thaiva satyamupadiSTaM tathaiva, taM ca (samma) yathAvasthitaM (kAraNa) upalakSaNatvAt kAyavAGmanobhiH (phAsittA) spRSTvA-Asevya | (pAlittA) pAlayitvA (tIrittA) atIcArebhyo rakSayitvA (sohittA) zobhayitvA, zodhayitvA vA vidhivatpravarttanena(tIrittA) | tIrayitvA(kihittA) yAvajjIvamArAdhanena pAraM prApya kIrtayitvA (ArAhitA)anyebhya upadizya yathoktalakSaNenArAdhya (ANAe aNupAlittA)jinAjJayA'nupAlya pUrvairyathA pAlitastathA pazcAtparipAlya(atthegaiA)santyeke ye sarvotkRSTatatpAlanayA samaNA niggaMthA (teNeva bhavaggahaNeNaM) tasminneva bhave (sijhaMti) kRtakRtyAH syuH (bujhaMti) budhyante kevalajJAnena (muccaMti) mucyante | karmabandhanebhyaH (parinivvAyaMti) parinirvAnti-karmakRtAzeSopatApaparihArAcchItIbhavanti (savvadukkhANamaMtaM) sarvaduHkhAnAM zarIramanaHprabhavAnAM kSayaM (kareMti) kurvanti *atthegaiA (ducceNaM bhavaggahaNeNaM sijhaMti jAva aMtaM kareMti / atthegaiA tacceNaM jAva aMtaM kareMti / sattaTTha bhavaggahaNAI naatikmNti)||63|| uttamAnupAlanayA dvitIye bhave madhyamAnupAlanayA tRtIye bhave, jaghanyayA'pi anupAlanayA saptASTau vA bhavagrahaNAni nAtikAmantIti // 63 // na caivaM nijamatyocyate, kintu hammartTImamMIPANTHIHARI // 237 / / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM 9kSaNe // 238 // zrIvIropadezaH NE HARAPATANAMAILOPEDIA jinAjJApAratantryeNetyAha-(teNaM kAleNaM) tasmin kAle-caturthArakAntyabhAge (teNaM samaeNaM) tasmin samaye (rAyagihe nagare) | rAjagRhe nagare samavasaraNAvasare (guNasIlae ceie) guNazIle caitye (bahaNaM samaNANaM) bahUnAM zramaNAnAM-nirgranthAnAM pariSanmadhyasthita eva, na tu koNake pravizya pracchannatayA bahaNaM samaNINaM bahaNaM sAvayANaM bahaNaM sAviANaM yahUrNa devANaM bahUNaM devINaM majjhagae ceva (evamAikkhai) evaM yathoktaM kathayati (evaM bhAsai) evaM bhAsate vacanayogena (evaM pannavei) evaM prajJApayati (evaM parUvei) phalopadarzanenaiva prarUpayati, darpaNe iva zrotRhRdaye saGkAmayati (pajjosavaNAkappo) varSAsu ekakSetre'vasthAnaM paryuSaNA tasyAH kalpaH-AcAraH paryuSaNAkalpasUtraM (nAmaajjhayaNaM) nAmAdhyayanaM (saa8) arthena-prayojanena sahitaM (saheuaM) yathoktamapAlayato'mI doSAH syuriti hetustena sahitaM (sakAraNaM) kAraNaM-apavAdaH, yathA 'aMtarAvi a se kappaI' ityAdistena sahitaM (sasuttaM) sUtrasahitaM (saatthaM) arthasahitaM (saubhayaM) tadubhayasahitaM (savAgaraNaM) vyAka| raNaM-pRSTApRSTArthakathanaM tena sahitaM (bhujora) vAraM2 (uvdNseittibemi)||64|| upadarzayati, iti zrIbhadrabAhusvAmI svaziSyAn prati evaM brUte // 64 // (iti pajjosavaNAkappo dasAsuakkhaMdhassa aTThamaM ajjhayaNaM sammattaM) iti paryuSaNAkalpo | dazAzrutaskandhasyASTamamadhyayanaM samarthitamiti // tatsamAptau ca sAmAcArIrUpaM tRtIyaM vyAkhyAnaM sampUrNam // yadvatkuvalayavipine zaradi bhavA kaumudI mudaM tanute / tadvat kalpAdhyayane bodhimiyaM kaumudI kurutAm // 1 // etadabhiyogayogAt samupAyaMta puNyameva ynmykaa| tenAstu bhavyaloko jainyAjJApAlane pravaNaH // 2 // matimohAdAlasyAdarthAnavabodhatazca yadiha myaa| viparItaM pariracitaM tacchoTyaM zuddhabuddhidhanaiH // 3| JAITRIBANSAR REILamad // 238 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastiH zrIkalpakaumudyAM // 239 // zrImadvikramarAjAna munigaganamunIndubhiH (1707) pramitavarSe / vijayadavijayadazamyAM zrIpattanapattane vidRbdheyam // 5 // zlokAnAM saGkhyAnaM saptatriMzacchataizca saptAGgaH (3707) / vRttAvasyAM jAtaM pratyakSaragaNanayA zreyaH // 6 // iti zrImahopAdhyAyazrIdharmasAgaropAdhyAyaziSyopAdhyAyazrutasAgaraziSyazrIzAntisAgarakRtAyAM __ kalpakaumudyAM navamaH kSaNaH sampUrNaH / allianRImmmmmmmitali MARRIAL HAILANEMAILITHAILABILIAMARINDIANSINGILITARIATI atha prazastiH-AsIdvIrastadanu gaNabhRta zrIsudharmAbhidhAnastatpaTTaprAggiriravitulanAmAdadhAnazca jmbuuH| paDheM paDheM prati suyazasaH | sUrayaH prAdurAsane yAvattapagaNavidhiH (dhuH) zrIjagaccandrasUriH // 1 // tatvA'tyantaM dRDhataratapastena ninye tapAkhyA, etaM gacchaM tata udayate smaiSa gcchstpaahvH| tatrAbhUvastadanu gaNabhRtsampradAye yatIzA, aGgIcake caraNakaraNaiH kriyoddhAra ugraH // 2 // zrImadAnandavimalasUrayaH prathitA gunnaiH| zrImadvijayadAnAhvAstatpaTTe gnnnaaykaaH||3|| tatpaTTe giridhIrahIravijayaH sUrIzvaraH prAbhavat , zAhizrImadakabbarakSitipatiM yo'bUbudhat srvtH| tatpaTTe vijayAdisenagaNabhRt prAbhUt pratApAMbudhiryena zrIjinazAsanaM bhagavatA'dIpiSTa niSkaNTakam // 4 // tatpadde'mbarabhUSaNapratinidhilAvaNyadugdhodadhiH, sdvidyaagunnsevdhinirvdhishcaaritrpdaavdhiH| dRSTAdRSTapadArthasArthakaraNe bhavyAtmasu zrIvidhiH, zrIbhaTTArakarAjasAgaragururvidyotate sAmpratam // 5 // zrImavIrajinendratIrthamamalaM sarvArthasampAdaka, kAntAmuktiniSedhakRtprabhRtitsUtraprasannAtmasu / tulyeSUtkaTakaNTakairnipatitaM yena pratISTaM drutaM, vIrapremabhRtA yathA hi jagRhe somena divyAMzukam // 6 // tatpaTTe gaNanAyakastanubhRtAM siddhipriyAdAyakaH, pUrvokteH paricAyakaH pratihatapronmAdayuk HARMPAITHAIRimar.RAAAAALITamilimmuntainme // 239 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpakaumudyAM // 24 // saaykH| zrImAn zrIjinazAsanasya vahane dhaureyatAM visphuran zrIsUrIzvaravRddhisAgaraguruo yauvarAjye'pyaho // 7 // tadrAjye gaha-12.| prazastiH nArthazAstraghaTanAH prauDhAbhiyogA ruSA (stathA) tucchotsUtramahIvidAraNahalaprakhyAH susNveginH| durdAntaprativAdivAdadamanastheyaHpratijJAbhRtaH, zrImanto varadharmasAgaragurUttaMsA abhUvaJ zubhAH // 8 // tacchiSyAH sakalaprajAhitakRtaH prajJAdhunIbhUbhRtaH, siddhAntodadhimerugiryanukRtaH ziSTayAdharitrIbhRtaH / sUrIzA api zuddhavAcakapadAlaGkArimauliprabhAH, zrImaMtaH zrutasAgarAH zamabhRto'bhUvana | | yazo'mbhodhayaH // 9 // tacchiSyaiH svazizUkatendragurUbhiH syAdvAdavArDIndubhiH, zaktyA nirjitazambhubhiH sumtibhirmithyaandhtaabhaanubhiH| zrImadvAcakazAntisAgaragurupraSThaiH susandarbhitA, madhyepattanapattanaM sudivase shriiklpkaumudysau||10|| yAvarSadharaiH samerubhiralaMkurvIta bhUbhAminI, jyotirmaNDalamaNDitaM surapathaM gAheta yAvadraviH / yAvadvIrajinendrakIrtilalanAM zliSyanti digdantinastAvacchiSTa janairiyaM vijayatAM saMvAcyamAnA ciram // 19 // iti durdAntavAdidarpadamanadakSatamazrImattapogaNagaganollaMbisaudhasaMdhAraNAsAdhAraNastaMbhazrIdharmasAgaramahopAdhyAyaziSyamahopAdhyAyazrIzrutasAgaraziSyamahAsayopAdhyAyazrIzAntisAgarasUtritAnalpakAmitakalpatarukalpakaumudI saMpUrNatAmATIkata iti|| commamSARAImage Relamma iti mahopAdhyAyazAntisAgarasUtritazrIkalpakaumudyAkhyavRttikalitaM zrIkalpanA samAptama 154 // 24 //