________________
સંકલનાજ્ઞાન અર્થજ્ઞાનનું કારણ છે 40. स चायं सङ्कलनाप्रत्ययः स्मर्यमाणानुभूयमानप्राक्तनान्त्यवर्णविषयतया सदसद्वर्णगोचरश्चित्ररूप उपेयते । यदि वाऽन्त्यवर्णेऽपि तिरोहिते भवन् असद्वर्णगोचर एव, न चित्राकारः । सोऽर्थप्रतीतिहेतुरेक एवेति निरवकाशा व्यस्तसमस्तविकल्पाः ।
40. આ સલાનાજ્ઞાન વિષય સ્મરણ કરાતા પ્રાફતન વર્ષો અને અનુભવાતે અન્ય વર્ણ ઈ સત અને અસતને વિષય કરનારું, ચિત્રરૂપ ધરાવતું તે જ્ઞાન છે એમ સ્વીકારાયું છે. અથવા તે અન્ય વણે પણ તિરહિત બનતાં સંકેલના જ્ઞાન અસત્ વને જ વિષય કરતું બની રહે છે અને પરિણામે ચિત્રરૂપ રહેતું નથી. આ સંકલનાજ્ઞાન અથ જ્ઞાનનું એક જ કારણ હેઈ કારણે એકે એકે અર્થજ્ઞાનને ઉત્પન્ન કરે છે કે ભેગાં મળી કરે છે એ વિકલ્પોને કોઈ અવકાશ રહેતો નથી.
41. ननु सङ्कलनाप्रत्ययेऽपि यदि ते वर्णाः क्रमेणावभासन्ते, तदसावपि पूर्वोत्पन्नैकैकवर्णबुद्धिनिर्विशेष एव स्यादिति तदुपारूढा अपि वर्णा नार्थप्रतीतिहेतवो भवेयुः। यदि त्वेकसुमनस्स्तबकाकारावभासी प्रत्ययवत् स प्रत्ययः तदा तस्मिन् क्रमानवगमाद्विपरीतक्रमा अपि ते वर्णा अर्थप्रतीतिकारिणः स्युः ।
41. शटवाही- ले ससानासानमा ५९ ते वर्धा भया । ज्ञात थता हायता તે સંકલનાજ્ઞાનનો પણ એક એક વણને ગ્રહણ કરનારાં જ્ઞાનથી કોઈ વિશેષ ( રમેલ) રહે નહિ, પરિણામે એવા સંકલનાજ્ઞાનમાં ગૃહીત થયેલા હોવા છતાં વર્ષો અર્થ પ્રતીતિના કારણ નહિ બને. જે તે સંકલનાજ્ઞાન ફૂલેના એક ગુચછાને ગ્રહણ કરનાર જ્ઞાન જેવું હોય તો તેમાં ક્રમનું જ્ઞાન જ ન હોવાથી વર્ષે વિપરીત ક્રમમાં પણ અર્થનું જ્ઞાન કરાવે.'
42. उच्यते । विशिष्टानुपूर्वीकवर्णमालाऽनुभवसमनन्तरभावी हि सङ्कलनाप्रत्ययोऽर्थप्रतीतेर्हेतुः, न स्तबकाकारपरिच्छेदमात्रम् । विपरीतक्रमाशङ्कनं च तदानीं कुतस्त्यम् ? स्तबकावभासे तावत् क्रम एव नास्ति, कस्य वैपरीत्यमवैपरीत्यं वा ? यदनन्तरजन्माऽयं समुच्चयप्रत्ययः ताश्च विशिष्टक्रमावभासिन्य एव पूर्वभाविन्यो वर्णबुद्धय इति कुतो वैपरीत्यविकल्पः ? तस्मात् प्रथमावगमनियतानुपूर्वीकास्ते तदनन्तरभाविसमस्तावभासिसङ्कलनाप्रत्ययोपारूढा वर्णा अर्थप्रतीतिकारिण इति न दोषः । यथा वा “पूर्ववर्णजनितसंस्कारसहितोऽन्त्यवर्णः” इति [शा०भा० १.१.५] तत्रभवता मीमांसाभाष्यकृता वणितं तथा वर्णानामर्थप्रत्यायकत्वमस्तु ।
42. यायि-साना उत्तर अमे पाये छामे. विशिष्ट मानु पूवी वाणी वर्शनी भाणाना અનુભવ પછી તરત જ ઉત્પન્ન થતું સંકલનાજ્ઞાન અર્થજ્ઞાનનું કારણ છે, [આનુપૂવરહિત કેવળ ગુચ્છને ગ્રહણ કરનારું જ્ઞાન સંકલનાજ્ઞાન નથી. એમ હાઈ વિપરીત ક્રમની શંકા જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
