________________
દોષનું શમન કેવી રીતે થાય ?
છે. મૂઢને જ રાગ-દ્વેષ થાય છે, કારણ કે મિથ્યા સંક૯૫માંથી ઉત્પન્ન થતા તે અનુભવાય છે. મિથ્યા સંક૯૫ મિશ્યાજ્ઞાનને સ્વભાવ છે. આમ ભગવાન મિથ્યાજ્ઞાનને જ આ બધા વિસ્તાર છે, જે અનેક પ્રકારના સાંસારિક દુઃખને ભાર છે.
- 150. થર્વ ન તf નો પર્વ, ટેકરાવાતિ | ન, ઋક્ષણनपायात् । सत्यपि दोषान्तरहेतुत्वे स्वयमपि पुरुषप्रवृत्तिप्रयोजकत्वलक्षणयोगात् रागवद् दोषत्वं न मोहोऽपि जहाति । त इमे दोषाः संसारहेतव इति यत्नतः શમનવાઃ | 150. શંકાકાર – જે એમ હોય તો મેહ દેષ નથી, કારણ કે તે દેશનું કારણ છે.
યાયિક – ના, મોહ દોષ છે, કારણ કે દેશનું લક્ષણ મોહમાં છે જ. તે બીજા બે દેશોનું કારણ હોવા છતાં પોતે પણ પુરુષની પ્રવૃત્તિના પ્રજવરૂપ લક્ષણને રાગની જેમ ધરાવે છે, એટલે મેહ પણ દોષપણું છોડતો નથી. આ દે સંસારનાં કારણ હોઈ, પ્રયત્નપૂર્વક તેમનું શમન કરવું જોઈએ.
15. સાથે પુનરની શથિતું શા ? ૩mત્ર ના રિમા, નિયા, नाज्ञातशमनोपायाः, न चाशक्यप्रतिक्रिया इति । विस्तरतश्चैतदपवर्गाहिके परीक्षिप्यते । मिथ्याज्ञाननिमित्ताः खल्वेते दोषाः । तस्मिन् सम्यग्ज्ञानप्रभावनिहते हेतोरभावान्न भवन्त्येवेति । 151, શંકાકાર – પણ આ દોષનું શમન કરવું શી રીતે શક્ય છે ?
યાયિક – અહીં કહ્યું છે કે દેવો આકસ્મિક નથી, નિત્ય નથી, તેમના શમનના ઉપાયો અજ્ઞાત નથી અને તેમની પ્રતિક્રિયા અશકય નથી. આની વિસ્તારથી પરીક્ષા અપવર્ગ આહુનિકમાં અમે કરીશું. આ દેવોનું કારણું ખરેખર મિથ્યાજ્ઞાન છે. જ્યારે મિયાજ્ઞાન સમ્યક જ્ઞાનના પ્રભાવથી નાશ પામી જાય છે ત્યારે કરણને અભાવ થઈ જવાથી દેવો ઉત્પન્ન થતા નથી.
152. नन्वेवं प्रसवविनाशकारणयारेकत्वादेक एवं दोषो भवेदिति त्रित्वं नोपपद्यते । न, अनुभवसिद्धभेदत्वात् । अनुभूयते हि रागद्वेषमोहानामितरेतरविभक्तं स्वरूपम् । कारणैकत्वं तु न प्रयोजकम् , एकस्मादेव ज्वलनसंयोगादुत्पद्यमानानां विनश्यतां च पार्थिवपदार्थवृत्तीनां गन्धरसरूपस्पर्शानां नानात्वदर्शनात् । अत: सूक्तं दोषाणां त्रैराश्यमिति ।
152. શંકાકાર – ત્રણે દેવોની ઉત્પત્તિનું કારણ એક જ છે અને ત્રણે દેષોના વિનાશનું કારણ પણ એક જ છે. તેથી દેષ એક જ હોય, એટલે દોષનું ત્રિવ ઘટતું નથી,
યાયિક – ના, દોષ ત્રણ છે કારણ કે દેષના ત્રણ ભેદે અનુભવસિદ્ધ છે; રાગ, ષ, મેહનું એકબીજાથી ભિન્ન સ્વરૂપ અનુભવાય છે. કારણનું એકત્વ કાર્યનું એકત્વ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
