________________
३७३
શબ્દાતવાદના ખંડનને પ્રારંભ मन्त्रार्थवादोत्थविकल्पमूल
मद्वैतवादं परिहृत्य तस्मात् । उपेयतामेष पदार्थभेदः
प्रत्यक्षलिङ्गागमगम्यमानः ।। एतेन शब्दाद्वैतवादोऽपि प्रत्युक्तः । ____101. ले अद्वैत सि ४२तु प्रमाण होय ते! ते प्रभाय भानु तत्व ५५, એટલે અત ન રહ્યું. હવે જે અદ્વૈતને સિદ્ધ કરવામાં પ્રમાણ ન હોય તે વધુ દતપણે અદ્વૈતની સિદ્ધિને અભાવ થશે, કારણ કે અપ્રામાણિક સિદ્ધિને અભાવ છે. તેથી, મંત્ર અને અર્થવાદમાંથી ઊઠેલા વિકલ્પમાં મૂળ ધરાવતા અદ્વૈતવાદનો પરિહાર કરીને પ્રત્યક્ષ, અનુમાન અને આગમ પ્રમાણેથી જ્ઞાત થતા આ પદાર્થભેદને સ્વીકારે. આનાથી શબ્દાદ્વૈતવાદનું मन य आयु. 102. अनादिनिधनं ब्रह्म शब्दतत्त्वं यदक्षरम् ।
विवर्ततेऽर्थभावेन प्रक्रिया जगतो यतः ।। इति वाक्यप० १.१] 102 शम्हातवाही - 'शतर५३५ या भासिन अन्त विनानु छ (अनादिનિધન છે), વર્ણોના નિમિત્તભૂત છે, તે શબ્દતત્ત્વ [ઘટ વગેરે] અર્થરૂપે ભાસે છે અને तमांथा तनी [उत्पत्ति वगेरे] प्रठिया याय छे.' [वा४५५६ीय १..].
103. उच्यते-तत्र 'अनादिनिधन' पदनिवेदिता पूर्वापरान्तरहिता वस्तुसत्ता नित्यत्वं, 'ब्रह्म'पदप्रतिपादितं च व्यापित्वमित्युभयमपि शब्दस्य प्रागेव निरस्तम् । निरवयवश्च स्फोटात्मा शब्दः प्रतिक्षिप्त एव । यत्तु नित्यं व्यापि च किञ्चिदुच्यते तच्छब्दतत्वमित्यत्र का युक्तिः ?
103. नेयानि - सानी वि६ सभे ४डीये छोसे. त्या 'मनाहिनधन'५४थी पू અને અપર અન્તોથી રહિત વતુસરા અર્થાત નિત્યત્વને જણાવવામાં આવેલ છે, અને બ્રહ્મ' પદથી વ્યાપિતા જણાવવામાં આવેલ છે. શબ્દમાં નિત્યત્વ અને વ્યાપિત્વ બનેને નિરાસ અમે પહેલાં જ કરી દીધું છે. વળી, નિરવયવ ફોટાત્મા શબ્દને પણ પ્રતિષેધ અમે કર્યો છે જ. જે કંઈ વ્યાપક અને નિત્ય કહેવાય છે તે શબ્દતત્ત્વ છે એ પુરવાર કરવામાં शत छ ?
10. आह शब्दोपग्राह्यतया उपग्राहीतया च शब्दतत्त्वम् । तथा हि सर्वप्रत्यय उपजायमानो नानुल्लिखितशब्द उपजायते, तदुल्लेखविरहिणोऽनासादितप्रकाशस्वभावस्य प्रत्ययस्यानुत्पन्ननिर्विशेषत्वात् । एवमीदृशमित्यादिपरामर्शप्रमुषितवपुषि वेदने वेदनात्मकतैव न भवेत् । येऽपि वृद्धव्यवहारोपयोगवैधुर्यात् अनवाप्तशब्दार्थसम्बन्धविशेषव्युत्पत्तयो बालदारकप्रायाः प्रमातारः, तेऽपि नूनं यत्' 'सत्' 'तत्' 'किम्' इत्यादि शब्दजातमनुल्लिखन्तो न प्रतियन्ति किमपि प्रमेयम् । अतः शब्दोन्मेष
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
