________________
જૈન દર્શન કથિત કર્મવિજ્ઞાન
---
--
-
----
શ્રી ખુબચંદ કેશવલાલ પારેખ, વ્યાવહારિક, ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક જીવનમાં શાંતિ, રાગ – દ્રષ - વિષય – કષાયાદિ અશુભ ભાવે અને પ્રસન્નત્તા અને મૈત્રીનો મીઠો આનંદ અનુભવવા માટે કમરની હિંસા-અનીતિ - ભ્રષ્ટાચાર – પરિંગ્રહાદિ અશુભ પ્રવૃત્તિઓની સમજને દરેક મનુષ્ય પોતાના જીવનમાં પ્રાપ્ત કરવાની અનર્થતાને કર્મશાસ્ત્રો જ બતાવી શકે છે. જ્ઞાન - ધ્યાનઅનિવાર્ય આવશ્યક્તા છે.
તપ અને સંયમાદિ શુભભાવો તથા તેની પિષક બાહ્ય વિમાન દ્વારા આકાશમાં ઉડવાથી, સબમરીન દ્વારા પાણું મક
પ્રવૃત્તિને આચરવાની જરૂરિયાતને ખ્યાલ કર્મશાસ્ત્રથી
થી જ માનવને આવી શકે છે. માં રહેવાથી, સુપર જેટ અને રોકેટની ઝડપમાં મહાલવાથી જે માં કંઈ વિશ્વમાં શાંતિ પ્રસરવાની નથી. આજના વિજ્ઞાને જ્ઞાન – ધ્યાન – તપ અને સંયમાદિ શુભ ભાવો તથા પક્ષીની માફક આકાશમાં ઊડી શકવાનાં અને માછલીના તેની પિષક બાહ્ય પ્રવૃત્તિને આચરવાની જરૂરીયાતને માફક પાણીમાં તરી શકાય તેવાં સાધનો દ્વારા માણસને ખ્યાલ કર્મશાસ્ત્રથી જ માનવને આવી શકે છે. કર્મના આકાશ અને પાણીમાં સરલતાથી સફર કરી શકવાની સ્થિતિનું સિદ્ધાંતની શ્રેષ્ઠતા દર્શાવતા જે વિચારે ડૉ. મેક્સમૂલરે નિર્માણ ભલે કરી આપ્યું, પરંતુ માનવ જાતે આ ધરતી
દર્શાવ્યા છે, તે જાણવા જેવા છે. તેઓ કહે છે કે : ઉપર માનવ તરીકે, કેવી રીતે રહેવું જોઈએ તે આજના વિજ્ઞાને જરાપણુ શીખાયું નથી. સાચી માનવતા કેવા
“ એતો નિશ્ચિત છે કે કર્મનો સિદ્ધાંતને પ્રભાવ માનવપ્રકારનું જીવન જીવવામાં છે, તેની સમજ તો સમગ્ર વિશ્વને જીવન ઉપર બેહદ પડ્યો છે. જે માનવી. એ જાણે કે ભારતને કર્મવાદ જ આપી શકે.
વર્તમાન જીવનમાં કોઈ જાતનો અપરાધ કર્યા વિના પણ કેવળ ભૌતિક વિજ્ઞાનની જ મહત્તા પ્રત્યેનો દષ્ટિકોણ મારે જે કોઈ દુખ વેઠવું પડે છે, એ મારા પૂર્વજન્મના મનુષ્યના હૃદયમાંથી આત્માની અનંતશકિતઓને ખ્યાલ
કર્મોનું જ ફળ છે. તો એનું જૂનું દેવું ચૂકવનાર માનવની ચકાવી દે છે. એ શક્તિઓને ખ્યાલ ચૂકી જવાથી તેના જે
જેમ શાંતપણે એ સંકટને સહન કરી લેશે. અને સાથે આરછાદક કર્મોનો ઉપક્ષક માનવી સ્વરદી બને છે. સાથે જ એ માનવી એટલું પણ જાણતો હોય કે સહન. સ્વછંદી બનેલ માનવી અહભાવી બની ઇન્દ્રિયની રીલતાથી જૂનું દેવું ચૂકતે કરી શકાય છે તથા એથી જ અનુકૂળતાના જ સંગે શોધે છે.! તેમાં જ જિદગીની ભવિષ્ય માટે ધર્મના મૂડી ભેગી કરી શકાય છે. તે એને સફળતા સમજે છે. ! આથી નૈતિક મૂલ્યને દિન-પ્રતિદિન ભલાઈ ન માગ ચાલવાની પ્રેરણું આપોઆપ મળી જવાની. હાસ થાય છે માનવ માનવ વચ્ચેની મત્રીભાવની શંખલા સારુ કે ખરાબ, કોઈ પણ જાતનું કર્મ નાશ નથી પામત: તૂટી જાય છે-માનવ. વાળંધ બને છે. બધાંનું સુખ હું જ
ધર્મશાસ્ત્રને આ સિદ્ધાંત અને ભૌતિકશાસ્ત્રને બલ-સંરક્ષણ ઝડપી લઉં એવી રાક્ષસી વૃત્તિ ઉદભવે છે. અને તેથી
સંબંધી સિધ્ધાંત, એ બને એક સરખા છે. બંને સિધાતોને રાષ્ટ્રીય કૌટુંબિક અને સામાજિક શાંતિ પણ જોખમાય છે,
સાર એટલો જ છે કે કેઈનો પણ નાશ નથી થતો. કોઈ વિશ્વયુદ સર્જાય છે.
પણ ધર્મશિક્ષણના અસ્તિત્વ વિષે ગમે તેટલી શંકા કેમ માણસ રાત-દિવસ ગમે તેટલી મહેનત ઉઠાવે, અનીતિ,
ન હોય પણ એટલું તે સુનિશ્ચિત્ત છે કે કર્મનો સિધ્ધાંત
સૌથી વધારે સ્થાનોમાં સ્વીકારવામાં આવ્યો છે. એનાથી પ્રપંચ કરે, પરંતુ ભૌતિક અનુકુળતાના સંયોગો ટકી રહેવા
લાખ માનવીનાં કષ્ટો ઓછાં થયાં છે. અને એ જ ને આધાર તે તેના પુણ્યને અનુલક્ષીને જ હોય છે મદાંધ
સિદ્ધાંતને લીધે માનવીને વર્તમાન સંકટ સહન કરવાની શક્તિ માનવી આ વાતનો અવિશ્વાસુ બની પોતાની અક્કલ,
પેદા કરવાનું તથા ભવિષ્યનું જીવન સુધારવાનું ઉત્તેજન હોશિયારી અને તાકાતથીજ બધું પ્રાપ્ત કરવા દ્વારા બીજાને પરાજિત બનાવી શકવાની માન્યતાવાળો હોવા છતાં અથg * : જયારે તેનું પૂર્વકત પુણ્ય ખલાસ થઈ જાય છે, ત્યારે કીડા વિશ્વમાં જેટલો દર્શન, આમવાકી છે અને પુનર્જ.મને પડેલા કતરાને ઘેર ઘેરથી હડસેલી કાઢવા જેવી સ્થિતિ માને છે. તેમને પુનઃજનમની સિધિને માટે કમને માનવ જ તેની પણ સર્જાય છે. કર્મશાસ્ત્રનો આ ઉપદેશ કોઈને પડશે. તે તે દર્શનની ભિન્ન ભિન્ન પ્રક્રિયાઓને કારણે ચા પણ અરૂચિકર હોય, છતાં તેની સચ્ચાઈમાં જરા પણ અન્તર તો આત્માના સ્વરૂપમાં મતભેદ હોવાના કારણે કર્મના પડી શકતું નથી.
સ્વરૂપમાં થોડી ઘણી ભિન્નતા સમજાય, પરંતુ સર્વ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
