________________
સર્વસંગ્રહગ્રંથ-ર
૨૩૫
બધ જૈનધર્મ આપે છે.
છે તેની કાળજી રાખવાની છે. રાત્રે સૂતા અગાઉ સંથારાજેનોમાં દેવસિક અને રાત્રિક પ્રતિકમણની વિધિ કરવામાં પિરસી ભણાવવામાં આવે છે તેમાં ‘હવાઈઉવાં ? આવે છે. જેની પાછળ દિવસ અને રાત્રિ દરમિયાન લાગેલા પાઠ આવે છે, જેનો અર્થ એ છે કે લઘુશ‘કાદિક માટે પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનું હોય છે. આ એક પ્રકારની ઊઠવું હોય તે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવ એ ચારેનો ઉપયોગ વિધિ છે. જે માત્ર કરવા ખાતર કરવાની નથી પરંતુ મન
રાખવાનું છે. કેટલીક વખત આપણે સાંભળીએ છીએ કે -વચન અને કાયાએ શુદ્ધાચાર અને વિચારપૂર્વક કરવાની
કેઈ વ્યક્તિ બાથરૂમમાં જતી વખતે પડી ગઈ અને તેને હોય છે. સામાયિક ચતુર્વિશતિસ્તવ-વંદન-પ્રતિકમણ- પગ ભાંગ્યા તે હાડકાને મચક આવી ગઈ. ઉંમર વધવાની કાયોત્સર્ગ અને પચ્ચકખાણ એ છે આવશ્યક પૂર્ણ કરવાના સાથે
યા, પડ કરવાની સાથે શરીરમાં નબળાઈનો સંચય થતું જાય છે. તેવા હોય છે. તે દરમિયાન ઉઠવાની, બેસવાની, એક પગ ઊંચો સમયે ચાલવામાં તેમજ દરેક કામકાજ કરવામાં વિવેક કરવાની, ખમાસમણ દેવાની અને વાંદવાની જે ક્રિયા કરવાની જાળવો પડે છે. સંભાળીને કામ કરવું પડે છે. મનના હોય છે, તે યથોચિત કરવાથી શરીરના જુદા જુદા ભાગને તર ગામ
તરંગામાં રાચતા અને બે દયાનપણે રસ્તા પર ચાલતા સારા પ્રમાણમાં કસરત મળી રહે છે. તેને કારણે રક્તવા- માણસ કયાં તે ખાડામાં પડી જાય છે અથવા તે કોઈની હિનીએ શુદ્ધ બને છે. ચૈત્યપરિપાટીની વ્યવસ્થામાં પણ
જોડે અથડાઈ પડતાં છતી આંખે આંધળાનું વિશેષણ પામે જ્યણાપૂર્વક ગામ કે શહેરના જુદા જુદા દેરાસરે પગપાળા
છે. જૈનધર્મમાં તે ચાલતી વેળાએ નાના જીવજંતુની પણ દર્શન કરવા જવાની ભાવના પાછળ કરવાની શારીરિક
જયણું રાખવાને આદેશ છે. ઈરિયાવહિયંનો પાઠ સહુ કસરત મળતી હતી. એટલું જ નહિ પણ જિર્ણોદ્ધાર માંગી કાઈ ને
કઈ બેલી જાય છે પરંતુ ઘણાને તેના અર્થની ખબર નહિં લેતા દેવાલ તેમજ તે વિભાગના જન કુટુંબોની પરિ
હોય. એમાં ચિત્તની એકાગ્રતાને મહત્વ આપવામાં સ્થિતિને ખ્યાલ મળી રહેતો હતો અને સાધર્મિક ભક્તિ આવેલું છે. કોઈ પણ જીવને દુભાવવા નહિ અને અજાણપણે કે જે સમાજવાદનો એક ભાગ છે તેની ભાવના બલવત્તર ભૂલ થઈ ગઈ હોય તે તેની ક્ષમા માંગવાને ઉપદેશ છે. બનતી હતી. નાણુને સદુપયોગ થતો હતો અને સાથે ક્ષમા વીરસ્ય ભૂષણમ એવું જૈનધર્મ સૂચવે છે. સાથ પિસા ખરચ્યાનો આનંદ પ્રગટ થતો હતો.
- જૈનધર્મના નવ સ્મરણમાં બહતુશાંતિ સ્રોત્ર આવે છે. જેણે જીવન શુદ્ધ બનાવવું હોય – આરોગ્ય નિભાવવું તેમાં સર્વ દોષનો નાશ થાઓ એવું માનવામાં આવે છે. હોય તેણે ફળાહાર કે દૂધનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ અને તેમ જ જગતુના સર્વ જી શાંતિ પામો રોગ-ઉપસર્ગ– તે પણ મર્યાદિત. મિતાહારીપણાના ગુણો અનેક છે. અગાઉ વ્યાધિ-દુઃખ-દુકાળ અને દુષ્ટ મનોભાવ નાશ પામે અને છૂટથી બોલાતો એક દુહો યાદ આવી જાય છે. “દારૂ તે શાંતિ થાય તેવી મધુર ભાવવાહી અને સહન કરવાદિવાના પીએ, દાના પીએ છે દૂધ, કોફી પીએ કસુંબલો, વાળી (self Hypnosis) અને તન તથા મનને ઉલ્લાસથી અને ગાંજો પીએ અબુધ.” અન્ન તેવો ઓડકાર અને પાણી ભરી દેતી ભાવના આ સ્તોત્રમાં છે. પ્રમાણે વાણી એવી ઉક્તિ આજે પણ પ્રચલિત છે.
જૈન ધર્મના પ્રાર્થના સૂત્ર-જયવીયરોયની ચોથી ગાથામાં અગાઉ જૈનસમાજમાં કુટુંબીજનો રાત્રે એકઠા થઈને ભગવાનને કરવામાં આવતા નમસ્કારના ફળરૂપે દુઃખનો દિનચર્ચા કરતા હતા. અને ત્યાર પછી ધાર્મિક કથાનું ક્ષય, કમનો ક્ષય, સમાધિમરણ અને સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિની વાંચન તથા પ્રાર્થના થતાં હતી. અને પછી સહુ શુભેચ્છા માગણી કરવામાં આવી છે. પ્રગટ કરીને છૂટા પડતા હતા. અંગ્રેજીમાં આજે “ગુડ નાઇટ’ એ શબ્દપ્રવેગ ઘણાં કુટુંબોમાં થાય છે. કુટુંબમાં
સમતારૂપ સામાયિક કરવાની અને તે વખતે પાપવાળી ડી રાત્રિ સુધી કોઈ જાગે તે ટકોર થતી હતી, એ
વ્યાપારને ત્યાગ કરવાની ઉત્તમક્રિયાનું આલેખન જૈનજમાનામાં પાઠય પુસ્તકમાં વાંચવા મળતું હતું કે
ધર્મમાં છે. સંસારમાં રહીને પણ સંયમી જીવન જીવી " Early to Bed and early to Rise, Makes
શકાય તે માટે ઉપધાનવહન કરવાનું જણાવવામાં આવ્યું છે. a man Henlthy, wealthy and wise” “રાત્રે જૈનધર્મ સ્વેચ્છાએ મરવાનું જણાવતા નથી, પરંતુ વહેલા જે સુએ ને વહેલા ઊઠે જે વીર; ધન - બુદ્ધિ ને મૃત્યુ ગમે તે પળે આવે તે પણ તે માટેની તૈયારી કરી બળ વધે, સુખમાં રહે શરીર.” શરીરની સુખાકારી માટે રાખવી તેવો નિર્લેપ ભાવ જગાવી જાય છે ‘કરણી કરતે સૂર્યોદય અગાઉ જાગી જવું પડતું હતું. હિંદુઓમાં રહા, એર કલકી રાહ દેખા’ એ પ્રમાણે જિંદગી સુધારી સૂર્ય-નમસ્કારનો મહિમા છે તે પ્રમાણે જેનામાં સૂર્યોદય લે, મૃત્યુને જ્યારે આવવું હોય ત્યારે ખુશીથી આવે તેવી રાઈપ્રતિકમણું કરી લેવું જોઈએ એવો વ્યવહાર છે. ભાવનાભરપૂર જેનધર્મ અને તેને વ્યવહાર છે.
જેમાં પૌષધમાં પડિલેહણની વિધિ આવે છે. તે આવા ધર્મના વિશ્વવ્યાપી સિદ્ધાંત તેમ જ નિર્મળદર્શાવે છે કે વાપરવા માટેના વસ્ત્રો રવરછ અને જંતુરહિત વ્યવહારને જે કંઈ માનવી અપનાવે તે શીલ-સંપદા અને
dain Education Intermational
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
