________________
સર્વસંગ્રહગ્રંથ-૨
૨૨ ૧
વૈજ્ઞાનિક ગ્રંથ માને છે. અને ડો. શુબિંગના મતાનુસાર પ્રાચીનતા વિશે આટલા વિશ્વાસપૂર્વક કહી શકાય તેમ નથી
સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિ” તે વર્તમાન વૈજ્ઞાનિકની દૃષ્ટિએ પણ છતાં વધારે સંભવ છે કે ધર્મનો વિકાસ કલાની સાથે થયો અમૂલ્ય ગ્રંથ છે. આ ગ્રંથમાં જ્યોતિષ અને ગણિત પર હોય; અનુમાનતઃ કલા અને ધર્મ બંને લગભગ ૮૦ હજાર ગંભીરતાથી વિચાર કરવામાં આવ્યો છે અને તેના અધ્યયન વર્ષો પુરાણું છે, પણ એક મહત્ત્વપૂર્ણ શક્તિના રૂપમાં વગર ભારતીય જ્યોતિષના ઇતિહાસને સમજી શકાય તેમ નથી. વિજ્ઞાનનું અસ્તિત્વ લગભગ ૩૦૦ વર્ષ પુરાણું છે.'
જૈન દષ્ટિ અનુસાર ભૂગોળનું રવરૂપ આ પ્રકારનું છે. - ડે. પિલ બ્રન્ટને લખ્યું છે કે- “પહેલા વિશ્વયુદ્ધ પછી ચૌદ રાજલોકના મધ્યભાગ–તિરછંલોકમાં અસંખ્ય દ્વીપ ભૌતિક વિજ્ઞાનમાં એક ક્રાંતિ ચાલી રહી છે. ઓગણીસમી અને સમુદ્રો છે. તેમાં મનુષ્યનો વસવાટ માત્ર જંબુદ્વીપ- સદીનો સીધો સાદો જડવાદ હવે વિશ્વસનીય રહ્યો નથી... ઘાતકીખંડ અને અર્ધ પુષ્પરાવર્તદ્વીપ એ અઢી દ્વીપમાં જ પ્રાચીનકાળના જ્ઞાની – પુરુષના સિદ્ધાંતને બેબિલોનિયા, છે. બાકીના દ્વાપમાં મનુષ્યો ઉત્પન્ન થતા જ નથી. અઢી ઈજત અને ભારતના બંધને સમજવાને આપણે પ્રારંભ દ્વીપની બહાર સૂર્ય-ચંદ્ર વગેરેના વિમાને સ્થિર હોય છે, 'કરી દીધા છે...સ્મૃતિ ઉપરથી ભૂસાઈ ગયેલા પ્રાચીન ગતિશીલ હતા નથી, તિર્થાલક અસંખ્ય પેજનેને છે. જે વાત કરી હતી. તેનું જ પણ જરા જુદી રીતે પુનતેમાં મનુષ્યક માત્ર ૪૫ લાખ એજનનો જ છે. પૃથ્વીનું રુચ્ચારણ કરવાને પ્રારંભ વિજ્ઞાન કરી રહ્યું છે.” પરિણામ આટલું વિસ્તૃત સ્વરૂપ વર્તમાન દુનિયાને ભલે કા૯૫નિક સ્વરૂપે વિજ્ઞાન અને ધીમે હાથ મિલાવ્યા વગર છટકે લાગે ! પરંતુ ખગોળની દૃષ્ટિએ તેમાં કશું આશ્ચર્યજનક નથી. નથી, કારણ કે વિજ્ઞાન દિવસે દિવસે તત્ત્વજ્ઞાનની નજીક ખગોળમાં જોવા મળતાં અવનવા રહસ્યોથી વર્તમાન જઈ રહ્યું છે. આ વાતને વિશ્વના મૂર્ધન્ય – ચિંતકો અને વૈજ્ઞાનિક–યુગ પણ દિમૂઢ બની જાય છે. જેમકે
વિજ્ઞાનિકોને ટેકો છે. * હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સ'માં એક વખતે એક રશિયન કામ થીયરીને પિતા એકસપ્લેક જણાવે છે કે – વિજ્ઞાનિકનું વિધાન હતું કે “આપણે જે પૃથ્વી ઉપર રહીએ ‘એક કેયડો ઉકેલીએ છીએ કે એથી ય વધુ ગૂંચવાડાછીએ ને જાણીએ છીએ તેના કરતાં તે એક કરોડ ગણી વધુ ભયે ન કોયડા સામે આવીને ઊભો રહે છે.’ છે ? એક સમયે રશિયન વૈજ્ઞાનિકોએ સલામત ભૂમિ માટે એડી'ટનના મતાનુસાર, “ આ ભૌતિક-જગતનું ચેતના ઉત્તર ધ્રુવ તરફ નજર કરી, ત્યાં તેમણે રડાર ગોઠવ્યું તો
સાથે અનુસંધાન ન કરીએ તો એ એક કપનામાત્ર જ ત્યાં ૨૫ હજાર ચોરસ માઈલને ભૂમિ વિરતાર તેમની નજરે
બની રહે છે.” આઈન્સ્ટાઈન પણ માને છે કે- ‘વિશ્વને પડ્યો. ત્યાં જવા માટે તેમણે અદ્યતન સાધને દ્વારા પ્રયાસો
આલિંગ આધ્યાત્મિક-અનુભવ એ વેજ્ઞાનિક સંશોધનોને કર્યા પરંતુ તમામ પ્રયાસો નિષ્ફળ ગયા; તે ભૂમિ ઉપર
અત્યુત્તમ અને પ્રબળ આધાર-મૂળ છે...જે આશ્ચર્યમુગ્ધ તેઓ જઈ શક્યા નહીં.
હૃદયે ઊંડા અભાવમાં ખવાઈ નથી જતો તે નિપ્રાણ છે.” લંડન સોસાયટી ફેર સાઈક રીસર્ચ'ના પ્રમુખ
ઉપરોક્ત મહાનુભાવોના અનુભવો અને કથનો પ્રાચીન જી. એન. એમ. ટેરિલ પ્રમુખ તરીકે પોતાના એક ભાષણમાં
ધર્મોએ કહેલા ભૌતિક અને ખગોળ વિષયક સંદર્ભમાં કહ્યું હતું કે- એમ માનવાને કોઈ કારણ નથી કે જગતની
જોતાં સત્યની કસોટીએ પાર ઉતરે છે. આજના વિજ્ઞાનિકોએ નોંધ લેવાની આપણી ઇન્દ્રિયોની મર્યાદા આવી જાય ત્યાં
દિવસે દિવસે પ્રાચીન ધર્મ ગ્રંથના કથનને ચકાસ્યા કુદરત અટકી જાય છે અને એ હદની બહાર કોઈ જુદા જ
સિવાય પૂર્ણ -સત્ય પ્રાપ્ત થવું મુશ્કેલ છે અને આ દિશામાં નિયમ ન પ્રવતે? અમેરિકન વિદ્વાન બ્રુકે નોંધ્યું છે કે
અનેક સમર્થન મળે છે. એને એકાદ પુરા જોઈ એ:આપણી પૃથ્વી જેવી બીજી ૧૦ કરોડ પૃથ્વીઓ હોવાનું
* જૈન સૃષ્ટિવૃત્ત અનુસાર - જમ્બુદ્વીપમાં સુમેરુપર્વતની જણુય છે’ - ધર્મયુગ ૮-૭-૬૭
પ્રદક્ષિણ કરનાર બે સૂર્યો છે અને આપણી વર્તમાન દુનિયા આ સર્વેનું પરીક્ષણ કરતાં સહજ રીતે સમજી શકાય આ જ ખૂદ્વીપને જ એક ભાગ છે હવે “કેમેલેજી છે કે અત્યારે આપણા મનમાં વૈજ્ઞાનિકેાએ દઢ કરેલા સિદ્ધાંતા ઓલ્ડ એન્ડ ન્યૂ.' પરિ. બી. ભાગ વિચારણીય છે. કે માધના અંતિમ સત્ય નથી. આથી જ એક જર્મન લેકે આજ સુધી પૃથ્વીના એક ચન્દ્ર માનતા આવ્યા છે
નાનિકનું માનવું છે કે- ‘વિજ્ઞાન હજુ પોતાના બાલ્યાપરંતુ આ સત્ય નથી. લાસડેનીસન (રોયલ ઈન્સ્ટીટ્યૂટ વસ્થામાં છે અને વિજ્ઞાન વડે જે જણાયું છે, તે અંતિમ તારી સત્ય નથી.”
એ. આઈ. પી ( યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા, સેનઅસ્ય રસેલ જેવા વિશ્વવિખ્યાત ચિંતકનું આ દિશામાં ડિયાગો, અમેરિકા ) એ હાલમાં પ્રવીના ચંદ્રની જે મંતવ્ય છે તે પણ ખૂબ મનનીય છે- “ માનવજીવન માં શાધ કરી છે અને એનું નામ છે “ ટેરી” રાખ્યું છે. વિજ્ઞાને અત્યારે એક તાત્વિક રસ્થાન ગ્રહણ કર્યું છે...ધર્મની “ટોરો”નું પૃથ્વીથી તદ્દન નજીકનું અંતર એક કરોડ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
