Book Title: Navu Darshan Navo Samaj
Author(s): Tulsi Acharya
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005312/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GvuM darzana GLavo samAja ANavata anuzAstA gaNAdhipati tulasI -- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuropanA prazAsanika adhikArIo eka evI mudrAnI zodhamAM che ke je saghaLA dezomAM cAlI zake. A artha zAstrIya dRSTikoNa che. vicAra ane vyavahAranI bhUmikA upara 'bhAIcAro' eka evI mudrA che, jeno upayoga vizvanA tamAma dezomAM thaI zake che. Adima yugamAM evI mudrA nahotI. mAnavI paNa pazuonI jema AraNyaka jIvana jIvato hato. pakSI yugalonI jema yaugalika vyavasthAmAM raheto hato. aMtima kula ka2 nAbhinA putra traSabhe sAmAjika vyavasthAno sUTapAta karyo. bhAIcArAnI kathA te yuga sAthe saMlagna che. * vasu dhaiva kuTuMbakam nI kalpanA bhAIcArAnI bhUmikA pa2 ja kriyAnvita thaI zake che. 'mitti me sava bhUesu 'tamAma prANIo sAthe mAre maitrI che- A saMkalpa bhAIcArAnI bhAvaghArAmAM ja phalita thAya che. | bhAIcAro zabdano sIdhosAdo artha che bhAI jevo vyavahAra. te prema, sauhArda, potAnApaNuM, nikaTatA ane bhAtRbhAvanuM pratIka che. Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAnuM darzana karI navI samAja gaNAdhipati tulasI anekAnta bhAratI prakAzana amadAvAda-15. TTTTTTTTTTTTTTTTTTT TTTTTTTTTTTTTTTTI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI AvRtti saMpAdikA : sAdhvIpramukhA kanakaprabhA gujarAtI AvRtti anuvAdaka tathA saMpAdaka : rohita zAha saMsthApaka ane nirdezaka : zubhakaraNa surANA kiMmataH pAMsaTha rUpiyA Jain Educationa International prakAzakaH saMtomAra surANA nirdezaka H anekAnta bhAratI prakAzana I-cArula, sahajAnaMda koleja pAse, Do. sarvapallI rAdhAkRSNan mArga, AMbAvADI, amadAvAda-15. phonaH 467739, 361129. * : lesara TAIpa seTiMga zrI grAphiksa zAhIbAga, amadAvAda-4. phonaH 7868070 AvRtti : prathama, dIpotsava-1996 II mudrakaH mAruti prinTarsa tAvaDIpurA, zAhIbAga, amadAvAda-4. phonaH 5621312, 5625559 For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | anekAnta bhAratI prakAzana | peTrana zrI mIThAlAlajI poravAla [siMgala TrAnsaporTa kopa.] 1 zrI caMdanamala bhaMvaralAla surANA [aruNA prosesarsa prA. li.] III Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svakathya ) samaya satata parivartanazIla rahe che. samaya ja zA mATe, saghaLuM parivartanazIla rahe che. utpAda, vyaya ane dhrauvyanI tripadI parivartananI zAzvata kathA che. parivartananI anivAryatAmAM paNa mANasa khUba ocho parivartana pAme che. jo samayanI sAthe sAthe mAnavI vivekapUrvaka parivartana pAmavAnuM zIkhI le to samayanAM pAMdaDAM tenA kartutvane DhAMkI zake nahi. saMsAranI anya vastuo parivartana pAme che, temanAmAM ciMtana ke vivekano yoga hoto nathI. paraMtu mAnavI vicArI zake che ane potAnA vivekano upayoga karIne sAcI dizAmAM parivartana paNa karI zake che. ciMtana ane vivekanA abhAve navI dizAo maLatI nathI. phakta paraMparAonA vAhaka banIne jIvavuM, cIlA upara cAlavuM athavA atItane satata punarAvartita karatA rahevuM e paNa jIvananI eka zailI che. paraMtu temAM mAnavI mAtra yaMtra banI rahe che. yaMtra banIne jIvavAmAM ApaNI AsthA nathI. bhAratIya darzanomAM eka evuM paNa darzana che, je kSaNajIvI che. tenA mata mujaba je koInuM astitva che, te eka kSaNathI adhika samaya TakI zakatuM nathI. je prathama kSaNa che te bIjI kSaNe samApta thaI jAya che. tene badale navuM nimaNi thaI jAya che. AvA parivartanamAM paNa ApaNo vizvAsa daDha thato nathI. maulikatAnI surakSA sahita thatuM parivartana ja ApaNane abhISTa che. A jaina darzananuM parivartana che. tenA mata mujaba navuM utpanna thAya che, jUnuM nAza pAme che paraMtu mULa tattva yathAvat rahe che. parivartanano asvIkAra karavo te jaDatA che ane mULanI asurakSA pravAhapAtitA che. jaDatAmAM navA vikAsanI zakyatA kSINa thaI jAya che ane pravAhapAtitAmAM mULa ukhaDI jAya che. A baMnethI bacanAra vyakti maulikatAnA AkAzamAM parivartanano caMdra ugADavAmAM kAmiyAba thaI zake che. maulikatAnI surakSA sahita thatAM parivartanono saMbaMdha AcAra, vyavahAra, vezabhUSA, rItarivAja sudhI ja sImita nathI. vyaktinuM ciMtana ane lekhana paNa tenAthI prabhAvita thAya tevI apekSA che. satya zAzvata hoya che paraMtu tenI abhivyaktinI rIta badalAtI rahe che. bhojana banAvavAnI sAmagrI to enI e ja hoya che, paraMtu rasoIkaLAmAM nipuNa gRhiNI eka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja padArthane alaga alaga vIsa prakAramAM badalI nAkhe che. parivartana sahita taiyAra thatA bhojanathI kyAreya aruci thatI nathI. e ja rIte lekhaka potAnA vAcakone eka ja prakAranI sAmagrI pIrasIne vaicArika daSTie navI tALI ApI zakato nathI. tethI lekhake bhAva, zilpa vageremAM baMdhAI rahevuM na joIe. lekhakIya dharma e che ke te na to pUrepUro khullo rahe ane na to pUrepUro baMdhAyelo rahe. kusale puNa no baddha no muzke- kuzaLa e che je na to baddha hoya ane na to mukta hoya. "AyAro'nuM A sUtra ciMtanane eka navI ja bhUmikA pradAna kare che. mIDiyA (mAdhyama)nI navI krAMti che-navAM navAM dazya ane zrAvya upakaraNono AviSkAra thavI ane reDiyonI saMskRtie mAnavI mATe mAhitInuM kSetra vyApaka banAvI dIdhuM che. tenA pAWprabhAve mAnavInI vAcananI pravRttine sImita karI dIdhI che. AvA saMjogomAM navA vicAra ane tenI navA svarUpamAM abhivyakti ja vAcakane prabhAvita karI zake che. pratyeka yugane potAnuM eka darzana hoya che, pratyeka samAjane paNa eka darzana hoya che ane pratyeka yuganI pratinidhi vyaktine paNa potAnuM eka darzana hoya che. sAmAnya rIte sAmAnya mAnavIne darzananI paraMparA vArasAmAM maLatI hoya che. te mAtra praNamya ja nathI hotI, upAdeya paNa hoya che. bhagavAna mahAvIra bhAratanA zraddheya mahApuruSo paikInA eka che. temanuM darzana svayaM savAMgasaMpUrNa darzana che. teo AdhyAtmika puruSa hatA. paraMtu vijJAnanAM rahasyo temanA mATe ajAyAM nahotAM. temanI vANImAM AdhyAtmika sUtronI jema ja vaijJAnika sUtrone paNa pAmI zakAya che. Adhunika vijJAna khAsa arvAcIna nathI. Ama chatAM tene potAnI Tenika che. adhyAtma ane vijJAna A baMnenA AdhAre eka navA darzanano vikAsa karIne tene samAja mATe upayogI banAvavAnA uddeza thakI ame eka kAryano prAraMbha karyo che. aNuvrata, prekSAdhyAna ane jIvanavijJAna svarUpe te darzana eka navA samAjanuM darzana bane tevI apekSA che. aNuvrata eka Adarza mAnavInuM moDala che. prekSAdhyAna te moDalane anurUpa jIvana jIvavAno prayoga che. jIvanavijJAna jIvavAnI kalA che. jIvananA prAraMbhathI ja A kalAnuM prazikSaNa sulabha thaI jAya to aNuvrata ane prekSAdhyAna tenI sAthe svAbhAvika rIte ja phalita thaI zake che. te mATe zikSaNanI praNAlInI sAthe jIvanavijJAnano yoga Avazyaka che. zikSaNa viSe vicAranArA aneka loko tenA parivartananI anuzaMsA kare che. mAruM VI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana tenAthI alaga che. mArI daSTie zikSaNa praNAlI to sArI che paraMtu aparyApta che, adhUrI che. te adhUrApaNAne pUrNa karI devAmAM Ave to dezanI - navI peDhIne ujjavaLa bhaviSya pradAna karI zakAya che. - vIsamI sadInA AkharI be traNa dasakAone Arthika pratispadhIonA dasakA kahI zakAya che. arthakandrita daSTikoNa game te rIte arthanuM upArjana karavAnuM ane upabhoganI sAmagrInA DhagalA karavAnuM darzana Ape che. AvA saMjogomAM paNa loko gAMdhInA arthazAstranI vAto kare che. mAnuM ciMtana arthasApekSa hatuM. temanA arthazAstrano AdhAra laIne samAjavyavasthAne calAvavAno prayatna paNa thayo. keTalAka loko pUche che ke zuM mahAvIranuM paNa arthazAstra hoI zake? A prazna paNa sahetuka che. mahAvIra mokSazAstranA pravaktA hatA. mokSa ane arthanI dizAo sarvathA bhinna che. A bhinnatA hovA chatAM paNa mahAvIranA arthazAstrIya vicAro atyaMta vilakSaNa che. A daSTie jotAM ema svIkAravuM paDaze ke mahAvIranA darzanamAM arthazAstra, rAjanItizAstra, samAjazAstra, ArogyazAstra vagere aneka zAstronAM bIja maLe che. arthanA saMdarbhamAM lokonA bhinna bhinna khyAlo pravarte che. keTalAka loko arthane upayogI mAne che to keTalAka loko tene anarthanuM mULa samaje che. mahAvIranA mata anusAra artha athavA padArtha na to arthanuM mULa che ane na to anarthanuM mULa che. artha ane anarthano sarjaka svayaM mAnavI che. teno daSTikoNa ja teno nirdhArika bane che. AvAM aneka tattvone abhivyakta karanAruM pustaka che "navuM darzanaH navo samAja. A prastuta katimAM aNuvrata, prekSAdhyAna, jIvanavijJAna ane mahAvIranA arthazAstra saMbaMdhI jeTalA vicAra che tene meM mAtra vANI ApI che. tene grahaNa karanAra upayukta pAtra na maLyuM hota to e vANI veravikhera thaI jAta. sAdhvIpramukhA kanakaprabhAe mArA vicAronA pravAhane baMdhanuM eka svarUpa ApIne vAcako mATe upayogI banAvyA che. A kAryamAM temanI niSThA ane laganano ullekha karIne huM tene bhArekhama banAvavA icchato nathI. chatAM eTaluM avazya IcchuM chuM ke sAhityanA lekhana ane saMpAdanamAM temanI A oLakha bIjAo mATe preraNA bane. jaina vizva bhAratI aNuvrata anuzAstA tulasI lADanuM 1 me, 1996 VII Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya [hindI ] koIka pustakamAM meM eka navA saMvidhAnanA nirmANanI vAta vAMcI. te saMvidhAnanA nirmANamAM dezanA prabuddha vargano sahayoga Avazyaka mAnavAmAM Avyo hato. vizvavidyAlayonA upakulapati, adhyApaka, buddhijIvI, citrakAra, kalAkAra, kavi, saMgItajJa vagere sau te kAryamAM sahabhAgI bane, jemaNe potapotAnA kSetramAM zreSThatA prApta karI che. temAM nobala puraskAra vijetA vyaktionI sAthe uccastaranA lekhako, navalakathAkAro vagerene paNa sAmela karavAnuM lakSya che. temanI samakSa sauthI mahattvapUrNa prazna prajAtaMtranI saphaLatAno haze. A praznanA pariprekSyamAM rASTrIya stare Ayojita saMgoSThIomAM rASTrIya pratinidhione saMmilita karavAmAM Avaze. vaizvika stare ukta muddAonI samIkSA karavA mATe AMtararASTrIya saMmelananA AyojananI yojanA che. A yojanA aMtargata vizvano buddhijIvI varga manuSyatAnuM bhAgya nakkI ka2ze. A vAta bIjA zabdomAM e rIte paNa kahI zakAya ke je navuM saMvidhAna banaze te manuSyatAnuM saMvidhAna banaze. vizvamAnavane najara sAme rAkhIne manuSyatAnuM saMvidhAna banAvavAnI vAta sAMbhaLavA ane vAMcavAmAM jeTalI AkarSaka lAge che eTaluM ja tene vyAvahArika rUpa ApavAnuM jaTila paNa che. jaTilatAnuM kAraNa mAnavInI suvidhAvAdI, upabhoktAvAdI ane svArthavAdI manovRtti che. A manovRtti hoya tyAM sudhI manuSyatAne kendramAM rAkhIne vicAravAnuM athavA to kaMIka karavAnA saMkalpanuM saphaLa thavuM saMbhavita nathI. A saMdarbhamAM eka vAta upara gaMbhIratApUrvaka ciMtana karavuM paDaze. prajAtaMtranI saphaLatA mATe saMvidhAna banyuM che, navuM Jain Educationa International .IX For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvidhAna paNa banI zake che. paraMtu jIvananuM koI vidhAna che ke nahi ? jIvananI koI zailI che ke nahi ? A eka yakSa prazna che. tenA viSe koI gaMbhIra vicAra ane tenI kriyAnvitIno prayatna atyaMta alpa thAya che. keTalAka loko ekavIsamI sadIne dhyAnamAM rAkhIne mAnavajIvana saMbaMdhI navI kalpanAo karI rahyA che. ekavIsamI sadIno prAraMbha thavAne have jhAjho samaya nathI. mAtra cAra varSano aMtarAla che. paMcavarSIya yojanAonI dRSTie paNa navI sadI viSe vicAravAnuM have aprAsaMgika nathI. paraMtu AvatIkAla, bhaviSya athavA ekavIsamI sadInA bahAne AjanI upekSA zAne ? AjanA mAnavInI AkAMkSAo kaI che ? tenI pUrti mATe zI apekSAo che ? A praznane TALI devAnuM paNa yogya nathI. tethI vartamAna jIvanazailInI samIkSA ane navI jIvanazailInA nirdhAraNa pratye dhyAna ApavuM Avazyaka jaNAya che. pratyeka dezane potapotAnuM darzana hoya che. darzana vagara na to rAjanIti cAle che, na samAjanIti cAle che, ane na to dharmanIti cAle che. bhAratIya darzananA pAyAmAM tyAga, prema, saMyama, sAhasa, dhRti, vinamratA, karuNA, sahayoga vagere bharapUra pramANamAM hatAM. bhAratIya samAjanI jIvanazailI paNa ukta tattvothI otaprota hatI. ahIM tyAganuM siMhAsana bhogathI upara rahetuM hatuM. moTA moTA rAjA-mahArAjAo tyAgI saMtonAM caraNomAM praNAma karatA hatA. lokajIvanamAM premano pravAha vaheto hato. svajana-parijananI to zI vAta, aparicita loko pratye paNa sadbhAvanA ane satkArano bhAva raheto hato. bhAratIya lokonI pAse vaibhavanI kamI nahotI. paraMtu saMyamapUrvaka jIvanayApana karanArA lokone AdaranI najare jovAmAM AvatA hatA. bhAratIya vIronAM sAhasonI gAthAothI itihAsa gauravAnvita thayo che. paraMtu apaharaNa ane hatyAonI AjanA jevI paraMparA tyAre nahotI. AtaMkavAdano ATalo badho durdama AtaMka paNa nahoto. dhRti, vinamratA, karuNA, vagere vidhAyaka bhAvo thakI temanAM jIvanamAM sabharatA, sarasatA ane utsAha chalakAtAM hatAM. sahayoganI bhAvanAne kAraNe saukoI paraspara nikaTatA ane AtmIyatAno anubhava karatA hatA. Jain Educationa International X For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranuM jIvana ane darzana bhAradya saMskRtino Adarza che. temanA jevuM jIvana-saukoI na jIvI zake te sAcuM che, paraMtu temaNe to gRhastha jIvanane svastha tathA prazasta banAvavA mATe paNa keTalAMka jIvanamUlyo athavA cAritrika AdarzI prastuta karyA hatAM. te Adarze janajIvana sAthe guMthAyelA rahyA hota to mAnavInuM jIvana ATaluM kaThina na hota, paraMtu te Adarzo kyAMka khovAI gayA. te Adarzone lokajIvana sAthe joDavA mATe avAranavAra keTalAka prayatno thayA che, thaI rahyA che. aNuvrata anuzAstA gaNAdhipati gurudeva zrI tulasI temanA samartha pratinidhi che. teo chellI lagabhaga aDadhI zatAbdIthI naitika temaja cAritrika mUlyone pratiSThita karavAnuM kArya karI rahyA che. temanA kAryakramomAM aNuvrata eka mukhya kAryakrama che. tenA AdhAre temaNe dUra dUranA pradezonI lAMbI padayAtrAo karI. vyaktisaMparka, kathA-vAta, pravacana, prazikSaNa, sAhitya vagere tenI kAryazailInAM aMgo che. naitikatA athavA cAritra viSe hindI bhASAmAM temanuM jeTaluM sAhitya che tenI tulanA kadAca thaI zake tema nathI. "navuM darzanaH navo samAja" e ja sAhityazreNInI eka nUtana kaDI mahAvIradarzananA AdhAre zuM koI jIvanazailI vikasita thaI zake kharI? A praznanuM samAdhAna che- "navuM darzana : navo samAja.' upabhoktA mUlyonI saMskRtimAM saMyamane eka khIMTI para TIMgAvIne jIvI zakAya che, A bhramaNA toDanArI kRti che- "navuM darzanaH navo samAja.' bhagavAna mahAvIra dharmanA pravartaka ane mokSanA sAdhaka hatA. arthazAstranA saMdarbhamAM temanuM koI vaicArika avadAna nathI. A vicAradhArAne navI dizA pradAna karanAruM pustaka che- "navuM darzana : navo samAja.' prastuta kRtimAM mukhyatve cAra viSayone kendramAM rAkhIne vicArayAtrA karavAmAM AvI che- aNuvrata, prekSAdhyAna, jIvanavijJAna ane mahAvIranuM arthazAstra. anya viSayo tarIke tenI sAmagrI 41 zIrSakomAM samAvelI che. ema to saMpUrNa sAmagrI cAra vargomAM vibhakta che. aNuvrata viSe 15 lekha che. prekSAdhyAna viSenA 11 lekha che. jIvanavijJAna saMbaMdhI mAhitI ApatA 6 lekho che tathA XI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranA arthazAstra viSayaka 8 lekho che. A cAra vargonI sAmagrI vyaktine satyaniSTha ane cAritraniSTha jIvananI preraNA ApanArI che. satyanI preraNA jeTalI sugama che, eTale tene AtmasAt karavAnuM kaThina che. sAdhanAnA kSetramAM satyano vijaya spaSTa che, paraMtu vyavahAranI bhUmikA upara satyaniSThAnI kasoTIo paNa thAya che. A vicArano sAkSAtkAra karAvanAra prastuta kRtino aMtima lekha che. "satyameva jayate'. aMte kahevAyelI vAta manane vizeSa prabhAvita kare che. A kAraNe ja tene aMte mUkavAmAM AvI che. Ama savaze e svIkArI zakAya che ke mahAvIradarzananA AdhAre svastha jIvana jIvavA IcchatA loko mATe A kRti samagra mArgadarzana che. A vAMcanArane evo anubhava nahIM thAya ke A pustaka koI jAtivizeSa, saMpradAyavizeSa, kAlavizeSa, vayavizeSa, vagavizeSa ke dezavizeSa mATe lakhavAmAM AvyuM che. tenI sArvajaninatA ja tenA sarjana, saMpAdana ane mudraNanI sArthakatA che. lADanuM sAdhvIpramukhAkanakaprabhA 1 me, 196. XII Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | pAradarzaka vika ItihAsanI vAto aneka loko karatA hoya che. bhaviSyanI kalpanAo ane taraMgo paNa aneka loko karatA hoya che. paraMtu vartamAnanA parighamAM rahIne civanAthASA bhUtakALanI saMskRti tathA bhaviSyanI AvazyakatAone samAMtare calAvavAnuM kAma bahu ochA loko karI zakatA hoya che, kAraNa ke e mATe prajJApUrNa pratibhA ane taTastha dRSTikoNanI apekSA rahe che. yugapuruSa zrI tulasIjInA atre graMthastha vicAro khUba samyaka ane hadayaMgama che. temanA vicAranA kendramAM mANasa che. dharma ane vijJAnanA samanvaya thakI, mAnavautkarSanI vAta karanAra A manISI pAse gajabanuM bhASAsAmarthya paNa che. gahana vAtane paNa sahaja rIte teo vyakta kare che. bIjI rIte kahIe to "vyakti maTIne banuM vizvamAnavI" evI bhAvanAno ahIM udghoSa thayo che. "navuM darzana : navo samAja" eTale atItathI AraMbhAyelI anaMtakALA sudhInI vicArayAtrA. A mAtra vicArayAtrA ja nathI, aNuvrata, prekSAdhyAna ane jIvana vijJAna no prAyogika triveNI saMgama che. saMghanA XIII Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtanadhArA ane sabaLa prayogadhArAno saMgama eTale ja "navuM darzana H navo samAja." A graMthamAM mAtra adhyAtmapAtheya ja nathI, mAnavasaMbaMdhonI mAvajatanuM mArgadarzana paNa che. tanAvamuktinA upAyo paNa che. zikSaNa vizenA temaja arthazAstra aMgenA vyAvahArika vicAro paNa che. paryAvaraNathI mAMDIne parama dhAma sudhInI pAradarzaka ciMtanayAtrA karAvato A graMtha koIpaNa vaya, jAti ke kakSAnI vyaktine koIpaNa yugamAM pathadarzana karAvaze tevI zraddhA jAge che. prastuta graMthanA anuvAda-saMpAdana kAryanA mArA AnaMdamAM sahabhAgI thavA sau bhAvakamitrone-jijJAsuone hArdika AmaMtraNa. Jain Educationa International 'anekAnta ' DI-11, ramaNakalA epArTamenTsa, saMghavI hAIskUla relave kaoNsiMga, nAraNapurA, amadAvAda-380013. $lot: 7473207 XIV . For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama-anukrama saghaLA dezono eka sikko : bhAIcAro zikSaNanuM prANatattva kyAM khovAi gayuM ? nAzano paryAya nazo 1. 2. 3. 4. azlilatAnI samasyA * aNuvratanuM samAdhAna 5. lokataMtrazuddhinI prakriyA 6. mata kone Apavo ? kevI rIte Apavo ? 7. aNuvratanI dArzanika pRSThabhUmi 8. aparAdhI manovRttinuM zuddhIkaraNa zakya che 9. saMbaMdhono sAgara : vivekano setu 10. saMyukta parivAranI saMskRti u52 AkramaNa navA mAnavIno janma 11. 12. Avazyaka che ahiMsAnuM prazikSaNa 13. aparAdhanI cetanA kyAMthI Ave che ? 14. jIvanazailI ane svAsthya 15. svastha vyaktiH svastha samAja 16. bhAvonA darpaNamAM potAnuM pratibiMba 17. vyaktitvavikAsanA ghaTako 18. tanAvathI mukti zakya che 19. samayanuM prabaMdhana 20. saMyamanI sAdhanA ane svaprabaMdhana Jain Educationa International XV For Personal and Private Use Only 17 22 29 36 43 49 55 58 64 4|||||||4||3||ha 108 113 120 125 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13) 13s - - - - - - - 143 - - - - - - - - - - - 149 154 160) 1pa 17) - - - - - 176 183 - - - - - 21. svastha jIvanano prathama ghaTaka : zArIrika svAska 22. svastha jIvanano bIjo ghaTaka : mAnasika svAthya 23. svastha jIvanano trIjo ghaTaka : bhAvAtmaka svAthya 24. kAryakSetramAM nipuNatA 25. prekSA che eka jIvanadarzana 26. jaina paraMparAmAM dhyAna 27. AdhyAtmika vaijJAnika vyaktitva | 28. jIvanazailImAM kauzalano praveza jarUrI che 29 zikSaNanI navI dizA 30. samAja-saMracanAno AdhAra [31. UjaLA bhaviSyanuM AzvAsana 32. ekavIsamI sadIno mAnavI kevo haze ? 33. mahAvIranuM arthazAstra (34. samAjavAda, sAmyavAda ane mUDIvAda 3ipa. garIbI ane bekArInI samasyA 36. amIrI ane garIbI : baMne abhizApa 37. saMtulita jIvanazailIno AdhAra 3i8. paryAvaraNa ane arthazAstra 39. arthazAstranA be adhyAyaH sAdhanazuddhi ane saMyama 40. arthazAstranI vaikAlika avadhAraNA 41. satyameva jayate 189] - - - - - - - - - - - - - - - - 195 202 207| 213 220 227] 233 - - 239 245 - - - 251 XVI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liaa saghaLA dezono eka sikko : bhAIcAro * * * che ke haka che. paNa e mane ja ! yuropanA prazAsanika adhikArIo eka evI mulAnI zaudhAmAM che ke je saghaLA dezomAM cAlI zake. A arthazAstrIya daSTikoNa che. vicAra ane vyavahAranI bhUmikA upara bhAIcAro eka evI mulA che, jeno upayoga vizvanA tamAma dezomAM thaI zake che. Adima yugAmAM evI mudrA nahotI. mAnavI paNa pazuonI jema ArAsthAka chatAnA jIvato hato. pakSI yugalonI jema yaugalika vyavasthAmAM raheto hato. aMtima kulakara nAbhinA putra RSabhe sAmAjika vyavasthAno sUtraghAta karyo. bhAIcArAnI kathA te yuga sAthe saMlagna che. jAdava nI kalpanA bhAIcArAnI bhUmikA para ja kriyAnvita thaI zake che. "miti e sava bhUesa- tamAma prANIo sAthe mAre maitrI che. A sAM kahyuM bhAIcArAnI bhAvadhArAmAM ja phalita thAya che. bhAIcAro zabdano sIdhosAdo artha che bhAI jevo vyavahAra. te prema, sauhArda, potAnApaNuM, nikaTatA ane bhAtRbhAvanuM pratIka che. eka rAjasthAnI kahevata che. baiThaNo bhAyAM meM, huvA bhalAI baira hI! jImaNo mAM re hAtha ro, huvA bhalAI jaira hI # kahevatono pratyakSa saMbaMdha lokajIvana sAthe athavA zAkAta saccAI sAthe hoya che. mAtAnI mamatAthI bhAvita bhojanAmAM vizvanI kalpanA ja asvAbhAvika lAge che. mAtA game tevI hoya to paNa potAnA putrane viSa ApI zakatI nathI. e ja rIte bhAIo sAthe duzamanInI vAta paNa svAbhAvika nathI. sAmAnya rIte bhAI sAthe verabhAva hoto nathI. koI kAraNe verabhAva thaI jAya to paNa sAthe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLIne besavAthI te TakI zakato nathI. koI bhAI potAnA bhAIne dago karI zakato nathI ke tene nukasAna pahoMcADI zakato nathI. bhAI potAnA bhAIne sahayoga ApIne kazuM ahesAna karato nathI, ahaMkAra paNa karato nathI. evI ja rIte bhAI pAsethI kazuMka levAmAM saMkoca paNa thato nathI. bhAratIya saMskRtino Adarza eva mAnuSI jAti samaya badalAya che, paristhitio badalAya che ane mAnavInA vicAra paNa badalAya che. A parivartanamAM aneka nimitta bane che. temAM eka moTuM nimitta Arthika che. mAnavInA jIvanayApanamAM artha avibhAjya tattva che. tenA vagara koI kAma cAlatuM nathI. paraMtu je yugamAM artha ja sarvasva banI jAya, tyAM bIjI bAbato gauNa thaI jAya che. arthane ja sarvasva mAnanAra vyakti bhAIcArAnuM mahattva samaje te zakya nathI. te artha mATe mAtA-pitA, patnI ane bALakonI upekSA karI de che. to pachI bhAInI to vAta ja zI karavI ? eka bhAI dvArA bIjA bhAInI garadana para chUrI calAvavAnI mAnasikatA Aje sAmAnya banI rahI che. tUTatA saMbaMdho ane vikherAtAM parivAronI sauthI moTI trAsadAyakatA e che ke mAnavI bIjAo sAthe jeTalo haLImaLIne rahe che eTalo ja bhAI sAthe parAyo banato jAya che. ATaluM thavA chatAM paNa bhAIcAro lupta thaI zakato nathI. kAraNa ke bhAIcArAno bhAI zabda mAtra sahodarano ja payi nathI, teno prayoga vyApaka saMdabhoMmAM thayo che. eka mAtAnA be putro paraspara bhAI hoya che. kAkA, mAmA, mAsI, phoI vagerenA putro sAthe paNa bhAIno saMbaMdha hoya che. samAna AsthA, samAna vizvAsa, samAna rItarivAja, samAna vyavasAya, samAna jAti, samAna majahaba vagere paNa bhAIcArAnI bhAvanAne daDha kare che. tethI paNa moTI vAta che - "ekaiva mAnuSI jAtiH' manuSya jAti eka che. A ekatvanA nAma upara tamAma manuSya paraspara bhAI che. 'hiMdu, muslima, zIkha, IsAI saba Apasa meM bhAI bhAI-' A saMskAra bhAratIya lokone vArasAmAM maLelA che. bhAIcArAnA vikAsanI jarUra che aNuvrata darzananI AdhArazIlAnuM eka mahattvapUrNa biMdu che bhAIcAro. Aje bhAIcArAnI bhAvanAne UdhaI vaLagI che. A Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe te kSata-vikSata thaI rahI che. eka samaya evo hato ke jyAre parivAranA tamAma sabhyo sAthe rahetA hatA. ekabIjAnAM sukha-duHkhamAM sahabhAgI banatA hatA. eka bhAI rugNa, apaMga ke divaMgata thAya to teno parivAra nirAdhAra banato nahoto. atyAre be bhAIo paNa sAthe rahevAnI sthitimAM nathI. temanA aMtaHkaraNamAM vahetI bhAtRtva bhAvanI saritA sukAI gaI che. tethI bhAIcArAnI bhAvanAno vikAsa vizeSa apekSita banyo che. eka pADozamAM rahetA hiMdu ane musalamAna parivArane premapUrvaka rahetA ame joyA che. teo paraspara kAkA, moTAbApA jevA AtmIya saMbaMdhonI mIThAzamAM jIvatA hatA. ekabIjA pratye temane agAdha vizvAsa hato.Aje te vizvAsane zuM thaI gayuM che ? koI maMdirane toDe che to koI masjidane dhvasta kare che. maMdira ane masjidane cuMTaNIno muddo banAvavAmAM Ave che. komavAdanuM A bhUta mAnavInA mAthA upara savAra thaIne nAcI rahyuM che. jAtivAdanI dIvAlo UMcI thatI jAya che. chUta achUtano roga mAnavatAne khaMDita karI rahyo che. raMgabhedanI nIti mAnavIya saMbaMdhomAM khAIo sarjI rahI che. A badhAM evAM kAraNo che ke je ApaNane saune bhAIcArAnI vAtanuM mahattva samajavA vivaza karI rahyAM che. bhASA paNa eka avarodha che majahaba, jAti vagerenI jema bhASA paNa bhAIcArAnAM mULa kApavAnI kuhADI banI jAya che. dakSiNa bhAratamAM hiMdI bhASAnA virodhe kevuM ugra svarUpa dhAraNa karyuM hatuM ! te virodhamAM vidyArthIonI zahAdate itihAsanAM pRSThone je kalaMkita karyAM che, tene zuM kyAreya dhoI zakAze ? samajAtuM nathI ke zuM bhASA paNa koi vivAdanI bAbata che ? bhASA to bhAvonI abhivyaktinuM mAdhyama mAtra che, tene vivAdano viSaya banAvIne bhASAvAda phelAvanArA loko kyAreya mAnavajAtinuM kalyANa karI zakatA nathI. ame dakSiNa bhAratanI yAtrA karI aneka vyaktioe amane kahyuM, "Apa dakSiNa tarapha na jazo kadAca javuM jarUrI ja hoya to tyAM hiMdI bhASAmAM na bolazo. jo hiMdI bhASAmAM ja bolavAnuM thAya to potAnA AvAsa sthaLanI bahAra na jazo'. Avo parAmarza ApanA2 vyaktiomAM eka nAma saghaLA dezono eka sikko bhAicAro Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ morArajI desAInuM paNa hatuM. ame dakSiNanI yAtrAmAM bhASAvivAdanA kendra cidambarammAM gayA. tyAM annAmale vizvavidyAlayamAM amAro kAryakrama hato. keTalAka lokone AzaMkA hatI ke hiMdI bhASAne kAraNe vizvavidyAlayanA vidyArthIo kaMIka garabaDa UbhI karaze. meM mArA pravacananA prAraMbhamAM tamila bhASAmAM be vAkyo rajU karyA- "jo huM tamila bhASA jANato hota ane tamila bhASAmAM bolI zakato hota to mane prasannatAno anubhava thAta. huM tamila bhASA jANato nathI tethI mArI vAta hiMdImAM kahI rahyo chuM. tyAra bAda meM AkhuM pravacana hiMdImAM bhASAmAM ApyuM. teno anuvAda tamila bhASAmAM karavAmAM Avyo. vidyArthIoe atyaMta zAMti, sthiratA ane prasannatApUrvaka pravacana sAMbhaLyuM. tethI eka vAta spaSTa thaI gaI ke temanA manamAM bhASAnI bAbate koI Agraha nahoto. temane rAjanItinAM mahorAM banAvIne hiMdI-virodhanuM vAtAvaraNa sarjavAmAM AvyuM hatuM. bhAIcArAnAM sAdhaka ane bAdhaka tatvo bhAIcAro evuM tattva che ke je saMvedanAnA zrotane pravAhamAna rAkhe che. jyAM saMvedanAo lIlIchama hoya che, tyAM mAnavI potAnA ciMtana ane vyavahAra dvArA koIne duHkhI karI zakato nathI. jyAM bhAtRbhAva mukhara hoya che tyAM koIpaNa kArya boja banatuM nathI. eka chokarI potAnA bhAIne UMcakIne parvata upara caDI rahI hatI. sAmethI eka saMnyAsI nIce UtarI rahyA hatA. temaNe chokarIne kahyuM, "beTA ATalo badho bhAra UMcakIne tuM parvata caDI rahI che, tane thAka to nathI lAgyo ne ?' saMnyAsInI vAta sAMbhaLIne chokarI chaMcheDAIne bolI, bAbA ! bhAra kyAM che ? A to mAro bhAI che !' saMnyAsI hatuprabha banI gayA. temane navo bodhapATha maLyo. temaNe manomana kahyuM, " A nAnakaDI chokarI potAnA bhAIne bhAra mAnatI nathI ane huM to saMnyAsane paNa bhAra samajI rahyo chuM !' bhAicAro atyaMta upayogI che chatAM temAM oTa kema AvI ? A prazna upara vicAra karavAmAM Ave to keTalAMka kAraNo jANavA maLe che. svArthI manovRtti, kaSAyanI tIvratA, AdhyAtmika AsthAnI ochapa, vidhAyaka dRSTikoNano abhAva vagere tattvo bhAIcArA mATe bAdhaka che. temane khatama karavA mATe daDha saMkalpa sahita sahiSNutA, maitrI, sAmaMjasya vagere anuprekSAono abhyAsa Avazyaka che. jema ka8:kAkAnavuM darzana navosamAja karI 00000 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema abhyAsa puSTa banato jaze tema tema manuSyanAM mana, vacana ane karma upara bhAIcArAno prabhAva ApoApa sthapAto jaze. mAnavatAno pAyo aNuvrata eka evuM AMdolana che je jAti, saMpradAya, prAMta, varga, varNa, liMga, raMga, bhASA vagere tamAma bhedarekhAothI alipta mAnavIya dRSTithI kAma karI rahyuM che. hiMdu hoya ke musalamAna, zIkha hoya ke IsAI, jo te aNuvratI haze to paraspara bhAI bhAI banaze. A bhUmikA upara ema samajI zakAya che ke aNuvrata mAtra naitikatAnuM abhiyAna nathI, te vizvabaMdhutva athavA to bhAIcArAnuM abhiyAna che. bhAIcArAnuM eka adbhuta udAharaNa haidrAbAdathI 27pa kilomITara dUra gulabaga jillAnA TinaTinI gAmamAM jovA maLe che. tyAMnA hiMdu ane musalamAna chellI cAra zatAbdIothI eka ja saMtane eka ja pUjAsthaLa upara pUjatA rahyA che. te saMta mUlataH hiMdu hatA. AgaLa jatAM te sUphI matathI prabhAvita thayA. hiMdu loko temane monezvara bAbAnA nAmathI mAne che ane musalamAno monA paiyA tarIke temane saMbodhe che. AsthAnA dareka pratIkamAM mAnavInI AvI samanvayAtmaka bhAvanA vikasita thaI jAya to bhAIcArAno sikko samagra vizvamAM calAvI zakAya. aNuvratanuM lakSya e nathI ke jAtio, saMpradAyo, bhASAo vagerenuM astitva samApta thaI jAya kAraNa ke koIka daSTie te badhuM Avazyaka che, paraMtu tene kAraNe je vivAda thAya che, je saMgharSa thAya che, je aMtara vadhe che, je unmAda vadhe che, je Akramaka manobhAvano uchera thAya che te anucita che. A tamAma paristhitionA kAraNe navI navI samasyAo pedA thaI rahI che. samasyA bhale game teTalI moTI ane jaTila kema na hoya, paraMtu bhAIcArAnI bhAvanA dvArA tenuM samAdhAna avazya thaI zake che. te mAnavatAnI buniyAda che. tene jeTalI majabUta karavAmAM Avaze eTalo ja mAnavatAno mahela UMco ane majabUta karI zakAze. darara saghaLA dezono eka sikko bhAIcAro ra0rara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlA zikSaNanuMlA prANatattvAla lAlAza kyAM lAkhovAI lAgayuM pAraNA amerikAnA rASTrapati biliTane vIsamI sadInA navamA zatakane DikeDa opha dha brena - mastiSkanA dazaka tarIke oLakhAvyo che. A dazakamAM mastiSkanI saMracanA ane kAryakalApo upara bahumukhI saMzodhana thayuM. saMzodhakoe aneka niSkarSa rajU karyA. temanA niSkarSonuM eka biMdu che- mAnasika vyAyAmathI mastiSkane adhika sArI rIte paricAlita karI zakAya che. mAnasika vyAyAmano zikSaNa sAthe khUba UMDo saMbaMdha che. zikSaNa dvArA mAtra pustakIyuM jJAna ja upalabdha thatuM nathI, paraMtu mana paNa prazikSita bane che. zikSaNa samAjane saMskArita karavAnuM abhikaraNa che. zikSaNa hoya ane jIvanamAM saMskAra tathA zuddhIkaraNa na Ave to ema mAnavuM ke temAM kaMIka UNapa che. sUrajanA prakAza thakI sUrajamukhInuM phUla na khIle to pachI te zenAthI khIlaze ? zikSaNa saMskAra-nimaNinuM sauthI prazasta mAdhyama che. te mAnavIne jIvananI prakRtithI AgaLa jaIne saMskRti sAthe joDe che. temAM paNa vikRtinuM darzana thatuM hoya to samAjane zikSaNa dvArA zuM maLaze? saMskAronuM sarjana konA dvArA? mAnavIne sauthI prathama saMskAra mAtA dvArA maLe che. saMskAra-nimaNanA kSetramAM janmadAtA mAtAnuM jeTaluM mahattva che, tenAthI jarAya ochuM mAtRbhASA ane mAtRbhUminuM mahattva nathI. jo zikSaNa mAtA pAsethI na maLe, mAtRbhASA dvArA na maLe ane mAtRbhUmimAM na maLe to tenI pAsethI saMskAronI AzA kevI rIte rAkhI zakAya ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratane svataMtra thayAne pAMca dazakA pUrA thavA AvyA che. ATalo dIrghakALa vItI javA chatAM dezanI zikSaNa paddhatinuM nidhariNa, thaI zakyuM nathI te kevI vicitra vAta che ! mizrita zikSaNapraNAlI ane saMcAramAdhyamonAM sAMskRtika pariNAmonuM adhyayana karavAmAM Ave to paristhiti atyaMta nirAzAjanaka pratIta thAya che. Aje mAtAnuM sthAna AyAe laI lIdhuM che. prabhAtiyAMnuM sthAna philmI gIto laI rahyAM che. DhIMgalA-DhIMgalInI ramatamAM je sarjanAtmaka ciMtana hatuM te Aje pistola-rokeTa jevAM ramakaDAMne kAraNe khaMDanAtmaka banI rahyuM che. be aDhI varSanAM bALako skUlanI dinacaryAmAM baMdhAIne ghareluM vAtAvaraNa dvArA prApta thatA mukta zikSaNathI vaMcita rahI jAya che. saMpanna loko potAnAM bALakone pablika skUlomAM ke konvenTsa skUlomAM bhaNAve che. tyAM svAbhAvika rIte praveza na maLe to moTI rakamonuM Donezana ApIne pravezanI suvidhA meLave che. te skUlomAM mAtRbhASAnI je upekSA thaI rahI che. te sAMbhaLIne pIDA Upaje che. videzI bhASAo pratye amArA manamAM dhRNA ke dhikkAranI bhAvanA nathI, paraMtu Aje je svarUpe aMgrejI bhASAno prabhAva vadhI rahyo che te svarUpe bhAratIya bhASAo upekSAnA DaMkha bhogavI rahI che. saMskRta-prAkRta bhASAonI to vAta ja kyAM rahI ? - hiMdI paNa jIvanamAMthI jANe ke vidAya laI rahI che. zikSaNanA kSetramAM eka ekathI caDiyAtI DigrIothI sanmAnita bhAratIya yuvaka dharma ke darzananAM hiMdI pustakone vAMcI nathI zakato, samajI nathI zakato A kevuM trAsadAyaka che ! saMskRtinuM parivartana zikSaNa vikAsanuM avibhAjya aMga che. aMdhavizvAsa, sAmAjika kurivAjo, anucita mAnyatAo ane jIvanagata vikRtiomAM zuddhi lAvavAnuM mAdhyama zikSaNa che. eka tarapha zikSaNa jIvavAnI kalA zIkhave che, to bIjI tarapha pArasparika vyavasAyamAM nipuNatA ANe che. zikSita loko potAnA uddeza tarapha vizeSa jAgarUka bane che. tema samakAlIna paDakArone jhIlavA mATe kaTibaddha rahe che. paraMtu A badhuM tyAre zakya che jyAre jIvanamUlyo ane sAMskRtika mUlyonuM zikSaNa prApta thAya. vartamAna zikSaNapraNAlImAM AvuM kazuM ja nathI ema paNa nathI. paraMtu potAnI bhASA ane saMskRtine gauNa jANakArI mATe zikSaNanuM prANatattva kyAM khovAI gayuM chejeo rAjakArAkAkA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvAvAne kAraNe zikSaNanI sAthe evI paNa keTalIka vAto paNa AvAtI jAya che je na AvavI joIe. soMprata yuganAM bALako potAnAM mAtA-pitAne kevAM saMbodhano dvArA bolAve che? temane mAtAjI-pitAjI kahevAmAM saMkoca thAya che. temaNI mAtAnuM mama mammI ke mamAM karI dIdhuM che. pitAne DeDI kahetAM kahetAM ke kahevA lAgyA che. teo savAre UThIne suprabhAtam kahevAnuM bhUlI gayAM che. have teo guDamorniMga kahIne divasano prAraMbha kare che. mAtA-pitA tagore pUjyajano ane gurujanonI sAme hAtha joDavAnuM ane temanAM caraNomAM vaMdana karavAnuM jANe ke pachAtapaNAnuM pratIka banI gayuM che. nAnAM bALako paNa moTA loko sAthe hAtha milAvIne muzA AvyA che. teo vaya ane bAya bAya kahIne skUle jAya che, tyAre temanAM mAtA-uitA paNa gauravano anubhava kare che. A badhI vAto joI-sAMbhALIne bhAre acaraja thAya che. khANIpINImAM parivartana, vezabhUSAmAM parivartana. raheNIkaraNImAM parivartana bolacAlanI bhASAmAM parivartana. nAnAM moTonA vyavahAromAM parivartana. pAraMparika parva-tahevAro paNa badabhAI gAyA. AjakAla loko potAnAM bALakonA janmadivasa kevI -zIne ujavo che ! temane khabara ja nathI ke bhAratIya vidhi mujaba paNa janmadivasa ujavI zakAya che. keka kApavI, mINabattIo olavavI tAgore prakriyA, krizciyana paddhati mujabanI che. A mATe doSita kone gANazo ? bALa kone Sa devAnuM to vyartha che. lAIpha sTAnDarDanA nAme temane je rItarivAja zIkhavADavAmAM Ave che, tethI temanA jIvanamAMthI. bhAratIyatAno lopa thaI rahyo che. abhibhAvaka A daSTie koI ja vicAratA nathI. AvA saMjogomAM zikSaNanA mAdhyama dvArA ja saMskRtine surakSita rAkhI zakAze. zAstupALa ane mahAbhAminuM mahatva mAtRbhASAnA mahattvano asvIkAra karanArA loko mAtRbhUminuM mUlyAMkana kevI rIte karaze ? ucca zikSaNa athavA vizISa yogyatAnA nAme dezanI pratibhAonuM videzamAM palAyana thavuM e. eka bAhu moTo paDakAra che. ame ema kahevA nathI mAgatA ke bIjA dezomAM jaIne navI vAta na zIkhavI joIe. jJAnArjana mATe vidyArthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ game tyAM jAya ane game tyAM rahe e to ciMtAno koI viSaya nathI. paraMtu ciMtAno viSaya che mAtRbhUmi pratyenAM potAnAM kartavyonI vismRti. Arthika pralobhana ane sukhasuvidhAnuM AkarSaNa vyaktine potAnA mULathI ukhADIne game tyAM sthApita karI zake che. A mAnyatA satya puravAra thaI rahI che. Aje bhAratIya lokone bhAratIya hovAnuM gaurava nathI. hoya paNa kaI rIte ? jyAM sudhI zikSaNanuM bhAratIyakaraNa nahIM thAya, bhAratIyatA pratye Adara nahIM vadhe. zikSaNa bhAratamAM apAya che chatAM tyAM bhAratIya bhASAonI pradhAnatA nathI. bhAratIya saMskRtinI pradhAnatA nathI. dezanI sarakAra ane dezanI zikSaNa saMsthAo mAtra mUkadarzaka banI gayAM che. dezanA zikSaNazAstrIomAM eTaluM sAhasa nathI ke teo bhAratIya bhASAo ane bhAratIya saMskRtinI taraphadArI karI zake. bhAratanI mULa bhASAo che. saMskRta ane prAkRta. prAcIna kALamAM A bhASAomAM hajAro graMtho lakhAyA. ApaNA sAMskRtika vArasAnA graMtha veda, Agama ane piTaka che. temanI bhASA saMskRta, prAkRta ane pAlI che. vedonA pachInA samayamAM zaMkarAcArya, rAmAnujAcArya vageree khUba gaMbhIra graMtho lakhyA. AgamonuM vyAkhyAsAhitya ane anya AdhyAtmika graMtho lakhanArA jena AcAyomAM AcArya kuMdakuMda, umAsvAti, siddhasena, samaMtabhadra, hemacaMdra, haribhadra, akalaMka, jinasena vagere nAmo ullekhanIya che. bauddha darzananA vidvAnomAM dinAga, dhamakIti, azvaghoSa, vasumitra, buddhaghoSa vagere prasiddha che. uccakoTinA kAvyasAhityanuM sarjana karanArA manISIomAM mahAkavi kAlidAsa, mAgha, bhavabhUti, bANabhaTTa, daNDI, vagerenAM nAma levAmAM Ave che. AvA vidvAnonI yAdI khUba lAMbI che. ahIM to temanuM mAtra sUcana ja karavAmAM AvyuM che. A evA vidvAno che, je paikInA pratyeka vidvAne lAkho padyonI racanA karI che. temanI racanAo zuM che ? saMskRtinI jIvaMta pratimAo che. temAM hajAro varSanI saMskRti ane sabhyatAne ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM AvI che. bhAratIya saMskRtine jANavA-samajavA mATe saMskRta ane prAkRtamAM lakhAyelA prAcIna graMtharatnone ja eka mAtra AdhAra banAvavo paDaze. kAraNa zaraNa she zikSaNanuM prANatattva kyAM khovAI gayuM pArakAvAsAkaraNArANAvALA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhuvAda sarvocca nyAyAlayane thavuM to ema joItuM hatuM ke bhAratIya zikSaNazAstrIo dvArA saMskRta ane prAkRta bhASAone anivArya bhASA tarIke abhyAsakramamAM sAmela karavAmAM AvI hota. paraMtu thayuM che enAthI taddana UlaTuM. anivArya to dUra rahyuM. vaikalpika bhASA tarIke paNa A bhASAone svIkRti maLI nathI. bhArata sarakAre prAkRta to ThIka saMskRtane paNa mahattva ApyuM nathI. kahevAya che to ema ke - sakkarSa pAgaya ceva pasaEUR isibhAsiya- saMskRta ane prAkRta zreSTha bhASAo che, te RSio dvArA bolavAmAM AvatI bhASAo che. AvI zreSTha bhASAonI potAnA ja dezamAM thatI ghora upekSA joIne sarvocca adAlatanuM dhyAna e tarapha gayuM. nyAyamUrti kuladIpa sinhA ane bI. ela. haMsAriyAnI khaMDapIThe kendrIya mAdhyamika zikSaNa borDane nirdeza karyo ke abhyAsakramamAM saMskRtane vaikalpika viSaya tarIke sAmela karavAmAM Ave. sarvocca adAlatano A nirNaya e tamAma loko mATe utsAhapreraka che ke jeo bhAratIya saMskRtine surakSita rAkhavA jhaMkhe che. e ja divasomAM sarvocca adAlate bIjo paNa eka mahattvapUrNa cukAdo Apyo che. te mujaba prAthamika zikSaNa mAtRbhASAmAM ja ApavAmAM Avaze. uparokta baMne cukAdA sAMbhaLyA pachI sarvocca adAlatane sAdhuvAda (dhanyavAda) ApavAnuM mana thAya che. vidvAna nyAyAdhIzonA A nirNaya, mAtra nyAyanI dizAmAM ja nahIM, bhAratIya saMskRtinI surakSA mATenAM paNa nakkara kadama che. jo ke prAkRta bhASA hajI paNa temanI najarathI ojala che, paraMtu temaNe eTaluM to puravAra karI ja dIdhuM che ke saMskRtanA adhyayana vagara bhAratIya darzano ane saMskRtinuM jJAna saMbhavita nathI. bhAratIya zikSaNapraNAlImAM gurukuLonI paraMparA sahamata rahI che. gurukuLa nitAMta anopacArika zikSaNa kendro banI rahetAM hatAM. tyAM AjIvikAnI sAthe jIvananimaNinuM zikSaNa maLatuM hatuM. parAvidyA ane aparAvidyA tarIke AdhyAtmika ane laukika baMne prakAranuM zikSaNa ApavAmAM AvatuM hatuM. eka tarapha vidyArthIne zastravidyA, kRSi vagerenuM vyAvahArika jJAna ApavAmAM AvatuM hatuM, to bIjI tarapha vinamratA, sahiSNutA, karuNA, saMyama, zrama, svAvalaMbana vagere cAritrika mUlyonuM jJAna paNa ApavAmAM AvatuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. vartamAnamAM zikSaNa ekAMgI banI gayuM che. jo hajI paNa temAM bhAratIya saMskRtinAM mULatattvono samAveza karavAmAM Ave to AgAmI dazakamAM saMskAronI sArI phasala taiyAra thaI zake tema che. zikSaNanI navI dizA zikSaNanA bhAratIyakaraNanI carcAno artha evo nathI ke atyAranI zikSaNapraNAlImAM mAtra doSo ja doSo che. ame e vAtane haMmezAM svIkArI che ke ApaNI zikSaNa paddhati taddanakhoTI nathI. Aje je vaijJAnika vikAsa, Arthika pragati ane praudyogika kSetramAM je navI upalabdhio maLI che te koI khoTI praNAlI dvArA kevI rIte zakya banI zake ? tabIbI kSetramAM nitanavI Tekniksa viksI rahI che te zikSaNanuM ja pariNAma che ne ! laukika dRSTie akalpika vikAsa thayo hovA chatAM e vAta dIvA jevI spaSTa che ke dezanuM cAritrika pAse dhUMdhaLuM banyuM che. A kSetramAM zikSaNe kazuM ja ullekhanIya kAma karyuM nathI. tethI zikSaNane jIvanamUlyonA saMdarbhamAM prAyogika banAvavAnI apekSA che. bAbu jagajIvanarAmajIe potAno mArmika anubhava A pramANe kahyo hato - "huM mArI videzayAtrA daramyAna eka vakhata jApAna gayo. tyAM eka sTezana para gADI thobhI ne pachI AgaLa cAlI. temAM seMkaDo majUro TikiTa vagara caDI gayA. meM vicAryuM ke bhAratanI jema ahIM paNa relave yAtrA AvI rIte ja thatI haze. meM mArA mananI vAta eka majUrane kahI. teNe kahyuM, "bAbujI, Apa kevI vAta karo cho ? amane ahIM TikiTa levAno samaya maLato nathI. AgaLa jaIne ame TITIne pUrA paisA cUkavI daIzuM. amArA dezanI dharatI upara eka paNa mANasa evo nAlAyaka nathI ke je potAnA svArtha mATe rASTrane nukasAna kare.' A evo prasaMga che je saMskAronA taphAvatanI kathA vyakta kare che. bhArata mahAna che. tenI saMskRti mahAna che. teno vAraso mahAna che, paraMtu te ApaNI zikSaNa paddhatimAMthI nIkaLI gayo che. je cAritra zikSaNanuM aMga ja nathI, te vidyArthIonA jIvanamAM kyAMthI Avaze ? dhaMtUrAnuM bIja vAvIne kerInA phaLanI AzA zI rIte rAkhI zakAya ? ema lAge che ke ApaNA zikSaNanuM prANatattva lupta thaI gayuM che. have tene punaH zikSaNa sAthe saMyojita karavAnI apekSA che. rAkAra rAka zikSaNanuM prANatattvajyAM khovAI gayuM karaDIjhAjhasews rAkara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSaNanI eka navI dizA che jIvanavijJAna. temAM vidyArthInA bauddhika vikAsanI sAthe sAthe zArIrika, mAnasika ane bhAvanAtmaka vikAsanuM paNa pUrepUruM dhyAna ApavAmAM Ave che. sarvAMgINa vyaktitva-nirmANa te tenuM lakSya che. temAM saMskAranirmANa ane saMskRtinI surakSA upara yogya jhoka ApavAmAM Avyo che. jo dezanI saMskRtine punarjIvita karavI hoya to ane zikSaNasaMsthAomAM adhyayana karatA vidyArthIone sAcA saMskAra ApavA hoya to zikSaNanI sArthosAtha jIvanavijJAnane joDavAthI ja te AkAMkSA phalita thaI zakaze. Jain Educationa International navuM darzana navo samAja For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , kA pAnAzano paryAya nazo sarjana ane nimaNinAM svapno bhAre mohaka ane kAryakArI hoya che. je samAja ke rASTramAM AvAM svapno jovAmAM AvatAM nathI tyAM eka prakAranI gherI suSupti rahe che. svapno jovAM e racanAtmaka jIvanazailInuM mukhya ghaTaka che. je vyakti athavA varga svapno jovAthI Dare che te kyAreya koI moTuM kAma karI zakato nathI. svapno jovAno eka cokkasa samaya hoya che. bALako svapno joI zakatAM nathI, kAraNa ke teo mAtra vartamAnamAM jIve che. vartamAnamAM jIvanArAone svapnajagata sAthe kazo saMbaMdha hoI zakato nathI. vRddho svapno joI zakatA nathI, kAraNa ke teo mAtra atItamAM jIvavAnI ruci dharAve che. khullI AMkho vaDe dUranA bhaviSyane nihALavAnuM sAhasa temanAmAM hotuM nathI. A be peDhIonI vacce eka trIjI peDhI che. yuvApeDhI te vartamAnamAM jIvavA chatAM bhaviSyane potAnI najara sAmethI ojala thavA detI nathI. paraMtu te peDhI chellA eka dazakAthI jANe evI apaMga thaI gaI che ke sarjana ane nimaNinAM svapno jovAnuM ja bhUlI gaI che ! prazna e che ke te apaMga kema banI ? tenI cetanA kuMThita kevI rIte thaI ? teno viveka kyAM gayo ? te zA mATe aparAdho tarapha unmukha banI ? tene matibhrama kema thaI gayo ? te jIvananA yathArtha sAme kema AMkha ADA kAna karavA lAgI ? A tamAma praznano uttara eka ja chenazAnI saMskRti. A saMskRtie ja yuvApeDhI upara julama gujAryo che. nazAnI Adata kevI rIte paDe che ? koI paNa bALaka janmanI sAthe nazAnI Adata laIne AvatuM nathI. A Adata paristhiti ane vAtAvaraNanI upaja che. meDikala sAyansa ema mAne che ke vyaktitvanAM ghaTakatattvo jInsamAM hoya che. jInsanuM adhyayana karIne ema kahI zakAya che ke kayuM bALaka AgaLa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaIne zuM banaze. eTaluM ja nahIM jInsa-parivartana dvArA icchita vyaktitva-nirmANa paNa karI zakAze. AjanI vaijJAnika upalabdhio jotAM A kalpanA azakya lAgatI nathI. savAla eka ja che ke zuM A Teknika mAnavIne mAnavI banAvavA mATe upayogamAM levAmAM Avaze. kharI ? zuM Teknika dvArA mAnavIne anucita ane ahitakara AdatomAMthI ugArI zakAze kharo ? zuM AvI Teknika svabhAvaparivartananI prakriyAmAM sahayogI banI zakaze kharI ? vartamAna peDhInA jInsamAM evAM kayAM kayAM tattvo che, je tene nazAnI aMdhArI suraMgomAM dhakele che ? - eka yuvaka vyAvasAyika vyastatA dvArA maLelAM thAka ane muzkelIone dUra karavA mATe mAdaka tathA nazIlA padArthonuM sevana kare che. be-cAra vakhatanI jarUriyAta thoDA vakhatamAM ja tenA jIvanano anivArya hisso banI rahe che. pachI pote game teTaluM cAhe to paNa tene choDI zakato nathI. Arthika ciMtA ane pArivArika tanAvathI kaMTALelA yuvakanAM kadama bahekI jAya che. te dhUmrapAna, heroIna vagere dravyono prayoga karavA lAge che. eka divasano prayoga tenA manamAM evI talapa jagADe che ke te potAne rokI nathI zakato. tenA snAyuonI mAMga vadhatI jAya che. te potAnuM saghaLuM lUMTAvIne paNa te AdatanuM poSaNa karavA doDe che. koI yuvaka potAnI nIrasa ane sUnI jiMdagIthI kaMTALIne nazAnI zaraNAgati svIkAre che. zarUAtamAM tene evo anubhava thAya che ke jANe tenA jIvanamAM tAjagI AvI gaI. te tene ja jIvana mAnIne apanAvI le che. jyAre teno bhrama tUTe che tyAre to te pUrepUro paravaza banI gayo hoya che. mArA tamAma sAthIdAromAM huM sauthI vadhu Adhunika chuM, evI bhAvanAthI prerita thaIne eka yuvaka zarAbanI dukAne pahoMcI gayo. pahelI vakhata zarAbano svAda tene rUcikara lAgyo nahIM. paraMtu tenA manamAM eka bhUta savAra thaI gayuM hatuM. te zarAba pIto rahyo. parivAranAM svajanone khabara paDI tyAM sudhImAM to zarAba te yuvakane ja pIvA lAgyo hato. sAthIdAronAM pratiSThA ane Agraha paNa eka kAraNa che ke je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koIpaNa yuvAnane gumarAha karI zake che. keTalAka yuvako hAI sosAyaTInA nAme potAnI saMskRtine visarI jAya che. keTalAka loko evA paNa che jemanI sAme koI kAraNa na hovA chatAM teo nazAnA zikAra banI gayA che. bIjA lokone nazIlA padArthonuM sevana karatA joIne temanA manamAM kutUhala jAgyuM ane temanA paga lapasI gayA che. keTalAka loko saMgharSo sAme jhajhUmavA mATe A hathiyArano upayoga karatA hoya che. paraMtu A kAraNe navA saMgharSonI evI zarUAta thAya che ke jeno koI aMta dekhAto nathI. nazo eka jAgatika samasyA che nazAnI pravRtti koI eka varga, samAja ke dezamAM ja nathI, samagra vizva tenAthI prabhAvita che. teno AraMbha kyAre, kyAM ane kaI rIte thayo te saMzodhanano viSaya che. chellA keTalAka dazakAothI samagra jagatanA loko dhUmrapAna ane madyapAna karI rahyA che. atyAranA eka-be dazakAomAM nazAnAM jeTalAM svarUpo jovA maLe che, temanA vize vAMcI-sAMbhaLIne ema lAge che ke jANe mAnavajAtinA vinAza mATe koI bhayaMkara SayaMtra racavAmAM na AvyuM hoya ! bIDI, sigAreTa, gAMjo, carasa, bhAMga, aphINa, smeka, heroIna, mArijuAnA, hazIza, vAravicuredasa, emphAsamAisina vagere vicitra-vicitra padArtho che. sauthI moTI Apatti e che ke A padArthono praveza vidyAlayo ane mahAvidyAlayomAM bhaNatA vidyArthIomAM thaI gayo che. Azcaryano viSaya che ke Aje nAnI nAnI dukAnomAM paNa cuTakI, guTakA, pAnaparAga, rajanIgaMdhA vagere AkarSaka nAmavALA padArtho AkarSaka paDIkIomAM jhUlatA jovA maLe che. be-traNa varSanAM nAnAM nAnAM bALako te kharIdavA mATe Atura rahe che ane temanA abhibhAvako (vaDIlo) duSpariNAmonI ciMtA karyA vagara potAnAM bALakonAM hAthamAM te paDIkIo pakaDAvI de che. keTalAka loko pote to mAdaka ane nazIlA padArthonuM sevana kare che, paraMtu potAnAM bALakone tenAthI dUra rAkhavA icche che. A prakAranA niSedhathI bALakanuM AkarSaNa dRDha bane che. eka pitA gharamAM koIne kAMI ja kahyA vagara zarAbanA aDDA upara pahoMcI gayo. teNe pAchaLa vaLIne joyuM to te stabdha thaI gayo. teno vIsa varSano ekano eka dIkaro paNa tyAM AvI rahyo hato. putra sAme thoDAMka DagalAM nAzano paryAya nazo 31 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLa vadhIne te dhImethI bolyo, "beTA ! tuM ahIM zA mATe Avyo ?' saMkoca ane bhayarahita putra bolyo, "pitAjI ! Ape ja to kahyuM hatuM ke vaDIlonA pagale pagale cAlavuM joIe ! meM ApanI zikhAmaNanuM pAlana karavAnuM zarU karI dIdhuM che." nazo mAtra manuSyanA zarIrane prabhAvita karato nathI, teno dugdhabhAva mana ane bhAvo sudhI pahoMcI jAya che. zArIrika kakSAe asAdhya bImArIono uddabhava thAya che te pratyakSa che. phephasAMnuM kensara, moDhAnuM kensara, zvAsaroga, hRdayaroga, vagere bImArIo tamAkunA sevanathI thAya che. duniyAnA AMkaDAonI vAta eka bAju choDI daIe. bhAratanA Arogya vibhAga dvArA karavAmAM AvelAM sarvekSaNa dvArA jANavA maLe che ke ahIM dara varSe 6 thI 8 lAkha vyaktio tamAku-janita bImArIonA kAraNe mRtyu pAme che. vizva Arogya saMgaThananA eka riporTa mujaba amerikAmAM 6 lAkha tathA yuropamAM 10 lAkhathI paNa vadhu loko dara varSe tamAkunA kAraNe kamote mRtyu pAme che. nazAne kAraNe thatI mAnasika ane bhAvAtmaka vikRtio mAnavImAM aparAdha cetanA jagADe che. hiMsA, AtaMka, baLAtkAra, hatyA vagere krUra aparAdhonI pAchaLa mAnavInI mAnasika vikRtino sauthI moTo hAtha che. nahitara AbhijAtyakuLomAM janmelA kizoro ane yuvAno hatyA ke baLAtkAranI vAta vicArI ja kema zake ? eka samaya evo hato ke jyAre ema kahevAmAM AvatuM ke AbhijAtya varganI vyakti maravAnuM svIkAraze, paraMtu khoTuM kAma karavAnuM te kyAreya nahIM svIkArI zake. dhana-vaibhava ane jIvanathI paNa adhika mUlya te potAnI Ijjatane Apato hato. Aje te mApadaMDa kyAM khovAI gayo ? nazAnI saMskRtie mAnavInI Arthika zucitA ane naitika niSThAne khatama karI dIdhAM che. sonAnI thALImAM loDhAnI mekha mAnavajIvanane khUba UMcuM mAnavAmAM AvyuM che. na hi mAnuSAt zreSThatAM hi kiMcit mAnavajIvana karatAM caDhiyAtuM bIjuM kazuM ja nathI. jagatamAM cAra cIjo durlabha che- mAnavajanma, dharmanuM zravaNa, satya pratye zraddhA ane sAcI dizAmAM parAkrama. huM ghaNI vakhata vicAra karuM chuM ke mAnavajIvanane zreSTha mAnavAnuM kAraNa zuM che ? mAnavI ane pazu kara00ruew:: ::navuM darzana navo samAjaEled Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaccenI bhedarekhA che- viveka. pazumAM karavA yogya ane na karavA yogyano viveka hoto nathI, jyAre mAnavImAM A bAbatanI UMDI samaja jovA maLe che. mAnavInI pAse jevuM mastiSka che tevuM kadAca anya koI prANI pAse nathI. karmonI majabUta sAMkaLane toDIne mukta thavAnI kSamatA mAnavazarIramAM che. khUba adhika zakti tathA aizvaryathI saMpanna devane paNa mukta thavA mATe manuSyanuM zarIra dhAraNa karavuM paDe H* mAnavInA vikAsanI asIma saMbhAvanAo che. tenI pAse jJAna ane AsthAnI sAthosAtha cAritranuM baLa che. manuSya devonI pUjA-upAsanA kare emAM kazuM vismaya nathI. vismayanI bAbata to e che ke cAritra baLanA prabhAvathI devo manuSyanI sevA kare che. paraMtu A badhuM tyAre ja zakya che ke jyAre manuSya pavitra jIvana jIve. kalaMkita ane khaMDanAtmaka jIvana kyAreya zreSThatAnuM sUcaka banI zake nahIM. mAnavInI sarvotkRSTatAne sauthI vadhu nikRSTa banAvanAruM koI tattva hoya to te nazo che. sonAnI thALImAM loDhAnI mekha jema kaDhaMgI lAge che, tenAthI paNa vadhu kaDhaMgApaNuM nazAne kAraNe Ave che. anya paNa aneka durvyasano che, je mAnavatAnA kadane vAmaNuM kare che. paraMtu mAdaka ane nazIlI cIjo durvyasanonI janetA che. apekSA to evI che ke mAnavInuM jIvana tamAma prakAranAM durvyasanothI mukta rahe, paraMtu prAthamikarUpe barabAdIno itihAsa sarjanA2A nazAthI mukti maLe to mAnavajIvananI utkRSTatA puravA2 thaI zake. AdatanuM parivartana zakya che keTalAka loko mAne che ke eka vakhata je koi Adata paDI gaI tene badalavAnuM zakya nathI. potAnI mAnyatAnA samarthanamAM teo eka kahevata rajU kare che. 8151 paDyA svabhAva, jAsI jIva syuM| nIma na mITho hoya, jo sIMco guDa dhIva syuM // je manuSyano jevo svabhAva banI jAya che te pachI jIvanabhara evo ja rahe che. lImaDAnA vRkSane goLa ane ghInuM siMcana ApavA chatAM te mITho thaI zakato nathI. e ja rIte mAnavInI AdatomAM paNa parivartana AvatuM nathI. Jain Educationa International nAzano paryAya nazo 33 For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vicAra sAthe huM sahamata nathI. jo mANasa badalAya ja nahIM to tene upadeza ApavAnI paraMparAno paNa koI artha ja na rahe. tamAma dhamoMmAM upadeza ApavAnI paddhati che. ane teno prabhAva paNa najara sAme che. vidyArthIone upadeza ApavAmAM Ave che, sainikone paNa ghaNuMbadhuM zikhavADavAmAM Ave che. ghara-gRhasthInAM kAryo tathA vyavasAyamAM nipuNatA lAvavA mATe paNa prazikSaNa ApavAmAM Ave che. atyAranA eka-be dazakAomAM to prazikSaNanI ghaNIbadhI zAkhAo vikasita thayelI jovA maLe che. jo prazikSaNa dvArA vyaktimAM koI vizeSatA na AvatI hota to te mATe ATalo badho samaya, zrama ane arthano vyaya koNa kare ? dareka vyakti so TakA parivartana pAmaze ema kahevuM kadAca atikalpanA che. atizayoktimAM mane vizvAsa nathI ane nA to nirAzAno cakraTyUha racavA icchuM chuM. vyAvahArika vAta to mAtra eTalI ja che ke vyakti pote badalavA icche ane tene anukULa vAtAvaraNa tathA suyogya prazikSakano yoga maLe to tenA jIvanamAM rUpAMtaraNa thaI zake che. mArI padayAtrA daramyAna meM dezanA lAkho-lAkho lokono pratyakSa saMparka karyo. temanI vyaktigata ane sAmUhika samasyAonuM adhyayana paNa karyuM. anya samasyAonI sAthe mAdaka tathA nazIlA padAthonAM sevana dvArA upajelI samasyAo vizeSa jvalaMta hatI. A ja samasyA pratye lokone saceta karavAmAM AvyA. tenAthI mukti meLavavA mATe aNuvratanI AcArasaMhitA samajAvavAmAM AvI tathA tenI mAnasikatAne badalavAmAM AvI. AthI hajAro vyaktio vyasanamukta banI gaI. mArA potAnA anubhavathI huM ema mAnuM chuM ke vyaktimAM rUpAMtaraNa cokkasa thaI zake che. rUpAMtaraNanI prakriyA parivartana be kakSAe thaI zake che ? zArIrika stara upara ane bhAvanAnA stara upara. mAtra zArIrika stara upara thatuM parivartana asthAyI hoya che. vyaktinA bhAva badalavAmAM Ave to parivartanamAM sthAyitva pragaTe che. bhItaranuM parivartana vyavahAramAM pragaTa thaI jAya che. parivartana ApoApa paNa thaI zake che ane koIka prazikSakanA sahayoga dvArA paNa thaI zake che. tene mATe vyaktie apAyajJa ane upAyajJa thavuM jarUrI che. apAyo-doSone jANyA vagara koIpaNa kAkAnavuM darzanano samAjaEas34we sejha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adatane choDavAnuM mAnasa banI zakatuM nathI. mAdaka ane nazIlA padArtho dvArA maLanArAM duSpariNAmonI samucita jANakArI vyaktine tenAthI bacavAnI preraNA Ape che. tyArabAda tenA upAyonI zodha zarU thAya che. upAyo jANyA pachI ja tenA prayogonI vAta Ave che. prayoganuM nizcita pariNAma Avaze ja evI AsthA rUpAMtaraNanI dizA taraphanuM prathama kadama che. adhyAtma ApaNo zAzvata vAraso che. vijJAna Adhunika yuganuM avadAna che. adhyAtma ane vijJAna baMne manuSyane badalavAnA prayogo karI zake che. eka vaijJAnike nazAnI AdatathI grasta vyaktio upara prayoga karyo. temanA kAna upara vidyuta prakaMpana ApyAM. 17 thI 50 vyaktione zarAba temaja sigAreTa pratye dhRNA thaI gaI. prekSAdhyAnanA prazikSaka apramAda kendra- kAna upara dhyAnano prayoga karAve che, nazAnI Adata chUTI jAya che. e ja rIte jyotikendra, darzana kendra vagere caitanya kendra upara dhyAnano abhyAsa karavAthI bhAvo ane AvegonuM niyaMtraNa thAya che, pariNAme vyakti parivartana pAme che. aNuvrata cAritranimaNinuM bIjuM AMdolana che. nazo cAritranA mULane khatama kare che. nazo nAzano paryAya che. A daSTie nazAmukti abhiyAna aNuvratano eka nakkara kAryakrama che. sAmAjika daSTie paNa tenuM ghaNuM mUlya che. A kSetramAM kAma karatI anya saMsthAo, svayaMsevI kAryakartAo tathA aNuvrata kAryakartAo sahiyArA-saghana prayatno kare to svastha vyakti ane svastha samAjanI saMracanAnuM svapna sAkAra thaI zake tema che. ja karAvanAzano paryAyano 3pa4:: Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azlilatAnI samasyA lA aNuvratanuM samAdhAna ka che : : : : : ja vartamAna jIvanazailInI prakhara samasyAo paikI eka samasyA cheazlilatA. A samasyA upara vicAra karatAM pahelAM e samajavuM Avazyaka che ke zlilatA ane azlilatA zuM che ? AcArya hemacaMdra zlila zabdane vaibhavasaMpanna vyaktino vAcaka mAnyo che. A arthamAM zlilatA eTale saMpannatA. jo A artha mAnya karIe to azlilatAno artha thaze daridratA. A arthamAM samyaku saMskAronA dAridrane azlilatA mAnI zakAya. sAhityanI bhASAmAM zlilatA eTale ziSTatA athavA zAlInatA. A saMdarbhamAM azlilatAno artha che. aziSTatA athavA azAlInatA. aMgrejI zabdakoSamAM ziSTAcAra, bhadratA athavA saujanyatA mATe "karTasI' zabdano prayoga jovA maLe che. A zabdaprayogo upara dhyAna ApavAmAM Ave to azlilatA zabda aziSTatA, abhadratA ane daridratAno bodhaka bane che. tene bhASA ane vyavahAra baMne sAthe saMbaMdha che. keTalAka lokonI bhASA ziSTajanasaMmata nathI hotI. keTalIka vyakti potAnI bolacAlanI bhASAmAM paNa gALAgALI kare che. keTalIka vyakti aMdaroaMdara vaimanasyane kAraNe apazabdono prayoga kare che. tene aziSTatA kahI zakAya, paraMtu azlilatAnI samasyA sAthe teno sIdho saMbaMdha nathI. zlilatA ane azlilatAno prazna mArA mata pramANe te bhASA, te vyavahAra ane te dazya azlila gaNAvuM joIe ke je kAmukatAne uttejanAruM hoya, jene ziSTa samAjamAM lAjanaka tathA varSa mAnavAmAM AvatuM hoya tathA samUhamAM jenI abhivyakti karatAM saMkocano anubhava thato hoya. spaSTa zabdomAM kahIe to seksanI bAbate khullApaNAnuM nAma che azlilatA. navuM darzanI navosamAjaLI: kAkaDI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanI bhASAmAM beDarUmanI ghaTanAne DroMIga rUmamAM lAvavAno prayatna e ja azlilatA che, pachI bhale te dazya hoya, zrAvya hoya ke pachI kriyAtmaka hoya. samAjamAM jeTalA saMbaMdha hoya che te darekanI maryAdA hoya che. saMbaMdhonA AdhAre ja vyavahAranuM nirdhAraNa thAya che. patnInI sAthe je vyavahAra thAya che, te bIjAo sAthe karI zakAto nathI. bIjAonI sAme paNa te vyavahAra karI zakAto nathI. pati-patnIno saMbaMdha nitAMta vaiyaktika hoya che, tene sArvajanika banAvI zakAya nahIM. Adhunika sabhyatAne bahAne keTalAka dezo ane keTalAka samAjomAM ema thatuM cAlyuM, paraMtu bhAratIya saMskRtimAM A atirekane kyAreya mAnyatA maLI nathI. keTalIka vyaktio prazna kare che ke loko je saMvAdo, gIto ke dazyone sAMbhaLavA, jovA ke vAMcavAnuM pasaMda kare che, temanA vize zlilatA ke azlilatAnI vAta ja zA mATe karavI ? keTalIka vyaktio mAne che ke zkila ane azlila jevuM kazuM hotuM nathI. vyaktinI jevI dRSTi hoya che tethI tene pratIti thAya che. lekhaka sahajabhAve je kAMI lakhe che teno azlila artha zA mATe karavo ? maryAdAnuM bhAna Avazyaka che zlilatA ane azlilatAnI mAnyatA e koI navo muddo nathI. te Aje jeTalo vivAdAspada che, teTalo ja prAcIna kALamAM paNa vivAdAspada hato. hA, e bIjI vAta che ke te samaye AvI cacanei paNa tyAjya mAnavAmAM AvatI hatI. Aje tene svIkAryuM ja nahIM, anivArya mAnavAmAM Ave che ! samaya-samayanI vAta che. mAnyatAomAM parivartana to AvatAM ja rahe che. Aje enATomIzarIraracanA vijJAna bhaNanArA vidyArthIo kahe che ke "amane zarIrasaMracanA vizenAM tamAma rahasyonI khabara che. AvA saMjogomAM ApaNA vaDIlo ane vRddho keTalIka vAto zA mATe chupAve che ?' prazna. chupAvavAno ke na chUpAvavAno nathI, mayadAno che. zuM koI yuvaka potAnI be peDhIonI vacce besIne saghaLuM kahI zake kharo athavA joI zake kharo ? prAcInakALamAM lagnanI vaya khUba nAnI rAkhavAmAM AvatI hatI. paraMtu lagna thayA pachI paNa ghaNAM varSo sudhI pati patnI vacce karuee:09: azlilatAnI samasyA aNavatannsamAdhAtA 374 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdha raheto nahoto. mukta bhramaNanI vAta to ThIka, temanA milanaprasaMga upa2 paNa parivAranuM niyaMtraNa rahetuM hatuM. temanAmAM pArasparika AlApa-saMlApa thato nahoto. cAlo, Aje jamAno badalAyo che e vAta svIkArI. pukhta thayA pachI lagna thAya che, chatAM koIka to maryAdA hovI ja joIe. maryAdA-bodha vaga2 ka2NIya ane akaraNIyano viveka jaLavAto nathI. vivekazUnya kArya sAruM kaI rIte hoi zake? saMyamanuM mUlya sImA, maryAdA, saMyama, anuzAsana, niyaMtraNa vagere zabdo atyaMta mUlyavAna che. temanI mUlyavattA zabdasaMracanAnA AdhAre nahi, jIvananirmANanA AdhAre che. jyAM sImAo tUTe che, lakSmaNarekhAo bhUMsAi jAya che tyAM sItAonuM haraNa thatuM rahe che. eka vakhata sImA tUTI jAya, rasto khUlI jAya tyAM saMkoca ke lajjA nAmanuM tattva adazya thaI jAya che. pachI manoraMjananA nAme te saghaLuM svIkArI levAmAM Ave che je agAu sAmAjika ane pArivArika vAtAvaraNamAM varjita hatuM. keTalAka loko ema mAne che ke pratibaMdha AkarSaNa vadhAre che. mAtra pukhto mATe ja je philmo batAvavAmAM Ave che, temanA pratye kizorapeDhInI utsukatA prabaLa rahe che. manovijJAnanI dRSTie paNa A vAta sAcI hoi zake che, chatAM AtmasaMyama ane sAmAjika anuzAsananA siddhAMtano tenI sAthe koI meLa nathI. jo kyAMya kazuM varjita ke pratibaMdhita nahi rahe to mANasa ane pazunA vyavahAramAM paNa koI taphAvata raheze nahi. A dRSTie saMyamanuM mUlya ApoApa pramANita thaI jAya che. azlilatAnA mukhya srota vartamAna yugamAM jAherakhabara, dUradarzana ane sinemA vagere evAM mAdhyamo che ke je tamAma prakAranI sAmAjika varjanAo toDIne azlilatAne nirvastra karI rahyAM che. jAherakhabara-kaMpanIone kadAca e khabara nathI ke bhAratanI garimApUrNa sAMskRtika paraMparAonI hatyA karIne mAnavajAtinuM teo keTaluM moTuM ahita karI rahI che. temanI najara mAtra paisA upara ja TharelI che. nahitara dareka cIjanI jAherakhabaramAM strIonAM ardhanagna citro zA mATe batAvavAmAM navuM darzana navo samAja 38 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che ? mAtra strIonA upayoganI cIjo upara ja nahIM, puruSo ane bALakonA upayoganI vastuo tathA patra-patrikAomAM strIne je svarUpe rajU karavAmAM Ave che, tenAthI kAmukatA na vadhe to bIjuM zuM thAya ? dUradarzananI TekanolojIno mULabhUta uddeza saMcAravyavasthAne drutagAmI banAvavAno tathA mAnavIya ane sAMskRtika mUlyonuM prasAraNa haze, paraMtu Aje te keTalI vikRtione janma ApI rahI che te koInAthI ajANyuM nathI. navI navI cenalo, navI dhArAvAhiko. ane navI navI jAherakhabaro. ema lAge che ke jANe koI mahAmAyAe mAnavInI jIvanazailIne ja astavyasta karI dIdhI na hoya ! dUradarzana upara jyAre navA navA caherA jovA maLe che tyAre mahilAo rasoDAne bhUlI jAya che tathA bALako homavarka bhUlI jAya che. svAdhyAya, dhyAna jevI pravRttionI to vAta ja zI karavI, dinacaryAnI Avazyaka kAma paNa cUkI javAya che ane atithionI paNa upekSA thAya che ! sinemAno itihAsa vadhumAM vadhu ekaso varSa jUno che. I.sa. 1865mAM phrAMsanA luniera baMdhuoe pahelI vakhata A navA kalAkSetrane janma Apyo. prasiddha navalakathAkAra meksima gorkIe A kSetranI kSamatAo tathA temAM saMbhavita vikRtionI kalpanA zarUthI ja karI dIdhI hatI. jo sinemAne jJAnavardhana tathA manoraMjananAM sAdhana sudhI sImita rAkhavAmAM AvyuM hota to kadAca tenA upara koI prazna cila mUkavuM paDyuM na hota, paraMtu jyArathI A kalAnuM vyAvasAyIkaraNa thayuM, tyArathI temAM vikRtiono praveza zarU thaI gayo. je philma udyoga mAnavatAnI zodha ane oLakha mATe sahAyaka banI zake tema hato, te aparAdha ane azlilatAno preraNAsrota banI gayo. sinenA jagatanI uzRMkhala pravRttione niyaMtrita karavA mATe sensara borDa banyuM. Aje jeTalI philmo paDadA upara rajU thAya che temane sensara borDanI najarathI pasAra thaIne AvavuM paDe che. A vyavasthA hovA chatAM philmonAM gIto ane saMvAdomAM Aje jevI sAmagrI pirasAI rahI che te to zaramane paNa zaramano anubhava karAvanArI che. sensaraborDanI kAtara AvA prasaMgomAM kema buThThI thaI jAya che ? A eka paDakArabharyo prazna che. teno sAmano kalAkAra, esses alilatAnI samasyA anatanuM samAdhAna 394rarakAraka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityakAra, nimati, nirdezaka, sarakAra ane prajA sau sAthe maLIne karaze to ja kAMIka samAdhAna maLaze. dviImArga upara UbhelI peDhIo sAMprata yuganI yuvApeDhI ane kizora peDhI saMzayanA dvimArga para UbhelI che. eka tarapha vilAsitA tathA suvidhAvAdanuM AkarSaNa, to bIjI tarapha sAMskRtika tathA pArasparika mUlyonuM baMdhana. kyAreka te AkarSaNathI baMdhAIne e mArge AgaLa vadhavA mAge che ke to kyAreka mUlyonA baMdhanathI parezAna thaIne pAchA vaLavA cAhe che. eka vicitra prakAranI avaDhavabharI sthiti che. A sthitimAM te hajAro yuvako ane kizoro mATe gaurava che ke jeo Aje paNa potAnA mana upara lagAma rAkhI zakyA che. azlilatAnA vAtAvaraNamAM rahevA chatAM tenAthI teo aprabhAvita che. anusrotamAM vahetA lokonI bhIDamAM UbhA rahevA chatAM sAmApravAhanI dizAmAM AgaLa vadhavA mATe teo kaTibaddha che. evA loko upara ApaNI saMskRtine gaurava che, paraMparAne gaurava che ane e mUlyone paNa gaurava che ke je Aje khatama thavAnI aNI upara che. A dezamAM hajAro varSa pUrve je mahApuruSo thayA hatA teo bhaviSyadaSTA hatA. temane hAthanI rekhAonI jema spaSTa dekhAtuM hatuM ke AgAmI yugamAM manuSya vikRtionI aMdhArI suraMgomAM UtarI jaze. temane AbhAsa thaI gayo hato ke mANasa ucita ane anucitanI sImArekhAne oLaMgI jaze. eTale ja temaNe kahyuM hatuM ke - aMgaparsaMgasaMThANuM,cArullaviyaperiyA IndIrNa taMganijhAe, kAmarAgavivaDhaNa II strIonAM aMga-pratyaMga, madhura vANI tathA kaTAkSone na juote tarapha dhyAna na Apo. kAraNa ke te badhAM kAmukatAne vadhAranArAM che. keTalAka loko prazna uThAve che ke ApaNA mahApuruSoe sAkSAta rUpamAM strInAM aMga-pratyaMgone jovAno tathA temanI sAthe AlApa-saMlApa karavAno niSedha karyo che. jAherakhabaro tathA philmomAM to strIonAM citro hoya che. citra jovAmAM vaLI zI bUrAI che ? A praznano uttara ApavAnI mAre jarUra nathI. bhagavAna mahAvIra jANatA hatA ke vyakti potAnA bacAva mATe prazna upasthita karI zake che. eTale temaNe pahelethI ja kahyuM che ke - ra4ra4ra44we:www navuM darzanI navosamAja ka80%eseTara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittabhitti nanijhAe, nArivA sualaMkiyA bhambaraM pivadadguNa, dipiDisamAhare ! AbhUSaNothI alaMkRta strInI to vAta zI karavI, strIonAM citrothI citrita bhIMtane paNa na jovI joIe. kadAca evI strI athavA bhIMta para najara paDI jAya to tene tarata ja evI rIte pAchI kheMcI lo jevI rIte madhyAhnanA sUrya upara paDelI najara ApoApa pAchI vaLe che. - A eka evo bodhapATha che, ke je AtmAne pavitra rAkhavA mATe ApavAmAM Avyo che. je mAnavajAtie tene UMDANathI vAMcyo hota ane prAyogika rUpe svIkAryo hota to te A kSetramAM ATalI azruMkhala banI na hota. sAmAjika svAthyano AdhAra zAstrIya satya ane AtmAnI pavitratA mATe saune AsthA hoya te jarUrI nathI, paraMtu sAmAjika svAcya to saukoI mATe Avazyaka che. vyaktigata jIvananA paNa keTalAka Adaza hoya che. mAtra A be biMduo upara thobhIne vicAra karavAmAM Ave to zlilatA, azlilatA, ziSTatA, aziSTatA sArApaNuM-bhUMDApaNuM vagerenI bhedarekhA ApoApa dorAI jaze. keTalAka tathAkathita yogIo tathA bhagavAnoe seksane khulluM karavAmAM potAno saMpUrNa yoga Apyo che. temaNe tema karIne samAjamAM viplava macAvI dIdho. sthiti evA nAjuka tabakkA upara pahoMcI gaI ke temanI viruddhamAM bolanArAonI paNa temaNe khUba khaba2 lIdhI. paraMtu ApaNe e na bhUlavuM joIe ke A paNa eka zAzvata satya che ke jyAre jyAre koI mahApuruSa athavA mahAna vicArake potAnA yuganI visaMgationA virodhamAM avAja uThAvyo tyAre tyAre tene dabAvavAnA ugra prayatno karavAmAM AvyA. visaMgationo saMbaMdha dharma sAthe hoya ke samAja sAthe, temane dUra karavAnuM abhiyAna jIva saTosaTanI bAjI lagAvIne ja calAvI zakAya che. aNuvrata : eka abhiyAna aNuvrata rASTrIya cAritranimaNi mATe calAvavAmAM AvI raheluM eka abhiyAna che. tenI AsthA sajA ane kAnUnamAM nathI, paraMtu rAjakAraalilatAnI samasyAaNuvratanuM samAdhAna 4:4444444:40% Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayaparivartanamAM che. chatAM ema mAnavAmAM Ave che ke mAtra hRdayaparivartana dvArA sAmAjika visaMgatione dUra karI zakAze nahi. te uparAMta vyavasthAnuM parivartana Avazyaka che. mAnavInuM mana paNa badalAya ane vyavasthA paNa badalAya to muzkelamAM muzkela lAgatuM kArya paNa saraLatAthI pAra pADI zakAya che. azlilatAnI samasyA sAme laDavA mATe paNa A ja upAya kAmiyAba banI zake tema che. aNuvratano eka saMkalpa che- navA mANasanuM nirmANa. te rASTro, prAMto, saMpradAyo, vaga ane jAtionA vADAothI mukta bane. te maMdiro, masjido, girajAgharo, gurudvAro ane dharmasthAnomAM baddha AsthAne nibaMdha kare. te hiMsA, AtaMka, corI, vyasana, azlilatA vagere durAcaraNothI mukta bane. te kalA, sAhitya, saMgIta, nRtya vagere sAMskRtika paraMparAomAM ghUsaNakhorI karatI vikRtione miTAvIne sAmAjika svAthyanuM poSaNa kare. AvA mAnavanA nimaNi dvArA eka navA yugano prAraMbha thAya. te yuga ahiMsAno yuga haze, cAritranimaNino yuga haze. mAnavatAno yuga haze ane sAcI jIvanazailIthI jIvatA mAnavIno yuga haze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A lokataMtra-zuddhinI prakriyA jagatamAM aneka prakAranI zAsanapraNAlIo pracalita che. temAM gaNataMtra, rAjataMtra, adhinAyakataMtra lokataMtra vagere mukhya che. A badhAmAM karyuM taMtra sAruM che ? A praznano uttara nirapekSa na hoi zake. pratyeka taMtramAM keTalIka khUbIo ane keTalIka khAmIo hoI zake che. hajI sudhI koIpaNa taMtra samagra rUpamAM sAruM ke saMpUrNa sAcuM pramANita thaI zakyuM nathI. Ama chatAM vartamAnamAM havAnI dizA lokataMtra tarapha pratIta thAya che. jagatanA aneka dezomAM lokatAMtrika paddhatithI rAjyanuM saMcAlana cAlI rahyuM che. jyAM lokataMtra nathI tyAMnA loko tenuM svapna joI rahyA che. teno artha e thayo ke anya taMtronI tulanAe lokataMtra pratye lokonI AsthA prabaLa che. lokataMtranI zreSThatAnAM aneka kAraNo che. sauthI adhika mahattvapUrNa vAta e che ke temAM pratyeka vyaktine zikhara sudhI pahoMcavAnI taka maLI zake che. anya taMtromAM sAmUhika netRtvanI paraMparA hoya ke ekala netRtvanI, pratyeka vyaktine zikhara upara jovAnI kalpanA karI zakAtI nathI. ekataMtra ane adhinAyakataMtramAM sattAnA virodhamAM bolanAra nizcita banIne jIvI zakato nathI. itihAsa batAve che ke evI vyaktine aneka prakAranI yAtanAo athavA mRtyudaMDa sahana karavA paDatA hoya che. jyAre lokataMtramAM rASTrapati ke pradhAnamaMtrIne paNa adAlatanA daravAje UbhA karI zakAya che. lokonI AkAMkSAonI pUrtino avakAza jeTalo lokataMtramAM che teTalo ekataMtramAM hoI zake nahIM. lokataMtra niSphaLa kema? lokataMtramAM sArApaNAnI prabaLa saMbhAvanA hovA chatAM te saphaLa thaI zakyuM nathI te ciMtAno viSaya che. lokataMtranI niSphaLatAnAM kAraNonI mImAMsA karavAmAM Ave to eka lAMbI kAraNa zreNI rajU rAkAra rAka lokataMtrazuddhinI prakriyA sarakArI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zakAya tema che. paraMtu vicAravAnuM e che ke tenAthI lAbha zo thAya ? lokomAM je thoDI ghaNI AsthA A taMtra pratye rahI che te paNa khatama thaI jaze. mAro potAno mata evo che ke koI paNa taMtra, maMtra ke yaMtra tyAM sudhI saphaLa thaI zakatuM nathI, jyAM sudhI mANasa sAcA arthamAM mANasa banato nathI. taMtrano saMcAlaka mANasa hoya che. te saMcAlanamAM jeTalI anaitikatA dAkhavaze, eTaluM ja taMtra vikRta thatuM jaze. vikRta taMtranA AdhAre svastha samAja ke rASTranI kalpanA thaI zake nahi. lokataMtra sarvottama zAsanataMtra che, jo te taMtrane saMcAlita karanAra ane tenuM cayana karanA vyakti sAcI hoya to. lokataMtra sauthI durbaLa zAsanataMtra che, jo netA ane prajA sAcAM na hoya. lokataMtramAM lakhavA, bolavA ane vicAravAnI svataMtratA che, paraMtu eno artha e nathI ke vyakti urphokhala banI jAya. lokataMtramAM pratyeka vyaktine sattAnA siMhAsana upara besavAno adhikAra che. paraMtu caritrabaLa ane buddhibaLa rahita vyaktinA hAthamAM sattA Ave to tenuM kevuM pariNAma Ave ? lokataMtranI saphaLatAnAM sUtro bhArata eka evo deza che jyAM bhagavAna mahAvIranA anekAMta darzanane phAlavA-phUlavAnI taka maLI che. anekAnta lokataMtranI AdhArazilA che. sApekSatA, samAnatA, sahaastitva ane svataMtratA anekAntanAM ghaTakatattvo che. A ja tattvonA AdhAre lokataMtra cAlI zake che. bhAratanA bhUtapUrva rASTrapati Do. rAdhAkRSNane kahyuM hatuM, AjanuM lokataMtra bhagavAna mahAvIranA anekAnta darzananuM pariNAma che.' lokataMtramAM AsthA rAkhanArA loko anekAnta darzanano upayoga kare to lokataMtranI saphaLatAmAM koI saMdeha rahe nahIM. vANI ane vicAranI svataMtratAno sIdho saMbaMdha ahiMsA sAthe avarodha hiMsA che. damana hiMsA che. dezanA nAgarikone vicAra karavAnI tathA bolavAnI svataMtratA tyAM ja maLI zake che ke jyAM ahiMsAmAM aTala vizvAsa hoya. sattAnA virodhamAM bolanArA lokone jyAM zAMtipUrvaka sAMbhaLavAmAM Ave che tyAM lokataMtra saphaLa rAnavuM darzana :nalesamA:rArA jhATakITara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. virodhI avAjane kacaDI nAMkhavA mATe baMdukanI bhASAno prayoga sarvathA alokatAMtrika che. AvI paddhati jyAM apanAvavAmAM Avaze tyAM lokataMtranI nirmama hatyA thaze. paNa lokataMtranI karoDarajju zarI2 karoDarajjunA AdhAre cAle che. lokataMtra cUMTaNInA AdhAre cAle che. A arthamAM joIe to cUMTaNI lokataMtranI karoDarajju che. cUMTaNInuM lakSya yogya kAma mATe yogya vyaktinI pasaMdagInuM che. AjanI cUMTaNI-prakriyA jotAM ema lAge che ke mULa lakSya vistRta thaI gayuM che ane jema tema karIne sattA meLavavI e ja jANe ke cUMTaNInuM lakSya banI gayuM che. A cUMTaNIe umedavAra, matadAtA ane cUMTaNI kiMmazananI ja nahIM, lokataMtranI garImAnA dhULamAM meLavI che. eka chokaro mATI khodato hato. pitAe tene pUchyuM, 'tuM zuM kare che ?' chokaro bolyo, "pitAjI ! huM ApanuM nAma zodhI rahyo chuM.' pitAe vismayathI pUchyuM, 'mAruM nAma ahIM kyAMthI maLaze ?' chokarAe kahyuM, 'pitAjI ! Ape ja to mane kahyuM hatuM ke meM ApanuM nAma mATImAM meLavI dIdhuM che !' zuM AvA putro potAnA pitAnuM nAma rozana karI zake kharA ? lokataMtranA sapUtoe paNa tenI sAthe kaMIka Avo ja vyavahA2 karyo che. jyAre dezanA netAone kahevAmAM Ave che ke teo lokataMtra sAthe kevI gaMdI ramata ramI rahyA che tyAre temanAM moM sivAI jAya che. lokataMtranI nA to koI jAti che, nA to koI teno saMpradAya. chatAM tene jAtivAda ane saMpradAyavAdanI sAthe joDavAno duSprayAsa karavAmAM Ave che. je dezamAM jAti, saMpradAya ane dhana (paisA)nA AdhAre cUMTaNI thatI hoya te rASTra lokataMtra sAthe viDaMbanA kare che ema mAnavuM rahyuM. jaTAyu vRttine jagADavAnuM jarUrI che lokataMtranAM mULa majabUta karavA mATe cUMTaNInI prakriyAne svastha banAvavAnuM Avazyaka che. cUMTaNInI prakriyA khoTI haze to lokataMtranAM mULa saDI jaze. A vAta tamAma loko samaje che ke cUMTaNIno bhraSTAcAra draupadInAM vastra jevo banI gayo che, paraMtu teno virodha lokataMtra zuddhinI prakriyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI kSamatAne lakavo lAgI gayo che. eka UMDI khAmozI ane nirmAlyatA satata vRddhi pAmI rahyAM che. bUrAI joIne AMkho baMdha karI levI athavA to kAnamAM AMgaLI dabAvI devI e paryApta nathI. tenI viruddhamAM vyApaka lokacetanA jagADavAnI apekSA che. mahAtmA gAMdhInI daSTie bhraSTAcAra vadhavAnuM sauthI moTuM kAraNa jaTAyuvRtti'no lopa thayo che te che. rAvaNe sItAnuM apaharaNa karyuM. te tene jabarajastI potAnA vimAnamAM besADIne laI jaI rahyo hato. jaTAyue sItAnuM karuNa chaMdana sAMbhaLyuM. te jANato hato ke rAvaNanA sakaMjAmAMthI sItAne mUkta karAvavAnuM sAmarthya tenAmAM nathI. chatAM tenA mATe teno artha evo nahoto ke rAvaNa sAthe yuddha karyA vagara sItAne laI javA devAM. teNe motano svIkAra karIne rAvaNa sAme mukAbalo karyo. jyAM sudhI enA zarIramAM zakti hatI tyAM sudhI te rAvaNa sAthe laDato rahyo. Aje bhraSTAcArano rAvaNa mAnavatArUpI-sItAnuM apaharaNa karIne laI jaI rahyo che. karoDo lokonI AMkhonI sAme A thaI rahyuM. che. paraMtu koIpaNa jaTAyu AgaLa AvIne teno virodha karavAnI sthitimAM nathI. bhraSTAcAra pratye prajAnuM A mauna, A upekSAbhAva tenI vRddhi nahi kare to bIjuM zuM karaze ? Aje jyAre rAjanaitika pakSo, adhikArI varga, sarakArI ane binasarakArI taMtra tathA prajA- A sau anubhava kare che ke cUMTaNInI paddhati khoTI che bhraSTAcAranA AropothI ja nahIM vAstavika bhraSTAcArathI lipta che. cUMTaNI jItavA mATe pANInI jema paisA veDaphavAmAM Ave che. tethI te bojarUpa che. paraMtu parivartananI dizAmAM koI eka pagaluM paNa bharatuM nathI. A varSe eka vyaktie cUMTaNInA bhraSTAcAranI virodhamAM avAja uThAvyo che. teNe saune coMkAvI dIdhA che. lokone AzaMkA che ke saMvidhAnamAM (baMdhAraNamAM) parivartananuM vidheyaka lAvIne te avAjane dabAvI devAmAM Avaze. te zakya che. lokataMtra karatAM paNa savAI bolabAlA svArthataMtranI che. tenI sAme rASTra, saMvidhAna ane prajA badhuM ja gauNa che. jo AvA samaye pratyeka vyaktinI jaTAyuM vRttine jagADI zakAya ane cUMTaNInA bhraSTAcAranA virodhamAM eka prabaLa avAja taiyAra karI zakAya, te svarane sthiratA maLI zake to lokataMtranA mULane siMcana prApta thaI zake. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokataMtranA sArathionI ahaMtA lokataMtrano ratha kAdavamAM phasAyelo che. rathanA sArathio tene temAMthI bahAra kADhavA mAge che, paraMtu teo tema karavAnI kalA jANatA nathI. teo jeTaluM jora kare che teTalo ratha vadhu ne vadhu UMDo phasAto jAya che. kAraNa spaSTa che. sArathi yogya nathI. temanI yogyatA mATe koI cokkasa mApadaMDa nathI. sattA ane arthanA prabhAvathI athavA jAti ane saMpradAyanI pratibaddhatAthI lokasabhA ane vidhAnasabhAonI TikiTa maLI zake che. matadAtA pralobhana, bhaya ane pratibaddhatAthI gherAIne Ubho che. voTa meLavavA mATe icchanIya tathA anirachanIya tamAma prakAranA upAyo ajamAvAmAM AvI rahyA che. AvA saMjogomAM yogya vyaktionI pasaMdagI kaI rIte thaI zake ? je loko lokataMtrano ratha calAvI rahyA che, temanA prazikSaNanI paNa koI vyavasthA nathI. abudha bALakone bhaNAvavA mATe prazikSita adhyApakanI pasaMdagI thAya che, paraMtu rASTranuM saMcAlana karavA mATe nA to zaikSaNika yogyatAnI apekSA che ane nA to AMtarika ahaMtAnI. saMyama, AtmAnuzAsana, sahiSNutA, prAmANikatA jevAM mUlyone ahetAnI kasoTIo tarIke svIkAravAmAM Ave to yuganA vartamAna pravAhane vALI zakAya che. aNuvrata AMdolanano eka kAryakrama che. lokataMtranI zuddhi. I.sa. 1946 thI naitika temaja cAritrika mUlyone lokajIvanamAM pratiSThita karavA mATe te sakriya che. cUMTaNInI prakriyAnA zuddhIkaraNanI dRSTie aNuvate keTalAka mApadaMDa rajU karyA che. te mujaba voTa meLavavAnI adhikArI e ja vyakti che ke - je ImAnadAra hoya. je nazAmukta hoya. je cAritravAna hoya. je kAryanipuNa hoya. je jAti ane saMpradAyathI baMdhAyela na hoya. je rASTranA loko jAgRta nathI hotA temanuM taMtra svastha hoI nathI hotuM. lokataMtrane svastha ane vizvasta banAvavuM hoya to evA ka0eeeeeeees lokataMtrazuddhinI prakriyA 7:: kAkI kAkI kAkI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umedavAranI pasaMdagI karavI paDaze, je uparokta ahaMtAothI saMpanna hoya. pasaMdagInI javAbadArI lokonI che. tethI lokamatane cAritranA saMdarbhamAM jAgRta karavAnuM jarUrI che. je divase matadAtA ane umedavAra cAritranA AdhAre cUMTaNInA mahAsAgaramAM Utaraze te ja divase lokataMtrane vijayazrI prApta thaI zakaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imata kone Apavo ? patankevI rIte zA Apavo ? pratyeka yugano vartamAna satyane zULI para caDAve che ane bhaviSya tenI AratI utAre che. rAjanItinuM eka satya che. lokataMtra. bhAratIya lokatAMtrika zAsanapraNAlIno itihAsa jhAjho jUno nathI. briTIza zAsanane vidAya ApIne bhAratIya rAjanItinA AgevAnoe lokataMtrano svIkAra karyo. briTIza zAsana pAsethI. virAsatamAM maLelI A zAsanapraNAlIne vivekapUrvaka apanAvavAmAM AvI ke tene apanAvavAmAM koI avarodha hato ? A prazna aDadhI sadI pahelAMnA atItamAM DokiyuM karavA mATe majabUra kare che. te samaye bhAratamAM svataMtratAno juvALa hato. dezanI yuvApeDhI te juvALathI prabhAvita hatI. mahAtmA gAMdhInuM netRtva yuvako mATe bahu moTuM AzvAsana hatuM. temaNe AjhAdI mATe aneka yAtanAo bhogavI. temanA preraNAsrota gAMdhI ahiMsAnA upAsaka hatA. temaNe ahiMsAnA durbhedya killAmAM UbhA rahIne bhAratane svataMtratA apAvI. svataMtratAnI pahelAM temanI samakSa saMjogo eTalA anukULa nahotA. ane svataMtratA pachI temanI hatyA thaI gaI. jo te hayAta hota to kadAca lokacetanAmAM lokataMtra mATe anukULa viveka jagADI zakyA hota. svataMtratA prApta karavI te eka vAta che ane te anubhUtine jIvavI te bIjI vAta che. svataMtra bhAratanA nAgarikonI manodazA Aje paNa svastha nathI. teo lokataMtramAM jIvatA hovA chatAM alokatAMtrika avyavasthAo bhogavI rahyA che. AthI ema kahI zakAya ke lokataMtrano svIkAra apakva mAnasika bhUmikA upara thayo che. tene mATe koIpaNa prakAranI pUrvataiyArI hatI nahIM. karAmata kone Apavo kevI rIte Apavo pharAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarasa hatI, paraMtu pANI vyavasthA nahotI lokatAMtrika zAsanapraNAlIne svIkAravAnI mAnasika sajjatA pachI ja bhArata AjhAda banyo A vAtane kadAca koI na paNa svIkAre kAraNa ke te samaya gulAmInI beDIomAM taraphaDavAno samaya hato. pratyeka vyaktinuM mAnasa khullA AkAzamAM uDDayana karavA mATe Atura hatuM. te divaso paNa meM joyA che. bALapaNamAM eka kasabAmAM rahevA chatAM dezabhaktithI chalochazva gIto sAMbhaLyAM hatAM. kizoronA manamAM paNa gulAmInI pIDA hatI. paraMtu tene taiyArI (sajjatA) kahI zakAya nahIM. te eka abhIpsA hatI. dezane svataMtra karAvavAnI bhAvanAno vega hato. lokataMtra mATenI taiyArI eTale lokaprazikSaNa. zuM kyAreya bhAratIya lokone lokataMtrano artha samajAvavAmAM Avyo che kharo ? zuM kyAreya prajAne tenuM vidhivat prazikSiNa ApavAmAM AvyuM che kharuM ? lokatAMtrika vyavasthAmAM prajAnI zI javAbadArI che tenuM tene kyAreya bhAna karAvavAmAM AvyuM che kharuM ? javAbadArInA jJAnanI sAthe javAbadArInA nivahinI preraNA jagADavAmAM AvI che kharI ? A tamAma praznonA uttara nakArAtmaka hoya to ema mAnavuM joIe ke svataMtratAnI tarasa to UMDI hatI, paraMtu pANI pIvAnI koI vyavasthA nahotI. vyavasthAnA abhAve lokataMtranI durdazA thAya to emAM kazuM Azcarya nathI. lakSadiranA AMdo lokataMtranuM prANatattva che lokaprazikSaNa. te khUba pahelAM thavuM joItuM hatuM. pacAsa varSathI vadhu samaya sudhI te na thaI zakyuM hoya to temAM doSa kono? te mATe prajAne doSita kahI nahIM zakAya. kAraNa ke bhIDane koI vAda nathI hoto. rASTranA saMcAlaka loko nIti-nidhariNa kare che ane tene amalamAM mUke che. koI paNa vAdanA pravartananI pUrve teno zikSaNamAM praveza thavo Avazyaka che. dezanA karoDo vidyArthIone lokataMtranuM prazikSaNa ApavAmAM AvyuM hota to Aje ghera ghera lokataMtranI sacoTa vyAkhyA karanArA ane te mujaba jIvana jIvanArA loko jovA maLatA hota. Aje vidyArthIoe lokataMtrane je svarUpe oLakhyuM che te mAtra voTa meLavavAnA sAdhana tarIke oLakhyuM che. jema tema karIne voTa levo ane Apavo- e ja vidyArthIonA zikSaNanuM eka aMga banI rahyuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvavidyAlayo tathA mahAvidyAlayonI to vAta ja javA do. tene mATe vidyAlayomAM paNa saMgharSa zarU thaI jAya che ! A saMjogomAMthI bacavAno sArthaka ane saphaLa upAya che - lokataMtranuM samucita prazikSaNa. A prazikSaNanAM keTalAMka biMduo nIce mujaba hoI zake cheloka zuM che? tenuM svarUpa kevuM hovuM joIe? taMtra zuM che ? bhAratanI sAmAjika ane sAMskRtika racanA anusAra taMtrane kevuM svarUpa ApavuM joIe ? mata (voTa) zuM che? tenuM mahatva zuM che? mata meLavavAno adhikArI koNa che ? tenI ahaMtAo kevI hovI joIe? mata ApavAno adhikarI koNa che ? cUMTaNInI prakriyA zuM che ane te mATe pracAra-prasAranI maryAdAo zI hovI joIe? A cUMTaNInA pariNAmane jaya-parAjayanI bhAvanAthI dUra rahIne sahaja rUpe kevI rIte svIkAravAmAM Ave ? cUMTaNImAM bahumatI meLavanArA umedavAronI deza ane potAnA vistAranA loko pratyenI zI javAbadArI che ? A ja pramANe keTalAMka anya biMduo paNa hoI zake che ke je cUMTaNI-prakriyAne bhaya, pralobhana, hiMsA anyAya vagere duSpavRttiothI mukta karIne sAcA arthamAM lokataMtrane prabhAvI banAvI zake. atyAra sudhI loka-prazikSaNano upakrama zarU thayo na hovAne kAraNe samagra dezane duSpariNAmo bhogavavAM paDyAM che. "bhUlyA tyAMthI pharI gaNo' athavA "jAgyA tyArathI savArano bodhapATha laIne A dizAmAM koI saphaLa prayatna karavAmAM Ave to AgAmI peDhIone taiyAra karI zakAya tema che. Aga lAgyA pachI kUvo khodavo zikSaNanA mAdhyama vaDe lokaprazikSaNanI vakIlAta karanArAo kahI zake che ke prazikSaNanA abhAve DokTara, vaijJAnika, enjinIyara vagere kevI rIte banyA hota ? A saMdarbhamAM sApekSa daSTikoNathI vicAra karavAnI apekSA che. te loko prazikSita hoya che. paraMtu jANakArI mataSTho Apavo kevI rIte ApavowwArA sAkAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potapotAnA vyavasAyamAM. ema paNa kahI zakAya ke temane paisA kamAvAnuM prazikSaNa ApavAmAM Ave che. jyAM sudhI mAnavIya mUlyonuM prazikSaNa nahIM maLe tyAM sudhI samasyA ukelAze nahIM. Aje mUlyaparaka zikSaNanI vAta paNa cAlI rahI che, paraMtu tenI sAthe prAyogika pAsuM na hovAne kAraNe te rUpAMtaraNamAM saphaLa thaI zakatuM nathI. aNuvrata ane jIvanavijJAna dvArA ame A kSetramAM kaMIka kAma karavAno prayatna karyo che. jyAM jyAM kAma thayuM che tyAM thoDIka saMbhAvanAo vadhI che. nAma A rahe ke te, e mATe mAro koI Agraha nathI. jarUra to che lokone prazikSita karavAnI. nahitara samaya hAthamAMthI sarakI jaze ane jagatanA ATalA moTA lokazAhI dezamAM je kAMI thavuM joIe te thaI zakaze nahIM. lokasabhA ane vidhAnasabhAnI keTalIka cUMTaNIonAM paDaghama saMbhaLAI rahyAM che. AvA samaye lokataMtranA prazikSaNanI vAta Aga lAgyA pachI kUvo khodavA jevI lAgaze. kAraNa ke dIrghakAlIna yojanA. vagara A kAma thaI ja na zake. AvA vicAra sAthe huM asahamata nathI, paraMtu tAtkAlika rUpe kazuM ja na karavuM emAM vaLI zuM aucitya che? bhAratIya lokataMtra upara avAranavAra saMkaTanAM vAdaLo gherAtAM rahyAM che. tAjetaramAM ja thayelA havAlAkAMDe to dezanA diggaja netAone AroponA bharaDAmAM laI lIdhA che. zuM A ochuM prazikSiNa che ? sthULa rUpe paNa AvI ghaTanAothI bacavAno prayatna thAya to sUkSma bAbato upara dhyAna kendrita thaI zake che. sArAM vyaktitvonI taMgI nathI keTalAka loko ema vicAre che ke koI paNa umedavArane mata Apavo joIe nahIM. temanI daSTimAM koIpaNa umedavAra niSkalaMka nathI. saghaLA cora che. koI moTo cora che to koI nAno cora che. A vicAra sAthe huM sahamata nathI. dezamAM sArI vyaktio nathI ema kahevuM sAcuM nathI. sArI vyaktio aneka che. zakya che ke teo ajANa hoya. teo saunI sAme AvatA nathI. zakya che ke teo nispRha che. dezanI rAjanItimAM teo rasa letA nathI. zakya che ke teo udAsIna che. koIpaNa prapaMcamAM phasAvA te IcchatA nathI. zakya che ke teo bhayabhIta che. bhayane kAraNe teo bolI zakatA nathI. tethI tamAma lokone eka ja trAjave tolavAnuM vAjabI nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokataMtramAM mata mAgavAnI bAbatane anicchanIya mAnavAmAM AvatI nathI. savAla e che ke mata kevI rIte mAgavAmAM Ave che ane kevI rIte ApavAmAM Ave che. matanA AdhAre sattAnA siMhAsana sudhI pahoMcavuM te moTI vAta nathI. mahattvapUrNa vAta to e che ke kaI vyakti tyAM pratiSThita thaI rahI che ane kaI rIte pratiSThita thaI rahI che. jAtiya ane sAMpradAyika bAbatone AdhAre thatAM matadAna matadAtA ane umedavAra- baMnenI ahaMtA upara praznArtha cihna mUke che. cUMTaNIne kAraNe je vAtAvaraNa baneluM che. te jotAM eka muddA upara dhyAna ApavuM khUba Avazyaka che. A dhyAna matadAtAoe ApavAnuM che. teo bhale koIpaNa vyaktine potAno mata Ape, paraMtu jAti, saMpradAya ane pArTInA AdhAre mata na Ape. teo je vyaktine potAno mata Ape te vyakti nazAbAja ke dagAkhora na hoya. jAheramAM Arthika anItiothI kharaDAyelo umedavAra prajAnuM hita saMpAdana kaI rIte karI zake? aparAdhonI bhUmikA sAthe saMkaLAyelo mANasa prajAne sAco nyAya kaI rIte ApI zake? je vyakti mata meLavavA mATe kAMI paNa karI zake che, te potAnI khurazI bacAvavA mATe kAMI paNa karatAM saMkoca kema anubhavaze ? prAdezika ke kendriya koI paNa kakSAe thatI cUMTaNImAM Arthika pralobhana, mAdaka dravyono upayoga, zatruzakti tathA asAmAjika tattvonI madada vagere jovA maLe che, tenAthI lokataMtranI pratiSThA kalaMkita bane che. AghAto paNa upayogI bhArata jevo mahAna deza Aje saMskRtio, majahabo, komo ane svArthaprerita rAjanItinA AdhAre taiyAra thatA pakSomAM vibhAjita thaI gayo che. A jeTaluM kaDavuM satya che tenAthI paNa vadhu kaDavuM satya e che ke mANasa aMdarathI vibhAjita thaI gayo che. tenI saMvedanAnA srota sukAtA jAya che. te potAnuM mAnasika saMtulana gumAvI rahyo che. tenA AkarSaNanuM sauthI moTuM kendra artha ane sattA banI gayAM che. AvA saMjogomAM upadravone kevI rIte rokI zakAya ? Ane kAraNe loko nirAza thaI rahyA che. huM to hajI paNa nirAza nathI. chellAM keTalAMka varSomAM je bhayaMkara AghAta lAgyA che athavA lAgI rahyA che te jAgarUkatA mATe upayogI banI zake tema che. koI vyaktinA mAthA upara bhAre AghAta lAge. AghAtane kAraNe tenI khopaDI khUlI jAya karIe ramatone Apato skevI rIte Apavo 3weets Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to ema kahevAmAM Ave che ke tenuM bhAgya khUlI gayuM. dezane lAgelA AghAto vaDe koI mArga mokaLo thaI jAya to saMsadanI garImA akhaMDa rahI zake che. saMsadanI potAnI javAbadArI hoya che. ane nyAyapAlikAne paNa potAnI javAbadArI hoya che. jo saMsadanuM kAma nyAyapAlikAe karavuM paDe to enAthI moTI majAka bIjI zI hoI zake ? baMdhAraNanA nirmANa ane rASTranA saMcAlananI javAbadArI saMsadasabhyonI hoya che. hajI paNa jo saMsada sAcA arthamAM saMsada banI rahe ane temAM khoTI vyaktiono praveza na thAya to bhUla sudhAravAnuM zakya che. A tyAre ja thaI zakaze jyAre dezanA matadAro lokatAMtrika AsthAvALA, cAritrazIla, karmazIla ane ciMtanazIla lokonI zodha karIne temane anurodha kare ke teo temanA matano upayoga kare. lokasabhAnI pITha upara aNuvratano eka kAryakrama che- cUMTaNIzuddhi. aNuvratI kAryakartA potAnI kSamatA pramANe kAryamAM joDAyelA che. dezabharanI aNuvrata samitio jAgarUka thaI rahI che. nAgora ane cUru jillAmAM 'aNuvrata rathayAtrA' dvArA lokacetanA jagADavAnuM kAma thaI rahyuM che. lADanuMmAM Ayojita 'lokataMtra ane cUMTaNIzuddhi' saMgoSThIe paNa vAtAvaraNa jamAvyuM che. amAruM eka ja svapna che ke dezanI pratimA suMdara ane sAphasutharI hoya. keTalAka lokoe mane kahyuM, 'sArA sArA aNuvratIone cUMTaNImAM UbhA rAkhavA joIe.' A kAma amAruM nathI. amArI potAnI maryAdAo che. amAre na to dezanI sakriya rAjanIti sAthe joDAvAnuM che ane na to koI pakSavizeSa ke vyaktivizeSane mahattva ApavAnuM che. dezanI prajAne amAruM e ja AhvAna che ke lokataMtranI pavitratAne surakSita rAkhavA mATe te saMpUrNa jAgarUka rahe. lokasabhA jevI pavitra pITha upara ayogya tattva pratiSThita thaI jaze to tenI pavitratA surakSita nahIM rahI zake. Jain Educationa International navuM darzana no samAja For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TET-I TET ITI JITE pAlA aNuvratanI dArzaniko bhAratano AtmA zo che ? A praznano sIdhosAdo uttara cheadhyAtma. adhyAtmanA kSetramAM vikAsanI potAnI paribhASA che. te anusAra saDako, baMdho, vidyutapariyojanAo, audyogika pratiSThAna, bhavya bhavano, vAhano, komyuTaro tathA yaMtramAnavonA AdhAre vikAsanuM mApana thaI zakatuM nathI. vikAsanuM mULa hArda che- saMyama, sAdagI, bhAIcAro, anuzAsana vagere jIvanamUlyo. bIjA zabdomAM kahIe to vratacetanAno vikAsa ja sAcA arthamAM vikAsa che. bhAratIya lokajIvanamAM kAnUna ane sajA karatAM paNa koI savAyuM tattva hoya to te vrata che. AjathI pacAsa varSa pahelAM bhArata upara videzI gulAmInA paMjAnI pakkaDa hatI. bhAratavAsIoe dezane svataMtra karavAno saMkalpa karyo. saMkalpasiddhi mATe puruSArthano prayoga thayo. saMkalpa phaLyo. bhArata svataMtra deza banyo. paraMtu svataMtratAno AnaMda maLyo nahi. anAcAranA kALA oLA bhaya phelAvI rahyA hatA. tevA samaye eka naitika AMdolana tarIke aNuvratano Avibhati thayo. nAnaktA rUpamAM je abhiyAna cAlyuM te Aje bIjamAMthI vaTavRkSa banIne, dezanI sImAo pAra karIne AMtararASTrIya AMdolananuM svarUpa dhAraNa karI rahyuM che. aNuvrata be zabdonA saMyogathI banelo eka zabda che. koIpaNa vrata pote aNu nathI hotuM. paraMtu A sApekSa citana che. mahAvratanI tulanAmAM aNuvrata zabdano upayoga thayo. A vibhAjana mULabhUta rIte bhagavAna mahAvIre karyuM. aNuvrata zabda ame temanI pAsethI ja lIdho ane vizeSa vyApaka banAvavAno prayatna karyo aNu eTale zakAraNa karaNAbhAlANItANAvatInI dANanika bhakita Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAno."vrata eTale niyama. nAnAM nAnAM niyamanonI AcArasaMhitAne aNuvrata nAma maLyuM. A koI jAti, saMpradAya, deza, veza ke bhASAthI baMdhAyeluM nathI. te mAnavIya AcArasaMhitA che. mAnavadharma ane mAnavajIvananI nyUnatama maryAdA che. Aje samagra jagata bArudanA DhagalA upara UbheluM che. hiMsA ane AtaMkanI dahezata che. artha ane sattAnI aMdhAdhUMdhI che. naitikatA, prAmANikatA, saMyama, sadAcAra vagere mAnavIya mUlyo gauNa thaI rahyAM che. A pravAhane jo rokavAmAM nahIM Ave to kalpanA paNa thaI zakatI nathI ke mAnavajAtinuM zuM thaze. cAre tarapha nirAzAnuM citra chavAI rahyuM che. AvA samayamAM ja AzAnuM kiraNa hoya to te eka mAtra aNuvrata che. aNuvrata koI evo Adarza nathI ke jene calAvavAnuM muzkela lAge. te eka suMdara jIvananI rUparekhA che. koIpaNa prakAranI muzkelI vagara jIvanamAM tene utArI zakAya che. te eka evI rUparekhA che ke je sukha, zAMti ane saMtulanasahita jIvavAnuM vAtAvaraNa Ape che. pratyeka mAnavI sukha-zAMtino icchuka che, paraMtu te potAnI jIvanazailImAM parivartana lAvato nathI. vratonA pAlana dvArA jIvananI zailI badalAya che. A parivartanamAM ja sukha-zAMtinI saMbhAvanA jagADI zakAya che. Ajano yuga bhAre viSama che. AvI viSamatAthI bharelI paristhitio vacce zuM aNuvratanI rUparekhAmAM jIvanane goThavI zakAze kharuM ? A praznano javAba che- prekSA dhyAna. jena AgamonA AdhAre zodhavAmAM AvelI ane prayoga dvArA anubhavavAmAM AvelI pravidhi eTale prekSAdhyAna. teno abhyAsa karavAthI vyaktitvanuM rUpAMtaraNa thAya che. te saMjogomAM aNuvrata jIvananI sahaja zailI banI zake che. aNuvrata zuM che ? te koI baMdhana nathI. koI hAu nathI. te eka evI cetanA che ke jyAM hiMsA ane krUratA azakya banI jAya che. A cetanAne vikasita karanAra vyakti na to koI nirdoSa prANInI hatyA kare che, na AkramaNa kare che. na toDaphoDavALI pravRttiomAM bhAgIdAra bane che. jAtivAda ane saMpradAyavAdathI te dUra rahe che. aspRzyatAne te pApa samaje che. arthane te potAnA jIvananuM sAdhya nahi mAtra sAdhana samaje che. tethI Arthika pavitratA pratye te jAgarUka rahe che. matanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kraya-vikraya ane sAmAjika kurivAjothI te dUra rahe che. vyasanamukta jIvana ane paryAvaraNanI samasyA pratye sAvadhAnI rAkhIne te saMyamane ja jIvana mAne che. saMyama jIvana che ane asaMyama mRtyu che. A darzananI pRSThabhUmi upara aNuvrate eka nAro Apyo - 'saMyama ja jIvana che.' saMyamano upadeza AtmAnuzAsananI bhUmikA upara ja phaLadAyI. nivaDI zake. A dRSTie aNuvratano nAro che- "nija 52 zAsana, pachI ja anuzAsana'. jAti ane saMpradAyanI dIvAlo manuSyane vibhAjita kare che. AvI dIvAlo pAradarzaka bane, mAnavI mAnavInI najIka Ave. e dhyeyane mATe aNuvrate nAro Apyo- pahelAM InsAna InsAna, pachI ja te hiMdu ke musalamAna.' vizvamAnava sAthe saMbaMdha sthApavA mATe ane vasudhaiva kuTuMbakano bodhapATha zikhavavA mATe aNuvratano nAro che ApaNe sau eka chIe.' samasyAo vadhatI jAya che. temanAM navAM navAM svarUpo sAme Ave che. temanuM samAdhAna tyAM sudhI nahi maLe jyAM sudhI yugapravAhane badalavAmAM nahi Ave. tethI aNuvrate nAro Apyo badalAya yuganI dhArA, aNuvrato dvArA'. - vijJAna ane dharma alaga alaga rahe to baMne adhUrAM che. te divasa mAnavatAnA itihAsano navo divasa haze ke jyAre dharma ane vijJAna ekabIjAnAM pUraka banIne kAma karaze. te divase aNuvratanI niSThA phaLadAyI banaze ane mAnavIne sAcuM jIvana jIvavAnuM prazikSaNa maLI raheze. Jain Educationa International aNuvratanI dArzanika pRSThabhUmi 57 For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mAnavI karmazIla prANI che. te karma karato rahe che. karmanAM be svarUpa che. H sat ane asat bIjA zabdomAM temane pApa ane puNya kahevAmAM Ave che. mAnavIya mUlyonA saMdarbhamAM temane naitika ane anaitika tattvo tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. je karma vyaktine bAMdhe nahIM, kyAMya mUMjhave nahIM, chaLakapaTa mATe vivaza na kare te karma puNya athavA naitika mUlya che. je karma vyaktine bhItaramAM jatAM roke che, mUMjhave che, aparAdhanI aMdhArI galIomAM dhakele che te pApa ke anaitika karma che. dhArmika siddhAMta tarIke pratipAdita puNya ke pApane mAno ke na mAno, aparAdhane pApa mAnavAmAM to koIne koI muzkelI paDatI nathI. A kAraNe aparAdhI vyaktine kyAreya koI paNa prakAranI sadbhAvanA prApta thatI nathI. che. aparAdhI manovRttinuM zuddhIkaraNa zakya che sAmAnya rIte nIti tarIke ema kahevAmAM Ave che ke pApanI ghRNA karo pApInI nahIM. aparAdhanI ghRNA karo aparAdhInI nahIM. paraMtu jovA ema maLe che ke koI vyakti vAraMvAra aparAdha kare che, aparAdhI tarIke te kukhyAta thaI jAya che. pachI aparAdha ane aparAdhI eka ja banI jAya che. eka dRSTie te yogya paNa che. kAraNa ke aparAdhane potAnI sattA kyAM hoya che ? asat, anaitika athavA samAjavirodhI, rASTravirodhI, karma koI kare che tyAre te aparAdha bane Jain Educationa International aparAdha zA mATe thAya che aparAdhane kyAreya sAmAjika svIkRti maLI nathI. chatAM pratyeka yugamAM aparAdha thatA rahe che. prazna e udbhave che ke vyakti aparAdha navuM darzana to samAjanI For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA mATe kare che. aparAdhI manovRttino janma ane vikAsa mohanI preraNA che, te karmazAstrIya daSTikoNa che. caritra pratye AsthA ane AkarSaNanA abhAve vyakti aparAdhanI dizAmAM AgaLa vadhe che, A naitika draSTikoNa che. abhAva, pratispardhA ane AkAMkSAnA dabANa heThaLa vyakti aparAdhI bane che. te manovaijJAnika draSTikoNa che. TUMkamAM evo niSkarSa maLe che ke abhAva ane atibhAva vyaktine aparAdhanI sIDI caDavAnI preraNA Ape che. je samAjavyavasthAmAM keTalAka loko bhautika samRddhinA zikhara upara birAje che ane keTalAka lokone rAta-divasa parizrama karavA chatAM peTa bharavA jeTaluM paNa maLatuM nathI, tyAM aparAdhI manovRttino janma thAya che. dholanagara (gujarAta)narezano sevaka temanA paga dabAvI rahyo hato. rAjAne UMgha AvI gaI. sevake AMgaLImAM paherelI sonAnI vIMTI kADhI lIdhI. rAjAne sevaka mATe zaMkA upajI, paraMtu kAMI ja kahyuM nahIM. bIjA divase sevaka pharIthI paga dabAvavA Avyo. rAjAe nidrAnuM bahAnuM banAvyuM. sevake bIjA paganI AMgaLI uparathI AbhUSaNa kADhavAno prayatna karyo. rAjAe kahyuM, eka to rahevA de !" sevaka bhoMTho paDI gayo. tenuM mana prAyazcitta karavA lAgyuM. teNe rAjAnI mAphI mAMgI. rAjAe kahyuM"A bhUla tArI nathI mArI che. tane pagAra ocho maLe che. ATalA pagAramAM tAruM bharaNapoSaNa thaI zakatuM nathI. meM e bAbata tarapha kyAreya lakSya ApyuM nathI. mArI lAparavAhIne kAraNe tArA manamAM aparAdhI vRttino janma thayo.' ema kahevAmAM Ave che ke te divasathI rAjAe potAnA tamAma karmacArIono pagAra vadhArI dIdho hato. aparAdhI koNa? mAnavI pUrNa nathI hoto. tenAmAM durbaLatAo hoya che. tenAthI pramAda thaI jAya che. sAmAnya pramAda aparAdha nathI banato. tethI nAnI moTI bhUlo karanAra vyakti aparAdhI kahevAtI nathI. aparAdhI to e che ke je samAjavirodhI ane rASTravirodhI kAryo irAdApUrvaka kare che ane kedI banIne jelamAM javA chatAM tenAthI aLagA thavAnuM dhyeya rAkhato nathI. jelanI sajA bhogavIne bahAra nIkaLyA pachI te zuM karaze ? Avo prazna tenI sAme uddabhavatAM teno javAba evo vicAre che ke je gaphalatane kAraNe pote pakaDAI gayo hato tevI gaphalatathI wateasedeewaparAdhI manovRttinuM kiraNa zaka che mahaeweeeee Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bacavAno pote prayAsa karaze. aparAdha mATe jenA manamAM glAni nathI thatI, prAyazcitta nathI thatuM, ane evo vicAra paNa nathI Avato ke meM pramAdavaza je aparAdha karI lIdho te have pachI kyAreya nahIM karuM, tevI vyakti mAnya aparAdhI hoya che. abhAva, pratizodha (badalo), mahattvAkAMkSA vagere keTalAMka evAM kAraNo che ke je aparAdhI manovRttine janma Ape che. jyAM sudhI A kAraNonI sattA raheze tyAM sudhI aparAdhIonI navI navI yAdIo banatI ja raheze. aparAdha kema vadhe che ? eka samaya evo hato ke jyAre aparAdhIne sAmAjika svIkRti maLatI nahotI. tenA tarapha AMgaLI ciMdhavAmAM AvatI hatI. tene durAcArI, hatyAcArI, hiMsaka ane gunegAra mAnavAmAM Avato hato. samAjanA upekSApUrNa ane anAdarapUrNa dRSTikoNane kA2Ne aparAdha karanAra vyakti zarama anubhavatI hatI. tene ema lAgatuM hatuM ke pote koIne potAnuM moDhuM batAvavA yogya nathI. paraMtu AjanI badalAyelI paristhitiomAM sauprathama to e bAbatano vikAsa thayau che ke AMgaLI ciMdhavAnu ochuM thatuM gayuM che. koI vyakti khoTuM AcaraNa karI rahI hoya to emAM mAre zuM karavAnuM ? evI upekSAtmaka vRttie samAjanuM bahu moTuM ahita karyuM che. koIpaNa prakAranI rokaToka na hovAne kA2Ne aparAdhIne khulleAma gunA karavAnI taka maLe che. vAta ahIM ja samApta thatI nathI. have to aparAdhIone Azraya paNa ApavAmAM Ave che. aparAdhanuM sAmAjIkaraNa athavA rAjanItikaraNa thaI rahyuM che. A atyaMta khataranAka khela che. temAM joDAnAra vyakti koI AtmaghAtI kakSAthI UtaratI nathI. eka vidyArthIe nAno aparAdha karyo. tenI mAtAe tene Thapako to na Apyo, paraMtu protsAhana ApyuM. vidyArthIne ucita-anucitanuM jJAna maLyuM nahIM. te nAnA nAnA aparAdha karato rahyo. tenA manamAMthI bhaya nIkaLI gayo. AgaLa jatAM eka kukhyAta aparAdhI tarIke te oLakhAvA lAgyo. eka vakhata te pakaDAI gayo. tene phAMsInI sajA thaI. phAMsI ApatAM pahelAM teNe potAnI mA sAthe abhadra vyavahAra karyo. koIke tene evA vyavahAra mATenuM kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM, "mArI mAtAe mArA aparAdhone protsAhana na ApyuM hota to Aje mArI navuM darzana navo samAjanI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A durdazA na thaI hota." mAnavI kevaLa potAnI tAkAtathI ja koI kSetramAM AgaLa vadhI zakato nathI. protsAhana ane saMrakSaNa tenI sArI ke khoTI baMne prakAranI vRttione vikasita kare che. sAmAnya protsAhanathI paNa vyaktinA jIvananI dizA badalAI zake che. AvI sthitimAM rAjanaitika saMrakSaNa meLavanAra vyakti koI dussAhasa karI bese to emAM Azcarya zuM che? A ja kAraNe AjanI rAjanIti paNa bhraSTAcArano payayi banI rahI che. lokatAMtrika zAsanapraNAlIno eka Ayano che. saMsada. sarakArI goTALA ane avyavasthAonI tapAsa mATe samiti to bane che. tenA riporTsamAM sattArUDha loko upara Aropa-pratyAropa thavA e koI navI vAta nathI. paraMtu prasiddha aparAdhIonA durAcAronI pola kholavAthI je moTA moTA aparAdhIonA caherA khullA paDe che tene kAraNe vizvAsanAM mULa hacamacI jAya che. zuM A sthiti bhArata jevA adhyAtmapradhAna deza mATe zobhAspada che? ApaNI ciMtAno viSaya ema kahevAmAM Ave che ke bhArata adhyAtmapradhAna deza che. hA, kyAreka bhUtakALamAM A dezamAM AdhyAtmika mUlyonI pradhAnatA haze tenA AdhAre Ama kahevAtuM haze. Aje te mUlyonI pradhAnatA nathI ema huM kahevA mAgato nathI. mArA mata mujaba koI paNa rASTra sarvathA dharmapradhAna ke dharmahIna kyAre bane che ? pratyeka yuga upara bhalAI ane bUrAInAM pratibiMba joI zakAya che. Aje tamAma loko kharAba che evI vAta nathI. prAcIna kALamAM badhA ja loko sArA ja hatA ema kahevuM paNa sAcuM nathI. sArApaNuM ane kharAbapaNuM dareka yugamAM sAthe sAthe rahe che. kyAreka eka palluM namuM che to kyAreka bIjuM palluM name che. Aje ApaNI ciMtAno viSaya bUrAInuM palluM namI rahyuM che te che. bUrAInuM palluM bhAre thayuM tenuM sauthI moTuM kAraNa che lokapravAha. je yugamAM loko bhautikavAda ane suvidhAvAda tarapha doDe che te yugamAM AdhyAtmikatAno kSaya thAya che. mUlyahInatAnA saMskAra vyaktine sattA ane saMpadA tarapha dhakele che. sattA ane saMpadAno jeTalo utkarSa thAya che, teTalI bhoga ane suvidhAnI lAlasA prabaLa thAya che. teno saMbaMdha koI vyaktivizeSa sAthe nathI. a thI ha sudhI dareka prakAranA loko upara teno prabhAva che. sAmAnya jhUMpaDIthI mAMDIne wwwArA aparAdhI manovRttinuM zuddhikaraNa karAzedavAra rakSA kakakakaksa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrapati bhavana sudhI teno prabhAva che. eka bhikhArIthI mAMDIne moTA maThAdhIza sudhI sau tenA dAsa che. keTalIka virala vyaktio ja evI haze ke je sattA ane saMpadA karatAM vadhAre mahattva cAritrane ApatI hoya. cAritra mATe UMDI AsthA rAkhanArA ane tene potAnA jIvanano abhinna bhAga banAvanAra vyakti ja Adarza hoI zake che. eka samaya evo hato ke jyAre ema kahevAtuM hatuM ke rAjendra bAbune juo, rAdhAkRSNane juo, puruSottamadAsa TaMDanane juo, AcArya vinobAne juo, amuka-amukane juo. paraMtu Aje ApaNI sAme evo Adarza puruSa koNa che ? zuM Adarza puruSono eTalo badho abhAva thaI gayo che ke temanI zodha karavA chatAM be-cAra nAma paNa na maLe ? jo AvI sthiti lAMbA samaya sudhI TakI raheze to samagra mAnavajAta mATe Adarza mApadaMDano abhAva thaI jaze. pratisrotagAmitA bhautikatAno vadhato jato prabhAva ane cAritraniSThAno abhAva A baMne dvArA utpanna samasyAonuM samAdhAna mahAvIravANImAMthI maLI zake tema che. bhagavAna mahAvIre kahyuM, Disoyameva appA dAyavo houkAmeNuM-' je vyaktie kaMIka banavuM che, teNe sAmApravAhamAM taravuM paDaze. anusrotamAM taNAvAnuM to saraLa che paraMtu temAM lakSya sudhI pahoMcavAnI pratibaddhatA nathI. pratisrotagAmitAnI kSamatA jenAmAM hoya che, te cokkasa potAnI maMjila sudhI pahoMcI zake che. aparAdhI manovRttine badalavI te pratisrotamAM vahevA samAna che. keTalAka loko evuM sAhasa nahIM kare to aparAdhanA sAmAjIkaraNa ke rAjanItikaraNanI prakriyA aTakaze nahi. mAnavInI cetanAne aparAdhamuktinI dizA bakSavI te aNuvratanuM lakSya che. A abhiyAnane pratyeka vyakti sudhI pahoMcADavAno amAro saMkalpa che. AvA lakSyathI prerita keTalIka anya vyaktio ane saMgaThano paNa hoI zake che. eka uddezapUrvaka kAma karanAra tamAma zaktio ekasAthe joDAIne bIDuM jhaDape to aparAdhanA gherA thatA jatA pravAhane niyaMtrita karI zakAya tema che. paraMtu te mATe potAnI jAtane jovAnuM tathA kaSTa sahana karavA mATe taiyAra karavAnuM jarUrI che. rugNa samAjane svasthatAnuM AzvAsana je samAja ane rASTramAM aparAdhIonI saMkhyA moTI hoya che, navuM darzana Jain Educationa International navo ra sAmAna For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ruNa bane che. ruNAvasthA kyAreya kAmya hoI zakatI nathI. eka vyakti bImAra thAya che to samagra parivAra tenAthI prabhAvita thAya che. koI audyogika saMsthA bImAra paDe che to tenAthI samagra vyavasAyajagata prabhAvita thAya che. e ja rIte samAja ane rASTranI ruNatA samagra mAnavajAtine prabhAvita kare che. Aje samAja ane rASTrane asvastha banAvanArA rogonI yAdI banAvavAmAM Ave to te pralaMba banI zake tema che. mukhya mukhya muddAonuM saMkalana karavAmAM Ave to paNa A jokhamanI gaMbhIratAno anubhava thaI zake tema che. hatyA, baLAtkAra, corI, dhADa, apaharaNa, AtaMkavAda. yuddhonmAda, jAtivAda, prAMtavAda, bhASAvAda, raMgabheda, Arthika azucitA, mAdaka ane nazIlA padArtho, pradUSaNa, cUMTaNInA bhraSTAcAra, cAritrahanana vagere na jANe keTakeTalAM jaMtuo che ke je mAnava mastiSkane vikRta karI rahyAM che ! A vikRti mAnavIne kyAM laI jaIne mUkaze? jo rasAtALathI paNa nIce koI jagyA haze to tyAM sudhI javAmAM tene koI avarodha nahIM naDe. je divase A viSANuo (jaMtuo)no nAza karavAmAM Avaze, e divase mAnavasaMskRtinA itihAsamAM navo sUryodaya thaze. avizvAsa, asthiratA ane anAsthAnA gherA thatA aMdhArA sAthe laDavA mATe "aNuvrata pAkSika' eka nAnakaDo dIvo banIne UbhuM che. tenI zakti maryAdita che, chatAM te eka eka Dagale mArgane prakAzathI bharI zake che. aNu kadamAM khUba sUkSma hoya che, paraMtu tenI zakti asIma hoya che. aNuvratano kAryakrama khUba nAno che, paraMtu tenuM kAryakSetra vyApaka che. aparAdhamuktinI dizAmAM teno samucita upayoga thaI zake to nirAzAmAM AzAno saMcAra thaI zake tema che. jalArAvAra vALA lAyamAla aparAdhI manovRttinuM zuddhikaraNa kaveNe uTa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C saMbaMdhono sAgara nI vivekano setu mAnavI jagatanuM sarvazreSTha prANI che. tenI zreSThatAnAM ghaTaka tattvo traNa che- zarIrasaMracanA, mastiSka ane viveka. tenA zarIramAM karoDa2jjunuM mahattvapUrNa sthAna che. tenA AdhAre te TaTTAra cAlI zake che. nahitara anya pazuonI jema te paNa copago hota. tenuM mastiSka atyaMta vikasita che. jJAna- vijJAnanAM navAM navAM saMzodhano tenA vikasita mastiSkanI bheTa che. teno viveka jAgRta che. tenA AdhAre te heya ane upAdeya vacce spaSTa bhedarekhA dorI zake che. A traNe tattvo jagatanAM anya prANIo karatAM mAnavIne viziSTa banAvanArAM che. saMbaMdhano catuSkoNa mAnavI ciMtanazIla prANI che tethI tenA saMbaMdhonuM jagata atyaMta vyApaka che. eka dRSTie jovA jaIe to teno saMbaMdha jagatanAM tamAma prANIo sAthe che. 'vasudhaiva kuTuMbakam' samagra pRthvI eka kuTuMba samAna che. AvI kalpanA mAnavInA vyApaka saMbaMdhone AdhAre ja banI che. A kalpanAmAM pazu-pakSI vagere moTAM prANIo, kIDA-maMkoDA vagere nAnAM nAnAM jaMtuono ja nahIM, pRthvI, pANI, vanaspati vagere sUkSma jIvono paNa samAveza che. A vyApaka dRSTikoNa khUba upayogI che ' chatAM A vyApakatAne samajavAnuM tathA tene anurUpa AcaraNa karavAnuM AsAna nathI. Jain Educationa International upara je bhUmikAnI carcA karavAmAM AvI che te nizcayanI bhUmikA che. vyavahAranI bhUmikA upara mAnavInA saMbaMdhono eka catuSkoNa banI zake che. prathama koNamAM te potAnA parivAra sAthe joDAIne rahe che. bIjo koNa tenA sAmAjika saMbaMdhone sAMkaLe che. navuM darzana navo anAja For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo koNa tenI rASTrIya cetanAne jhaMkRta kare che. cotho koNa tene vizvAtmA sAthe sAMkaLe che. jo mAnavI potAnA saMbaMdhone yathArtha pariprekSamAM samaje ane pUrI samajadArI sahita nirvAha kare to te ghaNuM badhuM pAmI zake che. advaitanI samasyA jo mAnavI ekalo ja hota to tenI sAme koI muzkelI na hota. ekalA hovAno artha che advaita thaI javuM. jyAM dvaita na hoya tyAM prema paNa konI sAthe thAya ane jhaghaDo paNa konI sAthe thAya ? advaitanI sthitimAM na koI potAnuM hoya ke na koI pArakuM. jyAM be che ja nahi, tyAM koNa nAnuM hoya ane koNa moTuM ? saMgraha, lUMTaphATa, corI vagere manovRttio dvaitanI sthitimAM ja uchera pAme che. mAnavI jo ekalo ja hoya to koI paNa prakAranI samasyAnA udbhava mATe saMbhAvanA rahe nahi. A ciMtananA AdhAre ema mAnI zakAya ke dvaita hovuM e ja sauthI moTI samasyA che. dvaitamAM samasyAonI saMbhAvanA joIne koI mANasa ema vicArI zake che ke te pote ekalo ja raheze. paraMtu ekalA rahevAnuM paNa tenA mATe zakya nathI. ekalApaNuM mAnavIne toDI nAkhe che. mAnavI to zuM brahmA paNa ekalA rahe to khuza na rahI zake. sa ekAkI na reme' - ekalApaNAmAM brahmAnuM mana lAgatuM nathI, A paurANika kiMvadantI saMbaMdhonI sArthakatAne prakAzamAM lAve che. - samAdhAnanI zodha zA mATe chUTI gaI ? eka karatAM be athavA vadhAre thavAthI samasyAo uddabhave che. A AzaMkA karIne mAnavI ekalo rahI zakato nathI kAraNa ke te pratyeka samasyAnuM samAdhAna zodhavAnuM jANe che. jo te samAdhAna na zodhI zake to tene maLelI zaktiono pachI upayoga ja zo rahyo ? mAnavI vicArato rahe, samajato rahe ane potAno mArga pote ja mokaLo karato rahe to koIpaNa samasyA tenA mATe avarodha pedA karI zakaze nahIM. muzkelI tyAM ja hoya che jyAM mAnavI na potAne samaje che, na to saMbaMdhone samaje che ane nA to saMbaMdho thakI utpanna thanArI samasyAonuM samAdhAna zodhe che. pazujagata ghaNuM moTuM che. vanaspatijagata tenAthI paNa moTuM che. saMbaMdhono sAgara vivekano setu" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane paNa potAnI samasyAo to haze, paraMtu temanA dvArA mAnavIne koI muzkelI nathI paDatI. tene muzkelIno anubhava avazya thAta, jo tenAmAM saMvedanazIlatA hota. saMvedanazIlatA evuM darpaNa che jenI upara prANImAtranAM sukha-duHkhanAM prakaMpano potAnAM pratibiMba pADyA kare che. jyArathI A darpaNa dhUMdhaLuM thayuM che, tyArathI mANase anya prANIo vize vicAravAnuM choDI dIdhuM che. dharatInuM atizaya dohana, pANIno apavyaya ane tene pradUSita karanArI pravRttio, jaMgalo-vRkSonuM chedana vagere A ja mAnasikatAnuM pariNAma che. dharatI ane sUrajanI vacce virala paTTa ojhonanI kSati ApaNA saunA jIvana mATe bhayaMkara jokhama rUpa che. vaijJAnikonI A cetavaNI hovA chatAM prakRti ane prANIjagata sAthe manuSyanA saMbaMdhomAM vadhatuM jatuM aMtara tenI saMvedanahInatA nathI to bIjuM zuM che? javAbadArIno anubhava mAnavI pAse evI zakti che ke jenA dvArA te samagra vizvanI samasyAo ukelI zake, paraMtu te potAnI samasyAomAM eTalo badho aTavAI gayo che ke koI anyanA viSe vicAravA mATe tenI pAse pharasada ja rahetI nathI. vaizvika samasyAone ApaNe eka vakhata eka bAju mUkI paNa daIe toya mAnavIya samasyAo kaMI ochI nathI. samasyA bhale payaviraNanI hoya, zastrAstronI pratispadhaniI hoya, AtaMkavAdanI hoya, garIbInI hoya, jAtivAdanI hoya, saMpradAyavAdanI hoya, naitika mUlyonA lAsanI hoya ke pachI saMbaMdhomAM vadhatI jatI tirADonI hoya- teno sarjaka to svaye manuSya ja che. A sthitimAM tenA samAdhAnanI javAbadArI paNa tenA ja mAthe Ave che. apekSA evI che ke mAnavI potAnI javAbadArIno prAmANikatAbharyo anubhava kare. ema paNa kahevAmAM Ave che ke mAnavIno prema dharatI jevo che. dharatImAM koI eka dANo vAve che to te aneka dANAothI bharelAM TUMDAM Ape che. saMbaMdhonI dharatI AvI ja rIte phaLadrupa bane che. paraMtu temAM je koI upakArano dANo (bIja) vAve ja nahIM. saMbaMdhonuM siMcana kare ja nahIM, to pachI phasala kyAMthI Ugaze? mAnI laIe ke niHsvArthI bhAvathI koIkane mATe kazuMka karanAra vyaktionI saMkhyA sadAya nagaNya jevI rahe che. chatAM jyAM maMgalamAdhuryathI otaprota saMbaMdhonuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jharaNuM sukAI jAya tyAM chevaTe ullAsabharI srotasvinI kevI rIte vahI zake? mahApatha para paNa cAle che mAnavIya saMbaMdhonI mahAvIthI eTalI badhI keMTakAkIrNa to nathI ja, chatAM yugIna ciMtane tene vize keTalIka AzaMkAo pedA karI che. A ja kAraNe mAnavI tenA upara cAlatAM gabharAya che. sAmAjika astavyastatA ane pArivArika veravikherapaNAnI pAchaLa A mAnasikatA ja sakriya che. ekalatAnI parezAnIe tene pharI eka vakhata vicAra karavA mATe vivaza karI mUkyo che. paraMtu je mArga eka vakhata chUTI jAya che tene pharIthI meLavavAnuM saraLa nathI hotuM. vyaktivAdI manovRtti, vyavasAya, raheThANa, zikSaNa, vAhanavyavahAra vagerenI samasyAothI gherAyelA mANase vibhakta parivAronI saMskRti apanAvI. paraMtu samasyAo ghaTavAne badale vadhatI rahI che. sukhaduHkhamAM parivArano sahayoga na rahevAthI samagra boja ekalI eka ja vyaktie uThAvavo paDe che. bImArI, viyoga, vikalAMgatA ane bekArInA saMjogomAM A ahesAsa vizeSa tIvratara bane che. saMbaMdhonA A mahApatha upara koNa cAlI zakaze ? A praznano uttara mahAvIra-vANImAM upalabdha che. bhagavAna mahAvIre kahyuM, "paNayA vIrA mahAvihI' je vIra che te mahApathano pathika banI zake che. je vIra che te samasyAonuM samAdhAna zodhI zake che. je vIra che te saMbaMdhonA mahAsAgaramAM DUbakI mArIne ratno prApta karI zake che. vIra te che je sAmaMjasyamAM zraddhA rAkhe che, sahaastitvamAM vizvAsa kare che. ane sahana karavAnuM jANe che. saMvedanazIlatAnI dharatI upara UgelA saMbaMdhonA choDane pallavita, puSpita tathA vaTavRkSanI jema chatrachAyAvALA banAvavA mATe mAnavI potAnA ciMtana ane vivekano vyApaka upayoga kare to te potAnI ane A samagra vizvanI samasyAo sAme jhajhUmI zake che. Jain Educationa International dhono sAgara vivekano setu" For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 a saMyukta parivAranI saMskRti upara AkramaNalAla sonI bIjanuM potAnuM astitva hoya che, chatAM te choDa banavA icche che. choDa banavA mATe teNe potAnA astitvanuM visarjana karavuM paDe che, teNe mATImAM maLI javuM paDe che. Ama karyA vagara te choDa banI zakatuM nathI. astitvane bacAvavAnI ciMtAmAM vistAranI prakriyAno prAraMbha thaI zakato nathI. vyakti ekalI janme che ane ekalI mRtyu pAme che. Ama chatAM te parivAramAM bhaLIne jIve che. parivAra sAthe joDAI javAne kAraNe teNe potAnI IcchAo ane racionuM balidAna paNa ApavuM paDe che, bIjAo mATe jIvavAno saMkalpa paNa keLavavo paDe che. Ama karyA vagara parivAra nAmano bagIco sajAvI zakAto nathI. vyaktine bacAvavAnI ciMtAmAM parivAranuM svarUpa ghaDI zakAtuM nathI. parivAranI vyAkhyA aneka vyaktionA saMyojananuM nAma parivAra che. tenAM aneka svarUpo bane che - - lohInA saMbaMdhathI joDAyelI vyaktionuM saMyojana. - eka ja uddezathI prerAyelI vyaktionuM saMyojana. - sahakarmI vyaktionuM saMyojana. - eka ja dharmamAM zraddhA dharAvatI vyaktionuM saMyojana. - koI saMsthA ke saMgaThana sAthe joDAyelI vyaktionuM saMyojana. parivAranAM A bhinna bhinna svarUpomAM prathama svarUpa sivAyanAM bAkInAM tamAma svarUpomAM paraspara saMvAda hoI paNa zake kAkA chokarA pAchA navuM darzana navosamAjaEBkaIses Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane nathI paNa hoI zakato. kAraNa ke keTalAka saMbaMdho alpakALanA hoya che to keTalAka saMbaMdho cokkasa kAma karavAnI samayamaryAdA pUratA ja hoya che. lohIno saMbaMdha sahaja ane anaupacArika hoya che tethI sAmAnya rIte parivAranA parighamAM e ja saMbaMdhathI joDAyelI vyaktiono samAveza thAya che. jyAM parivAra hoya che tyAM saMgaMThananI apekSA rahe che. saMgaThananA abhAve parivAranA sabhyo na to koI moTuM kAma karI zake che ane na to koI moTI samasyAno ukela pAmI zake che. Arthika vipannatAnA divasomAM eka zeThe potAnA samagra parivArane jaMgalamAM javAno Adeza Apyo. parivAranA tamAma sabhyo jaMgalamAM pahoMcIne eka vRkSanI nIce beThA. zeThe temane eka doraDuM vaNavAnuM kahyuM. nAnA moTA tamAma sabhyo kAme lAgI gayA. vRkSanI upara koI eka yakSano nivAsa hato. te saMdigdha banyo. teNe doraDAM vaNavAnuM kAraNa pUchyuM. zeThe kahyuM, "ame tane bAMdhI daIzuM.' yakSano saMdeha vizvAsamAM parivartana pAmyo. teNe zeThane ghaNuM badhuM dhana ApIne saMbhavita baMdhanathI chUTakAro meLavyo. jo zeThano parivAra saMgaThita na hota to teNe aneka muzkelIono sAmano karavo paDyo hota. saMyukta parivAro upara humalo eka samaya evo hato ke jyAre parivAra nAmanI saMsthA svAbhAvika rUpe cAlatI hatI. tenA mATe na to kyAMya zikSaNa-prazikSaNanI vyavasthA hatI ane na to koI parisaMvAdonuM Ayojana thatuM hatuM. parivArane saMcAlita ka2vAnuM zikSaNa vArasAmAM maLatuM hatuM. traNeka dazakA pUrve bhAratIya parivAromAM saMyukta jIvanazailIne gauravabharyuM sthAna maLeluM hatuM. eka eka parivAramAM trIsa-cAlIsa athavA tenA karatAM paNa vadhAre sabhyo paNa rahetA hatA. keTalAMka piravAromAM A AMkaDo lagabhaga so sudhI paNa pahoMcI jato hato. te parivAromAM AvakajAvakano hisAba sAmUhika rIte raheto hato. jamIna jAyadAda, makAna, saMpatti vagere upa2 sAmUhika svAmitva rahetuM hatuM. parivArano koI sabhya bImAra thaI jAya, koIkanI nokarI chUTI jAya athavA to anya koI aNadhArI ghaTanA ghaTe to saMbaMdhita vyakti upara koIpaNa prakArano boja raheto nahIM. patinA saMyukta parivAranI saMskRti upara AkramaNa Fe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyu pachI viyoginI vidhavA asahAya banatI nahotI. bALakono saMbaMdha sagAM bhAIbaheno pUrato ja sImita nahoto. parivAranA tamAma sabhyomAM viziSTa prakArano tAlameLa raheto hato. tethI sukha-duHkha jevA saMvedanazIla prasaMgomAM paNa parivAranA pratyeka sabhyanI saMyukta bhAgIdArI rahetI hatI. saMyukta parivAranI saMskRti upara prathama AkramaNa e divase thayuM je divase aneka lokonA sahavAsamAM pradUSaNanI kalpanA karavAmAM AvI. A vAta koI bhAratIya dimAganI upaja hota to kadAca te tarapha ATaluM badhuM dhyAna jAta nahIM. paraMtu Avo avAja pazcimanA vAyumaMDaLamAM uddabhavyo ane tyAMnI sImAo pAra karIne te avAja bhArata sudhI pahoMcyo. A ja kAraNe tenuM mahattva vizeSa thaI gayuM. chellA be traNa dazakAomAM moTe bhAge pratyeka bhAratIyanI evI mAnyatA banI gaI che ke moTAM parivAro avyavasthA pedA kare che. jeTalA bhAIo teTalAM gharo athavA jeTalI vahuo teTalAM rasoDAM, A prakAranI mAnyatAnA AdhAre be ke tethI vadhu bhAIonuM ekasAthe rahevuM e Azcaryano viSaya banI gayo. saMyukta parivAranA lAbho ghaNA lokonA ekasAthe rahevAthI keTalIka muzkelIo UbhI thavAnI saMbhAvanAno asvIkAra karI zakAya tema nathI. paraMtu thoDIka asuvidhAthI bacavA mATe moTAM hitonuM balidAna ApavAnuM kaI rIte ucita gaNAya ? tAtkAlika suvidhA-duvidhA karatAM vadhAre mahattvapUrNa prazna to bhAvi peDhInA vyaktitva temaja cAritrano che. moTAM parivAromAM uche2 pAmatAM bALakono dRSTikoNa vyApaka hoya che. teo potAnAM vaDIlonAM lADa pyAra pAme che ane potAnA karatAM nAnAMone te vaheMce paNa che. temanAmAM bIjAone sahana karavAnI manovRttino vikAsa thAya che. saMvego upara niyaMtraNanI kSamatA moTAM parivAromAM jeTalI keLavAya che teTalI vibhakta (saMyukta) parivAromAM keLavAtI nathI. keTalAka manovaijJAnikonuM maMtavya evuM che ke vibhakta parivAronAM bALako krodhI, AgrahI ane vidhvaMsakArI vizeSa bane che. temanAmAM asuvidhAnI bhAvanA svAbhAvika jovA maLe che. pariNAme aneka prakAranI kuMThitatAo pedA thAya che. saMyukta parivAramAM surakSAnuM AzvAsana TakI rahe che. tyAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtApitA karatAM paNa vizeSa saMparka dAdA-dAdI vagere vaDIlo sAthe rahe che. tyAM AnaMdapramodanA aneka avasara sulabha bane che. te avasaromAM AbhijAtya saMskRtino prabhAva paNa jovA maLe che. sAmUhikatAmAM suMdara kAma karavAthI saunuM protsAhana maLe che, e ja rIte khoTuM kAma karavAthI vAraMvAra AMgaLI paNa cIMdhavAmAM Ave che. koI vyakti pote bhUla kare ke na kare paraMtu bIjAo tarapha thato vyavahAra tene sajAga karI de che. saMyukta parivAramAM sevA ane sahayoganI bhAvanAno paNa vikAsa thAya che. vibhakta parivAromAM mAtA-pitAnuM adhika sAmIpya bALakone mAnasika rIte temanAthI dUra karI de che. saMyukta parivAramAM bALako ane moTAMonI vacce eka cokkasa prakAranuM aMtara rahe che. tethI temane mAnasika rIte vizeSa najIka lAve che. A badhAnA sArarUpe ema mAnI zakAya ke parivAronA khaMDane vyaktinAM ciMtana tathA vyavahArane ja nahIM, sAmAjika mUlya-mApadaMDone paNa bhAre prabhAvita kayAM che. vibhAjananAM kAraNo pArivArika temaja sAmAjika vibhAjanane kAraNe vadhanArI samasyAothI gabharAIne loko pUche che ke parivAro kema tUTe che. vartamAna saMjogomAM A prazna khUba mahattvapUrNa che. sArI vAta to e che ke A viSayamAM yuvAno ane vaDIlonI peDhInA vicAro prApta karavAmAM Ave. je lokoe vibhAjananI muzkelIo bhogavI che teo potAnA anubhavo kahe ane te loko paNa potAnuM ciMtana vyakta kare ke jeo anicchAe paNa evuM jIvana jIvavA mATe vivaza banyAM che. anubhavo ane vicAronI A yAtrAmAM koIka vaLAMka to evo AvI zake che ke jyAM AzAno jhAMkho dIvo eka vakhata pharIthI prajjavalita thaI UThe. mArA khyAla pramANe pArivArika, sAmAjika athavA koIpaNa saMgaThananA vibhAjana mATe mukhya traNa kAraNo hoya che? - sakSama netRtvano abhAva - yogya vyavasthAno abhAva - pArasparika sAmaMjasyano abhAva akSama netA koIpaNa saMgaThanane lAMbA samaya sudhI calAvI haeeIrAkasaMyukta parivAranI saMskRti upara hamaNA 7: Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakato nathI. tenA keTalAka nirNayo ja saMgaThanane chinnabhinna karI nAMkhe che tethI samUhanI mukhya vyaktinuM khUba yogya ane sakSama hovuM Avazyaka che. netA sakSama hoya chatAM vyavasthAtaMtranI zithilatA haze to saMgaThanano pAyo DagI jaze. vyavasAyanA jagatamAM vyavasthAtaMtrane apAtA mahattvanuM A ja eka mAtra kAraNa che. samUhanI suvyavasthA mATe vyavasthAnA samagra DhAMcA upara dhyAna ApavuM nitAnta apekSita che. netA sakSama hoya, vyavasthA paNa yogya hoya, paraMtu te samUha sAthe saMkaLAyelI vyaktio vacce jo sAmaMjasya na hoya to te vibhAjananA saMjogo UbhA kare che. sAmaMjasya mATe sauthI pahelI apekSA che- svanI sImAno vistAra. samUha sAthe saMkaLAyelI koIpaNa vyakti jyAM sudhI vyaktivAdI manovRttimAMthI bahAra na nIkaLe tyAM sudhI te sAmUhika hitone mahattva ApI zakaze nahIM. sAmaMjasyanuM bIjuM sUtra che sahanazIlatA. je vyakti sahana karI zakatI nathI te koIpaNa paristhitimAM samAyojita thaI zakatI nathI. sahanazIlatAno vikAsa karavA mATe saMvego upara niyaMtraNano abhyAsa anivArya che. sAmaMjasyanI anuprekSA dvArA A abhyAsane puSTa karI zakAya che. je yugamAM vibhakta parivAronI mukhya sattA sthapAI jAya te yugamAM sAmUhika jIvanazailI athavA to saMyukta parivAranI vAta acaraja jevI lAgavA mAMDe che. paraMtu tenA vagara parivAronuM jevuM caritra jovA maLe che te sau koI mATe ciMtAno viSaya che. A jIvanazailImAM parivartana lAvavAnuM paNa saraLa nathI. Ama chatAM alpakAlika zibiromAM sAmUhikatA dvArA je lAbha jovA maLe che te mAnavInuM dhyAna kheMce che. evo vizvAsa vyakta karI zakAya tema ka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * *** : : :: :: lan navA mAnavIno janma thI navA mAnavInA janmanI kalpanA jeTalI sukhada che teTalI ja kaThina tenI prakriyA che. eka mAtA potAnA prathama saMtAnanI kalpanAthI romAMcita thaI UThe che. paraMtu prasavanI pIDA to teNe ja sahana karavI paDe che. eka dRSTie joIe to navA mANasano janma kyAre nathI thato ? janma lenAra pratyeka mAnavI navo ja to hoya che ! eka dArzanika koI eka gAmamAM gayo. tyAM eka jagAe aneka grAmajano UbhelA hatA. dArzanike temane pUchyuM, "bhAIo ApanA gAmamAM koI moTA mANasano janma thayo che kharo ?' grAmajano prazna sAMbhaLIne coMkI UThyA. temAMthI eka jaNa bolyo, "bhAIsAheba ! amArA gAmamAM to mAtra ja bALako ja janme che. moTo mANasa to koI jamyo ja nathI.' bhaNyA gayA vagaranI grAmINa vyaktie jIvananuM bahu moTuM satya pragaTa karI dIdhuM. vAstavikatA e ja che ke A jagatamAM janma vakhate koI moTo mANasa nathI hoto. rAma, kRSNa, mahAvIra, buddha, gAMdhI, bhikSu vagere jeTalA mahApuruSo thayA che te saue bALaka tarIke ja janma lIdho hato. temaNe puruSArtha karyo, potAnA kartutvane vaphAdAra rahyA pariNAme teo mahApuruSa banI gayA. janma athavA nirmANanI carcA utkrAMtivAdanA janaka DArvinanI thiyarI mAnavIne vAnaranuM saMtAna kahe che. tenA mata pramANe navA mAnavInA janmanI kathA lakhI zakAya che. paraMtu DArvinano khyAla jaina siddhAMtanI kasoTI upara kharo puravAra thato nathI. tethI navA mANasano saMbaMdha tenA janma sAthe nahi, nimaNi sAthe joDavo paDaze. janma ane nimaNi baMne alaga alaga paristhitio che. mahAbhAratano kaNa kahe che ke, devAyata kule janma, madAyata tu pauruSam' kayA kuLamAM janma levo te bhAgyane adhIna che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA adhIna puruSArtha che. temAM meM koI kasara bAkI rAkhI nathI. Aje mAruM je vyaktitva banyuM che te mArA puruSArthanuM ja pariNAma che. mAnavI Icche che ke tenuM rUpa navuM bane. navInatA saune AkarSe che. Aje mAnavI jUno banI gayo che. tenuM rUpa dareka rIte jANe ke jIrNazIrNa banI gayuM che. tene kApakUpa karIne ThIka karavAnuM zakya lAgatuM nathI. A daSTie navA janmanI vAta manane to sArI lAge che paraMtu je saMdarbhamAM meM navA mAnavInI carcA karI che, teno saMbaMdha tenAM raMgarUpa ke AkAraprakAra sAthe nathI. "navAno mane abhipreta artha checiMtananI navInatA, sarjanazIlatA, varcasva ane hakArAtmaka dRSTikoNa. A viziSTatAothI saMpanna mAnavIne pedA karavAnuM kadAca koInA hAthamAM nathI, paraMtu AvA vyaktitvanuM nirmANa karI zakAya che. meDikala sAyansamAM thayelAM saMzodhananA AdhAre ema kahI zakAya ke jInsanA parivartana dvArA vAMchita saMtAna meLavI zakAya che. vaijJAnika, enjinIyara, DokTara, rAjanetA ke abhinetAnA jInsano prakSepa karIne bhAvi saMtAnanuM vyaktitva te ja rUpamAM vikasita karavAnI zakyatAno asvIkAra karavAno koI artha nathI. vijJAna pratye koIpaNa prakArano avizvAsa ke durAgrahano koI bhAva paNa nathI, paraMtu jyAM sudhI tenuM vyAvahArika rUpa jovA maLatuM nathI, tyAM sudhI tenA vize vizeSa vizvAsa thavo yogya nathI. vyaktitvanuM nirmANa zakya che. manovijJAnanA mata mujaba vyaktitvanimaNinA be ghaTaka che- vaMza vAraso ane prazikSaNa. jInsanA AdhAre vyaktitvano vikAsa AnuvaMzika saMskAranuM mahattva pramANita kare che. dvitIya ghaTaka che prazikSaNa. prazikSaNa dvArA vyaktitvanimaNino eka prayatna ame yogakSema varSa (I.sa. 1986) mAM karyo hato. amAruM lakSya hatuM. AdhyAtmikavaijJAnika vyaktitvanuM nimaNa. mAtra AdhyAtmika athavA mAtra vaijJAnika draSTikoNa vaDe yugIna samasyAonuM samAdhAna zodhI zakAtuM nathI. adhyAtma ane vijJAnano samanvita vicAra ja samAdhAyaka banI zake che. adhyAtma ane vijJAna baMnenuM lakSya satyanI zodhanuM che. ekanI zodhanuM AdhArabiMdu AtmA che ane bIjAnI zodhano viSaya padArtha che. baMnenuM prasthAna ajJAtane jJAta karavAnI dizAmAM che. adhyAtmano Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAsa zAstronA AdhAre thaI zake che, paraMtu koIpaNa sAco AdhyAtmika mAtra tyAM ja jaIne aTakato nathI. appaNA saccamesejjA - satyane jAte zodho. bhagavAna mahAvIrano nirdeza ja satyane zodhavAnI preraNA Ape che. adhyAtmanA kSetramAM vaijJAnika draSTikoNanuM nirmANa ja AdhyAtmikavaijJAnika vyaktitvanuM nimaNi che. prazikSaNanI prakriyA samIcIna, vyavasthita ane dIrghakAlIna hoya to tenAM yogya pariNAmo avazya maLI zake che. avaLuM thaI jAya to! - keTalIka vyaktio AnuvaMzikatAne vizeSa mahattva Ape che. teo prazikSaNamAM vizvAsa ocho rAkhe che. jInsa viSe abhyAsa karanArA vaijJAniko paNa saMskAronA saMkramaNanI saMbhAvanA svIkArIne ja AgaLa cAle che. temAM kyAreka kyAreka kazuMka aNadhAryuM paNa pariNAma AvI zake che. banaDa zo eka sabhAmAM gayA. tyAM eka suMdara yuvatI sAthe temanI mulAkAta thaI. temanI vidvattAthI prabhAvita thaIne te yuvatIe kahyuM, "zohuM ApanI sAthe lagna karavA icchuM chuM. mArI apekSA evI che ke huM ApanA jevA vidvAna ane mArA jevA suMdara putrane janma ApI zakuM.' A vAta sAMbhaLIne zoe hasatAM hasatAM kahyuM, "tamArI AkAMkSA khUba UMcI che. kadAca enAthI avaLuM thAya to zuM thAya ? tamArI kalpanAnA putramAM mAruM rUpa ane tamArI buddhi jo AvI jAya to ?' banaDa zonuM ciMtana navA mAnavInA janmamAM paNa aprAsaMgika lAgatuM nathI. kAraNa ke navo janma laIne paNa vArasAmAM jUnA jIrNazIrNa saMskAro laIne AvanAra zuM karaze ? mArA mate navA mAnavIno janma eTale navA saMskAronuM nimaNi. moDela tarIke eka mAnavInuM svarUpa rajU karavAmAM Ave to tenA AdhAre lAkhanA nimaNinI saMbhAvanA karI zakAya che. eka dIvo hajAro dIvA pragaTAvI zake che, tema eka saMskArI mANasa lAkho lokono preraNAsrota zuM na banI zake? navA mAnavInuM moDela navA mAnavInI kalpanA dvArA ja keTalAka lokone romAMcano Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava thaI zake che. teo ema vicAratA haze ke navo mAnavI koNa haze ? tenuM nimaNi kevI rIte thaze ? zuM te ati mAnava haze ? zuM tenAmAM koIpaNa prakAranI mAnavIya durbaLatA nahIM hoya ? AvA badhAM praznomAM aTavAyA vagara ja huM mArI kalpanAnA mAnavInuM moDela atre rajU karI rahyo chuM: - navo mAnavI jAtivAda ane saMpradAyavAdanAM baMdhanothI mukta haze. - navo mAnavI sAMpradAyika nahIM, dhArmika haze. - navo mAnavI ahiMsA pratye zraddhAzIla haze. te hiMsAnA hathiyArano upayoga nahIM kare. - navo mAnavI lokataMtranAM mULa nahIM kApe, paraMtu te temane vadhu UMDAM banAvaze. - navo mAnavI paryAvaraNane pradUSita nahIM kare, paraMtu tenI surakSA mATe jAgarUka raheze. - navo mAnavI nazAkhorIthI mukta haze. - navo mAnavI arthane jIvananuM sAdhana mAnaze, tene sAdhya mAnIne aTakI nahIM jAya. - navo mAnavI yugazailInA pravAhamAM taNAze nahIM. tenI jIvanazailI suciMtita haze. avarodha yugano nahIM paNa manano navA mAnavInA moDela viSe carcA daramiyAna keTalAka loko nirAzA bharI vAto kare che. teo vicAre che ke vartamAna yuganI paristhitio koI paNa vyaktinI jIvanazailImAM parivartana lAvI zake tema nathI. A to TALI devAnI (bhAgeDuvRttinI) vAta che, bahAnAbAjIno dRSTikoNa che. je lokoe kAMI ja karavuM nathI, potAnI jAtane badalavI nathI te loko yugano doSa jue che. mAnavIno saMkalpa ane puruSArtha prabaLa hoya to koI paNa yugamAM kAma karI ja zakAya che. taittirIya upaniSamAM yugonI vyAkhyA karatAM kahevAmAM AvyuM che. kaliH zayAno bhavati, saMjihAnatu dvAparaHA utiSThanuM tretA bhavati, kRtaM saMpaghate caranuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je sUtelo che te kaLiyuga che. A vAtane ema paNa kahI zakAya ke sUI rahenArA mATe pratyeka yuga kaLiyuga che. je jAgrata che, te dvApara che. dvAparanI DelIe paga mUkyA pachI koI sUI zakatuM nathI. je UThe che te tretA che. UMghamAMthI jAgyA pachI paNa je ALasa kare che, te ghaDiyALanuM elArma sAMbhaLyA pachI paNa pathArImAM sUI rahevAno abhinaya karato rahe che. je cAle che te satyane pAme che. je cAle che te maMjila sudhI pahoMce che. cAlavuM e satyuganI nizAnI che. pramAda ane nirAzAthI gabharAyelI vyakti mATe koI paNa yuga sAro hoto nathI. samayanuM nAma laIne paristhitio sAme jhUkI janAra vyakti kyAreya navuM nimaNi karI zakatI nathI. yogya samaye yogya dizAmAM karavAmAM Avato puruSArtha nizcita rUpe phaLadAyI bane che. tevI zraddhA sAthe navuM prasthAna thavuM joIe. navA mAnavInA janma ke nimaNanI A prakriyA che. vaiyaktika ane sAmUhika baMne kakSAe eka prabaLa prayatnanI apekSA che. apekSA chesaMpUrNa zalyakiyAnI navInatA mATe eka bIjI kalpanA paNa kAma kare che. te pramANe ati prAcIna pharIthI navuM banI jAya che. vezabhUSA, AbhUSaNa ane keTalIka paraMparAone A vAta ghaNe bhAge lAgu paDe che. jyAM sudhI mAnavIno prazna che tyAM sudhI mane nathI lAgatuM ke te jUno thaI gayo hovAthI navA mAnavIno janma jarUrI banyo che. tenA navInIkaraNano mukhya hetu tenA cAritramAM pravezelo saDo che. caritrano saDo eka evI bImArI che ke jenI koI davA nathI. te mATe saMpUrNa zalyakriyAnI apekSA che, nahitara tenuM saMkramaNa bhAvi peDhIomAM paNa thatuM raheze. saDelA cAritranI bImArI laIne koIpaNa peDhI navI sadImAM praveza karaze to te svastha ane zaktisaMpanna banI zakaze nahIM. tethI navA mAnavInA janmanI jarUra che. vIsamI sadInI eka moTI trAsadAyaka vAta che jIvananAM zAzvata mUlyono lopa. temane zodhavAM hoya to kyAM zodhIzuM ? AvA saMjogomAM prAcIna mUlyonI punasthapanAnI pratIkSA choDI daIne navAM mUlyone pratiSThita karavAnuM anivArya banyuM che. je divase A kAma thaze. e ja divase A dharatI upara navA mAnavIno janma thaI jaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlya-rAsanuM utkRSTa udAharaNa eka samaya evo hato ke jyAre koI vyakti guno karatI to saune temAM kaMIka navuM lAgatuM. koI vyakti sAmAjika mAnamaryAdAone toDatI to tenA tarapha hajAro AMgaLIo ciMdhAtI. koI vyakti anaitika AcaraNa karatI to tene heya dRSTithI jovAmAM AvatI. Aje te dRSTi kyAM khovAI gaI che ? Aje atikramaNa tarapha ciMdhAtI AMgaLIone zuM thaI gayuM che ? Aje koInA aparAdha pratye kema Azcarya thatuM nathI ? paristhitivaza koI vyakti kyAreka khoTuM AcaraNa karI bese to AMkha uThAvIne cAlavAnuM sAhasa te gumAvI detI hatI. Aje hatyA ane toDaphoDa karanArAM asAmAjika tattvo garvathI chAtI kADhIne cAlatAM jovA maLe che. IjharAIlanA pradhAnamaMtrI pitjhAka robInano hatyAro yigora Amira potAnI saphaLatA mATe saMtoSa pragaTa kare che. zuM A mUlyahrAsanuM utkRSTa udAharaNa nathI ? maryAdA, lAja, saMvedanA ane karuNA jevAM mAnavIya mUlyono duSkALa mAnavajAti upara kALo kera varasAvI rahyo che. jo A sthitithI mAnavIne bacAvavo hoya to navA mAnavIne janma Apavo ja paDaze. A kAryamAM aNuvrata pUrNa sahayogI banI zake tema che. samayanA bahAne saMjogo sAme jhUkI janArI vyakti kyAreya navuM nirmANa karI zakatI nathI. yogya samaye yogya dizAmAM karavAmAM Avelo puruSArtha cokkasa phLadAyI banaze evI AsthAsahita navuM prasthAna karIe. navA mAnavInA janma ke nirmANanI A ja prakriyA che. vaiyaktika ane sAmUhika baMne kakSAe eka prabaLa prayatnanI apekSA che. Jain Educationa International navuM darzana navo samAjanI For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaka mA Avazyaka che A ahiMsAnuM prazikSaNa karI che ? mAnavI hiMsA kare che, te teno svabhAva che, evuM keTalAka loko mAne che. jIvo jIvasya jIvanamu - eka jIvanuM jIvana bIjA jIva upara Azrita che, A kalpanAnA aMdhAre mRtyunA bhayathI vyAkuLa mAnavI hiMsA mATe pravRtta thAya che. mAnavI hiMsA vagara jIvI nathI zakato e vAta eka hada sudhI sAcI hoI zake che. paraMtu hiMsA teno svabhAva nathI. hiMsAnI jema asatya bolavuM, corI, saMgrahanI manovRtti, bhogAsakti, vagere vRttio paNa mAnavIno svabhAva nathI. temane vibhAva mAnavAnuM ucita lAge che. je vibhAva che te bImArI che ane je svabhAva che te svAcya che. muzkelI eka ja che ke mAnavI svAbhAvane vibhAva ane vibhAvane svabhAva samajI le che. A kAraNe te potAnI bImArI athavA svAthyane paNa samajI nathI zakato. mANasa jyAre paNa zArIrika kakSAe bImAra paDe che, tyAre DokTara pAse jAya che. bImArInuM saMpUrNa varNana karIne te IlAja karAve che. bImArInuM sAcuM varNana, nidAna, auSadhI, DokTarano AtmIya vyavahAra ane pathya-paraheja (carI)nI jAgarUkatA A tamAma yoga maLe che tyAre bImArI dUra thaI zake che. je loko bImArIne bImArI mAnatA nathI, tenuM nidAna ke upacAra karAvatA nathI. tathA pathya-paraheja tarapha dhyAna ApatA nathI, teo svAthyanI AzA kevI rIte rAkhI zake? hiMsA eka bImArI che. hiMsA eka bhAvanAtmaka bImArI che. teno saMbaMdha karyo sAthe che, saMskAro sAthe che. je vyaktine A bImArI lAgu paDe che, te akAraNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja Akramaka thaI UThe che. kyAreka te manoraMjananA nAme anartha hiMsAnA kSetramAM UtarI paDe che. kyAreka te jIbhanA svAdamAM Asakta banIne pazu-pakSIono vadha kare che. kyAreka badalAnI bhAvanAthI prerAIne te koIkanI hatyA karI de che. kyAreka kyAreka tenI bhItaramAM jAgatA asurakSanA bhAva paNa tene hiMsA karavA mATe vivaza banAve che. hiMsAnI manovRttino upacAra tyAM sudhI thaI zakato nathI, jyAM sudhI tene eka bImArI tarIke samajavAmAM nA Ave. jyAre bImArInuM jJAna ja nahIM hoya to teno IlAja koNa karAvaze ? zikSaNa, vepAra, rAjanIti vagere dareka kSetramAM vadhatI jatI hiMsAne niyaMtrita karavA mATe koI kuzaLa cikitsakanI apekSA che. hiMsA vadhI rahI che. kAraNa ke tenuM vidhivat prazikSaNa maLe che. hiMsAnI jema ahiMsAnuM prazikSaNa maLatuM rahe to hiMsAne rokI zakAya che. zuM kyAMya ahiMsAnA prazikSaNanI vyavasthA che kharI ? koNa che ahiMsAnA prazikSaka ? prazikSaNanI sAdhanasAmagrI zI hoI zake che ? AvA prazno upara gaMbhIratAthI vicAra karavAnI jarUra che. huM je samajI zakyo chuM te pramANe ahiMsAnuM prazikSaNa pustakonA mAdhyamathI thaI zakatuM nathI. pustako dvArA ahiMsA viSe mAhitI maLI zake che, paraMtu te jIvananI sAthe joDAI zakatI nathI. jyAM sudhI ahiMsA AtmasAt nahIM thAya, tyAM sudhI hiMsAnI bImArI maTI zakaze nahIM. prazikSaNanI sAthe anusaMdhAna ane prayoga ahiMsAnuM prazikSaNa ApaNane abhiSTa che. tenI AgaLa ane pAchaLa be tattvo vadhu joDavAthI prazikSaNanI prakriyA savAMgINa bane che. te be tattvo che- anusaMdhAna ane prayoga. jyAM sudhI ahiMsA viSe navuM anusaMdhAna nahIM thAya, tyAM sudhI tenI tejasvitA sthApita thaI zakaze nahIM. vaijJAnika loko padArthanA nAnA nAnA kaNo vize saMzodhana karIne temane mahattvapUrNa tathA upayogI pramANita karI de che. Aje loko ahiMsAne kAyaronuM hathiyAra gaNAve che. ahiMsAniSTha vyaktionI TIkA kare che. kema ? kAraNa spaSTa che. prAcIna dharmazAstromAM ahiMsAnI je guNa-garimA gAvAmAM AvI che tene zuM kadIya anusaMdhAnano viSaya banAvyo che kharo ? ahiMsA savabhUyakhemakarI - ahiMsA saghaLAM prANIonuM kalyANa karanArI che, A eka tathya paNa anusaMdhAna dvArA pramANita thaI jAta to hiMsAne rI navuM darzana navosamAjaEl8: rITATara rara4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khulluM tAMDava karavAnI taka na maLI hota. anusaMdhAna pachI prazikSaNanI vAta Ave che. ahiMsA zuM che ? tenI kSamatA keTalI che ? teno upayoga zo che ? tene kaI rIte kAmamAM laI zakAya che ? tenAM pariNAmo kayAM hoI zake che ? vagere muddAone najara sAme rAkhIne tenuM vyAvahArika prazikSaNa thatuM rahe to ahiMsA jIvanazailIne dRDha karanAra rasAyaNa banI zake che. prazikSaNa pachI prayoganI vAta Ave che. bhojana game teTaluM svAdiSTa ane poSaka hoya, paraMtu jyAM sudhI te upayogamAM na Ave tyAM sudhI tenI guNavattA pramANita karaze nahIM. siddhAMta game teTalo bhavya hoya paNa jyAM sudhI teno prayoga na thAya tyAM sudhI te upAdeya banI zakaze nahIM. ahiMsA ApaNI mAtA che. tenI chatrachAyAmAM samagra mAnavajAti nizciMta thaIne jIvI zake che. paraMtu AM tyAre ja zakya che jyAre samatA, maitrI, abhaya, sahiSNutA vagere svarUpe teno prayoga thato raheze. ahiMsAnuM anusaMdhAna, prazikSaNa ane prayoga A tripadImAM jIvanadAyinI zakti che, tevI zraddhAnuM nirmANa thavAthI ja ahiMsAnuM varcasva dRDha banI zake che. ahiMsAnA prazikSaka koNa banaze ! lokajIvanamAM ahiMsAne pratiSThita karavA mATe ahiMsAnA prazikSaNanI AvazyakatAno anubhava thaI rahyo che. prazna e che ke ahiMsAnA prazikSako koNa banaze ? te mATe ApaNe evI vyaktionI zodha karavI paDaze ke je naisagdika rUpe ja ahiMsAniSTha hoya athavA abhyAsathI ahiMsaka banI cUkI hoya. udAharaNa tarIke mahAtmA gAMdhIne rajU karI zakAya che. temanI pAse janAra ane rahenAra vyaktione anAyAse ja temanA jIvanamAM ahiMsAnI jhalaka jovA maLatI hatI. gAMdhIjIne vAMcanArAo jANe che ke temaNe potAnA jIvanamAM ahiMsAne keTalI niSThA sahita jIvI hatI. gAMdhIjI dararoja dAtaNa karatA hatA. dAtaNa mATe vRkSanI AkhI DALIne toDavAnuM temane rucikara lAgatuM nahotuM. temaNe evuM karanAra sahakarmI tarapha tAtkAlika AMgaLI cIMdhIne tene sajAga karI dIdho. hAtha dhovA mATe te khUba thoDuM pANI vAparatA hatA. thoDAka ja pANIthI thatA kArya mATe vadhu pANI DhoLI devAtuM joIne temanA AtmAne pIDA thatI hatI. palaMgane eka sthaLethI bIjA sthaLe Avazyaka che ahiMsAnuM prazikSaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaseDavAnI vAta hoya to e dhyAna rAkhatA ke palaMgane kheMcavAthI koI jIvanI hiMsA na thaI jAya. temanA paga sApha karavA mATe je paththara rAkhavAmAM Avato, tene paNa pramAdavaza kyAMka khoI nAkhavAmAM Avato to temane bhAre kaSTano anubhava thato. gAMdhIjInA jIvana sAthe saMkaLAyelA AvA to aneka prasaMgo che, je temanI AdhyAtmikatA athavA ahiMsAnI niSThAne pragaTa kare che. ahiMsAne A svarUpe jIvanAra vyakti ja ahiMsAnuM sakriya prazikSaNa ApI zake che. ahiMsAnA saMdarbhamAM mahAvIranI STi mahAtmA gAMdhInA jIvanaprasaMgo vAMcavAthI ema lage che ke temaNe ahiMsAno samagra pATha bhagavAna mahAvIra pAsethI vAMcyo hato. prakRti tarapha mahAvIrano dRSTikoNa haMmezAM sakArAtmaka hato. temaNe kaheluM. purvina khaNe na khaNAvarSe, sIodagaMnapie piyAvae agaNisaojA sunisiyaM, taM na jale na jalAvae je sa bhikS pRthvInuM khanana karavuM ke karAvavuM te hiMsA che. zItodaka pIvuM ane pIvaDAvuM te hiMsA che. zastra samAna sutIkSNa agni saLagAvavo ke saLagAvaDAvavo te hiMsA che. je AvI hiMsAthI alipta rahe che te bhikSu che. bhagavAna mahAvIre pRthvI, pANInI jema paMkhA vagere dvArA havA meLavavI, hariyALInuM chedana- bhedana karavuM ane trasa jIvono vadha karavo vagerene hiMsA gaNAvyAM che. prakRtinuM asIma dohana karanArA loko mahAvIranA A bodhapATha dvArA thoDIka paNa preraNA laI zake to temanA jIvana upara ahiMsAno prabhAva paDI zake che. paraMtu Azcarya to e vAtanuM che ke bhagavAna mahAvIra pratye AsthAIla temanA anuyAyI samAjamAM ahiMsAnA prazikSaNanI koI vyavasthA nathI. A ja kAraNe jaina samAjamAM paNa keTalAka khAsa prasaMgoe phaLo ane zAkabhAjIone pazu-pakSIono AkAra ApIne sajAvavAmAM Ave che. zAkAhArI bhojanane evI abhidhA ApavAmAM Ave che, je temanA mAMsAhArI hovAno bhrama jagADe che. tenAthI anartha hiMsAne darzananA nAma rozana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ protsAhana maLe che. tethI ahiMsAnA prazikSaNamAM evI vyAvahArika vAtone paNa joDavI joIe ke je anicchAe paNa dezanI bhAvi peDhIne hiMsAnI dizAmAM dhakele che. muzkela paraMtu azakaya nahi keTalAka loko ema vicAra kare che ke ahiMsAnA prazikSaNanI vAta sArI to che paraMtu muzkela che. prazikSaNa bhale game te cIjanuM hoya, te saraLa hoI zake che. hiMsAnuM prazikSaNa paNa saraLa kyAM che ? jo te saraLa hota to bhArata-cIna yuddha vakhate bhArata hAra pAmyuM na hota. bhAratIya sainikoe UMcA parvato upara asahya ThaMDImAM rahIne yuddha karavAnuM prazikSaNa meLavyuM nahotuM. pariNAme teo hArI gayA. tyAra pachI temane tevuM zikSaNa ApavAmAM AvyuM to teo te paristhitimAM rahevAnA abhyAsu banI gayA. mArI samajaNa pramANe ahiMsAnuM prazikSaNa muzkela che kharuM, paraMtu eTaluM badhuM mukela paNa nathI ke tene koI pAmI ja na zake. mULa vAta che AsthAnI. prathama e AsthAnuM nimaNi thavuM jarUrI che ke ahiMsA eka zakti che. abhyAsa vaDe te zaktine meLavI zakAya che, vadhArI zakAya che ane teno upayoga karI zakAya che. ahiMsAnA prazikSaNa dvArA hiMsA samApta thaI jaze ema vicAravuM te atikalpanA ja gaNAze. hiMsA samApta thavAno artha che " jagatanI samApti. jyAM sudhI jagata che, tyAM sudhI manuSyamAM kAma, krodha vagere niSedhAtmaka bhAva raheze ja. jyAM sudhI niSedhAtmaka bhAva haze tyAM sudhI hiMsAnI sattAne niHzeSa karI zakAze nahIM. hiMsAne miTAvI nathI zakAtI. paraMtu tenI ugratAne ghaTADI to zakAya che. ahiMsAnA prazikSaNanI sauthI moTI sArthakatA e che ke hiMsAnA je navA navA caherA mAnavIya guNone bharakhI javA mATe kaTibaddha thaI rahyA che, temane niSkriya banAvavAno prayatna cAlato rahe. hiMsA koNa kare che ? A saMdarbhamAM mahAvIravANIne uddhata karI zakAya che. "AyAro'mAM hiMsaka vyaktinI aMtaraMga oLakha ApatAM, kahevAmAM AvyuM che ke, "adde loe parijuNe, dubohe avijANae"- je mAnavI lokArta che, viSaya-kaSAya vagere mAnasika doSothI pIDita che, te hiMsAmAM pravRtta thAya che. je parijINuM che, abhAvagrasta che, padArthane meLavavAnI abhilASA hovA chatAM tenAthI vaMcita rahe che te hiMsA kare rasadhAraNa ra TA eotAnAyako ahiMsAnuM prazikSaNA karAroTarahAlaTArakAraka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. je duHsaMbodha hoya che. seMkaDo prayatna karavA chatAM saMbodha pAmI zakato nathI, te hiMsAnI dizAmAM kadama mAMDe che. je avijJAyaka hoya che, tattvane samajato nathI, te hiMsAtmaka pravRttimAM pravRtta thAya che. pharI pharIne vAta to pAchI e ja biMdu upara jaI pahoMce che ke je manuSya Atura che, asvastha che, te hiMsA kare che. tene hiMsAthI bacAvavA mATe mAnasika dRSTithI svastha karavo Avazyaka che. svastha thavAno eka mAtra upAya che ahiMsAnuM prazikSaNa. prazikSaNano saMbaMdha upadeza sAthe nahi, AcaraNa sAthe che. hiMsA na karo A upadeza che. je divase mAnavInA AcaraNamAMthI hiMsA nIkaLI jaze e ja divase prazikSaNa sArthaka banI jaze. Jain Educationa International navuM darzana navo samAja For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 aparAdhanI cetanA kyAMthI Ave che ? jaina tIrthaMkaroe AdhyAtmika vikAsanI taratamatAne dhyAnamAM rAkhIne jIvanI cauda bhUmikAonuM varNana karyuM che. temane mATe jIvasthAna athavA guNasthAna zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. A cauda bhUmikAomAM cha bhUmikAo sudhI cetanAnuM taLiyuM sAphasutha rahetuM nathI. tenI upa2 vikRtionA DAgha paDatA rahe che. cetanAne vikRta karanAra sauthI moTuM tattva viparIta dRSTikoNa che. jyAM sudhI sAcA dRSTikoNanuM nirmANa thatuM nathI, tyAM sudhI cetanAnI pavitratAnuM lakSya banI zakatuM nathI. cetanAnA vikAsanuM mApa tenI pavitratAnA AdhAre ja zakya che. cetanA jeTalI pavitra haze eTaluM ja vyaktinuM AbhAmaMDaLa paNa ujjavaLa ane pavitra haze. pavitra AbhAmaMDaLavALA kSetramAM aparAdhanI ghUsaNakhorI thaI zakatI nathI. cothI bhUmikAmAM daSTikoNa samyak bane che. vyakti sArAne sAruM ane kharAbane kharAba samajavA lAge che. koI pravRttine kharAba samajavA chatAM tene choDI nathI zakAtI. nazo karanAra vyakti jANe che ke tenuM bhaviSya aMdhakAramaya che chatAM te tene choDI zakato nathI. kAraNa ke samyak dRSTikoNano saMbaMdha darzana mohanA kSaya, kSayopazama athavA upazama sAthe che. jyAre duSpravRtti choDavAmAM cAritra mohano kSaya, kSayopazama athavA upazama nimitta bane che. tethI pAMcamI bhUmikA upara UbhI rahenAra vyakti potAnI cAritrika ujjavaLatAnI surakSA karI zakatI nathI. Jain Educationa International chaThThI bhUmikAmAM pahoMcanAra vyakti potAnA AcaraNanI pavitratA mATe saMkalpita hoya che. jyAM sudhI jAgarUkatA rahe che tyAM sudhI teno saMkalpa puSTa thato rahe che. jAgarUkatAmAM UNapa AvatAM ja rAdhAnI cenAmAMthI Ave che. For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te alita thaI jAya che, svIkRta saMkalpane toDI nAkhe che. tenI cetanA caMcaLa bane che ane te aparAdha jJatamAM praveza karI bese che. aparAdhonAM cakrabhUhamAM pravezyA pachI tyAMthI nIkaLavAnuM asaMbhava nahIM to muzkela to jarUra che ja. aparAdhanI dizAmAM prasthAna mAnavI sukhethI jIvavA Icche che. mana sadA prasannatAthI sabhara rahe, evI tenI AkAMkSA hoya che. sukha athavA prasannatA meLavavAnA aneka rastA hoI zake che. huM ahIM be rastAnI vAta karavA IcchuM chuM. saMskArazIlatA ane saMskArahInatA. adhyAtmanA saMskArothI saMskArita vyakti AtmAnI pavitratAmAM sukhano anubhava kare che. saMskArahIna vyakti game te rIte sukha suvidhA meLavavA icche che. te mAtra vartamAnane ja jue che ane sukhAbhAsane paNa sukha samajIne saMtuSTa thaI jAya che. saMskArI vyakti pravRttinA pariNAmanuM paNa dhyAna rAkhe che. te jANe che ke kSaNika sukha ApanAra padArtha ane prasaMga atyaMta duHkhanuM kAraNa bane che. tethI te jIbhane lobhAvanArA madhubuMdanA AkarSaNamAM jIvana upara toLAI rahelA bhayanI upekSA karato nathI. bhautika caLakATa, bAhya ADaMbara ane Adhunika suvidhAnA AkarSaNamAM baMdhAyelI vyakti karaNIya ane akaraNIya vaccenI bhedarekhA miTAvI de che. evI vyaktinI manovRttinuM citraNa karatAM eka saMskRta kavie lakhyuM che ke tharaMbhidhAtuparTachinyAkuryAta rAsabarohaNa yenakena prakAreNa, prasiddha puruSo bhavettA 'mAre prasiddhi meLavavI che evuM bhUta jenA mAthA upara savAra thaI jAya che te ghaDA phoDe che, kapaDAM phADe che, gadheDA upara savArI kare che, ane na karavA jevuM koI paNa kAma karI nAkhe che. game te rIte prasiddhi meLavavAnI bhAvanA mohAvila cetanAnuM pariNAma che. kAraNa vagara sAta vyaktionI hatyA karanAra vyakti pakaDAI gaI. tene jelanI sajA thaI. akhabAramAM teno phoTo pragaTa thayo. jelare tene te akhabAra batAvyuM. te khuzIthI nAcavA lAgyo. jelare te asvAbhAvika manodazAnuM kAraNa pUchyuM. to te bolyo, "mAruM svapna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkAra thaI gayuM. akhabAramAM moTA moTA lokonA phoTA joIne mane paNa IcchA thaI ke mAro paNa phoTo chapAvavo joIe. meM prayatna karyo paraMtu phoTo chapAyo nahIM. chevaTe meM hatyA karavAno nirNaya karyo. Aje huM jelamAM kedI hovA chatAM khuza chuM. kAraNa ke mAro phoTo akhabAramAM chapAyo che. prasiddha thavAnI AkAMkSAe eka vyaktine hatyAno aparAdhI banAvI dIdho. A ja rIte kaMIka meLavavA athavA kaMIka banavAnI adamya lAgaNI vyaktinI aparAdhacetanAne jagADI zake aparAdhanAM manovaijJAnika kAraNo aparAdha cetanA jAgavAnAM be kAraNo che- atItanA saMskAra ane vartamAnanuM vAtAvaraNa. keTalIka vyakti paristhitijanita majabUrI na hovA chatAM aparAdhI banI jAya che. temane aparAdhI banAvavAmAM mukhya phALo temanA arjita saMskArono hoya che. keTalIka vyakti vAtAvaraNathI prabhAvita thaIne aparAdha kare che. e vAtAvaraNa parivAranuM hoI zake che, mitronuM hoI zake che, samAjanuM hoI zake che, ane dazya-zrAvya upakaraNonuM paNa hoI zake che. vartamAna yuganI kizora tathA yuvA peDhIne aparAdhI banAvavAmAM sauthI moTI bhUmikA philmonI che. sinemA holamAM athavA dUradarzana para batAvavAmAM AvatI philmomAM hiMsA ane seksanAM eTalAM badhAM dazyo hoya che ke temane vAraMvAra jonAra darzaka tema karavA mATe utparita thaI jAya che. laMDanamAM bhIDathI bharelA eka bajAramAM eka mahilA potAnA traNa varSanA bALakane laIne ghUmI rahI hatI. eka zo rUma AgaLa AvIne te aTakI. teNe bALakane bahAra UbhuM rAkhyuM. te zopiMga mATe zorUmamAM dAkhala thaI. pAMca miniTa pachI te bahAra nIkaLI to tyAM bALaka nahotuM. teNe bUmo mAravAnuM zarU karyuM. polIsane mAhitI maLI. tarata bALakanI zodha karavAmAM AvI. te bajArathI thoDeka dUra AvelA eka sUmasAma sthaLethI mRtyu pAmelA bALakanuM zaba maLyuM. AsapAsa UbhelA tenA be hatyArAone paNa pakaDI levAmAM AvyA. temanI uMmara 10-11 varSanI hatI. temane bALakanI hatyAnuM kAraNa pUchavAmAM AvyuM tyAre temaNe kahyuM, "ame anubhava karavA mAgatA hatA ke hatyAno romAMca kevo hoya che." * 6s.: ' ' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatyAmAM romAMcanI zodha ane te paNa kizoronI ! AjanA sabhyasamAjanI sAme eka bahu moTo prazna Ubho karI rahI che. zakya che ke te kizoroe parapIDanayukta philmo joI hoya. philmomAM hatyA karanArAonI bhItaramAM jAgelI uttejanAthI uttejita thaIne eka mAsUma bALakanI jIvanalIlA samApta karI devI te keTalo jaghanya aparAdha che ! A eka dezanI ghaTanA che. samagra vizvamAM na jANe AvI keTalI ghaTanAo ghaTatI haze ! hatyAnI jema baLAtkAra paNa eka saMgIna aparAdha che. nArI-utpIDananI A pravRtti ghaTavAne badale vadhatI jAya che. kendriya gRhamaMtrAlayanA aparAdha rekorDa byuro dvArA ekatra karavAmAM AvelA AMkaDAo mujaba chellA be dazakAomAM baLAtkAranA kissAomAM cAraso TakA vadhAro thayo che. AvI aparAdha cetanAnI vRddhimAM sinemA tathA dUradarzanano keTalo hAtha che, te vize zodha ke sarve karanArAo badhuM jANe che. artha paNa eka kAra che aparAdha cetanAnuM eka dvAra artha che. artha jIvanayApananuM sAdhana che, te eka satya che. tene sAdhana tarIke ja kAma levAmAM AvyuM hota ane tenI zucitAnI daSTie dhyAna rAkhavAmAM AvyuM hota to koI samasyA pedA thaI na hota. samasyA tyAre UbhI thAya che jyAre arthane sAdhyanA siMhAsana upara besADavAmAM Ave che, tene vilAsitA ane moTAInuM nimitta mAnavAmAM Ave che. tathA tenI prAptimAM zucitAnI vAta gauNa banI jAya che. corIno dhaMdho A bhUmikA upara ja phAlyo phalyo che. atyaMta zarIpha ane AtmIya lAganArA sapheda poza loko kevo dago de che tenI eka ghaTanAno ullekha maLe che. eka bhAratIya jaina videza yAtrAthI pAchA AvyA. dilhIthI temane jayapura javAnuM hatuM. basanI TikiTa levA mATe teo katAramAM UbhA hatA. eka aparicita yuvake temane TikiTa lAvI ApI. temanI bego basa upara caDAvI ApI. eka sahayAtrI tarIke te temanI pAse besI gayo. teNe kahyuM ke te paNa jayapura jaI rahyo che. prAtaHkALe cAra vAge baharoDa basasTenDa upara basa thobhI. ghaNA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAtriko nIce UtarI gayA. jaina bhAIne kaMI khAvApIvAnI icchA nahotI. te potAnI sITa upara besI rahyuM. temanA sahayAtrI yuvaka pakoDIo laIne AvyA. jenabhAIe kahyuM, "hajI sUryodaya paNa thayo nathI. huM khAIza nahIM.' tyAra pachI te ThaMDu pINuM laIne Avyo. jenabhAIe te tarapha aruci dAkhavI. eka anya sahayAtrI bolyo, A bhAI ApanA mATe ATaluM badhuM kare che to thoDuMka laI lo ne.' IcchA na hovA chatAM te nA na pADI zakyo. teNe pINuM lIdhuM. basa cAlI. thoDIka vAramAM ja temaNe potAnA hoza gumAvyA. baharoDathI upaDelI basa jayapura pahoMcI gaI, tyAM sudhI te behoza hato. teno sahayAtrI yuvaka tenI bego laIne kyAre, kyAM UtarI gayo ane kyAM cAlyo gayo tenI koIne khabara paDI nahIM. ahIM eka ja yuvakano prasaMga che. AvA lokonI moTI ToLI hoya che. temanuM kAma yojanAbaddha rIte thatuM hoya che. sArA, saMbhrAta parivAranA sabhyo arthanA lobhamAM keTalA nIce UtarI jAya che, tenuM A eka udAharaNa che. sAcuM ja to kahyuM che ke, "artha ja anarthanuM mULa jarUrI che niSThA ane saMkalpa cetanAnI zuddha avasthAmAM aparAdha thaI zakatA nathI. jyAM paNa aparAdha thAya che tyAM cetanA vikati thaI gayelI hoya che. prazna uddabhavI zake che ke vikata cetanAne cetanA ja zA mATe samajavI ? ApaNA mAnavA ke na mAnavAthI cetanAnI vyAkhyA badalAI javAnI nathI. jainadarzana pramANe jJAna, darzana, ane upayoga AtmA che. to pramAda ane kaSAya paNa AtmA che. AtmAnI jeTalI avasthAo che, te tamAma AtmA che. zuddha cetanAnI jema vikRta cetanA paNa cetanA che. cetanAne pavitra banAvavA mATe tenI vikRtione dUra karavI jarUrI che, aparAdha cetanAne badalavI jarUrI che. aparAdha cetanAne badalavAnI mAnasikatAnuM nirmANa karavAmAM aNuvrata AcArasaMhitAno upayoga karI zakAya che. tenI pratyeka dhArA vyaktinA ciMtanane navI kSitija pradAna karI zake che. tenI sAthe sAhityano svAdhyAya eka evo upAya che je cetanAnA zarIra upara jAmelI vikRtione dUra karI zake che. sAhityanuM eka rocaka zaags lAlazaeaderosenetIusanI cetanAomAMthI mAte DokTara rahIe TarANate Ta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa che vAta. prAcIna RSimunioe vAtanA mAdhyama dvArA saMskAra ApavAno eka sArthaka prayatna karyo che. hitopadeza, paMcataMtra vagere graMthonuM nimaNi saMbhavataH A ja udezathI karavAmAM AvyuM che. Aje vAtanuM sthAna TIvIe laI lIdhuM che. tenI siriyalo paNa nAnI moTI vArtAo ja kahe che. paraMtu udeza sAco na hovAne kAraNe te vAtao bALakonI aparAdha cetanAne jagADavAmAM sahAyaka banI rahI che. aparAdha cetanA kyAMthI Ave che? A praznamAM aTavAI javAthI samAdhAnanuM sUtra maLaze nahIM. UMDI niSThA ane atUTa saMkalpasahita cetanAnA nirmaLIkaraNane mahattva ApavuM joIe. saiddhAtika ane prAyogika- baMne kakSAe saMskAra parivartananuM abhiyAna calAvavAmAM Ave to svastha cetanAno vikAsa karI zakAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI 14 jIvanazailI ane svAsthya sArI vyakti sAro samAja- A pratyeka deza ane pratyeka samayane abhISTa rahyuM che. mAnavI te mATe niraMtara prayatnazIla paNa rahyo che, paratuM prakRtino niyama che ke mAtra sAruM ke mAtra bUruM kyAreya hotuM nathI. mAnavInI prakRtino paNa niyama che ke sArA pratye saune AkarSaNa ane bUrAI pratye saune ghRNAbhAva nathI hoto. bhinna bhinna ruci ane matinA loko hoya che. A niyamane jANavA chatAM ApaNe sArAnA vikAsa mATe udyamazIla chIe. A mAnavIya manana, manISA ane puruSArthano niSkarSa che. jIvanazailInA saMdarbhamAM ApaNI sthApanA evI che ke ahiMsA, mAnasika zAMti tathA vizvazAMti tarapha laI jatI jIvanazailI sArI che. hiMsA, mAnasika azAMti tathA vaizvika azAMti tarapha laI jatI jIvanazailI sArI nathI. Jain Educationa International mAnasika zAMti ane vizvazAMtinuM prANatatva sahiSNutA che. paryAvaraNa-pradUSaNa tarapha AjanuM vizvamAnasa jeTaluM jAgarUka che, teTaluM asahiSNutAnA pradUSaNa pratye jAgarUka nathI. asahiSNutAnuM pradUSaNa paryAvaraNanA pradUSaNa karatAM ochuM khataranAka nathI. paryAvaraNIya pradUSaNa mAnavIya astitva mATe jokhamarUpa banaze tyAre banaze, paraMtu asahiSNutAnuM pradUSaNa Aje paNa mAnavIya astitva mATe jokhamarUpa banI rahyuM che. jAtiya ane sAMpradAyika asahiSNutA mAnavIne jaMgalI jAnavara karatAM paNa vadhu krUra banAvI mUke che, jenuM pradarzana thoDAka vakhata pahelAM sane 1994mAM khAMDA ane bosniyAmAM jovA maLyuM. je asahiSNutAno udbhava ahaMkAra, ghRNA ane sattAlolupatAnAM jaMgalomAM thAya che te samasyAnA samAdhAna mATe mAnavInI saMkalpazaktine DhaMDhoLavAnuM Avazyaka che. jIvanazailI ane svAsthayo For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNuvrata AMdolana mAnavIya saMkalpane jagADavAnuM AMdolana che. ame aNuvratanA mAdhyama dvArA svastha jIvanazailI ane ruNajIvanazailInuM citra prastuta karyuM che. tenI rUparekhA A pramANa cheH svastha jIvanazailI raNajIvanazailI 1. niraparAdhanI hiMsAno tyAga : saMkalpapUrvaka niraparAdhanI hiMsA 2. mAnavIya ekatAmAM vizvAsa, jAtiya ghUNAmukta mAnasa jAtiya vRNAthI grasta mAnasa 3. sAMpradAyika sadabhAva athavA sauhArda sAMpradAyika kaTTaratA ane saMgharSa 4. vyasanamukta jIvana H mAdaka dravyothI AkAMta jIvana 5. vyAvasAyika prAmANikatA : Arthika aparAdha 6. sahaastitvanI manovRtti H AkrAmaka manovRtti 7. saMgrahanI mayadAo : asIma saMgrahanI manovRtti 8. upabhoganI maryAdA asIma upabhoganI manovRtti 9. paryAvaraNa pratye jAgarUkatA H paryAvaraNanI upekSA jIvanazailIne svastha banAvavA mATe mastiSkIya prazikSaNa Avazyaka che. te prazikSaNanuM mahattvapUrNa aMga che anuprekSA. siddhAMtane mAtra jANavAthI parivartana lAvavAnuM muzkela che. abhyAsathI parivartana AvI zake che. manovaijJAnika abhyAsa dvArA pazupakSIone prazikSita karI zakAtAM hoya, to zuM mAnavInA mastiSkane prazikSita na karI zakAya ? karI zakAya che, te eka satya che. dhyAna dvArA alphA kiraNonI vRddhi thAya che, pariNAme dhyAna karanAra vyaktine zAMti ane AnaMdano anubhava thAya che. mAnasika zAMti. sahaja rIte jIvanazailIne svastha banAvI de che. jUnI Adatone badalavA tathA navI AdatanonuM nimaNi karavA mATe mastiSkane prerita karI zakAya che. A vaijJAnika saMzodhano dvArA pramANita thaI rahyuM che. bhAvanA mAnavIya mastiSkane prabhAvita kare che. snAyu vijJAna saMbaMdhI saMzodhano vaDe e tathya paNa svIkRta banyuM che. anuprekSAmAM kAyotsarga ane bhAvanA dvArA mastiSkane prabhAvita karavAnI prakriyA samAviSTa che. udAharaNa tarIke sahiSNutAnI anuprekSAne prastuta karI zakAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahiSNutAnI anuprekSA 1. mahAprANa dhvani 2. kAryotsarga 3. nIlA raMgano zvAsa lo. evo anubhava karo ke zvAsanI sAthe nIlA raMganA paramANuM aMdara praveza karI rahyA che. 4. vizuddhi kendra upara nIlA raMganuM dhyAna karo. 5. jyotikendra upara dhyAna kendrita karIne anuprekSA karo. zArIrika saMvedana Rtujanika saMvedana rogajanita saMvedana mAnasika saMvedana sukha-duHkha anukULatA-pratikULatA sahiSNutAno bhAva puSTa thaI rahyo che. mAnasika saMtulana dRDha thaI rahyuM che- AvI zabdAvalInuM nava vakhata uccAraNa karo. tyAra bAda teno nava vakhata mAnasika japa karo. anuciMtana karo bhAvAtmaka saMvedana virodhI vicAra virodhI svabhAva virodhI ruci A saMvedano mane prabhAvita kare che, paraMtu temanA prabhAvane ghaTADavA che. jo temano prabhAva vadhaze to zaktio kSINa thaze. huM jeTalo temanAthI ocho prabhAvita thaIza, eTalI ja mArI zaktio vadhaze. tethI sahiSNutAno jIvanazailI ane svAsthya Jain Educationa International 2 miniTa 5 miniTa For Personal and Private Use Only 3 miniTa 3 miniTa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAsa mArA jIvananI saphaLatAno mahAmaMtra che 10 miniTa 6. mahAprANa dhvanisahita dhyAna saMpanna karo. 2 miniTa svastha jIvanazailInAM pAMca sUtro 1. svastha samAjanI racanA mATe svastha jIvanazailInI anivArya apekSA che, evA daSTikoNanuM nidhariNa. 2. jIvanazailIne badalI zakAya che, evI daDha AsthA athavA daDha nizcaya. 3. parivartananA prayogonI jANakArI. 4. parivartananA prayogono cirakAlIna abhyAsa 5. abhyAsa dvArA jUnA saMskAronA badale navA saMskAronuM nimaNi. amane prasannatA che ke jIvanazailInA saMdarbhamAM ciMtananI taka ApIne Ayojakoe jagatanA zubha bhaviSya tarapha lokonuM dhyAna kheMcyuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che zA svastha samAjaa ja ' vyakti, samAja ke rASTra game te hoya, svastha hovuM darekane mATe Avazyaka che. svaminuM tiSThatIti svastha je pote potAnAmAM rahe che te svastha che. suzobhanAni asthIni yasya saH svastha jenAM hADakAM majabUta hoya che te svastha che. adhyAtmazAstra ane zarIrazAstranI A be vyAkhyAonuM samanvita svarUpa svasthatAnI saMkSipta temaja sAragarbhita vyAkhyA che. svastha koNa hoya ? vyaktinuM svAcya pAyo che. vyakti-vyaktinA yoga vaDe samAja bane che. ahIM samAjanuM svAthya abhipreta che. samAja hoya ane te vyavasthita na hoya to tenI saMracanA thaI zakatI nathI. svastha samAja saMracanAnI kalpanA jeTalI sukhada che teTalI te svarUpe kAmamAM Ave to mAnavaloka atyaMta suMdara banI zake che. samAja vyavasthAmAM uddabhavatI vikRtione joIne svasthatAnI vAta AkAzakusumavat banI rahI che. AvA saMjogomAM A viSaya upara vicAravuM paNa Azcaryajanaka lAge che. kene ciMtA che? svastha samAjasaMracanA- traNa sakArAdinA yogathI banelo A zabda athavA vAkya zabda saMyojanAnI daSTie manane lobhAvanAro che. paraMtu enI ciMtA kone che ? saghaLA loko potAnA jIvananivahimAM vyasta-masta che. bhAratIya prajAnuM ciMtana ema paNa atyaMta saMkIrNa che. te je sthitimAM jIvI rahI che, temAM ja saMtuSTa che. tenA jIvananirvAhamAM koI avarodha Avato nathI, tyAM sudhI dezanI suvyavasthA ke durvyavasthA vize koIne ciMtA thatI nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dezanI TapAtho upara digI vitAvanArA lokone sarakAra sAme koI phariyAda hotI nathI. jyAM sudhI temane tyAMthI haTAvavAmAM AvatA nathI. mAladhArIo (vaNajhArA)nI samagra jAti kyAMya ghara banAvIne rahetI nathI. A jAtinA lokonAM janma, maraNa, lagna, utsava, vyavasAya, vizrAma vagere temanI gADIonI AsapAsa ja thatuM rahe che. temane sthira AvAsa ApavAnI vAta koI vicAratuM paNa hoya to temanA gaLe UtaratI nathI. rajhaLapATavALI jiMdagImAM ja temane sukhano anubhava thAya che. vAta gADIyAluhAro, phakIro ke bhikhArIonI nathImAnasikatAnI che. jyAM sudhI vyaktinI mAnasikatA badalAtI nathI tyAM sudhI sArI sthiti paNa tene kharAba lAge che. AvI sthitimAM svastha samAjanA nimaNinI ciMtA koNa karaze ane zA mATe karaze ? AkarSaNanAM be biMdu je loko samAjamAM potAnAM mULa daDha karIne UbhA che temanI sAme bharaNapoSaNanI samasyA nathI, je loko pati sukha- sagavaDo bhogavI rahyA che te loko paNa samAjanimaNanI ciMtAthI mukta che. temanI sAme mukhyatve be AkarSaNa che- kAma ane artha. mAnavInI kAmanAo ane vAsanAonuM jaMgala eTaluM vizALa che ke temAM ghUsyA pachI bahAra nIkaLavAno mArga ja maLato nathI. te eka prakAranI bhUlabhulAmaNI che. temAM praveza karatI vakhate vyakti ema vicAre che ke te aMdara kyAMya khovAze nahIM. paraMtu thoDeka dUra gayA pachI te diMgUDha banI jAya che. tyAMthI nIkaLavAno bIjo rasto zodhavAnuM to vadhu muzkela che, paNa te pAcho mULa pravezadvAra sudhI paNa pahoMcI zakato nathI. mAnavInI pravRttinA kendramAM bIjuM tattva che artha. artha jIvananI AvazyakatA che. paraMtu teno darajjo caritra karatAM UMco hoI zake nahi. jyAM artha khAtara caritra adhama kakSAe pahoMce che tyAM vyakti potAnA nirmANanI vAta paNa bhUlI jAya che. arthaprAptinI lasyahIna pratispadha cAritranA kadane vAmaNuM banAvIne mAnavIne pazutA tarapha dorI jAya che. tenA viveka upara paDadA pAthare che. AvA saMjogomAM samAjane svastha banAvavAnI ciMtA koNa karaze ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ becenI jarUrI che ciMtananI kakSAe ciMtA eka vAta che. bhItaramAMthI nIkaLelI ciMtA bIjI vAta che. tenAthI vyakti becena banI jAya che. tene mATe je kAMI karaNIya hoya che, tene karyA vagara te rahI zakato nathI. sUtAMjAgatAM, khAtAM-pItAM, UThatAM-besatAM tene e ja mAtra dekhAya che. ziSya gurunI pAse jaIne bolyo, 'gurudeva ! mane sAdhanAno mArga batAvo.' gurue kahyuM, 'kAle Avaje.' bIjA divase ziSya gayo. gurue tene pachInA divase AvavAnI AjJA karI. eka eka karatAM sAta divasa vItI gayA. ziSyane sAdhanAno mArga maLyo nahIM. te thoDoka adhIra banyo. guru tene potAnI sAthe laIne taLAva pAse gayA. ziSyane pANImAM DUbADIne gurue tenA mAthA upara hAthathI jora karIne tene dabAvI rAkhyo ke jethI te temAMthI nIkaLIne bahAra na AvI zake. ziSya taraphaDavA lAgyo. tene zvAsa levAmAM paNa muzkelI thavA lAgI. te have be kSaNanI paNa pratIkSA karI zake tema nahotuM. taLAvamAMthI bahAra nIkaLyA pachI gurue ziSyane pUchyuM, 'taLAvanA pANInI aMdara tane kevo anubhava thato hato ?' ziSya bolyo, 'gurudeva ! e kSaNe mane eTalI badhI ruMdhAmaNa thatI hatI ke bahAra nIkaLavAnI bhAvanA sivAya bIjo koI vikalpa mAre mATe rahyo nahoto.' gurue kahyuM, "je divase sAdhanA mATe tane ATalI badhI becenIno anubhava thaze, e ja divase tane huM sAdhanAno mArga bAvIza.' svastha koNa hoya che ? je divase mAnavInA manamAM svastha samAjanI saMracanA mATe becenI jAgI jaze te divase samAjanirmANanuM svapna adhUruM nahIM rahe. samAjinarmANano pAyo vyaktinirmANa che. jyAM sudhI vyakti svastha nahIM bane, tyAM sudhI te samAjane svastha thavA deze nahIM. svastha koNa hoya che ? A saMdarbhamAM eka prAcIna khyAla che nityaM hitAhAravihArasevI, samIkSyakArI viSayeSvasaktaH| dAtA samaH satyaparaH kSamAvAnuM, AptopasevI sa bhavatyarogaH / / svastha vyakti svastha samAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je vyakti haMmezAM hitakara bhojana kare che, bhramaNa kare che, vicArapUrvaka kAma kare che, IdriyanA viSayamAM Asakta banatI nathI, udAra dayanI hoya che. samabhAvamAM rahe che, satyaniSTha hoya che, sahiNuM rahe che ane AptapuruSonA sAMnidhyathI lAbhAnvita thAya che te svastha hoya che. zArIrika, mAnasika ane bhAvanAtmaka traNe daSTie svastha hovuM e svasthatAnI saMpUrNa oLakha che. pratyeka vyakti A svarUpamAM svAthyalAbha meLavaze to svastha samAjanI saMracanA ApoApa thavA lAgaze. gAMdhIjInAM svapnonuM bhArata mahAtmA gAMdhIe eka svapna joyuM hatuM. svataMtra ane suMdara bhAratanuM svapna. temaNe joyelA bhAratanA svapnamAM koI vyakti nazAkhora nahotI. koInA manamAM chUta-achUtanI bhAvanA nahotI. koI niraparAdha prANIne pajavanAra nahotuM. koI koIne dago karanAra nahotuM. dezanI AjhAdInI sAthosAtha meM aNuvratanuM abhiyAna zarU karyuM. aNuvratanI AcArasaMhitA gAMdhInA svapnane AkAra ApanArI AcArasaMhitA che. kAza ! gAMdhIjI thoDoka vadhu samaya jIvyA hota ! ame temane maLyA hota. aNuvrata vize carcA karI hota ane bhAratane navA svarUpamAM DhALavA mATe saMyukta rUpe prayAsa karyo hota. acAnaka gAMdhIjInI hatyA thaI gaI. pArthiva svarUpe teo ApaNI vacce nathI, paraMtu temano AtmA bhAratanA kaNa kaNamAM vaselo che. gAMdhInA nAma upara jemane gaurava che, jeo gAMdhInA svapnane sAkAra karavA jhaMkhe che ane eka svastha samAjanA nimaNimAM sahayogI banavA icche che. temanI javAbadArI bane che ke teo sauprathama potAne svastha banAve. sauMdaryanI oLakha svastha ane suMdara banavAnI AkAMkSAthI aneka loko mAtra zarIra tarapha dhyAna Ape che. teo zarIrane sajAve che ane tenI ja cikitsA karAve che. bAhya saudarya vyartha nathI hotuM, paraMtu e ja sarvasva paNa nathI hotuM. cANakya ane caMdraguptano eka prasaMga A saccAIne pragaTa karanAro che. samrATa caMdragupta ane mahArANI potAnA aMtapuramAM vizrAma rANIe navuM darzana karAvosamAjaEB98e mDA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI rahyAM hatAM. mahAmAtya cANakya khAsa kAraNe tyAM AvyA. Avazyaka vAta pUrI thayA pachI caMdragupta bolyA, "cANakya ! tame bhAre buddhizALI cho. tamArI buddhi upara mane garva che. kAza ! tamAruM zarIra paNa eTaluM ja suMdara ane suDoLa hota to kevuM sAruM !' cANakya kaMIka kahe, te pahelAM ja mahArANIe kahyuM, "mahArAja ! bAhya saudarya koI vizeSa vAta nathI. AMtarika saudaryanuM AgavuM mahattva che.' cANakyane bolavAnI taka ApyA vagara ja caMdragupta kahyuM, "mahArANI ! e mATe koI udAharaNa Apo.' AthI cANakya bolyA, "mahArAja ! evAM udAharaNo to aneka hoI zake che. paraMtu prathama Apa thoDuMka pANI to pI lo.' cANakya be glAsa pANI laIne AvyA. eka glAsamAM sonAnA ghaDAmAM bhareluM pANI hatuM, bIjAmAM mATInA ghaDAmAM bhareluM pANI hatuM. samrATe pahelo. glAsa laI pANI cAkhyuM ane kahyuM, "A te kaMI pANI che ? tela jevA garama pANIthI tarasa kevI rIte chIpAze ?" cANakya bolyA, "mahArAja ! A to ratnajaDita sonAnI surAhInuM pANI che. bIjA glAsanuM pANI mATInA ghaDAnuM che. Apa cAho to tene paNa pI lo." samrATe pANI cAkhyuM ane Akho glAsa khAlI karI dIdho. jevuM mIThuM evuM ja ThaMDu hatuM e pANI. samrATanI tarasa zAMta thaI. temaNe mUkta kaMThe pANInI prazaMsA karI. rANIe kahyuM, "mahArAja ! mAtra bAhya sauMdaryathI zuM thayuM ? tarasa to mATInA ghaDAnA pANI thakI chipAI." tamArA hAtha khUba suMdara che. bAhya sauMdarya pratyakSa dekhAya che. tethI tenA pratye AkarSaNa thaI jAya che. AMtarika sauMdaryane oLakhanArI AMkha saunI pAse hotI nathI. A saMjogomAM tenuM mUlyAMkana karavAnuM muzkela banI jAya che. jIvanamAM keTalIka kSaNo evI Ave che ke jyAre vyaktinI aMtardaSTi khUlI jAya che ane te AMtarika sauMdaryanI jhalaka pAme che. te samaye tenuM ciMtana ane teno vyavahAra badalAI jAya che. eka kizora potAnI mAtAnA vAMkAcUkA hAtha joIne bolyo, mAtA, tuM keTalI suMdara che. tArA hAtha AvA kevI rIte thaI gayA ? A to bahu ja kharAba lAge che. tenI plAsTika sarjarI karAvI le." mAtAe hasIne vAta TALI dIdhI. kizore cAra-pAMca vakhata A vAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyA karI. mAtA tene vaLatI rahI. eka divasa teNe khUba Agraha ryo tyAre mAtA bolI. "beTA ! tuM nAno hato. pAraNAmAM sUto hato. ekAeka gharamAM Aga lAgI. tuM AgamAM phasAI gayo. huM doDIne AvI. AganI jvALAomAM hAtha nAkhIne tene pAraNAmAMthI bahAra kADhyo. mArA hAtha dhajhI gayA, paraMtu tuM bacI gayo. mAro puruSArtha saphaLa nIvaDyo.' potAnI mAtAnA mukhe tenA hAthanA vAMkAcUMkApaNA ke kaDhaMgApaNAnI vAta sAMbhaLIne kizoranI AMkho khUlI gaI. teNe eka UMDI najarathI mAtAnA hAthane pharIthI joyA. have tyAM mAtAnI mamatA dekhAtI hatI. kizoranA mukhamAMthI anAyAsa zabdo sarI paDyA, mAtA ! tArA hAtha khUba suMdara che. plAsTikanI sarjarI karavAno vAraMvAra Agraha karanAra putrae tyArapachI kyAreya evo Agraha ryo nahIM. kAraNa ke teno AMtarika sauMdarya sAthe sAkSAtkAra thaI gayo hato. samAjane svastha banAvavA mATe tenA AMtarika sauMdaryane sajAvavuM jarUrI che. aNuvratanI AcArasaMhitA eka evI sarjarI che ke je mAnavInA jIvanane suMdara banAvI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XMIBE karI ja zANA bhAvonA darpaNamAM mArI santpotAnuM pratibiMba pATaNamAzA keTalAka loko AsthAnA svaranuM guMjana kare che. navA yAtrApatha upara prasthAna kare che. avarodho dUra karIne rasto banAve che, saMgharSo sAme hasatA hasatA cAle che. dhairyapUrvaka AgaLa vadhe che ane maMjila sudhI pahoMcI jAya che. AvA loko vidhAyaka bhAvonA azva upara savArI karanArA hoya che. keTalAka loko nirAzAnI soDa tANIne sUtelA rahe che. teo atItamAM jIve che. bhaviSyanI kalpanAo karatA rahe che. je karyuM nathI tenA mATe pastAvo karatA rahe che. navI AkAMkSAonAM saptaraMgI meghadhanuSa race che. kyAreka samayanI TIkA kare che. kyAreka paristhitino doSa kADhe che to kyAreka potAnA bhAgya upara paDe che. AvA loko niSedhAtmaka bhAvonA Asana upara besIne jiMdagInA divaso pUrA kare che. eka mApadaMDa che AtmanirIkSaNano mAnavI eka ja prakAranuM jIvana jIvavA mAgato nathI. ekarUpatA vAsI mIThAInI jema besvAda ane jUnA vastranI jema kurUpa hoya che. jIvanamAM vividhatA hoya to jIvavAnuM sahaja AkarSaNa TakI rahe che. zakya che, A ja uddezathI vidhAyaka ane niSedhAtmaka bhAvonuM astitva pedA karavAmAM AvyuM hoya. satya e che ke A baMne prakAranA bhAva mAnavImAM jeTalA prabhAvazIla che tenI apekSAe anya prANIomAM alpa pramANamAM che. tamAma lokomAM paNa tenuM pramANa ekasarakhuM hotuM nathI. kaI vyakti tenAthI keTalI prabhAvita che te jANavA mATe sauthI moTo mApadaMDa che AtmanirIkSaNano. A eka suciMtita prakriyA che. tenA dvArA vyakti mahorAMnI duniyAmAMthI bahAra nIkaLIne AtmasAkSAtkAra karI zake che. 3essencealese bhAvonA darpaNamAM potAnuM riliMbAvavAthI vAdaLANAvALA pANI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvono svayaMvara mAnavInuM samagra vyaktitva bhAvo upara nirbhara che, chatAM pratyeka vyakti e jANatI nathI ke tenAmAM kyA prakAranA bhAva sakriya che. jenA manamAM evI jijJAsA jAgI jAya che tenA mATe samAdhAnano mArga paNa baMdha nathI hoto. jena AgamomAM aDhAra prakAranAM pApono ullekha maLe che. hiMsya, asatya, corI, vAsanA, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, pazunya, para-parivAda, rati-arati, mAyAmRSA ane mithyA darzanazalya- A aDhAra pApa niSedhAtmaka bhAva che. temAMnA keTalAka bhAvono saMbaMdha samUha sAthe che. keTalAka bhAva vaiyaktika che ane keTalAka bhAva evA che ke je vyakti ane samUha baMne sAthe saMbaMdha dharAve che. krodha, mAna, mAyA ane lobha A bhAva vaiyaktika ane sAmudAyika ane baMne prakAranA che. kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, para-parivAda vagere bhAva para-sApekSa che. samUhamAM rahenAra vyakti svArtha, suvidhA, pratiSThA athavA badalAnI bhAvanAthI prerita thaIne A prakAranA bhAvo pedA kare che. keTalIka vyaktio kAraNavagara ja A niSedhAtmaka bhAvonA zikAra banI jAya che. temanA vize ema ja mAnI zakAya ke tevA loko kAM to AdatathI majabUra che athavA to AtmapratiSTha krodha vagerenI preraNAthI abhibhUta che. upara je niSedhAtmaka bhAvonI carcA karavAmAM AvI che tenAthI viparita bhAvone vidhAyaka bhAva tarIke oLakhI zakAya che. temAM ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, asaMgraha, sahiSNutA, komaLatA, saralatA, saMtoSa, maitrI, guNagrAhakatA vagere prazasta bhAvono samAveza thAya che. prazasta ane aprazasta bhAvonA svayaMvaramAM kaI vyakti kone pasaMda kare che te tenI potAnI samaja upara nirbhara che. samaja ke vivekanA prakAzamAM pratyeka bhAvano cahero spaSTa joI zakAya che. apekSA eTalI ja che ke tenI pasaMdagI karatAM pahelAM vyakti potAnI AMkhonuM AvaraNa utArIne tene barAbara oLakhI le. potAnA bhItaramAM jovuM "sapimbae appagamakhaeNa- AtmA dvArA AtmAne jovAnI vAta sIdhIsAdI to nathI, paraMtu mahattvapUrNa jarUra che. sAmAnya rIte mAnavInI vRtti evI hoya che ke te bIjAonuM avalokana kare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAonA je bhAva ke vyavahAra tene barAbara nathI lAgatA tevA ja bhAva ane vyavahAramAM te svayaM AvI jAya che tyAre tene kazuM bhAna rahetuM nathI. zakya che ke te potAnA vize eTalo badho Azvasta banI to hoya ke jANe tenuM koI kAma khoTuM hoI ja na zake. A ja e biMdu che ke jyAMthI parivartananI dizA baMdha thaI jAya che. svabhAvaparivartananuM sUtra che vinivartanA. vinivartanA eTale niSedhAtmaka bhAvothI aprabhAvita rahevAno saMkalpa. A saMkalpanI svIkRti sAthe ja evo puruSArtha prAraMbha thaI jAya che ke je pahelethI prabhAvI bhAvone nirvIrya banAvI zake, temanAthI chUTakAro apAvI zake. tene mATe gaMbhIra paryAlocananI apekSA rahe che. potAnI bhItaramAM avalokana karanAra vyakti ja A bodha pAmI zake che ke tenAmAM kayo bhAva adhika sakriya che. mAruM rUpa kevuM che ? bhAvonA darpaNane sAme mUkIne potAno cahero jovo Avazyaka che. cahero paNa bahA2no nahIM, aMda2no jovAno che. jyAM sudhI te dekhAze nahIM tyAM sudhI vyakti potAnA svarUpathI paricita thaI zakaze nahIM. svarUpabodha mATe tenAmAM jijJAsA jAgavI joIe. huM kevo chuM ? jijJAsA pachI bIjI vAta che bhUkha. huM kaMIka banavA icchuM chuM. jyAM sudhI A bhAva jAgato nathI tyAM sudhI puruSArthanuM dvAra khUlatuM nathI. puruSArthano daravAjo khaTakhaTAvavA mATe cikIrNa-kaMIka karavAnI icchA hovI Avazyaka che. nahIMtara vyakti koIpaNa dizAmAM AgaLa vadhI zakaze nahIM. dizA-nirdhAraNanA abhAve ka2vAmAM Avelo puruSArtha sArthaka banato nathI. rAjasthAnImAM eka kahevata che, AMdho baTe jevaDI lAre pADo khAya.' koI AMdhaLI vyakti lIlA ghAsanuM doraDuM banAvI rahI hatI. doraDuM jema jema taiyAra thatuM hatuM tema tema pAchaLanI dizAmAM te sarakAvatI hatI. tyAM bheMsano eka pADo Ubhelo hato. jeTalI dorI pAchaLa tarapha sarakatI teTalI pADo khAI jato hato. te AMdhaLI vyaktino AkhA divasano parizrama pADAnA peTamAM pahoMcI gayo. lakSmaNa nahi palaTe lAkho niSedhAtmaka bhAvomAM jIvavAthI lAbha thAya ke geralAbha ? ciMtananI A paNa eka dizA che. zuM A bhAva zarIrane svastha rAkhe khonA darpananAM potAnuM pratibiMba 103 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ? manane samAdhistha rAkhe che ? vicAronA dvaMdrane samApta kare che ? samUhanI sAthe samAyojananI abhivRtti jagADe che ? vyaktine sahiSNu banavAnuM zIkhavADe che ? jo A praznonA uttaro sakArAtmaka hoya to bahuM moTuM Azcarya che. koI paNa mAnavI naSedhAtmaka bhAvonI lAkaDInA Teke UriohaNa karI zakato nathI. jo ema svIkArI levAmAM Ave ke niSedhAtmaka bhAvo vaDe na to svAsthya maLe che ane na to samAdhi maLe che, paraMtu tenI pakkaDathI mukta thavuM kaThina che. badhuM ja badalAI zake che paraMtu mAnavInA saMskAromAM parivartana lAvavAnuM kAma jiTala che. kahevAmAM Ave che ke bArai kosAM bolI palaTe, phala palaTe pAkAM jarA AyAM keza palaTe, lakSmaNa nahiM palaTe lAkhAM bAra gAue bolI badalAya che. pAkI gayelAM phaLono raMga badalAI jAya che. ghaDapaNa AvatAM ja vALano raMga badalAI jAya che paraMtu mAnavIno svabhAva lAkha prayatna karavA chatAM paNa badalAto nathI. A janazrRtine ekAMtika rIte satya na mAnIe to paNa eTaluM to nizcita che ke saghana puruSArtha vagara saMskAra badalAtA nathI. saMskAromAM parivartana AvI zakatuM nathI A mAnyatAno abhiniveza che. jo A vAta sAcI hota to sAdhanA, tapasyA ane prayogonI vyarthatA puravAra thaI jAta. pachI na to prazikSaNanI apekSA rahe ane na to prayogonI mUlyavattA pramANita thAya. Ajeya amArI AsthA evI che ke mAnavI badalAI zake che. alabatta, te parivartananA lakSya mATe pratibaddha hovo joIe. A bhUmikAmAM tenI vicAraNAnAM biMduo nIce mujaba haze : * mAnavI cakSuSmAna che ke nahIM ? * mAnavI kAMI jue che ke nahIM ? * mAnavImAM mahattvAkAMkSA che ke nahIM? * * mAnavIno dRSTikoNa suvidhAvAdI che ke nahIM ? mAnavIno vizvAsa parivartanamAM che ke nahIM? * mAnavIno puruSArtha parivartananI dizAmAM che ke nahIM ? * mAnavImAM sahiSNutA che ke nahIM ? navuM darzana navo samAja 14 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSedhAtmaka bhAvonuM pariNAma A keTalAka evA prazno che ke je vyaktine potAnI sthiti pratye sAvadhAna kare che. te e vAtano anubhava kare ke samAjamAM e ja vyakti apekSita athavA tiraskRta bane che, je niSedhAtmaka bhAvomAM jIve che. jenuM AbhAmaMDaLa malina hoya che, ane je kaMIka jANavA-banavA tathA karavAnI sthitimAM nathI hoto. gaMgA nadInA kinAre balakoSTha nAmano eka caMDALa raheto hato. tenI patnInuM nAma gaurI hatuM. tene eka putra hato. tenuM nAma bala hatuM. thoDoka moTo thayA pachI te harikeza nAme prasiddha thayo. eka divasa te potAnA mitro sAthe ramata ramato hato. ramata ramatamAM te laDavA lAgyo. tene ramatanI ToLImAMthI bahiSkRta karI devAmAM Avyo. harikeza raDavA jevo thaIne Ubho Ubho ramata jovA lAgyo. acAnaka tyAMthI eka sApa nIkaLyo. lokoe te sApane paththaro vaDe mArI nAkhyo. thoDI vAra pachI tyAM eka aLasiyuM nIkaLyuM. tene koIe kAMI ja karyuM nahIM. harikeza baMne dazya nihALyAM. tenA mana upara UMDI pratikriyA zarU thaI. teNe vicAryuM ke duHkha ane tiraskAranuM kAraNa prANIno potAno vyavahAra ja che. huM sApanI jema jherIlo chuM tethI mArA mitroe mAruM apamAna karyuM. jo huM aLasiyAnI jema nirviSa hota to mArA mitrothI chUTo zA mATe paDyo hota ? ciMtana AgaLa cAlyuM. tene jAti-smRti jJAna thayuM. teNe potAnA niSedhAtmaka bhAvone samajyA, choDyA ane sAdhu banI gayo. jo mAruM ja dila phaMphosuM manovijJAnanA mata mujaba AtmakhyApana mAnavInI maulika manovRtti che. pratyeka vyaktinI evI AkAMkSA hoya che ke tenuM vaizisya pragaTa thAya. bIjA loko tenuM mUlyAMkana kare, paraMtu anya loko pratye teno daSTikoNa sakArAtmaka hoto nathI. te temanI vizeSatAomAM paNa khAmIo zodhe che. potAnI moTAmAM moTI bhUla paNa tene nAnI lAge che jyAre bIjAonA sAmAnya doSa paNa tene pahADa jeTalA moTA lAge che. A daSTikoNanuM ja aMtara che. je vyaktine potAnA doSomAM khUbIono bhrama pedA kare che. aMtarmukha vyaktinI daSTi eTalI pAradarzI hoya che ke te bahAranAM tamAma AvaraNone dUra sAravAra karAvavA bhAvonA darpaNamAM potAnuM pratibiMba thI 105 eTANA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne potAnI durbaLatAone joI le che. kabIre A ja rahasyanuM udghATana karatAM kahyuM che ke bUrA jo dekhana meM calA, bUrA na miliyA koya / jo dila khojuM ApanA mujhase bUrA na koya mAnavI bIjuM kazuMya jue ke nahIM paraMtu eTaluM to avazya vicAre ja ke AnaMdamaya jIvana kevI rIte jIvI zakAya che. AnaMdano srota bahAra kyAMya nathI. potAnI ja bhItaramAM je srota che tene zodhavAnI jarUra che. A zodhamAM jAte ja khapI javAnuM hoya che. jina khojA tina pAIyA'no siddhAMta anubhavanI vANI che. bhagavAna mahAvIre kahyuM, patteyaM sAyaM, patteyaM veyaNA.' sukha-duHkha pota-potAnAM hoya che. koI-koIne na to sukhI banAvI zake che ane na to duHkhI banAvI zake che. bIjA loko to mAtra Teko (lAkaDAnI ghoDI) banI zake che. temano sahAro ene ja maLaze ke je teno svIkAra karaze. anyathA lAkaDAnI ghoDI to jaDa hoya che. te koIne parANe cAlavAnI preraNA ApatI nathI. bIjAo dvArA sukha-duHkhanAM nimitto upasthita karI zakAya che, paraMtu saMvedana to tyAre ja thaze ke jyAre vyakti te nimittono svIkAra karaze. varkazopa bhAvonI duniyAmAM mAnavI sAruM ke kharAba je kAMI kare che te tenA aMtarbhAvonuM pariNAma che. jevA bhAva tevI abhivyakti e tathya che. tenA AdhAre prazna udbhave che ke mAnavI pote ja potAnA bhAgyano vidhAtA che to pachI te avAMcchanIya pravRtti zA mATe kare che ? tenI pratyeka pravRttinuM pariNAma teNe ja bhogavavuM paDe che. to pachI te khoTI pravRttionA prerakabhAvone kema choDato nathI ? khoTA saMskArone badalavAmAM na Ave to jIvananuM sukha chinavAI jAya che. A jJAna hovA chatAM te parivartananI yAtrA kema zarU karato nathI ? badalavAthI zo phAyado ? ane na badalavAthI zuM nukasAna che ? lAbha-nukasAnanA gaNitane samajyA chatAM vyakti kema badalAtI nathI ? parivartananI prakriyA jaTila hoI zake che, paraMtu te azakya to nathI ja. je vyakti badalavA icche che, tene mATe paMcasUtrI eka kAryakrama nirdhArIta che. tenI kriyAnvitI mATe eka varkazopa Avazyaka che. te varkazopa koI sabhAgRhamAM nahIM hoya. tene mATe bhAvonI duniyAmAM navuM darzana navo samAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza karavAno raheze. tenAM pAMca aMga chepheItha. AsthA hoya AzA konphIDansa - AtmavizvAsa vilapAvara IcchAzakti oTosajezana - anuprekSA abhyAsa sauthI prathama mAnavInA manamAM evI AsthA pragaTavI joIe ke saMskAromAM parivartana AvI zake che. bIjI tarapha AzAno dIvo prajvalita hovo joIe ke parivartana thaze ja. trIjI vAta eno AtmavizvAsa eTalo pragADha hovo joIe ke te parivartana karIne ja raheze. cotho muddo vizvAsane anurUpa IcchAzakti athavA saMkalpazaktinI puSTi upara jaIne aTake che. pAMcamuM biMdu che abhyAsa. jyAM sudhI saphaLatA na maLe tyAM sudhI niraMtara abhyAsa karavo joIe. anuprekSAnA prayoga vaDe bhAvone badalavA joIe. bhAvaparivartana ja vyavahAramAM parivartanano pAyo che. A pAyA upara UbhI rahenAra vyakti ja parivartananA camatkArane nihALI zake che. mAnavInuM jIvana bahuraMgI che. jiMdagInA badalAtA raMgothI paricita thavA mATe bhAvajagatathI paricita thavuM paDaze. jIvananA raMga prazasta bane, AkarSaka bane, sarjanAtmaka bane ane potAnI ujvaLatA dvArA aMdhArAne dUra karanAra bane. evI abhIpsA pratyeka vyaktimAM hoya che. paraMtu abhIpsA koI jAduI lAkaDI nathI, jene pheravIne capaTI vagADatAM ja badhuM prApta karI zakAya. vAstavikatAnI dharatI kAMTALI hoI zake che, paraMtu bhAvonAM gulAba khIlAvavAnI viratA paNa temAM ja che. kAza ! mAnavI potAnA jIvananA yathArthane samaje ane niSedhAtmaka bhAvonI pakkaDathI potAne mukta karI zake. bhAvonA darpaNamAM potAnuM pratibiMba 107 eleme Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktitvavikAsanA ament pratyeka vyaktinuM potAnuM AgavuM vyaktitva hoya che. tenAM be rUpa hoya che- sahaja ane nirmita. keTalIka vyakti evI hoya che ke je naisargika vyaktitvathI saMpanna hoya che. tenAM paNa be rUpa che - aMtaraMga ane bAhya. bAhya vyaktitvano saMbaMdha zArIrika saMpadA ane raheNIkaraNInA stara sAthe che. suMdara AkRti, sugaThita zarIra, samucita kada-kAThuM, sakSama indriyo, vyavasthita vezabhUSA vagere bAhya vyaktitvanAM aMga che. vinamratA, udAratA, sahiSNutA, dhRti, karuNA, anuzAsana vagere tattvo vyaktinA aMtaraMga vyaktitvanI vyAkhyA vyakta kare che. nimita vyaktitvanI vyAkhyA bAhya vyaktitvanI apekSAe aMtaraMga vyaktitva sAthe vizeSa saMkaLAyelI che. A khyAla atiprAcIna che. hamaNAMnA thoDAka dazakAomAM bAhya parivartananA nimaNi tarapha paNa pUratuM dhyAna ApavAmAM AvI rahyuM che. moTAM zaheromAM byuTIpArlaronI vadhatI jatI saMkhyA e batAve che ke A yuganA loko bAhya sauMdarya athavA vyaktitva upara keTaluM badhuM dhyAna Ape che. plAsTika sarjarIno prayoga paNa mukhya rUpe to bAhya vyaktitvane zobhAvavA mATe ja karavAmAM Avato hoya che. eka vakhata skoTahomanA eka moTA DipArTamenTa sToramAM eka moTuM darpaNa laTakAveluM hatuM. tenI upara kemerAnI AMkha hatI. divasa daramyAna aneka strI-puruSo te darpaNanI AgaLathI pasAra thatAM hatAM. strIo tyAM aTakIne potAnuM rUpa jotI ane vALa sarakhA karatI. puruSo TAInI gAMTha sarakhI karatA ane potAnA vyaktitvanuM pramANa meLavatA. eka divasanI gaNatarI pramANe darpaNa sAme 412 strIo ane 779 puruSo aTakyAM hatAM. sauMdarya temaja vyaktitva pratye ka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhAnatAnuM adhyayana karavA mATe svIDananA manovaijJAnikoe A prayoga karyo hato. bAhya vyaktitvanI jema aMtaraMga vyaktitvanAM ghaTakatattvonuM paNa nirmANa ane vikAsa karI zakAya che. A prakriyAmAM saMbaMdhita vyakti ane tenA prazikSakanI dhyeyaniSThA, puruSArtha ane satata jAgarUkatAno samucita yoga thavo apekSita che. tenA abhAve vyaktitvane dRDha ka2nA2I vizeSatAono prAdurbhAva thaI zakato nathI. graMthitaMtra ane nADItaMtranI svasthatAno paNa vyaktitvanirmANanA kAryamAM pUrNa sahayoga rahe che. saMvegonuM asaMtulana vyaktitvane bagADe che. nirmANa ane vidhvaMsa A baMne virodhI zabdo che. nirmANa jeTaluM kaThina che eTalo ja vidhvaMsa sa2La che. eka ghaDAnA nirmANamAM keTalo badho zrama lAge che ! paraMtu e ja ghaDo paththaranA eka prahA2thI phUTI jAya che. vastranA nirmANanI prakriyA keTalI badhI jiTala hoya che ! paraMtu eka ja jhaTakAmAM tene phADI zakAya che. eka zahera vasAvavAmAM keTalo badho samaya ane zrama vaparAya che ! paraMtu eka aNuboMbano visphoTa tene jotajotAmAM naSTa karI mUke che. A ja vAta mAnavInA vyaktitvane lAgu paDe che. teno vikAsa jeTalo dhImI gatie thAya che eTalo ja tIvra gatie teno hrAsa thAya che. 'vyaktitvanA hrAsanuM sauthI moTuM kAraNa saMvegonuM asaMtulana che. je vyaktinA saMvego saMtulita rahe che, tenI sahiSNutAne koI chinavI zakatuM nathI. tenI vinamratA ane udAratA kyAreya ghaTatI nathI. tenI dhRti, karuNA, anuzAsanapriyatA vagere vizeSatAo kyAreya kSINa thatI nathI. bhagavAna mahAvIranuM udAharaNa ApaNI pAse che. sAdhanAkALa daramyAna temaNe kevAM kevAM kaSTa sahana karyAM. te kaSTonI kathA sAMbhaLavA mAtrathI mana dhrUjI UThe che. AcArya bhikSunI jIvanagAthAmAM paNa ocho romAMca nathI. apazabdo, mArapITa vagere tamAma prasaMgomAM teo avicaLa rahyA hatA. temanA taraphathI koI pratikriyA karavAmAM AvI nahotI. kAraNa ke temanA saMvego saMtulita hatA. saMvegonA asaMtulananuM mULa kAraNa che moha. mohakarma jeTaluM saghana hoya che, eTaluM saMvegonuM saMtulana bagaDe che, teno aMtaraMga vyaktitva upa2 prabhAva paDe che. mAnavI urdUDa ane asahiSNu banI vyaktitvavikAsanA ghaTako 309.c Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che. teno svabhAva ciDiyo banI jAya che. te vAtevAte adhIra thaI UThe che. AvI sthitithI bacavA mATe mohakamane haLavuM karavuM anivArya che. vyaktitvanirmANanI sAdhanA vyaktitvanA nimaNinI prakriyA DhagalA DhIMgalInA nirmANanI prakriyA nathI. vyaktitvane manamAnyuM rUpa ApI zakAya, te mATe bahu bhAre tapasyAnI apekSA rahe che. tapasyA vagara koI paNa mahattvapUrNa kArya saphaLa thaI zakatuM nathI. dhArmika ane AdhyAtmika anuSThAnonI saphaLatA ja tapasyA upara nirbhara hoya evI vAta nathI. koIpaNa kSetramAM viziSTatA prApta karavA mATe tapasyAnI sahAya levI paDaze. eka vidyArthI bhaNe che. vidyAnI viziSTa zAkhAomAM dakSatA prApta karavA mATe vidyArthIe tapasvI jIvana jIvavuM paDe che. sAmAnya jJAna prApta karavuM athavA DigrI mATe pramANapatra prApta karavuM e koI moTI vAta nathI. gaMbhIra jJAna arjita karavAnI yogyatAnA saMdarbhamAM jena Agama uttarAdhyanamAM kahevAmAM AvyuM che ke vase gurukulenirca, jogava uvahANavI piyaMkare piyaMvAI, sesilbaladdha maparihaI. je vyakti gurukuLamAM rahe che, samAdhimAM rahe che- mana, vacana ane kAyayogane sAdhI le che, tapasyA kare che, saune priya hoya tevuM kare che, ane saunI sAthe priya bhASAmAM vAta kare che te zikSaNa meLavavAnI adhikArI che. kalAkA2 kalAsAdhanA kare che. temAM keTalA badhA ekAgra thavuM paDe che ! ekAgratA vagara koI kalA siddha thaI zakatI nathI. nRtya kalA hoya ke saMgIta kalA, citra kalA hoya ke lipa kalA, tapasyA karanAra ja kalAmAM niSNAta bane che. kalA paNa vyaktitvanuM eka aMga che. jIvananA pratyeka vyavahAramAM kalAno praveza thAya to sahaja rUpe vyaktitva nikharI zake che. kheDUta, majUra, vyApArI, vaijJAnika vagerenI saphaLatAnI pAchaLa tenI tapasyAno ja hAtha rahelo hoya che. ThaMDI- garamI sahana karavI, baLabaLatA taDakAmAM kAma karavuM, rAtadivasa udyama karavo, bhUkha-tarasa veThavAM, A badhuM eka rIte tapasyA nathI to bIjuM zuM che? temanI sAme Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavikAsanuM lakSya nathI. UMcA lakSyanA abhAve temanI tapasyA mokSanI sAdhaka bhalene na hoya, paraMtu potAnA kSetramAM kuzaLatA dvArA thatI pragatine koNa rokI zake che? - jarUrI che samanvita vikAsa AjakAla vyaktitvavikAsa mATe jAtajAtanA korsa karavAmAM Ave che. mahAnagaromAM parsanAliTI DevalapamenTa mATe khAsa vargo cAle che. te yuvaka yuvatIone AkarSita karanArI bAbata che. paraMtu moTe bhAge jovA evuM maLe che ke te bAbata paNa bahirlakSI vadhu che, AtmalakSI ochI che. aMtaraMga ane bahiraMga vyaktitva sAthe sAthe vikasita thAya to satya, ziva ane sauMdaryanI samanvitI thaI jAya che. anyathA ekAMgI vyaktitvano vikAsa adhUrApaNAno trAsa Apato rahe che. satya svayaM suMdara hoya che. paraMtu tene paNa yogya paridhAnanI apekSA rahe che. nagna satya vyavahAranA maMca upara zobhanIya banatuM nathI. ziva eTale kalyANa. vyakti, samAja ane rASTra mATe kalyANakArI yojanAo sAMbhaLavA ane jovAmAM bhAre AkarSaka lAge che. paraMtu temanI sAthe satya ane sauMdaryano yoga na thAya to te thoDAka ja samayamAM potAnI vyarthatA pramANita karI de che. sauMdarya mAnavInA manane bAMdhanAruM tattva che. prakRti hoya ke puruSa temAM sauMdaryano jeTalo adhika nikhAra hoya che, te eTalo ja prabhAvita kare che. paraMtu satya ane ziva vinAnuM sauMdarya mAtra AMkho mATe sukhada banI zake che. jIvana mATe teno koI upayoga raheto nathI. bhAvazuddhIkaraNa ane dhyAna vyaktitva vikAsanA aneka upakramonuM potAnuM sthAna hoya che. temAM eka viziSTa upakrama bhAvonA zuddhIkaraNano che. krodha, abhimAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa vagere niSedhAtmaka bhAva vyaktitvane vivAdAspada banAve che. kSamA, mRdutA, saraLatA, anAsakti, taTasthatA vagere vidhAyaka bhAva vyaktitvane prabhAvI banAve che. huM evI aneka vyaktione jANuM chuM jemanuM koI viziSTa katRtva na hovA chatAM teo atyaMta lokapriya banI gaI hoya. bhUtakALamAM temano virodha karanAra loko temanA pakSamAM joDAI gayA hoya. tenuM kAraNa temanA bhAvonuM zuddhIkaraNa hatuM. abhyAsa dvArA koI paNa vyakti bhAvazuddhIkaraNanI dizAmAM AgaLa vadhI zake che. rahae seajharATakkara mahAmaktitvavikAsanA ghaTako viraka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktitvanuM nimaNi ke vikAsa kevI rIte thaze ? evuM saMzayAtmaka ciMtana ane vacana AsthAne khaMDita kare che. akhaMDa AsthA sahita prANAtipAta vagere aDhAra niSedhAtmaka bhAvothI bacavAno saMkalpa vyaktitvanA nirmANanI dizAmAM sAcuM prasthAna che. aneka vakhata evuM jovA maLe che ke vyakti potAnI durbaLatAthI, bhayathI, mare che. tene mAranAra bIjI koI vyakti nathI hotI. eka vyakti doDI rahI hatI. tenI pAchaLa eka kUtaro doDavA lAgyo. vyakti gabharAI gaI. te jhaDapathI doDavA lAgI. kUtarAnI gatimAM paNa jhaDapa AvI. doDanAra vyaktie ema samajI lIdhuM ke Aje A kUtaro mane jarUra karAze. tenAthI bacavA mATe teNe doDa spardhAnI jema doDavAnuM zarU karyuM. AgaLa vyakti ane pAchaLa kutaro. resa cAlI rahI hatI. te daramyAna avAja saMbhaLAyo thobhI jAva. te vyakti thobhI gaI. kUtaro paNa thobhI gayo. ane tene sUMghIne cAlyo gayo. rokanAra vyakti anubhavI hatI. teNe kahyuM, "mUrkha ! kUtaro tane karaDavA mATe doDato nahoto. tArI eDrInala graMthinA rAvanI gaMdha kUtarAne kheMcI rahI hatI. bhayajanaka saMjogomAM eDrInalano srAva vadhu thAya che. ahIM koI bIjo mANasa che te ja mane madada karaze. evA AzvAsanathI tAro bhaya ocho thayo. graMthino srAva baMdha thayo ane kUtaro pAcho vaLyo. "bhIto bhUtehi dhidhvaI - Darapoka vyaktine bhUta pakaDe che. mahAvIranI A anubhavavANI eka vaijJAnika niSkarSanI saMvAdI banI rahI che. bhAvaparivartana athavA bhAvazuddhIkaraNanuM eka amogha sAdhana che prekSAdhyAna. dhyAna ekAgratAnI niSpatti che. je vyaktinuM dhyAna potAnI jAtane jovAmAM ekAgra hoya che, te potAne pAmI le che. AtmadarzananuM A sUtra vyaktitvanA nirmANanuM prathama sopAna che. dhyAnanA vividha prayogo dvArA vyaktitvanuM nimaNi zakya che. evA vizvAsanI bhUmimAM prekSAdhyAnanAM bIja vAvIne vyaktitvavikAsanuM phaLa prApta karIe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAlAlA tanAvathI mukti vartamAna yuganI samasyAomAM eka gaMbhIra samasyA che tanAva. tanAvano sIdhosAdo artha che tANa-kheMcANa. te zArIrika, mAnasika ane bhAvAtmaka traNa kakSAe thAya che. sAmarthya karatAM vadhu paDato zrama karavAmAM Ave to zArIrika tanAva pedA thAya che. eka hada karatAM vadhu vicAra karavAthI mAnasika tanAva pedA thAya che. saMvegonA asaMtulanamAMthI bhAvAtmaka tanAva pedA thAya che. tanAva koIpaNa kakSAno hoya. tenAthI vyakti asahaja ane asvastha banI jAya che. tanAvanI sthitimAM na to khAvApIvAnuM game che, na to kAma karavAmAM mana lAge che ke na to sAcI rIte ciMtana thaI zake che. tethI tene eka kaSTasAdhya bImArI tarIke oLakhavAmAM Ave che. pratyeka avasthAe tanAva thAya che. tanAva mATe aMgrejImAM Tenzana zabdano prayoga thAya che. prAcInakALamAM Tenzana thatuM hatuM ke nahIM te viSe cokkasapaNe nirNaya karavAnuM muzkela che. AjanA yugamAM koIpaNa varga ane avasthAnA lokomAM Tenzana jovA maLe che. vidyArthIjIvana to dareka rIte nizcitatAno samaya hoya che, chatAM te tanAvamukta rahI zakatuM nathI. nAnAM bALakomAM tanAva kema hoya che ? A prazna vize vicAra karatAM je sthiti sAme Ave che teno saMbaMdha mAnasika pratikULatA sAthe che. ucita-anucita koI paNa prakAranI mAMga hoya, tenI pUrti thAya to ThIka nahitara tanAvanI sthiti pedA thaze. bhaNavAno samaya ramata-gamata ane TIvImAM pasAra thaI jAya che. parIkSAmAM pepara barAbara hotAM nathI, parIkSAnuM pariNAma apekSA karatA pratikULa Ave che. vagere Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjogomAM vidyArthI tanAva anubhave che yuvAvasthA jIvananI sarvAdhika kAryakArI avasthA hoya che. temAM vyakti khapI jAya che, tapI jAya che, ane kaMIka karI zake che. paraMtu parivAranI nAnakaDI avyavasthA tene tanAvamAM laI jAya che. vyavasthAmAM thoDIghaNI paNa caDa-Utara thAya to tenA mATe te asahya banI jAya che. zArIrika asvasthatAnI sthiti tene becena banAvI mUke che. pariNAme vyakti tanAvothI gherAI jAya che. tanAvathI mukta thavA mATe te judA judA nazAnI zaraNAgati le che. eka vakhata tene evo anubhava thAya che ke jANe tenuM samagra Tenzana dUra thaI gayuM, paraMtu nazAno prabhAva kSINa thatAM ja te vadhu tanAvagrasta banI jAya che. jeTalo tanAva vadhu teTalo vadhu nazo. eka prakAranuM kucakra pharatuM rahe che, je vyaktine AtmahatyA athavA avasAdanA kinAre pahoMcADI de che. vRddhAvasthAmAM vyakti potAnI javAbadArIothI nizciMta banI jAya che. tenA jIvanamAM tanAvanI paristhiti kyAMthI Ave ? paraMtu vartamAna jIvanazailImAM ghaDapaNa jeTaluM dayanIya banI rahyuM che teTalI kadAca anya koI avasthA dayanIya nathI hotI. pAzcAtya jIvanazailInI tarja u52 Ajano yuvAna svataMtra rahevA icche che. mAtApitA pratyenAM potAnAM kartavyonI vismRti karIne te temane bojarUpa mAnavA lAgyo che. potAnA ja gharamAM te kAM to mahemAnanI jema rahe che athavA to upekSAnA DaMkha sahana kare che. A ja kAraNe samAjamAM vRddhAzramo, vRddha sevA kendro, athavA samAdhi kendronI sthApanA karavAnuM ciMtana prabaLa,banatuM jAya che. tanAva zA mATe thAya che ? tanAvane eka bImArI mAnI levAthI tenI cikitsAnI vAta samajAya che. homiyopethika cikitsApaddhati lakSaNanA AdhAre cAle che. sAcuM lakSaNa pakDamAM AvI jAya to davAnAM be-cAra TIMpAM athavA to ekAda paDIkI ja rogIne Azvasta karI de che. tanAva paNa kAraNa vagara thato nathI. tenAM sAcAM kAraNonI tapAsa karavAthI tenuM nivA2Na zakya bane che. mAre jo tenAM kAraNonI zodha karavAnI hoya to huM mArI potAnI anubhUtinA AdhAre vizeSa jANakArI ApI zakuM tema nathI. bALapaNamAM meM kyAreya tanAvanuM nAma paNa sAMbhaLyuM navuM darzana navo samAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahotuM. navamA dazakanI uMmara sudhI paNa huM tanAva vize khUba ochuM jANuM chuM. tene mArI sAdhanA samajuM, prakRtinuM varadAna mAnuM ke pachI guruonI kRpA kahyuM- vAstavikatA to eTalI ja che ke huM tanAvane oLakhato nathI. eka dharmasaMghanI javAbadArI saMbhALatI vakhate mArI sAme vividha prakAranI paristhitio Ave che. paristhitinI vikaTatA eka vakhata mane vicalita karI zake che, paraMtu huM tarata sAvadhAna banI jAuM chuM. A ja kAraNe huM dareka vakhate mAnasika daSTithI svastha ane saMtulita rahuM chuM. A saMdarbhamAM potAnA anubhavono upayoga karIne huM kahI zakuM chuM ke tanAva ene ja thAya che jene potAnA upara anuzAsana nathI hotuM. tanAva emane ja satAve che jemano potAnI vRttio upara kAbU nathI hoto. tanAvanI samasyA mAtra evA lokone ja pajave che jeo svataMtra nathI, yaMtra che. temanA yAMtrika jIvananI oLakha che bIjAonAM mUlyAMkano upara potAnuM mApana. koIkanA kahevA mAtrathI potAnA kAryane sAruM ke kharAba mAnanAra vyakti kyAreya taTastha ciMtana karI zakatI nathI. huM pote gremAlI chuM. keTalIka vyaktio bImArInI avasthAmAM tanAva veThe che. temanI sAme vyavasAya, sabhA-saMsthAnuM kAma, sAmAjika temaja pArivArika javAbadArIo vagereno bhAra Ubho thaI jAya che. zArIrika durbaLatAne kAraNe te bhArane uThAvI zakAto nathI. pariNAme mAnasika daSTie te tUTavA lAge che. keTalAka loko kensara vagere asAdya rogonA AkramaNathI thAkIne nirAza thaI jAya che. evI sthiti temane tanAva athavA DiprezanamAM laI jAya che. potAnuM rakSaNa athavA potAnI svasthatA mATe teo je cikitsaka pAse jAya che, te pote ja tanAvathI chalochala hoya che. eka rogI vyakti bIjA rogInI cikitsA kevI rIte karI zake? tanAvanA saMdarbhamAM gaMbhIratApUrvaka vicAra karIe to jaNAya che ke cikitsaka pAse tenI potAnI koI davA nathI hotI. tanAvanI jo koI cokkasa, amogha davA hoya to te che meDiTezana-dhyAna. dhyAnano abhyAsa karIne aneka vyaktioe tanAvathI mukti meLavI che. Aje kaDakaDatanAvathI mukti zakya che pase peese s Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa koI vyakti tanAvamukti meLavavA Icche to teNe dhyAnano abhyAsa karavo joIe briTananA prasiddha hAsya abhinetA premAlhI eka vakhata eka DokTara pAse gayA. tene avasAdanI bImArI hatI. DokTare prAthamika tapAsa ane pUchaparacha daramyAna jANyuM ke teno dardI zarIrathI nahIM paraMtu manathI bImAra che. tenA upacAra mATe tene davAnI nahIM paraMtu khullA vAtAvaraNanI jarUra che. kaMIka vicArIne DokTare kahyuM, "jo tame svastha thavA IcchatA ho to premAlhI pAse pahoMcI jAva. eka aThavADiyA sudhI tenI sAthe rahevAthI tame svastha banI jazo.' vAta sAMbhaLIne premAlhI khaDakhaDATa hasI paDyo. DokTare tene hasavAnuM kAraNa pUchyuM to eNe kahyuM DokTara sAheba, huM pote ja premADI chuM. huM jenI pAse jaIne rahuM?' nAno upara gAya che. tanAvamuktino eka sIdhosAdo upAya che- bhedavijJAna. AtmA ane zarIranI bhinnatAno boja tathA anubhava je vyaktine thaI jAya te kyAreya tanAvamAM rahetI nathI. tene mATe "AtmA anyaH pudgalathya anyaA vAkyanuM AlaMbana laIne UMDI anuprekSAmAM javAnI jarUra che. jJAnaprAptino viziSTa kSayopazama na thavAthI mANa-tuSanI bhinnatAnuM ciMtana karanAra muni guNasthAnonI zreNI upara ArohaNa karatAM karatAM kevaLajJAnanA zikhara sudhI pahoMcI jAya che, to pachI te tanAvathI mukta kema nathI thaI zakato ? AtmA ane zarIranI bhinnatAnuM anuciMtana karavA mATe nimnalikhita duhAnI anuprekSA khUba upayogI banI zake tema che. AtmA binazarIra binahai, eka nahIM saMjonA hemilTIsemiphAjulA, para Akhira sonA sonA je vyakti khAMDa khAya che tene mIThAzano anubhava thAya che. dhyAna-anuprekSA vagere prayogomAM na janAra vyakti prazna pUche che, "zuM e sAcuM che ke tanAvathI chUTakAro meLavI zakAya che ?' huM temane kevI rIte pratIti karIvI zakuM ? mASa-tuSanI bhinnatAnA ciMtana mAtrathI zreNInuM ArohaNa thaI zake che. A vAta temane kevI rIte samajAvuM ? huM to mAtra eTaluM ja kahI zakuM ke AjanA yugamAM kAMI ja azakya nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAzAnA nisAsA chAMTavAthI zo lAbha ? ame sau tyAre bALako hatA. amArI uMmara pAMca-sAta varSanI haze. ame sAMbhaLyuM ke mAnavI caMdramA upara pahoMcI jaze, tyAM nagara vasAvaze ane tyAM ja raheze. te vakhate ame vijJAnano kakko paNa jANatA nahotA, paraMtu A vAta upara ame vaijJAnikonI ThekaDI uDADI. amane temanI vAto gappAthI vizeSa kAMI ja na lAgI. amArA dvArA ThekaDI uDADavAthI zuM thatuM ? vaijJAniko potAnA prayogo karatA rahyA, AgaLa vadhatA rahyA ane eka divasa teo caMdramA upara pahoMcI gayA. je kAma saunI sAme thayuM hoya teno asvIkAra zI rIte thaI zake ? AvA saMjogo joIne manane ema lAge che ke Aje je asaMbhavita lAge che te AvatI kAle saMbhavita banI zake che. jyAre mANasa navuM saMzodhana karI zake che. aMtarikSa yAnamAM yAtrA karI zake che. samagra brahmAMDamAM vicarI zake che, caMdramA vagere graho nakSatro upara UtarI zake che. tyAMnI sthitinuM adhyayana karI zake che. tyAre te zuM na karI zake ? koIka kAma muzkela hoI zake che. paraMtu te kAma karyA pachI zuM muzkela ane zuM saraLa ? kAma karyA pahelAM mAnavI koIpaNa kAmane muzkela samajIne besI jAya to te kaMI ja kAma nahIM karI zake. mAre mAruM kAma karavuM ja che evA dRDha nizciya sAthe kAryano AraMbha karI devAmAM Ave to pachI kazuM ja muzkela rahetuM nathI. ema kahevAmAM Ave che ke Aje koIne kevaLajJAna thaI zakatuM nathI, manaHparyavajJAna thaI zakatuM nathI. pUrvonuM jJAna thaI zakyuM nathI. kSapakazreNI pAmI zakAtI nathI. zA mATe ? mArA mata mujaba Ama mAnI levuM e ja sauthI moTI durbaLatA che. vartamAnamAM eTalI utkRSTa sAdhanA karavAmAM Ave to A upalabdhione koNa rokI zake ? pratyeka kSetramAM utsarga-mArganI jema apavAda mArga paNa hoya che, teno lAbha tyAre ja maLI zake che ke jyAre nirAzA nisAsA chAMTavAmAM Ave che. eka saphaLa prayoga huM prayogamAM vizvAsa rAkhuM chuM. meM mArA jIvanamAM aneka prayogo karyA che. ahIM huM eka prayoganI carcA karavA icchuM chuM. I.sa. 1993mAM tanAvathI mukitaya che..! Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjala sara cAturmAsamAM mArA pagamAM sAITIkAnuM darda zarU thayuM. DokTare mane pUrNa ArAma karavAnI salAha ApI. vizrAmano evo Adeza mArA jIvanano prathama prasaMga hato. Akho divasa sUI rahevAnI kalpanAe mane nirAza karI mUkyo. paraMtu huM tarata sajAga banI gayo. meM vicAryuM ke nirAzA vaLI zAnI ? DokTara kahe che ke koI khAsa samasyA nathI. mAtra eka nasa dabAI che. vizrAma karavAthI te saMjogo badalAI jaze. AvA samayamAM huM niSedhAtmaka bhAvomAM pahoMcI jAuM to bIjAone zuM kahIM zakuM ? mAre A sthitino svIkAra karavo che, vidhAyaka bhAvo sahita svIkAra karavo che. potAnA ciMtanane vidhAyaka banAvavA mATe meM saMskRtamAM eka padanI racanA karI Anandome romaNi roksi, pravahatuM, satataM mana prasAra vastha svasthauDahamiti ca maLe, kAyotsargasukhazayAnA mArA romeromamAM AnaMda pravAhita thAya. pratyeka paLe mArI mAnasika prasannatA TakI rahe. A pUrNa ArAmano samaya mArA mATe kAyotsarganI vizeSa sAdhanAno samaya che. kAyotsargamAM sukhethI zayana karato rahIne huM mane svastha anubhavI rahyo chuM. svasthatAnA A anuciMtanamAM mAro dharmasaMgha paNa sahabhAgI banyo. svAthya mATe karavAmAM AvelI saMghanI maMgaLakAmanAo dvArA mane khUba hiMmata maLI. huM svastha thaI gayo. AdhyAtmika AlaMbana tarapha mArI AsthA vizeSa puSTa banI gaI. jIvanamAM AvanArI koIpaNa paristhitimAM saMtulana mATe nIce jaNAvela duho AlaMbana banI zake che aNahoNI hasI nahIM, hasI nyU hoNI bematalaba becena baNa, kacuM dhIraja khoNI 1 A duhAnI anuprekSA karavAthI mArA ciMtanano pravAha badalAI gayo. huM mane svastha anubhavavA lAgyo. daSTi badalAtAM ja rdaya zALA zikAraNas navuM darzAvosamAjashwas Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badalAvAnI vAta mAtra saiddhAttika vAta nathI. manano vizvAsa bahu moTuM kAma kare che. apekSA che ke niSThA ane saMkalpa sahita pratyeka siddhAntane prayogamAM lAvI zakuM. je vyakti tanAvathI chUTakAro meLavavA icchatI hoya te potAnI jIvanazailI badale, vRttiono saMyame kare, atItanI smRti ane bhaviSyanI kalpanAonI jALathI mukta rahe, anuprekSA-samavRtti, zvAsapekSA ane kAyotsargano abhyAsa kare, tanAvano paMjo ApoApa DhIlo paDI jaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlAlA samayanuM prabaMdhana mAnavI A sRSTinuM sarvottama prANI che. tenI pAse jJAna che, samajaNa che, vicAravAnI zakti che, abhivyaktinI kSamatA che ane kArya- saMpAdananuM kauzala che. te potAnA jJAna ane samajanA AdhAre lakSyanuM nidhariNa kare che. lakSya sudhI pahoMcavA mATe sAdhanasAmagrI ekatra karavAnI javAbadArI paNa tene mAthe rahe che. potAnI javAbadArIno anubhava karIne te puruSArtha Adare che ane AtmavizvAsa sahita AgaLa vadhe che. kyAreka te niravarodha gatithI cAlato rahe che to kyAreka tenI gatimAM avarodha paNa Ave che. kyAreka te thAkane kAraNe thoDoka samaya vizrAma karavA bese che to kyAreka thAka lAgavA chatAM tene koI rokI zakatuM nathI. sAme lakSya che, manamAM utsAha che, gatimAM vizvAsa che, chatAM lakSya sudhI pahoMcavAmAM keTaloka samaya lAgI jAya che. urvarabhUmi, sAruM khAtara, yogya varasAda, zreSTha bIja, khullo taDako, mukta havA ane mALInI sArasaMbhALa- A saghaLuM hovA chatAM bIjamAMthI choDa banavAnI yAtrA kSaNabharamAM thaI jatI nathI. cakravartInuM ratna prAtaHkALe pAka (bIja) vAve che ane sAMje to laNI paNa le che. paraMtu te eka divya ghaTanA che. temAM paNa cAra praharano samaya lAge ja che. samayanA abhAvamAM koI paNa kArya siddha thatuM nathI. tethI samayanA prabaMdhana tarapha sauthI vadhu dhyAna ApavAnI apekSA che. samaya pratIkSA karato nathI samaya nadIno pravAha che. te kyAreya aTakato nathI, satata vaheto rahe che. tene bAMdhIne rAkhI zakAto nathI, teno upayoga karI zakAya che. samaya koInI pratIkSA karato nathI. teno samucita upayoga e ja karI zake che ke je tenA prabaMdhananA niyamone jANe che ane te anusAra kAma kare che. A ja kAma Aje mAnavI mATe sauthI agharuM banI gayuM che. tene dararoja covIsa kalAkano samaya maLe che. divasa nAno moTo AzArA kArakhAnavuM darzana navo samAjanI rakSA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoI zake che. rAta paNa nAnI moTI hoI zake che. paraMtu baMne maLIne pUrA covIsa kalAka thAya che. pratyeka mAnavIno divasa covIsa kalAkano patra lakhAvIne Ave che. keTalAka lokonA jIvanamAM samaya barakata lAve che. teo jeTalAM kAma karavA cAhe che eTalAM kAma karyA pachI paNa temanI pAse thoDoka samaya baro che. temane kadI ema nathI lAgatuM ke temanI pAse samaya nathI. keTalIka vyaktio evI paNa hoya che ke jemanI pAse kyAreya koI kA" mATe samaya hoto ja nathI. teo evA loko che ke jemanI pAse potAne mATe paNa samaya nathI hoto. jagatanI doDAdoDImAM teo AMkho baMdha karIne sahabhAgI banI jAya che. temane e paNa khabara nathI paDatI ke kayA samaye kayuM kAma karavuM temanA mATe Avazyaka che. AvI kakSAnA loko samayanuM mUlyAMkana karI zakatA nathI. ahAvIranI cetavaNI bhagavAna mahAvIra A avasarpiNI kALanA aMtima dharmapravartaka hatA. teo koI saMpradAyanA nahIM, dharmanA pravartaka hatA. teo koI rUDha dharmanA nahIM, jIvaMta dharmanA pravartaka hatA. temaNe dharmanI ArAdhanAne jeTaluM mahattva ApyuM tethI vizeSa mahattva samayanI sAdhanAne ApyuM. uttarAdhyayananuM eka AkhuM adhyayana samayanI paridhimAM nirmita thayuM che. bhagavAna mahAvIra potAnA prathama ziSya gaNadhara gautamane saMbodhita karI rahyA hatA, samaya goyam ! mA pamAyae !' he gautama tuM eka kSaNa mATe pramAda karIza nahIM. gurunI A eka nAnakaDI zikhAmaNa gautamanA jIvanano aNamola vAraso banI gayo. prazna udbhave che ke mahAvIre samayane ATaluM badhuM mahattva zA mATe ApyuM ? temaNe gautamanuM nAma laIne A vAta zA mATe kahI ? mahAvIra AptapuraSa hatA. temano pratyeka zabda vizeSa artha dharAvato hato. gautama temanA priya ziSya hatA. mahAvIranA manamAM priyatA-apriyatAnI koI bheda rekhA nahotI. paraMtu gautama evI bhedarekhA miTAvI zakyA nahotA. temanA manamAM mahAvIra pratye priyatAno bhAva hato. temano e rAgAtmaka anubaMdha tUTe, e dRSTie mahAvIre temane udbodhana karyuM. temaNe kahyuM, "A mAnavajIvana atyaMta muzkelIthI maLyuM che. nava khAIo pAra karyA pachI A jIvananI prApti thaI che. sthAvara jIvanikAnI pAMca khAIo. eka eka asaMkhya ane samayanuM prabaMdhana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta samaya rahyA pachI prANI te khAImAMthI bahAra nIkaLe che. traNa khAIo vikalendriya jIvanikAonI che. temAM paNa lAMbA samaya sudhI rahevuM paDe che. navamI khAI tiryaMca paMcendriyanI che. A khAIne pAra karyA pachI durlabha mAnavajIvana prApta thAya che. jo A jIvanane ema ja veDaphI daIe to pazcAttApa sivAya bIjuM kazuM ja maLaze nahIM. tethI samayanuM mUlyAMkana karIne mAnavajIvanane sArthaka banAvavuM jarUrI che. samayanuM mApana meM uttarAdhyayana Agama vAMcyuM. gautamane saMbodhana karIne kahevAmAM AvelAM adhyayana vAMcyAM. samayanA mUlyane jANyuM ane bIjA lokone te samajAvavAno prayatna karyo. te dRSTie meM eka gIta lakhyuM. sUkta "khaNuM jANAhi" na bhUleM, abhinava AyAmoM ko chU leM, "tulasI" ke udgAra, samaya kA aMkana ho jAge zubha saMskAra, samaya kA aMkana ho je loko kSaNanuM mahattva jANe che. teo potAnA jIvanamAM navI kSitijo kholI zake che. huM A vAta mArA anubhavanA AdhAre kahuM chuM. zubha saMskAra jagADavA mATe samayanuM mApana Avazyaka samajuM chuM. samayanuM mApana e ja vyakti karI zake che ke je tenuM mUlya jANe chesamaje che. samajaNanA abhAve mApana ke upayoganI vAta to ThIka, teno durupayoga karI zakAya che. bALapaNanuM kAma ghaDapaNamAM nahIM laukika ane lokottara baMne saMdarbhomAM samayano upayoga na karanAra barabAda thAya che ane teno yogya upayoga karanAra saphaLa thAya che. A dRSTie samayano hisAba kitAba rAkhavo Avazyaka che. A bodha bALapaNamAM maLI jAya to jIvanamAM saMbhAvanAonI navI dizAo khUlI zake che. huM ghaNI vakhata vicAra karuM chuM ke bAlyavaya ane kizo2vayamAM samayanuM mUlya samajI zakyo hota to Aje na jANe kyAMthI kyAM pahoMcI gayo hota ? kyAreka kyAreka manamAM evo paNa vicAra Ave che ke mAruM bALapaNa pharIthI pAchuM maLe. paraMtu te have pAchuM maLI zake tema nathI. jo ke meM mArA bALapaNane ema ja veDaphyu navuM darzana nano samA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. chatAM jeTalo upayoga thavo joIto hato teTalo thaI zakyo nahoto. samayanA saMdarbhamAM eka bIjI vAta paNa jANavA jevI che ane te eke yogya samaye ja kAma thaI zake che. je kAma bALapaNamAM thaI zake che te kAma ghaDapaNa zI rIte thAya ? keTalAka loko kahe che ke bALakone dIkSA nA ApavI joIe. koI cokaksa daSTie temanI vAta vAjabI hoI zake che, paNa teo e vAta kema bhUlI jAya che ke bALapaNamAM je saMskAra AvI zake che te pukhta thayA pachI mArI zakatA nathI. rilANano tijArA mRNa bALapaNamAM ja adhika zakya che. sadaguNonAM je bIjI bAchApANInI phaLadrupa bhUmimAM vAvI zakAya che te prauDhatAnI Thora dharatImAM nI rIte vAvI zakAze? nIrane bahAra karIne samayanuM mUlya je te samaye ja thAya che. eka samaya evo hoya che ke jyAre vyakti pAse koIkanI sAthe vAta karavAnI phurasada nathI hotI. maLanArA lokonI lAMbI lAIna hoya che. atyaMta AvazyakatA hoya chatAM temane samaya ApI zakAto nathI. jIvananA eka paDAva upara vyakti dvArthathI nivRtta thaI jAya che. te samaye tenI pAse khUba samaya hoya che. paraMtu bIjuM koI tyAM AvatuM nathI. tenI pAse besatuM nathI ke tenI sAthe vAta karatuM nathI. A sthiti tene mATe asahya hoya che. paraMtu tene badalavAno koI upAya hoto nathI. amerikAnA rASTrapati nisAne potAnA jIvananI A vipattinI carcA karatAM kahyuM ke. jyAre huM rASTrapati hato tyAre aneka loko mane maLavA mAgatA hatA. huM tene samaya ApI zakato nahoto. Aje huM Akho divasa mAtra besI rahe che, paraMtu koI vyakti mane maLavA mATe AvatI nathI.' Avo ja eka prasaMga prabhudayALajIno che. teo dilhImAM hatA. temanA gharamAM lokonI bhAre bhIDa jAmelI rahetI hatI. teo koI nA nahotA. sakriya rAjakAraNamAM paNa nahotA. chatAM temano bhAre prabhAva hato. loko temanI pAse AvatA ane potAnI samasyAonA sAmAlinAmAM temano sahayoga letA. eka samaya evo Avyo ke jyAre hAbalIvAlajI svastha thaI gayA. vRddha thaI gayA. temane pakSAghAta (lakavo) thAI gayo. lokonI avarajavara baMdha thaI gaI. temane eklatAno anubhava thavA lAgyo. teo e sthitithI vyathita thaI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame dilhI gayA. DAbaDIvAlajI darzana karavA mATe AvyA. teo mAnasika dRSTie tUTI rahyA hatA. ame temane eka maMtrano japa ka2vAno parAmarza Apyo. temaNe maMtrane pakaDI lIdho. Akho divasa paMtrano jApa kare. jIvananuM khAlIpaNuM TaLI gayuM. tyArabAda teo prasannatAthI chalakAI gayA. A prasaMgonI carcAno eka ja uddeza che ke mAnavIno dRSTikoNa badalAya. tenI sAme jIvanabhara eka ja sthiti rahe, eka ja kAma rahe, ema vicAravuM khoTuM che. samayAnusAra kArya-parivartananA siddhAMtane mAnya karanAra vyakti kyAreya niSkriya rahI zakatI nathI. samayaprabaMdhananuM sUtra bhAratIya lokonI eka nabaLAI che samayanI aniyamitatA. e ja kAraNe upahAsamAM kahevAmAM Ave che InDiyana TAIma. jyAre paNa bhAratIya samayanA saMdarbhamAM A vyaMgyokti sAMbhaLuM chuM tyAre kSobha anubhavuM chuM. pAzcAtya loko 'TAIma menejamenTa'nI bAbatamAM atyaMta jAgarUka che. teo samayanI pUrI pAbaMdhI jALave che. jyAre je kAma temaNe karavAnuM hoya che te ja samaye teo kare che. videzI loko prekSAdhyAnanuM zikSaNa levA ahIM Ave che. temaNe jeTalA divasa rahevAnuM hoya che teTalA divasanI pUrI dinacaryA nakkI karI le che. kramathI teo potAnA samayano pUropUro upayoga karI zake che. tethI huM vAraMvAra kahuM chuM ke samayanuM prabaMdhana zIkhavuM hoya to pazcimanA loko pAsethI zIkhavuM joIe. A samayanI aniyamitatAthI mAnavInI jIvanazailI avyavasthita thaI jAya che. na to sUvAno samaya nizcita ke na to jAgavAno samaya nizcita ! AvA saMjogomAM jAgaraNa ane zayananI vacce thatAM kAryo vyavasthita thaI zakatAM nathI. keTalAka loko kahe che ke, "ame moDA UMghIe chIe eTale moDA UThIe chIe. amAro divasa moDo zarU thAya che, paraMtu ame avyavasthita to nathI. amArI dainikacaryA A ja rIte cAle che.' Ama kahenArA loko potAnI dRSTie kadAca vyavasthita hoI zake kharA, paraMtu brahmamuhUrtamAM UThIne ka2vAnAM kAryo teo kyAre karaze ? kevI rIte karaze ? je lokone potAnA jIvana ane svAsthyanI thoDIka paNa ciMtA che, teo samaya-prabaMdhananA sUtrane potAnA hAthamAM rAkhe ane dhanyatAno anubhava kare. navuM darzana navo samAjanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlAbA samayanI sAdhanA dorA lAbhAlAvALA ane svaprabaMdhana zAlAla zA mAnavI ciMtanazIla prANI che, karmazIla prANI che. te vicAre che ane puruSArtha kare che. tenA vicAranuM biMdu sva pUratuM ja nathI, para mATe paNa hoya che. te zarIra vize vicAre che. vezabhUSA vize vicAre che, makAna vize vicAre che. khAvApIvA vize vicAre che. sukhasuvidhAo vize vicAre che ane e ja rIte aneka pravRttio vize paNa vicAre che, paraMtu potAnA vize vicArato nathI. A parivAra, samAja, rASTra ane vizva vize te jeTaluM ciMtana kare che teTaluM potAne te ciMtananA parighamAMthI bahAra rAkhe che. bIjA loko zuM kare che. zuM nathI karatA ane temaNe zuM karavuM joIe - enA ciMtanano bhAra UMcakIne te phare che. paraMtu pote zuM kare che- zuM nathI karato ane pote zuM karavuM joIe -A saMdarbhamAM vicAravAnI tene phurasada nathI hotI. koIkanI pAse samaya hoya che paraMtu potAnA vize vicAravAnI mAnasikatA nathI hotI. keTalIka vyakti potAnA vize vicAre che paraMtu tenI kriyAnvitI karI zakatI nathI. jo ema hota to svaprabaMdhana vize navA abhigamathI vicAra karavAnI apekSA ja rahI na hota. cAvI hAthamAM nathI mAnavImAM anaMta kSamatAo hoya che. A vAta bIjI rIte ema paNa kahI zakAya ke tenI pAse kSamatAono akhUTa bhaMDAra che. paraMtu te teno upoyaga karI zakato nathI. kAraNa ke bhaMDAranI cAvI tenA hAthamAM nathI. kyAMka kyAMka evuM paNa bane che ke cAvI rahI jAya che ane khajAno koI corI jAya che. eka kaMjUsa zeThanI pAse karoDonI saMpatti hatI. teNe saghaLI saMpattimAMthI hIrA- mANeka kharIdI lIdhAM. temane eka peTImAM mUkIne karI samayanI sAdhanA ane svaprabaMdhana tarapaw::: : Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tALuM lagAvI dIdhuM. tenI cAvI te potAnI pAse rAkhato hato. tene bALabaccAMno paNa vizvAsa nahoto. tethI cAnI koIne soMpato nAha eka divasa rAtre gharamAM cora ghasyA coronA hAthamAM paNa sArI gaI. teo bahAra nIkaLyA. tyAre keTalAka loko jAgI gayA. temaNe zeThane kahyuM "cora ApanI peTI laIne bhAgI gayA." zIThe kahyuM, "cora mUrkha che. peTI laI jaIne te zuM karaze? cAvI to mArI pAse che. AMtarika kSamatAone jagADavA mATe sattharuSArthanI apekSA che. puruSArtha karatAM paNa kaMIka banAvAnI A kolasAno krama adhika mahattvano che. AgamanI bhASAmAM bhavihu kamitA kahevAmAM Ave che. dazavaikAlika sUtramAM teno ullekha karatAM kahevAmAM AvyuM che keAvapaki pirivAranA parivamevamA dayo mela moTAbhAganA loko anusotamAM prasthAna karatA hoya che. bhoga mArga tarapha jaI rahyA che. paraMtu je loko kaMIka banAvA mAgo che, jene pratisotamAM gati karavAnuM lakSya maLyuM che, je viSayAbhogothI virakta thaIne saMyamanI ArAdhanA karavA cAhe che temaNe potAnA AtmAne srotanI viruddhamAM laI javo joIe. saMkalpa rasa rAjA bhave che huM sAdhu banyo tyAre mArI uMmara agiyAra varSanI hatI. huM khAsa bhaNelo gaNelo paNa nahoto tethI khAsa kaMI jANato nahoto. paraMtu huM eTaluM avazya jANato hato ke mAre krAIka banavuM che. zuM banavuM che ? kevI rIte banavuM che ? evA praznonA UMDANamAM javAnI jarUra nahotI. gurudevanAM caraNomAM rahIne kaMIka banavuM che- evA mAnasika saMkalpe ja mane gurucaraNomAM pahoMcADyo. gurudeve mane kaMIka banAvavAno saMkalpa karyo. te baMne saMlyonA yoga thAkI huM ahIM sudhI pahoMcyo chuM. huM ghaNIvakhata vicAruM chuM ke jo huM pacI zakuM chuM to bIjA loko kema nathI pahoMcI zaktA ? IcchAzakti ane saMkalpazakti puSTa hoya to sAdhAraNa dekhAtI vyakti paNa potAnA gaMtavya sudhI pahoMcI jAya che. apekSA che prasthAna pUrve lakSyanidhariNAnI. meM sAdhu banavAnuM lakSya nakkI karyuM. huM sAdhu banI gayo. tamAma loko AvuM lakSya banAvI zakatA nathI. je loko sAdhu nathI banI zatA teo zreSTha zrAvaka banAvanuM lakSya nakkI kare. zrAvakanAM bAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratonuM pAlana kare, jo e paNa zakya na hoya to keTalAMka vratonI sAdhanA karavI joIe. A dhArmika dRSTikoNa che. laukika dRSTie paNa mAnavI lakSyanuM nirdhAraNa kare che. koI vyakti audyogika kSetre zikhara para pahoMcavA cAhe che, koI zikSaka banAvA icche che, koIka majUra banIne potAnA jIvanane navI dizA ApavA mAge che. bIjuM kAMI nahIM to eka sagRhastha banavAno saMkalpa pratyeka vyakti mATe zakya che. nAno ke moTo koI paNa saMkalpa hoya, tenI saMpUrti mATe svaprabaMdhana Avazyaka che. svaniyaMtraNa Avazyaka che, tenA abhAve saphLatAnI kalpanA thaI zakatI nathI. maMtrasAdhanAnI prathama zarata mAnavI khUba kAma kare che. tenI pAse kAryonI lAMbI yAdI rahe che. temAM keTalAMka kAma saraLa hoya che ane keTalAMka kAma kaThina. saraLa kAma koIpaNa vyakti karI zake che. kaThina kAma karavAmAM takalIpha paDe che. kyAreka kyAreka saraLa kAmane paNa muzkela mAnI levAmAM Ave che. emAM dRSTikoNano taphAvata che. udAharaNa tarIke svaprabaMdhanane ja laI zakAya. A kAma sauthI vadhu saraLa hovuM joItuM hatuM. potAnuM prabaMdhana, potAnuM niyaMtraNa kaThina zI rIte hoI zake ? ane bIjA koI u52 mAnavInuM niyaMtraNa cAle ke na cAle, te potAne to potAnI icchAnusAra vALI zake che. paraMtu Aje A ja kAma sauthI muzkela banI gayuM che. siddha puruSanI pAse AvIne eka vyaktie kahyuM, "meM sAMbhaLyuM che ke ApanI pAse vazIkaraNa maMtra che. huM te maMtranI sAdhanA karavA jhaMkhuM chuM.' siddha puruSe jijJAsA vyakta karI, maMtranI sAdhanA karIne tame zuM karazo ?" sAdhanA-icchuka vyaktie kahyuM, 'huM samagra saMsArane vazamAM karavA icchuM chuM.' siddha puruSe pUchyuM, 'tamAro parivAra tamArA vazamAM che kharo ?" teNe kahyuM, "parivAranA loko mArI vAta mAnatA nathI.' siddha puruSe pUchyuM, 'tamArA putro ane patnI upara tamAruM anuzAsana che kharuM ?' teNe kSobhapUrvaka kahyuM, "AjanA jamAnAmAM anuzAsanane vaLI koNa mAne che ?" siddha puruSe aMtima prazna pUchyo, potAnI jAta upara tamAruM niyaMtraNa che kharuM ?" teNe kahyuM, "mArI pAse niyaMtraNanI zakti nathI tethI huM ApanI pAse maMtra zIkhavA Avyo chuM.' siddha puruSe kahyuM, mArI pAse evo koI maMtra nathI.' maMtra samayanI sAdhanA ane svaprabaMdhana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAno prathama zarata che svaprabaMdhana, AtmaniyaMtraNa. vazIkaraNa maMtra e ja vyakti siddha karI zake che ke jenuM potAnApaNuM niyaMtrita hoya. potAno prasAda levAno che. mAnavI jeTalo bhaTake che, te potAnA asaMyamane kAraNe bhaTake che, pramAdane kAraNe bhaTake che, asaMyama ane pramAda bhItaramAM che. te joI zakAtA nathI. bhagavAna mahAvIre A saMdarbhamAM mAnavIne sajAga karatAM kahyuM kiMme paro pAsaI kiMva appA, kiM vAhakhaliyaM navivajayAmiA iccevasaeNazupAsamANo, aNAgaye no paDibaMdhakajA. zuM mArA pramAdane koI bIjI vyakti jue che? athavA potAnI bhUlane huM svayaM jouM chuM. evI kaI skUlanA che jene huM choDato nathI? A rIte samyak AtmanirikSaNa karanAra anAgatano pratibaMdha na kare, asaMyamamAM na baMdhAya, niMdA na kare. pramAdanI saMbhAvanAno asvIkAra thaI zakato nathI, paraMtu svaprabaMdhananuM lakSya hoya to te saMbhAvanAthI jarAya UtaratuM nathI. te mATe mAnavIe badalAvuM paDaze. parivartanano mArga bhUlonA zuddhIkaraNano mArga che. kAM to tame badalAva kAM to pravAhamAM bhaLI jAva. badalAvAnI mAnasikatA raheze to potAnuM jIvana potAnI muThThImAM raheze. yuganA pravAhamAM vahetA rahezo to potAnI lagAma potAnA hAthamAMthI chUTI jaze. eka bAdazAha hAthI upara beTho hato. mahAvata hAthIne calAvavA jato hato. bAdazAhe kahyuM, "hAthInI lagAma mArA hAthamAM soMpo.' mahAvate kahyuM, "jahAMpanAhAM hAthIne lagAma hotI nathI.' bAdazAha bolyo, "jenI lagAma mArA hAthamAM na hoya tenI savArI huM nahIM karuM.' bAdazAha nIce UtarI gayo. je vyakti potAnA jIvananI lagAma potAnA hAthamAM nathI rAkhatI te sAruM jIvana kaI rIte jIvI zake ? AsthAsUtra AtmaniyaMtraNanI vAta ame Aje ja nathI karI rahyA, varSothI karI rahyA chIe. dazakAothI kahI rahyA chIe. paraMtu amArI vAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLe koNa? DozInA kahevAthI khIra koNa banAve ? jyAre pAzcAtya dezomAMthI selpha menejamenTanI lahara AvI to bhAratIya lokonuM dhyAna kheMcAyuM. have teo vyavasAyamAM svaprabaMdhananI carcA kare che. caca game tyAMthI zarU thAya, Akhare to tene jIvananA pratyeka kSetra sAthe joDavI paDaze. nahitara na to svAcya bacaze, na saMpatti bacaze ane na to jIvana bacaze. AjanA yugamAM keTalAka loko evA che ke jeo ghaNAM moTAM moTAM kAma kare che, paraMtu svaprabaMdhananI dRSTie kAMIka ja karatA nathI. teo potAnI nidrA gumAve che, bhUkha gumAve che ane zarIra gumAvI bese che. teo rAta-divasa TenzanamAM jIve che. evA lokone mArI salAha che ke hajI paNa cetI jAva. potAnA svAthyano sodo na karo. jIvanano sodo na karo. sAruM jIvana jIvavA mATe temaNe saMyamanI sAdhanA karavI joIe. svaprabaMdhana e ja sAdhanAnuM eka aMga che. saMyama che to jIvana che, prabaMdhana che to jIvana che. A AsthAsUtrane hAthamAM rAkhavAthI ja jIvanayAtrAnI gati niravarodharUpe AgaLa vadhI zake che. w ww samayanI sAdhanA ane svaprabaMdhana sarakAraznA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na svastha jIvanano prathama ghaTaka : zArIrika svAzya AkAza vyApaka tattva che. vyApakatAnuM potAnuM mUlya che, paraMtu tenI upayogitA sAme praznArtha cihna lAgeluM rahe che. AkAza jaDa-cetana tamAma padAthono AdhAra che, paraMtu tene bAMdhyA vagara mAnavInI AvAsa-vyavasthA banI zakatI nathI. mAnavI kalpanAzIla prANI che. teNe AkAzane bAMdhIne makAna banAvavAnI kalpanA karI. vAstuzilpano vikAsa A kalpanAnI ja phalazruti che. adhyAtmanI daSTie AtmA parama tattva che. adhyAtmanI zodhanuM eka mAtra kendra AtmA che. AtmA sva che. AtmA sivAyanA jeTalA paNa padArtho che te saghaLA para che. zarIra te paikInuM eka aMga che. zarIra ane AtmA paraspara sAthe maLelAM che. temano saMbaMdha kALanAM anaMta paDa nIce dabAyelo che. tethI astitvanI daSTie sarvathA bhinna hovA chatAM upayogitAnI daSTie zarIra ane AtmA ekAtma thaIne kAma kare che. AvAsanI suvidhA mATe makAnanuM nimaNi jarUrI che. makAnanuM AyuSya vadhAravA mATe tenI dekhabhALa paNa jarUrI che. dekhabhALa ane yogya mAvajatanA abhAve makAna khaMDera banI jAya che. AvAsIya daSTie khaMDerano koI upayoga raheto nathI. kyAreka kyAreka to te bhUtiyuM banIne akAraNa ja bhaya pedA kare che. tethI ema kahevAmAM Ave che ke makAnanI sArasaMbhALa na levAmAM Ave to tenA nimaNinuM aucitya nathI. AtmA zarIramAM baMdI che. tene zarIrathI mukta karavA mATe zarIrane samajavuM ane sAdhavuM Avazyaka che. zarIrane sAdhavuM eTale tenI upekSA karavI ema nahIM. zarIrane svastha rAkhavA mATe tenA pratye jAgarUkatA jarUrI che. kAraNa ke asvastha zarIra AtmA sudhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahoMcavAno athavA to AtmAne pAmavAno mArga ja avaruddha karI de che. zarIranI asvasthatA mastiSkane kuMThita karI mUke che. kuMThita mastiSka vaDe na to koI ciMtana thaze ane na to koI satparuSArtha. tethI zArIrika svAcya aMge vicAravuM ane jAgarUka rahevuM Avazyaka che. saMyamanI sAdhanA jarUrI che. meDikala sAyansa zArIrika svAcya vize vyApaka mAhitI Ape che. sAmAnya mAnavI teno pUro lAbha laI zakato nathI. je loko cikitsA-vijJAnanI jhINAmAM jhINI bAbato samaje che-jANe che, teo paNa zarIra pratye pUrNa jAgarUka rahI zakatA nathI. AvA saMjogomAM keTalIka nAnI-nAnI vAto upara dhyAna ApIne zarIrane svastha rAkhI zakAya che. gItAmAM kahevAmAM AvyuM che ke yuktAhAravihArasya yuktaceSTasya karmasI yuktasvapnAvabodhasya yogo bhavati duHkhahA yoga e ja vyaktinAM duHkhono nAza kare che, jeno AhAra-vihAra saMyamita hoya che, jenI ceSTAo saMyamita hoya che. ane jenuM zayana tathA jAgaraNa paNa saMyamita hoya che. bhagavAna mahAvIre AcaraNanA kSetramAM saMyamane atyaMta mahattva ApyuM che. dainika vyavahAramAM saMyamano prayoga karavAno upadeza ApatAM temaNe kahyuM jayaM care jayaMciTTa, jayamAse jayaM sae jaya bhujaMto bhAsaMto, pAvaM karmona baMghaI che. je sAdhaka saMyamapUrvaka cAle che, saMyamapUrvaka bese che, saMyamapUrvaka sUe che, saMyamapUrvaka bhojana kare che, ane saMyamapUrvaka bole che, tene pApakarmanuM baMdhana thatuM nathI. khANIpINI, raheNIkaraNI, AlApa-saMlApa vagere kriyAo saMyamapUrvaka karavI joIe. jAgarUkatApUrvaka karavI joIe. Ama karavAthI AtmAnuM makAna-zarIra svastha rahe che. nAnA moTA upadravonI marAmata thaI zake che. makAna khaMDera thaI jAya to tene toDIne navuM banAvavuM paDe che. e ja rIte zarIra jIrNa thayA pachI tene svastha karavAnuM muzkela bane che. e daSTie zarI2 asvastha bane ja nahIM tenI sAvadhAnI anivArya che. svAzyanA traNa mArga svAthyanI carcA saune game che. A viSayanA anubhavI loko potAnA anubhavone zabdabaddha kare che tyAre zrotA ane vAcakono kaDaka svastha jIvanano prathama ghaTaka zArIrika svAsthatadeos Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAsa puSTa banI jAya che. keTalAka loko svAthyanI upekSA kare che, paraMtu temaNe e na bhUlavuM joIe ke AnaMdamaya jIvanano eka ghaTaka te paNa che. eka prasiddha kahevata che ke jeNe dhana gumAvyuM teNe kazuM ja nathI gumAvyuM, jeNe svAcya gumAvyuM teNe kaMIka gumAvyuM che, paraMtu jeNe cAritra gumAvyuM teNe to sarvasva gumAvyuM che. A dvArA svAthyanuM mahattva samajI zakAya che. zArIrika svAthyanI surakSAnA traNa mArga che : * evI jIvanazailInuM anusaraNa karavuM ke jethI bImArIo TALI zakAya. * asAvadhAnI ke saMyogavaza koI bImArInuM AkramaNa thaI jAya to prAkRtika sAdhano vaDe punaHsvAthyalAbha mATe prayatna karavo. * jarUra hoya to anubhavI cikitsakano sahayoga levo. amArI kalakattAnI yAtrA daramiyAna amAro eka paDAva jasIDImAM thayo. tyAM necaropathInA anubhavI cikitsaka zrI mahAvIraprasAdajI hatA. ame temanA prAkRtika cikitsAkendramAM UtaryA. tyAM amane teo maLyA ane kahyuM, "AcAryazrI, ApanA vize sAMbhaLyuM to ghaNuM badhuM hatuM paraMtu maLavAnuM saubhAgya Aje ja prApta thayuM. ahIM amAruM cikitsAkendra cAle che. ame prAkRtika vidhio dvArA rogIonA IlAja karIe chIe. mATI-pANIno prayoga ane khANI-pINIno saMyama. amArA mata mujaba A cikitsA paddhati atyaMta upayogI che. ApanI ruci temAM che ke nahIM ?' mahAvIraprasAdajInI vAta sAMbhaLIne meM kahyuM : prAkRtika cikitsAmAM ja mAtra nahIM, ame to prAkRtika jIvanamAM paNa vizvAsa dharAvIe chIe. jeno mukhya tattvo chepadayAtrA, niyamita dinacaya, dhyAna, svAdhyAya, Asana vagerenA prayoga, khANIpINI pratye jAgarUkatA, IdriyasaMyama ane mAnasika prasannatAno abhyAsa. mArI zraddhA che ke jo jIvanazailI sArI ane sAcI hoya to asvasthatA bhAgye ja jovA maLaze. paraMtu Aje sthiti UlaTI che. khAdyasAmagrI zuddha maLatI nathI. pradUSaNa satata vadhatuM jAya che. jIvanamAM doDadhAmanuM pramANa vizeSa rahe che. A ja kAraNe bImArIo navAM navAM svarUpa dhAraNa karIne svAthya upara AkramaNa karI rahI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIraprasAdajInA manamAM amArA vize keTalIka bhrAMtio hatI. teo amane rUDhivAdI samajatA hatA. temanuM ciMtana evuM hatuM ke necaropathImAM amane vizvAsa nathI. Akho divasa tyAM rahyA pachI ane temanI sAthe vAtacIta karavAthI temanI brAMtadhAraNAo badalAI gaI. teo svAbhAvika rIte ja bolyA, "mArA manamAM ApanA pratye aneka gerasamajo hatI. Aje je tamAmanuM nirAkaraNa thaI gayuM. ApanA vicArothI huM atyaMta prabhAvita thayo chuM.' prAkRtika jIvana mAnavI mATe varadAnarUpa che. A vAta jyArathI samajAI gaI che tyArathI ame amArI jIvanazailI badalI lIdhI che. A saMdarbhamAM eka vakhata meM mahAprajJajIne kahyuM hatuM ke, ApaNe thoDAka moDA paDyA chIe. jo AraMbhathI prAkRtika jIvana jIvyA hota to zatajIvI banyA hota. khera, jAgyA tyArathI savAra. jyArathI amane jJAna thayuM tyArathI amAro dRSTikoNa badalAyo che. svastha rahevA mATe dRSTikoNane samyapha rAkhavo atyaMta Avazyaka che. svAthya ane bhojana mAnavI zArIrika dRSTie svastha rahevA icche che paraMtu teno daSTikoNa samyaka nathI. te svAthyane nahIM jIbhanA svAdane oLakhe che. tenA bhojanamAM evA padArtho hoya che ke je svAthya mATe ghAtaka nIvaDI zake. atyaMta ThaMDA ane atyaMta garama padArtha, taLeluM-zekeluM, caTapaTuM, atyaMta garISTha tathA ekasAthe adhika saMkhyAmAM khAvAmAM AvatA padArtho zarIrane poSaNa nathI ApatA, paraMtu tenuM zoSaNa kare che. eka eka TaMke so-so, pacAsa-pacAsa prakAranA padArtho banAvanArAo evuM kema nathI vicAratA ke koI paNa vyakti ATalI badhI vAnagIo eka vakhatamAM zuM khAI zake kharI ? je khAvAnuM ja zakya na hoya to evI pratispardha zA mATe karavI joIe? vaLI temAM thatAM apavyaya tarapha paNa koInuM dhyAna jatuM nathI. eka samaya evo hato ke jyAre moTA bhojana samArohamAM khAdya padArthonI saMkhyA paMcAyata dvArA niyaMtrita rahetI hatI. koI vyakti Arthika daSTie gameteTalI saMpanna hoya, chatAM sAmAjika vyavasthAnuM atikramaNa karI zakatI nahIM. paMcAyata saMsthAnuM astitva to Aje paNa che, paraMtu tenuM varcasva ghaTI gayuM che. sAmAjika niyaMtraNanA abhAve vaibhava-pradarzananI ghelI spadha cAlI rahI che, je koIpaNa jhaka svastha jIvanano prathama ghaTaka zArIrika svAdhyaad34 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTie ucita nathI. kAjaLanI oraDImAM zArIrika svAthya mATe yogAsananI paNa AgavI upayogitA che. te kSetramAM keTalIka sajagatA vikasI che. paraMtu niyamitatAnA abhAve kAma pUruM thaI zakatuM nathI. je lokone zArIrika zrama karavAno hoto nathI, mAtra dimAgano zrama karavAno hoya che, temane mATe yaugika kriyAonI vizeSa apekSA che. paraMtu sUvA ane UThavAnA samayamAM vilaMba thavAnA kAraNe atyaMta Avazyaka kArya chaTakI jAya je saMsAramAM Aje ApaNe jIvI rahyA chIe, temAM svastha rahevuM e kAjaLanI oraDImAM rahIne kalaMka na lagADavA jeTaluM kaparuM che. asvasthatAnAM be-cAra nahIM, paraMtu aneka kAraNo che. Dagale ne pagale AvAM kAraNonI jALa patharAyelI che. kRtrima phaLadrupatAo dvArA anAjanI pedAza, phaLo tathA zAkabhAjIo upara rAsAyaNika davAono chaMTakAva, gesanA cUlA upara bhojana rAMdhavuM, pradUSita pANI, pradUSita havA, bhojana banAvavAnAM ane khAvAnAM pAtromAM dhAtuonuM parivartana vagere aneka kAraNo evAM che ke je jANI joIne pedA karelAM che. A prakAranAM kAraNo hoya tyAM svasthatAnI apekSA e kAjaLanI oraDImAM rahIne niSkalaMka rahevAnI kalpanA nathI to bIjuM zuM che ? A je prakAranI paristhitio atyAre cAlI rahI che, temAM yuganA prabhAvathI bacavAnuM zakya lAgatuM nathI. chatAM eka hada sudhI bacAva thaI zake che. te mATe mAnavIe sajaga rahevuM paDaze. kRtrima sAdhanono vyAmoha ghaTADIne prakRtijIvI banavAnuM lakSya banAvavuM paDaze. suvidhAvAdane badale upayogitAne apanAvavI paDaze. khAvApIvAnI bAbatomAM saMyamane mahattva ApavuM paDaze. mAnavInI jIbhane svAda joIe. svAda upara vijaya meLavyA vagara asvasthatA upara vijaya meLavI zakAto nathI. bhojana konI jema DokTaranI sAme keTalAka rogIo beThA hatA. svAthyanI tapAsa karIne davAnI ciThThI lakhyA pachI DokTare rogIone pUchyuM, 'tame pazunI jema khAva cho ke mANasanI jema ?" A vAta rogIone apriya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgI. eka vyaktie kahyuM, 'DokTarasAheba ! Apa AvI vAta karIne amAruM apamAna karI rahyA cho. zuM ame eTalA badhA mUrkha chIe ke pazuonI mAphaka bhojana karIe ?' A javAba sAMbhaLIne DokTara hasI paDyA. bolyA, "mahAzaya ! tamAre svastha thavuM hoya ane svastha rahevuM hoya to pazunI mAphaka bhojana karavuM ja paDaze. tame manuSyane khAtAM joyo che, ane pazune paNa khAtAM joyuM che. mAnavI Agrahano kAco hoya che. tene bhUkha na hoya chatAM koI tene Agraha karanAruM maLI jAya to te kaMIka ne kaMIka khAI le che. mAnavI peTa bharI lIdhA pachI paNa khAto rahe che, jyAre pazu evI mUrkhAmI karatuM nathI. khAdya padArtha game teTalo svAdiSTa, surucipUrNa ane svAsthyaprada hoya paraMtu pazunAM khAvAnI maryAdA hoya che. peTa bharAI gayA pachI te khAtuM nathI. mAnavImAM ATalo saMyama kyAM hoya che ? DokTare bhojana vize eka sAco dRSTikoNa Apyo- te pramANe bhojana karavAmAM Ave to adhika khAvAthI ane asamaye khAvAthI thatI bImArIothI bacI zakAya che. svastha rahevA mATe bhojana ane zarIra upara dhyAna ApavuM ja mAtra paryApta nathI. tenuM aMtaraMga kAraNa che cittanI prasannatA. sArA bhAva, sArA vicAra, kaSAyanI alpatA, saMvegonuM niyaMtraNa, tanAvano abhAva vagere tathyo taraphanI jAgarUkatA rAkhavAmAM Ave to zArIrika svAsthya svAbhAvika rIte ja surakSita rahI zake che. svastha jIvanano prathama ghaTaka zArIrika svAsthya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svastha ghaTaka: 22 jIvanano bIjo mAnasika svAsthya A zarIra ane manano paraspara sAthe UMDo saMbaMdha che. svastha zarIramAM svastha mana vase che. A eka ciMtana che. svastha mana zArIrika svAsthyanuM kAraNa che, paNa eka kalpanA che. A baMnenA yogathI piraNAma e Ave che ke zarIra ane mananI svasthatA 52spa2ne prabhAvita kare che. zarIranI tapAsamAM roganuM koI lakSaNa na hoya to paNa mananI parezAnI vyaktine asvastha banAvI mUke che. e ja rIte tamAma prakAranI nizciMtatA ane anukULatAnI sthitimAM paNa mAnavInA koI aMgamAM acAnaka koI rogano udbhava thAya to mAnavInA manane becena banAvI mUke che. mahAmAtya cANakya kuzaLa kuTanItijJa hatA. temanA ciMtananuM mukhya kSetra rAjanIti hatuM. paraMtu temaNe darzana ane vyavahArajagatane paNa potAnA pradAnathI vaMcita rAkhyuM nathI. mananA saMdarbhamAM potAnA vicAra pragaTa karatAM temaNe kahyuM, manaH eva manuSyANAM kAraNuM baMdhamokSayoH / ' mAnavInuM mana ja tene bAMdhe che ane e ja ene mukta kare che. A mAnyatAne jo svIkArI laIe to mAnavInA vikAsa ane hrAsanI saghaLI javAbadArI mana upara AvI jAya che. AvI sthitimAM svAsthya ne asvAsthyanI javAbadArImAMthI paNa te mukta thaI zakatuM nathI. Jain Educationa International jainadarzana mujaba zarIramAM pAMca iMdriyonuM sthAna che, e ja rIte mananuM paNa sthAna che. temAM taphAvata hoya to te mAtra eTalo ja ke iMdriyonuM kSetra sImita che ane mananuM kSetra vyApaka che. athavA A vAtane bIjI rIte ema paNa kahI zakAya ke mana saMcAlaka che ane navuM darzana navo samAja 13 For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdriyo tenA dvArA saMcAlita che. manano koI saMcAlaka che kharo ? A praznane eka vakhata cheDIne mananA svAsthyane carcAno viSaya banAvavAmAM AvI rahyo che. mana caMcaLa che ke vRttio ? mananI bAbatamAM sAmAnya khyAla evo che ke, te mAnavIne gumarAha kare che. je bIjAne gumarAha kare che te svayaM paNa gumarAha ja haze. manane niyaMtrita karavAnI daSTie meM eka gIta lakhyuM che temAM tenI bhaTakavAnI vRttinuM citra upasAvyuM che. lambI uDAna bhare, paMkhI bepAMkha o, dUra-dUra jhAMka jhAMkhai, ke hai beAMkha o, pairAM binA o bhaTakoDa / muThThI meM manaOM nai rAkhau / / pAMkha vagara A mana dUra dUra sudhI UDatuM rahe che. te jyAM sudhI jue che kadAca tyAM sudhI dUradarzaka yaMtra paNa joI zakatuM nathI. tenI pAse gati mATe paga nathI, chatAM te rAtidavasa bhaTakatuM rahe che. teno caMcaLa svabhAva jotAM tenA upara niyaMtraNa rAkhavAnuM ja ucita che. mananA viSayamAM eka navo khyAla evo Ubho thayo che ke caMcaLatA manano svabhAva nathI. tene caMcaLa banAve che mAnavInI vRttio. darpaNa upara je pratibiMba paDe che, te darpaNanAM potAnAM nathI hotAM. tenI sAme sArI narasI je chabI Ave che, tenuM temAM pratibiMba paDe che e ja rIte mAnasika caMcaLatA paNa kriyA nathI, pratikriyA che. vRttiomAM caMcaLatA haze to mana dvArA pragaTa thAya che. AdRSTie manane doSita samajavuM ThIka nathI. bIjI dRSTie joIe to A mAnavInA vicAra athavA abhivyaktino taphAvata che. je bhramaNazIla nathI, e mana vaLI kevuM ? tenI caMcaLatA sarva prasiddha che. tene sthira karavAnA jeTalA paNa prayatna karavAmAM Ave che teTalI tenI doDadhAma vadhI jAya che. tene sAdhavAnI Teknika ja vilakSaNa che. keTalAka ja loko tenA upara anuzAsana rAkhI zake che. moTA bhAganA loko to mananA gulAma hoya che. jyAM sudhI vyakti mananI gulAmIthI mukta nahIM thAya tyAM sudhI te tene svastha banAvI nahIM zake. svastha jIvanano bIjo ghaTaka mAnasika svAsthya 137 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bImArI bIjI ane upacAra bIjo mananuM kAma che manana karavAnuM. manana karavA mATe sAmagrInI apekSA rahe che. sAmagrI sArI hoya to manane ahIMtahIM bhaTakavAnI taka maLatI nathI. svAdhyAya, dhyAna, japa, sevA, paropakAra vagere kAryomAM saMlagna vyaktionuM mana sthira thaI jAya che. paraMtu je manane sAmagrI barAbara maLatI nathI, te vAsanA tarapha doDe che. vAsanAnAM aneka rUpa che. IdriyonA jeTalA viSaya che, te tamAma vAsanA ane upAsanA baMnenAM nimitta che. temAM mukhya bhUmikA che mananI asvasthatA ane svasthatAnI. mana asvastha haze to Idriyo upara teno prabhAva paDaze. ane zarIra paNa asvastha banI jaze. svastha mana upAsanAnI dizAmAM agresara banI zake che, paraMtu tenI svasthatA mATe prayatna ja koNa kare che? eka UMTa bImAra paDavuM. vaidya kahyuM, 'tene vAyuno prakopa che. tenI pITha upara lokhaMDano saLIyo garama karIne DAma lagAvo'. UMTano mAlika ghera gayo. te baLadanI pITha upara DAma lagADavA lAgyo. ekAeka vaidya tyAM pahoMcyA. baLadano upacAra karatAM joIne teNe pUchayuM, "tame to kahyuM hatuM ke UMTa bImAra che, baLadane zA mATe DAma lagADo cho ?' UMTano mAlika bolyo, "bImAra to UMTa ja che, paraMtu tenI pITha sudhI mAro hAtha pahoMcato nathI tethI huM baLadanI pITha upara DAma daI rahyo chuM.' baLadano upacAra karavAthI UMTa svastha banI zakatuM nathI. e ja rIte zarIranI cikitsA karavAthI mana svastha thaI zakatuM nathI. mananI asvasthatAmAM zarIra ane vANIno yoga hoI zake che. yoga ja kema, jyAM jyAM zarIrano saMyoga maLe che tyAM tyAM manano doSa hoya che. mananA asatu ciMtanathI koI vyakti gunegAra banatI nathI. te gunegAronI zreNImAM to tyAre Ave che ke jyAre zarIranI sakriyatA vaDe te mananI vAta pragaTa thAya che. Ama zarIra ane mana baMneno saMbaMdha khUba UMDo che. manane sumana ane amana banAvavuM che mAnavInI sArI ane khoTI- baMne prakAranI pravRttiomAM zarIra ane mana baMnenI bhUmikA rahe che. Ama chatAM sAmAnya rIte te zarIra karIese sense navuM darzanI navosamAjaahIews Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha vadhu dhyAna Ape che. prAtaHkALe jAgaraNathI mAMDIne rAtre zayana sudhInA samayamAM mAnavI zuM kare che ? nahAvuM, dhovuM, mAthuM oLavuM, dAtaNa karavuM, khAvuM- pIvuM, sUi javuM vagere kAryo sAthe kone saMbaMdha che, zarIrane ke manane ? jyAM sudhI huM samajI zakyo chuM tyAM sudhI moTAbhAganA loko zarIra mATe vizeSa kAma kare che. mananI ATalI upekSA thAya to pachI te asvastha kema na bane ? manane asvasthatAthI bacAvavA athavA svastha banAvavAnI vAtathI pahelAM jarUrI che manane samajavAnI vAta. jyAM sudhI mananA svarUpa vize samyak vicAra karAvamAM nahIM Ave tyAM sudhI mana sumana nahIM banI zake. manane sumana banAvavuM te eka upalabdhi che, paraMtu maMjhila to tenAthI AgaLa che. je kSaNe mana amana bane che e ja kSaNe mAnavI svarganA sukhanI vAMsaLI vagADI zake che. manane sumana ke amana banAvavAnA be upAya che. mAnasika ekAgratA ane saMkalpazaktino vikAsa. atItanI smRti, bhaviSyanI kalpanA, bhautika AkarSaNa, lakSyahIna jIvana vagere mAnasika ekAgratAnA avarodho che. temanAthI chuTakAro meLavavAno amogha upAya che- vartamAnamAM jIvavuM ane samayanuM niyojana karavuM. samayanI suvyavasthA manane kAryomAM bAMdhI rAkhe che. khAlI mana zayatAnanuM ghara bane che. tethI icchAzakti athavA saMkalpazaktinA AdhAre manane sAdhavAno prayAsa karavo joIe. manano upacAra kyAM thAya che ? jainaAgamomAM be zabdo Ave che H samiti ane gupta. mananI samiti paNa hoya che ane gupti paNa hoya che. samiti eTale samyak pravRtti. manano nirodha zakya na hoya to tenI dizAne sAcI rAkhavA mATe mananI samitine sAdhana banAvI zakAya che. gupti eTale nirodha. nirodhanI prakriyAthI mana amana bane che, paraMtu A kAma eTaluM saraLa nathI. jyAM sudhI aciMtananI sthitinuM nirmANa na thAya, ciMtana ane aciMtananI vacce saMtulana sAdhI levAmAM Ave to aneka samasyAomAMthI bacAva thaI zake che. mAnavI potAne atyaMta zaktizALI samaje che. te zaktiono svastha jIvanano bIjo ghaTaka mAnasika svAsthya 39 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akhUTa bhaMDAra che. emAM to koI zaMkA nathI. paraMtu jyAM sudhI mana upara vijaya meLavI levAto nathI tyAM sudhI anya kSetromAM meLavelo vijaya apUrNa che. manane jItavAnI niSpatti che- mananI caMcaLatAne samApta karavI. caMcaLatAnI sthitimAM ucita-anucitano viveka paNa TakI zakato nathI. asthira mana sauthI moTo parAjaya che ema mAnIne tenI sthiratAne vizeSa mahattva ApavuM joIe. keTalAka loko kahe che ke, amAruM mana caMcaLa che, asvastha che tene svastha kyAM banAvIe ane kevI rIte banAvIe ? eka samaya evo hato ke jyAre manane mATe koI hospiTala nahotI, koI DokTara nahotA, ane koI davA nahotI. mananI bImArIo vadhatI gaI temAMthI manovijJAna vikasita thayuM. manocikitsako taiyAra thayA. mAnasika cikitsAkendro paNa khUlyAM. paraMtu samasyAnuM samAdhAna thayuM nahIM. AvAM cikitsA kendronuM saMcAlana karanAra jyAM sudhI potAnA manane prazikSita nahIM banAve tyAM sudhI teo rogIne zI rIte svastha banAvI zakaze? amArI pAse tamAma varganA loko Ave che. DokTaro paNa Ave che. potAnI samasyA laIne Ave che. teo kahe che ke temanuM mana caMcaLa che. temane Tenzana thaI jAya che. koI upAya batAvo. vakIla Ave che. te kahe che ke temaNe khUba vicAravuM paDe che. rAta-divasa tanAvamAM jIve che. tenAthI chuTakAro kaI rIte maLI zake ? prophesaronI samasyA paNa temanI samasyA jevI ja che. mahAvidyAlayo ane vizvavidyAlayomAM vidyArthIonI anuzAsana hInatA temanA mATe bojarUpa banI che. A kakSAnA loko paNa potAne asvastha anubhave che ane potAnA rogane beIlAja samaje che. to sAmAnya lokonI to vAta zI karavI ? A mAnasika asvasthatAno upacAra karavAmAM akSama cikitsAkendronI jALa game teTalI patharAya tethI zuM vaLaze ? udAharaNa saMkalpanI daDhatAnuM so rogonI eka davA" A mAtra kahevata nathI temAM satyAMza pratIta thAya che. mananI jeTalI bImArIo che te tamAmano upacAra prekSAdhyAna dvArA zakya che. A daSTie "prekSAdhyAna cikitsAlaya'nA nimaNinuM ciMtana cAlI rahyuM che. ciMtananI sthiratA mATe saMkalpanI :20::22:28:kaTara navuM darzana navosamAjI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daDhatA apekSita che. mananI jema saMkalpa paNa asthira hoya to kAma cAlI zake nahIM. saMkalpanI dRDhatAnuM udAharaNa zodhavuM hoya to sthUlibhadranI vAta karavAmAM Ave che. pATalIputranA rAjA naMdanA maMtrInuM nAma zakaDAla hatuM. tene be butro hatA- sthUlibhadra ane zriyaka. sthUlibhadra bALapaNathI saMsArathI virakta hato. tene anurakta ka2vA mATe naga2nI prasiddha gaNikA kozAnI pAse mokalavAmAM Avyo. gaNikAnA mohapAzamAM baMdhAIne te potAnAM mAtA-pitAne bhUlI gayo. pitAnuM mRtyu thatAM bahu muzkelIthI tene ghera bolAvavAmAM Avyo. rAjAe tene maMtrIpada ApavA izuM. paraMtu tenuM mana punaH virakta thaI gayuM. jaina muni saMbhUtavijayagaNanI pAse jaIne te dIkSita thaI gayA. munijIvana svIkArIne te sAdhanA karavA lAgyA. tapasyA, dhyAna ane zAstronA abhyAsa thakI temanI sAdhanA puSTa banI. eka vakhatanI vAta che. saMbhUtavijayagaNanA keTalAka ziSyoe vizeSa sAdhanAnI dRSTie vizeSa sthAnomAM cAturmAsa karavAnI anujJA meLavI. temAM muni sthUlibhadra paNa hatA. temaNe gaNikA kozAnI citrazALAmAM cAturmAsika samaya vitAvavAno nirNaya lIdho. gurunI AjJA meLavIne te gaNikA pAse gayA. kozA khUba khUza thaI. teNe munine saMsAra tarapha vALavAno prayatna karyo. paraMtu tene saphLatA maLI nahIM. kozA hatAza thaI gaI. munie kozAne upadeza Apyo. maninI dRDhatAthI te prabhAvita thaI cUkI hatI. teNe jainadarzananAM sUkSma rahasyonuM jJAna meLavIne jainadharma svIkAryo. te zrAvikA banI gaI. cAturmAsa saMpanna karIne muni sthUlibhadra potAnA guru pAse pahoMcyA. gurue duSkara, duSkara, mahAduSkara kAma kahIne AvelA potAnA ziSyanuM utsAhathI svAgata karyuM. potAnA tarapha anurakta gaNikAnI citrazALAmAM rahevuM, lAMbA samaya sudhI rahevuM ane eka kSaNa mATe paNa vicalita na thavuM ! muni sthUlibhadrae mAnasika pavitratA ane saMkalpanI daDhatAnuM udAharaNa ApyuM. mananI asthiratA svastha jIvanano bIjo ghaTaka mAnasika svAsthya 141 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane saMkalpanI zithilatAnAM udAharaNo to game tyAM jovA maLaze, paraMtu muni sthUlibhadra jevA udAttacAritra ane dRDha saMkalpavALA loko kyAM che? prazna udbhavI zake ke temaNe evI dRDhatA zI rIte meLavI ? mAruM potAnuM anumAna evuM che ke temaNe cokkasa dhyAnanI UMDI sAdhanA karI haze. dhyAna vagara mananI ATalI badhI nirmaLatA, svasthatA ke sthiratAnI kalpanA ja azakya che. Jain Educationa International navuM darzana navo samAja 142 For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) svastha jIvanano trIjo ghaTaka : bhAvAtmaka svAsthya gAmamAM kaTapUtaLIono khela cAlI rahyo hato. bALako khAvApIvAnuM bhUlIne khela jovAmAM tallIna hatAM. yuvako ane vaDIlo paNa khela jAvAmAM sAmela hatA. kaThapUtaLIo nAcI rahI hatI, gIta gAI rahI hatI, aMdara aMdara vAto karatI hatI, laDAI karI rahI hatI ane bIjuM paNa ghaNuM badhuM karI rahI hatI. darzako mugdha thaI UThyA hatA. Azcarya e vAtanuM hatuM ke lAkaDAM ane kapaDAmAMthI banAvelI nirjIva kaThapUtaLIo ATalI badhI kriyAo zI rIte karI zakatI haze? kaThapUtaLIomAM cetanA nathI hotI. cetanAnA abhAve ciMtana paNa thatuM nathI. ciMtananA abhAve kriyAnuM samajapUrvaka saMcAlana paNa azakya bane che. kaThapUtaLIo svayaM saMcAlita nahotI. temano saMcAlaka nepathyamAM hato. te svayaM adRzya rahIne kaThapUtaLIonuM saMcAlana karI rahyo hato. pravRtti ane bhAva mAnavI pravRtti kare che. te khAya che, pIe che, hase che, raDe che, gAya che, mArapITa kare che, gALo bole che, niMdA kare che, prazaMsA kare che, krodha kare che, prema kare che, yuddha kare che, Dare che ane na jANe keTakeTaluM kare che. eka vyakti ATalI badhI virodhI pravRttionuM kendra hoya che. kyAreka kyAreya tenI pravRttio joIne zaMkA udbhave che ke be kSaNa pahelAM saMpUrNa zAMta vyakti ekAeka uttejita kevI rIte thaI gaI ? A e ja vyakti che ke koI bIjI vyakti? A prazna upara gaMbhIratAthI vicAra karavAmAM Ave to rahasya jANavA maLe che. te batAve che ke mAnavInI saghaLI pravRttione svastha jIvanano trIjo ghaTaka bhAvAtmaka svAsthya 14na Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaThapUtaLIonI kriyAo sAthe sarakhAvI zakAya tema che. kaThapUtaLIono saMcAlaka koI bIjo ja hoya che. e ja rIte mAnavIya pravRttiono saMcAlaka paNa koI adazya tattva che. te bhAva che. mAnavInI bhItaramAM jevA bhAva hoya che tevI ja tenI pravRttio thAya che. A arthamAM pravRttio bhAvonI upajIvI che. eka vyakti krodha kare che. krodhanA kAraNe tenI AMkho lAla thaI jAya che. tenuM nAka pahoLuM thAya che, hoTha kaMpe che, muThThIo baMdha thaI jAya che, krodhI vyakti baDabaDATa karavA lAge che. koIkanI upara hAtha ugAme che. koIkanA upara daMDa prahAra kare che. A badhuM zuM che? ApaNA AcAryoe A pravRttione azubha yoga kahyo che. pramAda athavA azubha yogano sarjaka kaSAya che. A bhAva che. prANAtipAta vagere aDhAra pAponuM sevana pramAda che, azubha yoga che. bhItaramAM kaSAya prabaLa nahIM hoya to bahArathI pApanuM sevana asaMbhava banatuM jaze. bhAva ane AbhAmaMDaLa bhAva zuM che ? manuSyanA bhAvajagatane samajavA mATe tenA AbhAmaMDaLane jANavuM jarUrI che. AbhAmaMDaLa jeTaluM ujjavaLa haze eTalA pavitra tenA bhAva haze. AbhAmaMDaLanI malinatA bhAvonI azuddhinuM puSTa sAkSya che. bhAvono saMbaMdha bAhya AkRtio sAthe nathI, AbhAmaMDaLa sAthe che. A vAtane bIjI rIte ema paNa kahI zakAya ke mAnavInA jevA bhAva haze tevuM ja tenuM AbhAmaMDaLa haze. eka vyakti dekhAve atyaMta suMdara, saumya ane AkarSaka hoya, paraMtu tenA AbhAmaMDaLanuM citra malina ane bhadra Ave to samajI levuM joIe ke tenA bhAvajagatamAM kaMIka garabaDa che. e ja rIte bAhya rIte kurUpa ane sAmAnya dekhAtI vyaktinA AbhAmaMDaLanI ujjavaLatA ema jaNAve che ke tenI bhAvanAo atyaMta pavitra che. AbhAmaMDaLane jovuM ke samajavuM te sAmAnya vyaktinA vazanI vAta nathI, paraMtu bhAvonI zuddhi mATe jAgarUka rahevuM tenA mATe saMbhava che. roganuM mULa upAdhi prazna che bhAvanAtmaka svAthyano. tene samajavA mATe cAra zabdo upara dhyAna ApavuM jarUrI che. vyAdhi, Adhi, upAdhi ane samAdhi. A cAre zabdonI prakRti ane pratyaya eka che. taphAvata mAtra upasargano che. vi, A, upa, ane sama A cAreya upasargonuM ToLuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvI dIdhuM che. A upasarga cAreya zabdomAM che. tenA yogathI dhi zabda bane che. teno artha che mAnasika bImArI. vi upasarga joDavAthI zabda bane che vyAdhi, vyAdhi eTale zArIrika bImArI upa paNa eka upasarga che. tenA yogathI upAdhi zabdanI niSpatti thAya che. bhAvanAtmaka bImArIne upAdhi kahevAmAM Ave che. jyAM sudhI vyAdhi, Adhi, ane upAdhino prabhAva rahe che tyAM sudhI vyakti svastha banI zakatI nathI. svastha te bane che je samAdhimAM rahe che. samAdhinI chatrachAyAmAM ja jIvananA AnaMdano anubhava karI zakAya che. mAnavI asvastha thaIne cikitsaka pAse jAya che. cikitsaka tenI tapAsa kare che. te rogane pakaDavAno prayatna kare che. te zarIra u52 roganA prabhAvakSetrane jANIne cikitsA kare che, paraMtu rogIne bhUlI jAya che. te vyAdhino upacAra kare che, paraMtu Adhi ane upAdhi sudhI pahoMcI zakato nathI. upara uparathI upacAra thAya che, paraMtu rogInA roganAM mULa UMDe UtarI jAya che. kuzaLa cikitsaka rogano ilAja karatAM pahelAM rogInI mAnasika sthitinuM adhyayana karaze. tenI paristhitione samajavA icchaze ane tenA bhAvone pakaDaze. bhAvAtmaka stare thatI cikitsAmAM zarIra, mana ane bhAva darekanA svAsthya upara dhyAna kendrita karavAmAM Ave che. mULa samasyA che jJAtA ane jJeyane samajavAnI. suprasiddha vaijJAnika AInasTAIne kahyuM, meM padArthone khUba jANyA che. have huM jANanArAone jANavA icchuM chuM. jyAM sudhI zAtA ane zeya banAvavAmAM nahIM Ave tyAM sudhI teno sarvAMgINa bodha maLI zakaze nahIM. upAdhinI cikitsA meDikala sAyansanAM saMzodhanoe A kSetrane atyaMta vyApaka banAvI dIdhuM che. Aje hospiTalo ane DokTaronI kamI nathI. jema jema DokTaro vadhatA jAya che tema tema rogIonI saMkhyA paNa vadhatI jAya che. DokTara phijhizyana hoya ke sarjana, te yAMtrika nidAnanA AdhAre cikitsA kare che. yaMtronI pakkaDa sthULa hoya che. sthULa zarIranA stara u52 je rogonAM lakSaNo pakkaDamAM Ave che te ja upacArano AdhAra bane che. AvI sthitimAM Adhi ane upAdhinI cikitsA gauNa banI jAya che. svastha jIvanano trIjo ghaTaka bhAvAtmaka svAsthya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhinA viSayamAM vicAravAmAM Ave to na to tenI koI davA che, na vaidya che ane na pathya che. upAdhinI cikitsA thAya che vivekajAgaraNa dvArA. te eka AMtarika bImArI che. tenuM svarUpa che kaSAya, vAsanA, saMvega vagere. tenA prabhAvane kSINa karavA mATe dhyAna, prANAyAma, anuprekSA, yogAsana, vagereno abhyAsa Avazyaka che. eka zabdomAM kahevuM hoya to AtmaramaNa athavA AtmasaMyamanI prakriyA dvArA ja A bImArImAMthI mukti saMbhava che. bhAvono saMgharSa saiddhAMtika dRSTie bhAvonI mImAMsA karavAmAM Ave to mukhyatve ApaNI samakSa be bhAva che udaya ane kSayopazama. mohakarmanA udayathI mAnavInA bhAva vikRta bane che. kSayopazama temanuM zuddhIkaraNa kare che. udaya ane kSayopazamano saMgharSa cAlyA ja kare che. sAdhaka jue che ke udaya vAraMvAra kSayopazamane pachADe che. chatAM te nirAza thato nathI. puruSArthanA astrane dhAradAra rAkhanAra kSayopazama bhAvane prabaLa banAvI le che. paraMtu jAgarUkatA ane puruSArthanA abhAve udaya-bhAvano mukAbalo muzkela banI jAya che. maTakImAM dahIM paDyA pachI hAtha paga halAvato deDako bacI gayo ane niSkriya thaIne besI rahenAro mRtyu pAmyo. A ghaTanAthI kSayopazama ane udaya bhAvane samajI zakAya che. udaya ane kSayopazama bhAvano saMgharSa sAtamA guNasthAnaka sudhI che. tyAra bAda mohakarmanA upazama athavA kSayanI sthiti Ave che. A saMdarbhamAM jayAcArya zrIe covIsImAM lakhyuM che AThamA thI doya zreNI che re, upazama khapaka pichANI upazama jAya igyArarve re, moha dabAvato jANo UdhvariohaNanI prakriyAmAM AThamA guNasthAnathI be zreNIo nIkaLe che- upazama ane kSapaka. upazama zreNIthI ArohaNa karanAra sAdhakane pAchA vaLavuM paDe che. te agiyAramAM guNasthAnathI AgaLa vadhI zakato nathI. upazama zreNIthI cAlanAro sAdhaka krodhane dabAve che, abhimAnane dabAve che, mAyAne dabAve che ane lobhane dabAve che. te potAnA kaSAyane eTalA badhA dabAvI zake che ke mRtaprAyaH karI de che. paraMtu te maratA nathI. mUcchita bane che. elopathika davAthI dabAyelA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogonI jema te upazAMta bane che. tAva Avyo. Ijakzana lagAvyuM. tAva UtarI gayo. jekzanano prabhAva kSINa thatAM ja pharIthI te Ave che. e ja rIte agiyAramA guNasthAnano sAdhaka vItarAga banI jAya che, akaSAya banI jAya che. paraMtu tene mATe pAchA vaLavAnI anivAryatA hoya che. teNe potAnA Avego ane saMvegono upazama karyo che, kSaya nathI karyo. jyAM sudhI kSaya nahIM thAya tyAM sudhI kaSAya pharIthI jAgaze. kaSAya jAgavAnI sthitimAM patana avayaMbhAvI che. agiyAramA guNasthAnakathI paDanAra prathama guNasthAna sudhI jaI zake kSapakazreNIthI ArohaNa karanAra sAdhaka krodha vagere niSedhAtmaka bhAvone dabAvato nathI, kSINa karIne AgaLa vadhe che. te dazamAM guNasthAnathI chalAMga mAre che ane agiyAramAM guNasthAnane oLaMgIne bAramAmAM pahoMcI jAya che. bAramA guNasthAnakamAM e ja jaI zake che je mohakarmano sarvathA kSaya karI le che. tyAMthI pAchA vaLavAno mArga baMdha thaI jAya che. mohanA udayanI bAdhA samApta thaI jAya che. A daSTie ema mAnI zakAya ke sAdhakanI AkharI maMjila, kSAyika bhAva che. saMdharSa ja jIvana che. kSAyika bhAva ApaNA mATe abhISTa che. ApaNA mATe ja nahIM, vikAsanI uccattama bhUmikA upara ArohaNa karavA mATe A ja eka mAtra mArga che. kSAyika bhAvavALI vyakti ja vItarAga bane che, siddha bane che. te mATe niraMtara saMgharSa karatA rahevuM joIe. bhagavAna mahAvIre kahyuM che, "juddhArihaM khalu dullAha"- yuddhane yogya sAmagrInI upalabdhi durlabha che. mAnavInuM audArika zarIra te sAmagrI che. tethI jyAM sudhI ghaDapaNa na Ave, vyAdhi na vadhe ane IdriyonI zakti kSINa na thAya tyAM sudhI yuddha karatAM raho. te yuddha konI sAthe karavAnuM ? A praznanA uttaramAM kahevAmAM AvyuM ke "ImeNaM ceva jujhAhi kiM te jujhaNa bajajhao' ?- siMha ke subhaTa sAthe yuddha karavAthI tamane zuM maLaze ? tame yuddha karavA mATe udyata hova to potAnA AtmA sAthe yuddha karo, karmazarIra sAthe yuddha karo. aNavratano eka uddaghoSa che- saMyama ja jIvana che. prekSAdhyAnano eka uddaghoSa A hovo joIe. saMgharSa ja jIvana che. bhAvadhArAne svastha jIvanano trIjo ghaTaka bhAvAtmaka svAsthati : Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badalavI hoya to saMgharSa karavo ja paDaze. saMgharSa karatA raho, jhajhUmatA raho, pAchuM vaLIne jozo nahIM, saMgharSa karanAra ja vijayI bane che. evA AsthAsUtrane sAme rAkhIne niraMtara saMgharSamAM rata raho. jyAM sudhI bhAvadhArA na badalAya, tyAM sudhI saMgharSane cAlu rAkho. nahitara ahaMkArano nAga pharIthI phUMphADo mAraze. krodhano agni pharIthI prajjavalita thaI UThaze. ahaMkAra, krodha vagere bhAvone prabaLa thavAnI taka ApavI te sauthI moTI hAra che. sauthI moTI bImArI che ane sauthI moTI upAdhi che. tethI prekSAdhyAnanI preraNA che ke sau prathama bhAvajagatane samaje. jyAM sudhI bhAvAtmaka svAdhya prApta nahIM thAya tyAM sudhI mAnasika ane zArIrika svAcya pUrNatA nahIM pAme. bhAvajagatane svastha karavuM hoya to aNuvata, prekSAdhyAna ane jIvanavijJAnanI triveNImAM DubakI lagAvavI Avazyaka che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI (24) kAryakSetramAM nipuNatAbhaNAvava A saMsAra che. temAM aneka prakAranA loko rahe che. keTalAka loko bahu sArA hoya che ane keTalAka bahu ja kharAba hoya che. keTalAka lokonI kakSA madhyama hoya che. keTalAka loko puruSArthI hoya che ane keTalAka ALasu. keTalAka loko evA hoya che ke jeo ALasa paNa kare che ane puruSArtha paNa kare che. keTalAka loko saMkalpanA daDha hoya che ane keTalAka loko saMkalpamAM ekadama zithila hoya che. sAmAnya saMkalpanA sahAre jIvana jIvanArA loko paNa hoya che. keTalAka loko uttama hoya che, keTalAka madhyama hoya che ane keTalAka adhama hoya che. A kramamAM aneka draSTithI mAnavInI traNa zreNIo banI zake che. te zreNIonI vyAkhyAnAM paNa aneka biMduo che. kAryanI saphaLatAnA AdhAre rAjarSi bhartRharinI vyAkhyA A pramANe che. prArabhyate na khula vighnabhayena nIcaiH. prArabhya vighnavihatA viranti madhyAH / vighnaH punaH punarapi pratihatyamAnAH, prArabdhamuttamajanA na parityajanti nimna kakSAnI vyakti koIpaNa kAryano AraM pharatI nathI. tenA manamAM satata vighno ane avarodhono bhaya rahe che. madhyama kakSAnI vyakti kAmano AraMbha to kare che paraMtu avarodhothI hatAza thaIne tene vacce ja choDI de che. uttama kakSAnI vyakti vAraMvAra avarodho AvavA chatAM nirAza thatI nathI. te je kAryanI zarUAta kare che tene pUrNa karIne ja virAma le che. manobaLa Jain Educationa International huM evI aneka vyaktione oLakhuM chuM ke je koIpaNa navA kAryane pUrNa utsAha sAthe hAthamAM le che. temano utsAha mAtra tyAM sudhI ja rahe che jayAM sudhI koI avarodha naDato nathI. avarodha upasthita thatAM ja temanuM manobaLa kamajora thaI jAya che. kamajora AryakSetramAM nipuNatA l For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manobaLa saphLatAmAM sauthI moTuM vighna che. kAma nAnuM hoya ke moTuM, jo manobaLa sAtha na Ape to te pUrNa thaI zakatuM nathI. dRDha manobaLavALI vyaktino saMkalpa hoya che ke te vighno-avarodho sAme laDaze, jhajhUmaze, kAryane adhavacce nahIM choDe. kIDI dIvAla upara caDe che tyAre lapasIne kyAreka nIce paDe che. eka vakhata nahIM vAraMvAra paDavA chatAM te potAno mArga badalatI nathI. eka samaya evo Ave che ke jyAre te upara caDavAmAM saphaLa thAya che. kIDInI saphaLatA utsAhI vyaktimAM navo AtmavizvAsa pedA kare che. te potAnI suSupta zaktine jagADIne kAryamAM saMlagna bane che. avarodho tene pajave che, paraMtu kIDIno puruSArtha yAda AvatAM ja tenI parezAnI dUra thaI jAya che. pachI bhaviSyanI AzaMkA tenA manane kamajo2 ka2I zakatI nathI. A dRSTie kAryakSetramAM saphaLatAnuM prathama sUtra che manobaLa. saMvegonuM saMtulana kAryakSetra game te hoya, temAM kAma karanAra vyakti ekalI nathI hotI. ekalI vyakti svataMtra hoya che. te potAnI manamarajIthI cAle, to paNa tene koI kahenAra hotuM nathI. eka thI be thatAM ja samaSTino prAraMbha thaI jAya che. tyAM ekabIjAnI icchAo ane apekSAone dhyAnamAM rAkhavI jarUrI bane che. anyathA zAMtibhaMga thavAnI AzaMkA udbhave che. te mATe saMvegonA saMtulananI vAta atyaMta mahattvanI che. asaMtulana koIpaNa saMjogomAM sAruM nathI. prakRti asaMtulita bane che tyAre sarvanAza sarjAya che. ativRSTi, anAvRSTi, pUra, tophAna, dharatIkaMpa vagere prAkRtika asaMtulananAM pariNAmo che. mAnavInuM asaMtulana parivAra ane samAjamAM uthalapAthala macAvI de che. pArivArika jhaghaDA, sAmAjika saMgharSa, yuddhano unmAda vagere svayaM koI pravRtti nathI. mAnavI potAnA saMvego uparanuM niyaMtraNa gumAve che. tethI tema bane che. karmazaktinA apavyaya ane saMkucanamAM paNa saMvegono ja mukhya hAtha che. tethI saMvega-saMtulananA siddhAMtane prAyogika banAvavo joIe. tenA vagara na to vidyArthI saphaLa thaI zake che na to zikSaka. na gRhasthInuM samyak saMcAlana zakya bane che ane na saMnyAsanuM. asaMtulita avasthAmAM na to bALaka svastha rahI zake ane na to vRddha. A dRSTie saMvega-saMtulananuM mahattva che. navuM darzana navo samAja pa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahiSNutA je vyaktino saMga saMtulita rahe che te svastha jIvana jIvI zake che. saMtulananI sAthe ja sahiSNutA joDAyelI che. sahiSNutA mATe eka zabda che zAnti. kSAntinI vyAkhyA karatAM kahevAyuM che ke - sahanaM sarvakaSTAnAgapratikArapUrvakamAM cittAvilAparahitatvA kSAntirityabhidhIyate | zArIrika, mAnasika ane bhAvAtmaka tamAma prakAranAM kaSTone sahana karavAM eTale kSatti. keTalAka loko sahana kare che paraMtu sAthe sAthe ciMtA ane vilApa paNa kare che. A durbaLatA che. durbaLa vyaktione sahana karavuM, dInatApUrvaka sahana karavuM abhizAparUpa lAge che. keTalAka loko kaSTaprada saMjogono pratikAra karatA rahIne sahana kare che. keTalAka lokonA manamAM pratikriyAo thatI rahe che, chatAM teo nAma, pratiSThA ke koI vizeSa lAbha mATe sahana karatA rahe che. A sthiti paNa nirapekSa nathI. sAmenI vyakti mane sahana kare che to huM asahiSNu banIne zI rIte kamajora paDuM ? evuM ciMtana vyaktine sahanazIla banAve che. - vizvavidyAlayanI parIkSAo pAsa karIne eka yuvaka sIdho saMta kabIra pAse pahoMcyo. kabIre tene AvavAnuM prayojana pUchyuM. yuvaka bolyo, "bAbA ! bhaNavAnuM to pUruM thaI gayuM. mAtApitA mArAM lagna karavA Icche che. mArA manamAM saMto-mahAtmAonuM AkarSaNa che. huM duvidhAnA kinAre Ubho chuM. koI nirNaya karI zakato nathI. ApanI pAsethI mArgadarzana IcchuM chuM.' kabIrajI bhAre vicitra saMta hatA. temaNe patnIne dIvo peTAvIne lAvavAno Adeza Apyo. baporano samaya hato chatAM teNe dIvo peTAvyo. yuvaka thoDoka nirAza thaI gayo. kabIre dUdha maMgAvyuM. temanI patnI dUdhanA be pyAlA mUkIne cAlI gaI. te pAchI AvI tyAre khAMDa mATe pUchavA lAgI. kabIre dUdhanA be ghUMTaDA pIdhA ane kahyuM, dUdha barAbara che khAMDanI jarUra nathI. yuvaka mauna rahI zakyo nahIM. teNe kahyuM, "bAbA ! dUdha to khAruM che. Ape mAtAjIne kahyuM kema nahIM ?" kabIrajI bolyA, "A tArA mATe mArgadarzana che." yuvaka samajyo nahIM. kabIre rahasyoddaghATana karatAM kahyuM, "mArI patnI mane sahana kare che. meM divasanA ajavALAmAM dIvo peTAvavAno Adeza Apyo chatAM teNe koI tarka karyo nahIM. dIvo peTAvIne mUkI dIdho. te mane ATaluM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahana karI zakatI hoya to huM tene sahana kema na karI zakuM? dUdha khAruM che te vAta sAcI che. temAM namaka nAkhyuM che. teNe jANI joIne tema karyuM nathI. pramAdavaza khAMDanA badale namaka nAkhI dIdhuM haze. tethI zuM thayuM? zuM Avo pramAda mArAthI kyAreya thato nathI ? meM tene sahana karI lIdho. nahitara tArI sAme ja amAre baMnene jhaghaDo thaI gayo hota. tame sAdhuonA AzramamAM jaIne raho ke gRhasthI vasAvo, sahanazIla banIne ja saphaLa banI zakazo." yuvakane jIvananI dizA maLI gaI. A udAharaNa che saMvega-saMtulananuM. mAnavInA jIvanamAM AvA prasaMgo AvyA kare che. je temane sahana karI le che te bacI jAya che. je sahana karI zakatA nathI tenA astitvane mATe jokhama UbhuM thAya che. asahiSNu vyakti AtmahatyA karI le che. parIkSAnuM pariNAma barAbara na AvavAthI vidyArthI AtmahatyA karI le che. manapasaMda chokarI sAthe lagna na thavAthI aneka yuvako potAnA jIvananI bAjI lagAvI de che. vepAramAM asaphaLa thayelA keTalAya vepArIo mRtyu pAme che. moTA moTA vaijJAniko paNa mAnasika dvidhAothI vyathita thaIne kasamaye potAnI jIvanayAtrA samApta karI nAkhe che. A badhuM zA mATe thAya che ? saMvegonuM asaMtulana eka moTuM kAraNa che. tethI saMvega-saMtulananuM sUtra mahattvanuM bane che. zramazIlatA, Ajano yuga Arthika spadhanio yuga che. artha (dhana)nI AMdhaLI doDamAM zikSita ane azikSita sau koI sahabhAgI banyA che. bhaNelA gaNelA yuvako potAnA paraMparAgata vyavasAyamAM ruci dharAvatA nathI. teo potAnuM kAryakSetra badalavA jhaMkhe che. te sau ophisamAM sAheba banIne besavA Icche che. berojagAra sAhebonI vadhatI jatI saMkhyA dezanA arthataMtrane paDakArI rahI che. ATalo moTo deza ane karoDo yuvako berojagAra ! AvA yuvako navI TekanolojInA sahAre potapotAnA kAryakSetramAM vizeSa kauzala prApta kare to temanA hAtha kyAreya khAlI raheze nahIM. mahAtmA gAMdhI eka saphaLa prayoktA hatA. temaNe potAnA jIvanamAM aneka prayogo karyA. temanA prayogothI aneka loko lAbhAnvita thayA. zrImannArAyaNa agravAle eka vakhata potAnuM saMsmaraNa kahetAM jaNAvyuM ke, "AcAryazrI, ame loko yunivarsiTImAM bhaNatA hatA. gAMdhIjInuM nAma sAMbhaLyuM. temanI rASTrapremanI kAkA: navuM darzana navo samAjastauokasa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAoe amArA manane prabhAvita karyuM. yunivarsiTInuM zikSaNa samApta thatAM ja huM temanI pAse gayo. koTa, penTa ane nekaTAI paherIne huM gAMdhIjIne maLyo. namaskAra karIne mAro paricaya Apyo. gAMdhIjIe kahyuM, 'zrImana, tuM zA mATe Avyo che ?' meM garvapUrvaka kahyuM, meM yunivarsiTInI DIgrI prApta karI lIdhI che. have huM ApanA AzramamAM kAma karavA icchuM chuM. Apa mane sevAnI taka Apo.' mArI vAta sAMbhaLIne gAMdhIjIe mArA upara eka bharapUra najara nAkhI ane kahyuM, 'tuM kAma karavA icche che. to le A pAvaDo hAthamAM ane jamIna khodavA mAMDa.' ekAda be kSaNa mATe huM sannATAmAM AvI gayo. meM manomana vicAryuM ke huM eka yunivarsiTIno vidyArthI, mArI AvI veSabhUSA, jyAre bAbAe mane kevuM kAma soMpyuM ? kyAMka te pAgala to nathI thaI gayA ne ? saMyogavaza meM mananI vAta manamAM ja rAkhIne pAvaDo pakaDyo. bhItaramAMthI koI ajJAta preraNA jAgI. huM kAma karavA lAgyo. te divase mane jIvanano eka navo bodhapATha maLyo. meM jANI lIdhuM ke jyAM sudhI vyakti kAma karavAnuM zIkhatI nathI tyAM sudhI tenuM zikSaNa bekAra ja rahe che.' zrImannArAyaNanuM A saMsmaraNa jyAre jyAre yAda Ave che tyAre atyaMta preraka lAge che. Aje vidyArthIone A badhuM bhaNAvavAnI apekSA che. jyAM sudhI teo kAmakAjathI dUra bhAgaze, zramazIla nahIM bane, tyAM sudhI temanuM zikSaNa sArthaka nahIM bane. amArA sAdhuo bhaNe che, sAthosAtha zrama paNa pUrepUro kare che. zramaNa saMskRtimAM zramanI bhAre pratiSThA che. sAdhu bananAra vyakti sAdhAraNa gharanI hoya ke karoDapati hoya teNe zrama to karavo ja paDaze. potAnuM kAma potAnA hAthe ja karavuM paDaze. hAthamAM pAtra laIne jIvana-yApana mATe bhikSA vahoravI ja paDaze. zramazIlatA ane paraMparAgata kArya pratye gauravanI bhAvanA vyaktinI kAryadakSatAmAM atyaMta upayogI nIvaDI zake che. Jain Educationa International kAryakSetramAM nipuNatA 1pa3 For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SamlA prekSA che eka lAlAzALAnI jIvanadarzananA ja janma ane jIvana A be biMduo che. janma eka svAbhAvika kriyA che. jIvanamAM vivekano yoga thaI zake che. janma prANInI niyati che. jIvananI pAchaLa keTalIka preraNAo rahelI hoya che. jIvana jIvavuM eka vAta che ane jIvanane darzana banAvavuM te bIjI vAta che. jIve che to sau koI, paraMtu jIvanane darzana banAvavAnuM dareka mATe zakya nathI. Ama paNa mAnavAmAM Ave che ke saunuM jIvana darzana banI zakatuM nathI. jIvanadarzananA saMdarbhamAM vicAra karatAM keTalAka prazno svAbhAvika rIte ubhave che ke * jIvana zuM che? * jIvana zA mATe che? . * jIvananuM lakSya zuM hovuM joIe? * jIvana kevI rIte jIvavuM joIe ? * zuM jIvana kyAMya samApta thAya che ke satata cAlatuM ja rahe che ? * konuM jIvana darzana bane che ? jIvana zuM che? sauthI prathama prazna che jIvana zuM che ? eka khyAla mujaba pAMca bhUtonI samanvitI eTale jIvana. pAMca bhUtonuM maLavuM jIvana che ane pAMca bhUtonuM visarjana mota che. A zarIra jIvanano AdhAra che. temAM koI cetanA nAmanA tatvane svIkRti maLatI nathI. kAraNa ke te AMkhono viSaya nathI. jainadarzananA AdhAre jIvanane vyAkhyAbaddha karavAmAM Ave to tenuM svarUpa A pramANe bane che- zarIra, Idriyo, prANa, mana, bhAva, citta ane cetanAnI yuti eTale jIvana. temAM jaDa ane cetana baMnenA yogano svIkAra karavAmAM Avyo che. AtmAnuM astitva saikAlika Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. teno zarIra sAthe gADha saMbaMdha che. anAdikALathI te karmazarIrathI saMpUkta che. jyAM sudhI A saMyoga raheze tyAM sudhI AtmAnuM zuddha svarUpe pragaTa thaI zakaze nahIM. sAmAnya mAnavI AtmAnA astitvane oLakhe che to teno AdhAra zarIra, Idriyo vagere dazya tattvo ja che. jIvana zA mATe che ? bIjo prazna jIvana zA mATe che ? jeno janma thAya che teNe jIvavAnuM paNa hoya che. teno saMbaMdha jIvanazakti athavA AyuSyaprANa sAthe che. jyAM sudhI AyuSyabaLa prANa kSINa thato nathI tyAM sudhI koI koIne mArI zakatuM nathI. eka vyakti acAnaka mRtyu pAme che. eka vyakti bhayaMkara durdhaTanano zikAra thavAM chatAM bacI jAya che. keTalAka loko AmAM IzvaranuM kartutva samaje che. jo Izvara bacAvanAra hoya to koIneya zA mATe maravA de ? samAja athavA rASTrane je viziSTa vyaktionI jarUra hoya che, temane bacAvavAmAM Izvara kamI kema kare ? AvAM aneka tathyo anya paNa che, je koI IzvarIya zaktinA hastakSepa sAme praznArtha cihna mUke che. eka bhavathI bIjA bhavamAM janma vakhate sauthI prathama je AhAra levAmAM Ave che tene oja AhAra kahe che. AyuSyabaLa prANa sAthe teno ja saMbaMdha che. jyAM sudhI ja AhAra rahe che, jyAM sudhI AyuSyabaLa prANa che, tyAM sudhI jIvana che. AyuSya samApta thayA pachI koI prANI jIvita rahI zakatuM nathI. jIvananuM lakSya jyAM sudhI lakSyano prazna che, eka IdriyathI cAra iMdriya sudhInA jIvonAM jIvananuM koI lakSya nathI hotuM. kAraNa ke lakSya nirdhAraNa karI zake evI vikasita cetanA te jIvo pAse nathI hotI. pAMca iMdriyavALA jIvomAM nairayika, tiryaMca ane devonI sAme paNa koI moTuM lakSya nathI hotuM. eka mAnavI ja evuM prANI che ke je buddhibaLa ane vivekanA sahAre lakSya nakkI kare che. sthAvara ane vikalendriya jIva amaska hoya che. teo kazuM ja vicArI zakatA nathI. pazu-pakSI keTaleka aMze vicAre-samaje che, paraMtu vivekajAgRtinA abhAve teo koI gahana vAta vicArI zakatAM nathI. nairayika jIva eTaluM kaSTa bhogave che ke temanI cetanA mUcchita jevI thaI jAya che. jyAM sudhI devono prazna che- teo vilAsI hoya che. bhautika sukhonI Asakti temane koI udAtta lakSya sAthe joDatI nathI. se e: prekSA che. eka jIvanadarzana DIpa jharajhara jhaDaraza808 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavInuM mastiSka khUba vikasita che saMsAramAM jeTalAM navAM saMzodhano thayAM che ke thaI rahyAM che, te tamAma mAnavInI deNa che. devonuM jIvanaM stara unnata che. chatAM navA vikAsanI daSTie temanA kartRtva upara praznArthaci9 lAgeluM che. mAnavI thaIne paNa je niSedhAtmaka bhAvomAM jIve che, amIrI-garIbInA abhizApathI saMtrasta che, te koI moTuM kAma karI zakato nathI. sauthI moTuM lakSya che mokSa. evuM lakSya mAnavI ja banAvI zake che ane e ja mokSa sudhI pahoMcI zake che. kevI rIte jIvavuM? keTalAka loko nirlakSya jIvana jIve che. jIvavAnuM che eTale jIve che. AvA loko jIvana jIvavAnI koI kalA apanAvatA nathI. kevI rIte jIvavuM joIe evo prazna temanI sAme kyAreya udbhavato nathI. jemanI sAme kalAtmaka athavA sArthaka jIvana jIvavAnuM lakSya hoya che, teo ukta prazna vize gaMbhIratAthI vicAra kare che. nirAzA ane kuMThitatAmAM jIvavAnuM temane pasaMda nathI hotuM. temanI sAme jIvananI eka prakriyA hoya che. teo vicAre che ke parvatanA zikharanA devadAra na banI zakAya to chevaTe khINano choDa to banIe ! sUraja jeTaluM ajavALuM na karI zakIe to chevaTe dIpaka to banIe. rAjapatha na banI zakIe to phUTapAtha to banIe. jIvananI ekaeka kSaNa sArthaka bane te mATe samayanuM samyak niyojana karavAnuM zIkhIe. vidhAyaka bhAvono vikAsa karIe. pratyeka sthitimAM saMtulana jALavI rAkhIe. duHkhamAM sukhanI zodha karIe. mahattvAkAMkSAonI jALamAM na phasAIe ane sahaja bhAvathI potAnA puruSArthano upayoga karIe. ukta ciMtana eka viziSTa jIvanazailInI sUcanA ApanAruM che. je loko A vidhithI jIvana jIvavAno saMkalpa kare che teo keTalIka upalabdhio karI zake jIvana kakyAM sudhI ? jenA darzananA matAnusAra jIvanano saMbaMdha pati ane prANa sAthe che. janmanA prAraMbhamAM paugalika zaktinuM nirmANa eTale payapti. payaptinI apekSA rAkhatI jIvananI zakti eTale prANa. payaptio cha che ane prANa daza che. sauthI prathama AhArapayaptinuM nimaNi thAya che. teno saMbaMdha AyuSyaprANa sAthe che. jyAM sudhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAra tyAM sudhI AyuSya. oja AhAra samApta thatAM ja AyuSyanI samApti nizcita che. bIjI payakti che zarIrapayati. teno saMbaMdha kAyabala prANa sAthe che. tene zarIramANa paNa kahevAmAM Ave che. Idriya payapti pAMca Idriya prANa sAthe saMbaMdha dharAve che. zvAsocchavAsa pathatino saMbaMdha zvAsocchavAsa sAthe che. bhASApati vacana baLa prANa sAthe joDAyelI che ane mana payaptino saMbaMdha manobaLa prANa sAthe che. mAnavInuM jIvana na to kevaLa AtmAnA AdhAre cAle che ane na kevaLa zarIranA AdhAre. AtmA ane zarIra baMneno yoga thAya che tyAre jIvana cAle che. jIvananI A ja sAmagrI jagatanA pratyeka prANIne upalabdha thAya che. tethI jIvanayAtrAno AraMbha thaI jAya che. paraMtu jIvana darzana banatuM nathI. tene mATe yoga ane upayoganI apekSA rahe che. mana vacana ane kAyAnI pravRtti eTale yoga pravRtti sArI ane kharAba baMne prakAranI hoya che. vivekapUrvaka karavAmAM AvelI pravRtti supravRtti che. A vAtane ema paNa kahI zakAya ke adhyAtma sAdhAnAnI daSTie karavAmAM AvatI pravRtti supravRtti che. laukika athavA zArIrika daSTithI karavAmAM AvatI pravRtti vyavahAra saMmata hovA chatAM zubhapravRtti nathI. chatAM temAM viveka jaLavAya to tenA aucitya upara praznArtha cihna lAgatuM nathI. upayoga eTale zuddhacetanAno vyApAra. te jJAnAtmaka ane darzanAtmaka hoya che. upayoganI cetanA kSAyika ane kSAyopathamika bhAvonI cetanA che. kSAyika bhAvathI upalabdha thatuM jJAna eka kevaLajJAna che ane darzana eka kevaLadarzana che. bAkInuM jJAna ane darzana kSAyopathamika bhAva che. temAM matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna- A cAra jJAna tathA cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana A traNa darzana samAviSTa che. yoga eTale pravRtti. ema paNa kahI zakAya ke ApaNI pravRttino mULa srota yoga che ane teno zuddhIkAraka upayoga che. jyAM yoga upayoga vaDe niyaMtrita rahe che te jIvanane prazasta samajavAmAM Ave che. jIvana samApta kema thAya che ? jIvananI vyAkhyA ane mImAMsAmAM aneka daSTio kAma kare che. :e2888e prekSA cheeka jIvanadarzana 157wessessessessoms Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI samAptimAM paNa te dRSTio najara sAme rAkhavI Avazyaka che. zarIra, iMdriya vagere sAta staronA AdhAre jIvananI vyAkhyAne svIkAravAmAM Ave to zarIra ane cetanAno yoga jIvana che ane temano viyoga e jIvananI samApti che. sthULa zarIrano viyoga thavA chatAM saMsArI AtmA sUkSma zarIro sAthe baMdhAyelo rahe che. sUkSma zarIra punaH sthULa zarIranuM nirmANa kare che ane jIvanayAtrA pharIthI zarU thaI jAya che. paryApti ane prANanA AdhAre TakeluM jIvana paNa cokkasa kAlAvadhimAM keda thayeluM rahe che. eka biMdue pahoMcyA pachI paryApti ane prANanuM sAmarthya samApta thaI jAya che. A krama tyAM sudhI cAlu rahe che ke jyAM sudhI cetanA potAnA zuddha svarUpane prApta karatI nathI. konuM jIvana darzana bane che ? je vyakti vilakSaNa jIvana jIve che, kalApUrNa jIvana jIve che, jAgRtipUrvaka jIvana jIve che tenuM jIvana darzana bane che. je vyaktionuM jIvana darzana banyuM che temAM mahAvIra ApaNA Adarza che temaNe potAnA jIvananuM lakSya nirdhArita karyuM. lakSyane anurUpa mArga svIkAryo. svIkRta mArga upara pUrNaniSThAthI cAlyA. temanuM jIvana darzana banI gayuM. mahAvIrano janma vilakSaNa rIte thayo nahoto. temanuM bALapaNa paNa sAmAnya baLakonI jema vItyuM. temaNe yuvAvasthAmAM praveza karyo, tyAM sudhI koI vilakSaNatA nahotI. aThyAvIsa varSa sudhInuM temanuM jIvana eka prakAranuM jIvana hatuM. tyArabAda be varSanuM jIvana nirdhArita lakSyanI pRSThabhUmine majabUta karAvanAruM hatuM. trIsa varSanI avasthAmAM temaNe potAnA jIvanane navo vaLAMka Apyo. parivAra, rAjabhavana, rAjavaibhava vagerethI moM pheravIne teo cAlyA ane bAra varSa sudhI ekAkI cAlatA rahyA. temanuM lakSya hatuM pratyeka sthitimAM sAmAyika sAdhanA. sAmAyika eTale samatAmAM rahevuM, potAnAmAM rahevuM, temaNe samatAnuM jIvana jIvyuM. tyArabAda kahyuMlAbhAlAbhe suhe dukhe, jIvie maraNe tahA / samoniMdApasaMsAsu tahA mANAvamANao // lAbha-alAbha, sukha-du:kha, jIvana-maraNa, niMdA-prazaMsA ane A pAMca virodhI yugalomAM saMtulita rahenAra navuM darzana navo samAja 158 mAna-apamAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktinuM jIvana darzana bane che. arissio ihaloe, paraloe aNiksio vAsIcaMdaNakappo ya asaNe aNasaNe tahA je aihika ane pAralaukika AzaMsAthI mukta rahe che, viSanA DiMkha ane caMdananA vilepanane eka ja daSTie jue che tathA bhUkha lAgavA chatAM bhojana maLavA-na maLavAnI sthitimAM sama rahe che, te vyaktinuM jIvana darzana bane che. prekSA che eka mArga mahAvIranuM jIvanadarzana che samatAnuM darzana. tene pratyeka vyakti potAnuM jIvanadarzana kevI rIte banAvI zake ? A eka mukhya prazna che. kAraNa ke mahAvIra banIne sAdhanA karavAnI kSamatA saukoImAM nathI hotI. je loko evI kaThora sAdhanA nathI karI zakatA temaNe paNa nirAza thavAnI jarUra nathI. temane mATe sIdhosAdo mArga che prekSAno. prekSA eTale jovuM. potAnI jAtane jovI. UMDANapUrvaka jovI. mAtra jovI. jeNe jovAnuM zIkhI lIdhuM teNe prekSAne prApta karI lIdhI. prekSA meLavanAra vyakti samatAthI jIvI zake che ane potAnA jIvanane darzana banAvI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26 jainaparaMparAmAM dhyAna ra dhyAnano itihAsa eTalo ja prAcIna che jeTalo dharmano. dharmanI sAthe dhyAnano avinAbhAvI saMbaMdha che. dhyAna dharmanuM AdhArabhUta tattva che. tene dharmathI alaga karI zakAtuM nathI. Ama chatAM eka evo samaya Avyo ke jyAre dhyAna ane dharma vikhUTA paDI gayA. A saMjogono saMketa karatAM meM terApaMtha prabodhamAM lakhyuM che ke dhyAna dharma ro prANa bIja ho pato nahIM kazuM chUTagyo, apaNo rUpa nihAre jiNa meM jANaka darpaNa TUTagyo, ho santAM ! prekSA tiNa paramparA ro punaruddhAra ho || mArI sAme aneka vakhata evo vicAra Avyo ke jaina dharmamAM dhyAnanI paraMparA nathI. A vicAranI sAthe huM saMmata nathI. jaina tIrthaMkaro ane AcAryonA jIvanaprasaMgomAM Thera Thera dhyAna guMthAyeluM jovA maLe che. tIrthaMkaranonI aneka pratimAo dhyAnanI mudrAmAM upalabdha che. dhyAna vizenAM ATalAM pramANo prApta thavA chatAM je khyAla pedA thayo te akAraNa nahoto. jainadharmane eka evA yugamAMthI pasAra thavuM paDyuM ke jyAre koI vizeSa paristhitivaza sAdhu-sAdhvIone dhyAna mATe alaga samaya maLato nahIM hoya. mAnavInI e prakRti che ke eka vakhata tenI dInacaryAmAMthI koI cIja nIkaLI jAya to tene punaH saMyojita karavAnI mAnasikatA banatI nathI. dhyAna sAthe paNa AvuM ja kaMIka banyuM hoya tema lAge che. dhyAna zabdanI mImAMsA dhyAna dhArmika vyaktinI carcAnuM mukhya aMga che. jaina AgamomAM muni mATe divasa ane rAtrinA bIjA praharamAM dhyAna karavAnuM vidhAna che. cAra prahara svAdhyAya, be prahara dhyAna ane bAkInA be praharamAM bhojana tathA zayana Ama ATha praharano krama nizrcita hato. prazna udbhavI zake che ke satata ekaprahara sudhI zuM dhyAna thaI zake kharuM ? chadmastha vyaktinuM citta aMtarmuhUrtathI adhika sthira rahI zakatuM nathI. navuM darzana navo samAja 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A eka mAnya siddhAMta che. cittanI sthiratA vagara dhyAna kevI rIte thaI zake ? A saMdarbhamAM dhyAna zabdanA arthanI mImAMsA jarUrI che. dhyAnano eka artha che yoganirodha. mana, vacana ane kAyAnI pravRttine rokavAthI je dhyAna phalita thAya che, tene mATe kALanI sImArekhA hoya che. dhyAnano bIjo artha che eka AlaMbana upara cittanI sthiratA. temAM paNa kALanI niyAmakatA hoI zake che. dhyAna zabdanI niSpatti ciMtana arthamAM prayukta "bai' dhAtu vaDe thaI che. ciMtanano viSaya eka hoI zake che ane badalAI paNa zake che. A daSTie dhyAnano saMbaMdha arthanI anuprekSA sAthe paNa joDAI jAya che. prathama praharamAM Agamano svAdhyAya karavAmAM Avato, bIjA praharamAM tenA arthanA UMDANamAM UtaravA mATe anuprekSAno prayoga karavAmAM Avato. A paraMparAne sAme rAkhIne vicAravAmAM Ave to eka praharanA dhyAnanI vAta asaMgata ke asaMbhavita jevI nahIM lAge. dhyAnano avarodha caMcaLatA keTalAka loko kahe che ke teo dhyAna karI zakatA nathI kAraNa ke temanuM citta caMcaLa che. cittanI caMcaLatA dhyAnamAM avarodhaka bane che. A tathyane pragaTa karatAM AcArya somaprabhe lakhyuM che ke dharma dhvastadayo yazadyutanayovitta pramattaH pumA, kAvyaniSpatibhastapa: amadayAzajoDalpameghARtamuAM vastAlokamalocanazcalamanA dhyAna cavAMchatyasau, yaH saMgaM guNinAM vimucyavimatiH kalyANamAkAMkSati koI vyakti krUra banIne dharmanI ArAdhAnA karavA Icche che. dunItino prayoga karIne yazasvI banavA Icche che, ALasu rahIne dhanasaMcayanI kAmanA seve che, pratibhAzUnya rahIne kAvyakalAmAM dakSa banavA jhaMkhe che, upazama ane dayAbhAvanA abhAve tapasvI thavA icche che. medhAnI alpatAmAM paNa zAstronuM gaMbhIra adhyayana karavA Icche che. cavihina hovA chatAM vastune jovA icche che ane mananI caMcaLatAmAM dhyAna karavA Icche che, to te kyAreya saphaLa thaI zakatI nathI. e ja rIte guNIjanono saMparka choDIne kalyANa jhaMkhatI vyakti paNa kyAreya saphaLa thaI zakatI nathI. pANImAM paga nahIM mUkuM je vyaktinuM citta caMcaLa che, te IcchA karavA chatAM dhyAna nahIM karAranaparaMparAmAM dhyAna rAhatadara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zake. jenuM citta sthira che tene mATe dhyAnanI koI upayogitA ja nathI. Ama A prakAranuM ciMtana ekAMgI che. ekAMgI daSTi dharAvanAra vyakti ja ema kaheze ke jyAM sudhI mAruM mana sthira nahIM thAya tyAM sudhI huM dhyAna karIza nahIM. be mitro nhAvA mATe nadI kinAre gayA. baMne jaNA nadImAM UtaryA. tyAM kIcaDa hato. eka mitrano paga lapasI gayo. te pANImAM taNAvA lAgyo. bIjA mitrae tene pakaDIne bahAra kADhyo. kinAre AvIne teNe kahyuM, "jyAM sudhI huM taravAnuM nahIM zIkhI lauM, tyAM sudhI pANImAM paga nahIM mUkuM." zuM pANImAM paga mUkyA vagara koI vyakti taravAnuM zIkhI zake kharI ? kevI visaMgatI che A ! je loko ema kahe che ke mana sthira thaze tyAra pachI ja dhyAna karIzuM, te paNa eka prakAranI visaMgati ja che. mana caMcaLa che tethI ja dhyAnano abhyAsa karavAnI jarUra che ! abhyAsa nahIM thAya to mana kadIya sthira banaze nahIM. caMcaLa manamAM dhyAna thaI zakatuM nathI, paraMtu abhyAsa vagara caMcaLatA dUra thaze nahIM. A daSTie pratyeka vAtane sApekSatAnA AdhAre samajavI joIe. AcArya somaprabhanuM kathana paNa sApekSa che. A avadhAraNAnI bhUmikA upara ja tattvanI sAcI jANakArI zakya che. jIvavA mATe jarUrI che dhyAna dhyAnanI aneka paraMparAo pracalita che. jenonI potAnI svataMtra paraMparA che. vartamAna yugamAM dhyAnayoganuM mahattva paNa che. dezavidezamAM na jANe keTakeTalAM dhyAna kendro cAlI rahyAM che. dhyAnanuM prazikSaNa lenArAomAM yuvA peDhInA loko vizeSa che. dhyAnanAM pariNAmo paNa coMkAvanArAM che. ATaluM badhuM thavA chatAM dhyAnano niyamita prayoga karanArA loko ochA che. tenAM kAraNo aneka hoI zake che. prathama kAraNa che aham. aham gRhasthamAM ja nahi, sAdhumAM paNa hoI zake che. koI sAdhu e rIte vicArI zake che ke ame zuM dhyAna karIe ? ame to sAdhu chIe. dhyAna to gRhasthoe karavuM joIe ke jemanuM mana satata bhaTakatuM rahe che. gRhasthane sattA, saMpatti athavA potAnA prabhAvano ahaMkAra hoI zake che. tenI bhASA to evI hoya che ke huM keTalA UMcA pada upara chuM ! mAro vyavasAya keTalo vyApaka patharAyelo che ! samAjanI pratyeka vyavasthAmAM mArI dakhala che vagere. sAdhu hoya ke gRhastha, mArA mata mujaba dhyAna sau koI mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anivArya gaNAvuM joIe. sainika gatividhiomAM dakSatA lAvavAnA uddezathI dhyAnanI anivAryatA hoI zake che. to anuzAsita ane vyavasthita jIvana jIvavA mATe dhyAna anivArya kema na hoI zake ? huM spaSTa jAherAta karI zakuM chuM ke je vyakti dhyAnanuM prazikSaNa nathI letI dhyAnano abhyAsa nathI karatI te apUrNa rahe che, akSama rahe che ane jIvananA koI mahattvapUrNa lakSyanI prAptimAM te saphaLa thaI zakatI nathI. AsthA, saMkalpa ane puruSArtha keTalAka loko dhyAnanA prayoga zIkhavAmAM ruci dharAve che, paraMtu dhyAna pratye temanI AsthA puSTa banatI nathI. IMDAmAMthI moranuM bacyuM nIkaLaze ke nahIM evI zaMkAnA kAraNe eka bALaka IMDAne vAraMvAra pheravI pheravIne jotuM rahe che. te moranuM baccuM meLavI zakato nathI. je bALake asaMdigdha manathI pratIkSA karI tene moranuM baccuM maLI gayuM. dhyAna pratye UMDI AsthAnuM nimaNi thaI jAya, AsthAnI sAthesAthe saMkalpanI daDhatA AvI jAya to cittanI caMcaLatAne miTAvI zakAya che. daDha saMkalpI vyakti asaMbhavane saMbhava karI batAve che. "maraNadhAra sudha maga liyo'- AcArya bhikSue motano paDakAra svIkArIne zuddha mArga upara cAlavAnuM pasaMda karyuM. saMkalpa sahita puruSArtha na hoya to saMkalpa akiMcitkara banI rahe che. AsthA, saMkalpa ane puruSArthanI triveNI marUbhUmine paNa madhuvanamAM parivartita karI zake che. dhyAnanI paddhatino AvirbhAva karI zakAya che. tene AgaLa vadhArI zakAya che, paraMtu vyApaka banAvI zakAtuM nathI. je vidhi jeTalI UMcI hoya che te eTalI ja ochI prasaraNazIla hoya che. Adarza te nathI hoto jyAM badhA loko pahoMcI jAya. Adarza sudhI e ja loko pahoMcI zakaze jeo saubhAgyazALI haze, AsthAzIla haze, daDha saMkalpI ane puruSArthI haze. ATaluM badhuM hovA chatAM jyAM sudhI saddaguru maLatA nathI, tyAM sudhI dhyAnanI sAdhanA thaI zakatI nathI. huM keTalIka evI vyaktione jANuM chuM ke jeo dhyAnamAM ruci dharAve che. teo dhyAna mATe samaya Ape che. kyAMya paNa koI dhyAnazibira yojAya che to temAM javAnI bhAvanA dharAve che. paraMtu temanuM mana koI eka vidhi pratye sthira banI zakatuM nathI. kaI vidhi barAbara che ane kaI nahIM evo vikalpa temane becena banAvyA kare che. manane nirvighna banAvavA mATe gurunA mArgadarzananI apekSA rahe che. vAya jainaparaMparAmAM dhyAna 163 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna sAme saghaLA rasa nIrasa che. prekSAdhyAnanI paddhati jeTalI saraLa che teTalI vaijJAnika paNa che. tene tamAma loko zIkhe evI amArI apekSA che. paraMtu saccAI e che ke hajAro prayatno karavA chatAM ame saukoIne dhyAnI banAvI zakIzuM nahIM. dhyAna zIkhavA mATe Avazyaka che. jayamuni jevI sthitaprajJatA. vi. saM. 187panI vAta che. cauda varSanA jIta muni pAlInA bajAramAM besIne lakhI rahyA hatA. sAme nATaka cAlatuM hatuM. nagaranAM bALako, vRddho ane yuvAno sau nATaka joI rahyAM hatAM. temanI vacce Ubhelo eka vRddha dukAnamAM lekhanamagna jIta munine joto hato. lagabhaga be kalAka sudhI nATaka cAlyuM. nATaka samApta thatAM te vRddha bolyo, "terApaMthano pAyo so varSa UMDo thaI gayo. pAse UbhelI vyaktioe vismayathI pUchyuM, "tevuM kaI rIte ?' vRddhe kahyuM, "je saMghamAM eka nAnAmAM nAno sAdhu paNa ATalo sthira thaIne besI zakato hoya, be kalAkamAM eka vakhata paNa AMkha UThAvIne nATaka tarapha joto na hoya, te saMghano vALa paNa vAMko thaI zake nahIM.' dhyAnanI sAdhanA e loko mATe kaThina che ke jemanuM mana bhaTakatuM rahe che, jeo hAsya-kutUhalamAM rasa le che, jeo dUradarzana upara sirIyalo jovA mATe lAlAyita rahe che athavA jeo nidrAne atyaMta Adara Ape che. dhyAnano abhyAsa karavo hoya to AvA bAhya rasono AsvAda tyAgavo paDaze. je divase A rasa chUTI jaze te divasathI dhyAnamAM rasa pragaTaze. te rasanuM AsvAdana karyA pachI saMsAranA saghaLA rasa nIrasa banI raheze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a AdhyAtmika vaijJAnikAla a vyaktitva lAlA jIvana eka gIta che- jo koI gAI zake to. jIvana eka avasara che. jo koI teno upayoga karI zake to. jIvana eka kartavya che- jo koI tenuM pAlana karI zake to. jIvana eka sAhasika yAtrA che. jo koI nirbhayatApUrvaka AgaLa vadhI zake to. jIvana eka rahasya che- jo koI tenuM udghATana karI zake to. savAla eka ja che ke jIvanane sArthaka kevI rIte banAvI zakAya ? Ajano mAnavI jIvanavijJAnanA yugamAM jIvI rahyo che. jIvanavijJAnane keTalAka loko jIvavijJAna-bAyolojI samajI le che, paraMtu A jIvajagatanAM rahasyone samajAvanAruM vijJAna nathI. teno sIdho saMbaMdha mAnavInI jIvanazailI sAthe che. je vyaktie jIvananI kalAno bodha pAmavo che tene mATe jIvanavijJAnanuM zikSaNa jarUrI che. jIvanavijJAna paDhAI nathI, kaDhAI che. pustakIyuM jJAna nathI, manana ane nididhyAsana che. saMta kabIranI anubhavavANI che. paDha-paDha pothA jaga muA, paMDita bhayA na koyaT DhAI akSara prema kA, paDhe so paMDita hoya che. moTA moTA graMtho vAMcIne, parIkSAo ApIne vyakti DIgrIo meLavI zake che paraMtu te paMDita banI zakato nathI. paMDita to e che ke je premanI lIpI vAMce che ane premanI bhASA bole che. vidvatApUrNa bhASaNa ApanAra vyakti koI zrotA upara potAno prabhAva pADI zake ke na pADI zake, paraMtu premanA be zabdo bolIne vyakti samagra saMsArane vazamAM karI zake che. A daSTie pustakIyuM jJAna ane upalabdhio karatAM paNa adhika mUlya prAyogika jIvananuM che. je vyaktine prAyogika jIvanamAM vizvAsa hoya che te ja jIvanavijJAna bhaNI zake che. je lokoe jIvanavijJAnane sAMbhaLyuM nathI, bharyuM nathI, samakyuM nathI. temAM temanI AsthA kevI rIte hoI zake ? koIpaNa tattvane joyA ane anubhava karyA pachI ja temAM AsthAnA aMkura pAMgarI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUrI che satyanI zodha jIvanavijJAna koI pAraMparika jJAna nathI, zikSaNanI koI rUDha dizA nathI. teno saMbaMdha jIvananA yathArtha sAthe che. tenuM AsthAsUtra che- "appaNA saccameseja'- svayaM satyane zodho. satya eka ane akhaMDa che. tene koI pUrNa jJAnI ja prApta karI zake che. jyAM sudhI saMpUrNa satyane hastagata karavAnI ahaMtA arjita thatI nathI, tyAM sudhI khaMDita ane vikharAyelA satya thakI kAma calAvavuM paDaze. satyane bhale game te vyakti zodhe, satya sadA satya ja rahe che. ApaNA pUrvajoe satyanI zodhamAM prasthAna karyuM hatuM. temaNe satyane meLavyuM hatuM. temanA dvArA vArasAmAM je satya maLyuM che tene ja AdhAra banAvIne jIvana jIvI zakAya che. paraMtu bIjAo dvArA zodheluM satya vAsI thaI jAya che. ApaNe vAsI khorAka khAvAnuM pasaMda karatA nathI to pachI vAsI satya zA mATe calAvI levuM ? tIrthakara satyadaSTA hoya che. satyanI zodhanA lakSya sahita teo cAle che ane satyanI upalabdhi thAya tyAM sudhI cAlatA rahe che. temanuM satya zAstronuM satya nathI hotuM, anubhavanuM satya hoya che. temanI anubhUta vANIne gaNadharo guMthe che. te zAstronuM rUpa le che. eka kSetramAM be tIrthaMkaro eka sAthe thatA nathI. te baMnenI vacce samayano aMtarAla hoya che. vaLI satya temane potapotAnuM hoya che. teo kyAreya ema nathI kahetA ke amuka tIrthaMkare Ama kahyuM che tethI huM Ama kahuM chuM. bhagavAna pArzva je satyanI zodha karI teno upayoga bhagavAna mahAvIre nathI karyo. temaNe kahyuM, meM joyuM che, samajyuM che, anubhavyuM che tethI huM Ama kahuM chuM.' ame tIrthaMkara nathI tethI ame bIjAonI zodhano upayoga karIe chIe. ame bhagavAna mahAvIra dvArA zodhAyelA satyano upayoga karyo che ane karatA rahIzuM, paraMtu potAnI zodhano rasto baMdha zA mATe karIe ? ApaNe ApaNA tIrthakaronuM anusaraNa karavAnuM che. ApaNe svayaM satyane zodhIe ane potAnA dvArA zodhelA satyane bhogavIe. mahAvIre kyAreya ema nathI kahyuM ke "meM saghaLuM zodhI lIdhuM, have navI zodhanI koI apekSA ja nathI.' temano daSTikoNa hato- "svayaM satya zodho. zodhatA jAva ane pAmatA jAva. tamAre mATe eTaluM ja zodhavAnuM ane meLavavAnuM bAkI che jeTaluM mAre mATe hatuM.' keTalo Rju ane vyApaka dRSTikoNa che ! tene AdhAra mAnIne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyanI zodhamAM joDAI jaIe to kyAreka to koI daravAjo svayaM khUlI jaze ane ajJAta jJAta banI jaze. A tyAre ja zakya che jyAre zodhanI manovRtti hoya. Aje aneka vyaktio thisisa lakhe che. thisisa lakhavA mATe zodha Avazyaka che. paraMtu koI paNa zodhaprabaMdhano UMDANathI abhyAsa karavAmAM Ave to ema lAge che ke te mAtra saMkalana che. zodha nAmanuM tattva temAM che ja nahIM, mAtra saMkalananA AdhAre DigrI maLI jAya che. AvI zodho vaDe satyano sAkSAtkAra thaI zakato nathI. adhyAtma ane vijJAnano samanvaya jIvanavijJAnano uddeza che AdhyAtmikavaijJAnika vyaktitvanuM nimaNa. adhyAtma ane vijJAna baMne parasparanAM pUraka che. tethI baMneno sApekSa vikAsa jarUrI che. yogakSema varSamAM pravacananI pUrve eka gIta gAvAmAM AvatuM hatuM. te gItanuM eka padya che. korI AdhyAtmikatA yuga ko trANa nahIM de pAyegI korI vaijJAnikatA yuga ko prANa nahIM de pAyegI, donoM kI prIti juDegI, yugadhArA tabhI muDegI / kyA-kyA pAnA hai, pahale AMka lo // adhyAtmanA kSetramAM vikAsanI aneka saMbhAvanAo che, paraMtu mAtra adhyAtmavikAsathI mAnavInuM kAma nahIM cAle. vaijJAnika upalabdhio vaDe mAnavInI AMkho vismita banI che. paraMtu tene AdhAre mAnavInA astitvanI surakSA saMbhavita nathI. je divase adhyAtma ane vijJAnano yoga thaze e ja divase yugadhArAne vALI zakAze. tethI jIvanavijJAnanA mAdhyama dvArA eka ja vyaktimAM adhyAtma ane vijJAnane pallavita karavAno prayatna karavAmAM AvI rahyo che. adhyAtmanI zakti asIma che. mAnyatAnA stare A vAtane svIkAravI e koI moTI vAta nathI. adhyAtmanAM gUDha rahasyone adhigata karavA mATe UMDANamAM UtaravuM paDaze. bhagavAna mahAvIre je satya ApyuM, tenA upara AsthA rAkhanAra vyakti kahe- 'bhaMte ayaM se aDhe, ayaM se parama, sese aNae-bhatte !' Ape je kAMI kahyuM che e ja mAre mATe yathArtha che ane e ja paramArtha che. bAkI badhuM anartha che. paraMtu bhautika parivezamAM AnaMdAnubhUti karanAra koI vyakti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-dhanane ja artha ane paramArtha samaje che. adhyAtma ke paramArthanI ciMtA tene mATe anartha banI rahe che. A vakhate (sane 1994) dilhI AvyA pachI aneka viziSTa vyaktio saMparkamAM AvI. temAM rAjanetA, samAjanetA, zikSaNazAstrI vagere tamAma prakAranA loko hatA. meM temanI sAthe vAta karI. mArA mananI kalpanA temane jaNAvI. rASTrIya caritrane unnata karavAnI carcA karI. temaNe mArI vAtamAM pUrNa rasa lIdho. mArI kalpanAnuM aucitya siddha karyuM. tyAM sudhI kahyuM ke kAma bahu sAruM che, karavuM ja joIe. Apa prAraMbha karo. temAM amAro sahayoga maLI raheze. paraMtu koIe ema na kahyuM ke A kAma Apa ane ame sAthe maLIne karIzuM. mane Azcarya to tyAre thayuM ke jyAre keTalAka loko e kahyuM ke, "AcArya zrI ! paristhitio evI viSama banI gaI che ke have ApaNA dezamAM kAMI thaI zake tema nathI.' nirAzAnA AvA svara sAMbhaLIne manamAM thAya che ke lokone A zuM thaI gayuM che ? zuM amAruM bolavuM, gAvuM, samajavuM, koI pariNAma lAvaze kharuM ? jo kazuM thavAnuM ja na hoya to A dizAmAM ATalo puruSArtha zA mATe karavo ? dizA badalavAnI vAta paNa samajAtI nathI. puruSArthathI vyaktitva bane che AdhyAtmikavaijJAnika vyaktitvanA nimaNinuM svapna jeTaluM AkarSaka che, tene phalita karavuM eTaluM ja kaThina che. kAraNa ke temAM mAnavIne badalavo paDaze. badalavAnI vAta sauthI vadhu kaThina che. je vyakti satata ApaNI sAthe rahe che. tene paNa badalavAnuM muzkela che. je loko badalavAnuM lakSya laIne Ave che temane badalavAmAM paNa samaya ane zramanI apekSA rahe che. AvA saMjogomAM ajanabI lokonI vacce parivartananI vAta kevI rIte prabhAvaka banI zake ? A AzaMkA hovA chatAM ame eka prayoga karavA icchIe chIe. prAyogika jIvanamAM amAro vizvAsa che. koI paNa prayoga hoya, tenuM pariNAma Ave che, nizcitarUpe Ave che. puruSArthanI pariNatimAM vilaMba thaI zake che, paraMtu tyAM aMdhakArane avakAza nathI. ApaNe jIvanabhara prayatna karIe, prayogo karIe, saMbhavataH tenuM vAMchita pariNAma maLI zakaze. hAtha paga halAvatAM halAvatAM dahIMmAMthI mAkhaNa nIkaLI Avaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM nezanala carcanA adhyakSa phAdhara viliyama amArA saMparkamAM AvyA. temane aNuvrata vize samajAvavAmAM AvyuM. teo aNuvatI banyA. pUrNa samaja ane UMDI niSThA sahita teo aNuvratI banyA. te aNuvratanuM jAgarUkatAthI pAlana karatA ane jyAM jyAM jatA tyAM tyAM aNuvratanI vAta karatA. teo sArA pravaktA hatA. eka vakhata muMbaImAM aNuvrata sabhAne saMbodhita karatAM temaNe nAnakaDI vAta kahI. ojapUrNa bhASA ane prabhAvIzailImAM temaNe kahelI te kathAne huM Aje paNa bhUlI zakyo nathI. temaNe kahyuM - mATaluM dahIMthI bhareluM hatuM. gRhiNI tenA upara DhAMkaNuM DhAMkavAnuM bhUlI gaI. temAM be deDakA paDyA. eka deDako gabharAI gayo. bhayanA kAraNe tenuM zarIra jaDa banI gayuM. te dhIre dhIre dahIMmAM DULyo ane mRtyu pAmyo. bIjA deDakAe vicAryuM ke mota sAme UbhuM che. jo bacAva thaI zake to thoDoka puruSArtha karI jovo joIe. AvA ciMtana sAthe teNe dahIMmAM hAthapaga halAvavAnuM zarU karyuM. dahIMnuM maMthana thayuM. temAMthI mAkhaNa nIkaLyuM. mAkhaNano goLo banI gayo. deDako ArAmathI tenI upara besI gayo. eTalAmAM tyAM gRhiNI AvI pahoMcI. teNe deDakAne bahAra kADhyo. te bacI gayo. A eka vAta che. tenuM pratipAdya che puruSArthanI preraNA. mAnavI puruSArthamAM vizvAsa kare ane gheyapUrvaka tenA pariNAmanI pratIkSA kare to yogya samaye tenuM pariNAma maLaze ja. A daSTie AdhyAtmika vaijJAnika vyaktitvanA nimaNimAM ame amArA zrama ane zaktinuM niyojana karyuM che. jIvanavijJAna vyaktitvananimaNano eka ghaTaka che. bALakamAM vyaktitvanI chupAyelI zakyatAone pragaTa karavAmAM teno prayoga saphaLa ane sArthaka nIvaDI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivAjIvanazailImAM kauzalano amega praveza jarUrI che. ghaNA mAnavI pravRtti kare che. tenAM traNa sAdhana che. zarIra, vANI ane mana. jena darzanamAM temane mATe yoga zabdano prayoga thAya che. yoganI paribhASA karatAM kahevAmAM AvyuM che ke- manovAkAyavyApAro yoga"mana, vANI ane zarIranA vyApAranuM nAma yoga che. gItAnI paribhASA mujaba karmamAM kauzalano yoga mAnavAmAM Avyo che. karma karavuM mAnavInI vivazatA che. jyAM sudhI zarIra, vANI ane mana sakriya che, tyAM sudhI te kAMIka ne kAMIka karato rahe che. tene choDI zakatuM nathI. A tathyane tyAM e svarUpe rajUAta karI che ke "na hi kizcit kSaNamapi jAtu tiSThatyakarmakatu"- koI vyakti kyAreya eka kSaNa mATe paNa karma karyA vagara rahI zakatI nathI. karmanAM be svarUpa che. sahaja ane suciMtita. sahaja karma thatuM rahe che. tene mATe vicAravAnI apekSA nathI hotI. mAkhI divasabhara UDyA kare che. mAchalI pANImAM taryA kare che. macchara UDato rahe che. mAMkaDa karaDato rahe che. koI cakalI darpaNa sAme bese to Akho divasa pratibiMba sAthe laDatI rahe che. tenI laDAI koI bIjA sAthe nathI hotI. potAnA pratibiMba sAthe hoya che. temAM viveka nathI hoto. tethI te potAnA ja pratibiMbane bIjI cakalI samajIne tene cAMca mAya kare che. laDatAM laDatAM tenI cAMca lohIluhANa thaI jAya to paNa te laDAI baMdha karatI nathI. AvAM kAryomAM kauzalanI vAtano koI taka nathI. kauzalano prazna tyAM Ave che jyAM karma suciMtita hoya che. viveka sahita saMpAdita karavAmAM Ave che. kusale puNa No baddha No mudde kauzalapUrvaka kArya karanAra vyakti kuzaLa kahevAya che. jaina Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamomAM kuzaLane asAdhAraNa puruSa mAnavAmAM Avyo che. te saMdarbhamAM lakhavAmAM AvyuM che ke - kusale paNa No baDhe No mudde kuzaLa vyakti na to kyAMya baMdhAyelI che ane na to kyAMya mukta che. ahIM kuzaLa zabda vItarAgano paryAya che. temane mATe koIka kalpa, mayadA, ke pratibaMdha nathI hoto. pratibaMdha mukta hovAno artha e nathI ke temanAM kAryomAM karaNIya-akaraNIyano viveka nathI hoto. teo evuM koI kAma karatA ja nathI ke je akaraNIya hoya. A dRSTie ema kahyuM ke teo mukta paNa nathI. akuzaLa ane kuzaLanAM kAryomAM keTalo moTo taphAvata hoya che ! akuzaLa vyakti upara potAnA AtmAnuM niyaMtraNa nathI hotuM tethI tenA mATe vyavasthAgata athavA parakRta niyaMtraNa jarUrI banI jAya che. kuzaLa vyakti AtmAnuzAsana vaDe baMdhAyelI rahe che, tethI tyAM bAhya niyaMtraNa akiMcikara banI jAya che. kevI rIte Ave che kauzala? kauzalanA saMdarbhamAM cAra prakAranI buddhiono bodha prAsaMgika lAge che. amRtanizcita matinA cAra prakAra dazarvivAmAM AvyA che : autpattikI, vainAyikI, kAmikA ane pAriNAmikI. autpattikI- sarvatha adaSTa ane azruta viSayanuM ekAeka jJAna thavuM te autpattinI buddhinuM kAma che. vainAyikI- vinaya eTale vidhipUrvaka zikSaNa. te zikSaNa dvArA utpanna thatI buddhi eTale vainayikI buddhI. kArmikI- karmano artha che abhyAsa. abhyAsa karatAM karatAM koI kalA ke vidyA adhigata (prApta) thAya che tene kAminI buddhi kahevAmAM Ave che. pAriNAmikI- uMmaranI sAthe sAthe vadhatA jatA anubhavamAMthI je buddhi prApta thAya che te pAriNAmikI buddhi kahevAya che. - ukta cAre prakAranI buddhiomAM kAminI buddhino saMbaMdha kauzala sAthe che. karma karatAM karatAM temAM je sughaDatA ane dakSatA Ave che te kAryane ja kauzala kahevAmAM Ave che. traNa bhUtonuM kArya koI zaheramAM saMkrAmaka bImArI prasarI gaI. bImArI eTalI jhaDapathI prasarI gaI ke loko dararoja mRtyu pAmavA lAgyA. eka eka karIne seMkaDo loko mRtyu pAmyA. DokTara, vaidya vagere potapotAnI sessessessedjIvanaTIlImAMkauzalano praveza jarUrI che :pesetze4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaja pramANe cikitsA karatA hatA, paraMtu temano koI upacAra saphaLa thato nahoto. sau zaheravAsIo AvI Akasmika ApattithI ciMtita thayA. sauthI vadhu ciMtA to rAjAne hatI. e ja divasomAM zaheramAM traNa bhUtavAdIo (bhUvA) AvyA. emaNe kahyuM, "ame A upadravane zAMta karI zakIe tema chIe.' rAjAe temane rAjadarabAramAM teDAvyA. temAM eka jaNe kahyuM, 'meM maMtranI sAdhanA karI che. tethI eka bhUta mArA kAbUmAM che. te suMdara rUpa dhAraNa karIne zaheramAM ghUme che. jyAre bhUta zaheramAM bhramaNa kare che tyAre tene joIne koI tenI prazaMsA kare che to te RSTa thaI UThe che ane prazaMsA karanAra vyakti naSTa thaI thAya che. je kSaNe te dekhAya e kSaNe tenI sAme madhyastha bhAvathI Ubho rahenAra rogamukta banI jAya che.' rAjAe te bhUtavAdIne rajA ApI dIdhI. kAraNa ke AvA suMdara bhUtanI prazaMsA to sahu koI karI nAkhe. bIjA bhUtavAdIe kahyuM, "mahArAja ! meM lAMbA samaya sudhI sAdhanA karI che. sAdhanAthI AkRSTa thaIne eka bhUta mArI sAthe rahe che. te bhAre karAmatI che. te potAnA rUpane vikRta karIne zaheramAM bhramaNa kare che. tene joIne jo koI hase ke ghRNA kare to tenuM mAthuM sAta TukaDAomAM vibhAjita thaIne nIce paDe che. koI jo tenI prazaMsA ane tenI pUjA kare to te svastha thaI jAya che.' rAjAe vicAryuM ke AvA bhUtane joIne bALako hasyA vagara raheze nahIM. bImArI dUra karavAnA lobhamAM kadAca dezanI bhAvi peDhIthI hAtha dhovA paDe ! bIjA bhUtavAdIne paNa bImArI dUra karavAnI taka maLI nahIM. trIjo bhUvo rAjAnI sAme Avyo teNe kahyuM, "rAjan ! mArI maMtrasAdhanAthI je bhUta vazamAM thayuM che te bhAre vilakSaNa che. te atyaMta kurupa thaI ne zahe2mAM ghUme che. tene joIne jo koI ghRNA kare, tenI niMdA kare, tene gALo Ape, paththara nAkhe, tenI mazkarI kare athavA to bIjuM kaMI kare to te sama (zAMta) rahe che, ane mAtra dRSTithI ja saune svastha banAvI de che. rAjAe te bhUvAne prayoga karavA mATe anumati ApI. bhUvAe maMtranuM smaraNa karyuM ane bhUta AvyuM. rAjAnA nirdeza pramANe te zaheramAM pharyuM. zaheranA lokoe tene joyuM ane te rogamukta banI gayA. rAjAe potAnI rAjadhAnImAM te bhUtanI pratiSThA karAvI. rAjAnI AjJAthI zaheramAM evI jAherAta karavAmAM AvI ke daravarSe amuka divase A bhUtanI pUjA karavAmAM Ave. je dareka sthitimAM navuM darzana navo samAja kara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sama rahe che te ja pUjA-pratiSThA pAme che. A vAtanAM traNe bhUta bImArIne dUra karI zakatAM hatAM, paraMtu trIjA bhUtane kAma karavAnI taka maLI. kAraNa ke tenA kAryamAM kauzala hatuM. teNe koIne nukasAna pahoMcADyA vagara zaheranuM saMkaTa dUra karyuM. A ja kAma prathama be bhUta vaDe karAvavAmAM AvyuM hota to zaheranAM keTalAM parivAro verAna thaI gayAM hota ! tethI kArya bhale nAnuM hoya ke mo, mahattvapUrNa hoya ke sAmAnya, temAM kauzalanA mahattvano asvIkAra karI zakAze nahIM. IyANi no kauzalano saMbaMdha koI eka ja kAryakSetra sAthe nathI. eka ja samaya ke paristhiti sAthe paNa nathI. dravya, kSetra, kALa ane paristhiti mujaba kauzalanI vyAkhyAo paNa badalAtI rahe che. adhyAtma athavA dharmanA kSetramAM kauzala ene samajavAmAM Ave che ke je svastha hoya, Atmastha hoya, kaSAyamukta hoya, ane pavitra AbhAmaMDaLayukta hoya. AvI vyaktionA saMparka mAtrathI pApa dUra thaI jAya che. A ja ArAyane nIcenA padyamAM joI zakAya che. darzana jinendrANAM sAdhunAM vandanena cA naciraM tiSThate pApaM, chidrahaste yathA jalam tIrthaMkaronAM darzana ane sAdhuone vaMdana dvArA pApa evI rIte dUra thAya che jevI rIte chidrovALI aMjalImAMthI pANI. sAdhanAnA kSetramAM kauzalano saMbaMdha akaraNIya kAryanI nivRtti sAthe che. sAdhanAnA mArga upara paga mUkatAM ja sAdhaka kuzaLa banI jAya to pachI teNe bIjuM kAMI karavAnuM rahe nahIM. sAdhanAnI taDapa che. mAnasika saMkalpa che. te dizAmAM prasthAna paNa thaI cUkyuM che. chatAM potAne sAdhavAmAM samaya lAge che. pacAsa vyakti sAdhanA kare che. eka ja gurunuM sAnnidhya ane ekasarakhuM vAtAvaraNa temane maLe che, chatAM te sau ekasamAna gatithI AgaLa vadhI zakatA nathI. eka ja hAthanI pAMceya AMgaLIo samAna nathI hotI. e ja rIte tamAma sAdhako paNa samAna nathI hotA. eka sAdhu je divase dIkSita thAya che, e ja divase kevalI banI zake che. eka sAdhu aneka janmonI sAdhanA pachI paNa kevalyanuM varaNa nathI karI zakato. AvA saMjogomAM tene mATe kauzalanI ochAmAM ochI ahatA e che "IyANi no jamaNuM :: :: jIvanazailImAM kauzalano praveza jarUrI che 19:28:::4444444 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puvamakAsI pamAeNe". pramAdavaza A ja sudhI je kAMI karyuM te have nahIM karuM. sAdhaka vicAre che ke atyAra sudhI te kuzaLa nahoto. teno viveka jAgRta nahoto. tethI tenA dvArA pramAda thato rahyo. paraMtu have te kuzaLa thaI gayo. teno viveka jAgI gayo. vivekAgruti pachI paNa jo pramAda thato rahe to te kauzalano zo lAbha? atItanuM pratikramaNa ane bhaviSya tarapha jAgarUkatA-e ja che kuzaLatAnA vikAsanI prakriyA. jAgyA tyArathI savAra keTalAka loko ema vicAre che ke kizorAvasthA ane yuvAvasthAmAM je kAma na thayuM te ghaDapaNamAM zI rIte thaze ? mArI daSTie A ciMtana niSedhAtmaka che. kAma karatAM karatAM temAM dakSatA Ave che. aMtima coTamAMthI saphaLatA maLe che. teno artha evo nathI ke agAunI tamAma coTa niSphaLa gaI. aMtima buMdathI ghaDo bharAya che. paraMtu temAM pUrvavartI buMdono sahayoga anivArya che. tethI atItamAM kAMI ja nathI thayuM tema vicAravuM kuMThita thavA samAna che. kyAreka kyAreka evuM paNa bane che ke koI mahattvapUrNa kArya tarapha dhyAna ja jatuM nathI. Aja sudhI dhyAna gayuM nathI. hajI paNa samaya hAthamAM che. tene zA mATe veDaphavo ? jAgyA tyArathI savAra- A sukta najara sAme rAkhIne puruSArthanA dIpakane pradIpta rAkhavo Avazyaka che. je loko A daSTie sajaga rahetA nathI, teo potAnI uMmarano ghaNo moTo bhAga vyartha veDaphe che. AvA lokone mAro parAmarza che ke, "gayuM te gayuM, hajI je rahyuM che tene rAkhI jANa." je samaya bacyo che teno upayoga karavAthI jIvana sArthaka banI zake che. kahevAmAM paNa AvyuM che ke, pAchala khetI nipaje, to piNa dAliddara jAya." aSADhamAM varasAda na paDyo. zrAvaNamAM paNa varasAda na paDyo. kheDuta nirAza thaI gayo. bhAdaravA mahinAmAM varasAda paDyo. kheDUte khetara kheDyuM nahIM. mitroe tene samajAvyo. tenI hiMmata vadhArI. teNe khetaramAM bIja vAvyAM. pAka eTalo badho pAkyo ke tenuM bhAgya badalAI gayuM. je loko uMmaranA AkharI tabakkAmAM pahoMcyA pachI paNa kauzala prApta kare che te loko ghaNuMbadhuM karI zake che. kuzaLatAmAM agresara thavAnI dizA kuzaLatAnA saMdarbhamAM mAnavIe potAnI kalpanAonA mApadaMDa ex::::::: :navuM darzana : navo samAja::: 138400ew Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthira ka2vA joIe. vidyA, artha ane zaktino upayoga kevI rIte thaI rahyo che ? A praznano uttara saMskRtanA suprasiddha zlokamAM A rIte maLe che vidyA vivAdAya dhanaM madAya, zaktiH paremAM paripIDanAya| khalasya sAdhoH viparItametat, zAnAya, dAnAya ca rakSaNAya durjana vyakti potAnI vidyAno upayoga vivAda mATe kare che. dhana prApta karIne te ahaMkArI bane che. ane zaktisaMpanna thaIne bIjAone pIDA pahoMcADe che. jyAre sajjana vyakti vidvAna banIne jJAnanuM AdAnapradAna kare che. saMpanna thaIne samAja tathA rASTranA vikAsamAM dhanano upayoga kare che ane potAnI zaktino upayoga bIjAnA saMrakSaNa mATe kare che. sajjana ane durjananuM kuzaLa ane akuzaLamAM AropaNa karI devAmAM Ave to temanI vyAkhyA spaSTa thaI jaze. A vyAkhyAo samajyA pachI pratyeka samajadAra vyakti kuzaLa banavAnI dizAmAM AgaLa vadhavA icchaze. tenI eka ja dizA che - prekSAdhyAna'. jeNe dhyAnanI sAdhanA zarU karI dIdhI, teNe kuzaLatAnA mArga upara padArpaNa karI dIdhuM. dhyAnano sAdhaka potAnuM ciMtana badale che, potAno vyavahAra badale che ane bIjAonA parivartananuM pote nimitta bane che. parivartana dvArA je pariNAma Ave che te vyaktine mauna preraNA Ape che ke kAmakAjamAM ja nahIM, jIvanazailImAM paNa kauzalano praveza jarUrI che. jIvanazailImAM kauzalano praveza jarUrI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 175 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E zikSaNanI navI dizA hatI zikSaNa jIvananA saMskAra che. soLa saMskAromAM bhale tenI gaNanA na karavAmAM AvI hoya, paraMtu jIvanane saMskArI banAvavAmAM tenI mukhya bhUmikA che. prAcInakALamAM zikSaNano prAraMbha gurukuLomAM thato hato. temAM akSarajJAnasaMgItakalA, zastravidyA vagerenI sAthosAtha jIvananI kalAnuM prazikSaNa ApavAmAM AvatuM hatuM. kaThora saMyama ane kaThora zrama dvArA arjita zikSaNa vyaktitvane savagIrUpamAM zobhAve che. dazavaikAlika sUtramAM zikSaNanA uddezonI caca svarUpe kahevAmAM AvyuM che ke * mane jJAna prApta thAya te mATe huM adhyayana karIza. * huM ekAgratA vikasAvavA mATe adhyayana karIza. * huM Atmastha banavA mATe adhyayana karIza. * huM svayaM Atmastha banIne bIjA lokone Atmastha banAvavA mATe adhyayana karIza, zikSaka ane vidyArthI baMne ukta uddezonI pUrti mATe zikSaNane saMcaraNazIla banAve to zikSaNanA kSetramAM navI krAMtinI zakyatAno asvIkAra thaI zake nahIM. paraMtu ATalA pavitra uddezo sahita Aje keTalI zikSaNasaMsthAo cAle che ? zikSaNano sIdho saMbaMdha bharaNapoSaNa sAthe joDavAmAM Ave che. je zikSaNa bharaNapoSaNa taraphI nathI hotuM te AkarSaNano viSaya banatuM nathI. bharaNapoSaNanI sAthe zikSaNano koI virodha bhale na ja hoya, paraMtu mAtra bharaNapoSaNa upara Adharita zikSaNa vyaktitvavikAsanA lakSyane pAra pADI zakatuM nathI. A daSTie zikSaNanA svarUpa, uddeza ane sAdhanasAmagrI vagere muddAo vize gaMbhIra ane gahana vicAra karavAnI apekSA rahe che. jIvanarUpI soyano doro eTale zikSaNa : zikSaNanAM be svarUpa che- grahaNazikSaNa ane AsevanazikSaNa. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNazikSaNa dvArA bodha maLe che ane AsevanazikSaNa dvArA caritra ghaDAya che. je zikSaNapraNAlI bahumukhI bodha ApatI hoya, paraMtu. cAritra tarapha dhyAna na ApatI hoya te adhUrI che. zikSaNanuM mUlyAMkana cAritranimaNinA AdhAre ja thavAthI te jIvana sAthe joDAI zake che. zikSArthI zikSaNa meLavavA icche che. te jyAM sudhI avarodhone pAra karato nathI, tyAM sudhI zikSaNano adhikArI banato nathI. abhimAna, krodha, pramAda, roga ane ALasa A pAMca moTA avarodha che. emane khatama karavA mATe vinamratA, sahanazIlatA, apramAda, svAthya ane utsAhanI apekSA che. zikSaNanI upayogitA vivekanI jAgRtimAM che. zikSaNanA kSetramAM aneka DigrIo meLavyA pachI paNa vivekanuM jAgaraNa na thayuM hoya to tethI jIvanamAM nikhAra zI rIte Ave ? zikSaNane sasUtra (doro parovelI) soyanI upamA ApavAmAM AvI che. jahA sUI sasurA, paDiyAvinaviNassaUA evaM jIve sasure, saMsAre na viNassaI soyamAM doro parovI dIdho hoya to te khovAI javA chatAM pharIthI maLI jAya che. e ja rIte zikSaNa-sUtra thakI baMdhAyelI vyakti. saMsAranA bhramaNathI potAno bacAva karI zake che. prAcIna samayamAM vRddha nAnI-dAdI kahetI hatI ke soyane doro parovIne ja rAkhavI joIe. dorA vagaranI soya khovAI jAya to tene zodhavAmAM ghaNI muzkelI paDe che. zikSaNa eka doro che. temAM parovAyeluM jIvana avyavasthita nathI hotuM. tethI jIvanane zikSaNa sAthe joDIne rAkhavuM jarUrI che. jarUrI che vidhAyaka vicAra mAnavInI pAse vikasita mastiSka che. te vicAre che ane potAnA vicArane kriyAnvita paNa kare che. tenI sAme karaNIya kAryonI lAMbI sUci che. te khAya che, pIe che, ramata gamata kare che, bhaNe che, vyavasAya kare che, lagna kare che, bALako pedA kare che, makAna banAve che, ane bIjuM paNa koNa jANe keTakeTaluM karato rahe che. te saghaLuM yAda rAkhe che. paraMtu mAnavatAne bhUlI jAya che. samasyAnuM mULa e ja che. te samasyAnuM samAdhAna paNa zodhe che, paraMtu samAhita thaI zakato nathI. TIeeeeeeeeTara zikSaNanI navI sthitistha7IkarA kArAka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa ke tenuM samAdhAna upara uparanuM hoya che. te phUlo ane pAMdaDAMne kApe che. tenI daSTi pariNAma upara sthira hoya che. te mULane joto ja nathI. samasyAnAM mULa upara te prahAra ja karato nathI. jo ema karato. hota to tenI upara samasyAono vikarALa paMjo chavAyo na hota. mAnavI bhale game te kare paraMtu teNe kaMI paNa karatAM pahelAM AMkho baMdha karIne be kSaNa mATe vicAravuM joIe ke huM mANasa chuM. mAnavatAnI satata smRti raheze to te ema paNa vicArI zakaze ke huM pazuM nathI. huM rAkSasa nathI, huM dAnava nathI, huM kUra nathI, huM hatyAro nathI, huM nazAkhora nathI. neti-netinI A bhASA thakI mAnavImAM hInatAnA bhAva AvI zake che. tenAthI bacavA mATe teNe vicAravuM joIe ke huM saMvedanazIla chuM, huM karUNAzIla chuM, huM prAmANika chuM, huM satyaniSTha chuM, huM vyasanamukta chuM, huM Avezamukta chuM ane huM jAgarUka chuM. ciMtananA AvA pavitra pravAhamAM niSNAta rahenAra mAnavI je kAMI karaze temAM mAnavatAne nahIM bhUle. te potAnA jIvanane vikRta nahIM thavA de. A ja che zikSaNanI navI dizA, je mAnavIne bIjuM kAMIpaNa banAvatAM pahelAM sAcA arthamAM mAnavI banAve che. zikSaNano uddeza vidyArthI zikSaNa meLavavA mATe vidyAlaya, mahAvidyAlayamAM jAya che. AgaLa bhaNavuM hoya to vizvavidyAlayamAM paNa jAya che. jo tene pUchavAmAM Ave ke te zA mATe bhaNe che ? tenA zikSaNanuM lakSya zuM che ? to teno saMbhavita javAba kadAca evo haze ke mAre enjinIyara, DokTara, vakIla, vepArI, zikSaka, vaijJAnika vagere banavuM che. koI paNa vidyArthIno evo uttara bhAgye ja haze ke teNe mANasa banavuM che. hoI paNa nahIM zake. koI paNa zikSaNa saMsthAmAM evo koI vibhAga ja nathI ke jemAM mAnavatAnuM zikSaNa ApavAmAM AvatuM hoya. Aje apekSA e vAtanI che ke mAnavI bhale game te kare, paraMtu te mAnavatAnA AdhArane na bhUle. te bhaNe, lakhe, vyavasAya kare ke nokarI kare paraMtu mAnavIya mUlyone vismRta na kare. sAmAnya rIte jovA ema maLe che ke je vAto yAda rAkhavAnI hoya che temane bhUlI javAmAM Ave che ane jenAthI kazo lAbha thavAnI saMbhAvanA na hoya tevI bAbatone yAda rAkhavAmAM Ave che. mahApuruSonI preraka jIvanagAthAone bhulAvI devAmAM AvI rahI che ane abhinetAo tathA abhinetrInAM nAmone jAnavuM darzanano samAjadla00 :30: Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtranI jema smaravAmAM Ave che. A evI visaMgati che, ke jene dUra karyA vagara zikSaNane prabhAvazALI banAvI zakAze nahIM. zikSaNano prabhAva parivAra, samAja ane rASTra upara paDe che. zikSaNa dvArA vidyArthIonuM jIvana saMskArI banaze to parivAra, samAja ane rASTrane paNa lAbha maLaze. paraMtu A tarapha dhyAna koNa Ape ? rAjanaitika netAone potAnI sattAnI ciMtA che. udyogapatione potAnA udyoga-vyavasAyanI ciMtA che. zikSakone potAnA bharaNapoSaNanI ciMtA che. saMsthAonA adhikArIone potAnA nAmanI ciMtA che ane abhibhAvakone DigrIonI ciMtA che. AvA saMjogomAM vidyArthIonuM bhaviSya kevuM haze ? eka samaya evo hato ke jyAre dharmaguruo saMskAra-nirmANanI ciMtA karatA hatA. atyAre to temanI ciMtAnuM vAtAvaraNa ja badalAI gayuM che. AvI sthitimAM mAnavInuM jIvana dizAhIna bane to tenI javAbadArI lenAra koI hotuM nathI. saune potapotAnA svArtha ane potapotAnI ciMtAo che. jyAM sudhI svArthI manovRttinuM zuddhIkaraNa nahIM thAya, jIvanamUlyone kendramAM rAkhavAmAM nahIM Ave tyAM sudhI zikSaNa dvArA paNa koI moTA parivartananI zakyatA nathI. zikSaNa ane anuzAsana eka khyAla evo pravarte che ke dharmaguruonuM kAma AtmA-52mAtmAnI carcA pUratuM maryAdita che. temanuM kAryakSetra adhyAtma che. teo parivAra, samAja, zikSaNa ke rASTra vize vicArI zake nahIM. kyAreka huM paNa evuM ja vicArato hato. mane keTalIka vyaktioe avAranavAra sAmAjika bUrAIo upara prahAra karavA mATe anurodha karyo. meM temanI vAta TALavA prayatna karyo. sAmAjika paraMparAo sAthe amAre zI levA devA ? A vicAradhArAne kAraNe aneka varSo sudhI huM mauna rahyo. paraMtu dhIre dhIre mAruM ciMtana badalAyuM. ciMtana badalAtAM ja dharmanuM vyApaka svarUpa pratyakSa thayuM. dharmanuM kAma bUrAIono pratikAra ane bhalAIno vistAra karavAnuM che. dharmanA maMca uparathI jo bUrAIno pratikAra nahIM ka2vAmAM Ave to te kAma koNa karaze ? aNuvratano samagra kAryakrama bUrAIone nirmULa karavAno che. vaiyaktika, sAmAjika, rAjanaitika, dhArmika vagere jeTalI paNa bUrAIo che te aNuvratanA mAdhyamathI dUra karI zakAya tema che. zikSaNanI navI dizA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ochI to jarUra karI zakAya. evI AsthA sAthe ame lAMbI padayAtrA karI. tamAma jAti ane varganA lokono saMparka sAdhyo. lokajIvananI samasyAonuM adhyayana karyuM ane tenA samAdhAnanI prakriyA rajU karI. zikSaNajagatanI eka moTI samasyA che anuzAsanahInatA. anuzAsananAM be rUpa che- AMtarika ane bAhya. potAnAthI potAnuM anuzAsana- A anuzAsananuM utkRSTa rUpa che. AtmAnuzAsanano vikAsa nathI thato tyAre bAhya anuzAsana Ave che. jyAM baMne prakAranAM anuzAsana prabhAvahIna banI jAya che tyAM sthiti niyaMtraNamAMthI bahAra nIkaLI jAya che. jIvanamAM anuzAsana zI rIte Ave ? A prazikSaNa vidyAlayomAM ApavAmAM Ave, prAyogikarUpe ApavAmAM Ave to zikSaNano vyAvahArika upayoga thAya che. mahApuruSo pAsethI preraNA laIe je tamArI sAthe sAro vyavahAra kare tenI sAthe sAro vyavahAra karavo joIe ane je tamArI sAthe kharAba vyavahAra kare tenI sAthe kharAba vyavahAra karavo joIe- A badhuM zikhavADavAnI jarUra nathI. mAnavI saMskAronI paMraparA potAnI sAthe laIne Ave che. thoDIka samajaNa vikasita thatAM ja te evI vAto svayaM zIkhI le che. teNe zIkhavAnuM to e che ke je tArI sAthe sArI rIte vyavahAra na kare tenA pratye paNa tArA manamAM saddabhAva rahevo joIe. je vyakti tArA pratye krove kare, tenA pratye paNa tAre kSamAbhAva keLavavo joIe. prazna udbhavI zake che ke krodhI vyakti mATe zaMkAno bhAva zuM zakya che? je vyakti kaMIka karavA cAhe che tene mATe kazuM ja azakya nathI. jeNe kaMI ja karavuM nathI tenA zabdakoSamAM saMbhava jevo zabda nahIM maLe. krodhane kSamAthI jItavAnI preraNA bhagavAna mahAvIra pAsethI maLe che. mahAvIrane uttejita karavA mATe aneka prayatno karavAmAM AvyA. devoe upasargo karyA. mANasoe kaSTo ApyAM. pazupakSIoe temane pajavyA. paraMtu mahAvIra vicalita na thayA. kaI dhAtumAMthI banyuM hatuM mahAvIranuM zarIra ? hADamAMsanuM pUtaLuM ja to hatA ! chatAM temanI sahiSNutA anupama hatI. A ja che te zikSaNanI navI dizA jene ApaNe vyaktitvanA parivartanI kasoTI samajIe chIe. saukoI mahAvIra banI zake nahI. paraMtu temaNe jevuM jIvana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvyuM, teno zatAMza athavA sahasrAMza paNa grahaNa karI laIe to ghaNImoTI upalabdhi thaI zake. thoDIka pratikULatA sAme AvatAM ja vyaktinuM dimAga astavyasta thaI jAya che. rAtrInI nidrA ane divasanI bhUkha gAyaba thaI jAya che. te samaye mahAvIrane yAda karIne saMtulana jALavavAno prayatna karavo joIe. saMtulanano upadeza AcArya bhikSu pAsethI paNa maLI zake che, mahAtmA gAMdhI pAsethI paNa maLI zake che, Izu khrista pAsethI paNa maLI zake che. A kakSAnA aneka mahApuruSo pAsethI maLI zake che. temanI sAme keTakeTalI vikaTa paristhitio hatI ! keTakeTalA uttejanAbharyA prasaMgo hatA ! teo dareka sthitimAM zAMta ane saMtulita rahyA. jIvanavijJAna A badhI vAto vidyArthIone zIkhave che. jIvanamAM navI dizAnI saMbhAvanA jIvavijJAna potAnA vidyArthIonI bauddhika kSamatAnuM avarodhaka nathI. te icche che ke vidyArthI mAtra buddhinA stare aTake nahIM, AgaLa vadhe. teNe bhAvanAtmaka stare paNa vikAsa karavAno che. jIvanavijJAna koI vidyArthIne buddha, kamajora, kAyara, ke ha25oka banAvatuM nathI. tenuM lakSya che vidyArthInA jIvanamAM samatvano vikAsa. A saMdarbhamAM eka vAta vizeSa dhyAna ApavA lAyaka e che ke jIvanavijJAnano A upakrama mAtra vAjraya nathI, bolavA pUrato maryAdita nathI. temAM prazikSaNanAM be mAdhyamo che- bhASAyukta ane bhASAmukta. bIjA zabdomAM A mAdhyamone saiddhAntika ane prAyogika paNa kahI zakAya che. bhASAyukta prazikSaNa cAlI ja rahyuM che. tene rokavAnI apekSA nathI. teno paNa thoDo ghaNo prabhAva to hoya che. sthAyI prabhAva paDaze bhASAmukta prazikSaNa dvArA, prAyogika prazikSaNa dvArA. A ja kAraNe jIvanavijJAna zikSaNanI navI dizA banI zakyuM che. jIvavijJAnanI vAta koIne rucikara lAge ke na lAge, tene koI svIkAre ke na svIkAre te vyaktinI potAnI svataMtratA che. paraMtu mAnavIne sAcA arthamAM mAnavI banAvavo hoya, samAjanuM mALakhuM badalavuM hoya, bhAratanI garimAne punaH arjita karavI hoya to Aje nahIM to kAle jIvanavijJAna jevo koIka upakrama calAvavo ja paDaze. zikSaNano je krama cAlI rahyo che tene khoTo pramANita karavo athavA tene aTakAvavo te amAro uddeza nathI. je kAMI che e to ThIka che ja, zikSaNanI navI dizA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu temAM je khAmI che, adhUrApaNuM che tene dUra karavA mATe jIvanavijJAnane zikSaNa sAthe joDavAnI jarUra che. je vidyArthI A viSayamAM vizeSa yogyatA vikasAvavA Icche tene mATe te eka svataMtra viSaya paNa banI zake che. jyAM viziSTIkaraNanuM lakSya na hoya tyAM pratyeka viSaya sAthe prAyogika rUpe jIvanavijJAna bhaNavAmAM Ave to zikSaNano A navo hetu vidyArthInA jIvanamAM navI dizA kholavAnI saMbhAvanAne prazasta karaze. kalazoka lADIlA vaTANA lAgI karI navuM darzana no samAjaathe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I am samAja saMracanAno lA kAlAvAlAlA lAla A dhArAvAlA lAla vyakti samAjanuM ghaTakatattva che. samAjanI saMracanAthI rASTra prabhAvita thAya che. rASTrIya cetanAno prabhAva vizva upara paDe che. A samagra vizvanuM sauthI nAnuM ekama vyakti che. vyakti svastha hoya to samAjanI svasthatA paNa vadhe che. svastha sAmAjikatAthI rASTranuM svAcya prabhAvita thAya che. jagatamAM jeTalAM rASTro che te tamAma svastha hoya to eka svastha vizvanI saraMcanA zakya che. A vAta vaicArika stare jeTalI sukhada jaNAya che, kriyAtmaka stare eTalI ja kaThina che. kaThina to ThIka, asaMbhava paNa mAnI laIe to paNa atizayokti nahIM gaNAya. anaMtakALathI cAlI AvI rahelI vizvanI zRMkhalAmAM ghaNuMkharuM koI paNa samaya evo nahoto ke jyAre A dharatI ane AkAzano pratyeka aNu svastha hoya. kALano ratha hajI aTakyo nathI. teno aMtima cheDo kyAMya dekhAto nathI. AvI sthitimAM nirvivAda satya e che ke A jagata eka zAzvata tattva che. temAM svasthatA ane asvasthatAnI sattA sadAya rahI che. A kAraNe ja "vasudhaiva kuTuMbakam', vaizvikanIDamU jevI AkarSaka kalpanAo hajI sudhI prAyogikarUpa pAmI zakI nathI. atyaMta kaThina che samagra saMsArane svastha banAvavAnI vAta. tethI ApaNe svastha saMsAranI saMracanAnuM svapna jovAnI bhUla nahIM karIe. saphaLatAno navo mApadaMDa svastha saMsAranI saMracanAnA saMkalpasahita koIpaNa vyakti AgaLa cAle che to te nirAzA sivAya kazuM ja pAmatI nathI. kAraNa ke te ativAda che. ativAda ane nirAzAne paraspara gADha saMbaMdha che. saMsAra to zuM koI paNa rASTrane paNa suciMtita mALakhAmAM DhALI zakAya zikSaNanI navI dizA 0 183 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che kharuM? jo evuM hota to moTI moTI krAMtio asaphaLa nIvaDI na hota. soviyeta saMghanA vighaTane sAmyavAdI rASTra vyavasthAo upara je praznArtha cila mukyuM che teno uttara zodhavAmAM paNa aneka dazakAo vItI jaze. tethI huM koI svastha rASTranA nimaNino dAvo karato nathI. zahero ane gAmonA nimaNinI yojanAo paNa cAlI rahI che, paraMtu temano sIdho saMbaMdha vastIo, upanagaro, saDako, audyogika pratiSThAno vagerenI saMracanA sAthe che. A kAmamAM paNa kAryakataonI prAmANikatA aneka praznonA parighamAM aTavAyelI che. | mArI rUci svastha samAjanI saMracanAmAM che. A daSTie meM kAma zarU karyuM. kAma Aje paNa cAlI rahyuM che. prazna udbhavI zake che ke mane A kAmamAM saphaLatA maLI che kharI ? A saphaLatA maLI hota to mAruM kAma samApta thaI gayuM hota. jo hajI sudhI saphaLatA nathI maLI to bhaviSyamAM kyAreya maLavAnI nathI. AvA saMjogomAM te dizAmAM samaya ane zrama kharcavAmAM keTaluM aucitya gaNAya ? AvA praznono sAmano mAre vAraMvAra karavAno Ave che. A saMdarbhamAM mAro khyAla evo che ke so TakA saphaLatAnuM raMgIna svapna mArI AMkhomAM nathI. jo koI kAmamAM pacAsa ke paMcAvana TakA saphaLatA paNa maLI jAya to tene asaphaLa kaI rIte kahI zakAya ? kAraNa ke saphaLatAnuM palluM bhAre che. samAjanI svasthatA ane asvasthatAnAM be pallAmAM jyAM sudhI svasthatAnuM palluM bhAre che, tyAM sudhI svastha samAjanI saMracanAnuM svapna dhUMdhaLuM banI zakaze nahIM. jo ema hota to koI svakhuM kyAreya saphaLa thaI zakyuM na hota. A saMsAramAM ahiMsAnuM astitva che, to hiMsAnuM paNa astitva che. hiMsA ane ahiMsA baMne sAthe sAthe rahe che. nitAMta hiMsaka ke nitAMta ahiMsaka samAjanI zodha karavAmAM Ave to zodhanAra bhAre muzkelImAM AvI jaze. evA kALakhaMDanI zodha paNa zakya lAgatI nathI, ke jemAM hiMsA ke ahiMsA nAmazeSa thaI jAya. AvI sthitimAM ahiMsAnA kSetramAM kAryarata lokonI saphaLatAnuM mApa sApekSa daSTikoNathI karI zakAya che. samAjamAM ahiMsAnuM palluM bhAre hoya ane hiMsAnuM palluM halakuM hoya to ahiMsAnA kAryakramane asaphaLa mAnavo na joIe. mAnavInI traNa zreNIo mAnavI sAruM ke kharAba koIpaNa kArya kare che tenI pAchaLa navuM darzana : navo samAja [ 184 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhipreraka tattva kAmanA hoya che. kAmanA na hoya to koIpaNa kAryanI pravRtti zI rIte thAta ? A eka sAmAnya vAta che ke saMsArI prANI kAmanAonI jALathI mukta nathI hoto. kAmanAnAM be svarUpa cheprazasta ane aprazasta. prazasta kAmanA vikAsanI sUcaka che. je vyaktinI mahattvakAMkSA jeTalI moTI haze te eTalAM ja moTAM kAma karI zakaze. jenAmAM kaMIka karavAnI ke kaMIka banAvanI icchA nathI hotI te potAnI karmazaktine kuMThita karI nAkhaze. keTalAka loko gItAnA niSkAma karmanI vAto kare che. jainadarzanamAM paNa AkAMkSArahita karaNIne vizeSa mahattva ApavAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIre kahyuM che- je sAdhaka tapasyA ke sAdhanA kare che tenI sAme spaSTa lakSya hovuM joIe. te Aloka ane paraloka saMbaMdhI bhautika lAlasAonA nimitte sAdhanA na kare. pUjA-pratiSThA mATe sAdhanA na kare. sAdhanAnI sAthesAthe kAmanAno yoga thAya to tenI utkRSTatA sAme praznArthacihna lAgI jAya che. paraMtu AvI niSkAma sAdhanA pratyeka vyakti karI zakatI nathI. niSkAmatAnA zikhara upara vItarAga ja ArohaNa karI zake che. vItarAga te hoya che ke jene mATe kazuM ja paNa meLavavuM bAkI nathI rahetuM. bIjuM to ThIka, mokSanI kAmanA paNa niHzeSa thaI jAya che. tethI vItarAgane pUrNa kAma kahevAmAM Ave che. kAmanAonuM kaLaNa sAmAnya vyaktine phasAvI de che ane te akAma banI zakatI nathI. AvI sthitimAM tene mATe vacceno mArga zreyaskara che. atikAma ane akAma A baMne ati che. atikAma barabAdIno mArga che. akAma vikAsamAM avarodhanI sthiti che. A baMnenI vacce rahenAra vyakti alpakAma haze. tenI kAmanAo sImita ane niyaMtrita raheze. AvI vyakti mATe alpaccha zabdano prayoga thAya che. A bhUmikA upara mAnavajAtinI traNa zreNIo hoya che. aniccha H jene koI IcchA nathI hotI. maheccha ? jenI icchAono kyAreya aMta nathI Avato. alpaccha ? jenI icchAo sImita hoya che. je vyaktinA manamAM koIpaNa prakAranI IcchA bAkI nathI rahetI te vyakti mahAna hoya che. AvI vyaktio mATe ja ApaNA lokakavioe zahenazAha zabdano prayoga karyo che. samAja saMracanAno AdhAra 7 185 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAha gaI cintA miTI, manavA beparavAha! jisako kucha na cAhie, so zAhana ke zAha // dharatIputromAM evI vyaktinI gaNanA karavAmAM Ave to, temanI saMkhyA keTalI haze ? bahu vadhAre to hoI ja na zake. AMgaLInA veDhe gaNAvI zakAya eTalI vyaktio maLe to paNa saMtoSanI vAta gaNAya. A kakSAnI vyakti ja vItarAga ke vItarAgatAnI sAdhaka hoI zake che. maheccha vyaktionI AkAMkSAo eTalI badhI vistRta hoya che ke eno koI aMta dekhAto nathI. IcchA hu AgAsasamA akhaMtiyA'A mahAvIravANI evI vyaktio tarapha saMketa kare che. vadhu paDatI IcchAo mAnavIne mUDha banAvI mUke che. jeTalo lAbha thAya che teTalo lobha vadhato jAya che. lobhI ane kaMjUsa vyakti vaibhavanA zikhara upara UbhA rahIne paNa peTa bharIne bhojana karI zakatI nathI. AvI vyakti niraMtara saMkalezamAM jIvavA mATe vivaza rahe che. jenadarzanamAM AvI vyaktine mithyAdaSTi kahevAmAM AvI che. vItarAgatA pratyeka dhArmika vyaktino Adarza hoI zake che, paraMtu tenI sAdhanA paripAka sudhI pahoMcavAmAM ghaNo samaya le che. mithyAdaSTikoNa vItarAgatAnA mArgano avarodha che. jyAM sudhI vyaktino daSTikoNa sAco nathI hoto tyAM sudhI te samyaku ane asamyanI samIkSA karI zakatI nathI. tethI sau prathama samyakraSTi thavuM jarUrI che. samyadaSTi vyakti ja alpaccha hoI zake che. te jANe che ke saMsAramAM rahetAM rahetAM kAmanAono aMta lAvI zakAto nathI. paraMtu kAmanAo vyakti upara savAra thaI jAya eTalI hade tene chUTa ApavAno paNa zo artha che ? alpaccha vyakti dunyavI vyavahArano lobha karatI nathI, paraMtu vyavahAromAM thatI vikRtione rokavAno prayatna kare che. kamanAonA vistAranuM pariNAma mAnavI pravRtti kare che. A tenI ciMtAno viSaya nathI. tene ciMtA to rahe che pariNAmanI. koI pravRttinuM pariNAma bUruM Ave che to te sajaga banI jAya che. jo pravRtti karyA pahelAM tenA pariNAma vize vicAra thaI zakato hota to kadAca pravRttimAM ja zuddhIkaraNanuM lakSya banI jAta. paraMtu hAthamAMthI tIra chUTI gayA pachI zuM thaI zake ? kAmanAonA dAsa bananAra loko kyAreya vicArI ja nathI zakatA ke navuM darzana : navo samAja [ 186 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sImAonA atikramaNanuM pariNAma kevuM Avaze ? mahAvIravANImAMtenI sthitinuM citraNa maLe che- "kAmakAmI khalu ayaM purise, se soyati jUrati tiprati piti paritadhvati'- A puruSa kAmakAmI che- manojJa zabda ane rUpanI kAmanA karanAra che. kAmakAmI puruSa zoka kare che, khinna thAya che, kupita thAya che, AMsu sAre che, pIDA ane anutApano paNa anubhava kare che. AvI pratikULa paristhitiomAM jIvavAnA kAraNe vyaktinI manovRttimAM Agraha AvI jAya che. Agraha jyAre durAgrahanuM rUpa dhAraNa kare che tyAre kera vartAve che. duryodhananA durAgrahanI bhASAmAM keTalo badho ahaMkAra hato ! "sUcyagraM caiva dAsyAmi, binA yuddhana kezava!! - zrIkRSNa, huM yuddha vagara soyanI aNI jeTalo bhUbhAga paNa pAMDavone ApIza nahIM. kauravo ane pAMDavonI vacce manobhedanI sthiti bhAre jaTila banI gaI. te samaye samAdhAnanI javAbadArI zrI kaNe potAnA mAthe lIdhI. temaNe baMne pakSane sAmasAme bolAvIne kahyuM, "duryodhana ! tuM tArA sAmrAjyano vistAra kara. pAMDavone tenI sAthe koI levA devA nathI. temane potAnA paga mUkavA mATe jamIna joIe. tuM mAtra pAMca gAma pAMca bhAIone ApI de. tethI samagra samasyA ukalI jaze." duryodhanane zrIkRSNano prastAva gamyo nahIM. tenAM bhavAM taMga thaI gayAM. te vyaMgyamAM bolyo, "amArI bhAIonI laDAImAM tamane lavAda koNe banAvyA ? mane tamArI paMcAyatI svIkArya nathI. huM spaSTa jAhera karuM chuM ke laDAI vagara huM kazuM ja ApIza nahIM. mArA taraphathI pAMDavone AmaMtraNa che. teo Ave, laDe, jamIna jIte ane potAnA bhujabaLathI gAma vasAve." jo AvI vyaktio samAjamAM thaI jAya to jyAre icche tyAre mahAbhArata racI de. ane koIne paNa zAMtithI jIvavA ja na de. paraMtu zuM kahI zakAya. AvI vyaktionuM paNa nAma cAlatuM ja rahe che. jyAM sudhI mahAbhArata raheze, tyAM sudhI zrIkRSNa ane yudhiSThiranI sAthe duryodhananuM nAma paNa levAtuM raheze. jyAre maLaze saMkalpano paripAka A saMsAra che. emAM kharAba loko hoya che to sArA lokono paNa abhAva nathI hoto. bhagavAna mahAvIranA zrAvakonI jIvanagAthA vAMcIe to temanA pratye zraddhA ane AdaranA bhAva jAge che. zrAvaka AnaMda, kAmadeva, cUlaNI pitA, surAdeva, cullazataka, kuMDakaulika, samAja saMracanAno AdhAra 7 187 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadAlaputra, mahAzataka, naMdinIpitA ane letiyApitA- A daza zrAvakonAM nAma upAsakadazA sUtramAM maLe che. teo mahAvIranA mukhya zrAvako hatA. temanA potapotAnA vyavasAya hatA. karoDonI saMpattinA mAlika hatA. seMkaDo vyaktionI sAthe rahetA hatA. hajAro pazuo pALatA hatA. vipula vaibhava vacce rahevA chatAM temanI kAmanAo keTalI badhI sImita hatI ! paheravA mATe maryAdita vastro ane khAvA mATe maryAdita bhojana AkhA divasamAM eka phaLathI adhika khAtA nahotA. phaLomAM paNa eka AMbaLAthI vizeSa nahIM. eka aMgarakhuM. eka joDI caMpala. bIjuM to ThIka, dAtaNa mATenI paNa maryAdA ! vyaktigata bhoga mATe ochAmAM ochI sAmagrI. bAkInuM saghaLuM samAja mATe. A utkRSTa koTinA zrAvako kahevAyA. AvA lokonA jIvananAM vyAkhyAna karavAmAM AvyAM che. lAkho zrAvakomAM daza zrAvakono ullekha temanAM vaizisyanuM pratIka che. te vaizizya kAmanAone vadhAravAthI nahIM, sImita karavAthI AvyAM hatAM. svastha samAjanI saMracanAno A mahattvapUrNa AdhAra che. - svastha samAja saMracanAnA saMdarbhamAM mahAvIranA mukhya zrAvakonI caca eka Adarza tarapha samAjanuM dhyAna kheMce che. te Adarza sudhI seMkaDo-hajAro loko pahoMcI jAya te atikalpanA che. mahAvIrayugamAM paNa te ullekhanIya zRMkhalAmAM mAtra daza kaDIo joDI zakAI. A daSTie ema svIkAravAmAM koI saMkoca nathI ke te kakSAnI vyakti zrAvaka samAjamAM mokhare hoI zake che, samAja saMracanAnA sUtradhAra teo hoI zake che, paraMtu samagra samAjane te mALakhAmAM DhALI zakAto nathI. samAja mATe eka alaga prakAranA DhAMcAnI jarUra che. te DhAMco che aNuvrata AcArasaMhitA. mAruM A varSojUnuM svapna che. je divase samAjanI pratyeka vyakti athavA pratyeka parivAra aNuvatI banI jaze, te divase eka svastha samAja ke ahiMsaka samAjanI kalpanA sAkAra thaI jaze. "aNavrata parivAra yojanA'nuM prArUpa paNa A pRSThabhUmi upara ja taiyAra karavAmAM AvyuM che. eka thI daza, dazathI so, sothI hajAra, hajArathI daza hajAra, daza hajArathI eka lAkha- A rIte vadhatA jatA AMkaDAnI guNAtmakatAnA AdhAre svastha samAja saMracanAno saMkalpa phaLadAyI banaze. eka vyaktino A saMkalpa je divase pratyeka vyaktino saMkalpa banI jaze te divase tenA paripAkathI lAkho lAkho loko lAbhAnvita banI zakaze. navuM darzana : navo samAja 188 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 mAthAlAlA UjaLAdhAbhaviSyanuM vA zuM R : pratyeka mAtAnuM svapna hoya che ke tenA putranuM jIvana upalabdhiothI sabhara banI jAya. upalabdhionI carcA jeTalI lobhAmaNI che, teTalI ja te prabaLa sAdhanA paNa mAge che. sAdhanA vagara Aja sudhI koIpaNa vyaktine upalabdhio maLI nathI. vidyArthIonuM jIvana eka sAdhaka jevuM jIvana hoya che. tenuM bhaviSya tenA parivAra ke samAjanuM nahIM, rASTranuM bhaviSya hoya che. je rASTranA vidyArthIo jJAnasaMpanna ane caritrasaMpanna hoya che, te rASTranI chabI alaga ja bane che. jJAna ane caritranA kinArA jeTalA majabUta hoya che, teTalI vidyArthIjIvananI saritA vyavasthitarUpe vahe che. tethI jJAna ane caritra baMne pallAM saMtulita rAkhavAnI apekSA che. hiMsA, AtaMka, krUratA, anuzAsana hInatA, caritrahInatA vagere A yuganI prabaLa samasyAo che. A samasyAothI mAtra koI vargavizeSa ja AkrAMta nathI thato. yugIna paristhitiono prabhAva pratyekanI upara judA judA pramANamAM paDe che. vartamAna yuganI samasyAo sAthe nipaTavAno eka upAya che zastrabaLa. dezamAM Thera Thera zastrabaLano prayoga thaI rahyo che.chatAM samasyAo ghaTavAne badale vadhatI jAya che. bIjo upAya che kAnUnabaLa. kAnUna pAse adhikAra hoya che. tyAM astra ane artha baMneno upayoga thAya che. jyAM kAnUna paNa akiMcikara banI jAya che tyAM vyaktie koI navA prasthAnanI vAta vicAravI paDe che. AvatI kAlanI zreSThatAno AdhAra Aja koI rASTrano cahero jovo hoya to tenI kizora peDhIno cahero jovo joIe. AjanA kizora AvatI kAlanA karNadhAra banavAnA che. UjaLA bhaviSyanuM AzvAsana 9 189 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanuM nimaNi sAcI rIte na thaI zake to rASTranA nimaNinuM svapna sAkAra nahIM thAya. kizora peDhInuM nimaNi karavA mATe tenA mastiSkane prazikSita karavuM jarUrI che. prazikSaNa vagara mastiSkIya parivartananI saMbhAvanA atyaMta ghaTI jAya che. je dezanI kizorapeDhI saMskAra-nimaNinI yAtrAmAM eka eka DagaluM paNa AgaLa vadhe che tenuM bhaviSya zUnyamAM rahetuM nathI. te vArasAmAM maLelA saMskAro ane potAnA puruSArthanA baLe vikAsanI nizcita dizAmAM AgekUca karI zake che. bhaviSyanI ciMtA vartamAnanI upekSA karavA mATe na karavI joIe. AjanI khoTa jeTalI prAkRtika ane jIvanatattvothI bharapUra haze eTalI ja AvatI kAla suMdara banI zakaze. tethI atItanI smRti ane bhaviSyanI ciMtAthI alaga paDIne dezanI bhAvi peDhIne nyAya Apavo paDaze. bhAvi peDhInA kutagAmI ane saMtulita vikAsa mATe suciMtita kAryazailI upara dhyAna ApavAnI jarUra che. koI paNa kSetramAM kAma karatI vakhate be prakAranI nItio najara sAme rakhavAnI hoya che- dUragAmI ane zIghragAmI. zIdhragAmI nIti sArI hoI zake che jo bhaviSya upara teno dugdhabhAva na paDavAno hoya to. dUragAmI nItinA AdhAre saphaLatA meLavavAmAM samaya lAgI zake che, paraMtu tenI bhUmikA nakkara bane che. dezanI bhAvi peDhIne yugina samasyAonA paDachAyAothI dUra rAkhIne jIvananA yathArthano anubhava karAvavo hoya to eka saphaLanItinuM nirdhAraNa karavuM paDaze. zeSananI ciMtA rASTrIya vikAsamAM vidyArthIonI bhUmikAo upara vicAra karatI vakhate eka ciMtana jAgyuM ke be athavA pAMca varSamAM ApaNe vidyArthIone zuM ApavuM che ? temane ApaNe zuM banAvavA icchIe chIe ? temane je kAMI ApavuM che, te zikSaNanA mAdhyama dvArA ja ApI zakAya che. mukhya cUMTaNI adhikArI zrI TI.ena. zeSana amArI pAse AvyA ane bolyA, "AcAryazrI, dezanA karoDo vidyArthIonI hAlata dayanIya banI rahI che. temane joIne AMkhomAM AMsu Ave che. vidyArthIonA saMdarbhamAM Akramaka mudrAmAM Ubhelo savAla ApaNI puruSArthahInatA upara jANe ke aTTahAsya karI rahyo navuM darzana : navo samAja ! 190 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dezane AjhAda thaye aDadhI sadI samApta thaI cUkI che chatAM ApaNe temane ApI zuM rahyAM chIe ? zeSananI ciMtAnI pAchaLa chupAyelI temanA mananI pIDAno AbhAsa pAmIne meM pUchyuM, "vAta zI che, zeSAnasAheba ? Apa jevA samartha mAnavI AvI nirAzAnI vAta kema karI rahyA che ?" mArI jijJAsAnuM samAdhAna karatAM temaNe kahyuM, "evo koI abhyAsakrama nathI ke jethI bALakone jIvavAnuM zikhavADI zakAya. evI koI zikSaNa paddhati nathI ke je jIvanane samagra rUpe jIvanabodha ApI zake. evuM koI pustaka nathI jene joIne mana Azvasta banI zake.' A badhuM kahetAM zeSAnasAheba eTalA badhA bhAvuka banI gayA ke teo potAnI AsapAsanI upasthitine paNa visarI gayA. temanI bhAvukatA ane becenI jotAM meM kahyuM, "zeSAnasAheba ApanI ciMtA zuM ame ochI karIe ?' A prazna temane coMkAvI dIdhA. temanI AMkhomAM vismayanA bhAva taravaravA lAgyA. meM kahyuM, "Apa je abhyAsakramanI vAta karI rahyA cho tevo abhyAsakrama taiyAra che.' A vAtathI teo prasanna thayA. paraMtu temanI jijJAsAno aMta na Avyo. teo bolyA. "kyAM che e abhyAsakrama ? koNe taiyAra karyo ? kevI rIte taiyAra karyo ? kaI saMsthA dvArA te svIkRta banyo ?' temanI adhIra utsukatA ekasAthe saghaLA savAlonA javAba zodhavA lAgI. meM temane jIvanavijJAnanI bhUmikA samajavI ane kahyuM ke, "A abhyAsakrama amArA nirdezana heThaLa taiyAra thayo che. koI saMsthA dvArA nahIM, prayoga dvArA mAnya thaI cUkyo che ane tenuM vidhivat prazikSaNa ApavAmAM AvI rahyuM che.' eka prayoga kAcA ghaDAo mATe jIvanavijJAna koI ajAyabI nathI. aNuvrata ane prekSAdhyAnanuM eka samanvita rUpa che jIvanavijJAna. te khAsa to bALako mATe che. mAnavInI jIvanazailIne vyavasthita banAvavAnI daSTie aNuvratanI vAta sAme AvI. aNuvrata AcAra-saMhitAnuM sArvabhauma ane sArvajanIna rUpa moTe bhAge tamAma lokone rUcikara lAgyuM. paraMtu amArI pAse koI jAduI lAkaDI nathI, je pheravIne saune aNuvratanA mALakhAmAM DhALI daI zake. jAmI gayelA khoTA saMskArone khatama karavAnuM kAma saraLa nathI. mAtra upadeza ke darzana vyaktine badalI nathI zakatAM. parivartana mATe jarUrI che prayoga. aNuvrata darzanane jIvanagata UjaLA bhaviSyanuM AzvAsana 9 191 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvavAnA prazna upara mahAprazajIne meM saMketa Apyo. temaNe adhyayana ane anubhavonA AdhAre prekSAdhyAna paddhatino AvirbhAva karyo. eka samasyA ukalI gaI. svabhAva-parivartananI prakriyA hastagata thaI gaI. aNuvrata ane prekSAdhyAna ekabIjAnAM pUraka tarIke potAnuM kAma karavA lAgyAM. saMskAronI rUDhatA ke TilatAnA kAraNe jyAM prayogo icchita pariNAma na lAvI zakyA tyAM amArA ciMtananI navI bArI khUlI. pAkA ghaDAo badalavA karatAM kAcA ghaDAone sAcA svarUpe ghaDavAnI preraNAnI niSpatti eTale ja jIvavijJAna. A bALako mATe siddhAnta ane prayoganI mizrita prakriyAo che. zikSaNanI sAthe joDavAthI tene jIvananI sAthe sahelAIthI joDI zakAze. evI kalpanA pachI teno abhyAsakrama taiyAra karavAmAM Avyo. prAthamika kakSAthI snAtakottara kakSA sudhI jIvanavijJAnano samagra abhyAsakrama bhaNAvavAmAM AvI rahyo che. bhaviSyano AbhAsa koIpaNa rASTranuM bhaviSya kevuM haze ? tenI bhaviSyavANI jyotiSa vidyAnA AdhAre karavAmAM AvI rahI che. paraMtu mAro khyAla evo che ke rASTranuM bhaviSya tenI zikSaNanIti upara nirbhara hoya che. je rASTramAM vidyArthIone hiMsAnuM prazikSaNa ApavAmAM Ave che, te AgaLa jaIne AtaMkavAdanuM kendra pramANita banI zake che. je rASTranI zikSaNanItimAM jIvanamUlyo upara dhyAna ApavAmAM Ave che, te rASTranA nAgariko mAnavatAnA vikAsamAM sahabhAgI banI zake che. A dRSTie jIvanavijJAnanA saMdarbhamAM zikSaNanA kSetrane prabhAvita karavuM Avazyaka lAge che. zikSaNa-kramane vyavasthita karavA mATe bhAratamAM aneka saMsthAo sthapAI. pratyeka saMsthAe potAnA lAMbA-lAMbA riporTsa taiyAra karyA. tenI niSpattithI koIne saMtoSa nathI. ame na to koI saMsthA banAvI, na to koI riporTa banAvaDAvyo ane na to koI pagAradAra vidvAnane besADIne kAma soMpyuM. amArA jIvanavijJAnanA maMtradAtA mahAprajJajI che. temanA nirdezanamAM keTalAka sAdhuo ane samarpita kAryakartAo kAma karyuM che. amArI pAse sAdhu-sAdhvIonI sakSama TIma che. jarUra paDe to eka sAthe pacAsa vyaktione kAmamAM joDI navuM darzana H navo samAja D 192 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya che. amAruM eka ja lakSya che ke je dezamAM ApaNe rahIe chIe, je dezanA loko sAthe ApaNo saMbaMdha che, te dezanAM bALakone saMskArI banAvavAM joIe. je dezanAM bALako saMskArI haze, te ja deza jagatamAM potAnI chabI ujjavaLa banAvI zakaze. caritranuM pramANapatra eka samaya evo hato ke jyAre bhArata adhyAtmanA kSetramAM vizvano guru gaNAto hato. bhAratIya loko pAsethI caritranuM zikSaNa lenArA potAne gauravazALI mAnatA hatA. Aje te bhAratanI AdhyAtmika zaktio kuMThita kema banI gaI ? bhAratIya RSimunionI sAdhanAnuM teja kSINa kema thaI gayuM ? bhAratIya adhyAtmano videzomAM pracAra karanArA saMto-mahAtmAo tyAM pahoMcIne bhautikavAdI kema banI gayA ? koIpaNa vicAra ke prayoga jyAM sudhI videzamAMthI AyAta nathI thato tyAM sudhI te bhAratamAM pratiSThA pAmato nathI. AvI mAnasikatAnuM kAraNa zuM ? AvA aneka prazno che, je bhAratIya garimAne gherIne UbhA che. te gherAne toDavA mATe samagra deze jAgavuM paDaze. jAgaraNanI dizAo kholavAnuM abhiyAna calAvavuM paDaze. A dRSTie bIjuM koI vicAre ke na vicAre, jAgaraNanuM abhiyAna calAve ke na calAve paraMtu ame amArI maryAdAmAM kAma karavA mATe saMkalpita chIe. te saMkalpanI nAnakaDI niSpatti eTale jIvanavijJAna. jIvanavijJAnano je abhyAsakrama taiyAra thayo che temAM ame amArAM daSTi ane anubhavono vyApaka upayoga karyo che. A viSayamAM amAro koI Agraha nathI. meM je kAMI karyuM che tene aMtima mAnIne ciMtanano mArga baMdha nathI karyo. zikSaNanI daSTie maulika vicAra rajU karanAra koI paNa vyakti athavA saMsthAnAM sUcanonuM ame svAgata karIe chIe. kyAMya kazuMka jaDavuM hoya to amane koI muzkelI nathI. vidyArthInA savaEgINa vyaktitvanuM nirmANa zikSaNanI sauthI moTI upalabdhi che. paMdara-vIsa varSo sudhI vidyAlayo, mahAvidyAlayo ane vizvavidyAlayonI parikramA karIne tyAMthI vidAya letI vakhate upAdhionAM pramANapatro meLavI levAM te zikSaNano sArthaka uddeza nathI. zikSaNanI sArthakatA cAritrika ujjaLatAnuM pramANapatra che. te pramANapatra mAtra kAgaLano TukaDo ja nahIM hoya, UjaLA bhaviSyanuM AzvAsana 9 193 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvavidyAlayanA kulapatinA hastAkSaranuM oziyALuM nahIM hoya. te to pote ja bolaze, vidyArthIonA jIvanathI jhaLakaze ane tenA vyavahArathI pramANita thaze. A viSayamAM jIvavijJAna thoDI paNa AzA jagADI zake to amAro puruSArtha saphaLa che. Jain Educationa International navuM darzana H navo samAja D 194 For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ja * dAda dilIpa = e kavIsamI sadIno mAnavI kevo haze? bhAratanI saMskRti bahuraMgI saMskRti che. ahIM aneka dharmomAM zraddhA rAkhanArA loko vase che. pratyeka dharmanI potAnI svataMtra mAnyatAo hoya che. tIrthayAtrA ane tIrthasnAnanI paraMparA paNa baddhamUla che. khAsa prasaMgoe lAkho loko nadIsnAna kare che. keTalAka loko gaMgAsnAnanuM mahattva Ape che, keTalIka vyaktionI daSTie yamunAnuM mahattva che. sarasvatIne mAnanArA loko paNa A dezamAM vase che. e ja rIte jyAM A traNe nadIono saMgama thAya che, te triveNI saMgama' eka viziSTa tIrtha tarIke prasiddha che. triveNInuM je mahattva praziSTa che te eka eka nadInuM nathI. A laukika daSTi che. triveNIne eka pratIkarUpe svIkArI levAmAM Ave to aNuvrata, prekSAdhyAna ane jIvanavijJAnanA saMgamane triveNI saMgama kahI zakAya che. aNuvratano potAno svataMtra kAryakrama che. tenA pratye pratyeka varganuM AkarSaNa che. prekSAdhyAnanI potAnI prakriyA che. A paNa sau mATe upayogI che. paraMtu prabuddha varganA loko tenuM vizeSa mUlyAMkana karI rahyA che. jIvanavijJAnanA potAnA siddhAnto ane prayogo che. teno upayoga zikSaNanA kSetramAM thaI rahyo che. A traNe kAryakrama potapotAnAM kSetromAM svataMtrarUpe zaktizALI che. traNe zaktionuM ekIkaraNa thavAthI temanI kSamatA keTalI adhika thaI jaze te anubhavano viSaya che. saMyogathI zakti eka lokokti che- 'ekalA-ekala ekalo, be mila bAvana vIra. teno prayoga kevA saMdarbhamAM thayo e to saMzodhanano viSaya che, paraMtu ekavIsamI sadIno mAnavI kvo haze? * 195 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTaluM nizciMta che ke ekamAMthI be thatAM ja zakti vadhI jAya che. ekalI vyakti dhyAna karI zake che paraMtu jJAnasAdhanAmAM be hoya to vizeSa suvidhA rahe che. samUhagAna paNa eka karatAM vadhAre vyakti maLIne kare che, tyAre tene prabhAvI banAvI de che. e ja rIte traNa zaktiono saMgAtha thavAthI aneka anukULa piraNAmo lAvI zakAya che. dUdha, cokhA ane khAMDa A traNa padArtha che. dUdha pI zakAya che. cokhA khAI zakAya che. khAMDa paNa phAkI zakAya che. traNe padArthono svataMtra upayoga che. paraMtu temanA alaga alaga rahevAthI khIra banI zakatI nathI. khIra banAvavA mATe traNe padArthone bhegA karavA paDaze. khIrano je svAda che te dUdha, cokhA ke khAMDamAM nathI. tethI to khIra-khAMDanuM bhojana prasiddha che. gItA ane jainadarzananI triveNI gItAmAM jJAnayoga, bhaktiyoga ane karmayoganI carcA che. potapotAnA sthAna upara traNeya yogonuM mahattva che. koI yogano mArga anya koIthI Utarato nathI. paraMtu traNeya yogono yoga temanI zaktine triguNita ja nahIM, bahuguNita karI de che. koI vyakti mAtra jJAnayogane ja sarvasva samajIne besI jAya to zuM tene saphaLatA maLI zake kharI ? e ja rIte mAtra bhaktinA baLe paNa siddhi maLI zakatI nathI. jJAna ane bhaktizUnya karma karanAra vyakti paNa jIvananA koI ne koI mukAme nirAza thatI jovA maLe che. A dRSTie traNe yogonI saMyukta ArAdhanAno siddhAnta kAryakArI bane che. jainadarzanamAM mokSamArganI vyAkhyA karatAM kahevAmAM AvyuM che ke - 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga, samyagdarzana mokSanuM sAdhaka tattva che. paraMtu samyakttAnanA abhAve darzana adhUruM che. samyakttAnano potAno upayoga che, paraMtu samyak AcaraNa vagara te apaMga che. apaMga vyaktine saghaLuM dekhAya che chatAM te cAlI nathI zakatI. A samagra pratipAdanano phalitArtha e che ke darzana, jJAna ane cAritra traNeya maLIne ja mokSano mArga bane che. Adhunika triveNI aNuvrata, prekSAdhyAna ane jIvanavijJAna A traNeya kAryakrama navuM darzana H navo samAja ] 196 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApaka che. traNeyano svataMtra upayoga che. chatAM traNeya maLIne eka svataMtra kAryakramanuM rUpa dhAraNa kare che. prazna udbhavI zake che ke temAM zreSThatA konI che ? A praznanuM samAdhAna sApekSa daSTie ApI zakAya che ke sAmAnya rIte je samaye je kAryakramano prasaMga hoya che, samagra zaktinuM niyojana tenA upara ja karavAmAM Ave che. A apekSAe koI ochuM ke vadhAre nathI. traNeyanuM taTastha mUlyAMkana karavuM hoya to aNuvratane tamAma kAryakramono pAyo mAnI zakAya che. prekSAdhyAna bhavana che. temAM nivAsa karanAra che. vidyArthI, adhyApaka ane abhibhAvaka. temanI vacce cAlanAro kAryakrama jIvanavijJAna che. temAM koI ekane paNa Amatema karI zakAtuM nathI. jIvanavijJAnano sIdho saMbaMdha vidyArthIo sAthe che. paraMtu ekalA vidyArthIo zuM karI zake ? temane jIvanavijJAnanuM sAcuM prazikSaNa ApanAra adhyApako nahIM maLe to pustakono ja bhAra vadhaze. kadAca yogya prazikSaka maLI jAya ane vidyArthI mana lagAvIne prazikSaNa prApta kare chatAM gharanuM vAtAvaraNa barAbara nahIM hoya to skUlanI vAto skUla pUratI ja maryAdita banI raheze. jIvanavijJAnanI saiddhAntika bAjune prAyogika bhUmikA ApavA mATe trikoNAtmaka abhiyAna Avazyaka che. prazikSaonI grahaNazIlatA, prazikSakono puruSArtha ane abhibhAvakonI jAgarUkatAno yoga thavAthI apekSita pariNAma lAvI zakAya che. aNuvrata che pAyAno paththara aNuvrata ApaNA sArvajanika kAryakramonuM AdhArabhUta tattva che. ame lokonI najIka gayA ane lokoe kAryakramonuM mUlyAMkana karyuM. tenuM nimitta aNuvrata che. aNuvratanI pUrve amArI oLakha terApaMthI AcArya tarIke hatI. terApaMthI paNa evA kaTTara ke ame amArI kAryasImAne atyaMta saMkucita rAkhatA hatA. koI sudhAraka amane samAjasudhArano kAryakrama calAvavAno anurodha kare to ame teno svIkAra karatA nahotA. amAruM ciMtana evuM hatuM ke pravacana karavuM ane sAmAyika, pauSadha vagere tyAga-pratyAkhyAna karavAM e ja amAruM kAma che. samAja ane parivAranI kuprathAo sAthe amAre zI levA devA ? evA khyAlane AdhAre ane sAmAjika bUrAIone choDavAno upadeza ekavIsamI sadIno mAnavI kevo haze? * 197 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ApatA nahotA. Akhare aNuvratanA pariprekSamAM vicAra karatI vakhate amAro dRSTikoNa vyApaka banyo. ame ciMtana karyuM ke bUrAI koI paNa kSetramAM hoya to teno pratikAra dharmanA kAryakSetramAM AvI zake che. A ciMtananI kriyAnvitInA phaLasvarUpe ame sAmAjika, rAjanaitika, zaikSaNika dhArmika vagere tamAma kSetromAM kAma karavAnuM zarU karI dIdhuM. aNuvratane kAraNe ame lAMbI lAMbI yAtrAo karI. yAtrAomAM vyApaka janasaMparka thayo. dezanA prabuddha ane ciMtanazIla loko amane maLyA. temanI sAthe aneka viSayo upara vicAra-vimarza thayo. keTalAka lokonAM sUcano paNa amArA mATe atyaMta upayogI nIvaDyAM. aNavata vize sAhitya lakhavAmAM AvyuM. aNuvrata zikSaka-saMsadanA mAdhyamathI zikSaNajagatamAM aNuvratano svara adhika mukhara thaI UThyo che. Aje to sthiti evI banI gaI che ke aNuvrata amArI oLakhanuM prakhara mAdhyama banI cUkyuM che. aNuvratanA nAmathI loko mane oLakhe che ane mArA nAmathI aNuvratane oLakhe che. vyakti ane kAryakramamAM ATaluM tAdAmya tyAM ja hoI zake che jyAM koI sAruM pariNAma sAme Ave che. aNuvrata ane prekSAdhyAna aNuvrata rASTrIya cAritrane unnata banAvanAruM AMdolana che. vyakti sudhAraNA tenI bhitti che. vyakti vyaktinuM caritra samunnata banaze to rASTrIya caritra-nirmANa mATe vizeSa kAMI karavAnuM raheze. nahIM. eka asAMpradAyika kAryakrama tarIke aNuvrate je pratiSThA prApta karI che te koI paNa naitika AMdolanane bhAgye ja maLI haze. jyArathI tenI sAthe prekSAdhyAnano yoga thayo che tyArathI aNuvratanI zakti vadhI gaI che. prekSAdhyAna vagara aNuvrata adhUruM che ane aNuvrata vagara prekSAdhyAnanI bhUmikA nakkara banI zakatI nathI. A dRSTie A baMne ekabIjAnA pUraka che. koI vyakti aNuvratI bane che to tene mATe prekSAdhyAnano abhyAsa karavAnuM Avazyaka bane che. dhyAnanA abhyAsathI te aNuvratanI AcArasaMhitAne saraLatAthI AtmasAt, karI zake che. A rIte eka prekSAdhyAnI mATe aNuvatI banavAnuM Avazyaka che. kAraNa ke naitika bhUmikA vagara AdhyAtmika upalabdhionI vAta mAtra viDaMbanA ja banI rahe che. navuM darzana : navo samAja ! 198 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vyakti aNuvratI banavA icchatI hatI. tenA mArgamAM eka avarodha hato. tene nazo karavAnuM vyasana hatuM. nazAmukta thayA vagara aNuvratanI AcArasaMhitamAM potAne sthira karavAnuM zakya nahotuM. / teNe prekSAdhyAna zibiramAM bhAga lIdho. be-cAra divasonI takalIpha pachI tenI Adata chUTI gaI. teNe mAdaka ane nazIlA padArthothI chUTakAro meLavIne jIvanamAM navI tAjagIno anubhava karyo. satyanI zodha cAlu che AcArya pAse bhikSu AvIne keTalAka loko bolyA, svAmIjI ! ApanI sAdhanA sarasa che. Apa khUba mahAna sAdhu cho. paraMtu A vasudhA ratnagarbhA che. A dharatI upara ApanA karatAM mahAna ane zreSTha sAdhu hoya to Apa tenI sAthe kevo vyavahAra karazo ?' A vAta sAMbhaLIne AcArya bhikSue kahyuM, "bhAI ! A to teM bahu sArI vAta karI. huM to evI vyaktionI zodhamAM chuM. jo teo sAdhu avasthAmAM mArAthI moTA haze to huM temanAM caraNomAM praNAma karIza. ane nAnA haze to temane bheTI paDIza.' AcArya bhikSuno A udAra dRSTikoNa amane vA2sAmAM maLyo che. ame aNuvrata, prekSAdhyAna ane jIvanavijJAnane mAnavahitanI dRSTie prasArita karI rahyA chIe. paraMtu amAro evo Agraha nathI ke A kAryakrama ja sarvasva che. enAthI sAro koI paNa mArga maLe to teno svIkAra karavAmAM amane koI muzkelI nathI. amArA ciMtanamAM kyAMya sthagitatA nathI. ame to zodha karanArA chIe. satyanI zodhamAM AgaLa vadhI rahyA chIe. kyAMya paNa satyanuM koI kiraNa dekhAya to teno svIkAra karavAmAM saMkoca nathI rAkhatA. aNuvrata, prekSAdhyAna vagere paNa saMpUrNa satya nathI. te badhAnA yogathI koI ne satyano thoDoghaNo prakAza paNa maLI zake to amane prasannatA thaze. be atinI vacce ApaNe vIsamI zatAbdInA aMtima dazakAmAM jIvI rahyAM chIe. satyano ratha jhaDapathI AgaLa vadhI rahyo che. ekavIsamI zatAbdIno pagarava saMbhaLAI rahyo che. A sadImAM mAnavIno praveza kevI rIte thAya ? A vize keTalAka loko gaMbhIratAthI vicArI rahyA che. kompyuTara, supara kompyuTara, roboTa, ane supara roboTa jevA ekavIsamI sadIno mAnavI kevo haze ? - 199 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camatkArika AviSkiAro pachI mAnavIne atimAnava banAvavAnI zodhamAM che. te mATe jIvazarIranAM mULa tattva DI. ena. e. (DI oksIribo cUklika esiDa) upara zodha karI rahyA che. vaijJAniko A vAta jANe che ke DI. ena. e. kevI rIte kAma kare che. je divase tenI saMpUrNa kAryazailIno khyAla AvI jaze, te divase kozikAonI mazInarI upara mAnavIno samagra adhikAra sthapAI jaze. tyArabAda mAnavazarIramAM je guNavattAnA vikAsanI apekSA rAkhavAmAM Avaze tene vikasita karavAnI phormyulA hAthamAM AvI jaze. te mAnavInI bahu moTI upalabdhi gaNAze. eka tarapha mAnavIne atimAnava banAvavAnuM svapna jovAI rahyuM che jyAre bIjI tarapha mAnavajAtinA astitva upara saMkaTanA vAdaLo gherAI rahyAM che. bhautika vikAsa mATe moTI moTI yojanAo banI rahI che, paraMtu mAnavIya guNonI surakSA tarapha dhyAna ApavA mATe avakAza nathI. mAnavIne suvidhAo ApavA mATe navI navI zodho karavAmAM AvI rahI che, paraMtu tenA caritra tarapha koInuM dhyAna jatuM nathI. cAritranimaNamAM sauthI moTo hAtha vicArazaktino che. hamaNAMnA keTalAka dazakAomAM mAnavInI vaicArika ane sAMskRtika oLakha paNa samApta thatI rahI che. sudhAra nahIM, rUpAMtaraNa eka samaya evo hato ke jyAre bhAratanI potAnI vicArazailI ane jIvanazailI hatI. Aje bhAratIya loko upabhoga sAmagrI upara ja nahIM, vicAro upara paNa videzI mahora levAnI Adata dharAve che. AyAta karelI vicAradhArA pratye temanuM je AkarSaNa che tenI sAme bhAratIya saMskRtinA sanAtana siddhAMto phikkA paDI rahyA che. AvA saMjogomAM navA mAnavInA nimaNinI jarUra che. mAnavacAritrane sudhAravA mATe pratyeka yugamAM prayatno thayA che. paNa ema lAge che ke have mAtra sudhArathI kAma nahIM cAle. navA nimaNi mATe samULa rUpAMtaraNanI apekSA che. jIrNazIrNa vastromAM keTalAM thIMgaDAM mAravAM ? aMtima samAdhAna to tene badalavAthI ja zakya che. aNuvrata, prekSA dhyAna ane jIvanavijJAna- A triAyAmI kAryakramanA AdhAre navA mAnavInA nirmANanI prakriyAne vyAvahArika banAvI zakAya to navuM darzanaH navo samAja | 200 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcA arthamAM navI sadI ke navA yugano praveza sArthaka thaI zake che. navA yuga sAthe mAro mata komyuTara ke roboTanA yugano nathI. komyuTara ke roboTanI upayogitA hoI zake che, paraMtu te mAnavInI upayogitA upara praznArtha cila mUkI de che. tethI AgAmI yugane ahiMsA, aNuvrata ke prekSAdhyAnano yuga banAvI zakAya to mAnavInI jIvanazailI ane kAryazailI svAbhAvika rIte parivartana pAmaze. A yugamAM mAnavInI mahattA sattA, saMpadA ane zaktinA AdhAre nahIM gaNAya. te yugamAM jAtivAda, prAMtavAda, bhASAvAda ane saMpradAyavAdanA gherAmAM mAnavI vibhakta nahIM bane. mAtra mAnavatAnA AdhAre ja mAnavInuM mUlyAMkana karanAra yuga ja vAstavamAM navAM yuganI pratiSThAne sthApita karI zakaze. ekavIsamI sadIno mAnavI kevo haze? - 201 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lii | mahAvIranuM arthazAstra . ka kaka ja mAnavajAtine traNa zreNIomAM vibhakta karI zakAya chebhaviSyadarzI, vartamAnadarzI ane vigatadarzI. atItane jovo, tenA vize vicAravuM e koI moTI vAta nathI. potAnI gatividhi ke kAryazilIne vaLAMka ApavA mATe atItanI samIkSA upayogI banI zake che. paraMtu atIta vize adhika ciMtana karavAthI koI upalabdhi maLI jatI hoya tema lAgatuM nathI. paganI sAme to sau koI joI zake che. je vyaktimAM ciMtananI kSamatA hoya ke na hoya te vyakti paNa vartamAnamAM ghaTita ghaTanAo upara daSTipAta svAbhAvika rIte ja karI zake che. mAnavInI ja zI vAta, eka pazu paNa vartamAnajIvI hoI zake che. khANIpINI, surakSA, bacAva vagere tenAM tamAma kAryo tAtkAlika apekSAo ane paristhitionA AdhAre thAya che. ciMtanazIla to e kahevAya che ke je bhaviSyane jue che. so-pacAsa varSanI vAta vicAryA vagara koIpaNa vyakti koI moTI yojanAno AraMbha na karI zake. dIrgha pazyata mA harpa, paraM pazyata mAparamadIrghakALane juo alpakALane zuM jovAno ? utkRSTane juo, sAdhAraNane zuM jovAnuM ? upaniSadonI A vANI mAnavIne AgaLanI vAta vicAravAnI preraNA Ape che. kaSAya ane nokaSAya zuM che? A saMsAramAM jeTalA arthazAstrIo thayA, je je lokoe navI arthanItio ApI te saue kadAca dUragAmI ciMtanane kriyAnvita karavAnI ceSTA karI che. samAjasudhAra ke mAnavIne sukhI banAvavAnI abhipreraNAthI karavAmAM AvelA prayatnonuM svAgata paNa thAya che. paraMtu e vAta na bhUlavI joIe ke jyAM sudhI mAnavInI bhItaramAM kaSAya ane nokaSAya raheze tyAMsudhI te sukhI nahIM banI zake. kaSAya ane nokaSAya jenadarzananA pAribhASika zabdo che. navuM darzana H navo samAja [ 202 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha, mAna, mAyA, ane lobha A catuSpadIno vAcaka che kaSAya zabda. saMsAramAM paribhramaNazIla pratyeka prANI A catuSpadI sAthe jakaDAyeluM che. pramANamAM taphAvata jarU2 che. koI vyaktine tIvra gusso Ave che ane teno prabhAva lAMbA samaya sudhI rahe che. to koI vyaktine khUba ocho gusso Ave che. A ja vAta mAna, mAyA ane lobha vize paNa kahI zakAya. nokaSAya eTale kaSAyano abhAva nahIM, kaSAyane uttejita karanArI vRttio. nokaSAyanA nava prakAra che. hAsya, rati, arita, bhaya, zoka, jugupsA, strIveda, puruSaveda, ane napuMsakaveda. A vRttio kaSAyanI sAthe pedA thAya che ane tenI sAthe ja saMvedita paNa thAya che kaSAya ane nokaSAyano saMbaMdha mohanIya karma sAthe che. jyAM sudhI mohanIya karmano kSaya nathI thato tyAM sudhI mAnavI ekAMtika sukhano anubhava karI zakato nathI. musalamAna sAro nathI jyorja barnArDa zo eka moTI sabhAne saMbodhita karatA hatA. evAmAM temaNe islAma dharmanI muktakaMThe prazaMsA karI. temanuM bhASaNa samApta thayuM. eka vyakti temanI najIka jaIne bolI, "zo, ema lAge che Apa have tarata ja IslAma dharma svIkArI lezo.' barnArDa zoe pUchyuM, 'kema bhAI ! tane AvI vAta koNe karI ?" praznakartAe kahyuM, 'kahyuM to koIe nathI. paraMtu Ape IslAma dharmanI ATalI badhI vizeSatAo jaNAvI tethI mane ema lAgyuM.' barnArDa zoe te bhAInI jijJAsAnuM samAdhAna karatAM kahyuM, "tArI vAta ThIka che. IslAma dharma khUba sarasa che. huM eno svIkAra karI leta . paraMtu mArI eka muzkelI che. dharma to sAro che paraMtu musalamAna sAro nathI.' dharma ane majahaba be alaga tattvo che. dharma haMmezAM sAro ja hoya che. bUrAI majahabomAM Ave che. pratyeka dharmanA siddhAMto mahAna hoya che, paraMtu mAnavI tenuM prAmANika pAlana karato nathI. jyAM sudhI dharma AtmasAt thaI zakato nathI, tyAM sudhI mAnavI sAro banI zakato nathI. badhuM ja barAbara hovA chatAM jo mAnavI barAbara na hoya to koI ja kAma barAbara cAlatuM nathI. tethI sauprathama mAnavIne barAbara karavAnI jarUra che, tenI vRttione badalavAnI jarUra che, kaSAya ane nokaSAyane ghaTADavAnI jarUra che. Jain Educationa International mahAvIranuM arthazAstra 203 For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daridra koNa? kaSAya catuSTayInA AkharI cheDe pratiSThita che lobha, lobhanI abhipreraNA vyaktine atharjananI dizAmAM agrasara kare che. A dizAno jeTalo vistAra thAya che eTalo ja lobha vadhato jAya che. jeTalI saMpannatA eTalI ja tRSNA. A eka zAzvata satya che. A satyane tapAsanArA keTalAka viziSTa lokonuM ciMtana bIjuM ja che. temaNe kahyuM ke ko vA daridro hi vizAlatuNa zrImAMzca ko yasya samati toSa che je vyaktinI tRSNA jeTalI vizeSa hoya che te eTalo ja moTo daridra hoya che. e vyakti sauthI vadhu samRddha che ke je pUrNa saMtuSTa rahe daridra ane samRddhanI A vyAkhyA spaSTa kare che ke daridratA ane samRddhino saMbaMdha artha (dhana) sAthe nahIM, paraMtu vyaktinA vicAro sAthe che, vRttio sAthe che. tethI vRttio ane vicAronA zuddhIkaraNanI apekSA che. citra banAvavA mATe svaccha kenavAsa joIe. kenavAsa upara dhabbA haze to citra suMdara nahIM bane. zuddhIkaraNa mATe paNa svaccha daSTi joIe. tenuM ja nAma samyakTarzana che. te mATe kaSAyanA dabANane haLavuM karavuM Avazyaka che. akiMcana ane cakravartInuM sukha artha jIvanayApananuM sAdhana che e vAta sAcI che. jo tene sAdhana tarIke svIkAryuM hota to atharjananI mayadA jovA maLata. paraMtu jyAre te sAdhananA siMhAsana uparathI UThIne sAdhyanA siMhAsana upara besI jAya che tyAre aneka samasyAo uddabhave che. jyAM arthane vilAsitA ane pratiSThAno muddo banAvavAmAM Ave che tyAM paNa prazno vadhe che. arthanI sAthe sukha-zAMtinI asat kalpanAo paNa joDAyelI che. paraMtu evI kalpanAonI karoDarajaju tyAre tUTI jAya che, jyAre eka akiMcana vyaktinA sukha sAthe cakravartI samrATanuM sukha tolavAmAM Ave che. trAjavAnA eka pallAmAM akiMcananuM sukha ane bIjA pallAmAM cakravartI samrATanuM sukha. trAjavAnI dAMDI UMcakatAM cakravartInA sukhavALuM palluM khUba upara jAya che ane navuM darzana H navo samAja | 204 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akiMcananA sukhavALuM palluM nIce aDe che. A taphAvatanI abhivyakti nIcenA padyamAM thaI che : taNasaMthArahisANokavi, muNivarobhaTTarAgamayamAho jaMpAvaI mutti-suhaM, karo te cakkavaTTI vinA rAga, mada ane mohane jItanAra akiMcana muni ghAsanA Asana upara besIne je anirvacanIya sukhano anubhava kare che, te eka cakravartI samrATa paNa karI zakato nathI. mahAvIranuM darzana kahe che ke sukha na to padArthamAM che na to tenA tyAga ke bhogamAM che. sukha vyaktinI potAnI vRttiomAM che. mAnavI potAnAmAM jIvavAnuM zIkhI le to te saMsAranuM sauthI moTuM sukha meLavI zake che. A vidhAnamAM kadAca ativAdanI gaMdha Ave che. saMsAranA moTA bhAganA loko A vAtamAM vizvAsa nahIM kare. chatAM e to nizcita che ke doDAdoDa, pratispardhAo ane kheMcatANamAM sukha nathI. temAM to mAtra sukhAbhAsa ja maLI zake che. arthazAstra sAthe mahAvIranI carcA zA mATe? vartamAna yuga jAherakhabarano yuga che. jAherakhabara-saMskRtinI jhAkajhamALathI mAnavInI AMkho aMjAI gaI che. sAmAnya padArtha paNa jAherakhabaranI madada laIne saunI AMkhomAM vasI jAya che. jAherakhabara samAcArapatromAM hoya che, posTaromAM hoya che, saMbaMdhita padArthonAM pekeTo upara hoya che, ane dUradarzana upara paNa atyaMta AkarSaka rIte batAvavAmAM Ave che. loko tene rucipUrvaka nihALe che. temanA pratye AkarSita thAya che. ane yena kena prakAreNa te meLavavAno prayatna kare che. mAnavInI manovRtti sudhArAvAdI hoya che, bhogavAdI hoya che. suvidhA ane bhoga mATe arthanI AMdhaLI doDamAM ucita-anucitano viveka ja samApta thaI jAya che. A jagatanuM arthazAstra che. tenA AdhAre ja duniyAdArI cAle che. tenI sAthe mahAvIranA arthazAstrano upayoga nahIM thAya to arthazAstrIya samasyAonuM samAdhAna nahIM thAya. mahAvIranA arthazAstrano pAyo sAdhanazuddhi che. A pAyA upara niyaMtrita icchAono mahela Ubho thaze tyAre mAnavI mahAvIranuM arthazAstra * 205 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhacenathI jIvI zakaze. keTalAka loko pUche che ke arthazAstra sAthe mahAvIrane joDavAno uddeza zo che ? A prasaMge eka doho yAda Ave che dahI ju mATe ghAliyo kare ju dAjhAjAjha / UnDA ThaMDA kyuM kare? (eka) mAkhaNa kaire kAja re mAnavI dUdha ukALe che, ThaMDuM kare che, dahIM jamAve che, tene mATInA pAtramAM bhare che ane valoNA vaDe tenuM maMthana kare che. tene phINavALuM banAvI de che. zA mATe ? mAkhaNa meLavavuM che. mAkhaNanA uddezathI te samagra prakriyA kare che. arthazAstranA saMbaMdhamAM A samagra carcA-paricarcAno eka ja uddeza che ke azAMta ane becena mAnavIne koI evo rasto maLI jAya ke jenA upara cAlIne te zAMtino anubhava karI zake. navuM darzana : navo samAja | 206 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L zilA samAjavAda, sAmyavAdI ane mUDIvAdaLaamlAlANI samAja mATe dharma upayogI che, paraMtu mAtra dharmanA AdhAre samAja cAlI zakato nathI. A daSTie sAmAjika jIvanamAM dharmazAstranI jema arthazAstra upara paNa navuM ciMtana thatuM rahe che. artha zAstranA kSetramAM keTalIka evI vyaktio maLe che jemaNe prAsaMgika vicAro vyakta karyA che. temanA vicAroe eka navI halacala jagADI che. te lokomAM gAMdhI, mArkasa, kInsa vagere keTalIka vyaktionAM nAma ullekhanIya che. samAjavAda, sAmyavAda, ane mUDIvAdanA saMdarbhamAM temanI avadhAraNAo upara vicAra karI zakAya che. gAMdhInuM darzana gAMdhI adhyAtmavAdI vibhUti hatA. temaNe potAnA jIvanamAM adhyAtmanA aneka prayogo karyA. ahiMsA pratye temanI gADha zraddhA hatI. teo potAnI zraddhAne sArvajanika banAvavA icchatA hatA. teo samagra samAja, deza ane mAnavajAtinA abhyadayanI ciMtA karatA hatA. temanuM ciMtana vyaktivAdI nahIM paraMtu samAjonmukhI hatuM. vinobAjI dvArA saMpreSita sarvodaya AMdolananuM bIja gAMdhInA mananI dharatI upara akurita thaI cUkyuM hatuM. temane temAM kAma karavAnI taka maLI nahotI. jo teo keTalAMka varSa vadhu jIvyA hota to dezanI prathama paMktimAM UbhelA lokothI mAMDIne aMtima paMktimAM UbhelA loko sudhI saune eka navI daSTi ApI zakyA hota. bhArata parataMtra hato. AjhAdInI laDAI cAlu hatI. lokonA manamAM vigrahonI Aga bhabhUkatI hatI. teo koI paNa kSaNe hiMsaka visphoTa kare tema hatuM. paraMtu temanA netA gAMdhIjI ahiMsAvAdI hatA. sAdhanazuddhi upara temanuM saMpUrNa dhyAna hatuM. temaNe hiMsAnA baLe prApta thanArI AjhAdIne potAnI svIkRti ApI nahotI. ahiMsAnI samAjavAda, sAmyavAda ane mUDIvAda 0 207 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakti vaDe dezane svataMtra karavAno temano saMkalpa sAkAra thayo. ahiMsA ane samatAnI bhAvanAthI prerAIne ja temaNe raMgabheda, jAtibheda ne chUtaachUtane samApta karavAnA prabaLa prayatno karyA. temano prayAsa saphaLa na thayo te alaga vAta che, paraMtu temaNe je ciMtana ApyuM te temanI samAjavAdI ane sarvodayI avadhAraNAonuM ja pratibiMba hatuM. gAMdhInI sauthI moTI upalabdhi e gaNAya ke temaNe vyaktiniSTha ahiMsAno samAja ane rAjanItimAM praveza karAvyo. teo ahiMsA ane satyanA pUjArI hatA. tethI pratyeka kAryanI zreSThatAno mApadaMDa tene ja mAnatA hatA. mArkasanuM avadAna kArla mArkasa jarmanInI dharatI upara janmyA hatA. bhAratIya AdhyAtmika draSTikoNano temane paricaya thayo nahIM hoya. chatAM temanA manamAM paNa karuNA hatI. temaNe vicAryuM ke dezamAM karoDo loko bhUkhyA che. temane peTa bharIne bhojana paNa maLatuM nathI. paheravA mATe pUratAM vastro maLatAM nathI. rahevA mATe makAna maLatuM nathI. AvI sthiti kyAM sudhI cAle ? thoDA ghaNA loko saMpattithI bharapUra bhoga bhogave ane bAkInA loko abhAvonA raNamAM taDapatA rahe AvI vyavasthA koI paNa deza mATe sukhada gaNI zakAya nahIM. mAsanuM dhyAna garIbo, zramiko ane dalito upara gayuM. temaNe temanA uddhAra mATe prayatno karyA. temanuM ciMtana evuM hatuM ke loko sukhI haze to bAkInuM badhuM ApameLe barAbara goThavAI jaze. jo temanI sthiti sudhAravAmAM Ave to viSamatAnI khAIo ApoApa dUra thaI jaze. temaNe sAmyavAdanI avadhAraNA rajU karI. temanA mATe ahiMsA asvIkArya nahotI, paraMtu teo gAMdhIjInI jema ahiMsA upara ja aTakyA nahotA. jyAM ahiMsAthI kAma siddha na thatuM tyAM teo hiMsAno sahAro paNa letA. temaNe kahyuM ke prayojana siddha karavA mATe je koI sAdhana sulabha hoya teno upayoga karavo joIe. Aje soviyeta saMghamAM mAsavAdI avadhAraNA upara praznacihna mukAI gayuM che. soviyeta saMgha veravikhera thaI gayo che. Aje tyAM sAmyavAdanI prAsaMgikatA samApta thatI jovA maLe che. sAmyavAda saphaLa thayo ke nahIM te viSaya svataMtra samIkSAno che, paraMtu mArksa lokonI aMdhazraddhA toDavAnuM je vilakSaNa kArya karyuM te temanA maulika navuM darzana : navo samAja | 208 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtananI ghaNI moTI bheTa che. zarUAtamAM lokono evo vizvAsa hato ke amIrI ane garIbI vyaktinAM potAnAM karmonuM phaLa che. te mATe koIne doSI TharAvavuM vAjabI nathI. mArse karmanA siMhAsana upara puruSArthane pratiSThita karyo. puruSArtha dvArA karmane paNa badalI zakAya che. A siddhAMtanA AdhAre soviyeta saMghamAM eka krAMtino sUtrapAta thayo. kinsanI avadhAraNA kInsa mUDIvAdI vicAradhArAmAM mAnanArA hatA. teo dezane samRddha banAvavAnA himAyatI hatA. vargasaMgharSane temaNe svIkRti ApI nahotI. temanuM ciMtana evuM hatuM ke tamAma loko samRddha na banI zake to jeTalA banI zake temane samRddhinA zikhara upara pahoMcADI devA joIe. dezamAM saMpannatA vadhavI joIe. te mATe naitikatA-anaitikatA jevI vAtomAM aTavAI javAnuM ucita nathI. loko bhUkhyA hoya to zuM naitikatAthI peTa bharI zakAya kharuM ? deza samRddha haze, loko nizcita raheze to naitika mUlyonI cacanei khAsso avakAza maLaze. mahAvIranuM AkarSaNa zA mATe? gAMdhI, mArksa ane kInsa pachI ApaNe mahAvIrane ApaNI carcAno viSaya banAvIe. mahAvIranuM ciMtana nitAMta adhyAtmavAdI hatuM. ApaNe temanA dvArA batAvavAmAM AvelA mArge cAlIe chIe. teo ApaNA ArAdhya che. ApaNe mATe teo ja sarvasva che. temanA sivAya ApaNo koI AdhAra nathI. A vAta ApaNe mAtra zraddhAnA baLe nathI kahetA. AcArya hemacaMdre temanI stuti karatAM lakhyuM cheH na zraddhacaivatvayi pakSapAto, na SamAtrAdaruciH pareSA yathAvadAptatvaparIkSayA tu, tvameva vIra ! prabhumAzritAH smaH | prabhu mahAvIra ! ApanA pratye amArI akhUTa zraddhA che, dharmAnurAga che tethI ame Apane mAnIe chIe ane ApanA ciMtanane mahattva ApIe chIe evI vAta nathI. anya dArzaniko athavA dharmapravartako tarapha amArA manamAM koI dveSabhAvanA che, e kAraNe temanAmAM amane ruci nathI ke AsthA nathI e vAta paNa sAcI nathI. prabhu ! ame ApanI parIkSA karI che. ApanI AptatAne samAjavAda, sAmyavAda ane mUDIvAda 0 209 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasoTI upara kasI che. ame jANyuM ke Ape tattvane yathArtharUpe jANyuM che ane yogyarUpe tenuM pratipAdana karyuM che. A viziSTatAne kA2Ne ja ame ApanI zaraNAgati svIkArI che. anAgrahanA pravaktA mahAvIre jevuM darzana ApyuM tevuM ja jIvana pote jItyA. temaNe je satya meLavyuM tene loko samakSa rajU karyuM. paraMtu tene svIkAravA mATe koI Agraha na karyo. temaNe kahyuM ke svayaM satyanI zodha karo. koI bIjI vyakti dvArA zodhelA satya upara aTakI na jAo. potAnI zodha cAlu rAkho. udhAranuM satya kyAreya potAnuM thaI zakatuM nathI. tenA AdhAre nizciMta thaIne besanAra kyAreya satyane prApta karI zakato nathI. mahAvIre kahyuM, 'maimaM pAsa' - he timana ! tame juo, bIjA koInI vAta sAMbhaLavAnI Ave to sAMbhaLo, paraMtu tenI upara potAnI buddhithI vicAra karo. vicAryA-samajyA vagara koInI vAtane svIkArI levI te buddhinuM kArya nathI. tame saunI vAta sAMbhaLo paraMtu jaM cheyaM taM samAyare' je tamane sAruM lAge tenuM ja AcaraNa karo, kevo udAra ane vyApaka vicArapravAha che ! tethI ApaNe mahAvIra pratye mugdha chIe. temaNe anAgraha ane RjutAno je dRSTikoNa Apyo te ja satya che. tenA AdhAre ApaNe te lokonI bhalAIone paNa svIkArI laIe chIe jemanA pratye ApaNane zraddhA nathI hotI. dharmo ane darzanonA tulanAtmaka adhyayananI paraMparA A bhUmikA upara ja AgaLa vadhe che. zAMtinAM avarodhaka tattvo mahAvIranI sAdhanAno uddeza AsthAnI AvRtta zaktione nirAvaraNa karavAno hato. temaNe jJAna ane darzananAM AvaraNo dUra karIne kevaLajJAna ane kevaLadarzana upalabdha karyuM. AtmAne vikRta ka2nA2 moha karmane teo zarUthI ja parAbhUta karI cUkyA hatA. AtmAnI asIma kSamatAne ruMdhanAra aMtarAya karma dUra thaI gayuM. mahAvIranI bhItaramAM jJAna ane darzananA saghaLA srota khUlI gayA. temanA AtmAmAM aMtahIna AnaMda pragaTa thaI gayo. temanI anaMta zakti jAgrata thaI gaI. sarvajJatA prApta thayA pachI temaNe dharmatIrthanI sthApanA karI. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA ema caturvidha tIrthanI sthApanA karIne teo tIrthaMkara banyA. navuM darzana H navo samAja n 210 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mahAvIre dharmanAM be svarUponuM nirUpaNa karyuM : aNagAra dharma ane AgAra dharma. aNagAra dharmanI sAdhanA karanAra ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane parigraha A pAMca mahAvratonuM pAlana kare che. AgAra dharmanA sAdhako ukta pAMca vratanonuM pAlana amuka maryAdAmAM rahIne kare che. A daSTie temanAM vratone aNuvrata kahevAmAM Ave che. aparigrahanI sAdhanAmAM amIrI-garIbInI koI samasyA nathI. A samasyA tyAM ja pedA thAya che jyAM arthanA arjana. saMgraha ane bhoganI lAlasA hoya. gRhastha parigrahathI virata thaI zakato nathI. teNe parigrahajanita samasyAono sAmano karavo paDato hoya che. keTalIka vyaktio mahAvIra pAse gaI ane kahyuM, "prabhu ! ame zAMtithI jIvavA icchIe chIe, paraMtu amAruM mana zAMta rahetuM nathI. ame zuM karIe ? kayA mArge cAlIe ? Apa amane mArgadarzana Apo.' mahAvIre kahyuM, "zAMti ane azAMti baMne ApanI bhItaramAM che. Apa svaye nirNaya karo ke Apane zuM joIe che ? jo Apa zAMtinA Icchuka hova to tamAre potAnI AkAMkSAone sImita karavI paDaze. A jagatamAM padArthonI maryAdA che. tame asIma saMpadA meLavavA iccho cho. to zI rIte zakya bane ? vaLI bIjI vAta che ke saMsAramAM je kAMI che te saghaLuM Apa meLavI lo to bIjA lokonI jarUriyAto pUrI nahIM thAya. eka vyakti ke varga ghaNubaMdhuM meLavI le ane bIjI vyakti ke varga bhUkhyo rahe A baMne sthitio zAMtimAM avarodhaka che." samAdhAnanI dizA artha vagara saMsAranuM kAma cAlI zake nahIM. samAjamAM rahenAra koIpaNa vyakti aparigrahI banI zakatI nathI. te bhIkha mAgIne paNa potAnuM kAma calAvI zakatI nathI. eka bhikhArI bhikSAjIvI hoya che, paraMtu jo koI gRhastha bhIkha mAge to samAjamAM tenI badanAmI thAya che tethI te atharjinathI udAsIna thaI zakato nathI. arjana ane bhoga upara pratibaMdha mUkavo e dharmanuM kAma nathI. dharmanuM kAma to tenI upara niyaMtraNa mUkavAnuM che. mahAvIre kahyuM, "AkAMkSAone sImita karo. sAdhanazuddhi tarapha dhyAna Apo. ane upabhogano saMyama karo.' A mArga zAMti ane sukhano nirApada mArga che. bhogavAdI manovRtti saMyamanI vAta svIkArI zakatI nathI. samAjavAda, sAmyavAda ane mUDIvAda 0 211 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM bhogavAda uzRMkhala bane che, tyAM vyakti potAnA hita mATe bIjAonA hitane kacaDI nAkhavAmAM saMkoca anubhavatI nathI. mahAvIranA arthazAstramAM ucchaMkhalatAne koI sthAna nathI. ucchaMkhalatA vRttionI hoya ke vyavahAranI tenAthI samasyAo vadhe ja che. Aje evI samasyAothI samagra jagata AkrAMta che. samAdhAno zodhavAmAM Ave che paraMtu tenI dizA barAbara nathI. IMdhaNathI Aga zAMta thatI nathI. adhika utpAdana, adhika arjana ane adhika bhoga thakI AkAMkSAono sAgara tarI zakAto nathI. AvA saMjogomAM saMyamano siddhAMta ja ekamAtra evI kSitija che ke jyAMthI samAdhAnanI dizAo khUlI zake che. navuM darzana : navo samAja D 212 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 34 garIbI ane bekArInI samasyA vartamAna arthazAstra kahe che ke saghaLA loko saMpanna ane samRddha bane. challAM keTalAMka varSothI cUMTaNInA DhaMDheroomAM garIbI ane bekArI dUra karavAnA vAyadA thAya che. saMpannatA ane samRddhinAM AzvAsano, vAyadA ane prayatno thavA chatAM garIbI vadhI rahI che. bekAronI saMkhyAmAM paNa satata vRddhi thatI rahI che ane jIvanayApananI samasyA gherI banI rahI che. A samasyAnuM koI samAdhAna che ja nahIM zuM ? samasyA hoya ane tenuM koI samAdhAna ja na hoya e vAtamAM mane zraddhA nathI. bhale koIpaNa kSetranI samasyA hoya, tenuM samAdhAna avazya haze ja. tene zodhanAra vyakti joIe. samAdhAnanI zodha karatAM pahelAM samasyAnA svarUpa vize vicAra karavo Avazyaka hoya che. svarUpanI spaSTatA vaga2 samAdhAna zenuM thaze ? samasyAnA be cheDA che. tenA eka cheDA upara garIbI che ane bIjA cheDA upara bekArI che. ApaNe prathama garIbI vize vicAra karIe. garIbInI vyAkhyA zI che ? garIba kone mAnavo ? A saMdarbhamAM saMskRta sAhityanuM ciMtana eka jhabakAro Ape che Jain Educationa International uparyupari pazyantaH sarva eva daridrati / adhoDaghaH pazyataH kasya mahimA no garIyasI // potAnAthI upa2 jonArA tamAma loko ridra banI jAya chelakhapati karoDapatine joIne potAnI garIbIno anubhava kare che. karoDapati potAnI sAme abajapatine joIne kuMThita thaI UThe che ane kharavapatine joIne abajapati potAne garIba samaje che. Ama AgaLathI AgaLa samRddhinuM Akalana karavAmAM Ave to pAchaLanA saghaLA loko garIba pramANita thaI jaze. have jo A kramane UlaTAvIne jovAmAM Ave, eTale ke nIcenI tarapha jovAmAM Ave to garIbI ane bekArInI samasyA 0 213 For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodhavA chatAMya koI garIba dekhAze nahIM. jenI pAse potAnI havelI hoya te phleTavAlva mANasane jue. phleTavALo mANasa sAmAnya oraDImAM rahenAra tarapha jue. oraDImAM rahenAra jhUMpaDImAM rahenArane jue ane jhUMpaDIvALo mANasa phUTapAtha upara jiMdagI pasAra karanAra tarapha jue. A daSTie pratyeka vyakti potAne amIra samajI zake che. svArthanI bhUmikA upara sahayoga maLe che garIbI ane amIrI vize nirapekSa daSTie kaMI ja kahevuM zakya nathI. kAraNa ke mANasa garIba ke amIra vaibhavanA AdhAre nahIM, vicAronA AdhAre hoya che. evI sthitimAM garIbI dUra karavAnuM abhiyAna koNa calAvI zake? kaI rIte calAvI zake? keTalAka loko ema kahe che ke garIbone madada karavI joIe. madadanI vAta sAMbhaLavA ke vAMcavAmAM khUba game che, paraMtu koNa kone madada kare che ? A saMsAramAM sarvopari tattva svArtha che. svArtha na hoya to putra potAnA pitAne paNa kaMI pUchato nathI ane pitA paNa potAnA putrane sahayoga Apato nathI. bhAI-bhAI hoya, sAsu-vahu hoya, pati-patnI hoya ke maitrIno saMbaMdha hoya jyAM sudhI parasparano svArtha siddha thAya che tyAMsudhI saMbaMdhomAM madhuratA TakI rahe che. svArthane thoDo paNa AghAta lAge to saMbaMdhono mahela jamInadosta thaI jAya che. eka bhAInA gharamAM nadInA pANInI jema dhanano pravAha vaheto hoya ane bIjA bhAIne peTa bharavA pUratuM bhojana paNa nasIbamAM na hoya toya sahayoga mATe hAtha lAMbo thaI zakato nathI. to pachI kazIya jANapichANa vagara niHsvArtha bhAve sahayoga ApanAra to koNa hoya? dezamAM duSkALa paDe che. pazudhanano kSaya thavA lAge che. dUdha, dahIM, ghInI taMgI UbhI thAya che tyAre lokonI AMkho UghaDe che. pazuone bacAvavA mATe keTalAka prayatna karavAmAM Ave che. zA mATe ? temAM paNa svArthanI gaMdha che. pazuo vagara dUdha, dahIM, ghI kyAMthI maLe ? te surakSA pazuonI nathI, potAnA svArthanI che. nahitara bhUkhathI taDapIne keTalA mANaso dararoja maratA hoya che ! temanI koIne ciMtA thatI nathI. kAraNa ke temanA thakI koI svArtha sadhAto nathI. kevuM vicitra che svArthanuM A taMtra ! tenAthI mukti kevI rIte maLe? saMsAramAM zreSTha vyaktionI kamI nathI. ucca staranA keTalAka loko evA hoI zake che ke jeo svArthathI mukta thaI gayA hoya, navuM darzana : navo samAja | 214 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemanI sAme potAnA-pArakA jevI bhedarekhA nathI hotI, jemanA aMtaHkaraNamAM parArtha ane paramArthanI bhAvanA hiloLA letI hoya che, jeo nAma ane pratiSThAnI AkAMkSAthI mukta hoya che. paraMtu AvA lokonI saMkhyA keTalI che ? ATA (loTa)mAM namaka jeTalI paNa AvI vyaktio nathI hotI. A pratisrotano mArga che. tenA upara cAlavAnuM bhAre muzkela che. A AdarzanI vAta che. koInAmAM Adarza upasthita karavAnI kSamatA na hoya to tenI hatyA to na ja thavI joIe. sahayoganI vAta na thAya to koIne dInahIna to na ja banAvI zakAya. vadhArAnA vaibhavanuM pradarzana karIne koIne mAnasika rIte pratADita to na ja karavo joIe. bekArI ane zikSaNa samasyAnA bIjA cheDA upara bekArInuM darzana thAya che. eka samaya evo hato ke jyAre dezamAM bekArInI sthiti nahotI. nAnA moTA saha koI loko potapotAno vyavasAya karatA hatA. kheDUto khetI karatA hatA. suthAra lAkaDAnuM kAma karatA hatA. kuMbhAra mATInAM vAsaNo banAvatA hatA. luhAra lokhaMDanI cIjo banAvatA hatA. sonI sonA-cAMdInuM kAma karatA hatA. vANiyAo vepAra karatA hatA. e ja rIte nAyI, dhobI, harijana vagere potapotAnA paraMparAgata vyavasAya karatA hatA. AvA vyavasAya peDhI dara peDhI AgaLa cAlatA hatA ane temAM uttarottara nipuNatA maLatI jatI hatI. paraMtu Aje kheDUta, suthAra, kuMbhAra, luhAra, sonI vagerenA putro kolejamAM bhaNe che. teo snAtaka ane snAtakottara parIkSAo pAsa kare che. temanI AkAMkSA DokTara, enjinIyara, prabaMdhaka, cArTarDa ekAunTanTa, temaja kaMpanInA saciva banavAnI hoya che. AmAnuM kaMI na banI zakAya to chevaTe klArka banavAnI vAta to teo bhUlI zakatA nathI. kAraNa ke potAnA vArasAgata vyavasAya saMbhALavAmAM temane zaramano anubhava thAya che. AvA loko na gharanA rahe che na ghATanA. temanI pAsethI pAraMparika vyavasAya to chUTI jAya che ane temane sarakArI nokarI maLI zakatI nathI. AvA saMjogomAM bekArI na vadhe to bIjuM zuM thAya ? bekArI vadhAravAnI javAbadArI ApaNI zikSaNapraNAli upara Ave che. zikSaNa klArko taiyAra karyA che, ophisara pedA karyA che, garIbI ane bekArInI samasyA 0 215 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSita lokone koTa-penTa-TAi paherAvIne bAbU banAvI dIdhA che. bAbU khurasI upara besI rahevA icche che. kheta2mAM kAma karavAnuM tene pasaMda nathI. gharamAM kAma hoya che paraMtu tevuM kAma karavAnI tenI taiyArI hotI nathI. A sthiti mAtra bhAratamAM ja nathI, bhAratamAM to vikasita rASTronuM mAtra anukaraNa ja thAya che. bekArInI vadhatI jatI TakAvArI Adhunika vikAsanA pratIka rASTra amerikA vize ema kahevAya che ke i.sa. 1870 sudhI tyAMnI aDadhA karatAM vadhAre vastI khetImAM joDAyelI hatI. paraMtu I.sa. 1900 sudhI pahoMcatAM pahoMcatAM menyuphekcara udyoganA kAraNe khetI karanArA kheDUtonI saMkhyA ghaTatI ghaTatI mAtra trIjA bhAganI rahI che. atyAranI vIsamI zatAbdImAM A saMkaTa satata vadhatuM rahyuM che. vikAsanI pAzcAtya avadhAraNA, je saune rojagAra, samRddhi ane khuzAlI ApavAnI baDAza mAratI hatI. te Aje keTalI prAsaMgika rahI che ? amerikAnA zrama-vibhAganA mata pramANe ekavIsamI sadInA prathama dazakA sudhI pagarakhAM banavavAnA kAryamAM joDAyelA 46 TakA, cAmaDAnA kAryamAM joDAyelA 32 TakA, gharelu kAryamAM joDAyelA pa1 TakA, tamAku udyogamAM joDAyelA 31 TakA, tela-peTroliyamanA kAryamAM joDAyelA 28 TakA loko bekAra thaI jaze. amIra dezonI saMkhyA orgenAIjhezana phora Ikonomiksa DevalapamenTanI jUna 1963mAM perIsamAM thayelI saMgoSThImAM rajU thayelA AMkaDAnI carcAnA AdhAre evuM tAraNa maLe che ke I.sa. 1994nA aMta sudhImAM duniyAmAM mAtra amIra dezomAM bekArInI saMkhyA traNa karoDa karatAM vadhAre thaI jaze. amIra ke vikasita kahevAtA dezonI jo AvI sthiti hoya to bhArata jevA vikAsazIla athavA avikasita dezonI hAlata kevI haze ? tathAkathita vikAsanA nAme AvatI navI Arthika nItioe bhAratIya yuvApeDhIne digmAnta banAvI che, evuM keTalAka loko mAne che. evI saMbhAvanA vicAravAmAM Ave che ke ekavIsamI sadIno daravAjo bAvIsa karoDa bekA2 navayuvako khakhaDAvaze. nokarInuM uparathI avataraNa nathI thatuM apekSA to evI hatI ke dezanI paristhitio ane navuM darzana H navo samAja U 216 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUriyAtone dhyAnamAM rAkhIne zikSaNane bahumukhI banAvavAmAM Ave. zikSaNa dvArA mAnavInA bauddhika starane mAtra nahIM, bhAvanAtmaka starane paNa unnata banAvavAmAM Ave. paraMtu A baMne vAto pAra paDI nathI. eka tarapha zikSaNajanita samasyAo, bIjI tarapha AMtararASTrIya dabANane kAraNe bahurASTrIya kaMpanIone bhAratamAM kAma karavAnI maLelI khullI anumati. dibrAnDa karanArI vikAsanI pratispardhI dezanA karoDo navajavAno samakSa nokarI meLavavAno bahu moTo paDakAra Ubho karI rahI che. zikSaNanA viSayamAM ghaNA lAMbA samayathI eka vyApaka carcA cAlI rahI che, paraMtu ghANInA baLadanI jema AgaLa gati thaI zakatI nathI. jyAM sudhI zikSaNanItimAM apekSita sudhAro nahIM thAya, tyAM sudhI yuvApeDhInI dhAraNA badalAze nahIM. dhAraNAomAM parivartana AvyA vagara bekArInI samasyA ukale tema lAgatuM nathI. kAraNa ke nokarI kadI uparathI avatarita thatI nathI. e to mAtra vyAvahArika bhUmikA upara ja zodhI zakAya. ahaMkAranI samasyA bhaNelo gaNelo eka cAraNa kavitA racavA lAgyo. teNe rAjAne potAnI kavitAo saMbhaLAvI. rAjA khuza thayo. cAraNane moTo sarapAva maLyo. prAcInakALamAM "lAkhapasAva' nAmano eka sarapAva hato. temAM rUpiyA, pozAka ane prazastipatra vagere maLatuM hatuM. sarapAva pAmIne cAraNane abhimAna uparyuM. te potAnA gAma gayo. gAmanI bahAra rokAI gayo. saMbaMdhIo ane mitro tene levA mATe AvyA. te bolyo, "mane lAkhapasAva maLyo che. huM evI rIte ghera nahIM AvuM. mane vAjate gAjate varaghoDA sahita ghera laI jAva.' cAraNanA gharanI sthiti sArI nahotI. parivAranA lokoe tene khUba samajAvyo paraMtu te ekano be na thayo. parivAranA svajano duHkhI thayA. cAraNanI patnI sAsu-sasarAnI AjJA laIne tene samajAvavA gaI. teNe potAnA patine vadhAmaNI ApatAM kahyuM, "ghera bA-bApujI ApanI pratIkSA karI rahyAM che ane Apa hajI ahIM beThA cho. cAlo, ghera cAlo.' cAraNe kahyuM, "tuM paNa kevI strI che ! mane lAkhapasAva maLyo che. ema kevI rIte AvuM ?" patnIe madhura vyaMgya karatAM kahyuM garIbI ane bekArInI samasyA 0 217 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMtA ! jo kuMjara caDho, ratana kacolo hAthI mAMgyA jo motI mile to hi anna bhikhArI jAta ! he patideva ! Apane zuM thaI gayuM che ? lAkhapasAva meLavIne Apa ATalA abhimAnamAM AvI gayA cho. dhAro ke ApanA mATe hAthI lAvI daIe. vAMjitro maMgAvI laIe. hAthamAM ratnajaDita pAtra ApIe. chatAM ApanuM kAma to mAgavAnuM ja che ne ! dhAro ke tamArI khyAti jANIne koI tamane dAnamAM motI ApI de. to paNa tame Akhare to bhikhArI ja kahevAzone ! jo mAgIne ja khAvAnuM hoya to pachI ja ahaMkAra kaI vAtano ?patnI pAsethI bodha pAmIne cAraNanI AMkho khUlI gaI. te Ubho thayo ane potAne ghera cAlyo gayo. ema lAge che ke Aje mANasane DigrI zuM maLI gaI - kheDUta, suthAra ane kuMbhAranAM saMtAnomAM akaDAI AvI gaI. kisAna vagere zabdo mAtra pratIkAtmaka che. mULa vAta to vArasAgata vyavasAya pratyenA hIna mAnasa ane manobhAvanI che. jyAM sudhI A manovRtti badalAze nahIM tyAM sudhI samasyA kaI rIte haLavI thaze? sAdharmika vAtsalyano prayoga bhagavAna mahAvIra vyaktigata sAdhanAmAM jeTalo vizvAsa karatA hatA teTaluM ja mahattva sAmUhika sAdhanAne paNa ApatA hatA. temaNe darzananA ATha AcAra batAvyA. temAM AThamo AcAra sAdharmika vAtsalyano che. vyaktinI AsthAne dharmamAM sthira karavI ane je lokone dharma pratye zraddhA nathI, je loko janmathI dhArmika nathI temane karmathI dhArmika banavavAno prayatna karavo. e sAdharmika vAtsalyanuM AdhyAtmika pAsuM che. tenuM sAmAjika pAsuM sAdharmika loko sAthe bhAIcArAno vyavahAra karavAnuM ane temanAM sukha-duHkhomAM sahabhAgI banavAnuM che. A mAnavIya saMvedanAnI abhivyakti che. jyAM saMvedanAno srota sukAI jAya che tyAM vyakti bIjAnAM sukha-duHkhathI prabhAvita thaI zakatI nathI. prAcInakALamAM dakSiNa bhAratanA jaina samAje sAmAjika stare sAdharmika vAtsalyano prayoga karyo. zikSaNa, cikitsA, bharaNapoSaNa ane AzvAsananA rUpamAM tyAM cAra prakAranA dAnanI paraMparA vikasIjJAnadAna, auSadhidAna, annadAna ane abhayadAna. samAjamAM koI vyakti nirakSara, bImAra, bhUkhI ke bhayabhIta na rahe e daSTie navuM darzanaH navo samAja | 218 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdharmika vAtsalyano upakrama cAlyo. tenAthI hajAro parivArone svAbhAvika rIte bhagavAna mahAvIranuM zaraNa upalabdha thayuM. jainasaMskRti prasaraNazIla banI. lokajIvana upara jenadharmano prabhAva vadhyo. kAlAntare dakSiNa bhAratamAM paNa sAdharmika vAtsalyanI paraMparA zithila thavA lAgI ane dhIre dhIre te kSINa thaI gaI. have to ema lAge che ke sAdharmika vAtsalyanAM ukta cAreya biMduone IsAI lokoe apanAvI lIdhAM che. bhAratamAM ane samagra vizvamAM IsAI dharmano vistAra jotAM ema kahI zakAya ke teo potAnA lakSya pratye sajaga che. bhaya ane pralobhanano mArga dharmano mArga nathI, paraMtu bhAIcAro, sauhArda ane sAdharmika vAtsalyano mArga dareka rIte prazasta mArga che. temAM koIne dInahIna mAnavAmAM Avato nathI. garIbI ane bekArInI samasyAthI AkrAMta loko hInabhAvanAnA zikAra banI jAya che. temanAM sukha-duHkhamAM saMbhAgitA ane temanI sAthe bhAIcArAnA vyavahAra thakI eka hada sudhI A samasyAne jarUra ukelI zakAya che. garIbI ane bekArInI samasyA 0 219 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amIrI ane garIbI A baMne abhizApalA mAnavajAtine be vargomAM vibhakta karI zakAya che. prathama vargamAM e loko Ave che ke jeo koI cokkasa jIvanazailIne svIkArIne jIve che. bIjA vargamAM e loko Ave che ke jemanI samakSa koI Adarza ke lakSya nathI hotuM. teo je rIte jIve che e ja temanI jIvanazailI banI jAya che. mahAvIre traNa prakAranI jIvanazailIo batAvI che. * aniccha, anAraMbha ane aparigraha. * abheccha, alpAraMbha ane alpaparigraha. * maheccha, mahAraMbha, mahAparigraha. trIjI jIvanazailImAM parigrahanI koI hada rahetI nathI. samagra saMsAranuM aizvarya maLI jAya to paNa vyaktine saMtoSa thato nathI. te vadhu ne vadhu parigraha karavA icche che. te mATe te mahAraMbhano mArga apanAve che. AraMbha eTale hiMsA. hiMsA vagara saMsArI prANInuM jIvana nabhatuM nathI. paraMtu je jIvanazailImAM hiMsAnI sImAo tUTI jAya che temAM vyakti krUra banI jAya che. evI vyaktine nRzaMsa,mAyAvI, daMbhI, raudra, svArthI, hatyAro vagere vizeSaNothI vizeSita karavAmAM Ave che. "ahammaNa vitti kakhemANA' - adharmathI rojIroTI meLavanAra vyakti A zreNImAM Ave che. prathama prakAranI jIvanazailIthI jIvanArI vyakti aparigrahI hoya che. aparigrahI vyaktinA jIvanamAM hiMsAnAM tamAma dvAra baMdha rahe che. hiMsAno sIdho saMbaMdha parigraha sAthe che. jyAM parigraha nathI hoto tyAM hiMsAnI apekSA nathI rahetI. hiMsAnI jananI icchA che. ahiMsaka vyakti aniccha banI jAya che. IcchAonuM damana paNa thaI zake che, paraMtu e mArga nirApada nathI. damita IcchAo navo mArga navuM darzana : navo samAja | 220 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodhI le che. kyAreka kyAreka icchAonA damanathI vyakti pAgalapaNAnI sthitimAM pahoMcI jAya che. tethI zamana ke saMyamanA mArgane prazasta mAnavAmAM Ave che. trIjI jIvanazailI mAnavIne yathArthathI dUra laI jAya che. kalpanAonA svapno batAve che. ane bhautikavAdanI AMdhaLI suraMgamAM dhakelI de che. prathama jIvanazailI sAmAnya mAnavI mATe sugama nathI. daDha icchAzakti, puSTa saMkalpazakti ane sAmA pravAhamAM AgaLa vadhavAno utsAha na hoya to aparigraha, ahiMsA ane icchAsaMyamanI vAta vyartha banI jAya che. A baMnenI vaccenI eka jIvanazailI che. tene madhyama mArga tarIke oLakhavAmAM Ave che. bhUtavAda ane adhyAtmavAda A baMne atinI vacceno mArga hovAthI A jIvanazailIne vyAvahArika mAnavAmAM AvI che. gRhastho mATe artha jarUrI che mahAvIre prathama zreNInI jIvanazailI svIkArI che, paraMtu temaNe madhyama zreNIne vizeSa mahattva ApyuM che. temaNe utkRSTa jIvanazailIthI jIvatA lokono eka varga banAvyo. temAM mAtra pacAsa hajAra vyaktione praveza Apyo. te loko mahAvratI ke sAdhu kahevAyA. madhyama jIvanazailIne AdhAra banAvIne cAlanArA lokonuM paNa eka . saMgaThana banyuM. temAM pAMca lAkha loko joDAyA. teo vratI athavA zrAvaka tarIke oLakhAyA. mahAvratI samAja aparigrahI hoya che. tenA jIvanayApananI paddhati saMsArI loko karatAM bhinna prakAranI hoya che. temAM parigrahane koI sthAna nathI hotuM. vratI samAja aparigrahanA AdhAre cAlI zakato nathI. jIvanayApana mATe arjina ane arthasaMgraha baMne mAnya che. gRhastha vyakti pAse artha na hoya to tenI sthiti ciMtanIya banI jAya che. abhibhAva eTale dAritrya. kavie dAridra para vyaMga karatAM lakhyuM che ke re dAridra ! namastubhya, siddhoDasmi tvatprabhAvataH / sarvAnahaM prapazyAmi, mAM prapazyati koDapi na he dAritrya ! tane namaskAra che. jyArathI tuM mArA ghera AvyuM che tyArathI tArI kRpAthI huM siddha banI gayo chuM. siddhonI sthiti kevI hoya che ? te saune jue che paraMtu temane koI jotuM nathI. huM paNa Aje che saune jouM chuM paraMtu mArI sAme koI jotuM nathI. didra mANasa tarapha koNa jue ane koNa tenI vAta sAMbhaLe ? amIrI ane garIbI baMne abhizApa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanazuddhine mahattva mahAvIranuM arthazAstra gRhasthanA atharjana para pratibaMdha nathI mUkatuM paraMtu sAdhanazuddhinI vAta samajAve che. game tema karIne atharjana karavuM evo siddhAMta mahAvIrane mAnya nahoto. temaNe sAdhanazuddhine saMpUrNa mahattva ApyuM ane kahyuM ke azuddha sAdhano vaDe arjita artha vyaktinAM sukhacena chInavI le che. corI ane chetarapIMDI jevI pravRttione temaNe kyAreya vAMchanIya nahotI mAnI. tema bhaya ane AtaMkanuM vAtAvaraNa sarjIne arthasaMgraha karavAnI pravRttine paNa temaNe kyAreya ucita nahotI mAnI. vartamAna yugamAM atharjananI eka navI saMskRti vikasita thaI che. tethI vyakti zrama vagara ane mUDI vagara eka divasamAM karoDapati banI jAya che. A saMskRti apaharaNanI saMskRti che. koI moTA vyavasAyanuM athavA tenA bALakanuM apaharaNa karIne tene choDavA mATe karoDo rUpiyAnI mAMgaNI karavAmAM Ave che. jo AvuM karanArane paisA ApavAmAM Ave to khoTI paraMparAne protsAhana maLe che. ane jo tene paisA na ApavAmAM Ave to apahRta vyaktinI hatyAnI pIDA sahana karavI paDe che. A baMne taraphano mAra koIpaNa arthazAstramAM svIkArya nathI. Ama chatAM AvI aneka ToLIo sakriya che. Azcarya to e vAtanuM che ke AvA loko nirbhaya banIne potAnuM kAma kare che. jyAre apahRta vyakti ane tenA saMbaMdhIo rAtadivasa bhayabhIta rahe che. garIbI ane bekArI baMne abhizApa mAnavI sukhanI AkAMkSA sAthe jIve che. te atharjanane paNa sukhano hetu samaje che. paraMtu amIra vyaktionI duHkha-duvidhAo upara dhyAna ApavAmAM Ave to artha dvArA sukhaprAptino khyAla khaMDita thaI jAya che. mahAvIre kahyuM, "aThThA vi saMtA aduvA pamattA'- garIba ane amIra baMne prakAranA loko dharmanI ArAdhanA karI zakatA nathI. garIba abhAvagrasta hoya che. teo bharaNapoSaNanI ciMtAmAMthI bahAra nIkaLI zakatA nathI. dharmane samajavAnI temanI mAnasikatA banatI nathI. amIra loko vilAsI banI jAya che. vilAsitAne kAraNe temane dharmanI caca rUcikara lAgatI nathI. mahAvIranA yugamAM keTalIka evI vyaktio thaI je Arthika daSTie vizeSa saMpanna na hovA chatAM parama sukhI hatI. temAMnuM eka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma puNiyA zrAvakanuM che. rAjagRha nagaramAM mahAvIrano upAsaka puNiyo raheto hato. tenI pAse nAnakaDI jhUMpaDI hatI. teno vyavasAya paNa sAmAnya hato. te rUnI puNiyo banAvIne vecato hato, tethI tenuM nAma puNiyA zrAvaka tarIke prasiddha thayuM hatuM. puNiyo vecavAmAMthI je kamANI thatI eTalAmAM te saMtuSTa hato. te dhamarAdhanA pratye jAgarUka hato. alpAraMbha ane alpaparigrahI hato. tenI IcchAo sImita hatI. tethI ochAmAM ochI sAdhanasAmagrImAM paNa te prasanna raheto hato. jo sukha ane prasannatAno saMbaMdha artha sAthe hota to puNiyo kyAreya sukhI ane prasanna thaI zakyo na hota. bIjI ghaTanA zreSThI mammaNanI che. te akhUTa saMpadAno svAmI hato. paraMtu te teno upabhoga karI zakato nahoto. aizvaryazALI hovA chatAM tenAM duHkhono pAra nahoto. te rAtre nadIkinAre lAkaDIo bhegI karato hato. aMdhArI rAta, vAdaLIno gaDagaDATa ane vIjaLInA camakArA thatA hatA. tevA samaye tene nadIkinAre lAkaDIo vINato joIne mahArANI celaNAe samrATa zreNikane kahyuM, "ApanA rAjyamAM kevA garIba loko vase che ?" samrATane acaraja thayuM. teNe anucarone mokalIne te vyaktine bolAvI. pUchyuM, "tuM koNa che ? AvI bhayAnaka rAtre paNa tuM ATalo badho parizrama zA mATe kare che ?" AgaMtuka bolyo, "mahArAja ! huM ApanA nagaramAM vasato zreSThi putra chuM. mAruM nAma mammaNa che. mArI pAse eka baLada che. tenI joDI taiyAra karavA mATe huM rAtadivasa parizrama karuM chuM.' rAjAe potAnA anucarone Adeza Apyo ke rAjyanI vRSabhazALAmAM je baLado che temAMthI mammaNane je baLada pasaMda Ave te ApI do. mammaNe vRSabhazALA joI. tene eka paNa baLada pasaMda na Avyo. samrATane A vAtanI jANa karavAmAM AvI. samrATe makhkhaNano potAno baLada jovAnI utsukatA pragaTa karI. mammaNe kahyuM, 'mahArAja ! mAro baLada ahIM sudhI AvI zake tema nathI. Apa mArA ghera padhAravAno anugraha karo.' samrATa zreNika mammaNanI sAthe tenA ghera pahoMcyo. tyAM jaIne samrATe tenA baLadane joyo, to tenI AMkho aMjAI gaI. tyAM eka ratnajaDita baLada Ubho hato. samrATe kahyuM, "are mUrkha ! A baLadanI joDI banAvavA jeTalo vaibhava to rAjyanA bhaMDAromAM paNa nathI. tuM bhUkhyo-tarasyo rahIne, rAtadivasa ghora parizrama karIne A baLadanI joDI banAvIza. pachI amIrI ane garIbI baMneabhizApara ve Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e baLado vaDe tuM zuM karIza ?' mammaNa mauna rahyo. mahArANIe celaNAe paNa mammaNano ratnajaDita baLada joyo. teNe potAnI pratikriyA vyakta karatAM kahyuM, 'A vyakti daridra nathI, lobhI che. gharamAM ATalo badho vaibhava hovA chatAM te keTaluM kaSTa bhogavI rahyo che ! tenuM duHkha dUra karI zake tevuM koI nathI. jo artha thakI sukha maLatuM hota to mammaNa duHkhI zA mATe hota ? mahAvIranuM arthazAstra kahe che ke sukhaduHkhano saMbaMdha artha sAthe nahi, mAnavInI vRttio sAthe che. mahattva upayogitAnA AdhAre mahAvIranA anuyAyIomAM tamAma prakAranA loko hatA. puNiyA jevA ochI mUDIvALA loko temanA zrAvaka hatA, to zreNika jevA samrATa paNa temanA zrAvaka hatA. te baMnemAM mahattvapUrNa koNa hatuM. mahAvIranI dRSTie baMne vyakti potapotAnI jagAe mahattvapUrNa hatI. temanuM mahattva temanI upayogitAnA AdhAre hatuM. sAmAyikanI sAdhanAno prazna hoya tyAre mahAvIra puNiyA zrAvakane mahattva ApatA. temaNe samrATa zreNikane kahyuM ke, jo puNiyA zrAvakanI eka sAmayika tene upalabdha thaI jAya to tenuM narakamAM javAnuM TaLI jAya. A ghaTanAmAM puNiyA zrAvakanuM mahattva puravA2 thAya che. mahArAja zreNika potAnA yuganA prabhAvazALI samrATa hatA. temano je prabhAva hato te puNiyA zrAvakano nahoto. zreNika jevA samrATa mahAvIranA bhakta hatA, evI sUcanAthI jainazAsananI jeTalI prabhAvanA thaI zake che teTalI puNiyA zrAvakanA nAmathI thaI zake tema nathI. A dRSTie ema svIkArI zakAya ke koIpaNa vyaktinuM mahattva tenI upayogitAnA AdhAre ja AMkI zakAya che. mahAtmA gAMdhI ane luI phizara artha mAnavI mATe jIvanayApananuM sAdhana che, sAdhya nathI. chatAM temAM vRddhi karavAnA tIvra prayatno cAle che. A sthiti nihALIne keTalAka loko kahe che ke, Arthika vikAsanI koI eka hada nakkI karavI joIe. hadanI vAta bahu sArI che, paraMtu jyAM sudhI icchAono saMyama nahi thAya tyAM sudhI hada mAtra yAMtrika banI raheze, Aropita banI raheze. vyavasthAgata hada thakI mAnavInuM mana badalAtuM nathI. A navuM darzana navo samAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetramAM vivekanI apekSA che. viveka dvArA nirdhArita sImA sukhanI vyAkhyAne ja nahIM, anubhUtine paNa badalI nAkhe che. mahAtmA gAMdhI sevAgrAmamAM rahetA hatA. amerikAnA patrakAra lUI phizara gAMdhIjInA jIvana upara lakhavA icchatA hatA. temaNe AzramamAM rahevAnI IcchA vyakta karI. mahAtmAjIe temane anumati ApI. temaNe kAma karavAnuM zarU karyuM. garamInI Rtu hatI. tyAM vAtAnukUlananI koI vyavasthA nahotI. bhayaMkara garamIthI lUI gabharAI gayA. temaNe kahyuM, "mahAtmAjI ! ATalI badhI garamImAM rahevAnuM muzkela che. huM ahIM kAma nahIM karI zakuM. have je garamI vadhaze to mAre mATe jIvavAnuM paNa muzkela banI jaze." mahAtmA bolyA, 'tamAre erakaMDizana joIe to tamAre mATe tenI vyavasthA thaI jaze.' mahAtmA gAMdhIe kahyuM, "eka moTuM Taba lAvo. temAM ThaMDuM pANI bharI do. temAM be skUla goThavo. eka skUla upara phAIlo mUko ane bIjA upara lUIne besavAnI vyavasthA karo.' zItaLa chAMyaDAmAM Taba mUkavAmAM AvyuM. mahAtmAjIe lUIne bolAvIne kahyuM, "koTa kADhI nAkho. pATalUna UMcuM karo. skUla upara besI jAva. paga pANImAM rAkho. pachI juo ke A kevI vAtAnukUlita jagA che ! have ahIM zAMtithI kAma karo.' lUIe tyAM besIne kAma karyuM. garamInI samasyAnuM samAdhAna thaI gayuM. jIvanamAM AvI aneka paristhitio Ave che. te paristhitio sAthe sAmaMjasya goThavavAno dRSTikoNa dareka vyaktino potAno alaga alaga hoI zake che. A sthitimAM vikAsanI koI eka sImA kevI rIte bAMdhI zakAya ? mahAvIranA arthazAstramAM vikAsanI sImAo mahAvIranA arthazAstramAM vikAsanI eka sImA nizcita chezoSaNamukta vyavasthA. temaNe zoSaNamukta vyavasthAnAM pAMca sUtro ApyAM. * koI mAnavI ke pazune mAravuM. * koI mAnavI ke pazune baMdhanamAM rAkhavuM. * koI mAnavI ke pazuno aMgabhaMga karavo. * koI mAnavI ke pazu upara atibhAra lAdavo. * potAnA Azrita mAnavI ke pazunA bharaNapoSaNano viccheda karavo- temane yogya samaye bhojanapANI na ApavAM, pUratA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANamAM bhojanapANI na ApavAM vagere. je arthazAstramAM eka vyaktinA vikAsanI saMpUrNa saMbhAvanAo hoya ane bAkInI vyaktionI jarUriyAtonI pUrti paNa na thatI hoya evuM arthazAstra kaI rIte mAnya thaI zake? je lokonA zrama athavA jIvananAM mUlyo upara arthataMtra vikasita thAya che temanA zramane ucita pArizramika na maLe ane temanA jIvananI surakSA mATe koI vyavasthA na hoya te arthazAstranA vikAsanI avadhAraNAo upara praznArtha cihna laTakI jAya che. mahAvIranA arthazAstramAM saMyamanuM jeTaluM mahattva che teTaluM ja mUlya saMbhALI loko pratye thatI saMvedanazIlatAnuM che. saMvedana ane karuNAthI zUnya arthazAstra mAnavajAtinAM hitonuM rakSaNa karI zakatuM nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' :: ' :: : saMtulita jIvanazailIno kAma karI samayano cahero badalAya che paraMtu satya nathI badalAtuM. artha anarthanuM mULa che. A eka sanAtana satya che. evI lokabhASA atItamAM jANItI hatI. vartamAnamAM pramANita thaI rahI che ane bhaviSyamAM tenA paDaghA nahIM paDe ema kahevAnuM muzkela che. mAnavajIvananI eka moTI visaMgati che artha. eka tarapha arthane anarthanuM mULa mAnavAmAM Ave che. bIjI tarapha artha vagara koInuM jIvana cAlI zakatuM nathI. jyAM artha che tyAM hiMsA che. arthanuM arjana, arthano bhoga, arthano saMgraha ane arthanI surakSA A badhA sAthe hiMsA evI rIte gUMthAI gaI che ke tyAMthI tene alaga pADI zakAtI nathI. AvI sthitimAM ahiMsA ane zAMtinA arthazAstranI carcA kharekhara coMkAvanArI che. adhyAtmanI bhASAmAM mukhya be pApa che- hiMsA ane parigraha. bIjA zabdomAM prasAda ane Asakti. pramAda hiMsA che. mahAvIre gautamane kahyuM, "samaya goya! mA pamAyae he gautama tuM eka paLa mATe pramAda karIza nahIM. ahiMsAnuM vrata svIkAryA pachI pramAda thAya to tethI ahiMsA khaMDita thAya che. koI prANInA prANa no vadha karavo te hiMsA che. tethI paNa moTI hiMsA pramAdanI e paLa che, jyAre vyakti AtmatulAnA siddhAMtane bhUlIne koI prANI-viyojana kare che. vicAronI je bhUmikA upara hiMsAnA bhAva aMkurita thAya che, te bhUmikAnuM nimaNi pramAdanI paLomAM thaI zake che. hiMsA parigrahanI jananI che ke parigraha hiMsAno janaka che ? A gaMbhIra prazna che. keTalAka loko hiMsAnI sAthe parigrahane joDe che. ahiMsA paramodharma A avadhAraNAnA AdhAre teo tamAma bUrAIonuM mULa hiMsAne samaje che. satyanI A eka bAju che. tenI kAraka saMtulita jIvanazailIno AdhAra rAkhe uwe weIra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI bAju saghaLI samasyAonuM mULa parigraha mAnavAmAM che. mahAvIre kahyuM, "Na entha tavo vA damo vA ziyamo vA kissati' - parigrahamAM Asakta mAnavIne na to tapa hoya che, na zAMti hoya che ane na niyama hoya che. jaina zrAvaka ane yuddha arthano anarthanuM mULa mAnavA chatAM tene choDI zakAtuM nathI. kAraNa ke te samAja mATe Avazyaka che, upayogI che. artha haze tyAM sudhI hiMsAthI chUTakAro nahIM maLI zake. artha hoya ane hiMsA na hoya e kaI rIte saMbhavI zake ? I.sa. 1965mAM hiMdustAna-pAkistAna vacce yuddha thayuM. te samaye ame dilhImAM hatA. vizvavidyAlayanA keTalAka adhyApako amArI pAse AvIne kahevA lAgyA, "AcArya zrI ! pAkistAne ApaNA deza upara AkramaNa karyuM che. Apa ahiMsaka cho. Apane mATe to A samaya bhAre saMkaTano gaNAya. have zuM thaze ?' meM kahyuM, "saMkaTa to samagra deza upara che. temAM Apa ane ame alaga kyAM rahIe chIe ?' prophesare kahyuM, "jene loko ahiMsAmAM mAne che. yuddhamAM temanI bhUmikA zI hoI zake ?" 1 temanA kathanano abhiprAya samajIne meM javAba Apyo, "jaina loko ahiMsAmAM vizvAsa dharAve che e vAta sAcI. paraMtu zuM tamAma jena saMnyAsI che ? teo dezamAM rahe che. potAnAM bALako-parivAra sAthe rahe che. temanI pAse jamIna jAyadAda che. teo vyavasAyI che. teo potAnI ane potAnA dezanI surakSA nahIM kare zuM ?" prophesare pUchyuM, "zuM jene loko moracA upara jaI zake kharA? yuddhamAM bhAga laI zake kharA?' meM kahyuM, "Apa kevI vAta karI rahyA cho ? ema lAge che ke Apane itihAsanuM jJAna nathI. jena samrATo thayA che. senApatio thayA che. temaNe aneka yuddho laDyAM che. paraMtu temanA yuddhamAM eka sImA hatI- anartha hiMsA na thAya, anAvazyaka hiMsA na thAya." A vAta temane samajAI gaI. yuddhanAM prAcIna ane arvAcIna kAraNo arthanI sAthe hiMsAnI vAta koI navI avadhAraNA nathI. jyAre paNa ane jyAM paNa arthanI sImAnuM atikramaNa thayuM che, tyAM hiMsAne bhaDakavAnI taka maLI che. prAcIna kALamAM yuddhanuM mukhya kAraNa artha ane parigrahane ja mAnavAmAM AvatuM hatuM. te mAnyatAne eka kavinI kAkAsAhae navuM darzana navosamAja rANarAyaTIeNATaka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAmAM abhivyakti maLI che tIna bAta hai vaira kI, jara joru jamIna 'svarUpadAsa' trihuM te adhika, mata kI bAta mahIna II itihAsanAM pRSTho vAMco. yuddhanAM kAraNo zodho. mAnavI hiMsA mATe kema prerita thAya che ? svarUpadAsajInA mata mujaba yuddhanAM mukhya traNa kAraNo che- dhana, strI ane dharatI. dhana mATe bhAI-bhAI laDe che ene ekabIjAne mAratA rahyA che. strI mATe laDavAmAM AvelAM yuddhonI to eka lAMbI hAramALA che. sAmrAjya vistAranI lAlasAe to itihAsane ja raktaraMjita karI mUkyo che. mahAvIre dhana, strI ane dharatI darekane parigraha mAnyAM che. parigrahane kendramAM rAkhIne cAlanAra kyAreya hiMsAthI bacI zakato nathI. A dRzya parigraha karatAM paNa moTo parigraha hoya che, je tarapha kavie saMketa karyo che. te parigraha matano che, vicArono che. jyAM sudhI mAnavInA vicAromAM hiMsA UtaratI nathI tyAM sudhI tenA hAtha hathiyAra UThAvI zakatA nathI. Aje yuddhanuM svarUpa badalAI gayuM che. tenI vyAkhyAo paNa badalAI gaI che. yuddhanA moracAo upara senAonI sAmasAmenI laDAIomAM zastronI sAthe yuddhakauzalanuM mahattva hatuM. sasurakSAtmaka upAyomAM parakoTA, killA, bUrjA ane khAIonuM mahattva hatuM. atyAre havAI humalAonI sAme te upAyo kevA asahAya banI gayA che ! sTAravo2nI vibhISikAthI samagra vizva saMtrasta che. Aje to eka vyakti Ayudha zALAmAM besIne eka baTana dabAvI de to pralayanI sthiti utpanna thaI zake che. A ja kAraNa che, have moTAM moTAM zaktizALI rASTro zastraparisImana, niHzastrIkaraNa ane yuddhane TALavAnI vAtanAM vizvAsa karavA lAgyAM che. A zatAbdInuM sauthI vadhu bhayAnaka yuddha Arthika yuddha che. Arthikayuddha arthAt vyApAramAM spardhA, vizvakakSAe vyAvasAyika pratispardhAo. bhAratamAM bahuuddezIya kaMpanIonA Agamanane AzaMkAnI dRSTithI jovAmAM AvI rahyuM che. dezamAM eka ajANyo bhaya vadhato rahyo che. vyavasAyI lokonuM eka ciMtana che ke game tema karIne utpAdana vadhe. utpAdana vadhaze ane AvazyakatAo nahIM vadhe to utpAdananI khapata nahIM thAya. tethI AvazyakatAne vadhAravAnI prakriyA kAmamAM levAmAM AvI rahI che. eka eka caDiyAtI AkarSaka saMtulita jIvanazailIno AdhAra 229 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAherakhabaronA mAdhyama vaDe mAnavInA upabhoganI AkAMkSAo jagADavAmAM AvI rahI che. AkAMkSAnI pUrti mATe artha vadhaze, saMpannatA vadhaze. jema jema saMpannatA vadhaze tema tema navI AkAMkSAo pedA thaze, AkAMkSAonI pUrti mATe utpAdana vadhaze. A rIte cakra cAlyA karaze. utpAdana paNa zenuM ? zastronuM, zarAbanuM, DragsanuM ane na jANe bIjI kaI kaI cIjonuM. ahIM jarUra che vivekanI. ahIM apekSA che niyaMtraNanI. viveka ane niyaMtraNathI mukta vyavasAya mAnavIne kyAM laI jaze te kahevAnuM muzkela che. vepAranI sImAo mahAvIre kyAreya vyavasAyano virodha karyo nathI. paraMtu tyAM paNa keTalIka lakSmaNarekhAo dorI. temaNe zrAvaka AnaMdane bAra vratonuM svarUpa samajAvyuM. sAtamuM vrata che- "upabhoga-paribhogaparimANa.' A vratanA saMdarbhamAM temanuM ciMtana spaSTa che. bhoga ke sAdhana vipula hai, atula mana kI lAlasA, lAlasA kI pUrti meM AraMbha hai bhUcAla-sA / khAdya-saMyama vastrasaMyama vastu kA saMyama so, bhoga yA upabhoga kA saMyama saphalatA se baDhe che. zrAvake jIvanayApana mATe vyavasAya karavo paDe che, paraMtu evo vyavasAya ke jemAM hiMsAnI sImA na rahetI hoya te tyAjya che. AvA vyavasAyamAM paMdara kAMdAnono samAveza thAya che. aMgArakarma, vanakarma zAkaTakarma, bhATakakarma vagere paMdara kamadAnone zrAvaka mATe eka hada sudhI varjita mAnavAmAM AvyAM che. vyavasAyanA kSetramAM mAnyatAomAM bhAre parivartana AvyuM. AvI sthitimAM koI cokkasa mApadaMDanuM nidhariNa muzkela lAge che. chatAM zastra, abhakSya padArtha, mAdaka ane nazIlA padArtha (Dragsa) tathA krUra hiMsAjanita vastuonA vyApArathI to bacI ja zakAya che. prAcInakALamAM moTAbhAganA loko khetIno vyavasAya karatA hatA. tene uttama mAnavAmAM Avato hato. uttama khetI, madhyama vepAra. A daSTie aneka prakAranA vyApAra niSiddha hatA. mULa vAta e che ke te samaye icchAo ochI hatI, AvazyakatAo ochI hatI, tethI vepAra paNa sImita hato. vepAranI sImA pAchaLano mULa uddeza e hato ke jIvananI zAMtino bhaMga na thavo joIe. azAMtine pAmIne atharjana tathA arthasaMgraha karavAno artha ja zo che? akAra karAyA jArI karAzA navuM darzana karAvosamAjaalso doe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI vyAkhyA mAnavI potAnA jIvanane sAcI rIte jIvavA jhaMkhe che. jIvana sAcuM che ke nahIM evI jijJAsAne samajavA mATe cAra mApadaMDa nirdhArita che- zAMti, suSTi, pavitra ane AnaMda. bhArata dezanI saMskRtimAM artha, bhogavilAsa, sattA ane saMgharSane jIvananA Adarza tarIke svIkArya nathI. A bhUmikA upara jIvananI eka sArI vyAkhyA AvI hoI zake zAM- tuSTa pavitraM ca sAnadamiti tattvataH jIvana jIvanaprAhaH bhAratIyasusaMskRtI prazna eka ja che ke zAMti ane tuSTi maLe kevI rIte ? pavitratA Ave kyAMthI ? AnaMdanuM mULa kyAM che ? zodhanArAo mATe samAdhAnanI kamI nathI rahetI. je cAle che te maMjila sudhI pahoMcI jAya che. ame mahAvIranuM darzana vAMcyuM tene AdhAra banAvIne ciMtana karyuM. tyAMthI maLelA samAdhAnane A rIte vyakta karI zakAya che. santoSAyate zAntistoSahetuH svataMtratA hetuzuddhayA pavitrataM svastha AnAmahati . zAMtinI IcchA hoya to saMtoSano anubhava karavo. nahitara abajo-kharavonI saMpatti vacce rahevA chatAM zAMtino anubhava nahIM thAya. tuSTinI icchA hoya to svataMtra bano, AtmAnuzAsita bano. nahitara bAhya niyaMtraNonI paravazatAmAM tuSTinI saMbhAvanA samApta thaI jaze. pavitratAnI IcchA hoya to sAdhanazuddhinuM dhyAna rAkho. dhaturAnA choDa upara kerInuM phaLa AvatuM nathI. e ja rIte azuddha sAdhano vaDe pavitratA pragaTatI nathI. AnaMdanI AkAMkSA hoya to svastha raho. potAnI bhItaramAM rahevAno abhyAsa karo. paramAM-bIjAmAM AnaMda zodhanAra vyakti bhaTakI jAya che. padArtha para che. mAnavInI sahaja manovRtti evI che ke te pauthamAM AnaMdano anubhava kare che. te AnaMda bhrama che. te anubhUti kSaNika che. Atmastha thavAthI je AnaMda maLe che te ekAda vakhata paNa maLI jAya to pachI padArtha jAnata AnaMdanI tucchatA samajAI jaze. svastha ane saMtulita jIvana mahAvIranA arthazAstramAM AkAMkSA ane AvazyakatAone vadhAravAno nahIM, prApta sAdhanasAmagrImAM saMtoSa mAnavAno nirdeza jArANI zakAzaese saMtulita jIvanazailIno sAdhArI zarU Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. temaNe vivazatAthI garIbIno abhizApa sahana karavAnI nahIM, svavazatAmAM arthane sImita karavAnI vAta kahI che. temaNe arthanA arjanano niSedha nathI karyo, paraMtu sAdhanazuddhine vizeSa mahattva ApyuM che. temaNe corIne to tyAjya mAnI che, corane corI karavAmAM sahayoga ApavAnI vAtane paNa ucita gaNAvI nathI. temanI daSTie corIno mAla kharIdavo, rAjya dvArA niSiddha vastuonI AyAta-nikAsa karavI, bheLaseLa karavI, asalI vastu batAvIne nakalI vastu vecavI, tolamApamAM garabaDa karavI, rizvata levI vagere atharjananAM azuddha sAdhano che. AvAM sAdhano dvArA arjita artha vaDe pavitratA pragaTI zakatI nathI. mahAvIranI daSTimAM tAtkAlika lAbhanuM nahIM, dIrghakAlika lAbhanuM mahattva hatuM. ImAnadArIne girave mUkIne vyavasAyanA kSetramAM potAnI pratiSThA gumAvIne tAtkAlika lAbha icchato mANasa svastha rahI zakato nathI. asvasthatA zarIranI hoya ke mananI, te AnaMdamAM avarodhaka bane che. svastha ane saMtulita jIvanazailI mATe mahAvIranA arthazAstrane vAMcavuM ane AtmasAt karavuM atyaMta Avazyaka che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((30) paryAvaraNa ane songg arthazAstra Aje jagatanI sAme paryAva2NanI samasyA sauthI vikaTa che. eka samaya evo hato ke jyAre ANavika astronI samasyA bhayaMkara hatI. eka ekathI caDiyAtAM zaktizALI ane saMhAraka astronuM nirmANa thaI rahyuM hatuM. vizvanI mahAzaktio AtaMkita hatI. paraspara saMdehanuM vAtAvaraNa hatuM. paramANuastra banAvavAnI pahela sane 1945mAM amerikAe karI. te varSe traNa boMba banAvavAnI sAmagrI ekaThI thaI gaI. eka boMbanuM parIkSaNa nyU meksikomAM ka2vAmAM AvyuM hatuM. te vizvanuM prathama paramANu parIkSaNa hatuM. bAkInA be boMba nAgAsAkI ane hirozimA upara pheMkavAmAM AvyA. soviyeta saMghe prathama paramANu-parIkSaNa i.sa. 1949mAM karyuM. tyArabAda briTana, phrAMsa ane cIne paNa potAnI paramANu-kSamatAnuM parIkSaNa karyuM. vizvamAM sane 1945thI 1994 sudhI aDhArasothI vadhu paramANu-52IkSaNa thaI cUkyAM che. lagabhaga pAMcaso parIkSaNa vAyumaMDaLamAM thayAM ane bAkInAM parIkSaNa bhUmi u52 thayAM. parIkSaNonI pratispardhAnAM duSpariNAmo joIne paramANu astronA nirmANa ane parIkSaNa upara eka hada sudhI pratibaMdha Avyo. have paramANu-astra-saMkaTanI carcA ghaNI jUnI thaI gaI che. pAchA vaLIne jovAnI taka Jain Educationa International paryAvaraNanI samasyA eka sAthe sAme AvI gaI che tethI samagra vizva coMkI UThyuM che. eka dRSTie to A sAruM ja thayuM che. A kAraNe lokonuM vicAravAnuM to badalAyuM ! nahitara A viSayamAM koI koInI vAta sAMbhaLavA mATe taiyAra ja nahotuM. mAnavInI sAme eka ja lakSya hatuM. game tema karIne samRddhi vadhAravI. sau saMpanna bane evo nAro jeTalo lobhAmaNo hato eTalo ja ghAtaka hato. saMpannatAnA paryAvaraNa ane arthazAstra For Personal and Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nazAmAM prakRtinuM asIma dohana thavA lAgyuM. tenAthI paryAvaraNanI samasyAo pedA thaI. lokone vicAravAnI taka maLI. paDachAyAnI jema anugamana karI rahelI vinAzalIlAne pAchAM vaLIne jovAnI taka maLI. koI bacaze ja nahIM to saMpannatA zA kAmamAM Avaze - evA ciMtane mAnavIne sajAga karI dIdho. samasyAnuM mULa dharatI ane sUrajanI vacce ojhonanuM paDa che. te pRthvIthI upara dazathI paMdara kilomITara vacce samatApa maMDaLamAM AvelI eka virala chatrI che. te aMtarIkSamAMthI AvatI parAbeMganI jevAM hAnikAraka kiraNone pRthvI sudhI pahoMcavAmAM avarodha kare che. prAkRtika asaMtulana ane pradUSaNanA kAraNe te chatrImAM chidro paDI gayAM che. chidro vadhatAM jAya che. dharatI upara jIvananI surakSA ojhonanA kAraNe che. te kSatigrasta thavAthI jIvana sAmenAM jokhamo vadhI gayAM che. TheraThera dharatIkaMpa, pUra, tophAna vagere prAkRtika prakopa janajIvanane astavyasta karI rahyA che. jvALAmukhI phATavAnI saMbhAvanAo prabaLa banI rahI che. AvA saMjogamAM saMpannatAno bhoga koNa karaze ? kevI rIte karaze ? Aje vizvanI mUrdhanya vyaktione A ciMtA satAvI rahI che ke pRthvInuM zuM thaze? jo pRthvI nahIM bace to mAnavI nahIM bace ane mAnavI nahIM bace to A saMpannatA arthahIna banI raheze. mAnavI jevA dUradarzI, ciMtanazIla ane vivekazIla prANI mATe A eka paDakAra che, jeno mukAbalo karavo atyaMta Avazyaka che. mukAbalAnI taiyArI karatAM pahelAM vicAro ke samasyA kaI vAtanI che. mArA mata mujaba samasyAnuM mULa che- mAnavIno ekAMgI daSTikoNa. mahAvIre anekAnta daSTikoNanuM mUlya jANyuM. teno upayoga karyo ane te vize mAhitI ApI. paraMtu loko A dArzanika ane sAMskRtika vArasAne bhUlatA rahyA che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI sImAone vaNajoI karIne eka ja dizAmAM AgaLa doDI rahyA che. temane bIjuM kAMI ja joItuM nathI, saMpannatA ane suvidhA ja mAtra joIe che. khabara nathI ke Avo daSTikoNa vyaktine kyAM laI jaze ane te dvArA tenuM karyuM hita sadhAze. mahAvIre daSTikoNane samyaka ane sthira banAvavAnI vAtane vizeSa mahattva ApyuM. temaNe kahyuM samyak daSTikoNa saghaLA dharmonuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa che ane mithyAdaSTikoNa saghaLAM pAponuM mULa che. saMsAramAM jeTalAM pApa che, temAM sauthI moTuM pApa mithyAtva daSTikoNanuM che. je samyak daSTithI saMpanna hoya che te ja samatvadarzI hoya che. "samAIsI na karei pAva- mahAvIranI A anubhUti bahu moTA satyanI abhivyakti che. jo mAnavIno draSTikoNa sAco hota, temAM ekAMgitA na hota to te arthane ja sarvasva mAnI na leta. artha ja sarvasva na hota to prakRtinuM ATaluM badhuM dohana (zoSaNa) thayuM na hota, ATaluM badhuM odhogIkaraNa thayuM na hota. paraMtu A badhuM thaI rahyuM che. kAraNa ke mAnavIno dRSTikoNa sAco nathI. prAkRtika saMpadA sAme jokhama jaina zAstromAM lokasthitinuM varNana A pramANe maLe cheAkAza eka sArvabhauma sattA dharAvatuM tattva che. AkAza upara vAyu pratiSThita che. vAyu upara samudra che. samudra upara ApaNI pRthvI che. A pRthvI upara prANI che. prANIomAM mAnavI. pazu pakSI. kIDA-maMkoDA vagere tamAma che. saMsAramAM je jevAM che tevAM ja rahe to kyAMya koI avyavasthA thAya nahIM. prAkRtika vyavasthA sAthe cheDachADa karavAthI ja asaMtulana vadhe che. mAnavIe pRthvI-pANI to ThIka, AkAzanI paNa cheDachADa zarU karI dIdhI. vAyumaMDaLamAM evA gesa choDavAmAM Ave che ke ojhonane vizeSa nukasAna pahoMcADe che. jo te AvuM na karata to prAkRtika saMpadAnI ATalI kSINatA kyAreya na thaI hota. meM eka evI vyaktine joI che ke je saMpannatAnA zikhara upara beThI hatI. tenI jamInamAM sonuM dATeluM hatuM. tenA makAnanI dIvAlomAM hIrA-motI jaDelAM hatAM. tenA gharanA khaMDomAM sonAnAM kabATo hato. tenI pAse eTalo badho vaibhava hato ke tenI sAta peDhIo khullA hAthe dAna kare to paNa koI muzkelI na Ave. te vyakti jugAra-saTTAnI cuMgAlamAM phasAIne barabAda thaI gaI. A koI vAta nathI. najare joyelI ghaTanA che. prakRtinI pAse paNa eTalI badhI saMpadA che ke mAnavajAti game teTalo upayoga kare to paNa te kyAreya samApta thAya tema nathI. paraMtu jyArathI teno durupayoga thavA lAgyo che, tenuM ati mAtrAmAM zoSaNa thavA lAgyuM che, tyArathI tenA astitva sAme jokhama UbhuM thayuM che. kAkAsArA rAjArANA paryAvaraNa ane arthazAstra pANI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRtinuM asIma zoSaNa karanAra loko kahe che ke A abhiyAna tamAma lokonI saMpannatA mATe che. mane to ema lAgatuM nathI ke AvuM koI ciMtana hoya. saunuM to koNa jue che ? je thoDAka loko saMpanna che, teo atisaMpanna banI rahyA che. bAkInA loko vipannatAno abhizApa jIvI rahyA che. eka vAta bIjI paNa che ke jo tamAma loko saMpanna banI jAya to saMpannatAnuM paNa koI mahattva rahe nahIM. saMpannatA samAdhAna nathI eka prAcIna vArtA che. IMdra ane IMdrANI svargalokamAMthI mRtyulokamAM padhAryAM. teo eka gAmanI najIka rahyAM. temaNe joyuM to gAmamAM moTA bhAganA loko garIba hatA, saMkaTagrasta hatA. iMdrANIe kahyuM, 'Apa to saMkaTamocaka cho. A lokonuM saMkaTa dUra karo.' IMdra bolyA, dareka vyaktine saMkaTamukta karI zakAtI nathI.' AthI IMdrANI vadhu makkama banyAM. temaNe kahyuM, 'Apa iccho ane te kAma na thAya evuM huM mAnI zakatI nathI. Ape kaMIka karavuM ja paDaze.' strIhaThano mukAbalo IMdra paNa karI zakyA nahIM. teo bolyA, "mane vizvAsa to nathI, chatAM tuM kahe che tethI huM eka prayatna karI jouM.' IMdrae potAnI divyazaktino upayoga karyo. gAmamAM dareka vaLAMka upara sonAnA DhagalA goThavI dIdhA. thoDIka ja vAramAM e vAta loko sudhI prasarI gaI. strI, puruSa, bALako vagere gAmanA tamAma loko tatparatAthI gharanI bahAra doDI AvyA. jenI pAse thelI, peTI, tagAruM vagere je kaMI sAdhano hatAM te sonAthI bharI lIdhAM. samagra gAma daridratAnA abhizApathI mukta thaI gayuM. saunI pAse sukhasuvidhAnAM saghaLAM sAdhano paryApta hatAM. thoDAka samaya pachI IMdra ane IMdrANI vaLI pAchAM e ja gAmamAM padhAryAM. temaNe joyuM ke gAmanA loko saMpanna che, paNa prasanna nathI. temanA caherA upara viSAda che. viSAdanuM kAraNa samajAyuM nahIM. keTalAka loko tyAM UbhA UbhA vAto karatA hatA. eka vyaktie kahyuM, 'koNa jANe kayA mUrakhanuM A kAma che ? ApaNane saune saMpanna banAvI dIdhA. have ApaNe ApaNI saMpadA kone batAvIe ? ahIM to koI jonAruM che ja nahIM !' IMdra IMdrANI tarapha joIne bolyA, 'teM kahyuM hatuM ke A lokonuM saMkaTa dUra karo. meM te saune saMpanna banAvI dIdhA. paraMtu temanuM saMkaTa darzana navo samAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra thavAne badale vadhI gayuM che. te A vAtane samajI le ke saMkaTa vipannatAnuM nathI hotuM, vRttionuM hoya che. jyAM sudhI vRttionuM zuddhIkaraNa nathI thatuM tyAM sudhI saMkaTa paNa nathI TaLatuM. jyAM sudhI daSTi samyapha nahIM bane tyAM sudhI navAM navAM saMkaTo AvyA ja karavAnAM. huM ekalo zI rIte paherI zakuM? mahAtmA gAMdhI daSTisaMpanna vibhUti hatA. zarIrathI dUbaLA pAtaLA, paraMtu manathI udAra. ocho khorAka khAtA ane ochAM kapaDAM paheratA. mAtra vicArothI ja nahIM, AcaraNathI paNa teo sAcA samAjavAdI hatA. temanuM ciMtana evuM hatuM ke jyAre dezanA loko bhUkhyA rahetA hoya tyAre pote peTa bharIne zI rIte jamI zake? eka vakhata eka bALaka gAMdhIjI pAse gayo ane kahyuM, "bApu ! Apa ATalI nAnakaDI dhotI ane gaMjI kema pahero cho ? huM Apane saMpUrNa pozAkamAM jovA IcchuM chuM." gAMdhIe kahyuM, "beTA ! tArA IcchavAthI zuM thaze ? tArI mAtA saMpUrNa pozAka Apaze nahIM.' bALake Agraha karIne kahyuM, 'bApu ! Apa nA na pADo. mArI mAtA bahu sArI ane udAra che. huM jema kahIza tema te karaze ja.' gAMdhIjI tene samajAvatAM bolyA, "beTA ! eka pozAkathI mAruM kAma nahIM cAle. mAre trIsa karoDa pozAka joIze. trIsa karoDa na maLe to huM ekalo te zI rIte paherI zakuM ? gAMdhIjI svayaM ochuM khAtA ane ochuM paheratA. te mAtra tyAM ja aTakyA nahotA. temaNe dezanI janatAne saMyama ane sAdagIno mArga batAvyo. teo dezane daridra rAkhavA IcchatA nahotA. temaNe lokonuM dhyAna laghuudyogo tarapha AkaLyuM. ghera ghera carakhA lAvIne temaNe bekArInI samasyAnuM navuM samAdhAna ApyuM. tAdAbhyano anubhava vi. saM. 200pamAM meM keTalAka sAdhuone saurASTra tarapha mokalyA. tyAM bhayaMkara virodhanuM vAtAvaraNa UbhuM thayuM. sAdhuone rahevA mATe yogya sthAna maLatuM nahotuM. khAvA mATe pUratuM bhojana maLatuM nahotuM. A samAcAra prApta thatAM meM dUdhano tyAga karyo ane AhAramAM padArthonI saMkhyA sImita karI dIdhI. koIne kAMI ja kahyA vagara huM A prayoga karato rahyo. sAdhuomAM uhApoha jAgyo. mArI sAme prazna Avyo, 'tabiyata barAbara nathI ke zuM ? bhojanamAM kema rAparyAvaraNa ane arthazAstrakAra37 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taphAvata paDI gayo che ?' meM vAta TALI dIdhI. mArA manamAM sAdhuo pratye saMvedanAno bhAva jAgRta hato. teo bhUkhyA rahe ane huM bharapeTa bhojana karyuM e mArA mATe asahya hatuM. thoDAka samaya pachI saurASTrathI samAcAra maLyA ke tyAM sAdhuone have koI muzkelI nathI. tyAre meM pharIthI vyavasthita bhojana zarU karyuM. gAMdhIjI mahAna hatA. temanuM ciMtana paNa mahAna hatuM. mAro prayoga nAnakaDA svarUpe hato. paraMtu tAdAtmyanI vAta baMne prasaMgo sAthe joDAyelI che. pachI kAMI nahIM thAya prakRti sAthe mAnavInuM tAdAtmya joDAyeluM hota to te kazuM vicAryA vagara ATalI hade tenuM zoSaNa karato na hota. prakRtinuM aniyaMtrita zoSaNa eTale pralayane sIdhuM AmaMtraNa. ApaNe jANIe chIe ke A avasarpiNI kALano chaThTho Aro pralayanI kathA lakhaze. paraMtu hajI to hajAro varSonI avadhi bAkI che. je ghaTanA ghaNAM varSo pachI ghaTavAnI che te Aje ghaTavA lAge to asvAbhAvika kahevAya. prAkRtika sthitiomAM AvelAM parivartanothI mAnavInA vicAro badalAyA che, paraMtu AcaraNa hajI nathI badalAyuM. jyAM sudhI tenI Arthika dRSTi svastha ane saMtulita nahIM bane tyAM sudhI paryAvaraNa saMtulita zI rIte raheze ? paryAvaraNanI samasyA koI eka rASTranI samasyA nathI. tenAthI samagra vizva prabhAvita thaI rahyuM che. A samasyAne aneka dizAethI jovAno ane teno sthAyI ukela lAvavAno prayatna karavAnI jarUra che. samaya ApaNA hAthamAMthI chaTakI rahyo che. atyAre jo kazuM ja nahIM ka2vAmAM Ave to pachI kAMI na rahe. Jain Educationa International navuM darzana navo samAja 3 For Personal and Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthazAstrAnA be adhyAya : | lavAjA sAdhanazuddhi ane saMyama jALavI karinA samAjanAM be svarUpa che - aniyaMtrita ane niyaMtrita. aniyaMtrita samAjamAM icchAo upara koI niyaMtraNa hotuM nathI. jematema karIne IcchAonI pUrti karavI e ja samAjanuM lakSya hoya che. koIpaNa prakAranI sImA, mayadA, varjanA ke lakSmaNarekhA tene mAnya hotI nathI. keTalAka dazakAo pUrve amerikAmAM hippIo ane bITalsa lokoe potAno eka samAja banAvyo. athavA ema kahI zakAya ke pAraMparita sAmAjika parivezane toDIne temaNe mukta jIvanazailI svIkArI. temanuM ciMtana evuM hatuM ke baMdhana vikAsamAM avarodhaka che. niSedha AkarSaNane vadhAre che. paraMparAo vyaktine rUDha banAve che. mastInuM jIvana khullApaNAmAM che. je vyaktinI jevI IcchA hoya, tevuM jIvana jIvavA mATe te svataMtra rahe, paraMtu teo e satya jANatA nahotA ke tamAma IcchAonI pUrti thaI zakatI nathI. AcArya somaprabhe A satyanuM udghATana karatAM lakhyuM che ke vadhistuSyati nendhanairihayathA nAsmobhirajhmonidhistanmohaghano ghanairapi ghanairjantune santuSyati na vevaM manute vimucyavibhavaMniHzeSamaLyuM bhavuM, yAtyAtmA tadauM mupaiva vidaghAyenAMsi bhUyAMsi kissA IMdhaNa dvArA Aga kyAreya zAMta thatI nathI. pANI vaDe kyAreya samudrane tRpti thatI nathI. e ja rIte mohAsakta mAnavI ghaNuM badhuM dhana meLavavA chatAM saMtuSTa banato nathI. te ema nathI vicArato ke AtmA saghaLo vaibhava ahIM mUkIne parabhavamAM jAya che. mAre kazuM ja sAthe laI javAnuM nathI to pachI huM zA mATe vyartha pAponuM baMdhana karuM ? jyAM sudhI mAnavIno dRSTikoNa samyapha nathI banato, tyAM sudhI te sAcuM ciMtana karI zakato nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ImAnadArI ane pratiSThAnI hatyA niyaMtrita samAjamAM sAmAjika mUlyamApadaMDonI pratiSThA hoya che. tyAM koI paNa vyakti svecchAcArI nathI hotI. te vicAre che ke samAjamAM te ekalo ja nathI. aneka vyaktiono samanvaya eTale ja samAja. samAja koI eka vyaktinI IcchAthI nathI cAlato. tenA keTalAka niyamo ane kAyadA-kAnUna hoya che. je toDavAthI sAmAjika saMgharSa pedA thAya che. vyaktinI potAnI icchAo ane AkAMkSAo hoya che. teno janaka che lobha. lAbhathI lobha vadhe che. lobhI vyaktinuM jIvana aneka prakAranI visaMgatiothI bharAI jAya che. lobhathI tene keTaluM badhuM ahita thAya che te vicArI zakato nathI. lobhane jItavAno nirdeza karatAM AcArya somaprabhe kahyuM mUlaM mohaviSadgamasya sukRtAmbhorAziphalmobhavaH, kroghAneraraNiH pratApataraNipracchAdane toyada: kriIDAsaghakalevivekazazinaHsvabhanurApanadIsindhaH kIrtilatAkalApakalAbho lobha parAbhUyatAmA je moharUpI viSavRkSanuM mULa che, sukRtarUpI samudrane sUkavI nAkhavA mATe agatya RSi che, krodharUpI agni mATe araNInuM lAkaDuM che, pratAparUpI sUryane AcchAdita karavA mATe vAdaLa che, kalahanuM krIDAgRha che, vivekarUpI caMdramAne prasita karavA mATe rAhu che, ApadArUpa nadIone samAviSTa karavA mATe samudra che, kIrtirUpI DALIone toDavA mATe zizu hAthI che, evA lobhane jIto. lobhanI Aga khUba jaladI prasare che. te vyaktinAM sukhacena, svAthya , nizcitatA, prema vagere tamAma tattvone bhasmibhUta karI mUke che. lobhI vyakti potAnI ImAnadArIne to girave mUke che ja, paraMtu. sAthosAtha potAnI pratiSThAnI hatyA paNa kare che. A navvANuMnuM cakkara che. je vyakti temAM paDe che te jotajotAmAM barabAda thaI jAya navvANuMnuM cakkara eka gAmamAM be parivAra sAmasAme rahetA hatA. eka parivAra Arthika rIte khUba samRddha hato. moTo baMgalo, Adhunika sukhasagavaDonI bharamAra, ucca kakSAnI jIvanazailI, bahu moTo kArobAra, nAnakaDo parivAra. sAruM bhojana, phaLa, rasa, dUdha vagerenI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI kamI nahIM, chatAM parivAranA mukhya zeTha khUba dUbaLA-pAtaLA hatA. temane na to pUrI bhUkha lAgatI hatI ane na to rAtre pUrI niMda AvatI hatI. zeThajInA baMgalAnI barAbara sAme ja eka bIjo parivAra raheto hato. sAmAnya makAna, sAmAnya kamANI ane sAmAnya jIvanazailI. na koI Adhunika sAdhana ke na to te meLavavAnI lAlasA. parivAranA tamAma loko parizramI hatA. Akho divasa sakhata mahenata karatA hatA. traNa vakhata bhojana letA. rAtre mIThI nidrA letA. mastInuM jIvana jIvatA. na koI ciMtA ane na koI pratispardhA. dararoja jeTaluM kamAtA emAM ja saMtoSa mAnatA. na eka divasa zeThANI potAnA baMgalAnI chata upara beThI hatI. zeThajI paNa tyAM ja hatA. zeThANInI dRSTi sAmenA makAna tarapha gaI. temaNe RSTapuSTa ane svastha pADozIone joyA. temanA manamAM jijJAsA jAgI. temaNe zeThajIne kahyuM, 'zeTha sAheba ! ApaNA gharamAM koI vAtanI kamI nathI. dhanadolata eTalAM che ke baMne hAthe vaheMcavA chatAM koI muzkelI na paDe. khAvA-pIvAnI saghaLI samucita vyavasthAo che. Ama chatAM ApanuM zarIra kRza banatuM jAya che. atyAre to ApaNA dIkarAnI paNa tibayata ThIka nathI. Apa juo sAmenA paDozInA parivArane. te tamAma lokonI taMdurastI kevI sarasa che !' zeThANInI vAta sAMbhaLIne zeThajI bolyA, 'ApaNA ane temanA parivAramAM je taphAvata che te tuM nahIM samajI zake. te loko hajI sudhI navvANunA cakkaramAM nathI paDyA. tethI kamAya che ane mastIthI khAya-pIe che. mAnavInuM sukha-cena chInavI lenAra jo koI hoya to te che navvANunuM cakkara. zeThANI pUchyuM, 'A navvANunuM cakkara te vaLI zI vAta che ?' zeThajIe kahyuM, 'tuM joyA kara. huM AvuM ja eka cakkara have calAvuM chuM.' zeThajIe eka thelImAM navvANu rUpiyA bharyA. rAtre sau sUI gayA. tyArapachI te thelI pADozInA gharamAM pheMkAvI dIdhI. savAre pADozI parivArano mukhya mANasa jAgyo. teNe gharanA AMgaNAmAM rUpiyA bharelI thelI joI. teNe thelI kholI. temAM cAMdInA rUpiyA hatA. rUpiyAnI gaNatarI karI. pUrA navvANu rUpiyA hatA. teNe bhAgyanI prazaMsA karI. bhagavAnano AbhAra mAnyo. ane potAnA arthazAstranA be adhyAya sAdhanazuddhi ane saMyama Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkarAone bolAvIne thelI maLyAnI vAta jaNAvI. ahIM sudhI to badhuM barAbara hatuM. paraMtu ekAeka tenA manamAM eka vicAra jAgyo, bhagavAne amane ATalA badhA rUpiyA ApyA. chatAM somAM eka ocho che. to zA mATe ApaNe eka rUpiyo umerIne A thelIne surakSita mUkI na daIe ? ATalo moTo parivAra che, koNa jANe kyAre paisAnI jarUra paDe ? | mukhya vyaktie potAno vicAra dIkarAone jaNAvyo. temane potAnA pitAnuM ciMtana vAjabI lAgyuM. e ja divasathI temaNe potAnA khAvA pIvAmAM karakasara zarU karI. cAra divasomAM eka rUpiyA bacAvI dIdho. thelImAM rUpiyo umerIne te mUkI dIdho. paraMtu have temane paisA bacAvavAno lobha jAgI gayo. eka tarapha paisA bacAvavA ane bIjI tarapha vadhu zrama karIne vadhu paisA kamAvavA. saMgrahanI vRtti vadhI. nizcitatA tUTI. rAtadivasa paisA ja paisA dekhAvA lAgyA. cha mahinA paNa pasAra thayA nahotA tyAM to parivAranA tamAma loko bImAra paDI gayA. mukhya vyaktinuM zarIra sukAIne soTI jevuM thaI gayuM. zeThajIe zeThANIne e divasanI smRti karAvatAM kahyuM, 'tyAM atyAre pADozI parivAranI hAlata joI ke nahIM ?' zeThANIe eka najara e tarapha nAkhI. te stabdha banI gaI. pADozIone te oLakhI paNa na zakI. teNe pUchyuM, "zeTha sAheba ! A zuM thayuM ?" zeThajI bolyA, bIjuM to kAMI nathI thayuM, A to navvANunuM cakkara che. A cakkaramAM je koI AvI jAya che tenI sAthe AvuM ja bane che." AdarzonI khIMTI upara bharAvavAnuM aucitya AjanuM arthazAstra navvANunA cakkara jevuM che. adhika utpAdana ane adhika arjana. sothI hajAra, hajArathI lAkha, lAkhathI karoDa, karoDathI araba, arabathI AgaLa ghaNuM badhuM. koI paNa biMdu upara icchAonuM niyaMtraNa nathI. yathArthanI bhUmikAthI jovAmAM Ave to mAnavIne keTaluM joIe ? bhojana, vastro ane raheThANa. eka garIba mANasa anAjanI roTalI khAIne jIve che to zuM eka amIra sonAcAMdInI roTalI khAya che ? eka garIba sAmAnya kapaDAM paherIne kAma calAve che, to zuM amIra loko mATe devanAmI vastro Ave che ? eka garIba vyakti nAnakaDI jhUMpaDImAM rahe che to zuM amIra loko jarA TATAnavuM darzana karavosamAjaEI ra4ra Ae NATakAo Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTI moTI havelIomAM ALoTe che ? AhAra, vastra ane raheThANa vagere jIvananI prAthamika AvazyakatAo che. temanI pUti na thAya to mAnavInuM kAma cAlI zakatuM nathI. paraMtu te mATe Adarzone khIMTI upara bharAvIne vadhumAM vadhu samRddha banavAnI hoDanuM aucitya samajAtuM nathI. A vAto samAja mATe che, samaja mATe nahIM. samAja mAnavIono banelo che, jyAre samaja pazuonI hoya che. pazuone A vize kAMI ja kahevAnI jarUra nathI. kAraNa ke temanI IcchAo sImita hoya che. temanAmAM saMgrahavRtti nathI hotI. temane khAvA mATe game teTaluM ApavAmAM Ave paraMtu peTa bharAI jaze eTale tarata teo khAvAnuM choDI deze. temanA manamAM kyAreya evo vicAra paNa nathI Avato ke AvatI kAla mATe thoDuMka bacAvIne rAkhIe. ema lAge che ke temano saMyama sahaja saMyama che. mANase saMyama gumAvyo che. kyAM che khAvAno saMyama ? kyAM che paheravAno saMyama ? eka eka TaMkanA bhojanamAM so so prakAranI vAnagIo ! zuM koI vyakti eka vakhatamAM ATalI badhI cIjo cAkhI zake kharI ? paheravA mATe vastra Avazyaka che. Rtu ane prasaMga anusAra vezabhUSA badalAtI rahe che. e daSTie daza-vIsa presa rAkhavAnI vAta hajI samajAya tema che. paraMtu eka vyakti so-pacAsa prakAranAM vastro rAkhe che te zuM che ? aMdhAnukaraNa athavA pradarzananI manovRtti che, saMgrahanI manovRtti che ane asaMyamanI manovRtti che. AvI anya paNa keTalIka vAto che je vicAra mAMge che, parivartana mAge che ane IcchAonA niyaMtraNa ke saMyamanI AvazyakatAno anubhava kare che. - nAnakaDI chatAM mahattvanI vAto mahAvIranA arthazAstramAM sAdhanazuddhine jeTaluM mahattva ApavAmAM AvyuM che eTaluM ja mahattva upabhoga-paribhoganI mayadAne paNa ApavAmAM AvyuM che. mahAvIranA zrAvaka samAjamAM A baMne biMduo upara pUratuM dhyAna ApavAmAM AvyuM. sAdhanazuddhinI dRSTie tene mATe keTalAka vyavasAya varjita che. e ja rIte zrAvakanA dainika vyavahAramAM AvanArA padArtho ane pravRttionI mayadAno krama paNa pracalita che. vartamAnamAM A upakramane cauda niyamo tarIke svIkAravAmAM Avyo che. cauda kAraka arthazAstranA be adhyAya sAdhanazuddhi ane saMyama ra43% 008 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamamomAMthI keTalAka niyamono ullekha ahIM karIe * sacitta- anna, pANI, phaLa vagere sacitta vastuonI maryAdA karavI. * dravya- khAvA pIvAmAM levAtI vastuonI saMkhyA sImita karavI. * vigaI- dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa khAMDa ane mIThAI A che vigaInA upabhoganI mayadA karavI. * panI- caMpala, mojA, cAkhaDI, bUTa vagerenI maryAdA karavI. * vastra paheravA mATenAM vastronI mayadA karavI. * vAhana- moTara, relagADI, skUTara, rikSA vagere vAhanonI - mayadA karavI. * snAna- snAna tathA jaLanI mAtrAnI mayadA karavI. Ama nAnI nAnI vAto upara dhyAna ApIne dararoja saMkalpa karavAmAM Ave che. A saMyamanI sAdhanA che. upabhoga-paribhoganuM sImAkaraNa che. vartamAna arthazAstrI atharjananI sAthe sAdhanazuddhi ane saMyama jevA mahattvapUrNa muddAone joDI zake to mAnavInI jIvanazailImAM dekhItuM parivartana Ave zake. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I ! ' 3 : ka ! I am arthazAstranI saikAlika ja e vadhAraNA :/01 - kAkA : : :: : :: satyanAM be rU5 che- anubhavanuM satya ane zAstronuM satya. anubhavanuM satya zAzvata hoya che, saikAlika hoya che ane dezakALanI sImAothI abAdhita hoya che. zAstronuM satya buddhiprasuta hoya che. tethI te sAmayika hoya che. buddhi vartamAnamAM cAle che. te najIkanA bhUtakALa ane najIkanA bhaviSyakALane potAno viSaya banAvI zake che. paraMtu tenI upaja dezakALa sApekSa hoya che. A daSTie anubhUta satya zAstrIya satya karatAM vizeSa vizvasanIya hoya che. mAnavI samAjamAM jIve che. potAnI sAdhanA dvArA te satyano anubhava kare che. tenA anubhavanuM sAmAjIkaraNa thAya che to anubhavonuM satya zAstronuM satya banI jAya che. anubhavanuM satya saikAlika thavA chatAM ya samayabaddha rahe che. satyano sAkSAtkAra karanAra vyakti eka nizcita samaya pachI saMsAranA citrapaTathI adazya thaI jAya che. A daSTie anubhUta satya karatAM paNa adhika mahattvapUrNa banI jAya che. zAstronuM satya. zAstro aneka prakAranAM hoya che. samAjazAstra, rAjanItizAstra, mAnasazAstra, dharmazAstra, kAmazAstra, arthazAstra vagere. ciMtana ane paristhitinA taphAvatathI A zAstronAM vividha rUpo bane che. prastuta saMdarbhamAM arthazAstrane vicArano viSaya banAvavAmAM Ave che. arthazAstra viSe vicAranAra ane lakhanAra aneka vyaktio thaI cUkI che. tethI arthazAstra paNa aneka che jemake - eDamasmithanuM arthazAstra, kauTilyanuM arthazAstra, kArlamArkasanuM arthazAstra, kInsanuM arthazAstra, gAMdhInuM arthazAstra vagere. A lokonI jema mahAvIranuM paNa koI arthazAstra che kharuM ? A prazna atyaMta sAmAyika che. AjathI pacAsa varSa pahelAM A viSayamAM kaMIka rAjA arthazAstranI saikAlika avadhAraNA prakAra rUpha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAmAM AvyuM hota to zakya che ke loko sAMbhaLavAnuM pasaMda na karata. paraMtu atyAranA loko eTalA badhA bhrAMta ane azAMta che ke temane mATe navI draSTinI upayogitA che. prAsaMgika carcA koI vAta game teTalI mahattvanI kema na hoya, tenuM mUlya samaya sApekSa hoya che. yogya samaye kahevAmAM AvelI sAmAnya vAta paNa vyaktine prabhAvita karI zake che. yogya avasara viziSTa vAtane paNa akiMcitkara pramANita karI de che. tethI ja to kahevAmAM AvyuM che ke - phIkI pe nIkI lage, kahiye samaya vicAra / sabako mana harasita kare, pUM byAvana meM gA2 / / nIkI pe phIkI lagai, bina avasara kI bAta / jaise varaNana yuddha meM, nahi siNagAra suhAta // vivAhanA prasaMge mahilAo phaTANAM gAya che. sAmAnya prasaMge evI gALo gAvAmAM Ave to jhaghaDA thaI zake che. paraMtu vivAhanA prasaMge halakI kakSAnAM gIto paNa zrotAo khuza thaI ne sAMbhaLe che. tethI samayane oLakhIne kAma ka2vuM joIe. saMsArI vyaktine zRMgA22sanI vAto adhika rucikara lAge che. paraMtu yuddhanA prasaMge koI kAmakathA kahevA lAge to te sarvathA nIrasa ane arthahIna pratIta thAya che. arthazAstranA saMdarbhamAM mahAvIranuM nAma aprAsaMgika lAge che. paraMtu Aje arthanA kSetramAM vadhatI jatI visaMgatio ane vikRtione jotAM mahAvIranuM darzana atyaMta prAsaMgika banI rahyuM che. koI eka prAMta ke rASTranI ja vAta nathI. samagra vizvanuM arthazAstra bhaTakI gayuM che. A dRSTie mahAvIranuM arthazAstra prakAzanAM thoDAMka kiraNo paNa pAtharI zake to lokono mArga mokaLo banI zake tema che. Avazyaka che arthanI sAthe dharmano siddhAMta bhAratIya nItizAstra puruSArtha catuSTayInI carcA kare che. temAM be sAdhya che ane be sAdhana che. kAma sAdhya che,artha sAdhana che. mokSa sAdhya che, dharma sAdhana che. keTalAka pAzcAtya vidvAnoe artha ane kAmano svIkAra karyo. paraMtu dharma ane mokSane choDI dIdhAM. temaNe kAmane mAnavInI maulika manovRtti kahIne tene dareka prakAre mukti ApI. kAmanI pUrti mATe artha Avazyaka bane che. A dRSTie artha navuM darzana navo samAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavInuM lakSya banI gayuM che. lakSyanI prAptimAM naitika-anaitika ke ucita-anucitano koI vicAra ja raheze nahIM to Arthika asadAcAra kema nahIM vadhe ? A saMdarbhamAM mahAvIranuM ciMtana sarvathA maulika che. temaNe kahyuM"kAmA duratikramA' - kAma durladhya che. kAmecchAne samApta karI zakAtI nathI. "kAmakAmI khalu ayaM purise' - A puruSa kAmabhogonI kAmanA karanAro che. kAma che to artha paNa Avazyaka che. paraMtu jyAM mAnavI kAma ane arthanI Asakti upara ja aTakI jAya che tyAM tene dharma ane mokSanI carcA vyartha lAge che. kAmAsakta ane athasikta mAnavI skRti ane kalpanAnI paLojaNamAM ja jIve che. tethI te amara hoya te rIte AcaraNa kare che. e ja duHkhanuM mULa che ane e ja samasyAono ukela che. je vyaktimAM mumukSA hoya che. A saMsAra ane saMsArika duHkhothI mukta thavAnI icchA hoya che te dharmane bhUlI zakatI nathI. dharma vagaranuM jIvana adhUruM che. dharma vagara sukha-zAMtinI kalpanA paNa thaI zakatI nathI. A daSTie kAma ane arthanI sAthe mokSa ane dharmanA siddhAMtane svIkAravo Avazyaka che. visaMgatinuM nirasana mahAvIre mokSano mArga lIdho. mokSaprApti mATe temaNe dharmanI ArAdhanA karI. temanI sAthe mokSa ane dharmanI carcA thaI zake che, paraMtu mahAvIra ane arthazAstra A be zabdomAM ja keTalo badho virodhAbhAsa che ! mahAvIrane arthazAstra sAthe vaLI zI levAdevA ? prazna udbhavI zake che paraMtu temAM mUMjhavaNanI koI apekSA nathI. kAraNa ke huM atyAre siddha mahAvIranI nahIM, sAdhaka mahAvIranI vAta karI rahyo chuM. sAdhanAkALamAM mahAvIra moTe bhAge mauna rahyA e vAta paNa sAcI nathI. paraMtu huM tIrthaMkara mahAvIrane paNa eka sAdhaka tarIke jouM chuM. mahAvIra rAjakuLamAM pedA thayA. rAjasI vAtAvaraNamAM ucharyA. teo bALakamAMthI yuvAna banyA. temano vivAha thayo. artha ane kAma baMne sAthe temano saMbaMdha rahyo. sAdhanAnA mArge teo pachIthI cAlyA. AvA saMjogomAM ema kema mAnI zakAya ke arthazAstra sAthe temane koI saMbaMdha ja nahoto ? mahAvIranI ghaTanA to ghaNI pachInI ghaTanA che. RSabhe zuM nathI wee44ra4ra4ra4 arthazAstranI saikAlika avadhAraNA mATe karI ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyuM ? teo potAnA yugamAM samAjavyavasthAnA sUtradhAra hatA. temaNe parivAra ane samAjanA saMcAlananI saghaLI gatividhionuM prazikSaNa ApyuM. AcArya hemacaMdra lakhyuM che ke etaccasarvasAvadhamapilokAnukampayA svAmI pravartayAmAsa jAnanuM kartavyamAtmanaHA RSabha jANatA hatA ke teo je kalAo ane vyavasthAono upadeza ApI rahyA che te saghaLo sAMsArika che, sapApa che. paraMtu potAnuM kartavya samajIne temaNe karmayuganuM pravartana karyuM. te samaye RSabha siddha nahotA, sAdhaka hatA. tethI visaMgatino prazna svayaM ogaLI jAya gherAonI vacce Ubhelo mAnavI mAnavIe potAne mATe keTalAka gherAo UbhA karyA che. sauthI moTo ghero anivAryatAno che. jIvanayApana mATe keTalIka anivArya apekSAo hoya che. temano saMbaMdha bhItaranI mAga sAthe che. AhAra, vastra ane raheThANa tathA cikitsA, zikSaNa vagere jIvananI prAthamika apekSAo che. AvazyakatAono ghero ghaNo moTo che. mAnavI potAnA sAmAjika staranA anupAtathI AvazyakatAone vistAre che. temAM AhAra, vastro, bhojana vagerenI guNavattA upara dhyAna kendrita thAya che vaiyaktika ane sAmAjika parivezanA AdhAre AvazyakatAonuM nidharaNa karavAmAM Ave che. trIjo ghero icchAo ane AkAMkSAono che. mAnavInI IcchAo AkAzanI jema anaMta che. AkAzano koI aMta dekhAto nathI. e ja rIte icchAono paNa aMta nathI hoto. A saMdarbhamAM eka kavinI be paMktio khUba mArmika sAMsoM kI sImA nizcita hai, IcchAoM kA anta nahIM hai ? jisa kI koI cAha nahIM ho, aisA koI santa nahIM hai // trIjo ghero jIvananI anivAryatA ane AvazyakatAne ja mAtra nathI joto, te apekSita suvidhAo upara paNa nathI aTakato, tenA vistAramAM vilAsitA ane pratiSThA jevI manovRttiono yoga rahe che. te evI manovRttio che, je sukhano AbhAsa ApIne dukha mATe ghora khode che. vilAsitAne vadhAranArA jeTalA padArtho che, te ApAttabhadra eTale ke prAraMbhamAM suMdara hoya che. temanA upayogathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vakhata mana mugdha thaI jAya che. paraMtu temanuM AkarSaNa saMdhyAkAlIna abrarAga jevuM kSaNika hoya che. mAnavI jeTalo adhika saMgraha kare che ane jeTalA adhika bhoga bhogave che eTalo ja te azAMta bane che. mahAvIre kahyuM- "aho ya rA ya paritapramANe, kAlAkAlasamudAI, saMjogI aThAlobhI, Alupe sahasakkare'-kAma ane arthamAM Asakta vyakti rAtadivasa paritapta rahe che, kALa ke akALamAM atharjina mATe te vyAkuLa rahe che. saMyogano arthI ane arthalolupa banIne te cora ke luMTAro thaI jAya che. tevA saMjogomAM tene zAMti zI rIte maLe ? mahAvIranA arthazAstramAM samAyeluM che saikAlika satya AkAMkSAnA gherAne vadhAranAra vyaktinuM ekamAtra lakSya hoya che vilAsitA. vilAsitA jIvananI jarUriyAta nathI. tenAthI kAmukatAne uttejana maLe che. saMsAranA arthazAstrIo A ja biMdunI parikramA karI rahyA che. ahIM saMyama ke niyamanano koI siddhAMta nathI. mahAvIranuM arthazAstra saMyamathI atRprerita che. temaNe kahyuM. "icchAo svAbhAvika che, e ja rIte saMyama paNa svAbhAvika hovo joIe. nahitara kAmabhogomAM Asakta puruSa uttarottara kAmanI pAchaLa cakkara lagAvato rahe che." vaijJAnikoe bhautika kSetre khUba kAma karyuM. temanuM avadAna mAnavIne AzcaryamAM mUkavAnuM che. paraMtu bhautika AviSkArono prabhAva tAtkAlika rahe che. jema jema samaya vIte che tema tema temanI vyarthatA pramANita thatI jAya che. phrIjhanI zodha thaI. lokoe camatkAra jevo anubhava karyo. paDadA upara philma batAvavAmAM AvI, jANe AMkhonI sAme svarga UtarI AvyuM ! dUradarzana to enAthI paNa AgaLa vadhyuM. komyuTara ane roboTanI zodhoe mAnavInA buddhibaLanI utkRSTatA puravAra karI dIdhI. paraMtu AjanuM ciMtana bhUmikA badalI rahyuM che. bhautika upalabdhio upara toLAI rahelAM jokhamono AtaMka vadhato jAya che. tethI temane pratibaMdhita karavAno svara mukhara banI rahyo che. vaijJAniko vartamAnajIvI hoya che. teo padArtha ne yaMtranA sahAre jIve che. temanA jJAnanI sImA hoya che. mahAvIra trikAladarzI hatA. temaNe AtmAnubhavanA AdhAre satyane jANyuM. temanA jJAnanI sImA nahotI. temaNe padArthanI kSamatAne oLakhI ane sApekSa daSTie Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyanuM nirUpaNa karyuM. temaNe kahyuM- "sukha, zAMti ane vikAsanAM zikharo upara pahoMcavA mATe adhyAtmanI zaraNe javuM paDaze.' paraMtu zarIradhArI prANI bhautika bAbatonI upekSA karI zakato nathI. jIvanayApana mATe tenI upayogitA che. paraMtu sImAnuM atikramaNa sauthI moTo trAsa che. tethI anivAryatA, AvazyakattA ane AkAMkSAnI bhedarekhAne samajo ane saMyamano abhyAsa karo. prAcIna dArzanikoe kahyuM, brahma satya che ane jagata mithyA che. jagata mithyA zA mATe che ? A praznanA samAdhAnamAM temaNe jagatane mAyA tarIke oLakhAvyuM. A saMdarbhamAM mahAvIranA dRSTikoNane spaSTa ka2tAM AcArya hemacaMdre lakhyuM mAyA satI ce dvayatattvasiddhirathAsatI hanta ! kutaH prapaMcaH ? mAyA sat che ke asat ? jo te sat hoya to advaitavAdano siddhAMta khaMDita thaze. eka brahma ane bIjI mAyA A baMne tattva banI jaze. jo mAyA asat hoya to pachI vivAda kaI vAtano ? mahAvIra kyAMya paNa mUMjhAyA nathI. temaNe sApekSatAnA AdhAre pratyeka samasyAno ukela Apyo che. temanuM arthazAstra AdhyAtmika ane bhautika mUlyonI sApekSa svIkRti che. jyAM anya arthazAstra ekAMgI dRSTi joIne mAnavIne kiMgmUDha banAvI rahyAM che tyAM mahAvIranuM arthazAstra sarvAMgINa ciMtana prastuta karIne traikAlika satyane abhivyakti ApI rahyuM che. Jain Educationa International navuM darzana navo samAja 50 For Personal and Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T satyameva jayate lAlAnI zabdanI potAnI saMskRti che, paraMparA che, itihAsa che. avAranavAra zabdono upakarSa ane apakarSa paNa thato rahe che. keTalAka zabda evA che ke je koI yugamAM gauravanA pratIka gaNAtA. paraMtu Aje potAnI garimA khoI cUkyA che. keTalAka zabdo yuganA AghAto sahana karIne paNa Aje jIvI rahyA che. temanI asmitA mAnava saMskRti sAthe guMthAyelI che. teo jIvanano maMtra banI jAya che ane mAnavInI mUcchita cetanAmAM navA prANano saMcAra kare che. jaya, vijaya vagere zabdo bhAratIya saMskRtimAM vizeSa zabdo che. dhArmika, rAjanaitika, sAMskRtika vagere aneka kSetromAM A zabdone maMgalanA pratIka mAnyA che. prAcIna kALamAM rAjyAbhiSekanA samaye jaya-vijaya vagere zabdothI vadhapinanI paraMparA pracalita hatI. yuddhamAM vijayI rAjAonA svAgata-sanmAnamAM paNa A zabdono prayoga thato hato. dharmasAdhanAnI svIkRtino prasaMga hoya ke AcAryapadanA abhiSekano samaya hoya, "jaya-jaya naMdA !' "jaya-jaya bhaddA !' "jaya-jaya naMdA bhadde te,' 'ajiyaM jiNAhijiyaM pAlayAti,' "jiyamajhe vasAha' vagere vAkyo jaina AgamomAM prayojAyo che. zabdamAM zakti hoya che te vaijJAnika zakti che. maMtrono prabhAva zabdazaktinA kAraNe ja che. zabdanA zuddha uccAraNathI temanI zakti vadhe che. dhvanitaraMgonA mAdhyamathI mAtra saMvAda-saMpreSaNa ja nathI thatuM, cikitsA paNa thaI zake che. keTalAMka vizeSa zramasAdhya kAryonA saMpAdanamAM zabdazaktino prayoga karavAthI utsAha ane manobaLanI vRddhi thAya che. keTalAka zabdaprayogo evA paNa hoya che je manobaLane toDe che ane vyaktine asaphaLa banAve che. A daSTie zabdaprayoganA samaye vizeSa sAvadhAnInI apekSA rahe che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratanuM rASTrIya pratIka mAnavI AsthAnA baLe jIve che. Adarza sudhI pahoMcavA mATe te keTalAMka AsthAsUtronuM nirmANa kare che. jIvanayAtrAmAM jyAM paNa tenAM kadama Dagamage che. tyAM AsthAsUtronA AlaMbana thakI jokhamapUrNa mArgone paNa pAra karI de che. satyameva jayate" A mahattvapUrNa AsthA sUtra che. A sUtra AkarSaka che, preraka che ane prabhAvotpAdaka paNa che. teno prayoga dharmanA maMca upa2thI thAya to koI moTI vAta nathI. kAraNa ke dharmanI AdhArazilA satya che. paraMtu bhAratanA rASTrIya cihnamAM tene aMkita karavAmAM AvyuM che. koIpaNa dezanuM zAsanasUtra A pratIkanA baLa upara saMcAlita hoya te tenA mATe gauravanI vAta che. bhArata jevA adhyAtmapradhAna dezamAM AvI AsthAnuM nirmANa muzkela paNa nathI. ATaluM badhuM svIkAra karyAM pachI paNa satyameva jayatesatyano ja vijaya thAya che A prayoga carcAspada lAge che. koI vyakti dharmanI sAdhanA kare che, te satya prati niSThA dharAve che, to tenI sAdhanAno saMbaMdha jayavijaya sAthe nathI, AtmAnA vikAsa sAthe che. satyano sAdhaka AtmavikAsanA zikhara upara ArohaNa karI zake che, paraMtu jIvananA pratyeka vaLAMka 52 te vijayanuM ja varaNa kare evI pratibaddhatA nathI hotI. aneka prasaMgoe satyavAdIne hArato ane asatyabhASIne jItato jovAnuM bane che. nAnaka hAryA hI bhalA nyAyAlayamAM kesa cAle che. vAdI ane prativAdI baMne potapotAnI vAta kare che. tyAM hArajItano pheMsalo sAkSIonA AdhAre thAya che. je vyakti potAnA kesanA pakSamAM sAcA ke khoTA jeTalA sabaLa sAkSIo 2jU kare che, te jItI jAya che. sAcI vyakti sAkSIonA abhAvamAM parAjaya pAme che. AvA saMjogomAM satyameva jayate A kathana ekAMtika ane Atyantika satya banI zakatuM nathI. saMbhavataH A saMdarbhamAM gurunAnakanI vANI mukhara banI hatI. nAnaka hAryA hI bhalA, jItaNa de saMsAra / hAryA te hara se milyA, jItyA jama ke dvArA // be dezo vacce yuddha cheDAya che. je dezanI sainyazakti ane navuM darzana navo samAjane pa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zastrazakti prabaLa hoya che te sainya yuddhamAM vijayI bane che. senAnuM manobaLa ane yuddhakauzala paNa vijayamAM sahAyaka bane che. yuddhanI kSamA ane arhatAnA abhAve mAtra satyanA sahAre vijayaprAptinuM svapna kevaLa svapna ja che. koI durbaLa deza satyanA baLa para vijayI thavAnuM gaurava pAmI zake che kharo ? kaMTAkIrNa che satyano mArga rAma ane rAvaNanuM yudgha rAmAyaNano atyaMta mArmika prasaMga che. zrIrAma maryAdA puruSotama hatA. satyamAM temane agAdha zraddhA hatI. satyanI rakSA mATe ja temaNe ayodhyAne choDIne vanavAsa svIkAryo hato. temanA anuja lakSmaNa paNa satyaparAMDamukhI nahotA. rAvaNe temane keTalA badhA parezAna karyA ! lakSmaNane to eka rIte motanA jaDabAmAM dhakelI ja dIdhA. te samaye asatye je aTTahAsya karyuM, tethI satyano sva2 jANe bilakula dabAI gayo hato. antatogatvA vijaya rAmano thayo. paraMtu satyano mArga temanA mATe kevo kaMTakAkIrNa banI rahyo ! rAjA harizcaMdranI kathA khUba prasiddha che. temanI satyaniSThAnuM pariNAma zuM AvyuM ? eka yazasvI rAjAne caMDALanA ghera nokarI karavI paDI. putra rohitAzvanA akALa hRdayavidAraka mRtyu prasaMge satyanI surakSA mATe ja temaNe patnI pAse kaphananA paisA mAgyA. zuM ene ja satyano vijaya kahevAmAM Ave che ? sAmAnya vyakti tyAM vicalita thaI jAya che. kAraNa ke tenA aMtima pariNAma sudhI aDaga rahevAnuM dhairya te rAkhI zakatI nathI. satya mATe samarpita roma roma satya vize mArA ukta vicAra satya pratyenI mArI AsthA upara praznArtha cihna mUkI zake che, paraMtu huM eka vAta spaSTa karI devA icchuM chuM ke mAruM pratyeka roma satya mATe samarpita che. satya mAruM jIvana che, prANa che ane zvAsocchvAsa che. mArI saghaLI sAdhanA satya mATe che. mAro e atUTa vizvAsa che ke satya kyAreya hAratuM nathI. pratyeka pratikULa paristhitimAM tenuM teja nikhare che. paraMtu vyavahAranI bhUmikA upa2 tene jaya-parAjaya sAthe joDavAnuM aucitya samajAtuM nathI. 'satyameva jayate' A AsthAsUtranI pratimAne akSuNNa rAkhavAmAM satyameva jayate Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave emAM mane koI muzkelI nathI. paraMtu kyAreka kyAreya manamAM eka navo vicAra jhabake che ke jena AgamomAM satyano mahimA je svarUpe uddagIta che te vadhu prabhAvI, upayogI ane vyAvahArika nIvaDI zake tema che. AvI sthitimAM ApaNe te vAkyane Adarza mAnIne satya tarapha potAnA vizvAsane adhika daDha banAvI zakIe chIe. mahAvIravANImAM satyano saMdeza bhagavAna mahAvIra satyanA mahAna sAdhaka hatA. temaNe potAnA sAdhanAkALa daramiyAna asahya kaSTa sahyAM. chatAM kyAreya asatyano sahAro na lIdho. temanA potAnA ja ziSya gauzAlake asatya bolIne temane muzkelImAM mUkavAnA bharapUra prayatno karyA. paraMtu temaNe potAnA bacAva mATe paNa kyAreya satyane abhaDAvyuM nahIM. satya vize temanI anubhavapUta vANInAM keTalAMka udAharaNo A pramANe che. sacce bhayavaM - satya ja bhagavAna che. sarca loyazmi sArabhUyaM satya lokamAM sArabhUta che. satyameva samabhijANAhi- satyanuM ja anuzIlana karo. saeNsi biti kuvvaha - satyamAM dhairya keLavo. saccassa ANAe uvaDhie se mehAvI mAre tarati - je satyanI AjJAmAM upasthita che te medhAvI mRtyune tarI jAya che. mahAvIravANInAM ukta sUtrone jIvana sAthe joDavA mATe ame ahaMtu vaMdanAmAM keTalAMka sUtro uddhata karyA che. pratidina savAre ane sAMje baMne samaye ahat vaMdanAnuM sAmUhika saMgAna atyaMta tanmayatA ane gauravapUrvaka karavAmAM Ave che. satya pratyenI AsthAne daDha karavAno A eka saraLa prayoga che. cinanI navI dizA satyaniSTha vyakti nizcita rahe che, lokamAM pratiSThA pAme che, Adeyavacana bane che. tenI AjJAnuM koI atikramaNa karI zakatuM nathI ane tene vacanasiddhinI upalabdhi paNa maLI zake che. A ja daSTie pratyeka vivekasaMpanna vyaktie satya sAthe saMbaMdhita AsthAvAkyo athavA Adarza vacanone sAme rAkhavAM paDe che. ekaniSTha banIne karakarI navuM darzana navo samAjaEArakawseI karI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyanuM anuzIlana ane anupAlana karavAnuM hoya che. paraMtu jaya-parAjayanI bhAvanAthI AgaLa vadhIne Atmazuddhi athavA jIvananI pavitratAno uddeza ja mukhya banavo joIe. ciMtananI A navI dizAne prayoganI bhUmikA maLe eTalI apekSA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAdhipati gurudeva tulasI : paricaya-jhalaka janma : 20, oNkTobara : 1914 (lADanuM) | vi.saM. 1971, kArataka suda 2 dIkSA : 5, Disemba2 H 1925 (lADanuM) vi. saM. 1982, mAgasara vada 5 AcAryaH 27, oNgaSTa : 1936 (gaMgApura) vi.saM. 1993, bhAdaravA suda 9 aNuvratapravartanaH 2, mArca : 1949 (saradArazahe2) vi.saM. 2005, phAgaNa suda 2 I yugaprathAna 4, phebruArI : 1971 (bIdAsara) vi.saM. 2026, mahI, suda 7. bhAratajyotiH 14, phebruArI 1986 (udayapura) vi.saM. 2042, mahAsuda 5 vApatiH 14, jUna H 1993 (lADanuM) vi.saM. 2050, jeTha vada 10 IdirA gAMdhI rASTrIya ekatA puraskAra 31, oNkTobara : 1993 (navIdilhI) vi.saM. 2048, Aso vada 1 gaNAdhipatiH 18, phebruArI : 1994 (sujAnagaDha) vi.saM. 2058, mahA suda 7 y.org For Personal and Private Use Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ QR hlbhaatn maanii bhaat Jain Educationa International For Personal and Private Use Only www.jainelibr .org