Book Title: Dashvaikalik Sutram Part 02
Author(s): Gunhansvijay, Bhavyasundarvijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005764/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || namo'stu tasmai jinazAsanAya || zrutakevalIzrIzaSyabhavasUrikRtaM zrIbhadrabAhusvAmikRtaniyuktiyutaM zrIharibhadrasUrikRtavRttiyutaM zrI dazavaikAlika sUtram gurjarabhASAntarasahitam (bhAga-2) preraka : pU.paM.zrI candrazekharavijayajI ma. bhASAntarakAra H munizrI guNahaMsavi.ma. saMzodhaka : munizrI bhavyasuMdaravi.ma. : : prakAzaka : (zrI zramaNapradhAna jaina saMgha) kamala prakAzana TrasTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 // namo'stu tasmai jinazAsanAya // 29 3 - 69 5 zrutakevali zrIzayyaMbhavasUriviracitaM 1 | zrI razarvatnisUtram | 6, 8, che .51 * ma (sabhASAMtara bhAga-2 (adhya. 2-3-4)) .. che? pa niryuktikAra : zrutakevalI zrIbhadrabAhusvAmI vRttikAra : 1444 grantharacayitA zrIharibhadrasUrijI preraka siddhAnta mahodadhi zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma.sAhebanAM ziSyaratna pa.pU.paM. gurudevazrI candrazekharavijayajI ma.sAhebA huM ke che Sa * prakAzaka kamala prakAzana TrasTa) amadAvAda bhASAMtarakartA muni guNahaMsavijayajI saMzodhanakartA muni bhavyasuMdaravijayajI * a Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B zA EE prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa jIvatalAla pratApazI saMskRti bhavana 2777, nizApoLa, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1 phona : 25355823, 25356033 ya lekhakaH siddhAntamahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanAM vineya pU. paM. zrI candrazekharavijyajInAM ziSya munizrI guNahaMsavijyajI prathama prakAzana : vi.saM. 2066 tA. 15-12-2009 ji nakala : 1000 ji - sUcanA : A pustaka jJAnakhAtAnI rakamamAMthI chapAyela hovAthI pustakanuM mUlya jJAnakhAte cUkavIne mAlikI karI zakAya. tra mUlya rU|. 250/ TAIpaseTIMga arihaMta grAphiksa khADiyA cAra rastA, amadAvAda. '' mudrakaH bhagavatI ophaseTa bAraDolapurA,amadAvAda. ba ta zA E FR jeo Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUTa bhAga-2 haraNa samarpaNama. ... samarpaNama.. jeonI zAstrAbhyAsanI apramattatAne munisamudAya Ajeya vaMde che. jeoe zAstrorUpI amRtakuMDamAM keTalAMya saMyamIone snAna karAvyuM che... evA pa.pU. vardhamAnataponidhi, saMghaekatAnA zilpI, apramattayogI, pU. gurudevazrI A. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sAhebajIne A kRti arpaNa karatAM dhanyatA anubhavuM chuM. li. kRpAkAMkSI guNahaMsavi. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * 538 umaLakAbharyA haiye ame savIkArIe chIe ApanuM odArthabharyu saujanya... pa.pU.paM.gurudevazrI candrazekharavijayajI ma.sAhebanAM || ziSyaratna pU.munirAjazrI vimalahaMsavijayajI ma.sAheba tathA pU.munirAjazrIparamahaMsavijayajI ma.sAhebanAM vi.saM. 2065nAM cAturmAsanI smRtinimitte saujanya zrI zve.mUpU. jaina saMgha nAnapurA, surata jJAnadravyathI vyutabhaktino lAbha lIdho e badala khUba khUba dhanyavAda... li. kamala prakAzana TrasTa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 prastAvanA prastAvanA dazavaikAlika sUtra ! parama pAvana pistAlIza AgamomAMnuM eka atisuMda2 Agama ! 21000 varSa pAMcamA ArAnAM aMta sudhI je akhaMDa paNe Takaze ! na eno mahimA aparaMpAra che, e to enA parathI ja jaNAI Ave ke caudapUrvadhara - zrutakevali - zayyabhavasUri mahArAjAe, mAtra cha mahinAnuM jenuM AyuSya zeSa hatuM, tevA potAnA dIkSita putra 'manaka'nAM kalyANane mATe pUrvomAMthI tene uddhRta karyuM ! kevA suMdara padArtho haze emAM, jene bhaNavAthI 6 mahinAmAM sAdhujIvanano sAra samajAI jAya...AtmakalyANa nizcita thaI jAya ! Aje paNa eno mahimA akhaMDa che - enA cAra adhyayana arthasahita bhaNAya nahIM tyAMsudhI mahAvrata AropaNa (vaDIdIkSA) na karavAnI paraMparA che. enuM pAMcamuM piMDaiSaNAadhyayana arthasahita bhaNyA vinA gocarI javAno adhikAra nathI maLato. enuM sAtamuM vAkyazuddhi adhyayana arthasahita bhaNyA vinA dezanA ApavAno - are ! bolavAno paNa adhikAra nathI maLato... TaMkazALI ane arthazAli che enA vacano... dareka sAdhubhagavaMte avazya bhaNavA - gokhavA - samajavA - utA2vA jevA. paNa, A to caudapUrvadhara maharSinAM vacano..gaMbhIra, 2hasyabharapUra... alpamati evA ApaNe teno tAga zI rIte pAmI zakIe ? upakAra karyo ApaNA 52 pUrvarSioe...bhadrabAhusvAmI mahArAjAe...niryukti racIne...agastyasiMhasUrie cUrNi racIne... haribhadrasUriAdi mahApuruSoe TIkAo racIne A vivaraNo pramANamAM saraLa che. tArkikaziromaNi haribhadrasUri ma.sA.nI TIkA sauthI vistRta che. khUba suMdarapadArtho che, temAM te chatAM, paDatAM kALane kAraNe prAthamika abhyAsIone te paNa samajavuM kaThina paDe, saMbhavita che. ane eTale anuvAdakAra pU.mu.zrI guNahaMsavijayajI ma.sA. saraLa gujarAtI bhASAmAM teno anuvAda prastuta karI rahyA che. I H na - I nA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IT ta 'ma na PR dazavaikAlikasUtra bhAga-2 prastAvanA svayaM uccakakSAnAM vidvAn hovA chatAM, AvA prAthamika graMtha upara anuvAda lakhavA mATe ATalo parizrama veThe che, samayano bhoga Ape che, te temanI prAthamika abhyAsuo 52nI karUNAnuM pariNAma che. vartamAnakALe abhyAsanI rUci dharAvanArAone paNa abhyAsa karAvanAra adhyApakono saMyoga saraLatAthI nathI thato, tevuM ghaNIvAra jovA maLe che ane svayaM abhyAsa karavAmAM kaThina sthaLo e aTakI javAthI hatotsAha thaI jAya che. e samasyAnuM nirAka2Na ka2vA ja A anuvAda prastuta thaI rahyo che. pU. haribhadrasUri mahArAjanI kaThina paMktione vistArathI saraLabhASAmAM 2jU ka2vA temaNe ghaNo puruSArtha karyo che, te anuvAda jotAM ja samajAI jaze. pratyeka sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto avazya A graMthano talasparzI abhyAsa kare to temanuM jIvana saMyamanI suvAsathI maheMkI UThe, te bAbatamAM koI zaMkA nathI.eTale mArA sahita sahu A graMthane bhaNe, ane temAM A anuvAda sahAyakasAthInI garaja sAre... ane tenA dvArA vizuddhasaMyamajIvananI prApti karI, paramapadane najIka lAve, e ja zubhAbhilASA... li. muni bhavyasuMdaravijaya na ..., 5] ta Jiu na zA F nA ya * Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "hae * --- --- * * mA 8. A dazavaikAlikasura bhAga-2 hajI be zabdo kaka be zabdo F, dazavaikAlika jevA mahAna sUtranI racanA karI che caudapUrvadhara zrI zayyabhavasUrIzvarajI mAM mahArAjAe! enA upara niryuktinI racanA karI che caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjIe ! cUrNinI racanA karI che zrI jinadAsagaNimahattarajIe ! vRttinI racanA karI che 1444 grantharacayitA zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe! hajAro varSo pUrvenuM A aNamola sAhitya kALanA pravAhamAM kyAMya khatama na thaI jAya | "" ane ApaNAM sudhI pahoMce e mATe enI surakSA kAje jabaradasta bhoga Apyo che hajAro mA zramaNa-zramaNIoe ane zrAvaka-zrAvikAoe ! | mArA jevA sAdhu paNa AnuM bhASAMtarAdi kAma sArI rIte pAra pADI zake e mATe ) kRpAchaLa-pIThabaLa pUruM pADyuM che paramopakArI pUjayapAda bhavodadhitAraka gurudevazrIe ! bhASAMtaramAM bhUlo na rahI jAya e mATe akSarazaH badhuM ja tapAsI ApavAno anahada | upakAra karyo che pUjayapAda zAsanaprabhAvaka AcAryadeva zrI ratnasuMdarasUrIzvarajI | ma.sAhebanA ziSya munirAja bhavyasuMdaravijayajIe ! - traNa-traNa mupho jovAM - kramazaH goThavavA... vagere vagere ati mahenata ane ghaNo | lAMbo samaya mAMgI letuM kaparuM kAma saharSa vadhAvI laIne saMpUrNa karI dIdhuM che vighAziSya | munirAja rAjahaMsavijayajIe ! | prakAzananA kAryamAM khUba ullAsathI sahakAra Apyo che te kamala prakAzananAM guNavaMtabhAI ane temanI presanI TIme ! AvI to DhagalAbaMdha sahAya bAda je kAma zakya banyuM che, emAM bhASAMtarakartA tarIkeno yaza levAno mane koI ja haka nathI. A AkhAya kAryamAM mArA bhAge to 1% jeTalo ya hisso mAMDa Ave... eTale jo A kArya kharekhara sAruM thayeluM lAge, upayogI lAge to | eno yaza mane ApavAne badale A tamAma uttama AtmAone ja Apavo evI mArI namra | vinaMtI che. hA ! je kaMI kSatio haze, e mArI ja haze e paNa nizcita hakIkata jANavI.* vartamAna 15 hajAra sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto agharI bhASAdine kAraNe A granthanAM amUlyapadArthothI vaMcita na rahI jAya, e mATe teone gujarAtI bhASAmAM spaSTatAvALuM 6 bhASAMtara ApavuM jarUrI lAgyuM, mATe ja A bhASAMtara karyuM che. bAkI to saMyamIo che | E F S E F RE Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T iro 5 " ' / darzAvaikAlikasUga bhAga-2 be zabdo saMskRtamAM ja abhyAsa kare, bhASAMtarane na aDe e ja amane ISTa che. bhASAMtara vinA vRtti nahI samajI zakanArAo mATe ja A bhASAMtara che, e khAsa dhyAnamAM levuM. vaLI jo adhyApana karAvanAra sadguruno yoga maLe to emanI pAse ja jJAna meLavavuM... e na maLe to ja nAchuTake bhASAMtaranA sahAre vAMcana ka2vAnuM che. A bhASAMtaramAM nikSepAdinI samajamAM saraLatA rahe te mATe pU.paM.zrI hIracaMdravijayajI ma.sAhebanA ziSyavRMde taiyAra karela adhyayanapramANenA koSThako paNa lIdhA che. koika taiyAra karanAra mahAtmAno paNa huM sabahumAna AbhAra mAnuM chuM. na prAMte A AkhAya bhASAMtaramAM mahApuruSonI IcchA viruddha kaMIpaNa lakhAyuM hoya to mana-vacana-kAyAthI trividhe-trividhe micchA mi dukkaDaM...... li. muni guNahaMsavijaya bhA.su. 13 saM. 2065 S - H TH F na zA Ji H naga ya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r S 3] 17 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 khAsa dhyAna rAkho... khAsa dhyAna rAkho... A graMtha vAMcananA adhikArI yogoDhavahana karI cUkelA pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto ja che. tethI gRhasthoe A graMtha vAMcavo nahIM. anadhikRta vAMcana jJAnavaraNIya-mohanIya vi. karmonA baMdha dvArA saMsAravardhaka hovAthI ahitakara che. pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtoe paNa mukhyatayA gItArtha gurubhagavaMto pAse ja abhyAsa karavAno che. paraMtu jemane tevA saMyogo upalabdha nathI. teo, potAnA guruvarganI anujJA laIne A anuvAdanI sahAya laIne abhyAsa karI zake che. A graMtha mAtra vAMcI javA mATe nathI. sAMgopAMga abhyAsa, gAthAo - artho - padArthone gokhIne upasthita karAze, to saMyamajIvanamAM atyaMta upakArI banaze. ma H A. ma My 17 zA jeo nA ya * * Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dazavaikAlikasUTA bhAga-2 - ka prathamA vigamaH prathamo virAmaH) -muni rAjahaMsavijaya adhyayana-2 A adhyayanamAM dharmanAM svIkArabAda nUtanadIkSitane saMyamajIvanamAM avRti = | adhIraja AvI jAya to e avRtine dUra karavA dhRtine zramaNyanAM kAraNa tarIke | darzAvAI che. ane e vRtinuM ja varNana karanAra A adhyayana che. zramaNanI vyAkhyA - zramaNanI upamAo eTalI adbhUta darzAvI che ke jene mA vAMcatA koIpaNa saMyamI "zramaNanI ATalI badhI suMdara upamAo che !!" evuM ? Azcarya saheje anubhave e nirvivAda che. (ni. 154 thI ni. 157) potAne AdhIna na hoya evA bhogono tyAga karanAra tyAgI kahevAto nathI ane je potAne AdhIna hoya evA bhogono tyAga karI de te ja tyAgI kahevAya che." (gAthA te 2-3) evuM jaNAvI tyAgInI vAstavika vyAkhyA tarapha AMgaLI cIMdhaNuM karAyuM che. te mohanIyakarmavaza thayela strInAM AkarSaNane dUra karavAnI, suMdara tarakIba dekhADIne je | saMyamarUpI gharamAMthI mana bahAra nIkaLI na jAya e mATenuM suMdara ciMtana paNa darzAvAyuM che. aMtamAM A adhyayanane sAdyata sparzatuM rahanemi-rAjulanuM dRSTAMta dekhADIne rAjuladvArA je = rIte rahanemijI saMyamamAM sthira thayAM ane potAnuM AtmakalyANa sAdhI gayA e rIte ti | paMDitapuruSo paNa bhogothI virAma pAmI potAnuM AtmakalyANa sAdhe evo mArmika upadeza | na graMthakAra paramarSie ApIne kamAla karI che. adhyayana-3 A adhyayanamAM AcAramAM dhRti karavI. arthAt AcAranuM ja pAlana karavuM paNa nA anAcAranuM nahIM evuM jaNAvIne anAcIrNa evI 54 bAbato jaNAvI tenI AcaraNA nahIM paNa karavAno upadeza apAyo che. kathAnAM nikSepamAM arthakavA, kAmakathA, dharmakathA ane mizrakathA ema kathAnuM bhedAdinAM , kathanapUrvaka vistArathI nirUpaNa karAyuM che. emAMya dharmakathAnAM bhedanuM varNana atyabhUta che. , | kevA AtmAone kevI dharmakathA kahIne dharmamAM sthira rAkhavA e padArtha dharmakathAnAM nirUpaNamAM che jaNAI Ave che. (ni. 188 thI ni. 206) | rr E F = 1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r :E 'F ** ? na hameM dazavaikAlikasUga bhAga-2 prathaur fa5TE: | adhyayana-4 .. A adhyayanamAM saMyamIe je AcAravize dhRti karavAnI che e AcAra jajIvanikAyane ja A vize pALavAno che. arthAt cha javanikAyamAM saMyamavALA banavAnuM che e vAta vistArapUrvaka jaNAvAI che. A adhyayanamAM jIvananuM astitvanI siddhi DhagalAbaMdha anumAnaprayogo ApavA dvArA Lii niyuktikAra-vRttikArazrIe karI che. uparAMta chae cha kAyamAM alaga-alaga rIte AtmAnI siddhi anumAnaprayogo dvArA khUba ja tAdaza rIte karavAmAM AvI che. enA abhyAsathI "dareka jinavacana tarkasiddha paNa che" enI vAstavika pratIti jijJAsune acUka thaze evuM || ' kahevAmAM jarAya atizayokti nahIM gaNAya. pAMcamahAvrata ane rAtribhojanavratanAM AlAvAmAM vRttikAre dareka vratamAM dravya ane bhAvanI caturbhagInuM khUba sarasa varNana cUrNinAM pATha sAthe karyuM che... jenAthI saMyamI potAnA te - te vrato dravyathI ja che ke bhAvathI paNa che teno nizcaya karI zakaze. 1 upadezaadhikAramAM saMyamI kevI rIte pApakarmano baMdhaka thAya ane kevI rIte pApakarmano " baMdhaka na thAya e jaNAvIne yatanAnI pUrve paNa jJAnanI vizeSa AvazyakatA jaNAvIne ke "jIvAdi tattvono jJAtA je saMyamane jANI zakaze." e padArthano spaSTa ullekha karyo che. aMtamAM jIvAdi tattvonAM jJAnathI mAMDIne mokSanI prApti sudhIno krama batAvyo che. ane je AtmAne dharmanuM phaLa maLavuM durlabha che tenA lakSaNo batAvIne tathA jeone pAchalI FjiMdagImAM paNa tapa, saMyama, brahmacarya priya che teonuM devalokagamana batAvIne pAchalI te " jIMdagImAM paNa tapa, saMyama, brahmacarya rata thavAnI atyabhUta preraNA karIne graMthakArazrIe khUba ja FupakAra karyo che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIta dazavaikAlikasUTA bhAga-karI adhyayanAnakamA * * * * 6, 5 - A B. adhyayanAnukrama | (1) zramaNyapUrvaka adhyayana.... (2) lullikAcArakathA adhyayana (3) "jIvanikA adhyayana.. ........ 137 ) 5 6 me la * 82 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUTA bhAga-2 nI aya. 2 niryuktiH - 152 : . / mohyu " samasta majAvo mahAvIrasa | ( dazavaikAlikasUtrama caturdazapUrvadhara zrIbhadrabAhusvAmIviracitaniyuktiyuta, sUripuraMdara zrIharibhadrasUriviracitavRttiyuta, caturdazapUrvadhara zrIzaabhavasUrikRta, dazavaikAlikasUtra upara zabdazaH vistRta gujarAtIvivecana I atha dvitIya adhyayane zrAvapUrvavAra . __vyAkhyAtaM drumapuSpikAdhyayanam, adhunA zrAmaNyapUrvakAkhyamArabhyate, asya / cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmaprazaMsoktA, sA cehaiva jinazAsana iti, iha tumna tadabhyupagame sati mA bhUdabhinavapravajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA | bhavitavyamityetaducyate, uktaM ca-"jassa dhiI tassa tavo jassa tavo tassa suggaI sulabhA / je adhiimaMta purisA tavo'vi khalu dullaho tesiM // 1 // " anenAbhisaMbandhenAyA- na | tasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavat, navaraM nAmavadadhyayanaviSayatvAdupakramAdidvArakalApasya vyAptiprAdhAnyato nAmaniSpannaM nikSepamabhidhitsurAha niyuktikAraH sAmaNNapuvvagassa u nikkhevo hoi nAmanipphanno / sAmaNNassa caukko terasago puvvayassa 3 nave 26rA. IT : zrAmANyapUrvaka nAmanuM dvitIya adhyayana | dumapuSpika adhyayananuM vyAkhyAna thaI gayuM. have zramaNyapUrvaka nAmanuM bIjuM adhyayana zaru karAya che. A adhyayanano prathama adhyayana sAthe A pramANe saMbaMdha che ke ahIM *| 'anantaraadhyayanamAM dharmaprazaMsA kahI. te dharmaprazaMsA ahIM ja "jinazAsanamAM che e vAta || * kahI." have "dharmano svIkAra karyA bAda navA dIkSitane adhIrajane kAraNe saMmoha | IT(kAmavikArAdi) na thAo" e mATe A bIjA adhyayanamAM ema kahevAnuM che ke | "vRtivALA thAo kahyuM che ke - "jenI pAse dhRti che. tenI pAse tapa che. jenI pAse tapa che. tene ? - sadgati sulabha che. je avRtivALA puruSo che. teone to tapa paNa durlabha che." che. (sadgatito sutarAM durlabha che.) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'F ( sa dazavaikAlikasUTA bhAga-2 adhya. 2 niyukita - 152 Ama A saMbaMdhathI A bIjuM adhyayana AveluM che. AnA cAra anuyogadvAro pUrvanI jema samajI levA. pharaka mAtra eTalo ke upakramAdi , cAreya tArono samUha nAmavad adhyayanaviSayaka che. eTale ke nAmavALA adhyayanomAM ja " upakramAdi dvAro lAgu paDe che, eTale e nAmaniSpannanikSepa cAreya dvAromAM vyApelo che, IT enI A je vyApti che enI pradhAnatAne anusAra nAmaniSpannanikSepane kahevAnI * IcchAvALA niryuktikAra kahe che ke - niryukti-15ra gAthArtha : zramaNyapUrvakano nAmaniSpannanikSepa thAya che. zramaNyano na | catuSka nikSepa ane pUrvakanA tera nikSepa thAya che. vyAkhyA-zrAmyatIti zramaNaH, (zrAmyati tapasyati) tadbhAvaH zrAmaNyaM, tasya pUrvakAraNaM zrAmaNyapUrvaM tadeva zrAmaNyapUrvakamiti saMjJAyAM kan, zrAmaNyakAraNaM ca dhRtiH, | tanmUlatvAttasya, tatpratipAdakaM cedamadhyayanamiti bhAvArthaH / ataH zrAmaNyapUrvakasya tu | | nikSepo bhavati nAmaniSpannaH, ko'sau ?- anyasyAzrutatvAt zrAmaNyapUrvakamityayameva, tuzabdaH sAmAnyavizeSavannAmavizeSaNArthaH, zrAmaNyapUrvakamiti sAmAnyam, zrAmaNyaM pUrvaM ! ceti vizeSaH, tathA cAha-zrAmaNyasya catuSkakastrayodazakaH pUrvakasya bhavennikSepa iti - pathArtha: zarA TIkArtha: je zrama = tapa kare te zramaNa. teno bhAva = grAmaa, tenuM pUrva = kAraNa te zramaNyapUrva. e ja "zrAmaNyapUrvaka" kahevAya. ahIM va pratyaya saMjJAmAM = nAma darzAvavAmAM lAgelo che. prazna : zramaNyanuM kAraNa koNa che ? uttara : zramaNyanuM kAraNa dhRti che. kemake zrApya dhRtimUlaka che. (dhRti e che mUla jenuM evuM zrAmaNya che.) ane A dhRtinuM pratipAdana karanAra A adhyayana che. AthI zramaNyapUrvakano nAmaniSpannanikSepa thAya che. prazna : A nAmaniSpannanikSepa koNa ? uttara : juo. ahIM nAmaniSpanikSepamAM bIjuM koI nAma to ApaNe sAMbhaLyuM ja " nathI, zramaNyapUrvaka nAma ja sAMbhaLyuM che, eTale zramaNyapUrvaka eja nAmaniSpannanikSepa ka bane. che. te zabda vizeSaartha darzAvavA mATe che. e vizeSaartha A che ke sAmAnyavALuM nAma che vaE F Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukita - 153 ane vizeSavALuM nAma Ama be prakAranAM nAmo vizeSaartha che. ene tu zabde darzAvyA che. emAM zrAmaNyapUrvaka e sAmAnyanAma che. jyAre zrAmaNya ane pUrva A be vizeSanAmo che. e ja kahe che ke zrAmaNyano cAra prakArano nikSepa thAya pUrvakano tera prakArano nikSepa thAya. . nikSepameva vivRNoti - S samaNassa u nikkhevo caukkao hoi ANupuvvIe / davve sarIrabhavio bhAveNa u saMjao samo // 3 // have e nikSepanuM ja varNana kare che ke niryukti-153 gAthArtha : zramaNano nikSepa kramazaH cAra prakAre che. dravyamAM zarIbhavya ane bhAvathI to saMyata zramaNa. E ta Yue vyAkhyA--- zramaNasya tu' tuzabdo'nyeSAM ca maGgalAdInAmiha tu zramaNenAdhikAra iti vizeSaNArthaH nikSepazcaturvidho bhavati, 'AnupUrvyA' nAmAdikrameNa, nAmasthApane pUrvavat, dravyazramaNo dvidhA - Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIratadvyatirikto'bhilApabhedena drumavadavaseyaH, taM cAnenopalakSayati- 'davve sarIrabhaviutti / bhAvazramaNo'pi dvividha eva-Agamato jJAtopayuktaH noAgamatastu cAritrapariNAmavAn yAtaH, tathA cAha- bhAvatastu saMyataH zramaNa iti gAthArthaH // 153 // R zA nAma ane sthApanA zramaNa pUrvanI jema samajI levA. (eTale ke e sugama che.) dravyazramaNa be prakAre che. (1) AgamataH (2) no-AgamataH zramaNapadArthano jJAtA paNa emAM upayogarahita hoya te AgamataH dravyazramaNa. no-AgamataH dravyazramaNamAM je zazIrabhavyaza2I2tavyatirikta dravyazramaNa che, te ma mA TIkArtha : zramaNano to nikSepa cAra prakAre che. tu zabda vizeSaartha darzAvavA mATe che. te vizeSaartha A pramANe che ke maMgalAdi bIjA zabdono paNa cAra prakArano nikSepa che. paNa ahIM to zramaNavaDe ja (zramaNano ja) adhikAra che. maMgalAdino nahi. A nikSepa nAmAdi kramathI cAra prakArano che. *** Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sta na zA (bhAvArtha : no-AgamataH dravyazramaNa traNa prakAre che. (1) jJazarI2 (2) bhavyazarIra (3) jJazarIrabhavyazarIra tadyatirikta. ahIM trIjA ja bhedano ullekha karelo che. pahelA be bhedono nahi. mATe ja "tavyatiriktaH" ema ekavacanano prayoga che. tad = - jJazarIrabhavyazarIra levA. pUrve drumano je tavyatirikta nikSepa batAvyo, zramaNamAM paNa eja pramANe e nikSepa na jANavo. pharaka mAtra eTalo ja che ke jyAM jyAM drumazabda hoya, tyAM tyAM zramaNazabda mukavo. mA Ama, zabdano ja pharaka karavAno che.) S dazavaikAlikasUtra bhAga-2 abhilApabhedathI drumanI jema jANavo. b ya adhya. 2 niyukti - 154 prazna H gAthAmAM to tavyatirikta bheda darzAvyo nathI. uttara : e bhedane vva sarIraviko e zabdathI darzAvela che.. (Ama to sIravio thI jJazarIra ane bhavyaza2I2 levAya. paNa ahIM e zabda dvArA tavyatirikta bheda levo.) bhAvazramaNa paNa be prakAre ja che. (1) AgamataH bhAvazramaNa je zramaNapadArthano jJAtA ane temAM upayogavALo hoya te. asyaiva svarUpamAha jaha mama na piyaM dukkhaM jANiya emeva savvajIvANaM / na haNai na haNAvei ya samamaNaI teLa so samaLo // 4 // nA (2) no-AgamataH bhAvazramaNa cAritraparimANavALo sAdhu. niryuktimAM eja kahe che ke bhAvathI zramaNa cAritrapariNAmavALo sAdhu. A bhAvasAdhunAM ja svarUpane darzAve che. niryukti-154 gAthArtha : jema mane duHkha priya nathI. eja pramANe sarvajIvone jANIne haNe nahi, haNAve nahi, sama-tulya cAle. tethI te zramaNa che. 4 vyAkhyA-yathA mama na priyaM duHkhaM, pratikUlatvAt, jJAtvaivameva sarvajIvAnAM duHkhapratikUlatvam na hanti svayaM na ghAtayatyanyaiH cazabdAd ghnantaM ca nAnumanyate'nyam, ityanena prakAreNa samam aNati-tulyaM gacchati yatastenAsau zramaNa iti gAthArtha: // 154 // maiM mA 4] t F H ji E EFF na zA ya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Firm dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukti - 155-156 TIkArtha.: jema duHkha pratikUla hovAthI mane priya nathI. eja pramANe tamAme tamAma jIvone du:kha pratikUla che. ane eTale priya nathI. A vAta jANIne sAdhu jAte koI jIvane mAre nahi. bIjAthI marAve nahi. gAthAmAM lakhelA = zabdathI samajavuM ke hiMsA karanArA bIjAne anumati Ape nahi. A prakAre sAdhu badhA jIvomAM eka sarakhI rIte varte, mATe A samaLa che. natthi ya si koi veso pio va savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi na pannAo IIII niryukti-155 gAthArtha : sarvajIvomAM tene koI dveSya nathI ke koI priya nathI. e ... kAraNathI A samo che. zramaNano A bIjo paNa paryAya-artha che. vyAkhyA-nAsti ca 'si' tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSveva jIveSu, tulyamanastvAt, etena bhavati samamanAH, samaM mano'syeti samamanAH, eSo'nyo'pi paryAya rUti gAthArtha:|I to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai na hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaNe ya samosamo ya mANAvamANesuM // 156 // TIkArtha : sAdhune tamAme tamAma jIvomAM koIpaNa jIva evo nathI ke jenA upara sAdhune dveSa hoya. kemake sAdhu tamAma jIvomAM tulyamanavALo che. A kAraNathI e samaLo che. eTale ke samAna mana che jenuM tevo che. samaLa zabdano A bIjo paNa paryAya che. (bhAvArtha : prAkRtamAM samaLa zabda che, tenI vyutpatti saMskRtamAM anekaprakAre thAya. temAM samam ati vRtti samaLa: A pramANe eka paryAya 154mI gAthAmAM batAvyo. khar3IM samaM manaH asya iti samamanAH = samanA: prAkRtamAM samaLo... Ama bIjo paryAya darzAvyo.) zA niryukti-156 gAthArtha : jo e sumana che, bhAvathI pApamanavALo nathI to e samaLo che e svajana ane janamAM sama che. mAna ane apamAnamAM sama che, vyAkhyA- tataH zramaNo yadi sumanAH, dravyamanaH pratItya, bhAvena ca yadi na bhavati pApamanAH, etatphalameva darzayati - svajane ca jane ca samaH, samazca mAnApamAnayoriti F F 5 ta Er F nA ya Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * 5 pta Ama dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajAra adhya. 2 niyukti - 156-150 nathI: paddA : TIkArtha ? to A sAdhu samaro = zramaNa kahevAya jo e suMdaramanavALo hoya. jo ke ke e pApamanavALo na hoya. | ahIM suMdaramanavALo dravyamanane AzrayIne samajavo. pApamanavALo na hovo e bhAvanI apekSAe samajavuM. (bhAvArtha sArA vicAro, sAru ciMtana e dravyamanane AzrayIne suMdaramana che. jyAre | ne e badhAnI pAchaLa paisA meLavavAnI, yaza meLavavAnI bhAvanA hoya to e bhAvathI na pApamanavALo banelo kahevAya. dA.ta. mAtra paisAnI buddhithI zAstra bhaNanArAne dravyamana sAruM che, kemake zAstranA vicAra che. paNa bhAvamana pAparUpa che, kemake paisAnI tIvralAlasA che... ema padArtha jaNAya che.) A sAruM mana hovuM - pApamana na hovuM... enuM phala zuM? eja dekhADe che ke sAdhu 1 svajanamAM ane sAmAnyajanamAM samAna hoya. mAna ane apamAnamAM samAna hoya. In uragagirijalaNasAgaranahayalatarugaNasamo ya jo hoi / bhamaramigadharaNijalaruharavipavaNasamo | jao samaNo // 157 // li niryukti-157 gAthArtha : je kAraNathI sApa, parvata, agni, sAgara, AkAzatala, ti vRikSagaNa samAna hoya. je kAraNathI bhramara, mRga, pRthvI, kamaLa, sUrya, pavana samAna hoya ? te kAraNathI te zramaNa che. | vyAkhyA-uragasamaH parakRtabilanivAsitvAdAhArAnAsvAdanAtsaMyamaikadRSTitvAcca, ma girisamaH parISahapavanAkampyatvAt, jvalanasamaH tapastejaHpradhAnatvAt tRNAdiSviva nA sUtrArtheSvatRpteH eSaNIyAzanAdau cAvizeSapravRtteriti, sAgarasamo gambhIratvAjjJAnAdi| ratnAkaratvAt svamaryAdAnatikramAcca, nabhastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt, tarugaNasamaH apavargaphalArthisattvazakunAlayatvAt vAsIcandanakalpatvAcca, bhramarasamaH aniyatavRttitvAt, mugasamaH saMsArabhayodvignatvAt, dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt,* jalaruhasamaH kAmabhogodbhavatve'pi paGkajalAbhyAmiva tadUrdhvavRtteH, ravisamaH dharmA stikAyAdilokamadhikRtya vizeSeNa prakAzakatvAt, pavanasamaH / S E F = = Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma . mUha dazavaikAlikasUga bhAga-2 hari hu adhya. 2 niyukita - 150 dakSa * apratibaddhavihAritvAt, itthamuragAdisamazca yato bhavati tataH zramaNa iti gAthArthaH / - pAchA | TIkArtha : | (1) sAdhu sApa jevo hoya. kemake sarpa jema bIjAe banAvelA daramAM rahe, pote dara ni banAve. ema sAdhu paNa bIjAe banAvelA gharamAM rahe, pote na banAve. tathA sarpa jema | AhArano AsvAda na kare, ema sAdhu paNa AhArano AsvAda na kare. sarpa jema che, ekAgradaSTivALo hoya tema sAdhu paNa saMyamamAM ja ekamAtra daSTivALo hoya. TT (2) sAdhu parvata jevo hoya. kemake parvata jema pavano dvArA kaMpI na UThe, ema sAdhu game eTalA parISaharUpa pavano Ave to paNa saMyamamAM kaMpa na pAme. : (3) sAdhu, agni jevo hoya. agnimAM jema khUba teja hoya, tema sAdhu paNa taparUpI tejanI pradhAnatAvALo hoya. agnimAM game eTaluM ghAsa vi. baLataNa nAMkho to paNa jema agnine kadi saMtoSa na thAya. ema sAdhu sUtrArthane vize sadAmATe atRptivALo hoya. agni jema sAmAnya kAgaLa ke so rUpiyAnI noTonuM baMDala... | badhAmAM eka sarakhI pravRttivALo hoya, ema sAdhu nirdoSa azana, pAnAdimAM eka | sarakhI pravRttivALo hoya. emAM bhAvatuM vahore ane aNabhAvatuM tyAge... evI vizeSa pravRttivALo na hoya. R (4) sAdhu sAgara jevo hoya. kemake e sAgaranI jema gaMbhIra hoya. sAgara jema ti te ratnono bhaMDAra che, ema sAdhu jJAnAdi ratnono bhaMDAra che. sAgara jema potAnI maryAdAnuM te - ullaMghana na kare, ema sAdhu potAnI saMyamamaryAdAnuM ullaMghana na kare. . (5) sAdhu AkAzatala jevo che kemake jema AkAzane kyAMya AlaMbananI jarUra nathI. tema sAdhu sarvatra AlaMbanarahita hoya che. ("A vastu joIe ja, enA vinA na ja cAle che. evI rAgaprerita parAdhInatA na hoya.). (6) sAdhu vRkSagaNa jevo che. kemake jema vRkSo phalanI IcchAvALA pakSIonAM nivAsasthAnarUpa che. ema sAdhu mokSarUpI phalanI IcchAvALA jIvo rUpI pakSIonuM | AzrayasthAna che. tathA jema vRkSane koI vAsI = karavatathI kApe ke caMdana lagADe to paNa * vRkSa baMnemAM samAna che. ema sAdhu paNa vAsIthI zarIra kapAya ke zarIra para caMdana lAge... | e badhAmAM samAna hoya. che. (7) sAdhu bhramara jevo che kemake jema bhamaro aniyatavRttivALo che, judA judA H + H * * B Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 aghya. 2 niyukti - 1 (pra.) puSpomAMthI thoDo thoDo rasa pInAra che. ema sAdhu judA judA gharomAMthI thoDo thoDo AhAra lenAra che.. .(8) sAdhu haraNa jevo che. kemake jema haraNa satata bhayathI udvigna hoya, tema sAdhu saMsArabhayathI udvigna hoya. (9) sAdhu pRthvI jevo che. kemake jema pRthvI badhA duHkhone sahana kare che, ema sAdhu badhA duHkhone sahana kare che. na (10) sAdhu kamaLa jevo che. kemake jema kamaLa kAdava-pANImAMthI utpanna thavA chatAM mA~ e baMnethI dUra thaI upara varte che. ema sAdhu kAmabhogathI utpanna thayela hovA chatAM e 6 baMnethI dUra u52 2he che. sta na mo * che ? (11) sAdhu sUrya jevo che. kemake jema sUrya badhA padArthone dekhADe che, tema sAdhu su dharmAstikAyAdi lokanI apekSAe vizeSataH prakAzaka che. sUrya dharmAstikAyAdine na dekhADe, paNa sAdhu to dezanA dvArA e atIndriya padArthono paNa bodha karAve. ta (12) sAdhu pavana jevo che. kemake pavana jema kyAMya baMdhAyA vinA vahyA ja kare. ta meM ema sAdhu paNa koIpaNa sthAnAdimAM pratibaMdha pAmyA vinA vihAra karanArA hoya. Ama je kAraNathI sAdhu sarpAdi samAna che, te kAraNathI te zramaNa che. visatiNisavAyavaMjulakaNiyAruppalasameNa samaNeNaM / bhamaruMdurunaDakukkuDa addAgasameNa ni hoya // (pra.) na zA dazavaikAlika prakSipta gAthA-1 gAthArtha : sAdhue jhera jevA, tiniza jevA, pavana jevA, zA vaMjula jevA, kArNikAra jevA, utpala jevA, bhamarA jevA, uMdara jevA, naTa jevA, kukaDA F jevA, darpaNa jevA thavuM. nA ya E ji ya vyAkhyA - zramaNena viSasamena bhavitavyaM bhAvataH sarvarasAnupAtitvamadhikRtya, tathA tinizasamena mAnaparityAgato namreNa, vAtasameneti pUrvavat, vaJjulo - vetasastatsamena krodhAdiviSAbhibhUtajIvAnAM tadapanayanena, evaM hi zrUyate - kila vetasamavApya nirviSA bhavanti sarpA iti, karNikArasameneti tatpuSpavatprakaTena azucigandhApekSayA ca nirgandheneti, utpalasadRzena prakRtidhavalatayA sugandhitvena ca, bhramarasameneti pUrvavat, undurusamena upayuktadezakAlacAritayA, naTasamena teSu teSu prayojaneSu tattadveSakaraNena, kurkuTasamena saMvibhAgazIlatayA, sa hi kila prAptamAhAraM pAdena vikSipyAnyaiH saha bhuGkta Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma E.. dazavaikAlikasUra bhAga-2 hu adhya. 2 niyukita - 1 (pra.) ; ko iti, Adarzasamena nirmalatayA taruNAdyanuvRttipratibimbabhAvena ca, uktaM ca-"taruNami hoi tarupo thero therehi Daharae Daharo / adAoviva rUvaM aNuyattai jassa jaM sIlaM // 1 // " | evaMbhUtena zramaNena bhavitavyamiti gAthArthaH // iyaM kila gAthA bhinnakartRkI, ataH , pavanAdiSu na punaruktadoSa iti // 1 // ' (13) sAdhue jhera jevA thavuM. bhAvathI sarvarasAnupAtitvane AzrayIne jhera jevA thavuM. (bhAvArtha ema kahevAya che ke jheramAM cha e cha rasano aMtarbhAva che, paNa emAM eno ne | anubhava thato nathI. tema sAdhu zrotAgaNane AzrayIne hAsya, zaurya, karuNA, vairAgyAdi , | anekAneka bhAvone upasAve... Ama sAdhumAM e rIte tamAma bhAvo hoya, paNa sAdhu zuddha AtmasvarUpanAM saMvedana vinA bAkInAM bhAvono anubhava pote na kare...) | (14) sAdhue tiniza jevA thavuM. eTale ke jema tiniza nAmanI vanaspati namI jAya che, tema sAdhue paNa mAnano tyAga karavA dvArA namra banavuM. In (15) sAdhue pavana jevA thavuM. e pUrvanI samajI levuM. (16) sAdhue vetasa jevA thavuM. evuM saMbhaLAya che ke vetasane pAmIne sarpo nirviSa | thaI jAya che. ema sAdhu paNa evo hoya ke enI pAse krodhAdi jherathI abhibhUta thayelA | jIvo Ave, to emanA krodhAdi jherane sAdhu dUra karI de. Ama karavA dvArA vetasa jevo fa bane. = (17) sAdhue karNikAra jevA banavuM. karNikAranuM puSpa pragaTa hoya che. ema sAdhue te nA paNa pragaTa rahevuM. khAnagImAM, ekAMtamAM na rahevuM. (baMdharUma vagere ekAMtamAM rahevuM e nA - paNa khoTuM ane kapaTapUrvaka potAnA pApo guruthI chupAvavA e rUpa apragaTatA paNa khoTI.) ) ni tathA jema karNikArapuSpa gaMdharahita hoya che, ema sAdhu paNa durgadhanI apekSAe vicArIe to L' to gaMdharahita che. (karNikArapuSpamAM te sugaMdha ane durgadha ekeya nathI. paNa sAdhu e rIte sArI ke kharAba beya bAbato rahita na ja mAnavo. paraMtu mAtra durgadha = kharAba bAbatanI apekSAe ja sAdhu gaMdharahita jANavo.) (18) sAdhue zvetakamaLa jevA banavuM. jema kamaLa svabhAvathI zveta che, ane sugaMdhI I che. tema sAdhue svabhAvataH zveta ane sugaMdhI banavuM. (19) sAdhue bhamarA jevA banavuM. e pUrvanI jema samajI levuM. che (20) sAdhue uMdara jevA banavuM. jema uMdara upayogIdeza ane upayogIkALamAM ja che Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** ma (21) sAdhue naTa jevA banavuM. jema naTa te te kAryo AvI paDe, tyAre te te veSa mA kare, tema sAdhu paNa te te kAryo AvI paDe tyAre tevA tevA veSa kare. mA S (22) sAdhue kukaDA jevA banavuM. jema kukaDo prApta thayelA AhArane paga dvArA Ama myuM tema vikherIne bIjA kukaDAonI sAthe khAya. ekalo na khAya. ek sAdhu paNa prApta thayelA AhArano saMvibhAga karI, judA judA sAdhuone vaparAvIne vAparanAro bane. (23) sAdhue darpaNa jevA thavuM. darpaNa jema nirmala che, tema sAdhu paNa nirmala che, 7 tathA jema darpaNanI sAme je koIpaNa ubhuM rahe, tenuM pratibiMba darpaNamAM paDe. darpaNa enA 7 # AkAra jevo ja AkAra potAnAmAM upasAve. eja rIte sAdhu sAme je koIpaNa Ave, maM sAdhu tenA svabhAvane evI rIte anuvarte ke ene sAdhumA~ potAnA bhAvanAM darzana thAya. sAdhu AtmIya lAge. e rIte te dharma pAme. Ama yuvAna vagerene anusaravA rUpa pratibiMbabhAva sAdhumAM che. e rIte sAdhu darpaNa jevo che. na na kahyuM che ke "yuvAnane vize sAdhu yuvAna bane, vRddhonI sAthe sAdhu vRddha bane. nAnAnI sAthe sAdhu nAno bane. jema darpaNa rUpane anuvarte, tema jeno je svabhAva hoya, sAdhu tene anusare." zA zA br dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukti - 1 (pra.) phare. tema sAdhu paNa upayogIdeza ane upayogIkALamAM care TuMkamAM je dezamAM ane je kAlamAM caravAthI-pharavAthI vicaravAthI saMyamAdinI puSTi thAya, te deza-kAlamAM sAdhu care. (athavA to yuvAM zabda r dhAtunuM kriyAvizeSaNa karIe to A pramANe artha thAya ke jema uMdara te te dezamAM, te te kALamAM atyaMtaupayogapUrvaka pharato hoya che. kadipaNa anupayogavALo, pramAdI banato nathI. ema sAdhu paNa te te dezamAM, te te kALamAM upayogapUrvaka care...) na nA sAdhue AvAprakAranAM banavuM joIe. nA prazna : 157mI gAthAmAM bhramara, pavana vagere lIdhA ja che ane A gAthAmAM pAchA bhramara, pavana lIdhA che. to A to punaruktidoSa lAge che. uttara H A gAthAnI racanA bIjAe karelI che, zrI bhadrabAhusvAmIe karI nathI. * eTale bhramarAdimAM punaruktidoSa nathI (eka ja vyakti be vAra ekaja prasaMga kahe to * punaruktidoSa lAge, paNa be judI judI vyaktio ekaja prasaMga kahe to te punarukti doSa * na gaNavo.) sAmprataM 'tattvabhedaparyAyairvyAkhye 'ti nyAyAcchramaNasyaiva paryAyazabdAnabhidhitsurAha Ke E 10 ya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja dazavaikAlikasUra bhAga-2 ki aya. 2 niyukita * 158 9 __ pavvaie aNagAre pAsaMDe caraga tAvase bhikkhU / parivAie ya samaNe niggaMthe saMjae mutte / // 158 // koIpaNa padArthanI vyAkhyA tattva, bheda ane paryAyathI thAya" e nyAya pramANe have ke zramaNanAM ja paryAyavAcI zabdone kahevAnI IcchAvALA granthakAra kahe che ke - niyukti-158 gAthArtha : pravrajita, aNagAra, pAkhaMDI, caraka, tApasa, bhikSu, parivrAjaka, zramaNa, nirguntha, saMyata, mukta. vyAkhyA-prakarSeNa vajito-gataH pravrajitaH, ArambhaparigrahAditi gamyate, agAraMgRhaM tadasyAstItyagAro-gRhI na agAro'nagAraH, dravyabhAvagRharahita ityarthaH, pAkhaNDa-vrataM tadasyAstIti pAkhaNDI, uktaM ca-"pAkhaNDaM vratamityAhustadyasyAstyamalaM bhuvi / sa sta pAkhaNDI vadantyanye, karmapAzAdvinirgataH (tam) // 2 // " caratIti carakaH tapa iti | gamyate, tapo'syAstIti tApasaH, bhikSaNazIlo bhikSuH bhinatti vA'STaprakAraM karmeti na bhikSuH, parisamantAtpApavarjanena vrajati-gacchatIti parivrAjakaH, caH samuccaye, zramaNaH na meM pUrvavat, nirgato granthAnnirganthaH bAhyAbhyantaragrantharahita ityarthaH, sam- me ekIbhAvenAhiMsAdiSu yataH-prayatnavAn saMyataH, mukto bAhyAbhyantareNa granthenaiveti gAthArthaH II18. 1 TIkArtha: H (1) AraMbha ane parigrahathI khUba dUra nIkaLI gayela che, te prajita. | nA mArambhaparikSAt lakheluM nathI, paNa e samajI levuM. ' (2) agAra eTale ghara. te jenI pAse hoya, te agAra kahevAya. agAra eTale ma | R gRhI. jene agAra nathI, te aNagAra. TuMkamAM dravyaghara ane bhAvagharathI rahita hoya te | te aNagAra kahevAya. - (3) pAkhaMDa eTale vrata. te jene hoya te pAkhaMDI. kahyuM che ke "pAkhaMDa eTale vrata. che. pRthvI para jenI pAse te nirmala vrata che. te pAkhaMDI." anya loko kahe che ke "karmarUpI pAzathI je nIkaLI gayela hoya te pAkhaMDI." (pAt nA e pramANe artha thAya.). | (4) je tapane Acare te caraka. tA: e zabda samajI levo. (5) tapa jenI pAse hoya te tApasa. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dazavaikAlika sUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukita - 159 (6) bhikSA mAMgavAnA svabhAvavALo hoya te bhikSu. athavA to aSTaprakAranAM karmane bhede te bhikSu. (7) sarvatra pApanAM tyAgapUrvaka je jAya te parivrAjaka. (8) zramaNa pUrvavat samajavo. ( zrAmyati tapasyatIti zramaNa: ) (9) je granthamAMthI nIkaLI gayelo hoya te nigrantha. bAhmagrantha ane AbhyantaragranthathI rahita hoya te. **** - (10) je ahiMsAdimAM samyakrIte ekAgra banIne yatnavALo bane te saMyata. S (11) je bAhya ane abhyantara granthathI mukta hoya te mukta. (nirganthamAM paNa grantha tarIke bAhyAbhyantara grantha lIdhela, tema mukta zabdArthamAM paNa eja bAhyAbhyantara grantha lo. A mATe ja chelRnaivamAM va zabda che.) sta sta tine tAI davie muNI ya khaMte ya danta virae ya / lUhe tIraTTha'viya havaMti samaNassa nAmAnuM IIII *** na TIkArya : (12) je saMsArane tarI gayela che, te tIrNa. (13) je dharmakathAdi dvArA saMsAraduHkhothI rakSaNakaranAra che, te trAtA. (14) je rAgAdi bhAvothI rahita hovAthI dravya che. sAmAnyathI je bhAvarahita hoya te dravya kahevAya. have sAdhu rAgAdibhAvarahita che, mATe dravya kahevAya.je te te jJAnAdi 12 ta niryukti-159 gAthArtha : tIrNa, trAyI, dravya, muni, kSAnta, dAnta, virata, rukSa, ma tIrArthI A zramaNanAM nAmo che. na vyAkhyA- tIrNavAMstIrNaH, saMsAramiti gamyate, trAyata iti trAtA, dharmakathAdinA ji saMsAraduHkhebhya iti bhAvaH, rAgAdibhAvarahitatvAdduvyam, dravati - gacchati tA~stAn ji 1 jJAnAviprA niti dravyam, muniH pUrvavat, ca: samuye, zAmyatIti kSAnta:shaa krodhavijayI, evamindriyAdidamanAddAntaH, virataH prANAtipAtAdinivRttaH, zA ma snehaparityAgAdrkSaH, tIreNArtho'syeti tIrArthI, saMsArasyeti gamyate, tIrastho vA ma nA samyaktvAdiprApteH saMsAraparimANAt, etAni bhavanti zramaNasya 'nAmAni' abhidhAnAnIti nA - gAthArtha: // 6 // ya F Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shang (17) ema IndriyAdinuM damanakaranAra hovAthI dAnta. (18) prANAtipAtAdithI nivRtta thayela hoya te virata. (19) saMsArIo pratye snehano tyAga karelo hovAthI je sneharahita = rukSa che. ma (20) saMsArano kinAro pAmavAnI jenI IcchA che, te tIrArthI athavA to samyaktvAdinI prApti thaI hovAthI saMsAranAM parimANathI je kinAre AvI cUkelo che te tIrastha VT dazavaikAlikasUtra bhAga-2 prakAromAM.jAya che eTale ke te te jJAnAdirUpe pariName che te dravya. (15) muni zabda pUrvavat samajavo. (jagatanI trikAlAvasthAne mAne te muni). (16) je krodhano vijayI che, te kSAnta. adhya. 2 niyukti - 160 T 1 * * * zramaNazabdanuM nirUpaNa thaI gayuM. have pUrvazabdanuM ciMtana karAya che. eno 13 prakArano nikSepa che. niryukti-160 gAthArtha : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, dizA, tApa-kSetra, gA prajJApaka, pUrva, vastu, prAbhUta, atiprAmRta, bhAva A tera pUrva che. vyAkhyA-nAmasthApane kSuNNe, dravyapUrvam aGkurAddbIjaM dadhnaH kSIraM phANitAdrasa ityAdi, kSetrapUrvaM yavakSetrAcchAlikSetraM, tatpUrvakatvAttasya, apekSayA cAnyathA'pyadoSaH, kAlapUrvaM pUrvaH kAlaH zaradaH prAvRT rajanyA divasa ityAdi AvalikAyA vA samaya ityAdi, dikpUrvaM pUrvA dig, iyaM ca rucakApekSayA, tApakSetrapUrvam-AdityodayamadhikRtya yatra yA dik, uktaM ca- "jassa jao Adicco udei sA tassa hoi puvvadisA" ityAdi, prajJApakapUrvaM prajJApanaM (kaM) pratItya pUrvA dik yadabhimukha evAsau saiva pUrvA, pUrvapUrvaM caturdazAnAM pUrvANAmAdyaM, tacca utpAdapUrvam, evaM vastuprAbhRtAtiprAbhRteSvapi yojanIyam, 13 1. H, zramaNanAM A nAmo che. nirUpitaH zramaNazabdaH, adhunA pUrvazabdazcintyate - asya ca trayodazavidho nikSepa:, tathA cAha ta NAmaM ThavaNA davie khette kAle disi tAvakhette ya / pannavagapuvvavatthU pAhuDaaipAhuDe bhAve maM ||6|| sta Guo k, k ma nA ya Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mta ta adhya. 2 niyukti dazavaikAlikasUtra bhAga-2 apratyakSasvarUpANi caitAni, bhAvapUrvam-Adyo bhAvaH sa caudayika iti gAthArtha: // 160 // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, TIkArtha : (1) nAmapUrva (2) sthApanApUrva prasiddha che. (3) dravyapUrva : aMkura dravyanI pUrvamAM bIja che, e dravyapUrva, ema dahiMnI pUrvamAM dUdha, DhIlAgoLanI pUrvamAM zeraDIno rasa.. A dravyapUrva che. na (4) kSetrapUrva : yavakSetranI pUrvamAM zAlikSetra che. (jyAM pahelAM zAlino pAka thAya, maiM tyAM ja pachI javano pAka thAya.) kemake yavakSetra zAlikSetrapUrvaka ja thAya che. ma! mo prazna H yavano pAka thayA pachI pAcho zAlipAka thavAno ja ne ? to e rIte to zAlikSetra paNa yavakSetrapUrvaka kahevAya na? uttara : hA ! A apekSA pramANe tame zAlikSetrane yavakSetrapUrva mAnavAne badale yavakSetrane zAlikSetrapUrva mAno to paNa koI doSa nathI. 160 7 * * * - F ta Qu (5) kALapUrva : pUrvano kALa te kALapUrva. zaradano pUrvakALa varSA che, rAtrino pUrvakALa divasa che. athavA to AvAlikAno pUrvakALa samaya che... vagere. (zarada ane varSo beya taddana judA che, rAtri ane divasa be taddana judA che. jyAre AvalikA ane samaya be taddana judA nathI. samaya AvalikAno eka aMza che...' Ama baMne kALapUrvamAM pharaka che. mATe AvaniAyA vA emAM vA dvArA judI rIte kALapUrva batAvela che.) ji (6) dipUrva : pUrvadizA e dipUrva. A pUrvadizA rucaka pradezonI apekSAe ni - samajavI. (rucakapradezanI apekSAe pUrvadizA nizcita che ke jaMbudvipanI jagatImAM je bAju na aa vijayadvAra che, te pUrvadizA che. e badhAM mATe pUrvadizA che. jayAre tApakSetrapUrvamAM gA 4 sUryodayanI apekSAe pUrvadizA gaNavAnI che. jene jayAM sUrya uge, tene te pUrvadigma kahevAya. eTale ene sUryodaya sAthe saMbaMdha che ane e badalAtI rahe che...) nA nA ya ,, (7) tApakSetrapUrva : sUryodayane AzrayIne jayAM je pUrva dizA hoya, tyAM te tApakSetrapUrva kahevAya. kahyuM che ke "jene je bAju sUrya uge, tene mATe te pUrvadizA thAya. (8) prajJApakapUrva : prajJApakane AzrayIne pUrvadizA te prajJApakapUrva. prajJApaka=vatA je dizAne abhimukha hoya, te ja dizA prajJApakapUrva kahevAya. (prajJApaka dakSiNAbhimukha beTho hoya, to dakSiNadizA prajJApakapUrva bane.) (9) pUrvapUrva : caudapUrvemAM je prathamapUrva hoya te pUrvapUrva. te utpAdapUrva che. eja rIte (10) vastupUrva (11) prAbhUtapUrva (12) atiprAbhUtapUrvamAM paNa joDI 14 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IT 'E > hama dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajAra kaya adhya. 2 sUga-1 devuM. (sauthI pahelI vastu, sauthI paheluM prAbhRta... e vastupUrva, prAbhUtapUrva kahevAze.) zuM ( prazna : A vastu, prAbhRta vagere zuM che ? uttara : A traNa padArthonuM svarUpa pratyakSa nathI. (A badhA caudapUrvamAM Ave che, | [ zrI haribhadrasUrijI vakhate caudapUrvo viccheda pAmelA hovAthI emanuM svarUpa emane pratyakSa * na hoya e svAbhAvika che. TUMkamAM jema AgamomAM uddezA, adhyayana, zrutaskaMdha vagere * vibhAgo che. ema pUrvemAM vastu, prAbhRta... vagere vibhAgo che.) (13) bhAvapUrva : sauthI pahelo bhAva te bhAvapUrva. te audayikabhAva che. (apekSAe " pAriNAmikabhAva, kSAyopathamikabhAva paNa bhAvapUrva ja che. jayArathI audayikabhAva che, FT tyArathI A baMne bhAva paNa che. traNeya bhAvo dareka jIvamAM anAdikALathI cheja. dareka || | jIvamAM jJAnAvaraNIyAdino kSayopazama anAdikALathI cAlu ja che. jIvatva, bhavyatyAdi na pariNAmikabhAvo paNa cheja...) nAmaniSpanna nikSepa kahevAI gayo. na sAmprataM sUtrAlApakaniSpannanikSepasyAvasaraH, ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrA-1 | nugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedam| kahaM nu kujjA sAmaNNaM, jo kAme na nivArae / pae pae visIdaMto, saMkappassa vasaM gao ? // 1 // - have sUkAlApakaniSpannanikSepano avasara che... vagere carcA pUrvanI jema tyAMsudhI te na laI javI ke cheka sutrAnugamamAM akhkhalitAdiguNovALuM sUtra uccAraNIya che.. tyAMsudhI | badhuM pUrvavat samajI levuM. L. te sUTa A che. adhya.2 gAthA-1 : je kAmone aTakAvato nathI e pade pade viSAda pAmato, saMkalpane ' vaza thayelo chato kevI rIte sAdhupaNuM karaze ? (pALaze ?) .. asya vyAkhyA-iha ca saMhitAdikrameNa pratisUtraM vyAkhyAne granthagauravamiti * tatparijJAnanibandhanaM bhAvArthamAtramucyate-tatrApi katyahaM kadAhaM kathamahamityAdyadRzya-* A pAThAntaraparityAgena dRzyaM vyAkhyAyate-'kathaM na kuryAcchAmaNyaM yaH kAmAnna nivArayati ?' ma 'kathaM' kena prakAreNa, nu kSepe, yathA kathaM nu sa rAjA yo na rakSati?, kathaM nu sa vaiyAkaraNo / 2. IN r E F | Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. 2 sUtra-1 dave kasUtra bhAga-2 yo'pazabdAn prayuGkte, evaM kathaM nu sa kuryAt 'zrAmaNyaM' zramaNabhAvaM yaH kAmAn 'na nivArayati' na pratiSedhate ?, kimiti na karoti ?, tatra " nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzanam" iti vacanAt kAraNamAha- 'pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH' kAmAnivAraNenendriyAdyaparAdhapadApekSayA pade pade viSIdanAtsaMkalpasya vazaMgatatvAt / (aprazastAghyavasAya: saM~:) kRti sUtrasamAsArtha: III | ma TIkArtha : ahIM saMhitA, pada vagere kramathI dareke dareka sUtramAM vyAkhyAna karIe to na granthanuM gaurava thAya. eTale e paddhati choDI sUtranAM parijJAnanuM kAraNa bane, evo mAtra bhAvArtha kahevAya che. temAM paNa Rti ahaM, javAnuM, thamaduM vagere ghaNAM pAThAntaro A sUtramAM saMbhaLAya che. paNa ekeya pAThAntara meM joyo nathI. eTale adRzya evA A badhA ja pAThAnnaro choDIne dazyapAThanuM ja vyAkhyAna karAya che. e dRzyapATha che. ha nu vagere. ta je sAdhu kAmone aTakAvato nathI, e kayA prakAre zrAmaNyanuM pAlana karaze ? ta ahIM su zabda kSepamAM khaMDanArthamAM che. jemake te zI rIte rAjA kahevAya, je rakSaNa na kare ?, te zI rIte vaiyAkaraNa kahevAya, je apazabdono prayoga kare ?... ema te zI rIte sAdhupaNuM pALe, je kAmonuM nivAraNa na kare ? (arthAt jema arakSaka e rAjA na kahevAya, apazabda prayojaka e vaiyAkaraNa na ja kahevAya. ema kAmonuM nivAraNa na na karanAro sAdhu sAdhutApAlaka na ja bane..) ma prazna H zA mATe e sAdhupaNuM na karI zake ? emAM kAraNa zuM ? zA uttara H "prAyaH karIne tamAme tamAma vibhaktio nimitta, kAraNa ane hetu arthamAM gA - vAparI zakAya che. arthAt A traNeya arthomAM vibhaktionuM darzana thAya che" A vacanane F # anusAre ahIM kAraNane dekhADe che. vijJIvaMto... pahalIvibhakti che. paNa e kAraNa OM arthamAM che, eTale e pramANe artha karavo.) = khkhA pade pade viSAda pAmato, saMkalpane vaza thayelo te sAdhu sAdhupaNuM na pALI zake. have A vibhakti kAraNa arthamAM che, eTale eno artha A pramANe thaze ke e sAdhue kAmone aTakAvyA nathI, eTale Indriyavagere aparAdhapadonI apekSAe e pade pade = te te aparAdhapadomAM viSAda pAme che, e saMkalpavaza thAya che, e kAraNasara e sAdhupaNuM na pALI zake. 16 sta 4 ya Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * , 5 << 5 R. A. . 8 . dazavaikAlikasUga bhAga-2 ha ju A adhya. 2 niyukti - 161 4 ) (nimitta, kAraNa ane hetumAM zuM bheda che ? e sAmAnyathI vicArIe. parvato vaddhimAnuM dhUmAtumAM dhUma e vatine jaNAvanAra hetu che. vahni e dhUmane utpanna karanAra che kAraNa che. nimittanAM be artha saMbhavI zake che. vahnine dhUma utpanna karavAmAM AndhananI * jarUra paDe che, to e nimitta gaNAya. TuMkamAM upAdAnakAraNa vinAnAM kAraNo nimittakAraNa gaNAya. athavA to "sAdhuo mokSanimitte ArAdhanA kare che.." vageremAM nimitta eTale ! kArya, udeza... artha thAya. prastutamAM prathamAvibhakti kAraNa arthamAM che...) - saMkalpa eTale aprazastaadhyavasAya. A pramANe sUrano saMkSepathI artha kahyo. avayavArtha tuM sUtrasparzaniyuktyA pratipAdayati-tatrApi zeSapadArthAn parityajya kAmapadArthasya heyatayopayogitvAtsvarUpamAha nAmaMThavaNAkAmA davvakAmA ya bhAvakAmA ya / eso khalu kAmANaM nikkhevo cauviho " hovuM ddazA . avayavonA arthane to sUrasparzikaniyukti dvArA bhadrabAhusvAmI ja kahe che. temAM paNa bIjA padArthone choDIne kAmapadArtha heya tarIke = tyAjaya tarIke upayogI hovAthI tenuM svarUpa kahe che. . niryukita-16 1 gAthArtha : nAmakAma, sthApanAkAma, dravya kAma ane bhAvakAma... kAmonAM A cAra prakArano nikSepa thAya che. sa.. vyAkhyA-nAmasthApanAkAmA ityatra kAmazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, dravyakAmAzca nA bhAvakAmAzca, cazabdau svagatAnekabhedasamuccayArthoM, eSa khalu kAmAnAM nikSepazcaturvidho nA mavatIti thAI: ddazA - TIkArtha : nA sthApanAvAmA: ema zAma zabda dareka zabda sAthe joDavo. eTale ke nAmakAma, sthApanAkAma... ema artha thaze. tathA dravya kAma ane bhAvakAma A kAmano * cAraprakArano nikSepa che. gAthAmAM je be ra che, e dravyakAma ane bhAvakAmanAM aneka | chepeTAbhedono samuccaya karavA mATe che. (svagata = dravyakAmAdimAM potAnAmAM ja rahelA..) * ___tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyakAmAn pratipAdayannAha Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 E F || dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukti - 162-163 saddarasarUvagaMdhAphAsA udayaMkarA ya je davvA / duvihA ya bhAvakAmA icchAkAmA ma vyAkhyA-zabdarasarUpagandhasparzAH mohodayAbhibhUtaiH sattvaiH kAmyanta iti kAmAH, mohodayakArINi ca yAni dravyANi saMghATakavikaTamAMsAdIni tAnyapi madanakAmAkhyabhAvakAmahetutvAddravyakAmA iti, bhAvakAmAnAha- 'dvividhAzca' dviprakArAzca stu bhAvakAmAH, icchAkAmA madanakAmAzca tatraiSaNamicchA saiva cittAbhilASarUpatvAtkAmA itIcchAkAmAH, madayatIti tathA madanaH - citro mohodayaH sa eva kAmapravRttihetutvAtkAmA 3 manAmA kRti thArtha: // 6 // , mA temAM nAma ane sthApanA prasiddha hovAthI teno Adara na karIne dravyakAmonuM pratipAdana karatAM kahe che ke ma niryukti-162 gAthArtha : zabda, rasa, rUpa, gaMdha ane sparza tathA udayane karanArA je dravyo te dravyakAma, bhAvakAma be prakAre che. IcchAkAma ane madanakAma. 9 - F TIkArtha : zabdAdipaMcaka e kAma che. kemake mohodayathI abhibhUta thayelA jIvo e maiM zabdAdinI kAmanA kare che, eTale te dravyakAma kahevAyu. tathA mohodaya karanArA je saMghATaka, vikaTa (dArU), mAMsAdi-dravyo che, te paNa ff madanakAma nAmanA bhAvakAmanuM kAraNa hovAthI dravyakAma che. have bhAvakAmone darzAve che. H ta 18 maiM be prakAranAM bhAvakAma che. (1) IcchAkAma (2) madanakAma. zA T temAM IcchavuM e IcchA. te pote ja cittanAM abhilASarUpa hovAthI kAma che, eTale meM e IcchAkAma kahevAya. jyAre je jIvane madavALo kare te madana. eTale ke citramohodaya nA mA te pote ja kAmapravRttinuM hetu hovAthI kAma che eTale ke te madana-kAma che. ya icchAkAmAn pratipAdayati icchA pasatthamapasatthigA ya mayaNaMmi veyauvaogo / teNahigAro tassa u vayaMti dhIrA niruttamiLa // 6 // have IcchAkAmanuM pratipAdana kare che. niryukti-163 gAthArtha : IcchA prazasta ane aprazasta che. madanamAM vedopayoga che. E *** Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 tenAthI adhikAra che. dhIrapuruSo teno niruktArtha A kahe che. adhya. 2 tiyuti - 163 vyAkhyA-icchA prazastA aprazastA ca, anusvAro'lAkSaNika : sukhamukhoccAraNArthaH, tatra prazastA dharmecchA mokSecchA, aprazastA yuddhecchA rAjyecchA, :: uktA icchAkAmAH, madanakAmAnAha- 'madane' iti upalakSaNArthatvAnmadanakAme nirUpye ko'sAvityata Aha- 'vedopayogaH ' vedyata iti veda:- strIvedAdistadupayogaHtadvipAkAnubhavanam, tadvyApAra ityanye, yathA strIvedodayena puruSaM prArthayata ityAdi, na 'tenAdhikAra' iti madanakAmena, zeSA uccAritasadRzA iti prarUpitAH, 'tasya tu' mo madanakAmasya vadanti 'dhIrAH ' tIrthakaragaNadharA, niruktam, 'idaM' vakSyamANalakSaNamiti gAthArthaH // 6 // = TIkArya : IcchA be prakAranI che. prazasta ane aprazasta. (gAthAmAM rahelo pasatthama |emAM ma = anusvAra alAkSaNika arthahIna che, mAtra A gAthA sukhethI mukhathI uccAraNa karI zakAya te mATe vacce ma mukelo che. temAM dharmanI IcchA, mokSanI IcchA 7 prazasta che. yuddhanI IcchA, rAjyanI IcchA aprazasta che. IcchAkAma kahevAI gayA. bIjAo 'vedodayano vyApAra madanakAma che' ema jaNAve che. jema strI strIvedodayathI puruSanI prArthanA kare... A vedodayano vyApAra e madanakAma che. ahIM madanakAmano adhikAra che. **** bAkInAM kAmo uccAritasadaza che eTale prarUpaNA karelA che. (kAma zabdano uccAra gAthAmAM karelo che, enAthI kharekhara to madanakAma ja levAya. paNa IcchAkAmAdi paNa kAma to kahevAya ja che. eTale uccAraNa karAyela kAma ne tulya ja A bIjA badhA kAma che, eTale emanI paNa prarUpaNA karI.) tIrthaMkaro ane gaNadharo. madanakAmano nirukta artha A (vakSyamANa) kahe che. 11+ have madanakAmone kahe che. gAthAmAM mane lakheluM che, e upalakSaNaarthavALuM pada hovAthI manAme samajI tri levuM. TuMkamAM madanakAmanuM nirUpaNa karavAnuM hoya, temAM strIvedAdino vipAkAnubhava e veda che. eja madanakA che. ma visayasuhesu pasattaM abuhajaNaM kAmarAgapaDibaddhaM / ukkAmayaMti jIvaM dhammAo teNa te kAmA 19 sta Fr ya | Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .\ . Ila dazavaikAlikasUra bhAga-2 adaya. 2 niryukita - 164 - 4 a li64ll :: niyukita-164, gAthArtha : viSayasukhomAM Asakata, abu dhajanavALA, ke L. kAmarAgapratibaddhajIvane dharmamAMthI utkAmita kare che. dUra kare che te kAraNathI te kAma che. . vyAkhyA-viSIdanti-avabadhyante eteSu prANina iti viSayAH-zabdAdayaH tebhyaH * sukhAni teSu prasaktaH-AsaktastaM, jIvamiti yogaH, sa eva vizeSyate-abadhaH| avipazcijjanaH-parijano yasya saH abudhajanastam, akalyANamitraparijanamityarthaH, na | anena bAhyaM viSayasukhaprasaktihetumAha, 'kAmarAgapratibaddha' miti kAmA- mo madanakAmAstebhyo rAgA-viSayAbhiSvaGgAstaiH pratibaddho-vyAptastam, anena tvAntaraM / viSayasukhaprasaktihetumAha, tatazcAbudhajanatvAtkAmarAgapratibaddhatvAcca viSayasuMkheSu stu prasaktamiti bhAvaH, kim ?-niruktavaicitryAdAha-tatpratyanIkatvAdutkrAmayanti-apanayanti jIvamanantaravizeSitam, kuto? dharmAt, yattadornityAbhisaMbandhAt yena kAraNena tena (te) sAmAnyenaiva kAmarAgaH kAmA iti gAthArthaH // anye paThanti-utkrAmayanti yasmAditi, na atra cAbudhajana eva vizeSyaH, zeSaM pUrvavat // 164 // T TIkArtha : jemAM jIvo viSAda pAme = baMdhAya te viSaya. te zabdAdi che. tenA dvArA je sukho maLe, temAM Asakta evA jIvane A madanarAga dharmamAMthI ukheDI nAMkhe che, fa e jIvanuM ja vizeSaNa darzAve che ke mugdhaloko e parivAra che jeno tevo A jIvana | che. arthAt akalyANamitronAM parivAravALo A jIva che. . A vizeSaNa dvArA viSayasukhAsaktinuM bAhyakAraNa kahyuM. (jIvano parivAra - akalyANamitro che, e nimitte jIva viSayasukhalaMpaTa bane che.) A jIvanuM vizeSaNa ja darzAve che ke ma2/pratibaddham madanakAmo thakI je viSayarAgo jAge che. tenAthI vyApta banelo A jIva che. A vizeSaNa dvArA viSayasukhAsaktinuM AntarikakAraNa kahyuM. (aMdara vedodaya che, | mATe ja jIva viSayasukhomAM laMpaTa bane che.) sAra e ke abudhajanavALo hovAthI ane kAmarAgapratibaddha hovAthI viSayasukhomAM - laMpaTa banelA jIvane madanarAga dharmamAMthI bhraSTa kare che, te kAraNathI te kAma kahevAya che. . | (ahIM m dhAtu uparathI kAma zabda bane che, A dhAtu to "IcchA karavI" e che e arthamAM che. jayAre ahIM " ne badale #ma dhAtu pramANe artha karavAmAM Ave che, ane te Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maiM 4 Yue T 1 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukti - 165 e rIte jAma zabdano artha dekhADAya che. A ja nirukta vyutpatti arthanI vicitratA kahevAya. eTale ja vRttikAra kahe che ke) niruktinI vicitratAnAM kAraNe kahe che ke madanarAga jIvano zatru hovAthI = dharmano zatru hovAthI hamaNAM ja darzAvelA vizeSaNothI viziSTa jIvane dharmamAMthI dUra kare che. mya kAma kahevAya che. ahIM kAmarAga tarIke sAmAnyathI ja kAmarAga levo. (arthAt strIno puruSa pratyeno 6 ke puruSano strI pratyeno... vagere koIpaNa kAmarAga mATe A artha lagADavo.) keTalAMko ahIM rAmayaMti khamhA - gujrAmayanti yasmAt e pramANe pAThAntara kahe have gAthAmAM teLa ema tat sarvanAmano prayoga che. paNa yat no prayoga nathI. jyAre yat tatno to nitya saMbaMdha che. eTale yat no prayoga samajI levo. eTale A na pramANe artha thaze ke je kAraNathI kAmarAga jIvane dharmathI dUra kare che, te kAraNathI ja te = pAThAntaramAM nIvaM zabda na hovAthI vizeSya tarIke anudhananuM zabda Ave. temAM - emaNe bahuvrIhi samAsa na karavo paDe. kAmarAga abudhajanane dharmathI dUra kare che... ema 1 || sIdho ja artha AvI jAya. ATalo bemAM pharaka che.) che. emanA pramANe to anudhanana zabda ja vizeSya bane. bAkI badhuM to pUrvavat samajavuM. (bhAvArtha : ApaNo pATha amayanti nIva che. keTalAkono pATha nIva ne badale 7 yasmAt che. AmAM ApaNA pAThamAM vaM e vizeSya spaSTa che, eTale anudhananuM zabda vizeSaNa ja gaNavuM paDe. eTale ja eno bahuvrIhisamAsa karelo che. paNa ApaNe yasmAt bahArathI to lAvavuM ja paDe. l%06 // sta niryukti-165 gAthArtha : tenuM bIjuM paNa nAma che. "kAma eTale roga" ema paMDito kahe che kharekhara kAmonI prArthanA karato jIva rogone prArthe che. I' annaMpiya se nAmaM kAmA rogatti paMDiyA biMti / kAme patthemANo roge patthei khalu jaMtU nA vyAvyA-anyapi = 'ghaNAM' jAmanAM nAma, mUitamityAha-jAmAM ro 'kRti' vaM paNDitA bruvate, kimityetadevamata Aha- kAmAn prArthayamAna:-abhilaSan rogAn prArthayate khalu jantuH, tadrUpatvAdeva, kAraNe kAryopacArAditi gAthArthaH // 165 // 21 nT va Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na S sta ji 6. zA sa dazavaikAlikasUtra bhAga-2 TIkArtha : A kAmonuM bIjuM paNa eka nAma che. prazna : zuM nAma che ? uttara : paMDito kahe che ke kAma eTale roga ? prazna : kAmano artha roga zI rIte thAya ? uttara H kAmone Icchato jantu rogone ja Icche che. kemake kAmo rogarUpa ja che. prazna H kAmo roganuM kAraNa bhale hoya, paNa svayaM rogarUpa zI rIte ? uttara : kAmarUpI kAraNamAM rogarUpI kAryano upacAra karIe eTale kAma pote ja roga kahevAya. ma // 6 // A pramANe pUrvArdhamAM sUtrasparzikaniryuktine kahIne have uttarArdhamAM ve pare pada ta avayavane AzrayIne sUjhasparzikaniryuktine kahe che. nA itthaM pUrvordhe sUtrasparzika niyuktimabhidhAyAdhunottarArdhe padAvayavamadhikRtyAhaNAmapayaM ThavaNapayaM davvapayaM ceva hoi bhAvapayaM / ekkekkaMpiya etto NegavihaM hoi nAyavvaM adhya. 2 niyukti - 166-167 vyAkhyA-nAmapadaM sthApanApadaM dravyapadaM caiva bhavati bhAvapadam, ekaikamapi ca 'ata' etebhyo'nekavidhaM bhavati jJAtavyamiti gAthAsamAsArthaH // 166 // TIkArtha : (gAthArthavat spaSTa ja che.) niryukti-166 gAthArtha : nAmapada, sthApanApada, dravyapada ane bhAvapada che. A sme cAramAMthI eke eka pada anekaprakAranuM jANavuM. yAddA na zA sa avayavArthaM tu nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyapadamabhidhitsurAhaAuTTimaukkinnaM uNNejjaM pIlimaM ca raMgaM ca / gaMthimaveMDhimapUrima vAimasaMghAimacchejjaM nA ya have avayavArtha kahevAno che, emAM nAma, sthApanA prasiddha hovAthI eno Adara na karIne dravyapadane kahevAnI IcchAvALA kahe che ke - 22 x chuM F niryukti-167 gAthArtha : AkuTTima, utkIrNa, upaneya, pIDAvat, raMga, grathima, veDhima, pUrima, vAtavya, saMghAtya, chedya. (A badhA dravyapada che.) vyAkhyA - AkoTTimaM jahA ruvao heTThA vi uvariM pi muhaM kAUNa AuDijjati, ,, 5 * * Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fr hara dazavaikAlikasUTA bhAga-2 adhya. 2 niyaMti - 16 , ho utkIrNaM zilAdiSu nAmakAdi, tahA baulAdipupphasaMThANANi cikkhillamaya paDibiMbragANi kAuM paccaMti, tao tesu vagghArittA mayaNaM chubbhati, tao mayaNamayA / C pupphA havanti, etadupaneyam, pIDAvacca-saMveSTitavastrabhaGgAvalIrUpaM, rttaavyvcchvividharUve rahuM, : samuccaye, "prathita ' mAtA, 'mi' pukhamayamuzudarUpa, cikkhillamayaM kuNDikArUpaM aNegacchidaM puppha thAmaM pUrimaM, vAtavyaM / kuvindairvastravinirmitamazvAdi, saMghAtyaM-kaJcakAdi, chedyaM-patracchedyAdi / padatA cAsya . 'padyate'nenetyarthayogAt, dravyatA ca tadrUpatvAditi gAthArthaH // 167 // uktaM dravyapadam, TIkArtha : (1) AkuTTima : jema rUpiyAnAM nIce ane upara paNa mukhane karIne = cihna taiyAra karIne pachI ene kuTavAmAM Ave che. arthAt upara nIce emAM kAMTA-chappAdinI chApa kuTI kuTIne upasAvavAmAM Ave che. (2) utkIrNa : patthara vageremAM nAma vagere kotaravAmAM Ave te utkIrNa (3) upaneya bakulAdipuSponAM AkAravALA kAdavamaya pratibiMbo = cIkaNI, A | bhInI mATInAM puSpAdi AkAranAM pratibiMbo taiyAra karI e pakAvavAmAM Ave, tyArapachI | mINane garama karI ogALI A puSpo upara nAMkhavAmAM Ave, e sukAI jAya eTale ! mINanAM banelA puSpo thAya. A upaneya che. (4) pIDAvatu : vIMTALAyelA vastranI bhaMgAvali rUpa. (vastrane ja dhIre dhIre evuM na te vIMTALavAmAM Ave ke emAMthI DhIMgalI vagere AkAro taiyAra thAya.) (5) raMga: lAla che avayavonI kAMti jenI, evuM vicitrarUpa e raMga. (6) grathita puSpamALA vagere. . (7) veSTima : puSpamaya mugaTa vagere. | (8) pUrima : cIkaNI-bhInI mATInuM baneluM, kuMDArUpa, aneka chidravALuM, puSponuM va sthAna. (puSponA kuMDAo... pANI nIkaLI zake, e mATe emAM kANAM paNa rAkhavAmAM Ave che.). :: (9) vAtavyaH vaNakaroe vastramAMthI banAvela azva vagere. (ghaNIvAra benDavALAo :: A ghoDAdinAM AkAravALA vAjIMtro vagADe che, je aMdarathI polA hoya che...) keka (10) saMghAtya : kaMcuka vagere. (be bhAgo sIvIne A vastra banAvAya, eTale huM *H. [E E E F . Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :- ::- :: Aha dazavaikAlikasUra bhAga-2 adatha. 2 niyukita - 168 So saMghAtya). (11) chelya: patra che vagere. (strIo hAtha-hatheLI vagere upara viziSTa bhUSA karavA mATe jAta jAtanI racanAo kare che, jemAM maheMdI puravA mATenI DIjhAInavALA || sAdhano hoya... tevA prakAranuM kaMIka AmAM vaparAya che.) prazna : A badhuM pada kema kahevAya ? uttara : padyate - saMpadyate - thavuM e pada. A badhI vastuo thAya che, bane che... eTale e pada . prazna : A badhuM dravya kema kahevAya ? (dravyapadanAM ja A dRSTAnta che ne ?) uttara : dravyarUpa hovAthI A badhuM dravya kahevAya. dravyapada kahyuM. 5 3 . 5 adhunA bhAvapadamAha bhAvapayaMpi ya duvihaM avarAhapayaM ca no ya avarAhaM / noavarAhaM duvihaM mAuganomAugaM / veva II68 have bhAvapada kahe che. niryukti-168 gAthArtha : bhAvapada paNa be prakAre che. aparAdhapada ane noaparAdhapada. no-aparAdhapada be prakAre che. mAtRkApada ane nomAtRkAyada. ___vyAkhyA-bhAvapadamapi ca dvividham, dvaividhyameva darzayati-aparAdhahetubhUtaM na padamaparAdhapadam-indriyAdi vastu, cazabdaH svagatAnekabhedasamuccayArthaH, 'NoavarAhati za cazabdasya vyavahitopanyAsAnnoaparAdhapadaM ca, caH pUrvavat, noaparAdhamiti-ma| - noaparAdhapadaM dvividham-'mAua nomAuaM ceva'tti mAtRkApadaM nomAtRkApadaM ca, tatra nA mAtRkApadaM-mAtRkAkSarANi, mAtRkAbhUtaM vA padaM mAtRkApadaM, yathA dRSTivAde "uppanne iya vA" ityAdi, nomAtRkApadaM tvanantaragAthayA vakSyatIti gAthArthaH // 168 // TIkArtha : bhAvapada paNa be prakAre che. e be prakArane ja dekhADe che ke aparAdhanAM hetubhUta pada e aparAdha pada. e IndriyAdi vastu che. ra zabda aparAdhapadanAM potAnA | ja anekabhedono samuccaya karavA mATe che. ( gAthAmAM no ya avarouM lakheluM che. emAM ya = 4 no vyavahitaupanyAsa che, eTale e Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fr A dazavaikAlikasUma bhAga-2 adaya. 2 niyukti - 169 ; che ke enuM prasthAna karAE pachI che. eTale bhAvapadano bIjo bheda no aparAdhapada che. huM zabda pUrvavat samajavo. (svagata anekabhedono samuccaya karavA mATe che.) .. | no-aparAdhapada be prakAre che. (1) mAtRkApada eTale mAtRkAkSaro ga,ma, vagere. (bhASAnI mAtA to A ja che | akSaro che. eTale e mAtArUpa akSaro kahevAya.) athavA to mAtRkAbhUta evuM pada te mAtRkApada. jemake dRSTivAdamAM 3_ 3 vA vagere ne pado che, te. (dvAdazAMgInI utpatti 3khanne phuvA vagere traNapadothI thaI. eTale e badhA ne mAtRkArUpa pado che...) nomAtRkApada anantaragAthA dvArA = 169mI gAthAthI kaheze. nomAugaMpi duvihaM gahiyaM ca painnayaM ca boddhavvaM / gahiyaM cauppayAraM painnagaM dopha(4)ovidaM aa263 - niryukti-169 gAthArtha : nomAtRkapada paNa be prakAre grathita ane prakIrNaka jANavuM. | grathita cAraprakAre che. prakIrNaka anekaprakAre che. vyAkhyA-'nomAuyaMpi' tti nomAtRkApadamapi dvividham, kathamityAha-'grathitaM ca prakIrNakaM ca boddhavyam' grathitaM racitaM baddhamityanarthAntaram, ato'nyatprakIrNakaMprakIrNakakathopayogijJAnapadamityarthaH, grathitaM catuSprakAraM-gadyAdibhedAt, prakIrNakaM bhavatyanekavidham, uktalakSaNatvAdeveti gAthArthaH // 169 // TIkArtha : nomAtRkApada paNa be prakAre che. prazna : kayA be prakAre ? uttara : grathita ane prakIrNaka. grathita eTale racita, baddha A badhA samAnArthI zabdo che. e sivAyanuM bIjuM je hoya te prakIrNaka che. eTale ke prakIrNakakathAmAM upayogI jJAnapada che. (judI judI je kathAo, vAto, padArtho, temAM upayogI jJAnapada rUpa e [: prakIrNakapada che. emAM judA judA padArtho AvatA hoya che.) grathita gadyAdi bhedathI cAra prakAre che. che prakIrNaka anekaprakAre che. "E ka pa lu 5 - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukti - 170 thI 174 prazna : te kema anekaprakAre che ? uttara : te uktalakSaNavALuM hovAthI ja anekaprakAre che. (Azaya e che ke judA judA padArthomAM upayogI jJAnapadarUpa te che. judA judA padArtho to ghaNAM hoya, to e pramANe prakIrNakapada paNa anekaprakAranuM thavAnuM ja che.) grathitamabhidhAtukAma Aha gajjaM pajjaM geyaM cuNNaM ca cauvvihaM tu gahiyapayaM / tisamuTThANaM savvaM ii beMti salakkhaNA na phaLo ||270nA mahuraM heunijuttaM gahiyamapAyaM virAmasaMjuttaM / aparimiyaM ca'vasANe kavvaM gajjaM ti nAyavvaM | ||(7|| pajjaM tu hoi tivihaM samamaddhasamaM ca nAma visamaM ca / pAehiM akkharerhi ya eva vihiNNU rUM vruti // 7 // taMtisamaM tAlasamaM vaNNasamaM gahasamaM layasamaM ca / kavvaM tu hoi geyaM paMcavihaM gIyasannAeM ta ta myuM ||17|| sta atthabahulaM mahatthaM heunivAovasaggagaMbhIraM / bahupAyamavocchinnaM gamaNayasuddhaM ca cuNNaparyaM // 174 // noavarAhapayaM gayaM ji grathitapadane kahevAnI IcchAvALA niryuktikAra kahe che. niyukti-170 gAthArtha : gadya, padya, geya ane caurNa ema cAraprakAre grathitapada che. 7 nA lakSaNavALA kavio A pramANe kahe che ke badhuM traNavastuthI utpanna thanAra che. niryukti-171 gAthArtha : gadyakAvya A pramANe jANavuM ke te madhura, hetuniyukta, F - grathita, apAda, virAmasaMyukta avasAnamAM aparimita hoya che. ma ya niryukti-172 gAthArtha : padya traNa prakAre che, padothI ane akSarothI sama, ardhasama, 4 viSama. Ama vidhijJa kavio kahe che. niryukti-173 gAthArtha : geyakAvya gItasaMjJAthI pAMcaprakAre che. taMtisama, tAlasama, varNasama, grahasama, layasama. niryukti-174 gAthArtha : caurNapada arthabahula, mahArtha, hetu-nipAta, upasargothI gaMbhIra, bahupAda, avyavacchinna, gama-nayathI zuddha hoya che. 26 E BFF zA ** Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 538 1 hAla dazavaikAlikasUra bhAga-2 aca. 2 niyukita - 100 vyAkhyA-gadyaM padyaM geyaM caurNaM ca caturvidhameva grathitapadam, ebhireva prakArairgrathanAt, // etacca tribhyo dharmArthakAmebhyaH samutthAnaM-tadviSayatvenotpattirasyeti trisamutthAnaM 'sarva' , niravazeSam, Aha-evaM mokSasamutthAnasya gadyAderabhAvaprasaGgaH, na, tasya dharmasamutthAna | evAntarbhAvAt, dharmakAryatvAdeva mokSasyeti, laukikapadalakSaNamevaitadityanye, atastrisamutthAnaM sarvam, 'ii' evaM bruvate 'salakSaNA' lakSaNajJAH kavaya iti gAthArthaH I77mAM TIkArtha: grathitapada cAra prakAre ja che. (1) gadya (2) padya (3) geya (4) caurNa. ! 'kemake e A ja prakArothI guMthavAmAM Ave che. A gadyapada dharma, artha ane kAma A traNa dvArA utpatti pAmanAra che. prazna : e vaLI zI rIte ? ( uttara : A grathitapada dharmAdiviSayaka hovAthI tenAthI utpanna thanAra kahevAya. Azaya e che ke koIka grathitapada dharmarUpI viSayanuM nirUpaNa karanAra hoya, to e dharmathI 1 utpanna thayela gaNAya, ema kAmanirUpaka grathitapada kAmanuM nirUpaNa karanAra hovAthI 1 kAmathI utpanna thayela gaNAya... prazna : A rIte jo grathitapada trisamutthAna hoya, to pachI mokSathI utpanna thanAra che grathitapadano abhAva ja thaI javAnI Apatti Ave. kemake tame mokSasamutthAna grathitapada to darzAvyuM ja nathI. - uttara : nA. mokSasamutthAna grathitapadano dharmasamutthAnamAM ja antarbhAva thaI javAthI te eno abhAva thavAnI Apatti na Ave. " prazna : eno AmAM aMtarbhAva zI rIte thAya ? uttara : mokSa dharmanuM kArya hovAthI ja mokSasamutthAnano dharmasamutthAnamAM aMtarbhAva thaI | 5 5 E F 5 jAya. S anya loko ema kahe che ke A laukika grathitapadanuM ja lakSaNa che, eTale emAM | - mokSasamutthAna grathitapada Ave ja nahi. AthI badhuM grathita trisamutthAna kahyuM che. kema che. Ama grathitanAM lakSaNane jANanArA kavio kahe che ke grathitapada traNa prakAre che. ja 1ii (mokSanirUpaka grathitapadono dharmanirUpaka grathitapadomAM ja aMtarbhAva samajI levo. . 1 laukikapado paNa jo ke mokSanirUpaka hoI zake che, chatAM e vAstavika mokSa darzAvanArA ne , hovAthI emanAmAM mokSasamutthAna che ja nahi, ema anya no abhiprAya jANavo.) ( Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r *** Fr ka dazavaikAlika sUra bhAga-2 haANCE adhya. 2 niyukti - 101-102 - + gadyalakSaNamAha-'madhuraM' sUtrArthobhayaiH zravyam 'hetuniyuktaM' sopapattikam 'grathitaM' / baddhamAnupUrvyA 'apAdaM' viziSTacchandoracanAyogAtpAdavarjitam virAmaH-avasAnaM tatsaMyuktamarthato na tu pAThataH ityeke, jahA-jiNavarapAdAraviMdasaMdANiuruNimmallasahassa * evamAdi asamANiuM na ciTThaitti yativizeSasaMyuktaM anye, aparimitaM cAvasAne | bRhadbhavatItyeke, anye tvaparimitameva bhavati bRhadityarthaH, avasAne mRdu paThyata iti zeSa:, vyaM padama, ti' viMgAraM jJAtivyaniti mAthArtha: 27I. gadyanuM lakSaNa kahe che. (1) gadya grathitapadaH madhura hoya = sUtra, artha ane tadubhayathI sAMbhaLavuM game tevuM . na hoya. yuktiyukta hoya. AnupUrvIthI = kramazaH baMdhAyeluM hoya. kramabhaMga na hoya. tathA : emAM viziSTa chaMdaracanA na hovAthI e pAda varjita hoya. (zlokarUpa hoya to cAra pAda | | vagere hoya. paNa evuM AmAM nathI. tathA e virAma = avasAnavALuM hoya. AmAM keTalAMko kahe che ke e arthathI virAmavALuM hoya, pAThathI virAmavALuM na hoya. | dA.ta. jinavaranAM padakamaLamAM baMdhAyelA = sthApita karAyelA hajAro nirmala uru. k vagere samApta karyA vinA gadyapada aTake nahi. arthAt A rIte adhuro artha na choDe. artha saMpUrNa hoya. keTalAMko kahe che ke avasAnayukta eTale eka vizeSa prakAranAM virAmathI yukta. tathA A gadya avasAnamAM aparimita hoya che eTale ke moTuM hoya che. keTalAko aparimita cAvalAne e bheguM gaNe che. jyAre anya loko A pramANe artha [ kare che ke gadyapada aparimita ja = moTuM hoya che. ane avasAnamAM = aMtamAM mRdu, komaLa bolAya che. mR6 pate e zeSa tarIke lAvavuM. Ama piimata ane avasAne no judo || | judo artha le che. TuMkamAM gadyakAvya AvA prakAranuM jANavuM. adhunA padyamAha-padyaM tu, tuzabdo vizeSaNArthaH, bhavati 'trividhaM' triprakAraM, . samamardhasamaM ca nAma viSamaM ca, kaiH samamityAdi ? atrAha-pAdairakSaraizca, pAdaiH / catuHpAdAdibhirakSaraiH gurulaghubhiH, anye tu vyAcakSate-samaM yatra caturvapi pAdeSu / mA samAnyakSarANi, ardhasamaM yatra prathamatRtIyayodvitIyacaturthayozca samAnyakSarANi, viSamaM tu / / ' Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r E dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukti - 173 sarvapAdeSveva viSamAkSaramityevaM 'vidhijJA:' chandaH prakArajJAH kavayo bruvata iti gAthArtha: 56725 : na mA uttara H pAdothI ane akSarothI samAna, ardhasama vagere rUpa che. emAM pAda eTale cAra pAda vagere samajavA. akSaro eTale guru-laghu akSaro samajavA. (Azaya e che ke emAM 60 zloka hoya, to darekamAM cAra pAdo hoya, darekamAM amuka akSaro guru ane amuka laghu hoya... Ama A pAdothI ane akSarothI sama kahevAya. je akSara dIrgha hoya athavA to jenI pachI saMyuktavyaMjana hoya te guru akSara kahevAya. je akSara svayaM hrasva hoya, jenI pachI saMyuktavyaMjana na hoya te laghu kahevAya. je padya AkhuM anuSTup chandamAM lakhAyeluM hoya te A samapadya kahevAya... Ane anusAre ardhasamAdi paNa samajI |ta levA...) || have padyapadane kahe che. (2) padyagrathitapada : padyapada traNaprakAre che. sama, ardhasama, viSama. prazna : zenAthI sama, ardhasamAdi che ? E ** anyaloko kahe che ke jemAM cAreya pAdomAM sarakhA akSaro hoya te sama. jemAM pahelA ane trIjA pAdamAM samAnaakSaro tathA bIjA ane cothA pAdamAM samAnaakSaro hoya te ardhasama. viSama to badhAja pAdomAM viSamaakSaravALuM hoya che. (koIpaNa anuSTup chanda ni sama gaNAya bhaktAmarAdi paNa sama gaNAya. kemake enA dareka pAdamAM cauda akSara che. ni e rIte ardhasamAdi zodhI levA.) na na chandanAM prakArane jANanArA kavio upara pramANe kahe che. zA have geyane kahe che. {" 29 ta ji adhunA geyamAha - tantrIsamaM tAlasamaM varNasamaM grahasamaM layasamaM ca kAvyaM tu bhavati, nA tuzabdo'vadhAraNArtha eva, gIyata iti geyaM, 'paJcavidham' uktairvidhibhiH 'gItasaMjJAyAM' nA va geyAkhyAyAm, tatra tantrIsamaM vINAditantrIzabdena tulyaM militaM ca, evaM tAlAdiSvapi ya yoganIyam, navAM tAtA-hastAmA:, vAM-niSAvapadmamAya:, grA-kSepA:, * prArambharasavizeSA ityanye, layA:- tantrIsvanavizeSAH / tattha kila koNaeNa taMtI chippar3a * tao Nahehi aNumajjijjai, tattha aNNAriso sarI uTThei, so layo tti gAthArthaH 5673 // zA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 niyukti - 174 (3) geya grathitapada : je gavAya te geya. enI ja gItasaMjJA che. emAM pAMca bheda che. tantrIsama... vagere. temAM vINA vagere tantrInAM zabdanI sAthe je samAna hoya, maLeluM hoya te tantrIsama. e pramANe tAlAdimAM paNa joDavuM. mAtra eTaluM samajavuM ke tAna eTale hAthanAM gama = hAthanI tALIo dvArA je geyamAM sura purAvAto hoya.. varSAM eTale niSAda, paMcama vagere. pratta eTale utzepo, keTalAMko prAraMbharasavizeSane graha kahe che. laya eTale tantrInAM vizeSaprakAranAM avAjo. temAM koNAvaDe taMtrI sparzAya che, nakhothI na anumardana karAya che, dabAvAya che. temAM kaMIka anyaprakArano svara utpanna thAya che. te laya mAM kahevAya che. (taMburo vagADe, emAM nIce lAkaDAnI eka paTTInAM koNAthI tArane 6 halAvavAmAM Ave ane uparanI bAjumAM AMgaLIonAM nakhathI tArano jhaNajhaNATaka karAya... e rIte svara utpanna karAya.) (gaya gItasaMbaMdhI vizeSabAbato saMgItakAro pAsethI jANI zakAya.) ta ta 1 sAmprataM caurNaM padamAha- artho bahulo yasmiMstadarthabahulam, 'kvacitpravRttiH kvacidapravRttiH, kvacidvibhASA kvacidanyadeva / vidhervidhAnaM bahudhA samIkSya, caturvidhaM bAhulakaM vadanti // 1 // ' tatazcaibhiH prakArairbahvartham, mahAn - pradhAno heyopAdeyapratipAdakatvenArtho yasmiMstanmahArtham, 'hetunipAtopasargairgaMbhIram' tatrAnyathA'nupapattilakSaNo hetu:, yathA-madIyo'yamazvo viziSTacihneopalakSitatvAt, cavAkhalvAdayoM nipAtAH, ji pavuMtasamavAya upasa:i, mirAdham, 'badupAvam' parimitapAvat 'avyacchinna' ni " ratnovadvirAmarahitam, gamanathai: zuddham, gamA:-tavakSarojvArApravaLA minnArthA:, yathA zA iha khalu chajjIvaNiyA 0 kayarA khalu sA chajjIvaNiyA 0' ityAdi, nayA - naigamAdayaH zA sa pratItAH, turavadhAraNe, gamanayazuddhameva caurNaM padaM brahmacaryAdhyayanapadavaditi gAthArtha: sa nA aa?74 // urjA prathita, prajALA toAvaseyam, urjA noJaparAdhavavam / na nA ya have caurNa grathitapadane kahe che. sme sta (4) caurNa grathitapada : jemAM ghaNo artha hoya te arthabahula. AmAM bahulatA cAraprakAre thAya che. kahyuM che ke "kyAMka pravRtti, kyAMka apravRtti, kyAMka vibhASA, kyAMka kaMIka juduM ja... ema vidhinuM anekaprakAre vidhAna joIne zAstrakAro cAraprakAranuM bAhulaka kahe che." ("Ama karavuM joIe" e pravRttinuM vidhAna * che. "Ama na karavuM joIe" e apravRttinuM vidhAna che. "A vastu apekSAe karAya, 30 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 aghya. 2 niyukti - 104 apekSAe na karAya..." e vikalpAvasthA e vibhASAnuM vidhAna che. e sivAya bIjA paNa vidhAno saMbhavita che. caurNapadamAM A badhuM ja Ave,) eTale e A badhA prakArothI arthabahula hoya che. tathA jemAM pradhAna artha hoya te mahArtha. caurNapada hoya ane upAdeyapadArthonuM " pratipAdaka che. A padArtho pradhAna che, mATe e mahArtha kahevAya. caurNapada hetu, nipAta ane upasargothI gaMbhIra hoya che. ma na S temAM hetu e anyathAanupapatti lakSaNavALo che. anyathA = sAdhya na hoya to anupapatti = hetunuM na saMbhavavuM e anyathAanupapattino artha che. (je vastu sAdhya vinA na ja rahe te hetu banI jAya.) dA.ta. A azva mAro che. kemake viziSTacihnathI upalakSita che. (koIkanAM ghoDA cokkasaprakAranI nizAnI hoya to e nizAnInAM AdhAre e azvane stu potAnA tarIke oLakhI zake che. AmAM mIyatva sAdhya che, mIyatva = mArApaNuM jo na hoya, to A viziSTacihna paNa na hoya eTale A viziSTacihnopalakSitatva e hetu tra bane che. Yue haiM, vA, jItu vagere nipAto che. pati, ta, sam, ava vagere upasargo che. caurNapada A badhAthI agAdha hoya che. ji tathA e aparimitapAdavALuM hoya che. e zlokanI jema virAmavALuM hotuM nathI. ni 6 e gama ane nayothI zuddha hoya che. R zA emAM gama eTale te akSaronAM uccAraNamAM pravaNa evA bhinnaartho. arthAt zabdo ekanA ekaja bolavAnA, chatAM artho badalAtA jAya. dA.ta. vR vastu chatttIvALavA... ta Shang tu zabda avadhAraNamAM che. TuMkamAM gama ane nayathI zuddha evuM ja caurNapada hoya che. dA.ta. uttarAdhyayanamAM darzAveluM brahmacaryaadhyayanapada. (A adhyayanamAM paNa zaruAtamAM brahmacaryanI nava vADo mATenAM traNa AlAvAo lagabhaga sarakhA che. e pachI nave ji e Akho pATha kula traNavAra Ave che. emAM ha, varA, mA ema traNa zabdo ja nA nA ya ya badalAya che. bAkI Akho pATha ekaja hoya che... (A ja granthanAM cothA adhyayanamAM Ano khyAla Avaze. ema pisUtramAM paNa AlAvAo lagabhaga sarakhA Ave, mAtra amuka zabda pheravAya eTale e anusAre thoDo ghaNo artha badalAto rahe.) nayo to naigama vagere prasiddha ja che. 31 ma Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama dazavaikAlikasUga bhAga-2 : aya. 2 hita 5Data - 105 - navavADonAM varNanamAM paNa te te vADo nahi pALanArA ne zuM zuM nukasAna thAya... enuM A varNana paNa eka sarakhuM che... Ama e caurNapada bane.) | (sAra : upara pramANe jo vicArIe to (1) vRttio, cUrNio, AcArAMgAdi te te sUtro... gadyapada bane. (2) zlokAtmaka racanAo, anuSTapu, sagudharA-zikharINI vagere chandaracanAo padya | (3) je gItarUpe gavAya... e badhuM saMgItazAstramAnya geya bane. | (4) sarakhA AlAvAovALI racanAo caurNapada gaNAya. daSTivAda, pakhrisUtra vagere...) Ama grathita no-aparAdhapada kahevAI gayuM. prakIrNaka no-aparAdhapada lokathI jANI levuM. no-aparAdhapada kahevAI gayuM. Pr .. adhunA aparAdhapadamAha iMdiyavisayakasAyA parIsahA veyaNA ya uvasaggA / ee avarAhapayA jattha visIyaMti | tummada II75ll have aparAdhapada kahe che. | niryukti-17pa gAthArtha IMdriyo, viSayo, kaSAyo, parISaho, vedanA, upasargo A 1 jJA aparAdhapado che. jemAM durbuddhivALAo sIdAya che. | vyArA-ndriyAna-sparzanArIri viSaya-jaya vaSaya:-thAyaH | jiyA vecAlita, 'parISA:' zrutpipAsAyaH "venA' mAtAnuNavattA ja | upasargA-divyAdayaH, etAni 'aparAdhapadAni' mokSamArga pratyaparAdhasthAnAni, 'yatra' yeSvindriyAdiSu satsu 'viSIdanti' A(ava)badhyante, kiM sarva eva ?, netyAha-durmedhasaH kSullakavat, kRtinastu ebhireva kAraNabhUtaiH saMsArakAntAramuttarantIti gAthArthaH // 175 // kSullakastu pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH, ko'sau khullao tti ?, kahANayaM*kuMkuNao jahA ego khaMto saputto pavvaio, so ya cellao tassa aIva iTosa sIyamANo: va bhaNai-khaMtA ! Na sakkemi aNuvAhaNo hiMDiuM, aNukaMpAe khaMteNa dinnnnaao| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 madhya ra niyukita - 175 uvAhaNAo, tAhe bhaNai uvaritalA sIeNaM phuTTaMti, khallitA se kayAo, puNo bhAisIsaM me aIva Dajjhai, tAhe sIsaduvAriyA se aNuNNAyA, tAhe bhaNai Na sakkemi bhikkhaM hiMDiuM, to se paDisae Thiyassa ANer3a, evaM Na tarAmi khaMta ! bhUmie suviuM, tAhe saMthAro se aNuNNAo, puNo bhaNai-Na tarAmi khaMta ! loyaM kAuM, to khureNa pakijjiyaM, tAhe bhAi- aNhANayaM na sakkami, tao se phAsuyapANaeNa kappo dijjai, | AyariyapAuggaM vatthajuyalayaM dhippar3a, evaM jaM jaM bhaNai taM taM so khaMto NehapaDibaddho na tassaNujANai, evaM kAle gacchamANe pabhaNio-na tarAmi aviraiyAe viNA acchi khaMtaMtti, tAhe khaMto bhaNar3a-saDho, ajoggotti kAUNa paDisayAo NippheDio, kamma kAuM Na yANer3a, ayANaMto khaNasaMkhaDIe dhANi kAuM ajiNNeNa mao, visayavisaTTo sta mariuM mahiso AyAo, vAhijjai ya, so ya khaMto sAmaNNapariyAgaM pAleUNa Aukkhae kAlagao devesu uvavaNNo, ohiM pauMjai, ohiNA AbhoeuNa taM cellayaM teNa puvvaNeheNaM | tesiM gohANaM hatthao kiNai, veDavviyabhaMDIe joei, vAhei ya garugaM, taM ataraMto voDhuM vidhe bhai-tarAmi khaMtA ! bhikkhaM hiNDiuM, evaM bhUmIe sayaNaM loyaM kAuM mA ta to evaM tANi vayaNAni savvANi uccArei jAva avirayayAe viNA na tarAmi khaMtatti, tAhe * Ri evaM bhaNaMtassa tassa mahisassa imaM cittaM jAyaM karhi erisaM vakkaM suaM ti ?, tAhe IhAvuhamaggaNagavesaNaM karei, evaM ciMtayaMtassa tassa jAIsaraNaM samuppannaM, deveNa ohI pattA, ji saMbuddho, pacchA bhattaM paccakukhAitA devalogaM gao / evaM pae pae visIdanto saMkappassa vasaMji gacchai, jamhA esa doso tamhA aTThArasasIlaMgasahassANaM sAraNANimittaM ee avarAhapa zA vajjejja / na na zA ma nA *TIDArtha : sparzAhi pAMya indriyo, sparza vagere viSayo, zrIdhAhi uSAyo, lujanA tarasAhi parISalo, azAtAnA anubhava35 vehanA, devasaMbaMdhI vagere upasargo... A ya badhA aparAdhapado che, eTale ke mokSamArga pratye A aparAdhanAM sthAno che, ke je tha IndriyAdi hote chate jIvo emAM baMdhAya che. prazna : zuM badhA ja jIvo baMdhAya che ? uttara H nA. duSTabuddhivALAo kSullakasAdhunI jema A aparAdhasthAnomAM baMdhAya che. suMdarabuddhivALAo to A ja padArthone saMsAranAzanuM kAraNa banAvIne kAraNabhUta evA A badhAthI saMsAraaTavIne utare che. ji 33 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 - -- dazavaikAlikasUra bhAga-2 ) mAM aya. 2 niyukita - 105 kSullaka to pade pade = ekeeka aparAdhapadomAM sIdato, saMkalpane vaza paDelo banyo. praznaH A kSullaka koNa che? uttara : eka kathAnaka che. koMkaNa dezanAM eka pitAe putra sahita dIkSA lIdhI. te putra pitAne atyaMta ISTa | hato. sIdAto putra kahe che ke "bApA! joDA vinA cAlavA mATe huM samartha nathI." pitAe || |anukaMpAthI joDA ApyA. tyAre putra kahe che ke "mArA paganAM uparanAM taLIyA ThaMDIthI | phATe che" pitAe ene khullA karI ApI. (cAmaDAnuM baneluM eka prakAranuM sAdhana khallA IT " kahevAya. e paganI uparabAjunAM taLIyAnI rakSA mATe baMdhAya. sauthI nIce to joDA che " 45 = | pharI pAcho putra kahe che ke "mAruM mastaka atyaMta baLe che" tyAre tene na zIrSadvArikA (mAthA upara DhAMkI zakAya evA prakAranuM chatra jevuM sAdhanavizeSa...)| nI rajA ApI. tyAre kahe che ke "huM gocarI pharavA samartha nathI" pitA ene upAzrayamAM ja rAkhIne badhuM lAvI Ape che. ema dIkaro kahe che ke "huM jamIna upara te na uMghavA mATe samartha nathI." tyAre pitAe saMthArAnI rajA ApI. pharI putra kahe che ! ke "huM loca karavA samartha nathI." to pitAe aAthI muMDana karAvyuM. tyAre putra kahe che ke "huM snAna karyA vinA nahi rahI zakuM." tyAre pitAe acita-nirdoSa pANIthI bhInuM vastra karI zarIra svaccha karavA dIdhuM. ema AcAryaprayogya be vastro 'paNa grahaNa karyA. Ama e je je kahe che snehathI baMdhAyela pitA e badhAnI rajA [ Ape che. Ama kAla pasAra thAya che. ekavAra e kahe che ke "bApA ! huM strI vinA za rahevA mATe samartha nathI." tyAre pitA kahe che ke "tuM lucco, ayogya che" pitAe nA | mu ene upAzrayamAMthI kADhI mukayo. na have e putra to kaMIpaNa kAma karavAnuM jANato ja nathI. ajJAnI evo te koI ja mahotsavanAM jamaNavAramAM khUba bhojana karIne, ajIrNa thavAthI marI gayo. viSayasukhanAM vA | ArtadhyAnane lIdhe te marIne pADo thayo. loko ene vahana kare che. che te pitA sAdhuparyAya pALIne AyuSyano kSaya thavAthI kAla pAmI devalokamAM utpanna ka thayo. avadhijJAnano upayoga mUke che, avadhijJAnathI te putrane jANIne te ja pUrvanAM | A snehane lIdhe te godha-pADAne vahana karanArAonAM hAthamAMthI tene kharIdIne laI le che. | e vaikriya gADuM banAvI temAM ene joDe che. puSkaLabhAra vahana karAve che. pelo pADo vahana Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 surata su ka adhya. 2 niyukti - 106-100 prema karavA asamartha bane che. tyAre totraka (eka prakAranuM pADAne mAravAnuM zastra) thI pADAne (. ( vIMdhIne kahe che ke "pitAjI ! gocarI pharavA huM samartha nathI. ema bhUmi para UMghavA, lonca karavA samartha nathI..Ama te badhA ja vacano uccAre che... cheka chelle A vacana " paNa uccAre che ke "huM strI vinA rahI zakIza nahi." deva A badhuM bole che, e sAMbhaLIne * " te pADAne Avo vicAra Avyo ke "AvuM vAkya kyAMka, koIka rIte sAMbhaLeluM che." tyAre ja te IhA-apoha-mArgaNa-gaveSaNA (UMDANapUrvaka khUba vicAraNA) kare che. A pramANe te vicAratA tene jAtismaraNa thayuM. deve avadhijJAnano upayoga mukyo. pelo pADo bodha na mA pAmyo, pachI anazana karIne devalokamAM gayo. - Ama aparAdhapadomAM sIdAto jIva saMkalpane vaza thAya che. A doSa che, mATe ja na 18 hajAra zIlAMgonI rakSA mATe, smaraNa mATe A aparAdhapadone choDI devA joIe. = tathA cAha aTThArasa u sahassA sIlaMgANaM jiNehiM pannattA / tersi paDi(ri)rakkhaNaTThA avarAhapae u 1 vantajJA chaThThA A ja vAta kare che ke niryukti-176 gAthArthaH jinezvaroe 18 hajAra zIlAMgo kahyA che, tenI rakSA karavA mATe aparAdhapadone choDI devA. ____ vyAkhyA-aSTAdaza sahastrANi, turavadhAraNe, aSTAdazaiva, zIlaM-bhAvasamAdhilakSaNaM tasyAGgAni-bhedAH kAraNAni vA zIlAGgAni teSAM 'jinaiH' prAgnirUpitazabdAthaiH 'prajJaptAni' - prarUpitAni, 'teSAM' zIlAGgAnAM 'parirakSaNArtha' parirakSaNanimittam 'aparAdhapadAni' prAnirapitadvapALa vata' niti mAthArtha 27ddA TIkArtha : zIla eTale bhAvasamAdhi. tenA aMgo-bhedo jinezvaroe 18000 ja rA batAvelA che. aMgano artha kAraNa paNa thAya. te zIlAMgonI rakSA mATe darzAvelA | svarUpavALA aparAdhapadone tyAgI devA joIe. sAmprataM zIlAGgasahastrapratipAdanopAyabhUtamidaM gAthAsUtramAha| . joe karaNe sannA iMdiya bhomAi samaNadhamme ya / sIlaMgasahassANaM aTThArasagassa nipphattI* 2. I7thI sAmApupuSyaniSNunI sattA rA. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREzAli bhAga-2 SMALE adhya. 2 niyu|56 - 17ASYA 5) have 18000 zIlAMgonAM pratipAdana mATenA upAyabhUta A gAthAsUtrane kahe che. (arthAt 18000 zAdaigo zI zata bane meM vi cha.) niyuti-177 ||thaath : yoga, 4295, saMsu, ndriya, pRthvyA, zramamA 18000 zAda.igonI niSpatti thAya che. vyAkhyA-tattha tAva jogo tiviho, kAyeNa vAyAe maNeNaM ti, karaNaM tivihaM-kayaM kAriyaM aNumoiyaM, sannA caubvihA, taMjahA-AhArasaNNA bhayasaNNA mehuNasaNNA na pariggahasaNNA, iMdie paMca, taMjahA-soiMdie cakikhadie ghANidie jibbhidie. phAsidie, puDhavikAiyAiyA paJca, beiMdiyA jAva paMceMdiyA ajIvanikAyapaMcamA, samaNadhammo dasaviho, taMjahA-khaMtI mattI ajjave mahave lAghave sacce tave saMjame ya| AkiMcaNayA baMbhaceravAse / esA ThANaparUvaNA, iyANiM aTThArasaNhaM sIlaMgasahassANaM | samuktittaNA-kAeNaM na karemi AhArasannApaDivirae soiMdiyaparisaMvuDe puDhavikAya| samAraMbhapaDivirae khaMtisaMpajutte, esa paDhamo gamao 1, iyANi biio bhaNNai-kAeNaM, Na karemi AhArasaNNApaDivirae soiMdiyaparisaMvuDe puDhavikAyasamAraMbhapaDivirae / | muttisaMpajutte, esa bIio gamao, iyANi taiyao evaM eeNa kameNa jAva dasamo gamao baMbhacerasaMpautto, esa dasamao gamao / ee dasa gamA puDhavikAyasaMjamaM amucamANeNa | laddhA, evaM AukAeNavi dasa ceva, evaM jAva ajIvakAeNavi dasa ceva, evameyaM aNUNaM, sayaM gamayANaM soiMdiyasaMvuDaM amuMcamANeNa laddhaM, evaM cakkhidieNavi sayaM, ghANidieNavi sayaM, jibhidieNavi sayaM, phAsidieNavi sayaM, evameyANi pNc| | gamasayANi AhArasaNNApaDivirayamamuMcamANeNaM laddhANi, evaM bhayasaNNAevi paMca | sayANi, mehuNasaNNAevi paMcasayANi, pariggahasaNNAevi paMca sayANi, evameyANi " nA vIsaM gamasayANi Na karemi amuJcamANeNa laddhANi, evaM Na kAravemitti vIsaM sayANi, karaMtaMpi annaM na samaNujANAmitti vIsaM sayANi, evameyANi cha sahassANi kAyaM / amuMcamANeNa laddhANi, evaM vAyAevi cha sahassANi, evaM maNeNavi cha sahassANi / / evametena prakAreNa zIlAisahastrANAmaSTAdazakasya niSpattirbhavatIti gAthArthaH // 177 // sartha : tebha yoga 19141 cha. yAthI, kyanathI, bhanathI. 729 // 9 // 5 // 2. cha. kRta, rita, anumohita. 4441 5*** Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . A dazavaikAlikaNa bhAga-2 sanadaya. 2 niyukita - - * * 1. saMjJA cAraprakAre che. AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, IMdriya pAMca che. zrotra, cakSu, ghANa, jIbha, sparzana. pRthyAdi dasa che. pRthvI, a, tela, vAyu, vanaspati, beI, ted., cala., paMce..' ajIva. zramaNadharma dasa che. kSamA, mukti, saraLatA, mRdutA, lAghava, satya, tapa, saMyama, akiMcanya, brahmacarya. (veriyA nAva paMthi e kula cAra che. emAM ajavanikAya pAMcamo che. pRthvI : IF vagere pAMca kahyA ja che. ema kula 10 thAya.) [ A sthAna prarUpaNA karI. (je sthAnothI zIlAMgo bane che, te sthAna darzAvyA) T! have, 18000 zIlAMgonuM kathana karAya che. (1) AhArasaMjJAvirativALo, zrotrendriyasaMvaravALo, pRthvIkAyasamAraMbhavirativALo, I kSamAvALo huM kAyAthI pApa karIza nahi. A pahelo bheda che. have bIjo kahe che. (2) AhAra saMjJAvirativALo... muktivALo huM kAyAthI pApa karIza nahi. Ama trIjo ... Ama A kramathI brahmacaryavALo ema dasamo bheda thaze. A dasabheda pRthvIkAyasaMyamane choDyA vinA maLyA. eja pramANe amukAyathI paNa | | dasa. ema ajIvakAyathI paNa dasa. Ama A saMpUrNa 100 bheda zrosendriya saMvarane choDyA nA || vinA maLyA. ema cakSuthI paNa 100, dhrANathI paNa 100, jIbhathI paNa 100, tA. nA sparzanathI paNa 100, ema A 500 bhedo AhArasaMjJAnI viratine choDyA vinA ja ' maLyA. e pramANe bhayasaMjJAthI paNa 500 maLe. maithuna saMjJAthI paNa 500 maLe, - ni parigrahasaMjJAthI paNa 500 maLe. [ Ama A 2000 bhAMgA thayA. A badhA ja mi ne choDyA vinA maLyA. ema ripinAM paNa 2000 Eya ane raMpa manna na samajunA[[mi nA paNa 2000 ema kula 6000 bhAMgA ! . * * * * 45 E : thayA. che Ama A 6000 bhAMgA zarIrane choDyA vinA maLyA. e rIte vacanathI paNa . ( 6000 ane manathI paNa 6000 thAya. Ama A prakAre 18000 zIlAMgonI niSpati thAya. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * :* - RT c A dazavaikAlikasUra bhAga-2 sAhu aya. 2 sUtra-2 . (A prathamagAthAno bhAvArtha e che ke (1) je zabdAdi kAmone na aTakAve te (2) che ( Idriya, kaSAya, upasargAdi padomAM sadAya (3) te chelle kAmavikArAdi saMkalpane vaza ' thAya. (4) te sAdhupaNuM pALI na zake..) na kevalamayamadhikRtasUtroktaH uktavacchrAmaNyAkaraNAdazramaNaH kintvAjIvikAdibhayapravrajitaH saMkliSTacitto dravyakriyAM kurvannapyazramaNa eva-atyAgyeva, katham, yata Aha sUtravAra:mo vatthagaMdhamalaMkAraM, itthIo sayaNANi ya / acchaMdA je na bhuMjaMti, na se mo pa rAtti putraTTa rA . mAtra A pahelA sUtramAM kahelo sAdhu ja darzAvyA pramANe sAdhupaNuM na pALavAthI - azramaNa che. ema nahi, paraMtu AjIvikAdinAM bhayathI pravrajita thayelo, | saMphilaSTracittavALo sAdhu dravyakriyAne karato hoya to paNa azramaNa ja che, atyAgI ja che. prazna : evuM zI rIte ? uttara : kemake sUtrakAra kahe che ke | dazavaikAlika-2 gAthArtha : asvavaza jeo vastra, gaMdha, alaMkAra, strI, svajanone bhogavatA nathI. te tyAgI kahevAtA nathI. | asya vyAkhyA-'vastragandhAlaGkArAniti, atra vastrANi-cInAMzukAdIni gAH ji koSThapuTAdayaH alaGkArAH-kaTakAdayaH, anusvAro'lAkSaNikaH, striyo'nekaprakArAH, na zA 'zayanAni' paryAdIni, cazabda AsanAdyanuktasamuccayArthaH, etAni vastrAdIni kim ?,zA 'acchandAH' asvavazA ye kecana 'na bhuJjate' nAsevante, kiMbahuvacanoddeze'pyekavacananirdezaH?, ma mA vicitratvAtsUtragateviparyayazca bhavatyevetikRtvA, Aha-'nAsau tyAgItyucyate' nA| subandhuvannAsau zramaNa iti sUtrArthaH // 2 // TIkArthaH vastra eTale cInAMzuka vagere. (te nAmanA te kALamAM prasiddha sArAvastro) gandha eTale koipuTa vagere. (caMdananuM cUrNa vagere...) alaMkAra eTale kaTaka vagere. (kaDA, mugaTa vagere...) gAthAmAM ja kAra nirarthaka che. strIo aneka prakAranI hoya che. "H Ata = 32 - * Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asia ** * IT F " zAti sUza bhAga- 2ENAMEANI madhya. 2 sUjha-2 2 . zayana bheTale 58 vagere. ca 206 sAsana vagaire na vAyesI vastumAna sabhuyyaya bhATe che. je koI jIvo asvavaza che, eTale ke jeonI pAse A badhI vastuo che ja nahi, | ane mATe jeo A badhI vastuone bhogavatA nathI teo tyAgI na kahevAya. ... prazna : asvavazAH ye... mAma baDuvayanathI / ya[ pA6 55 na se sa ma / meyanano ni:za. zabhATe ? uttara : sUtranI gati vicitra hovAthI viparyaya = pheraphAra thaI ja zake che. eTale mai soSa nathI. me4 4 cha 3 mA sAdhu "tyA" bhe. zathI. bhogAvI na zakAya. arthAt subanI jema A sAdhu zramaNa na kahevAya. ___kaH punaH subandhuriti ?, atra kathAnakam-jayA NaMdo caMdagutteNa NicchuDDo, tayA tassa dAreNa nigacchaMtassa duhiyA caMdagutte diDhei baMdhei, evaM akkhANayaM jahA Avassae | jAva biMdusAro rAyA jAo, NaMdasaMtio ya subaMdhU NAma amacco, so cANakkassa . padosamAvaNNo chiddANi maggai, aNNayA rAyANaM viNNavei-jaivi tumhe ahaM vittaM Na | deha tahAvi amhehiM tumha hiyaM vattavvaM, bhaNiyaM ca-tumha mAyA cANakkaNa mAriyA, raNNA dhAI pucchiyA, AmaMti, kAraNaM Na pucchiyaM, keNavi kAraNeNa raNNo ya sagAsaM cANako Agao, jAva diDhi na deI tAva cANakko ciMtei-ruTTho esa rAyA, ahaM gayAuottikAuM davvaM puttapauttANaM dAUNaM saMgovittA ya gaMdhA saMjoiA, pattayaM ca lihiUNa so'vi jogo | ' samugge chUDho, samuggo ya causu maMjUsAsu chUDho, tAsu chubhittA puNo gandhovarae chUDho, taM| bahUhiM kIliyAhiM sughaDiyaM karettA davvajAyaM NAtivaggaM ca dhamme NioittA aDavIe gokulaTANe iMgiNimaraNaM abbhuvagao, raNNA ya pucchiyaM-cANakko kiM karei ?, dhAI yase savvaM jahAvattaM parikahei, gahiyaparamattheNa ya bhaNiyaM-aho mayA asamikkhiyaM kayaM, savvaMteurajohabalasamaggo khAmeuM niggao, diTTho aNeNa karIsamajjhaTThio, khAmiyaM / / | sabahumANaM, bhaNio aNeNa-NagaraM vaccAmo, bhaNai-mae savvapariccAo kaotti / 'tao subaMdhuNA rAyA viNNavio-ahaM se pUyaM karemi aNujANaha, aNuNNAe dhUvaM' DahiUNa taMmi ceva egappaese karIsassovari te aMgAre pariTThavei, so ya karIso palitto, * daDDo cANakko, tAhe subaMdhuNA rAyA viNNavio-cANakkassa saMtiyaM gharaM mamaM aNujANaha, aNuNNAe gao, paccuvikkhamANeNa ya gharaM diTTho apavarao ghaTTio, subaMdhU ciMtei-. 5 5 E F F F ra * Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA H.. Ba /vaikAlikasUra bhAga-2 kahi kA khaya. ? suga-2 A kimavi. itthatti kavADe bhaMjittA ugyADio, maMjUsaM pAsai, sAvi ugghADiyA, jAva samuggaM pAsai, maghamaghaMtaM gaMdhaM sapattayaM pecchai, taM pattayaM vAei, tassa ya pattagassa eso attho-jo eyaM cuNNayaM agghAi so jai hAi vA samAlabhai vA alaMkArei sIudagaM pivai.. mahaIe sejjAe suvai jANeNa gacchar3a gaMdhavvaM vA suNei evamAI aNNe vA iTTe visae sevei jahA sAhuNo acchaMti taha so jai Na acchei to marai, tAhe subaMdhuNA viNNAsaNatthaM aNNo puriso agghAvittA saddAiNo visae bhuMjAvio mao ya, tao subaMdhU jIviyaTThI akAmo sAhU jahA acchaMtovi Na sAhU / evamadhikRtasAdhurapi na sAdhuH, ato na / vAyu, pithelAmAvAn ! prazna : A subaMdhu koNa che? uttara : AmAM kathAnaka che. jayAre naMdane caMdragupta kADhI mukyo. tyAre bAraNAmAMthI (nagaranA dvAramAMthI) nIkaLatA te naMdanI dIkarI caMdragupta upara dRSTi bAMdhe che. A vArtA je rIte AvazyakamAM che, e rIte samajavI. yAvat caMdraguptano putra biMdusAra rAjA thayo. te vakhate subaMdhu nAmano naMdasaMbaMdhI maMtrI hato. (naMda gayA bAda paNa e maMtrI tarIke cAlu ja hato.) te | cANakya upara dveSI banelo, cANakyanAM doSo zodhe che. ekavAra rAjAne kahe che ke "jo ke tame amane dhana ApatA nathI, to paNa amAre tamAruM hita karavuM joIe." pachI kahyuM, (7) ke "tamArI mAtAne cANakya mArI nAMkhI hatI." rAjAe dhAvamAtAne pRcchA karI. teNe "hA pADI. paNa "cANakya zA mATe mAtAne te 'mArelI" e kAraNanI pRcchA na karI. A bAju cANakya koIpaNa kAraNasara rAjAnI pAse na 5 Avyo. rAjA enI sAmuM joto nathI, eTale cANakya vicAre che ke "A rAjA gusse nA thayo che, mAruM AyuSya pUrNa thayuM che." eTale ghare jaIne dhana putra-pautrone ApI daIne | | ane chupAvI daIne gaMdhadravyo bhegA karyA. e eka dAbaDAmAM mukyA. eka patra lakhIne ; te paNa dAbaDAmAM mukyo. e dAbaDo cAra peTIomAM mukyo. (eka peTImAM bIjI peTI, bIjImAM trIjI, trIjImAM cothI emAM dAbaDo...) temAM nAMkhIne pachI gaMdhanAM oraDAmAM " nAMkhyo. (eTale ke e moTIpeTI gaMdhadravya rAkhavAnA oraDAmAM mukI.) tene ghaNAM * khIlAothI sughaTita karIne dhana ane svajanone dharmamAM joDIne jaMgalamAM gokulasthAne " IginImaraNa aNasaNa svIkArI lIdhuM che. rAjAe pRcchA karI ke "cANakya zuM kare che ?" tyAre dhAvamAtAe (badhI vAta che Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. 2 sUtra-2-3 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 jANyA bAda) rAjAne badhI ja sAcI vAta jaNAvI. (AvazyakamAM e vAta AvI gaI che.) sAcIvAta jANyA bAda rAjAe kahyuM ke "arere ! meM vicAryA vinA kAma karyuM." pachI AkhA aMtaHpura, yoddhAonAM sainya sAthe cANakyanI kSamA mAMgavA nIkaLyo. rAjAe cANakyane chANanAM DhagalAnI upara beThelo joyo. rAjAe bahumAnapUrvaka kSamA mAMgI. rAjAe kahyuM "cAlo, ApaNe naga2mAM jaIe." cANakya kahe che ke "meM badhAno tyAga karyo che." na pachI subaMdhue rAjAne vinaMti karI ke "huM cANakyanI pUjA karIza, mane rajA Apo." F mA~ rAjAe rajA ApI, eTale maMtrIe dhUpa bALIne tyAMja eka bhAgamAM chANanI upara tenA ma 6 aMgArAo nAMkhI dIdhA. te chANa baLavA lAgyA. cANakya baLyo. sta pachI subaMdhue rAjAne vinaMti karI ke "cANakyanuM ghara mane Apo." rAjAe rajA stu ApI, eTale te cANakyanAM ghare gayo. gharamAM tapAsa karatAM eNe baMdha oraDo joyo. subaMdhu vicAre che "kaMIka haze" eTale bAraNuM toDIne oraDo ughADyo. peTIne jue che, te paNa ughADe che... ema dAbaDo jue che. emAM patra sahitanI madhamadhatI gaMdhane jue che. te patrane vAMce che. te patrano A artha che ke "je A cUrNane suMghaze, te jo snAna ka2ze ke maithuna sevana ka2ze ke alaMkAro paheraze ke kAcuM pANI pIze ke moTI zayyA upara uMghaze ke vAhanavaDe jaze ke gaMdharvasaMgItane sAMbhaLaze. vagere ke bIjA paNa ISTaviSayone sevaze. TuMkamAM jema sAdhuo rahe che tema jo nahi rahe to e marI jaze." Yue ji ji na tyAre subaMdhue A vAta sAcI che ke khoTI enI tapAsa ka2vA mATe bIjA puruSane e cUrNa suMghADIne zabdAdi bhogo bhogavaDAvyA. ane pelo mANasa marI gayo. tyArapachI maiM " subaMdhu jIvavAnI IcchAthI IcchA vinA ja sAdhunI jema rahevA lAgyo. paNa jema A rIte meM e sAdhunI jema raheto hovA chatAM sAdhu na gaNAya. tema A gAthAmAM darzAvelA prakArano ma na sAdhu paNa sAdhu na gaNAya. mATe ja te tyAgI ema na kahevAya kemake "tyAgI" zabdano maiM je artha che ke svAdhIna evA bhogasukhone na bhogavavA... e arthano ja AmAM abhAva va che. A to bhogasukha nathI, mATe bhogavato nathI... yathA cocyate tathA'bhidhAtukAma Aha ya kaM pie bhae, laddhe vipiTThikuvvai / sAhINe cayaI bhoe, se hu cArUtti vuDuM rUA 31 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * 1 . TEN zAnimA mAga-2 saya. 2 sU21-3-AA je rIte e sAdhu kahevAya, te rIte kahevAnI IcchAvALA kahe che ke zani -3 thArtha : d sid, priya, sa bhogAne cho cha, svAdhIna bhogAne cho cha, te 5352 "tyA" meM prabhArI. vAya. __asyavyAkhyA-cazabdasyAvadhAra(NArtha )tvAt ya eva 'kAntAn' kamanIyAn / / zobhAnAnityarthaH priyAn iSTAn, iha kAntamapi kiJcit kasyacit kutazcinnimittAntarAdapriyaM bhavati, yathoktam-"cauhi ThANehiM saMte guNe NAsejjA, taMjahAmI roseNaM paDiniveseNaM akayaNNuyAe micchattAbhiniveseNaM" ato vizeSaNaM priyAniti, mI 'bhogAn' zabdAdIn viSayAn 'labdhAn' prAptAn upanatAnitiyAvat, 'vipiTikavvaiti / - vividham-anekaiH prakAraiH zubhabhAvanAdibhiH pRSThataH karoti, parityajatItyarthaH, sa ca na... bandhanabaddhaH proSito vA kintu ? 'svAdhInaH' aparAyattaH svAdhInAneva tyajati bhogAn, punastyAgagrahaNaM pratisamayaM tyAgapariNAmavRddhisaMsUcanArtham, bhogagrahaNaM tu | | saMpUrNa bhogagrahaNArtha-tyaktopanatabhogasUcanArthaM vA, tatazca ya IdRzaH - | huzabdasyAvadhAraNArthatvAt sa eva tyAgItyucyate, bharatAdivaditi / atrAha-jai / bharahajaMbunAmAiNo je saMte bhoe pariccayaMti te pariccAiNo, evaM te bhaNaMtassa ayaM doso havai-je ke'vi atthasArahINA damagAiNo pavvaiUNa bhAvao ahiMsAiguNajutte-sAmaNNe | abbhujjuyA te kiM apariccAiNo havaMti ?, Ayariya Aha-te'vi tiNNi rayaNakoDIo | | pariccaiNa pavvaiyA-aggI udayaM mahilA tiNNi rayaNANi logasArANi pariccaiUNa | | pavvaiyA, diTuMto-ego puriso sudhammasAmiNo sayAse kaTTahArao pavvaio, so bhikkhaM / hiMDaMto loeNa bhaNNai-eso kaTTahArao pavvaio, so sehatteNa AyariyaM bhaNai-mamaM " aNNattha Neha, ahaM na sakkami ahiyAsettae, AyariehiM abhao ApucchiovaccAmotti, abhao bhaNai-mAsakappapAuggaM khittaM kiM eyaM na bhavai ? jeNa atthakke / aNNattha vaccaha ?, Ayariehi bhaNiyaM-jahA sehanimittaM, abhao bhaNai-acchaha / vIsatthA, ahameyaM logaM uvAeNa nivAremi, Thio Ayario / biie divase tiNNi rayaNakoDIo ThaviyAo, ugghosAviyaM nagare-jahA abhao dANaM dei, logo Agao, * | bhaNiyaM caNeNa-tassAhaM eyAo tiNNi koDio demi jo eyAiM tiNNi pariharai-* * aggI pANiyaM mahiliyaM ca, logo bhaNai-eehiM viNA kiM suvannakoDihiM ?, abhao * bhaNai-tA kiM bhaNaha-damaotti pavvaio, joDavi Niratthao pavvaio teNavi eyAo ta Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 -- -- -- hara dazavaikAlikasUra bhAga-2 ki . aya. 2 sUrA-3 tiNNi suvannakoDIo pariccattAo, saccaM sAmi ! Thio logo pattIo / tamhA // atthaparihINo'vi saMjame Thio tiNNi logasArANi aggI udayaM mahilAo ya. pariccayaMto cAitti labbhai / kRtaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 3 // - TIkArya : 6 zabda avadhAraNa arthavALo hovAthI A pramANe artha karavo ke ya pava je sArA, ISTa, prApta bhogene choDI de che... te tyAgI ema kahevAya che. ' ahIM bhoganAM be vizeSaNo che, kAnta ane priya emAM koIka vastu kAnta = sArI | na hoya to paNa koIkane koIka bIjA kAraNasara apriya hoya e zakya che, sthAnAMgasUtramAM na [ kahyuM che ke cArasthAnothI jIva vidyamAna guNono nAza karI de che. te A pramANe (1) | krodhathI (2) pratinivezathI (3) akRtajJatAthI (4) mithyAtvAbhinivezathI. (jenA upara krodha hoya, enA guNo paNa doSa lAge. pratiniveza = IrSyA. jenA pratye IrSA hoya che tenA guNo paNa doSa lAge. jo kRtajJatA na hoya to upakArIe karelA upakAra rUpa guNane paNa jIva bhUlI jAya - doSa mAne. jo mithyAtvano kadAgraha hoya to e te te guNone | koSarUpa ja mAnato hoya eTale e rIte te guNono nAza kare. jema saMsAratyAgane kAyaratA ta = gaNanArA nAstikavAdIo dIkSA lenArAnAM vairAgyaguNane kAyaratArUpe gaNe che...) ja " Ama sArI vastu paNa koIkane apriya hoI zake che, eTale ja priya vizeSaNa mukeluM che. (arthAta apriya kAntabhogone tyAge te sAdhu nahi. paraMtu priyakAntabhogone tyAge fa te sAdhu) vividriSya no artha : va- vividha-zubhabhAvanAdirUpa anekaprakArothI jeo bhogone choDI de. che A tyAga karanAra paNa koI baMdhanamAM baMdhAyelo ke paradeza gayelo ane mATe bhoga 1 tIna bhogavanAro nathI levAno, paraMtu je svAdhIna che, eTale ke bhogo bhogavavAnI saMpUrNa 1 anukULatAvALo che, evo je AtmA svAdhIna evA ja bhogone tyAge che te tyAgI , ||kahevAya che. prazna : viSyimAM ekavAra to tyAga batAvI dIdho, pachI ratha dvArA , - bIjIvAra tyAganuM grahaNa zA mATe karyuM? uttara : pharIthI tyAganuM grahaNa "e AtmAno tyAga pariNAma pratisamaye vRddhi pAmI , [ rahyA che." e sucavavA mATe che. che prazna H gAthAmAM be vAra paNa zabda levAnI zI jarUra ? Aa - 9 9 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 sUtra-3 uttara H "tamAme tamAma bhogo laI levA che." e mATe be vAra moLa zabda lIdho che. athavA to pahelo moLa zabda priya,kAnta, prApta bhogone darzAvanAra che. ane bIjo bhoga zabda je bhogo tyajI dIdhelA ane pAchA prApta thayelA hoya e bhogone sucavanAra che. (je zabdAdino A jIve pUrve tyAga karelo hoya, e ja zabdAdi Ane dIkSAno nirNaya lIdhA bAda pAchA prApta thAya, to eno paNa A jIve tyAga karavAno che... emAM lapeTAI javAnuM nathI. jema cANakyane biMdusAre pharIthI maMtrIpada svIkAravAnI vinaMti maiM karI. to e maMtrIsaMbaMdhI bhogo tyajJopanata banelA kahevAya. cANakye eno svIkAra na karyo...) na je Avo hoya, te ja bharatacakrI vagerenI jema tyAgI kahevAya. OM zabda stu avadhAraNArthavALo hovAthI "te ja " ema artha lIdho che. sta ahIM koI prazna kare che ke jo bharata, jaMbu vagere jeoe vidyamAna bhogone tyAgyA che teo ja tyAgI hoya, to AvuM bolanArA tamane A doSa che ke je koIka dhanarUpa te sArathI hIna bhikhArI vagere dIkSA laIne ahiMsAdiguNavALA dharmamAM bhAvathI udyamavALA tra - banyA che. te zuM aparityAgI che ? (tamArA kahevA pramANe to e aparityAgI ja = banaze.) AcArya kahe che ke teo paNa karoDanI kiMmatavALA traNaratnone tyAgIne ja dIkSita thayA che (1) agni (2) pANI (3) strI. lokamAM sArabhUta A traNa ratnone tyAgIne ji ja dIkSita thayA che. mATe teo paNa tyAgI kahevAya. ma AmAM eka dRSTAMta che. ya yu eka kaThiyArA puruSe sudharmasvAmInI pAse dIkSA lIdhI. bhikSA mATe pharatAM tene loko kahe che." A kaThiyAro dIkSita thayo." te kaThiyAro nUtanadIkSita hovAthI (A badhuM sahana nA na thavAnA kAraNe) AcAryane kahe che ke "mane anyasthAne laI jAo. huM A sahana karavA samartha nathI." AcArye abhayane pRcchA karI ke "ame jaIe chIe." abhaya kahe "zuM A kSetra mAsakalpa prAyogya nathI, ke jethI tame akALe ja anyasthAne jAo cho." * AcArye kahyuM "nUtanane mATe javuM paDe che." abhaya kahe "tame niHzaMka, vizvasta banIne raho. huM A lokone upAya dvArA (jema tema bolatAM) aTakAvuM chuM. AcArya rokAyA bIjAdivase abhaye 1-1 karoDanI traNa ratnaDhagalIo sthApI. nagaramAM ghoSaNA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 madhya 2 sUtra-3 karAvI ke "abhaya dAna Ape che" loko AvyA. abhaye kahyuM ke "tene huM A traNakaroDa ApIza ke je A traNa vastu choDI de agni-pANI-strI." loko kahe ke "A traNa na hoya to pachI A traNakaroDa suvarNathI zuM kAma ?" abhaya kahe ke "to pachI evuM kema bolo cho ke A kaThiyAro bhikhArI hato mATe dIkSA lIdhI che jo dhanahIna paNa dIkSA le che te paNa A traNakaroDa suvarNano to tyAgI che ja." loko niMdA karatAM aTakyA. "svAmInI vAta sAthI che" se vAta svIArI. na tethI dhanahIna paNa jo saMyamamAM sthira hoya to lokamAM sArabhUta traNavastuono mane tyAga karanAra che, mATe tyAgI kahevAya che. prasaMgathI saryu. ta samAi pehAi parivvayaMto, siyA maNo nissaraI bahiddhA / na sA mahaM novi ahaMpi tIse, icceva tAo viNaijja rAgaM // 4 // F dazavaikAlika 4 gAthArtha : samAna draSTithI saMyamamAM vartatA sAdhunuM mana kadAca bahAra te nIkaLI rjAya to strImAM thayelA rAgane A pramANe temAMthI dUra karavo ke "te mArI nathI. meM DuM pA teno nathI. " tasyaivaM tyAginaH 'samayA' AtmaparatulyayA prekSyate'nayeti prekSA- dRSTistayA prekSayAdRSTyA pari-samantAd vrajato - gacchataH parivrajataH, gurUpadezAdinA saMyamayogeSu ji na vartamAnasyetyarthaH, 'syAt' kadAcidacintyatvAt karmagateH mano niHsarati 'bahirdhA' bahiH na za bhuktabhoginaH pUrvakrIDitAnusmaraNAdinA abhuktabhoginastu kutUhalAdinA manaH- zA antaHkaraNaM niHsarati-nirgacchati bahirdhA - saMyamagehAdbahirityarthaH / ettha udAharaNam-jahA sa nA ego rAyaputta bAhiriyAe uvaTThANasAlAe abhiramaMto acchai, dAsI ya teNa aMteNa nA ya jalabhariyaghaDeNa volei, tao teNa tIe dAsIe so ghaDo goliyAe bhinno, taM ca adhiiM ya karitiM daTThUNa puNarAvattI jAyA, ciMtiyaM ca - je ceva rakkhagA te ceva lolagA kattha * kuviDaM sakkA ? | udagAu samujjalio aggI kiha vijjhaveyavvo // 1 // puNo * cikkhalagolaeNa takkhaNA eva lahuhatthayAe taM ghaDachiDDuM DhakkiyaM / evaM jar3a saMjayassa saMjamaM * kareMtassa bahiyA maNo Niggacchai tattha pasattheNa pariNAmeNa taM asuhasaMkappachiDDuM carittajalarakkhaNaTThAe DhakkeyavvaM / kenAlambaneneti ?, yasyAM rAga utpannastAM prati 45 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. 2 sUtra-4 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 cintanIyam - na sA mama nApyahaM tasyAH, pRthakkarmaphalabhujo hi prANina iti, evaM | tatastasyAH sakAzAdvyapanayeta rAgaM, tattvadarzino hi sannivarttanta ( sa nivartate ) eva, atattvadarzananimittatvAttasyeti / tattha na sA mahaM No'vi ahaMvi tIsetti, ettha udAharaNaMego vANiyadArao, so jAyaM ujjhittA pavvaio, so ya ohANuppehI bhUo, imaM na ghosei-na sA mahaM Novi ahaMpi tIse, so ciMtei -sAvi mamaM arhapi tIse, sA mamANurattA kahamahaM taM chaDDehAmittikAuM gahiyAyArabhaMDagaNevattho ceva saMpaTTio / gao a taM gAmaM na jatthA, so i (ya) NivANataDaM saMpatto, tattha ya sA puvvajAyA pANiyassa AgayA, mA sAya sAviyA jAyA pavvaiukAmA ya, tAe so jAo, iyaro taM na yANai, teNa sA 5 pucchiyA - amugassa dhUyA kiM mayA jIvai vA ?, so ciMtei - jar3a sAsaharA to uppavvayAmi, iyarahA Na, tAe NAyaM jahA esa pajjaM payahiukAmo, to dovi saMsAre bhamissAmi (mo) tti, bhaNiyaM caraNAe - sA aNNassa diNNA, tao so ciMtimAraddho-saccaM bhagavaMterhi sAhUhiM ahaM pADhio - jahA paNa sA mahaM Novi ahaMpi tIse, paramasaMvegamAvaNNo, ta bhaNiyaM ca'NeNa paDiNiyattAmi, tIe veraggapaDiotti NAUNa aNusAsio 'aNiccaM jIviyaM kAmabhogA ittariyA' evaM tassa kevalipannattaM dhammaM paDikahei, aNusiddho jANAvio ya paDigao AyariyasagAsaM pavajjAe thirIbhUo / evaM appA sAhAretavvo jahA teti sUtrArthaH // 4 // ji na zA TIkArtha : jenAthI padArtho jovAya te prekSA, arthAt STi. samAM=tulya=AtmA ane 52 baMnemAM tulya evI dRSTi. ya jeo ma AvI samAnaSTithI cAlatAM eTale ke gurunAM upadezAdi pramANe saMyamayogomAM vartatA evA sAdhune kyAreka evuM bane ke mana saMyamarUpI dharamAMthI bahAra nIkaLI jAya. prazna H sArA sAdhunuM mana paNa saMyamagharamAMthI bahAra nIkaLI jAya kharuM ? nA uttara : hA ! ma hurmanI gati abhintya che. emAM je sAdhu pUrve bhogo bhogavIne Avelo hoya tene pUrvakrIDitanAM anusmaraNAdi dvArA mana bahAra nIkaLI jAya. jyAre jeNe pUrve bhogo na bhogavyA hoya enuM mana strI * pratyenAM kutUhalAdinAM kAraNe bahAra nIkaLI jAya. ahIM eka dRSTAnta che. eka rAjaputra bAhya upasthAnazALAmAM ramato hato. dAsI te ja sthAnethI pANI ji 45 na zA ya * * * 1 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI dazavaikAlikasUra bhAga-2 atha. 2 sUga-4 * che. bharelo ghaDo laIne pasAra thAya che. tyAre rAjaputre te dAsInAM te ghaDAne goLIthI bhAMgI ( nAMkhyo. dAsI duHkhI thaI gaI. ene duHkhI joIne rAjaputrane pazcAtApa thayo. eNe na * vicAryuM ke "je rakSako che, teoja jo luMTArA bane, to pachI loko kyAM phariyAda karI | * zakaze ? jo pANImAMthI ja Aga pragaTe to e zI rIte bujhavavo ?" eTale tarata cIkaNI || | mATInAM goLAthI te ja kSaNe laghuhastitAthI = hAthathI jhaDapI kAma karavAnI kaLAthI ghaDAnuM * | kANuM DhAMkI dIdhuM. ema jo saMyamane pALatA saMyamInuM mana bahAra nIkaLI jAya, to tyAM prazasta nA mAM pariNAmathI te e anubhavasaMkalpa rUpI kANuM cAritra rUpI pANInA rakSaNa mATe DhAMkI devuM. Saa prazna : kayA AlaMbanathI Ama karI zakAya ? arthAt evo kayo vicAra karavo ke : na jethI A azubha saMkalpa DhaMkAI jAya... uttara je strImAM rAga utpanna thayo hoya te strI pratye ja vicAra karavo ke "te mArI | nathI. huM paNa teno nathI. jIvo judA judA karmanAM phalane bhogavanArA che." A pramANe - te strImAMthI rAgane dUra karavo. je tattvadarzI hoya, teno rAga dUra thAya ja. kemake rAga 3 % atattvadarzanarUpa nimittathI ja thAya che. gAthAmAM kahyuM ke na sI marda... emAM eka kathAnaka che. eka vaNikapurA patnIne tyAgIne dIkSita thayo. ane pachI dIkSA choDavAnI IcchAvALo thayo. bIjI bAju A gAthAno pATha kare che ke " mA mahaM." te manamAM | vicAre che ke "te strI paNa mArI che, huM paNa teno chuM. te mArA paNa anurAgI che. huM , ( zI rIte tene choDuM ?" ema vicArI AcArabhaMDaka = sAdhvAcAra mATenAM upakaraNo ane '" nepathya, sAdhuveSa sAthe ja patnIne maLavA cAlyo. te gAmamAM pahoMcyo, jayAM te strI hatI | te kuvAnAM taTa pAse pahoMcyo. tyAM tenI pUrvanI patnI pANI levA AvelI. te zrAvikA 1 na banelI, dIkSAnI IcchAvALI hatI. teNe A sAdhune oLakhI lIdho. sAdhu tene jANato na thI nathI. sAdhue tene pRcchA karI ke "amukanI dIkarI marI gaI ke jIve che ?" sAdhu vicAre | che ke "jo e zvAsane dhAraNa karatI hoya eTale ke jIvatI hoya to dIkSA choDuM. nahi che to na choDuM" pelI samajI gaI ke "A dIkSA choDavAnI IcchAvALo che, jo ema thaze ke che to ame baMne saMsAramAM bhamazuM." eTale eNe kahyuM ke "te strI to bIjA puruSane ApI | devAI che." (arthAt enA anyanI sAthe lagna thaI gayA che.) e pelo sAdhu vicAravA lAgyo ke sAdhu bhagavaMtoe mane sAcu bhaNAveluM ke "te mArI che hwa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama je rIte eNe potAnA AtmAne saMsAramAM paDato aTakAvyo, e rIte AtmAne na dhArI rAjavo. Dian 31 adhya. 2 sUtra-pa dazavaikAlikasUtra bhAga-2 nathI, huM / teno nathI." se parabhasaMvegane pAbhyo. kheo'dhuM } "huM pAcho iruM chaM" strIe jANyuM ke "e vairAgya pAmyo che." eTale hitazikSA ApI ke "jIvana anitya che, kAmabhoga Itvarika = alpakAlIna che" A pramANe sAdhune kevaliprajJapta dharmano upadeza Ape che. pachI jaNAvI de che ke "huM ja e strI chuM..." pelo AcArya pAse pAcho gayo, dIkSAmAM sthira thayo. H W evaM tAvadAntaro manonigrahavidhiruktaH, na cAyaM bAhyavidhimantareNa kartuM zakyate atastadvidhAnArthamAha AyAvayAhi caya sogamallaM, kAme kamAhI kamiyaM khudukkhaM / chiMdAhi dosaM viNaejja rAgaM, evaM suhI hohisi saMparA // 5 // A pramANe manano nigraha karavAnI AMtarikavidhi darzAvI. paNa A AMtirakavidhi 17 meM bAhyavidhi vinA karavI zakya nathI. eTale bAhyavidhine dekhADavA mATe kahe che ke dazavaikAlika 5 gAthArtha : AtApanA kara, sukumAratAne tyAga. kAmone ullaMghI jA. duHkha ullaMghAI jAya. dveSane cheda, rAgane dUra kara. A pramANe tuM saMsAramAM sukhI thaIza." asya vyAkhyA - saMyamagehAnmanaso'nirgamanArtham 'AtApaya' AtApanAM kuru, na 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa' - miti nyAyAdyathAnurUpamUno daratAderapi vidhi:zA anenAtmasamutthadoSaparihAramAha, tathA 'tyaja saukumAya~' parityaja sukumAratvam, anena zA ma tUbhayasamutthadoSaparihAram, tathAhi - saukumAryAtkAmecchA pravartate yoSitAM ca prArthanIyo ma nA bhavati, evamubhayAsevanena 'kAmAn' prAgnirUpitasvarUpAn 'krAma' ullaGghya, yatastaiH nA ya krAntaiH krAntameva duHkhaM, bhavati iti zeSaH, kAmanibandhanatvAdduHkhasya, ya khuzabdo'vadhAraNe, adhunA''ntarakAmakramaNavidhimAha - chinddhi dveSaM vyapanaya rAgaM * samyagjJAnabalena vipAkAlocanAdinA, kva ?, kAmeSviti gamyate, zabdAdayo hi viSayA * eva kAmA itikRtvA / evaM kRte phalamAha - 'evam' anena prakAreNa pravartamAnaH kim ?-- * sukhamasyAstIti sukhI bhaviSyasi, kva ? - ' saMparAye' saMsAre, yAvadapavargaM na prApsyasi 'tAvatsukhI bhaviSyasi, 'saMparAye' parISahopasargasaMgrAma ityanye / kRtaM prasaGgeneti sUtrArtha: 48 na -- sta Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II. dazavaikAlikasUtra bhAga-2 ya TIkArtha : saMyamagharamAMthI mana bahAra na nIkaLe e mATe tuM AtApanA kara. prazna : zuM mAtra AtApanA karavAnuM ja vidhAna karyuM ? uttara : "ekanAM grahaNamAM tajAtIyanuM grahaNa thaI jAya" e nyAyapramANe yathAnurUpa uNodaratAdinuM paNa vidhAna samajI levuM. (cathAnurupa no bhAva e che ke mana kAmavikArovALuM banatuM aTakAvavA mATenAM je je bAhyaupAyo hoya, te badhA ja samajI levA.) adhya. 2 sUtra-5 AtApanA karavAnuM vidhAna karavA dvArA AtmasamutthadoSano parihAra kahyo. (sAdhune potAne ja je vikAra jAge, e Atmasamuttha che, AtApanAdi dvArA e doSano parihAra karI zakAya che.) "sukumAratAne choDI de" A kahevA dvArA ubhaya samutyadoSano parihAra kahyo. te A pramANe sukumAratAthI ta kAmecchA pravRrta che. ane sukumAratAnAM lIdhe sAdhu strIone prArthanIya bane che. (sAdhu atyaMtasukumAra hoya, to strIone te khUba priya lAge. Ama sukumAratA sAdhumAM paNa vikAra janmAve ane strImAM - pa2mAM paNa vikAra janmAve, sAdhu sukumAratA choDI de to ubhayadoSano parihAra thAya.) have kAmanuM ullaMghana karavAnI AMtarikavidhine batAve che. (athavA to AMtarika kAma che, tenuM ullaMghana karavAnuM vidhAna = kathana kare che.) dveSane chedo. rAgane dUra karo. prazna : A be ne zI rIte dUra karavA ? 4 na ji A rIte AtApanA + sukumAratAtyAga A be vastunAM Asevana dvArA tuM pUrve ni - darzAvelA svarUpavALA kAmone = viSayasukhone ullaMghI jA. kemake tenuM ullaMghana thayuM eTale 7 zA du:khonuM ullaMghana thaI ja gayuM samajo. "du:stuM AnaM mati' ema mati pada zeSa che. jJA (bahArathI lAvavuM.) sa nA prazna H kAma jAya, eTale duHkha jAya ja evuM kema ? uttara : kemake duHkha kAmarUpa kAraNathI ja thAya che. ghu zabda avadhAraNamAM che. (ntimeva ema eno artha joDI dIdho che.) Zen cha ta E nA X X X Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsTa dazavaikAlikasUga bhAga-2 adhikArI adhya. 2 sUga-6 che. uttara H samyajJAnanAM balathI vipAkonuM ciMtana karavAdi dvArA A be ne dUra karavA. 5 C (rAgadveSanAM vipAko vicAravAthI e dUra thAya) | prazna H e rAgadveSa zemAM dUra karavA ? uttara : "kAmasukhomAM" e zabda samajI levo zabda vagere viSayo ja kAma che eTale | temAM je rAga ane dveSa thAya che ane chedavAnA che. ( A pramANe karAya, to tenuM je phala maLe te kahe che ke A prakAre vartato tuM saMsAramAM 1 sukhI thaIza. jayAM sudhI te mokSa nahi pAme, tyAMsudhI sukhI thaIza. * keTalAMko saMparAya = parISaha-upasargo sAtheno saMgrAma evo artha kare che. prasaMgathI saryu. . kiM ca saMyamagehAnmanasa evAnirgamanArthamidaM cintayet, yaduta pakkhaMde jaliyaM joiM, dhUmakeuM durAsayaM / necchanti vaMtayaM bhottuM, kule jAyA || gAMdhat iddA - vaLI saMyamagharamAMthI mananuM ja nirgamana na thAya e mATe ja A vicAravuM ke (pUrve , | mananAM anirgamananI ja vidhi batAvI, ahIM paNa mananAM ja anirgamananI vicAraNA - | dazavaikAlika 6 gAthArtha : dhUmarUpI cihnavALA, duHkhothI Azraya karI zakAya evA, | R baLatAM agnine Icche che. paNa agaMdhanakulamAM utpanna thayelA nAgo vamelAne khAvA te na IcchatAM nathI. ma asya vyAkhyA-'praskandanti' adhyavasyanti 'jvalitaM' jvAlAmAlAkulaM na ma nA murmurAdirUpaM, kam ?-'jyotiSam' agni 'dhUmaketuM' dhUmacihnaM dhUmadhvajaM nolkAdirUpaM nA va 'durAsadaM' duHkhenAsAdyate'bhibhUyata iti durAsadastaM, durabhibhavamityarthaH, cazabdalopAt na ya / cecchanti-na ca vAJchanti 'vAntaM bhoktum' parityaktamAdAtuM, viSamiti gamyate, ke ?-nAgA iti gamyate, kiMviziSTA ityAha-kule 'jAtAH' samutpannA agandhane / nAgAnAM hi bhedadvayaM* gandhanAzcAgandhanAzca, tattha gaMdhaNA NAma je Dasie maMtehiM AkaDDiyA taM visaM vaNamuhAo : AviyaMti, agaMdhaNAo avi maraNamajjhavassaMti Na ya vaMtamAviyaMti / udAharaNaM. ra drumapuSpikAyAmuktameva / upasaMhArastvevaM bhAvanIyaH-yadi tAvattiryaJco'pyabhimAnamAtrAdapi / / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane dazavaikAlikasUga bhAga-2 hAhaka adhya. 2 sUga-6 jIvitaM parityajanti na ca vAntaM bhuJjate tatkathamahaM jinavacanAbhijJo vipAkadArUNAn viSayAn vAntAn bhokSye? iti sUtrArthaH // asminnevArthe dvitIyamudAharaNam-yadA kila .. ariDaNemI pavvaio tayA rahaNemI tassa jeTTo bhAuo rAimaI uvayarai, jai NAma esA mama icchijjA, sAvi bhagavaI niviNNakAmabhogA, NAyaM ca tIe-jahA eso mama ajjhovavaNNo, aNNayA ya tIe mahughayasaMjuttA pejjA pIyA, rahanemI Agao, | mayaNaphalaM muhe kAUNa ya tIe vaMtaM, bhaNiyaM ca-eyaM pejjaM piyAhi, teNa bhaNiyaM-kahaM | | vantaM pijjai ?, tIe bhaNio-jai na pijjai vaMtaM tao ahaMpi ariTTanemisAmiNA vaMtA ! [E F TIkArtha : javALAonI paMktithI vyAsa, nahi ke murmarAdirUpa, tathA dhUmarUpI cihnavALo, nahi ke ulkAdirUpa, tathA jeno abhibhava duHkhethI karI zakAya tevA agnine | aMgadhanakuLamAM janmelA sarpo Icche. paraMtu vamelA viSane pharI khAvAne na Icche. (upara rAkha hoya nIce sAmAnyaagninAM taNakhA hoya evo agni murmarAdi, kahevAya. gAthAmAM ra zabdano lopa thayo che. eTale ja venti e pramANe laIne artha karyo che.) nAgonI be jAti che. (1) gandhana (2) agatpana. temAM gaMdhananAgo te kahevAya ke jeo haMsa to mArI de paNa pachI maMtrothI pAchA | kheMcAI Ave to ghAnAM mukhya bhAgamAMthI te jhera pI che. jyAre agaMdhananAgo to maraNa - 1 pAmavA taiyAra thAya paraMtu vamelA jherane pAchuM na pIe. udAharaNa drumapuSyikAmAM kahyuM ja che. (nAgadattakumAranAM dRSTAntamAM) upasaMhAra A pramANe vicAravo ke jo "tiryaMco paNa mAtra abhimAnanA kAraNe paNa na jIvana tyajI de. paNa vaseluM na khAya, to pachI jinapravacanano jJAtA huM vipAkamAM dArUNa, nA va vamelA viSayane zI rIte bhogavuM ?" || A arthamAM bIjuM daSTAnta kahe che ke ' jyAre ariSTanemie dIkSA lIdhI, tyAre temanA moTAbhAI rathanemi rAjImatIne , ke khuza karavAnA prayatna kare che ke "kadAca e mane Icche." te bhagavatI paNa kAmabhogathI kema : vairAgya pAmelI. teNe jANyuM ke "A mArA para rAgI che." ekavAra eNe ghI-khAMDavALI che || rAba pIdhI, rathanemi Avyo, rAjImatIe mIMDhaNane moDhAmAM mUkI ulTI karI. kahyuM ke "A huM >> rAba tuM pI" rathanemi kahe "ulTI zI rIte pIvAya?" teNI kahe "jo ulTI na pIvAya, (ra F S E F = Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E sta da. go dazavaikAlikasUtra bhAga 2 adhya 2 sUga-la to huM paNa svAmI ariSTanemivaDe vamAyelI chuM, tuM mane pIvAne (bhogavavAne) kema Icche che ?" ga tathA hyadhikRtArthasaMvAdyevAha 1 dhiratthu te jasokAmI, jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM * te maraNaM bhave // 7 // vyAkhyA - tatra rAjImatiH kilaivamuktavatI - 'dhigastu' dhikzabdaH kutsAyAm 'astu' bhavatu 'te' tava, pauruSamiti gamyate, he yazaskAminniti sAsUyaM kSatriyAmantraNam, athavA akAraprazleSAdayazaskAmin !, dhigastu tava yastvaM 'jIvitakAraNAt' asaMyamajIvitahetoH | vAntamicchasyApAtuM parityaktAM bhagavatA abhilaSasi bhoktum, ata utkrAntamaryAdasya 'zreyaste maraNaM bhavet' zobhanataraM tava maraNaM, na punaridamakAryAsevanamiti sUtrArthaH / tao dhammo se kahio, saMbuddho pavvaio ya, rAImaIvi taM boheUNaM pavvaiyA / pacchA annA kayAi so rahanemI bAravaIe bhikkhaM hiMDiUNaM sAmisagAsamAgacchantI vAsavaddalaeNa abbhAhao evaM guhaM aNuppaviTTho / rAImaIvi sAmiNo vaMdaNAeM gayA, vaMdittA paDissayamAgacchai, aMtare ya varisiGamADhatto, titA ya ( bhinnA) tameva guhamaNuppaviTThA jattha so rahanemI, vatthANi va pavisAriyANi, tAhe tIe aMgapaccaMgaM diTTaM, so rahaNemI tIe ajjhovavanno, diTTho aNAe iMgiyAgArakusalAeM ya NAo asohaNI bhAvo eyassa / ji zA ma naa A prastutaarthane saMgata thAya e ja vAta have kahe che ke mA dazavaikAlika 7 gAthArtha : apayazakAmI ! dhikkAra ho ke je tuM bhogajIvanane mATe vameluM pIvAne Icche che (tenA karatAM to) tAruM maraNa kalyANakArI che. TIkArtha : temAM rAjImatI A pramANe bolI ke "tArA puruSatvane dhikkAra ho." mAM dhig zabda hutsA, nihA, tiraskAra artha harzAvavAmAM che. pauruSam 276 samala sevo. ( dhik avyaya sAdhe dvitIyAnta zabda bheje para nahIM to te tava chaThThIvibhaktino zabda che. eTale pauruSam dvitIyAnta zabda bahArathI lAvavo.) na he yazaskAmin // asUyApUrva'nuM - gussA, aTAkSapUrva'nuM kSatriyane purAtuM AmaMtraNa che. (rathanemi ghora apayaza thAya tevuM kAma karavA jAya che, eTale gussA, F ta 377 gra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dazavaikAlikaTA bhAga-2 adaya. sUrA-8 rA 11 Do kaTAkSamAM rAjImatI ja AvuM vacana bole che.) ( athavA to 3 kArano umero karavAthI he azakAmI ! e pramANe artha thaze. . (ene dhikkAra karavAnuM kAraNa kahe che ke, je tuM asaMyamajIvanane mATe vaseluM pIvAne , . Icche che. arthAt bhagavAnathI tyajAyelI evI mane bhogavavA Icche che. AthI maryAdA ullaMghI cUkelA tAruM maraNa vadhu sAruM. paNa A akAryasevana sAruM nahi. . A pramANe sUtrArtha che. | tyArabAda tene dharma kahyo. rathanemi bodha pAmyA, dIkSA lIdhI. rAjImatIe paNa tene * bodha pamADIne dIkSA lIdhI. pachI ekavAra te rathanemi dvArakAmAM bhikSA pharIne svAmInI pAse AvatAM hatA, tyAre varasAda varasavAthI parezAna thayelA eka guphAmAM pravezyA. | rAjImatI paNa svAmIne vaMdana karavA gayelA, vaMdana karIne upAzraye jatAM hatAM, rastAmAM varasAda zarU thayo. bhInAM thayA ane te ja guphAmAM pravezyA, jyAM te rathanemi hatAM. ajANa rAjImatIe vastro sukavavA vistAryA. tyAre rahanemie temanA aMga, pratyaMga joyA. te rathanemi temAM rAgI banyA. IMgitAkArakuzala rAjImatIe emane joyA, emano EkharAba bhAva jANyo. tato'sAvidamavocaMtaahaM ca bhogarAyassa, taM ca'si aMdhagavaNhiNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuo cara // 8 // jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi nArIo / vAyAviddhavva haDo, aTThiappA bhavissasi // 9 // tIse so vayaNaM soccA, saMjayAi subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo, dhamme saMpaDivAio // 10 // evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakhaNA / viNiyaTRti bhogesu, jahA se purisuttamo // 11 // ttibemi // sAmannapubviyajjhayaNaM samattaM // 2 // tyArabAda rAjImatIjI A vacana bolyA ke - dazavaikAlika 8 thI 11 gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. ahaM ca bhogarAjJaH- ugrasenasya, duhiteti gamyate, tvaM ca bhavasi andhakavRSNe:, samudravijayasya, suta iti gamyate, ato mA ekaikapradhAnakule AvAM gandhanau bhUva, uktaM hai mo ' ' ke ; - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na mA sta dazavaikAlikasUtra bhAga-2 madhya 2 sUtra- 8-8 - 10 ca- 'jaha na sappatullA homutti bhaNiyaM hoi' ataH saMyamaM nibhRtazcara - sarvaduHkhanivAraNaM kriyAkalApamavyAkSiptaH kurviti sUtrArthaH // 8 // kiJca yadi tvaM kariSyasi bhAvamabhiprAyaM prArthanAmityarthaH, kvaM ? - yA yA drakSyasi nArI:- striyaH, tAsu tAsu etAH zobhanA etAzcAzobhanA ataH seve kAmamityevaMbhUtaM bhAvaM yadi kariSyasi tato vAtAviddha iva haDa:- vAtaprerita ivAbaddhamUlo vanaspativizeSaH asthitAtmA bhaviSyasi, sakaladuHkhakSayanibandhaneSu saMyamaguNeSva ( prati ) baddhamUlatvAt saMsArasAgare pramAdapavanaprerita itazcetazca paryaTiSyasIti sUtrArthaH // 9 // 'tasyAH ' rAjImatyA 'asau' rathanemiH 'vacanam' anantaroditaM 'zrutvA' AkarNya, kiMviziSTAyAstasyAH ?- 'saMyatAyAH' pravrajitAyA ityarthaH, kiMviziSTaM vacanam ? - ' subhASitaM' saMveganibandhanam, aGkuzena yathA 'nAgo' hastI evaM dharme saMpratipAdita dharme sthApita ityarthaH, kena ? - aGkuzatulyena vacanena / ta TIkArtha : huM bhogarAja ugrasenanI putrI chuM, tuM aMdhakavRSNi samudravijayano putra che. AthI eka eka pradhAnakulamAM thayelA ApaNe gaMdhanakulanAM nAga na banIe. kahyuM che ke "je rIte sarpatulya na thaIe" ema artha thAya. AthI sthira thayelA = avyAkSipta tame sarvaduHkhonuM nivAraNa karanAra kriyAkalAparUpa saMyamane Acaro. ta ya ji vaLI je je nArIone tame jozo, te te nArIomAM "A sArI che, A kharAba che, AthI kAmane sevuM" evAprakAranAM bhAvane prArthanAne jo tame karazo to tame na pavanathI prerAyelA jamInamAM nahi baMdhAyelA mULavALI eka vanaspativizeSanI mAphaka |1 asthita asthira caMcaLa banazo. arthAt tamAma duHkhonAM kSayanuM kAraNa evA zA saMyamaguNomAM tamAruM mULa baMdhAyela na hovAthI pramAdapavanathI prerAyelA tame gA - saMsArasAgaramAM AmathI tema bhaTakazo. nA = na mA . = 54 jeo rathanemi sAdhvI rAjImatInAM u52 jaNAvelA, saMveganAM kAraNabhUta vacanane sAMbhaLIne dharmamAM sthApita thayA. jema aMkuzathI hAthI sthApita karAya, sthira karAya tema. ya 'aGkuzena jahA nAgotti, ettha udAharaNaM - vasaMtapuraM nayaraM, tattha egA ibdhahuyA nadIe hAi, anno ya tarUNI taM daTThUNa bhaNai - suhAyaM te pucchai esA nai pavarasohiyataraGgA / ee ya nadIrukkhA ahaM ca pAesu te paDio // 1 // tAhe paDibhAi- suhayA hou naIte ciraM ca jIvaMtu je naIrukkhA / suNhAyapucchyANaM ghattIhAmo piyaM kAuM // 1 // ' soya tIse gharaM vA dAraM vA Na yANai, tIse ya bitijjiyANi Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREzayAli'sU mA- 2EXAXEmaya. 2 sUphA-10-AA hai ceDarUvANi rukkhe paloyaMtANi acchaMti, teNa tANaM puSphaphalANi subahUNi diNNANi pucchiyANi ya-kA esA?, tANi bhaNanti-amugassa suNhA, so ya tIe virahaM na lahati, .. | tao parivvAiyaM olaggiumADhatto, bhikkhA dinA, sA tuTThA bhaNai-kiM karemi olaggAe .. | phalaM ?, teNa bhaNiyA-amugassa suNDaM mama kae bhaNAhi, tIe gantUNa bhaNiyA-amugo. te evaMguNajAtIo pucchaI, tAe ruTThAe paullagANi dhovantIe masilittaeNa hattheNa piTThIe" AhayA, paMcaMguliyaM uTThiyaM, avadAreNa nicchuTTA, gayA tassa sAhai-NAmaM pi sA tava Na suNei, teNa NAyaM-kAlapaMcamIe avadAreNa aigaMtavvaM, aigao ya, asogavaNiyAe / | miliyANi suttANi ya, jAva passavaNAgaeNa sasureNa divANi, teNa NAyaM-Na esa mama putto, pAradArio koi, pacchA pAyAo teNa NeuraM gahiyaM, ceiyaM ca tIe, so bhaNioNAsa lahuM, AvaikAle sAhejjaM karejjAsi, iyarI gaMtUNa bhattAraM bhaNai-ettha dhammo asoyavaNiyaM vaccAmo, gaMtUNa suttANi, khaNamettaM suviUNaM bhattAraM udyavei bhaNai yaeyaM tujjha kulANurUvaM ? jaMNaM mama pAyAo sasuro NeuraM kaDDai, so bhaNai-suvasu pabhAe labbhihiti, pabhAe thereNaM siTuM, so ya ruTo bhaNai-vivarIo therotti, thero bhaNai-mayA na | divo anno puriso, vivAe jAe sA bhaNai-ahaM appANaM sohayAmi ?, evaM karehi, taoma NhAyA kayabalikammA gayA jakkhagharaM, tassa jakkhassa aMtareNaM gacchaMto jo kAragArI so| laggai, akAragArI nIsarai, tao so viDapiyatamo pisAyarUvaM kAUNa NiraMtaraM ghaNaM | ji kaMThe giNhai, tao sA gaMtUNa taM jakkhaM bhaNai-jo mama mAyApiudinao bhattAro taM ca ji na pisAyaM mottUNa jai annaM purisaM jANAmi to me tumaM jANijjasiti, jakkho vilakkho na | ciMtei-esa ya (pAsa) kerisAiM dhuttI maMtei ?, ahagaMpi vaMcio tIe, Nasthi saittaNaM zA ma khu dhuttIe, jAva jakkho ciMtei tAva sA NipphiDiyA, tao so thero savvalogeNa nA vilakkhIkao hIlio ya / tao therassa tIe adhiIe NihA NaTThA, ranno ya kanne gayaM, nA ya rannA sadAviUNa aMteuravAlao kao, abhisekkaM ca hatthirayaNaM vAsagharassa heTThA baddhaM ya acchai, io ya egA devI hathimiThe AsattA, NavaraM hatthI coMvAlayAo hattheNa avatArei, pabhAe paDiNINei, evaM vaccai kAlo / annayA ya egAe rayaNIe cirassa AgayA hatthirmiTheNa rudruNa hatthisaMkalAe AhayA, sA bhaNai-eyAriso tAriso ya Na: suvvai, mA majjha rUsaha, taM thero picchai, ciMtiyaM ca NeNa-evaMpi rakkhijjamANIo eyAo evaM vavaharaMti, kiM puNa tAo sadA sacchaMdAo tti ? sutto, pabhAe savvalogo / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * - kAtika ra ma -- a ayara sUTa-10 uTThio, so Na uddhei, ranno kahiyaM, rannA bhaNiyaM-suvau, cirassa ya uThThio pucchio ya, ( " kahiyaM savvaM, bhaNai-jahA egA devI Na yANAmi kayarAvi, tao rAiNA bhaMDahatthI ... kArAvio, bhaNiyAo-eyassa accaNiyaM kAUNaM olaMDeha, tao savvAhi olaMDio, egA Necchai, bhaNai ya-ahaM bIhemi, tao rannA uppaleNa AhayA, mucchiyA paDiyA, rannA jANiyaM-esA kAritti, bhaNiyaM caNeNa-mattagayaM AruhaMtIe bhaMDamayassa gayassa bIhIhi / / tittha na mucchiya saMkalAhayA, ettha macchiya uppalAhayA // 1 // tao sarIraM joiyaM jAva | saMkalApahAro diTTho / tao paruTeNa raNNA devI miTho hatthI ya tiNNivi chinkdde| caDAviyANi, bhaNiyo ya miTho-etthaM vAhehi hatthi, dohi ya pAsehiM tara ve)luggAhA uTThiyA, jAva emo pAo AgAse Thavio, jaNo bhaNai-kiM esa tirio jANai ?, eyANi mAriyavvANi, tahavi rAyA rosaM na muyai, jAva tiNNi pAyA AgAse kayA, egeNa | Thio, logeNa kao akkando-kimeyaM hatthiyarayaNaM viNAsijjaI ?, raNNA miTho bhaNiotarasi NiyatteuM ?, bhaNai-jai duyagANaMpi abhayaM desi, diNNaM, tao teNa aMkuseNa niyattio hasthitti / dArTAntikayojanA kRtaiveti sUtrArthaH // 10 // "akUzana nA nA" e je vAta karI. emAM udAharaNa A che. vasaMtapura nagara che. temAM vANiyAnI eka putravadhu nadImAM snAna kare che. bIjo yuvAna tene joIne bole che ke "uttama-zobhita taraMgovALI A nadI tane puche ke te ' barAbara snAna karyuM? ane A nadIvRkSo paNa susnAta pUche che. huM tArA pagamAM paDelo | tyAre te prativacana bole che ke "nadInuM kalyANa thAo, je nadIvRkSo che, te cirakALa jIvo. susnAtanI pRcchA karanArAonuM priya karavAne IcchuM chuM." * te yuvAna te strInAM gharane ke bAraNAMne jANato nathI. te strInI sAthe AvelA nAnA nA chokarAo vRkSone jotAM ubhA che. yuvAne teone ghaNAM badhA puSpa, phalo ApyA ane 2 pRcchA karI ke "A koNa che?" teo kahe che ke "amukanI putravadhu che" yuvAna teNInAM | virahane sahana karI zakato nathI. tethI parivrAjikAnI sevA karavA lAgyo. tene bhikSA , : ApI. khuza thayelI te kahe- "sevAnuM phala zuM karuM? (ApuM?)" teNe kahyuM ke "amukanI : - putravadhune mArA mATe vAta kara." parivrAjikAe jaIne kahyuM ke AvA prakAranAM ke A guNajAtivALo amuka puruSa tArA mATe pUche che." vAsaNo dhotI te putravadhue gusse thaIne te SmaNIthI lepAyelA (dhULa-rAkhAdithI lepAyelA) hAthathI parivrAjikAnI pITha upara dhabbo che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aya. 2 sUtra-10 dazavaikAlikasUra bhAga-re mAryo, tyAM pAMca AMgaLa upasI AvI. pachI ene pAchalA bAraNAMthI kADhI. pelI gaI, yuvAnane kahe che ke "te to tAruM nAma paNa sAMbhaLatI nathI. te catura yuvAna samajI gayo ke "vadapAMcame pAchalA bAraNe AvavuM evuM eNe jaNAvyuM che." yuvAna vadapAMcame pAchalA bAraNethI Avyo. (pAMca AMgaLIno kALo dhabbo paDelo. kALAza parathI vada ane pAMca AMgaLa uparathI pAMcama jANI.) azokavanamAM be maLyA, sutA A bAju eno sasaro mAtru karavA tyAM Avyo, eNe baMnene joyA. e jANI gayo ke "A mAro putra nathI. 1 A to koI pAradArika che." pachI tenA pagamAMthI jhAMjhara laI lIdhuM. pelI A vAta jANI 1 F gaI. teNe yuvAnane kahyuM ke "jaldI bhAgI jA. ApattikALe mane sahAya karaje." strI 7 jaIne patine kahe che ke "ahIM baphAro che, cAlo, azokavanamAM jaIe." be tyAM jaIne - sUtA. kSaNavAra uMdhIne patine uThADe che ane kahe che ke "zuM A tamArA kulane anurUpa che ? ke sasarA mArA pagamAMthI jhAMjhara kADhI le." te kahe che ke "atyAre UMghI jA. savAre maLI jaze." savAre vRddhe dIkarAne vAta karI. gusse thayelo dIkaro kahe ke "bApA khoTA che, uMdhA che" vRddha kahe ke "meM bIjA puruSane joyo che." Ama vivAda thayo tyAre strI kahe "huM mArI jAtane zuddha karIza." sasarA ane putre kahyuM ke "ema kara" pachI snAna karI, balikarma karI te yakSanAM maMdire gaI. te yakSanAM aMdarathI (be paganI vaccethI) pasAra thanAro jo aparAdhI hoya to tyAM ja coMTI jAya. sAmenI bAju na nIkaLI zake. jo niraparAdhI hoya to nIkaLI jAya. pachI te vilAsI priyatama gAMDAnuM rUpa karIne rastAmAM gADha rIte, niraMtara rIte ene gaLe vaLage che. pachI te strI jaIne te yakSane kahe che ke "mAtApitAe mane je pati Apyo che te ane te gAMDAne choDIne jo huM bIjA puruSane tra 7 jANatI houM to tuM mane (aparAdhinI) jANaje." vilakho paDelo yakSa vicAre che ke A dhutArI kevAprakAranI luccAI kare che ? A to mane paNa ThagI gaI. kharekhara A dhutArI = satI nathI... yakSa vicAra kare che, tyAM sudhImAM to te dhutArI be paga vaccethI nIkaLI gaI. pachI badhA lokoe vRddha sasarAne vilakho pADyo, enI hIlanA karI. tethI vRddhanI te AghAtanAM kAraNe uMgha khatama thaI gaI. A vAta rAjAnAM kAne pahoMcI. rAjAe ene bolAvIne aMtaHpurano pAlaka banAvyo. A bAju abhiSeka karAyeluM hastiratna aMtaHpuranI nIce ja baMdhAyeluM rahe che. eka rANI hAthInAM mahAvatamAM Asakta hatI. hAthI suMDha dvArA uparanAM mALethI rANIne nIce utAre che, savAre upara mUke che. A pramANe kALa pasAra thAya che. ekavAra te rANI rAtre moDI AvI, eTale gusse thayelA mahAvate hAthInI sAMkaLathI ene mArI te kahe che ke "aMtaHpurano pAlaka AvAprakArano, tevAprakArano che. wl Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 2 sUtra-10-11 e uMghato nathI. mArA para krodha na kara." vRddha sasaro A badhuM jue che. te vicAre che ke "ATalI badhI sArIrIte rakSA karAtI evI paNa A rANIo jo A pramANe vartana karanArI hoya, to je sadA svacchaMda mArI putravadhu vagerenI to vAta ja zI karavI ?" na maiM pachI rAjAe mATIno hAthI karAvyo. rANIone kahyuM ke "AnI pUjA karIne ene mA oLaMgI jAo." pachI badhAe hAthIne oLaMgyo. paNa eka rANI IcchatI nathI. kahe x che ke "huM gabharAuM chuM." pachI rAjAe ene kamaLa mAryuM, pachI mUrchA pAmIne paDI gaI. snu rAjAe jANyuM ke "A aparAdhinI che" rAjAe kahyuM ke "madamasta hAthI upara caDanArI tuM mATInAM banelA hAthIthI gabharAya che. tyAM sAMkaLanAM mAra khAIne paNa mUrchA na pAmI ane ahIM kamaLanAM mArathI ja mUrchA pAmI." pachI enuM zarIra joyuM to sAMkaLano prahAra dekhAyo. A vicArathI te suI gayo. savAre badhA loko uThyA, paNa te na uThyo. rAjAne A vAta kahevAI. rAjA kahe "bhale uMdhe" lAMbAkALe uThyo, tyAre rAjAe pRcchA karI. eNe badhI vAta karI ke "eka rANI AvI che. paNa koNa che ? e jANato nathI.'' T pachI gusse thayelA rAjAe devI, mahAvata ane hAthI traNeyane chinnakaTakamAM (ekabAju tUTI gayelA moTA uMcA pattharanI Toca upara) caDAvyA. mahAvatane kahyuM ke "A hAthIne AgaLa laI jA" be bAju zastradhArIo ubhA rahyA. hAthIe eka paga AkAzamAM addhara sthApyo. loko kahe che ke "bicAro A pazu zuM jANe ? A bene mAravA joIe. ji to paNa rAjA krodhane choDato nathI. kramazaH hAthIe traNa paga AkAzamAM addhara karyA. eka - page sthira ubho rahyo. lokoe AkraMda karyo ke "zA mATe A hastiratnano vinAza karAya gA che..." rAjAe mahAvatane kahyuM ke "Ane pAcho vALI zakIza ? mahAvata kahe ke "jo ga 6 amane baMnene abhaya Apo to.." rAjAe abhaya ApyuM. nA pachI mahAvate aMkuzathI hAthIne pAcho vALyo. | dAntikayojanA to karI ja dIdhI che. sta evaM kurvanti 'saMbuddhA' buddhimanto buddhAH samyagdarzanasAhacaryeNa darzanaikIbhAvena vA buddhA: saMbuddhA-vivitaviSayasvamAvA:, mukhya pRSTava nRtyartha:, te va vizeSyante-paSDitA: pravicakSaNAH, tatra paNDitAH- samyagjJAnavantaH pravicakSaNAH- caraNapariNAmavantaH, anye tu vyAcakSate - saMbuddhA sAmAnyena buddhimantaH paNDitA vAntabhogAsevanadoSajJAH pravicakSaNA avadyabhIrava iti, kiM kurvanti ? - 'vinivartante bhogebhyaH ' vividham- anekaiH 58 ma H A dRSTAnta pramANe nA ya Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 9 23 ( 51 * A dazavaikAlikasUra bhAga-2 adaya. 2 surA-11 " prakArairanAdibhavAbhyAsabalena kadarthyamAnA api mohodayena (vi)nivartante bhogebhyo viSayebhyaH, yathA ka ityatrAha-yathA'sau 'puruSottamaH' rathanemiH / Aha - kathaM tasya | puruSottamatvaM, yo hi pravrajito'pi viSayAbhilASIti ? uccate, abhilASe'pyapravRteH, kApuruSastvabhilASAnurUpaM ceSTata eveti / aparastvAha-dazavaikAlikaM niyatazrutameva, yata / | uktam-"NAyajjhayaNAharaNA isibhAsiyamo painnayasuyA ya / ee hoMti aNiyayA NiyayaM| puNa sesamussannaM // 1 // " tatkathamabhinavotpannamidamudAharaNaM yujyate iti ?, ucyate, | evambhUtArthasyaiva niyatazrute'pi bhAvAd, utsannagrahaNAccAdoSaH, prAyo niyataM na tu sarvathA / - niyatamevetyarthaH / bravImIti na svamanISikayA kintu tIrthakaragaNadharopadezena / 3oDanumo, nayA: pUrvaviita . saMbuddha, paMDito, pravicakSaNo A pramANe kare che. emAM samyakubodha pAmelA hoya eTale ke samyagdarzana sAthe hovAthI athavA | samyagdarzana sAthe ekarUpa thayA hovAthI jeo bodha pAmelA hoya eTale ke jeo viSayasukhono svabhAva jANI cUkelA hoya arthAtu jeo samyagdaSTi hoya. paMDita eTale samyajJAnavALA. | pravicakSaNa eTale cAritrapariNAmavALA. - keTalAMko A pramANe kahe che ke saMbuddha eTale sAmAnyathI buddhivALA, paMDita eTale vamelA bhogonuM Asevana karavAmAM lAganArA doSone jANanArA, pravicakSaNa eTale na pApabhIruM. " prazna H teo zuM kare che? uttara H teo bhogomAMthI pAchA phare che. aneka prakAre anAdibhavonA abhyAsanA nA baLathI mahodaya dvAra parezAna karAtA evA paNa A jIvo bhogothI pAchA phare che. nA | Saa prazna : konI jema ? uttara : jema rathanemi pAchA pharyA tema. prazna : tame puruSottama tarIke rathanemi lIdhA? ene puruSottama zI rIte kahevAya ke sAdhu banavA chatAM viSayasukhonAM abhilASI che. ke uttara : viSayasukhonI abhilASA thavA chatAM paNa emaNe viSayasukhomAM pravRtti | ma nathI karI, mATe ja te puruSottama che. kharAbapuruSa to abhilASa pramANe ceSTA karI ja che Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dADhephAlikasA mAMga 1 F aya. sUNa- 6 1 bese. bIjA koI vaLI prazna kare che ke dazavaikAlika to niyatazruta ja che. (sarvakAlabhAvI zruta che.) kemake kahyuM che ke "jJAtAdhyayananAM dRSTAnto, RSibhASito, prakIrNakazruto A aniyatazruto che. bAkInuM badhuM. zruta prAyaH niyata=zAzvata che" to pachI A navuM utpanna thayela dRSTAnta zI rIte dazavai.mAM ghaTe ? eno uttara e ke AvAprakAranAM arthano ja nityazrutamAM paNa sadbhAva hovAthI koI doSa nathI. (Azaya e ke dara vakhate AvA ja koI ne koI prasaMgo bane ja, mAtra nAma TM badalAya. padArtha na badalAya. eTale padArthanI dRSTie A zruta niyatazruta che, ane emAM A dRSTAnta hoya to koIja vAMdho nathI.) vaLI tame darzAvelI gAthAmAM utsanna=prAyaH zabda che. eTale paNa koI doSa nathI. (dazavaikAlika to sadAmATe samAna hoya che. rathanemino prasaMga to A ja kALamAM banelo che, to A prasaMga sarvakAlabhAvI nityazrutamAM zI rIte ghaTe ?) OM (prAyaHno artha e ja ke moTAbhAganuM niyata che, thoDuM ghaNuM aniyata paNa hoya. eTale 1 A dRSTAnta aniyata tarIke gaNI zakAya.) A prAyaH niyata che, sarvathA niyata ja che evuM nathI. navImi zabdathI e jaNAvyuM ke huM mArI buddhithI A vAta nathI karato, paraMtu tIrthaMkara ane gaNadharanAM upadezathI A vAta karuM chuM. anugama kahevAI gayo. nayo pUrvanI jema samajavA. ityAcArya zrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM dvitIyaM zrAmaNyapUrvakAdhyayanaM sampUrNam // 2 // A pramANe AcArya zrI haribhadrasUrivaDe racAyelI dazavaikAlikaTIkAmAM zrAmaNyapUrvakaadhyayana saMpUrNa thayuM. iti zrIdazavaikAlike dvitIyAdhyayanaM savRttikaM samAptam // Er zA na ca Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * __ HEREzAlisA (mA- ASEATHER. Soi5ta 17 thI . " // atha tRtIyAdhyayanaM kSullikAcArakathAkhyaM // ___vyAkhyAtaM zrAmaNyapUrvakAdhyayanamidAnI kSullikAcArakathAamArabhyate, asya : | cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmAbhyupagame sati mA bhUdabhinavapravrajitasyAdhRteH / / | saMmoha ityato dhRtimatA bhavitavyamityuktaM, iha tu sA dhRtirAcAre kAryA natvanAcAre, / ayamevAtmasaMyamopAya ityetaducyate, uktaJca-"tasyAtmA saMyato yo hi, sadAcAre rataH sadA / sa eva dhRtimAn dharmastasyaiva ca jinoditaH // 1 // " ityanenAbhisambandhenAyAtasyA syAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavat, nAmaniSpanne nikSepe kSullikAcArakatheti .. | nAma, tatra kSullakanikSepaH kAryaH, AcArasya kathAyAzca, mahadapekSayA ca kSullakamityata| zcitranyAyapradarzanArthamapekSaNIyameva mahadabhidhitsurAha nArmaThavaNAdavie khette kAle pahANa paibhAve / eesi mahaMtANaM paDivakkhe khuDDayA hoti // 178 // paikhuDDaeNa pagayaM AyArassa u caukkanikkhevo / nAmaMThavaNAdavie bhAvAyAre ya boddhavve // 179 // nAmaNadhAvaNavAsaNasikkhAvaNasukaraNAvirohINi / davvANi jANi loe davAyAraM viyANAhi // 180 // zullikAcArakathA nAmanuM tRtIya adhyayana zrAmadhyapUrvaka adhyayananuM vyAkhyAna thaI gayuM. have zullikAcArakathA nAmanuM adhyayana bi zaru karAya che. Ano A saMbaMdha che ke ahIM barAbara pUrvanAM (bIjA) adhyayanamAM e vAta | Tv kahI ke "cAritradharmano svIkAra karyA bAda nUtanadIkSitane avRtinAM kAraNe saMmoha naE nA thAmo. me mATe ti = 4DhatAvaraNa bana." A adhyayanamAM e vAta kahevAya che ke "te dhRti AcAramAM karavI, anAcAramAM, nahi. AcAra ja AtmasaMyamano upAya che." ! kahyuM che ke "teno AtmA saMyata che. je sadA AcAramAM rata che. te ja vRtivALo che, jinodita dharma tenI ja pAse che." A saMbaMdhathI AvelA A adhyayananA cAra :: anuyogadvAro pUrvanI jema samajI levA. emAM nAmaniSpanikSepa Ave, temAM zullikAcArakathA e nAma che. temAM te 6.! sana Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUga bhAga-2 ki = adhya. 3 niyukti 108 thI 180 kSullakano, AcArano ane kathAno nikSepa karavAno che. have kSullakavastu to mahadvastunI che apekSAe ja hoya. eTale jAtajAtanAM nyAyanuM pradarzana karavA mATe kSullakamATe apekSaNIya " evA ja mahatune kahevAnI IcchAvALA kahe che ke nikSepa kSullakano karavAno che. chatAM ke * zullaka mahadranI apekSAe hoya che. eTale mahatvano nikSepa batAvavo. A paNa eka " prakArano nyAya che. A darzAvavA mATe mahaddanuM varNana kare che.) niyukti-178 gAthArtha : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, pradhAna, prati, bhAva | - A ATha mahadranAM pratipakSamAM kSullako hoya che. ma niryukti-179 gAthArtha : pratikSullakano adhikAra che. AcArano cAraprakArano | | nikSepa che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAvAcAra jANavo. | niyukti-180 gAthArtha : nAmana, dhAvana, vAsana, zikSApana, sukaraNane avirodhI nuM je dravyo lokamAM che tene dravyAcAra jANo. nAmamahanmahaditi nAma, sthApanAmahanmahaditi sthApanA, dravyamahAnacittamahAskandhaH | kSetramahallokAlokAkAzam, kAlamahAnatItAdibhedaH sampUrNaH kAlaH, pradhAnamahatrividham- 1 sacittAcittamizrabhedAt, sacittaM trividham- dvipadacatuSpadApadabhedAt, tatra dvipadAnAM ma tIrthakaraH pradhAnaH catuSpadAnAM hastI apadAnAM panasaH acittAnAM vaiDUryaratnaM mizrANAM tIrthakara eva vaiDUryAdivibhUSitaH pradhAna ityata eva caiteSAM mahattvamiti, pratItyamahadji ApekSikam, tadyathA-AmalakaM pratItya mahat bilvaM bilvaM pratItya kapitthamityAdi, ji na bhAvamahatrividhaM-prAdhAnyataH kAlata Azrayatazceti, prAdhAnyataH kSAyiko mahAn na | zA muktihetutvena tasyaiva pradhAnatvAt, kAlataH pAriNAmikaH, jIvatvAjIvatva- zA pariNAmasyAnAdyaparyavasitatvAnna kadAcijjIvA ajIvatayA pariNamante ajIvAzcama nA jIvatayeti, AzrayatastvaudayikaH, prabhUta( saMsAri )sattvAzrayatvAt sarvasaMsAriNAmevAsau nA vita rUtti, /t "H TIkArtha : (1) mahatu e pramANe nAma te nAmamahatuM. (2) mahatu e pramANe sthApanA te sthApanAmahatuM. (3) acittamAskandha (sauthI moTAmAM moTo pudgalaskandha) dravyamahatu kahevAya. (4) lokAlokAkAza kSetramahatu. (5) atIta, anAgatAdi bhedavALo saMpUrNakALa e kAlamahatuM. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya dazavaikAlikasUTA bhAga-2 (c) hA adhya. 3 niyukita 109 .(6) pradhAnamahatuM traNa prakAre che. sacitta, acita, mizra. sacitta pradhAnamahat dvipada, catuSpada, apada bhedathI traNa prakAre che. temAM dvipadomAM tIrthaMkara pradhAna cittamahat che. catuSpadomAM hAthI pradhAnasacittamahatu che. apadomAM panasa pradhAnasacittamahat che. acittamAM pradhAnamahat vaiduryaratna. mizrapradhAnamahatu vairyAdithI vibhUSita tIrthakara ja pradhAna che, mATe ja enAthI vibhUSitatIrthakara mizrapradhAna mahatva che. | (7) pratItyamahad eTale apekSAe thayeluM mahatu te A pramANe-AmaLAMnI | apekSAe bilvaphaLa mahat che. bilvanI apekSAe kapitthaphaLa (koThuM?) mahat che...vagere (8) bhAvamahatu traNa prakAre che. prAdhAnyathI, kAlathI ane AzrayathI. prAdhAnyathI kSAyikabhAva bhAvamahat che. kemake te muktinuM kAraNa hovAthI te ja pradhAna It E r mAM kAlathI pariNAmikabhAva bhAvamahatva che. kemake jIvatva, ajIvatvarUpa * pAriNAmikabhAva anAdi-anaMta che. kyAreya jIvo ajIvarUpe pariNamatA nathI ane ajIvo jIvarUpe pariNamatA nathI. (te anAdikALathI jIva ke ajIvarUpa ja che, ane anaMtakALa sudhI jIva ke ajIva rUpa ja rahevAnA che.) AzrayathI audayikabhAva bhAvamahatu che. kemake te tamAma saMsArIjIvArUpI AzrayamAM na rahenAro che. tamAma saMsArIne A hoya che. (jo ke pAriNAmikabhAva paNa tamAma jJA A saMsArIone, uparAMta siddhone uparAMta ajIvone paNa hoya che. eTale AzrayathI paNa 1 mAM kharekhara to pAriNAmikabhAva ja mahatu bane, paraMtu e kAlathI gaNI lIdho che. eTale ? - vivaphA pramANe A audayikabhAva AzrayApekSayA bhAvamahatuM samajavo.) ____eteSAm' anantaroditAnAM mahatAM pratipakSe kSullakAni bhavanti, 'abhidheyavalliGgavacanAni bhavantIti nyAyAt yathArthaM kSullakaliGgavacanamiti, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyakSullakaH paramANuH, dravyaM cAsau kSullakazceti, kSetrakSullaka : AkAzapradezaH, kAlakSullakaH samayaH, pradhAnakSullakaM trividham-sacittAcittamizrabhedAt, , sacittaM trividham-dvipadacatuSpadApadabhedAt, dvipadeSu kSullakAH pradhAnAzcAnuttarasurAH, ta F = Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUma bhAga-2 hA adhya. 3 yukti 10 - zarIreSu kSullakamAhArakam, catuSpadeSu pradhAnaH kSullakazca siMhaH, apadeSu jAtikusumAni, " acitteSu vajraM pradhAnaM kSullakaM ca, mizreSvanuttarasurA eva zayanIyagatA iti, pratItyakSullaka tu kapitthaM pratItya bilvaM kSullakaM bilvaM pratItyAmalakamityAdi, bhAvakSullakastu kSAyiko. bhAvaH stokajIvAzrayatvAditi gAthArthaH / itthaM kSullakanikSepamabhidhAyAdhunA | prakRtayojanApuraHsaramAcAranikSepamAha-pratItya yat kSullakamupadiSTaM tenAtrAdhikAraH, yato | mahatI khalvAcArakathA dharmArthakAmAdhyayanaM tadapekSayA kSullikeyamiti / hamaNAM ja upara batAvelA 8 prakAranAM mahatvanAM pratipakSamAM kSullako thAya che. " prazna : tame muni ema napuMsakaliMga kareluM che, mULamAM vRdu ema pulliga che, A kareluM che. kharekhara to napuMsakaliMga ja thavuM joIe ne ? vaLI ekavacanane badale | bahuvacanano prayoga zA mATe ? T uttara H evo nyAya che ke abhidheyane anusAra liMga ane vacana thAya. prastutamAM | kSullakazabdathI abhidheya padArtho ghaNAM che eTale bahuvacana kareluM che ane badhA pulligarUpe che, eTale mULamAM pulliga kareluM che. Ama liMga ane vacana yathArtha ja che. temAM (1) nAma ane (2) sthApanA kSullaka spaSTa ja che. * (3) dravyaSullaka paramANu che dravya 2 tat kSaza ema samAsa karavo. (4) kSetrakSullaka eka AkAzapradeza. (5) kAlakSullaka eka samaya. (6) pradhAnazullaka traNa prakAre che. sacitta, acitta ane mizra. sacitta traNa prakAre che. dvipada, catuSpada ane apada. dvipadomAM kSullaka ane pradhAna anuttarasuro. (aDadhA hAthano janmelo bALaka paNa * hoya, e dvipadamAM kSullaka che, paNa e pradhAna nathI. tIrthakaro pradhAna che, paNa eka hAtha ! 0 jeTalAM kSullaka nathI. eTale anuttaradevo lIdhA che. emAM kSullakatA ane pradhAnatA baMne saMbhave che.). na zarIromAM kSullaka ane pradhAna AhArakazarIra. (nigodAdizarIra zullaka kharA, paNa : pradhAna nathI.) (dvipadamAM ja A zarIraphullakanI gaNatarI karavI.) ma catuSpadomAM pradhAna ane kSullaka siMha che. (haraNAdi kSullaka kharA, paNa pradhAna nathI. A - I's n" EE E F = Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ka daravaikAlikasUra bhAga-2 ha adaya. 3 niyukita 180 che. hAthI vagere pradhAna kharA, paNa kSullaka nathI.) apadomAM kSullaka ane pradhAna jAtipuSpa. (A badhA sacittapradhAnazullakanAM bhedo darzAvyA.) acittomAM vaja pradhAna che ane kSullaka che. mizrAmAM zayAmAM rahelA anuttarasuro ja kSullaka ane pradhAna che. (zayA acitta, devo sacitta.. ema mizra.) (7) pratItyakSullaka : kapitthanI apekSAe bilva kSullaka che, bilvanI apekSAe LI ' AmaLo kSullaka che. (8) bhAvakSullakaH kSAyikabhAva bhAvakSullaka che. kemake e thoDAka ja jIvomAM rahenAro] che. (ahIM AzrayanI apekSAe samajavuM. jo ke kSAyikabhAva anaMtA siddhomAM che, " aupathamikabhAva asaMkhyajIvomAM ja hoya che, eTale e rIte to aupathamikabhAva ja bhAvakSullaka bane. paraMtu ahIM saMsArIjIvonI ja apekSAe A vAta karI che, ema | samajavuM.) A pramANe sullakano nikSepa kahIne have prastutamAM eno saMbaMdha joDavApUrvaka = AcAranAM nikSepane kahe che ke je pratItyakSullaka batAvyuM, teno ahIM adhikAra che. prazna : te zI rIte ? B uttara H A ja granthamAM dharmArthakAmanAmanuM chaaadhyayana moTI AcArakathA che. tenI FH 1. apekSAe A AcArakathA nAnI che. eTale A ApekSika kSullaka = pratItyakSullaka che. 5| jA AcArasya tu catuSko nikSepaH, sa cAyam-nAmAcAraH sthApanAcAro dravyAcAro | bhAvAcArazca boddhavya iti gAthAkSarArthaH // bhAvArthaM tu vakSyati, tatra nAmasthApane kSuNNe, ya| vA ato dravyAcAramAha-nAmanadhAvanavAsanazikSApanasukaraNAvirodhIni dravyANi yAni loke nA tAni dravyAcAraM vijAnIhi / ayamatra bhAvArtha:- AcaraNaM AcAraH dravyasyAcAro va dravyAcAraH, dravyasya yadAcaraNaM tena tena prakAreNa pariNamanamityarthaH, tatra nAmanamavanatikaraNamucyate, tatprati dvividhaM dravyaM bhavati-AcAravadanAcAravacca, tatpariNAmayuktamayuktaM cetyarthaH, tatra tinizalatAdi AcAravat, eraNDAdyanAcAravat, | etaduktaM bhavati-tinizalatAdyAcarati taM bhAvaM-tena rUpeNa pariNamati na tveraNDAdi, evaM * sarvatra bhAvanA kAryA, navaramudAharaNAni pradarzyante-dhAvanaM prati haridrAraktaM vastramAcAravat / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te dazavaikAlikasUra bhAga-2 hari ala adhya. 3 niyukti 100 % sukhena prakSAlanAt, kRmirAgaraktamanAcAravat tadbhasmano'pi rAgAnapagamAt, vAsanaM prati kavelukAdyAcAravat sukhena pATalAkusumAdibhirvAsyamAnatvAt, vaiDUryAdyanAcAravat / azakyatvAt, zikSaNaM pratyAcAravacchukasArikAdi sukhena mAnuSabhASAsampAdanAt, . anAcAravacchakuntAdi tadanupapatteH, sukaraNaM pratyAcAravat suvarNAdi sukhena tasya tasya / kaTakAdeH karaNAt, anAcAravat ghaNTAlohAdi tatrAnyasya tathAvidhasya kartumazakyatvAditi, avirodhaM pratyAcAravanti guDadadhyAdIni rasotkarSAdupabhogaguNAcca, anAcAravanti tailakSIrAdIni viparyayAditi, evambhUtAni dravyANi yAni loke tAnyeva / tasyAcArasya tadravyAvyatirekAdravyAcArasya ca vivakSitatvAttathA''caraNapariNAmasya / bhAvatve'pi guNAbhAvAdrvyAcAraM vijAnIhi-avabudhyasveti gAthArthaH // ukto| dravyAcAraH, AcArano cAraprakAre nikSepa che. te A che. nAmAcAra, sthApanAcAra, dravyAcAra ane bhAvAcAra. A gAthAno akSarArtha che. bhAvArtha AgaLa kaheze. * temAM nAma ane sthApanA to spaSTa ja che. eTale dravyAcArane kahe che. nAmana, dhAvana, vAsana, zikSApana, sukaraNa ane avirodhavALA, je dravyo A| lokamAM che, te dravyAcAra jANo. ahIM A bhAvArtha che. dravyano AcAra e dravyAcAra. dravyano AcAra eTale dravyanuM te te prakAre pariNamavuM te. | | "E ? ma 6 H temAM | (1) nAmana: namAvavuM te. tene AzrayIne be prakAranuM dravya hoya. AcAravALuM ane A anAcAravALuM. eTale ke je dravya namI javAnA pariNAmavALuM hoya te AcArava6. je dravya | namI javAnA pariNAmavALuM na bane te nAmananI apekSAe anAcAravAnuM kahevAya. temAM tinizilatAdi (netara) AcAravALA che, eraMDAdi anAcAravALA che. kahevAno bhAva e ja : che ke tinizilatAdi (netara) dravyo nAmanarUpa pariNAmane Acare che = name che, vaLI jAya ke : che. paraMtu eraMDAdi nahi. che ema dhAvanAdi darekamAM A pramANe vicArI levuM. mAtra ahIM udAharaNo huM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja dazavaikAlikasUra bhAga-2 ha ja ya adaya. 3 niyukita 180 ka . dekhADAya che. (2) dhAvana : pAvana pratye AcAravadhU dravya haLadarathI raMgAyeluM vastra che. kemake enuM ! sukhethI prakSAlana thaI zake che. paraMtu kRmirAgathI raMgAyeluM vastra anAcAravALuM che. kemake e vastra bALI nAkhIe to enI rAkhano paNa raMga jato nathI. (manuSyanAM lohImAMthI taiyAra thato eka prakArano raMga e kRmirAga che. aeNkArI bhaTTA nAmanI satI strInAM kathAnakamAM AnuM varNana jovA maLe che.) (3) vAsana pratye AcAravadhU dravya kavelukAdi (?) che, kemake e sukhethI | pATalA puSpAdi dvArA vAsita karI zakAya che. jyAre vairyAdi e anAcAravALA che. kemake FT| emAM vAsana azakya che. | (4) zikSaNa pratye AcAravadhU dravya popaTa, menA vagere che. kemake emane sukhethI | manuSyanI bhASA zIkhavADI zakAya che. jyAre zakuntAdi (kAgaDA vagere pakSIo) anAcAravALA che. kemake emAM manuSyabhASAnuM saMpAdana ghaTatuM nathI. (5) sukaraNa pratye AcAravadhU dravya suvarNAdi che. kemake sukhethI suvarNamAMthI kaTakAdi | - te te dravyo banAvI zakAya che. jayAre ghaMTAlohAdi anAcAravALA che. kemake temAM bIjI koI tevA prakAranI vastu karavI azakya che. (6) avirodha pratye AcAravat dravya goLa-dahIM vagere che. kemake A be bhegA thAya to rasanI vRddhi thAya ane e vAparavAthI zarIrane lAbha thAya. Ama be dravyo paraspara virodhavALA nathI. jayAre tela-dUdha vagere dravyo paraspara virodhavALA che kemake emAM uMdhu | thAya che. eTale ke emAM rasanI hAni thAya ane vAparavAthI zarIrane nukasAna thAya. || AvA prakAranAM te te AcAravALA = pariNAmavALA dravyo dravyAcAra jANo. A prazna : te te dravyono AcAra dravyAcAra kahevAya. paraMtu te dravyo pote ja zI rIte na dravyAcAra kahevAya ? uttara : enA kAraNo e ke (1) te nAmanAdirUpa AcArano tinizilatAdi dravyo sAthe abheda che, eTale na AcArathI abhinna evA dravyo dravyAcAra kahI zakAya.. (praznaH paNa dravyono AcArathI abheda hoya to dravyane mATe mAtra AcAra zabda ja | vAparone? dravyAcAra zabda zA mATe ?) che. uttara H ahIM dravyAcAra virakSita che eTale mAtra AcAra na kahetAM dravyAcAra zabda che : Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BCA dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 181 thI 3800 vAparelo che. tinizilatAdi e dravya che, ane nAmanAdi AcArathI abhinna che, mATe che ( AcAra che. eTale e dravyAcAra kahevAya. prazna : tinizalAdimAM je nAmanAdi AcAra che, e hakIkatamAM to te te dravyono paryAya, pariNAma che, eTale e to bhAva ja kahevAya ne? to Ane dravyAcAra kema kahevAya | I? A to bhAvAcAra ja kahevo joIe ne ?" uttara : tathA AcaraNapariNAma = nAmanAdi pariNAma bhAvarUpa che, to paNa | | - jJAnAdi guNo ja bhAvAcArarUpa gaNelA hovAthI ane e guNono A dravyomAM abhAva Fii hovAthI ene bhAvAcAra na kahevAya, paraMtu dravyAcAra ja kahevAya. (athavA to dravyamAM " guNa ane paryAya be vastu hoya che. tinizilatAdimAM je nAmanAdi AcAra che, e pariNAma = paryAyarUpa hovAthI bhAvAtmaka che, chatAM e guNarUpa nathI. dravyamAM je sadA - rahe te guNa kahevAya. nAmanAdi AcAro tinizilatAdimAM sadA nathI rahetAM. eTale e guNarUpa nathI. atre guNa na hovArUpa apekSAe e bhAvarUpa nathI, mATe e dravyAcAra | kahevAya...) dravyAcAra kahyo. sAmprataM bhAvAcAramAhadaMsaNanANacaritte tavaAyAre ya vIriyAyAre / eso bhAvAyAro paMcaviho hoi nAyavvo // 181 // nissaMkiya nikkaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThI a / uvavUha thirIkaraNe ji vacchallapabhAvaNe aTTha // 182 // aisesaiDDiyAyariyavAidhammakahIMkhamaganemittI / vijjArAyAgaNasaMmayA ya titthaM pabhAviti // 183|| kAle viNae bahumANe uvahANe taha ya zA aniNhavaNe / vaMjaNaatthatadubhae aTThaviho nANamAyAro // 184 // paNihANajogajutto paMcahi - samiIhiM tihi ya guttIhiM / esa carittAyAro aTThaviho hoI nAyavvo // 185 // bArasavihammivi tave sabbhitarabAhire kusaladiDhe / agilAi aNAjIvI nAyavvo so tavAyAro // 186 // aNigUhiyabalaviriyo parakkamai jo jahuttamAutto / juMjai a jahAthAmaM | nAyavvo vIriyAyAro // 187 // have bhAvAcAra kahe che. niryukti-181 gAthArtha : darzana, jJAna, cAritra, tapAcAra, vIryAcAra A pAMca prakArano bhAvAcAra jANavo. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlika sUtra bhAga-2 nA aLya. 3 niyaHi '' : " , niryukti-182 gAthArtha : niHzaMkti, niSkAMkSita, nirvicikitsaka, amUDhadaSTi, A upabRhaNA, sthirIkaraNa, vAtsalya, prabhAvanA e ATha (darzanAcAra che.) | niyukti-183 gAthArtha : atizayI, Rddhi, AcArya, vAdI, dharmakathI, paka, " naimittika, vidyAdhara, rAjasaMmata, gaNasaMmata tIrthanI prabhAvanA kare che. - niryukti-184 gAthArtha : kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, anidbhavana, vyaMjana, | artha, tadubhaya ATha prakArano jJAnAcAra che. niyukti-185 gAthArtha : pAMcasamiti ane traNaguptithI praNidhAnayogavALo A - cAritrAcAra ATha prakArano che. T niryukti-186 gAthArtha abhayantara ane bAhya sahita, sarvadaSTa bAreya prakAranAM tapamAM glAnirahita anAjavI. te tapAcAra jANavo. : - niryukti-187 gAthArtha : bala-vIryanAM nigUhanarahita Ayukta je yathokta rIte parAkrama kare che ane zakti pramANe joDe che, te vIryAcAra jANavo, ____ vyAkhyA-darzanajJAnacAritrAdiSvAcArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, drshnaacaaro| | jJAnAcArazcAritrAcArastapa-AcAro vIryAcArazceti, tatra darzanaM samyagdarzanamucyate, na cakSurAdidarzanaM, tacca kSAyopazamikAdirUpatvAdbhAva eva, tatazca tadAcaraNaM darzanAcAra ityevaM zeSeSvapi yojanIyaM, bhAvArthaM tu vakSyati-eSa bhAvAcAraH paJcavidho bhavati | jJAtavyaH, iti gAthAkSarArthaH / adhunA bhAvArtha ucyate-tatra 'yathoddezaM nirdeza' ityAdau / sarjAnArAmAvArtha, nAdArANA, 1 TIkArtha : darzana, jJAna, cAritra e darekamAM AcAra zabda joDavo. eTale darzanAcAra, " jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra ema artha thaze. temAM darzana eTale samyagdarzana levuM. cakSudarzanAdi nahi levA. te samyagdarzana lAyopathamikavagere rUpa hovAthI bhAva ja che. tethI tenuM AcaraNa e darzanAcAra che. , A pramANe bAkInAM cAramAM paNa joDI devuM. | bhAvArtha kaheze. " A pAMca prakArano bhAvAcAra jANavo. A gAthAno akSarArtha thayo. : - - Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAcAra AThaprakArano che. na C " ma tathA cAhagAthA-'nissaMkI tyAdi, niHzaGkita ityatra zaGkA zaGkitaM nirgataM zaGkitaM na yato'sau niHzaGkitaH dezasarvazaGkArahita ityarthaH, tatra dezazaGkA samAne jIvatve kathameko mAM bhavyo'parastva'bhavya iti zaGkate, sarvazaGkA tu prAkRtanibaddhatvAtsakalamevedaM parikalpitaM ma bhaviSyatIti, na punarAlocayati yathA - bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca tatra hetugrAhyA jIvAstitvAdayaH, ahetugrAhyA bhavyatvAdayaH, asmadAdyapekSayA prakRSTajJAnagocaratvAt taddhetUnAmiti, prAkRtanibandho'pi bAlAdisAdhAraNa iti uktaJca - "bAlastrImUDhamUrkhANAM, nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anugrahArthaM tattvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH smRtaH // 1 // " - dRSTeSTAviruddhazceti, udAharaNaM cAtra peyApeyakau yathA''vazyake, tatazca niHzaGkito jIva evArhacchAsanapratipanno darzanAcaraNAt tatprAdhAnyavivakSayA darzanAcAra ucyate, anena darzanadarzaninorabhedamAha, tadekAntabhede tvadarzanina iva tatphalAbhAvAt mokSAbhAva iti, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryeti 1 / tathA niSkAGkSito-dezasarvakAGkSArahitaH, tatra | dezakAGkSA ekaM darzanaM kAGkSati digambaradarzanAdi, sarvakAGkSA tu sarvANyeveti, nAlocayati SaDjIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ca udAharaNaM cAtra rAjAmAtyau yathAssvazyaka iti 2 / vicikitsA - mativibhramaH nirgatA vicikitsA - mativibhramo yato'sau nirvicikitsaH sAdhveva jinadarzanaM kintu pravRttasyApi sato mamAsmAtphalaM bhaviSyati (uta ) na bhaviSyatIti ?, kriyAyA: kRSIbalAdiSU bhayopalabdheriti vikalparahitaH, na hyavikalpa upAya upeyavastupariprApako na bhavatIti saJjAtanizcayo nirvicikitsa ucyate etAvatA'Mzena niHzaGkitAdbhinnaH, udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathAssvazyaka iti yadvA nirvijjugupsa:- sAdhujugupsArahitaH, udAharaNaM cAtra zrAvakaduhitA yathA''vazyaka eva 3 / tathA'mUDhadRSTizca bAlatapasvitapovidyA'tizayadarzanairna mUDhA - svarUpAnna calitA dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyAsAvamUDhadRSTiH, atrodAharaNaM sulasA sAviyA, jahA loiyarisI abaMDo rAyagihaM gacchaMto bahuyANaM bhaviyANaM thirIkaraNaNimittaM sAmiNA bhaNio - sulasaM pucchijjAsi, aMbaDo ciMter3a - punnamatiya ji sta 7 H. dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukita 182 have bhAvArtha kahevAya che. temAM uddeza pramANe nirdeza hoya eTale zaruAtamAM darzanAcArano bhAvArtha kahevAya che. MEHF R gha 1 00 F na zA nA ya Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukita 182 sulasA jaM arahA pucchei, tao ambaDeNa parikkhaNANimittaM sA bhattaM maggiyA, tAe Na | dinnaM, tao teNa bahUNi rUvANi viuvviyANi, tahavi Na dinnaM, Na ya saMmUDhA, taha | kutitthiyariddhIo daTThUNa amUDhadiTThiNA bhaviyavvaM 4 / etAvAn guNipradhAno darzanAcAranirdezaH, adhunA guNapradhAnaH 'upabRMhaNasthirIkaraNe' iti, upabRMhaNaM ca sthirIkaraNaM ca upabRMhaNasthirIkaraNe, tatropabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM sadguNaprazaMsanena tadvRddhikaraNam, sthirIkaraNaM tu dharmAdviSIdatAM satAM tatraiva sthApanaM / na uvavUhaNAe udAharaNaM jahA rAyagihe nayare seNio rAyA, io ya sakko devarAyA sammattaM pasaMsai / io ya ego devo asaddahaMto nagarabAhi seNiyassa Niggayassa cellayarUvaM kAUNaM aNimise gehar3a, tAhe taM nivArei, puNaravi aNNattha saMjaI guvviNI purao ThiyA, tAhe apavarage ThaviUNa jahA Na koi jANai tahA sUr3agihaM kAravei, jaM kiMci suikammaM taM sayameva karei, tao so devo saMjaIrUvaM pariccaiUNa divvaM devarUvaM darisei, bhai ya-bho seNiya ! suladdhaM te jammajIviyassa phalaM jeNa te pavayaNassuvariM erisI ta bhattI bhavaitti uvavUheUNa gao / evaM uvavUhiyavvA sAhammiyA // sthirIkaraNe udAharaNaM jahA ujjeNIe ajjAsADho kAlaM kareMte saMjae appAher3a-mama darisAvaM dijjaha, jahA uttarajjhayaNesu etaM akkhANayaM savvaM taheva, tamhA jahA so ajjAsADho thiro kao evaM je bhaviyA te thirIkareyavvA / tathA 'vAtsalyaprabhAvanA' iti vAtsalyaM ca prabhAvanA ca ji vAtsalyaprabhAvane, tatra vAtsalyaM - samAnadhArmikaprItyupakArakaraNaM prabhAvanAna dharmakathAdibhistIrthakhyApaneti, tatra vAtsalye udAharaNaM ajjavairA, jahA tehiM dubbhikkhe aa saMgho nitthArio eyaM savvaM jahA Avassae tahA neyaM, pabhAvaNAe udAharaNaM te ceva jA ma ajjavairA jahA terhi aggisihAo suhumakAiAI ANeUNa sAsaNassa ubbhAvaNA kayA ma nA eyamakkhANayaM jahA Avassae tahA kaheyavvaM, evaM sAhuNAvi savvapayatteNa sAsaNaM nA ya ubbhAveyavvaM / aSTAvityaSTaprakAro darzanAcAraH, prakArAzcoktA eva niHzaGkitAdayaH, va guNapradhAnazcAyaM nirdezo guNaguNinoH kathaMcidbhedakhyApanArthaH, ekAntAbhede tannivRttau guNino'pi nivRtteH zUnyatApattiriti gAthArthaH / H 3, mA spe enI ja gAthA kahe che. ( 1 ) niHzaGkita : zaGkhA bheTale zaGkhita. bhAMthI zaGkhita- zaMDA nIDajI gaI che se ni.zaGkhita 'hevAya. arthAt dezazaMkA ane sarvazaMAthI rahita va te niHzaGkhita. 71 mA u Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dazave kAlikasUma bhAga-2 ha vA adhya. 3 niyukti 102 che. temAM dezazaMkA A pramANe ke badhA jIvomAM jIvatva samAna hovA chatAM evuM zA mATe che ( ke eka bhavyajIva ane bIjo abhavyajIva... A pramANe zaMkA kare. (ahIM jIvatva mAnyuM ' che, eTale enI zaMkA nathI. paNe bhavyatAdinI zaMkA che, eTale A dezazaMkA che.) ! sarvazaMkA A pramANe ke dvAdazAMgIrUpa AkhuMya zrata prAkRta bhASAmAM guMthAyela hovAthI | e kAlpanika haze. (jo zrutanAM banAvanAra vidvAna hota to saMskRta jevI UMcIbhASAmAM |ja zrutaracanA karata ne ? AvI sAmAnya lokabhogya bhASAmAM zrutanI racanA karI che.' - eTale lAge che ke e mANasa koI jJAnI nahi hoya, paNa mAtra kalpanAo dvArA A - zrutanI racanA karI haze. AmAM AkhIya dvAdazAMgI khoTI hovAnI zaMkA che. eTale A " sarvazaMkA kahevAya.) - A zaMkA karanAro vicArato nathI ke padArtho be prakAranAM che. hetugrAhya ane ! | ahetugrAhya. temAM jIvanuM astitva vagere padArtho hetugrAhya che. yukti dvArA e padArtho siddha thaI zake che. jyAre bhavyatva vagere padArtho hetugrAhya nathI. " (prazna kema ! zA mATe e padArtho hetugrAhya nathI? zuM A padArthonI siddhi mATenAM ke = koI hetu ja nathI ?) T uttara H (nA, nA, enA hetu to che. paraMtu) bhavyatyAdi padArthonI siddhi karanArA | je hetuo che. te ApaNAM badhAnAM jJAna karatAM UMcAjJAnano viSaya bananArA che. eTale | e padArtho ApaNe hetuthI jANI zakatA nathI. (TuMkamAM e hetuo che to kharA, paNa | kevalajJAnAdi dvArA ja e jANI zakAya. eTale ApaNe mATe to bhavyavAdipadArtho ; | zraddhAgrAhya che. yuktigrAhya nathI.) tathA dvAdazAMgInuM prAkRta bhASAmAM guMthana karela che, e paNa eTalA mATe ke e ' bAlAdisAdhAraNa che. (arthAt jo saMskRtAdibhASAmAM enI racanA kare, to bAlajIvo ene jaldI samajI na zake, ane to pachI emanA upara upakAra na thaI zake. jyAre A FI dvAdazAMgI to bAlAdi badhA jIvone upayogI bane e mATe che. eTale enI racanA prAkRtabhASAmAM karI che. e vakhatanI lokabhASA prAkRta hatI, eTale bAla, strI vagere | che mATe A graMtho upakArI banI rahyA.) kahyuM che ke "bAla, strI, mUDha ane mUrkha ane je cAritrecchAvALA jIvo che, teo upara upakAra karavA mATe tattvajJoe prAkRtasiddhAnta banAvyo che." eTale prAkRta bhASAmAM hovA mAtrathI e kAlpanika - asat na manAya. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T : A dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 3 niyaMti 182 23 . vaLI A siddhAnta daSTa-aviruddha ane ISTa-aviruddha che, eTale paNa e kAlpanika sa nathI. paraMtu vAstavika che. sAco che ema mAnavuM. | (bhAvArtha siddhAntamAM je padArtho prarUpelA che, enAthI viruddha kazuM pratyakSathI dekhAtuM ! nathI. dA.ta. jo zAstramAM kIDIne pAMca Indriya kahI hota to kIDImAM pratyakSathI traNa ja Indriyo anubhavAya che, eTale zAstravacana pratyakSaviruddha = daSTaviruddha banata. paNa AvuM | koIpaNa vacana nathI. - ISTa - aviruddha eTale jinAgamonAM koIpaNa be vacano paraspara virodhI nathI. eka 1 Faa vacanano bIjA vacana sAthe virodha Avato nathI. dA.ta. "koIpaNa jIvone mAravA " nahi." ema vacana che, ane jo "yajJamAM 500 bakarA kApI nAMkhavA" evuM paNa vacana: na hota to A bIjA vacana sAthe pahelA vacanane virodha Ave che. eTale te ISTaviruddha banI ra jAya. ISTa zAstranuM ja anya vacana. paraMtu jinAgamo AvA ISTa-viruddha nathI. bhale | ApaNane te te be vacano vacce virodha dekhAya, paNa syAdvAdano bodha hoya to e be vacano | vacce avirodha samajAya.) zaMkara nukasAnakArI che, e saMbaMdhamAM peya-apeya dRSTAnta che. te AvazyakamAM je te pramANe kahyuM che, te pramANe samajI levuM. Ama niHzaMkti jIva pote ja arihaMtazAsanane pAmelo chatAM darzananuM AcaraNa | karato hovAthI darzanAcAranI pradhAnatAnI vivakSA dvArA darzanAcAra kahevAya che. (bhAvArthaH jIva pote darzanAcAravALo che, darzanAcAra nathI. chatAM ahIM to jIvane ja darzanAcAra kahyo che. enuM kAraNa e ke e darzanAcAra pALe to che ja, ane eTale " " ahIM darzanAcArane mukhya tarIke gaNI enI ja vivakSA karI A jIvane ja darzanAcAra kahI dIdho che.) Faa darzanavALAne ja darzanarUpa - darzanAcArarUpa darzAvavA dvArA darzana ane darzanIno F abheda jaNAvyo che. jo te be vacce ekAnta bheda mAno to adarzanIne jema darzananuM phala nathI maLatuM. ema darzanIne paNa darzananuM phala na maLe ane to pachI mokSano abhAva ja | ; thaI jAya.. (mithyAtvane samyakatvanuM phaLa nathI maLatuM, kemake mithyAtvI samyakatvathI ekAMte judo : ke che. to have jo samyakatvIne paNa samyakatvathI ekAMte judo mAno, to mithyAtvInI jema ! dha samyakatvIne paNa phaLa na maLe. A Apatti na Ave e mATe samyakatvI ane samyakatvano 'R Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) niSkAMkSita : dezakAMkSA ane sarvakAMkSArahita hoya te niSkAMkSita kahevAya. dezakAMkSA A pramANe ke digaMbarAdi koIka eka darzananI IcchA kare. sarvakAMkSA A pramANe ke badhA ja darzananI IcchA kare. (badhA dharmonI ArAdhanA karuM eTale mane badhA phaLo maLe...) mA na dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 182 paraspara kathaMcit abheda mAnavo joIe.) A rIte bAkInAM padomAM paNa (niSkAMkSita... Adi traNa) vicArI levuM. (emAM paNa AcAravALA jIvane ja AcArarUpa kahI dIdho che, eTale e badhAmAM uparanI yuktio joDI devI.) A kAMkSAvALo jIva ema na vicAre ke anyadarzanamAM to SaDjavanikAyanI hiMsA myuM che. ane asatprarUpaNA che. ema bauddhAdi sarvamatamAM A baMne vastu che. T deza-sarvakAMkSAsaMbaMdhamAM rAjA ane maMtrInuM udAharaNa AvazyakaniryuktimAM darzAvyA pramANe jANavuM. ta (3) vicikitsA : matino vibhrama e vicikitsA, jemanAmAMthI mativibhrama nIkaLI 1 # gayo che, te nirvicikitsa kahevAya. e mativibhrama Avo hoya ke "jinadarzana to sAcuM ja che. paraMtu emAM pravRtti karanArA evA paNa mane A jinadarzana dvArA phala maLaze ke nahi ? kemake kheDUta vageremAM na kriyAnI baMne bAbatonI upalabdhi thAya che. eTale ke kheDUto khetIkriyA kare, to emAM koIkane phaLa maLe che, koIkanI khetI niSphaLa jAya che. to e rIte mArI paNa A kriyAo niSphaLa to nahi jAya ne ?" na || AvAprakAranAM mativibhramathI rahita hoya te nirvicikitsa. ene Avo nizcaya hoya ke "avikala = saMpUrNa upAya upeyavastu = sAdhyavastune apAvaDAvanAra na bane evuM na bane. arthAt kheDUtone jo khetI karavAmAM pANI, sAruMbIja, mahenata vagere badhA upAyo prApta thAya to avazya phaLa maLe ja che. jyAM khetI niSphaLa thaI che, tyAM koIkane koIka kAraNonI gerahAjarI ja kAma karI gaI che. eTale saMpUrNa upAya hoya, to phala maLe ja." E (na vittta upAyaH e pramANe pATha che. paraMtu avitta pATha vAstavika lAge che. chatAM jo chapAyelA pATha pramANe ja artha karavo hoya to A pramANe vikalpa=u52 darzAvela mativibhrama AvA mativibhramarahita upAya kAryasAdhaka bane ja athavA to pr gu B T Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlikasUga bhAga-2 hu e adaya. 3 niyukti 182 meM avikalpa-nizcita sAco upAya phasAdhaka bane ja...) AmAM udAharaNa vidyAsAdhaka che, jema AvazyakamAM darzAvela che, ema samajI levuM. e athavA to nirvinuM puNa: ema zabda lo. eTale ke sAdhunI jugupsAthI rahita. AmAM udAharaNa zrAvakaputrI che, te paNa AvazyakamAM ja jema darzAvela che, tema samajavuM. (4) amUDhadRSTi : bAlatapasvInAM tapa, vidyAnAM atizayanAM darzana dvArA jenI daSTi ' (=samyakatva) svarUpamAMthI calita nathI thaI te amUDhadaSTi. (arthAt mithyAtvIonAM tapAdi joIne paNa je jainadarzanamAM zraddhA gumAvato nathI te amUDhadaSTi) AmAM udAharaNa tulasA zrAvikA che. te A pramANe - laukikatrakaSi (parivrAjaka) aMbaDa rAjagRha nagarImAM jato hato, tyAre prabhue ghaNAM bhavyajIvone sthira karavA mATe ene kahyuM ke "sulasAne pRcchA karaje." aMbai vicAre che ke "sulasA puNyazALI che ke arihaMta enI pRcchA kare che." pachI aMbaDe te parIkSA mATe tenI pAse bhojananI mAMgaNI karI. teNe na ApyuM. tyArabAda teNe ghaNAM ja brahmAdirUpo vidurgA: to paNa teNe na ApyuM. e saMmohana na pAmI. A rIte kutIrthikonI Rddhi joIne mUDhadaSTivALA na thavuM. 3 ATalo darzanAcAranirdeza guNIpradhAna karyo. arthAt darzanAcAravALAne = guNIne jaa 1) guNa = AcAra rU5 darzAvyo. have guNapradhAna darzanAcAranirdeza kare che. te jhAM upabRhaNA...vagere. | temAM upabRhaNA eTale samAna dharmavALAonAM saguNonI prazaMsA dvArA te sadgaNonI vRddhi karavI. sthirIkaraNa eTale dharmamAMthI sIdAtA jIvone dharmamAM ja sthApavA. upabRhaNAmAM udAharaNa A pramANe che ke rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA che. A bAju zakra devarAja tenA samyaktvanI prazaMsA kare che. eka deva enI zraddhA nathI karato. e nagaranI bahAra nIkaLelA zreNikanI AgaLa nUtanasAdhunuM rUpa karIne mAchalIo pakaDe De che. tyAre zreNika te sAdhune aTakAve che. vaLI anya sthAne zreNikanI AgaLa garbhavatI; sAdhvIjI upasthita thayA, tyAre zreNika emane oraDAmAM rAkhIne jema koI na jANe e IT rIte sUtigRha karAve che. pachI je kaMIpaNa sUtikarma che. te badhuM ja jAte ja kare che. tyArapachI che te deva sAdhvInA rUpane tyAgIne divya devasvarUpa dekhADe che ane kahe che ke "zreNika ! tane Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "T ane dazavaikAlikasUTA bhAga-2 ki aLya. 3 niyukita 182-18 ; ; mI janmajIvananuM phala sulabdha che. (arthAt tAro janma saphaLa thayo.) ke je tArI pravacananI che upara ATalI bhakti che." A pramANe prazaMsA karIne deva gayo. A rIte sAdharmikonI upabRhaNA karavI joIe. sthirIkaraNamAM udAharaNa A pramANe che ke ujajainImAM Arya aSADhAcArya kAlI karanArA sAdhuone saMdezo Ape che = zIkhavADe che ke "deva thaIne tame mane darzana Apajo ..." A AkhuM kathAnaka je rIte uttarAdhyayanamAM kahyuM che, te AkhuM ja e ja pramANe ! samajavuM. je rIte te Arya aSADha sthira karAyA, ema je bhavyajIvo hoya tene sthira karavA." (7) vAtsalya : vAtsalya eTale sAdharmiko upara prIti ane upakAra karavo. (8) prabhAvanA : dharmakathAdi dvArA jinazAsananI prasiddhi karavI. temAM vAtsalyamAM udAharaNa AryavajasvAmI che. emaNe dukALamAM saMghane tyAMthI bahAra kADhyo... e badhuM ja AvazyakAnusAre jANI levuM. - prabhAvanAmAM te ArtavajasvAmI ja daSTAnta che. emaNe agnizikhAthI te ==aa (sthaLavizeSa) sUkSmakAyikone = puSpone lAvIne zAsananI prabhAvanA karI. A kathAnaka | | AvazyakAnusAre kahevuM. A pramANe sAdhue paNa sarvaprayatnathI zAsananI prabhAvanA karavI. A AThaprakArano darzanAcAra che. AThaprakAro to niHzaMkti vagere kahI ja dIdhA che. RI | prazna : A chellA AcArono nirdeza guNapradhAna che. emAM upabRhaNAdi guNone ? ka ja pradhAna rAkhIne ene AcAra kahyA che. evuM zA mATe ? uttara : guNa ane guNI vacce apekSAe bheda che, evuM darzAvavA mATe guNapradhAna : - A nirdeza karelo che. jo baMne vacce ekAtte abheda mAnIe, to guNano nAza thAya eTale na - guNIno paNa nAza thAya ema ja mAnavuM paDe. ane e rIte to badhuM zUnya thaI javAnI , Apatti Ave. (AtmAnA jJAnopayogAdi koIka guNano nAza thAya eTale enAthI ekAnta abhinna evA AtmAno paNa nAza thAya. eTale badhA ja AtmA nAza pAmI jAya eTale kramazaH AkhuM jagata AtmA vinAnuM thaI javAnI Apatti Ave.) ___svaparopakAriNI pravacanaprabhAvanA tIrthakaranAmakarmanibandhanaM ceti bhedena / ,pravacanaprabhAvakAnAha-atizayI-avadhyAdijJAnayuktaH RddhigrahaNAdAmauSako dhyAdiRddhiprAptaH Rddhi( mat )pravrajito vA AcAryavAdidharmakathikSapakanaimittikAH / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * | darAryakAlikasUtra bhAga-2 mayaM niyukita 183184 prakaTArthAH vidyAgrahaNAd vidyAsiddhaH AryakhapuTavat siddhamantraH 'rAyagaNasaMmayA' / rAjagaNasaM matAzceti rAjasaMmatA-mantryAdayaH gaNamA-mahattarAdayaH cazabdAddAnazrAddhakAdiparigrahaH, ete tIrthaM - pravacanaM prabhAvayanti - svataH prakAzasvabhAvameva sahakAritayA prakAzayantIti gAthArthaH / ukto darzanAcAra:, A ATha darzanAcAromAM pravacanaprabhAvanA e sva ane para baMnene upakAra karanArI che ane tIrthaMkara nAmakarmanuM kAraNa che eTale e AThamAM AcAranI mukhyatA hovAthI bhedathI pravacanaprabhAvakone batAve che. (bAkInA sAta darzanAcAronAM koI dRSTAntAdi niryuktikAre nathI batAvyA. jyAre chellA AcArane sAtathI judA pADI khuda niryuktikAra emanuM kathana kare che...) * atizayI eTale adhivagere jJAnavALo. * RddhizabdathI AmarSoSadhivagere Rddhine pAmelo levo. athavA to gRhasthapaNAmAM je khUba RddhivALo hoya ane eNe dIkSA lIdhI hoya te levo. ma * AcArya,vAdI, dharmakathaka, tapasvI, naimitika pragaTa arthavALA che. * vidyAzabdathI AryakhapuTanI jema maMtrane siddha karI cUkelAo levA. * rAjasaMmata maMtrIvagere. gaNasaMmata mahattaravagere. = zabdathI dAnazrAddhakAdi levA. A badhA jIvo pravacananI prabhAvanA kare che eTale ke svataH prakAza pAmavAnA svabhAvavALA evA ja pravacanane sahakArikAraNa banIne prakAzita kare che. (A badhA dIkSA le ke viziSTa pUjA, tapa vi. kare to hajAro loko jainadharma pAme // je dAnamAM zraddhAvALo hovAthI khUba ja dAnAdi karato hoya ane e dvArA sarvatra dAnazrAddhaka meM tarIke prasiddha banelo hoya...) darzanAcAra kahevAI gayo. sAmprataM jJAnAcAramAha- 'kAla' iti, yo yasyAGgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktaH tasya tasminneva kAle svAdhyAyaH kartavyo nAnyadA, tIrthakaravacanAt, dRSTaM ca kRSyAderapi kAlagrahaNe phalaM viparyaye ca viparyaya iti, atrodAharaNam - ekko sAhU pAdosiyaM kAlaM ghettUNa aikkatAevi paDhamaporisIe aNuvaogeNa paDhai kAliyaM surya, sammaddiTThI devayA citei mA aNNA paMtadevayA chalijjaittikAuM takkaM kuMDe ghettUNaM takkaM takkaMti tassa purao abhikkhaNaM abhikkhaNaM AgayAgayAI karei, teNa ca cirassa sajjhAyassa vAghAyaM glo IT ma T Kai Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha NENEshaatisuu2| bhAga- 2 6 ya. 3 niyuDita 184R kareitti, bhaNiA ya-ayANie ! ko imo takkassa vikkaNakAlo ?, velaM tA paloeha, tIevi bhaNiyaM - aho ko imo. kAliyasuassa ya sajjhAyakAlotti, tao sAhuNA / NAyaM-jahA Na esA pAgaisthitti uvautto, NAo aDDaratto, diNNaM micchAdukkaDaM, devayAe .. | bhaNiyaM-mA evaM karejjAsi, mA paMtA chalejjA, tao kAle sajjhAiyavvaM Na u akAletti | / tathA zrutagrahaNaM kurvatA gurovinayaH kAryaH vinayaH- abhyutthAnapAdadhAvanAdiH, avinayagRhItaM hi tadaphalaM bhavati, ittha udAharaNaM seNio rAyA bhajjAe bhaNNaimamegakhaMbhaM pAsAyaM karehi, evaM dumapuSphiyajjhayaNe vakkhANiyaM, tamhA viNaeNa ahijjhiyavvaM No aviNaeNa / tathA zrutagrahaNodyatena gurorbahumAnaH kAryaH, bahumAno | nAmA''ntaro bhAvapratibandhaH, etasmin satyakSepeNAdhikaphalaM zrutaM bhavati, | viNayabahumANesu caubhaMgA-egassa viNao Na bahumANo avarassa bahumANo Na viNao aNNassa viNao'vi bahumANo'vi annassa Na viNao Na bahumANo / ettha doNhavi visesovadaMsaNatthaM imaM udAharaNaM-egaMmi girikaMdare sivo, taM ca baMbhaNo puliMdo ya / accaMti, baMbhaNo uvalevaNasammajjaNAvarise ya payao sUIbhUo accittA thuNai / maviNayajutto, Na puNa bahumANeNa, puliMdo puNa taMmi sive bhAkpaDibaddho gallodaeNa |NhAvei, haviUNa uvaviTTho, sivo ya teNa samaM AlAvasaMlAvakahAhiM acchai, aNNayA | ya tesiM baMbhaNeNaM ullAvasaddo suo, teNa paDiyariUNa uvaladdho-tumaM eriso ceva | ji kaDapUyaNasivo jo eriseNa ucchiTThaeNa samaM maMtesi, tao sivo bhaNai-eso me ji| | na bahumANei, tumaM puNo Na tahA, aNNayA ya acchINi ukkhaNiUNa acchaI sivo, baMbhaNo na zA a AgaMtuM raDiumuvasaMto, puliMdo ya Agao sivassa acchi Na pecchai, tao appaNayaMzA ma acchi kaMDaphaleNa okkhaNittA sivassa lAei, tao siTaNa baMbhaNo pattiyAvio, evaM meM nA NANamaMtesu viNao bahumANo ya do'vi kAyavvANi / tathA zrutagrahaNamabhIpsatopadhAnaM nA |va kArya, upadadhAtItyupadhAnaM-tapaH, taddhi yadyatrAdhyayane AgADhAdi-yogalakSaNamuktaM tattatra va / kArya, tatpUrvakazrutagrahaNasyaiva saphalatvAt, atrodAharaNam-ege AyariyA, te vAyaNAe saMtA paritaMtA sajjhAe'vi asaljhAiyaM ghoseumAraddhA, NANaMtarAyaM baMdhiUNa kAlaM kAUNa devalokaM gayA, tao devalogAo AukkhaeNa cuyA AhIrakule paccAyAyA / bhoge bhuMjaMti, annayA ya se dhUyA jAyA, sA ya aIva rUvassiNI, tANi ya paccaMtayANi : hI gocAraNaNimittaM annattha vaccaMti, tIe dAriyAe piuNo sagaDaM savvasagaDANaM purao / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 na adhya. 3 niyukita 184 gacchai, sA ya dAriyA tassa sagaDassa dhuratuMDe ThiyA vaccar3a, taruNaitterhi ciMtiyaM samAI | kAuM sagaDAI dAriyaM pecchAmo, tehiM sagaDAo uppaheNa kheDiyA. visame AvaDiyA samANA bhaggA, tao loeNa tIe dAriyAe NAmaM kayaM asagaDatti, tAe dAriyAe asagaDAe piyA asagaDapiyatti, tao tassa taM ceva veraggaM jAyaM, taM dAriyaM egassa dAUNa pavvaio jAva cAuraMgijjaM tAva paDhio, asaMkhae uddiTThe taM NANAvaraNijjaM se kammaM udinnaM, paDhaMtassa'vi kiMci Na ThAi, AyariyA bhaNati, chaTTeNaM te aNunnavaitti, tao so bhai - eyassa keriso joo ? AyariyA bhaNati - jAva Na ThAi tAva AyaMbilaM kAyavvaM, tao so bhaNai to evaM ceva paDhAmi, teNa tahA par3hateNa bArasa rUvANi bArasasaMvaccharehiM ahiyANi, tAva se AyaMbilaM kayaM, tao NANAvaraNijjaM kammaM khINaM, evaM jahA sagaDapiyAe AgADhajogo aNupAlio tahA sammaM aNupAliyavvaM, uvahANetti gayaM / tathA 'aniNhavaNi tti gRhItazrutenAnihnavaH kAryaH, yadyasya sakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo nAnyaH, cittakAluSyApatteriti, atra dRSTAntaH - egassa NhAviyassa khurabhaMDaM vijjAsAmattheNa AgAse acchai, taM ca ego parivvAyago bahUhiM uvasaMpajjaNAhiM uvasaMpajjiUNa, teNa sA vijjA laddhA, tAhe annattha gaMtuM tidaMDeNa AgAsagaeNa mahAjaNeNa pUijjaittiM, rannA ya pucchio-bhayavaM ! kimesa vijjAisayo uya tavAisao tti ?, so bhaNai - vijjAisao, kassa sagAsAo gahio ?, so bhaNai - himavaMte ji phalAhArassa risiNo sagAse ahijjio, evaM tu vutte samANe saMkilesaduTTayAe taM tidaMDaM sta ta na 78 Yue " khar3atti paDiyaM, evaM jo appAgamaM AyariyaM niNhaveUNa annaM kahei tassa na zA cittasaMkilesadoseNaM sA vijjA paraloe Na havaitti, aniNhavaNitti gayaM / tathA zA * ma vyaJjanArthatadubhayAnyAzritya bhedo na kArya iti vAkyazeSaH, etaduktaM bhavati - zrutapravRttena ma nA tatphalamabhIpsatA vyaJjanabhedo'rthabheda ubhayabhedazca na kArya iti, tatra vyaJjanabhedo yathA - nA va dhammo maMgalamuktiTThamiti vaktavye 'puNNaM kallANamukkosa miti, arthabhedastu yathA va 'AvantI keyAvantI logaMsi vipparAmusantI 'tyatrAcArasUtre yAvantaH kecana loke - asmin * pAkhaNDiloke viparAmRzantItyevaMvidhArthAbhidhAne avantijanapade keyA - rajjurvAntA - * patitA lokaH parAmRzati kUpa ityAha, ubhayabhedastu dvayorapi yAthAtmyopamardena yathA-'dharmo maGgalamutkRSTaH ahiMsA parvatamastaka' ityAdi, doSazcAtra vyaJjanabhede'rthabhedastadbhedekriyAyA bhedastadbhede mokSAbhAvastadabhAve ca nirarthikA dIkSeti, udAharaNaM cAtrAMdhIyatAM kumAra iti Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukita 184 sarvatra yojanIyaM, kSuNNatvAdanuyogadvAreSu coktatvAnneha darzitamiti / aSTavidhaH aSTaprakAraH kAlAdibhedadvAreNa jJAnAcAro - jJAnAsevanAprakAra iti gAthArthaH / ukto jJAnAvA:, have jJAnAcArane kahe che. kAla : aMgapraviSTa, aMgabAhya vagere je je zrutano abhyAsa mATeno je je zAstrIyakALa hoya, te te zrutano te te kALamAM ja svAdhyAya karavo atyaMkALe nahi. kemake e tIrthaMkaranI AjJA che. vaLI khetI vagere paNa kALamAM karIe to phala ane akALe karIe to phalAbhAva dekhAya ja che. AmAM kathAnaka A che ke - |T eka sAdhu sAMjanuM kAlagrahaNa laIne pahelo prahara pasAra thaI gayA bAda paNa upayoga na rahevAthI kAlika zrutano pATha kare che, samyagdaSTi devatA vicAre che ke 'bIjo halako devatA A sAdhune herAna na kare !.." eTale kuMDamAM chAsa laIne "chAza lo, chAza lo" ema te sAdhunI AgaLa vAraMvAra gamanAgamana kare che. tenA dvArA lAMbokALa sudhI sAdhune - svAdhyAyano vyAghAta kare che. sAdhue kahyuM ke "aNapaDha ! A vaLI kayo chAsa veMcavAno kALa che ? samaya to jo." devatAe paNa kahyuM ke "aho ! A kayo kAlikazrutano svAdhyAya karavAno kALa che." pachI sAdhue jANyuM ke "A sAmAnya satrI nathI" eTale eNe upayoga mukyo. khabara paDI ke = aDadhIrAta thaI che. eNe mi.du. ApyuM. devatAe kahyuM ke AvuM na karIza. evuM na bane ke halakAM devatA parezAna kare. tethI kAlamAM svAdhyAya karavo, akAlamAM nahi. V (2) vinaya : zrutagrahaNa karanArAe guruno vinaya karavo. vinaya eTale ubhA thavuM, x ji = gurunA paga dhovA vagere. avinayathI grahaNa kareluM zruta niSphaLa bane che. AmAM udAharaNa zreNika2AjAne patnI cellaNA kahe che ke "eka thAMbhalAvALo prAsAda karo..." drumapuSpikA adhyayanamAM A kathAnaka kahI dIdhuM che. tethI vinayathI bhaNavuM, avinayathI nahi. - (3) bahumAna : zrutagrahaNamAM udyamI banelAe guru upara bahumAna karavuM. bahumAna eTale guru pratye AMtarika bhAvapratibandha = anurAga, sadbhAva. bahumAna hoya to zruta bahu ja jhaDapathI adhikaphala ApanAruM bane. vinaya ane bahumAnamAM caturthaMgI che. d ya Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cii dazavaikAlikasUTA bhAga-2 kima aya. 3 niryukti 184 ( . (1) ekane vinaya che, bahumAna nathI. (2) bIjAne bahumAna che, vinaya nathI. haS (3) trIjAne vinaya paNa che, bahumAna paNa che. (4) cothAne vinaya paNa nathI, | bahumAna paNa nathI. AmAM vinaya e bahumAna e baMnemAM je bheda che, te dekhADavA mATe A daSTAnta che. parvatanI eka guphAmAM ziva che. tene brAhmaNa ane bhIla pUje che. brAhmaNa chANano lepa, jhADuM mAravuM, potuM karavuM.. vageremAM yatnavALo che ane pavitra thaIne pUjA kare che, | pachI vinayapUrvaka stuti kare che. paraMtu bahumAna nathI. bhIla te zivane vize bhAvathI mAM pratibaddha che, ane gaLAnAM pANIthI ene navaDAve che. (moDhAmAM pANI bharI lAve ane na : e zivaliMga para nAMkhe. vizeSa samajaNa na hovAthI AvuM kare...) navaDAvIne bese. ziva : tenI sAthe AlApa, saMtApa, kathAdi kare. (ekavAra bolavuM te AlApa, vAraMvAra bolavuM ja te saMlApa...) ekavAra brAhmaNe te benI vAtacItano zabda sAMbhaLyo. teNe zivanI sevA karIne a Thapako Apyo ke "tuM Avo ja kaTapUtanAziva che. ke je tuM AvA eMThA pANIthI ! ke navaDAvanAranI sAthe vAto kare che." pachI ziva kahe che ke "A mane bahu mAne che tuM | e rIte bahumAnavALo nathI." ekavAra ziva potAnI AMkho kADhI nAMkhIne rahyo che, brAhmaNa Avyo, raDIne zAMta thayo. bhIla Avyo, zivanI AMkha na dekhAI eTale potAnI AMkho bANanAM aNidAra , bhAgathI ukheDI nAMkhIne zivane lagADI de che. pachI zive brAhmaNane pratIti karAvI (ke "| | AnuM bahumAna joradAra che.) Ama jJAnavALAomAM vinaya ane bahumAna baMne karavA. . (4) upadhAna : zratagrahaNa IcchanArAe upadhAna karavA. je jJAnAguNone AtmAnI* " najIkamAM dhArI Ape = upakAra kare te upadhAna. ahIM upadhAna eTale tapa. je adhyayanamAM nA AgADhayogAdi je upadhAna kahyAM hoya, te adhyayanamAM te tapa karavo. upadhAnapUrvaka | zratagrahaNa ja saphaLa thAya. AmAM udAharaNa A che - eka AcArya hatA. te vAcanA ApavAthI khUba thAkelA ja ja hatA. eTale te sajajhAyamAM paNa khoTe khoTI asajajhAyanI ghoSaNA karavA mAMDayA. A ; ka rIte jJAnAMtarAya bAMdhIne kola karIne devalokamAM gayA. te devalokamAMthI AyuH kSaya thavAthI vyA, bharavADanAM kulamAM AvyA. bhogo bhogave che. emane eka dIkarI thaI. te Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUTA bhAga-2 surata mAM adhya. 3 niyukti 184 che. te atyaMta rUpavatI hatI. te badhA gAyone carAvavA mATe anyatra pratyanta gAmomAM = ( ( sAmAnya gAmomAM jAya che. te chokarInA pitAnuM gADuM badhA gADAonI AgaLa cAle che. te I te chokarI te gADAnAM AgaLanAM bhAgamAM = mukha upara beThelI hoya che. yuvAnoe vicAryuM "T " ke "pAchaLa rahelA ApaNAM gADA chokarInAM gADAnI samAna karIne chokarIne joIe." * teoe AgaLa javA mATe gADAone unmArge AgaLa vadhAryA. tyAM viSamasthAnomAM e TgADAo Ama tema paDIne bhAgI gayA. tethI lokoe te strInuM nAma azakaTA pADyuM. te chokarInA pitAnuM nAma azakaTapitA thayuM. te pitAne A prasaMga ja vairAgya karanAro na mAM banyo. te chokarI eka puruSane paraNAvIne eNe dIkSA lIdhI, cheka uttarAdhyayanamAM rAri : : paramaMA e trIjuM adhyayana sudhI bhaNI lIdhuM. cothA asaMkhya adhyayanano uddezo thayo, : ne tyAre pUrvabhavanuM jJAnAvaraNIyakarma udayamAM AvyuM. sAdhu bhaNe che, chatAM kaMI yAda rahetuM ke nathI. AcArye kahyuM ke "chaThTha karI le, tane AnI anujJA karAvI dauM." (A apavAdamArga hato.) te sAdhu kahe "Ano joga kevA prakArano che?" AcArya kahe "(utsargamArga to) - jayAMsudhI A adhyayana na bhaNAya tyAMsudhI AMbila karavA paDe." te kahe "huM A rIte, te ja bhaNIza." A rIte bhaNatA eNe 12 varSe bAra zloka moDhe karyA. tyAM sudhI AMbila karyuM. (adhyayananAM kula 13 zloka che.) tyAre tenuM jJAnavaraNIyarma kSaya pAmyuM. Ama je rIte azakaTapitAe AgADhayoga pALyo, te rIte samyapharIte yoga pALavo joIe. upadhAnadvAra pUrNa thayuM. Hi (5) anidhavanaH zratane grahaNa karI cUkelAe vidyAguruno nitava na karavo. je zrata ITI jenI pAse bhaNyuM hoya, tyAM tenuM ja nAma levuM. bIjAnuM nahi. jo bIjAnuM nAma Ape || to cittanI malinatA prApta thAya. " AmAM daSTAnta che - eka hajAmanI astrAnI sAmagrI vidyAnAM sAmarthyathI AkAzamAM 5 nA addhara rahe che. eka parivrAjaka tene ghaNI sevAothI sevIne tenI pAsethI te vidyA meLavI nA 2 pachI anya sthAne jaIne potAnA tridaMDane AkAzamAM rAkhe che, enA kAraNe mahAjana enI # pUjA kare che. rAjAe pUchayuM ke "bhagavAn ! zuM A vidyAno atizaya che ? ke tapano , atizaya che?" te kahe che ke "vidyAno atizaya che." rAjAe pUchayuM "konI pAsethI ? A meLavyo?" te kahe che ke "himAlaya upara phalAhAra karanArA RSinI pAsethI meM A ke | meLavI che." A pramANe e bolyo ke tarata ja saMkulezanI duSTatAnAM kAraNe te tridaMDa dha , Uaa karatuM paDI gayuM. So A pramANe je AtmA alpajJAnavALA AcAryano apalApa karI (emanuM nAma che [5 E E Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukita 184-185 chupAvIne) bIjAnuM nAma kahe che tene cittasaMklezarUpa doSane kAraNe te vidyA paralokane mATe thatI nathI. (arthAt paralokamAM enuM hita thatuM nathI...) (6-7-8) sUtra, artha ane tadubhayane AzrayIne bheda-pheraphAra na karavo. kahevAno bhAva e che ke zruta mATe prayatna karatAM, zrutanA phalane IcchatAM vyaktie sUtrabheda, arthabheda ane ubhayabheda na karavo. temAM vyaMjanabheda A pramANe ke thammo maMgalamuktia AvuM bolavAnuM hoya tyAM, enA samAnArthI zabdo bele ke puLa jALamunnosaM ma arthabheda A pramANe ke "srAvanI vAvanI loyaMti viSparAmusanti" AvuM AcArAMganuM sUtra che. eno kharo artha e che ke "jeTalA koIka loko A pAMDilokamAM stu viparAmarza kare che..." ene badale koIka AmAM sUtra badalyA vinA ja artha badalI nAMkhe che ke AvanI- avaMtidezamAM yA- doraDI vAntA- paDI gaI. loka vicAre che ke "kuvAmAM paDI che." ubhayabheda to sUtra ane artha baMnenAM yAthAtmyano vAstavikasvarUpano nAza maiM karavAthI thAya. te A pramANe : dharmo manamuTTaH ahiMsA parvatamastaa" AmAM sUtrano bheda paNa thAya ane arthano bheda paNa thAya che. AmAM doSa e che ke vyaMjanano bheda thAya eTale arthano bheda thAya. arthano bheda na thAya eTale kriyAno bheda thAya ane kriyAno bheda thAya eTale mokSano abhAva thAya, tri mokSano abhAva thAya eTale dIkSA nakAmI bane. k - maiM AmAM udAharaNa graMthovatAM dhumAra: che. sUtrabheda, arthabheda, ubhayabheda A jJa traNeyamAM A ja dRSTAnta ghaTADI devuM. A dRSTAnta prasiddha hovAthI ane anuyoga dvAromAM kaheluM hovAthI ahIM e dekhADela nathI. nA ya Ama kAlAdi bheda dvArA AThaprakArano jJAnAcAra-jJAnanI AsevanAno prakAra che. jJAnAcAra kahevAI gayo. sAmprataM cAritrAcAramAha-praNidhAnaM cetaH svAsthyaM tatpradhAnA yogAvyApArAstairyuktaH - samanvitaH praNidhAnayogayuktaH, ayaM caughato'viratasamyagdRSTirapi bhavatyata Aha-paJcabhiH samitibhistisRbhizca guptibhiryaH praNidhAnayogayuktaH, etadyogayukta etadyogavAneva, athavA paJcasu samitisu tisRSu guptiSvasmin viSaye - etA 83 D Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rf dazavaikAlikasUra bhAga-2 kA aya. 3 niyukita 185-186 % " Azritya praNidhAnayogayukto ya eSa cAritrAcAraH, AcArAcAravatoH / kathaMcidavyatirekAdaSTavidho bhavati jJAtavyaH, samitiguptiyogabhedAt, samitiguptirUpaM ca / zubhaM pravIcArApravIcArarUpaM yathA pratikramaNe iti gAthArthaH // uktazcAritrAcAraH, - have cAritrAcArane kahe che. praNidhAna eTale citanI svasthatA. tenI pradhAnatAvALA je pratilekhanAdi yogo, tenAthI yukta jIva prAthAyopu kahevAya. A to sAmAnyathI aviratasamyagdaSTi paNa hoya. eTale kahe che ke pAMcasamiti ane . rANa guptio dvArA praNidhAnayogayukata je hoya te cAritrAcAra kahevAya. (aviratasamyagdaSTi pAMcasamiti vagerevALo na hovAthI e have na laI zakAya.) | TuMkamAM praNidhAnayogayukta paMcasamiti traNaguptino yogavALo ja levo. eTale aviratasamyaktva na Ave. athavA to pAMcasamitimAM ane traNaguptimAM A viSayamAM praNidhAna yogavALo sAdhu cAritrAcAra che. (ahIM sAtamI vibhakti lIdhI che.) ! AcAra ane AcAravALAno kathaMcit abheda hovAthI AcAravALAne ja | cAritrAcAra kahI dIdho che. e AThaprakArano jANavo. pAMca samiti ane traNa gupti e " rIte 8 bheda thAya che. samiti ane guptinuM svarUpa to je rIte sAmAyikaadhyayanamAM kahyuM che te pramANe samajI levuM ke samiti zubhapravIcAra = pravRttirUpa che. gupti zubhapravIcAra | fa ane zubhaapravIcAra = nivRttirUpa che. cAritrAcAra kahyo. sAmprataM tapaAcAramAha-dvAdazavidhe'pi tapasi-prathamAdhyayanoktasvarUpe sAbhyantarabAhye'nazanAdiprAyazcittAdilakSaNe kuzaladRSTe-tIrthakaropalabdhe aglAnyA na " rAjaveSTikalpena yathAzaktyA vA anAjIviko-niHspRhaH phalAntaramadhikRtya yo| jJAtavyo'sau tapaAcAraH, AcAratadvatorabhedAditi gAthArthaH // uktastapaAcAraH, .. have tapAcArane kahe che. pahelAadhyayanamAM jenuM svarUpa darzAvI dIdhuM che tevA abhyattara ane bAhya evA be bhedavALA, anazana vagere bAhya ane prAyazcittAdi abhyattararUpa evA tathA tIrthakarothI ' jovAyelA evA tapamAM glAni vinA niHspRha AtmA (samyaphaprakAre varte) te tapAcAra | jANavo. 'H E = :- - - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A A dazavaikAlikasUra bhAga-2 TakA kA adaya. 3 niyukita 1893 che. ahIM glAni vinA pravRtti karavAnI che. paNa jema nokara rAjAnuM koI kAma Ave che ( to veTha utArato hoya ema ullAsa vinA kare e rIte sAdhue tapa karavAno nathI. tathA [ sanALavivA kahyuM che. eno artha e samajavo ke tapa karavAmAM nirjarA vagere zubhaphaLanI " apekSA rAkhe to to vAMdho nathI. paraMtu e sivAyanAM kharAba phaLonI apekSA rAkhe e * " na cAle. eTale phalAntaranI apekSAe e niHspRha hovo joIe. - tathA A tapakartAne ja tapAcAra kahyo che, e AcAra ane AcAravALAno abheda hovAthI kahyo che ema samajavuM. tapAcAra kahevAI gayo. . adhunA vIryAcAramAha-anigRhitabalavIrya:-anidbhutabAhyAbhyantarasAmarthyaH san .. parAkramate-ceSTate yo yathoktaM SaTtriMzalakSaNamAcAramAzrityeti vAkyazeSaH, SaTtriMzadvidhatvaM cAcArasya jJAnadarzanacAritrAcArANAmaSTavidhatvAttapaAcArasya ca dvAdazavidhatvAcceti, | upayukta ityananyacittaH, parAkramate grahaNakAle, tata UrdhvaM yunakti ca yojayati ca pravartayati ca yathoktaM SaTtriMzallakSaNamAcAramiti sAmarthyAgamyate, yathAsthAma-yathAsAmarthya | yo jJAtavyo'sau vIryAcAraH AcArAcAravatoH kathaJcidavyatirekAditi gAthArthaH // | abhihito vIryAcAraH, tadabhidhAnAccAcAra iti, - have vIryAcArane kahe che. , bAhya ane Abhyantara zakti jeNe gopavI nathI evo je sAdhu upara darzAvela 36 [ AcArone AzrayIne parAkrama kare che.. L. prazna : AcAra 36 zI rIte thayA? [, uttara : jJAnanAM 8, darzananAM 8, cAritranAM 8 ema 24, tathA tapanAM 12.. eTale 36 AcAra thAya. * e parAkrama kare che. te upayogavALo-bIjI koI vastumAM citta lagAvyA vinA kare che. AcAranAM arthAt pravrajayA grahaNa karavAnAM kALe e AtmA parAkrama kare ane - tyArabAda upara batAvela 36 AcArone e joDe = pravartAve = Adare = pALe. A pAlana paNa yathAzakti kare. zakti oLaMgIne ke gopavIne nahi. | gAthAmAM savAram zabda lakhelo nathI. paNa konuM pAlana kare ? e prazna saheje thAya, che ane ahIM AcAranI ja vAta cAle che eTale sAmarthyathI samajI zakAya che ke AcAranuM che 8.. * [S r E E F = Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma " S 5 7 Ri adhya. 3 niryukti 188 thI 191 pravartana kare. (dIkSA levI eTale paMcAcArano svIkAra karavo. e mATe paNa parAkrama karavuM paDe. ane lIdhA bAda ene barAbara pALavA paDe. Ama be vAta ahIM darzAvI che.) ahIM paNa AcAra ane AcAravALAno abheda hovAthI AcAravALAne ja vIryAcAra kahyo che. dazavaikAlikasUtra bhAga-2 vIryAcAra kahevAI gayo. enuM kathana thaI gayuM eTale AcAra paNa kahevAI gayo. sAmprataM kathAmAha atthakahA kAmakahA dhammakahA ceva mIsiyA ya kahA / etto ekkkAvi ya NegavihA hoi nAyavvA ||188|| vijjA sippamuvAo aNiveo saMcao ya dakkhattaM / sAmaM daMDo bheo uvappayANaM ca atyahA II<86II satthAhasuo dakkhattaNeNa seTThIsuo ya rUveNaM / buddhIeN amaccasuo jIvai punnehi rAyasuo 10 // dakkhattaNayaM purisassa paMcagaM saigamAhu suMderaM / buddhI puNa sAhassA sayasAhassAI punnAI IH ||3|| - have thA kahe che. niryukti-188 gAthArtha : arthakathA, kAmakathA, dharmakathA ane mIzritakathA. emAMnI meM eke eka kathA anekaprakAranI jANavI. tA niryukti-189 gAthArtha : vidyA, zilpa, upAya, anirveda, saMcaya, dakSatA, sAma, OM daMDa, bheda, upapradAna e arthakathA che. niryukti-190 gAthArtha : sArthavAhaputra dakSatAthI, zreSThIputra rUpathI, maMtrIputra buddhithI, rAjaputra puNyathI jIve che. niryukti-191 gAthArtha : puruSanI dakSatA pAMcarUpiyAnI che, suMdaratA 100 rUpiyAnI che, buddhi hajA2rUpiyAnI che, puNya 1 lAkha rUpiyAnuM che. vyAkhyA-'arthakathe 'ti vidyAdirarthastatpradhAnA kathA'rthakathA, evaM kAmakathA 86 1 sta ta . di ya Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 188 thI 1916 dharmakathA caiva mizrA ca kathA, ata AsAM kathAnAM caikaikApi ca kathA anekavidhA bhavati jJAtavyetyupanyastagAthArthaH / na sta adhunArthakathAmAha-vidyAzilpaM upAyo'nirvedaH saJcayazca dakSatvaM sAma daNDo bheda na mo upapradAnaM cArthakathA, arthapradhAnatvAdityakSarArthaH, bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, ' taccedam-vijjaM paDucca tthakahA jo vijjAe atthaM uvajjiNati, jA egeNa vijjA stu sAhiyA sA tassa paMcayaM paippabhAyaM dei, jahA vA saccaissa vijjAharacakka vaTTissa vijjApabhAveNa bhogA uvaNayA, saccaissa uppattI jahA ya saDakule'vatthito jahA ya mahesaro nAmaM kayaM evaM niravasesaM jahAvassae jogasaMgahesu tahA bhANiyavvaM vijjatti gayaM ta / iyANi sippetti, sippeNatthoM uvajjiNai tti, ettha udAharaNaM kokkAso jahAvassae, na smai sippatti gayaM, iyANi uvAetti, ettha diTTaMto cANakko, jahA cANakkaNa nANAvihehiM mAM vAhiM attho ujjao, kahaM ? - do majjha dhAurattAo0, eyaMpi akkhANayaM jahAvassae tahA bhANiyavvaM / uvAe tti gayaM, iyANiM aNivvee saMcae ya ekkameva ji udAharaNaM mammaNavANio, sovi jahAvassae tahA bhANiyavvo / sAmprataM dakSatvaM ji na tatsaprasaGgamAha - dakSatvaM puruSasya sArthavAhasutasya paJcagamiti - paJcarUpakaphalaM, zatikaM- na zA zataphalamAhuH saundaryaM zreSThIputrasya, buddhiH punaH sahastravatI - sahastraphalA mantriputrasya, "zA zatasahasrANi puNyAni - zatasahasraphalAni rAjaputrasyeti gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam - jahA baMbhadatto kumAro kumArAmaccaputto seTThiputto satthavAhaputto, ee cauro'vi paropparaM ullAvei - jahA ko bhe keNa jIvai ?, tattha rAyaputteNa bhaNiyaM-ahaM punnehiM jIvAmi, kumArAmaccaputteNa bhaNiyaM - ahaM buddhIe, seTThiputteNa bhaNiyaM - ahaM rUvassittaNeNa, satthavAhaputto bhAi- ahaM dakkhattaNeNa, te bhAMti - annattha gaMtuM vinnANemo, te gayA annaM NayaraM jattha Na NajjaMti, ujjANe AvAsiyA, dakkhassa Adeso dinno, sigdhaM bhattaparivvayaM ANehi, so vIhiM gaMtuM egassa theravANiyayassa AvaNe Thio, tassa bahugA kaiyA eMti, taddivasaM kovi Usavo, soNa pahuppati puDae baMdheDaM, tao satthavAhaputto dakkhattaNeNa jassa jaM uvaujjai ma nA tra nA ya TIkArtha : vidyA vagere artha che. tenI pradhAnatAvALI kathA e arthakathA kahevAya. e pramANe kAmakathA, dharmakathA ane mizrakathA paNa samajavI. A kathAomAMnI eke eka kathA anekaprakAranI che. 87 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . . TEEshyaatisuu| bhAga- 2EXAXEY madhya. 3 niyujita 188 thI 11 " lavaNatellaghayaguDasuMThimiriya-evamAi tassa taM dei, aivisiTTho lAho laddho, tuTTho bhaNai tumhettha AgaMtuyA udAhu vatthavvayA ?, so bhaNai-AgaMtuyA, to amha gihe asaNapariggahaM .. | karejjaha, so bhaNai-anne mama sahAyA ujjANe acchaMti tehiM viNA nAhaM bhuMjAmi, teNa .. bhaNiyaM-savve'vi eMtu, AgayA, teNa tesi bhattasamAlahaNataMbolAi uvauttaM taM paJcahaM . rUvayANaM / biiyadivase rUvassI vaNiyaputto vutto-ajja tume dAyavvo bhattaparivvao, evaM bhavautti, so uTheUNa gaNiyApADagaM gao appayaM maMDeuM, tattha ya devadattA nAma gaNiyA purisavesiNI bahUhi rAyaputtaseTThiputtAdIhiM maggiyA Necchai, tassa ya taM / rUvasamudayaM duguNa khubbhiyA paDidAsiyAe gaMtUNa tIe mAUe kahiyaM jahA dAriyA | sudaMrajuvANe diDhi dei, tao sA bhaNai-bhaNa eyaM mama gihamaNuvaroheNa ejjaha iheva. bhattavelaM karejjaha tahevAgayA saio davvavao kao / taiyadivase buddhimanto / | amaccaputto saMdiTTho ajja tume bhattaparivao dAyavvo, evaM havau tti, so gao karaNasAlaM, tattha ya taIo divaso vavahArassa chijjaMtassa paricchejaM na gacchai, do| | savattIo, tArsi bhattA uvarao, ekkAe putto atthi eyarI aputtA ya, sA taM dArayaM NeheNa / | uvacarai, bhaNai ya-mama putto, puttamAyA bhaNai ya-mama putto, tAsiM pA parichijjai, teNa" bhaNiyaM-ahaM chiMdAmi vavahAraM, dArao duhA kajjau davvaMpi duhA eva, puttamAyA bhaNaiNa me davveNa kajjaM dArago'vi tIe bhavau jIvantaM pAsihAmi puttaM, iyarI tusiNiyA acchai, tAhe puttamAyAe diNNo, taheva sahassaM uvaogo / cautthe divase rAyaputto bhaNio-ajja rAyaputta ! tumhehiM puNNAhiehi jogavahaNaM vahiyavvaM, evaM bhavau tti, tao rAyaputto tesiM aMtiyAo NiggaMtuM ujjANe Thiyo, taMmi ya Nayare aputto rAyA mao, Aso ahivAsio, jIe rukkhachAyAe rAyaputto NivaNNo sA Na oyattati, tao - AseNa tassovari ThAiUNa hiMsitaM, rAyA ya abhisitto, aNegANi sayasahassANi na - jAyANi, evaM atthuppattI bhavai / dakkhattaNaM ti dAraM gayaM, iyANiM sAmabheyadaNDu vappayANehiM cauhi jahA attho viDhappati, esthimaM udAharaNaM-siyAleNa bhamaMteNa hatthI| mao divo, so citei-laddho mae uvAeNa tAva NicchaeNa khAiyavvo, jAva siMho / Agao, teNa cintiyaM-saciTThaNa ThAiyavvaM eyassa, siMheNa bhaNiyaM - kiM are ! bhAiNejja acchijjai ?, siyAleNa bhaNiyaM-AmaMti mAma !, siMho bhaNai-kimeyaM mayaM: ti ?, siyAlo bhaNai-hatthI, keNa mArio ?-vaggheNa, siMho citei-kahamahaM / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 188 thI 191 UNajAtieNa mAriyaM bhakkhAmi ?, gao siMho, NavaraM vaggho Agao, tassa khiyNsIDheLa mArio, so pALiyuM pAsuM vio, vaSo gaThTho, sa meo, nAva jAo Agao, teNa cintiyaM - jai eyassa Na demi tao kAu kAutti vAsiyasaddeNaM aNNe kAgA erhita, tesiM kAgaraDaNasaddeNaM siyAlAdi aNNe bahave ehiMti, kittiyA vArehAmi, tA eyassa uvappayANaM demi, teNa tao tassa khaMDaM chittA diNNaM, so taM ghettUNa gao, siyo Ao, teNa NAyameyassa haTheNa vAraNaM karemitti bhiuDi kAUNa vego na viLo, no piyAno, urjA ca- "uttama praNipAtena, zUra mevena yogayet / nIcamalpapradAnena sadRzaM ca parAkramaiH // 1 // " ityuktaH kathAgAthAyA bhAvArtha:, E! sta 9 uktArthakathA, have arthakathA kahe che. vidyA, zilpa, upAya, anirveda, saMcaya, dakSatA, sAma, daMDa, bheda, upapradAna A arthakathA che. kemake e arthapradhAna che. A akSarArtha che. bhAvArtha to vRddhavivaraNathI jANavo. te A che. * vidyAne AzrayIne arthakathA A pramANe ke je vidyArthI dhanane upArjana kare che. ekajaNe je vidyA sAdhI, te (vidyA) tene dara savAre pAMcarUpiyA Ape che. athavA to jema vidyAdharonAM cakravartI satyakie vidyAnAM prabhAvathI bhogo meLavyA. satyakinI utpatti je rIte thaI, je rIte te zrAvakakulamAM rahyo, je rIte mahezvara enuM nAma karAyuM... A badhuM je rIte AvazyakamAM vattIsAdi khoLasaMhiM sUtranAM varNanamAM darzAveluM che. e maiM pramANe ahIM kahevuM. - zA vidyAdvAra pUrNa thayuM. I zilpathI dhana meLavAya che. emAM udAharaNa kokAsa nAmano zilpI che. e na Avazyaka pramANe jANavuM. || 7 upAya dvArA dhana meLavAya che. AmAM dRSTAnta cANakya che je rIte cANakye judA dha judA upAyothI dhana meLavyuM. prazna : kayA upAyothI ? uttara : "mAre dhAtuthI raMgAyela be..." A paNa kathAnaka je rIte AvazyakamAM che, te rIte kahevuM. * have anirveda ane saMcayamAM ekaja udAharaNa che. mammaNa. te paNa je rIte 8 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama dazavaikAlikasUra bhAga-2 ju na ane adhya. 3 niyukti 188 thI 1917 cheAvazyakamAM che, te pramANe kahevuM. (dhanopArjanamAM kaMTALo na Avavo joIe tathA upArjitadhana dhIme dhIme bacAvI che bacAvIne bheguM karavuM joIe.) * have dakSatvano avasara che. prasaMgapUrvaka e dakSatvanuM varNana kare che ke e 'sArthavAhaputranI dakSatA = kAryacapaLatA pAMcarUpiyAnAM phalavALI thaI. zreSThiputranuM sauMdarya " 100 rU.nAM phaLavALuM thayuM. manIputranI buddhi 1000rUA.nAM phalavALI thaI. ane rAjaputranuM puNya lAkha rUA.nAM phalavALuM thayuM. A pramANe gAthAno akSarArtha che. bhAvArthI - kathAnakathI jANavo. te A che. brahmadatta rAjakumAra, kumAra maMtrIpura, zreSThiputra, F" sArthavAhaputra A cAreya paraspara vAtacIta kare che "koNa zenA AdhAre jIve che ?" tyAM 1 rAjaputre kahyuM "huM puNyathI jIvuM chuM." kumAra maMtrIputre kahyuM ke "huM buddhithI jIvuM chuM." = zreSThiputre kahyuM ke "huM rUpathI jIvuM chuM." sArthavAhaputre kahyuM ke "huM dakSatAthI jIvuM chuM." teo kahe che "anya sthAne jaI ApaNe AnI parIkSA karIe." teo anyanagaramAM gayA, ke jyAM koI emane oLakhatuM nathI. udyAnamAM rahyA. te na dakSane Adeza apAyo ke jaldI bhojana-pANInAM kharcane lAva. (arthAtu bhojana mATe jarUrI dhana laI Ava.) te bajAramAM jaIne eka vRddhavaNinI dukAne ubho rahyo. tene ghaNAM grAhako Ave che. te divase koIka utsava che. vaNika paDikA bAMdhavAmAM pahoMcI vaLato nathI. pachI sArthavAhaputra dakSatA hovAthI jene je mIThuM, tela, ghI, goLa, suMTha, maracAM " vagere upayogI hoya, tene te Ape che. vaNikane ghaNo vadhAre napho thayo. khuza thayelo te bole che ke "tame A nagaramAM bahArathI AvelA cho ke ahIMnA rahevAsI cho ?" te na kahe che ke "AgaMtuka chIe." vaNika kahe ke "to amArA ghare bhojanano svIkAra karo." "T " te kahe che ke mArA bIjA mitro udyAnamAM che. temanA vinA huM bhojana nahi karuM." teNe | na kahyuM ke "badhA ja Avo." vANiyAe teonAM bhojanadAna, taMbolAdimAM jeTaluM vAparyuM, Faa a, e pAMca rUpiyAnuM thayuM. bIjA divase rUpavAnuM vaNikaputrane kahevAyuM ke "Aje tAre bhojanano kharca ApavAno che." vaNiputre kahyuM "sAruM" te ubho thaIne vibhUSita thaIne vezyAonAM | : vADAmAM gayo. tyAM devadattA nAmanI vezyA purUSa upara dveSavALI hatI. ghaNAM rAjaputro | vageree enI mAMgaNI karI paNa e koIne IcchatI nathI. te vezyA te vaNikaputranAM suMdara ! rUpasamudAyane joIne kSobha pAmI. enI pAse rahelI dAsIe jaIne tenI mAtAne kahyuM che ke "devadattA suMdarayuvAna upara dRSTi kare che." tethI te kahe ke "tuM e yuvAnane kahe ke mArA ( F S Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja dazavaikAlikasUTA bhAga-2 juAi ka adhya. 3 niyukti 188 thI 1916 re ghare koIpaNa muzkelI-saMkoca vinA Avo, ane ahIM ja bhojana karo." e cAre mitro e ja rIte AvyA ane tyAM 100 rU.no kharca thayo. trIjA divase buddhimAnuM maMtrIputrane saMdezo apAyo ke "Aje tuM bhojanakharca Apa." e kahe "sAruM" pachI te adAlata, nyAyAlayamAM gayo. tyAM eka kesa evo hato ke jeno ! * nikAla chellA traNa divasathI Avato na hato. te kesa A pramANe hato ke be zokyo | hatI. temano pati marI gayo. eka zokyano putra che, eka zokya putrarahita che. te | | ne chokarAne snehathI sAcave che ane kahe che ke "mAro putra che" putranI sagI mAtA kahe che moM ke "mAro putra che te be vacce cukAdo thato nathI. maMtrIputre kahyuM ke "huM A kesano nikAla FI karI ApuM." chokarAne be TukaDA karo ane dhananAM paNa be bhAga karo." putranI mAtA kahe : na che ke mAre dhananuM kAma nathI. chokaro paNa te zokyano thAo. e jIvato haze to enuM na darzana pAmIza." bIjI zokaya muMgI ubhI rahe che. tyAre maMtrIputre e bALaka kharI | mutramAtAne soMpyo. tyAM 1000 rU.no upayoga thayo. eTale ke maMtrIputrane 1000rU. maLyA. cothA divase rAjaputrane kahevAyuM ke "Aje puNyanAM svAmI evA tamAre cAreyanuM . yogavahana karavAnuM che." rAjaputre kahyuM "sAruM." pachI rAjaputra temanI pAsethI nIkaLIne udyAnamAM gayo. te nagaramAM putra vinAno rAjA mRtyu pAmyo. azvane adhivAsita karyo. je vRkSanI chAyA nIce rAjaputra uMdhelo, te chAyA dUra thatI nathI. pachI ace tenI upara La rahIne hasArava karyo, eno rAjA tarIke abhiSeka karyo. aneka lAkho rUpiyA maLyAM. A na 1 pramANe dhananI utpatti thAya che. dakSatAdvAra pUrNa thayuM. nA. have je rIte sAma, bheda, daMDa ane upapradAnathI dhana meLavAya che. e vAta kare che. nA r emAM A udAharaNa che ke bhamatAM ziyALe eka marelA hAthIne joyo. te vicAre che ke - nA "meM Ane meLavyo. have hoMziyArIpUrvaka nakkI mAre ja khAvo che. (bIjAne Apavo nA a nathI.)" tyAM siMha Avyo. ziyALe vicAryuM ke "AnI sAme sArI ceSTAvALA rahevuM" siMhe a kahyuM ke "are, bhANiyA ! kema ubho che?" ziyALe kahyuM "hAjI mAmA !" siMha kahe che | "A zuM kareluM che ?" ziyALa kahe "hAthI." siMha kahe "koNe mAyo?" ziyALa kahe che, "vAghe mAryo." siMha vicAre che ke "huM mArAthI nIcalI jAtivALAe mArelA pazune kevI . rIte khAuM ?" siMha jato rahyo. T tyAM vAgha Avyo. ziyALe tene kahyuM ke "siMhe A hAthI mAryo che. te pANI pIvA S gayo che." vAgha bhAgI gayo. A bheda che. (r * * * * Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke dazavaikAlikasUga bhAga-2 hA adhya. 3 niyukita 192 3 che. tyAM kAgaDo Avyo. ziyALe vicAryuM ke jo Ane mAMsa nahi ApuM to kA...kA A zabdano phelAvo karaze, e zabdathI bIjA paNa kAgaDAo Avaze. te badhA kAgaDAonAM 'kA...kA rUpa zabdathI bIjA paNa ziyALAdi Avaze. huM keTalAne aTakAvIza. tethI Ane T ' kaMIka dAna karuM pachI ziyALe te mRtakamAMthI eka TukaDo chedIne kAgaDAne Apyo. te e " laIne jato rahyo. tyAM ziyALa Avyo. A ziyALe vicAryuM ke "Ane to baLathI dUra karIza" ane ! | bhUkuTi karIne tenI tarapha doTa mUkI. pelo ziyALa bhAgI gayo. " kahyuM che ke "uttamane praNipAtathI joDavo. zUravIrane bhedathI joDavo. nIcane " : alpapradAnathI joDavo ane samAjane parAkramothI joDavo." (arthAtu uttamanI sAthe : - namratApUrvaka vyavahAra karavo. zUravIromAM bhAgalA paDAvI svArtha sAdhavo. nIca lokone thoDuM thoDuM ApIne zAMta rAkhavA ane sarakhe sarakhA hoya emane parAkramathI ThaMDA pADavA.) kathAnI gAthAno bhAvArtha kahyo. arthakathA kahevAI gaI. sAmprataM kAmakathAmAha rUvaM vao ya veso dakkhattaM sikkhiyaM ca visaesuM / diTuM suyamaNubhUyaM ca saMthavo ceva | jAmI 26rA have kAmakathA kahe che. niryukti-192 gAthArtha: rUpa, uMmara, veSa, dakSatA, viSayomAM zikSita, daSTa, zrata, anubhUta, saMstava A kAmakathA che. | vyAkhyA-rUpaM sundaraM vayazcodagraM veSaH ujjavalaH dAkSiNyaM-mArdavaM, zikSitaM ca | viSayeSu-zikSA ca kalAsu, dRSTamadbhutadarzanamAzritya zrutaM cAnubhUtaM ca saMstavazca-- | paricayazceti kAmakathA / rUpe ca vasudevAdaya udAharaNaM, vayasi sarva eva prAyaH kamanIyoM bhavati lAvaNyAt, uktaM ca-"yauvanamudagrakAle vidadhAti virUpake'pi lAvaNyam / / darzayati pAkasamaye nimbaphalasyApi mAdhuryam // 1 // " iti, veSa ujjavalaH kAmAGgaM, 'yaM.. kaJcana ujjavalaveSaM puruSaM dRSTvA strI kAmayate' iti vacanAt, evaM dAkSiNyamapi / "paJcAlaH strISu mArdavam" iti vacanAt, zikSA ca kalAsu kAmAkaM vaidagdhyAt, uktaM caH "kalAnAM grahaNAdeva, saubhAgyamupajAyate / dezakAlau tvapekSyAsAM, prayogaH saMbhavenna vA / / | Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che A dazavaikAlikasUma bhAga-2 : A aya. 3 niyukti 192 3 // 1" anye tvatrAcalamUladevau devadattAM pratItyekSuyAcanAyAM prabhUtAsaMskRtastokasaMskRtapradAnadvAreNodAharaNamabhidadhati, dRSTamadhikRtya kAmakathA yathA nAradena rukmiNIrUpaM dRSTvA vAsudeve kRtA, zrutaM tvadhikRtya yathA padmanAbhena rAjJA nAradAdraupadIrUpamAkarNya | pUrvasaMstutadevebhyaH kathitA, anubhUtaM cAdhikRtya kAmakathA yathA-taraGgavatyA .. nijAnubhavakathane, saMstavazca-kAmakathAparicayaH 'kAraNAnItikAmasUtrapAThAt, anye tvabhidadhati-'saidaMsaNAu pemmaM pemAu raI raIya vissaMbho / vissaMbhAo paNao paJcaviha vaDU pe za" rUti thArtha: 3 mikathA, TIkArtha : suMdara rUpa, udagra (uchaLatI) uMmara, ujajavala veSa, mRdutA, kaLAomAM dara zikSaNa, aMbhutadarzanane AzrayIne daSTa, zruta, anubhUta ane paricaya A badhI kAmakathA che. (A badhA padArthonI prarUpaNA karavI e kAmakathA che.) rUpamAM vasudeva vagere udAharaNa che. | yuvAnavayamAM prAyaH badhA ja kamanIya = IcchanIya hoya. kemake tyAre lAvaNya hoya! che. kahyuM che ke "udagnakALamAM yauvana virUpamAM paNa lAvaNyane kahe che. yauvana pAkasamaye lImaDAnAM phalanI paNa madhuratAne dekhADe che." " (udajhakAlIna yauvana - bharayauvanakALa samajavo. lImaDAnAM phala jayAre pAkatAM hoya tyAre e mIThA hoya che.) tathA ujjavala veSa kAmanuM aMga che. kemake strI "koIpaNa ujjavala veSavALA nA na puruSane joIne tenI IcchA kare." evuM che. e rIte dAkSiNya paNa kAmanuM aMga che. kemake " - "paMcAla kahe che ke strIone vize mudatA rAkhavI eja kAmazAstrano sAra che." A pramANe 4 nA vacana che. 8 kaLAomAM zikSaNa e kAmanuM aMga che. kemake e caturAI = hoMziyArI che. kahyuM re che ke "kalAonuM grahaNa karIe, eTalA mAtrathI ja saubhAgya utpanna thaI jAya. dezakALane apekSIne e kaLAono prayoga to thAya ke na paNa thAya." (Azaya e che ke zIkhelI | kaLAo bIjAne dekhADIe tyAre ja lokapriyatA vadhe evuM nathI. kalAno prayoga kadAca | te te deza-kALanI apekSAe na karyo hoya to paNa kaLAnuM grahaNa paNa kareluM hoya to , enAthI lokapriyatA, saubhAgya prApta thaI jAya che...). anya loko vaLI A vArtAnuM zikSaNa dvAramAM acala ane mUladevane daSTAnta tarIke (Ta nI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrutane AzrayIne kAmakathA A pramANe ke padmanAbharAjAe nArada pAsethI 6 rukimaNInuM rUpa sAMbhaLIne pUrvaparicita devonI AgaLa e rUpanuM varNana karyuM. (ahIM snu rAjAe rUpa joyuM nathI. mAtra sAMbhaLyuM ja che.) jeo dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 192 jaNAve che. beya jaNa devadattA nAmanI vezyAmAM rAgI hatA. akkAnAM kahevAthI beyanI parIkSA karavA mATe devadattAe baMne pAse dAsI mokalAvI jaNAvyuM ke "devadattAne zeraDI khAvAnI bhAvanA che." mugdha acala sArthavAhe gADuM bharIne zeraDInAM sAThA mokalI ApyA. jyAre mUladeve eka thALI jevA vAsaNamAM chAla utArela, masAlAdithI taiyAra karAyelI zeraDInAM TukaDAo mokalyA, ke je tarata ja khAI zakAya. * dRSTane AzrayIne kAmakathA A pramANe ke nArade rukimaNInuM rUpa joIne vAsudeva AgaLa enuM varNana karyuM te. nA ya koIka vaLI ema kahe che ke "ekavAra vijAtIyadarzanathI prema thAya, premathI rati, ratithI vizvAsa, vizvAsathI praNaya .. Ama pAMca prakAre prema vadhe che." zA kAmakathA kahevAI gaI. * * * * anubhUtane AzrayIne kAmakathA A pramANe ke - taraMgavatI rAjakumArI potAnA anubhavanuM kathana kare che te. (eNe kAmasaMbaMdhamAM je je anubhava karelA, te badhAja e bIjAne kahe che, tyAre te kAmakathA anubhUta kAmakathA bane.) * saMstava eTale kAmakathAno paricaya. A badhA kAmanAM kAraNo che. jALanA zabda gAthAmAM lakhelo nathI. paraMtu kAmasUtramAM A badhAne kAmanA kAraNo kahyA che, eTale te pAThane anusAre A badhA kAraNo kahevAya. 7 94 ta ta Er zA BH dharmakathAmAha nA dhammakahA boddhavvA cauvvihA dhIrapurisapannattA / akkhevaNi vikkhevaNi saMvege ceva ya nivve // 193 // AyAre vavahAre pannattI ceva diTThIvAe ya / esA cauvvihA khalu kahA u akkhevaNI hoi / 194 || vijjA caraNaM ca tavo purisakkAro ya samiiguttIo uvaissai khalu jahiyaM kahAi akkhevaNIi raso // 195 // kahiUNa sasamayaM to kahei parasamayamaha vivaccAsA / micchAsammAvAra emeva havaMti do bhaiyA // 196 // jA sasamayavajjA khalu hoi kahA logaveyasaMjuttA / parasamayANaM ca kahA esA vikkhevaNI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma mA S sta ta dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niryukti 193 thI 205 nAbhaM // 197 // jA sasamaeNa puvvi akkhAyA taM chubhejja parasama / parasAsaNavakkhevA parassa samayaM parikahei // 198 // AyaparasarIragayA ihaloe ceva tadya paraloe / sA cavviA khalu kahA u saMveyaNI hoi // 199 // vIriyaviuvvaNiDDI nANacaraNadaMsaNANa taha iDDI / uvaissai khalu jahiyaM kahAi saMveyaNIi raso // 200 // pAvANaM kammANaM asubhavivAgo kahijjae jattha / iha ya parattha ya loe kahA u NivveyaNI nAma // 201 // thovaMpi pamAyakarayaM kammaM sAhijjaI jahiM niyamA / paurAsuhapariNAmaM kahAi nivveyaNI raso // 202 // siddhI ya devalogo sukuluppattI ya hoi saMvego / narago tirikkhajoNI kumANusataM ca nivveo || 203 || veNaiyassa (ya) paDhamayA kahA u akkhevaNI kaheyavvA / to sasamayagahiyattho kahijja vikkhevaNI pacchA // 204 // akkhevaNIakkhittA je jIvA telabhanti saMmattaM / vikkhevaNIeN bhajjaM gADhatarAgaM ca micchattaM // 205 // sta *** niryukti-194 gAthArtha : A AkSepaNI kathA cAraprakAre che. AcAramAM, vyavahAramAM, prajJapti ane dRSTivAda. dharmakathA kahe che. niryukti-193 gAthArtha : dharmakathA cAraprakAranI dhIrapuruSothI kahevAyelI che. (1) AkSepaNI (2) vikSepaNI (3) nirveda (4) saMvega. ta niryukti-195 gAthArtha : je kathAmAM vidyA, caraNa, tapa, puruSArtha, samiti-gupti upadezAya, te AkSepaNIno rasa che. ma niryukti-196 gAthArtha : svasamayane kahIne parasamaya kahe, athavA uMdhu kahe. eja jJA pramANe mithyAvAda ane samyavAdamAM be bheda thAya. zA niryukti-197 gAthArtha : je kathA svasamayarahita hoya, lokavedasaMyukta hoya, ane F // je parasamayanI kathA hoya, te vikSepaNIkathA. mA ya niryukti-199 gAthArtha : AtmazarIra ane parazarIra saMbaMdhI, AlokasaMbaMdhI ane paralokasaMbaMdhI A cAraprakAranI saMvedanI kathA che. * * * ma niryukti-200 gAthArtha : vIrya, vaikriyaRddhi, jJAna-darzana-cAritranI Rddhi je kathAmAM upadezAya, te saMvedanIno rasa che. 95 ji niryukti-198 gAthArtha : je pUrve svasamayathI kahevAyelI hoya, tene pa2samayamAM pheMke ya parazAsananAM vyAkSepathI paranAM samayane kahe. F Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KE zavaidhAti sUkA mAga- 2 ERAS adhya. 3 niyuDita 183 thI 185PAL niryukti-201 gAthArtha : jemAM azubhakarmono AlokamAM ane paralokamAM azubha che. vi-DevAya, te nirvenI thA cha. niyukti-202 gAthArtha je kathAmAM evuM kahevAya ke thoDuM paNa pramAdakRta karma puSkaLa | azubha pariNAmavALuM bane che. te nirvedanI kathAno rasa che. niyusti-203 gAthArtha : siddhi, vilos, sumukhamA utpati, mAnAthI sNve|| thAya." nAraka, tiryaMcayoni, kumAnuSya enAthI nirveda thAya. niryukti-204 gAthArtha : vaiyikane prathama ApaNI kathA kahevI. pachI svasamayano 1 artha grahaNa karI cUkelA emane vikSepaNI kathA kahevI. niryukti-205 gAthArtha H AkSepaNIthI kheMcAyelA je jIvo hoya, teo samyaktva pAme. vikSepaNI kathAmAM bhajanA che. vadhu gADhamithyAtva paNa pAme. vyAkhyA - dharmaviSayA kathA dharmakathA asau boddhavyA caturvidhA dhIrapuruSaprajJaptA| tIrthakaragaNadharaprarUpitetyarthaH, cAturvidhyamevAha-AkSepaNI vikSepaNI saMvegazcaiva nirveda ' iti, 'sUcanAtsUtra mitinyAyAt saMvejanI nivedanI caivetyupanyAsagAthAkSarArthaH // | bhAvArthaM tvAha-AcAro-locAsnAnAdiH vyavahAraH-kathaJcidApannadoSavyapohAya | prAyazcittalakSaNaH prajJaptizcaiva-saMzayApannasya madhuravacanaiH prajJApanA dRSTivAdazca-zrotrapekSayA sUkSmajIvAdibhAvakathanaM, anye tvabhidadhati-AcArAdayo granthA eva parigRhyante, AcArAdyabhidhAnAditi, eSA-anantaroditA caturvidhA khaluzabdo vizeSaNArthaH / na zrotrapekSayA''cArAdibhedAnAzrityAnekaprakAreti kathA tvAkSepaNI bhavati, turevakArArthaH, zA kathaiva prajJApakenocyamAnA nAnyena, AkSipyante mohAttatvaM pratyanayA bhavyaprANina " ityAkSepaNI bhavatIti gAthArthaH / idAnImatvA rasamAha-vidyA-jJAnaM nA atyantApakAribhAvatamobhedakaM caraNaM-cAritraM samagraviratirUpaM tapaH-anazanAdi nA puruSakArazca-karmazatrUn prati svIvIryotkarSalakSaNaH samitigaptayaH-pUrvoktA eva, etadupadizyate khalu-zrotRbhAvApekSayA sAmIpyena kathyate, evaM yatra kvacidasAvupadezaH | kathAyA AkSepaNyA raso-niSyandaH sAra iti gAthArthaH / gatA''kSepaNI, | TIkArtha : dharmasaMbaMdhI kathA e dharmakathA. e cAra prakAranI tIrthakara, gaNadharoe prarUpelI ra mA ya26 4 patA cha : mAkSepI-vikSepaNa- saMvega bhane nirvaha.. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA - uttara H "sUtranuM kAma sUcana karavAnuM che" eTale ahIM saMvega = saMvejanI = saMvega utpanna karanAra tathA nirveda nirvedanI = vairAgya utpanna karanAra ema artha levo. A gAthAno akSarArtha thayo. have bhAvArtha kahe che. AkSepaNInAM cAraprakAro che. emAM AcAra eTale loca, asnAna vagere. sta vyavahAra eTale sAdhune koIpaNa prakAre koIka doSa lAgI jAya to ene dUra karavA prAyazcitta karavuM te. prajJapti eTale saMzaya pAmelA ziSyAdine madhuravacanothI padArtho kahevA te. ta dRSTivAdu eTale je zrotA samajI zake ema hoya, tene sUkSmajIvAdi bhAvonuM kathana karavuM te. keTalAMko ema kahe che ke AcAra, vyavahAra... ema je cAra nAma gAthAmAM lakhyA che, enAthI te te nAmavALA zAstro ja levA. kemake te te zAstromAM tenuM tenuM ja varNana ni che. dA.ta. AcArazAstramAM AgAranuM, vyavahArazAstramAM prAyazcittanuM, prajJaptimAM upara f - darzAvelI prajJaptinuM varNana che. na || A cAraprakAre AkSepaNI che. sta ta dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 193 thI 195 prazna : AkSepaNI eTale AkSepa karanArI - kheMcanArI kathA, vikSepaNI eTale vikSepa karanArI kathA. paNa saMvega e kaMI kathA nathI, nirveda e kaMI kathA nathI. e to AtmapariNAma che.) ji - T gAthAmAM hatu zabda vizeSaartha darzAvavA mATe che. te vizeSaartha e che ke zrotAnI z apekSAe AcArAdi bhedone AzrayIne anekaprakAranI che. (jaghanyazrotAnI apekSAe 4 nA bheda, madhyamazrotAnI apekSAe 4 bheda... e rIte anekaprakAro saMbhavita che.) ya tu zabda vakAra arthavALo che. eno bhAva e che ke prajJApakavaDe kahevAtI A kathA ja che. paNa anya vaDe kahevAtI A kathA nathI. arthAt prajJApaka jo Ano upadeza Ape to ja e kathA bane. (aprajJApaka kadAca A kathA kare, to paNa e aprajJApaka che, eno artha ja e che ke ene barAbara prarUpaNA karatAM AvaDatuM nathI. eTale enI kathAno cokkasaprakArano lAbha nahi thAya.. mATe enA thakI kahevAtI kathA paNa kathAnAM phalavALI na hovAthI kathA gaNI nathI.) 7 maiM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 193 thI 198 AkSepaNIno artha A pramANe che ke je kathA dvArA bhavyajIvo mohamAMthI chUTI tattva mokSAdi tarapha AkarSAya te kathA AkSepaNI kathA che. tarapha = + 3 have AkSepaNInAM rasane jaNAve che. vidyA caraNa tapa = anazanAdi. puruSArtha samati, guptio pUrve kahI ja dIdhI che. = A badhuM jayAM kyAMya paNa upadeza karAya, te AkSepaNI kathAno rasa sAra che. = = atyaMta apakArI evA bhAvaaMdhakArabhUta ajJAnano nAza karanAra jJAna. samagraviratirUpa cAritra. = karmazatru pratye potAnA vIryano utkarSa. niSyanta upadeza eTale zrotAnAM bhAva pramANe najIkathI kathana. (zrotAne je padArtho vadhu asara kare te enA mATe upadeza rUpa bane. enI yogyatA samyaktvanAM padArthonI hoya ane ene maiM viratinAM padArtho kahevAya to e enA bhAvanI dRSTie dUranuM kathana che eTale e upadeza na gaNAya. TuMkamAM zrotAnAM bhAvane je jaldI asara kare, e enA bhAvanI apekSAe najIkanuM kahevAya. enu kathana e upadeza kahevAya.) AkSepaNI kahevAI gaI. = 98 r na nA ya ya vikSepaNImAha- kathayitvA svasamayaM svasiddhAntaM tataH kathayati parasamayaM - | parasiddhAntamityeko bhedaH, athavA, viparyAsAd-vyatyayena kathayati-parasamayaM kathayitvA zA svasamayamiti dvitIyaH, mithyAsamyagvAdayorevameva bhavato dvau bhedAviti, mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM kathayati samyagvAdaM ca kathayitvA mithyAvAdamiti, evaM nA vikSipyate'nayA sanmArgAt kumArge kumArgAdvA sanmArge zroteti vikSepaNIti gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedam - vikkhevaNI sA cauvvihA pannatA, taMjAsasamayaM kahettA parasamayaM kahei 1 parasamayaM kahettA sasamayaM kahei 2 micchAvAdaM kahettA sammAvAdaM kahei 3 sammAvAdaM kahettA micchAvAyaM kahei 4 tattha puvviM sasamayaM kahettA parasamayaM kai - sasamayaguNe dIvei parasamayadose uvadaMsei, esA paDhamA vikkhevaNI gayA / iyANi biyA bhannai - puvi parasamayaM kahettA tasseva dose uvadaMsei, puNo sasamayaM kahei, guNe ya se uvadaMsei, esA biiyA vikkhevaNI gayA / iyANi taiyA - parasamayaM F zA *** Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 na uta sta adhya. 3 niryukti 196 thI 198 kattA tesu ceva parasamaesu je bhAvA jiNappaNIehiM bhAvehiM saha viruddhA asaMtA ceva | viyappiyA te puvi kahittA dosA tesiM bhAviUNa puNo je jiNappaNIyabhAvasarisA ghuNakkharamiva kahavi sobhaNA bhaNiyA te kahayai, ahavA micchAvAdo NatthittaM bhannai sammAvAdo atthittaM bhaNNati, tattha puvvi NAhiyavAINaM diTThIo kahittA pacchA atthittapakkhavAINaM diTThIo kahei, esA taiyA vikkhevaNI gayA / iyANi cautthI vikkhevaNI, sA vi evaM ceva, NavaraM puvi sobhaNe kahei pacchA iyaretti, evaM vikkhivati soyAraM ti gAthAbhAvArtha: / sAmpratamadhikRtakathAmeva prakArAntareNAha - yA svasamayavarjA khaluzabdasya vizeSaNArthatvAdatyantaM prasiddhanItyA svasiddhAntazUnyA, anyathA vidhipratiSedhadvAreNa vizvavyApakatvAt svasamayasya tadvarjA kathaiva nAsti, bhavati kathA 'lokavedasaMyuktA' lokagrahaNAdrAmAyaNAdiparigrahaH vedAstu RgvedAdaya eva, etaduktA kathetyarthaH, parasamayAnAM ca sAGkhyazAkyAdisiddhAntAnAM ca kathA yA sA sAmAnyato. doSadarzanadvAreNa vA eSA vikSepaNI nAma, vikSipyate'nayA sanmArgAt kumArge ta kumArgAdvA sanmArge zroteti vikSepaNI, tathAhi - sAmAnyata eva rAmAyaNAdikathAyAmidamapi tattvamiti bhavati sanmArgAbhimukhasya RjumateH kumArgapravRttiH, doSadarzanadvAreNApyekendriyaprAyasyAho matsariNa eta iti mithyAlocaneneti gAthArthaH / asyA kathane prApte vidhimAha - yA svasamayena svasiddhAntena karaNabhUtena pUrvamAkhyAtAAdau kathitA tAM kSipet parasamaye kvaciddoSadarzanadvAreNa yathA'smAkamahiMsAdilakSaNo ja dharmaH sAGkhyAdInAmadhyevaM, 'hiMsA nAma bhaveddharmo na bhUto na bhaviSyati' na zA ityAdivacanaprAmANyAt, kiMtvasAvapariNAminyAtmani na yujyate, zA ekAntanityAnityayorhisAyA abhAvAditi, athavA parazAsanavyAkSepAt - 'supAM supo ma nA bhavanti' iti saptamyarthe paJcamI, parazAsanena kathyamAnena vyAkSepe sanmArgAbhimukhatAyAM nA yasatyAM parasya samayaM kathayati, doSadarzanadvAreNa kevalamapIti gAthArthaH / uktA vikSepaNI, ya ma vikSepaNI kahe che. (1) svasiddhAntane kahIne parasiddhAntane kahe A eka bheda. (2) parasiddhAntane kahIne svasiddhAntane kahe A bIjo bheda. pahelAbhedathI A UMdho mithyAvAda ane samyavAdamAM paNa A ja pramANe be bhedo paDe. te A pramANe. cc ta Yu Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama dazavaikAlikasUTA bhAga-2 hakIkata adhya. 3 niyukti 196 thI 198 % (3) mithyAvAdane kahIne samyavAdane kahe. () (4) samyavAdane kahIne mithyAvAdane kahe. | je kathA dvArA jIva sanmArgamAMthI kumArgamAM vikSepa karAya ke kumArgamAMthI sanmArgamAM. vikSepa karAya e vikSepaNIkathA che. A gAthAno akSarArtha kahyo. bhAvArtha to vRddhavivaraNathI jANavo. te vRddhavivaraNa A che. (vRddhavivaraNa eTale zrI | jinadAsagaNimahattaranI cUrNi-) vikSepaNIkathA cAraprakAranI kahevAyelI che, te A pramANe (1) svasamayane kahIne parasamayane kahe. (2) parasamayane kahIne svasamayane kahe. (3) mithyAvAdane kahIne samyaguvAdane kahe. (4) samyavAdane kahIne mithyAvAdane kahe. eno bhAvArtha e che ke (1) pahelA svasamayane kahIne parasamayane kahe. potAnA zAstranAM guNone pragaTa kare ane parazAstranAM doSone pragaTa kare. A pahelI vikSepaNIkathA che. |ii (2) have bIjI kahe che. pahelAM parasamayane kahIne tenA ja doSo dekhADe pachInA FsvazAsane kahe ane tenA guNo dekhADe. A bIjI vikSepaNIkathA che. (3) have trIjI kahe che - parasamayane kahIne te ja parasamayamAM je padArtho evA hoya ! | * ke je jinezvaroe kahelA padArthonI sAthe virodhavALA hoya, khoTAM ja kalpelA hoya, te ; nA padArthone pahelAM kahe, pachI tenA doSo paNa darzAve, pachI je padArtho jinezvare kahelA nA va bhAvonI sAthe sarakhA hoya, ghuNAkSaranI jema koIpaNa rIte sArA kahevAI gayA hoya, | tene kahe. (lAkaDAmAM utpanna thatAM ekaprakAranAM jIvo ghuNa kahevAya che. teo lAkaDAne ke aMdarathI khAI jAya, tyAre ghaNIvAra ka, kha, ga... vagere akSaronAM AkAra paDI jAya. . . have ghuNane kaMI evo khyAla nathI ke huM vaza kotaruM, paNa chatAM enI meLe e ja kotarAI | ( jAya che. ema jainetaroe je kaI sArApadArtha kahyA che. e emanA aMdaranA sArA ( bhAvomAMthI pragaTelA nathI. paNa bIjA pAsethI sAMbhaLavAdi dvArA je padArtho teoe Sche jANyA e ja padArtho teo prarUpI de che...) THE S Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya, 3 niryukti 196 thI 198 athavA to mithyAvAda eTale nAstikatA ane samyavAda eTale AstikatA kahevAya. temAM pahelAM nAstikavAdIonI mAnyatAone kahI pachI astitvapakSavAdIonI mAnyatA kahe. A trIjI vikSepaNIkathA che. have cothI vikSepaNIkathA kahe che. te paNa upara pramANe ja che paraMtu eTalo pharaka ke pahelA ghuNAkSaratulya sArAbhAvone kahe ane pachI kharAbabhAvone kahe. (u52 trIjIkathA be rIte batAvI che emAM pahelAprakAramAM kramabadalI karIne A cothI darzAvI che. bIjAprakArane ahIM lIdho nathI. samajI levo.) A rIte zrotAne vikSepavALo kare.. mAM (vikSepavALo karavo eTale enuM mana eka sthAnethI uThADI daI anyasthAne lagADI devuM...) ma have A vikSepaNIkathAne ja bIjAprakAre kahe che ke je kathA svasamayathI rahita hoya FF eTale ke jemAM svasamayamAM darzAvelA maMdArtho na hoya... T gAthAmAM je haju zabda e vizeSaarthavALo che, eTale A pramANe vizeSaartha karavo ke je kathA atyaMta prasiddhanItithI svasiddhAntazUnya hoya te... bAkI jo Ama na karo to to vAMdho e Ave ke svasamaya vidhi ane pratiSedha dvArA vizvavyApaka hovAthI svasamayarahita koIpaNa kathA ja nathI. eTale svasamavavAM jyA ja na maLe. na (bhAvArtha : ajainazAstronI evI ekapaNa vAta nathI ke je jainazAstromAM AvelI na hoya. pharaka mAtra eTalo ja paDe ke jainazAstramAM jenI hA pADI hoya, enI ja teoe nA pADI hoya. jainazAstromAM jenI nA pADI hoya enI ja teoe hA pADI hoya. dA.ta. "yajJAdimAM paMcendriyavadha na karAya." A rIte jainazAstramAM yajJahiMsAnuM nirUpaNa Ave che, paNa eno niSedha karavAmAM Avelo che. have ajainazAstramAM ema lakheluM hoya ke "yajJamAM pazuonI hiMsA karavI." to A vAta jainazAstramAM che to kharI ja. paNa ATaluM vizeSa kaheluM hoya ke "A mAnyatA khoTI che." ajainazAstra e ja vAtane kartavya gaNI hoya. Ama kharekhara to e ajainanI vAta sAva ja jainadarzanarahita nathI. emAM na * jainadarzananuM vAkya AveluM ja che. zA ya ema jainazAstre kahyuM hoya ke "svajanAdino tyAga karI dIkSA levI e zUravIratA x che." to ajainazAstra kahyuM hoya ke "svajanAdino tyAga karI dIkSA levI e niSThuratA, * kAyaratA che." AmAM jainazAstra jenI hA kahI, ajainazAstre tenI nA kahI. Ama duniyAnAM koIpaNa padArtho lAvo, e jainazAstramAM che ja, pharaka mAtra ATalo paDe ke jainazAstra ItarazAstranI mAphaka hA-nA pADanAra nathI... paNa have sIdhI rIte jovA jaIe to to koIpaNa kathA-vAkya jainasamayavarjita to na ja kahevAya. eTale ahIM khulAso 1 101 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A padArtha sUkSmadraSTithI vicAravo. athavA to Ano bIjo artha e paNa thAya ke jinazAsana syAdvAdarUpa hovAthI eNe koIpaNa vastunuM ekAnte vidhAna ke ekAnte niSedha karelo nathI. eNe tamAme tamAma bAbatanuM apekSAe vidhAna ane apekSAe niSedha karelo che. Ama jainazAstra vidhinA pratiSedha dvArA vizvavyApaka che. eTale evuM ekAnte to na ja kahevAya ke "yAjJikahiMsA * jainadarzanane ekAnte amAnya che." eTale koIpaNa ItaradarzananuM vAkya e koIka apekSAe myuM to jainadarzananuM vAkya che ja. paNa atyaMtaprasiddha to e ja che ke, "yAjJikahiMsA jainone mAnya nathI." eTale e dRSTie to yAjJikahiMsAnuM pratipAdanakaranAra vAkya prasiddhanIti pramANe to jainadarzanavarjita kahevAya...) dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 196 thI 198 Apyo ke jainasamayavarjita kathA e atyaMtaprasiddha nItinI apekSAe jANavI. arthAt "yajJamAM hiMsA karavI e jaino kadi na kahe." ema ja atyaMtaprasiddha nIti che. eTale e STie to A kathA svasamayavarjitA che ja. ta maiM tathA je kathA loka ane vedathI saMyukta hoya. ahIM lokazabdanA grahaNathI rAmAyaNa vagere levA. vedo to RgvedAdi che ja. AmAM kahevAyelI kathA, tathA sAMkhya, zAkya vagere siddhAntonI je kathA te sAmAnyathI ke doSadarzana dvArA karAya te vikSepaNI kathA. ji ji (bhAvArtha : je kathA svasamayavarjita hoya, loka ane vedamAM kahevAyelI hoya, na ma sAMkhyAdi siddhAntomAM kahevAyelI hoya te kathAone sAdhu zrotA AgaLa be rIte kahe. || kAM to sIdhe sIdhI e kathA- vAta kahI de ke "vedamAM Ama kahyuM che ke..." "rAmAyaNamAM b jeo Ama kahyuM che ke..." athavA to pachI emAM doSo dekhADe ke "A pramANe je kahyuM che, nA nA te mAnavAmAM kevA kevA doSo Ave che..." Ama sAmAnyathI ke doSa dekhADavA dvArA A ya " loka, veda ke sAMkhyazAstrAdinAM padArtho kahevA e vikSepaNIkathA che.) je kathA dvArA zrotA sanmArgamAMthI kumArgamAM vikSepa pAme ke kumArgamAMthI sanmArgamAM vikSepa pAme te kathA vikSepaNI kahevAya. - (prazna : paNa u52 pramANe kathAo = padArthanirUpaNo karavAmAM Avo vikSepa zI * rIte saMbhave ?) uttara H jo sAmAnyathI ja rAmAyaNAdinAM padArtho kahevAmAM Ave, emAM doSa 102 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 196 thI 198 dekhADavAmAM na Ave to zrotA to ema samaje ke "A paNa tattva che, sAcuM che..." Ama ene rAmAyaNAdi sAcA lAge. have e jainadarzanarUpI sanmArga tarapha abhimukha thayelo, paNa saraLamativALo te rAmAyaNAdi zAstrone sAcA mAnI e pramANe pravRtti karavA lAge. Ama eMnI kumArgamAM pravRtti thAya. have jo rAmAyaNAdinAM doSo dekhADavApUrvaka rAmAyaNAdinAM padArtho kaho to paNa je zrotA ekendriya jevo haze, eTale ke rAmAyaNAdimAM jaDa mamatvavALo haze ene evo maiM ja vicAra Avaze ke "A to badhA IrSyALu-krodhI che." ane A khoTA vicAranAM kAraNe 7 mAM je kaMI thoDo ghaNo paNa sanmArga tarapha vaLelo, te paNa have vaktA tarapha dveSa thavAthI vadhu 7 kumArgamAM dRDha banaze. sta na ta (jendriyaprAyasya vizeSaNa lakhavAnuM kAraNa eja che ke vaktAe ItaradarzananAM padArthomAM je je doSo darzAvyA, e to sAcA ja hatAM. emAM kaMI ja khoTuM na hatuM. eTale zrotA jo vicakSaNa hoya to e kadAca rAmAyaNAdine mAnanAro hoya to paNa madhyastha banIne vicAraze ke "rAmAyaNAdimAM A vaktAe darzAvelA doSo che to kharA ja, eTale enI prAmANikatA na gaNAya..." Ama zrotA jo barAbara hoya to e dharma pAme, paNa rAmAyaNAdimAM jaDarANavAMLo hoya to e ema nahi ja vicAre ke "A je doSo batAvelA che, te kharekhara sAcA che ke nahi ?" e to eTaluM ja vicAre ke " vaktAe mArA rAmAyaNane khoTuM kahyuM ja kema ? eNe emAM doSo batAvyA ja zA mATe ?) (prazna : Ama vikSepaNIkathAmAM to nukasAna che, to pachI enuM kathana na karavuM sAruM na ne ?) zA uttara : u52 darzAvyA pramANe to A vikSepaNIkathA na karavI ema nakkI thayuM, paNa jo vidhipUrvaka vikSepaNIkathA karAya to vAMdho na Ave. zAstrakAra have vikSepaNIkathA nA karavAnI vidhi ja batAvI rahyA che. ya F dA.ta. amArA jainadarzanamAM ahiMsA, satyAdirUpa dharma che. sAMkhyo paNa A ja * pramANe dharma mAne che. kemake emanuM vacana che ke hiMsA nAmano dharma thayo nathI ke thaze nahi. (AmAM jaina ane sAMkhya e baMne dharmo eka sarakhA prarUpAyA, eTale "sAMkhyo jainathI vadhu sArA." e buddhi to AnA dvArA aTakI ja javAnI have "jaino sAMkhyo karatAM nA svasiddhAntavaDe pUrve je kathA kahevAyelI hoya, te kathAne parasamayamAM pheMke, paNa e maiM kAma parasamayamAM kalaMka doSa dekhADavApUrvaka kare. 103 p Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na na athavA to jIka rIte para jA vikSepazIsthA uhI zaDAya che. parazAsanavyAkSepAt FTM ahIM paMcamIvibhaktino artha tRtIyAmAM levo. A rIte vibhaktiomAM pheraphAra thaI zake ma che. Azaya e che vaktA pa2zAsananuM = ItaradarzananuM nirUpaNa kare, enAthI zrotA - sanmArga tarapha abhimukha thAya ke "jaino kevA udAra che ! potAnA darzananI vAta karavAne badale ApaNAM darzananI vAto kare che..." A rIte zrotA AkarSaNa pAme to pachI vaktA jainadarzananAM padArtho darzAvyA vinA ekalA Itaradarzanane ja dekhADe paNa emAM e doSo dekhADavApUrvaka ja Itaradarzanane prarUpe. vikSepaNIkathA kahevAI gaI. H.. dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 199-200 vadhu sArA." e buddhi utpanna karAvavA mATe AgaLanI vAta kare che ke) paraMtu A ahiMsAdi dharma apariNAmI, ekAntanitya ke ekAntaanitya AtmAmAM ghaTato nathI. enuM kAraNa e che ke ekAntanitya ane ekAMtaanitya AtmAnI hiMsA ja thaI na zake. have jo hiMsA ja na thatI hoya to pachI hiMsAno tyAga karavArUpa ahiMsA zI rIte saMbhave ? (pUrve enA dharmane sAro kahyo che, eTale vaktA pratye dveSa nahi jAge, ane A doSo dekhAvAthI e zrotA sAMkhyane jaina karatAM nIco dharma mAnato thaI ja javAno...) tra ta adhunA saMvejanImAha - AtmaparazarIraviSayA ihaloke caiva tathA paraloke - ihalokaviSayA paralokaviSayA ca eSA caturvidhA khalu anantaroktena prakAreNa kathA tu ji saMvejanI bhavati, saMvejyate - saMvegaM grAhyate'nayA zroteti saMvejanI, eSo'dhikRta- ji na gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccadem-saMveyaNI kahA cauvvihA, na zataMjahA - AyasarIrasaMveyaNI parasarIrasaMveyaNI ihaloyasaMveyaNI paralavoyasaMveyaNI, tattha zA ma AyasarIrasaMveyaNI jahA jameyaM amhaccayaM sarIrayaM evaM sukka soNiyamaMsavasAme- ma nA damajjadviNhArucammakesaromaNahadaMtaaMtAdisaMghAyaNippaNNattaNeNa muttapurIsabhAyaNa - nA atti kamANo soyArassa saMvegaM uppAei, esA AyasarIrasaMveyaNI, evaM parasarIrasaMveyaNIvi parasarIraM erisaM ceva asuI, ahavA parassa sarIraM vaNNemANo soyArassa saMvegamuppAei, parasarIrasaMveyaNI gayA, iyANi ihaloyasaMveyaNI - jahA savvameyaM mANusattaNaM asAramadhuvaM kadalIthaMbhasamANaM erisaM kahaM kahemANo dhammakahI soyArassa saMvegamuppAei, esA ihaloyasaMveyaNI gayA, iyANi paraloyasaMveyaNI jahA | devAvi issAvisAyamayakohalohAiehiM dukkhehiM abhibhUyA kimaMga puNa tiriyanArayA ?, eyArisa kahaM kahemANo dhammakahI soyArassa saMvegamuppAei, esA paraloyasaMveyaNI 104 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 199-200 gayatti gAthAbhAvArtha: / sAmprataM zubhakarmodayAzubhakarmakSayaphalaka - thanataH saMvejanIrasamAha-'vIryavaikriyarddhiH ' tapaHsAmarthyodbhavA AkAzagamanajaGghA cAraNAdivIryavaikriyanirmANalakSaNA 'jJAnacaraNadarzanAnAM tatharddhi:' tatra jJAnarddhiH 'pabhU NaM bhaMte ! coisapuvvI ghaDAo ghaDasahassaM paDAo paDasahassaM viuvvittae ?, haMtA pahU viuvvittae' tahA - "jaM annANI kammaM khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tirhi gutto khavei UsAsamitteNaM // 1 // " ityAdi, tathA caraNarddhiH nAstyasAdhyaM nAma caraNasya, tadvanto hi devairapi pUjyanta ityAdi, darzanarddhiH prazamAdirUpA, tathA - " sammaddiTThI jIvo vimANavajjaM Na baMdhae AuM / | jaiviNa sammattajaDho ahava Na baddhAuo puvi // 1 // " ityAdi, upadizyate - kathyate khalu yatra prakrame kathAyAH saMvejanyA raso niSyanda eSa iti gAthArthaH / uktA saMvejanI, na mA mA mta have saMvejanIkathA kahe che. (1) Atmaza2I2saMbaMdhI (2) 52zarIrasaMbaMdhI (3) IhalokasaMbaMdhI (4) paralokasaMbaMdhI. A prakAre saMvejanIkathA cAraprakAre che. je kathAthI zrotA saMvega pAme e kathA saMvejanIkathA. ta 1 A adhikRtagAthAno akSarArtha kahyo. bhAvArtha to vRddhavivaraNathI jANavo. te vRddhavivaraNa A che. na za T saMvejanIkathA cAraprakAranI che. (1) AtmazarIra saMvejanI (2) parazarIra saMvejanI (3) Ihaloka saMvejanI (4) paraloka saMvejanI. temAM AtmazarIra saMvejanI A pramANe ke "je A ApaNuM zarIra che. e vIrya lohI, mAMsa, carabI, meda, majjA, hADakAM, snAyu, cAmaDI, vALa, rUMvATI, nakha, dAMta, AMtaraDA vagerenAM samuhathI baneluM hovAthI F ane mUtra-sthaMDilanuM bhAjana hovAthI azuci che" A pramANe kathAne karato sAdhu na zrotAone saMvega utpanna karAve che. A AtmazarIra saMvejanI che. eja pramANe parazarIra ya saMvejanI paNa samajavI. parazarIra paNa AvAprakAranuM ja apavitra che. athavA to ema artha karavo ke pa2nA zarIranuM varNana karato sAdhu zrotAne saMvega utpanna karAve. parazarIra saMvejanI pUrNa thaI. have IhalokasaMvejanI kahe che. "A AkhuM manuSyapaNuM asAra, azAzvata, keLanAM thAMbhalA jevuM che." A pramANe kathA kaheto dharmakathI zrotAne saMvega utpanna karAve. A IhalokasaMvedanI pUrNa thaI. (keLano thAMbhalo moTo hoya, paNa emAM sAra kaMI na hoya. 105 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have paralokasaMvejanI kahe che - "devo paNa IrSyA, viSAda, mada, krodha, lobha vagere duHkhothI parAbhava pAmelA che parezAna thayelA che, to pachI tiryaMcanArakonI to zI vAta karavI ?" AvAprakAranI kathA kaheto dharmakathI zrotAne saMvega utpanna karI Ape che. A paralokasaMvejanI pUrNa thaI. na have zubhakarmanAM udayanuM ane azubhakarmanAM kSayanuM phala kahevA dvArA saMvejanIkathAnAM mAM rasane kahe che ke vIryavaikriyaRddhi - tapanAM sAmarthyathI utpanna thayelI AkAzagamana, jaMghAcAraNAdirUpI vIryazakti ane vaikriya zarIrane banAvavArUpI vaikriyazakti sta jJAna, darzana, cAritranI Rddhi. ..., dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukita 199-200 eka jhATake e kapAI jAya evo tuccha hoya che. ema manuSyabhAva paNa kyAre kapAI jAya e nizcita nathI...) emAM jJAnaRddhi : "he bhagavAn ! caudapUrvI eka ghaDAmAMthI eka hajAra ghaDA ane eka vastramAMthI eka hajAra vasra banAvavA mATe samartha che ?" hA ! banAvavA mATe samartha 7 che. Nian H * tathA ajJAnI ghaNAM karoDa varSe je karma khapAve, triguptithI gupta jJAnI ucchavAsamAtramAM te karmane khapAvI de. A badhI jJAnanI Rddhi che. cAritraRddhi : cAritrane mATe kaMIpaNa asAdhya nathI. cAritravALAone to devo paNa pUje che. darzanaRddhi : prazamAdi e darzanaRddhi che. na tathA samyagdaSTijIva vaimAnikadevaloka sivAyanuM AyuSya bAMdhato nathI. jo e zA samyaktvabhraSTa na thayo. hoya to athavA to jo e pUrve AyuSya bAMdhI cUkyo na hoya G nA mA to. (samyaktvIjIva samyaktvathI bhraSTa thAya, to to vaimAnika Ayu. na paNa bAMdhe. ema samyaktvIjIva samyaktva pAmyA pUrve AyuSya bAMdhI cukyo hoya to pachI e samyaktva pAmyA bAda paNa vaimAnikadevAyuSya na bAMdhe.) A paNa darzananI Rddhi che. je prasaMgamAM A badhuM kahevAya, e saMvejanIkathAno rasa che. saMvejanI kahevAI gaI. nirvedanImAha - pApAnAM karmaNAM cauryAdikRtAnAmazubhavipAkaH - dArUNapariNAmaH maiM 106 Ke Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TEN zAtisUkA mAga- 2EASE madhya. 3 niyusti 201-2025 " kathyate yatra-yasyAM kathAyAmiha ca paratra ca loke-ihaloke kRtAni karmANi ihaloka . evodIryante iti, anena caturbhaGgikAmAha, kathA tu nirvedanI nAma, nirvedyate bhavAdanayA ... zroteti nirvedanI eSa gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedam-iyANi .. nivveyaNI, sA cauvvihA, taMjahA-ihaloe ducciNNA kammA ihaloe ceva | duhavivAgasaMjuttA bhavantitti, jahA corANaM pAradAriyANaM evamAi esA paDhamA nivveyaNI, iyANi biiyA, ihaloe ducciNNA kammA paraloe duhavivAgasaMjuttA bhavanti, kahaM ?, jahA neraiyANaM annammi bhave kayaM kammaM nirayabhave phalaM dei, esA biiyA nivveyaNI' " gayA, iyANI taiyA, paraloe ducciNNA kammA ihaloe duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM | | ?, jahA bAlappabhitimeva aMtakulesu uppannA khayakoDhAdIhiM rogohiM dAriddeNa ya abhibhUyA . dIsanti, esA taiyA NivveyaNI, iyANi cautthI NivveyaNI, paraloe ducciNNA kammA | | paraloe ceva duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM ?, jahA pudvi ducciNNehiM kammehiM jIvA saMDAsatuMDehiM pakkhIhi uvavajjaMti, tao te NarayapAuggANi kammANi asaMpuNNANi na tANi tAe jAtIe pUriti, pUriUNa narayabhave vedenti, esA cautthA nivveyaNI gayA, evaM ihalogo paralogo vA paNNavayaM paDucca bhavai, tattha pannavayassa maNussabhavo ihalogo" | avasesAo tiNNivi gaIo paralogotti gAthAbhAvArthaH // idAnImasyA eva rasamAha stokamapi pramAdakatam-alpamapi pramAdajanitaM karma-vedanIyAdi 'sAhijjaI' tti kathyate | ji yatra niyamAta-niyamena, kiMviziSTamityAha-prabhUtAzubhapariNAmaM bahutIvraphalamityarthaH, ji na yathA yazodharAdInAmiti kathAyA nirvedinyA rasaH-eSa niSyanda iti gAthArthaH na | zA sNksseptH| - nirvedanI kathA kahe che. je kathAmAM cauryAdithI karAyelA pApakarmono A lokamAM ane " na paralokamAM azubha vipAka darzAvAya, te nirvedanI kathA che. azubhavipAka eTale dAruNapariNAma. AnAthI caturbhagI kahI. je kathAthI zrotA saMsArathI vairAgya pAme e nirvedanI kathA kahevAya. A gAthAno akSarArtha che. bhAvArtha to vRddhavivaraNathI jANavo. te vRddhavivaraNa A che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 201-202 have nirvedanIkathA kahe che. te cAraprakAre che. te A pramANe IhalokamAM kharAba kAmothI bhegA karelAM karmo IhalokamAM ja du:khanAM vipAkavALA thAya che. dA.ta. coro ane parastrIlaMpaTone corI ane vyabhicAranuM phala phAMsI vagere A ja bhavamAM maLe che. A pahelI nirvedanIkathA thaI. have bIjI kathA kahe che. IhalokamAM duRRcIrNakarmo paralokamAM duHkhavipAkavALA bane, e zI rIte ? eno na uttara Ape che ke jema nArakajIvoe anyabhavamAM kareluM karma nArakabhavamAM phala Ape che. mA~ (nArakajIvo jyAre manuSya hatAM, tyAre AraMbha-parigrahAdi karIne narakAyuSya bAMdheluM. OM ahIM zAsrakArabhagavaMta bole che eTale Ihaloka tarIke manuSyabhava samajavo. naraka e parabhava kahevAya.) A bIjI nirvedanI kathApUrNa thaI. have trIjI kahe che. paralokamAM dukSIrNa karmo AlokamAM duHkha vipAkavALA bane che. e zI rIte ? te kahe che ke halakA kulomAM utpanna thayelA bAlapaNathI ja mAMDIne kSayakoDhAdi rogothI ane garIbAIthI parezAna thayelA dekhAya che. A trIjI nirvedanIkathA gaI. 7 (tiryaMcAdibhavomAM jIvoe pApo karelA hoya, enuM phaLa eTale A rIte A trIjI kathA saMgata thAya che.) A manuSyabhavamAM maLe che. have cothI nirvedanIkathA kahe che. paralokamAM duzrIrNakarmo paralokamAM ja duHkhavipAkavALA bane che. e zI rIte ? te kahe che ke jema pUrve kharAba kAmothI ekaThA karelA karmo dvArA jIva sANasInAM jevA moDhAvALA pakSIomAM utpanna thAya che. pachI teo I 7 A pramANe Ihaloka ke paraloka prajJApaka = vaktAne AzrayIne thAya che. temAM prajJApaka zAsrakAra che, eTale emane mATe manuSyabhava Ihaloka che, bAkInI traNeya gatio paraloka che. (jo A badhI vAto deva karato hoya to e devabhavane Ihaloka gaNaze, bAkInI traNagati paraloka banaze...) have A nirvedanInA ja rasane kahe che. 108 T T I asaMpUrNa evA narakaprAyogya karmone te pakSIjAtimAM pUrNa kare che. pUrIne narakabhAvamAM tene aa bhogave che. A cothI nirvedanIkathA pUrNa thaI. (devanAM bhavamAM khUba pApa kare to paNa F narakamAM jaI zakAya eTalA pApa na karI zake, eTale e pakSI thAya, tyAM narakamAM javA nA mATe je karmo khuTatA hatAM, e karmo bhegA karIne nArakamAM jatAM rahe. AmAM deva, tiryaMca - bhavarUpI parabhavamAM bhegA karelA karmo nArakabhavarUpI parabhavamAM anubhave che... manuSyabhava sivAya badhA ja parabhava che... e dRSTie A padArtha samajavo...) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 niyukti 203 thI 205 jayAM evuM kahevAmAM Ave ke "thoDuM paNa pramAdathI kareluM vedanIyAdi karma ghaNAM tIvra phalavALuM thAya che." jemake yazodhara vagerene thayuM..." te nirvedanI dra!no rasa - sArajharaNuM jANavuM. ,, (yazodhare mAtAnAM AgrahathI mAtra loTanAM banelA kukaDAdi mAryA, to paNa enA pariNAme eNe aneka bhavomAM dAruNa du:kho bhogavavA paDayA.) F saMveganirvedanibandhanamAha- siddhizca devalokaH sukulotpattizca bhavati saMvegaH, etatprarUpaNaM, saMvegahetutvAditi bhAvaH, evaM narakastiryagyoniH kumAnuSatvaM ca nirveda iti gAthArthaH / AsAM kathAnAM yA yasya kathanIyetyetadAha - vinayena carati vainayika:ziSyastasmai prathamatayA - Adikathanena kathA tu AkSepaNI uktalakSaNA kathayitavyA, tataH svasamayagRhIMtArthe sati tasmin kathayed vikSepaNIM - uktalakSaNAmeva pazcAditi gAthArthaH / kimityetadevamityAha-AkSepaNyA kathayA AkSiptAH - AvarjitA AkSepaNyAkSiptA ye jIvAste labhante samyaktvam, tathA AvarjanaM zubhabhAvasya mithyAtvamohanIyakSayopazamopAyatvAt, vikSepaNyAM bhAjyaM samyaktvaM kadAcillabhante kadAcinne tacchravaNAttathAvidhapariNAmabhAvAt, gADhataraM vA mithyAtvaM, jaDamateH parasamayadoSAnabodhAnnindAkAriNa ete na draSTavyA ityabhinivezeneti gAthArthaH // uktA dharmakathA, ji have saMveganuM kAraNa zuM ? ane nirvedanuM kAraNa zuM ? e padArtha saMkSepathI kahe che. mokSa, devaloka, sukulamAM utpatti A saMvega che, eTale ke A padArthonI prarUpaNA saMvega maiM che. T 7 (prazna H A badhuM to saMveganuM kAraNa che ne ? saMvega zI rIte kahevAya ?) uttara : e saMveganuM kAraNa hovAthI ja kAraNamAM kAryopacAra karIne ene saMvega kahyuM nA che . maiM e rIte nAraka, tiryaMcayoni, kumAnuSatA A badhuM nirveda che. (A badhAnI prarUpaNA nirvedanuM kAraNa che...) A cAraprakAranI kathAomAMthI jene je kathA karavAnI che, te kahe che. je vinayapUrvaka pravRtti kare te vainayika. arthAt ziSya ! ene sauthI pahelIvAra kathA karavAnI hoya to AkSepaNIkathA kahevI. enAthI ene potAnA siddhAntanAM padArtho grahaNa thaI jAya. eTale pUrve kahelA lakSaNavALI vikSepaNIkathAne kahevI. 109 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * jaya dazavaikAlikasUra bhAga-2 nA adhya. 3 niyukti 203 thI 2052; prazna : AvuM zA mATe ? uttara : AkSepaNIkathAthI AkarSAyelA je jIvo hoya, te samyaktvane pAme. | (prazna : e zI rIte ?). uttara H AkSepaNI kathAthI e jIvo Avarjita thAya eTale emane zubhabhAva pragaTe che ja, ane e zubhabhAva mimohanIyanAM kSayopazamanuM kAraNa che. eTale e jIvo samyaktva pAme. jayAre vikSepaNIkathAmAM to bhejanA che. kadAca e jIvo samyakatva pAme, kadAca na pAme... || prazna : AvuM banavAnuM zuM kAraNa ? uttara : vikSepaNI kathAnAM zravaNa dvArA tevA prakAranAM pariNAma thatAM hovAthI A " bhajanA che. (Azaya e ke jo sIdhuM paDI jAya, to to e samyaktva pAme. paNa jo | ene ema lAge ke "A badhA to niMdako che,... to muzkelI ubhI thAya. ene bhAva na jAge. Ama baMne prakAranAM bhAvono saMbhava hovAthI A bhajanA thAya che.) teT = athavA to kyAreka evuM bane ke jIva gADhataramithyAtva pAme. kemake jo zrotA ; jaDabuddhivALo hoya to vaktAe ene parazAstramAM je doSo darzAvyA hoya, e samajI na ( zake. eTale ene to emaja lAge ke "paradarzanamAM koI doSa che ja nahi. A loko khoTI | ka niMdA kare che. AmanuM moTuM ja na jovuM." Ama AvA prakAranAM abhinivezane kAraNe eka vadhu gADhamithyAtva pAme. dharmakathA kahI dIdhI. sAmprataM mizrAmAhadhammo attho kAmo uvaissai jattha suttakavvesuM / loge vee samaye sA u kahA mIsiyA nA NAma // 206 // itthikahA bhattakahA rAyakahA corajaNavayakahA ya / naDanaTTajallamuTThiyakahA ya u esA bhave vikahA // 207 // eyA ceva kahAo panavagaparUvagaM samAsajja / akahA kahA / ya vikahA havijja purisaMtaraM pappa // 208 // micchattaM veyanto jaM annANI kahaM parikahei / * liMgattho va gihI vA sA akahA desiyA samae // 209 / / tavasaMjamaguNadhArI jaM caraNatthA * karhiti sabbhAvaM / savvajagajjIvahiyaM sA u kahA desiyA samae // 210 // jo saMjao * pamatto rAgaddosavasagao parikahei / sA u vikahA pavayaNe paNNattA dhIrapurisehiM // 211 // / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajANa adhya. 3 niyukti 206 thI 215 siMgArarasuttaiyA mohakuviyaphuphugA sahAsiMti (hasahasiMti) / jaM suNamANassa kahaM samaNeNa , Na sA kaheyavvA // 212 // samaNeNa kaheyavvA tavaniyamakahA virAgamaMjunA / jaM soUNa / maNusso vaccai saMveganivveyaM // 213 / / atthamahaMtIvi kahA aparikilesabahulA kaheyavvA... / haMdi mahayA caDagarattaNeNa atthaM kahA haNai // 214 // khettaM kAlaM purisaM sAmatthaM ca'ppaNo . viyANettA / samaNeNa u aNavajjA pagayaMmi kahA kaheyavvA // 215 // taiyajjhayaNanijjuttI * samattA | have mizrakathA kahe che. niryukti-206 gAthArtha : je sUtra, kAvyomAM, lokamAM, vedamAM, samayamAM dharma, artha, | ane kAmano upadeza apAya te mizrita kathA jANavI. niryukti-207 gAthArtha H strIkathA, bhaktakathA, rAjakathA, corakathA, janapada kathA, naTa-nATaya, jalla, muSThikakathA... A vikathA che. - niyukti-208 gAthArtha: A ja kathAo prajJApakaprarUpakane AzrayIne akathA, kathA | ane vikathA bane. tathA anya puruSane pAmIne akathA, kathA ke vikathA bane. T niyukti-209 gAthArthaH mithyAtvane vedato sAdhu veSadhArI ke gRhastha ajJAnI je kathA kahe, te zAstramAM akathA kahevAyelI che. niyukita-210 gAthArtha : tapa-saMyama guNadhAraka, cAritramAM rahelA sAdhuo | sarvajagatanAM jIvone hitakArI je sadbhAva kahe, te zAstramAM kathA kahevAyelI che. " niyukti-211 gAthArtha : rAgadveSane vaza thayelo, pramata sAdhu je kathA kahe che ? pravacanamAM dhIrapuruSo-vaDe vikathA kahevAyelI che. za! niyukti-212 gAthArtha : je kathAne sAMbhaLanArAne zRMgArarasathI uttejita thayelA | nA mohanIyakarmanAM taNakhAMo vilAsa kare, sAdhue te kathA na kahevI. va niyukti-213 gAthArtha : sAdhue virAgavALI tapaniyamavALI kathA kahevI ke je re sAMbhaLIne manuSya saMvega-nirveda pAme. ke niryukti-214 gAthArtha : arthathI mahAna evI paNa kathA parikaleza=kaMTALo na : : thAya e rIte kahevI. kharekhara moTA caDakarathI = vistArathI kathA arthane haNI nAMkhe : Pr: 'H ' niyukti-215 gAthArtha : prakRtavastumAM kSetra, kAla, puruSa ane potAnuM sAmarthya ( Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUTA bhAga-2 adaya. 3 niyukita 206 ka . e jANIne sAdhue niSpApa kathA kahevI. ( trIjA adhyayananI niryukti samApta thaI. | vyAkhyA-dharmaH-pravRtyAdirUpaH artho-vidyAdiH kAmaH-icchAdiH upadizyate-kathyate / yatra 'sUtrakAvyeSu' sUtreSu kAvyeSu ca-tallakSaNavatsu, kvetyata Aha-loke-rAmAyaNAdiSu / | vede-yajJakriyAdiSu samaye-taraGgavatyAdiSu sA punaH kathA 'mizrA' mizrAnAma, - saMkIrNapuruSArthAbhidhAnAt iti gAthArthaH / uktA mizrakathA, tadabhidhAnAccaturvidhA / | theti . TIkArtha : dharma pravRtti, nivRtti vagerarUpa che. artha eTale vidyA vagere. kAma eTale : na IcchAkAma, madanakAmAdi. sUtromAM ke kAvyomAM = kAvyanAM lakSaNavALA padomAM A badhuM ja upadezAya te mizritakathA kahevAya. prazna : kayA granthomAM sUtra ke kAvyAdimAM A traNavastu kharUpAya che? uttara : rAmAyaNAdi laukikagranthomAM, yajJakriyAdinirUpaka vedomAM ane taraMgavatI ! di vagere svagranthomAM sUtra ke kAvyomAM A badhuM varNana karAya che. (A badhA granthomAM koIka mAM sUtraracanA che, koIka kAvyaracanA che...) | Ane mizrakathA kahevAya che, kemake emAM saMkIrNa = bhegAM puruSArthonuM kathana kareluM ITE [E F G - mizrakathA kahevAI gaI, tenA kathana dvArA cAraprakAranI kathA kahevAI gaI. sAmprataM kathAvipakSabhUtAM tyAjyAM vikathAmAha, ajJAtasvarUpAyAstyAgA-zA | ma saMbhavAditi-strIkathA-evaMbhUtA draviDA ityAdilakSaNA bhaktakathA sundaraH zAlyodana ma nA ityAdirUpA rAjakathA amukaH zobhana ityAdilakSaNA caurajanapadakathA ca gRhIto'dya nA ya cauraH sa itthaM karthitaH tathA ramyo madhyadeza ityAdirUpA naTanartakajallamuSTikakathA ca ya / eSA bhavedvikathA prekSaNIyakAnAM naTo ramaNIyaH yadvA nartakaH yadvA jallaH, jallo nAma vastrAkhelakaH muSTiko mallaH, ityAdilakSaNA vikathA, kathAlakSaNavirahAditi gAthArthaH / / htti vivAthI, ke have kathAnAM vipakSabhUta evI tyAjaya vikathA kahe che. jo enuM svarUpa ja jANyuM nA; che. hoya, to eno tyAga thaI ja na zake, jyAre tyAga to karavAno ja che eTale vikathAnuM che Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 29 'E > E O hula dazavaikAlikasUra bhAga-2 nA adhya. 3 niyukti 200-208 ka che. svarUpa varNave che. temAM strIkathA : draviDadezanI strI AvA AvA prakAranI hoya che... vagere. bhakatakathA : A zAlibhAta sArA che... vagere. rAjakathAH amukarAjA sAro che... vagere. caurakathAH Aje cora pakaDAyo, tene A A pramANe mAravAmAM Avyo... vagere. dezakathA : madhyadeza ramya che... vagere. naTakathA : A nATakamAM je kalAkAro-prekSaNIya che. temAM A naTa ramaNIya che. nartakakathA : nRtya karanArAomAM A nRtyakAra ramaNIya che. jallakathA jalla eTale be vAMsaDAo upara dorI bAMdhI, e doraDA upara cAlI khela karanAra. enI vAto.. muSTikakathA : muSTika eTale malla. A badhI vikathA che, kemake emAM kathAnuM lakSaNa nathI. (kathA to dharmAdi cAra puruSArthomAMthI te te puruSArthane sAdhI Ape, jayAre vikathA eka paNa puruSArthane sAdhanArI ? na hovAthI e kathA nathI...) idAnIM prajJApakApekSayA''sAM prAdhAnyamAha-etA evoktalakSaNAH kathAHprajJApayatIti prajJApakaH prajJApakazcAsau prarUpakazceti vigrahastamavabodhakaprarUpakaM na tu . gharaTTabhramaNakalpaM yato na kiJcidavagamyata ityarthaH samAzritya-prApya kimityAha-'akathA' | vakSyamANalakSaNA kathA coktasvarupA vikathA coktasvarUpaiva bhavati, puruSAntaraM--- zrotRlakSaNaM prApya-AsAdya, sAdhvasAdhvAzayavaicitryAt samyakzrutAdivat, anye tu prajJApakaM-mUlakartAraM prarUpakaM-tatkRtasyAkhyAtAramiti vyAcakSate, na caitadatizobhanaM, 'paNNavayaparUvage samAsajja 'tti pAThaprasaGgAditi gAthArthaH / / - have prajJApakanI apekSAe A kathAonI pradhAnatA darzAve che. upara darzAvelA lakSaNovALI kathAo ja prajJApaka evA prarUpakane AzrayIne vaphTamANa che lakSaNavALI akathA, kahevAyelA svarUpavALI kathA ane kahevAyelA svarUpavALI ja vikathA | ( bane che. A uparAMta zrotArUpa anya puruSane AzrayIne paNa akathA, kathA, vikathA bane B. | ? 5 ma ba ka 49 - S Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke dazavaikAlikasUra bhAga-2 adaya. 3 niyaMti 207 - 208 praznaH AvuM thavAnuM zuM kAraNa? uttara : sArA Azaya ane kharAba AzayarUpa vicitratAnAM lIdhe Ama bane che. jemake | samyaphaznatAdi... tathA prajJApaBrupa zabdano karmadhAraya samAsa karavo. prajJApaka eTale zrotAne bodha kirAvanAra ane prarUpaka eTale bolanAra, prajJApaka evA prarUpakane AzrayIne akathAdi | bhedo paDe che. paraMtu ghaMTInAM bhramaNa jevo prarUpaka na levo ke jenA dvArA kaMIpaNa bodha na | thAya. (bhAvArtha: vaktA be prakAranAM che. (1) bole ghaNuM, paNa vadhAre paDatI uMcI bhASA - bole ke vadhu jhaDapI bole. ene lIdhe zrotAone kazI samajaNa ja na paDe. Avo vaktA.' - prarUpaka kharo, paNa prajJApaka nahi. (2) eTaluM badhuM spaSTa, suMdara, saraLabhASAmAM bole - | ke zrotAone badhuM ja barAbara samajAI jAya. A prarUpaka prajJApaka paNa kahevAya. ahIM | AvA prajJApakaprarUpakane AzrayIne akathAdi bhedo pADavAnA che. ghaMTInAM bhramaNa samAna te vaktAne AzrayIne nahi. | ghaMTInA bhramaNanI upamA ghaNI rIte ghaTI zake che. (1) jema ghaMTInuM bhramaNa avAja | ghiNo kare, paraMtu emAM zrotAne koI bodha na thAya. ema je vakRta bole ghaNuM, paNa zrotAne kazuM na samajAya e vaktA ghaTInAM bhramaNa samAna jANavo. (2) ghaMTInuM bhramaNa game eTaluM | thAya, chatAM ghaMTI to tyAMnI tyAM ja hoya. e AgaLa na vadhe. ema je vaktA bole ghaNo : paNa zrotAonuM jJAna bilakula na vadhe, badhAnuM jJAna sthira ja rahe to e rIte paNa vaktA | ghaMTInAM bhramaNa samAna samajI zakAya... ema yathAyogya artha vicAravo. jema AcArAMgAdi zrata samyakuzvata che, paNa ene koI mithyAtvI vAMce, to eno bodha mithyA ja hovAthI ene mATe e zruta mithyAzruta ja banI rahe. ema vaktA AkSepaNI | na vagere kathA karato hoya to paNa jo zrotAno bhAva sAro na hoya to e kathA paNa zrotAne nA || akathA ke vikathA banI jAya. have nyAyadarzanAdi zrata mithyAzrata che, paNa koI samyakatvI ene vAMce, to eno | ; bodha samyagu hovAthI ene mATe e zruta samyakakRta banI rahe. ema vakatA vikathA karato ; :hoya to paNa jo zrotAnAM bhAva sArA hoya to e vikathA zrotAne kathArUpa banI jAya...) ; : keTalAMka prajJApaBrupa no dvandrasamAsa kare che. teo A pramANe artha kare che ke, che prajJApaka eTale granthanAM mUlakartA ane prarUpaka eTale mUlakartAvaDe karAyelA-racAyelA che 'LE F S E Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T r ' A dazavaikAlikasUTA bhAga-2 sthiti ane adaya. 3 niyukita 209 34 re granthanuM vyAkhyAna karanAra. paNa A emanuM nirUpaNa bahu sAruM nathI. kemake jo Avo artha che na hota to mULamAM evo pATha hota ke paUUvAparuva... kemake be jaNa thayA. paraMtu mULamAM A to ekavacanAnta pATha che, eTale mAnavuM joIe ke A artha barAbara nathI. | idAnImakathAlakSaNamAha-mithyAtvamiti-mithyAtvamohanIyaM karma vedayan vipAkena / yAM kAJcidajJAnI kathAM kathayati, ajJAnitvaM cAsya mithyAdRSTitvAdeva, yadyevaM na nArtho'jJAnigrahaNena mithyAtvavedakasyAjJAnitvAvyabhicArAditi ced, na, pradezAnubhavamo vedakena samyagdRSTinA vyabhicArAditi, kiMviziSTo'sAvityAha-'liGgastho vA' mA , dravyapravrajito'GgAramardakAdiH 'gahI vA' yaH kazciditara eva 'sA' evaM prarUpakaprayukta-: yuktyA zrotaryapi prajJApakatulyapariNAmanibandhanA akathA dezitA samaye, tataH prativiziSTakathAphalAbhAvAditi gAthArthaH // - have akathAnuM lakSaNa kahe che. vipAkadvArA mithyAtvamohanIyane vedato ajJAnI je koIpaNa kathA kare (AkSepaNI, te s vikSepaNI vagere.) te badhI ja akathA kahevAya. prazna : mithyAtvIne ajJAnI kema kahyo ? ' uttara : e mithyAtvI hovAthI ja ajJAnI kahevAya. mithyAtvInuM badhuM ja jJAna kSaNa ajJAna ja kahevAya. prazna : jo mithyAtvI ajJAnI ja hoya, to pachI ajJAnI zabda lakhavAnI ja jarUra che nahi. ekalA vizeSyamAM koI vyabhicAra Avato hoya to e vyabhicAra dUra karavA | vizeSaNa mukAya paraMtu jo koIpaNa vyabhicAra na Avato hoya to vizeSaNa na mukAya. | (dA.ta. gItArthasAdhu guru banI zake. ATaluM lakhIe to ghaNuM bhaNI cUkelA asaMvigno [ paNa guru banI zake. eTale A vyabhicArane dUra karavA mATe saMvigna vizeSaNa mukavuM paDe. 11 asaMvigno saMvigna na hovAthI teo guru nahi banI zake.) ahIM "mithyAtvI je kathA | kahe, te akathA bane." emAM koI ja doSa nathI. mithyAtvI badhA ajJAnI ja hoya che. emAM be vikalpa nathI ke mithyAtvI jJAnI paNa hoya ane ajJAnI paNa hoya... eTale ke ke ahIM mithyAtvanAM vedakano ajJAnitva sAthe vyabhicAra na hovAthI ajJAnI pada mukavAnI che , jarUra nathI. che. uttara : nA. jo ajJAnI zabda na lakhIe ane mAtra milkata vecaMto. eTaluM ja nuM E F = Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma HRA dazavaikAlikasUga bhAga-2 ha paNa adhya. 3 niyukita 210 ** che. lakhIe to mithyAtvane vedanArA be jaNa che. mithyAtvane vipAkodayathI bhogavanArA ( 1 mithyAtvIjIvo ane mithyAtvane pradezodayathI bhogavanArA samyakatvIjIvo. eTale ahIM " to mithyAtvane vedanArA tarIke samyakatvI paNa Ave, enI kathA to akathI na bane, eTale ke | pradezAnubhavavALA samyagdaSTi sAthe vyabhicAra Avato hovAthI mannA zabda mukelo che. " samyagdaSTi te jJAnI ja hovAthI have te na laI zakAya eTale vyabhicAradoSa na Ave. * A mithyAtvavedaka ajJAnI kevo hoya ? e darzAve che ke e dravyadIkSita vezadhArI | - aMgAramaEkAdi hoya ke pachI koIka gRhastha ja hoya. TuMkamAM e je kathA kahe te zAstramAM | " akathA kahevAyelI che. AmAM vakatAnAM to mithyAtvapariNAma hovAthI enA mATe to e "| | akathA ja banavAnI paraMtu prarUpake karelI yuktithI zrotAmAM paNa prajJApakanAM jevA ja : ne pariNAmone utpanna karanArI A kathA bane che. eTale prajJApakaprarUpakamAM A kathA karatI || vakhate mithyAtvavALA pariNAma che, to zrotAnA manamAM paNa evA prakAranAM bhAva pragaTe. | eTale jema vaktAne te akathA bane, tema zrotAne paNa te akathA banI rahe. ene akathA kahevAnuM kAraNa e che ke kathAnuM je potAnuM viziSTaphala che, te ahIM te | vaktA ke zrotAne maLatuM nathI. atraiva prakrame kathAmAha-tapaHsaMyamaguNAn dhArayanti tacchIlAzceti | tapaHsaMyamaguNadhAriNaH yAM kAJcana caraNaratA:-caraNapratibaddhA na tvanyatra nidAnAdinA ji kathayanti sadbhAvaM-paramArthaM, kiMviziSTamityAha-sarvajagajjIvahitaM, natu vyavahArataH ji na katipayasattvahitamityarthaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, saiva kathA nizcayato dezitA na zA samaye, nirjarAkhyasvaphalasAdhanAtkatRRNAM zrotRNAmapi cetaHkuzalapariNAmanibandhanA zA - jaiva, no ceplInthati pathArtha che | akathA, kathA, vikathAnI vAta cAle che, emAM ja have kathA kahe che. tapa, saMyamaguNone dhAraNa karanArA ane te svabhAvavALA, cAritramAM lIna sAdhuo je koIpaNa paramArthane kahe te ja zAstramAM nizcayathI kathA kahevAyelI che. e sAdhuo tapasaMyamamAM lIna joIe, paNa yaza, kIrti, devalokAdi padArthomAM niyANuM karavA dvArA ke ka kathAne karanArA na joIe. arthAt A badhAnI prApti mATe kathA karanArA na joIe. } che tathA e paramArtha jagatanAM sarvajIvone hitakArI hovI joIe. vyavahArathI keTalAMka : Saa ja jIvone hitakArI bane evo na joIe. (nizcayathI to je kathA svarUpataH ( F 9 H Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga-2 = na adhya. 3 niyukita 211-212 ka che. sarvajIvahitakArI na hoya, te kathA thoDA jIvone hitakArI paNa kahevAtI ja nathI. paNa has ( vyavahArathI ema kahevAya ke bhale badhA jIvone hitakArI nathI, paNa thoDA jIvone to ja | hitakArI che... A kAraNasara vyavahArataH zabda lakhelo che.) gAthAmAM tu zabda avadhAraNaarthavALo che, eTale ja saiva ema lakheluM che. prazna : AvA sAdhunI kathA nizcayathI kathA zA mATe kahI ? . uttara : kemake A kathA kathAkaranArane nirjarArUpI phalane sAdhanArI bane che. prazna : kathAkartAne to nirjarA maLe, paNa zrotAne zuM phaLa maLe ? uttara : zrotAne paNa jo e kathA kuzalapariNAmanuM kAraNa bane, to to ene mATe || [ii paNa kathA ja che. paraMtu jo e kathA zrotAne kuzalapariNAmanuM kAraNa na bane, to e bhAjaya Faa che. eTale ke kathA na kahevAya, paraMtu vikathA ke akathArUpa ja banI rahe. ihaiva vikathAmAha-yaH saMyataH pramattaH-kaSAyAdinA pramAdena rAgadveSavazaM gataH san -na tu madhyasthaH parikathayati kiJcit sA tu vikathA pravacane-sA punarvikathA siddhAnte / prajJaptA dhIrapuruSaiH-tIrthakarAdibhiH, tathAvidhapariNAmanibandhanatvAt kartRzrotroriti, | zrotRpariNAmabhede tu taM prati kathAntarameva, evaM sarvatra bhAvanA kAryeti gAthArthaH / akathA, kathA, vikathAnAM nirUpaNamAM ja have vikathAne kahe che. FRaa je sAdhu pramAdI banelo hoya eTale ke kaSAyAdi pramAdathI rAgadveSane paravaza banelo ti na hoya, madhyastha na hoya ane evI avasthAmAM e kaMIka kahe to e pravacanamAM te tIrthakarovageree vikathA kahI che. kemake A kathA kartA ane zrotAne tevA prakAranAM | (viparIta) pariNAmanuM kAraNa bane che. prazna : sAdhu bhale pramAdI banIne kathA kare ane eTale sAdhune bhale e vikathA bane. paraMtu zrotAne enAthI sArAbhAva thAya to zuM ? - uttara H zrotAnAM pariNAma jo vaktAnAM pariNAma karatAM judA paDe to to zrotA pratye te vikathA judI ja kathArUpe pariName. arthAt akathA ke kathA banI rahe. | A rIte sarvatra vicAraNA karavI. / sAmprataM zramaNena yathAvidhA na kAryA tathAvidhAmAha-zrRGagArarasena-manmathadIpakena / , uttejitA-adhikaM dIpitA, ketyAha-moha eva-cAritramohanIyakarmodayasamutthAtma E F = Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . HEREsayAsisU mAga- 2ENAMEmadhya. 3 niyuDita 212 thI 215 pariNAmarUpaH kupitaphaphakA-ghaTitakukulA 'hasahasiMti ti jAjvalyamAnA jAyata iti / vAkyazeSaH, yAM zrRNvataH kathAM mohodayo jAyata ityarthaH zramaNena-sAdhunA na sA.. kathayitavyA, akuzalabhAvanibandhanatvAditi gAthArthaH / / zramaNe jevA prakAranI kathA na karavI joIe, tevA prakAranI kathA have darzAve che. ke je kathAne sAMbhaLatA zrotAne zuM gArarasathI atyaMta dIpI uThela evI cAritramohanIyakarmodayathI utpanna thayela AtmapariNAmarUpa moha svarUpa taNakhAvALI), bhani pragaTe... arthAt thAne sAmanA!ne bhoDano 45 thAya... sAdhujhe te thaa| na karavI. kemake e kharAbabhAvonuM kAraNa bane che. jAyate 206 pAsyazeSa levo. yatprakArA kathanIyA tatprakArAmAha-zramaNena kathayitavyA, kiMviziSTetyAha'taponiyamakathA' anazanAdipaJcAzravaviramaNAdirUpA, sA'pi virAgasaMyuktA na nidAnAdinA rAgAdisaMgatA, ata evAha-yAM kathAM zrutvA manuSyaH-zrotA vrajati-gacchati ta | - 'saMveyaNivvedaMti saMvegaM nirvedaM ceti gAthArthaH / jevAprakAranI kathA sAdhue karavI joIe, tevA prakAranI kathA have darzAve che. || sAdhue tapaniyamavALI kathA kahevI. arthAt anazanAdi 12 prakAratne tapa tathA fa paMcAzavaviramaNAdi rUpa niyamanI kathA karavI. te paNa aMdaranAM vairAgyabhAva sAthe kahevI. tti | | paraMtu yazakIrtinI lAlasA, niyANAdi dvArA rAgAdivALI banelI kathA na kahevI. te * AthI ja kahe che ke je kathAne sAMbhaLIne zrotA saMvega ane nirvedane pAme evI kathA : - vI. kathAkathanavidhimAha-mahArthApi kathA apariklezabahulA kathayitavyA, nA| vanAtivistarakathanena pariklezaH kArya ityarthaH, kimityevamityata Aha-'haMdI'tyupadarzane ya mahatA caDakaratvena-atiprapaJcakathanenetyarthaH kimityAha-artha kathA hanti-bhAvArtha nAzayatIti gAthArthaH / vidhizeSamAha-kSetraM-bhautAdibhAvitaM kAlaM-kSIyamANAdilakSaNaM puruSa-pAriNAmikAdirUpaM sAmarthya cAtmano jJAtvA prakRte vastunIti yogaH zramaNena / tvanavadyA-pApAnubantharahitA kathA kathayitavyA, nAnyeti gAthArthaH / uktA kathA, * matadabhidhAnAdgato nAmaniSpanno nikSepaH, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NEEzayatisU lAga-2 madhya. 3 sUtra-1 thI 10 kathA kahevAnI vidhi batAve che ke moTA arthavALI evI paNa kathA zrotAone ghaNo phaleza thAya e rIte na kahevI. Azaya e che ke bahu laMbANathI kahevA dvArA zrotAone kaMTALo thAya evuM na karavuM. prazna : ma ? vadhu mAthI uvAmai qiuo zuM ? uttara : vadhu laMbANathI kathana karIe to e kathA bhAvArthane haNI nAMkhe. kathA karavAnI ja je thoDI ghaNI vidhi bAkI che, te darzAve che. kSetra bhautAdithI bhAvita che ke nahi ? kALa kSIyamANakALa che ke nahi ? puruSa pariNAmika che ke apariNAmika ? prastutavastumAM potAnuM sAmarthya che ke nahi ? (A padArtha prarUpavAnI mArI zakti cha OM nA ?... vagaire.) A badhuM ja jANIne zramaNe pApAnubaMdharahita kathA kahevI paNa bIjIkathA na kahevI. kathA kahevAI gaI. tenA kathanathI nAmiSpanikSepa pUrNa thayo. sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnu+ game'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedam saMjame suTThiappANaM, vippamukkANa tAiNaM / tesimeyamaNAiNNaM, na niggaMthANa mahesiNaM // 1 // uddesiyaM kIyagaDaM, niyAgamabhihaDANi ya / jA rAibhatte siNANe ya, gaMdhamalle ya vIyaNe // 2 // saMnihI gihimatte ya, ma rAyapiMDe kimicchae / saMvAhaNA daMtapahoyaNA ya saMpucchaNA dehapaloyaNA nA ya // 3 // aTThAvae ya nAlIe, chattassa ya dhAraNaTThAe / tegicchaM pAhaNA va pAe, samAraMbhaM ca joiNo // 4 // sijjAyarapiMDaM ca, AsaMdIpaliyaMkae / gihataranisijjA ya, gAyassuvvaTTaNANi ya // 5 // gihiNo veAvaDiyaM, jA ya AjIvavattiyA / tattAnivvuDabhoittaM, AurassaraNANi ya // 6 // mUlae siMgabere ya, ucchukhaMDe anivvuDe / kaMde mUle ya saccitte, phale bIe / ya Amae // 7 // sovaccale siMdhave loNe, romAloNe ya aame| sAmudde hai jA rH * RANAS: * * Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have sUtrAlApakaniSpakSano avasara che... ItyAdi badhI carcA tyAMsudhI samajavI ke chelle sUtrAnugamamAM askhalitAdiguNovALuM sUtra uccAravAnuM. na mA te sUtra A che. dRza. 1-10 : gAthArtha TIarthathI sama4vo. sta " 2 asya vyAkhyA - iha saMhitAdikramaH kSuNNaH, bhAvArtha stvayam - 'saMyame' drumapuSpikAvyAvarNitasvarUpe zobhanena prakAreNa AgamanItyA sthita AtmA yeSAM te susthitAtmAnasteSAM ta eva vizeSyante - vividham- anekaiH prakAraiH prakarSeNa - bhAvasAraM muktAH-parityaktAH bAhyAbhyantareNa grantheneti vipramuktAsteSAM ta eva vizeSyante - trAyante AtmAnaM paramubhayaM ceti trAtAraH, AtmAnaM pratyekabuddhAH paraM tIrthakarAH, svatastIrNatvAd, ubhayaM sthavirA iti, teSAmidaM vakSyamANalakSaNaM anAcaritam - akalpyaM, keSAmityAha 'nirgranthAnAM' sAdhUnAmityabhidhAnametat, mahAntazca te RSayazca maharSayo yataya ityarthaH, athavA mahAntaM eSituM zIlaM yeSAM te mahaiSiNasteSAM, iha ca pUrvapUrvabhAva eva uttarottarabhAvo niyamito hetuhetumadbhAvena veditavyaH, yata eva saMyame susthitAtmAno'ta eva vipramuktAH, zA saMyamasusthitAtmanibandhanatvAdvipramukteH, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM, anye tu pazcAnupUrvyA za hetuhetumadbhAvamitthaM varNayanti yata eva maharSayo'ta eva nirgranthAH, evaM zeSeSvapi ma nA draSTavyamiti sUtrArthaH // 1 // ji na nA ya ta adhya. 3 sUtra - 9 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 paMsukhAre ya, kAlAloNe ya Amae // 8 // dhuvaNe tti vamaNe ya, vatthIkamma vireyaNe / aMjaNe daMtavaNe ya, gAyAbbhaMgavibhUsaNe // 9 // savvameyamaNAinnaM, niggaMthANa mahesiNaM / saMjamaMmi a juttANaM, lahubhUyavihAriNaM // 10 // m *" TIkArtha : ahIM saMhitAdi krama to prasiddha ja che. eTale e nathI kahetAM, paraMtu bhAvArtha kahIe chIe. gAthA-1 : drumapuSpikAmAM varNavelA svarUpavALA saMyamamAM sArIrIte AgamanItithI jeno AtmA sthira che, tathA jeo anekaprakAre bhAvapradhAnapaNe bAhya ane abhyantara granthathI mukta che. tathA je potAnA, paranAM ane ubhayanAM rakSaka che. temAM pratyekabuddho AtmAnI ja rakSA karanArA che, (paranI rakSA karanArA nahi.) tIrthaMkaro paranI rakSA 120 ji ya Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja dazavaikAli kasUra bhAga-2 4 ane adhya. 3 sUtra-1, 2 karanArA che. svayaM to tarI ja cUkelA hovAthI svarakSAnI emane jarUra nathI. jyAre A ( sthaviro sva ane para... baMnenI rakSA karanArA che. AvA prakAranAM mahAtmAone vaphTamANalakSaNavALA padArtha akathya che. A mahAtmAonA ja be vizeSaNo batAve che ke nirNAnAM maharSa AmAM ! nirjhantha e sAdhuonuM nAma che. (AgaLa vipramuvara zabdano artha karI gayA che ke baMne graMthathI je rahita che. eTale have jo nicca zabdano paNa vyutpatti artha laIe, to eno artha paNa e mujaba ja thato hovAthI dviruktidoSa lAge. eTale nirgastha zabdano koI IT artha na levo. e mAtra sAdhuo mATe vaparAtuM nAma ja samajavuM.) moTA evA RSio te marSi kahevAya. athavA to mahAnaM - mokSane pituM - IcchavAno-zodhavAno zAnaM - svabhAva jeono che, te maSiA : A pramANe paNa e zabda khulI zake. - ahIM pUrvapUrvavizeSaNanI hAjarImAM ja uttarottaranI hAjarI niyamita karAyelI che = nakkI karAyelI che, e kAraNa-kAryabhAvarUpe jANavI. te A pramANe - sAdhuo saMyamamAM susthita AtmAvALA che, mATe ja vipramukta che. * | kemake vipramukti - bAhyaabhyattarapranthithI chuTakAro saMyamamAM susthita AtmArUpa kAraNathI ja thAya che. A rIte bAkImAM paNa vicArI levuM. (sAdhuo vipramukta che, mATe rakSaka || keTalAMko ahIM pazcAnupUrvIthI kAryakAraNabhAvane A pramANe varNave che ke sAdhuo ? zA maharSi che, mATe ja nirjhantha che, nircantha che mATe ja rakSaka = trAtA che... ema bAkImAM nA v paNa samajI levuM. sAmprataM yadanAcaritaM tadAha-'uddesiyaM 'ti uddezanaM sAdhvAdyAzritya | | dAnArambhasyetyuddezaH tatra bhavamauddezikaM 1, krayaNaM-krItaM, bhAve niSThApratyayaH, ya| sAdhvAdinimittamiti gamyate, tena kRtaM-nirvatitaM krItakRtaM 2, 'niyAga'mityAmantritasya piNDasya grahaNaM nityaM na tvanAmantritasya 3, 'abhihaDANi yatti svagrAmAdeH * | sAdhunimittamabhimukhamAnItamabhyAhRtaM, bahuvacanaM svagrAmaparagrAmanizIthAdi-* bhedakhyApanArthaM 4, tathA 'rAtribhaktaM' rAtribhojanaM divasagRhItadivasabhuktAdi-* caturbhaGgalakSaNaM 5, 'snAnaM ca' dezasarvabhedabhinnaM, dezasnAnamadhiSThAnazaucAtirekeNA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 : have e sAdhuone je je anArita che, te vastu dekhADatAM kahe che. (1) auddezika : sAdhu vagerene AzrayIne dAnAraMbhano uddeza vicAra karavo e na uddeza. arthAt "sAdhune vahorAvavA mATe rasoI banAvuM, judI kADhuM vi. A rIte sAdhune dAna ApavA mATe rasoIrUpa AraMbhano vicAra karavo e uddeza. emAM je thayuM, eTale ke A vicAra dvArA je baneluM hoya te audezika. (A AdhAkarmAdidoSavALI gocarI bane... te anAcarita che. sAdhu e vAparI na zake.) sta na r H. adhya. 3 sUtra-2 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 kSipakSmaprakSAlanamapi, sarvasnAnaM tu pratItaM 6, tathA 'gandhamAlyavyajanaM ca' gandhagrahaNAtkoSThapuTAdiparigrahaH mAlyagrahaNAcca grathitaveSTitAdermAlyasya vIjanaM tAlavRntAdinA dharma eva, 7-8 - 9 idamanAcaritaM, doSAzcauddezikAdiSvArambhapravartanAdayaH svadhiyA'vagantavyA iti sUtrArthaH // 2 // ya = (2) krItakRta : RIta zabdamAM bhAvapaNuM arthamAM te pratyaya lAgelo che. sAdhvAtinimitte zabda samajI levAno che. sAdhu vagere mATe kharIdavuM te krIta. A kharIdavA dvArA je vastu taiyAra thayelI hoya te krItakRta kahevAya. (3) niyAga : kAyama mATe AmaMtritapiMDanuM grahaNa karavuM. paNa anAmaMtritanuM grahaNa na karavuM. ("sAdhuo ! tamAre roja mAre tyAM gocarI AvavuM." A AmaMtraNa maLyuM, ane sAdhu e AmaMtraNa svIkArIne ene anusAre ja gocarI lAve to e AmaMtritapiMDa na bane. e doSa che. sAdhue anAmaMtritapiMDa levAno che.) (4) abhyAhata : svagAmamAMthI, paragAmamAMthI sAdhune mATe sAdhu sAme lavAyelI nA gocarI abhyAhata kahevAya. gAthAmAM aminhAni ema bahuvacana karela che, e to = "abhyAhatanAM svagrAma abhyAhata, paragrAma abhyAhata, nizItha abhyAhata, nonizItha 7 abhyAhnata vagere anekabhedo che" evuM jaNAvavA mATe bahuvacana che. ' (5) rAtribhojana : divase vahoreluM ane divase vApareluM... vagere cArabhede 1 rAtribhojana che. (AgalA divase vahorI, rAtre pAse rAkhI bIjA divase vApare... to rAtre potAnI pAse e vastu rAkhI mUkI hovAthI A rIte divase vA52vAmAM paNa rAtribhojanano doSa lAge. A ja pramANe divase vahoreluM- rAtre vApareluM, rAtre vahoreluM divase vApareluM, rAtre vahoreluM, rAtre vApareluM... ema cArabheda samajI levA.) (6) snAna : dezasnAna ane sarvasnAna ema be bhede snAna che. emAM adhiSThAna = malanirgamanasthAnanI zuddhi sivAya jo AMkhanI pAMpaNanuM paNa prakSAlana karavAmAM Ave to 122 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 e dezasnAna che. sarvasnAna to prasiddha ja che. (7) gandha H gandha zabdathI koSapuTa vagere sugaMdhIvastuo samajavI. (8) mAlya : mAlya zabdathI guMthAyela, vIMTaLAyela vagere mAlya = mALA samajavA. (soMya vagerethI vIMdhIne je mALA taiyAra karAya te guMthAyela ane vIMdhyA vinA je dorIthI bAMdhavA dvArA mALA taiyAra karAya e vIMTaLAyela gaNAya.) * (9) vyajana : baphAro thAya tyAre paMkhAdithI vIMjhavuM e vyajana. A badhuM ja anArita che. A auddezikathI mAMDIne vyajana sudhImAM AraMbhanuM pravartana vagere je je doSo che, S e svabuddhithI jANI levA. S sta sta 41 adhya. 3 sUtra-3 ta idaM cAnAcaritamityAha-'saMnihi ti sUtram, asya vyAkhyA - saMnidhIyate'nayA''tmA durgatAviti saMnidhi:- ghRtaguDAdInAM saMcayakriyA 10, 'guhimAtraM ' gRhasthabhAjanaM ca 11, tathA 'rAjapiNDo' nRpAhAraH 12, kaH kimicchatItyevaM yo dIyate sa kimicchkaH, | rAjapiNDo'nyo vA sAmAnyena 13, tathA 'saMbAdhanam' asthimAMsatvagromasukhatayA caturvidhaM mardanaM 14, 'dantapradhAvanaM' cAGgulyAdinA kSAlanaM 15, tathA 'saMprazna:' sAvadyo gRhasthaviSayaH, rADhArthaM kIdRzo vA'hamityAdirUpaH 16, 'dehapralokanaM ca' AdarzAdAvanAcaritam 17, doSAzca saMnidhiprabhRtiSu parigrahaprANAtipAtAdayaH svadhiyaiva vAvyA vRtti mUtrArtha: rUA A paNa anAcarita che. ji gAthA-3 : (10) saMnidhi H je doSathI jIva durgatimAM sthApita karAya e saMnidhidoSa che. ghI-goLa vagerene ekaThuM karavAnI kriyA e saMnidhi che. nA (11) gRhibhAjana : gRhasthonAM vAsaNAdi vAparavA. ] (12) rAjapiMDa : rAjAno AhAra. (13) kimicchaka : "koNa zuM Icche che ?" e pramANe je AhAra apAya te kimicchaka AhAra kahevAya. e rAjapiMDa hoya ke sAmAnyathI bIjo koI piMDa paNa hoya. (je koIpaNa sAdhu je kaMIpaNa mAMge te ene ApavuM..AvI rIte je piMDa apAya, e mATe AdhAkarmAdi paNa karAya... e badhuM kimicchakapiMDa gaNAya) (14) saMbAdhana : hADakAne sukhakArI, mAMsane sukhakArI, cAmaDIne sukhakArI, 123 na ta na gA T nA pa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te HEEzaya iti sUkA mAga- 2ERE madhya. 3 sUtra-4 rUMvATIne sukhakArI ema cAra prakAranuM mardana. (15) hantapradhAna : aMguli 3thI. hAMta dhovA te. (16) saMprazna : stha saMdhI sAvadha prazra 57vo ta. (bha ? 3241 3piyA bhAyo ? tAro chokaro paraNI gayo? ene baccA thayA ke nahi? vagere) athavA vibhUSAne mATe A pramANe pUchavuM ke huM kevo chuM ? (17) hemona : 659 vagairemA bhoDhuM vagere lo. saMnidhithI mAMDIne dehapralokana sudhImAM parigraha, hiMsA vagere je je doSo che, te | svabuddhithI 4 vA = sama45.. . kiMca-'aTThAvae ya' sUtram, asya vyAkhyA-aSTApadaM ceti, 'aSTApadaM' dyUtam, arthapadaM / | vA-gRhasthamadhikRtya nItyAdiviSayamanAcaritaM 18, tathA 'nAlikA ce 'ti dyUtavizeSalakSaNA, yatra mA bhUtkalayA'nyathA pAzakapAtanamiti nalikayA pAtyanta iti, iyaM cAnAcaritA 19, aSTApadena sAmAnyato dyUtagrahaNe satyapyabhinivezanibandhanatvena | nAlikAyAH prAdhAnyakhyApanArthaH bhedena upAdAnam, arthapadamevoktArthaM tadityanye / | abhidadhati, asmin pakSe sakaladyUtopalakSaNArthaM nAlikAgrahaNam, aSTApadadyUtavizeSapakSe | cobhayoriti / tathA 'chatrasya ca' lokaprasiddhasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanAyeti, AgADhaglAnAdyAlambanaM muktvA'nAcaritaM, prAkRtazailyA cAtrAnusvAralopo'kAra| nakAralopau ca draSTavyau, tathAzrutiprAmANyAditi 20, tathA 'tegicchaMti, cikitsAyA bhAvazcaikitsya-vyAdhipratikriyArUpamanAcaritaM 21, tathopAnahI pAdayoranAcarite, pAdayoriti sAbhiprAyakaM, na tvApatkalpaparihArArthamupagrahadhAraNena 22, tathA " 'samArambhazca' samArambhaNaM ca 'jyotiSaH' agnestadanAcaritamiti 23, doSA aSTApadAdInAM " kSuNNA eveti sUtrArthaH // 4 // thA-4 : (18) aSTA56 : 4 // 2 athavA to arthapadaM ama va to sthane AzrayIne nIti vagere saMbaMdhI je arthapada te anAcarita che. (dhaMdhAmAM kevI kevI nIti | rAkhavAthI paiso kamAI zakIe... e pramANe arthasaMbaMdhI nItio jaNAvanArA vAkyo : te arthapada che. enuM kathana anAcarita che.) (18) nAyist : . vizeSaprA2no 2 nAyi 204thI. mogamAya che." ( jugAramAM jugArI kaLA dvArA = pAzA pADavAnI hoMziyArI dvArA anyathA = uMdhAcattA che r KHF * * * Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUga bhAga-2 8 adhya. 3 sUtra-4 Taka che. pAzA na pADI de e mATe nalikAthI pAzA pADavAnA je jugAramAM ho te nAlikA kahevAya che che. moTI suMgaLI jevI nalikAmAM pAzA nAMkhavAnA, e gabaDatA gabaDatA nIce paDe, A I' AmAM koInI hAtha-cAlAkI vagere na cAle. | praznaH aSTApada zabdathI badhA jugAra AvI ja jAya che, to nAlikA nAmano jugAra " judo batAvavAnI zI jarUra ? uttara : aSTApada zabdathI jo ke sAmAnyathI badhA ghuta AvI ja jAya che, to paNa nAlikArUpI jugAra abhinivezanuM kAraNa hovAthI enI pradhAnatA che." e darzAvavAnuM " mATe nAlikAnuM juduM grahaNa kareluM che. (sAmAnyajugAramAM to mANasa kapaTapUrvaka jIta meLavI ja : zake ane svAbhAvika che ke je kapaTapUrvaka jItyo hoya ene manamAM saMkoca rahe, jyAre : - nAlikAmAM to je jItyo, e saccAIthI ja jItelo hoya eTale e "huM jItyo." e na bhAvane vadhu ne vadhu daDha banAvI de. Ama nAlikA e abhinivezanuM kAraNa bane athavA to ema paNa samajavuM ke sAmAnya jugArAdimAM to kapaTa vagereno saMbhava hovAthI. "A jugAra na ramAya... emAM pApa che..." vagere vicAro Ave. paraMtu je nAlikAmAM , - kapaTAdi zakya ja nathI, emAM to evo vicAra Ave ke "AmAM zuM pApa che ? badhA ne potapotAnI IcchAthI rame che. ApaNe koIne ThagatA nathI... pachI A ramata ramavAmAM | zuM vAMdho ?" Ama A rIte paNa nAlikAjugAra abhiniveza = AgrahanuM kAraNa banI rahe che ema lAge che.) * anyaloko ema kahe che ke kavi no artha jugAra nathI karavAno, paNa ame pUrve na ' kahI gayA e pramANe arthapada e ja artha karavAno che. eTale be vAra jugAranuM varNana 1| F" AvavA rUpa doSa lAgato nathI. * have A mAnyatA pramANe joke evo vAMdho Ave ke nAyikArUpa jugArano ja niSedha - nA thayo. paNa bIjA badhA jugAra to anAcarita na dekhADyA. eTale bIjA badhA jugAro nA || ramavAmAM koI pApa na lAge.." paraMtu A pakSamAM ema samajavuM ke nAlikAjugAranuM | grahaNa tamAma jugAranA upalakSaNa mATe che. arthAt nAlikA jugAranI jema tamAma jugAro ke anAcarita ja che evuM A nAlikAzathI samajI levuM. ke hA ! ame je mata mAnyo che, emAM to aSTApa- jugAra ane nAstiva eTale ke : nAlikAvALo jugAra ema baMne lIdhA ja che. to e matamAM to nAlikAzabdathI badhA jugAra ' levAnI jarUra nathI. kemake A matamAM to baMneyanuM grahaNa kareluM ja che. | [E 5 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sla dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajI adhya. 3 sUtra-4 che. (20) chatradhAraNa lokaprasiddha chatranuM dhAraNa e potAnA pratye ke parapratye anarthane te mATe thAya che. (athavA to potAnA pratye chatradhAraNa ke bIjAnAM pratye chatradhAraNa e : anarthane mATe thAya che. AgADha glAna vagere puSTAlaMbana sivAya chatradhAraNa anAcarita praznaH gAthAmAM lakheluM che ke chattI thApaTTA enuM saMskRta A pramANe thAya ke chatrasva thAra thaya jyAre tame artha A pramANe kholelo che ke chatrI thAramana thaya. to A be vastu virodhI che. * uttara H kharekhara to gAthAmAM chattazya thAra manAI emaja pATha che. paraMtu | prAkRtazailIne kAraNe AmAM anusvArano = + no lopa thayo che. tathA AkAra ane ' no rakArano lopa thayelo che. eTale mama+= maUT nIkaLI jatAM chattastha thArapaTTA lakheluM che. eTale ame karelo artha yogya ja che. prazna : A rIte AkhAne AkhA be akSaro lopAI jAya, e zI rIte mAnI. te levAya ? * uttara H tevA prakAranAM AgamavacananI prAmANikatA hovAthI A badhuM ja zakya che. FI (21) cUkisya: cikitsAno bhAva (paNuM) te aikisya. rogano pratikAra karavArUpa | A aikisya anAcarita che. fa (22) upAnaha tathA paganAM upAnaha = joDA anAcarita che. pagamAM joDA paheravA || anAcarita che. prazna H joDA to pagamAM ja paherAyane ? emAM vaLI po zabda lakhavAnI zI ja - jarUra ? uttara : pAyo zabda lakhyo che, e abhiprAyavALo che. Azaya e che ke koI nA ra Apatti AvI paDI hoya to e Apatkalpa kahevAya, tene dUra karavA mATe aupagrahikaupadhi vA tarIke A be joDA rAkhavAmAM Ave, to e anAcarita nathI. (bhAva e che ke sAdhu | gRhasthanI mAphaka pagamAM joDA paherI ja rAkhe to e anAcarita che. paNa "lAMbA, . vihArAdimAM kAMTAdivALA raste jovAnI jarUra paDaze." ema vicArI jo sAdhu joDA sAthe . ' rAkhe, pahere nahi, ane jyAre kharekhara Apatti Ave, tyAre ja pagamAM pahere e sivAya pagamAM na pahere to e rIte joDA rAkhavA e anAcarita nathI. agnivALA raste, ke | A rAtanA aMdhArAmAM vihAra karavAno hoya tyAM joDA paheravAnuM vidhAna o.ni.mAM che tethI " E E = Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ME zAtisUrA bhAga- 2 ERNAMENT madhya. 3 sUtra-5, Apatkalpa tarIke anAcarita nathI.) (23) bhanino samAna 42vo manAyarita cha. | aSTApadathI mAMDIne agnisamAraMbha sudhInAM anAcaritonAM doSo spaSTa ja che. ] * kiMca-sajjAyara 'sUtram, asya vyAkhyA-zayyAtarapiNDazcAnAcaritaH, zayyA vasatistayA tarati saMsAramiti zayyAtaraH-sAdhuvasatidAtA, tatpiNDaH 24, tathA na AsandakaparyaTau anAcaritau, etau ca lokaprasiddhAveva 25-26, tathA gRhAntaraniSadyA na | anAcaritA, gRhameva gRhAntaraM gRhayorvA apAntarAlaM tatropavezanam, mo cazabdAtpATakAdiparigrahaH 27, tathA gAtrasya-kAyasyodvartanAni cAnAcaritAni, udvartanAni-paGkApanayanalakSaNAni, cazabdAdanyasaMskAraparigrahaH 28, iti sUtrArthaH // 5 // (24) zayyAtarapiMDa anAcarita che. zayyA eTale vasati, upAzraya, tenA dvArA je saMsArane tare te zayyAtara arthAt sAdhune vasati ApanAra gRhastha. teno piMDa zayyAtarapiMDa vAya. me (25) Asan67 (26) paryaM manAyarita cha. // 2 vastu dobha prasiddha 4 cha. meM (mAsan64 meTale purazI vI vastu bhane 54 bheTale. pAM...) | (27) gRhAttaraniSadyA anAcarita che. ghara e ja gRhAntara kahevAya. athavA to be Raa gharanI vacceno bhAga gRhAntara che. temAM besavuM e anAcarita che. zabdathI pATakAdino | pariyaDa 42vI. (gha2ma 4 3 gharanI pathye zezI pathye besa me....) (28) zarIrana dvano manAyarita cha. vartana bheTale. zarI2 52 sAlA bhelane / ghasI ghasIne dUra karavo te. 2 zabdathI zarIrasaMbaMdhI bIjA paNa saMskAro levA. arthAt e LbadhuM ja anAcarita che. tathA-'gihiNo 'tti sUtram, asya vyAkhyA-'gRhiNo' gRhasthasya 'vaiyAvRttyaM' ya | vyAvRttabhAvo-vaiyAvRtyaM, gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanamityarthaH, etadanAcaritamiti 29, tathA ca 'AjIvavRttitA' jAtikulagaNakarmazilpAnAmAjIvanam AjIvastena vRttistadbhAva : *AjIvavRttitA-jAtyAdyAjIvanenAtmapAlanetyarthaH, iyaM cAnAcaritA 30, tathA : 'taptAnivRtabhojitvam' taptaM ca tadanirvRtaM ca-atridaNDodvRttaM ceti vigrahaH, udakamiti : , vizeSaNAnyathAnupapattyA gamyate, tadbhojitvaM-mizrasacittodakabhojitvam ityarthaH, idaM / It 5 E FR Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 3 sUtra-6-7-8 , cAnAcaritam 31, tathA 'AturasmaraNAni ca' kSudhAdyAturANAM pUrvopabhuktasmaraNAni ca anAcaritAni, AturazaraNAni vA-doSAturAzrayadAnAni 32, iti sUtrArthaH // 6 // (29) gRhasthanuM vaiyAvacca eTale ke gRhastha pratye anna vagerenuM saMpAdana karavuM te. | anAcarita che. (30) jAti, kula, gaNa, karma, zilpanuM je AjIvana, tenA dvArA je vRtti = nirvAha, || te AjIvavRttitA kahevAya. TuMkamAM jAti vagerenAM AjIvana dvArA jAtane pALavI =o. sAcavavI e AjIvavRttitA. A anAcarita che. (huM harivaMzakuLano chuM, huM hIrAno jANakAra chuM.. vagere kahI bIjAne Avarjita kare ane e rIte gocarI meLavI vApare...) (31) garama kareluM paNa traNa ukALA vinAnuM pANI vAparavuM e anAcarita che. prazna : pANI zabda to lakhelo nathI, to pachI garama kareluM traNa ukALA vinAnuM | bIjuM kaMI na hoI zake ? uttara : A traNa ukALA vinAnuM e vizeSaNa pANI sivAya na ghaTe ne? A 1 * vizeSaNa pANImAM ja vaparAya che. eTale pANI vinA A vizeSaNa na ghaTatuM hovAthI - 3m zabda samajI levAno che. (32) bhukha vagerethI parezAna thayelA sAdhuo saMsArIpaNAmAM je khAdhu-pIdhuM hoya, || ni tenuM smaraNa kare e AturasmaraNa kahevAya. e anAcarita che. | athavA to Atura = corI, parastrIgamana, rASTradrohAdi doSathI vyApta puruSane na nA Azaro Apavo e anAcarita che. (jo rAjAne khabara paDe to rAjA sAdhu upara gusse >> bharAI zikSAdi kare.) vi-mUtatti sUma, astha vyArathrA-mUtro' nowAtIta, 'zravaraM 2' Ardrakam ca tathA 'ikSakhaNDaM ca' lokapratItam, anirvRtagrahaNaM sarvatrAbhisaMbadhyate, anivRtam-apariNatamanAcaritamiti, ikSukhaNDaM cApariNataM dviparvAntaM yadvartate 33-34 rU, tathA 'vanDo' va ntavika rUdda, 'mUrta ra" saTTAmUnA, savittamanAraritam rU7, * * tathA 'phalaM' trapuSyAdi 38, 'bIjaM ca' tilAdi 39, 'AmakaM' sacittamanAcaritamiti * sUtrArthaH // 7 // kiMca-'sovaccale 'tti sUtram, asya vyAkhyA-sauvarcalaM 40, saindhavaM 41,* 'lavaNaM ca' sAMbharilavaNaM 42, rumAlavaNaM ca 43, Amakamiti sacittamanAcaritam, Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlika sUga bhAga-2 mAM adhya. 3 sUma-8-9 ane sAmudra-samudralavaNameva 44, 'pAMzukSArazca' USaralavaNaM 45, 'kRSNalavaNaM ca' . saindhavalavaNaparvataikadezajam 46, AmakamanAcaritamiti sUtrArthaH // 8 // | (33) mUlaka lokapratIta che. (34) zrubera eTale ke Adu (35) zeraDI lokapratIta ka che. A traNeyamAM anivRta zabdanuM grahaNa joDavAnuM che. anivRta eTale apariNata = sacitta anAcarita che. zeraDImAM to je je zeraDInI baMne bAju gAMTha hoya te zeraDI sacitta | gaNAya. | (36) kanda eTale vajakanda vagere. (37) saTTAmUlAdi mUla sacitta hoya te anAcarita che. (38) kAkaDI vagere phala (39) tala vigere bIja sacitta hoya te | | anAcarita che. (40) sauvarcala (41) saindhava (42) sAMbharilavaNa (43) mAlavaNa | sacitta hoya te anAcarita che. (44) samudralavaNa (45) ukharalavaNa (46) saindhavalavaNanAM parvatanAM eka bhAgamAM thAya te kRSNalavaNa. A badhuM sacitta hoya te anAcarita che. (sauvarcalathI mAMDIne kRSNalavaNa sudhInAM badhA padArtho vizeSa prakAranAM mIThAM rUpa ja che. mAtra amuka amuka vizeSatAone lIdhe te badhA judA darzAvyA che.) te | kiMca-'dhUvaNe 'tti sUtram, asya vyAkhyA-dhUpanamityAtmavastrAderanAcaritam, prAkRtazailyA anAgatavyAdhinivRttaye dhUmapAnamityanye vyAcakSate 47, vamanaM madanaphalAdinA 48, vastikarma puTakenAdhiSThAne snehadAnaM 49, virecanaM dantyAdinA 50, tathA aJjanaM rasAJjanAdinA 51, dantakASThaM ca pratItaM 52, tathA gAtrAbhyaGgastailAdinA 53, " vibhUSaNaM gAtrANAmeva 14, iti sUtrArthaH // 9 // ' (47) potAnA vastrAdine dhUpita karavA. e anAcarita che. (sugaMdhI dhUpanAM dhUmADA | dvArA vasane vAsita karavuM te.) keTalAMko ema kahe che ke bhale gAthAmAM yuvAna lakheluM che, paraMtu prAkRtazailInAM kAraNe A pramANe lakheluM che. hakIkatamAM chUpA e pramANe A * samajavuM. bhaviSyamAM je vyAdhi thavAnI zakyatA hoya, te na thAya e mATe dhUmrapAna karavuM | (hukko pIvo, bIDI pIvI..vagere) e anAcarita che. (ThaMDI dUra karavA, ThaMDI na lAge che ' e mATe dhUmrapAna karAya che. ema bIjA vyAdhio mATe paNa A saMbhavita che.) * (48) mIMDhaNa khAvA vagere dvArA ulaTI karavI e anAcarita che. (49) bastikarma eTale paTakathI adhiSThAnamAM snehanuM dAna karavuM te. . (kabajIyAtAdinAM kAraNe aMdarano juno maLa phasAyelo hoya, nIkaLato na hoya e kADhavA .'= 1r : ! Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sTa || dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 sUtra-10 mATe adhiSThAnamAMthI aMdara sneha, telAdi snigdha vastu naMkhAya, enI cIkAzathI maLa bahAra nIkaLI jAya. puTaka eTale evAprakAranuM koIka vizeSa sAdhana..) atyAre "enimA" tarIke A prakriyA prasiddha che.) ma (50) dattva vagere vastuthI virecana jhADA karavA e anAcarita che. (haraDe, triphaLA, divela, himaja vagere koIpaNa recaka vastu dvArA jhADA karavA e anAcarita che. emAM maLa DhIlo, pANI jevo thAya, emAM jIvavirAdhanAnI zakyatA rahe...) (51) rasAMjanAdithI aMjana karavuM, (AMkhamAM meza AMjavI te) anArita che. (52) dantakASTha pratIta che. (bAvaLIyAthI loko dAMta ghasI ghasIne svaccha kare che, ema sAdhu kare to e anAcarita.) = (53) tela vagerethI zarIrane atyaMgana karavuM, mAliza karavuM anAcarita che. (54) zarIranI ja vibhUSA anAcarita che. kriyAsUtramAha-'savvameyaM 'ti sUtram, asya vyAkhyA-sarvametad-auddezikAdi yadanantaramuktamidamanAcaritaM, keSAmityAha-nirgranthAnAM maharSINAM sAdhUnAmityarthaH, ta eva vizeSyanta-saMyame, zAttapatti, yuAnAm-amithunhAnAM 'RNabhUtavihAranAM' laghubhUto- vAyuH, tatazca vAyubhUto'pratibaddhatayA vihAro yeSAM te laghubhUtavihAriNasteSAM, nigamanakriyApadametaditi sUtrArthaH // 10 // A pramANe 9 gAthA sudhImAM 54 anAcIrNo darzAvIne have kriyAsUtra kare che. (upara mAtra te 54 vastunAM nAma ApyA. paNa A badhuM zuM kahevAya ? evuM gAthAmAM to kyAMya lakhyuM nathI. arthAt kriyApada kriyAsUcaka pada ApyuM nathI. 10mI gAthAmAM e kriyAsUcaka pada che ke "A badhuM ja anAcIrNa che" eTale A 10mI gAthA kriyAsUtra nA kahevAya.) ya = audezikathI mAMDIne vibhUSA sudhInI hamaNAM ja darzAvelI badhI bAbato anAcarita - akartavya che. = prazna : kone A akartavya che ? uttara H nirprantha maharSione eTale ke sAdhuone A anAcIrNa che. A sAdhuonAM ja vizeSaNo darzAve che ke saMnamammi ... je sAdhuo saMyamamAM abhiyoga = udyamavALA che, = zabdathI tapa laI levo. arthAt je sAdhuo tapamAM udyamavALA che, tathA jeo 130 - ma nA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra. 51 ya dazavaikAlikasUtra bhAga-2 madhya 3 sUtra - 11 yI 15 laghubhUtavihArI che. laghubhUta bheTale vAyu kheTale sAdhujo dravyAhimAM apratibaddha hovAthI vAyu jevo vihAra karanArA che. eTale teo laghubhUtavihArI che. (prazna : A adhyayananI pahelI gAthAmAM ja pratijJArUpe kaheluM ja che ke tesimeyamaNAinnaM niggathANa mahesiNaM" jane khA gAthAmAM pAchI khe4 vAta khAvI } savvameyamaNAnnaM niggaMthANa mahesiNaM to khena vAta je vAra zA mATe jharI ? ) uttara H pahelIgAthAmAM pratijJAsUcaka kriyApada hatuM. jyAre A nigamanakriyApada che. (jema parvato vRdghimAn A pramANe pratijJA karyA bAda hetu vagere darzAvyA, pachI chelle tasmAt parvato vahnimAn josAya che, je nigamana uDevAya che. khema nahIM pA sama sevu.) kimityanAcaritaM ?, yatasta evaMbhUtA bhavantItyAhapaMcAsavapariNNAyA, tiguttA chasu saMjayA / paMcaniggahaNA dhIrA, niggaMthA ujjudaMsi // 11 // AyAvayaMti gimhesu, hemaMtesu avAuDA / vAsAsuna paDilINA, saMjayA susamAhiyA // 12 // parIsahariUdaMtA, dhUamohA jiiMdiyA / savvadukkhappahINaTThA, pakkamaMti mahesiNo // 13 // dukkarAI karittANaM, dussahAI sahettu ya / keittha devaloesu, kei sijjhati nIrayA // 14 // khavittA puvvakammAI, saMjameNa taveNa ya / siddhimaggamaNuppattA, tAiNo pariNi // 15 // tti bemi / gAthA graM0 31 // ii khuDDiyAyArakahajjhayaNaM taiyaM // 3 // ji na zA prazna : teone A badhuM anAcarita zA mATe che ? uttara : kemake teo AvAprakAranAM (vakSyamANa prakAranAM) che, 61.11 thI 15 gAthArtha : TIarthavat bhAvo. vyAkhyA-'paJcAzravA' hiMsAdaya: 'parijJAtA' dvividhayA parijJayA - jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca pari samantAjjJAtA yaiste paJcAzravaparijJAtAH, | AhitAgnyAderAkRtigaNatvAnna niSThAyAH pUrvanipAta iti samAso yukta eva, parijJAtapaJcAzravA iti vA, yata eva caivaMbhUtA ata eva 'triguptA' manovAkkAyaguptibhiH 37 131 Yue ji nA ya Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H ka dazavaikAlika sUra bhAga-2 A adhya. 3 sUtra-11 " guptA / 'ghaTsa saMyatAH' SaTsu jIvanikAyeSu pRthivyAdiSu sAmastyena yatAH / 'paJcanigrahaNA' iti nigRhNantIti nigrahaNAH kartarilyuT paJcAnAM nigrahaNAH paJcanigrahaNAH, 1. pazcAtApatIkiyA, "thIrA' guddhimattaH sthira vA, nicA:' sAthaa:, "gurjana' iti RjurmokSaM prati RjutvAtsaMyamastaM pazyantyupAdeyatayeti RjudarzinaH-saMyamapratibaddhAH tti sUrNa: zA gAthA-11 TIkArca : hiMsA vagere pAMca Azravo parizAthI jANIne prityAkhyAnaparijJAthI tyajAyelA che je sAdhuovaDe tevA A sAdhuo che. (prazna : samAsamAM bhUtakRdaMtanuM rUpa pUrvAdarUpe AvatuM hoya che. eTale kharekhara to rAtipazcazravAH evo pATha hovo joIe. ene badale ahIM to uMdhuM lakheluM che.) L uttara : mAhitAna vi. AkRtigaNa hovAthI bhUtakRdaMtavALA padano pUrvapada tarIke | nipAta = sthAna na paNa thAya, eTale A samAsa barAbara ja che. arthAtu amuka vyAkaraNanAM niyamo pramANe amuka amuka sthAne (AkRtigaNamAM ApavAdikasthAne) bhUtakRdaMtavALA pado pUrvapada na bane, paNa uttarapada bane. eTale AmAM koI doSa nathI.' athavA to pachI paritiSazravAH e pramANe ja samajIne artha levo. teo | paMcAzravanAM tyAgI che. mATe ja mana-vacana-kAyAnI guptivALA che. pRthvIkAyAdi che ! | kAyamAM saMpUrNapaNe yatanAvALA che. tathA pAMcano nigraha karanArA che. ahIM je nigraha kare ! e nigrahaNa kahevAya. atre anaTu pratyaya kartA arthamAM thayo che. sAmAnyathI to gamana, riTaNa... vageremAM anaTu pratyaya bhAva arthamAM thAya che. eno artha gamana karavuM, raTaNa na karavuM... ema thAya che. paraMtu gamanakaranAra... evo artha nathI thato. jyAre ahIM anaTu nA : pratyaya kartA arthamAM che. eTale "nigraha karavo" ema artha na karavo, paraMtu "nigraha | na karanAra" ema artha karavo.) | "pAMcano nigraha karanAra" ema kahyuM, paNa pAMca eTale zuM? e kahe che ke pAMca | eTale pAMca Indriyo levI. | tathA je sAdhuo dhIra-buddhivALA athavA to sthira che. | jeo nircantha eTale ke sAdhu che. jeo RjudarzI che. ahIM saMyama e mokSa pratyeno sIdhe sIdho = saraLamArga hovAthI | Rju = saMyama artha karavo. tene jeo upAdeya tarIke jue e RjudarzI kahevAya. saMyamamAM pratibaddha hoya ema bhAvArtha che. ( TE Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :-:- -- 'u S A ja dazavaikAlikasUga bhAga-2 3 haka adhya. 3 sUtra-12,13 5 te ca RjudarzinaH kAlamadhikRtya yathAzaktyetatkurvanti - 'AyAvayaMti 'tti sUtram, se asya vyAkhyA-'AtApayanti-UrdhvasthAnAdinA AtApanAM kurvanti 'grISmeSu' uSNakAleSu, . tathA 'hemanteSu' zItakAleSu 'aprAvRtA' iti prAvaraNarahitAstiSThanti, tathA varSAsu varSAkAleSu 'saMlInA' ityekAzrayasthA bhavanti 'saMyatAH' sAdhavaH 'sasamAhitA' jJAnAdiSu :: | yatnaparAH, grISmAdiSu bahuvacanaM prativarSakaraNajJApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // 1 gAthA-12 TIkArtha : te judarzIo kALane AzrayIne zakti pramANe A kArya kare ? che. ubhA rahIne ke besIne uMghIne teo uSNa kALamAM AtApanA le che. - tathA ziyALAmAM teo prAvaraNa rahita = vastrarahita rahe che tathA comAsAmAM teo : - saMlIna rahe che eTale ke ekaja sthAnamAM rahe che. tathA teo saMyata = sAdhuo susamAhita - che, eTale ke jJAnAdimAM yatna karanArA che. !! praznaH grISmaRtu, ziyALo ke comAsuM eka eka RturUpa che, to mAtra ekavacana 1. karyuM hota to cAlata, bahuvacanaprayoga zA mATe karyo? | uttaraH mAtra ekAda varSa ja unALAmAM AtApanA, ziyALAmAM prAvaraNarahitatA... | karavAnA nathI. paraMtu dareke dareka varSe A karavuM joIe... e jaNAvavA mATe bahuvacanaprayoga karelo che. - 'parIsaha tti sUtram, asya vyAkhyA-mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH-ni kSutpipAsAdayaH ta eva ripavastattulyadharmatvAtparISaharipavaste dAntA-upazamaM nItA yaiste = | parIvaharipudAntAH, samAsaH pUrvavat, na prAkRte pUrvAparapadaniyamavyavasthA vAminano' piti yathA, tathA 'tamohA' vilino phartha:, moda-3mazAna, 5 tathA 'jitendriyAH' zabdAdiSu rAgadveSarahitA ityarthaH , ta evaMbhUtAH 'sarvaduHkhaprakSayArthaM nA // zArIramAnA luNAnimitta praznamati' pravartane, vimUtA?- "rSaya:' sAtha a kRti sUtrArtha: rUA. gAthA-13 TIkArthaH mArgamAMthI bhraSTa na thavAya e mATe ane nirjarAne mATe parISaho sahana karavA joIe. bhukha, tarasa vagere parISaho che. te parISaho ja zatru che. kemake ! zatrunAM jevA svabhAvavALA che. jema zatru parezAna kare, asamAdhi kare, ema A parISaho , che paNa parezAnI, asamAdhi karanArA che. AvA zatrurUpI parISahone jeoe upazAnta karyA che - - * . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. 3 sUtra-14 dazavaikAlikasUra bhAga-2 kihi ! che che, teo parISaharipurAnA kahevAya. che samAsa pUrvanI jema samajavo (vAtta bhUtakRdaMta pUrvapada hovuM joIe. vyAkaraNanAM 4 ApavAdika niyama pramANe e uttarapada banela che.) prAkRtamAM pUrvapada ane aparapadanAM, | niyamanI koI vyavasthA nathI. arthAtu amuka pada pUrvapada ja bane, amuka uttarapada ja ! | bane. AvA koI vibhAga prAkRtamAM nakkI nathI. eTale koIpaNa pada pUrvapada ke uttarapada *! banI zake che. dA.ta. nA vimananA/m vagere. (ahIM vimananA... ema hovuM [ joIe, paraMtu prAkRtamAM pUrvAparapada vyavasthA nathI, eTale vimAna pada uttarapadamAM AveluM :- :- 9 tathA sAdhuo dhutamoha che. jemaNe mohanIyane dhuNAvela che, dUra karela che tevA A sAdhuo che. moha eTale ajJAna. - tathA sAdhuo jitendriya che, eTale ke zabdAdimAM rAga, dveSa rahita che. | AvA prakAranAM sAdhuo zArIrika, mAnasika tamAma duHkhonAM prakSayane mATe pravRtti te kare che. teo maharSi = sAdhu che. | idAnImeteSAM phalamAha-'dukkarAI 'ti sUtram, asya vyAkhyA-evaM duSkarANi |kRtvauddezikAdityAgAdIni tathA duHsahAni sahitvA''tApanAdIni kecana tatra 'devalokeSu' saudharmAdiSu, gacchantIti vAkyazeSaH / tathA kecana siddhayanti, tenaiva bhavena siddhi prApnuvanti / vartamAnanirdezaH sUtrasya trikAlaviSayatvajJApanArthaH / 'nIrajaskA' ityaSTavidhakarmavipramuktAH, na tvekendriyA iva karmayuktA eveti sUtrArthaH // 14 // have AnuM phala kahe che. gAthA-14 TIkArya : A pramANe audezikAdi anAcaritono tyAga karavArUpa duSkarakAryo karIne ane duHsaha evA AtApanAdi sahana karIne keTalAMka sAdhuo saudharmAdi devalokamAM jAya che. ahIM anti kriyApada nathI, paNa e vAkyanAM zeSarUpe samajI levuM. tathA keTalAMka sAdhuo te ja bhavamAM siddhi pAme che. | ahIM siti ema vartamAnakALano prayoga karelo che, Arya zaabhavasUri vakhate " | to mokSamArga baMdha thaI cUkyo hovAthI te kALamAM to koIpaNa siddha thatAM ja na hatAM. - " eTale vartamAnaprayoga saMgata na thAya. chatAM A vartamAnaprayoga karelo che, e evuM jaNAvavA mATe karelo che ke "sUtra trikAlaviSayaka che." Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 3 sUtra-15 ) jeo siddhi pAme che, e ATha prakAranAM karmathI vimukta thaIne siddhi pAme che. A / ekendriyonI mAphaka karmayukta rahIne ja siddhakSetra pAmelA na samajavA. (ekendriyo " pRthvIkAyanAM jIva rUpe siddhazilAmAM utpanna thAya ke vAyurUpe siddhazilA upara hoya ke || sUkSmajIva rUpe tyAM hoya... e rIte teo paNa siddhakSetra pAmelA kahevAya. paNa e kaMI * vAstavika mokSa nathI...) ___ye'pi caivaMvidhAnuSThAnato devalokeSu gacchanti te'pi tatazcyutA AryadezeSu sukule janmAvApya zIghraM siddhyantyetadAha-'khavitta 'tti sUtram, asya vyAkhyA-te devalokacyutAH / ||ksspyitvaa pUrvakarmANi sAvazeSANi, kenetyAha-saMyamena' uktalakSaNena tapasA ca, evaM pravAheNa 'siddhimArga' samyagdarzanAdilakSaNamanuprAptAH santastrAtAra AtmAdInAM |'parinirvAnti' sarvathA siddhi prApnuvanti, anye tu paThanti-'parinivvaDa 'tti, tatrApi prAkRtazailyA chAndasatvAccAyameva pATho jyAyAn, iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadraSTavyAH / iti vyAkhyAtaM kSullakAcArakathAdhyayanam // 3 // | gAthA-15 TIkArtha je sAdhuo AvA prakAranAM anuSThAnathI devalokamAM jAya che, teo paNa tyAMthI cyavane AryadezomAM sArAkuLamAM janma pAmIne jhaDapathI siddha thAya che. e vAta have chellI gAthAmAM kahe che ke devalokathI velA teo saMyamathI Iii ane tapathI bAkI rahelA pUrvakane khapAvI A kramathI samyagdarzanAdi rUpIne 1 siddhimArgane pAmelA chatAM, AtmA vagerenA rakSaka banelA chatAM sarvaprakAre siddhine na pAme che. IF anya loko ahIM A pATha bole che ke "parivyuH " A pAThAntaramAM paNa " prAkRtazailInI apekSAe ane chAndasaprayoga hovAthI A ja pATha vadhu sAro che. jo (alabatta pratamAM vAlDa pATha ja chapAyelo che. ane anya lokono pATha ! |paNa eja che. eTale e bemAM koI pharaka dekhAto nathI. to pAThAntara zI rIte ? I e praznano uttara ema lAge che ke vRttikArazrInI sAme pafbu evo koI pAThaka na hovo joIe. eTale emane mATe pAbuDe pATha pAThAntara bane. jo ke ahIM ? | : mULagAthAmAM che, pAThA-taramAM ni che paNa e bheda mukhya nathI lAgato. ya vRttikArazrInuM tAtparya ema jaNAya che ke parivyu pATha hoya ke nivhe pATha che Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane daravekAlika sUra bhAga-2 hajahANa adhya. 3 sUtra-153 te hoya, baMnenuM saMskRta to nivRtti ja vadhu saMgata thAya che. prAkRtamAM bhale 7) ' vagereno upayoga karelo hoya. paNa saMskRtamAM to A ja pATha vadhu saMgata che. tattva tu vAtaYIM) navani zabda pUrvavatu samajavo. (svabuddhithI meM A kahyuM nathI, paNa prabhue kahyA, pramANe meM kahyuM che... e pramANe ravIki no artha che.) anugama kahevAI gayo. have nayo che. te pUrvanI jema jANavA. iti zrIdazavaikAlike haribhadrasUrikRtaTIkAyAM tRtIyamadhyayanam // 3 // phullikAcArakathA adhyayananuM vyAkhyAna thaI gayuM. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlisA (bhAga- 2ERRENmadhya. 4 554 caturtha adhyayana/ jhiA nijJAniau cIja jozIkaraNajina paDajIvanikAgha adhyapanA anuyogAvdAra -4 upakrama nikSepa anugama chi jIvanikAya tuM savanaparitApanAdilakSaNa daDa meM niSi (mnanvayanamAyAmA na mare, na karAve, na anumodai te 'caritradharma che (paNa bhAMga dhI) sUkSmanbAvara athavA nasa-sthAvarajI hiMsA na kare ityAdi..... dravyepI nayI kAracI prAvadhI | paijIya nikAya timokAdi nikAla divasa-zana roga-vaivadhI lobha-atharahAsya dhImaSAnabIle.. -bhA)(prema-deba-kabaha-adhyAdhyAna) mRpAvAda mAvazI manAvapratiSedha amanoranatiSedha antira / . mamAvApa kSetra pI. kAnayosarva yonI anyathA prazapaNAkaroliyokAmaoka saMbaMdhI ziva-divasa saMbaMdhI gaNa kAlama mAyAdi kii| jimapAgada caturmagI --avyathI mane mAvagrI | je pusamAmanadhI mapA vidhAre ane krana yI bole te . . . . paNa // * satya bolAIjAmate , x / magane bacAvA zikArI ne mRSA kATekuMte FFF kAlekI adattAdAna . dravyacI tradhI | sinma-bahu mulma,aNunsyUlA gAma-nagara- araNya) zipre.divajhe praNa kAlamA zigadhI dezI sacita acintanI caurI. .. adanAdAna caturmagI - vyacI mane bhAvacI i.saMpatanakAyApIgIte ...cI corI kA prema riyArapaNa kANadhInate " rAgAdi yI hita tRNAdi dAtAe mApyA dhagara mahaNa kIte -- 2.70. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA S sta 8.. fr na zA ji FR nA ya dazavaikAlikasUtra bhAga-2 cauritra dharma 4. mUrti ke sAkSAt deva, manuSya, niryaca saMbaMdhI maithuna na seve saMyata maithuna hatyecI kSetrI bhA [havyAdi mA~ ] [urdhva-adho- tircchA lokamAM zatru ke divase / bhaNe kAla mA rAgacI dveSa thI maithuna caturbhagI > dravyathI ane bhAvadhI rAga-dveSa thI rahita koI strI ne bhogave te X mana thI maithuna nA pariNAma kare paNa kAya thI AcaraNa ane 10 5. saMyaMta * " " dravye thI sarva dravya na ] parigraha caturthaMgI : rAga-dveSa rahita dharma nA upakaraNa rAkhavA te manathI dravya para mUrccha hoya paNa dravya male nAhI te ane " kSetrathI [sarvalokam ] " divA 11 ,, " " 14 " alpa. bahu - aNu-sthUla- sacitta- acitta vastuno parigraha kAracI zine-divase/prANe kAla mA] .. " kSetracI aDhI dvIpa ] " " mAbAre te. kare te dravya thI [azana, pAna, khAdya, svAdya.] rAtribhojana caturthaMgIsUryodaya na paryoo hoya paNa sUryodaya thaI gayo mema samajI vApare nerAme bhojana kare paNa vApare nahIM, te "I mI icchA kare ane vApare te. 06. rAtribhojana- azana, pAna, bAhya, svAdya bAlI vastunuM saMyata na kare. rAtribhojana 138 madhya 4 zreSTha5 - Jx - 74 - x bhAvadhI siMgacI dveSacI dravyayI ane bhAvacI rAtrI gRhIta divA bhojana to paNa rAtrI bhojana no doSa lAge. rAtrI - parivaha kAledhI AIcI raatr-divse| jo kAla mA] baMTsa rAmadiSadhI] - dravya thI ane bhAva thI V 'e X " rAtre rAkhIne bIjA. divase khAya to paNa rAtrI bhojana no doSa lAge. V 35. H. na zA FR nA **** Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEN zAlimA bhAga- 2EAN madhya. 4 565 sa mimbu vA sikyuNi vA sUtra dAza SaDnIvanikAya ajayaM paramANa.... yI jIvAlIye viyAgalo | mena , na chedAve, chedanArane na anumodai vigai.... sau huM nAhIi saMjama... sudhI (prAmA pugna-)) liyA jIvamanIvema...cI siddhau hA sAmo _ nikSepa/ . aughaniSpana nAmaniyana nAma jyopanA yA kSetra mAra vi . - sUtrAtnApaikaniSpakSa yi pada diyA hai (pRthvI Adi chaH dravya) bharatanA kA cha: atujhI chA bhaayii| niropa pramANa lakSaNa abhinanta, anyatva amUrtatva nityatva kaba devavyApita gaNitva bajagajita vivinA samaya svanaH vikRta svakArya jijAba jidi jagurunagu ki pAla proktagaganAso gocI hovAcI zaha nAma sthApanA maya prAva jIvasaMbaMdhI gaNa godha, aba tava / * paryAya dI rahita te pratyAgIya (ApuSya ArAna paribhoga mA upayoga abhauma yA yAzIbAna indriya adhodaya pina yetA bhanI kina dhAraNa duI kA mani ka mAlatamAna mila aneka bhedatAtra) viSaya viSama - nikAya (jasanmANa / jAvAsakA mAyA bhoma sthApanA rAzara gati nirmAya astikopa vya mArnukA paryAya mama bhAra bhane ... miNunayAta prAdhAntara gatijAlA bhiDU dharmAsimAyAdi] yAdi.] vyApi jIva atIva , praudAripRSTIlAya apanAe teranIya bAjAra va mAlakAya prasakIya abhyAm (madrAya | kAnIyA yI bAga phanI malA zastra (bhA cha: jIyAbhigama NyA * ajIvAbhigama dravya mora baDA oni viSa ghI AmmaiyA kSaura lavaNa kAdi kumana kuyAmya juTA akhipati zAMtAlApAni sAmasUmamA garama sUkSmavAdara bAdarA bAra bAdaragAdara . paramANu) vi pravaiya yI mAni | paHAR H rAyapuDho bApukAma) jipukAma bAga pRthvI-taiu- dUnaspati-prabhA / za rIra [ ausa vigaire/| zarIrau arthathA prakAre - skaMdha smAdeza kAryapradeza paramANu puDAlIpa nopuna miyaramamagAra Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NER zAkhi sUrA bhAga-2 madhya. 4 sUtra-1 // atha caturthAdhyayanam SaDjIvanikAkhyaM // suaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM iha khalu. chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seaM me ahijjiuM ajjhayaNaM dhammapannattI // (sU01) pajIvanikA nAmanuM caturtha adhyayana sUtra-1 gAthArtha : he AyuSmanuM ! meM sAMbhaLyuM che, te bhagavAne A pramANe kahyuM che. | ahIM kharekhara kAzyapa zramaNa bhagavAna mahAvIre SajIvanikA nAmanuM adhyayana pravedita karyuM che. su-AkhyAta karyuM che, suprajJApta karyuM che. te bhaNavuM mArA mATe kalyANakArI che. te adhyayana dharmaprajJapti che. vyAkhyAtaM kSullikAcArakathAdhyayanamidAnI SaDjIvanikAyAkhyamArabhyate, asya - cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane 'sAdhunA dhRtirAcAre kAryA na tvanAcAre, ayameva ... cAtmasaMyamopAya' ityuktam, iha punaH sa AcAraH SaDjIvanikAyagocaraH prAya ityetaducyate, uktaM ca-"chasu jIvanikAesu, je buhe saMjae sayA / se ceva hoi viNNee, paramatyeNa saMjae // 1 // " ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, TIkArtha : sullikAcAra kathA nAmanAM adhyayananuM vyAkhyAna thaI gayuM. have te pajIvanikA nAmanuM adhyayana zaru karAya che. eno A saMbaMdha che ke ahIM anantara = - trIjA adhyayanamAM kahyuM ke "sAdhue AcAramAM dhRti dharavI, anAcAramAM nahi. te AcAra. ja AtmAnAM saMyamano upAya che." A cothA adhyayanamAM e kahevAnuM che ke "te AcAra prAyaH paThujIvanikAyaviSayaka che." arthAt SakAyane vize e AcAra pALavAno che. kahyuM che ke "je budhapuruSo sadA cha javanikAyamAM saMyamavALA che. te ja paramArthathI saMyata * jANavA." Ama A saMbaMdhathI A adhyayana AveluM che. Aha ca bhASyakAra: jIvAhAro bhaNNai AyAro teNimaM tu AyAyaM / chajjIvaNiyajjhayaNaM tassa'higArA ime hoMti // 5 // bhASyam // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUTA bhAga-2 hu eka mA 5. 5 mA. 5. ni. 216 ka A bhASyakAra kahe che ke dazavaikAlika bhASya-pa gAthArtha AcArano AdhAra jIva che. tethI A jIvanikA [ adhyayana AveluM che. tenA A adhikAro che. ___ vyAkhyA-jIvAdhAro bhaNyata AcAraH, tatparijJAnapAlanadvAreNeti bhAvaH, yenaitadevaM tenedam 'AyAtam' avasaraprApta, kiM tadityAha-SaDjIvanikAdhyayanam, atrAntare - anuyogadvAropanyAsAvasaraH, tathA cAha-'tasya' SaDjIvanikAdhyayanasyArthAdhikArAH 'ete | ma bhavanti' vakSyamANalakSaNA iti gAthArthaH // TIkArtha: AcAra jIvAdhAra kahevAya che. arthAt jIva AcAranAM jJAna dvArA ane AcAranAM pAlana dvArA AcArano AdhAra che. (AcAranuM jJAna jIvamAM che, AcAranuM pAlana jIvamAM che, eTale AcAra baMne rIte jIvamAM rahelo kahevAya.) je kAraNathI A A pramANe che, te kAraNathI A SajIvanikA nAmanuM adhyayana AveluM che. ATalI vAta thaI eTale anuyogadvArano upanyAsa karavAno avasara che. eja | kahe che ke A SajIvanikA adhyayananAM vakSyamANalakSaNavALA arthAdhikAro che. | | - tAnAha jIvAjIvAhigamo carittadhammo taheva jayaNA ya / uvaeso dhammaphalaM chajjIvaNiyAi gaNiIRI li2ddA . IT te arthAdhikArone ja jaNAve che. niryukti-216 gAthArtha pajavanikAnAM arthAdhikAro A che (1-2) jIvAjIvAbhigama (3) cAritradharma (4) yatanA (5) upadeza (6) dharmaphala. vyAkhyA-'jIvAjIvAbhigamo' jIvAjIvasvarUpamabhigamyate'sminnityabhigama itikRtvA, svarUpe ca satyabhigamyata iti bhAvaH, tathA 'cAritradharma:' prANAtipAtAdinivRttirUpaH, tathaiva 'yatanA ca' pRthivyAdiSvArambhaparihArayatnarUpA, tathA 'upadezaH' yathA''tmA na badhyata ityAdiviSayaH, tathA 'dharmaphalam' anuttarajJAnAdi, ete / SaDjIvanikAyA adhikArA iti gAthArthaH / atrAntare gata upakramaH, TIkArthaH jene vize jIva ane ajIvanuM svarUpa jaNAya e jIvAjIvAbhigama. A pramANe che che artha hovAthI A adhyayanamAM A baMne padArthono bodha thato hovAthI jIvAjIvAbhigama eno dara Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUTA bhAga-2 ki aya. 4 niyukita-210 Bka e prathama ane dvitIya arthAdhikAra = viSaya che. have jIva ane ajIvanuM svarUpa hoya to ja na jaNAya ne ? eTale AmAM jIva ane ajIvanuM astitva darzAvavAmAM Avaze. tathA prANAtipAtAdinI nivRttirUpa cAritradharma, trIjo arthAdhikAra che. tathA pRthvI vageremAM AraMbhano tyAga karavA mATe yatna karavA rUpa yatanA cotho | arthAdhikAra che. tathA "je rIte AtmA na baMdhAya..." e badhuM kahevuM e upadeza pAMcamo adhikAra che.. tathA anuttarajJAnAdirUpa dharmaphala e chaThTho adhikAra che. A SaDUjIvanikAnAM adhikAro che. ATaluM kahyuM eTale upakramadvAra pUrNa thayuM. nikSepamadhikRtyAha chajjIvaNiyAe khalu nikkhevo hoi nAmanipphanno / eesiM tiNDaMpi u patteyaparUvaNaM vocchaM te pAraNA na have nikSepane AzrayIne kahe che ke niryukti-217 gAthArtha pajavanikAno nAmaniSpanikSepa thAya che. e traNeyanI pratyekaprarUpaNAne kahIza. ji vyAkhyA-'SaDjIvanikAyAyAH' prakrAntAyAH khalviti pUraNArtho nipAtaH, nikSepoja na bhavati nAmaniSpannaH, SaDjIvanikAyiketyayameva, yatazcaivamata eteSAM 'trayANAmapi'na| zA SaDjIvanikAyapadAnAM 'pratyeka miti ekamekaM prati prarUpaNAM sUtrAnusAreNa 'vakSye' " mArA rUti thArtha TIkArya prastuta je SaDUjIvanikA che, teno nAmaniSpannanikSepa thAya che. haju zabda pUraNa arthavALo nipAta che. prazna : e nikSepa kayo ? uttara : "SajIvanikAyikA" A ja nAmaniSpanna nikSepa che. eTale SaTu, jIva ane * * nikAya A traNeya padonI eke ekanI judI judI prarUpaNA sUtrane anusAre kahIzuM. ** tatraikasyAbhAve SaNNAmabhAva ityekaprarUpaNAmAha Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gta temAM SaDto nikSepa karavAno che, paNa ekano abhAva hoya to chano paNa abhAva thAya eTale ekanI prarUpaNAne kahe che. ma ma dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 niyukti-218-219 -NAmaM ThavaNA davie mAugapayasaMgahekkae ceva / pajjavabhAve ya tahA sattee ekkagA hoMti 1 rA nAmaM ThavaNA davie khette kAle taheva bhAve a / eso u chakkagassA nikkhevo chavviho hor // 26 // * mA niryukti-218 gAthArtha : nAma, sthApanA, dravya, mAtRkApada, saMgraha, paryAya ane bhAva A sAta eka che. vyAkhyA - iyaM drumapuSpikAyAM vyAkhyAteti neha vyAkhyAyate, saMgrahaikakena na cAtrAdhikAraH // sAmprataM dvayAdIn vihAya SaTprarUpaNAmAha-tatra nAmasthApane kSuNNe, ta mmaM dravyaSaTkaM - SaD dravyANi sacittAcittamizrANi puruSakArSApaNAlaGkRtapuruSa- maM lakSaNAni, kSetraSaTkaM - SaDAkAzapradezAH, yadvA bharatAdIni, kAlaSaTkaM - SaT samayAH SaD 'bhAve ce 'ti bhAvaSaTkaM - SaD bhAvA audayikAdayaH, atra ca na sacittadravyaSaTkenAdhikAra iti gAthArthaH / Aha - atra dvayAdyanabhidhAnaM kimartham ?, ji ucyate, ekaSaDabhidhAnataH AdyantagrahaNena tadgateriti / niryukti-219 gAthArtha : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva SaTkano A cha prakArano nikSepa che. sta <<<< vyAkhyAtaM SaTpadam, | TIkArtha : 218mI gAthAnuM drumapuSpikAmAM vyAkhyAna karI ja dIdhuM che, eTale ahIM ma na enuM vyAkhyAna karatA nathI. ahIM saMgraha ekano adhikAra che. 7 F nA have be vagere choDIne SaTnI prarUpaNA kahe che. temAM nAma sthApanA prasiddha che. ya dravyaSaTka eTale cha citta dravyo, cha acita dravyo, cha mizra dravyo. emAM cha puruSo, cha kAryApaNa (rUpiyA) cha alaMkAravALA puruSo... ema samajavuM. kSetraSaTka eTale cha AkAza pradezo athavA to bharata, airAvata vagere cha kSetro. kAlaSaTka eTale cha samayo, cha Rtuo. bhAvaSaka eTale auyika vagere bhAvo. ahIM sacitta dravyaSaTkano adhikAra che. (SaTkAyanI prarUpaNA karavAnI che, mATe) 143 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 mA dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya: niyukti-220-226 prazna : nahIM je, bhASA, yAra vagerenuM athana nathI ayu, je zA bhATe ? uttara : eka ane chanuM abhidhAna karyuM. eTale pahelAM ane chellA AMkaDAnuM grahaNa thaI gayuM. tenA dvArA vacce rahelA be vagereno paNa bodha thaI jato hovAthI enuM juduM kathana karela nathI. SaTpadanuM vyAkhyAna thaI gayuM. adhunA jIvapadamAha jIvassa u nikkhevo parUvaNA lakkhaNaM ca atthittaM / annAmuttattaM niccakArago dehavAvittaM // 220 // guNaDDUgar3ate yA nimmasAphallatA ya parimANe / jIvassa tivihakAlammi parikkhA hoi kAvvA ||221|| do dAragAhAo // have jIvapadanuM vyAkhyAna kare che. ta niyukti - 220-221 gAthArtha : kavano (1) nikSepa (2) pra3pazA (3) lakSaNa (4) ma astitva (4) janyatva (6) amUrtatva (7) nityatva (8) 25tva (8) hehavyApitva ma (10) guzitva (11) urdhvagatitva (12) nirmAyatva (13) sAsyaM (14) paribhASA ( pramANe) jIvanI traNakALamAM parIkSA karavI. na etaddvAragAthAdvayam asya vyAkhyA - jIvasya tu 'nikSepo' nAmAdiH, 'prarUpaNA' dvividhAzca bhavanti jIvA ityAdirUpA lakSaNaM ca AdAnAdi 'astitvaM' sattvaM na zA zuddhapadavAcyatvAdinA 'anyatvaM' dehAt 'amUrtatvaM' svataH 'nityatvaM' vikArAnupalambhena za 'kartRtvaM' svakarmaphalabhogAt 'dehavyApitvaM' tatraiva tilliGgopalabdhyA 'guNitvaM' yogAdinA ma nA 'Urdhvagatitvam' agurulaghubhAvena 'nirmA(rma ) yatA' vikArarahitatvena, saphalatA-ca nA karmaNa: 'parimANaM' lokAkAzamAtra ityAdi ( granthAgraM 3000 ) evaM jIvasya va 'trividhakAla' iti trikAlaviSayA, parIkSA bhavati kartavyA iti dvAragAthAdvayasamAsArthaH // vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, TIDArtha : : A be dvArA gAthA che. AnI vyAkhyA A pramANe-jIvano nAmAdi nikSepa uevAno bhavanI pra3yazA me prahAranA vo che... vagere. kavanuM khAddAnAhi lakSaNa, 144 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sa dazavaikAlikasUTA bhAga-2 adaya. niyukita-222 , che. zuddhaSadavAcyatvAdi hetuothI jIvanuM astitva, jIvanuM dehathI anyatva, jIvanuM svataH US ( amUrtatva, jIvanA vikAranI prApti na thatI hovAthI jIvanuM nityatva, jIva svakarmanA philano bhoga karato hovAthI jIvanuM kartRtva, dehamAM ja jIvanAM liMgonI upalabdhi thatI * " hovAthI jIvanuM dehavyApita, yogAdithI jIvanuM guNitva, agurulaghubhAvanAM kAraNe jIvanuM urdhvagatitva, vikArarahita hovAthI jIvanuM nirmAyatva, karmanI saphaLatA ane jIvanuM* lokAkAzamAtra hovAdirUpa parimANa... A pramANe jIvanI traNakAlaviSayaka parIkSA FkaravI. eTale ke traNeyakALamAM jIvana vize A 14 dvAro vicArI zakAya che. ane e FR rIte jIvanuM svarUpa barAbara jANI zakAya che. Ama be dvAragAthAno saMkSepathI artha kahyo. vistArathI artha to bhASya dvArA jANavo. (AmAM dareke darekano spaSTa artha AgaLa kaheze ja, eTale koIka dvArano artha atre || na samajAyo hoya to paNa e AgaLa samajAI jaze.). tathA ca nikSepamAha nAmaMThavaNAjIvo davvajIvo ya bhAvajIvo ya / oha bhavaggahaNaMmi ya tabbhavajIve ya mAma rararaNA " (1) nikSepAraH niyukti-222 gAthArtha: nAma ane sthApanAjIva, dravyajIva ane bhAvajIva, (zeSa | TIkAIthI spaSTa thaze.) | vyAkhyA-'nAmasthApanAjIva' iti jIvazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, nAmajIvaH / sthApanAjIva iti, tathA dravyajIvazca 'bhAvajIvazca' vakSyamANalakSaNaH, tatra 'ogha' iti nA goyanIvaDa, 'mavane re'ti avanavA, 'taddhavanIvarzI' taddhava ivotpanna:, 'mA' G | bhAvajIva iti gAthAsamAsArthaH // TIkArtha : jIvazabda nAma ane sthApanA baMne zabdo sAthe joDavo. eTale nAmajIva, ? : sthApanAjIva ema thaze. tathA dravyajIva ane vaphTamANalakSaNavALo bhAvajIva. temAM ogha & | eTale oghajIva, bhavajIva ane te ja bhavamAM utpanna thayelo hoya te tadbhavajIva A 1 bhAvajIva che. A gAthAno saMkSepArtha thayo. ]: Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na na T vyAkhyA-nAmasthApane gate, kSuNNatvAditi bhAvaH, 'dravya' iti dravyajIvo mA : 'guNaparyAyAbhyAM ' caitanyamanuSyatvAdilakSaNAbhyAM rahitaH, buddhiparikalpito, na svatvasAvitthaMvidhaH saMbhavatIti, trividhazca bhavati bhAva iti, bhAvajIvatraividhyamAha - oghajIvo bhavajIvastadbhavajIvazceti, prAggAthoktamapyetaditthaMvidha-bhASyakArazailIprAmANyato'duSTameveti / anye tu paThanti - 'bhAve u tihA bhaNio, taM puNaM saMkhevao vocchaM' 1 'bhAva' kRti mAvaLIva, 'trie'ti triprajAro 'maLato' niyuktineLa odhanIvA:i, maM tamapi ca bhAvArthamadhikRtya saMkSepato vakSya iti gAthArthaH // jeo dazavaikAlikasUtra bhAga-2 vyAsArthaM vAha nAmaMThavaNa gayAo davve guNapajjavehi rahiutti / tiviho ya hoi bhAve ohe bhava tabbhave veva / / 6 / / mAdhyam // 1 TIkArtha H nAmasthApanA e jIvabhedo kSuNNa hovAthI samajAI ja gayelA che. dravyajIva to ene kahevAya ke je caitanyarUpI guNathI ane manuSyatvAdirUpa paryAyathI rahita hoya. fi Avo dravyajIva mAtra buddhithI kalpAyelo che. AvA prakArano jIva saMbhavato nathI. 6 (koIpaNa jIva caitanya upayogavALo to hovAno ja ane koIne koI gatirUpI 7 paryAyavALo paNa hovAno...) za zA *** adhya. 4 bhA-6 vistArathI artha kahe che. bhASya-6 gAthArtha : nAma ane sthApanA gayA. guNaparyAyothI rahita te dravya jIva, bhAvajIva, traNa prakAre che. oghajIva, bhavajIva ane tadbhavajIva. bhAvajIva traNa prakArano che. nA e traNa bheda ja kahe che. (1) oghajIva (2) bhavajIva (3) tadbhavajIva. prazna : A vAta to niryukti gAthA 222mAM kahI ja dIdhI che. to bIjIvAra kema kahI ? ya uttara H jo ke A vAta pUrvagAthAmAM kahI ja dIdhI che. to paNa bhASyakAranI AvA prakAranI zailInI prAmANikatA hovAthI A kathana nirdoSa jANavuM. keTalAMko A pramANe pATha mAne che ke bhAve 3 tiA eno artha A pramANe che ke bhAvajIva niryuktikAre kahela oghajIvAdirUpa traNa prakArano kahelo che. te paNa bhAvArthane AzrayIne saMkSepathI kahIza. 146 T Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma -- t dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya tatraughajIvamAha saMte Aukamme dharaI tasseva jIvaI udae / tasseva nijjarAe mao tti siddho nayamaeNaM || mAdhyam // temAM oghajIva kahe che. bhASya-7 gAthArtha : AyuSyakarma vidyamAna hote chate jIva saMsAramAM rahe che. tenA ja udayamAM jIve che. tenI ja nirjarAthI mare che. nayamatathI siddha thAya che. 7 ma vyAkhyA- 'sati' vidyamAna AyuSkakarmaNi sAmAnyarUpe dhriyate sAmAnyenaiva tiSThati bhavodadhau, kathamitthamavasthAnamAtrAjjIvatvamasyetyAzaGkyAtraivAnvarthayojanAmAha'tasyaiva' oghAyuSkakarmaNo. 'jIvatyudaye' udaye sati jIvatyAsaMsAraM prANAn dhArayati, ato jIvanAjjIva iti, tasyaivaughAyuSkakarmaNo 'nirjarayA' kSayeNa, mRta iti, sarvathA jIvanAbhAvAt sa ca siddho mRto, nAnyaH, vigrahagatAvapi tathAjIvanasadbhAvAt, 'nayamatene 'tiM sarvanayamatenaiva mRta iti gAthArthaH // TIkArtha : devAyu, narakAyu, tiryaMcAyu ke narAyu sAmAnyathI koIpaNa AyuSya vidyamAna hoya tyAMsudhI jIva saMsArasamudramAM rahe che. e paNa sAmAnyathI ja rahe che. eTale ke narakarUpI saMsAramAM, devarUpI saMsAramAM... ema vizeSathI nahi, paNa sAmAnyathI ja saMsAramAM rahe che. H uttara : A AzaMkAno uttara ApavA ahIM ja anvarthayojanA = vyutpattiarthanuM joDANa kare che. ke oghAyuSyakarmano udaya hoya, tyAre jIva jIve che, arthAt saMsAra rahe tyAMsudhI prANone dhAraNa kare che. eTale jIvato raheto hovAthI e jIva kahevAya. (A nauva dhAtuno vyutpattiartha ghaTe che. mATe e nIva kahevAya.) te ja oghAyuSyakarmanAM kSayathI 147 ta na (jo vizeSa AyuSya laIe, to vizeSa saMsAramAM jIvanI sthiratA kahevAya. jo sAmAnyathI mAtra AyuSya laIe, to sAmAnyathI ja enI saMsAramAM hAjarI manAya. devAyunA udayavALo jIva devasaMsAramAM hoya ema kahevAmAM vAMdho nathI. paNa AyuSyanAM udayavALo jIva devasaMsAramAM na kahevAya. e to nakAdimAM paNa hoI zake. eTale tyAM na " to ema ja kahevuM ke "AyuSyanAM udayavALo jIva saMsAramAM hoya...") 7 prazna : A rIte saMsAramAM e rahe che, eTalA mAtrathI emAM jIvatva zI rIte manAya % ? T Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUraNa bhAga-2 2 aNa. 4 bhANa- 8 4 chejIva marI jAya che. kemake sarvathA enA jIvanano abhAva thAya che. te marelA jIva tarIke che te siddha ja levA. prazna H vigrahagatimAM e mRta na kahevAya? uttara : nA, vigrahagatimAM paNa tevA prakAre jIvanano abhAva che. Azaya e che ke vigrahagatimAM paNa AyuSyano udaya to cAlu ja hovAthI e rIte jIvana che ja, mATe tyAM paNa e jIva ja kahevAya. siddhagatimAM Ayu no udaya na hovAthI tyAM e mRta kahevAya. - siddhajIva tamAme tamAma nayonAM matathI ja mRta jANavo. | (dhyAnamAM levuM ke saMsAramAM eka samaya paNa evo nathI, ke jemAM jIvane AyuSyano udaya na hoya...) ukta oghajIvitaviziSTa oghajIvaH, sAmprataM bhavajIvaM tadbhavajIvaM cAha jeNa ya dharai bhavagao jIvo jeNa ya bhavAu saMkamaI / jANAhi taM bhavAuM cauvvihaM tabbhave / | duvihaM // 8 // bhASyam // nikkhevo tti gayaM // Ama oghajIvanathI viziSTa oghajIva kahevAI gayo. have bhavajIva ane tadurbhavajIva kahe che. bhASya-8 gAthArtha : jenAthI bhavamAM rahelo jIva rahe che, jenAthI bhavamAMthI saMkrama || na kare che. te bhavAyuSya jANo. te cAra prakAre che. taddabhavamAM be prakAre che. nikSepAra pUrNa E 1. thayuM. vyAyA-cena 2' nArada puSya yate' niti mavaVIT' FI nArakAdibhavasthito jIvaH, tathA 'yena ca' manuSyAdyAyuSkeNa bhavAt' nArakAdilakSaNAt / 'saMkrAmati' yAti, manuSyAdibhavAntaramiti sAmarthyAgamyate, 'jAnIhi viddhi, taditthaMbhUtaM bhavAyaH' bhavajIvitaM, caturvidhaM nArakatiryaGmanuSyAmarabhedena, tathA 'tadbhave' tadbhavaviSayam, Ayuriti vartate, tacca dvividhaM-tiryaktadbhavAyurmanuSyatadbhavAyuzca, . yasmAttAveva mRtau santau bhUyastasminneva bhava utpadyete, nAnye, tadbhavajIvitaM ca / tasmAnmRtasya tasminnevotpannasya yattaducyata iti / atrApi ca bhAvajIvAdhikArAttadbhava- / / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUga bhAga-2 nA aya4 bhANa-8 % " jIvitaviziSTazca jIva eva grAhyaH, jIvitaM tu tadvizeSaNatvAduktamiti gAthArthaH // ukto A nikSepaH, TIkArtha : je nArakAdi AyuSyathI jIva nArakAdi bhavamAM rahenAra bane che, tathA je : manuSyAdi AyuSyathI jIva nArakAdi bhavamAMthI nIkaLI manuSyAdi bhavamAM jAya che te che. AvA prakAranuM AyuSya e bhavAyu = bhavajIvana jANo. ahIM mavA saMmati lakheluM che, paNa kayAM saMkrama pAme ? e darzAveluM nathI. paNa e sAmarthyathI samajI zakAya che ke manuSyAdibhavAntaraM sNkraamti| A nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva ema cAra prakAre bhavajIvana che. (A AyuSyathI ) jIvanAro jIva bhavajIva). tathA tadbhavase baMdhI AyuSya be prakAre che. tiryacataddbhavAyu ane manuSyabhavAyu.. | (prazna : taddabhavAyu cAra prakAre kema na maLe ?) uttara : tiryaMca ane manuSya ja evA che ke jeo marIne pAchA tiryaMca ane 1 manuSyabhavamAM utpanna thaI zake che. deva ane nAraka nahi. ane taddabhavajIvana to te | bhavamAMthI marIne te jaM bhavamAM utpanna thayelAnuM je jIvana che, te ja kahevAya che. (tiryaMca | marIne tiryaMcamAM ja janme, to enuM tadbhavajIvana gaNAya. ema manuSya marIne manuSyamAM ja janme to e paNa taddabhavajIvana gaNAya. paNa deva ke nArakamAM AvuM banatuM nathI, eTale ke tadbhavajIvana be ja prakAre maLe. A jIvanavALo jIva tabhavajIva gaNAya.) IR prazna : ApaNe to bhAvajIvanI vAta cAle che. emAM A taddabhavajIvananuM varNana || karavAthI zuM vaLe ? uttara : bhavajIvamAM ane taddabhavajIvamAM paNa bhAvajIvano adhikAra hovAthI na tabhavajIvanane mukhya na letAM tadbhavajIvanathI viziSTa evo jIva ja levo. taddabhavajIvana mukhya tarIke na levuM. (kemake eno atre adhikAra nathI.) prazna : to pachI gAthAmAM tadbhavajIvitanuM nirUpaNa zA mATe karyuM? uttara H bhavajIvita ke taddabhavajIvita to jIvanuM vizeSaNa hovAthI ane kahevAyeluM che. bAkI mukhyatA to jIvanI ja che. nikSepa kahyo. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka dazavaikAlikasUra bhAga-2 adaya. 4 bhANa-9 idAnI prarUpaNAmAha duvihA ya hu~ti jIvA suhumA taha bAyarA ya logammi / suhumA ya savvaloe do ceva ya vAyaravihIne ISI mAdhyam | have prarUpaNA kahe che.. (2) prarUpaNAH bhASa-9 gAthArtha : lokamAM be prakAre jIvo che. sUkSma ane bAdara. sUkSma sarvalokamAM || no che, bAdarabheda be che. vyAkhyA-'dvividhAzca' dviprakArAzca, cazabdAnavavidhAzca pRthivyAdidvIndriyAdibhedena / bhavanti jIvAH, dvaividhyamAha-sUkSmAstathA bAdarAzca, tatra sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmA bAdaranAmako dayAcca bAdarA iti, 'loka' iti lokagrahaNamalo ke | jIvabhavanavyavacchedArthaM, tatra sUkSmAzca sarvaloka iti, cazabdasyAvadhAraNArthatvAtsUkSmA eva na sarvalokeSu, na bAdarAH, kvacitteSAmasaMbhavAt, 'dve eva ca' paryAptakAparyAptakalakSaNe / # 'bAdaravidhAne' bAdaravidhI, cazabdAtsUkSmavidhAne ca, teSAmapi paryAptakAparyAptakarUpatvAditi gAthArthaH // TIkArtha jIvo be prakAranAM che. ra zabdathI navaprakAranAM che e paNa samaMjavuM. emAM fna pUthvI, apu, tela, vAyu, vanaspati e pAMca ane beIndriya, teIndriya, caurindriya, - paMcendriya e cAra ema 9 bheda thAya. | be bheda darzAve che ke sUkSma ane bAdara ema be prakAre jIva che. ' temAM jIvo sUkSmanAmakarmanA udayathI sUkSma bane, bAdara nAmakarmanA udayathI bAdara :| nA bane. to zabda je lakhyo che, e alokamAM jIvanI hAjarIno vyavaccheda karavA mATe nA ve che. arthAt jIva lokamAM ja che, alokamAM nathI. | temAM sUkSmajIvo sarvalokamAM che. zabda avadhAraNa arthavALo hovAthI A pramANe : artha karavo ke sUkSmajIvo ja sarvalokamAM che. bAdara badhe nathI. kemake kyAMka bAdarajIvono che : saMbhava nathI. bAdaranA bhedo be ja che. paryAptA ane aparyAptA. eja pramANe sUkSmanAM che - paNa be ja bhedo che. kemake teo paNa paryAptA ane aparyApA ema be prakAre che. A padArtha che U zabdathI samajavAno che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - -- -- IT pa dazavaikAlikasUra bhAga-2 aya. 4 bhAya-10-11 *2; etadeva spaSTayannAha suhumA ya savvaloe pariyAvanA bhavaMti nAyavvA / do ceva bAyarANaM pajjattiyare a .. nAyavvA // 10 // bhASyam // parUvaNAdAraM gayaM ti // A ja vAtane spaSTa karatAM kahe che ke bhASya-10 gAthArtha sUkSmajIvo sarvalokamAM paryAyApalsa jANavA. bAdaranA paryAptA . ane aparyApta beja bhedo jANavA. mA vyAkhyA-sUkSmA eva pRthivyAdayaH 'sarvaloke' caturdazarajjvAtmake 'paryAyApannA mo| bhavanti jJAtavyAH' 'paryAyApannA' iti tameva sUkSmaparyAyamApannAH bhAvasUkSmA na tu | bhUtabhAvino dravyasUkSmA iti bhAvaH / tathA dvau bhedau bAdarANAM pRthivyAdInAM, cazabdAt / sUkSmANAM ca, "paryAptaketarau jJAtavyau" paryAptakAparyAptakAviti gAthArthaH // uktA prarUpaI, TIkArtha caudarAja lokarUpa sarvalokamAM pRthyAdi sUkSmajIvo ja paryAyApatra jANavA. 11 - paryAyApanna eTale te ja sUkSmaparyAyane pAmelA evA bhAvasUkSmajIvo, bhUtakALamAM thayelA (sUkSmajIvo ke bhaviSyamAM thanArA sUkSmajIvo na levA, ke jeo dravyasUkSma che. (sUkSmajIvonAM cAra nikSepa karIe, emAM vartamAnamAM sUkSma tarIke je hoya te bhAvasUkSma ane jeo fa bhUtakALamAM sUkSma hatAM, bhaviSyamAM sUkSma banaze... e badhA dravyasUkSmajIvo kahevAya.) 1 11 bAdara pRthvI vagerenAM be bheda che. 2 zabdathI samajavuM ke sUkSma pRthvI vagerenAM paNa te nA be bheda che. (1) paryAptA (2) aparyAptA. - prarUpaNA kahevAI gaI. adhunA lakSaNamucyate, tathA cAha bhASyakAra: lakkhaNamiyANi dAraM ciMdhaM heU a kAraNaM liMgaM / lakkhaNamii jIvassa u AyANAI pharma naM ra aa2aa mAdhyam | have lakSaNa kahevAya che. bhASyakAra kahe che ke , (3) lakSaNa dvAraH bhASya-11 : have lakSaNadvAra che. lakSaNa eTale cihna, hetu, kAraNa, liMga... jIvanA A lakSaNa AdAnAdi che. te A che. E F T :- * * * Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajahA adaya. 4 bhAya-11 nAma vyAkhyA-lakSaNamidAnI dvAramavasaraprAptam, asya ca pratipattyaGgatayA pradhAnatvAtsAmAnyatastAvattatsvarUpamevAha-cihna hetuzca kAraNaM liGgaM lakSaNamiti / tatra | cihnama-upalakSaNaM, yathA patAkA devakulasya, hetuH-nimittalakSaNaM yathA kumbhakAranaipuNyaM | ghaTasaundaryasya, kAraNam-upAdAnalakSaNaM, yathA mRnmasRNatvaM ghaTabalIyastvasya, liGgaM kAryalakSaNaM yathA dhUmo'gneH, paryAyazabdA vA eta iti / lakSaNamityetallakSaNaM lakSyate'nena - parokSaM vastvitikRtvA, jIvasya punarAdAnAdi lakSaNamanekaprakAramidaM, tacca - vakSyamANamiti gAthArthaH // | TIkArtha: have lakSaNadvAra avasara prApta che. A dvAra jIvano bodha karAvavAnuM kAraNa | na che, eTale pradhAna che. eTale ja sauthI pahelAM to sAmAnyathI lakSaNanuM svarUpa ja darzAve che ke cihna, hetu, kAraNa, liMga e lakSaNa che. temAM | cihna : eTale upalakSaNa. jema dhajA maMdiranuM upalakSaNa = cihna che. (dhajA dvArA 1. da maMdirano bodha thAya.) hetu : eTale nimittarUpa. jemake kuMbhAranI nipuNatA ghaTanA sauMdaryanuM nimitta che. kAraNa : eTale upAdAnarUpa kAraNa. jemake mATInI lIsAI ghaTanI balavattAmAM ra upAdAnakAraNa che. liMga eTale kAryarUpa liMga. jemake dhUma agninuM kAryarUpa liMga che. Ama A badhA judA judA artho batAvyA. athavA to A badhA ja paryAyavAcI zabdo che. A badhuM lakSaNa che. kemake AnA dvArA parokSavastu jaNAya che. (dhajAthI maMdira jaNAya, vagere) Ama sAmAnyathI lakSaNanuM svarUpa batAvyuM. prastutamAM to jIvanuM lakSaNa zuM che ? e batAvavAnuM che. jIvanuM lakSaNa to AdAnAdi aneka prakAranuM che. te AgaLa kahevAze. AyANe paribhoge joguvaoge kasAyalesA ya / ANApANU iMdiya baMdhodayanijjarA ceva / / a rarara Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREzayAli sUtrA bhAga- 2 NASA madhya 4 niyujita-223-224 __ 'cittaM ceyaNa sannA vinANaM dhAraNA ya buddhI a / IhAmaIviyakkA jIvassa u lakkhaNA ee // 224 // dAraM // | vyAkhyA - etatpratidvAragAthAdvayam, asya vyAkhyA-AdAnaM paribhogastathA | yogopayogI kaSAyalezyAzca tathA''nApAnau indriyANi bandhodayanirjarAzcaiva, tathA cittaM cetanA saMjJA vijJAnaM dhAraNA ca buddhizca tathA IhAmativitarkA jIvasya tu lakSaNAnyetAni, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAjjIvasyaiva nAjIvasya iti pratidvAragAthAdvayasamAsArthaH // vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, niyujita-223-224 ||thaarth : 21.14thI spaSTa thaze. TIrtha : mAle pratidvArAthAmI che. mAnI vyAghyA-mAhAna, paritbhoga, yoga, 175yo, pAya, vezyA, mAnapAna = zvAsocchavAsa, indriyo, pandha, , ni2, | |yita, yetanA, saMjJA, vizana, pA24, buddhi, SSL, bhati, vitasl, (r)THi tu za6 saa29||rthvaanno DovAthI mAzate artha thaze 3 " Tri x aam cha, mana nahi." mA ke prtidvaar||yaamono sabhAsathI artha prayo. . vistArathI ma. to bhASyathI. vo. ji taccedam lakhijjaitti najjai paccakkhiyaro va jeNa jo attho / taM tassa lakkhaNaM khalu dhUmuNhAi yA vva aggissa // 12 // bhASyam // te bhASya mA che. bhASya-12 gAthArtha jenA dvArA pratyakSa ke parokSa je artha lakSAya = jaNAya, te tenuM lakSaNa che. jema dhUma, uSNatA agninuM lakSaNa che. ___ vyAkhyA-lakSyata iti jJAyate ko'sAvityAha-'pratyakSaH' akSagocarApannaH 'itaro vA' | parokSaH 'yena' uSNatvAdinA 'yo'rthaH' agnyAdistattasya lakSaNaM khalviti, tadeva spaSTayati-* "dhUmauSNyAdivadagneriti, sa hyauSNyena pratyakSo lakSyate, parokSo dhUmeneti gAthArthaH // : lakSyate meTadI jJAyate / pratyakSa bheTa ndriyano viSaya bane do. tara = | ke parokSa uSNatAdi. jenA dvArA anyAdi je artha jaNAya, te tenuM lakSaNa che. A ja vAta che Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 4 bhANa-12 thI 14 e spaSTa kare che ke dhUma uSNatA vagere jema agninuM lakSaNa che. te agni uSNatA dvArA pratyakSa A jaNAya che. dhUma dvArA parokSa jaNAya che. (tapAvelA lokhaMDanAM goLAne sparzIe, e uSNa | * anubhavAya eTale bodha thAya ke AmAM agni che. AmAM agni sparzendriyano viSaya | " banelo ja che, eTale e pratyakSa che. paNa agnino bodha uSNatAne lIdhe thayo che. eTale "| na ahIM uSNatA dvArA pratyakSa agni jaNAyo ema kahevAya. dhUma dvArA agnino bodha thAya, tyAM agni koIpaNa Indriya sAthe saMparka pAmyo nathI, eTale tyAM e parokSa ja che. Ama tyAM dhUmathI parokSa agnino bodha thAya...) tatrAdAnAdInAM dRSTAntAnAha ayagAra kUra parasU aggi suvaNNe a khIranaravAsI / AhAro diTuMtA AyANAINa jahasaMkhaM / rA mAdhyam vyAkhyA-ayaskAraH kUrastathA parazuragniH suvarNaM kSIranaravAsyaH tathA AhAro dRSTAntA 'AdAnAdInAM' prakrAntAnAM yathAsaMkhyaM, pratijJAdyullaGghanena caitadabhidhAnaM | parokSArthapratipattiM prati prAyaH pradhAnAGgatAkhyApanArthamiti gAthArthaH // temAM mAtAnA lakSaNonAM dRSTAnto darzAve che. bhASya-13 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha luhAra, bhAta, parazu, agni, suvarNa, dUdha, manuSya, vAsI (karavata jevuM re sAdhana ke talavAra), AhAra A prastuta AdAnAdinA kramazaH daSTAnto che. prazna : pahelAM pratijJA, pachI hetu ane pachI daSTAntonuM kathana karyuM che, e evuM na | darzAvavA mATe ke parokSa padArthonAM bodha pratye prAyaH daSTAnto pradhAnakAraNa che. sAmprataM prayogAnAha dehidiyAiritto AyA khalu gajjhagAhagapaogA / saMDAsA ayapiMDo ayayArAivva vineo LIjhA mAdhyam II vyAkhyA-dehendriyAtirikta AtmA, khaluzabdo vizeSaNArthaH, kathaMcit, na * sarvathA'tirikta eva, tadasaMvedanAdiprasaGgAditi, anena pratijJArthamAha, pratijJA puna:* arthendriyANi AdeyAdAnAni vidyamAnAdAtRkANi, kuta ityAha-grAhyagrAhakaprayogAt, grAhyA-rUpAdayaH grAhakANi-indriyANi teSAM prayogaH-svaphalasAdhanavyApArastasmAt, na / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. H, dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-14 hyamISAM karmakaraNabhAvaH kartAramantareNa svakAryasAdhanaprayogaH saMbhavati, anenApi 1. hetvarthamAha, hetuzcAdeyAdAnarUpatvAditi / dRSTAntamAha- saMdaMzAd AdAnAt ayaspiNDAd AdeyAt 'ayaskArAdivat' lohakAravadvijJeyaH atirikto vidyamAna AdAtetyanenApi dRSTAntArthamAha, dRSTAntastu saMdaMzakAyaspiNDavat, yastu tadanatiriktaH na tato grAhyagrAhakaprayogaH, yathA dehAdibhya eveti vyatirekArthaH, vyatirekastu yAni vidyamAnAdAtRkANi na bhavanti tAnyAdAnAdeyarUpANyapi na bhavanti, yathA mRtakadravyendriyAdInIti gAthArthaH // uktamAdAnadvAram, ta T have anumAna prayogo kahe che. (lakSaNa pote hetu banI jaze.) bhASya-14 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. nA ya na ta TIkArtha : AtmA deha ane IndriyathI bhinna che. gAthAmAM hatu zabda vizeSa artha batAvavA mATe che. vizeSa artha e ke AtmA koIka apekSAe ja dehendriyabhinna che. sarvathA dehendriyabhinna nathI. jo sarvathA dehendriyabhinna hoya, to dehendriyanA saMvedana na thavAnI Apatti Ave. (jema chaganano AtmA magananAM dehendriyathI ekAnte bhinna che, to magananA dehane game te thAya, magananI Indriyo game te kare, chaganane eno koI ja anubhava thato nathI. to e ja rIte chaganano AtmA potAnA dehendriyathI ekAnte bhinna hoya to chagananAM dehane bhale game te thAya... chaganane tenuM saMvedana thavuM ja na joIe, ni paNa thAya to che ja. dehane paDatuM du:kha AtmA anubhave che, IndriyonI pravRtti AtmA | anubhave che... mATe AtmA dehendriyathI ekAnte bhinna nathI. kaMthacit ja bhinna che.) AnAthI pratijJAno bhAvArtha kahyo. na zA pratijJA to A pramANe thaze ke mA sta 5 Fr arthendriyANi AdeyAdAnAni vidyamAnAdAtRkANi (artha eTale ghaTAdi padArtho, Indriya eTale cakSurAdi. ghaTAdi padArtho Adeya = 4 grAhya che. Indriyo AdAna = grahaNa arthajJAnanuM sAdhana che. A baMne vastuo vacce AdAtR = grAhaka = ghaTAdine Indriya dvArA jANanAra koIka che...) "AvuM kayA AdhAre kahI zakAya ?" e prazna thAya, eTale eno uttara Ape che ke grAhyagrAha prayogAt grAhya eTale rUpAdi. grAhaka eTale Indriyo. (khyAla rAkhavo ke ahIM bhale Indriyone grAhaka kahI che, paNa grAhaka zabdano artha grahaNa = sAdhana = karaNa ja karavo. jema bolapena mATe teniI zabda vaparAya, paNa kharekhara e lakhanAra nathI, 155 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 57 dazavaikAlikasUma bhAga-2 hA adhya. 4 bhAya-14 che. e to lakhavAnuM sAdhana che. ema Indriyo svaye grAhaka nathI. paNa ghaTAdi arthonuM je jJAna che na thAya che, tenuM sAdhana che.) A grAhya ane grAhakano prayoga eTale potAnA phalane sAdhavAno vyApAra. | (ghaTAdinuM phala che svajJAna. IndriyonuM phala che ghaTAdijJAna. Ama ghaTa ane Indriya bane : bhegA maLIne ghaTajJAnarUpa svaphalane sAdhe che. A grAhyagrAhakano svaphalatAdhanaprayogane " | lIdhe uparanuM sAdhya siddha thAya che.) | Azaya e che ke ghaTa e karma che, Indriya karaNa che. A baMnemAM je karmakaraNabhAvane nI che, je svaphalatAdhanaprayogarUpa che, te karyA vinA saMbhavato nathI. jo kartA na hoya to FI | | ghaTa ane Indriya ghaTa jJAna rUpI potAnA phalane sAdhavAnI koIpaNa pravRtti karI zakatA || = ja nathI. (devadatta cakSuthI ghaTane jue che. AmAM cakSu karaNa che, ghaTa karma che ane devadatta na | kartA che, jo kartA ja na hoya to cakSuthI ghaTane jovAnI kriyA asaMbhavita bane... e Azaya che.) A prANaprahikayor e zabdathI paNa hetvartha batAvyo. (hetu nathI batAvyo) | # hetu to A chemAthAvAna patnItva have daSTAnta kahe che ke jema AdAnabhUta, pakaDavAnAM. sAdhanarUpa sANaso ane | AdeyabhUta lokhaMDapiMDa karatAM AdAtA lohakAra judo che, ema atre samajavuM. AnA dvArA paNa daSTAntano artha kahyo che. (daSTAnta nahi) daSTAnna to saMzava- nA mahivat e banaze. (Ano anvayArtha A pramANe thaze ke "je je AdeyAdAnarUpa | hoya, te te vidyamAnAdAtRka hoya.") Ano vyatirekArtha A thaze ke je dehendriya| abhinna hoya tenAthI grAhyagrAhakaprayoga na thAya. jemake dehAMdi e dehendriya-abhinna che, [[, to ekalA dehAdithI grAhya-grAhakaprayoga thato nathI ja. (maDadA dvArA kadi jJAna thatuM , | nathI.) A vyatirekano artha che, vyatireka to A pramANe thAya. "je je vidyamAnAdAtRka | na hoya te te AdAnAdeyarUpa paNa na hoya. jemake maDadArUpa dravya ane Indriyo. tyAM | AdAtA vidyamAna nathI, to mRtakanAM ghaTAdi dravyo ane Indriyo Adeya AdAnarUpa banatAM ja nathI. | (pratijJArtha ane pratijJA, hetvartha ane hetu, vyatirekArtha ane vyatireka AmAM pharaka che. pratijJArthamAM pratijJAno sAra = bhAvArtha samajAvAya che. emAM zabdo vadhAre paNa paNa hoya.... jyAre pratijJA to niyata svarUpavALI hoya. ema badhAmAM samajavuM...) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAryakAlikasUra bhAga-2 adhya. 3 bhANa- 12 AMdAnadvAra kahevAI gayuM. adhunA paribhogadvAramAha deho sabhottio khalu bhojjattA oyaNAithAlaM va / annappauttigA khalu jogA parasuvva * saraLatA III mAdhyam II . vyAkhyA-dehaH sabhoktRkaH khalviti pratijJA, bhogyatvAditi hetuH, odanAdisthAlavatna sthAlasthitaudanavaditi dRSTAntaH, bhogyatvaM ca dehasya jIvena tathA nivasatopabhujya mAnatvAditi / uktaM paribhogadvAram, adhunA yogadvAramAha-anyaprayoktRkAH khalu yogAH, mA yogAH-sAdhanAni manaHprabhRtIni karaNAnIti pratijJArthaH, karaNatvAditi hetuH, na parazuvaditi dRSTAntaH / bhavati ca vizeSe pakSIkRte sAmAnyaM hetuH- yathA anityo mna varNAtmakaH zabdaH, zabdatvAt, meghazabdavaditi gAthArthaH // uktaM yogadvAraM, have paribhoga dvAra kahe che. bhASya-15 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : "deha bhoktAvALo che." A pratijJA che. novelvAna e hetu che. saMda nAristhAnavana e dRSTAnta che. (jo ke odanano thALa bhogya che ja nahi, loko kaMI | thALane khAtA nathI. paraMtu odana bhogya che eTale ja vRttikAra khulAso kare che ke) thALamAM : rahelA odananI jema... A pramANe daSTAnta levuM. prazna : deha bhogya zI rIte? uttara : te rIte dehamAM rahetAM jIvathI deha upabhoga karAya che eTale deha bhogya che. zA (tathA nivatA mAM tathA zabda eTalA mATe ke mRtadehamAM kIDA vagere janme, paNa teo ! I e dehamAM rahetAM hovA chatAM dehathI abhedarUpe nathI. temano deha judo ja che... ema na pa yathAyogya artha vicArI levo.) paribhogadvAra kahevAI gayuM. have yogadvAra kahe che. yoga: prayova7: arthAt yogono prayoga karanAra koIka judo ja padArtha che. . ahIM yogo eTale sAdhana-mana vagere karaNo... A pratijJAno artha che. varAtvAn e che hetu che. parazuvat e daSTAnta che. (ahIM pratijJArtha ane pratijJA eka ja che, ema hatuM So samajavuM. kemake pratijJArtha batAvyo, paNa pratijJA darzAvI nathI.). '. r . * 9 9 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ju - - 29 - :- - ? ne AA dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 4 bhAya-15rka (praznaH mana vagere yogo = karaNa e pakSa che, ane karaNatva e hetu che. have pakSa A paNa karaNabhUta ane hetu paNa karaNabhUta hoya to e zI rIte saMgata thAya. pakSa ane hetu judA hovA joIe. jo pakSa ane hetu ekaja hoya to to hetu batAvavAnI jarUra ja na * - rahe, pakSa dvArA ja sAdhyasiddhi thaI jAya.) | uttara H vizeSapadArtha pakSa tarIke karelo hoya tyAre sAmAnyapadArtha hetu banI zake che. * |dA.ta. vAtmavIra zabdaH ni: zabUtvAn meSazaSyavat ahIM zabda- hetu e | | | sAmAnya che. badhA ja zabdomAM rahela zabda- e hetu tarIke AvI jAya. jayAre varNAtmaka FL zabda e vizeSa che. kemake a, ba, ka vagere zabdo ja pakSarUpe banaze, meghanAM, vijaLInAM, - bharatInAM... zabdo e pakSa na bane. kemake e varNAtmaka nathI. eTale vizeSapadArtha pakSa : na tarIke che. to jayAre vizeSapadArtha pakSa tarIke hoya, tyAre sAmAnyapadArtha hetu banI zake. E | prastutamAM paNa dAtaraDuM, bolapena, manaprabhRti yogo vagere ghaNAM badhA karaNomAMthI mAtra | yogarUpI vizeSakaraNa ja pakSa tarIke darzAveluM che. eTale karaNatvarUpI sAmAnyakaraNa e hetu | bane emAM koI doSa nathI. | hA ! jo pakSa sAmAnya hoya, to hetu sAmAnya na laI zakAya. kemake emAM re | sAdhyasiddhi asaMbhavita bane. dA.ta. parvato vadvimAna parvatatvAn A anumAnamAM pakSa tarIke sAmAnyaparvata lo, to eno artha e ke tamAme tamAma parvato pakSarUpe che, arthAt koIpaNa parvata upara vahinI siddhi thaI nathI, paNa A anumAna dvArA karavAnI che. have ''A paristhitimAM jo hetu paNa parvatatvarUpa sAmAnya laIe, to muzkelI e thAya ke "jayAM ! jyAM parvatatva hoya, tyAM tyAM vahni hoya" A vyAptine sAcI pADanAra koIpaNa daSTAnta || " na maLe. kemake parvatatva parvatamAM ja rahe, ane hajI koIpaNa parvatamAM vahninI siddhi to | ma thaI ja nathI. to pachI daSTAnta tarIke koIpaNa na maLatA muzkelI ubhI thAya. sAdhyasiddhi : nA na thAya. a hA zatruna parvato vadvimAna parvatatvat anumAna karo to vAMdho na Ave. kemake. va zatruMjaya parvata e vizeSapakSa che, parvatatva hetu sAmAnya che. ahIM giranArAdiparvata | :: daSTAnta tarIke laI zakAya ke jemAM parvatatva ane vaddhi baMnenI siddhi hoya, ane e ke ka, anusAre anumAna karI zakAya. Ama prastutamAM paNa A padArtha vicArI levo..). yogadvAra kahevAI gayuM. * Raa Maa * * * Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * hu dazavaikAlikasUra bhAga-2 hari adhya. 4 bhAya-16 : 'sAmpratamupayogadvAramAha uvaogA nAbhAvo aggivva salakkhaNApariccAgA / sakasAyA pApAco pajjayagamaNA / | suvai va liddA paNam II ___vyAkhyA-'upayogAt' sAkArAnAkArabhedabhinnAnnAbhAvo, jIva iti gamyate, kuta / ityAha-'svalakSaNAparityAgAda' upayogalakSaNAsAdhAraNAtmIyalakSaNAparityAgAt, agnivad, yathA'gnirauSNyAdisvalakSaNAparityAgAnAbhAvaH tathA jIvo'pIti prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, svalakSaNAparityAgAd, agnivaditi / uktamupayogadvAram, adhunA / kaSAyadvAramAha-sakaSAyatvAd-acetanavilakSaNakrodhAdipariNAmopetatvAdityarthaH, nAbhAvo jIvaH, kuta ityAha-paryAyagamanAt-krodhamAnAdiparyAyaprApteH, suvarNavat, kaTakAdiparyAyagamanopetasuvarNavaditi prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, paryAyagamanAt, suvarNavaditi gAthArthaH // uktaM kaSAyadvAram, have upayoga dvArA kahe che. bhASya-16 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha ? jIva sAkAra ane anAkAra ema be bhedathI bhinna = be svarUpI evA upayogane lIdhe abhAva rUpa nathI. nIva zabda lakhyo nathI, paNa e samajI levAno che. prazna : AvuM zI rIte kahevAya ke "upayoga hovAthI jIva abhAvarUpa nathI." ja uttara H upayoga e to jIvanuM potAnuM asAdhAraNa = bIjA koInAmAM na rahenAra , lakSaNa che, eno jIve tyAga nathI karyo eTale jIva abhAva rUpa nathI ema kahI zakAya. dA.ta. agni. jema agnie uSNatAdi rUpa svalakSaNano tyAga karelo na hoya to e " abhAvarUpa nathI. ema jIva paNa samajavo. A anumAnaprayogano bhAvArtha kahyo. In anumAna prayoga to A che ke mAtmA san svanakSaUTHparityAIIta navana (spaSTa ja che.) upayogadvAra kahevAI gayuM. have kaSAya dvAra kahe che. jIva sakaSAyatAne lIdhe = acetanathI vilakSaNa " krodhAdipariNAmathI yukta hovAne lIdhe abhAvarUpa nathI. praznaH acetanamAM na rahe, evA krodhAdi pariNAmavALo hovAthI jIva satu zI rIte " sAbita thAya ? Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUTA bhAga-2 TakA adaya. 4 bhAya-10 uttara : kemake jIva krodhAdi paryAyone pAme che. dA.ta. suvarNa. arthAt kaTakAdi A paryAyonI prAptithI yukta suvarNanI jema... A prayogano artha che. prayoga to A che ke mAtmA san payagamanAr suvarNAvat (jema suvarNa mukUTa, kaTaka, kaDA vagere paryAyone vArApharatI pAme che, ane te sat che. tema AtmA krodha, mAna, mAyAdi pariNAmone vArApharatI pAmato hovAthI sat che.) kevAyadvAra kahevAI gayuM. | idAnI lezyAdvAramAha lesAo NAbhAvo pariNamaNasabhAvao ya khIraM va / ussAsA NAbhAvo samasabbhAvA / mana khau vva naro // 17 // bhASyam // | vyAkhyA-'lezyAto' lezyAsadbhAvena nAbhAvo jIvaH, kiMtu bhAva iti, kuta ityAha pariNamanasvabhAvatvAt-kRSNAdidravyasAcivyena jambUkhAdakAdidRSTAntasiddhana tathAvidhapariNAmadharmatvAt, kSIravaditi prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, pariNAmitvAt, / / kSIravaditi / gataM lezyAdvAram, prANApAnadvAramAha-ucchAsAditi, acetanadharmavilakSaNa| prANApAnasadbhAvAnnAbhAvo jIvaH, kiMtu bhAva eveti, zramasadbhAvena parispandopeta| puruSavaditi prayogArthaH, prayogastu punaratra vyatirekI draSTavyaH, sAtmakaM jIvaccharIraM, | prANAdimattvAd, yattu sAtmakaM na bhavati tatprANAdimadapi na bhavati, yathA''kAzamiti gAthArthaH // uktaM prANApAnadvAram, have vezyAdvAra kahe che. bhASya-17 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : lazyAno sadUbhAva hovAthI jIva abhAva rUpa nathI. prazna : evuM kayA AdhAre kahevAya? uttara : kemake jIva pariNAma pAmavAnAM svabhAvavALo che. eTale ke kALA, pILA || che vagere dravyonI sahAyathI tevA prakAranAM pariNAmarUpa dharmavALo che. A pariNAma jAMbu | | khAnArAdinAM daSTAntathI siddha che. (jAMbu khAvA AkhuM jhADa toDavAno, thaDa toDavAno, . moTI DALIo toDavAno, nAnI DALIo toDavAno, jhumakhA toDavAno ane nIce ja " paDelA jAMbu khAvAno... Ama cha prakArano pariNAma darzAvelo che. yogAntargata SS pudgalonAM kAraNe AvA prakAranAM vicAro AvatAM hoya che.. AnuM vizeSavarNana che Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ' ' ' A - pAlakasUma bhAga- hApha nadaya. : mApya 10 18 che. anyagranthothI jANI levuM.) dA.ta. dUdha. (jema dUdha meLavaNathI dahIM bane). A anumAna prayogano artha kahyo. prayoga to A che. mAtmA san parimitvAn kSIravata lezyAdvAra pUrNa thayuM. have prANApAnadvAra kahe che. ucchavAsane lIdhe eTale ke acetananA dharmothI judA ja ! . prakAranAM evA zvAsocchavAsanAM sadbhAvane lIdhe jIva abhAvarUpa nathI. paraMtu bhAvarUpa ja che. jemake zramanAM saddabhAvathI parispandathI yukta puruSa ! (jema parispanda e. * acetanano dharma nathI. paNa acetana dharmathI vilakSaNa dharma che, ane enI hAjarIthI e na |ii puruSa sat = vidyamAna manAya che, ema atre samajavuM.) A prayogano artha che. prayoga to ahIM vyatirekI jANavo. te A pramANe. ' jIvana sAtri prAtimattAna (ahIM yatra yatra prANAdimatte tatra tatra | sAtmakataM A avayavyApti bane. paNa enuM daSTAnta koI nathI. kemake enA daSTAnta | tarIke jIvatAM mANasanuM zarIra ja Ave. have jIvatAM mANasanAM zarIra to badhA ja pakSa tarIke che. ane eTale ja koIpaNa jIvatuzarIramAM sAtmakatva siddha thayuM nathI, mATe e | dRSTAnta na bane. e sivAya ghaTAdi padArtho to daSTAnta banavA saMbhavita ja nathI. eTale Ika A avayI prayoga nathI.) paraMtu vyatirekI prayoga che. tethI je sAtmaka nathI te Hi - prANAdimAnuM paNa nathI eTale ke temAM prANAdimattva paNa nathI. dA.ta. ghaTAdi. - | AkAzAdi. Ama vyatirekI vyApti dvArA ahIM pakSamAM sAdhyanI siddhi karavI. prANApAnadvAra kahevAI gayuM. adhunA indriyadvAramucyate akkhANeyANi paratthagANi vAsAiveha karaNattA / gahaveyaganijjarao kammassa'nno va nidAdAro 28 mAdhyam II mana thAkyA-akSA' niyALa [tAnI'ti no siddhAni hAzrayaLa che 'parArthAni' AtmaprayojanAni, vAsyAdivadiha karaNatvAt ihaloke vAsyAdivaditi * vArtha: mada-mAvAnA vendriya tattva vimartha evo pacAsa: 2, 3, che nirvRttyupakaraNadvAreNa vaividhyakhyApanArthaM, tatazca tatropakaraNasya grahaNamiha tu nirvRtteriti, 5 F = = = = . Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga-2 su aya. 4 bhAya-18 prayogastu-parArthAzcakSurAdayaH, saMghAtatvAt, zayanAsanAdivat, na cAyaM vizeSaviruddhaH, (, karmasaMbaddhasyAtmanaH saMghAtarUpatvAbhyupagamAt / gatimindriyadvAram, adhunA ... | bandhAdidvArANyAha-grahaNavedakanirjarakaH karmaNo'nyo, yathA''hAra iti, tatra grahaNaM-.. Co vanya: venamU-3H nirnara-kSa:, yathADA rUtti-mahAviSayAjika grahaNAdIni na kaLadivyatirekeNa tathA karmaNo'pIti prayogArthaH, prayogastuvidyamAnabhoktRkamidaM karma, grahaNavedanirjaraNasadbhAvAd, AhAravaditi gAthArthaH // uktAni | bandhAdidvArANi, vyAkhyAtA ca prathamA pratidvAragAthA, - have IndriyadvAra kahevAya che. bhASya-18 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : lokamAM prasiddha, dehamAM rahenArI, Indriyo parArtha che = bIjAnAM mATe che. eTale ke AtmatattvanAM kAryo mATe che. vAsthAvivavida raWIFAt e gAthAzabdono artha kahe che ke rUdano vAsthAvat A pramANe prayogArtha che. prazna : Indriyo AdAnarUpa ja che, ane AdAnadvAra to pUrve AvI ja gayuM che. tyAM te | paNa AdAna tarIke Indriyo ja lIdhelI. to pachI ahIM Indriyano judo upanyAsa zA mATe karyo ? uttara H Indriyo be prakAranI che. (1) nivRtti Indriya (2) upakaraNa Indriya. A ' darzAvavA mATe Indriyano gAvAna dvAra karatAM judo upanyAsa karelo che. AdAna dvAramAM na | upakaraNendriyanuM grahaNa kareluM, jyAre ahIM to nivRtti IndriyanuM grahaNa kareluM che. " prayoga A pramANe che ke cakSarI: pAtha: saMdhAtatvIt zayanAnAvivA " (saMghAta eTale pugalomAMthI banelo skandhavizeSa... zayanAsanAdi padArtho saMghAtarUpa che " naane e puruSAdinAM svapanAdi kAryo mATe ja che. ema cakSurAdi paNa saMghAta rUpa che. nA va to e koIka pArakI vyaktinAM kAryo mATe che. e para eTale ja AtmA...) prazna : A anumAnaprayoga | A hetu vizeSaviruddha che. kemake badhA AtmA saMghAta rUpa che, paNa e parArtha nathI. eTale AtmArUpI vizeSapadArthamAM to jyAM jyAM saMghAtatva ke : che, tyAM tyAM parArthatva nathI ja. eTale ke A hetu to sAdhyAbhAvane vyApya che. ' e (jayAM sAmAnya hetu sAdhyAbhAvane vyApya hoya tyAM e sAmAnya viruddha kahevAya che dA.ta. parvato vadvimAna pattAt A sthale sAdhyAbhAva = vadviabhAva che. have jayAM jala, tuM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** : : - 5 A dazavaikAlikasUma bhAga-2 mA adhya. 4 bhANa-18 ; chetyAM sarvatra vadvi-abhAva che. eTale A hetu sAmAnyaviruddha gaNAya. prastutamAM parArthavAbhAva e sAdhyAbhAva bane. have jyAM jyAM saMghAtatva tyAM tyAM ja | parArthavAbhAva... e vyApti to khoTI ja che. kemake zayanAsanAdimAM saMghAtatva che, | parArthatva paNa che. eTale A sAmAnya viruddha na bane. paraMtu tamAma AtmArUpI padArthamAM | saMghAtatva che. ane parArthatvAbhAva paNa che. eTale AtmasaMghAtatva rUpa vizeSa = " | saMghAtatvasAmAnyano eka aMza e to parArthavAbhAvane vyApya che ja. eTale A |vizeSaviruddha kahevAya. jyAM jayAM AtmasaMghAtatva che. tyAM tyAM parArthavAbhAva che. - A rIte padArtha samajavo...) uttara ame zuddha AtmAne saMghAtarUpa nathI mAnyo, paraMtu karmathI baMdhAyelA AtmAne | ja saMghAtarUpa mAnelo che. Ama A saMghAtatva hetu vizeSaviruddha nahi bane. E (bhAvArtha : zuddha AtmA parArtha nathI, paraMtu karmasaMbaddha AtmA to zuddhAtmAmAM kaSAyAdi vikArorUpa kArya kare ja che. eTale karmasaMbaddha AtmA to parArtha che ja. have A |a| rIte mAnIe to jyAM jyAM saMghAtatva che, tyAM tyAM badhe ja parArthatva cheja. karmasaMbaddha te na AtmAmAM saMghAtatva, parArthatva bane che ja. karmamukta AtmAmAM saMghAtatva, parArthatvAdi | nathI. Ama have A hetu vizeSaviruddha raheto nathI.) IndriyadvAra pUrNa thayuM. ' have baMdhAdi dhAro kahe che. karmanuM grahaNa karanAra, karmane bhogavanAra, karmano kSaya karanAra karmathI judo che. jemake , AhAramAM... temAM grahaNa eTale karmano baMdha, vedana eTale karmano udaya, nirjarA eTale | karmano kSaya... | yathA mAhAre no artha e che ke AhAra saMbaMdhI grahaNa-vedana, nirjarA kartAdi vinA " thatA nathI, ema karmanAM paNa grahaNAdi karyA vinA thatAM nathI. (AhAra hAthamAM levo e grahaNa, moDhAmAM mUkI svAda levo e vedanA ane sthaDila vATe bahAra kADhavo e nirjarA...) - A prayogano artha che. prayoga to A che pharva rma vidAmAnamojhuva pradanirnara siddhAvAta, * mAthAvat A karmano bhoktA vidyamAna che. kemake karmanuM grahaNa, vedanA ane nirjaraNa * ra thAya che. dA.ta. AhAranA grahaNAdi thAya che, to AhArano bhophatA paNa che ja. to 45 LIFE = 5 5 E F F IF = R * * * * 29 8 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haha - - - jaya dazavaikAlikasUra bhAga-2 hAsaNa adaya. 4 bhA che e pramANe ahIM paNa bhokatA che. (e jIva che.) banyAdi dvArA kahevAI gayA. A rIte pahelI pratidvAragAthAnuM vyAkhyAna thaI gayuM. sAmprataM dvitIyAmadhikRtya cittAdisvarUpavyAcikhyAsayA''ha cittaM tikAlavisayaM ceyaNa paccakkha sannamaNusaraNaM / viNNANa'NegabheyaM kAlamasaMkheyaraM te gharaNaI III mArga mA vyAkhyA-cittaM trikAlaviSayam-oghato'tItAnAgatavartamAnagrAhi, cetanaM cetanA-mA |saa pratyakSavartamAnArthagrAhiNI, saMjJAnaM saMjJA-sA anusmaraNamidaM taditi jJAnaM, vividhaM jJAnaM / sta vijJAnam anekabhedam-anekaprakAram, anekarmiNi vastuni tathA tathA'dhyavasAya sna ityarthaH, 'kAlamasaMkhyeyetaram' asaMkhyeyaM saMkhyeyaM vA, dhAraNA-avicyutismRti vAsanArUpA, tatra vAsanArUpA asaMkhyeyavarSAyuSAmasaMkhyeyaM saMkhyeyavarSAyuSAM ca nasaMkhyeyamiti gAthArthaH // - have bIjI gAthAne AzrayIne cittAdinA svarUpanuM vyAkhyAna karavAnI IcchAthI kahe - bhASya-19 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. | TIkArtha : citta trikAlaviSayaka hoya che. arthAtu sAmAnyathI bhUta-bhaviSya ane |i 1 vartamAnanuM grahaNa karanAra je adhyavasAya e citta kahevAya. zAM cetana eTale cetanA. e pratyakSa vartamAna arthane grahaNa karanArI hoya che. ' - saMjJAna = saMjJA te "A te che" evA prakAranAM smaraNAtmaka jJAnarUpa che. ' Raa vijJAna eTale vividha jJAna e aneka prakAre che. aneka dharmavALI vastumAM te te na dha dharmane anusAra je tevA tevA prakArano adhyavasAya e vijJAna ! | kAla asaMkhya ane saMkhyAta ema be prakAre che. kI dhAraNA avizruti, smRti ane vAsanArUpa che. temAM vAsanArUpa je dhAraNA che, e A , asaMkhya varSAyuSyavALAone asaMkhyakALanI hoya ane saMkhyayavarSAyuSyavALAne A . saMkhyAtakALanI hoya. ("A ghaTa pILo che" evo bodha thayA bAda jeTalo samaya e bodha ( satata upayoga rUpe rahe e avizrutirUpa dhAraNA che. e upayoga jAya ane navo upayoga che Ave, paNa amukakALa bAda pharI koIka nimittanAM lIdhe evo bodha thAya ke "A ghaTa che Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhAgya-20 pILo hato." to e smRtirUpI dhAraNA che. avicyuti bAda A je smaraNa thAya che, enuM kAraNa AtmAmAM paDelA saMskAro che, e vAsanArUpa dhAraNA che. emAM asaMkhya varSanAM AyuSyavALAne 10 varSanI uMmare anubhavelI vastunuM smaraNa eja bhavamAM asaMkhyavarSa pachI paNa thAya. to enAmAM e vAsanA asaMkhya varSa 2henArI banI. saMkhyAtavarSavALAne e dhAraNA saMkhyAtavarSa rahenArI bane.) atthassa Uha buddhI IhA ceTThatthaavagamo u maI / saMbhAvaNatthatakkA guNapaccakkhA ghaDona'sthi raMgA mAdhyam // IT vyAkhyA-arthasyohA buddhiH saMjJinaH paranirapekSo'rthapariccheda iti bhAvaH, IhA - ceSTA kimayaM sthANuH kiMvA puruSa ? iti sadarthaparyAlocanarUpA, 'arthAvagamastu' sta arthaparicchedastu ziraH kaNDUyanAdidharmopapatteH puruSa evAyamityevaMrUpA matiH, 'saMbhAvaNatthatakka 'tti prAkRtazailyA arthasaMbhAvanA - evameva cAyamartha upapadyata ityAdirUpA tarkA / itthaM dvArANi vyAkhyAya sarva ete cittAdayo guNA vartanta iti jIvAkhyaguNipratipAdakena prayogArthenopasaMharannAha - guNapratyakSatvAddhetorghaTavadasti jIva rUti Amyate, paNa gAthArtha:| 7 ta bhASya-20 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : arthanI uhA e buddhi ! saMzIjIvane bIjI vastunI apekSA vinA je arthabodha thAya te. (dA.ta. autpAtikI buddhivALAne tAtkAlika evo kSayopazama thaI jato na hoya che, ke jenA lIdhe pa2vastunI apekSA vinA ja emane padArthabodha thAya...) T IhA eTale ceSTA. "zuM A sthANu che ? ke A puruSa che ?" evI sadarthanI vidyamAna arthanI paryAlocanA. (zaMkAmAM 50,50 TakA jevuM hoya, emAM vastuno nizcaya nA 7 karavA taraphano DhoLAva na hoya. jayAre IhAmAM to je vastu vidyamAna che, enA tarapha * DhoLAvavALo bodha hoya. jo sthANu hoya... to "zAkhAdi dekhAtAM hovAthI A sthANu ja haze." e taraphano bodha hoya...) arthAvagama eTale padArthano bodha. "sAmenI vastu mastakane khaMjavALavAnI kriyA kare * che, cAlavAnI kriyA kare che... A badhA dharmo to puruSamAM ja ghaTatAM hovAthI A puruSa * ja che" evA prakAranI mati e arthAvagama kahevAya. te mati che. saMbhAvaLasthatI e prAkRtazailIthI lakhAyeluM che. eTale kharekhara to arthasaMbhAvanA 163 te Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajAra nA adhya. 4 bhAgya-21 che. e pramANe samajavuM. arthasaMbhAvanA eTale "A padArtha A rIte mAnIe to ja ghaTe..." ( [, ItyAdirUpa vicAraNA eja tarka kahevAya. arthasaMbhAvanAta e Akho ekaja padArtha che. ' A rIte citta, cetanA, vijJAna, dhAraNA, buddhi, mati, arthasaMbhAvanAtaka A badhA dvAronI vyAkhyA karIne have anumAnaprayoga darzAvavA kahe che ke A badhA ja padArtho guNa che, eTale eno guNI koIka hoya ja... Ama jIva nAmanAM guNInuM pratipAdana karanArA * prayogArthathI upasaMhAra karatAM niryuktikAra kahe che ke guNapratyakSatArUpI hetuthI jIva ghaTanI || 1ii jema sat che, ema nakkI thAya che. (jema ghaTasaMsthAna, ghaTarUpa vagere ghaTaguNo pratyakSa thAya che, to enA dvArA ghaTanI | sattA gaNAya che. tema citta, cetanA vagere AtmaguNo pratyakSa thAya che, to enA dvArA - AtmAnuM paNa pratyakSa thayeluM gaNAya. arthAt AtmAnI sattA manAya. jo ghaTarUpAdi na E dekhAya to ghaTanuM pratyakSa = sattA na ja gaNAya, ema jo citta, cetanAdi na anubhavAya T | to AtmAnI sattA paNa na manAya...) patideva aSTathati___jmhaa cittAIyA jIvassa guNA havaMti paccakkhA / gaNapaccakkhattaNao ghaDuvva jIvo - ane asthi rizA mAdhyam II A ja vAtane spaSTa kare che ke - bhASya-21 gAthArtha je kAraNathI jIvanA cittAdi guNo pratyakSa thAya che, te kAraNathI | guNapratyakSatA hetuthI ghaTanI jema jIva che. vyAkhyA-yasmAt 'cittAdayaH' anantaroktAH jIvasya guNAH, nAjIvasya, 1 zarIrAdiguNavidharmatvAt, ete ca bhavanti pratyakSAH, svasaMvedyatvAt, yatazcaivaM. guNapratyakSatvAddhetorghaTavajjIvaH ato'stIti prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, 1 guNapratyakSatvAt, ghaTavat, nAyaM ghaTavadAtmano'cetanatvApAdanena viruddhaH, "viruddho'sati bAdhane' itivacanAt, etaccaitanyaM pratyakSeNaiva bAdhanamiti gAthArthaH // vyAkhyAtaM ... | mUladvAragAthAdvaye pratidvAragAthAdvayena lakSaNadvAram, TIkArtha : citta vagere jIvanAM guNo svasaMvedya hovAthI pratyakSa thAya che. e ke | Saa cittAdiguNo ajIvanA nathI. kemake zarIrAdi ajIvamAM je rU5, rasAdi guNo dekhAya che, huM che enA karatA taddana viruddha svabhAvavALA A cittAdi guNo che, eTale e ajIvanAM guNo huM F S F Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-21 na mAnI zakAya. (zItasparza jyAM anubhavAya, tyAM agninuM anumAna na thAya. kemake agninAM guNo uSNasparzAdi che, zItasparza e benAthI virUddha che, eTale tyAM jalanI ja kalpanA thAya... ema atre paNa samajavuM.) A prayogano artha batAvyo. have prayoga to A che. AtmA san mukhapratyakSatvAt yavas ma mA prazna H ghaTa guNapratyakSa hovAthI sat che, ema AtmA paNa guNo dvArA pratyakSa thato hovAthI sat che... Ama tame kahyuM. to jo ghaTanAM dRSTAntathI AtmAmAM sattA nakkI thatI hoya to ame kahIzuM ke ghaTa ajIva che, to enA AdhAre AtmAmAM paNa acetanatva mAnavuM paDaze. Ama A anumAnaprayoga = hetu to ghaTanI jema AtmAmAM acetanatAnI 6 Apatti lAvanAro hovAthI viruddha che. - ya uttara H nA, A hetu - anumAnaprayoga viruddha nathI. kemake evo niyama che ke "bAdha na Avato hoya to e hetu viruddha manAya." arthAt dRSTAntanAM te te anyadharmonuM pakSamAM |tre ApAdana tyAre ja thaI zake, jyAre emAM koI bAdha na Ave. (dA.ta. kSitti: vartunA 1 # AyaMtvAnuM ghaTavat AvuM anumAna naiyAyiko kare che. have koI ema kahe ke jo ghaTamAM = kartujanyatvanI jema kSitimAM paNa kajanyatva siddha thAya che, to ghaTamAM pudgalamayatva che, kSitimAM paNa pudgalamayatva siddha thAya... to AvuM mAnavAmAM koIka bAdhaka nathI, eTale e mAnI zakAya. A paraMtu parvato vimAn dhUmAt mahAnasavat mAM koI ema kahe ke "mahAnasamAM na vahninI jema parvatamAM vahninI siddhi thAya che, to mahAnasa sAmAnyamANasanirmita che, e rIte parvata paNa sAmAnya mANasanirmita mAnavo joIe. "paraMtu badhA jANe che ke parvatamAM sAmAnyamANasanirmitatvano pratyakSathI ja bAdha che. eTale ahIM AvuM ApAdana nA na karI zakAya.) jeo prastutamAM A AtmAnuM caitanya e pratyakSathI ja bAdhaka che. eTale ke AtmAmAM pratyakSa rIte caitanyano anubhava thAya che, eTale emAM acetanatvanI Apatti karI ja na zakAya. mUladvAronI je be gAthA hatI. emAM trIjuM lakSaNadvAra hatuM, enI be pratidvAra gAthAo hatI. e be pratidvAragAthAo dvArA mUladvAragAthAmAMnuM lakSaNadvAra kahevAI gayuM. idAnImastitvadvArAvasaraH, tathA cAha bhASyakAra: H 167 ji na vT - sa Xi Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIkAlika suda bhAga pharaka a3. 4 bhASya-22 % atthitti dAramahuNA jIvassai asthi vijjae niyamA / loAyayamayaghAyatthamuccae / tarthIino pheka IFrA mAdhyam | (4) astittvadvAra : have cothA astitvadvAno avasara che. bhASyakAra kahe che ke - bhASya-22 gAthArtha : "astitva" e dvArA have zaru thAya che. jIva satu che, gati, che, niyamathI vidyamAna che. lokAyatamatanAM ghAtane mATe temAM A hetu kahevAya che. A vyAkhyA-astIti dvAramadhunA-sAmpratamavasaraprAptaM, tatraitaducyate-jIvaH san, mna pRthivyAdivikAradehamAtrarUpaH sanniti siddhasAdhyatA na tu tato'nyo'stI tyAzaGkApanodAyAha-astyanyazcaitanyarUpaH, tadapi mAtRcaitanyopAdAnaM bhaviSyati | paralokayAyI tu na vidyate iti mohApohAyAha-vidyate 'niyamAta' niyamena, tathA cAhava 'lokAyatamataghAtArthaM' nAstikAbhiprAyanirAkaraNArthamucyata etat, tasya cAnantarodita / mo evAbhiprAya iti saphalAni vizeSaNAni, 'tatra' lokAyatamatavighAte kartavye 'ayaM | vakSyamANalakSaNo 'hetuH' anyathAnupapattirUpo yuktimArga iti gAthArthaH // | TIkArya : have mati dvArA avasara prApta che. temAM A kahevAnuM che ke navA sana A prazna : jIva san=satu che, e to amArA manamAM siddha ja che. ame pRthvI vagere. pAMcabhUtonAM vikAra rUpadeha, tanmAtrarUpa A jIva mAnelo ja che. arthAt paMcabhUta bhegA thAya. emanI cokkasa prakAranI racanA thAya enuM nAma ja jIva. paMcabhUtathI judo koI jIvana * nathI. A vAta ame mAnI ja che. eTale amArA matamAM vIvaH sana vAta siddha ja che.* 7 ene tame sAdhavAno prayatna karo cho. siddhavastune sAdhavAnI hoya ja nahi, eTale AmAM | te siddha sAdhyatA doSa lAge che. paMcabhUtanAM vikArarUpa zarIra sivAya bIjo koI jIva nathI. uttara : tamArI AvI AzaMkAne dUra karavA mATe ja gAthAmAM gaOi e pramANe zabda 3. vAparyo che. eno artha e che ke "zarIrathI anya evo caitanyarUpa jIva che." (sanuM nathI, , ( :- ke vAparyo) :: :: che. prazna H zarIrathI anya hoya, toya e to mAtAnuM caitanya eja jenuM upAdAna che, e thI evo e jIva mAnI zakAya che. paralokamAM janAra jIva nathI. (jema mATImAMthI ja ghaTa : 5) bane che, ghaTa mATIthI judo nathI. ema mAtAnAM zarIramAM je putra che, e sAva judo nathI. te Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H A ja vAtane uttarArdhamAM kare che ke lokAyatanAM nAstikanAM abhiprAyanuM khaMDana karavA mATe A vAta karAya che. nAstikano abhiprAya to hamaNAM kahI ja dIdho che. Ama sat, asti, vidyate A badhA vizeSaNo saphala che, nakAmA nathI. S ta maiM.. dazavaikAlikasUtra bhAga aA. 4 bhASya-23 mAtmanAM caitanyamAMthI ja putranAM caitanyanuM nirmANa thAya che. mAtAnuM caitanya putracaitanyanuM upAdAnakAraNa che. eTale jaino je mAne che ke paralokamAMthI koIka svataMtra caitanya-AtmA mAtAnAM garbhamAM Ave che... e vAta ja khoTI che. paralokamAMthI mAtRgarbhamAM AvanAra koI che ja nahi...) uttara : A mohanuM khaMDana karavA mATe kahe che ke vidyate niyamAt| eTale ke paralokamAMthI AvanAro, mAtRcaitanyathI bhinna evo AtmA vidyamAna che. I have nAstikamatano ghAta karavAno che, to emAM vakSyamANalakSaNavALo hetu kahevAno che. hetu eTale anyathAanupapattirUpa yuktimArga. (jo sAdhya na hoya to A vastu na saMbhave.. AvAprakArano yuktimArga eja hetu) 1 jo ciMtei sarIre natthi ahaM sa eva hoi jIvo tti / na hu jIvaMmi asaMte saMsayauppAyao anno // 23 // mAdhyam // bhASya-23 gAthArtha : zarIramAM je vicAre che ke "zarIramAM huM nathI" e ja jIva che. jIva na hoya to bIjo koI saMzayano utpAdaka nathI. na vyAkhyA- yazcintayati 'zarIre' atra lokapratIte nAstyahaM ' sa eva' cintayitA bhavati zA jIva iti / kathametadevamityAha-na yasmAjjIve'sati mRtadehAdau saMzayotpAdaka : 'anyaH'' VT prANAdiH, caitanyarUpatvAtsaMzayasyeti gAthArthaH // nA TIkArtha : je vicAre che ke "lokamAM prasiddha A zarIranI aMdara huM nathI." e 3 vicAranAra jIva che. prazna H Ama zI rIte kahevAya ? uttara : kemake mRtadeha vageremAM jIva nathI, to tyAM jIvabhinna koIpaNa prANavAyu vagere saMzayane utpanna karanAra banatA nathI. kemake saMzaya caitanyarUpa che. ta (Azaya e che ke nAstika ema kahe che ke "jIva nathI" enI sAme jaino kahe che ke tamane je vicAra Ave che ke jIva nathI, evo je saMzaya paDe che ke jIva che ke nahi e badhuM ja ema siddha kare che ke jIva che. kemake maDadAmAM kadi AvA vicAro thatAM nathI. pa ja gaeg Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hata dazavaikAlikasUra bhAga-2 ha aya. 4 bhANa-24-25 , e to bolo, mRtadehamAM AvA vicAro na thavA ane jIvaMtadehamAM AvA vicAro thavA. A . enI pAchaLa kAraNa zuM? evuM zuM che ke jethI jIvaMta dehamAM ja AvA vicAro Ave che "I? eTale mAnavuM joIe ke jIvaMtadehamAM jIva che, mATe A badhA saMzayAdi thAya che, mRtadehamAM jIva nathI, mATe emAM saMzayAdi thatA nathI.) etadeva bhAvayati jIvassa esa dhammo jA IhA atthi natthi vA jIvo / khANumaNussANugayA jaha IhA / / kevadrattassa rajhA mAdhyam II A ja vAtane vicAre che. bhASya-24 gAthArtha : "jIva che ke nahi" A je IhA che, e jIvano dharma che. jema :| sthANu manuSya saMbaMdhI IhA devadattano dharma che. vyAdhyA-vacceva svabhAvaH-gSa tha: yA ' sarvapatnoranAbhikSA, kiviziSTatyAha-asti nAsti vA jIva iti, lokaprasiddhaM nidarzanamAha-1 meM 'sthANamanuSyAnugatA' kimayaM sthANuH kiM vA puruSa ityevaMrUpA yehA devadattasya jIvato thaI rUti thArtha che TIkArtha : "jIva che ke nahi" A pramANe sadarzanA paryAlocanarUpa je IhA che, e | jIvano svabhAva che. A bAbatamAM lokaprasiddha daSTAnta kahe che ke "zuM A sthANu che ke na 1 puruSa?" AvAprakAranI je IhA thAya che, e jema jIvatA devadattano dharma che, tema uparanI nA IhAmAM paNa samajavuM. prakArAntareNaitadevAha siddhaM jIvassa atthitaM, saddAdevANumIyae / nAsao bhuvi bhAvassa, saddo havai kevalo I/rapA mAdhyam | bIjA prakArathI A ja vAta kahe che ke - bhAga-25 gAthArtha jIvanuM astitva siddha che. e zabdathI ja anumAna karAya che. | jagatamAM asat padArthano kevalazabda hoto nathI. vyAkhyA-'siddhaM' pratiSThitaM 'jIvasya' upayogalakSaNasyAstitvaM, kuta ityAha - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na S sta T na dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-25-26 . 'rAAva' nIva kRtyasmAnanumIyate, thametavevamityA-'nAmata' kRti na asata:'avidyamAnasya 'muvi' pRthivyAM 'bhAvastha' pavArthasya zo mati vAdaLa kRti, kharaviSANAdizabdairvyabhicAramAzaGkyAha- 'kevalaH ' zuddhaH anyapadAsaMsRSTaH, kharAdipadasaMsRSTAzca viSANAdizabdA iti gAthArtha: // prazna : ema to viSALa, AAzapuSpa, vandhyAputra A badhA ghaNAM zabdo che OM ja, paNa gadheDAnu zIMgaDu, AkAzanuM puSpa ke vajgyAno putra to che ja nahi. to pachI zI rIte ema kahevAya ke jeno vAcaka zabda hoya, te vastu paNa sat hoya ja ? ta uttara : A kharaviSANAdi zabdonI sAthe vyabhicAra Avato hovAthI ja niryuktikAre kevala zabda lakhelo che. kevala = zuddha = anyapadathI asaMsRSTa = anyapadanAM joDANa vinAno. viSANa, puSpa ane putra pada ghara, ALAza ane vandhyA zabdanAM saMparkavALA che eTale have vAMdho nahi. zA TIkArtha : upayoga jenuM lakSaNa che evA jIvanuM astitva siddha ja che. prazna : paNa e zI rIte siddha che, e cakSuthI dekhAto to nathI. uttara : nIva A pramANenAM zabdathI ja jIvanAM astitvanuM anumAna karI zakAya che. prazna : e vaLI zI rIte ? jIva zabdamAtrathI jIvasattA zI rIte siddha thAya ? *** uttara : jagatamAM je padArtha vidyamAna na hoya, e padArthano vAcaka zabda paNa na H hoya. jIvano vAcaka to jaiva zabda che, eTale mAnavuM joIe ke jIva che. ("je .je zuddhapada vAcya hoya, te te vidyamAna hoya." A pramANe vyApti thaI. AkAzapuSpAdi zuddhapadavAcya nathI, mATe e vidyamAna nathI. jyAre jIva zuddhapadavAcya che, mATe e vidyamAna che. ji nA jo vyApti AvI rAkhe ke "je padavAcya hoya, te te vidyamAna hoya." to |rthe AkAzapuSpAdi paNa padavAcya hovAthI te paNa vidyamAna mAnavAnI Apatti Avata...) maiM etadvivaraNAyaivAha bhASyakAraH athitti nivvigappo jIvo niyamAu saddao siddhI / kamhA ? suddhapayattA ghaDakharasiMgANumANAo // 26 // bhASyam // * * bhASyakAra AnuM vivaraNa karavA mATe ja kahe che ke 11 - 41 E T Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r' ' T '' S jo : ro? kAla dara' : kimI ava. 4 bhAya-2 ) che. bhASya-26 gAthArthaH TIkArthathI spaSTa thaze. cAhya-mastIti nirvikalpo nIvaH, nirvivatva' vi ni:saMvi, niyamA' niyamenaiva, pratipatrapekSA 'zabdataH siddhiH' vAva prati , pata prazanA di mAta' vahuta patati ?, mAha-zavakUpavatu' vanapallInnIvarAzi, | ghaTakharazrRGgAnumAnAd, anumAnazabdo dRSTAntavacanaH, ghaTakharazrRGgadRSTAntAditi prayogArthaH, | prayogastu-mukhyenArthenArthavAn jIvazabdaH, zuddhapadatvAd, ghaTazabdavat, yastu / mukhyenArthenArthavAn na bhavati sa zuddhapadamapi na bhavati, yathA kharazrRGgazabda iti / | nAthAI na TIkArtha : jIvano anubhava karanArAnI apekSAe to jIva niyamathI nirvikalpa = PI | saMdeharahita paNe vidyamAna che. (Azaya e ke jeo potAnAmAM jJAna-sukha-duHkhAdi dvArA jIivano sAkSAtu anubhava kare ja che. e badhA to niHsaMdeharUpe mAne che ke "jIva che ja." emAM emane koI zaMkA nathI. jIvasiddhi mATe emaNe anumAnAdi karavAnI paNa jarUra % nathI.) (paNa have anumAnathI siddhi karavI hoya to e kahe che ke, vAcaka evA zabda dvArA vAcya evA jIvAdi padArthanI pratIti thatI hovAthI jIvanI zabdathI siddhi thAya che. A ja vAtane prazna dvArA kahe che ke AvuM zI rIte ? arthAtu vAcaka dvArA vAgyanI pratIti thatI hovAthI jIva siddha che, ema zI rIte ? eno uttara Ape che ke nIva pada kevalapada che, eTale enA dvArA jIvAstitvanI ''siddhi thAya. je kevalapada vAcya hoya te satu hoya e vAta ghaTa, khara, zRMganA anumAnathI ! " jANavI. ahIM anumAna zabda daSTAnta arthavALo che. arthAtu ghaTa, khara, zRMganAM daSTAntathI " jIvanAM astitvanI siddhi thAya. anumAnaprayogano artha batAvyo. prayoga to A pramANe che ke navA mudde sarvena (vidyamAnanArthena) arthavAnI zuddhapadatvAt ghaTazabdavat jIvazabda mukhyaarthathI arthavALo che. kemake e zuddhapada che. jemake ghaTazabda. je zabda mukhyaarthathI arthavALo na hoya te zuddhapada paNa na hoya. dA.ta. e Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 'E ma A dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-20y e kharazaMgazabda. - (kharazaMgazabdano artha che gadheDAnuM zIMgaDu. A zabda arthavALo to che. paNa gadheDAnAM ' zIMgaDA rUpI padArtha jagatamAM che ja nahi, eTale e mukhyaarthathI arthavALo nathI, paNa kAlpanika arthathI arthavALo che ane eTale ja e zuddhapada nathI, paraMtu sAmAsikapada che.) * parAbhiprAyamAzaya pariharannAha coyaga-suddhapayattA siddhI jaI evaM suNNasiddhi ahaM pi / taM na bhavai saMteNaM jaM sunnaM so sunnagehaM va // 27|| bhASyam // | pUrvapakSanAM abhiprAyane AzaMkIne = darzAvIne eno parihAra karatAM kahe che ke - Is | bhASya-27 gAthArtha : prazna : jo zuddhapadatvathI jIvanI siddhi thAya, to amane paNa na zUnyanI siddhi thaze. uttara : te nahi thAya. kemake zUnyagRhanI jema vastuthI zUnya (zUnya) kahevAya. vyAkhyA-uktavacchuddhapadatvAtsiddhiryadi jIvasya evaM tarhi zUnyasiddhirasmAkamapi, ta zUnyanaSTazabdasyApi zuddhapadatvAdityabhiprAyaH, atrottaramAha-tanna bhavati yaduktaM pareNa, kuta sma ityAha-'satA' vidyamAnena padArthena 'yada' yasmAcchUnyaM zUnyamucyate, kiMvadityAhazUnyagRhamiva, tathAhi-devadattena rahitaM zUnyagRhamucyate, nivRtto ghaTo naSTa iti, natvanayorjIvazabdasya jIvavadavA viziSTaM vAcyamastIti gAthArthaH // 1 TIkArtha : pUrvapakSa : upara kahyA pramANe jo zuddhapada- hetu dvArA jIvanI siddha thAya, A to amAre paNa zUnyanI siddhi thaze. kemake zUnyapada, naSTapada paNa zuddhapada che. Ama || "AkhuM jaMgata zUnya che, emAM kazuM ja nathI. badhuM asat che" A amArA matanI siddhi nA thaze. uttarapakSa H ahIM uttara kahe che ke pUrvapakSe je kahyuM, te barAbara nathI. prazna : kema ? amArI vAta khoTI kema ? uttara : kemake vidyamAnapadArthathI zUnyavahu zUnya kahevAya che. dA.ta. zUnyagRha. | te A pramANe - devadattathI rahita ghara zUnyagRha kahevAya che. paNa devadatta nAmano * padArtha to sat ja che. ema ghaTa vinAza pAme tyAre e naSTa kahevAya che. paNa ghaTa sat ke e to hato ja. devadattAdi koI padArtha na hoya, to "A ghara zUnya che" ema na bolAya. tuM 8. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaya dazavaikAlikasUra bhAga-2 ( ha aya. 4 bhANa-28 ; e konAthI zUnya ? e prazna ubho thAya ja. ema ghaTAdi padArtha hoya ja nahi. to tyAM nathI | zabda vaparAto ja nathI. paNa vidyamAna ghaTano vinAza thAya pachI ja naSTa zabda vaparAya. | Ama zUnya ane naSTazabdano jIvazabdanI jema aviziSTa vAcya nathI. arthAt jema, jIvazabdano vAcyArtha jIva ja che. tema zUnyano vAcyArtha mAtra zUnya nathI. paraMtu "devadatAdithI zUnya" ema e viziSTavAcya che. tathA naSTa zabdano vAcyArtha paNa mAtra * | naSTa padArtha nathI. paraMtu "ghaTAdivinAza" rUpa viziSTa vAcyArtha che. eTale tamAma matamAM ' sarvathA zunyatAnI siddhi thaI zakatI nathI. hA, devadatAdizUnyatAnI siddhi cokkasa thAya, IT " ane e to amane mAnya ja che. | (khyAla rAkhavo ke zUnya, naSTAdi pado zuddhapada to cheja. enI nA nathI. eTale | eno vAcyArtha at ja hoya e paNa sAcuM. paNa zUnyapadano vAcyArtha sarvathA sarvapadArthonI FI zUnyatA nathI, mAtra te te sthAne te te vastunI zUnyatA ja vAcyArtha che ane e to mAnya ja che.). Ata me 8. prakArAntareNAstitvapakSameva samarthayannAha micchA bhaveu savvatthA, je keI pAraloiyA / kattA cevopabhottA ya, jai jIvo na vijjai In28 mAdhyam bIjA prakArathI astitvapakSanuM ja samarthana karatA kahe che ke - bhASya-28 gAthArtha : je koIpaNa pAralaukika artho che. te badhA ja artho mithyA thAya, , jo kartA ane upabhoktA jIva na hoya. vyAkhyA-'mithyA bhaveyaH' anutAH syuH, sarve'rthA ye kecana pAralaukikA-- nA dAnAdayaH, yadi kimityAha-kartA caiva karmaNaH upabhoktA ca tatphalasya, yadi jIvo na nA - vidyate paralokayAyIti gAthArthaH // T TakAthaH dAna, zIla, tapa vagere je koIpaNa paraloka sudhAranArA padArtho mAnelA : che, e badhA ja khoTA = niSphaLa = nakAmA thaI jAya. jo karmano kartA ane tenA phulano che , ke bhoktA evo paralokagamana karanAra jIva na hoya. : (jIva game eTalA dAnAdi kare, to paNa e puNyakarmano kartA nathI, devAdi , paralokamAM janAra nathI ane tyAM sukhono bhokatA nathI... Ama badhI ja rIte A 8: 5) dAnAdi nakAmA sAbita thAya.). Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HER zAli sUphA mAga- 2 ENASEANmaya. 4 (mAdhya-28-30 * etadevAvyutpannaziSyAnugrahArthaM spaSTataramAha pANidayAtavaniyamA baMbhaM dikkhA ya iMdiyaniroho / sa niranthayameyaM jai * jIvo na vijjaI // 29 // bhASyam // avyutpanna = mugdha = aparipakva ziSya upara upakAra karavA mATe A ja vAta vadhu | spaSTa 4 cha. na mAdhya-28 ||thaarth : d (r)q na hoya to prIyA, ta5, niyama, prArtha, Elal, mo chadriyaniro5 mA dhuM nirartha thAya. | vyAkhyA-'prANidayAtaponiyamAH' karuNopavAsahiMsAviratyAdirUpAH, tathA 'brahma' brahmacaryaM 'dIkSA ca' yAgalakSaNA 'indriyanirodhaH' pravrajyApratipattirUpaH, sarvaM 'nirarthakaM' niSphalametat, yadi jIvo na vidyate paralokayAyIti gAthArthaH // | ... Tartha : prAdhyA = 4298, ta5 meTa 75vAsa, niyama meTa. hiMsAtyA , brahma bheTado. brAyartha. dIkSA meTado. yA (bhAvapU.), indriyanirodha theTa prakyAno svIkAra. A badhuM nakAmu banI jAya jo paralokamAM gamana karanAra jIva na hoya to. kiMca-'ziSTAcarito mArgaH, ziSTairanugantavya' iti, tanmArgakhyApanAyAhaji loiyA veiyA ceva, tahA sAmAiyA viU / nicco jIvo piho dehA, ii savve vavatthiyA ji | na // 30 // bhASyam // . zA vaNI "ziSTome shisstto-dvaa2| mAyarAyedA bhAna anusa2j d." se zA| ma ziSTonI bhAga pADavA he che. nA mAdhya-30 thArtha : sauDio, vaiIi, sAmAyiI, vidvAno 5 mA prabhArI nA va bhaannaa2|| cha , " nitya cha, he'thI ho cha." __ vyAkhyA-loke bhavA loke vA viditA iti laukikA-itihAsAdikartAraH, evaM * vaidikAzcaiva-traividyavRddhAH, tathA sAmayikAH-tripiTakAdisamayavRttayo "vidvAMsaH'" paNDitAH, nityo jIvo, nAnityaH, evaM pRthag 'dehAt' zarIrAdityevaM sarve vyavasthitAH,* * nAnyatheti gAthArthaH // Sii TIkArtha : je lokamAM thayelA hoya athavA to lokamAM prasiddha hoya teo laukika Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma dazavaikAlikasUTA bhAga-2 ka aLya. ke bhApya-35 e kahevAya. ItihAsa vagerenI racanA karanArAo laukika gaNavA. ema vaidiko eTale che te traNavedanA jANakAra viro..., sAmayiko eTale tripiTakAdi bauddhazAstronI vRtti = | vicAradhArA = mAnyatAvALAo... vidvAno eTale paMDito... A badhA ja A pramANe vyavasthita che ke "jIva nitya che, dehathI bhinna che." paNa [ A loko uMdhu mAnanArA nathI. | veva vyAvaNemo loge acchejjabhejjo vee sapurIsadaddhagasiyAlo / samaejjahamAsi gao tiviho / A vibrAphasaMsAra rUzA mAdhyam | | vyAkhyA-loke'cchedyo'bhedya AtmA paThyate , yathoktaM gItAsu "acchedyo'yamabhedyo'yamavikAryo'yamucyate / nityaH saMtatagaH sthANuracalo'yaM sanAtanaH / || za" rUtyAdi aa tathA vere purIpo ratha: zrAta: padyuta ti, thom-"zrAno - vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate, athApurISo dahyate AkSodhukA asya prajAH prAdurbhavanti" ityAdi / tathA samaye "ahamAsIdgajaH" iti paThyate, tathA ca buddhavacanam"ahamAsaM bhikSavo hastI, SaDdantaH zaGkhasaMnibhaH / zukaH paJjaravAsI ca, zakunto | jIvajIvakaH // 1 // " ityAdi // tathA trividho divyAdisaMsAraH kaizcidiSyate, devamAnuSatiryagbhedena, AdizabdAccaturvidhaH kaizcinnArakAdhikyeneti gAthArthaH // | A ja vAta kahe che. bhASya-31 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : lokamAM kahyuM che ke AtmA achagha che, abhedya che. gItAmAM kahyuM che ke "A AtmA achagha, abhedya, avikArya che. nitya che, satata janAro che, sthira che, acala mane . che, sanAtana che."(kapaDuM, pAnuM, lAkaDuM karavatAdithI kApIe e chedana che. lAkaDAdine , toDIe to e bhedana kahevAya.. saMtataga = pratyeka samaye navA navA paryAyone | pAmanAro... ema yathAyogya artha karavo.) vedamAM kahyuM che ke purISa = spaMDila sahita je puruSane bALavAmAM Ave, te ziyALAmAM ' kahevAya eTale ke te ziyALa thAya. kahyuM che ke "e puruSa ziyALa thAya, je purISasahita * * bALavAmAM Ave. have jo purISa vinA e bALavAmAM Ave to enI saMtati bhukharahita P = tRptivALI = sukhI thAya." (AvI rIte bALelo puruSa ziyALa thAya ke na thAya enI che. J5 S E F = :: Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' '' ::/2 : ; ! mA- at da. 6 mArca - !.. ka cheatyAre carcA nathI. paNa ahIM eTaluM ja batAvavuM che ke vedamAM AtmA nAmano padArtha (S ( mAnelo che, te paralokayAyI mAnelo che...) tathA samayamAM = bauddhagranthamAM kahyuM che ke "huM hAthI hato." A pramANe buddhanuM vacana che ke "he sAdhuo ! huM cha dAMtavALo, zaMkhanAM jevo zveta | hAthI hato. tathA (e pachI) pAMjarAmAM rahenAro, jIvaDAo khAI khAIne jIvanAro, popaTa rUpa pakSI hato." - tathA keTalAMko traNa prakArano divyAdi saMsAra mAne che. devasaMsAra, manuSyasaMsAra, IT tiryaMcasaMsAra mATe zabdathI samajavuM keTalAMko nArakane vadhAre gaNIne cAra prakArano saMsAra mAne che. IT CH atraiva prakArAntareNa tadastitvamAha atthi sarIravihAyA painiyayAgArayAibhAvAo / kuMbhassa jaha kulAlo so mutto manokANo rUrA mArgamAM vyAkhyA-asti zarIrasya-audArikAdevidhAtA, vidhAteti kartA, kuta ityAha'pratiniyatAkArAdisadbhAvAta' AdimatpratiniyatAkAratvAdityarthaH, dRSTAntamAha-kumbhasya | yathA kulAlo vidhAtA / kulAlavadevamasAvapi mUrtaH prApnotIti viruddhamAzaGkya pariharannAha-'sa' AtmA yaH zarIravidhAtA asau mUrtaH 'karmayogA'diti mUrtakarmasaMbandhAditi gAthArthaH // . - AmAM ja bIjA prakAre AtmAnuM astitva kahe che.. bhASya-32 gAthArtha H TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : audArika vagere zarIrano karanAra koIka che. kemake pratiniyata- | cokkasa prakAranA AkarAdino sadbhAva che. eTale ke AdivALA = zaruAtavALA cokkasa | prakAranAM AkAra che. AmAM daSTAnta kahe che ke jema kuMbhAra ghaDAno kartA che. (ghaTa AdimAn = sAdi che, e cokkasa prakAranAM AkAravALo che, to eno kartA | ' kuMbhAra che. to zarIra paNa sAdi che, cokkasa AkAravALuM che, to eno kartA koIka to ! hovo ja joIe. ahIM pratiniyata AkAra lakhavAnuM kAraNa e ke vAdaLAo paNa sAdi che. AkAravALA che. paNa eno koI kartA nathI. eTale emAM vyabhicAra Ave. mATe ) Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na F B.. H ji 'r ta atraiva ziSyavyutpattaye'nyathA tadgrahaNavidhimAha phariseNa jahA vAU, gijjhaI kAyasaMsio / nANAIhiM tahA jIvo, gijjhaI kAyasaMsio |ArrA mAdhyam // ji ziSyane viziSTabodha karAvavA mATe A ja viSayamAM anyaprakAre paNa AtmAne grahaNa karavAnI vidhi batAve che. dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-33 pratiniyata zabda lakhelo che. tathA Amit na lakhe, to meru vagere parvato paNa pratiniyata AkAravALA to che ja. zAzvata pratimAo paNa pratiniyata AkAravALI to cheja, paNa eno koI kartA nathI. eTale emAM vyabhicAra Ave. e dUra karavA mATe Amit zabda lakhelo che. meru vagere padArtho mit nathI. mATe e na levAya. ma TuMkamAM je Amit + pratiniyatAkAramAn hoya teno koIka kartA hoya...) prazna H ghaTano kartA kuMbhAra to mUrta = rUpI = zarIrI che. to e rIte zarIrano kartA AtmA paNa mUrta = rUpI = zarIrI mAnavo paDaze. maiM * * * ** 3 uttara : A AzaMkAno parihAra karatAM bhASyakAra kahe che ke zarIrano vidhAtA je che, te AtmA mUrta evA karmonAM saMbaMdhathI mUrta ja che. eTale tamArI vAta mAnya ja che. (AtmA amUrta hovA chatAM mUrtazarI2 sAthe, mUrtakarmo sAthe atyaMta baMdhAyelo hovAthI te svayaM mUrta gaNI zakAya che. tevo AtmA ja zarIrano kartA che. karmamukta zuddha amUrta AtmA nathI.) TIkArtha : jema vAyu dekhAto nathI, chatAM dehamAM rahelo banelo e vAyu zItAdi * sparzathI jANI zakAya che. ema dehamAM rahelo AtmA na dekhAto hovA chatAM paNa jJAna, darzana, IcchA vagerethI jANI zakAya che. asakRdanumAnAdastitvamuktaM jIvasya, anumAnaM ca pratyakSapUrvakaM, na cainaM kecana ta ji nA vyAkhyA-'sparzena' zItAdinA yathA vAyurgRhyate 'kAyasaMsto' dehasaMgataH adRSTo'pi, nA ya tathA 'jJAnAdibhi:' jJAnadarzanecchAdibhirjIvo gRhyate 'kAyasaMsRto' dehasaMgata iti gAthArthaH " na bhASya-33 gAthArtha : dehamAM rahela vAyu jema sparzathI grahaNa thAya che. jaNAya che. ema dehasaMgata AtmA jJAnAdithI grAhya che. ga 19 H ya Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 ghazyantIti, tatazcAzobhanametadityAzaGkyAha aNidiyaguNaM jIvaM, dunneyaM maMsacakkhuNA / siddhA pAsaMti savvannU, nANasiddhA ya sAhuNo "rU4|| mAdhyam // T adhya. 4 mApya-34 prazna : tame anekavAra anumAna dvArA jIvanuM astitva kahyuM to kharuM, paraMtu koIpaNa vastunuM anumAna e vastunAM pratyakSapUrvaka ja thatuM hoya che. mahAnasAdimAM vahninuM pratyakSa thayA bAda ja parvatAdimAM tenuM anumAna thAya che. have AtmAne to koIpaNa jotA ja nathI. eTale AtmAnuM pratyakSa koIe karyuM ja nathI, to pachI tenuM anumAna zI rIte thaI zake ? eTale ja A anumAna dvArA jIvanuM astitva asaMgata che. uttara : A AzaMkAno uttara Ape che ke bhASya-34 gAthArtha : anindriya guNavALA, mAMsacakSuthI durleya, jIvane sarvajJasiddho ane jJAnasiddha sAdhuo jue che. ma vyAkhyA-'anindriyaguNam' avidyamAnarUpAdIndriyagrAhyaguNaM 'jIvam' amUrtatvAdhirma 'vora' purjAkSa 'mAMsavRkSavA' chApthena, patti siddhA: sarvajJA:, | aJjanasiddhAdivyavacchedArthaM sarvajJagrahaNaM, tatazca RSabhAdaya ityarthaH, jJAnasiddhAzca sAdhavobhavasthakevalina iti gAthArthaH // ji sAmpratamAgamAdastitvamAha attavayaNaM tu satthaM diTThA ya tao aiMdiyANaMpi / siddhI gahaNAINaM taheva jIvassa vinneyA 179 na = " ta TIkArtha : IndriyathI gRhaNa karI zakAya evA rUpa, rasa, gaMdhAdi guNo jenAmAM tra VA vidyamAna nathI, je amUrtatAdi dharmavALo che. je cAmaDAnI AMkhothI jANI zakAya ema nathI. evA A jIvane sarvajJasiddho jue che. zA I nA ya ahIM mAtra siddha zabda lakhe, to aMjanasiddha, vidyAsiddha, maMtrasiddha paNa AvI jAya. teo to A jIvane joI zakatA ja nathI. eTale e badhAno vyavaccheda karavA mATe sarvajJazabdanuM grahaNa kareluM che. eTale eno artha e ke RSabhAdi sarvajJa+siddho jIvane jue che. tathA jJAnasiddha sAdhuo eTale cAraghAtI karmono kSaya karI cUkelA bhavastha kevalIo e jIvane jue che. h jeo Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama dazavaikAlikasUTA bhAga-2 hu aya. 4 mAsa-35 ja rUpAbhASyam | have Agama dvArA jIvanuM astitva darzAve che. bhASya-35 gAthArtha : zAstra Apavacana che. tenA dvArA sUryagrahaNAdi atIndriya che | padArthonI paNa siddhi dekhAyelI che. to e ja pramANe jIvanI paNa siddhi jANavI. . vyAkhyA-AptavacanaM tu zAstram, Apto-rAgAdirahitaH, tuzabdo'vadhAraNe, | Aptavacanameva, anenApauruSeyavyavacchedamAha, tasyAsaMbhavAditi / 'duSpA ca tata' iti / mA upalabdhA ca tataH-AptavacanazAstrAt 'atIndriyANAmapi' indriyagocarAtikrAntAnAmapi, 'siddhiH grahaNAdInA'miti upalabdhizcandroparAgAdInAmityarthaH, tathaiva jIvasya vijJeyeti, mna atIndriyasyApyAptavacanaprAmANyAditi gAthArthaH // mUladvAragAthAyAM vyAkhyAtamastitvadvAram, TIkArtha: zAstra e AtanAM vacanarUpa hoya che. Apta eTale rAgAdirahita. tu zabda 1 avadhAraNamAM che. arthAtu zAstra Aptavacana ja che. AnA dvArA apauruSeya zAstrano vyavaccheda kahyo. (mImAMsako ema mAne che. zAstra-veda anAdi che. eno kartA koIpaNa ! puruSa nathI. eTale zAstra puruSanirmita = pauruSeya nathI. apauruSeya che. ApaNe kahyuM | ke zAstra AptapuruSanAM vacanarUpa ja che. apauruSeya nathI. Ama Ava kAra dvArA ApaNe 3 mImAMsakonAM matano niSedha karyo.) | prazna : apauruSeya zAstra mAnavAmAM vAMdho zuM? na uttara H evA zAstrano saMbhava ja nathI, mATe e na mAnI zakAya. (zAstra vacanAtmaka | che, vacana vaktA vinA saMbhavita nathI. ItyAdi ghaNI carcA granthAntarathI jANI levI...) | | tathA AptavacanarUpa zAsathI candragrahaNa, sUryagrahaNAdi padArthonI siddhi thatI dekhAya Lche ke je padArtho Indriyano viSaya banI zakatA ja nathI. (zAstramAM kahyA pramANe sUryagrahaNAdi thAya che, e badhuM IndriyathI joIne nakkI thatuM nathI... eTale zAstra | vizvasanIya che.) | to eja pramANe atIndriya evA jIvanI paNa Aptavacanane anusAre siddhi thAya , che. bhale, e atIndriya hoya, paraMtu Apavacana to prAmANika ja che. ane emAM jIvanI ) ( sattA darzAvI che. to e mAnavI ja joIe. che. mULadvAra gAthAmAM darzAveluM cothuM astitvadvAra pUrNa thayuM. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREzAlisA (bhAga- 2EASE HEL. 4 (ma? -36, ni-225 adhunA'nyatvAdidvAratrayavyAcikhyAsurAha aNNattamamuttattaM niccattaM ceva bhaNNae samayaM / kAraNaavibhAgAIheUhiM imAhiM gAhAhiM * // 36 // bhASyam // have 5-6-7 anyatva, amUrtitva ane nityatva e traNeya dvAronuM vyAkhyAna karavAnI IcchAvALA bhASyakAra kahe che ke - bhASya-35 thArtha : 4ve // 29 // , bhavimA tumo dvaa2|| anyatpa, abhUtatva, - nityatva vAro A gAthAo vaDe eka sAthe kahevAya che. vyAkhyA-anyatvaM dehAda amUrtatvaM svarUpeNa nityatvaM caiva-pariNAminityatvaM bhaNyate / 'samakam ' ekaike na hetunA tritayamapi yugapaditi-ekakAlamityarthaH, 'kAraNAvibhAgAdibhiH' vakSyamANalakSaNairhetubhiH 'imAbhiH' tisRbhirniyuktigAthAbhireveti gAthArthaH // ___ : 114thI. anya cha, sva35thI. mamUrta cha, tathA pariyaminitya che. me. eka hetu dvArA A traNeya vastu ekasAthe kahevAya che. e hetuo kAraNAvibhAga vagere | che. e traNa niryuktigAthAo dvArA kahevAze. (dareke dareka hetu A traNeya vastune siddha | 2nArI banaze...) r ___kAraNavibhAgakAraNaviNAsabaMdhassa paccayAbhAvA // viruddhassa ya atthassApAubbhAvAviNAsA yaH // 225 // niyujita-225 ||thaarth : 21stthI spaSTa thaze. ___vyAkhyA-'kAraNavibhAgakAraNavinAzabandhasya pratyayAbhAvA diti atrAbhAvazabdaH nA pratyekamabhisaMbadhyate, kAraNavibhAgAbhAvAt na khalu jIvasya paTAderiva |tantvAdikAraNavibhAgo'sti, kAraNAbhAvAdeva / evaM kAraNavinAzAbhAve'pi yojyaM, tathA bandhasya-jJAnAvaraNAdi-pudgalayogalakSaNasya pratyayAbhAvAt-hetutvAnupapatteH, bandhasyeti badhyamAnavyatiriktabandhajJApanArthamasamAsaH, vyatirekI cAyamanvaya* vyatirekAvartha-sAdhakAviti darzanArthamiti, tathA viruddhasya cArthasya paTAdinAze* ra bhasmAderiva 'aprAdurbhAvAdavinAzAcca' aprAdurbhAve'nutpattau satyAmavinAzAcca hetoH / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - '' ' vira Ama dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajAma aya. 4 niyukti-225 ho jIvasya nityatvaM, nityatvAdamUrtatvam, amUrtatvAcca dehAdanyatvamiti pratipattyAnuguNyato / vyatyayena sAdhyanirdezaH / vakSyati ca niyuktikAraH- 'jIvassa siddhamevaM, niccattamamuttamannattaM' iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, tatrAvyutpanna-.. vineyAsaMmohanimittaM yathopanyAsaM tAvaddvArANi vyAkhyAya pazcAnniyuktikArAbhiprAyeNa / | mIlayiSyatItyata Aha 1 TIkArtha : vIvamAAira vinAbathI pratyayAmAvAn Ama gAthAmAM na ni lakheluM che, emAM chelle rahelo mAtra zabda, badhA sAthe joDavAno che. eTale (1) | kAraNavibhAgAbhAva (2) kAraNavinAzAbhAva (3) baMdhapratyayAbhAva ema traNa hetu banaze. ! (1) kAraNavibhAgAbhAvaH jema paTa vagerenA takhta vagere kAraNo che, ane e tatta 1 vagereno vibhAga thaI jAya = vastuo paraspara chUTA paDI jAya to paTano vinAza thAya. paraMtu jema paTAdinAM tattva vagere kAraNono vibhAga thAya che, ema jIvanA kAraNono. | vibhAga thato nathI. kemake jIvanA kAraNono ja abhAva che. pahelA paTa na hato, pachI | judA judA takhtaono saMyoga thayo eTale paTa utpanna thayo, eTale takhtao paTanAM kAraNa | che. paNa evuM ahIM nathI ke "pahelAM AtmA na hato, pachI judA judA Atmapradezo bhegA thayA, enAthI AtmA banyo..." jIva to anAdithI che ja. eTale jIvane utpanna karanAra koI kAraNo che ja nahi.). f= (2) kAraNavinAzAbhAvaH uparanI vAta kAraNavinAzAbhAvamAM paNa joDI devI. ; | (paTanAM kAraNo rUpe je vastuo che, te tUTI jAya-baLI jAya to kAraNavinAza thayo che na kahevAya. paNa jIvanA Atmapradezo e kaMI jIvanAM kAraNabhUta nathI. eTale jIvanA | kAraNono vinAza ja asaMbhavita che. kemake koI kAraNa che ja nahi...) (3) baMdhapratyayAbhAvaH baMdha eTale jJAnAvaraNAdi pudgalono AtmA sAthe yoga- 1 - gADha saMbaMdha. pratyaya eTale kAraNa. jIvamAM je baMdhanI kAraNatA che. teno abhAva thAya. eTale ke e kAraNatA na ghaTe. (jo jIva hoya to.) A traNa hetu dvArA jIvanI nityatAnI siddhi thAya che. prazna : ubhA raho. pahelAM e to kaho ke vanthaya pratyayAmAvAn ema be zabdo | judA kema rAkhyA. vanyapratyayAmAvAn ema samAsa kema na karyo ? abhAva zabda to [ kAraNavibhAga ane kAraNavinAza sAthe paNa joDavAno ja hato, Akho ekasamAsa hota ! Sche to vadhu saMgata thAta. - - - - Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dazavaikAlikasUTA bhAga-2 hu ka hu ja adhya. 4 niyukita-225 che. uttara H vacaca zabdano pratyathAmAvAn sAthe samAsa nathI karyo, te evuM jaNAvavA S. mATe ke badhyamAna karatA baMdha judo che. baMdha ane badhyamAna eka nathI. | tathA A hetu vyatirekI che = vyatirekavyAptivALo che, anvayevyAptivALo nathI, | Avo vyatirekI hetu evuM darzAvavA mATe kahyuM che ke "mAtra anvaya ja arthasAdhaka nathI, | paraMtu anvaya ane vyatireka baMne arthasAdhaka che." | (4) jema paTAdino nAza thAya, to paTathI viruddha evA bhasmAdi dravyanI utpatti thAya che. paraMtu evuM AtmAmAM thatuM nathI. AtmAno koI viruddha artha utpanna thato nathI. Faa ane eTale ja AtmAno paTanI jema nAza paNa thato nathI. A kAraNasara jIva nitya - |che. nitya hovAthI amUrta che, amUrta hovAthI dehathI bhinna che. - prazna : dehabhinnatva, amUrtitva, nityatva e kramathI traNa dvAro hatAM, jayAre tame to - 1 pahelAM nityatva, pachI amUrtatva ane pachI dehabhinnatva sAdhyanI siddhi karo cho, to A| | | vyatyaya = kramapheraphAra zA mATe kayo? | uttara H ahIM uMdhA kramathI sAdhyano nirdeza karyo che, te eTalA mATe ke A rIte bodha | ja karavAmAM anukuLatA rahe che. | (bhAvArtha : kula traNa anumAna thaze. -- (1) AtmA nityaH svakAraNavibhAgAbhAvAt (2) mAtmA nitya: svAra vinAmAvata (3) mAtmA nitya: varmavahetuvAd | | AmAM pahelAM be anumAnamAM paTa dRSTAnta vyatirekI vyAptine anusAre che. yatra yatra | '': nityatvAbhAvaH tatra tatra svara vimA : A vyatirekavyApti che. paTamAM nityatvano 5| nA abhAva che, to paTamAM svakAraNa takhtaono vibhAga paNa saMbhavita che. bIjA anumAnamAM nA vA yatra niyaMtvAbhAvaH tatra dvArAvinAzamAva: e vyatirekavyApti che. emAM paNa paTa a ' ja daSTAnta tarIke darzAvelo che. tathA jyAM nityasvAbhAva che, tyAM karmabandhahetatA nathI... A trIjA anumAnanI vyApti che, emAM paNa ghaTapaTa vagere samajI levA. Ama A traNeya ke che. anumAnomAM vyatirekI vyApti laIne daSTAnna ApyA che. anvayI daSTAnta lIdhAM nathI. | . enuM kAraNa e ke granthakAra e darzAvavA mAMge che ke anvaya ane vyatireka baMne arthasAdhaka " che, mAtra anvaya nahi enuM kAraNa e ke granthakAra e darzAvavA mAMge che ke anvaya ane , 6 vyatireka baMne arthasAdhaka che, mAtra anvaya nahi. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - rAtre kAlisUTa mAM - A na aAya. 4 bhAya- 30 | cothA anumAnano AkAra A thavAno ke (4) mAtmA nitya: viruddha-I-mahuvA- ahIM paNa vyatirekI vyApti maLaze. ke yatra nityabAvaH tatra viruddhArthaprAduvaH jemake paTa anitya che, ane temAM viruddha artha - bhasmano prAdurbhAva thAya che. (AmAM mULagAthAmAM batAvelA krama pramANe pahelA dehabhinnatva, pachI amUrtatva ane | pachI nityatvanuM pratipAdana karavAnuM hatuM. paraMtu jo AtmA nitya siddha thAya, to amUrta " siddha thAya ane to dehabhinna siddha thAya, eTale bodhanI anukULatA pramANe pahelAM - nityatvanI siddhi jarUrI hatI. mATe e kramathI siddhi karI.). vaLI niryuktikAra paNa kaheze ke "A pramANe jIvanuM nityatva, amUrtatva, anyatva - siddha che" Ama niryuktikAra paNa poteja darzAvelA dvArono krama badalIne A pramANe | darzAvavAnA che. eTale ame A rIte darzAvIe to koI doSa nathI. A gAthAno saMkSepathI artha che. vistArathI artha bhASyamAMthI jANavo. temAM avyutpanna ziSyone saMmoha na thAya e mATe sauprathama to mULagAthAmAM kahelA - krama pramANe je dvAronuM vyAkhyAna karIne pachI niyuktikAranA abhiprAyanI sAthe badhuM bheguM karI deze. (arthAtu prathama to anyatva, amUrtatva, nityatvanI vyAkhyA darzAvaze. e pachI nityatvAdi kramathI joDaze...) AthI kahe che. annatti dAramahuNA anno dehA gihAu puriso vva / tajjIvatassarIriyamayaghAyatthaM imaM ciM rUNA mAdhyam | bhASya-37 gAthArtha: have "anya dvAra che, jema gharathI puruSa anya che, tema dehathI " AtmA anya che. "te jIva ane te ja zarIra' e matano ghAta karavA mATe A kahyuM che. ' vyAkhyA-anyo dehAditi dvAramadhunA, tadetadvyAkhyAyate-anyo dehAt, jIva iti / gamyate, gRhAdigatapuruSavaditi dRSTAntaH tadbhAve'pi tatrAniyamato bhAvAditi heturabhyUhyaH, na cAsiddho'yaM, mRtadehe'darzanAt, prayogaphalamAha-tajjIvataccharIravAdimatavighAtArthama ' pati gAthArtha thI TIkArthaH have pAMcamu anyatvadvAra che. tenuM vyAkhyAna karAya che. jIva dehathI anya Sche che. gIra zabda lakhyo nathI, e samajI levo. ghara vageremAM rahelA puruSanI jema... A che Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '' che. 4 da.zavaikAlika sUra: bhAga- adA 4 bhAga-37 - 38 chedaSTAnta che. ahIM heta Apyo nathI. e A pramANe samajavo ke deha hovAchatAM paNa tyAM huM - aniyamathI jIvano sadUbhAva hovAthI.. arthAt dehamAM avazya jIvanI hAjarI hoya ja " evo niyama na hovAthI... ___jIvaH dehabhinnaH dehasatve'pi dehe'niyamato sadbhAvAt gRhAdigatapuruSavat - gharamAM rahelo puruSa ghara hovA chatAM kAyama gharamAM hoto nathI ane e puruSa gharathI " bhinna paNa che, eja pramANe deha hovA chatAM paNa jIva kAyama dehamAM hoto nathI, eTale jIva dethI bhinna che. prazna : paNa A hetu jIvarUpI pakSamAM raheto na hovAthI asiddha che. uttara : nA, A hetu asiddha nathI. mRtadehamAM jIva dekhAto nathI. eTale dehamAM niyamathI jIva hoya ja, evuM nathI. eTale e hetu siddha ja che. A anumAna prayoganuM phala kahe che ke te ja jIva ane te ja zarIra... evuM | bolanArAnAM matano vighAta karavA mATe A prayoga kahevAyelo che. | prayoganArada dehidiyAiritto AgyA khalu taduvaladdhaatthANaM / tabvigame'vi saraNao gehagavakkhehi pupiso tra riTA bhAgam II bIjo prayoga kahe che. bhASya-38 gAthArthaH dehendriyathI jaNAyelA arthonuM dehendriyanAM vinAza bAda paNa smaraNa L thatuM hovAthI AtmA dehendriyathI bhinna che. jemake gharanAM jharukhAothI puruSa bhinna che. - vyAkhyA-khaluzabdaH vizeSaNArthatvAtkathaJciddehendriyAtirikta Atmeti pratijJArthaH, F mAtadupalabdhArthAnA miti saMbhavataH parAmarzatvAt indriyopalabdhArthAnAM 'tadvigame'pi' nA| ya indriyavigame'pi smaraNAditi hetvarthaH, smaranti cAndhabadhirAdayaH pUrvAnubhUtaM rUpAdIti, ca | gehagavAkSaiH puruSavaditi dRSTAntaH / prayogastu-kathaJciddehendriyAtirikta AtmA, tadvigame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt, paJcavAtAyanopalabdhArthAnusmartRdevadattavaditi gAthArthaH // - TIkArthaH gAthAmAM thatu zabda vizeSa artha batADanAra hovAthI A pramANe vizeSArtha - samajavo ke "AtmA kathaMcita dehendriyabhinna che, A pramANe pratijJAno artha che." che emAM hetu - artha A pramANe che ke tadupanAthanAM tAipa marahU che A Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-38 prazna : ahIM tat zabdathI deha ane Indriya baMne levAya. kemake e baMneno pUrvamAM ullekha karelo che. paNa tat thI be levA barAbara nathI. kemake tat = Indriya levAmAM to vAMdho na Ave, IndriyothI upalabdha = jaNAyela artho... ema padArtha saMgata thAya, paraMtu tathI deha zI rIte levAya ? kemake dehathI upalabdha artha to che ja nahi. ma uttara H tamArI vAta sAcI che. tat zabdathI eno ja parAmarza = bodha karavo ke jeno saMbhava hoya. dehano saMbhava nathI, to dehano parAmarza na karavo, paNa Indriyano saMbhava che, to mAtra Indriyano parAmarza karavo. eTale A pramANe anumAnano artha thaze ke Indriyopalabdha arthonuM Indriyano vinAza thavA chatAM paNa smaraNa thatuM hovAthI. (jIva * dehendriyabhinna che.) vaLI A hakIkata che ke ke aMdha ane badhiro vagere pUrve anubhavelA rUpAdine yAda kare ja che. dRSTAnta A pramANe che ke jema gharanAM jharukhAothI puruSa jue = dekhe che... ta Akho anumAnaprayoga A pramANe thaze ke Qian AtmA kathaMcit dehendriyabhinnaH tadvigame'pi tadupalabdhArtha smaraNAt paJcavAtAyanopa- labdhArthAnasmartRdevadattavat (bhAvArtha : koIka puruSe potAnA makAnanI pAMca bArIomAMthI 20 varSanI uMmare ni bahAranAM dazyo joyelA hoya, e puruSa koIpaNa kAraNasara 10 varSa bAda e pAMceya - bArIo caNAvI daI tyAM bhIMta karI nAMkhe, to ekeya bArI na hovA chatAM e bArImAMthI joyelA dRzyonuM smaraNa to karI ja zake che. have A puruSa pAMceya bArIothI judo che, T e to badhA mAne ja che jo puruSa pAMca bArIothI judo na hota to bArIo khatama thatAM e puruSa paNa khatama thaI jAta. paNa evuM banyuM nathI. nA ya prastutamAM 20 varSanI uMmaranA puruSe AMkhothI je joyeluM, kAnathI je sAMbhaLeluM e badhuM ja 40 varSe e puruSa kadAca aMdha-badhira thaI jAya to paNa ene yAda to Ave jaM che. arthAt AMkha kAna javA chatAM paNa AMkha-kAnathI anubhavelI vastuonuM smaraNa to thAya ja che. eno artha ja e ke A jIva IndriyothI bhinna che. jo jIva Indriya-abhinna hota, to Indriyano nAza thatA jIvano paNa nAza thAta ane to pachI IndriyAnubhUtapadArthonuM smaraNa na thAta. paNa e thAya to che ja. eTale mAnavuM joIe ke jIva Indriyabhinna che.) 186 H Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * - 5 A dazavaikAlikasUra bhAga-2 kahA adaya. 4 bhAya-39 * upamA | jIva, pAMca Indriyo | Indriya vinAza pachI paNa smaraNa | jIva IndriyothI judo che. 1 : puruSa pAMca bArIo bArI vinAza pachI paNa smaraNa | puruSa bArIthI judo che. | che. jiyopasthimajvAzaCpohAyaE| na u iMdiyAiM uvaladdhimaMti vigaesu visayasaMbharaNA / jaha gehagavakkhehiM jo aNusariyA : sa 3vanaddhA rUcha mAdhyam II. te prazna : jIvane upalabdhivALo = jJAnavALo mAnavAne badale Indriyane ja jJAnavALI - mAnI laIe to? cakSu vagere Indriyo pote ja jJAnavALI che. ema mAnavAmAM zuM vAMdho nA ? jIva nAmano navo padArtha mAnavAnI jarUra ja zI ? uttara : A AzaMkAnuM khaMDana karavA mATe kahe che ke - bhASya-39 gAthArtha Indriyo jJAnavALI na banAya. kemake Indriyo gayA pachI paNa smaraNa thAya che. jema gharanI bArIothI je anusmaraNa karanAra che, te ja upalabdhA = jJAnakartA che. ___vyAkhyA-na punarindriyANyevopalabdhimanti-draSTuNi, kuta ityAha-vigateSvindriyeSu | viSayasaMsmaraNAt-tadgRhItarUpAdyanasmRterandhabadhirAdInAmiti, nidarzanamAha-yathA | gehagavAkSaiH karaNabhUtaiH dRSTAnarthAnanusmaran yo'nusmartA sa upalabdhA, na tu gavAkSAH, ja evamatrApIti gAthArthaH // uktamekena prakAreNAnyatvadvAram, TIkArtha Indriyo ja jJAnavALI mAnI zakAtI nathI. kemake Indriyo khatama thaI jAya to paNa e Indriyo vaDe grahaNa karAyelA rUpAdinuM smaraNa aMdha-badhirAdine thAya ja che. A - A ja vAtamAM daSTAnta kahe che ke jema gharanI bArIo vaDe dekhAyelA arthone yAda | karanAra je anusmartA = smaraNa karanAra che, eja upalabdhA = jJAnakartA che. bArIo na nahi. ema ahIM paNa samajavuM. | (mANase bArImAMthI vastuo joI, pachI mANasa e joyelI vastunuM smaraNa kare che. to ahIM bArIe vastu joI evuM koI nathI mAnatuM. jo bArI ja vastu jonArI hota, * | to bArIno nAza thayA bAda e vastunuM smaraNa thaI na zake. kemake jeNe joyeluM hoya ene ke * ja smaraNa thAya, have bArIe joyeluM che. to e to nAza pAmI gaI che, eTale bIjAne che. smaraNa thavuM na joIe... paNa thAya che. R. F BE E F Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 H. 21 SE F F F zayeAvi bhAga A ja vAta prastutamAM paNa ghaTAvavI.) eka prakArathI anyatvadvAra kahyuM. madhya 4 bhAgya- 40-45 adhunA amUrtadvArAvara ityAha bhASyakAra: saMpayamamuttadAraM aiMdiyattA acheyabheyattA / rUvAivirahao vA aNAipariNAmabhAvAo // 40 // bhASyam // have amUrtadvA2no avasara che. e vAta bhASyakAra kahe che ke bhASya-40 gAthArtha : have amUrtadvAra che atIndriyatAthI, achedya - abhedyatAthI, rUpAdivirahathI ke anAdipariNAmabhAvathI jIva amUrta che. vyAkhyA-sAmpratamamUrtadvAraM, tadvyAkhyAyate, amUrto jIvaH, 'atIndriyatvAt' dravyendriyAgrAhyatvAt, acchedyAbhedyatvAt khaDgazUlAdinA, rUpAdivirahatazca| arUpatvAdityarthaH / tathA 'anAdipariNAmabhAvA' diti svabhAvato'nAdyamUrtapariNAma - tvAditi gAthArthaH // tenuM vyAkhyAna durAya che. te dravyendriyothI jagrAha che. te talavArathI jachedya, zUlathI abhedya che. TIDArtha : have abhUrtadvAra che (1) va amUrta che. prema (2) va amUrta che. prema (3) va abhUrta che. umaDe te kha3pI che. (4) jIva amUrta che. kemake svabhAvathI ja anAdi amUrtapariNAmavALo che. chaumatthANuvalaMbhA taheva savvannuvayaNao ceva / loyAipasiddhIo jIvo'mutto tti nAyavvo // 41 // bhASyam // bhASya-41 gAthArtha : chadmasthothI na to hovAthI, sarvajJavayanathI, so ahi prasiddhithI jIva amUrta jANavo. vyAkhyA-'chadmasthAnupalambhAd' avadhijJAniprabhRtibhirapi sAkSAdagRhyamANatvAt, tathaiva 'sarvajJavacanAccaiva' satyavaktRvItarAgavacanAdityarthaH, 'lokAdiprasiddheH' | lokAdAvamUrtatvena prasiddhatvAt, AdizabdAdvedasamayaparigrahaH, amUrto jIva iti jJAtavyaH, sarvatraiveyaM pratijJeti gAthArthaH // uktamamUrtadvAram, 188 5 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aha dazavaikAlikasUra bhAga-2 ha ha a.. : mAya- * OB . * TIkArthaH (5) jIva amUrta che. kemake avadhijJAnI vagere chaghothI paNa jIva sAkSAt . . agRhyamANa che. L. (6) jIva amUrta che. kemake satyavaktA vItarAganuM vacana che ke "jIva amUrti che." * (7) jIva amUrta che. kemake loka vageremAM amUrta tarIke prasiddha che. Adi zabdathI : veda, bauddhazAstra levA. I A sAta hetuothI jIva amUrta che. "jIva amUrta che." A pratijJA badhe ja sAte sAta hetumAM samajavI. amUrtadvAra kahevAI gayuM. adhunA nityatvadvAraprastAvaH, tathA cAha bhASyakAra:_Niccotti dAramahuNA Nicco aviNAsi sAsao jIvo / bhAkte sai jammAbhAvAu nahaM va vinego II4rA mAdhyam | have nitya_dvArano avasara che. bhASyakAra A ja vAta kare che ke - bhASya-42 gAthArtha have nityadvAra che. jIva bhAvarUpa hovA sAthe janmano abhAva hovAthI AkAzanI jema nitya, avinAzI, zAzvata jANavo. | vyAkhyA-'nitya' iti nityadvAramadhunA'vasaraprAptaM, tadvayAcikhyAsayA''ha-nityo jIva iti, etAvatyucyamAne parairapi saMtAnasya nityatvAbhyupagamAtsiddhasAdhyateti tannirAkaraNAyAha-avinAzI-kSaNApekSayA'pi na niranvayanAzadharmA, evamapi / parimitakAlAvasthAyI kaizcidiSyate-'kappaTThAI puDhavI bhikkhU veti vacanAttadapohAyAha-- / 'zAzvata' iti sarvakAlAvasthAyI, kuta ityAha-'bhAvatve sati' vastutve satItyarthaH 'janmAbhAvAt' anutpatteH 'nabhovad' AkAzavadvijJeyaH, bhAvatve satIti vizeSaNaM kharaviSANAdivyavacchedArthamiti gAthArthaH // TIkArtha: have nityadvAra avasara prApta che. tenuM vyAkhyAna karavAnI IcchAthI kahe che, ke vIvo nitya: have jo ATaluM ja bolIe ke tarata bauddho kaheze ke "ame saMtAnane to , nitya mAnelI ja che, eTale je vastu amAre siddha ja che, tene tame sAdhavAno yatna karo 1 cho, eTale siddhasAdhyatA nAmano doSa Ave." (bauddho dareka vastune pratikSaNe vinAza t" tr E !! } li Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUga bhAga-2 hajahAja atha. 4 bhANa-42 che. pAmanArI mAne che. jIva paNa pratikSaNe vinAza pAme ane pratikSaNe navo navo utpanna thai na thAya. A rIte chagana nAmanA eka jIvamAM je satata vinAza, utpatti cAlyA ja kare.. * sarakho ja chaganatulya ja jIva utpanna thayA ja kare ene teo saMtAna = paraMparA kahe che. * ' pratyeka vastunI potapotAnI saMtAna-paraMparA che. 5000 jIvo hoya, to kula saMtAna paNa 5000 thAya. A saMtAna be prakAre che. (1) sajAtIya (2) vijAtIya. chagana 100 varSa jIvyo, te to 100 varSa sudhI chagana-chagana-chagana. ema eka sarakhA navA chagana utpanna thayA ? ja kare... eTale e sajAtIyasaMtAna che. jevo chagana marIne hAthI banyo ke have chaganane FT : badale hAthInI paraMparA zaru thaI.. A vijAtIyasaMtAna kahevAya. A rIte dareka vastumAM : - anAdikALathI sajAtIya-vijAtIya saMtAna cAle ja che. eTale emanA matamAM saMtAna | nitya che. have jema jaino jIvAdi padArtho mAnatAM ja hovAthI jo koI jainone ema kahe ke "he jaiino ! jIvanI hAjarI tame svIkAro. kemake e pratyakSathI anubhavAya che" to jaino te - kahevAnA ja ke "A to ame mAnIe ja chIe. tuM amane zuM manAvavA Avyo che." | ema jIva nitya che. ema ApaNe bauddhone svIkAravA kahIe chIe, eTale teo kahevAnA ja ke "jIvanI saMtAna ame nitya mAnI ja che. tame zuM amane manAvavA AvyA cho" Ama teo jainone siddhasAdhyatAdoSa Ape che.) A doSanuM nivAraNa karavA mATe bIjo zabda vAparyo che. avinAzI arthAt | saMtAnanI apekSAe to nitya che ja, paraMtu pratyekakSaNanI apekSAe paNa niravayanAza || pAmavAnAM svabhAvavALo A jIva nathI. " (bhAvArtha bauddho saMtAnane bhale nitya mAne, paraMtu je seMkaDo hajAro kSaNonI saMtAna | nA banela che. e dareka kSaNa to anitya ja mAne che. prathamaNIya chagana bIjIkSaNe nathI nA ja. bIjI kSaNe taddana navo chagana che. trIjI kSaNe dvitIyakSaNIya chagana nathI ja, taddana va navo chagana che. A dareke dareka kSaNanAM chagana pote paNa kSaNa zabdathI oLakhAya. kSaNa | eTale mAtra samaya artha na levo. paNa eka ja kSaNa TakanArI badhI ja vastuo paNa kSaNa kahevAya che, kSaNika kahevAya che. have vinAza be prakArano che. sAnvayavinAza ane niranvayavinAza. sAvyavinAzaH suvarNaghaTane ogALIne suvarNamukuTa banAvyo. have suvarNaghaTanAM be / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-42 aMza che suvarNa ane ghaTa. suvarNamukUTanAM paNa be aMza che, suvarNa ane mukUTa. have ghaTane mATe koI pUche ke "A suvarNa che" to eno javAba hA che. mune mATe koI pUche ke "A suvarNa che" to eno javAba hA ja AvavAno. arthAt suvarNaaMza ghaTAvasthA ane mukUTAvasthA baMnemAM hAjara che. suvarNaghaTane mATe koI pUche ke "A ghaTa che" to javAba "hA" Avaze. paNa mukUTane cIMdhIne koI pUche ke "A ghaTa che" to javAba nA Avaze. Ano artha e ke ghaTaaMza 1 pahelAM hato, mukUTAvasthAmAM nathI. ma mA Ama suvarNa ghaTanA je be aMza che, temAMthI eka aMza suvarNIza mukUTAvasthAmAM paNa cAlu ja che. jyAre bIjo ghaTaaMza mukUTAvasthAmAM nAza pAmelo che. A sAnvayavinAza stu kahevAya che. suvarNanAM anvayavALo = anusaraNavALo evo A ghaTavinAza che, eTale myu e sAnvayaMvinAza kahevAya. sii R bauddho ema kahe che ke ''suvarNa ghaTamAMthI suvarNamukUTa banyo, temAM bhale baMnemAM suvarNanI pratIti thAya, paNa suvarNaghaTanuM suvarNa sAva juduM ja che ane suvarNamukUTanuM suvarNa = sAva juduM ja che. e taddana navuM ja utpanna thayeluM che. Ama suvarNa aMza ane ghaTa aMza baMneno saMpUrNa nAza thAya che, ane taddana navo suvarNa aMza, mukUTAMza utpanna thAya che." Ama emanA matamAM suvarNanAM anvayavALo ghaTa vinAza nathI. eTale ke niranvayavinAza che. (A to sthUladRSTie vicAryuM. teo to pratyekasamaye Avo niranvayavinAza mAne na che. eTale avinAzI padathI ApaNe jaNAvIe chIe ke pratyeka kSaNa niranvayavinAza na za zA pAmavAnAM svabhAvavALI che e vAta khoTI che...) jeo nA ATaluM kahyuM to paNa keTalAMka loko "parimitakAla rahenArA A badhA padArtho che" na ema mAne che kemake teonuM vacana che ke "bhikSuo ! A pRthvI kalpa sudhI (amuka maiM cokkasakALa) rahenAra che." eTale teonI e vastu nitya, avinAzI banI jAya ane c chatAM amuka kALa bAda nAza pAmanArI paNa banI jAya. Ato mAnya nathI. eTale temanuM khaMDana karavA mATe zabda che. zAzvata : sarvakAla-avasthAyI. jIva Avo che, enI pAchaLano hetu have batAve che ke bhAvatve sati vastutve sati anuttpateH dA.ta. AkAza. TuMkamAM je bhAvAtmaka hoya, vasturUpa hoya, vAstavika hoya ane e uparAMta jenI 191 = Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ma dazavaikAlikasUTA bhAga-2 adaya, 8 mAca- 8 - ka e utpatti na hoya te nitya hoya. AkAza vasturUpa che. ane AkAzano janma paNa nathI. S 0 ema AtmA paNa vasturUpa che ane enI utpatti nathI, eTale e AkAzanI jema ja nitya : Lche. prazna : mAvatve sati vizeSaNa na mUke to na cAle? 1 uttara : to evo artha thAya ke jenI utpatti na hoya, te nitya hoya. have" kharAviSANAdinI paNa utpatti to nathI ja. to emane paNa nitya mAnavAnI Apatti Ave. Ama kharaviSANAdino vyavaccheda karavA mATe A mAva satti vizeSaNa che. kharaviSANAdi bhAvAtmaka nathI, eTale teno vyavaccheda thaI jAya... es :: :: :: | | ... H.. hetvantarANyAha saMsArAo AloyaNAu taha paccabhinnabhAvAo / khaNabhaMgavighAyatthaM bhaNiaM telokkadaMsIhiM II4rUAA mAdhyam | AtmA nitya che" e vAta siddha karanArA bIjA hetuo darzAve che. bhASya-43 gAthArtha : saMsArathI, AlocanathI tathA pratyabhizAnabhAvathI, E | kSaNikamatanAM vighAtane mATe railokyadarzIoe nityatva kahyuM che. vyAkhyA-'saMsArA'diti saMsaraNaM saMsArastasmAt, sa eva nArakaH sa eva ja tiryagAdiriti nityaH, 'AlocanA'diti AlocanaM-karomyahaM kRtavAnahaM ji | kariSye'hamityAdirUpaM trikAlaviSayamiti nityaH, tathA 'pratyabhijJAbhAvAt' sa eSa iti / pratyabhijJApratyaya AvidvadaGganAdisiddhaH tadabhedagrAhIti nitya iti, uktAbhidhAnaphalamAha-- |'kSaNabhaGgavighAtArtha' niranvayakSaNikavastuvAdavighAtAI bhaNitaM 'trailokyadarzibhiH' : nA tIrthakaraiH etadanantaroditaM, na punareSa eva paramArtha iti gAthArthaH // | TIkArthaH (1) cAragatimAM bhramaNarUpa saMsAra uparathI paNa nakkI thAya che ke jIva nitya - che. kemake te ja jIva nAraka ane te ja jIva tiryaMcAdi rUpa bane che. Ama e nitya che. (jo nArakajIva ane tiryaMcajIva judA ja hota, nArakajIva tiryaMcAdi rUpa na banato ke I: hota, to ekagatimAMthI bIjI gatimAM javArUpa saMsAra ja asaMgata thaI jAya ne ?) ke : (2) "huM karuM chuM, meM karyuM hatuM, huM karIza." Ama traNeyakALa saMbaMdhI je vicAraNA ke para cAle che, enAthI paNa jIva trikAla sthAyI = nitya siddha thAya che. E E * Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapAli (HIDANAN : DATE (3) "ma ta cha, pUrva pAyedo..." mA prabhArI 4 vidvAnothI mAna strIloka vageremAM paNa prasiddha evo pratyabhijJArUpa bodha che, ke je bhUtakAlIna ane A vartamAnakAlIna te vastumAM abhedanuM grahaNa kare che, enA dvArA paNa te jIva nitya sAbita thAya che. (jo pUrvanI vastu ane vartamAnanI vastu judI ja hota to to "A te che" evI pratIti ja na thAya. eTale e be abhinna che tyAre ja A pratIti thAya che. Ano artha : me 4 me. 4 vastu 59o 10 28che... arthAt me nitya che...) upara je vAta karI, tenuM phala dekhADe che ke je bauddho niranvayakSaNika vastu mAne che, ja teonAM vAdano vighAta karavA mATe tIrthakaroe A nityatva darzAvela che. paNa "A ja F / 52mArtha cha." me na sama4. bheTale 3 "mAtmA nitya 4 che" mevo 52mArtha na vo. : etadeva darzayati loge vee samae nicco jIvo vibhAsao amhaM / iharA saMsArAI savvaMpi na | jujjae tassa / / 44 / / bhASyam // mA. vAta 153 cha ? - bhASya-44 gAthArtha : lokamAM, vedamAM ane samayamAM jIva nitya che. amAre | vibhAsAthI nitya che. jo ema na mAnIe to tenuM saMsArAdi badhuM ja na ghaTe. va vyAkhyA-loke-'nainaM chindanti zastrANI'tyAdivacanaprAmANyAt, vede 'sa eSa / = akSayo'ja' ityAdizruddhiprAmANyAt samaye 'na prakRtirna vikRtiH puruSa' iti / - vacanaprAmANyAt, kimityAha-nityo jIvaH- apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvaH, / ekAntanitya eva, na caitanyAyyam, ekasvabhAvatayA saMsaraNAdivyavahArocchedaprasaGgAditi vakSyati, ata Aha-'vibhASayA'smAkaM' vikalpena-bhajanayA syAnnitya ityAdirUpayA / | dravyArthAdezAnnityaH paryAyArthAdezAdanitya ityarthaH, 'itarathA' yadyevaM nAbhyupagamyate tataH 'saMsArAdi' saMsArAlocanAdi sarvameva na yujyate 'tasya' AtmanaH, svabhAvAntarAnApattyA ekasvabhAvatayA vArtamAnikabhAvAtirekeNa bhAvAntarAnApatteH, evamamUrtatvAnyatvayorapi | vibhASA veditavyA, anyathA vyavahArAbhAvaprasaGgAt, ekAntAmUrtasyaikAntadehabhinnasya cAtipAtAdyasaMbhavAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, akSaragamanikAmAtratvAtprArambhasyeti gAthArthaH // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 bhASya-44 TIkArtha : lokamAM AtmAne nitya kahyo che. kemake teo A vacanane prAmANika mAne che ke "A AtmAne zastro chedI zakatA nathI." vigere... samayamAM = sAMkhyazAstramAM AtmAne nitya kahyo che. kemake teo AvA vacanane prAmANika mAne che ke "puruSa e prakRti nathI, e vikRti = vikArabhUta = parivartanazIla | | nathI..." mA ta vedamAM AtmAne nitya kahyo che. kemake teo A zrutine prAmANika mAne che ke "te A AtmA akSaya che, aja = janma nahi lenAra che." ma Ama A traNeya jagyAe jIva nitya, apracyuta anutpanna sthira eka svabhAvavALo kahyo che. ekAnta nitya ja kahyo che. paNa A nyAyya nathI. kemake jo e ekAnte nitya snu hoya, to sadA mATe eno eka ja svabhAva rahe, ane to pachI cAragatimAM bhaTakavAdirUpa vyavahArano uccheda mAnavAnI Apatti Ave..." A vAta AgaLa karaze. (AtmA tiryaMca, manuSyAdi aneka svabhAvavALo banI ja na zake ne ?) = AthI ja kahe che amArA mate AtmA bhajanAthI nitya che. bhajanA = svAt nitya: 1 bhAvArtha e ke dravyArthAdezathI dravyArthikanayanI mAnyatA pramANe nitya che, paryAyArthAdezathI anitya che. (suvarNAMzathI nitya ane ghaTAMzathI anitya... e vAta pUrve karI gayA chIe...) ma jo AvuM na mAnIe to jIvano saMsAra, Alocana vagere badhuM ja asaMgata banI jAya. kemake e nitya che, eTale emAM ekaja svabhAva sadA rahe. A ekasvabhAvatA hoya eno artha ja eke bIjA svabhAvanI e prApti vartamAnabhAva vinA bIjA koIpaNa bhAvane pAme nahi. che. to manuSyatva e eno svabhAva che. have e sadAne mATe manuSya ja rahe. e na tiryaMcatvAdi bIjA svabhAvane na ja pAme. ane eTale enA A vartamAna paryAya sivAya na ya navA koI ja bhAvane na pAme... to pachI eno saMsAra ghaTe ja zI rIte ? eja rIte ya Apatti na kare. Ane lIdhe e (dA.ta. jIva vartamAnamAM manuSya = "huM karato hato" AvuM Alocana jIvano svabhAva hoya, to sadA mATe te eja Alocana kare... 'huM karuM chuM" vagere Alocana na thAya. jo thAya to eno svabhAva badalAI jatAM e anitya mAnavAnI Apatti Ave.... ema badhAmAM vicArI levuM.) fr nityatvanI jema amUrtatva ane anyatvamAM paNa vibhASA jANI levI. jaino ekAnte amUrtatva vagere mAnatA nathI. paraMtu apekSAe mAne che. jo ekAnte amUrtatva 194 I v` Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. 1 5 A dazavaikAlikasUra bhAga-2 jI aya. 4 bhAga-45 dehabhinnatyaM mAnavAmAM Ave to vyavahArano abhAva thaI javAnI Apatti Ave. kemake ( je ekAne amUrta hoya, je ekAnta dehabhinna hoya, tenI hiMsA vagere saMbhavI ja na zake. [ (jemake AkAza ekAnta amUrta-dehabhinna che, to kadi tenI hiMsA, vinAza thaI zakatA " nathI ja. to have jo AtmA paNa ekAnta amUrta - dehabhinna hoya, to enA paNa * - hiMsAdi na ghaTe. ane to pachI "jIvahiMsA thaI, jIvahiMsA mahApApa che.." vagere vagere ja je vyavahAro thAya che, eno ja abhAva thavAnI Apatti Ave. kemake ekAnta amUrta |dahabhinna jIvanI to hiMsA thaI ja na zake.) 7 A viSayamAM ghaNuM kahevAnuM che, paNa te kahetAM nathI. kemake A TIkAno prAraMbha mAM T: gamanikAmAtra che. evamanyatvAdidvAratrayaM vyAkhyAyAdhikRtaniyuktigAthAM vyAcikhyAsurAha kAraNaavibhAgAo kAraNaaviNAsao ya jIvassa / niccattaM vineyaM bA/sapaDApumAno IIII mAdhyam II A rIte anyatvAdi traNa dvAronI vyAkhyA karIne have prastuta niyuktigAthAnuM ne vyAkhyAna karavAnI IcchAvALA bhASyakAra kahe che ke... bhASya-45 gAthArtha : jIvanAM kAraNonAM vibhAgano ane kAraNonAM vinAzano abhAva hovAthI AkAza ane paTanAM anumAnathI jIvanuM nityatva jANavuM. _ vyAkhyA-'kAraNAvibhAgAt' paTAdestantvAderiva kAraNavibhAgAbhAvAdityarthaH, - 'kAraNAvinAzatazca' kAraNAvinAzazca kAraNAnAmevAbhAvAt, kimityAha-'jIvasya' -Atmano nityatvaM vijJeyam, kuta ityAha-'AkAzapaTAnamAnAt atrAnumAnazabdo - - dRSTAntavacanaH, AkAzapaTadRSTAntAt / tatazcaivaM prayogaH-nitya AtmA, svakAraNavibhAgAbhAvAd, AkAzavat, tathA kAraNavinAzAbhAvAd, AkAzavadeva, yastvanityastasya - kAraNavibhAgabhAvaH kAraNavinAzabhAvo vA yathA paTasyeti vyatirekaH, paTAddhi tantavo | vibhajyante vinazyanti ceti nityatvasiddhiH / nityatvAdamUrtaH, amUrtatvAddehAdanya iti (AthArtha che. ka TIkArtha paTAdinAM kAraNabhUta takhta vagereno je rIte vibhAga thAya che, te rIte A jIvanAM kAraNono vibhAga thato nathI. e ja pramANe paTAdinAM kAraNabhUta takhta vagereno [E r E & Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika sUtra bhAga-2 raNaMda. huM bhASya-04 je rIte vinAza thAya che, te rIte jIvanAM kAraNono vinAza thato nathI. kemake jIvanAM kAraNo ja nathI. Ama be rIte jIvanuM nityatva jANavuM. e AkAza ane paTanAM anumAnathI jANavuM. anumAna zabdano artha dRSTAnta karavo. eTale ke AkAza ane paTanAM dRSTAntathI jIvanuM nityatva jANavuM. anumAna prayoga A pramANe thaze. (1) AtmA nityaH svakAraNavibhAgAbhAvAt AkAzavat (2) AtmA nityaH svakAraNavinAzAbhAvAt AkAzavat je anitya che, tenA kAraNono vibhAga thAya che, jemake paTa. je anitya che, tenA kAraNono vinAza thAya che, jemake paTa. paTa vyatireka dRSTAnta che. paTamAMthI tatttao vibhAga ane vinAza pAme che. A pramANe AtmAnAM nityatvanI siddhi thaI. e pachI AtmA amUrtaH nityatvAt AkAzavat AtmA dehabhinnaH amUrtatvAt AkAzavat Ama be anumAna dvArA amUrtatva ane dehabhinnatvanI siddhi thaI jAya che. niryuktigAthAyAM kAraNavibhAgAbhAvAtkAraNavinAzAbhAvAcceti dvAradvayaM | vyAkhyAya sAmprataM bandhasya pratyAyAbhAvAditi vyAcikhyAsurAha - heuppabhavo baMdho jammANaMtarahayassa no jutto / tajjogavirahao khalu corAighaDANumANAo / / 46 // mAdhyam // niyuktigAthAmAM cAra dvAra darzAvelA. emAM kAraNavibhAgAbhAva ane kAraNavinAzAbhAvarUpa be dvAranuM vyAkhyAna karIne have vanyasya pratyayAmAvAt e dvAranuM vyAkhyAna karavAnI IcchAvALA kahe che ke bhASya-46 gAthArtha : janma pachI tarata ja haNAyelAne hetujanya baMdha na ghaTe. kemake hetunAM yogano viraha thAya. A vAta corAdi-ghaTanAM anumAnathI jANavI. --- - ma fr F Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezave kAlikasUTA bhAga-2 mAM alaga ; mApa 2 - che. vyArA-detAmavo' hetunA 'sabhyo' jJAnAvara vipudrayAnakSa:, . janmAnantarahatasya' utpattyanantaravinaSTasya 'na yukto' na ghaTamAnaH 'tadyogavirahata' iti tai:bandhahetubhirmithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogalakSaNairyo yogaH-saMbandhastadvirahataHtadabhAvAdeva, khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt, 'caurAdighaTAnumAnA'dityanumAnazabdo .. dRSTAntavacanaH, caurAdighaTAdidRSTAntAt, na hi utpattyanantaravinAzI caurazcauryakriyAbhAvena badhyate, sthAyI hi ghaTo jalAdinA saMyujyate iti vyatirekArthaH, prayogazcAtra-na kSaNika AtmA, bandhapratyayatvAccauravat, nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavaditi gAthArthaH // | niyuktigAthAyAM bandhasya pratyayAbhAvAditi vyAkhyAtama, TIkArthaH baMdha eTale jJAnAvaraNAdi pudgalono jIva sAthe je yoga thavo te. e baMdha | mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogarUpa hetuothI thAya che. have jo jIva anitya mAno, to eno artha e ke jIva utpatti bAda tarata ja vinAza pAme che.. hive AvA jIvane karmabaMdha saMbhavI ja na zake. kemake eno karmabaMdhanAM hetuo sAthe saMbaMdha | ja thAya. , na (jIva mithyAtvAdi hetuo sAthe joDAIne karmabaMdha karI zake. paNa jIva utpatti pachI " | tarata ja vinAza pAme, to e mithyAtvAdi hetuo sAthe joDAI na zake. ane enA vinA karmabaMdha ja na thAya. eTale A kAraNasara paNa jIvane nitya mAnavo joIe. jIva nitya - mAnIe to utpatti bAda e mithyAtvAdi hetuo sAthe joDAya ane enA dvArA karmabaMdha :: - karanAro banI zake.) :1 haju zabda avadhAraNa arthavALo hovAthI tamAvAva ema lakheluM che. ravivaTanumAnA mAM anumAna zabdano artha che dRSTAnta, | utpatti pachI tarata ja vinAza pAmanAro cora corI vagere kriyAnAM bhAvothI baMdhAto nathI. je sthAyI ghaTa hoya e jalAdi sAthe saMyogavALo bane che. || A vyatireka daSTAntano artha darzAvyo. A prayoga to A pramANe thaze ke AtmA na kSaNikaH bandhapratyayatvAt cauravat (caura kSaNika hoya, to emAM cauryakriyAbaMdhanI kAraNatA nathI hotI A vyatirekI A daSTAnta che. ghaTa jalabaMdhanuM kAraNa che, to emAM kSaNikatvAbhAva che... A anvayI dRSTAnta , * . . Fri , Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika sUTA bhAga-2 3 kA adaya. 4 bhASya-40 che che.) nityatva, amUrtatva ane dehAnyatvanI yojanA to pUrvanI jemaja samajI levI. huM A niryukti gAthAmAM darzAvela vanyastha pratyayAmAvAn nI vyAkhyA karI dIdhI. | adhunA 'viruddhasya cArthasyAprAdurbhAvAvinAzAcce ti vyAkhyAyate aviNAsI khalu jIvo vigAraNuvalaMbhao jahAgAsaM / uvalabbhaMti vigArA - kuMbhAiviNAsidavvANaM // 47 // bhASyam // have viruddha vArthI prAkuvAvinAzava e niryuktigAthAmAM je kaheluM, - enuM vyAkhyAna kare che. bhASya-47 gAthArtha jIva avinAzI che. kemake enA vikArano upalaMbhe thato nathI.' - jemake AkAza, kuMbhAdi vinAzIdravyonAM vikAro dekhAya che. ___vyAkhyA-avinAzI khalu jIvo, nitya ityarthaH, kuta ityAha 'vikArAnupalambhAt' ghaTAdivinAze kapAlAdivadvizeSAdarzanAd, yathA''kAzam-AkAzavadityarthaH, etadeva spaSTayati-'upalabhyante vikArA' dRzyante kapAlAdayaH kumbhAdivinAzidravyANAM, na | | caivamatretyabhiprAyaH, nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavat, iti gAthArthaH // TIkArthaH jIva avinAzI = nitya che. kemake ghaTAdinA vinAzamAM jema kapAlAdi dekhAya che, ema ahIM jIvano vinAza mAnanArAnA matamAM jIvano vinAza thaye chate kaMIka kapAlAdi mAphaka vizeSa dekhAvuM joIe, paNa evuM kaMI dekhAtuM to nathI ja. dA.ta. AkAza. A ja vAtane spaSTa kare che ke kuMbhAdi vinAzI dravyonAM kapAlAdi vikAro dekhAya che, jo jIva vinAzI hota, to - enA paNa vikAro dekhAta, paNa jIvamAM to e dekhAtA nathI... A abhiprAya che. [1] AtmA avinAzI vikArAnupalambhAt yatra vikArAnupalambhaH tatra avinAzitvaM yathA AkAze yatra vinAzitvaM tatra vikAropalambhaH yathA ghaTe A rIte anumAna thAya. nityatva, amUrtitva, dehAnyatvanI yojanA to pUrvanI jema ja samajI levI. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja dazavaikAlikasUra bhAga-2 ha ju paNa aya. 4 niryukita - 226 prakRtasaMbaddhAmeva niyuktigAthAmAha nirAmayAmayabhAvA bAlakayANusaraNAduvatthANA / suttAIhiM agahaNA jAIsaraNA .. |. thaofmatAlI pArarA prastuta padArtha sAthe saMbaMdhavALI evI ja niyuktigAthAne kahe che. niryukti- 226 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. vyAkhyA-'nirAmayAmayabhAvAt nirAmayasya-nIrogasyA''mayabhAvAd-rogotpatteH, - mA upalakSaNaM caitat sAmayanirAmayabhAvasya, tathA caivaM vaktAra upalabhyante-pUrvaM nirAmayo'ha- mA mAsaM samprati sAmayo jAtaH sAmayo vA nirAmaya iti, na caitanniranvayalakSaNasta vinAzinyAtmanyupapadyate, utpattyanantarAbhAvAditi prayogArthaH, prayogastu-avasthita na AtmA, anekAvasthAnubhavanAt, bAlakumArAdyavasthA-nubhavitRdevadattavat, | nityatvAdamUrtaH, amUrtatvAihAdanya iti yojanA sarvatra kAryA / TIkArtha: (1) nirogIne roganI utpatti thAya che. rogInuM nirogIpaNuM thAya che. te A bIjI vAta gAthAmAM lakhelI nathI, paNa pahelI vAta e bIjI vAtanuM upalakSaNa che. " juo, A pramANe bolanArAo maLe ja che ke "pahelA huM nirogI hato, have rogI thayo." athavA to "pahelAM huM rogI hato, have nirogI thayo.." fa have A padArtha niranvayavinAzavALA AtmAmAM to ghaTe ja nahi. kemake eno to na utpatti pachI tarata ja abhAva thaI jAya che. (koIpaNa jIva eka ja kSaNa Take che, eTale te nA e kAM to rogI hoya athavA to nirogI hoya. judA judA kALamAM thanArI be dazA ekaja kA | jIvamAM ghaTI na ja zake. kemake jIvato ekaja kSaNa Take che... paNa kharekhara to rogI nirogI : bane che... eTale mAnavuM ja joIe ke jIva nitya che.) paNa A prayogano artha kahyo. ]T prayoga to A pramANe thaze ke - AtmA avasthitaH = nityaH = anekAvasthAnubhavanAt bAlakumArAdya vasthAnubhavitRdevadattavat : jema devadatta bAla, kumArAdi anekAvasthAnAM anubhavavALo che. ane eTale ja che US avasthita che. tema AtmA paNa rogAdi anekAvasthAnAM anubhavavALo hovAthI avasthita e che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: ::: - -- - :: na, .. jo . tikita - 22 A nitya hovAthI amUrta che, amUrta hovAthI dehabhinna che. A pramANe badhAmAM che yojanA karavI. / tathA 'bAlakRtAnusmaraNAt' kRtazabdo'trAnubhUtavacanaH, tatazca bAlAnubhUtAnusmaraNAt, tathA ca bAlenAnubhUtaM vRddho'pyanusmaran dRzyate, na ca anyenAnubhUtamanyaH / smarati atiprasaGgAt, na cedamanusmaraNaM bhrAntaM, bAdhA'siddheH, na ca hetuphalabhAvanibandhanametat, niranvayakSaNavinAzapakSe tasyaivAsiddheH, hetoranantarakSaNe'bhAvApatteH, - asatazca sadbhAvavirodhAditi prayogArthaH, prayogastu-avasthita AtmA, pUrvAnubhUtArthA-- nusmaraNAt, tadanyaivaMvidhapuruSavat / . vAtavRtAnusAra jU mAM je kRta zabda che. teno artha anubhUta ema karavo, eTale El vanAnubhUtAkSara UI ema hetu banaze. sAra e che ke bALake anubhavelI vastune eka vRddha paNa yAda karato dekhAya che. have e to nakkI che ke bIjAe anubhavelI vastunuM smaraNa bIjo koI na ja karI zake. kemake | emAM atiprasaMga Ave. arthAt pachI to chagane anubhUlI vastunuM smaraNa maganane paNa , thavAnI Apatti Ave. paraMtu chagane anubhavelI vastunuM smaraNa chaganane ja thAya che, | maganane nahi e to badhA ja mAne ja che. prastutamAM bAlake anubhavelI vastunuM smaraNa jo vRddha kare che, to eno artha e ke e be ekaja che. judA nathI. Ama ekaja jIva bAlAvasthAthI mAMDIne vRddhAvasthA sudhI rahe che... e vAta siddha thaI. praznaH vRddhane je smaraNa thAya che ke "bAlapaNamAM huM bolabeTa ramato hato..." e smaraNa khoTuM che. uttara : nA, e smaraNa khoTuM nathI. kemake e smaraNamAM koIpaNa prakAranA bApanI | siddhi nathI. arthAt e vRddha bALapaNamAM kharekhara bolabeTa na ramyo hoya ane A smaraNa - thAya to e bAdha kahevAya. paNa evuM to che nahi. vRddha bALapaNamAM ramyo che ane enuM : ja ene smaraNa thAya che, eTale e smaraNa khoTuM to na ja manAya. prazna : AmAM evuM che ke bAla ane vRddha baMne taddana judA ja che. paraMtu bAlano : anubhava vRddhanA smaraNanuM kAraNa che. eTale vRddhane smaraNa thAya che. (vaLI A kA.kA.bhAva : sajAtIya saMtAnadhArAmAM ja mAnelo che. eTale bAlanI dhArAmAM je vRddha thAya ene ja ke bAlAnubhavathI smaraNa thAya. bIjI dhArAnAM vRddhane nahi. eTale atiprasaMganI Apatti tuM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka . tve kAlika sUra bhAga-2 ha ja yA aya. 4 tiryakata - 2 26 chaka chepaNa na Ave.) 10. uttara H A smaraNa bAlAnubhava ane vRddhasmaraNa vaccenAM hetuphalabhAva = kAraNa kAryabhAva nimitte thAya che, e vAta khoTI che. kemake jeo kSaNano = padArthano | niranvayavinAza mAne che, emAM A hetuphabhAvanI ja siddhi thaI zakatI nathI. prazna : kema ? niranvayakSaNavinAzamate kA.kA bhAva kema na ghaTe ? uttara : 10 varSanI uMmare utpanna thayela bAlAnubhavarUpa hetunI to tarata pachInI | kSaNamAM abhAvanI prApti thAya che. eTale ke e hetu to te ja kSaNe nAza pAmI jAya che. " jyAre smaraNa to 60-70 varSanI uMmare vRddhane thAya che. to tyAre to hetu hAjara ja nathI. - have kAraNa to kAryanI pUrvanI kSaNe hAjara joIe ne ? kaMI 50 varSa pUrveno agni 50|| varSa pachI garamI thoDI ja Ape? Ama prastutamAM paNa A hetu to pUrve ja vinAza pAmI | | gayelo che ane eTale je hetu maraNanI pUrvekSaNe asat che, teno tyAM sadbhAva to mAnI ja na zakAya. kemake asano saddabhAva sAthe virodha che. eTale A kA.kA.bhAva ja na | hovAthI bAlAnubhavarUpa kAraNathI vRddhAnusmaraNarUpa kArya thavAnI vAta saMgata thatI nathI. | A prayogano artha che. prayoga to Ama thAya ke AtmA avasthitaH pUrvAnubhUtArthAnusmaraNAt tadanyaivaMvidhapuruSavat / / E AtmA nitya che, kemake tene pUrvAnubhUta arthanuM smaraNa thAya che. dA.ta. tadanya = El pakSabhinna je AvA prakArano puruSa. (pakSa to kadi daSTAnta na bane. eTale tavaca lakheluM che? che. vaMvidha eTale je puruSa pUrvAnubhUtIrthasmaraNavALo ane avasthita che te levo...) - upasthAnAditi karmaphalopasthAnamatra gRhyate, yadyenopAttaM karma sa eva tatphalamupa-F bhuGkte, anyazca kriyAkAlo'nyazca phalakAlaH, ekAdhikaraNaM caitadvayam, anyathA - svakRtavedanAsiddheH, anyakRtAnyopabhogasya nirupapattikatvAt, kRtanAzA-kRtAbhyAgamaprasaGgAt, saMtAnapakSe'pi kartRbhoktRsaMtAnino nAtvAvizeSAt, zaktibhedAt, tasyaiva tathAbhAvAbhyupagame nityatvApatteriti prayogArthaH, prayogazca-avasthita AtmA, svakRta| karmaphalavedanAt, kRSIvalAdivat, / / ' (2) 3SasthAnAta e bIjo hetu che. ahIM karmanA phalanI upasthiti levAnI che. jeNe che je karma bheguM karyuM, te ja tenA phalane bhogave che. have karmane bAMdhavAnI kriyAno kAla judo che Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 - - - dazavaikAlikasUra bhAga-2 ) adhya. 4 niyukti - 226 re che ane karmanA phalane bhogavavAnI kriyAno kALa judo che. have A kriyA ane phala baMne (. A eka ja adhikaraNa = AtmAmAM rahenAra che. jo kriyA bIjAmAM ane phala bIjAmAM... ema na baMnenA adhikaraNo judA judA mAno to koIpaNa jIvane pote karelA karmanA anubhavanI | siddhi nahi thAya. eTale ke koIpaNa jIva svakRtakarmaphalano bhophatA kadi nahi bane. * vaLI A rIte bIjAe karelA karmano bIjA dvArA upabhoga thAya e yuktisaMgata paNa * nathI. e yuktirahita vAta che. kemake emAM kRtanAza ane akRtanI prApti rUpa doSo lAgu 1 paDe che. mA (chagane bakarAno vadha karyo ane magana 200 varSa bAda enA kAraNe nArakavedanA - bhogave, to eno artha e ke chagane je pApa karyuM. tenuM to ene koI ja phala maLyuM ja ? nahi. eTale kRtano nAza kahevAya. A doSa ja che. ane je magane koIpaNa pApa karyuM , ja nathI, tene enA phalanI prApti thaI, to e akRtano Agama kahevAya. A paNa doSa | | ja che. jeo pratikSaNavinAzI AtmA mAne che, temane A Apatti AvavAnI ja. kemake | | emanA mate kriyA karanAra ane phala bhogavanAra kAyama mATe judA ja maLavAnA...) A ne (praznaH jo ke kartA ane bhokatA amArA mate judA judA thavAnA, e vAta sAcI. re paraMtu chatAM amane Apatti nahi Ave. ame kahyuM ja che ke ame saMtAnadhArA mAnIe che. | prathamakSaNIya kriyAkartA bIjakSaNe nAza pAme ane bIjo kriyAkartAsadaza jIvra utpanna thAya. trIjI kSaNe e nAza pAme ane trIjo kriyAkartAsadaza jIva utpanna thAya. A rIte pratikSaNe kriyAkartAnI navI navI utpatti thatI jAya... A ja saMtAnadhArA che. A saMtAnadhArAmAM ja AgaLa jatAM kriyAnAM phalanI utpatti thAya che. game tene enuM phaLa maLatuM nathI. arthAtu na pApAdi kriyA karanArAnI saMtAnadhArAmAM ja kriyAnAM duHkhAdi phalo pragaTe che, game tene nA * e phalo maLatAM nathI.) uttaraH are bhalA mANasa! tame saMtAnapakSa svIkAro to paNa emAM pharaka zuM paDayo, | jema kartA ane bhokatA judA hovAthI upara kRtanAdAdi doSo AvyA. ema have saMtAnapakSa | svIkAro, toya temAM paNa kartArUpa saMtAnI ane bhokatArUpa saMtAnI to judI ja ne ? emAM | to koI vizeSatA che ja nahi. to kartArUpa saMtAnIe je kriyA karI, enuM phala bhoktArUpa ] e saMtAnIe bhogavavuM paDe emAM kRtanAzAdi doSo AvavAnA ja. . jema kartAnI kriyAnuM phala bIjo bhogave to kRtanAzAdi doSa Ave, thI ema kasatAnI kriyAnuM phala bhokatRsaMtAnI bhogave, te kRtanAzAdi doSo ) AvavAnA ja. 5. E F Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga-2 ja aya. 4 niyukti - 226 che. (prazna : kartA ane bhokatA to judA samajI zakAya. paNa katRsaMtAnI ane A A bhokatRsaMtAnI eka na manAya. "e bemAM paNa nAnAtva ja che." evuM zA mATe ?) : uttara : sIdhI ja vAta che ke karNasaMtAnamAM kriyA karavAnI zakti che, ane " bhoktasaMtAnamAM kriyApalano bhoga karavAnI zakti che. Ama baMnemAM zaktino bheda * " cokho ja che. to pachI e be saMtAnane eka zI rIte manAya ? eTale jema kriyAkartA " tathA kriyAphalabhokatAmAM nAnAtva che, eja pramANe katRsaMtAnI ane phalabhokatRsaMtAnImAM paNa enA jevuM ja nAnAtva che. e nAnA-mAM koI vizeSatA nathI. mana (praznaH cAlo, ame ema mAnI laIe ke kriyAkartA pote ja phalabhokatA banI jAya HT che. A rIte mAnavAmAM to kRtanAzAdi doSo na Ave ne? kriyAkartA ja kriyAphala bhogave : - che, bIjo nahi... bolo have zuM vAMdho !). uttara : zAbAza, jo A rIte "kriyAkartA ja phalabhokatArUpe pariName che" ema | sviIkArazo to eno artha to eja thayo ke e kSaNamAM nAza pAmanAro nahi, paNa nitya , banI gayo. kriyAkartA cheka phala bhogavavAnAM kALa sudhI Take che eTale e anitya na ja ka gaNAya, kSaNika na ja gaNAya, nitya ja gaNAya. A prayogano artha che. prayoga to A che ke AtmA avasthitaH svakRtakarmaphalavedanAt kRSIvalAdivat jema kheDuta pote karela khetIrUpI karmanuM dhAnyarUpI phala bhogave che, ane te avasthita che = kSaNika nathI. ema AtmA pote karela puNyapApAdirUpa karmanuM sukha-duHkhAdi phala | bhogave che, mATe e avasthita che. nA zrotrAdibhiragrahaNAt-zrotrAdibhirindriyairaparicchitteH, na ca zrotrAdibhiraparicchidya- nA vamAnasya asattvam, avagrahAdInAM svasaMvedanasiddhatvAt, bauddhairapyatIndriyajJAnAbhyupagamAt, jJAnasya ca guNatvAt, guNasya ca guNinamantareNAbhAvAt, prAktanajJAnasyaiva * guNitvAnupapatteH, tasyApi guNatvAditi prayogArthaH, prayogazca-nitya AtmA, guNitve : satyatIndriyatvAt, AkAzavat / / (3) zrotrAlimiuVIAtmAno zrotrAdi IndriyothI bodha na thato hovAthI te ? nitya siddha thAya che. [> 5 r F E S E E F Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI jAya. ka va ) mA ! - hama ko aLa. * niyukita - 220 Dika praznaH jo AtmAno zrotrAdi IndriyothI bodha na thato hoya to e asatu ja che, 1 vidyamAna ja nathI. ema ja mAnavuM joIe. bhUtala para ghaDAno IndriyathI bodha na thAya, to ghaDAno abhAva ja siddha thAya che ne ? uttara : AtmAnAM vyaMjanAvagraha-arthAvagrahAdi je guNo che. e to AtmAne | | potAnA saMvedanathI ja siddha ja che. eTale ke pAMca IndriyothI AtmA na dekhAvA chatAM ' avagrahAdi to svasaMvedanasiddha ja che. | prazna : paNa e jJAna IndriyathI to dekhAtAM nathI. uttara : jJAna to atIndriya ja hoya ne ? mAtra ame ja nahi, bauddhoe paNa " atIndriyajJAna to mAnelA ja che. (hA ! manarUpI IndriyathI e grAhya che. paNa atre - zrotrAdi pAMca IndriyonI apekSAe jJAna atIndriya kahyuM che.) eTale avagrahAdi jJAno - | siddha che e to ubhayapaNe mAnya che. have jJAna to guNa che, ane guNano guNI vinA abhAva ja hoya. arthAta guNI || vinA guNa rahI na zake. eTale bauddhoe paNa atIndriyajJAnaguNano guNI to mAnavo ja ! mu paDaze. prazna : pUrvajJAna uttarajJAnanuM guNI mAnI zakAya, guNI tarIke AtmAdi padArtho mAnavAnI jarUra nathI. uttara : prAcInazAna pote ja guNI tarIke ghaTI na zake. kemake prAcInajJAna pote ja hA guNa che, guNa pote zI rIte guNI bane. mATe mAnavuM joIe ke e jJAnano guNI koIka . | che, ane e AtmA che. eTale zrotrAdithI agrAhya evo paNa te AtmA sat che. e vAta siddha thAya che. A to prayogAthe darzAvyo. prayoga A che ke AtmA nityaH guNitve sati atIndriyatvAt AkAzavat / je je guNI atIndriya che, te te nitya che. jemake AkAza. je je nitya nathI te te guNI + atIndriya nathI. (vaTAdi guNI che, paNa atIndriya nathI, jJAnAdi atIndriya che, paNa guNI nathI...) tathA jAtismaraNAditi, jAteratikrAntAyAH smaraNAt, na cedamanusmaraNama Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A darAvekAlikasUra bhAga- 3 : utara 2: nanubhUtasyAnyAnubhUtasya ca bhavati, atiprasaGgAt, dRzyate ca kvacididaM, na cAsau pratArakaH, tatkathitArthasaMvAdanAt anubhavAvizeSe sarveSAmeva kamAna bhavatIti ced,.. ucyate, karmapratibandhAd dRDhAnubhavAbhAvAd, iha loke'pi sarveSAM sarvatrAnusmaraNAdarzanAt, .. na khalu iha loke sarvatrAnusmaraNadarzanaM, tadvadihApi, kvacijjAtau sarveSAmastviti cenna, naSTacetasAM sarvatrAnusmaraNazUnyena vyabhicArAditi prayogArthaH, prayogazca bAlakRtAnusmaraNavaddaSTavya iti / (4) nAtismaraVIt pUrve pasAra thaI cUkelI jAtinuM smaraNa thatuM hovAthI AtmA ne nitya sAbita thAya che. A anusmaraNa nahi anubhavAyelI vastunuM thaI zakatuM nathI, ke L bIjAthI anubhavAyelI vastunuM paNa thaI zakatuM nathI. kemake jo evuM mAnIe to - atiprasaMga thAya. (ApaNe anubhavyuM nathI, evI vastunuM paNa smaraNa thavuM joIe. je bIjAe anubhavyuM che, enuM paNa smaraNa ApaNane thavuM joIe... paNa evuM kaMI thatuM nathI... Ama atiprasaMgadoSa lAge...) prazna : paNa A pUrvabhavanuM smaraNa thAya che ja kyAM ? uttara : bhale badhe nahi, paNa kyAMka kyAMka A jAtismaraNa dekhAya che. praznaH are, e jAtismaraNa karanAro khoTuM khoTuM bolIne ApaNane Thagato hoya to khabara zuM paDe ? 1 uttara H nA, e jAtismAraka puruSa ApaNane ThaganAra nathI. kemake eNe kahelI vAtono saMvAda thAya che. arthAt e je kahe che, e badhuM sAcuM anubhavAya che. 1 prazna pUrvabhavano anubhava to tamAme tamAma jIvone avizeSa = sarakho = samAna " ja che, to pachI amukane ja jAtismaraNa thAya, ane amukane na thAya, evuM zA mATe ? | FzA mATe badhAne anubhava = pUrvabhavanuM smaraNa nathI thatuM? uttara : jJAnAvaraNIyakarmano pratibaMdha hovAthI badhAne jAtismaraNa thatuM nathI. IT (prazna : karmapratibaMdha badhAne ja naDavo joIe ne? amukane naDe. amukane na naDe evuM kema ?) / uttara : pUrvabhavano daDhaanubhava na hoya to enuM smaraNa na thAya. jene pUrvabhavano ! LdaDha anubhava hoya, ene karmapratibaMdha na naDe ane jaldI smaraNa thaI jAya. ' vaLI A vAta kAlpanika nathI. A lokamAM paNa badhAyane badhI ja vastumAM smaraNa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * | hama dazavaikAlikasUra bhAga-2 1 adhya. 4 niyaMti - 226 e thAya che, evuM dekhAtuM nathI. A lokamAM dareka vastumAM smaraNa thatuM nathI ja dekhAtuM. paNa che ( je vastuono anubhavadaDha thayo hoya tenuM smaraNa thAya, jeno anubhava daDha na hoya tenuM ' " smaraNa na thAya. (prazna H badhI vastuonuM smaraNa na thAya, paNa amukanuM to smaraNa thAya ja che ne ? emAM pUrve anubhavelA badhA ja janmonuM smaraNa bhale na thAya, paraMtu amuka janmonuM to smaraNa thavuM joIe ne? koIka bhavono to daDha anubhava haze ja, tenuM to smaraNa thavuM ja joIe.) || uttara H Ano artha e ke "jeNe jeTalI vastu anubhavI hoya, tene emAMthI koIkanuM | to smaraNa thAya ja" AvI tamArI vyApti banI. enA AdhAre ja tame karoDo : na pUrvabhavomAMthI ekAdanuM smaraNa badhAyane thavAnI Apatti Apo cho. paraMtu tamAruM A ! anumAna vyabhicArI che. je manuSyo zUnyamanaska thAya che, yAdazakti gumAve che, teone | anubhavelI tamAme tamAma vastumAMthI ekeya vastune vize smaraNa thatuM nathI ja. eTale | emAM ghaNI vastuono anubhava che, paNa ekeyanuM smaraNa na hovAthI tamArI vyAptimAM te - vyabhicAra Ave che. eTale ja enA dvArA evuM siddha thaI ja na zake ke "AtmAe ghaNAM ! pUrvabhavo anubhavelA che, eTale ekAdanuM to smaraNa thavuM ja joIe." (pUrvabhavanAM maraNanI bhayaMkara vedanA, janmAdi vakhatanI bhayaMkara vedanA e pUrvAnubhavo upara jabaradasta paDado pADI de che, eTale ja jAtismaraNa jaldI jaldI thatAM nathI. A prayogano artha kahyo. prayoga to bAlakRta anusmaraNanI jema jANavo. (mAtmA mavasthitaH pUrvAnumUtAthanuraVI. Ama A ja gAthAnAM bIjA anumAnamAM prayoga darzAvelo, e ja AmAM paNa samajavo. pharaka mAtra eTalo ke e *| prayogamAM vartamAnabhavanAM anubhavonAM smaraNanI vAta hatI, jyAre A sthAne pUrvabhavanAM nA smaraNanI vAta che.) ____tathA stanAbhilASAditi, tadaharjAtabAlakasyApi stanAbhilASadarzanAt, na cAnyakAlAnanubhUtastanapAnasyAyamupapadyate, prayogazca-tadaharjAtabAlakasyA-''dyastanAbhilASo'bhilASAntarapUrvakaH, abhilASatvAd, tadanyastanAbhilASavat, tadvadaprathamatva sAdhanAd viruddho heturiti cenna, prathamatvAnubhavena bAdhanAt, 'asati ca bAdhane viruddha' , iti nyAyAd, anyathA hetUcchedaprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, akSaragamani 45 F S T F = - 9 3 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - * T O , A dazavaikAlikasUra bhAga-2 nA adaya. 4 niyaMti - 226 juna kAmAtrasya prastutatvAditi / nityAdikriyAyojanA pUrvavaditi niyuktigAthArthaH // :: (5) nAmanAkSAta te ja divase utpanna thayelA bALakane paNa stanapAnano ke : abhilASa thato dekhAto hovAthI AtmA nitya siddha thAya che. jo A bAlake anyakALamAM stanapAna anubhaveluM na hoya, to evA bALakane A ke janmatAnI sAthe ja stanapAnAbhilASa saMgata na thAya. kemake pUrvAnubhUtano ja abhilASA L thAya. (pUrvAnubhUta tarIke to eno pUrvabhava ja levAya. kemake A bhava to hajI zarU ja te [ thayo che, prathamavAra ja stanAbhilASa thayo che...) A prayogArtha che, prayoga A pramANe che ke, tadahaHjAtabAlakasyAdyastanAbhilASaH abhilASAntarapUrvakaH abhilASatvAt te ja divasanAM janmelA bAlakano prathama stanAbhilASa bIjA stanAbhilASapUrvakano che. kemake e abhilASa che. je je abhilASa hoya, te | abhilASAntarapUrvaka hoya. dA.ta. bIjA trIjAdi divase thanAra stanAbhilASa e 1 prathamadivasIya stanAbhilASapUrvakano che. to A prathamadivasIya stanAbhilASa paNa abhilASAntarapUrvaka hovo ja joIe. e abhilASAntara to pUrvabhavIya ja levAya. | A rIte AtmA nitya siddha thAya. te prazna : tame daSTAnta tarIke je stanAbhilASa lIdhA, e badhA aprathama = dvitIya, na tRtIyAdi ja che. prathama nathI. have jo aprathamastanAbhilASamAM abhilASatva + 1 - abhilASAntarapUrvakatva hovAthI tame pakSamAM paNa abhilASAntarapUrvakatva siddha karatAM ho, nA (ta pachI aprathamastanAbhilASamAM aprathamatva che, to enI jema pakSabhUta stanAbhilASa ne paNa aprathama mAnavAnI Apatti Ave. Ama abhilASatva hetu to daSTAntanI mAphaka nA pakSamAM paNa aprathamatvane sAdhanAro banI javAthI A viruddhahetu che. uttara : nA. pakSabhUta stanAbhilASa prathamastanAbhilASa tarIke anubhavAya che, eTale | enAthI bAdha Ave che. mATe aprathamatvanI siddhi na thAya. ane eTale ja A hetu viruddha na gaNAya. kemake bAdha na Ave, tyAM ja hetu viruddha gaNAya. (Azaya e che ke banmAnanAravartAi nAmanApa: prathamatanAmanA : nAmanApavAn dvitIyAra nAmanA pavit AvA anumAna dvArA pUrvapakSa janma che pachInA stanAbhilASane aprathama siddha karavAno prayatna kare che, paraMtu janma pachIno che Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlikasUma bhAga-2 jI kA rAya. : !. che. stanAbhilASa prathama tarIke spaSTa anubhavAto hovAthI A anumAnamAM cophakho bAdha ja na Ave. eTale ApaNAM anumAnano hetu viruddha banavAnI Apatti AvatI nathI...) * CT jo A rIte mAnIe to hetuono uccheda thavAnI Apatti Ave. (dA.ta. parvato | vaddhimAnuM dhUmatu mahAnasavat anumAnamAM ema paNa kahevAze ke mahAnasanI jema parvata paNa manuSyanirmita mAno.. AvI to Apatti badhe ja AvavAnI ane to pachI badhA ja hetuo viruddha banI jatAM hetuno uccheda thavAnI Apatti Ave ja. A vAta pUrve jaNAvI gayA chIe, eTale punaH kahetAM nathI.) AmAM ghaNuM kahevAnuM che, paNa te kahetAM nathI. kemake ahIM akSaragamanikA mAtra ja 'prastuta che. nityAdikriyAnI yojanA pUrvanI jema samajavI. A pramANe niyuktigAthAno artha thayo. etAmeva niyuktigAthAM lezato vyAcikhyAsurAha bhASyakAra: rogassAmayasannA bAlakayaM jaM juvA'NusaMbharai / jaM kayamannaMmi bhave tassevannatthuvatthANA | I48ii mAdhyam | vyAkhyA-rogasyAmaya iti saMjJA, bAlakRtaM kimapi vastu 'yad' yasmAdyuvA'nusmarati, tathA yatkatamanyasmin bhave-kuzalAkuzalaM karma tasyaiva karmaNo'nyatra| bhavAntare upasthAnAt, sarvatra bhAvArthayojanA kRtaiveti gAthArthaH // . - A ja niyuktigAthAnuM lezathI vyAkhyAna karavAnI IcchAvALA bhASyakAra kahe che - I': | E. . a' i- l* bhASya-48 gAthArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha: roganI "Amaya' e pramANe saMjJA che. arthAt sega gAmaya zabdathI, | oLakhAya che. tathA yuvAna bAlakRta kaMIka vastune yAda kare che. tathA anyabhavamAM je kuzala | | ke akuzala karma kareluM che, tenI ja bhavAntaramAM upasthiti thAya che. eTale AtmA nitya | : : :: darekamAM bhAvArthanI yojanA to karI ja che. Nicco aNidiyattA khaNio navi hoi jAisaMbharaNA / thaNaabhilAsA ya tahA amao nau Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama dazavaikAlikasUra bhAga-2 rAya - 1 : 4 - che mammasatra dhaDo II42 mAdhyam / . vyAkhyA-nitya iti, sarvatra kriyAbhisaMbadhyate , atIndriyatvAt-.. zrotrAdibhiragrahaNAdityarthaH, 'vijJeyo' jJAtavyaH / tathA ca jAtismaraNAt, pAThAntaraM vA .. 'kSaNiko na bhavati jAtismaraNA'diti, etadapyaduSTameva, vidhipratiSedhAbhyAM sAdhyArthAbhidhAnAt, stanAbhilASAcca, tathA amayo'yamAtmA, natu mRnmaya iva ghaTaH, tatazcAkAraNa ityarthaH / etadapi nityatvAdiprasAdhakamiti niyuktigAthAyAmanupanyastamapyuktaM sUkSmadhiyA bhASyakAreNeti gAthArthaH // bhASya-49 gAthArthaH TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : nitya e pramANe kriyA badhe ja saMbaMdhita thaze. atiyitva eTale | zretrAdithI grahaNa na thavuM te. tathA jAtismaraNathI nitya jANavo. AmAM pAThAntara che ke kSo ja mavati jJAtimAn A paNa aduSTa ja che. kemake vidhi ane pratiSedha dvArA sAdhyArthanuM kathana thaI zake che. | (bhAvArtha pratamAM gro nahi ho nAsaMmaUIT pATha che. paNa vRttikAranI sAme ne A pATha nathI. A pATha to emaNe pAThAMtara tarIke gaNAvyo che. vRtikAra sAme vijoyo tada ra nAphasaMmaUL. e pramANe pATha che. pAThAMtarano artha vRttikAre A pramANe kahyo ke "AtmA nitya che, e sAdhyanuM vidhithI nirUpaNa che, hakArAtmaka kathana che. jyAre "AtmA kSaNika nathI" e paNa sAdhyanuM. ja kathana che. paNa e niSedhamukhI sAdhyakathana che. Ama be rIte sAdhyakathana karI zakAtuM | na hovAthI pAThAMtara paNa yogya ja che...) tathA stanAbhilASathI AtmA nitya che. tathA jema ghaTa mRnmaya che, paTa takhtamaya che.. ema AtmA koIpaNa rUpe nathI, e | amaya che. ane eTale ja e akAraNa = kAraNarahita che. A amayatva = akAraNatva paNa AtmAnAM nityatvane sAdhI ApanAra che. eTale ja A amayatva hetu niryuktigAthAmAM na kahelo hovA chatAM paNa bhASyakAre sUkSmabuddhithI * Faa kahI dIdhelo jANavo. * (bhASya-48-49nuM vistRta varNana niryuktigAthAnI vRttimAM karI ja dIdhuM che. A e gAthAomAM to mAtra te hetuo pharI jaNAvelA che.). Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dazavaikAlikasUTA bhAga-2 TakA adhya. 4 niyukti - 220 % tRtIyAM niyuktigAthAmAha savvannuvadiThThattA sakammaphalabhoyaNA amuttattA / jIvassa siddhamevaM niccattamamuttamannattaM / / - raraNA / vyAkhyA-'sarvajJopadiSThatvA'diti nityo jIva iti sarvajJoktatvAt, avitathaM ca / | sarvajJavacanaM, tasya rAgAdirahitatvAditi / tathA 'svakarmaphalabhojanAditi | svopAttakarmaphalabhogAdityarthaH, upasthAnAdetanna bhidyata iti cenna, abhiprAyAparijJAnAt, / / tatra hi yena kRtaM tasminneva kartari karmopatiSThata ityuktaM taccaikasminnapi janmani saMbhavati, . idaM tvanyajanmAntarApekSayA'pi gRhyata iti na doSaH / tathA 'amUrtatvA'diti mUrtirahitatvAd, / etadapi zrotrAdibhiragrahaNAdityasmAnna bhidyata iti cenna, tatra hi zrotrAdibhirna gRhyate / ityetaduktam, iha tu tatsvarUpameva niyamyate iti, mUrtANUnAmapi zrotrAdibhiragrahaNAditi / / dvAratrayamapyupasaMharannAha-jIvasya siddhamevaM nityatvamamUrtatvamanyatvamiti gAthArthaH // mUladvAragAthAdvaye vyAkhyAtamanyatvAdidvAratrayam, have trIjI niyuktigAthA kahe che. niyukti-227 gAthArtha TIkArthathI spaSTa thaze. TIkArtha : | (1) sarvajJAviSThatvAn "jIva nitya che" e pramANe sarvaze kaheluM hovAthI jIva thI - nitya siddha thAya che. sarvajJanuM vacana sAcuM hoya che, kemake te rAgAdirahita che. (2) svavarmapatnonanAr pote ekaThAM karelA karmano bhoga karato hovAthI jIvana nitya che. praznaH AgaLa svakarmaphalanI upasthitirUpa hetuthI AtmAnuM nityatva darzAveluM ja che. temAM eTale e upasthAnathI A hetu judo nathI, ekaja che. to A to punaruktidoSa lAge. . uttara : nA. tame abhiprAyane jANatA na hovAthI Ama kaho cho. tyAM = upasthAnamAM eTalI vAta karelI ke "jeNe je karma karyuM hoya, te kartAmAM ja te karma upasthita | " thAya = phaladAtA bane" have A hakIkata to ekaja janmamAM paNa saMbhavI zake che. " | jyAre prastutahetu anyajanmAntaranI apekSAe paNa grahaNa karAya che. eTale ke A " bhavamAM karelA karmanAM phalano parabhavamAM bhogavaTo karavAnI vAta A hetumAM che. " Ama beya judA paDI javAthI doSa nathI. H... Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - = pa dazavaikAlikasUga bhAga-2 = S. hA ja adhya. 4 bhAya - 50 che. (3) amUrtatvahetuthI jIva nitya siddha thAya che. praznaH A paNa AgaLa darzAvelA zrotrapirapradaMI e hetuthI judo hetu nathI. A uttara : nA. tyAM ema kaheluM ke "AtmA zrotrAdithI grahaNa thato nathI." jyAre ! . ahIM to AtmAnuM svarUpa ja niyamita karAya che ke te "amUrta che." - Azaya e che ke "AtmA zrotrAdithI grahaNa thatAM nathI." e vAta ane "A| |amUrta che" e vAta taddana judI ja che. juo, paramANuo zrotrAdithI grahaNa thatAM nathI" e vAta ane "A amUrta che" e vAta taddana judI ja che. juo, paramANuo zrotrAdithI . " grahaNa thatAM nathI, paNa teo amUrta nathI, mUrta ja che. jyAre AtmA evo nathI. e zrotrAdi-agrAhya paNa che ane amUrta paNa che. Ama baMne hetuo judA che. | niyuktikAra traNeya dvArano upasaMhAra karatAM kahe che ke A pramANe jIvanuM nityatva, | | amUrtatva ane anyatva siddha thayuM. Ama je be mUladvAra gAthA hatI, emAMnAM A anyatvAdi traNa kAronI vyAkhyA thaI gaI.' idAnI kartRdvArAvasaraH, tathA cAha kattatti dAramahuNA sakammaphalabhoiNo jao jIvA / vANiyakisIvalA iva | :vitnamanisevi pyaM IIScgA mAdhyam II have 8mAM karradvArano avasara che. bhASya-50 gAthArdha : have kartadvAra che. je kAraNathI jIvo svakarmaphalabhoktA che. te ! kAraNathI teo kartA che. dA.ta. vaNika, kheDuta vagere. A kapilamatanuM khaMDana che. nA vyAkhyA-karteti dvAramadhunA-tadetadvyAkhyAyate, svakarmaphalabhogino yato nA jIvAstataH kartAra iti, vaNikkRSIvalAdaya iva, na hyamI akRtamupabhuJjate iti prayogArthaH, va prayogastu-kartA''tmA, svakarmaphalabhoktRtvAt, karSakAdivat / aidamparyamAha'kapilamataniSedhanametata' sAMkhyamatanirAkaraNametata, tatrAkartavAdaprasiddheriti gAthArthaH // mUladvAragAthAdvaye vyAkhyAtaM kartRdvAram, TIkArtha: (8) kartAdvAra enuM vyAkhyAna kare che. jIvo svakarmaphalanAM bhophatA che, mATe kartA B.. IFE nr E E = * * * Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlika sUra bhAga-2 mAM adhya. 4 bhANa - 51 3 re che. dA.ta. vaNika, kheDuta vagere. A badhA akRtano upabhoga nathI karatAM. paNa kRtano che A ja upabhoga kare che. ema AtmA paNa jANavo. A prayogano artha che. prayoga to A pramANe che ke - AtmA kartA svakarmaphalabhoktRtvAt karSakAdivat jema kheDutAdi svakarmaphala bhophatA che, ane kartA che. tema AtmA paNa svakarmaphalophatA hovAthI kartA che. tAtparya kahe che ke "A sAMkhyamatanuM khaMDana che. kemake sAMkhyamatamAM AtmA akartA * che e vAdaprasiddha che. be mUlagAthAmAM karNadvAranuM vyAkhyAna thaI gayuM. idAnI dehavyApitvadvArAvasara ityAha bhASyakAraH vAvitti dAramahuNA dehavvAvI mao'ggiuNhaM va / jIvo nau savvagao dehe tivartamAko zA mAdhyam | || have dehavyApitRdvArano avasara che. e pramANe bhASyakAra kahe che. bhASya-51 gAthArtha: have "vyApI" dvAra che. agnimAM uSNatAnI jema AtmA che (dehavyApI manAyelo che. paNa sarvavyApI nahi. kemake dehamAM tenA cihnono upalaMbha thAya che. ji vyAkhyA-vyApIti dvAramadhunA-tadetadyAkhyAyate, 'dehavyApI' zarIramA vyAptuM ji| | na zIlamasyeti tathA 'mata' iSTaH pravacanajJaiH jIvo, natu sarvaga iti yogaH, tuzabdasyA-na zA vadhAraNArthatvAnna cANvAdimAtraH, kuta ityAha-'dehe liGgopalambhAt' zarIra eva zA va sukhAditalliGgopalabdheH, agnyauSNyavat, uSNatvaM hyagniliGgaM nAnyatrAgneH na ca nAgnAviti meM nA (gAthA )prayogArthaH / prayogastu-zarIraniyatadeza AtmA, parimitadeze liGgopalabdheH, nA va agnyauSNyavat iti gAthArthaH // vyAkhyAtA prathamA mUladvAragAthA, 1 TIkArtha : (9) dehavyApI jIva mAtra zarIramAM vyApIne rahevAnA svabhAvavALo pravacanajJoe mAnelo che. paraMtu sarvavyApI mAnelo nathI. tu zabda avadhAraNa arthavALo hovAthI A artha paNa samajavo ke aNumAtra vagere rUpa manAyelo nathI. A prazna : kema ? Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke dazavaikAlikasUra bhAga-2 hu ja huM ya adhya. 4 bhAya - 52 56 e uttaraH jIvanamAM je sukha-duHkhAdi liMgo che, tenI zarIramAM ja upalabdhi thatI hovAthI have te dehavyApI ja manAya. dA.ta. agninI uSNatA. uSNatva e agninuM liMga che, te [ agni vinA kyAMya na rahe ane agnimAM na hoya evuM paNa na bane. (A vAta naiyAyika | " apekSAe samajavI anyathA sUryakiraNo vyabhicArI che.) ema sukhAdi AtmaliMga che, "| e AtmA vinA anyatra na rahe, (jo AtmA sarvavyApI mAno, to zarIra sivAya paNa AtmA rahe, tyAM sukhAdi nathI... to A garabaDa ubhI thAya...) A prayogano artha che. prayoga A che ke AtmA zarIraniyatadezaH parimitadeze liGgopalabdheH agnyauSNyavat AtmA zarIrarUpI cokkasa dezamAM rahenAro che, kemake parimitasthAnamAM ja tenAM sukhAdi cihnonI upalabdhi thAya che. dA.ta. agninI uSNatA.. pahelI mUladvAragAthAnuM vyAkhyAna thaI gayuM. - sAta dvitIyA vyAdhyAya - tatra prathamaM guNItyAdyadvAraM, tadvayAcikhyAsayA''ha bhASyakAra: ahuNA guNitti dAraM hoi guNehiM guNitti vineo / te bhogajogauvaogamAi rUvAI va ghaDassa // 52 // bhASyam // - have bIjI gAthAnuM vyAkhyAna karAya che. temAM pahelAM guNI e prathama vAra che. tenuM vyAkhyAna karavAnI IcchAthI bhASyakAra kahe che ke - bhASya-para gAthArtha: have guNI dvAra che. guNo vaDe jIva guNI jANavo. te guNo bhoga, yoga, upayogAdi che. jema ghaTanAM rUpAdi. __vyAkhyA-adhunA guNIti dvAraM-tadetadyAkhyAyate, bhavati guNairhi guNI, na tadvyatirekeNa 'iti' evaM vijJeyaH, anena guNaguNinorbhedAbhedamAha, te bhogayogopayogA dayo guNA iti, AdizabdAdamUrtatvAdiparigrahaH, nidarzanamAha-rUpAdaya iva ghaTasya guNA : rUti yathArtha che tr HP Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka darAve kAlikasUma bhAga-2 : A adhya. 4 bhASya - 53 : (10) guNI : guNo vaDe guNI thAya, guNo vinA nahi. A uparanI vAta kahevA dvArA guNa ane guNIno paraspara bheda-abheda kahyo.. te guNo bhoga, yoga, upayoga vagere che. mAri zabdathI amUrtatvAdi levA. dAtta kahe che ke jema rUpAdi e ghaTanAM guNo che. vyAkhyAtaM mUladvAragAthAyAM guNidvAram, adhunordhvagatidvArAvasara ityAha bhASyakAra: uDuMgaitti ahuNA agurulahuttA sabhAvauDDagaI / diTuMtalAueNaM eraMDaphalAiehiM ca // 53 // mAdhyam | mUlAra gAthAmAM guNIdvAranuM vyAkhyAna thayuM. have "urdhvagatidvArano avasara che e pramANe bhASyakAra kahe che. bhASya-53 gAthArtha : have urdhvagatidvAra che. agurulaghutAthI jIva svabhAvataH 1 - urdhvagativALo che. dA.ta. alAbu, eraMDaphalAdi. ____ vyAkhyA-UrdhvagatirityadhunA dvAraM-tadetadvyAkhyAyate, agurulaghutvAtkAraNAtsva| bhAvataH karmavipramuktaH sannUrdhvagatiH, jIva iti gamyate, yadyevaM tarhi kathamadho gacchati ?, atrAha dRSTAntaH 'alAbunA' tumbakena, yathA tatsvabhAvata UrdhvagamanarUpamapi / mRllepAjjale'dho gacchati tadapagamAdUrdhvamAjalAntAd, evamAtmA'pi karmalepAvadhogacchati / tadapagamAdUrdhvamAlokAntAditi / eraNDaphalAdibhizca dRSTAnta iti, anena dRSTAntabAhulyaM darzayati, yathA cairaNDaphalamapi bandhanaparibhraSTamUrdhvaM gacchati, AdizabdAdagnyAdiparigraha iti gAthArthaH // vyAkhyAtaM dvitIyamUladvAra-gAthAyAmUrdhvagatidvAraM, TIkArthaH (11) urdhvagatidvAra : agurulaghutArUpI kAraNane lIdhe jIva karmavimukta thayelo. chatAmUlakAra gAthAmAM guNIdvAranuM vyAkhyAna thayuM. svabhAvathI urdhvagati karanAra che. nava zabda lakhyo nathI, paNa e samajI ( levAno che. prazna : jo jIva svabhAvataH urdhvagati karanAro che, to pachI nArakAdi nIcalA to Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga-2 ha aya. 4 bhANa - 54 zya che. sthAnomAM zA mATe jAya che ? ( uttaraH AmAM tuMbaDAnuM daSTAnta che. jema pANImAM mukeluM tuMbaDuM svabhAvathI to uparanI [ tarapha ja gamana karavAnAM svabhAvavALuM che, paNa jo enA upara mATIno lepa karI devAmAM ! " Ave to taMbaDu nIce jAya. ane mATInAM lepano apagama thAya to jalanAM cheDA sudhI upara | AvI jAya. e pramANe AtmA paNa karmanAM lepathI nIco jAya che ane e lepanA vinAzathI lokAnta sudhI upara jAya che. - tathA eraMDAdi phalonuM dRSTAnta che. A riMkunApha zabdathI "A viSayamAM ghaNAM badhA dRSTAnto che" e vAta | darzAvI. jema eraMDIyuM paNa baMdhanamAMthI chUTe eTale upara jAya che, tema AtmA paNa na jANavo. (eraMDIyAnAM phaLa upara baMdhana jevuM hoya che, e dUra thAya eTale e phala tarata uparanI tarapha jAya che..) . mavi zabdathI agni vagere samajavA. bIjI mUladvAragAthAmAM rahelA urdhvagatidvAranuM vyAkhyAna thaI gayuM. sAmprataM nirmayadvAravyAcikhyAsayA''ha amao ya hoi jIvo kAraNavirahA jaheva AgAsaM / samayaM ca hoaniccaM / nimaya taMtumAa IIbakA mAdhyama have nirmayadvAranuM vyAkhyAna karavAnI IcchAthI kahe che. bhASya-54 gAthArtha : kAraNano abhAva hovAthI jIva amaya che, jemake AkAza. je samaya hoya, te anitya hoya. jemake mRnmaya ghaTa, taMtumaya paTAdi. | vyAkhyA-amayazca bhavati jIvaH, na kimmayo'pItyarthaH kuta ityAha- ya 'kAraNavirahAt' akAraNatvAt, yathaivAkAzam AkAzavadityarthaH, samayaM ca vastu * bhavatyanityam, etadeva darzayati-mRnmayaghaTatantvAdi, yathA mRnmayo ghaTastantumayaH paTa ityAdi, na punarAtmA, nitya iti darzitam / Aha-asmin dvAre sati 'amayo nata manmaya : iva ghaTa' iti prAkkimarthamuktamiti, ucyate, ata eva dvArAdanugrahArthamuktamiti lakSyate, bhavati cAsakRcchravaNAdakRcchreNa parijJAnamityanugrahaH, atigambhIratvAdbhASyakArA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dara1pe lika 21 mAga-2 adaya. 4 bhAya - 54-55 , bhiprAyasya na (vA) vayamabhiprAya vidma iti / anye tvabhidadhati-anyakartRkaivAsau , | gAtheti gAthArthaH // vyAkhyAtaM dvitIyamUladvAragAthAyAM nirmayadvAram, | TIkArtha : (12) nirmayadvAra : jIva amaya che, arthAt e mRnmaya, takhtamaya.. koIpaNa padArthamaya nathI. kAraNa ke jIvanA koI kAraNa nathI. dA.ta. AkAza. je vastu samaya = mRnmaya, takhtamaya... hoya te anitya hoya. Mii A ja dekhADe che ke mRtmaya ghaTa, takhtamaya paTa vagere. paNa AtmA to mRnmayAdirUpa nathI, mATe e nitya che e dekhADI dIdheluM che. . praznaH jo A amayadvAra che ja, to pUrve bhASyagAthA 49mAM chelle zA mATe kahyuM na ke "amo na tu mRya rUDha para:" A to eka ja vAta be vAra kahevAI. uttara H A prastutadvAra hatuM ja, A dvAramAMthI ja prastuta padArtha pUrve paNa kahyo e jIvo upara upakAra karavA mATe kahyo che. prazna : paNa ekaja vAta be vAra zA mATe kahI ? uttara : eka ja padArtha vAraMvAra sAMbhaLavAthI sahelAIthI padArthano bodha thAya che" A anugraha-upakAra che. A upakArane mATe be vAra A padArtha kahyo." athavA to bhASyakArano abhiprAya atigaMbhIra hovAthI ame emanA abhiprAyane ' jANatA nathI ke teoe zA mATe ekaja padArtha bevAra kahyo. . keTalAMko kahe che ke A gAthAnAM kartA anya ja che, eTale A vAta bhASyakAre be | vAra kahelI na gaNAya, mATe koI doSa nathI. | bIjI bhUladvAragAthAmAM rahelA nirmayadvAranuM vyAkhyAna thaI gayuM. adhunA sAphalyadvArAvasaraH, tathA cAha bhASyakAra: sAphalladAramahuNA niccAniccapariNAmijIvammi / hoi tayaM kammANaM iharegasabhAvao'juttaM | III mAdhyam | : have sAphalyadvArano avasara che. bhASyakAra kahe che ke bhASya-55 gAthArtha H have sAphalyadvAra che. jIva nityAnityapariNAmI hoya to huM Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B dazavaikAlikasUTa bhAga-2 jihu aya. 4 bhANa - 55 kuM che. karmonI saphalatA thAya. nahi to ekasvabhAvatA ne lIdhe saphalatA na ghaTe. * vyAkhyA-sAphalyadvAramadhunA-tadetadvyAkhyAyate, nityAnitya eva pariNAmini jIva * iti yogaH bhavati tat sAphalyaM kAlAntaraphalapradAnalakSaNam keSAmityAha-karmaNAM-* kuzalAkuzalAnAM, kAlabhedena kartRbhoktRpariNAmabhede satyAtmanastadubhayopapatteH karmaNAM * | kAlAntaraphalapradAnamiti, 'itarathA' punaryadyevaM nAbhyupagamyate tata ekasvabhAvatvataH = kAraNAdayuktaM tat' karmaNAM sAphalyamiti,etaduktaM bhavati-yadi nitya AtmA kartRsvabhAva na mI eva kuto'sya bhogaH ? bhoktRsvabhAvatve cAkartRtvaM, kSaNikasya tu kAladvayAbhAvAdevaita- mA / dubhayamanupapannam, ubhaye ca sati kAlAntaraphalapradAnena karma saphalamiti gAthArthaH // sta dvitIyamUladvAragAthAyAM vyAkhyAtaM sAphalyadvAram, TIkArtha : (13) sAphalya : puNyakarmo ke pApakarmo kAlAntare phala Ape che, e emanI saphaLatA IR che. paNa e tyAre ja saMbhave, jyAre jIva nityAnitya, pariNAmI hoya. na Azaya e che ke kAlabhedathI kapariNAma ane bhokatRpariNAmano bheda thaye chA~ | | AtmAnI nityatA anityatA ubhayanI upapatti thavAthI kAlAntaramAM phalapradAnarUpa | karmasaphalatA ghaTe. a (10 varSanI uMmare koIka jIva hiMsA kare 20 varSanI uMmare tenA phalarUpa pIDAne la bhogave, to be judA judA kALamAM ekaja jIvamAM be judA judA pariNAma thayA. | karrapariNAma ane bhokatRpariNAma... AmAM ekaja jIvamAM be pariNAmo AvavAthI |e anitya che, tathA e ekaja jIva beya judA judA kALamAM rahelo che, baMne " pariNAmono dhAraka che. mATe te nitya che. Ama jIvamAM beya vastu ghaTe che. have | A rIte mAnIe to ja Aje baMdhAyelA karmo amuka kALa bAda potAnuM phala nA - ApanArA banI zake ne ? e vinA to nahi ja..) jo A rIte jIvamAM be pariNAmo svIkAravAmAM na Ave, to eno artha e ke jIva I: ekaja svabhAvavALo gaNAya, ane e ekasvabhAvatvarUpI kAraNane lIdhe karmonI saphalatA :; na saMbhave. ' kahevAno bhAva e che ke jo nitya AtmA karNasvabhAvavALo ja che, to pachI have : che. ene karmano bhoga zI rIte ghaTe ? emAM bhoisvabhAva zI rIte Ave ? ane jo jIva rAhaka hika hilI 218 ahi kalika ke Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maka dazavaikAlikasurA bhAga-2 " hu aa adhya. 4 bhApya - 56 ka che bhojvasvabhAvavALo hoya to e pachI temAM kartRsvabhAva na ghaTe. eTale ke ene akartA ( mAnavo paDe. [ Ama jIvane ekAntanitya mAno to kartutva, bhophatRtva be dharmo emAM ghaTI na ja| * zake... * jo AtmAne kSaNika mAno to kSaNika AtmA kartakAla ane bhoktakAla ema * | be kAlamAM to rahI ja na zake. ane eTale ja A kartutva-bhAtRtva kSaNikAtmAmAM 1] na ja ghaTe. " paNa AtmAmAM nityAnityatva ubhaya mAnIe to karma kAlAntare A AtmAne phala | ' ApavA dvArA saphala bane. ne bIjI bhUladvAragAthAmAM rahelA sAphalyadvAranuM vyAkhyAna thaI gayuM. ' adhunA parimANadvAramAha jIvassa u parimANaM vittharao jAva logamettaM tu / ogAhaNA ya suhumA tassa paesA saMvejJA paddA mAdhyam II. have parimANakAra kahe che. bhASya-pa6 gAthArtha : jIvanuM vistArathI parimANa lokamAtra che. tenI sUkSma lAM avagAhanA asaMkhya pradezo che. na vyAkhyA-jIvasya tu parimANaM vitatasya "vistarato' vistareNa yAvallokamAtrameva, zA etacca kevalisamuddhAtacaturthasamaye bhavati, tatrAvagAhanA ca 'sUkSmA' vitataikaikapradeza-zA | ma rUpA bhavati, 'tasya' jIvasya pradezAzcAsaMkhyeyAH sarva eva lokAkAzapradezatulyA iti ma | nAthArtha . 1 TIkArtha : . (14) parimANadvAra : phelAyelA = pahoLA thayelA jIvanuM vistArathI parimANa lokamAtra ja thAya che. A parimANa kevalIsamuddhAtanAM cothA samaye thAya che. A ke | samayamAM jIvanI avagAhanA phelAyelA ekeka pradezarUpa hoya che. je jIvanAM asaMkhya ke ke pradezarUpa che. lokAkAzanAM pradezo jeTalA A pradezo thAya che. che jyAre kevalisamudyAta thAya, tyAre AkhA lokamAM eka eka AkAzapradeza upara huM E F = hAphikala 218 kalAka kare Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haka dazavaikAlikasUga bhAga-2 ha jahu adhya. 4 bhAga - 50 3 che. eka eka jIvapradeza hoya che. A enI sUkSma avagAhanA che. jyAre jIva zarIramAM ja te rahenAra hoya che, tyAre zarIramAM eka eka AkAzapradeza upara jIvanA asaMkhya pradezo rahetAM " hoya che, eTale A avagAhanA moTI thaI jAya che. lokAkAzanAM jeTalA AkAzapradezo " che, jIvanamAM eTalA ja Atmapradezo che...) anekeSAM jIvAnAM gaNanAparimANamAha pattheNa va kulaeNa va jaha koi miNejja savvadhannAI / evaM mavijjamANA havaMti logA na mAMtA 3 II zA mAdhyam | aneka jIvonuM gaNanAparimANa kahe che. bhASya-57 gAthArtha : jema koIka mANasa prasthaka ke kuDavathI badhAM dhAnyone mApe, ema ta mapAtA anaMtA loka thAya. vyAkhyA-'prasthena vA' catuHkuDavamAnena 'kaDavena vA' catuHsetikAmAnena yathA ta kazcitpramAtA minuyAt 'sarvadhAnyAni' vrIhyAdIni evaM mIyamAnA asadbhAvasthApanayA na bhavinti lokA anantAstu, jIvabhRtA iti bhAvaH / Aha-yadyevaM kathamekasminneva te loke meM mAtA iti ?, ucyate, sUkSmAvagAhanayA, yatraikastatrAnantA vyavasthitAH, iha tu pratyekAvagAhanayA cintyante iti na doSaH, dRSTaM ca bAdaradra vyANAmapi ji pradIpaprabhAparamANvAdInAM tathApariNAmato bhUyasAmekatraivAvasthAnamiti gAthArthaH // ji| na vyAkhyAtaM dvitIyamUladvAragAthAyAM parimANadvAra, tadvyAkhyAnAcca dvitIyA mUladvAragAthA na | nA nIvaparva veniM. IF TIkALuM: cAra kaDava pramANavALA prasthathI ke cAra setika pramANavALA kuDavathI jema " IT koI mApanAro mANasa cokhA vagere badhA dhAnyone mApe ema asadubhAvasthApanAthI jo nA, | prasthaka ke kuDavathI lokavartIjIvone mApI mApIne alokamAM nAMkhavAmAM Ave to ya anantAloka alokamAM jIvothI bharAI jAya. (jema kIlonAM mApIyA, lITaranAM mApIyA hoya. ema prAcInakALamAM anAja ke mApavA mATenA prastha, kuDava vagere mApIyA hatA. ke kharekhara to A rIte kaMI jIvone prasthamAM bharIne alokamAM nAMkhavA zakya ja nathI. | che Ato mAtra eka kalpanA ja che. eTale ene asadbhAvasthApanA kahI che. E F Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :25 #.. ja da zarva kAlika na mAga- 2 hA adhya. 4 bhASya - 50 Bka ) eka prasthamAM dhAro. ke 5 lAkha AkAzapradezo hoya, to A lokamAMthI jIvone e ja eka eka pradezamAM rAkhI kula 5 lAkha jIvo e prasthamAM bharavA. pachI e alokamAM jIvo [mUkI devA. vaLI pAchuM 5 lAkha jIvothI e prastha bharIne alokamAM khAlI karavuM. te alokamAM paNa eka eka AkAzapradeza upara eka eka jIvane ja rAkhavA, vadhAre nahi. * - A rIte Akho loka khAlI thAya, tyAre alokamAM loka jeTalA anaMtA loka jIvothI* bharAI jAya...) nA praznaH jo ATalA badhAM jIvo hoya, to pachI teo ekaja lokamAM kevI rIte samAI * gayA ? : uttara : sUkSma avagAhanAnA lIdhe samAI gayA. jyAM eka jIva che, tyAM anaMtA : na rahelA che. ame upara je vAta karI, e to dareka jIvanI potapotAnI judI judI tuM avagAhanAnI apekSAe karelI che. eTale koI doSa nathI. (dA.ta. 1 jIvane rahevA mATe | | 5 AkAzapradeza joIe che, to je 5 AkAzapradezamAM eka jIva rahyo, enA eja 5 | pradezamAM 1 karoDa jIva rahelA che. Ama lokamAM 5 pradezamAM 1 karoDa jIva samAyelA che. have jo asatkalpanA pramANe vicArIe, to e badhAM jIvone svataMtra pAMca pAMca pradezo ApavAnA che, eTale e rIte alokamAM kula 5 karoDa pradezomAM A 1 karoDa jIvo raheze. upara ame 1-1 AkAzapradezamAM eka eka jIvane rAkhavAnuM darzAveluM che, e padArthanI | saraLatAthI samaja paDe, e mATe samajavuM e rIte jIvo mukavAmAM Ave to paNa anaMtA | loka ja thAya. jayAre hamaNAM kahyA pramANe dareka jIvane potapotAnI avagAhanA pramANe nI " mukavAmAM Ave to paNa anaMtaloka thAya. A anaMtaloka pUrvanAM anaMtaloka karatAM ja asaMkhya gaNA thAya. sUkSmadaSTithI vicAravuM.) Faa prazna : paNa AvI rIte ekaja sthAne anaMtA AtmAo rahI zake e to Azcarya : lAge che... | uttara : are, AtmA to amUrta-sUkSmadravya che. enI vAta javA do, dIpakanI sa prabhAnAM paramANu vagere je bAdaradravyo che, teonuM paNa tevA prakAranAM pariNAmathI ekaja | sthAne avasthAna dekhAya ja che. | (eka baMdha oraDAmAM eka dIpaka pragaTAvIe, Akho oraDo prakAzita thAya. eTale ke, ka ke oraDAmAM badhe ja dIpakanAM paramANuo vyApI jAya. bIjo pragaTAvIe to enA paNa . - paramANuo e oraDAmAM vyApI jAya samAI jAya. ema 500 dIpaka pragaTAvo to e para e tamAmanAM paramANuo e baMdha oraDAmAM samAI jAya. oraDAnI bahAra na nIkaLe. have te | FF * * * Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ME zAtisUphA (bhAga- 2reA HEN. 4 niyamita - 2 muM) jo bAdarapugalo paNa A rIte ghaNAM badhA ekaja sthAne rahI zakatA hoya to jIvonI to za pAta 42vI ?) bIjI mUladvAragAthAmAM kahela parimANadvAranuM vyAkhyAna thaI gayuM. tenuM vyAkhyAna thayuM. eTale bIjI mUlagAthA paNa vyAkhyAna thaI gaI ane jIvapadanuM paNa vyAkhyAna pUrNa thayuM. sAmprataM nikAyapadaM vyAcikhyAsurAha NAmaM ThavaNasarIre gaI NikAyatthikAya davie ya / mAugapajjavasaMgahabhAre taha bhAvakAe mA ya // 228 // vyAkhyA-nAmasthApane kSuNNe, zarIrakAyaH- zarIrameva, tatprAyogyANusaMghA- sta tAtmakatvAt, gatikAyo-yo bhavAntaragatau, sa ca taijasakArmaNalakSaNaH, nikAyakAya:SaDjIvanikAyaH, astikAyo-dharmAstikAyAdiH, dravyakAyazca-tryAdighaTAdidravyava samudAyaH, mAtRkAkAyaH-tryAdIni mAtRkAkSarANi, paryAyakAyo dvedhA-jIvAjIvabhedena, na jIvaparyAyakAyo-jJAnAdisamudAyaH, ajIvaparyAyakAyo-rUpAdisamudAyaH, saMgrahakAya:saMgrahaikazabdavAcyastrikaTukAdivat, bhArakAyaH-kApotI, vRddhAstu vyAcakSate-'ego kAo duhA jAo, ego ciTThai ego mArio / jIvaMto maeNa mArio, tallava mANava ! keNa heuNA ? // 1 // ' udAharaNam-ego kAharo talAe do ghaDA pANiyassa bhareUNa kAvoDIe / vahai, so ego AukkAyakAyo dosu ghaDesu duhA kao, tao so kAharo gacchaMto pakkhalio, ego ghaDo bhaggo, tammi jo AukkAo so mao, iyarammi jIvai, tassa abhAve so'vi bhaggo, tAhe so teNa puvvamaeNa mArio tti bhaNNai / ahavA-ego ghaDo AukkAyabhario, tAhe tamAukAyaM duhA kAUNa addho tAvio, so mao, atAvio jIvai, tAhe so'vi tattheva pakkhitto, teNa maeNa jIvaMto mArio tti / esa bhArakAo go| bhAvakAyazcaudayikAdisamudAyaH, iha ca nikAyaH kAya ityanarthAntaramitikRtvA kAyanikSepa ityaduSTa eveti gAthArthaH // | have niAya padanuM vyAkhyAna karavAnI IcchAvALA niyuktikAra kahe che ke - | niyujita-228 ||thaarth : 2IrthathI spaSTa thaze.. TArtha : (1) nAmaya bhane (2) sthApanAya shu9|| cha: (3) shrii27||y bheTado zarIra ) pote. 4. bha3 zarIra prAyogya52mAmInAM saMghAta = samU35 che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * . ma Trt dazavaikAlikasUma bhAga-2 kAma adhaya. 4 niyukti - 228 (4) gatikAya ? bIjA bhavamAM gati karatI vakhate je kAya-zarIra sAthe hoya te ja 11 gatikAya. taijasazarIra ane karmaNazarIra gatikAyarUpa samajavA. (5) nikAyakAya : SajIvanikAya e nikAyakAya che (6) astikAya ? dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya... A badhA astikAya che. (mati = pradeza. pradezonAM samUharUpa A badhA tattvo che. eTale e astikAya kahevAya) (7) dravyanAya: traNa, cAra, pAMca vagere ghaTa paTAdi dravyono samUha e dravyanAya che. 8) mAtRkAkAya : traNa cAra, pAMca vagere mAtRkA akSaro (ga,va, vagere) e mAtRkAkAya. (9) paryAyakAya : jIvano ane ajIvano ema be bhedathI paryAyakAya che. temAM || | jIvaparyAyakAya eTale jJAnAdino samudAya. (jJAnAdi e jIvanAM paryAya che, teno samudAya e jIvaparyAyakAya kahevAya) ajIvaparyAyakAya eTale rUpAdino samudAya...) TT (10) saMgrahakAya : saMgrahabhUta je vastu, ke je ekaja zabdathI vAcya hoya te * saMgrahakAya. dA.ta. trikaTuka, triphaLA vagere. (triphaLAmAM haraDe-baheDA-AmaLA Ama traNa | | vastu che, A traNanAM saMgraharUpa banelI vastu triphaLA nAmanAM ekaja zabdathI vAcya che eTale e saMgrahakAya kahevAya.) | (11) bhArakAya ? kApotI (trAjavAnA jevA ja AkAranI paNa moTI vastu e li - kApotI ! moTA lAkaDAnAM be cheDe ghaDA bAMdhavAmAM Ave. emAM nadImAMthI pANI bharIne | lAkaDAnAM vaccenA bhAgathI upADavAmAM Ave.) | vRddho A pramANe kahe che ke "eka kAyanAM be bhAga thayA. eka rahe che, eka marAyo. ] marelA vaDe jIvato marAyo. he mAnava! bola, kaI yuktithI A vAta ghaTe ? " (A padArthane udAharaNa dvArA spaSTa kare che.) eka kApotIka taLAvamAM pANInAM be ghaDA bharIne kApotIthI vahana kare che. AmA taLAvamAM rahelo eka aplAya be ghaDAmAM bharAyo, eTale be bhAga thayelA kahevAya. pachI * e kApotIka jato jato skUlanA pAmyo. athaDAyo. emAM eka ghaDo bhAMgI gayo. temAM | * je apUkAya hato te marI gayo. (baMdhu pANI DhoLAI gayuM...) bIjAmAM apUkAya jIve che. * " paNa pahelAMnA abhAvamAM te bIjo ghaDo paNa bhAMgI gayo. (trAjavAnI baMne bAju vajana " sarakhuM hoya to kAMTo sIdho rahe. paNa jevuM eka bAjuthI badhuM vajana ghaTI jAya ke tarata che Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUra bhAga-2 hita aya. 4 niyukita - 229 - chebIjI bAju trAjavAnuM palluM nIce jatuM jAya. ema eka bAju pANIno ghaDo phuTatA ( tyAMnuM vajana ghaTyuM. eTale tarata kApotI bIjA bharelAM ghaDA tarapha namI paDI, eTale | e ghaDo paNa athaDAvavAthI phuTI gayo.) Ama thavAthI kahevAya ke pUrve marelAe tene " mAryo. athavA bIjI rIte paNa A vRddhagAthAno artha thaI zake. te A pramANe. eka ghaDo apUkAyathI bharyo. pachI te apUkAyanAM be bhAga karIne aDadho apUkAya| " tapAvyo. te marI gayo. nahi tapAvelo apakAya jIve che. pachI te tapAvelo apakAya - | ' paNa te jIvatAM apUkAyamAM ja naMkhAyo. eTale te marI gayelA tapAvelA apUkAyathI jIvato : - akAya marAyo. A bhArakAyanuM varNana pUrNa thayuM. (12) bhAvakAya ? audayikAdi bhAvono samudAya e bhAvakAya che. - te praznaH ApaNe to nivArI zabdano nikSepa karavAno hato, jyAre ahIM to kAyano te / nikSepa karyo che. evuM kema ? uttaraH nikAya ane kAya e baMne samAnArthI zabdo che. eTale ahIM nikAyane badale kAyano nikSepa karyo che, te aduSTa ja che. ja... itthaM puNa ahigAro nikAyakAeNa hoi suttami / uccAriatthasadisANa kittaNaM ja 1 sesa IIMpi rirara niryukti- 229 gAthArtha : ahIM sUtromAM to nikAyakAyathI adhikAra che. | uccAritArthasadaza bIjAonuM paNa kIrtana karyuM. - vyAkhyA-atra punaH sUtra iti yogaH, (sUtra ityadhikRtAdhyayane) kimityAha-va adhikArI nikAyakAyena bhavati, adhikAraH-prayojanaM, zeSANAmupanyAsavaiyarthya. mAzaGkyAha-uccaritArthasadazAnAM-uccarito nikAyaH tadarthatulyAnAM kIrtanaM-saMzabdanaM ... zeSANAmapi-nAmAdikAyAnAM vyutpattihetutvAtpradezAntaropayogitvAcceti gAthArthaH // vyAkhyAtaM nikAyapadam, ukto nAmaniSpanno nikSepaH, TIkArtha : A prastutasUtramAM to nikAyakAyano adhikAra che. E F Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KE zaryajAtisUA bhAga- 2 ERSEAN madhya. 4 sU21 - ASIA prazna : to pachI bAkInAM kAyono upanyAsa nakAmo banI jaze. uttara : SajIvanikAyamAM nikAyazabdano uccAra thayelo che, tenA arthanI apekSAe A [ samAna evA bAkInAM nAmAdinikAyo che, e badhAnuM paNa ahIM kIrtana karI dIdhuM. e [ eTalA mATe ke nAmAdikAyo vyutpattinuM = viziSTabodhanuM kAraNa che, ane vaLI ? anyasthAnomAM upayogI che. eTale aTo eno adhikAra na hovA chatAM paNa * nikA padano ullekha hovAthI tenI sAthe sarakhAM arthavALA badhAM nikAyonuM paNa kIrtana yuM che. | nikAyapadanuM vyAkhyAna thaI gayuM. ' nAmaniSpanna nikSepa kahevAI gayo. sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam suyaM me AusaMteNa bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu chajjIvaNiyA / / nAmajjhayaNaM, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA / supannattA seyaM me ahijjiuM ajjhayaNaM dhammapaNNattI / kayarA khalu sA chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhayavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seyaM me ahijjiuM ajjhayaNaM dhammapannattI ? / ji imA khalu sA chajjIvaNiyA nAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM na kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seyaM me ahijjiuM ajjhayaNaM / dhammapannattI // taMjahA-puDhavikAiyA AukAiyA teukAiyA vAukAiyA ma vaNassaikAiyA tasakAiyA / puDhavI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvAnA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, AU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, teU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, vAU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA.. puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, vaNassaI cittamaMtamakkhAyA / aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, taMjahA-aggabIyA / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na HEREzayati sU mAga- 2E ENmaya. 4 suu| - 1 - mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA bIyarUhA saMmucchimA taNalayA, , vaNassaikAiyA sabIyA cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA / annattha satthapariNaeNaM // se je puNa ime aNege bahave tasA pANA, . taMjahA-aMDayA poyayA jarAuyA rasayA saMseimA samucchimA ubbhiyA hai uvavAiyA / jesi kesiMci pANANaM abhikvaMtaM paDikvaMtaM saMkuciyaM pasAriyaM ruyaM bhaMtaM tasiyaM palAiyaM AgaigaivinnAyA je ya kIDapayaMgA jA ya na kuMthupipIliyA savve beiMdiyA savve teiMdiyA savve cariMdiyA savve mA paMciMdiyA savve tirikkhajoNiyA savve neraiyA savve maNuA savve devA / savve pANA paramAhammiA / eso khalu chaTTho jIvanikAo tasakAutti pavuccai // (sUtraM 1) ve sUtrA5niSpannano avasara cha... tyAhi yA pUrvana Debha. tyAMsudhA 21vI | na ke sUtrAnugamamAM asmalitAdi guNovALuM sUtra uccAravAnuM che. te sUtra mA cha. .. sUtra-1 suyaM me... artha 21stthI spaSTa thaze. ji. vyAkhyA-zrUyate taditi zrutam-prativiziSTArthapratipAdanaphalaM vAgyogamAtraM bhagavatA ji na nisRSTamAtmIyazravaNakoTarapraviSTaM kSAyopazamikabhAvapariNAmAvirbhAvakAraNaM na zA zrutamityucyate, zrutamavadhRtamavagRhItamiti paryAyAH, 'maye 'tyAtmaparAmarzaH , zA ma AyurasyAstItyAyuSmAn tasyAmantraNaM he AyuSman !, kaH kamevamAha ?- sudharmasvAmI ma nA jambUsvAminamiti, 'tene ti bhuvanabhartuH parAmarzaH, bhgH-smreshvryaadilkssnn iti, uktaM nA va ca-"aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNA bhaga ya itIGganA // 1 // " so'syAstIti bhagavAMstena bhagavatA-vardhamAnasvAminetyarthaH, 'eva'miti | | prakAravacanaH zabdaH, 'AkhyAta miti kevalajJAnenopalabhyAveditaM, kimata Aha-iha khalu : SaDjIvanikAyanAmAdhyayanam, astIti vAkyazeSaH, 'ihe'ti loke pravacane vA, khaluzabdAdanyatIrthakRtpravacaneSu ca, 'SaDjIvanikAyeti pUrvavat, 'nAme'tyabhidhAnam, * 'adhyayana miti pUrvavadeva / r Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlika sUra bhAga- 2 hu ja adhya. 4 sUga - 1 TIkArthaH zrutaM- je saMbhaLAya te mRta ! ahIM to, (1) prativiziSTa arthonuM pratipAdana e che phala jenuM evuM (2) bhagavAna vaDe potAnA mukhamAMthI choDAyeluM (3) potAnA kAnanI bakholamAM pravezeluM (4) kSAyopathamikabhAvanAM pariNAmone pragaTa karavAmAM kAraNa (5) bhagavAnano vacanayoga mAtra e zruta kahevAya che zrata, gavavRd, avagRhIta A badhA paryAyavAcI zabdo che. mathI zabda e granthakartA potAnI jAtane darzAve che. jenI pAse AyuSya hoya, te AyuSyamAnuM kahevAya. tenA AmaMtraNarUpa gAyuSyanuM zabda che. praznaH koNa kone A pramANe kahe che ke "AyuSyaman ! ke mArAthI saMbhaLAyuM che?" ne uttara : sudharmasvAmI jaMbUsvAmIne kahe che. tena zabda bhuvananAM svAmI prabhune jaNAvanAra zabda che. mAvAna mAM mana eTale saMpUrNa aizvarya vagere. kahyuM che ke "samagra aizvarya, rUpa, li - yaza, lakSmI, dharma ane prayatna A cha vastunuM mA e pramANe nAma che." e mA jenI pAse che, te bhagavAn ! arthAt vardhamAnasvAmI ! temanA vaDe gvam zabda prakAra arthavALo zabda che. rUda eTale lokamAM ke pravacanamAM... havA zabdathI samajavuM ke anyatIrthikonAM pravacanomAM... pIvanilAya pada pUrvavat samajI levuM nAma eTale abhidhAna. adhyayana pada pUrvanI jema ja samajavuM. iha ca 'zrutaM maye'tyanenAtmaparAmarzenaikAntakSaNabhaGgApohamAha, tatretthaMbhUtArthAnupapatteriti, uktaM ca,-"egaMtakhaNiyapakkhe gahaNaM cia savvahA Na atthANaM / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREzayajAtisUrA mAga- 2EMAN maya. : sUphA - 1 " aNusaraNasAsaNAI kuo u telogasiddhAiM ? // 1 // " tathA 'AyuSmanniti ca / pradhAnaguNaniSpannenAmantraNavacasA guNavate ziSyAyAgamarahasyaM deyaM nAguNavata ityAha, | tadanukampApravRtteriti, uktaM ca-"Ame dhaDe nihattaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / ia / | siddhaMtarahassaM appAhAraM viNAsei // 1 // " Ayuzca pradhAno guNaH, sati tasminnavyavacchittibhAvAt, tathA 'tena bhagavatA evAmAkhyAta'mityanena svamanISikAnirAsAcchAstrapAratantryapradarzanena na hyasarvajJena anAtmavatA anyatastathAbhUtA-tsamyaganizcitya - paralokadezanA kAryetyetadAha, viparyayasaMbhavAd, uktaM ca-"kiM itto pAvayaraM ? saMmaM | "aNahigayadhammasabbhAvo / aNNaM kudesaNAe kaTThayarAgaMmi pADei // 1 // " athavA'nyathA - vyAkhyAyate sUtraikadeza:- 'AusaMteNaM'ti bhagavata eva vizeSaNam, AyuSmatA bhagavatA| cirajIvinetyarthaH, maGgalavacanaM caitad, athavA jIvatA sAkSAdeva, anena ca gaNadharaparamparAgamasya jIvanavimuktAnAdizuddhavaktuzcApohamAha, dehAdyabhAvena | tathAvidhaprayatnAbhAvAt, uktaM ca-"vayaNaM na kAyajogAbhAve Na ya so aNAdisuddhassa / / ta gahaNaMmi ya No heU satthaM attAgamo kaha Nu // 1 // " athavA 'AvasaMteNaM'ti | gurumUlamAvasatA, anena ca ziSyeNa gurucaraNasevinA sadA bhAvyamityetadAha, jJAnAdivRddhisadbhAvAd, uktaM ca- "NANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // ". athavA 'AmasaMteNaM' AmRzatA ja bhagavatpAdAravindayugalamuttamAr3ena, anena ca vinayapratipattergarIyastvamAha, vinayasya ji na mokSamUlatvAt, uktaM ca-"mUlaM saMsArassA hoMti kasAyA aNaMtapattassa / viNao zA ThANapautto dukkhavimukkhassa mokkhassa // 1 // " kRtaM prasaGgena, . sahA "zrutaM mayA" me mAma52rAmarza dvArA AntavAhanuM una . 33 te vAdamAM AvA prakArano artha saMgata na thAya. - prazna : ekAntakSaNikavAdamAM "mArA vaDe saMbhaLAyuM che." e vAta kema saMgata na thAya ? | uttara H kahyuM che ke "ekAntakSaNikapakSamAM arthonuM grahaNa ja sarvathA ghaTatuM nathI. to - - pachI e arthonuM smaraNa, enuM ziSyAdine kathana e badhA trilokaprasiddha padArtho to zI *zata ghaTe ?" .. (sarvejIvA na hantavyAH mApAyano mo5 4 kSa8556ma. na. saMmave. bha me / H.. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane dazavaikAlikasUra bhAga-2 haka nI adeya. 4 sUga - 1 - che. eka akSara eka eka kSaNe bolAya. eTale eka jIva sa sAMbhaLe, pachI mRtyu pAme. bIje che A jIva reM sAMbhaLe ane mRtyu pAme, trIjo jIva nI sAMbhaLe ane mRtyu pAme... Ama badhA [ jIvo mAtra eka eka akSaranAM ja zrotA bane. to saMpUrNa bodha thAya ja kevI rIte? have A jo bodha ja na thayo hoya to "meM AvuM sAMbhaLeluM." evuM smaraNa ane ziSyone evuM ! * kathana zI rIte saMbhave ? eTale ekAntakSaNikavAdamAM zrad mA padArtha ja na saMbhave. eTale | ja A padathI kSaNikavAdano niSedha thaI jAya che.) tathA gAyuSyan e pramANe ziSyane saMbodhana kareluM che. AyuSya e pradhAnaguNa che. 1 "" eTale A AmaMtraNa- vacana pradhAnaguNaniSpanna che. AvA AmaMtraNavacana dvArA e vAta "| |jaNAvI ke guNavAna ziSyane AgamanuM rahasya ApavuM. paNa aguNavAnane nahi. "kemake ne aguNavAnane Agamarahasya na ApavAthI tenA upara anukaMpA karAyelI thAya che. kahyuM che ! ke "kAcA ghaDAmAM nAMkhelu jala jema te ghaDAne khatama kare, ema siddhAntarahasya alpa AdhArane = apAtrane = aparipakvane khatama karI nAMkhe che." (eTale ene zrata na ta| ApIne guru eno vinAza aTakAve che.) ja prazna : paNa guNo to ghaNAM che, tame AyuSyane pradhAnaguNa kema kahyo ? uttara : AyuSya pradhAnaguNa che, kemake AyuSya hoya, to ja pravacananI avyavacchitti thAya. (dIrdhAyuSyavALo sAdhu lAMbAkALa sudhI ghaNAMne bhaNAve.. zAsanaprabhAvanodi kare... ja A rIte pravacanano avyavaccheda thAya. pravacananI akhaMDita paraMparA cAle...) | . tathA "tena mAvatA vAkyAtam" A zabdathI granthakAre potAnI buddhithI sarjana | ta na karatAM potAnI zAstraparannatA dekhADI. arthAt "huM mArI buddhithI kazuM kaheto nathI, - paraMtu prabhue je kahyuM, eja kahuM chuM. saMpUrNapaNe prabhuvacanarUpa zAstrane paratatraM chuM." AvuM dekhADavA dvArA emaNe e padArtha kahyo che ke "je jIva pote asarvajJa hoya, "| AtmAvALo = svAdhIna na hoya eNe sarvajJa evA bIjA pAsethI padArthono samyapha nizcaya * karyA vinA paralokasaMbaMdhI dezanA ApavI nahi." (pote asarvajJa che, to pote sarvajJa bhagavaMta pAsethI padArthono samyapha nizcaya karyA bAda ja A paralokadezanA AraMbhI che, * samyaka nizcaya karyA vinA nahi. e vAta te bhavi... zabdathI spaSTa rIte samajI zakAya - che. AlokasaMbaMdhI dezanA ApavAnI hotI nathI. vaLI e dezanA to sarvajJa sivAyanA je loko paNa svAnubhavanA AdhAre ApI zakatA hoya che, eTale emAM sarvajJanI jarUra paNa ! e nahi paNa paraloka to apratyakSa hovAthI e zI rIte sudhare ? vagere bAbato koIne paNa che Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama dazavaikAlikasUga bhAga-2 adeya. 4 sUga - 1 e svAnubhavasiddha nathI, eTale emAM to sarvajJavacananI ja prAmANikatA anusAre bolavuM paDe..) : prazna : zA mATe sarvajJa pAsethI padArthano nizcaya karyA vinA asarvanne dezanA na | ApavI ? uttara : kemake emAM viparyaya thavAno saMbhava che. (jema asarvajJa ema kahe ke "yajJamAM pazuvadha karavAthI svarga maLe" ane e pramANe badhA pazuvadha kare, to teo bicArA svargane | badale naraka ja pAme... A moTo viparyaya ja che ne ?) mane kahyuM che ke "AnAthI vadhAre zuM moTuM pApa che? ke samyapha rIte dharmanA saddabhAvane - = sAcA dharmane nahi jANI cUkelo paNa AtmA kudezanA dvArA bIjAne du:khadAyI pApamAM nuM pADe che..." athavA to sUtranAM eka bhAganuM bIjI paddhatithI vyAkhyAna karAya che. mADa tevi = AyuSyantena ema be zabda judA na pADavA. paraMtu mA saMte e ekaja pada levuM ane e majAvatA zabdanuM vizeSaNa samajavuM. arthAt "cirakALa jIvanArA ja evA bhagavAna vaDe..." ema artha thAya. A rIte bhagavAna mATe cirakALajIvI pada vAparavuM. e maMgalavacana che. athavA to "AyuSyamAn eTale ke sAkSAt jIvatAM evA bhagavAne A vAta karI che..." ema paNa artha thAya. A chellA artha dvArA na gaNadharaparaMparAgamano ane jIvanarahita anAdizuddha vaktAno niSedha kahyo. (paramAtmAno ke . bodha paramAtmA mATe AtmAgama kahevAya. e prabhu sAkSAt gaNadharone potAno bodha , dezanA dvArA Ape, eTale gaNadharo mATe e anaMtarAgama kahevAya, ane gaNadharo potAnA IT ziSyone Ape to gaNadharaziSyo mATe e bodha paraMparAgama kahevAya. paraMtu keTalAMko to | | gaNadharone ja paraMparAgama mAne che. arthAt "gaNadharone sAkSAt bhagavAna pAsethI bodhana maLelo che" e vAta teo nathI mAnatAM. prabhu dezanA ApatAM ja nathI. mAtra eka dhvani 1 va ja nIkaLe che, e dhvanino artha devo samaje che ane pachI devo eno artha karIne badhAne na kahe che. Ama gaNadharo mATe A bodha paraMparAgama che... Ama keTalAMko mAne che. paraMtu * ahIM "sAkSAt bhagavAne A kahyuM che" enA dvArA gaNadharo mATe A anaMtarAgama ja che : bane che. paraMparAgama nahi... e vAta darzAvI. che tathA jainetaro Izvarane anAdizuddha ane jIvanarahita evA vaktArUpa mAne che. upara ja che. bhagavAnane jIvanavALA kahevA dvArA jainetaronI vAtanuM khaMDana karyuM.) S E F * * Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bha dazavaikAlikasUra bhAga-2 hajI hA adhya. 4 sUga - 1 . prazna : jIvanavimukta anAdizuddha vaphatA mAnavAmAM vAMdho zuM che? (s uttara : tamArA mate anAdizuddha Izvarane dehAdi ja nathI. to enA vinA vacana ' | bolavArUpa prayatna ja emane na saMbhave... eTale evA vaktA mAnI na zakAya. | kahyuM che ke "kAyayoganAM abhAvamAM vacana na saMbhave ane anAdizuddhane kAyayoga nathI. zAstranI racanA karavA mATe koI kAyAnuM grahaNa na kare to pachI Atmagama " anAdizuddhane zI rIte ?" (?) uttarArdhano artha spaSTa samajAto nathI.) athavA mAtevi = mAvati A pramANe zabda lo. mUtramAvatA ema artha | - thaze. guru pAse rahetA mArA vaDe saMbhaLAyeluM che ke... AnA dvArA e vAta kahI ke ziSya "T sadA gurucaraNanI sevA karanArA thavuM. kemake enAthI jJAnAdinI vRddhi thAya. kahyuM che ke, na dhanyajIvo yAvajjIva mATe gurukulavAsane choDatA nathI, jJAnanAM bhAgI bane che. darzana - ane cAritramAM vadhu sthira thAya che." 'T athavA mAmulatevi = mAmRtA ema zabda levo. prabhunAM padakamalane mastakathI || sparzatA evA mArA vaDe A padArtha saMbhaLAyelo che... AnAthI vinayapratipattinI = 1. | vinayakaraNanI mahAnatAne darzAvI. kemake vinaya mokSanuM mUla che. kahyuM che ke "anaMta | bhavorUpI pAMdaDAvALA saMsAranuM mUla kaSAyo che. sthAne prayojAyelo = AdarAyelo vinaya duHkhathI vimukta evA mokSanuM mUla che. prasaMgathI saryuM. . na prakRtaM prastumaH-tatra iha khalu SaDjIvanikAyikAnAmAdhyayanamastItyuktam, atrAhazA eSA SaDjIvanikAyikA kena praveditA prarUpitA veti ?, atrocyate, tenaiva bhagavatA, yata zA ma Aha-'samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannatte 'ti, sA cama nA tena 'zramaNena' mahAtapasvinA 'bhagavatA' samagraizvaryAdiyuktena 'mahAvIreNa' 'zUra vIra nA ya vikrAntA viti kaSAyAdizatrujayAnmahAvikrAnto mahAvIraH, uktaM ca-"vidArayati yatkarma, ya| | tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtaH // 1 // " mahAMzcAsau vIrazca mahAvIra: tena mahAvIrena, 'thone 'ti vArasotrA, pravitA' nAnyataH | * kutazcidAkarNya jJAtA kiM tarhi ?, svayameva kevalAlokena prakarSeNa veditA praveditAvijJAtetyarthaH, tathA svAkhyAte ti sadevamanuSyAsurAyAM parSadi suSTha AkhyAtA svAkhyAtA, tathA 'suprajJapte 'ti suSTha prajJaptA yathaivAkhyAtA tathaiva suSTa-sUkSmaparihArAsevanena prakarSeNa / / " Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga-2 aya. 4 sUraNa - 1 3 " samyagAsevitetyarthaH, anekArthatvAddhAtUnAM jJapirAsevanArthaH, tAM caivaMbhUtAM (, SaDjIvanikAyikAM 'zreyo me'dhyetaM' zreyaH- pathyaM hitaM, mametyAtmanirdezaH, chAndasatvAtsAmAnyena mametyAtmanirdeza ityanye, tatazca zreya Atmano'dhyetum, 'adhyetu 'miti paThituM zrotuM bhAvayituM, kuta ityAha-'adhyayanaM dharmaprajJaptiH' 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo darzana miti vacanAt hetau prathamA, adhyayanatvAd adhyAtmAnayanAccetaso vizuddhayApAdanAdityarthaH, etadeva kuta ityAha-'dharmaprajJapteH' / prajJapanaM prajJaptiH dharmasya prajJaptiH dharmaprajJaptiH tato dharmaprajJapteH kAraNAccetaso | vizuddhyApAdanaM cetaso vizuddhyApAdanAcca zreya Atmano'dhyetumiti / anye tu | | vyAcakSate-adhyayanaM dharmaprajJaptiriti pUrvopanyastAdhyayanasyaivopAdeyatayA'nuvAdamAtrametaditi // mULa vAta karIe. temAM "ahIM pajavanikA nAmanuM adhyayana che" e kahyuM. emAM prazna kare che ke A pajavanikAyikA koNe pravedI ? ke prarUpI ? eno uttara apAya che ke te ja bhagavAne prarUpI che. kemake A sUtramAM ja kahe che ke "kAzyapa zramaNa bhagavAna mahAvIre A paljavanikAyikA pravedI che, su-AkhyAta che, suprajJapta che." | zramaNa = mahAtapasvI, bhagavAna = samagra aizvaryAdivALA, mahAvIra eTale kaSAyAdi zatruno jaya karelo hovAthI mahAvikrAnta (vikramavALA) te mahAvIra. zUra ane te "vIra dhAtu vikrAnti = parAkrama arthamAM che. kahyuM che ke "je kAraNathI prabhu karmane kApe che, | * tapathI zobhe che, tapazaktithI yukta che. te kAraNathI te vIra e pramANe kahevAyelA che.." kAzyapa eTale kAzyapagotravALA. prati no artha e che ke prabhue A SajIvanikA jAte ja kevalajJAnarUpa prakAzathI sArI rIte jANI che. bIjA koI pAsethI sAMbhaLIne nathI jANI. vAsthati no artha e che ke prabhue deva, manuSya, asurovALI parSadAmAM sArI rIte * kahelI che. na (prajJA no artha e che ke je rIte emaNe kahelI che, tevI ja rIte sukSma rIte Ta pakAyanAM parivAranuM = tyAganuM Asevana karavA dvArA prakarSathI samyapha rIte SakAyanI che nA kA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hu dazavaikAlikasUra bhAga-2 aya4 sUga - 1 - che. sevanA karI che. prazna : suprata mAM to jJA dhAtu che, eno vaLI Asevana karavuM e artha kyAMthI lAvyA ? uttara : dhAtu aneka arthavALA hovAthI jJapi dhAtu Asevana arthamAM jANavo. AvA prakAranI jIvanakAyikAne bhaNavI e mArA mATe zreya = pathya = hitakArI Trt Tric "H 'E ' IS | mama e gaNadharabhagavaMta potAnI jAtano nirdeza kare che. [ keTalAMko vaLI ema kahe che ke "A bhaNavI mArA mATe hitakArI che' emAM kharekhara to badhAne hitakArI hovAthI mama lakhavAnI jarUra ja nathI. vaLI emaNe to badhAno 1 abhyAsa karavAno ja na hovAthI A to emaNe bhaNavAnI ja nathI. eTale A to mane prayoga karyo che, e chAndasaprayoga hovAthI sAmAnyathI ja samajavo. (bAkI to badhA mATe hitakArI che. eTale artha A pramANe karavo ke A bhaNavuM e AtmAne hitakArI che.) adhyetuM eTale zrotuM mAvayituM e traNeya artho levAya. AnuM adhyayana hitakArI kema che? e kahe che ke "adhyayana dharmaprajJApti che ahIM nimitta, kAraNa ane hetu e traNeya arthomAM prAyaH karIne tamAma vibhaktionuM darzana | thAya che" e vacanane anusAre ahIM prathamAvibhakti hetu arthamAM jANavI. eTale adhyayanatvAn ema zabda samajavo. adhyayanatri eTale adhyAtmanuM Anayana karavuM te, cittanI vizuddhi lAvatI te. TuMkamAM . | SaDjIvanikAyikAzravaNaM (paThanaM) zreyaH adhyayanatvAt = cetaso vizuddhyApAdanAt | prazna : paNa A ja vAta kevI rIte mAnavI? ke e vizuddhi karanAra che? IF uttara : ghafytte: (prathamAnI paMcamI samajavAnI che) A adhyayana nA ke dharmaprajJapti-dharmano bodha karAvanAra che. eTale dharmaprajJapti rUpI kAraNathI cittanI | [vizuddhinI prApti thAya. cittanI vizuddhinI prApti thatI hovAthI ja A adhyayanano, : abhyAsa AtmAne kalyANakArI che. keTalAMko ema kahe che ke pUrvokta adhyayanano artha ja upAdeya che (bIjo koI nahIM) . : eTale A mAtra anuvAda che. ziSyaH pRcchati-'katarA khalvi'tyAdi, sUtramaktArthameva, anenaitaddarzayati E F : | Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUra bhAga-2 jI aya. 4 sUga - 1 3) vihAyAbhimAnaM saMvigne ziSyeNa sarvakAryeSveva guruH praSTavya iti, AcArya Aha-'imA / -khalvi'tyAdi sUtramuktArthameva, anenApyetaddarzayati-guNavate ziSyAya guruNA'pyupadezo / vAtavya pati . "taMgahI-puddhavirUyA' rUtyAdi, matra tathe 'yuvAharaNopAsArtha:, .| pRthivI-kAThinyAdilakSaNA pratItA saiva kAyaH-zarIraM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthivIkAyikAH, svArthikaSThaka, Apo-dravAH pratItA eva tA eva kAyaH- zarIraM yeSAM te'pkAyAH apkAyA eva apkAyikAH / teja-uSNalakSaNaM pratItaM tadeva kAya:- zarIraM yeSAM te tejaHkAyAH tejaHkAyA eva tejaHkAyikAH / vAyu:calanadharmA pratIta eva sa eva kAyaH-zarIraM yeSAM te vAyukAyAH vAyukAyA eva vAyukAyikAH / vanaspatiH-latAdirUpaH pratItaH, sa eva kAya:-zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAH, vanaspatikAyA eva vanaspatikAyikAH / evaM trasanazIlAstrasAH-pratItAra | eva, trasAH kAyAH- zarIrANi yeSAM te trasakAyAH, trasakAyA eva trasakAyikAH / . have ziSya pRcchA kare che ke vAyarA vratu.. A sUtrano artha kahevAI ja gayelo che. . A sUtrathI e vAtane darzAve che ke "saMvigna ziSya abhimAna choDIne tamAme tamAma | kAryomAM gurune prazna puchavo joIe..." - AcArya A pRcchAno javAba Ape che ke "phamAM hatu." A sUtrano artha paNa | kahevAI ja gayo che. A trIjA sUtrathI paNa e vAtane darzAve che ke "gurue paNa guNavAna nI ziSyane upadeza Apavo ja joIe... have te nakkI... no artha kare che. . tathA e udAharaNano upanyAsa darzAvavA mATe che. arthAt SakAyanAM daSTAnta " dekhADavAnAM zarU thAya che... e darzAvavA tathA zabda che. | pRthvI kaThinatAdi lakSaNavALI pratIta = prasiddha ja che, te ja che kAya = zarIra jenuM 1 - te pRthvIkAya. pRthvIkAya e ja pRthvIkAyika paNa kahevAya. ahIM vA pratyaya svArthamAM lAgyo | che. eTale ke pRthvIkAyazabdano je artha che, e ja arthamAM vA pratyaya lAgIne " pUthvIya zabda banyo che. emAM artha badalAto nathI. Apa = pANI = dravya e prasiddha ja che. te ja jeonuM zarIra che te apakAya.' * akAya e ja akAyika teja uSNalakSaNavALuM prasiddha ja che. te ja jenuM zarIra che te tejasUkAya. tejasakAya che Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 8 HEREzayAli bhAga-2 madhya. 4 sU21 - 1 me 4 te4sAyi.. . vAyu calanasvabhAvavALo prasiddha ja che. te ja jenuM zarIra che te vAyukAya. vAyukAya Lii e ja vAyukAyika. vanaspati satA35 prasiddha che. te 4 hemona zarIra cha, te. vanaspatiya.. vanaspatiya bhe4 vanaspatiya. e rIte trAsa pAmavAnAM svabhAvavALA trasajIvo pratIta ja che. trAsa e che zarIra - jemanA te trasakAya. trasakAya e ja trasakAyika. / iha ca sarvabhUtAdhAratvAt pRthivyAH prathamaM pRthivIkAyikAnAmabhidhAnaM, tadanantaraM / tatpratiSThitatvAdapkAyikAnAmapi, tadanantaraM tatpratipakSatvAttejaskAyikAnAM, tadanantaraM / tejasa upaSTambhakatvAdvAyukAyikAnAM, tadanantaraM vAyoH zAkhApracalanAdigamya-| tvAdvanaspatikAyikAnAM, tadanantaraM vanaspatestrasopagrAhakatvAtrasakAyikAnAmiti / vipratipattinirAsArthaM punarAha-'puDhavI cittamaMtamakkhAyA' 'pRthivI' uktalakSaNA 'cittavatI'ti cittaM-jIvalakSaNaM tadasyA astIti cittavatI-sajIvetyarthaH, pAThAntaraM vA / / 'paDhavI cittamattamakkhAyA' atra mAtrazabdaH stokavAcI, yathA sarSapatribhAgamAtramiti, / tatazca cittamAtrA-stokacittetyarthaH, tathA ca prabalamohodayAtsarvajaghanyaM caitanya| mekendriyANAM, tadabhyadhikaM dvIndriyAdInAmiti, 'AkhyAtA' sarvajJena kathitA, iyaM ca anekajIvA' aneke jIvA yasyAM sA'nekajIvA, na punarekajIvA, yathA vaidikAnAM | |''pRthivI devate 'tyevamAdivacanaprAmANyAditi / anekajIvA'pi kaizcidekabhUtAtmA-11 " pekSayeSyata eva, yathAhureke-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekathA bahudhA | caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // " ata Aha-'pRthaksattvA' pRthagbhUtAH sattvA-AtmAno yasyAM sA pRthaksattvA, aGgalAsaMkhyeyabhAgamAtrAvagAhanayA pAramArthikyA'nekajIvayasamAzriteti bhAvaH / Aha-yadyevaM jIvapiNDarUpA pRthivI tatastasyAmuccArAdikaraNe niyamatastadatipAtAdahiMsakatvAnupapattirityasaMbhavI sAdhudharma ityatrAha-'anyatra | | zastrapariNatAyAH' zastrapariNatAM pRthivIM vihAya-parityajyAnyA cittavatyAkhyAtetyarthaH / / | ahIM pRthvI sarvabhUtono = sarvajIvono AdhAra hovAthI sau pahelA pRthvIkAyikanuM ! " kathana kahyuM che. tyArabAda apakAyanuM paNa abhidhAna karyuM che, kemake apakAya e pRthvI upara | pratiSThita che. tyArapachI tejakAnuM nirUpaNa kareluM che, kemake tejasakAya pANIno zatru che Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * :* - ma I Bta dazavaikAlikasUra bhAga-2 ki adhya. 4 sUga - 1 me che. tyArapachI vAyukAyikanuM nirUpaNa kareluM che, kemake vAyukAya tejano poSaka che. ' ( tyArabAda vanaspatikAyikanuM nirUpaNa kareluM che. kemake zAkhAnAM halavA-cAlavA vagere dvArA * vAyukAyika jaNAya che. tyArapachI trasakAyikanuM kathana kareluM che, kemake vanaspati e trasanI " upakArI che. viruddha mAnyatAonAM khaMDanane mATe pharI kahe che ke - puDhavI ritamaMta.. kahelA lakSaNavALI pRthvI sajIva kahevAyelI che. pAThAntaramAM cittamatta che. emAM matta = mAtra zabda stoka = alpavAcI che. T "dA.ta. sarasavano trIjo bhAga mAtra..." (mAtra pA ghaDo pANI che... vageremAM mAtrapada na | alpavAcI che.) Azaya e che ke pRthvI stokacittavALI che. arthAtu prabala mohodaya hovAthI ekendriyonuM caitanya sauthI jaghanya che. beIndriyAdinuM caitanya ekendriyonAM caitanya karatAM vadhAre che...) mApadyAtA = sarvaze kahelI che. - A pRthvI anekajIvavALI che, paNa ekajIvavAnI nathI. jemake vaidiko kahe che ke te ja pRthvI revatA emanA A vacananI prAmANikatA pramANe teo pRthvIne eka devatArUpa ja FI mAne che. e kharekhara barAbara nathI. pRthvI anekajIvavALI che. T anekajIvavALI pRthvIne paNa keTalAMko ekabUtAtmAnI apekSAe Icche ja che. na juo keTalAMkoe kahyuM che ke, "eka ja bhUtAtmA bhUta bhUtamAM rahelo che. jalamAM FH] || candranI jema te eka prakAre ane anekaprakAre dekhAya che." (teo mAtra eka ja na na AtmA mAne che. paNa jema eka ja candranAM karoDo pratibiMbo jalamAM paDe, candra to |eka ja che. ema eka ja AtmAnAM pRthvI, pANI vagere vagere bhUtomAM pratibiMbo | paDelA che. eTale e rIte pRthvImAM aneka pratibiMbarUpa jIvo che, paNa e badhA ja eka ja AtmAnAM pratibiMbo rU5 che.) A vAtanuM khaMDana karavA kahyuM che ke pRthakSettvA judA judA che jIvo jemAM evI A pRthvI che. arthAt aMgulanAM asaMkhyAtmA bhAga mAtra jeTalI vAstavika avagAhanAthI " anekAneka jIvo A pRthvImAM AzrayIne rahelA che. . prazna : jo pRthvI jIvanAM piMDarUpa hoya, to tenA upara aMDilAdi karavAmAM nakkI * jIvonI hiMsA thavAnI ja. ane to pachI ahiMsakatAnI anupapatti thaze ane to pachI * sAdhudharma asaMbhavita thaze. (sAdhudharmamAM ahiMsA mukhya che. paNa e saMbhavita ja nathI, che E F = Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H na zayAtisU mAga- 2EASE madhya. 4 sU.-1, ni.-230 che eTale sAdhudharma paNa asaMbhavita thAya.) ( uttara : zastrathI pariNata thayelI = acitta thaI gayelI pRthvIne choDIne bIjI prathvIo sacitta jANavI. (eTale ke badhI pRthvI sacitta nathI. je zastrathI acitta banI || | yUDI cha, ma yasavA-savAmii SoSa nathI...) / atha kimidaM pRthivyAH zastramiti zastraprastAvAtsAmAnyata evedaM dravyabhAvabhedabhinnaM zastramabhidhitsurAhamI davvaM satthaggivisaMnehaMbila khAraloNamAIyaM / bhAvo u duppautto vAyA kAo aviraI a meM // 230 // prazna : pRthvIna mA zastrA zuMcha ? / uttara : zastranI vAta nIkaLI che eTale niryuktikAra dravya ane bhAva ema be prakAranAM zastrane kahevAnI IcchAvALA kahe che ke niyusti-230 ||thaarth : mani, mere, sneha, mAsa, kSAra, saqu6 dravyazastrA che. ta 4 duprayukta bhAva, vacana, kAyA ane avirati bhAvazAstra che. __vyAkhyA-'dravya miti dvAraparAmarzaH, tatra dravyazastraM khagadi, agni viSasnehAmlAni | prasiddhAni, 'kSAralavaNAdIni' atra tu kSAraH-karIrAdiprabhavaH, lavaNaM-pratItam, I ji AdizabdAtkarISAdiparigrahaH / uktaM dravyazastram, adhunA bhAvazastramAha-bhAvastu duSprayuktau ji na vAkkAyau aviratizca bhAvazastramiti, tatra bhAvo duSprayukta ityanena drohAbhimAneAdi-na zA lakSaNo manoduSprayogo gRhyate, vAgduSprayogastu hiMsraparuSAdivacanalakSaNaH, zA. ma kAyaduSprayogastu dhAvana valganAdiH, aviratistvaviziSTA prANAtipAtAdipApa- nA sthAnakapravRttiH, etAni svaparavyApAdakatvAtkarmabandhanimittatvAdbhAvazastramiti nA ya gAthArthaH // TArtha : dravya za06 dravyadvArako prAraMbha hemAvA mATe che. tebhA dravyazA tasA | 9. bhani., 2, sneha, (40-tadAha) mAmla (vA 2) prasiddha che. kSAra eTale chANa vageremAMthI utpanna thayela hoya te. (rAkha vagere) lavaNa to pratIta che. Adi zathI zAhi sevA. * * * Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma dazavaikAlikasUra bhAga-2 apa adhya. 4 sU. 1, ni.-231 gla . dravyazastra kahevAI gayuM. have bhAvazastra kahe che ke duSpayukta bhAva, vAgu, kAyA ane avirati... "duSyayukta . : bhAva' e zabdathI droha, abhimAna, IrSyAdi svarUpa mananAM kharAba prayoga levo. | vAduSpayoga eTale hiMsaka, karkaza vagere vacano. kAyaduSpayoga doDavuM-kUdavuM vagere. avirati eTale aviziSTa evI prANAtipAtAdi pApasthAnomAM pravRtti ! |*| | (pApasthAnono tyAga karelo hovA chatAM apavAdamArge e pApasthAnomAM pravRtti karavI || 1 paDe to e viziSTa pravRtti = viratipariNAmavALI pravRtti avirati nathI. paraMtu AvI, mA apavAdamArgasaMbaMdhI nahi paNa sAmAnyathI ja thatI pravRtti e avirati gaNavI... athavA " : to aviziSTaavirati = sAmAnyathI avirata pApasthAnapravRttirUpa che. vizeSathI : - avirati evI hoya ke koIke dezavirati lIdhI, to jeTalA aMzamAM virati che, emAM | enI avirati nathI, bAkInAmAM avirati che. e vizeSataH avirati gaNAya. koIkane hiMsAnI virati hoya ane mRSAnI na hoya. koIkane maithunanI virati hoya ane corInI ta na hoya...) ne A badhuM sva ane para baMnene mAranAra che, mATe karmabaMdhanuM kAraNa che, mATe bhAvazA che. * iha na bhAvazastreNAdhikAraH, apitu dravyazastreNa, tacca triprakAraM bhavatItyAhaji kiMcI sakAyasatthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu davvasatthaM bhAve assaMjamo ji || satyaM rirUzA' mAM prastuta adhyayanamAM bhAvazastrano adhikAra nathI, paraMtu dravyazastrano che. te traNa - prakAre hoya che. nA niryukti-231 gAthArtha : koIka svakAyazastra che, koIka parakAyazastra, koIka nA thI tadubhayazastra. A dravyazastra che. bhAvamAM asaMyama zastra che. vyAkhyA-kiMcitsvakAyazastraM, yathA kRSNA mRd nIlAdimRdaH zastram, evaM gandharasasparzabhede'pi zastrayojanA kAryA, tathA 'kiJcitparakAye ti parakAyazastraM, yathA, pRthvI aptejaHprabhRtInAm aptejaHprabhRtayo vA pRthivyAH, 'tabhayaM kiJci'diti | kiJcittadubhayazastraM bhavati, yathA kRSNA mRd udakasya sparzarasagandhAdibhiH pANDumRdazca, yadA kRSNamRdA kaluSitamudakaM bhavati tadA'sau kRSNamRd udakasya pANDumRdazca zastraM hai Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * *RAN * * 4 1 NEEzAtisUyA mAga- 2EASE madhya. 4 sU.-1, ni.-231 " bhavati, evaM(tat)tu dravyazastraM, tuzabdo'nekaprakAravizeSaNArthaH, etadanekaprakAraM / / dravyazastram, 'bhAva' iti dvAraparAmarzaH, asaMyamaH zastraM caraNasyeti gAthArthaH // evaM ca .. pariNatAyAM pRthvyAmuccArAdikaraNe'pi nAsti tadatipAta ityahiMsakatvopapatteH saMbhavI | sAdhudharma iti / eSa tAvadAgamaH, | TIkArtha : koIka vastu svAyazastra che. jemake kALI mATI nIla vagere mATInuM zastra ) IT che, e pramANe gandha, rasa ane sparzanAM bhedamAM paNa A zastranI yojanA karavI. | | tathA koIka parakAyazastra che. jema pRthvI pANI-agni vagerenuM zastra che. pANI- agni vagere pRthvInuM zastra che. tmy20| cha. bha. ANImATI pArnu bhane spaza, 2sa, yI saphedamATInuM zastra bane che. jyAre pANI kALI mATIthI kaluSita hoya che, tyAre A kALI mATI pANInuM zastra bane che, ema sapheda mATInuM paNa zastra bane che.' A pramANe te dravyazastra che. tu zabda anekaprakArorUpI vizeSapadArtha darzAvavA mATe che. bhAva 206 dvaa252|mrsh che. asaMyama e cAritranuM zastra che. Ama niSkarSa e Avyo ke acittapRthvI upara aMDilAdi karIe to paNa enI | hiMsA thatI nathI. eTale ahiMsakatA ghaTI jatI hovAthI sAdhudharma saMbhavita bane che. A A to Agama che. Agama dvArA A padArtha siddha karyo. ___anumAnamapyatra vidyate-sAtmakA vidrumalavaNopalAdayaH pRthivIvikArAH, ma nA samAnajAtIyAGkurotpattyupalambhAt, devadattamAMsAGkuravat, evabhAgamopapattibhyAMnA vyavasthitaM pRthivIkAyikAnAM jIvatvam, uktaM ca-"Agamazcopapattizca, saMpUrNa, dRSTilakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipattaye // 1 // Agamo hyAptavacanamAptaM / | doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyAddhetvasaMbhavAt // 2 // " ityalaM prasaGkena / | evamApazcittavatya AkhyAtAH, tejazcittavadAkhyAtaM, vAyuzcittavAnAkhyAtaH, | vanaspatizcittavAnAkhyAtaH, ityAdyapi draSTavyam / vizeSastvabhidhIyate-sAtmakaM jalaM, | bhUmikhAtasvAbhAvikasaMbhavAt, darduravat / sAtmako'gniH, AhAreNa vRddhidarzanAt, / ) bAlakavat / sAtmakaH pavanaH, aparapreritatiryagniyamitadiggamanAd, govat / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasa dazavaikAlikasUra bhAga-2 hakika adhya. 4 sU.-1, ni.-231 sacetanAstaravaH, sarvatvagapaharaNe maraNAd, gardabhavat / AmAM anumAna paNa vidyamAna che. vidrama-lavaNa-upala(patthara) vagere pRthvInAM vikAro e jIvavALA che. kemake ! samAnajAtIya aMkuronI utpattino upalaMbha thAya che. dA.ta. devadattano mAMsAMkura. (ahIM aMkura eTale aMza-bhAga... e rIte artha levo. devadattanAM zarIranuM koIka | , mAMsa kapAI jAya, to paNa dhIre dhIre emAM navuM mAMsa AvI jAya che, eTale ke temAM navA mAMsa aMzonI utpatti thAya che. have e devadatta jIvavALo che e paNa siddha ja ke che. to e ja rIte khANAdimAMthI koIka pattharAdino koIka bhAga tUTe to paNa e pAcho na tyAM Akho thaI jato dekhAya che tathA jo devadatta zveta hoya, to enAmAM mAMsa kapAI Faa gayA bAda navuM mAMsa ta Ave che, kALuM nahi. eTale ke sajAtIya = samAna mAMsa uge F |che. to pattharAdimAM paNa jo koI bhAga tUTe to e patthara jevo hoya evo ja navo bhAga Ave che, sajAtIyabhAga Ave che. taddana judA prakArano bhAga nahi. | jo devadatta marI gayA bAda mAMsano TukaDo kApI levAmAM Ave, to pharI e mAMsano | ( TukaDo Avato nathI. eTale ke je ajIva hoya, emAM mAMsAMkurotpatti na thAya. e ja ! pramANe acitta banI gayelI pRthvImAM kApa-kUpa thAya, to pharI e bhAga ugato nathI.) Ama Agama ane yuktithI pRthvIkAyikonuM jIvatva siddha thAya che. tti kahyuM che ke atIndriya padArthonAM saddabhAvanAM = vAstavika svarUpanAM bodha mATe kli Agama ane upapatti e dRSTinuM saMpUrNa lakSaNa che. (eTale ke A bethI saMpUrNabodha thAya te | na che... Agama eTale AptanuM vacana ! doSanAM kSayathI Aptane jANo. vItarAga khoTuM | Mi vAkya na bole. kemake asatvacananAM rAga-dveSa-ajJAnarUpa hetuono emanAmAM abhAva , che.) prasaMgathI saryuM. pRthvInI jema ja pANI sacitta kahevAyeluM che. tejas sacitta kahevAyeluM che. vAyu sacitta kahevAyeluM che. vanaspati sacitta kahevAyeluM che. A badhuM paNa samajI levuM. vizeSa vAta have kahe che ke banne sAtmivaM bhUmitidvAmAvivAraMmavAra ravina - Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * . 5 A ka dazavaikAlikasUra bhAga-2 hu aya. 4 sU.-1, ni.-231 : che. jema deDako bhUmi khodIe, eTale sahaja rIte emAMthI pragaTa thAya che, ane e ja e sacitta che. ema pANI paNa bhUmi khodIe eTale svAbhAvika rIte pragaTa thatuM hovAthI I' e sacitta che. agniH sAtmakaH AhAreNa vRddhidarzanAt bAlakavat jema bAlaka AhAra dvArA vRddhi pAmato dekhAya che ane e sajIva che. ema agni * paNa lAkaDAdi AhAra dvArA vRddhi pAme che, eTale e sajIva che. pavanaH sAtmakaH aparapreritatiryagniyamitadiggamanAt govat / jema gAya bIjAnI preraNA vinA ja tIrtho niyamitagati kare che, ane e sacitta | che. ema pavana paNa bIjAnI preraNA-dhakkA vinA tIrthI niyamitagati kare che. mATe e 'T * sacitta che. | (jo mAtra tiryanimitanimitta hetu kahe to jorathI naMkhAyelA daDA vagere paNa tI cha niyamitagati kare ja che, emane paNa sacitta mAnavA paDe. paNa e sacitta nathI, 1ii eTale A vyabhicAradoSa Ave. eTale mAraprerita zabda lakhelo che, daDo to para prati | A gativALo che, mATe e na levAya. jo niyamita zabda na lakhIe to paramANu vagere paNa paranI preraNA vinA tIIgati karanArA che ja, paNa e sajIva nathI. eTale emAM vAMdho Ave. paraMtu niyaMmita zabda If= mukavAthI A vAMdho na Ave. kemake paramANu to aniyamitagativALo che, eTale e na ni| 1 levAya..) zA vRkSAH sacetanAH sarvatvagapaharaNe maraNAt gardabhavat / | gadheDAnAM zarIranI badhI cAmaDI utArI levAmAM Ave to e maraNa pAme che ane 4 Fi gadheDo sajIva che to e ja pramANe vRkSonI paNa e badhI ja cAmaDI ukheDI levAmAM Ave nA| pa to e maraNa pAme che. mATe e sajIva che. | vanaspatijIvavizeSapratipAdanAyAha-'taMjahA aggabIyA' ityAdi, tadyathetyu* panyAsArthaH, agrabIjA iti-agraM bIjaM yeSAM te agrabIjAH-koraNTakAdayaH, evaM mUlaM bIjaM | yeSAM te mUlabIjA-utpalakandAdayaH, parva bIjaM yeSAM te parvabIjA-ikSvAdayaH, skandho bIjaM * yeSAM te skandhabIjAH-zallakyAdayaH, tathA bIjAdrohantIti bIjaruhAH- zAlyAdayaH, ra saMmUrcchantIti saMmacchimA:-prasiddhabIjAbhAvena pRthivIvarSAdisamudbhavAstathA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * 5 1 3 A dazavaikAlikasUra bhAga-2 hita aya. 4 su. 1, ni.-231 6 vidhAstRNAdayaH, na caite na saMbhavanti, dagdhabhUmAvapi saMbhavAt, tathA tRnnltaa| vanaspatikAyikA iti, atra tRNalatAgrahaNaM svagatAnekabhedasaMdarzanArthaM, vanaspati| kAyikagrahaNaM sUkSmabAdarAdyazeSavanaspatibhedasaMgrahArtham, etena pRthivyAdInAmapi svagatAH bhedAH pRthivIzarkarAdayaH tathA'vazyAyamihikAdayaH tathA aGgArajvAlAdayaH, tathA jhajhAmaNDalikAdayo ( bhedAH) sUcitA iti / 'sabIjAzcittavanta AkhyAtA' iti, ete hyanantaroditA vanaspativizeSAH sabIjA:-svasvanibandhanAzcittavantaH-Atmavanta AkhyAtA:-kathitAH / ete ca anekajIvA ityAdi dhruvagaNDikA pUrvavat / sabIjAzcittavanta AkhyAtA ityuktam, vanaspatinAM vizeSajIvonuM pratipAdana karavA mATe kahe che. taMgag. e zabda upanyAsa arthavALo che. (navI vastuno upanyAsa karavo che, batAvavI che e darzAvavA taMgaNI = te A pramANe....ema bolAya.) je vanaspationo agrabhAga bIjarUpe che, te ajhabIja kahevAya, jemake koraMTakAdi , A vanaspati (eno agrabhAga jamInamAM vAvIe eTale e vanaspati pharI Uge.) | ema jeonuM mULa bIjarUpe che, te mUlabIja kahevAya. jemake utpalakaMda vagere. jeonuM parva = gAMTha bIjarUpe che, te parvabIja kahevAya. jemake zeraDI vagere. | (zeraDInI gAMThanuM vAvetara karavAthI te pharI Uge.). jeonuM thaDa = skandha bIjarUpe che te skaMdhabIja kahevAya, jemake zallakI vagere. tathA bIjamAMthI je Uge te bIjarUha. jemake zAli vagere. (AmAM bIja ja bIjarUpeTI kAma kare che, bIja eTale DAMgara vagere.) | saMmUrcchanuM pAme te saMmUcchim arthAt koI prasiddhabIja na hovAthI mAtra pRthvI-I " varasAda vagerethI utpanna thanArI vanaspatio e saMmUcchima kahevAya. jemake tevA prakAranAM || 1 ghAsa vagere. (ghAsa mATe koI prasiddha bIja vavAtAM nathI, enI meLe e ghAsa UgI jatuM | hoya che...) * "AvA ghAsa nathI saMbhavatA' ema na mAnavuM, kemake baLelI bhUmi vageremAM paNa eno ke * saMbhava che. (tyAM to koI prasiddha bIja che ja nahi, eTale ja e thAsa saMmUcchim che, | ke e siddha thAya che.) che. tathA tRNalatAvanaspatikAya... H. [5 5 F E E F E F Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ila dazavaikAlikasUTA bhAga-2 hahi adhya. 4 sU.-1, ni.-232 - 3 ) (praznaH A ajhabIja vagere bhedomAM ja tRNa, latA vagere AvI ja jAya che, to ja eno judo ullekha karavAnI zI jarUra che ?) uttara H 'tRNanAM ane latAnAM potAnA ja aneka peTAbhedo che." e darzAvavA mATe ja tRNalatAnuM grahaNa kareluM che. tathA vanaspatikAyika zabdanuM grahaNa sUkSma, bAdara vagere vanaspatinAM saghaLA bhedono saMgraha karavA mATe kareluM che. (praznaH enI jema pRthvIkAya vagerenAM saghaLA bhedono saMgraha karavA kema kaMI / FAna kahyuM ?) | uttara : vanaspatikAyika zabdathI enA saghaLA bhedono saMgraha karyo, e dvArA - pRthvIkAyanAM svagata pRthvI, zarkarAdi bhedo, apakAyanAM avazyAya = jhAkaLa, dhummasa vagere nuM bhedo, tejaskAyanAM aMgAra-javALA vagere bhedo, vAyukAyanAM jhaMjhAvAta - maMDalikA vagere bhedo sucavI dIdhA. A anaMtara kahevAyelA vanaspati vizeSo svabIjavALA chatAM = potapotAnA | | kAraNavALA chatAM sacitta kahevAyelA che. (zeraDI jo svabIjavALI = gAMThavALI hoya to nA | sacitta paNa jo gAMTha kADhI nAMkhavAmAM Ave to ucitakALa acitta banI jAya. AvuM dareka | bAbatamAM samajavAnuM che...) A vanaspatio anekajIvavALA... A dhruvanaMDikA pUrvanI jema samajI levAnI. . (A gAthA pRthvIkAyAdi saghaLAmAM eka samAna hovAthI e daSTie ene dhruvanaMDikA kahI. che. eka sarakhA AlAvAvALI gAthA dhruvanaMDikA kahI zakAya.) , | atra ca bhavatyAzaGkA-kiM bIjajIva eva mUlAdijIvo bhavatyutAnyastasminnutkrAnte nA utpadyate iti ?, asya vyapohAyAha| bIe joNibbhUe jIvo vukkamai so ya anno vA / jo'vi ya mUle jIvo so'vi ya patte ya | paDhamayAe // 232 // | A vAta karI gayA ke "je sabIja hoya, te sacitta hoya." emAM AvI zaMkA thAya ke je | bIjano jIva ja mUlAdi jIva bane? ke te bIjano jIva nIkaLI gaye chate anyajIva mUlAdi che, : jIva tarIke utpanna thAya ? AnuM nirAkaraNa karavA mATe kahe che ke - Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HENEzayAtisUkA mAga- 2ERE madhya. 4 sU.-1, ni.-232 . "niryukita-23ra gAthArtha yonibhUta bIjamAM che ke anyajIva utpanna thAya, je vaLI haS mUlamAM jIva te ja prathamapatramAM hoya. a vyAkhyA-bIje yonibhUte iti, bIjaM hi dvividhaM bhavati-yonibhUtamayonibhUtaM ca, avidhvastayoni vidhvastayoni ca, prarohasamarthaM tadasamarthaM cetyarthaH / tatra yonibhUtaM sacetanamacetanaM ca, ayonibhUtaM tu niyamAdacetanamiti / tatra bIje yonibhUte , ityanenAyonibhUtasya vcavacchedamAha, tatrotpattyasaMbhavAd, abIjavAdityarthaH / yonibhUte | mI tu-yonyavasthe bIje, yonipariNAmamatyajatItyuktaM bhavati, kimityAha-jIvo vyutkrAmati-mA utpadyate, sa eva-pUrvako bIjajIvaH, bIjanAmagotre karmaNI vedayitvA mUlAdinAmagotre | | copanibaddhya, anyo vA pRthivIkAyikAdijIva evameva, 'yo'pi ca mUle jIva' iti ya - eva mUlatayA pariNamate jIvaH so'pi ca patre prathamatayeti-sa eva prathamapatratayA'pi pariNamata ityekajIvakartRke mUlaprathamapatre iti / Aha-yadyevaM 'savvo'vi kisalao khalu - uggamamANo aNaMtao bhaNio' ityAdi kathaM na virudhyate iti ?, ucyate, iha. bIjajIvo'nyo vA bIjamUlatvenotpadya taducchUnAvasthAM karoti, tatastadanantarabhAvinI.. kisalayAvasthAM niyamenAnantajIvAH kurvanti, punazca teSu sthitikSayAtpariNateSvasAveva mUlajIvo'nantajIvatanuM pariNamya( mayya) svazarIratayA tAvadvardhate yAvatprathamapatramiti na | virodhaH / anye tu vyAcakSate-prathamapatrakamiha yA'sau bIjasya samucchUnAvasthA, " niyamapradarzanaparametat, zeSaM kisalayAdi sakalaM nAvazyaM mUlajIvapariNAmA-- virbhAvitamiti mantavyaM, tatazca 'savvo'vi kisalao khalu uggamamANo aNaMtao hoi' " ityAdyapyaviruddhaM, mUlapatranirvartanArambhakAle kisalayatvAbhAvAditi gAthArthaH // " ___TArtha : bI04 meM prAre cha. (1) yonibhUta (2) ayonibhUta. arthAt (1) vidhvastayoni. (2) vipastayoni. (3112 vAvI, to puna: igarI 60 meTale ' DAMgara avidhvastayoni che, paNa ekalA cokhA vAvIe to emAMthI DAMgara na uge merase yogA vipastayoni cha.) anI ma bhe (1) 6141 bhATe samartha (2) *314 / bhATe asamartha. H.. - tebhA * je yonibhUta bIja che, te sacitta ane acitta ema be prakAre che. se ayonibhUta che. te niyamayI mayitta 4 Doya che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUga bhAga-2 hA adhya. 4 sU.-1, ni.-232 3 che. gAthAmAM vIne yonimUte lakheluM che, eTale enA dvArA ayonibhUta bIjano che ( vyavaccheda kahyo. kemake emAM jIvanI utpattino saMbhava nathI, eTale ke e abIjA [ samAna che paNa je yonibhUta bIja che =yoni avasthAvALuM che. eTale ke | ' yonipariNAmane tyAgI na denAra je bIja che... temAM te ja pUrveno bIja jIva * * utpanna thAya. e bIja jIva bIjanAmagotrakarmane bhogavIne ane mUlAdinAmagotra * | karmane bAMdhIne tyAM utpanna thAya. athavA to bIjo pRthvIkAyAdijIva A ja pramANe utpanna thAya eTale ke pRthvInI | vagerenAM nAma-gotrane bhogavI mUlAdi nAmagotrakarmane bAMdhIne temAM utpanna thAya. | | (bhAvArtha A pramANe che. jo sacittabIja vAvavAmAM Ave, to jamInamAM nuM mATI-haLa vagere zastro lAgavAthI e bIjajIva marI jAya, paNa e jIva maratA | pahelA e ja bIjamAMthI tarata bananArA mUlAdi tarIkenA karmo bAMdhI le, ane marIne punaH e ja bIjamAM utpanna thAya ane mUlAdirUpe pariName. | kyAreka evuM bane ke zastra lAgavAthI e jIva marIne bIjI koI gatimAM jAya ane te na bIjo koI jIva A ja bIjamAM utpanna thaIne mUlAdi rUpe pariName. jo acittabIja vAveluM hoya, to e bIjano jIva pahelAM ja marIne kyAMka utpanna thayelo hoya, ane tyAM potAnuM AyuSya pUrNa karI pharI A jamInamAM vavAyelA yonibhUta acittabIjamAM utpanna thaI mUlAdi rUpe pariName. ema e acittabIjamAM e junA bIjajIvane badale bIjo pRthvI vagereno jIva paNa utpanna thAya. | AmAM eka khyAla rAkhavo ke jo sacitta bIja vAvavAmAM Ave, to e bIjano jIva * ekavAra to tyAM mRtyu pAme ja. e pachI punaH koI tyAM janme ane pachI mUlAdi bane. sacittabIjano jIva ekavAra paNa maryA vagara sIdhA mUlAdi bane e saMbhavita nathI.) | je jIva mUla tarIke pariName, te jIva prathamapatra tarIke paNa pariName. eTale ke te | ja jIva prathamapatra tarIke pariName (gAthAmAMno pi zabda va arthamAM levAno che.) Ama 1 | mUla ane prathamapatra A beno kartA eka ja jIva hoya. | praznaH jo Ama hoya, to evo je pATha che ke "badho ja kisalaya ugato hoya ke tyAre anaMtakAya hoya' e pAThanI sAthe virodha kema na Ave ? (1. bIjanuM ke ke jamInamAM vAvetara thAya, 2. bIjamAMthI ja jamInamAM nAnuM-moTuM mUla thAya. mUla che! che. jamInamAM ja hoya. 3. e pachI jamInanA bhAgane phADI nAMkhI mUla bahAra AvavA mAM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ama dazavaikAlikasUga bhAga-2 nA adhya. 4 sU.-1, ni.-232 Tu che. prayatna kare... A jamInanuM saheja phATavuM... e uSNunAvasthA che. 4. e pachI te jamInanI bahAra je aMkurA phUTe... je lagabhaga adazya hoya... e kisalaya kahevAya. * e anaMtakAya ja hoya. e pachI patra utpanna thAya. prazna : mUlano jIva ja patra tarIke utpanna thato hoya to eno artha e ke * | kisalayAvasthAmAM paNa e bhUlano jIva ja che. have e to eka che. to kisalayamAM paNa * (eka ja jIva mAnavAno rahe. to pachI kisalayamAM anaMtajIva hovAno pATha A padArtha na sAthe virodhI bane...) mAM uttara : ahIM bIjano jIva ke anyajIva bIjamAMthI thanArA mUla tarIke utpanna thaIne mA De enI uSNunAvasthAne kare. (jamInanI aMdara ja rahevuM e mULa jamInanI bahAra AvavA : | prayatna kare. eTale eTalA aMzamAM jamInano e bhAga tUTe... e ughUnAvasthA...) - tyAra bAda te uSNunAvasthA pachI tarata ja thanArI kisalayAvasthAne anaMtajIvo kare. e pachI e jIvonI sthitino kSaya thavAthI e anaMtajIvo cyavI jAya. eTale A ja te mUlano jIva e anaMtajIvonAM zarIrane (ke jemAM have anaMtajIvo nathI) potAnA zarIra na tarIke pariNAvIne (eTale ke pote e zarIrane potAnA zarIra rUpe svIkArIne) tyAMsudhI ja vRddhi pAme che ke jyAM sudhI prathamapatra bane - Ama kisalaya anaMtakAya hoya e vAta paNa barAbara, ane mUlajIva prathama patra | | tarIke pariName e vAta paNa barAbara. emAM koI virodha nathI. | anya keTalAMko A pramANe kahe che ke prathamapatra eTale A bIjanI je samucchunAvasthA che te ja eTale bhAvArtha evo thAya ke je mUlano jIva, e ja samuThThanAvasthAne kare. . praznaH paNa e to kahevAnI jarUra ja nathI. mUla pachInI taratanI avasthA ja e [" che, to e mUlajIva ja karavAno na?...) | uttara : A niyamanuM pradarzana karavA jaNAveluM che. Azaya e che ke A ekadama na "| nizcita jANavuM ke mUlajIva ane uSNunAvasthAno jIva kadIpaNa judA na ja hoya. T have 'bAkInAM kisalaya vagere badhA ja avazya mUlajIvanAM pariNAmathI pragaTa thayelA * hoya' ema na mAnavuM. eTale ke e mUlajIva kisalayAdirUpe pariName paNa kharo ke na paNa || * pariName... e baMne vAta zakya che. * have A rIte mAnIe eTale "badho ja kisalaya jyAre ugato hoya tyAre anaMtakAya che e hoya..." A vagere vAkyo paNa virodha vinAnAM che. kemake mUla ane patra = E F S E = Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (mata-2) A dazavaikAlikasUga bhAga-2 ha ha aya4 sU.-1, bhA.-58-59 , chesamuhUnAvasthAnAM nirvartananAM AraMbhakALe kisalayapaNuM ja nathI. (eTale tyAM anaMtajIva ( mAnavAnI jarUra ja nathI. e pachInAM kALamAM kisalaya che, tyAM anaMtajIva mAnI zakAya. (mata-1) 1. mUla 1. mUla 2. samuThThanAvasthA 2. samughUnAvasthA = patraka. 3. kisalaya = anaMtakAya 3. kisalaya = anaMtakAya 4. anaMtakAyano nAza + kisalayamAM mUlajIva | 4. anaMtakAyanAzakakisalayamAM mUlajIva hoya na hoya.. IT 5. patraka, emAM mUlajIva ja. 5. patraka, paNa emAM mUlajIva ke anya jIvo... " * * r : F | ma . etadevAha bhASyakAra: viddhatthAviddhatthA joNI jIvANa hoi nAyavvA / tattha aviddhatthAe vukkamaI so ya matro vA vA mAdhyam | bhASyakAra A ja kahe che. bhASya - 58 : jIvonI vidhvasta ane avidhvasta yoni jANavI. temAM ja avidhvastayonimAM te ke anyajIva utpanna thAya. vyAkhyA-vidhvastA'vidhvastA-aprarohaprarohasamarthA yonirjIvAnAM bhavati jJAtavyA, jatatrAvidhvastAyAM yonau vyutkrAmati sa cAnyo vA, jIva iti gamyata iti gAthArthaH // TIkArthaH vidhvasta eTale praroha mATe asamartha ane avidhvasta eTale praroha mATe A samartha. jIvonI A be prakAranI yoni jANavI. temAM avidhvastayonimAM te ja ke " | anyajIva utpanna thAya. gAthAmAM nava zabda lakhyo nathI, e samajI levAno. ___jo puNa mUle jIvo so nivvattei jA paDhamapattaM / kaMdAI jAva bIyaM sesaM anne pakuvvaMti ya | III bhAgam bhASya-59H je vaLI mUlamAM jIva che, te eka prathamapatra sudhI banAve. bAkInuM kaMdathI ke mAMDIne bIja sudhInuM bIjA jIvo kare. | vyAkhyA-yaH punarmUle jIvo bIjagato'nyo vA sa nivartayati yAvat prathamapatraM tAvadeka eveti, atrApi bhAvArthaH pUrvavadeva / kandAdi yAvadbIjaM zeSamanye prakurvanti, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga-2 4 sU. 1, bhA. -59 vanaspatijIvA eva, vyAkhyAdvayapakSe'pyetadavirodhi, ekataH samucchUnAvasthAyA eva | prathamapatratayA vivakSitatvAttadanu kandAdibhAvataH anyatra kandAdevanaspatibhedatvAttasya ca / prathamapatrottarakAlameva bhAvAditi gAthArthaH // 1 TIkArtha mUlamAM vaLI je jIva che ke je bIjagata jIva ja hoya ke bIjo Avelo hoya, ke te jayAM sudhI prathamapatra bane tyAMsudhI te eka ja jIva badhuM banAve. che. ahIM paNa bhAvArtha pUrvanI jema ja jANavo. | kaMdathI mAMDIne bIja sudhInuM bAkI badhuM ja bIjA jIvo kare. eTale ke vanaspatijIvo na Lja kare. (pRthvIkAyAdi nahi ja.) A vAta to baMne vyAkhyAne virodha vinAnI che. (prazna : virodha to Ave ja ne ? samuThThanAvasthA pachI kaMdAdi thAya che, pachI patraka | thAya che. have je prathama mata che, enA mate to patraka sudhI badhuM mUlajIva kare che, to kaMdAdi paNa vacce AvI jatAM mUlajIva ja karaze. to kaMdAdine anya jIvo kare... e zI rIte | ghaTe ?) , uttara : ekataH = eka pakSamAM = bIjA pakSamAM samuThThanAvasthA e ja prathamapatra tarIke | vivakSita che ane kaMdAdi to e samucchunAvasthA pachI ja thAya che, eTale emanA mate to anyajIvo ja kaMdAdinAM nirvataka banavAthI koI vAMdho ja nathI. | jyAre anyatra = prathamamatamAM kaMdAdi e (samuhUnAvasthA pachInAM kaMdAdi na levA, 7 || paraMtu) vanaspatinAM bhedarUpa che ane eTale e prathamapatranI uttarakALamAM ja thAya che, te jJA eTale enA nirvartaka to anyajIvo ja hovAthI emane paNa A padArthamAM koI vAMdho na nA | = Ave. (mata-1) (mata-2) 1. mUla (eka ja jIva | 1. mUla (eka ja jIva) 2. samuhUnAvasthA ( mAtra kisalayamAM | 2. samuhUnAvasthA (eka ja jIva). 3. kisalayAdi pUrve anaMtajIva) | 3. kisalayAdi = kaMdAdi (anyajIvo). 4. prathama patraka 4. prathama patraka (anyajIvo) 5. kaMdAdi (vanaspatinA bhedavizeSa..) | 5. kaMdAdi nahi, paNa anya vanaspatibhedo che vyavahAramAM samuhUnAvasthA pachI tarata ja kaMdAdi kahevAya che. paNa prathama matamAM 8 9 9 DiE Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' H 5 5 eka dazavaikAlikasUTA bhAga-2 jAna mAM aya. 4 sU.-1, bhA.-60 Taka che. e svIkArI zakAtuM nathI. jyAre vyavahAramAM kisalaya bAda ja prathama patraka kahevAya che, GS te paNa bIjA matamAM e svIkArI zakAtuM nathI...) atidezamAha sesaM suttapphAsaM kAe kAe ahakkama bUyA / ajjhayaNatthA paMca ya pagaraNapayavaMjaNavisuddhA T6 nA mAdhyam II atideza kahe che... (vakSyamANa padArtha anya sthAnanI jema samajI levo...ityAdi) TI bhASya-60 : bAkInuM sUtrasparzika te te kAyamAM yathAkrama kahe, tathA prakaraNa, pada, | : vyaMjanathI vizuddha pAMca adhyayanArtho kahe. ___vyAkhyA-zeSaM sUtrasparza uktalakSaNaM 'kAye kAye' pRthivyAdau 'yathAkrama yathAparipATi brUyAt anuyogadhara eva, na kevalaM sUtrasparzameva, kiM tu adhyayanArthAn paJca ca-prAgupanyastAn jIvAjIvAbhigamAdIn prakaraNapadavyaJjanavizuddhAn brUyAt, sUtra eva jIvAbhigamaH kAye kAye ityanenaiva labdha iti paJcagrahaNam, anyathA SaDihArthAdhikArA | iti / prakriyante'rthA asminniti prakaraNam-anekArthAdhikAravatkAyaprakaraNAdi, padaM ma subantAdi, kAdIni vyaJjanAni, ebhirvizuddhAn brUyAditi gAthArthaH // TIkArya A kahyA sivAyanuM je bAkI raheluM sUtrasparzikatattva che ke jenuM lakSaNa AgaLa " kahevAI gayuM che, tene pRthvI, apU vagere kAryamAM krama pramANe anuyogadhara ja =Ana vyAkhyAnakAra ja kahe. mAtrA sUtrasparza ja nahi, paraMtu pUrve darzAvelA jIvAjIvAbhigama vagere pAMca " adhyayanArthone paNa anuyogadhara kahe. na (prazna : Ama to AgaLa che arthAdhikAro batAvelA, to ahIM pAMca ja kema kahyA | ?) uttara H A bhASyasUtramAM ja vAthe sAthe e zabda dvArA pahelo jIvAdhikAra judo | - darzAvyo ja che. eTale bAkI pAMca rahe. mATe paMcanuM grahaNa kareluM che. bAkI to tame kaho ke | cho, e pramANe ahIM cha arthAdhikAro che. che jemAM artho prakarSathI karAya = prarUpAya te prakaraNa. eTale ke aneka arthAdhikAravALuM = che. kAyaprakaraNa vagere. vibhakti aMtavALA zabdo para: ghaTa. vagere pada kahevAya. , a | F S F Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IT #. YEN zAliza bhAga- 2ERE madhya. 4 sU21 - 1 chevagere vyaMjano che. A badhAthI vizuddha evA adhyayanArthone kahe. mA uthArtha thayo. idAnIM trasAdhikAra etadAha-'se je puNa ime' iti, sezabdo'thazabdArthaH, asAvapyu* panyAsArthaH, 'atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamuccayeSviti vacanAt, * | atha ye punaramI-bAlAdInAmapi prasiddhA aneke-dvIndriyAdibhedena bahavaH ekaikasyAM jAtI na trasAH-trasyantIti trasAH prANA-ucchAsAdaya eSAM vidyanta iti prANinaH, tadyathA-aNDajA na | mo ityAdi, eSa khalu SaSTho jIvanikAyaH trasakAya iti procyata iti yogaH, tatrANDAjjAtA mo / aNDajAH-pakSigRhakokilAdayaH, potA eva jAyanta iti potajAH, "anyeSvapi dRzyate" (pA0 3-2-101) Dapratyayo janeriti vacanAt / te ca hastivalgulI| carmajalaukAprabhRtayaH, jarAyuveSTitA jAyanta iti jarAyujA-gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH, atrApi pUrvavaDDapratyayaH, rasAjjAtA rasajA:-takrAranAladadhitImanAdiSu pAyukR myAkRtayo 'tisUkSmA bhavanti, saMsvedAjjAtA iti saMsvedajAmatkuNayUkAzatapadikAdayaH, saMmUrcchanAjjAtAH saMmUrcchanajAH-zalabhapipIlikAmakSikAzAlUkAdayaH udbhedAjjanma yeSAM te udbhedAH, athavA udbhedanamudbhit udbhijjanma yeSAM te udbhijjA:-pataGkhaJjarITapAriplavAdayaH, upapAtAjjAtA upapAtajAH athavA upapAte bhavA aupapAtikA-devA nArakAzca / eteSAmeva lakSaNamAha-yeSAM | keSAJcitsAmAnye naiva prANinAM-jIvAnAmabhikrAntaM bhavatIti vAkyazeSaH, ' abhikramaNamabhikrAntaM, bhAve niSThApratyayaH, prajJApakaM pratyabhimukhaM kramaNamityarthaH, evaM - pratikramaNaM pratikrAntaM-prajJApakAtpratIpaM kramaNamiti bhAvaH, saMkucanaM saMkacitaM gAtrasaMkocakaraNaM, prasAraNaM prasAritaM-gAtravitatakaraNaM, ravaNaM rutaM-zabdakaraNaM, bhramaNaM | bhrAntam-itazcetazca gamanaM, trasanaM trastaM-duHkhAdudvejanaM, palAyanaM palAyitaM-kutazcinnAzanaM, tathA''gateH-kutazcitkvacit, gatezca-kutazcitkvacideva, 'viNNAyA' vijJAtAraH / AhaabhikrAntapratikrAntAbhyAM nAgatigatyoH kazcidbheda iti kimarthaM bhedenAbhidhAnam ?, ucyate, vijJAnavizeSakhyApanArtham, etaduktaM bhavati- ya eva vijAnanti yathA vayamabhikramAmaH *pratikramAmo vA ta eva trasAH, na tu vRti pratyabhikramaNavanto'pi vallyAdaya iti / Aha evamapi dvIndriyAdInAmatrasatvaprasaGgaH, abhikramaNapratikramaNabhAve'pyevaMvijJAnAbhAvAt, " ra naitadevaM, hetusaMjJAyA avagateH, buddhipUrvakamiva chAyAta uSNamuSNAdvA chAyAM prati 45 R rFFF * * * ra Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUra bhAga-2 mahuvA jI. aya. 4 sUraNa - 1 teSAmabhikramaNAdibhAvAt, na caivaM vallyAdInAmabhikramaNAdi, oghasaMjJayA pravRtteriti / kRtaM prasaGgena / TasanAM adhikAramAM A kahe che ke se ne pu rU.... te zabda atha zabdano arthavALo che. te maLa paNa pAcho upanyAsanAM arthavALo che. kemake atha zabda prakriyA, prazna, HI it Anantarya, maMgala, upanyAsa, prativacana, samuccaya arthamAM vaparAya evuM vacana che. je eTale te ne pu rU = tha ye punarI.... | mamI eTale bAlAdi jIvone paNa prasiddha (najIka rahelI vastu mATe mam sarvanAma ' | che... A vakSyamANa trasa bAlADijIvomAM paNa prasiddha hovAthI gamI zabdathI te darzAvAyA | che.) ' IS T ane = beIndriyAdi bhedathI eka eka jAtimAM ghaNAM badhA... trasAda = je trAsa pAme te trasa. praLiH = prANa eTale ucchavAsAdi. te jemane hoya te prANIo. te A pramANe mAnI vagere. A kharekhara chaThTho jIvanikAya "trasakAya' e pramANe kahevAya che' ema artha joDavo. FI temAM (1) IMDAmAMthI utpanna thAya te aMDaja jemake pakSIo, garoLI vagere | (2) je baccAMrUpe ja janme te potaja. (ahIM pANinI vyAkaraNa pramANe ane nanar nA dhAtune huM pratyaya lAgavAthI potaja zabda banelo che ema jANavuM.) jemake hAthI, vaghulI, 2 cAmAcIDiyA, jaLo, vagere. T (3) jeo jarAyuthI vIMTaLAyelA utpanna thAya te jarAyuja kahevAya. jemake gAya, ke bheMsa, bakarI, gheTI, manuSya vagere. ahIM paNa pUrvanI jema 3 pratyaya samajavo. (mAtAnAM ; ke garbhamAMthI je bacyuM nIkaLe, tenA upara AkhuM cIkaNuM paDa hoya.. e jarAya hAthI vageremAM ke : e na hoya eTale te potaja.) (4) rasamAMthI utpanna thAya te rasaja. chAza, kAMjI, dahIM, vaghAra (vaghArelI chAza E Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dazavaikAlikasUTA bhAga-2 sahakAra A adeya. 4 sUga - 1 e vagere) vageremAM gudAnAM karamIyAMnAM jevI AkRtivALA atisUkSmajIvo thAya che (karamIyAM - peTamAM paNa thAya ane gudAnAM bhAgamAM paNa thAya. gudAnAM bhAgamAM jo khaMjavALa Ave che | to e prAyaH tyAM rahelA karamIyAMnAM kAraNe Ave...) (5) saMvedathI - parasevAdithI utpanna thAya te sarvedaja. jemake, mAMkaDa, ju, IyaLa vagere. | (6) saMpUrjhana dvArA utpanna thAya te saMpUrjhanaja. jemake pataMgIyA, kIDI, mAkhI, [1 zAluka (2) vagere. " (7) uddabhedathI jemano janma thAya te ubheda athavA to uparanI tarapha bhedavuM e | | | ubhituM. te e uddabhedana e jemano janma che. (eTale ke ubhedana dvArA jemano janma che) te na udibhajja kahevAya, jemake pataMga, khaMjarITa, pAridgha vagere. (jamIna vagerene bhedIne A | jIvo utpanna thAya che.) (8) upapAtathI jemano janma che, athavA to upapAtamAM je thayelA che. te | na aupapAtika. jemake devo ane nArako. (sIdho ja vivakSitajIva tarIke utpAda thAya, | | uparanI koI prakriyA nahi...) - A trasajIvonuM ja lakSaNa kahe che. | ne iiira = Sa Sazcit = sAmAnyathI ja koIpaNa jIvonuM abhikrAnta IF hoya (to e trasajIva kahevAya.) mavati e pramANe vAkyazeSa laI levuM. nA (1) mamavi eTale mizaH ahIM meM dhAtune (karmaNi bhUtakuMdatano ta nahi, zA '', paNa) bhAvaarthamAM = paNuM arthamAM te pratyaya (niSThApratyaya) lAgelo che, prajJApakane | nA abhimukha cAlavuM enuM nAma abhikramaNa. (prajJApaka eTale vivakSitavaktA. koI jIva e te vaktAnI tarapha cAle, to vaktA kaheze ke "A abhikramaNa kare che paNa te ja vakhate bIjA | koI prajJApakanI apekSAe to e jIva dUra jaI rahelo hovAthI ene e abhikramaNa nahi lAge. eTale abhikramaNanI vyAkhyA ucita rIte karavI. e mATe ja prajJApa.... vagere ' lakheluM che.) | (2) e rIte pratikramaNa e ja pratikrAnta. (ahIM paNa bhAve niSTapratyaya vagere " samajI levuM) prajJApakanI apekSAe viruddhadizAmAM gamana e pratikrAnta. (3) saMkoca karavo enuM nAma saMkucita. eTale ke zarIrane saMkocavuM. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R ama dazavaikAlikasUga bhAga-2 mAM adhya. 4 sUga - 1 (4) prasAravuM eTale ja prasArita. zarIrane vistAravuM. (5) avAja karavo e ja ruta arthAt zabda karavo. (6) bhamavuM e bhrAnta. Ama tema gamana karavuM. (7) trAsa pAmavo e trasta. duHkhathI uga pAmavo. (8) bhAgI javuM e palAyita. koIka jagyAethI nAsI javuM. (9) tathA koIka sthAnamAMthI koIka sthAnamAM AvavuM ane koIka sthAnamAMthI koIka | sthAnamAM javuM... e rUpa Agati ane gatinAM vijJAtAo = jANakAro.... " (ahIM 1 thI 8 sudhI badhe bhAvavAcaka ta pratyaya samajavo. A mAMthI koIpaNa bAbata jemAM hoya e trasa tarIke oLakhI zakAya.) 1 prazna : abhikrAnta ane pratikrAntathI Agatino ane gatino koI bheda nathI. | | eTale ke abhikrAnta ane Agati ane pratikrAnta ane gati A sarakhAM ja che. to pachI A benuM bhedathI = juduM kathana zA mATe karyuM che ? 1 uttara : vijJAnavizeSane jaNAvavA mATe kareluM che. | Azaya e che ke je jIvo ema jANe che ke ame abhikramaNa karIe chIe, ame pratikramaNa karIe chIe" e ja jIvo trasa gaNAya. mATe ja matiyAtivijJAtA ema | vizAtA: zabda mUkelo che..) paNa vRtti pratye = vADa pratye abhikramaNa karanArA evI | fii A velaDI vagere vanaspati trasa na gaNAya. (velo vADa upara AgaLa vadhe... paNa ene 7i | || evuM jJAna nathI ke huM abhikramaNa karuM chuM, eTale e trasa na gaNAya.) * prazna : A rIte kahezo to paNa beIndriya vagerene atrasa = sabhinna mAnavAnI jA | Apatti Avaze, kemake emane abhikramaNa ane pratikramaNa hovA chatAM paNa AvA prakAranuM | | vijJAna to nathI ja. 2 uttara H A vAta A pramANe nathI. arthAtu tame kaho cho e vAta barAbara nathI. kA kemake e beIndriyAdi jIvomAM hetusaMjJA che, ema jaNAya che. (teomAM hetusaMjJA hovAno bodha ApaNane thAya che.) (athavA to hetusaMjJA dvArA teone AgatinuM ane gatinuM | vijJAna che ema jaNAya che...) [, te paNa e rIte ke jANe ke buddhipUrvaka chAyAmAMthI uSNamAM ane uSNamAMthI chAyA | [ pratye teonI gati-Agati thAya che. (kIDI vageremAM spaSTa lAge che ke teo taDako Ave, '' che eTale chAMyaDA tarapha jAya che. A emanI pravRtti te jIvo vicArIne ja na karatAM hoya = 5 F = Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * 1 HEREzayAli sUA mAga- 2ERE madhya. 4 sUtrA - 1 che. evuM ApaNane lAge. eTale hetusaMjJAtmaka jJAna emanI pAse gatyAgatinuM che ja. eTale ja emane trasa mAnavAmAM koI ja vAMdho nathI Avato.) I: paNa velaDI vagerenAM abhikramaNAdi A rIte buddhipUrvaka thatAM nathI, kemake teonI || I* pravRtti oghasaMjJAthI thAya che. ___vistArathI sayu. __ adhikRtatrasabhedAnAha- 'je ya' ityAdi, ye ca kITapataGgA ityatra kITA:-kRmayaH, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa 'miti dvIndriyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante, pataGgAH-zalabhA, 1. atrApi pUrvavaccaturindriyA bhramarAdayo'pi gRhyanta iti, tathA yAzca kunthupipIlikA , | ityanena trIndriyAH sarva eva gRhyante, ata evAha-sarve dvIndriyA:- kRmyAdayaH sarve na trIndriyA:- kunthvAdayaH, sarve caturindriyAH-pataGgAdayaH / Aha-ye ca kITapataGgA | ityAdAvuddezavyatyayaH kimartham ?, ucyate, 'vicitrA sUtragatiratantraH krama' iti jJApanArtham, sarve paJcendriyAH sAmAnyato, vizeSataH punaH sarve tiryagyonayo-gavAdayaH,, sarve nArakA-ratnaprabhAnArakAdibhedabhinnAH, sarve manujAH-karmabhUmijAdayaH, sarve devA-1 bhavanavAsyAdayaH, sarvazabdazcAtra parizeSabhedAnAM trasatvakhyApanArthaH, sarva evaite trasA: na | tvekendriyA iva prasAH sthAvarAzceti, uktaM ca-"pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAH" | "tejovAyU dvIndriyAdayazca trasAH" (tattvA0a02sU013-14) iti / 'sarve prANinaH | paramadharmANa' iti sarva ete prANino-dvIndriyAdayaH pRthivyAdayazca paramadharmANa iti-atra 'parama-sukhaM taddharmANaH sukhadharmANa:- sukhAbhilASiNa ityarthaH, yatazcaivamityato / / duHkhotpAdaparijihIrSayA eteSAM SaNNAM jIvanikAyAnAM naiva svayaM daNDaM samArabheteti yogaH / / SaSThaM jIvanikAyaM nigamayannAha-eSa khalu-anantaroditaH kITAdiH 'SaSTho jIvanikAyaH' | pRthivyAdipaJcakApekSayA SaSThatvamasya, trasakAya iti 'procyate' prakarSeNocyate sarvaireva " tIrthakaragaNadharairiti prayogArthaH // prastutamAM jenI vAta cAle che, e trasajIvonAvistArathI saryuM. bhedo kahe che ke ne ya kIDa... 8131 bheTale. 42bhIyAvistArathI saryu.. sahI meM pendriyanAvistArathI sayu. [ grahaNamAM tajajAtIya bIjA badhA beindriyanuM paNa grahaNa thaI jAya eTale zaMkha vagere paNa " beIndriyo laI levA. che. pataMga = zalabha (macchara, mAkhI vagere) A caurindriya che ahIM paNa pUrvanI jema te r5EFF * * * Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlikasUga bhAga-2 ) adhya. 4 sUga - 1 - che. bhamarA vagere paNa caurindriyo laI levAya che. | tathA nA ya zukyu.... e zabdathI badhAM ja teIndriyo levAya. che Ama nyAya pramANe badhAnuM grahaNa thaI zake che, mATe ja kahe che ke (karamIyAM vagere) | badhA beIndriyo, (kuntha vagere) badhAM teIndriyo, pataMga vagere - badhAM caurindriyo. [ praznaH je ra hITapatta A badhAmAM udezano vyatyaya kema karyo? (kITapataMgAdine | | uddezAne "A jIvo beIndriya, teIndriya, caurindriya che' ema vidhAna karavAnuM che. eTale | kITapataMgAdi uddeza kahevAya. have emAM pahelAM kITa zabdathI beIndriyo, pachI tarata patiM' zabdathI caurindriyo ane pachI zuntha zabdathI teIndriyo batAvyA. kharekhara teIndriya | pahelAM batAvavA joItA hatAM. eTale A uddezavyatyaya karelo che..). uttara : "sUtranI gati = paddhati = racanA = zaili vicitra hoya che, krama aMta che = acokkasa che = krama pramANe ja badhuM kahevAya ema nathI..." A jaNAvavA mATe (jANI joIne) uddezavyatyaya karelo che. te sacce riniyA e sAmAnyathI jANavuM. vizeSathI A pramANe ke badhA tiryaMco = 1/ gAya vagere. badhA nArako = ratnaprabhAnArakAdi bhedavALA, badhAM manuSyo = karmabhUmi - vagere. badhA devo = bhavanavAsI vagere. ahIM sarvazabda "bAkInA bhedo trasa che e (darzAvavA mATe che. Azaya e che ke mAtra nArA:... vagere lakhe, to koIne ema zaMkA |R paDe ke "jema amuka ekendriyo trAsa ane sthAvara ema be prakAranAM che. tema nArakomAM ni G, paNa amuka trasa ane amuka sthAvara to nahi hoya ne ?" paNa sabbe zabda lakhavAthI e | mAM spaSTa thAya ke badhAM ja nArakone trasa jaNAvelA che. eTale emAM ekendriyanI jema | samajavAnuM nathI. arthAt A badhAM ja jIvo trasa che. paNa ekendriyonI mAphaka trAsa ane II sthAvara ema be prakAre nathI. te kahyuM che ke "pRthvI-pANI-vanaspati sthAvara che ane tejo-vAyu tathA beIndriya vagere .. e trasa che.' | A badhAM beIndriyAdijIvo ane pRthvI vagere jIvo paramadharmavALA che. ahIM parama | |= sukha. te ja che dharma jemano, evA A jIvo che. eno artha e ke badhAM jIvo sukhanI - IcchAvALA che. [ AvuM che, mATe A jIvone duHkhotpAdano tyAga karavAnI IcchAthI A cha * . ivanikAyonI hiMsA svayaM na AdaravI... e pramANe mULamAM yoga = joDANa karavuM. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H. H EzayAli sUphA mAga-2 madhya. 4 suu2| - 1 che. chaThThA jIvanikAyanuM nigamana karatAM kahe che ke A = anaMtara kahevAyelA kIDAdi ( ja rUpa jIva e chaThTho jIvanikAya che. pRthvI vagere pAMcanI apekSAe A kAya chaThTho vAya. mA 74o paniya 'sAya' bhebha. tamAma tIrtha mane paro seii. vAya. . mA prayogano = anumAnano artha = bhAvArtha cha. - prayogazca-vidyamAnakartRkamidaM zarIram, AdimatpratiniyatAkAratvAt, ghaTavat / na Aha-idaM trasakAyanigamanamanabhidhAya asthAne 'sarve prANinaH paramadharmANa' ityanantarasUtrasaMbandhisUtrAbhidhAnaM kimartham ?, ucyate, nigamanasUtravyavadhAnavadarthAntareNa . vyavadhAnakhyApanArtham, tathAhi-trasakAyanigamanasUtrAvasAno jIvAbhigamaH, atrAntare / ajIvAbhigamAdhikAraH, tadarthamabhidhAya cAritradharmo vaktavyaH, tathA ca vRddhavyAkhyA-eso khalu chaTTo jIvanikAo tasakAutti pavuccai, esa te jIvAbhigamo bhaNio, iyANi ajIvAbhigamo bhaNNai-ajIvA duvihA, taMjahA-puggalA ya nopoggalA ya, poggalA chavvihA, taMjahA-suhumasuhumA suhumA suhumabAyarA bAyarasuhumA bAyarA bAyarabAyarA / suhumasuhumA paramANupoggalA, suhumA dupaesiyAo ADhatto jAva suhumapariNao aNaMtapaesio khaMdho, suhumabAyarA gaMdhapoggalA, bAyarasuhumA vAukkAyasarIrA, bAdarA AukkAyasarIrA ussAdINaM, bAyarabAyarA teuvaNassaipuDhavitasasarIrANi / ahavA cauvvihA poggalA, taMjahA-khaMdhA khaMdhadesA khaMdhapaesA paramANupoggalA, esa / poggalatthikAo gahaNalakkhaNo, NopoggalatthikAo tiviho, taMjahA-dhammatthikAo na zA adhammatthikAo AgAsatthikAo, tattha dhammatthikAo gailakkhaNo, adhammatthikAo sa ThiilakkhaNo, AgAsatthikAo avagAhalakkhaNo, tathA caitatsaMvAdyArSam-"duvihA hu~ti meM | ajIvA poggalanopoggalA ya cha ttivihA paramANumAdi poggala Nopoggala dhammamAdIyA nA | // 1 // suhumasuhumA ya suhumA taha ceva ya suhumabAyarA NeyA / bAyarasuhumA bAyara taha / / bAyarabAyarA ceva // 2 // paramANu duppaesAdigA u taha gaMdhapoggalA honti / vAU AusarIrA teUmAdINa carimA u // 3 // dhammAdhammA''gAsA loe NopoggalA tihA hoti / jIvAINa gaITiiavagAhaNimittagA NeyA // 4 // " anumAnaprayoga A pramANe thaze ke A zarIra (pakSa) vidyamAnakartAvALuM che (sAdhya) AdivALo, pratiniyataAkAra 4 F Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dazavaikAlikasUra bhAga- 2 | he mAM aya. 4 sUga - 1 hovAthI (hetu) dA.ta. ghaTa (daSTAnta). (pratiniyataAkAra to AkAzano paNa che, tyAM koI kartA nathI. eTale ja mAhitI | zabda che. AkAzano AkAra mitu nathI. eTale emAM hetuM nathI, mATe sAdhya na hoya , . to paNa vAMdho nahi. sarit AkAra to vAdaLAdimAM paNa che, tyAM koI kartA nathI. eTale ja ttinata zabda mukelo che. vAdaLAdino AkAra apratiniyata = acokkasa che... eTale 1 emAM hetu na rahevAthI sAdhya na rahe to paNa vAMdho nathI...). prazna : trasakAyanAM A nigamanane kahyA vinA asthAne sarve praLiH paramathaLa: e anaMtarasUtranI sAthe saMbaMdhavALI sUtranuM kathana zA mATe karyuM? (1. sarva jIvo sukhAbhilASI che. 2. A chaThTho javanikAya trasakAya kahevAya che, 3. A jIvanikAyanI hiMsA na karavI.. A rIte sUtro ApelA che. naM. 3 sUtra | e have tarata ja kahevAze. enI sAthe naM. 1 sUtrane saMbaMdha A pramANe che ke badhAM jIvo te sukhAbhilASI che, mATe badhA jIvonI hiMsA na karavI.... Ama naM. 1 sUtra e 11 anaMtarasUtra sAthe saMbaMdhavALuM che. eTale kharekhara to naM. ra sUtra pahelAM, pachI naM. 1 sUtra | ane pachI naM. 3 sUtra kahevuM joIe. jyAre ahIM viparIta kareluM che. T vaLI A badhAMnI pUrve trasakAyanuM varNana kareluM che, eTale kharekhara to pahelAM vi, trasakAyanuM nigamana ja Ave, e pachI ja "A chaye kAyanA jIvo sukhAbhilASI che..." tri 3 vagere Ave. paNa ahIM evuM nathI karyuM. |o eTale praznakAra pUche che ke trasakAyanigamanane = naM. 2 sUtrane kahyA vinA ja naM. jJa = 3 sUtra sAthe saMbaMdhavALA naM. 1 sUtranuM asthAne kathana kema karyuM ?' uttara H nigamanasUtranAM vyavadhAnanI jema arthAntarI paNa vyavadhAna jaNAvavA mATe na . AvuM kareluM che. te A pramANe - (jIvAbhigama, ajIvAbhigama, cAritrAdharma vagere artho ahIM kahevAnA che emAM) trasakAyanAM nigamananAM sUtra sudhI jIvAbhigama che. e " thAya eTale e daramyAna ajIvAbhigamano adhikAra che. tenA arthane kahIne * cAritrAdharma kahevAno che. (have jo dazavaikAlika mULasUtro jo Ie, to emAM * trasakAyanigamanasUra pachI sIdhuM ja cAritradharmanuM ja varNana zarU karI dIdhuM che. vacce " 2 ajavAbhigamanI prarUpaNA ja nathI. jayAre kharekhara to jIvAbhigama ane cAritradharma E F = Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUTA bhAga-2 hara aya. 4 : 1 che) e be artho vacce ajIvAbhigamano artha che ja. ( Ama jIvAbhigama ane cAritradharma vacce ajIvAbhigama arthanuM vyavadhAna che. e [ jaNAvavuM jarUrI che. e jaNAvavA mATe ja ekabIjAnAM saMbaMdhavALA naM. 1 ane naM. 3 * sUtranI vacce naM. 2 sUtra = trasakAya nigamanasUtra mUkI dIdhuM che. AnAthI badhAne khabara " paDe ke naM. 1 ane naM. 3 sUtra vacce saMbaMdha hovA chatAM vacce naM.2 sUtranuM vyavadhAna karyuM che. naM. 1 ane naM. 3 sUtrane sAthe mukavAne badale be vacce eka sUtranuM aMtara pADI dIdhuM | che... eTale enI jema jIvAbhigama ane cAritradharmanI vacce ajIvAbhigama arthAdhikAra na samajI levAno.) | (e ajIvAbhigama arthAdhikAra darzAvatI) vRddhavyAkhyA A pramANe che. nuM A chaThTho, jIvanikAya trasakAya ema kahevAya che. tamane A jIvAbhigama kahevAyo. | | have ajIvAbhigama kahevAya che. ajIvo be prakAre che. pugalo ane napudgalo. pudgalo che prakAre che : (1) sUkSma sUkSma (2) sUkSma (3) sUkSmabAdara (4) bAdarasUkSma | (5) bAdara (6) bAdarabAdara. (1) sUmasUma: paramANupudgalo. (2) sUthama be pradezanAM banelA skaMdhathI mAMDIne El sUkSmapariNAmavALo anaMtaprAdezika aMdha... (dArika grAhyavargaNAnI pUrvenAM | anaMtaprAdezika skaMdho sUkSmapariNAmI che.) | (3) sUkSmabAdara : gaMdhayugalo (sugaMdhI pudgalo dekhAya nahi, paNa gaMdha ki | anubhavAya...) (4) bAdarasUma : vAyuyazarIro. (spaSTapaNe anubhavAya, paNa dekhAya nahi..) . (5) bAdara : jhAkaLa vagerenAM apakAyanAM banelA zarIro. (6) bAdara-bAdara : tejaskAya, vanaspatikAya, pRthvI ane trasanAM zarIro. athavA cAra prakAranAM pudgalo che. te A pramANe skaMdha, skaMdhadeza, skaMdhapradeza, paramANupudgala. A pudgalAstikAya grahaNalakSaNavALo che, arthAtu jIva enuM grahaNa karI zake che..!! nopudgalAstikAya traNa prakArano che. te A pramANe - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya. . E F E F = * * * ke8i Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ya dazavaikAlikasUTA bhAga-2 adhya. 4 sUga - 2 jI eka temAM dharmAstikAya gatilakSaNavALo che. (enA adhAre - jIvapudgalo gati kare che.) adharmAstikAya sthitilakSaNavALo che. (enA AdhAre jIva-pugalo sthira rahI zake che ( AkAzAstikAya avakAzalakSaNavALo che. (jIva-pudgalAdine rahevAnI jagyA Ape A ja vAtanI sAthe saMvAdavALuM RSivacana A che ke (1) ajIvo be prakAre che. [ pudgala ane nopudgala. pudgala cha prakAre, nopudgala traNa prakAre che. paramANu vagere 11 - pudgala che. dharmAstikAyAdi nomuddagala che. (2) sUkSmasUkSma, sUkSma, sUkSmabAdara, bAdarasUkSma, bAdara, bAdarabAdara. | (3) paramANu, ddhipradezikAdi, gaMdhapudgala, vAyu, apazarIra, teja vagerenAM zarIra che | carama = chellA = bAdarabAdara. | (4) lokamAM dharma, adharma, AkAza ema no pudgalo traNa prakAre che. jIvAdine te gati, sthiti ane avagAhamAM nimittarUpa jANavA. iccesi chaNhaM jIvanikAyANaM neva sayaM daMDaM samAraMbhijjA nevannehiM daMDaM samAraMbhAvijjA daMDaM samAraMbhaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataMpika annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi / appANaM vosirAmi / (sUtra0 2) | sUtra-2 sUtrArtha: A cha javanikAyono svaMya daMDa na karavo, bIjA vaDe daMDa na karAvavo, FI no daMDa karatAM anyane huM rajA nahi ApuM... yAvajIva trividha-trividhe, mana-vacana-kAyAthI | | | karIza nahi, karAvIza nahi, karatAM evA paNa anyane anumati nahi ApuM. he bhaMte ! | tenuM pratikramaNa karuM chuM, niMdA karuM chuM, gaI karuM chuM, AtmAne vosirAvuM chuM. | ukto jIvA( jIvA )bhigamaH, sAmprataM cAritradharmaH, tatroktasaMbandhamevedaM sUtram-* *'iccesiM' ityAdi, sarve prANinaH paramadharmANa ityanena hetunA 'eteSAM SaNNAM jIvanikAyAnA'miti, supAM supo bhavantIti saptamyarthe SaSThI, eteSu SaTsu jIvanikAyeSuhai anantaroditasvarUpeSu naiva 'svayam' AtmAnA 'daNDaM' saMghaTTanaparitApanAdilakSaNaM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I E A ma HEN zAtisUkA bhAga- 2EAN madhya. 4 sUrA - 2 'samArabheta' pravartayet, tathA naiva 'anyaiH' preSyAdibhiH 'daNDam' uktalakSaNaM 'samAraMbhayet' ( . kArayedityarthaH, daNDaM samArabhamANAnapyanyAn prANino 'na samanujAnIyAta. | nAnumodayediti vidhAyakaM bhagavadvacanam / yatazcaivamato 'yAvajjIva'mityAdi yAvad .... vyutsRjAmi, evamidaM samyak pratipadyatetyaidamparyaM, padArthastu-jIvanaM jIvA yAvajjIvA yAvajjIvam-AprANoparamAdityarthaH, kimityAha-'trividhaM trividheneti tistro vidhAvidhAnAni kRtAdirUpA asyeti trividhaH, daNDa iti gamyate, taM trividhena karaNena, etadupanyasyati-manasA vAcA kAyena, eteSAM svarUpaM prasiddhameva, asya ca karaNasya karma / | uktalakSaNo daNDaH, taM vastuto nirAkAryatayA sUtreNaivopanyasyannAha-'na karomi svayaM, na kArayAmyanyaiH, kurvantamapyanyaM na samanujAnAmI 'ti, 'tasya bhadanta ! pratikrAmAmI'ti | tasyetyadhikRto daNDaH saMbadhyate, saMbandhalakSaNA avayavalakSaNA vA SaSThI, yo'sau trikAlaviSayo daNDastasya saMbandhinamatItamavayavaM pratikrAmAmi, na vartamAnamanAgataM vA, atItasyaiva pratikramaNAt, pratyutpannasya saMvaraNAdanAgatasya pratyAkhyAnAditi, bhadanteti | gurorAmantraNam, bhadanta bhavAnta bhayAnta iti sAdhAraNA zrutiH, etacca gurusAkSikyeva vratapratipattiH sAdhvIti jJApanArthaM, pratikrAmAmIti bhUtAddaNDAnnivarte'hamityuktaM bhavati, | tasmAcca nivRttiryattadanumateviramaNamiti, tathA 'nindAmi garhAmI ti, atrAtmasAkSikI nindA parasAkSikI garhA-jugupsocyate, 'AtmAnam' atItadaNDakAriNamazlAghyaM ji 'vyutsRjAmIti vividhArtho vizeSArtho vA vizabdaH ucchabdo bhRzArthaH sRjAmIti- ji na tyajAmi, tatazca vividhaM vizeSeNa vA bhRzaM tyajAmi vyutsRjAmIti / AhazA yadyevamatItadaNDapratikramaNa-mAtramasyaidamparyaM na pratyutpannasaMvaraNamanAgatapratyAkhyAnaM ceti, sa naitadevaM, na karomItyAdinA tadubhayasiddheriti // TArtha : 941(94)bhima vA yo. yAtridharma..... tabhA 3415 gayesA saMyavANu 4 mA sUtra cha iccesiM.. badhAM jIvo sukhAbhilASI che' A kAraNathI A cha javanikAyone vize daMDano | "samAna na 42vo. prakRtama supAM supo bhavanti me niyama prabhA adhI vimatinI * badhI ja vibhaktio thaI zake che, eTale sUtramAM rahelI chaThThI vibhakti e sAtamInAM 51 hai arthamA vI. "E H. rFFFF OM OM OM br ** Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAla dazavaikAlikasUra bhAga-2 | hu adhya. 4 sUra - 2 che. anaMtara jemanuM svarUpa kahevAI gayuM che, evA A cha javanikAyone vize svayaM = S. . jAte daMDa = saMghaTTo, paritApa vagerene pravartAvavA nahi. tathA nokara vagere dvArA uparokta lakSaNavALA daMDane karAvavo nahi. daMDane pravartAvatA evA paNa anya prANIone anumati ApavI nahi. A vidhAyaka evuM jinavacana che. arthAt "sAdhue A badhuM na karavuM." vidhAnakaranAra A jinavacana che. (sUtramAM samaygAmi zabda che, paNa kharekhara samaygApoLa pATha na hovo joIe. e ja vadhu saMgata thAya che. tyAMsudhIno pATha bhagavAna bole che... ema 1 "" darzAvavuM che. teo ApaNane A badhuM karavAnuM vidhAna kare che... eTale huM rajA nahi "T ApuM...' evo artha saMgata na thAya...) bhagavAna A pramANe vidhAna kare che, AthI ja gAvaLIvANu thI mAMDIne vasiSa. eTaluM A pramANe A samyapharIte sAdhue svIkAravuM joIe. (bhagavAne kahyuM che ke "jIvo upara daMDa karavo, karAvavo, anumodavo joIe nahi . eTale ApaNe A rIte svIkAravuM joIe ke "huM jIvo upara daMDa karIza, karAvIza, I anumodIza nahi..) A ahIM tAtparya che. padono artha A pramANe che - jIvana eTale jIvo. jayAM sudhI jIva rahe tyAM sudhI e nAvIvAha... ! tyAMsudhI zuM karavuM? e batAve che ke katAdirUpa traNa vidhAna jenA che, te trividha. ahIM daMDa zabda samajI levo. te trividha nA - daMDane trividhakaraNa vaDe... e trividhena zabdathI je traNa levAnA che, eno ja upanyAsa | | kare che ke manathI, vacanathI, kAyAthI. A traNanuM svarUpa prasiddha ja che. A mana vagere rUpa trividha karaNanuM karma kahevAyelA lakSaNavALo saMghaTTanAdirUpa daMDa che. te daMDane ja vastutaH nirAkaraNa karavAyogya tarIke sUtrathI ja jaNAvatAM kahe che ke "huM ke : svayaM karIza nahi, bIjAo vaDe karAvIza nahi, karatAM evA paNa anyane rajA ApIza , nahi..." (AnA dvArA trividha daMDa ja paramArthathI nirAkArya tarIke darzAvyo.) . tarasa = tatha e zabdathI adhikRta daMDa ja levAno che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja dazavaikAlikasUtra bhAga-2 aya. 4 suraNa - 2 . ahIM chaThThIvibhakti saMbaMdhalakSaNavALI athavA to avayavalakSaNavALI jANavI. ( to prazna : eTale zuM? kaMI samajaNa na paDI ? | uttara : je A trikAlaviSayaka daMDa che, tenA saMbaMdhI bhUtaavayavanuM huM pratikramaNa karuM , LchuM. paNa vartamAna ke anAgata avayavanuM pratikramaNa karato nathI. kemake atItanuM ja pratikramaNa thAya. vartamAnadaMDanuM saMvaraNa thAya, ane anAgatadaMDanuM paccakhANa thAya (paNa e benAM pratikramaNa na thAya.) (Azaya e che ke tuM = (huM pratikAmi ema kahevAne badale ta7 - caMDI | timami ema je sUtromAM kahyuM che, enAthI sahaja rIte prazna Ubho thAya ke - bIjIvibhaktine badale chaThThI kema karI ? vyAkaraNa mujaba to karmane bIjIvibhakti ja lAge..." . rr 5, eTale khulAso karavo paDyo ke A chaThThIvibhakti saMbaMdha athavA avayava arthamAM che. arthAt daMDanAM traNa avayavo = aMzo che. atItadaMDa, vartamAnadaMDa, anAgatadaMDa... te emAMthI atItadaMDarUpI eka avayavanuM ja pratikramaNa karavAnuM che. bAkInAM benuM nahi. have te jo daMDa lakhe, to badhAM ja daMDonuM pratikramaNa gaNAya, je ISTa nathI. eTale SaSThIvibhakti | karI che. enAthI e batAvavuM che ke saMpUrNadaMDanAM saMbaMdhI je eka atItadaMDAtmaka avayava, tenuM pratikramaNa.... ra koIne prazna thAya ke vartamAna + anAgatadaMDanuM pratikramaNa kema nahi ? to enA la samAdhAna mATe kahe che ke vartamAnamAM to je pApa thavAnuM che, ene aTakAvI zakAya che, eTale enuM saMvaraNa karAya. ane bhAvamAM je daMDa thaI zakavAnA che, e na karavAnI pratijJA karAya. pratikramaNa to je pApa bhUtamAM thaI cUkyA che enAthI bhAvathI paNa haTavArUpa che..). || aMte - manta e gurune AmaMtraNa che. zabdanI bhadanta, bhavAnta, bhayAnta A sAdhAraNakRti che. eTale ke saMskRtanAM A traNe zabdo mATe aMte nAmano eka ja sAdhAraNa zabda vaparAya che. - A AmaMtraNa e jaNAvavA mATe kareluM che ke, "gurunI sAkSIe ja vratanI pratipatti * sArI." (AmaMtraNano artha e ke guru hAjara che, enI sAkSIe A vrata svIkArAya " che...) che. pratiki eTale bhUtakAlIna daMDathI huM pAcho pharuM chuM, nivRtta thAuM chuM ema E F - - - - " Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 8 1. + . * A dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 4 sUga - 3 che. kahevAyeluM thAya che. | prazna H bhUtakALano daMDa to thaI ja gayo che, enAthI aTakavAnuM = nivRtta thavAnuM . zakya ja zI rIte che ? uttara : bhUtadaMDanI anumodanAthI je viramaNa = aTakavuM, e ja bhUtadaMDathI nivRtti gaNAya. nindAmi, garhAmi emAM AtmasAkSikI niMdA che. parasAkSikI gaha che, eTale ke pApajugupsA che. AtmAnaM vosirAmi bhUtakAlIna daMDane karanArA aprazaMsanIya mArA AtmAne huM vosirAvuM chuM. vi + 3 + sRjJAmi ema vyutkRmi zabda bane. temAM vi vividhaarthavALo ke vizeSaarthavALo che. huM zabda puSkaLa arthamAM che. nAmi eTale tyanAmi eTale | vividha prakAre ke vizeSathI e pApI AtmAne tyAguM chuM. A vyutsunAma no artha thAya.| praznaH jo A pramANe hoya to bhUtakAlInadaMDanuM pratikramaNa mAtra ja A sUtranuM tAtparya thayuM, paNa pratyutpannanuM saMvaraNa ane anAgatanuM paccakhANa Ano sAra nahi gaNAya. uttara H A vAta barAbara nathI. kemake ra vo...i e vagere dvArA te baMnenI siddhi na na thAya che. arthAt e zabdo dvArA vartamAnadaMDanuM saMvaraNa ane bhAvidaMDanuM paccakhANa ja na karAya che. 51 - paDhame bhaMte ! mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! pANAivAyaM / paccakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA, neva sayaM pANe | aivAijjA neva'nnehiM pANe aivAyAvijjA pANe aivAyaMte'vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM * na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! * paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paDhame bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo pANAivAyAo veramaNaM // 1 // (sUtra03), Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREzavaijAtisU lAga-2 madhya. 4 sUtrA - 3 sUtra-3 sUtrArtha : he mahanta ! paDela. mAtama pratipAtathA virabha cha. ! sarva prANAtipAtanuM paccakhANa karuM chuM. te sUkSma ke bAdara, trasa ke sthAvara...svayaM jIvone mArIza nahi, bIjAo vaDe marAvIza nahi, mAranArA bIjAnI anumodanA karIza nahi. . yAva41 vividha-vidhe mana-vayana-yAthI 42rIza na. 42vIza nali, 42ta.. / anyane anumati mApI nAhi. mate ! tenuM huM pratibhA cha, niMdA , dhuM. mAtmAne posirA. [chuM. he bhadanta ! pahelA mahAvratamAM upasthita thayo chuM. mAre tamAma prANAtipAtathI viramaNa ___ vyAkhyA-ayaM cAtmapratipattya) daNDanikSepaH sAmAnyavizeSarUpa iti, . sAmAnyenoktalakSaNa eva, sa tu vizeSataH paJcamahAvratarUpatayA'pyaGgIkartavya iti mahAvratAnyAha- 'paDhame bhaMte' ityAdi, sUtrakramaprAmANyAt prANAtipAtaviramaNaM prathama tasmin, bhadanteti gurorAmantraNaM, 'mahAvrata' iti mahacca tavrataM ca mahAvrataM, mahatvaM cAsya | zrAvakasaMbandhyaNuvratApekSayeti / atrAntare saptacatvAriMzadadhikapratyAkhyAnabhaGgakazatAdhikAraH, tatreyaM gAthA-'sIyAlaM bhaMgasayaM paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so paccakhANakusalo sesA savve akusalA u // 1 // ' enAM cAsaMmohArthamupariSTA dvyAkhyAsyAmaH / tasmin mahAvrate 'prANAtipAtAdviramaNa'miti prANA-indriyAdayaH | teSAmatipAtaH prANAtipAta:-jIvasya mahAduHkhotpAdanaM, na tu jIvAtipAta eva, tasmAt| prANAtipAtAdviramaNaM, viramaNaM nAma samyagjJAnazraddhAnapUrvakaM sarvathA nivartanaM, " bhagavatoktamiti vAkyazeSaH, yatazcaivamata upAdeyametaditi vinizcitya 'sarvaM bhadanta ! . / prANAtipAtaM pratyAkhyAmI'ti sarvamiti-niravazeSaM, na tu paristhUrameva, bhadanteti gurvAmantraNaM, prANAtipAtamiti pUrvavat, pratyAkhyAmIti pratizabdaH pratiSedhe AGAbhimukhye / | khyA-prakathane, pratIpamabhimukhaM khyApanaM prANAtipAtasya karomi pratyAkhyAmIti, athavApratyAcakSe-saMvRtAtmA sAmpratamanAgatapratiSedhasya AdareNAbhidhAnaM karomItyarthaH, anena | vratArthaparijJAnAdiguNayukta upasthAnArha ityetadAha, uktaM ca-"paDhie ya kahiya ahigaya " | pariharauvaThAvaNAi jogotti / chakkaM tIhi visuddhaM parihara NavaeNa bhedeNa // 1 // paDapAsAuramAdI diTuMtA hoMti vayasamAruhaNe / jaha maliNAisu dosA suddhAisa NevamihaiMpi // 2 // " ityAdi, etesi lesuddeseNa sIsahiyaTThayAe attho bhaNNai-paDhiyAe meM _r5EF KES*** Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha .. zAli ! (bhAga- 2EASER madhya. 4 sUtrA - 3 satthapariNAe dasakAlie chajjIvaNikAe vA, kahiyAe atthao, abhigayAe saMmaM ( parikkhiUNa-pariharai chajjIvaNiyAe maNavayakAehi kayakArAviyANumaibhedeNa, tao .. ThAvijjai, Na annahA / ime ya ittha paDAdI diTuMtA-mailo paDo Na raMgijjai sohio raMgijjai, asohie mUlapAe pAsAo Na kijjai sohie kijjai, vamaNAIhiM asohie .. Aure osahaM na dijjai sohie dijjai, asaMThavie rayaNe paDibaMdho na kijjai saMThavie | kijjai, evaM paDhiyakahiyAIhiM asohie sIse Na vayArovaNaM kijjai sohie kijjai, / asohie ya karaNe guruNo dosA, sohiyApAlaNe sissassa doso tti kayaM pasaMgeNa / / yaduktam-'sarvaM bhadanta ! prANAtipAtaM pratyAkhyAmI ti tadetadvizeSeNa abhidhitsurAha-'se / suhumaM vetyAdi, sezabdo mAgadhadezIprasiddhaH athazabdArthaH, sa copanyAse, tadyathA-'sUkSma vA bAdaraM vA trasaM vA sthAvaraM vA' atra sUkSmo'lpaH parigRhyate na tu sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmaH, tasya kAyena vyApAdanAsaMbhavAt, tadetadvizeSato'bhidhitsurAha'bAdaro'pi' sthUraH, sa caikaiko dvidhA-trasaH sthAvarazca, sUkSmatrasaH kunthvAdiH sthAvaro vanaspatyAdiH, bAdarastraso gavAdiH sthAvaraH pRthivyAdiH, etAn, 'NevaM sayaM pANe aivAejja'tti prAkRtazailyA chAndasatvAt, 'tiGAM tiGo bhavantI ti nyAyAt naiva svayaM prANinaH atipAtayAmi, naivAnyaiH prANino'tipAtayAmi, prANino'tipAtayato'pyanyAnna samanujAnAmi, yAvajjIvamityAdi pUrvavat / iha ca 'sUkSmaM vA bAdaraM vetyAdinopalakSita ja'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa miti caturvidhaH prANAtipAto draSTavyaH, tadyathA-dravyataH kSetrataH ja na kAlato bhAvatazceti, tatra dravyataH SaTsu jIvanikAyeSu sUkSmAdibhedabhinneSu, kSetrato loke | zA tiryaglokAdibhedabhinne, kAlato'tItAdau rAtryAdau vA, bhAvato rAgeNa vo dveSeNa vA, zA ma mAMsAdirAgazatrudveSAbhyAM tadupapatteriti / caturbhaGgikA cAtra-davvao NAmege pANAivAe ma nA Na bhAvao ityAdirUpA yathA drumapuSpikAyAM tathA draSTavyeti / vratapratipattiM nigamayannAha- nA prathame bhadanta ! mahAvrate 'upasthito'smi' upa-sAmIpyena tatpariNAmApatyA sthitaH, ita ca | Arabhya mama sarvasmAtprANAtipAtAdviramaNamiti / 'bhadanta' ityanena cAdimadhyAvasAneSu gurumanApRcchaya na kiMcitkartavyaM kRtaM ca tasmai nivedanIyamevaM tadArAdhitaM bhavatItyevamAha // uktaM prathamaM mahAvratam // | TIkArtha: AtmAvaDe svIkAra karavA mATe yogya evo A daMDatyAga sAmAnya ane A . vizeSarUpa che. sAmAnyathI to kahevAyelA lakSaNavALo ja che. te daMDanikSepa vizeSathI pAMca . Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja dazape vikasUra bhAga-2 aya. 4 sUga - 3 che. mahAvrata rUpe paNa svIkAravA yogya che. eTale mahAvratone kahe che... (aa sUtranAM kramanI prAmANikatA pramANe prANAtipAtaviramaNa prathama che. (sUtramAM prathama : e ja darzAveluM che.) matta e zabda gurune AmaMtraNa che. moTuM evuM vrata te mahAvrata. AnI mahAnatA zrAvakasaMbaMdhI aNuvratonI apekSAe jANavI. - A aNu-mahAvratanI vAta nIkaLI che, eTale emAM paccakakhANanA 147, bhAMgAono adhikAra che. temAM A gAthA che. ' paccakhANamAM 147 bhAMgAo jene upalabdha = prasiddha = jJAta che, te * paccakhANamAM kuzala gaNAya, bAkI badhA akuzala kahevAya. saMmoha na thAya = bhrama na thAya e mATe A gAthAnuM AgaLa vyAkhyAna karazuM. mULavAta e ke pahelAmahAvratamAM prANAtipAtathI viramaNa.... prANo = Indriyo vagere. teno atipAta eTale ke jIvane moTA duHkhonuM utpAdana na karavuM. mArA jIvano atipAta ja prANAtipAta nathI. (arthAtu jIva mare e ja prANAtipAta nathI. paNa jIvane ghaNuM duHkha utpanna thAya, e paNa prANAtipAta che. viramaNa eTale samyajJAna ane zraddhApUrvaka sarvaprakAre aTakavuM te. G! prathama mahAvratamAM A viramaNa bhagavAnavaDe kahevAyeluM che. - mAvatam zabda sUtramAM nathI, te vAkyazeSa tarIke jANavo. zA Ave che, AthI "e viramaNa upAdeya che' ema vinizcaya karIne (sAdhu bole che * ka) bhadanta ! badhAM prANAtipAtane tyAgu chuM. sarva = saMpUrNa. mAtra zUlaprANAtipAta nahi. bhadanta' e gurune AmaMtraNa che. prANAtipAta zabda pUrvanI jema samajavo. pratyAdhyAmi mAM prati zabda niSedha arthamAM che, A upasarga abhimukhatAnAM arthamAM ke che. stra dhAtu kathana arthamAM che. prANAtipAtanI pratikULatAne abhimukha evuM kathana, ke ke (arthAt prANAtipAtane pratikULa evI ahiMsA=prANAtipAtanAM tyAgane abhimukha : che. kathana...) tene huM karuM chuM ema pratyAdhyAmi zabdano artha thAya. ' F = Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hu dazavaikAlikasUra bhAga-2 jI aya. 4 sUga - 3 ipha athavA pratyAvakSe zabda laIe to (vartamAnamAM pApothI) aTakelA AtmAvALo huM atyAre , bhaviSyasaMbaMdhI prANAtipAtonAM pratiSedhanuM AdarathI kathana karuM chuM. AnA dvArA e vAta karI ke, "vratanAM arthanuM parijJAna vagere guNothI yukta AtmA || vaDI dIkSAne yogya che..." kahyuM che ke "bhaNAya, kahevAya, jaNAya, parihAra kare. te | | upasthApanAne yogya che. traNathI vizuddha Sakane navamedavaDe parihAra kare. vratanAM | simArohaNamAM paTa, prAsAda, Atura vagere daSTAnto che. jema malinAdimAM doSa che, ne * zuddhAdimAM nathI. ema ahIM paNa samajavuM." | ziSyonAM hitane mATe A be gAthAno lezodezathI = saMkSepathI artha kahevAya che.'T. - nUtanadIkSita AcArAMganuM zastrAparijJA adhyayana bhaNe (gokhe) ke pachI dazavaikAlikanuM E par3ajIvanikA adhyayana bhaNe... e pachI guru ene e adhyayana arthathI kahe. e | samyarIte arthane jANe. pachI samyagrIte parIkSA karIne pajIvanikAyano mana-vacana- ! kAyAthI karaNa -karAvaNa-anumatibhedathI tyAga kare. pachI ene vaDI dIkSA apAya. e ta] ne sivAya nahI. AmAM A paTAdi daSTAnto che. malinavastra raMgAya nahi, zuddha karAyeluM vastra raMgAya. mUlapADa = pAyo zuddha karyA vinA prasAda na karAya, paNa pAyo zuddha karyA bAda prAsAda ni - karAya. Atura = glAna vamanAdithI zuddha na thAya tyAMsudhI auSadha na apAya, paNa e zuddha . thAya pachI ja auSadha apAya. ratna saMsthApita na hoya = ghaDeluM na hoya, to eno pratibaMdha na karAya eTale ke vIMTI, hAra vageremAM e ratna na lagADAya. paNa saMsthApitaratna lagADAya. ema paThana-kathanAdithI azodhita ziSyamAM vratonuM AropaNa na karAya, paNa zodhita ziSyamAM karAya. azodhitamAM vratAropaNa karavAmAM gurane doSo lAge. (zodhitaziSyamAM vratAropaNa * " karyuM hoya, paNa pachI) te zodhita ziSya vratonuM pAlana na kare to ziSyane doSo lAge. * prasaMgathI saryuM. je kahyuM ke, "bhadanta ! badhA prANAtipAtano tyAga karuM chuM te A ja vAtane vizeSathI Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 1 jaya dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 4 sUga - 3 che. kahevAnI icchAvALA kahe che. te suhu vA.. ( je zabda mAgadhadezI bhASAmAM prasiddha che, eno artha tha zabda che. te samatha -zabda upanyAsa arthamAM che. te A pramANe - sUkSma ke bAdara, trasa ke sthAvara.. 3 ahIM sUkSma eTale alpajIva levo. sUkSmanAmakarmanA udayathI sUkSma nahi. kemake evA sUkSmanI to ApaNA zarIravaDe hiMsA thavAno asaMbhava che. [, te Ane vizeSathI kahevAnI icchAvALA kahe che ke vAdaroDapa bAdara = zUla. te eka eka be prakAre che. trasa ane sthAvara. sUkSmatrasa kuntha vagere.. sUkSmasthAvara vanaspati vagere. bAdaragrasa gAya vagere. bAdarasthAvara pRthvI vagere. A jIvone svayaM huM mArIza nahi. (prazna : maphavAkya zabda trIjo puruSa ekavacana che, e zabda kevI rIte saMgata ' thAya ? pahelo puruSa hovo joIe ne ?) ' uttara : prAkRtazailIthI, chAndasaprayoga hovAthI, tilAM e nyAya hovAthI atipatiyAmi ema samajavuM. (ahIM vAra lakhyo nathI. ema lAge che ke aphavAna - trIjo puruSa ekavacanano" prayoga tipatiyAmi ema ja samajavAno che, ane e mATe traNa hetu ApyA che. (1) * prAkRtazailI (2) chAndasaprayoga (3) koIpaNa puruSano prayoga koIpaNa puruSanAM * prayogarUpa hoI zake. e nyAya...) | huM svayaM jIvone mArIza nahi, bIjAovaDe jIvone marAvIza nahi, jIvone mAranArA evA paNa bIjAone anumati ApIza nahi. yAvaMva vagereno artha pUrvanI jema samajI levo. | ahIM sUkSma vA vArAM e zabdavaDe upalakSita karAyelo (eTale ke sUcita karAyelo) * " evo cAraprakArano prANAtipAta jovAno che. (A zabdathI caturvidha prANAtipAta zI rIte ? - upalakSita thAya... tenA uttararUpe lakhyuM che ke, ekanAM grahaNamAM tajajAtIyanuM grahaNa thaI | mAM jAya che. ma | Sa ' Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 1 , aya. 4 sUga - 4 - S) (saksa, bAdara e badhAMnI hiMsA dravyanI apekSAe hiMsA gaNAya. sUtramAM A hiMsA che te darzAvelI che. have dravyanI apekSAe hiMsA darzAvI, eTale tajajAtIya tarIke kSetranI I apekSAe hiMsA, kALanI apekSAe hiMsA... vagere paNa laI zakAya.) te A pramANe, dravyathI, kSetrathI, kAlathI, bhAvathI. temAM dravyathI hiMsA sUkSma vagere bhedathI judA judA cha javanikAyone vize hiMsA. kSetrathI hiMsA tiryaloka vagere bhedathI judA judA lokane vize hiMsA. kAlathI hiMsA atItAdi kALane vize ke rAtri vagerene vize hiMsA. bhAvathI hiMsA rAgathI ke dveSathI hiMsA. (prazna: hiMsA to dveSathI ja thAya ne ? rAgathI zI rIte thAya ?) uttara H mAMsa vagerenAM rAgathI ane zatru pratyenAM dveSathI e hiMsAnI upapatti thaI| zake che. (arthAt rAgajanya paNa hiMsA maLI zake che...) ahIM caturbhagI A pramANe che. " eka prANAtipAta dravyathI che, bhAvathI nathI...vagere. je rIte drumapuSmikAmAM batAvelI, te rIte jANavI. tasvIkAranuM nigamana karatAM kahe che ke "he bhadanta ! pahelA mahAvratamAM huM upasthita f= thayo chuM. upa = samIpatAthI = vratanA pariNAmanI prAptivaDe huM rahelo chuM. A avasarathI 7 || mAMDIne mAre tamAma prANAtipAtathI viramaNa che." ja ahIM aMte pAcho mA zabda lIdho che, enA dvArA e vAta jaMNAve che ke na | zarUAtamAM, madhyama ane aMtamAM gurune pRcchA karyA vinA kaMI na karavuM. tathA A traNavAra | na pUchIne paNa je kareluM hoya, te gurune jaNAvavuM. A rIte ja te kArya ArAdhanA karAyeluM || pa thAya che. T paheluM mahAvrata kahevAI gayuM. ahAvare ducce bhaMte ! mahavvae musAvAyAo veramaNaM, sav bhaMte ! musAvAyaM paccakkhAmi, se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA, nev| sayaM musaM vaijjA neva'nnehiM musaM vAyAvijjA musaM vayaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM hai Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NEEzavAli sU2 (bhAga-2 madhya. 4 sUtrA - 4 na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAsi / ducce bhaMte ! * mahavvae uvaTThiomi savvAo musAvAyAo veramaNaM // 2 // (sU0 4) sUra-4 sUtrArtha : have bhadanta ! anya bIjA mahAvratamAM mRSAvAdathI viramaNa cha. mate ! sarva bhRSAvAna pratyAdhyAna dhuM. te jopathI, domayI, mayathA hai | DAsyathA...svayaM bhRSA bolI naDi, pAmo 43 bhRSA posAvIza nali... na mo (pratipAtasUtrAnI bha. 4 dhuM sama4.) ___ vyAkhyA-idAnI dvitIyamAha-'ahAvare' ityAdi, 'athAparasmin dvitIye bhadanta ! mahAvrate mRSAvAdAdviramaNaM, sarvaM bhadanta ! mRSAvAdaM pratyAkhyAmI ti pUrvavat, tadyathA'krodhAdvA lobhAdve'tyanenAdyantagrahaNAnmAnamAyAparigrahaH, 'bhayAdvA hAsyAdvA' ityanena tu| premadveSakalahAbhyAkhyAnAdiparigrahaH, 'Neva sayaM musaM vaejja'tti naiva svayaM mRSA vadAmi | naivAnyairmRSA vAdayAmi mRSA vadato'pyanyAn na samanujAnAmi ityetat | smai 'yAvajjIva'mityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam-mRSAvAdazcaturvidhaH, | tadyathA-sadbhAvapratiSedhaH asadbhAvodbhAvanaM arthAntaraM gardA ca, tatra sadbhAvapratiSedho yathA nAstyAtmA nAsti puNyaM pApaM cetyAdi, asadbhAvodbhAvanaM yathA-astyAtmA srvgtH| ji zyAmAkatandulamAtro vetyAdi, arthAntaraM gAmazvamabhidadhata ityAdi, gardA kANaM ji na kANamabhidadhataM ityAdiH, punarayaM krodhAdibhAvopalakSitazcaturvidhaH, tadyathA-dravyataH kSetrataH zA kAlato bhAvatazca, dravyataH sarvadravyeSvanyathAprarUpaNAt kSetrato lokAlokayoH kAlato zA rAtryAdau bhAvataH krodhAdibhiH iti / dravyAdicaturbhaGgI punariyam-davvao NAmege musAvAe ma nA No bhAvao bhAvao NAmege No davvao ege davvao'vi bhAvao'vi ege No davvao nA va No bhAvao / tattha koi kahici hiMsujjao bhaNai-io tae pasumiNA( gA)iNo va diTThatti ?, so dayAe divAvi bhaNai-Na TThitti, esa davvao musAvAo no bhAvao, A avaro musaM bhaNIhAmittipariNao sahasA saccaM bhaNai esa bhAvao no davvao, avaro : / musaM bhaNIhAmittipariNao musaM ceva bhaNai, esa davvaoM'vi bhAvao'vi, caramabhaMgo puNa suNNo // 2 // TIrtha : old bhAbatane cha. ahAvare....aparasmin 56 sivAya ... meM CH keoneol | pi Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama dazavaikAlikasUga bhAga-2 aya. 4 sUga - 4 che. ahIM bIjuM levAnuM. e bIjA mahAvratamAM mRSAvAdathI viramaNa (prabhue kaheluM che.) bhadanta ( ! sarva mRSAvAdanuM paccakhkhANa karuM chuM. e pUrvanI jema samajavuM. te A pramANe - krodhathI ke lobhathI... ahIM pahelA ane chellA kaSAyanAM grahaNathI | mAna ane mAyA kaSAyano parigraha karI levo. | bhayathI ke hAsyathI.. AnAvaDe prema, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna vagereno parigraha | karavo. | huM svayaM mRSA bolIza nahi, bIjAvaDe mRSA bolAvIza nahi. mRSA bolatAM evA " paNa bIjAone anumati ApIza nahi.. A badhuM ane vAvaLIvuM vagere badhuM bhAvArthane FT | AzrayIne pUrvanI jema kahevuM. | vizeSa AM che. mRSAvAda cAra prakAre che. (1) sadbhAvapratiSedha (2) asadbhAvaubhAvana (3) | arthAntara(4) gaha. temAM sadbhAva pratiSedha A pramANe ke, "AtmA nathI, puNya ane pApa nathI." vagere. | asadubhAvanuM ulkAvana A pramANe ke, "AtmA sarvavyApI che ke zyAmAkAMdula | | (cokhA) jeTalo ja che...' vagere. arthAntara A pramANe ke gAyane ghoDo kahe.. vagere. ga A pramANe ke kANAne kANo kahe...vagere. krodhAdi bhAvothI upalakSita A mRSAvAda bIjI rIte paNa cAraprakArano che. (bhAvathI mRSAvAda batAvyo, eTale upalakSaNathI dravyathI mRSAvAda vagere paNa laI zakAya...) te A pramANe... dravyathI, kSetrathI, kAlathI ane bhAvathI. dravyathI mRSAvAda : sarva dravyomAM khoTIprarUpaNA karavAthI. kSetrathI mRSAvAda : loka ane aloka viSayamAM khoTIprarUpaNA karavAthI. kAlathI mRSAvAdaH rAtri vagere kALa saMbaMdhamAM khoTIprarUpaNA karavAthI. (athavA to rAtre ke divase khoTuM bolavuM e kAlapradhAnatAthI kAlamRSAvAda...) bhAvathI mRSAvAda : krodha vagerethI mRSAvAda. dravyAdinI caturbhagI vaLI A che. (1) eka mRSAvAda dravyathI che, bhAvathI nathI. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ma dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 4 sUga - 5 - che (2) eka mRSAvAda bhAvathI che, dravyathI nathI. : (3) eka mRSAvAda dravyathI paNa che, bhAvathI paNa che. (4) eka mRSAvAda dravyathI paNa nathI, bhAvathI paNa nathI. (1) temAM koI koIka rIte hiMsA karavAmAM udyamavALo chato kahe che ke, "tame ahIMthI, pazu-haraNAdi (jatAM) joyA?" te (sAdhu vagere) dayAthI kahe che ke, "nathI joyA" A drivyathI mRSAvAda che, bhAvathI nathI. ' (2) bIjo jIva evo che ke "mRSA bolIza" e pramANe pariNAmavALo thayo, chatAM * sahasA satya bole che. A bhAvathI mRSA che, dravyathI nathI. | (3) anya jIva "mRSA bolIza' evA pariNAmavALo che ane mRSA ja bole che. nuM A dravyathI ane bhAvathI mRSA. | (4) cotho bhAgo zUnya che. (je dravyathI ane bhAvathI paNa mRSA nathI, te kAM to mauna athavA to satya kahevAya. e mRSAsaMbaMdhI cotho bhAMgo na gaNAya eTale e bhAMgo | zUnya kahyo che.) ahAvare tacce bhaMte ! mahavvae adinnAdANAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! adinnAdANaM paccakkhAmi, se gAme vA nagare vA raNNe vA appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM adinnaM na giNhijjA neva'nnehiM adinnaM gihAvijjA adinnaM giNhaMte vi anne na na samaNujANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM zA na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi / tassa bhaMte ! ma paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / tacce bhaMte ! mahavvae nA ___uvaTThiomi savvAo adinnAdANAo veramaNaM // 3 // (sU0 5) . sUtra-5 sUtrArtha : (lagabhaga badhuM ja prathama mahAvratanAM sUtranI jema jANavuM, mAtra) * gAmamAM, nagaramAM ke jaMgalamAM... alpa ke bahu, aNu ke skUla, sacitta ke acitta... | vyAkhyA-uktaM dvitIyaM mahAvratam, adhunA tRtIyamAha-'ahAvare' ityAdi, 'athAparasmiMstRtIye bhadanta ! mahAvrate adattAdAnAdviramaNaM, sarvaM bhadanta ! adattAdAnaM / jo pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA-'grAme vA nagare vA araNye vA' iti, anena kSetraparigrahaH, ( 45 = 5 E F = Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r F sa HEREzaya jAtisU21 bhAga- 2 RXXmaya. 4 suu| - 5 tatra grasati buddhyAdIn guNAniti grAmaH tasmin, nAsmin karo vidhata iti nakaram, , araNyaM-kAnanAdi / tathA 'alpaM. vA bahu vA aNu vA sthUlaM vA cittavadvA acittavadvA' | iti, anena tu dravyaparigrahaH, tatrAlpaM-mUlyata eraNDakASThAdi bahu-vajrAdi aNu-pramANato . vajrAdi sthUlam-eraNDakASThAdi, etacca cittavadvA acittavadveti-cetanAcetanamityarthaH / 'Neva sayamadiNNaM geNhijja'tti naiva svayamadattaM gRhNAmi naivAnyairadattaM grAhayAmi adattaM | gRhNato'pyanyAn na samanujAnAmItyetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat, vizeSastvayam-adattAdAnaM caturvidhaM-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyato'lpAdau / "kSetrato grAmAdau kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm / dravyAdicaturbhaGgI punariyam| davvao NAmege adiNNAdANe No bhAvao bhAvao NAmege No davvao ege davvao'vi | bhAvao'vi ege No davva No bhAvao / tattha arattaduTThassa sAhuNo kahicina aNaNuNNaveUNa taNAi geNhao davvao adiNNAdANaM No bhAvao, harAmIti abbhujjayassa tadasaMpattIe bhAvao no davvao, evaM ceva saMpattIe davvaovi bhAvaovi, carimabhaMgo puNa sunno // 3 // TIkArthaH bIjuM mahAvrata kahevAyuM. ve trI mahAvratane 4 cha.. (madhu pUrvanA sema...) grAme vA... bhenA2. kSetrAno 52 yo che. temAM buddhi vagere guNone prasI jAya te grAma. (gAmaDIyAomAM buddhi vagere guNo moch| hoya che...) bhaya 42 nathI te na42 = n||2. araNya eTale jaMgala vagere. tathA alpa ke bahu, aNu ke skUla, sacitta ke acitta... AnAdvArA dravyano parigraha 4o . tebha ma5 = mUlyanI apekSA mereyAnuM vo3. paDu = bhUdayanI apekSA 4% vagere. A4 = prabhAnI apekSA 14 vagaire. sthUla = pramANanI apekSAe eraMDIyAnuM lAkaDuM vagere. A badhuM ja sacitta ke acitta hoI zake che. huM jAte A adattavastu laIza nahi. adattane bIjAvaDe levaDAvIza nahi. adatta che H.. * * *44 19- 1laa| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * - :-- 3mA 5 * 1 hu ja dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adaya 4 sUraNa - 6 lenArA-bIjAone anumati ApIza nahi... A badhuM ane mAvajIva. vagere e badhuM, ( bhAvArthanI apekSAe pUrvanI jema jANavuM. vizeSa A che. adattAdAna cAra prakAre che. dravyathI, kSetrathI, kAlathI ane bhAvathI. dravyathI : alpAdi dravya vize adattAdAna. kSetrathI : gAma vagere kSetrane vize adattAdAna. kAlathI : rAtri vagerene vize adattAdAna. bhAvathI : rAgathI ke dveSathI adattAdAna. dravyAdinI caturbhagI vaLI A che. (1) eka adattAdAna dravyathI che, bhAvathI nathI. (2) eka adattAdAna bhAvathI che, dravyathI nathI. (3) eka adattAdAna dravyathI paNa che, bhAvathI paNa che. (4) eka adattAdAna dravyathI paNa nathI, bhAvathI paNa nathI. temAM (1) rAgadveSa vinAno sAdhu koIka kAraNasara rajA lIdhA vinA taNakhalAdi grahaNa kare to dravyathI adattAdAna che, bhAvathI nathI. | (2) "corI karuM evA vicAra-udyamavALAne corI na thaI zake tyAre bhAvathI corI che, dravyathI nathI. (3) e ja jIvane jo corInI prApti thAya to dravyathI ane bhAvathI corI che. (4) chello bhAMgo zUnya... (e corI ja na gaNAya..) * ahAvare cautthe bhaMte ! mahavvae mehuNAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! mehuNaM / paccakkhAmi, se divvaM vA mANusaM vA tirikkhajoNiyaM vA, neva sayaM ___ mehuNaM sevijjA neva'nnehiM mehuNaM sevAvijjA mehuNaM sevaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! __ paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / cautthe bhaMte ! mahavvae / H. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * NAzayAlisA bhAga-2 madhya. 4 suu| - 5 uvaTThiomi savvAo mehuNAo veramaNaM // 4 // (sU06) // 4 // (sU0 6) sUtra-6 : sUtrArtha : (pUrvavat... mAtra) 6vya, mAnuSya, tirthayayoni. ... .. .. | vyAkhyA-uktaM tRtIyaM mahAvratam, idAnI caturthamAha-'ahAvare' ityAdi, 'athAparasmizcaturthe bhadanta ! mahAvrate maithunAdviramaNaM, sarvaM bhadanta ! maithunaM pratyAkhyAmI ti | pUrvavat, tadyathA-daivaM vA mAnuSaM vA tairyagyonaM vA, anena dravyaparigrahaH, devInAmidaM daivam, apsaro'marasaMbandhItibhAvaH, etacca rUpeSu vA rUpasahagateSu vA dravyeSu bhavati, tatra | rUpANi-nirjIvAni pratimArUpANyucyante, rUpasahagatAni tu sajIvAni, bhUSaNavikalAni ma vA rUpANi bhUSaNasahitAni tu rUpasahagatAni, evaM mAnuSaM tairyagyonaM ca veditavyamiti, 'Neva sayaM mehuNaM sevijjA' naiva svayaM maithunaM seve, naivAnyaimaithunaM sevayAmi, maithunaM stu sevamAnAnapyanyAnna samanujAnAmi ityetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / / vizeSastvayam-maithunaM caturvidhaM dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyato divyAdau | na kSetratastriSu lokeSu kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm / doseNamimIe vayaM ta bhaMjemitti dosubbhavaM, rAgeNa hoi / dravyAdicaturbhaGgI tviyam-davvao NAmege mehuNe No bhAvao 1 bhAvao NAmege No davvao 2 ege davvao'vi bhAvaMo'vi 3 ege No davvao No bhAvao 4, tattha arattaduTThAe itthiyAe balA pari jamANIe davvao mehuNaM No bhAvao, mehuNasaNNApariNayassa tadasaMpattIe bhAvao No davvao, evaM ceva ni na saMpattIe davvao'vi bhAvao'vi, caramabhaMgo puNa sunno // 4 // nI TIkArtha: trIjuM mahAvrata kahevAyuM. have cothuM mahAvrata kahe che... badhuM pUrvenI jema nA " jANavuM. daiva, mAnuSa ane tairyagyona... A traNa prakAre maithuna che. AnAdvArA dravyano ja nA pariyaDa yo. (dravyathI bhaithuna 6zavyu...) . ya temA hevAmIna saMdhI 24t = bhaithuna te 11. bheTale havAmI-visaMdhI.... 21 maithuna rUpamAM ke rUpasahagata dravyomAM thAya. ke temAM rUpa eTale nirjIvapratimArUpa kahevAya che. 35sajagata meTa. sa . (strI vagere...) athavA bhUSaNa vinAnAM strI zarIrAdi e rUpa. bhUSavaNA strIzarIhi... me. 35sAta. F F * * * Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama dazavaikAlikasUra bhAga-2 ha rahu ja araya. 4 sUga - 7 - che. A rIte mAnuSa ane tiryaMcayonisaMbaMdhI paNa jANavuM. che ke huM svayaM maithuna sevIza nahi, bIjAovaDe maithuna sevaDAvIza nahi. maithuna sevatAM [ evA paNa anya jIvone anumati ApIza nahi.. A badhuM ane yAvaLIva. vagere badhuM | ja bhAvArthanI apekSAe pUrvanI jema jANavuM. vizeSa A che. maithuna cAra prakAre che. dravyathI, kSetrathI, kAlathI, bhAvathI. dravyathI divyAdimAM, kSetrathI traNalokamAM, kAlathI rAtri vageremAM, bhAvathI rAgadveSa " dvArA... [T prazna : maithuna to rAgathI ja thAya, dveSathI zI rIte ? uttara : "A strInuM vrata bhAMgI nAMkha" evA dveSabhAvathI paNa maithuna thAya. e dviSobhavavALuM maithuna rAgathI thAya. (mULamAM strI pratyeno dveSa che. paNa sevana vakhate rAga AvI ja jAya..). dravyAdi caturbhagI vaLI A che. eka maithuna dravyathI che, bhAvathI nathI. eka maithuna bhAvathI che, dravyathI nathI. eka maithuna dravyathI paNa che, bhAvathI paNa che. eka maithuna dravyathI paNa nathI, bhAvathI paNa nathI. temAM rAgadveSa vinAnI strI balAtkArathI bhogavAtI hoya, to e strIne dravyathI " | jhA maithuna che, bhAvathI nathI. maithunasaMjJAnAM pariNAmavALA jIvane maithunanI prApti na thAya nA to e bhAvathI che, dravyathI nathI. ene ja jo maithunanI prApti thaI jAya to dravyathI ane 4 nA bhAvathI paNa maithuna gaNAya. cothobhAMgo zUnya che. ahAvare paMcame bhaMte ! mahavvae pariggahAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! pariggaraM paccakkhAmi, se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM pariggahaM parigiNhijjA neva'nnehiM pariggaha parigihAvijjA pariggahaM parigiNhate'vi anne na samaNujANijjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r YEHzayatisUkA mAga-2 madhya. 4 suu| - 7 kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi girihAmi appANaM vosirAmi / paMcame bhaMte ! mahavvae uvaDhiomi / savvAo pariggahAo veramaNaM // 5 // (sU0 7) sUtra-7 : sUtrArtha : (pUrvavat...mAtra) ma85 3 maI, ma sthUla, sathita ayitta.... vyAkhyA-uktaM caturthaM mahAvrataM, sAmprataM paJcamamAha-'ahAvare' ityAdi, athAparasmin / paJcame bhadanta ! mahAvrate parigrahAdviramaNaM, sarvaM bhadanta ! parigrahaM pratyAkhyAmI 'ti pUrvavat / / tadyathA-alpaM vetyAdyavayavavyAkhyApi pUrvavadeva, naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi naivAnyaiH parigrahaM parigrAhayAmi parigrahaM parigRhNato'pyanyAnna samanujAnAmItyetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat, vizeSastvayam-parigrahazcaturvidhaH, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyataH sarvadravyeSu kSetrato loke kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm, anyadveSe parigrahopapatteH / dravyAdicaturbhaGgI punariyama-davvao nAmege / meM pariggahe No bhAvao 1 bhAvao NAmege No davvao 2 ege davnao'vi bhAvao'vi 3 meM | ege No davvao No bhAvao 4 / tattha arattaduTussa dhammovagaraNaM davvao pariggaho No bhAvao, mucchiyassa tadasaMpattIe bhAvao Na davvao, evaM ceva saMpattIe davvao'vi ji bhAvao'vi, caramabhaMgo uNa sunno // 5 // | TIkArthaH cothuM mahAvrata kahevAI gayuM. have pAMcamuM kahe che. (badhuM pUrvanI jema jANavuM) " alpaM vagairenI. vyAya! 59 pUrvana bha...svayaM pariyaDa 2 na8. mopaDe pariNA " karAvIza nahi. parigraha karatA evA paNa anyone anumati ApIza nahi. A ane yAvajjIvaM... vagaire bhAvArthane sAzrayAne pUrvanI bha. guj. vizeSa A che. pariyaDa yA252no cha. dravyathI, kSetrAthI, sAthI, mAthI. dravyathI sarvadravyomAM, kSetrAthI lokamAM, kAlathI rAtri vageremAM, bhAvathI *rAgadveSA2.... prazna : parigraha to gayA thAya ne ? dveSathI zI rIte thAya ? uttara : bIjAo upara dveSa hoya to e kAraNasara paNa parigraha ghaTI zake che. A F * * * Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) kheDa parigraha dravyaMthI pe| nathI, lAvathI pe| nathI. temAM rAgadveSarahita sAdhunuM dharmopakaraNa dravyathI parigraha che, bhAvathI nathI. vastumAM mUrchAvALAne te vastunI prApti na thAya to bhAvathI parigraha che, dravyathI nathI. e ja vyaktine jo vastunI prApti thaI jAya to dravyathI paNa che ane bhAvathI paNa che. yotholAMgo zUnya che. ta na zA jeo nA dazavaikAlikasUtra bhAga-2 (pratispardhI pAMca lAkha kamAya, to enA pratyenAM dveSathI A mANasa dasa lAkha bhegA kare... vagere tathA rAtri vagere kALa gamI javo... athavA to rAtri vageremAM te te dravya legeM ... je aparigraha... vagere vicArapuM.) dravyAdinI caturthaMgI vaLI A pramANe che. (1) kheDa parigraha dravyathI che, bhAvathI nathI. (2) bheDa parigraha bhAvathI che, dravyathI nathI. ( 3 ) kheDa parigraha dravyathI pe| che, bhAvathI pe| che. ya madhya 4 sUtra - 8 *** vyAkhyA-uktaM paJcamaM mahAvratam, adhunA SaSThaM vratamAha - ' ahAvare' ityAdi, 'athAparasmin SaSThe bhadanta ! vrate rAtribhojanAdviramaNaM, sarvaM bhadanta ! rAtribhojanaM * pratyAkhyAmI 'ti pUrvavat, tadyathA - azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA, azyata ityazanam-odanAdi, pIyata iti pAnaM - mRdvIkApAnAdi khAdyata iti khAdyaM kharjUrAdi svAdyata iti svAdyaM - tAmbUlAdi, 'Neva sayaM rAI bhuMjejjA' naiva svayaM rAtrau bhuje naivAnyai 277 ** na mA ahAvare chaTThe bhaMte ! vae rAIbhoyaNAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! rAIbhoyaNaM paccakkhAmi, se asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA, neva sayaM rAI bhuMjejjA neva'nnehiM rAI bhuMjAvijjA rAI bhuMjaMte'vi anne na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM ji na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! na paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chaTThe bhaMte ! vae zA uvaTTiomi savvAo rAIbhoyaNAo veramaNaM // 6 // ( sU0 8 ) ma sUtra-8 : sUtrArtha : (pUrvavat... mAtra) azana, pAna, mAhima, svAhibha... S nA ya Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta YER zAtisUkA bhAga- 2EYAN madhya. 4 suu| - 8 rAtrau bhojayAmi rAtrau bhuJjAnAnapyanyAnnaiva samanujAnAmi ityetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam-rAtribhojanaM caturvidhaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH / / | kAlato bhAvatazca, dravyatastvazanAdau kSetrato'rdhatRtIyeSu dvIpasamudreSu kAlato rAtryAdau / | bhAvato rAgadveSAbhyAmiti / svarUpato'pyasya cAturvidhyaM, tadyathA-rAtrau gRhNAti rAtrau . bhuGkte 1 rAtrau gRhNAti divA bhuGkte 2 divA gRhNAti rAtrau bhuGkte 3 divA gRhNAti divA bhuGkte 4 saMnidhiparibhoge, dravyAdicaturbhaGgI punariyam-davvao NAmege rAI bhuMjai No | bhAvao 1 bhAvao NAmege No davvao 2 ege davvao'vi bhAvao'vi 3 ege No / davvao No bhAvao 4, tattha aNuggae sUrie uggaotti atthamie vA aNathamiotti / arattaduTussa kAraNaotti rayaNIe vA bhuMjamANassa davvao rAIbhoaNaM No bhAvao, rayaNIe bhuMjAmi mucchyissa tadasaMpattIe bhAvao No davvao, evaM ceva saMpattIe davvao'vi bhAvao'vi, cautthabhaMgo uNa sunno / etacca rAtribhojanaM prathamacaramatIrthakaratIrthayoH RjujaDavakrajaDapuruSApekSayA mUlaguNatvakhyApanArthaM mahAvratopari paThitaM, / madhyamatIrthakaratIrtheSu punaH RjuprajJapuruSApekSayottaraguNavarga iti // 6 // . ___TIrtha : pAyabhuM mahAvrata vAyuM. ve 79 vrata . (mahAprata na3) mA 74pratamai... pUrvI bha. te mA prabhArI azana... 4 pavAya te azana. ma mAta vagere. (mannA) je pIvAya, te pAna. jemake drAkSanuM pANI vagere. je khavAya te khAdya. jemake khajura vagere. je cakhAya te svAdya. jemake tAMbula vagere. huM svayaM rAtre khAIza nahi, bIjAovaDe rAtre khavaDAvIza nahi. rAtre khAtAM evA "| paNa bIjAone anumati ApIza nahi.. A ane vAvaMvuM vagere bhAvArthane * AzrayIne pUrvanI jema jANavuM. | vizeSa bhA che. | rAtribhona yA2 ghare che. dravyathI, kSetrAthI, AtathI, bhAvatha.. dravyathI azanAdimAM, kSetrathI aDhIdvIpasamudromAM, kAlathI rAtri vageremAM, bhAvathI | rAgadveSa dvA2... -- +91 *** Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (prazna : divase ja le ane divase ja vApare to emAM doSa zuM ?) uttara : ekadivase laI e rAtre potAnI pAse rAkhI saMnidhi karI bIjA divase eno paribhoga kare, to e rIte cotho bhAMgo gaNAya, e paNa rAtribhojana gaNAya. (dravyAdinI apekSAe to rAtribhojananAM cAra prakAra che ja, paNa svarUpataH paNa * enA cAra prakAra che.) dravyAdi caturthaMgI vaLI A che. (1) eka rAtribhojana dravyathI che, bhAvathI nathI. chuM, pa dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 sUtra - 8xe svarUpathI paNa A rAtribhojananAM cAra bheda thAya. te A pramANe (1) rAtre grahaNa kare, rAtre vApare. (2) rAtre grahaNa kare, divase vApare. (3) divase grahaNa kare, rAtre vApare. (4) divase grahaNa kare, divase vApare . ji XXX 209 k (2) eka rAtribhojana bhAvathI che, dravyathI nathI. (3) eka rAtribhojana dravyathI paNa che, bhAvathI paNa che. te (4) eka rAtribhojana dravyathI paNa nathI, bhAvathI paNa nathI. Wei (1) temAM sUrya ugyo na hoya, chatAM 'UgI gayo che' ema jANIne ke asta thaI gayo hovA chatAM 'e asta nathI thayo' ema jANIne rAgadveSa vinA rAtre vAparanArane athavA to kAraNasara (jANI joIne paNa) rAgadveSa vinA rAtre vAparanArAne dravyathI ni rAtribhojana che. bhAvathI nathI. (2) 'rAtre khAIza' e pramANe mUrchAvALAne tenI prApti jJa maiM na thAya to bhAvathI rAtribhojana che, dravyathI rAtribhojana nathI. (3) e ja jIvane jo 3 zA T rAtribhojananI prApti thAya, to dravyathI paNa ane bhAvathI paNa rAtribhojana che. (4) cotho bhAMgo zUnya che. pahelAtIrthaMkaranAM tIrthamAM RjujaDa puruSo che, chellAtIrthaMkaranAM tIrthamAM vakrajaDa puruSo nA che. (A vakratA ane jaDatAne lIdhe teo rAtribhojanane nirdoSa mAnI bese... e na ya * thAya e mATe) te puruSonI apekSAe 'rAtribhojanaviramaNa mUlaguNa che' evuM te puruSone darzAvavA mATe mahAvratanI u52 A rAtribhojana kahevAyeluM che. madhyamatIrthaMkaronAM tIrthomAM to Rju-prAjJapuruSonI apekSAe uttaraguNanAM vargamAM A kahevAyeluM che. icceyAiM paMca mahavvayAiM rAibhoyaNaveramaNachaTTAiM attahiyaTTayAe sta ma **** Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha samastavratAbhyupagamakhyApanAyAha-' icceyAI' ityAdi, 'ityetAni' anantaroditAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni, kimityAha - ' AtmahitAya' Atmahitona mokSastadartham, anenAnyArthaM tattvato vratAbhAvamAha, tadabhilASAnumatyA hiMsAdA- na mAM vanumatyAdibhAvAt, 'upasaMpadya' sAmIpyenAGkIkRtya vratAni 'viharAmi' susAdhuvihAreNa, tadabhAve cAGgIkRtAnAmapi vratAnAmabhAvAt, doSAzca hiMsAdikartRRNAmalpAyu -. jihvAcchedadAridya paNDakaduH khitatvAdayo vAcyA iti / sAmprataM prAgupanyastagAthA | vyAkhyAyate - 'saptacatvAriMzadadhikabhaGgazataM ' vakSyamANalakSaNaM 'pratyAkhyAne ' pratyAkhyAnaviSayaM yasyopalabdhaM bhavati 'sa' itthaMbhUtaH pratyAkhyAne kuzalo - nipuNaH, zeSAH sarve 'akuzalAH ' tadanabhijJA iti gAthAsamAsArthaH / avayavArthastu na bhaGgakayojanApradhAnaH, sa caivaM draSTavyaH - ' tinni tiyA tinni duyA tinnikkekkA ya hoMti joesa meM / tidukkaM tidukkaM tiduekkaM ceva karaNAI // 1 // ' trayastrikA: ( 333 ) trayo dvikAH ( 222 ) trayazcaikakA ( 111 ) bhavanti yogeSu / kAyavAGmanovyApAralakSaNeSu, trINi dvayamekaM trINi dvayamekaM trINi dvayamekaM caiva karaNAni - manovAkkAyalakSaNAni iti ji na T dazavaikAlikasUtra bhAga-2 uvasaMpajjittA NaM viharAmi // ( sU09 ) sUtra-9 : sUtrArtha : Ama A pAMca mahAvrato ane rAtribhojanaviramaNa chaThThuM vrata. Atmahitane mATe svIkArIne huM vicaruM chuM. ma madhya 4 sUtra - 333222111 padaghaTanA / bhAvArthastu sthApanayA nirdizya ( darzya )te, sA ceyam- 321321321 / kA'tra 133399399 gha bhAvanA ?, na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi maNeNaM vAyAe kAraNaM ekko bheo / iyANi biio-Na karer3a Na kAravei karaMtaMpi annaM na samaNujANai maNeNaM vAyAe ikko bhaMgo tahA maNeNaM kAraNaM biio bhaMgo tahA vAyAe kAraNa ya taio bhaMgo, biio mUlabheo gao / iyANi taio-Na karei Na kAravei karaMtaMpi annaM na samaNujANai maNeNaM ekko vAyAe bir3ayo kAraNaM taio, gao taio mUlabheo / iyANi cauttho Na karei Na kAravei maNeNaM vAyAe kAraNaM ikko na karei karaMtaM NANujANai bio Na kArave karataM NANujANai taio, gao cauttho mUlabheo / iyANi paMcamoNa karei Na kAravei maNeNaM vAyAe ekko Na karei karaMtaM NANujANai biio Na kAravei karataM NANujANai taio, ee tinni bhaMgA maNeNaM vAyAe laddhA, anne'vi tinni maNeNaM 280 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***TTA ma. -1 1. 7 HEREzAlissU mAga- 2EASE madhya. 4 suutt| - 4 kAraNa ya labbhaMti, tahAvare'vi vAyAe kAraNa ya labbhaMti tinni, evameva savve ee nava, , paMcamo'pyukto mUlabhedaH / idAnIM SaSThaH- Na karei Na kAravei maNeNaM ikko, tahA Na karei karataM NANujANai maNeNaM biio, Na kAravei karataM NANujANai manasaiva tRtIyaH, evaM vAyAe kAeNavi tinni tinni bhaMgA labbhaMti, ee'vi savve Nava, uktaH SaSTho mUlabhedaH / / / saptamo'bhidhIyate-Na karei maNeNaM vAyAe kAeNaM ekko, evaM Na kAravei maNAdIhiM | biio, karaMtaM NANujANai taio, saptamo'pyukto mUlabhedaH / idAnImaSTamaH-Na karei maNeNaM vAyAe ekko, maNeNaM kAeNa ya biio, tahA vAyAe kAraNa ya taio, evaM Na kAravei etthaMpi tinni bhaMgA, evameva karataM NANujANai etthaMpi tinni bhaMgA, ee savve | Nava, ukto'STamaH / idAnI navamaH-Na karei maNeNaM ekko, Na kAravei biio, karataM | NANujANai taio, evaM vAyAe biiyaM kAyeNavi hoi taiyaM, evamete savve'vi miliyA / Nava, navamo'pyuktaH / AgataguNanamidAnI kriyate-"laddhaphalamANameyaM bhaMgA u havaMti | auNapannAsaM / tIyANAgayasaMpatiguNiyaM kAleNa hoi imaM // 1 // sIyAlaM bhaMgasayaM, kaha ? | kAlatieNa hoti guNaNA u / tItassa paDikkamaNaM paccuppannassa saMvaraNaM // 2 // | paccakkhANaM ca tahA hoi ya esassa esa guNaNA u / kAlatieNaM bhaNiyaM - jiNagaNadharavAyaehiM ca // 3 // " iti gAthArthaH // uktazcAritradharmaH, TIkArthaH tamAma vratonAM svIkArane darzAvavA mATe kahe che ke "rAtribhojana viramaNa - e jemAM chaThuM che, evA A pAMca mahAvratone Atmahita mATe = mokSa mATe samIpatAthI pratIne svIrIne viya dhuM." zA. AtmahitAya me. za06 dvaa2|| the. batAvyu bhokSa sivAya anya vastu bhATe vrato / | ma svii||2|y, to 52mArthathA to vratano sabhApa 4 cha... ma 2 / 45 vagaire bhanyavastunI abhilASA e te vastunI anumatirUpa che, tenAthI hiMsA vageremAM anumati vagere lAgI nA yaya che. (24yanI anumati bheTale. 24yasaMdhI DiMsA vagairenI anumati...) A vratone sAmIpyathI = bhAvathI svIkArIne susAdhuvihArathI vicarIza. jo ! che susAdhuvihArathI na vicare, to svIkArAyelA evA paNa vratono abhAva ja thAya. - ahIM hiMsA karanArAne alpaAyuSya, mRSAvAdIne jIbhano cheda, adattAdAnIne ke MERdratA, bhaithuna sevIne napuMsatA, parigrahIne 6:5... vagere ghoSa thAya... bhe mahI moDe. (4thI vrata svii||2naarne mAM zraddhA vRddhi pAme....) TH Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 sUtra - 9 have pUrve upanyAsa karAyelI (147 bhAMgAnuM nirUpaNa karanArI) gAthAnuM vyAkhyAna karAya che. gAthAnAM avayavono artha to 147 bhAMgAonI yojanAnI pradhAnatAvALo che. te maiM avayavArtha A pramANe jANavo. || traNa trika, traNa dvika, traNa ekaeka yogamAM thAya. traNa-be-eka, traNa-be-eka 6 karaNo che. yoga eTale kAyA, vANI ane manano vyApAra. karaNa eTale mana, vacana, stu kAyA. (yogamAM kAyavyApAra = karaNa, vAphvyApAra kArAvaNa, manovyApAra anumodana ema artha samajavo.) A gAthAnAM padonI ghaTanA = saMbaMdha = yojanA karI. = bhAvArtha to sthApanAvaDe dekhADAya che. paccakkhANasaMbaMdhI 147 bhAMgAo jene upalabdha che, te AvA prakA2no jIva paccakkhANamAM kuzala che. bAkInAM sarvajIvo akuzala che, tenA ajJAtA che.. A rIte gAthAno saMkSepathI artha thayo. p || mA te A pramANe 3 32 22 1 1 1 yoga 1 3 2 1 karaNa 3 2 1 1 3 3 3 9 9 3 9 9 bhAMgA 3 3 2 prazna : AmAM bhAvanA = bhAvArtha zuM che ? IHI uttara : pahelo mULabheda eTale 3 yoga + 3 karaNa. eTale karIza nahi, karAvIza na nahi. karatAM evA anyane anumodIza nahi. (A traNa yoga). A 3 yoga manathI, maiM gA vacanathI ane kAyAthI samajavA. Ano eka bheda thAya. (manAditrikathI karaNAditrikano tyAga...) have bIjo bheda 3 yoga 4 2 karaNa. mana-vacanathI karavuM-karAvavuM-anumodavuM nahi mana-kAyAthI karavuM-karAvavuM-anumodavuM nahi vacana-kAyAthI karavuM-karAvavuM-anumodavuM nahi Ama bIjo mUla bheda gayo. have trIjo bheda - 3 yoga x 1 karaNa. manathI karavuM-karAvavuM-anumodavuM nahi 282 pahelo bheda bIjo bheda - trIjo bheda = - pahelo bheda sa jeo nA ya Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM uM. A dazavaikAlikasUTA bhAga-2 ha jI aya. 4 sUga - 9 vacanathI karavuM-karAvavuM-anumodavuM nahi -bIjo bheda kAyAthI karavuM-karAvavuM-anumodavuM nahi - trIjo bheda Ama trIjo mUla bheda gayo. have cotho bheda - 2 yoga x 3 karaNa. mana-vacana-kAyAthI karavuM-karAvavuM nahi -> pahelo bheda mana-vacana-kAyAthI karavuM anumodavuM nahi - bIjo bheda mana-vacana-kAyAthI karAvavuM-anumodavuM nahi - trIjo bheda cotho mUlabheda gayo. ' have pAMcamo bheda - 2 yoga x 2 karaNa. mana-vacanathI karavuM-karAvavuM nahi - pahelo bheda mana-vacanathI karavuM-anumodavuM nahi - bIjo bheda mana-vacanathI karAvavuM-anumodavuM nahi ke trIjo bheda A traNa bhAMgA mana-vacanathI maLyA, e ja pramANe mana-kAyAthI ane vacanakAyAthI paNa traNa-traNa bheda maLe. Ama A badhA nava thAya. pAMcamo paNa mUlabheda kahevAI gayo. have chaThTho mUlabheda - 2 yoga x 1 karaNa. manathI karavuM-karAvavuM nahi , - pahelo bheda manathI karavuM-anumodavuM nahi * bIjo bheda manathI karAvavuM-anumodavuM nahi >> trIjo bheda Ama manathI ja traNa bheda maLe. e ja pramANe vacanathI paNa traNa ane kAyAthI paNa traNa bheda maLe. A paNa badhA nava thAya. chaThTho mUlabheda kahevAyo. have sAtamo mUlabheda - 1 yoga x 3 karaNa . mana-vacana-kAyAthI karavuM nahi > pahelo bheda mana-vacana-kAyAthI karAvavuM nahi >> bIjo bheda mana-vacana-kAyAthI anumodavuM nahi - trIjo bheda sAtamo mUlabheda kahevAyo. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM A dazavaikAlikasUga bhAga-2 ha aya. 4 sUga - 9 have AThamo mUlabheda - 1 yoga x 2 karaNa. mana-vacanathI karavuM nahi - pahelo bheda mana-kAyAthI karavuM nahi - bIjo bheda vacana-kAyAthI karavuM nahi - trIjo bheda Ama karAvavuM nahi, emAM kaNabheda ane anumodavuM nahi... emAM paNa traNabheda... A badhAM nava thAya. AThamo mUlabheda kahevAyo. have navamo mUlabheda - 1 yoga x 1 karaNa. manathI karavuM nahi - pahelo bheda manathI karAvavuM nahi bIjo bheda manathI anumodavuM nahi - - trIjo bheda A rIte vacanathI bIjA ane kAyAthI trIjA traNa-traNa bheda maLe. Ama A badhA ja bhegA karIe to nava thAya. navamo mUlabheda paNa kahevAI gayo. have AvelA bhAMgAonI gaNatarI karAya che. (athavA to AvelA bhAMgAono guNAkAra karAya che...) 49 bhAMgA e A phalanuM pramANa meLavAyeluM thAya. (bhAMgAonuM aMtimaphala A thayuM...) A 49 bhAMgAne bhUta, bhaviSya ane vartamAna sAthe guNavAmAM 7 Ave to 147 bhAMgA thAya. prazna : te zI rIte ? uttara : kAlatrika sAthe guNAkAra thAya. temAM bhUtakAlIna pApanuM pratikramaNa, nA * vartamAnakAlIna pApanuM saMvaraNa tathA bhaviSyakAlIna pApanuM paccakhkhANa thAya. kAlatrika | sAthe A guNAkAra jina, gaNadhara ane vAcakovaDe kahevAyelo che. gAthArtha thayo. Ama cAritradharma kahevAyo. (147 bhAMgAnuM koika) : (1) karaNa trika + yogatrika-1 bheda manathI vacanathI kAyAthI karavuM nahi karAvavuM nahi anumodavuM nahi : (1) karaNa trika + yogatrika-1 bheda V V V V V V che. (2) karaNa dvika + yogatrika-3 bheda + + X + 8. ma pa -- * * e B Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I 1 . H ji 1 d` ma ya dazavaikAlikasUtra bhAga-2 (3) eka karaNa + yogatrika-3 bheda (4) karaNa trika + yogadvika-3 bheda (5) karaNadvika + yogadvika-9 bheda (6) ekakaraNa + yogadvika-9 bheda (7) karaNatrika + ekayoga-3 bheda X v X X X X x X 285 adhya 4 sUtra - 9 mA 6 A1 Fr VT E ya Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NER zAli sUbhAga- 2 EASEAN madhya. 4 suutt| - 6,10 AVA | (8) 429 // as + meM yoga-8 / x xx Sss ******sss * () meM 425 // + me yoga-8 me / * * * FFFFF*** sAmprataM yatanAyA avasaraH, tathA cAhase bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA. se puDhavi vA bhittiM vA silaM vA leluM vA sasarakkhaM vA kAyaM sasarakkhaM * vA vatthaM hattheNa vA pAeNa vA kaTeNa vA kiliMceNa vA aMguliyAe vA silAgAe vA silAgahattheNa vA na AlihijjA na vilihijjA na Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NEzAtisU21 mAga-2 madhya. 4 suu| - 10 ghaTTijjA na bhidijjA annaM na AlihAvijjA na vilihAvijjA na , ghaTTAvijjA na bhiMdAvijjA annaM AlihaMtaM vA vilDiMtaM vA ghaTuMtaM vA bhidaMtaM vA na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, | tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi 1 // (sU0 10) ve yatanAno bhavasa2. che, te 4 4 cha... sUtra-10 sUtrArtha : 2IrthathI spaSTa thaze. ____ vyAkhyA-'se' iti nirdeze sa yo'sau mahAvratayukto, bhikSurvA bhikSukI vAArambhaparityAgAddharmakAyapAlanAya bhikSaNazIlo bhikSuH, evaM bhikSukyapi, puruSottamo dharma iti bhikSurvizeSyate, tadvizeSaNAni ca bhikSukyA api draSTavyAnIti, Aha-ta 'saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA' tatra sAmastyena yataH saMyataH-- saptadazaprakArasaMyamopetaH, vividham-anekadhA dvAdazavidhe tapasi rato virataH, pratihatapratyAkhyAtapApakarmeti-pratihataM-sthitihAsato granthibhedena pratyAkhyAtaM-hetvabhAvataH punarvRddhyabhAvena pApaM karma-jJAnAvaraNIyAdi yena sa tathAvidhaH, 'divA vA rAtrau vA eko. | vA pariSadgato vA supto vA jAgratA' rAtrau supto divA jAgrat, kAraNika ekaH, zeSakAlaM - pariSadgataH, idaM ca vakSyamANaM na kuryAt / 'se puDhaviM vA' ityAdi, tadyathA-pRthivIM vA bhittiM vA zilAM vA loSTaM vA, tatra pRthivI-loSTAdirahitA bhittiH-nadItaTI zilAvizAlaH pASANaH loSTaH-prasiddhaH, tathA saha rajasA-AraNyapAMzulakSaNena vartata iti sarajaskastaM sarajaskaM vA 'kAyam' kAyamiti dehaM tathA sarajaskaM vA vastraM-colapaTTakAdi 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa miti pAtrAdiparigrahaH, etat kimityAha-hastena vA pAdena vA | kASThena vA kaliJjena vA-kSudra kASTharUpeNa agulyA vA zalAkayA vA ayaHzalAkAdirUpayA zalAkAhastena vA-zalAkAsaMghAtarUpeNa 'NAlihijjatti "nAlikhet na vilikhet na ghaTTayet na bhindyAt, tatra ISatsakRdvA''lekhana, nitarAmanekazo' vA vilekhanaM, ghaTTanaM cAlanaM, bhedo vidAraNam, etat svayaM na kuryAt, tathA anyamanyena 25 vA nAlekhayet na vilekhayet na ghaTTayet na bhedayet, tathA'nyaM svata eva AlikhantaM vA ICE tA X* * * Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T E F IF hAla dazavaikAlikasUTA bhAga-2 (c) | adhya. 4 sUga - 10 " vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA bhindantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // ka TIkArtha : je zabda nirdeza arthamAM che. je A mahAvratayukta che, sa ema nirdeza samajavo. L! bhikSu ke bhikSuNI...AraMbhano parityAga karelo hovAthI dharmakAryanuM pAlana karavA | mATe bhikSA pharavAnA svabhAvavALo je hoya te bhikSu. (AraMbhano tyAga che, eTale jAte | rasoI banAvI na zake, bIjI bAju cAritradharmasAdhaka zarIranuM pAlana karavAnuM che, eTale ke | e bhikSAmATe phare che...) e rIte bhikSuNI paNa samajavI. have pachI badhAM vizeSaNo nikSanAM ja Avaze. te eTalA mATe ke dharmamAM puruSa pradhAna che... eTale have bhikSunAM vizeSaNo batAve che. te vizeSaNo bhikSuNInAM paNa samajavA. e vizeSaNa kahe che saMyavirati... saMpUrNapaNe yatanAvALo te saMyata. arthAt 17 prakAranAM saMyamathI yukta. virata = vividha rIte = anekaprakAre bAra prakAranAM tapamAM lIna te virata. : pratidata... e vizeSaNano artha A pramANe - pratihata karAyeluM che ane pratyAkhyAta karAyeluM che jJAnAvaraNAdi pApakarma jenAvaDe te pratihatapratyAkhyAtapApakarmA kahevAya. temAM karmonI sthitine ghaTADavA dvArA granthino bheda karyo enAthI e karma pratihata thayeluM gaNAya. ane mithyAtvAdi hetuono abhAva hovAne lIdhe punaH e sthitinI vRddhi thatI na [1] nathI, eTale e pratyAdhyAta thayeluM gaNAya. , e sAdhu divase ke rAtre, ekalo ke sabhAmAM = samUhamAM rahelo, sUtelo ke jAgato... " emAM rAtre sutelo ane divase jAgato... ekalo paNa kAraNasara ekalo paDelo hoya tema te... e sivAyanAM kALamAM samUhamAM rahelo sAdhu A vakSyamANa kAma na kare. nA pRthvI = DhephAM vagerethI rahita te pRthvI, bhitti = nadIno kinAro, zilA = vizALa ja patthara, lokha = DhekuM = prasiddha ja che. tathA jaMgalanI dhULanI sAthe varte te sarajaska... - AvA saraska deha ke saraska vastra... ekanAM grahaNamAM tajAtIyanuM grahaNa thAya... ke e nyAye ahIM colapaTTAdi vastro padhine samAnajAtIya pAtrAdi upadhi paNa samajI levI. | : A pRthvIthI mAMDIne saraska sudhInI vastune hAthathI, pagathI, kASThathI, nAnA che lAkaDArUpa kaliMjathI, AMgaLIthI, zalAkAthI = lokhaMDanI zalAkAthI, zalAkAnAM saMghAta- A ) samUhathI, Alikhana, vilikhana, ghaTTana, bhiMdana na karavuM. F S F Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya HEREzayAli sU bhAga-2 madhya. 4 sUrA - 11 emAM kaMIka ke ekavAra (khotaravuM) te Alekhana. pAre 3 mane pA2 (mota2) te vivecana. yatAj = sAdhU ghaTana. TukaDA karavA e bhedana. A svayaM na kare, bIjAne karAvaDAve nahi ke bIjAvaDe karAvaDAve nahi. (AlikhanAdi badhAmAM samajI levuM. tathA svataH ja Alekhana vagere karanArA anyane rajA na Ape... | A badhuM pUrvanI jema samajI levuM. se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme : diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA na se udagaM vA osaM vA himaM vA mahiyaM vA karagaM vA harataNugaM vA suddhodagaM| vA udaullaM vA kAyaM udaullaM vA vatthaM sasiNiddhaM vA kArya sasiNiddhaM vA vatthaM na AmusijjA na saMphusijjA na AvIlijjA na pavIlijjA na akkhoDijjA na pakkhoDijjA na AyAvijjA na payAvijjA annaM na , AmusAvijjA na saMphusAvijjA na AvIlAvijjA na pavIlAvijjA na akkhoDAvijjA na pakkhoDAvijjA na AyAvijjA na payAvijjA anaM AmusaMtaM vA saMphusaMtaM vA AvIlaMtaM vA pavilaMtaM vA akkhoDaMtaM vA pakkhoDaMtaM vA AyAtaM vA payAvaMtaM vA na samaNujANejjA jAvajjIvAe / tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi 2 // (sU0 11) sUtra-11 sUtrArtha : 2IrthathI vo. ... vyAkhyA-tathA 'se bhikkhU vA ityAdi yAvajjAgaramANe vatti pUrvavadeva / 'se udagaM.. vetyAdi, tadyathA-udakaM vA avazyAyaM vA himaM vA mahikAM vA karakaM vA haratanuM vA / zuddhodakaM vA, tatrodakaM-zirApAnIyam avazyAyaH-trehaH himaM-styAnodakam mahikA-" dhUmikA karakaH-kaThinodakarUpaH haratanuH-bhuvamudbhidya tRNAgrAdiSu bhavati, zuddhodakam- 6 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . NENEzakAlina mAga- 2EXAMIN madhya. 4 suu| - 11 antarikSodakaM, tathA udakAI vA kAyaM udakA vA vastraM, udakArdratA ceha / | galadvindutuSArAdyanantaroditodakabhedasaMmizratA, tathA sasnigdhaM vA kArya sasnigdhaM vA / vastram, atra snehanaM snigdhamiti bhAve niSThApratyayaH, saha snigdhena vartata iti sasnigdhaH, . sasnigdhatA ceha bindurahitAnantaroditodakabhedasaMmizratA, etat kimityAha'NAmasejja'tti nAmRSenna saMspRzet nApIDayenna prapIDayet nAsphoTayet na prasphoTayet nAtApayet na pratApayet, tatra sakRdISadvA sparzanamAmarSaNam ato'nyatsaMsparzanam, evaM | sakRdISadvA pIDanamApIDanamato'nyatprapIDanam, evaM sakRdISadvA sphoTanamAsphoTanamato'nyatprasphoTanam, evaM sakRdISadvA tApanamAtApanaM viparItaM pratApanam, etatsvayaM na | kuryAttathA'nyamanyena vA nAmarSayenna saMsparzayet nApIDayet na prapIDayet nAsphoTayet na / | prasphoTayet nAtApayet na pratApayet, tathA'nyaM svata eva AmRSantaM vA saMspRzantaM vA / ApIDayantaM vA prapIDayantaM vA AsphoTayantaM vA prasphoTayantaM vA AtApayantaM vA pratApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // artha : se. bhikkhu thI bhai.1 jAgaramANeva tyAMsudhA pUrvanI bha. 4 %.. 764, mavazyAya... (764 = nInU 54ii. avazyAya = 1. hita = ghaTTa, thAj 59 = 526, maEist = dhummasa., 424 = nipaa(42|| 53 te), 42tanu = 4bhInane | bheTIne tapasAnA sayAmA 3 052 thAya te. zuddho64 = sAzana pI. pANIthI bhInuM evuM zarIra ke pANIthI bhInuM evuM vasyA. pANIthI bhInuM hovuM eTale pANInAM TIpAM, tuSArAdi je anaMtara pANInAM bheda | mayA, bhe pANI bheho mAthI gaNatai Doya... sevA gaNatai eothI mizra vastu | 33 vAya. tathA sasni Aya bhane sasni25 vastrA. mI snehanaM snigdhaM mema bhAvamamA ta || pratyaya lAgelo che. sasnigdhatA eTale biMduo gaLatAM na hoya tevI mizratA. * 752 patAvela. pahoMne mAmabae., saMspaza, mApIuna, prapIuna, mAskoTana, * proTana, mAtApana, pratApana - 43. , temAM ekavAra ke alpasparza te AkarSaNa. AnAthI anya = anekavAra ke bahusparza te saMsparzana. H. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sta H ji na zA nA ya dazavaikAlikasUtra bhAga-2 ema ekavAra ke alpapIDana dabAvavuM te ApIDana. anekavAra ke bahupIDana te prapIDana. AnAthI anya ema ekavAra ke alpasphoTana khaMkheravuM te AsphoTana. AnAthI anya = anekavAra ke bahusphoTana te prasphoTana. = = - madhya 4 sUtra - 12 ema ekavAra ke alpatApana = tapAvavuM te AtApana. viparIta = anekavAra ke bahutApana te pratApana. It A badhuM svayaM na karavuM, tathA bIjAne ke bIjAvaDe AmarSaNAdi karAvavuM nahi. (saMbharSazAhi patra samala sevA . ) koI svayaM AmarSaNAdi karatAM hoya to anumati ApavI nahi... vagere pUrvanI jema samabhavu. sta se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme dio vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se agaNi vA iMgAlaM vA mummuraM vA acci vA jAlaM vA alAyaM vA suddhANi vA ukkaM vA na uMjejjA na ghaTTejjA na ujjAlejjA na nivvAvejjA annaM na uMjAvejjA na ghaTTAvejjA na ujjAlAvejjA na nivvAvejjA annaM uMjaMtaM vA ghaTTaMtaM vA ujjAlaMtaM vA nivvAvaMtaM vA na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi 3 || ( sU0 12 ) sUtra - 12 sUtrArtha : TIarthathI spaSTa thaze. ji na zA ma nA 291 ya vyAkhyA-' se bhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe va 'ti pUrvavadeva, 'se agaNi * ve 'tyAdi, tadyathA - agni vA aGgAraM vA murmuraM vA'cirvA jvAlAM vA alAtaM vA zuddhAgni vA ulkAM vA, iha ayaspiNDAnugato'gniH jvAlArahito'GgAraH, viralAgnikaNaM bhasma * murmuraH, mUlAgnivicchnnA jvAlA arciH, pratibaddhA jvAlA, alAtamulmukaM, nirindhanaH- * zuddho'gniH ulkA - gaganAgniH, etat kimityAha- 'na uMjejjA' notsiMcet 'na ghaTTejjA' na Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 sUtra - 12, 13 ghaTTayet na ujjvAlayet na nirvApayet, tatroJjanamutsecanaM, ghaTTanaM sajAtIyAdinA cAlanam, | ujjvAlanaM-vyajanAdibhirvRddhyApAdanaM, nirvApaNaM-vidhyApanam etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyamanyena vA notsecayenna ghaTTayennojjvAlayenna nirvApayet, tathA'nyaM svata eva utsiJcayantaM vA ghaTTayantaM vA ujjvAlayantaM vA nirvApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // TIkArtha : me thI mAMDI bALaramANe sudhI pUrvanI jema jANavuM. agni...vagere. tapAvelA lokhaMDanAM goLAmAM rahelo agni te agni. jvALArahita agni (saLagato lAla kolaso) te aMgAro. chUTA chUTA agninAM kaNavALI rAkha te murmura. mUlaagnithI viccheda pAmelI jvALA te arci. mUlaagni sAthe saMbaMdhavALI jvALA te jvALA. uMbADiyuM te alAta. IMdhana vinAno agni e zuddhAgni. AkAzanI agni e ulkA. se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se sieNa vA vihuNeNa vA tAliaMTeNa vA patteNa vA pattabhaMgeNa vA sAhAe vA sAhAbhaMgeNa vA pihuNeNa vA pihuNahattheNa vA celeNa vA *F . . 292 sta A badhAMnuM utsecanAdi na karavuM. temAM UMjana (IMdhanAdi nAMkhIne vati vadhAravI...) te utsecana.. sajAtIya agni ke vijAtIya padArthavaDe te agnine halAvavI te ghaTTana. paMkhA vagerethI agnine vadhAravI te uvAlana. agni olavavI te nirvApana. nA A svayaM na kare. anyane ke anyavaDe utsecanAdi na karAve. anya utsecanAdi svataH ] karatAM hoya to anumati na Ape... A badhuM pUrvanI jema jANavuM... ma ST H Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sta ta ta Peng vyAkhyA -' se bhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva, 'se sieNa vetyAdi, tadyathA - sitena vA vidha( dhu) vanena vA tAlavRntena vA patreNa vA zAkhayA vA zAkhAbhaGgena vA pehuNena vA pehuNahastena vA celena vA celakarNena vA hastena vA mukhena vA, iha sitaM - cAmaraM vidha( dhu) vanaM - vyajanaM tAlavRntaM tadeva madhyagrahaNacchidraM dvipuTaM patraM - padminIpatrAdi *zAkhA-vRkSaDAlaM zAkhAbhaGgaM tadekadezaH pehuNaM - mayUrAdipicchaM pehuNahastaHtatsamUhaH celaM vastraM celakarNaH - tadekadezaH hastamukhe -pratIte, ebhiH kimityAha-Atmano vA kAyaM-svadehamityarthaH, bAhyaM vA pudgalam - uSNaudanAdi, etat kimityAha- 'na phumejjA' ityAdi, na phUtkuryAt na vyajet, tatra phutkaraNaM mukhena dhamanaM vyajanaM camarAdinA vAyukaraNam, etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyamanyena vA na phUtkArayenna vyAjayet, tathA'nyaM - svata eva phUtkurvantaM vyajantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavadeva // zA ma madhya 4 sUtra - 13 dazavaikAlikasUtra bhAga-2 celakaNNeNa vA hattheNa vA muheNa vA appaNo vA kArya bAhiraM vAvi puggalaM na phumejjA na vIejjA annaM na phumAvejjA na vIAvejjA annaM phumaMtaM vA vIaMtaM vA na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi 4 // ( sU0 13 ) sUtra - 13 sUtrArtha : TIarthathI spaSTa thaze. nA artha : se bhikkhU thI jAgaramANe sudhI pUrvanI prema 4 samabhavu . sita, vidhuvana vagere. = = nA sita = yAbhara, vidhuvana = paMjo, tAsavRnta = paMjo 4, pe| vayye paDuDI zAya ya tevA AzAvANI je paDavANI (vayye asuM khAbhujAvu je 43...), patra = padminIpatra vagere. zAkhA vRkSanI DALa, zAkhAbhaMga zAjAno bheDa bhAga, pehuNa = bhorAhinAM pIchA, pehuNahasta = bhorAhinAM thIMchAno samUha, yesa bhAga. hAtha ane mukha to prasiddha che. vastra, celakarNa = vastrano eka A badhAvaDe potAnA zarIrane ke bAhya pudgala vIMjhe nahi. emAM mukhathI dhamAvavuM (moDhAthI phuMka 283 = na garamabhAta vagerene phUtkAre nahi, lagAvavI) te phutkaraNa. jayAre za ma Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEN zAtisUkA mAga- 2EASE madhya. 4 suu| - 14 ) cAmarAdithI vAyu karavo te vyajana. ( A svayaM na kare, bIjAne ke bIjAvaDe phukArAdi na karAve. anya svataH karato hoya che | to mene anumati na mApe... tyA pUrvavat sama4. se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme / diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se bIesu vA bIyapaiDesu vA rUDhesu vA rUDhapaiDhesu vA jAesu vAna jAyapaiDesu vA hariesu vA hariyapaiDesu vA chinnesu vA chinnapaiTThesu vA mA sacittesu vA sacittakolapaDinissiesu vA na gacchejjA na ciTThajjA na nisIijjA na tuaTTejjA annaM na gacchAvejjA na ciTThAvejjA na nisIyAvejjA na tuaTTAvijjA annaM gacchaMtaM vA ciTuMtaM vA nisIyaMtaM vA tuyasa'taM vA na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi 5 // (sU0 14) sUtra-14 sUtrArtha : 21.14thI spaSTa thaze. __vyAkhyA-'se bhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva, 'se bIesu / / | ve'tyAdi, tadyathA-bIjeSu vA bIjapratiSThiteSu vA rUDheSu vA rUDhapratiSThiteSu vA jAteSu vA jAtapratiSThiteSu vA hariteSu vA haritapratiSThiteSu vA chinneSu vA chinnapratiSThiteSu vA sacitteSu / vA sacittakolapratinizriteSu vA, iha bIjaM-zAlyAdi tatpratiSThitam-AhArazayanAdi / gRhyate, evaM sarvatra veditavyaM, rUDhAni-sphuTitabIjAni jAtAni-stambIbhUtAni haritAnidUrvAdIni chinnAni-parazvAdibhirvRkSAt pRthak sthApitAnyAmA'Ni apariNatAni tadaGgAni | * gRhyante sacittAni- aNDakAdIni kologhuNastatpratinizritAni-taduparivartIni dArvAdIni gRhyante, eteSu kimityAha-'na gacchejjA' na gacchet na tiSThet na niSIdet na tvagvarteta, tatra * * gamanam-anyato'nyatra sthAnam-ekatraiva niSIdanam-upavezanaM tvagvartanaM-svapanam, " etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyameteSu na gamayet na sthApayet na niSIdayet na svApayet, Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta Qu bIja para rahelA AhAra, staMba = gucchA (?) harita = na bIja zAli DAMgara vagere. bIjapratiSThita zayanAdi. ema badhAmAM samajavuM. rUDha = phuTelAM bIja. jAta dUrvA vage2e ghAsa. chinna parazu vaccethI vRkSamAMthI chUTA karIne mukAyelA, bhInA sacitta evA vRkSanA aMgo... e chinna tarIke levA. sacitta = aMDakAdi. kola ghuNa. sacittaghuNanI upara rahelA lAkaDA vagere e sacittakolapratinizrita tarIke levAya. mA mA S sta A badhAMne vize javuM nahi, UbhA rahevuM nahi, besavuM nahi, UMghavuM nahi. temAM gamana eTale anya sthAnathI anyasthAne javuM te. sthAna eTale eka ja sthAne UbhA rahevuM te. niSIdana eTale besavuM te. tvavartana eTale sUvuM. zA dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 sUtraM - 14-15 tathA'nyaM svata eva gacchantaM vA tiSThantaM vA niSIdantaM vA svapantaM vA na `samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // ma nA ya TIkArtha : millU thI mAMDIne bAramALe sudhI pUrvanI jema ja samajavuM. bIja, bIjapratiSThita...vagere. = = = = A badhuM svayaM na kare, bIjAne A badhA upara calAve nahi, UbhA rAkhe nahi, besADe nahi, UMghADe nahi... svataH ja A badhA upara gamanAdi karanArAne anumati na Ape... ni vagere bAbato pUrvanI jema samajI levI. = = 295 = ta ji na ji se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se kIDaM vA payaMgaM vA kuMthuM vA pipIliyaM vA hatyaMsi vA pAyaMsi vA nA bAhuMsi vA UruMsi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vatthaMsi vA paDiggahaMsi vA ya kaMbalaMsi vA pAyapuMchaNaMsi vA rayaharaNaMsi vA gocchagaMsi vA uMDagaMsi vA daMDagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA sejjaMsi vA saMthAragaMsi vA * annayaraMsi vA tahappagAre uvagaraNajAe tao saMjayAmeva paDilehia paDilehia pamajjia pamajjia egaMtamavaNejjA no NaM saMghAyamAvajjejjA 6 // ( sU0 15 ) | Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra bhAga-2 sUtra-15 sUtrArtha : TIkArthathI spaSTa thaze. ma vyAkhyA -' se bhikkhU vA ityAdi yAvajjAgaramANe vatti pUrvavat, 'se kIDaM vA' ityAdi, tadyathA - kITaM vA pataGgaM vA kunthuM vA pipIlikAM vA, kimityAha- haste vA pAde vA bAhau vA UruNi vA udare vA vastre vA rajoharaNe vA gucche vA undake vA daNDake vA pIThe yA phalake vA zayyAyAM vA saMstArake vA anyatarasmin vA tathAprakAre na sAdhukriyopayogini upakaraNajAte kITAdirUpaM trasaM kathaJcidApatitaM santaM saMyata eva san prayatnena vA pratyupekSya pratyupekSya - paunaHpunyena samyak pramRjya pramRjya - paunaHpunyenaiva mo : sat, jimityAnna-'jAne' tasyAnupayAtaje sthAne 'apanayaMt' paritya't, "mainuM trasaM saMghAtamApAdayet' nainaM trasaM saMghAtaM - parasparagAtrasaMsparzapIDArUpamApAdayet-prApayet, anena stu paritApanAdipratiSedha ukto veditavyaH, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAd' anyahrArLAnumatipratiSethajI, zeSamatra pradArthameva, navAmunnAM-sthahinna, zayA saMstArikA vasatirvA / ityuktA yatanA, gatazcaturtho'rthAdhikAraH // sta ya TIkArtha : se millU thI mAMDIne nALamALe sudhI pUrvanI jema jANavuM. kIDA, pataMgIyA, kunthu ke kIDI... hAtha, paga, khabho, sAthaLa, peTa, vastra, ogho, guccho, undaka, daMDaka, pITha, phalaka, zayyA = vasati, saMthAro ke bIjA koI tevAprakAranAM sAdhu kriyAnAM upayogI upakaraNane ni 1 vize A kITa vagererUpa trasajIva koIka rIte AvI paDelo hoya to ene saMyamapUrvaka ja 1 zA prayatnathI joI joIne vAraMvAra joIne, sArIrIte pramArjI pramArjIne vAraMvAra ja - samyak rIte pramArjIne ekAMtamAM = te jIvane - upAghAta na thAya tevA sthAnamAM mukavo F joIe. e trasane saMghAta na pamADavo. arthAt e trasa jIvone ekabIjAnAM zarIronA sparzathI thatI pIDA na utpAdana karavI. - nA mA = = adhya. 4 sUtra - 15 A saMghAtanAM niSedha dvArA paritApanAdino pratiSedha paNa kahevAyelo jANavo. ekanAM grahaNamAM tAtIyanuM grahaNa thaI jAya.. e nyAye ahIM karaNanAM niSedha dvArA karAvavAno ane anumatino pratiSedha paNa samajI levo. bAkI badhuM ahIM pragaTaarthavALuM ja che. mAtra udghaka sthaMDila = vaDInIti vagere mATenI bhUmi. zayyA = saMstArikA (nAno saMthAro) ke vasati upAzraya. 26 = . l ya * * Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * na S ta H 45 dazavaikAlikasUtra bhAga 2 A pramANe yatanA kahevAI gaI. cotho arthAdhikAra gayo. adhya. 4 gayA-1 thI 9 sAmpratamupadezAkhyaH paJcama ucyate , " ajayaM caramANo a (u), pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 1 // ajayaM ciTThamANo a, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 2 // ajayaM AsamANo a, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 3 // ajayaM sayamANo a, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 4 // ajayaM bhuMjamANo a, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 5 // ajayaM bhAsamANo a, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 6 // kahaM care kahaM ciTThe; kahamAse kahaM sae / kahaM bhuMjaMto bhAsato, pAvaM kammaM na baMdhai ? // 7 // jayaM care jayaM ciTThe, jayamAse jayaM sae / jayaM bhuMjato bhAsato, pAvaM kammaM na baMdhai // 8 // savvabhUyappabhUassa sammaM bhUyAiM pAsao / pihiAsavassa daMtassa, pAvaM kammaM na baMdhai // 9 // ta Liang , ji na na " ajaya 'mityAdi, 'ayataM caran' ayatam - anupadezenAsUtrAjJayA iti, zA kriyAvizeSaNametat, caran gacchan, ture vakArArthaH, ayatameva caran, za ma IryAsamitimullaGghya, na tvanyathA, kimityAha - ' prANibhUtAni hinasti' prANino- ma nA dvIndriyAdayaH bhUtAni - ekendriyAstAni hinasti pramAdAnAbhogAbhyAM vyApAdayatIti nA va bhAva:, tAni ca hiMsan 'badhnAti pApaM karma' akuzalapariNAmAdAdatte kliSTaM va jJAnAvaraNIyAdi, 'tat se bhavati kaTukaphalaM' tat-pApaM karma se tasyAyatacAriNo bhavati, kaTukaphalamityanusvAro'lAkSaNikaH azubhaphalaM bhavati, mohAdihetutayA * vipAkadAruNamityarthaH // 1 // evamayataM tiSThan UrdhvasthAnenAsamAhito hastapAdAdi * vikSipan zeSaM pUrvavat // 2 // evamayatamAsIno - niSaNNatayA anupayukta AkuJcanAdibhAvena, zeSaM pUrvavat // 3 // evamayataM svapan - asamAhito divA prakAmazayyAdinA ( vA ), 290 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HENNyeli sUkA mAga-2 madhya. 4 gAyA-1 2ii 8 " zeSaM pUrvavat // 4 // evamayataM bhuJjAno-niSprayojanaM praNItaM kAkazrRgAlabhakSitA dinA(vA), zeSaM pUrvavat // 5 // evamayataM bhASamANo-gRhasthabhASayA niSTharamantara-- | bhASAdinA(vA), zeSa pUrvavat ||6||atraah-ydyevN pApakarmabandhastataH 'kahaM care' ityAdi, .. 'kathaM' kena prakAreNa caret, kathaM tiSThet, kathamAsIta, kathaM svapet, kathaM bhuJjAno .. bhASamANaH pApaM karma na banAtIti? // 7 // AcArya Aha-'jayaM care' ityAdi, yataM caretsUtropadezeneryAsamitaH, yataM tiSTheta-samAhito hastapAdAdyavikSepeNa, yatamAsIta-upayukta AkuJcanAdyakaraNena, yataM svapet-samAhito rAtrau prakAmazayyAdiparihAreNa, yataM bhunyjaanH-| saprayojanamapraNItaM pratarasiMhabhakSitAdinA, evaM yataM bhASamANaH-sAdhubhASayA mRdu " kAlaprAptaM ca 'pApaM karma' kliSTamakuzalAnubandhi jJAnAvaraNIyAdi 'na badhnAti' nAdatte, nirAzravatvAt vihitAnuSThAnaparatvAditi // 8 // kiMca-'savvabhUya' ityAdi, sarvabhUteSvAtmabhUtaH sarvabhUtAtmabhUto, ya Atmavat sarvabhUtAni pazyatItyarthaH, tasyaivaM samyagavItarAgoktena vidhinA bhUtAni-pRthivyAdIni pazyataH sataH 'pihitAzravasya' sthagitaprANAtipAtAdyAzravasya 'dAntasya' indriyanoindriyadamena 'pApaM karma na badhyate' tasya ta. me pApakarmabandho na bhavatItyarthaH // 9 // have upadeza nAmano pAMcamo arvAdhikAra kahevAya che. (1) thArtha : ayata yaratI prabhUtIne Dise. cha. 55 lAMdhe cha, tene te | kaTukaphalavALuM thAya che. ___Ta : ayataM bheTale. manu paheza = sU viparIta rIte... mA | yAvizeSa che. caran = yAsato.... tu no martha eva cha: arthAt bhayatanApUrva 4 | I = dhyAsamitine mANagAne 4 yAlAto. 59. anyathA na3 = yatanAthI. na. ___ q prAmAne = bendriyo ne mane bhUtIne = mendriyone 3) cha. prabhAha | | ane anupayogathI haNe che e bhAva che. te jIvone haNato jIva kharAba pariNAmanAM kAraNe pApakarma = kilaSTa jJAnAvaraNAdine - bAMdhe che. te karma te ayatacArIne kaDavAphaLavALuM bane che. * (prazna : kaTukaM phalaM yasya iti kaTukaphalaM bha pa samAsa cha, to Puti kaDuaM phalaM ma. vayye. anusvAra bha. che ? pIlimai 40 zate vayye anusvAra na hoya..) __ ET EFF 5 RF ra * Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' Taka dazavaikAlikasUra bhAga-2 adhya. 4 gAzA-1 thI 9 TIpsa che. uttara : gAthAmAM je anusvAra che, te alAkSaNika = arthahIna = nakAmo che... - A karma azubhaphaLavALuM bane che, eTale ke moha vagerenuM kAraNa banatuM hovAthI ) [, vipAkathI bhayaMkara bane che. (2) gAthArtha spaSTa che. TIkArtha : ayatanAthI Ubho raheto eTale ke samAdhi vinAno = hAtha-pagane | uchALato = game tema halAvato Ubho raheto. zeSa pUrvanI jema... (3) gAthArtha : spaSTa che. * TIkArtha : ayatanAthI beThelo paga saMkocavA - prasAravAdi bhAvothI upayoga IT vinAno.. (upayoga vinA saMkocAdi kriyAone karato beThelo.) zeSa pUrvavatuM. (4) gAthArtha : spaSTa che. TIkArtha : ema ayatanAthI sUto = samAdhirahita UMghato (zarIra puMjayAvinA halAvato...) ke divase UMghato ke (rAtro paNa) prakAmazapyAdithI UMghato (puSkaLaUMghavuM te...) ... A badhuM ayatanAthI svapana gaNAya. zeSa pUrvavat (5) gAthArtha : ayatanAthI vAparato = kAraNa vinA vAparato, praNIta = FI vigaIpracura vAparato ke kAkabhakSita - zugAlabhakSitAdi paddhatithI vAparato... zeSa pUrvavat. | (6) gAthArtha spaSTa che. | TIkA : ayatanAthI bolato = gRhasthabhASAthI bolato, nipura bolato, ke guru | nuM bolatAM hoya tyAre vacce bolavA vagerarUpe bolato... zeSa pUrvavat . prazna : jo A rIte pApano baMdha thato hoya ? to. R (7) gAthArtha kevI rIte cAlavuM, kevI rIte UbhA rahevuM, kevI rIte besavuM, kevI rIte a UMghavuM, kevI rIte khAto ane bolato sAdhu pApa karma na bAMdhe ? TIkArtha : gAthArthavat. AcArya kahe che ke (8) gAthArthaH yatanAthI care, yAtanAthI Ubho rahe, yatanAthI bese, yatanAthI UMdhe, kaI yatanAthI vAparato ane bolato pApakarma na bAMdhe. TIkArya : yAtanAthI cAle = sUtranI AjJA pramANe iryAsamiti pALato cAle. S) yatanAthI Ubho rahe = hAtha-paga vagerenAM vikSepa vinA samAdhivALo Ubho rahe. te vaE E Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tha dazavaikAlikasUra bhAga-2 ) adaya. 4 gAthA-10 thI 13 , yatanAthI bese = AkuMcanAdi na karavA dvArA upayogavALo bese. yAtanAthI UMdhe = rAtre prakAmazadhyAdino tyAga dvArA samAdhivALo UMdhe. yatanAthI vApare = kAraNasara, apraNIta vastu pratarabhakSita, siMhabhUSitAdi prakAre , vApare. yatanAthI bolato = sAdhubhASAthI, komaLa, kALaprApta = avasarocita bole. A jIva pApakarmane = kliSTa, pApAnubaMdhI jJAnAvaraNIyAdine na bAMdhe, kemake te | AzravavinAno che = karmabaMdhanAM kAraNabhUta AvyavasthAno vinAno che. " e nirAzrava hovAnuM kAraNa e che ke te zAstramAM kahelA anuSThAnanuM pAlana karavAmAM | tatpara che. vaLI (9) gAthArtha sarvabhUtAtmabhUta, samyapha rIte bhUtone jotAM, pihitAzravavALA, datta jIvane pApakarma na baMdhAya. TIkArtha ? je sarvajIvone vize AtmabhUta hoya. eTale ke sarvajIvone AtmAnI jema 11 |= potAnAthI abhina tarIke je jue, A rIte vItarAgavaDe kahevAyelI vidhithI pRthvI nI. | vagere jIvone jotA ane prANAtipAtAdi Azrayone baMdha karI cUkelA, Indriyo ane noIndriyanAM damanathI dAnta te jIvane pApakarmano baMdha na thAya. | evaM sati sarvabhUtadayAvataH pApakarmabandho na bhavatIti, tatazca sarvAtmanA dayAyAmeva | yatitavyam, alaM jJAnAbhyAsenApi (neti) mA bhUdavyutpannavineyamativibhrama iti | tadapohAyAha paDhamaM nANaM tau dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA | nAhI(i) cheapAvagaM? // 10 // soccA jANai kallANaM, soccA jANai pAvagaM / ubhayapi jANae soccA, jaM cheyaM taM samAyare // 11 // jo jIvevi na yANei, ajIvevi na yANei / jIvAjIve ayANaMto, kaha so nAhIi saMjamaM? // 12 // jo jIvevi viyANei, ajIvevi viyANei / jIvAjIve viyANaMto, so hu nAhIi saMjamaM // 13 // vyAkhyA- paDhamaM NANa'mityAdi, prathamam-Adau jJAna-jIvasvarupasaMrakSaNopAya CE F S E F = Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlisA (mA- 2ENAME saya. 4 / / / 10 / / 13 AM hai phalaMviSayaM 'tataH' tathAvidhajJAnasamanantaraM 'dayA' saMyamastadekAntopAdeyatayA ( bhAvatastatpravRtteH, 'evam' anena prakAreNa jJAnapUrvakakriyApratipattirUpeNa "tiSThati' Aste ... 'sarvasaMyataH' sarvaH pravrajitaH, yaH punaH 'ajJAnI' sAdhyopAyaphalaparijJAnavikalaH sa kiM. kariSyati ?, sarvatrA-ndhatulyatvAtpravRttinivRttinimittAbhAvAt, kiM vA kurvan jJAsyati / |'chekaM' nipuNaM hitaM kAlocitaM 'pApakaM vA' ato viparItamiti, tatazca tatkaraNaM bhAvato'karaNameva, samagranimittAbhAvAt, andhapradIptapalAyanaghuNAkSarakaraNavat, ata | evAnyatrApyuktam-"gIattho a vihAro bIo gIatthamIsio bhaNio" ityAdi, ato | jJAnAbhyAsaH kAryaH // 10 // tathA cAha-'soccA' ityAdi, 'zrutvA' AkarNya - sasAdhanasvarUpavipAkaM 'z2AnAti' buddhyate 'kalyANaM' kalyo-mokSastamaNati-prApayatIti kalyANaM-dayAkhyaM saMyamasvarUpaM, tathA zrutvA jAnAti pApakam-asaMyamasvarUpam, 'ubhayamapi' saMyamAsaMyamasvarUpaM zrAvakopayogi jAnAti zrutvA, nAzrutvA, yatazcaivamata itthaM vijJAya yat chekaM-nipuNaM hitaM kAlocitaM tatsamAcaretkuryAdityarthaH // 11 // uktamevArthaM spaSTayannAha-'jo jIve'vi' ityAdi, yo 'jIvAnapi' - pRthivIkAyikAdibhedabhinnAn na jAnAti 'ajIvAnapi' saMyamopaghAtino madyahiraNyAdInna | jAnAti, jIvAjIvAnajAnankathamasau jJAsyati 'saMyama ?' tadviSayaM, tadviSayAjJAnAditi bhAvaH // 12 // tatazca yo jIvAnapi jAnAtyajIvAnapi jAnAti jIvAjIvAn vijAnan sa ji eva jJAsyati saMyamamiti / pratipAditaH paJcama upadezArthAdhikAraH // 13 // | prazna H Ama hote chate e nakkI thayuM ke "sarvajIvonI dayAvALAne pApakarmano " baMdha na thAya." to pachI saMpUrNapaNe dayAmAM ja yatna karavo joIe. jJAnAbhyAsathI | sa sa.yu... nA. utta2 : bhA2no bhavyutpanna ziSyone matibhrama = buddhibhrama na thAmo... menA mATe te bhramane dUra karavA mATe kahe che ke | (10) thArtha : prathama zAna pachI. 4yA, mA zate. sarvasaMyata 24. mazAnI | 42ze ? zuMcha pApane eze ? * TIkArtha : jJAna prathama che. jJAna eTale jIvonuM svarUpa, emanuM saMrakSaNa karavAnA che 23Ayo: mane me sN269|| 42vAna 38... mA viSayona zAna. . AvA prakAranAM jJAnanI pachI ja dayA = saMyama che. kemake te saMyama ja ekAnta upAdeya ja Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma BE dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 gAthA-10 thI 13 hovAthI (jJAnathI ema lAgavAthI) bhAvathI saMyamamAM pravRtti thAya. badhAM sAdhuo A prakAre rahe. eTale ke jJAnapUrvaka kriyAno svIkAra karavArUpa prakArathI rahe. = kadAca e karaze jIvadayAdi karavA prayatna karaze to paNa nipuNa, hitakArI, mA~ kAlocitane zI rIte jANaze ? enAthI viparItane = pApane zI rIte jANaze ? tethI tenuM karaNa bhAvathI to akaraNa ja banI raheze. kemake bhAvathI ahiMsAkaraNanAM jeTalA nimitto joIe, e badhA nimitto enI pAse nathI. (jJAnarUpa mukhya nimitta ja nathI.) eTale aMdhanI AgamAM bhAgavAnI kriyA bhAvathI jema akriyA ja che (kemake e bacI zakato nathI...) ghuNonI kASThajIvonI akSara karavAnI kriyA e bhAvathI akriyA ja che. (kemake ene akSaronuM jJAna ja nathI...) ema A ajJAnInI kriyA jANavI. 1 ta Wei AthI ja anyagranthamAM paNa kahyuM che ke "gItArtha vihAra pahelo, bIjo gItArthamizrita vihAra..." vagere. nA ] - je ajJAnI che, eTale ke sAdhya jIvo jIvasvarUpa + upAya + phalanAM jJAnathI vikala che, te zuM karaze ? kemake e sarvapadArthomAM aMdhatulya banI jAya che, kemake sArAmAM pravRtti ane kharAbamAMthI nivRtti karavAnAM nimittabhUta evA jJAnano enI pAse abhAva che. kalyANa... = mATe jJAnAbhyAsa karavo joIe. (11) gAthArtha : sAMbhaLIne kalyANane jANe, sAMbhaLIne pApane jANe. baMnene sAMbhaLIne jANe, je cheka hoya, tene Acare. na TIkArtha : e ja kahe che ke jIvarakSAnAM sAdhano = upAyosahita jIvonuM svarUpa ane jIvarakSAdinAM vipAkone sAMbhaLIne jIva kalyANane jANe. kalpa = mokSa. tene je meLavI Ape te kalyANa sAMbhaLIne jANe. sAMbhaLyA vinA nahi. tathA sAMbhaLIne asaMyamanAM svarUpane jANe. tathA zrAvakone upayogI je saMyamAsaMyamanuM = dezaviratinuM svarUpa che, te paNa AvuM che, mATe A pramANe jANIne je cheka hoya, tene jIva Adare. kahelA arthane ja spaSTa karatAM kahe che ke = 302 dayA jenuM nAma che. te saMyamasvarUpa = nipuNa = hitakArI na = kAlocita H BEF ya * * * * * Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - A dazavaikAlikasUra bhAga-2 ki adaya. 4 gAyA-14 rasI 19 che. (12) gAthArtha : je jIvone paNa jANato nathI, ajIvone paNa jANato nathI, che A jIvAjIvane nahi jANato zI rIte saMyamane jANaze ? 1 TIkArtha : je pRthvIkAyAdi bhedothI anekaprakAranAM jIvone paNa jANato nathI, saMyamopaghAtI evA dAru-suvarNAdirUpa ajIvone paNa jANato nathI. jIvAjIvone * nahi jANato e zI rIte saMyamane jANaze ? saMyama jIvAjIvaviSayaka che. sAdhune jIva ane ajIvarUpI saMyamaviSayonuM ja jJAna na hovAthI te viSaya saMbaMdhI saMyamane zI | || rIte jANaze ? tethI meM. ga [ 30' r (13) gAthArtha : je jIvone paNa jANe che, ajIvone paNa jANe che. jIvAjIvone | jANato te saMyamane jANe che. TIkArtha je jIvone paNa jANe che, ajIvone paNa jANe che. jIvAjIvone jANato te saMyamane jANaze. 1 pAMcamo 'upadeza" nAmano arthAdhikAra pratipAdana karAyo. sAmprataM SaSThe'dhikAre dharmaphalamAhajayA jIvamajIve a, do'vi ee viyANai / tayA gaI bahuvihaM, savvajIvANa jANai // 14 // jayA gaI bahuvihaM, savvajIvANa jANai / tayA puNNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukkhaM ca jANai ||15||jyaa puNNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukkhaM ca jANai / tayA nividae bhoe, je divve je a mANuse yA // 16 // jayA nividae bhoge, je divve je a mANuse / tayA cayaima nA saMjogaM, sabbhitarabAhiraM // 17 // jayA cayai saMjogaM, sabbhitarabAhiraM / nA tayA muMDe bhavittA NaM, pavvaie aNagAriaM // 18 // jayA muMDe bhavittA | NaM, pavvaie aNagAriaM / tayA saMvaramukkidvaM, dhammaM phAse aNuttaraM // 19 // - have chaThThA adhikAramAM dharmaphalane kahe che. | (14) gAthArtha : jyAre jIva ane ajIva A baMnene jANe, tyAre sarvajIvonI | bahuvidha gatine jANe. (15) gAthArtha : jyAre sarvajIvonI bahuvidha gatine jANe, tyAre puNya ane pApa, A la E ka F la F * * Is * Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEREzayAli sUA bhAga- 2 ENAME madhya. 4 III-14 thI 18 Do baMdha ane mokSane jANe. " (16) thArtha : yAre puzya bhane 55, 5 bhane bhokSane , tyA hivya | ane je manuSyabhogo che, tenAthI nirveda pAme. (17) thArtha : 4 hivya bhane manuSya bhogoche, tenAtha. yA nirva pAbhe, tyA abhyantara - pAya saMyogane, tyAgI. ' (18) gAthArtha : jyAre abhyattarabAhya saMyogane tyAge, tyAre muMDa thaI aNagAritA ta26 zrAya che. (18) thArtha : 4yAre muM3 25 saritAne svI13, tyAre utkRSTasaMvara, | anuttaradharmane sparze. ___'jayA' ityAdi, 'yadA' yasmin kAle jIvAnajIvAMzca dvAvapyetau vijAnAti-vividhaM jAnAti 'tadA' tasmin kAle 'gati' narakagatyAdirUpAM 'bahuvidhAM' svaparagatabhedenAnekaprakArAM sarvajIvAnAM jAnAti, ythaa'vsthitjiivaajiiv| parijJAnamantareNa gatiparijJAnAbhAvAt // 14 // uttarottarAM phalavRddhimAha-'jayA' ityAdi, / yadA gati bahuvidhAM sarvajIvAnAM jAnAti tadA puNyaM ca pApaM ca-bahuvidhagatinibandhanaM (ca) tathA 'bandhaM' jIvakarmayogaduHkhalakSaNaM 'mokSaM ca' tadviyogasukhalakSaNaM jAnAti // 15 // 'jayA' ityAdi, yadA puNyaM ca pApaM ca bandhaM mokSaM ca jAnAti tadA nirvinte| mohAbhAvAt samyagvicArayatyasAraduHkharUpatayA 'bhogAn' zabdAdIn yAn divyAn yAMzca / | mAnuSAn, zeSAstu vastuto bhogA eva na bhavanti // 16 // 'jayA' ityAdi, yaza nirvinte - | bhogAn yAn divyAn yAMzca mAnuSAn tadA tyajati 'saMyogaM' saMbandhaM dravyato bhAvataH / / 'sAbhyantarabAhyaM' krodAdihiraNyAdisaMbandhamityarthaH // 17 // 'jayA' ityAdi, yadA tyajati / saMyogaM sAbhyantarabAhyaM tadA muNDo bhUtvA dravyato bhAvatazca 'pravrajati' prakarSeNa nA vrajatyapavargaM pratyanagAraM, dravyato bhAvatazcAvidyamAnAgAramiti bhAvaH // 18 // 'jayA' yA | ityAdi, yadA muNDo mUtvA pravrajatyanagAraM tadA 'saMvaramukkiTuM'ti prAkRtazailyA utkRSTasaMvaraM dharma-sarvaprANAtipAtAdivinivRttirUpaM, cAritradharmamityarthaH, spRzatyanuttaraM-samyagAsevata ityarthaH // 19 // 14 thI 19no TIkArtha: TIkArca-14 : je kAlamAM jIvana ane ajIvane A baMnene vividha rIte jANe, te che Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * 3, 5 * hula dazavaikAlikasUraNa bhAga-2 hA adaya. 4 gArA-14 rasI 19 ka che. kALamAM sarvajIvonI svagata ane paragatabhedathI aneka prakAranI narakagatyAdirUpa gatine che jANe. kemake vAstavika rIte jIvAjIvAdinAM jJAnavinA gatinuM jJAna na thaI zake. (trIjI * nArakanAM jIva mATe 1lI nAraka, bIjI nAraka, vagere svagata = narakagati saMbaMdhI bhedo anekaprakAranAM che. ane e ja jIva mATe bhavanapati, vyaMtara vagere paragata = devagati saMbaMdhI bhedo paNa aneka prakAre che. A rIte badhAmAM vicAravuM... jIvonuM ane ajIvonuM ** barAbara svarUpa jANe, to ja ene A sarvajIvonI bahuvidha gatino bodha thAya e svAbhAvika che...) no uttarottara = AgaLa ne AgaLa phalanI vRddhi dekhADe che. TIkArtha-15 : jyAre sarvajIvonI bahuvidha gati jANe, tyAre e bahuvidha gatinAM nuM kAraNabhUta puNyane ane pApane jANe. tathA jIvano karmanI sAthe yoga thavA rUpa je duHkha... | e svarUpa baMdhane ane te karmano viyoga thavArUpa je sukha, e rU5 mokSane jANe. (athavA to karmabaMdha ane tarjanya duHkha A baMne baMdha... jayAre karmakSaya ane sukha A baMne te mokSa...) TIkArtha-16 : jayAre puNyane, pApane, baMdhane ane mokSane jANe, tyAre te nirveda ja pAme. eTale ke mohano abhAva thayo hovAthI e jIva zabdAdi bhogone asAra ane du:kha rUpe samyagu vicAre, ke je bhogo devasaMbaMdhI ane manuSya saMbaMdhI che. tiryaMcAdinAM zeSabhogo to vastutaH bhoga ja nathI. (eTale te ahIM lIdhA nathI...) | TIkArtha-17 : jyAre je divya ane je manuSya bhoga che. tene bhogane asArAdi | tarIke vicAre che, tyAre te dravyathI ane bhAvathI abhyattara ane bAhya saMbaMdhane tyAge | " che: krodhAdirUpa abhyattarasaMyogane ane suvarNAdi rUpa bAhyasaMyogane tyAge che. mAM TIkArtha-18H jayAre abhyattarabAhyasaMyogane tyAge che, tyAre dravyathI ane bhAvathI " nA muMDa thaIne te aNagAra apavarga pratye prakarSathI jAya che ke je apavarga = mokSa anagAra nA ya che. eTale ke je mokSamAM dravyathI ane bhAvathI agAra = ghara vidyamAna nathI. tevA mokSa a pratye te jAya che. (dravyathI ane bhAvathI agAra = ghara jene nathI te aNagAra.) : TIkArtha-19H jayAre muMDa thaI aNagAra prakarSathI jAya che. tyAre utkRSTa saMvara svarUpa ke tathA anuttara evA dharmane = sarvaprANAtipAtAdinAM tyAgarUpa dharmane = cAritradharmane sparze ke ja che, samyakrarIte seve che. gAthAmAM saMvarapuri lakheluM che, e prAkRtazailInAM kAraNe samajavuM. eTale kharekhara huM vaE F Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlisA bhAga-2 madhya. 4 |||-20 ii 25 to utkRSTasaMvaraM bhema 106 devo. (anuttaraM za06 dhanu vizeSa che.) jayA saMvaramukkiTuM, dhammaM phAse aNuttaraM / tayA dhuNai kammarayaM, abohikalusaMkaDaM // 20 // jayA dhuNai kammarayaM, abohikalusaMkaDaM / tayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM cAbhigacchai // 21 // jayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM * cAbhigacchai / tayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI // 22 // jayA : logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI / tayA joge nilaMbhittA, selesi / paDivajjai // 23 // jayA joge nilaMbhittA, selesiM paDivajjai. / tayA . kammaM khavittA NaM, siddhi gacchai nIrao // 24 // jayA kammaM khavittA NaM, siddhi gacchai nIrao / tayA logamatthayattho, siddho havai sAsao // 25 // __(20) thArtha : yAre utkRSTa saM12(bhUta, anuttara bhane sparza tyAre moya suSataH / ta bha24ne purAve. mme (21) thArtha : 4yAre moqi:suSata bha24ne dhupetyA sarva zAnane meM | ane darzanane pAme. | (22) gAthArtha : jyAre sarvatraga jJAnane ane darzanane pAme, tyAre jinakevalI te ja lokane ane alokane jANe. | (23) gAthArtha : jayAre jinakevalI lokane ane alokane jANe, tyAre yogone rUMdhIne zailezAne svIre. ___ (24) thArtha : yA yogAne iMdhAne zaivezIne sva0512, tyAre 3 55vIna rajarahita te siddhimAM jAya. (25) thArtha : 4yAre 242hita te siddhimai 12, tyAre domastasya zAzvata siddha thAya. ___ 'jayA' ityAdi, yadotkRSTasaMvaraM dharmaM spRzatyanuttaraM tadA dhunotianekArthatvAtpAtayati 'karmarajaH' karmaiva AtmaraJjanAdraja iva rajaH, kiMviziSTamityAha'abodhikaluSakRtam' abodhikaluSeNa mithyAdRSTinopAttamityarthaH // 20 // 'jayA' ityAdi / , yadA dhunoti karmarajaH abodhikaluSakRtaM tadA 'sarvatragaM jJAnam' azeSajJeyaviSayaM 'darzanaM ca' / ) azeSadRzyaviSayam 'adhigacchati' AvaraNAbhAvAdAdhikyena prApnotItyarthaH // 21 // FRAMERASEASER 309 KERATERASEKit Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na ta dazavaikAlikasUtra bhAga-2 adhya. 4 gANA-20 thI 25 'jayA' ityAdi, yadA sarvatragaM jJAnaM darzanaM cAdhigacchati tadA 'lokaM' caturdazarajjvAtmakam 'alokaM ca' anantaM jino jAnAti kevalI, lokAlokau ca sarvaM nAnyataramevetyarthaH // 22 // 'jayA' ityAdi, yadA lokamalokaM ca jino jAnAti kevalI tadocitasamayena yogAnniruddhya manoyogAdIn zailezIM pratipadyate, bhavopagrAhikarmAMzakSayAya // 23 // 'jayA' ityAdi, yadA yogAnniruddhya zailezIM pratipadyate tadA karma kSapayitvA bhavopagrAhyapi 'siddhiM gacchati' lokAntakSetrarUpAM 'nIrajA' sakalakarmarajovinirmuktaH / / 24 / / 'jayA' ityAdi, yadA karma kSapayitvA siddhiM gacchati nIrajAH tadA 'lokamastakasthaH' trailokyoparivartI siddho bhavati 'zAzvataH' karmabIjAbhAvAdanutpattidharmeti bhAvaH / ukto dharmaphalAkhyaH SaSTho'dhikAraH // 25 // pADe. TIkArtha (20 thI 25 gAthAno) : TIkArtha-20 : jyAre utkRSTasaMvarUpa anuttaradharmane sparze, tyAre karmarajane dhuNAve (prazna : karmane dhuNAvI zI rIte zakAya ? vaLI jhADane dhuNAvIe to pAMdaDA khare, pAMdaDAne dhuNAvavAnA na hoya. ema AtmAne dhuNAvo to karma paDe... karmane dhuNAvavAnA zI rIte ?) ji uttara : dhAtuo anekaarthavALA hoya che, eTale dhuNAve che pADI nAMkhe che... ema artha levo. karma AtmAne raMgI detuM hovAthI e 24 jevuM che. mATe ene rajanI upamA 1 ApI che. abodhithI kaluSa mithyAtvathI malina mithyAtvI... enAvaDe bhegI zA karAyelI karmarajane A jIva pADI nAMkhe. - = = = TIkA-22 : jayA2e sarvatra janA2 azeSajJeyaviSayaka jJAnane ane :: azeSadazyaviSayaka darzanane pAme, tyAre jinakevalI caudarAjalokarUpI lokane ane anaMta alokane jANe. Azaya e ke lokAloka badhuM ja jANe, bemAMthI koIpaNa ekane jANe, evuM nahi. = TIkArtha-23 : jyAre jinakevalI lokAlokane jANe, tyAre ucitasamaye manoyogAdi yogone rUMdhIne, zailezIne pAme. e bhavopagrAhI bhavamAM pakaDI rAkhanAra karmAMzo 307 * * sa TIkArtha-21 : jyAre abodhikaluSakRta karmarajane pADI de tyAre saghaLA zeyorUpI F nA viSayavALuM jJAna ane saghaLA dazyapadArthorUpI viSayavALuM darzana... A bene e baMnenAM 3 AvaraNono abhAva thaI gayo hovAthI adhikatAthI saMpUrNapaNe pAme. na E sta A. ma ya ** Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NER zAlisA bhAga-2 madhya4 gA||-26 zI 28 ASE che. aghAtI karmono kSayane mATe zailezIne pAme. TIkArca-24 : jyAre yogone rUMdhIne zailezIne pAme, tyAre bhavopagrAhI evA paNa che karmone khapAvIne tamAma karmarajathI vinimukta te lokanAM aMtabhAgarUpa je kSetra, te svarUpa | siddhimAM jAya. TIkArca-25 : jyAre karma khapAvIne karmarahita te siddhimAM jAya, tyAre traNa lokanI * | upara rahelo te siddha thAya. zAzvata thAya eTale ke karmarUpI bIjano abhAva hovAthI utpatti nahi pAmavAnAM svabhAvavALo thAya. dharmaphala nAmano chaThTho adhikAra kahevAyo. sAmpratamidaM dharmaphalaM yasya durlabhaM tamabhidhitsurAhasuhasAyagassa samaNassa, sAyAulagassa nigAmasAissa / uccholaNApahoassa, dulahA sugaI tArisagassa // 26 // tvogunnphaannss| ujjumai khaMtisaMjamarayassa / parIsahe jiNaMtassa sulahA sugaI tArisagassa na // 27 // pacchAvi te payAyA, khippaM gacchaMti amarabhavaNAiM / jesi pio mma tavo saMjamo a khaMtI a baMbhaceraM ca // 1 // (pra.) icceaM chajjIvaNiaM sammaTTiI sayA jae / dullahaM lahittu sAmaNNaM, kammuNA na virAhijjAsi // 28 // ttibemi // cautthaM chajjIvaNiANAmajjhayaNaM samattaM // 4 // ja 'suhe 'ti, sukhAsvAdakasya-abhiSvaGgeNa prAptasukhabhoktuH 'zramaNasya' dravyapravajitasya 'sAtAkalasya' bhAvisukhArthaM vyAkSiptasya 'nikAmazAyinaH' sUtrArthavelAmapyullaGghya zayAnasya 'utsolanApradhAvinaH' utsolanayA-udakAyatanayA prakarSeNa dhAvati-pAdAdizuddhi karoti yaH sa tathA tasya, kimityAha-'durlabhA' duSprApA nA | 'sagatiH' siddhiparyavasAnA 'tAdazasya' bhagavadAjJAlopakAriNa iti gAthArthaH // 26 // idAnImidaM dharmaphalaM yasya sulabhaM tamAha- tavoguNe'tyAdi, 'tapoguNapradhAnasya' | SaSThoSTamAditapodhanavataH 'RjumateH' mArgapravRttabuddheH 'kSAntisaMyamaratasya' zAntipradhAna-* saMyamAsevina ityarthaH, 'parISahAn' kSutpipAsAdIn 'jayataH' abhibhavataH sulabhA 'sugatiH / | uktalakSaNA 'tAdRzasya' bhagavadAjJAkAriNa iti gAthArthaH // 27 // mahArthA SaDjIvanikAyiketi vidhinopasaMharannAha-'icceya'mityAdi, 'ityetAM SaDjIva RWAMAAN MARWAMA MEANMASAJAMACAN 308 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hu dazavaikAlikasUra bhAga-2 adaya. 4 gArA-26 thI 28 * nikAyikAm' adhikRtAdhyayanapratipAditArtharUpAM, na virAdhayeditiyogaH, 'samyagdRSTiH' / jIvastattvazraddhAvAn 'sadA yataH' sarvakAlaM prayatnaparaH san, kiminyAha-'durlabhaM labdhvA .. zrAmaNyaM' duSprApaM prApya zramaNabhAvaM-SaDjIvanikAyasaMrakSaNaikarUpaM 'karmaNA' manovAkkAyakriyayA pramAdena 'na virAdhayet' na khaNDayet, apramattasya tu dravyavirAdhanA yadyapi kathaJcid bhavati tathA'pyasAvavirAdhanaivetyarthaH / etena 'jale jIvAH sthale jIvA, mAre navamAnini | gIvamAtmAne nove, vAthe mikSahiMsAH? ' / ityetatpratyuktaM, tathA sUkSmANAM virAdhanAbhAvAcca / bravImIti pUrvavat / have A dharmaphala jene durlabha che, tene kahevAnI IcchAvALA kahe che. (26) gAthArtha : sukhAsvAdaka, zAtAkula, nikAmazAyI, utsolanApradhAvI tAdaza zramaNane sugati durlabha che. TIkArtha : je sAdhu prApta thayelA sukhane rAgathI bhogavato hoya. bhaviSyanAM sukha mATe vyAkSepavALo hoya. sUtra ane arthanI veLAne paNa oLaMgIne UMghanAro hoya utsolanAthI I = pANInI ayatanAthI prakarSathI paga vagerenI zuddhi karanAro hoya... paramAtmAnI AjJAno lopa karanArA tevA dravyasAdhune mokSa sudhInI sugati durlabha che. (arthAta | ekAdavAra sadgati maLe paNa sAnubaMdha na hoya) have A dharmaphala jene sulabha che, e dekhADe che. I, (27) gAthArtha : tapoguNapradhAna, Rjumati, kSamA ane saMyamamAM rata, pariSahane na | jItanAra tAdaza sAdhune, sugati sulabha che. nA TIkArtha : chaThTha-aDhamAdi tArUpI dhanavALo, mokSamArgamAM pravartelI che buddhi jenI nA che tevo, kSamApradhAna evA saMyamanuM sevana karanAra, bhUkha-tarasa vagerene jItanArA na bhagavAnanI AjJAne pALanArA tene uktalakSaNavALI sugati sulabha che. prakSepagathArtha : pAchaLathI paNa (chellI uMmaramAM paNa) dIkSA lenArA teo jaldI a amarabhavanomAM jAya che, jeone tapa, saMyama, kSamA, brahmacarya priya che...) : jajIvanikAyikA moTA arthavALI che, eTale vidhithI upasaMhAra karatAM kahe che. * ka (28) gAthArtha : samyagdaSTi, sadA yatnavALo sAdhu durlabha zramaNyane pAmIne A 0 SajIvanikAyane karma vaDe = kriyAvaDe virAdhe nahi. ema huM kahuM chuM. TIkArtha : A pramANe A prastuta adhyayanamAM kahevAyelA arthavALI = rr F F = Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H, 1 ja dazavaikAlikasUTA bhAga-2 ) adhya. 4 niyukita - 233 ka che. SaDUjIvanikAyane... na virAdhe ema anvaya joDavo. (koNa na virAdhe ?... e batAve (K che ke) tattvazraddhAvALo, sarvakALa prayatnamAM tatpara evo sAdhu duHkhethI pAmI zakAya evA, SaDUjIvanikAyanuM saMrakSaNa e ja eka mAtra svarUpavALA sAdhupaNAne pAmIne e chakAyane* | mana, vacana, kAyAnI kriyAthI pramAdavaDe virAdhe nahIM. hA ! apramattasAdhune to jo ke * | koIka rIte dravyavirAdhanA (jIvahiMsAdirUpa) thaI jAya, to paNa e avirAdhanA ja che. ** apramattasAdhune virAdhanA paNa avirAdhanA ja che' e kathana dvArA A vAta khaMDita | nA thayelI jANavI ke - (keTalAMko ema kahe che ke, "jalamAM jIvo che, sthalamAM jIvo che, na - AkAza jIvothI bhareluM che, jIvanI paMktiothI Akula evA lokamAM bhikSu ahiMsaka zI | rIte bane ?" (arthAt virAdhanA = hiMsA thavAnI ja che.) = (apramatta rahe to virAdhanA paNa avirAdhanA ja gaNAya, eTale e rIte jIva ahiMsaka gaNAya. e rIte A matanuM khaMDana thaI jAya...) vaLI sUkSmajIvonI virAdhanAno to abhAva ja che (eTale e jIvono paNa ahiMsaka taja gaNAya. Akho loka jIvothI bharelo che, e mukhyatve sUkSmajIvothI.. ane emanI ne to hiMsA thatI ja nathI.... eTale e daSTie paNa sAdhu ahiMsaka gaNI zakAya.) vI izabdArtha pUrvanI jema samajI levo. adhikRtAdhyayanaparyAyazabdapratipAdanAyAha niyuktikAraH jIvAjIvAbhigamo AyAro ceva dhammapannattI / tatto carittadhammo caraNe dhamme a egaTThA ji I/ra3rUA. - niyuktikAra adhikRta adhyayananAM paryAyavAcI zabdonuM pratipAdana karavA mATe kahe It " 'IN r E F = 9 - niyukti-233 gAthArtha : jIvAjIvAbhigama, AcAra, dharmaprajJapti, cAritradharma, caraNa, dharma A samAnArthI zabdo che. ___ vyAkhyA-'jIvAjIvAbhigamaH' samyagjIvAjIvAbhigamahetutvAt evam 'AcArazcaiva' AcAropadezatvAt 'dharmaprajJaptiH' yathAvasthitadharmaprajJApanAt tataH 'cAritradharmaH' tannimittatvAt 'caraNaM' caraNaviSayatvAt 'dharmazca' zrutadharmastatsArabhUtatvAt, ekArthikA ete zabdA iti gAthArthaH // anye tvidaM gAthAsUtramanantaroditasUtrasyAdho vyAkhyAnayanti, tatrApyaviruddhameva / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtaM (hai 9 9 2 3 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. A dazavaikAlikasUra bhAga-2 ha ju A adhya. 4 niyukti - 233 hai SaDjIvanikAdhyayanam // ka: TIkArthaH A adhyayana jIva ane jIvanAM samyagbodhanuM = aminuM kAraNa hovAthI ke jIvAjIvAbhigama kahevAya. ema AcAranAM upadezavALuM hovAthI AcAra che. sAcA dharmanI che - prajJApanA karanAra hovAthI dharmaprajJapti che. cAritradharmanuM nimitta hovAthI cAritradharma che. cAritraviSayaka hovAthI caraNa che. zratadharmanAM sArabhUta hovAthI dharma = dhRtadharma che. A ekArthika zabdo che. anyo A 233mI niyuktigAthAsUtrane mULasUtra 28nI pUrve vyAkhyAna kare che. tyAM . A paNa e virodha vinAnuM ja che. arthAt e rIte paNa vAMdho nathI.) anugama kahevAyo. . have nayo.. te pUrvanI jema ja jANavA. pajIvanikA adhyayananuM vyAkhyAna pUrNa thayuM. iti zrIharibhadrasUrikRtau dazavaikAlikaTIkAyAM caturthAdhyayanam // 4 // 6, 1 . sa ja 5 H. ya meM. - sabhASAMtara dazavaikAlikasUtra bhAga-ra saMpUrNa I'S T E F ja R * * : Re Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustako A dazavaikAlikasUga bhAga-2 ha jI pa.pU. paMnyAsazrI candrazekharavijayajI ma.sAheba likhita-prerita-anuvAdita adhyayatopayogI sAhitya (1) nyAyasiddhAMta muktAvali bhAga-1,2 (2) vyAptipaMcaka (mAthurI TIkA) (3) siddhAntalakSaNa bhAga-1,2 (4) sAmAnya nirukti (5) oghaniryukti bhAga-1,2 (6) oghaniyukti sAroddhAra bhAga-1,2 (7) sAmAcArI prakaraNa bhAga-1,2 (8) jaina zAstronA cUMTelA zloko bhAga-1,2 (9) dazavaikAlika sUtra - (hAribhadrI TIkA) bhASAMtara bhAga-1 thI 4 R H. saMyamajIvanopayogI - upadezAtmaka sAhitya (1) gurumAtA (2) have to mAtra ne mAtra sarvavirati ! (3) saMvigna saMyamIonI niyamAvali (4) munijIvananI bAlapothI bhAga-1,2,3 (5) aSTapravacanamAtA (6) vizvanI AdhyAtmika ajAyabI : ApaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto bhAga-1,2 che. (7) zUnya banIne pUrNa banuM (8) kyAre banIza huM sAco re saMta! (9) dazavaikAlika cUlikA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | naHIStu tame ninazAsanAya || zramaNa bhagavAna mahAvIrudevanA zAsanamAM sauthI chelle sudhI TakanAruM eka mAtra sUtra eTale dasavaikAlika sUtra ! ne mAtra cha mahinAmAM Atmahita sAdhI zakAya e mATe bAra aMgomAMthI uddhAra karAyelA 700 zloko eTale dasavekAlika sUtra ! dIkSA lIdhA bAda pratyeka saMyamIe jene avazya gokhavuM joIe evuM | aNamola sUtra eTale damuvaikAlika sUtro ! AvA mahAna AgamasUtra upara zrI bhadrabAhusvAmIe niryuktio racI, to 1444 granthanA racayitA zrI haribhadrasUrijIe rahasyothI bharapUra vRttinI racanA karI, ramaNIya chatAM ati - agharI e vRtti - TIkA vAMcavI, eno bhAvArtha samajavo kharekhara agharo che. mATe ja hajAro saMyamIo A aNamola granthanA rahasyothI vaMcita rahe che, e hajAro saMyamIo upara upakAra karavAnI eka mAtra pavitra bhAvanAthI A bhASAMtara grantha prakAzita karyo che. agharA padArtho vadhu saraLa karavAno purUSArtha karyo che. [ paNa zakya che ke chadmasthatAdi doSonA kAraNe mArI paNa kSati thaI hoya, e mATe punaH punaH kSamA mAMgu chuM ane saMyamIone vinaMti karuM chuM ke A granthano talasparzI abhyAsa karIne mArI bhAvanAne saphaLa banAvavAmAM mane sahAya kare, guNahaMsavi, ma,