________________
''
છે.
૪ દ.શવૈકાલિક સૂર: ભાગ-
અદા ૪ ભાગ-૩૭ - ૩૮ છેદષ્ટાન્ત છે. અહીં હેત આપ્યો નથી. એ આ પ્રમાણે સમજવો કે દેહ હોવાછતાં પણ ત્યાં હું - અનિયમથી જીવનો સદૂભાવ હોવાથી.. અર્થાત્ દેહમાં અવશ્ય જીવની હાજરી હોય જ " એવો નિયમ ન હોવાથી... ___जीवः देहभिन्नः देहसत्वेऽपि देहेऽनियमतो सद्भावात् गृहादिगतपुरुषवत्
- ઘરમાં રહેલો પુરુષ ઘર હોવા છતાં કાયમ ઘરમાં હોતો નથી અને એ પુરુષ ઘરથી " ભિન્ન પણ છે, એજ પ્રમાણે દેહ હોવા છતાં પણ જીવ કાયમ દેહમાં હોતો નથી, એટલે જીવ દેથી ભિન્ન છે.
પ્રશ્ન : પણ આ હેતુ જીવરૂપી પક્ષમાં રહેતો ન હોવાથી અસિદ્ધ છે.
ઉત્તર : ના, આ હેતુ અસિદ્ધ નથી. મૃતદેહમાં જીવ દેખાતો નથી. એટલે દેહમાં નિયમથી જીવ હોય જ, એવું નથી. એટલે એ હેતુ સિદ્ધ જ છે.
આ અનુમાન પ્રયોગનું ફલ કહે છે કે તે જ જીવ અને તે જ શરીર... એવું | બોલનારાનાં મતનો વિઘાત કરવા માટે આ પ્રયોગ કહેવાયેલો છે. | પ્રયોગનારદ
देहिदियाइरित्तो आग्या खलु तदुवलद्धअत्थाणं । तब्विगमेऽवि सरणओ गेहगवक्खेहि પુપિસો ત્ર રિટા ભાગમ્ II
બીજો પ્રયોગ કહે છે.
ભાષ્ય-૩૮ ગાથાર્થઃ દેહેન્દ્રિયથી જણાયેલા અર્થોનું દેહેન્દ્રિયનાં વિનાશ બાદ પણ સ્મરણ L થતું હોવાથી આત્મા દેહેન્દ્રિયથી ભિન્ન છે. જેમકે ઘરનાં ઝરુખાઓથી પુરુષ ભિન્ન છે. -
व्याख्या-खलुशब्दः विशेषणार्थत्वात्कथञ्चिद्देहेन्द्रियातिरिक्त आत्मेति प्रतिज्ञार्थः, F मातदुपलब्धार्थाना मिति संभवतः परामर्शत्वात् इन्द्रियोपलब्धार्थानां 'तद्विगमेऽपि' ना| य इन्द्रियविगमेऽपि स्मरणादिति हेत्वर्थः, स्मरन्ति चान्धबधिरादयः पूर्वानुभूतं रूपादीति, च | गेहगवाक्षैः पुरुषवदिति दृष्टान्तः । प्रयोगस्तु-कथञ्चिद्देहेन्द्रियातिरिक्त आत्मा, तद्विगमेऽपि
तदुपलब्धार्थानुस्मरणात्, पञ्चवातायनोपलब्धार्थानुस्मर्तृदेवदत्तवदिति गाथार्थः ॥ - ટીકાર્થઃ ગાથામાં થતુ શબ્દ વિશેષ અર્થ બતાડનાર હોવાથી આ પ્રમાણે વિશેષાર્થ - સમજવો કે “આત્મા કથંચિત દેહેન્દ્રિયભિન્ન છે, આ પ્રમાણે પ્રતિજ્ઞાનો અર્થ છે.” છે એમાં હેતુ - અર્થ આ પ્રમાણે છે કે તદુપનાથનાં તાિપ મરહૂ છે
A
