Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI viracita samyaktva SasthAna cauuI | (svopajJa bAlAvabodha tathA gujarAtI vivecana sAthe) * vivecanakAra : dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA-surata
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamoddhAraka pU. AcAryazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. chANI = dIkSAnI khANI'' A kahevatane anusAre (vaDodarA pAsenA) A chANI gAmamAM zeThazrI zAntilAla choTAlAlane tyAM dharmaniSTha evAM tathA cha karmagraMtha sudhInuM sAru dhAmika jJAna dharAvanArA evA suzrAvikA zrI maMgubenanI ratnakukSIe vikrama saMvata 2000nA vaizAkha suda bIjanA, divase putraratnano janma thayo. A bALakanuM nAma rAkhyuM arUNakumAra. mAtA-pitAnA dhArmika saMskAro ghaNA ja hovAthI bALakane paNa e ja saMskAronI sAthe uccheraNa karatAM karatAM vikrama saMvata ra011nA aSADha suda 11, guruvAra, tA. 30/6/1955nA roja jenA dharmano sAro abhyAsa karAvavAnA AzayathI mahesANAmAM cAlatI zrImad yazovijayajI jenA saMskRta pAThazALAmAM abhyAsa arthe praveza karAvyo. tyAM pAThazALAmAM A arUNakumAre cha karmagraMtha sArtha tathA saMskRta be buka, prAkRtabuka vigereno prAthamika sAro abhyAsa karyo. sAthe sAthe saMgIta tathA prabhubhaktinAM kAvyonA abhyAsa sAthe AgaLa vadhatAM paMDitajI zrI pukharAjajI sAheba tathA adhyApaka zrI vADIbhAI sAheba tathA paMDitajI zrI dhIrUbhAI sAheba pAse judA judA viSayono sAro abhyAsa karavA sAthe AgaLa vadhyA. vi.saM. 2010mAM zrI zIkharajI mahAtIrthanI mahApratiSThAnA prasaMge mahesANA pAThazALAnA vidhArthIonI sAthe bahu ja bhaktibhAvapUrvaka tIrthayAtrA karIne pAchA AvIne vi. saM. 2017nA vaizAkha suda 14nA divase AbujI tIrthamAM pUjya paMnyAsajI zrI bhadraMkaravijayajI ma. sAheba tathA pU. gaNivaryazrI dharmasAgarajI ma.sA. tathA pU. munizrI abhayasAgarajI ma.zrInI nizrAmAM vimalavasahInA pavitra ane bhavya evA jinAlayanA raMgamaMDapamAM ja dIkSAno svIkAra karyo ane pUjya gurudeva zrI abhayasAgarajI ma. sAhebanuM ziSyatva svIkAra karyuM. A pramANe zrI arUNakumAra pUjya zrI abhayasAgarajI mahArAja sAhebanA ziSya tarIke azokasAgarajInA nAme udghoSita thayA. pUjya upAdhyAya zrI dharmasAgarajI ma.sA. pUjya paMnyAsa gurudeva zrI abhayasAgarajI ma. sA.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA svIkAryA bAda gurudevazrInI AjJAne ja pote potAnA prANasamAna balke tenAthI paNa adhika banAvIne pUjya gurudevanI pAse siddhahema laghuvRtti vyAkaraNa, tarkasaMgraha Adi keTalAka nyAyanA grantho tathA pUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA.nA racAyelA ane pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI ma.sAhebanA racAyelA granthonuM talasparzI UMDuM adhyayana karyuM. aneka zAstronuM sAru dohana karyuM tathA potAnA ja nAnA baMnne bhAIone chANI gAmamAM ja pratibodha karI dIkSA ApI munizrI jinacaMdrasAgarajI ane munizrI hemacaMdrasAgarajI AvAM pavitra nAma rAkhI potAnA ziSya banAvyA. saMyamamArganI pavitra sAdhanA karatAM karatAM jJAnaguNamAM ane sevAnA guNamAM AgaLa vadhatA pUjya gurudevazrI abhayasAgarajI mahArAja sAhebe UMjhA gAmamAM vikrama saMvata 2036nA vaizAkha suda 10nA divase gaNipadavIthI ane vikrama saMvata 2045nA vaizAkha suda 6 nA divase pAlItANAmAM paMnyAsa padavIthI vibhUSita thayA. pUjya azokasAgarajI mahArAjazrI pote sAvadhAnatApUrvaka niraticArapaNe ratnatrayInI sAdhanA karatA karatA ane jaina zAsananI prabhAvanA karatA karatA vikrama saMvata 2052mAM pAlItANA padhAryA tyAM teozrInI barAbara yogyatA joIne guru bhagavaMte teozrIne pU. gacchAdhipati A. bha. zrI sUryodayasAgarasUrIzvarajI ma. sAhebe mahA suda chaThThanAM AcArya padathI vibhUSita karyA. tathA pUjya gurudevazrI abhayasAgarajI ma.zrInI sUcanA mujaba teozrInI AjJA ane AzIrvAdathI saphaLatApUrvaka saMyamamArganI sAdhanA karatA karatA tenI sAthe sAthe pAlItANA jaMbUdvIpamAM pRthvI, caMdra, sUrya aMgenI zAstrIya bAbatonI satya ane yazArtha vAto vizvabharamAM prasiddha karavAnuM kAma sAruM evuM saMpanna karyuM. tathA pUjya gurudevazrI abhayasAgarajI ma.sAhebanA svapnane anusAre jaMbudvIpamAM 108 phUTanA dAdAzrI AdinAtha paramAtmAnI pratimAjInuM nirmANa kArya cAlu karyuM. je hAla cAlI rahyuM che. jenI pratiSThA poSa vada 13 vikrama saMvata 2071 tA 18/1/2015 ravivAre meruterasanA divase karavAnI jAherAta thaI. je thoDAka samayamAM ja pratiSThA thavAnI che. pUjya AcArya zrI azokasAgarasUrIzvarajI ma.sAheba 70thI paNa adhika ziSya-praziSyonA parivAra sAthe hAla vartamAna kAle suMdara evI jainazAsananI prabhAvanA karI rahyA che ane AzA rAkhIe ke teozrInA varahaste ghaNA ja maMdironI pratiSThA thavApUrvaka zAsanaprabhAvanA ghaNI thAya. A samyaktAva SasthAnaka cauppaI pustaka taiyAra thayuM temAM teozrInI bhAvanA thavAthI caturvidha zrI saMghanA upayoga mATe A kAryamAM joDAyA. zAsanadeva teone saMghanA upayogI aneka kAryo karavAnuM baLa Ape evI bhAvanA sAthe ame teonA A kAryanI ghaNI ghaNI anumodanA karIe chIe. eja li. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI viracita pathAna thauuIll (svopajJa bAlAvabodha tathA gujarAtI vivecana sAthe) * vivecanakAra * dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA-surata vyavahAraka : zrI AdInAtha jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha-navasArI pa kAnajI vADI, zAMtAdevI roDa, navasArI. . (jJAnadravyamAMthI) OuumIIIIIIIIII che prakAzaka 0 jaina dharma prasAraNa TrasTa-surata. e-602, pArzvadarzana komlekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata-395009, gujarAta, (INDIA) IIIliliitilllllo:: 6: A :: ::::: 9 prakAza jADA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : jena dharma prasAraNa TrasTa e-602, pArzvadarzana koplekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata-395009. gujarAta, (INDIA) phona : 0261-2763070, mo : 9898330835 dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA || sevaMtIlAla vI. jenA e-602, pArthadarzana komlekSa, | DI-para, sarvodayanagara, grAunDa phlora, navayuga koleja sAme, || pAMjarApoLa, 1lI lena, sI.pI. Tenka rAMdera roDa, surata-395009, (INDIA)|| roDa, muMbaI-4 Ph. (0261) 2763070 Ph. : (022) 2240 4717 Mob.: 9898330835 2241 2445 7 prApti sthAna zrI yazovijayajI jenA sarasvatI pustaka bhaMDAra saMskRta pAThazALA hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda, sTezana roDa, raMga maholanA nAke, phona : (079) 25356692 mahesANA. (u. gujarAta) Ph. (02792) 222927 jena prakAzana maMdira khatrInI khaDakI, dozIvADAnI poLa, amadAvAda-380001 Ph. (079) 25956806 vIra saMvata 2540 vikrama saMvata 2070 prakAzana varSa IsvIsan 2014 prathama AvRtti kiMmata : rU. 180-00 kaMpojha-prinTIMga-bAInDIMga : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phona : 079-22134176, mo. 9925020106 E-mail : bharatgraphics1@gmail.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA A AtmA anAdikALathI aneka doSothI bharelo che. mithyArdaSTi hovAnA kAraNe guNo paNa doSonuM ja kAma karanAra bane che. samyaktvanI prAptithI guNonI zarUAta thAya che. samyaktvaguNa Avyo hoya to ja jJAna-darzana-cAritra-vinaya-vaiyAvacca-tapa ItyAdi guNo karmonI nirjarA karAvanAra bane che. jethI A AtmAnI zobhA vadhe che ane jo samyaktva guNa na pragaTyo hoya to A ja guNo karmonI nirjarA karAvatA nathI, paraMtu ahaMkAra ane mamakAra vadhavAthI A AtmAnuM ahita (akalyANa) karanAra bane che. A kAraNe ja sarvaguNomAM mUlabhUta prathamaguNa samyaktvaguNa che. samyaktva ekaDAtulya che ane bAkInA guNo mIMDAtulya che. ekaDo hoya to mIMDAnI paNa ghaNI kiMmata che, tenA vinA mIMDAnI kazI ja kiMmata nathI. A AtmAmAM A samyaktvaguNa pragaTyo che. tenI nizAnIrUpe 60 bolo jainadarzanamAM Ave che. te 67 bolone samajAvatI "zrI samyaktvanA 67 bolanI sajjhAya" parama pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe ja banAvI che je sajjhAya judA judA rAgayukta 12 DhALavALI banAvI che. A 67 bolamAM chellA je 62 thI 67 mAM cha bola Ave che te samyaktvanAM 6 sthAna kahevAya che te cha bolane ja vadhAre vadhAre vistArathI samajAvavA mATe cauppaInA rAgamAM te ja pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe A cauppaI banAvI che. tethI ja A zAstranuM nAma "zrI samyaktva SasthAna cauppaI" rAkhavAmAM AvyuM che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ A cauLImAM cha sthAnonuM khAsa tarkayukta khaMDanamaMDana karavApUrvaka savistRta varNana kareluM che - (1) AtmA che, (2) te AtmA nitya che, (3) te AtmA karmono kartA che, (4) te AtmA karmono bhoktA che, (5) A AtmA jJAnAdi guNonI upAsanA dvArA mukta banI zake che te mATe mokSa che, (6) AvA prakAranI muktinI prAptinA upAyo paNa che A chaThuM sthAna che. A pramANe A cha sthAnonuM pUrvapakSa-uttarapakSa pUrvaka varNana A gAthAomAM bahu ja sArI rIte carcavAmAM AvyuM che tathA prasaMge prasaMge yathAsthAne yathocita rUpe anya cha darzanonuM khaMDana paNa karavAmAM AvyuM che. jemake "AtmA che" A prathama sthAnamAM je je darzanakAro AtmA nathI ema mAne che ane pAMca bhUtomAMthI ja cetanA pragaTa thAya che ane pAMca bhUtomAM ja te samAI jAya che, parabhava-pUrvabhava jevuM kazuM nathI Ama je mAne che tenuM khaMDana che. arthAt A sthAnamAM cArvAkadarzananuM khaMDana che. evI ja rIte "AtmA nitya che" AvA prakAranA bIjA sthAnamAM "AtmA kSaNika ja mAtra che" AvuM mAnanArA bauddhadarzananuM khaMDana che. A ja pramANe trIjA Adi sthAnomAM vedAnta-sAMkhya ane mImAMsaka Adi darzanonuM khaMDana che. kAraNa ke A "jagatu" A cha padothI bhareluM che. tethI je darzanakAra je pada na mAne te padanA varNanamAM te darzananuM khaMDana graMthakArazrIe bahu ja sArI rIte karela che te A pado ane tenuM vivecana vAMcavAthI jarUra samajAze. parama pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI A chae darzananA khuba ja abhyAsI hatA. tethI te te darzananA pUrvapakSone paNa teo sArI rIte jANatA hatA. te pUrvapakSone prathama raju karIne atizaya dhAradAra dalIlothI tenuM khaMDana kareluM che. ATaluM badhuM ane atyanta spaSTa khaMDana bolavAmAM ane lakhavAmAM te kALe teozrIne kadAca koIka koIka nAnI moTI Apattio ane avarodho paNa AvyA haze, paraMtu te mahAtmA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 siMhanI jema atizaya nIDara thaIne spaSTa bolanArA ane spaSTa lakhanArA banyA hatA. te vAta atyanta sAcI ane spaSTa che tathA zrIsaMghanA puNye A kAma karyuM che ke AvI mahAna vibhUti A zAsanamAM AvA kaparA kAle paNa thaI. te jainasaMghano puNyodaya samajavo. jo ke bhUtakALamAM pUjya haribhadrasUrIzvarajI ma. tathA kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI ma.sAheba tathA pUjya malayagirijI ma.sAheba Adi aneka mahAtmA puruSoe anya darzanonI khoTI khoTI mAnyatAonuM khaMDana karIne jainadarzananA anekAntavAdanI vijayapatAkA pharakAvelI maLe che. paraMtu te saghaLuMya sAhitya saMskRta-prAkRta bhASAmAM upalabdha che jyAre pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrInI racanAvALuM sAhitya lagabhaga gujarAtI bhASAmAM ghaNuM kharuM jovA maLe che je Aje badhA ja saMpradAyomAM paThanapAThanane yogya banyuM che. A eka moTI vizeSatA che. A SaDthAna cauppaI paNa gujarAtI bhASAmAM ja kAvyarUpe banAvAI che ane chae darzanonI ekAnta mAnyatAonuM dhAradAra dalIlo dvArA khaMDana karavAmAM AvyuM che. mATe A graMtha vAraMvAra satata paThana-pAThanane yogya che. vidyArthIone niraMtara vAMcavA mATe amAro atizaya Agraha che. parama pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja sAhebe samyaktvanA 67 bolanI sajjhAya, ATha dRSTinI sajjhAya, savAsodoDhaso ane sADA traNaso gAthAnAM stavano ItyAdi sAhitya gujarAtImAM ja banAvIne ApaNA upara (gujarAtIo upara) ghaNo ja upakAra karyo che. jo divAdAMDItulya A mahAtmA na thayA hota athavA temaNe jo A sAhitya na racyuM hota to ApaNA samAjamAM ATaluM vizALa jJAna vRddhi pAmata nahIM. mATe teono ghaNo ja ApaNA upara upakAra che. tethI A mahAtmA puruSane koTi koTi vAraMvAra vaMdanA. ame amArI zakti pramANe A cauppaInA artho lakhyA che ane lakhIne prakAzita karyA che. amAruM A lakhANa zAstrAnusArI thAya evo
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ da ghaNo ja khyAla rAkhyo che. chatAM chadmasthatAnA kAraNe, bInaupayoga dazAnA kAraNe ane vizeSa AlaMbanonA abhAve kadAca kyAMya koI paNa jAtanI bhUla thaI gaI hoya-skhalanA thaI hoya to caturvidhasaMgha samakSa trividhe trividhe kSamAyAcanA mAguM chuM ane AvI bhUlo mane sattvare jaNAvavA kRpA karazo ke jethI navI navI AvRttimAM teno sudhAro karI zakAya. AvI vinaMti karuM chuM. zrI caturvidhasaMghamAM AvA grantho vadhAre ne vadhAre bhaNAtA rahe ane vadhArene vadhAre upayogamAM Ave evI AzA sAthe A prastAvanA pUrNa karuM chuM. e-602, pArzvadarzana kompalekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata-395009. phona : 0261-2763070 lI. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA zrImad zUnyasya vAvA, thanamuLamaLe: / sambhRtA dIpyamAnA / sUkSmArthairutpragADhA, vividhanayayutA / sarvanikSepadRptA / / adhyAtmAnandapUtA, munijanavidhRtA | naimammIramAvA || saiSA vidvadbhanojJA, navinazizo: / caupaikhyA kRtIyam / /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI siddhi-bhadra-vilAsa-kArasUribhyo namaH AvakAra ___F - A. municandrasUri svopajJa bAlAvabodha sahita mahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivara racita "samyaktva SasthAna cauppaI"nuM paM. zrI dhIrubhAI dvArA saraLa gujarAtI bhASAmAM vivecana sAthe prakAzana thaI rahyuM che te AnaMdano viSaya che. dharmasaMgraha'nA A.bha. bhadraMkarasUri ma.nA gujarAtI anuvAdanI prastAvanAmAM paM. bhadraMkaravijayajI gaNivare lakhela ke Ajano yuga anuvAdano yuga che. e ja layamAM kahevuM hoya to Ajano yuga vivecanano yuga che ema paNa kahI zakAya. Aje nAnA-moTA aneka graMthonA vivecano aneka vidvAno dvArA racAtA rahe che. pragaTa thatA rahe che. kharekhara, abhyAsa karavA mATe Ajano yuga 'suvarNayuga' che. prastuta granthanI prazasti jotAM A granthanuM nAma nayaprasthAna SasthAnaka' evuM graMthakArazrIne abhipreta hoya evuM jaNAya che. atyAre enA pracalita nAmomAM samakitanAM cha sthAnanI copAI' 'samyaktva copAI' 'SasthAnaka svAdhyAya' jevA nAmo paNa gaNAvI zakAya.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 kaDI + 3 padyonI banelI A racanAnuM prakAzana vi.saM. 1992 mAM gUrjara sAhityasaMgraha vibhAga-1 mAM thayeluM. A graMthamAM mukhyatayA paramatanI samIkSA karavAmAM AvI che. emAM mukhyatve nAstikamata, bauddhamata, akartRtvamata, anirvANavAda, niyativAda vagere viSayonI samIkSA karAI che. granthakAre pote ja svopajJa bAlAvabodha racyo che. e baMne upara 5. dhIrubhAInuM sarasa vivecana che. paMDitajIe atyAra sudhImAM ghaNA vivecano ApyA che. haju paNa Ape evI AzA rAkhIe. jaipha vaye paNa apramattapaNe adhyApana lekhana karatAM paMDitajIne lAkha lAkha dhanyavAda ! zrI sarasvatI stuti mAta he bhagavati Ava muja manamahIM, jyoti jima jhagamage tamasa jAye TaLI, kumati mati vAriNI kavi manohAriNI, jaya sadA zAradA, sAramatidAyinI. 1 zvetapadmAsanA zvetavastrAvRtA, kunda zazI hima samA gauradehA, sphaTikamALA viNA kara viSe sohatA, kamaLa pustakadharA sarvajanA mohatA. 2 abudha paNa kaiMka tuja maherane pAmIne, pAmatA pAra zruta sidhuno te, ama para-Aja tima devI karuNA karo, jima lahIye mati vaibhava sAro. 3 haMsa tuja saMganA raMgathI bhArati, jima thayo kSIra nIrano vivekI tima lahI sAra nisAranA bhedane, Atmahita sAdhuM kara muja para maherane. 4 devi tuja caraNamAM zira namAvI karI, eTaluM yAcIe vinaya bhAve karI, yAda karIe tane bhaktithI je same, jIbha para vAsa karaje sadA te same. 5
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA anya prakAzano 1. zrI jaina dharmanA maulika siddhAnta H- navakArathI sAmAiyavayajutto sudhInAM sUtro upara vivecana. navatattva, cauda guNasthAnako, karmanA 158 bhedo, sAta nayo, saptabhaMgI ane kAlAdi pAMca samavAyI kAraNo upa2 saraLa gujarAtI vivecana. 2. zrI jaina tattva prakAza :- devasI-rAia pratikramaNanAM sUtro upara saraLa gujarAtI vivecana. 3. jaina dhArmika praznottara mAlA H- prauDha baheno ane bhAIone upayogI cAraso prazna-uttarono suMdara saMgraha. 4. jaina dhArmika pAribhASika zabdakoSa :- jaina zAstromAM vAraMvAra vaparAtA pAribhASika dhArmika zabdonA artho, dhArmika zabdakoza. 5. yogaviMzikA :- upAdhyAyajI kRta TIkAnA anuvAda sAthe. gujarAtI saraLa vivecana. 6. yogazataka :- svopajJaTIkA tathA TIkAnA anuvAda sAthe. gujarAtI saraLa vivecana. 7. yogadRSTi samuccaya :- pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI kRta svopaza TIkA sAthe TIkAnuM atizaya saraLa gujarAtI vivecana. 8. prathamakarmagrantha (karmavipAka) :- saraLa gujarAtI vivecana. 9. dvitIya karmagrantha (karmastava) :- saraLa gujarAtI vivecana.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 10, tRtIya karmagrantha (baMdhasvAmitva) :- saraLa gujarAtI vivecana. 11.caturtha karmagrantha (paDazIti) :- saraLa gujarAtI vivecana. 12.paMcamakarmagrantha (zataka) :- pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrI devendrasUrIzvarajI ma.sA. kRta so gAthAnA zataka nAmanA pAMcamA karmagranthanuM gAthA-gAthArtha-zabdArtha-saMskRta chAyA sAthe gujarAtI saraLa vivecana. 13.chaThTho karmagrantha (saptatikA) :- chaThThA karmagranthanuM gAthA-gAthArthazabdArtha-saMskRta chAyA sAthe gujarAtI saraLa vivecana. 14.tattvArthAdhigamasUtra :- sUtronuM saraLa, rocaka saMkSipta vivecana. 15.samyaktvanA saDasaTha bolanI sajjhAya :- ghaNI ja rocaka kathAo sAthe tathA samyaktva saptatikAnI gAthAo sAthe saDasaTha guNonuM varNana. 16.ATha dRSTinI sajjhAya :- pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI ma. sA. kRta ATha diSTanI sajjhAyanA saraLa gujarAtI artho. 17. savAso gAthAnuM stavana :- pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma.sA. kRta, zrI sImaMdharasvAmI paramAtmAne vinaMti karavArUpe nizcayanaya ane vyavahAranaya garbhita savAso gAthAnuM stavana gujarAtI artha vivecana sAthe. 18.navasmaraNa :- mULa gAthAo, gujarAtImAM gAthAonA saraLa artha, iMglIzamAM mULa gAthAo ane iMglIzamAM te gAthAonA artha.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 1 19.pUjA saMgraha sAthe - paMcakalyANaka, aMtarAyakarma nivAraNa, pistAlIsa AgamanI pUjA Adi pUjAo suMdara bhAvavAhI artha sAthe. 20.snAtra pUjA sArtha:- pU. vIravijayajI kRta snAtrapUjA artha sAthe. 21.zrI samyakatva mUla bAravrata - vivecana saha. 22. zrI vAsupUjA sAthe - pU. AcArya zrI buddhisAgarajI kRta vAstupUjAnuM suMdara-saraLa tathA jaina vidhi saha gujarAtI bhASAMtara. 23. ratnAkarAvatArikA(bhAga-1) :- pramANanayatattvAloka uparanI pU. ratnAprabhAcArya racita TIkA tathA te TIkAno saraLa gujarAtI artha. (pariccheda 1-2) 24.ratnAkarAvatArikA (bhAga-2) :- pU. vAdidevasUrijI racita pramANa tattvAloka uparanI pU. ratnaprabhAcArya racita TIkA tathA te TIkAno saraLa gujarAtImAM artha. (pariccheda 3-4-5). 25.ratnAkarAvatArikA (bhAga-3) :- pariccheda 6-7-8. pU. ratnaprabhAcArya ma.sA. racita TIkA tathA tenuM saraLa gujarAtI vivecana. 26. dravya-guNa-pacayano rAsa :- pU. . zrI yazovijayajI ma. kRta gujarAtI TabA sAthe tathA TabAnI tamAmapaMkitaonA vivecana yukta artha sAthe. 27. aDhAra pApasthAnakanI sajhAya :- artha vivecana sAthe. 28.sammati prakaraNa - pUjya A. zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI kRta sammati prakaraNanuM pAThya pustakarUpe gujarAtI vivecana.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 2 29.gaNadharavAda :- paramArAdhya siddhAntapAkSika pUjyapAda AcArya zrI jinabhadragaNi-kSamAzramaNajI viracita zrI vizeSAvazyakabhASya AdhArita zrI mAladhArI hemacaMdrAcAryajI viracita TIkAnA anuvAda rUpe "gaNadharavAda". 30.jJAnasAra aSTaka tathA jJAnamaMjarI :- dravyAnuyoganA prakharAbhyAsI zrI devacaMdrajI ma. kRta jJAnamaMjarI TIkA tathA TIkAnA vivecana sAthe saraLa gujarAtI jJAnasArASTakanuM vivecana. 31.amRtavelanI sajhAya :- artha sabhara suMdara gujarAtI vivecana. 32.yogasAra - pAMca prastAva upara artha sabhara suMdara-bhAvavAhI gujarAtI vistRta vivecana che. bhAvimAM lakhavAnI bhAvanA 33.jainadarzanano saMkSipta paricayaH34.pUjya zrI devacaMdrajI ma. kRta covIzInA saraLa gujarAtI artho. 35.karmaprakRti :- pUjyapAd zrI zIvazarmasUrijIkRta kammapayaDI tathA tenuM gujarAtI bhASAmAM saraLa vivecana.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ - che upAdhyAyajI zrI yazovijayajI che gurujInI stuti upAdhyAya zrI yazovijayajI, jinavara zAsananA zaNagAra, dharya kSamA ne gaMbhIratAdi, aneka guNagaNanA bhaMDAra, jJAnayogane siddha karIne, khuba baDhAvI zAsana zAna, vaMdana karIe trividha tamane, dejo amane sAcuM jJAna. 1 dhanya kanoDA dhanya sobhAgade dhanya nArAyaNa dharmazrA, dhanya suhaguru zrI nayavijayajI dhanya dhana e dhanajIzUrA, dhanya siMhasUrijI jeNe hitazikSAnA dIdhAM dAna, vaMdana karIe trividha tamane, dejo amane sAcuM jJAna. 2 bhara comAse mUzaLadhAre, varase pANI divasa ne rAta, bhaktAmaranI zravaNa pratijJA, kAraNa traNa upavAsI mAta, sAta varasanA Ape tyAre, saMbhaLAvyuM e stotra mahAna, vaMdana karIe trividha tamane, dejo amane sAcuM jJAna. 3 kAzItala vahetI gaMgAnA, kAMThe nizcala dhyAna dharI, bhagavatI devI sarasvatIne, rIjhavIne varadAna varI, guruvara caraNapasAthe sTeje, lAdhyuM Atama anubhavajJAna, vaMdana karIe trividha tamane, dejo amane sAcuM jJAna. 4 sattara tetAlIza DabhoI tIrthe, carama comAsu Apa rahyA, varasa paMcAvana nirmaLa saMyama, pALI yazathI amara thayA, vahelA vahelA zivapura jAvA, karyuM Ape zubhaprasthAna, vaMdana karIe trividha tamane, dejo amane sAcuM jJAna. 5 prabhunI ANA gauNa banIne, jJAnano mAraga birala banyo, zAsana mAruM huM zAsanano, evo aMtaranAda dhapyo, evA TANe ApanA graMtho, TALe saMghanuM timira tamAma, vaMdana karIe trividha tamane, dejo amane sAcuM jJAna. 6
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA viSaya "AtmA che" A prathama sthAnanuM khaMDana-maMDana. (2) "AtmA nitya che" A bIjA sthAnanuM khaMDana-maMDana. (3) "AtmA karmono kartA che" A trIjA sthAnanI carcA (4) "AtmA karmono bhoktA che" A cothA sthAnanI carcA (5) "mokSa che" A pAMcamA sthAnanI carcA (6) "mokSanA upAyo paNa che" A chaThThA sthAnanI carcA (7) upasaMhAra Pa pAnA naMbara 1 thI 42 43 thI 91 92 thI 196 92 thI 196 197 thI 249 250 thI 320 321 thI 300
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM namo zrI vItarAgAya zrI sarasvatyai namaH // sakalapaNDitaziromaNi mahopAdhyAyazrI 19 zrIjasavijayagaNigurubhyo namaH // nyAyAcArya-nyAyavizArada-parama pUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba viracita svopajJa bAlAvabodha sahita samyaktva prasthAna thappaI (saraLa ane saMkSipta gujarAtI vivecana sAthe) bAlAvabodhanuM maMgalAcaraNa : aindrazreNinataM natvA, vIraM tattvArthadezinam / samyaktvasthAnaSaTkasya bhASeyaM Tipyate mayA // 1 // upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI kahe che ke "indronI paMktithI namaskAra karAyelA ane tattvabhUta arthonI dezanA karanArA evA vIrabhagavantane (mahAvIrasvAmI paramAtmAne) namaskAra karIne 'samyaktvaguNanAM 6 sthAnonuM varNana karanArI' A bhASA = 6 sthAnanuM varNana karanAruM A vivecana mArA vaDe karAya che.'' A pramANe paramAtmA zrI mahAvIraprabhune vaMdanA karIne samyaktvanA SaDthAnanuM saMkSepamAM mArA vaDe (u. yazovijayajI vaDe) gujarAtI bhASAmAM vivecana kahevAya che. // 1 // samyaktvanA 67 bolanI sajjhAyamAM samyaktvanA 67 bola arthAt 67 liMga (samyaktvanA dharmo-cihno) darzAvavAmAM AvyAM che te
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai 67 bolamAM chellA 6 sthAnarUpe je bola samajAvyAM che. te ja A 6 sthAno che tene ja ahIM vistArathI samajAvavAmAM Ave che. A chae sthAno sApekSapaNe jagatamAM che ane jema che tema jo svIkArAya to A samyaktvanAM sthAna bane che, paraMtu ekAnte svIkArAya athavA A cha sthAno nathI ema ekAnte svIkArAya (niSedha karAya) to mithyAtvanAM sthAna bane che. jagatamAM rahelA aneka mata-matAntaro A cha sthAnone ekAntarUpe svIkAra karavAthI athavA ekAntarUpe niSedha karavAthI ja banelA che. jo te svarUpane sApekSapaNe samajavAmAM Ave to te dRSTine samyag-sAcI daSTi kahevAya che. (4) AtmA karmono bhoktA che (5) mokSa che ane (6) mokSanA upAyo paNa che A cha sthAno che. A chae prakAranA vicArone ekAnte che ja" rUpe athavA ekAnte "nathI ja" rUpe vicArAya to te mithyAtva bane che. kAraNa ke jagatamAM te padArtha tevA nathI. paraMtu sApekSapaNe jo svIkArAya to te ja yathArthavAdarUpa banavAthI samyaktva svarUpa bane che. kAraNa ke jagatamAM te tattvo vAstavikapaNe sApekSapaNe jevAM jJAnIoe kahyAM che te tattvo tevAM che. (1) AtmA che (2) AtmA nitya che (3) AtmA karmono kartA che jainadarzana vinA je koI darzanazAstro che. te tamAma darzanazAstro uparokta mAnyatAone ekAnte svIkAranAra athavA ekAnte niSedha karanAra hovAthI mithyAtvI che je yathAsthAne samajAvAze. pUjyapAda AcArya zrI siddhasena divAkarasUrIzvarajI mahArAjazrIe sanmatitarka nAmanA graMthamAM trIjA kANDamAM gAthA 54-55 mAM kahyuM che ke - sthi, 5 biSno, 5 pArU, jyaM Na vevarU, sthi LavALuM / Natthi Na mokkhovAo, cha micchattassa ThANAI // 3-54 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cha sthAnonAM nAmo atthi, aviNAsadhammo, karei veei atthi NivvANaM / atthi ya mokkhovAo, cha mmicchattassa ThANAI // 3-55 // (1) jIvadravya nathI tathA (2) jIva che paNa nitya nathI, (3) kaMI karato nathI, (4) karelAne vedato nathI, (5) mukti nathI ane (6) muktinA upAyo nathI. Ama ekAnte kahevuM te cha mithyAtvanAM sthAno che. tathA (1) jIva che ja, (2) avinAzI dharmavALo (nitya) che, (3) karmono kartA ja che, (4) karmono bhoktA ja che, (5) nirvANa che ja ane (6) nirvANanA upAyo paNa che ja. Ama paNa ekAnte mAnavuM te paNa mithyAtvanAM sthAno che. (kANDa 3, gAthA 5455) jIva svasvarUpe che, paNa parasvarUpe nathI, jIva dravyarUpe nitya che paNa paryAyarUpe anitya paNa che, mithyAtvAdi karmabaMdhanA hetuo vALo hoya tyAre karmano kartA che, paNa anyathA hoya arthAt zuddha buddha hoya, mithyAtvAdi hetuo vinAno hoya tyAre karmano akartA paNa che. karelAM karmone vede paNa che ane nirjarA-saMkrama Adi karavA dvArA karmono upabhoga karyA vinA karmono nAza paNa kare che mATe abhoktA paNa che. bhavya pariNAmavALo hoya to mokSa che paNa abhavya pariNAmavALo hoya to te jIvano mokSa nathI, samyagnAna-samyagdarzana samyakcAritra Adi mokSanA upAyo paNa che. paraMtu hiMsA-homahavana Adi mokSanA upAyo nathI, Ama sarvatra sApekSapaNe ja vastu svarUpa che. jainadarzana vinA saghaLAM paNa darzano koIne koI bAbatamAM ekAnta mAnyatAvALAM hovAthI mithyAvAda che. phakta jainadarzana ja jagatanuM svarUpa jevuM che tevuM sApekSatApUrvaka mAnatuM hovAthI ane kahetuM hovAthI samyak che. "samyaktva SasthAna cauppaI" nAmanA A graMthamAM pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrIe A cha sthAno ja sArI rIte samajAvyAM che. upAdhyAyajI mahArAjazrI pachI thayelA (vikrama saMvata 1924 mAM janmelA ane 1957 mAM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakta SasthAna caupaI svargavAsI thayelA) zrImad rAjacaMdrajI dvArA banAvAyelI 142 gAthAnI Atmasiddhi zAstramAM paNa A ja cha sthAno gujarAtI bhASAmAM kAvyarUpe samajAvavAmAM AvyAM che. pUjya zrI haribhadrasUrijI mahArAja sAheba dvArA banAvAyelA granthono AdhAra laIne pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrI A granthonA UMDA abhyAsI banelA hovAthI "laghu haribhadrasUrijI" AvA nAme jainazAsanamAM prasiddhi pAmyA hatA. teozrI dvArA copAInA rAgamAM A ja cha sthAnonuM ghaNuM suMdara varNana karavAmAM AvyuM che. gAthA124 che. teozrIe pote ja A copAInA arthane samajAvavA mATe saraLa gujarAtI bhASAmAM teno bAlAvabodha paNa lakhyo che je ahIM levAmAM Avaze. te bAlAvabodhane dabo paNa kahevAya che. have ApaNe cokhkhAI cAlu karIe. zrI vItarAga praNamI karI, samarI sarasatI mAta ! kahISNu bhavi-hita kAraNi, samakitanA avadAla III gAthArtha :- zrI vItarAga paramAtmAne bhAvathI namaskAra karIne ane sarasvatI mAtAnuM smaraNa karIne bhavyajIvonA hitane karanAruM samyakatvanuM caritra (varNana) ame karIzuM. /all bAlAvabodha :- "garvata" hita varitra AzA bhAvArtha - pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI A graMtha banAvIne temAM cha sthAna samajAvavA svarUpe samyakatvanuM caritra arthAt samyakatvanuM savizeSa varNana samajAve che. granthanA prAraMbhamAM vidanonA vinAza mATe paramAtmA zrI vItarAgaprabhune namaskAra karavA rUpe aDadhI gAthAmAM maMgaLAcaraNa che ane pAchalI aDadhI gAthAmAM viSayanirdeza che. saMbaMdha adhyAharathI samajI levo ane prayojana "bhavihitakAraNi" padamAM garbhita rIte kaheluM che. Ama maMgalAcaraNa Adi anubaMdhacatuSTaya jANavuM.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cha sthAnonAM nAmo ahIM kahevAtI A saghaLI vArtA bhavya jIvonA kalyANane karanArI che. kAraNa ke A cha sthAna samajavAM-samajAvavAM ane svIkAravAM tathA anya pAse svIkAra karAvavo. e saghaLuM ya samyaktvanuM svarUpa che. samyaktvanA mUlapAyA svarUpa che. samyaktvanA AdhArabhUta che. 1 have samyaktva e zuM che ? ke jenAM A cha sthAno samajAvAya che. te viSaya samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke - darzanamohavinAzathI, je niramala guNaThANa 1 te samakita tasa jANiI, saMkhepaI SaTThANa // 2 // gAthArtha :- darzanamohanIya karmanA vinAzathI A AtmAmAM je nirmaLa guNasthAnaka pragaTa thAya che te samyaktva guNa jANavo. tenA saMkSepathI have kahevAtAM cha sthAno che tema jANavuM. // 2 // bAlAvabodha :- darzanamohanIyakarmano je vinAza-kSaya 1, upazama 2, kSayopazama 3 rUpa, tehathI je " nirmala = malarahita guNanu thAnaka upajaI, te nizcaya samakita jANiI, uktaM ca "se ya sammatte pasatthasammattamohaNijjakammANuveaNo vasamakhayasamutthe suhe AyapariNAme paNNatte" ( A. AvAyaputte-padmavALAvakSaye ) te samakitanAM saMkhepai kahissai te SaT thAnaka jANavAM / svasamayazraddhAna prajAra te "thAna" rphei rA 44 bhAvArtha :- mohanIya karmanA mukhyatve be bheda che. darzanamohanIya ane cAritramohanIya. tyAM darzanamohanIya karmamAM paNa pradhAnatAe mithyAtvamohanIya karma samajavuM. kAraNa ke te ja karma samyaktvane rokanAra che. samyaktvano pratibaMdha karanAra che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai mithyAtva mohanIya nAmanA A karmanA kSayathI kSAyika-1, upazamathI aupamika, ane kSayopazamathI kSAyopazamika ema traNa prakArano samyaktvaguNa A jIvamAM pragaTa thAya che. A samyaktvaguNa nirmaLa (malarahita-zuddha) hoya che. AvA prakAranA A samyaktvaguNane nizcayasamyaktva kahevAya che, te caturthAdi guNasthAnakavartI jIvone hoya che. A pramANe anupacarita vyavahAranayane sammata jANavuM. na je AtmAone samyaktvaguNa pAramArthikapaNe pragaTa thayo na hoya, paraMtu deva-guru AdinI sArthIe samyaktvavrata gurujIe uccarAvyuM hoya ane jIve potAnA bhAvapUrvaka AvuM vrata uccaryuM hoya to te upacarita vyavahAranayathI samyaktva kahevAya che. kAraNa ke vyavahArathI samyaktva uccaravAnI kriyA karI che. paraMtu viziSTa jJAnapariNAma na hovAthI sAcA deva-gurunI yathArtha oLakhANa ja haju thaI nathI. paNa te taraphano pariNAma che. mATe upacAre samyaktva che. Ama vyavahAranaya kahe che tethI upacarita vyavahAranaye A samyaktva kahevAya che. cothA Adi guNasthAnake samyaktva pragaTyuM che mATe anupacarita vyavahAranayathI samyaktva kahevAya che ane ratnatrayInI abhinnatA rUpa aticAra vinAnuM pAramArthika ane vaLI nizcayanayane mAnya evuM samyaktva apramatta dazAmAM A jIvane pragaTa thAya che. A rIte anupacirata vyavahAranayathI ane nizcayanayathI to samyaktva hoya che ane "samyaktva che" Ama kahevAya paNa che paraMtu uparita vyavahAranayathI to jyAM samyaktva kahevAya che tyAM samyaktva pragaTa thayela hoya evo niyama nathI. kAraNa ke tyAM mithyAtvamohanIyano kSaya, upazama ke kSayopazama thayela nathI, mAtra samyaktvavrata uccaravAnI kriyA karI che. paraMtu AvI kriyA, samyaktvI jIvono paricaya, te bAju DhaLelI dRSTi, A sarve upAyo jIvamAM samyaktvaprAptinuM kAraNa banaze, kALAntare A jIva samyaktva
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyatvanAM cha sthAnonAM nAmo prApta karaze. evI AzA che e taraphano vaLAMka che. mATe A upacArathI samyakatva kahevAya che. A rIte upacarita vyavahAranayathI kAraNamAM kAryano upacAra karIne samyakatvavratanI uccAraNAtmaka kriyA karanArane samyakatvI kahevAya che. cothA guNasthAnakavartI jIvane vAstavikapaNe samyakatva thayela hovAthI anupacarita vyavahAranayathI samyakatva kahevAya che ane ratnatrayInA abhedasvarUpa traNe guNonI ane guNI evA AtmAnI ekatArUpa samyakatva apramattAdi viziSTa guNasthAnakomAM prApta thAya che te nizcayanayathI samyakatva kahevAya che. A samyakatva e AtmAnA nirmaLa pariNAmasvarUpa che. devaguru-dharma pratye atizaya premapUrvakanI zraddhAvALo AtmapariNAma che. AvA prakArano AtmapariNAma mohanIyakarmanA (temAM paNa mithyAtvamohanIya karmanA) kSayajanya, upazAmajanya ane kSayopazamajanya pragaTa thAya che je Atma pariNAma nirmaLa hoya che, mohAtmaka mela vinAno hoya che. AvA prakAranA vAstavika guNonI AtmAmAM pragaTatA thavI e ja nizcayanayanI apekSAe samyakatva che. pUjyapAda zrI bhadrabAhusvAmijInA banAvelA Avazyaka sUtramAM ane temAM paNa paccakhANAvazyakamAM kahyuM che ke "prazasta evI che samyakatvamohanIya che. tenA anuvedanathI (kSayopazamathI) upazamathI ane kSayathI utpanna thayelo zubha evo je AtmapariNAma che te ja samyakatva kahevAya che." granthakAra zrI upAdhyAyajI mahArAjazrI A samyakatvaguNanA 67 bolamAM AvatAM "6 sthAno" ahIM samajAvaze. ahIM sthAnaka zabdano artha svasamAyazraddhAnaprakAra karavo. eTale ke svasamartha jainadarzana-potAno siddhAnta, tenI zraddhAnapara vizeSa prakAre zraddhA, arthAt jinezvara
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakta jasthAna caupaI paramAtmAnA jaNAvelA vItarAgadharma upara vizeSa vizeSa zraddhAvALo je AtmapariNAma te sthAnaka samajavuM. jyAM ubhA rahevAya=sthira thavAya te sthAnaka kahevAya che. A rIte darzanamohanIyakarmanA kSayathI athavA kSayopazamathI athavA upazamathI vItarAga paramAtmA pratye ane teoe jaNAvelAM tattvo pratye viziSTa viziSTa zraddhAyukta je AtmapariNAma thAya che tene ja samyakatva kahevAya che. samyakatva e eka prakArano AtmAno guNa che te mithyAtvamohathI avarAyelo che ane mithyAtvamohanA kSayathI upazamathI ane kSayopazamathI A samyakta guNa pragaTa thAya che tethI samyakatvanA traNa prakAra che. kALAntare A jIva avazya urdhvarohaNa kare kalyANa pAme evA prakAranAM ubhA rahevAnAM je ThekANAM tene sthAna kahevAya che. samyakatva pragaTa thAya tyAre AvA prakAranAM 6 sthAno (6 guNo) A jIvamAM pragaTa thAya che tethI te cha guNone ja cha sthAno kahevAya che, je have samajAvAya che. terA avataraNa - have te 6 sthAna jaNAvAya che. asthi jio 1 taha sicco 2, kattA 3 bhurA 4 sapuNaNa-pAvANuM ! atyi ghuvaM nivvANa, tassovAo ca cha ThThANA phA gAthArtha - jIva che 1, te jIva nitya che , te jIva potAnA puNya-pApano karyA che 3, te ja jIva potAnA puNya-pApano bhoktA che 4, nirvANa (arthAta-mokSa) avazya che ja che, tathA teno (eTale ke mokSano) upAya paNa avazya che 6, samyaktvaguNanAM A cha sthAno jANavAM. /all
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM cha sthAnonAM nAmo bAlAvabodha - jIva chavuM ? te nava nitya chaTTa 2 te gIra svapuNya-pApano kartA chaI 3 / te jIva Apa-ApaNA puNya-pApano movatA chaDuM 4 "tvi"-charuM, "yuvaF"-nizcayaDuM, "nirvA" mokSa 5 / te mokSano upAya paNi nizcayaI chaI-tehamAM saMdeha nathI 6 / e cha thAnaka samakitanAM jANavAM // 3 // bhAvArtha :- samyakatva guNanA AdhArabhUta 6 sthAnaka che jenuM varNana A zAstramAM karavAmAM AvyuM che te cha sthAno A pramANe che. (1) cetanA lakSaNavALo jIva nAmano eka padArtha che. te svataMtra dravya (2) te jIva dravyasvarUpe anAdi-anaMta che arthAt nitya che. (3) te jIva mithyAtvAdi baMdhahetuyukta hovAthI karmono kartA che. (4) A jIva potAnA karelA karmono bhoktA paNa che. (5) karma e paradravya hovAthI jIva tenAthI mukta thaI zake che. (6) karmomAMthI jIvanI mukti thavAnA upAyo paNa che ja. uparokta cha prakAranI daDhIbhUta mAnyatAo e samyakatvaguNane AtmAmAM sthira karavAnA upAyarUpa che. tethI te cha mAnyatAne "sthAnaka" kahevAya che. jagatamAM cAlatI vyavasthAne manamAnI kalpanAo dvArA kahenArA RSimunio ghaNA thayA che. temanA vicArone-siddhAntone zAstrone darzana kahevAya che. A saMsAramAM "pu muje matiminA" nA nyAyathI AvA prakAranAM aneka darzano thayAM che te sarveno saMkSepathI cha darzanamAM samAveza thAya che. (1) cArvAka, (2) bauddha, (3) naiyAyika ane vaizeSika, (4) vedAnta-mimAMsaka, (5) sAMkhya, (6) jaina. prathamanA pAMca darzanakAro chaghastha hovAthI sarvajJa paNa nathI ane sarvajJane anusaranArA paNa nathI. paraMtu svataMtra pratikalpanAe jagatanuM svarUpa samajAvanArA che. mATe mithyASTi che. jyAre jainadarzanakAra tIrthaMkaraprabhu sarvajJa paNa che ane
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 samyakta jasthAna caupaI vItarAga paNa che. tathA temanA anuyAyI AcAryo pote chaghastha che, sarvajJa nathI, paraMtu sarvajJane ja anusaranArA che. alpamAtrAe paNa sarvazanuM ullaMghana karanArA hotA nathI. tethI yathArtha vacanavALA che. teonuM jANavuM ane bolavuM bane paNa yuktiyukta ja hoya che ane yathArtha ja hoya che. kadApi miththA vacana bolatA nathI. sarvajJane tathA temanI sarvajJatAne purepuruM anusaravApaNuM hovAthI kyAreya alpa paNa mithyAvacananuM uccAraNa hotuM nathI. te cha sthAno A pramANe che : (1) "jIva che" A prathama sthAna che. teno artha e che ke jIva nAmano eka svataMtra ane sacetana padArtha che. je zarIramAM che arthAt zarIranI aMdara vartanAro che. paraMtu zarIrathI bhinna dravya che. pAchalA bhavathI mRtyu pAmIne garbhAzaya Adi sthAnomAM utpanna thAya che. zarIrathI vRddhi pAme che ane AyuSya pUrNa thatAM A bhava pUrNa karI bhavAntaramAM jAya che. A prathama sthAna che. (2) "te jIva kathaMcit nitya che" A bIjuM sthAna che. koIpaNa jIva navo banato nathI. navo banAvAto nathI. anAdithI che ja ane sadAkALa raheze ja mATe nitya che. phakta paryAyadRSTie parivartanazIla che. mATe kathaMcit anitya paNa che ane dravyadRSTie sadA hovAthI kathaMcitu nitya paNa che. A bIjuM sthAna che. (3) "te jIva potAnA puNya-pApano karyA che" pratisamaye A jIva sArAbhAvothI puNyakarma ane kharAba bhAvothI pApakarmo pote ja bAMdhe che. anya koI temAM kartA nathI. paNa pote ja potAnA mana-vacanakAyAnA yoga pramANe ane kaSAyo pramANe zubhAzubha karmono kartA che. A trIjuM sthAna che. (4) "potAnAM karelAM puca-pApa karmonA phaLano bhoktA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cha sthAnonAM nAmo 11 paNa A jIva pote ja che" arthAt pote ja zubhAzubha karma bAMdhe che ane kALe kALe te karma udayamAM AvatAM tenA phaLarUpe sukha ane duHkhane pote ja bhogave che. ApaNane sukhadu:kha ApavAmAM anya koI kartA nathI, mAtra anya koI nimitta bane che te paNa potAnA bAMdhelA karmathI prerAIne nimittamAtra bane che. A cothuM sthAna che. (5) "pote ja bAMdhelA A karmomAMthI A jIva jo prayatna kare to sarvathA mukta thaI zake che. arthAt saMpUrNapaNe karmono kSaya karIne mokSa pAmI zake che." A pAMcamuM sthAna che. anAdinA baMdhanamAMthI chuTakAro saMbhavI zake che. (6) "karmonA baMdhanamAMthI sarvathA chuTakArAnA upAyo paNa che arthAt mokSanA upAyo paNa che." A chaThThuM sthAna che. mATe mAre AvA prakAranA mokSanA upAyomAM pravartavAno prayatna karavo joIe. jo huM prayatna karIza to tenAthI mane phaLaprApti avazya zakya che, azakya nathI. AvA prakAranA mUlabhUta cha tattvo samajavAnI ane svIkAravAnI je atizaya rUci-dRDha saMkalpa tene samyaktva kahevAya che. A cha sthAno samyaktvanA kAraNarUpa-upAyarUpa che. tenA ja dRDha nirNayavALo je AtmapariNAma te ja samyaktva che. IIaa avataraNa H- samyaktvanAM jema cha sthAno che tema tenAthI viparIta mAnyatAvALAM mithyAtvanAM paNa cha sthAno che te jaNAvatAM graMthakArazrI kahe che ke - samakitathAnakathI viparIta, mithyAvAdI ati avinIta / tehanA bhAva sarve A, jihAM joI jaI tihAM uMDA phUA ||4||
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai gAthArtha H- samyaktvanA cha sthAnothI je viparIta vacano te mithyAtvanAM cha sthAno jANavAM, (te mithyAtvanA sthAnomAM vartato) mithyArdaSTi jIva atizaya avinIta hoya che te jIvanA sarve bhAvo (sarve vacano ane sarve vyavahAro) bhinna bhinna hoya che. jyAM jyAM jaIne joIe tyAM tyAM uMDA kuvA ja dekhAya che. 4 12 bAlAvabodha- 5 SaT thAnathI ne viparIta vola, te mithyAtvanAM cha thAnaka / uktaM ca sammatau - batyi 2, 5 biSno 2, 5 juArU rU, taM La veyajJa, 4 sthi nivvALA Natthi ya mokkhovAo 6, cha micchattasta ThANAI // sammatitarka kANDa 3 gAthA 54 // e thAnake vartato mithyAtvavAdI hoi / te gADha mithyAtva - pariNAmaI ghaNuM avinIta hoi, te mithyAtvInAM vacana mAMhomAMhiM koI nA milai, Apa Apa haThaiM, joii to te sarva uMDA kUvA sarakhA jJa || bhAvArtha - trIjI gAthAmAM samyaktvanAM je 6 sthAnaka samajAvyAM, tenAthI viparIta bolarUpa je 6 sthAnaka che, te mithyAtvanAM cha sthAnaka jANavA. paramapUjya zrI siddhasenadivAkarasUrijI mahArAje sanmatitarka nAmanA graMthamAM trIjA kANDanI gAthA 54mAM kahyuM che ke (1) AtmA nathI (2) AtmA nitya nathI (3) jIva (karmAdino) kartA nathI (4) jIva karmAdino bhoktA nathI (5) mokSa nathI ane (6) mokSanA upAya nathI A pramANe kahelAM cha sthAnaka mithyAtvanAM che. je samyagdaSTinA bolathI viparIta bola svarUpa che. upara kahelI cha mAnyatAmAM vartatA jIvo mithyArdaSTi kahevAya che. uparokta cha sthAnakomAM vartato jIva
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cha sthAnonAM nAmo 13 mithyAtvI to che ja, paraMtu AvA prakAranA gADha mithyAtvanA kAraNe te jIva atizaya avinIta che arthAta tattvajJAnIo pratye ane sarvajJa mahAtmAo pratye avinIta bhAvavALo A jIva che. kAraNa ke potapotAnA vicArono atizaya haThavAda-Agraha hoya che. je uMDA kUvA tulya che. AvA vicAro A jIvane DUbADanArA che. jIvanuM akalyANa karanAra che. (1) zarIrathI jIva bhinnapaNe kyAMya dekhAto nathI. zarIramAMthI nIkaLato ke praveza pAmato paNa dekhAto nathI mATe jIva jevuM koI dravya nathI. A prathama mithyAtvanuM sthAna. (2) koI koI vAdI ema mAne che ke zarIrathI judo jIva che. paraMtu te jIva janmathI maraNa paryaMta ja rahe che. anAdi-anaMta evo nitya nathI. janme tyAre cetanAmaya jIva zarU thAya che ane mRtyukALe jIva samApta thAya che, eTale anitya che. paraMtu nitya nathI. A mithyAtvanuM bIjuM sthAna. (3) AtmA che ane nitya che. Ama keTalAka mAne che, paNa te kaMI karato nathI. sArA-narasA kAmo prakRti ja kare che, AtmA karato nathI. A AtmA to akartA ane abhoktA che. tethI puNya-pApano A jIva kartA nathI. (4) tathA A jIva puNya-pApanA phaLano bhoktA paNa nathI. (5) tathA koI koI darzanakAra ema mAne che ke A jIva sArA kAryo karIne puNya bAMdhIne saMsArasukha bhogavanAra bane che ane kharAba kAryo eTale ke pApanAM kAryo karIne duHkha bhogavanAra bane che. eTale A cakkaramAMthI te bahAra nIkaLI zakato nathI mATe mokSa nathI. (6) ane koI ema mAne che ke mokSa to che, paraMtu tenA upAyo ghaNA ja duSkara che. upAyo apanAvI zakAya tevA nathI mATe mokSa pAmI zakAto nathI. Ama mokSanA upAyono apalApa kare che. A uparokta yathArtha cha sthAnane na mAnanAra mithyAtvI to che, paraMtu koIka gADhamithyAtvI hoya che ane koika maMdamithyAtvI hoya che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 samyaktva SasthAna caupai je jJAnInA samajAvavAthI samaje tevA che, mArge Ave tevA che, te maMdamithyAtvI jIvo kahevAya che. paraMtu je avinIta che, jeo jJAnI maLe to paNa potAnA ajJAnabharyA Agrahone na choDavAvALA che tathA kadAgrahI che ane tIvra mithyAtvI che, teo to atizaya avinIta che. temanA bola koI paNa rIte saMgatine pAmatA nathI. mithyAtvanAM A cha sthAno uMDA kUvA tulya che. jema uMDo kUvo jovA mAtrathI paNa bhaya upaje che, tema maMdamithyAtvIne AvA vicArothI bhaya upaje che ane jJAnInuM zaraNa svIkArIne temanI pAsethI tattvamArga samajIne mithyAtva tyajIne nirbhaya thAya che. jyAre gADhamithyAtvI jIva AvA prakAranA kUvAne dekhIne bhaya pAmato nathI paNa temAM utare che, ane koI paNa prakAranA tarkathI te mAnyatAo rUpI kUvAmAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI ane aMte vinAzane ja pAme che. tethI AvI ulaTI mAnyatAo e eka prakArano uMDo kUvo ja che. Ama jANavuM. uMDA kUvAnuM ja kAma kare 9.11811 (1) mithyAtvanuM prathama sthAna "jIva nathI" tenuM varNana avataraNa - "nAsti" arthAt jIva nathI. AvA prakAranuM mithyA mAnyatAvALuM prathama sthAna graMthakArazrI pUrvapakSa rUpe samajAve che - pahelo nAstika bhASaI zUnya, jIva zarIra thakI nahi bhinna / madha aMgathI madirA jema, paMca bhUtathI cetana tema pA gAthArtha je sAcA tattvajJAnathI zUnya che. evo prathama (cArvAkadarzanakAra) kahe che ke-"zarIrathI bhinna jIva nathI." jema madirAnA aMgomAMthI madya utpanna thAya che tema pAMca bhUtomAMthI ja cetanA utpanna thAya che. -
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana 15 bAlAvabodha - patno nAsti-sthAnavAvI nAstika vAva "zUnya" kahatAM tattvajJAnaI sUno, kuyuktino kahanAra "bhAkhar3a" kahatAM bolai chAI, je jIva zarIra thakI bhinna kahatAM jUdo nathI, anaiM cetanA je hoi chai te paMcabhUtanA saMyogathI ja, jima madyanAM aMga je guDa-drAkSA-ikSurasa-dhAtakI puSpa pramukha, tehathI madirA upajai chaD | bhAvArtha - "jIva jevuM svataMtra koI tattva nathI" AvuM mAnanAra prathama nAsti sthAnavAdI yathArtha tattvajJAnathI zUnya ane kuyuktiothI vAtane rajU karanAro evo cArvAka darzanAnuyAyI koIka vAdI (potAnI vAtane rajU karatAM) kahe che ke - "zarIrathI bhinna evo jIva nathI" jema madirA (dArU)nA aMgabhUta goLa-drAkSa-zeraDIno rasa ane dhAvaDInAM phUla vigere padArthonA paraspara mIlanathI madyazakti utpanna thAya che, tema pRthvI, jala vigere pAMca bhUtonA paraspara saMyogavizeSathI (mIlana vizeSathI) cetanA zakti utpanna thAya che. paraMtu pAMca bhUtothI bhinna cetanya guNavALu "Atmatattva" jevuM koI dravya nathI. bRhaspati RSinuM banAveluM cArvAkadarzana che. teo Ama kahe che ke "madirAnA avayavothI jema madyazakti pragaTa thAya che, tema pAMca bhUtonA paraspara mIlanathI cetanA zakti pragaTa thAya che." tene ja AtmA kahevAya che, bAkI jaino kahe che tevuM pAMca bhUtothI bhinna evuM svataMtra Atmadravya che ja nahIM. //pA avataraNa - zarIra e ja AtmA che, paNa zarIrathI bhinna AtmA nathI. A ja vAtane cArvAka darzanakAra aneka dRSTAMto ApIne mithyAdeSTinA A prathama sthAnane (AtmA nathI A vAtane samajAve che. (pUrvapakSa rUpe A vAta rajU kare che.)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 6 samyakta SasthAna caupaI mAkhaNathI dhRta, tilathI tela, agani araNithI, taruthI vela | jima paDiyAra thakI taravAri, alago to dAkhyo ihi vAri IIkA gAthArtha - jo jIva zarIrathI bhinna dravya hoya to jema (1) mAkhaNamAMthI ghI, (2) talamAMthI tela, (3) araNinA kAsTamAMthI agni, (4) vRkSamAMthI vela ane (5) sthAnamAMthI talavAra bhinna karIne batAvAya che, tenI jema jIva paNa zarIrathI bhinna karIne batAvavo joIe. paNa judo batAvI zakAto nathI mATe jIva juduM dravya nathI. / bAlAvabodha - no gIva zarIrathI pinna che to mArAthI jima ghI 1, tilathI tala 2, araNithI agni 3, vRkSathI veli 4 tathA paDiyArathI taruAri 5, alago karI dekhADii, tima zarIrathI bhinna karI dekhADyo joi / zarIrathI bhinna karI koi dekhADato nathI - te madiruM nava zarIrathI minna nathI dA - bhAvArtha - nAstikavAdI cArvAkadarzanakAra kahe che ke "jo jIva nAmanuM dravya zarIrathI bhinna hoya to jema (1) mAkhaNamAMthI ghI alaga karIne batAvAya che, (2)talanA dANAmAM raheluM tela bhinna karIne batAvAya che, (3) araNinA kASTamAM rahelo agni tene ghasIne utpanna thayelo jaNAvAya che, (4) vRkSamAMthI ja utpanna thayelI velaDI vRkSathI alaga paNe dekhADAya che, (pa) ane myAnamAM rahelI talavAra myAnathI alaga karI dekhADAya che, tema jo Atmadravya A jagatamAM hota to zarIramAMthI bahAra nIkaLyo chato kyAMka paNa dekhAvo joIe." athavA dekhADavo joIe hajAro mANaso prativarSe mRtyu pAme che, paraMtu koIno paNa AtmA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM prathama sthAnanuM varNana 17 zarIramAMthI nIkaLI zarIramAMthI bahAra jato tathA Avato dekhAto nathI. te kAraNe zarIrathI bhinna evo jIva nAmano koI padArtha nathI. / / 6 / / avataraNa jo jIva nathI to zarIramAM cetanAguNa kevI rIte utpanna thAya che ? te vAta cArvAkanA mata pramANe pUrvapakSarUpe cArvAka samajAve che H - jima jalathI paMpoTA thAya, uphaNatAM tehamAMhi samAya / thUbhAdika jima kSitipariNAma, tima cetana tanuguNavizrAma llll '' gAthArtha jema pANImAMthI parapoTA thAya che ane utpanna thaIne te pANImAM ja samAI jAya che tathA staMbha vigere jema pRthvIno ja pariNAma che. tema "cetanA" e zarIranA ja guNano vizrAma che. Ilell bAlAvabodha jima pANIthI paMpoTA thAi chaI, anai te paMpoTA UphaNInaI valI te pANImAMhi ja samAI chai, tathA thUbhapramukha jima "kSiti" kahatAM pRthvI, tehano pariNAma char3a pRthvImAMhithI upajInai pRthvImAMhi ja lIna thAi chaI, tima cetanA, "tanu kahatAM zarIra, tehanA guNano vizrAma chaI- zarIrathI UpajInaI zarIramAMhi ja laya pAma chaI, e utpattipakSa 1, bIjo abhivyaktipakSa chai, mata kAyAkAra - pariNAmaiM" cetanAnI abhivyakti hoI chai 2 // 7 // bhAvArtha - kAraNamAMthI thatAM kAryone mAnavAmAM be pakSa che. (1) utpatti pakSa ane (2) abhivyakti pakSa. B - (1) keTalAka utpatti pakSavALA che. teo ema mAne che ke kAraNamAM kArya nathI ane sAmagrI maLatAM te kArya utpanna thAya che ane lokone dekhAya che. jema mATImAM pUrvakAle-mATIkAle ghaTa na hato. paraMtu daMDAdi sAmagrI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 samyaktva SasthAna caupai maLatAM ghaTa utpanna thAya che. A mAnyatAnusAra pAMca mahAbhUtonA samudAya rUpa zarIra banavAthI temAM cetanA pahelAM hatI nahIM paNa utpanna thAya che ane mRtyukAla AvatAM te cetanA te zarIramAM ja nAza pAmI jAya che, paNa caitanya svabhAvavALo AtmA jevo koI svataMtra padArtha nathI. jema pANImAMthI parapoTA utpanna thAya che ane te parapoTA phUTI jatAM pANImAM ja samAI jAya che, tema ahIM samajavuM. A kAraNe zarIrathI juduM evuM koI cetana nAmanuM Atmadravya nathI. A utpatti pakSa samajavo. (2) bIjo abhivyakti pakSa evo che ke jema mATInA banAvelA vAsaNamAM pANI nAMkhavAthI gaMdha pragaTe che, tema zarIramAM AtmA pragaTe che. tyAM vAstavikapaNe te vAsaNamAM gaMdha prathamathI hatI ja, paraMtu pANI tene abhivyakta-pragaTa kare che athavA aMdhakAramAM na dekhAto ghaTa prathamathI che ja, phakta prakAza tene abhivyakta-pragaTa kare che. tema pAMca bhUtomAM cetanA che, paraMtu te cetanA dekhAtI nathI, paNa jyAre te pAMce bhUto kAyAkAre pariNAma pAme che, tyAre te cetanA dekhAya che. Ama cetanA abhivyakta thAya che. A abhivyakti pakSa che. Ama utpatti pakSe pAMca bhUto sAthe maLavAthI cetanA je prathama na hatI te utpanna thAya che ane abhivyakti pakSe bhUtomAM tirobhAve cetanA hatI, te cetanA kAyAkAre bhUto pariNAma pAme tyAre AvirbhUta thAya che. A rIte baMne pakSe bhUtomAM ja cetanA che, paNa cetanA guNavALo svataMtra AtmA hoya ane te bhUtothI bhinna hoya, Ama banatuM nathI. bhUtothI bhinna svataMtra cetanAmaya Atmadravya nathI. Ama cArvAka darzanakAra kahe che. 11911 avataraNa zarIramAMthI cetanA pragaTe che ane mRtyu AvatAM cetanA bujhAI jAya che. tethI pUrvabhava-parabhava Adi kaMI nathI. Ama jaNAvatAM cArvAkadarzana kahe che ke -
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana 19 nahi paraloka na puNya na pApa, pAmyuM te sukha vilaso ApI vRkapadanI pari bhaya dAkhavaI, kapaTI tapa-japanI mati ThavAI lika gAthArtha - paraloka nathI, puNya ane pApa paNa nathI, tamane je prApta thayuM che te sukha majAthI bhogavo. kapaTI mANaso varUnAM pagalAM potAnI hatheLIthI karIne lokomAM bhaya pamADe che ane lokone tapa, japa karavAnA svarUpavALo dharma samajAve che. meTa bAlAvabodha - (1) rAnaDuM mataE paratno nathI, puSya nathI, pApa nathI / te ima kahai chaI - je pAmyuM sukha chai te potaI vilaso, vartamAna sukha mukI nai anAgata sukhanI vAMchA karavI te khoTI, sukha bhogamA je narakAdikano bhaya dekhADai chai, te mAtA jima bAlakanai "hAu" dekhADai chai, tima lokanai bholavInai kapaTI potai bhogathI cUkA, bIjAnai cUkAvai chai, anai tapa-japa karAvyAnI buddhi karai chaiM // 8 // bhAvArtha - A cArvAkadarzanakAranA mata pramANe parabhava nathI, puNyakarma nathI, pApakarma paNa nathI. kAraNa ke AyuSya pUrNa thAya che, tyAre mRtyu thatAM zarIra baLIne rAkha thAya che, cetanA zarIrajanya hovAthI cetanA paNa nAza pAme che. mATe AtmA jevuM svataMtra koI dravya nathI. jo cetanadravya ja na hoya to parabhavamAM javAnuM ane tyAM sukha pAmavAnuM rahetuM ja nathI. tethI A cArvAkadarzanakAra kahe che ke vartamAnabhavamAM je sukha maLyuM che, te barAbara rIte bhogavo, sukhapUrvaka vilAsa karo, AnaMdacamana mAtra karo. vartamAna bhavanAM sukhane tyajIne anAgata (AvatA bhavanA) sukhanI vAMchA karavI te khoTuM che. eTaluM ja nahIM, paNa mUrkhAI che. vAstavika rIte puNya-pApa vigere tattvo kAMI che ja nahIM, koI mUrkha manuSya ja svamati pramANe puNya-pApanI kalpanA mAtra
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 samyaktva SasthAna caupai karelI che. jema koI manuSya pote jAte ja rAtrinA samaye varUnAM pagalAM retImAM citare ane lokone kahe ke Aje rAtre A gAmamAM varu (jaMgalI prANI) AvyuM hoya tema lAge che. loko tene sAcuM mAnI le che ane bhayabhIta thaIne gharamAM bharAI jAya che. tema jo pApa karazo to parabhavamAM naraka-nigodanA bhava A jIva pAmaze ane ghaNo du:khI thaze. AvA bhayo koI mUrkha manuSya ja kahe che, te sAMbhaLIne loko bhayabhIta thayA chatA tapa-japanA kAryamAM (dharmanA kAryamAM) joDAI jAya che. paraMtu vAstavika tema nathI. kAraNa ke varunAM pagalAM bhaya batAvanArAe pote ja karyAM hatAM, lokoe tene sAcuM mAnI lIdhuM hatuM. tema ahIM paNa samajavuM. mATe A puNya-pApanI to kalpanA mAtra ja che. vAstavika puNya-pApa jevuM koI tattva ja nathI. tathA vaLI koI bALaka ghaNuM raDe khoTI jida kare tyAre tenI mAtA tene hAu=khoTo bhaya batAve che. tethI bALaka bhayabhIta thaIne zAMta thaI jAya che. tema A jIvane naraka-nigodanAM duHkhono bhaya ja jaNAvAya che. paramArthe naraka-nigoda ke devaloka jevo koI parabhava ja nathI, RSi munio pote saMsAramAM sukha bhogathI vaMcita rahyA che ane saMsArI lokone Avo bhaya jaNAvI sukhabhogathI vaMcita rAkhe che ane tapa-japa Adi dharmakriyA karAyAno pote AnaMda mANe che ane loko pAse Avo AnaMda manAve che. vAstavikapaNe A saghaLuM ya mithyA che. vRkapadanI kathA A pramANe che koI eka nAstika puruSa hato. tenI patnI ghaNI ja Astika hatI. tethI te patnI jIva, pUrvabhava, parabhava, * puNya-pApa, naraka-nigoda Adi tattvo upara ghaNA ja vizvAsavALI hatI. te nAstika puruSa potAnI buddhithI ane potAnA mAnelA zAstrothI potAnI patnIne kAyama samajAvato hato ke svarga-naraka ke mokSa jevuM kazuM ja nathI. paraMtu tenI patnI A vAta svIkAratI na hatI ane kahetI hatI ke pratyakSa na --------
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana 2 1 vinA anumAna ane Agama pramANa che ane tenAthI pUrvabhava parabhava naraka-nigoda badhuM ja che. Ama siddha thAya che. te strI potAnA patinI vAta mAnatI nathI. tethI te strIne yuktipUrvaka samajAvavA mATe teno pati te strIne sAthe laIne rAtrinA samaye nagara bahAra gayo ane potAnI patnIne kahyuM ke nagaranA loko ane temAM paNa je bahuzruta puruSo gaNAya che, te kevA che te tuM jo ! te patie potAnI patnI jue tevI rIte nagaranA daravAjAthI nagaranA cauTA sudhInA rAjamArgamAM retInI aMdara varunAM pagalAM potAnA hAthathI citaryA-doryA. jyAre prabhAta thayuM ane lokonI avara-javara cAlu thaI, tyAre A pagalAM joIne loko kahevA lAgyA ke Aje rAtre A nagaramAM varu AvyuM che. juo, A tenAM pagalAM retImAM paDelAM dekhAya che. A sAMbhaLI ghaNA loko bhegA thaI gayA, gAmamAM vasatA bahuzruta (paMDita) puruSo paNa A vAta sAMbhaLIne jovA mATe tyAM AvI pahoMcyA ane teo A pagalAM joIne lokone uttejita karavA lAgyA ke Aje rAtre avazya A nagaramAM varU AveluM che. paMDitonA mukhathI A vArtA sAMbhaLI loko bhayabhIta thaI gayA ane potapotAnA gharomAM bharAI gayA. koI bahAra AvatuM jatuM nathI. pelo nAstika pati gAmavAsI lokonuM A nATaka joIne potAnI patnIne kahe che ke he priye ! dekho, sAmAnya mANaso to ThIka, paraMtu bahuzruta tarIke gaNAtA paMDita puruSo paNa paramArthathI abahuzruta jevA che. teo pote ja sAco paramArtha jANatA nathI. A pagalAMthI varU Avyo che, ema mAnI laIne pote paNa varU AvyAnuM ja lokone samajAve che. hakIkata te pote joyuM che ke varU Avyo paNa nathI, A pagalAM tenAM nathI, tArA dekhatAM dekhatAM meM ja cItarelAM che. A saMsArI loko AvA ajJAnI che. gatAnugatika che. lokaparaMparAne mAnI lenArA che. jema A loko "vRkapadane
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 samyaktva SasthAna caupai sAcAM mAnI laI chetarAya che, tema dharmaguruo naraka-nigoda ane tenAM duHkho batAvIne lokone bhaya pamADe che." paraMtu paramArthathI naraka-nigoda jevuM kazuM nathI, parabhava ja nathI, pApa-puNya jevuM kazuM ja nathI, mATe tame kaMIka samajo ane mArI sAthe icchA mujaba bhogavilAsa bhogavo. A pramANe te patie potAnI patnIne kahyuM ane patnIe pote ja sAkSAt varUnAM pagalAMnI vArtA najare nihALI hovAthI patinI saghaLI vArtA mAnI lIdhI. tyArabAda te patie potAnI patnIne kahyuM ke pAMce indriyonAM sukho bhogavo, mojamajA karo, naraka-nigoda ke parabhava jevuM kaMI ja tattva nathI. A zarIra pRthvI Adi pAMca bhUtothI ja baneluM che ane temAMthI ja cetanA pragaTa thayelI che. pUrvabhava-parabhava ke AtmA jevA koI tattvo ja nathI, puNya-pApa jevuM kazuM ja nathI. mATe icchA mujaba bhogo bhogavatAM bhaya rAkhavAnI jarUra ja nathI. mArI sAthe bhogo bhogavIne tamArA yauvanane saphaLa karo. A pramANe varUnAM pagalAMnI vArtA jANavI. // 8 // "mithyAtvanA prathama sthAnanI sAme samyaktvanA prathama sthAnanuM varNana" "jIva che" avataraNa-cArvAkadarzane batAvelA pUrvapakSanI sAme have uttarapakSaehavA pApI bhAkhaI ALa, bAMdhaI karmataNA bahu jALa I AtamasattA tehaniM havaI, yugati karI sadguru dAkhavaI IIII gAthArtha pApI evo cArvAka AvA prakAranAM ALa (khoTAM khoTAM vacano) bole che ane karmonAM ghaNAM ghaNAM jALAM bAMdhe che. tehane (te -
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 3 samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana cAvakane) sadguru yukti-prayuktio dvArA AtmA nAmanuM svataMtra tattva che. Ama AtmasattA dekhADe che. A prathama sthAna che. It bAlAvabodha - vArtA pavI nUDI yu ivorDa che, dura tehanaI yuktiM karI AtmasattA dekhADai chai // 9 // bhAvArtha - bRhaspati RSi ane temanA nAstika matane anusaranArA puruSo AvA prakAranI khoTI mAnyatA mAnatA hovAthI pote to mArgabhraSTa thAya che. paNa bIjAne paNa tevo ja upadeza ApatA hovAthI bIjAne paNa satya mArgathI bhraSTa kare che mATe pApI che. unmArgI che, usUtrabhASI che ane khoTo pracAra karIne jUThI jUThI yukti-prayuktio ApIne lokone chetare che ane karmonAM jALAM bAMdhe che. bhArekarmI thAya che. AvA unmArgI cArvAkane sadguru suMdara yuktio jaNAvIne tenA dvArA "AtmasattA" AtmAnA astitvanI vAta dekhADe che, siddha kare che. AmAM avataraNa - AtmAnI sattA anumAna pramANathI batAvatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - jJAnAdika guNa anubhavasiddha, tehano Azraya jIva prasiddha paMcabhUta guNa tehanaI kaho, indriyagrAhya na kima saduho II10nA gAthArtha - jJAna-darzana-caritra Adi guNo anubhavasiddha che. te guNono AdhAra jIva che. jJAnAdika guNone pAMca bhUtanA guNa jo kahezo to te guNo IndriyagrAhya che, Ama kema mAnatA nathI ? II1all bAlAvabodha -jJAna-darzana-va-vIrthapramua [ ne anubhava siddha mAnasa pratyakSa prasiddha chaiM, te guNano je AdhAra te jIvadravya anumAnapramANaiM AvaiM, anumAnapramANa na mAnaiM, te paranA manano saMdeha kima jANaiM ? tivAraiM paranaiM upadeza kima diI ? anaiM jo
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 samyakta SasthAna caupaI tehanaiM jJAnAdikaguNanaiM paMcabhUtano saMyogaja guNa kaho to indriyagrAhya kima na mAno ? bhUtaguNa je kAMThinya-zItatvAdika te indriyagrAhya chaI, cetanA indriyagrAhya nathI, te mATaI te AtmAno guNa jANavo III | bhAvArtha - AstikavAdI evo jaina nAstikavAdI evA cArvAkane kahe che ke jJAna-darzana-sukha ane vIrya ItyAdika guNo pratyeka vyaktine anubhavasiddha che arthAt pratyakSa pramANathI mAnya che tethI te guNono dareka jIvone sAkSAt anubhava thAya che. have jo AvA prakAranA guNo hoya to tevA guNonA AdhArabhUta guNI avazya hovo ja joIe. Ama anumAna pramANathI AtmA siddha thAya che. 10ll bAlAvabodha - mAtmadravya, ti, jJAnAviUInAmadhAratvanuM, paramAtmavat / vivecana :- ahIM kadAca nAstikavAdI potAnA pakSano bacAva karatAM ema kahe ke "ame cArvAkadarzanakAro pratyakSane ja pramANa mAnIe chIe, anumAnane pramANa mAnatA nathI." tethI tame jeno AtmAnI siddhi anumAna pramANathI je karo cho, te amane mAnya nathI. tenI sAme AstikavAdI jena kahe che ke - jo tame anumAnane pramANa mAnatA nathI to sAmenA vAdInA manamAM vartatA "saMdehane tame kevI rIte jANyo? manamAM vartatuM saMdehAtmaka jJAna ke nirNayAtmaka jJAna e anumAna vinA jANI zakAya tema nathI. saMdehavALI vyaktinA hAvabhAva-pravRtti-AkRti prazna mATenuM zabdoccAraNa vigere joIne jANIne tenA dvArA kalpanA karIne ja jANI zakAya che. paraMtu te saMdehAtmaka jJAna kaMI Indriya pratyakSa nathI. paNa anumAnagrAhya ja che. tethI anumAna pramANa tamAre paNa svIkAravuM ja paDe che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana 25 jo sAmenI vyaktinA saMdehane na jANo to "parabhava nathI pUrvabhava nathI, AtmA nathI viSayasukha ja bhogavo. deva-narakAdi avasthA nathI" Avo dharmopadeza lokone tame kema Apo cho? eTale ke cArvAka paNa lokone potAno mArga samajAvavA upadeza to Ape ja che. eTale jo anumAna pramANa nahIM mAno to paranA hRdayanA saMdehane nahIM jANI zako ane jo saMdehane na jANo to tene AvA prakArano upadeza tame kema Apo cho? ane tame paNa upadeza to Apo ja cho. mATe tame garbhita rIte anumAnapramANa svIkAryuM ja che. tethI tamAre anumAnapramANa spaSTapaNe svIkAravuM ja joIe. have kadAca cArvAkadarzananuyAyI Ama kahe ke "dhAro ke ame anumAnapramANa mAnI laIe ane tenAthI jJAna-darzana Adi guNonA AdhArabhUta koIka dravya che." Ama paNa mAnI laIe, paNa te jJAnAdi guNonA AdhArabhUta guNI evuM zarIra ja che. zarIrathI bhinna AtmA jevuM svataMtra koI dravya nathI. Ama mAnavAmAM zuM doSa? pAMca bhUtonA paraspara milanathI banelA zarIranA ja jJAnAdi guNo che. paNa zarIrathI atirikta Atmadravya jevuM koI dravya ja nathI to tenA jJAnAdi guNo kema hoya ? Ama ame mAnIzuM. zarIramAM ja jJAnAdi guNo utpanna thatA dekhAya che. mATe pAMca bhUtanA saMyogathI banelA zarIranA ja A guNo che. paraMtu svataMtra Atmadravya che ane tenA A jJAnAdi guNo che, A vAta barAbara nathI. AvA prakAranI cArvAkanI vAta barAbara nathI. kAraNa ke jo cetanA e bhUtono dharma hoya to te cakSurAdi indriyothI paNa grAhya hovo joIe. jema kaThInapaNuM-zItaLapaNuM Adi sparza-rasa-gaMdha ane varNa bhUtonA dharma che. tethI te indriyagrAhya che, tema cetanatA e paNa jo bhUtadharma hoya to te cetanatA indriyagrAhya paNa hovI joIe. te cetanya dharma cakSurAdi indriyathI grAhya thavo joIe. paNa indriyothI grAhya thato nathI. mATe
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 samyaktva SasthAna caupai bhUtadharma nathI paNa Atmadharma che. te cetanatA bhUtadravyono dharma nathI, paNa AtmAno guNa che. mATe Atmadravya bhUtothI svataMtra dravya che. bhUtonI vacce che, paNa bhUtothI bhinna padArtha che. jIva e eka svataMtra dravya che. / / 10 / avataraNa jJAnAdi guNo zarIranA nathI paNa jIvadravyanA ja che, A vAta upara bIjI yukti Ape che tanu chedaI navi te chedAI, tasa vRddhiU navi vadhatAM thAya (i) I upAdAna jJAnAdika taNo, tehathI jIva alAdho gaNo. 11 B - gAthArtha - zarIranA chedanathI te cetanA guNa chedAto nathI ane zarIranI vRddhie te cetanAguNa vRddhi pAmato nathI, mATe jJAnAdi guNonA upAdAna kAraNarUpa jIva dravya e zarIrathI bhinna dravya che, paNa zarIra nathI. A pramANe jIva dravya zarIrathI bhinna dravya mAno. (bhinna che, Ama samajo.) I/11/ bAlAvabodha - zarIrachevaDuM te cetanAnuLa chevAto nathI, tathA te zarIranI vRddhi vadhatA thAto nathI, te mATaiM jJAnAdika guNano upAdAna AtmA zarIrathI alAdho mAno / upAdAnanI hAni - vRddhi ja upAdeyanI hAni - vRddhi thAi, jima mATInI hAni - vRddhie ghaTanI hAni - vRddhi, tima ihAM jANavuM / yadyapi pradezahAni - vRddhi AtmAnaI nathI, tathApi paryAyahAni - vRddhi chaiM, teNaiM hIna - vRddha jJAnaprati kendriya- paJcendriyAdyAtmapaNai upAdAnatA mAnI joiiM, nahI to lokavyavahAra na milai // 11 // bhAvArtha - zarIra chedAya eTale cetanA guNa chedAto nathI, jema koI manuSyano hAtha athavA paga kapAI jAya (athavA roga AdinA kAraNe kapAvavo paDe) to te zarIrano cheda thavA chatAM cetanAnI hAni thatI nathI.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana tathA koI vyaktinuM zarIra pUrvakAlamAM hoya tenAthI uttarakAlamAM dhAro ke sthUla thaI gayuM. eTale ke zarIranI vRddhi thaI, tyAre zarIra vRddhi pAmatAM cetanA vRddhi pAmI jAya, ema paNa banatuM nathI. Ama zarIranI hAnie cetanAnI hAni ane zarIranI vRddhie cetanAnI vRddhi thatI na hovAthI cetanA e zarIradharma nathI paNa zarIrathI bhinna tevA AtmAno dharma che mATe Atmadharma che. cetanAnuM upAdAnakAraNa zarIra nathI paNa AtmA che. prazna - jo cetanA e Atmadharma hoya ane zarIradharma na hoya to AtmA to niyatapaNe lokAkAza jeTalA asaMkhyAtapradezano ja che. temAM pradezonI hAni-vRddhi thatI nathI to pachI cetanA dharmanI hAni-vRddhi kema thAya? sarve paNa jIvo lokAkAza pradeza pramANa AtmapradezovALA ja che ema zAstromAM kahyuM che. ane cetanA sarvemAM hInAdhika che mATe cetanA e Atmadharma nathI ema samajAya che. uttara - sarve paNa jIvo lokAkAza pradeza pramANa AtmapradezavALA che, tema sarve paNa jIvo kevaLajJAnAtmaka anaMtajJAna guNavALA ja che. samAna jJAnavALA ja che. paNa te sattAthI jANavuM, mAtra tenA upara jJAnAvaraNIya karmanuM je AvaraNa che, tethI te AvaraNanI hAni-vRddhinA kAraNe jJAnaguNanA AvirbhAva ane tirobhAvamAM hAni-vRddhi avazya thAya che. paNa sattAgata jJAnaguNanI hAni-vRddhi thatI nathI. upAdAna kAraNanI hAni-vRddhi thAya to upAdeya kAryanI avazya hAni-vRddhi thAya. jema ke mATI e ghaTanuM upAdAnakAraNa che. mATInI hAni-vRddhi pramANe ghaTanI hAni-vRddhi thAya ja che. thoDI mATI hoya to nAno ghaTa bane ane vadhu mATI hoya to moTo ghaTa bane. tema jIvadravyamAM ekendriya-vikalendriya ane paMcendriyano bhava hoya tyAre jJAnaguNanA AvirbhAva-tirobhAvanI avazya hAni-vRddhi thAya ja che paNa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 samyakta SasthAna caupaI AtmapradezonI hAni-vRddhi thatI nathI. niyata saMkhyA ja che, tema sarve paNa AtmAmAM sattAgata jJAnaguNa samAna ja che. hAni-vRddhi hotI nathI. A rIte bhava saMbaMdhI paryAyonA kAraNe AcchAdAnabhUta karmonA udaya ane kSayopazamanA kAraNe jJAnaguNanA ughADamAM avazya hAni-vRddhi thAya ja che. sattAgata jJAna guNa samAna hoya che. jo A pramANe nahIM mAno to lokavyavahAra saMgata thaze nahIM. ekendriya Adi bhavo karmajanya che. tema jJAnaguNano AvirbhAvatirobhAva paNa karmajanya che. tenI hAni-vRddhi thAya che. mUla AtmAnA pradezo niyata che. temAM hAni-vRddhi thatI nathI, tema sattAgata jJAnaguNamAM kyAreya hAni-vRddhi thatI nathI. jema siddha paramAtmAnA AtmAmAM jJAnaguNanI hAni-vRddhi thatI nathI. jJAnaguNanI hAni-vRddhi karmamaya AvaraNanA udaya ane kSayopazamanA kAraNe che. pAramArthikapaNe sattAgata rIte hAni-vaddhi nathI. A rIte AvirbhAvapaNe jJAnaguNanI hAni-vRddhi thavA rUpa upAdeyamAM (kAryamAM) ekendriya-vikalendriya-paMcendriya svarUpe AtmAnI upAdAnakAraNatA mAnavI joIe. jo Ama nahIM mAno to lokavyavahAra saMgata thaze nahIM. (11). avataraNa - jJAnAdika guNonuM upAdAna kAraNa zarIra nathI, paNa Atmadravya che. A vAta vadhu spaSTa kare che. prajJAdika-vitI sarakhI nahIM, yugalajAta naranaI paNi sahI to kima te kAyA pariNAma?, juo tehamAM AtamarAma vizA gAthArtha - ekasAthe janmelA be bALakomAM paNa prajJAdikanI sthiti sarakhI hotI nathI, to te cetanA kAyAno pariNAma che. Ama kema kahevAya ? eka ja mAtA-pitAthI ekIsAthe utpanna thayelA be bALakomAM
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 samyaktvanAM prathama sthAnanuM varNana cetanA hInAdhika hovAthI cetanA guNavALuM Atmadravya zarIrathI bhinna dravya 9.119211 bAlAvabodha - prajJAvinI sthiti vIryotpanna yuvAna manuSyanI paNi sarikhI nathI, koika aMtara- tehamAM paNi chai / to te cetanA kAyAno pariNAma kima kahiM / eka mAtA-pitAiM nipAyA chai / tehamAM AtmArAma jUdo chai, teNaI karI ja prajJAdikano bheda saMbhavai 5x25 bhAvArtha - eka ja vIryathI utpanna thayelA yugala manuSyanI arthAt joDake janmelA be bALakonI prajJAdi=prajJA-caturAI-AyuSya saMskAra vigere guNonI sthiti samAna hotI nathI, te baMne bALakomAM kaMIka kaMIka aMtara che. buddhi Adi guNo baMnemAM hInAdhika che, tethI te cetanAne kAyAno pariNAma kema kahevAya ? eka ja rUdhira ane eka ja vIryanA aMzathI A kAyA banelI che. banne bALako eka ja mAtA-pitAthI janmelA che chatAM buddhi Adi guNomAM hInAdhikatA che mATe buddhi Adi guNo kAyAnA nathI, paNa AtmAnA che. banne bALakono AtmA bhinna bhinna dravya che, tethI buddhi Adi guNo hInAdhika che. mATe zarIra te AtmA nathI, AtmA e zarIrathI bhinna dravya che. / 12 / avataraNa je pUrvaIM kahiuM chaI "zarIrathI bhinna hoI to AtmA alAdho karI dekhADo' tehano uttara kahiIM chaIM - ------------ rUpI paNi navi dIsaI vAta, lakSaNathI lahIe avadAta to kima dIsaI jIva arUpa, te to kevala jJAnasarUpa // 13 // gAthArtha rUpI evo paNa pavana dekhAto nathI, to paNa (avadAta=) svaccha pramANathI--nirdoSa pramANathI lakSaNo dvArA jANI
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 samyakta SasthAna caupaI zakAya che, to pachI arUpI jIva kema dekhAya? te to kevaLa jJAnasvarUpa 4 cha. // 17 // GICIACodha - "vAta kahatAM - vAyaro, te rUpI chaiM, pudgala mATaiM, to paNa dIsato nathI / paNi / " avadAta "kahatAM prakaTa lakSaNa je kaMpa-vRtti-zAbdAdika liMgaI lahiiM chaI / latAdikano kaMpa, arkatUlAdikanaI AkAzaiM dhRti, jhaMjhAdikano zabda jehanaiM abhighAtaI tathA saMyogaI hoiM chaI, te vAyudravya, ima anumAna pramANaiM jANiiM chaiM / to arUpI jIva kima dIsaiM ? te jIva kevala jJAnasvarUpa chaiM, jJAna manaiM pratyakSa chaI, te liMgaI tehano Azraya je AtmA, tehanuM anumAna kIje / yadyapi jJAnaguNa pratyakSa, mATi AtmA paNi tadaMzaI pratyakSa chaI / " "guNapaccakkhattaNao guNI vi jIvo ghaDovva paccakkho / (vizeSAvazyaka gAthA 1558) ityAdi vizeSAvazyakavacanAt / vAyUpanIta surabhidravya paNi gaMdhAMzai pratyakSa ja chaiM, tathApi vAdi vipratipattiM anumAna kIjaI / " uktaM ca "zatazaH pratyakSaparikalpitamapyarthamanumimISantyanumAnarasikAH" athavA jJAnAzrayapratyakSa ja chaI, tehanaiM itarabhinnatAnuM anumAna kIjaI chaiM / // 13 // bhAvArtha - "vAta" bheTale vAyaro arthAt vAyu meTale pavana, te pavana vAukAya che mATe sazarIrI che. tethI darika zarIravALA che. ekendriya jIva che. zarIrI hovAthI pudgala dravya sAthe vyApta che, to paNa cakSuthI dRSTigocara thAya tevuM dravya nathI. eTale ke adezya dravya che. have jo vAyudravya e pudgaladravya hovA chatAM tathA varNa-gaMdha-rasa ane sparzavALuM dravya hovA chatAM eTale ke rUpI hovA chatAM paNa jo
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana cakSuthI agocara che arthAt adazya che, to pachI je jIva dravya che, te to arUpI ja dravya che ane varNAdi guNothI rahita ja dravya che. te jIva dravya cakSuthI na dekhAya temAM zuM Azcarya ? jema cakSuthI na dekhAvA chatAM rUpI evo vAyu jo jagatamAM che, tema cakSuthI na dekhAto evo arUpI jIva paNa jagatamAM che ja, Ama mAnavuM joIe. "vAyu" cakSuthI dekhAto nathI, to paNa pragaTa lakSaNothI "vAyudravya" che, Ama samajI zakAya che. (1) kaMpana (2) dhRti ane (3) zabdAdika evAM pratyakSa lakSaNothI "vAyu" duniyAmAM che. Ama samajI zakAya che. velaDI vigere vRkSonI zAkhA hAla-cAle che, tethI teno preraka vAyu che tathA arka-tulAdine (rUnA gucchAdine) AkAzamAM addhara dhAraNa karI rAkhavA rUpa dhRtidharma jaNAto hovAthI teno kartA vAyu che. Ama jaNAya che tathA jhaMjhAvAtAdika rUpe pracaMDa zabda (avAja) karavA rUpa zabdAdika liMgothI vAyu che. Ama samajI zakAya che. jo adezya evuM vAyu dravya na hota to latA vigerenuM hAlavuMcAlavuM, arka-tulAdikanuM AkAzamAM addhara TakI rahevA rUpa dhRti ane jhaMjhAvAtAdi rUpe pracaMDa zabda, vaMToLAyA Adino pracaMDa zabda A liMgo hota nahIM, paNa A liMgo sarva mANasone jaNAya che. mATe teno preraka kartA vAyu bhale dekhAto nathI, to paNa adazya evo vAyu avazya che. A anumAnathI vAyudravyanI siddhi thAya che. to arUpI evo AtmA hoya emAM zuM navAI ? prazna :- vAyudravya na dekhAtuM hovA chatAM paNa tene jaNAvanAra kaMpanadhRti ane zabda ityAdi liMgo dekhAya che. mATe vAyudravya che. A to samajAya tema che, paraMtu "Atmadravya" to arUpI che, to pachI "Atmadravya haze ja' tenI khAtarI zuM? te vAtamAM pramANa koI besatuM nathI ?
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 2 samyakta jasthAna caupaI uttara :- "AtmA" nAmanuM dravya pratyakSa pramANathI siddha thAya che. jema cakSu Adi pAMce IndriyothI anukrame rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabdanuM pratyakSa jJAna thAya che ane te rUpa, rasAdi guNo ane tenAthI kathaMcit abhinna evuM pudgala dravya pratyakSa pramANathI jaNAya che. tevI ja rIte pratyakSa pramANathI jJAnaguNa anubhavAya che mATe jJAnaguNathI abhinna evuM Atmadravya paNa pratyakSa pramANathI jaNAya ja che mATe AtmA paNa mana ane indriya vaDe jJAna dvArA kathaMci pratyakSa pramANathI siddha thAya che ane jyAM pratyakSa pramANa hoya tyAM anumAnAdi itara pramANonI jarUra hotI nathI. chatAM AtmatattvanI siddhi mATe anumAnAdi pramANo paNa maLI zake che. ame anumAnAdi pramANa paNa ApIe chIe. prazna :- latA Adi padArthonA kaMpanI dvArA, arka-tulAdikanuM AkAzamAM dhArI rAkhavA rUpa dhRti dvArA ane jhaMjhAvAtAdi zabda dvArA, vAyu nAmanuM dravya anumAna pramANa dvArA siddha thAya che tathA zarIra sAthenA saMyogAdi dvArA zItaLatA-uSNatA jaNAvavA vaDe paNa vAyudravya che. Ama haju samajI zakAya che. paraMtu arUpI evuM Atmadravya to koI paNa pramANathI siddha karI zakAtuM nathI mATe "jIvadravya" che. Ama kema kahI zakAya? jIvadravyanuM astitva kema mAnI zakAya? jIvadravyane samajAve tevuM koI anumAna buddhimAM besatuM nathI ? uttara :- "jJAna" mAnasa pratyakSa che. tethI "AtmA" paNa mAnasa pratyakSathI siddha thAya che. AtmA jJAnasvarUpa-cetanAmaya che ane jJAna e mAnasapratyakSa che, tethI jJAnathI abhinna bhAve rahelo AtmA paNa mAnasapratyakSa che. Ama siddha thAya che. jyAM guNo pratyakSa grAhya hoya tyAM te te guNothI abhinna evuM dravya paNa pratyakSagrAhya ja kahevAya che. jema ghaTano rUpaguNa pratyakSa che, to te rU5 guNavALo ghaTa paNa pratyakSa ja kahevAya che. tenI jema jJAnaguNa mAnasapratyakSa che. mATe jJAnaguNavALo
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM prathama sthAnanuM varNana 33 AtmA paNa mAnasapratyakSa kahevAya che. jema gaMdhaguNa ghrANendriya grAhya hoya che. mATe gaMdha guNavALo sugaMdhI vAyu paNa ghrANendriya grAhya kahevAya ja che. tema jJAnaguNa mAnasa pratyakSa hovAthI jJAnaguNavALu Atmadravya paNa mAnasapratyakSa ja che ane je vastu pratyakSa siddha hoya tene siddha karavA anumAna karavAnI jarUra rahetI nathI. chatAM vAdIonI sAthenA vAdavivAdane dUra karavA mATe "Atmadravya'"nI siddhi anumAnapramANa dvArA paNa karAya che. zAstromAM ja kahyuM che ke koIpaNa vastu anubhavathI seMkaDo vAra pratyakSa pramANathI jaNAI hoya to paNa anumAnarasika jIvo te ja vastune anumAnapramANathI paNa siddha kare ja che. tema "AtmA" nAmanuM dravya jJAnanA AzrayarUpe (jJAnanA AdhArarUpe) siddha (arthAt jJAnanA AdhArarUpe) pratyakSa pramANathI siddha hovA chatAM paNa anumAna rasika jIvo vaDe A ja AtmadravyanI siddhi "anumAnapramANa vaDe' paNa avazya karAya che. te anumAna pramANa A pramANe che - bALakane stanapAna pravRtti, pUravabhava vAsanA nimitta 1 e jANe paraloka pramANa, kuNa jANaI aNadIThuM ThAma II14 // gAthArtha navA janmelA bALakane je stanapAnanI pravRtti che, te pUrvabhavanI vAsanAnA kAraNe che. tethI te bALaceSTA paralokanI (pUrvabhavanI) siddhinuM pramANa che, nahIM dITheluM sthAna koNa jANe che ? / / 14 / / Tabo - vALananuM stanapAnapravRtti chapha, te dRSTasAdhanatA hetu cha, te smaraLa anubhavathI thArU, te ( anumava) mavarUM nathI, parabhavano ja Avai, tajjanitavAsanAiM e bhavaI smaraNa thAI, e parabhava pramANa jANo // -
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai aNadIThaM sthAnaka kuNa jANaI ? ima maraNatrAsaiM paNi pUrvabhavano maraNAnubhava aNubhaviI, aNadIThAthI trAsa kima hoi ? jAtamAtraiM to maraNa dIThaM nathI. maraNatrAsa to pAvai chai, jANi te paraloka chaI. i 34 te vivecana nAnA bALakane stanapAnanI je pravRtti thAya che, iSTa sAdhanatAnA smaraNa hetuka che. kSudhA lAgI che, tene dUra karavA mATe jIva tenuM sAdhana zodhe che. pUrvabhavanA AhAranA saMskAranA smaraNathI te stanapAna tarapha prerAya che. stanapAnano anubhava karavA javAnuM je mana thAya che, temAM pUrvabhavamAM lIdhelA AhAranA saMskAronuM smaraNa karAya che. kAraNa ke A bhavamAM to AhAra levAnuM haju kAMI ja kAma karyuM nathI. AhAra mATenI A pravRtti e prathama pravRtti ja che. tethI A bhavamAM karAtI AhAra pravRttimAM kAraNa gatabhAvanA AhAranuM smaraNa che ane te AhAra smaraNamAM pUrvabhavamAM karelA AhAranA saMskAro kAraNa che. - A rIte vartamAna anubhavanuM kAraNa smaraNa ane smaraNanuM kAraNa pUrvabhavanA saMskArono anubhava che. tenAthI pUrvabhava che. Ama siddha thAya che. A rIte anumAna dvArA pUrvabhavanI siddhi thAya che. jo pUrvabhava-52bhava na hoya to janmamAtra pAmela bALakano jIva pUrvabhavamAM na hato kAraNa ke A bhava prathama bhava ja mAnyo che ane A ja bhava teno prathama bhava che. evo ja artha thAya ane jo kharekhara Ama ja hoya to janmamAtra pAmelA te bALakane bhUkha maTADavAnuM sAdhana stanapAna ja che ane te stana bhAga kyAM che ? tenuM jJAna te bALakane kema thAya ? A ja bhava teno prathama bhava hovAthI ahIM (stanabhAgamAM) vaLagavAthI mArI kSudhA maTaze ? evuM jJAna te bALakane kevI rIte thAya ? tathA stanapAnanI prakriyA paNa kema AvaDe ? kyAreya paNa na joyelA stana
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana 35 bhAgane vaLagavAnuM kAma A bALaka kema kare? tethI mAnavuM joIe ke te bALake pUrvabhavamAM A AhArano anubhava karyo che, te anubhavanA smaraNathI ja A pravRtti kare che. A pramANe "pUrvabhava che" Ama siddha thAya che. prazna - jyAM jyAM pUrvabhavamAM saMjJI paMcendriyano bhava karyo hoya ane stanapAnAdi AhAranuM kArya karyuM hoya, tyAM tyAM to pUrvabhavanA saMskAronuM smaraNa thavAthI stanapAna pravRtti ghaTI zake che. paraMtu sarve paNa jIvo anAdikALathI to nigodanA bhavamAM ja hatA. tyAM keTalAya bhavo karyA pachI ja saMjJI paMcendriyanA bhavamAM AvyA che, to te nigodanA bhavamAM anaMtA bhavo karIne sauthI prathama saMzI paMcendriyano bhava jyAre kare tyAre tenA pUrvabhavo nigodanA hovAthI pUrvabhavanA stanapAnanA saMskAro na hovAthI tene AhAra saMbaMdhI stanapAnanI pravRtti kema ghaTI zake? uttara - saMjJI paMcendriyanA prathama bhavanI aMdara je stanapAnanI pravRtti thAya che, tenA pUrvabhavomAM (ekendriyAvasthA hovAthI) stanapAna pravRtti bhale nathI, paNa AhAra grahaNa pravRtti avazya che ja. te AhAra grahaNanI pravRttinA saMskAronuM ja niraMtara smaraNa rahevAthI ja saMjJI paMcendriyanA bhavamAM paNa AhAra grahaNa karavAnI icchA prajvalita thAya che ane tenA sthAnane te jIva zodhI kADhe che. | sarvathA na joyeluM sthAna koNa zodhI zake ? arthAt A jIve pUrvabhavomAM satata AhAra grahaNa karela che. tenAthI AhAranA saMskAro paDelA che ane te AhAranuM sthAna paNa pUrvabhavothI joyeluM ja che. tenA kAraNe janma thatAM ja A jIva te sthAnane pUrvasaMskAronA smaraNathI zodhI kADhe che. mATe avazya pUrvabhava che ja, Ama mAnavuM joIe. ll14ll
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 samyakta jasthAna caupaI avataraNa - puNya-pApanI siddhi mATenI copAI kahe che - eka sukhiyA eka duHkhiyA hoI, puNya-pApa-vilasita te joI karama cetanAno e bhAva, | upalAdika pari e na svabhAva l/15 gAthArtha - A saMsAramAM koI eka jIva sukhI che ane bIjo koI jIva duHkhI paNa che. Ama je dekhAya che, te saghaLuM ya puNya pApakarmano vilAsa che. A pramANe sukhaduHkhano je anubhava thAya che, te pUrvabaddha karma cetanAno prabhAva che. paraMtu pASANa (patthara) AdinI jema vastuno svabhAva mAtra nathI. /1ull | rabo - sariraDuM na vAdyara chuM # suviyA, navuM vA dukhiyA je hoi chai, te puNya-pApano vilAsa joyo // uktaM ca - jo tullasAhaNANaM phale viseso, na so viNA heuM / kajjattaNao, goyama ! ghaDovva hea se kammaM // (vizeSAvasthAmAkhya mathA 2623) koi kahasyaiM-eka pASANa pUjAiM chaiM, eka rajhalai chai, tima e svabhAvaiM husyaiM / tehanaI kahiiM-upalAdikanai pUjA-niMdAthI sukhaduHkhavedana nathI / jIvanaiM te (vedana) chaiM, to e bhogacetanA karamacetanAno kario bhAva chaiM / dRSTAnta vyatirekasvabhAvaI nirAkariiM to daMDAdikanaI ghaTAdika pratiM paNa kAraNatA kima kariiM ? // 15 // vivecana :- ghaNI vakhata eka ja gharamAM eka ja mAtApitAthI janmelA be bALakomAM bAhyakAraNo (janma ApanAra mAtapitA, ghara, gAma, kula ItyAdi) sarakhAM hovA chatAM paNa eka bALaka moTuM thatAM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana 37 sukhI thAya che. bIjuM bALaka duHkhI thAya che eka bALaka zarIre rogI thAya che. bIjuM nirogI thAya che. eka dhanavAna thAya che bIjuM bALaka moTuM thatAM dhanAdithI hIna hovAnA kAraNe duHkhI thAya che. Ama kema bane che? tenuM kAraNa vicArIzuM to samajAze ke bAhya kAraNo samAna hovA chatAM paNa Antarika kAraNa (ke jenuM nAma karma che te) samAna nathI. banne bALakonAM karma bhinna bhinna che. mATInA ja banAvelA ghaDAomAM eka ghaTa kuMbhasthApanA Adi uttama kAryomAM vaparAya che ane bIjo ghaTa madirA-viSTA Adine bharavAmAM vaparAya che. tethI AvA prakAranI viSama sthiti prApta thavAmAM koIka kAraNa avazya che. AmAM je kAraNa che te puNya-pApakarma ja kAraNa che. banne ghaTamAM ghaTAkAratA (rUpakAya) samAna che. paraMtu puNya-pApanA udayasvarUpa kAraNano bheda avazya che ja. tethI ja A bheda che. zrI vizeSAvazyakabhASya nAmanA mahAgranthanI gAthA (1913)mAM kahyuM che ke - "tulyasAdhanavALA paNa be padArthomAM je vizeSatA (bheda) jovA maLe che te vizeSatA kAraNa vinA saMbhavatI nathI. kAraNa ke je A vizeSatA (bheda) che te eka prakAranuM kArya che te te kAryanI pAchaLa kAraNabheda hoya to ja Ama bane. vizeSatA e paNa eka kArya che tethI te ghaTanI jema viSamakAraNatAvALI vizeSatA che. tema A saMsAramAM eka ja mAta-pitA Adi kAraNothI janmelA be bALakomAM je sukhIduHkhI Adi bheda jaNAya che. te saghaLI paNa vizeSatAomAM puNya-pApa nAmanuM karma e kAraNa che ane te puNya-pApa e karma che. (vizeSAvazyakabhASya gAthA 1613). prazna :- ahIM kadAca koI Avo prazna kare ke koI koI patthara paramAtmAnI mUrtirUpe banIne lokomAM pUjAya che ane koI koI patthara
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 samyakta SasthAna caupaI lokonA paga nIce pagathIyAM rUpe cagadAya che athavA koI koI patthara khetaromAM ane rastAmAM rajaLe che to te patthara (ajIvadravya hovAthI) puNya-pApakarmavALuM nathI. chatAM svAbhAvikapaNe ja pUjA ane nindA pAme che. tema jIvamAM paNa karma jevuM koI tattva nathI. svAbhAvikapaNe ja sukhI duHkhI thAya che paraMtu puNya-pApa jevuM koI tattva nathI. Ama mAnIe to zuM doSa Ave? Avo koI prazna kadAca kare to? uttara :- A prazna barAbara nathI. pASANa ajIva che acetana che mATe pASANamAM (nirjIva hoya tyAre) svabhAva kAraNa che. jo ke temAM paNa prathama utpanna thayelA pRthvIkAya jIvano puNya-pApano udaya avazya kAraNa che ja. to paNa nirjIva avasthAmAM dhAro ke svabhAvamAtra kAraNa che. ane jIvamAM karmacetanAthI karAyelo bhogacetanAvALo pariNAma kAraNa che. A pramANe ekamAM svabhAva ane bIjAmAM bhogacetanAno pariNAma kAraNa che. ema kAraNabhedathI ja A kAryabheda thAya che. nirarthaka ke niSkAraNa Avo bheda banato nathI. tethI temAM jema bheda che tema A saMsAramAM paNa sukhaduHkhanI prAptimAM paNa niSkAraNatA nathI. paraMtu kAraNabheda avazya che ja. tethI temAM je kAraNabheda che te ja puNyapApanA udaya rUpa kAraNabheda avazya che. A pramANe puNya-pApa nAmanA be karmonI siddhi thAya che. I1pA avataraNa - puNya ane pApa ema be prakAranAM karmonI siddhi mATe bIjI paNa yukti jaNAvatAM grIkArazrI kahe che ke - niSphala nahIM mahAjanacatna, koDI kAji kuNa vecai ratnA kaSTa sahi te paramArthI (dharamArathI), mAno munijana paramArathI IInA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM prathama sthAnanuM varNana 39 gAthArtha - mahAjanano prayatna kyAreya paNa niSphaLa hoto nathI, mAtra eka koDI mATe ratnane koNa vece ? tethI kaSTa sahana karanArA paramArthI (mathI) evA munijana ja sAcA paramArthI che. 16 rabo - mahAganane puSpArtha tapadi vara che, te niSpanna nathI / niSphala kAryaI buddhivaMta pravartai nahIM / jo ima kahasyo - lokaraMjanaiM arthaI te pravartaI chaI, to koDInaI kAji ratna kuMNa vecaiM? lokaraMjana te koDI chaI, tehanaiM arthaI mahAprayAsasAdhya kriyA te ratna vecaq chaI, phokaI duHkha bhogavaq to koi vAMchai nahIM / anaiM sarva bhUlai paNi nahIM / te mATi mahAjanapravRttipuNya-pApa tathA AtmA e sarva mAnavU / uktaJca - viphalA vizvavRttioM, na duHkhaikaphalApi ca / dRSTalAbhaphalA nA'pi, vipralambho'pi nedRzaH // 1 // | (cAyavAsumati ta. 2 no 8) gaddA vivecana :- je je mahAjana (mahAtmA) puruSo che, buddhizALI puruSo che, vicAraka puruSo che, hitAhitanA jJAnavALA puruSo che. dIrghakALanuM ciMtana-manana karIne kAmakAja karanArA che. tevA mahAjana puruSo je tapakriyA kare che, saMyamAdi pALIne je AtmasAdhanA kare che, potAnA jIvanane yajJa-niyamAdinA pAlana-poSaNavALuM banAve che te kaMI sarvathA niSphaLa A kArya karatA nathI. jo niSphaLa hoya to buddhizALI jIvo AvA prakAranA niSphaLa kAryamAM kyAreya paNa pravRtti kare nahIM. kaMIkane kaMIka prayojanathI (phaLanI apekSAe ja) pravRtti kare che ane AvA prakAranA prabhAvazALI mahAjana gaNAtA manuSyonI pravRttinuM je prayojana che te A ja che ke puNyakarma kema baMdhAya ane pApakarma kema na baMdhAya. A mATe ja teonI pravRtti hoya che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 samyakta SasthAna caupaI have kadAca ahIM koI evuM kahe ke "paMDita puruSo tapa-japasaMyama ane sAdhanA Adi je je dharmanAM kAryo kare che te mAtra lokaraMjananA kAje ja (loko kema khuzI rahe te mATe ja) kare che. paNa puNya-pApa jevAM karmonA grahaNa-agrahaNa mATe karatA nathI. phakta lokaraMjana mATe ja te dharmAcaraNa kare che. Avo jo koI bacAva kare to te bacAva barAbara nathI. kAraNa ke eka nAnI koDI levA mATe bahumUlyavALuM kiMmatI ratna koNa vece ? arthAtu koI na vece. lokaraMjana karavuM ke karAvavuM te be ghaDI puratuM ja sukha che. pariNAme sukhanI mAtrA kSaNika che tethI 1 koDImAna che ane jIvana cAle tyAM sudhI saMyama pALavuM, tapa karavuM, kaThora upasargapariSado sahana karavA te dharmAcaraNa ratnasamAna che. jema 1 nAnI koDI mATe koI ratna vece nahIM. tema kSaNamAtranA lokaraMjananA sukha mATe jIvanaparyantanI dharmasAdhanA koI kare nahIM, sArAMza ke kSaNika lokaraMjananA sukha mATe kiMmatI ratnatulya saMyamasAdhanA koI buddhizALI mANasa vece nahIM (saMyama sAdhanAnuM kAma kare nahIM). [1] avataraNa :- uparokta carcAthI je phalitArtha nikaLe che te samajAve AtamasattA ima saddaho, nAstikavAde mana mata karo ! nitya AtmA, havai varaNanuM, khaMDI boddhataNuM mata navuM II (nAstikavAdI gata ) I1oll gAthArtha - A pramANe AtmAnI sattA (eTale ke AtmA che ja, Ama) svIkAro, paNa nAstikavAdamAM manane vALazo (joDazo) nahI, (ahIM "AtmA che" A prathama sthAna samApta thAya che.) have "AtmA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM prathama sthAnanuM varNana 41 nitya che'' A bIjuM sthAna samajAvuM chuM. bauddhadarzanano je navo mata che ke AtmA kSaNikamAtra che Ama mAne che. tenuM khaMDana karIne have huM "AtmA nitya che'" A bIjuM sthAna samajAvuM chuM. 517nI Tabo Hhe loka ! ima-e prakAraI AtmAnI sattA saddaho, paNi nAstikavAda potAnA mananaI dahasyo mA / cArvAkamata nirAsa thayo / havaiM "nitya AtmA" ehavuM bIjuM sthAnaka varNavuM chu, RjusUtranayamAMhithI nIkalyA, mATaiM navaM je bauddhanuM mata, te khaMDI rInaDuM / / 7 / / vivecana :- he loko ! ame upara samajAvyuM tema "AtmA nAmanuM tattva che" Ama AtmAnI sattA svIkAro. paraMtu cArvAkadarzana mAne che tema "AtmA nathI" AvA prakAranA nAstikavAdamAM tamArA manane nAkhIne manane bhrAnta karazo nahIM. tamArA manane duHkhI karazo nahIM. sArAMza ke nAstikavAdIo (cArvAkadarzanavALA) A pramANe mAne che ke "AtmA nathI" teonuM kahevuM che ke - yAvad jIvetsukhaM jIved RNaM kRtvA ghRtaM pibet / bhasmIbhUtasya dehasya punarAgamanaM kutaH // 1 // jyAM sudhI jIvana hoya, tyAM sudhI bahu ja sukhapUrvaka jIvavuM (arthAt thoDuM paNa duHkha na veThavuM) dhana na hoya to devuM karIne paNa ghI pIvuM eTale ke devuM karIne paNa sukhI jIvana jIvavuM. kAraNa ke A zarIra jyAre bhasmIbhUta thAya che tyArabAda pharIthI A saMsAramAM AvavAnuM ja kyAM che ? mRtyu pAmyA eTale ApaNo saMsAra samApta thAya che. mRtyu
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 samyakta SasthAna caupaI pachI bhava ja nathI to pachI devuM thAya tenI ciMtA zA mATe karavI? A pramANe cArvAkadarzana mAne che. tenA mata pramANe IndriyothI je dekhAya che te ja sukhaduHkha che. AgaLa-pAchaLa koI bhava ja nathI. AtmA jevuM koI svataMtra dravya ja nathI ke je bhavAntaramAM jAya. AtmA jevuM svataMtra koI dravya nathI ke bhavAntaragAmI hoya. mATe jeTaluM sukha bhogavI zakAya teTaluM sukha bhogavI levuM. duHkha jarA paNa bhogavavuM nahIM pUrvabhava ke parabhava che ja nahIM to tenI ciMtA zA mATe karavI? "A bhava mIThA to parabhava koNe dIThA" Avo ja jAya che tethI deha bhasmIbhUta thayA pachI AvavAnuM ja kyAM che? mATe parabhavanI ciMtA zA mATe karavI ? "AtmA nathI" khAo, pIo ane majA karo. corI karIne paNa dhana meLavo ane lahera karo. Ama cArvAkadarzana mAne che. te cArvAkamatanuM A gAthA sudhImAM khaMDana karyuM ke "AtmA nathI ema nahIM paNa "AtmA che" A AtmA bhavobhavamAM Ava-jA kare che. janma-maraNa pAme che. pUrvabhavanA susaMskArothI uttarabhavamAM ghaNuM karIne tene anurUpa bhava prApta kare che. mATe ja stanapAnanI pravRtti janma thatAM ja ghaTe che, tethI bhavAntara che. AtmA nAmanuM svataMtra dravya che. A vAta siddha karI. ahIM prathama sthAna samApta thAya che. 09 "nAstikamatanuM khaMDana-maMDana samApta" mAtmA che' A prathama sthAna samApta I17nI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM bIjA sthAnanuM varNana 43 avataraNa :- have "AtmA nitya che" A bIjuM sthAna samajAvavAnuM che. tyAM "AtmA kSaNikamAtra ja che" A pramANe bauddha je mAne che tenuM khaMDana temAM Ave che. tethI A bIjA sthAnanI zarUAta karatAM pahelAM pUrvapakSarUpe bauddha je mAne che te kSaNikavAda samajAve che tyArabAda tenA khaMDanarUpe "AtmA nitya che" Ama bIjuM sthAna samajAvAze. "AtmA nitya che" have bIjA sthAnanI carcA teha kahai kSaNasaMtatirUpa, jJAna AtamA atihi anUpa1 nitya hoi to bAdhai neha, baMdhana karmataNo nahIM cheha // 18 // gAthArtha :- te bauddha kahe che ke kSaNanI paraMparA svarUpa je jJAna che te ja AtmA che ane amArI A vAta ja atizaya anupama che. (arthAt tarkayukta ane buddhimAnone magajamAM bese tevI che.) jo AtmA nitya hoya to kAyama rahevAno hovAthI tenA upara sneha-prema-rati thAya ane te sneha ja bAdhA kare che ane karmonA baMdhano aMta kyAreya Avato nathI mATe AtmA nitya che A vAta barAbara nathI. 18 '' Tabo :- te vauddha rUma haMpha chaThThuM "atihiM anUpa - manohara kSaNasaMtatirUpa je jJAna, teha ja AtmA chaiM" tathA ca tanmatam"pravRttivijJAnopAdAnamAlayavijJAnamAtmA" pravRttivijJAna - je nIlAdyAkAra te upAdeya, tehano "ahamAkAra" upAdAna te AlayavijJAnarUpa AtmA, rUpabhedaiM upAdAnaupAdeyabhAva chaI, paNi paramArtha jJAnakSaNa chaI, eka nitya AtmA koi chaI nahIM. eka nitya AtmA mAnaI chaI, tehanaI mokSa vegalo chaiM, je
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 samyakta jasthAna caupaI mATaI nitya AtmA mAniiM tivAraiM AtmA upari sneha hoiM, snehaiM-sukhano rAga anaiM duHkhano dveSa thAI, tehathI tehanA sAdhanano rAga-dveSa thAiM / ima karatAM rAgadveSavAsanA dhArA niraMtara baMdhiiM, tivAraiM karmabaMdhano aMta na hoi, te mATaI kSaNika ja AtmA mAnavo 28. vivecana :- te kSaNikavAdI bauddhanuM kathana A pramANe che - "atizaca anupama evI je kSaNasaMtati che te kSaNasaMtati svarUpa je jJAna che te jJAna ja AtmA che." arthAt kSaNe kSaNe hAni-vRddhi pAmatI ane pratisamaye badalAtI evI kSaNaparaMparAsvarUpe je jJAnadhArA cAle che te ja AtmA che. tenA vinA dhruva ane sadA sthirabhAvI AtmA jevuM koI dravya nathI. te bauddhano mata A pramANe che - pravRttivijJAnanA upAdAna kAraNabhUta je AlayavijJAna che te ja AtmA che" arthAt pravRttivijJAna e kAryabhUta che ane tenA upAdAna kAraNabhUta je AlayavijJAna che e ja AtmA che. sArAMza ke AlayavijJAna e AtmA che ane temAMthI zubhAzubha kAryamAM pravRtti karavA svarUpa je pravRttivijJAna utpanna thAya che te pravRttivijJAna e AlayavijJAnanuM kArya che. AlayavijJAna e kSaNika che ane e ja AtmA che. paNa dhruva nitya evuM Atmadravya jevuM koI tattva nathI. A nIla che, A pIta che, A zveta che ItyAdi nIla-pItAdinA viSayavALuM je jJAna thAya che te upAdeya che. ane tenA kAraNabhUta "AlayavijJAna" nAmanuM je upAdAnakAraNa che te jJAna ja AtmA che. Ama jJAnaguNa e ja AtmA che. paraMtu AtmA nAmanuM dhruva-nitya dravya koI nathI. Ama bauddhadarzananuM kathana che. teonuM kahevuM che ke - jo barAbara paramArthathI joIzuM to kSaNe kSaNe je badalAtI vijJAnadhArA thAya che te vijJAnadhArArUpa jJAnakSaNa ja AtmA che paraMtu svataMtra "AtmA"
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 45 jevuM koI dravya nathI. Ama bauddhadarzananuM kathana che sAMkhyadarzana-nyAyadarzana. Adi bIjAM keTalAMka darzano AtmAne nityadravya mAne che. jaina darzana AtmA nityAnitya che. Ama kahe che. dravya apekSAe nitya ane paryAya apekSAe anitya che. ekAnta nitya ke ekAnta anitya nathI ja. AtmAne nitya mAnanArA darzanone bauddhadarzana Thapako ApatAM kahe che ke jo tame AtmAne dhruva-nitya dravya mAno cho to te AtmA jevo haze tevo sadAkALa raheze ja. tethI mokSa to ghaNo vegaLo-dUra thaI jaze. eTale ke AtmAne nitya mAnavAthI je AtmA saMsArI che te saMsArI ja raheze. mukti pAmaze nahIM kAraNa ke mukti pAme to anitya thaI gayo kahevAya. tethI mukti ghaTaze nahIM. avasthA badalAya eTale anitya thayo kahevAya. tethI saMsArI avasthAmAMthI mukta avasthA thAya nahIM. - tathA vaLI "AtmA dhruva che, nitya che" Ama mAnavAthI AtmA kAyama rahenAruM dravya thayuM ane je dhruvadravya hoya tenA upara snehabhAva (rAgabhAva) avazya thAya ja. A rIte AtmA sadA rAga-dveSI ja raheze jethI kyAreya paNa mukti thaze nahIM. tathA vaLI AtmA rAgabhAvavALo hovAthI sukha upara pratibhAva ane duHkha upara aprItibhAva thAya ja. jene sukhano rAga hoya tene sukhanAM sAdhanono paNa rAga thAya ane jene duHkhano dveSa hoya tene duHkhanAM sAdhanono paNa dveSa thAya ja. jethI A AtmA kyAreya paNa rAga-dveSathI mukta banaze nahIM. A rIte AtmAne nitya mAnanAra vAdI rAga-dveSamAM ja phasAI jAya che. kyAreya temAMthI chuTakAro na thAya arthAt temanA mate kyAreya A jIvano mokSa ghaTaze ja nahIM. sukhano rAga ane duHkhano dveSa thavAthI sukhanAM sAdhanono paNa rAga thaze ane duHkhanAM sAdhanono dveSa paNa thaze. A rIte rAga-dveSanI vAsanA (saMskAra) kAyama cAlu ja raheze. Ama rAga-dveSa hovAnA kAraNe
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 samyaktva SasthAna caupai kyAreya paNa karmabaMdhano aMta Avaze nahIM te mATe AtmAne kSaNika che Ama ja mAnavuM ucita che. tethI AtmA kSaNika ja che ane jJAnakSaNa e ja AtmA che. Ama ja mAnavuM hitAvaha ane yuktiyukta che. A pramANe bauddhanuM kahevuM che. je je vastuo kSaNika che arthAt kSaNamAtra rahenArI che tenA upara rAga thato nathI. kadAca alpamAtrAe rAga hoya to paNa te dhIre dhIre nAza ja pAmato jAya che. jemake yAtrArthe koI tIrthamAM gayA hoIe ane dharmazALAnI sArI rUmamAM utaryA hoIe to paNa be-cAra divasa ja rahevAnuM che, kAyamI rahevAnuM nathI. Avo khyAla hovAthI te rUmamAM mamatA-rAga thato nathI. A vAta anubhavasiddha che tenI jema kyAreka kSaNikasukha maLyuM hoya to te sukha kSaNavAra pachI cAlyuM ja javAnuM che athavA bhogavanAro jIva cAlyo javAno che. eTale tenA upara rAga thato nathI. A pramANe rAgAdi na thavAthI pravRttivijJAna dhIre dhIre nAza pAmavAthI A AlayavijJAna ja kevaLa rahe che je mukti apAvanAra bane che. Ama bauddhadarzananuM kahevuM che. tethI AtmA kSaNikamAtra ja che Ama mAnavuM ucita che. paNa jainadarzana vagere kahe che tema AtmA nitya che. A vAta barAbara nathI A pramANe bauddhadarzana kahe che. 518) avataraNa :- kevaLa eka AtmA ja kSaNika che Ama nathI. paraMtu sarve paNa vastuo kSaNasthAyI mAtra ja che. kSaNamAtra rahIne vinAza ja pAmanAra che. adhikakALa rahenArI koIpaNa cIja nathI. A pramANe bauddha potAnI vAtane vadhAre majabUta karatAM kahe che ke - sarvabhAva kSaNanAsI sarga Adi-aMtano eka nisarga / kSaNikavAsanA diI vairAga sugata jJAna bhAkhaIM vaDabhAga ||194 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana gAthArtha - sarve paNa padArthonI sarjanatA (utpatti) kSaNavinAzI mAtra ja hoya che. AdimAM ane anyamAM eka ja sarakho samAna nisargasvabhAva hoya che. kSaNikapaNAnI vAsanA vairAgya Ape che. A pramANe vaDabhAgI (mahAbhAgyazALI) evA bauddha bhagavAnanuM jJAna kahe che. 19 To :- tathA sarva ja bhAva kahitAM padArtha kSaNanAzI chaI, to AtmAnuM syuM kahaQ ? tihAM e pramANa-"je Adi anaI aMtaiM eka nisarga kahatAM svabhAva mAniiM to kSaNanAzIpaNuM ja AvaI / aMti nAzasvabhAva mAniiM to AdikSaNaiM paNi teha ja svabhAva mAnavo. tivAraiM dvitIya kSaNaiM nAza thayo. / aMti nAzasvabhAva na mAniiM to kahiI nAza na thAI / tAvatkAlasthAyitA svabhAvanI anuvRtti, kalpAntasthAyitA hoi / kSaNika AtmajJAnanI vAsanA te vairAgya Apai, AtmA ja kSaNika jANyo, tivAraiM gayaI-AvaiM-bhAgyaiM phuTiiM zoka nAvaI / anityatAkRtamatirlAnamAlyo na zocati / nityatAkRtabuddhistu bhagnabhANDo'pi zocati // (bhAvadevasUriracita pArzvacarite sarga 2, 711) iti vacanAt / ima bhAgyavaMta sugata kahatAM buddha, te jJAna bhAkhai chai // 19 // vivecana - bauddha bhagavAna sarve paNa padArthone kSaNavinAzI kahe che. have jo sarve paNa padArtho kSaNavinAzI ja hoya to AtmAnI vAta karavI ja zuM? eTale ke jo sarve paNa padArtho kSaNavinAzI ja che to AtmA paNa temAM ja samAyelo che. arthAt AtmA paNa avazya kSaNavinAzI ja che. A viSayamAM pramANa jaNAvatAM bauddha kahe che ke - koI paNa padArthano AdimAM ane anyamAM eka ja svabhAva mAnavo joIe. eTale ke anyamAM jo kSaNika hoya to te padArtha AdimAM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 samyakta jasthAna caupaI paNa kSaNika ja hovo joIe. ane jo ajyamAM nitya hoya to AdimAM paNa nitya hovo joIe. vastusthiti Ama hovAthI je padArtha anya kSaNe nAza pAmanAra che te padArtha AdyakSaNe paNa nAza ja pAmavAnA svabhAvavALo ja hoya che. tethI pratyeka samayomAM paNa te nAza pAmavAnA svabhAvavALo ja che. evo ja artha thAya arthAt kSaNikamAtra ja che. have jo AvA prakArano nAzasvabhAva na mAnIe to te padArtha nityasvabhAvavALo thavAthI kyAreya nAza na pAmavo joIe, paraMtu nAza to pAme ja che mATe nAza pAmavAnA svabhAvavALo che. tethI pratisamaye ja nAza pAme che tethI niyamA kSaNika ja che. prazna :- dhAro ke vastune kSaNavinAzI na mAnIe ane tAtkAlasthAyI mAnIe eTale ke eka-be-pAMca varSa rahevAvALI vastu che Ama jo mAnIe ane eka-be varSa pachI nAza pAmanAra che Ama jo mAnIe to zuM doSa Ave? jagatanA padArtho AvA dekhAya che. Aje banAvela ghaTa eka-be varSa rahIne phUTe che. Aje janmelo mANasa 25-50-80 ke 100 varSa jIvIne mRtyu pAmato dekhAya che. mATe sarve paNa vastuo mAtra kSaNavinAzI nathI, paraMtu tAtkAlasthAyI che. amuka kAla rahevAvALI che, tyArabAda nAza pAmavAvALI che. Ama mAnIe to zuM doSa Ave? jagatanA padArtho sarve jIvone AvA ja dekhAya che. to zA mATe kSaNika kSaNavinAzI mAnavA? uttara :- jo sarve paNa vastuone tAvatkAlasthAyI che Ama mAnIe to navo banelo ghaTa dhAro ke be varSa rahevAnA svabhAvavALo che. have jyAre dhIre dhIre be varSa pasAra thaI jaze tyAre paNa be varSanA anya samaye paNa te ghaTamAM A svabhAva hovAthI tyAMthI be varSanA anya samayathI) paNa bIjAM be varSa raheze ja, ema cAra varSo vyatIta thayA bAda cothA varSanA atyasamaye paNa tAtkAlasthAyI svabhAva temAM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 samyaktvanAM bIjA sthAnanuM varNana hovAthI tyAMthI paNa pharI be varSa raheze. Ama be be varSa rahevAno svabhAva mAnavAthI vastu dhruva ja mAnavI paDe. eTale sarve paNa vastuo kalpAnta sudhI rahenArI ja thAya che. Ama mAnavuM paDe. jethI sarve paNa vastuone nitya ja che Ama ja mAnavAnI Apatti Ave ane nAza pAmatI to dekhAya ja che. mATe be varSanA aMte nAza dekhAya che. tethI A nAzasvabhAva prathamasamayathI ja hovo joIe, tethI pratyeka kSaNe A svabhAva hovAthI pratyeka kSaNe vastu nAza pAme ja che. Ama mAnavuM joIe. nAza pAmavAno svabhAva hovAthI te vastu pratikSaNe nAza pAme ja che. mATe kSaNika ja che. A vAta ja nirvivAda satya che. tathA jo vastune nitya mAnIe to sadAkALa vastu rahenArI thaze ane AtmA jema dhruva siddha thaze tema AtmA vaDe bhogya vastuo paNa tAvatkAlasthAyi hovAthI nitya thaze. bhoktA evo jIva ane bhogya evI gRhAdi vastuo nitya mAnavAthI dina-pratidina rAga ja vadhaze. kyAreya paNa vairAgya thaze ja nahIM. mATe A pramANe dhruvapaNAnI buddhi mokSanI bAdhaka thAya che. tethI AtmA Adi sarve paNa vastuo kSaNikamAtra ja che Ama ja mAnavuM ucita che. eka kSaNamAtra ja vastu rahenArI che. Ama mAnavAthI kyAMya rAga thAya nahi ane A jIvanuM avazya kalyANa thAya. A pramANe AtmA Adi sarve paNa vastuo kSaNikamAtra che AvuM jJAna thavAthI kyAMya rAga thaze nahIM ane rAga na thavAthI kyAMya dveSa paNa na thAya. Ama rAga-dveSano abhAva thavAthI A AtmA kalyANa pAme, zuddhasthiti pAme. kSaNika AtmajJAnanI vAsanA thavAthI A saMsAra upara ane saMsArI bhAvo upara moha tuTI jaze ane vairAgyanI vRddhi thaze tethI kSaNika vastu che. Ama mAnavuM ja hitakArI che. sarve paNa vastuone bhogavanAro AtmA ja jo kSaNika che AvuM jyAre A jIve jANyuM tyAre A jIvane koIpaNa vastu upara moha raheze nahIM. jo sarve paNa vastuo kSaNika ja che. Ama jyAre A jIve jANyuM
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 samyakta jasthAna caupaI che. tyAre tene konA upara rAga ane dveSa thAya? arthAtuM kyAMya rAgadveSa na thAya. Ama sarve paNa vastuone kSaNika jANavAthI koI vastu cAlI jAya, khovAI jAya, bhAMgI-tuTI-phUTI jAya athavA koIpaNa vastu AvI jAya to paNa A jIvane te vastuo pratye prIti ke aprIti (rAga ke dveSa) thaze ja nahIM. vastunI prApti ke aprAptimAM harSa ane zoka thaze nahIM. sarve paNa vastuo kSaNabhaMgura ja che. Ama jIva jANe che jethI rAga-dveSa na thavAthI A jIva AtmakalyANa prApta karI zake che. mATe sarve paNa vastuo kSaNika ja mAtra che Ama ja mAnavuM ucita che. pUjyapAda bhAvedevasUrIzvarajI mahArAjazrIe banAvelA pArzvanAtha prabhunA caritramAM zloka 717 mAM kahyuM che ke - "anityatA vaDe saMskAra pAmelI che mati jenI evo bauddha potAnI mALA karamAya to paNa zoka karato nathI. kAraNa ke anityatAnI buddhi che eTale sarve paNa vastuo javAnI ja che. AvuM dhyAna hovAthI zoka karavAno raheto ja nathI. paraMtu jo nityatAnI buddhinA saMskAra hoya to mATInuM nAnuM vAsaNa bhAMgI-tuTI-phuTI jAya to paNa avazya zoka thAya. jJAnI mahAtmAonAM AvA prakAranAM vacano che ke "sarve paNa vastuo kSaNika che, kSaNamAtra ja rahenArI vastuo che. pachI avazya nAzavaMta ja che." Ama svIkAravuM mAnavuM joIe. A pramANe mahAbhAgyazALI evA sugata eTale bauddha bhagavAna kahe che. te bauddhabhagavAnanuM jJAna kahe che ke "sarve paNa padArtho kSaNikamAtra che sarva kSanivem" A pramANe bauddhadarzanano siddhAnta che. ./1lA avataraNa - sarve paNa vastuo "kSaNika mAtra ja che" Ama mAnavAthI ja mohadazAno nAza thAya che ane tenAthI paraMparAe A jIvane mokSanI prApti thAya che. kAraNa ke kSaNikapaNAnA saMskArathI moha to nAza
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 51 thAya ja che. jo nityapaNAnA saMskAra karavAmAM Ave to mohanI vRddhi thAya. tethI kyAreya mokSa thAya nahIM. mATe "sarve paNa vastuo kSaNika ja che" AvI kSaNikapaNAnI vAsanA ja mohano nAza karAvanAra che. A vAsanA ja mohano nAza karAvavA dvArA muktinuM kAraNa bane che. A vAtane vadhAre-vadhAre majabUta karatAM bauddha kahe che ke - rAgAdika vAsanA apAra, vAsitacitta kahio saMsArI cittadhArA rAgAdika hIna, mokSa kahaI jJAnI paravIna Il2nA gAthArtha :- rAga-dveSa ane moha-ItyAdi vAsanAothI vAsita cittane ja saMsAra kahevAya che ane rAgAdikathI (rAga-dveSa-mahAdithI) rahita cittadhArAne ja mokSa kahevAya che. AvuM pravINa (catura arthAta nipuNa evA) jJAnI puruSa (bauddha) kahe che. /2oll rabo : cittameva di saMsAra, ravi vartezavAsitam | tadeva tairvinirmuktaM, bhavAnta iti kathyate // (adhyAtmisAra pravaMdha 6, fdhavAra 28, snovA 83) nirupaplavA cittasantatirapavargaH iti mokSalakSaNam // 20 // vivecana :- A zlokamAM saMsAra ane mokSanI bauddhamatane anusAra vyAkhyA karavAmAM AvI che. (1) rAga-dveSa ane mohAdi klezothI vAsita evuM je citta te ja saMsAra che ane (2) rAga-dveSa ane mohAdi klezothI vizeSapaNe mukta baneluM che citta tene ja bhavAnta arthAt mokSa kahevAya che. kAraNa ke upadravavALI je cittasaMtati che te ja saMsAra che ane upadravarahita je cittasaMtati che te ja mokSa che. Ama bauddhadarzananA jJAnIo kahe che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai dharmakIrti nAmanA bauddhAcArya kahe che ke "rAga-dveSa-moha-vikAra ane vAsanA Adi kaluSita bhAvothI vAsita baneluM je citta te ja saMsAra che ane rAgAdi bhAvothI rahita evuM je citta te ja mokSa che arthAt bhavAnta che eTale ke mokSa che. (bhavano aMta arthAt mokSa) che. 52 sArAMza ke nirupadravA (rAga-dveSa ane mohAdi upadrava bhUta bhAvo)thI rahita cittasaMtati te ja mokSa che ane rAgAdi upadravovALI je cittasaMtati te ja saMsAra che. A pramANe dharmakIrti nAmanA bauddhAcArya kahe che. 520aa avataraNa :- gAthA 18-19-20 mAM bauddhadarzanano pUrva pakSa kahyo. arthAt bauddhadarzana je mAne che te kahyuM. have pachInI gAthAomAM A ja bauddhadarzananA pakSanuM khaMDana karatAM granthakArazrI jaNAve che ke - eha bauddhanuM mata viparIta, baMdha-mokSa na ghaTaI kSaNacitta I mAno anugata jo vAsanA, dravya nitya ja teha zubhamanA ||21|| gAthArtha :- bauddhadarzanano A mata ghaNo ja viparIta che. kSaNacitta eTale kSaNikajJAnaparaMparA e ja AtmA che Ama jo mAnIe to. karmabaMdha ane karmothI mukti ghaTe ja nahIM ane jo temAM koI anugata (anvayarUpaanuyAyI svarUpa) sthira dravya che. Ama mAnazo to te ja nityadravya AtmA siddha thaze. AvI tattvanI A bAbata manane saheja uttama bhAvavALuM karIne samo arthAt manane sArI rIte samajAvIne nicadravya evo AtmA che Ama svIkAra karo. 21/ Tabo :- dU vauddhanuM mata viparIta hitAM mithyA jJAnasvarUpa chaThThuM, ne mArUM 'kSacitta'" hitAM kSaNija jJAnasvarUpa "AtmA"
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 53 mAniiM, to baMdha-mokSa na ghaTaiM, "je baMdhakSaNa, te mokSakSaNa nahIM, je mokSakSaNa te baMdhakSaNa nahIM," ane jo ima kahasyo "vAsanA eka chahIM to mana zubha karI vicAro "pUrvAparajJAnakSaNaanugata je ekavAsanA kaho cho, teha ja svabhAvaniyata "Atmadravya" chaI, anaiM jo kahasyo ki "vAsanAbuddhi" mAtra kalpita chaI, paramArathaI nathI, to parApararyAyano eka AdhAra te kUNa ? jJAnakSaNanaI nAnAkArayogitvano virodha nathI, to dravyanaiM nAnAkSaNayogitvano syo virodha ? paryAya chatAM anubhavIiM chaiM, tima dravya paNi chatuM anubhaviiM chaI / nirvikalpabuddhi to vikalpabuddhipramANa chaiM, "yatraiva janayedenAM, tatraivAsyAH pramANatA" (siddhivinizcayaTIkAyAm) iti vacanAt / anaiM nirvikalpa buddhayuttaravikalpabuddhi to dravyaparyAya 2 bhAsai chai, mATaI jJAnAdiparyAya satya chai, to tadAdhAra Atmadravya pahalAM satya karI mAnaveM // 21 // vivecana :- gAthA naMbara 18-19-20mAM je kaMI kahevAmAM AvyuM che te saghaLuM ya miththArUpa che. kAraNa ke kSaNikajJAna rUpa AtmA jo mAnIe to baMdha-mokSa ghaTatAM ja nathI. kSaNikajJAnarUpa AtmA mAnavAthI baMdha-mokSa kema ghaTatAM nathI ? te spaSTapaNe samajAve che ke - "kSaNikajJAnarUpa AtmA che' Ama mAnavAthI je baMdhakSaNa che te ja mokSakSaNa thaze ane je mokSakSaNa che te ja baMdhakSaNa thaze. paraMtu A artha barAbara nathI. kAraNa ke je kSaNe baMdha thAya te ja kSaNe tenI mukti ma thAya ? AtmAne karmanuM baMdhana che tenA ja kAraNe A saMsAra che je kSaNe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 samyaktva SasthAna caupai karmanI sAthe baMdha pAme te ja kSaNe te AtmA karmanA baMdhanamAMthI mukta kema thAya ? je AtmA karmothI baMdhAyo che te ja AtmA kaMIka paNa AtmAsAdhanA kare ane karmo toDavAno upAya apanAve to ja karmothI te mukta banI zake. paraMtu je baMdhakSaNa che te samaye to karma baMdhAtAM ja hovAthI muktatA ghaTI zake nahIM ane uttarakSaNe mokSa laIe to te samaye baMdhakSaNa na ghaTe. kAraNa ke baMdhakSaNa to vItI gayela che. tathA vaLI je uttarakSaNamAM mokSa thAya che tyAM sAdhanA ja nathI tethI mokSakSaNa sAdhanA vinAno hovAthI mokSa ghaTaze nahIM. mATe baMdhakSaNa ane uttarakSaNa vacce sAdhanA karanAruM koI eka sthAyI dhruvadravya hovuM joIe. paraMtu bauddhanA mate AvuM sthAyI koI dravya na hovAthI A baMdhamokSanI vyavasthA ghaTaze nahIM. bauddha ahIM kadAca bauddha potAnA taraphathI AvI dalIla kare ke baMdhakSaNa ane mokSakSaNa bhinna-bhinna che paraMtu dhruva evuM Atmadravya nathI ja. paNa "vAsanA" nAmanuM evuM ekatattva che ke je pUrvApara samayano saMbaMdha karI Ape che te A pramANe - - baMdhakSaNa potAnI vAsanA bIjA kSaNane Ape che ane te uttarakSaNa potAnI vAsanA tenA pachInA uttarakSaNane Ape che. Ama dhArAvAhI cAlavAthI baMdhakSaNathI muktakSaNa sudhIno AtmA A rIte vAsanA dvArA siddha thaze. upara kahyA pramANe kadAca bauddha potAno pakSa A rIte raju kare (siddha kare) to te bauddhane ame puchIe chIe ke pratikSaNamAM thatI A vAsanA jo eka che Ama kahezo to dhruva evuM Atmadravya ja zabdAttarathI siddha thaze. kAraNa ke tamArA mate to sarve paNa vastuo kSaNika ja che ane tame vAsanAne dhruva mAnI eTale nitya evo AtmA svIkArelo ja thayo. tame tamArA matathI viruddha mAnyatAvALA thayA. (svamatavighAta thayo)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 55 have jo ema kahezo ke "vAsanA" paNa kSaNika ja che to pUrva eka kSaNamAM rahelI vAsanA te pUrvekSaNamAM ja raheze. uttarabAjumAM jaze ja nahIM tethI sarve paNa kSaNo jema kSaNika che. tema vAsanA paNa kSaNika ja thaI. Ama mAnavAthI jJAnakSaNothI atirikta vAsanA jevuM koI tattva siddha thaze nahIM. tethI A vAsanAvALI buddhi paNa kalpita mAtra thaze. paramArthathI prathama kSaNa bIjA kSaNane, bIjo kSaNa trIjA kSaNane vAsita kare che. AvI vAsanA jevuM koI tattva siddha thaze nahIM. A rIte vicAraNA karatAM bauddhamatamAM vAsanA paNa siddha thatI nathI ane tethI vAsanA dvArA AtmA paNa siddha thato nathI ane dhruva Atmatattva mAnyA vinA mokSa kono thAya? tethI bauddhadarzananI tamAma vAta mithyA ja siddha thAya che. tathA vaLI pratikSaNe navA navA je paryAyo (parivartano) thAya che. je najare pratyakSa dekhAya che te paryAyonA AdhArabhUta koI nitya dravya mAnyA vinA paryAyo thAya ja nahIM. (dhruvadravya svIkAryA vinA tenA paryAyo ghaTe nahIM.) have jo tame ema kaho ke prathamasamaye pragaTa thayeluM jJAnakSaNa ja pratisamaye bhinna bhinna paryAyavALuM bane che. to chevaTe jJAnakSaNa dhruvatattva thayuM ane tenA paryAyo ja kSaNika thayA. Ama mAnavAmAM jo kaMI virodha tamane dekhAto nathI to pachI koI paNa mUladravya dhruva che ane tenA paryAyo pratikSaNe palaTAya che. Ama mAnavAmAM tamane zuM takalIpha che ? kharekhara sAcI hakIkata ja Ama che ke mUlabhUta dravya dhruva che ane te pratikSaNe navA navA paryAyavALuM bane che. ane kharekhara jagatanuM svarUpa paNa Ama ja che ane Ama ja mAnavuM joIe. dravyathI nitya ane paryAyathI anitya.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai jema pratikSaNe pragaTa thatA paryAyo anubhavAya che dekhAya che ane satya tarIke tame svIkAro cho. tema te paryAyonA AdhArabhUta mUladravya paNa svIkAravuM ja joIe ane saMsAramAM sarve paNa jIvone Avo ja anubhava thAya che. mATe satya hakikatane chupAvavI joIe nahIM. 56 ahIM bauddha Avo prazna kadAca kare ke pratisamayAtmaka aneka kSaNomAM eka dravyano je anubhava thAya che te savikalpajJAnamAM thAya che jemake bAlyAvasthA-yuvAvasthA ane vRddhAvasthA rUpa bhinna bhinna paryAyomAM "A te ja devadatta che. A te ja devadatta che." AvA prakArano je anubhava thAya che te ja savikalpakajJAna che. Ama bAlyAdi vikalpavALI avasthAomAM A jJAna jyAre thAya che tyAre te savikalpakajJAna thAya che. paraMtu A savikalpajJAna pramANa nathI. kAraNa ke vikalpo kRtrima che, nAzavaMta che, mohajanya che ane mohajanaka che. tethI paramArthe nirvikalpakajJAna ja pramANabhUta che. A kAraNe pratikSaNe jaNAtA bhinna bhinna vikalpavALA bhAvo kAlpanika che. mohajanaka che. tethI temAM thatI ekatvanI buddhi paNa kAlpanika ja che. eTale ke mithyA che. mATe nirvikalpaka jJAna ja pramANabhUta che savikalpaka jJAna apramANa che. pratikSaNe thatA paryAyo ja sAcA che. temAM ekatvabuddhi karAvanAruM dravyanuM jJAna mithyA che. Ama bauddhanuM kahevuM che. siddhi vinizcaya nAmanA granthanI TIkAmAM kahyuM che ke "je nirvikalpajJAna savikalpakajJAnane utpanna kare che te ja nirvikalpajJAnanI pramANatA jANavI. paraMtu je nirvikalpa jJAna nirvikalparUpa ja rahe, savikalpaka jJAnane utpanna na kare te nirvikalpakajJAna pramANarUpa banatuM nathI.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM bIjA sthAnanuM varNana 57 IndriyanI sAthe jyAre viSaya saMparkamAM Avyo. tyAre te viSayanuM "A kaMIka che" AvA prakAranuM je aspaSTa jJAna thAya che te aspaSTa jJAna ja nirvikalpaka che ane tevuM nirvikalpaka jJAna ja pramANabhUta che. kAraNa ke temAM viSayano spaSTa bodha na hovAthI rAga-dveSAdi vikAro thatA nathI. paraMtu te nirvikalpaka jJAna thayA pachI jyAre savikalpakajJAna thAya che ane A ghaTa che A paTa che" athavA "A sarpa che A zatru che' ItyAdi vikalpovALuM jJAna jyAre pragaTa thAya che tyAre ghaTa-paTa joIne rAga ane sarpa-zatru joIne dveSa thAya che tethI savikalpakajJAna rAga-dveSa karAvanAra che mATe apramANa che. nirvikalpakajJAnamAM te te samayano vartamAna paryAya je dekhAya che. bhUta-bhAvinA paryAyo dekhAtA nathI. tathA te te paryAyomAM anvayarUpe koI dravya hoya. Ama paNa dekhAtuM nathI tethI rAga-dveSAdi bhAvo thatA nathI. mATe nirvikalpakajJAna ja pramANabhUta che. savikalpakajJAna rAgAdi karAvanAra che mATe te pramANa nathI. Ama bauddhadarzananuM kahevuM che. bauddhadarzane kahelI A saghaLI vAta satya nathI. arthAt khoTI che. kAraNa ke je nirvikalpakajJAna thayA pachI savikalpakajJAna thAya te ja nirvikalpakajJAna pramANa che. Ama bauddhanI mAnyatA che. sarve paNa nirvikalpakajJAnane bauddho pramANa mAnatA nathI teno artha ja e thayo ke pAchaLa thanArA savikalpaka jJAnathI ja A nirvikalpakajJAnamAM pramANatA Ave che. savikalpakajJAna heya-upAdeyanA viSayomAM tyAga ane grahaNanI buddhi karAve che jJAna kyAreya rAga-dveSAdi karAvatuM nathI. jJAna e to AtmaguNa che jo jJAna rAga-dveSAdi karAvatuM hoya to sarvajJaparamAtmAne sauthI vadhAre rAga-dveSAdi thAya ane tethI te vItarAga rahe ja nahIM, paNa Ama banatuM nathI. mATe rAga-dveSa thavA e to vikArIbhAvajanya paryAya che paNa jJAnajanyaparyAya nathI. ulaTuM savikalpakajJAna ja hitAhitamAM
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 samyakta jasthAna caupaI pravartaka-nivartaka che. mATe savikalpakajJAna ja vizeSAvasthAvALuM hovAthI tene ja pramANa mAnavuM joIe. savikalpakazAnane jo pramANa mAno to temAM dravya ane paryAya ema banne bhAvo Ave ja. kAraNa ke A viSayano je vikalpa thayo te paryAya che te viSayanA thayelA vikalpanA AdhArabhUta je padArtha che te dravya che. dravya vinA paryAya na hoya ane paryAya vinA dravya na hoya. mATe AtmAmAM pragaTa thatA jJAnaparyAyane jo svIkAro cho to te kSaNa-kSaNanA pragaTa thatA jJAnaparyAyanA AdhArabhUta dravyane paNa pramANa mAnavuM joIe. kAraNa ke dravya vinA paryAyo saMbhavatA ja nathI. tethI paryAyonI jema tenA AdhArabhUta dravyane paNa pramANabhUta padArtha tarIke svIkAravo joIe. A rIte jo kSaNa-kSaNanA paryAyo satya che to pachI te paryAyonA AdhArabhUta dravyane paNa pramANabhUta satya tarIke mAnavuM joIe. A dravya te paryAyonI sAthe saMkaLAyeluM che tethI kathaMcit nitya che Ama mAnavuM joIe. pUrvekSaNomAM rAga-dveSAdi bhAva karavAthI je jIva karmothI baMdhAya che te ja jIva pAchalA kSaNomAM rAga-dveSanA virodhIbhAvo (vairAgyasamatA) Adine sevavAthI muktibhAvane pAme che Ama jIva e dhruvadravya mAnavuM ane tenA ja baMdhamokSa paryAyo thAya che. Ama mAnavuM te ja ucita che. nirdoSa che. ane yuktisiddha artha che. ra1 sarakhA kSaNano je AraMbha, teha vAsanA moTo daMbha | baMdha-mokSa sarakhA nahIM, zakti eka navI joI kahI razA gAthArtha :- "samAna kSaNano je AraMbha thAya che. tene ja vAsanA kahevAya che" AvuM je bauddhanuM kahevuM che te moTo daMbha che. (arthAta AvuM kathana karavuM te moTI mAyA-kapaTa-jUTha che, kAraNa ke baMdha ane mokSa kyAreya sarakhA nathI tathA baMdhakSaNanI ane mokSakSaNanI zaktine paNa A
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 59 eka ja zakti che Ama kahevuM joIe nahI. baMdhakSaNa ane mokSakSaNane eka kaho te moTI bhUla che. /ra 2 co :- sadRzakSaNano je AraMbha, teha ja vAsanA, ima kahavaM te moTu kapaTa chai, je mATaiM baMdha-mokSanAM kSaNo sarakhAM nathI. to "je baMdhAI, te ja mukAI" ima na kahiuM jAI / tivAraiM mokSanaiM arthi kuNa pravartaI ? valI kahasyo "je baMdhajananazaktivaMta kSaNa juA chaI, mokSajananazaktivaMta kSaNa juA chaiM, baddha chai te ekatvAdhyavasitamokSajanaka kSaNasaMpAdanArtha avidyAiM ja pravartaI chaI / mokSapravartakaavidyAvivartasaMsAramUlAvidyA nAzaka chaiM." harati kaNTaka eva hi kaNTakam (adhyAtmaprabaMdha 3 aghiDA2 11, 2915) iti nyAyAt / to devadatta yajJadattanA mokSakSaNajananArtha kima na pravartaiM / baMdhamokSakSaNajanaka eka zakti to taiM na kahI jAiM ima to Atmadravya siddha thAi / kurvadUpatvajAti mAnatAM sAMkarya thAiM / kAraNanaI kAryavyApyatA chaI te mATaI ekadA ubhayakSaNa thayA joiiM / eka eka kSaNanaiM bhinna zaktimAMhiM ghAtatAM nirdhAra na thAiM, te mArTi e sarva zaktikalpanA jhuThI jANavI // 22 // vivecana :- bauddhadarzanakAro "kSaNajJAnasvarUpa AtmA che" Ama mAne che. paraMtu tenAthI atirikta ane kSaNakSaNanA jJAnanA AdhArabhUta samavAdhidravyarUpe atirikta nitya Atmadravya mAnatA nathI. Ama AtmAne kSaNika mAnatA hovA chatAM baMdhavALI avasthAthI chuTIne mukta thavA mATeno upadeza satata ApatA ja hoya che ane te bauddha potAnI vAtane vadhAre saMgata karavA mATe kahe che ke -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai "sadRzakSaNano je AraMbha, teha ja vAsanA" ima kahavuM te moTuM paTa chaThThuM = bauddha kahe che ke koI paNa jJAnanI pUrvakSaNa potAnI sadeza uttarakSaNane utpanna kare che ane te uttarakSaNavartI jJAna tenA pachInA uttarakSaNavartI jJAnane utpanna kare che. Ama dhArAvAhI cAle che tethI ja "huM te ja chuM ke je pUrvakSaNamAM hato" AvA prakAranI A jIvane vAsanA prApta thAya che. tethI "huM karmothI ane janmajarAmaraNAdi duHkhothI baMdhAyelo chuM. jo huM prayatna karIza to AvA prakAranI paraMparAmAMthI mukti pAmI zakIza. Ama samajIne tevA prakAranI vAsanAnA baLe A jIva mukta thavAno prayatna kare che ane kALAntare baddha AtmakSaNamAMthI muktAtmakSaNa pragaTa thAya che paraMtu dhruva evuM Atmadravya jaino mAne che tevuM koI dhruvadravya nathI. Ama bauddhanuM kahevuM che. 60 te bauddhanI mAnyatAnuM khaMDana karIne tene ja samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke - A moTuM kapaTa che. arthAt mAyAmRSAvAda che. moTuM juThANuM che. kAraNa ke "ne mArUM baMdha-mokSanAM kSaLo saraddhAM nathI, to ne baMdhAI teja mukAI ima na kahiu jAI tivAraI mokSanaI arthi kuNa pravartarUM ? kAraNa ke baMdha ane mokSanI kSaNo sarakhAM nathI. je baMdhAya che te ja mukAya che. Avo artha temAMthI kahevAto nathI. baMdha ane mokSanI samAnAdhikaraNatA thatI nathI. paNa vyadhikaraNatA thAya. tethI mokSa mATe koNa prayatna karaze ? arthAt koI ja nahIM kare. pUrva pUrva kSaNo je che te baMdhavALAM che ane te kSaNo potAnA sardazakSaNane ja utpanna kare che paraMtu vijAtIya evA muktikSaNane utpanna karatA nathI. tethI je baMdhAya che te ja mukAya che Ama kahevAze nahIM. baMdha ane mokSa A bannenuM samAnAdhikaraNa na hovAthI je baMdhAyo te ja mukta thayo Ama kahevAze nahIM, baMdhAze koI anya, ane mukti pAmaze koI anya, jethI avyavasthA thaze tathA je baMdhAyo che te potAnI mukti mATe
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM bIjA sthAnanuM varNana 61 prayatna karI zakaze nahIM. kAraNa ke baMdhAya che pUrvakSaNavartI anya padArtha ane mukti pAme che uttara kSaNavartI anya padArtha. Ama thavAthI mukti mATe koNa prayatna karaze ? arthAt koI ja nahIM kare, jethI A vAta nyAyayukta nathI. jainoe bauddhane je A doSa Apyo ke baMdha anyamAM ane mukti anyamAM thaze jethI avyavasthA thaze. A doSano bacAva karatAM bauddha darzanakAro kahe che ke baMdhajananazaktivALI kSaNa judI che. mokSajanana zaktivALI kSaNa paNa judI che. baMdhakSaNa ane muktikSaNanI vacce aMtara che paraMtu bauddhanI A vAta barAbara nathI, kAraNa ke Ama mAnavAthI to "je baMdhAyo che te mukAyo che" Ama kahevAze ja nahIM. eTale ke baMdhanuM adhikaraNa ane mokSanuM adhikaraNa bhinna bhinna ja thaze. to koI DAhyo mANasa mokSane mATe prayatna karaze ja nahIM. potAnA baMdhana chuTe nahIM ane bIjAnAM ja baMdhana chuTe Avo prayatna koNa kare ? arthAt koI na kare. "huM karmothI baMdhAyo chuM mATe huM mukta thavA prayatna karuM" AvI vAta je satya che te bauddhanA matamAM ghaTatI nathI. mATe bauddhanI A vAta yogya nathI. ahIM bauddhanI sAme kadAca koI Avo prazna kare ke avidyAthI (ajJAnatAthI) saMsAranI pravRtti thAya, paraMtu te ja avidyAthI (ajJAnatAthI) muktinI pravRtti kema thAya ? teno uttara ApatAM bauddha pote Ama kahe che. valI kahasyo mokSapravartaka je dhruvatvanI avidyA che te saMsArapravartaka avidyAno nAzaka che. jema pagamAM kAMTo vAgyo hoya, to te kAMTAne bIjA kAMTAthI ja (soyathI ja) kaDhAya che. tema mokSapravartaka dhruvatvanI avidyA ja saMsArapravartaka avidyAno nAza kare che jema kAMTAne kADhavA kAMTo (soya) ja joIe. tema avidyAne dUra karavA bIjI avidyA =
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 2 samyakta jasthAna caupaI ja kAma Ave che. tethI saMsAramUlaka avidyAne dUra karavA mATe muktimUlaka avidyA ja kAma Ave che. A pramANe bauddhamata pramANe satata jJAnakSaNo ja varte che ane te pratisamaye bhinna bhinna che te sarve jJAnakSaNomAM anugata evuM eka Atmadravya jevuM koI dhruvadravya nathI. mAtra dhArAvAhI jJAnakSaNo ja che tethI sarvasamayomAM "eka Atmadravya che" evI jainadarzananI vAta bhramamAtra che. Ama bauddhadarzana kahe che sthira evuM jIvadravya nathI, paNa kSaNa kSaNavartI jJAnakSaNo ja mAtra che. bhAvArtha evo che ke "sarve paNa vastuo kSaNika che" Ama zAstrothI to jANyuM ja che paraMtu teno sAkSAt anubhava thato nathI. kAraNa ke rAganA kAraNe sarve paNa vastuo dhruva ja dekhAya che. te mATe kSaNikatvano anubhava karavA mATe te kSaNikatvane AtmasAt karavA sAruM A jIva dhyAnamAM besIne tene jANavA mATe vizALa prayatna kare to tenAthI ja mukti tarapha pravRtti karAvanAra A kSaNikatvanI buddhi thAya che. A mokSaviSayaka kSaNikakALanI buddhi ja saMsAraviSayaka kSaNikatvanI buddhino nAza kare che ane muktiviSayaka kSaNikapaNAnI buddhine sthira kare huM kSaNika chuM" "huM kSaNika chuM" AvA prakAranI kSaNikapaNAnI buddhi ja A jIvane mokSa apAvanAra bane che eTalA mATe AvI buddhine sthira karavA mATe tenuM satata dhyAna karavuM jarUrI che. Ama karatAM karatAM jyAre AvI muktinA kSaNikapaNAnI buddhi sthira thAya che tyAre tenA vaDe ja sAMsArika kSaNikapaNAnI buddhi nAza pAme che ane muktinI kSaNikapaNAnI buddhi to uparachallI ja hovAthI sAMsArika kSaNikapaNAnI buddhino nAza thayA pachI ApoApa te buddhi to svayaM ja nAza ja pAmI jAya che. pagamAMno kAMTo nIkaLI gayA pachI pagamAM nAkhelI soya to turata nIkaLI ja jAya che tema ahIM samajavuM.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana saMsAra saMbaMdhI avidyA A AtmAne anAdinI vaLagelI hatI tene kADhavI khAsa jarUrI hatI. eTalA mATe ja tenA upAya rUpe ja muktinI kSaNikapaNAnI buddhino sahAro levAmAM Avyo hato, sAMsArika kSaNikatAnI buddhino nAza thaye chate A muktinI kSaNikapaNAnI buddhi to ApoApa ja nAza pAmI ja jAya che tene nAza karavA tevo viziSTa prayatna karavo paDato nathI. bauddhazAstranA abhyAsI jIvo A to jANe ja che ke "sarve paNa vastuo kSaNikamAtra ja che" to pachI mukti mATe prayatna zA mATe karavo? Avo prazna kadAca koIne thAya. to teno uttara bauddhadarzana A pramANe Ape che ke mukti tarapha pravRtti karAvanAra avidyAno vivarta (avidyAno vistAra) ja saMsAranA viSayavALI mULabhUta avidyAno nAza kare che. kAMTAne kAMTo ja dUra karI zake che tema ahIM mukti taraphanI avidyA ja saMsArika avidyAno vinAza kare che. Ama bauddhadarzana kahe che. paraMtu vAstavika Ama nathI. kAraNa ke jo Ama ja hoya to devadatta yajJadattanA mokSakSaNanA janana mATe prayatna kema na kare ! paraMtu bIjA mATe koI prayatna karatuM nathI. tema bIjA kSaNano AtmA bhinna padArtha che. tethI te prayatna kema kare? mATe bauddhadarzananuM A kahevuM vyAjabI nathI. have bauddha jo ema kahe ke baMdhajananazakti ane mokSajananazakti A bane zakti eka ja zaktirUpa che Ama jo koI bauddha kahe to tenuM Ama kahevuM ucita nathI. kAraNa ke Ama kahevAthI zakti bekSaNasthAyI thavAthI dhruva evuM Atmadravya ja siddha thaI jAya che je vAta bauddhone mAnya nathI. mATe Avo bacAva paNa bauddha mATe ucita nathI. have AmAMthI bacavA mATe kadAca bauddha AvI dalIla kare ke ahIM rvapatra nAmanuM kAraNa mAnI levuM joIe. sArAMza ke jema nizcayanaya kriyAkAla ane nikhAkAla ekasamayamAM sAthe ja mAne che. tema je kSaNamAM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakta jasthAna caupaI kriyA thAya che. te ja kSaNamAM kArya thaI jAya che. Ama mAnavuM joIe. jemake agnithI kAgaLa bALavAnuM kAma karavAmAM Ave che tyAre je samayamAM kAgaLane jeTalI Aga lAge te kSaNamAM teTalo kAgaLa baLe ja che. Ama kriyAkAla ane niSThAkAla sAthe ja hoya che. Ama nizcayanaya kahe che. jo Ama banne sAthe mAnavAmAM na Ave ane pUrvekSaNamAM kriyAkAla ane uttarakSaNamAM niSThAkAla, Ama jo bhinna bhinna samayamAM kAraNa-kArya mAnavAmAM Ave to jyAre prathama kSaNamAM agninA dAharUpa kAraNa che tyAre kAgaLa bALavavAnuM kAma na thavuM joIe ane jyAre uttarakSaNamAM kAgaLa bALavAnuM kAma thAya che tyAre dAhasvarUpa kAraNa na hovuM joIe. paraMtu Ama banatuM nathI. mATe survarUpa nAmanuM kAraNa kAryanI sAthe ja hoya che. tethI eka ja kSaNamAM kAraNa ane kAryane sAthe mAnavAM joIe ane jo tema kAraNa ane kArya eka samayamAM sAthe mAnavA jaIe to sAMkarya nAmano doSa Ave che. eka ja samayamAM kAraNazakti ane kAryazakti mAnatAM kAraNazakti kAryazaktisvarUpa banI jAya athavA kAryazakti kAraNazaktisvarUpa banI jAya che. AvA prakArano nyAyanI nItirIti mujaba sAMryadoSa Avaze. RUInavuM varNavyApyatA chaThTha. yuvI nAkhavI - bauddhanuM kahevuM che ke je kAraNa che te kAryamAM vyApIne rahe che. arthAt kAraNa ja kAryasvarUpe rUpAntarita thAya che. paraMtu teono A bacAva paNa barAbara nathI. kAraNa ke jo Ama ja hoya to kAraNazakti ane kAryazakti ema ubhayazakti ekakSaNamAM ja thavI joIe. paraMtu Ama to thatuM nathI tethI pUrvekSaNavartI kAraNa ane uttarakSaNavartI kArya Ama ja mAnavuM paDe che Ama kAraNarUpazakti ane kAryarUpazakti bhinna bhinna samayavartI mAnatAM kaI zaktie kone utpanna karI teno nirNaya thaI zakato nathI. kAraNa ke tamArA mate kAraNazakti ane kAryazakti A bane atyanta bhinna che mATe.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM bIjA sthAnanuM varNana 65 devadattanI prathamasamayanI jJAnakSaNe devadattanI ja dvitIya samayanI jJAnakSaNane utpanna karI Avo nirNaya karI zakAto nathI. kAraNa ke devadattanI prathamasamayanI jJAnakSaNa to prathamasamaye ja nAza pAmI gaI, have dvitIya samayamAM devadattanI dvitIyasamayavartI jJAnakSaNa lo ke yajJadatasaMbaMdhI dvitIyasamayavartI jJAnakSaNa lo. banne sarakhAM ja che. prathamanA jJAnakSaNa sAthe koIne saMbaMdha nathI. to pachI devadattanI prathama samayavartI jJAnakSaNa saMpUrNapaNe nAza thatI hovAthI dvitIya samayamAM devadattanI jJAnakSaNane utpanna kare ke yajJadattanI jJAnakSaNane utpanna kare. beu samAna ja che dvitIya samayavartI devadattanI ane yajJadattanI jJAnakSaNo prathamasamayavartI devadattanI jJAnakSaNathI sarvathA bhinna che. tethI kaI jJAnakSaNane kaI jJAnakSaNe utpanna karI ? tenuM sAMkarya thaze. tethI AvA prakAranI ekAntabhedanI ke ekAnta abhedanI kalpanA karavI nirarthaka che. sArAMza ke baMdhakSaNa ane mokSakSaNa sarakhA-samAna nathI. eka kSaNa baMdhAvArUpa che ane bIjo kSaNa mokSarUpa che. tethI A banne sarakhA nathI. banne kSaNazakti bhinna bhinna hovAthI prathamanI zaktino sarvathA ghAta thaI jAya pachI ja bIjI zakti utpanna thAya. Ama jo hoya to A bIjI zakti prathama zaktimAMthI ja thaI che Avo nirdhAra (nizcaya) na karI zakAya. te mATe AvA prakAranI bauddhadarzananI zaktibhedanI kalpanA paNa sarvathA juThI jANavI. tathA vaLI kArya ane kAraNa ekasamayamAM jo sAthe hoya to te zakti kAM to kAraNarUpa hoya athavA kAM to kAryarUpa hoya paraMtu ubhayarUpatA kema ghaTe ? have jo pUrvasamayamAM kAraNa ane uttarasamayamAM kArya hoya Ama jo mAnavAmAM Ave to pUrvasamaya pUrNa thatAM ja kAraNa cAlyuM ja gayuM che. have uttarasamayamAM AvatuM kArya konAmAMthI thayuM ? kevI rIte thayuM ? ItyAdi niyamana kema ghaTaze. pUrvasamayavartI smRtpiDa to bauddhanA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakta jasthAna caupaI mata pramANe kSaNika hovAthI sarvathA nAza ja pAmI gayo che. uttarasamayamAM te mRtyiMDano eka paNa kaNa che ja nahIM to ghaTa bane zemAMthI ? tema pUrvekSaNavartI jJAnakSaNa sarvathA nAza ja pAmI gaI. to uttarakSaNavartI jJAnakSaNa janme konAmAMthI ? ane kaI jJAnakSaNa janme ! tenuM niyamana kema rahe? AvA prakAranA ghaNA doSo Ave che mATe ja sarve paNa vastuo kSaNika che. AvA prakAranA kSaNika vicAravALo bauddhamata yuktiyukta nathI. raro avataraNa - baMdhakSaNa ane mokSakSaNa samAna nathI. ekakSaNa baMdhAvA svarUpa ane bIjIkSaNa mukAvA svarUpa che. banne samAna na hovAthI ahIM (saMskAra thavArUpa) vAsanA paNa ghaTatI nathI. paraMtu baMdhAvA rUpa paryAya ane chuTavArUpa paryAya Ama bane paryAyonA AdhArabhUta Atmadravya eka ja che Ama siddha thAya che ane A vAta potAnA matano kadAgraha tyajIne bauddha svIkArI levI joIe. tathA bauddha ema mAne che ke koI ekakSaNa tenA pachInA uttarakSaNanuM upAdAnakAraNa che ane te ja prathamanuM ekakSaNa anya kAryo pratye nimittakAraNa che. A rIte prathamakSaNa upAdAnakAraNa paNa che ane nimittakAraNa paNa che. chatAM kSaNa teno te ja che, kSaNamAM bheda nathI. tenI jema pUrvaparyAya ane uttaraparyAya vacce paryAyabheda hovA chatAM paNa dravyanI apekSAe ekatA che, bheda nathI. kAraNa ke te dravya akhaMDa-ekarUpa ane dhruva che. Ama bauddhadarzane mAnavuM joIe. A vAta bauddhane svIkAravAnI bhalAmaNa karatAM granthakArazrI kahe che ke - upAdAna-anupAdAnatA, jo navi bhinna karaI kSaNa chatA! pUrava-aparapAMcaI bheda, to navi dravya lahaI tyaji kheda 23ll
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 6 7 gAthArtha :- jo eka ja kSaNa hovAthI upAdAnakAraNatA ane anupAdAnakAraNatA (nimittakAraNatA) Avo bheda te kSaNa karatI nathI. to pUrvaparyAya ane uttarapayAya bhinna bhinna hovA chatAM te bannemAM dravyabheda thato nathI. Ama A sAcI vAtane kheda choDIne (kadAgraha tyajIne) svIkArI levI joIe. //ra 3 Tabo :- vInuM "lhuM pati ane ritikSaUT jIrU tihAM upAdAna-nimittapaNaI jo kSaNano bheda nathI, to pUrva-aparaparyAyanaiM bhedai dravyabheda na pAmai, matAgrahano kheda choDInaiM dravya eka mAro pAraNA vivecana :- vaLI daMDa nAmanuM je ghaTanuM nimittakAraNa che tihAM potAnA bIjA samayamAM AvanArA daMDanA svarUpanuM prathama samayavartI daMDasvarUpa upAdAna kAraNa paNa che ane te ja daMDa ghaTAtmaka kArya pratye nimittakAraNa (anupAdAnakAraNo paNa che. arthAt vivakSita evo daMDa potAnuM ja uttarasamayamAM je daMDAtmaka svarUpa thavAnuM che temAM upAdAnakAraNa paNa che ane potAnI sahAyathI utpanna thanArAM je ghaTAdika Itara kAryo che te pratye nimittakAraNa (anupAdAnakAraNo paNa che. Ama banne prakAranI kAraNatA eka sAthe eka ja daMDamAM hoya che. sArAMza ke eka ja samayavartI daMDa bIjA samaye AvanArA daMDanA svarUpamAM upAdAnakAraNa ane prathamasamayakALe bananArA ghaTAtmakArya pratye anupAdAnakAraNa (nimittakAraNa) avazya thAya che. tevI ja rIte koIpaNa dravyano pUrvekSaNavartI paryAya uttarasamayavartI paryAyathI kathaMcit bhinna hovA chatAM paNa te bannemAM dravyano bheda nathI. arthAt paryAya palaTAvA chatAM dravya tenuM te ja rahe che. dravyano bheda thato nathI. dravyapaNe kathaMci abheda paNa avazya che ja.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai A pramANe potAnA ekAntabhedavAdanA Agrahane tyajIne pUrvAparaparyAyomAM dravyanI ekatA (abhinnatA) svIkArI levI joIe. sArAMza ke samaye samaye paryAyasvarUpe dravya jarUra badalAya che. paraMtu dravyasvarUpe dravya badalAtuM nathI. Ama dravyano abheda paNa svIkArI levo joIe. sArAMza ke pratisimaye paryAyo palaTAvA chatAM paNa dravyarUpe kathaMcid abheda paNa avazya che ja. // 23 // 68 jo kSaNanAzataNo tujha dhaMdha, to hiMsAthI kuNa nibaMdha| visazakSaNano jeha nimitta, hiMsaka to tujha mani apavitta // 24 // gAthArtha :- jo sarve paNa vastuo potAnA svabhAvathI ja kSaNamAtravartI che (arthAt kSaNika che). Ama sarve paNa vastuonA kSaNamAtravartIpaNAnI ja tamArI mAnyatA che. to pachI hiMsA karavAthI baMdha kone thaze ? jo ema kahezo ke visardazakSaNa utpanna karavAmAM je nimitta kAraNa che te ja hiMsaka kahevAze. to he bauddha ! tamArA manane paNa hiMsaka arthAt baMdhanuM kAraNa mAnavuM paDaze. Ama apavitratA ja pragaTa thaze. 524 // ', To :- vaLI kSAnAzI vastu mAnavuM chaThThuM, tihAM roSa vahavuM chaI, jo kSaNanAzano dhaMdha tujhanaI lAgo chaI, to hiMsAthI baMdha kuNanaI thAI ? kSaNakSaNaI jIva nAza pAmaI chaI to hiMsA kuNanI kahathI hoI ? tivAraiM "hiMsAthI pApa" buddhai kahiu, te kima milai ? hiMsA viNa ahiMsA kihAM ? teha vinA satyAdi vrata kihAM ? je mArTi satyAdika ahiMsAnI vADarUpa kahiyA chai, Ama sarva lopa thAI.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM bIjA sthAnanuM varNana vivecana - bauddhadarzana sarve paNa vastuo kSaNika che - kSaNe kSaNe vinAza pAmanArI ja che. Ama mAne che. "sarva kSaksa" AvA prakArano teono siddhAnta che tene samajAvatAM granthakArazrI kahe che ke he bauddha ! sarve paNa vastuo kSaNikamAtra ja che. kSaNe kSaNe vinAza pAmanArI ja che. arthAt mAtra kSaNika ja che. A pramANe tame mAno cho. to AtmA paNa kSaNika ja che. Avo ja artha thayo. koI paNa AtmA eka kSaNa mAtra rahIne bIjA kSaNe kSaNika hovAthI nAza pAmI ja jAya che. jo kharekhara Ama ja hoya to koIpaNa jIvanI hiMsA karavAthI karmano baMdha kone thaze? koIne paNa baMdha thavo ghaTaze nahIM. sArAMza ke A jIva kSaNe kSaNe svayaM jo vinAza ja pAme che to hiMsA karavAthI hiMsaka jIva hiMsyajIvano ghAtaka banaze nahIM. kAraNa ke te hiMsyavastu kSaNika ja hatI. ApoApa vinAza ja pAmanArI hatI ane te hiMsyavastu potAnA svabhAvathI ja nAza pAmanAra hatI. tene koIe haNI ja nathI. tethI hiMsakane hiMsA karyAno doSa kema lAgaze? vastumAM rahelA kSaNikapaNAnA svabhAvanA kAraNe ja sarve paNa jIvo pratisamaye maravAnA ja hatA ane maryA ja kare che. koIe tene mAryA nathI. Avo ja artha thaze ane jo Ama ja hoya to A jIve te gAyanI hiMsA karI Ama kema bolAze? koIne paNa hiMsAno doSa kema lAgaze? je jIvo kSaNika svabhAvavALA hovAthI kSaNe kSaNe svayaM maravAnA ja hoya che tene mAranAra A puruSa che Ama kema bolAya? mAranArane paNa hiMsAno doSavALo kema kahevAze? mAranArane hiMsAnA doSathI doSita kema manAze? arthAtu game teTalI hiMsA kare to paNa hiMsakane hiMsaka kahevAze nahIM ane hiMsakane hiMsAno doSa lAgaze nahIM. kAraNa ke hiMsya vastu pote ja kSaNika hovAthI nAza pAmavAnI ja hatI. hiMsake kaMI karyuM ja nathI.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai maranAra jIva potAnA kSaNikapaNAthI ja mRtyu pAmato hoya to mAranArane hiMsAno doSa kema lAge ? have jo hiMsA karanArane hiMsAno doSa ja na lAgato hoya ane maranAra prANI potAnA kSaNikapaNAthI ja mRtyu pAmato hoya to hiMsakane doSita manAze ja nahIM ane hiMsAmAM pApa kahevAze ja nahIM A pramANe mAnavAthI jagatamAM ghaNI avyavasthA ja thaI jaze. tamane potAne koI mAravA Ave to paNa tamAre bacAva karavAno raheze ja nahIM. 70 "A pAradhIe A haraNane mAryuM" Ama kema kahevAze ? haraNa kSaNika hovAthI ja svayaM maravAnuM ja hatuM. pAradhIe kazuM ja karyuM nathI. Ama artha thaze. sarve paNa jIvo kSaNamAtra rahevAnA svabhAva vALA ja hovAthI kSaNe kSaNe svayaM ja mare che. koI koIne mAratuM nathI. Avo ja artha thaze. koI koInI hiMsA karatuM ja nathI. Ama ja artha thaze. have jo hiMsA na thatI hoya to ahiMsA pALavAnI ke samajAvavAnI rahetI ja nathI. tathA jo A jIva vaDe hiMsA-ahiMsA na thatI hoya to ahiMsAnAM poSaka satya=acaurya brahmacarya ane aparigraha ItyAdi vrato paNa kema raheze ? zAstrakAroe AvAM vrato kema batAvyAM ? A prazna ja raheze. jo sarve paNa jIvo kSaNika ja mAtra hoya to badhA ja jIvo kSaNe kSaNe mRtyu ja pAmavAnA thayA. to satyAdi cAre vrato ahiMsAnI vADarUpa che, ahiMsAnAM pAlaka-poSaka che. Ama je zAstromAM kahyuM che te kyAM rahyuM ? zAstronI sarve paNa vAta lopAI jAya ane jagatanA vyavahArano paNa virodha ja Ave. mATe "sarve paNa jIvo kSaNavinAzI che" AvA prakAranI bauddhadarzananI vAta sAcI nathI. sarvathA khoTI che. jo ima kahasyo mRga mArio tivAraiM " mRgano sadRzakSaNAraMbha Talyo. visadRzakSaNAraMbha thayo. tehanuM nimittakAraNa AheDIpramukha hiMsaka kahiiM" to te buddhanaI kahi-tAharu mana paNi hiMsAthI ''
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana apavitra thayu, je mATaI vyAdhakSaNanI pari tAharI paNi anaMtarakSaNa mRgavisadRzakSaNano hetu thayo - "taduditaH sa hi yo yadantara" iti nyAyAt / kSaNanA anvayavyatireka to sarakhA chaI, tajjAti anvayavyatirekanuM grAhakapramANa nathI // 24 // vivecana : - have kadAca bauddha Avo bacAva kare ke "meM mRgane mAryo" arthAt "meM haraNane haNya" tyAM mRga to kSaNika hovAthI maravAnuM ja hatuM, mArA mAravAthI haNAyuM ja nathI. paraMtu kSaNika vastuomAM pratikSaNe pUrvanA kSaNane sadeza ja kSaNa (padArtha) utpanna thAya Avo vastuno svabhAva hoya che. sadeza-sadeza vastuone utpanna karavI evI ja kSaNo utpanna thavI, Avo ja vastusvabhAva hato. eTale mRgamAM paNa pratikSaNe sadezasadeza navo navo maga utpanna thavo, jonArAne to A te ja mRga che Ama lAge paNa bIjo mRga che Avo bhAsa paNa na thAya. Avo vastusvabhAva hato. tene badale zikArIe jyAre bANa mAryuM ane haraNa karAyuM tyArathI visazikSaNano prAraMbha thayo ane AvA prakAranA visazikSaNano prAraMbha karavAmAM AveDI zikArI nimittakAraNa banyo. tethI ja tene hiMsaka kahevAze. sArAMza ke sarve paNa vastuo kSaNikamAtra hovAthI kSaNe kSaNe nAza to pAme ja che paNa nAza pAmyA pachI sadezakSaNadhArA=sadeza saMdeza vastu utpanna thatI hatI. tene badale pAradhI Adi vaDe bANa Adi zastra dvArA jIvanI hiMsA karavAthI mRgAdine badale tene sthAne gaja-azvabaLada Adi rUpe bIjo bhava (visadeza kSaNaparaMparA) cAlu thaI. temAM pAradhI nimitta kAraNa banyo. mATe te pAradhIne hiMsaka kahevAya che. A kAraNe ja zAstramAM kahyuM che ke - jenI pachI sadezane badale videzakSaNa (vijAtIya kSaNa) cAlu thAya. visazikSaNano AraMbha thAya. tene ja hiMsA kahevAya che ane tevA prakAranA visadazakSaNa utpanna karavAmAM je nimitta kAraNa bane che tene hiMsaka kahevAya che "Avo nyAya che" Ama bauddha darzana kahe che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 samyakta SasthAna caupaI bauddhadarzananI A mAnyatAmAM kaMIka sUma vicAra karIe to "mRgamAM pratisamaye jema sadezakSaNa thatI hatI tema je samayamAM videzakSaNa utpanna thaI, te samayamAM paNa temAM potAnuM rvaSatva = tevA prakAranA paryAyane pragaTa karavApaNuM che. e ja temAM kAraNa che. pAradhIe kaMI videzakSaNa utpanna karI nathI. tethI temanA mata pramANe te pAradhI tyAM doSita gaNAze nahIM. jyAre padArthamAM sadezakSaNane badale videzakSaNa thavAnI ja che. tyAre tyAM pAradhI ubho hoya ke bauddha bhagavAna ubhA hoya to te mRganA hiMsaka kahevAze nahIM. sArAMza ke te kSaNikapadArthano evo svabhAva ja che ke sadezakSaNanA AraMbhane badale videzakSaNano have AraMbha kare che. temAM vastumAM raheluM vartarUpatvi nimittakAraNa banyuM. paNa pAradhI ke bhagavAna koI te visadezakSaNano kartA nathI. tethI koIne hiMsaka gaNAze nahIM. jyAre videzakSaNa utpanna thAya che tyAre tyAM pAradhI ane bauddha bhagavAna ema bane tyAM hAjara che. have jo pAradhIne hiMsaka kahIe to bauddha bhagavAnane paNa hiMsaka kahevA joIe. ane jo bauddha bhagavAna ahiMsaka che to pAradhI paNa ahiMsaka manAvo joIe. Ama anvaya ane vyatireka ema banne vyApti dvArA pAradhInI jema bauddhabhagavAnamAM paNa zikArIpaNuM ja siddha thaze athavA bauddhabhagavAnanI jema pAradhImAM paNa ahiMsakatA ja siddha thaze. mATe bauddhanI jema pAradhI paNa ahiMsaka ja gaNAze. zikArImAM hiMsakabhAva che ane tenAthI ja te mRganI hiMsA kare che. bauddhamAM hiMsakabhAva nathI. tethI te hiMsaka kahevAtA nathI. ATalI vAta ucita che. barAbara che. paraMtu mRgamAM sadeza ane vizadezakSaNa utpanna thAya che ane Ama dravyanI kSaNaparaMparA cAle che. A badhI vAta bauddha je kare che te barAbara nathI. rajA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 73 samala cittakSaNa hiMsA yadA, kAyayoga kAraya nahi tadA. anumaMtA naIM hatA eka, tujha viNa kuNa bhAkhaI saviveka rapI gAthArtha :- jo samala cittakSaNane ja hiMsA kahezo ane kAyayogathI hiMsAnuM kArya thAya che tema nahIM mAno to hiMsAnuM anumodana karanAra ane hiMsA karanAra A banne samAna hiMsaka gaNAze. AvuM asaMgata vAkya tamArA vinA bIjA koNa kahe ! athAt tame ja AvI asaMgata vAta mAno. bIjo savivekI koI AtmA na mAne. jIra po rabo - mitta rikSAne "maNe gAMdhijyAM vaizavaadii chu", te mATiM mRgamAraNAdhyavasAyavaMta vyAdhacitta samala chai, te kSaNaiM hiMsA kahuM chu, to eka kAyayogaI haNai, anaiM eka tehanai prazaMsai / e bemAM phera na thavo joii / teha to tumha vinA bIjo koi na mAnaiM // anumaMtA anaiM hantA e be jujUA ja chaiM manathI bandha, anaiM manathI ja mokSa kahatAM yogabhedaI prAyazcittabheda kahio chaiM, te na ghaTaiM / nimitta bheda vinA manaskArabheda hoI, to sarva vyavasthA lopa thADuM parakhA vivecana :- ahIM bauddha potAnA pakSano bacAva karatAM AvA prakAranI dalIla kare che ke gAMvityaMta - mananA vicAro karyA vinA, mAtra kAyAthI ja karAyeluM karma vairUnyavAhI = niSphaLa ja che. AvuM karma kaMI phaLa ApatuM nathI. arthAt hiMsAnA mAnasika vicArapUrvaka jo koI hiMsAnuM kArya karAyuM hoya to ja hiMsAnuM phaLa prApta thAya che. jemake kRpAmAra = haraNane mArI nAkhavAnA adhyavasAya = vicAradhArAvALA vyAtti = zikArI AtmAnuM je citta che te samana horuM = samala che arthAt ghaNuM malIna che. ghAtakI pariNAma svarUpa melathI bhareluM che. te
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 samyaktva SasthAna caupai kSaNanaI hiMsA tethI te AtmAne te kSaNe avazya hiMsAno doSa lAge ja che ema huM kahuM chuM. A pramANe jo samalacittapUrvaka (malIna cittakSaNapUrvaka) je hiMsA kare che tene ja hiMsA lAge che. Ama he bauddha ! jo tame kahezo to kAyayogai hAi, anaI tehanaI prazaMsaI e bemAM phera na thavo joii = eka jIva mRgane mAravAnA pariNAmapUrvaka kAyAthI jIvano ghAta kare che ane bIjo eka jIva mRgane haNato nathI paraMtu koI mRgane haNe, te joIne khuba rAjI thAya che ane haNanArAnI atizaya prazaMsA kare che. te banne jIvone (kAyAthI mRganI hatyA karanArane ane vacanamAtrathI hiMsAnI prazaMsA karanArane Ama banne jIvone) karmano baMdha samAna thavo joIe. paraMtu baMdhamAM taphAvata paDavo joIe nahIM. kAraNa ke hiMsA karanAranuM ane vacanamAtrathI hiMsAnuM anumodana karanAranuM ema bannenuM citta jo samalapaNe samAna ja che arthAt malIna ja che. tethI jo ekaluM samala cittakSaNane ja karmabaMdhanuM kAraNa mAnazo to A bannene sarakho karmabaMdha thavo joIe. paraMtu Ama thatuM nathI. mATe kevaLa ekaluM samalacittakSaNa ja karmabaMdhanuM kAraNa nathI. zAstrakArabhagavaMto kAyAthI hiMsA karanArAne vadhAre baMdha ane vacanathI prazaMsA mAtra karanArane tenA karatAM kaMIka ocho baMdha thAya ema pharamAve che. te tamArA (bauddhanA) kahevA pramANe to juThThuM Tharaze. kAraNa ke bannenuM mana to malIna che ja. jo ekaluM samalacittakSaNa ja kAraNa mAnIe to bannene pApa samAna lAgavuM joIe. paraMtu eka kAyAthI ja mana vinA ajANatAM mRga haNAI jAya to ochuM pApa ane vacanathI hiMsAnI prazaMsA kare to vadhu pApa, tathA vacanathI prazaMsA karavApUrvaka jANIbujhIne kAyAthI mRganI hatyA kare to tenAthI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 75 paNa vadhu pApa lAge. AvuM zAstrakArabhargAvato kahe che ane vyavahArathI Ama bese paNa che. mATe mAtra kAyAthI ja pApa karanArA karatAM vacana ane kAyAthI pApa karanArAne je sarakho baMdha bauddha kahe che te sAcuM nathI. AvA prakAranI aghaTita vAta boddha ja mAne. bIjA koNa mAne? arthAt asamAna pApa karanArane samAna karmabaMdha thAya AvI asaMgata vAta bauddha vinA bIjA koNa mAne ? koI na mAne. bauddhanI dRSTi A bAbatamAM sAcI nathI. //rapA khalapiMDInaI mANasa jANI, pacaI tehanaI guNanI hANiA narasiM khala jANaI, navi doSa kahiyo buddhani tehathI garabA gAthArtha - khoLanA piMDane A mANasanI jAti che Ama samajIne je pakAve che tene guNonI hAni thAya che. paraMtu manuSyane khoLa samajI pakAve to kaMI doSa lAge nahIM tevA AhArathI bauddhane pAraNuM karAvI zakAya. Ama bauddha ja mAne. (arthAt bIjA koI na mAne). //ra 6ll | rabo :- mana:pariNAma paNa nArAyojADuM na praHIT chaDuM | tumhe ima kaho cho je khalapiMDInai mANasa jANInaiM koi pacai, tehanaI ghaNI hANi hoI, je mATaiM manuSya haNavAno bhAva thayo. naranaiM khalapiMDI jANyai thakai jo koi pacai to doSa nathI, je mATiM tihAM manuSya haNavAno adhyavasAya nathI. te piMDa pariNAmazuddha thayo, teNai karI buddhanaiM pAraNuM karAvIiM / poSai to sujhai. uktaM 2 - purisaM ca vibhrUNa kumAragaM vA, sUlammi kei payai jAyateeM / pinnAgapiMDa saigAruhittA, buddhANaM taM kappai pAraNae // 26 // (sUyagaDAMgasUtra 2, a-6-28)
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakta SasthAna caupaI vivecana - 25mI gAthAnA TabAmAM kahyuM hatuM ke bauddha Ama kahe che ke - "ame asaMcityakRtakarmavephalyavAdI chIe. te mATe mRgamAraNAdhyavasAyavALuM vyAdhacitta (zikArI manuSyanuM citta) samala chaI. (meluM che, gaMdu che, hiMsAtmaka che) te kSaNanaIM hiMsA kahuM chuM (tevA cittakSaNane huM hiMsA kahuM chuM). eTale ke bauddha darzanAnuyAyI ame bauddho Ama mAnIe chIe ke, mananA vicAra vinA koI karma karIe to te niSphaLa che. tethI haraNane mAravAnA adhyavasAyavALA zikArInuM citta samala che. (melu che, hiMsAnA pariNAmavALuM che.) te mATe tevA bhAvane huM hiMsA kahuM chuM. have kharekhara bauddha jo Ama ja kahe che ane te jema kahe che tema mAnasika haNavAnA pariNAma hoya to ja hiMsA lAge AvA prakAranA mananA pariNAmane ja vadhAre pramANa mAnI laIe to AvA prakAranA mananA pariNAma vinA karAyelI hiMsA e hiMsA kahevAze nahIM. te hiMsA niSphaLa ja thaze.) ane jo AvuM kahIe to loko vadhAre vadhAre hiMsA karaze ane kaheze ke mAruM mana hiMsA karavAnuM nathI. huM to mana vinA ja hiMsA karuM chuM. hiMsAnA mArgathI virAma pAmaze nahIM mATe mananA pariNAma hoya to ja hiMsA lAge. mananA pariNAma na hoya to hiMsA na lAge A mArga barAbara nathI. paraMtu mananA pariNAmapUrvaka jo hiMsA karavAmAM Ave to vadhAre doSa lAge ane mananA pariNAma vinA ajANatAM hiMsA thaI jAya to ocho doSa lAge ema bane, paNa hiMsA thaI hoya tyAM doSa to lAge ja. Ama mAnavuM hitAvaha che. jo hoMze hoMze hiMsA karIe ane mAruM mana hiMsAmAM nathI. Ama bacAva karIe to te unmArga che. sAco mArga nathI. mATe mana vinA karAyelI hiMsA doSa vinAnI che. AvuM bauddhanuM kathana satya nathI.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana tathA vaLI "manuSyanuM ja mAMsa hoya, athavA manuSyane mArIne tenuM ja bhojana karAya tyAre "A khoLamAtra che" AvI buddhi rAkhIne jo te mAMsabhakSaNa kare to koIpaNa doSa lAge nahIM. Ama bauddhadharma kahe che. kAraNa ke bhale manuSyane mArI nAkhela che tenA ja mAMsanuM bhakSaNa kare che. paraMtu tenI buddhi manuSyane mAravAnI ke manuSyanA mAMsabhakSaNanI nathI paraMtu "A to khoLamAtra che" te huM khAuM chuM. Ama khoLane khAvAnI buddhi hovAthI ane mAMsanI buddhi na hovAthI koI doSa lAge nahIM. mana cokhyuM che tethI manuSyane haNavAno pariNAma nathI. mATe mananA pariNAma vinA manuSyane mArIe ane tenuM mAMsabhakSaNa karIe to koI doSa lAge nahIM. A pramANe bauddha je kahe che te bauddhanuM kathana sAcuM nathI sarvathA mithyA che. saMsAramAM koIpaNa mANasa A vAta na svIkAre ke mananA pariNAma vinA karAyelI hiMsA ke karAyeluM mAMsabhakSaNa A nirdoSa che kevaLa eka bauddha ja Ama mAne paNa jagatamAM koI paNa manuSya A vAta na mAne. "tuphA viUT #o mArapha" arthAt bauddha ja A pramANe mAne tenA vinA bIjA koI na bhAkhe. paMcendriya manuSyanI hiMsA karIe ane hiMsAjanya mAMsabhakSaNa paNa karIe ane kahIe ke mAruM mana hiMsAmAM na hatuM te khoTo bacAva che. Ama karavAthI jagatanA badhA vyavahAro lopAya. mananA pariNAma vinA mANasane mArIne tenA mAMsathI bauddhane pAraNuM karAvIe" A vAta sarvathA khoTI che. mAravAnA pariNAma vinA paNa mAravAmAM Ave to hiMsAnA doSo lAge ja che. ApaNe hiMsA na karIe paNa bIjo hiMsA kare ane tenAthI banAvelo AhAra ApaNe laIe to paNa teTalA teTalA pramANamAM te hiMsakane hiMsAnuM uttejana maLatuM hovAthI hiMsAno doSa lAge ja che. mATe bauddha bhale Ama mAne paNa bIjA koI sujJapuruSo A vAta na svIkAre.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai bhagavAnanI AjJAyoga vinAnA mananA pariNAma paNa pramANa gaNAya nahIM. sUyagaDAMga sUtramAM kahyuM che ke "koI puruSa upara athavA nAnA bALaka upara'" A khoLano piMDamAtra ja che" AvI buddhi rAkhIne, eTale ke khoLano pariNAma rAkhIne zULIthI hiMsA karavAmAM Ave ane tenA mAMsane kADhIne agnithI pakavavAmAM Ave to tevuM mAMsa buddhane kahyuM. (buddhane khavAya) buddhane pAraNAmAM mAMsanI buddhi vinAnuM mAMsa kalpe. AvuM je bauddhadarzana mAne che te sarvathA khoTuM che. AvA prakAranI mAnyatA te bauddha vinA bIjA koI DAhyA mANaso na mAne. buddhi vinA paNa karAyelI hiMsA bIjAnA prANanI ghAtaka hovAthI avazya doSa lAge ja che. 78 bauddha jema kahe che tema mAnavAthI hiMsAnuM uttejana ja thAya. pariNAma paNa kaThora ja thatA jAya. mATe bauddhanI A vAta ucita nathI paNa ghaNI khoTI che. / / 26 / / "saMghabhagati ajamAMsi karo, doSa nahIM tihAM Ima uccaro e moTo chaI tuma ajJAna, jojo bIjuM aMga pradhAna // 27 // gAthArtha :- bakarAnA mAMsano upayoga karIne saMghanI bhakti karo. Ama karavAmAM koI doSa nathI. AvuM tame je mukhe bolo cho te tamAruM moTuM ajJAna (aNasamaja, bhUlabhareluM jJAna) che. sUyagaDAMga nAmanuM bIjuM aMga joI lejo. mArA Tabo :- tathA voDAnarUM mAMsarUM saMghavistaro cho. anaiM '"tihAM roSa nahIM"" rUma muvi navvaro cho. 5 moTuM tumhAruM ajJAna chuM. sUyagaDAMga sUtra vicArI joyo. yata: - thUlaM urabbhaM iha mAriANaM uddhiTThabhattaM ca pappaittA / taM loNatelleNa uvakkhaDittA sapippalIyaM pakariMti mAMsaM // taM bhUjjamANA pisiyaM pabhUyaM Na ovalippAgu vayaM raNaM / iccenavAhaMsu aNajjadhammA aNAyariA pAvarasesu giddhA //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM bIjA sthAnanuM varNana 79 I (sUyagaDAMgasUtra 2, adhyAya 6, gAthA 37-38) jJatyAvi / ma to mAtAnaI strI karI sevatAM paNi doSa na lAgo joii / maMtrataMtravAdI to agamyAgamana paNi doSa nathI kahatAM e sarva jJAna vyavahAralopaka mithyAtva cher3a. rA vivecana :- graMthakArazrI bauddhane samajAvatAM kahe che ke bokaDAnA mAMsathI saMghanI bhakti karo ane AvA prakAranA mAMsabhakSaNamAM bIlakula doSa nathI'' AvuM tame je mukhe bolo cho te tamAruM moTuM ajJAna che. bokaDAne ApaNe kyAM mAryo che, mAranArA hiMsake mAryo che. ApaNe to bajAramAMthI paisA ApIne tenuM mAMsa lAvyA chIe. tethI zAkabhAjInI jema te mAMsane khAvAmAM ApaNane kaMI doSa lAgato nathI. bokaDAne mAravAnA hiMsaka pariNAma ApaNA nathI. mATe ApaNane tevA mAMsabhakSaNamAM koI doSa lAgato nathI. AvuM je bauddha kahe che te tevA jIvanuM kevala ajJAna ja che. ulaTIbuddhi ja mAtra che temanuM A kathana satya nathI satyathI sarvathA vegaLuM che, mRSAvAdarUpa che. zrI sUyagaDAMgasUtra nAmanA AgamasUtramAM kahyuM che ke "sthUla evA bokaDAne mArIne bhikSu saMghanI bhakti karavAnuM je kahe che ane bokaDA vagere pazu-pakSIne mArIne te mAMsane mIThu vagere padArtho nAkhIne telathI vaghAre che ane marI masAlA nAkhavA dvArA svAdiSTa kare che te saMskArita karAyelA mAMsane anAryanI jema pracuramAtrAmAM je manuSyo khAya che ane pApathI jarA paNa ame lepAtA nathI Ama je mAne che te temanuM moTuM ajJAna sUcave che. teonI te ajJAnadazA ja che." kAraNa ke jo mananI mAnyatA hoya tyAM ja doSa lAgato hoya. to potAnI mAtAne paNa eka bhogya evI A strI ja che. Ama gaNIne mAtAne bhogavatAM paNa doSa lAgavo joIe nahIM. tethI AvuM ulaTa
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 samyakta SaDUsthAna caupaI sUlaTa mAnanArA ane marajI mujaba arthaghaTana karanArA jIvo anArya saMskAravALA (anArya dharmavALA) ja samajavA. AcArapAlana mATe ayogya ane pApa baMdhAvanArA kAryomAM ja Asakta evA A jIvo pApAcaraNavALA ja jANavA. arthAt teonI A yukti barAbara nathI. jo Ama manamAtra jyAM hoya tyAM ja pApa lAge. paNa je pApa karavAmAM mana na hoya ane pApa karIe tyAM mana na hovAthI pApa na ja lAgatuM hoya to zuddha vyavahArano lopa thaI jAya. potAnI mAtAne ja potAnI patnI che AvI buddhi rAkhIne bhogavanArAne doSa na lAgavo joIe. mATe bauddhanI A vAta ucita nathI. //rA haNii je parapacAya, asesa dukha upAvuM nai saMklezA eha trividha hiMsA jinakathI, parazAsani na ghaTai mUlathI 28ll gAthArtha - (1) je saghaLA paraparyAyano nAza karavo. (2) para jIvane duHkha ApavuM (3) parane mAravAnA manamAM adhyavasAyo karavA. Ama traNa prakAranI hiMsA jinezvarabhagavaMtoe je kahI che. te parazAsanamAM (bauddha darzanamAM) jarA paNa ghaTatI nathI. /ra8 | rabo - nina-zrIvItarAva tevuM vAdI hiMsA rU prAraDuM chaiM. eka mRgAdiparyAya dhvaMsa karIiM, bIjuM tehanaI duHkha upajANavU. trIjuM manamAMhiM saMkleza-mAravAno bhAva tehanuM dharaQ / e trividha hiMsA ekAnta anitya AtmA mAnaI chaI te parazAsanInaI mUlathI na ghtti| mRga marInaiM mRga ja thayo. tihAM visadRzakSaNano ( prAdurbhAva) kIhAM chaI ? saMtAnaikyanI apekSAiM vyaktivaisadRzya kahatAM to dravyaikya ja mAvaDuM, rUtyAdri vicAravuM raTA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana vivecana :- zrI vItarAga tIrthakara bhagavaMtoe jaina Agama sUtromAM traNa prakAranI hiMsA jaNAvI che. (1) svarUpahiMsA, (2) hetuhiMsA ane (3) anubaMdhahiMsA. tyAM haraNa Adi jIvomAM rahelo je mRgAdiparyAya, teno dhvasa karavo. arthAt te haraNane mArI nAkhavuM te svarUpahiMsA (1). tathA te haraNane (mRgane) duHkha ApavuM, pIDavuM, pIDA upajAvavI te hetuhiMsA (2). ane manamAtramAM te haraNane mAravAnA pariNAma karavA te anubaMdhahiMsA. (3) parazAsanamAM (bauddhAdi darzanamAM) eTale ke je darzanakAro AtmAne ekAnta anitya ja (kSaNika ja) mAne che tathA ekAnta nitya ja mAne che tevA darzanomAM A hiMsA ghaTI zakatI nathI. kAraNa ke jo AtmA anitya ja che, kSaNika ja che to kSaNe kSaNe maravAno ja che. tamArA haNavAthI te marato nathI. paNa kSaNika hovAthI ja te mRtyu pAme ja che. tethI ApaNe hiMsA karIe tethI hiMsA thatI ja nathI. tathA jo AtmA nitya ja che to te maravAno ja nathI. to tame tene haNo to paNa tamane hiMsAno doSa lAgaze nahIM. kAraNa ke te AtmA nitya che. tamArA haNavAthI te jIva haNAto nathI. A rIte ekAnta anitya ke ekAntanitya mAnavAmAM hiMsA ghaTaze ja nahIM (mATe nityAnitya mAnavuM joIe). tethI nityAnitya mAnavuM e ja mArga ucita che. vItarAga paramAtmAnuM vacana ja sarva zreSTha ane nirdoSa vacana che. jIva jo ekAnta nitya hoya to tenI hiMsA thatI ja nathI. sukhImAMthI duHkhI karavo A vAta paNa zakya nathI. tathA jIva jo ekAnta kSaNika (anitya) ja hoya to paNa kSaNe kSaNe svayaM nAza pAmanAra hovAthI tenA nAzanA kAraNanI jarUra ja nathI. teno koI nAza karI zakatuM ja
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 samyakta jasthAna caupaI nathI. kSaNika hovAthI svayaM ja nAza pAme che. mATe ekAntanitya ke ekAnta anityamAM hiMsaka vyAdha (zikArIe) hiMsA karI che. A vAta ghaTatI nathI. jo mRga marIne kSaNe kSaNe navo mRga ja thAya che to mRgakSaNathI vilakSaNa kSaNa utpatti thaI kema kahevAze? jo bauddho Ama kahe ke jyAM sudhI mRga jIve che tyAM sudhI kSaNe kSaNe mRga mare paNa che ane tenA samAna navo mRga utpanna paNa thAya ja che. tethI tamane te mRga jIve che ema lAge che. paraMtu hakIkatamAM to samaye samaye juno mRga mare ja che ane navo mRga Ave ja che. jene mRgakSaNasaMtati kahevAya che. tathA jyAre bANa Adi dvArA vyAdha vaDe mRga haNAya che tyAre te ja kSaNathI visazikSaNanI utpatti thAya che eTale ke mRgakSaNathI vilakSaNa gAya AdinI kSaNasaMtati zarU thAya che. Ama vastusvarUpa che Ama bauddhanuM kahevuM che. jyAM sudhI jIve che tyAM sudhI mRgakSaNasaMtati ane mare che tyAre mRgakSaNathI vilakSaNa kSaNa saMtati zarU thAya che Ama be prakAranI ekatAnA AdhAre mRgavyakti ane mRgavilakSaNa vyakita thAya che. Ama bauddhadarzanakAro kahe che. paraMtu Ama kahevAmAM je kSaNomAM mRgavyakti che ema mAno che. te kSaNomAM mRganI dhruvatA avazya AvI ja jAya che. eTale saMtAnaiyatA arthAt dravyanI aikyatA eTale ke dravyanI dhruvatA paNa siddha thaI ja jAya che. mATe bauddhanI ekAntakSaNikanI mAnyatA rahetI ja nathI. tethI bauddhanI A vAta yathArtha barAbara nathI. paNa paryAyathI anitya ane dravyathI nitya Ama jainadarzananI je vAta che te ja satya ane traNe kALe abAdhita che. 28 avataraNa - vastunuM ekaluM kSaNikasvarUpa mAnavAthI "nava sAMdhe tyAM tera tuTe che" tevo ghATa thAya che. te samajAve che -
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 83 nizcayathI sAdhaI kSaNabhaMga, to na rahai vyavahArai raMgA nava sAMdhai naiM guTache tera, esI bauddhataNI nava mera rilA gAthArtha - nizcayanayano Azraya karIne sarve paNa vastuo kSaNika ja mAtra che. Ama bauddha sAdhe che. paNa tema karatAM vyavahAranayathI baMdhamokSAdino je vyavahAra che te sarvathA ghaTe nahI te baMdha-mokSAdi mAnavAmAM raMga (utsAha) rahe nahIM. mATe Ama mAnavAmAM "nava sAMdhe tyAM tera tUTe che" AvA prakAranI lokokti lAge che tema mAnavAthI bauddhanI yathArtha maryAdA rahetI nathI. //ra9 rabo - nizcaya gusUtranaya, te navuM kSaTbaMne sAruM chaiM, te vyavahAre je baMdhamokSapratyabhijJAnapramukha teNaiM raMga na rahai. ima bauddhanI maryAdAmAMhi "navasAMdhaI naI tera truTaiM" e ukhANo AvaI chaiM. nizcaya-vyavahAra ubhaya satya te syAdvAdI ja sAdhI sakaiM // 29 // vivecana :- sAta nayomAM je cotho RjusUtranAya che. te vartamAna kALane ja mAtra pradhAna kare che. tethI te nayanI apekSAe vastu kSaNika che Ama siddha thAya che ane te paryAyamAtrane AzrayI vastu kSaNika che paNa kharI. paraMtu sAthe sAthe temAM vyavahAranaya jo joDavAmAM Ave to dhruvatA paNa avazya hoya ja che ane dhruvatA mAno to ja "je baMdhAyo te kALAntare chuTyo" arthAt mukti pAmyo. Ama baMdha ane mokSano ekAdhikaraNapaNe A vyavahAra ghaTI zake tathA meM pahelAM je devadattane joyo hato te ja A devadatta che. AvI pratyabhijJA paNa sArI rIte ghaTI zake che. A rIte paryAya apekSAe RjusUtranayanI dRSTie sarve paNa vastuo kSaNita paNa jarUra che. paraMtu sAthe sAthe vyavahAranayane AzrayI dravyadRSTie sarve paNa vastuo dhruva paNa avazya che ja. Ama bane
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 samyaktva SasthAna caupai nayanI apekSAe banne svarUpa svIkAravAM joIe. banne nayovALuM svarUpa hovA chatAM eka nayanuM ja svarUpa svIkAravuM ane bIjA nayanI vAta na svIkAravI te bauddhanI vAta barAbara nathI. tethI banne nayothI bhareluM jagatanuM svarUpa che. temAMthI mAtra koIpaNa eka naya mAnatAM ane bIjo naya na mAnatAM "nava sAMdhatA tera tuTe che" AvI lokokti lAgu paDe che. jyAM jyAM khoTI vAta hoya che tyAM tyAM yukti-prayukti ApIne bhale potAnI buddhi pramANe vastu siddha karavAmAM Ave to paNa bIjI bAju doSa Ave ja che. mATe nava bhAga sAMdhavA jatAM tera bhAga tuTe che AvI lokokti (ukhANo arthAt kahevata) lAgu paDe che tethI bauddhanI A vAta paNa satyatA vinAnI ja che. halAhala juThThANuM ja che. 29lA avataraNa :- vastune kathaMcit nitya ane kathaMcit anitya mAnavAthI rAgAdi thatA nathI. paraMtu yathArthajJAna thAya che ane kharekhara padArtha paNa tevo ja che. Ama yathArtha jJAna thavAthI rAgAdi thatA nathI. te samajAve che. nityapaNAthI nahIM dhruvarAga, samabhAvi tehano nahIM lAga nityapaNaI phaLahetusaMbaMdha, nahIM to cAlaI aMdhoaMdha 30ll gAthArtha :- AtmAne nitya mAnavAthI avazya rAga thAya ja evo niyama nathI. samabhAva dazA AvavAthI te rAgane pravezavAno jarA paNa lAga phAvato nathI. (arthAt rAga thato nathI). nityapaNuM mAnavAthI "phaLahetu bhAvano eTale kArya kAraNa bhAvano saMbaMdha ghaTI zake che. (je AtmA karmothI baMdhAyo che te ja AtmA kAlAntare karmothI mukta thAya che.) Ama baMdha ane mokSa yathArthapaNe ghaTI zake che. jo Ama na mAnIe to dharmapravRtti sarvaprakAre aMdhaparaMparArUpe ja thaI jAya che. (30)
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana rabo :- mAtmAnavuM nitya nikuM, te madahuM dhruva-nizcaya rI nathI / rAga-dveSa te manaHsaMkalparUpa chaiM, AtmajJAnI nirvikalpa svabhAva samatAbhAvamAMhi AvaiM, tivAraiM rAgavAsanAno lAga nathI. sAmyasaMskAra te rAgasaMskAravirodhI chaiM, AtmAnaiM nityapaNu mAniiM to phala-mokSa anaiM hetu-AtmajJAna-cAritrapramukha tehano ekadravyasaMbaMdha saMbhavaI, nahIM to baMdhamokSakSaNanA saMbaMdha vinA sarvatra pravRtti aMdhaparAiM thAiM // 30 // vivecana :- "AtmA nitya che" ATaluM mAtra mAnIe tenAthI nizcayathI rAga thAya ja evo niyama nathI. kAraNa ke rAga ane dveSa mananA saMkalpasvarUpa che. jyAre AtmajJAnI mahAtmA nirvikalpasvabhAva svarUpa "samatAbhAva" dharAve che. tethI jyAM jyAM nirvikalpa svabhAvarUpa samatAbhAva varte che tyAM tyAM rAgabhAva saMbhavato nathI. kAraNa ke samatAbhAva e rAgabhAvanuM virodhI tattva che. jyAM jyAM samatAbhAva varte che tyAM tyAM rAgabhAva na ja varte. ane jyAM jyAM rAgabhAva varte che. tyAM tyAM samatAbhAva na ja varte. eTale AtmAne nitya mAnIe to rAgabhAva nyUna thAya. eTale ke jeTalA jeTalA aMze samatAbhAvamAM AvIe teTalA teTalA aMze rAgabhAva nAza pAme. jo AtmAne nitya mAnIe to ja je AtmA karmothI baMdhAyo che te ja AtmA kALAntare muktipada pAme che. A vAtanI yathArthasaMgati thAya. tethI AtmAnI mukti thavI e phaLa ane te muktinA heturUpe (upAyasvarUpe) "AtmatattvanI oLakhANa te AtmajJAna ane yathArtha AtmatattvanI rUci te samyagdarzana ane AtmabhAvamAM ramavuM te rUpa samyaka cAritra vagere mokSanA hetu che. A rIte phaLano ane hetuno eka ja dravya sAthe saMbaMdha ghaTI zake che. je AtmA AtmajJAnamAM AtmatattvanI yathArtha zraddhAmAM tathA AtmatattvanI yathArtha svabhAvadazAnI ramaNatA rUpa cAritramAM ekAkAra thAya che. te ja AtmA muktipada pAme che. Ama
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 samyakta SasthAna caupaI kArya-kAraNano saMbaMdha paNa dravyane kathaMcit nitya mAnIe to ja A vAta yathArtha rIte ghaTI zake che. jo AtmAne nitya na mAnIe to baMdha-mokSa kSaNono saMbaMdha joDI zakAto nathI. kAraNa ke je AtmA karmothI baMdhAyo che te AtmA te ja kSaNe jo vinAza ja pAmI jato hoya to mukta thavAnuM kone rahyuM? mATe kathaMcit nitya mAnIe to ja baMdha-mokSa ema bane avasthA eka ja jIvamAM kAlabhede yathArthapaNe saMbhavI zake che. jo A vAtane barAbara nA samajIe to eka AMdhaLAnI pAchaLa bIjo AMdhaLo mANasa tene anusAra cAle. tema ajJAnI jIva tarka vinAnI ekAnta kSaNika mAnyatAmAM ja ramyA kare. paNa vAstavika paristhitine A jIva kyAreya samaje nahIM. ane tethI sAcuM tattva kyAreya pAme nahIM 3 ll caNataNI pari thAI vizuddha, nitya AtmA kevala buddhI rAga vinA navi prathama pravRtti, to kima uttara huI nivRtti 3nA gAthArtha - jo AtmA kathaMcik nitya hoya to ja je AtmA prathama azuddha hato te ja AtmA kevalajJAna pAmatAM zuddha-buddha bane che jema ratna prathama mATI sAthe hovAthI malIna che te ja ratna mATI dUra thatAM zuddha bane che. tema AtmA kathaMci nitya che ema mAnIe to ja tene zuddha karavAno prathama rAga thAya. rAga vinA zuddha karavAnI pravRtti thAya nahIM. ane jo duHkhonA kSaya mATe pravRtti ja na kare to nivRtti kyAMthI thAya? Il3ra/ Tabo :- "nitya mAtmA manaDuM, tivAravuM = prathama azuddha huto, te kevalajJAnaiM vizuddha thai zuddha thAI, jima rala pahilA azuddha hoi, te upAyathI pachaI zuddha hoi /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 87 AtmA nitya chaI, te upari rAga hoI, to ja dharmArthInaiM duHkhakSayanaiM arthi pahilA pravRtti hoi, te na hoI to nivRtti pachai vidyAMthI ho ? rUA vivecana :- "AtmAne kathaMcit nitya mAnIe to ja prathama je azuddha hato te ja AtmA kevalajJAna pAme tyAre zuddha-buddha thayo che. Ama samajAya. jema koI kiMmatI ratna mATI sAthe hatuM tyAre prathama kAle te azuddha hatuM. paraMtu mATI Adi padArtho dUra karatAM te ja ratna kAlAntare upAyo karavAthI zuddha thAya che Ama samajI zakAya che. "AtmA kathaMcit, paNa nitya hoya" to ja tene meLavavA, tene zuddha-buddha karavA rAga thAya ane te jIva dharmArthI banIne dharma AcaravA dvArA karmorUpI mela dUra karavAno prayatna kare. AtmAnI nirmaLa-zuddha dazA prApta karavAnA rAgapUrvaka pravRtti karato chato kALAntare rAgadazA tyajIne pUrNapaNe zuddha-buddha ane kevalajJAnI bane che. jo AtmA kathaMcit nitya na hoya to duHkhomAMthI nivRtti meLavavAnI rahetI ja nathI. kAraNa ke jo ekakSaNa mAtra ja rahevAnuM hoya to sukhI hoya ke duHkhI hoya paNa bIjAkSaNe nAza ja pAmavAnuM che. Avo jIva duHkhakSaya mATe pravRtti kema kare ? mATe AtmA kathaMcita nitya che. Ama mAnavuM joIe arthAt paryAyathI palaTAya che. mATe kSaNika paNa che ane dravyathI sadA rahe che. mATe nitya paNa che. A ja vAta saMpUrNa satya che. A AtmA dravyathI nitya che. ane paryAvayI anitya paNa che ekalo kSaNika ke ekalo nitya nathI. arthAt nityAnitya ema ubhayarUpa che. 31 avataraNa - AtmAne kathaMcita nitya mAnIe to ja saMpUrNa zuddha dazAnI prAptirUpa mokSa ghaTI zake che. te samajAve che - chAMDIje bhavabIja anaMta, jJAna anaMta lahIjai taMta ! paNi navi Acho adhiko bhAva, nitya AtamA muktasvabhAva rUcA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 samyakta jasthAna caupaI gAthArtha :- AtmAne kathaMcit nitya mAnIe to ja anAdinAM je anaMtAM bhavabIja che tene choDIne A ja AtmA potAnA anaMta jJAnAdi guNone pAme che A vAta sArI rIte ghaTI zake che ane tethI Aja satya mAnavuM e ja paramArtha che. AtmAnuM mUla svarUpa ekapaNa aMze hIna ke adhika thatuM nathI. sarvathA karmothI mukta thaIne A AtmA ja mukta svabhAva vALo thayo chato nitya rahe che. 3ra. bo :- "nitya nikuM to AvirbhAva-tiromAvapaDuM sarva paryAya milaI, te kahai chaD - bhavanAM bIja rAgadveSAdi anaMta chAMDiiM chaiM, tata paramArthajJAnaparyAya anaMta lahIiM chaI, paNi AtmAno bhAva ekaI aMzaiM ocho-adhiko nathI / anaMtadharmAtmakasvarUpano AvirbhAva mAtra ja nityasatya muktAtmA chaD / uktaM ca zrIsiddhasenAcAryaiH - bhavabIjamanantamujjhitaM, vimalajJAnamanantamarjitam / na ca hInakalo'si nAdhikaH, samatAM cApyanivRttya vartase // 32 // (batrIzI 4-29) vivecana :- "AtmAne kathaMcit nitya mAnIe to ja tenA sarve paNa AvirbhAva ane tirobhAva rUpe avasthAbhedo sArI rIte saMbhavI zake che. te A pramANe - AtmAmAM saMsAranA bIjabhUta je anaMta rAga-dveSAdi bhAvo saMbhave che. teno tyAga karIne A ja AtmA avazya paramArthajJAnavALI eTale ke anaMtajJAnavALI zuddha avasthA pAme che. Ama rAgAdi vALI avasthAmAMthI vItarAga banIne kevalajJAnavALI avasthA A ja jIva pAme che. Ama AtmAnI azuddha avasthAmAMthI zuddha avasthA thAya che. paraMtu AtmAno svabhAva ekeya aMze ocho ke adhiko thato nathI. AvA prakAranA anaMta dharmAtmaka evA AtmasvarUpano je tirobhAva hato. teno
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 samyattvanAM bIjA sthAnanuM varNana ja AvirbhAva thAya che ene ja nitya muktAtmA kahevAya che. jema koI kapaDuM kAdavathI malIna thayuM hoya tene pANIthI dhotAM te ja kapaDuM cokhkhuM thAya che tenI jema je AtmA karmamalathI malIna thayo che te ja AtmA ratnatrayInI sAdhanA karavA dvArA nirmaLa-zuddha-buddha bane che, avasthA mAtra badalAya che paNa dravya tenuM te ja rahe che. parama pUjya AcArya zrI siddhasenadivAkarasUrijIe batrIzIkAmAM kahyuM che ke "saMsAranA anaMta bhava bIjano tyAga thayo che ane anaMta zuddha jJAna prApta thayuM che. tethI he vItarAga prabhu ! tArI kalA ochI-vadhatI thatI nathI. ane samatAbhAvathI tuM dUra jato nathI." arthAt zuddha evA anaMtasvarUpamAM vartanAro tuM bane che. 3rA avataraNa - jema vAdaLa dUra thatAM DhaMkAyelo sUrya pragaTa thAya che tema karmonAM AvaraNo dUra thatAM A ja AtmA je AvRtta anaMtaguNavALo hato te ja Avirbhata anaMtaguNavALo bane che. A vAta samajAve che. dhanavigamai sUraya caMda, doSa Talai muni hoi amaMda | mugatidazA ziradarzana ghaTe, jima te melTI kuNa bhavai aTai li33aaaa gAthArtha - jema vAdaLaghaTA dUra gaye chate sUrya-caMdra amaMda (jevA tejasvI che tevA paripUrNa prakAzavALA) thaIne prakAze che tema muni mahAtmA paNa doSa TaLe tyAre zuddha-buddha-mukta svabhAvavALA thaIne kevalIrUpe prakAze che. Ama kathaMcik sthira mAnanArA darzananA mate mukti dA sArI rIte ghaTe che. te melIne AvI satyavAne tyajIne) anityavAdI bauddhano mata svIkArIne bhavabhramaNamAM koNa bhaTake ? / all 17 tyAre te phakara kare e
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 samyakta jasthAna caupaI rabo - rUha-vRSTA vada chaThTha-dhana vA. meSa, tenaDuM virAmaDuMnaashiN jima sUrya-candra-amaMda ka. zuddha thAi, tema doSa-rAgadveSAdika Talai, muni zuddha-buddha svabhAva thAi / iNI para sthiravAdInaiM darzanaiM muktidazA ghaTaI, te melhI anityavAdI bauddhanuM mata AdarInaiM kuNa saMsAramAMhi bhamaI ? buddhimaMta koi na bhamai // 33 // vivecana :- jema sUrya ane caMdra amApa tejavALA che ane kAyama tevAne tevA ja tejavALA rahe che tenuM teja kyAreya paNa ochuM ke vadhatuM thatuM nathI. paNa meghAdi (vAdaLa vagere) Ave tyAre te sUrya-caMdranuM teja DhaMkAya che eTale ke tirobhUta thAya che, paNa naSTa thatuM nathI. te ja meghAdi (vAdaLa Adi) AvaraNa dUra thatAM jevA tejavALA sUrya-caMdra prathama hatA tevA ja amaMda tejavALA paNe prakAze che. tevI ja rIte rAga-dveSAdi je doSo che ke je guNonA AvAraka doSo che te doSo TaLe chate muni mahArAja paNa zuddha-buddha ane mukta svabhAvavALA bane che. Ama sthiravAdI-nityavAdInA darzanamAM muktidazA barAbara saMbhave che. yathArtha rIte muktidazA saMgata thAya che. AvA yathArthavAdI darzanane choDIne kevaLa ekalA anityavAdane ja mAnanArA bauddha darzanane svIkArIne anaMta saMsAramAM koNa bhaTake? kAraNa ke jo vastu kSaNika ja hoya to je saMsArI jIva hato te jIva to tevI ja avasthAmAM ja maraNa pAmyo arthAt sarvathA nAza pAmyo. have te mokSe kevI rIte jAya? mATe bauddhanI vAta sarvathA khoTI che ane asaMgata che. AvA prakAranI asaMgata vAta svIkArIne potAnA AtmAne anaMta saMsAramAM koNa bhaTakAve ? koI buddhizALI to AvI khoTI mAnyatAmAM na ja phasAya. mATe dareka darzanakAre A tattvano vicAra karavA jevo che. saMsAramAM paNa ApaNe jene 500-1000 Adi rUpiyA dhIryA hoya te rUpiyA tenI pAsethI pAchA levAno samaya pAke tyAM sudhI to
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM bIjA sthAnanuM varNana 91 kSaNikavAda pramANe ApanAra ane lenAra AtmAomAM keTalAya AtmA to badalAI ja gayA. jyAre paisA pAchA ApavAnI mudata pAke tyAre asalI lenAra denAra AtmA to che ja nahIM. kSaNikavAdI bauddhanA mata pramANe to keTalAya AtmAo badalAI gayA. to have navA ja AvelA AtmAone levaDa-devaDa karavI paDaze. Ama na lenAra ane na denArane levA-devAnuM mAthe AvI paDe che mATe A mAnyatA barAbara nathI. koI strI-puruSe lagna karyA. tyArabAda kSaNe kSaNe bauddha mata pramANe te strI-puruSa badalAtAM ja rahe che. kSaNika hovAthI navAM navAM ja strIpuruSa Ave che jeno jenI sAthe lagnavidhi thayo. te to rahetAM ja nathI. anya ja strI-puruSa Ave che tyAM sadAcAra kema raheze? badhA ja durAcArI ane vyabhicArI thaI jaze. AvI AvI ghaNI Apattio kSaNikavAdamAM Ave che mATe kevaLa anityavAda barAbara nathI. 33 (c)BE (c) bauddhadarzananA kSaNikavAdanuM khaMDana karyuM. "AtmA kathaMci nitya che" A bIjuM sthAna samApta thayuM.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ . II "AtmA karmono kartA che" tathA AtmA karmono bhoktA che. che. A ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo have trIjA ane cothA sthAnanI carcA eka vedAntI, bIjo sAMkhya, kahaI karatA bhogavatA nahi mukhya T prathama kahaI devamAtra pramANa, tAsa upAdhi bhedabhaMDANa 34ll gAthArtha - eka vedAntadarzana ane bIjuM sAMkhyadarzana Ama A bane darzano AtmA kartA nathI ane mukhya bhoktA nathI. Ama kahe che temAM prathama je vedAntadarzana che te ema kahe che ke jJAna ja mAtra pramANa che. te jJAna sarvatra ekarUpa che. paraMtu temAM je bhedAdino bhAsa thAya che. temAM AtmAne vaLagelI (avidyArUpa) upAdhinA kAraNe bhedano prapaMca bhAse che. AtmAmAM vAstavika bheda nathI. 34 | rabo :- va vedAntI, vIno sI i ve vAvI da, ne AtmA kartA tathA mukhya bhoktA nathI / teha mAMhI prathama vAdI vedAMtI kahai - je dRgamAtra-jJAnamAtra pramANa chai, sarvavAdI jJAna mAnaiM ja. lAghavathI te eka chai. anAdi-anaMta chai ! bhedAdi pratibhAsa cittopAdhiviSayaka chai / te jJAnanI upAdhiI vizvabhedatuM maMDANa chai, AtmAtmIyAdhyAsarUpa sarva prapaMca chai. // 34 // vivecana :- eka vedAntadarzanakAra ane bIjA sAMkhyadarzanakAra A be matavALA vAdIo ema kahe che ke "A AtmA kartA ane mukhya
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM trIjA sthAnanuM varNana bhoktA nathI." je kaMI A zarIrathI kArya thAya che teno kartA AtmA nathI. tathA teno mukhyapaNe bhoktA paNa AtmA nathI. te banne vAdIomAM prathamavAdI je vedAMtadarzanakAra che te ema kahe che ke dezamAtra eTale jJAna ja mAtra che. ane te ja eka pramANarUpa che. kAraNa ke badhA ja vAdIo "jJAna che ane te jJAna ja pravRtti-nivRtti karAvanAruM che" Ama mAne che. jJAna ja sukhasAdhanomAM pravRtti karAve che ane duHkhasAdhanothI nivRtti karAve che. mATe jJAna e eka ja pramANa che tathA vaLI jJAna e jANavA svarUpa jJeya svarUpe sarvatra eka ja che ema mAnIe to lAghava ja thAya che. mATe jJAna ekarUpa che tathA vaLI A jJAna anAdi-anaMtarUpa che. A jJAnamAM bhedAdino je bhAsa thAya che te AtmAne vaLagelI (avidyAsvarUpa) upAdhinA kAraNe che. A upAdhinA kAraNe ja "huM ane mArApaNAnA ahaMkAranuM maMDANa (prAraMbha) thAya che. A avidyAnA kAraNe AtmA ane AtmIya (huM ane A mAruM-A mAruM, evA prakAranA mArA)paNAno adhyavasAya cAlu thAya che tathA tenA ja kAraNe dehAdhyAsa (daha e ja huM chuM, A deha mAro ja che AvA prakAranI) dehanI mamatA cAlu thAya che je saghaLI A mamatA prapaMcarUpa=mAyArUpa che. vAstavikapaNe deha e AtmA nathI paNa tevo bhAsa A jIvamAM cAlu thAya che. eTale A avidyAnA kAraNe "huM ane mAruM" AvI mamatA cAlu thAya che. paramArthe jJAna e ja eka tattva che. bAkI badhI avidyA che. 34 avataraNa :- "huM ane mAruM" Avo mohajanaka pariNAma thavAmAM mAyA kAraNa che te udAharaNa sAthe samajAve che - mAyAdika mizrita upacAra, jJAna-ajJAnagraMthi saMsAra ! dezyapaNaI mithyA parapaMca, saghalo jima suhaNAno saMca rUpA gAthArtha - mAyA AdithI mizrita karAyelo upacAra e ja jJAnaajJAnanI gAMTharUpa che ane te ja saMsAra che. je drazyapaNe dekhAya che. te
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 samyaktva SasthAna caupai saghaLo prapaMca mithyArUpa che. jema svapnamAM modakAdinuM darzana ane bhojana dekhAya che, te mithyA che tema ahIM samajavuM. 35mI Tabo :- mAyA hatAM ajJAna, 'ahaM mAM na nAnAmi'' tyAi prasiddha sarva prapaMca mUlakAraNa anAdibhAva, te pramukhaI mizrita je upacAra te jJAna-ajJAnanI gAMTharUpa saMsAra chaI. ajJAnAdhyastanaI viSaI zarIrAdhyAsa, zarIrAdhyastanaI viSaI indriyAdhyAsa ityAdi upacAragranthi jANavI. sarva prapaMca mithyA chai / dRzyapaNA mATaiM jima suhaNAno saMnna=svapnamoArji rUpa" vivecana :- mAyA" eTale ke ajJAnadazA AtmA potAnA AtmAne na jANe eTale ke "huM mArA AtmAne jANato nathI' AvA prakAranI je ajJAnadazA che te ajJAnadazA ja sarva prapaMcanuM mUla kAraNa che ane A ajJAnadazA rUpa mAyA A jIvane anAdikALathI vaLagelI che. A ajJAnadazA rUpa mAyA vagerethI mizrita (eTale ke mAyApUrvaka) upacAra thAya che "A mAruM che, A mAruM che, huM vidvAna chuM, huM dhanavAna chuM" ItyAdi je upacAra karAya che te jJAna ane ajJAna ema ubhayadazA mizra thavAthI AvA prakAranI A jIvamAM eka gAMTha baMdhAya che tene ja saMsAra kahevAya che. A jJAna-ajJAnanI mizra banelI gAMThanA kAraNe A jIvane zarIrAdhyavasAya (A zarIra e ja huM chuM, ane huM e ja zarIra che) AvA prakArano zarIrAdhyavasAya (zarIra sAthenI mamatA) zarU thAya che. zarIrAdhyavasAya thavAnA kAraNe IndriyAdhyavasAya (cakSu Adi je je Indriyo che te huM chuM, A Indriyo e mAruM svarUpa che.) AvA prakArano IndriyAdhyavasAya zarU thAya che. A rIte je mArApaNAno bhrama thAya che te badho upacAra che. eTale ke
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM trIjA sthAnanuM varNana 95 upacArarUpa gAMTha che eTale ke je potAnuM na hoya tene potAnuM mAnavAno je bhrama thavo te ajJAnadazA rUpa gAMTha che. saMsAramAM A sarva manuSyo-pazuo-pakSIo, ghara-dukAna Adi je kaMI dekhAya che te sarve prapaMcarUpa=mithyAbhAsa che. arthAt te koI vastuo che ja nahIM paNa bhramamAtra rUpe dekhAya che. jemake svapnamAM lADu dekhAya che. lADunA bharelA thALa dekhAya che. ane lADu khAdhA Ama paNa dekhAya che. paraMtu te saghaLuM ya jema mithyA bhAsa mAtra che. tema A saMsAramAM dekhAtA sarve paNa padArtho mithyArUpa che. arthAt je kaMI dRzyamAna (dekhAya) che te saghaLuM svapnamodakanI jema mithyArUpa che. II35mA avataraNa :- vedAntadarzanakAra brahma e satya che ane jagat e mithyA che. te vAta eka udAharaNa ApIne samajAve che (A vedAnta darzanakAra je mAne che te pUrvapakSarUpe raju karAya che) jima kaTakAdi vikArI hema, satya brahma jagajAle tema I je pariNAmI teha asaMta, apariNAmI saMta kahI vedaMta II36nA gAthArtha :- jema kaTaka-keyurAdi (kaDu ane kaMdoro vagere) vikArI bhAvavALuM je hema=suvarNadravya che te satya che tema AkhuM jagata jALarUpa che temAM brahma e satya che. A jagatamAM je je vastu pariNAmI (vikAravALI) che te vastu asat che. paraMtu je apariNAmI vastu che te sat che. Ama vedAntadarzanakAra kahe che. 36 Tabo :- bima Ta-cUra pramua suvarNanA vivAra chepha, jUThA, te kAryapaNaiM chaI jehanA ehavaM hema chaiM te sAcuM chaiM, tima jagajAlarUpa vikAra jUThA chaiM. te madhye avikArI brahma satya cha / je pariNAmI te asat, je apariNAmI te sat / ima vedAnta kahai,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 samyakta SasthAna caupaI "kAlavRttyabhAvapratiyogitvamasatyatvam, tadbhinnatvam satyatvam" uktaM ca AdAvante ca yannAsti, madhye'pi hi na tat tathA / vitarthaH sazA: santo, vitathA rUva nakSatAH rUddA | ( pArivaI 6) " vivecana :- vedAntadarzanakAra zuddha dravyArthikanayanI dRSTi upara cAle che. jemake suvarNamAMthI banelA je kaTaka-keyUrAdi=(kaDAM kaMdoro ane bAjubaMdha Adi) alaMkAro dekhAya che te saghaLA juThA che. A banAvelA paNa kaDAM-bAjubaMdha-baMgaDI ke hAra te Aje hoya ane kAle gaLAvavAM paNa paDe to na paNa hoya. mATe juThAM che, aupacArika che. paraMtu temAM raheluM suvarNa te satya che. game te alaMkAramAM raheluM alaMkArapaNuM nAzavaMta che. paraMtu suvarNapaNuM sadA rahevAnuM che. kAraNa ke koI paNa alaMkAramAM rahevuM te suvarNa sadA rahe che. mATe ghATathI banelA alaMkAro mithyA che. paNa mULabhUta suvarNadravya e satya che, yathArtha che. tenI jema jagatamAM thatA vikAro e jALarUpa che eTale ke mithyA svarUpa che. paraMtu te vikAronI madhye je brahmA che te satya che. brahmA e avikArI tattva che ane jagatunI jALa vikArI che tethI brahmA e ja yathArtha tattva che ane jagatamAM dekhAtA vivartI (vikAro) te Aja che ane kAle nathI mATe mithyA che. je trikAlavartI sadA dhruva padArtha hoya che. te satya hoya che paNa je Aje hoya ane kAle na hoya, athavA Aje na hoya ane kAle thAya te saghaLA padArtho pANImAM thatA parapoTA jevA che. mATe kAlpanika che ane mithyArUpa che. avikArI evuM je mULabhUta brahmatattva che. te saikAlika dhruvatattva hovAthI satya che ane je vikAro che te kSaNika ane jALarUpa hovAthI mithyA che. AkhI vAtano nicoDa e che ke -
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM trIjA sthAnanuM varNana je je pariNAmI-vikArI-badalAvAvALuM svarUpa che te nAzavaMta hovAthI mithyA che. jemake kaTaka=(kaDI) ane keyUra (kaMdoro ane bAjubaMdha) vagere alaMkAro kRtrima hovAthI pANInA parapoTAnI jema miththArUpa che. eTale ke je je paryAyo (parivartano) thAya che te saghaLAM parivartano mithyA che. ane je apariNAmI-dhruva rahenAruM brahmatattva che te sadA sthira rahevAnA svabhAvavALuM che mATe te satya che. paryAyo kSaNika ane nAzavaMta hovAthI mithyA che ane dravya apariNAmI ane dhuva hovAthI satya che. vedAMtI asatya ane satyanuM potAnA mata pramANe lakSaNa Ape che ke - koI paNa kALamAM je abhAvanuM apratiyogI hoya te satya, tenAthI viparIta eTale ke abhAvanuM pratiyogI je hoya te asatya jema ke ghaTapaTa che teno kALa kALe nAza thAya che. abhAva thAya che tethI te padArtho yogya kALamAM thanArA (yogya kALamAM bananArA) abhAvanA pratiyogI ja che. mAvaH sa pratiyoft = jeno jeno abhAva thAya che te te vastu pratiyogI kahevAya che. tene asatya samajavuM ane je saikAlika hoya eTale koI paNa kALamAM jeno abhAva thato nathI eTale ke je vastu potAnA abhAvanI apratiyogI che te ja vastu satya che ane AvuM tattva eka brahmadravya ja che. A vAtanI sAkSI ApatAM granthakArazrI jaNAve che "AdimAM ane anyamAM je nathI hotuM te madhyamAM paNa hotuM nathI. vitathonI sAthe sadeza dekhAtA padArtho paNa vitatha jevA ja che. jema svapnamAM dekhAtA modaka e mithyA che tema A jaganA bhAvo paNa mithyA che. mAtra temAM rahelA brahmA e ja eka satya tattva che. kAraNa ke te brahmA avicalita svarUpavALA che. eTale ke abhAvanA apratiyogI che mATe satya che.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 samyakta SasthAna caupaI jema AkAzapuSpAdi nathI tathA svapnamAM joyelA modaka jema nathI. tema jagatamAM dekhAtA ghaTa-paTa Adi A bhAvo paNa miththArUpa che. eTale ke nathI ja. te bhAvo mAtra kAlpanika che. temAM satata dhruva rahenAra kevaLa eka brahmA ja eka satya che. 36 avataraNa - A ja vAta eka udAharaNa ApIne samajAve che. jima tAtAdika achatA kahyA zruti suSupati budha kA ! tima jJAna achatuM brahmAMDa, atijJAnai nAzai ahidaMDa ll3oll gAthArtha :- jema (svajJAnamAM dekhAtA) tAtAdika (pitA-mAtA vagere) bhAvo achatA (asata) kahyA che. A pramANe kahenArI suSupti nAmanI zruti ja vadhAre pramANabhUta che ema paMDita puruSo kahe che. jema sapanuM jJAna thaye chate "sapanuM daMDa tarIke thayeluM jJAna" nAza pAme che. tema AtmajJAna thaye chate AkhuM ya A brahmAMDa achatuM bhAse che. //3 | rabo - jima tAtapramuNa machatA vahiyA, tra pitA pitA bhavati / mAtA amAtA bhavati, bAhmaNo abAhmaNo bhavati, bhrUNahA abhrUNahA bhavati, ityAdi zrutiM te vedAntapaMDitai saddayA / tima AtmajJAnaI brahmANDa achatuM thAi, jima ahijJAnaiM ahidaNDa nAsaiM, tima ja AtmajJAnaI AtmAjJAnajanitaprapaMca nAsaI / zuktijJAnanAzya lAghavathI zuktirajata chaI paNi taiM jJAna nahIM, tima AtmajJAnanAzya paNi prapaMca ja jANavo. // 37 // vivecana :- jema suSupta avasthAmAM (nidrAvasthAmAM) tAta (pitA) vagere je bhAvo dekhAya che te asat (mithyA) kahyA che. sArAMza ke
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM trIjA sthAnanuM varNana 99 suSupta dazA hoya tyAre eTale ke nidrAmAM svapnadazA cAlatI hoya tyAre sAme ubhelA je pitA dekhAya che te vAstavika pitA hotA nathI. arthAt apitA hoya che. tevI ja rIte svapnamAM je mAtArUpe dekhAya che te mAtA mAtA hotI nathI paNa amAtA ja hoya che. tathA svapnamAM je brAhmaNarUpe jaNAya che te sAco brAhmaNa hoto nathI. eTale ke abrAhmaNa ja hoya che tathA svapnamAM bhRNahApaNe (garbhanI hatyA karanArApaNe) je jaNAya che te paramArthathI bhRNahA (garbhanI hatyA karanAro) hoto nathI. sArAMza ke AvuM AvuM svapnamAM je koI jJAna thAya che te jJAna pramANe joya hotuM nathI. tethI A saghaLuMya svapnajJAna e kharekhara bhramajJAna kahevAya che. jyAre svapnadazA samApta thAya che ane nidrAdhIna jIva jyAre jAgRta thAya che tyAre svapnamAM dekheluM koI paNa dezya paramArthathI satya hotuM nathI, Ama jaNAya che. tenI jema AtmajJAna thAya tyAra pachI samasta brahmANDa asat arthAt mithyA jaNAya che. jyAre A AtmAne AtmatattvanuM bhAna thAya che tyAre AtmA e ja eka sAcuM tattva che. prApta karavA lAyaka che. yathArtha tattva che. bAkI badhuM mithyA che. bhrama che, kAlpanika che. paramArthathI koI paNa vastu sat nathI AvuM sAcuM jJAna thAya che. A pramANe kRtiomAM vedAnta zAstranA paMDita puruSoe kahyuM che. jema lAMbo evo eka sApa suto hoya, tyAre temAM lAMbI eka lAkaDI che evuM bhramAtmaka jJAna thAya che. (jo ke te jJAna bhramAtmaka hovA chatAM te vakhate te jJAna sAcuM ja lAge che) ane sutelA te sApane lAkaDI ja che ema samajIne A jIva cAle che. paraMtu te sarpa jyAre DaMkha mAre che tyAre athavA hAle cAle che. tyAre "A to sarpa ja che" Ama sarpanuM yathArtha jJAna thAya che ane te yathArtha jJAna thaye chate sarpamAM thayeluM je lAkaDInuM bhramAtmaka jJAna hatuM te nAza pAme che. tevI ja rIte "AtmatattvanuM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 samyakta SasthAna caupaI yathArtha jJAna thaye chate ajJAnatAnya A jagatano je prapaMca jaNAyo hato te jJAna nAza pAme che. jema chIpamAM A chIpa ja che A chIpa ja che A pramANe chIpanuM yathArtha jJAna thaye chate temAM pUrvakAle thayelA rajatanA jJAnano nAza thAya che. Ama mAnavAmAM zabdasaMbaMdhI gaurava che. tene badale chIpajJAna thaye chate chIpamAM bhAselA rajatano nAza thAya che. Ama mAnavuM ucita che ane tema mAnavAmAM zabdasaMbaMdhI lAghava che. rajatanA jJAnano nAzamAnavAne badale rajatano nAza thAya che. Ama mAnavAthI zabdasaMbaMdhI lAghava thAya che. Ama mAnavAmAM thoDA zabdothI kAma cAle che eTale Ama mAnavAmAM ja akSarakRta lAghava che. A pramANe AtmatattvanuM sAcuM jJAna thaye chate jagataprapaMcano nAza thAya che. jyAre A dRSTimAM "Atmatattva" barAbara samajAI jAya che tyArathI A samasta vizva sAcuM che. Ama je jaNAyuM hatuM teno nAza thAya che ane tyAre ja khyAla Ave che ke jagatamAM koIpaNa padArtha astitva ja dharAvato nathI. jagatano prapaMca (vistAra) che ja nahIM. Aja sudhI A mAtA, A pitA, A ghaTa ane A paTa ema je jANyuM hatuM te saghaLuM ya mithyA che. jo te padArtho ja nathI, to tenA jJAnanI vAta kevI? Ama Atmatattva jaNAye chate jagat prapaMcano ja nAza thAya che. kAraNa ke jagatano prapaMca hato ja nahIM. Aja sudhI mohathI (ajJAnatAthI) ja mAnyo hato. paraMtu Atmatattva e ja sAcuM eka tattva che. Ama jaNAye chate bAkI badhA padArtho mithyA che. Ama jaNAya che AvuM vedAnta paMDito kahe che. AtmatattvanuM yathArtha bhAna thaye chate brahmANDa mithyA che AvuM bhAna thAya che. 37LA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM trIjA sthAnanuM varNana 101 adhiSThAna je bhavabhramataNuM, teha ja brahma huM sAcuM gayuM! tehanaI nahIM karmano lepa, huI to na laI karatAM khepa 38II gAthArtha - bhavano bhrama thavAnuM je sthAna che te brahma ja A jagatamAM satya tattva che. te brahmane (Atmatattvane) karmano lepa thato nathI. ane jo karmano lepa thAya to ghaNo udyama karavA chatAM te lepa kyAreya paNa (TaLato nathI) dUra thAya nahIM. 38 Tahno - mavakrama vahetAM prapaMcazratti, tenuM adhiSThAna ne vra, teha ja huM sAcuM gaNuM chu, jima (chai) rajatabhramAdhiSThAna zukti, ahibhramAdhiSThAna rajju satya (chai) / brahma prapaMcanaiM sAdRzya nathI, to bhrama kima hoi ? e zaMkA na karavI, je mATaI koi bhrama sArapana (sAvidapA) doDuM che, "namo nIna" itivat / te brahma paramArthasatyanaiM karmano lepa nathI / jo cetanaiM karmano lepa hoi, to ghaNoi udyama karatAM Talai nahI // 38 // vivecana :- A jagatu je jaNAya che te bhrama che, paNa sAcuM nathI. paraMtu jagatano bhrama jemAM thAya che te brahma ja satya che. sArAMza ke je jagata najare dekhAya che te bhramAtmaka che, sAcuM nathI. paraMtu A jagatano bhrama jene viSe thAya che te brahmatattva e sAcuM tattva che ane te brahmAtmA mAtra satya che. brahmasvarUpa che te ja sAcuM yathArtha tattva che. brahmA e ja yathArtha ane sAcuM tattva che. . jema rajatano bhrama jemAM thAya che te chIpa chIparUpe satya che tathA sarpano bhrama je doraDAmAM thAya che temAM sarpano je bhrama thayo te mithyA che. paraMtu je doraDuM che te doraDA rUpe satya che. rajata ane chIpa vacce sAdezya hovAthI Avo bhrama thAya che tathA sarpa ane raju vacce sAdezya hovAthI Avo bhrama thAya che. rajatapaNAno
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 samyakta jasthAna caupaI ane sarpapaNAno je bhrama thAya che te te khoTuM jJAna thAya che. arthAt bhramajJAna che. kAraNa ke te vAstavikapaNe chIpa ane doraDuM ja che. kaMI rajata ane sApa nathI ja, tema je A jagatuM dekhAya che te saghaLuM ya bhramasvarUpa che, vAstavika nathI. paraMtu brahma e ja eka satyatattva che temAM jagat prapaMcano bhrama thAya che. prazna :- rajata ane chIpa, tathA sarpa ane raju A banne vastuo samAna hovAthI bhrama thavAno saMbhava che. jyAM samAnatA hoya, tyAM bhrama thAya, paraMtu brahmA ane jagaprapaMca A baMne vastuo vacce samAnatA (sAdezya) nathI. to tyAM bhrama kevI rIte thAya? uttara :- AvI zaMkA na karavI. kAraNa ke jyAM sAdazya hoya tyAM jema bhrama thAya che tema jyAM sAdRzya na hoya tyAM paNa kyAreka bhrama thAya che. jemake AkAzamAM koI raMga nathI, arUpI dravya che to paNa temAM AsamAnI kalara (nIlavaNa)no bhrama thAya che. mATe jyAM sAdRzya na hoya tyAM paNa bhramajJAna thAya che. tevI rIte ahIM paNa brahmA ane jagatmapaMcamAM sAdezya nathI. to paNa tyAM satya evo brahma jaNAto nathI ane jagatrapaMca je jaNAya che A khoTo bhrama che. mATe Avo bhrama paNa thAya che. sArAMza ke brahmAtmA e ja satya tattva che. tene karmano lepa thato nathI. jo AvA prakAranA uttama tattvabhUta brahmasvarUpa Atmatattvane karmano lepa lAge to te lepa ghaNI mahenata karavA chatAM paNa kyAreya dUra nA thAya. kAraNa ke Atmatattva dhruva eka dravya che. tethI teno lepa sadA emane ema ja rahe. kyAreya paNa koIno lepa dUra thAya ja nahIM. mATe jagatmapaMcano je bhrama thAya che te mithyA che. teno bhrama jene viSe thAya che te brahmAtmA e ja eka sAcuM tattva che. 38
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM trIjA sthAnanuM varNana 103 je anAdi ajJAnasaMyoga, tehano kahiiM na hoi viyogA bhAva anAdi anaMta ja diDha, cetana pari viparIta aniH ||39lA gAthArtha :- jo ajJAnano saMyoga anAdi che ema kahIe to kyAreya paNa teno viyoga na thAya. je bhAvo anAdi hoya che. te anaMta ja hoya che. jemake jIvamAM caitanyabhAva anAdi che to anaMta ja hoya. tenAthI viparIta mAnavuM te aniSTa=khoTuM che. 39aa Tabo :- ne mATi ajJAna vahetAM jJAnAvALIyam, tehano anAdisaMyoga jIvanaI mAno to kahiiM tehano viyoga na thAi | bhAva anAdi hoi, te anaMta hoi, jema cetanabhAva / viparIta aniSTa chaiManAdisAMtabhAva pramANasiddha ja nathI, te mATaiM karmasaMyoga jIvanaI anAdi nathI, sadA karmamukta ja brahma chai. nityamuktanaI avidyAI jaDa baddha jANai chai // 39 // vivecana :- A jIvane ajJAnano saMyoga eTale ke jJAnAvaraNIya karmanA udayano saMyoga (eTale ajJAnatA) jo anAdi mAnIe to to te jJAnAvaraNIya karmano udaya anaMta paNa mAnavo ja joIe. kAraNa ke je anAdi hoya te avazya anaMta ja hoya. tethI tehano aMta kyAreya na thAya. tethI AtmA karmothI kyAre dUra na thAya. jo karmano saMyoga anAdi hoya to anaMta ja mAnavo paDe. eTale mokSa kyAreya thAya ja nahIM. kAraNa ke jema jIvamAM cetanabhAva anAdi che tethI te cetanabhAva anaMta paNa che ja. cetana kyAreya paNa acetana banato nathI. tema karmano saMyoga jo anAdi hoya to anaMta mAnavo ja paDe. tethI A jIvano kyAreya paNa karmathI chuTakAro thAya nahi. mATe AnAthI viparIta mAnavuM te aniSTa ja che. je
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 samyakta jasthAna caupaI anAdi hoya ane te sAtta hoya Ama mAnavuM te aniSTa che = apramANa che. arthAtu khoTuM che. tethI karmano saMyoga anAdi nathI. A AtmA to sadAkALa karmathI mukta ja che ane brahmasvarUpa ja che. A AtmA karmathI baMdhAyo ja nathI. nitya mukta ja che. nitya mukta evA A AtmAne jaDa evA karmothI baMdhAyelo je mAne che te bhrama che. jo karmothI baMdhAyelo hoya to kyAreya mukta bane ja nahIM. mATe nityamukta ja AtmA che. Ama ja mAnavuM ucita che. li39 kAcadhari jima bhUMke zvAna, paDai sIha jali biMba nidAnA jima kolika jAli guMthAi, ajJAniM nijabaMdhana thAya nA gAthArtha :- jema kAcanA gharamAM (pratibiMbane joIne) kutaro bhase che. vaLI pANImAM dekhAtA pratibiMbane joIne siMha temAM kudako mAre che tathA jema karoLIyo potAnAthI guMthAyelI jAlamAM pote ja phasAya che. tenI jema brahmajJAna vinA ajJAna dazAnA kAraNe A jIvane potAne ja juThuM baMdhana thAya che. 40 | Tahno :- tihAM dRSTAnna vadara che, - nama vanaDuM pari pratibiMbanaiM apara zvAna jANI zvAna bhukai chai, siMha jali potArnu pratibiMba dekhI teNai nimittaiM apara siMha jANI krodhai, temAMhiM paDaI chaI, jima taMtuvAya potaiM jAla karaI, tehamAM potaiM ja guMthAI chaiM, tima brahmajJAna vinA bheda pratibhAsaiM, jUThaiM jUlu ja baMdhana thAi vivecana :- jema kutarAne ke siMhane pratibiMbanuM jJAna na hovAthI kAcamAM ane jalamAM potAnuM pratibiMba dekhIne A mArI sAme bIjo kUtaro ja Avyo che athavA bIjo siMha ja Avyo che. Ama mAnIne kUtaro jorazorathI bhase che ane siMha krodhe bharAya che ane sAme kAcamAM
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM trIjA sthAnanuM varNana 105 dekhAtA kutarA upara gusso kare che, ane jaLamAM dekhAtA siMha upara asala siMha gusso kare che. paraMtu vAstavikapaNe to bIjo kUtaro paNa nathI ane bIjo siMha paNa nathI. svapnamAtra (bhramamAtra) ja che. te dRSTAntanI jema vAstavikapaNe eka brahma ja che ane te eka brahma e ja AtmA che. paraMtu aneka AtmA nathI. Ama hovA chatAM ajJAnI A jIva ajJAnanA kAraNe aneka jIvo che Ama dekhe che, ane temAM mohAMdha thAya che ane tenA kAraNe anaMtasaMsArI bane che. tathA vaLI jema karoLIyo pote ja potAne rahevA mATe jALa banAve che ane temAM pote ja phasAya che. tevI ja rIte saMsArI jIva ajJAnanA kAraNe "huM karmothI baMdhAyelo chuM" AvI manamAM kalpanA karIne AvI kAlpanika jALamAM phasAya che je moTA baMdhanarUpa bane che, pAramArthika rIte to A jIva sadA nityamukta ja che. koIthI baMdhAyelo nathI, anaMta AtmA ja nathI. sarva jagatamAM eka ja AtmA che. Ama vedAntI kahe che. tathA jema kutarAne ke siMhane potAnA pratibiMbanuM jJAna nahIM hovAthI bhase che ane yuddha kare che. vAstavikapaNe bIjo kutaro paNa nathI ane bIjo siMha paNa nathI tevI ja rIte saMsArI jIvane brahmajJAna nahIM hovAthI potAnAthI bhinna anaMta jIvo ane ghaTa-paTa Adi aneka padArtho dekhAya che ane temAM mamatAthI athavA krodhathI ane dveSathI baMdhAya che. karoLIyAe karelI jALamAM jema te karoLIyo ja phasAI jAya che tema A AtmA brahmasvarUpa hovA chatAM paNa ajJAnatAnA kAraNe potAnI manamAnI kalpanA karIne pote ja karmothI baMdhAyelo che. Ama mAnI le che ane dharmakArya karavA joDAya che, paraMtu vAstavikapaNe to A jIva nitya mukta ja che. tene koIpaNa prakAranuM baMdhana che ja nahIM, je koI baMdhana jaNAya che te saghaLAM paNa juThAM-juThAM ja baMdhana che. paramArthathI jIva pote ekalo ja che ane te brahmAtmA svarUpa che. bAkI badhuM bhramAtmaka che, mATe juduM che Ama jANavuM. // 40 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 samyakta jasthAna caupaI ima ajJAni bAMdhI mahI, cetana karatA tehano nahIM ! galacAmIkaranai daSTAMti, dharamapravRtti jihAM lagai bhAMti kalA gAthArtha :- A pramANe 40mI gAthAmAM kahyA mujaba karoLIyAnI jALanA udAharaNathI ajJAnatAnA kAraNe A cetana baMdhAyo cheAma mAne che, paraMtu paramArthathI A AtmA karmano kartA-bhoktA che ja nahIM. gaLAmAM sonAnI mALA che AvA bhramanA udAharaNathI jyAM sudhI A bhrama jAya nahIM tyAM sudhI A jIvane te bhrama TALavA dharmanI pravRtti karavAnI rahe che. /41/l | Tahno - rUma mAnaDuM mathI vahetAM pRthvI, te vaMdhALI che, te baMdhano kartA cetana nathI / jo paramArthathI baMdha nathI, to baMdhaviyoganaiM arthi yogI kima pravartai chai ? te AzaMkAI kahai chai, galacAmIkara kahetAM kaNThagata hemamAlA tehanaiM dRSTAntaI bhrAnti chai, tihAMtAI dharmanaiM viSai pravRtti chaI / jima chatI ja kaNThasvarNamAlA gai jANI koi ghaNe ThAme sodhaiM / tima abaddha brahmanaiM ja baddha jANI baMdhaviyoganaI arthi tapasvI pravartaI chaI // 41 // - vivecana :- A pramANe AkhI A pRthvI (samasta duniyA) ajJAna dvArA baMdhAyelI che arthAt ajJAnadazAthI bharelI che. ajJAna-avaLI samajaNa rUpa che. A cetana baMdhanano kartA nathI. kAraNa ke A baMdhana ja sAcuM baMdhana nathI, kRtrimabaMdhana che, paramArthathI A AtmA karmothI baMdhAyelo ja nathI. to pachI yogI mahAtmA te karmabaMdhanane nivAravA prayatna zA mATe kare? Avo prazna thAya. to teno uttara e che ke "huM karmothI baMdhAyelo chuM" Ama mAnavuM e bhramamAtra ja che. paramArthathI A AtmA baMdhAyelo ja nathI ane baMdhAyelo hoya to kyAreya mukta
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM trIjA sthAnanuM varNana 107 thAya ja nahIM. mATe sadA abaddha ane mukta ja che huM baMdhAyelo chuM AvuM samajavuM te ja moTo bhramamAtraja che. jema gaLAmAM sonAnA achoDAvALI koI vyakti mAro achoDo khovAyo che AvuM bhramathI mAne tenA jevuM che. gaLAmAM potAno achoDo hovA chatAM paNa jene tenuM bhAna nathI, paNa mAro achoDo khovAyo ja che. AvuM je mAne che tene ja ema thAya che ke mAro achoDo khovAyo che ane te badhe zodhe paNa che. zodhavA ghaNo prayatna paNa kare che tenI jema A AtmA brahma svarUpa che ane karmothI abaddha che chatAM abaddha evA A brahmane (AtmAne) baddhasvarUpavALo mAnIne AvA prakAranA mithyAjJAnanA kAraNe tenAM baMdhanAdine toDavA-dUra karavA A jIva dharmanI pravRtti kare che. Ama abaddhane baddha mAnavAnI bhrAnti jyAM sudhI che tyAM sudhI A jIva dharmanI pravRtti kare che jyAre tene sAcuM tattva samajAya che ke A AtmA to brahmasvarUpa che ane brahma kyAreya karmothI baMdhAto nathI. to tene toDavAno prayatna karavAno hoto ja nathI. dharma karavAnI jarUra ja nathI. A AtmArUpa brahmA sadA abaddha ja che mATe nityamukta ja che. tene mukta banAvavA dharma karavAnI kaMI jarUra ja nathI. A AtmA melo ghelo hoya, karmothI lapeTAyelo hoya, to ja tene zuddha karavA prayatna karavo paDe paNa AtmA to brahmasvarUpa ja che, nityamukta che. karmonA baMdhanathI rahita ja che mATe tene mukta karavA dharma karavAnI koI jarUra nathI. AvuM jyAre A jIva samaje che tyAre brahmasvarUpa bane che. I41ii. bhrAnti miTai citamAna agAdha, karatA nahi paNi sAkhI sAdha IT vyavahArai karatA te houM, paramAratha navi bAMdhyo kou II4zA gAthArtha :- jayAre A bhrama dUra thAya che tyAre ja agAu
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 samyakta jasthAna caupaI jJAnadazAvALo siddhayogI A jIva bane che te jIvane pravRtti ke nivRtti kaMI hotI nathI. vyavahArathI te AtmA kartA kahevAya che paraMtu paramArthe A jIva koIthI baMdhAyelo nathI. paramArthathI A AtmAne koIpaNa baMdhana nathI. //4rA bo - te prati miTaya siddhayogInara pravRtti nivRtti chaiM, agAdha-nistaraMga cetanavilAsamAtra chaI / te dazAiM sAdhu karatA nathI paNi sAkhI chaD / vyavahAraiM lokapratibhAsaI te kartA thAo, paNi paramArthai koi bAMdhyo nathI // 42 // vivecana :- "huM baMdhAyelo chuM" AvA prakAranI je bhrAnti che. te jyAre maTI jAya che arthAt A bhrama jyAre dUra thAya che tyAre A siddhayogI bane che tevA yathArtha jJAnavALA siddhayogIne agAdha=amApa jJAnamAtra hoya che eTale ke anaMtajJAna mAtra ja hoya che. tevA jIvane mohanA saMkalpa-vikalpo hotA nathI. Ama karuM ke tema karuM ItyAdi saMkalpa-vikalpo rUpa taraMgothI rahita zAnta samudranI tulya agAdha jJAnamAtrano caitanyano vilAsa mAtra ja hoya che. potAnA svarUpanI ramaNatA mAtra varte che. tevA te jIvane have koI kArya mATenI pravRtti ke nivRtti hotI nathI. AvA prakAranI UMcI dazAmAM A jIva kartA ke bhoktA nathI paNa je kaMI vyavahAra bane che temAM sAkSImAtra thAya che. vyavahArathI A jIva kartA che Ama dekhAya che paraMtu te badhuM sahajabhAve thayA ja kare che. jIva te te kArya buddhipUrvaka karato nathI. mATe paramArthathI te jIva baMdhAyelo nathI. AvI uMcI avasthAmAM A jIva jJAnamAtramAM vartanAro che. zuddhabuddha-niraMjanapaNe sadA varte che. 4rA abhidhyAna yojanA kevalya guNa pAmii zruti kahai niHzalyA paramAratha vyavahAra AbhAsa, bhAsanazakti TaleM savitAsA4all
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM trIjA sthAnanuM varNana 109 gAthArtha - (1) abhidhyAnaguNa (2) yojanaguNa ane (3) kevalyaguNa Ama traNa guNo pragaTa thaye chate A jagatrapaMca je (1) pAramArthikarUpe (2) vyAvahArikarUpe ane (3) AbhAsarUpe anukrame lAgato hato te saghaLo bhrama have TaLI jAya che. A pramANe kRtizAstro niHzalyapaNe kahe che. //4all | rabo :- mithurava dhyAna te dhyAna-vedAntazravaNa, yogaDuM muktinaiM te yojana-tattvajJAna, kaivalya kahetAM videhakevalabhAva, e 3 guNa pAmiiM, te jIvanaiM anukramaiM prapaMcanI pAramArthika-vyAvahArikaAbhAsiktAnA pratibhAsananI zakti chai, te miTaiM / tihAM naiyAyikAdi vAsanAI prapaMcanaI pAramArthikapaNuM jaNAtuM, te vedAMtazravaNa pachI mittiN| tivAra pachI prapaMcanaiM yogI vyAvahArika karI jANai, paNi pAramArthika karI na jANaiM / valatuM tattvajJAna upajaI tivAraiM prapaMcanaiM vyAvahArikapaNi na jANaiM, bAdhitAnuvRttiM AbhAsikamAtra jANaiM / videhakaivalyaiM prapaMca- jJAna mAtra ja TalaI niHprapaMca cinmAtra hui rahai, "tasyAbhidhAnAd yojanAt tattvabhAvAdbhUyazcAnte vishvmaayaanivRttiH" rUti zrutiH jarA vivecana :- (1) abhidhyAna (2) yojana ane (3) kaivalya bhAvanI prApti A traNa guNo che. tyAM (1) abhidhyAna eTale abhimukha dhyAna arthAt AtmabhAva tarapha=AtmAnuM dhyAna AkarSAya evuM vedAntazravaNa te prathama guNa samajavo. vedAntanA pAThonuM vAraMvAra nitya zravaNa karavAthI A AtmA AtmabhAva tarapha AkarSAya che ane mohanI mAtrA maMda paDe che te abhidhyAna kahevAya che. (2) muktinI sAthe joDI Ape te cojana teno artha e thAya che ke tattvajJAnanI prApti karavI. vedAntapAThonuM vAraMvAra adhyayana karavAthI A jIvamAM tattvajJAnanI je prApti thAya che tene yojana
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 samyakta SasthAna caupaI kahevAya che. tattvajJAnanI sAthe je joDAvuM tenAthI yukta banavuM te yojanA ane (3) kaivalyaguNaprApti eTale ke dehathI sarvathA mukta thaIne kevalabhAva eTale ke brahmabhAvane prApta karavo deharahita banIne A AtmAnuM paramAtmA svarUpe je sarjana thAya te kaivalyaguNaprApti nAmano trIjo guNa che. A jIva jyAre kramazaH A traNa guNone prApta kare che tyAre te jIvamAM potAne pAramArthika, vyAvahArika ane AbhAsika svarUpe pratibhAsana karavAvALI je prapaMcanI zakti hatI, te anukrame dUra thAya abhidhyAna nAmano guNa AvavAthI A jagatano prapaMca je pAramArthikapaNe satya lAgato hato. te bhrama have TaLI jAya che. tevI ja rIte bIjo yojana nAmano guNa AvavAthI A jagatuno prapaMca vyAvahArika-aupacArika che. Avo ahIM je bhrama thayo hato te paNa TaLI jAya che ane trIjo kaivalyaguNa AvavAthI AkhuM ya A jagatuM AbhAsikarUpe je pratibhAsita thatuM hatuM te bhrama paNa TaLI jAya che. AvA prakAranA mithyA bhramo je thayA hatA te dUra thaI javAthI kevaLa eka AtmA brahmasvarUpa che AvI satya pratIti thAya che. Ama vedAntazAstro nibaMdhapaNe jorazorathI kahe che. | vedAntazAstro kahe che ke jyAM sudhI A bhrama cAlu hoya che tyAM sudhI ja A jagat sAcuM che Ama lAge che, paraMtu jema jema vedAnta zAstrono abhyAsa thavAthI abhidhyAna-yojana ane kaivalyaguNonI prApti thAya che tema tema A bhrama TaLI jAya che. sArAMza ke prathama guNa Ave chate A jagata pAramArthikapaNe satya che Avo je bhrama thayela che te TaLI jAya che ane yojana nAmano bIjo guNa AvavAthI A jagat vyAvahArika che, aupacArika che. Avo bhrama paNa TaLI jAya che ane kevalya nAmano
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM trIjA sthAnanuM varNana 11 1 trIjo guNa AvavAthI brahmAtmA vinA bIjuM kazuM ja satya nathI. bAkIno badho bhramamAtra che. AvuM jJAna thAya che ane tenAthI bIjA khoTA bhramo TaLI jAya che. ane A AtmA e ja brahmAtmA che AvuM zuddhajJAna pragaTa thAya che. Ama vedAntazAstro pokArI pokArIne kahe che. naiyAyika Adi ItaradarzanakAroe je kaheluM che ke pUrvabhavIya vAsanAnA saMskArathI A bhavanI vAsanA, ane A bhavanI vAsanAthI AvatA bhavanI vAsanA thAya che. Ama bhavanA saMskAronI paraMparA cAle che. AvuM je naiyAyiko kahe che tenAthI A jagatmapaMca sAco che, pAramArthika che, satya che Ama jaNAyuM hatuM. vedAntazAstronA vAraMvAra zravaNathI te bhrama dUra thAya che ane A jagata pAramArthika nathI paNa aupacArika che Ama samajAya che. tyArathI A mahAtmA yogI puruSa A jagatane aupacArika gaNe che paNa pAramArthika gaNato nathI, kAlpanika che. paNa pAramArthika nathI Ama samaje che. tyArabAda vedAntazAstronuM vadhAre zravaNa manana karavAthI jyAre tattvajJAna utpanna thAya che. tyAre A jIva A jagaprapaMcane vyAvahArikarUpe (aupacArika rUpe) paNa joto nathI. mAtra AbhAsarUpe ja che Ama A jIva mAne che eTale ke jo ke jagatanuM astitva mAnavuM e vAta ja bAdhita che. tema mAnavAmAM ghaNA doSo ane avarodho Ave che chatAM paNa jagatanuM astitva AbhAsamAtra rUpe cAlu rahe che. jema TrenamAM beThA hoIe tyAre hakIkatathI Trena cAle che to paNa bhramathI dUra dUra rahelA vRkSonI lAIna cAlatI hoya tema dekhAya che. vRkSonuM cAlavuM je dekhAya che te bhrama che, bhrAntajJAna che chatAM te vakhate vRkSo cAle che Avo AbhAsa thAya che tema Akho ya A saMsAra bhramAtmaka che Ama hovA chatAM paNa sAcApaNAno tyAM bhrama thAya che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 2 samyakta SasthAna caupaI jyAre kaivalya nAmano trIjo guNo prApta thAya che tyAre A AbhAsa paNa TaLI jAya che. jaganA prapaMcanuM jJAna mAtra paNa TaLI jAya che ane niSmapaMca (eTale jagatanA prapaMca vinAnuM) kevaLa ekaluM parama brahmasvarUpa cinmAtranI (yathArtha jJAnanI) hayAti jaNAya che. abhidhyAna nAmano prathama guNa AvavAthI A jagatuM yathArthapAramArthika che. A bhrama je che te TaLI jAya che. tyArabAda yojanA nAmano bIjo guNa AvavAthI A jagatu vyAvahArika che. aupacArika che. Avo bhrama paNa TalI jAya che ane AbhAsamAtra rUpe bodha rahe che ane kaivalya nAmano trIjo guNa AvavAthI A AbhAsa = bhramamAtra paNa TaLI jAya che ane kevaLa eka brahmasvarUpa A AtmA che, e ja sAcuM tattva che. AvuM zuddha yathArthajJAna prApta thAya che. eTale (1) abhidhyAnathI, (2) yojanathI ane (3) kaivalyanI prAptithI sAcu yathArtha tattvajJAna thavAnA kAraNe A jIva AkhuMya A vizva sAcuM che. AvI mAyAmAM je phasAyo hato. temAMthI atyanta nivRtti pAme che ane A AtmA kevaLa brahmAtmA svarUpa che. Ama samaje che. A pramANe vedazAstro kahe che ane te vAta A jIvane barAbara samajAya che ane A jIva ema mAnato thaI jAya che. I4all jIvanamugata lahyo nijadhAma, tehasiM karaNInU nahi kAmA jihAM avidhA karaNI tihAM, vIsAmo chaI vidhA jihAM II4DhA gAthArtha :- tattvajJAnathI pUrvasaMcita karmone toDIne A jIva jyAre jIvanamukta avasthAne pAme che tyAre potAnA AtmAnuM teja pragaTa thAya che tyAre have koIpaNa prakAranI (ma)karaNI karavAnI jarUra rahetI nathI. jyAM sudhI avidyA hoya che tyAM sudhI dharmakaraNI hoya che paraMtu jyAM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM trIjA sthAnanuM varNana 113 vidyA pragaTa thAya che tyAre dharmakaraNInI vizrAnti (visAmo) thAya che. 5485 Tabo :- tattvajJAnI jJAnaI saMcita karma dahI prArabdha mAtra bhoganI pratIkSA karato jIvanmukta thayo, te potAnuM teja pAmio / tehanaiM karaNInuM kAma nathI / jihAM tAMi avidyA chai tihAM tAMiM kriyA chaM / jihAM vidyA tattvasAkSAtkArarUpa AvI, tihAM visAmo rUM / ArurukSurmuneryogaM, kriyA kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva, zamaH kAraNamucyate // gItAsu // ( adhyAtmasAra prathamaprakAza, adhiSThAna 15 zloka 22 ) // 44 // vivecana :- tattvajJAnI AtmA tattvajJAnanI lInatAnA kAraNe sAMsArika bhAvothI virAma pAmyo chato pUrvakAlamAM bAMdhelA karmone bALI nAkhIne prArabdhakarmone (vartamAnakALe hAla baMdhAtA evA lagabhaga nirasa karmone) bhogavavAnI rAha joto chato "jIvanmukti'' jevI sthitine pAme che arthAt pUrvakALamAM bAMdhelA lagabhaga ghaNAM kharAM karmone A jIva khamAvI nAkhe che. mAtra vartamAnakALe baMdhAtAM karmo ja khapAvavAnAM bAkI rahe che tethI tene jIvanmukta kahevAya che. jIvato hovA chatAM jANe "mukta banI cukyo hoya zuM" AvA prakArano te jIva thaI jAya che. AvI paristhiti thavAthI A jIva potAnA asala tejane prApta kare che eTale ke zuddha AtmA bane che. A jIvane have pachI kaMI karavAnuM rahetuM nathI jyAM sudhI avidyA (eTale ke ajJAnadazA-mAyA) hoya che tyAM sudhI ja dharmakriyA karavAnI hoya che. tattvajJAnano sAkSAtkAra thavA svarUpa vidyAjJAna jyAre pragaTa thAya che ane avidyA naSTa thAya che tyAre A jIvanI kriyAmAMthI vizrAnti thAya che te jIvane have kaMI paNa dharmakaraNI karavAnI rahetI nathI.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 - samyakta SasthAna caupaI AgamazAstromAM paNa kahyuM che ke "yogadazA upara ArUDha thavAnI IcchAvALAne eTale ke mumukSune dharmakriyA e sAdhanasvarUpa che paraMtu jyAre "A jIva yogArUDha thaI jAya che tyAre te jIvane mATe kriyAnuM upazamana arthAt kriyAno uparama thavo eTale ke kriyA karavAnuM baMdha karavuM e ja kAraNarUpa bane che" A pramANe gItAmAM kahyuM che tathA adhyAtmasAramAM paNa A pramANe ja kahyuM che. 44. vidhi-niSedha jJAnInai kahI nahI, prAradhi tarasa kiriyA kahI ! avara kahIM nahIM tAsa adekha, jIvanakAraNa anya adaSTa II4paII gAthArtha :- tattvajJAnIne vidhi niSedha svarUpa koI kriyA hotI nathI. mAtra prArabdhane anusAre (jevAM zubhAzubha karma have bAkI hoya tevI) kriyA te mahAtmAne hoya che ema keTalAka vedAniko kahe che. vaLI bIjA keTalAka vedAntiko ema kahe che ke jIvananA kAraNabhUta evuM aSTa teone hotuM nathI. paraMtu (anyanAM kAmo karI zake tevuM) arthAta paropakAra parAyaNa evuM anya (vilakSaNa) ade teone hoya che. //4po | rabo - tattvajJAnInaDuM vidhiniSedharUpa vaiviya vahoruM nathI, je mATaI vidhiniSedha sarva avidyAvatpuruSaviSaya chai / AhAravihArAdikriyA zarIrasAdhana chaD / te paNi prArabdhAdRSTaI chaI / ima sAMpradAyika vedAMtI kahaI chaI / kSIyate cAsya karmANi, tasmit dRSTe parAvare / ( zruti 2 / 2) jJAnAgniH sarvakarmANi, bhasmasAtkurute'rjunaH // (nItA 4.8, jJo. rU7)
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM trIjA sthAnanuM varNana 115 ityAdi vAkyaI karmasarvapadasaMkocanI anyAyyatAI jJAnInaiM adRSTamAtrano nAza mAniiM chaiM / anaiM tehanaiM zarIrasthitikAraNa te IzvarazarIranI pari anyAdRSTa chai // 45 // vivecana :- tattvajJAnI AtmAne vidhirUpa ke niSedharUpa koIpaNa prakAranI kriyA karavAnI hotI nathI. "A dharmAcaraNa karavAnuM che ane A dharmAcaraNa ke pApAcaraNa karavAnuM nathI" Ama vidhyAtmaka ke niSedhAtmaka koIpaNa jAtanI kriyA karavAnI rahetI nathI, kAraNa ke vidhirUpa kriyA ke niSedharUpa kriyA A saghaLI paNa kriyA avidyAvALA puruSano viSaya che eTale ke je AtmAo avidyAvALA che, mohanA udayavALA che, karmAdhIna che, saMsAramAM janmamaraNa karanArA che evA saMsArI jIvo adaSTakakarmane AdhIna che evA je puruSo che tenA ja mAtra viSayavALI A kriyA hoya che. jene karmo tuTI gayAM che, baLI gayAM che tevA AtmAne AvI kriyAo karavAnI hotI nathI. tathA AhAra levo, nihAra karavA javuM ItyAdi je zarIrasaMbaMdhI kriyA che te kriyAmAM zarIra e sAdhana che. jyAM sudhI A jIvane prArabdha eTale adaSTa hoya che tyAM sudhI te adaSTanA kAraNe sAdhanasvarUpe zarIra hoya che tethI te zarIrasaMbaMdhI kriyA sahajabhAve thayA kare che paraMtu IcchApUrvakanI arthAt buddhipUrvakanI koI kriyA A jIvone hotI nathI. kAraNa ke have kaMI paNa karavAnuM bAkI rahyuM ja nathI. Ama sAMpradAyika= siddhAntavAdI vedAntadarzanakAra kahe che. paraMtu urphebala siddhAntavAdI (siddhAntanI paravA karyA vinA svataMtramatithI kahenArA) vedAMtI Ama kahe che ke - he arjuna ! (tamina) te jaghanya ke utkRSTa bhAgya (nAnuM ke moTuM ema koIpaNa prakAranuM bhAgya) A jIvanAM karmono nAza kare che ane
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 samyakta jasthAna caupaI jJAnarUpI agni sarvakarmone bALI nAkhe che. A pramANenuM vedavAkya che. tethI jJAna e karmone bALavAnuM pradhAnatama sAdhana che. A vAkyamAM "sarva" evuM vizeSaNavAcI pada che teno saMkoca karavo arthAt tene na bolavuM ke na levuM te anyAyamAtra ja che. sArAMza ke jJAnI AtmAne jJAnanA baLe sarva karmono kSaya thaI jAya che. sarva adaSTano, puNya-pAparUpa sarva prakAranA prArabdhano nAza thaI jAya che. karmamAtrano nAza thaI jAya che eTale prArabdhano paNa nAza thaI jAya che "prArabdhamAtra (karmamAtra) bAkI hoya che Ama mAnavuM te ucita nathI" sarva karma ane sarva prakAranA prArabdhano nAza thaI jAya che. Izvarane jema potAnuM zubha ke azubha koI paNa prakAranuM karma nathI. potAnA sarva karmono nAza thayelo che. to paNa saMsArI jIvonA karmonA sahAre Izvara pote paNa saMsArI jIvonA sukha-duHkhamAM bhAga bhajavanAra bane che tenI jema saMsArI evA jIvane anya jIvonA zubhAzubha karmonA prabhAve teone sukha-duHkhamAM sahAyaka thavArUpe izvara svarUpe banelA evA te jIvane (Izvarane) paNa karmo na hovA chatAM zarIranI sthiti saMbhave che. sArAMza ke Izvara pote paramAtmA hovAthI ane saMsArathI para thayelA hovAthI bhogapravRtti mATe zarIra dhAraNa karatA nathI. saMsArInI jema pAMce IndriyonA bhogo bhogavavA mATe zarIra dhAraNa karatA nathI. paraMtu anya saMsArI jIvoe je puNya-pApa karmo karyA hoya che tethI tene sukha-duHkha ApavA mATe teonA puNya-pApanA AdhAre Izvara naTavaiyAnI jema ghaDIbhara mATe zarIra dhAraNa kare che. eTale Izvarane zarIrasthiti para mATe ja hoya che. A zlokamAM lakhelA "sarvavAi " zabdamAM "sarva" evo zabda saMkocavAnI (chUpAvavAnI) jarUra nathI. kAraNa ke jJAnarUpI agni sarva karmone bALe ja che. Ama arthasaMgata thaI zake che. ll4pa
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana karai na bhuMjai ima AtamA, vedaMtI bolai mahAtamA sAMkhya kahai prakRti ja savi kari cetanarUpa buddhimAMhi dhari 46 // 117 gAthArtha :- A pramANe AtmA kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI ema mahAtmA vedAntI kahe che, paraMtu sAMkhya Ama kahe che ke prakRti ja sarvakArya kare che ane svapariNAmAtmaka svaccha je buddhitattva che, temAM caitanya svarUpa AtmAnuM rUpa pratibiMbita thAya che. / / 46) Tabo :- rUma AtmA na tAM, na motA, rUma jevAMtI vonapha ' chaI, sAMkhya kahai chaI "sattvarajastamoguNanI sAmyAvasthA anAdi mUlakAraNa prakRti chaI, teha ja sarva prapaMca karaI chaiM svapariNAmamahattattvAparanAmaka svaccha buddhi chaiM, tehamAM cinmAtra AtmarUpa pratibiMba gharaDuM che. 46 // vivecana :- vedAntadarzananA kartA je mahAtmA che te mahAtmA kahe che ke "A AtmA kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI" AtmA to zuddha-buddha-nirmaLa-niraMjana-nirAkAra tattva che (Ama ahIM vedAnta darzanakAranI sAthenI carcA samApta thAya che). have sAMkhyadarzananakAra ema kahe che ke "sattva-raMjasa ane tamoguNanI je samAna avasthA tenuM nAma prakRtitattva che. temAM (buddhimAMmahattatvamAM) cinmAtrarUpa (jJAnamAtra svarUpavALA) AtmAnuM pratibiMba paDe che arthAt buddhi AtmAnuM pratibiMba jhIle che. AkhAya A saMsAranuM kAraNa prakRtitattva che te prakRti sattvarajasa ane tamas guNAtmaka che eTale ke sattva, rajas ane tamas A traNa guNAtmaka prakRtitattva nAmanuM eka tattva che. A prakRti ja
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 samyakta jasthAna caupaI saMsArIbhAvonI eTale ke sukha-duHkhanI kartA che paNa AtmA kartA ke bhoktA nathI. paraMtu prakRti je kare che tenuM AtmAmAM pratibiMba thAya che. eTale AtmA ema mAne che ke "huM kartA-bhoktA chuM paraMtu vAstavikapaNe tema banatuM nathI. paNa vAstavikapaNe to prakRti ja kartA-bhoktA che puruSa (AtmA) kartA bhoktA nathI. vAsI jima darapaNa mukhi lAlima tAsa, liMbacalanano hoI ullAsA viSaya puruSa uparAga nivesa, tima buddhi vyApArAveza III gAthArtha - jema darpaNamAM (1) mukhano (2) mukhanI lAlimatAno tathA (3) mukhacalaNano ullAsa hoya che tema buddhimAM (1) viSayo rAga (2) puruSoparAga ane (3) kriyAtmaka vyApArAveza thAya che. //4ll rabo - tivArakuM rU pravira thAvuM che te pheDaruM chavuM ! dRSTAntaiM-jima darapaNi kahetAM ArIsai mukha dIsaiM (1), te mukhanI lAlimatA-raktatA dIsai 2, darapaNa calatAI biMbanA calanano ullAsa hoi 3, tima te buddhi citpratibiMbaI ghaTAdi (1), viSayoparAga (2), madaM puruSoparA (3) kriyArUpa vyApAra veza roDa 4chA vivecana - sAMkhyadarzana A pramANa mAne che ke A AtmA nirmaLa, zuddha tattva che. tenuM buddhimAM pratibiMba paDe che. buddhimAM paDatuM AtmAnuM A pratibiMba traNa prakAranuM che. A pratibiMbanA kAraNe ja buddhi pote ema mAne che ke "huM ja puruSa chuM" buddhine je Avo bhAva utpana thAya che ke "huM ja puruSa chuM" AvI mAnyatAne viSayo parAga kahevAya che. (1) (2) have puruSoparAga samajAve che ke darpaNa upara lAla kalarano koI DAgha hoya ane te darpaNamAM jo mukhanuM pratibiMba paDe to bhrAntithI Avo pariNAma thAya che ke mukha upara lAla DAgha che tevI rIte buddhi
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana pote zeya evA ghaTa-paTAdi AkAre pariNAma pAme che tevA prakAre ghaTapaTAdi AkAre pariNAma pAmelI buddhimAM puruSanuM pratibiMba paDe che. pariNAme buddhine evo bhrama thAya che ke puruSa ja ghaTAdi AkAre pariNAma pAme che. buddhi ja sukha-duHkha ane mohakAra dhAraNa kare che ane AvI buddhimAM puruSanuM pratibiMba paDe che tenAthI buddhine bhrAnti thAya che ke puruSa ja sukha-duHkha ane mohAkAra dhAraNa kare che. A puruSoparAga kahevAya che. 2 (3) pavana AdinA kAraNe darpaNa hAle che. hAlatA-cAlatApaNe rahelA darpaNamAM jyAre mukhanuM pratibiMba paDe che tyAre pariNAme joIe to samajAze ke mukha to sthira che to paNa darpaNamAM jevuM cAlatuM dekhAya che tevuM cAlatuM nathI. to paNa darpaNa cAlatuM hovAthI temAM pratibiMbita thatuM mukha paNa cAlatuM dekhAya che. tevI ja rIte buddhi kriyAzIla che ane puruSanuM mukha sthira svabhAvavALuM che to paNa kriyAzIla buddhimAM sthira puruSanuM pratibiMba jyAre paDe che tyAre buddhine bhrAnti thAya che ke puruSa kriyAzIla che. jema TrenamAM beThelAne vRkSo cAle che tevo bhrama thAya che tema ahIM buddhine bhrama thAya che ke puruSa gatimAna che A thayo vyApArAveza. A pramANe buddhimAM puruSanuM pratibiMba paDatuM hovAthI buddhinA kartutvano Aropa puruSamAM thAya che. vAstavikapaNe puruSa kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI. paraMtu buddhimAM paDelA pratibiMbanA kAraNe puruSamAM kartApaNAno ane bhoktApaNAno Aropa karAya che tethI te bhrama kahevAya che. A thayo vyApArAveza. A pramANe pratibiMba traNa prakAre kahevAya che tenA kAraNe AvA prakArano A bhrama paNa traNa prakArano thAya che. ||47thI
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 samyakta jasthAna caupaI huM jANuM e karaNI karuM, e trisuM aMzi mAnaI kharuM paNi te sarava bharamanI jAti, jANaI zuddha vivekaha khyAti I48II gAthArtha :- (1) huM pote ja AtmA chuM, (2) huM pote ghaTapaTAdikane jANuM chuM tathA (3) huM pote ja gamanAdi karaNI (kriyA) karuM chuM. A traNe jIva pote kharuM karIne-satyarUpe mAne che paraMtu te saghaLo bhama mAtra ja che paraMtu vivekakhyAti (eTale ke bhedanuM jJAna) jene thayuM che te ja zuddha AtmasvarUpane jANe che. //48 Tabo - huM-mAtmA, nA paTAvavA, pa ra AnAvirUpa karUM, e 3 aMze jIva kharu karI mAnai, paNi te sarva pratibiMba bhramanI jAti chai / vivekakhyAti kahetAM prakRtipuruSAnyatAbuddhi jehanai hui hoi, te zuddha kevalAtmasvarUpa jANai // 48 // vivecana :- (1) huM buddhi pote ja AtmA chuM (2) huM AtmA ghaTa-paTAdikane jANuM chuM (3) ane huM pote ja gamanAgamanAdi kriyA karuM chuM" A traNe vastu jIva pote kharI karIne mAne che, paraMtu te sAcI nathI. pratibiMbajanya bhramano eka prakAra che buddhi ane AtmA nAmanA padArthane viSe je bheda che te bhedano viveka na thavAnA kAraNe arthAt vivekAkhyAtinA kAraNe Avo bhrama thAya che. buddhi ane AtmAno bheda che. te bheda na dekhAvo, samajamAM na Avyo hoya tene vivekAkhyAti kahevAya che. AvA prakAranI vivekAkhyAtithI A bhrama thAya che. jyAre vivekAkhyAti TaLI jAya che ane vivekakhyAti thAya che tyAre ja satyapaNe bhedanuM jJAna pravarte che ke puruSatattva ane prakRtitattva A banne bhinna tattva che. paraMtu bhramathI meM bannene eka mAnyA hatA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 121 tenA kAraNe mane Avo bhrama thayo hato paratuM have jyAre AvuM yathArtha bhedajJAna thAya che tyAre te jIva zuddha kaivalyamaya AtmAnA svarUpane jANe che. 485 prakRtidharma hita-ahita AcAra, cetanatA kahaI te upacAra I vijaya-parAjaya jima bhaTataNA, narapatinaIM kahiM atighaNA jilA gAthArtha :- hitAhitanA je koI AvA AcAro che te saghaLA prakRtinA dharmo che tene cetananA dharmo kahevA te upacAra jANavo. jema yuddhamAM subhaTono atizaya thayelo jaya ane parAjaya te narapatino ja jaya-parAjaya kahevAya che. 4llA Tabo :aparokSabhrama te aparokSasAkSAtkAraiM ja nivartanaM, te zuddhAtmajJAna na rU| hita-ahita vahetAM vidhi-niSedha, AcArakriyaaruup chai, te savi prakRtinA nAnadharma chai AtmA to akriya chai, tehanai je cetanatA kahai chai, te upacAra karI jANavo, jima subhaTanA jaya-parAjaya chai atighaNA, te sarva rAjAnA kahi / subhaTa jItyaiM rAjA jItyo, subhaTa hAraiM rAjA hAryo, ehavo vyavahAra chaM / ima prakRtigata zubhAzubha kriyA AtmAnI karIna vyavahArI loka mAnai chai // 49 // vivecana :- aparokSa evo je bhrama thayo che te aparokSa evA sAkSAtkArathI ja dUra thAya che. eTale ke aparokSa arthAt sAkSAt je bhrama thayo che te aparokSa evA eTale ke pratyakSa evA sAkSAtkArathI ja dUra thAya che. prakRtijanya buddhi ja jyAM kartA hatI tyAM AtmAnuM kartRtva je bhAsyuM hatuM te aparokSa eTale ke pratyakSa evo bhrama thayo gaNAya tene
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 2. samyakta SaDrasthAna caupaI badale sAMsArika bhAvono kartA AtmA nathI paNa prakRtijanya buddhi ja te bhAvonI kartA che AvuM pratyakSa jJAna jyAre thAya che tyAre te aparokSa sAkSAtkAra (arthAt pratyakSa sAkSAtkAra jJAna) kahevAya che. tenAthI ja jIvane bhAna thAya che ke mAruM pahelAMnuM jJAna bhramAtmaka hatuM. AvuM bhAna A jIvane jyAre thAya che tyAre ja A jIvane sAcuM samajAya che ke, hitAhitamAM pravRtti-nivRtti karavI eTale ke A hitakArI che ane A ahitakArI che. AvuM jJAna karavuM tathA vidhi-niSedhanuM jJAna karavuM eTale ke jIvanamAM A karavA lAyaka che ane A choDavA lAyaka che AvuM jJAna thavuM tathA AcArakriyAnuM jJAna thavuM. A AcaravA jevuM che ane A choDavA jevuM che ItyAdi je bhAvo jaNAya che te prakRtinA (eTale ke prakRtijanya buddhinA) nAnAvidha =judA judA prakAranA dharmo che. paraMtu te badhA AtmAnA dharmo nathI. kAraNa ke AtmA to akriya che. A pramANe hitAhitanA vyavahAra, vidhi-niSedhanA vyavahAra tathA AcArasaMhitAnA je je vyavahAro che te sarve prakRtinA dharmo che. to paNa te badhA vyavahAro cetananA che. Ama je kahevAya che te upacArathI samajavA. kAraNa ke prakRtijanya buddhi ane Atmatattva A bane tattvono abhedapaNe bhrama thayelo che tethI buddhinA badhA ja dharmo AtmAmAM pratibhAsita thAya che. paraMtu te saghaLo ya upacAra che. jemake yuddhabhUmimAM jyAre zatruo sAthe yuddha thAya che tyAre yuddha kare che sainya ja. rAjA to rAjamahelamAM ja hoya che jyAre te sainya jIte che tyAre rAjA jityo Ama kahevAya che. rAjA na laDato hovA chatAM sainya meLavelA jaya-parAjayano upacAra rAjAmAM jema karAya che tema prakRtijanya buddhimAM rahelI zubhAzubha kriyAne A kriyA AtmAmAM che, AtmA A sarva kriyA kare che ema vyAvahArika loko mAne che. hakikatathI AtmA to
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 1 23 akriya che to paNa buddhimAM thayelI kriyAno AtmAmAM Aropa karAya che. tethI AtmAmAM kriyA jaNAya che. I4. prakRti karaI, navi cetana klIba, pratibiMbaI te bhujaI jIva ! paMcavIsamuM tattva agamya chaI, kuTastha sadAzivarakhya ||panAM gAthArtha - prakRti ja saghaLAM kAryo kare che, paraMtu jIva koIpaNa kAryo karato nathI. arthAta sarvakArya karavAmAM puruSa to napuMsakatulya che. buddhi je kArya kare che tene jIva pratibiMbarUpe bhogave che. (jIvamAM pratibiMbita thAya che.) pacIsamuM tattva je AtmA che te agamyatattva tathA te AtmA kuTastha nityatattva che ane sadAkALa kalyANa svarUpa tathA ramaNIya-manohara-zuddhatattva che. //5oll | Tahno - prakRti te sarva vArtha vAra chaDuM, cetana=mAtma=vi karai, je mATai te kliba chai, kriyAno asamartha chaD / jJasvabhAva te kartRsvabhAva kima hoi ? buddhi karai chaI, te pratibiMbai, jIva bhuMjai chaI "buddhiniSThapratibiMbagrAhitvameva cito bhogaH" / ata eva sAMkhyamataiM sAkSAdbhoktA AtmA nathI / paMcavIsamuM tattva AtmarUpa-agamya-agocara chaI, kUTastha-kahetAM anityadharmarahita sadAziva kahetAM sadAnirupadrava, ramya kahetAM manohara // 50 // vivecana - sAMkhyamatane anusAre puruSa ane prakRti ema mUla be tattva che. temAM prakRti nAmanuM je tattva che te ja sarva kAryanI kartA che. prakRti ja sattva rajasa ane tamasUnI banelI che, te ja saMsAranAM sarva kAryo kare che, paraMtu puruSa kaMI paNa sAMsArika kAma karato nathI. eTale puruSa te akartA che arthAt napuMsaka che eTale ke koI paNa prakAranuM kAma puruSa karato nathI. prakRti ane tajjanya buddhi ja sakala kArya kare che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai puruSa to caitanya svabhAvavALo che mATe sAMsArika bhAvono akartA (napuMsaka) che te puruSa sAMsArika kAryo karavAmAM asamartha che jemAM jJasvabhAva hoya te jANavAnuM ja kAma kare paNa tene kartRtvasvabhAva kema kahevAya ? (kartApaNAno svabhAva kema hoya ?) arthAt na hoya jyAM jJAnasvabhAva hoya tyAM kartAsvabhAva na hoya, jema muktagata AtmA sarvajJa hovAthI zasvabhAvavALA che paraMtu parabhAvonA kartRtvasvabhAvavALA nathI. tema A AtmA paNa jJAnasvabhAvavALo che paNa kartRtvasvabhAvavALo nathI. 124 prakRti (ane tajjanya buddhitattva) je je kArya kare che te te kAryanuM puruSamAM pratibiMba thAya che. tethI puruSa pratibiMbabhAve bhogave che. eTale puruSa (arthAt AtmA) kartA nathI paraMtu aupacArika bhoktA che, pAramArthikapaNe bhoktA paNa nathI. "buddhimAM paDelA je pariNAmo che tenA AkAranA pratibiMbane grahaNa karavuM. e ja cetananuM aupacArika bhoktatva che" cetanamAM pAramArthikapaNe bhoktatva paNa nathI. A pramANe sAMkhyamata pramANe puruSa (AtmA) kartA to nathI ja paraMtu pAramArthikapaNe bhoktA paNa nathI. aupacArika bhoktA che tathA agamya (Indriyajanya jJAna vaDe na dekhI zakAya ane na samajI zakAya) tevuM A tattva che tathA agocara (IndriyonA aviSayabhUta) tattva che. vaLI te AtmA kuTasthanitya che. eTale ke anityadharmathI sarvathA rahita che. sarvakAle nityamAtra svabhAvavALuM ja A tattva che. vaLI te puruSatattva sadAziva che eTale ke sarvakAle upadrava vinAnuM tattva che ane vaLI te puruSatattva ramya eTale ramaNIya (atizaya manohara) tattva che. sArAMza ke prakRti ja (tajjanyabuddhi ja) kartA che puruSa akartA che. klIba che (napuMsaka che) arthAt puruSa akartA che mAtra prakRti je je kArya
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 125 kare che tenuM pratibiMba puruSamAM paDe che eTale puruSa tene bhogavanAra che eTale ke bhoktA che. Ama kahevAya che ane te bhoktApaNuM paNa pratibiMbarUpe hovAthI aupacArika bhoktA che pAramArthika bhoktA paNa nathI. AvA prakAranuM akartA, aupacArika bhoktA, IndriyothI agocara kuTasthanitya (ekAnte nitya, anityatA vinAnuM) ane sadAziva=sarvakALe upadrava vinAnuM ane atizaya ramaNIyatAvALuM A AtmA nAmanuM Ama sAMkhyadarzana mAne che. pA Apa vilAsa prakRti dAkhavI, viramaI jima jagi naTTai navI| prakRti vikAravilaya te mukti, nirguNa cetana thApi yukti ll51 // gAthArtha :- navI nartikA (nRtyakalA karanArI nArI) sabhA samakSa potAnI nRtyakaLA jaNAvIne jema nivarte che (virAma pAme che) evI ja rIte prakRti paNa potAnA IndriyavikArAdi prapaMca puruSane dekhADIne nivartana pAme che. prakRtinA A vikAro uparano je vijaya che arthAt vikArono je vilaya--vinAza che) tene ja mukti kahevAya che. paNa cetanadravya pote koI paNa prakAranuM parivartana pAmatuM nathI te avikArI dravya che ane nitya dravya che. Ama yuktipUrvaka A vAta sthApita karI. A pramANe sAMkhya mAne che. 51 // To : prakRti - AtmavilAsa kahetAM madanAdiprapaMca dekhADI viramai = nivartai, jima jagi navI naTTai nATika dekhADI viramai / uktaM ca - , raGgasya darzayitvA nivartate nartakI yathA nRtyAt / puruSasya tathA ''tmAnaM prakAzya vinivartate prakRtiH // prakRtivikArano vijaya teha ja mukti / yukti te "citirasaGkramA" ityAdi sUtrAnusAraDaM nirguNa cetananaI thApar3a chai // 51 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai vivecana :- navI nartikA (eTale ke nRtyakalAno sAro abhyAsa karIne taiyAra thayelI navI nRtyakalAmAM pravINa evI koI strI, sabhA samakSa potAnI suMdara evI nRtyakalA batAvIne te kAryamAMthI jema nivRtti pAme che tevI ja rIte prakRti paNa potAnAthI thatA kAmavikArAdino prapaMca puruSane batAvIne te prakRti nivRtti pAme che. 126 prakRti game teTalA vikAro batAve to paNa puruSatattva nitya hovAthI te vikAro pAmato nathI. puruSa vikArI banato nathI paNa vikAro upara jyAre vijaya prApta kare che tyAre tene ja mukti kahevAya che. kAraNa ke cetanadravya nitya hovAthI sadA avikArI dravya che te cetana kyAreya paNa vikArI bhAve parivartana pAmatuM nathI. A pramANe sAMkhyadarzananA sUtrone anusAre te cetanadravya nirguNa hovAnuM sthApita karavAmAM AvyuM che. sAMkhyadarzananA anuyAyI jIvo evuM mAne che ke AtmA (puruSa) e nirvikArI-nirguNa ane nitya dravya che. tevI avasthAne ja mukti kahevAya che. II51 // paMthI chUTyA dekhI mUDha kahaU paMtha lUMTANo mUDha prakRtikriyA dekhI jIvanaU, avivekI tima mAnaM mani II52 // gAthArtha :- paMthI (musAphara) lokone luMTAyelA dekhIne mUDha buddhivALA loko rahasyamaya rIte Avo prayoga kare che ke "A paMtha luMTAyo" arthAt A mArga luTAnAra che A jema upacAra karAya che tema prakRtinI vikRta kriyAne dekhIne avivekI jIva te badhI AtmAnI vikRta kriyA che Ama mAne che. A paNa upacAra vAkaya che. pA Tabo :- paMthItonarUM tUTyA teNInaDuM mUda-rahasya, mUDhabuddhi ehavuM kahai chai, jaM paMtha lUTANo, / paMtha kahetAM mArga te acetana chaI, tehanuM lUTavuM kisyuM hoi ? e upacAravacanaI anupacAra karI mAnaI,
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM cothA sthAnanuM varNana 127 te mUDha kahii, tima prakRtinI kriyA dekhInaiM avivekI puruSa jIvanaiM mani mAnaiM, "kRtyAdayo manasthA dharmAH bhedAgrahAttu puruSe bhAsante // 52 // vivecana :- koI koI mArga upara cAlatA paMthIjana (musAphara loko) jyAre luMTAya che tyAre te lokone luMTAyelA dekhIne samaju loko rahasyane jANIne Avo prayoga karatA hoya che ke "A mArga luMTAnAro che" hakIkatathI jo vicAra karIe to bhUmi uparano mArga to acetana che jaDa che. te kema luMTAro banI zake? eTale A vacana te upacAravacana che. vAstavika zabdapramANe arthasaMgata thato nathI. kAraNa ke mArga e koI sajIva vastu nathI ke te mArgane musAphara lokone luMTavAno bhAva thAya? mArga acetanadravya hovAthI acetana evA mArgamAM luMTavApaNuM kema ghaTe ? arthAt na ja ghaTe, mATe upacAra karavo ja paDe. tethI hakIkata evI che ke A mArge janArA paMthIjana (musAphara loko) luMTanArAo vaDe luMTAya che teno paMthamAM (mArgamAM) upacAra karAya che. upacAra karyA vinA zAbdika vAkyano artha sAcesAco mAnI laIe to "mArga ja luMTAnAro che" Avo artha thAya ane AvuM to mUrkha manuSya hoya te ja mAne. kAraNa ke mArga e koI samaju buddhimAna vastu nathI ke je luMTavAnuM kAma kare. tenI jema prakRtinI karAyelI kriyA dekhIne avivekI (mUkha) manuSya ja A kriyA puruSanI (jIvanI) che. Ama potAnA manamAM mAnI le che. paramArthathI to te kriyA prakRtinI ja che. puruSanI nathI. paraMtu prakRtino puruSamAM upacAra karIne loko AvuM bole che jema mArge cAlanArA musAphara loko luMTArAo vaDe luMTAya che paraMtu te mArga vaDe musAphara loko luMTAtA nathI. kAraNa ke mArga to jaDa padArtha che. paraMtu te mArge luMTArA loko luMTe che. luMTArAno upacAra jema mArgamAM karAya che tethI ja Ama bolAya che ke A mArga luMTAnAro che tema ahIM paNa prakRtinI kriyAno puruSamAM upacAramAtra karAyo che. tethI
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 samyaktva SasthAna caupai puruSa (AtmA)mAM kriyA jaNAya che. vAstavikapaNe to AtmA akartA che,tathA akriya che.eTale ke kriyAzUnya che, prakRtimAM thayelI kriyA jANe puruSamAM thaI hoya. Ama upacAra karAya che. buddhitattva ane puruSatattvanI vacceno bheda pakaDAyo nathI eTale abhedabuddhi thaI che. tenA kAraNe manamAM arthAt buddhimAM thayelI kriyA vagere dharmono AtmAmAM upacAra karAyo che. A rIte puruSa akartA che upacAre bhale kartA kahevAya che.paraMtu paramArthe akartA che. 52 // mUlaprakRti navI vikRti, vikhyAta prakRti vikRti mahadAdika sAta / gaNa SoDazaka (traNa SoDazaka) vikArI kahyo, prakRti na vikRti na cetana lahyo 53 // gAthArtha :- mUlaprakRti te vikRtisvarUpa na hovAthI koInuM paNa kArya nathI, ane mahad Adi sAta tattva prakRtisvarUpa paNa che ane vikRtisvarUpa paNa che. 16 tattvono je samUha che te vikRtirUpa ja che (kAryasvarUpa ja che) ane je cetanadravya che te prakRtirUpa paNa nathI ane vikRtisvarUpa paNa nathI. pA Tabo H- mUlaprakRti te vikRtirUpa na hoi koinuM kArya nathI / mahadAdika sAta padArtha ( 1 mahad, 1 ahaMkAra, 5 tanmAtrA) e prakRtivikRti kahiiM, uttarottaranuM kAraNa pUrvapUrvanuM kArya chai te bhaNi / bhUta, 11 indriya, e SoDazakagaNa vikArI kahio / kArya chai, paNi kAraNa nathI / cetana te prakRti nahI, vikRti nahI / akAraNa akArya kUTastha caitanyarUpa kahio chai / taduktaM sAMkhyasaptatikAyAm /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 129 mUlaprakRtiravikRtirmahadAdyAH prakRtivikRtayaH sapta / / SoDazakastu vikArI, na prakRtirna vikRtiH puruSaH // sthitanmItra (2), ratamAtra (2), patanAtra (rU), totra (4), vratamAtra (6), gSa a tanmAtrApAm zrotraprApa-nihna-nayana-arjana dha vurdhvandriya, (2) vA, (2) pati, (3) pAdu, (4) pAyu (1) 3 4 5 reMdriya ane (2) mana e 11 indriya // 53 // vivecana :- mULabhUta evI prakRti te vikRtirUpa nathI. kAraNa ke te mUlabhUta prakRtitattva koI bIjA tattvomAMthI pragaTa thatuM nathI ke utpanna thatuM nathI mATe kAryAtmaka nathI kevaLa kAraNAtmaka ja che. (1) mahat tattva eTale buddhitattva, (2) ahaMkAratattva ane (3 thI 7) pAMca tanmAtrAo (zabdatanmAtrA, rUpatanmAtrA, (gadhatanmAtrA, rasatanmAtrA ane sparzataknAtrA) Ama A sAta padArtho prakRtirUpa paNa che ane vikRtirUpa paNa che kAraNa ke prakRtimAMthI mahatattva ane mahattattvamAMthI ahaMkAratattva ane ahaMkAratattvamAMthI pAMca tanmAtrAo utpanna thAya che. A rIte pUrvanA padArthanA kAryasvarUpa A sAta tattvo che. ane temAMthI utpanna thanArA AkAza-vAyu Adi padArthonA kAraNarUpa paNa A 7 tattvo che. Ama kAryarUpa ane kAraNarUpa ubhayarUpa hovAthI prakRtisvarU5 ane vikRtisvarUpa ema banne svarUpavALAM A sAta tattvo kahevAya che. tathA pAMca mahAbhUto (AkAza-vAyu-teja-jala ane pRthvI), ane 11 Indriyo (zrotra-sparzana-netra-jillA ane ghANa A pAMca Indriyo dvArA jJAna thAya che mATe A jJAnendriyo pAMca, tathA saMsAranAM kAmo jenAthI thAya che evI karmendriyo paNa pAMca (1) vANI, (2) hAtha, (3) paga, (4) gudA, (5) upastha (strIcihna ane puruSacihna) Ama pAMca karmendriyo
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 samyakta SasthAna caupaI tathA chelluM agiyAramuM mana Ama 5 jJAnendriya, 5 karmendriya, (1) mana maLIne kula 11 Indriyo. Ama A soLano gaNa (soLano samUha) e mAtra vikRti svarUpa ja che. kAraNa ke te soLe tattvo ahaMkArAdimAMthI pragaTa thAya che. tethI mAtra kAryAtmaka che. A soLa tattvo koInuM paNa kAraNa banatA nathI. cetanatattva e prakRti paNa nathI ane vikRtirUpa paNa nathI. A cetana e koInuM kAraNa paNa banatuM nathI ane koInuM kArya paNa banatuM nathI. Ama caitanya kuTastha nityadravya che. A pramANe - (1) mUlabhUtaprakRtie prakRtirUpa (kAraNasvarUpa) che paNa vikRtisvarUpa nathI. (eTale kAryasvarUpa) nathI. (2) sAta tattva e prakRti svarUpa paNa che ane vikRtisvarUpa paNa che. (3) soLa tattva. e mAtra vikRtisvarUpa che paNa prakRti svarUpa nathI. Ama 24 tattvo prakRtimAMthI thAya che ane puruSa (AtmA) e pacIsamuM tattva che. Ama kula 25 tattvo A saMsAramAM che. Ama sAMkhyadarzana kahe che. paNa e bihunaI sAdhAraNa doSa, na karai to kima baMdhana moSI mana baMdhAi chuTai jIva, e to yugatu nahIM atIva pAl gAthArtha - Ama sAMkhyadarzana ane vedAntadarzana ema bannene lagabhaga sarakhA ja doSo Ave che. kAraNa ke je jIva kartA na hoya to tene phogaTa (mRSA) baMdhana kema hoya ? mana baMdhAya che ane jIva mukta thAya che. A vAta to atizaya yukti vinAnI che. //pa4l | rabo :- rUma nIva masta-movatA sAMdhya vedAMtI ra te kahie, bihunaI dUSaNa diI chaI - e bihunaiM sAdhAraNa kahetAM sarakho
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana doSa / jo jIva karai nahI to baMdha na ghaTaiM tathA mokSa na ghaTaiM / jo ima kahiiM kriyAvatI prakRti chaiM, mATaiM prakRti baMdhAiM / sAttvikarAjasa-tAmasabhAvaiM prakRtinaI ja saMbaMdha chaI / tadvikAramahattattvanA e bhAva chaI / jIvanaiM to adhyAsamAtra chaI / savilAsaprakRtinivRttirUpa mokSa te jIvanaiM chaiM e to ghaTaiM nahIM, je mATaI je baMdhAi te chUTaiM / anyanaiM baMdha, anyanaiM mokSa e kahavaM ja kima ro? pajhA vivecana :- A pramANe jIva e akartA che ane abhoktA che Ama sAMkhyadarzanakAra ane vedAntadarzanakAra ema bane darzanakAro mAne che. jainadarzanakAra A bane darzanakArane dUSaNa ApatAM kahe che ke sAMkhyane ane vedAntadarzanakArone ema bannee sarakhuM ja dUSaNa Ave che te A pramANe - jo A jIva kriyA karato na hoya arthAt akartA ja hoya to karmano baMdha paNa jIvane na ghaTe, je kriyA kare tene ja zubhAzubhakriyA pramANe zubhAzubha karmano baMdha thAya have jo jIvane baMdha thato na hoya to teno mokSa paNa na ghaTe. kAraNa ke je baMdhAyo hoya tenI ja mukti thAya eTale jIvamAM jo baMdha na ghaTe to mukti paNa ghaTaze nahIM, jemAM baMdha hoya temAM ja mukti ghaTe. anyamAM mukti kahevI te ayukta che. have jo ema kahevAmAM Ave ke prakRti nAmanuM je tattva che te kriyAvALuM che arthAt je prakRti che te kriyAvatI che. eTale tene baMdhana hoya che. prakRti zubhAzubha kriyAvALI che mATe prakRtine puNya-pApano baMdha thAya che. AtmAne koIpaNa prakArano baMdha thato nathI. kAraNa ke prakRti ja sattva-rajas ane tamoguNavALI che eTale tevA bhAvonI sAthe prakRtino ja saMbaMdha che AtmAno tevA bhAvo sAthe saMbaMdha nathI. prakRtinA vikArAtmaka prakRtimAM je mahattattva che (arthAt buddhitattva che) tenA ja vikArAtmaka
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 samyakta SasthAna caupaI sattvAdi bhAvo che. mATe prakRtine ja baMdha thAya che. kAraNa ke prakRti ja vikArI tattva che. AtmAmAM to te baMdhano Aropa mAtra karAya che. prakRti AtmAne vaLagelI hovAthI prakRtinA je vikAro che te upacArathI=adhyAsamAtrathI AtmAnA paNa kahevAya che arthAt upacAramAtrathI te AtmAnA kahevAya che. vAstavikapaNe badhA ja vikAro prakRtimAM che. AtmAmAM nathI to paNa AtmAmAM teno upacAra karAya che. jyAre A upacAranI nivRtti thAya che tyAre te jIvano mokSa thayo ema kahevAya che Avo bacAva jo vedAntI ane sAMkhyadarzanakAra kare to te bacAva ucita nathI. kAraNa ke je baMdhAya tene ja chUTavAnuM hoya che. eTale jo prakRtitattva baMdhAyu hoya to prakRtitattvano ja mokSa thayo kahevAya. AtmA jo baMdhAto ja nathI to tenI mukti thaI Ama kema kahevAya ? baMdhAya anya ane mukti thAya anyanI AvuM kahevuM te yuktiyukta nathI. mATe A sAMkhyadarzana ane vedAntadarzananI vAta yuktipUrvakanI nathI. paramArthe UMDo vicAra karo to samajAze ke A banne darzanakAronI vAta mithyA che. //pa4 paramArathathI navi baMdha na mokSa, upacArAM ja karasyo toSA mokSazAstra to tuha savi vRthA, jehamAM nahIM paramAratha kathA ||papA gAthArtha - A jIvane paramArthathI baMdha paNa nathI ane mokSa paNa nathI. badhuM ja upacAre che. Ama kahIne jo tame saMtoSa mAnazo to tamArI vAta barAbara nathI. kAraNa ke tamArA mate mokSazAstra sarvathA vRthA thaze. kAraNa ke jemAM paramArthapaNAnI vAta ja nathI. badhuM ja upacAre che tevA mokSano artha zo ? (jo mokSatattva paNa aupacArika ja hoya to tevA tattvane pAmavAno artha zo ?) //papo
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 133 Tarbo - va #o hIruM vaMthala nIvaDuM vyavahArakuM hajuM chaI, paramArthai to abaddhamukta citsvarUpa chaD, "na mumukSurna vimukta ityeSA paramArthatA" iti vacanAt / tehanai kahiiM - jo paramArthaI baMdhamokSa nathI to mokSa upacAraI hoiM / e vAtai ja tumhe saMtoSa karasyo to sarva tumhArai vRthA chai mokSazAstra jehamAM paramArthanI kathA nathI tivIra - paJcaviMzatitattvajJo yatra tatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vA'pi mucyate nAtra saMzayaH // (adhyAtmasAra, pravazva-4, dhikkAra-23, sno-60) vahAvid mUyamanoti . (adhyAtmasAra, pravanya-7, nova-ra) ityAdi zAstra, sarvapravartaka na thAi // 55 // vivecana - have kadAca koI ema kahe ke A jIvane baMdha-mokSa thAya che AvuM zAstromAM je kahevAmAM Ave che te saghaLuM ya vyavahAramAtrathI ja kahevAya che. paraMtu paramArthe nahIM, A kAraNe paramArthathI jo joIevicArIe to A jIva abaddhamukta cisvarUpavALo che arthAt baMdhAyelo paNa nathI ane tenA kAraNe (baMdhAyelo na hovAthI) mukta thayo ema paNa na kahevAya. mAtra cisvarUpa=jJAnasvarUpavALo che Ama samajavuM. zAstromAM kahyuM che ke - A cinzakti paramArthathI baMdhAyelI paNa nathI ane mukta paNa nathI" AvA prakAranuM zAstravacana che. kAraNa ke je baMdhAyo hoya tene ja sAcI muktatA ghaTe. upara mujaba je bacAva karavAnuM mAne che tene ame kahIe chIe ke jo A baMdha ane mokSa paramArthathI nathI. Ama kahezo to mokSa paNa
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 samyakta thasthAna caupaI aupacArika ja thaze ane AvI vAtathI tame jo saMtoSa mAnazo to tamArAM sarva zAstro (khAsa karIne mokSazAstra) nakAmA-niSphaLa thaI jaze. je zAstromAM paramArthathI satyatA nathI arthAt sarva zAstro aupacArika ja che arthAta niSphaLa che Avo artha thaze. mokSane samajAvanArAM sarve paNa zAstro mithyA thaI jaze. jo upara pramANe mokSane aupacArikatattva mAnazo to, "25 tattvone jANanAro AtmA je te AzramamAM raheto hoya to paNa tathA jaTAvALo hoya, muMDanavALo hoya ke zikhAvALo hoya to paNa mukti pAme che. A bAbatamAM koI saMzaya nathI." AvA prakAranA zAstrapAThano tathA "brahmane jANanAra brahmasvarUpane pAme che. "AvA prakAranA zAstrapAThano koI artha raheze nahIM. AvA prakAranAM zAstravacano sarva lokone dharmamAM joDanArAM banaze nahIM. lokone mokSanA uddezathI dharmamAM joDanArAM saghaLAM vacano pAramArthika mokSa na maLavAthI mithyA Tharaze. mokSa prAptinA uddezathI kahevAyelAM ane lakhAyelAM sarva zAstro mokSa taraphanI pravRtti karAvanArAM zAstro banaze nahIM. papa prakRti avidhA nAzai karI, pahilI AtmadazA je phirI to kuTasthapaNuM tuha gayuM, nahi to kaho cu adhiko thayo padA gAthArtha :- sAMkhyanA mate prakRtino ane vedAntanA mate avidyAno nAza thaye chate AtmAnI pahelAMnI je dazA hatI te dazA jo pharI jAya (badalAI jAya) to AtmAmAM kuTastha nityapaNuM kyAM rahyuM ? ane jo pUrvanI avasthA che te temanI tema ja rahe che ane kuTasthanityapaNuM jatuM rahetuM nathI Ama kaho to muktinI prAptimAM zuM adhikatA thaI ? jevo saMsAra hato tevo ja saMsAra tyAM paNa rahyo. /pI bo :- 4 ra mAtmAnavuM suTasthapaNe mAnarU che, te tUSA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 135 chai / prakRtino sAMkhyamatai, avidyAno vedAMtimatai nAza hoi tivArI pahalI AtmAnai saMsAridazA hatI, te jo phirI to tumhArai kUTasthapaNuM gayu, pariNAmipaNuM thayuM, nahIM to kaho muktidazAi adhikuM syuM thayu ? sadA zuddha AtmA chai, prakRti-avidyAnAzanai arthaI syo sAdhanaprayAsa karo cho ? // 56 // vivecana - sAMkhyadarzanakAro Atmatattvane kUTasthanityadravya mAne che ane vedAMtadarzanakAro AtmAne avikArI dravya mAne che eTale bane darzanakAro AtmAne ekAtte nitya mAne che. paraMtu Ama mAnavAmAM doSa Ave che. te doSa graMthakArazrI batAve che - prathama sAMkhyanA mate AtmAno prakRti sAtheno je saMbaMdha che te saMbaMdhano nAza thaye chate, arthAt prakRtithI janya je karmono saMyoga AtmAne hato te saMyogano nAza thaye chate te AtmAnI dazA badalAya che ke nathI badalAtI? jo tame ema kaho ke AtmAnI je pahelAM saMsArI dazA hatI te badalAIne navI zuddha-buddha-mukta dazA pragaTa thAya che Ama jo kaho to A AtmAnuM kuTasthapaNuM eTale ke ekAnta nityapaNuM kyAM rahyuM? AtmAnI dazA badalAye chate AtmA paNa parivartana-pAmyo eTale kathaMci anitya thayo ane jo have ema kaho ke A AtmA mukti pAme tyAre paNa AtmAnI dazA pUrvanA jevI ja rahe che pUrve jevI hatI tevI ja rahe che. pheraphAra thato nathI. to muktidazA maLavAthI A AtmAne adhika zuM lAbha thayo? kaMI ja lAbha na thayo kahevAya. pahelAM jevo prakRtithI joDAyelo hato eTale saMsArI hato tevo ja rahyo. temAM mukti maLe to paNa zuM lAbha? ane na maLe to paNa zuM? mukti maLavA chatAM Atmadravya to tevuM ja rahyuM. to mukti maLI ema kahevAya paNa kema? vaLI jo AtmA sadA zuddha-buddha ja hoya to prakRtino viyoga karavA mATe ane prakRtithI AtmAne vikhuTo karavA mATe tattvajJAnAdi
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 samyakta jasthAna caupaI dharmapravRttinI jarUra zuM ? Avo prayAsa karavAnI kaMI jarUra ja rahetI nathI. Ama sAMkhyamatamAM banne rIte doSo ja Ave che. evI ja rIte vedAntamatamAM paNa avidyAno nAza thaye chate jo AtmAnI dazA badalAya che to AtmAnuM kuTasthanityapaNuM kyAM rahyuM ? ane jo AtmAnI dazA badalAtI nathI to mukti prApta thaI teno artha zuM? Ama sAMkhyamatamAM ane vedAntamatamAM ema bannemAM AtmAne ekAnta nitya mAnyo hovAthI kUTastha nitya ja thaze jethI muktiprApti ghaTaze nahIM, mukti mATenA prayAso niSphaLa jaze. sArAMza e che ke sAMkhyamata pramANe prakRtino AtmAthI viyoga thaye chate ane vedAntadarzana pramANe avidyAno AtmAthI viyoga thaye chate jo AtmAmAM kaMIpaNa pheraphAra thAya che, saMsArIpaNuM jAya che ane muktapaNuM Ave che. Ama jo te mAne to te banne darzanakArone AtmAnuM kUTasthanityapaNuM cAlyuM jAya che. kUTastha nityapaNuM je teoe mAnyuM che te rahetuM nathI. ane jo saMsArIpaNuM jatuM rahetuM na hoya to mukti prApta thavAthI A AtmAne adhiko zuM lAbha thayo? kaMI ja lAbha thayo nahIM saMsAra jevo hato tevo ja jo saMsAra tyAM rahyo hoya to muktiprApti thaI ja na kahevAya? ane jo A AtmA mukti pAme tyAre vizuddha thAya che Ama jo kaho to AtmA ekAnta nitya na rahyo. pI mAyAnAza na adhiko bhAva, zuddharUpa to prathama vibhAvA ratnAdikamAM zuddhi-azuddhi je kaho, to sI IhA kubuddhi II5oll gAthArtha :- mAyAno nAza thavo e koI adhika tattva nathI. Ama jo kaho to pahelAM je vibhAvadazAvALuM svarUpa che te paNa zuddhasvarUpavALuM ja banaze. ratnAdikamAM jo zuddhi ane azuddhi bane kaho cho to pachI ahI AvI kubuddhi kema rAkho cho ? //4ll
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 137 Tabo :- jo kahasyo mAyAnAza adhiko bhAva nathI, adhikaraNasvarUpaja chai, to prathama vibhAvarUpa AtmA te zuddharUpa thai jAi, je mATaiM te AtmAmAhiM mAyikabhAvano atyantAbhAva chai / zuddharUpa jJAnai ja jo zuddha thAi, to samala bhAjanAdika paNi nirmalatAjJAnaI ja nirmala thayuM joii / ratnAdikana jima zuddhi - azuddhi upAya - upAdhi kaho cho tima AtmAnaiM pariNAmavizeSai jANo / aisI kubuddhi je pudgaladravyanaiM pariNAmahaM zuddhi - azuddhi kaho cho, anai AtmAnai tima nathI hatA | | vivecana :- have jo ema kahezo ke mAyAno nAza je thAya che temAM jIvamAM kaMI adhika vastu thatI nathI. A AtmA mAyAnA adhikaraNasvarUpa che. mAyAthI bharelo che. te mAyAno nAza thAya eTale je AtmA prathama vibhAvarUpa hato te ja have zuddharUpe bane che eTale ke A AtmAnI prathama je mAyAthI yukta mAyopahita (mAyAthI dabAyelI) evI je vibhAvadazA hatI. arthAt azuddhadazA hatI. te have zuddharUpe banI jAya che. eTale ke A AtmA vibhAvadazAnuM=azuddhadazAnuM je adhikaraNa che te ja AtmA have zuddha dazAnuM adhikaraNa bane che je mATe A AtmAmAM mAyAthI yukta evI je AdheyarUpa dazA hatI teno atyanta abhAva thAya che. paNa AtmAmAM kaMi pheraphAra thato nathI Ama siddha thaze.paNa AtmA to nirvikArI ja rahe che. Ama mAyAthI yukta AtmAno nAza thaIne mAyArahita zuddha AtmAno pragaTabhAva thAya che AvuM kahezo to AtmAmAM phUTasthanityapaNuM rahetuM nathI. kAraNa ke je AtmA pahelAM mAyAthI gherAyelo hato te ja AtmA mAyArahita banavAthI zuddha banyo. A rIte AtmAmAM parivartana thayuM. mATe kacit anityapaNuM paNa AvyuM ja.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai che have jo ema kahezo ke AtmAnA zuddhasvarUpanuM jJAna thavuM e ja AtmAnuM zuddha thavApaNuM che Ama jo kahezo to je vAsaNa Adi padArtho samala hoya tenI nirmaLatAnuM jIvane jJAna thAya tyAre te malIna vAsaNo paNa nirmaLa thaI javAM joIe. je jJAna mAtrathI ja malInatA dUra thatI hoya to malIna vAsaNane rAkhathI dhovA vagerenA upAyo karavAnI jarUra rahetI nathI, paNa saMsAramAM AvuM jovA maLatuM nathI.mATe tamArI vAta barAbara nathI. 138 have jo ema kaho ke jema ratnAdikamAM zuddhi ane azuddhi banne hoya che. tyAM upAyapUrvaka azuddhi jo dUra karavAmAM Ave to upAya svarUpa upAdhithI azuddhi dUra thAya che ane zuddhi pragaTa thAya che Ama jo vAsaNamAM azuddhi javAthI zuddhi thAya che. Ama jo kaho to AtmAmAM paNa pariNAmavizeSe A ja rIte azuddhimAMthI zuddhi thAya che Ama samajo. jema ratnAdikamAM zuddhinuM jJAnamAtra karavAthI ratno zuddha thatAM nathI paraMtu temAM rahelI azuddhi dUra karavAthI zuddhi Ave che tema AtmAmAM paNa je pahelAM mAyopahita eTale mAyAthI yukta pariNAma hato ke je azuddha pariNAma kahevAto hato. te ja mAyAthI rahita avasthAvizeSa banavAthI zuddha kahevAya che. paraMtu jJAna mAtra karavAthI azuddha vastu zuddha banatI nathI. Ama mAnavuM joIe. jema je ratna samala hatuM, te ja upAyavizeSathI amala thAya che tema A AtmA paNa mohanA melathI je samala hato ane dharmapuruSArtha vizeSa karavAthI mohanA melathI rahita thavAnA kAraNe te ja amala bane che. eTale AtmAnI potAnI ja banne avasthAvizeSa che. Ama mAnavuM joIe. pudgaladravyamAM pariNAmane anusAre zuddhi-azuddhi thAya che Ama kahevuM ane AtmAne viSe zuddhi-azuddhi thAya che Ama na kahevuM, ane kevaLa kuTastha nityapaNuM ja mAtra kahevuM. te kevI kubuddhi kahevAya ? arthAt jema ratna samalamAMthI amala (nirmaLa) thAya che tema AtmA paNa malInabhAvamAMthI nirmaLa bhAvane pAme che. mATe nityAnitya
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 139 ubhayasvabhAvavALo che, paraMtu ekalo kUTasthanitya nathI. tene kUTasthaMnitya mAnavo te kubuddhi ja kahevAya. tethI he banne darzanakAro ! tame kaMIka samo ane sAcuM tattva svIkAro. yA ratanazodha jima zatapuTakhAra, tima Atamazodhaka vyavahAra guNadhArAI akhila pramANa, jima bhAkhaI dAsUra sujANa II58 // gAthArtha :- jema ratnanI zuddhi karanAra so khArapuTa sAdhanarUpe che tema AtmAnI zuddhi karanAra dharmakriyAno (ane samyajJAnano) vyavahAra che. guNonI vRddhi karanArI dhArAthI pUrvano sarvavyavahAra pramANa gaNAya che jema yogAcArya dAsUraRSi potAnA yogagraMthomAM kahe che tema. 58 // Tabo Hjim ratanazodhaka - ratanadoSano TAlanahAra, zatapuTakhAra so khArapuTa chai, tima AtmAnA doSano zodhaka kriyAvyavahAra chai / caramakriyAsAdhana mATaiM prathamAdi kriyA paNi lekhai chai / prathamAdi vinA carama khArapuTa na hoi, te vinA ratanazuddhi na hoi, e kriyAdRSTAnta jAvo / guNadhArAvRddhiM sarvapramANa eha ja abhiprAyaiM yogavAsiSTha graMtha madhye dAsUraRSi rAmacandraprati bolyA // 58 // vivecana :- jema malIna ratna hoya to tene zuddha karanAra eTale ke ratnanA doSano TAlanahAra (doSane dUra karanAra) TaMkaNakhAranA so puTa ApavA (eTale malIna suvarNane seMkaDovAra khAra Apavo) te upAya che tenI jema AtmAmAM rahelA doSone dUra karavAno upAya=doSono zodhaka (samyajJAnapUrvakano) kriyAvyavahAra che. chellI eTale ke caramakriyA je thAya tenAthI ja AtmA zuddha bane che eTale ke caramakriyA e ja zuddhinuM paramasAdhana che. paraMtu pUrvanA samayonI kriyA vinA caramasamayanI kriyA AvatI nathI. mATe prathamasamaya-dvitIyasamaya AdinI sakalakriyAne paNa sAdhanarUpe gaNavI joIe. jema amadAvAdathI zaMkhezvara javuM hoya to
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 samyaktva SasthAna caupai zaMkhezvaranI prApti aMtima pagabharIe tyAre ja Ave che. to paNa amadAvAdathI nIkaLyA pachI zaMkhezvara pahoMcatAM sudhI jeTalA pagalAM bharyA te saghaLAM paNa prathama-dvitIya Adi pagalAM zaMkhezvaranI prAptinuM ja kAraNa kahevAya che tema ahIM paNa aMtima samayanI kriyA to doSanAzaka jarUra che ja, paraMtu pUrvanA sarva samayomAM je je dharmakriyA karAya che te paNa aMze aMze Atmazuddhino hetu avazya che ja. prathamasamayanI, dvitIyasamayanI, ema tRtIyAdi samayanI Ama pUrvanA sarvasamayonI kriyA jo na thaI hota to caramasamayanI kriyA thAta nahIM. mATe pUrvakAlIna prathama Adi sarva samayonI kriyAne zuddhikAraka tarIke avazya svIkAravI joie ane te sarve samayonI kriyAne paNa upakAraka mAnavI joie. TaMkaNakhAranI (ratnane zuddha karanAra khAra vagerenA yoganI) prathama puTavALI kriyA vinA aMtima puTanI kriyA thaI zake nahIM ane aMtima kriyA vinA ratna zuddha banI zake nahIM. mATe aMtima kriyA ane pUrvanA sarva samayonI kriyA ema bannene ratnanA melanI saMzodhaka samajavI. A pramANe A kriyAnuM deSTAnta samajAvyuM. dareka kAryomAM guNanI anukrame sAtatyatApUrvaka vRddhi karavAnI hoya che. jyArathI ratnane sApha karavA hAthamAM lIdhuM tyArathI prAraMbhIne samaye samaye zuddhinI vRddhi thAya tevI je koI kriyA karavAnI hoya che te sarva kriyA karavI ja paDe che. A vAta sarva vAdIone svIkArya (mAnya) ja hoya che. guNonI dhArA kema vadhe AvI vAta sarvane pramANa hoya che te abhiprAya pramANe yogavAsiSTha nAmanA graMthamAM yogI zrI dAsUra nAmanA RSie rAmacaMdrajInI pratye A pramANe kahyuM che. temanuM te kathana A pramANe che -
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana satuSapaNuM jima taMdule ghaNuM, kriyA vinA na vinAzaI putra ! jANi puruSamala tima apavitra pA gAthArtha :- taMdulamAM jema ghaNuM photarAvALApaNuM, ane trAMbAnI aMdara ghaNuM zyAmapaNuM che te khAMDavAnI ane mAMjavAnI kriyA karyA vinA dUra thatuM nathI tema he putra ! anAdino ane apavitra evo puruSano karmarUpI mela tene dhovAnI kriyA vinA nAza thato nathI. ||pA 141 zyAmapaNuM trAMbAniM ghaNuM Tabo :- satuSapaNuM-potAsahitapaNuM nima taMbunataLuM-vrIhitaLu, trAMbAbhAjananuM ghaNuM-ghaNeruM zyAmapaNuM malinapaNuM, kaMDana - mArjanapramukha kriyA vinA he putra rAmacaMdra ! nAsaI nahI, tima apavitra je anAdikAlIna puruSamala karmarUpa chai, te kriyA vinA jJAnamAtraI nAsai nahI, vacanamAtraiM AtmA saMtosyaiM syUM thAI // uktaM ca / bhaNaMtA akaraMtA ca baMdhamukkhapaini vAyAviriyamitteNaM samAsAsiMti appayaM // 59 // vivecana :- cokhAmAM eTale ke DAMgaramAM je photarAvALApaNuM, (tuSa eTale photarAM, RtuSapaNu=photarAvALApaNuM) che. te taMdulanuM eTale ke vrIhinuM che tathA trAMbAnA vAsaNanuM atizaya ghaNo kATa lAgavArUpa je malInapaNuM che te bannenI malInatA khAMDavA ane mAMjavArUpa kriyAo karyA vinA dUra thatI nathI. DAMgaramAM photarAvALApaNuM, e rUpa je malinatA che te khAMDavAnI kriyA karyA vinA photarAM dUra thatAM nathI ane DAMgara zuddha banatI nathI. tathA trAMbAmAM je kATarUpa malInatA che te mAMjavArUpa kriyA karyA vinA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 samyakta jasthAna caupaI kATarUpamela dUra thato nathI. tema che putra rAmacaMdra ! uparanA bane udAharaNonI jema A AtmAmAM anAdikAlathI karmasvarUpa je puruSano mela che te dharmakriyA karyA vinA kevaLa ekalA jJAnamAtrathI nAza thato nathI. | he AtmA ! tAro mela dUra thAo, tAro mela dUra thAo Ama vacanamAtra bolyA karIe paNa mela kADhavAnI koI paNa jAtanI kriyA jo na karIe to nAzanI kriyA vinA kevaLa ekalA jJAnamAtrathI A mela nAza pAmato nathI. mAro AtmA pavitra thAo, mAro AtmA pavitra thAo Ama seMkaDo varSo sudhI vacanamAtrathI bolyA karIe ane Ama bolavA mAtrathI AtmAne saMtuSTa-khuza khuza karIe tenAthI so phAyado thAya? arthAt kaMI paNa phAyado na thAya, bolavA mAtrathI to AtmA tevo ne tevo malIna mAtra ja rahe. kriyA karo to ja zuddha thAya tema ahIM paNa AtmAmAM zuddhikaraNanI kriyA karavI Avazyaka ja che. palA e to zuddhAzuddhavabhAva kahii, to savi phAvai dAva ! kAlabhedathI nahi virodha, saghaTa-vighaTa jima bhUtalabodha kathA gAthArtha :- A viSayamAM AtmAnuM zuddhAzuddha svabhAvapaNuM mAnIe to ja sarvavata kAlabhedathI ghaTI zake che tema mAnavAmAM koI paNa jAtano virodha Avato nathI. jema eka ja bhUtala kALabhede saghaTa ane aghaTa jaNAya ja che. /6oll Tabo - to mAtmAno svabhAva no saMsarirASTra azuddha, siddhadazAiM zuddha, ima zuddhAzuddha syAdvAdapramANai karI mAniiM / to sarva dAva muktizAstrano phAvai, paNi ekAntavAdaI to kAMi na mitraTTa |
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 143 virodha pariharai chai-kAlanaI bhedathI virodha nahI, je mATai eka ja bhUtala ghaTakAlai ghaTavatsvabhAva chai, anya kAlai aghaTasvabhAva chai, ima zuddhAzuddhobhayasvabhAva kAlabhedai mAnatAM virodha nathI / anyanaI je bhAvAbhAvasaMbaMdhaghaTaka te ja ahyArai zabalasvabhAva chai // 60 // vivecana :- A AtmAno ja amukakAle azuddhasvabhAva ane bIjA amukakAle zuddhasvabhAva che. Ama mAnIe to kaMI doSa Avato nathI. A ja AtmAnI saMsArI avasthA hoya tyAre azuddhasvabhAva ane siddhadazA hoya tyAre zuddhasvabhAva Ama eka ja AtmAnA kAlabhedathI zuddhAzuddha ema banne svabhAvo syAdvAdapramANane anusAre jo mAnIe to muktizAstrano saghaLo upAya phAvI jAya. arthAt Ama saMsArIpaNAnA kALe azuddhasvabhAva ane siddhapaNAnA kAle zuddhasvabhAva A rIte jo kALabhedathI eka ja AtmAno zuddhAzuddha svabhAva mAnIe to saghaLo lAga phAvI jAya. saghaLI vAta saMgata thaI jAya. badhA ja upAyo saphaLa thAya. koI paNa jAtano doSa Avato nathI. paraMtu syAdvAda na mAnIe ane ekAntavAda mAnIe to koI paNa vAta saMgatatAthI maLe nahIM arthAt koIpaNa vAta saMgata na thAya. jo AtmA ekAnte azuddha ja hoya to te kyAreya zuddha na thAya ane jo ekAnte zuddha ja hoya to tene zuddha karavA dharma karavAnI zI jarUra ? A rIte ekAntavAda mAnavAmAM azuddha evo AtmA zuddha thAya che. A vAta saMgata thatI nathI. praznaH- kadAca ahIM koI vAdI Avo prazna kare ke eka ja AtmAne zuddha ane azuddha ema be avasthA kema ghaTe ? jema bhavyaabhavyapaNuM ema be bhAva eka jIvamAM hotA nathI tema eka ja jIvamAM zuddha ane azuddhapaNuM mAnavAmAM zuM virodhadoSa na Ave ?
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai uttara Hupara kahelA virodhano parihAra karatAM eTale uparokta virodhano uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che ke kALanA bhedathI jo zuddhAzuddhapaNuM lezo to koI paNa jAtano virodha Avaze nahIM. ekanI eka vastu kAlanA bhedathI zuddha-azuddha ema banne prakAranI hoya che. jemake eka ja bhUtala (pRthvI) che, paraMtu jyAre temAMthI ghaDo banAvatA ho, tyAre te mATI ghaTa banavAnA svAbhAvavALI che ane anya kALe (jyAre tame temAMthI ghaTa na banAvatA ho tyAre) aghaTa svabhAvavALI paNa che. A rIte mATI jema ghaTa-aghaTasvabhAvavALI kALabhede saMbhave che tema AtmAno paNa zuddhAzuddha ema be prakArano svabhAva kAlabhede mAnavAmAM koi paNa jAtano virodha Avato nathI. 144 anya darzanakAro bhUtala upara ghaTa hoya tyAre ane ghaTa na hoya tyAre bhUtalano ghaTabhAvanI sAthe ane ghaTAbhAvanI sAthe saMbaMdha che Ama mAne che. bhUtala ghaTabhAva sAthe saMbaMdhavALuM che ane te ja bhUtala bIjA kAle ghaTAbhAva sAthe saMbaMdhavALuM che tene ja amArI dRSTie bhAvA-bhAvarUpa ubhayasvabhAvarUpa mizrasvabhAvavALuM bhUtala che ema ame jaino kahIe chIe. hakIkatathI jo vicArIe to eka ja bhUtalamAM kALabhede ubhayasvabhAva varte ja che. eTaluM ja nahIM paNa mATIno ghaTa bhUtala upara paDelo hoya tyAre te ja bhUtala mATInA ghaTanI apekSAe ghaTavALuM ane trAMbAnA ke cAMdInA ghaTanI apekSAe ghaTAbhAvavALuM paNa che.ema eka ja kALe paNa dravyanA bhedathI bhAvAbhAva ghaTI zake che. Ama sarvatra syAdvAdayukta vacano ja yathArtha jANavAM. // 6 // kevalazuddha kahaI zruti jeha, nizcayathI nahi tihAM saMdeha te nimittakAraNa navi sahi, cetana nijaguNa karatA kahaI ||1||
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM cothA sthAnanuM varNana 145 - gAthArtha :- zrutio AtmAne kevaLa ekalo zuddha ja che Ama kahe che. nizcayanayathI te vAtamAM koI paNa prakArano saMdeha nathI te vAta satya che. paraMtu te nizcayanaya nimittakaraNane mAne nahIM ane A cetana pote ja potAnA guNono kata che Ama kahe che. te vAta barAbara nathI.) //6 1/l bo zrutiM vajUdathapaC zuM karuM, te mena (liM) zUrti je kevalazuddha AtmA kahio chai, te nizcayanayathI tehamAM saMdeha nahI. jehano AvirbhAva siddhamAMhi chai / te nizcayamaha (mata) nimittakAraNa na mAnai, zuddha paryAya upAdAna dravyanaiM svabhAvaI ja zuddha kahai TddA vivecana - zrutiomAM AtmAnuM kuTastha nityapaNuM eTale ekAnta nityapaNuM kahyuM che tyAM kuTasthapaNuM (ekAntapaNuM) je kahyuM che te ghaTatuM nathI. kAraNa ke paryAyanI apekSAe anityapaNuM che mATe kuTasthapaNuM eTale ekAntapaNuM je kahyuM che te ghaTatuM nathI.arthAta ekAnta nityapaNuM kahevuM te barAbara nathI. tathA vaLI kRtiomAM AtmAne kevalazuddha je kahyo che te nizcayanayanI dRSTie arthAt paramArthadaSTie A AtmA kevala zuddha che A vAta barAbara ghaTe che. eTale te vAtamAM koI jAtano saMdeha nathI. AtmAnI je zuddhadazA che teno saMsArI avasthAmAM tirobhAva hoya che ane e ja zuddhadazAno siddhAvasthAmAM AvirbhAva hoya che. hakikatathI A AtmA zuddha-buddha che ja, phakta saMsArI avasthAmAM AvI zuddhAvasthAno tirobhAva hato ane teno ja siddhAvasthAmAM AvirbhAva nipajyo che. nizcayanaya bAhya nimittakAraNane pradhAnatAe mAnya rAkhato nathI. upAdAnabhUta mUladravyane ja vadhAre mAne che ane te upAdAnadravyano ja zuddhaparyAya pragaTa thAya che Ama kahe che AvA prakAranA zuddhaparyAyanI
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 samyaktva SasthAna caupai pragaTatA thavAnA kAraNe ja A AtmA zuddhadravya kahevAya che. je nimittakAraNa che te dravyamAM kaMI kAma karatuM nathI. Ama nizcayanaya kahe che. tathA vaLI A nayanI dRSTie cetana evo AtmA pote ja potAnA guNono kartA-bhoktA che AvI mAnyatA nizcayanayanI hovAthI anya dravyanA saMyogathI AtmAmAM je guNaparyAyo pragaTa thAya che tene A naya svIkArato nathI.paraMtu pote ja zuddha che mAtra te zuddhatA pragaTa thAya che. jema zarIranA yoge AtmA sazarIrI che. karmanA yoge A AtmA karmavALo che. A badhI vAto A nayanI dRSTie upacArarUpa che tAttvika nathI Ama samajavuM. 61 // cetana karmanimittaI jeha, lAgaI teli jima raja deha / karama tAsa karatA sahi, nayavyavahAra paraMpara gRhidA gAthArtha :- jema deha upara lAgelA telanuM nimitta pAmIne raja coTe che tema cetana evA jIvane rAgadveSAtmaka bhAvakarmanuM nimitta pAmIne je kAmaNavargaNA coTe che te dravyakarma kahevAya che te dravyakarmano kartA jIva che Ama vyavahAranaya kahe che te naya paraMparA saMbaMdhathI A jIva dravya karmano kartA che Ama mAne che. 62 ' Tabo :- cetanamaM=ne dveSa, te nimitta pAmI ne putpAta jIvanai Avai, jima telanimitta pAmI raja dehai AvI lAgai che tehanai jJAnAvaraNIyAdi dravyakarama kahii, tehano kartA jIva chai, ima vyavahAranaya saddahai, te bhAvakarmaghaTita paraMparAsaMbaMdha mAnaI cha / nizcayanaya te pudgalanimitta jIva svapariNAmakartA, adhyavasAyanimitta pudgala svapariNAmakartA ima mAnaI // 62 // 7
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana vivecana :- cetananA paryAyarUpe thatuM je karma eTale ke cetana evA jIvamAM je rAga-dveSa-vikAra-vAsanAdi rUpa bhAvo thAya che te bhAvakarma kahevAya che te rAgadveSAdi rUpa bhAvakarmanuM nimitta pAmIne AtmAne je kArmaNavargaNA coMTe che. te kArmaNavargaNA jJAnAvaraNIyAdi rUpe pariNAma pAme che tene dravyakarma kahevAya che. jema zarIra upara je tela lagADeluM che tenuM nimitta pAmIne je raja zarIra upara coMTe che te mela bane che tema AtmAmAM thayelA rAga-dveSAdi bhAvakarmanuM nimitta pAmIne je kArmaNavargaNA coMTe che ane jJAnAvaraNIyAdi rUpe pariNAma pAme che te dravyakarma kahevAya che Ama vyavahAranaya pAme che. dravyakarmano kartA jIva che Ama vyavahAranaya mAne che. kAraNa ke bhAvakarmathI AvelA dravyakarmano kartA paraMparAsaMbaMdhe jIva thAya che. anaMtarasaMbaMdhe to jIva rAga-dveSAdi bhAvakarmano ja kartA che paraMtu rAgadveSAdithI baMdhAnArAM dravyakarmano kartA paNa A jIva che te paraMparAsaMbaMdha thayo. A pramANe vyavahAranaya kahe che. jIva bhAvakarmano je kartA che te anaMtarasaMbaMdhathI ane bhAvakarmathI baMdhAnArAM dravyakarmano jIva je kartA che te paraMparAsaMbaMdhathI kartA che Ama vyavahAranayanuM kahevuM che. nizcayanaya ema mAne che ke karmapugalonuM nimitta pAmIne A jIva potAnA rAga-dveSAdi pariNAmono ja kartA che arthAt potAnAmAM thatA rAga-dveSa Adi bhAvakarmano ja kartA jIva che Ama nizcayanaya mAne che. kAzmaNavargaNAnuM jJAnAvaraNIyAdi rUpe je pariNamana thAya che te paradravya hovAthI tenuM kartutva jIvamAM nathI. jIva kArmaNavargaNAne karmarUpe pariNAma pamADavA samartha nathI. eTale nizcayanayanI mAnyatA pramANe jIva rAgadveSAdi bhAvakarmano kartA che, paraMtu dravyakarmano kartA nathI. kAraNa ke dravyakarma kArmaNavargaNAno eTale paradravyano pariNAma che. mATe temano kartA jIva na hoI zake.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 samyakta jasthAna caupaI kAmaNavargaNAnAM pudgadravya pote ja jIvanA rAgadveSAdinAM pariNAmarUpa nimitta pAmIne jJAnAvaraNIyAdi karmarUpe pariNAma pAme che Ama nizcayanaya mAne che. jIvamAM thatA rAgadveSAdi pariNAmonuM nimitta prApta karIne kArmaNavargaNA pote ja jJAnAvaraNIyAdi rUpe dravyakarma svarUpe pariNAma pAme che. dareka dravyo potAnA pariNAmanA kartA che. paradravyanA pariNAmanA kartA nathI. Ama nizcayanaya mAne che eTale rAgadveSAdi pariNAmo jIvane thAya che mATe te bhAvakarmano kartA jIva che. ane kArmaNavargaNAnAM pugaladravyo e jJAnAvaraNIyAdi rUpe pariNAma pAme che mATe te pudgaladravyo ja dravyakarmanA kartA che Ama nizcayanaya mAne che. nizcayanayanuM kahevuM che ke jIvanA paryAyano kartA jIva hoya ane pugalanA paryAyano kartA pudgala hoya. jIvadravya hoya ke pugaladravya hoya Ama sarve paNa dravyo potapotAnA pariNAmo bhajavavA samartha che. sarve paNa dravyo potAnA paryAyano kartA che. anya dravyanA pariNAmano kartA anya dravya bane nahIM. koIpaNa jIvadravya ajIvadravyanA pariNAmano kartA banato nathI. tathA koIpaNa ajIvadravya jIvadravyanA pariNAmano kartA banato nathI. Ama nizcayanaya kahe che. sArAMza ke vyavahAranaya paraparAsaMbaMdhane svIkAre che tethI A jIva jema rAgAdino kartA che tema karmano kartA paNa jIva che. Ama vyavahAranayanuM kahevuM che paraMtu nizcayanayanuM kahevuM evuM che ke jIva to rAgadveSAdi bhAvakarma ke je potAnA malina pariNAmarUpa che teno ja kartA che. jJAnAvaraNIyAdi karmano kartA jIva nathI. jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmano kartA to te kArmaNavargaNAno pugaladravyo ja che. pudgalaparimAmano kartA pudgaladravya ane jIvapariNAmano kartA jIvadravya hoya Ama nizcayanaya mAne che. koIpaNa
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 149 vivakSita dravya paradravyanA pariNAmano kartA thatuM nathI. AvuM nizcayanayanuM kathana che. ll62ll bIja aMkuracAi e dhAra, che anAdi paNa Avai pArA mugati sAdi nai jima anaMta, tima bhavyatva anAdi aMta II6all gAthArtha - bIja ane aMkurAnA nyAye jIva ane karmano saMbaMdha che anAdi, paraMtu teno pAra-cheDo Ave che. arthAta anAdi sAtta che. mukti jema sAdi ane anaMta che tema bhavyatva anAdi ane sAtta che. Ilal rabo - rUma mAvarma dravya, vyarma mAvI, vahatAM anyonyAzraya doSa thAi, te TAlai chai / e dravyakarma-bhAvakarma anyonyApekSAnI dhArA bIja-aMkurapaNai anAdi chai, prAmANikatvAnna doSaH / e dhArA anAdi chai, paNi zukladhyAnaiM dAha thAi, tivArai pAra Avai, jima bIjAMkurasaMtAnano ekanai nAzai / anAdi bhAvano aMta kima hoi ? tihAM kahai chaD-jima sAdi hoi te sAnta ja e vyApti nathI mokSapadArthai vyabhicAra hoi, te mATai, tima anAdi hoi te anaMta ima nizcaya na kahavo, bhavyatvai vighaTai te mATai // 63 // vivecana :- (rAgAdimaya) bhAvakarmathI jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma baMdhAya ane te baMdhAyelAM jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma udayamAM Ave tyAre tenAthI rAgadveSAdi bhAvakarma thAya. Ama kahevAmAM anyonyAzraya nAmano doSa Ave ema lAge che. paraMtu anyonyAzrayadoSa Avato nathI. te TALavA-dUra karavA mATe kahe che ke A dravyakarma ane bhAvakarmanI dhArA bIja-aMkurAnI jema anAdi che, paNa paraspara Azrita hotA nathI. je bIjamAMthI je aMkuro thayo, te aMkurAmAMthI te bIja thatuM nathI. tathA je
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 samyaktva SasthAna caupai aMkurAmAMthI je bIja thayAM te bIjamAMthI te aMkurA thatA nathI. aMkurA bIjamAMthI ja thAya che paNa te bIja tenI pUrvanA anya aMkurAmAMthI thAya che ane te pUrvano aMkuro tenI pUrvanA anya bIjamAMthI thAya che Ama dhArAanAdi che paNa parasparAzraya nathI. e ja pramANe vartamAnakALamAM rAgAdinI pariNatisvarUpa bhAvakarmathI je dravyakarmo baMdhAya che te dravyakarmo te ja rAgAdi bhAva pariNati rUpa bhAvakarmanuM kAraNa banatAM nathI paNa bhaviSyakALamAM thanArA rAgAdinI pariNatirUpa bhAvakarmanuM kAraNa bane che. ane bhaviSyamAM thanArA rAgAdi bhAvo tenA pachInA kAle AvanArA dravyakarmanuM kAraNa bane che. Ama vartamAnanAM dravyakarmo bhUtakAlIna rAgAdi bhAvakarmanuM kArya che ane bhUtakAlIna te rAgAdi bhAvakarmo tenAthI paNa pUrvakAlIna dravyakarmonuM kArya che. Ama kArya-kAraNabhAva ghaTI zake che ane A rIte dravyakarma ane bhAvakarmano kArya-kAraNabhAva anAdikALathI che. A pramANe A dhArA anAdikAlIna che paNa anyonyAzraya jevo koi doSa Avato nathI. Ama siddha thAya che. dravyakarmanA udayathI navAM bhAvakarma thAya che ane te bhAvakarmathI navAM dravyakarmo baMdhAya che Ama A dhArA anAdinI che, paraMtu te dhArA anAdinI hovA chatAM anaMta hoya evo niyama nathI. jema bIjamAMthI ja aMkurA thAya ane aMkurAmAMthI ja navAM navAM bIja thAya che. to paNa je bIja vAvavAmAM ja na Ave to te bIja bIjapaNe ja vaparAI jAya che. te vaparAI jatA bIjamAMthI aMkurA na hoya evuM paNa bane tathA je aMkurA ugatAMnI sAthe pazuo khAI jAya to temAMthI bIja na paNa bane Ama bIja-aMkurAnI dhArA anAdinI hovA chatAM anaMta hoya evo niyama nathI tenI jema dravyakarma ane bhAvakarmanI dhArA anAdinI che A vAta sapramANa siddha thAya che. paraMtu A dhArA anAdi che eTale anaMta paNa hovI joIe evo niyama nathI.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 151 zukladhyAnathI dravyakarmone bALI nAkhavAmAM Ave athavA uttama sAdhanAthI rAgAdi bhAvakarmono kSaya karavAmAM Ave to A dhArAno aMta paNa AvI zake che jema bIja ane aMkurAnI paraMparAno paNa te bemAMthI ekano nAza thavAthI nAza thAya che tema ahIM paNa samajavuM. te mATe je anAdi hoya te anaMta ja hovuM joIe tevo niyama kema thAya? kAraNa ke jenI Adi na hoya teno aMta paNa na hoya ane jenI Adi hoya teno aMta hoya ja AvI vyApti jagatamAM dekhAtI nathI. jema mokSanI Adi che paNa aMta nathI tathA mokSe janArA jIvanA saMsAranI Adi nathI chatAM aMta thAya che. tathA bhavyajIvamAM bhavyatvanI Adi nathI chatAM mokSe jatAM te bhavyatvano aMta che. A rIte vicAratAM muktinI Adi che paNa anna nathI. saMsAranI tathA bhavyatvanI sAdi nathI paNa aMta che. tethI jema dravyakarma ane bhAvakarmanI paraMparA che anAdi, paraMtu tethI anaMta ja hoya evo niyama nathI. dravyakarmo navAM bhAvakarmane lAve ja evo niyama nathI teramA caudamA guNasthAnake 42 ane 12 dravyakarmono udaya hoya che paraMtu rAgAdi bhAvo rUpa bhAvakarma nathI. mATe paraMparAzraya eTale ke anyonyAzraya ema koi doSa amane (jainone) lAgato nathI. // 6 // muktiprAgabhAvaha te ThAmi jAti yogyatA jima pariNAma (mi) I jUThI mAyA kAraNa thAuM, vandhyA mAtA kima na kahAya ? ||64mA gAthArtha :- jyAre muktino prAgabhAva varte che te sthAne jIvanI bhavyatva rUpa jAti tenA pAriNAmika bhAva svarUpa che. jo juThI evI
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra samyakta jasthAna caupaI mAyAne ja kAraNa kahIe to vanyA e sAcI mAtA che Ama paNa kema na kahevAya ? //64ll | Tahno - te jJAti bhavyatvanAma nIvaparipAminAvarUpa che, naiyAyikAdyabhimata muktiprAgabhAvai ThAmi chaD / tuccha abhAvarUpa ja mAniiM, to jAti kArya na karai, muktyadhikAra te bhavyatva chai, zamadamavattvai adhikAritA hui, to tadjJAnaiM pravRtti, taduttara zamAdisaMpatti ima anyonyAzraya thAi ityAdi ghaNI yukti nyAyAlokai kahI chai / te bhavyatvavaMta jIva tathAbhavyatvapariNAmai tattatkAryano kartA chai, jUThI mAyA ja kAraNa kahii, to "vaMdhyA mAtA" e sAcu thAi / uktaM ca hemasUribhiH - mAyA satI ced dvayatattvasiddhirathA'satI hanta kutaH prapaJcaH ? mAyaiva cedarthasahA ca tat kiM mAtA ca vandhyA ca bhavatpareSAm // (mIyo vyavasiva sno zarU) vivecana :- jIvamAM rahelI mokSe javAnI yogyatA, te rU5 je bhavyatva jAti che te kharekhara jIvanI bhavyatvasvarUpa (yogyatA svarUpa ja) che. jIvamAM rahelI A bhavyatva nAmanI je jAti che te jIvanA pAriNAmika bhAva svarUpa che paraMtu karmanA nimitte thanArI jAti nathI. A bhavyatva jAti jIvatvajAtinI jema nirnimittaka sahajasvarUpAtmaka che ane jIvanI mokSe javAtI yogyatArUpa pAriNAmika svabhAvavALI che paraMtu karmodayajanya nathI. audayikabhAvanI A jAti nathI paNa pAriNAmika bhAvanI A jAti che. A bhavyatvajAti te niyAyika AdinA mate teoe mAnelI muktinA prAgabhAva svarUpa che eTale ke mukti prApta thAya tenA pUrvakAlamAM je abhAva che te svarUpavALI A jAti che jema mATImAM ghaTa utpanna thayA pahelAM ghaTa banavAnI je yogyatA che te ghaTano prAgabhAva che tema
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 153 muktiprAptinI je yogyatA che te muktinI prAptinA pUrva kAlamAM muktinI prAptino je prAgabhAva che te ja bhavyatvajAti che. mATImAM ghaTa banavAnI yogyatA svarUpa ghaTaprAgabhAva jo na mAnIe to te pUrvakAlIna je ghaTAbhAva che te tuccharUpa abhAva thAya eTale ke zazazcaMganI jema tuccharUpa abhAva thAya. jo te tuccharUpa abhAva hoya to kyAreya paNa ghaTa bane ja nahi. tuccha rUpa abhAva kyAre ghaTane kare nahIM, jema zazazRMgano je tuccharUpa abhAva eTale sarvathA abhAva che te kyAreya zazazRMga karatAM nathI. Ama prAgabhAva ane tuccha rUpa abhAvamAM taphAvata jANavo. bhavyatvajAti e jo tuccha abhAvasvarUpa ja mAnIe to te jAti kyAreya paNa kArya karI zake nahIM. ane jenAmAM bhavyatva che tene muktinI prAptino thAya ja che mATe tevA prakAranI je yogyatA che te ja bhavyatvajAti che tethI bhavyatvajAti e muktinA prAgabhAvarUpa che. paNa tuccha abhAvarUpa nathI. prAgabhAva ane tuccharUpa abhAvamAM ATalo taphAvata che ke jeno prAgabhAva hoya che. te kArya keTalAka kALa pachI paNa avazya thAya ja che. jema mATImAM ghaTano prAgabhAva che tethI te mATImAMthI kALAntare paNa ghaTa thAya che paraMtu jeno tuccharUpa abhAva hoya che temAMthI kArya kyAreya nipajatuM nathI jemake sasalAnAM zIMgaDAno je abhAva che te tuccha rUpa abhAva che tethI sasalAne zIMgaDA kyAreya pragaTa thatAM nathI. A rIte vicAratAM bhavyatva e mokSano prAgabhAva che paraMtu tuccharUpa abhAva nathI. amadamAdivALA hovApaNuM = (eTale ke samatAbhAva ane IndriyonA damanavALApaNuM) A guNa AvavAthI muktinuM adhikArIpaNuM
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 samyakta jasthAna caupaI (arthAta muktinI yogyatA) Ave che. paraMtu amadamAdi guNonuM jJAna AvavAthI jIvamAM muktinI pravRtti Ave che ane muktinI pravRtti AvavAthI amadamAdi guNonuM jJAna Ave che. Ama mAnavAmAM zamadamAdi guNonA jJAnano ane muktinI mAtra yogyatAno anyonyAzraya doSa lAge che. tethI amadayAdi guNonuM jJAna mAtra e muktinuM kAraNa bane che. A vAta barAbara nathI. paNa amadamAdi guNonI prApti thavI te mokSanuM kAraNa bane che. A pramANe ghaNI yuktio che. tenuM vizeSajJAna nyAyAloka nAmanA graMthamAM carceluM che. tyAMthI jANI levA vinaMti che. bhavyatvano pariNAma e muktinA prAgabhAva svarUpa hovAthI tathAbhavyatvanA pariNAmanA kAraNe ja kALa pAke tyAre A jIva bAhyanimitta vinA paNa potAnA svabhAvabhUta bhavyatvapariNAmanA kAraNe ja tattatkAryano = mokSaprAptino ane mokSanA upAyonI prAptirUpa kAryano kartA thAya che. jema mATImAM rahelo ghaTano prAgabhAva ja kALa pAkatAM bIjI bAhya sAmagrI maLI AvatAM mATImAMthI ghaTa nipajAve che tema bhavyajIvamAM rahelo muktino prAgabhAva ja kALa pAkatAM mukti nipajAve che. jo juThThI evI mAyAne ja kAraNa mAnIe to mAyA e kAraNarUpe padArtha banavAthI te mAyA yathArtha evo eka padArtha ja thaI jaze paNa te mAyArUpe raheze nahIM. jema vadhyA hoya ane te ja mAtA thAya AvuM bane nahIM. tema je mAyArUpa hoya ane kArya karanAra kAraNasvarUpa paNa hoya AvuM bane nahIM. jo kArya kare to te mAyA e mAyA nathI. Ama ja kahevAya. parama pUjya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAjazrIe anya yogavyavacchedikAmAM kahyuM che ke - mAyA satI cad dvayatatvasiddhiH- ityAdi
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 155 "jo mAyAne tame satpadArtha mAnazo to mAyA ane brahma" ema be tattvanI siddhi thaze tethI advaitavAda uDI jaze ane have jo mAyAne asat-mithyA mAnazo to A AkhuM jagat e prapaMcarUpa (mithyA) che ema kema kahevAze ? arthAt jagata satya ja Tharaze. tethI mAyA paNa hoya ane arthane siddha karanAra padArtha paNa hoya to mAtA paNa hoya ane vandhyA paNa hoya Avo ghATa A advaitavAdIone thaze ? advaitavAdamAM AvA ghaNA doSo Avaze ema kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcAryajIe anyayogavyavacchedikA nAmanA graMthamAM A samajAveluM che. tyAMthI joI levA vinaMti che. 564nA jagi mithyA to e sI vAca, AzAmodaka modaka sAca 1 jo ajJAna kahaI bahurUpa, sAcabhAvano syo aMdhakUpa // 5 // gAthArtha :- jo A jagata mithya che Ama kaho cho to AzAmodaka ane sAcAbhodakanI zI vAta che ? jo jAgRta ajJAna ane svapnaajJAna A bannene bhinnasvarUpavALuM bahusvarUpe kaho cho to sAcA bhAvavALA ghaTa-paTAdine satyasvarUpe mAnatAM tamane zuM aMdhakUpa thAya che tamane Ama sAcuM mAnavAmAM zuM gUDha aMtarAya naDe che ? 655 Tabo :- no savitAsAjJAnArya naLa mithyA ho cho, to e sI vAca je eka AzAnA modaka anai eka sAcA modaka 2 ajJAnajanya chai / jo ajJAna jAgrat svapna prapaMcAraMbhaka bhinna bhinna mAno to sAcabhAva ghaTapaTAdika dRSTavaicitryavaMta mAnatAM syo aMdhakUpa chai tumhanai ? atra zlokaH - AzAmodakatRptA ye, ye cAsvAditamodakAH / rasavIryavipAkAdi, tulyaM teSAM prasajyate // 65 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 samyakta jasthAna caupaI vivecana :- judA judA bhogavilAsovALuM je A jagatuM dekhAya che te ajJAnanuM kArya che ane tethI te mithyAsvarUpa che Ama jo tame (brahmAdvaitavAdIo) kaho cho, to eTale ke moha-mAyA upajAve tevA bhoga vilAsavALuM je A jagata AMkhe dekhAya che te saghaLuMya jagata ajJAnanuM kArya che arthAt bhramasvarUpa che. jagata che ja nahIM paNa bhramathI mAtra dekhAya che AvuM jo tame advaitavAdIo kahezo to eka AzAnA modaka ane bIjA sAcAmodaka A banne modaka ajJAnajanya ja thayA. je AzAmodaka khAya tenuM peTa bharAtuM nathI ane je sAcA modaka khAya tenuM peTa bharAya che AvuM kema bane che? ane AvuM bane to che ja. AzAmodaka eTale ke svapnajJAnanI jema mAtra kalpanA karAyelA ja modaka, manathI mAnI lIdhelA ja modaka, jemake svapna AvyuM ke meM pelA bhAIne ghera 25 lADu khAdhA tevA svapnavALA jIvanuM peTa ane jeNe sAcesAca modaka khAdhA hoya tenuM peTa samAna hovuM joIe paNa jagatamAM Ama dekhAtuM nathI. ' eTale AzAmodakavALAnuM peTa khAlI che. ane AsvAdita modakavALAnuM peTa dharAyeluM che. tethI banne samAna nathI. AvuM jANIne have jo tame jAgRta avasthAmAM (je sAcA modaka) dekhAya che ke jenAthI peTa bharAya che tene paNa jo tame mAyArUpa mAnazo to sAcA modakane jagatmapaMca rUpa che Ama jaNAvanAruM je ajJAna che te, tathA svapnaprapaMca (svapnamAM jaNAtA AzAmodaka)nuM je ajJAna che te bane ajJAno bhinna bhinna svabhAvavALAM che. Ama jo tame kahezo to eTale ke sAcA modaka ane svapnamodaka A banne bhinna bhinna svarUpavALA che. eka sarakhAM nathI. Ama jo kahezo to jAgRta avasthAmAM anubhavAtA ane vilakSaNatAne dhAraNa karanArA ghaTa-paTa vagere padArthone tame ajJAnajanya mithyAsvarUpavALA nahIM kahI zako. paNa saTTapasatyabhAvavALA kahevA paDaze.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 157 mithyA svapnamAM anubhavAtA hAthI, ghoDA vagere ajJAnaprasUta che. paraMtu A svapnamAM jaNAtA hAthI-ghoDA jevA mithyA che tevA jAgRt avasthAmAM dekhAtA hAthI-ghoDA kaMI ajJAnaprasUta asa pa nathIsa pa che. kAraNa ke tenA upara ArohaNAdi kriyA thAya che. = - svapnamAM joyelA hAthI-ghoDA upara ArohaNa thatuM nathI. grAmAntara javAtuM nathI. tenAthI garbhaprApti Adi kAryo thatAM nathI ane jAgRta avasthAmAM joyelA hAthI-ghoDA Adi upara ArohaNa karAya che. grAmAntara javAya che garbhaprApti Adi thAya che. mATe jAgRta avasthAmAM dekhAtA hAthI-ghoDA Adi padArthone sadpa=sAcA (yathArtha) mAnavAmAM tamane zuM aMdhakUpa = (gUDha aMtarAya-moTo aMtarAya) naDe che ! tame tene sAcA tattvarUpe kema mAnatA nathI ? tamArI A moTI gerasamaja che. parama pUjya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAjazrIe anya yogavyavacchedikAmAM kahyuM che ke - AzAmodakatRptA ye ye cAsvAditamodakAH / ityAdi ? "jeo AzArUpa modakathI tRpta thAya che ane jeoe kharekhara sAcA modaka khAdhA che te bannenA zarIranI vRddhi, rasano AsvAda, vIryAdinI vRddhirUpa pariNAmo (phaLo) sarakhAM mAnavAno prasaMga Avaze. (AkhA jagatane je mithyA mAne che teone mate AzAmodakavALA jIvo ane satyamodaka khAnArA jIvomAM zarIrAdinI vRddhi, rasAsvAda, vIryAdinI vRddhi sarakhI thavAnI Apatti Avaze. mATe vedAntikanI A vAta barAbara nathI. / / 65 / / sAdhaka chai savikalpa pramANa, teNi sAmAnya-vizeSa maMDANa niravikalpa to nijarUci mAtra, aMzai zruti nirvAhiM yAtra IIsl
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 samyakta jasthAna caupaI gAthArtha - tame je sAdhakejJAnanuM avalaMbana lo cho te sAdhakajJAna savikalpaka hoya to ja pramANa che ane je savikalpakajJAna hoya che te sAmAnya ane vizeSa ema ubhayAtmaka hoya che chatAM kevaLa ekaluM nirvikalpaka ja mAnavuM ke tamArI potAnI IcchA mujaba rUcimAtra che (satya nathI) kRtimAM nirvikalpa evA kevaLa eka brahmamAtranuM je pratipAdana che te mAtra ekanaya AzrayI ja pratipAdana che. /6ll | Tahno :- sopha vevAtI pha ipha-pramANapaNa jJAna avazya upasthita chai, tehanai viSayasaMbaMdha prAgabhAvAdika janaiM gaurava chai, te mATaI bAhyasaMbaMdharahita anAdyanaMta brahma ja chai satya, anyavastu pramANAbhAvai ja asiddha chai / tehanaI kahii - je tumhe sAdhakajJAna avalaMbo cho, te savikalpaka ja pramANa chai, nirvikalpaka svayaM asiddha parasAdhaka kima hui ? te savikalpaka to sAmAnyavizeSarUpa arthanaiM grahaI chaI, svayaM upayogarupai tathA avagrahAdirUpai sAmAnyavizeSarUpa chai, tivArai sarvatra trilakSaNapaNuM ja satya chai nirvikalpa mAnavU te to nijarucimAtra chai, bauddha svalakSaNaviSaya te mAnai, vedAntI brahmaviSaya, e sarva rucimAtra thayu, zruti je nirvikalpa brahmapratipAdaka chai, te aMzai kahetAM eka nayaI yAtra kahetAM vyavahAra, te nirvAhai chaD // 66 // vivecana :- koI vedAntI kahe che ke - pramANa tarIke jJAna to avazya upasthita che. eTale pramANa tarIke jJAna mAnavuM jarUrI che ane jJAna pramANarUpe jaNAya paNa che. paraMtu te jJAnano viSaya saMyogAdi saMbaMdha ane prAgabhAvAdine mAnatAM ghaNuM gaurava thAya. gaurava eTale durAkRSTatA dUra dUra sudhI kheMcavuM paDe te dUrAkRSTatA nAmano doSa Ave che tethI bAhya saMbaMdharahita kevala eka brahma ja satya che. tenA vinA anya sarve paNa vastu pramANabhUta na hovAnA kAraNe asiddha che. teonuM AvuM
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 1pa9 sUtra che ke "satyaM brA, naTu mithyA" vedAntIo eka brahma ja satya che bAkI badhuM mithyA che Ama mAne che. te vedAnsIone kahIe ke brahma nAmanI vastunI siddhi karavA mATe tame je brahmanA sAdhaka jJAnanuM pramANanuM) avalaMbana lo cho te jJAna (pramANa) savikalpaka che ? ke nirvikalpaka che ? jo te jJAna savikalpaka (vizeSagrAhI) jJAna hoya to te jJAna ja pramANa che. jo te jJAna (nirvikalpaka) hoya (sAmAnyamAtragrAhI) jJAna hoya to te jJAna pote ja apramANa che eTale ke asiddha che. "jJAna hoya ane nirvikalpaka hoya" Ama kema bane ? arthAt na ja bane. jJAna sadA savikalpa ja hoya. have jo AvuM nirvikalpaka jJAna ja jagatamAM na hoya to te bIjI anya vastunuM sAdhaka kema bane? tathA nirvikalpaka jJAna ja na hoya to te bIjI anya vastunuM sAdhaka kema bane ? nirvikalpakajJAna ja jo nathI to te bIjI vastunA astitvane kevI rIte jaNAve? je pote ja na hoya te anyanA astitvane kema jaNAve ? have je savikalpakajJAna che te sAmAnya vizeSa ema ubhayAtmaka vastune jaNAve che. tyAM upayogamAtranI apekSAe eTale ke jJAnamAtranI daSTie sAmAnya svarUpa paNa che ane tyAM avagraha-IhA. apAya Adi paryAyonI apekSAe vizeSarUpa paNa che. Ama jJAnamAtra rUpe dhruva ane avagrahAdi paryAyaapekSAe utpAda ane vyayavALuM A savikalpakajJAna che Ama sAmAnyAtmaka ane vizeSAtmaka bhegu karatAM sarve paNa vastuo utpAda-vyaya ane dhruva ema traNa lakSaNavALAM ja thAya che ane A ja vAta satya che. vastune kevaLa ekalI nirvikalpa mAnavI te nija rUcimAtra eTale ke tamArI potAnI svataMtra IcchA mAtra ja che. paraMtu A vAta yuktisiddha nathI ane sAcI vAta paNa nathI. doSothI bharelI che. tyAM utpatti ane nAza e paryAyane AzrayI che arthAt vizeSa svarUpane AzrayI che ane dhruvatA e dravyane AzrayI che. Ama tamAma
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 samyakta jasthAna caupaI vastuo dravyaparyAya-ubhayAtmaka che tethI ja sarve paNa vastuo utpAdavyaya ane dhrauvya ema traNa dharmathI yukta che. dravyapaNAnuM svarUpa sAmAnyanA sthAne samajavuM ane paryAyapaNAnuM svarUpa vizeSanA sthAne samajavuM. A pramANe jJAna sAmAnya-vizeSAtmaka hovAthI vastunuM tripadImaya svarUpa che tene badale jJAnane ekaluM nirvikalpaka ja mAnavuM eTale ke sAmAnyamAtrane ja grahaNa karanAra che Ama mAnavuM te potAnI rUcimAtra ja kAraNa che arthAt ekAntavAdano haThAgraha ja mAtra kAraNa che. AvI bAbatamAM tamAro haThavAda mAtra ja kAraNa che. paNa tamArI A vAta satya nathI ane yuktiyukta paNa nathI. bauddho kSaNikavAdI hovAthI svalakSaNamAtrane ja mAne eTale ke vastunA kSaNe kSaNe badalAtA paryAyarUpane ja mAtra mAne che te temanI manamAnI raci samajavI eTale ke ekAntavAda samajavo paryAyamAtrane mAnIne teoe dravyano apalApa karyo che Ama jANavuM. dravya vinA paryAyo hoya ja nahIM. tathA vedAntI brahmamAtrane eTale sattAmAtrane ja mAne arthAt sattA nAmanA sAmAnyane ja grahaNa kare che te paNa temanI manamAnI rUci ja samajavI, bauddho ekAnta vizeSavAdI ane vedAntIo ekAnta sAmAnyavAdI che. A banne ekAntavAdI hovAthI mithyAtvI che. vedAntanA zAstromAM nirvikalpaka arthAt nirguNa eTale ke guNo ane paryAyo vinAnuM kevaLa ekaluM sattAmAtra svarUpavALuM nirvizeSa evuM brahmanuM kathana kareluM che te mAtra eka nayanuM ja kathana jANavuM eTale ke eka nayaSTinuM ja kathana samajavuM. ekAntavAda ja jANavo. ekAnta ekalA saMgrahanayano ja Agraha jANavo. A rIte bauddha ekAnta vizeSavAdI, ane vedAntI ekAnta sAmAnyavAdI hovAthI A banne mithyAtvI samajavA, bane vAdIo eka
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 161 eka nayanA matane svIkArI tenA ja AgrahI thayA chatA ekAntavAdI che arthAt mithyAtvI che. bauddho kevaLa ekalA vizeSane ja mAnanArA, ane vedAnta kevaLa ekalA sAmAnyane ja mAnanArA che mATe mithyAdRSTi che. A jagatanA saghaLA paNa padArtho sAmAnya ane vizeSa ema ubhayAtmaka eTale ke ubhayadharmavALA che ane tethI ja dravyaparyAyAtmaka che tathA utpAdavyaya ane dhRvAtmaka svarUpa paNa ghaTe che. mUlagAthAmAM graMthakArazrI Ama kahe che ke sAdhaka evuM jJAna e ja pramANa che ane te sAdhaka evuM jJAna sAmAnya-vizeSa ema ubhayAtmaka che. tathA A jagatanA bhAvo svayaM pote ja ubhayAtmaka hovAthI temAMthI kevaLa ekalA nirvikalparUpa ja che arthAt sAmAnya svarUpa ja che eTale ekamAtra brahmasvarUpa ja che Ama mAnavuM athavA ekalA vizeSa svarUpa ja che Ama mAnavuM te svarUcimAtra che. potAnI svataMtra IcchA ja AmAM kAraNa che. je je zrutio kevala ekalA brahmasvarUpane ja samajAve che te mAtra eka nayano ja vyavahAra che mATe satya nathI. paNa mithyAsvarUpa che. Ama samajavuM. dA. brahma parAparavacani kahiu, eka brahma upaniSadaI rahiuI mAyopama paNi jagi zruti suNyo, jehanI jima rUci teNi tima mukyuM Iloil gAthArtha :- vedAttio para ane aparanA bheda brahma be prakAranuM kahe che. upaniSadamAM brahma eka ja prakAranuM kahyuM che. vaLI te zAstramAM AkhuM jagata miththArUpa (mAyAsvarU5) paNa kaheluM che A rIte jene je rUchyuM teNe tene satya karI mAnI lIdhuM che (paNa vAstavika jagatanuM svarUpa jevuM che tevuM teoe jANyuM nathI.) //67ll Tahno :- " brA vevitavya, paraM vApara ra" vana vedamAMhi brahma parApara dvibhedai kahiuM, upaniSadaiM eka ja brahma lahiuM
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 samyakta jasthAna caupaI - "mevAditIrtha drA, neda nAnAti vijhana" tyavivaranA, tathA "mAyopamaM vai sakalaM jagat" e vacana sarva jagat zUnyarUpapaNi kahiu~ / tihAM jehanI jima ruci teNi tima jANyuM khaLaM karInaiM dvaitavAdI, advaitavAdI, zUnyavAdIiM, valatuM te vAdI yukti paNi tehavI vivecana :- "para ane apara ema be prakAranuM brahma jANavuM" A pramANe vedamAM brahma be prakAranuM jaNAveluM che tathA upaniSada zAstromAM "brahma eka che ane advitIya che" brahma vinA bIjI koIpaNa vastu A saMsAramAM nathI. Ama advaita jaNAveluM che tathA "AkhuMya A jagata mAyArUpa che" eTale ke "sarva evuM A jagata zUnya hovAnuM paNa tyAM kaheluM che" Ama (1) dvaitavAda (2) advaitavAda ane (3) zUnyavAda. Ama jemane jemane je je manamAM rUchyuM teoe te te kharuM mAnI lIdhuM che ane te sarvalokoe potAnA matane prasArita karavA potAnA vicArone anukULa taka vicAryA che ane potapotAnA zAstromAM A tarko kahyA paNa che. satyanI zodha na karatAM pota potAne jema samajAyuM tema mAnI laIne tevI tevI prarUpaNA karIne judAM judAM darzanonI sthApanA karI che. mithyAtvane nAcavAnA aneka prakAra hoya che. A paNa manamAnI kalpanAo ja teoe karI che, ema ahIM samajI levuM. l6 syAdvAda viNa paNi savi mRSA, khAraI jalaI navi bhAjaiSail mAyA miTe rahaI jo aMga, to kima nahI paramAratharaMgAi gAthArtha - pota potAnA mAnelA nayanI ekAtta mAnyatA A sarva je rUci che te syAdvAda mAnyA vinAnI sarve paNa mAnyatAo mithyA che Ama jANavuM. jema khArA pANIthI tRSA maTe nahIM tema syAdvAda mAnyA vinA jijJAsA kyAreya zAtta na thAya. vedAntanA mata pramANe jo sarvabhAvo
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 163 mAyAjanita che to mAyA dUra thaye chate tenA kAryasvarUpa arthAta tenA vistArasvarUpa prapaMca kema Take ? ane je te prapaMca Take che to tene paramArthe padArtha che Ama kema na kahevAya? ane A mAyA che Ama kema kahevAya? Il68 Tabo:- paNa te ninika navi jIrU, te cAra vinA sarva juThI, te vinA svamatanirvAha na thAi / khAraiM jalaiM tRSA na bhAjaiM, tima syAdvAda vinA kAMkSA na Talai jo vedAntanaiM matiM sarva mAyAjanita prapaMca chai, to mAyA miTyai, tatkAryaaMga kima rahai ? / jo rahai to, aMga pAramArthika ja thAi / vyAvahArika kima kahiiM II68. vivecana :- pota potAnA mAnelA naya-matanI mATenI A anyadarzanakAronI sarva rUci syadvAdane svIkAryA vinA juThI che Ama jANavuM. kAraNa ke syAdvAdamArga svIkAryA vinA yathArtha mArga hAtha lAgato ja nathI. tethI tevA lokoe manamAnI kalpanAo karIne jagatanuM svarUpa samajavA prayatna karyo che je sarvathA miththArUpa che. syAdvAdano Azraya karyA vinA eTale ke syAdvAda svIkAryA vinA pota potAnA matano nirvAha thaI zakato nathI. eTale ke syAdvAda mAnyA vinA ekAntavAda mAtra svIkAravAmAM doSo ja Ave che. pote mAnelA koIpaNa ekAntavAdathI jagatanA svarUpanI siddhi thaI zakatI nathI. jema khArA pANIthI tRSA (tarasa) chIpatI nathI tema syAdvAda arthAt anekAntavAda svIkAryA vinA tattva jANavAnI AkAMkSA-IcchA TaLatI nathI. AkAMkSA dUra thatI nathI. saMtoSa maLato nathI. doSo ja Ave che. mana azAnta ja rahe che. vedAntadarzanakAranA mate jo sarva mAyAjanita ja A prapaMca che eTale ke A jagatanuM badhuM ja svarUpa je dekhAya che te saghaLuMya jo mAyAmAtrathI ja banyuM hoya to jyAre mAyA dUra thAya tyAre te mAyAnA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 samyakta SasthAna caupaI pariNAma svarUpa evuM A aMga eTale jagamrapaMca kema TakI zake? mAyA jAya tyAre prapaMca paNa javo ja joIe. koI vastu rahevI ja na joIe ane jo vastu Take che to teno artha e thayo ke te vastu mAyArUpa nathI paNa pAramArthika che. tene mAyArUpa eTale ke aupacArikapaNe ke vyAvahArikapaNe paNa mAyArUpa zA mATe mAnavI joIe? eTale mAyArUpa paNa mAnavuM ane kArya kare che ema paNa mAnavuM A bane vAto "je mAttA vasthAmAM mArI mA vadhyA che Ama mAnavAtalya che. A lokoktinI jema A vAta paNa atyanta viruddha che. jo mAtA che to vaLyA kema hoya? ane jo vadhyA che to te mAtA kema hoya? tevI ja rIte jo mAyA che to prapaMca (vAstavika padArtharUpa) kema hoya? ane jo prapaMca satya che to tene mAyArUpa che Ama kema kahevAya? 68 bAdhita anuvRtti te rahI, jJAnInaIM prAraviMdha kahI ! karmavilAsa thayo to sAca, jJAni na miyo jehano nAca kalA gAthArtha - jJAnI AtmAne paNa mAyAnI bAdhitavRttie anuvRtti che (paNa vyAvRtti nathI) tethI baLelA doraDAnI jema prArabdha vinAnAM sarva karmo kaMI kAma karatA nathI paraMtu tenI hayAtI mAtra ja hoya che. Ama kahezo to jJAna dvArA jenuM nATaka dUra thatuM nathI (maTatuM nathI) te karmano vilAsa = karmono vipAka (karmono nAca) sAco che ema mAnavuM joIe. /69ll rabo :- varU rUma veco -jJAnI pafor mAyA bAdhitAnuvRttiM rahI chaI, te prArabdhai karInaiM / "jJAnAgniH sarvakarmANi, mamatAluruteSunaH" (gItA 4-37) I
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana ihAM karmapada prArabdhAtirikta karmapara kahavaM to karmavilAsa sAco thayo, paNi kalpita na thayo, jehanuM nAca kahetAM nATaka jJAniiM paNi na miTiuM / siddhAMti paNi eha ja chai - kevalajJAna upanaiM paNi bhavopagrAhI karma TalatAM nathI, sarvakarmakSaya te muktidazAiM paramasamAdhi ja hoi vivecana :- have kadAca tame ema kahezo ke "jJAnI AtmAne mAyA e bAdhita thAya che to paNa tenuM astitva = anuvRtti cAlu ja rahe che arthAt A AtmA jema jema vadhAre jJAnI bane che tema tema te karmonuM bAdhitapaNuM eTale prapaMca e bhramasvarUpa che. Ama prapaMcane bhramAtmakapaNe jANe che satya samajAya che. paraMtu te jIvathI te bhramasvarUpe lAgelo prapaMca (bhrama) TaLI jato nathI. arthAt jIvane A jagat mithyA che. bhramAtmaka che. Ama samajAya che. to paNa bhramAtmaka te prapaMca jIvathI dUra thaI jato nathI. dUra karI zakAto nathI. (Akho A saMsAra bhramAtmaka che Ama samajAI jAya che tenuM prapaMca tarIkenuM jJAna prApta thaI jAya che. paraMtu te prapaMca=mAyA A jIvathI chUTI paDI jatI nathI. he arjuna ! Ama arjunanI sAme kRSNajI mAyAnuM svarUpa samajAve che. A vAta baLelA doraDAnA AkAranI tulya che. Ama samajavuM. jema baLeluM doraDuM poTaluM bAMdhavuM vagere doraDAnAM te te kAryo karavA asamartha che. tenI jema prArabdha sivAyanA sarve paNa karmo baLelA doraDA jevA niSphaLa thaI jAya che. paraMtu prArabdha jIvaMta rahe che. ane te bhavAntara Ape che. prArabdha karmono bhoga hAjara rahe che. chatAM paNa te navAM karmo baMdhAvavArUpa kArya karatuM nathI ane tenA kAraNe saMsAranI paraMparA AgaLa cAlatI nathI. gItAjImAM kahyuM che ke he arjuna ! jJAnarUpI agni sarva
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 samyaktva SasthAna caupai karmone bALI nAkhe che" Ama jo ke kahyuM che to paNa tyAM je karmane jJAnarUpI agni bALe che te karmo prArabdha sivAyanA samajavAM. kAraNa ke ` prArabdha karmo to jJAna thAya to paNa cAlu ja rahe che baLI jatAM nathI. sArAMza e che ke prArabdha karma to jJAna thayA pachI paNa bhogavavAnAM rahe ja che Ama sArAMza e che ke saMpUrNa jJAna pragaTa thAya tyAre je je bAdhita karma che teno nAza thAya che. paNa prArabdhAdi je karmo che tenI anuvRtti=hayAtI cAlu ja rahe che. teno artha e thAya che ke je karmono khela jJAnathI paNa dUra thato nathI. (eTale ke aghAtI karmono udaya kevaLajJAna thayA pachI paNa cAlu ja rahe che) to praznakAranI A vAta sAcI che khoTI nathI ke karmono vilAsa=eTale ke karmono udaya sAco che mithyA nathI. amAro-jainono siddhAnta paNa Avo ja che ke kevalajJAna utpanna thayA pachI (bAdhita evAM cAra ghAtIkarmono nAza thayo che paraMtu vedanIyAdi cAra aghAtI karmono vipAka sAco ja che te naSTa thato nathI) "jJAnIne eTale ke kevalajJAnI bhagavaMtane paNa jehano nAca, je aghAtI karmonuM nATaka "na mithyA'" te nATaka TaLatuM nathI te aghAtI karmono vilAsa (aghAtI karmono udaya) arthAt bhAvopagrAhI karmono udaya kevaLajJAna pragaTa thAya to paNa cAlu ja rahe che. kAraNa ke sarva karmono kSaya to ayogIdazA samApta thAya ane muktidazA pragaTa thAya tyAre ja thAya che. eTale ke kevalajJAna bhale pragaTa thayuM hoya paraMtu ayogI avasthA na AvI hoya ane teno aMtakAla jyAM sudhI na Avyo hoya tyAM sudhI karmano nAca=aghAtI karmonA udayanuM tophAna zamatuM nathI paNa A tophAna cAlu ja rahe che. sArAMza ke kevaLajJAna jevuM uttama jJAna pragaTa thAya to paNa AvA mahAjJAnIne paNa bAdhita doSo arthAt ghAtIkarmo jAya che. paraMtu prArabdha karma eTale ke aghAtI karmonA udayanI to anuvRtti ja rahe che. paNa
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 167 vyAvRtti thatI nathI tethI prArabdha avazya rahe che nAza pAmatuM nathI. bhavopagrAhI karmo to rahe ja che te aghAtI karmorUpI prArabdha rahe ja che. Ama mAnavAmAM Ave to te vAta ghaTI zake che. teonI AvI mAnyatA e kaMI AzcaryakArI bInA nathI. // 6 // vyAvahArika AbhAsika gaNaI, yogI te chai bhrama-aMgagaNaOM / yogi-ayogi zarIra azeSa, syo vyavahAra AbhAsavizeSa loll gAthArtha :- je yogIo vyAvahArika (yathArtha) evA jagatprapaMcane AbhAsika (bhamAtmaka) che Ama mAne che te teonA bhramamAtranuM aMga (kAraNa) che Ama jANavuM. yogInuM zarIra hoya ke ayogInuM zarIra hoya Ama banne zarIra samAna ja che temAM ekane vyAvahArika kahevuM ane ekane AbhAsika kahevuM Ama mAnavAmAM vizeSatA zuM che ? arthAt kaMI ja vizeSatA nathI. ghaNA ' To Hje yogI vyAvahArika prapaJcanai AbhAsika gaNai chai, te bhramagRhanaI aMgagaNai ramai chai / anyanai anya karI jANavuM teha ja bhrama / yogInuM zarIra te AbhAsika, ayogInuM zarIra te vyAvahArika kathanamAtra, sadRzapariNAma ja dIsai chai / teNai karI je ehavuM kahai chai jJAnInai krodhAdikabhAva chai, te AbhAsika guMjApuMjavahnisamAna te sarva nirasta kariDaM jANavuM / karmajanita bhAva te satya ja chai, nahI to kSudhAtRSAdibhAva paNi sarva jUThA thAi, te to pratyakSa virodha // 70 // vivecana :- jagatano A je dekhAto prapaMca che te saghaLo paNa vyAvahArika che arthAt sAco che, yathArtha che. tene te vedattIo AbhAsika gaNe che eTale ke mAyAjALa mAtra ja che Ama je vedAntika yogIo kahe che te yogIo bhramasvarUpa gharanA AMgaNAmAM rame che eTale ke te
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 samyaktva SasthAna caupai yogIonuM AvuM mAnavuM te bhramamAtra ja che satya nathI. kAraNa ke anyane anya rUpe (karIne) je mAnavuM te ja bhrama kahevAya che. tattvajJAna pAmelA yogIonAM sarvakarmo baLIne bhasmasAt thaI jAya che sarvathA nAza ja pAmI jAya che eTale teone karma ja hotAM nathI mATe zarIra ja hotuM nathI. A kAraNe yogIonuM je zarIra dekhAya che te AbhAsika che (bhramAtmaka che) ane ayogInuM je zarIra che te vyAvahArika che eTale ke satyazarIra che Ama je darzanakAro kahe che, te paNa vArtAmAtra ja che arthAt mithyA kalpanAmAtra ja che. sArAMza ke Ama samajavuM te paNa alpamAtrAe paNa satya nathI. kAraNa ke te banne zarIro (yogInuM zarIra hoya ke ayogInuM zarIra hoya te banne zarIro paulika hovAthI ekasarakhAM che ane pariNAma pAmavAvALAM ja che. rUpAMtara thavAvALAM ja che bannenAM zarIro zaDana-paDana dharmavALAM ja che. e banne zarIromAM A vyAvahArika che ane A AbhAsika che Avo koI bheda paDato nathI mATe ekanuM zarIra vyAvahArika che (satya che) ane bIjAnuM zarIra AbhAsika che (bhramamAtra ja che) Ama kahevuM te satyathI taddana vegaLuM che. jema nuMnAnuMna=caNoThIno Dhagalo vahnikSamAna= agninI samAna ja dekhAya che arthAt keTalAka darzanakAro Ama je kahe che ke jJAnI AtmAne krodhAdi je kaSAyo thAya che te AbhAsikamAtra che arthAt paramArthe te kaSAyo ja nathI bhrama mAtra ja che jema caNoThIno Dhagalo hoya to dUra dUrathI agnino puMja ja dekhAya che paraMtu hakIkatathI te agni ja nathI paNa caNoThIno ja Dhagalo che tema jJAnI AtmAne je krodhAdika bhAva jaNAya che te hakikatathI krodhAdi bhAva ja nathI mithyA che mAtra bhramathI ja jaNAya che A pramANe anya darzanakAro je kahe che te sarva khaMDita thayeluM jANavuM.arthAta te sadhaLuM mithyA che Ama jANavuM.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM cothA sthAnanuM varNana 169 sArAMza ke uparanI mAnyatA barAbara nathI. kAraNa ke karmothI thayelA bhAvo kaMI mithyA nathI. satya ja che. A jIvane mohanA udayathI koI upara rAga ane koI upara dveSabhAva je thAya che te kaMI sarvathA mithyA-Aropita nathI. satyapaNe ja thAya che jo tene satya tarIke na mAnIe to A jIvane je sudhA-tRSAdi (bhUkha tarasa vagere) lAge che tene paNa mithyA ja mAnavA paDaze. te saghaLuM juduM ja che Ama ja mAnavuM paDe. paraMtu te badhuM mithyA nathI. ane ema mAnatAM ghaNo virodha Ave. yogI hoya ke ayogI hoya paraMtu te bannene zarIra hoya che ane te zarIra zarIrano dharma bajAve ja che bhUkha tarasa. ThaMDI, garamI yogIne paNa lAge ane ayogIne paNa lAge. mATe je je vyAvahArika prasaMgo che te paNa AbhAsika mAtra nathI paraMtu pAramArthika che. II70NA anya adRSTi yogizarIra, rahI kahaI te nahI cutavIrA jo ziSyAdi adeSTi rahI, ariadaSTa tehanaI kima na saraI III gAthArtha - anya jIvonA karmone lIdhe yogInuM zarIra Take che ema koI vAdI kahe che paraMtu te vAdInuM kahevuM viziSTa kRtajJAna pUrvakanuM nathI. (arthAta gAMDA mANasa jevI vAta che) jo yogIonuM zarIra ziSyAdinA adanA kAraNe rahetuM hoya to vairIonA adaSTanA kAraNe paDI paNa kema na jAya ? mATe potAnA adRSTathI ja potAnuM zarIra Take che. ll1/l | rabo - DhoDuM vaDu jIru 3mattaprAya-jJAnI sarva ma gayAM 2 zarIra rahai chai anya ziSyAdikanaiM jima lokAdRSTai izvarazarIra rahai chai, te zrutadhIra nahI siddhAntamAMhiM dhairyavaMta nahIM / jo yogInuM
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 samyakta jasthAna caupaI zarIra ziSyAdikanai adRSTaI rahai, to ari kahetAM vairI tehanaI adRSTaiM paDai kAM nahIM ? te mArTi svAdRSTai ja svazarIranirvAha mAnavo // 71 // vivecana : - koIka gAMDA jevo (unmattaprAya) vAdI Ama kahe che. anyanA adekhathI (eTale ke lokonA adRSTathI) yogI evA IzvaranuM zarIra Take che arthAt Izvara pote to karmarahita hovAthI azarIrI che. to paNa lokonA adaSTanA kAraNe Izvara sazarIrI che ane zarIra hovAthI lokonAM sukho (ApavAnAM ane dukho) TALavAnAM kAmo kare ja che. Ama koIka kahe che tathA vaLI teo kahe che ke uparokta IzvaranI jema jJAnI mahAtmAnAM karmo paNa gayelAM che jJAnI pote karmarahita che to paNa ziSyAdinA adRSTathI (ziSyAdinA puNyAdi karmothI) jJAnInuM zarIra Take che ane jJAnI te zarIra dvArA ziSyAdinAM kAma kare che. upara kahelI keTalAka vAdIonI A vAta yathArtha nathI. upara pramANe kahenArA vAdIo mRtathIra = potAnA siddhAntamAM potAnI mAnyatAmAM sAcA tattvajJAnI nathI. jo yogInuM zarIra ziSyAdinA adaSTathI (karmothI) TakI zakatuM hoya. eTale ke jo yogI mahAtmAnuM zarIra ziSyAdinA puNyathI ja TakatuM hoya to te ja yogI mahAtmAnuM zarIra, teonA vairIonA karmathI paDI javuM paNa joIe? paraMtu Ama banatuM nathI. tethI yogIonuM zarIra ziSyAdinA puNyAdithI TakatuM nathI paNa yogInA potAnA ja adaSTathI TakI zake che. eTale yogI pote adekhavALA ja che teo paNa adRSTa karmavALA (arthAtu aghAtI karmavALA) ja che ane te potAnA aghAtI karmonA udayathI zarIravALA che. teramA caudamA guNasthAnaka jevA atizaya uMcA guNaThANe vartatA kevalajJAnI bhagavaMto jevA yogI puruSone paNa ghAtakarmo ja gayAM che paraMtu aghAtI karmo bAkI rahelAM che. tenA udayathI ja te kevalajJAnI evA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana yogIne zarIrAdinI sthiti hoya che paraMtu ziSyAdinA adaSTathI kevalIne zarIra hotuM nathI. mATe ziSyAdinA adaSTathI gurunuM zarIra Take che. Ama kahevuM te vAta gAMDA mANasa jevI che. ll71 zakti anaMta sahita ajJAna, karma kaho to vAdhai vAnA karamiM huI janamanI yukti, | darzana-jJAna-caraNathI mukti lloNA gAthArtha - anaMta zakti sahita (anaMta zaktivALA evA) = ajJAnAtmaka kamane jo kAraNa mAno to tamArI Ijjata vadhe, karmothI ja saMsAra thAya che ane jJAna-darzana tathA cAritrathI jIvanI mukti thAya che. A vAta barAbara yuktisiddha che. ane saMpUrNa satya che. ll7ra/ rabo - rU vidya-mAyAbdivAkhya nirvadIya gAna vedAMtImata na ghaTai / jo anaMtazaktisahita ajJAnarUpa karma kaho to vAna vadhai, tehanA udaya-kSayopazamAdikathI aneka kArya thAi / karmakSayai mokSa thAi" teha ja kahai chai / karmai janmanI-saMsAranI yukti hoi, kSAyika bhAvai darzana-jJAna-cAritra prakaTai, tivArai mukti hoi // 72 // vivecana - A pramANe vedAnta darzanakArane mAnya evuM avidyA athavA mAyA zabdathI vAcya evuM je anirvacanIya (arthAt zabdothI avAcya) evuM ajJAnatattva che. AvuM teo mAne che te temanI mAnyatA yuktiyukta nathI (yuktisaMgata nathI). avidyA ke mAyA e koI sAcuM tattva ja nathI tene badale jJAnaguNane DhAMkanArA ane anaMta zaktivALA ajJAnasvarUpa karmane kAraNa mAnavAmAM Ave ane karmane svIkArIne tene ja saMsAranI vicitratAnuM kAraNa mAnavAmAM Ave to tame sAcuM samajAvatA hovAthI tamArI vAna (pratiSThA) (AbarU) vadhe. eTale ke avidyA ke mAyA e koI tattva ja
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 samyakta SasthAna caupaI nathI. paraMtu karma e kArmaNavargaNAnA pulanuM baneluM eka dravyavizeSa che tenAthI saMsAranI badhI vyavasthA ghaTI zake che jemAM dArU ane badAma e banne dravyo che ane tenA yoge jIvanI buddhi bagaDe che ane sudhare che. tema pApa ane puNya e bane karyo che tenA yoge A jIva duHkhI ane sukhI thAya che. karmonA udaya ane kSayopazamathI ja badhAM kAryo ghaTI zake che. karmonA udayathI guNo avarAya che eTale bAdhaka kAryo thAya che ane karmonA kSayopazamathI guNono AvirbhAva thAya che ane guNo pragaTa thavAnAM kAryo ghaTe che. Ama karmonA kSayathI mukti thAya che teno artha ja e che ke karmo baMdhAvAthI tenA udayane lIdhe saMsAranI sAthe saMbaMdha vadhe che ane karmonA kSayopazamathI jJAna-darzana ane cAritrAdi guNonI sAthe saMbaMdha thAya che. Ama avidyA ane mAyAne mAnavI te yuktiyukta nathI. paraMtu karma jevuM jaDatattva che jene AtmA bAMdhe che Ama mAnavuM e ja ucita che. karmo baMdhAvAthI saMsAra ane karmonA nAzathI mukti thAya Ama mAnavuM te ja ucita mArga che ane yuktisiddha che. bAkI badhuM khoTuM che. ll7rA pratibiMbaI je bhAkhaI bhoga, kima tasarUpI arUpI yogA AkAzAdikanuM pratibiMba jima nahI tima cetana avalaMba loan gAthArtha - sAMkhyadarzanakAro je ema mAne che ke cetananuM pratibiMba buddhimAM paDatuM hovAthI buddhimAM thatA bhogo cetananA kahevAya che. sAMkhyanI A vAta paNa mithyA che rUpI evI buddhimAM arUpI evA AtmAnuM pratibiMba paDe che. A vAta sarvathA mithyA che. kAraNa ke evo yoga saMbhavato nathI. jema uDANa vageremAM AkAzanuM pratibiMba nathI tema buddhimAM cetananuM pratibiMba thaI zake nahIM //7all
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 173 Tabo :- cit-prativivarUM vRddhiniSTha moLa chapha, te sAkSAt AtmAnai nathI, ima kahai chai, tehanai rUpI - arUpIno yoga saMbhavai nahI / AkAza arUpI jima Adarzai pratibiMba nathI / tima buddhimAMhi cetanano avalaMba na hoi / " gambhIraM jalaM " kahatAM AkAzapratibiMbai nathI. gambhIrapaNuM te jaladharma cha / pratibiMbasvarUpa dekhADI cit-pratibiMba ( kahai charU) na hopha, rUsyu hepha D // 7 // vivecana :- sAMkhyadarzana AvuM mAne che ke buddhimAM cetananuM pratibiMba paDe che. buddhi eTale prakRti nAmanuM tattva che. te ubhayamukha darpaNAkAravALI che. eTale buddhimAM ja sukha-duHkhAdi saMsArano bhoga hoya che. saMsAranA sarva prakAranA bhogo buddhimAM ja thAya che puruSamAM thatA nathI. puruSa to niraMjana-nirAkAra che paraMtu puruSanuM eTale cetananuM pratibiMba buddhimAM paDe che eTale buddhimAM raheluM sukha-duHkhAdinuM kartRtva puruSamAM-cetanamAM Aropita karAya che paraMtu sAkSAt AtmAne bhoga hotA nathI. Ama sAMkhyo kahe che. tehane ame kahIe chIe ke rUpImAM arUpInuM pratibiMba paDe che. A vAta ghaTatI nathI, pratibiMba paDe tevo yoga ghaTato nathI. jema arUpI evA AkAzanuM pratibiMba rUpI evA darpaNamAM kyAreya thatuM nathI. tenI jema arUpI evA cetananuM pratibiMba rUpI evI buddhimAM kyAreya saMbhavatuM nathI. "ahIM pANI ghaNuM uMDuM che" AvuM jyAM bolAya che tyAM uMDANa e AkAzanA pratibiMbanA kAraNe che ema tame bhale mAnatA ho, paraMtu tamArI A mAnyatA barAbara nathI. kAraNa ke uMDANa e jalano dharma che, AkAzano dharma nathI. tenI jema rUpInuM ja pratibiMba hoI zake paraMtu arUpI evA cetananuM pratibiMba kyAreya paNa na ja hoI zake. 573gA
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 samyakta SaDrasthAna caupaI AdazadikamAM je chAyA AvaI, te pratibiMba kahAyA mUla (yUla) khaMdhanuM saMgata teha, navi pAmaI pratibiMba adeha I74 gAthArtha :- Adarza darpaNa) vagere svaccha padArthomAM aneka padArthanI je chAyA paDe che tene pratibiMba kahevAya che. skUla evA je yugalanA skaMdho che tenuM ja pratibiMba paDe che Ama mAnavuM ucita che paNa azarIrI evA AtmAnuM pratibiMba mAnavuM te ucita nathI. II74 rabo - mAvali vahetAM mArI sAmu te svaccha dravya, tehamAM je chAyA Avai te pratibiMba kahAi / uktaM ca - je AyarisassaMto dohAvayavA havaMti saMkaMtA / tesiM tatthuvaladdhI pagAsajogA Na iyaresiM // 75 // | (dvitirvizivama 28-10) te pratibiMba sthUlapudgalanu hoi, uktaM ca - sAmA udiyA chAyA, abhAsuragayA NisiM tu kAlAbhA / sa cceya bhAsuragayA, sadehavannA muNeyavvA // | (viMzatirvizikSA 28-1) adeha kahetAM azarIrI je AtmA, te buddhimAMhi pratibiMba navi pAvarU II78aa. vivecana :- Ariso (eTale darpaNa) vagere je je pratibiMba jhIle evA svaccha padArtho che. jemake sphaTikAdi, temAM anya paugalika padArthonI je chAyA paDe che. tene pratibiMba kahevAya che. viMzativizikAmAM kahyuM che ke "ArisA (darpaNa) Adi svaccha padArthamAM zarIranA avayavono je saMkrama thAya che. zarIrAkAre je pugalo goThavAya che tene pratibiMba
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 175 kahevAya che. prakAzano yoga maLavAthI te pratibiMbanI upalabdhi thAya che arthAt prakAzano jo sahakAra maLe to te pratibiMba dekhAya che. pudgaladravya vinA anya dravyonuM AvA prakAranuM pratibiMba paDatuM nathI. kAraNa ke te anyo dravyo amUrta-arUpIdravya che". (viMzativiMzikA gAthA-18-10) AvA prakAranA zAstravacanathI ane anubhavathI paNa samajAya che ke je rUpavAna-rUpI vastu hoya tenuM ja ArisA vagere svacchadravyano ane prakAzano yoga thAya tyAre pratibiMba paDe che. pratibiMbAkAre tevAM tevAM pudgalo goThavAya che arthAt arUpI dravyonuM kyAreya pratibiMba paDatuM nathI. jema AkAzadravyanuM pratibiMba kyAMya kyAreya paNa paDatuM nathI. tathA vaLI yogaviMzikAmAM ja kahyuM che ke "aprakAzamAna padArthomAM paDelI chAyA zyAma (kALA varNavALI hoya che. jema rAtrimAM paDelI zarIrAdikanI chAyA) (paDachAyo) zyAma hoya che A ja chAyA jo prakAzamAna evA camakatA padArthamAM paDe che tyAre potAnA zarIrAdi padArthonA jevA varNavALI hoya che jema darpaNa Adi padArthamAM prakAzakAle je zarIranI chAyA paDe che te zarIra jevuM rUpALuM athavA zyAmAdi bhAvavALuM hoya che tyAre tevI chAyA tyAM paDe che." AvA prakAranA deSTAntathI samajAya che ke pratibiMbanuM paDavuM, chAyA paDavI, paDachAyo paDavo ItyAdi prayogo mAtra pudgalAstikAya dravyamAM ja thAya che. arthAt rUpIdravyano ja Avo svabhAva che ke jenuM pratibiMba paDI zake che. paNa AkAza-AtmA Adi arUpI dravyanuM pratibiMba-kyAreya paDatuM nathI. arUpI dravyo rUparahita hovAthI pratibiMba paDavAne ayogya che tethI pudgalAstikAya dravyanuM ja pratibiMba hoya che. AkAza-AtmA jevA arUpI dravyanuM pratibiMba hotuM nathI. sArAMza ke azarIrI evA AtmadravyanuM pratibiMba AkAzanI jema darpaNamAM kayAreya paNa paDatuM nathI. ane jenuM pratibiMba paDe che te niyamA rUpI dravya ja hoya che ane te pudgalAstikAya dravya ja che. eTale buddhimAM cetananuM pratibiMba paDe che
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 samyakta jasthAna caupaI AvuM je sAMkhyo mAne che te vAta sarvathA mithyA che. sAcI nathI. mATe jenuM jenuM pratibiMba paDe che te te dravyo niyama rUpI ja hoya che ane te pudgalAstikAya dravya ja hoya che. ll74 buddhi cetanatA saMkramaI, kima navi gaganAdika guNa ramI buddhi jJAna upalabdhi abhinna, ehano bheda kari DhuM khinna lloSA gAthArtha :- buddhi nAmanA tattvamAM arUpI evA cetanatattvanuM pratibiMba kema paDe ? ane jo arUpI evA cetananuM pratibiMba paDatuM hoya to AkAzanA guNonuM pratibiMba paNa kema na paDe ? mATe (1) buddhi (2) jJAna (3) upalabdhi A badhA zabdonA artho je abhinna che enArthaka ja che chatAM je loko AvA zabdonA artho judA judA kare che. te sAcA artho karavAmAM samajavAmAM beda pAmelA athata thAkelA (gaLIyA baLadatulya) jANavA. ll7pa bo - vuddha-ddhitattva cetanatA detA cetanA no saMmaDuMprtibiNbii, to gaganAdika arUpIdravyanAM guNa buddhimAMhi kima na viramai ? buddhi te citpratibiMbAdhiSThAna, jJAna te indriyavRtti ghaTAdisaMga, upalabdhi te AdarzamalinatAthI pratibiMbita mukhamalinatAsthAnIya bhoga, e sAMkhyakalpanA juThI chai, 3 ekArtha chai / ata eva gautamasUtraI syuM chai ? "buddhirupalabdhirjJAnatvamityanarthAntaram" iti ehano bheda khinna thako tuM syuM karai chai ? samo artha kAM na mAnai ? // 5 // vivecana :- kharekhara je rUpI dravya-pudgalAstikAya che. tenuM ja
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 177 pratibiMba paDe che. kAca-sphaTika Adi nirmaLa dravyomAM ghaTa-paTa Adi pudgaladravyonuM ja pratibiMba paDI zake che paraMtu arUpanuM dravyonuM pratibiMba kyAreya kyAMya paDatuM nathI. arUpI dravyonuM pratibiMba hotuM ja nathI. satya hakikata Ama hovA chatAM je sAMkhyadarzananA anuyAyI loko arUpI evA caitanyano buddhimAM saMkrama thAya che. arUpI evuM Atmagatacaitanya buddhimAM saMkramI zake che - pratibiMbita thaI zake che evuM mAne che te sAMkhyadarzananA anuyAyIne ame puchIe chIe ke jo Ama arUpI evA caitanyano buddhimAM saMkrama thato hoya to AkAza (dharmAstikAya-adharmAstikAyAdi) vagere arUpI dravyo paNa buddhimAM pratibiMbita kema na thAya? sArAMza ke buddhimAM arUpI dravyo je AkAzAdi che tenA guNo paNa saMkramita thavA joIe. hakIkatathI vicArIe to buddhi jJAna ane upalabdhi A eka ja vastu che AmAM bheda nathI. paraMtu sAMkhyoe A traNa tattvonI vacce bheda mAnyo che tethI teonI A kalpanA yathArtha nathI. (1) vinirvivAdhikAne kuddhi = arthAt caitanyanuM pratibiMba paDavAno je AdhAra te buddhi. . (2) drivRtti rAnam = arthAt Indriyo dvArA buddhinI viSayAkArapaNe pariNati thavI te jJAna. (3) AttinatAthI pratibiMbita muzvatninatA sthAnIya mo: 3patnavyi = darpaNa nI malInatAthI temAM pratibiMbita thatI mukhanI malInatA rUpa je bhoga te upalabdhi che. sArAMza ke ghaTa-paTa Adi padArthono puruSane thato je saMga te upalabdhi che.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 - samyakta SasthAna caupaI Ama sAMkhyadarzanamAM A traNenA artho judA-judA jaNAvavAmAM AvyA che ane temanA zAstromAM kahyuM che ke jema darpaNa upara malinatA hoya to temAM pratibiMbita thatA mukhamAM paNa malinatA bhAse che. tema pAMce IndriyonA bhogo che buddhimAM, to paNa buddhimAM pratibiMbita thatA puruSamAM A bhogo bhAse che. badhA ja bhogo che buddhimAM, to paNa buddhimAM pratibiMbita thatA puruSamAM te bhogo che. Ama bhAse che dekhAya che. Ama sAMkhyadarzanakAro kahe che. sAMkhyadarzanakAronI A badhI kalpanA e kalpanAmAtra ja che. arthAt juThI vAta che. sAcI vAta nathI. kAraNa ke vAstavikapaNe buddhijJAna ane upalabdhi A traNe abhinatattva che eka ja tattva che eka tatvanA ja paryAyavAcI traNa nAmo che. A kAraNathI ja gautamasUtramAM A traNe zabdo eka ja arthanA vAcaka kahyA che. judA judA artho kahyA ja nathI. gautamasUtramAM kahyuM che ke buddhi, upalabdhi ane jJAna A traNe zabdo judA judA arthanA vAcaka zabdo nathI. paraMtu traNe zabdo eka ja arthanA vAcaka zabdo che. have jo eka ja arthanA vAcaka ja zabdo che to pachI tene AvI bhinna bhinna arthanI kalpanA karavAnI zI jarUra che? AvI khoTI takalIpha zA mATe levI joIe ane sAco artha zA mATe na svIkAravo? sArAMza ke buddhi, jJAna ane upalabdhi A traNa tattvo judAM nathI eka ja vastunA vAcaka paryAyavAcI zabdo mAtra che. sAMkhyo te traNene judAM judAM kahyuM che paNa te sAcuM nathI. A traNe zabdo chevaTe to matijJAnanA ja paryAyavAcaka zabdo che eTale ke matijJAnanA ja vAcaka zabdo che. II7pa
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 179 avataraNa - buddhi nAmanuM svataMtra tattva je sAMkhyo mAne che te nitya mAnIe to paNa ghaTatuM nathI ane anitya mAnIe to paNa ghaTatuM nathI. Ama bane vikalpomAM dUSaNa graMthakArazrI dekhADe che - buddhi nitya to puruSa ja teha, jJAna pravRtti IcchA samagehA jo anitya to kihAM vAsanA ? prakRti to sI buddhisAdhanA ? JIObrA gAthArtha :- jo buddhi nitya che to te puruSa ja che eTale ke AtmA ja che kAraNa ke jJAna pravRtti ane IcchA A badhA guNo ekAzraya = eka ja adhikaraNamAM rahenArA che. have jo buddhine anitya kahezo to vAsanA kyAM raheze ? kadAca sAMkhyo ema kahe ke vAsanA prakRtimAM ja lIna thaIne rahe to buddhinI sAdhanAnuM zuM kAma che ? 76ll Tahno - go jJAnavitha ddhi nitya mAnavuM, to tedana puruSa chaI je mATaI jJAna icchA pravRtti samageha kahitAM samAnAzraya chaI, jJAnapravRttinaiM vyadhikaraNapaNuM kalpavaM anucita chaiM, tathA buddhi nitya puruSopAdhirUpa na Talai to mukti paNi kima ghaTai ? jo anitya mAno to buddhivinAzaiM vAsanA kihAM rahai ! jo na rahai to punaH prapaMcotpatti kima huI ? jo ima kahasyo buddhivinAzaiM prakRti lIna vAsanA rahai to buddhisAdhanAnuM syuM kAma ? prakRtyAzrita jJAnAdi guNAvirbhAva ja kArya husyaiM // 76 // vivecana :- sAMkhyo buddhitattvane jJAnAdi dharmano AdhAra mAne che. AdhAra- AdheyapaNe buddhi ane jJAnAdi tattvo ekAtte bhinna bhinna ja che Ama sAMkhyo mAne che. tene doSita TharAvavA mATe graMthakArazrI, teone pUche che ke tamoe mAnelI te buddhi nitya che? ke anitya che Ama be vikalpo tamArI mAnyatAne dUSita kare che -
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai he sAMkhyo ! tame kaho ke tamArI mAnelI buddhi nitya che ke anitya che ? have jo nitya che Ama kaho to buddhi eTale puruSa ja siddha thaze. kAraNa ke jJAnano, IcchAno ane pravRttino Azraya (AdhAra) eka ja dravya che. ane te puruSa ja che. arthAt atmA ja che kAraNa ke jJAnano Azraya ane pravRttino Azraya bhinna bhinna kalpavo te ucita nathI. kAraNa ke je Atmadravya jJAnano AdhAra che te ja Atmadravya vicAra karIne yogya lAge to pravRtti kare che ane yogya na lAge to pravRtti karato nathI. mATe je jJAnano AdhAra che te ja pravRttino paNa AdhAra che. eTale ke A AdhAra puruSa ja che. jANanAra vyakti judI hoya ane pravRtti karanAra vyakti judI hoya Ama jagatamAM banatuM nathI. 180 have kadAca sAMkhyo Ama kahe ke ame buddhine nitya mAnIe chIe paNa te buddhi e puruSarUpa nathI paNa puruSane vaLagelI che. eTale ke puruSane (AtmAne) upAdhirUpe coMTelI che paNa buddhi e puruSa svarUpa nathI. Ama jo sAMkhyo kahe to buddhirUpa A upAdhi nitya mAnI hovAthI sadAkALa te buddhirUpa upAdhi puruSane vaLagelI ja raheze. eTale A puruSano kyAreya paNa mokSa thaze nahIM. puruSane upAdhi rUpe vaLagelI A buddhi nitya mAtra hovAthI te buddhi kyAreya puruSathI chuTI paDaze nahIM. eTale A puruSarUpa AtmA buddhitattva rUpa upAdhimAMthI kyAreya chuTo paDI zakaze nahIM. eTale puruSano kyAreya mokSa thaze nahIM. have jo buddhitattvane anitya mAnazo to jyAre jyAM buddhitattva nAza pAmaze tyAre tyAre "A mAruM che, peluM mAruM nathI'' AvI mohAdhIna vAsanA kema raheze ? jema jaDa padArthone AvI vAsanA hotI nathI tema A jIvamAM paNa buddhino nAza thavAthI mohAdhIna evI vAsanAno-mohanA saMskArono paNa nAza ja thaze.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 181 tathA vAsanAno nAza thavAthI bIjA bhavamAM utpatti thavI, duHkhasukha pAmavuM janma-jarA-maraNa pAmavuM ItyAdi saghaLo prapaMca kema ghaTaze? tethI buddhine anitya mAnavAthI mohanI vAsanA na ghaTe ane mohanI vAsanA na svIkArIe to bhavobhavamAM utpatti thavA rUpa prapaMcotpatti paNa na ghaTe eTale ke saMsAra ja samApta thaI jAya. have jo tame ahIM evo bacAva karo ke buddhino nAza thAya to paNa vAsanAno nAza thato nathI. vAsanA to rahe ja che te vAsanA buddhinA Azraye je rahetI hatI te havethI prakRtinA Azraye raheze ane prakRtimAM vAsanA rahI chatI prapaMcotpattinuM kAmakAja karaze AvuM ja kahezo prakRti ja che ane temAM ja vAsanA rahe che ane te vAsanA ja prapaMcotpattinuM kAma kare che Ama ja mAnone? buddhitattvane nirarthaka vacce mAnavAnI zI jarUra che? svataMtrapaNe eka buddhitattva paNa che. Ama sAdhavAnI-mAnavAnI zI jarUra che? prakRtimAM ja vAsanA che. ane tenI hAni thavAthI jJAnAdi guNono AvirbhAva thaze ane vAsanA vadhavAthI jJAnAdi guNono tirobhAva thaze. Ama mAnavAthI saghaLI vAta siddha thaI jAya che. to pachI buddhitattva nirarthaka mAnavAnI kaMI ja jarUra nathI. buddhi nAmanuM tattva mAno cho te ja tamAro doSa che. AvA AvA ghaNA doSo A vAdIne Avaze. sArAMza ke jo buddhine nitya mAnazo to te buddhi e puruSa ja che. Ama sAbita thaze ane jo buddhine anitya mAnazo to mohanI vAsanA ghaTaze nahIM. Ama baMne rIte A vAdIne doSo ja Avaze. mATe A vAdInI A vAta paNa ucita nathI. 76
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 samyakta SasthAna caupaI jo buddhitattva na hoya to tajanya ahaMkAra ane tajjanya IndriyAdi 24 tattva paNa kema ghaTe? A vAta samajAvatAM graMthakAra kahe che ke - aMhakAra paNi tasa pariNAma, tarjanya cauvIsataNo kihAM ThAma ! zakti vigati prakRti savi kaho, bIjAM tattva vimAsI raho IIool gAthArtha :- ahaMkAra paNa buddhitattvano ja pariNAma che tathA IndrAdi (puruSa vinAnAM) 24 tattvo paNa buddhinA vikAsa svarUpa hovAthI te 24 tattvone mAnavAnuM sthAna kyAM rahe che ? je je zaktiono vikAsa che te saghaLuM ya prakRtinuM kArya che. A rIte jIva-ajIva Adi navatattvo ja siddha thaze A vAta kaMIka vicArIne jojo. /77ll bo - vRddhatattva mithyA, tivAra tatpara rahRAvika mithyA, 24 tattvano ThAma kihAM hui ? 24 tattvanA dharma zaktivigatiM karI prakRtithI ja sarva kaho, bIjAM tattva buddhayAdika ch| te vimAsInaiM raho, etalai prakRtivilAsa te ajIvatattvavilAsa ja sutro __ jIvatattva to mukhya ja, bIjAM tattva ubhayapariNAmarUpa chai, ima navatattvaprakriyA teha ja zuddha thai jANavI // 7 // vivecana :- puruSa eTale AtmA ane prakRti eTale puruSane (AtmAne) vaLageluM karma, Ama puruSa ane prakRti (AtmA ane kama) A be tattva mAnavAthI ja sarvavyavahAra ghaTI zake che. mATe buddhitattva mAnavuM
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 183 ke tenA pariNAma svarUpe ahaMkArAdi 24 tattvo mAnavAM A saghaLuM mithyAsvarUpa che. AvA prakAranAM 24 tattvo mAnavAnuM sthAna ja kaho to kharA, kyAM rahe che? mAtra be ja tattva che (1) puruSa (AtmA) (2) prakRti (kama) Ama e be tattvo che ane A baMne mAnavAthI saghaLA vyavahAra saMgata thaI zake che. te mATe buddhi-ahaMkAra Adi bAkInA ra4 tattvone je mAnavAmAM Ave che te mithyA vAsanA che, mithya kalpanA che. puruSa e AtmA (jIva) tattva che ane prakRti eTale AtmAne vaLageluM zubhAzubha karma che. Ama be tattvo ja che tenAthI ja A saMsAra cAle che. A bane tattvothI bhinna evAM buddhi ahaMkAra Adi je koI tattvo sAMkhyo vaDe mAnavAmAM AvyAM che te saghaLI vAta mithyAsvarUpa che. eTale ke kalpanAmAtra che, vAstavika nathI. buddhi-ahaMkAra Adi 24 tattvonuM je kAma che te saghaLuM ya kAma prakRtithI (jIvane vaLagelA karma nAmanA ajIvatattvathI) ja thaI jAya che mATe te buddhi Adine judAM judAM tattvo mAnavAM te keTaluM sAcuM che? A vAta ghaNo UMDo vicAra karIne vicArajo to samajAze. arthAt buddhi vagere bIjA koI svataMtra tattva che ja nahIM. A mithyA mAnyatA mAtra ja che. eTale sAra e che ke puruSa eTale Atmatattva = jIva ane prakRti eTale jIvane vaLageluM karma nAmanuM ajIvatattva. A rIte jIva ane ajIva ema mukhyatAe be ja tattva che. temAM puruSatattva = jIvatattva, kartA-bhoktA hovAthI mukhya tattva che ane prakRtitattva eTale karmatattva e jIve bAMdhelA kArmaNavargaNAmAM pudgalAtmaka ajIva tattva che. A kArmaNavargaNAnAM pudgalo jIvanI sAthe jIvanA pariNAmane anurUpa, zubharUpe paNa baMdhAya che jene puNya kahevAmAM Ave che ane azubharUpe paNa baMdhAya che jene pApa kahevAmAM Ave che.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai Ama be prakAranAM karmonuM (prakRtinuM) AtmA pAse AvavuM, AtmAne coMTavuM tene Azrava kahevAya che ane AtmAne coTIne ekameka thaI javuM tene baMdha kahevAya che. te ja kArmaNavargaNAnAM pudgalonuM AtmAthI vikhuTA paDavuM te nirjarA ane AtmA pAse AvatAM te karmapudgalonuM aTakI javuM (athavA rokAvuM) te saMvara ane AtmAne vaLagI gayelAM te tamAma karmapudgalonuM AtmAthI chuTA paDavuM (vikhuTA thavuM) tene mokSa kahevAya che. A rIte mukhyatAe jIva ane ajIva (karma) Ama be ja sAcAM tattvo che. bAkInAM badhAM tattvo A bannenA pariNAmasvarUpa che (rUpAntarAtmaka che) 184 (1) caitanyaguNavALo ane kartA-bhoktA svarUpavALo je padArtha te AtmA (2) AtmAne vaLagelo kArpaNavargaNA AdinA pudgala svarUpa je padArtha te ajItatattva (3-4) kArmaNavargaNAnAM A pudgalo jIvanA pariNAmanA AdhAre sukha ApavAnA svabhAve paNa baMdhAya ane duHkha ApavAnA svabhAve paNa baMdhAya che. A puNya-pApa ema trIju-cothu tattva jANavuM. (5) AvA prakAranAM kAryaNavargaNAnAM pudgalonuM AtmA pAse AvavuM te Azrava ane (6) AtmAnI sAthe te pudgalonuM ekameka thaI javuM. AtmAnI upara coMTI javuM, layalIna thaI javuM. te baMdhatattva. (7) kArmaNavargaNAnA pudgalo AtmAne coMTavA Ave tyAre tene rokavAM= aTakAvavAM te saMvara. (8) ane AtmAne coMTI gayelAM pudgalone aMze aMze dUra karavAM te nirjarA. tathA (9) AtmAne coMTelAM te karmapudgalone sarvathA AtmAthI vikhuTAM karavAM te mokSa. Ama AtmA ane karmanA saMyoga-viyoga rUpe A bAkInAM tattvo che. kula navatattvo che. (mUla padArthasvarUpe be ja tattva che). padArtharUpe jIva ane ajIva ema be tattva che. bAkImAM sAta
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 185 tattvo jIvanA zubhAzubha pariNAmasvarUpa che. bAkI buddhi ahaMkAra Adi tattvo je sAMkhyadarzane mAnyA che. temAMnuM koI tattva sAcuM nathI. 577aaaa acetana evI prakRti puruSanI sAthe joDAvAnuM ane vikhuTA paDavAnuM kAma kema karI zake ? tethI sAMkhyanI mAnyatA barAbara nathI. A viSaya upara tAttvika vAta samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke - virame ramai yathA nartakI, avasara dekhI anubhava thakI / prakRti acetana kima tima ramai, virame jo kartA navi gamI II8 // gAthArtha :- nartakI avasara pAmIne potAnA anubhava pramANe nAca karavAmAM potAnA kArya thakI virAma paNa pAme, ane vadhAre rame paNa kharI, paraMtu prakRti to acetana che te kema rame ? ane kema virAma pAme? puruSane kartA hovAnuM to sAMkhyo mAnatA ja nathI. II785 Tabo :- nima nartanI vahetAM nATaLI jAya nAcAnirUM viSayi ramai, tathA avasara dekhI dAnAdika pAmI viramai, potAnA anubhavathI, tima prakRti acetana char3a, te kima ramai - viramai jo karatA puruSa tujhanai na gamai ? evaM ca - "raGgasya darzayitvA, nivartate nartakI yathA''tmAnam / puruSasya tathA''tmAnaM prakAzya vinivartate prakRtiH // ityAdi sAMkhya kahai chai, teM ziSyadhaMdhana mAtra jAi / ( ziSyadhaMdhana mAnavuM ) puruSanaI Atmadarzana prakRti karai te acetanaI na saMbhavai, na vA tihAM prayojana tadjJAna chaI // 78 // vivecana :- jema nAca karanArI nartakI potAnA anubhava pramANe avasara pAmIne nAca karavAnuM kArya kare che ane dAnAdika lAbha prApta
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 samyakta jasthAna caupaI thaI jAya eTale nAgAdikanuM prayojana na hovAthI nAcAdika kriyAvyavahArathI virAma paNa pAme che. tenI jema prakRti paNa puruSane potAnuM kArya dekhADI virAma pAme che athavA prayojana hoya tyAM sudhI rame che. Ama sAMkhyo mAne che. paraMtu prakRti tattva to jaDapadArtha che acetanapadArtha che ane puruSatattvane tame (sAMkhyo) kartA tarIke svIkAratA nathI. jo puruSa kartA na hoya ane prakRti acetana eTale ke jaDa hoya to mAruM kAma thaI gayuM che eTale have huM khasI jAuM athavA mAruM kAma hajuM nathI thayuM, eTale hajuM huM virAma na pAmuM? Ama vicAro karavAnuM ane AvuM khasI javAnuM ke na khasI javAnuM, Ama dUra thavAnuM ane dUra na thavAnuM kAma ja evI prakRti kema karI zake? temanA mate puruSa e kartA nathI ane prakRti e jaDatattva che to ramavAnuM ke viramavAnuM kAma jaDa evI prakRtithI kema thAya? kharekhara to nartakIne Avo pAko anubhava che ke jo huM mArI kalA barAbara dekhADIza ane sAruM nRtyakArya sAruM karIza to loko mane dAnAdika Apaze. dhanano varasAda varasAvaze. Ama samajIne nartakI nAca kare che ane dAnAdika maLI jatAM nRtyAdika kAryathI virAma paNa pAme che. kAraNa ke nAcanArI A nartakI sacetana che caitanyaguNavALI che. mATe badhuM samaje che. mATe nartakImAM sacetana hovAthI kartA-bhoktApaNuM vagere badhuM ghaTI zake. paraMtu puruSa ane prakRtimAM A ghaTI zake nahIM, kAraNa ke puruSane to teoe (sAMkhyoe) akartA ja mAnyo che. have rahI eka prakRti, jo te paNa acetana ja hoya to ghaTa-paTanI jema acetana evI prakRti, nAcavAnA ane virAma pALavAnA AvA prapaMcano vilAsa kema kare ? arthAt na kare ane prapaMcanA vilAsathI virAma pAmavAnuM kAma paNa kema kare ? arthAt na ja kare. kAraNa ke jaDamAM jJAna saMjJA nathI.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 187 jema zarIra jaDa-acetana che, paraMtu temAM rahelo AtmA sacetana ane kartA che. eTale kartA evA AtmAnI sahAyathI jaDa evuM zarIra paNa gamanAgamana karI zake che tema tame jo puruSane kartA mAnyo hota to puruSanI doravaNI pramANe jaDa evI paNa prakRti nAcavAnuM ane virAma pAmavAnuM kAma karI zakata, paraMtu sAMkhyo AtmAne to akartA ja mAne che ane je prakRti che tene jaDa mAne che. to puruSa preraka che ja nahIM ane prakRti pote svayaM jaDa hovAthI ramavAnuM ane viramavAnuM kAma paNa kema kare ? arthAtu na ja kare. jema zarIra jaDa-acetana che, paraMtu temAM rahelo AtmA sacetana ane kartA che eTale kartA evA AtmAnI sahAyathI jaDa evuM zarIra paNa gamanAgamana karI zake che tema jo puruSane kartA mAnyo hota to puruSanI doravaNI pramANe jaDa evI paNa prakRti nAcavAnuM ane virAma pAmavAnuM kArya karI zakata. paraMtu sAMkhyo puruSane to akartA ja mAne che ane prakRtine jaDa mAne che to prakRtine preraka koI che ja nahIM ane prakRti pote svayaM jaDa hovAthI ramavAnuM ane viramavAnuM kArya kema kare? mATe sAMkhyanI A vAta ucita nathI. parva tra - A pramANe sAMkhyadarzanakAro purUSane akartA mAnIne nartakInuM je udAharaNa Ape che te koIpaNa rIte saMgata thatuM nathI. tethI A saghaLo paNa prakRtino ja vilAsa che ane prakRti ja virAma pAme che. Ama kahevuM joie mATe A sAMkhyakArikAnA zlokamAM je kaMI lakhyuM che te ziSyonI buddhine DoLavA barAbara che. sAcuM nathI. potAnA ziSyone game tema karIne paNa samajAvI devA svarUpa che paramArthe sAcuM nathI. kevaLa juThThANuM mAtra ja che. nartakI sacetana che ane kartA che eTale potAno nAca-gAna jonArAne game che haju vadhAre game ane mane vadhAre paisA maLe tenuM lakSya
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 samyakta jasthAna caupaI rAkhIne nAcavAnuM ane virAma pAmavAnuM kAma kare che. jyAre A prakRti to jaDa che, acetana che. te kema vilAsa ane virAma karI zake che ? jaina darzanamAM AtmA kartA paNa che ane sacetana paNa che. tethI tenI sahAyathI tene vaLageluM karma (prakRti) jaDa hovA chatAM sukha-duHkha ApI zake che. kAraNa ke jIve ja karmane sukha ApavA rUpe (puNyarUpe) ane duHkha ApavA rUpe (pAparUpe) pariNamAvyuM che. banAveluM bhojana ajIva hovA chatAM jIvamAM kartutva ane bhoknatva hovAthI jIvane rogI nirogI karI zake che tema ahIM paNa samajavuM tethI jainadarzanamAM kahelI vAta jevI saMgata thAya che tevI vAta sAMkhyamAM jarA paNa saMgata thatI nathI. sabhAnA mANasone potAnI kaLA dekhADIne nartakI jema nivarte che tema prakRti paNa puruSanI samakSa potAnA vilAsane dekhADIne virAma pAme che" Ama mAnavuM joIe. A pramANe sAMkhyo je kahe che te ziSyonI buddhine DoLavA barAbara jANavuM. arthAt khoTuM che. Ama jANavuM. kAraNa ke prakRti pote acetana che ane puruSanuM potAnuM kartutva nathI. to ekalI jaDa evI prakRti potAnI jAta pragaTa kare A vAta A bauddho prakRtine acetana mAnatA hovAthI ghaTI zake nahIM. vaLI prakRtine to A viSayanuM koI prayojana paNa nathI ane A viSayanuM koI jJAna paNa nathI. mATe puruSanI sahAya vinA jaDa evI prakRti A kAma kare che. A vAta bIlakula khoTI ja che. jainadarzanamAM paNa AtmAne ja sacetana mAnavAmAM Avyo che. karma (prakRti)ne to jaDa ja mAnavAmAM AvyuM che paraMtu puruSa kartA che eTale puruSa ja (AtmA ja) potAnA rAgAdi pariNAma pramANe karma (prakRti)ne tevA tevA bhAve duHkha-sukha ApavArUpe pariNAvI zake che. mATe jainadarzananI vAta barAbara ucita che ane ghaTI zake che. sAMkhyadarzanamAM
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM cothA sthAnanuM varNana 189 AtmAne akartA ane abhoktA mAnavAmAM Avyo che ane prakRtine acetana (jaDa) mAnavAmAM AvI che jethI saMsAramAM tamAma kAryonuM kartRtva koImAM ghaTatuM nathI. A ja moTI mAthAphoDa che. (khATale moTI khoTa che) 78 prakRti digdakSAI jima sarga, zAntavAhitAI muktinisarga / karatA viNa e kAlavizeSa, tihAM valage naya anya azeSa [l9lA gAthArtha :- prakRtinI didakSAe jema sRSTisarjana thAya che tema zAntavAhitAnA kAraNe nisargapaNe jIvanI mukti paNa thAya che. A pramANe sAMkhyo kahe che paNa te badhuM karyA vinA saMbhave nahIM. tathA temAM kAlavizeSa paNa kAraNa che tenA kAraNe azeSa (saghaLA paNa) anya no (svabhAvaniyati Adi) paNa temAM kAraNarUpe vaLage che. (joDAya che) (mAnavAM joIe). 579 / / Tabo HprkRtididRkssaaiN sarga kahitAM sRSTi jima sAMkhya kaha chai, tima nirArgamukti zAntavAhitAI hui, e be lakSaNa kartAnAM chai, te vinA jo prakRtipariNAmanAM lakSaNa kahii to kAlanAM lakSaNa thAi / tihAM anya azeSa naya valagai, te sarvanA arthano anugraha karavA 5 kAraNasamavAya mAnavo, tivArai kartA mukhyapaNai Avai / uktaM ca kAlo sahAva niyaI, puvvakayaM purisakAraNegaMtA / samavAya sammatta, aMte opha micchanna ArU-rUA (sammatau jADu rU, gAthA 12) 7rzA vivecana :- prakRtinI didakSAthI sarga eTale sRSTi-racanA arthAt utpatti thAya che. Ama sAMkhyo jema kahe che tema te ja sAMkhyo AgaLa
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 samyakta SasthAna caupaI kahe che ke zAntavAhitA pragaTa thavAthI nisargamukti thAya che eTale ke A jIvamAM svabhAvamukti pragaTa thAya che. sArAMza ke prakRtinI dikSAthI sarjana ane prazAntavAhitAthI nisargamukti thAya che. Ama sAMkhyo kahe che. A banne lakSaNo kartAnAM che. (jo Ama hoya to prakRtine ja kartA mAnavAno prasaMga Ave ja). sAMkhyo ema mAne che ke prakRtine jagatanA padArtho (tattvo) jovAnI IcchA (didakSA) pragaTe che. temAMthI AtmArthI yogI A mahAtmAne jyAre evo khyAla Ave che ke A didakSAnA kAraNe ja A sarva prakAranI saMsAranI kadarthanAo (pIDAo, upAdhio) A jIvane Ave che. tyAre te yogI mahAtmA A didakSAne jyAre zAnA karavA=(dabAvavA) prayatna kare che tyAre te yogI mahAtmAmAM prazAntavAhitA pragaTe che ane Ama thavAnA kAraNe ja te yogI mahAtmAmAM svabhAvamukti arthAt AtmasvabhAvamAM ramaNatA svarUpa prazAntavAhitA (mukti) pragaTa thAya che. vAstavikapaNe sAMkhyamatane anusAre puruSa nityamukta che puruSa pote akartA ane abhoktA hovAthI sadAne mATe mukta ja che. to paNa prakRti tene vaLagelI che. tenA kAraNe prakRtimAMthI utpanna thayelI buddhimAM puruSanuM pratibiMba paDe che tenA kAraNe prakRti je je kArya kare che te te kArya huM ja karuM chuM. Avo bhrama te puruSane thAya che. eTale puruSa pote svayaM akartA ane nitya hovA chatAM prakRtijanya kAryano pote kartA che ema bhramathI mAnI le che ane tenAthI ja saMsAra vadhe che ane pote temAM phasAya che. - jyAre prazAntavAhitA te puruSamAM pragaTe che tyAre uparokta bhrama dUra thaI jAya che ane pote svabhAvathI ja sadA mukta ja che huM pote baMdhanarahita ja chuM, AvuM yathArtha jJAna te puruSane jyAre pragaTe che tyAre
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 191 dRSTi sudhare che ane prazAntavAhitA vadhAre vadhAre prApta karavA tarapha AgaLa vadhe che. prazAntavAhitA pragaTa thayA pahelAM pote mukta nathI. saMsArI che te te kAryano huM kartA chuM. Avo bhrama hoya che. ane A bhramanA kAraNe te bhramamAMthI bahAra nIkaLavA AtmasAdhanAno te prayatna kare che. AtmasAdhanA karatAM karatAM jyAre A bhrama dUra thaI jAya che tyAre je svabhAvamukti che te A AtmAmAM pragaTa thAya che. sAMkhyo Ama mAne che. A mAnyatAmAM eka vAta e nakkI thAya che ke yogasAdhanA karatAM pahelAM prakRtine dikSA hatI. tenAthI ja saMsAra utpanna thato hato ane yogasAdhanA karatAM karatAM tenA ja kALamAM prazAntavAhitA pragaTa thavAthI A jIvanI svabhAvamukti thAya che. uparokta sAMkhyanI mAnyatAmAM e vastu nakkI thAya che ke yogasAdhanAnA pUrvakALamAM prakRtimAM dikSA hatI ane te dikSAnA kAraNe ja saMsAra prApta thato hato ane saMsAra vadhato jato hato. paraMtu yogasAdhanAnA pratApe te sAdhanAnA kALamAM prazAntavAhitA pragaTa thavAthI A jIvanI svataMtrapaNe svabhAvamukti thAya che. uparokta sAMkhyanI mAnyatAmAM jIvananI aMdara pUrvakALamAM dikSA (mohAdhInAvasthA) ane pAchalA kALamAM prazAntavAhitA (nirmohadazA) A jIvamAM pragaTa thAya che eTale A banne bhAvono A jIva kartA che je jIve pUrvakALamAM didakSA karI hatI ane tenA kAraNe saMsAra vadhAryo hato te ja jIva pAchalA kALamAM prazAntavAhita karavA dvArA saMsArane khatama karIne svAbhAvika rIte muktine meLave che. eTale saMsAramAM rakhaDavuM ane saMsArathI mukta thavuM A banne svarUpo puruSanAM che. ane puruSa teno kirtA che. A vAta nakkI thAya che. o
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai didakSAthI sarjana ane prazAntavAhitAthI nisargamukti thAya che. mATe A banne svarUpo prakRtinA pariNAmamaya che paraMtu A banne pariNAmo eka kALamAM sAthe thatAM nathI. pUrvAparakALamAM thAya che. tethI didakSA ane nisargamukti e jema prakRtinA kAraNe thAya che tema kALanA kAraNe paNa thAya che Ama paNa mAnavuM joIe. kAraNa ke didakSA pUrvakALamAM ja thAya che ane nisargamukti pAchalA kALamAM ja thAya che. tethI dadakSAmAM ane prazAntavAhitAmAM prakRtinI jema kALa paNa kAraNa che. paraMtu ekAnta prakRti ja kAraNa che Ama mAnI zakAya nahIM. tethI didakSA ane prazAntavAhitA pragaTa thavAmAM jema prakRti kAraNa che tema kALa paNa kAraNa che Ama hovAthI ekalI prakRti ja kAraNa che Ama mAnI zakAya nahIM. sAMkhyadarzana kevaLa ekalI prakRtine ja didakSAmAM ane prazAntavAhitAmAM kAraNa mAne che te vAta barAbara nathI. 192 have jo didakSA ane prazAntavAhitAmAM prakRtine paNa kAraNa mAnavAmAM Ave ane kALane paNa kAraNa mAnavAmAM Ave to anya azeSa naya (bIjA paNa keTalAMka kAraNo) mAnavAnI Apatti paNa Ave ja che. arthAt svabhAva, puruSArtha, niyati vagerene paNa kAraNapaNe mAnavAM ja paDe che. tethI svabhAva-niyati-kALa-puruSArtha ane prakRti ema pAMceno gaNa (samudAya) ja sarvakAryamAM kAraNa che A vAta ja siddha thAya che. ghaNo ghaNo prayatna karavA chatAM koyaDuM maga sIjhatA nathI. abhavya AtmAo muktigAmI thatA nathI. mATe svabhAva e paNa eka kAraNa jarUra che. A sIjhavAno svabhAva koyaDumagamAM ane muktie javAno svabhAva abhavyamAM nathI. mATe tyAM kArya thatuM nathI. e ja rIte je kAraNamAM je kArya thavAnuM niyata hoya te ja kAraNamAM teno kALa pAkatAM te kArya pragaTa thAya che anyathA kArya thatuM nathI. jemake bhavyajIvamAM muktigAmitA hovA chatAM teno jyAre kALa pAke che tyAre ja te jIva mukti pAme che. mATe niyati paNa temAM avazya kAraNa che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM cothA sthAnanuM varNana 193 A ja rIte kALa paNa temAM kAraNa che. puruSArtha paNa kAraNa che ane prArabdha paNa kAraNa che. Ama svabhAva-niyati-kALa-puruSArtha ane prArabdha A pAMceno samanvaya-samudAya e kArya pragaTa karavAmAM kAraNa che. tethI koIpaNa ekane ja kAraNa mAnI levuM ane bIjAno apalApa karavo te barAbara nathI. miththAbuddhi ja che. A rIte kALAdi eka ekane ja mAtra kAraNa mAnavAM te mithyAtva che ane pAMcenA samudAyane kAraNa mAnavo te samyakatva che. tattvadRSTie vicArIe to A vAta avazya samajAze. 7 avataraNa - prakRti zabdathI karma samajIe ane puruSa zabdathI AtmA samajIe ane te AtmA jJAna-kriyAvALo che. tathA kartA-bhoktA che Ama jo samajavAmAM Ave to badhI ja vAta sArI rIte saMgata thaI jAya che. te upara graMthakArazrI samajAve che ke - prakRti karma te mATai gaNo, jJAnakriyAthI tAsa kSaya bhaNo. azuddhabhAva karatAM saMsAra, zuddhabhAva karatAM bhavapAra II80nA | (akartu-abhojvavAdinI gatI I) gAthArtha :- tethI prakRti eTale karma gaNa (samajo) ane jJAna ane kriyAnI sAdhanA karavAmAM te prakRtino (athatu kamano) kSaya thAya che ema bhaNo (samajo). azuddha bhAvono kata evo jIva e ja saMsAra jANavo ane zuddhabhAvono kata evo je jIva te ja bhavapAra (mokSa) jANavo. ITaoll bo - te mAruM pravati te varSanuM jha nAma jo, te prathAna, karma, saMskAra, vAsanA, avidyA (sahajamala) e sarva ekArthaMka ja zabda chai darzanabhedaI, te karmano kSaya (karanAra ) jJAnakriyA jANo, azuddhabhAva je AtmA chai, te saMsArano kartA chai, zuddhabhAva chai te bhavapArano kartA ch|
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 samyakta SasthAna caupaI appA kattA vikattA ya, suhANa ya duhANa ya / - (3ttarAdhyayana sUtra 20, 27) ityAdi zAstravacana paNi chai / akartA-abhoktA AtmA mAnai chai te 2 vAdI gayA // 80 // vivecana - sAMkhyadarzanakAro puruSa (AtmA) ane prakRti evAM be tattva mAne che ane jainadarzanakAro AtmA ane karma ema be tattva samajAve che. paraMtu sAMkhyo puruSane (AtmAne) akartA ane abhoktA ekAntanitya mAne che jyAre puruSa eTale AtmA, paNa te AtmA akartA nathI paNa karyAdino kartA che. tathA abhoktA nathI paNa vyavahAranayathI saMsArIbhAvono bhoktA che ane nizcayanayathI potAnA guNono bhoktA che. A AtmA azuddha pariNAmavALo bane che to te prakRtithI (karmathI) lepAya che. eTale prakRtino artha karma samajavuM. (1) sAMkhyo prakRtine pradhAnatattva kahe che. (2) jainadarzanakAro A prakRtine ja karmatattva kahe che. (3) keTalAka darzanakAro A prakRtine ja saMskAra kahe che. (4) keTalAka darzanakAro A prakRtine ja vAsanA kahe che. (5) bauddha ane vedAntIo karmane avidyA kahe che ane (6) keTalAka darzanakAro A prakRtine ja sahajamala kahe che. sarve paNa darzanakAro AtmAne coTelA A melane bhinna bhinna nAmathI saMbodhe che. paraMtu Akhare to karmatattva svIkAravAnuM ja rahe che. kArmaNavargaNAnAM pudgalonuM ja baneluM che. jIva vaDe tene jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIya ItyAdi rUpe pariNAmAveluM che tethI jIva karmono kartAbhoktA che. AtmA ekalo hoya to te zuddha-buddha-sarvajJa che. jemake mokSamAM gayelA AtmAo. ane A ja AtmA jyAre saMsAramAM hato tyAre
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vAva che. samyavanAM cothA sthAnanuM varNana 195 karmathI jakaDAyelo che ane saMsArI kahevAya che. kArmaNavargaNAnA pugalonuM baneluM karma A AtmAne vaLageluM che. A ja AtmA mithyAtva avirati pramAda-kaSAya ane yoga vaDe jaDa evA A pudgalonuM grahaNa karIne potAnI sAthe poTalA rUpe bAMdhe che. tenA prakRtibaMdha-sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha evA baMdhanA cAra prakAra che. jema mithyAtva-avirata-pramAda-kaSAya ane yogathI A jIva karma bAMdhe che tema jJAna tathA kriyA vaDe te bAMdhelA karmono kSaya paNa A ja jIva kare che. jJAnAcAra-darzanAcAra-cAritrAcAra-tapAcAra ane vIryAcAra ema pAMca prakAranA AcAronA sevanathI A ja jIva karmonA nAzane karanAro paNa thAya che. mithyAtvAdi pAMca prakAranA baMdhahetuo vaDe A jIva karma bAMdhe che ane jJAnAcArAdi paMcavidha AcArasevana vaDe A ja jIva karmanA nAzano paNa karyA che. sArAMza ke azuddhabhAvavALo AtmA karmano kartA che ane zuddhabhAvavALo AtmA karmanA nAzano kartA che Ama samajavuM e ja sAcuM tattva che. A AtmAmAM mithyAtva Adi karmabaMdhanAM kAraNo Ave che tyAre ja te kAraNone lIdhe A AtmA karma bAMdhe che ane karmanA nAzanAM kAraNo samyajJAna, samyagdarzana ItyAdi jyAre A AtmAmAM Ave che tyAre A ja AtmA karmanA nAzano paNa kartA bane che. jyAre karmano kartA bane che tyAre saMsArano (janma-maraNAdino) kartA A jIva kahevAya che ane jyAre karmanA nAzano kartA A jIva bane che tyAre bhavapArano (mokSano) kartA kahevAya che. sArAMza ke vibhAvadazAmAM gayelo AtmA saMsArano kartA ane svabhAvadazAmAM gayelo AtmA bhavapArano (mokSano) kartA che Ama jANavuM. 14
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 samyakta SaDrasthAna caupaI A ja vAta saMpUrNapaNe satya che. A bAbatamAM uttarAdhyayana sUtranI sAkSI ApatAM kahe che ke - "gappA vattA vittA ya, sudI ya duddIna " - gAthA 2037 artha :- A ja AtmA sukha ane duHkhAdino kartA paNa che ane vikartA (sukha-duHkhAdinA vinAzano katA) paNa che. vibhAvadazAmAM varte tyAre karmano kartA ane svabhAvadazAmAM varte tyAre vikartA (vinAzano katA) samajavo. AvA prakAranAM zAstravacano paNa A vAtane siddha karavA prabaLa purAvA svarUpa samajavAM. mohamaya pariNAmavALo AtmA vibhAva dazAvALo hovAthI karmono kartA che ane moharahita svabhAvadazAnA pariNAmavALo A ja AtmA potAnA jJAnAdi guNono ja kartA-bhoktA che Ama samajavuM ane A ja vAta satya tathA yuktisaMgata che. - ahIM sudhImAM ATalI gAthAo vaDe AtmAne je darzanakAro akartA ane abhoktA mAne che te sAMkhyadarzana ane vedAntadarzana ema be darzanakArI gayA arthAt A be darzanakAronI sAthenI dharmacarcA samApta thaI ane AtmA akartA-abhoktA nathI paNa karmano kartA ane karmano bhoktA che A vAta zAstravacano dvArA ane yukti dvArA siddha karI. RI80 - akartutvavAda ane abhokyutvavAda samApta thayo
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ "mukti che" A pAMcamA padanI carcA 197 (1) AtmA che (2) AtmA nitya che (3) AtmA karmono kartA che ane (4) AtmA karmono bhoktA che. Ama samyaktvanAM cha sthAnomAMthI cAra sthAno varNavyA. have pachI pAMcamuM sthAna "mokSa che" A samajAvavuM che. tyAM prathama "mokSa nathI" ema mAnanArA pUrvapakSavALAnI yuktio jaNAve che - eka kahi navi che niravANa, Indriya viNa cAM sukhamaMDANa / duHkha abhAva murachA anusare, tihAM pravRtti paMDita kuNa kare ? ll81ll gAthArtha :- koIka vAdI kahe che ke nirvANa (mokSa) che ja nahIM, muktimAM Indriyo (ane zarIra) na hovAthI tenA vinA sukhanI zobhA zuM hoya ? arthAt na hoya, koI kahe ke muktimAM duHkhono abhAva che ne ? to teno te vAdI javAba vALe che ke murjita mANasane paNa duHkhano abhAva to hoya ja che, paraMtu karyo paMDita puruSa duHkhanA abhAvasvarUpa evI mukti mATe prayatna kare ? 815 Tabo :- ja vAvI te rU nirvANa kahetAM mokSa te nathI indriyavilAsa vinA muktisukha chai, tehanAM maNDANa chai te kuNa saddahai ? to azeSavizeSaguNocchedarUpa vaizeSikAbhimata mukti mAno, duHkhAbhAvecchAI ja mumukSupravRtti husyaI / te upari kahai chai, duHkhAbhAva te puruSArtha nathI, je mATaiM mUrchAvasthAe paNi avedya duHkhAbhAva chai / tihAMkuNa pravRtti paNDita karai ? uktaM ca -
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 samyakta SaDrasthAna caupaI duHkhAbhAvo'pi nAvedyaH, puruSArthateSyate / na hi mUrchAdyavasthArthe pravRtto dRzyate sudhIH // iti // 81 // vivecana :- have koIka vAdI nirvANa kahetAM mokSa che ja nahIM Ama kahe che te vAdInuM kahevuM che ke koI koI darzanakAro mukti jevuM sthAna mAne che ane tyAM anaMtasukhano anubhava che Ama kahe che paraMtu teoe mAnelI te muktimAM jIvane jo zarIra ja nathI. tethI Indriyo paNa nathI ane Indriyo vinA sukhamaMDANa (sukhanI zobhA) kema hoya arthAt muktimAM zarIra ane Indriyo na hovAthI sukhano anubhava bIlakula nathI tethI ja vaizeSika darzanakAra bhArapUrvaka kahe che ke - sarve paNa vizeSa guNono uccheda thAya evA svarUpavALI ja mukti mAnavI joIe. jo jJAna-sukha-AnaMda Adi sArA sArA bhAvo muktimAM hoya to te meLavavAno rAgakaSAya thavAthI ane na maLe tyAM dveSakaSAya thavAthI A jIva vadhAre ne vadhAre duHkhI thAya. mATe muktinI aMdara sukha che Ama kahIne jIvane lalacAvavo e paNa rAgAdha karavA barAbara che. mATe muktimAM sukha ke duHkha kazuM nathI ja Ama kahevuM te sarvazreSTha che. have jo koI vAdI kadAca ema kahe ke muktimAM sukha to nathI. paraMtu duHkha paNa nathI eTale jema sukha hoya to sukha meLavavAnI IcchAthI jIva mukti mATe prayatna kare che tema tyAM bhale sukha nathI paraMtu duHkhano paNa abhAva ja che. tethI duHkhAbhAva mATe A jIva mukti meLavavA prayatna karaze muktimAM jaIe to bhale sukha kyAreya na Ave paraMtu kyAreya duHkha AvavAnuM nathI. e vAta to nakkI che ja. Ama duHkhAbhAva mAtrathI paNa loko mukti mATe prayatna karaze. Ama koI koI vAdI kahe che teno uttara ApatAM te vAdIne kahe che ke - uttara :- A vAta paNa barAbara nathI. jyAre A jIva mUchitadazAmAM hoya che, behoza hoya che tyAre paNa koIpaNa jAtanA duHkhano
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 199 anubhava thato nathI. eTale ke duHkhAbhava ja hoya che. to paNa koI paMDita puruSa tevA duHkhAbhAvane(mUrchita dazAne) prApta karavA mATe prayatna karatA nathI. ulaTu-mUrchitadazA hoya to te jIvane bhAnamAM lAvavAno ja prayatna karAya che. mATe mUrchita dazArUpa mukti mAnavI ane temAM duHkhAbhava che AvuM mAnIne saMtoSa mAnavo A vAta paNa ucita nathI. mUcchita dazAmAM duHkhAbhAva hovA chatAM koI paMDita puruSa potAnA AtmAne ke potAnA snehInA AtmAne mUrchita rAkhavA prayatna karato nathI. mATe duHkhAbhAva e ja mokSa che Ama mAnavuM ane Ama kahevuM te ucita nathI, satya nathI. eTale sArAMza e che ke duHkhAbhAva mAtrane mukti mAnavAthI koI jIva mumukSupaNe - mokSa meLavavA mATe pravRtti karaze. Ama kadAca koI vAdI kahe to tenA upara A vAdI kahe che ke mAtra duHkhAbhAva hovo e kaMI kalyANakArI puruSArtha nathI. kAraNa ke Avo du:khAbhAva to mUrchita avasthAmAM paNa hoya ja che. te mUcchita dazAmAM duHkha che ke duHkhAbhAva che tenuM kaMI saMvedana thatuM nathI. tevI avasthA meLavavA mATe ko paMDitapuruSa prayatna kare ? arthAt mukti jo AvI hoya to te upAdeya banaze nahIM tathA AvI mukti hoya A vAta yuktithI paNa saMgata thatuM nathI. zAstromAM ja kahyuM che ke - "jemAM koIpaNa prakAranuM saMvedana thatuM nathI evo duHkhAbhAva paNa puruSArtha tarIke AdaravA jevo manAto nathI. kAraNa ke koI paMDitapuruSa potAnI jAtane mUrchAdi avasthAvALo banAvavA mATe pravRtti karato dekhAto nathI." sArAMza ke kadAca koI paNa jAtanI upAdhinA kAraNe A jIva mUrchita=bebhAna thayo hoya to tene mUrchitapaNe rAkhavAnuM koIpaNa vaDe ISTa manAyuM nathI. paraMtu ghaNA prakAranAM paNa auSadho karIne te jIvane cetanavaMto ja banAvAya che tethI duHkhAbhAvamAtrane mokSa mAnavo te barAbara nathI. II8 1
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 samyaktva SasthAna caupai kALa anaMte mukti jatAM, huI saMsAravilaya AjatAM 1 vyApakanaIM kaho keho ThAma, jihAM eka sukhasaMpattidhAma II82ii gAthArtha :- kALa anaMto gayo che. dareka kALamAM jIvo muktie jAya che tethI Aja sudhImAM to saMsArano vilaya (vinAza) thavo joIe (saMsAra khAlI thavo joie)tathA vaLI AtmA vyApaka che eTale A AtmA sarvatra che tethI kaho to kharA ke A AtmAno sukhasaMpattinuM sthAna koI eka khuNA-khAMcarAmAM hoya e vAta kema saMgata thAya ? 82 Tabo :- no mokSapArtha satya hopha, to anaMtAtar3a mukti natAM AjatAMi saMsArano vinAza thAi / eka eka yugai eka eka muktiM jAi toi anaMtayuga gayAiM tivAraI saMsAra khAlI kAM na thAi ? "satyam anantA eva hvapavRttAstathApi saMsArasya pratyakSasiddhatvAda ityAdi kiraNAvalikArai kahiuM te to ghaTar3a jo kAlAnantyathI jIvaparimANAnantya adhika huI, te mATiM e kalpanAmAtra / bIjuM AtmA vyApaka sarva kahai che, tehanai kiho ThAma chai eka sukhasaMpattinuM ghara jihAM e jAi ? kriyAvattvAbhAvAnnAtmanaH siddhikSetre gamanamityarthaH // 82 // vivecana :- jo mokSa nAmano padArtha A jagatamAM hota to anaMta anaMta kALa vItI gayelo che ane dareka kALamAM jIvo mokSe jAya che to anaMta anaMta kALa gaye chate sarve paNa jIvono mokSa thaI javAthI saMsAra khAlIkhama kema thayo nathI ? arthAt saMsAra khAlIkhama thavo joIe. paNa saMsAra khAlI thayo nathI. ane thato paNa nathI. teno artha e che ke AvI mukti kyAMya nathI. mukti mAnavI te ja moTuM pApa che. Ama A vAdI kahe che. A viSayamAM kiraNAvalikAra kahe che ke - he vAdI ! tArI vAta sAcI che anaMtA jIvo mokSe gayA che to paNa saMsAra pragaTa dekhAto hovAthI saMsAra paNa khAlI thaze ja Ama kahevuM te pratyakSathI viruddha che. kharekhara jo mokSa hota to temAM satata jIvo mokSe jAya che tethI A
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 201 saMsAra jIvo vinAno khAlI thayelo hovo joIe. paraMtu Ama banatuM nathI. mATe mokSa che A vAta ja barAbara nathI. Ama vAdInuM kahevuM che. tathA A bAbatamAM kiraNAvalikAra je Ama kahe che ke kALa paNa anaMta che ane jIvo paNa anaMta che. paraMtu kALanA anaMtapaNA karatAM jIvonuM anaMtapaNuM ghaNuM moTuM che. mATe saMsAra khAlI thayelo dekhAto nathI. paraMtu kiraNAvalikAranI "A kalpanA paNa to ghaTI zake jo kALanA anaMtapaNA karatAM jIvanuM anaMtapaNuM ghaNuM moTuM hoya to." paraMtu A viSaya paNa kalpanAmAtra ja kare che. kAraNa ke zuM khAtrI ke jIvanuM anaMtapaNuM ghaNuM moTuM haze? ke kALanuM anaMtapaNuM moTuM haze? kALa paNa sadAkALathI cAlyo ja Ave che tethI kALa karatAM jIvanuM anaMtapaNuM moTuM che. AvI kalpanA karavI te kalpanAmAtra ja che. | bhAvArtha evo che ke "mokSa che" A vAta prathama svIkArI lIdhA pachI dareka kALamAM jIvono mokSa thAya che. tethI kALa anaMta gayelo hovAthI saMsAra paNa khAlI thayelo hovo joIe. paraMtu A saMsAra jIvothI bharelo che teno artha ja e che ke mokSa che ja nahIM. koI mokSe jatuM ja nathI Ama ja mAnavuM vyAjabI che. A bAbatamAM kALanuM anaMtu nAnuM che ane jIvonuM anaMtu moTuM che. kAraNa ke jIvo pratyakSa dekhAya che ItyAdi kiraNAvalikAra je kalpanA kare che te kalpanAmAtra ja che. sAcuM nathI. kAraNa ke kALa paNa anaMtAanaMtakALathI cAlyo ja Ave che. yuge yuge eka eka jIva mokSe jAya Ama mAnIe to paNa saMsAra khAlI thaI ja javo joIe. mATe kALanuM anaMtapaNuM nAnuM che ane jIvonuM anaMtapaNuM moTuM che AvI kiraNAvalikAranI mAnyatA e paNa buddhinI kalpanAmAtra ja che. sAcI vAta nathI. bane anaMta hovA chatAM A nAnuM ane A moTuM Ama kahevuM te nirarthaka buddhinA ghoDA ja doDAvavAnA che, yathArtha nathI.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 samyakta jasthAna caupaI | bhAvArtha evo che ke "mokSatattva che ja nahI, tene badale teno svIkAra karI lo cho. A eka bhUla karo cho. tyArabAda dareka kALamAM jIvo mokSe jAya che Ama kaho cho. dareka kALe jIvo mokSe jatA hovA chatAM jIvo khAlI thatA nathI. jIvo pratyakSa dekhAya che eTale pachI bacAva karavA mATe AvI mananI kalpanA ja tame karI lo cho ke kALa nAnA anaMtArUpa che ane jIvo moTA anaMtArUpa che. A tamArI kalpanAmAtra che sAcI vAta nathI. paraMtu sAcI vAta Ama che ke mokSa che ja nahIM. koI mokSe jatuM ja nathI. tethI kALa anaMta gayo hovA chatAM jIvothI A saMsAra bharelo che ane bharelo ja raheze. paNa mokSa jevuM koI sthaLa ke tattva nathI. Ama vAdInuM kahevuM che. jo mokSa jevuM koI tattva hota to yuge yuge eka eka jIva mokSa jAya to paNa saMsAra khAlI ja thAya. paNa saMsAra to dekhAya ja che, jIvothI khIcokhIca bharelo ja dekhAya che tethI samajAya che ke mokSa jevuM koI tattva nathI. mokSe javAnuM che ja nahIM. "mokSa nathI" A mATenI A eka yukti samajAvI. have bIjI yukti kahe che - AtmAne taiyAyika-vaizeSikoe sarvavyApI-vyApaka kahelo che (mAnelo che) have jo mokSa jevuM koI sthAna hota to A AtmAne mRtyu pAmyA pachI urdhvagati karIne tyAM javAnuM banata. paraMtu sarvavyApI hovAthI gamananI kriyA vinAno ja A jIva che sarve paNa AtmAo AkhA vizvamAM vyApIne ja rahyA che. koIne kyAMya javAnuM bAkI rahetuM ja nathI. tethI A saMsAra e duHkhanuM sthAna ane mokSa e sukhanuM sthAna che Ama mAnavuM yukti vinAnI vAta che. kAraNa ke AtmA sarvavyApta che tethI temAM gamanAgamananI kriyA ja hotI nathI. tethI AtmAne rahevAnuM sthAna ApyuM ya A vizva che. siddhikSetra nathI. jeno saMsArI jIvone rahevAnuM sthAna 14 rAjaloka ane muktajIvone rahevAnuM sthAna je siddhakSetra mAne che te
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 203 kalpanAmAtra ja che. ucita nathI. mATe mokSa che ja nahIM. mokSa jANavo ane meLavavo e mithyA vAta che. I82aa tathA vaLI mokSa nathI A vAta samajAvatAM vAdI trIjI dalIla paNa Ape che. kima anaMta ika chAmi mile, pahilo nahI to kuNasuM bhale ? T pahilAM bhava kai pahilAM mukti 2, e to jotAM na mIlai yukti ll83nA gAthArtha - mokSane na mAnanAro vAdI kahe che ke - ATalA badhA anaMta jIvo mokSe gayA che ane jAya che. Ama tame kaho cho. te kaho to kharA ke eka sthAnamAM (45 lAkha yojananI siddhazIlA upara ATalA badhA jIvo kevI rIte mAya? mATe jainonI "mokSa che" A vAta barAbara nathI. jo pahelo siddha koI nathI to te konAmAM bhaLI jAya ? tathA pahelAM saMsAra ke pahelA mukti ? A bane tattvonI vicAraNA karatAM koI yukti maLatI nathI. //8all | Tahno - vatnI mokSamAM anaMta siddha mAno cho to rU kAma? anaMtA kima milai ? pahilo anAdisiddha na mAno to bIjA siddha thAiM te kuNamAMhi milai ? pahalo nahIM to kuNa siddhanai sarva sAdhaka namai ! pahalAM saMsAra kai pahalA mukti ? prathamapakSai mukti sAdi thaI, dvitIya pakSai vadadvyAghAta, baMdha vinA mukti kima hui ? yukti jotAM milatI nathI // 83 // vivecana :- mokSa tattvane na mAnanAra vAdI pUrvapakSa rUpe kahe che ke "jo AtmAne vyApaka mAnIe to" A jIva gamanAgamananI kriyA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 samyakta jasthAna caupaI vinAno hovAthI siddhigati tarapha gati kema kare ! jo jIvanuM gamanAgamana ja na thAya to jIvane mokSe javApaNuM kema ghaTe? athavA AtmAne jo vyApaka na mAnIe ane mAtra dehavyApI mAnIe ane potAnAM karmo khapAvIne urdhvagati karavA dvArA mokSe jAya che Ama jo mAnIe to - "siddhikSetra eTale ke mukta jIvone rahevAnuM sthAna "45 lAkha yojana jeTaluM tame jaino mAno cho, kALa anaMto gayo che tethI anaMtA kALathI anaMtA jIvo mokSe gayA haze. ATalA badhA anaMtA jIvo 45 lAkha yojana jeTalA nAnA kSetramAM kema samAI zake? arthAtu anaMtA anaMta jIvo ATalA nAnA kSetramAM eka ja sthAnamAM kaho kema samAI zake? mATe AtmA dehavyApI che Ama mAnavuM paNa ucita nathI. kAraNa ke ema mAnIe to paNa mokSa ghaTato nathI. arthAt mokSa sAMkaDo paDe che mATe "mokSa che" Ama mAnavuM e kalpanAmAtra che sAcuM nathI. bIjI vAta ema che ke tame jeno ema mAno cho ke siddhazIlA bhale 45 lAkha yojanAnI hoya paraMtu je je jIvo mokSe jAya che te te jIvo pUrvakALamAM mokSe gayelA jIvomAM bhaLI jAya che tethI 45 lAkha yojananA kSetramAM paNa anaMtA siddho mAI zake che. A tamArI jainonI vAta yuktisaMgata nathI. kAraNa ke pahelAM mokSe janAro jIva anAdisiddha che Ama jo tame na mAno ane je je jIvo jyAre jyAre mokSe jAya che, tyAre tyAre tenA mokSanI sAdi thAya che. Ama jo mAno to je pahelo siddha thAya te konAmAM (kayA siddhamAM) bhaLe? anAdisiddha koIne jo na mAno ane sarva siddhone sAdivALA ja mAno to pahelAmAM pahelo siddha thanAro jIva tyAM jaIne konAmAM bhaLIne rahe? ane jo pahelA siddhanA jIvo koImAM bhaLavAnI jagyA ja na hoya to te siddha thaI zake nahIM. to tenA pachInA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 205 bIjA Adi siddha thanArA paNa konAmAM jaIne bhaLIne rahe? mokSanA jIvomAM anAdisiddha koI koI jIvo che AvuM tame jaino mAnatA nathI. badhAne koIne koI varSe mokSe gayA che Ama kahIne sAdi ja mAno cho to sAdi paNe janAro jIva tenI pUrve koI siddha na hovAthI konAmAM bhaLIne rahe ? tethI tamArI A vAta paNa yuktisaMgata nathI. tathA vaLI sarve paNa mokSe janArA jIvone tame sAdi-anaMta mAno cho anAdisiddha kahetA nathI. to je je koI jIva karmo khapAvIne siddha thAya che te te jIvo karmo khapAvavAnI sAdhanA karavA dvArA ja mokSe jAya che je je jIvo AtmasAdhanA karIne mokSe gayA che te sarvemAM sauthI prathama je mahAtmA sAdhanA karIne mokSe gayA haze te sauthI prathama haze. tenI pUrve mokSa sarvathA khAlI ja haze ema ja mAnavuM paDe. have jo pUrve koI siddha thayelA hatA ja nahIM to A sauthI prathama siddha thanArA sAdhake kone namaskAra karyA haze ? konI sevA bhakti karI haze ke jethI potAno mokSa thAya. kAraNa ke pote ja pahelo siddha thavAno che tenI pUrve koI siddha che ja nahIM. to tene zaraNa levA lAyaka koI siddha ja jo na hoya to AlaMbana vinA teno paNa mokSa kema thAya? eTale pahelA siddha vinA bIjA-trIjA siddhanI siddhi thaze nahIM ane pahelA siddha paNa sAdhya vinA siddha thaze nahIM. "tethI siddha che" Ama mAnavuM te mithyA kalpanAmAtra che. tathA vaLI pahelo saMsAra ke pahelAM mukti ? A bannemAM A jIvane prathama zuM hoya ? jo saMsAra prathama hoya to te jIva jyAre mokSe gayo tyAre tenA mokSanI sAdi thaI A rIte mokSa sAdi ja thaze. tame tene anAdi mAno cho te ghaTaze nahIM. have jo bIjo pakSa mAno to eTale ke prathama mokSa ane pachI saMsAra Ama jo mAno to vato vyAyAta nAmano doSa lAge. kAraNa ke A jIva jo saMsAramAM phasAyo ja na hoya eTale ke baMdhAyo ja na hoya ane prathamathI ja mokSa hoya to tene mukta thavAnuM kema ghaTe ?
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 samyakta jasthAna caupaI prathama saMsAranuM baMdhana hoya to ja temAMthI mukta thavAnuM ghaTe paraMtu jo prathama mokSa mAno to baMdhAyA vinA chuTakArAnI vAta koI paNa DAhyA mANasanA magajamAM kema utare? mATe "mokSa che" A vAta koI paNa rIte yuktisaMgata thatI ja nathI. II83 "mokSa nathI" A vAtane siddha karatI anya paNa yukti vAdI kare che. jihAM na gIta, navi bhAvavilAsa, nahi zRMgAra kutUhala hAsaT teha mugatithI kahaI kRpAla, vanamaI jamo bhalo zRMgAla ll84ll gAthArtha :- jainoe mAnelI je mukti che te muktimAM gIta nathI, bhAvavilAsa nathI (bhogonA upabhogano hAvabhAva nathI), zRMgAra nathI (kAmavilAsa nathI), kutUhala nathI (mazkarI-majAka nathI), hAsya nathI (hAMsI-tuMsI nathI) AvA prakAranI jainonI mAnelI muktithI to jaMgalamAM janmelo ziyALa sAro che. Ama kRpAlazruSi kahe che ll84o | rabo - nihAM kItana (tadhyAna) nahIM, mAvitnA nahI, zRMgArarasa nahI, kutuhala kahitAM khyAla (pyAsa) nahIM, hAsa kahitAM hAsyarasa nahI, te mugatimAMhi syuM sukha husyai ? te muktithI to kRpAlaRSi kahai chai, vanamAMhi sIyAlajanma hoi toi bhalo // varaM vRndAvane ramye, zRgAlatvaM sa ihate / na tu vaizeSikI muktiM jaimini rgantumicchati // 84 // vivecana - saMsAra sukhane ja vadhAre mahattva ApanArA sAMsArika sukhapriya jIvo AvAM vacano bole che ke
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 207 je sthAnamAM gItagAna (gItadhyAna) nathI, saMgIta sAMbhaLavAnI ane judA judA rAganAM gAyano gAvAmAM ekAgra banIne AnaMda mANavAnI majA nathI. tathA jyAM bhAvavilAsa nathI eTale ke hAvabhAva karavAno= judA-judA bhAvoe ramavAnuM-khelavAnuM, mazkarI, majAka karavAnuM nathI. jyAM zRMgArarasa nathI eTale navAM navAM kapaDAM paheravAM, dAgInA paheravA ane zarIrazobhA karavAnuM nathI tathA jyAM kutuhala nathI, Azcarya pAmavApaNuM, AnaMda mANavApaNuM, navI navI vAto jANavApaNuM nathI. tathA jyAM hAMsItusI-majAka-mazkarI Adi karavApaNuM nathI te muktimAM sukha zuM che ? AvI mukti to sukhamaya na kahevAya paNa duHkhabhaMDAra ja kahevAya. jyAM AnaMda-pramoda-hAMsI-tuMsI-mazkarI-majAka nathI tathA jyAM khANI-pINInA bhinna bhinna svAdono anubhava karAto nathI, jyAM haravApharavAnuM nathI, eka khuNAmAM sadAne mATe madhyasthI thaIne besI ja rahevAnuM che tevI jainonI muktimAM sukha zuM che ? arthAt kaMI ja sukha nathI. AvA prakAranI kevaLa duHkhadAyI-trAsadAyI jainonI mukti karatAM to vanamAM zIyALIyApaNuM maLe to paNa sAruM ke je potAnI IcchA pramANe vanamAM harI-pharI zake, vanano cAro carI zake AvA prakAranuM kathana zrI kRpAlaRSi temanA zAstromAM kahe che. temanA zAstramAM ja kahyuM che ke "ramaNIya evA vRndAvanamAM ziyALano bhava maLI jAya to te zreSTha che Ama te jaiminiRSi Icche che paraMtu vaizeSika darzanakAroe mAnelI (sarvathA hAsya-AnaMda-pramoda vinAnI) ane duHkhAbhAva rUpa muktimAM javAnuM jaiminIyaRSi IcchatA nathI.'' jaimInI RSinuM kahevuM che ke Ama ekAnta khUNAmAM jaIne besI rahevuM, AnaMda-pramodanI badhI ja ceSTAthI rahita banI javuM tenAM karatAM to jaMgalamAM ziyALa thavuM zuM khoTuM ? je ziyALa potAnI IcchA pramANe
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 samyaktva SasthAna caupai jaMgalamAM AnaMda-pramoda to karI zake ? Ama jainonI mAnelI muktinI anya darzanakAroe TIkA-niMdA karelI che. mATe vaiyika sukhanA abhAvavALI A mukti to nirarthaka ja che. A pramANe "mokSatattvane na mAnanArA pakSe" potAnA taraphanA siddhAntanI dalIlo karI. have pachInI gAthAomAM A mAnyatAnuM yuktipUrvaka khaMDana graMthakArazrI jaNAve che. 584 // mokSa na mAnanArAnA matanI yukti batAvIne have tenuM khaMDana karatAM prathama mokSa na mAnanAro jIva kevo che te samajAve che . bhavaabhinaMdI ehavA bola, bolaI te guNarahita niTola / jehanaI nahIM mugatikAmanA, bahulasaMsArI te duramanA I85ll gAthArtha :- bhavAbhinaMdI jIvo ja AvA bola bole che je jIvo guNarahita che tathA niTola che (eTale doSo sevavAmAM niHzUka hRdayavALA che) tathA jene muktinI kAmanA nathI ane je duSTa manavALA che tathA je jIvo bahubhava bhaTakanArA che te jIvo ja AvAM vacano bole che. 85 Tabo :- mavagamininakSaLavaMta ne hiyA rU, te muLati utthApavA ehavA bola bolai chai, te guNarahita kahii, anai niTola = niHzuka kahii, jehanai mokSanI kAmanA kahitAM - vAMchanA nathI, te duramanA kahitAM = mAThA manavaMta bahulasaMsArI kahitAM abhavya athavA durabhavya kahi / caramapudgalAvartavartI hoi, tehanai ja muktikAmanA hui / uktaM ca mukkhAsao vi nannattha, hoi gurubhAvamalapahAveNaM / jaha guruvAhivigAre, na jAo patthAsao sammaM // 85 // (vizativiziSThA 4Ara)
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 209 vivecana - saMsAra sukhane ja pasaMda karavAvALA bhavAbhinaMdI jIvo mokSatattva pratye arUcivALA hovAthI mokSanuM khaMDana karatAM karatAM AvAM kaDavAM vacana bolanArA hoya che tathA vaLI teo guNothI rahita hoya che ane doSo sevavAmAM, moha-majAka karavAmAM, niTola arthAtuM. nirdaya hRdayavALA hoya che. jemane mokSanI kAmanA nathI evA te duSTa manavALA ane bahu lAMbA saMsAravALA eTale ke abhavya (mukti na pAmanArA) athavA durbhavya (ghaNA lAMbA kALe mukti pAmanArA) hoya che. je jIvone saMsAramAM bhaTakavA svarUpa tathA bhavabhramaNanA pradhAna kAraNabhUta pAMce IndriyonA bAhya viSayomAM ane sAMsArika bhoga upabhogamAM ja ghaNI Asakti che tene bhavAbhinaMdi jIvo kahevAya che. AvA bhavAbhinaMdI jIvo potAnI mati pramANe "mokSa jevuM koI tattva nathI." "viSayasukho e ja prAptavya che ane bhogya che" AvA prakAranA mohajanya ane mohajanaka vacano bole che ane lokone avaLe mArge dore AvA prakAranA jIvo bhavAbhinaMdI hovAthI tattvanA ke AtmahitanA pakSapAtI nathI paraMtu saMsAramAM bhaTakAvanAra mohanA vikAronA ja atizaya pakSapAtI hoya che. tethI ja teo vinaya-viveka Adi guNothI rahita hoya che ane saMsAramAM pAMca IndriyonA sukho meLavavAmAM thatA AraMbha-samAraMbha pratye niHzuka (nirdaya hRdayavALA) hoya che, viSayonA sukhanI atizaya kAmanAnA kAraNe pApa pratye suga hoto nathI. pApo karavAmAM nirdaya hoya che. AnA ja kAraNe pApamaya jIvana jIvanArA evA A jIva saMsArI bhAvo sevavAmAM ja bahu AdarabhAvavALA ane temAM ja mastI mAnanArA hoya che. je jIvone pAMca IndriyonA bhogasukhonI ja kAmanA manamAM saLavaLe che. mokSanI kAmanA to che ja nahIM tevA azubha manavALA ane
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 samyaktva SasthAna caupai azubha vicAravALA ane asAra buddhivALA te bhavAbhinaMdI jIvo asArabhUta ane pariNAme du:khadAyI evA paNa A saMsArane sArarUpe jue che. AvA kAraNe ja AvA jIvo kAM to abhavya hoya che athavA durvyavya hoya che. paraMtu bhavya ke Asannabhavya hotA nathI. kAraNa ke carama pudgala parAvartamAM jeo Ave che temane ja muktinI IcchA thAya che. gAmanI bhAgoLe je AvI jAya che tene ja gAmamAM praveza karavAnI IcchA prabaLapaNe pravarte che. te sivAyanA jIvone muktinI kAmanA thatI ja nathI. eTaluM ja nahIM, paraMtu mukti pratye romeromamAM halAhala dveSa ja vartato hoya che tethI ja AvA jIvo AvAM ja vacano bolatA hoya che tathA te jIvo kevA hoya che ? te kahe che ke "mokSamAM jaIne zuM karavAnuM ? jyAM sAruM khAvAnuM nathI, sAruM pIvAnuM nathI, sAruM paheravAnuM nathI, haravA-pharavAnuM nathI, koIpaNa jAtanI vAtacIta karavAnuM paNa nathI, kevaLa ekalA khuNAmAM mauna rAkhIne besI ja rahevAnuM che. Ano artha zuM ? AvA AvA vicAronA kAraNe ja svamati pramANe vicAro karIne muktine na mAnavI te ja ucita che. Ama vicArIne tattvamaya ane kalyANamaya evA paNa mokSane atattvamaya ane sukha vinAnI kevaLa duHkhadAyI ja mukti che Ama teo mAne che. AvA vicAravALA jIvone mokSanI sAdhanA to hotI nathI paNa mokSano Azaya paNa hRdayamAM hoto nathI. saMsAra ja (saMsArasukha ja) madha jevAM mIThAM lAge che jema zarIramAM koI bhAre roga thayo hoya tyAre hitakArI evI pathya vastunuM sevana paNa jIvane gamatuM hotuM nathI ane tenA ja kAraNe apathyane sevI sevIne roganI vRddhi ja kare che. A pramANe A jIvamAM jyAre bhAvamala (mohanA vikAronI tIvratA) vadhAre pramANamAM hoya che tyAre mokSanI IcchA to thatI nathI paraMtu mokSa e niHsAra che. tyAM jaIne khuNAmAM besI ja rahevAnuM che.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana koI paNa jAtanI pravRtti kaMI karavAnI ja nathI tevuM jIvana jIvavAno zo artha che? Ama ja dekhAyA kare che. AvA jIvone guNonA AnaMdanuM sukha samajAtuM ja nathI. bhogasukhonI ja prItivALo jIva AtmAnA guNonA AnaMdanA sukhathI dUra dUra ja bhAge che. mohano udaya ja A jIvane bhogamAM pachADe che AvA jIvane satyamArga dekhAto ja nathI. viSayavikAromAM ja athaDAya che ane temAM ja sukhabuddhi karIne saMvara-nirjarA ane mokSa jevAM upakArI tattvothI to A jIva ghaNo dUra dUra ja rahe che. l8pA avataraNa - "mokSa nathI" AvA prakAranA mithyAtvanA pAMcamA sthAnanI yuktio jaNAvIne have gAthA 81 mAM vAdIe je kahyuM hatuM ke "IndriyonuM sukha e ja sAcuM sukha che" jyAM Indriyo nathI, bhogavilAso nathI tevA mokSamAM sukha zuM hoI zake? A vAtanuM khaMDana karatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - Indriya je sukha-duHkhanuM mUla, vyAdhipaDigaNa atipratikUlA indriyavRttirahita sukhasAra, ' upazama anubhavasiddha udAra IghA gAthArtha :- je IndriyonuM sukha che te duHkhanuM mUla che tathA je IndriyonuM sukha che e vyAdhinA pratikAra rUpa mAtra ja che ane A jIvane atizaya pratikUla che tathA IndriyonI vRttithI rahita evuM che sukhasAra che te nirupacarita ane upazamabhAvasvarUpa sukha che. A sukha anubhavathI siddha-udAra ane pAramArthika sukha che. I8ll Tabo - rUyiyuddha chaDuM, te 3nuM mULa che te vyAdhi tivAra chai, kSudhAi pIDita hui, tivAraiM bhojana bhalu lAgai / tRsAi hoTha
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 samyaktva SasthAna caupai sUkAi, tivArai pANI pIvuM bhaluM lAgaI / hRdayamAMhi kAmAgni dIpar3a, tivArai maithunaicchA upajai / e vyAdhinAM auSadha chai, sukha jANai te mithyA, yat sUktam - kSudhArtaH san zAlIn kavalayati mAMspAka (zAka ) valitAn / tRSA zUSyatyAsye pibati ca sudhAsvAdu salilam // pradIpte kAmAgnau nijahRdi vRSasyatyatha vadhUM / pratikAro vyAdheH sukhamiti viparyasyatyatha janaH // ( bhartRhari zataka 3-94) indriyavRttirahita dhyAnasamAdhijanita upazamasukha chai, teha ja sAra kahitAM nirupacArita chai, te kSaNai eka rAgadveSarahita thaI AtmAmAMhi joii to anubhavasiddha chai, uktaM ca prazamaratau svargasukhAni parokSANyatyantaparokSameva mokSasukham / prazamasukhaM pratyakSaM, na paravazaM na vyayaprAptam // 237 // - tathA yat sarvaviSayakAGkSodbhavaM sukhaM prApyate sarAgeNa / tadanantakoTiguNitaM mudhaiva labhate vigatarAgaH // 124 // ityAdi // 86 // vivecana :- mokSa e ja sAcuM sukha che. IndriyonA viSayonuM je che te kSaNavAra puratuM duHkhanA pratikAra svarUpa che. paNa vAstavikapaNe sukha nathI. A vAta A gAthAmAM samajAve che. sukha A AtmAmAM jyAre viSayo sevavAnI bhUkha jAge che tyAre te te IndriyonA viSayane A jIva seve che. eTale Indriyo saMbaMdhI je viSayasukha che te sukha lAge che. paraMtu kharekhara to te Indriyajanya sukha
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 213 e sukha nathI paNa duHkhanuM mULa che. bhUkhathI pIDAto hoya tyAre ja bhojana sukhakArI lAge che. tarasyo hoya tyAre ja pANI madhura lAge che. jeNe peTa bharIne bhojana karyuM hoya ane bhUkha na hoya tevAne zIro-purI ke dudhapAka purI Apo to te kaMI khAI zakaze nahIM. svAda mANI zakaze nahIM. paNa jo vadhAre zIro purI ke dUdhapAka purI khAvA jAya to khAdheluM paNa vamI jAya. mATe bhojana-pANImAM sukha che A vAta ja barAbara nathI. paNa kSudhArtane ane tuSArtane bhojana ane pANI kSudhAnA ane tRSAnA duHkhano mAtra pratikAra karanAra jarUra che. tethI mIThAM lAge che. jene ghaNI bhUkha lAgI che te game tevA bhojanane paNa Aroge che. eTale bhojana karavA dvArA bhUkha maTADavAnI ja mAtra hoya che. jo bhojanamAM sukha ja hota to bhojana karyA pachI paNa peTa bhareluM hoya to paNa vadhAre vadhAre bhojana karAvuM ja joIe. kAraNa ke tame temAM ja sukha mAnyuM che mATe, paraMtu Ama banatuM nathI. eTale jema zarIramAM roga hoya tyAre te roganA pratikArarUpe ja davA levAya che paraMtu dararoja davA levA jevI che Ama koi mAnatuM nathI. tenI jema bhUkha lAgI che mATe bhojana le to te bhojana du:khano pratikAra karanAra che. eTale levAnuM rahe che. vAstavikatAe to jema davA levAmAM sukha nathI paNa roga hoya tyAre tenA pratikAra mAtrarUpe davA levAya che tema bhojana-pANI-maithuna AdimAM sukha nathI, mAtra te te vedanAnA pratikAra rUpe A prakriyA che. zarIramAM utpanna thayelI khaNajane rokavA mATe khaNavAnuM hoya che te vakhate (khaNatI vakhate) majA paNa Ave che. paraMtu te sukhanuM sAdhana nathI. cAMdAM paDe, lohI nIkaLe, vAraMvAra khaNa ja upaDe eTale A sukharUpa to nathI ja, mAtra upaDelI khaNajanA pratikArarUpa che tenI jema bhojanapANI ane maithunAdi bhAvo zarIramAM utpanna thayelI bhUkha-tarasa ane vAsanAne dabAvavAnA upAyo ja mAtra che. eTale ja TabAmAM kahyuM che ke
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 samyaktva SasthAna caupai "kSudhAthI pIDita hoya te kALe ja bhojana bhalu lAge" arthAt peTamAM jo bhUkha na hoya, peTa bharIne bhojana kareluM hoya to zIro-purI ke dudhapAka-purI paNa na bhAve. vaLI TabAmAM ja kahyuM che ke "tRSAthI hoTha sukAtA hoya tyAre pANI bhaluM lAge" jo tRSA maTADI dIdhI hoya pANI joIe teTaluM pI lIdhuM hoya pachI koI zeraDIno rasa ke tenA jevuM mIThuM pANI Ape to paNa na bhAve. eTale khANI ke pINI e sukharUpa nathI. paNa utpanna thayelI kSudhA ane tRSAnI pIDAne zamAvanAra che mATe davAnI jema bhojana-pANI levuM paDe che. ane mIThuM lAge che. tevI ja rIte jenA zarIramAM kAmAgni (mohanI vAsanA) pragaTa thaI che te kALe te jIvane maithuna sevavAnI IcchA utpanna thAya che. jeNe maithuna sevI lIdhuM che athavA jeno kAmAgni zAnta thaI gayo che tene maithuna sevavAnI IcchA thatI nathI. teno artha e che ke maithunamAM sukha nathI. paNa kAmAgnino pratikAra mAtra ja che. koIpaNa sAruM auSadha avazya rogane maTADe che. eTale sAruM kahevAya che. paNa roga hoya tene maTADe mATe tethI te auSadha sAruM che jeno roga maTI gayo che te AtmA te ja auSadhane choDI de che. jo sukhanuM ja sAdhana hota to roga maTyA pachI paNa dararoja auSadha levAnuM cAlu ja rAkhata paNa Ama nathI banatuM. mATe auSadha e jema roganA pratikAra mAtrarUpa che tema pAMce IndriyonAM sukho e sukho nathI. dU:khonuM ja mULa che. mAtra vartamAnakALAzrayI auSadhanI jema duHkhanA pratikArarUpa te che. Indriyasukhane sukha mAnavuM A mithyA vAta che. jhaghaDA-kaSAya-mArAmArI A badhI upAdhio A sukhane lIdhe ja Ave che. zAstramAM kahyuM che ke "kSudhAthI pIDAyelo jIva mAMsathI yukta evA bhAtane (bhojanane) Aroge che. tRSAthI mukha sukAtuM hoya tyAre pANIne amRtanA svAdatulya che Ama samajIne game tevuM malIna pANI paNa pIe che ane potAnA
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoga vikAsa viSayonI tio mAM jayAre samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 215 hRdayamAM kAmAgni pragaTa thayo hoya tyAre patnIne seve che. kharekhara A badhA vyAdhinA pratikArarUpa upAyo che. manuSyo tene sukha che ema UMdhuM dekhe che arthAt ulaTuM jue che." (bhartRharinA zataka-3no zloka 94mo) sArAMza e che ke Indriyajanya sukha e sukha ja nathI mAtra viSayavikAronA duHkhanA pratikAra svarUpa ja che. paramArthathI te bhogo duHkhanuM ja mULa che. tenAthI duHkhanI paraMparA ja vadhe che. IndriyonI vRttithI rahita dhyAnanI samAdhithI pragaTa thayeluM je upazamabhAvanuM sukha che te ja sAcuM sukha che. A jIva jyAre sAcuM tattva jANe che, jANyA pachI tattvajJAnathI AtmAne bhAvita kare che ane IndriyonA vikArone jite che tyAre ja upazamabhAvanuM sAcuM sukha A jIvane prApta thAya che. viSayonA bhoga taraphanI IndriyonI vRtti jyAre virAma pAmI jAya che. IndriyonI vRttio zAnta thaI javAthI jIvanuM mana vikArone badale svAbhAvikapaNe ja dhyAnadazAmAM jyAre lIna bane che tyAre dhyAnanA prabhAve AtmabhAvamAM sthiratArUpa samAdhi pragaTe che. te samAdhinA jore kaSAyono upazama bhAva pragaTe che ane A upazamabhAvanuM je sukha che te ja pAramArthika sukha che ane te sukha lAMbokALa rahevAvALuM che ane kyAreya te hAni-vRddhi thavAvALuM nathI. koI paNa prakAranA parapadArthanI apekSAvALuM nathI. svataMtra che. sadAkALa rahenAra che. saMsAranuM vaiSayika sukha e upacarita sukha che ane upazamabhAvanuM sukha e pAramArthika sukha che. viSayonI Asaktine tyajIne eka kSaNavAra paNa A jIva potAnA AtmAmAM ja AtmaguNonA anubhavasvarUpa A upazamabhAvanA sukhane jovA mATe jo prayatna kare to sAcA anubhavathI te upazamasukha joI zakAya che, mANI zakAya che. ane samajI zakAya che. mohanA bhAvo (rAga-dveSa-krodhAdi kaSAyo) A jIvamAM paDelA ja che. A jIva tevA rAga-dveSAdi mohanA bhAvone ja pravartAvavAmAM udyamazIla rahe
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 samyaktva SasthAna caupai che. tethI tene upazamabhAvanuM sukha dekhAtuM nathI. paraMtu ekakSaNavAra paNa jo sAvadhAna thaIne viSayomAM pravartatA rAga-dveSane rokIne AtmAmAM ja rahelI svasthatAne jo A jIva jovAno prayatna kare to potAnA anubhavathI ja upazamabhAvanA sukhano anubhava jarUra thAya. paraMtu A sukha meLavavA mATe mohadazAne khuba ja jItavI paDe. tenA mATe ja sAdhupaNuM che, sAdhusaMtonI sobata che. sAdhusaMta mahAtmA puruSonI vANI che. A ja upazamabhAvanuM paramasukha mokSamAM che. jo ke muktinuM sukha atyAre parokSa che eTaluM ja nahIM paNa atyanta parokSa che. svarganAM sukho paNa parokSa che. chatAM svarganA devo kyAreka pRthvI upara Ave che jyAre mokSanA jIvo to kyAreya pRthvI upara AvatA nathI. mATe svarganAM sukha paNa parokSa che ane muktinAM sukho to tenA karatAM paNa atizaya parokSa che. paraMtu upazamabhAvanuM sukha arthAt samatAnuM sukha pratyakSa che anubhavagocara che A upazamabhAvanuM sukha Indriyone ke viSayone ema koIne paNa paravaza nathI, svataMtra che ane kyAreya nAza na pAme tevuM sukha che. prazamati nAmanA graMthamAM upAdhyAya zrI umAsvAtijI mahArAjazrIe kahyuM che ke "svarganAM sukho parokSa che ane mokSanAM sukho atizaya parokSa che. to paNa upazamabhavanuM sukha pratyakSa che te paravaza paNa nathI ane vyayaprApta (nAza thavAvALuM) paNa nathI. 5237 // sarAgI jIva dvArA pAMce IndriyonA viSayonI IcchAthI utpanna thayeluM je sukha prApta karAya che tenA karatAM anaMta koTi vaDe guNAyeluM sukha rAga-dveSane tyajanAro jIva kaMI paNa vizeSa prayatna karyA vinA ja AtmabhAvamAM ramavAthI ja prApta kare che. 124 sArAMza ke upazamabhAvamAM rahevuM je sukha che. e ja moTuM sukha ane sAcuM sukha che. II865
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 217 avataraNa - "upazamanuM sukha udAra che" Ama gAthA 86mAM kahyuM che tethI te upazamanuM sukha kevI rIte prApta thAya? te have jaNAve che - tihAM abhyAsa manoratha prathA, pahilAM Agi navi parakathA caMdracaMdrikA zItaladhAma, jima sahajaI, tima e sukhakAma iColl gAthArtha :- upazamasukhamAM prathama abhyAsa ane pachI manorathanI prathA (manorathano vistAra) hoya che. AgaLa AgaLa abhyAsa dazAmAM - nirvikalpadazA Ave chate parakathA hotI nathI. caMdranI cAMdaNI jema svAbhAvika zItaLatAnuM sthAna che tema upazamasukha paNa AvuM ja che. //87ll. rabo :- te 35zamasumadi padanAM abhyAsa manaDu manoratha, tehanI prathA kahitAM vistAra hoiM / dRSTaM cAbhyAsikaM manorathikaM ca sukhaM loke'pi, pachai nirvikalpakasamAdhi, paradravyanI kathA ja na roTTa, kava ra jJAnasAre - "parabrahafor nI, thA pautrAtriI tathA kvAmI cAmIkaronmAdAH, sphArA dArAdarAH kva ca // 2,4 // abhyAsamAzrityApyuktaM prazamaratau - "yAvat paraguNadoSaparikIrtane vyApRtaM mano bhavati / tAvat va vizuddha, sthAne manaH suryAt 5 (284) caMdranI caMdrikA jima sahajai zItala, tima AtmasvabhAvarUpa upazama chai, te sahajai sukhanuM ThAma chaD // 87 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 samyakta SaDrasthAna caupaI vivecana :- A jIve anAdikALathI mohanI paravazatAnA kAraNe Indriyajanya sAMsArika bhogasukha ja mApyuM che, anubhavyuM che. tethI jIvano viSayasukha mANavAno A mUlasvabhAva na hovA chatAM paNa vibhAvadazAnA kAraNe eTale ke mohanI paravazatAnA kAraNe Indriyajanya sukhabhogamAM ja A jIvanI pravRtti thaI che ane thAya che. paraMtu jyAre A jIvanI bhavitavyatA pAke che ane saMsAranuM svarUpa tathA AtmAnuM sAcuM svarUpa A AtmA jANe che tyAre mohanA vikArajanya sAMsArika pIDAothI bacavA mATe ane AtmAnA svAbhAvika guNonI prApti ane guNonI ramaNatAnA sukhane meLavavA mATe A jIvane prabaLa IcchA thAya che. tethI te jIva AtmAnA guNonA anubhavarUpa sukha tarapha AkarSAya che ane te guNonA anubhava svarUpa sukha prApta karavAnA manoratho jAge che ane tenI sAmagrIne meLavIne te sukha mATeno prAthamika abhyAsa zarU kare che. jema jema zAstravacanonuM ane gurugamanI nizrAnuM avalaMbana maLe che tema tema upazamasukhanI prApti mATe A jIva abhyAsa kare che tathA potAnA manoratha pramANe prayatna purAvAthI, tathA zAstrAnusAriNI kriyAo karavAthI aMze aMze Indriyajanya vikAro zAnta thAya che tethI upazamaguNanA abhyAsanuM sukha prApta thAya che jIva temAM mastIthI varte che. A pramANe upazamabhAvamAM ja sukha buddhi hovAthI te sukha vadhAremAM vadhAre meLavavA mATe A jIva navA navA manoratho kare che ane viziSTa-viziSTa upazamasukha prApta karavAno A jIva abhyAsa kare che. A rIte dhIre dhIre vikAsa sAdhatAM prAthamika dazAmAM AbhyAsika ane mAnorathika upazamasukha prApta thAya che. teno kramazaH vikAsa thatAM uparanI bhUmikAvALuM upazamasukha A jIva prApta kare che ane upazAntabhAvamAM Ave che. A pramANe niraMtara abhyAsa pADavAthI ane uMcI dazAnA
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana manoratho sevavAthI A jIvane upazamadazAnA adhika adhika sukhanI prApti thAya che. A upazamabhAvanuM sukha je mANe te ja jANe evuM che. vaiSayika sukhonI sAthe tene ghaTAvI zakAtuM nathI. tathA lagabhaga sarve paNa saMsArI jIvo vaiSayika sukhamAM ja masta hoya che. tenA mATe ja prayatna karatA hoya che. A kAraNe A upazamabhAvanuM sukha sAmAnya jIvothI agocara jema koI saMgItakaLAno premI jIva saMgItanI kalA zIkhavAno abhyAsa kare che. abhyAsa karatAM karatAM saMgItanI kaLAmAM pAraMgatatA meLavavAnA manoratho thAya che tethI te jIva te kaLAnA ja abhyAsamAM layalIna rahe che. te kaLAnA sukhano anubhava saMgItanA bInarasika jIvane thato nathI. tenI jema upazamabhAvanuM sukha paNa pahelAM kyAreya mANyuM nathI. tethI pahelAM teno A jIva abhyAsa kare che. prekTIsa kare che pachI temAM pAraMgata thavAnA manoratha kare che. Ama A jIvane AbhyAsika ane manorathika sukhano anubhava thAya che. Ama karatAM karatAM jyAre A upazamasukhano abhyAsa atizaya pragaTa thAya che tyAre A jIva nirvikalpa samAdhine pAme che. citta vikArothI atyanta zAnta (atizaya dUra) thaI jAya che ane paradravyanI sAthe joDAvAnI ke paradravya meLavavAnI ke paradravya dvArA majA mANavAnI bhUkha ja khatama thaI jAya che. AvA prakAranI uMcI nirvikalpa dazAne pAmelA mahAtmAo koI dravyanA, koI kSetranA, koI kALanA ane koI paNa prakAranA bhAvanA pratibaMdhavALA hotA nathI. paradravyathI ghaNA ja ghaNA alipta rahe che. paradravyamAM temanI pravRtti ja hotI nathI. paraMtu AtmasvabhAvamAM ja sahajasvabhAvapaNe teonI vRtti-pravRtti hoya che. AvA jIvone koIpaNa
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 samyaktva SasthAna caupai padArtha pratye anukuLa ke pratikuLapaNAnA vikalpo ja manamAM uThatA nathI. pU. upAdhyAyajI ma.zrIe ja jJAnasArASTakamAM kahyuM che ke - parabrahmaNi magnasya, zlathA paudgalikI kathA / vAmI ghAmIonmAvA:, ArA vArAvAjI | (2-4) parama evA brahmasvarUpamAM magna thayelA jIvane eTale ke AtmadazAmAM layalIna thayelA mahAtmAne pudgalanA sukhonI koIpaNa prakAranI vAta nirasa ja lAge che. khAvA-pIvAnuM AvuM hovuM joIe, uMghavAnI pathArI AvI hovI joIe ane rahevAnuM ghara AvuM hovuM joIe, paheravAnA kapaDAM AvAM mulAyama ane bhabhakAdAra hovAM joIe ItyAdi paudgalika kathAothI A mahAtmA bAra gAu dUra ja rahenArA hoya che. "AvA prakAranA mahAtmAne sonAnA DhagalAo ke strIo taraphanA premapUrvakanA hAvabhAva zuM karI zakavAnA hatA ? arthAt kaMcana ke kAminInA bhAvo AvA jIvone mohAMdha karIne pachADI zake tema banatuM nathI. (jJAnasArASTaka 2-4) tathA abhyAsadazAne AzrayIne anya graMthamAM eTale ke prazamarita nAmanA granthamAM pUjya upAdhyAya zrI umAsvAtijI mahArAjazrIe paNa kahyuM che ke - "A jIvanuM mana jyAM sudhI bIjAnA guNo ane doSo ja gAvAmAM ke jovAmAM layalIna che tyAM sudhI manane nirmaLa dhyAnamAM sthira thavuM ucita che." (prazamarati-184) A jIvanuM mana jyAM sudhI AtmasvabhAvamAM sthira thayuM nathI tyAM sudhI ja tenuM damana karavAnuM hoya che. jo yogya rIte damana karavAmAM na Ave to potAnAthI bhinna evA anya jIvadravyanA athavA pudgaladravyanA guNa-doSa jovAmAM ane gAvAmAM tathA tenI ja kathA karavAmAM vyApta thAya
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 221 che. Ama parabhAvadazAmAM otaprota thavAnA kAraNe upazamabhAvanuM sukha A jIvane pragaTa thatuM nathI. mATe prAthamika abhyAsadazAmAM paNa upazamadazAnA sukha mATe A jIve prayatna karavo joIe. sArAMza ke jyAM sudhI A mana bIjAnA guNa-doSone jovA jANavA TevAyeluM che ane tenA dvArA rAga-dveSa karanAruM che tyAM sudhI tene rokavA mATe vizuddha evA dhyAnamAM manane vyagra karavuM zreSTha che. vizuddha evA AtmAnA svarUpane kahenArA sanzAstronuM zravaNa-manana ane ciMtana karavA rUpa dhyAnamAM manane pravartAvavuM e A jIvanA hita mATe che. A ja sAco kalyANakArI mArga che. A pramANe upazama dazAnuM sukha prathama abhyAsarUpa che ane dhIre dhIre jema jema abhyastadazA AvatI jAya che tema tema A jIva nirvikalpa samAdhisvarUpe pariNAma pAme che. A rIte A jIvanuM urvArohaNa thAya che. upazamadazAnuM sukha A rIte ghaNuM zreSTha che. uttama che. kalyANa karanAra che. A viSaya upara vadhAre prakAza pAtharatAM graMthakArazrI kahe che ke - caMdramAnI cAMdanI jema sahajapaNe zItaLa hoya che tema Atma svabhAvamAM ramaNa karavA rUpa je upazamadazA che te sahaja sukhanuM sthAna che. tethI A AtmAmAM kaSAyonA saMkleza vinAnuM svAbhAvika zItaLatAvALuM A upazamadazAnuM sukha che. A ja sukha sarvazreSTha sukha che. jIve A sukha mATe ja prayatna karavo joIe. dazA avataraNa :- "upazamadazAnuM sukha" A ja sAcuM sukha che. A vAta upara bhAra ApatAM upazamadazAnA sukhanI taratamatA saMsAramAM che ane sarva rIte teno utkarSa mokSamAM che. A vAta upara bhAra ApIne samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke -
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 samyakta SaDU sthAna caupaI taratamatA ehanI dekhIe, atiprakarSa te ziva lekhIe ! doSAvaraNa taNI paNi hANi, Ima nizeSa paramapada jANi I88aaaa gAthArtha :- A upazamasukhanI taratamatA dekhAya che. tethI teno je atiprakarSa che e ja mokSa che. doSonI ane AvaraNanI hAni paNa thatI dekhAya che. saMpUrNapaNe tenI hAni thavI e ja paramapada jANo. 88 Tahno - padda zamasuddhanI taratimatAM- pa pheravavuM ne atiprakarSa te ziva-mokSa lekhavii / doSAvaraNanI hAni paNi taratamai bhAvai chai, je niHzeSa te paramapada jANi, uktaM ca - doSAvaraNayorhAniniHzeSAstyatizAyanAt / kvacid yathA svahetubhyo bahirantarmalakSayaH // iti aSTasahastryAm (pariccheda 1 zloka 4), duHkhAbhAvathI paNi sukha ja siddhanai kahavU // 48 // vivecana - A saMsAramAM upazamabhAvanuM sukha pratyakSa jaNAya che ane te upazamabhAva eTale ke samatAbhAva, teno utkarSa-apakarSa paNa pratyakSa jaNAya ja che. tenAthI anumAna karAya che ke kyAreka A samatAbhAvano (upazamabhAvano) atizaya prakarSa paNa thAya che. eTale AvA prazamasukhano (upazamasukhano) je atizaya prakarSa eTale ke prazamasukhano sarvotkRSTa prakarSa enuM ja nAma mokSa che. athavA A saMsAramAM jIve jIve rAga-dveSa-vikAra-vAsanA AvA je je doSo che tathA jJAna uparanA AvaraNanA kAraNe ajJAnatA paNa jIve jIve je dekhAya che tathA rAgAdi doSonI hAni paNa je dekhAya che tethI rAgAdi doSonI sarvathA hAni thaI javI ane jJAna uparanA AvaraNanI sarvathA hAni thaI javI tenuM ja nAma mokSa che. paramapada che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 223 A rIte samatAsukhano prakarSa-apakarSa jIvomAM dekhAya che. mATe saMpUrNapaNe teno je prakarSa che. te ja mokSa che. athavA rAgAdi doSonA ane jJAnanA AvaraNanI saMpUrNapaNe hAni thavI tene ja mokSa athavA paramapada kahevAya che. saMsAramAM jenI taratamatA dekhAtI hoya. teno aMtima prakarSa paNa suvarNanI jema avazya hoya ja che. A banne tarkathI mokSatanI siddhi thAya che. jo ke doSono atyanta kSaya thavAthI ane jJAnanA AvaraNano saMpUrNapaNe nAtha thavAthI kevaLajJAna mAtra pragaTe che. mokSa te kALe thato nathI to paNa je jIvane doSakSayathI ane jJAnanA AvaraNanA kSayathI kevaLajJAna pragaTe che. te jIvane te ja bhavamAM avazya mokSa thAya ja che mATe Ama kahevAmAM paNa kaMI doSa nathI. athavA kevaLajJAnavALI avasthA e ja mokSa kahevAya che. kAraNa ke te jIvano te ja bhavamAM niyamA mokSa thavAno ja che. jema khANamAMthI prApta thayelA suvarNamAM mATI avazya hoya ja che. te mATI jo thoDe aMze dUra karI zakAya che to kALAntare saMpUrNapaNe paNa dUra karI zakAya che ane te kALe zuddha suvarNanI prApti paNa avazya thAya ja che tema ahIM samajavuM. l88 avataraNa :- siddhAvasthAmAM asAtA Adi karmono udaya na hovAthI saMpUrNapaNe duHkhAbhAva che. duHkhAbhAva hovAthI siddha paramAtmAne anaMta sukha che te vAta have samajAve che. duHkha hovai mAnasa zarIra, jihAM lAge manatanuvRtti samIra! teha laI nAsaI duHkha, nahi upacAra visesaI mukha ITalA gAthArtha - jyAM sudhI A AtmAne mana ane zarIranI hAjarI rUpI pavana varte che tyAM sudhI ja zArIrika ane mAnasika duHkha hoya che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 samyaktva SasthAna caupai jyAre teha (zarIra ane mana) TaLe (dUra thaI jAya) tyAre du:khano nAza thAya arthAt duHkha na hoya ane sarvathA duHkha je na hoya tene ja upacAravizeSathI mokSa kahevAya che. 589aa To :- mananuM anapha zarIranuM TuTavu hopha tihnAM nApha, nihAM lagai manatanuvRttirupa samIra kahitAM vAyu vistAravaMta huI, teha Talai tivAraiM nistaraMga samudrasamAna AtmadazA hoi, duHkha nahI, upacAravizeSai te mokSa kahii, uktaM ca prazamaratau dehamanovRttibhyAM bhavataH zArIramAnase duHkhe / " tadabhAvAt tadabhAve siddhaM siddhasya siddhisukham // 296 // // 89 // vivecana :- mananI ane zarIranI vRttio rUpI vAyu jyAM sudhI vAya che tyAM sudhI mAnasika ane zArIrika duHkho hoya che. mAnasika ane zArIrika vRttio e ja duHkhanuM mukhya kAraNa che. jyAre A zArIrika ane mAnasika vRttio TaLI jAya che tyAre taraMgo vinAnA samudranI jema upazamabhAvavALI zuddha AtmadazA pragaTe che ane te kALe alpamAtrAe paNa du:kha hotuM nathI. Ama A pramANe je AvA prakAranI vRttiono abhAva thavA svarUpe duHkhano abhAva prApta thAya che tene ja upacAvizeSathI mokSa kahevAya che. A saMsAramAM sarve paNa jIvone zarIrasaMbaMdhI ane mana saMbaMdhI ghaNAM ghaNAM du:kho hoya che. tenuM kAraNa e che ke saMsArI sarve paNa jIvo zarIravALA che ane manavALA che. (ekendriyane ane vikalendriyane jo ke dravyamana nathI to paNa te jIvo bhAvamanavALA che) tethI zarIra ane mana hovAthI tatsaMbaMdhI apAra duHkho saMsArI jIvomAM hoya che. temAM zarIranI vRttirUpa ane mananI vRttirUpa pavana vAya che. tenA kAraNe zarIramAM
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana kSudhA-tRSA-zIta-uSNAdinAM duHkho pragaTe che ane manamAM aMtarjalpAkAra rUpe mohanAM duHkho pragaTe che. 225 paraMtu jyAre A jIva AtmasAdhanA karavA dvArA A zarIra ane mana vinAno banI jAya che tyAre Tharela darIyA tulya A AtmAnI sthiti pragaTa thAya che. tethI tevA prakAranI nirmaLa ane zuddha pragaTa thayelI AtmadazA e duHkharUpa nathI. kAraNa ke tyAre duHkhanA kAraNa svarUpa zArIrika vRttio ane mAnasikavRttio have te jIvamAM nathI. AvA prakAranI pragaTa thayelI AtmadazAne ja upacAravizeSathI mokSa kahevAya che. A ja vAtanI sAkSI ApatAM granthakArazrI prazamaratino pATha jaNAve che. prazamarati zloka 296 mAM kahyuM che ke - dehamanovRttibhyAM bhavataH zArIramAnase duHkhe / " tadabhAvAt tadabhAve, siddhaM siddhasya siddhisukham // 296 // "zarIra ane mananI vRttio rUpI vAyu dvArA zArIrika ane mAnasika duHkha pragaTe che jyAre te vRttio ja dUra thaI jAya che. tyAre tenA abhAvamAM zArIrika ane mAnasika duHkhono paNa abhAva ja thAya che ane siddhaparamAtmAonuM te ja anaMtu sidvisukha che." AvuM siddhisukha siddhabhagavAnane ja hoya che. kAraNa ke saMsArI to sarve paNa jIvo zarIra ane manavALA ja che. tethI zArIrika ane mAnasika duHkhothI gherAyelA ja che. jyAre A siddhidazAnA jIvo sarvathA karmarahita che. tethI ja teone zarIra ane mana nathI A kAraNe tenA phaLasvarUpe taraMgo vinAnA samudranI jema atizaya zAnta ane gaMbhIra zuddha AtmadazA te jIvomAM pragaTe che. ane te ja yathArtha sAcuM sukha che. mokSazabdano vAcya artha paNa A ja che ke "baMdhanomAMthI chuTavuM" eTale chuTakAro te ja sAcuM sukha che. TA
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 samyakta jasthAna caupaI sarvazatrukSaya sarva ja roga, apagama savariya saMyoga | sarvakAmanApUrati, sukha, anaMtaguNa tehathI mokSasukha Il90nA gAthArtha :- mokSadazAmAM sarva zatruono kSaya sarva prakAranA rogono apagama (nAza), sarva prakAranA ISTa arthano saMyoga ane sarva kAmanAonI pUrti che. te kAraNathI sarva karatAM mokSanuM sukha anaMtagaNuM ED. llcoll to :- koinai ghaNA zatru chai, tehanai eka zatru kSaya sAMbhaliI kehaQ sukha hoi ? sarva zatru kSayaI mahAsukha hoi, tehamAM syuM kahavaM ? ima sarva rAgAdi zatrukSayajanita atizayita sukha mokSamAhi chai. tathA sola roga jamagasamaga upanA hoi, tehamAMhilo 1 roga Talai, ghaNuM sukha upajjai, 16 Talai to pUruM ja sukha upajai, tima sarvakarmavyAdhivilayajanita siddhanai sukha chai, ekaartha, yogai sukha upajai, tehathI sarvArthayogai anaMtaguNa, ima sarvaarthasahajaguNasiddhi janita mokSamAMhi sukha chaD / eka icchA pUrNa thatAM sukha upajai to sarva icchA pUrNa thAtAM anaMtaguNa ja hoi, ima sarva anicchArUpa vairAgyecchA pUrNa thAtAM anaMta sukha siddhanaiM chaiM / uktaM ca viMzikAyAm - "taha savvasattu-savvavAhi-savvaTTha-savvamicchANaM / khaya-vigama-joga-pattIhi hoi tatto aNaMtaguNaM // (20-3) ityAdi // 10 // vivecana :- A gALAmAM mokSanuM sukha anaMtaguNa ane apAra che. A vAta cAra dRSTAntothI samajAvavAmAM AvI che temAM prathamanAM be
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana dekhAjo vyatireka bhAvathI che ane pAchalAM be dRSTAnta anvayabhAvathI che. A vAta ApaNe joIe ane vicArIe. (1) koI vyaktine ghaNA zatruo hoya, ghaNAMnI sAthe bolavAnuM thayuM hoya tathA mAthAkuTa ke mArAmArI thaI hoya, temAMthI koI ekanI sAthe zatrutA dUra thaI jAya ane mitratA thAya to paNa A jIvane sukha upaje che to dhAro ke te vyaktinA hAthe ghaNuM moTuM koI kAma thAya ane tenAthI sarve zatruomAMthI zatrutA cAlI jAya, ane sarve zatruo mitra thaI jAya. pratikUla vartanArA sarve paNa anukula vartanArA banI jAya tyAre kaMIka gaNuM sukha tene upaje che tenI jema A AtmAnA rAga-dveSa moha vikAra-vAsanA ItyAdi aneka zatruo che te sarve Atmazatruono nAza thaI javAthI ghaNuM moTuM ane sarvottama sukha pragaTe che. A rIte kAmakrodha-hAsya-bhaya ItyAdi Atmazatruono sarveno paNa nAza thavAthI anaMtagaNu sukha varte che. (2) ApaNA A zarIramAM blaDakensara, lakavA vagere moTA moTA soLa rogo eka sAmaTA pragaTa thayA hoya jenAthI apAra duHkha hoya tyAM koI sArA vaidyanI davAthI ekAda roga dUra thaI jAya to paNa ghaNo AnaMda pravarte che ema karatAM karatAM te ja davAthI jo soLe roga zarIramAMthI dUra thaI jAya ane zarIra sarvathA nirogI banI jAya to apAra sukha upaje che. tema siddha bhagavaMtone sarve prakAranAM karmo nAza thavAthI karmarUpa vyAdhi sarva prakArano kSaya thavAthI anaMta sukha upaje che. A sukhane je anubhave te ja jANe. (3) A saMsAramAM zatruonA nAzathI ane vyAdhionA nAzathI jema sukha upaje che tema manamAM pragaTelI eka IcchA jo koI pUrNa karI Ape to mAnasika IcchA pUrNa thavAthI paNa A jIvane sukha upaje che tathA AvA prakAranI aneka IcchAo manamAM je udbhavI hoya te badhI
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 28 samyakta jasthAna caupaI ja IcchAo pUrNa thaI jAya to anekagaNuM sukha upaje che. tevI ja rIte sarva ISTa arthanI siddhi thatAM muktimAM apAra sukha upaje che tathA te sarva arthanI siddhi sarvakALa rahevAvALI jANIne to kalpI na zakAya tevuM apAra sukha upaje che. saMsAramAM kyAreka dhananuM sukha hoya to zarIranA roga hoya, zarIra sAruM hoya to kuTuMbamAM kleza hoya. kuTuMbamAM saMpa hoya to potAnuM mAna jagatamAM na hoya tenuM duHkha hoya. tathA mAna hoya to paiso na hoya. Ama koIne koI duHkho hoya hoya ane hoya ja che. jyAre mokSamAM badhI ja IcchAo pUrNa thaI gayela hovAthI nirvikalpadazAvALuM sukha hovAthI apAra ane anaMta sukha hoya che. (4) A jIvamAM jyAre vadhAre viveka pragaTe che tyAre tyAre IcchAo purAvAthI jema sukha upaje che tema anicchA thavAthI (koI paNa prakAranA padArthanI IcchAno ja abhAva thavAthI) AvuM udAsInapaNAnuM sukha arthAt vairAgyanuM sukha jema pragaTa thAya che tema siddha paramAtmAone anicchAno bhAva e ja anukULa che. sarva prakAranI anicchA rUpa vItarAgatA pragaTa thAya che tenuM ja apAra ane anaMtAnaMta sukha varte che. IcchAonI pUrtithI je sukha upaje che tenA karatAM anicchAthI je sukha thAya che te apAra ane anaMtaguNa hoya che. A sukha to je mANe te ja jANe evI A dazA hoya che. jyAre AtmasAdhanA karavA dvArA A AtmAmAM anicchAbhAva pragaTe che tyAre koIpaNa prakAranI IcchAnA abhAva svarUpa apAra Atmasukha A jIvamAM pragaTe che. AvA guNono AnaMda to je mANe te ja jANe evI paristhiti che. zabdothI tenuM varNana karI zakAtuM nathI. Ama mokSamAM sarva prakAranI kAmanAo samApta thaI gayelI hovAthI anicchAbhAvarUpa apAra sukha upaje che.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 229 A pramANe siddha paramAtmAne (1) sarva zatrugaNano nAza thavAthI (2) sarva vyAdhio dUra thavAthI (3) sarva prakAranA arthanI siddhi thavAthI ane (4) sarva prakAranI IcchAo pUrNa thavAthI anicchAbhAva (vairAgyabhAva vItarAgatA) pragaTa thavAthI pragaTa thayeluM je sukha che te sukha amApa, apAra che tathA anaMtAnaMta che. viMzativiMzikA nAmanA graMthamAM vIzamI viMzikAnA trIjA zlokamAM kahyuM che ke - (1) sarva zatruono nAza thavAthI, (2) sarva vyAdhiono kSaya thavAthI (3) tathA sarva artho siddha thavAthI ane (4) sarva IcchAonI pUrNatA thavAthI je sukha upaje che tenAthI anaMtagaNuM sukha siddhi avasthAmAM A jIvane hoya che. (viMzativiMzikA 20-3) ityAdi. Il90nA avataraNa :- gAthA 82mAM koIe Avo prazna karelo ke bhUtakALa anaMto gayo. temAM anaMtA jIvo mokSe gayA che to A saMsAra khAlI kema thayo nathI. Avo prazna tyAM karelo, teno uttara A gAthAmAM gurujI kahe che ghaTaI na rAzi anaMtAnaMta, akSatabhava naiM siddha anaMta| parimita jIvanayaU bhavarikta thAiM janma lahai kai mukti ll1 // gAthArtha :- saMsAramAM jIvonI rAzi anaMtAnaMta che. tethI ochI thatI nathI. bhava(saMsAra) akSata che ane siddhabhagavaMto paNa anaMta che. je vAdI A saMsAramAM jIvo parimita' che Ama mAne che tene ja bhava(saMsAra) khAlI thAya athavA koI koI jIvo mukti pAmIne paNa pharI janma (saMsAra) prApta kare. ll91)
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai jo :anaMtAnaMtarAzi hoi, te ghaTai nahIM, te mATaI bhava kahitAM saMsAra te akSata kahitAM Akho chai, anai siddha paNa anaMta chai, samayAnaMta saMkhyAthI jIvAnaMtasaMkhyA ghaNI moTI char3a, tihAM kisyo bAgha nathI. 230 je mita ja jIva kahai chai, tehanai saMsAra khAlI thAi, kai mokSa mAMhithI ihAM AvyA joii / uktaM ca "mukto'pi vA'bhyetu bhavaM bhavo vA / bhavastha zUnyo'stu mitAtmavAde // SaDjIvakAyaM tvamanantasaGkhyamAkhya / stathA nAtha yathA na doSaH // (anyayogavyavacchadikA zloka - 29 ) je eka nigodano kisyuMi bAdhaka jivAraiM pUchi tivAraiM bhagavaMta kahai. anaMtabhAga mokSaI gayo. ehavai anaMta jIvavAda nathI // 91 // - vivecana :- anaMtA jIvo mokSe gayA che ane jAya che to paNa saMsAra khAlI kema thato nathI. Avo koI prazna kare to teno uttara ApatAM graMthakArazrI pharamAve che ke A saMsAramAM jIvonI rAzi anaMtAnaMta che te kyAreya ghaTatI nathI (ochI thatI nathI). A saMsAramAM jIvonI A rAzi ghaNA moTA pramANavALI anaMtAnaMtanI rAzivALI che. temAMthI anAdikALathI pratidina mokSa cAlu hovA chatAM AvA ghaNA jIvo mokSe javAnA kAraNe saMsAramAM jIvonI saMkhyA kaMIka aMze ochI thatI hovA chatAM te rAzi zUnya thatI nathI. phakta pUrvakAlamAM te saMkhyA moTA anaMtAnaMtanI rAzipramANa hatI. pachI jema jema saMsArI jIvo karma khapAvIne mokSamAM jAya che tema tema pUrvanI saMkhyAnI apekSAe A -
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 231 anaMtAnaMtanI saMkhyA nAnI thAya che. to paNa te anaMtAnaMta rUpa ja rahe che. A saMsAra khAlI to thato ja nathI. paNa anaMtAnaMtanI saMkhyAmAM ja rahe che. mAtra pUrvakAla karatAM kaMIka aMze jIvo ochA thAya che. jema samudra eTalA badhA pANIthI bharelo che ke temAMthI eka-bepAMca ghaDA pANI laI lo to kaMI samudra khAlI thato nathI. tema A saMsAra aparimita evA anaMtAnaMta jIvothI bharelo che. temAMthI dararoja jIvo mokSe jAya to paNa kALanA anaMtapaNA karatAM saMsArI jIvonuM anaMtapaNuM ghaNuM moTuM hovAthI A saMsAra kyAreya khAlI thato nathI. eTale mokSanA jIvo paNa anaMta che. dareka kALe mahAvideha Adi kSetromAMthI mokSe paNa javAya che to paNa A saMsAra saMsArI jIvothI kyAreya khAlI thato nathI. eTaluM ja nahIM paNa anaMtAnaMta jIvothI bharelo ja rahe che. paraMtu je vAdIo A saMsAramAM saMsArI jIvo parimita che Ama mAne che. arthAta anaMta che paraMtu parimita anaMta che Ama mAne che. temanA mate anAdikALathI mokSe javAnuM cAlu hovAthI kAMto saMsAra khAlI thavAnI Apatti Ave che. athavA to sAdhanA karIne mokSe javA chatAM kuvAnA araghaTTanI jema pAchA pharIthI te jIvo A saMsAramAM Ave ja che. Ama mAnavuM ja paDe. ane jo Ama mAne to ja A saMsAra akSata (akhaMDita) che. A vAta siddha thAya. paraMtu uparanI bane vAta jarA paNa yuktisaMgata nathI. saMsAra khAlI thaI jAya ke mokSe gayA pachI saMsAramAM pharIthI pAchA Ave A banne vAta yuktiyukta nathI. tethI A saMsAramAM saMsArI jIvo ja anaMtAnaMta ane aparimita ja che Ama ja mAnavuM ucita che. eTaluM ja nahIM paNa A ja vAta saMpUrNa satya che ane sarvajJabhASita che. I91|
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai avataraNa H- gAthA 82mAM ziSye Avo prazna karelo ke "kALa anaMto gayo che dareka kALe jIvo mokSe jAya che (bharatamAMthI kadAca na jAya to paNa mahAvidehamAMthI paNa javAnuM cAlu ja hoya che) to A saMsAra khAlIkhama thavo joIe. haju anaMtAnaMta jIvo kema bAkI rahe ? A praznano uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che ke 232 - thayA ane thArce je siddha, aMza nigoda anaMta prasiddha to jinazAsana sI bhayahANiM, biMdu gaye jaladhisI kANi // 24 // gAthArtha :anaMtA jIvo siddhipadane pAmyA che ane pAmaze to paNa te sarve siddhanA jIvo maLIne paNa eka nigodano aMza mAtra ja che (arthAt anaMtamo bhAga ja che). jyAre nigodanA jIvo to (tenAthI anaMtaguNA che. tathA moTA evA) anaMta svarUpavALA prasiddha che. tethI AvA praznothI jainazAsanane bhaya ke hAni kema hoya ? arthAt AvA praznothI jainazAsanane bhaya paNa nathI ane hAni paNa nathI. pANIthI bharapUra bharelA samudramAMthI kadAca eka biMdu pANI koI kADhI le, athavA sukAI jAya to tenAthI samudramAM zuM kANuM paDI jAya ? arthAt samudra zuM kaMI ocho thaI jAya ? nA, samudra kaMI jarA paNa ocho thato nathI. tenI jema A saMsAra saMsArI jIvothI kyAreya khAlI thato nathI. 5925 Tarbo :- ne siddha thayA=atIta saddhArM anapha ne thAsyak anAgata addhAI, te sarva milI eka nigodanA anaMtabhAgapramANa siddha thayA chai, to jinazAsanamAMhiM sI hANi saMsAranI ? samudramAMhithI biMdu gayai sI kANi chai ?
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 233 e saMkhyA utkarSApakarSanimitta nathI, atItAddhAthI ( anAgatAddhA ) anaMtaguNa chai, tor3a te sarva milI eka nigodajIvana anaMtamai ja mAArU jIrU, " paramArtha ?2aa vivecana :- pUrve kahelI vAtane ja vadhAre spaSTatAthI samajAve che ke atItakALamAM je je jIvo siddha thayA ane anAgatakALamAM je je jIvo siddha thaze te badhA ja maLIne nigodanA anaMtamA bhAga jeTalA che. samudramAMthI eka biMdu ochuM thaye chate samudrane zuM khoTa paDe ? zuM ochAza lAge ? samudramAMthI eka biMdu jeTaluM arthAt eka TIpu jeTaluM pANI kADhI nAkhavAmAM Ave to nizcayanayathI teTalA pramANamAM avazya samudranuM pANI ochuM thAya ja che. tevI ja rIte saMsAramAMthI jeTalA jIvo mokSa gayA che ane javAnA che teTalA pramANamAM te nizcayanayathI saMsArI jIvono apakarSa (ghaTADo) thAya ja che ane mokSanI saMkhyAmAM utkarSa (vadhAro) avazya thAya ja che. paraMtu vyavahAranayanI apekSAe samudramAMthI eka TIpu pANI laI levAmAM Ave to tyAM apakarSano anubhava thato nathI. kAraNa ke vyavahAranaya sthUladRSTithI jonAra che. tethI ghaNA pANImAMthI ghaNA moTA pramANamAM pANI ochuM thAya tyAre ja ochuM thayuM samaje che. AvA prakAranA vyavahArane AzrayI game teTalA jIvo mokSe jAya to paNa saMsArI jIvomAM apakarSa prApta thato nathI ane dhAro ke AvA jIvo khobA jeTalA mokSamAM na jAya to tenAthI saMsArI jIvomAM utkarSa (vadhAro) prApta thato nathI. sArAMza ke samudramAM khobo bharIne pANI nAkho ke kADho tenAthI samudramAM utkarSa ke apakarSa (vadhAro ke ghaTADo) thato nathI. tenI jema saMsAravartI jIvonI saMkhyAmAM koI utkarSa ke apakarSa (vRddhi ke hAni) thatI nathI.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 - samyakta SasthAna caupaI | nizcayanayathI jeTalA jIvo mokSe gayA che, jAya che ane bhAvimAM jaze teTalI saMkhyA saMsArI jIvomAMthI avazya ochI thaI ja jAya che. ane ochI thaze. paraMtu te saMkhyA alpamAtrAmAM hovAthI ochA thayA Ama kahevAtuM nathI. kAraNa ke te saMkhyA bahu ja alpa che. jyAre vyavahAranayathI to khobA jeTaluM jaLa koI manuSya samudramAMthI laI le to ochuM thayuM ane khobo pANI nAkhe to samudramAM jaLanI vRddhi thaI gaI Ama kahevAtuM nathI. vyavahAranayathI khobA pANI nAkhavAnA ke laI levAnA vyavahArathI utkarSa ke apakarSa kahevAtA nathI. tema ahIM paNa satata jIvo mokSe javA chatAM saMsAramAM jIvonI saMkhyA ghaTatI paNa nathI ane vadhatI paNa nathI. anaMtAnaMta je che te ja rahe che. kadAca ahIM AvA prakArano eka prazna thAya ke bhUtakALa jarUra anaMto che ane te kALamAM jarUra anaMtA jIvo mokSe gayA che to paNa bhUtakALanuM anaMtApaNuM nAnuM che ane saMsArI jIvonuM anaMtApaNuM ghaNuM moTuM che eTale ATalo bhUtakALa javA chatAM saMsAra khAlI thayo nathI ema mAnI zakAya che. paraMtu bhaviSyakALa to bhUtakALa karatAM paNa anaMtaguNo che tethI bhaviSyakALamAM jIvo satata mokSe jaze tenAthI to saMsAra kyAreka khAlI thavo ja joIe Avo koIne kadAca prazna thAya. teno uttara A pramANe jANavo. atItakALa karatAM anAgatakALa (bhaviSyakALa) anaMtaguNo che to paNa te sarva maLIne (atItakALa-vartamAnakALa ane anAgatakALa Ama traNe kALanA mokSagAmI maLIne) paNa mokSe janArA jIvonI saMkhyA eka nigodano anaMtamo bhAga ja che arthAt saMsArI jIvonI saMkhyA, kALa karatAM ghaNI vadhAre che. sAdhanA karIne prativarSe mahAvidehAdimAMthI ghaNA jIvo mokSe jAya che to paNa anaMtakALe paNa mokSagata jIvonI saMkhyA eka nigodano anaMtamo bhAga ja thAya che teno artha e che ke
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 235 bhale sAdhanA dvArA jIvo mokSe jAya che jarUra, paNa saMsAra kyAreya khAlI thavAno nathI. anaMtAnaMta kAla sudhI mokSa paNa che ane saMsAra paNa che. saMsAramAM jIvonuM hovApaNuM paNa che. Ama A saghaLI vastuo anaMtI che ane sadA raheze ja. 92 avataraNa :- gAthA 82mAM kahyuM che ke AtmA sarvathA vyApaka che. sarvathA vyApaka hovAthI gamanAgamana nathI. tethI sukhanA sthAnabhUta mokSamAM jIvo jAya che Ama kema manAya ? sarvavyApakane gati karavAnI ja na hoya ? tethI mokSa jevuM koI tattva ja nathI. Ama mokSa na mAnanArAnI je dalIla hatI. te dalIlano pratyuttara ApatAM graMthakArazrI jaNAve che ke-- vyApakanaiM navi bhava, navi siddhi, bAMdhaI choDaI kriyAvizuddhi I paNa tanumita Atama ao kahuM, tihAM to saghaluM ghaTatuM lahuM 3ll gAthArtha :- AtmAne jo vyApaka mAnIe to saMsAra paNa ghaTe nahIM ane mokSa paNa ghaTe nahIM. kAraNa ke saMsAranI kriyAthI A jIva karma bAMdhe che ane vizuddhithI karma choDe che. vyApakamAM kriyA ghaTe nahIM. paraMtu AtmAne ame zarIranA pramANavALo ja mAnyo che (sarvavyApI mAnyo nathI) mATe tyAM (amArA matamAM) A saghaLuM paNa ghaTI zakaze. 93 Tabo Hsrvvyaapk je AtmA mAnai chai, tehanai parabhavi jAvuM nathI, tivArai na saMsAra, na vA mokSa ghaTaI, paNi ahme to AtmA tanumita kahitAM zarIrapramANa mAnuM chaM, tihAM saghaluMya ghaTatuM ja lahuM chaM / jehavuM gatijAtyAdinidhatta ( niyata ) AukhuM bAMdhai tehavai te udaya AvaiM, te kSetrai jIva jAi, vakragati hui to AnupUrvI tihAM
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 samyakta jasthAna caupaI khAMcI ANai / mokSai to pUrvaprayogAdi 4 kAraNai samayAntara pradezAntara aNapharasato niyatasthAnaiM jaI upajai, tihAM zAzvatAnandaghana thavasaruM rUA vivecana :- je vAdIo (naivAyika-vaizeSika Adi) AtmAne sarvavyApI mAne che temanI dRSTie jIvane eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javA-AvavAnuM rahetuM nathI. gamanAgamana ghaTatuM ja nathI. te matamAM saMsAra ke mokSa mAnavAnI vAta ja rahetI nathI. kAraNa ke gamanAgamana vagere zubhAzubha kriyAothI mokSa-baMdha-saMsAra vagere ghaTe che. paraMtu jeo AtmAne sarvavyApI mAne che te matamAM jIvanI gamanAgamana kriyA na hovAthI karmabaMdha ane mokSa ghaTato nathI. mATe A mata paNa barAbara nathI. paraMtu ame (jenoe) to AtmAne zarIrapramANa ja mAnyo che. tyAM gamana-Agamana tathA karmabaMdha ane karmathI mukta thavApaNuM vagere A badhI vAtone saMgata thavAnuM sthAna che eTale ke badhuM ja sArI rIte ghaTI zake che. gati-jAti vagere nAmakarmanI prakRtio paNa AyuSyakarmanI sAthe avazya baMdhAya ja che. eTale AyuSyathI jema Avato bhava nakkI thAya che tema te bhava taraphanI gati jAti-zarIra Adi apAvanAruM nAmakarma paNa avazya baMdhAya ja che. tene anusAra A jIvanI parabhavamAM gati thAya ane AyuSyane anusAre zarIrAdi paNa udayamAM Ave ja che ane te te bhavayogya zarIra-aMgopAMga Adi saMsAra paNa prApta thAya che tathA sAmAnyathI A jIva Rjugatie parabhavamAM jAya che chatAM kadAca AyuSyane anusAre vakragati karavI paDe to AnupUrvI nAmakarma tene madada kare che. A karma jIvane AkAzapradezonI paMkti pramANe gati karAvIne yathAsthAne vakratA karAvIne potAnA utpattisthAna sudhI kheMcI jAya che.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 237 jyAre sarva karma khapAvIne A jIva mokSe jAya che tyAre AnupUrvI ke AyuSyakarma na hovAthI ja A jIva potAnA urdhvagati svabhAvanA kAraNe ja samazreNIthI ja upara jAya che. jarA paNa vakrA karato nathI tathA eka ja samayamAM upara siddhazIlA sudhI pahoMcI jAya che. samayAntara ke pradezAntarane sparyA vinA ja jAya che. ajIvano svabhAva nIce javAno ane jIvano svabhAva upara javAno hovAthI sAta rAja upara jAya che. tenAthI AgaLa aloka hovAthI ane dharmAstikAya Adi sahAyaka dravya na hovAthI mokSanA jIvo vadhAre upara jatA nathI. tathA pUrvaprayogAdi cAra kAraNone lIdhe jIvanuM muktigamana thAya che. "pUrvayovasAt valthacchAthI vipariNAma tAtiH (tattvArthasUtra adhyAya 10) jyAre A jIva sarvakarmano kSaya kare che tyAre (kulAlacakranI jema) pUrvaprayogathI, (tuMbaDAnI jema) asaMgapaNAnA kAraNe, (eraMDAnA phaLanI jema) baMdhavicchedanA kAraNe, tathA (pugaladravyanI jema) A jIvano tevA prakAranI urdhvagati karavAno svabhAva hovAthI karmo dUra thaI gayA pachI A jIva eka ja samayamAM urdhvagati karIne siddhigatimAM jaIne lokAkAzanA antima bhAgamAM potAnA zarIranI avagAhanAnI apekSAe be tRtIyAMza bhAgamAM zarIra vinAno kevaLa ekalo AtmA nivAsa kare che. 93 avataraNa - AtmA zarIravyApI ja mAtra hovAthI karmono kSaya karyA pachI urdhvagati svabhAvanA kAraNe upara ja jAya che tyAre kyAM sudhI jAya che ? kyAM jaIne vase che ? tenAthI vadhAre upara kema jato nathI? ItyAdi vAto yuktipUrvaka graMthakArazrI samajAve che - yoganirodha karI bhagavaMta, hInasibhAga avagAha lahaMta ! siddhazIlA upara jaI vase, dharma vinA na alokaI dhasaI 94nA
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 samyakta SaDrasthAna caupaI gAthArtha :- kevalajJAnI bhagavaMto AvarjitakaraNa karIne yogano nirodha kare che tyAra bAda trIjA bhAge hIna avagAhanAvALA bane che ane pAMca hRsva svaranA uccAraNanA kALapramANa AyuSyakarma pUrNa karIne samagraNIthI eka ja samayanI gati vaDe siddhazIlA upara jaIne vase che. dharmAstikAya na hovAthI alokAkAzamAM gati karatA nathI. 94l bo - vanajJAnI mAvaMta sAvarjitavAra vI roja saMdhI carama bhavai jevaDuM zarIra chai, te tribhAgahInAvagAhanA pAmatA siddhazIlA upari jaInai vasaI, Agali ko na jAi ? te upari kahai chai, je dharma vinA = dharmAstikAya vinA alokAkAzamAMhi thasa nae 24. vivecana :- kevaLajJAnI bhagavaMto teramA guNaThANe bIrAjamAna hoya che. tyAM gAmAnugAma vihAra karavA paDe ane paropadeza ApavA vaDe potAnA vartamAna bhavanuM lagabhaga AyuSya pasAra kare che. kaSAya ane moha vinAnA vItarAgabhAvamAM vartatA A bhagavAna potAnAM aghAtI ja karmo khapAvavA paropakAramayapaNe jIvana gALe che jyAre aMtarmuhUrta jeTaluM AyuSya bAkI rahe tyAre sauthI prathama AvarjitakaraNa kare che. viziSTa prakAranI je eka yogadazA Ave che tene Avarjita karaNa kahevAya che. tenAthI kevalI samudyAta karavo ke na karavo te jANIne jo AyuSyakarma ochuM hoya ane traNa aghAtI karmo vadhAre hoya to kevalIsamudyAta karIne ane samAna hoya to kevalI samudyAta karyA vinA yoganirodha karavAnuM kAma kare che. bAdarakAyayoganA AlaMbanathI bAdaramanayoga, pachI bAdaravacana yoga rUMdhe che tyArabAda bAdarakAyayoga rUMdhe che. tyArabAda sUkSmakAyayoganA AlaMbanathI sUkSma manayoga-sUkSma vacanayoga ane sUkSma kAyayogane rUMdhe che. Ama AtmapradezonI caMcalatAne dUra kare che. yogano nirodha karavA
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 239 dvArA Atma pradezonuM caMcalapaNuM dUra karIne te AtmapradezonuM sthitikaraNa kare che. yogano nirodha thavAthI, yoganA nimitte baMdhAtuM sAtavedanIya karma, teno baMdha aTakAve che. tenAthI abaMdhAvasthA, sarvasaMvarabhAva A jIvamAM pragaTa thAya che. tathA potAno AtmA potAnA zarIramAM sarvatra vyApta che. temAM polANa bhAgo purIne potAnA AtmAno ghanIbhUta AkAra banAve che tenA kAraNe uMcAI-laMbAI-pahoLAI vageremAM eka tRtIyAMza bhAga hIna thaI jAya che. A pramANe hIna avagAhanAvALA thaIne caudamA ayogI guNasthAnaka upara ArUDha thAya che. caudamA guNaThANe rahIne zeSa aghAtI karmo khapAvIne A dehano tyAga karIne nirvANanI bhUmithI samazreNIe sAtarAja upara jaIne eka ja samayamAM siddhisthAne pahoMce che. jIvano svabhAva urdhvagati hovAthI upara jAya che. nIce ke ticcha jatA nathI. sAta rAja pramANa upara jaIne lokanA cheDe pahoMcIne tyAM siddha thAya che. tyAMthI upara alokAkAza hovAthI ane tyAM dharmAstikAyAdinI sahAya na hovAthI siddhazIlAthI upara alokamAM jatA nathI. cauda rAjaloka pramANa A lokAkAzamAM sauthI upara siddhazIlA che 45 lAkha yojana lAMbI-pahoLI, thALI jevI goLa, vacce 8 yojana UMDI ane cheDe aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa pAtaLI A siddhazIlA che. te siddhazIlA lokanA cheDAthI 1 yojana nIce che. tethI siddha thanAra AtmAo A siddhazIlA upara besatA nathI. paraMtu chello siddhazIlA uparano eka yojana pramANa je lokAkAza che tenA chellA cothA gAumAM ane temAM paNa chellA chaThThA bhAgamAM 333/, dhanuSakSetramAM jaIne vase che. siddhazIlAthI to teo ghaNAM uMcA che, paraMtu te bannenI vacce koI
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 samyakta SasthAna caupaI vighAtaka padArtha nathI. tethI ema kahevAya che ke siddhabhagavaMto siddhazIlA upara vase che. jema dUra dUra dekhAto caMdramA koInA ghara upara ke vRkSa upara dekhAya tyAre tyAM vacce koI naDatara na hovAthI caMdramA dUra hovA chatAM pelA ghara upara che, pelA vRkSa upara che Ama jema kahevAya che tema ahIM jANavuM. gatimAM sahAyaka evuM dharmAstikAyadravya lokamAM ja che paNa alokamAM nathI. eTale siddhabhagavaMto gatisahAyaka evo dharmAstikAya na hovAthI alokamAM jatA nathI. alokamAM dhasatA nathI. I94 avataraNa - gAthA 94mAM kahyuM che ke siddhano AtmA siddhazIlA upara jaIne rahe che to have prazna thAya che ke 45 lAkha yojana jeTalA nAnA kSetramAM anaMtA siddhanA jIvo kaI rIte rahe che? te batAvatAM kahe che kejihAM eka tihAM siddha anaMta, pacasAkarapari milai ekaMtA rUpInai milatAM sAMkaDuM, rUparahitanai navi vAMkaDuM IIlpA gAthArtha - jyAM eka siddha che tyAM ja anaMta siddha che. dUdha ane sAkaranI jema bhaLI jAya che, ekasAthe rahe che. A daSTAnta eka dezathI samajavuM kAraNa ke rUpIne paraspara bhaLatAM sAMkaDuM che paNa rUparahitane arthAta arUpIne bhaLatAM sAMkaDuM nathI. 95l bo - nidAM prasiddha jIru, tiEUR anaMtA siddha che? TUthasaakrnii pari ekatA milaI chaI, ekAnta e paNi ekadezI dRSTAnta, rupInai mAhomAMhi milatAM sAMkaDu hoi / paNi rUparahitanai milatAM kisyuMi vAMkaDaM nathI, dharmAkAzAdivat - yatra gAthA - jattha ya ego siddho, tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / annunnamaNAbAhaM, ciTuMtI suhI suhaM pattA // (dvitiviMzikA thA 20, 28/11, 20) IST
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 241 vivecana - jyAM eka siddhaparamAtmAno AtmA rahe che tyAM ja anaMtA siddhaparamAtmAnA AtmAo vasI zake che. kAraNa ke teo dUdha ane sAkaranI jema ekameka thaIne (bhaLIne) rahe che. A dRSTAnta ekAntika nathI eTale ke eka deza pUratuM ja maryAdita jANavuM. sArAMza e che ke dUdha ane sAkaranA daSTAntamAM prathama jyAre ekaluM dUdha hoya che tyAre te dUdhanI avagAhananuM je kSetra hoya che tenA karatAM temAM sAkara nAkhIe ane bheLavIe tyAre kaMIka aMze kSetranuM pramANa vadhAre hoya che. jyAre pUrvanA siddhanA jIvo jyAM rahelA che tyAM ja (arthAt te ja kSetramAM) navA AvelA siddhanA AtmAo paNa vase che. ahIM avagAhanA judI prApta thatI nathI (kSetranI AvazyakatA judI nathI). vAtano sAra e che ke dUdha ane sAkara A banne dravyo rUpI dravyo che. tethI dUdhamAM sAkara nAkhavAmAM Ave tyAre pUrve dUdha vakhate je jagyA rokAyelI hatI te jagyA sAkara nAkhyA pachI sAMkaDI paDe che. A kAraNe mAtra ekalA dUdhanA kSetra karatAM temAM sAkara nAkhavAthI avagAhanA vadhe che. kAraNa ke dUdhanA pudgaloe je jagyA rokI hatI te sAkara Ave tyAre sAMkaDI paDe che tethI dUdhanA kSetra karatAM sAkaranAM pugalo bhinna kSetramAM rahe che. bhale paraspara gaLIne rahe che to paNa te bannene rahevAnuM kSetra kathaMcit bhinna che. kAraNa ke te pudgaladravya che ane tethI ja te rUpasahita che. rUpImAM bIjuM rUpa dravya bhale tyAre prathamanA rUpIdravya rokeluM kSetra sAMkaDuM paDe che. jyAre siddhanA AtmAo rUparahita che mATe je je dravyo rUparahita hoya che te dravyo paraspara sAthe maLIne eka ja kSetramAM rahe to paNa kSetra sAMkaDuM paDatuM nathI. ane tenA kAraNe adhika kSetranI jarUra paDatI nathI. jema arUpI dharmAstikAya dravya jyAM che tyAM ja adharmAstikAya dravya paNa
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 samyakta SasthAna caupaI che ane AkAzAstikAya dravya paNa che. paraspara badhAM dravyo sAthe rahevA chatAM kSetra sAMkaDuM paDatuM nathI. tethI adhikatra rokavuM paDatuM nathI. eka ja kSetramAM sAthe rahevAmAM arUpI dravyone koI bAdhA naDatI nathI. viMzativiMzikA nAmanA granthamAM kahyuM che ke - jyAM eka siddhano AtmA che tyAM ja anaMtA siddhanA AtmAo vase che. bhavanA kSayanA kAraNe karmothI mukAyelA che ane karmathI mukAvAnA kAraNe ja anaMta avyAbAdha sukhane teo pAmelA che. koIne prazna thAya ke eka ja siddhikSetramAM anaMtA jIvo sAthe rahe che. eTale ghaNI ja gIcatAthI ja rahetA haze. mATe sukhI nahIM hoya paNa ghaNA duHkhI haze AvI zaMkA nivAravAnA arthe kahe che ke teo anaMta sukhavALA paNa che ane paraspara koIpaNa jAtanI bAdhA pIDA vinA rahe che. kAraNa ke sazarIrI nathI paNa azarIrI che. mATe koI paNa jAtanI pIDA pAmyA vinA sukhe sukhe rahe che. arUpI dravyone judI-judI avagAhanA hotI nathI. paNa avataraNa - mokSane na mAnanAra Avo prazna kare che ke pahelAM saMsAra ke pahelAM mukti? banne pakSe doSa Ave che je 83mI gAthAnA uttarArdhamAM praznakAre kahyuM hatuM. have te vAtanuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke - kAla anAdi, siddha anAdi, pUrva-apara tihAM hoI vivAdA bhavanivaNataNo kramayoga, zAzvatabhAva aparcanuyoga IIbrA gAthArtha - kALa paNa anAdi che ane siddha paNa anAdi che tyAre pUrvAparanA yogamAM vivAda che. bhava ane nirvANa A banneno
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 243 kramasara yoga che. chatAM te zAzvatabhAva che tethI aparyanuyoga (praznane bhATe yogya) che. // 86 // jo :"siddha " yadyapi siddhabhAvai prathama chai, siddha thAya chai saMsArI TalInai tevatI, paNi kAlanI anAditA chai, mATai, pravAhai anAdisiddha kahii, tihAM "pahalAM kuNa, pachai kuNa" e vivAda hoi, bhavanirvANano anukramayoga kahavAi nahIM, zAzvatA bhAvano pAcho uttara nathI. iMDuM pahalAM kai kUkaDI pahalAM ? rAtI pahalAM kai dina pahalAM ? ityAdi bhAva bhagavatI madhye kahiA chan, je kSaNa vartamAnatva pAyo te atIta thayo, paNi "pahilo kuNa atIta samaya ?" te na kahavAi, (ima na kahavAi ), tima saMsAra Talyo eTale siddha thayo, paNi "pahalAM kuNa ?" ima na kahAI. pravAha anAdisiddha anAdisukha to kahai vyakti na kahir3a, uktaM ca viMzikAyAm eso aNAiaM ciya, suddho ya tao aNAisuddhati / jutto pavAheNaM, Na annahA zuddhayA sammaM // 2- 12 // ( 2 - 12 viMzikA ) ityAdi // 96 // vivecana :- je jIvo saMsAramAM che. te ja jIvo dharma ArAdhanA karIne karma khapAvIne mokSe jAya che. paraMtu mokSe gayelA jIvo saMsAramAM pAchA AvatA nathI. teno artha e che ke bhavamAMthI mukti thAya che paNa muktimAMthI bhava thato nathI tethI bhava ane muktino kramayoga che. prathama bhava ane pachI mukti. paraMtu A kramayoga zAzvata che. anAdikALathI jIvo bhavamAMthI mokSe jAya che ane sadAkALa javAnA paNa che. tethI bhavamAMthI ja mokSe javAya che to paNa mokSamAMthI bhavamAM avAtuM nathI. A krama zAzvata che, arthAt anAdisiddha che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 samyakta SasthAna caupaI je je zAzvatabhAva hoya che, eTale ke anAdinA hoya che, tyAM sauthI prathama koNa? ane aprathama (bIjo) koNa? Avo pUrvApara bhAvano prazna karAya nahIM jo ke saMsArI avasthA TaLe tyAre ja mukta avasthA thAya che eTale prathama saMsAra ane pachI mukti che. Ama koI paNa eka jIva AzrayI kramayoga che. koIpaNa mokSe jatA vivakSita eka jIvane AzrayI saMsAra anAdi paNa mokSa sAdi, Ama mokSanI Adi che. paraMtu pravAhathI anAdikALathI jIvonuM mokSamAM gamana cAlyA ja kare che tenA kAraNe pravAhathI anAdi-anaMta che. sArAMza ke koIpaNa eka jIvane AzrayI siddhabhAva AdivALo che paraMtu kALa anaMta gayo hovAthI pravAhathI siddhabhAva anAdi che. bhava ane nirvANamAM kramayoga che. prathama bhava ane pachI ja nirvANa, paraMtu sauthI prathama nirvANa koNa pAmyuM? sauthI prathama saMsAramAM koNa AvyuM? A banne prazno barAbara nathI. kAraNa ke banne bhAvo anAdi che. je anAdikALathI hoya che. temAM pUrvAparabhAva kahI zakAto nathI ane jANI paNa zakAto nathI. IMDAmAMthI kukaDI thAya, ane kukaDImAMthI IMDuM thAya, goTalImAMthI AMbo thAya ane AMbAmAMthI (kerI thavA dvArA) goTalI thAya. rAtri pachI divasa ane divasa pachI rAtri. Ama vibhAgavAra krama hovA chatAM paNa pravAhathI anAdi che. A udAharaNonI jema koI jIva jyAre mokSe jAya tyAre te jIvane AzrayI prathama saMsAra ane pachI mokSa Ama vyaktine AzrayI kramayoga che. paraMtu sauthI prathama koNa saMsAramAM AvyuM ane sauthI prathama koNa mokSe gayuM? A bAbata pravAhane AzrayI anAdi che mATe Adi nathI. A bAbata zrI bhagavatIsUtramAM kahelI che. je divasa vartamAna bane che te divasa bIjA ja divase atItakALa thAya che. paNa pratyeka divaso vartamAna thaIne ja atItarUpe thAya che.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 245 chatAM sauthI prathama atIta koNa ? te jema kahI zakAtuM nathI. tenI jema eke eka jIvano saMsAra TaLyo tyAre ja te jIva siddha thayo. Ama eka eka jIva AzrayI mukti sAdi hovA chatAM "sauthI prathama siddha koNa?'' te pravAhathI anAdi che. jeTalo kALa gayo te saghaLo paNa kALa vartamAna rUpe thaIne ja atItarUpe banelo che. chatAM atItakALa anaMto che mATe sauthI prathama atIta samaya kayo ? kayA divasathI A kALa cAlu thayo. A vAta kahevI zakya nathI e ja rItie sarve paNa saMsArI jIvo potapotAnAM karmo khapAvIne kramazaH ja mokSe jAya che. tyArabAda ja siddha avasthA Ave che eTale te te jIvanI siddhAvasthA AdivALI che. paraMtu pravAhathI anAdi che. viMzativiMzikA nAmanA granthamAM kahyuM che ke - zno = A bhAva (siddhatva avasthA) anAdi che ane zuddha che. tethI te avasthA anAdizuddha che. A vAta pravAhanI apekSAe yukta (saMpUrNa satya che) anyathA sAcI nathI. (vyaktine AzrayI A zuddhatA anAdi nathI. paraMtu AdivALI che. mATe vyaktine AzrayI anAdi kahevI te vAta satya nathI.) bhUtakALamAM evo koI kALa hato ja nahIM ke koI paNa jIva siddha thayo na hoya ane koI eka jIve siddha thavAno prAraMbha karyo hoya. mATe Avo prazna ja khoTo che. kramazaH siddhabhagavaMto saMsAramAMthI thayA ja kare che ane A paraMparA anAdinI che ane anaMtakALa cAlaze. koI eka siddhabhagavaMtane AzrayI siddhadazAnI Adi che, paNa aMta nathI. jyAre pravAhanI apekSAe to Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI. jagatanuM svarUpa ja AvuM hovAthI siddhono pravAha prathama cAlu thayo ke saMsArIono pravAha prathama cAlu thayo A prazna ja khoTo che. A banne pravAho zAzvata che, anAdi che, ane anaMta che.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 samyakta jasthAna caupaI je prathama azuddha hoya te AtmazuddhinI prakriyA karavAthI pachIthI zuddha thAya Ama banI zake che ane tene ja zuddha thayo Ama kahevAya che. tethI ja loko Izvarane anAdi zuddha je mAne che te pravAhanI apekSAe yogya ja che ane pravAhanI apekSAe na vicArIe ane koI eka vyaktine AzrayI vicArIe to te vAta barAbara nathI. kAraNa ke te vivakSita IzvaranA jIvamAM jo prathama azuddhatA hatI ja nahIM to zuddhatA AvI kevI rIte? kAraNa ke prathama azuddhatA hoya ane tene dUra karavAmAM Ave to ja zuddhatA pragaTI zake? mATe koI eka Izvaravyakti anAdizuddha che A vAta khoTI che. paNa jeTalA jIvo karmo khapAvIne mokSe jAya che te badhA ja Izvara che Ama pravAhathI anAdi zuddha avazya che ja. I96ll avataraNa - mokSatattvanI siddhi pragaTa kare che - mokSatattva Ima je sadahe, gharmi mana thira tehanuM rahe muktiIcchA te moTo yoga, amRtakriyAno rasa saMcoga II9oll gAthArtha - A pramANe mokSatattvamAM je zraddhA kare che tenuM mana dharmamAM sthira rahe che (kAraNa ke dharma e mokSanuM pradhAna kAraNa-sAdhana che). mokSanI IcchA thavI te sauthI moTo yoga che ane te amRtakiyAnA saMyogasvarUpe che. al9ll | Tahno - rUma ne parIkSA karIne mokSatattva saddapha tenuM tharmanaDuM viSaI mana thira rahe, muktinI icchA thai, te moTo yoga chai, caramapudgalaparAvartai, apunarbandhakAdikanaiM bhAre karmamala hoi, tehanai na hui, uktaM ca viMzikAyAm - mukkhAsao vi Na'NNattha hoi gurubhAvamalapabhAveNaM / jaha guruvAhivigAre Na jAUM patthAsao sammaM // 4-2 // // 97 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 247 vivecana :- A pramANe pUrve je yuktio batAvI che te jANIne je vyaktine mokSatattvanI rUci pragaTe che tene ja tenA upAyabhUta evA dharmatattva upara rUci pragaTe che ane te jIva dharmatattvamAM potAnuM mana sthira karavA mAMDe che. muktinI IcchA pragaTa thavI, muktinI raDha lAgavI A ja moTo yoga che. mokSa gamI gayo hovA chatAM tenA upAyabhUta je dharmatattva che te jIvanamAM lAvavuM ane AcaravuM atizaya kaThaNa che tethI ja dharma karanArA AtmAonuM paNa mana vAraMvAra alanA pAmatuM hoya che. bAhyabhAvomAM rAcatuM-doDatuM hoya che. tethI tenuM mana dharmamAM sthira che Ama kevI rIte kahevAya? uttaramAM samajavuM ke je AtmA pAramArthikapaNe mokSanI purepurI IcchApUrvaka dharmamAM prayatna kare che te jIvamAM te kALe anAdikALanA bhavaabhyAsanA kAraNe dharmanI pravRttimAM baliSTha prayatna thato na hoya to paNa tenI dharmakriyAmAM vartatI mokSanI je prabaLa IcchA che te ja moTo yoga che. arthAt te pariNAma ja A AtmAne mokSanI sAthe joDanAra che. AvA prakArano viziSTa AtmapariNAma ja A AtmAne mokSanI sAthe joDanAra bane che. AvA prakAranI mokSanI tIvra IcchA e ja bhAvimAM potAnA jIvanamAM AvanArI amRtakriyAmAM pravartamAna saMvegarasanA saMyogasvarUpa che eTale ke mokSanI IcchApUrvaka karAtuM A dharmAnuSThAna e tahetu anuSThAna bane che ane A tahetu anuSThAna bhAvimAM AvanArA amRta anuSThAnanuM prabaLatara kAraNa bane che. amRta anuSThAna kAle sudaDha prayatnapUrvaka jIvanI dharmamAM pravRtti thAya che. tevI ja mokSanI IcchA paNa tahetu anuSThAnakAlamAM jIvane tIvratarapaNe hoya che. Ama hovA chatAM
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 samyakta SasthAna caupaI tadahetu anuSThAnakAle mokSanI IcchA hovA chatAM amRtaanuSThAna jevA sudaDhaprayatnavALuM anuSThAna karAvI zakatI nathI. amRtakriyAnA kAle saMvegapariNAmanI je dhArA che te dhArA tahetu anuSThAnakAlamAM paNa che. paNa kaMIka aMze maMda che. truTita che. te maMda paNa tahetu anuSThAna dvArA mokSanI IcchA rUpa moTA yoganuM kAraNa banavAthI A jIvanA manane dharmamArgamAM vadhAre vadhAre sthira kare che. A pramANe A jIva mokSatattvanI rUci barAbara kare che tethI ja tenA upAyabhUta dharmamAM tenuM mana vadhAre ne vadhAre sthira thAya che. tenA ja kAraNe vAraMvAra dharma karavAnA A jIva manoratha kare che. tathA potAnA AtmAnA pariNAmane ane utsAhane anurUpa prayatno paNa dharmamAM Adare che. AvA pariNAmavALI vyaktinI kadAca aticAravALI koI dharmakriyA hoya to paNa tevA prakArano avidhi doSa hovA chatAM muktinI je tIvra IcchA varte che. te ja moTo yoga che AvI tIvra IcchAnA kAraNe ja tenI aticAravALI paNa dharmakriyA amRtakriyAnuM kAraNa bane che. tethI jyAre tenI kriyA amRtakriyAnuM kAraNa banaze tyAre amRtakriyAnA rasano saMyoga thaze ke je chevaTe muktirUpa phaLane prApta karAvaze ja. mukti" nAmanuM tattva avazya che ane te mATe meLavavuM ja che Avo manamAM pAko nirNaya thAya che ane tenA upAyabhUta dharmanA sthAnomAM yathAyogya prayatna bahu ja jorazorathI Acare che ane manane dharmamAM te jIva sthira kare che. mokSa pratyenI AvI tIvra utkaMThAthI ane tenA upAyabhUta dharmasthAno sevavAthI A jIva dhIre dhIre saMsAranI rakhaDapaTTI kApIne caramAvartamAM eTale caramapulaparAvarta kALamAM praveza kare che. caramAvartimAM pravezavAnA pratApe ja mithyAtvanuM jora kaMIka kaMIka maMda paDavAthI ane dharmanuM baLa vRddhi pAmavAthI apunarbandhaka avasthA Adi (yathApravRttakaraNa-apUrvakaraNa-anivRttikaraNa Adi karavA dvArA)
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM pAMcamA sthAnanuM varNana 249 ghaNo ghaNo bhAvamala (mohano pratApa) haLavo thavAnA kAraNe mokSanI IcchA tIvra-tIvratama ane tIvratama banatI jAya che ane A jIva samyaktvaguNanI prAptine abhimukha thAya che. viMzativiMzikAmAM kahyuM che ke "jyAre A zarIramAM mahAvyAdhinuM jora hoya tyAre pathya AhAra mATe paNa barAbara mana jAmatuM nathI. tema tIvra bhAvamala (eTale ke rAga-dveSa Adi mohanA vikAro)no prabhAva hoya tyAre (carama pudgala parAvartanakALa vinAnA kALamAM) mokSa mATe A jIvanuM mana ATaluM ghelu banatuM nathI. 7 - paraMtu AvI uMcI dazAmAM AvyA pachI mukti taraphano prema ane te pAmavA mATenA prayatno bahu jorazorathI A jIva kare che. A pramANe "mukti che" A nAmanA pAMcamA sthAnanuM varNana ahIM pUrNa thAya che. llel 07 mithyAtvanuM pAMcamu sthAna anirvANavAda pUrNa thayuM ane samyaktvanuM pAMcamuM sthAna nirvANavAda ahIM pragaTa thayuM.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ & mokSanA upAya che "mokSanA upAya" e nAmanA chaThThA sthAnanuM varNana zarU karatAM upAyane na mAnanArA taraphathI pUrvapakSa rUpe yuktio kahe che - nAstika sarikhA bhAkhaI anya, che nirvANa upAi cUkyA sarakyuM hocai lahasyuM tAdA, karo upAya karo nara sadA II98 gAcArya :- nAstika nahIM paNa nAstika sarakhA koIka vAdI ema kahe che ke "nivaNa che paraMtu te nirvANanuM sthAna meLavavAnA upAyo nathI. A ja kathanathI samajAya che ke sadA upAya karyA karo to paNa jyAre saryu haze (maLavAnI bhavitavyatA haze) tyAre ja prApta thaze. I98o. rabo :- maca vAlI nAti saM5raghA mArapha, ne nirvANa che, paNi upAyaI zUnya chai, yadRcchAI hoi, jivAraiM sarajyuM husyai tadA lahasyuM, karo upAya nara-manuSya sadAi phiro / uktaM ca - prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH / so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA // bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne / nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH iti // 98 // vivecana :- nAstika jevA bIjA keTalAka vAdIo kahe che ke mokSa che kharo, paNa tene prApta karavA mATenA dharmapravRtti vagere upAyo nathI. mokSa to yadacchAe jyAre thavAnuM hoya tyAre ApoApa) thAya che jyAre mokSa thavAno nirmAyo haze tyAre thaze tenA upAyo koI che je nahIM. tethI tamArI kalpanA pramANe tenA upAyo karo athavA upAyo na
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 251 karo to paNa mokSa jyAre maLavAno haze tyAre ja maLaze. tenA koI upAyo che ja nahIM ane upAya apanAvavA dvArA mokSa maLato nathI. A jIva game teTalo prayatna kare to paNa je thavAnuM nathI te thatuM nathI ane je thavAnuM ja che te hajAro prayatna karavA chatAM rokAtuM nathI paNa thAya ja che. mATe niyati ja baLavAna che je thavAnuM ja che tene koI rokI zakatuM nathI ane je nathI thavAnuM tene koI karI zakatuM nathI. mATe mokSaprAptinA koI upAyo che ja nahIM mAtra niyatithI ja thAya che jema AkAzamAM vAdaLa ane varasAda ApaNo dhAryo ke karyo thato nathI. dukALa paDavAno hoya to dukALa paDe ja che ane vadhu varasAda thavAno hoya to tene koI rokI zakatuM nathI. te vadhAre varasAda thAya ja che tema ahIM paNa samajavuM. zAstromAM kahyuM che ke manuSyane niyatinA baLe zubha athavA azubha je vastu prApta thavAnI che te avazya prApta thAya ja che. prANIo vadhAre prayatna kare to paNa je banavAnuM na hoya te nathI ja banatuM ane je banavAnuM hoya che te banatuM koI aTakAvI zakatuM nathI. mATe niyati ja baLavAna che. tethI mokSa jyAre jene maLavAno che tyAre tene maLe ja che. tenA upAyo koI che ja nahIM ke jenA sevanathI mukti vahelAsara maLe. vahelAsara AvuM kArya banatuM nathI. I98 // avataraNa : mokSanA upAyo karavA chatAM jyAre mokSa thavAno hoya tyAre ja thAya che ane koIne moTA upAyo apanAvyA vinA ja marUdevA mAtAnI jema mokSa thaI jAya che. ane koIkane ghaNA prayatno karavA chatAM tAmalI tApasanI jema turata mokSa maLato nathI. mATe mokSanA koI upAyo nathI. niyati ja baLavAna che AvuM koIka praznakAra kahe che
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 samyakta SasthAna caupaI darzana-jJAna-caraNa zivahetu, kaho to stro pahelo saMketA guNa vinA je pahilAM lahyA, to guNamAM suM jAo vahyA II gAthArtha :- darzana-jJAna ane cAritra A traNane tame jainoe) muktinA heta kahyA che. to kaho to kharA ke A traNa guNonI prApti pUrve zuM koI saMketa hato ? zenAthI A traNa guNa AvyA ? jo ema kaho ke pUrve guNo hatA nahIM ane A traNa guNo AvyA. to pUrvamAM guNo vinA prathama svarUpe jJAnAdi guNo meLavI zakAtA hoya to guNo meLavavA mATe ATalA badhA vahyA kema jAo cho ? guNa meLavavAno ATalo badho Agraha zA mATe rAkho cho ? jema pUrvakAlamAM guNo na hato chatAM paNa jJAnAdi guNo AvyA hoya, to te jJAnAdi guNo vinA mukti paNa AvI jaze. II99ll rabo - sapAyarUpa darzana-zAna-cAritra no mokSadetu vaho cho to syo e saMketa chai ? e 3 guNa jo guNa vinA lahiyA, to guNamAMhi vahyA syuM phiro cho ? jima guNa vinA bhavitavyatAI guNa pAmyA, tima mokSai pAmasyo / jo ima kahasyo-pahalAM guNazaktiM hutA, te kAlaparipAkaI vigati huA, to bhavyanaiM zaktiM mokSabhAva chai, te kAlaparipAkaI vyaktiM pragaTa husyai, kAraNano taMta kiho rahio ? ityAdi ghaNI vita che? zA vivecana :- mokSanA upAya svarUpe eTale ke mokSanA hetusvarUpe darzana-jJAna ane cAritrane kahevAmAM Ave che. temAMthI zuM sUcana nIkaLe che? A traNa guNo Ave eTale mokSa thAya. Avo artha thayo paraMtu te traNa guNo konAthI Ave? te vAta to kyAMya AvI ja nahIM. tenAthI e artha phalita thAya che ke mokSa jJAnAdi guNothI maLe che paNa jJAnAdi
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 253 guNo tenA pUrvakAlamAM koIpaNa jAtanA guNo prApta karyA vinA ja maLe che. mokSanA upAyabhUta evA jJAnAdi traNe guNo, tenA upAyabhUta bIjA koIpaNa guNonI prApti vinA Ave che Avo artha thayo. have jo pUrvamAM guNo meLavyA vinA ja A traNa guNo AvatA hoya to A vivakSita upAyabhUta jJAnAdi 3 guNo prApta karyA vinA ja tevA prakAranI bhavitavyatAnA yoge mokSanI prApti paNa thaI jAya che Ama ja mAno ne? jJAnAdi traNa guNo pAmavA mATe ATalA badhA vahyA kema jAo cho? A traNa guNo meLavavAno ATalo badho Agraha zA mATe rAkho cho ? jema pUrvakAlamAM koI guNo hatA nahIM to paNa bhavitavyatA pAkI tyAre A traNa guNo AvI ja jAya che to te ja rIte bhavitavyatA pAkaze tyAre A 3 guNo vinA mukti paNa AvI ja jaze Ama ja mAnone ? kAraNa ke jJAnAdi A 3 guNo, tenA pUrve koIpaNa guNo na hatA, chatAM kALa pAkyo tyAre bhavitavyatAnA jore A 3 guNo AvyA. to tenI jema ja jJAnAdi traNa guNo vinA ja bhavitavyatA pAkaze tyAre eTale ke jyAre niyata haze tyAre A guNo vinA mukti paNa thaI ja jaze. Ama ja mAno ne? jo ema mAnIe ke A jIvamAM jJAnAdi traNe guNo zaktirUpe guptapaNe che te ja guNo kALa pAke tyAre pragaTa thAya che. to tenI jema ja A jIvamAM tirohitapaNe mukti che ja, te ja teno kALa pAke tyAre jJAnAdi traNa guNo pAmyA vinA mukti paNa pragaTa thAya ja che. Ama ja mAno ne! purvakAlamAM koIpaNa jAtanA guNa vinA jo (3) guNo pragaTa thAya che to te guNo vinA kALanA paripAkathI mukti paNa thAya che. Ama paNa kema na manAya ! jema zaktirUpe guNo hatA te ja pragaTa thAya che. Ama jema tame kaho cho tema A guNo prApta karyA vinA ja AtmAmAM
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 samyakta SasthAna caupaI zaktirUpe je mukti che te ja mukti pragaTa thAya che. Ama ja mAnone ? nAhaka vacce jJAnAdi guNone lAvavAnI ane pragaTa karavAnI mAthAkUTa karavAnI zI jarUra che? jJAnAdi guNomAM jo koI kAraNa nathI ane emane ema bhavitavyatA pAkavAthI 3 guNo AvI jAya che to te ja rIte A traNa guNo vinA kALa pAkaze tyAre mukti paNa AvI ja jaze? A rIte niyativAda arthAt bhavitavyatAvAda ja siddha thaze. paraMtu mukti mATe koI paNa jAtano puruSArtha karavAno raheto ja nathI. halA avataraNa - jJAnAdi guNo zaktirUpe AtmAmAM che ane kALano paripAka thavAthI te pragaTa thAya che. te ja rIte bhavya AtmAmAM muktinuM hovApaNuM paNa niyatibhAvathI raheluM che te ja kALa pAkatAM pragaTa thAya che. muktinI prApti mATe ratnatrayI sevavAnI rahetI ja nathI. ratnatrayInI upAsanA karyA vinA paNa jyAre mukti thavAnI hoya tyAre te mukti thaI javI joIe. A ja vAta pUrvapakSakAra A gAthAmAM kahe che - - marUdevA viNa cAritra siddha, bharaha nANa darapaNaghara siddhA thoDai kaSTai sIdhA kei, baTukaSTi bIjA ziva lai LI100nI gAthArtha - marUdevA mAtA vagere keTalAka jIvo dIkSA lIdhA vinA mukti pAmyA che. bharata mahArAja darpaNa gharamAM (ArisAbhuvanamAM) ja kevalajJAna pAmyA che. AvA jIvo thoDA ja kaSTathI siddhipadane pAmyA ane bIjA keTalAka gajasukumAlAdi ghaNAM kaSTo sahana karIne siddhipadane pAmyA che. //10oll | rabo - mavA nantavanaspatimAMdithI nivatnI dIvuM gharSa na pAmyAM, kriyArUpa cAritra pAmyA vinA bhagavadarzana janitayogasthairyai ja aMtakRta siddha thayAM, bharatacakravartI dIkSA grahyA vinA bhAvanAbalaiM
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 255 darpaNagharaiM jJAna pAmyA. jo kriyAkaSTaI ja mokSa pAmiiM to tadutkarSaiM tadutkarSa hoi, teha to nathI, je mATai ketalAika thoDai kaSTai siddha thayA bharatAdika, ketalAika gajasukumAlAdika bahu kaSTaiM mokSa pAmyA vivecana :- dharmakriyA karavA rUpa cAritradharmanI kaMI ja jarUra nathI. dekho-marUdevA mAtA ananta vanaspatinA bhavamAMthI eTale ke anaMtakAyamAMthI eTale ke anAdikALathI vanaspatimAM ja hatA. tyAMthI nIkaLI kyAMya dharma ke dharmakriyA karyA vinA tathA cAritra pAlana karyA vinA ja RSabhadevaprabhunA darzana mAtrathI ja pragaTa thayelI yoganI sthiratAthI ja te ja janmamAM muktipada pAmanAra banyA. traNa yogano nirodha karIne aMtagaDa siddha thayA. A daSTAntathI mokSa svarUpa kArya karavAnA arthIe dharmanI kriyAomAM ghaNo prayatna karavo joIe. Ama kahI zakAya nahIM. paraMtu je jIvano jyAre jyAre mokSa thavAno sarjAyo haze tyAre tyAre te jIvano avazya mokSa thaze ja. mATe ja je kAle je thavAnuM hoya te kAle tema ja bane che. tathA vaLI bharata cakravartI mahArAjA dIkSA lIdhA vinA ja potAnI uMcI uMcI umadA bhAvanAnA baLe ja darpaNagRhamAM (ArilAbhuvanamAM) ja kevalajJAna pAmyA hatA. dIkSA kyAM lIdhI hatI ? tapa-japa Adi viziSTa dharma anuSThAno kyAM karyA hatAM? tethI jyAre je jIvano mokSa thavAno hoya che tyAre tyAre te jIva te dharmakriyA karanAra ke dharmakriyA nahi karanAra mokSane anukULa pariNAmamAtrathI ja mokSa pAme che, Ama ja mAnavuM rahyuM. teoe tapa-japa kyAM karyAM hatAM ? cAritragrahaNa ke upasarga sahana karavAnuM kAma kyAM karyuM hatuM ?
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai jo dharmakriyA karavA svarUpa kriyAkaSTathI ja mokSa maLato hoya to je je jIvomAM kriyAkaSTo sahana karavAnI vRddhi thaI hoya tyAM tyAM mokSanI avazya prApti thavI joIe. paraMtu AvuM to kaMI thayuM nathI ane thatuM paNa nathI. kAraNa ke bharata mahArAjA vagere keTalAka jIvo thoDAM ja ko sahana karIne mokSe gayA che ane gajasukumAla-khaMdhakamuni vagere keTalAka jIvo ghaNAM ghaNAM kaSTo sahana karIne mokSe gayA che ane tAmalitApasa Adi keTalAka jIvo ghaNAM kaSTo sahana karavA chatAM paNa kevaLajJAna pAmyA nathI. ane mokSe gayA nathI. 256 jo ghaNI dharmakriyAo karavAthI ane kaSTo sahana karavAthI ja mokSa thato hoya to je jIvo atizaya apramAdI thaIne ghaNI dharmakriyA kare che. teomAM kriyAnA utkarSathI mokSarUpa phaLamAM paNa utkarSa Avavo joIe ane je jIvo tevo viziSTa prayatna nathI karatA tevA jIvo, jemake marUdevA mAtA ane bharata mahArAjAnI jema tevA jIvone mokSano apakarSa thavo joIe. paNa Ama to banatuM nathI. sarve paNa mokSe janArA jIvone sarvakarmarahita sthira ane samAna avasthArUpa mokSa maLe che. AvA prakAranA kAraNe ja ghaNAM ghaNAM kaSTo-upasargo sahana karanAra gajasukumAla muni Adi ane dharmakriyA na karanAra thoDA paNa upasargo sahana na karanAra marUdevA mAtA ane bharata mahArAjA Adi jIvo mokSa pAmyA ja che ane te sarveno mokSasamAna che. mATe kriyAnA utkarSathI mokSano utkarSa thAya che Ama siddha thatuM nathI. paraMtu AvAM AvAM udAharaNothI to Ama siddha thAya che ke mokSanuM kAraNa dharmakriyAo karavI ke kaSTo sahana karavAM te nathI. paraMtu je jIvanI jyAre mokSa thavAnI bhavitavyatA sarjAelI hoya che te jIvano tyAre ja mokSa thAya che tyAre koI kaSTa sahana karato hoya ke koI sarvathA kaSTa vinAno hoya to paNa mokSa thaI zake che. mATe mokSaprApti mATe tapa
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 257 sAdhanA-upasarga sahana karavApaNuM ItyAdinI koI ja jarUra nathI. je kALe je thavAnuM che te kALe te thAya ja che. Ama niyati ja pradhAna che. mahAvIra bhagavAnane ghaNA ghaNA upasargo AvyA tyAre kevalajJAna thayuM ane mallinAtha bhagavAna Adine koI ja upasarga na AvyA ane kevaLajJAna pragaTa thayuM. Ama kema banyuM ? mATe niyati pramANe ja kArya thAya che. tethI ja lalitavistarA Adi granthomAM kahyuM che ke "pratyeka buddha Adi siddhabhagavaMtonA je bhedo jovA maLe che te te jIvo tevI tevI bhavitavyatAnA kAraNe ja thAya che" mATe niyativAda eTale ke bhavitavyatA ja che ke je kAle je banavAnuM hoya te kAle te bane ja che. puruSArtha ke prArabdha Adi kaMi kAma karatAM nathI. / / 100 avataraNa :- ratnatrayInI sAdhanAthI mokSa thato nathI. paraMtu bhavitavyatAthI ja mokSa thAya che. mATe koIpaNa prakArano dharma karavAnI jarUra nathI. jeno jeno jyAre jyAre mokSa thavAno sarjAyo haze jevI bhavitavyatA haze. teno teno tyAre tyAre avazya mokSa thaze ja A vAtane vadhAre majabuta karatAM praznakAra kahe che ke - jehanI jevI bhavitavyatA, tima tehani hoi niHsaMgatA / kaSTa sahai te karamanimitta, niyati vinA sAdhya vicitta 101|| gAthArtha :- je jIvanI jevI bhavitavyatA hoya che. te jIvane te kAle niHsaMgatA (muktidazA) prApta thAya che je tapa-japa Adi kaSTa sahana kare che temAM vedanIya karmono udaya kAraNa che Ama samajavuM. niyati (pAkyA) vinA vicitra evA sAdhyanI siddhi thatI nathI. 101|| Tabo :jehanI jehavI bhavitavyatA cha, tehanaiM tima te prakArai ja niHsaMgatA - mokSalAbha hoi chai, jetanuM kaSTa sahavuM chai, teTaluM
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 samyakta SasthAna caupaI vedanIyAdikarma nimitta chai, nahI to mahAvIranai ghaNA upasarga, mallinAthapramukhanai koi upasarga nahIM, te kima milai ? niyati vinA vicitra sAdhya na hui, ata eva pratyekabuddhasiddhAdi bhedastathAbhavyatayA iti lalitavistarAyAm // 101 // vivecana :- je jIvanI jevI bhavitavyatA che, je jIvanuM bhaviSyanuM jevuM nirmANa hoya che. te jIvane tevI rIte ja niHsaMgatA (muktinI prApti) thAya che muktinI prApti mATe je kaSTa sahana karavAmAM Ave che. AtApanAdi karAya che. chaTTa-aTTama Adi tapa-dIkSA je kaMI karAya che. te sarvemAM pUrve bAMdhelA asAtA vedanIya karmano udaya ja kAraNa jANavo. Ama praznakAra kahe che. jo sAdhanA karavAthI ja sAdhya siddha thatuM hota to mallinAtha prabhue ghaNI sAdhanA karI nathI to paNa kevaLajJAna pragaTa thayuM ane mahAvIra prabhue ghaNI sAdhanA karI che to mahAvaraprabhune mallinAtha prabhunI jema sukhe sukhe kevalajJAna kema na thayuM? te paramAtmAne ATalI badhI vedanA kema bhogavavI paDI ? mATe tapa karo, AtApanA lo. saMyama dhAraNa karo, paraMtu mukti to jyAre thavAnI hoya tyAre ja thAya che tethI temAM bhavitavyatA = niyati ja kAraNa che. niyati jo na mAnIe to dareka jIvone judI judI rItie siddhi maLavAnuM je bane che te na banavuM joIe. jemake pArzvanAtha prabhu ane mahAvIra prabhune puruSapaNAmAM siddhi maLI ane mallinAthane strIpaNAmAM siddhi maLI mATe A paNa niyatine ja AdhIna che. niyativAdI pUrvapakSakAranuM kahevuM Ama che ke mokSanI prApti bhavitavyatAthI ja thAya che. je je vyakti mukti meLavavA mATe tapa kare che, saMyama dhAraNa kare che, vihArAdi kaSTo sahana kare che te saghaLuM ya pote pUrve bAMdhelA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 259 vedanIyakarmano udayamAtra ja che ane tene bhogave che Ama jANavuM. paraMtu upasarga pariSado sahana karavAthI mukti thAya che A vAta barAbara nathI. kAraNa ke abhavya jIvo paNa mAkhInI pAMkhane paNa pIDA na thAya tevuM cAritra pALe che chatAM mukti pAmatA nathI. tethI mukti bhavitavyatA pAke tyAre svAbhAvikapaNe ja thAya che paraMtu dharma ke tapa ke cAritra Adi kAraNonA sevanathI ke dharmapuruSArthathI thatI nathI. jo dharmapuruSArthathI siddhi thatI hota to mahAvIra prabhuno dharmapuruSArtha ghaNo ja joramAM hato. temane velAsara mukti thavI joIe. sADA bAra varSa kema vItAvavAM paDyAM ? gautamasvAmI jene dIkSA Ape tene tyAMne tyAM ja kevalajJAna thAya ane khuda gautamasvAmIne paramAtmAnA nirvANa pachI ja kevalajJAna thAya Ama kema bane ? mATe bhavitavyatA (niyati ja) pradhAna kAraNa che. jenAmAM muktinI niyati hotI nathI evA abhavya jIvone ghaNuM tapa-japa karavA chatAM ane saMyama pALavA chatAM paNa mukti thatI nathI tethI "bhavitavyatA ja" muktinuM kAraNa che. lalitavistarA nAmanA graMthamAM kahyuM che ke koI pratyekabuddha siddha thAya ane koI svayaMbuddharUpe siddha thAya ane koIka buddhabodhitarUpe siddha thAya. Ama judA judA pannarabhede jIvo siddhipadane pAme che. temAM potapotAnI niyati ja pradhAnapaNe kAraNa dekhAya che. pota potAnI bhavitavyatAthI tema bane che. A rIte niyati (bhavitavyatA) ja muktinuM pradhAnatama kAraNa che. paraMtu ApaNo puruSArtha temAM kAraNa nathI. 101ii avataraNa - bhavitavyatAthI ja (niyatithI ja) mukti thAya che. niyati vinA mokSano bIjo koI upAya nathI. A vAtanI puSTi karatAM pUrvapakSavAdI kahe che ke - jJAnIiM dIThuM tama jANi, dIThAM bhAvamAM vRddhi na hAsi | kAyA kaSTa karo DhuM phoka, kriyA dekhADI raMjo loka II102nA gAthArtha :- jJAnI puruSoe je joyuM che tema ja A jagatamAM
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 samyaktva SasthAna caupai thAya che tema tame jANo. bhagavAne joyelAmAM thoDI paNa hAni ke vRddhi thatI nathI. bhagavAna paNa hAni vRddhi karI zakatA nathI. tethI tame zA mATe phogaTa kAyakaSTa karo cho. ghaNI kriyA karIne lokone te kriyA dekhADIne lokone raMjitamAtra karo cho. 102 Tabo :- nima jJAnIduM pIvuM che, tima thArUM chaThThuM rUma nizcaya karI jANi dIThAM, bhavamAMhI vRddhi hAni nathI, dIThAthI kaMi ochoadhiko na thAi to syuM kAyAkaSTa karo cho ? phokaiM kriyA dekhADInaI lokanaI raMjo cho ? kaSTa karisyai tehanaiM, nahI karai tehanai paNi jJAnInai bhava dIThA chai teTalA ja husyai, uktaM ca niyatidvAtriMzikAyAm jJAnamavyabhicAraM cejjinAnAM mAzramaM kRthAH / 7 atha tatrApyanekAnto, jitAH sma kiM nu ko bhavAn // - (16/66) 560 // vivecana :- sarvajJa evA jJAnI bhagavaMtoe kevaLajJAnathI jenuM jenuM jevuM jevuM bhaviSya dIThuM hoya che tathA jenuM jevuM bhaviSyamAM thavAnuM hoya che tathA jevuM sarvajJa bhagavaMte joyuM che Ama ja nizcaye karIne thAya che tema jANo. temAM koIpaNa puruSa vadhaghaTa karI zakato nathI ke pheraphAra karI zakato nathI. Ama nizcaye karIne jANo. je je jIvo muktipada pAmavAnA che te te jIvo muktipada pAmatAM pahelAM keTalA keTalA bhava karavAnA che ? kayAM kayAM karavAnA che ? Ama sarva kikata jJAnI bhagavaMtoe joelI hoya che temAM koI paNa AtmA koI paNa jAtano kaMI paNa pheraphAra karI zakato nathI. have jo ApaNA je je bhavo thavAnA che jJAnIe joyA che temAM vadhaghaTa thavAnI nathI to saMyama levAnI tapa karavAnI kAyakaSTa sahana karavAnI zI jarUra che ? kAyakaSTa sahana karazo ane tapajapa karazo
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 261 athavA kAyakaSTa sahana nahIM karo ane tapajapa nahIM karo to paNa sarvajJa jJAnI bhagavaMtoe jeTalA bhava joyA haze tenA teTalA ja bhava thaze pachI dharma karavAnI ke tapajapa karavAnI ane tenA dvArA kAyAne kaSTa ApavAnI zI jarUra che ? eTale upAyo sevavAnI kaMI ja jarUra nathI. je kaSTa sahana karaze tenA ane je kaSTa sahana nahIM kare tenA paNa bhavo jJAnIe jeTalA dIThA che teTalA ja thavAnA che. tenAthI adhika ke ochA thavAnA nathI. mATe A tapanI ke saMyamanI ke dharmakriyA karavAnI kaMI ja jarUra nathI. tenAthI velAsara mokSa thato nathI te dharmakriyA mokSanuM kAraNa nathI, paNa A dharmakriyAo mAtra lokaraMjana karavA mATe ja jIvo vaDe karAya che (Ama praznakAra kahe che). jJAnI bhagavaMtoe ApaNA jenA jeTalA bhavo joyA che tenA teTalA ja bhava thavAnA che. paraMtu tapa, saMyama ane dharmakriyA karavAthI bhavo kaMI ochA thaI zakatA nathI. A ja vAtanI puSTi paramapUjya zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajIe banAvelI niyatidvAtriMzikAmAM teoe kahyuM che ke - jinezvara bhagavaMtone tamArA bhavonuM thayeluM jJAna jo yathArtha hoya to teoe joyelA bhavapramANe te bhave te te jIvano niyamA mokSa thavAno ja che. to pachI tapa-japa-saMyama-sAdhanA Adi karavAnI ane kAyAne kaSTa ApavAnI zI jarUra che ? have jo jinezvaronuM jJAna paNa sarvathA yathArtha nathI. paraMtu amuka apekSAe ja yathArtha che ane amuka apekSAe ayathArtha paNa che. Ama jo kahezo to paNa ame ja jityA. kAraNa ke kevalI bhagavaMte kahelI 'jJAnAdi guNonI sAdhanA dvArA mokSa thAya che' A vAta paNa ayathArtha (apramANa) ja thaI jaze ane Ama jo hoya to kevalIbhagavaMtanA vacanano AdhAra laIne puruSArthanI sthApanA karanArA tame koNa ? tamArI vAta kema sAcI manAya ?
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 samyakta SasthAna caupaI . arthAt jo bhagavAne kahyA pramANe mokSa thAya ja Avo niyama na hoya to kevalajJAnInuM jJAna khoTuM paDe ane kevalI bhagavAnane khoTA jANanArA tame koNa ? mATe tamArI vAta barAbara nathI eTale ame vijayavALA banyA kahevAIe. arthAt niyati ja pradhAna che. puruSArtha karavAnI kaMI ja jarUra nathI. A vAta ja sAcI che. 10rA avataraNa - "mokSa che" paNa mokSanA upAya nathI. Ama chaThThA sthAnane na mAnanArAno pUrvapakSa kahyo. have te matanuM khaMDana karatAM graMthakArazrI kahe che ke - kAmabhogalaMpaTa Ima bhaNe, kAraNa mokSataNAM avagaNaI kAraya che ne kAraNa nathI. tehanI e kSati moTI sahI II103 gAthArtha :- kAmabhogamAM laMpaTa (saMsArasukhanA ja rasika evA) jIvo Ama kahe che ke - mokSa che paNa mokSanA upAya nathI. paraMtu A mata sAco nathI. kAraNa ke A vAdI kAraNanI avagaNanA kare che. kArya che, paNa kAraNa nathI. AvA prakAranI mAnyatA mAnavAnI te vAdInI moTI bhula che. ./103 rabo - rUma vAvI vAmonA laMpaTa che, te mArU chemoksstnnaaN je kAraNa chai te avagaNai chai, uvekhI nAMkhai chai / tehanai e moTI kSati chai - moTuM dUSaNa chai je kArya-mokSa chai, anai tehanAM kAraNa nathI, ima jo svapravRtti ja vyAghAta hui / e daNDathI kAryakAraNabhAva sAco mAnavo // 103 // vivecana :- "mokSa che, paNa mokSanA upAya nathI" Ama je vAdI mAne che te kharekhara kAmabhoganA laMpaTa che. eTale ke pAMca IndriyonA viSayasukhanA arthI che. saMsArasukhamAM ja racyA-pacyA rahevuM che eTale ja mokSanA kAraNonI avagaNanA kare che. teonI vicArasaraNImAM A ja moTI khAmI che. A ja moTuM dUSaNa che ke mokSAtmaka kArya che. Ama
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 263 mAne che. paraMtu tenuM kAraNa koI nathI. AvI mAnyatA je vAdInI che te ja tenI moTI khoTa samajavI. moTuM dUSaNa jANavuM. moTI bhUla che Ama jANavuM. kAraNa ke koIpaNa pravRtti A jIva kare che tyAre tenA phaLane sAme rAkhIne ja kare che. kAryane sAdhaka arthAt kAryane anukULa pravRtti karavAthI ja kArya thAya che. A vAta jagataprasiddha che ane anubhavasiddha che. AvA prakAranI mithyA mAnyatA svapravRttino ja vyAghAta karanArI che. ghaTa banAvavo hoya to daMDa laIne cAka upara caDAvavo paDe che. bahAragAma javuM hoya to tenA kAraNa rUpe vAhana levuM paDe che. kapaDAM dhovAM hoya to sAbu levo ja paDe che. Ama jIva jANe che ane tevA kAryano arthI jIva te te kArya karavA mATe tevA tevA kAryane anurUpa kAraNane seve che tenAthI ja kAryasiddhi thAya che. A pramANe jo na mAnIe to koIpaNa kAryamAM svapravRtti ja na thAya. dhanano arthI dhana kamAvA mATenA je je nokarI Adi upAyo seve che te sarve potAnI pravRttino (upAya sevanano) vyAghAta thAya che. A saMsAramAM sarve paNa jIvo potapotAnA nizcita kAryanA arthI thayA chatA jyAre jyAre te te kAryamAM pravarte che. tyAre tyAre tenA upAyo jANe ja che ane temAM ja pravRtti kare che. kadAca na jANatA hoya to paNa jANakAra pAsethI jANIne te kAraNamAM ja pravRtti kare che tema ahIM paNa jo mokSarUpa kArya karavuM ja che to tenA upAyabhUta jJAna-darzana-cAritra Adi guNonI upAsanA evuM kAraNa paNa che ja Ama samajavuM joIe. saMsAramAM dhanano arthI jIva dhanaprAptinA upAyone prathama jANe ja che. kAmabhoganA arthI jIvo kAmabhoganA upAyone prathama jANe ja che. pachI ja temAM pravRtti kare che tenI jema umeya evA mokSanI prApti mATenA upAyo zAstromAM paNa kAA che ane anubhavathI paNa samajAya ja che tapa-saMyama
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 samyakta SasthAna caupaI Adi guNonI sAdhanA ane vibhAvadazAno tyAga A ja mokSanA upAyo che. Ama jANavA chatAM A vAta na mAnavI ane na svIkAravI te kAmabhoganuM laMpaTapaNuM che. kAraNa vinA kyAreya kArya na thAya. eTale jo mokSAtmaka kArya svIkAro cho to tenA upAyabhUta ratnatrayInI sAdhanArUpe kAraNane paNa avazya mAno. Ama kahevAno A sAra che. avataraNa - "mokSa thavAno hoya tyAre thAya che" AvI vAdInI je mAnyatA che te vAta yukti vinAnI che. A viSaya samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke - vAcasa-tAlInyAya na eha, saraje to sakala saMdeha I je sarakyuM jaMpaI nizadisa, avyabhicAriryuM sI rIsa II104ll (athavA) ari-vyabhicArisyuM sI rIsa II104 gAthArtha - mokSanI prAptimAM vAyasatAlIya nyAya lAgato nathI. jema thavAnuM hoya tema thAya Ama mAnIe to badhA ja kAryomAM saMdeha thAya. jo mokSanI prAptimAM "jema saryuM haze (jema thavAnuM haze) tema thaze" Ama jo kahIe to ghaTAdinA avyabhicArI kAraNomAM rIsa zuM kAma karo cho arthAta tyAM paNa ghaTa karavAnI pravRtti na karavI joIe. kAraNa ke ApoApa jyAre ghaTa sarjAvAno haze banavAno haze) tyAre thAze eTale banaze. /104ll | rabo -- vAyatAnI vahitAM tAtrIya cAya ra vahivuM "kAgaDo UDanAra-tAlaphala paDanAra" ima nahIM, je mArTi niyatAnvayavyatireka chai, jo sarajyuM thAi, ima kahiiM to sakala saMdeha thAi, kima sarajyuM husyai ? pravRtti to iSTasAdhanatA-nizcayaI ja thAi, jo
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 265 sarajyuM nisadIsa karai chai, to avyabhicArI kAraNa ghaTAdikanAM daMDAdika chai tihAM sI rIsa ? ima mokSakAraNa jJAnAdika paNi saddahavAM athavA ari-vyabhicArI-caura-pAradArikasyuM sI rIsa ? te to sarajyuM karai chai // 104 // vivecana :- A mokSatattvanI prApti vAyasa tAlIya nyAyathI eTale kAkatAlIyanyAyathI thatI nathI, arthAt "kAgaDAnuM uDavuM ane tADanA phaLanuM paDavuM "AvA nyAyathI thatI nathI. paraMtu mokSanA upAyo (mokSasAdhaka dharmakriyAo) ane mokSarUpa phaLa A bannenI vacce anvayavyatireka saMbaMdha che. tethI kAryakAraNabhAva che. mokSa sAdhaka kriyAo jIvanamAM hoya che to ja mokSa thAya che. A anvaya saMbaMdha, ane jo jIvanamAM mokSasAdhaka dharmakriyAo nathI hotI to mokSa paNa thato nathI A vyatireka saMbaMdha jANavo. A pramANe mokSasAdhaka dharmakriyAo ane mokSAtmaka kArya A banne vacce kAryakAraNabhAva arthAt anvayavyatireka saMbaMdha che, paraMtu kAkAlIyanyAyathI anAyAse (AtmAnA puruSArtha vinA) ApoApa mokSa thato nathI. je sarakyuM haze te thaze" Ama mAnIe to saMsAranI sarve paNa pravRttiomAM saMdeha thAya. manamAM zuM saryu haze ! Avo saMdeha thAya. tethI koI kAma karavAmAM pravRtti thAya ja nahIM ane A jIva pravRtti to kare ja che. mATe svaISTasAdhanamAM pravRtti A jIva karato hovAthI tamArI uparanI vAta barAbara nathI. uparanI vAtano sArAMza e che ke "saryuM haze te ja thaze" Ama mAnIe to dhananI prApti thavAnI bhAgyamAM sarajI haze tyAre dhananI
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 samyaktva SasthAna caupai prApti thaze ane dhananI prApti thavAnI nahIM sarajI hoya to nahIM thAya' AvA prakArano dhananI prApti-aprAptimAM paNa vicAra Avaze ane sadAkALa manamAM phaLano saMdeha rahyA ja karaze ane dhanaprAptinA upAyomAM hoMzabhera pravRtti karavAnuM mana thaze nahIM paNa loko pravRtti kare ja che mATe A tamArI vAta barAbara nathI. paraMtu dhana potAne ISTa che ane vepAra-nokarI Adi tenAM upAyo paNa che Ama jANavAthI ISTa sAdhanatAnA jJAnathI A jIva hoMzabhera dhanaprAptinA upAyomAM prayatna kare ja che dhananI prApti ISTa che ane tenA AvA AvA upAyo che ItyAdi jANIne A jIva temAM pravRtti avazya kare ja che. tethI A kAraNe dhananI prAptimAM ane tenA upAyabhUta vyApAra-nokarI AdimAM anvaya-vyatireka saMbaMdha che. tema mokSasAdhaka dharmakriyAo ane muktinI prApti A banne vacce paNa niyata evo anvaya-vyatirekasaMbaMdha che. "jo kevaLa ekalo niyativAda ja mAnIe ane je sarjya haze te thaze" Ama ja mAnI laIe to pravRtti karavAno avakAza ja raheto nathI. je divase mokSa thavAno haze te divase mokSa thaze ja. AvA prakArano niyativAda svapravRttino vyAghAta karanAra che. jo A vAta sAcI ja hoya to jyAM ghaTAdi kAryanAM avyabhicArI daMDAdi kAraNa che tyAM paNa pravRtti karyA vinA ghaTAdika kArya thaI javAM joIe. daMDa-mATI-pANI Adi sAmagrI lAvIne muko ane kaho ke "sama sama ghaTa ho jAo" to prayatna vinA ja ghaTa banI javo joIe. mATe ja graMthakArazrI kahe che ke jo mokSanA viSayamAM "sarjya haze tema thaze" Ama niyativAda tame kaho cho. to ghaTanA avyabhicArI kAraNa daMDAdikamAM paNa Ama ja thavuM joIe tyAM sI rIsa ? arthAt tyAM tame kema Ama mAnatA nathI ? ane mATIne paLAvAnI-mazaLavAnI ane ghaTAkAre batAvavAnI pravRtti kema karo cho ?
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 267 A udAharaNathI ja samajAya che ke "sarjyuM haze te thaze" A siddhAnta barAbara nathI. paNa kAraNo lAvIne kAryano arthI jIva kAraNone kAryanI utpattimAM joDe che to ja kArya thAya che A ja vAta muktimAM paNa samAna ja che. muktinA upAyo jJAna-darzana ane cAritra che. temAM ja satata prayatnazIla rahevAthI muktiAtmaka kArya avazya thAya ja che anyathA thatuM nathI mATe A siddhAnta svIkArI levo joIe. jema ghaTanA arthIne ghaTanAM kAraNo pratye rIsa hotI nathI paNa hoMze hoMze te kAraNone sevIne ghaTa banAve che tema muktinA arthIne muktinA kAraNo sAthe dveSa hovo joIe nahIM paNa tenAM kAraNonI upAsanA karIne mukti meLavavA prayatnazIla thavuM joIe. avyabhicArI kAraNonuM satata Asevana ja mukti Ape che tethI tenA pratye rIsa kema rakhAya ? athavA "je sarjya haze te thaze" A siddhAntane jo barAbara svIkAro cho to 'ati-vyabhicAriNuM sau rInna' zatru Ave tyAre athavA vyabhicArI koI strI athavA puruSane dekho tyAre ane Adi zabdathI cora-duzmana-sarpa Adine dekho tyAre '"sI rIkSa'" ATalo badho aNagamo kema karo cho ? tyAre paNa "sarjya haze te thAze" ema mAnIne zAnta besI kema rahetA nathI. jo tyAM bacavA mATe prayatna karo ja cho to A siddhAnta kyAM rahyo ? A ja nyAyathI mokSa meLavavAmAM paNa besI rahevuM joIe nahIM. paNa mokSanA upAyomAM pravRtti karavI joIe. II104 avataraNa : je vAdI mokSane mAne che paNa mokSanA upAyone mAnato nathI ane tenA bacAvamAM kahe che ke jyAre A jIvano mokSa sarjAyo haze tyAre thaze" Ama mAnanArAe saMsAranA paNa ISTa kAryomAM pravRtti karavI joIe nahIM. jyAre te ISTapadArthanI prApti thavAnI haze
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 samyaktva SasthAna caupai tyAre thaze ema mAnI levuM joIe. jo tyAM pravRtti kare che to mokSanA upAyomAM paNa pravRtti karavI joIe. A vAta upara bhAra ApatAM kahe che ke - sarajyuM dIThuM saghale kahe, to daMDAdika kima sahe / kAraNa bhelI sarajIta (sarajita) dITha, kahitAM vighaTaI navi nija Ika ||105|| gAthArtha HniyativAdI ema kahe che ke "je rIte kArya thavAnuM sarjAyeluM haze ane kevalIbhagavaMtoe je rIte dIThuM haze. temaja te kArya thaze Ama niyativAdI kahe che. jo Ama niyati ja hoya to ghaTano artha jIva daMDAdika kAraNo lAvavAnI ane bhegAM karavAnI zraddhA kema rAkhe ? kAraNone bhegAM karIne ja ghaTAdi kAryo sarjita thAya che (pragaTa thAya che) Ama kevalIbhagavaMtoe joyu che AvuM jo kaho to amArA ISTanuM kaMI paNa vighaTana pAmatuM nathI. 105 Tabo :- no sadhananuM saraLyuM vIjuM pha che, to vaMDAviLa ghaTAdikAraNa kima saddahai ? sarajyuM te tatprakAraka sisRkSA ja tei to bAhyakAraNa sarva anyathAsiddha thAi, eNai karI "jaM jahA taM bhagavayA diTTaM, taM tahA vipariNamai e sUtravyAkhyAna thayuM, je mATai kevalajJAna te vyApaka chai, kAraNa nathI / teha ja kahai chai - "kAraNa bhelI sarajita dIThaM " ima kahatAM to nija iSTa vighaTai nahIM, je mATiM daNDAdikAraNa sahita ja ghaTAdika sarajyA chai, ima kahatAM jJAnAdikAraNasahita ja mokSa saraLyo che, rUma hatAM vAdha nathI. 560 // vivecana :- "sarajyuM hoya te thAya, arthAt jJAnIe je dIThuM
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 269 hoya te ja thAya che ane temaja thAya che" A pramANe jeo mAne che te vAdIo daMDa vagerene ghaTAdinAM kAraNa kema mAne che? pUrvapakSavALA vAdI Ama kahe che ke "jagatamAM je vastu je rIte sarjAI hoya te vastu te rIte ja bhagavAne kevalajJAnathI joyuM che ane tema banavAnuM ja che ane bane ja che eno artha e thayo ke mAro mokSa thavAnuM je divase sarjAyuM che ane kevalI bhagavaMte joyeluM che te divase ja mAro nakkI mokSa thavAno che. Ama badhuM niyata ja che. AvA prakAranI niyativAdane mAnanArA vAdIne graMthakArazrI kahe che ke ghaTAdi padArthano arthI tuM daMDAdi kAraNo lAvavAnI ane tene joDavAnI zraddhA ane prayatna kema kare che ? tuM ghaTAdino artha cho to ghaTanI IcchA kara. ghaTAdi thaI ja jaze. tAre daMDAdi lAvavAnI ane prayatna karIne ghaDo banAvavAnI zI jarUra che ? have kadAca pUrvapakSavAdI ema kahe ke "saryuM haze" e zabdano artha evo thAya che ke philUkSa arthAt sarajavara bhagavaMtaH IcchA Avo artha karo ane kaho ke bhagavAnanI IcchA hoya to ja badhuM thAya che. Ama jo kaho to sarve paNa daMDAdinI sAmagrI rUpa bAhya kAraNo anyathA siddha thaze. eTale ke bAhyasAmagrI nirarthaka thaze. tethI to ghaTAdinA arthIe daMDAdi sAmagrI bhegI karavAmAM prayatna karavAno rahe ja nahIM. ApoApa ja ghaTa banI javo joIe Avo ja artha thaze. "vuM nahIM mAvA hinduo ItyAdi sUtrano artha pUrvapakSakAre je rIte karyo che "je vastu jema sarjAI che tema bhagavAne joyelI che" Ama kahIne mokSanAM kAraNo sevavAnI jarUra nathI. jyAre mokSa thavAno che tyAre thaI ja javAno che ane bhagavAne te pramANe joyeluM che Ama kahIne mokSanAM kAraNono je apalApa kare che te karavuM ucita nathI. A sUtranuM tAtparya pUrvapakSI kahe che tema jo svIkArIe to bAhya badhAM
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 samyaktva SasthAna caupai kAraNo anyathAsiddha ja thAya che mATe "naM nA'' paMktino artha bIjI rIte che. te artha kahe che "je mATe kahe che ke kevalajJAna sarvavyApaka che, sarva bhAvone jANe che paNa sarvabhAvonI utpattinuM kAraNa nathI" A paMktino Azaya A pramANe che * jagatamAM jeTalAM kAryo utpanna thAya che te sarve paNa kAryone kevalI bhagavAna jJAnathI jANe che eTale ke kevalajJAnano viSaya bane che. eTale ke jagatanA sarva bhAvone vyApIne kevalajJAna varte che eno artha e thayo ke kevaLajJAnamAM bhagavAnane jagatanA bhAvo je rIte dekhAya che te rIte ja te bhAvo bane che athavA je bhAvo je rIte bane che ke banavAnA che te bhAvone bhagavAna te rIte ja jANe che. koI bhAva kevalajJAnanI maryAdAne oLaMgatuM nathI. paraMtu te te kAryonI utpatti kaMI kevalajJAnathI thatI nathI, te te kAryonI utpatti to potapotAnA niyata kAraNamAMthI ja thAya che jemake kevalajJAnI bhagavaMta ghaTane barAbara jANe che. tenA pUrvakAlIna bhAvo ane pachInA kAlanA ThIkarAM vagere paryAyane bhagavAna jANe che paNa ghaTanI utpatti kaMI kevalajJAnamAMthI thatI nathI. ghaTanI utpatti to mATIkapAlamAMthI ja thAya che kevalajJAnathI sarva bhAvo jaNAya che paNa kevalajJAnathI sarvabhAvo utpanna karAtA nathI. utpatti to potapotAnA niyata kAryakAraNabhAvamAMthI ja thAya che. A kAraNathI kAryano arthI tenA kAraNamAM ja pravRtti kare che. ghaTano arthI mATI lAvavA, mATI palALavA, mATI masaLavAnuM kAma kare che eTale kAryanI utpattikAraNane ja AdhIna che. jJAnane AdhIna nathI. A rIte mokSa jo che to tenI utpatti tenA kAraNone ja AdhIna che ane tenAM kAraNo samyajJAnAdi ratnatrayI ja che. praznakArano Azaya e hato ke "sarjya haze tyAre thaze" thavAnuM haze tyAre kArya ApoApa
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 271 thaze, puruSArtha karavAnI ke kAraNa sevavAnI jarUra nathI paNa A vAta barAbara nathI. koIpaNa kArya potapotAnA kAraNathI ja thAya che. phakta kevalIbhagavAna to tenA kAryane ane tenA kAraNane pUrNapaNe jANe che te kaMI kArya utpanna karavA jatA nathI. vyavasAyamAM joDAtA nathI. vyavasAyamAM joDAya to to teone ghaNAM ja karmo baMdhAya. ''naM nahA' ItyAdi pATha ame paNa mAnIe chIe. ane te pATha pramANe kevalajJAna sarvatra vyApaka che. sarvane jANe che evo artha prApta thAya che paNa sarva kAryo kare che Avo artha thato nathI ane dareka kAryo to potapotAnA niyata kAraNamAMthI ja thAya che. kevalajJAnamAMthI kaMI ghaTapaTa Adi kAryo thatAM nathI. mATe sarve paNa kAryone potapotAnAM samavAyI-asamavAyI ane nimittakAraNa hoya che tema mukti Atmaka kAryamAM paNa AtmA samAyika kAraNa che. jJAnAdi guNonI sAdhanA asamavAyikAraNa che ane sarvakarmano kSaya Adi nimitta kAraNa che. pota-potAnAM niyata kAraNo bhegAM thAya tyAre tenAthI kAryanuM sarjana thAya che. tene kevalIbhagavAna jANe che, jue che paNa kevalIbhagavAna te te kArya karavA besatA nathI. Ama mAnatAM amAruM ISTa kaMI vighaTe nahIM. amArI A mAnyatA jarA paNa mithyA thatI nathI. daMDAdi kAraNo hoya to ja tenAthI ghaTakArya thAya tema jJAnAdi ratnatrayI rUpa kAraNo hoya to ja muktirUpa kArya thAya. Ama mAnavAmAM koI bAdhaka doSa Avato nathI. tathA tame tatprajA sivRkSa je kaho cho paraMtu bhagavAnane koI IcchA ja hotI nathI. teo to vItarAga che. tene sarajavAnI IcchA kema hoya ? anya darzanakAro bhagavAnane sarjaka mAne che. jainadarzanakAra to bhagavAnane sarva bhAvonA jANakAra mAne che. bhagavAna jo A badhuM sarajavA jAya to badhA karatAM vadhAre saMsAra bhagavAnane ja lAgu paDI jAya. mATe A vAta barAbara nathI.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 samyakta jasthAna caupaI paraMtu teno eka rasto che ke bhagavAne kevalajJAnathI je kAle je banavAnuM joyuM che te vastu temaja bane che. hakikatathI to je vastu je rIte potAnA pAribhAmika bhAvathI banavAnI che tene bhagavAna dekhe che. chatAM A vAtane ghaDIbhara mAnI laIe ke bhagavAna jevuM dekhe che tevuM thAya che ane tethI bhagavAnane jagatanA sarjanahAra upacAre mAno to amane kaMI vAMdho nathI. amane koI doSa nathI. phakta sarjana karavAnI IcchA rUpa mohanA pariNAma bhagavAnamAM nathI. vastu potAnA pAriNAmika svabhAvanA kAraNe ja bane che ane bhagavAna tene dekhe che. A ja vAta saMpUrNa satya che ane so TacanA sonA jevI A vAta che. II10pa avataraNa :- "saryu haze tema thaze" Ama kahIne mokSanA upAyono je niSedha kare che te tenI viparIta buddhi che. tema jaNAvatAM graMthakArazrI kahe che - tRpti vacce je sarajI hace, bhojana karavA DhuM dhasamase? pApI udhama Agali karaI, dharami syuM sarakyuM uccaraI II10zA gAthArtha :- jo sarjAyeluM haze te thaze. to tRpti paNa sarjAyelI haze to thaI ja jaze. bhojana karavA mATe zuM kAma udyama prayatna karo cho ? pApakArya karavAmAM A jIva udyama prathamathI ja kare che ane dharmakArya karavAmAM "saryu haze" tema thaze. Ama mukhathI bole che ? (A mAyA ja mAtra che) /106ll. rabo :- no saravuM = strInarU, to saragI durU, to tRpti husyai, ima karInai bhojana karavA karavAnai syuM dhasamasai chai ?
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 273 pApakAryai udyamanaiM AgaliM karaiM, kRSyAdika Arambha karatAM pArcha joto nathI, dharmanI velA galio balada thaI rahai chai, sarajyuM husyaiM te thAsyai, ima syuM mukhi uccarai chai ? // 106 // vivecana :- "je sarpa haze te thaze" eTale ke je thavAnuM haze te ja thaze. ane te thaze ja. bIju kaMI thavAnuM nathI. sArAMza ke je thavAnuM niyatapaNe nirmANa thayeluM che te ja thaze temAM ApaNo kaMI pheraphAra cAlato nathI. AvuM A niyativAdI mukhe bole che. to tene ame kahIe chIe ke jyAre peTamAM tRpti thavAnI haze tyAre thaze. bhojana karavA mATe kema doDo cho? dhana maLavAnI jyAre niyati haze tyAre dhana jarUra maLaze ja, dhana kamAvA kema doDAdoDI karo cho ? zarIra narama-garama hoya tyAre jyAre maTavAnuM haze=nirogI thavAnI niyati haze tyAre nirogI thaze ja. davAkhAne javAnuM ane doDAdoDI karavAnuM kAma kema karo cho? AvA praznono A niyativAdI pAse kaMI ja uttara nathI. pApanAM kAryo karavAno prasaMga Ave tyAre udyamane (puruSArthane) AgaLa kare eTale ke udyama karIe to ja saMsAranAM tamAma kAryo thAya ema mAne jema ke khetI karavAno prasaMga hoya, vepAra karavAno prasaMga hoya, rasoI karavAno prasaMga hoya, rAjya karavAno prasaMga hoya tyAM badhe ja udyamane (puruSArthane) ja AgaLa kare. khetI mATe, vepAra mATe, rasoI karavAmAM ane rAjya calAvavAmAM ApaNe dhyAna rAkhIne ghaNo ja prayatna karavo joIe Ama bole ane Ama varte tyAM jarA paNa niyatine AgaLa na kare. paraMtu dharmanAM kAryo karavAno jyAre prasaMga Ave athavA koI preraNA kare tyAre niyatine AgaLa karIne gaLIyA baLadanI jema pramAdI thaIne rahe ane "bhAvimAM thavAnuM jema saryuM haze (sarjAyeluM haze) tema thaze" athavA mAro mokSa jyAre thavAno haze tyAre thaze ja. mAre puruSArtha karavAnI zI jarUra che. AvuM mukhathI bole ! te kema sAcuM kahevAya ?
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 samyakta SasthAna caupaI potAnA gharamAM ke potAnA zarIra upara Aga lAgI hoya tyAre "saryu haze tema thaze" A bolavAnuM kyAM cAlyuM jAya che ane bacavAbacAvavA mATe doDAdoDI kema karo cho ? mATe AvI khoTI vAtano Agraha na rAkho ane satya vAtane samajo. ./106ll avataraNa :- "jo guNa vinA paNa jJAnAdi traNa guNo prathama prApta karI zakAya che (gAthA 99)" to pachI mokSa mATe guNa prApta karavA zI jarUra che? ratnatrayI rUpa guNa vinA paNa muktinI prApti thaI ja jaze AvI pUrvapraznakAranI je dalIla hatI te vAta upara graMthakArazrI kahe che ke - pahilA guNa je guNa vinA thayA, pAkI bhavasthitInI te dayA thayA je guNa te kima jAI, guNa viNa kima guNakAraya thAI II100II gAthArtha - prathama guNo je pUrvakAlIna guNo vinA pragaTa thayA temAM bhavasthitino paripAka kAraNa che te guNo kema cAlyA jAya? arthAta na cAlyA jAya. mATe ratnatrayInI sAdhanArUpa guNa vinA te guNonA kAryasvarUpa muktiAtmaka kArya kema thAya ? arthAta na ja thAya /10ell | rabo - patniA ne kupana vinA thayA te pachI mathatinI dayA chai, etalai te bhavasthitiparipAka kArya jANavU. havai te thayA guNa jAi kema rahai ? tivAraiM ananyathAsiddha niyata pUrvavartipaNai kAraNa kima hui ? guNa vinA guNakArya te kima thAi ? svAvyavahitottarotpattikatvasvasAmAnAdhikaraNyobhayasambandhena guNaviziSTa-guNatvAvacchinnaM prati guNaH kAraNaM tadanyaguNaM prati kAlavizeSa iti tattvam // 107 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 275 vivecana :- A saMsArI jIvamAM je sauthI prathama guNa pragaTa thayA te tenI pUrvanA guNa vinA ja pragaTa thayA che. to paNa temAM pAkI gayelI bhavasthitinI dayA che. eTale ke bhavanI paraMparAmAM rakhaDavAnI je A jIvanI paristhiti hatI te have pAkI gaI hatI eTale pUrvakAlamAM guNo bhale na hatA to paNa kAlano paripAka e ja moTuM kAraNa hatuM. kAraNa vinA kArya thatuM nathI. tethI bhavanI paristhitino paripAka e ja moTuM kAraNa hatuM. tethI ja A jIvamAM guNo pragaTe che ane guNa pragaTavAthI muktinI prApti thAya che. A rIte anAdikAlIna malIna jIvamAM sauthI prathama bhavano paripAka thAya che. bhavamAMthI nIkaLavAno kALa pAke che. A ja kAraNe guNo Ave che ane guNo AvavAthI muktinI prApti thAya che. guNo vinA sauthI prathama je guNonI prApti thAya che temAM pAkelI bhavonI sthiti ja dayA karanAra che eTale ke A jIvanI bhavomAM rakhaDavAnI paristhiti pAkI gaI hatI teNe ja jIvamAM muktinA prApaka evA guNono prAdurbhAva karyo che tethI bhavasthitinA paripAkanuM te phaLa (kAya) che. A jIvanA bhavo pAkyA hoya tenA kAraNe je guNo pragaTa thayA hoya te guNo muktirUpa phaLa ApyA vinA kema cAlyA jAya ? arthAt na ja jAya. jo bhavasthitinA paripAkathI pragaTa thayelA guNo mukti ApyA vinA cAlyA jAya to te guNone ananyathAsiddha niyata pUrvavartIkaraNapaNe kema kahI zakAya ? arthAt ananyathAsiddhakAraNa na kahevAya. jenA vinA kArya na ja thAya? je hote chate ja kArya thAya tenuM nAma ananyathAsiddha. bhavasthiti pAkavAthI pragaTa thayelA guNo muktiprAptinA pUrvavartI kAraNa paNa che. vaLI niyata kAraNa paNa che ane vaLI ananyathAsiddha rUpe kAraNa che. bhavanI paristhiti pAkavAthI je guNo pragaTa thAya che te guNo
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 samyaktva SasthAna caupai jo mukti ApyA vinA cAlyA ja jatA hoya to temAM kAraNanuM lakSaNa ghaTe ja nahIM. yathArtha kAraNanuM lakSaNa ja AvuM che ke "ananyathAsiddhatve mati niyatapUrvavRttitvaM kAraNasya lakSaNam". A kAraNe je jIvanI bhavasthitino paripAka thayo te jIvamAM avazya guNono prAdurbhAva thAya ja che ane tenAthI apunarbandhaka avasthA Ave ja che. tenAthI traNa karaNo karavA dvArA A jIva avazya upara Ave che. dhIre dhIre kevalajJAnI banIne bhavano aMta karanAra bane che. A pramANe sauthI prathama A jIvamAM je guNono prAdurbhAva thAya che. temAM kAlavizeSa eTale ke kAlano paripAka thayo e ja moTuM kAraNa jANavuM, bhavamAMthI nIkaLavAno kALa pAkyo che e ja sAcuM kAraNa che. A pramANe ja gharSaNa dholananyAye athaDAtAM kuTAtAM kuTAtAM A jIvano mokSe javAno kAla pAke che tyAre AvA prakAranA kAlanA paripAkathI ja jJAnAdi guNo pragaTa thAya che ane A guNothI jIvanuM urvArohaNa thAya 9.1190911 avataraNa :- jo bhavano paripAka guNo prApta karyA vinA thato hoya to tenI jema mokSanI prApti paNa guNo prApta karyA vinA ja kema na thAya ? zA mATe guNo meLavavA joIe ? jema guNo vinA bhavano paripAka thayo tema guNo prApta karyA vinA ja eTale ke ratnatrayInI sAdhanA karyA vinA ja muktinI prApti paNa kema na thAya ? Avo koI ziSya prazna kare che teno uttara ApatAM jaNAve che ke - eka upAya thakI phalapAka, bIjo sahajaI DALavipAka | kAraNataNo Ima jANo bheda, kAraNamAM syuM ANo kheda II108 // gAthArtha :- phaLanA paripAka rUpa eka kArya kAraNathI thAya che ane Aja phaLanA paripAka rUpa bIjuM kArya zAkhAnI upara sahajapaNe
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 277 paNa thAya che. Ama phaLanA kAraNamAM bheda samajo. mATe kAraNa be prakAranAM mAnavAmAM kheda kema lAvo cho ? /108 rabo - 3pAyathI patno pAva tha6 chaThTha patnatrapramu9mAM ghAlI akAlai AMbA pacavIiM bIjo sahajai DAlathI ja pAka hui chai / ima karamavipAka eka upAyai chai / eka sahajai chai / e kAraNano bheda jANInai karaNamAMhi syo kheda ANo ? ketalAika kArya sahajai thayAM, to udyama syo kariiM ? ima syuM muMjhAo cho ? // 108 // vivecana :- A saMsAramAM je je kAryo thAya che te te kAryo be prakAranAM hoya che. (1) eka kArya (phaLano paripAka) upAyo ajamAvavAthI thAya che jemake koI koI kAcI kerIo palAla (ghAsa) vageremAM nAkhI rAkhavAthI pAke che ane (2) koI koI karI teno kALa pAkavAthI sahajapaNe ja pAke che. jemake AMbA upara rahelI keTalIka kerIo (ghAsamAM nAkhavAno upAya apanAvyA vinA) sahajapaNe ja AMbAnA jhADanI DALI upara rahI chatI ja pAke che. sArAMza ke keTalIka kerIo ghAsamAM nAkhIne upAya vizeSa apanAvavAthI pAke che ane keTalIka kerIo AvA koIpaNa jAtanA upAyo apanAvyA vinA AMbAnA jhADanI DALI upara rahI chatI ja sahajapaNe ja pAke che tenI jema A jIvamAM paNa anAdikALathI bhAvamala svarUpa je bhAvakarma che te karmono vipAka (karmo phaLa Ape tevA pAkI javAM ane potAnuM phaLa batAvIne AtmAthI chuTAM paDI javAM A svarUpa kAya) prayatnavizeSa karavAthI paNa thAya che ane prayatnavizeSa karyA vinA paNa sahajapaNe paNa dUra thAya che. jemake keTalAMka karmono nAza jJAnadarzana-cAritra svarUpa ratnatrayInI sAdhanAvizeSa karavA rUpa upAya
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 samyakta SasthAna caupaI apanAvavAthI thAya che ane keTalAMka karmono nAza bhavasthitino paripAka thavAthI AvA prakAranA upAya vizeSa apanAvyA vinA sahajapaNe thAya che. jemake marUdevA mAtA hAthI upara zrI RSabhadevanA darzana karavA jatAM hatAM ane tyAM ja vairAgyavizeSa thavAthI tapa-japa-cAritra AdinI sAdhanA karavA rUpa upAya apanAvyA vinA ja kevaLajJAna pAmyAM ane mokSe gayAM. A rIte bhavasthiti eTale lAMbo kALa saMsAra calAve tevI jIvamAM rahelI tevA prakAranI kaSAyovALI yogyatA, eTale ke A jIvamAM rahelo mithyAbhAvavALo Agraha vizeSa (asad Agraha) tenA kAraNe te jIvano A saMsAra lAMbo kALa cAle che. jIvamAM rahelo A mithyA Agraha (mithyAtva-asaAgraha) jeTalo joramAM hoya che teTalA kALa sudhI te mithyAAgraha nivRtti pAmato nathI. ' anAdi kALathI A asaAgraha (mithyAtva) nA kAraNe A jIva saMsAramAM bhaTake che. caramapudgalaparAvartananA kALanI pUrvenA kALamAM A asaAgraha (mithyAbhAvavALI buddhi)nA kAraNe ja ghaNo lAMbo kALa saMsAra cAle evI A jIvanI pariNati (pariNAma dhArA) hoya che jene bhavasthiti (saMsAramAM rahevApaNArUpa) kahevAya che. Ama karatAM karatAM jyAre carama pulaparAvartanano kALa Ave che tyAre A asaAgraha (mithyAtvadazA) dhIre dhIre maMDI paDatI jAya che. A asaduAgraha maMda thavAnA kAraNe mokSe javAno kALa pAkyo hovAnA kAraNe tathA sudeva-suguru ane sudharma Adino tevA prakArano yoga thavAnA kAraNe A asaAgraha (mithyAtvavALI dazA) nivRtta thavA mAMDe che. AvA prakAranI asaAgrahanI/mithyAtvavALA bhAvanI je nivRtti thAya tene ja "bhavasthitinA paripAkavALI avasthA" kahevAya che athavA "kALano paripAka" paNa kahevAya che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 279 A pramANe bhavasthiti paripAka thavAnA kAraNe athavA kALaparipAka thavAnA kAraNe bhavabhramaNA karAve evAM karmo baMdhAvAnA badale bhavabhramaNAmAMthI bacAve evA dharma tarapha A jIvano vaLAMka thAya che. temAM upakArI mahAtmA puruSonA upadeza, zreSTha vAMcana Adi sAmagrIno yoga maLatAM te jIvamAM guNono vikAsa thAya che ane doSono hrAsa thAya A pramANe thatI prakriyAmAM sUkSama buddhithI vicAra karIe to kALanI paripakvatAnA kAraNe athavA bhavasthitinA paripAkanA kAraNe ja A jIvano asaAgraha (mithyAbhAva) je maMda thayo. te prathama guNa A jIvamAM pragaTa thAya che ane asat Agraha maMda thavA rUpa prathama eka guNa AvyA bAda temAM sadguru AdinI sAmagrIno sahayoga maLavAthI AgaLa AgaLa bIjA ghaNA guNo pragaTa thAya che. A jIvano saMsAra lAMbo kALa cAle tevI, karmo bAMdhavAnI je malIna pariNati (bhAvamala) che te bhAvamala "rAga-dveSa ane mohanA vikAra svarUpa che. (1) saMsArI bhAvono rAga, (2) AtmakalyANakAraka bhAvo upara dveSa ane (3) sAcA tattvanI ajJAnadazA rUpa moha. A traNa moTA doSone ja bhAvamala kahevAya che. sarve paNa saMsArI jIvomAM A bhAvamalarUpa malIna AtmapariNati hoya ja che. paraMtu mokSa jyAre moDo thavAno hoya tyAre dUra dUra kALanAM pugala parAvartAmAM A bhAvamala aparAvartanIya (badalI na zakAya tevo) joramAM hoya che. jyAre caramAvartano kALa Ave che tyAre A bhAvamala ghaNo ja DhIlo (maMda) thaI jAya che. A kAraNe ja caramAvartamAM Avelo jIva bhAvamalane ogALato ogALato anukrame samyakatva-saMyama-zreNi-vItarAgatA ane kevalajJAna pAmIne ayogI thaI mokSagAmI bane che.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai jemake amadAvAdathI muMbaI javA upaDelI TrenamAM pharsTa klAsa AdinI sITamAM athavA slIpara DabAmAM beThelo mANasa nidrAvALo thAya che, ghasaghasATa UMghe che. kAraNa ke muMbaI ghaNuM moDuM che eTale nizcintapaNe suI jAya che, paraMtu jyAre borIvalI sTezana Ave che tyAre muMbaI senTrala AvavAno kALa pAkyo che eTale saphALo jAgI jAya che. kadAca na jAge to temanI sAtheno temano parivAra te jIvane jagADe che ane jhaTapaTa bAjI saMkele che. bhale amadAvAdathI pharsTaklAsano Dabbo maLyo hoya athavA erakaMDIzanavALA slIpara kocamAM A jIva UMghyo hoya to paNa te TrenamAM besavAno ke UMghavAno moha choDIne utaravAnI tajavIja kare che. tema ahIM paNa samajavuM. caramAvartanA kALamAM mokSa taraphanI taiyArI cAlu thaI jAya che. 280 caramAvartamAM AvelA jIvano tIvra-tIvrata2 paNe saMsAra kApavAno pariNAma banato jAya che. mohadazA nabaLI paDatI jAya che. A rIte A jIvamAM (1) bhavasthitino paripAka (bhavonuM pAkI javuM) (2) kALano paripAka (saMsAramAMthI nIkaLavAnA kALanuM pAkavuM) (3) tathAbhavyatAnA paryAyanuM pragaTa thavuM (mokSagamananI yogyatA pAkI javI). A badhA bhAvo pragaTa thatAM potAnA AtmAnA guNo pragaTa karavA tarapha bhAre ullAsa pUrvaka A jIva prerAya che. A rIte uparokta kAraNo maLatAM mokSAtmaka kArya siddha karavA A jIva ratnatrayInI sAdhanAno ghaNo puruSArtha kare che. tyAM prathama yathApravRttakaraNa karIne sattAmAM rahelA ane Aja sudhI satata bAMdhelA karmone toDIne sAte karmonI sthiti aMtaHkoDAkoDI sAgaropama mAtranI kare
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 281 che. 70mAMthI 69, 30mAMthI 29 ane 20mAMthI 19 koDAkoDI sAgaropamanI sthitino nAza kare che. tene anusAre ghaNo ghaNo rasa paNa ocho kare che. karmone haLavAM karIne yathApravRtta Adi traNa karaNo kare che ane tenA dvArA samyakatva guNa prApta karIne jhaTapaTa urvArohaNa kare che. +108 avataraNa - vastusthiti anekAntAtmaka che. tethI sauthI prathama guNa anya guNo vinA pragaTe che ane bIjA guNo guNaprApti thayA pachI pragaTe che ane anya guNonI prApti ghaNA vidanothI bharelI che. A vAtane atizaya spaSTa karatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - athavA guNaviNa pUravaseva, mRdutara mATaI hoI tatakhevA tima navi guNa viNa siddhi gariSTha, tehamAM bahulAM kahyAM ariSTa II10I gAthArtha :- athavA pUrvasevA atizaya mRdutara che. tethI guNa vinA tatkALa pragaTa thAya che. paraMtu gariSThasiddhi pUrvakALamAM guNo prApta karyA vinA thatI nathI. kAraNa ke te gariSThasiddhi prApta karavAmAM ghaNAM ghaNAM (mohadazAnAM vidano) che Ama jJAnIpuruSoe kaheluM che. /109ll | rabo - athavA sapunarjanyatikriyA te pUrvasevA che, te mRdutara kArya thAi, te mATai guNa vinAI hoi, tatakheva kahitAM tati, tima = tenA pari STisiddhi UT vinA sima (ho) ? __ jima mahAvidyAsiddhimAM vetAlAdi uThai, tima utkRSTaguNasiddhimA bahulAM ariSTa thAi, te guNa vinA kima TalaI ? ata eva zamadamAdimaMtanaiM adhikAritA, te jANI mArgapravRttiM zamadamAdisaMpatti,
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 samyakta jasthAna caupaI e anyonyAzraya zAstrakAraiM TAlyo chaD / alpazamadamAdimaMtanaiM adhikAritA pravRttiM viziSTazamAdi siddhi e abhiprAyaiM // 109 // vivecana :- apunarbandhakAdinI (ahIM Adi zabdathI mArgAbhimukha mArgAnusArI-mArgapatita (mArgamAM rahevuM) AvA prakAranA prAthamika guNonI je prApti A jIvane thAya che. te ghaNo viziSTa prayatna karyA vinA prApta thAya che. eTale ke agiyAramA-bAramA dhoraNanI parIkSA ApIne kolejamAM praveza karanAro jIva jeTalo prayatna kare che. tenI apekSAe bAladhoraNamAMthI pahelA dhoraNamAM janArA jIvane Avo ghaNo prayatna karavo paDato nathI. eTale ke bAladhoraNamAMthI pahelA dhoraNamAM sukhe sukhe javAya che. paNa bAramA dhoraNathI kolejamAM ghaNA prayatnathI (ghaNA rAtaujAgarA karavApUrvaka javAya che. tema apunarbandhakAvasthAnI prApti thavI te ratnatrayInI prApti thavA rUpa gariSThakAryanI apekSAe pUrvasevArUpa che ane mRdutara che. (atizaya) alpaprayatnathI sAdhya che. sArAMza evo che ke pahelA dhoraNa pachInA dhoraNo pAsa karavAmAM ghaNo ghaNo prayatna karavo paDe che. to paNa te dhoraNamAM pAsa thavAya athavA na paNa thavAya eTale A kArya ghaNAM vidanovALuM che arthAt kaThIna kArya che. paraMtu bAladhoraNamAM pAsa thavuM ane pahelA dhoraNamAM AvavuM A kArya eTaluM kaThIna nathI paNa mRdutara che. upara kahelA udAharaNane anusAra A jIvano jyAre caramAvartano kALa Ave che tyAre tathAbhavyatA pAkI hovAthI ane kALano paNa paripAka thayo hovAthI tathA bhavasthitino paNa paripAka thayo hovAthI A jIva sahajapaNe (ghaNo prayatna karyA vinA ja) apunabaMdhaka jevI ucca avasthAne pAme che. eTale A guNa prApta karavo te mRdutara che. arthAt komaLa che. saheje saheje AvI jAya che. bAladhoraNamAMthI pahela dhoraNamAM javA jevuM A kArya che.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana paraMtu apunabaMdhaka avasthA AvyA pachI samyakatvaguNa dezaviratiguNa-sarvaviratiguNa-upazamazreNI-kSapakazreNi prApta karavAnA guNo-ratnatrayInI sAdhanA-kevalajJAnanI prApti ane ayogiavasthAnI prApti A saghaLA guNo viziSTa prayatna karo to ja Ave che ane tenI pUrvanA guNo meLavyA hoya to ja Ave che. A udAharaNothI samajAze ke prathama guNanI je prApti thAya che te tevA viziSTaguNa vinA saheje saheje thAya che. paraMtu prathama guNa AvyA pachI samyakatvAdi bIjA guNonI prApti avazya pUrvamAM guNo prApta karyA hoya to ja prApta thAya che ane ghaNA ghaNA prayatnavizeSathI prApta thAya che ane te paNa bahu ja vighnovALI che. caramAvartamAM A jIva Ave tyAre bhavasthitinA paripAkathI eTale ke kALanA paripAkathI ane tathAbhavyatAnI paripakvatA thavAnA kAraNe A jIvane saheje saheje (ghaNo prayatna karyA vinA anya guNo prApta karyA vinA ja) AvA guNanI ane apunabaMdhakAvasthAnI prApti thAya che. eTale A prathama guNanI prApti mRdutara che, komaLa che, ghaNA prayatno vinA prApta thAya che. paraMtu tyAra pachInI samyakatvAdi viziSTa guNonI prApti eTale ke ratnatrayInI sAdhanArUpa guNanI prApti ane kevalajJAnAdi guNonI prApti pUrvakAlIna guNonI prAptipUrvaka ja thAya che. anyathA thatI nathI. eTale prathama guNa bIjA guNo vinA thAya che. paraMtu bIjA guNonI prApti pUrvakAlIna guNanI prAptipUrvaka ja thAya che. jemake koI mahAvidyAnI sAdhanA karavI hoya to cha mahinA ghaNo viziSTa tapa tathA zarIrane dhyAnastha karyuM hoya to ja thAya che. temAM paNa cha mAsamAM evA upadravo AvatA nathI. paraMtu te cha mAsamAM chellA be
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 samyaktva SasthAna caupai divaso ke antima divasonI rAtrinA samaye bhUta-preta-pizAcAdi daivika upadrava thAya che. sattva, parAkrama, dhIraja Adi guNo vinA aMtima be divasanI sAdhanA saphaLa thatI nathI. tema ahIM paNa mokSamArganI siddhi prApta karavA svarUpa utkRSTaguNanI prAptimAM moharAjAnAM ghaNAM vighno Ave che te vighno sattva, parAkrama, dhIraja Adi guNo vinA dUra thaI zakatAM nathI. mATe mokSAtmaka kArya, temAM kAraNabhUta ratnatrayInI sAdhanA karavA rUpa kAraNathI ja pragaTa thAya che. ane te ratnatrayInI sAdhanA karavA svarUpa kAraNakAle ghaNAM vighno Ave che. te pUrvakAlIna guNa vinA A vighno dUra karIne mokSAtmaka kAryanI siddhi karI zakAtI nathI. "apunabaMdhaka" jevo prathama guNa kALa pAke tyAre sahajatAthI A jIvane prApta thAya che. paraMtu ratnatrayInI sAdhanA karavArUpa bIjA guNo prathamanA guNa dvArA ja prApta thAya che. eTale ja graMthakArazrI TabAnI paMktimAM kahe che ke apunabaMdhakAdi dharmakriyAnI prApti te pAchaLa pragaTa thanArA guNonI prApti mATe pUrvasevA svarUpa che. te apunabaMdhakapaNu, tathA Adi zabdathI mArgAbhimukhatA mArgAnusAritA, mArgapatitatA, vagere guNo sahajatAthI ja A jIvamAM Ave che. apunarbaMdhakAdi guNo meLavavAmAM bIjA guNonI atizaya jarUriyAta rahetI nathI. ghaNo prayatna karavo paDato nathI. kALa pAke eTale turata ja AvI jAya che. paraMtu ratnatrayInI sAdhanA karavA svarUpa bIjA guNonI prApti karavI hoya to prathamano guNa prApta karyA vinA thatI nathI ane temAM ghaNAM vighno Ave ja che. jema "mahAvidyAnI" siddhimAM antimakALamAM vetAla (bhUta-preta) Adi devonA upadravo thAya che tema samyaktva saMyamazreNI kevalajJAna Adi utkRSTaguNonI siddhi karavAmAM bahulA ariSTa (ghaNAM vighno) thAya che. AvAM vighno pUrvakAlIna guNaprApti karyA vinA kema TaLe ? A kAraNathI ja "zamadamAdi guNo''nI prApti thaI hoya to ja
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 285 vivakSita guNanI prApti mATenI adhikAritA (yogyatA) Ave che ane adhikAritA (yogyatA) AvI hoya to ja viziSTa evA amadamAdi guNonI prApti thAya che. Ama eka-bIjA upara AdhAra rAkhatA hovAthI anyonyAzraya doSa Ave che. paraMtu A doSane TALavA mATe prathama "zamadamAdivaMtane" je vAkya che tyAM "alpazamadamAdivetana" Avo artha karavo. Avo artha karavAthI alpa zamadamAdi guNavALAne adhikAritA Ave che ane adhikAritAvALAne viziSTa zamadamAdi guNonI prApti thAya che. Ama karavAthI anyonyAzraya doSa Avato nathI. ahIM zama eTale samatA arthAt kaSAyono tyAga ane varSa eTale damana arthAt IndriyonuM damana Avo artha karavo. eTale alpazamadamAdi guNothI adhikAritA Ave che ane adhikAritA AvavAthI viziSTa zamadamAdi guNo Ave che. Avo artha karavAmAM A anyonyAzraya doSa Avato nathI. jyAre ApaNo A jIva tattva prApta karavAne abhimukha thAya che tyAre anaMtAnubaMdhI kaSAya maMda thAya che. Ama thavAthI A jIvamAM je "asad Agraha" hato te moLo paDe che. asad Agraha anivartinIyane badale nivartanIya thAya che. A prathama guNanI prApti pUrve A "asa Agraha" anivartinIya hato tethI ja apunabaMdhakAdi prAthamika guNaprApti pUrve mahAtmA pAse tattva sAMbhaLe, dharmapravRtti paNa kare. dIkSA paNa grahaNa kare. vyAkhyAnAdi paNa Ape, to paNa potAnAmAM rahelo "asa agraha" nivRttine pAme nahIM. apunabaMdhakadazA AvyA pUrve alpa paNa zamadama guNa Avyo nathI. tethI AvA prakAranA jIvomAM IndriyonA viSayonuM AkarSaNa jabarU hoya che. tethI dharmapravRtti kare to paNa IndriyonA viSayonI prAptinI
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 samyaktva SasthAna caupai bhUkha tIvra hovAthI A loka ane paralokanA sukhonI AzaMsA moTI paDI hoya che. bhogasukhonI prApti mATe dharmapravRtti kare che, paraMtu AtmaguNone vikasAvavA mATe A jIva teTalo prayatna karato nathI. jyAre apunabaMdhaka dazA A jIvamAM Ave che tyAre (1) Indriyo kaMIka aMze zAnta thAya che. tethI sadguruno Azraya A jIva svIkAre che. (2) tattva sAMbhaLe che, tattva samaje che ane Indriyono vadhAre vadhAre nigraha karavA prayatna kare che. sAvadhAna thaI jAya che ane anya ghaNA guNo meLavI zake che. A pramANe "apunarbaMdhakatA" nAmano prathama guNa sahajatAthI ghaNo prayatna karyA vinA kALa paripAka thavAthI Ave che. paraMtu tenA pachInA ratnatrayInI sAdhanA karavA svarUpa bIjA guNo A guNapUrvaka ja Ave che ane ghaNA ghaNA prayatno karavAthI Ave che tathA tyAM upasargo paNa ghaNA Ave che. gariSTa (moTI) siddhi karavAmAM ghaNAM ariSTo (vighno) hoya che. 109ii avataraNa H- koIka ziSya Avo prazna kare che ke jema prathamaguNa anyaguNo vinA pragaTa thayo. tema anya guNo paNa pragaTa thaze. tethI anya guNonI prApti mATe paNa prayatna zA mATe karavo joIe ? Avo prazna koI kare to tene javAba ApatAM graMthakArazrI kahe che ke bharatAdikaniM chIMDIpaMtha, rApaMtha kiriyA nigraMtha 1 uvaTi jAtAM koI ugaryo, - to paNi sera na tyajiI bharyo ||110|| gAthArtha :- bharata mahArAjA Adi dvArA sevAyelo je mArga che te chIMDIpaMtha che (apavAdamArga che, ADA-avaLo rasto che) ane niya
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana munino AtmasAdhanA karavAno je mArga che te rAjamArga che. ADA-avaLA raste jatA koI koI kadAca bacI gayA che to paNa lokothI bharelo che rAjamArga che te tajavo joIe nahIM. /11all rabo - bharatavira mAvanAruM yiA vinA muvA pAmyA, te chIMDIpaMtha kahii, rAjapaMtha te nigraMthakriyA ja kahiiM / koi uvaTiM jAtAM ugaryo-lUTAyo nahIM, to paNi bharyo sera na tyajiiM, e zuddhavyavahAra chai / roga ghaNA, auSadha ghaNAM ima mArga bhinna bhinna jIrU, papa rananA vyavahAra na sahihuM 22mI vivecana :- bharata mahArAjA Adi mahAtmAone bAhya dhArmika kriyAnA AcaraNa vinA (bAhya AlaMbana vinA) pUrvabhavanA abhyAsanA kAraNe AriNAbhUvanamAM gRhasthavezamAM kevalajJAna pragaTa thayuM. A mArga atizaya viSama che, duSkara che, keDImArga che, rAjamArga nathI. kAraNa ke sAdhupaNAmAM AvelA jIvane paNa turata kevalajJAna thatuM nathI. to gRhasthapaNAmAM kevalajJAna thavuM ghaNuM duSkara che, mATe keDImArga che, viSamamArga che, bhayothI bharelo mArga che. tethI A mArge kevaLajJAna pragaTa thavuM te atizaya duSkara che. chatAM paNa pUrvabhavanA abhyAsathI (saMskArathI) banelI tIvra bhAvanAnA kAraNe bharata mahArAjA Adi kevalajJAna pAmI zakyA che ane koI koI mahAtmA pAmI paNa zake che. paraMtu A rAjamArga nathI. paraMtu rAjamArga te che ke nigraMtha muni banavuM ane munipaNAnI AcaraNAmAM vartavuM. kAraNa ke A rAjamArge bhUtakALamAM ghaNA jIvo kalyANa pAmyA che. hAla paNa mahAvidehAdi kSetramAM kalyANa pAme che ane bhaviSyamAM A ja mArge ghaNA jIvo kalyANa pAmaze. ghaNA kharA jIvo sAdhupaNu pAmavA dvArA ja mohane jItIne nirlepadazAne pAme che. mATe sAdhupaNuM grahaNa karavuM A ja rAjamArga che.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 samyakta thasthAna caupai jemake koIka manuSya ADA-avaLA mArge, nirjana raste bhayabhIta sthAnomAMthI chUpAto chUpAto potAnuM dhana laIne nIkaLyo ane tevA sthAnomAM dhAro ke koI luTArA na maLyA ane dhana luTAyA vinA ja ISTasthAne pahoMcI gayo. ATalA mAtrathI eka-be vyakti pAra utaryA hoya teno dAkhalo laIne te mArge badhAthI javAtuM nathI. ghaNA loko je mArge cAlatA hoya tevA bharacaka mArgane choDIne ADA-avaLA mArge javAtuM nathI. kAraNa ke tevA mArge cAlavAmAM bhaya rahelA che. tethI marUdevA mAtA bharata mahArAjA pRthvIcaMdrarAjA ane guNasAgara vagere koI koI mahAtmA jIvo gRhasthapaNAmAM ja pariNAmanI dhArA atizaya nirmaLa banavAthI saMsArasAgara avazya tarI gayA che. to ya sarva jIvo mATe A rAjamArga banato nathI. A kAraNathI je loko nigraMtha muninI uttama dharmakriyAonuM AlaMbana tyajIne bharata mahArAjA AdinAM udAharaNo AgaLa karIne kevaLa ekAnta bhAvanAmArgane ja AgaLa kare che ane kriyAmArgano niSedha kare che. AvA jIvo rAjamArganA apalApaka hovAthI saMsArasAgara tarI zakatA nathI. balka usUtra prarUpaka jANavA. ADA-avaLA mArge cAlanAro manuSya prAyaH luMTAya ja che. koIka vyakti ja ugarI jAya che (bacI jAya che) mATe teno dAkhalo levAto nathI. paraMtu dhorImArganI jema bhagavaMte batAvelA rAjamArge ja badhAMe cAlavuM joIe tathA bAhya dharmakriyAnuM niraMtara AlaMbana laIne ja bhagavaMte batAvelA rAjamArge dharmaparAyaNa rahevuM joIe. mohadazAne AdhIna thayelA A jIvane bharata mahArAjA AdinA deSTAnta jANIne gRhasthapaNAmAM ja kevaLajJAna meLavIne huM mokSe jaIza AvI prabaLa IcchA thaI jAya che. paraMtu AvI vicArasaraNI rAkhanArA
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana jIvo vAstavikapaNe nirlepadazA (mohano vijaya) karyA vinA ja kevaLa zabdonI ja goThavaNImAM aMjAI jAya che ane durlabha evo A manuSyano bhava hArI jAya che. manuSyano bhava khoI nAkhe che. mATe Atmadhana luMTAyA vinA ja jo mokSe javuM hoya to vItarAga paramAtmAe batAvelA nigraMthamunipaNAnI AcaraNA AcaravAmAM samatApaNe satata pravRttizIla rahevuM joIe. kAraNa ke A dhorImArga che. ghaNA loko A mArge ja saMsAra taryA che. tethI AvuM AcaraNa AcaravuM e ja zuddha vyavahAra che. A ja zuddhamArga che. nigraMthamuninI AcarelI dharmakriyAo prabaLa AlaMbanabhUta che. koI manuSyane ghaNo prayatna karyA vinA bApadAdAnuM dATeluM dhana kadAca maLI jAya, athalA loTarI lAgI jAya ane dhana maLI jAya, teno artha e nathI ke sarve paNa manuSyoe A mArge dhanaprAptinI rAha jovI. A vAta jema samajAya che tema ahIM paNa nindamunipaNAnI uttama AcaraNAsvarUpa dharmakriyA karavAno mArga ane jJAnaprAptino mArga. A mArga ja saMsArasAgara taravAmAM dhorI rAjamArga che. nircanthapaNAnuM AcaraNa karavuM tathA satata temAM otaprotatA rAkhavI e ja nirlepa thavAmAM prabaLatara AlaMbanabhUta che. ghaNA jIvo nigraMtha evA munipaNAnI dharmakriyA karavA chatAM temAM sAvadhAna hovA chatAM paNa mohanI prabaLatAnA kAraNe nirlepatAne prApta karI zakatA nathI to pachI sAmAnya jIvo tevI bAhyakriyAnA AlaMbana vinA nirlepa thavAnA prayatno je kare che te kema saphaLatAne pAme ? lAkaDAnuM pATIyuM laIne paNa jIvo tarI zakatA nathI te jIvo pATIyA vinA kema karI zake ? arthAt na ja karI zake. mATe nigraMtha thavAno saraLa ane sIdho mArga nigraMthamunipaNuM ane temAM AcaraNa karAtI dharmakriyAo ja che. tathA nigraMthamuninuM AlaMbana ja moTuM kAraNa che.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 - samyakta jasthAna caupaI Ama hovA chatAM paNa koIka jIvoe (apavAde) tevI dharmakriyAnuM ane nigraMthamunipaNAnuM AlaMbana na lIdhuM hoya ane aMtaraMgapaNe tevA prakAranI jJAnopayoganI tIvratAthI nirlepatAno bhAva AvI gayo hoya, ane bharata mahArAjAnI jema temAM saphaLa thayA hoya evuM paNa bane. to paNa tevAM dRSTAntonuM AlaMbana laIne te mArge cAlIne nirlepa thavAno prayatna karAya nahIM. kAraNa ke te apavAdamArga che. temAM koIka ja saphaLa thAya. ghaNA niSphaLa jAya. bAhya AlaMbano hoya to paNa aMtaraMga moha jItIne nirmohapaNAnA pariNAma AvavA ghaNA duSkara che tevA jIvone bAhya AlaMbana vinA tevA prabaLa uMcAbhAva prApta thavA zakya ja nathI. A kAraNe ja bharata mahArAjA Adi vaDe sevAyelo ArilAbhuvanamAM kevalajJAnanI prAptino mArga atizaya viSamamArga che. kAMTA-kAMkarAvALo mArga che. moharAjAnA sainikorUpI cora-luMTArAthI bharelo mArga che te mATe sAmAnya jIvo te mArga upara cAlI zake nahIM, jyAre sAmAnya rAjamArga upara ghaNA jIvo cAlI zake ane kalyANa prApta karI zake. TabAmAM kahe che ke - koI koI eka-be mahAtmA puruSa kaTa nAtA = ADA avaLA mArge cAlatAM judA nadI = na luTAyA to paNa maryo tera = lokonI avarajavarathI bharapUra bharelo rAjamArga na navuM = na tyajIe. sArAMza ke ghaNA loko je mArge AvatA-jatA hoya cAlatA hoya te mArge ja cAlavuM hitAvaha che. A ja zuddha vyavahAra kahevAya che. bharata mahArAjA Adi koI koI mahAtmA dharmakriyA karyA vinA bhAvanAnA baLe AriNAbhUvanamAM kevaLajJAna pAmI zakyA che, paNa te rAjamArga nathI, viSamamArga che. kAraNa ke bAhya dharmakriyAnA AlaMbana vinA moharahita dazAne prApta karavI atizaya duSkara che. Ama hovA
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 291 chatAM paNa pUrvabhavanA abhyAsanA kAraNe bharata mahArAjA Adi kevaLa eka bhAvanAne baLe nirlepadazA prApta karI zakyA che. paraMtu te rAjamArga nathI. rAjamArga to te che ke nigraMtha sAdhupaNuM prApta karavuM ane dharmakriyAomAM layalIna rahevuM. kAraNa ke A dhorImArga che ane mArge ghaNA jIvo kalyANa pAmyA che ane bhaviSyamAM paNa pAmaze. jema ADA avaLA mArge cAlanAro koI manuSya kadAca vino vinA potAnA ISTa sthAne pahoMcI gayo to paNa te sthAne pahoMcavAno A dhorImArga (rAjamArga) nathI. koI paNa buddhizALI manuSya lokonA avarajavaravALA mArgane choDIne ADA-avaLA mArge javAnuM pasaMda kare nahIM. kAraNa ke temAM ISTa sthAne pahoMce eka-be vyakti ane luMTAya aneka vyakti, mATe A mArga sarva jIvo mATe barAbara nathI. A mArgane rAjamArga kahevAto nathI. tathA nirlepa thavAno ane moharahita thavAno sAco ane saraLa mArga nigraMtha thavAno ane nigraMthapaNAnI dharmakriyA karavAno che. bharata mahArAjA vagerenA udAharaNamAM pUrvabhavanA atizaya abhyAsanA kAraNe bAhya AlaMbana vinA paNa bhAvanAmAtrathI aMtaraMga vIrya ghaNuM uchaLyuM che. te uchaLatuM vIrya karmonA bhukkA bolAvI de che. paraMtu badhA jIvo ATalA badhA zaktizALI hotA nathI. tethI je jIvo uttama AlaMbanavALA thaIne vicare to paNa moharAjAno parAbhava na karI zake tevA pAmara hoya che. ane bharata mahArAjA AdinAM udAharaNo ApIne dalIlo bhale kare paraMtu bhAvarogano teo nAza karI zake nahIM. jIvo bIlADIthI paNa DaratA hoya te jIvo siMhanI sAme kema thaI zake? A vAta kema ucita kahevAya ? arthAt ucita nathI. tethI ja bhinna bhinna AlaMbano dvArA ratnatrayInI sAdhanA karavA vaDe muktinI prApti thAya che. tethI ja AlaMbanonI bhinnatAnA kAraNe 20
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 samyakta SaDrasthAna upai. ja mokSano mArga bhinna bhinna che. sArAMza ke bhinna bhinna mArganuM AlaMbana levA dvArA moharAjAne jItIne mokSe javAya che. mArga bhale bhinna bhinna hoya paraMtu aMte to moha nAza karavo che A ja mArga che. A ja rAjamArga che. A rAjamArge munipaNAnI kriyA AcaravI e ja dhorImArga che. kAraNa ke moTAbhAganA jIvo A ja mArga mokSe gayA che, jAya che ane jaze. A pramANe vyavahAramArge cAlavuM ane A vyavahAramArganI zraddhA karavI e ja ApaNA mATe hitakArI mArga che. A kAraNathI je loko bharatAdinuM udAharaNa ApIne dharmakriyA karavAnI jarUra nathI Ama kahIne dharmakriyAno uccheda kare che. teone zAstrakAra bhagavaMtoe mahApApI kahyA che. rAjamArganA teo lopaka che Ama jANavuM. nigraMthapaNAnI dharmakriyA karavI A ja rAjamArga che. te rAjamArgane choDavo joIe nahIM. A ja zuddha vyavahAra che. AthI karIne zuddha vyavahArane mAnya evA dhorImArgane choDIne bharata mahArAjA AdinuM AlaMbana laIne svayaM pote je jIvo dharmakriyA karatA nathI ane bIjAne paNa dharmakriyA na karavAno upadeza Ape che tathA kahe che ke dharmakriyA karyA vinA bharata mahArAjA Adi ghaNA jIvo mokSe gayA che tethI mokSe javAno mArga mAtra nirlepa thavAnI bhAvanA bhAvavI e ja che. paraMtu bAhyakriyA karavAnI kaMI jarUra nathI. AvuM kahenArA dharmakriyAono uccheda karIne mahApApa bAMdhe che. Ama zAstrakAra maharSipuruSo kahe che. zarIramAM rogo paNa ghaNA che tathA te rogono nAza karanArAM auSadho paNa ghaNAM hoya che. tyAM je jIvane je auSadha je roganuM nAzaka bane te jIvane te auSadha te roganA nAza mATe upakAraka ane AdaraNIya che. tema moharAjAne jitavAnA mArgo bhinna bhinna aneka che. tapa, jJAna, dhyAna, AlocanA, gurusevA vagere aneka mArgo che. paraMtu je
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 293 jIvane je mArganuM sevana karavAthI moharAjA jitAya te jIva mATe te mArga upakArI che. Ama samajIne rAjamArga ja svIkAravo joIe. apavAdamArga badhAMne mATe kAmano nathI ane AvA prakArano rAjamArga zubha vyavahAra svarUpa che. mATe gurusevA Adi zubha vyavahAra Adaravo joIe. /11oiaa. avataraNa :- gAthA 101mAM pUrvapakSakAre AvuM kahyuM che ke je jIvanI jevI niyati (bhavitavyatA) haze te jIvanI tevI rIte arthAt te kAle ja mukti thaze. eTale ke jIvanI muktiprApti niyata che. te niyatakAla karatAM vahelI ke moDI ApaNAthI karI zakAtI nathI. mATe muktiprApti mATe nigraMthapaNAnI ane ghaNI ghaNI dharmakriyA karavAnI AvazyakatA nathI. je kAle je thavAnuM che te badhuM niyata ja che ane te kALe te thaze ja. to pachI AvI dharmakriyAo zA mATe karavI joIe ? Avo prazna jo koI kare to tenuM khaMDana karatAM graMthakArazrI jaNAve che ke tIrathasiddhAdikano bheda, niyati tihAM navi kricAujIMdA jANI kaSTa sahita tapa hoya, karamanimitta na kahiI soca II11TI gAthArtha - tIrthasiddhAdikano bheda niyati pramANe ja thAya che to paNa tyAM (niyatipramANe tIrthasiddhAdi che temAM paNa) kiyAno uccheda thato nathI. jANIbujhIne karma apAvavA mATe je sahana karavAmAM Ave tene tapa kahevAya che. AvA prakArano tapa karmabaMdhanuM nimitta thato nathI. //1 21// | rabo - tIrthasiddha-tIrthasiddhArame nitipramANuM che, paNa kriyAccheda na hui, tatkAlai tatsAmagrI ja tatkAryajanaka hui / je ima
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 samyakta SasthAna caupaI kahiuM - "kaSTa khamavU te karmanimitta" te Upari kahai chai - jANI kaSTa khamai, tapa huI, paNi karmavedanA mAtra nahIM / ata eva "dehadukkhaM mahAphalaM" ihAM "jJAtvA" iti zeSaH kahio, Abhyugamika aupakramika duHkhasahanaguNa teha ja tapa, tehathI guNavRddhi anai guNApratipAta huI, kriyAnu paNi eha ja phala. avadAma ca - guNavRddhayai tataH kuryAt, kriyAmaskhalanAya vA / have tu saMyamasthAna, ninAnAmavetikane -chA (jJAnasArASTaka) ata eva "mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH pariSahAH" (iti jJAnasAra 9 a, sUtra 7) / duHkhasya nAdeyatvAt (duHkhasyAnAdeyatvAt) tatsahanamanAdeyaM cet, karmaNo'nAdeyatvAt tatmokSo'pi tathA syAt / svabhAvasamavasthAne na duHkhatatsahanasaGkalpazced "mokSe bhave ca sarvatra niHspRho munisattagaH" iti vacanAt tadA mokSasaGkalpo'ti neti tulyamadaH // 111 // vivecana :- je jIvanuM tIrthamAM siddha thavAnuM niyativAdathI jyAre niyata hoya che tyAre ja thAya che ane te rIte ja tIrthasiddharUpe ja thAya che. tevI ja rIte je jIvanuM atIrthasiddharUpe siddha thavAnuM niyata hoya che te jIvanuM te rIte atIrthasiddha rUpe ja ane te kALe ja thAya che. to paNa tevA prakAranI mokSaprAptimAM je sAmagrI che temAM AvA prakAranI kriyAno paNa saMbhava avazya che ja. sArAMza ke jema mokSaprApti niyata che. tema mokSaprAptine anukULa sAmagrI paNa tenI aMdara niyata che. te sAmagrImAM dharmakriyAnuM AcaraNa paNa aMdara avazya niyatapaNe rahelu che. jo muktinI prAptine niyata rUpe lo cho to te muktinI jema tenI dharmakriyA paNa temAM niyata che Ama paNa svIkArI levuM joIe. jema mahAvIra prabhunI prathama dezanA niSphaLa javAnuM niyata hatuM eTale prathama dezanA niSphaLa gaI tema temanI prathama dezanAmAM virati grahaNa kare evA
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 295 jIvonuM Agamana na thavAnuM paNa niyata hatuM tethI ja koIe virati na lIdhI Ama samajavuM joIe. jema IndrabhUti Adi 11 brAhmaNonuM gaNadharapade sthApita thavAnuM niyativAdathI niyata hatuM tema abhimAnapUrvaka paNa paramAtmA zrI mahAvIraprabhune vAdamAM jitavAnI buddhithI paramAtmA pAse AvavAnuM paNa niyata hatuM. Ama levuM joIe. A udAharaNothI samajAze ke kArya jema niyata che tema te kAryane karanAruM kAraNa paNa aMdara niyata hatuM. Ama samajIne mokSanI niyati jo svIkAro to mokSane prApta karAve tevI kriyAnI paNa niyati svIkAravI joIe. mAtra ekalI kAryanI niyatine AgaLa karIne kAraNanI niyatine kADhI nAkhavI athavA na mAnavI te unmArga ja jANavo. miththA vacana samajavuM. je je mahApuruSo potAnA AtmAno mokSa kevaLajJAnathI niyatapaNe dekhe che te te mahApuruSo paNa AvA prakAranA tapa-japa Adi dharmaArAdhanathI ja mokSa thavAno che A paNa kevaLajJAnathI dekhe che mATe kriyAmArgano uccheda karatA nathI. paNa kAryasAdhaka dharmakriyA kare ja che mATe kriyAno niSedha karavo joIe nahIM. kAraNa ke te te kAle tevI tevI kAraNasAmagrI maLavAthI ja te te kAryanI utpattinI niyati che. tenA vinA (eTale ke kAraNanI niyati vinA) kAryanI niyati paNa aniyata che. Ama syAdvAdapUrvaka tattva jANavuM. paramAtmA zrI mahAvIra prabhune karma khapAvavA mATe 5 mAsa 25 divasano tapa thavAno jema niyata hato tema te niyatine anurUpa prabhune abhigraha dhAraNa karavAnuM mana thayuM ane 5 mAsa tathA 25 divase caMdanabALAnI paNa (pagamAM beDI, mAthe muMDI, bAraNAnI aMdara ane bahAra ubhelI, supaDAmAM bAkuLA vagere dravyonI prApti) A badhuM paNa niyativAdathI niyata hatuM Ama jANavuM joIe. kevaLa ekalI kAryanI niyati AgaLa karIne kAraNano apalApa karavo te ucita nathI. paNa unmArga ja che.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 samyakta jasthAna caupaI kAryane jo niyata mAno cho to te te kAryanA janaka evA kAraNane paNa niyata mAnavuM joIe. anyathA yathArtha mAnyuM kahevAya nahIM. unmArga kahevAya. ne rUma ki. varmavenA mItra nadI - je keTalAka vAdIo (praznakAro) Ama kahe che ke "kaSTa khamavuM" (duHkha sahana karavuM) te to pUrve bAMdhelA "karmanimitta karmano udaya che eTale ke tAjapa karavuM, bhUkhyA rahevuM ane upavAsa Adi karavA te to pUrve bhIkhArInA jIvanI jema aMtarAyakarma bAMdhyuM hoya to tenA udayathI AhArano aMtarAya thAya. temAM kaMI dharma thato nathI. jema asAtA vedanIyanA udayathI zarIramAM rogo phelAya tema aMtarAya karmanA udayathI AhAra-pANI na maLe. paNa tapa karavAmAM karmonI nirjarA thatI nathI. Ama koI vAdI kahe te vAdIne javAba ApatAM graMthakArazrI kahe che ke "je jIvone khAvA-pIvAnI badhI sAmagrI prApta thaI hoya, mevA-mIThAI khAI zake tevI Arthika sthiti gharanI sArI hoya paNa mevA-mIThAI uparano rAga choDavA mATe "nA cha ghama tapa duruM pA zarmavenA mAtra nadI" jANIbujhIne AhArano je AtmA tyAga kare che. ane te AhArAdino moha utAravA mATe kaSTa sahana kare che. tene to tapa ja kahevAya paNa tene karmano udaya na kahevAya. jene AhAra-pANI maLe ja nahIM tene aMtarAyano udaya kahevAya. paNa tapa karanArA jIvonA gharomAM AhAranI sulabhatA hoya che. mevAmIThAI vagere je khAvuM hoya te khAI zake che. gharamAM AvI ghaNI sAmagrI hoya paraMtu AhAra uparanI mamatA-mUcha ochI karavA mATe ja jANIbujhIne AvA jIvo tapa kare che. mATe te lAMghaNa ke aMtarAyakarmano udaya kahevAto nathI. A karmano udaya nathI, paraMtu samyaprakAre mohane
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 297 jitavA mATe jANIbujhIne AhAratyAga kare che mATe te to tapaguNa che. tenAthI to karmonI nirjarA thAya che. bhIkhArI athavA dIna duHkhIyAne je AhAra nathI maLato te karmavedanA che. aMtarAyakarmano udaya che. eTale ke bhogAMtarAya ane upabhogAMtarAya karmano udaya che. paNa je mahAtmAo AhAranI vipula prApti hovA chatAM moha utAravA mATe ja AhAratyAga kare che te to karmanirjarAnuM ja kAraNa bane che. mataH a = A kAraNathI ja jainazAstromAM mahAtmA puruSoe khAsa kathana kareluM che ke je je AtmAo mohane jitavA mATe dehane duHkha Ape che, upasargo sahana kare che, kAryotsarga mudrAe ubhA rahI dehadamana kare che athavA dhyAna kare che, sAdhu-saMto pagapALA vihAra kare che te saghaLAM paNa kAryo, sagavaDatA ane sAnukULatA hovA chatAM mohano nAza karavA mATe ja karAya che, mohane jitavAnA AzayathI karAyeluM dehanuM duHkha mahAphaLavALuM thAya che. atizaya sukomaLa kAyAvALA dhannAzAlibhadrajIe paNa aNazaNa karyuM, araNIkamunie aNazaNa karyuM A badho aMtarAya karmano udaya nathI paraMtu mohano vijaya che. mohane jitavA mATe ja mahAtmA puruSo relve maNinam nuM sUtra apanAve che. ahIM TabAmAM revuM maraNa = je lakhyuM che tyAM jJAtriA AvuM pada adhyArathI joDI devuM jethI arthanI saMgati thAya "dehane samajaNapUrvaka karma khapAvavA mATe duHkha ApavuM te mahAphaLavALuM che. Ama jANIne jJAnI puruSo vaibhAragiri vagere parvato upara athavA guphAomAM rahIne mUcha utAravA mATe AhAratyAga kare che. "myuniva-paziva-kriyAnuM paNa dina 7" = kevA prakAramAM kaSTo sahana karavAthI tapa ane karmanirjarA thAya che. A vAtane spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che ke abhyAgama eTale
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 samyakta jasthAna caupaI svIkAreluM. potAnI IcchAthI karmone khapAvavAnA AzayathI svIkAreluM je duHkha, te duHkha sahana karavAmAM karmonI nirjarA rahelI che. A duHkha viziSTa samabhAvapUrvaka munio evuM sahana kare che ke temAM potAnAM pUrve bAMdhelAM karmomAM upakrama lAge ane tenAthI karmonI sthiti ane rasa tuTe tathA karmo tuTavAthI karmo vaDe DhaMkAyelA guNo pragaTa thAya ane pragaTa thayelA guNono apratipAta thAya. A pramANe jANI bujhIne samatAbhAvapUrvaka pUrvakAlIna karmone khapAvavA mATe samyaphabhAva pUrvaka duHkha sahana karavuM te tapaguNa che. karmo tuTavAthI guNono AvirbhAva thAya che ane Avirbhata thayelA guNo apratipAtI bane che. A ja tapanuM phaLa che. Ama guNaprApti mATe ane pragaTa thayelA guNonA apratipAta mATe ja tapa che. (jANIbujhIne potAnI IcchApUrvaka moha-mamatAnA tyAga mATe AhAratyAga che.) saMyamadharmanI kriyAnuM paNa A ja phaLa che. guNone ughADavA ane ughaDelA guNone dIrdhakALanI sthitivALA karavA mATe ja mohautAravA sAruM ja tapa karAya che. jJAnasArASTakamAM (9mA aSTakamAM 7mA zlokamAM graMthakArazrIe pote ja kahyuM che ke - guNonI vRddhi mATe ane pragaTa thayelA guNomAMthI alita na thaI javAya te mATe chadmastha jIvoe tapa karavo joIe. jinezvara (vItarAga) bhagavaMtonuM saMyamasthAna eka ja hoya che. ApaNA AtmAmAM je guNo AvyA hoya te guNonI vadhAre vRddhi thAya ane je guNo na AvyA hoya te guNo pragaTa thAya A be kAraNosara chaghasthajIvoe tapa (tathA jJAna, darzana ane cAritranuM) sevana karavuM joIe. kevaLajJAnI bhagavaMto anaMta jJAnAdi guNovALA che tathA sarvathA mohanA doSathI rahita che. saMpUrNa vItarAgatAvALA che. koIpaNa guNa
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 299 pragaTa karavAno bAkI nathI. mATe teone tapa (AhAratyAga) karavo jarUrI nathI. prApta thayeluM A zarIra AhAra dvArA ja Take che ane teone zarIra che tethI zarIra hovAnA kAraNe zarIra TakAvavA mATe AhAragrahaNa hoya che. mohathI AhAragrahaNa hotuM nathI. A kevalajJAnI bhagavaMto moharahita vItarAga hovAthI samAna pariNAmavALA hoya che. eTale ke eka ja saMyamasthAna (yathAvAta cAritrayukta) hoya che. saMyamanI dhArAmAM hAni-vRddhivALA pariNAma hotA nathI. eTale AhAragrahaNa te zarIra dharma hovAthI zarIra TakAvavA puratuM ja AhAra grahaNa hoya che ane tenA kAraNe ja nihAra paNa hoya che. tathA vihAra paNa kare che paraMtu koI paNa prakAranA mohanA vikAro hotA nathI. AhAra-nihAra ane vihAra hoya che paNa mohanA bhAvo hotA nathI. vItarAga kevalajJAnI bhagavaMto vinAnA 1 thI 12 guNasthAnakomAM vartatA jIvone guNonI prApti mATe ane prApta thayelA guNonA saMrakSaNa mATe tapa, Atmadamana IndriyasaMyama ItyAdi aneka prakAranuM uttama AcaraNa AcaravAnuM hoya che. A jIvone prApta thayeluM paramAtmAnuM zAsana ane cAritra Adi guNonI rakSA mATe yathAzakti tapa karavo paNa Avazyaka che. AhArAdi bhAvonI lolupatA na vadhe te mATe tapa Adi guNo AcaravA atizaya Avazyaka hoya che. A kAraNathI ja upAdhyAya zrI umAsvAtijIe tattvArthasUtramAM kahyuM che ke - mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH pariSahAH // 9-8 // "paramAtmAno prApta thayelo je mArga (prApta thayelA je guNo) tenAthI A AtmAnuM cyavana (patana) na thaI jAya eTale ke prApta thayelA guNo TakI rahe ane temAM vRddhi thAya te mATe tathA karmonI nirjarA mATe (eTale ke karmothI AcchAdita guNo pragaTa thAya) A be kAraNosara A jIve 22 pariSaho jItavA joIe. (tattvArthasUtra 9-8)
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 samyakta SaDrasthAna caupaI ahIM koI praznakAra Avo prazna kare che ke "duHkha koIne ISTa nathI arthAt anAdeya (na AdaravAlAyaka) che. tethI duHkhane sahana karavuM. A paNa anAdeya ja gaNAya to AhAratyAga karIne zarIrane ane tenI sAthe rahelA A AtmAne zA mATe kaSTa ApavuM joIe? jo duHkha heya che to duHkhanuM sahana karavuM paNa heya ja thAya. mATe zarIrane tapathI duHkhI karavuM joIe nahIM. tethI tapanuM AcaraNa karavuM ucita nathI. AvA prakArano koI prazna kare to te praznano uttara ApatAM graMthakArazrI jaNAve che ke duHkha e anAdeya che. tethI duHkhanI prAptinA upAyo paNa anAdeya kahevAya. paraMtu duHkha sahana karavuM te anAdeya na kahevAya jema mRtyu koIne gamatuM nathI. tethI mRtyunA upAyo viSapAna agnisnAna ke jaLapAna ItyAdi mRtyunA upAyo paNa avazya anAdeya che. paraMtu AvI paDeluM mRtyu rokI zakAtuM nathI. te to svIkAravuM ja paDe che tema duHkha anAdeya hovAthI duHkha Ave athavA duHkhamAM vRddhi thAya te anAdeya che. paraMtu AvI paDelA duHkhane kamanI nirjarA mATe samatAbhAvapUrvaka samApta kare ja chuTako che. tethI mahAtmA puruSo AvI paDelA upasargo sahana kare che. mAthA upara AganI pAghaDI AvI paDe to paNa svIkAre che. ghANImAM palAvAnuM Ave to paNa svIkArI le che. tethI duHkha anAdeya che mATe duHkhanA upAyo paNa anAdeya che. paraMtu prApta thayelA duHkhane sahana na karavuM ane rAgAdi kaSAyomAM javuM A mArga nathI. jo duHkha anAdeya hovAthI duHkhanuM sahana karavuM te paNa anAyA ja hota to karmo anAdeya che tethI karmonA nAzarUpa mokSa paNa anAdeya ja thaI jaze. tethI mokSa paNa anAya ja thAya, paraMtu A vAta barAbara nathI. duHkha anAdeya che tethI duHkhanA nAzanA upAyo kaMI anAdeya banatA nathI. tevI ja rIte karmo anAdeya che paNa karmonA nAzanA upAyo anAdeya banatA nathI.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana duHkha anAdeya che eTale duHkhanA upAyo anAdeya kahevAya paNa duHkhanA nAzanA upAyo anAdeya na kahevAya. tevI ja rIte karmo anAdeya che mATe karmo bAMdhavAnA upAyo anAdeya gaNAya. paraMtu karmonA nAzanA upAyo dhyAna-tapa-ratnatrayInI sAdhanA A anAdeya na kahevAya. mATe tapa e anAdaya nathI. prazna - jyAre A jIva mokSaprApti mATe AgaLa vadhe che tyAre "svabhAvadazAmAM samabhAve vartavuM" A ja tattvane mokSanA upAyarUpe A jIva svIkAre che ane svabhAvadazAmAM samabhAve vartavAthI ja A jIvano mokSa thAya che tyAM mokSa anAdeya nathI, chatAM tenA upAyabhUta mokSaprAptino rAga anAdeya bane che arthAt mokSa upAdeya che chatAM tenI prApti mATeno rAga e upAdeya banato nathI. to tame kahelo A niyama kevI rIte lAgu paDe ke jenuM kArya anAdeya na hoya tenuM kAraNa paNa anAdeya na hoya? uttara :- mokSa pratyeno rAga e mokSanuM kAraNa ja nathI paraMtu samabhAvAvasthA e mokSanuM kAraNa che tethI jyAre A jIva mokSAtmaka kAryasiddhi tarapha AgaLa vadhe che tyAre mokSapratyenA rAgane paNa tyajIne samabhAvadazAsvarUpa mokSanA kAraNane svIkAre che. zAstromAM ja kahyuM che "AThamA guNasthAnakathI AgaLa A jIva mokSaprApti pratye ane saMsArI koIpaNa avasthA pratye niHspRha thAya che. eTale ke mokSa pratye paNa rAga nathI ane saMsArI koIpaNa avasthA pratye paNa rAga nathI." AvA prakAranuM jJAnInuM vacana hovAthI uparanA guNasthAnakomAM ArUDha thayelo jIva mokSanI prApti pratye paNa rAgavinAno niHspRha bane che. tethI te jIvane mokSano saMkalpa paNa hoto nathI. UMcI dazAmAM vartatA munione pUrvakRta karmanA udayathI duHkha hoI zake che paraMtu svabhAvadazAmAM
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 samyaktva SasthAna caupai layalInatA hovAthI samabhAvadazA svarUpa samatAbhAvamAM vartatA te muni mahAtmAone upasarga-pariSahonAM duHkho to hoI zake che. paraMtu mohano vijaya karela hovAthI te duHkho duHkho rUpe lAgatAM nathI. arthAt tenAthI rati-arati udvega ItyAdi vikAro A jIvane thatA nathI. duHkhanuM saMvedana hoya che paNa ati Adi vikAro thatA nathI.AvA prakAranI A jIvanI uccatara sthiti banI jAya che. / / 111 avataraNa : koi ghaNai kAliM mokSaI jAi chai, koi thoDai kAliM, te kima ? te upara kahai chai koIka ziSya prazna kare che ke koIka mahAtmA ghaNA moDA moDA mokSe jAya che ane koIka mahAtmA thoDA ja kALamAM mokSe jAya che. jemake gautamasvAmI prabhu mahAvIrasvAmI mokSe padhAryA pachI mokSe gayA ane aImuttA muni pANImAM kAgaLanI hoDI teravatAM teravatAM thayelI akAyanI virAdhanAno pazcAtApa karatAM karatAM nAnI bAlyavayamAM ja kevalajJAnI banyA ane mokSe gayA. tenA uparathI A vAta nakkI thAya che ke je kAle je niyamA banavAnuM che. te kAle ja te thAya che. Ama niyativAda ja upakArI che. amane to AvA prakArano niyativAda ja samajAya che. mATe game teTalo dharma karo to paNa mokSa velAsara thavAno nathI. jyAre thavAno niyaMta haze tyAre ja thaze. mokSanA koI upAyo nathI. ane koI upAya apanAvavAnI jarUra paNa nathI. Avo koI ziSya prazna kare che. tene samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke - bahuM iMdhaNa bahu kAliM bale, thoDai kAlai thoDuM bale 1 agnitaNo jima zakti abhaMga, tima jANo zivakAraNa saMga ||112||
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 303 gAthArtha :- ghaNAM IMdhaNa hoya to ghaNA kALe baLe, ane thoDAM IMdhaNa hoya to thoDA kALe baLe. Ama hovA chatAM paNa agninI dAhakazakti akhaMDita che. tema karmarUpI IMdhaNane bALavAmAM paNa muktinAM kAraNono saMga che Ama jANavuM. /112 Tabo :- ghaLAM rUMdhaLa doD, te haLapha Ani vatta, thoDuM iMdhaNa hoi, te thoDai kAlai jalai, paNi agninI zakti abhaMga ja chai, tima zivakAraNa jJAnAdikano saMga jANo. kramaI bahukAlakSapaNIyanaI sAdhana bahukAlai khapAvai / stokakAla kSapaNIyanai stokakAlai, tathAsvabhAva te tathAbhavyatAniyata chai / bhogavai ja karma khapar3a to kahiiM ko mokSa na jAi / caramazarIranai paNi sAsvAdanAdi - apUrvakaraNAMtanai aMtaH koTAkoTibandha chaI pratisamaya 7-8 no, mATaiM kramaI yathocitakarmasAdhanai jIva mokSai jAi, ima sahi // 2 // vivecana :- jema bALavA yogya IMdhaNa ghaNAM hoya to temAM lagADela agnine te IMdhaNa bALatAM ghaNI vAra lAge ane bALavA yogya IMdhaNa jo thoDAM hoya to te ja IMdhanane agni alpakALamAM bALe che. to je jIvanAM karmo ghaNAM hoya te jIvane te karmo bALavAmAM jJAna-darzana ane cAritranI ArAdhanA lAMbo kALa karavAnI rahe che. jema RSabhadeva prabhune dIkSA lIdhA pachI kevalajJAna prApta karatAM 1000 varSa lAgyAM jyAre je jIvanAM karmo thoDAM hoya che tevA jIvone A ratnatrayInI sAdhanA alpakALa ja karavAnI hoya che. bALavA yogya kASTa thoDAM hoya to te agnine thoDAM kASTa bALatAM thoDo ja samaya lAge che. tema tevA alpakarmavALA jIvane jJAnAdi guNonI sAdhanA zarU kare ane turata kevalajJAna pragaTa thAya che. jema mallinAtha bhagavAnane dIkSA lIdhI te ja divase ghAtIkarmono nAza thatAM te ja divase kevalajJAna thayuM che.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai sArAMza e che ke ghaNAM IMdhana hoya to bALavAmAM ghaNo samaya lAge ane thoDAM IMdhaNa hoya to thoDo samaya lAge paNa agnino bALavAno je svabhAva che te to akhaMDita ja rahe che. tenI jema ratnatrayIno saMga e mokSanuM kAraNa che. Ama samajo. kALa thoDo lAge ke ghaNo lAge paNa agni jema bALavAnuM kAma kare ja che tema ratnatrayInI sAdhanA e muktinuM kAraNa che. te mukti Ape ja che. A kAraNapUrvaka ja kAryanI siddhi thAya che. 304 prazna :- ahIM koIka niyativAdI prazna kare che ke ratnatrayInI sAdhanA e muktinuM kAraNa nathI. kAraNa ke je kArya je kALe thavAnuM niyata hoya che te kArya te kAle ja niyatapaNe thAya che. pachI sAdhanA karavAnI jarUriyAta ja kyAM rahe che ? RSabhadeva prabhue 1000 varSa sudhI ratnatrayInuM sevana karyuM to paNa kevalajJAna jyAre thavAnuM hatuM tyAre ja 1000 varSa pachI ja thayuM. to ratnatrayInI sAdhanA karavAnI jarUriyAta ja kyAM rahI ? mATe je kArya je kALe thavAnuM niyata che te kArya te kALe ja thAya che ane avazya thAya ja che. tethI tenAM kAraNo sevavAnI kaMI jarUra nathI. tethI niyati ja pradhAna che, puruSArtha karavAnI ke mukti mATe ratnatrayInI ArAdhanA karavAnI koI jarUra nathI. A pramANe pUrvapakSakAra niyativAdI prazna kare che. uttara H- A prazna barAbara nathI. ghaNA lAMbA kALe kSaya pAme evAM karmone lAMbA kALe paNa ratnatrayInI sAdhanA ja khapAve che. ane alpa kALe kSaya pAme evAM karmone paNa ratnatrayInI sAdhanA ja alpakALe khapAve che. te te jIvonAM pUrvakAlamAM tevAM tevAM karmo baMdhAyAM che. mATe tevA prakAre sAdhanAthI ja kSaya thAya che. prazna :- te te jIvoe AvAM karmo kema bAMdhyAM ? ke koIkanAM karmo lAMbA kALe toDI zakAya ane koIkanAM karmo alpakALe tuTI jAya ?
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktanAM chaThThA sthAnanuM varNana 305 uttara :- te te baMdhaka jIvomAM te te kALe tevA tevA kASAyika adhyavasAyo pragaTa thayA. tethI tevI tevI sthitivALAM karmo teo vaDe baMdhAyA ? prazna :- te te jIvone lAMbI ane TuMkI sthiti baMdhAya evA ja adhyavasAya kema AvyA? uttara :- te te jIvomAM tevA tevA prakAranI bhavitavyatA ke jethI tevA tevA adhyavasAya AvyA ane tevI tevI sthitivALAM karmo baMdhAyA. maThuM = anukrame bahukAlamAM khapAvavA yogya karmane ratnatrayInuM sAdhana bahukAle ja karma khapAve ane stokAlamAM khapAvavA yogya karmane ratnatrayInI sAdhanA stotrakAlamAM ja khapAve. te te jIvamAM tevo tevo svabhAva che mATe A kArya Ama ja thAya che. tathA svabhAva eTale ke tathAbhavyatA = tevA prakAranI bhavyatA te jIvamAM niyata hatI. eTale tema ja thAya che. | sarve paNa karmo jo bhogavIne khapAvavA jAya to koI jIvano kyAreya mokSa na thAya. bhale jIva caramazarIrI hoya to paNa sAsvAdana guNasthAnakathI apUrvakaraNa sudhInAM guNasthAnakamAM vartatA jIvo ochAmAM ochI aMta:koDAkoDI sAgaropamanI sthitivALAM ja karmo bAMdhe che. have jo badhAM karmo bhogavIne khapAvavA jAya to AyuSya thoDuM hovAthI ane karmo ghaNAM hovAthI koI paNa jIvano koI kALe mokSa thAya ja nahIM. pratisamaye 7-8 karmo to avazya baMdhAya ja che. ane te paNa aMtaHkoDAkoDInI sthitivALAM, te sarvakarmo rasodayathI bhogavIne kSaya karatAM samaya ghaNo lAge. to koIno kyAreya mokSa thAya ja nahIM mATe badhAM ja karmo bhogavIne kSaya kare A vAta barAbara nathI. paraMtu kramasara yathocita upAyo apanAvavAthI karmo rasodayathI
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 samyakta SasthAna caupaI bhogavyA vinA paNa saMkramaNa apavartanA Adi karaNo vaDe paramAM saMkramAvIne pararUpe ane sthiti-rasa ghaTADIne svarUpe paNa bhogavAya che. Ama hoya to ja 1000 varSa jevA kALamAM koDAkoDI sAgaropamanAM karmo A jIva khapAvI zake che. A uparathI samajAya che ke saMkramaNa-apavartanA Adi karaNo karavA dvArA lAMbA kALe khapAvavA yogya karma A jIva alpakALamAM paNa khapAvI zake che. jema jema AvA prayogavizeSathI jIvanAM karmo rasodayathI bhogavyA vinA tuTatAM jAya che tema tema A jIva guNasthAnakomAM upara upara ArUDha thAya che. pariNAmanI dhArAnI nirmaLatA vadhe che ane bhogavyA vinA paNa karmo tuTe che. tethI ja A jIva alpa AyuSyavALA kALamAM paNa koDAkoDInI sthitivALAM karmo toDIne mokSe jAya che. mATe upAyothI karmo toDI zakAya che. kevaLa ekalI niyati nathI. paNa karaNo dvArA karmo toDI zakAya ema paNa hoya che. mATe niyatipi thI niyati-eniyata tra eTale ke niyati paNa kathaMcit ja niyata che sarvathA niyata nathI kathaMcit niyata ane kathaMcit aniyata che. tattvanI A pramANe zraddhA karavI. jemake AMbA uparanI koIka kerI tenA kALe pAke te kerImAM tenI niyati che ane keTalIka kerI ghAsa AdinA upAyo dvArA vahelI paNa pAke. eTale te kerImAM tenI niyati che. mATe chadmastha jIvo niyati na jANatA hovAthI te niyatine pradhAnatara karavI nahIM, paNa puruSArthane pradhAna karavo. 11rI avataraNa - ratnatrayInI sAdhanA e mokSano upAya che. A vAta graMthakArazrI samajAvI rahyA che. tyAM koIka prazna kare che ke ratnatrayInI sAdhanA A mokSano upAya che. Ama na mAnIe ane te te jIvanI tevI tevI yogyatA mAtra ja che ke koIka jIva vahelo mokSe jAya ane koIka jIva ghaNA lAMbA kALe mokSe jAya. Avo jIvasvabhAva mAtra che. Ama mAnIe to zuM doSa Ave ? ratnatrayInI sAdhanAne mokSanA
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 307 kAraNa rUpe mAnavAnI zI jarUra? Avo koIne prazna thAya to teno uttara ApatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - daMDAdika viNa ghaTa navi hoya, tasavizeSa mRdabhedaI joya ! tima dalabhedaI phalamAMhi bhidA, ratnatraya viNa ziva navi kadA I11all gAthArtha :- jema daMDa Adi (sAmagrI) vinA ghaTa thato nathI ane te ghaTavizeSa mATInA bhedavizeSathI jaNAya che. tema dalanA bhedathI= jIvadaLanA bhedathI pratyekabuddhAdi bhedo rUpa phaLabheda dekhAya che. to paNa ratnatrayInI sAdhanA rUpa kAraNa vinA mokSa kyAreya thato nathI. 113 bo :- 6ThThati vinA padavi huM nIpaga nahIM, paNa tasa vizeSa kahitAM ghaTAdivizeSa te upAdAnakAraNa je mRttikA, tadvizeSajJa hoi, tima ratnatraya vinA mokSa kadApi na hoi / paNi phala je tIrthaMkarAtIrthaMkarAdi siddhAvasthArUpa tadbhedai kahitAM = jIvabhedaI hoi - uktaM ca vizikAyAm - "Na ya savvaheutullaM bhavvattaM haMdi savvajIvANaM jaM teNovakkhittA, No tullA daMsaNAIA // 4 // vicitradarzanAdi sAdhanopanAyaka vicitrAnantaraparampara siddhAdyavasthA paryAyopanAyakatathAbhavyatvaitarakAraNAkSepaka mukhya kAraNa nApAvuM zarUA. vivecana - daMDAdika nimittabhUta sAmagrI vinA ghaTAdika kArya kyAreka ya paNa pragaTa thatAM nathI. daMDAdika sAmagrI e ghaTanA upAyarUpa che ane ghaTAdika e daMDAdika sAmagrInA phaLasvarUpa che ghaTAdika kArya svarUpe ane daMDAdika nimitte kAraNasvarUpe avazya hoya che.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 samyakta jasthAna caupaI paraMtu te ghaTAdika kAryavizeSa tenA upAdAnakAraNabhUta vRttikAvizeSathI thAya che. jevI mATI hoya tevo ghaTa thAya che jo mATI cikaNI hoya to ghaTa cikaNo thAya che. jo mATI komaLa hoya to ghaTa komaLa thAya che mATI e upAdAnakAraNa che ane ghaTa e tenuM kArya che. tethI upAdAnakAraNane anusAre ghaTAdikArya pragaTa thAya che paNa mATImAMthI ghaTa banAvatAM sarve paNa ghaTamAM daMDAdika nimitta sAmagrIno sahakAra to levo ja paDe che. daMDAdika nimittasAmagrI vinA koIpaNa jAtanI mATImAMthI ghaTa banato nathI. tenI jema ratnatrayInI sAdhanA e nimittakAraNa che. tenA vinA kyAreya koI jIvano mokSa thato nathI paraMtu jema mATI cikaNI karkazakomala hoya to ghaTa tene anurUpa bane che tema upAdAnakAraNabhUta AtmAmAM rahelI yogyatA pramANe koI jIva tIrthakara thaIne mokSe jAya che ane koI jIva atIrthaka (sAmAnya kevalI) thaIne mokSe jAya che. Ama je phaLabheda dekhAya che te upAdAnanA bhedathI = jIvanI tevA tevA prakAranI yogyatAnA bhedathI jaNAya che. | bhAvArtha evo che ke upAdAnakAraNamAM yogyatA bhinna bhinna hoya che. tethI kAryano bheda jaNAya che. upAdAnakAraNabhUta mATI bhinna bhina hoya tenA kAraNe ghaTAtmaka kArya bhinna bhinna thAya che. paraMtu dareka kAryone nimittakAraNa to levuM ja paDe che. nimitta kAraNanI madada vinA kArya thatuM nathI. jemake ghaTAtmaka kAryamAM je vizeSatAo jaNAya che koI ghaTa vajanamAM halako, koI ghaTa vajamAM bhAre, koI ghaTa pANIne ThAre tevo, ane koI ghaTa pANIne na ThAre tevo, A saghaLA paNa bheda tenA upAdAnakAraNabhUta mATInA bhedane lIdhe thAya che. paraMtu te badhI ja
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 309 jAtanA ghaTane potAnI utpattimAM daMDAdika sAmagrIno sahakAra to levo ja paDe che. upAdAnakAraNabhUta mATI bhinna bhinna hoya to temAMthI bananAra ghaTAdika kArya bhinna bhinna jarUra bane. paraMtu te badhA ja bhinna bhinna svarUpe bananArA ghaDAne potAnI utpattimAM daMDAdi nimitta sAmagrIno sahakAra to levo ja paDe che. tevI ja rIte upAdAna kAraNabhUta AtmAmAM rahelI yogyatA pramANe koI jIvano vahelo mokSa thAya, koI jIvano mokSa moDo thAya. koI jIvano mokSa tIrthakararUpe thAya, koI jIvano mokSa atIrthakarapaNe thAya. paraMtu pannare prakAranA siddha thanArA mahAtmAone jJAna-darzana cAritra rUpa ratnatrayInI sAdhanAmaya nimittakAraNa to levuM ja paDe che. nimittakAraNa vinA mokSa thato nathI. koIka jIva (mallinAtha prabhu vagere) vahelA kevaLajJAna pAme ane koIka jIva (RSabhadeva paramAtmA vagere) 1000 varSe kevaLajJAna pAme. Ama kALabheda-sthaLabheda vagere potAnI bhavitavyatA pramANe thAya che. paraMtu te darekane jJAnAdi guNonI sAdhanA karavA rUpa nimitta kAraNa to svIkAravuM ja paDe che. nimittakAraNanI sevanA vinA muktirUpa kArya thatuM nathI. viMzativiMzikAmAM kahyuM che ke - | sarve paNa bhavya jIvomAM tathAbhavyatva nAmanuM muktinuM kAraNa raheluM che. paraMtu te tathAbhavyatva bhinna bhinna prakAranuM hoya che. koIka jIvamAM te vaheluM pAke tema hoya, koIka jIvamAM moDuM pAke tema hoya, koIka jIva anaMtara rUpe eTale alpakALamAM ane koIka jIva paraMparA rUpe eTale dIrghakALe siddha thAya che. je jIvamAM jevI siddhi thavAnI bhavitavyatA (tathAbhavyatA) pAke che. tyAre te jIvanI siddhi thAya che tenAthI te te paryAyane te te kALe pragaTa karanAra te jIva bane che. arthAt jIvanI jevI tathAbhavyatA hoya te pramANe te jIva te kALe te paryAya pAme che.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 samyakta jasthAna caupaI paraMtu te paryAyanI prAptimAM nimittakAraNabhUta darzana jJAna ane cAritranI sAdhanA avazya prabaLa kAraNapaNe kAma kare che. jIvamAM rahelI tathAbhavyatA siddhAvasthAnuM jarUra kAraNa bane che. paraMtu te tathAbhavyatva ekaluM kAraNa banatuM nathI. te tathAbhavyatva bIjA kAraNonuM AkSepaka kAraNa bane che. eTale ke bIjA nimittakAraNono Azraya laIne kArya karanAra thAya che. e kAraNe tathAbhavyatArUpa kAraNamAMthI kArya thatuM hovA chatAM ratnatrayInI sAdhanArUpa bIjA kAraNonI te kAyama apekSA rAkhe che. AvA prakAranAM Itara kAraNothI sarvathA nirapekSapaNe tathAbhavyatvano paripAka thavA rUpa kAraNamAMthI kArya thatuM nathI. mATe mokSanI prApti bhale thAya che tathAbhavyatvanA paripAkathI. to paNa puruSArtha ane ratnatrayInI sAdhanA ItyAdi nimitta kAraNonI paNa temAM AvazyakatA avazya rahe ja che. jene tathAbhavyatvano paripAka thayo hoya te jIva jo ratnatrayInI sAdhanAno sahakAra le to avazya kArya thAya che. mATe ratnatrayInI sAdhanA e nimitta kAraNarUpe avazya kAryamAM kAraNa che kAraNa ke tenA vinA muktiprApti thatI nathI. mATImAM ghaTanI utpattinI yogyatA hovA chatAM paNa daMDAdi nimittakAraNathI jarUra rahe ja che tema jenI bhavitavyatA pAkI gaI che. tevA jIvane paNa tathAbhavyatA hAjara hovA chatAM paNa ratnatrayInI sAdhanA rUpa nimittakAraNa levuM ja paDe che to ja kArya thAya che. anyathA kArya thatuM nathI 113 - avataraNa - jema daMDAdika nimitta kAraNa vinA kArya thatuM nathI. tema ratnatrayanI sAdhanA vinA mukti thatI nathI. Ama hovAthI muktinuM
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 311 bIjuM koI ja kAraNa ja nathI. bhavitavyatA pAke to tenAthI ja mukti thAya che. Ama niyativAda mAtra kahevo ucita nathI. A bAbatamAM koIka praznakAra kahe che ke jo ratnatrayInA pAlanathI mukti thatI hoya to vrata pALanArA ghaNA mahAtmAo narakamAM gayA AvuM zAstramAM saMbhaLAya che. tethI cAritranI AcaraNA e muktinuM kAraNa besatuM nathI. paNa bhavitavyatA ja muktinuM kAraNa che Ama samajAya che. Avo koI prazna kare to teno uttara ApatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - siddhi na hoI koInI vrata thakI, to paNi mata viramo teha thakI 1 phala saMdehaI paNi kRSikAra, vapaI bIja lahaI avasara sAra ||114 gAthArtha :- vratapAlana (cAritrapAlana) karavA chatAM paNa koI jIvanI siddhi kadAca na thaI hoya to paNa vratapAlana thakI virAma pAmo nahIM kAraNa ke phalanA saMdehamAM paNa kheDUta sAro avasara (varSARtu) jANIne bIjanuM vAvavAnuM kAmakAja kare ja che. 114 Tabo :koinai vratathakI- cAritrAdikriyAthakI siddhi na hoi, karmavaiguNyAdikaiM, to paNi eha-mokSasAdhanathakI viracasyo (viramaso) mA, je mATaiM phalasaMdehai paNi kRSikAra kahitAM karasaNI bIja vapai chai sAra avasara varSAkAlAdi lahI, agrimakAlabhAvi pavana - vaiguNyAdisAmagrI vighaTaka jANI viracatA (viramatA ) nathI, nahi phalAvazyambhAvanizcayaH pravRttau kAraNam, kintu iSTopAyatvanizcaya va (Aram) // 4 // vivecana :- saMsArI koI ArAdhaka jIva dhAro ke mokSano arthI che ane tenA upAyarUpe ratnatrayInI sAdhanA ja che. Avo manamAM pAko
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 samyaktva SasthAna caupai nirNaya che. tethI ratnatrayInI sAdhanAmAM A jIva satata pravRtti karato hoya, paraMtu bhUtakALamAM bAMdhelAM bhAre cIkaNAM karmonA kAraNe mokSarUpa phaLane prApta na karI zake. eTaluM ja nahIM paNa ArAdhanAnA mArge praveza karyA bAda paNa phaLanI prApti na thavAthI athavA mohanA tIvra udayathI mArgathI viparIta paNa cAlI jAya to paNa mokSanA sAdhanabhUta ratnatrayInI sAdhanAthI virAma pAmavuM nahIM. kAraNa ke ratnatrayInI sAdhanA e ja muktino parama upAya che. kadAca kALa pAkyo na hoya athavA zuddhi barAbara jaLavAI na hoya to phaLaprApti na paNa thAya athavA moDI paNa thAya to paNa mokSaprAptino upAya to A ratnatrayInI sAdhanA ja che temAM lAgelA rahevuM joIe. temAM satata pravRttivALA ja rahevuM joIe. ahIM kadAca pUrvapakSakAra Avo prazna kare ke ratnatrayInI sAdhanA to ghaNA jIvo kare che. paraMtu te sAdhanA karanArA tamAma jIvone phaLanI prApti kaMI thatI nathI. abhavyo paNa dIkSA laIne ratnatrayInI upAsanA kare che. navapUrva jeTalo jJAnAbhyAsa ane mAkhInI pAMkhane paNa duHkha na thAya tevuM cAritra pALe che. chatAM mukti to nahIM paNa samyaktva paNa pAmatA nathI. to pachI AvI dharmakriyAne muktino upAya kema kahevAya? Avo koI prazna kare to te prazna vyAjabI nathI. jema kheDUta comAsAno TAIma Ave tyAre varasAda Avaze ke nahIM ? anAja ugaze ke nahIM ? A badhuM aniyata hovA chatAM anAja ugADavAno mArga comAsAno TAIma Ave tyAre khetI karavI A eka ja mArga ucita hovAthI yogya kALe anAja ugADavAnI vapanakriyA (vAvavAnI kriyA) avazya kare ja che. varasAdanI zaMkA hovA chatAM paNa anAja vAvavAnuM kAma kare ja che.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 313 tathA bIja vAvavAnI kriyA karyA pachI paNa AgaLa dhAnyanI niSpattimAM bAdhaka kAraNono vicAra karIne (kadAca varasAda nahIM Ave to, athavA varasAda Avaze ane anAja ugaze to paNa koI jIvAta paDaze to, athavA mArA ugelA dhAnyane gAya, bheMsa vagere pazuo kadAca khAI jAze to, AvA-AvA bAdhakabhAvono vicAro karIne vapanakriyAthI eTale vAvavAnI kriyAthI kyAreya paNa virAma pAmato nathI. vAveluM anAja ugavAmAM aneka prakAranA bhaya hovA chatAM ugADavA mATenA premathI vAvavAno ane ugADavAno potAnI zakti pramANe athAga prayatna kare ja che. koIkavAra anAja nathI paNa ugatuM, to paNa AzAye AzAye prayatna cAlu ja rAkhe che. eka varSamAM kadAca anAja na ugyuM hoya to paNa vadhAre vadhAre sAvadhAnI rAkhIne paNa bIjA varSe prayatna kare ja che. A ja nyAye prastuta ratnatrayInI sAdhanAthI mokSarUpa phaLanI prAptimAM saMdeha hovA chatAM kyAreka niSphaLa paNa jAya che to paNa mokSaprAptino A eka ja upAya hovAthI temAM jarA paNa zaMkA nahIM rAkhIne ArAdhaka AtmAe A ratnatrayInI sAdhanArUpa upAyamAM satata pravRtti karavI ja joIe. tathA koIpaNa vepArI navI dukAna khole athavA cAlu dukAna bIjA divase khole tyAre vepAra Ave paNa kharo ane vepAra na paNa Ave, to paNa vepAra AvavAno "dukAna kholavI" A eka ja upAya hovAthI te jIva dukAna avazya khole ja che ItyAdi udAharaNothI samajAya tema che ke "phaLa avazya prApta thavAnuM ja che Avo pAko nirNaya e pravRttinuM kAraNa nathI. paraMtu upAyomAM joDAvuM e ja phaLaprAptinuM kAraNa che. paraMtu mAre mAruM ISTa siddha karavuM hoya to arthAt kamANI karavI hoya to dukAna kholavI mAlanuM Dekorezana karavuM ItyAdi upAyanI pravRtti karavI e ja sAco mArga che. Avo pAko nirNaya manamAM hovAthI A jIva
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 samyaktva SasthAna caupai upAyamAM pravRtti kare che e ja pramANe ratnatrayInI sAdhanA karavAthI mukti maLe ja evo niyama nathI. kAraNa ke temAM jIvanI apAtratA, karmonI bahulatA vagere ghaNAM bAdhaka kAraNo paNa hoI zake che to paNa sAdhaka AtmA A badhA bAdhaka kAraNo jANato na hovAthI sAdhya sAdhavA mATe pravRtti kare ja che. tema sAdhaka AtmA paNa bhAvinAM karmo kevAM cIkaNAM che ? te jANato na hovAthI phaLanI prApti mATe phaLanA upAyabhUta ratnatrayInI sAdhanAmAM avazya joDAya ja che. na phakta temAM ATalI vizeSatA che ke jo te sAdhaka AtmA atizayavALAM avidha Adi jJAnavALo hoya to phaLanI prAptinA upAyo jANIne te te upAyamAM pravRtti kare che ane avadhi Adi atizayavALAM jJAna jo na hoya to huM je upAyamAM pravRtti karuM chuM. te upAya phaLanI prAptinuM asAMdhAraNa kAraNa che. te asAdhAraNa kAraNamAM huM pravRtti karI zakuM tema chuM ke pravRtti na karI zakuM tema chuM. teno vicAra karIne pote upAyamAM pravRtti karI zake tema hoya to phaLano artha evo te jIva phaLanI prApti na jANato hoya to paNa phaLanI AzAe avazya pravRtti kare ja che ane bahulatAe phaLaprApti thAya paNa che. e ja pramANe ratnatrayInI sAdhanAnA upAyamAM pravartavAnI jo zakti hoya ane tenA phaLarUpe muktiprAptinI tIvra IcchA hoya to tenA upAyamAM avazya pravRtti karavI ja joIe. saMsAranA tamAma vyavahAramAM phaLaprApti na jANatA hovA chatAM te te phaLanA upAyo jo barAbara dekhAya to temAM jIva pravRtti avazya kare ja che ane ahIM sAdhanAmArgamAM pravRttine badale nivRttinI vAta AgaLa kare te tenuM mithyA DahApaNa che. 114 // avataraNa :- anAja pAke athavA na paNa pAke Ama saMzaya hovA chatAM paNa kheDUta varasAda Adino sAnukULa kALa hoya tyAre vAvaNI kare ja che. vepAra Ave ke na Ave paNa vepArano arthI jIva dukAna khole ja
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvanAM chaTThA sthAnanuM varNana 315 che tema mokSanA arthI jIve phaLa prApta thAya athavA karma cIkaNAM kadAca udayamAM hoya to phaLa prApta na paNa thAya to paNa mokSanA upAyarUpa cAritrAdinI kriyAno yatna karavo joIe. A vAta samajAvatAM kahe che ke - hetupaNAno saMzaya nathI jJAnAdika guNamAM mUlathI 1 te mATaIM zivataNo upAya, saddahayo jima zivasukha thAya ||115ll (anupAyavAdI gataH) gAthArtha :- jJAnAdi guNonI sAdhanAmAM mUlathI ja kAraNapaNAno saMdeha nathI. te mATe zivataNo=mokSano upAya ratnatrayI ja che. Ama zraddhA karo jenAthI muktisukha prApta thAya. II115ii Tabo :- jJAnAvi muLa ne mokSasAdhana rU, temAM hetupaLAno saMzaya nathI, sAmAnya vyabhicAra anugatA gurudharmAropasthiti vinA anvayavyatirekaiM jJAnatvAdikaiM kAraNatA nizcaya chai, je mokSai gayA, je jAi chai, je jAsyai, te jJAnAditrayasAmrAjyai ja, ata eva prakAza zodha-guptidvArai jJAna - tapa-saMyamai mokSahetutA AvazyakaiM kahI chai nANaM payAsayaM mohao tavo saMjamo a guttikaro / tinhaM pi samAoge mukkho jiNasAsaNe bhaNio // ( AvazyaniyuMvita-103) e gAthAI, e kAraNatA prakAzAdivyApAra arjavA mokSArthI pravartanaM, e mokSano upAya saddahayo jima satpravRttiM zivasukha thAi // 115 // anupAyavAdI gayo ( e 6 sthAna thayAM ) vivecana :- jJAna-darzana ane cAritra Ama jJAnAdika guNAtmaka je ratnatrayI svarUpa mokSanuM sAdhana che, te ratnatrayI svarUpa sAdhanAmAM hetupaNAno (muktinA kAraNapaNAno) jarA paNa saMzaya nathI. kAraNa ke je
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 samyakta jasthAna caupaI je jIvo mokSe gayA che te saghaLA paNa jIvo ratnatrayInI sAdhanA karavA dvArA ja gayA che. eTale mokSa e ratnatrayInI sAdhanAnuM kArya (phaLa) che. A bAbatamAM jarA paNa saMzaya nathI. saMpUrNapaNe satya che. yatra yatra ratnatrayInAthana, tatra tatra muvintasiddhiH A anvayavyaapti mane yatra yatra ratnatrayIsAdhanAbhAvaH, tatra tatra muktisiddhiabhAvaH A vyatirekavyApti che. A vyAptimAM anvayavyAptimAM vyabhicAra doSa Ave che. kAraNa ke jyAM jyAM ratnatrayInI sAdhanA hoya che tyAM tyAM sarvatra muktinI siddhi thatI nathI. jemake jyAM karmo bhAre hoya tyAM ratnatrayInI sAdhanA hovA chatAM paNa muktinI siddhi na thAya evuM paNa bane che. tathA (1) bhAre karyo hoya tyAM (2) kALa pAkyo na hoya tyAM, (3) abhavyatA Adi ayogyatA hoya tyAM ratnatrayInI sAdhanA svarUpa kAraNa hovA chatAM paNa muktinI siddhirUpa kArya thatuM nathI. mATe mukti siddhimAM jo ratnatrayInI sAdhanAne kAraNa mAnavAmAM Ave to anvayavyabhicAra nAmano doSa Ave che tethI ratnatrayInI sAdhanA nAmanuM je kAraNa che tenI AgaLa "karmanI vaiguNyatAnA abhAvathI viziSTa" AvuM eka vizeSaNa umeravuM tethI AvA vizeSaNavALI ratnatrayInI sAdhanA Ama eka vizeSaNa umeravuM joIe. to A anvaya vyabhicAra doSa Avato nathI. karmanI vaiguNyatAnA abhAvathI viziSTa evI ratnatrayInI sAdhanA te mokSanuM kAraNa che. (muktiprApta karavAmAM karmanuM atizaya bhArepaNuM eTale ke karmonI viguNatA, e pratibaMdhaka che) jyAM sudhI bhAre karmo hoya tyAM sudhI A jIvanI mukti thatI nathI. mATe "bhAre karmapaNuM" arthAt karmanI vaiguNyatA e mukti pratye pratibaMdhaka tattva hovAthI teno abhAva eTale ke karmanI vaiguNyatAnA abhAvathI viziSTa evI ratnatrayInI sAdhanAnI prApti jo thAya to A jIvano avazya mokSa thAya. A vAta saMpUrNapaNe satya che.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana paraMtu chapastha AtmA pAse kevaLajJAna na hovAthI A jIva A vAta jANI zakato nathI ke mArA jIvamAM je ratnatrayI pragaTa thaI che te ratnatrayI karmonI vaiguNyatAnA abhAvavALI che ke karmonI vaiguNyatAvALI ja che. A viSaya barAbara jANato na hovAthI chAstha jIvo mATe to ratnatrayI ja muktinuM kAraNa gaNI zakAya che. jo ratnatrayIne muktinuM kAraNa mAnIe to temAM vartato ratnatrayitva je dharma che te kAraNatAvacchedaka kahevAya. kAraNa ke kAraNamAM rahelo je dharma te nyAyanI bhASAmAM avacchedaka dharma gaNAya ane karmanI vaiguNyatAnA abhAvathI viziSTa evI ratnatrayIne jo kAraNa mAnavAmAM Ave to "karmanI vaiguNyatAnA abhAva viziSTa ratnatrayitva" ATalo lAMbo 19 akSarano dharma e nyAyanI bhASAmAM kAraNatAvacchedaka dharma kahevAya. karmonI vaiguNyatAno abhAva jo hoya ane ratnatrayInI upAsanA kare to jarUra mokSa thAya che. paraMtu chadmastha jIva kevI rIte jANI zake ke A jIvamAM AvelI ratnatrayI, karmanI vaiguNyatAnA abhAvavALI che ke karmanA vaiguNyatA vALI che ? A jJAna chaghastha AtmA karI zakato nathI eTale "ratnatrayad" Ama pAMca akSaranA dharmane kAraNatAno avacchedaka mAnIe to te laghudharma che ane "karmanI vaiguNyatAnA abhAvaviziSTa ratnatrayitva" Ama 19 akSarano dharma laIne tene jo kAraNatAno avacchedaka dharma mAnIe to akSaronI saMkhyAnI apekSAe 19 akSaro hovAthI gurudharma (moTo dhama) kAraNatAno avacchedaka dharma thAya che. nyAyanI nItirIti evI hoya che ke laghudharma avacchedaka bane to te guNarUpa che ane gurudharma jo avacchedaka bane to te doSarUpa che jyAM sudhI laghudharma prApta thaI zakato hoya to guru dharma gauravavALo hovAthI levo joIe nahIM tathA vaLI jenI upasthiti karavAmAM vilaMba thAya te
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 samyakta jasthAna caupaI paNa gurudharma kahevAya ane jenI upasthiti zIdhra thAya te laghu dharma kahevAya, pa akSaravALo dharma bolavAnI apekSAe zIdhra upasthiti vALo che tenA karatAM 19 akSarano dharma bolatAM vadhAre kALa lAge ane bhUlI paNa paDe te mATe te gurudharmanI upasthitivALo che. jenuM zarIra=kada moTuM te gurudharmanI upasthitivALuM kahevAya ane jenuM zarIra-kada nAnuM te laghudharmanI upasthitivALuM kahevAya to ahIM 19 akSaravALA vAkya karatAM pa akSaravALuM vAkya laghudharmanI upasthiti vALuM kahevAya ratnatrayitva A laghudharmanI upasthitivALuM che jyAre varmavenuSyatAnA mAvathIviziSTatnatrayitva A gurudharmanI upasthitivALuM pada che. uparokta carcAthI samajAze ke, gurudharmanA AropavALI sthiti svIkAryA vinA sAmAnyapaNe muktiAtmaka kArya pratye anvaye ane vyatireka ema banne vyApti svarUpe "ratnatrayInI ja kAraNatA avazya che. bhUtakALamAM je je jIvo mokSe gayA che, vartamAnamAM je je jIvo mokSe jAya che ane bhaviSyamAM paNa je je jIvo mokSe jaze te sarvemAM traNe kALanA mukti pAmanArA sarve paNa jIvomAM rAtrI svarUpa kAraNa avazya hoya ja che. kAraNa hoya tyAM kArya thAya paNa kharuM athavA na paNa thAya. kArya thAya ja Avo niyama nathI. paraMtu jyAM kArya thAya tyAM kAraNa avazya hoya ja, tene ja yathArthakAraNa kahevAya. jema mATI hoya tyAM badhe ghaTa banato nathI. paraMtu jyAM ghaTa thAya che tyAM mATI avazya hoya ja che tema ratnatrayI hoya tyAM sarvatra mukti thAya evo niyama nathI. bIjAM bAdhaka kAraNo hoya eTale na paNa thAya. paraMtu muktikArya jyAM jyAM thAya che tyAM tyAM ratnatrayInI sAdhanA avazya hoya ja che. Ama kAryakAraNadAva samajavo.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyattvanAM chaThThA sthAnanuM varNana 319 A pramANe gurudharmanI (19) akSaravALA vaiputAnA mAvathIviziSTaratnatrayitva ATalA moTA gurudharmanI upasthiti lIdhA vinA ja mAtra jJAnAdika ratnatrayImAM kAraNatA svIkAratAM sAmAnyathI vyabhicAra doSathI anugata kAraNatAno nizcaya thAya che. eTale ke vyabhicAra doSavALI ja kAraNatA che to paNa sAmAnyapaNe jJAnAdi traNa guNonuM sAmrAjya ja eTale ke "ratnatrayI" ja kAraNa kahevAya che. A pramANe je jIvo mokSe gayA, jAya che ane jaze ema sarvamAM jJAnAdi traNa guNonuM sAmrAjya ja kAraNa che. tethI jJAnAdi traNa guNo ane mukti vacce anvayavyatireka saMbaMdha che mATe Ama nakkI thAya che ke ratnatrayI kAraNa che ane mukti e kArya che. AvA kAraNonA lIdhe ja jJAna-tapa ane saMyama nAmanA traNe guNo A AtmAmAM prakAza-zuddhi ane gupti karavA dvArA muktinA hetu bane che. Ama AvazyakaniyuktinI gAthA 103 mAM kahyuM che. jJAna AtmAmAM prakAza Ape che. tapa AtmAmAM junA karmo bALIne zuddhi kare che ane saMyama A AtmAmAM navAM AvatAM karmone rokIne AtmAmAM gupti kare che. mATe A ratnatrayI ja muktinuM kAraNa che. te Avazyaka niryuktinI gAthAno artha A pramANe che. "jJAna e prakAzaka che. tapa e zodhaka che ane saMyama guNa e guptine karanAra che. A traNe guNono samAnapaNe yoga karavAmAM mokSa thAya che Ama jainazAsanamAM kahevAyeluM che." (Avazyaka niryuktigAthA 103) uparanI carcAthI samajAze ke ratnatrayI ja prakAza-zuddhi ane gupti ApavA dvArA A jIvamAM muktino hetu bane che mATe mukti e kArya karavuM hoya to ratnatrayI ja tenA upAya che ane tene yathArthapaNe AdaravA joIe.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 samyakta jasthAna caupaI je anupAyavAdI (upAyane nahIM mAnanAro) vAdI che. te ema kahe che ke mokSa meLavavA jevo che (Ama pAMca pada mAne che, paraMtu mokSa jyAre thavAno haze tyAre thaI ja jaze. tenA mATe koI upAyo apanAvavAnI jarUra nathI (Ama mokSanA upAyavALuM chaThThuM pada je nathI mAnatA) tevA vAdIne samajAvavA mATe kahe che ke - ratnatrayI svarUpa A kAraNa che ane temAM prakAza-zuddhi ane guptinA vyApAra dvArA jJAna, tapa ane saMyama guNo mohanA nAzanA hetu bane che. te mATe mokSArthI AtmAe prakAza-zuddhi ane guptisvarUpa vyApAra arjavA mATe (vyApAra prApta karavA mATe) avazya pravRtti karavI joIe paNa ALasa na karavI joIe paraMtu mokSanA koI upAya nathI. Ama mAnIne chaTTA padano apalApa karIne A jIva besI rahe. pramAda seve. te ucita nathI Avo graMthakArazrIno kahevAno bhAva che. "ratnatrayI" e mokSano upAya che. Ama chaTTApadanI zraddhA karo. he bhavyajIvo ! Ama svIkAro. jenAthI mAtra sAcI yathArtha dharmapravRtti Ave ane tenA dvArA mokSanI siddhi thAya. zivasukha prApta thAya. Ama chaTTApadanI zraddhA thavAthI A jIva jo mokSano arthI hoya to avazya mokSanA upAyamAM pravRtti paNa kare ja ane mokSanA upAya rUpa ratnatrayInI sAdhanAthI avazya mokSa prApta kare ja. ahIM sudhImAM "mokSanA koI upAya nathI" ema mAnanAro anupAyavAdI gayo. arthAt A chaThuM sthAna samApta thayuM. A graMthamAM samyakatvamAM cha sthAno carcavAnAM hatAM te ahIM samApta thAya che.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra mithyAmatanAM e SasthAnaka, jeha tyajaI guNavaMtA jI ! sUdhu samakita tehaja pAmaI, Ima bhAkhaI bhagavaMtA jI II nayapramANathI tehanaI sujhaI, saghalo mAraga sAco jI ! lahe aMza jima mithyASTi, tehamAMhi koI mata rAcojI II11brA gAthArtha :- upara kahelA chae sthAno (sthAnika). te mithyAtvanAM che. je guNothI bharelA jIvo A cha sthAnone (manamAMthI) tyajI de che. te ja amRtatulya sAcuM samyakatva prApta kare che. Ama tIrthakara bhagavaMto kahe che. je samyagdaSTi AtmA che, tene naya ane pramANo dvArA sAco mArga dekhAya che (sUjhe che. prApta kare che, paraMtu je mithyASTi che te AtmA saMpUrNa vastu grahaNa na karatAM aMzamAtrane ja grahaNa kare che. tethI temAM (aMzagrAhImAM) koI sAco nahIM aMzAhI vastu svarUpamAM mithyAtva ja che. tethI temAM koI joDAo nahIM 116ll Tabo :- mithyAtinAM 6 sthAnava-nAsitavAra , anityavAda 2, akartRvAda 3, abhoktRvAda 4, mokSAbhAvavAda 5, anupAyavAda 6, jeha guNavaMta tyajai, te sUdhuM samakita pAmaiM, tatparIkSAjanya apAyarUpa jJAna teha ja samakita chaI, uktaM ca sammatau - evaM jiNapannatte tatte saddahamANassa bhAvao bhAve / purisassAbhiNibohe, daMsaNasaddo havai jutto / | (satita gAthA 2-32) SaTsthAnaviSaya tattatprakArakajJAnai samyaktvavaMta bhagavaMta thAI, samyagdRSTi te aMzathI kevalI chaI, tehanaI nayapramANai karI saghalo
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 2 samyakta SasthAna caupaI mAraga sAco sUjhaiM / mithyAdRSTi te eka eka aMzanai tattva karInaiM grahai, bIjAsyuM dveSa karai, tehagAMhiM koi rAcasyo mA // 116 // vivecana - A graMthamAM mithyASTinAM cha sthAnonuM savistarapaNe varNana karyuM che (1) nAstikavAda = AtmA jevuM koI tattva nathI, (2) anityavAda = saMsAranA sarve paNa padArtho anitya che kSaNika che. (3) akartukvAda-AtmA karyAdino kartA nathI. (4) abhojjavAda AtmA karmaphalAdino bhoktA nathI. (5) mokSAbhAvavAda = mokSa jevuM koI tattva che ja nahIM ane (6) anupAyavAda = mokSanA koI upAyo nathI. A mithyASTinA 6 sthAno che. te 6 sthAnone je tyaje che te ja AtmA zuddha samyakatvane prApta kare che. "sUvuM savita" A zabdano artha evo che ke nAmamAtrathI je samyakatva kahevAya che te dravyasamyakatva che. A dravya samyakatva to tevA prakAranI kriyA karAvavA dvArA uccarAvavAmAM Ave che ke sudeva-suguru ane sudharmane ja huM AdarIza. kudeva-kuguru ane kudharmane huM nahIM svIkAruM paNa A dravyasamyakatva ja kahevAya che. paraMtu je AtmA sAcuM tattva jANe che ane tene jANIne teno je pakSapAta rAkhe che. sAcA samyakatvano je svIkAra kare che tevA samyakatva guNavALo jIva jo mithyASTie mAnelAM A 6 sthAnono samyabhAve vicAra karIne samyakabhAve parIkSA karIne A mithyAmatinAM 6 sthAnone choDI de che. tyajI de che. te ja jIva sAcA samyatva guNane prApta kare che. prazna :- ghaNo vicAra karIne nirNayAtmakabhAve 6 sthAnonI je parama zraddhA thAya tene ja nizcaya samyakatva kema kaho cho ? uttara :- teno uttara ApatAM graMthakArazrI ja kahe che ke "tatparIkSAnanya pAtharUpa jJAna te na samajita cha" upara jaNAvelAM mithyAtvanAM
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 323 6 sthAnonI samyabhAve parIkSA karIne kaSAyarahita citta vaDe yathArtha nirNayAtmakabhAve A jIva je jJAna kare che te yathArtha apAyAtmaka matijJAna che ane AvA prakAranuM yathArthabhAve thayeluM je matijJAna che te ja samyaktva kahevAya che. parama pUjya zrI siddhasena divAkarasUrIzvarajI mahArAjAe sanmatitarka nAmanA graMthanI gAthA 2-32 mAM kahyuM che ke "jinezvara bhagavaMtoe kahelA bhAvonI bhAvathI zraddhA karatA jIvanuM je Abhinibodhika (matijJAna) nAmanuM je jJAna che te jJAnamAM ja darzanazabda joDavo ucita che." sanmatitarkanI A gAthAthI atizaya spaSTa thAya che ke bhagavaMte kahelA bhAvonI samyag rIte parIkSA karIne "A tattva Ama ja che" AvA prakArano je pAko nirNaya che te nirNaya AtmAnA matijJAnanA trIjA vibhAgAtmaka apAyasvarUpa che. AvA prakAranA matijJAnanA trIjA bhedarUpa apAyAMzamAM ja samyagdarzana zabda joDAyelo che. tethI ja "vuM thameva' A tattva Ama ja che jema paramAtmA zrI mahAvIra prabhue kahyuM che te tattva kharekhara temaja che. jarA paNa anyathA nathI. AvA prakAranuM nirNayAtmaka apAyasvarUpa je matijJAna che te jJAna ja rucisvarUpa hovAthI te jJAnane ja sakita kahevAya che. kevaLajJAnI bhagavaMtane jema sarvadravyonuM ane sarva paryAyonuM yathArthajJAna pravarte che tema samyagdaSTi AtmAne A cha sthAnonuM jJAna aMzathI pravarte che paNa yathArthapaNe pravarte che mATe ja samyagdaSTi jIva aMzathI kevaLI paNa kahevAya che. TabAmAM kahyuM che ke SasthAnanA viSayavALuM tattabhrakArakajJAna bhale aMzathI hoya paNa yathArtha hoya tyAre te jIva samyaktvavALo thayo chato bhagavaMta thAya che (bhagavaMta kahevAya che). eTalA
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 samyaktva SasthAna caupai aMzathI yathArthajJAna hovAthI samyagdaSTi jIva paNa kevalI kahevAya che. (kevalajJAnIno anuyAyI hovAthI kevalIpaNe upacAra karAya che). AvA prakAranI zraddhAvALA AtmAne nayo ane pramANa dvArA saghaLo paNa mArga sAco sUjhe che. kAraNa ke te samyagdaSTi AtmAne sAcA tattvanI ja jijJAsA hovAthI ane buddhimAM paNa tevA saMskAra paDelA hovAthI nayonI apekSA rahe che. je je nayanI apekSAe je je padArtha je je rIte saMgata thAya che te te nayanI apekSAe te te padArthane yathArtha rIte joDe che. Ama sarve paNa nayone yathAsthAne joDanAra banavAthI sarve paNa nayono paripUrNa yathArtha bodha A jIvane thAya che. Ama yathArtha bodha thavAnA kAraNe A AtmA samyagdaSTi kahevAya che. AvA samyagdaSTi AtmAne A cha sthAnone AzrayI paripUrNa bodha sAco ja sUjhe che. jo A jIvane sAruM evuM nayajJAna hoya to te te nayothI yathAsthAne yathArthapaNe vastunuM yuMjana kare che ane jo potAne teTaluM vizALa jJAna na thayuM hoya to paNa tattva rUci hovAthI cha sthAnonI parIkSA karavA pUrvaka A cha sthAnone svIkAratA te jIvane jJAnInA vacanamAM vizeSa zraddhA hovAthI bhagavAnanA vacana uparanA premane lIdhe potAnA kSayopazama pramANe bhagavAne kahelo saghaLo paNa mArga tene sAco ja sUjhe che ane tenA upara sAco hArdika prema thAya che. tethI atizaya spaSTapaNe vastuno naya-pramANapUrvaka bodha na hovA chatAM paNa bIjarUpe te bodhane abhimukha hovAthI teno AMzika bodha paNa kALAntare vikAsa pAmIne naya-pramANavALA bodhamAM ja vizrAma pAme che. ane tyAM sudhI gurunI nizrAe ja rahe che. nAstikavAdI "Atmatattva" che A vAta ja svIkArato nathI. pAMca bhUtomAMthI cetanA thAya che ane pAMca bhUtomAM ja cetanA vilaya pAmI jAya che. gayA bhavathI ahIM koI AvatuM nathI. AvatA bhavamAM
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 325 koI jatuM nathI. eTale AtmA jevuM koI tattva che ja nahIM. Ama nAstikavAdI AtmAnA astitvane ja svIkArato nathI. jyAre koIka mithyAtvavAdI zarIrathI bhinna ane caitanyaguNavALo AtmA to che Ama mAne che. paraMtu te AtmA kSaNika che arthAt kSaNe kSaNe badalAya che. A AtmA nitya-dhruva raheto nathI. Ama mAne che. tenA ja kAraNe AtmAne nitya mAnanArA pratye atizaya dveSa kare che ane vairAyamANa vRtti rAkhe che. A ja pramANe koIka vAdI AtmAne ekAnte karmano akartA ja svIkAre che. AtmA to zuddha-budgha dravya hovAthI karma karato ja nathI. Ama mAne che. tenA ja kAraNe AtmAne azuddha mAnanArA upara dveSa kare che. A rIte koIka vAdI A AtmA karmano ane tenA phaLarUpe sukhaduHkhano bhoktA nathI Ama mAne che. prakRti ja badhuM bhogave che AtmA bhoktA nathI. Ama mAnI tevI ja dalIlo karyA kare che. A pramANe koIka vAdIo AtmAne kartA-bhoktA mAne che. paNa A jIva karmano karanAra ane bhogavanAra ja hovAthI A jhaMjhALamAMthI te kyAreya mukAto nathI. mATe mokSa nathI Ama mAne che. ane koI koI darzanakAro mokSa che Ama mAne che paNa te mokSanI prApti atizaya durlabha che. aneka upAyo karavA chatAM prApta thato nathI mATe. tenI prAptino sAco koI upAya nathI. Ama mAne che. A rIte judAM judAM darzano prastuta A cha sthAnone AzrayI pota potAne mAnya evA koI koI ekAda aMzane svIkArIne bIjo aMza na mAnavAnA kAraNe potAnAthI bhinna evA bIjA aMzane mAnanArA upara atizaya dveSa kare che. tethI ja gurujI samajAve che ke AvA prakAranA mithyAmatomAM rAcazo nahIM ane jJAnI mahAtmA puruSonI nizrA svIkArIne suMdara zAstrAbhyAsa
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 samyakta jasthAna caupaI karIne suMdara parIkSA karavA pUrvaka cha sthAnone svIkAravA ane yathArtha rIte samajavA mATe koziza karajo. AvA prakArano graMthakArazrIno Azaya che je ApaNA upara ghaNo ja lAgaNIbharyo bhAva che. 116ll avataraNa - mithyASTimAM cha sthAno gAthA 116mAM jaNAvyAM. tenAthI viparIta cha sthAno samyagdaSTinAM che. A chae sthAnone samyagdaSTi apekSApUrvaka judA judA nayathI judA judI rItie dekhe che ane kahe che paraMtu mithyASTi jIva A ja chae sthAnomAM eka eka aMzathI jue che ane bIjA aMzanI mAnyatAvALA upara aMtaradveSa kare che te vAta eka udAharaNa ApavApUrvaka samajAve che - grahI eka eka aMza jima aMghala, kahaI kuMjara ane pUro jI ! tima mithyAtvI vastu na jANaI, jANe aMza adhUro jIII locana jehanAM bihuM vikasavara, te pUro gaja dekhAI jI. samakitadRSTi tima sakalana sammata vastu vizeSaI jI ll11oll gAthArtha - jema AMdhaLo puruSa hAthInA eka eka aMzane grahaNa karIne A pUrNa hAthI che tema kahe che. tenI jema mithyAdaSTi AtmA vastune yathArthapaNe na jANato chato adhuro koI aMza jANe che. ane tene ja pUrNa mAnI le che. paraMtu jenAM locana barAbara vikasvara che. eTale ke locanamAM koIpaNa jAtanI khoDa khAMpaNa nathI. tevo AtmA te ja hAthIne pUrNapaNe dekhe che tema samyagdaSTi AtmA koI paNa vastavizeSane sakalanayanA sammatapaNe dekhe che. /117ll Tabo - nima vaho 3thI rU rU zaMza ahI pUro "vAra e" ima saddahaiM, daMta grahai te mUlakapramANa kahai, zuMDi grahai te daMDa pramANa, karNa grahai te sUrpapramANa, caraNa grahai te koThipamANa kahai
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 327. tima mithyAtvI vastu yAvad dharmamANa chai, tAvad dharmamANa jANai nahIM / adhUro eka aMza bhedAdika jANai / jehanAM 2 locana vikasvara chai = anupahata chai, te kara-caraNa-daMtAdyavayavaI saMsthAnarUpAdikaI viziSTa pUrNa hAthI dekhai / timasamyagdRSTi sakalanayasammita vastu chai, te vizeSai, nayavAdamAMhi udAsI hui rahai, na niMdai, na stavai, kAraNa vinA nayabhASAI na bolai / "ohAriNiM aNiyakAraNiM ca bhAsaM na bhAsijjA sayA sa pUjjo (dasavaikAlika a 9, u 3, gAthA 9) iti vacanAt // 117 // vivecana :- jema koIka AMdhaLA mANaso hAthInA eka eka avayavane pakaDe che ane bIjA avayava potAne AMkha na hovAthI dekhAtA nathI. tethI je avayavathI hAthI pakaDyo che te ja avayavane barAbara jANIne AvI AvI kalpanA kare che koIka eka aMdha puruSa kahe che ke hAthI mUlakapramANa che. eTale ke hAthI mULA tulya che jenA hAthamAM sUMDha AvI che te kahe che ke hAthI lAkaDI pramANa che eTale ke daMDapramANa che. jenA hAthamAM kAna AvyA che. te kahe che ke hAthI supaDA jevo che jenA hAthamAM paga AvyA che te kahe che ke hAthI koThI jevo che. Ama AMdhaLA puruSo AkhA hAthIne dekhatA na hovAthI potAnA hAthamAM je bhAga Avyo che tenA anusAra AkhA hAthInI kalpanA kare che. vAstavikapaNe te aMzane AzrayI hAthI tevo che paNa kharo, paraMtu Akho hAthI tevo nathI ane aMdhadaSTi hovAthI A jIvone bIjA aMzo na dekhAtA hovAthI AkhA hAthIne tevo tevo mAnI le che. tenI jema mithyAdeSTi jIvo vastunA je dharma tarapha potAnI dRSTi vaLI hoya te dharmane ja svIkArI le che ane bIjA dharmono apalApa kare che. mATe mithyAdRSTi che. A mithyASTi jIva vastu jeTalA dharmavALI hoya che teTalA (anaMta) dharmavALI mAne nahIM. paNa vastunA eka aMzamAtrane ja jANe ane bIjA aMzo na jANavAthI teno apalApa kare che. A ja kAraNe te mithyASTi che.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 samyakta SaDrasthAna caupaI paraMtu jenAM bane locana sArAM che, arthAt AMkhe barAbara dekhe che jenI AMkho anupahata (khAmI vinAnI) che tevA jIvo te ja hAthIne kara-caraNa ane daMtAdi avayavothI tathA saMsthAnathI eTale ke AkArathI ane rUpAdithI viziSTa (eTale ke te hAthI jevo che tevo paripUrNa) paNe dekhe che tevI ja rIte samyagdaSTi AtmA paNa bhinna bhinna nayonI apekSAe vastunA bhinna bhinna svarUpane samajato chato jyAM je rIte vastu upakAraka thAya che tyAM te rIte vastune joto chato vastune te ja rIte pratipAdana karato chato sarva nayone mAnya te vastune svIkAre che. sarva niyonI apekSA rAkhIne vastune te te rUpe samaje che ane samajAve che. mATe te jIva yathArthajJAnI ane yathArthavaktA thAya che. A samyagdaSTi AtmA manamAM badhA ja nayo samaje che phakta prayojana na hovAthI sarva nayonI vAto raju karato nathI. udAsIna thaIne varte che. jyAM jyAM je nayanI AvazyakatA dekhAya che tyAM tyAM te nayanI pradhAnatA karIne prarUpaNA kare che. koI nayanI te jIva nathI niMdA karato ke nathI prazaMsA karato. kAraNa ke te te nayanA avasare te te nayanI AvazyakatA paNa rahe che. mATe yathAsthAne nayayojanA kare che. jemake kAgaLamAM citarelo ghaDo ke je naigamanayathI ghaTa che ane mATIno banelo ghaTa ke je RjusUtranayathI ghaTa che. A banne ghaTa hovA chatAM pANI bharavuM hoya to jusUtranayavALA ghaTane ja pradhAna kare che. pANI bharavA mATe kAgaLamAM citarelA ghaTane svIkArato nathI. paraMtu ghaTanuM citra mAtra doravuM hoya to te kAgaLanA ghaTane ja le che paNa pANIthI bharelA ghaTane citaravAnA sthAne lAvato nathI. A vAta jema samajAya che tema samyagdaSTi AtmA badhA ja nayone jANato hovA chatAM paNa jyAM jyAM je je nayanI AvazyakatA hoya che tyAM tyAM te ja nayane pradhAna kare che. zeSa nayo pote jANato hovA chatAM tyAM jarUrI nathI tethI te zeSa nayomAM udAsIna thaIne rahe che.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 329 sarve paNa nayo pota potAnA viSayane svIkAre che ane bIjA viSayamAM te mauna rahe che. AvI niyonI racanA hoya che. Ama samyagdaSTi jIva samaje che eTale A naya khoTuM kahe che ema kahIne tenI niMdA karavAnI rahetI nathI tathA A naya sAcuM ja kahe che. Ama kahIne tenI AvI stuti karavAnI paNa rahetI ja nathI. mATe ja samyagdaSTi jIva sarva nayonI vAta sAMbhaLe che, jANe che ane yathAsthAne joDe che. paraMtu koI nayanI vAtamAM te raMgAI jato nathI ke vairAyamAna vRttivALo paNa banato nathI. je naya je apekSAe vAta karato hoya che te naya te apekSAe sAco paNa jarUra che. jema ApaNane koI prazna kare ke "amadAvAda zahera" kaI dizAmAM AvyuM? to pAlanapuramAM rahenAro jo tyAM beTho hoya to turata bolI uThaze ke amadAvAda dakSiNamAM AvyuM? rAjakoTamAM rahenAro beTho haze to te turata bolI uThaze ke nA, amadAvAda to pUrvamAM AvyuM. eTalAmAM suratamAM rahevAvALo jo te sabhAmAM beTho haze to te vadhAre pAvarathI bolI uThaze tame bane khoTA che amadAvAda to uttaramAM AvyuM. eTalAmAM kapaDavaMja rahenAro beTho haze to kaheze ke amadAvAda to pazcimamAM AvyuM? A cAre vAdInI vAta potapotAnA nayanI apekSAe sAcI hovA chatAM kahenArA jIvo tenA AgrahI banyA chatA jo ghaNA jorazorathI bIjAnI vAtano niSedha kare to vAstavikapaNe potapotAnI apekSAe badhA ja sAcA che. to paNa bIjAno parAbhava karavA jAya che tyAM te khoTA paDe che kAraNa ke bIjAnI apekSAe vastunuM tevuM tevuM svarUpa paNa che. tema nayomAM paNa samajavuM. koI paNa naya potAnA sthAnamAM rahe tyAM sudhI sAco che. paraMtu anyanA khaMDanamAM pravarte tyAre ja te mithyA thaI jAya che. kAraNa ke anya nayanI apekSAe vastunuM svarUpa anya rIte paNa hoI zake che. mATe ja A nayono abhyAsa sUkSmabuddhipUrvaka karavo joIe.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai A nayavAda sApekSavAda che apekSApUrvakanI vAta che. mATe nayavAda stutiyogya paNa nathI ane niMdA yogya paNa nathI. te nayavAda e jJAnaguNa hovAthI sadA pUjya che. A pramANe zAsrakAranuM kathana hovAthI samyagdaSTi AtmA kyAreya paNa kAraNa vinA nayavALI bhASAne vakhANe paNa nahIM ane niMde paNa nahIM mAtra yathAsthAne teno upayoga kare. 330 jo samyagdaSTi AtmA gItArtha hoya to (prayojana vinA) nayabhASA (nayapUrvakanI bhASA) na bole ane je gItArtha na hoya tevA samyagdaSTi to abhyAsa na hovAthI ATalA uMcA tattvanI prarUpaNA kare nahIM. paraMtu gItArtha mahAtmAo pAse rahIne abhyAsa karavA mATe vadhAre vadhAre prayatna ja kare. tathA je gItArtha mahAtmA che te sAmI vyaktine bodha karAvavAnA AzayathI pramANabhASA bole. kAraNa ke pramANavALI bhASA bolavAthI ziSyone yathArtha bodha thavAno saMbhava che. dazavaikAlika sUtramAM tevA gItArthane sAme rAkhIne kahyuM che avadhAraNI bhASA (jakAravALI bhASA arthAta eka nayavALI bhASA) ane sAmenA jIvane aprIti thAya tevI bhASA uttama AtmAe bolavI joIe nahIM. kAraNa ke jyAM je nayanI pradhAnatA karavAthI jIvanuM hita thAya, kalyANa thAya tyAM tevA nayavAdavALI bhASA sadA pUjya che. "kAraNa vinA nayavALI bhASA na bole" eno artha evo karavo ke koI evuM viziSTa kAraNa upasthita thayuM hoya to nayavALI bhASA paNa bole, Ama hovAthI ja zrotA jyAre koI ekanayano ghaNo AgrahI ja hoya to tene banne nayovALuM vastu svarUpa samajAvavA mATe sAmenA jIvanA kSayopazamane anurUpa pratispardhI bIjA eka nayanI prarUpaNA paNa gItArtha mahAtmA muni kare. // 117 / / avataraNa :- nayavAdI ane syAdvAdavAdI padArthanA svarUpane kevI
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 331 rIte dekhe che ? te samajAvyuM have A nayavAda ane syAdvAda kevo che te samajAvavA mATe ekAnta nayavAdo hAthI jevA ane syAdvAda tenA upara aMkuza jevo che. AvI upamA ApIne anarthakArI evA nayavAdo aMkuzanA kAraNe kevI rIte hitakArI banI jAya che ? te vAta samajAvatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - aMza grahI nayakuMjara uThyA, vastutattvataru bhAjaUjI 1 syAdvAda aMkuzathI tehanaiM, ANai dhIra mulAIjI || teha niraMkuza hoi matavAlA, cALA karai anekojI / aMkuzathI darabAri chAjai, gAjai dharIa vivekojI 118 gAthArtha :- sAta nayo rUpI kuMjara (hAthI) che te hAthI vastunA eka eka aMza mAtrane grahaNa karIne uThyA che. bhAgAbhAga kare che. tophAna macAve che. vastunA yathArthasvarUpAtmaka vRkSane bhAMge che. tevA tophAnI hAthIne dhIrapuruSa syAdvAdarUpI aMkuza dvArA mUlamArge lAve che. te nayavAdIo niraMkuza thaIne jo cAle to potapotAnA matavALA thaIne aneka prakAranA mohanA cALA (nakharA) kare che. paraMtu aMkuzathI vaza thayA chatA rAjadaravAje chAje che (zobhe che) ane viveka dharIne gAje che. // 118/ To :- nayarUpa unara cha, te je gaMza grahI unmatta thayA thakA uThyA chai te vastutattvarUpa taru kahitAM vRkSanai bhAjai chai / dhIra puruSa char3a - te aMzagrAhI nayakuMjaranaI syAdvAdaaMkuzanai mUlAjai ANai = vaza karai - teha niraMkuza hoi = nirapekSa thakA cAlaI to matavAlA hoi, aneka cAlA karaiM, vedAntAdivAdamAMhi praveza karInai / hAthI paNi niraMkuza hATa- ghara bhAMjai svataMtra thakA vanamAMhiM phirai, aMkuzathI
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 samyakta SasthAna caupaI darabArai chAjai, vivekadharI paTTahastI thaI gAjai, naya paNi syAdvAda aMkuzai zIkhavyA jinazAsanarUpa rAjadvArai chAjai, Apabalai gAjaI 228aaaa vivecana :- "nayo" e vastunA svarUpane samajavA-samajAvavA mATenI eka prakAranI dRSTi che. koIpaNa vastune bhinna bhinna rUpe dekhavA mATenI je dRSTi tenuM nAma naya che. A gAthAmAM A nayane hAthInI upamA ApavAmAM AvI che. ApaNA jIvamAM vastunA eka eka bhAgane jonArI dRSTio jyAre pravarte che tyAre te te dRSTithI vastunuM tevuM tevuM svarUpa dekhIne A jIva unmatta thAya che potAne dekhAtuM ekataraphanuM svarUpa ja yathArtha svarUpa che. Ama mAnI le che ane padArthanA vAstavika svarUpano A jIva nAza kare che, tethI ja zAstromAM kahyuM che ke nayarUpI A hAthI vastunA eka aMzamAtrane grahaNa karIne te aMzane ja vastu pUrNa rUpavALI che Ama samajavAsamajAvavA prayatnazIla bane che. AvA prakArano ekapAkSika jIvano A abhiprAya "vAstavikapaNe rahelI yathArtha vastunA svarUpano bhaMjaka bane che." eTale vastunA yathArthasvarUpAtmaka vRkSano uccheda kare che. vastunA yathArtha svarUpane jovAmAM je puruSa dhIra che te dhIrapuruSa A aMzagrAhI nayeSTi rUpI hAthIne sarvajJaparamAtmAe batAvelA syAdvAda (anekAntavAda) rUpI aMkuza vaDe vaza kare che. eTale ke zAstravacanone syAdvAdazailIthI yathAyogya sthAne joDIne te te nayadaSTine potapotAnA sthAnamAM pratibaddha kare che. jenA kAraNe sarve paNa naya padArthanuM AMzika svarUpa jaNAvavA bIjA svarUpano apaloDa karyA vinA vastunA yathArtha svarUpano bodha karAve che. A nayavALI dRSTi eka eka aMza grAhI hovAthI paraspara vairAyamANavRtti vALI che. tethI sarvajJa paramAtmAnA vacanane anusaravArUpa
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 333 syAdvAdamaya aMkuzathI rahita hoya che te mATe aMkuza vinAnA hAthInI jema cAle che. tethI A nayo potapotAnA matanA AgrahI bane che jema hAthI aMkuza vinA aneka jAtanA cALA kare che tevI ja rIte A nayavALI dRSTi paraspara bhinna bhinna rIte vastunA svarUpanI sthApanA kare che ane A dRSTi potAnI mAnyatAnI AgrahI banavAthI paraspara laDavAnI manovRttivALI bane che ane tenA ja kAraNe bhinna bhinna darzanavAda ubho thAya che ane bhinna bhinna darzanavAdano Agraha pragaTe che. jema aMkuza vinAno hAthI hATa-gharane bhAMgI nAkhe che ane svataMtra thayo chato mananI marajI mujaba jaMgalamAM bhaTake che tema A nayavALI dRSTi paNa syAdvAdarUpI aMkuza vinA yathArthamArgarUpI vRkSane bhAMgI nAkhe che ane sarvajJanA vacanathI vikhuTo paDyo chato saMsArarUpa vanamAM anaMtabhavabhramaNa kALa sudhI bhaTake che. jyAre te ja hAthI aMkuzathI vaza thayo chato rAjadarabAramAM zobhA pAme che ane vivekavALo banIne paTTahastI rUpe gAje che tema nayavAda paNa syAdvAda rUpI aMkuzathI tene AdhIna thayo chatA jainazAsanarUpI rAjadarabAramAM chAje che-zobhe che, arthAt pratiSThA pAme che. sArAMza ke koI vyaktimAM judA judA nayo phaLAvavAnI zakti pragaTI hoya ane temAM bhagavAnanA vacanarUpI aMkuzathI niyaMtrita thaI chatI cAlatI hoya to bhagavAnanA zAsananI zobhAmAM vadhAro kare che ane sarve paNa nayone yathAsthAne joDIne sanmArganI vRddhi kare che. hAramAM parovAyelA maNionI jema A sarve paNa nayo potapotAnI dRSTithI gAjI rahyA che, zobhI rahyA che. bhinna bhinna nayo e hAthI che. syAdvAdavALI daSTi e aMkuza che aMkuza vinAno hAthI ghara-hArano nAza kare che tema ekAnta vAdavALA nayo vastunA yathArthasvarUpano ucchedaka kahevAya che. aMkuzathI vaza thayelo vyA che.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 samyakta thasthAna caupaI hAthI rAjadarabAre zobhe che tema syAdvAdathI parovAyelA A nayo maNionA banelA hAranI jema zobhA pAme che mATe maNio jo chuTAM chuTAM hoya to khovAI jAya ane hAra jeTalI kiMmata pAme nahIM tema nayo paNa chuTA chuTA hoya to yathArtha mUlyavALA banatA nathI ekAnta AgrahI thaIne vastunA svarUpanA bhaMjaka bane che mATe syAdvAdI banavuM sAruM che. ekAntavAdano Agraha tyajI devo. 118 avataraNa :- A nayadeSTi e eka aMzagrAhI ekAntadRSTi che, niraMkuza dRSTi che. AvI niraMkuza ekAntadaSTi (nayaSTi) te te vedAnta Adi darzanonA matomAM pravezelI che ane tethI aneka prakAranA cALA kare che, nakharA kare che. tethI have kaI kaI nadRSTithI kayuM karyuM darzana baneluM che te jaNAve che - naicArika-vaizeSika vicaryA, naigamanAya anusAra jI ! vedAnta saMgrahanacaraMgI, kapilaziSya vyavahAri jI II hajusUtrAdika nathI, saugata, mImAMsaka nayabhelaIjI ! pUrNa vastu jenapramANe, SaTa darazana eka mesejI II11lA gAthArtha :- nayAyika ane vaizeSika naigamanayane anusAra vicare che. vedAntadarzana saMgrahAyathI raMgAyelo che (saMgrahanayane anusAra cAlanAro che) kapilaRSino ziSya (sAMkhyadarzana) vyavahAra nayane anusaranAro che. saugata darzanavALA (bauddhadarzanavALA) RjusUtrAdi cAre nayathI cAra bhedavALo (sautrAMtika, vaibhASika, yogAcAra ane mAdhyamika) thayA. mImAMsaka (ane vaiyAkaraNika Adi) bhinna bhinna jyonA mizraNathI thayA che vastunA pUrNa svarUpane kahenAruM eka jaina darzana ja che ke je darzana chae darzanone yathAsthAne joDe che. /11ell rabo :- naiyAyika-vaizeSika [ 2 rana naimanayara anusAra vicaryA, te pRthag nityAnityAdi dravya mAnai, "pRthivI paramANurUpA
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 334 nityA, kAryarUpA tu anityA", e prakriyA chai, ekatra prAdhAnyenobhayAnabhyupagamAd mithyAtvam / uktaM ca ( sammattau ) dohiM vi NaehiM NIaM, satthamulUeNa taha vimicchattaM / jaM savisayappahANattaNeNa aNNuNNaniravekkhA // 49 // ( sammatau, kANDa 3, gAthA 49 ) vedAntI te saMgrahanayaiM raMgi cAlyA, je mATiM te zuddha Atmadravya mAnai chai, uktaM ca ( sammatau ) - davvaTThiyanayapayaDI suddhA saMgahaparUvaNAvisao // ( sammatau kANDa 1, gAthA 4 ) kapilaziSya 25 tattvaprakriyA mAnatA vyavahAranayaiM cAlyA, uktaM ca (sammatau ) jaM kAvile darisaNe, evaM davvaTThiyassa vattavvaM // ( sammatau kANDa 3, gAthA 4 ) vyavahAra te dravyArthikabheda chan / saugata 4 RjusUtrAdika nayI thayA- sautrAMtika- vaibhASika- yogAcAra - mAdhyamika, e RjusUtra - zabda- samabhirUDha- evaMbhUtanayathI anukramai thayA / mImAMsaka-upalakSaNai-vaiyAkaraNAdika nayamelai - nayasaMkarai thayA, pUrNa - pUruM nayabhaMgapramANai vastu jainapramANai SaTdarzananai ekamelai melavai, bhaddaM micchadaMsaNasamUhamai assa ( sammatau kANDa 3, gAthA 69 ), ityAdi vacanAt // 119 // vivecana :- naiyAyika ane vaizeSika A banne darzano naigamanayane anusAre cAlanArAM che te banne darzano nityadravya ane anityadravya judAM judAM mAne che. A vAta vadhAre spaSTatAthI samajAve che ke -
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 samyakta jasthAna caupaI A saMsAramAM paramANu-zuka-caNaka-caturaNuka saMkhyAtANuka asaMkhyAtANuka ane anaMtANuka dravyo che. pRthvI-jala-teja-vAyu-AkAza Adi nava dravyo che. temAM paramANu svarUpa je pRthvI Adi dravyo che te mAtra nitya ja che. kAraNa ke te dravyo anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI rahevAnAM che mATe nitya che. ' paraMtu caNaka, caNaka Adi je skaMdhAtmaka pRthvI-jaLa-teja-vAyuM dravyo che te kAryarUpa dravyo che. A kAryarUpa dravyo anitya ja che. kAraNa ke be-traNa-cAra Adi paramANuonA saMyogathI banyAM che ane kALAntare vinAza pAmanArAM paNa che. mATe kevaLa anitya ja che. eTale paramANu svarUpavALI pRthvI nitya ja ane kayaNakAdi aMdhAtmaka pRthvI anitya ja che. Ama ekAntavAda mAne che. A naigamanaya te sAmAnya ane vizeSa ema ubhayanayAtmaka che. eTale nayakrayAtmaka che bane nayanI vAta pote mAne che paNa svataMtrapaNe mAne che. mATe mithyAtva ja che je nitya che te paramANu pRthvI Adi anitya nathI ja ane kayaNukAdi je pRthvI che te anitya ja che. paNa nitya nathI. Ama ekAntavAda mAnato hovAthI mithyAtva che. jo ke eka ja vastumAM dravyane pradhAna karIne to te ja dravyane nitya mAnavAmAM Ave ane te ja vastumAM paryAyane pradhAna karIne to te ja dravyane anitya paNa mAnavAmAM Ave tyAre koI paNa eka vastumAM ja vArApharatI pradhAnatAnI apekSAe ubhayanayano abhyapagama (svIkAra) thAya che. Ama ubhayanaya kramasara svIkAravAthI A mAnyatA pramANarUpa bane che. mATe AvI kramasara bane nayanI mAnyatAvALI dRSTine satvarUpa mAnavAmAM AvI che. kAraNa ke vastunuM vAstavika svarUpa paNa tevuM ja che. mATe yathArthavAda che.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 337 paraMtu taiyAyika ane vaizeSika paramANurUpa pRthvI-paramANurUpa jala paramANurUpa teja ane paramANusvarUpa vAyune tathA AkAza-kAla-dizAAtmA ane manane ekAnta nitya ja mAne che. tyAM dravyanI pradhAnatA karI paraMtu te paramANusvarUpa pRthvImAM paNa paryAyo badalAya che tethI paryAyane AzrayIne aniyatA che tene teo svIkAratA nathI, mATe mithyAtva che. tevI ja rIte kayaNukAdi skaMdhAtmaka pRthvImAM be-traNa-cAra paramANuono saMyoga-viyoga hovAthI ekAtte anityatA ja kahe che paNa temAM rahelA paramANuo sadA rahevAvALA hovAthI kathaMcit nityatA paNa che te A vAdI samajato nathI. A pramANe paramANu Atmaka pRthvIkAyamAM kevaLa ekalA nityapaNAnuM ja grahaNa karyuM paNa kathaMci anityapaNu na svIkAryuM tathA kayaNukAdi pRthvImAM kevaLa ekaluM anityapaNuM ja mAnyuM paNa kathaMji nityapaNuM na svIkArya mATe A rIte te mata mithyAtva che. have paramANuAtmaka pRthvI-jala-teja-vAyu dravyomAM jo dravyanI pradhAnatA karIe to nityatA avazya che ja, paraMtu te ja paramANuAtmaka pRthvI Adi cAre dravyomAM parivartana pAmatA paryAyonI eTale ke rUparasa-gaMdha-sparza AdinI parAvRttine dhyAnamAM laIne jo tenI pradhAnatA karIe to anityatA paNa che ja. Ama paramANuAtmaka pRthvI jalateja-vAyu A cAra dravyomAM nityatA tathA anityatA ema bane bhAvo che paNa kevaLa ekalI nityatA paNa nathI ane kevaLa ekalI anityatA paNa nathI. tevI ja rIte ghaTa-paTAdi dravyomAM ane kayaNukAdi skaMdhAtmaka dravyomAM A skaMdho saMyoga-vibhAgathI bane che mATe anityatA to che ja. paraMtu sAthe sAthe pudgaladravyanI pradhAnatA karIe to te kAyama pudgaladravya svarUpe hovAthI nityatA paNa aMdara che ja. Ama nityatA-anityatA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 samyakta SasthAne caupa ubhayasvarUpa che AvA prakAranI syAdvAdanI dRSTi che jyAre taiyAyikavaizeSika ekAntavAdI hovAthI paramANurUpa pRthvIne kevaLa ekalI nitya ja, ane kayaNukAdi aMdhAtmaka pRthvIne kevaLa ekalI anitya ja mAne che. Ama taiyAyika-vaizeSika nitya-anitya ema banne svarUpa mAnatA hovA chatAM nitya mAne tyAM anitya ane anitya mAne tyAM nitya na mAnatA hovAthI ekAntavAdI che. eTale te mithyAtvI che. naiyAyika ane vaizeSikanI AvI mAnyatA ekAntavAdavALI hovAthI mithyAsvarUpa che. A bAbatamAM graMthakArazrI sAkSIpATha Ape che ke - ulukaRSi vaDe = vaizeSika darzanakAra vaDe bane nayono svIkAra karIne potAnuM zAstra banAvAyuM che to paNa te mithyAtva che. kAraNa ke potapotAnA viSayanA ekAnta Agrahane kAraNe te bane nayo paraspara nirapekSa che. mATe mithyAtvasvarUpa che. (vizeSAvazyakabhASya gAthA 2195) | vedAntadarzana saMgrahanayanA ekAntavAdanA raMgathI raMgAyelo che. kAraNa ke tenuM kahevuM che ke "A AtmA sadA zuddhadravya ja che" ahIM sattAthI zuddha hovA chatAM karmothI malIna paNa che, paraMtu A bIjI bAjunI vAta teoe kADhI nAkhI eTale ekAntavAda thavAthI mithyAtva che. sammatitarka nAmanA graMthamAM kASTha prathamanI gAthA 4 mAM ja kahyuM che ke "dravyArthikanayanI prakRti zuddha che" eTale ke dravyArthikanayanI dRSTithI vastunuM mULa svarUpa grahaNa karavAmAM Ave che te nayanI dRSTie sarve paNa AtmAo zuddhasvarUpavALA-sahajAnaMda-siddhasvarUpI che. A rIte A saMgrahanayanI mAnyatAmAM vedAntadarzana bhaLeluM che. kapilaRSinA ziSyo (sAMkhyadarzanakAra) puruSa-prakRti vagere 25 tattvone mAnatA chatA vyavahAranayanA ekAntaAgrahI che. AtmA e puruSa
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 339 ane tene vaLageluM zarIra ane karma e sattva rajasa ane tamasanI banelI prakRti ja che. tenA uttarabhedamAM 11 Indriyo, 5 bhUto ane 5 viSayo vagere che. Ama teo mAne che. Ama AtmA ane prakRti ema bane tattvo mAnyA. paNa ekAntabheda svIkAratA hovAthI mithyAtva che A mAnyatA vyavahAranayanA ekAntaAgrahavALI che. saugata eTale bauddhadarzana. tenA cAra bheda che. sautrAntika vaibhASika-yogAcAra ane mAdhyamika A darzanakAro anukrame RjusUtranayazabdanaya-samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya Ama A cAra nayanA ekAntavAdI che. A cAre nayonA ekAntavAdanA AgrahamAMthI ja A cAre bhedo janmelA che. bauddhadarzana kSaNikavAdane mAne che. eTale je kSaNe je padArthanuM jevuM svarUpa hoya che. te kSaNe te padArthanuM te kSaNa puratuM ja te svarUpa che. bIjA kSaNe bIjo ja padArtha Ave che. AvI ekAntamAnyatA che mATe RjusUtranayanA ekAntavAdamAMthI janmeluM A darzana che. A pramANe bIjA bhedo je che temAM vaibhASika darzanakAro zabdanayanA ekAntavAdI yogAcAravAdI samabhirUDhanayanA ekAntavAdI ane mAdhyamika bauddho evaMbhUtanayanA ekAntavAdI jANavA. mImAMsaka darzanakAra tathA upalakSaNathI vaiyAkaraNIya Adi anya darzanakAro nayonA saMkarathI eTale nayonI mizratAnA ekAnta vAdamAMthI janmelA che. A badhAM ja darzanakAro judA-judA nayavAdanA ekAnta AgrahavALA che. mATe mithyAtvI che sApekSadaSTivALA nathI. judA judA nayothI, judA judA bhAMgAothI ane judA judA pramANathI vastunuM paripUrNa svarUpa mAnavAvALuM jo koI darzana hoya to te jainadarzana ja che. jainadarzana judA judA nayanI apekSAe chae darzanone
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 samyaktva SasthAna caupai eka mALAmAM bhegAM guMthe che. arthAt bhinna bhinna nayathI chae darzananI mAnyatAne yathAsthAne upayogamAM joDe che. mATe te paripUrNa darzana hovAthI samyakdarzana che. sanmatitarka kANDa 3nI 69mI gAthAmAM kahyuM che ke - sarve paNa darzano potapotAnA matamAM AgrahI hovAthI mithyAtvasvarUpa che. paraMtu jyAre teo (potAnI ekAnta vAtane choDIne) paraspara sApekSatAvALA thAya che tyAre samyak bane che. jaina darzana AvuM ja che arthAt mithyAdarzananA samUhAtmaka (ekAntavAdavALAM) sarve paNa darzano mithyAtvavAdI che. paraMtu paraspara sApekSa thavAthI samyavAdI banelAM evAM A darzanonA (saMgrahAtmaka) evA jainadarzananuM bhadra (kalyANa) ho. AvA prakAranuM A jaina darzana yAvacaMdradivAkara sudhI jaLahaLatuM raho. / / 119 avataraNa :- badhAM ja darzano potapotAnI mAnyatAnA AgrahI hovAthI pratispardhI darzananI sAthe paraspara hAthInI jema laDIne vinAza pAme che jyAre jainadarzana syAdvAdI hovAthI tyAM taTastha rahIne koIpaNa jAtanA upadrava vinA vijayavaMta bane che te vAta samajAve che nityapakSamAMhI dUSaNa dAkhe, naya anityapakSapAtI jI / nityavAdamAMhI je rAtA, te anityanayaghAtI jI II mAMhomAMhi laDe be kuMjara, bhAMjaI nijakaradaMto jI / syAdvAdasAdhaka te dekhaI, paDaI na tihAM bhagavaMto jI ||120|| gAthArtha :- anityavAdanA pakSapAtavALo jIva nityavAdanA pakSamAM dUSaNo Ape che ane je darzanavAdIo nityavAdanA pakSamAM rakta che te anityavAdanA thAtI che. A pramANe nityavAda ane anityavAdane ja mAtra mAnanAra be vAdIo be hAthIonI jema paraspara laDe che ane potAnI sUMDha ane dAMtane bhAge che paraMtu syAdvAdanA sAdhaka evA bhagavaMta te bannenI laDhAI jue che paNa tevA vAdavivAdamAM paDatA nathI. 120
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 341 rabo - nityanayanA pakSapAta kSAivArI vauThThAvi jIrU te nityapakSamAMhiM dUSaNa dAkhai, aMkurAdijanakAjanakatvAdivirodhai ( aMkurAdijanakAjanakatvAdi virodhai) kSaNika bIjAdi thApai chai, sadRzakSaNadoSai abhedagrahAdi upapAdai chaD je nityavAdamAMhi rAtA chai, te anityanayaghAtI chai ekAntanitya AtmAdi mAnai te mAMhomAMhiM be hAthI laDai chai, laDatA potAnA kara-dAMta bhAMjai chai / syAdvAdasAdhaka chai te te laDAiM dekhai chai, paNi bhagavaMta tihAM paDai naI udAsIna rahai, uktaM ca - anyonyapakSapratipakSabhAvAd yathA'pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchanna pakSapAtI. samayastathA te // dvAtriMzikAyAm (anyayoga 30) // 120 // vivecana :- AtmA vagere jagatanA sarve paNa padArtho dravyathI sadA che ane sadA rahenArA che. eTale ke dhruva che arthAt nitya che. ane paryAyathI palaTAvAvALA paNa che. eTale ke anitya paNa che. A pramANe jagatamAM rahelA sarve paNa padArtho nitya + anitya ema ubhayAtmaka che. chatAM keTalAka darzanakAro temAM AtmA vagere sarve paNa padArthone nitya ja che Ama mAne che athavA anitya ja che Ama ekAnta mAne che je barAbara nathI. tenA upara graMthakArazrI jaNAve che ke - | sarve vastu anitya ja che. arthAt kSaNabhaMgura ja che. Ama mAnanArA bauddhadarzananA anuyAyI loko vagere vastunuM svarUpa kSaNika che Ama mAnIne nitya mAnanArAnA pakSamAM dUSaNa Ape che te bauddhanuM kahevuM evuM che ke dharmanA bhedathI dharmIno paNa bheda thAya che. koIpaNa bIja vAvo kALAntare (lAMbA kALe) te aMkuro mUke che. eTale pUrvakAlanA sarve
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 samyakta SasthAna caupaI samayamAM te bIja aMkuro utpanna karatuM nathI. ane mAtra aMtima samayamAM ja aMkuro muke che. jemake Aje vAvelI goTalI Aje kerI ugADatI nathI. kALAntare te goTalI kerI ugADe che. tenA uparathI nakkI thAya che ke bIjamAM aMkurAjanakazakti ane aMkurAnI ajanakazakti bhinna bhinna che. eka ja kAle sAthe A banne zaktio nathI rahetI mATe, tenAthI nakkI thAya che ke aMkAranA ajanakazaktivALA bIjathI aMkurAnA janakazaktivALuM bIja bhinna che. A pramANe pratyeka samayomAM padArtha bhinna bhinna ja che arthAt ekAnta anitya ja che. jema ghaTathI paTa bhinna che tema prathama samayanA ghaTathI bIjA samayano ghaTa paNa atyA bhinna che. paraMtu ghaTAkArapaNe sadeza hovAthI sarakhe sarakhApaNe dekhAvAnA kAraNe A kSaNikapaNuM jaNAtuM nathI. paraMtu vAstavika che kSaNika ja. bIjanA AkArasvarUpe samAna pratIti thatI hovAthI pUrvekSaNanA bIjamAM ane uttarakSaNanA bIjamAM je bheda che te jaNAto nathI. paramArthathI vicArIe to kSaNe kSaNe te bIja bhinna-bhinna ja che paraMtu bIjapaNe samAna hovAthI abhedanuM jJAna thAya che. AvA prakAranA abhedanA bhramanA lIdhe "A te ja bIja che je pUrvekSaNamAM hatuM te ja A che" Avo bhramAtmaka abhedano bodha thAya che. vastutaH kSaNa kSaNanA bIjanA paryAyane AzrayI te bIja judAM judAM ja hoya che. jo judAM judAM bIja na hota to jema carama samayanA bIje aMkurAnA utpAdananuM kArya karyuM tema dvicaramasamaya Adi samayomAM rahelA bIje aMkurAnuM utpAdananuM kArya kema na karyuM? ane kicarama samaya sudhInA kSaNomAM rahelA bIje jo aMkurAnuM utpAdana na karyuM. to caramasamayavALuM bIja paNa anutpAdaka ja kema na rahyuM? AnA javAbamAM mAnavuM ja paDaze ke kSaNe kSaNe padArtha badalAya che. mATe padArtha kSaNikamAtra ja che. A pramANe saMdeza kSaNapaNAnA doSanA kAraNe abhedano Agraha ane
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 343 AdizabdathI abhedanA vyavahArano Agraha thayo che. Ama A kSaNavAdI bauddha mAne che. kSaNe kSaNe vastu badalAya ja che tethI niyamA kSaNika ja che AvI bauddhadarzananI dRSTi che. A ja pramANe je naiyAyika vaizeSika ane sAMkhyAdi darzanakAro che. te nityapakSamAM ja rakta che (nityavAdanA AgrahI che). teone anityavAdanA kathanavALA nayamAM doSa dekhAya che. te A pramANe ekAnta nityavAdI darzanakAro vastunuM ekAnta nityasvarUpa mAnavAmAM atizaya lIna che. eTale ke rakta che. nityavAdanA AgrahI che. tethI anityavAda mAnanAra bauddhanuM teo satata khaMDana kare che. nityavAdIo anityavAdIne kahe che ke tame koIne 500 ke 1000 hajAra rUpiyA uchInA ApyA hoya to mAsa-be mAsa thayA pachI tame tenI pAse pAchA mAgI zakatA nathI. kAraNa ke tamAro mata to kSaNikavAda che. eTale paisA lenAra ane paisA ApanAra mahinA be mahinAmAM ghaNA badalAI gayA. have mAgavAnA levAnA ke devAnA rahetA ja nathI. Ama ekAntavAdI bIjAnA doSone ja dekhe che. potAnI mAnyatAmAM ekAnta AgrahI hovAthI potAne je doSa Ave che tene jarA paNa dekhatA nathI. A pramANe ekAtta nityavAdI ane ekAnta anityavAdI potapotAnA pakSanA AgrahI hovAthI paraspara ja vinAza pAme che, paraMtu sarva nayo pratye je apakSapAtI che ane sarve paNa nayonuM yathAsthAne muMjana karIne sarva niyone yogya rItie je svIkAre che te syAdvAdI che ane tevA syAdvAdIo zuM kare che te graMthakArazrI jaNAve che ke - ekAntakSaNikavAdInI ane ekAntanityavAdInI A laDAIne jovAnuM kAmakAja kare che paraMtu guNavAna evo A syAdvAdI tyAM (te laDAImAM) utarato nathI. te samaje che ke sarve paNa vastuo dravyathI kathaMci nitya paNa che ane paryAyathI kathaMcit anitya paNa che.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai jo ke syAdvAdI puruSa ekAnta kSaNikavAdamAM ke ekAnta nityavAdamAM phasAto nathI. to paNa sAme ekAntavAda vALo jIva Avyo hoya to tenI te ekAntavAdanI matinuM nivAraNa karavA mATe te pote paNa pratispardhIbhAve virodhI evA bIjA ekAntavAdano svIkAra karIne tenA ekAntavAdano A jIva avazya pratikAra kare che ane rAjasabhA AdimAM (ekAntavAdanuM) tenuM khaMDana paNa kare che. paraMtu sAcA anekAnta mArganI vRddhi karavAnA AzayamAtrathI ja Ama kare che paraMtu koI nayanA ekAnta AgrahanA pakSathI Ama ekAntavAda kyAreya A syAdvAdI jIva svIkArato nathI. 344 ekAntavAdIomAM paNa jeo sAcA tattvanA pakSapAtI che paraMtu potAnI ajJAnadazAnA kAraNe jeone ekAntavAdano bhrama thayelo che tenA vAtAvaraNamAM jeo aMjAI gayA che paraMtu jo yogya jJAnI guruno samAgama thAya to syAdvAdane pAme tevA che. teo paNa syAdvAdanA sanmukha bhAvavALA che paraMtu jeo potAnI mAnyatAvALA darzananA atizaya pakSapAtI ja che teo paraspara vAdavivAdanuM mahAbhArata yuddha karIne paraspara laDatA banne hAthIonI jema ekabIjAno vinAza kare che. 51200 avataraNa :- chuTAM chuTAM ratno ane te ja ratnonI banelI mALAnuM udAharaNa ApIne ekAntavAdane mAnanArAM darzano ane jainadarzananI vacceno taphAvata samajAve che - chuTAM ratno na mALA kahII, mALA teha paroyAM jI / tima ekeka darzana navi sAcAM, Apahi Apa vigoyAMjI| syAdvAda sUtraiM te guthyAM, samakitadarzana kahIIM jI 1 samudraaMzanI samudrataNI pari, pragaTa bheda IhAM lahII jI ||121||
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 345 gAthArtha :- jema chuTAM chuTAM ratno te mALA nathI. paraMtu paraspara yathAsthAne parovAyelAM evAM te ratno ja mALA che tema ekeka darzana te ekAttaAgrahI hovAthI sAcAM nathI. paraMtu paraspara laDhI-laDhIne viMDabanA ja pAme che. syAdvAdarUpI dorAthI guMthAyelAM ratno hAranI jema samakitadarzane kahevAya che. ahIM samudrano aMza ane samudramAM jema bheda che tema naya ane pramANamAM bheda samajavo. 12 1l Tabo :- chuTAM ratnana mAtAparyAya , pothAM do tivArai mAlAparyAya kahiiM, tima ikekadarzana chuTAM chai, te ekAntAbhinivezai sAcAM na kahiiM, Apai Apa vigoyAM, syAdvAdasUtraI te guMthyAM hui, tivAraiM samyagdarzana kahiiM, syAtkAraiM ekAntAbhiniveza TalaI jima mAlAkAranai puSpAdika siddha chai. tehano yojanamAtra vyApAra, tima samyagdRSTinai, siddhadarzanai viSai syAdvAdayojanamAtra vyApAra chai tAvateva jinaM jagata/samudraaMza nai samudramAM jeTalo bheda, teTatno nayapramANamAM (e) nAvo vatta 2 - na samudro'samudro vA, samudrAMzo yathocyate / nApramANaM pramANaM vA, pramANAMzastathA nayaH // 121 // vivecana :- jema chuTA chuTAM rahelAM je ratno che te ratna hovA chatAM tene mALA kahevAtI nathI. paraMtu te ja ratnone samyagu rIte dorAmAM guMthAyAM hoya (parovAyAM hoya) to te ja ratno pote ja mALAparyAyane pAme che. ratnothI mALAparyAya ekAtte bhinna hoto nathI. tevI ja rIte sarve paNa darzano te eka eka naya upara cAlanArA che tethI te ratnabhuta hovA chatAM paNa jyAM sudhI te ratno paraspara joDAya nahi, syAdvAdarUpI eka dorAmAM goThavAya nahIM. parovAya nahIM tyAM sudhI mALAparyAyane pAme nahIM ane ekAda ratna khovAI paNa jAya paraMtu syAdvAdarUpI dorAthI jyAre
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 samyaktva SasthAna caupai samyagupaNe joDAya che tyAre te ratno mALApaNAnI zobhAne paNa pAme che ane temAMthI eka paNa ratna khovAtuM nathI. ja te ja rIte sarve paNa darzano jyAM sudhI syAdvAdathI guMthAtAM nathI ane potapotAnA ekAnta abhinivezavALAM hoya che tyAM sudhI te sAcAMyathArtha kahevAtAM nathI. kAraNa ke potAnA abhiprAya pramANe sAcAM hovA chatAM paNa anya apekSAnuM te khaMDana karatAM hovAthI bIjA nayanI vAtano uccheda karanArA banavAthI te mithyA che. tethI AvI ekAntanayanI vAta vagovAya che, mithyA bane che. paraMtu jyAre syAdvAdarUpI dorAthI te ja ratnone yathAsthAne joDavAmAM Ave che tyAre te nayo potapotAnA sthAnamAM rahyA chatA potAnI dRSTinuM ja nirUpaNa kare che paNa paranA sthAnanuM khaMDana-maMDana karatA nathI. paranI vAtamAM mauna rahe che tyAre te sarve paNa darzanonuM mantavya vairAyamANabuddhivALuM hotuM nathI ane paraspara vinAzanuM kAraNa paNa banatuM nathI. paraMtu potapotAnA sthAnamAM rahIne padArthanA svarUpano sAco bodha mAtra karAve che. tethI ja zAstromAM kahyuM che ke syAdvAdarUpI dorAthI guMthAyelA nayo rUpI ratno, mALAnI jema samyagdarzana kahevAya che. kAraNa ke jema aMkuzathI hAthI vaza thAya tema syAdvAdathI nayono potapotAnA ekAntavAdano Agraha dUra thaI jAya che ane anya nayanI vAtamAM khaMDana-maMDana karatA nathI mauna ja rahe che tethI tevA sarve paNa nayo viMDabanA pAmatA nathI. sarve paNa darzano judA judA naya upara cAle che potapotAnI mAnyatAnA ekAntaAgrahI hovAthI AvA prakAranA abhinivezanA kAraNe anyadarzanonI mAnyatAnuM khaMDana karavA jAya che ane tethI ja vairAyamAna prakRtivALA bane che. tethI te eka eka naya upara cAlanArAM darzano chuTA chuTAM ratno tulya che ane vairAyamANa svabhAvavALAM che.
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 cha sthAnono upasaMhAra | sarve paNa darzano prAyaH eka eka nayane pakaDIne tenA AgrahapUrvaka prarUpaNA karanAra che. jemake bauddhadarzana vastumAM rahelA paryAya pramANe parivartana pAmatA svarUpane ja pradhAnapaNe kahe che. sAMkhyadarzana te ja vastumAM rahelA mULabhUta dravyasvarUpane ja kahe che. Ama badhAM ja darzano ekAMzagrAhI ane mithyAtvI che. A kAraNe ja te darzano vairAyamANa svabhAvavALAM che ane paraspara khaMDana-maMDana karyA ja kare che ane lakSyA ja kare che. AvAM A darzano eTale nayo jyAre syAddhavAda rUpI dorAthI guMthAI jAya che tyAre potapotAnA abhiprAya pramANe vastunuM svarUpa jarUra samajAve che paNa anya nayanI mAnyatAnuM khaMDana karatA nathI. anya nayanI vAtanI apekSA paNa hRdayamAM rAkhe che. tethI te bAbatamAM mauna seve che. jema puSpone yathAsthAne mALI goThave che tyAre te ja puSpo suMdara mALAparyAyane pAme che tema samyagdaSTi AtmA puSpanI tulya darzanone yathAsthAne syAdvAdarUpI dorAmAM guMthI suMdara mALA banAve che ke je zobhAne pAme che. A rIte samyagdaSTi jIva syAdvAdarUpI dorAthI sarvadarzanorUpa nayo svarUpa ratnone yathAsthAne goThavIne vastunA yathArtha svarUpane samajAve eTale ke vastunA yathArtha svarUpanuM nirUpaNa karIne zobhA pAme che. A rIte nayo ekalA hoya tyAre laDhavADiyA hoya che ane vairAyamANavRttivALA hoya che paraMtu te ja nayone syAdvAdathI aMkita karavAmAM Ave che. tyAre laDhavADa tyajI daIne vastunA yathArtha svarUpanuM pratipAdana karanArA bane che. tethI nayono abhyAsa avazya karavo joIe ane pachI yathAsthAne te nayo lagADIne anya nayano uccheda karyA vinA ja vastunuM sApekSa bhAve ja svarUpa batAvavuM. A ja sAco mArga che. jema AtmA dravyathI anAdi
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 samyaktva SasthAna caupai anaMta che mATe nitya paNa che tema paryAyanI apekSAe anitya paNa che ja. Ama banne svarUpone dhyAnamAM rAkhIne ja vastunuM svarUpa samajavuM ane samajAvavuM. strI ane puruSa jema jAtithI bhinna che tema mAnavapaNe abhinna paNa avazya che ja. A rIte AkhuMya vizva apekSAvAdathI bhareluM che. tene barAbara samajIne apekSApUrvaka ja saghaLo vyavahara karavo. jyAre jainadarzana vastunA badhAM ja aMzo jANe che ane badhAM ja aMzo yathAsthAne joDe che eTale dorAthI parovAyelA badhA ja maNakAnI suMdara eka mALA jema bane che tema badhA ja nayone syAdvAdarUpI dorAthI guMthIne eka suMdara hAra banAve che jethI te hAramAMthI eka paNa ratna khovAya nahIM ane zarIranI zobhAne vadhAre tema jaina darzana badhA ja nayone syAdvAdamAM yathAsthAne goThave che. athavA chuTAM chuTAM puSpo hoya to uDI jAya paNa dorAmAM tene gUMthIne suMdara eka mALA banAvI hoya to eka paNa puSpa uDe nahIM ke chuTuM paDe nahIM tema jainadarzana sarva nayone yathAsthAne syAdvAdarUpI dorAmAM yathAsthAne goThavIne suMdara vastusvarUpane samajAvavAmAM A darzana sarvanayamaya thayuM chatuM samyabhAvane pAme che jema samudramAMthI nIkaLelI nAnI nAnI khADI te samudra paNa nathI. temaja te asamudra paNa nathI te ja pramANe eka eka nayanI vAta pramANa paNa nathI ane apramANa paNa nathI paraMtu bIjA nayonI apekSA rAkhe to te pramANabhUta bane che. anyathA apramANabhUta bane che. A rIte nayo paraspara sApekSa hoya to pramANa ane paraspara nirapekSa hoya to apramANa thAya che. 121 // avataraNa : mokSaprAptine anukULa bodha A cha sthAno samajavAmAM ane svIkAravAmAM ja rahelo che. A mokSaprAptine anukULa bodha anukrame zrutajJAna-ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna kahevAya che. te vAta spaSTa karatA graMthakArazrI jaNAve che ke
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra vacanamAtra zrutajJAna IM hovAI, nija nijamata AvezojI ciMtAjJAni nayavicArathI, teha TalaI saMklezojI II cArAmAMhi ajANI jima koI, siddhamUlikA cAraIjI / bhAvanAjJAniM tima munijanane, mAragamAM avatAraIjI II122 348 gAthArtha :- vacanamAtrano je bodha te zrutajJAna kahevAya che tenAthI potapotAnA matano Aveza thAya che. ciMtAjJAnarUpI nayavicArothI potapotAnA matanA Agraha rUpI saMklezo TaLe che ane pazune cAro carAvatAM carAvatAM jema koIka strI te baLadane siddhamUlikA carAve che ane mUlarUpamAM Ave che tema bhAvanAjJAnavALo muni potAne ane saMsArIlokone mArgamAM lAve che. 2aa jo :- vacanamAtra je zrutajJAna, tehathI nijanijamatano Aveza kahitAM haTha hoi, je je nayazAstra sAMbhalai. te te nayArtha ruci jAI / ciMtAjJAna bIjuM vicArarUpa, tehathI haTha Talai, saMklezarUpa (asaMklezarUpa) vicArajanya sakalanayasamAvezajJAnai pakSapAta TalaI, tei sAnugraha (svAnugraha ) hoI / bhAvanAjJAna te dezakAlAdyaucityai parAnugrahasAra chai, tehavI rItiM dezanAdiiM jima parAnugraha thAi, utsargApavAdasAra tAdRza pravRtti hoI, "ke'yaM purise, kaM ca Naye " ( AcArAMga prathamazrutaskaMdha, a 2, u 6 ) ityAdyAgamAnusArAt / puruSa pazurUpa thayo, tehanaiM strIiM vaTacchAyAno cAro vyaMtaravacanai carAvyo, saMjIvanI auSadhi mukhamAMhi AvI, tivAraiM svarUpa pragaTa thayuM, tima bhAvanAjJAnavaMta sadguru bhavyaprANInai apunarbandhAdikakriyAmAM te rItiM pravartAva, jima samyagdarzanarUpa saMjIvanI auSadhi Avvai nizcayasvarUpa pragaTa thAi, mithyAtvanAma pazurUpa Talai / uktaM ca SoDazake ,
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 samyaktva SasthAna caupai Adya iha manAk puMsastadAgAd darzanagraho bhavati / na bhavatyasau dvitIye, cintAyogAd kadAcidapi // ( 11 - 10 ) cAricarakasaJjIvanyacaraka cAraNavidhAnatazcarame / sarvatra hitA vRttirgAmbhIryAt samarasApatyA // ( 11-11 ) e 3 jJAna taratamabhAvai udaka- dugdha-amRtasarakhAM kahiyAM chaI uktaM ca SoDazake udakapayo'mRtakalpaM puMsAM, sadjJAnamevamAkhyAtam / vidhiyatnavattu gurubhirviSayatRDapahAri niyamena // ( 10-13) kRti // 22 // vivecana :- jJAna traNa prakAranAM hoya che (1) zrutajJAna, (2) ciMtAjJAna ane (3) bhAvanAjJAna. (1) zAstronA lakhAyelA zabdamAtranuM je jJAna eTale ke vacanajJAna=zAstronAM vacanonuM je jJAna te zrutajJAna. A jJAna potapotAnA matano Agraha pragaTAve che. paraMtu A Agraha atizaya haThAgrahasvarUpa hoto nathI. mAtra jyAre je tattva jANyuM tyAre te tattva jANavAthI A vastu Ama ja che Avo rAga thaI jAya che ane jyAM sudhI bIjuM kaMI jANavAjovA na maLe athavA jJAnI gItArthano yoga na thAya tyAM sudhI pote je sAMbhaLyuM ane jANyuM teno kaMIka aMze pakSapAta thaI jAya che ane te te vAtano Agraha A jIvane baMdhAI jAya che. paraMtu A Agraha nivartanIya hoya che. koI zAnI gItArthano yoga thAya ane sAcuM tattva samajAve to A Agraha dUra thaI zake tevo nivartanIya hoya che. paraMtu hAla to AgrahavALo hoya che eTale ja TabAmAM kahyuM che ke vacanone mAtra pakaDI rAkhavAM te zrutajJAna. potapotAnA matano AgrahavizeSa arthAt haThAgrahavALo bodha. jyAre jyAre je je nayanI vAta sAMbhaLe tyAre tyAre te te nayanI vAta upara ja vadhAre rUci
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 351 kare (prIti kare) potAnA magajamAM je nayanI vAta samajANI tene ja satya mAnIne svIkArI le. bIjA naya tarapha dRSTipAta paNa na kare Avo eka nayanI vAtano AgrahavizeSa te zrutajJAna samajavuM. ciMtAjJAna te bIjuM jANavuM, A jJAna kaMIka vicAraNAsvarUpa che je koI ekanayanI vAta sAMbhaLe tyAM paNa ghaNI UMDI vicAraNA kare ane samaje ke A nayathI A vAta barAbara che. paraMtu bIjA nayathI bIjI vAta paNa barAbara che, trIjA nayanI apekSAe trIjI vAta paNa barAbara che. Ama uhApoharUpa=ciMtana-manana karavA pUrvakanuM A jJAna che ghaNA nayovALI vikasita dRSTi hovAthI pakSapAta=(haThAgraha) TaLI jAya che. haThAgraha TaLI javAnA kAraNe A jJAna saMkaleza karAvanAruM rahetuM nathI. paraMtu asaMklezavALuM hoya che. sarvanayonI sApekSatAvALuM jJAna hovAthI pakSapAta rahita A jJAna che ane tenA kAraNe sAnugrahavALuM anugraha (upakAra) karanAruM che. eTale ke svano upakAra karanAruM che. A jJAnavALA jIvane khoTo Agraha (khoTo pakSapAta) dUra thavAnA kAraNe tathA sAcA tattvano nirNaya karavAnA kAraNe yathArtha mArgAnusArI buddhi pragaTa thavA svarUpa jIvano anugraha (upakAra) karanAruM A jJAna hoya che. A ciMtAjJAna prAraMbhamAM vicAraNArUpa hoya che. vicAraNA karavAthI haThAgraha dUra thAya che ane tyArabAda haThAgraha vinAnA je je vicAro thAya che te te vicAro asaMkleza svarUpa hoya che. AvA prakAranA asaMklezabhAvavALA vicArothI sarvanayonI apekSAvALo bodha thAya che. tenAthI koI ekAda naya taraphanA AgrahavALo je pahelAM pakSapAta hato te TaLI jAya che ane haThAgraha TaLavAnA kAraNe syAdvAdavALI dRSTi pragaTa thAya che. A pramANe A jJAna A jIva upara ghaNo anugraha karanAra bane che. A pramANe A jJAnanA kALe sarve paNa nayone yathAsthAne joDavArUpa prayatna A jIva kare che. tenA kAraNe pakSapAtarahita padArthano sAco bodha
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 samyaktva SasthAna caupai thAya che. Avo Agraha vinAno bodha thavAnA kAraNe dhIre dhIre sarva ThekANe Agraha vinAnI nirmaLa buddhi-pragaTe che ane sarvatra nayasApekSa dRSTi khulavAnA kAraNe syAdvAdathI padArtha yathArthapaNe jANI zake tevo nirmaLa bodha pragaTa thAya che. ciMtAjJAnanuM A ja pAramArthika phaLa che. sarvatra AgrahanI vRtti cAlI jAya che. Ama sApekSabuddhi thavI e ja svAnugraha thayo kahevAya. sArAMza e che ke A ciMtAjJAnathI prathama haThAgraha dUra thAya che ane haTha vinAnA umadA vicArothI niSpakSapAtapaNe sarvanayonA samAvezavALuM jJAna thAya che. tenA kAraNe sarvatra syAdvAdane lagADIne sApekSa bhAvavALI nirmaLa buddhi thAya che. kyAMya koI paNa jAtano AgrahabhAva raheto nathI. apekSApUrvakanuM jJAna sarvatra pravarte che. AvA prakAranA ciMtAjJAnanA abhyAsathI yathAsthAne yathAyogya nayo joDavAthI parano anugraha thAya tevuM eTale ke parAnugrahapradhAna bhAvanAjJAna pragaTe che. A jJAna thavAthI kyAM kayo naya pradhAna karavAthI parano anugraha thaze ? tenuM dhyAna rAkhIne te jIva dezanA Ape che. sAMbhaLavA AvanArA jIvo kevA che ? kayA kayA nayanI vAtathI vAsita che ? tenI sAme kayA nayanI vAta karIzuM to te jIvono upakAra thaze ItyAdi bAbatonuM dhyAna ApavA pUrvaka dezanAmAM pravRtti kare che. A jJAnavALo jIva deza-kALane dhyAnamAM rAkhIne parano vadhAre anugraha kema thAya ? te rIte sarvatra ucita pravRtti kare che. bhAvanAjJAnanuM kArya e che ke sarvatra ucita pravRtti A jIva kare ane deza-kALanuM dhyAna rAkhIne parAnugraha thAya tevI pravRtti kare. A zrotAo kevA che ? deza kayo che ? kALa kevo che ? ItyAdi joIne sAmenA jIvono vadhAremAM vadhAre upakAra thAya tevI dharmadezanA Ape. koIkavAra utsargamArganI pradhAnatAvALI dezanA Ape ane koIkavAra apavAdamArganI pradhAnatAvALI dezanA Ape eTale ke kyAre
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 353 pramANapradhAna ane kyAreka koIka naya sApekSa dharmadezanA Ape che. kayA jIvono kevI rIte upakAra thaze ? Avo vicAra karIne upakAra thAya tevI dharmadezanA Ape che. jJAnanI ja prItivALA jIvonI sAme kriyAnI ane kriyAnI ja mAtra prItivALA jIvonI sAme jJAnanI dezanA Ape che. sArAMza ke jIvono upakAra thAya ane syAdvAdanA mArgamAM Ave tevI paropakArakAraka dharmadezanA Ape che. sAMbhaLavA AvanArA jIvo anekAntadaSTivALA kema bane? vItarAga paramAtmAno mArga kema samaje? A vAtanuM purepuruM dhyAna rAkhIne paropakArakAraka dharmadezanA ane paropakArakAraka evI sarvapravRtti kare che. jema kAmaNadumaNanI vidyAthI puruSa baLada banyo hato te ja baLadane tenI strIe khetarano badho ja ghAsacAro carAvatAM carAvatAM saMjIvanI auSadhi carAvI ane baLadane baLadanuM rUpa maTADIne asala puruSarUpe karyo. tenI jema anAdikALathI mithyAtvadazAmAM rahelA A jIvane tenuM hita thAya tevI dharmadezanA rUpI saMjIvanI auSadhi ApIne mithyAtvadazA TALIne samyagdaSTipaNuM ane syAdvAdayukta dRSTivALA paNuM dharmagurujI pragaTa karAve che. anAdikALathI je UMdhI samajavALuM mithyAtva hatuM. te jAya ane samyakatva pragaTa thAya tevI dharmadezanA gurujI Ape che. cAricarakasaMjIvanI acarakacAraNanA dekhAne A jIvanuM hita thAya kalyANa thAya tevI dharmadezanA gurujI Ape che. vAri=dhAracAro caraka=carAvatAM carAvatAM saMgIvana te nAmanI prabhAvaka evI auSadhi, svaraje khAvAmAM AvI na hatI tene varakSavAra khavarAvavAnA nyAye carAvatI evI A strI. Avo padono artha karavo. A vArtA jainadarzanamAM bahu ja jANItI che. jainadarzanamAM AvelA jIvomAM paNa niSpakSapAtadaSTi kema thAya? sAcuM tattva kema samaje? A jIva kalyANanA mArge AgaLa kema vadhe?
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 samyaktva SasthAna caupai tenuM lakSya rAkhIne zrotAnuM hita thAya tevI dharmadezanA gurujI Ape che. paraMtu "sarva dharma samAna che" Ama kahIne zrotAvargane anya mArgamAM jatA karIne cittamAM bhrama thAya tevI dezanA ApatA nathI. paraMtu potAnA darzanamAM (jainadarzanamAM) AvyA hoya ane tenI sUkSma vicAraNA na karavAnA kAraNe je tattva na samajAyuM hoya te samajAvIne bhrama dUra karIne sAcA tattvanA pakSapAtI banAve che ane Atmahita karanArA bane tevI kuzaLabuddhivALA ziSyo gurujI banAve che. sarve paNa jIvo upara karUNAvALA ane paropakAraparAyaNa jIvo bane tevI dharmadezanA gurujI Ape che. gurujI samatAbhAvanI pariNati ane sarva nayonuM jJAna dharAvatA hovAthI bIjAnuM hita kema thAya ? tenuM ja lakSyamAM rAkhIne gaMbhIratAnA guNapUrvaka pravRtti kare che. ajANatAM paNa potAnA hAthe koInuM paNa ahita na thaI jAya tenI purepurI kALajI rAkhe che. have A traNa jJAno (1) zrutajJAna (2) ciMtAjJAna ane (3) bhAvajJAna kevAM che ? te eka dRSTAnta ApIne samajAve che (1) pANI jevuM (2) dUdha jevuM ane (3) amRta jevuM AvI upamAvALAmAM A jJAno che te A pramANe che. (1) zrutajJAna=svaccha svAdiSTa pANI jevuM che. AvuM pANI pIvAthI jema tRSA maTe che tema zrutajJAnathI jIvane tattva samajAya che ane tattva samajyAno AnaMda thAya che tattva samajavAnI tRSA zAnta thaI. (2) ciMtAjJAna=dUdha jevuM che. dUdhanuM pAna karavAthI tRSA ane kSudhA banne dUra thAya che ane zarIranI paNa puSTi thAya che tema ciMtAjJAnathI nayasApekSa dRSTi khulavAthI atizaya AnaMda thAya che ane A jIva madhyastha buddhivALo thAya che tathA potAnA AtmAnuM hita kema thAya ? teno ughADa thAya che.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 355 (3) bhAvanAjJAna = thavAthI A AtmA paropakAraparAyaNa bane che. potAnuM ane paranuM ema bannenuM hita kema thAya? te rIte varte che. A jJAna amRtatulya che, pazubhAva TALIne viziSTa mAnavapaNuM ApanAra A jJAna bane che. A jJAna Ave tyAre samatArasanI vRddhi thAya che. tenAthI paranI karUNA ubharAya che ane A jIva potAnI zakti pramANe paropakAramAM parAyaNa bane che. /122aa A rIte uttarottara madhyasthapariNAmavALo banIne samatArasamAM jhIlanAro thAya che ane A bhAvanAjJAnathI saMsArasAgara taranAro paNa bane che. /122 caraNakaraNamAMhi je rAtA, navi svasamaya saMbhAlaI jI ! nijaparasamayaviveka karI navi, Atamatattva nihAlai jI sammatimAM kahiu teNi na lahyo, caraNakaraNano sAro jI te mArTi e jJAna abhyAso, eka ja citi deTa dhAro jI ll123NI gAthA - caraNasittari ane karaNasittarimAM jeo rakta (racyA pacyA) che paraMtu svazAstramAM zuM kahyuM che ane parazAstromAM zuM kahyuM che ? ItyAdi viSayaka jJAnaguNanI sAdhanA jeo karatA nathI AvA jIvo caraNa ane karaNano sAra pAmatA nathI. AvuM sammatika nAmanA graMthamAM pUjya siddhasenajI mahArAjazrIe kahyuM che. te mATe jJAnAbhyAsa ghaNA ja ahobhAvapUrvaka Adaro ane jIvanamAM sabhyatvaviSayanAM A cha sthAnono deDha abhyAsa karIne A cha sthAnone majabUtapaNe dhAraNa karo (samajo). /1 2 3ll rabo :- sAdhu varasattarI-RUsattarImadina atyanta rAtA chai, svasamayavyavahArathI svasiddhAntArthaparijJAnanizcayathI-svasiddhAntArthaparijJAnanizcayathI zrutavicArajanya-Atmaviveka na saMbhAlai, nijapara
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 samyakta SasthAna caupaI samayaviveka aNapAmI zuddhAtmasvarUpa na nihAlai, teNe saMmugdhajIvAjIvAdijJAnai kriyA kIdhI, paNi caraNakaraNano sAra na pAmyo je mATai zuddhAtmajJAna tehano sAra chai / caraNakaraNAdisAdhana te tatkAraNIbhUtasattvazuddhidvAraiM upakArI chaD / tathA ca sadgAthA / caraNakaraNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM, NicchayasuddhaM Na u lahaMti // (sammatau kANDa 3 gAthA 67) zrI dazavaikAlikamadhye paNi "paDhamaM nANaM tao dayA" (adhyayana 4 gAthA 10) e upadeza chai, "jJAna te cAritropayogi SaDjIvanikAyAdisaMmugdhaparijJAna" je mATaI tehanI hetusvarUpaanubandhyAdizuddhi karavI te parIkSArUpa nizcayajJAna vinA na hoi, nizcayajJAnai ja nizcayacAritra Avai, uktaM cAcArAGge - jaM sammaM ti pAsahA, taM moNaM ti pAsahA / jaM moNaM ti pAsahA, taM sammaM ti pAsahA // (prathama zrutaskaMdha adhya 5, u 3) ityAdi ima kahatAM agItArtha sAdhu kriyAvaMta chai, tehanai cAritra nAvai ima koi kahasyai, tehanai kahiI - nAvai ja, jo gItArtha nizrA na hoi / gItArthanizritanai to upacArai cAritra hoi ja / uktaM ca - gIyattho ya vihAroM, bIo gIyatthanisio bhaNio / io taiyavihAro, nANunnAo jiNavarehiM // (oghaniyukti gAthA 121) ityAdi // 123 // vivecana :- je sAdhujIvana svIkArIne caraNasittarI ane 429sittriin| 70+90=mehornu pAvanaM 42vAmA 4 2yyA5cyA 24 cha ane svasamayavyavahArathI svIya zAstrono abhyAsa 42 // 35 vyavahArathI
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 357 thato zrutajJAnanA vicArAtmaka je Atmaviveka te vivekane saMbhALatA nathI. teo svazAstra ane parazAstranA vivekane na pAmavAnA kAraNe AtmAnA zuddhAtmasvarUpane jANI zakatA nathI, prApta karI zakatA nathI. jo svazAstrono abhyAsa hoya to ja tevA ThosapUrvakanA abhyAsathI svasiddhAntanA arthano nizcitabodha thAya che ane AvA prakArano nizcita bodha thavAthI zrutajJAnanA UMDA UMDA vicAro pUrvakano pAramArthika bodha paNa thAya che tevA prakAranA bodhathI Atmaviveka pragaTa thAya che. AvA prakArano Atmaviveka pragaTa thayA vinA sAdhu-saMto kadAca caraNasittarI ane karaNasittarImAM racyA-pacyA hoya. to paNa te caraNa ane karaNanA sArane AvA jIvo pAmI zakatA nathI. svadarzanazAstra ane 5radarzanazAstra pratye je upekSAbhAva seve che te jIvo svadarzana ane paradarzananA bhedane pAmyA vinA zuddha AtmasvarUpane pragaTa karI zakatA nathI. caraNasittarI ane karaNasittarI sArI rIte pAlI zakAya eTaluM ja jJAna je meLave te jIvo ATaluM ja jarUrI mAtra jJAna-prApta karIne cAritra pALavAmAM ane kriyA karavAmAM ja udyamavALA rahe che. paNa tIrthaMkarabhagavaMtoe jainazAstromAM zuM kahyuM che ? ane anyatIrthikonA zAstromAM zuM kahyuM che ? AvA sUkSmaviSayanuM jJAna prApta karavAmAM upekSAbhAva seve che. svadarzanano sUkSma abhyAsa karIne vItarAga bhagavaMta prarUpita tattvono UMDo yathArtha abhyAsa jeo karatA nathI. teo yathArtha zrutabodha prApta karI zakatA nathI. je zrutajJAnanA UMDA sUkSma vicAro che te viziSTa dravyAnuyoganA abhyAsanuM kAraNa bane che ane je dravyAnuyogano abhyAsa kare che. te AtmavivekanI jAgRtinuM kAraNa bane che. tethI je jIvo AvuM vivekavALuM jJAna prApta karyA vinA uparachallA alpajJAnamAtrane prApta karIne cAritra pALavAmAM ane kriyA karavAmAM ja racyA pacyA rahe che. teo svadarzana
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 samyakta SasthAna caupaI ane paradarzananA bhedatatvane prApta karyA vinA zuddha AtmasvarUpane pragaTa karI zakatA nathI. je je mahAtmA puruSo svazAstranA ane parazAstranA gaMbhIra arthono UMDo abhyAsa kare che, AvuM sUkSma jJAna meLavavAthI teomAM Atmaviveka pragaTe che tenA kAraNe AvuM sAMgopAMga sUmajJAna prApta karavuM atizaya jarUrI che. svazAstra ane parazAstranA sUkSma abhyAsathI dRSTi khule che, nayasApekSa dRSTi bane che. nayonI apekSAvALI dRSTi khulavAthI AtmAnA zuddha svarUpanuM bhAna thAya che, naya sApekSa jJAna vinA AtmatattvanuM yathArtha svarUpa jANI zakAtuM nathI. je AtmAo naya sApekSa AtmAnuM UMDuM jJAna prApta karavAmAM upekSAbhAvavALA che ane saMpramugdhapaNe (atyanta sAmAnyapaNe) upara uparathI ja jIva-ajIvAdi nava tattvonuM jJAna prApta karavAmAM ja yatnavALA che potAnA jIvanamAM ahiMsA vagere vrato paLAya eTalA puratu che jIvanikAyanA svarUpane ja sArI rIte jANI le che ane cha jIvanIkAyanI rakSA kema thAya? ATaluM ja jANavAnI ane jyAM jyAM jayaNA pALavAnI AvazyakatA che tenI ja mAtra vidhi vadhAre jANe che. AtmatattvanuM sUkSma svarUpa jANavAmAM je upekSAbhAvavALA che mAtra jIvonI rakSA thAya ane hiMsA na thaI jAya te mATe caraNasittarI ane karaNasittarIne sArI rIte jANanArA ane pALanArA bane che. AvA jIvo alpajJAnavALA hovAthI tenA sArane (jJAnanA sArane), (mohanA vijayane) pAmI zakatA nathI. mokSaprAptino ananya upAya anAsaktibhAva che Avo anAsaktibhAva dravyAnuyoganA abhyAsathI ane tenA ciMtana-mananathI pragaTa thAya che. AvA prakAranA dravyAnuyoganA sUkSma abhyAsanI je upekSA kare che ane caraNakaraNAnuyoga sAro seve che. AvA jIvo caraNakaraNAnuyoga sAro sevavA chatAM dravyAnuyoganI upekSA karavAthI AtmatattvanA yathArtha jJAnane ane tenA sArane pAmI zakatA nathI.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 359 cha sthAnono upasaMhAra vAstavikapaNe to caraNakaraNAyoganuM suMdara sevana e kAraNa che ane dravyAnuyoganA abhyAsanI prApti e tenuM kArya che tethI je AtmAo kAraNane sArI rIte seve che paNa tajjanya kAryanI upekSA kare che tevA jIvonuM caraNakaraNAnuyoganuM sevana paNa joIe teTalI mAtrAmAM Atmahita karanAruM banatuM nathI. jema abhavya AtmA paNa dIkSA le che ane mAkhInI pAMkha na dubhAya tevuM cAritra pALe che. AtmajJAna prApta karavAmAM A jIva upekSAvALo che. eTale ke AvA jIvo pahelA guNaThANe ja rahe che. tenI jema caraNakaraNAnuyoganuM suMdara Asevana hovA chatAM dravyAnuyoganA ciMtana-manana vinA AtmajJAna pragaTa thatuM nathI te mATe tevA prakAranuM viziSTa jJAna pragaTa karavAmAM kevaLa ekaluM caraNakaraNAnuyoganuM suMdara sevana upakArI thatuM nathI paNa dravyAnuyogano abhyAsa atyanta jarUrI che. A pramANe A kAyikavyavahAra mAnasika zuddhi vinA anAsaktibhAva lAvavAmAM kAraNa banato nathI. jema koI gRhastha evo jaina manamAM Avo vicAra kare ke dhana kamAvAmAM kyAMya alpamAtrAmAM paNa anIti karavI nahIM. nItipUrvaka dhana kamAvuM ane tenAthI saghaLA saMsAravyavahAra karavA, ATaluM karIe to paNa ghaNuM ja che. pramANikatA e ja moTo guNa che te mokSaprApti karAvaze ja, saMyama levAnI kaMI jarUra nathI. bharata mahArAjA vagere aneka gRhastho mokSe gayA che. mATe tyAgI thavAnI kaMI jarUra nathI. AvA vicAro kare to kevaLa AvA vicAro jema ucita nathI. kAraNa ke A vicAro dhorImArgano nAza karanArA che tema anAsaktibhAva lAvavA mATe dravyAnuyoganA abhyAsanI atizaya jarUra che. tenI upekSA karavI e ja miththAbuddhi che. mATe bhaNavA-gaNavAnuM neve mukIne dravyAnuyoganI upekSA karIne nirdoSa AhAra pANI mAtra karavAmAM ja dhyAna ApavuM AvI AhAramAtranI ja zuddhi AtmalAbha karavAnA phaLavALI banatI nathI. dravyAnuyogano abhyAsa avazya karavo joIe.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 samyakta jasthAna caupaI A ja vAtanI sAkSI AcArya zrI siddhasenadivAkarasUrijIe sanmatitarka kArDa 3, gAthA 67 mAM kahI che. te gAthAno sAra A pramANe che - "caraNasittarI ane karaNasittarI pALavAmAM jeo udyamI che. paraMtu svazAstra ane parazAstramAM zuM kahyuM che ItyAdi jJAna prApta karavAmAM prayatnavinAnA che tevA AtmAo cAritra ane kriyAnuM nizcayathI je zuddha phaLa che te sArabhUta phaLane pAmatA nathI." (sanmatitarka kASTha 3, gAthA-67) ahIM kadAca koIka Avo prazna kare ke dazavaikAlikasUtra "DhamAM nA to thA" kahyuM che. cha jIvanakAyanI ahiMsAnuM pAlana karavA mATe temAM upayogI jIva ajIva Adi navatattvonuM jJAna jarUrI che. bAkI vadhAre ghaNuM jJAna bhaNavAnI kaMI jarUra nathI. ATaluM ja jJAna basa che. Avo koI prazna kare to te prazna barAbara nathI. sthUla jJAnamAtra hoya to tenAthI cAritra paNa skUla ja Ave. viziSTacAritra prApta thAya nahIM. AvA jIvo viziSTa jJAna na hovAthI viziSTa ArAdhaka banI zakatA nathI. mAtra dezathI ja ArAdhaka banI zake che. paraMtu viziSTa evuM bhAvacAritra AvA jIvamAM AvI zakatuM nathI. eTale ATalA alpajJAnamAtrathI AtmakalyANa sAdhavuM zakya nathI. AvA prakAranA uparachallA alpajJAnamAtrathI saMtoSa karavo te ucita nathI. prazna thAya ke viziSTa cAritra prApta karavA mATe keTaluM jJAna meLavavuM jarUrI gaNAya? teno uttara ApatAM kahe che ke, "hetu, svarUpa ane anubaMdhAdinA jJAna vinA cAritranI zuddhi thatI nathI. mATe cAritranI zuddhi mATe paNa AvuM AtmaparIkSArUpa nizcayajJAna prApta karavuM atizaya jarUrI che, nizcayajJAna ja nizcayacAritrane lAve che. AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 361 "jaM sammaM ti pAsahA, taM moNaM ti pAsA / jaM moNaM ti pAsahA, taM sammaM ti pAsahA // (AvArAMprathamazruta Mtrya, madhya 1, 3 rU) AcArAMgasUtramAM A gAthAmAM samyaktva ane maunabhAvanI vyApti jaNAvelI che. "jyAM jyAM samyaktva che tyAM tyAM maunabhAva (bAhyabhAvathI viramaNatA) che ane jyAM jyAM maunabhAva (lezamAtra paNa karmabaMdha thAya tevA bAhyabhAvano abhAva) che tyAM tyAM avazya samyaktva che. have lezamAtra paNa karmabaMdha na thAya tevo maunabhAva tattvonA sUkSma jJAna vinA AvI zake nahIM. tethI A jIva barAbara saMyama pALe. apramAdI rahe ane apramAdI thaIne Avo sUkSma bodha prApta karavA ghaNo prayatna kare to ja sUkSmabodha hoI zake. sthUlabodhavALA jIvomAM saMpramugdhajJAna (zaMkAvALuM uparachallu jJAna) hovAthI Avo maunabhAva tyAM Avato nathI. tethI maunabhAva na AvavAnA kAraNe samyaktva paNa AvA jIvomAM AvatuM nathI. mATe AvA jIvo cAritra pALavA chatAM (samyaktva pAmyA nathI mATe) cAritrano sAra pAmatA paNa nathI. mATe AvA prakAranA alpajJAnathI saMtoSa mAnavo nahIM. uMDA zAstrajJAnI thavA prayatnazIla banavuM. prazna :- bhAvacAritra meLavavA mATe keTaluM jJAna prApta karavuM jarUrI che ? uttara H- cAritramAM hetu-svarUpa ane anubaMdhanI zuddhivALuM jJAna prApta thAya to ja cAritranI zuddhi prApta thavI saMbhave che. AvA prakAranuM jJAna, jainazAstrono atizaya sUkSmatApUrvaka abhyAsa karavAthI, svadarzana ane paradarzananAM zAstronI samyabhAve parIkSA karIne nayonI apekSApUrvakanuM yathArtha nizcayajJAna meLavavAthI ja thAya che. kAraNa ke AvuM nizcita jJAna ja nizcayacAritranuM kAraNa bane che.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 samyakta jasthAna caupaI cha jIvanikAyonuM sthUlajJAna je jIvoe prApta karyuM hoya tevA jIvomAM bAhya AcAronuM pAlana sAruM AvI zake che paraMtu che jIvanikAyano sUkSma bodha na hovAnA kAraNe kyAM kone gauNa pradhAna karavuM? te AvaDe nahIM. tethI avasare guru laghubhAvanuM AlaMbana laI zake nahIM. A kAraNe ja AvA jIvo AvA prakAranA skUlabodhamAM ja vizrAnta thaI jAya che. pachI UMDuM jJAna prApta karavAnuM tyajI de che ane AcAra pAlanamAM ja potAnI samApti mAnI le che. paraMtu vizeSa AtmazuddhinA ananya upAyabhUta svazAstra ane parazAstronA pratye jeo upekSAbhAva seve che AvuM sUkSma jJAna meLavavuM te mAthAkUTa lAge che. magaja kaMTALe che. AvA jIvono te pramAdabhAva kahevAya. AvA jIvo cAritranI AcaraNA kadAca apramattabhAvathI karI zake to paNa te cAritranI zuddhi arthAt nirmaLatA prApta na karI zake. cAritrazuddhinA prabaLa upAyabhUta evI A jJAnaprAptimAM AvA jIvo je pramAda seve che tenAthI temanA cAritrapAlananA hetunI zuddhi thatI nathI. tathA cAritra sAruM pALe to paNa sUkSmajJAna na hovAthI kyAM kyAre kayA aticAro lAgI jAya che tenuM bhAna na hovAthI cAritrapAlanamAM svarUpathI paNa zuddhi saMbhavI zakatI nathI. cAritrapAlanamAM dIrdhadaSTi na pravartatI hovAthI vizeSavivekanA abhAve anubaMdhazuddhi paNa AvI zakatI nathI. Ama skUlabodhavALAne hetuthI svarUpathI ane anubaMdhathI cAritranI zuddhino abhAva hoya che. paraMtu sUkSmabodhavALAne jo pote ja gItArtha hoya to potAnA ja jJAnathI ane jo pote gItArtha na hoya to gItArthanI nizrAthI cAritrapAlanamAM sAvadhAnatA (apramattabhAva) Ave che. tenAthI anAsaktibhAva pragaTe che. A rIte AvA sUkSmabodhavALA jIvamAM hetuthI svarUpathI ane anubaMdhathI vadhAre vadhAre zuddhi karAve tevuM jJAna prApta
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 363 karavuM jarUrI che. mATe gItArthane cAritra hoya athavA gItArthanizritane cAritra hoya che. oghaniryukti nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - kAM to gItArtha thaIne vicAravuM athavA gItArthanI nizrAe vicaravuM" A be prakAranA vihAra ja AtmakalyANaka karanAra che. A be vinA trIjo koI vihAra jJAnI bhagavaMto vaDe kahevAyo nathI." AvA prakArano A sAkSIpATha jANavo uparanA sAkSIpAThathI phalita thAya che ke svazAstra ane parazAstronA viziSTa jJAnavALA gItArtha evA je mahApuruSo che te jo kriyAsaMpanna hoya to tyAM ja bhAva cAritra che. tathA AvA jJAnInI nizrAmAM rahetA agItArthamunine paNa gItArthanizrA hovAthI bhAvacAritra hoI zake che. gItArthanizritane je bhAva cAritra hoya Ama kahyuM te upacArathI samajavuM. kAraNa ke A AtmA agItArtha che. paraMtu tene gItArthanuM jJAna upakAraka bane che. mATe gItArthanA jJAnano jIvamAM upacAra karAya che. tenAthI AvA jIvonI dharmapravRtti niyaMtrita hoya che. mATe temanAmAM paNa gItArthanI nizrAthI samyagvAritra che Ama svIkAra karAya che. gItArtha mahAmunimAM to potAnI ja sUkSmaprajJA che ane te ja yathAyogya rIte heyopAdeyamAM nivRtti-pravRtti kare che ane karAve che. mATe A jIva sarvArAdhaka kahevAya che paNa je gItArtha nathI ane gItArthanI nizrAmAM pravarte che. AvA jIvo gItArtha jema kahe tema pravarte che. tethI jJAna gItArthanuM kAma Ave che ane cAritrapAlana agItArthanuM kAma Ave che tethI pote agItArtha hovA chatAM paNa gItArthanizrita hovAthI potAnI sUkSmaprajJA nathI. paNa gItArthanI sUkSmaprajJA pramANe cAle che. mATe AvA jIvo dezArAdhaka kahevAya che. paraMtu gItArthanI jevA sarvArAdhaka banI zakatA nathI. mATe teo bhAvacAritravALA nathI. A pramANe pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajIe banAvelA dharmaparIkSA nAmanA graMthamAM kahyuM che. vizeSa tyAMthI joI levA vinaMti che. 1rapI.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 samyakta jasthAna caupai have graMthanI samApti karatAM graMthakArazrI A graMthanuM mAhAtma batAve che tathA kartA potAnuM nAma tathA potAnA gurunuM nAma jaNAve che - jinazAsana ratnAkaramAMhiMthI, laghukamardikA mAniMjI ! uddhario ehabhAva yathAratha, Apazakti anumAnajI II paNi ehani ciMtAmaNisarikhAM, ratana na AvaI tolaIcchA zrInacavijayavibudhapayasevaka, vAcakajasa Ima bolaIjI 124nA (zrIsamyaktva catuSpadI samAptA) gAthArtha - jainazAsananI rUpI ratnAkaramAMthI (samudramAMthI) mArI potAnI zaktine anusAre ladhukapardikAmAna eTale ke nAnI eka koDI pramANa A bhAva yathArthapaNe uddhata karyo che. eTale ke racanA karI che. A graMtha nAnI koDI pramANa hovA chatAM paNa moTAM moTAM kiMmatI ratno paNa A graMthanI tulanAmAM AvatAM nathI. evo kiMmatI =camatkArika A graMtha che. paMDita evA zrI navijayajInA caraNasevaka evA vAcaka upAdhyAya zrI yazovijayajI ma.zrI Ama kahe che. 124ll Tabo - prazaRparisamati daruM - jinazAsanarUpa ratnAvalamaahithii e SaDsthAnabhAva uddhario, e uddhAragraMtha yathArtha chai, jinazAsanaratnAkaralekhaI e graMtha laghukapardikAmAnA chai, ratnAkara to anekaralai bhario chai, e upamA garvaparihAranai arthi karI chai, paNi zuddhabhAva ehanA vicArii to cintAmaNi sarakhAM ratana paNi ehanai tolai nAvai / granthakartA gurUnAmAMkita svanAma kahai - zrI nayavijayavibudhano padasevaka vAcakajasa-yazovijayopAdhyAya iNipariiM bolai ch| II624
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sthAnono upasaMhAra 365 vivecana - have A prakaraNanI samApti karatAM graMthakArazrI jaNAve che ke "A SasthAnakano graMtha meM jainazAsanarUpI ratnAkaramAMthI (samudramAMthI) uddharyo che. A uddhAra karAyelo graMtha yathArtha che. jainazAsanamAM jasthAnanA bhAvonuM je rIte varNana kareluM che. te ja rIte meM teno uddhAra karyo che. eTale ke te ja pramANe zAstrane anusaranArI meM racanA karI che. jainazAsana to samudratulya che arthAt aneka ratnonA bhaMDArabhUta bahoLApANIvALuM che. te samudramAM amAro banAvelo A graMtha to eka laghu (nAnI) pardikA (koDI) samAna che. ratnAkaramAM to ghaNAM ratno bharelAM che. sArAMza ke jainazAsana e samudra samAna che ane ghaNAM ghaNAM ratnothI A samudra bharelo che. amAro banAvelo A graMtha to temAM eka koDI samAna atizaya nAno padArtha che. jema ratnAkara=samudra aneka ratnothI bharelo hoya che. tema jainazAsana to aneka mahAgraMthorUpI mahAna kiMmatI ratnothI bhareluM che aneka mahAtmA puruSoe banAvelA tattvArthAdhigamasUtra vizeSAvazyakabhASya vagere aneka graMthorUpI ratnothI bhareluM A jaina zAsana samudratulya che. A samudramAM to umAsvAtijI-haribhadrasUrijI ane hemacaMdrAcAryajI jevA aneka mahAtmA puruSoe aneka mahAzAstro banAvyAM che te rUpI ratnothI bhareluM A zAsana che. temAM amAro banAvelo A nAno ane gujarAtI bhASAmAM banAvelo graMtha to eka nAnI koDI samAna che. ratnAkaramAM to AvAM ghaNAM ja ratno bharelAM che. temAM amAro nAno A graMtha eka koDItulya che. atizaya nAno graMtha che. tethI kadAca A graMtha tamane AvaDI jAya to paNa tenuM jarA paNa abhimAna na karazo. paNa manamAM samajajo ke A graMthathI mane je bodha thayo che te eka koDIsamAna che. samudranI sAme nAnI eka koDItulya che. (A pramANe abhimAnane ogALI nAkhavuM).
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva SasthAna caupai A graMtha bhale koDI samAna che tathApi A graMthamAM lakhAyelA zuddha bhAvonI jo vicAraNA karavAmAM Ave to A graMtha ratnanI tulanAmAM AvI zake tema nathI. arthAt ratnathI paNa ghaNo adhika kiMmatI che. tethI ciMtAmaNiratna paNa A graMthanI tulanAmAM AvI zakatuM nathI. A graMtha karatAM te ratna anekagaNI ochI kiMmatavALuM che. kAraNa ke ratnathI to A lokanAM ja bhautika duHkho dUra thAya che ane bhautika saMpatti prApta thAya che. je bhautika saMpatti avazya nAzavaMta che ane parabhavamAM sAthe na AvanAra che. 366 jyAre A graMthano paramArtha je uttama AtmA prApta kare che te jIvane tenA jJAnathI A lokanAM, paralokanAM ane aMte mokSanAM sukho prApta thAya che. tethI A graMthanI sAme ciMtAmaNiratna paNa tuccha che. have graMthakartA potAnuM nAma jaNAve che paraMtu potAnA gurunA nAmathI aMkita (gurujInA nAma sAthe) potAnuM nAma jaNAve che. zrI nayavijayajI vibudha (paMDita)nA caraNonI upAsanA karanArA vAcaka (upAdhyAya) evA yazovijayajI A pramANe=(upara 1thI12 gAthAmAM je kahyuM te) kahe che. 124
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0000000000000000000000 prazasti 00000000000000000000000000000000000000000000000000000000 zreyorAjivirAjirAjanagaraprakhyAtahemAGgabhU / tArAcandakRtArthanAparihatavyAsaGgaraGgaspRzAm // eSA lokagirA samarthitanayaprasthAnaSaTsthAnaka / vyAkhyA saGghamude yazograyavijayazrIvAcakAnAM vRttiH // 1 // gAthArtha :- mAMgalika padArthonI paMkti vaDe zobhatA evA rAjanagaramAM (amadAvAda zaheramAM) prakhyAta evA hamazreSThinA putra tArAcaMdazreSThinI prArthanAthI tyAjyo che AsaktibhAva jemaNe evA AnaMdadhArI evA zrI yazovijayajI mahArAjazrIe karelI A racanA ke jemAM namArga samajAvavA pUrvaka cha sthAnonuM varNana che. te A kRti saMghanA 4 mATe 5. // 1 // __eco :- zreyorAji kahitAM maMgalikanI zreNi, teNi karI virAji kahitAM zobhatuM te rAjanagara-ahammadAvAdanagara, tihAM prakhyAta kahitAM prasiddha je hemazreSThi, tehanA aMgabhU kahitAM putra, je tArAcandanAma teNai karI je arthanA-prArthanA, tehathI, pariharyo chai vyAsaMga jeNe ehavA raMgaspRk-AnaMdadhArI ehavAnI eSA kahitAM e lokagirA kahitAM lokabhASAI samA ja nayaprasthAna nayamArga, teNe karI SaTsthAnakanI vyAkhyA saMghanA harSanaI kAji ho, yazovijayavAcaka tehanI kRti kahitAM nirmiti // 1 // saMvata 1741 varSe AzvinasitadazamyAM // zlokArthano eka hajAra chai (graMthAgra 1000) // vivecana :- mAMgalika padArthonI paMkti vaDe zobhatA evA rAjanagaramAM (amadAvAda zaheramAM) prakhyAta evA hemacaMdazreSThinA suputra
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 samyaktva SasthAna caupai zrI tArAcaMdabhAInI karAyelI vinaMtithI zrI yazovijayajI upAdhyAyajIe A graMthanI racanA karI che. graMtharacanAnA viSayamAM vyAsaMgabhAvanA (ALasa-Asakti vagere pramAdabhAvano) parihAra (tyAga) karIne paramArthane pakaDavAmAM graMthanA bhAvArthane ja khullA karavAmAM anyamanaskatAno (anya sthAne mana rAkhIne kAma karavuM teno) tyAga karIne AnaMdamAM ja vartanArA evA zrI yazovijayajI vAcakanI badhA ja nayone sAme rAkhIne te te nayonI saMkalanA karavApUrvaka karAyelI cha sthAnonI vyAkhyAvALI lokabhASAvALI A kRti (A racanA) caturvidha zrIsaMghanA AnaMda mATe hojo. A zloka dvArA A graMtha koNe banAvyo ? kyAM banAvyo ? banAvanAra konA ziSya hatA ItyAdi vigata raju karavAmAM AvI che. hemazreSThI (hemacaMdazeTha)nA suputra tAcaMdazeThanI atizaya vinayabharelI prArthanAthI upAdhyAya zrI yazovijayajIe A graMtha vikrama saMvata 1741 nI sAlamAM banAvyo che. je Aso suda 10 nA dazerAnA divase samAptine pAmyo che. A zreSThinI vinaMtithI graMthakartA pUjya upAdhyAyajI mahArAjamAM graMtha racavAno utsAha vadhyo hato. tathA vaLI A graMtha lokabhASAmAM gujarAtI bhASAmAM kAvyarUpe banAvAyo che. A graMthanI racanA samyaktvanAM cha sthAnane samajAvavA rUpe che. A racanA nayonA samajAvavA sAthe saMkaLAyelI che. teno artha e che ke mAtra cha sthAno ja samajAvavAmAM AvyAM che. ATaluM ja nahIM paraMtu te te nayanA ekAntavAdanA AgrahathI cAlanArAM te te darzanonI yuktio batAvIne te te yuktiomAM je je khAmIo hatI. (ekAntavAtanA kAraNe je je doSo AvatA hatA) te te khAmIo
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 gurujInI pATa paraMparA-prazasti (doSo) nuM nirAkaraNa (khaMDana) karIne sAcA nayamArganI (syAdvAdapUrvaka sApekSanayavAdanI). sthApanA karavA dvArA A chae sthAnonI vyAkhyA graMthakArazrIe A graMthamAM karelI che. gujarAtI bhASAmAM ja A graMtha racavA badala amArA jevA gujarAtIo upara savizeSa upakAra karyo che te badala graMthakArazrIne lAkho lAkho vaMdana ane lAkho lAkho dhanyavAda. vikramasaMvata 1741, Aso suda 10 dazerAnA divase A graMthanI racanA samApta thaI che. 15 zrI rAjanagara ahammadAvAda nagaranai viSai tihAM prasiddha je hemazreSThi sUta zrI tArAcandanAmnA tehanI prArthanA thakI lokabhASAi karI nayaprasthAna kahitAM, nayamArga, tiNi karI SaDsthAnakanI vyAkhyA, saMghane harSane kAje zrI yazovijayajInI kRti jANavI // 1 // bhAvaratnena stabukArtho lipIkRtaH saMvata 1761 phAlguni zukla pratipadi // zrI rAjanagara eTale ke amadAvAda nAmanA nagarane viSe te nagaramAM te kALe prasiddha evA je hemacaMda zeTha, temanA putra zrI tArAcaMda zeTha, temanI prArthanAthI lokabhASAmAM (gujarAtI bhASAmAM) ja nayonA mArgane samajAvatI AvA prakAranI cha sthAnanI vyAkhyA svarUpa A racanA zrI caturvidha zrIsaMghanA harSane mATe upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe banAvI che. A grantha uparano te vakhatanI gujarAtI bhASAmAM banAvAyelo A Tabo bhAvaratnavijayajI vaDe lipibaddha karAyo arthAt chapAvAyo. te chApavAnI athavA lakhavAnI saMvata 1761, phAgaNa suda-1.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra zrI bhaktivijayajI jJAnabhaMDAra (pATaNa)nI pratamAM A pramANe che SaTtarkasaMparkapacelimaukti / ya'vezi yallaukikavAci kAcit // vAgdevatAyA vihitaprasAdAt / sUcimukhe'sau muzalapravezaH // 1 // na guNyaM vaiguNyaM mama paramatAkAMkSibhiridaM / vidantu svIyaM te ruciviracitaM kiJcidaparam // rasAlodyatkarNAmRtaparabhRtadhvAnapaTunA / na ratyai kAkAnAM kvacana picumandapraNayinAm // 2 // yadvicArasahaM tattvaM, zUnyatAM nanu dhAvati / tannirvAhakaraM zuddhaM, jainaM jayati zAsanam // 3 // Vo L GCDS -2xOYO A pramANe pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI ma.zrInA che kI banAvelA A granthanuM tathA tenA TabAnuM yathAyogya gujarAtI para mI vivecana karyuM che. kyAMya kaMI paNa kSati rahI gaI hoya to koi tanI trivi triviya kSamAyAya 35 chu. 6. dhIraCIG SITICIG mahetA
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI viracita samyaktva SasthAna cauuI (svopajJa bAlAvabodha tathA gujarAtI vivecata sAthe) , vivecanakAra * dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA-surata saMkhyatve pasthAna cauuI * vivecanakAra * dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA-surata | - - |I[[ phIzuM AzAvAda 22134176, 9925020106