Book Title: Dhyanavichar
Author(s): Kalapurnsuri
Publisher: Kalapurnsuri Sadhna Smarak Trust Patan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008965/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH | || zrI padma-jIta-hIra-kanaka-devendra-kalApUrNa-kalAprabhasUrigurubhyo namaH || dhyAta vicAra (pUrvAcArya viracita) * vivecanakAra * pU. AcAryadeva zrImad vijaya kalApUrNasUrIzvarajI mahArAja * AlaMbana * pU. AcAryazrInA gurumaMdiranI pratiSThA vi.saM. 2062, mahA vada 6, tA. 19-02-2006, ravivAra, zaMkhezvara * prakAzaka * zrI kalApUrNasUri sAdhanA smAraka TrasTa Agama maMdiranI pAchaLa, bhaktAmara maMdiranI pAse, posTa zaMkhezvara, ji. pATaNa, pina - 384 246 . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pustaka : dhyAta vicAra * vivecanakAra : pU.A. zrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI mahArAja * AvRtti : prathama : vi.saM. 2045 dvitIya : vi.saM. 2062 * nakala : 500 * kiMmata : rUA. 100/ * mudrake : Tejas Printers 403, Vimal Vihar Apartment, 22, Saraswati Society, Nr. Jain Merchant Soc., Paldi, AHMEDABAD - 380 007.. Ph.: (079) 26601045 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH prakAzana prasaMge adhyAtmayogI pUjaya AcAryazrI dvArA kheda anubhavatA ane samaye-samaye lakhAyelo bahumUlya graMtha eTale A dhyAna pravacanAdimAM evA dhyAnAbhAsanuM saumya vicAra, pUjyazrInA hRdayamAM dhyAna pratyeno zabdomAM nirasana paNa karatA. lagAva bacapaNathI ja hato. bhaktinI A "dhyAna vicAra' graMtha para vAcanA sAthe pUjyazrInA jIvanamAM dhyAna paNa goThavavAnI pUjyazrInI tIvra tamannA eTaluM ja vaNAyeluM hatuM. AthI ja pUpaM. hatI. tadanusAra pAlItANAmAM 15 divasa bhadraMkaravijayajI ma.sA.nI preraNA pAmIne vAcanA rahI paNa kharI. paNa AvaDA moTA dhyAna vicAra para pUjyazrIe lakhavAnuM graMtha para 15 divasamAM keTaluM kahI zarU karyuM. saMpUrNa presa meTara sudhArA-vadhArA zakAya ? eTale khUba ja saMkSepamAM tyAre sAthe lakhAi gayA pachI vi.saM. 2038 patAvavuM paDeluM. e vAcanA kahe (ujajaina cAturmAsa samaye)e saMpUrNa presa kalApUrNasUri-4mAM prakAzita paNa thayelI meTara eka bhAI (girIzabhAi) dvArA che. jijJAsuoe tyAM joI levI. relavemAM ja guma thaI gayuM. pUjyazrIne A pUjayazrI vidyamAna hota to cokkasa samAcAra maLyA tyAre bolI UThelA : haju e graMtha para vistArathI vAcanA Apata. emAM paNa kaMika sAruM chupAyeluM haze ! ApaNA zrIsaMghamAM dhyAna pratyenI jevuM lakhAvuM jo ie tevuM nahi lakhAyeluM rucino abhAva joi pUjyazrI ghaNI vakhata hoya ! prabhune e nahi gamyuM hoya !' kheda anubhavatA. eka vakhata pUjyazrIe enI jherokSa kopI paNa nahotI rAkhelI. vAMkInI vAcanAmAM udgAro kADhelA : pUrvanI kAcI noMdhanA AdhAre pUjyazrIe "meM to A bhAvimAM koi jijJAsune pharIthI lakhavAnuM zarU karyuM. ema karatAM kAma lAge, e AzayathI lakhyuM che, paNa haju tyAra pachI 6-7 varSe (vi.saM. 2045) sudhI patra lakhIne koie pUchAvyuM nathI ke A graMtha prakAzita thai zakyo. mArga-darzana mAMgyuM nathI. khole ja koNa ?' - pUjyazrInA hRdayamAM tIvra tamannA kahe kalApUrNasUri-1, Aso su. 9 hatI ke A graMtha adhikArIonA hAthamAM 'bAhyakriyAruci jIvaDA re, Ave ane zrIsaMghamAM samyagu dhyAnano bhAvadharma cihIna; paNa pracAra thAya. dhyAnanA nAme mArga- upadezaka paNa tehavA re, bhraSTa thatA lokone joine pUjayazrI bahu zuM kare loka navIna ?" dhyAna vicAra (savivecana) * 3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 varSa pahelAM thai gayelA parama prabhAvaka pUjya AcAryadeva zrImad vijayayogIzvara pUjya devacaMdrajIe uparanA kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA. - pU.paM.zrI udgAromAM potAnI vyathA pragaTa karI che. mukticaMdravijayajI - pU.paM.zrI municaMdrapUjyazrIe paNa alaga zabdomAM potAnI vijayajInA ziSyaratna pU. munizrI vyathA ThAlavI che. evuM lAge che ke dareka muktizramaNavijayajIe cIvaTapUrvaka A kALamAM AvA anubhUti-saMpanna graMthanuM prUpha-rIDIMga karyuM che. mahApuruSonI vANI samakAlIna jana- upakArI pUjyone ame vaMdanA karIe samAja nahi samajI zakato hoya athavA chIe. vi.saM. 2062, mahA vada 6, ravivAra, to samajanAra varga alpa ja haze ! tA. 19-02-2006nA pUjayazrInA chatAM AvA sAhityanI ruci zaMkhezvaramAM gurumaMdiranI pratiSThAnA pAvana dharAvanAra viralA loko hoya paNa che. e prasaMge A graMthanuM punaH prakAzana thai rahyuM viralA ane hIralA loko mATe ja A che, te khUba ja AnaMdano viSaya che. prastuta pustakanuM punaH prakAzana thai rahyuM dhyAnamAM ruci dharAvanArA che. vidvadarya pU.paM. zrI kalpataruvijayajIe puNyazALIonA kara-kamaLamAM prastuta punaH prakAzananuM A meTara tapAsyuM che. pustaka saprema samarpita che. pUjyazrInA paTTadhararatna parama zAsana - prakAzaka dhyAna vicAra (vivecana) * 4 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAcalamaNDanazrIRSabhadevasvAmine namaH / zrIzaGkezvarapArzvanAthAya namaH / Namo'tthu NaM samaNassa bhagavao mahaimahAvIravaddhamANasAmissa / anantalabdhinidhAnAya zrIgautamasvAmine namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpAdapadmebhyo namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvarajIpAdapadyebhyo namaH / pUjyapAdasadgurudevamunirAjazrIbhuvanavijayajIpAdapadmebhyo namaH / kiciM vaktavya jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM eTale sAmAnya rIte vicAra karanAra dhyAnanuM atyaMta mahattva che. 12 prakAranA jaina-jainetara mANasone ema ja lAge che tapamAM dhyAnane utkRSTa tapa tarIke ke jaina dharmamAM kriyAkAMDa ane utsavo ja svIkAravAmAM AvyuM che. gADha karmonA bharelA che. dhyAna jevI sAdhanAo che ja kSayamAM, AtmazuddhimAM ane vividha nahi. A vAta ghaNA ghaNA ciMtaka vicAraka labdhio tathA siddhionI prAptimAM dhyAna mANasone khaTakatI rahI che. yogamAM tathA mahattvanA aMga rUpe jaina darzanamAM - jaina dhyAnamAM atyaMta rasa dharAvatA, udyogapati zAsanamAM svIkAreluM ja che. bhagavAn hovA chatAM abhyAsI ane vidvAna sva. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja yogazAstranA zeTha amRtalAla kALIdAsa dozInA manamAM cothA prakAzamAM jaNAve che ke - paNa A vAta ghaNI khaTakatI hatI. tethI mokSaH karmakSayAdeva A viSayanA prAcIna-arvAcIna graMthonI sa cAtmajJAnato mataH / jaina graMtha bhaMDAromAM-jaina graMtha saMgrahomAM dhyAnasAdhyaM mataM tacca tapAsa karatAM temane "dhyAnavivAra nAmano ta dhyAne hitamAtmanaH || 113 | nAnakaDo paNa mahAnuM Akara jevo graMtha mokSa karmanA kSayathI ja thAya che, maLI Avyo. tatkALa temaNe teno karmano kSaya Atma jJAnathI thAya che, anuvAda karAvI chapAvI dIdho. meM te AtmajJAna dhyAnathI thAya che, mATe dhyAna samaye mArI prAthamika mati pramANe te AtmAnuM hita karanAra che. anuvAdamAM sahayoga paNa Apyo hato. A sthiti kharekhara hovA chatAM paNa, chatAM, tenA viziSTa vivecananI jaina saMghamAM dhyAnano pracAra ghaNA samayathI khAsa jarUra hatI ja ane te paNa viziSTa lagabhaga nahivat thaI gayo che. abhyAsInA viziSTa adhikArInA hAthe dhyAna vicAra (savivecana) * 5 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhAya to ja sArthaka thAya. kharekhara tenA ke je keTalIka Aje paNa yathAyogya, viziSTa abhyAsI ane viziSTa adhikArI yathAzakya amalamAM mUkI zakAya tema che. A.zrI vijaya kalApUrNasUrIzvarajI vAcako Ano vAMcana-mananamahArAjanA hAthe A vivecana taiyAra thayuM nididhyAsana dvArA lAbha uThAve tathA jaina che ane te Aje sva. zeTha amRtalAla saMghamAM dhyAnanI paraMparA yogya rUpe sArI kALIdAsanI saMsthA taraphathI ja prakAzita rIte punarjIvita thAya ane e dvArA thai rahyuM che, te ghaNA ghaNA AnaMdano AtmakalyANa sAdhe e ja zubhecchA. viSaya che. - pUjyapAdaAcArya mahArAjavivecake ghaNA ghaNA graMthonA vAMcana zrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpaTTAlaMkAra tathA mananane AdhAre ghaNAM ghaNAM varSo - pUjyapAdaAcAryamahArAjasudhI zrama laine A vivecana taiyAra karyuM zrIdvijaya meghasUrIzvaraziSya te mATe teo dhyAna sAhityanA rasika - pUjyapAdagurudevamunirAjazrI varganA aneka aneka abhinaMdananA bhuvanavijayAntavAsI muni jaMbUvijaya. adhikArI che. A graMthanA vAMcana-mananathI loko vikrama saMvat 2045, zrAvaNa sudi 8 sArI rIte samajI zakaze ke jaina zAsanamAM cArUpatIrtha (jillo mahesANA) dhyAnanI aneka aneka praNAlikAo hatI uttara gujarAta, pIna : 384 285. dhyAna vicAra (vivecana) * 6 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA kramAMka viSaya pRSTha 1. punaH prakAzana prasaMge ...... ...................... 3 2. kiMcit vaktavya ..... 3. pU.paM. bhagavaMta zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaryanA hasta likhita patranuM spaSTa gujarAtI bhASAmAM lakhANa .............. 4. pU.paM.bhagavaMta zrIbhadraMkaravijayajI gaNivarya dvArA likhita preraNAdAyaka patra .. *... 14/e 5. preraNAdAtA pUjaya paMnyAsa bhagavaMta zrI bhadraMkaravijayajI gaNivarya viSe ........... 6. dhyAna vicAra : graMtha paricaya. 7. dhyAna vicAra (savivecana) pUrva vibhAga covIsa bhedono parama rahasyArtha.. 8. dhyAna vicAra : uttara vibhAga (savivecana) . ...... 2 26 dhyAna vicAra (vivecana) * 7 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthano viSayAnukrama (pUrva vibhAga) kramAMka viSaya pRSTha dhyAna vicAra (savivecana) maMgalAcaraNa 65; maMgalAdi anubaMdha catuSTaya 66; "jJAThThi padano rahasyArtha 68; (1) "dhyAna'nI paribhASA 69; calacittanA prakAra 70; dhyAnanA adhikArI 72, adhyAtmayoga zuM che ? 73; bhAvanA yoga zuM che ? 73; dhyAnanAM prakAro, ArtadhyAna 74; ArtadhyAnanAM prakAra 75; raudradhyAna, raudradhyAnanA cAra prakAra 76; zubhadhyAnano prAraMbha 77; bhAvadhyAnanA mukhya cAra prakAro 78; dhyAna yogya ciMtA-bhAvanA ane sthAna 78; dhyAnane yogya sthAna 79; kALanI aniyatatA 80; AsananI aniyatatAnuM kAraNa 80; dharmadhyAnanAM cAra AlaMbano 81; dharmadhyAnanAM cAra lakSaNo 81; sAmAyikAdi Avazyaka 82; dhyAna prAptino krama 82; dhyAtavya 82; AjJAvicayanuM svarUpa 83; apAya vicayanuM svarUpa 85; mithyAtvAdinI anarthatA 86; vipAka vicayanuM svarUpa 87; saMsthAna vicayanuM svarUpa 87; dharmadhyAna ane maitrI Adi bhAvo 90; AjJA vicadhyAna ane maitrIbhAva 91; apAya vicaya dhyAna ane pramodabhAva 92; vipAka vicadhyAna ane karUNAbhAva 93; saMsthAna vicaya dhyAna ane mAdhyasthabhAva 94; dharmadhyAnanI anuprekSAo 94; dharmadhyAnanA bAhya cihno 95; dharmadhyAnanuM phaLa 95; (2) parama dhyAna 95; zukladhyAnanAM cAra AlaMbano 96; zukladhyAnanAM cAra lakSaNo 96; zukladhyAnanI cAra anuprekSAo 96; pahelo pAyo yAne prathama zukladhyAna 97; zukladhyAnano AMzikasvAda 98; rUpAtItadhyAna 99; paramAtma milananI kalA 100; zukladhyAnanA adhikArI 101; (3) zUnya dhyAna 102; | cittanI bAra avasthAonuM varNana 105; (4) paramazUnyadhyAna 106; (5) kaladhyAna 106; - kuMDalinInuM svarUpa 108; "yogazAstramAM kuMDalinI 110; kalAdhyAnanI prakriyA 111; sADA traNa kalAnuM rahasya 111; dhyAna vicAra (savivecana) * 8 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) paramakalA dhyAna 111; (7) jyotidhyAna 113; Atmajayoti ane anubhavajJAna 114; (8) paramajyoti dhyAna 116; (9) bindu dhyAna 119; maMtranI dRSTie bindunuM mahattva 120; bindunI daSTie namaskAra mahAmaMtra 122; bindu navakanAM sthAno 123; (10)paramabindu dhyAna 124; guNasthAnaka ane guNazreNinuM svarUpa 125; (11-12) nAda-paramanAda dhyAna 129; nAda ane prANano saMbaMdha 130; vANIno sRSTikrama ane nAda 131; anAhata zuM che ? 132; yaMtranI daSTie anAhata 133; anAhatano uddagama 133; anAhatanAdathI bAhya graMthino bheda 134; AMtara graMthino bheda 134; anAhata zabdanA prakAro ane tenuM phaLa 134; (13-14) tArA ane paramatArA dhyAna 135; kAyotsarganA uddezo-nimitto 136; apramatta avasthAmAM dhyAna 139. (15-16) laya-paramalaya dhyAna 141; paramAtma svarUpanuM ciMtana 144; yoganI daSTie laya-paramalaya 146; AgamanI daSTie laya-paramalaya 147; dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa 147; (17-18) lava-paramalava dhyAna 148; upazamazreNi 149; kSapakazreNi 150; (19) mAtrA dhyAna 152; rUpaDdhyAna e sAlaMbana dhyAna che 153. (20) parama mAtrA dhyAna 154; akSara nyAsanI mahattA 156; (1) zubhAkSara valaya 156; (2) anakSara valaya 157; (3) paramAkSara valaya 157; (4) akSara valaya 159; (5) nirakSara valaya 160; (6) sakalI karaNa valaya 161; (7) tIrthakara mAtR valaya 162; (8) tIrthakara pitu valaya 164; (9) tIrthaMkara nAmAkSara valaya 165; prabhu nAmano mahimA 167; (10) soLa vidyAdevI valaya 168; (11) aThThAvIsa nakSatronuM valaya 169; (12) aThyAsI grahonuM valaya 169; (13) chappana dikakumArInuM valaya 169; (14) cosaTha indronuM valaya 170; (15) covIsa yakSiNI valaya 170; (16) covIsa yakSa vilaya 170; samyagu dRSTi deva-devIonAM nAma smaraNanAM vividha sthAno 171; dhyAna vicAra (savivecana) * 9 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak daSTi deva-devIonA viziSTa kAryo 171; (17) sthApanA caitya valaya 172; jina mUrtinuM mAhAtmya 173; caityanI upAsanA ane saMkhyA nirdeza 174; (175 thI 176) sAlvAdi valaya 176; tIrthanI mahattA 177; bhavanayogAdi valaya 177, paramamAtrA dhyAnanI vizALatA 178; pa2mamAtrA dhyAnanI upayogitA 178; (21)pada dhyAna 179; AgamanI dRSTie namaskAranuM mAhAtmya 180; parameSThI namaskAranuM phaLa 181; pada-dhyAna ane parameSThI namaskAra 182; pujAnA cAra prakAra 184; gujasthAnanI draSTie pUjA 184; pratipatti pUjAnuM tAtparya 185; arihaMtAdi padono rahasyabhUta artha 186; yoganI daSTie namaskAra 189; sthAnAdi yoganI vyApakatA 190; no pada dvArA icchAdi yogo 191; dhyAnanI dRSTie namaskAra 191; aridALa chatta sAthe 191; paMca parameSThI cakrano mahimA 196; navakAranA adhikArI ane tenuM phaLa 1966 parameSThI-namaskAra zuM che ? 197; paramAkSaranA dhyAnanuM rahasya 203; padadhyAna ane padastha dhyAna 205; namaskAranA dhyAnanI vividha prakriyAo 206: maMtranI dRSTie navakAranuM mahattva 207; navakAra maMtranI parama gurUnA 27; navakAranI zAzvata vidyamAnatA 207; vidhipUrvakanI ArAdhanAthI tIrthaMkarapada 208; navakAra e parameSThI bhagavaMtono maMtrAtmaka deza che 208; patitapAvana navakAra 208; yaMtranI dRSTie navakAranuM mahattva 209; vinna jJAna thutta 209; mUlAdhArAdi 10 cakromAM parameSThIpInA dhyAnanI prakriyA 209 thI 214. (22)paramapada dhyAna 214; tAttvika namaskAra 214; (23)siddhi dhyAna 216; sidhyiAnanuM rahasya 217; siddha paramAtmAnuM dhyAna 218; siddha svarUpanA dhyAnanI eka prakriyA 219; (24)parama siddhi dhyAna 220; parama siddhi dhyAnamAM tanmayatA siddha karavAno upAya 222; (uttara vibhAga) ciMtA (ciMtana)nuM svarUpa ane tenA prakAro 226; sAta prakAranI ciMtAnuM svarUpa 228; cittanA traNa prakAra 229; bhAvanAnuM svarUpa ane tenA prakAro 230; (1) jJAna bhAvanAnAM prakAra ane svarUpa 234; (2) darzana bhAvanA 238; (3) cAritra bhAvanA 239; (4) vairAgya bhAvanA 240; dhyAna vicAra (savivecana) * 10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuprekSA 243; bAra bhAvanAonuM svarUpa 244; (1) anitya bhAvanA Adi 244 thI 254; soLa vidyAdevInAM nAma 254. bhavanayoga ane karaNayoga AdinuM varNana 254; yoga, vIrya AdinAM kArya-kAraNa bhedano vicAra 256; praNidhAna-AdinuM varNana 261; praNidhAna AdiyogamAM cAritrayoga 263; mananI cAra avasthAo ane praNidhAnAdi 264; bhavanayoga 265; karaNayoga 267; bAra karaNono rahasyArtha ra68; sAmarthya yoga vagerenuM svarUpa 270; chazuM karaNanuM svarUpa ra71; yoga ane karaNamAM vizeSatA 273; (1) unmanIkaraNa 273; karaNa ane bhavananI vyAkhyA 275; (2) nizcittI karaNa 276; (3) nicetanI karaNa 277; (4) niHsaMjJIkaraNa 279; (5) nirvijJAnI karaNa 280; (6) nirdhAraNIkaraNa 281; (7) vismRtIkaraNa 283; (8) nibuddhIkaraNa 283; (9) nirIhIkaraNa 285; (10) nirmalIkaraNa 285; (11) nirvatarkIkaraNa 287; (12) nirupayogI karaNa 289; dhyAnanA bheda-prabhedonI vizALatA 292; 96 karaNanI apekSAe 9, 216 dhyAna bhedo 294; bhavanayoganI apekSAe 9,216 bheda, paramadhyAna Adi 23 dhyAnonI apekSAe dhyAnabhedo 296; yoganAM AlaMbano 297; (2) vIrya yoganAM AlaMbano 302; jJAnAcAranA ATha prakAra 302; darzanAcAranA ATha prakAra 303; cAritrAcAranA ATha prakAra 304; tapAcAranA bAra prakAra 305; vIryAcAranA chatrIsa prakAra 307; (3) sthAmayoganA AlaMbano 307; AThakaraNonuM svarUpa 308; utsAha parAkrama ane ceSTAyoganAM AlaMbano 312; lokapuruSa 313; adholoka 314; madhyaloka 314; urdhvaloka 315; adholokanI vyavasthA 316; urdhvalokanI vyavasthA 317; caudarAjalokanI sparzanA 317; loka svarUpanA ciMtananuM mahattva, ciMtananA muddAo 318; (7) zaktiyoganAM AlaMbano 319; jIvadravyanI svataMtratA ane viziSTatA 320; jIvanA be lakSaNa 323; jIvono saMbaMdha 324; nimittanI AvazyakatA 325, maityAdi bhAvonI vyApakatA 326; ajIvatattvanI ciMtA 327; puNya-pApa tattvanI ciMtA 328; Agnava, saMvara, nirjarA ane mokSatattvanI ciMtA 328; paramatattvanI ciMtA, ciMtAnuM phaLa 329; (8) sAmarthya yoganA AlaMbano 329; mokSanuM svarUpa, siddha paramAtmA 330; siddhonuM avasthAna kSetra 331; siddhonA guNonI anaMtatA 333; siddhi sukhanI parAkASThA 334; siddhinA sukhanI anaMtatA, jJAnadarzananI anaMtatA 334; cAritra guNanI, vIrya guNanI anaMtatA 335; dhyAna vicAra (savivecana) * 11 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 1 pariziSTa naMbara 2 pariziSTa naMbara 3 pariziSTa naMbara 4 pariziSTa naMbara 5 pariziSTa naMbara 6 pariziSTa naMbara 7 (pariziSTa vibhAga) AcArya zrI puSpabhUti mahArAja Adya gaNadhara prabhUti saMkhyA Adya mahattarA prabhUti saMkhyA zrAvaka saMkhyA zrAvikA saMkhyA 96 bhavanayoga, 96 karaNa yoga, 96 karaNa 363 pAkhaMDIonuM svarUpa 'pAsatthA' Adi sAdhuonuM svarUpa cauda guNasthAna praNidhAnano prabhAva samAdhAna'nA saMdarbhamAM dRSTAMta samAdhinA saMdarbhamAM dRSTAMta bhASAnA 42 prakAro 337 339 339 340 u40 341 343 u47 349 355 3pa6 3pa6 358 pariziSTa naMbara 8 dhyAna vicAra (savivecana) * 12 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtha lekhananA preraNAdAtA tatvadeSTA sva. pUjya paMnyAsa pravarazrI bhadraMkaravijayajI mahArAjano eka preraNAdAyI patrA muMDArA Aso vadI 1 saMbhave che. tene pharIvAra jozo to vadhu jJAnAdi guNa saMpanna zrI kalApUrNa- spaSTa thaze. sUrijI saparivAra vaMdanAdi. zrI upadezapada graMthanI gA. 890 thI su. 11no patra samayasara maLyo che. 898 sudhInI TIkAmAM eka rAjAnI dhyAna vicAra graMthanA parizIlanathI rANInA dhyAnAbhyAsanuM vistArathI varNana AnaMdano anubhava thayo te jANIne che. te paNa jo na joyuM hoya to jozo. saMtoSa thayo. temAM rANIno saMzaya chedavA mATe AcArya sutra na noDuM e gAthA pUrvagata mahArAje je dhyAna batAvyuM che, tenI zrutanI hovI joie, tenuM mULa haju prathama gAthA nIce mujaba che. maLyuM nathI. 'saMpunna caMda vayaNo A graMthamAM "dhyAna zataka'nI gAthAnA siMhAsaNa saMThio saparivAro / pramANa ApyA che, tethI dhyAna zatakanA jhAyavvo ya jiNiMdo kartA bhASyakArathI paNa A kRti prAcIna kevalavaranANujjalo dhavalo // che, ema sAbita thAya che. TIkAnI racanA tyAra pachInI dhyAna viSayaka badhI paNa Agamika padAthothI yukta che. tethI gAthAo jovA yogya che. TIkAkAra paNa koi Agamadhara mahApuruSa te uparathI "paramamAtrA' dhyAnanI che, ema siddha thAya che. pratIti thAya che. upade zapadano darekanI sAthe "parama' zabda lagADIne anuvAdavALo graMtha hoya to pu. para6 thI vyavahAra-nizcaya ubhayano samanvaya pa30 sudhI joI jazo. sAdhyo che. aMtima pada-paramapada ane siddhimAtrA ane paramamAtrA e be paramasiddhi e be dhyAna badhA dhyAnamAM prakAromAM prathama prakAra mAtrAno che. temAM sarvotkRSTa che. namaskAra mahAmaMtranuM dhyAna tIrthakaramiva mAtmAnaM pazyati' che ane vyavahAra ane nizcaya ubhayathI karavAno paramamAtrAmAM caturvizativalaya pariveSTita spaSTa vidhAna temAMthI prApta thAya che. AtmAnuM dhyAna che. e kaivalya avasthA dhyAnanA prAraMbhamAM (7) cintA, bAda saparikara paramAtmadazAnuM dhyAna (4) bhAvanA ane dhyAnanA aMtamAM dhyAna vicAra (savivecana) * 13 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) anuprekSA e paNa zAstrIya prakriyA vicAra jJAna guNanA prakarSanI prakriyAne che. bhAvanA ane anuprekSA zabdamAM je sUcave che. "jJAna DhiyAkhyAM mokSa:' e taphAvata che, te spaSTa thAya che. manu pazcAt sUtra e be gAthA vaDe sUcita che, bhavana prekSam dhyAna thayA bAda anuprekSA vaDe tathA karaNa zabda vaDe nisarga ane je saMsAranuM svarUpa vicArAya tenA adhigama - be prakAranI prAptinA upAyane saMskAro vadhu uMDA jAya ane e rIte saMgrahI le che. vairAgya puSTa thAya. AjJA vicayAdi cAra prakAranA 12 bhAvanAmAM paNa prathamanI cha dhyAnanI vicAraNA mATe eka lakhANa prApta saMsAranI niHsAratA bhAvavA mATe ane thayuM che. jovA mATe have pachI mokalIzuM. pachInI cha dharmanI sArabhUtatA bhAvavA - AcArya mahArAjano hasta likhita mATe vicArI zakAya. te kevI rIte e patra maLyo. dhyAna vicAra aMgenI graMthamAM spaSTa karela nathI to paNa nirmaLa anuprekSA jANI AnaMda thayo, lakhANa puruM prajJA vaDe zAstrathI aviruddha paNe vicArI thavA AvyuM che, te paNa jANyuM. zakAya che, te have pachI. yoga ane karaNano viSaya ati graMthamAM bhavanayoga, karaNayoga pahelA gahana hovA chatAM tenuM paNa sArI rIte 8, karaNonuM svarUpa vIryaguNanA vikAsanI spaSTIkaraNa thaI rahyAM che, te rItane sucave che ane pachI 12 karaNano abhyAsIone ghaNuM upayogI nIvaDaze. dhyAna vicAra (savivecana) * 14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----- 4 peja skenanA ----- 14 peja naMbara pachI 14/e pU.paM. bhadraMkaravi. no mULa patra skena karIne mUkavo Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----- 4 peja skenanA ----- 14 peja naMbara pachI 14/bI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----- 4 peja skenanA ----- 14 peja naMbara pachI 14/sI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 peja skenanA 14 peja naMbara pachI 14/DI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH | || zrI padma-jIta-hIra-kanaka-devendra-kalApUrNa-kalAprabhasUrigurubhyo namaH || dhyAta vicAra (pUrvAcArya viracita) * vivecanakAra * pU. AcAryadeva zrImad vijaya kalApUrNasUrIzvarajI mahArAja * AlaMbana * pU. AcAryazrInA gurumaMdiranI pratiSThA vi.saM. 2062, mahA vada 6, tA. 19-02-2006, ravivAra, zaMkhezvara * prakAzaka * zrI kalApUrNasUri sAdhanA smAraka TrasTa Agama maMdiranI pAchaLa, bhaktAmara maMdiranI pAse, posTa zaMkhezvara, ji. pATaNa, pina - 384 246 . PROOF : 02 (PAGE : 1 To 363) (DATE : 18-11-2005) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pustaka : dhyAta vicAra * vivecanakAra : pU.A. zrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI mahArAja * AvRtti : prathama : vi.saM. 2045 dvitIya : vi.saM. 2062 * nakala : 500 * kiMmata : rUA. ------------ * mudrake : Tejas Printers 403, Vimal Vihar Apartment, 22, Saraswati Society, Nr. Jain Merchant Soc., Paldi, AHMEDABAD - 380 007.. Ph.: (079) 26601045 PROOF : 02 (PAGE : 1 To 363) (DATE : 18-11-2005) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH prakAzana prasaMge adhyAtmayogI pUjaya AcAryazrI dvArA kheda anubhavatA ane samaye-samaye lakhAyelo bahumUlya graMtha eTale A dhyAna pravacanAdimAM evA dhyAnAbhAsanuM saumya vicAra, pUjyazrInA hRdayamAM dhyAna pratyeno zabdomAM nirasana paNa karatA. lagAva bacapaNathI ja hato. bhaktinI A "dhyAna vicAra' graMtha para vAcanA sAthe pUjyazrInA jIvanamAM dhyAna paNa goThavavAnI pUjyazrInI tIvra tamannA eTaluM ja vaNAyeluM hatuM. AthI ja pUpaM. hatI. tadanusAra pAlItANAmAM 15 divasa bhadraMkaravijayajI ma.sA.nI preraNA pAmIne vAcanA rahI paNa kharI. paNa AvaDA moTA dhyAna vicAra para pUjyazrIe lakhavAnuM graMtha para 15 divasamAM keTaluM kahI zarU karyuM. saMpUrNa presa meTara sudhArA-vadhArA zakAya ? eTale khUba ja saMkSepamAM tyAre sAthe lakhAi gayA pachI vi.saM. 2038 patAvavuM paDeluM. e vAcanA kahe (ujajaina cAturmAsa samaye)e saMpUrNa presa kalApUrNasUri-4mAM prakAzita paNa thayelI meTara eka bhAI (girIzabhAi) dvArA che. jijJAsuoe tyAM joI levI. relavemAM ja guma thaI gayuM. pUjyazrIne A pUjayazrI vidyamAna hota to cokkasa samAcAra maLyA tyAre bolI UThelA : haju e graMtha para vistArathI vAcanA Apata. emAM paNa kaMika sAruM chupAyeluM haze ! ApaNA zrIsaMghamAM dhyAna pratyenI jevuM lakhAvuM jo ie tevuM nahi lakhAyeluM rucino abhAva joi pUjyazrI ghaNI vakhata hoya ! prabhune e nahi gamyuM hoya !' kheda anubhavatA. eka vakhata pUjyazrIe enI jherokSa kopI paNa nahotI rAkhelI. vAMkInI vAcanAmAM udgAro kADhelA : pUrvanI kAcI noMdhanA AdhAre pUjyazrIe "meM to A bhAvimAM koi jijJAsune pharIthI lakhavAnuM zarU karyuM. ema karatAM kAma lAge, e AzayathI lakhyuM che, paNa haju tyAra pachI 6-7 varSe (vi.saM. 2045) sudhI patra lakhIne koie pUchAvyuM nathI ke A graMtha prakAzita thai zakyo. mArga-darzana mAMgyuM nathI. khole ja koNa ?' - pUjyazrInA hRdayamAM tIvra tamannA kahe kalApUrNasUri-1, Aso su. 9 hatI ke A graMtha adhikArIonA hAthamAM 'bAhyakriyAruci jIvaDA re, Ave ane zrIsaMghamAM samyagu dhyAnano bhAvadharma cihIna; paNa pracAra thAya. dhyAnanA nAme mArga- upadezaka paNa tehavA re, bhraSTa thatA lokone joine pUjayazrI bahu zuM kare loka navIna ?" dhyAna vicAra (savivecana) * 3 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 varSa pahelAM thai gayelA parama yogIzvara pUjya devacaMdrajIe uparanA udgAromAM potAnI vyathA pragaTa karI che. pUjyazrIe paNa alaga zabdomAM potAnI vyathA ThAlavI che. evuM lAge che ke dareka kALamAM AvA anubhUti-saMpanna mahApuruSonI vANI samakAlIna janasamAja nahi samajI zakato hoya athavA to samajanAra varga alpa ja haze ! chatAM AvA sAhityanI ruci dharAvanAra viralA loko hoya paNa che. e viralA ane hIralA loko mATe ja A prastuta pustakanuM punaH prakAzana thai rahyuM che. vidvarya pU.paM. zrI kalpataruvijayajIe punaH prakAzananuM A meTara tapAsyuM che. pUjyazrInA paTTadhararatna parama zAsana prabhAvaka pUjya AcAryadeva zrImad vijayakalAprabhasUrIzvarajI ma.sA. - pU.paM.zrI mukticaMdravijayajI - pU.paM.zrI municaMdravijayajInA ziSyaratna pU. munizrI muktizramaNavijayajIe cIvaTapUrvaka A graMthanuM prUpha-rIDIMga karyuM che. upakArI pUjyone ame vaMdanA karIe chIe. vi.saM. 2062, mahA vada 6, ravivAra, tA. 19-02-2006nA pUjayazrInA zaMkhezvaramAM gurumaMdiranI pratiSThAnA pAvana prasaMge A graMthanuM punaH prakAzana thai rahyuM che, te khUba ja AnaMdano viSaya che. dhyAnamAM ruci dharAvanArA puNyazALIonA ka-kamaLamAM prastuta pustaka saprema samarpita che. dhyAna vicAra (savivecana) . 4 - prakAzaka Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAcalamaNDanazrIRSabhadevasvAmine namaH / zrIzaGkezvarapArzvanAthAya namaH / Namo'tthu NaM samaNassa bhagavao mahaimahAvIravaddhamANasAmissa / anantalabdhinidhAnAya zrIgautamasvAmine namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpAdapadmebhyo namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvarajIpAdapadyebhyo namaH / pUjyapAdasadgurudevamunirAjazrIbhuvanavijayajIpAdapadmebhyo namaH / kiciM vaktavya jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM eTale sAmAnya rIte vicAra karanAra dhyAnanuM atyaMta mahattva che. 12 prakAranA jaina-jainetara mANasone ema ja lAge che tapamAM dhyAnane utkRSTa tapa tarIke ke jaina dharmamAM kriyAkAMDa ane utsavo ja svIkAravAmAM AvyuM che. gADha karmonA bharelA che. dhyAna jevI sAdhanAo che ja kSayamAM, AtmazuddhimAM ane vividha nahi. A vAta ghaNA ghaNA ciMtaka vicAraka labdhio tathA siddhionI prAptimAM dhyAna mANasone khaTakatI rahI che. yogamAM tathA mahattvanA aMga rUpe jaina darzanamAM - jaina dhyAnamAM atyaMta rasa dharAvatA, udyogapati zAsanamAM svIkAreluM ja che. bhagavAn hovA chatAM abhyAsI ane vidvAna sva. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja yogazAstranA zeTha amRtalAla kALIdAsa dozInA manamAM cothA prakAzamAM jaNAve che ke - paNa A vAta ghaNI khaTakatI hatI. tethI mokSaH karmakSayAdeva A viSayanA prAcIna-arvAcIna graMthonI sa cAtmajJAnato mataH / jaina graMtha bhaMDAromAM-jaina graMtha saMgrahomAM dhyAnasAdhyaM mataM tacca tapAsa karatAM temane "dhyAnavivAra nAmano ta dhyAne hitamAtmanaH || 113 | nAnakaDo paNa mahAnuM Akara jevo graMtha mokSa karmanA kSayathI ja thAya che, maLI Avyo. tatkALa temaNe teno karmano kSaya Atma jJAnathI thAya che, anuvAda karAvI chapAvI dIdho. meM te AtmajJAna dhyAnathI thAya che, mATe dhyAna samaye mArI prAthamika mati pramANe te AtmAnuM hita karanAra che. anuvAdamAM sahayoga paNa Apyo hato. A sthiti kharekhara hovA chatAM paNa, chatAM, tenA viziSTa vivecananI jaina saMghamAM dhyAnano pracAra ghaNA samayathI khAsa jarUra hatI ja ane te paNa viziSTa lagabhaga nahivat thaI gayo che. abhyAsInA viziSTa adhikArInA hAthe dhyAna vicAra (vivecana) * 5 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhAya to ja sArthaka thAya. kharekhara tenA ke je keTalIka Aje paNa yathAyogya, viziSTa abhyAsI ane viziSTa adhikArI yathAzakya amalamAM mUkI zakAya tema che. A.zrI vijaya kalApUrNasUrIzvarajI vAcako Ano vAMcana-mananamahArAjanA hAthe A vivecana taiyAra thayuM nididhyAsana dvArA lAbha uThAve tathA jaina che ane te Aje sva. zeTha amRtalAla saMghamAM dhyAnanI paraMparA yogya rUpe sArI kALIdAsanI saMsthA taraphathI ja prakAzita rIte punarjIvita thAya ane e dvArA thai rahyuM che, te ghaNA ghaNA AnaMdano AtmakalyANa sAdhe e ja zubhecchA. viSaya che. - pUjyapAdaAcArya mahArAjavivecake ghaNA ghaNA graMthonA vAMcana zrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpaTTAlaMkAra tathA mananane AdhAre ghaNAM ghaNAM varSo - pUjyapAdaAcAryamahArAjasudhI zrama laine A vivecana taiyAra karyuM zrIdvijaya meghasUrIzvaraziSya te mATe teo dhyAna sAhityanA rasika - pUjyapAdagurudevamunirAjazrI varganA aneka aneka abhinaMdananA bhuvanavijayAntavAsI muni jaMbUvijaya. adhikArI che. A graMthanA vAMcana-mananathI loko vikrama saMvat 2045, zrAvaNa sudi 8 sArI rIte samajI zakaze ke jaina zAsanamAM cArUpatIrtha (jillo mahesANA) dhyAnanI aneka aneka praNAlikAo hatI uttara gujarAta, pIna : 384 285. dhyAna vicAra (savivecana) : 6 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA kramAMka viSaya 1. punaH prakAzana prasaMge ...... 2. kiMcit vaktavya ..... 3. pU.paM. bhagavaMta zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaryanA hasta likhita patranuM spaSTa gujarAtI bhASAmAM lakhANa .............. 4. pU.paM.bhagavaMta zrIbhadraMkaravijayajI gaNivarya dvArA likhita preraNAdAyaka patra .. 5. preraNAdAtA pUjaya paMnyAsa bhagavaMta zrI bhadraMkaravijayajI gaNivarya viSe ............ 6. dhyAna vicAra : graMtha paricaya. 7. dhyAna vicAra (savivecana) pUrva vibhAga covIsa bhedono parama rahasyArtha.. 8. dhyAna vicAra : uttara vibhAga (savivecana) . ...... 2 26 dhyAna vicAra (savivecana) * 7. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthano viSayAnukramo (pUrva vibhAga) kramAMka viSaya pRSTha dhyAna vicAra (savivecana) maMgalAcaraNa 65; maMgalAdi anubaMdha catuSTaya 66; 'phArUM' padano rahasyArtha 68; (1) "dhyAna'nI paribhASA 69; calacittanA prakAra 70; dhyAnanA adhikArI 72, adhyAtmayoga zuM che ? 73; bhAvanA yoga zuM che ? 73; dhyAnanAM prakAro, ArtadhyAna 74; AdhyAnanAM prakAra 75; raudradhyAna, raudradhyAnanA cAra prakAra 76; zubhadhyAnano prAraMbha 77; bhAvaththAnanA mukhya cAra prakAro 78; dhyAna yogya ciMtA-bhAvanA ane sthAna 78; dhyAnane yogya sthAna 79; kALanI aniyatatA 80; AsananI aniyatatAnuM kAraNa 80; dharmadhyAnanAM cAra AlaMbano 81; dharmadhyAnanAM cAra lakSaNo 81; sAmAyikAdi Avazyaka 82; dhyAna prAptino krama 82; dhyAtavya 82; AjJAvicayanuM svarUpa 83; apAya vicayanuM svarUpa 85; mithyAvAdinI anarthatA 86; vipAka vicayanuM svarUpa 87; saMsthAna vicayanuM svarUpa 87; dharmadhyAna ane maitrI Adi bhAvo 90; AjJA vicadhyAna ane maitrIbhAva 91; apAya vicaya dhyAna ane pramodabhAva 92; vipAka vicadhyAna ane karUNAbhAva 93; saMsthAna vicaya dhyAna ane mAdhyasthabhAva 94; dharmadhyAnanI anuprekSAo 94; dharmadhyAnanA bAhya cihno 95; dharmadhyAnanuM phaLa 95; (2) parama dhyAna 95; zukladhyAnanAM cAra AlaMbano 96; zukladhyAnanAM cAra lakSaNo 96; zukladhyAnanI cAra anuprekSAo 96; pahelo pAyo yAne prathama zukladhyAna 97; zukladhyAnano AMzikasvAda 98; rUpAtItadhyAna 99; paramAtma milananI kalA 100; zukladhyAnanA adhikArI 101; (3) zUnya dhyAna 102; cittanI bAra avasthAonuM varNana 105; (4) paramazUnyadhyAna 106; (5) kalAdhyAna 106; kuMDalinInuM svarUpa 108; "yogazAstra'mAM kuMDalinI 110; kalAdhyAnanI prakriyA 111; sADA traNa kalAnuM rahasya 111; (6) paramakalA dhyAna 111; (7) jyotidhyAna 113; Atmajayoti ane anubhavajJAna 114; (8) paramajayoti dhyAna 116; dhyAna vicAra (savivecana) * 8 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) bindu dhyAna 119; maMtranI dRSTie bindunuM mahattva 120; bindunI dRSTie namaskAra mahAmaMtra 122; bindu navakanAM sthAno 123; (10) paramabindu dhyAna 124; guNasthAnaka ane guNazreNinuM svarUpa 125; (11-12) nAda-paramanAda dhyAna 129; nAda ane prANano saMbaMdha 130; vANIno sRSTikrama ane nAda 131; anAhata zuM che ? 132; yaMtranI dRSTie anAhata 133; anAhatano udgama 133; anAhatanAdathI bAhya graMthino bheda 134; AMtara graMthino bheda 134; anAhata zabdanA prakAro ane tenuM phaLa 134; (13-14) tArA ane paramatArA dhyAna 135; kAyotsarganA uddezo-nimitto 136; apramatta avasthAmAM dhyAna 139. (15-16) laya-paramalaya dhyAna 141; paramAtma svarUpanuM ciMtana 144; yoganI daSTie laya-paramalaya 146; AgamanI daSTie laya-paramalaya 147; dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa 147; (17-18) lava-paramala dhyAna 148; upazamazreNi 149; kSapakazreNi 150; (19) mAtrA dhyAna 152; rUpasthadhyAna e sAlaMbana dhyAna che. 153. (20) parama mAtrA dhyAna 154; akSara nyAsanI mahattA 156; (1) zubhAkSara valaya 156; (2) anakSara valaya 157; (3) paramAkSara valaya 157; (4) akSara valaya 159; (5) nirakSara valaya 160; (6) sakalI karaNa valaya 161; (7) tIrthaMkara mAtR valaya 162; (8) tIrthaMkara pitR valaya 164; (9) tIrthakara nAmAkSara valaya 165; prabhu nAmano mahimA 167; (10) soLa vidyAdevI valaya 168; (11) aThThAvIsa nakSatronuM valaya 169; (12) aThyAsI grahonuM valaya 169; (13) chappana dikakumArInuM valaya 169; (14) cosaTha indronuM valaya 170; (15) covIsa yakSiNI valaya 170; (16) covIsa yakSa vilaya 170; samyagu daSTi devadevIonAM nAma smaraNanAM vividha sthAno 171; samyagu daSTi deva-devIonA viziSTa kAryo 171; (17) sthApanA caitya valaya 172; jina mUrtinuM mAhAbhya 173; caityanI upAsanA ane saMkhyA nirdeza 174; (175 thI 176) sAdhvAdi valaya 176; tIrthanI mahattA 177; bhavanayogAdi valaya 177, paramamAtrA dhyAnanI vizALatA 178; paramamAtrA dhyAnanI upayogitA 178; (21) pada dhyAna 179; AgamanI dRSTie namaskAranuM mAhAbhya 180; parameSThI namaskAranuM phaLa 181; padadhyAna ane parameSThI namaskAra 182; pUjAnA cAra prakAra 184; guNasthAnanI daSTie pUjA dhyAna vicAra (savivecana) * 9 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184; pratipatti pUjAnuM tAtparya 185; arihaMtAdi padono rahasyabhUta artha 186; yoganI daSTie namaskAra 189; sthAnAdi yoganI vyApakatA 190; namo pada dvArA icchAdi yogo 191; dhyAnanI dRSTie namaskAra 191; rihRAA tharaM sArtha 191; paMca parameSThI cakrano mahimA 196; navakAranA adhikArI ane tenuM phaLa 196; parameSThI-namaskAra zuM che ? 197; paramAkSaranA dhyAnanuM rahasya 203; padadhyAna ane padastha dhyAna 205; namaskAranA dhyAnanI vividha prakriyAo 206; maMtranI dRSTie navakAranuM mahattva 207; navakAra maMtranI parama gurUtA 207; navakAranI zAzvata vidyamAnatA 207; vidhipUrvakanI ArAdhanAthI tIrthakarapada 208; navakAra e parameSThI bhagavaMtono maMtrAtmaka deha che 208; patitapAvana navakAra 208; yaMtranI dRSTie navakAranuM mahattva 209; vida aa yutta 209; mUlAdhArAdi 10 cakromAM parameSThIpadonA dhyAnanI prakriyA 209 thI 214. (22) paramapada dhyAna 214; tAttvika namaskAra 214; (23) siddhi dhyAna 216; siddhidhyAnanuM rahasya 217; siddha paramAtmAnuM dhyAna 218; siddha svarUpanA dhyAnanI eka prakriyA 219; (24) parama siddhi dhyAna 220; parama siddhi dhyAnamAM tanmayatA siddha karavAno upAya 222; (uttara vibhAga) ciMtA (ciMtana)nuM svarUpa ane tenA prakAro 226; sAta prakAranI ciMtAnuM svarUpa 228; cittanA traNa prakAra 229; bhAvanAnuM svarUpa ane tenA prakAro 230; (1) jJAna bhAvanAnAM prakAra ane svarUpa 234; (2) darzana bhAvanA 238; (3) cAritra bhAvanA 239; (4) vairAgya bhAvanA 240; anuprekSA 243; bAra bhAvanAonuM svarUpa 244; (1) anitya bhAvanA Adi 244 thI 254; soLa vidyAdevInAM nAma 254. bhavanayoga ane karaNayoga AdinuM varNana 254; yoga, vIrya AdinAM kArya-kAraNa bhedano vicAra 256; praNidhAna-AdinuM varNana 261; praNidhAna AdiyogamAM cAritrayoga 263; mananI cAra avasthAo ane praNidhAnAdi 264; bhavanayoga 265; karaNayoga 267; bAra karaNono rahasyArtha ra68; sAmarthya yoga vagerenuM svarUpa 270; chazuM karaNanuM svarUpa 271; yoga ane karaNamAM vizeSatA 273; (1) unmanIkaraNa 273; karaNa ane bhavananI vyAkhyA 275; (2) nizcittI karaNa 276; (3) nizcatanI karaNa 277; (4) niHsaMjJIkaraNa dhyAna vicAra (savivecana) * 10 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279; (5) nivijJAnI karaNa 280; (6) nirdhAraNIkaraNa 281; (7) vismRtIkaraNa 283; (8) nibuddhIkaraNa 283; (9) nirIhIkaraNa 285; (10) nirmatIkaraNa 285; (11) nirvatarkIkaraNa 287; (12) nirupayogI karaNa 289; dhyAnanA bheda-prabhedonI vizALatA 292; 96 karaNanI apekSAe 9, 216 dhyAna bhedo 294; bhavanayoganI apekSAe 9,216 bheda, paramadhyAna Adi 23 dhyAnonI apekSAe dhyAnabhedo 296; yoganAM AlaMbano 297; (2) vIrya yoganAM AlaMbano 302; jJAnAcAranA ATha prakAra 302; darzanAcAranA ATha prakAra 303; cAritrAcAranA ATha prakAra 304; tapAcAranA bAra prakAra 305; vIryAcAranA chatrIsa prakAra 307; (3) DAmayoganA AlaMbano 307; AThakaraNonuM svarUpa 308; utsAha parAkrama ane ceSTAyoganAM AlaMbano 312; lokapuruSa 313; adholoka 314; madhyaloka 314; urdhvaloka 315; adholokanI vyavasthA 316; udgalokanI vyavasthA 317; caudarAjalokanI sparzanA 317; loka svarUpanA ciMtananuM mahattva, ciMtananA muddAo 318; (7) zaktiyoganAM AlaMbano 319; jIvadravyanI svataMtratA ane viziSTatA 320; jIvanA be lakSaNa 323; jIvono saMbaMdha 324; nimittanI AvazyakatA 325, maitrAdi bhAvonI vyApakatA 326; ajIvatattvanI ciMtA 327; puNya-pApa tattvanI ciMtA 328; Agnava, saMvara, nirjarA ane mokSatattvanI ciMtA 328; paramatattvanI ciMtA, ciMtAnuM phaLa 329; (8) sAmarthya yoganA AlaMbano 329; mokSanuM svarUpa, siddha paramAtmA 330; siddhonuM avasthAna kSetra 331; siddhonA guNonI anaMtatA 333; siddhi sukhanI parAkASThA 334; siddhinA sukhanI anaMtatA, jJAnadarzananI anaMtatA 334; cAritra guNanI, vIrya guNanI anaMtatA 335; pariziSTa naMbara 1 pariziSTa naMbara 2 337 339 339 (pariziSTa vibhAga) AcArya zrI puSpabhUti mahArAja Adya gaNadhara prabhUti saMkhyA Adya mahattarA prabhUti saMkhyA zrAvaka saMkhyA zrAvikA saMkhyA 96 bhavanayoga, 96 karaNayoga, 96 karaNa 363 pAkhaMDIonuM svarUpa 'pAsatthA Adi sAdhuonuM svarUpa cauda guNasthAna praNidhAnano prabhAva 'samAdhAna'nA saMdarbhamAM dRSTAMta samAdhinA saMdarbhamAM daSTAMta bhASAnA 42 prakAro 340 340 341 343 pariziSTa naMbara 3 pariziSTa naMbara 4 pariziSTa naMbara 5 pariziSTa naMbara 6 pariziSTa naMbara 7 347 u48 355 356 356 358 pariziSTa naMbara 8 dhyAna vicAra (savivecana) * 11 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtha lekhananA preraNAdAtA tatvadeSTA sva. pUjya paMnyAsa pravarazrI bhadraMkaravijayajI mahArAjano eka preraNAdAyI patrA muMDArA Aso vadI 1 saMbhave che. tene pharIvAra jozo to vadhu jJAnAdi guNa saMpanna zrI kalApUrNa- spaSTa thaze. sUrijI saparivAra vaMdanAdi. zrI upadezapada graMthanI gA. 890 thI su. 11no patra samayasara maLyo che. 898 sudhInI TIkAmAM eka rAjAnI dhyAna vicAra graMthanA parizIlanathI rANInA dhyAnAbhyAsanuM vistArathI varNana AnaMdano anubhava thayo te jANIne che. te paNa jo na joyuM hoya to jozo. saMtoSa thayo. temAM rANIno saMzaya chedavA mATe AcArya sutra na noDuM e gAthA pUrvagata mahArAje je dhyAna batAvyuM che, tenI zrutanI hovI joie, tenuM mULa haju prathama gAthA nIce mujaba che. maLyuM nathI. 'saMpunna caMda vayaNo A graMthamAM "dhyAna zataka'nI gAthAnA siMhAsaNa saMThio saparivAro / pramANa ApyA che, tethI dhyAna zatakanA jhAyavvo ya jiNiMdo kartA bhASyakArathI paNa A kRti prAcIna kevalavaranANujjalo dhavalo // che, ema sAbita thAya che. TIkAnI racanA tyAra pachInI dhyAna viSayaka badhI paNa Agamika padAthothI yukta che. tethI gAthAo jovA yogya che. TIkAkAra paNa koi Agamadhara mahApuruSa te uparathI "paramamAtrA' dhyAnanI che, ema siddha thAya che. pratIti thAya che. upade zapadano darekanI sAthe "parama' zabda lagADIne anuvAdavALo graMtha hoya to pu. para6 thI vyavahAra-nizcaya ubhayano samanvaya pa30 sudhI joI jazo. sAdhyo che. aMtima pada-paramapada ane siddhimAtrA ane paramamAtrA e be paramasiddhi e be dhyAna badhA dhyAnamAM prakAromAM prathama prakAra mAtrAno che. temAM sarvotkRSTa che. namaskAra mahAmaMtranuM dhyAna tIrthakaramiva mAtmAnaM pazyati' che ane vyavahAra ane nizcaya ubhayathI karavAno paramamAtrAmAM caturvizativalaya pariveSTita spaSTa vidhAna temAMthI prApta thAya che. AtmAnuM dhyAna che. e kaivalya avasthA dhyAnanA prAraMbhamAM (7) cintA, bAda saparikara paramAtmadazAnuM dhyAna (4) bhAvanA ane dhyAnanA aMtamAM dhyAna vicAra (savivecana) * 12 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) anuprekSA e paNa zAstrIya prakriyA vicAra jJAna guNanA prakarSanI prakriyAne che. bhAvanA ane anuprekSA zabdamAM je sUcave che. "jJAna DhiyAkhyAM mokSa:' e taphAvata che, te spaSTa thAya che. manu pazcAt sUtra e be gAthA vaDe sUcita che, bhavana prekSam dhyAna thayA bAda anuprekSA vaDe tathA karaNa zabda vaDe nisarga ane je saMsAranuM svarUpa vicArAya tenA adhigama - be prakAranI prAptinA upAyane saMskAro vadhu uMDA jAya ane e rIte saMgrahI le che. vairAgya puSTa thAya. AjJA vicayAdi cAra prakAranA 12 bhAvanAmAM paNa prathamanI cha dhyAnanI vicAraNA mATe eka lakhANa prApta saMsAranI niHsAratA bhAvavA mATe ane thayuM che. jovA mATe have pachI mokalIzuM. pachInI cha dharmanI sArabhUtatA bhAvavA - AcArya mahArAjano hasta likhita mATe vicArI zakAya. te kevI rIte e patra maLyo. dhyAna vicAra aMgenI graMthamAM spaSTa karela nathI to paNa nirmaLa anuprekSA jANI AnaMda thayo, lakhANa puruM prajJA vaDe zAstrathI aviruddha paNe vicArI thavA AvyuM che, te paNa jANyuM. zakAya che, te have pachI. yoga ane karaNano viSaya ati graMthamAM bhavanayoga, karaNayoga pahelA gahana hovA chatAM tenuM paNa sArI rIte 8, karaNonuM svarUpa vIryaguNanA vikAsanI spaSTIkaraNa thaI rahyAM che, te rItane sucave che ane pachI 12 karaNano abhyAsIone ghaNuM upayogI nIvaDaze. dhyAna vicAra (savivecana) * 13 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.paM. bhadraMkaravi. no mULa patra skena karIne mUkavo dhyAna vicAra (savivecana) * 14 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ preraNAdAtA pUjya paMnyAsajI bhagavaMta jaNAvatAM atIva AnaMda thAya che ke mane A adbhUta graMtharatnano prathama paricaya karAvanAra pUjya paMnyAsa pravara zrI bhadraMkaravijayajI gaNivara che; jemanA virala cuMbakIya vyaktitvathI ghaNokharo jaina samAja paricita ane prabhAvita che ane jemane 'zrI navakAravALA mahArAja' tarIke biradAvavAmAM gaurava anubhave che, evA e mahAmanA mahApurUSanAM punita darzana ane zubha samAgamano prathama lAbha mane vi.saM. 2013mAM mAMDavI (kaccha) mukAme maLyo hato. prathama darzane ja mArA aMtaHkaraNamAM anupama ahobhAva ane pUjyabhAva ullasita thayo hato ane pachI to jema jema teozrInA nikaTa saMparka ane samAgamamAM AvavAnA avasara maLatA rahyA, tema-tema mArA cittamAM aMkurita thayelo te ahobhAva vRddhi pAmato gayo. pUjya paMnyAsajI mahArAjazrInA prabhAvaka samAgamamAM AvIne temaja teozrInI vAtsalyapUrNa nizrA sevIne aneka AtmAoe potAnA jIvanamAM apUrva preraNA meLavI che. temaja teozrIe cIMdhelA mArga para cAlIne AtmaraNakAravaMtA jIvanano apUrva AnaMda anubhavyo che. temaja prAtaH smaraNIya e guruvaryanA saghana AzIrvAda tathA anugrahane pAtra banIne dhanyatA-kRtArthatA mANI che. mArA jIvana upara paNa AtmapratApI A mahApuruSe je agaNita upakAro karyA che, AMkhanAM amI varasAvyAM che, tene zabdomAM varNavavA huM asamartha chuM. mArA paramopakArI A mahApuruSanuM pratipaLa smaraNa karavApUrvaka teozrInA punita caraNa kamaLamAM kRtajJabhAve natamastaka rahI huM sadA-sarvadA kRtArthatA anubhavuM chuM. 'dhyAna-vicAra' aMge preraNA parizramanI lavaleza paravA karyA sivAya paNa pAtra AtmAone patranA mAdhyamathI pUrNa saMtoSa ane samAdhAna karAvanArA pUjya paMnyAsajI mahArAje mane paNa pratyakSamAM temaja patra dvArA ghaNI ghaNI preraNAo ApI che. preraNAtmaka eka kRpApatramAM teozrIe jaNAvyuM hatuM ke dhyAna vicAra prakaraNa joyuM haze, na joyuM hoya to ekavAra avazya joi jazo. dhyAna viSayaka ghaNI rahasyamaya bAbatonuM temAM varNana che, 'namaskAra svAdhyAya' (prAkRta vibhAga)mAM te prakAzita thayeluM che.' 'dhyAna vicAra'nA vAMcana mATenA pUjyazrInA preraNAbharyA A thoDAka zabdo vAMcatAM ja mArAM roma-roma pulakita thai gayAM ane hRdayamAM eka evo apUrva dhyAna vicAra (savivecana) 0 15 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvollAsa pedA thayo ke pU. gurudeva mAtra ApaNAmAM tenI sAcI jijJAsAne mArI sAdhanAmAM mane naDatAM vinone dUra jAgRta karavAnI ane Agama graMthomAM karavA ane apUrva bhAvollAsane pragaTa chUpAyelA e rahasyamaya gUDha saMketone karavA mATe ja A preraNAnuM amApa baLa jANavA samajavA temaja anubhavavA mATe bakSI rahyA che. kevo mahAna anugraha ! yathArtha dRSTi ane pAtratA keLavavAnI. kevo parama upakAraka bhAva ! dhyAna vicAra'nA prAthamika vAMcanathI graMtharUpe zrI tIrthakara bhagavAna AnaMda vibhora banelA mArA AtmAmAM pU. paMnyAsajI bhagavaMtanA upakAraka evo apUrva bhAvollAsa utpanna thayo ke sUcana anusAra 'namaskAra svAdhyAya' jANe e graMtharUpe sAkSAt zrI tIrthakara pustaka meLavavA mATe prasiddha jJAna paramAtmA sAme padhAryA hoya ane dhyAna bhaMDAromAM tapAsa karAvI. lagabhaga doDha yoganA viSayamAM koi adUbhUta preraNAno mahinAnA prayAsa pachI je divase e graMtha digaMtavyApI prakAza pAtharI rahyA hoya ! prApta thayo, te divasa paNa mArA mATe jJAnI bhagavaMtoe sAcuM ja kahyuM che. ati AnaMdamaya banI gayo. jinavara jinaAgama eka rUpe, parama kRpALu paramAtmA ane asIma sevatAM na paDo bhavabhUpe." upakArI gurudevonuM vinaya bahumAnapUrvaka tAtparya ke zrI jinAgamane zrI smaraNa vaMdana karI graMthanuM vAMcana zarU karyuM. jinezvara deva tulya mAnI, svIkArI, mAthe ekavAra sAdyata vAMcI gayo, tenAthI dhyAna caDhAvI tenI trividha sevA karanAro AtmA, viSayaka keTalIka jijJAsA saMtoSAi. saMsArathI mukta thaine muktipurImAM sidhAve Aja sudhI kyAMya jANavA ke sAMbhaLavA che. tAttvika daSTie Agama e zrI maLyuM na hatuM, evuM dhyAna viSayaka adbhuta jinAjJArUpa hovAthI e zrI jinezvara ane rahasyapUrNa varNana vAMcatAM AtmA bhagavAna ja che. AvI buddhi e sabuddhi asAdhAraNa AnaMdamAM taraboLa thai gayo, che. tenA baLe baddha Adi sarva karmono dhvasa te dhanya kSaNe, mane pharI e vAtanI pratIti thAya che. sAcuM ja kahyuM che ke - thai ke - "kharekhara ! zrI jinazAsana eka "zAtre purate tasmA, paripUrNa ane sarvAga samRddha dharma zAsana vItara : purataH che ane temAM dhyAna, yoga ke pura punartAmi, adhyAtmaviSayaka badhI ja sAdhanAo ane niyamAn sarvasiddhaya: ' siddhionuM nidarzana thayeluM che." jarUra che - jJAnasAra dhyAna vicAra (savivecana) * 16 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt zAstrane je AgaLa kare che, te hakIkatamAM vItarAga paramAtmAne ja AgaLa kare che, jyAM vItarAga paramAtmAne AgaLa karAya che, tyAM nizcayathI sarva prakAranI siddhio che. ciMtanazakti ane apAra karuNASTino spaSTa khyAla Ave che. Atmika sAdhanAmAM preraka ane pUraka pUjya paMnyAsajI mahArAjanI prabhAvaka nizrAmAM rahevA mAruM mana ghaNA samayathI apAra karuNArdaSTi jhaMkhI rahyuM hatuM. mArI A jhaMkhanA vi.saM. parA vyasanI zrI tIrthaMkara 2031nI sAlamAM pUrI thai. je kSetramAM paramAtmAnI AjJAmAM potAnA ahaMne pUrI thai te kSetra hatuM - ekAMta, zAMta, ogAlI nAMkhanArA mahAtmA puruSo dUra-sAdhanAne yogya rAtA mahAvIrajI tIrtha. te samaya caitra mAsanI zAzvatI oLIno. pU. paMnyAsajI bhagavaMtanI puNya nizrAmAM cAlatI zrI navapadajInI ArAdhanAnA sudUra rahyA-rahyA paNa upakAra karatA hoya che. e hakIkatamAM akhUTa zraddhA sAthe huM paNa 'dhyAna vicAra'nA vAMcana-mananathI dhanya prasaMge prApta thayelA A suavasarathI mane atIva AnaMda thayo. pUjyazrInI pAvana nizrAmAM zrI navapadajInI suMdara ArAdhanA karavA sAthe teozrInA guNavaibhavano vizeSa paricaya karavAno sonerI avasara maLatA, teozrInI sevAno vadhune vadhu lAbha levA mana samutsuka banyuM. saha cAturmAsano apUrva lAbha caitrI oLInI ArAdhanA nirvighne pUrNa thayA pachI zeSa kALamAM paNa teozrInI sevAmAM rahevAno lAbha maLyo. eTaluM ja nahi, paNa tyAra pachI 2031nuM cAturmAsa beDA (rAjasthAna)mAM ane vi.saM. 2032nuM cAturmAsa luNAvA (rAjasthAna)mAM teozrInI prabhAvaka nizrAmAM ja karavAnI amUlya taka maLI. thayelI sphuraNAo kSetrathI sudUra rahelA pUjaya paMnyAsajI mahArAjane lakhI jaNAvato ane keTalIka aspaSTa lAgatI bAbato athavA mArI zaMkAo paNa lakhI jaNAvIne enA khulAsA pUchAvato. megha jevA pote mana mUkIne varasatA arthAt zIghra pratyuttara dvArA mArI AvI jijJAsA aMge AnaMda vyakta karavA sAthe dareka bAbatonA khulAsAo lakhI mokalatA. jethI ArAdhanA tathA vAMcana lekhanAdi kAryomAM mane khUba ja saraLathA rahetI ane sahAya paNa maLatI. A graMthanA prAraMbhamAM ja dhyAna vicAra' saMbaMdhI keTalIka bAbatonuM spaSTIkaraNa karato teozrIno eka preraNAtmaka patra prakAzita karyo che. je vAMcavAthI teozrInI AMtarika sAdhanA, UMDI anuprekSA, alaukika dhyAna vicAra (savivecana) 7 17 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka mAsanA A lAMbA sahavAsathI "parasparopagraho gIvAnAm' ane '35yo mane teozrImAM rahelA namratA, udAratA, nakSat' e sUtro, maiyAdi cAra kSamA, nikhAlasatA, gaMbhIratA, anukaMpA, bhAvanAo, sAmAyika bhAva, dhyAnayoga, karuNA, guNagrAhakatA, samatA, paropakAra- samAdhi vagere padArthonAM gahana rahasyo parAyaNatA vagere aneka guNo sAva samajAvatA ane tenA AdhArabhUta vividha najIkathI nihALavA ane anubhavavA zAstrapATho paNa batAvatA; vaLI lalita maLyA. tenA prabhAve teozrI pratyenA vistarA, paMcasUtra, adhyAtmasAra Adi mArA AdaramAM vRddhi thai. graMthonA viziSTa artha ane aidaMparyArtha zrI paMca parameSThi bhagavaMto pratyeno samajAvI te te bhAvone AtmasAtu teozrIno ananya samarpaNabhAva joine karavAnI khAsa preraNA paNa ApatA. bhalabhalA ciMtako paNa mugdha thaI jatA ane "dhyAna vicAra'nA jIvanamAM namaskAra sAdhanAnuM amIpAna lakhANa aMge preraNA karavAnA manoratha sevanArA thatA aneka paricayamAM AvelI vyaktinI bhUmikA jijJAsu sAdhako, ciMtako, sAkSaro temaja ane zaktinA sAcA pArakhu pUjya zramaNonA AdhyAtmika dehane ghaDavAmAM paMnyAsajI mahArAja sAmI vyaktinI teozrIno phALo asAdhAraNa che. yogyatA ane ruci anusAra tene evAM sAdvAda-ratnAkaranA marajIvA evA preraNA ane protsAhana ApatA ke jethI pU. paMnyAsajI bhagavaMtane gaMbhIramAM enAmAM suSupta rahelI zaktio kramazaH gaMbhIra tattvajJAnanA jaTila praznonA pragaTa thavA sAthe kAryAnvita banavA lAgI tatkAla sacoTa, sAdhAra javAba ApatA jatI. AthI AvuM protsAhana prApta sAMbhaLIne aneka tattvavido paNa karanAra dareka vyakti potAnI kakSA mujaba teozrInA caraNomAM jhUkI paDatA. satata ArAdhakabhAva sAthe adhyayana, manana, sahavAsanA kAraNe AvA aneka anubhavo svAdhyAya, tapa, vaiyAvacca, bhakti, jApa, mane paNa thayA che jemAMthI huM paNa ghaNo dhyAna tathA vastRtva-lekhana Adi kAryomAM prakAza pAmyo chuM. prayatnazIla banI sva-paropakAra sAdhavAmAM - pUjyazrI evA to vAtsalyavaMta hatA tatpara banI jatI. ke potAnA aNamola samayamAMthI nitya teozrI pAse 'siddha-prAbhUta' ane niyamita rIte kalAka, doDha kalAka jeTalo "dhyAna vicAra'nuM vAMcana karIne teno saMkSipta samaya kADhIne mane namaskAra mahAmaMtra, sAra AlekhavAno meM prayAsa karyo hato. dhyAna vicAra (savivecana) * 18 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama beDAnA cAturmAsamAM 'siddha- tabiyatanA samAcAra maLatAM, cAturmAsa prAkRta'no TUMka sAra lakhI pUjyazrIne bAda punaH pUjyazrInI puNya nizrAmAM vAMcavA Apyo. teozrI mAruM A lakhANa AvavAnuM banyuM. sAvaMta dhyAnapUrvaka vAMcI gayA, paNa emAM tananI asvasthatA vacce paNa mananI rahelI aneka truTio tarapha prathama kaMi paNa svasthatA ane samatAmAM sthira pUjya nirdeza karyA vinA, lakhavAnA mArA paMnyAsajI mahArAjane dhyAna vicAra'nuM prAthamika prayAsa badala Atmika saMtoSa zeSa lakhANa paNa teozrInI anukuLatA ane prasannatA vyakta karyA pachI lekhana mujaba vAMcI saMbhaLAvato ane teozrInA saMbaMdhI keTalAMka agatyanAM sUcano karIne sUcana mujaba temAM jarUrI sudhArA karI leto. mane kahyuM, "dhyAna vicAra'no zabdArtha A rIte dhyAna vicAra'nA vivecananuM chapAyelo che. thoDA vivecana sAthe e lakhANa samApta thatAM, teozrIe prasannatA graMthanA padArthone spaSTa karavAnI jarUra che, vyakta karI ane A lakhANa yogya rIte tamo A kArya zarU karo, tethI temane temaja prakAzita thAya evI icchA paNa darzAvI. anya sAdhakone paNa mahAna lAbha thaze. dhyAnayoga ane adhyAtma jevA sAdhakanI yogyatAne DhaMDhoLIne paNa gaMbhIra viSaya upara kaMi lakhavuM e mArI jagADavAnA teozrInA A vAtsalyane zakti bahAranuM kAma che, e huM samajuM chuM kayAM vizeSaNo vaDe navAjavuM e savAla che. ane tethI Aja sudhI je kAMi lakhANa thayuM graMtha samApti ane kRtajJatA che, thAya che, te badho prabhAva pUjayazrInI pUjayazrInI vAtsalyapUrNa ukta preraNA preraNA ane kRpAdRSTino ja che - e sollAsa jhIlI laine meM "dhyAna vicAra'nuM vAtano kRtajJatApUrvaka svIkAra karatAM harSa lakhANa zarU karyuM. teozrInI puNya anubhavuM chuM. kharI rIte AmAM mAruM kazuM nizrAmAM covIsa dhyAna prakAra' sudhInuM je che ja nahi, tethI e jemanuM che teozrInA vivecana lakhAyuM, tenuM nirIkSaNa ane karakamaLamAM samarpita karI haLavAza zuddhIkaraNa pUjyazrIe pote ja karI ApyuM anubhavuM chuM. ane zeSa lakhANa vi.saM. 2033nA - vi. ka9 AdhoI (kaccha)nA cAturmAsamAM meM pUra Aso suda 10, ravivAra, vi.saM. 2042, karyuM. te daramyAna pUjyazrInI asvastha tA. 12-10-1986, mAMDavI (kaccha) - 11. kalApuNasAra dhyAna vicAra (savivecana) * 19 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dhyAna vicAra' : graMtha paricaya anaMta jJAna prakAzanA puMja, karuNAnA mahAsAgara, tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIrasvAmI bhagavAne samagra vizvamAM jJAnaprakAza phelAvyo che. bhagavAnanA zrImukhe Atmatattva Adi tattvonuM svarUpa sAMbhaLI, grahaNa karIne prathama gaNadhara zrI gautama svAmIjI mahArAjAe pote sphaTika sadeza nirmaLa-niSkalaMka AtmAno AtmA vaDe AtmAmAM ja anubhava karIne te anubhava jJAnano sAco mArga sarva mumukSu sAdhakone u5kA2ka bane te mATe zAstromAM adbhuta rIte gUMthIne batAvyo che. te Aje paNa zrI jinAgamomAM vidyamAna che; aMdhakArane haratAM prakAzanI jema jhaLahaLe che. tenuM adhyayana-manana, jJAnI gurunI nizrAmAM potAnI pAtratA mujaba karI, e mArgane jANI zakAya che, ArAdhI zakAya che. devadurlabha A mAnavajanmanI sArthakatA AtmAne oLakhavA ane anubhavavAmAM che. AtmAnA traNa prakAra pratyeka zarIradhArI jIvomAM traNa prakArano AtmA rahelo che H eka che 'bahirAtmA', bIjo che 'aMtarAtmA' ane trIjo che. 'paramAtmA'. AtmAnA A traNa prakAra e vAstavamAM AtmAnI traNa avasthAo che. jIva jyAM sudhI dehAdi bAhya padArthomAM AtmabuddhivALo hoya che, tyAM sudhI te 'bahirAtmA' kahevAya che. jIvanI AMtaraSTi UghaDatAM jyAre AtmAmAM ja Atmabuddhi thAya che, tyAre te 'aMtarAtmA' kahevAya che ane jIva jyAre pUrNajJAna ane pUrNAnaMdamaya potAnA zuddha svarUpane pAme che, tyAre te paramAtmA' kahevAya che. A 'paramAtmA' pracchazarUpe sarva jIvomAM rahelA che. gADha ajJAnarUpI bhasmathI AcchAdita te paramAtma svarUpano anubhava prabaLa dhyAna zakti vaDe thai zake che. pUrvokta traNa avasthAomAM bahirAtmadazA tyAjya che. aMtarAtmadazA e upAya sAdhanarUpa che ane paramAtmadazA e upeya /sAdhya svarUpa che. aMtarAtmadazA vaDe bahirAtma dazAno tyAga karI paramAtmadazAne prApta karavI e ja mAnava jIvanano sAra che. sarva zAstrono sAra, tAtparyArtha paNa e ja che. dhyAnayogano adhikArI koNa ? dhyAtA aMtarAtmA te dhyAnayogano adhikArI che. zAstromAM batAvelI sarva prakAranI dhyAnayoganI sAdhanA paramAtmadazAne prApta karavA - anubhavavA mATe ja che. paNa dhyAnayoganI sAdhanAo tenA sAcA adhikArI vinA phaLadAyI dhyAna vicAra (savivecana) 0 20 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banatI nathI. dhyAnayogano sAco jeno svayaM Adara karyo che ane upadeza adhikArI koNa e samajavuM jarUrI che. Apyo che te yama, niyama, pratyAhAra pU. mahopAdhyAya zrI yazovijaya ane dhAraNArUpa anuSThAno e mahArAje "dhyAtA jhaMtarAtmA' arthAt bahirAtmabhAvane dUra karIne aMtarAtmaaMtarAtmadazAne pAmelo sAdhaka dhyAna- bhAvane pragaTa temaja sthira karavAnAM mukhya yogano adhikArI che, ema pharamAvyuM che. sAdhano che. dhyAna-yoganA mArge Daga mAMDavA 'dekhAtuM A zarIra e "huM" nathI. icchanAre sarva prathama dhyAtA, dhyeya ane paNa dehathI bhinna, deha paDavA chatAM nahi dhyAnanuM vAstavika svarUpa samajavuM paDanAruM paramAtmA sadeza je Atmatattva te Avazyaka che. dhyAtA, dhyeya ane dhyAna ja "huM' chuM.' AvI spaSTa samajaNa vaDe A traNenI zuddhi e triveNI saMgama tulya samagra manataMtra baMdhAya che. tyAre ja che. A traNenI ekatArUpa samApatti dhyAna-yoganI sAdhanAnI zarUAta mATe sAdhakane parama pavitra banAve che. sarva Avazyaka yama-niyamAdinA pAlanamAM duHkhono samULa nAza karIne paramasukha pAkI ruci baMdhAya che ane dehAdine Ape che. prastutamAM dhyAtA, dhyeya ane sparzatI bAbatomAM sAkSI keLavAya che. dhyAnanA svarUpano saMkSepamAM vicAra karIzuM. dA.ta. kastUrImRga potAnI nAbhimAM bahirAtmadazAmAM jIva potAnA zarIra rahelI kastUrInI sugaMdhathI prerAine te sAthe ja tanmayatA-ekarUpatAno anubhava jyAM che, tyAM tenI zodha karavAne badale karato hoya che, tyAM sudhI te dhyAna- jaMgalamAM doDa-doDa kare che te yogaviSayaka game teTalI samaja dharAvato bahirAtmabhAva che. thAkIne jyAre te mRga hoya to paNa tene dhyAna-sAdhanA lAgu kasturI jyAM che tyAM taNAya te paDatI nathI. sAdhanA mAtra samajaNathI aMtarAtmabhAva che ane kastUrImayatA pAme sAdhya nathI, samaja mujaba cittanI te paramAtmabhAva che. A daSTAMta traNe bhAva vRttionuM zuddhIkaraNa ane sthirIkaraNa arthAt traNe dazAnI spaSTatA mATe che. Avazyaka che ane tenA mATe bahirAtmabhAvano tyAga karIne, aMdara bahirAtmabhAva eTale ke zarIra ane tene vaLavuM te aMtarAtma valaNa che. A valaNa lagatA sarva paugalika padArthomAM thatA jema jema daDha thAya che. tema-tema zarIrane ahaMkAra ane mamakAra bhAvano tyAga lagatAM kAryomAM rasa nathI raheto, paNa sAkSI anivArya che. AtmajJAnI mahApuruSoe bhAva rahe che. tethI aMtarAtmabhAva sudRDha dhyAna vicAra (savivecana) - 21 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane che. anya jIvanA zarIrane pahoMcatI bhaktinA prabhAve sAdhakane A janmamAM ja saheja paNa ijA vadhu vedanAjanaka lAge che. paramAtmAnuM darzana thAya che ane temAMya jIvAtmA ane paramAtmAno samyagU viziSTa koTinA AtmadaLavALo sAdhaka yoga e aMtarAtmadazA che. A tIrthakara nAmakarmanI nikAcanA karIne, trIjA aMtarAtmadazA' e dhyAna-yoga ane bhave tIrthaMkarapadane prApta kare che. te sivAyanA AtmAnubhava svarUpa che. jema-jema bIjA bhavya AtmAo viziSTa bhaktiaMtarAtmadazAno vikAsa thato jAya che. yoganA phaLarUpe "siddha padane prApta kare che. tema tema jIvAtmA upara lAgelAM ajJAna- jIvanamAM parAbhaktinI sparzanA thAya avidyAnAM AvaraNo dUra thatAM jAya che che, tyAre sAdhakane paramatRptino ane paramAtmasvarUpano sahaja prakAza amRtAnubhava thAya che. amara avinAzI pragaTa thato jAya che. AnaMdamaya mAruM svarUpa che, evo dhyAtA-aMtarAtmA potAnI pratyeka anubhava niyamAM paramAnaMdamAM pariName vRtti ane pravRttimAM dhyeyarUpe paramAtmAne che. pachI tenA AtmAne meLavavA jevuM ja kendramAM rAkhIne temanI AjJA anusAra kazuM bAkI rahetuM nathI. tenA zoka-saMtApa yama, niyama AdinuM yathAzakti pAlana Adi sarvathA nAza pAme che. parama karato kramazaH dhAraNA, dhyAna ane guNasaMpatti pragaTe che. A avasthAnuM samAdhino abhyAsa kare che. jene yathArtha sukha zabdAtIta che. yogazAstramAM "aSTAMga yoga" tarIke tAtparya ke bahirAtma bhAva jatA sarva oLakhAvavAmAM Ave che. duHkhono aMta Ave che. sukha bahAra A sAdhanA ane anuSThAnonA sevana nathI, evo dRDha nizcaya thavAthI Avo sAthe paramAtmAnA nAma ane sadupadezanuM sukhada anubhava thAya che. satata smaraNa rahetuM hovAthI sAdhakane aMtarAtma bhAva pragaTavAthI mohaparamAtmAnuM satata praNidhAna rahe che ane timirano nAza thAya che. jIvane mithyAmAM A praNidhAnanA prabhAve ja paramAtmA satnI bhrAMtI A moha-timira karAve che. sAthe ekatA-ekAkArArUpa samApatti svarUpa-sanmukhatArUpa aMtarAtma bhAvanA (sahaja samAdhi) siddha thAya che. prabhAve te dUra thAya che. samApatti paramAtmA-milanarUpa che, paramAtma darzana rU5 samApattino eka tethI ja samApattine yogIonI mAtA kahI vAra anubhava thayA pachI sAdhaka te sthitine che. te paramaguru paramAtmAnI ananya prApta karavA, temAM vadhune vadhu samaya sthira dhyAna vicAra (savivecana) - 22 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavA prayatna kare che; paraMtu mohajanya che. zaraNAgatanI ArdratA tenA rUMvADesaMskAronuM jora kyAreka vadhI jAya che, tyAre rUMvADe kamaLapatra para jhAkaLa biMdunI jema citta DAmADoLa thai jAya che. tethI mana bAjhelI hoya che. paramAtmAnA upayogathI bhraSTa thaine bAhya tAtparya ke citta-zuddhinuM prati samaye viSayo tarapha doDavA lAge che. kaho ke pUrepUruM jatana karavuM e dhyAtAnI khAsa aMtarAtmabhAva choDIne bahirAtma bhAvamAM pharaja che. cittazuddhi sivAya Atmazuddhi kUdI paDe che. te vakhate sAdhake prabhu nAmanuM azakya che. e hakIkatamAM daDha AsthAsmaraNa, maMtra-jApa, guNakIrtana, zAstrA- vALo sAdhaka ja aMtaratamanI sAdhanAmAM dhyayana-ciMtana manana tathA zubha bhAvanA saphaLa thAya che. Adi AlaMbano dvArA mananI vRttione dhyeya paramAtmA zAMta-sthira ane ekAgra banAvavI joie. dhyAnanI saphaLatA ke siddhi to ja jethI samyagU jJAnanA saMskAro sudaDha banatAM prApta thAya, jo dhyeya paNa teTaluM ja ucca mana paramAtmAnA dhyAnamAM sthiratA- hoya, parama pavitra hoya, sarvaguNa saMpanna ekAgratA prApta karI zake, tanmaya banI zake. hoya arthAt dhyAtAnA dhyeyarUpe paramAtmA je sAdhakanA haiye potAnA parama dhyeya ja hovA joie. "jeha dhyAna arihaMta svarUpa paramAtmA pratye apUrva AsthA, ko, tehi ja Atama dhyAna" paramAtmAnuM avicaLa zraddhA ane avihaDa bhakti che, dhyAna e sva-AtmAnuM ja dhyAna che, te game tevA viSama saMyogathI ke bAhya kAraNa ke AtmAnA zuddha svarUpa ane temaja AMtarika vinothI gabharAto paramAtmA vacce abheda che eTale je sAdhaka nathI, bhaya pAmato nathI, saheja paNa paramAtmAne ja eka ananya zaraNya mAnI vicalita thato nathI. paNa evI adhanya temanI binazaratI zaraNAgati svIkAre paLe e tarata ja paramAtmAne yAda kare che, che, tenuM sarva prakAre rakSaNa paramAtmA vaDe sAda pADe che ane - ja thAya che. temanA sivAya anya koI rtivyavimUDhosmi rakSaka A lokamAM nathI. _prapadye zaraNaM ca tam' / zrI arihaMta paramAtmA abhayanA jevI prArthanApUrvaka temanA zaraNamAM dAtA che, zaraNanA dAtA che. potAnA samAi jAya che. te samaye tenA aMtarano zaraNe AvelAne pUrNatayA nirbhaya, nizcita eka-eka tAra "tuM hi-tuMhi' pokAre che, ane svatulya banAve che, kema ke temano tenA zabdomAM Arjava ane mArdava hoya e sahaja svabhAva che. dhyAna vicAra (savivecana) * 23 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmAnuM jJAnapUrvaka zaraNa grahaNa zatruone jeoe sarvathA nirmULa karI karavAthI temanAmAM rahelA zuddha dharmanuM nAkhyA che ane anaMta jJAna, darzana, cAritra, bahumAna thAya che ane tethI zaraNAgata AnaMda ane vIrya Adi anaMta guNothI sAdhakamAM paNa tevo ja zuddha dharma pragaTe che. saMpanna che, AvuM paramAtmAnuM svarUpa che. paramAtmAnA AlaMbana sivAya koi paramAtmAnA sAkAra ane nirAkAra paNa sAdhaka potAnA zuddha svarUpane pAmI ema be prakAra che. zakato nathI. eTale mumukSu sAdhakoe sarva (1) sadeha avasthAmAM pRthvItala prathama paramAtmAnA svarUpane jANavuM joie upara vicarI upadeza dvArA jJAnano prakAza ane temanuM sadA dhyAna karavuM joie. phelAvatA sarvajJa, vItarAga zrI tIrthaMkara paramAtmAnuM zuddha svarUpa paramAtmA e sAkAra paramAtmA che ane sAdhake jemane potAnA parama dhyeya tarIke (2) ghAtI-aghAtI sarva karmono saMpUrNa svIkAryA che, trANa, prANa, zaraNa, AdhAra kSaya karI, mana-vANI ane zarIrathI mAnyA che, te paramAtmA parama jyoti rahita banelA parama jyotirmaya, niraMjana, svarUpa che. parameSThI-parama pade avasthita nirAkAra, saccidAnaMdamaya, pUrNa zuddha che, niraMjana che, ajanmA che, sanAtana svarUpane pAmelA, pUrNa guNI siddha nitya che. zaMbhu ane svayaMbhU che, jina- paramAtmA e nirAkAra paramAtmA che. vItarAga che. jemanAmAM vijJAna, AnaMda prastuta graMthamAM baMne prakAranA ane brahma ekAtmatAne prApta thayA che. jeo paramAtmAnA svarUpano nirdeza karavA sAthe zuddha che, buddha che, sakaLa upAdhi ane sarva bhinna bhinna paddhatithI temanA dhyAnamAM vikArothI sarvathA rahita che, je vyaktirUpe sthiratA, ekAgratA ane lInatA prApta mokSamAM birAjamAna che ane zaktirUpe sarva karavAnA upAyo paNa batAvavAmAM AvyA che. jIva-jagatamAM vyApaka che, jyAMthI vANI vItarAga, arihaMta, jina, zaMbhu, pAchI phare che ane jyAM mananI gati thatI buddha, mahAdeva vagere nAmo uparokta zuddha nathI, te paramAtmAnuM akaLa, agamya svarUpavALA paramAtmAnA ja vAcaka che. svarUpa mAtra zuddha anubhava gamya che. tethI koi paNa nAmathI je bhaktAtmA jeo sparza, rasa, gaMdha, varNa ane temanuM smaraNa, vaMdana, pUjana, kIrtana, zabdathI rahita che, zuddha caitanya svarUpa che dhyAna vagere - temanA jevuM pUrNa, zuddha ane samasta jagatanA jIvone trasta karanArA svarUpa prApta karavAnA lakSyathI kare che, te rAga-dveSa Adi 18 mahAdoSo-AMtara kramazaH tevA zuddha svarUpane avazya prApta dhyAna vicAra (savivecana) * 24 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che, kema ke jIva mAtramAM pracchannapaNe che, te sarva sAdhako paramAtmAnA ja sevako paramAtma svarUpa raheluM che. ilikA che. potAnI pAtratA pramANe sAdhako bhamarInA dhyAnathI jema bhamarIpaNAne vahelA ke moDA muktipadane-paramAtma pAme che tema sAdhaka paramAtma-dhyAnathI svarUpane pAme ethI temanA sevakabhAvane potAnA pracchanna paramAtma svarUpane pragaTa koi bAdhA AvatI nathI. karI zake che.1 Ama paramAtmAnA yathArtha zuddha svarUpane paramAtmAno potAno e sahaja jANI je sAdhaka, tene ja potAnA ananya svabhAva che ke potAnA Azrita bhakta- zaraNya ane dhyeyarUpe svIkAre che, temanA sAdhakane potAnA jevuM svarUpa pradAna karavuM. zaraNa ane dhyAnamAM ekAkAra bane che, te ethI ja 'nija sama phalada' kahIne jJAnI sAdhaka kramaza:paramAtmabhAvathI bhAvita thAya mahApuruSoe paramAtmAnI stavanA karI che. che, paramAtma svarUpane anubhave che ane svatulya svarUpa pradAna karavAnA svayaM paramAtma svarUpa bane che. paramAtmAnA sahaja svabhAvane jANIne dhyAtA ane dhyeyanuM svarUpa vicAryuM. yogipuruSo temanuM abhedabhAve dhyAna kare have dhyAna, yoga ane samAdhino vicAra che ane te abheda dhyAnanA prabhAve karIe. potAmAM pracchannapaNe rahela paramAtmA sAdhanA patha : svarUpane vare che. dhyAna, yoga ane samAdhi - jitendriya, kSamAvAna, sadAcArI ane aneka mumukSu sAdhako bhinna bhinna zubha adhyavasAyavALA je sAdhako bhinna dhyAna ke yoga mArganI upAsanA karIne bhinna sAdhanA upAsanA-dhyAna mArgo dvArA paNa eka ja para brahmasvarUpa paramAtmAne paramAtma svarUpane anubhave che ke prApta kare prApta kare che. - kalyANa maMdira stotra'. - "caityavaMdana bhASya' || 35 //. 1. mAtmA manISimarayaM tvamevRddhacI, dhyAto jinendra mavatIda mavasvabhAva: | 27 2. thoLa saMpathA goda, rUdevA tapeka | savisesuvaoga sarUva, heu niyasamaphalayamukkhe // ya eva vItarAgaH sa devo nizcIyatAM tataH / bhavinAM bhavadambholiH svatulyapadavIpradaH // 46 // jitendriyA jitakrodhA dAntAtmAnaH zubhAzayAH / paramAtmagatiM yAnti vibhinnairapi vartmabhiH // 11 // nUnaM mumukSavaH sarve paramezvara-sevakAH / / dUrAsannAdibhedAstu, tabhRtyatvaM nihanti na // 12 // - yogasAra' prathama prastAva. - 'paramAtma jyoti paMcaviMzikA'. dhyAna vicAra (savivecana) * 25 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema judA judA mArge vahetI nadIo aMte eka ja samudramAM samAi jAya che. tema dhyAna, yoga ane samAdhinA bhinnabhinna prakAro vaDe paNa sAdhaka aMte parabrahmasvarUpa paramAtmapadane pAme che. A rIte sAdhanomAM bhinnatA hovA chatAM eka ja sAdhyane siddha karanArA hovAthI 52mArthataH te sarvamAM ekatA che. aMtarAtmadazA e sAdhaka avasthA che. temAM caturtha guNasthAnakathI arthAt samyag diSTathI laine bAramA guNa sthAnaka (kSINa moha) sudhInA sAdhako dhyAna, yoga ane samAdhinI bhinna bhinna avasthAono anubhava karatA hoya che. vastutaH traNe dhyAnasvarUpa hovAthI eka che. prastuta 'dhyAna vicAra' graMthamAM dhyAna, yoga ane cinmAtra samAdhi (karaNa)nA bheda, prabheda ane tenuM svarUpa batAvavA dvArA sAdhakadazAmAM saMbhavatA dhyAna, yoga ane samAdhinI sarva bhUmikAono nirdeza karyo che tathA dhyAtA ane dhyeyanA svarUpanuM paNa varNana karyuM che. tenuM adhyayana-manana karavAthI yogI puruSo kevA-kevA dhyAna prayogo, kevI kevI yoga sAdhanAo ane samAdhinI anubhUti karIne kevaLajJAna ane nirvANapadane pAmyA che ke pAmaze te jANI zakAya che ane sAdhaka svayaM e sAdhanA mArganuM anusaraNa karIne potAmAM aMtarnihita pUrNa jJAna ane pUrNa AnaMdamaya svarUpane pragaTa karI zake che. dhyAnaM ekAgrasaMvittiH arthAt ekAgra dhyAna eTale eka AlaMbanavALuM, eka dhyeyavALuM jJAna. arthAt vijAtIya jJAnanA abhAvavALI sajAtIya jJAnanI dhArA te dhyAna che. dhyAna-yoga viSayaka graMthomAM dhyAna mATenI bhinna-bhinna paribhASAo jovA maLe che. 'zrI samavAyAMga sUtra'mAM eka ja vastumAM aMtarmUhUrta kALa sudhI cittanI avasthAne dhyAna kahyuM che. tattvArthasUtrakAre ekAgra ciMtA nirodha arthAt koi eka viSayamAM cittanI sthiratAne dhyAna kahyuM che. pU. zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAjAe mokSa prApaka dharma vyApArane (yoga) dhyAna kahyuM che. zrI pataMjali RSie svaracita yogasUtramAM cittavRtti nirodhane yogadhyAna kahyuM che. prastuta graMthamAM ApelI dhyAnaparibhASA 'ciMtA ane bhAvanA pUrvakano sthira adhyavasAya'mAM ukta paribhASAo 1. yogodhyAna-samAdhijI dhIrodha: svAna-nigraha: / anta: saMlInatA ceti tatparyAyAH smRtA budhaiH // dhyAna vicAra (savivecana) * 26 'sAhipurALa' sarca 26. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM kaMika vizeSatA dekhAya che ane te kAraNe jIvane vAraMvAra Arta ane vizeSatA e che ke temAM cittane dhyAnanI raudradhyAna thAya che. A baMne prakAranAM bhUmikAmAM laI javA mATe arthAt azubhadhyAna manavALA (saMjJI) ane mana dhyAnamAM sthira banAvavA mATe dhyAna pUrve vagaranA (asaMjJI) pratyeka jIvomAM ochA je ciMtA (ciMtana) ane bhAvanAnuM preraka vattA aMze hoya ja che. baLa jarUrI che, teno spaSTa nirdeza A azubha dhyAnanuM nivAraNa karI karavAmAM Avyo che. zubha dhyAna lAvavA mATe zubha ciMtA ane sthira-nizcala adhyavasAya arthAt zubha bhAvanA Avazyaka che. AtmAno pariNAma-AtmAno upayoga ciMtA vicArAtmaka che. temAM jIvAdi e dhyAna che. dhyAnamAM sthiratA-nizcalatA tattvonuM ane dhyAna, parama dhyAna AdinuM lAvavA mATe prathama dhyeya padArthanuM ciMtana yathArtha svarUpa ciMtavavuM, e mukhya sAta ane bhAvana karavuM paDe che. dhyeya padArthanuM prakAranI zubha ciMtA che. ciMtana bhAvana thayA pachI ja ekAgratA bhAvanA AcArAtmaka che. temAM darzana, pUrvakanuM nizcala dhyAna thai zake che. jJAna, cAritra vairAgyano abhyAsa karavo, dhyAnamAM cetanA aMtarmukha thaIne e mukhya cAra prakAranI zubha bhAvanA che. aMtarAtmarUpe pariNata thAya che ane pachI sAta prakAranI ciMtA ane cAra sarvathA ahaMkAra rahita banIne paramazuddha prakAranI bhAvanAnuM vistRta varNana A paramAtmasvarUpamAM ullasita bane che. graMthamAM karavAmAM AvyuM che. potAnA dehAdine anukULa bAhya Agamika paribhASAmAM kahIe to sAmagrInI prApti ane pratikULa sAmagrInA e ciMtA e grahaNa zikSA svarUpa che ane parihAra mATe hiMsA, jUTha, corI, kAma, bhAvanA Asevana zikSA svarUpa che. krodha, mAna, mAyA, lobha, IrSA, niMdA A rIte zubha ciMtA ane zubha Adi pApa aMge cittamAM vAraMvAra je bhAvanAnA satata abhyAsa dvArA sthira, vicAro-vRttio utpanna thAya che ane tene zubha adhyavasAyarUpa nizcaLa dhyAnadazA anurUpa jIvanamAM je je pravRtti satatapaNe pragaTe che. thAya che, te sarva azubha ciMtA ane azubha ciMtA ane bhAvanA e dhyAnanI pUrva bhAvanAnA gharanI hovAthI azubha che. bhUmikA che. jevA prakAranuM dhyAna karavAnuM Ama anAdi kALathI abhyasta lakSya sAdhake bAMdhyuM hoya, tene anurUpa azubha ciMtA ane azubha bhAvanAne ciMtA ane bhAvanA karavAthI bahu ja dhyAna vicAra (savivecana) * 27 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saraLatAthI dhyAna dazAmAM pravezI zakAya che. samyagu darzana ane jJAna baMne eka che ane temAM sthiratA prApta karI uttarottara sAthe rahelAM hovAthI darzanano samAveza pragati sAdhI zakAya che. samyagu jJAnamAM thai jAya che. eTale ahIM yoganA ATha aMgomAM dhyAna e teno Agavo ullekha nathI thayo. sAtamuM aMga che, tenI prApti pUrvanA cha samyagu darzana, jJAna ane cAritra - e aMgono abhyAsa karavAthI ja thAya A traNe maLIne mokSano mArga bane che. che, tema ahIM ciMtA ane bhAvanA samyagu darzanAdi traNenI vidhipUrvakanI pUrvakanA dhyAnAbhyAsamAM paNa te cha e ArAdhanA e ja mokSano rAjamArga che. prakAranA aMgono aMtarbhAva thayelo che. zubha dhyAnamAM A samyagu darzanAdi traNe dareka yogamArganA jANakAroe aMtabhUta hovAthI zubha dhyAna e mokSano dhyAnasAdhanA pUrve dhAraNAnI anivAryatA rAjamArga che, ema kahI zakAya. svIkArI che. tema prastutamAM kahevAtI zubha dhyAnanA mukhya be prakAra che : ciMtA ane bhAvanA paNa dhAraNA svarUpa (1) dharma dhyAna ane (2) zukla dhyAna. hovAthI dhyAna pUrve tenI paNa teTalI ja A baMne zubha dhyAnamAM samagra anivAryatA siddha thAya che. mokSamArga samAyelo che, tethI dhyAna yoga ciMtanarUpa jJAna zakti ane e dvAdazAMgIrUpa zrI jinazAsanano sAra paMcAcAranA abhyAsarUpa vIryazakti dvArA che, rahasyArtha che; zeSa sarva anuSThAno jyAre sAdhakanA Atma-pariNAma dhyeyamAM dhyAna yogane siddha karavAnAM sAdhano che. sthira bane che, tyAre tene dhyAna kahevAya che. tethI dhyAna e mokSa prAptinuM anaMtara dhyeya-paramAtmAmAM dhyAtA-aMtarAtmAnuM kAraNa che ane zeSa - sarva virati, ekAgra citta thavuM ane paramAtmAno dezavirati Adi sadanuSThAno e paraMparAe saMyoga thavo e dhyAna yoga che.1 mokSanAM sAdhaka bane che. ethI ja sarva dhyAna yoga : jJAnAdi AcAronA samyaku pAlana dvArA e mokSano rAjamArga je sAdhaka zubha dhyAnane siddha karavAnuM jJAnatraya mokSa: ' anaMtajJAnI sulakSya rAkhe che, tene te anuSThAnonI zrI tIrthaMkara paramAtmAe samyaga jJAna vidhi-bahumAna pUrvakanI pavitra ane samyak kriyAne mokSano mArga kahyo ArAdhanAnA prabhAve anukrame dharmadhyAna 1. 'yono ci vidyattatA' - saMyogo yoga ityukto jIvAtmaparamAtmanoH / dhyAna vicAra (savivecana) * 28 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zukladhyAnane dhyAvavAnI yogyatA zrI jinAjJAno mahimA prApta thAya che. zrI jinezvara paramAtmA e samagra graMthakAra maharSie svayaM dhyAnanI pUrve jIvarAzinA parama hitaciMtaka, parama zrataciMtA ane jJAnAdi AcAra pAlana AptapuruSa che. temanA trikAlAbAdhita rUpa bhAvanAne dhyAnanA lakSaNa tarIke vacanonA saMgraharUpa dvAdazAMgI-jinAgamo varNavIne zrutajJAna ane zubha anuSThAnanA e atyaMta nipuNa che. kemake temAM Atmadravya abhyAsanI agatyane AvakArI che. tenuM AdinuM atyaMta sUkSma chatAM hakIkatarUpa pradhAna kAraNa e che ke - zrutajJAna ane svarUpa batAvyuM che. te AtmAnA kevaLajJAna sadanuSThAnanA Asevana vaDe ja jIvanI Adi guNonA svarUpane yathArtha rIte yoga ane upayogarUpa baMne zaktio prakAzita kare che. temaja te guNo prApta uttarottara vikase che. karavAnA sacoTa upAyo samajAve che. jIvanI mukhya be zakti che - yoga ane zrI jinAjJA amogha che, sarva jIvonA upayoga. yoga e AtmAnI kriyAtmaka sarva duHkhone haranArI che, sarva jIvonA eTale ke vIryamharaNarUpa zakti che ane paramahita, sukha ane kalyANane sAdhanArI upayoga e jJAnAtmaka zakti che. pratyeka che; temAM jIva mAtranA paramahitanuM pravRttimAM jIvanI A baMne zaktio sarvocca gAna che. A jinAjJAnI trividhekAryazIla hoya che. te baMne zaktionA trikaraNayoge ArAdhanA karIne ja anaMtA tAratamya vadha-ghaTane lai dhyAnanI paNa bhinna AtmAo zAzvata sukhane pAmyA che, pAme bhinna bhUmikAo ghaTI zake che. che, temaja pAmavAnA che. AjJAnuM akhaMDa 24 dhyAna bhedonuM saMkSipta svarUpa ArAdhana e ja cAritra che. eka paNa dhyAna : A graMthamAM darzAvelA 24 jinavacanane AtmasAta banAvavAmAM Ave dhyAnamArga bhedomAM sarvaprathama bheda dharma to kevaLajJAnanI prApti thAya che. (mipi dhyAnano che. temAM AjJA vicaya (Adi) ninavavana nirvAda mavati) kahevAnuM rUpa dharmadhyAnano nirdeza che. hakIkatamAM tAtparya ke zrI jinAjJA e ja mokSano paramAtmA ane temanI AjJA baMne eka che. sAco mArga che, tenI ArAdhanAthI jinAjJAnuM dhyAna e zrI jinezvara zivapada che, virAdhanAthI saMsArabhramaNa che. paramAtmAnuM ja dhyAna che. tethI paramAtma jemanI AjJA ATalI prabhAvavaMtI bhakta aMtarAtmA prabhunI AjJAne prabhu che, te zrI jinezvara paramAtmAno prabhAva svarUpa mAnI sarvaprathama tenuM ja dhyAna kare che. keTalo ? zabdAtIta, kalpanAtIta, eka dhyAna vicAra (savivecana) * 29 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'aciMtya' zabda vaDe ja te prabhAvanA prakRSTa bhAvane punaH punaH praNAma karavA paDe tevo amApa, agAdha, aparimeya. mAtAnA vAtsalyane ApaNe jANIe chIe. dharAnI kSamAne ApaNe jANIe chIe. caMdranI zItaLatAno ApaNane anubhava che, sUryanI tejasvItAno ApaNane paricaya che. sAgaranI gaMbhIratAno ApaNane aMdAja che; mAtA, dharA, caMdra, sUrya, sAgara vagerenA te-te guNone anaMtaguNA karavAmAM Ave to paNa jemanA guNanI garimA samakSa je nahivat puravAra thAya evA aciMtya guNayukta prabhAvavaMtA zrI jinezvara paramAtmAnA guNa-mahimAne jeNe yatkiMcit pramANamAM paNa jANyo che, mANyo che, tene prabhu sivAya badhuM sUnuM sUnuM nirarthaka lAge che. tene zarIra khAlI khoLiyuM lAge che. arthAt prabhujI ja tenA AtmA banI jAya che. temanA nAmanuM smaraNa karatAM tenA badhA prANo harSavibhora banI jAya che. temanA guNanuM kIrtana karatAM tenA sADA traNa karoDa rUMvADe harSanA dIvA pragaTe che. tenuM samagra citta prabhunA parama kalyANakArI vizuddha svarUpamAM ekAkAra bane che. Ama AjJAnA dhyAnathI AjJAkAraka paramAtmAnuM ja dhyAna thAya che. 1. yaM tu dhyAnayogena bhAvasArastutistavai:| tAtparya ke zrI jinezvara paramAtmAnI AjJAnI ArAdhanA, dhyAnayoga vaDe, bhAvabharapUra stuti-stavana vaDe, uttama dravya vagerethI thatI pUjA vaDe tathA vrataniyama-cAritranA pAlana vaDe thAya che.1 dravya pUjArUpa dravyastava paNa bhAvastava (bhAvapUjA)nuM kAraNa che, svarga ane apavarga (mokSa) ApanAruM che, cittanI prasannatAno hetu che. mATe gRhastha jIvanamAM zrAvakoe avazya dravyastava-pUjAdi karavAM joie. kAraNa ke zrAvaka ghaNA karmavALo hovA chatAM dravyapUjAdi dvArA pragaTelA zubhabhAva vaDe sarva viratine pAmI anukrame sarva karmono samULa kSaya karIne sarva jIvone potA thakI thatI pIDAthI mukta karI mukti sukhane vare che. zrI jinAjJAnA A sahaja tAraka prabhAvane khUba khUba sadahato sujJa sAdhaka, tenA pAlanamAM sarvatra-sarvadA tatpara rahe che. arthAt AjJAvicaya dharmadhyAna eTale zrI jinezvara paramAtmAnI vizva hitakara AjJAnuM nirmaLa ane sthira citte ciMtanamanana-pAlana ane te sarva dhyAna bhedonuM mULa che, pAyo che. AjJAvicaya dharma dhyAna abhyasta thayA pachI zeSa paramadhyAna Adi dhyAno anukrame saraLatAthI siddha thAya che. pUjAdibhiH sucAritracaryayA pAlitA bhavet // 28 // dhyAna vicAra (savivecana) . 30 'yogasAra' prathama prastAva. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vagerenA abhyAsathI sAdhakanuM sahanazIlatA Adi guNo ane maitrI citta, jema-jema vadhu nirmaLa ane sthira AdibhAvo vRddhi pAme che, tyAre parama bane che, tema tema te paramAtma svarUpamAM dhyAnarUpa zukla dhyAnano prAraMbha thAya che. vizeSa-vizeSa tanmayatA siddha kare che. dharmadhyAna e zukla dhyAnanuM bIja che. cittane sphaTika jevuM nirmaLa banAvavuM parama dhyAna zukla dhyAnano prathama e ja paramAtmAnI AjJA che. A prakAra 'pRthatva-vitarka-savicAra" svarUpa apekSAe samagra dhyAna ke yoganI sAdhanA che, te mukhyatayA apUrvakaraNa Adi 8 thI e jinAjJAnA pAlanarUpa hovAthI te 11 guNasthAnakomAM zreNiI jIvone pratipatti-pUjA che. sarva prakAranI hoya che ane gauNapaNe apramatta munine pUjAomAM zreSTha pratipatti-pUjA che. paNa rUpAtIta dhyAna samaye zukla dhyAnano upazAMta moha, kSINamoha ane sayogI aMza mAtra hoya che.' kevaLIne paNa jinAjJA pAlanarUpa pratipatti koi paNa prakArathI ke paddhatithI thatuM pUjA hoya che. dezaviratithI lai dhyAna jyAre zreyAkAre pariName che, tyAre kevaLajJAnI sudhInI bhUmikAo pratipatti te 'samApatti' kahevAya che. pUjA svarUpa che. prastuta graMthamAM parama zabdathI nirdiSTa A rIte vicAratAM spaSTa samajI paramadhyAna, paramazUnya, paramakalA vagere zakAya che ke A graMthamAM nirdezelA 24 dhyAno e dhyeya sAthe dhyAtAnI ekatAdhyAna bhedo ane tenA sarva peTA bhedo, samarasIbhAvarUpa samApattine sUcita kare che. e jinAjJA pAlanarUpa pratipatti pUjAnA (3-4) zUnya-paramazunya : koI paNa dyotaka che. te dhyAnonA AlaMbanathI prakAranA vikalpa ke AkAranA AlaMbana bhakta-sAdhaka bhagavAnanA zuddhatama vinA dhyAna-sAdhanAno prAraMbha thai zakato svarUpamAM tanmaya banI, anukrame sva-zuddha nathI, dhyAna mArganA pathika mumukSu sAdhake svarUpane sAdhe che. | sarva prathama sAkAra ane savikalpa dhyAnano (2) parama dhyAna : prathama dharma abhyAsa karavo paDe che. savikalpa dhyAnanA dhyAnanA dIrghakAlIna abhyAsathI sAdhaka dIrghakAlIna abhyAsa pachI citta, bAhya AtmAmAM jyAre utkaTa prakAranI kSamA, vyApAra ane vRttithI zUnya bane che, tyAre mRdutA, RjutA, saMtoSa vRtti, anupama ja te saguNa, sAkAra parama brahmarUpa dhyeya 1. tatrASTame guNasthAne zuklasaddhyAnamAdimam / dhyAtuM prakramate sAdhu-rAdyasaMhananAnvitaH / - 'guNasthAna kramAroha'. dhyAna vicAra (savivecana) * 31 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe tAdAsyabhAvane dhAraNa kare che. tene satata abhyAsathI paramazunya dhyAna siddha 'bhAvazUnya' dhyAna kahe che. A dhyAnanA thAya che. niraMtara abhyAsathI citta jayAre bAhya manane prathama tribhuvana vyApI karIne, ane AMtara baMne prakAranI vRttiothI zUnya pachI eka vastumAM saMkocI laine pachI bane che, tyAre niraMjana, nirAkAra, jJAna temAMthI paNa khaseDI levAmAM Ave te ane AnaMdamaya AtmAne anubhave che. paramazUnya dhyAna che. ahIM darzAvela zanya dhyAna e cittane (pa-6) kalA-paramakalA : cittanI vikalpa rahita banAvavAnA abhyAsarUpa vikalpa rahita avasthA thavAthI che, tenA phaLarUpe unmanIkaraNa Adi prANazaktirUpa kuMDalinI sahaja rIte cinmAtra samAdhi prApta thatAM niraMjana, UrdhvagAmI bane che. temAM mukhyatayA kAraNa nirAkAra AtmAno anubhava thAya che. zubha dhyAnanI prabaLatA che. tethI tevA cittanI kSipta, nidrA Adi sAdhakane deza, kAla, karaNa ke Asana vagere avasthAomAM je vicArazUnyatA thAya che. koi anya sAdhanonI apekSA rahetI nathI. te Atmazuddhi ane sthiratAnA lakSya 'kalA' sahaja samAdhine sUcita kare vinAnI hovAthI 'dravya zUnyatA che. e che, te avasthAmAM sAdhakane apUrva ja rIte bIjA koI prayogo dvArA manane AnaMdano anubhava thAya che. AcArya vicAra-vikalpa zUnya banAvavA mAtrathI zrIpuSpabhUtinuM dRSTAMta tenI puSTi kare che. dhyAnajanya Atmika AnaMda anubhavI kalA dhyAnanA prabhAve teo lAMbA kALa zakAto nathI. paraMtu AjJAvicaya Adi sudhI samAdhimAM magna rahI zakyA hatA. zubha dhyAnanA satata ane dIrghakAlIna 'parama kalA dhyAna' mahAprANa dhyAna abhyAsanA prabhAve citta jayAre alpa samaye cauda pUrvadhara zrata kevaLIone hoya samaya mATe vikalpa rahita bane che, tyAre che. kuMDalinI utthAnanI sarva prakriyAo ja yathArtha Atmika AnaMda anubhavAya 'kalA dhyAnamAM aMtabhUta che. che. tethI ja zUnya dhyAnano nirdeza (7-8) jyoti-paramajyoti : prazasta AjJAviyAdi dharmadhyAna pachI karavAmAM dhyAnanA abhyAsathI anukrame mana Avyo che. temaja zeSa kalA Adi dhyAno AtmatattvamAM lIna bane che tyAre sahaja paNa AjJAvicayAdi dhyAnanA abhyAsa zAMta AMtara-jayoti pragaTe che. tene pachI ja yathArtha rIte sAdhya bane che. "anubhava prakAza" paNa kahe che. aMtaramAM parama dhyAna ane zUnya dhyAnanA paramAtmAnAM darzana thavAthI Avo dhyAna vicAra (savivecana) * 32 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava-prakAza bhakta-sAdhaka pAme che. dhyAnonA dIrgha abhyAsathI bindu dhyAna prApta A anubhava-prakAza tenA niraMtara saraLatAthI - sahaja rIte siddha thAya che, tyAre abhyAsathI vRddhi pAmato jAya che. tema-tema AtmAnA pariNAmomAM evA prakAranI du:khadAyI kliSTa karmono nAza thato jAya sthiratA Ave che ke, jene laine AtmA che ane kramazaH karma kalaMkane sarvathA dUra sAthe ghanIbhUta thaine coTela kama DhIlAM karIne, nija svarUpamAM ramato yogI "parama paDavAthI pAkelA phaLanI jema kharI paDe che. jyotisvarUpa" paramAtmapadane vare che. OM marda Adi maMtrapado upara rahelA - jyoti dhyAnanA dIrghakAlIna bindunuM dhyAna paNa prastuta bindu-dhyAnamAM abhyAsanA prabhAve parama samAdhi sahAyaka bane che. (tethI tene paNa avasthAmAM 'parama jayoti'no prAdurbhAva upacArathI bindu-dhyAna kahI zakAya che.) thAya che. parama jyotirUpa A jJAnaprakAza bindu -dhyAnanA dIrgha kALanA cirakALa rahenAro hoya che. abhyAsathI Atma vizuddhi vadhatAM 'parama sthira adhyavasAyarUpa je dhyAna vizeSathI bindu dhyAnano prAraMbha thAya che. AtmAnubhavarUpa jyoti-parama jyotinuM zrI jinAgamomAM batAvelI samyaktva pragaTIkaraNa thAya che, te dhyAnane jayoti- Adi nava guNa-zreNiomAM thatA dhdhana ane parama jyotirdhAna kahe che. AtmadhyAnane "parama bindu' dhyAne kaheluM A parama jyotinI siddhi parama che. A dhyAnamAM sAdhaka AtmAnI vizuddhi jyotirmaya paramAtmA pratye vaMdana-pUjana- uttarottara samaye asaMkhya-guNI vRddhi pAmatI kIrtana-smaraNa ane ciMtanAdi vaDe ananya hoya che, tethI karma dalikonI nirjarA paNa Adara-bahumAna pUjayabhAva dhAraNa uttarottara asaMkhyaguNI thatI hoya che. karavAthI dhyAnamAM sahaja lInatA-tanmayatA ' (11-12) nAda-paramanAda : bindu AvavAthI thAya che. Adi dhyAnamAM sAdhakane prAthamika kakSAe A baMne dhyAna, AtmAnI vAjiMtranA dhvaninI jema je "AMtaradhvani' jJAnazaktinA sAmarthyane batAve che, ke je saMbhaLAya che, tene nAda kahe che. A nAda dhyAnanA prabhAve AtmapradezomAM coMTelA dhyAnanA abhyAsathI judA judA vAgatA karmaskaMdho DhIlA-pocA paDI jAya che. vAjiMtronA avAjanI jema vibhinna (9-10) bindu-parama bindu: pUrvanA prakAranA vyakta dhvani saMbhaLAya tene 1. paNa tuma darisaNa yogathI, thayo hRdaye ho "anubhava prakAza'. anubhava abhyAsI kare, duHkhadAyI ho savi karma-vinAza (zrI neminAtha prabhu stavana, pU.ci.kRta) dhyAna vicAra (savivecana) * 33 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paramanAda' kahe che. A baMne dhyAna kAyotsarga pAMcamuM Avazyaka che ane prANazaktinI sthiratA darzAve che. atyaMtara parUpa che, temAM kAyAne taddana jyAM prANa hoya che, tyAM mana avazya zithila (DhIlI) ane sthira rAkhI, hoya che. tethI mananI sthiratA thatAM sahaja maunapaNe, zvAsanI gati sAthe cittane rIte ja prANavRtti sthira thaI jAya che. zAMta karI, arihaMtAdinuM dhyAna karAya che. - savikalpa dhyAnamAM mana jyAre atyaMta kAyotsargamAM yama-niyama Adi sthira bane che, tyAre vikalpa anukrame aSTAMga yoga samAyela che, tethI caturvidha sUkSma ane avyakta dhvanirUpane dhAraNa kare zrIsaMgha e kAyotsarga dvArA dhyAna ane che. tene "anAhata nAda' kahe che, te samAdhino yathocita abhyAsa karI zake che dhvaninuM dhyAna karatAM karatAM citta atyaMta ane e hetuthI ja caityavaMdana-pratikramaNa zAMta ane nirmaLa banatAM jyAre te Atma Adi Avazyaka anuSThAnomAM kAyotsarganuM svarUpamAM lIna thaI jAya che, tyAre nAdanuM vidhAna che. zravaNa svataH baMdha thai jAya che. (15-16) laya-paramalaya : bAhya (13-14) tArA-parama tArA : dRSTinI nizcaLatA tArA ane paramatArA kAyotsarga - dhyAnamAM rahelA sAdhakanI dhyAna dvArA batAvIne have A layasthira nizcala dRSTine tArA dhyAna' kahe paramalaya dhyAna dvArA AMtara dRSTinI che, A tArA dhyAnanA satata abhyAsanA lInatA jaNAve che. pariNAme anukrame parama tArA dhyAna siddha vajalepanA yogathI vastu paNa thAya che. temAM eka ja zuSka pudagala upara vajatulya banI lAkho varSa sudhI Take che. animeSa dRSTi rAkhavAnI hoya che. tevI rIte sAdhakano arihaMta paramAtmA kAyotsargamAM mana, vacana ane Adi pratye zaraNAgata bhAva tIvra banatAM, kAyA - traNe yogonI sthiratA thatI te paramAtma - svarUpamAM lIna banI jAya hovAthI tene mAnasika, vAcika ane che. tene laya dhyAna kahe che. zaraNAgatanA kAyika dhyAnarUpa mAnyuM che. daSTinI cittanuM zaraNya-paramAtmAmAM atyaMta lIna sthiratA-nizcalatA e mananI sthiratA- banI javuM, te laya dhyAna che. laya dhyAnanA nizcalatAmAM sahAyaka bane che. prabhAve jayAre AtmA, AtmAmAM ja 1. kAyotsarganA pratijJA sUtra-annattha sUtramAM - "tAva maM tApa' pada dvArA yama-niyama Asana ane prANAyAma sUcita thAya che. "" pada dvArA pratyAhAra sUcita thAya che. "TTA ' pada dvArA dhAraNA ane dhyAna sUcita thAya che. "gappA vosirASi' pada dvArA samAdhi sUcita thAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 34 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM darzana kare che, te parama laya tulya potAnA AtmAne jovo-dhyAvavo, dhyAna kahevAya che. e mAtrA dhyAna che. - laya dhyAna vaDe yathArtha paramAtma darzana A dhyAna vaDe sAdhaka bhAvathI tIrthakara thavAthI paramalaya dhyAnamAM paramAtmA tulya bane che. dhyAtA jyAre jenuM dhyAna kare che, svAtmAnuM darzana thAya che. Atmadarzana e tyAre tenA svarUpane dhAraNa kare che, tyAre te ja sarva dhyAnonuM phaLa che. dhyAna samApattirUpa bane che. tIrthakara nAmaAtmadarzana-AtmasAkSAtkAranI karmanI nikAcanA karavAmAM A samApatti uttarottara vikAsa pAmatI bhUmikAonuM mukhya hetu bane che. tethI mAtrA dhyAna e varNana unmanIkaraNa Adi dvArA karavAmAM tIrthaMkara pada prAptinuM bIja che. samagra jinaAvyuM che. zAsananI ArAdhanAnuM A ja prakRSTa phaLa che. (17-18) lava-paramalava : je zubha zrI tIrthaMkara paramAtmA svayaM vizvopadhyAna ane saMyama Adi anuSThAna vaDe kAraka, bhavatAraka tIrthanI sthApanA kare che. karmonuM lavana (kapAvuM) te lava dhyAna che paramamAtrA : covIsa valayothI tathA upazama zreNi ane kSepaka zreNimAM je veSTita potAnA AtmAnuM dhyAna karavuM te jaththAbaMdha karmono upazama ke mULathI kSaya "paramamAtrA dhyAna' che. thAya che, tene paramalava dhyAna kahevAya che. paramamAtrA dhyAnamAM manane tribhuvana jema dAtaraDAM vaDe ghAsa kapAya che. vyApI banAvavAnI prakriyAno nirdeza tevI rIte ja zubha dhyAna vaDe kama kapAya thayo che. A 24 valayomAM mukhyatve che. pUrvanA dhyAna bhedo dvArA karmomAM caturvidha zrI saMgharUpa, dvAdazAMgIrUpa ane zithilatA Ave che. tethI teno uccheda prathama gaNadhararUpa tIrthanuM smaraNa, ciMtana A dhyAnathI saraLatAthI thAya che. tathA sarva dravya-guNa-paryAyanuM ciMtana thatuM saMyamAdi anuSThAno dhyAnarUpI dAtaraDAMnI hovAthI - A dhyAnano viSaya dhArane tIkSya banAve che, jene laine tribhuvanavyApI bane che. karmono kSayopazama, upazama ane kSaya piMDane brahmAMDamAM sthApanA karavAnI sukhapUrvaka thAya che. A prakriyAthI dabAine rahelo ' (19-20) mAtrA-parama mAtrA : AtmollAsa pUrato pragaTe che. manane aSTa mahAprAtihAryayukta, samavasaraNamAM vaLagelo dehabhAva 'dehAdhyAsa' sAva sphaTikanA siMhAsana upara birAjIne pAtaLo paDe che ane sarvAtmabhAvanI dharmadezanA ApatA zrI tIrthaMkara paramAtmA anubhUti thAya che. AtmAnA pradezo dhyAna vicAra (savivecana) * 35 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeTalA ja pradezo lokanA hovAthI A A rIte pada dhyAna-maMtrAdhirAja prakriyA vijJAna ane adhyAtma ubhaya zrInavakAranAM padonuM dhyAna-kriyAyoga, daSTie susaMgata che. jJAnayoga, bhaktiyoga ane dhyAna-yoga (21-22) pada-paramapada : pada AdimAM vyApaka hovAthI tenI upakArakatA dhyAnamAM zrI arihaMtAdi pAMca parameSThi sakaLa loka vyApI che. bhagavaMtonuM dhyAna thAya che. sarva prakAranA paramapada : paMca parameSThi padone padomAM sarvazreSTha pado A pAMca ja che, A AtmAmAM sthApita karavA eTale ke temano dhyAnane parameSThi dhyAna tathA namaskAra potAnA AtmAmAM Aropa karIne, potAnA dhyAna paNa kahe che. pUrvokta paramamAtrA AtmAne paNa parameSThirUpe ciMtavavo, te dhyAnano saMkSepa, A pada dhyAnamAM thAya che. "paramapada dhyAna' che. tenA prAraMbha ane pada dhyAnanI vyApaka upakArakatA siddhimAM pada dhyAnano dIrgha abhyAsa khAsa sarva dhyAna prakAromAM padadhyAna sauthI jarUrI che. A dhyAnamAM parameSThi bhagavaMto vadhu saraLa, vyApaka ane upakAraka che. sAthe abheda-ekatA anubhavAya che. tene caturvidha saMgha zrI namaskAra mahAmaMtranI abheda praNidhAna paNa kahe che. smaraNa-jApa ane kAyotsarga dvArA sarva zuddha nizcayanayanI apekSAe sarva anuSThAnomAM ArAdhanA kare che. tethI jIvo zuddha che. dravyarUpe pratyeka jIva kriyAyogamAM paNa pada dhyAnanI vyApakatA paramAtmA che. AvI zuddha nayanI bhAvanAthI rahelI che, te samajI zakAya che. bhAvita AtmA paramapada dhyAna vaDe paMca zrI jinAgamomAM namaskArane "paMca parameSThirUpe sva-AtmAnuM dhyAna kare che, maMgala mahA zruta skaMdha' kahyo che. kAraNa te paramAtmAnI bhAva-pUjA che, parA bhakti ke te sakaLa Agama zAstromAM - dUdhamAM che. AjJA pAlanarUpa pratipatti pUjA che. ghInI jema - vyApIne rahelo che. A pUjAnA prabhAve AtmA svayaM anukrame AbAla gopAla sarva potAnA iSTa paramapadane prApta kare che. paramAtmAnA nAma ane maMtrapadanuM smaraNa, (23-24) siddhi-parama siddhi : ciMtana ane dhyAna karavA yathAzakti muktAtmAonA arUpI guNonuM dhyAna e prayatna kare che ane tenA dvArA cittanI 'siddhi dhyAna" kahevAya che. pavitratA temaja prasannatA prApta kare che siddhi dhyAnano abhyAsa karanArA muni ane Atmika utthAnanA maMgaLakArI mArge mahAtmAo paramapadane pAmelA niraMjana, AgaLa vadhe che. nirAkAra, parama jyoti svarUpa, anaMta dhyAna vicAra (savivecana) * 36 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa-paryAyanA piMDarUpa siddha paramAtmAnA siddha kare che, tyAre "parama siddhi'nI jJAnAdi guNonuM dhyAna kare che. yogyatA pragaTe che. - rAga-dveSanA prasaMgomAM parama mAdhyacya siddha paramAtmAnA jJAnAdi anaMta rAkhavAthI siddhi dhyAna siddha thAya che. guNono sva-AtmAmAM Aropa karI, - vartamAna kALamAM paNa sAdhako siddha potAnA AtmAnuM siddharUpe dhyAna karavuM te svarUpanuM dhyAna karI zake che. te siddha 'paramasiddhi dhyAna kahevAya che. paramAtmA amUrta, niSkala hovA chatAM sahaja-saMpUrNa -sukhanA-bhA ktA, yogIone dhyAnagamya che. kAraNa ke te pUrNagaNI, sarvathA kRtakRtya, niraMjana siddha paramAtmA nirAkAra hovA chatAM sAkAra che paramAtmAnA dhyAnanA prabhAve ja sAdhaka, ane sAkAra hovA chatAM nirAkAra che. siddha saMdeza sva-AtmAnuM dhyAna karI zake teo sarva jJeya padArthone jANe che, paNa che ane te dhyAna paramasiddhine prApta teone mAtra jJAna daSTivALA ja jANI karAvanAra hovAthI tene 'paramasiddhi zake che. jJAnadaSTi eTale suvizuddha dhyAna kahe che. temAM zuddhAtmAnuM dhyAna AtmadaSTi, tenA vaDe paramAtma darzana hovAthI te dhyAna, zukla dhyAna svarUpa che. sulabha che. A rIte prathama AjJAvicayAdi dharma- siddhAtmA amUrta chatAM caitanya svarUpa dhyAnathI prAraMbhIne paramasiddhi dhyAna ghanAkArane sadA dhAraNa karI susthirapaNe sudhInA 24 prakAranAM dhyAno, e dharma siddha zilA upara birAjelA che. dhyAna ane zukla dhyAna svarUpa che. AvI niyata AkRtivALA chatAM te karaNayoga ane bhavanayoga paramAtmA sva-caitanyarUpa jJAna guNa vaDe A graMthamAM batAvelA paramamAtrA samagra vizvarUpa che. lokAloka vyApI che, dhyAnamAM je 96 prakAranA karaNayoga ane kAraNa ke vizvanA ya padArtho temanA 96 prakAranA bhavanayogano nirdeza thayo che, kevaLa jJAnamAM pratibiMbita thayelA che. teno vicAra karatAM yoga-sAdhanAnAM keTalAka tethI teo sarva padArthonA AkArane mArmika rahasyo vadhu spaSTa thAya che. dhAraNa karanArA che. Ama siddha paramAtmA "yoga' zabdathI prastuta graMthamAM mokSa vizvavyApI che. temaja "vizvatomukha' ane sAthe joDI ApanAra zubha pravRtti ane 'vizvanetra" paNa kahevAya che. temAM preraka Atmazakti (vIryazakti) A rIte siddha svarUpanuM ciMtana karato vivakSita che. yogI temanA svarUpamAM anukrame tanmayatA dhyAna dazAmAM sthiratA-nizcalatA dhyAna vicAra (savivecana) * 37 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvanAra A vIryazakti che. AtmAnI jJAnathI nahi.' mATe ja zrI jinadarzanamAM A vIryazakti jema jema prabaLa bane che, jJAna ane kriyA baMnenA subhaga samanvayane tema tema dhyAnamAM nizcalatA vadhavAthI ja mokSanuM kAraNa kahyuM che. karmonI nirjarA, AtmAnI zuddhi vizeSa A graMthamAM karaNayoga ane pramANamAM thAya che. bhavanayoganA adhikAramAM nirdiSTa yoga, vIrya, cAma, utsAha, parAkrama, praNidhAna Adi yogo e uttarottara prakarSane ceSTA, zakti ane sAmarthya - yoganA A prApta karatI saMvara ane nirjarArUpa kriyA che. paryAyavAcI ATha nAmo dvArA uttarottara (1) praNidhAna yogamAM azubha vRtti vRddhi pAmatI AtmAnI vIrya zaktino ja ane pravRttino nirodha thAya che. ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. (2) samAdhAna yogamAM zubha vRtti - jJAna, darzana ane cAritra guNanI ane niSpApa pravRttinuM sevana thAya che. jema vIrya paNa AtmAno mukhya guNa che. (3) samAdhi yogamAM citta vRttio jJAna ane darzana sva-para vastune atyaMta zAMta bane che. rAgadveSAtmaka prakAzita kare che, karmano kSaya ane vRttiono nirodha thAya che. tethI kSayopazama kai rIte karavo tenI samaja sAdhakanI vANI ane AkRti paNa Ape che, paNa karmanA kSaya ane kSayopazamanuM zAMtarasanI vAhaka bane che. kArya vIryazakti dvArA thAya che. (4) kASThAyogamAM dhyAnanA satata AtmAmAM udbhavatI kriyAzakti e abhyAsa vaDe mananI vizeSa sthiratA vIrya guNane AbhArI che. ahiMsA, saMyama thavAthI zvAsocchavAsa Adino nirodha ane tapa anuSThAnarUpa kriyAomAM preraka thAya che. zakti vIrya che. jJAnAcAra, darzanAcAra, prAthamika abhyAsIne A cAritrAcAra ane tapAcAra - A cAre praNidhAnAdi jaghanya koTinA hoya che, AcAronA AsevanathI vIryAcAranuM tyAre te yoga kahevAya che. uttarottara pAlana paNa avazya thaI jAya che. abhyAsa vadhatAM te madhyama ane utkRSTa hakIkatamAM jJAnAdi AcAronuM koTinA thAya che tyAre anukrame mahAyoga apramattabhAve pAlana e ja vIryAcAra che. ane paramayoga kahevAya che. kahyuM paNa che - jaghanya : (1) praNidhAna yoga, (2) saMyama ane tapomaya kriyA dvArA samAdhAna yoga, (3) samAdhi yoga, (4) saMvara ane nirjarA siddha thAya che, ekalA kAThA yoga. dhyAna vicAra (savivecana) * 38 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyama : (1) praNidhAna mahAyoga, (2) samAdhAna mahAyoga, (3) samAdhi mahAyoga, (4) kASThA mahAyoga. utkRSTa : (1) praNidhAna pa2mayoga, (2) samAdhAna paramayoga, (3) samAdhi paramayoga, (4) kASThA paramayoga. A bAra bheda sthULa dRSTithI batAvyA che. sthULa dRSTithI vicAratAM yoga, vIrya AdinA je bhinna bhinna AlaMbano batAvyAM che, tenI apekSAe yoga vagerenA aneka bhedo thAya che. yoganA ukta bAra prakAronI jema vIrya, sthAma, utsAha AdinA paNa 1212 prakA2o ka2vAthI kula 96 prakAro thAya che. A 96 prakAro prayatnapUrvaka thAya to karaNayoga ane vinA prayatne sahaja rIte thAya to bhavanayoga kahevAya che. yoga, vIrya, utsAha AdinA bhinna bhinna AlaMbanonuM varNana A graMthamAM kareluM che. temAM prathamanA traNa yogonAM AlaMbana pravRrtyAtmaka che; zeSa sthAma Adi pAMca yogonAM AlaMbano ciMtanAtmaka che. te AlaMbano dvArA sAdhakanuM AtmabaLa, Atma sAmarthya jema jema vRddhi pAme che, tema tema tenA phaLarUpe sAdhaka AtmA potAnA AtmapradezomAM vyApIne rahelA karmamaLano kSaya karavA mATe kramazaH kai rIte kAryazIla bane che ane te karmamaLa paNa kai rIte AtmAthI chUTo paDe che, te rahasyamaya yogaprakriyAnuM varNana A graMthamAM vizeSa prakAre jovA maLe che. yoga-vIrya AdinAM kAryo (1) yoganI sahAya vaDe AtmA potAnA Atmapradezone karmano kSaya karavA mATe sarva prathama kAryazIla-tatpara banAve che - je rIte koi rAjA yA zreSThI potAnA adhikArI-sevakone kAryazIla banAve. (2) vIrya-sahAya vaDe AtmA potAnA AtmapradezodvArA karmone dhyAnarUpI agnimAM nAkhavA preraNA kare che - jema zeTha vagere potAnA nokara dvArA kacaro bahAra pheMkAve. (3) sthAmanA sahayogathI AtmA potAnA AtmapradezomAM rahelA karma dalikone khapAvavA mATe kheMcI kADhe che - jema kheDUta potAnA khetaramAM rahela tRNa-ghAsa Adi kacarAne daMtAlIthI kheMcI kADhe che. (4) utsAhanA sahayogathI AtmA potAnA AtmapradezomAMthI kheMcelAM karmone UMce lai jAya che jema pAipa dvArA pANIne UMce lai javAmAM Ave che. (5) parAkramanA yoge AtmA potAnA AtmapradezomAM UMce gayelAM karmone nIce lai jAya che - jema chidra yukta DabAmAMthI telane nIce lai javAmAM Ave che. (6) ceSTAnA yoge AtmA, svasthAne rahelAM karmone sUkavI nAkhe che - jema tapelA lokhaMDanA vAsaNamAM raheluM pANI sUkAi jAya che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 39 - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) zaktinA prabhAve AtmAthI karmano atyaMta viyoga karavA mATenI AtmAbhimukhatA pragaTe che jema talamAMthI telane chUTuM pADavA tene ghANImAM pIlavAmAM Ave che. pIgALavA-pravAhI banAvavA mATe tene agnino tApa ApavAmAM Ave che. tApa lAgavAthI sarva prathama ghImAM DhIlAza Ave che, tApanuM pramANa vadhe che eTale temAM uthalapAthala zarU thAya che ane te dhIme dhIme taralatAne abhimukha bane che ane tApanI ugratA vadhatAM te ekadama pIgaLI jAya che arthAt ogaLI jAya che. athavA koi majabUta divAlamAM khUba UMDe sudhI UtarI gayelA khIlAne kheMcI kADhavo hoya che to vyakti khIlAne kADhavA jarUrI hathoDAdi sAmagrI bhegI kare che. pachI tene kheMcI kADhavAnI mahenata zarU kare che. paNa khIlo khUba UMDe Utarelo hovAthI tenA ekalAnA prayatnathI bahAra nIkaLato nathI. te joine bIjA mANaso 'ora jora lagAo' vagere preraNAtmaka zabdo dvArA tene utsAhita kare che; eTale te vyakti vadhu josa-jussAthI khIlAne bahAra kheMcI kADhavA prayatnazIla bane che. majabUta pakkaDa vaDe khIlAne UMconIco karIne DhIlo pADe che. Ama thavAthI te khIlo vadhu DhIlo paDe che. dIvAla sAthenI tenI pakaDa DhIlI paDe che eTale te vyakti ati utsAhita thaine te khIlAne majabUta pakkaDa dvArA dIvAlamAMthI bahAra kheMcI kADhavAmAM saphaLa thAya che. A ja rIte mumukSu sAdhaka, potAnA ziyALAmAM ekadama thIjI gayelA ghIne Atmapradezo sAthe jaDabesalAka banI dhyAna vicAra (savivecana) . 40 (8) sAmarthyanA prabhAve AtmA ane karmano sAkSAt viyoga karavAmAM Ave che - jema khoLa ane telane judAM pADavAmAM Ave che. mohanIya Adi karmANuono vipula jaththo AtmAnA pradeze-pradeze nIrakSIravat vyApIne rahyo che, teno samUla uccheda-karavA mATe AtmAe aviratapaNe bhagIratha puruSArtha karavo paDe che ane te puruSArthamAM uttarottara prabaLatA vadhatI jAya te mATe manoyoga vagerenI zuddhi, jJAnAdi AcAronuM samyak pAlana Adi AlaMbano grahaNa karavAM paDe che. te AlaMbanone sAdhaka potAnA jIvanamAM jema-jema apanAvato rahe che, tema-tema teno AMtara-puruSArtha kramazaH vRddhi pAmato jAya che. judAM-judAM AlaMbanone laine kramika vikAsa pAmatA A AMtara-puruSArthane ja ahIM yoga, vIrya, sthAma, utsAha Adi nAmo dvArA oLakhAvavAmAM AvyA che. A yoga, vIrya AdinA kAryane samajavA mATe eka-be vyavahAru udAharaNa joie. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayelA karmANuone chUTA pADavA, teno chUTA paDI jAya che arthAt kSaya pAme che." kSaya karavA mATe zubha AlaMbano dvArA paMcasUtramAM nirdiSTa A hakIkata potAnA AMtara (Atmika) puruSArthane yoga, vIrya Adi dvArA thatI karmakSayanI uttarottara prabaLa vegavaMto banAvato rahe che prakriyAnuM ja samarthana kare che. tenI ghaTanA ane tenA dvArA dhyAna-sAdhanAmAM AvatA A rIte vicArI zakAya che. vikSepone dUra kare che. cittanuM saMtulana yoga, vIrya ane sthAma dvArA jALavI rAkhIne potAnA dhyeyamAM, Atma kamaNuone potAnA sthAnamAMthI svabhAvamAM lInatA prApta karato rahe che. khaseDavAmAM Ave che, eTale ke sthAnabhraSTa AtmasvabhAvamAM lInatA jema jema vadhatI karavAmAM Ave che. jAya che, tema tema tenA AtmapradezomAM utsAha, parAkrama ane ceSTA dvArA temAM coTelA karmANuonA jaththAmAM halacala- rahelA rasanuM zoSaNa karavAmAM Ave che. UthalapAthaLa zarU thAya che. zakti ane sAmarthya dvArA te dhyAnAgni jema vadhu tIvra bane che tema karmANuone AtmapradezomAMthI sarvathA te karmANuonI Atmapradezo uparanI pakaDa alaga karavAmAM Ave che. te paMcasUtramAM DhIlI paDatI jAya che, cUlA upara caDelI nirdiSTa karmonA zithilIkaraNa, parihAni khIcaDInI jema te karmANa UMcA-nIcA ane kSayane sUcave che.' thAya che ane kramazaH kSayane abhimukha banI A yogo vIrya Adi dhyAna ane AtmAthI chUTA paDI jAya che. samAdhirUpa che, vizuddha cAritranA dyotaka che. | 'paMcasutra'nA prathama 'pApapratighAta- vizuddha cAritravAnane dhyAnarUpa A yogo guNabIjAdhAna' sUtramAM paNa kahyuM che ke - avazya hoya che. ATha prakArano cAritrAcAra A sUtrano praNidhAnapUrvaka pATha karavAthI, - pAMca samiti ane traNa guptirUpa che sAMbhaLavAthI, tenA arthanuM ciMtana karavAthI ane te praNidhAnayoga yukta hoya che. azubha karmonA anubaMdho zithila bane che. saccAritra sAthe dhyAna ane yogano arthAt karmonA dalito, tenI sthiti ane gADha saMbaMdha che. samiti-guNirUpa cAritra teno rasa ghaTavA mAMDe che. tyAra pachI te jema-jema vizuddha banatuM jAya che, tema tema karmANa omAM rahelo rasa kSaya pAme che. yoga (Atmika vIya)nI prabaLatA ane ane nIrasa banelAM karmo AtmapradezomAMthI sUkSmatA vadhatI jAya che. 1. evamevaM samma paDhamANassa suNamANassa aNuppehamANassa siDhilIbhavaMti, parihAyaMti, khijjaMti, asuhakammANubaMdhA // dhyAna vicAra (savivecana) * 41 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte A graMthamAM praNidhAnAdi che. A karaNonI avasthAmAM jema jema 96 yogo dvArA uttarottara vadhatI AlaMbano ane sAdhano chUTatAM jAya che, yogazaktinI prabaLatA batAvavAmAM AvI tema-tema AtmA, pa2pariNatithIche. tyAra pachI bAra prakAranA karaNa dvArA parabhAvathI mukta banato anukrame akalaMka, dhyAtAne prApta thatI upayoganI sUkSmatA arUpI sva-svarUpanuM pratyakSa darzana pAmI darzAvI che. AnaMdaghanamaya banI jAya che.' karaNanA mukhya bAra prakAra Atmadarzana thavAthI hRdayagraMthi bhedAya ahIM 'karaNa'no tAtparyArtha che che, sarva prakAranA saMzayo chedAya che ane nirvikalpa upayoga athavA cinmAtra sarva karmono nAza thAya che. samAdhi. unmanIkaraNa Adi 12 karaNomAM Atma-svarUpanA anubhavathI kramazaH mana, citta Adi AlaMbanono svaparano viveka pragaTe che, tethI AtmA abhAva thavAthI nirvikalpa-nirAlaMbana ja paramatattva che, parama rahasyabhUta che, e dhyAnarUpa cinmAtra samAdhi pragaTa thAya che. satya anubhUta bane che. jemAM cittanI prazAntavAhitAno dhArAbaddha "apasya parva ni0i apadarUpa pravAha anubhavAya che. AtmAnuM koi pada nathI, arthAt zabdathI pUrvanA dhyAna bhedomAM, dhyAtA ane AtmA gamya nathI, paNa anubhavathI e dhyeyanI bhinnatA bhAsatI hoya che. jyAre kharekhara jANI zakAya che. samasta A karaNonI avasthAmAM dhyAtA, dhyAna ane vikalpothI sarvathA para Atma svarUpane dhyeya traNenI ekatAno anubhava thAya che. anubhavavAno zreSTha upAya nirvikalpa pUrvanA dhyAnomAM mana, citta vagerenI dhyAna ja che. pravRtti hoya che - jyAre A karaNanI zUnya dhyAna, laya dhyAna Adi avasthAmAM kramazaH teno nirodha thAya che. dhyAnabhUmikAonA avirata abhyAsanA tethI AtmAnA zuddha caitanya svarUpanuM phaLarUpe jayAre mana sarvathA vikalpa rahita dhyAna thAya che. bane che, tyAre A unmanIkaraNa Adi unmanIkaraNa Adi bAra karaNomAM karaNonI bhUmikA prApta thAya che. mana, citta Adino abhAva thavAthI karaNanA 96 bheda AtmA, AtmA vaDe AtmAmAM lIna bane unmanIkaraNa Adi pratyeka karaNanA 1. AlaMbana sAdhana je tyAge, para pariNatine bhAMge re, akSaya-darzana jJAna-vairAge, AnaMdaghana prabhu jAge re. - "zrIvIrajinastavana' pU. zrI AnaMdaghanajI. dhyAna vicAra (savivecana) * 42 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa trIjA nizcatanIkaraNamAM zarIragata bheda paDe che ane cotho bheda jaghanyAdi cetanAno abhAva thAya che ane tenI sAthe traNa bhedothI yukta hoya che, arthAt rAgadveSAdi vRttiono uccheda thAya che. jaghanya, madhyama ane utkRSTa A traNe tethI A avasthAmAM sthita yogIne koi prakAranA karaNonI avasthAone prApta iSTa ke aniSTa viSayonuM grahaNa thatuM nathI. sAdhaka cothA vibhAgamAM Ave che. ahIM cetanAnAM abhAvano tAtparyArtha che, mana, citta AdinA nirodhanI A zarIravyApI cetanAno abhAva, paraMtu jaghanya, madhyama Adi avasthAonI AtmAnA caitanya svarUpano abhAva nahi. prApti prayatnapUrvaka thAya tene cothuM karaNa saMjJA viSayaka che. unmanIkaraNarUpe oLakhavAmAM Ave che AhArAdinI lolupatAno A karaNamAM ane sahaja bhAve-vinA prayatna thAya che, abhAva thAya che. tethI apramatta yogIto unmanIbhavana Adi rUpe saMbodhavAmAM munione AhArAdi karavA paDe chatAM Ave che. temAM leza paNa lolupatA thatI nathI, te Ama unmanIkaraNa ane unmanIbhavana niHsaMjJIkaraNa kahevAya che. Adi pratyekanA 4-4 bheda pADI, karaNanA pAMcamAM karaNamAM indriyo dvArA thatA kula 96 bheda batAvavAmAM AvyA che. vijJAnano abhAva thAya che. supta bAra karaNono sAra avasthAmAM jema anubhUta vastunuM paNa mukhya karaNa bAra che. temAM paheluM smaraNa vedana thatuM nathI, tema A karaNa manaviSayaka che. nirvijJAnI karaNa avasthAgata yogIne bIjuM karaNa citta viSayaka che. jAgRta dazAmAM paNa bAhya vastu viSayaka je karaNamAM manano vartamAnakALa koi vijJAna-vedana thatuM nathI. viSayaka ciMtanano abhAva thAya che, tene A rIte pAMca karaNomAM kramazaH mana, unmanIkaraNa kahe che ane je karaNamAM citta, cetanA, saMjJA ane indriya viSayaka cittano eTale cittanA trikALa viSayaka vijJAnano abhAva thavAthI A karaNothI ciMtanano abhAva thAya che, tene uttarottara vizeSa AtmAnubhUtinI zuddhi nizcittIkaraNa kahe che. ane temAM lInatA hoya che ane tenA A bIjA karaNamAM cittanA abhAvanI prabhAve sAdhaka AtmAmAM upazama zreNi sAthe ucchavAsa Adino paNa sahaja rIte ane kSepaka zreNi upara ArohaNa karavAnI ja abhAva thai jAya che. zakti pragaTe che. dhyAna vicAra (savivecana) * 43 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa nirdhAraNIkaraNa Adi sAta karaNomAM matijJAnanA avagraha, ihA, apAya ane dhAraNAno utkramathI abhAva thatAM sAdhakamAM kevaLajJAnanA pragaTIkaraNanuM sAmarthya pragaTe che. Ama A bAre karaNomAM mana Adi bAhya sAdhano-AlaMbano chUTI jatAM hovAthI te 'nirAlaMbanayoga' svarUpa che. nirAlaMbanayoga mukhyatayA kSapaka zreNimAM AThamA apUrvakaraNa guNasthAnakamAM sthita samartha yogIne hoya che. tenI pUrve paramatattvanA lakSyavedha rUpa je paramAtma guNonuM, paramAtma svarUpanuM dhyAna hoya che, te paNa mukhya nirAlaMbana yoganA hetubhUta hovAthI 'nirAlaMbanayoga' kahevAya. A apekSAe unmanIkaraNa Adi sarva karaNo nirAlaMbana yoga rUpa che, ema samajI zakAya che. A nirvikalpa cinmAtra samAdhirUpa anubhava dazAmAM vahetI prazAntavAhitAnI zItaLa saritAmAM nimagna sAdhaka nitya paramAnaMdane anubhavato hoya che. Avazyaka sUtra Adi jinAgamomAM tathA karma prakRti, paMca saMgraha Adi graMthomAM samyagdarzananI prApti pUrve yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa - A traNa karaNonI je rahasyamaya prakriyA varNavI che, te paNa A unmanIkaraNa Adi karaNomAM aMtarbhUta che. kahyuM paNa che - AtmA jyAre graMthino bheda karIne samyagdarzana pAme che, tyAre te ukta yathApravRtti Adi karaNanA kramathI ja pAme che. karaNaM ahApavattaM apuvvamaniyaMTTimeva bhavvANaM / iyaresiM paDhamaM ciya bhannai karaNaMti pariNAmo // * 'vizeSAvazyaka bhASya' gAthA 1202. bhavya jIvone A traNa karaNa hoya che. karaNano artha jIvanAM pariNAma, vizuddha adhyavasAya. (1) yathApravRttikaraNa - anAdi saMsiddha karmakSapaNamAM pravRtta adhyavasAya vizeSa. (2) apUrvakaraNa pUrve aprApta vizuddha pariNAma athavA sthitighAta, rasaghAta Adi apUrva arthano nivartaka apUrva kAryane karanAra vizuddhatara adhyavasAya vizeSa. (3) anivRttikaraNa - samyagdarzananI prApti vinA pAcho nahi pharanAra vizuddhatama adhyavasAya. A traNe karaNo AtmAnA vizuddha, vizuddhatara ane vizuddhatama adhyavasAya (pariNAma) svarUpa che. A traNe karaNo bhavya jIvone ja hoya che. abhavya jIvone eka mAtra yathApravRtti karaNa hoi zake che. A yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa dhyAna vicAra (savivecana) . 44 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi karaNo mahAsamAdhirUpa che. jenA prabhAve AtmA samyagdarzana Adi guNorUpa AtmAnI traNa prakAranI vizuddha bhUmikA prApta kare che. AtmAmAM jyAre carama yathApravRttikaraNane yogya vizuddhi pragaTa thAya che, tyAre tene yoganA bIjabhUta mitrA Adi cAra dRSTio prApta thAya che. kahyuM che ke - graMthine samIpavartI, alpa mithyAtva (moha)vALA jIvane aMtima yathApravRttikaraNa thAya che. tyAre tenAmAM jinabhakti Adi yogabIjo pragaTa thAya che - je yathApravRttikaraNa e apUrvakaraNanuM pUrvavartI avaMdhyakAraNa hovAthI te paNa apUrvakaraNa rUpa ja che. A bhUmikAne prApta AtmAne traNa avaMcaka yogonI prApti thavAnI vAta paNa potAnA yoga graMthomAM pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe karI che. (1) yogAvaMcaka, (2) kriyAvaMcaka ane (3) phalAvaMcaka - 'A traNa avaMcaka yogo paNa avyakta samAdhirUpa che. ema pUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe svaracita 'yoga dRSTi samuccaya'nI TIkAmAM spaSTapaNe jaNAvyuM che. A bhUmikAmAM sthita jIvane prathama guNasthAnaka nirupacarita-tAttvikarUpe hoya che ane tyAM graMthino bheda thatAM, te vyakta samAdhirUpa bane che. A vyakta samAdhirUpa bhUmikAmAM unmanIkaraNa Adi paNa yathAyogya rIte avazya hoya che. anokhI AMkha atIndriya, arUpI AtmAne jovAnI AMkha paNa anokhI ja hoya che ane te nirvikalpa cinmAtra samAdhi che je (AMkha) vikalpa, vicAra ane vimarzanA visarjanathI khUle che. indriyo, mana Adi sImAvALA che tethI tenA dvArA je jJAna thAya che te paNa sImAvALuM ja hoya che. asIma ane anaMtane jANavA ane mANavA mATe indriyo ane manathI kramazaH upara UThavuM ja paDe che. cittanI vicArazUnya avasthAmAM asIma-anaMta Atmatattvano sAkSAtkAra thAya che. A unmanIkaraNa Adi karaNonA 96 prakAromAM kramazaH mana, citta vaDe thatA ciMtana ane vicArono abhAva thavAthI AtmAne jovAnI AMkha ughaDe che ane tyAre samagra jIvana divya amRta prakAzathI pUrNa prakAzita bane che. jyAM vicAra nathI, tyAM mAtra 1. 'yogadRSTi samuccaya' - zloka naMbara 39. 2. avyasamAdhirevaiSa tavadhAre pAAt - 'yogadRSTi samuccaya' - zloka naMbara 34. dhyAna vicAra (savivecana) 7 45 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmadarzana che, AtmAnaMdano aparokSa prakriyAo ke paddhatio che, teno sIdho ke anubhava che. ADakataro paNa nirdeza A graMthamAM thayelo che. A yoga-vIryAdi yogo, tenAM nAnA paNa A graMthanI mahAnatA ane kAryarUpa karmakSapaNAdi ane unmanIkaraNa gahanatA dhyAna-yoganA abhyAsI ane Adi karaNonI bhUmikA atyaMta rahasyapUrNa anubhavI mahAtmAo ja kharekhara jANI che. AtmasAdhaka tattvaciMtako tenA vizeSa ane mANI zake tema che. rahasyone pragaTa kare tevI AzA-apekSA hIrAnI parakha jhaverInI AMkha karI rAkhuM chuM. zake. tema A graMtha-ratnanuM yathArtha mUlya prastuta graMthanI. paNa AtmadaSTivaMta ja karI zake tema che. prAcInatA ane mahAnatA graMthano viSaya ane vastunuM mUlya ane mahattva, enA racanA-zailI. nAnA moTA kadathI ke halakA bhArepaNAthI prastuta graMthamAM mukhyatayA dhyAna, nahi, paraMtu enI guNavattA ane yoga ane karaNa - A traNa viSayo upara upayogItAne dhyAnamAM laine AMkavAmAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. Ave che. hIro vajanamAM ane kadamAM (1) sau prathama dhyAnanuM sAmAnya nAno hoya che paNa tenuM mUlya moTuM hoya lakSaNa batAvI pachI dhyAnamAgenA mukhya che. loDhuM, tAMbuM vagere vajanamAM ane 24 bhedo ane te pratyeka bhedanA svarUpanuM kadamAM moTAM ane bhAre hoya, chatAM tenI nirUpaNa karyuM che. tyArabAda 24 bhedomAMthI kiMmata, hIrAnI kiMmatanI tulanAmAM khUba pratyeka bhedanA 18432 peTA bhedono ja ochI hoya che. nirdeza karyo che. prastuta 'dhyAna vicAra' graMthanI 24 dhyAna prakAro ane tenA peTA upalabdha mULa prata kadamAM nAnI che, paNa bhedo dhyAnanI paddhatio che, arthAt tenuM mUlya ane mahattva vizeSa che. dhyAnayoganI sAdhanA vidhio che. gAgaramAM sAgara samAi jAya tema (2) te pachI karaNayoga ane A nAnA prakaraNa graMthamAM moTAM moTAM bhavanayoganA 96-96 prakAro darzAvyA zAstrono sAra samAyelo che. che, je savikalpa samAdhirUpa che. arthAt - jinAgamomAM ke jaina-jainetara yoga samatAyoganI sAdhanArUpa che. saMbaMdhI zAstromAM yoga-dhyAna ke adhyAtma (3) chelle unmanIkaraNa Adi 96 sAdhanAne lagatA je koI bhedo, prabhedo, prakAranA karaNonuM varNana karyuM che, je dhyAna vicAra (savivecana) * 46 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvikalpa parama samAdhisvarUpa che. maulika graMthanA AdhAre thai hoya ema dhyAnanA ATalA badhA bhedo-prabhedo tenI racanA-zailI uparathI anumAna karI paDavA pAchaLa zuM kAraNa haze? evo prazna zakAya che. saheje ApaNA manamAM upasthita thavo dhyAna vicAranI racanA-zailI saMbhavita che. paraMtu samagra graMthanA Agamika hovAthI tenA kartA koi parama abhyAsa ane avagAhana dvArA tenI gItArtha mahApuruSa hovA joie. A pAchaLa rahela zAstrakAranA vizALa mATe nIce jaNAvelA muddAo vicAravAthI daSTibiMduno ApaNane kAMika khyAla Avaze vadhu spaSTatA thaze. tyAre A bhedo-prabhedono vistAra tadana jinAgamomAM padArtha-nirUpaNa moTA svAbhAvika che, yathArtha che ema samajAyA bhAge naya-nikSepa dvArA karavAmAM Ave vinA nahi rahe. che, te mujaba ahIM paNa dhyAnanA bhedayoga asaMkhya je jina kahyA, prabhedonuM varNana nikSepa dvArA thayuM che. navapada mukhya te jANo re." nAma, sthApanA, dravya ane bhAva A ukta paMktimAM navapadanI mukhyatA cAra prakAranAM nikSepa che. temAM prathamanA darzAvavA sAthe zrI jinezvara bhagavaMtoe be nikSepa sugama hovAthI tenA vicArane yoganA asaMkhya prakAro kahyA che, ema gauNa banAvI dravya ane bhAva, A be sUcita thAya che. yogamAM dhyAnano paNa nikSepAne AzrayIne dhyAnanA bhedonuM aMtarbhAva che tethI dhyAnanA paNa vistArathI nirUpaNa thayuM che. aneka bheda-prabheda thai zake che. bhAva-dhyAnAdinuM svarUpa saraLatAthI Agamika sAhityamAM tathA karmaprakRti samajI zakAya te mATe dravya nikSepe paNa ane paMca-saMgraha Adi graMthomAM jIvonAM dhyAnanuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. zubha adhyayasAya sthAno ane saMyama sthAno dhyAnazataka ane bIjA paNa Agama paNa asaMkhya prakAranAM kahyA che. dhyAna graMthomAM pratipAdita dharmadhyAna ane adhyavasAya svarUpa hovAthI tenA paNa A zukladhyAna vagereno spaSTa ullekha ahIM daSTie asaMkhya prakAro ghaTI zake che. ApelA 24 dhyAnomAM thayelo che. A graMthanA kartA koNa che, kai dhyAnanA prathama bhedamAM Arta-raudrano sadImAM A graMtha lakhAyo che - tenI dravyadhyAna rUpe ane AjJA, apAya, cokkasa mAhitI hajI sudhI prApta thai vipAka, saMsthAna vijayarUpa dharmadhyAnano nathI, paNa tenI racanA koi mahAna bhAva dhyAna rUpe nirdeza karyo che. dhyAna vicAra (savivecana) * 47 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama dhyAnamAM zukladhyAnano prathama graMthomAMthI uddhata karIne, gAgaramAM sAgara prakAra ane parama zUnyamAM zukla dhyAnano jevA A dhyAna vicAra' graMthamAM samAvIne bIjo prakAra grahaNa karAyo che. zeSa kalA tenI amUlya bheTa zrI jina zAsanane karI ane paramakalA Adi dhyAna bhedo paNa che. te graMthakAra maharSino upakAra mAnIe dharma ane zukla dhyAna rUpa che. teTalo ocho che. zubha dhyAnanA mukhya bhedo dharmadhyAna vartamAna samayamAM dhyAna-sAdhanAnA ane zukladhyAna che. temAM ja mokSasAdhaka jijJAsu sAdhako mATe A graMtha khUba ja sarva prakAranA dhyAnono aMtarbhAva thayelo mArgadarzaka pUravAra thavA uparAMta khUba ja che. ahIM paNa dhyAnanA 24 prakAro upakAraka banI raheze, e nirvivAda pADavAmAM AvyA che, te paNa dharmadhyAna hakIkata che. ane zukladhyAnanA ja prakAro che. A graMthanI racanAmAM pAyArUpa je cAra dhyAnanAM lakSaNa, bheda, prabheda gAthAo che, temAMnI prathama gAthA che - ane AlaMbana vagerenuM vistRta varNana "sunna-ta-noTTa-vindraaneka jainaAgama graMthomAM che, Agama nAto-tArA-namo-naivo-mattA | pachI niyuktinuM sthAna che, temAM patha-siddha paramanuyA, paNa Agamokta dhyAnonuM ja vizeSa kSArUM huMti-ravinuM che ? ' spaSTIkaraNa che. graMthanA zubha prAraMbhamAM ja sarva prathama A dhyAna vicAra' paNa Agama- covIsa dhyAnamArganA bhedono nAmollekha zailIno eka prakaraNa graMtha che. temAM je karIne, tenA AdhAra rUpe uparokta 24 dhyAnabhedo, 96 yoga, 96 karaNa gAthAno "ka ' kahIne graMthakAre AdinuM adbhuta varNana che. temAMthI ullekha karyo che. tyArapachI bhavanayoga dhyAna ane parama dhyAnamAM nirdiSTa dhyAna vagerenuM nirUpaNa karatA pahelAM tenA bhedonuM varNana, vartamAna kALe vidyamAna AdhAra rUpe nIcenI gAthA mUkI che - Agama graMthomAM jovA maLe che; paNa zeSa 'nona-viriyaM-thAmokalA, paramakalA Adi dhyAnonA spaSTa 3cchAda-parama tahI geTTA | nAmollekha jovAmAM AvyA nathI. chatAM satta-sAmaEUR viya jemaNe AvA alabhya, bheda-prabhedonuM vAra chatra 3 / 2 ? varNana, dhyAna viSayaka koi mahAna, tenA pachI 96 prakAranA karaNonuM maulika dhyAna vibhakti' jevA Agama nirUpaNa karatAM tenA AdhAra rUpe - dhyAna vicAra (savivecana) * 48 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vinaM-ceya-sannI jJAnamaMdiranA bhaMDAramAM rahelA DabbA vinnAI-dhAraVII-sarra-vRddhi ! naMbara 50, prata naMbara 993mAMthI maLI phI-ma-viyakSa AvI che. temAM yathocita zuddhi ane 3vo mArU channaDa | rU !" saMpAdana karI teno gujarAtI anuvAda A gAthAno ullekha karIne "zrI jaina sAhitya vikAsa maMDaLa" dvArA unmanIkaraNa Adi 12 mukhya kAraNo ane prakAzita "namaskAra svAdhyAya'mAM prakAzita tenA peTA bheda rUpe 96 prakAranA karaNonuM karavAmAM Avyo che. varNana karyuM che. jaina darzanamAM "dhyAna sAdhanA' tyArabAda mukhya covIza dhyAnamArganA jaina zAsanamAM, tenA Agama graMthomAM bhedono 96 karaNa, 96 karayoga ane ane tenI dainika dharma-ArAdhanAmAM ke 96 bhavanayogathI guNAkAra karIne, tenA viziSTa anuSThAnomAM dhyAna sAdhanAne 4, 42, 368 jeTalA peTA bhedo batAvI keTaluM mahattvapUrNa sthAna-mAna che, teno tenI sAkSI mATe graMthakAre "3 ' kahIne saMkSepamAM ahIM vicAra karIzuM. nimna likhita gAthA TAMkI che - '35miti mava prapaMvAlAthA' mAM zrI 'cattAri sayasahassA siddharSi gaNi 'jinAgamano sarva sAra, bAyAlIsaM bhave sahassAi / dvAdazAMgIno nicoDa zo ?' e praznanA tinni sayA aDasaTTA uttaramAM pharamAve che ke - PyA cha3masthA [Ti | 4 | 'sAgara jevI vizALa dvAdazAMgIno A cAre gAthAo dhyAna vibhakti sAra nirmaLa dhyAnayoga che. zrAvakanA ane jevA koI eka ja Agama graMthamAMthI sAdhuonA je mULaguNo ke uttaraguNo levAmAM AvI hoya ema jaNAya che. batAvyA che ane je je bAhya kriyAo mukhya A cAra gAthAo uparAMta batAvI che te te sarva dhyAnayogane siddha bIjA paNa aneka Agama pATho ane karavA mATe che.' prakIrNa graMthonA AdhAro A graMthamAM zrI siddharSi gaNIe dhyAnasiddhino ApelA che, tenA uparathI A graMthanI krama ane upAya A pramANe kahyo che. AgamikatA, prAcInatA ane mahAnatAno mukti mATe dhyAnanI siddhi meLavavI kaMika khyAla sujJa vAMcakone jarUra Avaze. joie ane dhyAnanI siddhi mATe manaH A dhyAna vicAra'nI hastalikhita prasAda-cittanI prasannatA sAdhavI joie prata pATaNanA zrI hemacaMdrAcArya ane te ahiMsA Adi vizuddha anuSThAnonA dhyAna vicAra (savivecana) * 49 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsevanathI sAdhI zakAya che.' dUdhamAM vyApIne rahelA ghInI jema sarva jinAgamomAM ane prakIrNa graMthomAM prAraMbhathI aMta sudhI 'dhyAna' padArtha vyApta che. A graMthonA vidhi ane bahumAnapUrvaka abhyAsa, manana ane parizIlana karavAthI A hakIkata keTalI pramANabhUta che te samajAya che. AzravanA dvAro e saMsArano mArga che ane saMvara-nirjarAnAM dvAro e mokSano mArga che. mokSano parama upAya tapa che. ane tapamAM dhyAna sauthI mokhare che. tapanA cha bAhya ane cha atyaMtara ema. bAra prakAra che. temAM dhyAnanI mukhyatA che, zeSa bhedo dhyAnanI ja zuddhi ane vRddhimAM hetubhUta bane che. jinazAsananuM pratyeka anuSThAna e mokSano hetu che. enuM kAraNa e ja che ke te tapapUrvakanuM ja hoya che. tapa eTale dehadamana nahi paNa sarva prakAranI icchAono nirodha ane nAza karI denAruM anuSThAna. A rIte tapa ane yoga (dhyAna) baMnenuM lakSaNa apekSAe samAna hovAthI baMnenI kacit ekatA che. mana-vacana-kAyAnI zuddhi ane sthiratAthI dhyAna sadhAya che. cittazuddhi mATe prathama kAyA ane vacananI zuddhi anivArya che. e vinA vAstavika rIte mananI zuddhi ke sthiratA prApta thai zakatI nathI. cittanI zuddhi tyAre thai kahevAya, jyAre te sattnuM vyAsaMgI bane, asat padArtho vaDe jarA paNa na raMgAya. jaina darzanamAM ahiMsA, saMyama ane taparUpa dharma ke jJAna, darzana, cAritrarUpa dharma e traNe yogonI zuddhi ane sthiratAne samAna rIte samarthana Ape che. manane azuddha ane caMcaLa banAvavAmAM jema kAyA ane vacananI pravRtti agatyano bhAga bhajave che, tema mananI zuddhi ane sthiratAmAM paNa kAyA ane vANI potAno bhAga bhajave che. sAmAyikanI mahAna sAdhanAmAM sarva sAvadya (pApa) vyApArano tyAga ane niravadya (zubha niSpApa) vyApAronuM sevana traNa yoga ane traNa karaNathI karavAnuM spaSTa vidhAna jaina zAstromAM ka2vAmAM AvyuM che. 1. bhadanta ! dvAdazAGgasya kiM sAramiti kathyatAm / sUriH provAca sAro'tra dhyAnayogaH sunirmalaH // 557 // mUlottaraguNAH sarve sarvA ceyaM bahiSkriyA / munInAM zrAvakANAM ca dhyAnayogArthamIritA // 558 // manaHprasAdaH sAdhyo'tra muktyarthaM dhyAnasiddhaye / ahiMsAdivizuddhena so'nuSThAnena sAdhyate // 559 // dhyAna vicAra (savivecana) * 50 '3miti sArodvAra' pU. 8 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa gupti ane pAMca samitimaya potAnA paga taLe AvI dabAi na jAya aSTapravacana mAtAnuM samyak prakAre pAlana- tenI sAvadhAnI sAthe dhImI gatie jatana e sAmAyikanI pratijJAno ja cAlavuM te paNa iryAsamitino ja eka vistAra che, tenA dvArA mana-vacana- artha che. kAyAnI zuddhi thAya che. (2) bhASA samitine vANInuM gaLaNuM aSTa pravacanamAtA ane kahe che. aLagaNa pANI na vaparAya tema yoga sAdhanA eThI jUThI vANI na bolAya. eThI eTale (1) irSA samiti, (2) bhASA samiti, ahitakara, jUThI eTale asat samarthaka. (3) eSaNA samiti, (4) AdAnabhaMDamatta hitakara vANI ane mita bhASAmAM nikSepaNA samiti, (5) pAriSThA- bolavI joie evo teno sAdo artha panikA samiti - e pAMca samiti che. che. A samitinA pAlana dvArA vANInI managupti, vacanagupti ane kAyamurti - je amogha zakti che, teno bagADa aTake e traNa gupti che. A AThane aSTapravacana che ane teno saMcaya thAya che; je sAdhakane mAtA kahe che. kALakrame vacanasiddha puruSa banAve che. - A AThe pravacana mAtAomAM (3) eSaNA samitithI AhAra manogupti e sAdhya che ane zeSa sAta zuddhi thAya che. nirdoSa bhikSA vaDe bhojana mAtAo temAM sAdhana che. guhyAt guhya karavuM te eno eka artha che. evA AtmAne sAdhavA mATe manogupti e (4) AdAna bhaMDamatta nikSepaNA prathama ane AkharI yogyatA che. tenAthI samitithI kAyAnI ane dRSTinI zuddhi sAco bhAvasaMkoca thAya che. A thAya che. koi paNa cIja letAM, mUkatA bhAvasaMkoca dvArA mana sarvathA niSpApa ke ApatAM utAvaLa na karatAM, tene daSTithI bane che. AtmA ja teno viSaya bane che, barAbara joi, tapAsI, paeNjI-pramArjI bIjA badhA viSayone tajIne te AtmAmAM koI jIvane pIDA duHkha na thAya tenI ekAkAra thAya che. kALajI levI te teno artha che. (1) iryAsamitithI prANanI zuddhi (5) pAriSThApanikA samitithI thAya che, temAM cakSurindriya mukhya che. maLamUtra visarjananI zuddhi thAya che. maLaeTale iryAsamitine AMkhanuM jharaNuM paNa mUtra vagerenI zaMkA hAjata thatAMnI sAthe ja kahe che. jayaNApUrvaka mAtra sADA traNa nirdoSa jIva jaMtu rahita bhUmi upara tene hAtha sudhI nIcI daSTi rAkhI koi jIva jayaNApUrvaka paraThavuM e teno artha che. dhyAna vicAra (savivecana) * 51 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pAMca samitinA yathArtha pAlanathI che, citta uttarottara adhika nirmaLa zAMta tattvataH sevya AtmA sevAya che, prANonI ane svastha banatuM jAya che. zaktino saMcaya thAya che. ene Aja sudhI manoguptimAM manane gopavavAnuM hoya dhyAna bahAra rahelo AtmA dhyAnamAM Ave che. che. arthAt mananI caMcaLatAne zamAvavAnI traNa guptimAM pahelI kAyagupti. A hoya che ane te dhyAnAbhyAsathI zakya guptinA pAlanathI kAyAnA sarva avayavo bane che. tenuM kAraNa susthira evuM upara niyaMtraNa sthapAya che. paramAtma tattva che ke jenuM dhyAna dhyAtAvacana guptithI vANInI zuddhi thAya aMtarAtmAne karavAnuM hoya che. mATe che, AtmA sAthe gupta maMtraNA karavAnI manoguptinI sAdhanAmAM dhyAna-sAdhanA yogyatA khIle che. samAyelI ja che. manoguptithI mananI zuddhi ane caMcaLa manane kuvicAro sevatuM sthiratA prApta thAya che. aTakAvI, suvicAronA sevana tarapha kAyagupti e kAyAnuM mauna che. vALI, Akhare nirvicAra kakSAe laI vacanagupti e vANInuM mauna che. javuM e manoguptinI sAdhanAnuM lakSya che. manogupti e mananuM mauna che. saMkSepamAM ema kahI zakAya ke A traNanA maunanI sAdhanAmAM triAguptinI sAdhanA e AtmAnA pAraMgata thavAthI AtmAno avAja barAbara guNotkarSanI sAdhanA che, AtmAnA pUrNa jhIlAya che. zuddha svarUpanA prakaTIkaraNa sudhInI samagra samiti-samyak pravRtti svarUpa che. sAdhanA temAM samAyelI che. gupti pravRtti-nivRtti ubhaya svarUpa che. dhyAnanI prakRSTa avasthA 'samApatti parabhAvamAM pravRtta mana, vacana ane che. dhyAnanA satata abhyAsa vaDe dhyAtA kAyAno svabhAva tarapha vALavAno samyapha dhyeyAkAre pariNAme te samApatti che. tenuM puruSArtha arthAt AtmalakSI nirdoSa phaLa samAdhi-samatA che. jIvana pravRtti e gupti che. yoganA yama-niyama Adi ATha | gupti mukhyatve mana-vacana-kAyAnA aMgomAM samAdhinuM sthAna aMtima che. yoga sadoSa vyApArane gopavIne Atma- sAdhanA jyAre samApatti ke samAdhinI kakSAe vyApAramAM vikAsa sAdhavA mATe che. pahoMce tyAre ja te saphaLa thaI gaNAya. traNa guptinI yathArtha sAdhanathI mana- sarva prathama cittanI nirmaLatA pachI vacana-kAyAnA sarva Avezo zamI jAya sthiratA ane tanmayatA e yogasAdhanAno dhyAna vicAra (savivecana) * para Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama che. sAdhanAnI zarUAta nirmaLatAthI AtmAnA pradezomAM nIra-kSIra nyAye thAya che. cittanI nirmaLatA sivAya rahelA karma-maLano kSaya jeTalA pramANamAM vAstavika sthiratA, tanmayatA svakIya thAya che, teTalA pramANamAM A zuddhi pragaTe banatI nathI. zrI jinAgamomAM batAvelA che ane teTalA pramANamAM samAdhi janme che. mokSasAdhaka pratyeka anuSThAnanI bhAva- dhyAna ane upayoga pUrvakanI ArAdhanA sarva prathama sAdhakanA jaina darzananA Agama graMtho ane cittane nirmaLa banAve che, pachI tenA tenA pratyeka anuSThAnomAM atyaMta prasiddha phaLarUpe kramazaH cittanI sthiratA ane 'upayoga' zabda; dhyAna' zabda sAthe tanmayatA siddha thAya che. keTaluM artha sAmya dharAve che te vicArIe. ahiMsA, saMyama ane parUpa dharmathI upayoga jIvanuM aMtaraMga lakSaNa che. ke samyagu darzana, jJAna ane cAritrarUpa upayoganA be prakAra che : (1) dharmathI kramaza: cittanI nirmaLatA, sthiratA sAkAra upayoga, (2) nirAkAra upayoga. thatAM paramAtmAmAM tanmayatArUpa samApatti sAkAra upayoga, padArthanA vizeSa svarUpane siddha thAya che. jaNAve che, tene jJAna kahe che. te bheda e ja rIte pAMca samitinA pAlana grAhaka che. vaDe jagatanA sarva jIvo sAthe sneha, nirAkAra upayoga padArthanA sAmAnya sahAnubhUti ane sahiSNutA pUrvakano svarUpano bodha karAve che. tene darzana kahe vartAva, vyavahAra thavAthI citta nirmaLa che, te abheda-grAhaka che. thAya che. vacanagupti ane kAyagupti A baMne prakArano upayoga pratyeka cittanI sthiratA prApta karavAmAM sahAyaka saMsArI jIvamAM ochA vattA aMze avazya bane che ane manogupti vaDe cittanI hoya che ane siddhAtmAone te saMpUrNa rIte tanmayatA thatAM samApatti siddha thAya che. zuddha ane pragaTa hoya che. jinAgamomAM mAtra prANa nirodhathI yathArtha samAdhi nirdiSTa A 'upayoga" ane "dhyAna' vacce sulabhya nathI, paNa aMtarvata bhAvonI keTaluM sAmya che te vicArIe. zuddhinI mAtrA anusAra te, te mAtrAmAM jaina darzanamAM "dhyAna' ane 'upayoga" sulabhya bane che. aMtarvartI bhAvonI zuddhi baMnenI utkRSTa samaya maryAdA aMtarmuhUrta eTale zuddha AtmasvabhAvanI pariNati (48 miniTanI aMdarano kALa)nI batAvI karAvanArI zuddhi, upalaka zuddhine A che, dhyAnane ekAgra saMviti arthAt zuddhi sAthe saMbaMdha nathI. jJAnanI ekAgratA rUpa kahyuM che ane pA . dhyAna vicAra (savivecana) * 53 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'upayoga' paNa jJAna ane darzana rUpa 'upayoga' pUrvaka karelI dharmakriyA ja batAvyo che. bhAvakriyA kahevAya che, upayoga vinAnI dhyAna ane samAdhi avasthAmAM kriyA dravyakriyA kahevAya che. bhAvakriyA ekAgra upayoganuM prAdhAnya hoya che ane AtmAne mokSa Ape che, potAnA zuddhadhyeyAkArane pAmelA dhyAtAno upayoga e svarUpa sAthe ekAkAra banAve che, mATe samAdhi che. bhAvakriyAne ja zrI jinAgomAM upAdeya upayoga kramavartI che. eka sAthe aneka kahI che. kriyAo karavAmAM Ave tyAre paNa jIvano A rIte pratyeka dharma-ArAdhanAmAM upayoga eka samaye eka kriyAmAM ja rahe upayoga (samatAjanya mananI ekAgratA) che. vivalita koI eka kriyAmAM ke rAkhavA mATenuM zAstrIya pharamAna e padArthanA ciMtanamAM jyAre AtmA upayukta hakIkatamAM dhyAnayoganA ja prAdhAnyane bane che, tyAre te potAnI saMpUrNa jJAna- sUcita kare che. zakti pUrvaka temAM tanmaya banI jAya che. * Avazyaka kriyAo ane dhyAna yoga : arthAt sarva Atmapradezo vaDe te eka ja A graMthamAM nirdiSTa dhyAnanuM lakSaNa padArthanA upayogamAM yojita thai jAya che. dhyAnanA bhedo, prabhedo, praNidhAnAdi te samaye te anya koi padArthamAM ke kriyAmAM yoga ane unmanIkaraNa Adi karaNo potAno upayoga joDI zakato nathI. caturvidha zrI jainasaMghamAM cAlatI dainika 'upayoga'nA A spaSTIkaraNanI pratikramaNa, caityavaMdana Adi AvazyakasamApattinA lakSaNa sAthe sarakhAmaNI dharma kriyAo ane tenA sUtromAM kaI rIte karatAM te be vacce koi arthabheda jaNAto saMkaLAyelA che, teno saMkSepamAM vicAra nathI. kema ke samApattimAM jema dhyAtAnuM karIe jethI jainadarzananI A Avazyaka dhyAna jema dhyeyAkAre pariName che, tema kriyAomAM dhyAna-yoga keTalo vyApaka che, upayogamAM paNa jJAtAnuM jJAna yAkAre teno Acho khyAla vAcakone Ave ane pariName che. jainadarzana ane tenA dharmAnuSThAnomAM jinAgamomAM nirdiSTa muni ane "dhyAna yoga' nathI e bhramaNAnuM nivAraNa zrAvaka jIvanane yogya pratyeka dharmakriyA ke thaI jAya. anuSThAnanI ArAdhanA "upayoga pUrvaka (1) "ciMtA ane bhAvanApUrvakano karavA mATe khAsa bhalAmaNa karavAmAM sthira adhyavasAya e dhyAna." dhyAnanA AvI che. tenuM kAraNa e ja che ke - A lakSaNamAM dhyAnanA pUrvAbhyAsa rUpe dhyAna vicAra (savivecana) * 54 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batAvelI ciMtA ane bhAvanA e Avazyaka utpanna karanAra tathA puSTa banAvanAra che. kriyAomAM ane tenAM sUtromAM kaI rIte ema spaSTa rIte samajI zakAya che. vaNAyelI che te vicArIe - A graMthamAM darzAvela 24 yogadaSTA sUripuraMdara pU. zrI dhyAnabhedomAMthI kayAM kayAM dhyAnonI haribhadrasUrijI mahArAje potAnA sAdhanA ane tenI sAmagrI AvazyakayogaviMzikA" graMthamAM batAvelA (1) kriyAomAM gUMthAyelI che, te vicArIe. sthAna, (2) varNa, (3) artha, (4) dhyAnano prathama bheda AjJA-vicayAdi AlaMbana ane (5) anAlaMbana - A rUpa dharmadhyAna e upayoga pUrvaka arthAtu pAMca yogono prayoga caityavaMdana ane zAMta ane sthiracitta pUrvaka thatI pratyeka pratikramaNa Adi pratyeka dharma kriyAomAM Avazyaka-kriyAomAM anusUta hoya che. karavAnuM khAsa vidhAna kareluM che. kAyotsarga-sthita sAdhakanI nizcala A pAMca yogamAM artha-yoga ane dRSTirUpa 'tArA dhyAna e caityavaMdana, AlaMbana-yoga e ciMtanAtmaka hovAthI pratikramaNa Adi Avazyaka-kriyAomAM ciMtArUpa che ane sthAnayoga tathA tathA vIzasthAnaka, navapada Adi tapavarNayoga e kriyAtmaka hovAthI bhAvanArUpa anuSThAnomAM karmakSaya vagerenA udAtta che. A cAre yogono tenA lakSya ane hetuthI karavAmAM AvatAM kAyotsargavidhipUrvaka caityavaMdanAdi kriyAomAM satata AvazyakamAM anusmRta che. prayoga karatA rahevAthI 'sthira-adhyavasAya zrI arihaMtAdi cAranI zaraNAgatimAM rUpa dhyAna ane tenA phaLarUpe kramazaH cittanI lInatArUpa laya-dhyAna e caityaanAlaMbana yoganI bhUmikA sudhI pahoMcI vaMdana, pratikramaNAdi AvazyakomAM vyApaka zakAya che. catuH-zaraNa gamanAdi ArAdhanA svarUpa che. - tattva-ciMtA Adi sAta prakAranI paMca parameSThi bhagavaMtonA dhyAnarUpa ciMtAo e dvAdazAMgI arthAt zrutajJAnanA padastha dhyAna ane muktipadane pAmelA adhyayana-ciMtanarUpa che ane jJAnAdi cAra siddhAtmAonA guNaciMtana rUpa siddhi bhAvanAo paMcAcAranA abhyAsa- dhyAna - A baMne dhyAna paNa sarva Agama pAlanarUpa che. muni jIvana ane zrAvaka graMthomAM ane sarva Avazyaka-kriyAomAM jIvanane yogya sarva dharma kriyAo ane vyApaka zrI namaskAra mahAmaMtranI zuddha tapasaMyamAdi anuSThAno e zrutajJAna ane ane sthira citte thatI ArAdhanAmAM paMcAcAra rUpa hovAthI dhyAna-yogane samAviSTa che. dhyAna vicAra (savivecana) * 55 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caityavaMdana karatI vakhate avasthAtrika, ane traNe kALanA sarva sAdhu-sAdhvIjI varNaTika, tridizi varjanasika ane bhagavaMtone je vaMdana thAya che, temanuM praNidhAnatrika Adi 10 trikonuM pAlana pavitra smaraNa ane ciMtana thAya che, te karavAnuM vidhAna e hakIkatamAM dhyAna hakIkatamAM "paramamAtrA dhyAnanA 24 yogane ja sUcita kare che, arthAt valayomAM nirUpAyelI viziSTa sthAnadhyAnayogano pUrvAbhyAsa che. sAmagrI rUpa hovAthI paramamAtrA dhyAnanA e ja rIte caityavaMdanAdi kriyAomAM pUrvAbhyAsa rUpa che ane zeSa zUnya, kalA, bolAtAM sUtro zakrastava, caityastava, jayoti, bindu ane lava Adi dhyAna nAmastava, zrutastava ane siddhastavamAM je bhedo paNa pUrvokta dhyAnonA abhyAsI bAra adhikAra darzAvavAmAM AvyA che. sAdhakane kramazaH anubhUtinA viSaya bane temAM pahelA adhikAramAM bhAva che, te hakIkatanuM samarthana 'rihA thatta' jinezvaronuM, bIjAmAM dravya jinezvaronuM, nAmanA stotra dvArA paNa thayeluM che ane trIjAmAM sthApanA jinezvaronuM, cothAmAM tenuM nirUpaNa A graMthanA vivecanamAM nAma jinezvaronuM, pAMcamA adhikAramAM kareluM che. traNe bhuvananA caityomAM rahelA sarva * AvazyakAdi kriyAomAM praNidhAnAdi sthApanA jinezvaronuM, chaThThAmAM zrI sImaMdhara yogo ane unmanIkaraNa Adi : svAmI Adi 20 viharamAna jinezvaronuM, azubha arthAt sAvadya vyApAranA sAtamAmAM zrutajJAnanuM, AThamAmAM sarva nivartanarUpa praNidhAna-yoga arthAt siddhAtmAonuM, navamA adhikAramAM carama- niravadya pravRtti rUpa samAdhAna yoga, tIrthapati zrI mahAvIra paramAtmAnuM, rAga-dveSanA prasaMgomAM mAdhyacya rUpa dasamAmAM ujjayaMta-zrI giranAra tIrthanuM, samAdhi yoga ane dhyAna janya ekAgratAthI agiyAramA adhikAramAM aSTApada tIrthanuM, thatAM ucchavAsAdinA nirodharUpa bAramA adhikAramAM samyagu daSTi devo kASThAyoga - te sAmAyika, caturvizati vagerenuM kIrtana, smaraNa ane dhyAna stavavaMdana, guruvaMdana, pratikramaNa , karavAnuM hoya che. kAyotsarga ane pratyAkhyAna rUpa che e A bAra adhikAro ane "jaga AvazyakomAM samAyelA che. ciMtAmaNi', 'jAvaMti ceiyAi', 'jAvaMta uparyukta dhyAna ane yogonA kevi sAhU Adi sUtro dvArA samasta dravya dIrdhakALanA akhaMDa abhyAsa dvArA sAdhaka ane bhAvajinezvarone tathA traNe kSetra jyAre nirvikalpa avasthAne pAme che tyAre dhyAna vicAra (savivecana) * 56 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te kramazaH unmanIkaraNa Adi karaNone joie te paNa bahu virala jovA maLe che. siddha kare che. te rUci ane puruSArthane pragaTa karavA ane AthI nyAya buddhine varelA koi paNa vikasAvavAnI vizeSa AvazyakatA che sujJa mANasane svIkAra karavo paDe ema che ema kahevuM vadhu ucita ane saMgata lAge ke jainadarzanamAM ane tenA aMgabhUta che. dhyAna-yoganI sAdhanA mATe jo vAayamAM "dhyAna" dUdhamAM samAyelA ghInI kharekhara bhItaranI laganI lAgI hoya to jema otaprota che, dUdhamAMthI je vidhipUrvaka sarva prathama nIcenA prazno vicAravA ghI nIkaLe che temaja prApta thAya che, te ja joie ane te bAbatonuM - sAcuM jJAna vidhipUrvaka samagraznatAdimAMthI ghI rUpa meLavavuM joie - dhyAnanI prApti thAya che. vAstavika yoga zuM che? dhyAnayoganI jenA svataMtra praNetA, prarUpaka svayaM sAdhanAnuM lakSya zuM che ? yogano sAco zrI jinezvara paramAtmA che, te arthAtmaka adhikArI koNa hoi zake ? sAdhanAno sUtromAM temaja anuSThAnAdimAM dhyAna sarva prAraMbha koNe kyAMthI karavo joie ? stare che ja. jarUra che temAM upayoganI tattvataH dhyAna-yoganI sAdhanA e parovaNInI. kAMi Asana, prANAyAma ke mAtra mananI jaina darzanamAM vartamAnamAM upalabdha ekAgratA ke nirvicAra-sthiti nathI, e Agama graMtho tathA prakIrNa graMthomAM je to AtmA ane paramAtmA vaccenI, mokSa mArga darzAvavAmAM Avyo che. te AtmA ane sarva jIvAtmAo vaccenI sarvAga saMpUrNa che. mokSa prApaka arthAtu eka bhAvanAtmaka bhUmikA che, vyaktigata AtmAnA pUrNa zuddha svarUpane pragaTa saMkucitatAnA kuMDALAmAMthI bahAra nIkaLIne karavAmAM samartha dharma, adhyAtma ke yoganI vizvAtmAnI paridhimAM AtmAno sAdhanA jevI bhUtakALamAM hatI, tevI bhAvotkarSa karavA mATe dhyAna-yoganI Aja paNa A jainazAsanamAM vidyamAna sAdhanA che. che, jIvaMta che ane raheze. vartamAnamAM sarvajJa, sarvadarzI paramAtmAnI AjJAne jainazAsanamAM dhyAna-yogano mArga lupta varelA jJAnI mahApuruSoe jaina zAsananI thayo che. tene punarjIvita karavAnI jarUra pratyeka ArAdhanAne, pratyeka anuSThAnane che, ema kahevA karatA te mArge cAlavAnI saMvara ane nirjarA rUpa kahyAM che. rUci khUbaja ochI thaI gaI che ane tene jaina darzananA saMvara ane nirjarA pradIpta karavA je samyapha puruSArtha thavo tattva eTale pUrNa mokSamArga. pUrNa dhyAna dhyAna vicAra (savivecana) * 57 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganI kaDIbaddha prakriyA, AvI uttama mArganA sAcA pathika banI zakAya che, ArAdhanA-sAdhanA maLavA chatAM tene te potAnA zuddha AtmasvarUpanA bhAna svarUpe ArAdhavA-sAdhavA mATe ApaNe vinAnI ke e bhAnane jAgrata rAkhavAnA keTalA utsuka-sajAga ane sakriya chIe ? lakSya vinAnI koi paNa ArAdhanA dhyAna dhyAna yoganI sAdhanA mATe utsuka yoganI ke mokSaprApaka yoganI sAdhaka vyakti sarva prathama jAta tapAsa kare, banI zakatI nathI. AtmanirIkSaNa kare ke potAnI aMtaHvRtti tAtparya ke Aje atyaMta jarUra che, ane valaNa saMsArAbhimukha che ke Atma nirIkSaNanI ane te paNa potAnI AtmAbhimukha. jAta pratyenA pakSapAta vinAnuM hovuM joie. dhyAna-yoganI sAdhanA mATe sAdhake jAsusI khAtAno vaDo adhikArI potAnA jIvanamAM yogyatA keLavavI zakamaMda vyaktinI talAzI le che, te rIte joie. te mATe sarva prathama zraddhA, AtmanirIkSaNa thAya to potAnA doSovizvAsa agatyanAM che. tyAra pachI durguNono ane durbhAvone jANI zakAya AtmazuddhinI tAlAvelI, karmamalathI mukta ane aneka bhUla-bhramaNAonA thavAnI jhaMkhanA, Atmika utkrAMtinI aMdhakAramAMthI bahAra nIkaLI zakAya. utkaMThA hovI joie ane tenI sAthe AvA taTasthatApUrNa Atma nirIkSaNamAMthI AtmasamarpaNa bhAva hovo joie. janmatI tattva ruci ke dhyAna ruci vinA tIvra bhAvathI-AzayathI pApa karma na dharma-ArAdhanA ke dhyAnayoganI sAdhanA karavuM, saMsAranA sukhomAM tIvra Asakti kaI rIte lAgu paDI zake ? kai rIte bhAva na rAkhavo ane jIvana vyavahAramAM potAnI asara janmAvI zake ? sarvatra nyAyapUrvaka vartana karavuM - A jaina darzananA pratyeka anuSThAnomAM prAthamika yogyatA che. vyApaka dhyAna-yoga ApaNane to ja lAgu yogyatAnA tAratamya anusAra, paDI zake, asarakAraka banI zake, jo tenI potapotAnI bhUmikAne yogya anuSThAnanuM tIvra rUci pragaTAvIe. Asevana karavuM te yoga che, je kramazaH dhyAna-yoganI rUci eTale AtmAnA mokSa sAthe saMbaMdha karAve che. dhyAnanI rUci. AtmA jayAre dhyAnanA A rIte potAnI yogyatA keLavI viSayabhUta bane che tyAre tenI zuddhinuM Atma-zraddhA ane paramAtma-bhaktinuM jatana karavAnI nirmaLa buddhi sahaja paNe jIvanamAM prAdhAnya ApavAthI ja yoga kAma karavA mAMDe che. dhyAna vicAra (savivecana) * 58 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA rUce kyAre ? jyAre che teo eka vAta khAsa noMdhI le ke Atmabhinna para padArthomAMnI ruci dhyAna-yoganI sAdhanA svAtmAne zuddha Asakti ekadama maMda paDatI jAya. karavA mATe che. potAnuM svarUpa parapadArtho pratyenI mamatAno samULa bhautikatAthI sarvathA bhinna che A uccheda karavAnI temaja Atma padArthamAM samajaNane satata bhAvita karatA rahIne apurva raci-prIti pedA karavAnI aciMtya tene pratItinI Toca para mukavA mATe che. zakti jaina darzananA pratyeka dhArmika sUtro A rIte jaina AgamagraMthomAM ane sadanuSThAnomAM vyApaka ja che. temAM batAvelI mokSamArganI pratyeka ArAdhanA ramaNatA-lInatA thAya eTale dhyAna-yoga ane sAdhanA dhyAna ane yoga svarUpa ja lAgu paDe ja che ! dhyAnayoga e kAMi che, tenI rUcine tIvra banAvAya, tenAM bahArathI lAvavAnI vastu nathI yA rahasyo-saMketo tarapha ApaNuM dhyAna dorAya, baLAtkAra meLavI levAnI mAmUlI cIja aMtarano AdarabhAva ullasita karAya nathI, paNa e to enA krame svayaM aMdara ane mokSanA lakSyapUrvaka tenA mATe sakriya UghaDe che. kramika je ArAdhanA-vidhi jaina puruSArtha thAya to vartamAnamAM te prApta karI darzanamAM che, te paNa eTalI ja zakAya che. te kakSA sudhInI citta-prasannatA prabhAvazALI che, jeTalo prabhAvazALI ane Atma-samAdhi ApaNe A jIvanamAM dhyAnayoga che. tAtparya ke zAstrokta avazya prApta karI zakIe, A nirvivAda vidhipUrvaka, anupama bahumAna sAthe hakIkata che. dharmArAdhanA karavAthI yathArtha yoga-sAdhanA 'yoga' zabda aMge khulAso karI zakAya che. yoga' zabdanA mULabhUta artha, A hakIkata vicAratAM e spaSTa thAya tAtparyArtha ane lakSyArtha tathA te "yoganI che ke Aje dhyAna-yogano mArga ughADo paraMparA, AmnAya ane anubhUtithI che, paNa te mArganI rUci khUba moLI-maMda vaMcita keTalAka vartamAna manISio evI hovAthI, maMda jaTharAgnivALAne sAdu- mAnyatA dharAve che tema ja phelAve che ke sAttvika bhojana paNa arUcikara nIvaDe "jaina darzana ane tenA vAdmaya (Agama che, te rIte yoga-mArga arUcikara lAge graMtho)mAM "yoga' zabda mAtra mana, vacana che. pachI tenI jijJAsA AdinI to vAta ane kAyAnA vyApAra arthamAM ja prayukta ja kyAM rahI ? thayelo che, cittanirodha rUpa dhyAna ke je mahAnubhAvone dhyAna-yogamAM rUci Atma samAdhirUpa-sAdhanAnA saMdarbhamAM dhyAna vicAra (savivecana) * 59 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAMya prayojAyelo nathI. maharSi pataMjalinA yogasUtranI racanA pachI AcArya zrI haribhadre te (yoga) zabda apanAvyo ane vikasAvyo che. paraMtu A rajUAta bhrAmaka che, satyathI vegaLI che. have ApaNe e vicAravuM che ke jaina darzanamAM 'yoga' zabdano sAdhanAnA saMdarbha (artha)mAM prayoga kyAM kyAM thayelo che ? cAra mULa Agama graMthomAM 'Avazyaka sUtra'nuM mukhya sthAna che. A 'Avazyaka sUtro'nA raciyatA zrI gaNadhara bhagavaMto che. Avazyaka sUtromAMnuM eka sUtra 'zramaNa sUtra' che. jeno prayoga savAre ane sAMje pratikramaNanI kriyAmAM pratyeka sAdhu ane sAdhvIjI mahArAja acUka kare che. te sUtranI eka paMkti che - 'vruttisAd nona saMdardi A 32 prakAranA yogasaMgrahonA nirdezamAM 'jJALa-saMvara nozo va'dhyAnano 28mo yoga saMgraha che, dhyAna-samAdhi rUpa yoga-prakriyAno sUcaka che. A sUtra upara niryuktinI racanA karanAra pU. AcAryadeva zrI bhadrabAhu svAmI, maharSi pataMjali pUrve thayA che. ethI e spaSTa sAbita thai jAya che ke 'jainAgamo'mAM 'yoga' zabda kyAMyathI uchIno levAmAM nathI Avyo, paNa eno potAno ja che. - A ja 'Avazyaka sUtra'nI niryuktimAM pU. bhadrabAhu svAmIe dhyAna ane samAdhinA saMdarbhamAM 'yoga' zabdano prayoga karyo che tevA thoDAka pATho joie - 'muyanALami vinIvo, to so na pAuNai mokkhaM / jo tava saMyamamaie nor na caNDa vovuM ne // 14 // ' je sAdhaka tapa-saMyamamaya yogamAM tatpara banato nathI, te ekalA zrutajJAnanA AlaMbanathI ja mokSa pAmI zakato nathI arthAt zrutajJAna sAthe tapa-saMyamarUpa yoga sAdhanA kare to ja te potAnA pUrNazuddha svarUpane pragaTa karI zake che.' 'nibALa sAhaC none, jamhA sArheti sAhuNo / samA ya savvabhUesu, tamhA te bhAvasAduLo // 2020 // ' jeo nirvANa-mokSa sAdhaka samyag darzana-jJAnAdi yogonI sAdhanA kare che ane jIva mAtra pratye samAnabhAvaAtmatulyabhAva dhAraNa kare che, te 'bhAva sAdhu' kahevAya che.' 'vArasavidde sAd, khavie uvasAmi ya jogehiM / labbhai carittalaMbho, tassa visesA ime paMca // 113 // ' 'prazasta mana, vacana ane kAyAyoga vaDe arthAt dhyAna-samAdhimAM prayukta manoyoga Adi yoga vaDe bAra prakAranA kaSAyano kSaya, upazama ane kSayopazama dhyAna vicAra (savivecana) .60 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thavAthI bhAva cAritrano lAbha thAya che, "samAdhiyo:' - navipai: A sAmAyika Adi pAMca cAritranA ja AcArya jJAnAdi guNaratnonI moTI prakAro che. khANa che, samAdhiyogothI (viziSTa dhyAnathI) anya sUtra pATho : zrutajJAnathI, sadAcArathI ane buddhithI mokSanI icchAvALA che. evA AcAryane #rAmivi so 3vADyuM | apUrva jJAnAdiguNo meLavavAnI icchAktt tti ya jogi tti ya, vALo ane karmanI nirjarAne icchato muni phuye yeno viyAdi ' vinaya vaDe temane ArAdhe, saMtoSa pamADe. 'prazasta mana, vacana ane kAyAno zrI sarvajJAti sUtra; prayoga karanAra zrI tIrthakara bhagavaMto jema hAribhadrIyavRtti yogI kahevAya che, tema je gItArtha sajjhAyasaMjamatave munivaro utsarga ane apavAdane jANe che veAvacce a jhANajoge a / ane te mujaba yathocita pravRtti kare che, no rapha no rama temane paNa "yogI' jANavA. asaMjamammi so vaccaI siddhi // 366 // vAhirano viroi , - dazavaikAlikasUtra niyukti abbhitaramANa-jogamallINo / / svAdhyAya, saMyama, tapa, vaicyAvRtya nada tafma resa-Rtvei, ane dhyAna-yogamAM je rame che ane ane samUhalagno vaya vedaM pa6 ' saMyamamAM je ramato nathI te siddhine vare che. ___- bRhatkalpasUtra niyukti - rativAkya cUlikA. gAthA naMbara 958-960 prastuta 'dhyAna vicAra'mAM nirdiSTa 96 bAhya-yoga vyApArathI rahita ane prakAranA karayoga ane 96 prakAranA atyaMtara dhyAna-yogamAM lIna banelo muni bhavanayoga viziSTa dhyAnajanya ane tathA prakAranA deza ane kALamAM Atma- uttarottara prakarSa pAmatI samAdhinA dyotaka jAgRti-pUrvaka potAnA dehano tyAga kare che. yogo che. A 96 prakAranA yogonA mahI/RI mAyari masI, nirUpaNa mATe tenA AdhArarUpe graMthakAre samadanone suDasIna, pote noMdhelI "none virthi thAmo. saMpAvaDAne majuttarADuM, A gALAmAM prayojAyelo prathama sArA toDuM thamA 2-2-6 "yoga' zabda samAdhino ja dyotaka che. te - ravaivAtivA sUtra A graMthanA adhyayana, mananathI sArI rIte pa 0 dhyAna vicAra (savivecana) * 61 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANI zakAya che ane tethI e spaSTapaNe to A yoga adhyayana karyuM ? pUravAra thAya che ke jainadarzanamAM 'yoga' e vAtane spaSTa karatA TIkAmAM zabda samAdhinA arthamAM paNa prayukta teozrI pote ja lakhe che ke - nirvadyathayelo che. pU. zrI haribhadrasUrijI niSpApa yogonI pravRtti ane nivRtti mahArAja AgamazAstronA UMDA dvArA samabhAvano, AtmabhAvamAM ramaNatA abhyAsI, temaja AgamazAstro prati karavAno suMdara abhyAsa thAya che. A ananya Adara, zraddhA ane samarpaNa bhAva sAmAyika dharma jaina darzanano eka Agavo dharAvanArA eka mahAna yogadeSTA yoga che. jJAnayoga, bhaktiyoga ane mahApuruSa hatA. temane Agama graMthomAM karmayoga vagere sarva prakAranA yogo emAM nirUpAyelA temaja sacavAyelA samAyelA che. dhyAnayoganI vizadatA ane vyApakatAne dhyAna-yoga aMgenI jinabhaktijanya viziSTa kSayopazama- bhramaNAothI UgarIe bhAvanA amApa prabhAve, gUDha Agama dhyAna-yogAbhyAsanI samasta prakriyA zailInA marmane saraLa zabdadeha Apyo, potAne zuddha karavA mATe che. deha, indriyo tenA anusaMdhAnamAM "yogabiMdu', ane manathI para saccidAnaMda svarUpa yogadaSTi samuccaya", "yogaviMzikA' Atmatattvane oLakhavA ane anubhavavA ane "yoga zataka' Adi mananIya mATe che. graMthonI racanA karI, temaja temaNe badhI rIte thAkIne lotha thayelA loko anyadarzanonA prAmANika yogagraMtho ane mAnasika zAMti ane zArIrika svAthya temAM nirdiSTa prakriyAo sAthe suMdara mATe bIjA koI upAya kAragata na samanvaya karyo. nIvaDatAM "yoga' tarapha AkarSAyA che. paNa pote racelA "yogazataka'nA Atmika utthAnanA mahAna dhyeyane varelI maMgalAcaraNanI pahelI gAthAmAM ja dhyAnayoganI sAdhanAne tenA mULabhUta yogIonA nAtha ane zreSTha yoganA darzaka tattvonI upekSA karIne, Aje mAtra zrI mahAvIra paramAtmAne namaskAra karIne mAnasika zAMti ane zarIranA svAthyanuM pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAje "no- lakSya banAvavAmAM Ave che. te yoga yaUITM[sAre', arthAt "yoga sAdhanAnuM atyaMta du:khada avamUlyana che, adhyayana'ne anusarIne huM yoganuM saMkSipta ghora apamAna che. varNana karIza ema kahyuM che, mAnasika azAMti ane zArIrika dhyAna vicAra (savivecana) * 62 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogonuM mULa, potAnA AMtarika doSo che, prabhAva samagra jIvanamAM prasaryA vinA rahI rAga-dveSa, kAma-krodha, mAna-mAyA ane zakato nathI. jIvanamAM jeTalA aMze rAgatenA dvArA baMdhAyelA azAtAdi karyo che. dveSa ane moha vagere AMtaradoSonuM potAnA jIvanamAM vyApaka banelI duSTa prAbalya ghaTe che, teTalA aMze yogavRttio ane tajanya pravRttio upara sAdhanAno vikAsa thayo gaNAya. niyaMtraNa sthApyA vinA potAnA mana- jo rAgAdinuM prAbalya nabaLuM paDatuM vacana-kAyAnA ayogya dizAmAM thatA jaNAtuM na hoya to samajI levuM ghaTe ke upayogane rokI yogya dizAmAM tene bAhya mana-vacana-kAyAnI ke bauddhika vALavAno puruSArtha karyA vinA tana, mana staranI zaktiono game teTalo vikAsa ane AtmAnI sAcI svasthatA ane zAMti thayo hovA chatAM te dhyAna-yoganuM tAttvika prApta thavAnI koI kALe zakyatA nathI. phaLa nathI. ekAgratA e to yoganuM zarIra AtmAnA astitvanI ane mAtra che, teno prANa to ahaMta mamatvano saccidAnaMda svarUpanI saMpUrNa zraddhA sAthe tyAga che. jemanuM te svarUpa pragaTa che. temaja jeo dhyAnayoganuM yathArtha svarUpa temaja tene pragaTAvavAno sAco puruSArtha karI tenI sAdhanAnI yathArtha prakriyA ane tenI rahyA che, te parama kRpALu paramAtmA ane sAdhanAmAM magna sAdhakanA yathArtha svarUpa mahAtmA puruSonI aMtaranA Adara vagerenI A spaSTatA vartamAnamAM dhyAna bahumAnapurvaka sevA, bhakti, upAsanA yoga ane tenI sAdhanA aMge je bhrAMtio karavI temanI AjJAnuM zuddha citte pAlana pravarte che, tenAthI dhyAna yoganA sAcA karavuM e ja sAcI sAdhanA che. je arthI AtmAo bace e zubha AzayathI sAdhanAnA prabhAve, mAnava, mahAmAnava karI che. ke jethI teo vAstavika dhyAnabanI zake che. AtmA paramAtma svarUpane yoganA marmane samajI-svIkArI enI pAmI zake che. upAsanAmAM uttarottara adhika sakriya dhyAna yoganI sAdhanA e pragaTa- banIne akhUTa, akhaMDa ane sarvajIva apragaTa nija doSano nAza ane guNonA hitakara samAdhinA svAmI banI zake. vikAsa mATenI sAdhanA che. jIvanamAM , AbhAra darzana : AvI sAdhanA Ave che, sthira svarUpa "dhyAna vicAra' viSayaka A dhAraNa kare che, tyAre kalpanAtIta vivecanamAM Avazyaka-sUtra-niryukti, anubhUtiono prAraMbha thAya che. jeno dhyAna zataka, guNasthAnaka-kamAroha, yoga dhyAna vicAra (savivecana) * 63 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biMdu, yoga pradIpa, namaskAra svAdhyAya preraNA, kRpA ane dhyAna-yoga pratyenI ane yogazAstra-aSTama-prakAza (jaina AMtarika abhirucithI prerAine sAhitya vikAsa maMDaLa dvArA prakAzita) svAdhyAyanA uddezathI A yakiMcitaAdi aneka prAcIna graMthonI sahAya vivecana lakhavAno prayAsa karyo che. levAmAM AvI che. temaja keTalAka temAM mArI maMda-buddhi, ajJAnatA arvAcIna graMtho paNa upayogI banyA che. ane chabasthatAnA kAraNe je kAMi kSatio tethI te-te graMthonA kartA pUjaya maharSio, rahI che tene pU. gItArtha, anubhavI enA saMpAdako vagereno kRtajJabhAve puruSo sudhArIne grahaNa kare ane AbhAra mAnuM chuM tathA prastuta graMthanuM anukULatAe e kSatio tarapha mAruM lakhANa sAdyanta vAMcI, vicArI, temAM dhyAna doravA khAsa anugraha kare evI yogya sudhArA-vadhArA mATe sahRdaya-paNe zraddhA ane AzA sevuM chuM. salAha sUcano ApanAra aneka nAmI- eka namra prArthanA e karuM chuM ke A anAmI pUjyavaya, munivaro ane "dhyAna vicAra' graMthamAM dhyAna-sAdhanA vidvAnone paNa huM bhUlI zakato nathI. viSayaka rahasyamaya aneka padArtho bharyA graMthanA lekhana, saMpAdana ane prakAzana che, chUpAyelA che, tenA tarapha potAnuM AdimAM potAno amUlya zakti ane dhyAna kendrita karI tenA upara vizeSa saMpatti AdithI lAbha lenAra prakAza pAtharavA prayatna kare. mahAnubhAvonI RtabhaktinI paNa huM aMtamAM A samagra vivecanamAM zrI hArdika anumodanA karuM chuM. jinAjJAthI viparIta kAMi paNa lakhAyuM hoya * aMtaranI abhilASA : te mATe, trividhe-trividha micchAmi dukkaDam. dhyAna jevA gahana viSaya upara - vijaya kalApUrNasUri vizeSa prakAranA anubhava vinA mAtra Aso suda 10, ravivAra, tA. 12-10-1986, yoganiSTha tattvadeSTA sva. pUjya paMnyAsajI vi.saM. 2042, mAMDavI (kaccha) mahArAja zrI bhadraMkara vijayajI gaNivaranI | | zivamata sarvagatiH | dhyAna vicAra (savivecana) * 64 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrIM zrIM marda namaH dharaNendrapadmAvatI paripUjitAya zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namaH | anaMtalablinidhAnAya zrIgautamasvAmine namaH || ! E sarasvatye nama: . dhyAna vicAra (savivecana) maMgalAcaraNa zrI zaMkhezvara pArzvajina preme praNamI pAya, pratimA pIyUSavarSiNI dekhata savi duHkha jAya. (1) jehanA dhyAna prabhAvathI pragaTe AtamabhAva, rAgadveSa dUre TaLe, na rahe moha-vibhAva. (2) zAsananAyaka sukhakara, zrI vardhamAna jinarAya, trikaraNa yoge vaMdatAM haiye harSa na mAya. (3) anaMtalabdhinAyaka namuM, zrI gautama gururAja, jehanA guNa gAtAM thakAM lahIe avicala rAja. (4) upakArI gurudevanA caraNe namAvI zIza, aMtarathI yAcuM sadA Apo zubha AziSa. (5) zrI jItavijaya dAdAtaNA guNa gaNatAM na gaNAya, hIrAsama jhaLake sadA hIravijaya gururAya. (6) kanakaguNe karI dIpatA kanakasUri gururAya, kaMcana gurune vaMdatAM jIvatara sArthaka thAya. (7) smaraNa karI zrutadevInuM nAma "dhyAna vicAra', parama rahasyane pAmavA karuM teha taNo vistAra. (8) dhyAna-abhyAsI bhavya jana pAme suvizada marma, zukladhyAna abhyAsathI kATe karmano bharma. (9) A rIte paramaupakArI paramaguNI paramAtmA ane teozrInI pATaparaMparAe AvelA sarva gaNadhara bhagavaMto ane sarva upakArI sadguruone trikaraNayoge namaskAra karIne, vidvAno apUrva jJAnazakti ApanArI sarasvatI devInuM bahumAnapUrvaka smaraNa karIne dhyAna vicAra graMthano gujarAtI bhASAmAM (zabdAnuvAda temaja) bhAvAnuvAda karavA yathAzakti prayatna karIza. dhyAna vicAra (savivecana) * 65 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra-maMgalAdi (22) paramapada, (23) siddhi, (24) anubaMdha catuSTaya paramasiddhi - A pramANe dhyAnanA mArgo A mahAna graMthanA prAraMbhamAM 24 prakAranA che. dhyAnamArganA je 24 prakAro batAvyA che, bIje sthaLe paNa kahyuM che ke - teno mULapATha nIce pramANe che. (1) dhyAna, (2) zUnya, (3) kalA, * mULa pATha : (4) jyoti, (5) bindu, (6) nAda, 'dhyAna, paramadhyAna, zUnca, (7) tArA, (8) laya, (9) lava, (10) paramazUnyam, nA, paramanA , mAtrA, (11) pada ane (12) siddhi. jyotiH, paraHjyotiH, binda, A pramANe bAra tathA darekanI sAthe paramavi, nA, paramanA, tAra, parama zabda joDavAthI "paramadhyAna' vagere paramatArA, naya, paramatiya, navA, bIjA bAra ema covIsa bhedo thAya che. paramattavaH, mAtrA, paramamAtra, pa6, vivecana : graMthanA zubha prAraMbhamAM paramapama, siddhi, paramasiddhiH kRti maMgala, abhidheya, prayojana ane saMbaMdha dhyAnamA mevA: I 3i - A anubaMdha - catuSTayano nirdeza karavAnI sunna-naM-noTTa-viM, ziSTa puruSonI pavitra maryAdA che. enA nAvo tArI-ttamottavo-mattA | dvArA graMthanI nirvine parisamApti thavA paya-siddhI paramajuyA, sAthe tenI upAdeyatA ane pramANajhaannaaii huMti cauvIsaM // ' bhUtatAnI prAjJa puruSone sacoTa pratIti artha: (1) dhyAna, (2) paramadhyAna, thAya che. (3) zUnya, (4) paramazUnya, (5) kalA, maMgala : jinAgamonA racayitA zrI (6) paramakalA, (7), jyoti, (8) gaNadhara bhagavaMto AcArAMga sUtranA paramajayoti, (9) bindu, (10) prAraMbhamAM ja "surya nai mADapaMte ' pada paramabindu, (11) nAda, (12) dvArA graMthano maMgala prAraMbha kare che. temAM paramanAda, (13) tArA, (14) "surtha' arthAta "zrata' zabda zrutajJAnavAcI paramatArA, (15) laya, (16) paramalaya, hovAthI maMgaLarUpa che, tema prastuta (17) lava, (18) paramalava, (19) graMthamAM sarva prathama 'dhyAna" zabda prayojIne mAtrA, (20) paramamAtrI, (21) pada, graMthakAra maharSie "maMgala' karyuM che. 1. zramiti zrutajJAna, tatra nAnApatitvAr - AcArAMga sUtra, adhya. 1, patra 1, zIlAMka-TIkA. dhyAna vicAra (savivecana) * 66 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna e cha prakAranA atyaMtara tapano ja eka prakAra che. je mahAmaMgaLarUpa che ane sarva vighna - vinAzaka che. eTale A graMthamAM 'svataMtra maMgaLa kema nathI karyuM ?' e praznanuM samAdhAna A rIte thai jAya che. dharmadhyAna AjJAvicayAdirUpa che. AjJA eTale zrI jinAgama, je zrutajJAna svarUpa che. A zruta sarvajJa, sarvadarzI zrI jinezvara paramAtmAe (arthathI) prakAzeluM hovAthI nizcitarUpe mahAmaMgaLarUpa che. abhidheya A graMthano viSaya mukhyatayA 'dhyAnayoga' che. te tenA nAma uparathI ane prathama 'dhyAna' zabdanA prayogathI ja siddha thAya che. prayojana : graMthakAra maharSino A graMtharacanAno prathama uddeza mumukSu jijJAsuone dhyAna saMbaMdhI samyag jJAna ApavuM, dhyAnanuM svarUpa samajAvavuM, dhyAnanA bheda-abheda AdinuM mArgadarzana karAvavuM te che. A uddeza (prayojana) te 'anaMtara - prayojana' che. prastuta graMthanI racanAmAM AdhArabhUta 'munna-tta-no-trivU' Adi prAkRtabhASAbaddha je cAra gAthAo che te vartamAnamAM alabhya 'dhyAna vibhakti' jevA koi Agama graMthamAMthI uddhRta karavAmAM AvI hoya ema jaNAya che. graMthakAre ' kahIne tenI sAkSI ApavA dvArA, A graMthano pUrvAcAryapraNIta anya graMtho sAtheno saMbaMdha sUcita karyo che. 'munna-ta-noTTa-vUi.' A gAthAmAM nirdiSTa dhyAnabhedono ullekha 'arihALa zusaM'mAM paNa jovA maLe che. zrotAo ane vAcako A graMthanA satata abhyAsa, manana, ciMtana, A stotragata 'namaskAra cakra'nI uddhAravidhinA kartA daza pUrvadhara nididhyAsana dvArA 'dhyAna' aMgenI paripUrNa zrIbhadraguptasvAmI mahArAja che. tethI A dhyAna vicAra (savivecana) - samajane AtmasAt karI dharmadhyAna ane zukladhyAnanA uttarottara prakarSa dvArA svAtmAnA zuddha-svarUpane pAme e 'paraMpara prayojana' che. saMbaMdha : A graMthano pUrvAcAryapraNIta graMtho sAthe saMbaMdha che, te A graMthamAM batAvelI dhyAnAdine lagatI vigatono, dhyAna-viSayaka anya graMthomAM kyAM kyAM kai rIte nirdeza maLe che vagere vicAravAthI spaSTa thaze ane A mahAna graMthanI prAcInatA, upAdeyatA ane pramANabhUtatAno sacoTa khyAla AvavAthI tenA prati apUrva zraddhA temaja AMtarika bahumAna vadhaze. jyAre 'paraMpara-prayojana' che, dhyAna dvArA sarva karmano kSaya karI mokSapada prApta karavuM. 6x. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihANa thatta' tenAthI paNa prAcIna AgavI vizeSatA e che ke - emAM hovA sAthe koi pUrvadhara maharSinI kRti dhyAnanI paribhASA, vyAkhyA ane bhedahoya ema jaNAya che. A stotranI prabhedonuM je vistRta varNana jovA maLe che, tetrIsamI gAthAmAM namaskAra mahAmaMtrane te vartamAnamAM vidyamAna dhyAna-viSayaka paramamaMtra, paramarahasya, parAtmapara tattva, anya graMthomAM prAyaH jovA maLatuM nathI. paramajJAna, paramatteya, zuddhadhyAna ane A graMthamAM sarva prathama dhyAnAdi 24 sarvazreSTha dhyeyarUpe varNavyo che. temAM prakAro banAvyA che. pachI teno 96 dhyAna ane paramadhyAna' - A be dhyAna prakAranAM karaNothI guNAkAra karIne 2304 prakArono spaSTa nirdeza jovA maLe che. dhyAna bhedo banAvyA. cotrIsamI gAthAmAM zeSa bAvIsa dhyAna tene 96 karayogathI gaNatAM prakAromAMthI "jyoti' vagereno spaSTa 2, 21, 184 bhedo thAya che, temaja 96 nAmollekha che ane keTalAMka nAmo bhavanayogathI paNa 2,21,184 bhedo thAya garbhitarUpe sUcavAyAM che ema A stotranA che. baMne maLIne kula 4,42,368 bhedo adhyayanathI samajI zakAya che. dhyAnanA thAya che. te A ajoDa-apUrva A graMthanI zAstrasammatatAnI vizeSa dhyAnano graMtha sarvajJakathita zAstrarUpa che. pratIti emAM ApelI aneka jinAgamonI * "IchuM' padano rahasyArtha : ane prakaraNa graMthonI sAkSIbhUta "sunna-naM-0' pUrvAcAryapraNIta A gAthAothI paNa thAya che. sAkSIbhUta gAthAmAM dhyAnanA 24 prakArono zrI Avazyaka sUtra niyukti, je ullekha karyo che, temAM "phArDa dazavaikAlika niryukti, vizeSAvazyaka, padano sAmAnya artha "dhyAna che AdimAM bhASya, zrI prajJApanAsUtra, bRhatu kalpasUtro jenAevo thAya che, paNa vadhu UMDANathI vRtti, dhyAnazataka, karyaprakRti Adi vicAratAM samajAya che ke prathama bheda rUpa aneka graMthonI aneka sAkSI gAthAo A "dhyAna e sarva dhyAnono mULa AdhAra graMthamAM jovA maLe che. che. sarva dhyAnomAM Adi prathama mukhya che. A graMthanI zAstrIyatA sAthe enI zUnya vagere koi paNa dhyAnamArganI 1. so parama maMto paramadAM paraMpa tatta nANaM paramaM neyaM suddhaM jhANaM paraM jheyaM // 33 // eyaM kavayamameyaM khAiyamatthaM parA bhavaNarakkhA / joI sunnaM biMdu nAo tArA lavo mattA // 34 // - 'namaskAra svAdhyAya', prAkRta vimA , pR. 20-206. dhyAna vicAra (savivecana) * 68 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstavika sAdhanA ane siddhi, prathama AtmavikAsalakSI koi paNa prakAranA bhedarUpa dhyAnanI sAdhanA ane siddhinI dharmadhyAnanuM mULa ahIM batAvela prathama apekSA rAkhe che; ane prathama bhedarUpa bhedarUpa "dhyAna" che, ema kSArUM padamAM dhyAnanI sAdhanA ane siddhi e ciMtA rahelo "Adi' zabda sUcita kare che. (ciMtana) ane bhAvanAnI eTale ke (1) dhyAnanI paribhASA zrutajJAna ane paMcAcAranA pAlananI * mULa pATha : apekSA rAkhe che. tatra dhyAnaM cintA-bha A ja graMthamAM AgaLa sAta prakAranI sthiroDathyavasAya: | ciMtA ane cAra prakAranI bhAvanAonuM artha : covIza dhyAnomAM ciMtA svarUpa varNavavAmAM AvyuM che. temAM ciMtA (ciMtana) ane bhAvanAthI utpanna thayelo dvArA zrutajJAnanI ane bhAvanA dvArA sthira adhyavasAya e "dhyAna' che. paMcAcAranA pAlananI anivAryatA darzAvI vivecana : AtmAnA je adhyavasAyo che. jIvanamAM tene satatapaNe AcaranAra 'sthira' eTale avasthita hoya te dhyAna sAdhaka dharmadhyAnamAM uttarottara vikAsa kahevAya che ane je adhyavasAyo "cala' sAdhI zake che. e sivAya dharmadhyAnanI eTale anavasthita hoya te ciMtA athavA sAdhanA ane siddhi zakya banatI nathI. ciMtana kahevAya che. A gUDhatattvano mArmika nirdeza paNa zrI jinAgamomAM ane yogasaMbaMdhI jJAIII padathI dhvanita thAya che. prakaraNa graMthomAM "dhyAna' aMgenI vividha dhyAnanA cAra prakAromAM AjJA- paribhASAo jovA maLe che. vicayane je prathama sthAna ApavAmAM e sarva paribhASAo-vyAkhyAono AvyuM che, tenAthI e spaSTa pratIta thAya sAra e ja che ke - cittanI sthiratAche ke sarva prakAranA dhyAnamArgo, dhyAnanI ekAgratA siddha karavI ane paramAtmA paddhatio ke praNAlikAono mukhya ane svarUpamAM cittano 'laya' karavo. sudaDha pAyo zrI jinAjJA che; AjJAnuM 'laya' karavo eTale dUdhamAM jema ullaMghana karanAra ApoApa mokSamArgathI sAkara ogaLI jAya che tema zuddha-AtmabahAra thai jAya che. svabhAvamAM cittane sarvathA ogALI devuM. 1. sarakhAvo : vantanirothI dhyAna ! -Ava ta cetyo, vAtavanamityrthH / ekasminnAlambane cintAnirodhaH / calaM cittameva cintA, tannirodhastasyaikatrAvasthApanamityarthaH / - 'tattvArthasUtra' zrI siddhasena -TIvA, sUtra -ra7 | dhyAna vicAra (savivecana) * 69 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A AdhyAtmika prakriyAno prAraMbha yoganI sAdhanA mATenI pAtratA Ave che. vikalparUpa cittane sarva prathama azubhamAMthI jIvananAM sarvakSetromAM pAtratA e zubha tarapha vALavAthI thAya che. pAyAnI vastu gaNAya che, to zubha vikalpomAM cittane ramamANa-ramatuM sarvakarmavinAzaka dhyAnanI bAbatamAM to karyA sivAya azubha vikalpo jatA nathI. tenI atyaMta AvazyakatA gaNAya te zubha vikalpo mATe cittane zubha nirvivAda hakIkata che. AlaMbanomAM sthira banAvavAno abhyAsa calacittanA prakAra satata karavo paDe che. cala-cittanA mukhya traNa prakAra che : A dhyAnAbhyAsanI bhUmikAmAM sAdhake (1) bhAvanA, (2) anuprekSA ane (3) zuM karavuM joie, eno nirdeza graMthakAra ciMtA.1 pote ja ahIM batAvelI dhyAnanI (1) bhAvanA : bhAvanA eTale dhyAna vyAkhyAmAM kare che - mATenA abhyAsanI kriyA ke jenAthI mana tattvaciMtA Adi sAta prakAranI bhAvita thAya. ciMtA ane jJAnabhAvanAdi cAra prakAranI bhasma ke rasAyaNAdikane bhAvita bhAvanAne jIvanamAM pratiSThita karavA mATe karavA judI-judI vanaspatinA rasanI niSThApUrvakano satata prayatna karatA rahevuM, bhAvanA apAya che. kastUrInA dAbaDAmAM e ja sAco dhyAnAbhyAsa che, dhyAnanI rAte mUkI rAkheluM dAtaNa, savAre kastUrIthI pUrvabhUmikA che. bhAvita thAya che tema manane vAraMvAra pAyA vagaranuM makAna pavananA eka jJAna, darzana, cAritra Adi bhAvanAonA ja jhapATAmAM dharAzAyI thai jAya che, tema puTa ApavAthI, anityasvAdi bAra ciMtA ane bhAvanAnA satata sevana bhAvanAo tema ja maitrI Adi cAra sivAyanuM dhyAna azubha nimittanA eka bhAvanAo vaDe punaH punaH susaMskArita ja dhakkAthI veravikhera thai jAya che. karavAthI te pavitra ane zAMta banIne ciMtA ane bhAvanAnA satata sevanathI dhyeyasvarUpa paramAtmAnA dhyAnamAM ekAkAra mana-vacana-kAyAnA yogo nirmaLa banIne banI zake che. AjJAbhimukha bane che, te pachI "dhyAna" vaLI A bhAvanAo saMvara svarUpa 1. jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM, jaM calaM tayaM cittaM / taM hojja bhAvaNA vA, aNupehA vA ahava ciMtA // artha : je sthira adhyavasAya che, te "dhyAna' che, je caMcaLa adhyavasAya, te 'citta' che. e citta bhAvanArUpa hoya, anuprekSArUpa hoya yA ciMtA svarUpa hoya. - "dhyAna zataka' gAthA 2. dhyAna vicAra (savivecana) * 70 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. azubha kamane AtmAmAM dAkhala thatAM vicAraNAmAM rokavuM te paNa eka prakAranI rokanArI che. manane zubhamAM pravartAvIne anuprekSA che. zuddhamAM lai janArI che. je jIvAdi tattvonuM jJAna meLavyuM che. A jJAnAdi, anityasvAdi ke maitrI tenuM punaH ciMtana karavuM, e paNa anuprekSA che. Adi bhAvanAo cittane dharmadhyAnamAM A sarva prakAranI anuprekSA dvArA joDavA mATe hetubhUta bane che ema sthira, zAMta baneluM mana pharIthI dhyAna zAstrakAra bhagavaMto pharamAve che.1 sAdhanAmAM saraLatAthI joDAi zake che. zubha bhAvanAone 'bhavanAzinI' (3) ciMtA : ciMtA eTale bhAvanA kahIne zAstrakAra bhagavaMtoe tenA ane anuprekSA vagaranI mananI avasthA, sAmarthyane yathArthapaNe biradAvyuM che. eTale ke dhyAnanI pUrve calacitte thatuM (2) anuprekSA : anu + prekSA eTale jIvAdi tattvonuM ke jinAjJAnA aciMtya pachIthI vicAra karavo. je tattvonuM vidhi- mahimA vagerenuM ciMtana. bahumAnapUrvaka adhyayana ke dhyAna karyuM hoya tattvaciMtA, paramatattvaciMtA vagere je tene yAda karIne tadanurUpa je ciMtana-manana viziSTa prakAranI ciMtAo prastuta graMthamAM karAya tene anuprekSA kahe che. AgaLa darzAvI che tenA dvArA sAdhake dhyAna aMtarmuhUrtathI vadhAre TakatuM nathI. rAgadveSane pAtaLA pADavAnA che, jethI te aMtarmuharta eTale be ghaDI arthAta 48 vItarAga jinezvarakathita parama maMgaLakArI miniTanI aMdarano kALa. eTalo kALa dharmadhyAna mATenI yogyatA prApta karI zake pasAra thayA pachI mana dhyAnathI calita thAya bhAvanA, anuprekSA ane ciMtAnA che. e samaye manane tattva-smaraNamAM joDavuM A svarUpane gurugamathI vadhu sArI rIte ene anuprekSA kahe che. ethI mana pharIthI samajI - svIkArIne dhyAna sivAyanA dhyAnamAM joDAvA pUrve bIjA-trIjA kALamAM manane tenA vaDe punaH punaH vicAromAM aTavAtuM nathI, paNa dhyAnane bhAvita karavAnuM che. anurUpa vicAromAM ramatuM rahe che. prastuta graMthamAM batAvela 24 dhyAna manane saMsAra vagerenI anityatA, prakAro e chaghI avasthAmAM saMbhavita azaraNatA, vicitratA AdinI dhyAnanA prakAro che. 1. saddharmadhyAnasaMdhAnahetavaH zrIjinezvaraiH / maitrIprabhRtayaH proktAzcatasro bhAvanAH parAH // zreSTha dharmadhyAnane joDavA mATe zrI jinezvara bhagavaMtoe maitrI Adi cAra pradhAna bhAvanAo kahI che. - 'zAna sudhArasa', go 23, cho. ? dhyAna vicAra (savivecana) * 71 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mananI sthiratA e chAnuM dhyAna sAta prakAranI ciMtA zrutajJAna svarUpa che. aMtamUhUrta kALa sudhI eka vastumAM che. cAra prakAranI jJAnAdi bhAvanA cittanuM avasthAna te ja chadmastha jIvanuM paMcAcAranA AsevanarUpa che. dhyAna che. dhyAnanA pUrvAbhyAsa mATe A baMnenI kevaLI bhagavaMtone "yoganirodharUpa AvazyakatA batAvIne graMthakAra maharSie dhyAna' hoya che. cittano nirodha thai gayo je mumukSu zrutajJAnano abhyAsI ane hovAthI teone citta avasthAnarUpa paMcAcArano pAlaka hoya e ja dhyAnano dhyAna hotuM nathI. (mana, vacana ane adhikArI che ema darzAvyuM che arthAt kAyAnA nimitte thatA karmabaMdhane aTakAvavA dezaviratidhara ke sarvaviratidhara e dhyAnano yoganirodha karavAmAM Ave che. mukhya adhikArI che. anya samyagdaSTi aMtarmuhUrtanI A kriyA pachI kevaLI tathA mArgAnusArI jIvomAM bIjarUpe bhagavaMta ayogI bane che.) dhyAnanI yogyatA hoi zake che.' dhyAnanA adhikArI vyavahAranaya yoga-bIjamAM paNa dhyAna vicAra' graMthanA racayitA yogano upacAra kare che, tethI vyavahAramaharSie "cintA-bhAvanApUrva: sthiro- nayathI apunabaMdhakAdi jIvo paNa yoganA dhyavasAya: ' dhyAnanI A vyAkhyAmAM adhikArI che. A vAta pU.A.zrI ja dhyAnano adhikArI kevo hoya, eno haribhadrasUrIzvarajI mahArAje potAnA paNa garbhita rIte nirdeza karyo che te yaugika graMthomAM spaSTapaNe kahI che. pU. vicArIe. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje 1. dese savve ya tahA, niyameNeso carittiNo hoi / iyarassa bIyamittaM, ittu cciya kei icchaMti // 3 // - 'yorvizikSA' . rU karmayogadvayaM tatra jJAnayogatrayaM viduH / virateSveva niyamAd bIjamAtraM pareSvapi // - "jJAnasAra' meM. 27, . 2 A sthAnAdirUpe yoga nizcayathI cAritravAnane hoya che. anya samyagudRSTi Adi jIvone te yogo bIjarUpe hoya che - ema keTalAka AcAryo mAne che. dhyAna' ane 'yoga' zabda ekAWka paNa che : yogAbhyAsaH-yogasya-yogAGgarUpasya dhyAnasya vA abhyAso yogaH / - 'paDazava-vRtti' yogo dhyAnaM samAdhizca, dhIrodhaH svAntanigrahaH / utta:saMtnInatA ti, tatparyAyA: mRtA vadhe: / - 'mahApurI' parva 26, ratno. 22 yoga, dhyAna, samAdhi, dhIrodha (buddhinI caMcaLatAno rodha), svAnta nigraha (manane vaza karavuM) ane aMtaHsaMlInatA (Atma-svarUpamAM lInatA) vagere dhyAnanA paryAyavAcI zabdo che - ema vidvAno kahe che. dhyAna vicAra (savivecana) * 72 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA "adhyAtmasAra" graMthamAM dhyAtAnuM adhyAtmayoga lakSaNa batAvatAM kahyuM che ke - jenuM pratyeka AcaraNa aucityayukta je mana ane indriyo upara vijaya hoya, jenA jIvanamAM pAMca aNuvrata ke meLavIne nirvikAra buddhivALo hoya ane pAMca mahAvrato vaNAyelAM hoya, jenuM mana tethI ja je zAnta ane dAnta banyo hoya sarvajJakathita jIvAdi tattvonAM ciMtanamAM te dharmadhyAnano dhyAtA che.1 parovAyeluM hoya ane A badhAnA mULamAM "yogabindu' nAmanA graMthamAM pU.A.zrI maityAdi bhAvo rahelA hoya e yathArtha haribhadrasUrIzvarajI mahArAje dhyAnayoganI adhyAtmayoga kahevAya che. pUrve adhyAtmayoga ane bhAvanAyoganA bhAvanAyoga zuM che ? satata abhyAsane jarUrI batAvyo che. mananI svasthatA rAkhIne uparokta temAM adhyAtmayoga e tattvaciMtana aucityasevana, vratapAlana ane maitrI svarUpa hovAthI ciMtAtmaka che ane Adi pradhAna jIvAdi tattvonuM pratidina bhAvanA yoga e jJAnAdiguNonA ciMtana-manana karavuM e bhAvanAyoga che. abhyAsarUpa hovAthI bhAvanAtmaka che. temaja svakRta yogaviMzikA' ane A rIte dhyAnanI pUrve prastuta graMthamAM tenI vRttimAM paNa pU.A.zrI batAvelI 'ciMtA' ane 'bhAvanA tathA haribhadrasUrIzvarajI mahArAje ane pU. 'yogabindumAM nirdiSTa adhyAtmayoga upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje ane bhAvanAyoga A baMne arthataH eka devasevA, prabhunAma smaraNa, Avazyaka ja che. ethI jenA jIvanamAM ciMtA- kriyA, tattvaciMtana tathA maityAdi bhAvonA bhAvanA arthAt adhyAtmayoga ane sevanano adhyAtmayogamAM samAveza karyo bhAvanAyoga vaNAyela hoya e ja che. tethI spaSTa thAya che ke dhyAnanI dhyAnanA yogya adhikArI che. pUrvabhUmikAmAM devasevAdi kRtyo hovAM 1. manasazcendriyANAM ca, jayAd yo nirvikAradhIH / dharmadhyAnasya sa dhyAtA, zAnto dAntaH prakIrtitaH // - 'adhyAtmasAra' dhyAnAdhikAraH, zloka 62 aucityAd-vratayuktasya vacanAttattvacintanam / maitryAdisAramatyanta-madhyAtmaM tadvido viduH // - 'yogAvitu: cho. rU58 ucita pravRtti ane vratayukta sAdhakanuM maicAdi bhAva pradhAna jinAgama anusArI je tattvaciMtana tene adhyAtmavid puruSo "adhyAtmayoga' kahe che. abhyAso'syaiva vijJeyaH pratyahaM vRddhisaMgataH / mana:samAdhisaMyuktaH paunaHpunyena bhAvanA // - 'yo viH ' sno. 360 mananI samAdhipUrvaka pratidina vRddhi pAmato A adhyAtmayogano punaH punaH abhyAsa e 'bhAvanAyoga" che. 2. dhyAna vicAra (savivecana) * 73 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUrI che ane te dvArA dhyAnanI pAtratA pANInI jema pakaDI le che. khIle che. azubha ciMtana ane azubha bhAvanA dhyAnanA prakAro azubha dhyAnane utpanna kare che. dhyAnanA je covIsa bhedo pUrve batAvI zubha dhyAnane lAvavA mATe jema zubha gayA, emAMno prathamabheda "dhyAna tenuM ciMtana ane zubha bhAva-mUlaka pravRttio svarUpa ane tenA peTA bhedo have joie. jarUrI che, tema azubha dhyAnane dUra karavA * mULa pATha : mATe tenA kAraNarUpa azubha ciMtAo, dravyatArti-raudra | azubha bhAvanAo, hiMsAdi pravRttio, artha : dhyAnanA mukhya be prakAra che : mana-vacana-kAyAnA azubha vyApAro paNa (1) dravyadhyAna tathA (2) bhAvadhyAna. choDavAM eTalAM ja jarUrI che. dravyathI dhyAna : (1) ArtadhyAna, pote paherelA svaccha vastrane kALo DAgha (2) raudradhyAna. na lAge tenI kALajI mANasa rAkhe che, tema (A baMne dhyAna azubha prakAranA che. dharmanA ArAdhake potAnA manane azubha temAM sarva azubha dhyAnono samAveza thAya bhAvano kALo DAgha na lAge tenI pUratI che. mATe te tyAjya che.) kALajI rAkhavI joie. vastrane DAgha vivecana : zubha dhyAnanuM svarUpa lAgavAthI je kAMI nukazAna thAya che tenI batAvatA pahelAM azubha dhyAnanI vAta rajU tulanAmAM manane lAgatA DAghathI anaMtagaNuM karavA pAchaLa prayojana e che ke - azubha nukazAna thAya che, e hakIkata tattvadhyAna temaja tenAM kAraNone dUra karyA sivAya ciMtakane sadA smaraNamAM rahevI joie. zubhadhyAnano prAraMbha ja thai zakato nathI. ArtadhyAnA jema vastranI malinatA dUra karyA sivAya ArtadhyAna eTale duHkhamAM ke du:khanA ene navo raMga barobara caDhato nathI, tema nimitte thatuM dhyAna. jIva Adhi, vyAdhi ke mananI malinatA-azuddhi dUra karyA vinA upAdhirUpa koi du:khada sthitimAM mukAya che. zubha dhyAnano raMga ene lAgato nathI. tyAre tene "jaladIthI mAruM duHkha TaLo, mane pANInI jema manane potAne potAno sukha maLo' evI je satata ciMtA thAya che, koi raMga nathI. pANImAM jevo raMga potAnA duHkha pratye je bhAre dveSa ane nAkhIe chIe tevuM te bane che, tema manane aNagamo thAya che te ArtadhyAna che. A jevAM zubha ke azubha nimitto maLe che tenuM dhyAna sAMsArika du:khanA kAraNe utpanna thAya zubha ke azubha ciMtana raMgane pakaDatA che ane te punaH duHkhano anubaMdha karAve che. dhyAna vicAra (savivecana) * 74 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanA cAra prakAra : (1) tema chatAM azAtA vedanIya karmanA aniSTa saMyogajanya, (2) iSTa udaye zarIramAM zULa, bhagaMdara, kensara, viyogajanya, (3) vyAdhi vedanAjanya, javara (tAva), kSaya Adi rogo utpanna (4) nidAna ciMtanarUpa. thatAM tenI pIDAthI trAsI, kaMTALI, (1) aniSTa saMyogajanya Arna- hatAza thai, 'have A roga mAro keDo dhyAna: A azubha dhyAnanA mULamAM, choDe to sAruM' tevI vicAraNAmAM manane 'bIjA badhAnuM game te thAo paNa mAruM parovI rAkhavuM e ArtadhyAnano ja eka du:kha TaLo, mane sukha maLo', e prakAra che. kAraNa ke A dhyAnanA viSaya adhyavasAya mukhya che. tarIke mAtra nazvara zarIra ja hoya che, 'potAnA zarIra, dhana, svajana jeno svabhAva nAza pAmavAno che. evA Adine bAdhaka banatAM - agni, jaLa, zarIranI gulAmI dAsapaNAmAMthI chUTavA hiMsaka pazu, cora, lUMTArAdi manuSyo, mATe prabhunA dAsa banavAnuM pharamAna pratikULa rAjaya ke duzmana vagereno kadI zAstro kare che. yoga na thAya paNa sadA viyoga thAya to (4) nidAna ciMtanarUpa ArtadhyAna : sAruM.' ema satatapaNe ciMtavavuM te aniSTa koi paNa puNyakArya ke dhArmika anuSThAna saMyogajanya ArtadhyAna che. karatI vakhate yA karyA pachI - moha, (2) iSTa viyogajanya ArtadhyAna : ajJAna ane mithyAtvane vaza thaI svargIya aizvarya, strI, kuTuMba, mitra, yaza, sukho, rAjaya, saMpatti, vaiSayika sukho saubhAgya tathA bhogAdinI sAmagrIno tathA pUjA-pratiSThAnI kAmanA karavI - "A nAza thavAthI temaja cittane prItidAyaka badhuM mane maLo, evo daDha saMkalpa karavo viSaya sukhono abhAva thavAthI vyaktine te - "nidAna ciMtanarUpa ArtadhyAna che." je zoka, ciMtA, kheda thAya te iSTa ArtadhyAnanAM lakSaNo : AkaMda, viyogajanya ArtadhyAna che. zoka, tADana, vilApa, bhautika sukhonI (3) vyAdhi-vedanAjanya ArtadhyAna: tIvra AkAMkSA, asaMtoSa, irSA, dharmasarvaza paramAtmA pharamAve che ke vimukhatA, gADha bahirmukhatA, adhika mAnavazarIramAM sADAtraNa karoDa rUMvADAM AhAra, nidrAruci, jinAgama nirapekSache, te pratyeka rUMvADe poNA be roga rahelA vRtti vagere ArtadhyAnanAM lakSaNo che. che. paraMtu deva-gurunI AjJAmAM vartatA A rIte mAtra potAnA ja sukhajIvane tenA humalAo ochA naDe che. du:khanI satatapaNe ciMtA karyA karavI dhyAna vicAra (savivecana) * 75 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA to viSaya sukhano gADha rAga ane evuM mahimAzALI ane aciMtya duHkhano tIvra dveSa karavo e ArtadhyAna che. zaktisaMpanna dravya che ke tene saheja jenAthI Atmarati ghaTe ane azAtA pahoMcADavI te paNa hiMsA paulika Asakti vadhe tevA kAraNo kahevAya che, to tenA prANa levAnA ane tajajanya kAryomAM gaLAbUDa rahevuM te vicAramAM rAcavuM tema ja tadanurUpa krUra ArtadhyAna che ema TUMkamAM kahI zakAya. ane hiMsaka vartana karavuM te mahA-hiMsA A ArtadhyAnamAM kRSNa, nIla ane svarUpa raudradhyAnapoSaka vicAra-vartana kApota legyA hoya che ane te chaThThA gaNAya te niHzaMka che. guNasthAnaka sudhInA jIvone hoi zake che. (2) mRSAnubaMdhI raudradhyAna : asatya raudradhyAna kevI rIte bolAya, kevI rIte asatya raudradhyAna eTale bhayaMkara dhyAna. bolIne bIjAne chetarI zakAya, kevI rIte jemAM hiMsA Adi karavAno ati krUra asatya bolIne chUTI javAya ityAdi adhvayasAya che. saMkalpapUrvaka mAyA-kapaTa karIne, parane A dhyAnane UkaLatA sIsAnA rasanI duHkha pahoMcADanArA asatyanuM ekAgracitte upamA ApI che. ciMtana karavuM te mRSAnubaMdhI raudradhyAna che. A raudradhyAnanA cAra prakAra che : (3) cauryAnubaMdhI raudradhyAna : utkaTa (1) hiMsAnubaMdhI, (2) mRSAnubaMdhI, lobhane vaza thai, pArakI vastu corI levA (3) cauryAnubaMdhI, (4) saMrakSaNAnubaMdhI. mATe, corI kevI rIte karavI, corI karavA (1) hiMsAnubaMdhI raudradhyAna : chatAM kevI rIte pakaDAI na javAya, hiMsAnubaMdhI raudradhyAna eTale hiMsAnA corInAM sAdhana kayAM kayAM che, kevI rIte anubaMdhavALuM ati bhayAnaka dhyAna - jemAM maLe che ityAdi corI aMge thatuM nirdaya rIte jIvone bhayAnaka trAsa ekAgracitte ciMtana e cauryAnubaMdhI pahoMcADIne mArI nAkhavAno ati bhayaMkara raudradhyAna che. vicAra mana upara prabhutva dharAve che. (4) saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna : je hiMsA kevI rIte karavI, kyAre vastuo potAne sukhakArI che, pAMca karavI, tenAM sAdhana kayAM kayAM che, te indriyonA viSayone poSanArI che, te sAdhanono upayoga kema karavo ityAdi vastuonA saMrakSaNa mATe ekAgracitte hiMsA saMbaMdhI ekAgracitte thatA vicAro thatA vicAro tema ja tenA saMrakSaNa mATe e hiMsAnubaMdhI raudradhyAna che. jIva eka na karavAnAM pApakAryo jAte karavAM, bIjA dhyAna vicAra (savivecana) * 76 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAse karAvavAM, karanArAonI pITha karyA sivAya kAlasaukarika AdinI jema thAbaDavI vagere viSaya-saMrakSaNAnubaMdhI hiMsAdi pAponuM AcaraNa karavuM ityAdi raudradhyAna che. raudradhyAnanAM lakSaNo che. TUMkamAM ema kahI zakAya ke hiMsAdi kAlasaukarika nAmano kasAi, jeNe cAre pApakAryo karavAmAM ane karyA pachI jIvanabhara rojanA 500 pADAonI paNa ullasita mane AnaMda mAnavo e hatyA karI, aMte hiMsAnAM kUra-raudra raudradhyAna che ane te anukrame 'hiMsAnaMda, pariNAmomAM ja mRtyu pAmI raurava mRSAnaMda, teyAnaMda ane saMrakSaNAnaMda duHkhamaya nArakImAM utpanna thayo. (parigrahAnaMda)' A nAmothI paNa ati bhayAnaka A pariNAmothI oLakhAya che.1 bacavA deva-gurunI bhaktimAM mana vadhune A raudradhyAna pahelAthI pAMcamA vadhu parovavuM joie. guNasthAnaka sudhI hoI zake che. zubha dhyAnano prAraMbha raudradhyAna vakhate jIvane ati saMkliSTa jIvane anAdi kALathI ukta (sva-para klezakArI) kRSNa, nIla yA ArtadhyAna ane raudradhyAnano abhyAsa kApota lezyA hoya che. che. mATe A dhyAna kema karavuM tenI kaLA A dhyAnamAM jIva zarIra choDe to jIvane sahaja sAdhya che. narakamAM jAya che. atyaMta du:khaprada bhavaparaMparA vardhaka * raudradhyAnanAM lakSaNo : A baMne azubha dhyAnathI samagra cittane (1) usaNadoSa : niraMtara hiMsA, sarvathA mukta karavA mATe daDha saMkalpa, jUTha, corI Adi pApa pravRtti karavI che. prabaLa dharma-puruSArtha ane satata jAgRti (2) bahudoSa : hiMsA Adi sarva khUba ja Avazyaka che. pApomAM satata pravRtti karavI che. AvA saMkalpa, puruSArtha ane jAgRti (3) ajJAnadoSa : ajJAnathI, jagADavA mATe deva-gurunI nityabhakti kuzAstronA saMskArathI, hiMsA Adi atyaMta agatyanI che. pApakAyamAM dharmabuddhithI pravRtti karavI te. deva parama zuddhivaMta che. guru te (4) AmaraNAMta doSa : jIvananI zuddhinI sAdhanAmAM apramattapaNe aMtimakSaNa-maraNa sudhI jarA paNa pazcAttApa prayatnazIla che, mATe temanI sevA1. tattvArtha sUtra 2-37 ! - zrasiddhasenA TI. 'hiMsAnaMdra kRpAnaMdra teyAnaMdra saMrakSAtman !' - 'mahApurI', parva 22, mAthA 4rU. dhyAna vicAra (savivecana) * 77 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktithI azubha dhyAnanAM baLane toDanAra zubha dhyAna manamAM pragaTa thAya che. azubha vicAro, tenuM sevana temaja dhyAna e eka evo bhAva-roga che ke tenuM nivAraNa bhavajetA zrI arihaMta paramAtmAne trividhe bhajavAthI ja thAya che. artha : AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya - ema cAra prakAranuM dharmadhyAna e bhAvathI dhyAna che. vivecana : A sUtramAM bhAvadhyAnanA mukhya cAra prakArano spaSTa nirdeza che. dhyAna mArgamAM uttarottara vikAsa temaja pragati sAdhavAnI dRDha icchAvALA sAdhake sau prathama adhikArI mahApuruSa pAsethI dhyAnanI pUrvabhUmikArUpa ciMtAbhAvanA vagerenuM spaSTa mArgadarzana meLavI tadanusAra pUrvAbhyAsa karavA prayatnazIla banavuM joie. amAsanI rAtano aMdhakAra sUryodaya thatAM adRzya thai jAya che. tema mananA gaganamAM vizva-divAkara arihaMta paramAtmA padhAratAM tyAM rahelo bhAvAMdhakAra ke je mukhyatayA rAga-dveSAtmaka hoya che te niyamA palAyana thai jAya che ane tyAM dharmadhyAnarUpI maMgala prabhAta pragaTe che. ArttadhyAna ane raudradhyAna dravyadhyAna che. kAraNa ke te bhavabhramaNanA heturUpa che. dharmadhyAna e bhAvadhyAna che. kAraNa ke te bhavaparaMparAno samULa kSaya karI akSaya sukha ApanAra che. dharmadhyAnamAM Atma-tattvanA zuddha svabhAvanuM dhyAna mukhya che. te dhyAnanI bhUmikA prApta karavA mATe jinokta anuSThAno, vrata-niyamo vagerenuM trividhe caDhatA pariNAme niyamita rIte sevana karavuM paDe che, mATe te paNa dharmadhyAnanAM jema soyamAM doro parovavo hoya, ja aMga gaNAya che. to tenA agrabhAgane aNIdAra banAvavo bhAvadhyAnanA mukhya cAra prakAro paDe che to ja te soyanA nAkAmAM parovAya * mULa pATha : manane haMmezAM zubhabhAvanAnA mAnasarovaramAM snAna karAvavuM joie. rojanA A abhyAsanA pariNAme mana durdhyAnanA ukaraDe jatuM aTake che e anubhavasiddha hakIkata che. che, tema jyAre caMcaLa mana sthira thAya che tyAre ja te sat tattvanA dhyAnamAM parovAya che. bhAvatastu AjJA'pAya- vipaaksaMsthAnaviSayaminuM dharmadhyAnam // dhyAnayogya ciMtA-bhAvanA ane sthAna zubhadhyAnamAM manane sthira karavA mATe zAstra sApekSa jIvAdi tattvonuM ciMtana, jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya bhAvanAno abhyAsa Avazyaka che. dhyAna vicAra (savivecana) * 78 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mananI caMcaLatA ane malinatA dUra hovuM atyaMta jarUrI che. kAraNa ke yogakaravA mATe tene haMmezAM sabhAnapaNe sAdhanA-mArgamAM navAsavA pravezelA samyagu-darzana-jJAna-cAritrarUpa triveNImAM sAdhakane ghoMghATavALA, janasamudAyavALA snAna karAvavuM paDe che. temaja anya sAmagrIthI bharelA sthAnamAM mananI e khAsiyata che ke tene dhyAna lAgu paDatuM nathI. ApaNe jevA prakAranA vicArono raMga tAtparya ke yogasAdhake ekAMta ane caDhAvIe chIe tevuM te banI jAya che. pavitra sthAna pasaMda karavuM joie. - viparIta buddhi, paugalika Asakti, * sthAnano aniyama : viSayalolupatA ane kaSAya Adi doSothI sthAnano uparokta niyama pariNata mana anAdikALathI vAsita baneluM che. yAne siddha yogIvaryone lAgu paDato nathI. A duSTa vAsanAonA baLane toDI arthAtu je sAdhako sthira zarIravALA ane nAkhavA mATe zubha ciMtA ane akhUTa dhairyavALA hoya che tathA jemaNe bhAvanAono abhyAsa anivArya che. jJAnAdi cAra bhAvanAo ke sattvAdi pAMca so maNa lAkaDAnA moTA DhagalAne bhAvanAo atyaMta bhAvita karI hoya che, kherano eka aMgAro alpa kALamAM te sAdhaka mahAtmAone to gIca bhasmIbhUta karI nAkhe che tema azubha vasatIvALuM nagara ke nirjana araNya baMne bhAvanAnA sAmarthyane sarvasattva- samAna hoya che. teo game tevA sthAnamAM hitAzayarUpa zubha bhAvanA alpakALamAM rahIne paNa samatAbhAva barAbara jALavI pAMgaLuM banAvI de che. pachI viparIta zake che. buddhi, paugalika Asakti, temaja A niyama dhyAnamArgamAM dAkhala viSayo vagerenuM AkarSaNa ApoApa thayelA navA sAdhakone lAgu paDato nathI. osaratuM jAya che. Asana bAMdhIne besavAthI manane samyagu -darzana-zAna-cAritrArUpa bAMdhavAmAM sugamatA rahe che teno khyAla ratnatrayInA satata abhyAsathI dhyAnanI paNa navA sAdhake rAkhavo joie. yogyatA pragaTe che e vAta sArI rIte Asana bAMdhavAnI sugamatA mATe vicAryA pachI dhyAnane yogya sthAna UNodarI vrata paNa eTaluM ja jarUrI che. saMbaMdhI vicAra karIe. temaja vAta, pitta ane kaphane vikRta kare dhyAnane yogya sthAna evo AhAra na vAparavAnI khAsa kALajI dhyAna mATe pavitra ane zAnta sthAna paNa navA sAdhaka mATe savizeSa jarUrI che. dhyAna vicAra (savivecana) * 79 evo ,, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna karo ke padmAsane yA vIrAsane besIne dhyAna karo, eTaluM ja nahi paNa anazana ke rogAdinA kAraNe cattA sUine sAdhaka nizcalapaNe dhyAna karI zake che. temAM cokkasa niyama eTalo ja che ke je Asana bAMdhyuM hoya temAM zarIrane goThavI rAkhavuM joie, vAraMvAra halAvavuM na joie. meLavaNa nAkhelA dUdhane vAraMvAra halAvavAthI tenuM dahIMmAM rUpAMtara thavAmAM moTo aMtarAya paDe che, tema svIkArelA Asane zarIrane goThavyA pachI tene vAraMvAra halAvavAthI dhyAnanI dhArA bhAgye ja baMdhAya che. AsananI aniyatatAnuM kAraNa koi cokkasa deza-kALa ane cokkasa Asanano Agraha na rAkhavA pAchaLa mukhya kAraNa e che ke koi paNa prakAranI sAdhanAnI siddhi amuka ja dezamAM, kALamAM ke cokkasa koi Asane ja thAya evo, koi paNa dhyAna-paraMparAmAM 'ekAnta' niyama nathI. dhyAnamAM yogya Asana paNa te ja gaNAya che ke je Asane besatAM dhyAnamAM koi jAtanI bAdhA utpanna na thAya. bhUtakALamAM thai gayelA aneka mahAtmAo judA-judA deza (sthaLa), kALa ane Asane sthita thaine dhyAnanA baLe sarva pApakarmono kSaya karI kevaLajJAna pAmyA che ane te sivAya anekAneka munivaroe avadhijJAna ane manaH kALanI jema AsananI bAbatamAM paNa koi ekAnta niyama jinazAsanamAM nathI.paryavajJAna paNa prApta karyuM che. cAhe kAyotsarga mudrAe UbhA rahIne A kAraNe jinAgamomAM koi cokkasa dhyAna vicAra (savivecana) . 80 kALanI aniyatatA dhyAna kayA samaye karavuM' e prazna paNa sAdhaka mATe sahaja che, paraMtu jJAnI mahApuruSoe e mATe koi cokkasa samaya batAvyo nathI; paNa je samaye mana, vacana ane kAyA svastha jaNAtAM hoya, te samaya dhyAna mATe ucita gaNyo che. divase, saMdhyAe, rAtrie ke divasanA amuka cokkasa bhAgamAM ja dhyAna karavuM - e sivAya nahIM - evo koi niyata samaya nathI. hA, eTalo nirdeza jovA maLe che ke brAhmamUhUrte yA rAtanI pAchalI cha ghaDI bAkI rahe tyAre mumukSu sAdhake paramAtmAnuM bhajana-dhyAna karavAmAM udyamavaMta banavuM joie. kAraNa ke A kALanI AgavI pavitratA ane nIravatAno sIdho lAbha dhyeyaniSTha sAdhakane svAbhAvika rIte maLato hoya che. tema chatAM A kALane ja dhyAnano kALa kahevA rUpa ekAntamata zAstrakAra bhagavaMtoe prarUpyo nathI, e hakIkata sadA smaraNamAM rAkhavA jevI che. * Asana : Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deza (sthaLa), kALa ane Asana vizeSano (2) pRcchanA sUtra-arthanA viSayamAM "ekAnta' Agraha nirUpAyo nathI; paNa koipaNa prakAranI zaMkA thatAM yA pUrvApara mana-vacana-kAyAnI svasthatA TakI zake, saMbaMdha yathArthapaNe na samajAtAM vinayapUrvaka vRddhi pAmatI jAya-evA deza, kALa ane gurune tatsaMbaMdhI pRcchA karavI te "pRcchanA" AsanAdi vaDe dhyAnAdino prayatna karavAnuM kahevAya che. tenAthI manane AdhyAtmikasUcavyuM che. vyAyAma maLe che, je tene dharmadhyAnamagna dhyAna karavAnA samaye baMne hoTha baMdha banAve che. rAkhavA, dRSTi nAsikAnA agrabhAga upara (3) parAvartana : jinokta je sUtro athavA je AlaMbana nizcita karyuM hoya pote gurugamathI vidhipUrvaka grahaNa karIne tenA upara sthira karavI, mukha-mudrA prasanna kaMThastha karyA hoya, temaja tenA artha jANyA rAkhavI, pUrva yA uttara dizA sanmukha hoya, tenuM vismaraNa na thai jAya temaja besavuM, kamara sIdhI rAkhavI - dhyAnAbhyAsa vizeSa karmanirjarA thAya e hetuthI mATenA A sAmAnya niyamo che. vAraMvAra uccArapUrvaka teno pATha karavo te dharmadhyAnanAM cAra AlaMbano 'parAvartanA kahevAya che. ApameLe nIcethI upara javuM kaparuM A AlaMbana manane AtmAbhimukha che, mATe sAdhakane puSTa AlaMbananI banAvavAmAM mahattvano bhAga bhajave che. AvazyakatA rahe che. (4) dharmakathA : AtmasAt banelAM Agama graMthomAM dharmadhyAnanA zikhare sUtra ane arthano supAtra joI upadeza pahoMcavA mATe vAcanA vagere je daDha Apavo, yogya AtmAone dharmano marma AlaMbano batAvyAM che te AlaMbano nIce samajAvavo te "dharmakathA" kahevAya che. pramANe che - A cAre AlaMbano zratadharmane (1) vAcanA : kevaLa karma-nirjarAnA AzrayIne batAvavAmAM AvyAM che ke jethI hetuthI potAnA ziSyo vagerene temaja karIne zrutasAgararUpa AtmAnA gharamAM dharmarasika anya sAdhako vagerene sUtra ane sthira thavAnI tIvra tAlAvelI manamAM tenA arthanuM vAtsalyapUrvaka dAna karavuM pragaTa thAya. temaja bahumAnapUrvaka sadguru pAsethI dharmadhyAnanAM cAra lakSaNo grahaNa karavuM te 'vAcanA' kahevAya che. A (1) AjJAruci : jinezvara vAcanAnA AlaMbanathI mana puSTa temaja paramAtmAnAM vacananI anupamatA, zuddha banIne dhyAnArUDha banI zake che. kalyANakAritA, sarva sat tattvonI yathArtha dhyAna vicAra (savivecana) * 81 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipAdakatA vagere jANI tenA upara zraddhA. A kAraNasara dhyAna prAptinI koI (2) nisargaci : jJAna-darzana- eka paripATI niyata nathI. paNa je prakAre cAritrAmaya Atma-pariNAmane pragaTa sAdhakanAM mana-vacana-kAyAnA vyApAro karavAnI ruci-utkaMThA. niSpApa vastune viSayabhUta banAvI zake (3) upadezaruci : jinavacananA te prakAre tene dhyAnamArgamAM AgaLa upadezane sAMbhaLavAnI rUci-bhAvanA. vadhavAnI bhalAmaNa che. (4) sUtraruci : dvAdazAMgI- tema chatAM kAyA ane vANInA tema chatAM kAyA ane jinAgamonAM adhyayana-adhyApananI ruci- vyApAra para aMkuza sthApavAnA kArya karatAM bhAvanA. mananA vyApAra para aMkuza sthApavAnuM A dharmadhyAnanAM lakSaNo che. kArya khUba ja kaThina che - e hakIkatanI sAmAyikAdi Avazyaka jarA jeTalI paNa upekSA dhyAnamArganA saccAritranuM mAtAnI jema jatana sAdhake na karavI joie. karavAmAM sAmAyika Adi Avazyaka eTale anubhavI saMto pharamAve che ke kartavyo AgavuM sthAna dharAve che. kAyA ane vANInA cIpiyA vaDe manane anaMta upakArI zrI tIrthakara barAbara pakaDIne devAdhidevanA paramAtmAe be prakAranA dharmano upadeza caraNakamaLamAM samarpita karavuM te sarvotkRSTa Apyo che. te che - zratadharma ane dharmadhyAnanI anubhUtino mArga che. cAritradharma. A baMne prakAranA dharmanA niyama che ke skUla vastu upara satata abhyAsathI cittanI nirmaLatA ane niyaMtraNa sthApavAmAM mANasane je mahenata sthiratA pragaTa thAya che. paDe che tenA karatAM adhika mahenata sUkSma tethI dharmadhyAnanI prApti, vRddhi ane vastune vazavartI banAvavAmAM paDe che. zuddhi mATe zrata ane cAritradharmano eTale dhyAna-prAptino koi cokkasa abhyAsa karavo e atyaMta jarUrI che. krama nahi hovA chatAM tana ane vacananI tenA AlaMbane ja dharmadhyAnamAM dRDhatApUrvaka sAthe manane paNa kahyAguru banAvavAnI sthira thaI zakAya che. pUratI cIvaTa sAdhake rAkhavI joie. dhyAna-prAptino krama dhyAtavyA karmagrasta jIvonI vividha kakSAo je dhyAna dharmathI yukta hoya che te che. A kakSAonuM kAraNa karmonI dharmadhyAna kahevAya che. utpAda, vyaya ane nyUnAdhikatA che. dhrauvya - A traNa avasthAyukta je vastunuM dhyAna vicAra (savivecana) * 82 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathArtha svarUpa che te ja dharma che arthAt arthano nirNaya karavo te vicaya che. vastunA svabhAvane dharma kahe che. je anaMta upakArI jinezvara paramAtmA dhyAnamAM vastu (padArtha)nA svabhAvanuM e sakaLa jIvalokanA parama Apta-puruSa ciMtana karavAmAM Ave te dharmadhyAna che. che. teozrInI AjJA zI che? kevI che? dharmadhyAnamAM dhyAna karavA yogya mukhya tenuM ciMtana karavuM e AjJAvicaya padArtho (viSayo) cAra prakAranA che : (1) dharmadhyAna che. prabhujInI paramamaMgalakArI AjJAvicaya, (2) apAyaricaya, (3) AjJAno TUMkamAM A rIte vicAra karI vipAkavicaya ane (4) saMsthAnavicaya. zakAya che - (1) AjJAvicadhyAnamAM jinezvaranI jinezvara paramAtmAnA trikAlAbAdhita AjJA e dhyeya che. vacanonA saMgraharUpa dvAdazAMgI e sarva (2) apAyaricayadhyAnamAM rAga-dveSa daSTie atyaMta nipuNa che. kAraNa ke te ane kaSAyathI utpanna thatA duHkhamaya sUkSma dravyAdinuM yathArtha svarUpa batAve che saMsAranuM ciMtana e dhyeya che. tathA AtmAnA guNonuM svarUpa prakAzita (3) vipAkavicadhyAnamAM karmanA kare che. zubhAzubha phaLanuM ciMtana e dhyeya che. jinezvara paramAtmAnI AjJA zAzvata (4) saMsthAnavicayadhyAnamAM cauda che - anAdi - nidhana che. dravyArthikanayanI rAjaloka ane jIvAdi padravyonA svarUpanuM apekSAe dvAdazAMgIno koi paNa kALe ciMtana e dhyeya che. nAza thato nathI. arthAt sarvadA vidyamAna A cAre prakAranAM dhyAnanuM svarUpa hoya che. saMkSepathI A rIte vicArI zakAya che - jinezvara paramAtmAnI AjJA AjJA vicacanuM svarUpa sarvajIvonI pIDAne dUra karanArI ane parama Apta-puruSa zrIjinezvara temanuM AtyaMtika hita karanArI che, "koi paramAtmAnuM vacana e ja AjJA che eka jIvane paNa haNavo nahIM - e arthAta jina-vacana svarUpa dvAdazAMgI- AzAnA trividha pAlanathI anaMtA jinAgama e paNa AjJA che. te AjJAnA AtmAo mokSe sidhAvyA che. 1. tatrAnapetaM yad dharmAttad dhyAnaM dharmyamiSyate / dharmohi vastu-yAthAtmyamutpAtAditrayAtmakam // - zaninasenA vArthavRtta mahApurI , parva 26, jJo. 233. 2. mAtavaranuM pravacana vAsA, viratiniyanam | - prazamarati praznara, sto. 24. u. savve pANA, savve bhUyA, savve jIvA, savve sattA na haMtavvA / - DAvAra sUtra | 4 | 6 | 6 | dhyAna vicAra (savivecana) * 83 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinezvara paramAtmAnI AjJA sAmarthyavALA hoya che, sarva labdhisaMpanna anekAMta-syAdvAdajJAna svarUpa hovAthI hoya che; vizvopakArI mahAna kAryo tenA vaDe satyanuM jJAna thAya che. karanArA hoya che. - jinezvara paramAtmA trilokamAM jinAjJA sarvadoSarahita che, sarvottama puruSottama che. tethI teozrInI sarvaguNarahita che. AjJA paNa sarvottama che - aNamola che. jinAjJAmAM bhArobhAra vizvavAtsalya jinAjJA sarve karmono samULa uccheda che. karanArI che. jinAjJAmAM jIvane ziva banAvavAnuM je karmone khapAvatAM ajJAnIne parama sAmarthya che. pUrvakroDa varSa lAge che, te karmonA puMjane jinAjJA gUDhAtigUDha che. jinezvara paramAtmAnI AjJA mujaba pAMca jinAjJA naya, gama, bhaMga ane samiti ane traNa guptinuM yathArthapaNe pramANAdi vaDe ati gaMbhIra arthavALI che. pAlana karanAra jJAnI munivara jinAjJA atyaMta gaMbhIra, vyApaka, zvAsocchavAsa jeTalA alpakALamAM paNa sUkSma ane gahana che. sakaLa vizva para tenuM khapAvI nAkhe che. ekacakrI zAsana che. jinAjJA arthanI apekSAe anaMta navajAta bALakane jevuM mAtAnuM dUdha, che. jinarAjanuM pratyeka vacana paNa anaMta tevI sarva jIvaloka mATe hitakArI artha yukta hoya che. jinAjJA che. "in mapi tu ninavanAt ApaNA jevA maMda-mati ane maMdayaznati nirvAda% parva mavati '' puNyavALA jIvone gItArtha mahAjJAnI kahIne zAstrakAra bhagavaMtoe guruonA virahathI ke tevA prakAranAM hetu, jinarAjanA parama tAraka-sAmarthyane yathArtha- dRSTAnto AdinA abhAve ke jJAnAvaraNIya paNe biradAvyuM che. karmanA prabaLa udaye kadAca A jinAjJAnAM jinAjJAne potAnA hRdayamAM dhAraNa saMpUrNa rahasyo spaSTa na samajAya. tema karIne mahApuruSo paNa kRtakRtyatA anubhave chatAM jo ApaNe tenA pratye pUrNa zraddhA ane vizvAsa rAkhI tenuM ciMtana-dhyAna - jinAjJAne jANanArA ane tenuM ane pAlana karIe to avazya Atmahita pAlana karanArA puruSo mahAna sAdhI zakIe, kAraNa ke jinezvara paramAtmA 1. tattvArthamANa sanyAri, ratno. 27. LOK dhyAna vicAra (savivecana) * 84 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parArtha-vyasananA prakarSane pAmelA hoine A dhyAna karavAnuM pharamAna che. temanI AjJAnA ArAdhaka naisargika rIte "huM mAMdo chuM, huM mAMdo chuM' - ema teozrInA anugrahanA bhAgI thAya chevAraMvAra bolavA mAtrathI nIrogIpaNuM ane te anugrahanA aciMtya prabhAve prApta thatuM nathI paNa tenA kAraNanuM bhavasAgara tarI jAya che. nivAraNa karanAra nirdoSa upacAra karavAthI "tameva saa nisaMruM = nirdi te prApta thAya che; tema "huM rAga-dveSa paDyuM te ja satya ane zaMkA vinAnuM che. je kaSAyAdithI grasta chuM' - e hakIkatane jinezvara paramAtmAe prarUpyuM che.' - A dhyAnamAM lIdhA pachI jeo A doSothI zAstravacanamAM akATya zraddhA keLavIne anaMtA sarvathA mukta che, temaja jeo A doSone AtmAo bhavasAgarane tarI gayA che. sarvathA nAbUda karavAnA zreSTha puruSArthamAM ApaNe paNa teone anusarIne ughukta che te zrI paMcaparameSThi bhagavaMtonI bhavasAgaratAraka jinAjJAnA ekaniSTha ananyabhAve zaraNAgati svIkAravI e ja ArAdhaka banIe. A ciMtana-dhyAnano phalitArtha che. A che jinAjJAno anupama prabhAva ! rAga-dveSa kevA che ? A rIte jinezvara paramAtmAnI parama jIvane bhavarAnamAM bhUMDe hAle kalyANakara AjJAnuM ekAgra citte ciMtana bhaTakAvanArA che. karavuM e AjJAvicayarUpa dharmadhyAna che. kensara, kSaya, bhagaMdara Adi dehanA apAyavijayanuM svarUpa rogo che. jyAre A rAga-dveSa AtmAnA (2) apAyaricaya : rAga-dveSa, rogo che, mATe kharekhara khataranAka che. kaSAya ane mithyAtvAdinA sevanathI A cIkaNA karmabaMdha karAvIne jIvane behAla bhava ane parabhavamAM jIvane kevAM bhayAnaka banAvanAra che. duHkha bhogavavAM paDe che tenuM ciMtana karavuM, anukuLa viSaya-sAmagrI maLatAM temAM dhyAna parovavuM - e apAyaricaya harSanI ane pratikULa saMyogo AvatAM dharmadhyAna che. viSAdanI je lAgaNI utpanna thAya che, A ciMtana ane dhyAnanA prabhAve tenuM kAraNa A rAga-dveSa che. jIvanI vItarAga, vItadveSa, niSkaSAya rAganI utkaTatA jIvane dIrthasaMsArI ane saMpUrNa samyatvavAna banavAnI banAve che. pAtratA kramazaH pragaTe che. arthAt A daiSanI prabaLatA jIvane narakAdi mahAna guNone prApta karavAnA lakSyapUrvaka durgatiomAM dhakele che. dhyAna vicAra (savivecana) * 85 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe anaMta upakArI bhagavaMto amUlya evA AtmAnuM bhAna pharamAve che ke - jaDano rAga karavo choDI bhUlAvanAra A mithyAtva che. do, tethI jIva pratye dveSa karavAnI samyakatva jeTaluM bhadraMkara che, teTaluM ja adhamavRtti potAnI meLe chUTI jaze. bhayaMkara A mithyAtva che. A vicAraNA temaja ciMtana vaDe matine sadA viparIta gatimAM cittane vAraMvAra bhAvita karavuM te paNa doDAvIne potAnI nAbhimAM rahela kastUrIne apAyaricaya dharmadhyAnanA aMgabhUta che. bahAra zodhatA kastUrImRga jevI durdazAmAM rAga-dveSanI jema cAra kaSAyo paNa jIvane haDaselI denAra A mithyAtva che. ati bhayaMkara che. jIvane cAra gatimAM viSadharanA viSanI jherI asara karatAM rakhaDAvIne ribAvanArA che. paNa bhayAnaka asara A mithyAtvAdinI rAga-dveSa e agnikuMDa che to kaSAya jIvane thAya che. e lAvArasanuM sarovara che. du:khamUlaka- mATe tenAthI bacavA mahAmoha-jetA du:khaphalaka ane du:khaparaMparaka saMsAravRkSanuM jinarAja e ja eka ananya zaraNa che - mULa che. evA sabodhathI manane vAsita karavuM te krodhane kALAnAganI upamA che. paNa apAyaricaya dharmadhyAna che. mAnane hAthInI upamA che. avirati : hiMsA, jUTha, corI, bhoga mAyAne pApamAtAnI upamA che. ane parigraha Adi pAponuM sevana e lobhane vadhatA tADanI upamA che. avirati che. tenAthI prerAyelA jIvo A upamAonA abhyAsa dvArA svajana-parivArAdinAM paNa vadha-baMdhana dhyAnamArganA sAdhake kSamA-namratA- karatAM acakAtA nathI. A lokamAM je ati saraLatA-nilabhatA Adi guNothI bharelA niMdanIya gaNAya che tevAM hiMsAdi kAryo jinezvaradevanA bhajanamAM mana parovavAnuM paNa kare che ane paralokamAM ati dAruNa che ke jethI te dharmadhyAnamAM sugamatAthI narakAdi vedanAonA bhoga bane che. sthira thai zake. A hakIkatanuM ciMtana buddhine zuddha mithyAtvAdinI anarthatA karIne viratidharonI sevA karavAnI laganI rAga-dveSa ane kaSAyanuM mULa koi lagADe che mATe te apAyaricaya dhyAnanA hoya to te mithyAtva che. aMgabhUta che. dehamAM Atmabuddhi A mithyAtva pedA Asrava : mana-vacana-kAyAnI kare che. aprazasta (AzA-nirapekSa) kriyAthI dhyAna vicAra (savivecana) * 86 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upArjana karelAM azubha karmonA yoge jaghanya, madhyama ane utkRSTa - ema traNa jIvone cAra gatimaya saMsAramAM bhUMDA prakAra che. hAle bhaTakavuM paDe che. Adhi, vyAdhi ane jema ke jJAnAvaraNIya karmanI utkRSTa upAdhithI grasta banI duHsahya duHkho sthiti (kALamaryAdA) 30 koDAkoDI bhogavavAM paDe che. sAgaropamanI ane jaghanya sthiti A rIte je apramattamuni yA aMtarmuhUrtanI che. dhyAnasAdhaka AtmA apAya-rAgAdi karmano rasa (anubhAga) arthAt doSonuM karuNAsabhara hRdaye je ciMtana kare vipAka rasodaya ke jenA phaLarUpe jJAnAte apAyaricaya dharmadhyAna kahevAya che. varaNIya Adi karmonA svabhAvanI ugratA, vipAkavicayanuM svarUpa maMdatA vagereno anubhava thAya che. (3) vipAkavicaya : karmonA vipAka karmanA pradeza eTale jIvanA asaMkhya pariNAmanuM ciMtana karavuM te vipAkavicaya pradezo sAthe coMTelA karmapudgalanA daliko dharmadhyAna che. je jIva-pradezo upara potAno aDDo jema ke - mithyAtva, avirati, jamAvI de che. kaSAya, pramAda ane mana-vacana-kAyAdithI A rIte karmaprakRti vagerenA vipAkanuM upArjita karelAM karmo jIvane zubhAzubha jinavacana anusAra sthiratApUrvaka ciMtana phaLa ApanAra che. karmanAM prakRti, sthiti, karavuM e vipAkavicaya dharmadhyAna che. rasa ane pradeza - e mukhya cAra prakAra saMsthAnavijayanuM svarUpa che. te (kama) jayAre udayamAM Ave che (4) saMsthAnavicaya : jinavacana tyAre jIvane kevAM kevAM dAruNa du:kho anusAra jagatamAM rahelA padArtho-dravyonAM bhogavavAM paDe che teno vicAra A saMsthAna (AkAra), AdhAra, prakAra ane dhyAnamAM karavAno hoya che. pramANAdinuM ciMtana karavuM tathA dravyonA karmaprakRti eTale karmano svabhAva jema utpAda, vyaya, dhrauvyAdi paryAyonuM ciMtana ke jJAnAvaraNIya karmano svabhAva AtmAnA karavuM te saMsthAnavicaya dharmadhyAna che. jJAnaguNane DhAMkavAno che. A rItanA A dhyAnamAM cauda rAjaloka ane vicAra-vistAramAM mananuM vicaraNa A jIvAdi padravyono judI-judI rIte zAstra dhyAnanA eka bhAgarUpa che. sApekSa vicAra karavAno che. karmanI sthiti eTale karmono AtmA cauda rAjalokanI zAstrokta AkRti sAthe coMTIne rahevAno kALa. tenA sAthe puruSadehAkRti vizeSa sAmya dharAve dhyAna vicAra (savivecana) * 87 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tethI A vicAramAM sugamatA rahe che, ke Urdhva, adhaH ane tiryakra svarUpa temaja tenA pariNAme vizva-sAyujaya lokanuM ciMtana karavuM te tathA lokamAM rahela keLavAya che. dhammAdi narakabhUmio, ghanodadhi Adi saMsthAna eTale AkAra. jIvonA valayo, jaMbUdIpa Adi dvIpo, lavaNAdi zarIranuM samacaturagnAdi saMsthAna che ane samudro, sImaMta, Adi narakAvAso, pudgaladravyonuM parimaMDalAdi saMsthAna che. jyotiSI tathA vaimAnikadeva - saMbaMdhI temaja dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM vimAno, bhavanapatidevAdi - saMbaMdhI saMsthAna lokakSetranA saMsthAna jevuM che. bhavano tathA bIjAM gAma, nagara, kSetra lokanuM saMsthAna : adholoka vistIrNa vagerenuM siddhAMta sApekSa svarUpa ciMtavavuM puSpagaMgerInA AkAravALo che, tiloka te saMsthAnavicaya dharmadhyAna che. jhallarInA AkAravALo che ane Urdhvaloka A ciMtananI sAthosAtha jIvamRdaMganA AkAravALo che. svarUpanuM ciMtana paNa mumukSu sAdhaka mATe kALanuM saMsthAna : kALanuM saMsthAna atyaMta Avazyaka che. manuSyakSetra pramANa che kema ke kALa sUrya te ciMtana A prakAre thaI zake - AdinI gati kriyAthI jaNAya che, tethI jIva upayoga lakSaNavALo ane kALa manuSyakSetranA AkAravALo che - nitya che. ema upacArathI kahevAya che. jIva arUpI che. prakAra : dravyonA bheda-prakAronuM zarIranA je dharmo che tenAthI bhinna ciMtana karavuM jema ke dharmAstikAya dharmo jIvanA che. lokavyApI che vagere. jIva potAnAM karmono kartA ane - paryAya : dharmAstikAyAdi dravyomAM bhoktA che. rahelA utpAtAdi paryAya arthAt avasthAnuM jIvamAM zivatva chupAyeluM che. ciMtana karavuM. A rIte jIva-svarUpanA ciMtanamAM vadhune A badhuM saMsthAnaviya dharmadhyAnamAM vadhu UMDA UtarIe chIe to eka alaukika sthAna pAme che. duniyAnAM darzana thAya che, jenI tIvra - lokasvarUpanuM ciMtana : jinezvara deve tAlAvelI pratyeka dharma sAdhakane hoya che. batAvelA anAdi nidhana-nitya ane saMsAra samudra : jIva potAnAM azubha nAma, sthApanA Adi bheTavALA karmonA udaye saMsArarUpI samudramAM bhaTake paMcAstikAyamaya lokanuM ciMtana karavuM te, che. e saMsArasamudranuM svarUpa ciMtavavuM. dhyAna vicAra (savivecana) * 88 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke - samudra jaLathI pUrNa hoya che (1) jeno sukAnI samyajJAna che. tema saMsArarUpI samudra janma-maraNAdirUpa (2) je samyagdarzanarUpa sudaDha saDha jaLathI bharelo che. yukta che. samudramAM pAtALa-kaLazo hoya che tema (3) je chidrarahita che. saMsArarUpI samudra kaSAyarUpa cAra pAtALa (4) je tArUpa pavanathI prerita kaLaza yukta che. hoine zIdhra gativALuM che. samudramAM moTA khaDako hoya che, tema (5) je vairAgyanA mArge cAlatuM saMsArarUpI samudramAM anekavidha aMtarAyarUpa hovAthI durgAnarUpa mojAothI akSubdha che. moTA khaDako che. (6) je mahAmUlyavAna zIlAMgarUpa samudramAM upadravakArI jaLajaMtuo hoya ratnothI alaMkRta che. che, tema saMsArasamudra seMkaDo du:kha, saMkaTa (7) jenI samagra racanA alaukika temaja durvyasanarUpa jaMtuothI vyApta che. ajoDa ane anupama che. samudramAM bhayAnaka AvartI hoya che, (8) jeNe potAnA Azritane kadI tema saMsArasamudramAM mohanIyakarma e ja cheha dIdho nathI. bhramaNa karAvanAra hovAthI bhayAnaka AvA cAritrarUpI jahAjamAM besIne Avarta che. hemakhema muktipurImAM pahoMcI zakAya che. samudramAM mojAM UchaLe che, tema A rIte ekAgra citte vicAravuM e saMsAra-samudra paNa ajJAna-pavanaprerita paNa saMsthAnaviya dharmadhyAnano eka saMyoga-viyogarUpa mojAovALo che tathA prakAra che. jeno (pravAhanI apekSAe) Adi ke aMta Akhare mATImAM maLanArA dehAdi nathI. evo mahA bhayaMkara saMsAra-sAgara para-padArthonA mamatvamAMthI manane mukta che. ityAdi ciMtana karavuM te paNa karIne, nahi maravAnA svabhAvavALA dharmadhyAnanA aMgabhUta che. anaMta jJAnAdi yukta AtmA sAthe joDavA cAritrarUpI jahAja: AvA bhayAnaka mATe A cAreya prakAranAM dhyAna, niyamAM bhavasAgarathI AtmAne pAra utAranAra sacoTa asarakAraka che, eTale teno vadhune cAritrarUpI jahAja che. A jahAjamAM besIne vadhu abhyAsa dhyAnamArganA sAdhaka mATe to Aja sudhImAM anaMtA AtmAo bhavasAgara prANavAyu jeTalo Avazyaka che. tarIne muktipurImAM pahoMcyA che. | dharmadhyAnanA ukta cAra prakAromAM A jahAja kevuM che ? saMsthAnaviya prakAramAM jinopadiSTa dhyAna vicAra (savivecana) * 89 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAdi sarva padArthonuM naya, nikSepAdi vaDe ciMtana ane dhyAna karavAnuM kahyuM che, tethI dhyAnanA sarva prakArono temAM samAveza thai jAya che. piMDamAM brahmAMDanuM avataraNa karavAnI A adbhUta kaLAmAM kuzaLatA prApta karavA mATe A cAreya prakAranuM dharmadhyAna upakAraka che ane A dhyAnamAM kendrasthAne jinAjJAne rAkhavAthI ja sarva maMgaLakArI dharma-dhyAnathI bhraSTa karanArAM azubha baLonA humalA niSphaLa nIvaDe che. ciMtana jyAM sudhI cala-citte thatuM hoya tyAM sudhI te ciMtA ane bhAvanArUpadhyAnano pUrvAbhyAsa che ema jANavuM ane jyAre te ciMtana sthira-pariNAme thAya che tyAre te dharmadhyAna svarUpa bane che. te dharmadhyAnanA satata abhyAsathI zuddhAnubhUtipUrvakanuM je tattvaciMtana thAya che te zukla dhyAnanA aMgabhUta gaNAya che. dharmadhyAnanA adhikArI : sarva prakAranA pramAdathI mukta, jJAnarUpI dhanavALA temaja upazAmaka ane kSapaka nigraMtho dharmadhyAnanA mukhya adhikArI che. dharmadhyAnanI zuddhinI parAkASThA uparokta mahAtmAomAM ja hoya che. sAtamA guNasthAnakathI mAMDI bAramA guNasthAnaka sudhInA jIvo ane gauNatayA cothA, pAMcamA ane chaThThA guNasthAnake rahelA jIvo paNa dharmadhyAnanA adhikArI gaNAya che. zukladhyAnanA prathama be prakAranA dhyAtA prathama (vajaRSabhanArAca) saMghayaNavALA ane pUrvadhara apramatta munivaro hoya che ane aMtima be prakAranA dhyAtA sayogI ane ayogI kevaLI bhagavaMto hoya che. * dharmadhyAna ane maitrI Adi bhAvo : AjJAvicaya Adi dharmadhyAnamAM jinezvara paramAtmAnI 52ma maMgaLakArI AjJAnuM ciMtana karavAthI sAdhakane maitrI Adi cAra bhAvonuM ciMtana karavAnI preraNA paNa sahaja rIte maLe che. 'guNasthAnaka *mAroha'Adi graMthomAM paNa dharmadhyAnanuM svarUpa batAvatAM maitrI Adi cAra bhAvanAone temaja piMDastha Adi cAra avasthAone dharmadhyAnanA prakAra tarIke gaNAvI che. jIvane ArdradhyAnathI choDAvI ane dharmadhyAnamAM joDanAra tathA zreNi ane zukladhyAna sudhI pahoMcADanAra sakala sattvajIvaviSayaka sneha ane hitacitAnAM guNasthAnanI apekSAe mukhyatayA 1. maitryAiimazcaturbhet yavAsAvivatuvidham / piMDasthAdi caturdhA vA dharmadhyAnaM prakIrtitam // 'muLasthAna RmAroda' hto. rUpa - vRtti. maitryAdi cAra bhedavALuM tathA AjJAvicayAdi cAra prakAravALuM tema ja piMDastha Adi cAra bhedavALuM dharmadhyAna' kaheluM che. dhyAna vicAra (savivecana) . 90 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAma che, tethI maitrI Adi bhAvo sadA-sarvadA-sarvatra kAyama ja rahe che. kALa svayaM dharmadhyAnarUpa che ane te dharmadhyAnanA paNa tene kAMi karI zakato nathI. hetu paNa che. A rIte badhA ja jIvonuM upayoga AjJAvicayAdi cAre prakAranAM lakSaNa ane jIvatvajAti eka hovAthI dhyAnathI anukrame maitrI Adi cAre jIva-jIva vacce jAtibhAino saMbaMdha che. bhAvanAono paNa saMgIna rIte vicAra A saMbaMdhane samyak prakAre dIpAvavAthI karI zakAya che te A rIte - karmanAM baMdhano tUTe che ane jIva-jIva (1) AjJAvicaya dhyAna ane maitrI vaccenA abhinna-saMbaMdhane zAzvatapaNe bhAva : asIma upakArI jinezvara jIvavAnuM parama saubhAgya prApta thAya che paramAtmAnI parama kalyANakArI AjJA ane jo jIvane parAyo mAnIne teno anaMta arthAtmaka che, teno niSkarSa che - tiraskAra, hIlaNA, hiMsAdi karavAmAM vizva vAtsalya keLavavuM. Ave che to tenI AkarI sajA, tevuM - vizva vAtsalya keLavavuM eTale vizvanA amaitrIpUrNa vartana karanArane bhogavavI badhA ja jIvo pratye svatulyabhAva dAkhavavo. paDe che. A bhAvano pAyo maitrIbhAva che. jinezvara paramAtmA jene svatulya maitrIbhAva eTale badhA ja jIvone bhAva Ape che, sneha Ape che, vAtsalya mitranI AMkhe jovA. sahRdayI mitratalya Ape che te badhA ja jIvo sAthe maitrIpUrNa bhAva Apavo. kAraNa ke jIva-jIva saMbaMdha keLavavAnuM prazasta ciMtana vaccenI sagAi lohInI sagAithI paNa AjJAviya dhyAnamAM samAviSTa thAya che. UMcI che. "sabe nIvA na daMtadhyA' arthAt AvI sagAinuM kAraNa jIvatvanI koI paNa jIvanI hiMsA karavI nahi'; tulyatA che, samAnatA che, ekasarakhApaNuM che. "mitta be satra mUsuM' arthAt "sarva vaLI eka jIvanuM je upayogamaya jIvo sAthe mAre maitrI che - evI svarUpa che te ja svarUpa traNa jagatanA sarva ahiMsA ane maitrI bhAvanAnuM trividhe jIvonuM che. jIva cAhe nigoda avasthAmAM pAlana karavAnI AjJA jinezvara rahyo hoya ke siddha avasthAne pAmyo bhagavaMtoe pharamAvI che. hoya, paNa tenuM upayogamaya svarUpa to tyAga ane vairAgyane prANavaMta 1. sAravAranA sUtra; adhyayana 4. 2. zramaNasUtra-vaMdittAsUtra; gAthA 49. dhyAna vicAra (savivecana) - 91 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvanAra jIvajAti sAthe jAtibhAi jIva sAthenI amaitrI arthAta koI eka jevo balka tenAthI paNa caDhiyAto saMbaMdha jIvanI paNa virAdhanA tene AMkhamAMnA keLavavArUpa maiyAdi bhAvo che - e kaNanI jema khaTake ja khaTake. hakIkatanuM vismaraNa thAya che, to nigodanA A badhuM ja ciMtana e devAdhidevanI jIvo jevI adhama-manodazA saMjJI paMcendriya AjJAnA ja ciMtana svarUpa hovAthI manuSyanI paNa thAya che. AjJAviya dharmadhyAna che. eTale to jIvamaitrIne amRtanI (2) apAyaricaya dhyAna ane upamA che. pramodabhAva : du:khamUlaka, du:khaphalaka ane sAmAyikane paramAmRtanI upamA che. duHkhonI paraMparA sarjanArA saMsAranuM koI pUche ke "maitrI bhAvanA eTale svarUpa vicAravuM te ukta dhyAnanA zuM ?" to tenA javAbamAM spaSTapaNe kahI aMgabhUta che. zakAya ke traNa jagatanA badhA ja jIvo A svarUpanI vicAraNA karatAM tenA mArA mitra che, e satyathI manane punaH kAraNabhUta rAgAdi doSonI bhayAnakatA punaH bhAvita karavuM te. ane prabaLatAno khyAla Ave che. jIva-jagatathI alaga pADanArA mATe A khyAla AvyA pachI cha khaMDane mokSa khUba ja dUra che ane jIva-jagata jItanArA cakravartIone paNa parAsta sAthe AtmIyatA keLavIne, jaDa-jagatathI karanArA je rAgAdi doSo che tene nakhazikha dUra rahenAra mATe mokSa atyaMta najIka che. parAsta karanArA paMca parameSThi bhagavaMto AjJAviya dhyAnamAM A badhA pratye hArdika AdarabhAva jAge che. ciMtanane sthAna che. A AdarabhAva e guNAdhika pratyeno 'zivamastu sarvanAta: ' pramodabhAva che. 'sarve bhadrANi pazyantu !' jJAnI bhagavaMto A pramodabhAvane 'ma varSAt sofpa pApAni !' ati durlabha kahe che ane tenuM kAraNa e che A ane AvI bIjI bhAvanAo ke moha-mithyAtvavaza jIvane "guNajIvamaitrInA tAttvika mUlyane pUravAra kare che. bahumAna'no adhyavasAya bhAgye ja sparze che. e atyaMta mahattvanuM che ke te adhyayasAyane jagADavA mATe tribhuvanapati zrI jinezvara paramAtmAnI apAcaricaya dhyAna aksIra auSadha che. AjJAno ArAdhaka e AjJAnA hRdayabhUta 'rAga gayo tuja mana thakI..." e jIvono sahRdayI mitra ja hoya, koi eka stavana paMkti pUrI karyA pachI ApaNe dhyAna vicAra (savivecana) - 92 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA mananuM nirIkSaNa karavAnuM che ke jethI temAM rahelA rAgAdi doSonA dAsa thaine ApaNe jIvIe chIe ke teno samULa uccheda karanArA jinezvara bhagavaMtonA dAsa thaine jIvIe chIe teno spaSTa khyAla ApaNane Ave. A khyAla AvyA pachI tarata e hakIkata khyAlamAM Ave che ke rAgAdi doSone jItavAnuM kAma atyaMta kaThina che. A khyAla jema jema sudRDha banato jAya che tema tema rAgAdi doSone jItavAnA prayatnamAM kaTibaddha sAdhu bhagavaMto pratye apUrva pramodabhAva pedA thAya ja. A cAra bhAvanA prabhAve doSa sevatAM jhATakA lAge che ane sadguNa nija aMgabhUta bane che. 'thoDalo paNa guNa para taNo, dekhI harSa mana ANa re...' amRtavelanI sajjhAyanI A paMkti khUba ja mArmika che. saMsAravartI sarva apAyonuM unmUlana karavAnI amApa zaktivALI che. tenAthI cittane punaH punaH bhAvita karatA rahevuM te paNa apAcavicaya dhyAnanuM eka aMga che. (3) vipAkavicaya dhyAna ane karuNAbhAvanA : vipAka eTale pariNAma, phaLa. jagatanA jIvonI dInahIna ane duHkhamaya hAlata joi karmanAM vicitra phaLono vicAra karavo, tenA para ciMtana karavuM te vipAkavicaya dhyAna kahevAya che. A vicAra ane ciMtana nitAMta karuNAjanaka che. davAkhAnAnA khATalA para duHsahya vyAdhithI ribAtA temaja kaNasatA dardIne joine game tevA kaThora hRdayanA mANasane paNa eka vAra to karuNA sparzI jAya che; to pachI vividha prakAranAM azubhakarmonA bhAva-rogathI satata pIDAtA temaja hAyavoya karatA jIvone joine paththara jevA hRdayavALA mANasane paNa karuNA na sparze te kema manAya ? vipAkavicaya dhyAnanA abhyAsIne potAnuM dhyAna mAtra potAnAM ja karmanAM phaLa upara rAkhavAnuM nathI, paNa karmagrasta sarva jIvo upara rAkhavAnuM che. tema karavAthI te badhA jIvo upara niHsIma karuNA varasAvanArA jinezvara paramAtmAnI karuNAne pAtra banAya che ane karuNA jagADanArA karmagrasta jIvo paNa apekSAe upakAraka pratIta thAya che. pramodabhAvanAmAM dhyeya tarIke guNAdhikatva hoya che, tema karuNAbhAvanAmAM duHkhAdhikatva e dhyeya che. jIva mAtrane potAnA duHkhanI karuNA to hoya ja che, paNa te ArttadhyAna svarUpa che. te jyAre sarva jIvaviSayaka bane che tyAre dharmadhyAna svarUpa bane che. AthI karuNAbhAvane puSTa karanAra vipAkavicaya dhyAna paNa dhyAnamArganA dhyAna vicAra (savivecana) 0 93 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsI mATe khUba ja Avazyaka che. (4) saMsthAnavicaya dhyAna ane mAdhyasthabhAvanA : saMsthAna vicaya dharmadhyAnamAM sarva lokanuM svarUpa ane padArthanA utpAda, vyaya, dhrauvya AdinuM ciMtana karavAnuM hoya che. tenA dvArA sAdhakane jaDa-pudgala padArtho prati ane jIvonA doSo prati mAdhyastha bhAva utpanna thAya che. jethI cittamAM te jIvo prati paNa maitrIbhAva akhaMDa rahe che ane samatAbhAvanI vRddhi thAya che. cothI A mAdhyastha bhAvanAmAM dhyeya tarIke doSAdhikatva hovAthI, tenA dvArA jIvonA doSo pratye ja mAdhyasthabhAva keLavavAno hoya che. upekSAne pAtra doSI nahi paNa doSo che, pApI nahi paNa pApa che. jIva mAtra to maitrI Adine ja pAtra che. koi paNa jIva tarapha upekSA ke dveSavRtti dAkhavavAthI mahAmoha-mithyAtva karmanuM sarjana thAya che. jIva mAtra pratye maitrIpUrNa dRSTi UghaDatAM A badhI bhAvanAo susAdhya bane che. pahoMcavAnI yogyatAvALo bane che. A rIte AjJAvicaya Adi dharmadhyAnamAM jIvamaitrI Adi bhAvonuM dhyAna paNa samAyeluM che. AjJAvicayAdi dharmadhyAnamAM maitrI Adi bhAvo samAyelA che te ja rIte jinezvara paramAtmAnI piMDastha Adi avasthAonA ciMtanamAM paNa maitrI Adi bhAvo samAyelA che. eTale jinokta koi paNa vacananuM samyak prakAre ciMtana karanArane te bhAvanI sparzanA thAya ja che, je bhavaparaMparAnAzaka che. * dharmadhyAnanI anuprekSAo : 'aupapAtika' sUtramAM dharmadhyAnanI cAra anuprekSAo batAvI che : (1) anityatva bhAvanA, (2) azaraNatva bhAvanA, (3) ekatva bhAvanA ane (4) saMsAra bhAvanA. dharmadhyAnathI atyaMta bhAvita cittavALA munirAja dhyAnanA aMte ane navesarathI dhyAnArUDha thatA pahelAM dhyAnamAM sahAyaka ane preraka anityAdi je bhAvanAonuM ciMtana kare che te anuprekSA temane 'a N' ane 'mama'nA dvandvathI sarvathA para rahevAnuM baLa pradAna kare che. lezyA : AthI prathama AjJAvicaya dharmadhyAna che. AzAnA abhyAsIne sarva jIvo svatulya hovAnuM zAstra-satya sparze ja che 'lezyA' zabda 'tti' dhAtu uparathI ane te pachI te AjJA pALavAmAM banyo che. hrizno artha che coMTavuM, pAvaradho banIne dharmadhyAnanA zikhare saMbaddha thavuM. arthAt jenA dvArA karma dhyAna vicAra (savivecana) * 94 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI sAthe coTe che, baMdhAya che tene puNya prakRtiono baMdha thAya che, saMvara - 'lezyA' kahe che. AvatAM azubha karmo aTakI jAya che; lezyA AtmAnA pariNAma- nirjarA-purANA karmano paNa aMze-aMze adhyayasAya rUpa che. kSaya thAya che ane paralokamAM devatAi sukhanI vipula sAmagrI prApta thAya che. zubha Asravano anubaMdha thavAthI anukrame uttama kuLa, bodhi-lAbha, pravrajyA, kevaLajJAna ane mokSa prApta thAya che. dharmadhyAnIne tIvra-maMdAdi prakAravALI pIta, padma ane zukla lezyAo anukrame vizuddha hoya che arthAt dharmadhyAna samaye AtmapariNAmonI vizuddhi vRddhi pAme che. dharmadhyAnanAM bAhya cihno : (1) tevo sAdhaka jinapraNIta jIvAdi tattvonI dRDha zraddhAvALo hoya. (2) sudeva ane sugurunI bhakti temaja sevA karavAmAM sadA sakriya hoya, temanA guNonI prazaMsA karavAmAM sadA mokhare hoya. (3) zrutAbhyAsa, zIla ane saMyamamAM prItipUrvaka pravRtti karanAro hoya. (4) lokasaMjJAne na anusaratAM jinAjJAne anusaranAro hoya. A cihno vaDe dharmadhyAnanA dhArakane oLakhI zakAya che. dharmadhyAnanuM phaLa : dharmadhyAnanuM phaLa amogha che, aciMtya che, amApa che. koi chadmastha teno pUro kayAsa kADhI zakato nathI. paraMtu sarvajJa, sarvadarzI jinezvara paramAtmAnA dharmadhyAnanA prabhAve vyaktigata A lAbha thavA uparAMta samaSTimAM bhadraMkara vAtAvaraNa vadhu samRddha bane che. (2) paramadhyAna mULa pATha : paramadhyAnaM - zuklasya prathamo bheda:pRthaktvavitarkasavicAram // 2 // artha : zukla dhyAnano 'pRtha vitarka savicAra' nAmano je prathama bheda te 'paramadhyAna' kahevAya che. * vivecana : 'dhyAna zataka' vagere graMthomAM zukladhyAna saMbaMdhI vizeSa mAhitI ApelI che. prastuta viSayamAM tenA upayogI sArano vicAra ahIM karavAmAM Avyo che te nIce pramANe che - zukladhyAnanA dhyAtAne te dhyAna siddha karavA mATe vizeSa puruSArtha karavo paDe che, vacanAnusAra tenuM varNana karatAM zAstrakAra temAM mukhyatayA sarvaguNanA AdhArabhUta bhagavaMto pharamAve che ke dharmadhyAnanA prabhAve zubha Asrava sattvaguNano Azraya levAno hoya che. kAraNa ke zukladhyAna e nirAlaMbana, dhyAna vicAra (savivecana) 7 95 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAkAra ane sadA AnaMdamaya svarUpavALuM (3) viveka : dehathI AtmAnI che. te dhyAnarUpI mahelane TakAvI rAkhavA bhinnatAnuM bhAna hoya. sattva e staMbhanA sthAne che. (4) vyutsarga H niHsaMdehapaNe deha e sattvanI vAstavika khIlavaNI ane upAdhino tyAga kare. mATe je cAra AlaMbano ane cAra * zukladhyAnanI cAra anuprekSAo : anuprekSAo vagere bhagavatI sUtramAM zukladhyAnanI vyutthAna avasthAmAM darzAvI che te nIce mujaba che - cAra prakAranI anuprekSAno upayoga karAya * zukladhyAnanAM cAra AlaMbano : che, jenA dvArA dhyAtAno aMtaraMga pariNAma (1) uttama kSamA, (2) uttama jaLavAya che temaja dhyAnanI dhArAno mRdutA, (3) uttama Arjava ane (4) pravAha akhaMDa rahe che. uttama saMtoSa. (1) anaMtavRttitA anuprekSA : eTale jenAmAM AvA uttama prakAranI kSamA ke AtmAnI anaMtakALathI avicchinnapaNe vagere hoya che te zukladhyAnanA adhikArI cAlI AvatI bhava-paraMparAno samyaka gaNAya che. prakAre vicAra karavo. matalaba ke jeo khamavAmAM mahA (2) vipariNAmAnuprekSA : eTale ke zUravIra hoya che, puSpathI ye vadhu mRdu padArthonuM pratikSaNa vividharUpe pariNamana hRdayavALA hoya che, pANI jevA pAradarzaka thAya che tenuM yathArthapaNe ciMtana karavuM. hoya che ane sahaja rIte maLatI sAmagrIthI (3) azubhAnuprekSA : eTale ke saMtoSano anubhava karanArA hoya che teo rAgadveSAtmaka saMsAranI azubhatAno zukladhyAnanA adhikArI gaNAya che. asAratAno samyak prakAre vicAra karavo. * zukladhyAnanAM cAra lakSaNo : (4) apAyAnuprekSA : eTale ke hiMsA (1) avyatha : devAdita upasargomAM Adi Asrava dvArothI thatA bhayaMkara paNa vyathAno abhAva hoya. anarthono yathArtha rIte vicAra karavo. (2) asaMmoha: devAdikRta mAyAjALa A cAre prakAranI anuprekSAmAM mana ke saiddhAntika sUkSma padArtha viSayaka parovAyeluM rahe che to dhyAna tarata lAgu saMmohamUDhatAno abhAva hoya. paDe che. 1. cattAra navA -vaMtI-muttI-nave-ma cattAri AlaMbaNA-avvahe-asaMmohe-vivege-viussagge / cattAri aNuppehAo-aNaMta vattiyANuppehA - vippariNAmANuppehA-asubhANuppehA-avAyANuppehA / dhyAna vicAra (savivecana) * 96 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAtavya : dhyAtavya eTale jenuM dhyAna have A traNeya lakSaNane kaMika karavAnuM hoya te dhyeya. vistArathI vicArIe - ahIM zukladhyAnanI vAta cAle che, pRthakatvaH jemAM vistArathI (bhedathI) eTale tenuM dhyeya vicAravuM rahyuM; te A jIva ke pudgala Adi dravyonA utpAda, pramANe che - vyaya ane dhrauvyAdi paryAyo ke amUryAdi AtmAdi dravyomAM utpAda, vyaya, paryAyonuM ekAgracitte ciMtana karavAmAM dhrauvyAdi paryAyonuM vividha naya-dravyAstika Ave tene 'pRthakatva' kahe che. nayAdi vaDe pUrvagata zrutanA AdhAre athavA to zrutajJAnanA AdhAre eka ciMtana karavuM e zukladhyAnanuM dhyeya che. dravyathI dravyAMtaramAM, eka guNathI A dhyAnanA cAra prakAra che je cAra guNAMtaramAM ane eka paryAyathI pAyA tarIke prasiddha che. paryAyAMtaramAM ciMtana thAya te paNa * pahelo pAyo yAne prathama zukladhyAna : 'pRthakutva che.' 'pRthakatva-vitarka-savicAra - e vitarka : je dhyAnamAM svaprathama zukladhyAna arthAt zukladhyAnano zuddhAtmAnubhavarUpa bhAvazrutanA AlaMbanathI pahelo pAyo che. utpanna thayelo AntarajalpAtmaka (aMtaraMga 'pRthakRtva-vitarka-savicAra' eTale zuM? dhvanirUpa) vimarza hoya te 'vitarka pathakatva' eTale bhedathI ke kahevAya che. vistArathI. savicAra : je dhyAnamAM eka arthathI 'vitarka eTale zrutajJAnanuM viziSTa bIjA arthamAM, eka zabdathI bIjA zabdamAM prakAre ciMtana ane tathA eka yogathI bIjA yogamAM saMkramaNa 'savicAra' eTale artha, zabda ane thatuM hoya te 'savicAra' kahevAya che. 2 yogamAM saMkramaNa thavuM te. ahIM "artha' te dravyarUpa che. "zabda" A traNeya lakSaNa yukta hoya te e akSaranAma svarUpa che ane 'yoga" e prathama zukladhyAna che. mana-vacana kAyArUpa che. temAM paraspara 1. sahabhAvI hoya te 'guNa' kahevAya che ane kramabhAvIne 'paryAya' kahevAya che ane je guNaparyAyathI yukta hoya tene 'dravya' kahevAya che. savitarka savicAraM sapRthaktvamudAhRtam / triyogayoginaH sAdhorAdyaM zuklaM sunirmalam // zrutacintA vitarkaH syAt vicAra: saMkramo mataH / pRthaktvaM syAdanekatvaM bhavatyetattrayAtmakam // - TUsthAna mAroda, ratno. 60-66 dhyAna vicAra (savivecana) - 97 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkramaNa thAya che eTale ke dhyAnano pUjya mahopAdhyAya zrIyazovijayajI upayoga badalAto rahe che, te zukla- mahArAje svaracita 'dravyaguNaparyAyadhyAnano prathama prakAra che. rAsa'mAM uparokta je vastu jaNAvI che te jo ke A dhyAna pratipAtI che, tema atyaMta mahatvapUrNa ane mArmika che. chatAM vizuddha hovAthI uttarottara vizuddhatara temAMthI vartamAna kALe paNa zukaladhyAnanI dhyAna (uttara guNasthAnakInuM sAdhaka bane che. AMzika anubhUti hoi zake che, evo A rIte dharmadhyAnanA AjJAviyAdi mahattvapUrNa gabhita nirdeza maLe che. bhedonA satata abhyAsathI ja parama-dhyAna gurukulavAsamAM rahI, gurunI sevAmAM pragaTe che, mATe tene ja ahIM zukladhyAnanA tatpara rahetA muni saMyamAdi kriyAonuM prathama prakArarUpe gaNAvyuM che. vidhipUrvaka pAlana karavA sAthe * zukladhyAnano AMzika svAda : dravyAnuyoganA adhyayana, manana, ciMtana 'dravyAdika ciMtAe sAra, ane nididhyAsanamAM satata magna rahe che, zukladhyAnano lahIe pAra | to tene anukrame dharmadhyAna ane zukladhyAna te mATe ahi ja Adaro, sadguru karavAnuM sAmarthya avazya prApta thAya che. vina mata bhUlA phiro !' pUrvadhara maharSio AtmAnI dravya, 'Atmadravya guNa-paryAyanI bhedanI guNa ane paryAyarUpe bhedanayathI ciMtAciMtAe zukladhyAnano prathama bheda hoya vicAraNA karavA dvArA zukladhyAnano ane temanI abheda ciMtAe dvitIya bheda prathama bheda 'prathakRtva-vitarka-savicAra" hoya tathA zuddha dravya-guNa-paryAyanI siddha karI zakatA hatA ane dravya-guNabhAvanAe 'siddha samApatti' hoya, to te paryAyathI abhedarUpe AtmAnuM ciMtana zukladhyAnanuM phaLa che.' karIne zukladhyAnano bIjo bheda pravacanasAre'pyuktam - 'amRthakRtva-savitarka-avicAra'nI kakSA jo jANadi arihaMtaM prApta karI zakatA hatA. paNa jemane davvatta guNatta pajjavattehiM / 'pUrvanuM jJAna nathI evA munio paNa so jANadi appANaM zuddha dravya-guNa-paryAyanI bhAvanA vaDe moho tu ta gAdri tayaM 2500 siddha bhagavaMto sAthe "samApatti-dhyAna 1. "pravacanasAra'mAM kahyuM che ke - je sAdhaka arihaMta paramAtmAne dravya-guNa ane paryAya vaDe jANe che te potAnA AtmAne jANe che ane teno moha kSaya pAmI jAya che. 2. samApatti : dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatA. dhyAna vicAra (savivecana) * 98 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA ekatA siddha karIne zukladhyAnanuM zakAya che, je bhavAMtaramAM uttarottara phaLa prApta karI zake che. zreNigata viziSTa dhyAnanI prAptimAM A vAta pU. mahopAdhyAya sahAyabhUta bane che. zrIyazovijayajI mahArAje jema potAnA dharmadhyAnamAM piMDI Adi cAra 'dravya-guNa-paryAyanA rAsa'nA TabAmAM prakAramAMno aMtima prakAra-rUpAtIta dhyAna kahI che, tema "yogaviMzikA'nI svaracita che, jemAM siddha paramAtmAnA arUpI guNonuM vRttimAM paNa "anAlaMbanayoga'mAM ciMtana hoya che. A rUpAtItadhyAnanA zukaladhyAnano aMza arthAtu AMzika svAda prabhAve nizcayanayathI siddha svarUpI hovAnA pratipAdana dvArA pharamAvI che. AtmAnA AMzika AnaMdano anubhava "apramatta guNasthAnane pAmelA thAya che - A matalabano spaSTa nirdeza munione nirvikalpa dazAmAM cinmAtra "yogapradIpa'mAM che, te A pramANe - samAdhinA anubhava vakhate nirAlaMbana dhyAna "A zukladhyAnathI muktirUpa hoya che ane te sAmarthyayoga svarUpa che. lakSmIno parama AnaMda prApta karavA mATe A anAlaMbana yoga mukhyatayA yogIe sadaiva rUpAtIta tathA nirAkAra kSapakazreNimAM ArUDha thayelA munine evuM (Atma) dhyAna dhyAvavuM.2 apUrvakaraNa guNasthAnake hoya che, tenI rUpAtItadhyAna: niraMjana, nirAkAra, pahelAM sAtamA guNasthAnakamAM paNa cidAnaMda svarUpa siddha paramAtmAnuM dhyAna piMDasthAdi traNa avasthAomAMthI jyAre te rUpAtIta dhyAna che. rUpAtIta avasthAnuM bhAvana-dhyAna thAya niraMjana (sarvakarmarahita) siddha che, tyAre dhyeyarUpa siddha paramAtmAnA svarUpanA AlaMbana dvArA niraMtara temanuM arUpIguNo hoya che. A arUpI guNonuM dhyAna karanAra yogI, grAhya-grAhakabhAva dhyAna e AMzika zukladhyAnarUpa hovAthI arthAt "paramAtmA e dhyeya ane huM dhyAtA' apramatta munione paNa anAlaMbana yoga A bhedabhAvanI dIvAlane dUra karIne (sAmarthyayoga) anubhavasiddha che. tanmayatA pAme che arthAt dhyAtA, dhyeya- vartamAnakALamAM paNa apramatta bhUmikA siddha paramAtmAmAM laya pAmI jAya che, eTale sudhInuM anAlaMbana dhyAna siddha karI ke dhyAtA svayaM dhyeyarUpa banI jAya che. 1. ata evAvasthAtrayabhAvane rUpAtItasiddhaguNapraNidhAnavelAyAmapramattAnAM zukladhyAnAMzo nirAlaMbane'nubhavasiddha eva / - yogavizal; hno. 12 nI vRtti. 2. mukti-zrIparamAnaMdadhyAnenAnena yoginA / rUpAtItaM nirAkAraM dhyAnaM dhyeyaM tato'nizam // - yoga pravIpa, ratno. 207 dhyAna vicAra (savivecana) * 99 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha paramAtmA sAthe nI A khIle che tyAre paramAtmAnA parama gupta ekAkAratA e ja 'samarasIbhAva' che. svarUpa sAthe tadAkAratA sadhAya che; pachI paramayoga-sAmrAjyanA samrATo aharniza huM paramAtmA chuM e satya asthiA bhAvamAM jhIlatA hoya che. majAvatuM banI jAya che. "yoga'ne ulaTAvatAM "gayo' thAya. A hakIkata pU. zrIsiddhasena divAkara 'gayo' to kyAM gayo ? to ke rAga- sUrIzvarajI mahArAjanA anubhUta zabdomAM dveSarUpa paragharamAMthI vItarAga-vItadveSarUpa joie - svagharamAM. A yoga-prayoganA satata 'nino tAtA nino mojI, abhyAsa pachI paramAtma-milananI kaLAmAM jinaH sarvamidaM jagat / kuzaLatA prApta thAya che. jino jayati sarvatra, paramAtma-milananI kaLA yo ni: soDameva ' jyAre siddha paramAtmAnA zuddha - zAstava, ratno. rU. svarUpanA ciMtanamAM dhyAtAnI cittavRtti artha : jinezvara paramAtmA ja dAtA ekAkAra bane che tyAre temanuM guhya-gupta che, bhoktA che. A samasta vizvanA sarva svarUpa anubhavamAM Ave che. paramAtmA jIvo paNa svarUpathI jina che, ethI kevaLajJAna guNa vaDe sarvavyApI che eTale jinezvara paramAtmA sarvatra jaya pAme che. anaMta siddha bhagavaMto ane kevaLajJAnI je "jina" che te ja "huM" chuM. bhagavaMto potAnA kevaLajJAna guNa vaDe nijatva nirapekSa avasthAne pAmelA dhayAtAnA pratyeka pradeze vyApIne rahelA che yogIvaryo AvA vidhAna dvArA jIvamAM ane temanA guNaciMtanamAM tadAkAra banelo pracchanna zivatvane parama snehe sAdhavAnuM sAdhaka paNa te siddha bhagavaMto ane kevaLI sUcavatA hoya che. bhagavaMtonA kevaLajJAnarUpa darpaNamAM AtmA sivAyanA 'huM'ne sarvathA pratibiMbita thayelo che. vosirAvI dIdhA pachI ja AtmAmAM jina A rIte dhyAtA anaMta siddha svarUpa dekhAya che, jinamAM AtmA dekhAya che dhyeyabhAvane anubhavI parama ane A avasthAmAM ja ukta prakAranA AtmasvarUpanI pratIti karI, paramAnaMdano abhedAtmaka udgAro sahaja bane che. anubhava kare che - A ja sAcuM paramAtma- mATe ja zAstro pharamAve che ke - milana che, paramAtma-sAkSAtkAra che. dhyAtA jeTalo samaya jinezvara paramAtmAnA jyAre ApaNI yogyatA paripUrNarUpe dhyAnamAM upayogamAM rahe che teTalo samaya dhyAna vicAra (savivecana) * 100 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e AgamathI bhAvajinarUpa bane che. prApta karI zakatuM nathI. - jinezvara paramAtmAnA upayogamAM zukladhyAna mATe viziSTa sattva ane rahevuM eTale potAnI samagratAnA koi viziSTa zrutajJAna apekSita che. eka aMzano paNa upayoga jinezvara viziSTa santa vaDe sarva prakAranA paramAtmA sivAya anya koine na karavA upasargAdi sAme aNanama-aDaga-aDola devo arthAta jinezvara paramAtmAnA dravya- rahI zakAya che. guNa-paryAyamAM potAnI samagratAne DhALI viziSTa kRtAbhyAsanA baLe mana devI-ogALI devI. nistaraMga bane che, sarve kuvikalpo zamI A rIte paramAtmAnI pUrNa kRpAthI jAya che. citta nirmaLa thatAM svAtmAnA paramAtma mATe ja uparokta lakSaNavALA svarUpanI apUrva anubhUti thAya che, te sattvazALI pUrvadhara maharSio ja zuklaja paramAtma-darzana che ane paramAtma- dhyAnanA sAcA adhikArI che. milana paNa te ja che. mAsa-tuSa' munivara tathA marudevA jemaNe potAnA saMyama-jIvanamAM aSTa mAtA vagere 'pUrvanA jJAtA na hovA chatAM pravacanamAtAnI susevA dvArA samApatti temane kevaLajJAnanI prApti dharmadhyAnanA dhyAnanI pAtratA pragaTa karIne jinezvara prakarSathI thayela zukladhyAnathI thaI hovAnuM paramAtmA sAthe ekAkAratA siddha karavAnI spaSTa vidhAna che. dizAmAM anupama pragati sAdhI che evA dharmadhyAnamAM piMDI, padastha ane anubhava-yogI puraSanA udgAro kharekhara rUpastha dhyAnano paNa aMtarbhAva che ane romAMcakArI che, hRdaya-vINAnA tArane A traNe bhedo rUpAtItadhyAnane (je jhaMkRta karanArA che. zukladhyAnarUpa che tene) prApta karavA mATe * zukladhyAnanA adhikArI : traNa pagathiyAM che;' zukladhyAnarUpa UMcA prathama saMghayaNavALA pUrvadhara (pUrvanA mahelamAM pahoMcavA mATenI sopAnapaMkti jJAnanA jANakAra) samartha mahApuruSo ja che. piMDI Adi cAre prakArono A zukladhyAnanA pradhAna adhikArI che. samAveza AgaLanA dhyAna-prakAromAM kAraNa ke alpa sattvavALA jIvonuM mana graMthakAre pote ja karyo che. koi paNa rIte A zukladhyAnamAM nizcalatA prathama dhyAna-mArgamAM batAvelA 1. fudastha rUpamerA: suvartadhyAnastha ye purA | uktAstasyaiva rohArthaM prAsAde padikaM yathA // dhyAna vicAra (savivecana) * 101 - 'yo pradIpa' ratno. 64. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJAvicaya Adi tathA piMDastha Adi sneha, (6) atibhaya, (7) avyakta, sarva prakAronA yathAyogya, abhyAsathI (8) nidrA, (9) nidrA-nidrA, (10) sAdhakamAM 'paramadhyAna'rUpa zukladhyAnane pracalA, (11) pracalA-pracalA ane dhyAvavAnI zaktino ughADa thAya che. (12) syAnaddhi. jyAre citta piMDastha, padastha ane bhAvazUnya : citta (zubhAzubha rUpaDdhyAnathI nivRtta thaIne vicArAdirUpa) vyApArane yogya hovA unmanIbhAvane pAme che tyAre te nirAkAra chatAM tenA vyApArano sarvathA uparama mahAsUkSma-dhyAna kahevAya che ane te karavAmAM Ave te 'bhAvazUnya' kahevAya zukladhyAnano aMza che, A mahAsUkSma- che. (arthAt cittavRttionI sarvathA dhyAnanA abhyAsathI zukladhyAna prApta nivRtti thavI te 'bhAvazUnya' dhyAna thAya che.' kahevAya che.) (3) zUnyadhyAnA | vivecana : lAkaDInA mAra karatAM mULa pATha : azubha vicArano mAra mANasane adhika zUnyaM-cintAyA uparamaH / behAla banAve che. dravyazUnyaMkSiptacittAdinA dvAdazadhA- potAnA tana, vacana ane manane zubha khitte dittummatte vyApAramAM joDyA pachI zuddhamAM lai javA rAWI-FsohAr3amayamaIbranne mATe e traNene zAMta-mauna karavAM paDe che. niddArU-paMco vArasaha vyasutraM ti che. Ama karavAthI sAco ane pUro mAvato vyApAra sthApi vetasa: 'virAma' mANavA maLe che. sarvathA vyApArIparama: | Avo virAma sarva zubhAzubha artha : jemAM 'ciMtAno upara vicArothI sarvathA viramelA pUrNa (abhAva) hoya tene zUnya kahevAmAM Ave paramAtmAnA caraNakamaLamAM maLe che. kAraNa che. tenA be bheda che : (1) dravyazUnya tathA ke teozrI rAgadveSathI sarvathA mukta che. (2) bhAvazUnya. mATe AtmasvabhAvamAM ramaNatA karavA temAM 'dravyazUnyanA 'kSiptacitta' vagere sarvaprathama sarvathA zuddha-pUrNa paramAtmAnA A pramANe bAra bhedo che : (1) kSipta, cAre nikSepAonI ananyabhAve ArAdhanA (2) dIpta, (3) unmatta, (4) rAga, (5) karavAnI zAstrAjJA che. jeno ApaNe prathama 1. na kiJciccitayeccittamunmanIbhAvasaMgatam / nirAkAraM mahAsUkSmaM mahAdhyAnaM taducyate // dhyAna vicAra (savivecana) * 102 - 'yopravIpa' . 6rU. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnabhedamAM sArI rIte vicAra karyo che, himagirinA uttama zikhare caDhanArAne te ArAdhanAno abhyAsa vadhatAM ArAdhaka potAnAM vastro paNa bhArarUpa lAge che. pote ArAdhya AtmasvarUpe potAne joto, A muddAnI vadhu spaSTatA jANato temaja mANato thAya che. te ja cAlaNagADInA dAkhalAthI thai jAya che. bhAvazUnya (vikalparahita) dazA che. bALaka mATe te hitasAdhaka kharI, paNa bhAvazUnya-dhyAnamAM cittanA ciMtana- pukhravayanA mANasanI cAlamAM sahAyaka vyApAra sarvathA zAMta thai jAya che. citta banavAne badale avarodhaka bane che. ciMtana-vyApAra mATe samartha hoya che tyAre AthI e samajAya che ke bALatene AtmavIrya-AtmazaktinI prabaLatA kakSAnA ArAdhaka jIvo mATe upakAraka vaDe saMkalpa-vikalpa rahita banAvavuM ene zubha-vikalpone prauDha ArAdhakoe ja 'bhAvazUnya' dhyAna kahe che. vivekapUrvaka choDavA joie. amanaskayoga, unmanIbhAva, pANImAM je zakti hoya che tenA nirvikalpa avasthA ke paramadAsInya karatAM vadhu zakti te ja pANImAMthI vagere 'bhAvazUnya' avasthAnA sUcaka pragaTelI varALamAM hoya che, tema zubhaparyAyavAcI nAmo che. vikalpamAM je zakti hoya che tenA karatAM | sarva prakAranA savikalpa dhyAnonuM atyaMta adhika zakti zuddha-AtmaaMtima phaLa nirvikalpa dazAno yoga che svabhAvamAM hoya che. tanmayatA arthAtu ane te ja zuddha AtmasvabhAvano suyoga tadrupatA sAdhavA mATe zubha-vikalponA che. A avasthAne pAmelo dhyAtA- tyAganuM pharamAna te kakSAnA ja AtmAo AtmAnA zuddha svabhAvamAM ja magna rahe mATe paramopakArI maharSioe karyuM che. che arthAta dehAdi para padArthonA dharmathI naya, gama, bhaMga dvArA tattvonuM ciMtana sarvathA para banI jAya che. karatAM karatAM pUrvadhara maharSioe ciMtananA | sarva saM jo gomAM-sarva prakAranI suphaLarUpe nirvikalpa-dazAne pAmI AtmAavasthAe azubha-vikalpo heya-tyAya nubhavanA divya maMDalamAM jhUle che.' che ja, paNa paramadhyAnagirinA carama AvI anubhava dazA prApta karavA zikhare ArohaNa karavAmAM zubha-vikalpo mATe "yogapradIpa'mAM anubhavasiddha prayoga paNa bhArarUpa (bAdhaka) nIvaDe che, jema jovA maLe che. 1. naya aru bhaMga nikSepa vicAra, pUrvadhara thAke guNa herI, vikalpa karata tAga nahi pAye, nirvikalpa te heta bhayI rI. - pU. cidAnaMdajI mahArAja. dhyAna vicAra (savivecana) * 103 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA manane sarva prathama bhUbhAga- rUpAMtarita thai jAya che - tyAM vicAra biMdusthAna upara sthira banAvIne paratuM nathI, darzana che. avalokana-paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna- jyAM vicAravRttio ane citta karavuM. tyAra pachI parathI para evA sUkSma nathI, tyAM darzana che. zUnya vaDe darzana sva-AtmatattvanuM avalokana karavuM, jethI thAya che. "mAtra jovuM' - e biMdu para niraMjana evA AtmAnuM darzana thAya. sthiratva AvatAM ja vicAra kramazaH mAro AtmA AnaMdamaya che, zAnta- vilIna thavA pAme che. dAnta che. evA zuddha Atma-svarUpanuM je pUrNa thavAnI jene laganI lAgI che samaye dhyAna thAya che tyAre aDhaLaka te bhautikatAthI rikta ane zUnya banI karmonI nirjarA thAya che. jAya che. je zUnya bane che te pUrNane pAme A rIte AtmAnuM bhAvana karI dhyAna che ane AdhyAtmika rIte pUrNatA siddha kare karavAthI vicAronI sImA bahAra rahelA che. te samaye dhyAtA ane dhyAna pratyayano AtmAnaMdano apUrva anubhava thaze; jethI abhAva thavAthI dhyeya sAthe AtmAnI bhavanI bhrAntino saMpUrNa tyAga thai jaze. ekatAno anubhava thAya che. tene ja vicAra parAyA che, jJAnano agni 'samarasIbhAva' kahe che.' ApaNo potAno che. vicAra ApaNI A graMthamAM ja AgaLa unmanIkaraNa sImA che, indriyo ApaNI sImA che - ane unmanIbhavana Adi karaNo (ja AthI e badhA vaDe je jANI zakAya te nirvikalpa samAdhirUpa) che tenuM varNana thayuM sImAvALuM ja hoya che. asImane-anaMtane che, te bhAvazUnya Adi dhyAnanA jANavA mATe enAthI upara UThavuM paDaze. dIrghakAlIna abhyAsathI sAdhya che arthAta indriyothI para cittanI vicArazUnya cittanI nirvikalpa-avasthA siddha karavA avasthAmAM jeno sAkSAtkAra thAya che, te mATe 'bhAvazUnyadhyAna' e pUrvAbhyAsa che. ja anaMta-asIma anAdi AtmA che. Atmika-zuddhi ane sthiratAnA lakSya AtmAne jANavAnI AMkha anokhI vinA kevaLa vicArothI, manane zUnya ja che. te ja samAdhi ane te ja yoga che. banAvavAnI prakriyA dvArA, bhAvazUnyacittavRttionA visarjanathI e baMdha dhyAnano AnaMda anubhavI zakAto nathI. AMkho khUle che ane AkhuMye jIvana cittanI kSipta Adi bAra avasthAo amRta-prakAzathI Alokita ane je AgaLa batAvI che. temAM tevA 1. 'thoDApravIpa', sno. 18 thI 6ka. dhyAna vicAra (savivecana) * 104 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranAM kAraNone laIne citta vicAra- (7) avyakta : samajaNa vinAnA zunya bane che. tene dravya-zUnyadhyAna kahe cittane avyakta kahevAya che. che. paNa tene bhAva-dhyAna sAthe sarakhAvI (8) nidrA : sukhapUrvaka zIghra jAgI na ja zakAya. unmanIbhAva svarUpa zUnya zakAya tevI UMgha. dhyAna (24 dhyAnamAMno trIjo prakAra) e (9) nidrA-nidrA : kaSTapUrva jAgI dhyAna ane paramadhyAna pAraMgata puruSa ja zakAya tevI gADha UMgha. karI zake che - A niyama aphara che. (10) pracalA: beThA beThA UMgha Ave te. cittanI bAra avasthAonuM varNana (11) pracalA-pracalA : cAlatAM (1) kSipta H eTale potAnuM dhana vagere cAlatAM UMgha Ave che. corAi javAthI jenA cittamAM vibhrama (12) syAnaddhi : divase ciMtaveluM utpanna thAya te cittanI kSipta avasthA che. kArya rAtre UMghamAM karI zake tevI atigADha (2) dIpta : eTale zatru para vAraMvAra UMgha. vijaya meLavavA vagere kAraNosara prApta A bAra prakAranI avasthAo saMjJIthayelA utkarSano apaco tene cittanI paMcendriya jIvone hoi zake che. dIpta avasthA kahe che. pragaTa mana vagaranA ekendriya Adi (3) matta : madirApAnathI unmatta jIvo tathA asaMjJI-paMcendriya jIvone thayelA cittane matta kahe che. dravyazUnya avasthA sahajarUpe hoya che. (4) rAga : paugalika padArtho puNyodaye potAne maLelI uttama pratyeno prema, vaiSayika-sukhonI Asakti. sAmagrIno satkAryamAM tyAga karavo e ja (5) sneha : putra, parivAra Adi tenI sArthakatA che, tema athAga puNyanA pratyeno prema. udaye maLelA mana paramAtmAne samarpita (6) atibhaya : sAta prakAranA moTA karavAmAM tenI sArthakatA che. zUnya thaine bhaya 1 purNane pAmavAnI te cAvI che. 1. sAta mahAbhaya : (1) ihalokabhaya...: manuSyane sajAtIya manuSya Adino (parasparano) bhaya. (2) paralokabhaya .... : para=vijAtIya pazu Adi taraphathI manuSyane bhaya. (3) AdAnabhaya .... : cora Adi dvArA utpanna thato bhaya. (4) akasmAtRbhaya .: koI bAhya-nimitta vinA ja acAnaka manamAM utpanna thato bhaya. (5) AjIvikAbhaya : jIvana-nibhAvanA sAdhana aMgeno bhaya. (6) mRtyubhaya ....... : maraNano bhaya. (7) azlAghAbhaya ..: apakIrti, badanAmIno bhaya. dhyAna vicAra (savivecana) * 105 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvazUnya-dhyAnanuM A svarUpa kharekhara punaH punaH mananIya che. (4) paramazUnyadhyAna mULa pATha : paramazUnyaM - tribhuvanaviSayavyApi ceto vidhAya ekavastuviSayatayA saMkocya tatastasmAdapyapanIyate // 4 // artha : cittane prathama traNa bhuvanarUpI viSayamAM vyApaka karIne, pachI temAMthI eka vastumAM saMkocI laine, pachI te eka vastumAMthI paNa cittane khaseDI levAmAM Ave te 'paramazUnya' kahevAya che. vivecana : A parama zUnyadhyAnamAM cittanI ekAgratA prakarSane pAme che. tribhuvanavyApI banelA manane kramazaH saMkocIne eka paramANu u52 sthApita karavAmAM Ave che. * 'dhyAnazataka'mAM zukladhyAnano krama batAvatAM kahyuM che ke - 'tribhuvanaviSaya vyApI ciMtanano krame-krame saMkSepa karIne aMte eka Atmatattva ke paramANunA viSayavALuM banAve ane pachI tenA uparathI paNa manane khaseDI levAmAM Ave che tyAre manarahita avasthA prApta thAya che. tribhuvanavyApI citta kramazaH alpa viSayavALuM bane che ane jyAre citta koi eka AtmA vagere vastunA eka ja paryAyanA ciMtanamAM sunizcala bane che tyAre zukladhyAnano bIjo prakAra 'ekatvavitarka-savicAra'hoya che. ema bIjA prakAranAM lakSaNo uparathI phalita thAya che. te lakSaNo A pramANe che zrutajJAnanA sudRDha abhyAsa ane tajjanya pariNatinA prabhAve eka padArthanA ciMtana pachI tarata anya padArthanuM ciMtana kare temaja eka zabdathI zabdAMtaranuM ciMtana kare athavA eka yogathI anya yoganuM AlaMbana le-e rIte nAnA arthonA ciMtanamAM dRDha abhyAsa thavAthI AtmaguNano AvirbhAva thatAM sAdhaka jyAre ekatva ciMtana mATe yogya bane tyAre eka ja yoganA AlaMbana vaDe utpAdAdi eka ja paryAyanuM dhyAna kare che. (5) kalA dhyAna * mULa pATha : kalA - dravyato mllaadibhirnaaddiinena yA ghaTAbate, bhAvatastu atyantAmyAta: svayameva deza-vhAlakrnnaadynpekssy yA samArohati, anyena 1. tribhuvanaviSayatA - jema ke kevaLI bhagavAna kevaLI samuddAta karatI vakhate cothA samaye potAnA Atma-pradezone sarvalokavyApI banAve che te avasthAnuM dhyAna karavAthI ApaNA cittano viSaya samagra loka banI zake che. 2. tinnuya-visayaM maso saMzviviDa maLo gaLuMmi chamatyo / jhAyai sunippakaMpo jhANaM amaNo jiNo hor3a // dhyAna vicAra (savivecana) * 106 - 'dhyAnazata', gAthA 70. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvavatAryakta, yathA puSpamUterIvArthI dhyAna yoganA satata abhyAsathI [M( )mitreina venI nAra, tam kuMDalinI-prANazakti UrdhvagAmI bane che temAM koi deza, kALa, kAraNa ke Asana artha : "kalA'nA be prakAra che : (1) vagere sAdhanonI khAsa apekSA rahetI dravyakalA ane (2) bhAvakalA. malla nathI. dhyAnamAM tathA - prakAranI prabaLatA vagere loko nADI dabAvIne UtarI gayelA AvatAM te sahaja rIte rita thAya che aMgane caDAve che te dravyakalA che. paraMtu ane te samaye apUrva 'samAdhi'no atyaMta abhyAsanA kAraNe deza, kAla tathA anubhava dhyAtAne thAya che. karaNa AdinI apekSA vinA potAnI A samAdhi-avasthAmAM lAMbA kALa meLe ja caDe ane bIjA vaDe utArAya te sudhI magna rahI zakAya che paNa jayAre bhAvakalA che. temAMthI punaH pAchA pharavAnuM hoya che tyAre jema AcArya puSpabhUtinI kalAne vyomamAM UDatA vAyuvAnane nIce UtaravA (samAdhine) muni puSyamitre jAgRta karI mATe majabUta havAipaTTInI AvazyakatA hatI, utArI hatI. A kathA-prasaMga mATe paDe che tema daDha sAdhanA baLavALA uttarajuo : pariziSTa 1. sAdhakanI AvazyakatA rahe che. vivecana : dravya-kalAnI vAta eTalA A hakIkatanA purAvArUpe AvazyakamATe rajU karavAmAM AvI che ke sUtranI bRhavRttimAM pU.zrI haribhadradhyAnamArganA abhyAsIne bhAva-kalAnuM surIzvarajI mahArAje je prasaMga TAMkyo che svarUpa samajavAmAM sugamatA rahe. te ghaNo mahattvano che. teozrIe pahelavAna temaja kuzaLa hADavaidya Adi jaNAvyuM che ke AcArya puSpabhUti bAhya prayatnathI mAnava AdinAM UtarI mahArAjanI UrdhvagAmI banelI kalAgayelAM aMgopAMgane pharI tenA yogya kuMDalinInuM punaH avataraNa muni puSyamitro sthAne yathAvat goThavI de che te kalAne temanA aMgUThAnA sparza dvArA karyuM hatuM. dravya-kalA kahevAya che. A kalA Atmika- kuMDalinI-zaktinuM utthAna thavAthI utthAnanI dizAmAM hetubhUta banatI nathI. sAdhakane je alaukika anubhava-prakAzanI bhAva-kalA tene kahevAya che ke jemAM prApti thAya che, tenuM svarUpa varNana kuMDalinInuM Urdhvagamana thavAthI anya pU. zrI cidAnaMdajI mahArAje svaracita koinI paNa sahAya vinA "samAdhi' prApta eka AdhyAtmika padamAM karyuM che, te A thAya che. che - dhyAna vicAra (savivecana) * 107 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sohaM sohaM sohaM sohaM sohaM sohaM pahoMcI jAya che. tyAM anubhava-jyoti raTanA lagIrI... prakAzita thAya che. Atma-maMdiranA iMgalA piMgalA suSumanA sAdhake, daravAjA UghaDI jAya che. arthAt vAdaLa aruNapatithI prema pagIrI... khasatAM sUryano ughADa thAya che. tema tevA prakAranAM karmanAM AvaraNo dUra thai jatAM svAtma-ravinAM darzana thAya che. jemAM vaMkanAla SaTcakra bhedake, dazama-dvAra zubha jyoti jagIrI... jarA bhaya bhIti bhagIrI... khulata kapATa ghATa nija pAyo, janama AtmA, AtmAne AtmArUpe anubhavato hoya che. A ja svAtmAnubhUti che. pachI jene janma-maraNa nathI te AtmAnuM ja sAmrAjya badhe sthapAya che. eTale janmamaraNanA bhaya nAmazeSa thai jAya che. 'aba hama amara bhaye' - e satya jIvAya che. kuTila evI kumatine ThagIne dhyAtA ciMtAmaNi tulya svAtma-darzanane pAme che ane vyoma-vihArI paMkhInI jema AtmAnA carAcara vyApaka svarUpane asthi majjAvat banAvIne cidAnaMdamaya svarUpamAM ja sthiratva pAme che. kuMDalinInuM svarUpa jaina graMthomAM kuMDalinI-zaktino nirdeza ghaNe ThekANe jovA maLe che. temAMnA keTalAka nirdezo ahIM noMdhavAmAM Ave che, te A pramANe che (1) je yogIzvaroe dhyAnanA abhyAsanI parAkASThAnI pavanasahita cittano nirodha karIne ane e rIte mAnasika vikSepone dUra karIne, sahaja rIte nirupama evA AnaMdathI bharapUra rasavALA svAnubhavarUpa prabodhane prApta kAca zakala taja ciMtAmaNi lai, kumati kuTilakuM sahaja ThagIrI... vyApaka sakala svarUpa lakhyo ima, jima nabhame maga lahata khagIrI... cidAnaMda AnaMda murati nirakha premabhara buddhi thagIrI... bhAvArtha : 'arha' Adi maMtra-padonA dIrghakAlIna dhyAnAbhyAsathI jyAre dhyAtAnA AtmAmAM akSaranA sthAne anakSara dhvanirUpa dhyAnanI dhArA vahe che tyAre 'soDahaM, sohaM'no nAda akSarAtmaka maTI dhvanyAtmaka bane che. te nAdane dhyAtAno AtmA ja sAMbhaLe che. te nAdanA sahaja prabhAve prANazakti iMgalA, piMgalAnA mArgane tyajIne suSumhAmAM praveza pAme che. tyAre dhyAtA svAtsarAjanA darzana kAje dhyeyasvarUpane pAmavA mATe talapApaDa bane che. tene laine tenI prANazakti vakranAla (vAMsAnA karoDano bhAga) ane SaTcakronuM bhedana karIne dazamA dvAra brahmaraMdhramAM dhyAna vicAra (savivecana) * 108 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karela che, teo vaDe svAdhIna pavanathI (3) zrI vinayacaMdrasUri racita "kAvyabrahmarazvane pUrIne, jemAM jenA svarUpanuM zikSA'mAM maLato kuMDalinIno nirdeza - dhyAna kuMDalinImAM karAya che, te acitya "bhali' nAmathI prakhyAta je parAzakti mahimAvALA sarvajJa parama puruSa paramAtmA che, te Adyazakti che. parA bhAgavatI che, jaya pAme che. ku%AkRtine dhAraNa karanAra che. tenuM rekhA A rIte kuMDalinIno spaSTa ullekha athavA kuMDalinIrUpe varNana karavAmAM Ave sarvajJASTakamAM pU. zrI munisuMdara che. te dvAdazAMta sudhInA samagra madhyama surIzvarajI mahArAje sarvajJa paramAtmAnI mArganI vidyotinI (prakAzikA) che. tenuM stutimAM karelo che. pustakonA athavA bArAkhaDInA prAraMbhamAM (2) zrI siddhasenasUrikRta 'siddha- Alekhana karavAmAM Ave che. kAvyomAM mAtRkAbhidha dharmaprakaraNamAM kuMDalinI aMge maMgalAcaraNamAM tenI stuti saMbhaLAya che. A rIte nirdeza che - te devatA che, brahmamayI che, te siddhi che, lokane nava tattva (jJAnarUpe) Ape te tamane pavitra karo. che, nava prakAranA jIvonI astitA- (4) dhyAnadaMDakastuti'mAM kuMDalinIno sattAne samajAve che, nava prakAranAM nirdeza - pApakAraNonA samUhano nAza kare che, jenA upara jinezvara bhagavAna prasanna tethI A kuMDalinI zaktine guNavAna thAya che. te agni samAna apAna puruSo 'bhali' kahe che. saMkocIne ane bisataMtu samAna | sarva bIjAMkura ane vidyutanI sukSmarUpavALI prANazaktinuM Urdhvagamana AkRtithI jANe pAtAlaloka, maryaloka ne karI zake eTale ke mUlAdhArathI usthApita svargalokane dhAraNa karatI hoya tevI A karIne te hRdayakamalakozamAM (anAhata parAzakti kuMDalinI jaNAya che, te cakramAM) dhAraNa karIne pachI gaLAmAM 'bhali' - A nAmathI bALako vaDe (vizuddha cakramAM) pachI tALavAmAM (ghaMTikA bArAkhaDInI pahelAM vAraMvAra lakhAya che. cakramAM) dhAraNa karIne te prANazaktine ' he bhale ! bhale ! kuMDalinI ! jayAre zUnyAtizUnya evI khagatimAM (AvA tuM jaDatArUpa aMdhakArano nAza kare che, cakrathI dvAdazAMta sudhInA pradezamAM) laI tyAre tuM tArI adbhuta evI mahAbhUtonA jAya che, tyAre sarva bAjuthI lokAlokane guNarUpa lakSmI Ape che ane sAthe sAthe avalokanArI dedIpyamAna kalAne sanAtana evuM jJAnadhana paNa Ape che. (kevaLajJAnane) te prApta kare che. dhyAna vicAra (savivecana) * 109 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) "adhyAtma-mAtRkAmAM kuMDa- kuMDalinI zaktine jayAre kavivaro linIno ullekha : smRtipathamAM lAve che tyAre te kAvyarUpa - yogI puruSo kuMDalinI zaktine phaLonA samUhane janma Ape che. 'bhale" athavA "bhali' nAmathI oLakhe kuMDalinI prasupta bhujagAkAra che, svaya che. e zaktinuM varNana vedo, purANo uccaraNazIla anaska (svara vinAnI) temaja AgamothI pramANita che. 'hakArarUpa che. e 'hakArane ja parama - nAbhinA mULa pAse varuNa cakra ane bIja paNa kahe che. agni cakranI vacce eka atyaMta suMdara mahAzakti svarUpa kuMDalinI jyAre evI nAgiNI che, tenuM nAma kuMDalinI prabuddha thAya che tyAre prANa brahmaraMdhramAM zakti che. laya pAme che. sthira AkuMcana (mUla baMdha) karavAthI (7) "yogazAstramAM kuMDalinIno ane uDDayAna baMdha karavAthI te yoginI ullekha - (kuMDalinI zakti) jAge che. jagatamAM atha tasyAntarAtmAnaM sUryanI jema te udita thAya che. kuMDalinI nIvyamAna vivAyet | zakti te daivI zakti che, tenuM sthAna bindutptklaanirytdIpaka samAna udyotita che. kSIragaurAmRtormibhiH // (da) "zAradA-stavamAM kuMDalinIno - 'yojAzAstra'. pravINa 8, kRtno. 11, nirdeza - "aha"nA dhyAnamAM tanmaya banelo te anirvacanIya prabhAvazAlI yogI te mUlAdhAra-sthAnamAM rahelA kuMDalinI zakti yogIone suvidita che aSTadalakamalanI karNikAmAM birAjamAna ane teo vaDe vividha rIte khavAyelI potAnA AtmAne bindu ane taptakalA che. te nAbhikaMdathI samyak rIte unnata (kuMDalinI)mAMthI jharatI dUdha jevI ujjavala thaine (madhyama mArga vaDe Urdhvagatine prApta amRtanI Urmio (dhArA) vaDe taraboLa karIne) brahmaraMdhramAM laya pAme che. thayo hoya ema citave. ahIM 'bindu'no brahmaraMdhramAM laya pAmatI te kuMDalinI artha che sahasradala-kamalarUpa brahmaraMdhramAM zakti satata pravikasvara, upAdhi rahita birAjamAna paramAtmapada rUpa "paramatattva ane paramotkRSTa evA parama AnaMdarUpa ane "kalA'nuM tAtparya che pUrvokta amRtane sUvanArI (jharanArI) che. AvI utthApana ane graMthividAraNanI prakriyA 1. juo : yogazAstra 'aSTama prakAza pRSTha 208 thI 211 - jaina sAhitya vikAsa maMDaLa prakAzita. dhyAna vicAra (savivecana) * 110 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe jAgrata thaine brahmaraMdhramAM praveza jeTalo) bhAga kSaya thai javAthI zeSa pAmelI kuMDalinI (prANa) zakti. rahelI sADA traNa kalA (atyaMta prazasta (8) 'upadezapada'mAM je sADA traNa nAmarUpAdi, uccagotra, zatAvedanIya kalAonuM dhyAna batAveluM che te kuMDalinInuM A traNa karmarUpa traNa kalA ane zeSa sUcaka che. AyuSyanI aDadhI kalA) kevalI bhagavaMtone A rIte kuMDalinInuM dhyAna te jIvana paryaMta anusare che, ethI A sADA bhAvakalA che ane nADI vagerenA dabANathI traNa kalAyukta kevalI bhagavaMtonuM dhyAna thatuM kuMDalinInuM utthAna te dravyakalA che. karavuM joie. * kalAdhyAnanI prakriyA : "ahaM - akSarajvastavamAM kalA | 'upadezapada' graMthamAM varNavelI kalA- saMbaMdhI bIjI rIte paNa dhyAna nirUpaNa kuMDalinInA dhyAna aMgenI prakriyAmAM jovA maLe che, te A pramANe che - jaNAvavAmAM AvyuM che ke - A "ahaM'no Azraya laine anya dhyAnamArganA abhilASI sAdhakoe darzanakAroe sADA traNa mAtrAvALI hRdayamAM samavasaraNasthita tIrthakara kalAnAda-biMdu ane laya-yoganuM nirUpaNa paramAtmAnA svarUpanI kalpanA karIne, karyuM che, arthAt paradarzanamAM prasiddha indrAdi devonI jema temanI nikaTa sudhI kuMDalinIyoga, nAdAnusaMdhAnayoga, layayoga praveza karavo. te pachI sADA traNa kalA vagere "ahaMnI dhyAnaprakriyAne aMgabhUta sahita te paramAtmAnuM dhyAna karavuM. hovAthI te temAMthI udbhavelA che. * sADA traNa kalAnuM rahasya : 'yogazAstra', aSTama-prakAzamAM 'jJAnAvaraNIya Adi ATha karmarUpa nirdiSTa "ahaM'nI dhyAnaprakriyAmAM nAda, ATha kalA che. te sAmAnyataH pratyeka bindu, kalA vagerenI vizeSa mAhitI saMsArI jIvane hoya che te ATha kalAmAMthI ApelI che. cAra ghAtakarmarUpa cAra kalA ane (6) paramakalA dhyAna AyuSyakarmano keTaloka bhAga (aDadhA * mULa pATha : 1. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya A cAra karmI ghAtakarmo kahevAya che. 2. "upadezapada', gAthA 890 thI 898 sudhI. 3. patava samazratya, nA gharthavatufthA | nA-vinyu-yati, kIrtitA paravAIfma: II - 'marda sakSaratattvastiva', . 22 (juo : "nAra svAdhyAya', saMskRta vimAna, pRSTha 24) dhyAna vicAra (savivecana) * 111 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramakalA - yA sunisspnntvaadbhyAsasya svayameva nAti, yathA caturvaMzaviLAM mahAprALa-dhyAne // 6 // artha : abhyAsa suniSpanna (siddha) thavAthI je samAdhi potAnI meLe ja jAgRta thAya che, tema ja UtarI jAya che, jema cauda pUrvadharone mahAprANa-dhyAnamAM thAya che te 'parama-kalA' che. vivecana : dhyAnanA satata abhyAsa dvArA kaLA-dhyAnanI siddhi prApta thai gayA pachI jyAre tenuM jAgaraNa temaja avataraNa anya koinI paNa sahAya vinA ApoApa thavA lAge che, tyAre te kalA sarvocca koTIe pahoMce che. kalA-dhyAna paNa samAdhirUpa hovAthI dIrghakALanA dhyAnAbhyAsathI te siddha thAya che ane tenA phaLarUpe A 'paramakalA' rUpa parama samAdhi dazA pragaTe che; tethI dhyAnanI eka mahAna siddhi tarIke teno nirdeza ahIM karyo che. 'kalA' prANazaktirUpa che ane 'paramakalA' mahAprANa zaktirUpa che. cauda pUrvadhara mahAyogI bhadrabAhu svAmIjIe mahAprANa dhyAnanI siddhi prApta karI hatI evo ullekha 'uttarAdhyayana' Adi sUtronI TIkAmAM jovA maLe che. teozrIe nepALa dezamAM sthiratA karIne bAra varSanI dIrgha sAdhanAne aMte A mahAna dhyAnasiddhi meLavI hatI. A mahAna dhyAna-siddhinA prabhAve hajAro hAthI pramANa zAhIthI lakhI zakAya evAM vizALakAya 'cauda pUrvo'no svAdhyAya paNa mAtra aMtarmuhUrta - be ghaDI jeTalA alpa samayamAM karI zakAya tevo adbhuta kSayopazama UghaDe che, eTaluM ja nahIM paNa siddhi ane samAdhinI sarvocca kakSAo paNa A kalA ane paramakalAnA dIrghakAlIna abhyAsathI sahajamAM prApta thAya che. 'haThayoga pradIpikA' Adi graMthomAM batAvelI haThayoganI Asana, prANAyAmAdi prakriyAo dvArA SaTcakronuM bhedana thavAthI kuMDalinInuM utthAna thAya che. kalA e kuMDalinIrUpa hovAthI kalAdhyAna sAthe teno saMbaMdha che. kema ke kalAdhyAna ane tenI siddhi, SaTcakrabhedana ane kuMDalinInA utthAna (prANavAyunA Urdhvagamana) vinA thatI nathI. rAjayoganI je paddhati che te haThayoganI paddhati karatAM sAdhaka mATe aneka apekSAe saraLa che. rAjayogamAM bhakti, jJAna ane karmayoga dvArA samAdhi prApta thAya che, jyAre haThayogamAM zArIrika zrama vizeSa karavo paDe che. rAjayoganI paddhati pramANe izvarapraNidhAna, jApa ane sUtra svAdhyAya dvArA prANazakti upara sahaja rIte kAbU Ave che, jyAre haThayogamAM prANAyAma ke 0 112 dhyAna vicAra (savivecana) Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsanAdi dvArA prANa-niyamana karavAnuM Adi haThayoganI prakriyAono Azraya vidhAna che. A prakriyA dvArA mana vazavartI lIdhA vinA paNa vizuddha ane prabaLa banavAne badale caMcaLa ane saMkliSTa banI dhyAna-zaktino prAdurbhAva kSapakajAya evI zakyatA vizeSa pramANamAM che. zreNivALA sAdhakane thai zake che. - jyAre rAjayoganI prakriyAmAM prANa- AgaLa batAvavAmAM Avaze te nAda, niyamana karatAM manojaya tarapha lakSya paramanAda, bindu, paramabindu vagere vizeSa hovAthI temAM zArIrika zrama alpa dhyAna paNa prANazaktinI viziSTa hoya che ane manane sthira temaja nirmaLa avasthAo che. nAda, bindu ane kaLA - banAvavA mATe izvara-praNidhAna, jApa e traNe prANazakti (AtmavIrya)nI AdinA saraLa upAyo vizeSapaNe vikasita bhUmikAo che. AtmavIryanA AdaravAmAM Ave che, jethI mana dhIme tAratamyane laIne dhyAnanI judI judI dhIme nirmaLa ane zAMta banatuM jAya che. kakSAo paDe che. jyAM mana jAya tyAM prANa jAya, jyAM (9) jyoti dhyAna prANa jAya tyAM mana jAya - Avo abhinna mULa pATha : saMbaMdha mana ane prANa vacce che, eTale jyoti -candra-sUrya-maNi-pravIpaekane jItavAthI bIjo sahaja rIte vidyutAdri dravyata:, mAvatoDagyajItAI jAya che. mATe ja sAcA mumukSu sAnutrInamanaso bhUta-vid-bhaviSyam sAdhako haThayoganI sAdhanA karatAM vahirvanusUvA viSaya-prAza: | 7 | rAjayoganI sAdhanAne ja potAnA jIvanamAM artha : jayotinA be prakAra che : (1) adhikatara mAna ane sthAna Ape che. dravyajayoti ane (2) bhAvanajyoti. "guNasthAna kramArohamAM kahyuM che ke dravyajyoti : caMdra, sUrya, maNi, dIpaka - uparokta rIte 'kSapaka zreNi' upara tathA vIjaLI vagere dravyathI jayoti che. ArohaNa karatI vakhate je prANAyAmanuM bhADajyotiH dhyAnAbhyAsathI jenuM mana varNana karavAmAM AvyuM che, te rUDhimAtra lIna thayuM che tevA manuSyone bhUtakALa, che. mukhyatayA to kSapaka-sAdhakano vartamAnakALa ane bhaviSyakALa saMbaMdhI suvizuddhabhAva e ja "kSapaka-zreNi'no bAhya-vastuono sUcavanAro je viSayamULabhUta hetu che. arthAt prANAyAma prakAza utpanna thAya che te bhAvathI jayoti che. 1. praVTyamama-prauDhI, maMtra caiva zitA | kSapakSI yate zreSAroTe bhAvo divaIRSTm - 'TUsthAna mAroda', phlo. 6. dhyAna vicAra (savivecana) * 113 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivecana : jyotinuM dhyAna paNa atyaMta mahattvapUrNa romAMcaka ane rahasyamaya che. jyotinA svarUpanuM jJAna thavAthI tenAM ciMtana ane bhAvanAnA abhyAsI sAdhakane ApameLe teno apUrva sukhada anubhava thAya che. dravyajayotinuM dhyAna paNa citta zAMta banI javAthI AtmAnI sahaja bhAvajyotinA dhyAnamAM AlaMbanabhUta prazAMta jyoti pragaTe che ane anAdiavidyAno aMdhakAra nAza pAme che, moha vilaya pAme che. bane che. Atmajyoti ane A hakIkatanA samarthanamAM rAjarSi prasannacaMdranuM dRSTAMta zAstra-prasiddha che. pahelAM temaNe sUrya-sanmukha STi rAkhIne dravyadhyAna karyuM hatuM ane tenA AlaMbane bhAvajyotinA dhyAnamAM ekAkAra thaine kSapakazreNi mAMDI hatI. dhyAnanA abhyAsa vaDe mana, AtmAdi tattvanA ciMtanamAM sulIna bane che, tyAre bhUta, bhAvi ane vartamAnakAlIna bAhyavastaone jaNAvanAro je jJAna-prakAza sAdhakanA hRdayamAM pragaTe che te 'bhAva jyoti' che. A dhyAna yogIone anubhavagamya hoya che. A saMdarbhamAM pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che ke - nirAlaMbana karavuM. ema vAraMvAra abhyAsa karavAthI nirAlaMbana dhyAna pirapakva banI jaze. pachI koi paNa eka padArthanuM AlaMbana lai, bIjA badhA ja vicArovikalpo choDI daie tyAre iMdhana vinAnAM agninI jema citta zAMta banI jAya che. 'prazasta AlaMbana dhyAnano vAraMvAra abhyAsa karyA pachI manane kSaNavAra anubhavajJAna zrutajJAna ane zubhadhyAnanA satata abhyAsathI tenA phaLarUpe pragaTelI Atmajyoti, AtmAno anubhava karAvanArI hovAthI 'anubhava-jJAna' svarUpa che. kahyuM paNa che - jJAnAvaraNIyAdi karma ane zarIrAdi nokarmajanita bhAvone viSe sAkSIrUpe pravRtti karanAro ajJAnathI anAvRtta 'Atmaprabhu' Atma-jyoti vaDe svayaM sphurAyamAna thAya che arthAt potAnI jJAna-jyoti vaDe AtmA svayaM potAno anubhava kare che.2 'bhagavatI-sUtra'vagere graMthomAM cAritrasaMpanna munine cAritraparyAyanI vRddhi sAthe tejolezyA arthAt Agama 1. adhyAtmasAra; anubhavasvarUpa, zlo. 15 thI 19. 2. paramajyoti paMcaviMzikA 3. zataH 14, 3. 1. dhyAna vicAra (savivecana) * 114 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmika nirmaLa sukhanI abhivRddhi thAya ratnatraya svarUpa che, ema jaNAvyuM che. che. te sukha eka mAsa be mAsanA kramathI Atma-jyoti sva-para prakAzaka che, vyaMtara, bhavanapati vagere devonA sukhane tethI tenA baLe sAdhakane AtmikaoLaMgI jaIne bAra mAsano cAritra- AnaMdanA anubhava sAthe bAhya-padArthono paryAya thatAM sarvArthasiddha vimAnavAsI paNa spaSTatara bodha thAya che. bhUtakALamAM devonA anuttara sukhane paNa oLaMgI jAya banelA, bhAvikALamAM bananArA ane che - ema jaNAvyuM che. vartamAnakALamAM banatA banAvono paNa Atmamagna muninA A vardhamAna spaSTa khyAla jayotinA vikAsa mujaba Atmika-sukhanI anubhUti e dhyAnajanita sAdhakane avazya Ave che. 'divyajyoti svarUpa che evo spaSTa ughADI AMkhe ApaNane jema sAme nirdeza pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI rahelA bAhya-padArthonuM pratyakSa darzana thAya mahArAjaracita "paramajayoti paMca- che, tema Atma-jyoti e AMtarIkSa vizatikA'mAM prApta thAya che. hovAthI tenA ughADathI sAdhakane bAhya "yogadaSTi samuccayamAM yoganI ATha ane AMtarabhAvonuM pratyakSa-darzana parimita daSTio paikI samyatprApti pUrvenI mAtrAmAM tenA kSayopazama mujaba avazya mitrAdi cAra daSTiomAM paNa anukrame thAya che. tRNAgni, chArAgni, kASThAgni ane avadhijJAna ane mana:paryavajJAna dIpakanA jevI prakAzamAna "jJAnajyoti' Adi aneka prakAranI labdhio paNa utpanna thAya che ane samyaktva-prApti dhyAnajanya "jyoti'nuM ja phaLa che. pachInI sthirAdi cAra dRSTiomAM sthira jema jema Atmika-guNono kramika ane atyaMta nirmaLa "jyoti' pragaTe che; vikAsa thato jAya che tema tema Atmate anukrame ratna, tArA, sUrya ane caMdranI jyoti, AMtarika jJAna-prakAza krame krame kAnti jevI prakAzamAna hoya che ane te vadhato jAya che. zAstrakAro tene divyadaSTi. 1. tenottezyA vivRddhi, sAtho: paryAvRddhataH | mafpatA mAvatyAvI, seltha mUtI yukyate - jJAnasAra; nATTA phato. . 2. zrAmaNye varSaparyAyAt, prApte paramazuklatAm / sarvArthasiddhidevebhyo'pyadhikaM jyotirullaset // - paramati paviMzatikSA, chatno. 23. 3. pahelI cau diTTI jJAnAdhAre, ratnatrayAdhAre cAra re, aDakarmakSaye upazame vicitrA, oghadRSTi bahu prakAra re. - pU. lakSmIsUrikRta - vIzasthAnakanI pUjA, DhALa 13. dhyAna vicAra (savivecana) * 115 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyoti, anubhava, sAkSAtkAra Adi vivecana : jyotidhyAnanA dIrghakAlIna judAM judAM nAmothI oLakhAve che. abhyAsanA phaLa rUpe AtmAmAM - sau prathama dharmadhyAnanA satata paramajyotinuM pragaTIkaraNa thAya che. abhyAsathI citta ciMtana-vyApAra-rahita anubhava-jJAnano divya-prakAza jhaLahaLI thAya che, pachI prANazaktirUpa kuMDalinI- UThe che. je prakAza pUrvanA jyoti kalA jAgRta thAya che, tyArabAda viziSTa dhyAnanA prakAza karatAM vadhu nirmaLatara ane dhyAnAbhyAsa dvArA Atma-jyotinuM dIrghakALabhAvI hoya che. prayatna vinA ja pragaTIkaraNa thAya che. sahajabhAve samAdhidazAmAM jeno anubhava dhyAnanA covIsa bhedomAMthI prathama yogIpuruSo kare che. dhyAna-bhedanA je rIte 18432 jeTalA paramajyotinuM svarUpa : AtmAnI prabhedo thAya che - jeno nirdeza AgaLa A paramajyoti bAhya sarvaprakAranI karavAmAM Avaze. te rIte "jyoti' jyoti karatAM nirALI ane nirupama che. dhyAnamAM paNa teTalA ja prabhedo paDI zake che. jene nathI koi bAhya AlaMbana ke AkAra, yoga ane upayogarUpa Atma- nathI koi vikalpa ke vikAra arthAt sarva zaktinI zuddhinA tAratammane laine dareka prakAranI upAdhithI rahita niraMjana ane dhyAnanI caDa-utara (bhinna-bhinna) kakSAo nirmaLa A paramajyoti che. hoya che. kAraNanA bhedathI kAryano bheda A paramajayotino mahimA gAtAM pU. paNa avazya thAya che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja (8) paramajyoti dhyAna kahe che ke - "jeno aMzamAtra paNa prApta * mULa pATha : thavAthI navanidhAna paNa sadA samIpamAM rahe paramatiH -lena sADaMyatre- che, te nirupAdhika AtmAnI paramajayotinI nADapi samAhitAvasthAthAM pUrvamAn ame vAraMvAra stuti karIe chIe.' viratrimAviprazno nanyate | 8 | caMdra, sUrya, graha, nakSatrAdinI jayoti artha : upara kahela "jayoti' karatAM to parimita kSetrane ja prakAzita kare che cirakALa sudhI TakanAro prakAza haMmezAM prayatna paraMtu AtmAnI paramajyoti to loka vinA samAdhi avasthAmAM je dhyAnathI utpanna ane aloka cetana ane jaDa ubhayane thAya che te, paramajyoti kahevAya che. prakAzita karanArI hoya che. 1. aindraM tat paramaM jyoti-rupAdhirahitaM stumaH / udite syuryadaMze'pi sannidhau nidhayo nava // - paramajyotiSpaJcaviMzatikA, zloka 1. dhyAna vicAra (savivecana) * 116 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava nidhAna ane cauda ratnanA banelA ane e samatAnA prabhAve svAmI cakravartIne paNa je teja prApta thatuM pApamAthI mukta thayelA mahAtmAone nathI te teja paramajyotinA dhAraka "zuddha ratnatraya svarUpa" paramajyoti pragaTe mahAtmAne svAdhIna hoya che arthAt che ane tenA prabhAve ja tIrthakara paramAtmadhyAna-magna mahAtmAo indra bhagavaMto, gaNadhara bhagavaMto ane labdhivaMta ane cakravartIo karatAM paNa adhika munio tribhuvanavaMdya jagayotirdhara tejasvI hoya che. vizeSa prabhAvazALI bane che. AvI adUbhuta, advitIya hoya che. indro ane narendro paNa temanA paramajayotinuM svarUpa jANI, pravardhamAna caraNamAM mastaka namAvatA hoya che. bhAvollAsapUrvaka vaikharI-vANI vaDe tenI sahaja ane virATa paramajyoti vaDe stuti-stavanA karI, madhyamA-vANI dvArA prakAzita aMtaHkaraNavALA jIvana-mukta eTale ke manogata ciMtana vaDe sthiratApUrvaka mahAtmAo parama niHspRha ane tenuM dhyAna karanAra sAdhakane, pazyantI mamatArahita hoya che. mokSanI paNa ane parA-vANI dvArA paramajyotino abhilASA temanA manamAM rahetI nathI. sAkSAtkAra thAya che. sUryano udaya thavAthI jema aMdhakAranuM caturvizati (covIsa) jinarUvarUpa sAmrAjaya haTI jAya che ane sUryanAM 'logassa-sUtro'ne ujjo agara" paNa kahe pratApI teja-kiraNo vaDe vizva ane che. kAyotsargamAM 'lokasya-udyotakara sUtra dRzyamAna padArtho dRSTigocara bane che tema vaDe kSAyika bhAvanI 'paramajyoti'nA AtmAmAM paramajayotino udaya thatAM svarUpane paripUrNapaNe pAmelA covIsa moha ane ajJAnarUpa aMdhakAra bhAgavA jinezvara paramAtmAnuM ja dhyAna thatuM mAMDe che. deha ane AtmAnuM bhedajJAna hovAthI, te paramajyotinuM ja dhyAna pragaTe che. AtmA, paramAtmA ane samasta kahevAya che. jIvarAzi sAthenI ekatAno anubhava 'logassa-sUtra'nI chellI gAthAmAM thAya che. cittanA krodhAdi vikAro naSTa paramAtmAnA paramajyotirmaya svarUpano thai jAya che. sarvatra sarva paristhitimAM nirdeza karIne, te paramajyoti amArAmAM samAdhibhAva akhaMDa bane che ane AtmAmAM paNa pragaTo, evI uccatama mAgaNI ja rahelA jJAnAdi guNasaMpattirUpa akhUTa mumukSu sAdhaka kare che. aizvaryanI pratIti daDha banatI jAya che. e gAthA ane teno artha nIce samatAnA amRta-kuMDamAM niraMtara magna mujaba che - dhyAna vicAra (savivecana) * 117 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdesu nimmalayarA, iccesu ahiyaM payAsayarA / sAgaravaragaMbhIrA, siddha siddhi mama disaMtu // 7 // 'asaMkhya caMdro karatAM paNa adhika nirmaLatama, asaMkhya sUryo karatAM paNa adhika prakAzamaya ane agAdha sAgarathI paNa adhika gaMbhIra zrIarihaMta ane siddha bhagavaMto mane paNa tevI pa2majyotinI siddhi Apo.' A sUtra, gaNadhara bhagavaMtakRta hovAthI te anaMta artha ane gama' yukta che. temAM 'paramajyoti'nI prAptinI aneka kaLAo, rahasyo gUDha rIte samAyelA che. teno bheda to tevA prakAranI UMcI bhUmikAe pahoMcelA mahAyogI puruSo ja pAmI zake. nAnuM bALaka UMcA jhADane sparzI zakatuM nathI, tema nIcalA guNasthAnake rahelA jIvo A bhedane UkelI zakatA nathI. logassa-sUtranuM dhyAna karanAra mumukSu sAdhaka avazya te 'paramajyoti'ne prApta kare che. 'Avazyaka niryukti'mAM cauda pUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI mahArAja pharamAve che ke - jJAna te 'bhAva-udyota' che. jJAna AtmAno ja mukhya guNa hovAthI te jJAnano upayoga jyAre AtmA mATe ja arthAt Atma-svabhAvanA lAbha arthe ja thAya che, tyAre ja jJAnanI bhAva udyotatA caritArtha thAya che. bhAva-jyoti ane bhAva-udyota baMne ekArthaka zabda che-eka ja arthanA ghotaka che. AtmA potAnA jJAna vaDe jyAre potAne jANe che, anubhave che, tyAre ja e jJAna, jyotisvarUpa bane che. pachI jyotisvarUpa e jJAna dvArA traNe kALanA ane traNe lokanA padArthone yathArtha rIte jANI zakAya che. temAM pUrNajJAnI bhagavaMto kevaLajJAnarUpI paramajyoti vaDe lokAlokane pratyakSa rIte jANI joi zake che. tIrthaMkara bhagavaMto 'loka udyotakara' kahevAya che. teozrI potAne pragaTa paraMtu jinadarzanamAM batAvelI sAmAyikanI (iSTa-aniSTanA prasaMgomAM rAga ane dveSathI para rahI pUrNa samatAbhAvamAM jhIlavAnI) sAdhanA vaDe parama audAsInyabhAvane prApta karavApUrvaka 1. gama : artha jANavAnA prakAra. 2. nALuM mAvuoyo, nanheM maLiyuM samAvavuMsaurdi| tassa uvaogakaraNe, bhAvajjoaM viANAhi // 3. svabhAvalAbhasaMskArakAraNaM jJAnamiSyate // - Avazya nivRtti; vhAyotsai-adhiAra; gAthA 207rU. - 'jJAnasAra; jJAnATTa', to. rU. 118 dhyAna vicAra (savivecana) * Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelA kevaLa jJAna dvArA je rIte lokAlokanA yathArtha svarUpane jANe che, te rIte ja tenuM kathana karI samasta loka ane alokanA svarUpanuM yathArtha jJAna jagatane Ape che; mATe ja zrI tIrthaMkara paramAtmAne 'lokAloka-prakAzaka'' kahIne kavioe biradAvyA che. 'paramajyoti' e sAdhya che ane tenA pragaTIkaraNanuM sAdhana-lokamAM udyota karanArA paramajyotirmaya tIrthaMkara bhagavaMtonuM vaMdana-pUjana-smaraNa ane dhyAna che. agrabhAga jevo sUkSma ciMtavavo, pachI thoDo samaya AkhuM jagata avyaktanirAkAra jyotirmaya che ema jovuM. pachI manane lakSyamAMthI (dhIme dhIme) khaseDIne alakSyamAM sthira banAvavAthI akSaya ane atIndriya AMtarajyoti pragaTe che.1 tAtparya ke mana ciMtana-vyApArathI rahita banI alakSyamAM sthira thavAthI 52majyoti pragaTe che. 'ciMtAmaNi maMtrarAja kalpa'mAM kahyuM che ke je meLavavuM che, tenuM tathA tenA dhArakanuM dhyAna karavuM khAsa jarUrI che, enA sivAya koi siddhi thatI nathI. 'nAda, bindu ane kalAnA abhyAsathI AMtara-jyoti utpanna thAya che ane tenA prabhAve manuSyone paramapada prApta thAya che.' mATe 'paramajyoti'nA A svarUpane samyak prakAre samajI, tIrthaMkara, gaNadharAdi uttama padono mULabhUta hetu-A ratnatrayamayI . paramajyotirmaya paramAtmAnA smaraNa'paramajyoti'che. aSTa mahAsiddhi, manana-pUjana-stavana ane dhyAnamAM navidhi ane aneka prakAranI labdhio ekarUpatA sAdhavAnuM sattva mumukSu sAdhakoe paNa tenA prabhAve ja prApta thAya che. pragaTAvavuM joie. 'yogazAstra'nA AThamA prakAzamAM maMtrAdhirAja 'arha'nA dhyAnanI prakriyAo darzAvatA graMthakAra zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja 'paramajyoti'no nirdeza karatAM pharamAve che ke te ja anAhatane anukrame vALanA 1. tadeva ca kramAt sUkSmaM dhyAyet vAlAgrasannibham / kSaNamavyaktamIkSeta jagajjyotirmayaM tataH // 26 // pracAvya mAnasaM lakSyAdalakSye dadhataH sthiram / jyotirakSayamatyakSamaMtarunmIlati kramAt // 27 // dhyAna vicAra (savivecana) (9) bindu dhyAna mULa pATha : bindu:-dravyato natAve:, bhAvato yena pariNAmavizeSeNa jIvAt rma rAtatti ! ? // * 119 'yogazAstra' prAza 8. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : jaLa vagerenuM biMdu te dravyathI ane pragADha rIte AtmAnA pratyeka ' bindu' che ane je pariNAma vizeSathI pradezamAM maLI gayelAM karmo, A dhyAnanA AtmA uparathI karma jharI jAya-kharI paDe aciMtya prabhAvathI DhIlAM-pocAM ane tene bhAvathI 'bindu' kahevAya che. zithila banavAthI tarata udayamAM AvI vivecana : bhogavavA yogya bane che. lAMbA kALe (1) dravya - bindu : pANInuM TIpuM udayamAM AvI potAnuM phaLa ApanArAM athavA pravAhI ghI, tela Adi padArthonAM karmo paNa A dhyAnAgninA prabaLa tApathI bindu ane zUnyAkAra (0) lakhavAmAM thIjelA ghInI jema pIgaLavA mAMDe che ane AvatuM bindu vagere 'bindu' kahevAya che. alpakALamAM ja jaLabindunI jema pravAhItenuM ciMtana e dravyathI bindunuM ciMtana- tarala banI ogaLavA mAMDe che. dhyAna kahI zakAya che athavA bhAvathI je zubha ane sthira pariNAma bindu-dhyAnamAM nimitta-kAraNarUpa bananAra vizeSathI ghanIbhUta karmo ogaLI jAya bindune paNa dravya-bindu-dhyAna kahI che, te sthira pariNAmane ja 'bhAvabinduzakAya che. dhyAna" tarIke oLakhavAmAM Ave che. (2) bhAva - bindu je sthira pariNAma eka malla (pahelavAna)ne lokhaMDanI vaDe AtmA upara coTelAM karmo kharI paDe, te sAMkaLathI jakaDavAmAM Avyo, paNa te hato sthira pariNAma (adhyavasAya)ne bhAvathI malla, eTale teNe bIjI ja miniTe 'bindu-dhyAna" kahevAya che. potAnA samagra zarIrane saMkocIne te A bindu-dhyAna, e pUrvakathita sAMkaLathI mukta thaI gayo dhyAna, zunya, kalA ane jyoti-dhyAnanA zarIra-saMkocanI A prakriyA dvArA satata abhyAsa dvArA siddha thatAM jyAre mallanuM zarIra sAMkaLathI mukta thayuM, tema AtmAnAM pariNAma susthira ane zAnta dravya ane bhAvasaMkoca dvArA karmagrasta bane che, tyAre ja AtmAnA asaMkhya pradezo AtmA karmamukta thAya che. sAthe anAdi kALathI ghanIbhUta thaIne bhAva-saMkocanI kaLAmAM kuzaLatA prApta rahelAM "jJAnAvaraNIya' Adi karmo DhIlAM karavA mATe bindu-dhyAna paryApta baLa pUruM paDatAM-pAkelA phaLanI jema-kharI paDe che. pADe che. lokhaMDanA goLAnA pratyeka aNumAM * maMtranI dRSTie bindunuM mahattva : vyApta thaine rahelA agninI jema athavA maMtrazAstromAM 'bindu'nuM atyaMta dUdhamAM maLI gayelA pANInI jema nibiDa mahattva batAvavAmAM AvyuM che. dhyAna vicAra (savivecana) * 120 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koi paNa maMtra prathama vikalparUpatA (vicArarUpatA)ne pAme che, pachI te vikalpa saMja5tAne (punaH punaH AMtara jalparUpa avasthAne) pAme che ane saMja5nA yogathI te vikalpa aMte vimarzarUpatAne arthAt parAmarzarUpatAne - nirvikalparUpatAne pAme che. vimarza e ja tAttvika maMtra che. saMjalpa punaH punaH maMtroccAra) artha-bhAvanApUrvaka ja thAya che. saMjalpathI bhAvyamAna vastu spaSTa thAya che. jyAre maMtranuM abheda-praNidhAna parAkASThAe pahoMce che tyAre saMjalpa ApameLe vilaya pAme che ane bhAvyamAna vastuno-dhyeyano sAkSAtkAra thAya che eTale ke bhAvyamAna vastunuM nirvikalpajJAna prApta thAya che. saMjalpano abhyAsI sAdhaka bhale maMtranuM mAnasika raTaNa karato hoya, to paNa saMjalpathI svAbhAvika rIte arthanuM jJAna thAya che. arthanA sAkSAtkArano AdhAra nirvikalpadazA upara che ane te saMjalpathI sahaja rIte prApta thAya che. prazasta vikalpane pharI pharI utpanna karavA rUpa saMjalpanA abhyAsathI vikalpo kSINa thatAM aMte nirvikalpadazA prApta thai jAya che. nirvikalpa saMvit pazyantI avasthAmAM ja hoya che ane e avasthA bindusthAna (AjJAcakra, bhUmadhya)mAM prApta thAya che eTale ke maMtra jyAre AjJAcakranA sthAne prApta thAya che tyAre te padamayI devatAnA tAttvikarUpane dhAraNa kare che. maMtranI nirguNa, niSkala, sUkSma vagere avasthAono prAraMbha bindusthAnathI ja thAya che. tAttvika-maMtra to tene ja kahevAmAM Ave che ke je vimarza (avikalpaka saMvit) svarUpa hovAthI devatA svarUpa hoya ane temAM iSTa devatA (paramAtmA) sAthe abheda sadhAyo hoya. maMtramaya devatAne jyotirUpa kahevAmAM Ave che. maMtranI zabdarUpa (uccAraNa kALanI mAtrArUpa) je hrasva, dIrgha ane pyuta avasthAo che tenAthI 52 evI jyoti avasthA che. e avasthA paNa bindusthAna (AjJAcakra)mAM ja prApta thAya che. bindusthAnamAM maMtrano praveza thatAM sAdhakanA rAga-dveSa ochA thai jAya che, citta-prasAda vadhe che ane maMtranI jyotirUpatA pragaTa thAya che. tethI maMtra e devatAnA svarUpane dhAraNa kare che ane yoga tathA kSema karanAro thAya che. 'arha-akSara-stava'mAM bindunI vizALatA darzAvatAM kahyuM che ke - 'bindu prANImAtranA nAsAgra bhAga upa2 vidyamAna hoya che, temaja sarva varNonA mastaka upara paNa vyavasthita rahe che.' OM hrI~, arda Adi mULamaMtromAM paNa hakArAdi akSaro upara jaLabindu sadeza 0 121 dhyAna vicAra (savivecana) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bindu vartuLAkAre sthitahoya che. te bindunuM dhyAna yogI puruSo karatA hoya che. sarva prANIone A bindunuM dhyAna, anukrame mokSaphaLa ApanAra thAya che. maMtroccAra vakhate anusvAra -plenanA uccAraNa pachI je anaMtara dhvani utpanna thAya che te 'bindu' kahevAya che. arthAt bindunuM uccAraNa raNakAra svarUpa che. 'm' Adi dyuta akSaronA uccAraNa pachI teno prAraMbha thAya che. namrutyurNa vagere sUtromAM vyavasthita rIte binduo rahelAM che tethI A sUtro mAtra varNAtmaka-akSara samUharUpa samUharUpa na rahetAM parama-zaktinA vAhaka mahAmaMtra ane mahAsUtra svarUpa banyAM che. bindunI dRSTie namaskAra-mahAmaMtranuM mahattva 'aAithusaM'mAM namaskAramahAmaMtranA prathama pAMca parameSThI padonA soLa akSaro ke temAMnA koi eka akSaranuM paNa bindu sahita (OM ri fir A ya ra ya 3 va aa ya mA~ hU~) dhyAna karavAthI, sAdhakanA lAkho bhava arthAt janma, maraNa TaLI jAya che ema jaNAvyuM che, te (bhAvathI) bindu-dhyAnanA mahattvane samajavAmAM sahAyaka thAya che. je maMtranuM Alekhana ApyaMtara parikara (nAda, bindu, kalA) sahita karavAmAM Ave che tyAre te bIjAkSara uddIpta thAya che ane iSTa-kriyAnuM sAdhaka bane che. bindu ane nAdanA saMyoga vinA maMtra mAtra varNano samUha ja banI rahe che. namaskAra mahAmaMtra, logassa, 1. sarveSAmapi sattvAnAM nAsAgroparisaMsthitam / bindukaM sarvavarNAnAM zirasi suvyavasthitam // hakAropari yo vindurvartulo jalabindukhat / yogibhizcititastasthau mokSadaH sarvadehinAm // - 'dharmopadezamAlA-ardU-kSara-tattvastava' hto. 18-11 2. vijjuvva pajjalaMti savvesu vi akkharesu mattAo / paMcanamukkArapae ki uvarimA jAva // sasidhavala salilanimmala AyArasahaM ca vaNiyaM biMdu / joyaNasayappamANaM jAlAsayasahassa dippaMtaM // RF nuM artha : paMca-namaskAra padanA sarva akSaromAM ( thara haiM OM vaM ghaNAM haiM mAM hU~ - e soLa akSaromAM) paNa dareka akSara para rahelI mAtrAo vIjaLI jevI jAjvalyamAna che ane pratyeka akSara upara candramA jevuM ujjavaLa, jaLa jevuM nirmaLa, hajAro AkAravALuM varNayukta, seMkaDo yojana pramANa, lAkho jvALAothI dIpatuM bindu che. solasasu akkharesuM ikkikkaM akkharaM jagujjoyaM / - bhavasaya sahassamahaNo jammi Thio paMcanavakAro // artha : soLa akSaromAMno eke eka akSara jagatane prakAza karanAro che ane je (akSaro)mAM A paMcanamaskAra sthita che. te lAkho bhava (janma-maraNano nAza kare che. 'zAmAM purNa' gAthA 25 thI 27 namaskAra-svAdhyAya, prAkRta vibhAga aMtargata (pRSTha 204) dhyAna vicAra (savivecana) 0 122 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrAkSaro upara nyAsa karavAmAM ane jJAna ekAkAra thaI jAya che. AvatAM kalA, bindu ane nAdamAMthI OMkAra rUpa paramAtmAnA vyakta ane bindu vizeSanuM dhyAna karavAthI sAdhakanA avyakta svarUpano saMyoga karAvanAra cittamAM evI viziSTa prakAranI nizcaLatA hovAthI ardhamAtrAne "setu' kahe che. teno Ave che ke jenAthI AtmAnA pradeze- prAraMbha binduthI thAya che ane aMta nAdapradeze ghanIbhUta thayelAM karmo gaLavA mAMDe anAhatanA aMtamAM thAya che. che. dravita thaine evI rIte kharavA lAge A rIte bindu ane nAdarUpa che - jevI rIte agnino tApa lAgatAM ardhamAtrAmAM bindu-navakano paNa aMtarbhAva ekadama thIjeluM ghI pIgaLavA mAMDe. thayelo che, tenuM vibhAgIkaraNa nIce A vidhAnathI e phalita thAya che ke mujaba jovA maLe che - bindu rahita maMtrAkSaro karatAM bindu bindumAM - bindu, ardhacaMdra, nirodhikA. sahita maMtrAkSaronuM dhyAna sAdhakane, apUrva nAdamAM - nAda, nAdAMta, zakti, vizuddhinA anubhava sAthe viziSTa phala- vyApinI, samanA ane unmanA. pradAyaka nIvaDe che. keTalAkanA mate A bindu Adi nave - yogI puruSo jayAre OMkAranuM dhyAna aMzono samAveza bindumAM thAya che - tene bindu-paryata kare che, tyAre te dhyAna temane 'bindu-navaka' kahe che. icchita phaLa ane mokSa ApanAra bane che. prastutamAM, bindu-paryata OMkAranuM dhyAna bindu ardhamAtrA che. mAtrAmAMthI karavAnuM je vidhAna che, te 'bindu-navaka'mAM amAtrAmAM, vyaktamAMthI avyaktamAM laI dhvani rUpe karavAnuM hoya che ane aMte te janAra 'bindu' - e eka mahAna setu- "unmanA" avasthA sudhI karavAthI mAtrApulanuM kAma kare che. tIta Atmatattvano sAkSAtkAra thAya che. OMkAramAM sADA traNa mAtrA rahelI bindu Adi nave aMzo paNa anukrame che. temAM 5, 3 ane meM rUpa traNa mAtA sUkSma, sUkSmatara ane sUkSmatama kALa vaDe che, tenAthI OMkAranuM vyakta svarUpa grAhya uccAryamAna vizeSa dhvanio (vaNa) che. bane che; paraMtu tenuM parama avyakta svarUpa * bindu-navakanAM sthAno : to AtmA che, te mAtrAtIta che. te bindu jyoti svarUpa che. binduthI baMnenA madhyamAM ardhamAtrA 'bindu' che. samanA paryatano kALa ardhamAtrAno che, tenA mAdhyama-AlaMbana dvArA vyaktamAMthI tethI tene ardhamAtra avasthA kahe che. avyaktamAM javAya che, jayAM jJAtA, zeya samanAmAM mAtrAno atyaMta sUkSma aMza dhyAna vicAra (savivecana) * 123 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAkI rahe che, teno laya thatAM ja manano karatA hoya e rIte ciMtavavAnuM saMbaMdha chUTI jAya che, tyAra pachI unmanA "yogazAstramAM batAvyuM che.' avasthA Ave che. A rIte ardha mAtrArUpa 'bindu' - bindu-graMthinuM sthAna bhUmadhya che. e sUkSma, sUkSmatara ane sUkSmatama dhvani bhUmadhyathI brahmaraMdhra agiyAra AMgaLa ke manano vyApAra hovAthI malina dUra che. temAM ardhacaMdrAdi ATha graMthio vAsanAono kSaya thatAM tenA prabhAve rahelI che. lalATanA agrabhAga upara 'jJAna-jyoti' Atma-zuddhi vizeSa vRddhi ardhacaMdra graMthi che, madhyabhAge nirodhikA pAme che. ane aMtabhAge nAdagraMthi che. tenA pachI bindu -dhyAnamAM paNa Atmazakti, vyApinI, samanA ane unmanA pariNAmanI vizuddhi thavAthI kamano moTA graMthio anukrame rahelI che. pramANamAM nAza thAya che. Ama baMnenuM suSummAno aMta brahmaraMdhramAM thAya che. kArya sadaza jaNAya che arthAt ardhamAtrA mUlAdhAra cakra-sthAnanA madhyabhAgathI ke bindu - e amAtra evA AtmAnA suSumyAno prAraMbha thAya che. tyAMthI te sAkSAtkArano zreSTha upAya che. nADI nAbhikaMda, hRdaya, ghaMTikA ane bindunuM dhyAna parAkASThAe pahoMce bhUmadhya (bindu-graMthi)mAM thaIne brahmaraMdhra che, tyAre "parama-bindu' dhyAnano prAraMbha sudhI jAya che. thAya che. maMtrarAja "ahaM'nA bindu aMzanA jinAgamomAM batAvelI 11 anusvArAtmaka uccAraNa vaDe sUkSma guNazreNiomAMthI 'parama-bindu' dhyAnamAM dhvanirUpa nAda kramazaH ardhacaMdrAdi nava prakAranI guNazreNionuM grahaNa karyuM graMthione bhede che. chellI unmanA che. tenuM svarUpa paNa atyaMta mahattvapUrNa che. graMthinA bhedanathI parama tattvanI prApti (10) parama-bindu dhyAna thAya che. mULa pATha : "ahaMnA - a, , mu, kalA ane parama vivuH-sarvi -dezaviratibindu - A pAMca aMzo susUkSma dhvani sarvaviratti-3naMtAnubaMfthavasaMyoganavaDe madhyamArga-suSummAmAM praveza karIne sakSaya-35mAvasthA-upAmanAbhi Adi graMthionuM kramazaH bhedana mohAvasthA-modakSapAvasthA-kSaUT 1. granthIn vidArayan nAbhikanda-hRd-ghaNTikAdikAn / susUkSma-dhvaninA madhyamArgayAyi smarettataH // - 'yogazAstra' pravAza 8, ratno. 20. dhyAna vicAra (savivecana) * 124 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohavisthAmAviITUTya:, 3paritane vikAsanI bhUmikAono nirdeza cauda tu || vevana va mavata:, guNasthAnaka' rUpe ane "agiyAra guNarUdaM tu chAsthacaiva nirUpyate . zreNi" rUpe karavAmAM Avyo che. gunAnama baMdUpatinAtavedyastha "guNazreNi' e mokSa-sAdhanAnI ttitha: vanyAnenaiva venan ! sopAna-paMkti che. eka vAra paNa tenI 3 2 - '3varavittiyaM seTTima- upara ArUDha thayA pachI jIvano avazya SUTH ITTa TUseDI | 20 | mokSa thAya che. artha : samyakatva, dezavirati, guNasthAnaka ane sarvavirati, anaMtAnubaMdhi (krodha-mAna- guNazreNinuM svarUpa mAyA-lobha)nI visaMyojanA, darzana- guNa sthAnaka : AtmAnI jJAna, saptakano kSaya, upazAmaka avasthA, darzana, cAritra ane vIrya Adi upazAMtamoha avasthA, mokSapaka avasthA zaktionuM sthAna eTale te zaktionI tathA kSINamoha avasthA prApta thatI vakhate zuddhatAnI taratama bhAvavALI avasthAo. je guNazreNio prApta thAya che, tene jJAnAdi AtmAnA sahaja guNo che. parama-bindu' kahevAya che. tyAra pachInI saMsArI avasthAmAM te vividha prakAranAM be guNazreNio kevaLI bhagavAnane ja AvaraNothI DhaMkAyelA hoya che. jema jema hoya che ane ahIM to chabasthanA dhyAnanuM e AvaraNo ghaTatAM jAya che, naSTa thatAM ja nirUpaNa kareluM che, eTale te be jAya che, tema tema guNonI vizeSa zuddhi guNazreNio "parama-bindu'mAM gaNI nathI. thatI jAya che. karmanA je dalitonuM ghaNA lAMbA AtmaguNonI zuddhinA prakarSa ane samaye vedana thavAnuM hoya, tene nIcenI apakarSanA asaMkhyAta prakAro saMbhave che, sthitimAM nAkhI daine, alpa samayamAM ja paNa saMkSepamAM tene cauda vibhAgamAM vaheMcI je vedana karavAmAM Ave, tene guNazreNi Atmika-utthAnano vikAsa-krama kahevAmAM Ave che. batAvavAmAM Avyo che. tenuM vizeSa kahyuM che ke - "uparanI sthitinA karma- varNana karmagraMtha', "guNasthAna kramAroha dalikane nIcenA sthAnamAM nAkhavAmAM Adi graMthothI jANI levuM. Ave te 'guNazreNi" kahevAya che." guNazreNi : karmAvRtta Atmika guNonuM vivecana : Agama zAstromAM ane uttarottara adhikAdhika zuddhIkaraNa karma-sAhityamAM jIvanI AdhyAtmika- (asaMkhyAta guNa) - nirjarA - tenuM nAma dhyAna vicAra (savivecana) * 125 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNazreNi che. je AtmAnAM ja pariNAma (jJAna-kriyAtmaka-adhyavasAya) vizeSathI thAya che. udaya kSaNathI AraMbhI pratisamaya asaMkhyaguNa adhikAdhika karmadalikonI racanA karavI te 'guNazreNi' che. te samyaktva, dezavirati, sarvavirati vagere guNavALA jIvo anukrame asaMkhyaguNaasaMkhyaguNa nirjarA kare che. karmonA dalikonuM vedana karyA vinA tenI nirjarA thai zakatI nathI. jo ke sthiti ane rasano ghAta, vedana vinA paNa zubha-pariNAma Adi dvArA thai zake che, paraMtu dalikonI nirjarA vedana vinA zakya nathI. pramANa vadhe to ja zakya bane. AvI uttarottara vardhamAna karmanI nirjarAne 'guNazreNi' kahe che ane te tyAre ja thAya che. jyAre AtmAnA bhAvo uttarottara vadhune vadhu vizuddha banatA jAya, jIva uttarottara vizuddha sthAno upara ArohaNa karato jAya. A vizuddha-sthAno e vipula nirjarA athavA guNazreNiracanAnAM kAraNa hovAthI tene paNa guNazreNi kahevAya che. evI guNazreNinA agiyAra prakAra che. temAMthI nava guNazreNi ja prastuta viSayamAM upayogI hovAthI tenuM TUMka svarUpa vicArIzuM Ama to jIvo pratisamaya karmadalikono anubhava kare che. ethI bhogajanya nirjarA ke jene sopakramika yA savipAka-nirjarA paNa kahe che, te pratisamaya cAlu hoya che; paraMtu A rItanI nirjarAmAM eka to parimita karmadalikonI nirjarA thAya che ane bIjuM bhogajanya nirjarA punaH navA karmabaMdhanuM paNa kAraNa bane che. eTale tenAthI koi jIva karmabaMdhanathI mukta / banI zakato nathI. A'samyaktva' nAmaka prathama guNazreNi che. AgaLanI anya guNazreNionI apekSAe A guNazreNimAM maMda-vizuddhi hoya che. AthI A guNazreNimAM alpa-karma-dalikonI racanA hoya che ane tene vedavAno kALa vadhu hoya che. samyaktvanI prApti pachI jIva jyAre karma-mukti mATe to alpa-samayamAM DhagalAbaMdha karma-52mANuonuM kSapaNa jarUrI che ane te uttarottara karma-nirjarAnuM viratinuM dezathI pAlana kare che tyAre 'deza jIva prathama samyaktvanI prApti mATe apUrvakaraNa vagere karatI vakhate pratisamaya asaMkhyAtaguNa-asaMkhyAtaguNa karma-nirjarA kare che tathA samyaktvanI prApti pachI aMtamUhUrta kALa sudhI te ja krama cAlu rahe che. 1. guNaseDhI dalarayaNA'NusamayamudayAdasaMkhaguNaNAe / evayaguNA puNa kamaso, asaMkhaguNanijjarA jIvA // dhyAna vicAra (savivecana) - 'paMcama rmagraMtha', gAthA 82 0 126 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virati' nAmaka bIjI guNazreNi hoya che. adhika karma-dalikone khapAve che mATe A AmAM prathama guNazreNi karatAM karma- nave sthAnone "guNazreNi' kahevAya che. dalikonI racanA asaMkhyAtaguNa adhika guNasthAnaka sAdhya che, guNazreNi hoya che ane tenI vedana-kALa, tenA sAdhana che. karma-mAlinkanA apagama karatAM saMkhyAtaguNa hIna hoya che. vinA koI paNa guNanI guNasthAnakanI saMpUrNa sarvaviratinuM pAlana karatI prApti thatI nathI. vakhate trIjI guNazreNi hoya che. apunabaMdhaka avasthA, maMdajIva jyAre anaMtAnubaMdhI kaSAyanI mithyAtvapaNuM paNa guNazreNi vaDe thatI visaMyojanA kare che arthAt anaMtAnubaMdhI karma-nirjarA dvArA prApta thAya che. kaSAyanA samasta karma-dalikone anya mukhyatayA guNazreNionA 11 prakAra kaSAya rUpe pariNAve che, tyAre cothI che. temAMthI chadmAvasthAmAM samyakatvAdi guNazreNi hoya che. nava guNazreNio hoya che. prathaNa anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzana- guNazreNi samyakatva prApti samaye hoya che mohanIyanI traNe prakRtiono kSaya karatI ane tenI pUrve mithyAtva avasthAmAM paNa vakhate pAMcamI guNazreNi hoya che. avAntara guNazreNio hoya che. AThamA navamA ane dezamAM guNaThANe "adhyAtmasAra'mAM prathama guNazreNimAM cAritra-mohanIyano upazama karatI vakhate sAta prakAranI avAra guNazreNio chaThThI guNazreNi hoya che. (AdhyAtmika-kriyA rUpe) paNa batAvI che, upazAMtamoha nAmanA agiyAramA te nIce mujaba che - guNaThANe sAtamI guNazreNi hoya che. (1) dharma saMbaMdhI jijJAsA : dharma AThamI guNazreNi kSapakazreNimAM zuM che ? - evI saMjJA-jANavAnI icchA cAritra-mohanIyano kSaya karatI vakhate mAtra utpanna thAya te pahelI avAntara hoya che ane navamI guNazreNi kSINamoha guNazreNi che. nAmanA bAramA guNaThANe hoya che. (2) tenuM svarUpa pUchavAnuM mana thAya A nave guNazreNiomAM uttarottara te bIjI. asaMkhyAtaguNa adhika karma-dalikonI (3) pUchavA mATe sadguru-mahAtmA nirjarA thAya che, paNa temAM samaya pAse javAnI icchA thAya te trIjI. uttarottara saMkhyAtaguNa-saMkhyAtaguNahIna (4) aucitya, vinaya ane vidhinA lAge che arthAtu thoDA samayamAM adhika- AcaraNapUrvaka dharmanuM svarUpa pUchavuM te cothI. dhyAna vicAra (savivecana) * 127 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) dharmanuM mAhAsya jANavA maLatAM mAyA ane lobhanI visaMyojanA (kSaya) samyagdarzana' prApta karavAnI icchA thAya karavAnI icchA. te pAMcamI. (2) teno kSaya. ane (6) "samyagdarzana'nA pragaTIkaraNanI (3) kSaya pachInI avasthA. apurva kSaNa te chaThThI. ane pAMcamI guNazreNimAM avAntara (7) tenI prApti thayA pachI tad avasthAo - avasthAmAM paNa thato uttarottara-vikAsa (1) darzana moha-darzanatrikane te sAtamI. khapAvavAnI icchA. - A sAte kakSAomAMthI pasAra thatI (2) tenuM kSapaNa. ane vakhate kramazaH asaMkhyAta guNI nirjarA (3) kSaya pachInI avasthA. thAya che, tethI AtmAnA jJAna-darzana- chaThThI guNazreNimAM zeSa mohanIyacAritra Adi saguNo paNa uttarottara karmanI 21 prakRtionA upazamano prAraMbha adhika prakarSa-vRddhi pAmatA hoya che. thAya che. tene "moha-upazAmaka" avasthA - dvitIyaguNa zreNimAM avAntara traNa kahe che. guNazreNio hoya che - sAtamI guNazreNimAM upara mujabanI (1) dezavirati - dharmane prApta mohanIya-karmanI 21 prakRtio upazAMta karavAnI icchA. thAya che, tene "upazAMta moha" avasthA (2) dezavirati - dharmanI prApti. kahe che. (3) dezavirati - dharmanI prApti AThamI guNazreNimAM zeSa mohanIya pachInI avasthA. karmanI 21 prakRtinA kSayano prAraMbha thAya e ja rIte tRtIya guNazreNimAM paNa che, tene "moha-kSapaka' avasthA kahe che. avAntara traNa guNazreNio hoya che - navamI guNazreNimAM e ja zeSa (1) sarvavirati dharma prApta karavAnI mohanIyakarmanI prakRtiono arthAt icchA. mohano sarvathA kSaya thAya che, tene "kSINa(2) tenI prApti. ane moha" avasthA kahe che. (3) te dharma prApti pachInI avasthA. A pramANe chamI avasthAmAM eTale caturtha guNazreNimAM avAntara ke kevaLajJAna prAptinI pahelAM pratyeka avasthAo - AtmAe uparokta guNazreNio - nizcala (1) anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, dhyAnanI UMcI-UMcI bhUmikAo avazya dhyAna vicAra (savivecana) * 128 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApta karavI paDe che ane temAM prathama (11-12) nAda-paramanAda dhyAna bhUmikAmAM AvavA mATe pUrvokta sAta * mULa pATha : avAMtara guNazreNio -dhyAnanI bhUmikAo noH-dravyato sumukSAturAIITHpaNa avazya siddha karavI paDe che. strIsthagitanAM pusUAra: | dhyAnanI nizcalatA keLavavA mATe ke bhAvataH svazarIrarottha eva tUryanirghoSa nizcala-dhyAnanI siddhi prApta karavA mATe pheva svayaM zUyate | ?? | pUrve batAvelAM dhyAna, parama-dhyAna, zUnya, paramanA:- pUtha vImAna parama-zUnya Adi dhyAnono satata vAditrazabdA iva vibhinnA abhyAsa karavo jarUrI che. vyA : zrayano | guNazreNimAM karma-kSayane prAdhAnya artha : nAda - bhUkhathI pIDAtA ApavAmAM AvyuM che. tethI je karmadaliko- manuSyone kAnamAM AMgaLI nAMkhavAthI je skaMdho lAMbA kALe udayamAM AvavAnAM sUsakAro saMbhaLAya, te 'dravyathI nAda' che. hoya che te nIcenI-bhogavAtI cAlu potAnA zarIramAM ja utpanna thayelo sthitimAM prakSepa karIne alpakALamAM je nirdoSa (nAda) vAjiMtranA avAjanI bhogavI levAmAM Ave tene "guNazreNi" jema svayaM saMbhaLAya che, te 'bhAvathI kahe che. nAda" che. guNazreNi vizuddha ane prabaLa-dhyAnanI paramanAda - judAM judAM vAgatAM pavitra-prakriyA che. dhyAnanI nizcalatA vAjiMtronA zabdonI jema - vibhinna ane ane vizuddhi vinA-alpa kALamAM adhika vyakta zabdo (dhvanio) saMbhaLAya, te karmono kSaya thaI zakato nathI. temAM paNa 'paramanAda' kahevAya che. chaThThI-sAtamI guNazreNi, upazama vivecana : maMtra-sAdhanAmAM ke padazreNivALA puNyAtmAne ane AThamI- dhyAnanI sAdhanAmAM nAdAnusaMdhAnanuM sthAna navamI guNazreNi kSepaka-zreNigata yogI- mokhare che. tenuM kAraNa e che ke mahAtmAone mohanIya-karmano kSaya karatI nAdAnusaMdhAnanA abhyAsathI nirvikalpavakhate hoya che. chaThThIthI-navamI sudhInI dazAnI prApti saraLatApUrvaka thAya che. cAra guNazreNio atyaMta nizcala-dhyAna AtmAnI Akharzana (prANa) zaktinuM svarUpa che ane te kalA, bindu rahita muLa paNa nAda che. ene ja "parA-vAku' evA Atma-tattvano sAkSAtkAra karAvanAra paNa kahevAmAM Ave che. emAMthI ja svaro hovAthI tene 'parama-bindu kahe che. ane vyaMjanonI utpatti thAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 129 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAda ane prANano saMbaMdha : paNa prANa (vIrya) zaktino sahakAra prANa ane mananA laya vinA samAdhi avazya hoya che. siddha thatI nathI. prANano laya thavAthI kahyuM paNa che ke - "dazya ane adazya manano laya paNa avazya thAya che. pudgalonI vargaNAothI A jagata, kahyuM che ke - "indriyono svAmI mana kAjaLathI pUrNa bharelI dAbaDInI jema che, manano svAmI pavana che, pavanano khIcokhIca bhareluM che. e pudgala svAmI laya che ane laya nAda sApekSa che.1 vargaNAo eka, be, traNathI AraMbhI prANa uccAraNAtmaka che eTale ke saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA ane uccAra e teno svAbhAvika dharma che. anaMtAnaMta pradezavALI che. temAM prANavRtti (vIrya-zakti)nA be prakAra anaMtAnaMta pradezavALI keTalIka vargaNAo che : (1) sAmAnya eTale spaMdanAtmaka varNa-pariNAmane yogya hoya che, te bhASAprANavRtti ane (2) viziSTa prANavRtti. vargaNAo kahevAya che. e vargaNAomAMthI viziSTa prANavRtti pAMca prakAre che : varNa-pariNAmane yogya anaMtAnaMta (1) prANa, (2) apAna, (3) udAna, pradezavALA pudgalone A AtmA 'yoga' (4) vyAna ane (5) samAna. nAmanA vIrya vaDe grahaNa kare che. sAmAnya spaMdanAtmaka prANavRtti A yogavIrya te AtmAnuM pariNAma (vIrya-zakti)mAMthI ja vizeSa prANavRtti che. anAdi karma-saMtAna-janita bhavautpanna thAya che. paraMparAmAM A AtmAne vIryaMtarAya A prANAtmaka uccAraNathI eka karmanA kSaya ke kSayopazamathI prApta thayela avyakta-dhvani niraMtara skurAyamAna thAya labdhi, te A yogavIryanuM mULa kAraNa che. che, tene ja nAda kahe che. A rIte prANa e yogavIryarUpa AtmapariNAma mana, ane nAdano saMbaMdha che. vacana ane kAyAnA saMbaMdhathI pragaTa thAya A nAda pratyeka prANInA hRdayamAM che. temAM dravya, kSetra, kALa, bhAva ane svAbhAvika rIte niraMtara cAlyA kare che bhavane laine vicitratA Ave che. e ene koi rokI zakatuM nathI. yogavIrya pugalonAM pariNamana, AlaMbana vANI ane mananA ciMtana-vyApAramAM ane grahaNa vagerenuM sAdhaka che. 1. indriyANAM mano nAtho manonAthastu mArutaH / mArutasya layo nAthaH sa layo nAdamAzritaH // - 'yotirIvatti' sno. 21. 2. zrI siddhahemacaMdra-zabdAnuzAsana, pR. 24. dhyAna vicAra (savivecana) * 130 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA yogavIrya vaDe lokamAMthI varNapariNAma yogya anaMta pradezAtmaka pudgalone AtmA grahaNa kare che. grahaNa karIne te te sthAnamAM te te varNarUpe pariNamAve che, pariNamAvIne tenuM AlaMbana le che, AlaMbana laine tenuM visarjana kare che, Ane ja vANI (zabda) kahevAmAM Ave che. vANIno sRSTikrama ane nAdaH cAre prakAranI vANInuM mULa paNa prANavRttirUpa nAda che. vaikharI, madhyamA, pazyantI ane parA - e vANInA cAra prakAra che. vaikharI, madhyamA, pazyantI ane parAvANInI utpatti utkramathI thAya che. arthAt 'parA'mAMthI 'pazyantI', 'pazyantI'mAMthI 'madhyamA' ane 'madhyamA'mAMthI 'vaikharI'mAM jatAM aSTavarga ane temAMthI sarva mAtRkAo utpanna thAya che. vANIno A sRSTi (sarjana) krama che. badhA varNo avibhaktarUpe nAdamAM vidyamAna hoya che. tethI ja nAdane varNotpattinuM mULa kAraNa kahe che ane kAraNamAM kAryano upacAra karIne A nAdane ja varNa paNa kahevAmAM Ave che. * sAdhanA-krama ane nAda : 'madhyamA'mAMthI 'pazyantI'mAM ane 'pazyantI'mAMthI 'parA'mAM pahoMcavuM paDe che. 'vaikharI'thI 'parA' taraphanI gatine pratyAhAra paNa kahevAmAM Ave che. mukhathI uccAraNa ane kAnathI zravaNa thai zake, te zabdanI 'vaikharI' avasthA che. zAbda-jApa vaikharI dvArA thAya che. maMtra-sAdhanAno prAraMbha vaikharIthI ja thAya che. tenA dIrghakAlIna abhyAsa vaDe jApanI evI avasthA prApta thAya che ke uccAraNa vinA ja svayaM maMtrano jApa hRdayamAM cAlyA kare che. te samaye sAdhaka svayaM maMtrano dhvani sAMbhaLI zake che. tene maMtracaitanyano pUrvAbhyAsa kahI zakAya. sAmAnya rIte jIvonA prANa vakragativALA hoya che eTale ke iDA ane piMgalA nADImAM vahetA hoya che. te vakhate prANa ane apAna vAyunI gati viruddha hoya che, paraMtu sAdhanA dvArA jyAre prANa ane apAna vAyunuM sAmya prApta thAya che, tyAre supta-kuMDalinI jAgRta thavAthI prANa ane mana baMne nirmaLa bane che. mana ane vAyunA UrdhvamukhI gamanathI prANazakti-kuMDalinI anAhata nAdarUpe Urdhva gati kare che. nAdanuM adhiSThAna suSumnA che. nAdarUpane prApta thayelI kuMDalinIprANazakti suSumnAmAM pravezI nAbhi Adi graMthione bhedIne u52 jAya che ane aMte brahmaraMdhramAM lIna bane che. A sAdhanA-kramamAM zabdanI saMhArAtmaka gati che. eTale ke vaikharInI parA taraphanI gati che. 'vaikharI'mAMthI 'madhyamA'mAM, dhyAna vicAra (savivecana) * 131 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAdane avyakta-susUkSmama dhvani ke "akSara' jayAre nAda-zravaNa sthagita thaI jAya, kahevAmAM Ave che. tyAre te cittanI niruddha avasthA jANavI. nAda e sUkSma (AtyaMtara) ane nAda vaDe manano laya saraLatAthI thAya avyakta dhvani hovAthI buddhimAna puruSo che, tethI manolayanAM sarva sAdhanomAM ja tene jANI zake che. vaikharI-avasthA e nAdAnusaMdhAna - e sarva zreSTha sAdhana che. nAdanI sthUla avasthA che. A "anAhata-nAda'nI spaSTa vaikharIne vyaktavANI, madhyamAne abhivyakti A rIte maMtra ke dhyAnavyaktavyaktavANI, pazyantIne avyakta sAdhanAdi dvArA krame-krame thAya che. tenI vANI ane parAne parama avyakta vANI pUrve dhyAnAbhyAsanA kALamAM paNa jema kahevAmAM Ave che. jema iDA ane piMgalAnI gati maMda thatI vaikharImAM maMtrAtmaka zabda ane tenA jAya che, tema tema vividha prakAranA madhura arthanI vacce paraspara bheda rahe che. dhvanio zarIramAM saMbhaLAya che. te madhyamAmAM te be vacce bheda ane abheda dhyAnajanya hovAthI tene paNa "anAhatabaMne rahe che, paraMtu pazyantImAM zabda ane nAda' kahI zakAya che. arthanI vacce bheda mudala raheto nathI. * anAhata zuM che ? arthAt A avasthAmAM maMtrAtmaka-zabda "anAhata-nAda' e maMtra-jApa ke ane teno artha - e baMne abhinna thai prazasta-dhyAnanA satata abhyAsa dvArA jAya che; ene ja maMtra-sAkSAtkAra pragaTatI eka mahAna zakti che ane te kahevAmAM Ave che. te pachI sarva Atma-sAkSAtkAranI dyotaka che. vikalpono upazama thAya che. te pachI "anAhata-nAda'nA prAraMbhathI parA-vANInI prApti thAya che. temAM sAdhakane Atma-darzana thavAnI pUrNa zraddhA AtmAnI sarva zaktiono AvirbhAva pragaTe che. teno prAraMbha savikalpa-dhyAnanA thAya che. tyAra bAda AtmA, paramAtma- satata abhyAsathI thAya che ane te vakhate bhAvane pAme che. dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanI ekatA siddha cittanI vikSipta, kSita ane mUDha thAya che. anAhatanA madhura dhvaninA avasthAmAM nAda saMbhaLAto nathI, paraMtu zravaNathI sAdhakano AtmA anupama AnaMda ekAgra avasthAmAM ja saMbhaLAya che ane anubhave che.' 1. paramAnandAspaTuM sUkSya nakSya svAnumavAn param | adhastAt dvAdazAMtasya dhyAyennAdamanAhatam // - 'lonApradIpa', . 229. dhyAna vicAra (savivecana) * 132 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAnaMdanA sthAnarUpa, atyaMta sUkSma, svAnubhavagamya ane anupama evA 'anAhata-nAda'nuM dhyAna-haMmezAM brahmaraMdhranI nIce karavuM joie. avicchinna telanI dhA2A jevA, moTA ghaMTanA raNakAra jevA, 'praNava nAda' (anAhata-nAda)nA layane je jANe che, te yogano sAco jANakAra che - ema zAstro pharamAve che. 'anAhata-nAda'ne ghaMTanAdanI upamA ane tenI sAthe sarakhAvavAnuM kAraNa e ja che ke ghaMTanAda dhIme dhIme zAMta thaine aMte atyaMta madhura bane che, tema 'anAhata-nAda'paNa dhIme dhIme zAMta thato chevaTe atyaMta madhura banIne AtmAne amRta-rasano AsvAda karAve che. yaMtranI dRSTie anAhata : yaMtranI dRSTie anAhatanuM bhinna bhinna AkAromAM Alekhana jovA maLe che. ghaTita, ThThI ghaTita, zuddha goLAkAra rekhAya, laMba goLAkAra rekhAdraya, catuSkoNAkAra rekhAya, aneka rekhArUpa ane ardha caMdrAkAra vagere AkAro rUpe anAhata bhinna bhinna yaMtromAM Alekhita thayelo che. mahAprabhAvI-siddhacakra yaMtramAM paNa traNa sthaLe anAhatanuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. (1) prathama valayanI kaNikAnA kendrasthAne rahelA 'a'nI cAre bAju 'OM DrI' sahita vartuLAkAre anAhatanuM veSTana che. (2) dvitIya valayamAM svarAdi ATha vargo anAhatathI veSTita che. (3) tRtIya valayamAM OMOM sahita ATha anAhatonI svataMtra sthApanA karI, tene ArAdhya devarUpa mAnI pUjana karavAnuM vidhAna che. A rIte yaMtranA kendra-sthAne rahelA aha~ ane svarAdi varNa-mAtRkAonA dhyAnathI 'anAhata nAda' pragaTe che - ema sUcita thAya che. - anAhatano udgama H * zabda-dhvanithI rahita, vikalpa-taraMga vinAnuM ane samabhAvamAM sthira thayeluM citta jyAre sahaja avasthAne prApta thAya che, tyAre 'anAhata-nAda'no prAraMbha thAya che. piMDastha, padastha ke rUpastha dhyAnamAM akSara ke AkRtinuM AlaMbana levuM paDe che, tethI tene AlaMbana-dhyAna kahevAya che. AlaMbana-dhyAnamAM savikalpa-dazA hoya che ane te aneka prakAranI hoi zake che. 'yogazAstra'mAM batAvelA AlaMbanadhyAnanA prakAromAMthI koi paNa eka ja prakArano satata abhyAsa karavAmAM Ave to sAlaMbana-dhyAnanI paripakva avasthAmAM 1. ghaMTanAdo yathA prAMte prazAmyanmadhuro bhavet / anAhato'pi nAdo'tha tathA zAMto vibhAvyatAm // dhyAna vicAra (savivecana) 0 133 'yogapradIpa', zto. 17. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA phaLa rUpe 'anAhata-nAda'no prAraMbha thAya che. akSaramAMthI 'anAhata-nAda' rUpa anakSaratA pragaTe che. * prAthamika avasthAmAM skUla-AlaMbana dvArA dhyAnAbhyAsano prAraMbha karavo joie. te siddha thatAM sUkSma-sUkSmatara AlaMbana levuM joie. tenA satata abhyAsathI 'anAhata-nAda'no AvirbhAva thAya che ane 'anAhata-nAda'nI siddhi thatAM dvAdazAMta brahmaraMdhramAM praveza sulabha banI jAya che. 'anAhata-nAda'thI bAhyagraMthiono layalIna banI jAya che. bheda : 'arha' ane svarAdi mAtRkAonA dhyAnathI 'anAhata-nAda' pragaTe che ane te nAbhi, hRdaya, kaMTha Adi sthAnagata graMthione bhedato bhedato te sthAnonA madhyamAMthI pasAra thai UrdhvagAmI bane che. 'anAhata-nAda'thI AMtara (kArmaNa) graMthiono bheda : brahmaraMdhramAM AtmAno upayoga sthira thavAthI, Atma-sAkSAtkAramAM pratibaMdhaka karmarUpa kapATa-dvAra UghaDI jAya che ane tyAre a-pUrva AnaMdano anubhava thato hovAthI janma, jarA ane maraNanI bhIti dUra bhAgI jAya che. samagra zarIramAM AnaMdamaya svarUpe vyApIne rahelo AtmA pratyakSa thAya che. saccidAnaMda mUrtinAM darzana karIne cetanA, AtmA sAthe 'a' Adine anAhatathI veSTita ka2vAnuM tAtparya e ja jaNAya che ke 'arha' AdinuM dhyAna, jyAM sudhI 'anAhata nAda' na pragaTe, tyAM sudhI nitya, niyamita dhairyapUrvaka karatA rahevuM joie; paraMtu jyAre 'anAhata-nAda'no prAraMbha thai gayo hoya, tyAre 'ahaM' Adi akSaronA dhyAnanI AvazyakatA rahetI nathI. kema ke akSara-dhyAna karatAM 'anAhata-nAda'nI zakti aneka gaNI vadhAre che. * tela-dhArAnI jema avicchinna gatie cAlatA 'anAhata-nAda'nA pravAha vaDe aneka karma-vargaNAono ane tajanya rAga-dveSAdi graMthiono bheda thai javAthI samyaktvanI prApti thAya che. 'anAhata-zabda'nA prakAro ane tenuM * phaLa : pUrve batAvelA 'bindu-navaka'mAM nAda, nAdAMta, zakti, vyApinI, samanA ane unmanA - A cha ye nAdanA ja prakAro che ane te 'anAhata-nAda'nI krame krame thatI sUkSmatA ane madhuratAnA ja sUcaka che. 'anAhata-zabda'nA anubhavane 'amRtopamapratyayaH' arthAt amRta tulya AtmAnaMdano zIghra anubhava karAvanAro kahyo che. 'anAhata-zabda'nA daza prakAra nIce pramANe che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 134 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) ciNI-zabda, (2) ciciNIzabda, (3) ciri-zabda, (4) zaMkha-dhvani, (5) taMtrI-nirdoSa, (6) vaMza-rava, (7) kAMsya-dhvani, (8) megha-dhvani, (9) vAdyanirdoSa ane (10) duMdubhi-svana. A badhA prakAro, tenAM bhinna bhinna sthAno ane tenAM phaLo vagerenuM vistRta varNana judAM judAM maMtra-zAstromAM maLe che. A daze prakAromAM nava nAdono kramazaH tyAga karI, dazamA duMdubhi-svana arthAt duMdubhi-dhvani tulya nAdanuM dhyAna karavAthI Atma-sAkSAtkAra thAya che ane nAdano dhvani sthagita thatAM sahaja-samAdhi-dazA prApta thAya che. je mokSadAyaka nIvaDe che. A nAda sUkSma ane avyakta-dhvani rUpe hovAthI dhyAna-gamya che. sAmAnya jIvo ke jemanI indriyo ane mana bahirmukha hoya che, teone A nAda saMbhaLAto nathI, paraMtu koi uttama puruSane guru-kRpAe dhyAnAbhyAsa ke maMtrasAdhanAnA prabhAve ja prANa ane mananI nirmaLatA ane sthiratA thavAthI anAhata-nAda'rUpa sUkSma-dhvaninuM zravaNa thAya che ane pachI te dhvaninuM dhyAna karatAM karatAM citta atyaMta zAMta ane nirmaLa bane che. mananI 52ma sthiratA-nizcalatA prApta thayA pachI A nAdanuM zravaNa thatuM nathI, paraMtu 'anAhata-samatA' ane 'samAdhi' pragaTe che; agama, agocara Atmatattvano anubhava thAya che. (13-14) tArA ane parama-tArA dhyAna mULa pATha : tArA - dravyato vivAhAdau vadhUvarayostArAmelakaH, bhAvataH kAyotsarga- vyavasthitasya nizcalA daSTiH // 3 // paramatArA- dvAdazyAM pratimAyAmivAnimeSA zuSkapudgalanyastA dRSTiH // 14 // artha : tArA : vivAha Adi prasaMgomAM vadhU ane varanuM paraspara je tArAmaitraka (AMkhanI kIkIonuM milana) thAya che, te dravyathI tArA che. kAyotsargamAM rahelA sAdhakanI je nizcala-dRSTi, te bhAvathI tArA che. (14) 52matArA : bAramI pratimAnI jema zuSka-pudgala upara je 1. viziSTa prakAranA ugra pratijJA, vrata pAlanane pratimA' kahevAmAM Ave che. sAdhunI AvI bAra pratimAo che, jema ke - (1) ekamAsikI, (2) dvimAsikI, (3) trimAsikI, (4) cAturmAsikI, (5) paMcamAsikI, (6) SaNmAsikI, (7) saptamAsikI, (8) saptarAtrikI, (9) saptarAtrikI, (10) saptarAtrikI, (11) ahorAtrikI ane (12) ekarAtrikI - A sarva pratimAonuM vizeSa svarUpa 'Avazyaka vRtti' Adi graMthomAM varNaveluM che. temAM bAramI pratimAmAM aThThamanuM tapa karIne gAma bahAra jaine, animeSa nayane eka paramANu upara dRSTi sthApIne 'kAyotsarga dhyAna'mAM UbhA rahevAnuM hoya che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 135 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ animeSa dRSTi sthApavAmAM Ave che, te paramatArA che. vivecana : bindu ane nAda-dhyAna pachI 'tArA'no thayelo nirdeza ema sUcave che ke bindu ane nAda-dhyAnanA baLe diSTa atyaMta sthira-nizcala bane che. lagna Adi kAryomAM va2-vadhUnI AMkhonuM paraspara milana e dravya-tArA che. kAyotsarga - mudrAmAM sthita sAdhakanI diSTa, AMkhanI kIkIo, jina-pratimA, sthApanAcArya ke nAsikAnA agra bhAga upa2 susthira hoya che, te 'tArA-dhyAna' kahevAya che. 'kAyotsarga'nA pratijJA-sUtrarUpa 'annattha'-sUtramAM prayukta TALemAM, mobheLa, jJAneI' A traNe pado kAyika, vAcika ane mAnasika dhyAnanAM sUcaka che arthAt kAyotsargamAM kAyAne jina mudrAe sthira rAkhavAthI kAyika-dhyAna, vANInA vyApArano nirodha thavAthI vAcika-dhyAna ane manane zubha dhyAnamAM ekAgra karavAthI mAnasika-dhyAna thAya che. Ama kAyotsarga-dehAdhyAsanA visarjana sAthe AtmA ane paramAtmA vaccenA aMtarane toDI pa2mAtmA sAthe tanmaya banAve che; tethI e samApattidhyAnarUpa che. cha prakAranA ApyaMta2 tapamAM sauthI zreSTha ane chelluM 'kAyotsarga-tapa' che. pUrvanA pAMce prakAranA ApyaMtara-tapa karatAM 'kAyotsarga-tapa'nuM sAmarthya viziSTa che. 'SaD-Avazyaka'mAM kAyotsarga e pAMcamuM Avazyaka che ane te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA rUpa caturvidha saMghane nitya, niyamita avazya karavA yogya hovAthI 'Avazyaka' kahevAya che. 'kAyotsarga'mAM kAyAne taddana zithila ane sthira rAkhI, vANInA vyApArane rokI, zvAsanI gati sAthe cittane zAMta thavA devAmAM Ave che. 'kAyotsarga'nA uddezo-nimitto : jinAgamomAM 'kAyotsarga' karavA mATenA judA judA uddezo batAvavAmAM AvyA che, te jotAM kAyotsarganI kAryakAyA, vANI ane mananI sthiratA-zakti keTalI virATa ane sUkSma che, teno pUrvakanA A 'kAyotsarga'mAM jaina-darzanane mAnya kAyika, vAcika ane mAnasika traNe prakAranAM dhyAna aMtarbhUta che. spaSTa khyAla Ave che. (1) pApano kSaya, (2) samyagdaSTi devatAonAM smaraNa tathA (3) traNe 1. kAeviya ajjhappaM vAyAi maNassa ceva jaha hor3a / kAyavayamaNojuttaM tivihaM ajjhappamAhaMsu // adhi-Atmani vartate iti adhyAtmaM dhyAnam / Avazyaka sUtra niryukti, zlo. 1484 dhyAna vicAra (savivecana) 0 136 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokamAM rahela jinezvara bhagavaMtonI pAvanakArI pratimAnA AlaMbana dvArA temanAM vaMdana, (4) pUjana, (5) satkAra, (6) sanmAna vagere dvArA puNya, saMvara ane nirjarArUpa mahAna lAbha prApta karavo temaja (7) bodhilAbha ane nirupasarga mokSapadanI prApti e kAyotsarganA uddezo che. caityavaMdanAdi koi paNa dhArmika kriyA karatA pahelAM iriyAvahiyA pratikramavAnA hoya che. jAgRta thAya che ane zAsana-prabhAvanAdi kAryomAM temanI sahAya meLavI zakAya che. A janmamAM karelI jinadharmanI ArAdhanA, bIjA janmomAM paNa jyAM sudhI mokSaprApti na thAya tyAM sudhI prApta thatI rahe ane te ArAdhanA dvArA kramazaH sarva prakAranA upasarga, upadravothI rahita evuM mokSapada prApta thAya e mATe paNa kAyotsarga-dhyAna karavAnuM zAstrIya vidhAnae tenA anupama sAmarthyanuM ghotaka che. Ama pratyeka kAyotsarga koika cokkasa saMkalpapUrvakano hoya che H 'arihaMta ceiyANuM karemi kAussagga'ne 'suadevayAe karemikAussagga'thI mAMDIne 'kusumiNa dusumiNa uDDAvaNArtha' tathA 'vaMdana' Adi prayojanathI je ane 'duHkhakSao kammakSao nimitte' kAyotsarga thAya che, temAM citta- tathA 'pAvANuM kammANuM nigdhAyaNaDhAe', samAdhijanaka jina-pratimAonI vaMdanAdi'kSudrapadrava uDDAvaNA' ityAdi rUpa dravya-bhAvapUjA dvArA puNyAnubaMdhI saMkalpapUrvaka kAyotsarga-dhyAna karavAmAM puNya, saMva ane nirjarAno je mahAna Ave che. kAyotsarga dvArA saMkalpa lAbha thAya che, tene sAdhaka AtyaMtara- kAryazIla bane che. taparUpa A kAyotsarga dvArA meLave che. arthAt kAyotsargathI paNa A vaMdanAdi cha, puNya-pravRttinAM amApa phaLa maLe che. e ja rIte kAyotsarga-dhyAnanA prabhAve samyagdaSTi devo, adhiSThAyako 1. A kAyotsarga-caityavaMdanAdi kriyA karatA pahelA sAdhakanAM mana, vacana ane kAyAnI zuddhi mATe arthAt pApakarmonA nAza mATe thAya che.2 saMkaTamAM sapaDAyelAM draupadIjI kAussagga kare che ane uparathI pasAra thatuM indranuM vimAna addhara thaMbhI jAya che. sudarzana zeThane zULI para lai javAtA joi mahAsatI manoramA kAyotsarga kare che pAvakhavaNattha- iriyAi, vaMdaNa vattiyAI cha nimittA / pavayA sura-saraLathaM, kamaLo ya 'nimitta3' || 2. pAvANaM kammANaM nigghAyaNaTThAe ThAmi kAussaggaM / 3. arihaMta ceiyANaM karemi kAussaggaM vaMdaNa - vattiyAe0 'caityavaMdna mAdhya', gAthA rU. pratikramaNa sUtra. dhyAna vicAra (savivecana) 0 137 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zAsanadevI hAjara thAya che, zULIne niyaMtrita karavo eTale svavazavartI siMhAsanamAM palaTI nAkhe che. karavo. AvA aneka prasaMgo ApaNA kathA- mananI jema AMkha paNa atyaMta capaLa sAhityamAM noMdhAyelA che, je kAyotsarga indriya che eTale mana sthira banAvavA dvArA saMkalpa-zaktine maLatAM samarthanane mATe dRSTinI sthiratA jarUrI che. daSTine dhvanita kare che. apalaka yA nirnimeSa banAvavI e paNa dhArmika-pravRttiomAM prAthamika kartavya zuddhIkaraNanI eka kriyA che, jene rUpa prabhu darzana-pUjana ane caityavaMdana haThayoganI paribhASAmAM 'trATaka" kahe che. Adi anuSThAna karavAmAM zAstrIya- dRSTinI nirnimeSatA-ekAgratA vadhe che, vidhinuM pAlana atyaMta Avazyaka che. tema tema mananA vikSepono nAza thAya che, avidhie soyamAM doro paNa nathI saMkalpa-zakti vikase che. ciMtana ane parovI zakAto, to avidhie mana dhyAnanI bhUmikAmAM sthiratA ane pragati paramAtmAmAM na parovAya te svAbhAvika che. thatI jAya che. mATe anuSThAnomAM batAvela vidhi- "caityavaMdana'nI vidhimAM vItarAga niSedhonA pAlanathI sAdhakanAM mana, vacana paramAtmAnAM darzana-vaMdana-pUjana-kIrtana ane kAyA nirmaLa tathA nizcala bane che ane Adi karatI veLAe sAdhake potAnI jJAnAdi ratnatrayInI ArAdhanAne lagatI daSTine prabhu-sanmukha sthira rAkhavAnI che. vividha yoga-prakriyAono suMdara abhyAsa prabhunI mukhamudrAne sanmukha dizA sivAya thatAM, te ArAdhanAnA prabhAve apUrva bIjI koI dizA tarapha na jovuM, e Atmika AnaMda anubhavI zakAya che. 'tridizi nirIkSaNa tyAga' nAmanI daza zrI jinapraNIta pratyeka anuSThAna trikamAMthI eka trika che.1 praNidhAnapurvaka karavAthI tenI siddhi thAya che. jinezvara paramAtmAnA mukha-kamala mana, vacana ane kAyAnI ekAgratA upara daSTine sthira rAkhavAthI mana prabhunA e praNidhAna che. upayogamAM-dhyAnamAM saraLatAthI ekAgra kAyAnI capaLatA upara kAbU meLavavA banI zake che. bIjA sarva vikalpone choDI indriyonA vyApArane niyaMtrita karavo daine manane prabhunAM darzanamAM ja joDI jarUrI che. devAthI apurva mAnasika zAMti ane 1. uDDAhotiriANaM ti-disANa nirikkhaNaM caijjahavA / pacchima-dAhiNa-vAmANa jiNamuhannatthadiTThijuo // - 'caityavaMdanabhASya', gAthA 13. dhyAna vicAra (savivecana) * 138 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasannatAno tatkALa anubhava thAya che. (pula) banI rahe che. caityavaMdanAdi dhArmika anuSThAnomAM 'tArA dhyAna" kAyotsarga mudrAe thatuM daSTinI sthiratA-nirnimeSatAno abhyAsa hovAthI tattvataH e kAyotsarga svarUpa che. sAdhakane kAyotsargamAM nirnimeSa dRSTirUpa kAyotsargamAM laya-yogane siddha 'tArA dhyAna' siddha karavAmAM khUba ja karavAnI gUDha zakti rahelI che, e to sahAyaka bane che. nirvivAda siddhAMta che. kema ke zrI tIrthakara, apramatta avasthAmAM dhyAna : gaNadhara bhagavaMta Adi uttama puruSo "nizcala ane daDha paryakAsana karIne, kAyotsarga-mudrAe dhyAnamAM rahIne nAsikAnA agrabhAga para (bindu graMthi kevaLajJAna ane mukti-sukha prApta kare che. upara) netrone sthApita karIne, kaMika prastuta prakaraNamAM 'tArA dhyAna pachI khullAM ardha nayanavALA, kalpanA jALathI 'laya'no nirdeza thayo che, te kAyotsarganA rahita manavALA ane saMsAra paribhramaNane prabhAve pragaTa thatA 'laya'no sUcaka che. TALavA mATe atyaMta utsuka banelA muni, anya yoga-darzanomAM prasiddha nizcala-dhyAna karavAno prAraMbha kare che.' 'zAMbhavI-mudrA'no samAveza paNa 'tArA uparokta dhyAna-prakriyAmAM paNa ardha dhyAnamAM thayelo che. mUlAdhArAdi koi khullAM netrone nAsikAgrasthAne sthApita paNa cakramAM aMtaHkaraNanI vRttine sthApita karavAnuM sUcavyuM che, tethI siddha thAya che karI zarIranA bAhya-pradezamAM je nAsAgrAdi ke daSTinI nizcalatA kAyotsarga-dhyAnamAM sthAno che. temAMthI koi sthAnane viSe atyaMta jarUrI che. kAyotsargasthita cakSano nimeSa-unmeSa rahitapaNe nyAsa sAdhakanI dRSTi sthira banavAthI teno karI, sthira thavuM, te 'zAMbhavI-mudrA' 'laya-dhyAnamAM praveza thAya che, tethI kahevAya che.2 tArA dhyAna" e 'laya-dhyAna'no setu tArA kAyotsarga-dhyAnamAM paNa 1. niSpakampaM vidhAyAtha dRDhaM paryaMkamAsanam / nAsAgradatta-sannetraH kiMcidunmIlitekSaNaH // vikalpavAgurAjAlAdurotsAritamAnasaH / saMsArocchedanotsAho yogIndro dhyAtumarhati // - 'gujasthAnamAroda', patno. 2-karU antarlakSyaM bahirdRSTinimeSonmeSavarjitA / gSa sa zAmavI mudrA vedazApu pitA - "raMthonA prIpi' 3padeza 4, pho. rUdda. artha : A "zAMbhavI-mudrA" aMtarlakSyavALI, bahidraSTivALI ane nimeSa-unmeSathI rahita che. arthAt zAMbhavI-mudrA'mAM bahirdaSTi hovA chatAM, aMtarlakSya hoya che ane dRSTimAM nimeSa-unmeSa thatA nathI. A (mudrA) veda Adi zAstromAM chupAyelI che. dhyAna vicAra (savivecana) * 139 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMtardaSTa-varNa, artha ane AlaMbana yogamAM sthira hoya che ane bAhya-STi nAsikAnA agrabhAge sthira hoya che te 'sthAnAdi-yoga' kahevAya che. sthAnAdi cAre yoganA satata abhyAsathI anAlaMbana-yoga' pragaTa thAya che, te 'laya' svarUpa che. A rIte kAyotsargamAM sthAnAdi pAMce yogono prayoga thAya che, tevo ullekha 'zrI Avazyaka-niryukti'nA kAyotsarga-adhyayanamAM maLe che. mahinA sudhI) kAyotsargano abhyAsa karavAnuM vidhAna che. jema jema kAyotsargano abhyAsa vadhato jAya che, tema tema dhyeyamAM AMtara ane bAhya dRSTinI nizcalatA-animeSatA vadhatI jAya che ane bAramI pratimA sudhI pahoMcatA sudhImAM to eka rAtri eTale ke bAra kalAka sudhI mAtra eka zuSkapudgala upara animeSa dRSTie kAyotsarga karavAnI kSamatA prApta thAya che. A rIte 'tArA ane parama tArA' dhyAna e kAyotsargamAM uttarottara vRddhi pAmatI nizcalatA ane animeSa-dRSTinuM tAratamya batAve che. 'parama tArA'dhyAnamAM animeSa dRSTie dhyAna karavAnuM vidhAna che. kahyuM paNa che ke bAramI pratimAmAM muni aThThamano tapa karI, gAma bahAra ekAMtamAM 'kAyotsarga'-sUtra ane 'caityastava'mAM koi zuSka-pudgala upara animeSa-dRSTi kAyotsarganuM svarUpa, nimitto ane hetuo sthApita karI, AkhI rAta kAyotsarga-vagereno ullekha thayelo che, temAM dhyAnamAM UbhA rahe che. uttarottara vadhatI jatI zraddhA, medhA, dhRti, dhAraNA ane anuprekSApUrvaka kAyotsarga karavAnuM vidhAna che. '5rama tArA dhyAnamAM kAyotsarganI ja pradhAnatA che. muninI bAramI pratimA tulya animeSa dRSTine 'parama tArA' dhyAna kahyuM che. zeSa pratimAomAM paNa viziSTa tapa sAthe kramazaH eka mahinAthI sattara ke paNa zraddhAdi pAMcenI vRddhithI kAyotsargamAM nizcala-dRSTi ane animeSa-dRSTi vikAsa pAme che. bAhya-STinI nizcalatA Adi AMtaradRSTinI nizcalatAnI dyotaka che. 1. saMyAsavavArA, avvAvAdde gata vese / kAUNa thiraM ThANaM, Thio nisanno nivanno vA // ceyaNamaceyaNaM vA vatthaM avalaMbiu ghaNaM maNasA / jhAyai suamatthaM vA daviyaM tappajjaevAvi // 'Avazya-sUtra-niyaMtti' aMtarpata Ayotsaf-adhyayana, gAthA 2476-2480. bArasahiM bhikkhu paDimAhiM - 'Avazya sUtra' zramaLasUtra vRtti. dhyAna vicAra (savivecana) 0 140 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15-16) laya-paramalaya dhyAna mULa pATha : laya:- vajralepAdidravyeNa saMzleSo dravyataH / bhaavto'rhdaadictuHshrnnruupzveto niveza: // // paramalaya:- AtmanyevAtmAnaM bhInuM pazyatItyevaMrUpaH // 6 // artha : laya-vajralepa Adi dravyathI vastuono je paraspara gADha saMyoga, te dravyathI laya che. arihaMta, siddha, sAdhu tathA kevaLIprarUpita dharma - A cAranuM zaraNa aMgIkAra karavA rUpa je cittano niveza, te bhAvathI laya che. paramalaya : AtmAmAM ja AtmAne lIna thayelo jovo te paramalaya che. vivecana : kAyotsargamAM sthita sAdhakanI bAhya-STinI nizcalatA ane animeSatAnuM tAratamya 'tArA ane paramatArA' dhyAna dvArA batAvavAmAM AvyuM che. te samaye sAdhakanI AMtaradRSTiarihaMtAdi kayA dhyeyanA ciMtanamAM lIna hoya che - te AMtaralakSyanuM svarUpa prastuta 'laya ane paramalaya' dhyAna dvArA batAvavAmAM Ave che. 'laya' dhyAnamAM mukhyatayA dhyeya rUpe arihaMta, siddha, sAdhu ane sarvajJapraNIta dharmanI saMpUrNa zaraNAgatino bhAva hoya che arthAt dhyAtAnuM citta arihaMtAdinA smaraNamAM ke guNa-ciMtanamAM lIna hoya che. 'cauzaraNa payazA'mAM temaja 'paMcasUtra'mAM arihaMtAdi cAreyanuM zaraNa parama bhaktipUrNa haiye, ullasita romAciMta dehe, vikasita nayane, mastake aMjali joDIne svIkAravAnuM kahyuM che. 'arihaMta paramAtmA, siddha bhagavaMto, sAdhu mahAtmAo ane kevaLIkathita sukhadAyI dharma A cAre cAragatinAM duHkha haranArA che. dhanya puruSo ja teonuM zaraNa aMgIkAra karIne nirbhaya bane che. 1 catuHzaraNa gamanamAM pAMca parameSThIo ane zAzvata navapadonI upAsanAno aMtarbhAva thayelo che. - prathama ane dvitIya zaraNamAM arihaMta ane siddha - A be parameSThI bhagavaMtonI bhakti thAya che. tRtIya zaraNamAM AcArya, upAdhyAya ane sAdhupadanI upAsanA rahelI che. caturtha zaraNa-kevaLI kathita dharmamAM samyagdarzana, jJAna, cAritra ane tapapadanI upAsanA rahelI che. 1. arihaMta siddha sAduM vali - ttio muddAvo dhammo / ee cauro caugai haraNA saraNaM lahai dhanno // aha so jiNabhattibharucchaMta-romaMca-kaMcua- karAlo / payaharisa paNaummIsaM sIsaMmi kayaMjali bhAi // dhyAna vicAra (savivecana) 'vaDasaraLapayannA', gAthA 61-62. - 141 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ binazaratI samarpaNa e zaraNAgati kliSTa-kama ane sakaLa vino nAza pAmI che. viziSTa guNI mahApuruSonA zaraNe jAya che ane tene parama zAMti maLe che." javAthI ApaNuM rakSaNa thAya che. 'paMcasUtra'mAM catuH zaraNAdikane pApanA (1) arihaMta paramAtmA, (2) siddha pratighAtanuM ane guNanA bIjAdhAnanuM bhagavaMto, (3) sAdhu mahAtmAo ane pradhAna kAraNa gayuM che. eno hetu e che (4) kevaLIkathita dharma - e sarvottama che. ke zaraNAgatibhAva e parama bhaktiyoga sarva vidanavidAraka che, sarva siddhipradAyaka che ane bhaktiyoga e sarva yogonuM parama che, kalpanAtIta sukhanA pradAtA che, parama bIja che. sahaja samAdhirUpa laya avasthAnuM maMgala-svarUpa che, sakala jIvalokanA yoga pradhAna sAdhana che. ane kSemanA kAraka che. 'zakrasava'mAM siddhasenasUrIzvarajI mATe A cAreyanA zaraNe AvelAnI mahArAja ananya zaraNya zrIarihaMta sarva prakAre rakSA thAya che. paramAtmA pratyenA zaraNAgatabhAvane vyakta cakravartInA zaraNe AvelAne khaMDiyA karatAM kahe che - rAjA kAMi karI zakatA nathI, tema A "he prabho ! Apa ja sarva lokamAM cAranA zaraNamAM rahelAne cakravartI ke uttama cho, ApanI sarakhAmaNImAM AvI devendra paNa kAMI karI zakatA nathI - eTaluM zake evI koi vyakti A vizvamAM nathI, ja nahi paNa teono Adara kare che. ethI ja Apa advitIya cho, nirupama pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAje cho, Apa ja zAzvata maMgala svarUpa cho. potAnA "yogazataka' graMthamAM pharamAvyuM che siddha, sAdhu ane saddharmamaya Apa ja cho, ke - 'arihaMtAdi cAre guNAdhika hovAthI mATe huM ApanuM ja zaraNa svIkAruM chuM." 2 temanuM smaraNa, zaraNa ane dhyAna vagere jeo kharekhara zaraNya che "saraNakaranAra sAdhakanuM avazya rakSaNa thAya che." dayANuM" che, teonuM jeo trividhe A cAre tattvono evo viziSTa aMtaHkaraNapUrvaka zaraNa aMgIkAra kare che, svabhAva che ke je koi sAdhaka temanuM stavana, teone zaraNya te paramAtmA, pUrNatayA kIrtana, zaraNa ane dhyAna kare, tenAM nirbhaya-nizcita yAne svatulya banAve che. 1. na hi atazcatuSTayAdanyaccharaNyamasti, guNAdhikasya zaraNatvAt, guNAdhikatvenaiva tato rakSopapatteH, rakSA ceha tattatsvabhAvatayA evAbhidhyAnataH kliSTakarmavigamena zAntiriti / / - 'yogAta svopajJavRtti', thI 10. 2. lokottamo niSpatimastvameva, tvaM zAzvataM maMgalamapyadhIza / tvAmekamarhan zaraNaM prapadye, siddharSisaddharmamayastvameva // - "zastava', patno. 2 dhyAna vicAra (savivecana) * 142 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhakacittano paramAtmAmAM laya thavo e zuddhatAnuM ja smaraNa ane dhyAna thAya che ja sarvotkRSTa zaraNabhAva che, zaraNAgati che. ane jemanAmAM saMpUrNa zuddhatA pragaTelI jagatanA tamAma jIvonA du:khanuM che, temanAM smaraNa ane dhyAna vaDe ja vAraNa ane sukhanuM kAraNa svabhAvataH dhyAtAne potAnA AtmAnI saMpUrNa abhayakara arihaMta paramAtmAnuM zaraNa che. zuddhatAnuM smaraNa ane dhyAna thAya che. - zaraNya pratinI zaraNAgatino bhAva AtmA, AtmA vaDe AtmAmAMkramaza: parAkASThAe pahoMce che, tyAre AtmasvabhAvamAM lIna bane che tene ja sAdhakanuM citta zaraNya-arihaMtAdimAM lIna parama laya kahe che; paraMtu tenI bhUmikAnI thaI jAya che ane zaraNyamAM zaraNAgatanI prApti catuH zaraNa-gamananA pramukha lInatA e layadhyAna che. pariNAmathI ja thAya che. kAyotsargamAM paNa uparokta tattvo- arihaMtAdinA smaraNa-zaraNathI pado ja dhyeyarUpa hoya che. pratikramaNAdi temanAmAM rahelA zuddhadharmanuM Adara-bahumAna Avazyaka-kriyAomAM kAyotsarga karatI thAya che. tethI zaraNAgata-sAdhakamAM paNa vakhate "logassa ane navakAramaMtra' tevo ja zuddha-dharma pragaTe che, paraMtu gaNavAnuM vidhAna che. arihaMtAdinA AlaMbana sivAya koi 'logassa'-sUtramAM arihaMta ane paNa AtmA potAnA zuddhadharmanesiddha paramAtmAnA nAmanuM smaraNa thAya che zuddhasvarUpane prApta karI zakato nathI. ane navakAramaMtramAM paMca parameSThI kahyuM paNa che ke - "paramAtmAnA bhagavaMtonuM smaraNa thAya che. svarUpane jANyA vinA AtmatattvamAM 'logassa'-sUtro 'udyotakara' ane sthiti (sthiratA) thatI nathI ane nAmastava' - A be nAmathI oLakhAya che. paramAtma-svarUpane jANIne munio tenA tenA avalaMbanathI laya utpanna thAya che. je virATa vaibhavane prApta kare che. mATe paramAtmAnuM nAma-smaraNa e mumukSu-sAdhakoe paramAtmAnA svarUpane ja zaraNagamana svarUpa ja che. kAyotsargamAM sau prathama jANavuM joie ane anyanuM 'logassa'-sUtra ke navakAra maMtranA smaraNa zaraNa-AlaMbana choDI, temanAmAM ja ane dhyAna dvArA paramAtmAnI saMpUrNa aMtarAtmAne sthApita karI, temanuM ja 1. pariNA ! naTTa humag-vIrapa, gaphu ya vimada suvarNa-vAra | navaguM saMrti 2 mAvo, samayare sara pamhI - ' nAta-zAnti-stava', thI 6. 2. yasvarUpa parikSAnA-nAtmatattva sthitimavet | yajJAtvI munima: sAkSAt prAtaM tacaiva vaibhavam II - 'jJAnAva; 30 rU, uo. rU?. dhyAna vicAra (savivecana) * 143 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna karatA rahevuM joie. * paramAtma-svarUpanuM ciMtana : je vANIne agocara che, avyakta, anaMta, ajara, janma-maraNanA bhramaNathI rahita, zabdAtIta ane nirvikalpa che tevA paramAtmAnuM ja ciMtana karavuM joie. jemanA kevaLajJAnanA anaMtamAM bhAga mAtramAM paNa anaMta dravya-paryAyathI paripUrNa evo samagra loka ane aloka avasthita che, pratibiMbita che, te pa2mAtmA ja traNe lokanA guru che.' suro, asuro temaja mAnavIonA adhipatithI pUjita che, samasta jagatanuM hita ka2nA2 che ane sarvadoSathI saMpUrNapaNe mukta che - te devAdhideva paramAtmA tarIke prasiddha che. sanAtana (anAdi anaMta, parabrahmasvarUpa), vizvAtmA svarUpa, vizvavyApI ane purAtana che. sarva karma ane kalAthI atIta, kalAvAna chatAM kalAvihIna, parama AtmA, parama jyoti, parama brahma ane parathI paNa para che. jeo zAMta, sarvajJa ane sukhadAyI che, jagatanA nAtha che. kriyAtIta ane guNAtIta (sattva, rajas ane tamas - A traNa guNothI pUrNa mukta) che ane jagatanAM sarva tejomAM vilakSaNa tejavALA che, lokanA guru che.ra A rIte paramAtmAnA guNonI stavanA karavAthI prasannatAne prApta thayelA sAdhakanuM citta, paramAtma-svarUpanA ciMtanamAM sthira bane che. paramAtmasvarUpamAM sthira baneluM citta tanmayatA prApta kare che. te devAdhideva paramAtmA nirAkAra (AkAra rahita), nirAbhAsa (mukhathI jenuM varNana na thai zake evA), niSprapaMca (kapaTa rahita), niraMjana (karmarUpI aMjanathI rahita), sadA AnaMdamaya, siddha, buddha ane nirAmaya (karmarUpa vikArathI rahita) che. te paramAtmA anaMta, kevaLa, nitya, vyomarUpa (AkAzanI jema jJAnathI vibhu), 1. avAmodaramavyamanaMta zanitam / ajaM janmabhramAtItaM nirvikalpaM vicintayet // yad bodhAnaMtabhAge'pi dravya-paryAyasaMbhRtam / lokAlokaM sthitiM dhatte sa syAllokatrayIguruH // 2. 'yogapravIpa', to. 2, 27, 28, 21, 34, 31. tIrthaMkara paramAtmAnI zAMtarasa pUrNa pratimAnuM dhyAna nirnimeSa-dRSTie karanAra sAdhaka rUpastha-dhyAnanA abhyAsanA baLe temanA dhyAnamAM tanmaya banelA potAnA AtmAne paNa sarvajJarUpe jue che, tyAra pachI amUrta, cidAnaMda-svarUpa, niraMjana siddha paramAtmAnuM dhyAna kare che. ema niraMtara 'jJAnAvi' 10 rU, hto. rUrU-rU4. dhyAna vicAra (savivecana) . 144 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnAbhyAsa karato yogI siddha svarUpanA sUkSmanuM ane AlaMbanathI nirAlaMbananuM AlaMbanathI grAhya-grAhakabhAvathI rahita ciMtana karanArA tattvajJAnI yogI puruSo banIne Atma-svarUpamAM tanmaya bane che. zIdhra Atmatatvano sAkSAtkAra pAme che yAne siddha paramAtmAnuM ananya zaraNa Atma-svabhAvamAM ja potAne lIna thayelo svIkArI sAdhaka temanA svarUpamAM evI jue che. A ja parama laya dhyAna' che. apUrva lInatA prApta kare che ke jethI dhyAna 'layamAM saMbheda-praNidhAna ane "parama ane dhyAtA-bhAvano vilaya thAya che ane layamAM abheda-praNidhAnano aMtarbhAva sAdhaka dhyeya sAthe ekatAne pAme che. thayelo che. arthAt jayAre AtmA, bhedano cheda karI, ahIM zaraNa e praNidhAna svarUpa che? abhedapaNe paramAtma-dhyAnamAM lIna bane ane praNidhAna e vajalapa saMdeza che. jema che, tene ja samarasIbhAva athavA ekIkaraNa vajalepanA saMyogathI makAna, mUrti vagere kahevAya che. arthAt te ja "layadhyAna" che. padArthonI sthiti lAkho, karoDo varSa lakSyanA saMbaMdhathI alakSyanuM, sthUlathI jeTalI dIrgha ane TakAu banI jAya che, 1. "praNidhAna' eTale dhyeya pratyenI ekAgratA, aTala zraddhA, atyaMta prema ane vizvAsayukta zaraNa Azraya. maMdira, makAna Adi adhika majabUta karavAne mATe prAcIna jamAnAmAM bhIMta AdinI upara je lepa karavAmAM Avato hato, te "bRhatsaMhitA'mAM vajalepanA nAmathI nIce pramANe prasiddha che - AmaM tindukamAma kapitthakaM puSpamapi ca zAlmalyAH / bIjAni zallakInAM dhanvanavalko vacA ceti // 1 // etaiH saliladroNaH kvAthayitavyo'STabhAgazeSazca / avatAryo'sya ca kalko dravyairetaiH samanuyojyaH // 2 // zrIvAsaka-rasa-guggula-bhallAtaka-kundurUka-sarjarasaiH / atasI-bilvaizca yutaH kalko'yaM vajralepAkhyaH // 3 // prAsA-dartha-vattama-ti-pratimAnuM vaDacabhUpeDu | santapto dAtavyo varSasahastrAyutasthAyI // 4 // artha : kAcAM TImaruM, kAcAM koThAM, zImaLAnAM phUla, sAraphala (sAleDo, dhUpeDo)nAM bIja, dhAmaNa, vRkSanI chAla ane ghoDAvaja - e auSadho barAbara sarakhA vajana pramANe lai pachI tene eka droNa arthAt 256 tala = 1024 tolA pANImAM nAkhIne ukALo karavo. jyAre pANIno AThamo bhAga rahe tyAre nIce utArI, temAM susavRkSono guMdara (berajo), hIrAboLa, gugaLa, bhIlAmA, devadArano guMda (kuMdarU), rALa, aLasI ane bIlIphaLa - e auSadhonuM cUrNa nAkhavuM, jethI vajalepa taiyAra thAya che. (1-2-3) upara kahela vajalepa devamaMdira, makAna, jharukho, zivaliMga, pratimA (mUrti), bhIMta ane kUvaTa vagere ThekANe ghaNo garama garama lagAve to te makAna AdinI sthiti karoDa varSanI thAya che. (4) - vAstusAra, pariziSTa e, pR. 147. dhyAna vicAra (savivecana) * 145 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevI rIte arihaMtAdinA ananya zaraNarUpa ropathI ane paramAtmAnA 'abhedAropathI citta praNidhAnathI dhyAtAno AtmA paNa niHsaMzaya "samApatti' kahI che. arihaMta paramAtmA sAthe laya pAmI, ahIM "tAzya" eTale aMtarAtmAne dIrghakALa sudhI ekatAno anubhava karI zake viSe paramAtmAnA guNono "saMsargAropa" che ane tajjanya "abheda-praNidhAnanA ane "tadaMbhanatva' eTale aMtarAtmAmAM yoge potAnA AtmasvabhAvamAM sahaja paramAtmAno 'abhedAropa". rIte layalIna banI zake che. A dhyAnanuM phaLa samAdhi che ane te (1) "saMbheda-praNidhAna' eTale "ahaM atyaMta vizuddha che. te samApattithI prakRSTa Adi dhyeya sAthe dhyAtAno sarvataH bheda puNyaprakRtirUpa tIrthaMkara nAmakarmano baMdha saMbaMdha hovo. eTale ke "ahaM Adi thAya che ane pachI tIrthaMkaranA bhavamAM padamAM dhyAtA potAnA AtmAno nyAsa cyavana, janma Adi kalyANako prasaMge (sthApana) karI tenuM ciMtana kare. kramazaH te tIrthakara nAmakarmanI abhivyakti (2) "abheda-praNidhAna'no artha che - arthAt jina-nAmakarmano udaya thAya che. 2 parama jyoti svarUpa paramAtmAnuM AtmA jema nirmaLa sphaTikamAM prathama bAhyasAthe abhedarUpe dhyAna karavuM. "vayaM sevo padArthanuM pratibiMba paDe che ane pachI mUtvI revaM dhyA' svayaM devarUpe bhAvita sphaTika te varNAdivALo banI jAya che, thai devanuM - paramAtmAnuM dhyAna karo. tema ahIM nirmaLa AtmAmAM prathama * yoganI dRSTie laya-paramalaya : paramAtma-svarUpa, dhyAna dvArA upasthita yoganI daSTie 'laya' e "samApatti- thAya che ane pachI te AtmA ja samAdhi' svarUpa che. paramAtma-svarUpa thai jAya che. AmAM me " tAthya" ane prathamanI sthitine 'tasthatA-samApatti' paramalaya'mAM 'taraMjanatA' samApattino ane bIjI sthitine 'taraMjanatA-samApatti aMtarbhAva thayelo che. kahevAmAM Ave che. te samApatti vaijJAnika uttama maNinI jema kSINavRttivALA saMbaMdha vizeSa che ane te saMbaMdha vizeSa, sAdhakane, paramAtmAnA guNonA "saMsargo- dhyAna samaye bhAsita thAya che. 1. marivAminAtasya kSInavRtterasaMzayam | tAtsthyAttadaJjanatvAcca samApattiH prakIrtitA // - 'gazakkatrizikSa-yogavatAra jJAtrizikSA', ao. 20. 2. Apattiza tataH puNyatIrthaHvanyataH tadbhAvAbhimukhatvena saMpattizca kramAt bhavet // - 'jJAnasAra-dhyAnASTaka' zlo. 4 dhyAna vicAra (savivecana) * 146 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te dhyAnano AkAra - prathama "mari sarva prakAre zuddha ane spaSTa hoya che. tethI tadrupatA' 'mArAmAM te paramAtmarUpa che' tenuM jJAna thatAM sarva AtmAnuM jJAna thAya che. ane pachI "sa patra adam' 'te ja huM chuM' * dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa : evo hoya che. "kavi tadrupatA' e guNa ane paryAyonA AdhArane 'dravya 'tasthatA-samApatti' che ane " iva kahe che tathA 'dravya'nA jJAnAdi vizeSaNone kam' e 'tadejanatA-samApatti' che. "guNa" kahe che ane eka samaya mAtra * Agamika dRSTie laya-paramalaya : kALanA pramANathI caitanya AdinI AgamanI dRSTie 'laya'mAM arihaMta pariNatinA bhedone "paryAya' kahe che. paramAtmAnA zuddha-dravya-guNa-payayanuM sarvataH vizuddha evA te arihaMta dhyAna thAya che ane 'paramalayamAM temanA paramAtmAnA svarUpamAM lIna thayelo dhyAnovezanA prabhAve sva-dravya-guNa- dhyAtA dravya-guNa-paryAyamaya nija AtmAne paryAyanuM dhyAna thAya che. potAnA manathI jANI le che, te A arihaMta paramAtmAnA zuddha sphaTika pramANe - samAna nirmaLa svarUpanA dhyAnathI prathama 'A cetana (AtmA) che - evo je paramAtmAnA dravya, guNa, paryAyanuM jJAna anvaya te 'dravya che. anvayane Azrita ane pachI dhyAtAmAM nizcayathI rahelA raheluM "caitanya' evuM je vizeSaNa te dravya, guNa, paryAyanA sAdRzyanuM jJAna guNa che ane eka samaya mAtranI thAya che. te pachI paramAtmA ane maryAdAvALuM jenuM kALa-parimANa hovAthI dhyAtAnA AtmAno abheda che - evI paraspara parAvRtta evA je anvaya ane buddhi utpanna thAya che. tenA vyatireko, te "paryAyo' che ke jeo kahyuM che ke - "je (AtmA) arihaMta cida-vivartanI (AtmAnI pariNamananI) paramAtmAne dravya, guNa, paryAyathI jANe che, graMthio che. te AtmAne jANe che ane teno moha kharekhara have e rIte nikAlika AtmAne paNa nAza pAme che; kAraNa ke baMne AtmA- eka kALe kaLI-jANI le to te dhyAtAno jIva omAM nizcayathI koi taphAvata nathI.' civivatone (jJAnAdi guNonA arihaMta paramAtmAnuM svarUpa, chellA paryAyone) cetana-tattvamAM saMkSepInetApane pAmelA suvarNanA svarUpanI mAphaka samAvIne caitanya (vizeSaNa)ne paNa 1. jo jANadi arihaMte davvatta-guNatta-pajjavattehiM / / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM // - 'pravacanasAra', gAthA 80 dhyAna vicAra (savivecana) * 147 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM aMtarhita karI, kevaLa 'AtmA' (trikAlika paryAyayukta)no anubhava kare che. A rIte AtmAne jANavAthI dhyAtA nirvikalpa cinmAtra samAdhibhAvane pAme che ane tethI mohAdi zatruono nAza thavAthI nirbhayatAno anubhava kare che. (17-18) lava-parama lava dhyAna * mULa pATha : lava:- dravyato dAtrAdibhiH zasyAderlavanam / bhAvataH karmaNAM zubhadhyAnAnuSThAnairlavanam // 17 // paramalava:- upshmshrennikSapazreLI // 28 // artha : lava : dAtaraDA vagerethI ghAsa AdinuM je kApavuM te 'dravyathI lava' che. zubhadhyAnarUpa anuSThAna vaDe karmone chedavA te 'bhAvathI lava' che. vivecana : 'lavadhyAna' e karmone kApavAnI prakriyA che. jema dAtaraDA vaDe ghAsa vagere kapAya che tema zubhadhyAnarUpa sadanuSThAno vaDe azubhakarmorUpa ghAsa kapAya che. 'lava' ane 'paramalava' dvArA batAvavAmAM Ave che. A dhyAnomAM vIryazaktinuM atyaMta prAbalya hoya che. tenA tAratamya pramANe uttarottara AtmazuddhimAM tAratamya Ave che. teno spaSTa khyAla upazamazreNi ane kSapakazreNi dvArA 'karma-prakRti' Adi graMthomAM ApavAmAM Avyo che ane teno saMkSipta sAra nIce mujaba che karmanA mukhya ATha prakAra che. temAM mohanIyakarma mukhya che. tenuM jo2-prabhAva ghaTADyA vinA AtmAno yathArtha vikAsa thai zakato ja nathI. mohanIyakarmanA peTA bhedo 28 che, tenI vizeSa mAhitI 'karma-graMtha' Adi graMtho dvArA samajI levI. ahIM to karmano kSaya ane upazama (eTale ke udayamAM AvelA karmadalikono kSaya ane sattAmAM paramalava : upazama-zreNi tathA kSapaka- rahelA karmadalikono upazama) kayA krame thAya che, te jaNAvavA dvArA AtmavizuddhinA tAratamyano khyAla ApavAno che, jethI 'lava' ane 'paramalava' dhyAnanuM kArya - je karmano lavaviccheda che, teno spaSTa rIte bodha thAya. zreNi e 'paramalava' che. pUrvokta dhyAno tathA saMyamAdi anuSThAnonI vizeSa zuddhi thavAthI puSkaLa pramANamAM karmono je upazama athavA kSaya-mULathI uccheda thAya che, te avasthAne - jJAnAvaraNIyAdi mukhya ATha prakAranAM karmomAMthI upazama, mAtra mohanIyakarmano ja thAya che. mohanIyakarmanI uttara-prakRtio (peTA bhedo) 28 prakAranI hovAthI tenA dhyAna vicAra (savivecana) 0 148 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazamakramane - eka pachI eka - kramika temAM prathama anaMtAnubaMdhI upazamAve rIte thatA upazamane 'upazamazreNi" che, tyAra pachI aMtarmuhUrta rahI darzanatrika kahevAya che. upazamAve che. darzana-trikanI upazamanA ' upazama zreNi : jenA dvArA AtmA, thayA bAda pramatta-apramatta guNaThANe seMkaDo mohanIya karmane sarvathA zAMta kare, evI vAra parAvartana karIne apUrvakaraNa nAmanA uttarottara vRddhi pAmatI vizuddha-pariNAmanI (AThamA) guNaThANe jAya che. tyAM dhArAne upazama-zreNi kahe che. aMtamUhUrta paryata sthitighAtAdi A upazama zreNino prAraMbhaka apramatta (sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNamuni ja hoya che. saMkrama ane apUrva-sthitibaMdha - ema pAMca - zreNinA be aMza che : (1) upazama- padArtha) vaDe ghaNI sthiti ane ghaNo rasa bhAvanuM samyakatva ane (2) upazama- ocho karI, anivRtti bAdara saMparAya bhAvanuM cAritra. nAmanA navamA guNaThANe jAya che. ahIM cAritramohanIyanI upazamanA karatA paNa sthitighAtAdi vaDe ghaNI sthiti ane pahelAM upazama-bhAvanuM samyaktva sAtame ghaNo rasa ocho kare che. A guNasthAnakanA guNa-sthAnake ja prApta thAya che kemake darzana- saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa mohanIyanI sAte prakRtio sAtame rahe tyAre cAritrya-mohanIyanI 21 guNasthAnake ja upazamAve che, mATe upazama- prakRtinuM aMtarakaraNa kare che.' zreNino prasthApaka apramatta muni che. tyAra pachI pahelAM 'napuMsakaveda keTalAka anya AcAryo A pramANe upazamAve che, tyAra pachI strIveda, tyAra kahe che - pachI ekI sAthe hAsya, rati, arati, avirata samyagdaSTi, dezavirati, bhaya, zoka ane jugupsA rUpa 'hAsyapramatta ke apramatta guNasthAnakamAM vartato paka' upazamAve che. koi paNa jIva anaMtAnubaMdhI-kaSAyane tyAra pachI "puruSa veda', tyAra pachI upazamAve che. A abhiprAye cothA eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa ane guNasthAnakathI upazama-zreNinA prAraMbhaka pratyAkhyAnAvaraNa krodha, tyAra pachI kahI zakAya che. saMjavalana krodha, tyAra pachI eka sAthe 1. aMtarakaraNa eTale aMtamUhurtamAM bhogavAya teTalA sthAnakonA dalikone tyAMthI khaseDI, dalika vinAnI zuddhabhUmikA karavI te - jo ke te zuddhabhUminuM nAma ja "aMtarakaraNa" che; paraMtu tyAMthI daliko khasyA vagara zuddhabhUmi thatI nathI. tethI kAraNamAM kAryano Aropa karIne, "aMtarakaraNa" kriyA-kALane paNa aMtarakaraNa' kahevAmAM Ave che. dhyAna vicAra (savivecana) * 149 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apratyAkhyAnAvaraNa mAna ane jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI pratyAkhyAnAvaraNa mAna, tyAra pachI aMtarmuhUrta mAtra rahe che. te pachI te saMjavalana mAna, tyAra pachI eka sAthe avazya patana pAme che. kAraNa ke apratyAkhyAnAvaraNa mAyA ane mohanIya karmanA astitvano samULa pratyAkhyAnAvaraNa mAyA, tyAra pachI uccheda thayo na hovAthI aMtarmuhUrta pachI saMjavalana mAyA, tyAra pachI eka sAthe upazAMta thayelA kaSAyo pharI udayamAM apratyAkhyAnAvaraNa lobha ane Ave che. pratyAkhyAnAvaraNa lobha upazamAve che. pratipAta be rIte thAya che : (1) tyAra pachI AtmA dazamA sUkSma- bhavakSaya vaDe ane (2) addhAkSaya vaDe. saMparAya-guNa-sthAnakamAM praveza kare che. (1) bhavakSaya : AyuSya pUrNa thavAthI saMjavalana lobhanI kITTIone udaya- mRtyu pAme to te avazya anuttara udIraNAthI bhogavIne te guNa-sthAnakanA devalokamAM jAya ane tyAM utpattinA carama-samaye saMjavalana lobhane sarvathA prathama samaye ja cothuM guNa-sthAnaka prApta zAnta kare che. thAya che. - tyAra pachInA samaye AtmA upazAMta- (2) addhAkSaya : upazAMta-moha moha nAmanA agiyAramA guNa-sthAnakamAM nAmanA guNa-sthAnakano kALa pUrNa thavAthI praveza kare che. paDe to je krame caDyo hoya e ja krame A guNa-sthAnake mohanIya-karmanI paDe che. paDatAM anukrame sAtamA ane chaThThA eka eka prakRti saMpUrNa upazAMta thayela sudhI to Ave ja che; tyAM jo sthira na hovAthI te prakRtiomAM saMkramaNa, thAya to koi pAMcame ane cothe guNaThANe udvartanA, apavartanA, nidhatti, nikAcanA paNa Ave che, to koi trIjethI paDI ane udIraNA karaNo pravartatAM nathI. pahele ane koi bIje thai pahele temaja te prakRtiono udaya paNa thato guNaThANe AvI Ubho rahe che ane nathI. A samayamAM AtmA vItarAga- atyAra sudhI karelA prabaLa puruSArthanuM phaLa dazAno anubhava kare che. hArI jAya che. A upazAMta-moha guNaThANe AtmA kSapakazreNi : kramazaH caDatAM je 1. tIvra vizuddhinA baLathI lobhanI vargaNAomAM eTalo badho rasa ghaTADI nAkhavo ke jene laine caDatA caDatA rasANuvALI vargaNAno krama tUTI jAya ane vargaNA-vargaNAonI vacce moTuM aMtara paDI jAya, te kITTI' kahevAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 150 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyavasAya dvArA AtmA darzana- sauthI prathama anaMtAnubaMdhI cAre kaSAyono mohanIyano ane tyAra pachI cAritra- samakALe kSaya kare che. mohanIyano sarvathA kSaya kare, te kSapaka- pachI mithyAtva, mizra ane samyaktvazreNi kahevAya che. tenA be aMza che : (1) e darzana-mohanIya-trikano kramazaH kSaya kSAyika-bhAvanuM samyakatva ane (2) kare che. koika baddhAyu jIva uparokta kSAyika-bhAvanuM cAritra. darzana saptakano kSaya karI aTakI jAya che. kSapaka-zreNino AraMbha karanAra manuSya AgaLa cAritrA-mohanIyano kSaya karavA ja hoya che ane te ATha varSathI adhika mATe prayatna nathI karato, paraMtu abaddhAyu AyuvALo, prathama saMghayaNavALo, jIva te zreNine samApta karIne kevaLajJAna zuddhadhyAnayukta manavALo, avirata ane anukrame mokSane prApta kare che. samyagdaSTi, dezavirati, pramatta ke apramatta samagra zreNine samApta karanAra kSepakane koi paNa guNasthAnake vartamAna ane traNa AyuSya (dava-nAraka-tiryaMcAyu)no kSayopazama samyakatvI hoya che. abhAva, svataH hoya che ane pUrvokta ' upazama-zreNimAM mohanIyanI anaMtAnubaMdhI ane darzana-trikano kSaya prakRtionA udayane zAnta karavAmAM Ave cothA, pAMcamA, chaThThA ane sAtamA guNache, paNa enI sattA to kAyama rahe che. sthAnaka sudhI avazya karI de che. paNa te sattA mAtra aMtarmuhUrta sudhI tyAra pachI apratyAkhyAnIya ane potAnuM baLa, phaLa vagere dekhADI nathI pratyAkhyAnIya - e ATha kaSAyano kSaya zakatI, jyAre kSapaka-zreNimAM to mohanIya karavAno prAraMbha kare che. tyAra bAda teno Adi karmonI prakRtiono mULathI nAza pUrNa kSaya na thAya te pahelAM eTale karavAmAM Ave che, temanI sattA ja ukheDI vacagALAmAM ekendriya ane vizlendriya e devAmAM Ave che, jethI temano pharIne cAra jAti, thINaddhi-trika, udyota, tiryaMcaudaya thavAno bhaya ja raheto nathI. A dvika, naraka-dvika, sthAvara, sUkSma, sAdhAraNa kAraNathI ja kSapaka-zreNimAM patananI ane Atapa - e soLa karma-prakRtiono saMbhAvanA nathI. kSaya kare che. tyAra pachI avazeSa ATha kSapaka-zreNimAM je je prakRtiono kaSAyone khapAve che. aMtarmuhUrta kALamAM ja kSaya thAya che, tenA nAma ane krama A A sarva prakRtiono kSaya kare che. pramANe che - te pachI napuMsakavedano ane pachI yathApravRtta Adi traNa karaNa vaDe strIvedano kSaya kare che. tyAra pachI hAsya dhyAna vicAra (savivecana) * 151 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parkano, paMvedano ane saMjavalana krodha- upazamamAM te paNa na hovAthI, tenI mAna-mAyAno navamA guNa-sthAnaka sudhI vizuddhi kSayopazama karatAM adhika hoya che. aMta kare che ane te pachI dazamA guNaThANe A rIte A lava-parama lava dhyAna saMjavalana lobhano kSaya kare che ane bArame ke tenI pUrvanA ke pachInA dhyAnanA sarva guNaThANe nidrA-dvika, aMtarAya-paMcaka temaja prakAro e karmonA kSaya-kSayopazamanA ke nava AvaraNono kSaya kare che eTale tyAM Atma-vizuddhinA ja dyotaka banI rahe che. kevaLajJAna prApta thAya che. AtmAmAM purNa 'lava'mAM kSayopazama-bhAvane utpanna jJAnaprakAza jhaLahaLI UThe che. karanArA dhyAnono saMgraha thayelo che. zeSa karma-prakRtiono kSaya caudamA te dhyAnonI vizuddhi ke sAmarthya guNaThANe "zaileSIkaraNa dvArA karIne AdinuM svarUpa, guNa-sthAnaka vagerenA AtmA, parama-padane prApta kare che. kramathI samajavA mATe 'guNasthAna kramAroha" 'lava dhyAnamAM thatuM karmonuM lavana- Adi graMthonuM gurugama dvArA avagAhana vicchedana alpa pramANamAM hoya che ane karavuM joie. 'parama lava dhyAnamAM upazama-zreNi dvArA (19) mAtrAdhyAna thatuM karma-lavana-karma-nirjarA vipula mULa pATha : pramANamAM hoya che ane kSapaka-zreNimAM mAtrA-dravyata karmano mULathI kSaya thAya che. upkrnnaadipricchedH| ' upazamamAM mohanIyanI prakRtione bhAvataH samavasaraNAntargataM upazAMta karavAmAM eTale ke thoDA samaya siMhAsano vichuM rezanAM aUT pUratI taddana dabAvI devAmAM Ave che ane tIrthaMkaramivAtmAnaM pazyati // 19 // kSayamAM AThe karmanI prakRtiono mULathI artha : upakaraNAdino je paricchedanAza karavAmAM Ave che. jyAre kSayopazamamAM maryAdA te 'dravyathI mAtrA' che. jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtI karmono samavasaraNanI aMdara siMhAsana upara kSayopazama karavAmAM Ave che. arthAt birAjIne dezanA ApatA tIrthaMkara udita karbhAzano kSaya ane anudita paramAtmAnI jema potAnA AtmAne karmAzano upazama karavAmAM Ave che. jovo, te 'bhAvathI mAtrA" che. ' upazama ane kSayopazama - baMne vacce vivecanaH 'dravya mAtrAmAM upakaraNAdino taphAvata eTalo ja che ke kSayopazamamAM pariccheda eTale ke bhojana, pANI, vastra karmono pradezodaya cAlu hoya che, jyAre vagerenI maryAdA jANavI. te jANavAthI dhyAna vicAra (savivecana) * 15ra Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAne yogya-pramANopeta AhArAdi "rUpa dhyAna" e "sAlaMbana dhyAna" karavAthI dravya ane bhAva ArogyanI vRddhi che : thAya che. temaja maryAdita upakaraNo rAkhavAthI 'yogazAstra'nA navamAM prakAzamAM zrI saMyamamAM sahAya maLe che. tIrthaMkara paramAtmAnA aSTamahAprAtihArya A badhI maryAdA dravya arthAtu bAhya- AdinA ciMtana dvArA, paramAtmAnI vastune AzrayIne hovAthI tene 'dravya aciMtya rUpasaMpattine AzrayIne "rUpI mAtrA" kahevAya che ane jayAre sAdhaka dhyAna' batAvyuM che. tyAra pachI A dhyAnanA potAnA AtmAne samavasaraNamAM satata abhyAsathI paramAtmAmAM tanmaya ratnajaDita suvarNamaya siMhAsana upara banelo sAdhaka potAnA AtmAne paNa birAjamAna thaine bAra parSadA samakSa sarvajJa rUpa jue che eTale ke "A je sarvajJa dharmadazanA ApatA tIrthaMkara paramAtmA bhagavAna che, te kharekhara huM ja chuM." - "sa sadaza jue che eTale ke tattva rUpe potAnA pravAEUR - evI tanmayatAne anubhavato AtmAnuM dhyAna kare che tyAre te dhyAnane yogI potAne sarvajJa mAne che - evI mAtrAdhyAna" kahevAya che. abheda-bhUmikAno nirdeza karyo che. A mAtrA dhyAnamAM tIrthakaravat sva- sarva prathama samavasaraNasthita sAtizaya AtmAne jovAthI, dhyAvavAthI eka tIrthaMkara paramAtmAnuM dhyAna vAraMvAra karavA viziSTa prakAranI mAtrA-maryAdA nizcita pUrvaka temAM tanmayatA prApta karIne pachI thAya che ke huM tIrthakara chuM; deva nArakI ke sAdhaka potAne paNa arihaMta paramAtmA tiryaMca nahi, sAmAnya manuSya paNa nahi. svarUpe jue - dhyAve, to ja tene dhyAnanI AvI bhAvAtmaka maryAdAno nizcaya, vAstavika siddhi maLe che. A dhyAnamAM thato hovAthI tene jyAre ApaNo haMsa rUpI aMtarAtmA mAtrAdhyAna" kahevAmAM Ave che, ema paramAtmAmAM cidUrUpa-tanmaya thAya che, tyAre samajI zakAya che. temAM vizuddhadhyAnanI te paramahaMsa svarUpa nirvANa-padane pAme che." pradhAnatA hovAthI te 'bhAvathI mAtrA" che. jo paramAtmAne arthAt temanA dhyAnanI A bhUmikA "rUpastha AlaMbanane bAjue rAkhI, sIdho ja "huM bana) dhyAna'nA satata abhyAsathI zuddha, buddha AtmA chuM' - ema mAnI tenA phaLarUpe prApta thAya che. potAnA AtmAnuM ja dhyAna kare che, to 1. haMmaMtarAtmAne vidUSe paramAtmani | ___ yojayet parame haMse nirvANapadamAzrite // - 'yo pradIpa', ratno. 46. dhyAna vicAra (savivecana) * 153 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ubhaya-bhraSTa thAya che. zuddhi ane siddhi tevA prakAranAM azubha AlaMbanobaMnethI vaMcita rahe che. nimittothI sadA dUra rahevuM joie. kahyuM paNa che ke - 'nirmaLa sphaTika ratna aMgArAne aDavAthI zarIra dAjhe che. tulya zrI arihaMta paramAtmAnA tema azubha tattvonuM ciMtana karavAthI mana dhyAnAzathI vAraMvAra "soDa6 - "soEno dAjhe che - bagaDe che, jIvana bagaDe che ane sahaja jApa karato sAdhaka, paramAtmA sAthe devadurlabha mAnava-bhava hArI javAya che. potAnA AtmAnI ekatA anubhave. pachI tAtparya ke azubha tattvonAM saMsarganIrAgI, adveSI, sarvajJa, sarvadarzI, deva- paricaya ane AlaMbana zubha-dhyAnamAM devendrothI pUjita, samavasaraNamAM dharmadazanA vighnarUpa bane che. tethI zubha-dhyAna mATe karatA evA paramAtmA sAthe abheda- azubha tatvonA saMsargano tyAga karIne zubha bhAvane pAmelA potAnA AtmAnuM dhyAna tattvonuM AlaMbana (levuM) anivArya che, to karato yogI, sarva karma-malane dUra karI ja zubha-dhyAnanI siddhi zIdhra thAya che. paramAtmapaNAne pAme che. mAtrA dhyAnamAM sarvotkRSTa puNyanA dhyAtA je dhyeyanuM vAraMvAra dhyAna kare puMja, tribhuvana-guru ane dharma-dezanA rUpa che, te dhyeya rUpe te potAne paNa anubhave sarvotkRSTa paropakAra karanArA evA che arthAt satata dhyAnAbhyAsanA pariNAme samavasaraNasthita bhAva-tIrthakara dhyAtA svayaM te dhyeya svarUpane pAme che. paramAtmAnuM paramocca zubha AlaMbana dhyAtA jo vItarAganuM dhyAna kare to hovAthI sAdhakanA sarva manovAMchita avazya vItarAga bane che, sarAgInuM dhyAna kare to siddha thAya che. sarAgI bane che - A niyama sarva (20) paramamAtrA dhyAna sAmAnya che. mULa pATha : mATe ja upakArI maharSioe pharamAvyuM paramamAtrA-caturvityi che ke - kautuka mAtrathI paNa azubha tattvonuM vatna: paritimAtmAna ciMtana ane dhyAna na thai jAya te mATe dhyAti | 20 | ta yathA - 1. tat dhyAnA vezata: sadaM soDaminyatrapan muhuH | niHzaMkamekatAM vidyAdAtmanaH paramAtmanA // tato nIrAgamadveSamamohaM sarvadarzinam / surAya~ samavasRtau kurvANaM dharmadezanAm // dhyAyannAtmAnamevetthamabhinnaM paramAtmanA / namaste paramAtmavaM dhyAnI nirdUtAtmag: I - 'yogazAstra', pravINa 8, chatno. 25-6-27. dhyAna vicAra (savivecana) * 154 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) zubhAkSaravalayam - 'AjJA- vi pA ka vi ca ya, saMsthA na vi ca vicayAdidhadharmadhyAnabhedAkSara 23' - ya' - me vIsa (23) akSarI tathA 'pRthaktvavitarkasavicAraM' ityakSarAH 10- zuna-dhyAnanA prathama mehn| 'pRtha ktva evaM 33 (akSarAH) nyasyante yatra // 1 // vi ta ka sa vi cA ra' - sa. (10) (2) anakSaravalayam - 'UsasiyaM akSaro sebha ne bhaNIne tetrIsa nIsasiyaM0' ityAdi-gAthAkSarANyanakSara- (33) akSarono nyAsa 42|y che. zrutavAcakAni nyasyante yatra // 2 // (2) bITuM anakSa21saya' che. (3) paramAkSaravalayam - 'OM aha~ ma anakSa2 zrutavAya nimnati a~ ra ha~ ta, siddha, A~ ya ri ya, u thAno bheTale tena 5i>Isa. (34) va jjhA~ ya~, sA~ hU~ namaH' iti (ekaviMzati akSarono nyAsa 42vAmAM Ave che, te akSarAH) nyasyante yatra // 3 // ||thaa nIye prabhArI cha - (4) akSaravalayam - 'a A' 'UsasiyaM nIsasiyaM ityAdIni, ISatspRSTatara ya la va' yutAni nicchUDhaM khAsiaM ca chIaM ca / dvipaJcAzat-mAtRkAkSarANi 'ha' paryantAni nissighi sAraM nyasyante yatra // 4 // aNakkharaM cheliAIaM // (5) nirakSaravalayam - 'dhyAna- (3) trIhu~ '52mAkSaravalaya' che. paramadhyAnayoH zubhAkSaravalaye praviSTatvAtma OM aha~ a~ hi~ ta~ si~ mai zeSadhyAnabhedAH 22 nyasyante yatra // 5 // A~ ya ra ya u va jjhA ya sA~ hU~ namaH' artha : yovIsa pasyothI vITAyeA - sAsavIsa. (21) akSaronI sthApanA potAnA AtmAnuM dhyAna karavuM te karAya che. '52bhabhAtrA' che. te yovIsa. palayona (4) yo| 'akSaravalaya' che. svarUpa nIce mujaba che - ma 'a 1 ha' sudhiin| (1) 'zumAkSaravalaya' - se paDeguM mogA5yAsa (48) akSaro tema4 Sat valaya che. spRSTata2 'ya, la, va' - 01 (3) jemAM dharma-dhyAnanA cAra bhedonA akSaro ema kula bAvana (52) mAtRkA 'A jJA vi ca ya, a pA ya vi ca ya, - akSarono nyAsa 42vAmAM Ave che. 1. 52 (bAvana) - bhAtR akSaro : 16 (soNa) svaro : a A i I u U R R la la e ai o au aM aH - 33 (tatrIsa) vyaM nI : k kh g gh G c ch j jh J T Th D Dh N t th d dh n p ph b bh m ya ra la v z S s h - 3 (en) ISat spRSTata2: y l v dhyAna viyAra (saviveyana) . 155 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa) pAMcamuM 'nirakSaravalaya' che. paramAtmAnA A paMca-kalyANaka Adi prasaMge dhyAnanA covIsa bhedomAMthI prathamanA apUrva bhakti karanArA bhaktAtmA 64 be bheda "dhyAna' ane 'parama dhyAna'no indro, pa6 dikumArIo tathA sthAvara nirdeza prathama "zubhAkSara valaya'mAM thaI jaMgama tIrtho vagereno vyAsa (sthApanA), gayo hovAthI dhyAnanA zeSa bAvIsa ciMtana ane dhyAna karavAnuM vidhAna che ane bhedono nyAsa A pAMcamAM valayamAM te badhAM ja jinazAsananAM aMgabhUta che. karavAmAM Ave che. dhyAnanI A prakriyAo jeTalI vivecana : "mAtrA" dhyAnano yathArtha mahattvapUrNa ane upayogI che, teTalI ja abhyAsa thaI gayA pachI 'paramamAtrA'nuM arthagaMbhIra paNa che. gItArtha, dhyAna sugama bane che. anubhavajJAnI mahApuruSo ja enAM "mAtrAmAM samavasaraNasthita tIrthakara vAstavika rahasyo ukelI zake tema che, paramAtmA sAthe abhedabhAva pAmelA sva- tema chatAM e mahApuruSonA anugrahanA AtmAnuM dhyAna karavAnuM kahyuM che, tyAre prabhAve, sva-kSayopazama anusAra tene paramamAtrAmAM covIsa valayonA samajavA A svalpa prayAsa che. parivejhana dvArA tIrtha sAthe abhedabhAvane akSara nyAsanI mahattA : pAmela sva-AtmAnuM dhyAna karavAnuM hoya che. pratyeka dhyAna-prakriyAmAM 'akSara tIrthanA mukhya traNa artho che : (1) jAsa'nI sarva prathama agatya darzAve che, dvAdazAMgI, (2) caturvidha saMgha ane (3) te hetusara prastutamAM paNa prathamanAM pAMca prathama gaNadhara - A traNe prakAranA valayomAM "akSara-nyAsa'nuM ja vidhAna tIrthanI utpatti, tIrthaMkara paramAtmAnI karavAmAM AvyuM che. dharma-dazanAthI ja thAya che. (1) prathama 'zubhAkSara-valaya'mAM "paramamAtrAmAM nirdiSTa covIse AjJAvicaya Adi cAra prakAranAM dharmavalayomAM mukhyatayA zrutajJAna-dvAdazAMgI, dhyAnanAM ane prathama zukla-dhyAnanA caturvidha saMgha, gaNadhara bhagavaMto, tIrthakara vAcaka tetrIsa akSarono nyAsa karavAnuM bhagavaMto, temanAM mAtA-pitA tathA kahyuM che. tenA dvArA dvAdazAMgI (zrutajJAna) tIrtharakSaka adhiSThAyaka yakSa-yakSiNI. tIrthakara rUpa tIrthanuM smaraNa thAya che. 1. titthaM puNa cAuvaNNe samaNasaGke paDhamagaNahare vA / - 'AMtavistarI', pR. 76 tIryate saMsArasamudro'neneti tIrthaM, tacca pravacanA''dhAra: caturvidhaH saGghaH, prathamaNadharo vA / - 'pravacana dvAdazA'. dhyAna vicAra (savivecana) * 156 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAMgI e jinarAjanI AjJA che sarva prakriyAo paNa anakSara dhvani rUpa ane teno sAra dhyAna che." hovAthI te sarvano aMtarbhAva 'anakSaraAjJAvicaya" Adi akSaronA nyAsa zruta'mAM thai jAya che. 'haThayogadvArA AjJAnuM smaraNa-ciMtana thatuM hovAthI pradIpikA'mAM paNa laya prAptinA savA ApaNA upara tenA dvArA thayelA anahada karoDa sAdhanomAM 'nAdAnusaMdhAna'ne mukhya upakAro prati kRtajJabhAva pragaTa thAya che. sAdhana tarIke varNavyuM che. "AjJAviya' Adi tetrIsa akSaro - "krasasiyaM nIsiyaM' - A gAthAmAM e zubha-dhyAnanA vAcaka hovAthI zubha nirdiSTa zvAsa-ucchavAsa Adi vyavahAramAM hoya che, tethI tene "zubhAkSara' kahevAmAM paNa sahu koine anekSara-zruta' rUpe Ave che. anubhava siddha che. (2) zubhAkSaravalaya pachI anakSara keTalIka vAra mANasa koi paNa zabdano zratavAcaka "siyaM nIsiyaM' vagere prayoga karavAnuM TALIne baMdha moDhe khoMkhAro pAMtrIsa akSarono vAsa karavAnuM vidhAna khAine ke huMkAro karIne potAnI hAjarI che. e "akSara dhyAna' karatAM "anakSara che, e hakIkatane vyakta kare che. AvuM vartana dhyAna'nI atyaMta zreSThatAne sUcave che ane "anakSara-zruta'nA mahimAne sUcave che. akSara dhyAna"mAMthI "anakSara dhyAna"mAM "akSara' karatAM vadhu zaktizALI 'anakSara" javAnI preraNA Ape che. kAraNa ke te che A e hakIkata puravAra kare che. pratyeka akSara (vaNa)mAM anAhata nAdane utpanna karavAnI zakti rahelI che. te nAda meM jiMdai teM ityAdi ekavIsa akSaronA ja vaNano AtmA che; vaNa-akSaro tenuM nyAsa dvArA parama-pade pratiSThita thayelA bAhya svarUpa che. nAdane utpanna karanAra pAMca parameSThI bhagavaMtonuM smaraNa thAya che. prANa che, je zvAsocchavAsa rUpa che. 4 thI 8 sudhInA bAvana akSaromAMthI A rIte 'anakSara-zruta' dhvanyAtmaka navakAra-maMtranI saMyojanAmAM vaparAyelA che. yogazAstromAM "anAhata" nAdathI aDasaTha akSaro, e sarvazreSTha ane oLakhAtI AtmAnI divya zakti paNa sarvazreyaskara akSaro che. jemAM cauda pUrvano dhvani-svarUpa che, nAda rUpa che. sAra samAyelo che. sarva maMtra, taMtra, yaMtra nAdAnusaMdhAna dvArA AtmAnusaMdhAnanI ane vidyAnA bIjAkSaro chUpAyelA che. 1. tasmAt sarvasya sAro'sya dvAdazAGgasya sundaraH / dhyAnayoga: pa zuddhaH sa di sAdhyo mumukSaT II - '35mitimavaprapazI thA', . 8, sno. 721. dhyAna vicAra (savivecana) * 157 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM evuM kayuM zubha-tattva che ke 'ga sima 3', '3 mardanama:' ke je navakAramAM na hoya ? arthAt "OM nama: siddham' - A paMcAkSarI maMtro che. navakAramAM tribhuvana-kSemakara sarva zubha- 'rihaMta-siddha athavA 'rihaMtatattvo che ja. sAdu ityAdi cha akSarovALA maMtro che. varNa-mAtRkAnA bAvana akSaronA zreSTha temaja "guru - paMcaka' nAmanI saMyojana rUpa navakAranA aDasaTha akSaro SoDazAkSarI vidyA vagere aneka vidyAo che ane tenA ja saMkSipta sArarUpe paNa temAM rahelI che. 'paramAkSara-valaya'mAM nirdiSTa ekavIsa A rIte A ekavIsa akSaronuM judI akSaro che. judI rIte saMyojana karavAthI aneka prakAranA varSAvalInA sarva akSaromAM parama prabhAvika maMtronI niSpatti thAya che.1 eTale pradhAna-sarvazreSTha A ekavIsa "mAtRkA-prakaraNa-saMdarbhamAM paNa kahyuM akSaro che. kAraNa ke te parama-pada-sthita, che ke - lokottama paMca-parameSThInA vAcaka che. A bIjamalazikhAkAtya'mekaika - ekavIsa akSaronI saMyojanAmAM ekAkSarI, tri-tri- pamaH | yakSarI vagere aneka prakAranA mahA- akSaraiH OM namaH siddham prabhAvika maMtro chupAyelA che. napAnantartaH mAta ! jema ke - 'OM' ekAkSarI-paramezvarInuM '3OM nama: siddham' - A paMcAkSarI bIja che. praNava mahAmaMtra che. maMtramAM traNa pada . paheluM pada je 'ga kayakSarI-parameSThI-ratnatraya- ekAkSara 'OM' che, te praNava che ane te varNamAtRkA ane siddha-cakranA bIjabhUta maMtranuM 'bIja' che. mahAmaMtra che. 'siddha' ane 'sAhu paNa paheluM ane bIjuM pada 'OM nama:' yakSarI maMtro che. traNa akSaravALuM che. te maMtranuM "mULa' che "OM 3 ke "OM siddha - e ane trIjuM pada '% siddham' paNa traNa tyakSarI maMtra che. akSaravALuM che, te maMtranI 'zikhA' che. 'rihaMta', 'marda - siddha - e Akho saLaMga maMtra "OM nama: siddhama' caturakSarI maMtra che. paMcAkSarano che. 1. zrI sihanadi viracita "pazunama#ti rakSiA ' nAmanA prakaraNamAM zrI namaskAra-maMtranA akSaronI vividha saMyojanA dvArA aneka prakAranA maMtro batAvelA che. - namAra-svAdhyAya (saMta vimA ), pR. 226. dhyAna vicAra (savivecana) * 158 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe akSaranA vibhAgathI anukrame jo cAra prakAre maMtrano jApa thAya, to te anaMta phaLa ApanAra thAya che. 'yogazAstra'nA aSTama prakAzamAM 3, arda, OM tti A 3 sA Adi aneka maMtrapadonA dhyAnanI vistRta prakriyAo batAvI che te badhI 'padastha dhyAna' rUpa hovAthI teno aMtarbhAva 'paramAkSara valaya'mAM garbhita rIte thai jAya che. A ane bIjA paNa evA paMcaparameSThIgarbhita aneka prakAranA maMtro - A ekavIsa akSaromAM aMtarbhUta thayelA che. 'zubhAkSara valaya'mAM prabhunI AjJAdinuM pradhAnatayA ciMtana hovAthI te 'vicArAtmaka dhyAna' che. 'anakSara valaya'mAM zubha vicAranA AlaMbana dvArA 'nirvicAra-dhyAna'mAM praveza karavAnuM sUcana che ane 'paramAkSara valaya'mAM pavitrapado-maMtrapadonA AlaMbana dvArA dhyAna karavAnuM batAvI sarva prakAranAM 'padastha dhyAno'nI mahattA sUcavI che. (4) 'akSara valaya'mAM 4 thI 4 sudhInA bAvana akSarono nyAsa karavAmAM Ave che. A bAvana akSaromAMthI akAra Adi koi eka akSaranA AlaMbanathI paNa dhyAna karI zakAya che. 1. A bAvana akSarone varNa-mALA, varNa-mAtRkA, siddha-mAtRkA vagere nAmothI oLakhavAmAM Ave che. mAtRkAno pratyeka akSara maMtrAkSara rUpa che, zrutajJAna svarUpa che, 'vAcya' ane 'vAcaka'bhAvathI rahita che. tenA AlaMbanathI 'nAdAnusaMdhAna'nI prakriyA paNa atyaMta sugama ane saraLa banI rahe che. A varNa-mAtRkA, varNa-mALA anAdi saMsiddha ane siddhAnta-prasiddha che. anAdi saMsiddha che, eTale ke tenA banAvanAra koi nathI, te zAzvata ane svayaMbhU che. mAtRkA e jJAna-zaktino prasAra che, eTale ke AtmAnI jJAna-zakti che. A dRSTie akSaro (varNo) e mAtRkAno deha che ane mAtRkA (jJAna-zakti) te dehamAM rahela aMtarAtmA che. mAtRkArUpa jJAnazaktinuM udbodhana karanAra vaikharI, madhyamA, pazyantI ane parA - A cAra prakAranI vANI che. tethI A cAre prakAranI vANIne paNa upacArathI mAtRkA kahevAya che. vaikharI Adi mAtRkAo pravAhathI anAdi che. spaSToccArarUpa vaikharI, zrutajJAnopayogarUpa madhyamA ane zrutajJAnanA kSayopazamalabdhirUpa pazyantI e sarva yatpadAni pavitrANi samAlambya vidhIyate / tatpadasthaM samAkhyAtaM dhyAnaM siddhAntapAragaiH // 1 // je dhyAna pavitra-padonuM (maMtrAkSaronuM) AlaMbana laine karAya che, tene siddhAntanA pAragAmIoe 'padastha dhyAna' kaheluM che. 'yogazAstra' prAza 8. dhyAna vicAra (savivecana) - 159 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anitya hovA chatAM pravAhanI apekSAe tIrthakara ane gaNadhara bhagavaMtone te anAdi che, eTale ke vividha jIvomAM paNa stutya ane namanIya hovAthI te sadA vidyamAna hoya che. zruta' - e iSTadevatA che.' maMtraTIvAdIo paNa mAtu kAvarNa- dharma-karmano samagra vyavahAra nyAsane ghaNuM ja mahattva Ape che. varNamALAnA AdhAre cAle che. dharmanI | sarva prakAranI maMtrA-japAdinI pratyeka sAdhanA-jApa, dhyAna, svAdhyAya, sAdhanAmAM mAtRkA-lipinA nyAsa vinA smaraNa, stuti, stotra, ciMtana, manana, je kAMI karavAmAM Ave, te sarva niSphaLa anuprekSA ane bhAvanA AdimAM paNa jAya che, mATe sarva sAdhakoe maMtra- varNamALAno ja prayoga thAya che. japAdimAM varNa-mAtRkAno nyAsa avazya A rIte varNa-mAtRkAnI mahAnatA, karavo joie. vyApakatA ane pUjayatA hovAthI, zrutajJAnamAM akSaranI pradhAnatA che. dhyAnasAdhanAmAM paNa tenuM AgavuM sthAnate akSara saMjJAkSara, vyaMjanAkSara ane mAna che. ladhyakSara - ema traNa prakAranA che. temAM (5) paramAkSara' ane 'akSara' valaya saMjJAkSarane (brAhmI-lipine) "bhagavatI pachI 'nirakSara' valayanuM vidhAna e sUtromAM paNa "namo vaMma tivINa' pada sAdhakane carama ane parama dhyeya rUpa dvArA namaskAra karavAmAM Avela che. nirakSara AtmAnA zuddha svarUpanI brAhmIlipi, varNAvalI - e dravyazrata anubhUti-prApti karavAnuM sUcana kare che. che ane te bhAvazratanuM kAraNa che. tIrthaMkara "dhyAna" ane "parama dhyAna' sivAyanA bhagavaMto, gaNadharo ane kevaLI bhagavaMto zeSa bAvIse prakAranAM dhyAnono aMtarbhAva paNa A varNAvalI vaDe ja dharma-dezanA A valayamAM karavAmAM Avyo che. ApI samagra vizvane pAvana kare che, bhavya 'nirakSara valaya'mAM mukhyatayA vANI jIvone mokSano mArga batAve che. (akSara) ane manathI agocara evA 1. 'Namo suassa'tti namaskAro'stu zrutAya dvAdazAGgIrUpA'rhatpravacanAya-zrutamiSTadevataiva, arhatAM namaskAraNIyatvAt, siddhavat namaskurvanti ca zrutamarhantaH 'namastIrthAya' iti bhaNanAt tIrthaM ca zrutaM saMsArasAgarottaraNA'sAdhAraNakAraNatvAt / artha : zrutane namaskAra ho. zrutane-dvAdazAMgI rU5 aha pravacanane namaskAra thAo. zruta iSTadevatA ja che. kAraNa ke zruta siddhanI jema, ahaMntone namaskaraNIya che ane "tIrthane namaskAra ho' - e pramANe bolIne ahaMnto zratane namaskAra kare che. saMsAra sAgarane taravAmAM mukhya kAraNa hovAthI zruta - e tIrtha che. - "zrI manAvatIsUtra', zataka che. dhyAna vicAra (savivecana) * 160 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvI Adi pAMca tattvonI viSamatAne nivArI temAM samAnatA-susaMvAditA lAvavA mATe kSi-pa-3-svA-hA' vagere akSaronuM uccAraNa karavApUrvaka Aroha-avarohanA krame jAnu Adi sthAnomAM sparza karavAmAM Ave che, tene 'sakalIkaraNa' kahe che. 'zUnya' vagere bAvIsa dhyAnabhedomAM pradhAnatAe tena akSaronA AlaMbana dvArA tenA vAcyamAM eTale ke nirakSara evA AtmA ke paramAtmAnA svarUpamAM lInatA prApta karavAnI hoya che. tethI ja jANe te dhyAnono nyAsa 'nirakSara-valaya'mAM karavAmAM Avyo che ema samajAya che. (6) sakalIkaraNa valaya mULa pATha : sUrimaMtra, vardhamAnavidyA ane siddhacakrayaMtranI upAsanAmAM pUrvasevArUpe 'sakalIkaraNa'nI prakriyA karavAmAM Ave che. tathA 'ad'nA pluta uccAraNathI paNa pAMce tattvonuM UrdhvakaraNa thAya che. ar sakalIkaraNa-valayamhaM arda temAM agnibIja che. pRthivyateno-vAyyAAzamaDala- temAM pRthvI tattva ane jaLa tattva + samAyelAM che. 'haiM AkAzabIja che, temAM vAyu tattva rahela che. padmAbham // 6 // artha : chaThThuM 'sakalIkaraNa valaya' pRthvI maMDala, ar maMDala, agni maMDala, vAyu maMDala ane AkAza maMDala - A pAMca maMDala svarUpa che. vivecanaH A 'sakalIkaraNa valaya'mAM piMDastha-dhyAnanuM sUcana che. 'yogazAstra'nA A 'dU' Adi bIjAkSaronA nyAsathI-dhyAnathI mArmika rIte huM 'adaM' nahi paNa 'arju'chuM arthAt 'huM pAMca bhUtamaya deha nahi, paNa saccidAnaMdasvarUpa AtmA chuM' - evo bodha thAya che athavA sAtamA prakAzamAM batAvelI piMDastha-'AtmA satya che' ane 'bAkI badhuM mithyA dhyAnanI pAMce dhAraNAonuM sUcana paNa che' evo bodha 'sakalIkaraNa'nA A valayathI thAya che. temaja dhyAnAdi nyAsamAM rahelA bIjAkSaro dvArA thAya che. anuSThAna pUrve karavAmAM AvatI 'sakalIkaraNa'nI prakriyAmAM pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane AkAza - A pAMca bhUtonA dyotaka judA judA bIjAkSarono zarIranAM vividha aMgo para nyAsa karavAmAM Ave che. AtmA ke paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna karavAnuM hoya che. = pRthvI maMDala Adi pAMce bhUtonA varNo, paMcaparameSThInA pratIkarUpa hovAthI tenA ciMtana vaDe paMcaparameSThIonuM ciMtana paNa sahaja rIte thAya che. kahyuM paNa che ke - jaLa tattva arihaMtanuM, agni tattva siddhanuM, pRthvI tattva AcAryanuM, vAyu dhyAna vicAra (savivecana) 0 161 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva upAdhyAyanuM ane AkAza tattva e uttamottama evA puruSa-ratnanA dhyAnanuM sAdhunuM pratIka hovAthI - A pAMce parama rahasya batAvavAmAM AvyuM che. tattvonA vargone anurUpa paMcaparameSThIonuM mAtA ane putra baMnenA parasparadhyAna karavAnuM hoya che. avalokananI mudrAe temanuM dhyAna karavAnuM (7) tIrthakara mAtRvalaya sUcana atyaMta mahattvapUrNa jaNAya che. * mULa pATha : traNe jagatamAM mAtAne putra prati parasparAvalokana ajoDa vAtsalya ane putrane mAtA tarapha vyapravIgAnujotatIrtharamA avihaDa prema - paramabhakti : te baMnenI 24 vayam || 7 |. parAkASThA darzAvavA mATe ja jANe AvI artha : jeo paraspara avalokana mudrAnuM dhyAna batAvavAmAM AvyuM hoya karavAmAM vyagra che, temaja jemaNe DAbA ema lAge che. DhIMcaNa upara potAnAM bALako-tIrthakarone dhyAtAnA hRdayamAM jagatanA sarva jIvo besADelA che, tevI covIsa tIrthakaronI pratye vAtsalyabhAva ane guNI puruSo mAtAo (AkRtio)nI sthApanA sAtamA pratye bhaktibhAva, pramodabhAva pragaTAvavA valayamAM karavAmAM Ave che. mATe A dhyAna prakRSTa sAdhana che. vivecana : sAtamA valayamAM covIsa jevA prakAranuM dhyeya hoya che, tenA tIrthakaranI mAtAo tIrthakara svarUpa dhyAnathI dhyAtA paNa te ja svarUpane pAme che. 2 potAnA putrane khoLAmAM-DAbA DhIMcaNa prastutamAM dhyeyarUpe parama vAtsalyane upara besADIne paraspara ekabIjA sAme- dharanArI jaganmAtA svarUpa tIrthakaranI daSTimAM daSTi meLavIne, avalokana karatA mAtA che ane temanA prati avihaDa evA covIsa tIrthaMkara paramAtmAo ane bhakti dharanAra sAkSAt tIrthaMkara paramAtmA temanI mAtAonI sthApanA karavAmAM che. parasparanAM apUrva vAtsalya ane AvI che. bhaktibhAvane abhivyakta karatI A A valaya "rUpastha-dhyAna'nuM dyotaka mudrAnA dhyAnathI sAdhakanA hRdayamAM paNa che. temAM jagatanA sarvazreSTha puruSa-ratnane vAtsalya ane bhaktiguNanuM pragaTIkaraNa janma ApanAra mAtA ane lokamAM sahaja rIte avazya thAya che. 1. nanna: siddhartana: sUriH tiH pare vAyu: | saadhuyometyntrmnnddltttvaanujN sadRg dhyAnam // - 'maMtrarIna hasya', rasto. rU60. 2. ukta mudrAe nAbhikamaLa upara najara Thare che. eTale samagra dehamAM apUrva AhvAda laherarUpe phelAya che, je mAtAnA amApa vAtsalyanuM pariNAma che. dhyAna vicAra (savivecana) * 162 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAnI pradhAnatA : "jagatamAM seMkaDo vizvanuM hita kare che, rakSaNa kare che.' strIo seMkaDo putrone janma Ape che, eTale to zakrendrane udghoSaNA karavI paNa tIrthakara jevA nirupama putra-ratnane paDe che ke - "jina-jananI zuM je dhare kheda, janma ApanArI zrI tIrthakara devanI mAtA tasa mastaka thAze cheda.' (zrI pArzvanAtha tulya bIjI koI mAtA jagatamAM hotI paMcakalyANaka pUjA, pU. vIravijayajI nathI. graha, nakSatra ane tArAo badhI mahArAja sAheba.) dizAomAM Uge che, paNa potAnAM ja A paMktimAM bhArobhAra vizvavAtsalya teja-kiraNothI samagra vizvane prakAzathI che. bharI detA sUryane to pUrvadizA ja janma A paMkti jinezvara devanI Ape che. (A ja viziSTapaNuM tIrthakara dravyamAtAnI sAthosAtha bhAvamAtAnuM paNa paramAtmAnI mAtA dharAve che.) hArdika bahumAna karavAnuM sUcave che. laukika vyavahAramAM paNa upakAranI laukika vyavahAramAM putro mAtra daSTie pitA karatAM mAtAnuM sthAna-mAna potAnAM mAtA-pitA, kuTuMba AdinuM adhika ane agrima hoya che, temAM paNa pAlana-rakSaNa vagere karatA hoya che, mATe tIrthaMkara paramAtmAonI mAtAonuM sthAna teonI mAtA, mAtra potAnA ja putranI ghaNuM UMcuM hoya che. deva-devendro paNa ja mAtA kahevAya che; jayAre tIrthakara temane name che. tIrthaMkara paramAtmAnI paramAtmA ja eka evA lokottara puruSa mAtAne zAstrakAro "jaganmAtA' kahIne che ke je sarvanuM hita kare che, pAlana kare saMbodhe che. dareka mAtA potAnA saMtAnanI che, rakSaNa kare che, mATe temanI mAtA ja mAtA kahevAya che, jayAre tIrthakara 'jaganmAtA' kahevAya che. paramAtmAnI mAtAne 'jaganmAtA' kahevAnuM bALakane pitAnI oLakha mAtAthI tAtparya e che ke te 'vizvane evA thAya che, mATe paNa mAtAnuM sthAna pitA putraratnanI bheTa Ape che, je samagra karatAM AgaLa che. 1. strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn, nAnyA sutaM tvadupamaM jananI prasUtA / sarvA dizo dadhati bhAni sahasrarazmi prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // - 'bAmara stotra', patno. 22 covIsa tIrthakara bhagavaMtonI mAtAonAM nAma : (1) marudevA, (2) vijayA, (3) senA, (4) siddhArthA, (5) maMgalA, (6) susImA, (7) pRthvI, (8) lakSmaNA, (9) rAmA, (10) naMdA, (11) viSNu, (12) jayA, (13) zyAmA, (14) suyazA, (15) suvratA, (16) acirA, (17) zrI, (18) devI, (19) prabhAvatI, (20) padmA, (21) vajhA, (22) zivA, (23) vAmAM, (24) trizalA. dhyAna vicAra (savivecana) * 163 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pitR valaya'thI prathama "mAta valaya'nuM lokottara puruSo paNa potAnAM mAtAvidhAna paNa "mAtRpadanI pradhAnatAne ja pitAno parama vinaya karatA hoya che to sUcave che. sAmAnya manuSya Avo vinaya kare temAM manu smRti'mAM paNa "mAtA"ne hajAra Azcarya pAmavA jevuM kazuM nathI. Asana pitA barAbara kahI che, tethI paNa adhika upakArI mAtA-pitA pratye kRtajJabhAva" (hajAra pitA karatAM paNa vadhu) upakAriNI vyakta karavo e AtmasAdhaka mumukSunuM gaNAvI che.1 prathama kartavya che. tyAMthI ja yathArtha tIrthaMkara-mAtA ane putranI paraspara vikAsano prAraMbha thAya che. avalokana yukta A mudrAne sUcita karatAM potAnAM mAtA-pitAne nahi namanAro keTalAMka zilpo, mUrtio ane citrapaTo AtmA, deva-gurune namavAnI yogyatA zaMkhezvarajI, zatruMjaya-giranArajI, bhAgye ja pragaTAvI zake che. tAraMgAjI, AbujI (delavADA), A dhyAna-prakriyAnA phaLarUpe vAtsalya rANakapurajI jevAM zilpa-samRddha ane bhakti e be mahAna guNanI prApti jinAlayomAM ane prAcIna hastapratomAM sAthe sAdhaka puruSane strI jAti pratye Aje paNa jovA maLe che. tethI e sAbita putravat bhAvanI lAgaNI sahaja siddha thAya thAya che ke A dhyAna-prakriyA atyaMta che. temaja kAmarUpI zatru upara saraLatAthI upakAraka temaja upayogI hatI ane che. vijaya meLavI zakAya che. jIvarAzi pratye sAkSAt tIrthakara devonAM nyAsa- snehabhAva ane guNIjano pratye pramodabhAva smaraNa pahelAM temanAM mAtA-pitAnAM sahaja rIte utpanna thAya che. nyAsa-smaraNa karavAnuM vidhAna paNa (8) tIrthakara pitRvalaya mahattvabharyuM che. dhyAna-sAdhanAmAM bIjAM * mULa pATha : aneka upayogI aMgo sAthe mAtA- tIrthakSarapitR 24 vanayam II & I. pitAnI bhakti paNa upayogI aMga che. artha : A AThamuM valaya, covIsa tIrthaMkara paramAtmA jevA parama tIrthaMkara paramAtmAonA pitAonuM che. 2 upAdhyAyA dazAcAryo, AcAryANAM zataM pitA / sahastraM tu piturmAtA gauraveNA'tiricyate // - manusmRti. 2. covIsa tIrthaMkara paramAtmAonAM pitAonA nAma : (1) nAbhirAjA, (2) jitazatru, (3) jitAri, (4) saMvara, (5) megha, (6) dhara, (7) pratiSTha, (8) mahAsena, (9) sugrIva, (10) deDhara, (11) viSNu, (12) vasupUjya, (13) kRtavarmA, (14) siMhasena, (15) bhAnu, (16) vizvasena, (17) sUra, (18) sudarzana, (19) kuMbha, (20) sumitra, (21) vijaya, (22) samudra vijaya, (23) azvasena, (24) siddhArtha. dhyAna vicAra (savivecana) * 164 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivecana : A valayamAM covIsa zAstromAM, stotra-stavanomAM ane tIrthakara bhagavaMtonA pitAnA nAmAkSarono vyavahAramAM paNa prasiddha che. nyAsa karavAmAM Avyo che. tIrthakara A sarva nAmo paNa traNe lokanA paramAtmA traNe lokane vaMdanIya-pUjanIya jIvAtmAone AnaMda-maMgaLa ApanAra hovAthI temanAM mAtA-pitA paNa traNe thAya che. temaja sarva pApono nAza lokane vaMdanIya hoya che. karavAmAM, vinonI velIone ucchedavAmAM tIrthakara bhagavaMtonI janma-bhUmi, ane saMpattinI prAptimAM hetu bane che. dIkSA-bhUmi, kevaLajJAna-bhUmi ane traNe jagatane ane gRhastha jIvanamAM nirvANa-bhUmi paNa tIrthasvarUpa banIne deva, tIrthaMkara paramAtmAne paNa vaMdanIya evA dAnava, mAnava sahune AdarzarUpa ane temanA pitAonuM smaraNa-ciMtana paNa AlaMbanabhUta bane che to AvA puruSa- maMgaLakArI hovAthI prastuta valayamAM ratnanI jagatane bheTa ApanAra mAtA-pitA temanA nAmAkSaronA nyAsanuM vidhAna che. sahune vaMdanIya kema na bane ? arthAt bane ja. (9) tIrthakara nAmAkSara valayA - saMtAnanI oLakha karAvavAmAM mAtA- * mULa pATha : pitAnAM nAma paNa agatyano bhAga atiitaa-'naagtbhajave che. AdinAtha, pArzvanAtha, vrtmaanbhaavtiirthNkrmahAvIrasvAmI - A nAmonI jema ja nAmAkSaravartayam | 6 | 'nAbhiputra', 'vAmAnaMdana', 'siddhArtha- artha : navamAM valayamAM bhUta, bhaviSya naMdana', 'trizalAsUna' vagere zabdo paNa ane vartamAna kALanI covIsIonA jagatane te te tIrthaMkara paramAtmAnI bhAva-tIrthakaronA nAmonI-nAmAkSaronI oLakha karAve che ane tevA zabda-prayogo sthApanA karavAmAM AvI che. 1 1. bhUtakALanA covIsa tIrthaMkara paramAtmAonAM nAma : (1) kevaLajJAnI, (2) nirvANI, (3) sAgara, (4) mahAyaza, (5) vimala, (6) sarvAnubhUti, (7) zrIdhara, (8) datta, (9) dAmodara, (10) suteja, (11) svAmI, (12) munisuvrata, (13) sumati, (14) zivagati, (15) astAga, (16) nimIzvara, (17) anila, (18) yazodhara, (19) kRtArtha, (20) jinezvara, (21) zuddhamati, (22) zivaMkara, (23) candana, (24) saMprati. bhaviSyakALanA covIsa tIrthaMkara paramAtmAonAM nAma : (1) padmanAbha, (2) zUradeva, (3) supArzva, (4) svayaMprabha, (5) sarvAnubhUti, (6) devazruta, (7) udaya, (8) peDhAla, (9) pothrila, (10) zatakIrti, (11) suvrata, (12) amama, (13) niSkaSAya, (14) niSNulAka, (15) nirmama, (16) citragupta, (17) samAdhi, (18) saMvara, (19) yazodhara, (20) vijaya, (21) malla, (22) deva, (23) anaMtavIrya, (24) bhadrakRt. dhyAna vicAra (savivecana) * 165 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivecana : prathamanA akSara-valayomAM che. nAma vaDe prabhunA zuddha Atma-dravyanuM vizeSa (vyaktigata) nAma vinA smaraNa thAya che. te dravya-anaMta guNa ane sAmAnyarUpe akSara, zubhAkSara vagerenA paryAyanuM dhAma che, niSkalaMka ane nyAsanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. nirAvaraNa che. jayAre ahIM bhAva-tIrthaMkara paramAtmA- jinezvara paramAtmAonAM nAma-e onAM (vyaktigata vizeSarUpathI temanAM) cAre anuyogamAM mukhya evo nAmollekhapUrvaka akSarono nyAsa karavAnuM 'dravyAnuyoga che. prabhunA nAmoccAranI vidhAna che ane te prabhunA nAma-maMtrano sAthe ja sAdhakanA hRdayamAM prabhunI sAkSAt apUrva mahimA batAvavA mATe che. upasthitino anubhava thAya che. prabhu nAmanA smaraNa-mananano vastutaH deharUpe paramAtmA vidyamAna kalpanAtIta prabhAva batAvavA mATe ja na hovA chatAM te samaye bodha rUpe logassa-sUra'mAM covIsa tIrthaMkara (upayoga rUpe) to dhyAtAne temanuM bhagavatonI nAma-grahaNapUrvaka, bhAvapUrNa sAMnidhya prApta thAya che. stuti karavAmAM AvI che. pApa-kSaya ane paramAtmAnAM nAmo parama pAvanakArI bodhi-samAdhinA hetuthI karavAmAM AvatA pado hovAthI tenA samAlaMbana dhyAna vaDe 'kAyotsargamAM paNa 'logassa-sUtra'nuM dhyAtAne anukrame citta-prasAda, bodhi smaraNa-manana karavAmAM Ave che, tenuM ane samAdhi prApta thAya che. maMtrAtmaka-devatAvAdanI prathAmAM maMtra prabhunA nAma-maMtra dvArA sAdhakane ane devatAno abheda mAnavAmAM Ave prabhunuM sAnnidhya prApta thAya che. kAraNa ke che, e dRSTie paNa prabhunuM nAma maMtranAma ane nAmI vacce kathaMcita-abheda svarUpa hovAthI prabhu sAthe kathaMcit abheda (saMbaMdha) hoya che. dharAve che. A apekSAe "nAma"ne nitya ane jinAgamomAM paNa nAmAdi-nikSepe avinAzI mAnyuM che.kAraNa ke nAmano arihaMta paramAtmAnA cAra prakAra batAvyA saMbaMdha dravya sAthe che, dravyano saMbaMdha guNa- che. temAM nAma e prathama prakAra che. nAma paryAya sAthe che ane dravya zAzvata hoya e vastuno ja paryAya che. vartamAnakALanA covIsa tIrthaMkara paramAtmAonAM nAmaH (1) RSabha, (2) ajita, (3) saMbhava, (4) abhinaMdana, (5) sumati, (6) padmaprabha, (7) supArzva, (8) candraprabha, (9) suvidhi, (10) zItala, (11) zreyAMsa, (12) vAsupUjya, (13) vimala, (14) anaMta, (15) dharma, (16) zAnti, (17) kuMthu, (18) ara, (19) malli, (20) munisuvrata, (21) nami, (22) nemi, (23) pArzva, (24) mahAvIra. dhyAna vicAra (savivecana) * 166 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma sivAya na to vyavahAra cAlI nAmAkSarono nyAsa karavAnuM sUcana che, te zake ane vyavahAra sivAya nizcaya daSTino "pada-dhyAna'nA mahattvane darzAve che. ughADa paNa zakya na bane. 'pada-dhyAnamAM akSara-nyAsanuM paramAtmAnA nAma-maMtranI upAsanA - mahattva prasiddha che, jyAre tIrthakara e padastha-dhyAna che. tenA dvArA paramAtmA paramAtmAonAM nAmono vidhipUrvaka sAthe aikya sAdhI zakAya che. valayAkAre ke nAbhi Adi sthAnomAM padanA be prakAra che : (1) sthala ane nyAsa karI, mAnasika smaraNa-ciMtana karI (2) sUkSma. tene madhyamAmAMthI pazyantI-vANI rUpe pada jayAre sthUla avasthAmAMthI sUkSma atisUkSma banAvavAmAM Ave che tyAre te avasthAne prApta thAya che, tyAre te devatA 'nirvikalpa samAdhi' sudhI pahoMcADe che. svarUpane eTale jayoti svarUpane pAme che. * prabhunA nAmano mahimA : "padastha dhyAnamAM prathama sthala-pada paramAtmAnA nAmAkSaromAM aneka eTale ke vaikharI-avasthAgata pada ane maMtro ane vidyAonA bIjAkSaro chUpAyelA madhyamA-avasthAgata padanuM AlaMbana lIdhA hoya che. sarvocca zraddhA ane bhAvapUrvaka pachI sUkSma-pada eTale ke pazyantI ane tenuM smaraNa karavA mAtrathI ja sarva parAgata padanuM AlaMbana levAnuM hoya che. prakAranA bhayonuM ane rogonuM zamana thai vaikharI-vANImAM vAcaka-padanuM jAya che. bhUta, preta ane pizAca AdinA AlaMbana hoya che. madhyamAmAM vaikalpika sarva upadravo TaLI jAya che. bhayAnaka padanuM (manogata vikalpanuM) AlaMbana hoya viSadharonAM viSa UtarI jAya che ane che ane te AlaMbana dvArA pazyantI ane hiMsaka prANIonA AghAto tathA parA avasthA pragaTe che tyAre nirvikalpa bhavabhramaNanA pherA TaLI jAya che. cinmAtra samAdhino anubhava thAya che. prabhunA nAmanuM kIrtana AtmAne 'logassa-sUtra'mAM covIsa tIrthakara azubhamAMthI zubha tarapha lai jAya che. paramAtmAnA nAmono nirdeza che tema A aMdhArAmAMthI bahAra kADhIne divya prakAza valayamAM traNe covIsInA tIrthakara tarapha lai jAya che, kSudra svArthanA paramAtmAonA nAmAkSarono nyAsa kuMDALAmAMthI bahAra kADhIne uttama karavAnuM vidhAna che. paramArthanA pAvanakArI paMthe dorI jAya che pUrvanA valayomAM akSara-nyAsanuM ane pudgalanA rAgamAMthI choDAvIne vidhAna hatuM tema ahIM paNa paramAtmAnA cetanAnA rAga tarapha laI jAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 167 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu-nAmanA jApathI sarva prakAranAM prabhAva varNavavAmAM Avyo che. pApono nAza thAya che. sUrya pragaTatAM dardane dUra karanArI davAne dardI je palAyana thatA aMdhakAranI jema prabhu- bhAvapUrvaka grahaNa kare che, tenA karatAM nAmanA jApanA prabhAvathI prANomAM ghaNA UMcA bhAvathI prabhujInuM nAma grahaNa pavitratA patharAya che. mananA pradezomAM karavAthI dravya-roganI sAthe bhAva-roga prabhutA pratiSThita thAya che. paNa nAbUda thai jAya che. siddha-maMtrI svarUpa paramAtmAnA prabhujInA nAmane grahaNa karavAthI nAmathI jIvo gauravazALI bane che, eTaluM temanuM svarUpa ke temanI divya AkRti ja nahi paNa ajarAmara mokSa sthAnanA (mUrti) hRdayapaTe pratiSThita thAya che ane adhikArI bane che. tenA prabhAve jIvanamAM sarvamaMgaLakArI dharma prabhujInAM badhAM ja nAmo "mahAmaMtra pratiSThita thaine sarva azubha baLono svarUpa che, mATe tenAM smaraNa-manana- dhvaMsa kare che. dhyAnathI sarva prakAranI bAhya Apattio paramAtmA anaMta guNanA dhAma che. ane rAgadveSAdi AMtarika doSono paNa nizcaya-daSTie teo vacanAtIta hovA kSaya thai jAya che. chatAM temanAM aneka nAmo temanAmAM rahelA mahAmAbhAvika 'uvasaggahara' eka eka guNanI oLakhANa paNa Ape che. stotramAM prabhunA nAma-maMtrano addabhUta laukika ane lokottara kAryane siddha mahimA cauda purvadhara bhadrabAhu svAmIjIe karanAra mahAmAbhAvika nAma-maMtra rUpa varNavyo che. puruSAdAnIya pArzvanAtha zabdabrahmanA sAmarthyane samajavA mATe prabhujInA nAma-maMtranuM zabdabrahmanuM maMtra-vijJAna paNa sahAyaka bane che. sAnnidhya mAtra paNa "upasargane haranAruM (10) soLa vidhAdevIonuM valaya che. nigraha ane anugraha karavAnI * mULa pATha : amApa zakti temAM rahelI che. divyA-SoDazavidyabhaktAmara-stotra, kalyANa-maMdira- revatAvayam | 20 || stotra vagere stotromAM paNa tIrthaMkara artha : dazamuM valaya rohiNI Adi paramAtmAnA nAma-maMtrano acinya soLa vidyAdevIonuM che. 1. soLa vidyAdevIonAM nAma : (1) rohiNI, (2) prajJapti, (3) vajazRMkhalA, (4) vajAMkuzI, (5) apraticakrA, (6) puruSadattA, (7) kAlI, (8) mahAkAlI, (9) gaurI, (10) gAMdhArI, (11) jvAlAmAlinI, (12) mAnavI, (13) vairocyA, (14) acchatA, (15) mAnasI, (16) mahAmAnasI. dhyAna vicAra (savivecana) * 168 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) aThThAvIsa nakSatronuM valaya * mULa pATha : aSTAviMzati nakSatra nAmAkSaravanayam // 6 // artha : agiyAramA valayamAM aThThAvIsa nakSatronAM nAmAkSaronI sthApanA che.' (12) aThyAsI grahonuM valaya mULa pATha : gArnIti-havayam // 2 // artha : bAramA valayamAM aThyAsI grahonI sthApanA karavAmAM Ave che. (13) chappana dikumArInuM valaya mULa pATha : || vijhamArI dU vAvam // rU II artha : teramA vayamAM chappana dikkumArIonI sthApanA karavAmAM Ave che. 1. aThThAvIsa nakSatronAM nAma : (1) azvinI, (2) bharaNI, (3) kRtikA, (4) rohiNI, (5) mRgazIrSa, (6) ArdrA, (7) punarvasu, (8) puSya, (9) AzleSA, (10) maghA, (11) pUrvAphAlgunI, (12) uttarAphAlgunI, (13) hasta, (14) citrA, (15) svAti, (16) vizAkhA, (17) anurAdhA, (18) jyeSThA, (19) mUla, (20) pUrvASADhA, (21) uttarASADhA, (22) abhijita, (23) zravaNa, (24) dhaniSThA, (25) zatabhiSA, (26) pUrvAbhAdrapada, (27) uttarAbhAdrapada, (28) revatI. 2. aThyAsI grahonAM nAma : (1) aMgAraka, (2) vikAlaka, (3) lohityaka, (4) zanaizvara, (5) Adhunika, (6) prAdhunika, (7) kaNa, (8) kaNaka, (9) kaNakaNaka, (10) kavitAnaka, (11) kaNasaMtAnaka, (12) soma, (13) sahita, (14) AzvAsana, (15) kAryopaga, (16) karbaTaka, (17) ajakaraka, (18) duMdubhaka, (19) zaMkha, (20) zaMkhanAbha, (21) zaMkhavarNAbha, (22) kaMsa, (23) kaMsanAbha, (24) kaMsavarNAbha, (25) nIla, (26) nIlAvabhAsa, (27) rUppI, (28) rUpyAvabhAsa, (29) bhasma, (30) bhasmarAzi, (31) tila, (32) tilapuSpavarNa, (33) daka, (34) dakavarNa, (35) kAya, (36) vadhya, (37) indrAgni, (38) dhUmaketu, (39) hira, (40) piMgala, (41) budha, (42) zukra, (43) bRhaspati, (44) rAhu, (45) agasti, (46) mANavaka, (47) kAmasparza, (48) dhura, (49) pramukha, (50) vikaTa, (51) visaMdhikalpa, (52) prakalpa, (53) jaTAla, (54) aruNlR, (pa) agni, (56) kAla, (57) mahAkAla, (58) svastika, (59) sauvastika, (60) varSamAnaka, (61) pratra, (62) nitthAoka, (63) nityodyota, (4) svayaMprama, (5) avabhAsa, (69) zreyaskara, (67) kSemaMkara, (68) ANaMkara, (69) pramaMkara, (70) arA, (71) virA, (72) azoka, (73) vItazeka, (74) vivarta, (75) vivastra, (76) vizAla, (37) zAla, (78) suvrata, (79) anivRtti, (80) ekajaTI, (81) dvijI, (82) kara, (83) karika, (84) rAja, (85) anaMta, (86) puSpa, (87) bhAva, (88) ketu. sUryaprAptivRtti, pU. 25, prAbhUta 20. chappana dikumArIonAM nAma H (1) bhogaMkarA, (2) bhogavatI, (3) subhogA, (4) bhogamAlinI, (5) suvatsA, (9) vatsamitrA, (7) puSpamAlA, (8) aninditA, (9) maithaMkarA, (10) meghavatI, (11) sumeghA, (12) meghamAlinI, (13) toyadhArA, (14) vicitrA, (15) vAriyelA, (19) balAhakA, (17) naMdA, (18) uttarAnaMdA, (19) AnaMdA, (20) naMdivardhanA, (21) vijyA, (22) vaijayantI, (23) jayatI, (24) aparAjitA, (25) samAhArA, (26) supradattA, (27) suprabuddhI, (28) yazodharA, (29) lakSmIvatI, (30) zevatI, (31) citraguptA, (32) vasuMdharA, dhyAna vicAra (savivecana) 0 169 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA gAma : (14) cosaTha i artha: paMdaramA valayamAM covIsa zAsana* mULa pATha : devIonI sthApanA karavAmAM Ave che. 2 DuM 64 vayam | 24 (16) covIsa cakSonuM valaya artha : caudamA valayamAM cosaTha * mULa pATha : indronI sthApanA karavAmAM Ave che. 1 yakSa 24 vayam | 6 | (15) covIsa yakSiNIonuM valaya artha : soLamA valayamAM covIsa * mULa pATha : 1 zAsana-devo-yakSonI sthApanA karavAmAM yakSa 24 vanayam | 26 Ave che. (33) ilAdevI, (34) surAdevI, 35) pRthivI, (36) padmAvatI, (37) ekanAsA, (38) navamikA, (39) bhadrA, (40) zItA, (41) alaMbusA, (42) milakezI, (43) puMDarikA, (44) vAruNI, (45) hAsA, (46) sarvaprabhA, (47) zrI, (48) hI, (49) citrA, (50) citrakanakA, (51) zaherA, (52) vasudAminI, (53) rUpA, (54) rUpAsikA, (55) surUpA, (56) rUpakAvatI. - vanyasUtra TIvaI; pajhama vyAdhyAnam. 1. cosaTha indronAM nAma : (1) saudharmendra, (2) izAnendra, (3) sanaskumArendra, (4) mAhendra, (5) brahmandra, (6) lAntakendra, (7) mahAzukrendra, (8) sahasrArendra, (9) prANatendra, (10) ayyatendra, (11) camarendra, (12) balIndra, (13) dharaNendra, (14) bhUtAnanTendra, (15) harikAntandra, (16) hariSahendra, (17) veNudevendra, (18) veNadArIndra, (19) agnizikhendra, (20) agnimANavendra, (21) velaMbendra, (22) prabhaMjanendra, (23) ghoSendra, (24) mahAghoSendra, (25) jalakAMtendra, (26) jalapratyendra, (27) pUNendra, (28) avaziSTandra, (29) amitagatIndra, (30) amitavAhanendra, (31) kinnarendra, (32) kiMpuruSendra, (33) sapuruSendra, (34) mahApuruSendra, (35) atikAyendra, (36) mahAkAyendra, (37) gItaratIndra, (38) gItayazendra, (39) pUrNabhadrandra, (40) mANibhadrandra, (41) bhImendra, (42) mahAbhImendra, (43) surUpendra, (44) pratirUpendra, (45) kAlendra, (46) mahAkAlendra, (47) saMnihitendra, (48) sAmAnendra, (49) dhAtA indra, (50) vidhAtA indra, (51) RSIndra, (52) RSipAlendra, (53) Izvarendra, (54) mahezvarendra, (55) suvatsa indra, (56) vizAlendra, (57) hAsyandra, (58) hAsyaratIndra, (59) zvetendra, (60) mahAzvetendra, (61) pataMgendra, (62) pataMgapatIndra, (63) caMdra, (64) sUrya. - triSaSTizanA puruSatri ; caturtha parva. 2. covIsa yakSiNIonAM nAma : (1) (cakrezvarI) apraticakrA, (2) ajitabalA, (3) duritAri, (4) kAlikA, (5) mahAkAlI, (6) ayyatA, (7) zAMtA, (8) bhRkuTi, (9) sutArA, (10) azokA, (11) mAnavI, (12) caMDA, (13) viditA, (14) aMkuzA, (15) kandapa, (16) nirvANI, (17) balAdevI, (18) dhAriNI, (19) vairocyA (dharaNapriyA), (20) naradattA, (21) gAMdhArI, (22) kUSmAMDI (aMbikA), (23) padmAvatI, (24) siddhAyikA. covIsa yakSonAM nAma : (1) gomukha, (2) mahAyakSa, (3) trimukha, (4) yakSeza, (5) tuMbaru, (6) kusuma, (7) mAtaMga, (8) vijaya, (9) ajita, (10) brahma, (11) izvara, (12) kumAra, (13) Samukha, (14) pAtAla, (15) kinnara, (16) garuDa, (17) gandharva, (18) yakSendra, (19) kubera, (20) varuNa, (21) bhRkuTi, (22) gomedha, (23) pArtha, (24) mAtaMga (brahmayakSa). dhyAna vicAra (savivecana) * 170 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivecana : rohiNI Adi 16 karanArA samyagu-daSTi devonA smaraNa mATe vidyAdevIo, azvinI Adi 28 nakSatro, kAyotsarga ane stuti karavAmAM Ave che. aMgAraka Adi 88 graho, bhogaMkarA Adi temaja "parameSThI stavamAM paNa dezapada dikumArIo, saudharmendra Adi 64 dipAla, pAMca lokapAla, nava graha, indro, apraticakra Adi 24 zAsana- zruta-devatA ane zAsana-devatA AdinuM devIo tathA gomukha Adi 24 yakSo smaraNa karAya che. (zAsana-devo) - A badhAM ja tIrthakara aMjana-zalAkA, pratiSThA, bRhatuM-laghu paramAtmAnA parivArarUpa hovAthI jina- zAnti-snATo vagere temaja ahaMduzAsananA aMgabhUta ane te te vizeSa mahApUjana, siddha-cakra tathA RSi-maMDala zaktithI saMpanna che. tethI temanuM smaraNaciMtana mahApUjana vageremAM paNa zAsana-rakSaka paNa sAdhanAmAM sahAyaka bane che. devo, nava graha, daza dipAlAdinuM - valayAkAre temanI sthApanA karavA vidhipUrvaka AhAna vagere karIne pUjana pAchaLa vizeSa hetu che. tenuM rahasya karavAmAM Ave che. sUrimaMtra-kalpa-samuccaya' vagere graMthonA A rIte deva-devIonAM nAmaabhyAsathI samajI zakAya che. smaraNa, pUjanAdi karavAthI temanuM lakSya'sUrimaMtra' AdinA paTomAM indrAdi dhyAna kendrita karavAmAM Ave che; jethI deva-devIonI sthApanA karavAmAM Ave che. uparokta zAstrIya anuSThAnAdimAM temanA samyagu-daSTi deva-devIonAM nAma- dvArA jarUrI sahAya-saraMkSaNAdi maLI rahe smaraNanAM vividha sthAno : che ane te te dhArmika-kAryo nirvidane pUrNa deva-vaMdana, pratikramaNa Adi thAya che. Avazyaka-kriyAomAM paNa cothI thAya samyagu-daSTi deva-devIonAM viziSTa ane kAyotsarga dvArA samya-daSTi deva- kAryo : devIonI smRti ane stuti thAya che. pU. AcAryadeva zrI jinaprabhasUrijI temaja dIkSA, vratoccAraNa, upadhAna- viracita "sUrimaMtra' vivaraNamAM keTalAMka mALA, tIrtha-mALA Adi maMgaLa vidhi- devadevIonAM viziSTa kAryo-kartavyonI vidhAnomAM tathA "AcArAMga' Adi mAhitI ApI che te nIce pramANe che - sUtronI anujJA ApatI vakhate 'naMdI'nI rUri-zAntidevI, jirI-abhayAdevI, kriyAmAM paNa zruta-devatA, zAsana-devatA ri-nivRttidevI - AdimAM jyAre ane anya samasta vaiyAvRtya Adi smaraNa ke kAyotsarga karavAmAM Ave che, dhyAna vicAra (savivecana) * 171 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre teo caitya, zrata, tapa, saMgha rakSA ane zAsananI prabhAvanAnAM kAryomAM vagereno mahimA kare che, mahattva ane sadA udyata rahe che. gaurava vadhAre che, temaja duSTa-devIonuM A rIte zAsana-devonuM nAma-smaraNanirAkaraNa kare che athavA parvata ke gAma- nyAsa ke pUjanAdi karavAmAM temanA dvArA nagara-pattana Adi sthAnomAM caitya thatA upakAro (sahAya) prati kRtajJabhAva (maMdira)nuM AropaNa ane rakSaNa kare che. vyakta karavApUrvaka saMghanI surakSA tathA | 'zrI' ane 'hI' devI mithyAtvI pratyeka zubha-anuSThAnanI nirvina devatAthI adhiSThita caityano uddhAra ane zrata, pUrNAhuti Adino zubha uddeza che. tapa temaja saMghano paNa samuddhAra kare che. (10) sthApanA-caitya valaya - saudharmendra Adi indro tathA bIjA * mULa pATha : paNa cAra nikAyanA samyagdaSTi devo saMdhyAta-zAzvatetaratIrthaMkara paramAtmAnA pAMce kalyANakomAM sthApanArdaatyavayam II 27 | apUrva bhAvollAsa sAthe mahAmahimA kare artha : sattaramuM valaya asaMkhyAtA che ane aSTa prAtihAryAdi, ogaNIsa zAzvata ane azAzvata sthApanA atizayo, ratna-suvarNanI vRSTi, arihaMtonA arthAt jina-pratimAonA samavasaraNanI racanA, tIrtha-pravRtti, caityonuM che. gaNadhara-padano abhiSeka, duSTa rAjA ke vivecana : jina-zAsanamAM "caityane devatAdikRta upasargonuM nivAraNa, durmikSa atyaMta mahattvapUrNa sthAna-mAna ApavAmAM ke bhayAnaka aTavInuM ullaMghana, saMghanI AvyuM che. "caitya' zabdano rUDhArtha chezrI-zobhA-saMpAdana, siddhAntArthavedana, jina-pratimA, jina-maMdira ane vyutpatti mahAna tapano nirvAha, tIrtha, zrata ke artha che-jenAthI aMtaHkaraNamAM (zubha) ziSya-sthApanA vagere kAryomAM caturvidha- bhAva pedA thAya. saMghanI sahAya-sevA haMmezA bhakti- arihaMta paramAtmAnI saumya-mUrti ke bhAvathI kare che. temanuM zilpakaLA-samRddha jinAlaya ApaNA jayavaMtA jina-zAsanamAM, zAsana- cittamAM apUrva AhvAda arthAt uttama devonuM paNa viziSTa sthAna-mAna che. samAdhirUpa bhAvane utpanna kare che, tethI jeo zAsana prati avihaDa bhaktivALA tene "caitya' kahevAya che. arthAt cittane hoya che. saMkaTa samaye upadravonuM nivAraNa TharavAnuM te ajoDa sthAna che. jevo bALakane karIne saMghamAM zAMti sthApe che. saMghanI mAtAno khoLo tevuM sAdhakane jina-caitya. dhyAna vicAra (savivecana) * 172 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta valayamAM traNe lokamAM rahelA prabhu-pratimA e sAkSAt paramAtmA asaMkhya zAzvata ane azAzvata sthApanA tulya che, tenA AlaMbanathI "rUpasthaarihaMta arthAta jina-mUrti ane jina- dhyAna thAya che ane tenA satata maMdiranI saMkhyAno nyAsa karavAnuM sUcana che. abhyAsathI 'rUpAtIta-dhyAna' sudhI pahoMcI mULa paMktimAM "saMkhyAno ullekha nathI zakAya che. thayo. chatAM saMkhyAnA nirdeza vinA asaMkhya mUrti e paramAtmAnI sAkAra-mudrA caityono nyAsa valayAkAra karavAnuM bIjI che. sAkAra vaDe nirAkArano bodha thAya koi rIte zakya na hovAthI tathA A pachInA che. nirAkAra potAno AtmA che, teno cAre valayomAM saMkhyAnyAsano nirdeza bodha thavAthI anAtma-tattva arthAt jaDa hovAthI ahIM paNa caitya-saMkhyAno nyAsa padArtho taraphanuM AkarSaNa ghaTatuM jAya che. hovo joie, evuM anumAna thAya che. tenuM nAma "vairAgya che ane Atma-tattva * jina-mUrtinuM mAhAbhya : taraphanuM AkarSaNa vadhatuM jAya che, tenuM A viSama kALamAM bhavyAtmAone nAma "bhakti' che. jina-biba ane jinAgamano ja mukhya vairAgya saMsAranA pravAha tarapha vaLatI AdhAra che. tenA AlaMbanathI ja mokSa- citta-vRttione roke che ane 'bhakti' e mArganI ArAdhanA thAya che. kaivalyanA - caitanyanA pravAha tarapha cittajinezvara paramAtmAno sAkSAt darzana- vRttine vALe che. vaMdana jeTalo ja AnaMda ane lAbha jina- mUrtinA dhyAnathI dhyAtA dhyeyanI sAthe mUrtinA darzana-vaMdanathI bhaktAtmAne thAya ekatAno anubhava kare che. "dhyAtA' che. jema prabhunA nAma-smaraNa dvArA aMtarAtmA che. dhyeya paramAtmA che ane manamAM prabhunuM sAMnidhya prApta thAya che tema dhyAna' eTale citta-vRttino dhyeyane temanuM rUpa (mUrti) jovAthI hRdayamAM temanuM viSe akhaMDa-pravAha, mUrti dvArA sadhAya pratibiMba paDe che ane tana, mana ane che; tethI jina-mUrtine "parama-AlaMbana' nayanAdimAM paNa AnaMda tathA bhAvollAsa kahyuM che. pragaTe che. jina-mUrtinAM darzana-pUjana"nAma" ane "sthApanA' dvArA stavanAdithI AtmAnA jJAna-darzanAdi paramAtmAnI bhakti-upAsanA thAya che. guNonI prApti ane zuddhi thAya che. temAM nAma e prabhuno maMtrAtmaka deha che, paramAtmA tulya ApaNo AtmA che - tenA AlaMbanathI 'pada0-dhyAna thAya che. e bhAvane mUrtimAM mUrtasvarUpa ApavAmAM dhyAna vicAra (savivecana) * 173 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyuM che; tethI tenAM darzana-pUjanathI ApaNane ApaNA AtmAnuM ja vAstavika darzana-sparzana thAya che. hakIkatamAM paramAtmAnuM dhyAna e paNa eka prakAre potAnA zuddhAtmAnuM ja dhyAna che. A dhyAna siddha karavA mATenuM utkRSTa AlaMbana paramAtma-mUrti che. A rIte 'caitya'-'jina-mUrti' e Atma-vikAsanI sAdhanAnuM AgavuM aMga hovAthI enI upakArakatA ane upayogitA amApa che. e ja rIte devAdhiSThita prabhAvazAlI jina-mUrtiothI pratiSThita jinAlayo ane tIrthonI paNa AdhyAtmika kSetre ghaNI ja mahattA ane upakArakatA che. caityanI upAsanA ane saMkhyA-nirdeza caturvidha-saMghane pratidina ubhayakAla avazya kartavyarUpa 'pratikramaNa'nAM sUtromAM 'caitya-stava' arthAt 'arihaMta ceiyANaM' sUtra dvArA 'arhacaityo' eTale ke arihaMta paramAtmAonI pratimAonAM vaMdana-pUjana Adi nimitte kAyotsarga karavAnuM vidhAna che. 'savvo' A sUtra dvArA traNe lokamAM rahelI sarva jina-pratimAo samAdhikAraka hovAthI, temane vaMdanAdi nimitte kAyotsarga karavAmAM Ave che. temaja 'jAvaMti ceiyAU' sUtra dvArA sAdhaka traNa lokamAM rahelA sarva caityone vaMdana kare che tathA 'jagaciMtAmaNi'sUtranI trIjI gAthAmAM sauprathama zatruMjaya, giranAra, sAcora, bharUca Adi mahAna tIrtha bhUmiomAM birAjamAna tIrthAdhipati RSabhadeva, neminAtha, mahAvIradeva tathA munisuvratasvAmI vagere arihaMta paramAtmAonI pratimAonuM bhAvapUrvaka smaraNa-vaMdana karyA pachI mahAvideha Adi kSetromAM, dizAvidiziomAM bhUta, bhAvi ane vartamAnakALa viSayaka vicaratA sarva tIrthaMkara bhagavaMtone vaMdana karavAmAM Ave che ane tyAra bAda cothI ane pAMcamI gAthAmAM traNe lokamAM rahelA ATha karoDa, sattAvana lAkha, baso ne byAsI (8,57,00,282) zAzvata jinacaityone tathA paMda2 abaja, betALIza karoDa, aThThAvana lAkha, chatrIsa hajAra ne eMsI (15,42,58,36,080) zAzvatA jina-biMbone vaMdana-praNAma karavAmAM Ave che. e ja rIte prAta:kALanA pratikramaNamAM cha Avazyaka pUrA thayA pachI je 'sakala tIrtha'-sUtra bolavAmAM Ave che temAM paNa traNe lokamAM rahelAM zAzvata caityo ane zAzvata biMbonI vistRta rIte saMkhyAnA nirdezapUrvaka stutivaMdanA karavAmAM AvI che; te saMkhyAnuM koSTaka A pramANe che dhyAna vicAra (savivecana) . 174 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarga loka pahelA devo bIjA devalo trIjA devaloke cothA devaloka pAMcamA devaloke zrva devo sAtamA devalo AThamA devaloke navamA devaloke' dasamA devaloke. agiyAramA devaloke bAramAM devo nava zaiyAmAM pAMca anuttaramAM kula 3} pAtALa loka bhuvana patiomAM 1. asura nikAlamAM 2. nAga niyamAM 3. suparNa nikAyamAM 4. vidyut nikAyamAM 5. agni nikAlpamAM 6. dvIpa nikAyamAM 7. udadhi nikAyamAM da. dik nikAlpamAM 9. pavana nikAyamAM 10.stanita nikAyamAM kula koSTaka 1 prAsAda saMkhyA prati prAsAda sthita bisaMkhyA 180 180 180 180 180 180 180 180 180 32,00,000 28,00,00 12,00,000 4,00,000 4,00,000 50,000 40,000 6,000 400 300 318 5 84,97,023 koSTaka 2 prAsAda saMkhyA prati prAsAda sthita bikha saMkhyA 64,00,000 28,00,000 5,29,901 9,00,000 76,00,000 9EUR,00,000 76,00,000 36,00,000 180 180 180 120 120 96,00,000 36,00,0 7,72,00,000 180 180 180 180 180 180 180 180 180 180 - dhyAna vicAra (savivecana) 0 175 kula bio 57,60,00,000 5,40,00,000 21,00,00,000 14,40,00,0OO 7,20,00,000 90,00,000 12,00,000 10,80,000 72,000 72,000 54000 54,000 38,160 600 1,52,94,44,760 kula biMbo 1,15,20,30,000 1,51.20... 1,29,60,00,000 1,32,80,03,0 1,36,80,00,000 1,38,20,00,000 1,36,80,00,000 1,38,60,00,000 1,72, 80,00,000 1,36,80,00,000 13,89,60,00,000 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koSTaka 3 tirthaMga-lokamAM zAzvata caityonI saMkhyA tirthaMga-lokamAM zAzvata caityonI saMkhyA batrIsone ogaNasATha (3,259) mAnavAmAM AvI che ane temAM rahelA sarva jina-biMbonI saMkhyA traNa lAkha, ekANu hajAra, traNasone vIsa (3,91,320)nI thAya che. tathA jyotiSa ane vyaMtara nikAyamAM paNa asaMkhya jina-maMdiro ane jinabiMbo che. A rIte traNe lokamAM rahelAM (nizcita saMkhyAvALAM 8,57,00,282 zAzvatA jina-maMdiro ane 15,42,58,36,080 zAzvatA jina-biMbone namaskAra thAya che. A pramANe caturvidha-saMghane pratidina karaNIya anuSThAnomAM paNa zAzvatA ane azAzvatAsarvaarhacaityonuM AlaMbana laine dhyAna-dazAmAM magnatA-lInatA keLavavAnI samucita vidhi batAvavAmAM AvI che. (18 thI 21) sAAdi valaya * mULa pATha : RSabhAdiparivArabhUtagaNadharaprabhRtisAdhusaMkhyAvalayam // 18 // mhttraamukhysaadhviisaMdhyAvatayam // 1 // zrAvasaMdhyAvatayam // 20 // zrAviAsaMdhyAvatayam // 2 artha : aDhAramuM valaya RSabhadeva Adi tIrthaMkaronA parivArabhUta gaNadhara vagere sAdhuonI saMkhyAnuM che. (juo: pariziSTa 3) (19) ogaNIsamA valayamAM mahattarA mukhya (eTale sAdhvIomAM mukhya caMdanabALA vagere) sAdhvIonI saMkhyAnuM che. (juo : pariziSTa 2) (20) vIsamA valayamAM zrAvakonI saMkhyA sthApavAmAM AvI che. (juo pariziSTa 3) (21) ekavIsamA valayamAM zrAvikAonI saMkhyA sthApavAmAM AvI che. (juo : pariziSTa 2) vivecana : RSabhadeva vagere covIsa tIrthaMkara bhagavaMtonA parivArabhUta mukhya gaNadharAdi zramaNa-samudAya, sAdhvI-vRMda, zrAvaka ane zrAvikAnA samUhanI saMkhyAnA nirdezapUrvaka smaraNa-dhyAna karavAnuM vidhAnae atyaMta mahattvabharyuM che. sarve tIrthaMkara bhagavaMto samagra jIvarAzinA kalyANa arthe je 'tIrtha'nI sthApanA kare che, te 'tIrtha' prathama gaNadhara ane caturvidha-saMgha svarUpa che. dvAdazAMgI rUpa tIrthanA sUtrathI raciyatA gaNadhara bhagavaMto che ane teno AdhAra caturvidha saMgha che. sarve tIrthaMkara bhagavaMto tIrthanI // / sthApanA vaDe ja mokSa mArgane pravartAve che. dhyAna vicAra (savivecana) - 176 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAMgI-e mokSa mArga che ane sarva indrAdi samyagu-daSTi devo ane caturvidha saMgha e mokSa mArgane sAdhanAro che. manuSyo, tiryaMca yonimAM rahelA samya bhavarUpI bhayAnaka tophAnI sAgarane dRSTi jIvo tIrtha-svarUpa jina-pravacana pele pAra pahoMcADavAmAM samartha jahAja tulya ane saMgha pratye atyaMta Adara ane tIrthanA AlaMbana vaDe bhavya AtmAone bhaktibhAva dharAve che. dharmamAM praveza karAvavAno asIma upakAra aDhArathI ekavIsa - A cAra valayo sarve tIrthakara bhagavaMto kare che. dvArA vizvamAM sarvottama, sarva zreyaskara tIrthanI vidyamAnatA sudhI je koi gaNAtA gaNadhara ke caturvidha saMgha rUpa bhavya AtmAo tIrthanI ArAdhanA dvArA jaMgama tIrthanuM dhyAna karavAnuM sUcana che. sadgati ane siddhi Adi kalyANanI pratikramaNa tathA deva-vaMdana Adi paraMparA prApta kare che, temAM tIrthakara dainika anuSThAnomAM paNa "jAvaMta ke vi paramAtmAono anugraha ja kAraNabhUta sAhU', 'aDhAijesu", "sakala tIrtha hoya che. tathA 'bharaphesara' Adi sUtro dvArA | tIrthanI mahattA : pravacana ke saMgha rUpa caturvidha-saMghanuM smaraNa-guNa-kIrtana karIne 'tIrtha e parama prAbhAvika saMsthA che. temane bhAvapUrvaka vaMdana-namaskAra karavAmAM sakaLa jIvahitakara vizva-saMsthA che. dustara, Ave che. durladhya saMsAra-sAgarane pAra utAranAra (22 thI 24) zreSTha ane samartha nAva-jahAja samAna che. bhavanayogAdi valaya vizvamAM rahelA carAcara sakaLa padArthonA * mULa pATha : saMpUrNa svarUpane yathArtha rIte oLakhAvanAra bhavanayoga 96 valayam // 22 // che. atyaMta nirdoSa ane zuddha tathA RUTyo 16 vayam || 23 || bIjAthI na jANI zakAya evI 'caraNa" #RUT 16 vanayam | 24 | ane 'karaNa' kriyAno AdhAra che ane artha : bAvIsamA valayamAM channu traNe lokamAM rahelA zuddha-dharma-saMpattivAn bhavanayoganI sthApanA karavAmAM Ave mahAtmAothI Asevita che. vartamAna che. (juo : pariziSTa 3) tIrthakara, gaNadhara bhagavaMto paNa pUrvanA trevIsamA valayamAM channa karayoganI tIrthakara sthApita tIrthanA AlaMbana vaDe ja sthApanA karavAmAM Ave che. (juo : tIrthakara-gaNadhara pada prApta kare che tathA pariziSTa 3). Urdhva, adho ane tiryam lokamAM rahelA covIsamA valayamAM chazuM karaNanI dhyAna vicAra (savivecana) * 177 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA karavAmAM Ave che. (juo dhyAnonAM svarUpanuM ciMtana thAya che. pariziSTa 3) sAtamA ane AThamA valayamAM tIrthaMkara paramAtmAnAM mAtA-pitAnuM smaraNa thAya che. navamA valaya dvArA traNe covIsInA jinezvara paramAtmAnAM maMgaLa nAmonuM smaraNa thAya che. dasathI soLa valayomAM samyag-diSTa indro, adhiSThAyaka devo, devIo vagerenuM smaraNa thAya che. sattaramA valayamAM asaMkhyAtA zAzvata ane azAzvata caityonAM smaraNa dvArA sthApanA-tIrthaMkaranuM dhyAna thAya che. tyAra pachI aDhArathI ekavIsa sudhInAM cAra valayomAM prathama gaNadhara ane vivecana : bAvIsa, trevIsa ane covIsamA valayamAM anukrame bhavanayoga, karaNayoga ane karaNanA channu-channu prakorAnI sthApanA karavAnuM vidhAna che. A traNe valayomAM sarva prakAranA dhyAna-bhedomAM rahelI yoganI sthiratA ane upayoganI zuddhinuM tAratamya batAvavAmAM AvyuM che. jene laine dhyAnanA prakAronI saMkhyA 4,42,368 thAya che. A rIte covIsa valayothI vIMTAyelA potAnA AtmAnuM dhyAna karavuM e 'paramamAtrA dhyAna' kahevAya che. paramamAtrA dhyAnanI vizALatA : A dhyAnamAM arihaMta paramAtmAnA vizALa parivArarUpa tIrthanuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. tIrthanA traNa artha thAya che (1) dvAdazAMgI rUpa tIrtha, (2) prathama gaNadhara rUpa tIrtha, (3) caturvidha-saMgha rUpa tIrtha. temAM prathama zubhAkSara, bIjA anekSara, trIjA paramAkSara ane cothA akSara - A cAra valayomAM dvAdazAMgI rUpa tIrthanuM ciMtana thAya che. pAMcamA nirakSara ane chaThThA sakalIkaraNa valaya dvArA piMDastha Adi caturvidhasaMgha rUpa tIrthanuM smaraNa thAya che. bAvIsathI covIsa - A traNa valayo dvArA bhavanayoga, karaNayoga ane karaNa ke je pravRtti nivRtyAtmaka cAritra-dharma che, tenuM svarUpa ciMtavAya che. 'paramamAtrA dhyAna'nI upayogitA : dhyAnanA viSayane sUkSma-sUkSmatara banAvavA mATe prathama dhyeyane vizALalokavyApI banAvavuM paDe che ane te 'pa2ma mAtrA dhyAna' dvArA thai zake che. temAM tribhuvanastha padArthonA svarUpanuM ciMtana karavAnuM hoya che. caturvidha-saMghane avazya kartavya rUpa devavaMdana, caityavaMdana, pratikramaNa Adi anuSThAno tathA tenAM sUtro e dhyAna vicAra (savivecana) . 178 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnayoga viSayaka aneka sAdhanAsAmagrIthI sabhara che. upayogapUrvaka anuSThAno karanArane potAnI yogyatAnusAra teno lAbha avazya maLe che. 'parama mAtrA dhyAna'nA covIsa valayomAM batAvelA dhyAnanA padArtho Avazyaka-sUtromAM paNa samAyelA hovAthI te sarvatra zubha-dhyAnanI upayogitAne sUcita karI sAdhakane dhyAnamArganI sAcI oLakhANa Ape che. deva-vaMdananA bAra adhikAromAM prathama 'bhAva-jina'nI stuti karavAmAM Ave che, te 'mAtrA-dhyAna'mAM batAvelA bhAvatIrthaMkara paramAtmAnA dhyAnanI ghotaka che. zeSa adhikArono saMbaMdha 'parama mAtrA dhyAna' sAthe susaMgata che. 'logassa'-sUtramAM nAma-jinanuM kIrtana che. 'arihaMta ceiyANaM' dvArA sthApanAjinanA vaMdanAdi mATe kAyotsarga karAya che. 'jea aiyA siddhA' vaDe dravya-jina ane 'savvaloe arihaMta'thI traNe bhuvananAM caityone vaMdanAdi thAya che. 'puqharavara'mAM viharamAna vIsa tIrthaMkara paramAtmA ane zruta-dharmanI che ane 'dhammo vaau' padathI cAritra dharmanI stuti thAya che. 'siddhANaM buddhANaM' siddha paramAtmAone covIsInA tIrthaMkara paramAtmAone temanI kalyANaka bhUminAM nAmaThAmanA nirdeza sAthe vaMdana karI, temanI stuti karavAmAM Ave che. - dvArA 'veyAvaccagara'-sUtra vaiyAvRtttakara sarva samyag-diSTa devonuM smaraNa thAya che. A dhyAnanuM phaLa : A rIte covIsa valayothI veSTita (vIMTAyelA) sva-AtmAnuM dhyAna karavAthI te badhA sAthe AtmIyatAno bhAva pedA thAya che. jema deha ane tenA saMbaMdhIonuM satata ciMtana-smaraNa karavAthI mohAdhIna A AtmA te deha ane tenA saMbaMdhIo sAthe ekatA anubhave che, tevI ja rIte tIrthaMkara 52mAtmAnuM dhyAna karanAra sAdhaka teo sAthe tathA tenA parivArabhUta caturvidha-saMgha tathA gaNadharAdi sAthe ekatAno anubhava kare che. A anubhavanA prabhAve sAdhaka AtmAne - 'A caturvidhasaMgha tathA jJAnadarzana-cAritra e ja mArI saMpatti che' evI dRDha pratIti thAya che. (21) pada dhyAna stuti. sUtramAM sarva tathA vartamAna dhyAna vicAra (savivecana) mULa pATha : padaM dravyato laukikaM rAjAdi 5, lokottaramAcAryAdi 5, bhAvataH paJcAnAM parameSThipadAnAM dhyAnam // 2 // - 179 - - Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : pada - 'dravyathI pada' laukika rAjA Adi pAMca padavIo (rAjA, maMtrI, koSAdhyakSa, senApati, purohita) che. 'lokottara pada' AcAryAdi (AcArya, upAdhyAya, pravartaka, gaNAvacchedaka, sthavira) pAMca padavIo che ane paMcaparameSThIonuM dhyAna karavuM te 'bhAvathI pada' che. vivecana : paMcaparameSThI bhagavaMtonA dhyAnane 'pada dhyAna' kahevAya che. 'parama mAtrA'mAM covIsa valayo dvArA dhyAnane tribhuvana-viSaya-vyApI banAvavAnI prakriyA batAvI che. pada vagere dhyAnomAM dhyAnane kramazaH sUkSma, sUkSmatara ane sUkSmatama banAvavAnI prakriyA batAvavAmAM AvI che. mAtrA ane 52mamAtrA dhyAnanA sarva dhyeya-padArthono saMkSepa pAMca parameSThIomAM thayelo hovAthI ahIM pAMca parameSThIpadonA dhyAnane, 'pada dhyAna' rUpe oLakhAvavAmAM Ave che. 'pada dhyAna'mAM sarva prakAranA AcAra, dhyAna-yoga tathA maMtro ane vidyAono saMgraha thayelo che. kema ke 'pada dhyAna'mAM dhyeya rUpe paMcaparameSThI bhagavaMto hovAthI te namaskAra mahAmaMtra - svarUpa che. namaskAra-mahAmaMtra e jinazAsanano sAra che, cauda pUrvano uddhAra che. sarva maMtra, taMtra ane vidyAono bhaMDAra che. ityAdi mahAmaMtranuM je mAhAtmya Agama graMtho vageremAM batAveluM che te sarva 'pada dhyAna'mAM atyaMta upayogI che. - ahIM Agama, yoga (dhyAna), maMtra ane taMtra-yaMtranI dRSTie parameSThInamaskAranuM mAhAtmya vicAravAmAM Ave che, jethI 'pada dhyAna'nuM mahattva paNa khyAlamAM Avaze. Agama-dRSTie parameSThI-namaskAranuM * mAhAtmya : 'mahAnizItha', 'namaskAra-niryukti' Adi Agama graMthomAM parameSThI-namaskAramahAmaMtrane 'paMcamaMgala-mahAzrutaskaMdha' tarIke oLakhAvavAmAM Avela che. kAraNa ke te (navakAra) talamAM tela, kamaLamAM makaraMda ane sarva lokamAM paMcAstikAyanI jema sarva AgamomAM vyApIne rahelo che. sarva AgamonuM Adi pada che, tethI sarva sUtronA AdimAM paNa te avazya hoya che. agni AdinA bhaya vakhate mANasa kaNa-kapAsa Adi badhuM choDI daine jema kiMmatI ratnane grahaNa kare che, duzmanonA humalA vakhate talavAra jevAM sAmAnya zastrone choDIne 'zakti' Adi amogha zastrono ja upayoga kare che, tema zrutakevaLI jevA pUrvadhara-maharSio paNa maraNa samaye dvAdazAMga-zrutane choDIne tenuM ja smaraNa kare che. tethI navakAra dhyAna vicAra (savivecana) * 180 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrae dvAdazAMganA sArabhUta hovAnI guNanA arthI AtmAo sau prathama hakIkata puravAra thAya che. paMcaparameSThI bhagavaMtono vinaya kare che, samagra dvAdazAMgInA ciMtana-mananathI temaja tema karavAmAM potAnuM ahobhAgya jevI Atma-vizuddhi temaja tajajanya samaje che. samatA pAmI zakAya che, tevI ja Atma- mahAprAbhAvika A maMtravirAjanA vizuddhi temaja samatA maMtrAdhirAja smaraNa-manana-ciMtana nididhyAsananA navakAranA bhAvapUrvakanA ArAdhanathI pAmI pratApe sarva prakAranAM pApono kSaya, sarva zakAya che. prakAranAM puNyano saMcaya thAya che tathA sarva A "namaskAra-maMtra' e yathArtha prakArathI AtmA avazya zuddha thAya che. kriyAnugata (namaskAranI kriyAne * parameSThI namaskAranuM phaLa : anusaranAra), sadbhUta guNa-kIrtana svarUpa paMcamaMgala svarUpa parameSThI namaskAra - tathA yatheccha-phaLa-prasAdhaka parama-stutivAda e sarva prakAranA zoka, saMtApa, udvega, rUpa che. Adhi, vyAdhi, upAdhi, mahAvyAdhi, parama-utkRSTa stuti, traNa jagatamAM vedanA, ghora du:kha, daridratA, dInatA, je sarvottama hoya tenI ja karavI joie. kleza, janma-jarA-maraNa tathA garbhAvAsa traNa jagatamAM uttamottama AtmA je Adi duHkhothI bharapUra evA bhayAnaka koi thai gayA, je koi thAya ke je koi thaze saMsAra-sAgarathI uddhAra karanAra che. te sarva arihaMtAdi pAMca ja che. te sivAya sarva samIhita padArthonI prApti mATe bIjA koI nathI, te pAMca che - arihaMta, te kalpavRkSa ane ciMtAmaNiratnathI paNa siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu...! adhika prabhAvazAlI che. A loka, paMcamaMgala-mahAzrutaskaMdha' - e paralokanAM sarva vAMchita pUranAra che. paramastuti paramabhakti svarUpa che ane zAstro to tyAM sudhI kahe che ke - bhakti-vinaya e sarva samyagu AcAronuM- A navakArano tAga koi pAmyuM nathI ke guNonuM mULa che. tethI sarva prakAranA pAmI zake tema paNa nathI, mATe dastara sadanuSThAnomAM paNa A navakAra vyApaka saMsAra-sAgarane pAra pADavAmAM te sadA rUpe avazya hoya ja che. mokhare che. parameSThI bhagavaMtonI bhakti-sevA vidhipUrvaka eka lAkha vAra navakAravinA koi paNa samyagu-AcAra ke guNanI maMtranuM ArAdhana karanAra AtmA, niHsaMdeha vAstavika prApti thaI zakatI ja nathI; mATe tIrthaMkara nAma-karma upArjana kare che. dhyAna vicAra (savivecana) * 181 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navakAra-maMtranA eka padanuM paNa muddAono ahIM vicAra karIzuM. bhAvapUrvaka karavAmAM AveluM ArAdhana (1) utpatti dvAra : "namaskAra' zabda pacAsa sAgaropamanAM saMcita pApa-karmono - e jJAna ane kriyA rUpa che. e baMne nAza kare che ane nave padonuM ArAdhana utpatti-dharmavALA che. tethI 'namaskAra" karavAthI pAMcaso sAgaropamanAM saMcita e utpatti-dharmavALo che. utpattimAM pApa-karmono kSaya kare che. nimittanI apekSA rahe che. "namaskAra'nI janma-janmAMtaranAM saMcita zArIrika ke utpattimAM traNa nimitto-kAraNo mAnelAM mAnasika sarva duHkho ane tenA kAraNabhUta che. te nIce pramANe che - pApa-karmo tyAM sudhI ja TakI zake che, jyAM (a) samutthAna : jenAthI samyagu sudhI bhAvapUrvaka namaskAra-mahAmaMtranuM utpatti thAya, te samutthAna kahevAya che. smaraNa-ArAdhana na thayuM hoya. namaskAranA AdhAra rUpa deha e kharekhara ! A navakAramaMtra - e A 'samutthAna' che eTale ke namaskArane loka ane paralokanAM sarva sukhonuM mULa che. ucita evuM kAyAnuM samyaguM utthAna. * pada dhyAna ane parameSThI namaskAra : (ba) vAcanA guru pAse sUtra-artha | 'pada dhyAnamAM pAMca parameSThI vagereno pATha levo, sAMbhaLavo. bhagavaMtonuM ja dhyAna hovAthI te namaskAra- (ka) labdhi : namaskAranA pratibaMdhaka mahAmaMtranuM ja dhyAna che kema ke 'pada 'namaskArAvaraNIya karmano kSayopazama thavo. dhyAna' - e bhAva-saMkoca rUpa bhAva- "namaskAra'nI utpattimAM - A traNa namaskAra che. sAmAnya kAraNo che.2 Avazyaka-niryukti' aMtargata pratyeka zabdanA ochAmAM ochA cAra 'namaskAra-niryukti'mAM zrutakevaLI artha to avazya thAya che. te nikSepabhadrabAhu svAmIjIe utpatti, nikSepa, dvAramAM batAvAya che. pada ane padArtha Adi dvAro vaDe navakAranuM (2) nikSepa : 'namaskAra' zabdanA vizada svarUpa ane rahasya spaSTapaNe cAra artha thai zake che. jema ke - varNavyuM che. temAMnA keTalAka upayogI (a) nAma-namaskAra : "namaH" evuM 1. namaskArane AvaranAra karma-mati-jJAnAvaraNIya, zruta-jJAnAvaraNIya ane darzana-mohanIya che. tene ja ahIM 'namaskArAvaraNIya' kahe che. naigama, saMgraha, vyavahAra, naya-namaskAranI utpattimAM traNa kAraNo mAne che, paraMtu Rju-sUtra naya vAcanA ane labdhi bene ja ane zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta naya - e labdhine ja kAraNa rUpe svIkAre che. dhyAna vicAra (savivecana) * 182 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma te "nAma-namaskAra" che. utthAna temaja zArIrika baLa apekSita (ba) sthApanA-namaskAra : "namaH" che. uttama saMghayaNayukta zarIra dhyAnamAM evA be akSaronuM Alekhana athavA hAtha vizeSa nizcalatA lAve che. kSapakajoDavA Adi namaskAra-mudrA te "sthApanA zreNigata dhyAna mATe prathama vijanamaskAra' che. RSabha-nArAca) saMghayaNanI AvazyakatA (ka) dravya-namaskAra : bhAva-zUnya rahe che. arthAt upayoga vinAnI namana-kriyA te (2) vAcanA : dhyAnamAM zrutajJAnano 'dravya-namaskAra" che. upayoga bAramA guNa-sthAnaka sudhI avazya (Da) bhAva-namaskAra : upayogapUrvaka hoya che. tethI gItArtha-jJAnI guru dvArA karAto namaskAra te 'bhAva-namaskAra" che. vAcanAdi vaDe zAstrAbhyAsa karavo jarUrI (3) pada dvAra : jenA vaDe artha che. zruta-jJAna vaDe tattva-ciMtA ane jaNAya te 'pada' kahevAya che. "nama:'- bhAvanAno abhyAsa thavAthI ja vastutaH naipAtika pada kahevAya che. dhyAnano prAraMbha thAya che. zruta-jJAna (4) padArtha dvAra : padArtha eTale vinA dhyAnano saMbhava nathI. 'padano artha'. 'nama:' - e "pUjA'- (3) labdhi : zubha-dhyAna mATe matiarthano vAcaka che. jJAnAvaraNIya Adi karmono kSayopazama pUjA be prakAranI che : (a) dravya- to atyaMta jarUrI che, paNa tenI sAthe saMkoca rUpa - dravya pUjA, jemAM hAtha-paga- darzana-mohanIyano kSayopazama paNa mastaka vagereno saMkoca mukhya hoya che - apekSita che arthAtu bhAva-namaskAranI e 'dravya pUjA' che. (A) bhAva-saMkoca jema bhAva-dhyAnamAM paNa 'labdhi' - e rUpa-bhAvapUjA-arihaMtAdi paMca parameSThI pradhAna kAraNa che. bhAva-namaskAra bhagavaMtonA guNomAM manano praveza- (samyaktva)nI prApti vinA vastutaH zubhacittanI ekAgratA-e 'bhAvapUjA' che. dhyAnano prAraMbha thato nathI. bhAvArthaH utpatti dvAramAM namaskAranI (5) nikSepa : bhAva-namaskAranI jema utpattinA je traNa hetuo batAvyA che, bhAva-dhyAna paNa be prakAranAM che : (1) te dhyAnanI sAdhanAmAM paNa eTalA ja AgamathI ane (2) no-AgamathI. agatyanA che. AgamanI apekSAe bhAva-dhyAna (1) samutthAna : dhyAna-sAdhanAmAM eTale dhyAnanA arthane jANanAra temaja paNa dhyAnane yogya zarIranuM sabhya upayogavALo AtmA. dhyAna vicAra (savivecana) * 183 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no-AgamanI apekSAe bhAva-dhyAna eTale upayoga-yukta dhyAnanI ciMtanAtmakakriyA arthAt upayogavALuM dhyAna. (6) pada ane padArtha : 'namaH' pada ane pada dhyAna'no zabdArtha-bhAvArtha vicAratAM baMnenI kathaMcit tulyatA jaNAi Ave che. bhAva-namaskAranA paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa vagere aneka bhedo che. nAmAdi cAre namaskAranA-nyUnAdhika zuddhinI apekSAe aneka bhedo paDe che. bhAva-namaskArano 52ma prakarSa vItarAga-dazAne prApta thayelA uttama (1) 'dravya-pUjA'mAM kAyA ane AtmAone hoya che. tIrthaMkara paramAtmA vANIno saMkoca hoya che. paNa 'namo tirthaMK' padano uccAra kare che. * pUjAnA cAra prakAra : (2) 'bhAva-pUjA'mAM manano saMkoca hoya che arthAt arihaMtAdinA guNamAM manane ekAgra banAvavAnuM hoya che. tethI tene 'bhAva-saMkoca' kahe che. 'pada-dhyAna'pUjA, e bhAva namaskAra rUpa che. bhAvanamaskAranI prApti atyaMta durlabha che. tattvathI sAco namaskAra paNa te ja che. 'lalita-vistarA' graMthamAM bhAvanamaskAranI mahattA ane vyAkhyA vizada rIte batAvavAmAM AvI che. dharmaprazaMsA Adi bIjAdhAna vagerethI te anukrame siddha thAya che. 'zakrastava'mAM sau prathama 'namunthuLa' - 'namaskAra thAo' A prArthanAtmaka namaskAra karavA pAchaLa sAdhaka bhaktAtmAno e ja zubha-uddeza che ke - vartamAnamAM huM paramAtmAne bhAva-namaskAra karI zakuM evuM sAmarthya mArAmAM nathI, paNa 'namaH'-'pUjA' arthamAM che. pUjAnA mukhya prakAra be che : (1) dravyapUjA ane (2) bhAvapUjA. te karavAnI icchA pUrepUrI che. tethI prabhu-kRpAnA prabhAve ja mAro icchAyogano namaskAra bhAvimAM bhAva-namaskAra karavAnuM sAmarthya pragaTAvaze. - jinAgamomAM cAra prakAranI pUjA kahelI che : (1) puSpa-pUjA, (2) naivedya(3) stotra-pUjA ane (4) pratipatti-pUjA. prathamanA be bheda 'dravya-pUjA'nA che; pachInA be bheda 'bhAva-pUjA'nA che. 'bhAva-pUjA' 'pratipatti' rUpa hoya che. guNa-sthAnanI dRSTie pUjA H samyag-dRSTi jIvone prathamanI traNa pUjA hoya che ane deza-viratidharone cAre pUjA hoya che. sarAgI sarvaviratidharane (chaThThAthI dasamA guNa-sthAnaka sudhI) 'stotra' ane 'pratipatti' - be pUjA hoya che ane vItarAga-dazAmAM eTale ke agiyAramA, bAramA ane teramA guNasthAnakamAM 'pratipatti pUjA' hoya che. dhyAna vicAra (savivecana) . 184 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A cAre pUjAo anukrame uttarottara pradhAna che ane te 'pratipatti rUpa che.' vizeSa vizuddhivALI hoya che. prathamanI be pUjAmAM 'dravya-saMkoca', | 'bhAva-pUjA' (bhAva-namaskAra) - e "stotra'mAM vANI ane manano saMkoca pratipatti' rUpa che. ane "pratipattimAM manano ane bhAvano * "pratipatti pUjA'nuM tAtparya : saMkoca hoya che. pratipatti eTale "Asa-puruSanA jyAre-tyAre, jyAM-tyAM, jANatAMvacananuM avikalapaNe pAlana karavuM.' ajANatAM sthApelA manane ane AropelA paramAtmAnI AjJAnuM paripUrNa pAlana bhAvane, te-te sarva sthAno temaja vItarAgane ja hoya che. upazAMta-moha, padArthomAMthI kheMcI laine iSTavizeSa paMca kSINa-moha ane yoga-kevaLI - A parameSThI bhagavaMtomAM sthApavuM tene manano traNamAMthI prathamanA be saMyamanI utkRSTa saMkoca arthAt "bhAva-saMkoca' kahe che. sAdhanA dvArA vizuddha-dhyAnanI zreNimAM 'dravya-pUjA'thI sarvathA upara UThavAnI sthita hoya che ane yogI-kevaLI tenA kriyAne 'bhAva-pUjA' kahe che. dvArA kevaLa-jJAnane pAmelA hoya che. A rIte "namo' pada sarva prakAranI AvI utkRSTa koTinI Atma-vizuddhi pUjAonuM dyotaka hovAthI "dhyAna' rUpa ekAeka prApta thaI jatI nathI. paraMtu 'pratipatti pUjA'nuM paNa sUcaka che. dIrghakALanA saMyama ane dhyAnAdinA satata A daSTie namaskAra-mahAmaMtramAM abhyAsa pachI prApta thAya che. e ja kAraNe paNa 'namo' pada dhyAnanuM sUcaka hovAnuM deza-virati ane sarAga-saMyamIne paNa siddha thAya che. dhyAnAdi vaDe anukrame je Atma-vizuddhi A 'namo' pada jIvano jIva taraphano prApta thAya che yA hoya che, tene paNa aNagamo dUra kare che, manane arihaMtamAM 'pratipatti pUjA' kahe che. ogALe che - arihaMtamaya banAve che. | 'pada-dhyAnamAM paMcaparameSThI teno mahimA aparaMpAra che. bhagavaMtonuM dhyAna karavAnuM hoya che. te 'pada-dhyAna'mAM paMca parameSThIonuM paramAtmAnI AjJAnA pAlanarUpa hovAthI dhyAna hovAthI, tene namaskAra-mahAmatranuM 'bhAva-namaskAra' che ane te 'bhAva- ja dhyAna kahI zakAya che. kAraNa ke 'padanamaskAra" "pratipatti-pUjA' svarUpa che. kahyuM dhyAna' ane 'namaskAra-mahAmaMtra'mAM paNa che ke - sarva pUjAomAM 'bhAva-pUjA' padArtharUpe paMca parameSThIo ja rahelA che. 1. mAvapUnAyA: prathAnatvAn tasvaccha pratipattirUpatnIn - 'snatata vistara', pR. 4. dhyAna vicAra (savivecana) * 185 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMtAdi pAMce padono viziSTa rahasyabhUta artha : (1) arihaMta pada : je deva, dAnava ane manuSyone viSe vaMdana ane pUjanane yogya che. tIrthaMkara-nAmakarma rUpa arihaMtapadavInA upabhogapUrvaka siddhine pAmanArA che. sarva guNothI paripUrNa hovAthI sarvottama che, stuti karavA yogya che ane bhayAnaka-bhavATavImAM paribhramaNa karavAthI bhayabhIta thayelAM prANIone parama-AnaMda svarUpa mokSa-mArgane batAvanArA che. je bhavATavImAM 'sArthavAha' ane bhava-samudramAM 'niryAmaka' bane che ane cha kAya jIvonA rakSaka hovAthI 'mahAgopa'nA yathArtha birudane dhAraNa karanArA che. je indriyo, viSaya-kaSAya, pariSaha, vedanA, upasarga, rAga-dveSa, moha ane karma Adi bhAva-zatruone haNanArA chejItanArA che, sarvajJa, sarvadarzI ane aciMtya zakti-saMpanna che. jemanuM zArIrika rUpa-sauMdarya ane baLa-parAkrama sarva devo ane indronA rUpa tathA baLathI anaMtagaNuM che. jemanI vANI patthara jevA hRdayane pANI karI de tevA viziSTa prakAranA pAMtrIsa guNothI yukta che. jemanA puNyadehamAM vahetuM rudhira dUdhanI dhArA jevuM zveta hoya che. jemane janmathI traNa jJAna hoya che. jemanuM AtmadaLa ananya koTinuM hoya che. jeo samagra jagatanA jIvonA kalyANa mATe ja dharma-tIrthanI sthApanA karanArA ane paropakAramaya jIvana jIvanArA hoya che. jeo kRtajJatA-guNanA svAmI hoya che. jagatanI koipaNa daivI-zakti jemanI tulanAmAM atizaya sAmAnya gaNAya che. je traNa bhuvananA svAmI che, guru che, mAtA che, pitA che, baMdhu che, priyatama che, sarva hitakara ane sukhakara che, te ja arihaMta paramAtmA che. saghaLI zreSTha upamAo jemanI AgaLa vAmaNI banI jAya che evA virATa arihaMta paramAtmAnA prabhAve ja A vizva saubhAgyavaMtu che, vyavasthita che, niyamabaddha che. (2) siddha-pada : jemane anupama, akSaya ane avyAbAdha sukho siddha thayAM che arthAt jemanAM sarva prayojano paripUrNa thayAM che, jeo sarvathA kRtakRtya che. AThe karmanAM saMpUrNa kSayathI avinAzI siddhi-padane prApta thayelA che. je anaMta jJAna, darzana ane cAritra Adi guNothI yukta che, tethI ja bhavya * 186 dhyAna vicAra (savivecana) Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvone atizaya pramoda utpanna karanArA che. jemanAM smaraNa-ciMtana ane dhyAnathI bhavya-jIvone guNa-samUhanI prApti thAya che. je svayaM parama-maMgaLa svarUpa hovAthI temanuM dhyAna karanArA bhavyAtmAne paNa maMgaLa-svarUpa banAvanArA che. je ajara-amara ane asaMga che, janma-maraNAdinAM sarva baMdhanothI sarvathA vimukta banelA che ane sadAkALa zAzvata, avyAbAdha sukhane anubhavanArA hoya che, te ja siddha paramAtmA che. temanuM smaraNa-manana ane dhyAna bhavya AtmAne siddha svarUpI banAve ja che. (3) AcArya-pada : jeo jJAnAdi AcArone aharniza-pratipaLa AcaranArA che ane upadeza-dAnAdi dvArA bhavyajIvone AcAra-pAlana karAvanArA che, bIjAnA ane potAnA AtmAnuM ekAMte hita AcaranArA che. jeo prANanA bhoge paNa pRthvIkAyAdi samAraMbhone traNa karaNa ane traNa bhoga vaDe kadI AcaratA nathI. yathArtha abhyAsI che. sva-para darzananA jJAtA che, marmajJa che. jeo pramAdAdi doSothI vegaLA rahevAmAM sadA upayukta che. jeo dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA sadAcAranI gaMgAnA pravAhane sadA jIvaMta rAkhanArA che. sadupadezanuM jAte pAlana karIne, sadupadeza ApanArA che, mATe nitya namaskaraNIya che, pUjanIya che, vaMdanIya che, sevya che. (4) upAdhyAya-pada : A pade birAjamAna AtmA, AsavanAM dvArone sArI rIte rokIne mana, vacana ane kAyAnA yogone AtmAdhIna banAvIne vidhipUrvaka svara, vyaMjana, mAtrA, bindu ane akSara vaDe vizuddha evA dvAdazAMgazrutanuM adhyayana ane adhyApana karanArakarAvanAra ane tenA vaDe sva-paranA AtmAne hitakArI evA mokSanA upAyonuM niraMtara sevana karanArA hoya che. jeo vinaya-guNanA bhaMDAra che. mUrkha yA alpa-buddhivALo ziSya paNa jemanI kRpAthI saraLatApUrvaka vinayavaMta banIne zruta-jJAnano abhyAsI banI jAya che. sUtra-pradAna dvArA bhavya-jIvonA upakArI hovAthI teo paNa namaskAraNIya koi kopa kare ke koi pUjA kare, tohoya che. paNa rAga-dveSane AdhIna na banatAM ubhaya tarapha samatA-bhAva dharanArA che. (5) sAdhu-pada : jeo svayaM mokSanI sAdhanA karanArA temaja bIjA AtmAone paNa dharmanI sAdhanAmAM sahAya karanArA hoya che. jeo bAhya ane atyaMtara bAra prakAranAM tapanuM AcaraNa karanArA, atyaMta * 187 dhyAna vicAra (savivecana) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSTakArI ugra tapazcaryA, ahiMsAdi vrato, dharmanI sarva prakAranI sAdhanA-upAsanA niyamo ane vividha prakAranA abhigraho A ekaso ATha guNomAM aMtabhUta thai karavApUrvaka saMyamanuM vizuddhapaNe pAlana jAya che. tethI ja "parameSThI-dhyAna" svarUpa karanArA temaja aneka prakAranA pariSaha A 'pada-dhyAnamAM dhyAnanA sarva bhedaane upasargone samatApUrvaka sahana prabhedo samAi jAya che. karanArA, jagatanA sarva jIvone arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya Atmaupamya dRSTithI jonArA ane tadanurUpa ane sAdhu - A pAMca parameSThI bhagavaMto - jIvana jIvanArA sAdhu bhagavaMto yAvat e navakAranI pAMca vastu che ane te guNamaya sarva karmono kSaya karIne mokSane prApta hovAthI mUrtimAna guNo jevA che. phUla ane karanAra hoya che. suvAsa jevo abheda temanA jIva ane guNo paMca parameSThI : arihaMta, siddha, vacce che tethI ja samyagadarzana-jJAna-cAritra AcArya, upAdhyAya ane sAdhu - e rUpa ratnatrayInI jema te arihaMtAdi darekane "parameSThI' kahevAmAM Ave che ane bhagavaMto guNanA arthI-jIvone atyaMta te pAMcane "paMca parameSThI' tarIke pUjanIya che, namaskaraNIya che. oLakhavAmAM Ave che. A pAMca vastu)ne namaskAra karavA "parameSThI" eTale paramapade rahelA pAchaLa mukhya je pAMca hetuo rahelA che, uttama AtmAo. te nIce pramANe che. - A paMca parameSThIomAM prathamanAM be maggo avippaNAso pada 'deva-tattva' svarUpa che ane pachInAM mAthA vinayathI sahAyatta ! traNa pada 'guru-tattvasvarUpa che. paMvida namukkAra A paMca parameSThI-bhagavaMtomAM mi prardi deDhuiM ekaso ATha guNo rahelA che. jenuM bhAvArtha : arihaMta paramAtmAo smaraNa-manana ane dhyAna karavAthI sarva ratnatraya rUpa mokSa-mArganA upadezadAtA azubha-kamano vinAza ane sarva prakAranAM che ane svayaM mokSamArganA hetu che, tethI zubhano vikAsa thAya che. teozrI nitya namaskaraNIya che. jJAna, dhyAna, yoga, adhyAtma ane A che arihaMta-namaskArano hetu. 1. (1) arihaMta paramAtmAnA 12 guNo, (2) siddha paramAtmAnA 8 guNo, (3) AcArya bhagavaMtanA 36 guNo, (4) upAdhyAya bhagavaMtanA 25 guNo ane (5) sAdhu bhagavaMtanA 27 guNo - Ama badhA maLI 108 guNa thAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 188 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha bhagavaMto mokSamArganI yoganI dRSTie namaskAra sAdhanAnA phaLa rUpe je avinAzIpaNuM namaskAranI utpattinA traNa hetuomAM prApta kare che, te avinAzapaNAnI prApti prathama hetu "samutthAna" (dahanuM samyagu mATe siddha bhagavaMtono namaskAra che. utthAna) kahelo che. te yoganA ATha AcArya bhagavaMto vizva-snehAtmaka aMgo paikI trIjA "Asana" aMgano sUcaka AcAranuM aNizuddhapaNe pAlana karavApUrvaka che ane dehanI sthiratA rUpa Asane, teno upadeza Ape che te AcAranI yama-niyamanA pAlanathI ja siddha thAya che, prAptino hetu AcAryanamaskAranA mULamAM tethI traNe yogAMga "samutthAna' vaDe sUcita rahelo che. thAya che. upAdhyAya bhagavaMto vinaya guNanA namaskAranI utpattino bIjo hetu bhaMDAra che, satata svAdhyAyarata che temaja 'vAcanA" che. te varNa-yoga ane arthasUtrapAThAdi ApanArA che - A guNomAM yogano sUcaka che. temaja bhAva-prANAyAma mukhya guNa vinaya che. tenI prAptinA ane pratyAhArano paNa sUcaka che. hetupUrvaka upAdhyAya-namaskAra che. sadguru pAse vinayapUrvaka sUtra ane sAdhu mahAtmAo mokSa-mArganI arthano pATha sAMbhaLIne namaskAranuM sAdhanAmAM sahAya kare che mATe teo paNa adhyayana zuddha uccArapUrvaka karavuM tenuM pUjaya che. nAma "vAcanA" che. A rIte (1) mokSa mArga, (2) namaskAranI utpattino trIjo hetu avinAzIpaNuM, (3) AcAra, (4) "labdhi che. te "AlaMbana yogane tathA vinaya ane (5) sahAyakatA - e pAMca dhAraNA, dhyAna ane samAdhine jaNAve che. hetuo mATe paMcaparameSThI bhagavaMtone sUTo ane arthanA praNetA namaskAra karavAnA che. arihaMtAdimAM cittano ekAgra upayoga - tAtparya ke paMcaparameSThI bhagavaMtonA e "AlaMbana-yoga" che. anugrahathI ja jIvanamAM mokSamArga ahIM 'labdhi' - e matiAcAra-pAlanatA, vinaya-saMpannatA ane jJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayopazama rUpa parArthakaraNa rUpa sahAyakatA Adi guNo che ane te arihaMtAdinA AlaMbana prApta thAya che ane te guNono uttarottara (dhyAna)nA yoge "apUrvakaraNa' AdinA vikAsa thavAthI anukrame avinAzI-pada krame pragaTa thAya che. "apUrvakaraNa' Adi prApta thAya che. karaNo paNa dhyAna" rUpa che. dhyAna vicAra (savivecana) * 189 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. sUripuraMdara haribhadrasUrijI mahArAje 'yogakviMzikA'mAM yoganuM svarUpa jaNAvatAM kahyuM che ke 'mokkheNa joyaNAo jogo' 'AtmAne mokSa sAthe joDI ApanAra sarva prakAranA jJAnAdi AcAra - e sAmAnyataH 'yoga' che ane vizeSatayA yoganA pAMca prakAra nIce pramANe che (1) varNa-yoga, (2) sthAna-yoga, (3) artha-yoga, (4) AlaMbana-yoga ane (5) anAlaMbana-yoga. - prathamanA be yoga 'kriyAtmaka' che ane pachInA traNa yoga 'jJAnAtmaka' che. sthAnAdi yoganI vyApakatA 'caityavaMdana' Adi pratyeka dharmAnuSThAnomAM sthAnAdi yogono yathAsthAna prayoga karavAmAM Ave, to ja te anuSThAna vidhipUrvaka thayuM gaNAya ane e rIte vidhipUrvaka ArAdhelA anuSThAnanA phaLa rUpe sAdhakane jIvanamAM cittanI nirmaLatA-prasannatAno anubhava thAya che. temaja anukrame sadgati ane siddhi-pada paNa prApta thAya che. jemake caityavaMdana' karatI vakhate mukhathI sUtronuM spaSTa ane zuddha uccAraNa karavuM, baMne hAtha 'yogamudrA'e vyavasthita rAkhavA, manathI sUtronA arthanuM ciMtana karavuM ane dRSTi prabhu-pratimA AdinA AlaMbanamAM sthira karavI. A rIte sthAnAdi yoganA prayoga pUrvaka ja sarva anuSThAno karavAthI tenA dvArA jIvanamAM citta-zAnti Adi aneka mahAna lAbho prApta thavA sAthe vAstavika AtmavikAsa thAya che. A sthAnAdi pAMca bhedo 'icchA, pravRtti, sthiratva ane siddhi'nA bhedathI vIsa prakAranA che. A rIte yoganA vIse prakAro paNa 'prIti, bhakti, vacana ane asaMga' anuSThAnayukta bane che, tyAre yoganA kula eMsI prakA2o thAya che. kahyuM che ke prItibhaktivaco'saMgaiH sthAnAdyapi caturvidham / tasmAdayogayogAptermokSayogaH kramAd bhavet // jJAnasAra : yogASTaka; zlo. 7 artha : prIti, bhakti, vacana ane asaMga vaDe sthAnAdi pratyeka yoga cAra prakAranA che. te yoganA abhyAsathI anukrame 'ayogI-avasthA' prApta thAya che ane tenA vaDe 'mokSa-pada' maLe che. A badhA prakAro 'pratipatti'rUpa bhAvapUjAmAM aMtarbhUta hovAthI 'no' padathI sUcita thAya che. 1. kozAkAre baMne hAtha bhegA karI, paraspara daze AMgaLIo parovI ane hAthanI baMne koNIone peTanA madhya bhAga upara sthApita karavI - te 'yogamudrA' che. dhyAna vicAra (savivecana) * 190 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'namo' 56 dvArA dharachAhi yogo 'namo' 56 dvArA 42chA-yoga, shaastryoga ane sAmarthya-yogano namaskAra paNa sUcita thAya che. 'lalita-vistarA-vRtti'bhAM icchAdi yoganuM sUcana A pramANe kareluM che - (1) 'namo arihaMtANaM' ke 'namutthuNaM 'bhAM rahelA 'namo' 56 dvArA '42chA- yoga'no namaskAra. (2) 'namo jiNANaM jiabhayANaM' yaha dvArA 'zAstra - yoga'no namaskAra. ( 3 ) 'ikko vi namukkAro' 56 dvArA 'sAmarthya-yoga'no namaskAra sUcita thayelo che ane te icchAdi yogomAM uparokta sthAnAdi yogo ane prIti Adi cAre anuSThAna aMtarbhUta che. tethI 'bhAvanamasDAra' 35 '56 - dhyAna' mAM A jadhA yogo samAyelA che ema spaSTapaNe samajI zakAya che. dhyAnanI dRSTie namaskAra 'pada-dhyAna'mAM arthAt paMcaparameSThI bhagavaMtonA dhyAnamAM, dhyAnanA zeSa sarva prAro samAyelA che, te 'arihANa - thuttaM' dvArA vadhu spaSTatAthI samajI zakAya che. 'arihANa - thuttaM' e maMtragarbhita mahAprAbhAvika eka stotra che. temAM ATha ArA ane ATha valayavALA 'paMcanamaskAra-cakrayaMtra' dvArA dhyAnanI eka adbhUta rahasyabharI prakriyAno nirdeza thayelo che. 'arihANa - thuttaM' sArtha arihANa namo pUyaM arahaMtANaM rahassarahiyANaM / payao parameTThINaM aruhaMtANaM dhuyarayANaM // 1 // niddaDDaaTukammiMdhaNANa varanANa- daMsaNadharANaM / muttANa namo siddhANaM paramaparameTThibhUyANaM // 2 // AyAradharANa namo paMcavihAyArasuTThiyANaM ca / nANINAyariyANaM AyAruvaesayANa sayA // 3 // bArasavihaMgapuvvaM dittANaM suyaM namo suyahaNaM / sayayamuvajjhAyANaM sajjhAyajjhANajuttANaM // 4 // savvesiM sAhUNaM namo tiguttANa savvaloe vi / tava - niyama- nANa- daMsaNajuttANaM baMbhayArINaM // 5 // eso paramedvINaM paMcaNha vi bhAvao namokkAro / savvassa kIramANo pAvassa paNAsaNo hoi // 6 // bhuvaNe va maMgalANaM mayAsura - amara - khayaramahiyANaM / savvesimimo paDhamo havai mahAmaMgalaM paDhamaM // 7 // dhyAna viyAra (savivezana ) * 181 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : 'pUjAne yogya (sarTa- namaskAra thAo. / 4 // ri) hovAthI 'arihaMta jemanAthI traNa guptinuM pAlana karanArA, tapa, koi vastu gupta na hovAthI "arahaMta' niyama, jJAna ane darzanathI yukta, temaja (athavA rahasya eTale aMtarAyakarma, brahmacArI (nirvANa-sAdhaka AtmahitakArI tenAthI rahita hovAthI arahaMta), vaLI, kriyA karanArA) - evA lokamAM rahelA sarva jemaNe karmarUpI raja dUra karelI hovAthI sAdhu bhagavaMtone namaskAra thAo. // 5 // saMsAramAM pharIvAra utpanna thavAnA nathI pAMceya parameSThIone bhAvapUrvaka tethI "arahaMta' (prathama parameSThIpadane karelo A namaskAra samagra pApono nAza pAmelA) "devAdhideva' arihaMta (arahaMta, karanAro bane che. || 6 ||. aruhaMta) bhagavaMtone praNidhAnapUrvaka A bhuvanamAM paNa manuSya, asura, namaskAra thAo. // 1 / deva ane khecaro-thI pUjita jeTalAM ATha kamarUpI iMdhanane (zukla- maMgalo che te badhAmAM A namaskAra prathama dhyAnathI) sarvathA bALI nAkhanAra, zreSTha che, tethI te prathama mahAmaMgala che. // 7 // kevalajJAna ane kevala-darzanane dhAraNa 'namaskAra-cakra'nA prathama valayamAM karanAra (kRtakRtya thanAra), mokSa-padane upara mujaba pAMca parameSThI bhagavaMtonI pAmelA (apunarAvRttithI jeo nivRtti- sthApanA che ane bIjA valayamAM lokamAM purImAM pahoMcyA che-je nitya ane avinAzI parama-maMgala svarUpa, lokottama ane che te), parama-parameSThI svarUpa-evA siddha ananya zaraNabhUta arihaMtAdi cAranI bhagavaMtone namaskAra thAo. || 2 || sthApanA thayelI che. (gacchanA nAyaka tarIke) AcArane cattAri maMgalaM me huMtu'rahaMtA dhAraNa karanArA, paMcavidha AcAramAM taheva siddhA ya / susthita (AcArane svayaM AcaranArA), sAha ca savvakAlaM dhammo ya sadA AcArano upadeza karanArA - evA tiloyamaMgallo // 8 // (arthanA vAcaka hovAthI), jJAnI AcArya cattAri ceva sasurAsurassa bhagavaMtone namaskAra thAo. || 3 ||. logassa uttamA hu~ti / bAra prakAranAM apUrvazrutane ApanArA arahaMta-siddha-sardUi thappo (adhyayana karAvanArA), zrutane dhAraNa nipAsiyamuthAra | 2 | karanArA, temaja svAdhyAya ane dhyAnathI vettAri vi rahaMte siddha satata yukta-evA upAdhyAya bhagavaMtone sAdU taheva thai a | dhyAna vicAra (savivecana) * 1992 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAraghorarakkhasabhaeNa bhAvao saraMto ya / saraVAM vijJAmi | 20 || jue raNe ya rAyaMgaNe ya arihaMto, siddho, sAdhuo ane traNe vinaya vizuddha / 26 // lokamAM maMgala evo dharma - e cAra mane pabyu-posesuM thayuM sarvakAla maMgalakArI thAo. | 8 || bhavvo jaNo suhajjhANo / arihaMta, siddha, sAdhu ane evaM jhAemANo jinezvaroe upadezelo udAra dharma - e mumavuM paDuM sAdo doDuM che radda cAra ja devo ane asurothI yukta evA veni-rudu-tAva-nariMdralokamAM uttama che. // 9 / kohaMDi-revaINaM ca / saMsAra rUpa bhayaMkara rAkSasanA bhayathI savvesiM sattANaM puriso huM arihaMto, siddho, sAdhuo ane dharma aparAno DhorDa | 27 che. - e cAranuM zaraNuM svIkAruM chuM. / 10. sUryanA bibanI jema dedIpyamAna aha arahao bhagavao prabhAvALuM, tejathI jAjavalyamAna evuM mahai mahAvIravaddhamANassa / dharmavaracakra jemanI AgaLa cAle che ane paNayasuresaraseharaviyaliya- namana karatA indronA mukuTathI kharelAM sumamiksa | 26 / puSpothI jemanAM caraNa pUjAyelAM che, jassa varadhammacakkaM evA mahAna mahAvIra arihaMta bhagavaMtane viUAyararviva va mAsurachAyuM ! namaskAra ho. || 11-12 // teeNa pajjalaMtaM AkAza, pAtALa ane samagra pRthvITcchar3a pura nivista ! 12 / maMDalane prakAzita karatuM te cakra traNeya AyAsaM pAyAlaM sayalaM lokanA mithyAtva ane moha-svarUpa mahimaMDalaM payAsaMtaM / aMdhakArane dUra kare che. || 13 //. micchattamohatimiraM harei A prakAre ciMtanamAtrathI 'namaskAra' tiepi novAIi | 23 | - rAkSasa, DAkinI, pizAca, graha, yakSa sayalammi vi jiyaloe ane bhUta-pretothI badhAya jIvalokamAM dvitiyo reTTa sattA | prANIonI rakSA kare che. / 14 / rakkhaM rakkhasa-DAiNi A (maMtronuM bhAvathI smaraNa karato upAya-da-na-mUyA 24vizuddha-AtmA vivAdamAM, vAdamAM, daH vivA, vA, vavadyAre vyavahAramAM, jugAramAM, raNayuddhamAM ane dhyAna vicAra (savivecana) * 193 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAnA AMgaNe (rAja-dvAramAM) paNa aTTeva ya aTThasayA vijayane prApta kare che. || 15 //. aTThasahassaM ca aTThakoDIo / A (namaskAra-maMtronuM zubha-dhyAna ravaMtu je sarIra karanAro bhavya-mAnavI savAre ane sAMje sevAsurapAmiyA siddhA 21 niraMtara AvI rIte dhyAna karatAM karatAM devo ane asurothI praNAma karAyelI, mokSa prati sAdhaka bane che. | 16 || temaja ATha, ATha so, ATha hajAra ke A paMcanamaskAranuM dhyAna karanAro ATha karoDanA jApathI siddha thayelI puraSa vetAla, rudra (A baMne raudra-devo Atma-rakSA vidyA mArA zarIranI rakSA che) rAkSasa, rAjA temaja kUSmAMDI ane karo. || 10 || revatI (A baMne raudra-devIo) che. temaja (6) chaThThI valayamAM 'siddha-vidyAne sarva prANIothI aparAjita bane che. sthApana karavAnuM sUcana che - (arthAt A badhA te dhyAnI AtmAne kaMi OM namo rihaMtAI nukasAna (hAni, vijJa) karI zakatA tino puSpo ya saMzumo mayavaM ! nathI. || 17 || amara-1ra-rAyamaditro (4) cothA valayamAM staMbhana-vidyAnI mAni sivaM visa3 | 20 || sUcaka gAthAnI sthApanA che - arihaMtane OMkAra pUrvaka namaskAra thaMbher3a jalaM jalaNaM thAo ! je bhagavAna traNe lokanA pUjaya ciMtimatto lava paMranavAra ! che, sArI rIte stuti karAyelA che, indra gari-mAricora-rAunaM- ane rAjAo vaDe pUjAyelA che ane dhoruvasa paUsek | 28 | janma-maraNathI rahita che te amane mokSa A paMcanamaskAra ciMtanamAtrathI jala Apo. || 20 || ane agnine thaMbhAve che (khaMbhita karI (7) sAtamA valayamAM mokSa-vidyAnuM de che), tathA zatru, mahAmArI, cora temaja Alekhana karavAnuM sUcana che - rAjakula dvArA thatA bhayaMkara-upadravono tava-niyama-saMgamaro nAza kare che. || 18 || paMcanamokkArasArahiniutto / (5) pAMcamAM valayamAM "Atma-rakSA" nApAturaMpAmavRtto vidyAnuM sthAna che - neTTa puruM paramanavyApa 22 che. 1. "paMcanamaskAra-cakroddhAra-vidhi'mAM 'namaskAra-cakra'nA pAMcamA valayamAM AtmarakSA-vidyAnuM Alekhana karavAnuM vidhAna che. dhyAna vicAra (savivecana) * 194 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suddhappA suddhamaNA paMcasu 'cakroddhAra-vidhimAM uparokta ATha samiIsu saMjaya tiguttA / valayonuM Alekhana karyA pachI tenI AThe ne tame he na sighaM dizAomAM soLa pAMkhaDInuM eka kamaLa AlekhI nacchati siva7oya che 22 ne pratyeka pAMkhaDImAM soLa akSaronI sthApanA jene tapa, niyama ane saMyama rUpI karavAnuM sUcana nimnokta gAthAmAM che - ratha che, jene paMcanamaskAra rUpI sArathi vijJa tra pajJanaMti che ane je jJAna rUpI ghoDAothI sanvesu vi maghareNu mattAvo ! joDAyelo che te parama-nirvANapura- paMcanamukkArapae mokSapurImAM jAya che. || 21 / %i varimA nAva | 24 | zuddha manavALo, iryAdi pAMce sasidhavalasalilanimmala samitiothI yukta tathA mano-gupti, AyArasahaM ca vaNiyaM biMduM / vacana-gupti ane kAya-guptithI gupta joyaNasayappamANaM (indriyono gopavanAra) je zuddha-AtmA nAnAsayahikhiMta ne ra6 (vijayavaMta) evA A rathamAM bese che te paMcanamaskAra padamAM sarva akSaromAM tarata mokSamAM jAya che. // 22 / ( jaii haiM teM saeNi ddha mAM vai jiM hai ? (8) AThamA valayamAM 'Ayudha thai thai so TU - e soLa akSaromAM) vidyA'nuM sthApana karavAnuM sUcana che - paNa dareka akSara para rahelI mAtrAo savve paosamacchara vIjaLI jevI jAjavalyamAna che ane dareka mAhithiyA paVIvayaMti | akSara upara caMdramA jevuM ujjavala, jala duguNIkayadhaNusahaM jevuM nirmaLa hajAro AkAravALuM, soDuM pi mAthAM sadasA 23 / varNayukta, seMkaDo yojana pramANa, lAkho bevaDo karAyelo "thapu' zabda ane javALAothI dIpatuM 'bindu' che. mahApu' zabda arthAt "OM dhanu ghaNu sonasa, are! kSi mahApu mahApu (sva) - e prakAranI vavara namunoya ! vidyAsAMbhaLanAra badhA irSALu-dveSathI bharelA mavayasahasso mi haiyAvALA zIdhra nAza pAme che. // 23 /. tio paMcanavaro ! radda .. 1. 'cakroddhAra-vidhi'mAM soLa paramAkSaronI sthApanA uparAMta, soLa svaro, maMtra tathA bIja sahita soLa vidyAdevIonAM nAmo tathA dU dUi fE EEE E haiM hUM maiM hU hU hUM dU: - A soLa maMtrAkSaronI sthApanA karavAnuM paNa sUcana che. dhyAna vicAra (savivecana) * 195 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo thuNati hu ikkamaNo nAsiyamicchattatamaM bhavio bhAveNa paMcanavakAraM / viniyamoDhuM hatatohaM 26 . so gacchai sivaloyaM A (yaMtra)nuM dhyAna sarva bhavanone 3moyaMta rasavisAmo che ra7 prakAzita karanAruM, sarva zatruonA samUhane soLa akSaromAMno ekeka akSara nasADanAruM, mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza jagatane prakAza karanAro che ane je karanAruM, mohane dUra karanAruM ane (akSaro)mAM A paMcanamaskAra sthita che, ajJAnanA samUhane haNanAruM che. // 29 || te lAkho bhava (janma-maraNa)no nAza kare navakAra (paMcaparameSThI)nA che. / 26 // adhikArI ane tenuM phaLa je bhavya-puruSa ekacitte bhAvathI A eyassa ya majjhattho paMca namaskAranI stuti kare che, te daze sammadiTThi visuddhacAritto / dizAone potAnA parama-tejathI prakAzita nANI pavayaNabhatto karato karato avazya ziva-maMdiramAM jAya gurujaNasussUsaNAparamo // 30 // che. || 20 || jo paMca namokkAraM paramo paMca parameSThIcakrano mahimA puriso parAi bhattIe / iya tihuyaNappamANaM pariyattei paidiNaM solasapattaM jalaMtadittasaraM / payao suddhappao appA // 31 // aTThAra aTThavalayaM aTTeva ya aTThasayaM paMDhanamoznarendraznamavi | 28 | aTusahassaM ca 'ubhayakAlaM pi / A pramANe soLa pAMkhaDIvALuM, aTTeva ya koDIo so javalaMta ane dedIpyamAna svarothI yukta tame naheru siddhi ne rUra che. ATha ArA ane ATha valayavALuM ane je uttama puruSa madhyastha, samyagUtribhuvanamAM pramANabhUta athavA triloka- daSTi, vizuddha cAritravAna, jJAnI, pravacanapramANavALuM (arthAt cauda rAjaloka bhakta ane gurujananI zuzraSAmAM tatpara vyApI) A 'paMcanamaskAra-cakra'nuM ciMtana- hoya - te parAbhakti ane praNidhAnapUrvaka dhyAna karavuM joie. || 28 || zuddha padoccAraNa sAthe pratidina baMne sayalujjoiyabhuvaNaM saMdhyAe A paMcanamaskArano ATha vAra, viviyasanusaMdhAya ! ATha so vAra, ATha hajAra vAra (ATha 1. pADAnatara-navADuM ! dhyAna vicAra (savivecana) * 196 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkha vAra - pAThAMtara mujaba) athavA ATha pragaTe che; tethI navakAra - e "paramakaroDa vAra jApa kare che te trIjA bhavamAM jJAna" che. temaja te sarva jinAgamomAM siddhi pAme che. (30-31-32) vyApaka hovAthI 'paMca-maMgala-mahAzrutaparameSThI-namaskAra zuM che ? skaMdha' rUpe prasiddha che. eso paramo maMto (5) parama-mya : pAMca parameSThI paramarahassaM paraMparaM tattaM / bhagavaMto jagatanA sarva padArtho karatAM nANaM paramaM neyaM zreSTha hovAthI e ja parama-zeya che. tethI suddha phAIr para zeyaM / rUrU | paMcaparameSThImaya navakAra "parama-joya' che. A paMcaparameSThI-namaskAra-e parama- parameSThIone yathArtha rIte jANavAthI maMtra che, parama-rahasya che, parAtpara-tatva jagatanA sarva padArtho barAbara jaNAi che (arthAt parathI paNa para tattva che), Ave che. parama-jJAna che, parama-zeya che, zuddha-dhyAna (6) zuddha-dhyAna : navakAra e 'zuddhache ane sarva zreSTha-dhyeya che. / 33 || dhyAna" che. sarva prakAranAM dhyAnomAM te * vizeSArtha : parama-zreSTha dhyAna che. zeSa sarva dhyAnonA (1) parama-maMtra : sarva maMtromAM zreSTha- prakAro 'navakAra-dhyAnamAM samAyelA che. maMtra hovAthI navakAra "parama-maMtra che. te cotrIsamI gAthAmAM spaSTa karela che. (2) parama-rahasya : samagra Agama- (7) parama-dhyeya : navakAramAM dhyeya zAstro-dvAdazAMgIno sAra emAM samAyelo rUpe paMcaparameSThI bhagavaMta che, te sarva che, tethI navakAra "parama-rahasya" che. dhyeyomAM zreSTha hovAthI navakAra e (3) parAtpara-tattva : deva-guru-dharma 'parama-dhyeya' che. rUpa tattvatrayI, jIvAdi tattvo, arihaMtAdi "sUddha phAIi | caM' A padanava pado ane dhyAna'-'parama 'dhyAna' ane 'parama-dhyAna'nuM sUcaka che dhyAna Adi covIsa prakAro - e arthAta namaskAra-AjJA-vicayAdi "dharmaparama-tatva che, te badhAM navakAramAM dhyAna" ane "zukla-dhyAna' svarUpa che. aMtabhUta hovAthI, te "parathI paNa para zeSa dhyAna-bhedono nirdeza tattva che. eyaM kavayamabheyaM (4) parama-jJAna : mati. zrata Adi brAyamalya paNa mavaU#ig | pAMca jJAnonA dhAraka parameSThIonA gorUM sunna viTuM nAma smaraNa ane dhyAnathI dhyAtAne pAMca jJAna tArA navo mattA rU4 / dhyAna vicAra (savivecana) * 197 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solasaparamakkharabIya rAkSasa, yuddha ane rAjayanA bhayone jaguttamo joo| nasADI mUke che. suyabArasaMgasAyaramahattha' tAtparya : "marihAna-thai'nI puzvattha-paramabhyo rUla . cotrIsamI gAthAmAM navakArane abhedya nAsei cora-sAvaya-visahara- kavaca, paramakhAtikA, parama astra, parama netra-17-vaMthaUTyAruM . bhuvanarakSA, (ahIM 'parama bhuvana" ane ciMtijjaMto rakkhasa-raNa parama rakSA" evo artha paNa ghaTI zake che) rAyamADuM mAveT | rUdda | parama jyoti, parama zUnya (dhyAna), artha : A paMcanamaskAra e parama parama biMdu, parama nAda, parama tArA, abhedya kavaca che, parama khAtikA (khAi- parama lava ane parama mAtrA rUpa jema kahyo khADI) che, parama astra che, parama bhavana che, temaja 'navo vi mattA' - evo rakSA che, (parama) jyoti che, (parama) zUnya pAThAMtara hovAthI "vi'-'pa' zabdathI che, (parama) biMdu che, (parama) nAda che, kalA, laya, pada, siddhi tathA parama kalAdi (parama) tArA che, (parama) lava che ane dhyAno paNa navakAramAM aMtabhUta che - (parama) mAtrA che. (jyoti Adine paNa evo spaSTa ullekha thAya che. 'parama' lagADavAthI 'parama jyoti "parama navakAra e "abhedya kavaca' vagere zUnya' vagere dhyAna-bhedonuM sUcana thAya che.) kema che - te TUMkamAM vicArIe - (A navakAra) soLa paramAkSara rUpa (1) abhedya kavaca : "namaskArabIjo' (nna hiM te phri ddha mAM jiM cakra'dhyAna-e abhedya che. koithI 2 3 caM caM sAM phU) ane soLa parama bhedI-toDI na zakAya evA "abhedya biMduo che garbhamAM jenA - evo lokottama kavaca-baznara' samAna che. yuddhanA medAnamAM (maMtrAkSarono) yoga che athavA soLa lokhaMDI bazvarabaddha subhaTone zatruonAM paramAkSara rUpa "bIjo' ane 'biMduo' tIkSNa-zastro paNa bhedI-chedI zakatAM jenI madhye rahe che - evo uttama-yoga che nathI, tema "namaskAra-cakrane dhAraNa ane dvAdazAMga rUpa zruta-sAgarano mahArtha, karanArane tathA tenuM ciMtana-dhyAna apUrvArtha ane paramArtha che. karanArane, tenA aciMtya prabhAve zarIra (uparokta) bhAvapUrvaka smaraNa upara koi bAhya-zastro ke mana upara karAyelo A maMtra cora, hiMsaka prANIo, azubha-vikalpa rUpa AMtara-zastro viSadhara sarpa, jaLa, agni, baMdhana, (zatruo)nI asara thatI nathI. dhyAna vicAra (savivecana) * 198 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) parama khAtikA : namaskAranuM sAMkhya-darzanamAM kuMDalinI'ne "parAdhyAna-e "parama khAtikA' che. arthAt zakti paNa kahI che. khadiranA aMgArAothI bharelI UMDI "zabda-brahma'nI 'parI'-avasthA, je khAi che; tenuM ullaMghana karIne bAhya ke alakSya-agocara hoya che, tene "kuMDalinI" atyaMtara zatruo sAdhakane kaMI paNa samajavI. 'parI' 'kuMDalinI'nuM paryAyavAcI vin-pIDA karI zakatA nathI. nAma hovAthI tenA dvArA "kalA' ane (3) parama astra : namaskAra-e 'parama kalA' dhyAnano paNa saMketa hoya cakravartInA cakra-ratna karatAM paNa tIkSNa- ema jaNAya che. tejasvI "cakra che. tenA baLe bAhya ane kuMDalinI'nuM utthAna paryakranA AMtara sarva zatruo upara avazya vijaya bhedanathI thAya che, tethI te cakromAM prApta thAya che. traNe jagata upara vijaya navakAranuM dhyAna karavAnI prakriyA paNa prApta karAvanAra 'siddha-cakra' che. navapada "vikSArayutta'mAM batAvI che. svarUpa "siddha-cakra' paNa 'namaskAra- (5) parama bhavana : prastuta gAthAmAM cakramAM aMtabhUta che. nirdiSTa "jyoti Adi dhyAnonuM svarUpa (4) parama parA : "parA bhavanarakSA' - "dhyAna vicAra'mAM vistRta rIte varNaveluM A padane chUTAM pADIne 'parama parA', che, tethI 'dhyAna vicAra' graMtha sAthe A parama bhuvana" ane "parama rakSA' - evo gAthAno saMbaMdha hovAthI 'bhavana' zabdano artha paNa karI zakAya che te mujaba navakAra bhAvArtha paNa te graMthanA AdhAre e "parama parA' eTale ke "parama kaLA' che. vicAravAthI vadhu spaSTa thaze. 'parA', 'kaLA' - e "kuMDalinInA bhavanayoga : "paramamAtrA dhyAnanA sUcaka-zabdo che. tethI "parama parA' - e bAvIsamA valayamAM channu bhavanayoga'nI vizeSaNa 'namaskAra-cakra'nA dhyAnamAM sthApanA karavAnuM vidhAna che. jAgRta 'kuMDalinI'nuM dhyAna (samAdhi rU5) ahIM 'bhavanayoga'no artha che, che - ema jaNAve che. vinA prayatna eTale ke upayoga ke anya 'namaskAra-cakranA yaMtramAM paNa "Ine koI vizeSa prayatna karyA vinA sahaja sADA traNa AMTAnuM je vesTana che, te bhAve je yogAdi svayaM ullasita thAyaarihaMta paramAtmAmAM zeSa rahelA adyAtI- marudevA mAtAnI jema-potAnI meLe dhyAna karmanI prakRti rUpa sADA traNa kaLAnA (samAdhi)no akhaMDa dhArAbaddha pravAha dhyAnanuM sUcaka che. cAlavA lAge-te "bhavanayoga" che. dhyAna vicAra (savivecana) * 199 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'namaskAra-cakra'nuM dhyAna e 'bhavanayoga' dhyAna rUpa paNa che. arthAt tenA dhyAnanA prabhAve dhyAtAno bhAvollAsa-vIryollAsa sahaja rIte vRddhi pAmatAM je viziSTa dhyAnonI vividha prakriyAno tene bodha nahi hovA chatAM, te te dhyAna tene anubhava-siddha thai jAya che mATe 'navakAra' e 'bhavanayoga' (dhyAna) rUpa che. A 'bhavanayoga' dhyAnanA covIse bhedomAM anusmRta hovAthI navakAra paNa dhyAnanA sarva bhedomAM samAviSTa che. tIrthaMkara bhagavaMto Adi parama-jJAnI puruSo, je zUnya, jyoti AdinuM dhyAna upayoga - samyajJAnapUrvaka karatA hoya che, te dhyAnanA vividha prakAronI anubhUti navakAranA dhyAna dvArA sahajapaNe thai zake che. A tenuM rahasya 'bhavana'zabdanA prayoga dvArA graMthakAra maharSie batAvyuM che ane te rahasyane vadhu spaSTa karavA mATe ja navakAra - e 'zuddha dhyAna' che, parama dhyeya che, parama jyoti che, parama zUnya che ityAdi zabdono prayoga karIne navakAranA parama-rahasyArthane spaSTa karyo che. anuSThAnanA prAraMbhamAM karAya che, te vidhi mATe 'vajra-paMjara' stotra ApaNA saMghamAM atyaMta prasiddha che. parameSThI namaskAranAM nave padonA zarIranAM judAM judAM aMgo upara 'nyAsa' karIne 'AtmarakSA' karavAnI vidhi pratyeka - te stotramAM ja 'AtmarakSA'nuM mAhAtmya batAvatAM kahyuM che ke - parameSThIpado dvArA karAtI A 'Atma-rakSA' - e pUrvadhara - pUrvasUri - bhagavaMtoe nirdezelI che ane te sarva prakAranA kSudra upadravono tatkAla nAza karanArI hovAthI mahAna prAbhAvika che. je koi ArAdhaka vidhipUrvaka A 'Atma-rakSA' kare che tene kadI paNa bhaya, vyAdhi ke Adhi (mAnasika-pIDA) naDatI nathI. A badho prabhAva navakAramAM rahelI anupama 'trANa-zakti'ne ja AbhArI che. (7) jyoti-paramajyoti : navakAramaMtranA satata dhyAna vaDe ratnatrayI rUpa 'parama jyoti' pragaTa thAya che. tethI navakAra e jyoti ane 'parama jyoti' svarUpa che. navakAranA avirata dhyAnAbhyAsathI jyAre mana vikalparahita (atyaMta zAnta) bane che, tyAre AtmAnI sahaja zAnta jyoti pragaTa thAya che ane tenA prabhAve (6) parama rakSA : namaskAra e anukrame samAdhi avasthAmAM vadhu sthiratA 'parama rakSA' che. thatAM cirakALa sudhI TakanArI 'parama jyoti'no prAdurbhAva thAya che. (8) zUnya-paramazUnya H navakAra 'zUnya' ane 'parama zUnya' paNa che. - dhyAna vicAra (savivecana) 0 200 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mahAmaMtranA satata smaraNa ane banAvavAnuM sUcavyuM che, tethI 'biMdu'nuM dhyAna vaDe citta jyAre ciMtana-vyApArathI dhyAna paNa navakAramAM samAyeluM che. temaja rahita bane che, tyAre te "zUnya-dhyAna" "paramabiMdu" dhyAnamAM rahelI guNa-zreNio kahevAya che ane cittanI sarvathA sUkSma paNa navakAranA dhyAna dvArA anukrame ciMtana-vyApAra rahita avasthA bane che, avazya prApta thAya che. tethI ja navakAra tyAre tenuM dhyAna 'parama zUnya' koTinuM e "paramabiMdu dhyAna" rUpa che. gaNAya che. je koi mahAtmAo siddha thayA che, | navakAranA AlaMbanathI cittanI zUnya thAya che ane thavAnA che, te sarve (nirvikalpa) avasthA saraLatAthI thAya paMcaparameSThI bhagavaMtonA dhyAnanA suprabhAve che, tethI ja cauda pUrvadharo paNa jIvananA ja thayA che, thAya che ane thavAnA che; aMta samaya sudhI tenuM ja AlaMbana le che. tathA siddha thatI vakhate te sarve samyakatvAdi siddha-maMtra evA navakAranA saMpUrNa guNa-zreNiono sparza-anubhava avazya prabhAvane kevaLI bhagavaMto paNa pUrepUro kare che arthAt uttarottara asaMkhyaguNavarNavI zakatA nathI, varNavavAnI zakti asaMkhyaguNa adhika karma-nirjarA avazya hovA chatAM, te varNana karavA jeTaluM kare che; to ja ghAtI-karmono kSaya thavAthI AyuSya nahi hovAthI corAsI lAkha kevaLajJAnanI prApti thaI zake che ane pUrvanA AyuSyavALA bhagavaMto paNa tenuM aghAtI-karmono nAza thavAthI mokSanI pUruM varNana karI zakatA nathI. prApti thaI zake che. AvA parama mahimAvaMta ane (10) nAda-paramanAda : parameSThIprabhAvavaMta navakAranA akSaromAM mana jema namaskAranA dhyAna vaDe sAdhakane 'nAda' jema ogaLe che, tema tema sarva karma-maLa ane "paramAnAda'nI utpatti paNa avazya gaLe che ane sarva pradezomAM Atma- thAya che. jayoti saMcare che; mATe zvAse zvAse tenuM jayAre namaskAranuM dhyAna anukrame smaraNa karavAnuM pharamAna anaMta upakArI sUkSma thai (pada-akSara) "ahaM rUpe karAya bhagavaMto kare che. che ane pachI biMdu rUpe tenuM ciMtana thAya (9) biMdu-paramabiMdu : "namaskAra- che, tyAre ati sUma-dhvani utpanna thAya cakra'mAM arihaMtAdi soLa paramAkSaronuM che tene ja "nAda' kahe che ane dhyAnanA bIja-biMduthI yukta dhyAna karavAnuM kahyuM satata abhyAsanA pariNAme nAdanI che. arthAt dhyAnane biMdu-pramANa sUkSma sUkSmatA thatAM "parama nAda' pragaTe che. dhyAna vicAra (savivecana) * 201 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAdanI parama zAnta-bhUmikAno anubhava dhyAna' temAM aMtargata che, temaja thAya che, tyAre sAdhaka dhyAna-dazAmAM namaskAranA prabhAve anukrame upazamaatyaMta lIna bane che. zreNi ane kSapaka-zreNi paNa avazya kahyuM paNa che - A "ahaM'no Azraya prApta thAya che, tethI "paramalava dhyAna laine ja anya darzanakAroe sADA traNa paNa temAM samAyeluM che. mAtrAvALI kalA (kuMDalinI), nAda, biMdu (13) mAtrA-paramamAtrA: 'namaskAra ane laya-yoga vagerenI prakriyA batAvI che. -cakra'nI dhyAna-vidhimAM samavasaraNa-sthita A uparathI 'kalA" ane "paramakalA', vardhamAnasvAmInA dhyAnanuM vidhAna che, te 'laya' ane 'paramalaya' dhyAna paNa "mAtrA dhyAna'nuM sUcaka che. kahyuM che ke - maMtrAdhirAja-navakAramAM aMtabhUta che - "dhyAtAe - traNa gaDhathI skurAyamAna ema samajI zakAya che. prakAzavALA samavasaraNanI madhyamAM (11) tArA-paramatArA: 'kAyotsarga- birAjamAna, cosaTha indrothI jeozrInA mudrA'mAM nizcala-daSTie thatuM namaskAranuM caraNakamaLa pUjAya che evA ane traNa dhyAna - e 'tArA dhyAna' che ane chatro, puSpavRSTi, siMhAsana, cAmara, 'bAramI pratimAmAM rAtribhara nirnimeSa azokavRkSa, duMdubhi, divyadhvani ane daSTipUrvaka namaskAranuM dhyAna - e bhAmaMDaLa - ema ATha prAtihAyathI paramatArA dhyAna" kahevAya che. alaMkRta, siMhanA lAMchanavALA, suvarNa A rIte 'tArA' ane 'parama-tArA' jevI kAntivALA vardhamAna jinezvaradevane dhyAna paNa "namaskAra-dhyAnamAM samAviSTa hRdayamAM sAkSAt jovA joie. che. navakAranA akSaronuM ekAgratApUrvaka- ATaluM karyA pachI sAdhake teozrInI animeSadaSTie avalokana karavuM - e aMdara potAnAM netra ane manane parovI 'tArA dhyAna'nI pUrvabhUmikAnA daine navakAra-maMtrano eka so ATha vAra abhyAsarUpe jarUrI che. jApa karavo. (12) lava-paramalava : navakAra- A ArAdhanA, ArAdhakane "mAtrA maMtranA dhyAnathI pApa-azubha karma- dhyAna" sugama banAvI ane 'parama mAtrA prakRtiono nAza thAya che, tethI 'lava dhyAna'ne lAyaka banAve che, tethI "mAtrA 1. patideva samAzritye vatnI gharthaafthavA | nA-vivu-trayAti vartatA: paravAIfma: | 2 - namaskAra-svAdhyAya (saMskRta vibhAga, pR. 24). 2. navuM-namAra-ve-stotra, cho. 206 thI 262. dhyAna vicAra (savivecana) * 202 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna' ane 'parama mAtrA dhyAna paNa paramAkSaronA dhyAnanuM rahasya navakAramAM samAyelAM che. solasaparamakkharabIyabiMdugabbho 'paramamAtrA dhyAnamAM batAvelAM nattama gogo | covIse valayomAM mukhyatve zrIarihaMta suvIrasaMpAsAyaramahatvapulvastha - paramAtmAnuM teozrInI AjJA, tIrtha, paramabhyo che. caturvidha zrIsaMgha, samyagu dRSTi deva - rihRA-thatta, AthA rU. devIo Adi parivAra sAthenuM ciMtana artha : A "parameSThI-navakAramAM karavAnuM hoya che. tethI te namaskAranA rahelA soLa paramAkSaro (meM jiMdaM teM rsi prathama padathI vAcya parameSThI arihaMta paddha A ceM jiM ce vai aaN caeN mAM ) paramAtmAnuM ja dhyAna hovAthI namaskAranA tathA, bIjo (dU Ei E .. Adi) dhyAnamAM aMtargata che. temaja "paramAra ane biMduo (soLa akSaro upara-pratyeka valaya'nA soLa akSaro - e parameSThI akSara upara eka eka biMdu hoya che, te svarUpa ja che. jagatamAM sarvottama yoga che, sarva prakAranAM A rIte "paramamAtrA dhyAnamAM maMtra-bIjo A paramAkSaromAM samAyelAM viziSTa ane vistRta artha-bhAvanA sAthe che. tethI te dvAdazAMgI rUpa vizALa zrutaparameSThInuM dhyAna karyA pachI "pada dhyAnamAM sAgarano mahAna artha che, apUrva artha che pAMca parameSThI-padonuM dhyAna karavAnuM hoya tathA parama artha che. che ane A dhyAnane sukSma banAvavA mATe bhAvArtha : soLa paramAkSaro ane soLa paramAkSaronuM bIja-biMduthI garbhita "ahaM Adi bIjAkSaronuM anupama dhyAna karavuM joie. mAhAbhya kalikAla-sarvajJa zrI 'AvA prakAranA satata abhyAsathI hemacandrasUrIzvarajI mahArAje sva-racita 'pada-dhyAna vaDe 'paramapada', 'siddhi 'siddhahema' vyAkaraNanA "zabda-mahArNavaane "paramasiddhi dhyAnanuM sAmarthya anukrame nyAsa'mAM A pramANe batAvyuM che - prApta thAya che. svarUpa, abhidheya ane tAtparya - A pramANe dhyAnanA covIse prakArono ema traNa prakArathI 'nI vyAkhyA aMtarbhAva paMcaparameSThI-namaskAramAM thayelo batAvI che. che. tethI ja e dvAdazAMgIno mahArtha, svarUpa: 'ma - e akSara che eTale ke apUrvArtha ane paramArtha che, te graMthakAra 'bIja' che. 'siddhacakra'nuM (parameThImaharSi svayaM AgaLa batAve che. namaskAra-cakranuM) "marda e "AdibIja che. dhyAna vicAra (savivecana) * 203 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sabIja' ane 'nirbIja - ema be tAtparya : 'marda e siddhacakranuM prakAranAM tatva hoya che. temAM 'ga - e "Adi bIja che. 'siddha-cakra' rUpa "sabIja-tattva'nuM 'Adi 'siddhacakra' e siddhAMtamAM prasiddha cakra bIja che. "sabIja-tattva' - akSara rUpa che, vizeSanuM rUDha-nAma che athavA to e ja 'nirbhuja-tattva' - anakSararUpa che. 'manuM lokavyApI samaye (samudyAtanA 'akSara' - je potAnA svarUpathI kadI cothA samaye loka-vyApI banelA) "kalAcalita na thAya eTale "akSara' - zabdathI rahita dhyAna' karanArA mahAtmAo cakra vaDe tattva-dhyeya rUpe 'brahma" athavA "varNa" siddha thAya che, mATe 'siddha' kahyuM. pachI levAnuM hoya che. vizeSaNa-samAsa karavAthI 'siddhacakra' banyuM "marda - e "kUTa-maMtra che. "kUTa- athavA A cakramAM rahelA paramAkSaro - meM maMtra'mAM ghaNA akSaro hovA chatAM maMtrano haiiM tai ddha mAM jaii jai ? vai aaN to eka ja akSara hoya che. bAkInA hai so nA dhyAnathI yoganI Rddhio akSaro te maMtranA parivAra rUpa hoya che. prApta thatAM 'siddhi thaI - ema kahevAya | 'mardamAM paNa "" - e maMtrAkSara che, tethI e "cakra'nuM 'siddhapaNuM spaSTa che. che. zeSa akSaro, kalA, biMdu - e teno te "siddhacakra'nuM A "marda kAra "prathama parivAra che. kevaLa maMtra kArya-sAdhaka banI bIja' che. bIjamAMthI phaNago-aMkuro ane zakato nathI. bAhya-parivAra rUpa maMDala, phaLa utpanna thAya che, tema A 'sa kAra mudrAdi ane AMtara-parivAra rUpa nAda- rUpa bIjanA dhyAnathI paNa puNyAnubaMdhIbiMdu-klAdi che. A baMne parikarathI puNya, bhakti ane mukti prApta thAya che. (parivArathI) yukta maMtra ja pUrNa phaLadAyaka tethI 'marda paNa bIja kahevAya che. bane che. 'ma - Adi bIja che, enuM abhidheya : " paramezvara tAtparya e che ke - hU hIM hU hU hU - parameSThIno vAcaka che. je pAMca bIjo che, te sarvamAM 'prathama sakaLa rAga-dveSa-mohAdi maLa-kalaMkathI bIja che. sarvathA rahita, "yoga' ane 'kSema' 'prathama zabdano artha agraNIbhUta karanArA, zastrAdithI rahita hovAthI athavA vyApaka karo. 'a sarva bIjamaya prasannatAnA pAtra, jayoti svarUpa, hovAthI vyApaka che, te A pramANe - nIce devAdhideva, sarvajJa, sarvadarzI evA zrI repha tathA '----zaM-ma: yukta arihaMta paramAtmAnuM vAcaka 'gaI pada che. varNa hoya te "bIja thAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 204 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke - saMkSepa "mamAM karI, tenuM "saMbheda' ane 2 + $ + X + | = Dha 'abheda' praNidhAna karAya che. + + huM + k = dU vagere. eTale ke prathama 'ma akSara ane A rIte 'ma mAM rahela 'bIja - pachI parama-jyoti svarUpa prathama parameSThI vyApaka che. arihaMta paramAtmA sAthe dhyAtAno paNa anya darzanonAM zAstromAM prasiddha dhyAna rUpa jyoti vaDe abheda' siddha thAya 'sailokyavijayA', 'ghaMTArgala", che. tAtparya ke deva rUpa thaIne devanuM dhyAna svAdhiSThAna', 'pratyanirA" vagere cakromAM karavAthI tAtvika-namaskAra bane che. te ja paNa A ja "rakAra (saparikara) mukhya samagra dvAdazAMgIno mahAna artha, apUrva bIja rUpe hoya che. artha ane paramArtha che. athavA to makArathI kSakAra sudhInA "pada-dhyAna' ane 'padastha-dhyAna' pacAsa vaNa je "siddhAkSara' ke pavitra maMtrAkSaro Adi padonuM 'siddhamAtRkA' kahevAya che, teonuM je cakra AlaMbana levApUrvaka je dhyAna karAya tene (samudAya, varNamALA) - te siddhacakra, tenuM siddhAMtakAro 'pada0-dhyAna' kahe che. A " kAra ja "mukhya bIja che. "parameSThI-pado'nuM dhyAna paNa 'padastha sakaLa dvAdazAMga rUpa AgamanuM rahasya, dhyAna" rUpa che. A soLa paramAkSaro ane "marda Adi "yogazAstranA AThamA prakAzamAM bIjo che, temAM paNa "rda e "Adi ane anya graMthomAM batAvelI parameSThIbIja hovAthI parama-rahasyabhUta che. vidyA, SoDazAkSarI-SaDAkSarI, paMcAkSarI A "manuM dhyAna krame-kame sUkSma vidyAo ane 'marda', 'OM' Adi banAvatAM 'biMdu" paryata karavAnuM hoya che. maMtronI dhyAnaprakriyAono aMtarbhAva paNa 'biMdu' e 'nAda' rUpa che. parameSThI-namaskAranA dhyAnamAM thayelo che. nAdAnusaMdhAnathI "AtmAnusaMdhAna' thAya "namaskAranA dhyAnanI siddhi thavAthI che. arthAt Atma-tattvano sAkSAtkAra thAya sarva maMtro ane vidyAo paNa avazya che, jene 'abheda-praNidhAna" kahevAya che.1 siddha thAya che." A rIte aDasaTha akSarAtma navakArano kahyuM paNa che ke - saMkSepa soLa paramAkSaromAM karI, teno paNa "sarvavidhA-smRtAvA vacce 1. 'manA dhyAna dvArA abheda-praNidhAna siddha karavAnI viziSTa prakriyA 'yogazAstra'nA AThamA prakAzamAM batAvI che, jijJAsuoe gurugama dvArA tyAMthI samajI levI. dhyAna vicAra (savivecana) * 205 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNanamaskRti: / ' sUriSkRta, sUrimaMtra). sarva vidyAo, maMtro ke dhyAna vagerenI smRti pUrve sau pahelAM Akho navakAra gaNavo joie. - (zrI siMhatilaka anukrame ciMtavavAM. dhyAnanA je cAra prakAro (1) padastha, (2) piMDastha, (3) rUpastha ane (4) rUpAtIta nAmathI prasiddha che te paNa namaskAra-mahAmaMtranI siddhi thavAthI siddha thAya che. 'namaskAra, e maMtra-vAkyastha rUpa 'padastha-dhyAna' hovAthI sau prathama tenuM dhyAna karyA pachI 'piMDastha' Adi dhyAna karavAM joie. 1. namaskAranA dhyAnanI vividha prakriyAo 'yogazAstra'nA AThamA prakAzamAM 'namaskAra-mahAmaMtra'nA dhyAnanI prakriyA ane tenA phaLanuM varNana karavAmAM AvyuM che, te nIce pramANe che eTale ke pUrvadizAnI pAMkhaDImAM 'namo siddhALaM' padane, dakSiNa dizAmAM 'no pUrNa-sariyALa' padane, pazcima dizAmAM 'namo vAyALa' padane ane uttara dizAmAM 'namo tot savvasAhULa' padane ciMtavavuM. - ATha pAMkhaDIvALuM sapheda kamaLa ciMtavavuM. tenI madhyamAM-karNikAmAM sAta akSaravALuM paheluM maMtra-pada namo arihaMtAI' ciMtavavuM. pachI siddhAdi cAra maMtra-padone cAra dizAonI pAMkhaDIomAM - tathA vidizAnI cAra pAMkhaDIomAM anukrame cUlikAnAM cAra pado ciMtavavAM, jema ke 'so paMcanamukkAro agni khUNAmAM, 'savvapAvappAso' naiRtya khUNAmAM, 'maMgalANaM ca savvutti' vAyavya khUNAmAM ane 'pama varU maMgar' - e pada izAna khUNAmAM ciMtavavuM. A pramANe maMtrAdhirAja-navakAranuM dhyAna karavuM. A sivAya paNa paMcaparameSThInA nAmamAMthI udbhavelI SoDazAkSarI, paMcAkSarI, caturakSarI Adi vidyAonuM smaraNa-ciMtana-dhyAna karavAnuM jaNAvyuM che ane tenAM sAmAnya tathA viziSTa phaLono nirdeza paNa karyo che. 'parameSThI-vidyA-kalpa'mAM yaMtrAkAre paMcaparameSThIonA dhyAnanI prakriyA batAvI che tathA vavijJALa thutta'mAM paNa tathA pukhyatama mantra, nAt - tritaya-pAvanam / yogI paMcaparameSThi- namaskAraM vicintayet // aSTapatre sitAmbhoje kaNikAyAM kRtasthitim / AdyaM saptAkSaraM mantraM pavitraM cintayettataH // siddhAdikacatuSkaM ca, dikpatreSu yathAkramam / cUlApAdacatuSkaM ca vidikpatreSu cintayet // 'yogazAstra', prAza 8, zto. rU2 thI 34 0 206 dhyAna vicAra (savivecana) Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parameSThI-tattvanuM dhyAna piMDastha, rUpa0 upamAothI paNa anupama evA ane rUpAtIta rUpe karavAnI adbhuta arihaMtonA maMtrarAja - navakArane hRdaya rahasyamayI prakriyA batAvI che; temaja samarpita karIne sahu jIvo kalyANa pAmo ! mUlAdhAra Adi daza-cakronA dhyAna dvArA * navakAra maMtranI parama-gurutA : kuMDalinI utthAnanI prakriyA paNa jaina- koi puruSanA trAjavAnA eka pallAmAM zAstronI daSTie temAM batAvelI che. maMtrAdhirAja-navakArane mUke ane bIjA maMtranI dRSTie navakAranuM mahattva pallAmAM anaMtaguNA karIne traNalokane navakArao anno sAro mUke to paNa jenuM palluM adhika vajanadAra maMto na asthi tiloe / rahe, te maMtrAdhirAja-navakArane ane tenI tamhA aNudiNaM ciya parama-gurutAne namaskAra karuM chuM. jhAyavvo paramabhattIe // * navakAranI zAzvata vidyamAnatA : artha : traNe lokamAM navakArathI anya je koi suSamAdi anaMta ArAo ane sArabhUta koi maMtra nathI tethI parama bhakti utsarpiNI-avasarpiNI rUpa kALa-cakro pUrvaka pratidina tenuM dhyAna karavuM joie. pasAra thayAM che temaja thavAnAM che, te sarvamAM navakAra-maMtra - e "sarvamaMtraziromaNi paNa maMtrAdhirAja-navakArano ajoDa prabhAva mahAmaMtra' che, "maMtrAdhirAja' che, teno prakhyAta ane pragaTa hato, che, temaja mahimA aparaMpAra che, zabdAtIta che, rahevAno che. A parama-maMtranuM AlaMbana kalpanAtIta che. jJAnI puruSo tenuM mahattva prApta karIne ja bhavya-AtmAo mokSe gayA batAvatAM kahe che ke - che, jAya che, temaja javAnA che. "A maMtrarAja e samagra ghana-ghAtI pAMca mahAvideha-kSetramAM uttama ekaso karma-rAzine vikherI nAkhavAmAM pracaMDa sATha vijayo che, jyAM sadA sukhamaya kALa pavana samAna che. bhava rUpI parvatane bhedI varte che, tyAM paNa A navakAra niraMtara nAkhavAmAM vaja samAna che. ajJAnarUpa gaNAya che, temaja pAMca bharata ane pAMca aMdhakArane haravAmAM madhyAhnanA sUrya samAna airavatamAM paNa zAzvata sukhane ApanAra che. DUbatAnuM jahAja che. jIvanAM mAtA, A mahAmaMtra niyamita japAya che : pitA, baMdhu, sakhA, vaidarAja, AdinA so maUTITTa tnio, mArU nIvo, sarva guNadharmonuM te dhAma che. carAcara sArU nidhizno | vizvane jIvADavAmAM saMjIvanI auSadhi rUpa taphathI vi te pahaMtA che. vadhu zuM kahIe ? saghaLI zreSTha praye viya nir-napura dhyAna vicAra (savivecana) * 207 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : A kALa anAdi che, jIva - vidhipUrvakanI ArAdhanA vaDe tIrthakara anAdi che, jina-dharma anAdi che, pada : tyArathI lai eTale ke anAdi kALathI A je zraddhAvAna jitendriya zrAvaka mahAmaMtra-navakAra gaNAya che mATe te arihaMta paramAtmAmAM ja baddhacittazAzvata che. ekAgracittavALo banI suspaSTa rIte vaNaiSTa-siddhi : UThatAM, besatAM, cAlatAM maMtrAkSaronA zuddha uccArapUrvaka bhava-bhayake bhUmi upara ALoTatAM, jAgatAM. satAM, nAzaka evA A paMcaparameSThI-maMtrano eka hasatAM, jaMgalamAM bhaya pAmatAM, gharamAM lAkha sugaMdhI zveta puSpo vaDe vidhiyukta jatAM, bahAra nIkaLatAM ke Dagale ne pagale pUjA karIne eka lAkha jApa kare che, te pratyeka kAma karatAM yAvatu pratyeka zvAsa vizvane pUjanIya tIrthaMkaradeva bane che." letAM ke mUkatAM je bhavyAtmA A "eka lAkha zabda saMkhyA-sUcaka paMcaparameSThI-maMtranuM ja eka citte hovA uparAMta "eka-lakSya'no paNa sUcaka smaraNa kare che, tenA kayA manoratho siddha che, tenuM dhyAna pratyeka ArAdhake rAkhavuM thatA nathI ? arthAt sarva manoratho siddha joie. thAya che. navakAra e paMca parameSThI bhagavaMtono sarva bhaya nivAraka : maMtrAdhirAja- maMtrAtmaka deha che : navakAranA smaraNanA prabaLa prabhAve raNa- jinezvara paramAtmAo potAnA saMgrAma, sAgara, gajendra, sarpa, siMha, nivaNa pachI - "amArI hAjarI vinA duSTa-vyAdhi, agni, zatru ke baMdhanathI jagatanA jIvonuM zuM thaze ?' - evI bhAvautpanna thatA bhayo tathA cora, graha, karuNAthI prerAine traNe jagatanA jIvonA rAkSasa ke zAkinI AdinA bhayo paNa uddhAra mATe potAnA "maMtrAtmaka-deha" nAza pAme che. svarUpa "navakAra'nI bheTa ApI gayA che. sva-kartutvanA ahaMkArathI vimukta * patitapAvana navakAra : karIne paramanA sAmarthyamAM sthira karanArA hiMsaka, asatyabhASI, paradhanahArInamaskAranA A prabhAvane kALa paNa kAMi cora, parabArAsavI ane bIjAM paNa krUra karI zakato nathI. pApomAM sadA tatpara rahenAra, lokamAM 1. yo lakSaM jinabaddhalakSyasumanAH suvyaktavarNakramam, zraddhAvAn vijitendriyo bhavaharaM mantraM japecchrAvakaH / puSpaiH zvetasugandhibhizca vidhinA lakSapramANairjinaM, yaH saMpUjayate sa vizvamahitaH zrItIrtharAjo bhavet // dhyAna vicAra (savivecana) * 208 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niMdanIya evo puruSa paNa jo maraNa vakhate kuMDalinI utthAna ane paryakra-bhedana vize A maMtranuM satata smaraNa kare che, to duSTa- paNa rahasyamaya varNana garbhita rIte che. karmajanya durgatinAM dvAro baMdha karI biMdA thutta devalokamAM jAya che. piNDatthaM ca payatthaM 'navakAra' - e jinazAsanarUpa che. rUvatthaM rUvavajjiyasarUvaM / 'navakAra' - e (vinayarUpa hovAthI) tattaM paramiTThimayaM kalyANakArI dharma che. gurUvarU thAsAmi ? / 'navakAra' - e (nAma-jinarUpa dhyAnanA cAra prakAra che : (1) hovAthI) sAkSAt jinezvara-deva che. piMDastha, (2) padastha, (3) rUpastha ane 'navakAra' - e (paMcaparameSThIo (4) rUpavarjita, rUpAtIta. parameSThImaya mahAvratadhara hovAthI) vrata ane mahAvrata tattva eTale ke "OM nama: siddham' ke svarUpa che. namo rihaMtAI' Adi parameSThImaya 'navakAra' - sarva prakAranAM uttama varSo-parameSThIvAcaka akSaro vaDe piMDastha phaLone ApanAra parama dAtAra che. vadhAre Adi cAra prakAranuM dhyAna kai rIte karI kahevAthI zuM ? A saMsAramAM evuM zuM che zakAya che, tenuM varNana pUrvanA guruvaryoe ke je zrI navakAranA acitya-prabhAvathI je pramANe karyuM che te pramANe huM karIza. zubharUpa na bane ? arthAt A saMsAramAM have mUlAdhArAdi 10 cakromAM paraje kAMI zubha-tattva che. te sarva A meSThIpadonA dhyAnanI prakriyA batAve che. navakAranA ati uttama prabhAve ja che. nama: siddhatasamo AnaMdaghana AtmAnA ja svabhAvabhUta caudaliyAhAracakkiA kk)mjjhtthio| evA "navakAra'ne ananya-bhAve ArAdhatAM paUAvo parIpaTTimo ArAdhaka paNa paramAnaMdamaya AtmAno patittakumo sudaM reDa | 2 | abheda sAdhI-paramAnaMdapada pAme che. mUlAdhAra-cakranAM cAra patro che, te * yaMtranI dRSTie navakAranuM mahattva : "nama: siddha' - A akSarothI samRddha che namaskAra-mahAmaMtranuM 'yaMtra' daSTie ane tenI madhyamAM-karNikAmAM parameSThIpaNa ghaNuM mahattva che. vAcaka praNava-OMkAra rahelo che, je pAMca prastuta stotramAM yaMtra sAthe zrI tatvayukta che arthAta pAMca parameSThInA navakAranA padonuM daza cakromAM judI judI nAmanA pAMca Adi akSarothI yukta che, rIte dhyAna karavAnuM vidhAna che, temaja tenuM dhyAna dhyAtAne sukha ApanAruM che. dhyAna vicAra (savivecana) * 209 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gudalilAmadhye AdhAracakra prathamam bAjunA citra mujaba mUlAdhAra-cakramAM cAra pAMkhaDIvALA kamalanI sthApanA rI tebhai 'OM namaH siddha' mA maMtra54nuM dhyAna 2vAthI dhyAtAne parama Atmika-sukhano avazya lAbha thAya che. liGgaNamUle svAdhiSThAnakaM dvitIyam / X cakke sAhiTThANe chakkoNe majjhaThio payAhiNao / sattasaramahamaMto jhAijjhaMto haM harau // 3 // SaTkoNa AkRtivALA svAdhiSThAna-cakramAM madhyathI laine pradakSiNAkAre dhyAna to 'Namo arihaMtANaM' - sA sAkSarI maMtra sarvapone 42nAro thAya che. nAbhau maNipUracakraM tRtIyam / zrItapase | siddhebhyo zrIdarzanAya namaH maNipUracakki aDadali majjhadisAsu ca paMcaparamiTThI / vidisAsu nANa-dasaNa-cAritta-tavAiM jhAemi // 4 // ATha patravALAmaNipUra-cakranA madhyamAM ane dizAomAM anukrame pAMca parameSThIo tathA vidizAomAM jJAna, darzana, cAritra ane tapanuM huM dhyAna karuM chuM. zrIsarvasAdhubhyo zrIarhadbhyo | zrIsUribhyo namaH / namaH namaH zrIcAritrAya zrI zrInAnAya) namaH upAdhyAyebhyo namaH / namaH / mahAmAnasI rohita asA acchuptA mAnasI panapti vajazRMkhalA rITyA acchA A sAhe 23 14|15/ zrI gautamasyAmine solasasarasolasae mahavijjA vijjadevikaliyadale / cakke aNAhayakkhe goyamasAmi namasAmi // 5 // anAhata-cakra soLa patravALuM che, tama pozAkSarI 'arihaMta-siddha-AyariyauvajjhAya-sAhU' mahAvidyA cha, tathA soNa svarothI sUcita soLa vidyAdevIothI yukta soga patroche. tenA M.mA 'zrIgautamasvAmine namaH' cha - methitana 2j. (si namaH mahazI cakrezvarI/ (3va/ mAnavI J67/ 40|11/10 88) naradattA gAMdhArI mahAjvAlA kA tue empie (HERE dhyAna vidyAra (saviveyana) *210 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauvIsadeva-jiNajaNaNi-jakkha-jakkhiNipavittapattammi / muddhe visuddhacakke jhAemi sayAvi jiNasattiM // 6 // vizuddha-cakra je kaMThamAM che, jenAM covIsa patro che, temAM covIsa tIrthaMkara devo, covIsa jinamAtAo, yovIsa yakSo bhane yovIsa yakSiAmo tathA manizasti bheTale 'aha~ namaH' cha - merIta huM sahA dhyAna karuM chuM. (siddhAyikA cakrezvarI / ajitabalA duritAri mAtaMga | gaumukha aMbikA padmAvatI siTa jAyasa tribhurava yAnAyA jayA senA siddhAya nizalA marudeva somedhA pAca zavAvAmAji I dhAra dharma ajita samaya bhAnaradattAgAdhArI padmA vA kAlikA mahAkAlI 2124|1/2 janani pAI sabhAmanaralAsabhAlA 191rasara2/ 99120 // dhAriNI dharaNapriyA yakSaT | kubera / bhagalAsusImA ara mAli manipAnamA supA/ aha~ namaH kusuma | mAtaMga zyAmA | zAtA (o 54 zAdI TUDEveliph nA garuDa gandharva 88/la Colle LDurney 8/2210t' bhaNa rAmAnaMtI vijayA ajita garuDa Hnbangal RE/LETENDER kinnara akaTi sutArakA azokA) -Rafnstall RRORI 10) dhyAna viyAra (saviveyana) *211 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ battIsadale la( la )NAcakke battIsasuravaisamiddhA / ha-rahiyavaMjaNasiddhA sarassaI maha suhaM deu // 7 // lalanA cakra, jenAM batrIsa pakSo che, te batrIsa indrothI yukta che ane 'ha'-rahita batrIsa vyaMjano tama4 te 'sarasvatyai namaH' - maMtrI siddha thatI sa2svatI hevI bhane supa mApo. ghaNTikAyAM lalanAcakraM SaSTham / / agnikumAreMdra bAdvIpakumAreMdra vAtakumAreMdra saudharmeMdra IzAneMdra sanatkumAreMdra dikkumAreMdra Deli AmAheMdra 27/28/29 SON brodra vAlAMtakeMdra 567 ba zukraMdra sahasrAreMdra 232425/2 sarasvatyai namaH AnateMdra BN 20/21/22/ BO acyuteMdra 4/8612010 18 ha ries 15684 4mArAkSaseMdra bayajheMdra caMdredra gaMdharvedra garuDeMdra hI kiMpuruSedra kinnareMdra AdityeMdra bhUmadhye AjJAcakra saptamam / ha-La-kSajuA paNava-namaMtakaliA ya tidalacakkammi / ANakkhe egakkhara mahavijjA sayalasiddhikarI // 8 // mAzA-yane patro cha. tebhA 'ha', 'La', 'kSa' thI yuti bhane 'OM namaH'thI bhAisita-suzobhita 'hrIM' 235 meDAkSarI mahAvidyA sarva siddhione ApanArI che. dhyAna vidyAra (saviveyana) *212 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a si A u sA namaMtA somakalArUvasomacakkammi / mastake somakalAcakra aSTamam / / somasiyavannajhANeNa jhAiA haMti sivaheU // 9 // soma-cakra, je soma-kalA (ardhacandrAkRti) svarUpa che, temAM ' mA 3nA nama:' - A maMtranuM candra samAna zvetavarNa svarUpe dhyAna karavAthI te zivasukhanuM kAraNa bane che. brahAdvAre brahmabinducakraM navamam / cakkamima baMbhabiMdu tti nAmae baMbhanADisahabhUe / jhANApUriyapaNavo bhaviyANaM kuNau kallANaM // 10 // brahmabindu-cakra, je brahmanADI yAne suSumyAnADI sAthe saMyukta che, tenuM praNava-3OMkArathI ApUrita-paripUrNa kareluM dhyAna bhavya-jIvonuM kalyANa kare che. brahmatAropari haMsanAdacakra dazamama / sirihaMsanAdacakke haMsaM visuddhaphalihasaMkAsaM / jo pikkhai galiamaNo tassa vase sayalasiddhio // 11 // zrIhaMsanAda-cakramAM galita-zUnya-kSINavRttivALo yogI atyaMta zuddha sphaTikamaNi tulya haMsa-jIvane jue che, eTale ke tenuM dhyAna kare che, tevA yogIne sakala siddhio vaza-svAdhIna thAya che. cauvvihajhANagayaM paramiTThimayapahANataratattaM / jhAyai aNavarayaM so pAvai paramANaMdaM // 12 // A rIte caturvidha dhyAnagata parameSThImaya pradhAnatara tattvanuM niraMtara dhyAna kare che, te paramAnaMdane prApta kare che. A stotramAM batAvelAM daza cakronuM dhyAna deha-piMDamAM ja judAM judAM sthAne thatuM hovAthI 'piMDaWdhyAna'rUpa che tathA pratyeka cakramAM 'OMkAra, nama: siddhama, namo rihaMtA' Adi padonuM dhyAna hovAthI te 'padaDdhyAna'rUpa che. te yaMtranI AkRti vaDe thatu hovAthI "rUpaDdhyAna'rUpa paNa che. - A traNe dhyAnamAM dhyeyarUpe sthULa AlaMbano hovAthI tene "sAlaMbana dhyAna' paNa kahevAya che ane tenA satata abhyAsa dvArA sUkSma AlaMbanarUpa nirAlaMbana-dhyAnanI zakti pragaTe che, tethI kAraNarUpe tene "rUpAtIta dhyAna" paNa kahI zakAya che. - prathamanAM nava cakromAM darzAvelAM dhyAna - e sAlaMbana dhyAna' che. tenA abhyAsathI anukrame siddha thatuM dazamA haMsanAda-cakramAM nirmaLa-zuddha haMsa-AtmAnuM dhyAna - e "rUpAtIta dhyAna' che; jenAthI parama AnaMdanI upalabdhi-prApti thAya che. kahyuM paNa che - evaM kramazo'bhyAsAvezAd dhyAnaM bhajennirAlambam / samarasabhAvaM yAtaH paramAnandaM tato'nubhavet // - yogazAstra, prakAza 12, zlo. 5. A pramANe piMDI Adi "sAlaMbana dhyAnanA abhyAsanI tIvratA-parAkASThA thatAM 'nirAlaMbana dhyAna' kare ane tethI paramAtmA sAthe samarasI (aikya)-bhAva pAmI paramAnaMdano anubhava kare. dhyAna vicAra (savivecana) * 213 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara jevI vizALa dvAdazAMgIno sAra nirmaLa dhyAna yoga che. zrAvakanA ane sAdhuonA je mULa guNa ane uttara guNo tathA je je bAhya kriyAo darzAvavAmAM AvyA che, te sarva dhyAna yogane siddha karavA mATe che. dhyAna siddhino krama A pramANe che : "mukti mATe dhyAnanI siddhi joie. dhyAna siddhi karavA mATe manaHprasAda joie. eTale ke citta prasanna hovuM joie. citta prasannatA, ahiMsA, saMyama ane tapa Adi vizuddha anuSThAnanuM ullAsapUrvaka A sevana karavAthI sAdhI zakAya che. - 3pati sAroddhAra pra. 8 sAdhanAnI zarUAta nirmaLatAthI thAya che. cittanI nirmaLatA vinA vAstavika sthiratA, tanmayatA svakIya banatI nathI. zrI jinAgamomAM darzAvelA mokSa sAdhaka pratyeka anuSThAnonI bhAvapUrvakanI ArAdhanA sarvaprathama sAdhakanA cittane nirmaLa banAve che, pachI tenA phaLarUpe kramazaH cittanI sthiratA thatAM paramAtmAmAM tanmayatA siddha thAya che. ahiMsA dharmanA pAlanathI citta nirmaLa bane che. saMyama dharmanA pAlanathI citta sthira bane che. tapa dharmanA pAlanathI citta AtmasvarUpamAM lIna bane che. - AcArya vi. kalApUrNasUrijI ma.sA. 'graMtha paricaya" pR. 39 adhyAtmayogI pUjya AcAryadevazrInuM sAhitya dhyAna-vicAra - mile mana bhItara bhagavAna yogasAra (savivecana) - mile mana bhItara bhagavAn sahaja samAdhi - sadana samAdhi - sarvajJa kathita parama sAmAyika dharma - parama tattva ii 3pAsanA tAra ho tAra prabhu...! tattvajJAna pravezikA dAmoham bhakti hai mArga mukti kA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte "namaskAra-mahAmaMtra'nA A Adara-bahumAnapUrvaka ciMtana hoya che. vividha bIjAkSaronA ciMtana vaDe daza tenA prabhAve dhyAtAne paNa potAnA cakronuM dhyAna - e atyaMta mahattvapUrNa AtmAmAM rahelI paramAtma-zaktinuM kuMDalinI-utthAnanI eka dhyAna-prakriyA che zraddhAna ane jJAna pragaTe che. ema spaSTa samajI zakAya che. ane sAthI'' - "AtmA eka che'; dhAraNA, dhyAna ane samAdhinA "ratnatayA paramAtmA parva nIvAtmA' - aikyane "saMyama' paNa kahe che. prastuta 'dravya rUpe pratyeka jIvAtmA paramAtmA ja prakriyAmAM traNenuM aikya sadhAya che. che' - arthAtu zuddha nizcayanayanI apekSAe piMDastha "dhAraNArUpa che, padastha ane sarva jIvo zuddha che, ityAdi rUpastha "dhyAna'rUpa che ane rUpAtIta e AgamavacanonuM samyak prakAre ciMtana "samAdhi svarUpa che. karI, niHzaMkapaNe parameSThIonuM potAnA (22) paramapada dhyAnA AtmAmAM AropaNa karIne sva-AtmAnuM mULa pATha : parameSThI svarUpe dhyAna karavuM - e paramapadaM-paJcAnAM paramapada' dhyAna che. parameSThipadAnAmAtmani nyAsaH A dhyAnamAM parameSThI bhagavaMto sAthe mAtmAstaradhyAropena parameSThi- abheda anubhavAya che, tene "abheda rUpatA cintanamitkarthaH 22 praNidhAna' paNa kahe che. A anubhavane artha : paMcaparameSThI padono AtmAmAM yogazAstromAM 'samApatti kahe che. nyAsa karIne arthAta AtmAmAM temano "samApattataMjatA' - dhyAtA, dhyeya adhyAropa karIne, AtmAne parameSThI- ane dhyAna - A traNenI ekatA e rUpe ciMtavavo - e "paramapada dhyAna 'samApatti che ane te dhyAnanuM phaLa che. kahevAya che. ahIM padadhyAnanA phaLarUpe "paramapada vivecana : padadhyAnanA satata abhyAsa dhyAna' prApta thAya che, tethI te "samApatti vaDe anukrame paramapada dhyAna pragaTe che. svarUpa che. padadhyAnamAM dhyAtAno dhyeya sAthe bheda * tAttvika namaskAra : hoya che. temAM pAMca parameSThIonI "siddhahemazabdAnuM zAsana-bRhadapUjayatA-anaMta guNAtmaka prabhutAnuM vRttimAM paNa praNidhAnanA cAra prakAra A 1. TAifsUtra; gaGgAnuM sUtra 6. 2. aAzivaI - yo/vatIjJaazavA, utno. 20 vRtti. dhyAna vicAra (savivecana) * 214 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANe batAvyA che : (1) padastha, (2) dhyA' - AtmA svayaM devarUpa banI piMDastha, (3) rUpastha ane (4) rUpAtIta. paramAtmAnuM abhedabhAve dhyAna kare te (1) padastha : '' sthirca- "abheda-praNidhAna" che; tene 'piMDastha'marda" Adi padamAM rahelA arihaMtanuM praNidhAna' paNa kahe che. dhyAna e 'pada0-praNidhAna' che. A 'abheda-praNidhAna' e ja (2) piMDastha : "zarIrastha0' samagra vinono vinAzaka ane akhila zarIrasthita arihaMtanuM dhyAna te 'piMDastha- dRSTAdeSTa saMkalpa-manorathone pUrNa karavAmAM praNidhAna" che. kalpavRkSa samAna hovAthI te 'tAttvika(3) rUpastha : "pratimA sthacce' - namaskAra" che. arihaMtanI pratimAnuM dhyAna te 'rUpastha- navakAra-mahAmaMtranAM prathamanAM pAMce praNidhAna' che. pado e 'padadhyAna' ke 'pada0-praNidhAna' (4) rUpAtIta : 'yanigamardata svarUpa che ane cUlikArUpa cAre pado, e dhyAnam' - arihaMta paramAtmAnuM rUpAtIta "paramapada dhyAna'nA phaLane sUcita kare che. svarUpanuM dhyAna, je yogigamya che, te A pAMca parameSThIo sAthe jyAre rUpAtIta-praNidhAna' che. A cAre praNidhAnamAMthI zAstranI "paramapada dhyAna' kahevAya che. e ja AdimAM prathamanAM be praNidhAna-dhyAna 'tAttvika-namaskAra che ane te sarva saMbhave che, paraMtu chellAM be nahi. pApono samULa uccheda kare che tathA sarva padastha praNidhAna : "mane 'ma' maMgaLakArI kAryone siddha karI Ape che. vIne sada mAtmanaH sarvataH saMme' - A rIte navakAra-mahAmaMtrAnI arthAt "ahaM pada sAthe sarva prakAre cUlikAmAM 'paramapada dhyAna'no phaLarUpe 'saMbheda-praNidhAna hoya che; te 'bheda nirdeza kare che tethI 'pada dhyAna' ane 'parama praNidhAna rUpa "pada0-praNidhAna" che. pada dhyAna e saMpUrNa (aDasaTha akSarAtmaka) piMDastha praNidhAna : "tamithena navakAra mahAmaMtranA dhyAna svarUpa che. ahaM' padanA abhidheya kevaLajJAnAdi arthAtu navakAramAM te baMne dhyAna ane zeSa jyotisvarUpa prathama parameSThI arihaMta bAvIsa dhyAnabhedo paNa samAyelA che.1 paramAtmAne AtmA sAthe abhedabhAve "paramapada dhyAna" e navakAranA dhyAvavA. "revI mUtvI revaM mane- rahasyArthano anubhava karAve che. 1. juo : 'rihA-kutta' dhyAna vicAra (savivecana) * 215 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama sarva prakAranAM dhyAnono phatyAdri (32) "mavA #pAva samAveza navakAramAM thato hovAthI, 'te risASyi' phatyAdi ( rU9) - mItrane samagra jinazAsanano sAra che" - e zAstra (62) dvASaSTi vintanam II 2rU I vacanane puSTi maLe che. artha : siddhi : 'laukikasiddhi - 'upamiti bhavaprapaMca kathAmAM kahyuM che ladhimA, vazitA, izitva, prAkAmya, ke - "samasta dvAdazAMgIno sAra dhyAnayoga mahimA, aNimA, yatrakAmAvasAyitva che ane zeSa sarva anuSThAno dhyAnayogane ane prApti - ema ATha prakAranI che. siddha karavA mATe batAvelAM che.1 rAga ane dveSamAM mAdhyazya bhAvarUpa navakArano saMkSepa pAMca parameSThIomAM paramAnaMda te 'lokottara siddhi che. thAya che. pAMca pado "ahaM"mAM samAyelAM mukti pAmelA siddhAtmAonA che, tethI pAMce padono sAra 'ahaM che (adIrgha, ahrasva ityAdi) bAsaTha guNonuM ane tenuM paramArtha-bIja (da) ane biMdu dhyAna - e bhAvathI siddhi che. che arthAt navakAranA dhyAnane abhyAsa vivecana : 'siddhi dhyAna' - e dvArA anukrame sUkSma, sUkSmatara banAvI pUrvokta dhyAnanuM phaLa che. biMdu-dhyAna paryata karavuM joie. aNimAdi laukika siddhio che bIja-biMdunuM dhyAna e dvAdazAMgIno mAdhyastharUpa rAga-dveSane jItavAnI kaLA - mahArtha che, apUrva artha che, parama artha e 'lokottara siddhi che. e kaLAnA che. tattvataH parameSThI bhagavaMtonA dhyAna dIrghakAlIna abhyAsa dvArA bhAvathI dvArA Atma-tattvanuM ja dhyAna thAya che. siddhirUpa siddha bhagavaMtonA guNonuM dhyAna A rIte "maMtrAdhirAja navakAra e thAya che. samagra dvAdazAMgIno sAra che' - e vAta siddha bhagavaMtonA guNonuM dhyAna - sunizcita thAya che. e rUpAtIta hovAthI zukla-dhyAna che. (23) siddhi dhyAna tenA dvArA AtmAnuM anaMta sAmarthya pragaTa * mULa pATha : thAya che. siddhida-dravyataH nauvini - rAga-dveSanA prasaMgomAM mAdhyayyarUpa mAviSTadhA, nokottarI rI-TreSamadhya- lokottara siddhi-samatA e bhAva-siddhi rUpaparamAnandunnakSaTI; mAvato muzi- che. tene siddha bhagavaMtonA arUpI paraprAtanIvAnAM - "se na vIde na ' guNonA dhyAnanA kAraNa tarIke varNavI che. 1. 3piitabhavaprapaMvathA, prastAva 8, ratno. 724 thI 4ra6. dhyAna vicAra (savivecana) * 216 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatAthI zukla-dhyAna pragaTe che ane (7) nIla nathI, (8) lAla nathI, (9) zukladhyAna vaDe anukrame ghAtakarmono kSaya pILA nathI, (10) zveta nathI, (11) thatAM kevaLajJAna, kevaLadarzana ane sugaMdhI nathI, (12) durgadhI nathI, (13) yathAkhyAta cAritrarUpa pUrNa-sAmAyika tikta nathI, (14) kaTu nathI, (15) pragaTe che. turA nathI, (16) khATA nathI, (17) A rIte "sAmAyika" ane "dhyAna' - madhura nathI, (18) kaThina nathI, (19) baMne paraspara ekabIjAnAM kAraNa che, tethI mRdu nathI, (20) bhAre nathI, (21) 'siddhi-dhyAnanA adhikArI lokottara halakA nathI, (22) zIta nathI, (23) samatAvAna muni che - ema garbhita rIte uSNa nathI, (24) snigdha nathI, (25) sUcita thAya che. rUkSa nathI, (26) zarIradhArI nathI, 'siddhidhyAna'nuM rahasya (27) janma letA nathI, (28) amUrta siddhapadane pAmelA siddha bhagavaMtone hovAthI saMgavALA nathI, (29) strI sarva karmono saMpUrNa kSaya thavAthI sarva nathI, (30) puruSa nathI, ane (31) guNo AvirbhAva pAmyA che. siddha napuMsaka nathI.' AtmAnA eka-eka pradeze anaMta guNo A rIte pAMca prakAranA saMsthAnathI pragaTapaNe rahelA che. temAM prasiddha rahita hovAthI siddha bhagavaMto nirAkAra ekatrIsa guNonuM varNana (be rIte) svarUpavALA che. pAMca prakAranA varNathI zAstromAM jovA-vAMcavA maLe che. rahita hovAthI arUpI che. temaja baMne - "AcArAMga-sUtra'mAM niSedhAtmaka prakAranI gaMdha na hovAthI agaMdha che. pAMce zailIe varNavelA ekatrIsa guNo nIce prakAranA rasa na hovAthI a-rasa che. AThe pramANe che : prakAranA sparza na hovAthI a-sparza che, siddha bhagavaMto : (1) dIrgha nathI ke zarIra rahita hovAthI azarIrI che. janma hRsva nathI, (2) goLa nathI, (3) na hovAthI ajanmA che, amUrta hovAthI trikoNa nathI, (4) catuSkoNa nathI, (5) asaMga che, traNe vedathI rahita hovAthI parimaMDalakAre nathI, (6) zyAma nathI, avedI che. 1. "se na TIde na hase, na vaTTa, taMte, na caDaze, 7 parimaMtre, na TTi , nIjo, na nogi, na hArdika na sukille, na surabhigaMdhe, na durabhigaMdhe, na titte, na kaDue, na kasAe, na aMbile, na mahure, na kakkhaDe, na maue, na garue, na lahue, na sIe, na uNhe, na niddhe, na lukkhe, na kAe, na ruhe, na saMge, na itthI, na purise, na annahA / ' - 'vArA sUtra', sU. 272-2. dhyAna vicAra (savivecana) * 217 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI rIte ekatrIsa guNonuM varNana kALa ane bhAvanI apekSAe siddha Avazyaka-vRttimAM A pramANe kareluM che.'- paramAtmAnuM ja svarUpa varNaveluM che te nIce pAMca jJAnAvaraNIya, nava pramANe che - darzanAvaraNIya, be vedanIya, be mohanIya, (1) sat H siddha bhagavaMtonuM astitva cAra AyuSya, be nAma, be gotra ane sadA mATe hoya che, AkAza-kusumanI jema pAMca aMtarAya - A AThe karmono kSaya koi kALe paNa temano abhAva hoto ja nathI. thatAM ekatrIsa guNo pragaTe che. ekAdavALAM nAmo vidyamAna vastunAM A rIte vivakSA bhedathI bhinna-bhinna vAcaka hoya che. 'siddhi' paNa ekAdavALuM rIte varNavelA siddha paramAtmAnA bAsaTha nAma che, tethI siddho sadA vidyamAna hoya che. guNonuM ciMtana-dhyAna karavAthI arUpI (2) dravya pramANa : dravyanI dRSTie vagere tathA anaMta jJAnAdi vagere AtmAnA siddhonI saMkhyA "anaMta' che. eka siddha nirmaLa guNonuM ja dhyAna thAya che. paramAtmAnI avagAhanAmAM paNa bIjA A bAsaTha guNomAM zeSa sarva guNo anaMta siddho rahelA hoya che. tenAM karatAM samAi jAya che. asaMkhya guNa adhika siddho temanA deza naMdI-sUtra, siddha-prAbhRta ane nava- ane pradezane sparzIne rahelA che. tattva Adi graMthomAM varNavelA siddha (3) kSetra pramANa : siddha bhagavaMto paramAtmAnA svarUpanuM ciMtana ane bhAvana lokanA asaMkhyAta bhAgamAM rahelA che. 'siddhi-dhyAna'mAM sahAyaka bane che. gurugama arthAtu pistALIsa lAkha yojana pramANa dvArA te graMthono abhyAsa karavAthI dravya, nirmaLa sphaTika ratnanI zilA upara, kSetra, kALa, bhAva Adi aneka prakAro lokanA agrabhAgane sparzIne potAnA vaDe siddha paramAtmAnA svarUpano vizada caramadehanI avagAhanAnA be tRtIyAMza ane spaSTa bodha thAya che. bhAgane avagAhIne rahelA che. prastuta dhyAnamAM upayogI siddha (4) sparzanA : siddha bhagavaMtonI paramAtmAnAsvarUpano TUMkamAM vicAra karIe - sparzanA paNa lokanA asaMkhya bhAgamAM siddha paramAtmAnuM svarUpa hoya che, paraMtu kSetra karatAM sparzanA kaMika 'nava-tattva-prakaraNamAM dravya, kSetra, adhika hoya che. 1. ahavA kamme Nava darisaNammi cattAri Aue paMca / Aima aMte sese do do khINAbhilAveNa igatIsaM // - mAvaDyuM sUtra - hAmidIyA Taal; pU. 663 dhyAna vicAra (savivecana) * 218 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) kALa : siddha bhagavaMto Adi (8) bhAva : bhAva eTale paryAyaanaMta kALavALA hoya che eTale ke siddha avasthA. siddha bhagavaMtomAM kSAyika ane avasthA prApta thayA pachI anaMtakALa sudhI pAriNAmika be bhAva hoya che. te bhAva (sadA mATe) te ja avasthAmAM rahe che, (avasthA)mAMthI teo kadApi calita paraMtu temanuM bIjuM koi sthAnAMtara ke thatA nathI. avasthAMtara thatuM nathI. kSAyika bhAva : karmanA kSayathI jIvane judAM judAM sthAnomAM ke judI pragaTelo bhAva te kSAvikabhAva che. siddha judI avasthAomAM laI janAra karma- bhagavaMtonAM sarva karmo kSaya pAmelAM prakRti che. karmanA yoge ja gati-Agati hovAthI teomAM akSaya jJAna, akSaya thAya che. karmano sarvathA viyoga thayA darzana, akSaya cAritra ane akSaya sukhapachI punaH kadApi saMyoga thato nathI. vIrya Adi anaMta guNo kSAyikabhAve tethI siddho sAdi-anaMta sthitie akSaya- rahelA hoya che. anaMta-avyabAdha sukhamaya sahaja zuddha- pAriNAmika bhAva : sarva siddha svarUpanI ramaNatAmAM layalIna rahe che. bhagavaMtomAM "jIvatva" pariNAmika bhAve eka siddha paramAtmAnI apekSAe raheluM che. temano kALa sAdi-anaMta che, paNa aneka (9) alpa bahutva : mokSanA siddhonI apekSAe anAdi-anaMta sthiti adhikArI - puraSa. strI ane napuMsaka hoya che. hoya che. temAM sauthI alpa saMkhyAmAM (6) aMtara : siddha avasthA zAzvata- napuMsako siddha thAya che. tenA karatAM sanAtana hovAthI temane punaH patana ke saMkhyAtaguNI saMkhyAmAM strIo ane avasthAMtarano abhAva hoya che, tethI tenAthI paNa saMkhyAtaguNI saMkhyAmAM temano "aMtara' paDato nathI. puruSo siddha thAya che. (7) bhAga : siddhAtmAo saMkhyAnI siddha-svarUpanA daSTie saMsArI jIvo karatAM anaMtamA dhyAnanI eka prakriyA bhAgamAM che, arthAt siddho karatAM saMsArI pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjakRta jIvonI saMkhyA anaMtaguNI adhika che. "upadeza-pada'nI vRttimAM - sudarzana zeThane eka nigodamAM paNa anaMta jIvo hoya abhayArANI sAnukULa upasarga kare che te che, tenI anaMtamA bhAganI saMkhyAvALA vakhate potAnI pratijJAnuM akhaMDapaNe jIvo ja mokSamAM jAya che. pAlana thAya ane AvI paDelo upasarga dhyAna vicAra (savivecana) * 219 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSphaLa jAya, te mATe teo siddha paramAtmAnA dhyAnamAM lIna banI jAya che - ema jaNAvI temaNe karelA dhyAnanuM A pramANe varNana karyuM che 'so visersa pathvavALa-DhDhALe maNaM niruMbhittA 'siddha silovari srdiNdukuMva-saMghunnatachAp' appAAM TvAvittA taddesa samIvattiLo siddhe dhuLiyAsesa kilese niuNaM paricitiuM laggo / ' artha : te sudarzana zeTha te samaye (abhayArANIe anukULa upasarga karyA, te samaye) potAnA manane pratyAkhyAna-saMyama sthAnamAM vizeSa sthiratApUrvaka parovIne - zarada RtunA caMdra, macakuMdanA puSpa ane zaMkha jevI ujjavaLa kAntivALI siddhazilA upara potAnA AtmAne sthApita karIne, te deza-sthAnane samIpavartI sarva saMkalezarahita evA siddha bhagavaMtonA svarUpanuM nipuNa rIte dhyAna karavA lAgyA. A rIte siddha paramAtmAnA dhyAnamAM lIna banelA suzrAvaka sudarzana zeThane bAhya vAtAvaraNanI koi asara thai zakI nahi. dhyAnanI siddhino A pratyakSa purAvo che. A uparAMta 'namaskAra-niryukti'mAM siddha paramAtmAnA svarUpanuM vistRta varNana che. temaja 'jJAnArNava', 'zrIpALa kathA' vagere graMthomAM paNa siddha bhagavaMtonA dhyAnanI mAhitI darzAvI che. dhyAnAdi bAvIsa bhedonA niraMtara abhyAsa dvArA 'siddhi dhyAna' siddha thAya che. A dhyAnamAM siddha bhagavaMtonA arUpI guNonuM ciMtana-dhyAna hoya che. tene 'rUpAtIta dhyAna' paNa kahI zakAya che. 'rUpAtIta-dhyAna'nA abhyAsa kALamAM zukla-dhyAnano prAraMbha thAya che, je kevaLajJAna ane muktinuM paNa anaMtara kAraNa che. A dhyAnanA prabhAve aNimAdi ATha laukika-siddhio ane 52mAnaMdano anubhava karAvanArI evI parama samAdhi rUpa siddhi paNa prApta thAya che. A dhyAna vartamAna janmamAM paNa laukika ane lokottara siddhi pradAna kare che ane parabhavamAM zIghra siddhi-zAzvata mukti-sukhanI niSpatti kare che, tethI A dhyAnanuM 'siddhi' nAma sArthaka Thare che. (24) paramasiddhi dhyAna mULa pATha : paramasiddhiH- muktgunnaanaamaatmnydhyAropaLam // 24 // artha : mukta-siddha paramAtmAnA guNono potAnA AtmAmAM Aropa karavo, te 'paramasiddhi dhyAna' che. vivecana : 'siddhidhyAna'mAM batAvI gayA te mujaba siddha paramAtmAnA guNonuM dhyAna jyAre dIrgha kALa sudhI niraMtara thAya che, tyAre siddha 52mAtmAnA sarva guNono * dhyAna vicAra (savivecana) 0 220 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA AtmAmAM abheda Aropa karI A rIte "paramasiddhi dhyAna' - e potAnA AtmAne paNa siddharUpe dhyAvavAnuM dhyAnanI parAkASThAne batAve che, te sAmarthya pragaTe che. kahyuM paNa che - apramatta avasthAmAM thatA "rUpAtIta| 'rUpAtIta svabhAvavALA kevaLajJAna dhyAna'nuM dyotaka che. upazama-zreNi ane ane kevaLadarzana svarUpa, paramAnaMdamaya siddha kSapaka-zreNigata dhyAnomAM paNa "parama paramAtmAnuM dhyAna karavAthI dhyAtA paNa siddhi dhyAna' avazya hoya che. anaMta guNamaya siddha bhagavAna bane che.' 'jJAnArNava'1 mAM paNa siddhi ane dhyAtAno upayoga siddha paramAtmAnA paramasiddhi dhyAnanuM varNana che te nIce AkAre pariName che tyAre upayogathI pramANe che - abhinna AtmA paNa siddha kahevAya che. arihaMta paramAtmAnuM AlaMbana dhyAna saMsArI AtmA anAdi kALathI siddha thayA pachI traNa lokanA nAtha, dehAdi para-padArtho sAthe abhedapaNA paramezvara siddha paramAtmAnA dhyAnano (ekatA)no anubhava karato Avyo che, prAraMbha karavo joie. paraMtu dehAdithI bhinna ane sattAe siddha je paramAtmA sayogI kevaLI saMdeza evA Atma-tattvane jANI zakyo avasthAmAM sAkAra hatA, te siddha nathI. hakIkatamAM A jIve deha sAthenI avasthAmAM nirAkAra, akriya, paramAkSara, ekatAno anubhava bhavobhavamAM karyo che. nirvikalpa. niSkalaMka, niSkapa, nitya ane ethI te (abhyasta hoine) tene sulabha AnaMdanA maMdira svarUpane dhAraNa kare che. che, paraMtu dehathI bhinna siddha sadeza jemanA jJAnamAM sakaLa carAcara padArtho AtmAne anubhavavAno abhyAsa kyAre zeyarUpe pratibiMbita thAya che, tethI je paNa karyo nahi hovAthI te bheda-zAna tene vizvarUpa che, jemanuM adbhuta amUrta atyaMta durlabha che. paNa prabaLa puNyanA svarUpa mithyASTi jIvone agamya che, yoge saddaguruno suyoga thatAM jIvanAM jeo sadA udayasvarUpa che, kRtArtha ane divya cakSu UghaDe che tyAre avidyAno kalyANarUpa che, zAnta, niSkala, azarIrI aMdhakAra nAza pAmI jatAM, sva-AtmAmAM ane zokarahita che. ja paramAtmAnuM pavitra darzana thAya che. jeo samagra bhava-saMcita karma-kleza tene ja nizcayathI Atmadarzana, samyajJAna rUpa vRkSone bhasmIbhUta karavAmAM pracaMDa ane munipaNuM kahevAya che. agni samAna che, pUrNa zuddha che, atyaMta 1. 'jJAnAva; vIrthadhyAnavana, prazno. 22 thI 28. dhyAna vicAra (savivecana) * 221 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlepa che, jJAna-sAmrAjayamAM pratiSThita aMtarAtmAne tanmaya banAvI dhyAna karavuM che, vizuddha darpaNamAM saMkrAnta thayelA joie - te A pramANe - pratibiMba sadeza mahAprabhAvavALA che, * "paramasiddhi dhyAna'mAM tanmayatA siddha jeo jyotirmaya, anaMta vIryayukta, karavAno upAya : mahAparAkramI ane purAtana che. je siddha paramAtmA vANIthI agocara, vaLI jeo parama vizuddha, aSTa avyakta ane zabdarahita che, janmaguNothI yukta che, rAgAdi doSothI maraNathI rahita che ane bhava-bhramaNathI sarvathA rahita che, nIrogI che, aprameya- mukta che, tethI temanuM dhyAna manane chatAM bheda-jJAnIthI zeya temaja vizvanAM vikalpa rahita banAvI karavuM joie. sarva tattvo jemanAmAM vyavasthita che ane jemanA kevaLajJAnanA anaMtamAM jemanuM svarUpa bAhya-bhAvothI agrAhya bhAgamAM paNa anaMta dravya-paryAyathI bharelo chatAM aMtaraMga-bhAvothI grAhya banI zake saMpUrNa loka ane aloka zeyarUpe sthira tevuM che. che, je traNe lokanA guru che. AvuM sahaja zuddha - AtmasvarUpa A rIte siddha-svarUpanuM sthiratApUrvaka siddha paramAtmAne pragaTa che. evA ciMtana karato ane temanA guNa-samUhanA niSpanna, atyaMta avyAbAdha sukhamaya smaraNathI suprasanna banelo yogI siddhasiddha paramAtmA sarva jagatane vaMdanIya che. svarUpane siddha karavA AtmAne AtmA vaDe jenA alpakALanA dhyAna mAtrathI temAM ja ekAkAra banAvavA prayatna kare che. paNa bhavya jIvono bhava-vyAdhi naSTa thaI A mujabanA vAraMvAranA abhyAsathI jAya che. bhAva-siddhanuM AlaMbana lenAra yogI teo traNe lokanA svAmI avinAzI anukrame grAhya-grAhaka bhAvathI mukta banI paramAtmA che, jemanuM svarUpa jANavAthI temAM ja tanmayatA siddha kare che (arthAt samagra vizvanuM svarUpa jaNAI Ave che. A AlaMbana dhyAnanA satata abhyAsa te paramAtmAnA svarUpanA jJAna vinA sva- pachI sAdhaka jayAre tanmaya avasthAne prApta Atma-svarUpamAM sthiratA prApta thatI thAya che, tyAre paramAtmA "grAhya" ane nathI, mATe ja yogIpuruSo teonuM zuddha- huM 'grAhaka' evo bhedabhAva nAbUda thai svarUpa jANI svayaM siddha-svarUpane vare che. jAya che.) | sarva mumukSuoe anya sarvanuM zaraNuM AvI abhedanI bhUmikAmAM rahelo choDI siddha-paramAtmAnA svarUpamAM ja sAdhaka sarva padArthonA vikalpathI rahita dhyAna vicAra (savivecana) * 222 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banI paramAtma-svarUpamAM evo lIna banI je muni guru-AjJAmAM sthira thai, jAya che ke jethI dhyAtA" ane "dhyAna vyavahAra kuzaLa banI, AvazyakAdi pratyayano vilaya thatAM mAtra "dhyeya kriyA-yoganI ArAdhanA vaDe zuddha sAthenI ekatA anubhavAya che. cittavRttivALA banyA hoya che temane paramAtma-svarUpamAM lIna thatAM ja te nizcaya-nayanA AlaMbananI bhUmikA vakhate samaye samatArasanuM zItaLa jharaNuM vahevA zuddhAtma-svabhAvanI pariNati pragaTavAthI mAMDe che - A bhUmikAne "ekIkaraNa' adhyAtma-dhyAnamAM paNa ekAgratA bhAva paNa kahe che. ullasita thatAM tanmayatA siddha thAya che. "yogazAstramAM 'siddhi' ane zuddha adhyAtma-dhyAnamAM tanmayatA paramasiddhi dhyAnano 'rUpAtIta-dhyAna' siddha thavAthI viSaya-kaSAya Adi doSo tarIke ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - rahita tathA vijJAna ane AnaMdamaya amUrta, cidAnaMda svarUpa, niraMjana siddha arthAt svarUpa-pratibhAsa ane prazamaparamAtmAnuM dhyAna - e "rUpAtIta dhyAna" sukhanI ekarasatAne pAmeluM, parizuddhache.1 niraMtara siddha paramAtmAnuM dhyAna svabhAvathI ja sphaTikaratna tulya nirmaLa karato yogI temanA zuddha svarUpanA evuM Atma-svarUpa pratyakSa anubhavAya che AlaMbane grAhya-grAhaka bhAva rahita ane tethI AtmAmAM ja rata, tRpta ane tanmayatA prApta kare che. anya sarvanuM zaraNuM saMtuSTa thayelA munine sva-AtmAmAM ja choDI daIne siddha-svarUpamAM evI lInatA pratibaMdha ane vizrAnti thavAthI sarva pAme che ke jyAM "dhyAtA' ke 'dhyAna'nI vikalpo zamI jAya che. koi bhedarekhA na rahetAM mAtra saMkSobha rahita samudramAM pavananA AyAkAra'nI ja pratIti zeSa rahe che, abhAve jema jaLataraMgo-mojAM o AtmA paramAtmAmAM abhinnarUpe lIna utpanna thatAM nathI, tema Atma-svarUpanA banI jAya che. sAkSAtkAra samaye paudUgalika padArthonA A zuddhAtma-dhyAnanA adhikArI vize grahaNa-tyAgano abhAva hovAthI zubha "dharmaparIkSA mAM A pramANe ullekha maLe ke azubha koi vikalpa cittamAM utpanna che - thatA nathI. 1. amUrtI vAnarUpastha paramAtmaH | niraJjanasya siddhasya dhyAnaM syAdrUpavarjitam // - 'yogazAstra', pravAsa 20, phato. 2 2. "dharmaparIkSA' - racayitA : pU. upA. yazovijayajI mahArAja, gAthA 99 thI 103. dhyAna vicAra (savivecana) * 223 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vA matiH ? vA vA AnaMda ?" - jJAna-darzana-cAritrArUpa ratnatraya AvA vikalpo paNa Atma-prAptinI svabhAvavALo hovA chatAM mArA zuddhAtmapaLomAM hotA nathI. A vAta adhyAtma- dravyanI ekatA akhaMDita rahe che, eTale zAstro AcArAMgAdi Agama graMthomAM ke prabhA-nirmaLatA ane doSaharaNa paNa kahI che. zaktithI yukta jAtiratnanI jema mArI AtmasvarUpanA sAkSAtkAra-anubhava ekatAmAM kSati AvatI nathI." samaye sukhadu:khanA sUkSma vikalpono paNa zuddhAtma-dravya saMbaMdhI AvA zubhaabhAva hoya che, to tenA sAdhanabhUta vikalpo e "avikalpa-samAdhi'nA janaka gRha, saMpatti, svajanAdi mugala bane che. saMsargajanita sthUla vikalpone kyAMthI zuddha-vikalpo dvArA utpanna thayelA avakAza maLe ? saMskAro anya vikalpajanya saMskAronA AvI nirvikalpa-dazAne "zuddhAtmA- virodhI hovAthI tevA vikalpone utpanna nubhava' kahe che ane te dharma - zuladhyAnanuM thavA detA nathI eTale anya azubhaphaLa che. tene cidAnaMda, niSpada avasthArUpa vikalpono nAza karIne A zuddha-vikalpa nirvikalpa samAdhi paNa kahe che. svataH zAMta thaI jAya che. AvI nirvikalpa samAdhine utpanna A zuddhAtma-dhyAna "avikalpakaranAra zaddha vikalpadazAnuM svarUpa joie. samAdhi'ne utpanna karanAra hovAthI parama "A sarva mana-vANI-kAyA-dhana- rahasyamaya che. gRhAdi paudgalika pariNAmo mArA Atma- 'eyaM paramaM nANaM dravyathI ekAMte bhinna che. traNe kALamAM A paramo thappo rUmotriya pasiddha ! padArtho upayoga lakSaNavALA banatA nathI eyaM paramaM rahassaM ane huM jJAna upayoga svabhAvavALo chuM, nicchathayuddha viUTI dviti | tethI pulabhAvathI bhinna ane eka chuM. - gharSaparIkSA, ratno. 204 anAdi kALathI anya dravyonA saMsargamAM A adhyAtma-dhyAna e "parama jJAna AvavA chatAM anya dravyanA svabhAvane che. kAraNa ke jJAnanuM phaLa virati che, pAmyo nathI tathA anaMta paryAyono virati samatA svarUpa che ane samatA AvirbhAva ane tirobhAva satata cAlu dhyAnane AdhIna che. hovA chatAM eka zuddhAtmadravyapaNe huM eka Atma-dhyAna vinA samatA pragaTatI anaMta zaktimaya AtmA chuM. nathI. dhyAna vicAra (savivecana) * 224 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adhyAtma-dhyAna e prasiddha parama- jANIne tattvajJa yogI lakSyanA AlaMbana dharma che. durgatimAM paDatA jIvane dhAraNa karI vaDe alakSyano, sthUlanA AlaMbana vaDe niyamA sadgati temaja siddhigatimAM lai sUkSmano ane sAlaMbana dhyAna vaDe jAya che. jinezvara paramAtmAo paNa A nirAlaMbana dhyAnano satata abhyAsa karato dhyAnane nizcaya zuddha-pAramArthika nathI rahIne Atma-tattvanI anubhUti zIghratAthI vizuddha evuM 'parama rahasya' kahe che. meLavI zake che ane te Atma-dhyAnarUpI * A viSayamAM Agama-pramANa : dhyAnAmRtamAM magna baneluM zramaNanuM mana paramarahassamisINaM jagatanAM sarva tattvono sAkSAtkAra karIne sattAAipiTArika sAsaUi | AtmAnI parama zuddhinA prakarSane pAme che. pariNAmiyaM pamANaM A pramANe "dhyAna'-'parama dhyAna" NicchayamavalaMbamANANaM // Adi 24 bhedonuM nirUpaNa ane vivecana - satita karIne temAM batAvelAM ciMtA-bhAvanA, adhyAtma-dhyAnanuM A parama rahasya karayoga-bhavanayoga Adi mahattvanA jANI-samajI sujJa mumukSu AtmAoe padArthonuM vizada varNana zAstrakAra maharSi tene jIvanamAM pradhAna banAvavuM joie. svayaM kare che, te 'uttara vibhAgamAM upasaMhAra ApavAmAM Avela che. A rIte dhyAnanA badhA bhedo-prabhedone ne pUrva vibhAga saMpUrNa | dhyAna vicAra (savivecana) * 225 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra : uttara dhyAna-paramadhyAna Adi covIsa dhyAna-mArganA bhedonuM nirUpaNa ane vivecana karIne, temAM batAvelA keTalAka agatyanA padArtho-ciMtA (ciMtana), bhAvanA, anuprekSA, bhavanayoga ane karaNayoga vagerenuM varNana ane tenA saMbaMdhamAM keTalAMka upayogI spaSTIkaraNo graMthakAra maharSi svayaM kare che. teno vicAra A uttara vibhAgamAM karIzuM. dhyAna sAdhanAmAM praveza ane pragati karavA icchatA sAdhakoe dhyAnanA pUrvAbhyAsa mATe dhyAnanAM lakSaNamAM ja batAvelI 'ciMtA' ane 'bhAvanA' je anukrame zrutajJAna ane paMcAcAra pAlana svarUpa che, teno jIvanamAM nityaniyamita abhyAsa karavo jarUrI che. 'ciMtA' (ciMtana)nuM svarUpa ane tenA prakAro mULa pATha : tatra cintA, bhAvanA'nuprekSAvyatiriktaM calaM citam / 1. vibhAga (savivecana) mevAnAm // // dvitIyA : mithyAtva - saasvaadnmizrardaSTi gRhastharUpA / advaiteSAM svarUpa viparyastAvirUpaM cittvam // 2 // tRtIyA : caturvidhAnAm-kriyA ( 180)-mayiA (84)-ajJAna (67)-vinaya (rU2) vavinAM ( 262) pAntuinAM svarUpacintA || rU| - caturthI : paarshvsthaadisvyuuthysvarUpacintA || 4 || sA ca saptadhA prathamA : tattvacittA- paramatattvavistArUpA / tatrAghA nIvAnIvArInAM 9 / dvitIyA dhyAnAdInAmeva 24 jIva-ajIva Adi 9 tattvonuM paMcamI : nAra-tiryaM.-narAmarALAvitasamyagdaSTInAM svarUpacintA IL II SaSThI : manuSyANAM deshvirtsamyagdaSTInAM svarUpacintA // 6 // saptamI : pramattA-iayoziparyantAnaaN navAnAM sarvaviratAnAM siddhAnAM cAnantara 15- paramparagatabhedAnAM svruupcintanam / 7 / / artha : bhAvanA ane anuprekSAthI bhinna je calacitta te 'ciMtA'(ciMtana) kahevAya che. te ciMtA sAta prakAranI che - (1) temAM prathama prakAranI ciMtAnA be peTA prakAro che : (a) 'tattvaciMtA' ane (ba) 'paramatattvaciMtA'. jIva, ajIva Adi 9 tattvonuM svarUpa juo : AgaLa 'yoganAM AlaMbano' vibhAgamAM zaktiyoganAM AlaMbano. dhyAna vicAra (savivecana) 0226 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana karavuM te 'tattvaciMtA' che ane (5) nArakI, tiryaMca, manuSya ane dhyAna Adi 24 bhedonuM ciMtana karavuM devatAomAM aviratasamyagdaSTijIvo hoya, te "paramatattvaciMtA" che. teonA (nirmaLa zraddhAdi guNonA) svarUpanuM (2) mithyAtva, sAsvAdana tathA ciMtana karavuM te ciMtAno pAMcamo prakAra che. mizradRSTi guNasthAnakamAM rahelA gRhasthonA (6) manuSyomAM je dezavirata viparyatAdi svarUpanuM ciMtana karavuM te samyagdaSTi hoya teonA (aNuvratAdi ciMtAno bIjo prakAra che. guNonA) svarUpanuM ciMtana karavuM te (3) 180 kriyAvAdI, 84 akriyA- ciMtAno chaThTho prakAra che. vAdI, 67 ajJAnavAdI tathA 32 vinaya- (7) chaThThA pramatta guNasthAnakathIpa vAdI ema 363 pAkhaMDIonAM svarUpanuM (prAraMbhI) caudamA ayogI kevalI ciMtana karavuM te ciMtAno trIjo prakAra che. guNasthAnako sudhInA (nava prakAranA) (4) pArthastha (pAsatthA) Adi sarvaviratidhara munionA temaja paMdara potAnA yUtha (varga)nA sAdhuonuM svarUpa prakAranA "anaMtarasiddha' ane aneka ciMtavavuM te ciMtAno cotho prakAra che. prakAranA "paraMpara siddho'nA svarUpanuM 1. 24 dhyAna AdinuM saMkSipta svarUpa : juo graMthaparicaya. 2. mithyAtva guNasthAnakamAM tattvano viparyAsa hoya che. sAsvAdana guNasthAnakamAM samyakatvano kaMika svAda hoya che. mizra guNasthAnakamAM tattva tathA atattva baMne pratye udAsInatA hoya che. A aMgenA vizeSa svarUpa mATe 'karmagraMtha' Adi graMthonuM avalokana-avagAhana karavuM. kriyAvAdI vagere 363 pAkhaMDIonuM vizeSa svarUpa jANavA juo : pariziSTa naMbara 4. 4. pAsatyAdinuM svarUpa juo : pariziSTa naMbara 5 14 guNasthAnakanuM svarUpa juo : pariziSTa naMbara 6. 6. 15 prakAranAM anaMtara siddhonAM tathA aneka prakAranAM paraMpara siddhonA bhedonuM svarUpa "pannavaUT sUtra'mAM nIce mujaba jaNAveluM che : (cAlu-pR. 167). AtmA je samaye mokSamAM jAya che, te samaye anaMtarasiddha kahevAya che, tyAra pachInA samayamAM e ja AtmA paraMparasiddha kahevAya che. muktAtmAonA be bheda che : (1) anaMtara siddho, (2) paraMpara siddho. anaMtara siddhonA 15 bheda che : (1) tIrthasiddha, (2) atIrthasiddha, (3) tIrthaMkarasiddha, (4) atIrthaMkarasiddha, (5) svayaMbuddhasiddha, (6) pratyekabuddhasiddha, (7) buddhabodhitasiddha, (8) strIliMgasiddha, (9) puruSaliMgasiddha, (10) napuMsakaliMgasiddha, (11) svaliMgasiddha, (12) anyaliMgasiddha, (13) gRhiliMgasiddha, (14) ekasiddha, (15) anekasiddha. 7. paraMparasiddho aneka prakAranA che : aprathama samayasiddha, kisamayasiddha, trisamayasiddha, catuHsamayasiddha ityAdi yAvat saMkhyAta samayasiddha, asaMkhyAta samayasiddha ane anaMta samayasiddha. - pannavaUT sUtra', 7-8. dhyAna vicAra (savivecana) * 227 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana karavuM te ciMtAno sAtamo prakAra che. vivecana : ciMtA zuM che ? sthira ke asthira citte thatI zubha ciMtana-pravRtti e ciMtAnI sAmAnya vyAkhyA che ane vizeSathI ciMtAnA traNa prakAra 'bRhat kalpabhASyamAM batAvyA che. te nIce pramANe che sAta prakAranI ciMtAnuM svarUpa va, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - A nava tattvonA tathA dhyAnanA covIsa bhedonA svarUpanI vicAraNA karavI te 'tattvaciMtA' nAmano ciMtAno pahelo prakAra che. jagatamAM vidyamAna jaDa-cetana ciMtana e dhyAnarUpa ciMtA. (1) cittanI sthiratApUrvaka thatuM padArtho, tenA pheraphAro, saMsAra ane mokSanAM sAdhaka-bAdhaka kAraNo vagereno vicAra tathA prastuta graMthamAM nirdiSTa covIsa dhyAna mArgabhedonA svarUpano vicAra A pahelI ciMtAmAM AvI jAya che. parasamaya : jagatamAM cAlatAM bhinnabhinna darzano je ekAMtaSTivALAM ane sarvajJa vacanathI viparIta che. che jevAM ke mithyArdaSTi, sAsvAdana ke mizra dRSTivALA vonA saMbaMdhamAM tathA 363 pAkhaMDI (2) be dhyAnanA vacagALAmAM thatuM be ciMtana e dhyAnAntarikArUpa ciMtA. (3) chUTIchavAi vicAradhArAo - je dhyAna ane dhyAnAntarikAthI judA svarUpanI che, te viprakIrNarUpa ciMtA. ciMtAnA A traNe prakAromAMthI prastutamAM je sAta prakAranI ciMtAo jaNAvI che, te viprakIrNarUpa ciMtA che. te 1. jJAnuM niyamA ciMtA, ciMtA mayA 3 tIsu TALesu | jhANe tadaMtarammi u tavvivarIyA va jA kAi // 1641 // 1 vRtti yadmanaH svayaMrUpaM tad niyamAt cintA cintA tu 'bhaktA' vikalpitA triSu sthAneSu // tathAhi kadAcid 'dhyAne dhyAnaviSayA cintA bhavati yadA dRDhAdhyavasAyena cintayati / 'tadaMtarammi u tti tasya dhyAnasyAntaraM tadantaraM tasmin vA cintA bhavet, dhyAnAntarikAyAmityarthaH ''tadviparItA yA yA kAcid dhyAne dhyAnAntarikAyA vA nAvatarati kintu viprakIrNA cittaceSTha sA'pi cintA pratipattavyA / ato yadA rAdhyavasAyena cintayati tadA cintA dhyAnayorekatvam, anyathA punaranyatvam / 'bRhad lpasUtra', mAghya ?, uddeza-pu. naM. 482 artha : ciMtAnA traNa prakAra che : (1) kyAreka plAna samaye dhyAna viSayaka je ciMtA (ciMtana) deDha adhyavasAya (mananI sthiratA) pUrvaka thAya che, te dhyAnarUpa ciMtA che. (2) dhyAnanI pachI (ke pahelAM) je cala cittethI ciMtana thAya te dhyAnAntarikA rUpa ciMtA che. (3) ane A be ciMtAothI bhinna je chUTI-chavAi vicAraNAo thAya che, te viprakIrNa rUpa ciMtA che. sAdhaka jyAre sthiracinapUrvaka ciMtana kare che tyAre te ciMtA ane dhyAnanI ekatA thai jAya che arthAna te ciMtA dhyAnarUpa banI jAya che. te sivAyanI ciMtA e dhyAnathI bhinna che, dhyAna vicAra (savivecana) 0 228 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagerenI ekAMta vicAradhArAonuM ciMtana pada, paramapada, siddhi ane paramasiddhi karavuM e bIjA ane trIjA prakAranI dhyAnamAM paMca parameSThI bhagavaMtone dhyeyarUpa ciMtAmAM samAveza pAme che. banAvI temanuM dhyAna karavAnuM che, paNa te asatyane asatyarUpe samajI, teno dhyAnamAM praveza ane sthiratA prApta karavA tyAga karavAthI jIvanamAM pravezatA mATe sarva prathama temanA guNonuM ciMtana daSTimoha vagere doSothI bacI javAya che. Adara-bahumAnapUrvaka thavuM joie. anekAntavAdIne A abhigama sulabha che. cittanA traNa prakAra samAnadharmI kahevAtA evA 'pAsasthA' dhyAnazataka'mAM bhAvanA, anuprekSA AdinA svarUpano vicAra karavo e ane ciMtA e traNa prakAra cittanA batAvyA che. ciMtAno cotho prakAra che. dhyAnAbhyAsanI kriyA e bhAvanA che. A ciMtAthI sAdhu jIvanamAM sevAtA dhyAnathI virAma pAmelA dhyAtAnA cittanI doSonuM sUkSma jJAna thatAM teno tyAga ceSTA-je anityatvAdi bAra bhAvanAtmaka saraLatAthI thAya che. hoya che, te anuprekSA che. A baMnethI - pAMcamI ciMtAmAM samyagdaSTi, chaThThI alaga prakAranI mananI ciMtanAtmaka ciMtAmAM dezavirati ane sAtamI ciMtAmAM pravRtti e ciMtA che. sarvaviratidhara sAdhu bhagavaMto, kevaLI 'bRhat kalpa bhASyamAM ane bhagavaMto tathA siddha bhagavaMtonA svarUpanuM dhyAnazataka'mAM batAvelI vyAkhyAthI ciMtana karavAnuM hoya che - arthAta "ciMtAnuM svarUpa spaSTa rIte samajI zakAya samyagdaSTi deva-manuSya vagerenA zama, che ke jIva Adi tattvonI vicAraNAo saMvega Adi guNono vicAra karavo e 'ciMtA" svarUpa che. pAMcamI ciMtA che. dezaviratidhara zrAvakanA upara batAvelI sAta prakAranI ciMtA - guNono vicAra karavo e chaThThI ciMtA che zrutajJAnarUpa hovAthI tenA dvArA samasta ane paMca parameSThI bhagavaMtonA guNonuM dvAdazAMgInuM ciMtana karavAnuM garbhita sUcana ciMtana karavuM e sAtamI ciMtA che. sAdhakane maLe che. A rIte uttama vyaktionA guNonI dhyAnanI pUrve dhyeyanA svarUpanuM anumodanA, Adara-bahumAnapUrvaka thavAthI vAraMvAra ciMtana karavAthI citta dhyeyamAM ciMtakamAM paNa tevA guNonuM pragaTIkaraNa sthira bane che ane te sthiratA vadhatAM thAya che, kAraNa ke guNarAga e dhyAnano prAraMbha thAya che. dhyAnasAdhanAmAM guNaprAptino uttama mArga che. sAdhaka kramazaH AgaLa vadhato jAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 229 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maityAdi bhAvothI bhAvita hRdayavALA * hAraVI | sAdhakanI tattvaciMtana svarUpa 'ciMtA" e yogArUDhasa 'adhyAtmayoga'rUpa che ane tenA vAraMvAra zama: vAra|mucyate | abhyAsa svarUpa 'bhAvanA' e 'bhAvanA- - "zrImad bhAva jItA', . 6, ratnovA rU. yoga' rUpa che. temaja A baMnenA phaLa svarUpe mAru kSIragIsa: jJAna-na-vAritrapragaTatuM "dhyAna" e dhyAnayoga' che. vairAtha-bekAbUta A graMthanA prAraMbhamAM ja nirdiSTa - artha : yoga upara ArUDha thavAnI je 'ciMtA ane bhAvanA pUrvakano sthira muninI icchA hoya tene "niSkAma-karma" adhyavasAya e dhyAna' - dhyAnanA A (yoganI sAdhanA e ja) sAdhana che; paraMtu lakSaNathI paNa e ja vastu phalita thAya che yogArUDha thayelA munine 'zama' e ja ke jema jema dhyeyanuM svarUpa - ciMtana sUkSma, mokSanuM sAdhana che. sUkSmatara ane sUkSmatama banatuM jAya che, tema yoga upara ArohaNa karavAnI icchA tema dhyAnamAM vega utpanna karanAra Atmika rAkhanAra sAdhakanAM abhyAsa, jJAna, vIrya-baLa puSTa banatuM jAya che ane jema darzana, cAritra tathA vairAgya bhAvanAnA jema AtmavIrya puSTa banatuM jAya che, tema bhedathI cAra prakAranAM che : tema dhyAnayogamAM ekAgratA, karmanI nirjarA * mULa pATha : ane Atmavizuddhi vadhatI jAya che. () tatra jJAnamAvanA-sUtrArtha kai ciMtA ane kai bhAvanA vizeSathI tamayamelA trithA-nAne nirbamAro' kayA prakAranA yoga ane vIrya vizeSanI rUtyAdri puSTi thAya che, tenuM spaSTIkaraNa AgaLa (2) rarzanamAvanA-jJAtri tattva (bhavanayoga vagerenA vivecanamAM) (1) paramatatva (24) ruvamevAta karavAmAM Avaze. trithA-"saMzo hosakrio ' rUtyAdri bhAvanAnuM svarUpa ane (3) cAritramAvanA-sarvaviratatenA prakAro dezavirata-avirata-bhedAt tridhaamULa pATha : NavakammANAyANaM' ityAdi. bhAvanAdhyAnamAha - ___ aviratepyanantAnubandhikSayopazamAArurukSo - MneryogaM dijanya upazamAdicAritrAMzo'stIti // 1. tulanA : ArurukSarmuniryogaM zrayed bAhyakriyAmapi / yogArUDhaH zamAdeva zuddhyatyantargatakriyaH - "jJAnasAra' zaHSTakka . rU. dhyAna vicAra (savivecana) * 230 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) vairAgya mAvanA - Dhopha saMmUDhamo anAdibhavabhramaNacintana-viSayavaimukhya- saNasuddhIe jhANammi // 32 // zarIrAvitA - rintanAt trithA- artha: zaMkA vagere doSathI rahita ane suviphanI samAvo' rUtyAvi | prazama-dhairya Adi guNothI sahita evo (1) jJAna bhAvanA : bhAvanAnA cAra puNyAtmA samyagdarzananI zuddhine laine prakAramAM prathama jJAna bhAvanAnAM sUtra, artha dhyAna sAdhanAmAM saMmoha arthAtu brAnti ane tadubhaya ema traNa prakAra che. jJAna- rahita (sthi2) cittavALo bane che. bhAvanAnuM vizeSa svarUpa "dhyAnazataka'mAM (3) cAritra bhAvanA : sarvavirata, nIce pramANe jaNAveluM che - dezavirata ane avirata - A traNa nANe niccabbhAso, prakAranI che. cAritrabhAvanAnuM svarUpa DuM mothAra : vizuddhi 2 | 'dhyAnazataka'mAM nIce pramANe che - nANa-guNa-muNiyasAro NavakammANAyANaM to jhAi suniccalamaIyo // 31 // porANaviNijjaraM subhAyANaM / artha : zrutajJAnano nitya abhyAsa cArittamAvaUTI karavo, mananA azuddha vyApArano nirodha jJAmitte ya sarU che rUrU I karIne manane sthira karavuM, sUtra ane arthanA artha : cAritra bhAvanAthI bhAvita jJAnanI vizuddhi karavI, 'ca' zabdathI AtmA navAM karmone grahaNa karato nathI, bhavanirveda keLavavo, temaja jJAna vaDe te jUnAM karmone khapAve che, zubhane grahaNa kare jIvAdi tattvonA guNa-paryAyono sAra che tathA dhyAnane saraLatAthI prApta kare che. paramArtha jeNe jANyo che, evA sAdhake (4) vairAgya bhAvanA : anAdi susthira mativALA thaine dhyAna karavuM. bhavabhramaNanuM ciMtana, viSayo prati (2) darzana bhAvanA : AjJAruci, vimukhatA tathA zarIranI azucitAnuM navatattvaruci tathA 24 paramatattvonI rUci ciMtana - e traNa prakAre che. (arthAtu dhyAnanA 24 bhedonI ruci) ema "dhyAnazataka'mAM vairAgya bhAvanAnuM traNa prakAre che. svarUpa nIce pramANe che - dhyAnazataka'mAM darzana bhAvanAnuM suvidiya - jagassabhAvo svarUpa nIce mujaba che - nissaMgo nibbhao nirAso ya / saMkAidosarahio veraggabhAviyamaNo pasama-thejjAiguNagaNoveo / jhANammi suniccalo hoi // 34 // dhyAna vicAra (savivecana) * 231 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : jeNe jagatano svabhAva sArI A rIte Agama graMthomAM bhAvanAne rIte jANyo che, je niHsaMga, nirbhaya je mahattva ApavAmAM AvyuM che te joyuM. temaja AzaMsA rahita che, tevo vairAgya- have kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAbhAvita manavALo sAdhaka dhyAnamAM atyaMta cAryajI ma. potAnA "yogazAstramAM ane nizcala bane che. zrI zubhacandrAcAryajI ma. potAnA zuddha AtmAnA dhyAnamAM ramaNatA "jJAnAva'mAM bhAvanAne nirmamatva sAdhaka sAdhavA ukta yogyatAo pradhAna bhAga ane AtmazuddhikAraka kahe che, te joie - bhajave che ane tenA pratApe, jIva sthAnnirmamatvena zivapadagAmI banavAnI dizAmAM agresara tane mAvanA: zrayet !' bane che. - "yo ' vivecana : dhyAnanI pUrve bhAvanA "samabhAva nirmamatva vaDe thAya che avazya hoya che. ane nirmamatva siddha karavA mATe bhAvanA vinA dhyAnanI vAstavika bhAvanAono Azraya karavo.' bhUmikAno prAraMbha thato nathI. bhAvanA e 'trinuM citte mUza bhavya ! dhyAnanuM pradhAna kAraNa hovAthI "bhAvanA bhAvanA bhAvazuddhaye / dhyAnamAI - A paMkti dvArA graMthakAre yaH siddhAntamahAtantre / bhAvanAne paNa dhyAna svarUpa jaNAvI che. vartaH pratiSThitA: | 6 |' 'sUtrakRtAMga sUtramAM bhAvanAne yoga - jJAnAIva, p. 2. tarIke oLakhAve che - he bhavya ! tuM bhAvonI zuddhi mATe bhAvaNA joga suddhappA tArA cittamAM bhAvanAonuM barAbara jale nAvA ya AhiyA / ciMtana kara; kAraNa ke zrI jinezvara nAvA va tIrasaMpannA bhagavaMtoe Agama graMthomAM ja te savva dukkhANi tiuI // bhAvanAone pratiSThita karelI che, arthAt 'bhAvanAyogathI zuddha thayelo AtmA tenAM bhArobhAra vakhANa karelAM che.' e jaLamAM jahAja samAna rahelo che. zrI pataMjali muni Adi anya jahAja jema (athAga jaLane pAra karIne) yogavizAradoe paNa bhAvanAno kinAre pahoMce che tema Avo zuddha AtmA dhyAnayoganA eka aMga tarIke svIkAra (bhavasAgarane pAra karIne) sarva duHkhono karyo che ane potAnA yogagraMthomAM tenuM aMta kare che." varNana karyuM che. dhyAna vicAra (savivecana) * 232 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna-sAdhanAmAM bhAvAtmaka mananI Ave. saMskArita karavAmAM - Ave te racanAno moTo prabhAva paDe che. mATe sAdhake bhAvanA che. bhAvavuM eTale vicAravuM, potAnA manane aDola deDha ane zuddha ciMtavavuM. mAtra eka vAra eka vicAra rAkhavA prazasta bhAvanAo ke bhAvo karavAmAM Ave tene bhAvanA nathI avazya karavA joie. mAnava svayaM kahevAtI, paraMtu maMtra jApanI jema vAraMvAra bhAvamUlaka prANI che. tenA cittanA je vicAra ghUMTavAmAM Ave tene 'bhAvanA" azubha, zubha ke zuddha Azayane anurUpa ja kahe che. bhAvanA eTale abhyAsa. baMdha ane mokSa, saMsAra ane siddhazilA 'viturmavanAnuno taraphanI yAtrA prAraMbhAya che, zubhAzubha mAvayitavyapArevizeSa: mAvanA'1 karmanA baMdha ane anubaMdha paDe che. jevA thavAnuM che - banavAnuM che ene jJAnAdi cAra bhAvanAo, anukULa bhAvuka AtmAno vyApAra AnityAdi bAra bhAvanAo ke maitrI (pravRtti) vizeSa te bhAvanA che. Adi cAra bhAvanAo e saMvararUpa che, pU. haribhadrasUrijI mahArAje saMvara nirjarAnuM pUrvarUpa che arthAt ema bhAvanAne 'vAsanA" paNa kahI che. paNa kahI zakAya ke e baMne ekabIjAnAM viSaya-kaSAyajanya azubha bhAvothI malIna pUraka che. saMvara e dhyAna ane yoganuM banelA manane svaccha, suvAsita karavA pradhAna aMga che, maharSi pataMjalie mATe zubhabhAvonI vAsanA ApavI vottavRttinirodha:' kahyo che to A joie. jethI anAdinI azubha vAsanA pAtaMjaline iSTa, nirodha tathA jainadarzanamAM nabaLI paDatI jAya ane zubhavAsanA vitA-nirodha-dhyAnamAM sUcita nirodha e sabaLa banatI jAya. saMvara-rUpa che. dhyAna bhale jainadarzananuM hoya bhAvanAnA saMkliSTa (azubha) ane - ke itaradarzananuM paNa - tenuM svarUpa saMvara asaMkliSTa (zubha) ema be prakAra che. dvArA ja bane che. vRttinuM saMvaraNa thavuM, krodha, mAna, mAyA ane mithyAtva vRttinuM moTuM bahAra na rahevuM, paNa vagerenA bhAvo e azubha - bhAvanA che. AtmAnI tarapha thavuM e ja vRttino saMvara kSamA, namratA, saralatA, saMtoSa tathA che. e ja nirjarA athavA mokSano hetu che. jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya Adi jenA vaDe manane bhAvana (bhAvita) bhAvo e zubha-bhAvanA che. zubhakaravAmAM Ave arthAt manamAM je bhAvavAmAM bhAvanAothI pApano (bhavano) nAza 1. 'cAyoza', pRnaM. 6ra6. dhyAna vicAra (savivecana) * 233 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che, tethI tene 'bhavanAzinI' vastunA AkArane dhAraNa kare che. tyAre dUra bhAvanA kahevAya che. azubha- rahelI paNa te vastu AMkhanI sAme ja bhAvanAothI pApanI (bhavanI) vRddhi AvI gaI hoya ema lAge che. thAya che. mATe te 'bhavavardhinI bhAvanA have jJAnabhAvanA Adi kahevAya che. bhAvanAonAM prakAra ane svarUpano "yogazAstramAM batAvelI "ahiMsA" kramazaH vicAra karIe. Adi pAMca mahAvratonI pacIsa bhAvanAo (1) "jJAnabhAvanA'nAM prakAra je te-te vratanA rakSaNa mATe che. A sarva ane svarUpa zubha-prazasta bhAvanAo che ane te dhyAna (1) sUtra-jJAnabhAvanAH mULa sUtrono yoganI sAdhanAmAM javA mATe pravezadvArarUpa zuddha-spaSTa uccAraNa pUrvaka abhyAsa karavo. che, arthAt dhyAnanA aMgabhUta che. (2) artha-jJAnabhAvanA : sUtra zubha-bhAvanAo dvArA manane bhAvita siddhAnto upara racAyelAM bhASya, (vAsita) karavAmAM AvyuM na hoya to niryukti, vRtti vagere dvArA sUtronA sAdhaka dhyAnamAM TakI zakato nathI arthAt arthanuM adhyayana-manana karavuM. bhAvanA vinA sAdhaka dhyAna mATe pAtra (3) tadubhaya-jJAnabhAvanA : sUtra banI zakato nathI. dhyAnamAM javA, pahelAM ane arthanA tAtparyane jIvanamAM bhAvita bhAvanAo bhAvavI paDe che. bhAvanAonA banAvavuM arthAt AtmasAt karavuM. baLe cittanA vikSepo dUra thavAthI te zAMta A traNeno anukrame satata abhyAsa ane sthira bane che. tethI citta-nirodharUpa karavAthI jJAnAcAranuM pAlana thAya che. ke citta-ekAgratArUpa dhyAna-sAdhanA mATe sUtra, artha ane tadubhayarUpa jJAnasAdhaka yogya-pAtra bane che. bhAvanAo e jJAnAcAranA (1) vyaMjana, ahIM darzAvelI jJAnAdi bhAvanAo e (2) artha ane (3) tadubhayarUpa, traNa AtmAnAM jJAna, darzana ane cAritra Adi AcAra svarUpa ja che; temaja zruta, ciMtA guNone keLavavA (pragaTAvavA) mATe che. ane bhAvanA jJAnarUpa paNa che ane te bhAvanAyogamAM eka evI cuMbakIya (4) kALa, (5) vinaya, (6) bahumAna, zakti che, je AtmAnA te-te guNone (7) upadhAna ane (8) aninhaNa rUpa AkarSita kare che, doSa-durguNane dUra karIne AcAronA pAlanapUrvaka ja thAya che. saguNanI sthApanA kare che. koI paNa A rIte jJAna bhAvanA dvArA padArthanuM jJAna, bhAvanAnA baLe te-te jJAnAcAranA AThe AcAronuM samyaka dhyAna vicAra (savivecana) * 234 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paripAlana karavAnuM sUcana thayuM che. tenA pAlanathI zruta-jJAna bhAvita bane che. prAraMbhamAM jIvAdi tattvonuM ciMtana calacitte thAya che. pachI tenA satata abhyAsanA yoge sthira-ekAgra citte eka ja jIvAdi tattvanuM ciMtana thAya che. A ekAgra ciMtanamAMthI dhyAnazakti khIle che. 'yogabiMdu'mAM tattva ciMtanane adhyAtmayoga, tenA satata abhyAsane bhAvanAyoga ane te baMnenA phaLarUpe dhyAnayoga batAvyo che. 'dhyAnazataka'mAM dhyAna pUrve jJAnAdi cAra bhAvanAone bhAvita karavAnuM vidhAna che ane te dhyAnanuM pradhAna sAdhana che. tenA vinA dhyAnanI vAstavika bhUmikA prApta thai zakatI nathI. tethI jJAnAdi cAra bhAvanAonuM svarUpa ane tenAM phaLa vagerenuM spaSTa je varNana zAstromAM 2jU thayeluM che, te vicArIeH zrutajJAnano satata abhyAsa mananA azubha vikalpone zamAve che, zubha vicAromAM 2mamANa-susthira banAve che. sAdhaka jinokta vacanonA aMgabhUta zrutajJAnanA abhyAsamAM jema-jema ekAgra banato jAya che, tema-tema mana, azubha vikalpothI para bane che. temaja zubha vikalpothI bhAvita thatAM-thatAM zuddhasvabhAvanI pariNatirUpa dhyAnanI sudRDha bhUmikA prApta kare che. zrutajJAnanA nirmaLa abhyAsa vinA ke zrutajJAnInI puNyanizrA-AjJA vinAsvataMtra rIte dhyAnano abhyAsa karanArAo dhyAnamAM vAstavika vikAsa sAdhI zakatA nathI. 'dhyAnazataka'mAM nirdiSTa-prathama jJAnabhAvanAnAM pAMca kAryo : (1) zrutajJAnamAM nitya pravRtti. (2) manano azubha bhAvanAothI nirodha. (3) sUtra ane arthanI vizuddhi. (4) bhavano nirveda. (5) paramArthanuM jJAna. (1) zrutajJAnamAM nitya pravRtti : 'arhatvatra-prabhUtaM gaLadharacitaM dvAvzASvizAlam' - arihaMta paramAtmAnA mukhathI udbhavelI ane gaNadhara bhagavaMtoe racelI vizAla dvAdazAMgI rUpa zrutajJAnanAM paThana, manana, ciMtana AdimAM cittanI vRttine parovavI tene zrutajJAnamAM nitya-pravRtti kahe che. AvI prazasta pravRttithI cittanI aprazasta vRttio ApoApa baMdha thai jAya che eTaluM ja nahi paNa cittataMtra prazasta zubha bhAvonuM majabUta kendra bane che. zubha ciMtana mATe, mananA niSpApa vyApAra mATe ati Avazyaka evo bhAva-AhAra zrutanA abhyAsamAMthI sAMpaDe che, je bhAva-ArogyanI zuddhinuM kAraNa bane che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 235 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svanA abhyAsa mATe jarUrI sAmagrI AvA malina, caMcaLa manane svaccha, svAdhyAya pUrI pADe che. A svAdhyAyamAM nirmaLa, sthira ane "sumana' banAvavA zAstro pradhAna che. enuM sevana karavAthI mATe sarvajJa paramAtmAnAM vacanonA sva'nuM zAsana, jIvana upara sthapAya che, aMgabhUta zrutajJAnanA abhyAsamAM parovavuM je dhyAnanA ja aMgabhUta che. joie, zrutajJAnanI gaMgAmAM nitya AtmadhyAna lAgu paDe te mATe snAna karAvavuM joie. paramAtmAnAM vacanonA aMgabhUta sUtrono ayathArtha, svArthI ane rAga-dveSAtmaka abhyAsa sarva kALamAM ekasarakho jarUrI che. vicAro e bhAva-Arogyano ghAta (2) manano nirodhaH jJAna bhAvanAnAM karanArA che. tema chatAM punaH punaH temAM pAMca kAryomAM bIjuM kArya manano nirodha che. ja Asakta rahevAnI je kuTeva anAdithI - uparokta prathama kAryamAM nipuNatA manane vaLagelI che, te phakta pAMca-pacIsa sadhAya che, to mananA nirodha pAchaLa divasanA kRtAbhyAsathI chUTI jAya evI zakti bagADavI nathI paDatI. paNa nathI. paNa rAta-divasanA satata prayatno svabhAvathI ja mana suniyaMtrita banI jAya cAlu rAkhavAthI dhIre dhIre tenI pakaDa che. caMcaLa padArtho pAchaLa bhaTakavAnuM nabaLI paDe che. choDI daIne "sat' arthAt "AtmA'no eka Asane sthira rahIne manane sevaka banI jAya che. nirakho - te kyAM jAya che te juo ! - nirodharUpa A baLa prayoga zubha kayA vicArane vaLage che temaja vAgoLe hetupUrvakano hoine apekSAe upAdeya che, te paNa taTasthapaNe nirIkSaNa karo ! che. bALa-kakSAnA jIvo mATe upakAraka Ama karavAthI mananA samagra valaNano che, eTale sahaja sthiratA na Ave tyAM sacoTa abhyAsa karI zakAya che ane te sudhI tenA upara AvA prayogo karavA paDe pachI tene suvicArano sAttvika AhAra temAM kSobha anubhavavAnI jarUra nathI. ArogavAnI ruci pedA karavAnI agatya anAdi, anaMta A saMsAramAM jIvane samajAya che. temaja te agatyane moTAmAM moTAM be vino che : jIvanamAM agrimatA ApavAnI vRtti eka : dravya-maraNarUpa vina. joramAM Ave che. bIjuM : bhAva-maraNarUpa vipna. manane sAdhyA sivAyanI dhyAnabhAva-maraNarUpa vidananuM kAraNa caMcaLa sAdhanA chAra upara lIMpaNa samAna che. mana che, klezavAsita mana che. duSTa mana e ja jIvano duzmana che. dhyAna vicAra (savivecana) * 236 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene mitra banAvavA mATe maityAdi zubha nIce pADanAro mArga, AtmAnI bhAvonA satata puTa ApavA paDe che. tenA Urdhvagatine avarodhanAro mArga. prabhAve jIva mAtramAM Atma tulyatAnI laukika sukho pAchaLa mananI AMdhaLI daSTi UghaDe che ane mana sahelAithI doTathI AtmA nIca-gatine lAyaka karmo azubha vicArone sevavAnuM choDI de che. bAMdhe che. iriyAvahI'nA niyamita AvA adhama valaNane palaTAvavAno svAdhyAyathI zuddha Atma-dravyano anubhava sacoTa upAya - bhavanirveda che. ane koi paNa prasaMge nirmaLa mana-buddhi- bhavane viSe vairAgya ane AtmAne vacanano yoga sAhajika bane che. krodha viSe rAga e bhavanirvedano eka artha che. taddana zamIne sarva jIvo pratye alaukika bhava zabda 'mU-mavata'mAMthI banelo Atmaupamya bhAva sthira rahe che. che. (3) sUtra-artha zuddhi sUtrano spaSTa, eTale bhavastha jIvo haMmezAM kAMine zuddha uccAra ane arthanI sAcI samajaNa kAMI "thavAnuM icchatA hoya che-vicAratA arthAt spaSTa padArtha bodha e ekAgra hoya che. A icchA temaja vicArano ciMtana ane dhyAnanI bhUmikA sarje che. vairAgya te tAttvika bhavanirveda che. (4) bhavanirveda : A zabda khUba ja je "svayaMbhU che tene vaLI AvI mArmika temaja artha-gaMbhIra che. icchA thAya kharI ? tema chatAM thAya che, ghaNA-ghaNA puNyanA udaye mahAmulo e hakIkata che. mAnavabhava meLavyA pachI teno durupayoga A hakIkatanuM unmulana jIvanane thato aTakAvavA mATe ane tene satanA Atma-rativALuM banAvavAthI thAya che. upayogamAM pravartAvavA mATe tene Atma-rati paramAtmAnI bhaktimAM AtmaviSayaka jJAna vaDe raMgavo joie. raMgAvAthI janme che. paramAtmAnI bhakti "saMga tevo raMga' e nyAye Avo raMga dvArA AtmAmAM rahelo paramAtmAno satuzAstronA satata abhyAsa ane prakAza samagra jIvanane bhavanirveda-pUrNa parizIlanathI lAge che. banAvavAnuM mahAna kArya kare che. niraMkuza jaLa nIcA mArge ja gati kare bhavanirveda sivAya mana dhyAnanI che, tema niraMkuza mana paNa nIcA mArge bhUmikAe sthira rahI zakatuM nathI. laukika ja doDe che. sukhanuM koi eka paNa AkarSaNa tene jayAM A nIco mArga eTale AtmAne sudhI AkarSI zakatuM hoya, tyAM sudhI mAnI dhyAna vicAra (savivecana) * 237 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levuM ke hajI tene AtmAnuM AkarSaNa kharekhara sparyuM nathI. 'jhIlyA je gaMgAjaLe, te chillara jaLa navi pese re.... A stavana paMkti anusAra Atmarasa-raMgIne indrAsananuM sukha paNa muddala AkarSI zakatuM nathI, kAraNa ke AtmA parama aizvaryavAna che. tAtparya ke AtmAnA parama aizvaryathI kharekhara bhAvita thavAthI bhavanirveda svAbhAvika bane che. (5) paramArthanuM jJAna : jJAna, AtmAno mukhya guNa che. tenA dvArA jIva, ajIvanA guNa ane paryAyanA paramArthane sArI rIte jANI zakAya che. jJAna, darzana, cAritra, vIrya, samatA, udAsInatA e AtmAnA svAbhAvika guNo che. siddha avasthAmAM thatA zuddha jJAnAdi guNonA parivartanamAM kAraNabhUta te-te samayanI sthiti-vartanA e svAbhAvika paryAya che, tathA rAga-dveSa vagere vaibhAvika guNo che ane bhinna-bhinna gati, jAti, zarIra Adi vaibhAvika paryAyo che. sarvajJa-kathita siddhAMtonA abhyAsathI jIvanA svAbhAvika ane vaibhAvika guNaparyAyane jANI, svAbhAvika guNaparyAyano Adara ane vaibhAvika guNaparyAyano tyAga karavA vRtti-pravRtti keLavavI emAM ja jJAnanI sArthakatA che. e ja rIte ajIvanA guNa-paryAyane jANI tenA taraphanA rAga-dveSane ghaTADavA. ajIvamAM mukhya pudgala dravya che. aneka prakAranI paudgalika vastuosAmagrIo jIvanA saMbaMdhamAM Ave che ane jIva potAne anukULa rUpa-2sAdimAM Asakta bane che. temaja pratikULa rUpa rasAdi pratye tiraskArabhAva dAkhave che. rAgadveSane vaza banelo jIva karmanA baMdhanothI gADha rIte jakaDAine cAra gatirUpa saMsAramAM bhaTake che. jJAnI puruSo A pAramArthika jJAnanA baLe rAgAdi doSothI virame che. doSonuM baLa ghaTavAthI mana zubha dhyAnamAM sahelAithI ekAgra banI zake che. tAtparya ke jIva ane ajIvanA 5ramArtha-sArane samyak prakAre jANI levAthI heya-upAdeyanI viveka dRSTi UghaDe che, buddhi nirmaLa bane che, mananI caMcaLatA dUra thAya che. A rIte pAMce prakAranI jJAna bhAvanAthI dhyAnanI suMdara bhUmikAnuM sarjana thAya che. (2) darzana bhAvanA darzana bhAvanAnA traNa prakAra che (1) AjJAruci, (2) navatattva ruci, (3) paramatattva-covIsa dhyAnanI ruci. (1) AjJAruci : jinAjJA dvAdazAMgIrUpa che. teno sAra 'salve nIvA dhyAna vicAra (savivecana) 0238 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na daMtavvA', 'maDhava sarvathA deya nirvicikitsA AcAranuM pAlana thAya che. upAya saMvara:' - arthAt badhA ja asaMmUDha manavALA banavAthI (4) jIvonI rakSA karo, Asrava sarvathA amUDhadaSTi AcAranuM sevana thAya che ane tyAjaya che, saMvara sarvathA upAdeya che. A prazama-dhairyAdi guNothI yukta hovAthI jinAjJAnI ruci eTale tene jIvanamAM (5) upabRhaNA, (6) sthirIkaraNa, (7) pratiSThita karavAnI utkaTa abhilASA. vAtsalya ane (8) prabhAvanArUpa AThe (2) tattvaruci : jIva, ajIva, AcAronuM paNa samyak pAlana thAya che. puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA, A rIte darzanabhAvanAthI bhAvita baMdha ane mokSa - e nava tattvonI ruci bananAra ArAdhakanA samyagda rzananI pragaTAvavI. eTale ke jIva, ajIva tattvane zuddhi thAya che ane tethI dhyAnamAM sthiratA zeyarUpe, pApa, Asrava ane baMdhane Ave che. heyarUpe ane puNya, saMvara, nirjarA, mokSa AcAra pAlana vinA darzananI zuddhi tattvane upAdeyarUpe svIkArI-AdarI temAM thatI nathI ane tenA vinA dhyAnanI siddhi daDha zraddhAvALA banavuM. thatI nathI. mATe dhyAnArthIoe darzana ukta nava tattvonA prakAzaka, sarvajJa- bhAvanAthI bhAvita thavAno saMniSTha prayAsa sarvadarzI jinezvara paramAtmA che. mATe temAM karavo joie. saMpUrNa zraddhA sthApIne tadanurUpa jIvana (3) cAritra bhAvanA jIvavAthI AtmavIrya pragaTe che ane sarvavirata, dezavirata ane aviratanA vIrSollAsanI vRddhinI taratamatA anusAra bhedathI cAritra bhAvanAnA traNa prakAra che. cAritranI dhArA pravAhita thAya che. (1) sarvavirata : sarvavirati cAritra darzana bhAvanAno abhyAsa eTale eTale sarvasAvadya vyApArano AjIvanatyAga darzanAcAranuM samyak paripAlana, athavA aSTa-pravacana-mAtAnuM AjIvana darzanAcAranA AThe AcAro darzana samyaku pAlana. AvuM sarvavirati cAritra bhAvanAmAM aMtabhUta che. te A pramANe - dhAraNa karanAra muni 'sarvavirata' kahevAya che. 'zaMkAdi doSathI rahita', ahIM Adi (2) dezavirata : dezathI eTale skUla zabdathI kAMkSA, vicikitsA doSa sUcita hiMsAdi pAponI amuka aMze virati thAya che. A doSono parihAra karavAthI (tyAga) karanAra zrAvaka "dezavirata' (1) niHzaMkatA, (2) niSkAMkSatA, (3) kahevAya che. 1. 'ruci anuyAyI vIrya caraNadhArA sadhe.' dhyAna vicAra (savivecana) * 239 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) avirata : avirata samyagu dRSTi (1) anAdi bhava-bhramaNa ciMtana : jIvane paNa anaMtAnubaMdhI kaSAyo (krodha, bhavabhramaNa kharekhara du:khada che, trAsaprada mAna, mAyA ane lobha)nA upazama vagerethI che. temAM jIvane eka miniTa mATe paNa utpanna thayela AMzika upazamAdarUpa svAdhInatAnA sukhano anubhava bhAgye ja cAritra hoya che. tethI aviratane paNa thAya che. pagale-pagale parAdhInatA sevavI A bhAvanAmAM samAviSTa karela che. paDe che. anAdi kALathI A jIva bhava cAritra-bhAvanAmAM cAritrAcAranA saMsAramAM paribhramaNa karI rahyo che. AThe prakArano samAveza thAya che. "koi jAti, koi yoni, koI sthAna sAdhaka jeTalA pramANamAM ane koi kULa A saMsAramAM evuM nathI cAritrAcAranuM pAlana kare che teTalA ke jyAM A jIve anaMtavAra janma, maraNa pramANamAM tenAmAM dhyAnanI zakti sahaja dhAraNa na karyA hoya !" bhAve prayatna vinA paNa avazya pragaTe che. are ! cauda rAja pramANa lokAkAzanA cAritrAbhAvanA sAthe dhyAnano asaMkhya pradezo che tenA pratyeka pradezano avinAbhAva saMbaMdha che. cAritra samiti- A jIve anaMtavAra sparza karyo che. guptirUpa che ane te dhyAnanuM ananya kAraNa sauthI adhika kALa jyAM pasAra karyo che. (gupti dhyAna svarUpa che) eTale vizuddha che, te nigoda avasthAmAM A jIve eka cAritranA pAlanathI dhyAnano avazya zvAsocchavAsa jeTalA alpa samayamAM prAdurbhAva thAya che. sattarathI adhika vAra janma ane maraNa (4) vairAgya bhAvanA karyA che. (1) anAdi bhavabhramaNa ciMtana, deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI (2) viSaya vaimukhya ciMtana ane (3) rUpe anaMta-anaMta janma ane maraNa karatAM zarIra azucitA ciMtana - A vairAgya- A jIvano anaMta pudgala parAvartakALa bhAvanAnA traNa prakAra che. A saMsAramAM pasAra thai gayo, chatAM haju vairAgya bhAvanAnA A traNe prakAro teno aMta-cheDo nathI Avyo. kharekhara ! jJAnagarbhita vairAgyanA mukhya hetu che. saMsAra anAdi anaMta che. A saMsAramAM tenAthI bhAvita thanAra jIvane vairAgyanAM kyAMya sthira thaine rahI zakAya evuM koI pariNAmo avazya thAya che. vairAgya- sthAna nathI, satata saMsaraNa karatA rahevuM bhAvita thavA nIce mujaba vicAraNA enuM nAma ja saMsAra che. karavI joie - nava mAsa paryata mAtAnA udaramAM dhyAna vicAra (savivecana) * 240 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrAine rahetA jIvane je duHkha sahana nahIM. bIjAnA guNa-dharmone potAnA karavuM paDe che te AjIvana kedanI sajA mAnI, temAM rAcavuM, tenA kartA-bhoktA bhogavatA gunegAranA duHkha karatAM banavuM e sauthI moTuM 'mithyAtva' nAmanuM anaMtagaNuM vasamuM hoya che. pApa che. pApano svabhAva che, AtmAne bhayaMkara pavanamAM je dayanIya dazA malina banAvavAno-saMsAramAM paribhramaNa pAMdaDAMnI hoya che, tenA karatAM vadhu karAvavAno. dayanIya dazAno A jIva A saMsAramAM indriyonA agnikuMDamAM game teTaluM pratipaLa anubhava karI rahyo che. homo, badhuM svAhA karI jAya che ane A saMsAramAM sukha hovAnI bhramaNAmAM chatAM dharAtI nathI. kAraNa ke atRpti e rAcatA rahIne, A jIve naryA du:khanAM indriyono svabhAva che. kAraNarUpa pAMca viSayo, cAra kaSAyo ane sukha aMdara che, AtmAmAM che, aDhAra pApa sthAnakonI sevA karavAmAM AtmAnA guNomAM che. koi kacAza rAkhI nathI. viSaya-vimukhatA tyAre ja sadhAya, evI eka paLa to batAvo ke jemAM jayAre mana-prANa Adi prabhu-sanmukha bane, A jIvane A saMsAramAM sva-sukha vItarAga paramAtmAne abhimukha bane. anubhavavA maLyuM hoya ? viSayo viSa jevA che? nA. tenA A prakAranA ciMtananA satata karatAM vadhu kAtIla che. viSa to eka vAra abhyAsathI sAcI vairAgyabhAvanA dravya-prANo hare che, jyAre viSayonuM sevana jIvanamAM jAge che. bhAva-prANono ghAta karIne jIvane A sAcI vairAgyabhAvanA eTale saMsAramAM anaMtA janma-maraNa karAve che. jJAnagarbhita vairAgya, tAttvika vairAgya. paMca-parameSThI bhagavaMtonA te-te mukhya (2) viSaya vaimukhya ciMtana manuSyane guNone sva-viSayabhUta banAvavAthI pAMca pUrNa pAMca indriyo ane tenAM anukULa idriyonA viSayamAM addabhUta rUpAMtara zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane spardhAdi thAya che. temAMthI bhoganuM viSa nicovAI viSayo puNyathI prApta thAya che. paNa te jAya che ane yogAmRtano saMcAra thAya che. anukULa viSayomAM sukhanI kalpanA karIne, je viSayo Atma-svabhAvane anukULa temAM rAcavuM-Asakta thavuM e pApa che. nathI tene apanAvavA te ja moTAmAM moTuM te pApa eTalA mATe che ke zabdAdi viSayo patana che. e pudgalanA guNadharmo che, AtmAnAM indriyonA viSayone AdhIna thavAmAM dhyAna vicAra (savivecana) * 241 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM sukha nathI, paNa indriyonA izane zAstrakathana ghaNuM ja mahattvanuM che. teno AdhIna thavAmAM sAcuM sukha che. sAra e che ke - dehanA dAsa na bano, mATe sArAsAra, khAdyAkhAdya, banazo to kAyamI dAsatva tamArA lalATe paiyApeya, gamyAgamya, pathyApathyanA viveka lakhAi jaze, anaMtA janma-maraNa tamAre vaDe pAMce indriyone sva-vazavartI karavA paDaze. banAvavAno puruSArtha karavo hitAvaha che, je kharekhara nAzavaMta che, tenI sAthe je sva-parahitanuM ananya kAraNa che. saMbaMdha paNa tevA prakArano rAkhavo viSaya vimukhatAne jIvanamAM daDha joie, jevo saMbaMdha deha uparanAM vastra banAvavA mATe A prakAranuM ciMtana Avazyaka sAthe rAkhIe chIe ke je dhAraNa karatAM che, A ciMtana dararoja jarUrI che. ke utArI detAM mana-prANa Adine jarA (3) zarIra azucitA ciMtana : paNa vyathA pahoMcatI nathI. jIvane potAnA deha pratye gADha rAga hoya dehanI mamatA poSavAthI AtmAnI che. tethI dehanI ja sAra saMbhALamAM satata upekSA ja thAya che. prayatnazIla rahe che. tema chatAM sAta A rIte bhava-bhramaNa ciMtana, viSayadhAtuthI banelo ane maLa-mUtrAdi vaimukhya ciMtana ane zarIra-azucitA azucithI bharelo A deha pavitra banato ciMtana karavAthI jIvane, vairAgyanAM pariNAma nathI; game tevAM sugaMdhI dravyonAM vilepana avazya pragaTe che. A vairAgya bhAvanAnA paNa alpajIvI nIvaDe che. abhyAsathI dhyAnamAM nizcalatA Ave che. maLa, mutra, lohI, mAMsa, meda Adi jJAnAdi cAre bhAvanAothI dhyAnanI padArthonI koThI jevA dehane game teTalo utpatti ane puSTi thAya che, tethI te sAcavo, temAM kesarIyAM dUdha reDo, tene dhyAnanA pUrvAbhyAsarUpa che. tenA kImatI bhasmo vaDe puSTa karo, tema chatAM abhyAsathI dhyAnamAM saraLatApUrvaka praveza saDavA-paDavAno teno je svabhAva che, thai zake che. temAM ratibhAra phera paDato nathI. abhyAsamAM AMtaro na paDavo joie, duniyA tene ja kAyara kahe che, je paNa nitya niyata samaye te cAlu rAkhavo kevaLa potAnI kAyAmAM rata hoya che. joie. AtmaciMtA vagaranA manavALA aMtarAyane AdhIna thavAya che to mAnavanA deha karatAM mana vagaranAM abhyAsamAM UMDANa prApta thavAnI zakyatA pazuonAM deha apekSAe sArA hovAnuM ochI thai jAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 242 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA aMtarAyamAM prasAda mukhya che, navatattva', "prakaraNa' Adi graMthomAM je haMmezAM saMsAranA pakSamAM rahIne, bAra bhAvanAnAM nAma nIce pramANe AtmAne UMce caDhavA deto nathI. ApyAM che - mATe satata abhyAsanI khAsa rUci (1) anitya bhAvanA, (2) azaraNa pragaTAvavI jarUrI che. bhAvanA, (3) saMsAra bhAvanA, (4) anuprekSA ekatva bhAvanA, (5) anyatva bhAvanA, mULa pATha : (6) azucitva bhAvanA, (7) Azrava anuprekSA-nAvatIfstha, bhAvanA, (8) saMvara bhAvanA, (9) sA ra dAtAdhArDanityavimevAt nirjarA bhAvanA, (10) loka-svabhAva paDhamaM nidhyamAd' rUtyAdri | bhAvanA, (11) bodhi-durlabha bhAvanA, artha : dhyAna dazAmAMthI nivRtta thanAra (12) dharma-svAkhyAta bhAvanA. sAdhakane 'anuprekSA hoya che ane te vivecana : sthira, nizcala-daDha citte anitya bhAvanAdinA bhedathI bAra prakAranI thatA ciMtanane paNa dhyAna kahevAya che. hoya che. tenAM nAma "maraNa-samAdhi- chabastha jIvonuM citta niraMtara AvuM sthira payagrA'mAM A pramANe batAvelAM che. rahI zakatuM nathI. tethI dhyAnanI vyutthAna (1) anitya bhAvanA, (2) azaraNa dazAmAM sarva bhautika padArthonI anityatA, bhAvanA, (3) ekatva bhAvanA, (4) saMsAranI azaraNatA ane vicitratA, anyatva bhAvanA, (5) saMsAra bhAvanA, AtmatattvanI ekatA ane para dravyothI (6) azuci bhAvanA (azubha bhAvanA), atyaMta bhinnatA, zarIrAdi padArthonI (7) vividha lokasvabhAva bhAvanA, (8) apavitratA, karma-baMdhanI hetutA, karmakarma-Asrava bhAvanA, (9) karma-saMvara nirodha hetutA, karma-kSaya hetutA cauda bhAvanA, (10) karma-nirjarA bhAvanA, rAjalokanI vividhatA ane bodhi-durlabhatA (11) uttama guNonI bhAvanA, (12) tathA dharmasAdhaka zrI arihaMta durlabha-bodhi bhAvanA, zrIjinazAsana paramAtmAdinI durlabhatAnuM svarUpa saMbaMdhI bodhi (samyakatva) maLavI te ciMtavavAnuM hoya che. durlabha che te bhAvanA. A rIte dhyAnanA abhyAsI sAdhako 1. paDhamaM jignamAvuM, sarayaM yatra mannatta ! saMsAramasubhayApiya, vivihaM logaM sahAvaM ca // 73 // kammassa AsavaM saMvaraM ca nijjaraNamuttameyaguNe / jiNasAsaNaMmi bohiM ca dullahaM ciMtae maiaM // 74 // - "RUsamAdhinnA' dhyAna vicAra (savivecana) * 243 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtA ane bhAvanAonA AlaMbana vaDe dhyAnano prAraMbha kare che. te dhyAnanI samApti thai gayA pachI paNa anityatvAdi anuprekSAonuM ciMtana kare che ane jo punaH dhyAna karavAno utsAha hoya to tadviSayaka ciMtA ane bhAvanAonuM AlaMbana lai dhyAnamAM praveza karI zake che. vAcaka-mukhya zrI umAsvAtijI mahArAje bhAvanAne 'anuprekSA' zabdathI saMbodhI che. eTale bhAvanAnuM bIjuM nAma anuprekSA che. anuprekSA eTale ciMtana, anuciMtana ke punaH punaH smaraNa - A rIte bhAvanA e viziSTa prakAranuM ciMtana che. prApti thAya che ane kramazaH nirupasargAvasthA arthAt mokSane pAmI zakAya che. anuprekSAnuM A vivaraNa spaSTa batAve che ke bhAvanA e bhavanAza karavAno eka amogha upAya che. tethI ja jJAnIpuruSoe tene dhyAna-yoganI sAdhanAnA eka Avazyaka aMga tarIke svIkArI che varNavI che. bAra bhAvanAonuM svarUpa (1) anitya bhAvanA 'priyajanonA saMyoga ane saMbaMdho, dhana-saMpatti, viSaya-sukha, Arogya, zarIra, yauvana ane AyuSya badhuM ja anitya che.' citta jyAre dhyeyanuM sUkSmAtisUkSmaciMtana karavA lAge che ane e rIte temAM lIna thatuM jAya che tyAre anuprekSA vizada thai kahevAya che. AvI anuprekSA jyAre prakarSa pAmatI utkRSTa koTie pahoMce che, tyAre cittanI vRttio dhyeyamAM tadAkAra thai jAya che. zAstrakAroe anuprekSAne agninI upamA ApI che. jema agni suvarNamAM rahelAM sarva kacarAne bALI nAMkhe che, tema anuprekSAnI agni AtmAnA suvarNamAM rahelA sarva prakAranA maLa eTale karmane bALI nAkhe che. tethI vizuddha svarUpanI 1. jhANovarame'vi muNI NiccamaNiccAibhAvaNAparamo / hoi subhAviyacitto dhammajhANeNa jo puvviM // 65 // 'dhyAnazata ' je muni dharmadhyAna vaDe pahelAM atyaMta bhAvita cittavALA hoya che, te muni dhyAnanA aMte paNa zreSTha anityatAdi bhAvanAothI bhAvita hoya che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 244 je parivartanazIla che, te anitya che. utpanna thAya che ane nAza pAme che, anitya che. je te ajara, amara ane avinAzI eka mAtra caitanya svarUpa AtmA che. tenI cAre tarapha je kAMi paudgalika padArtho che, te sarva jaDa ane parivartanazIla che, utpanna thAya che ane nAza pAme che. ghaDIbhara pahelAM je jovA gamatA hoya che ane ghaDI pachI jovA ya na game tevA che. kharekhara ! A saMsAramAM ja padArthonI anityatA najaro-najara dekhAya che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je deha upara sauthI adhika mamatva che, ke ApattiomAMthI bacAvI zakatAM nathI. te deha kAyama TakanAra nathI, paNa te du:kha, Apatti ane bhayathI bharelA anitya che. dehanAM rUpa, yauvana, A saMsAramAM zaraNabhUta eka mAtra Arogya ane astitva paNa anitya che. "arihaMta paramAtmA che, temaNe upadezelo rUpa Aje che ane kAle nahIM paNa hoya. zuddha dharma che. temanA zaraNe janAra AtmA yauvana to cAlyuM ja javAnuM che. rogo to potAnA ajara... amara avinAzI A zarIranA rome-rome bharelA che ane pUrNAnaMdamaya svarUpane avazya prApta karI AyuSya hAthanI aMjalimAM rahelA jaLanI zake che. jema kSaNe-kSaNe ochuM thatuM jAya che. saMsAranI azaraNatA ane dharmanI te ja rIte sthUla padArtho sAthenA zaraNatA samajavA-bhAvavA mATe "anAthI saghaLA saMbaMdho anitya che, eTaluM ja nahi munino prasaMga atyaMta preraNAdAyI che. paNa mAtA-pitA, bhAi-bahena AdinA rAjagRhInA udyAnamAM eka munirAja saMbaMdho paNa te bhavapUratA ja sImita che. dhyAnamAM magna che. nAma temanuM anAthI. AvA nAzavaMta padArtho ane saMbaMdho dvArA kAyA sukomaLa che. kAyamI sukhanI AzA rAkhIne tene evAmAM mahArAjA zreNika tyAM AvI meLavavA ane mANavAmAM sadA racyA- pahoMcyA. munirAjane vaMdana karIne UbhA pacyA rahevuM e narI mohAlpatA che. rahyA. A anityatvanI bhAvanA dvArA para dhyAna pUruM karIne tattvaciMtAmAM magna padArthonuM mamatva ghaTavAthI nitya evA munirAjane zreNike pUchayuM : "yuvAnImAM AtmAnI ane tenA zuddha jJAnAdi Apane vairAgya zI rIte sparyo ?' guNonI sAcI upAsanA thai zake che. javAbamAM munirAje kahyuM : azAtA (2) azaraNa bhAvanA vedanIya karmanA udaye huM mAMdo paDyo. A azaraNa bhAvanAmAM e sAravAra karavA chatAM mAMdagI na TaLI, te vicAravAnuM che ke, A saMsAramAM ApaNA samaye meM manomana saMkalpa karyo ke - A AtmAnuM rakSaNa-zaraNa karanAra koi nathI. roga zamI jaze to bIjA ja divase huM rogAdika koi duHkha, anya koi Apatti- cAritra aMgIkAra karIza. saMkaTa ke mRtyu AvI paDatAM duniyAnuM koi A saMkalpa pachI eka evI ghaTanA bhautika sAdhana ke snehI-svajanAdi banI ke mArI AMkho UghaDI gai. A saMbaMdhIo vagere ApaNane e duHkhamAMthI saMsAramAM jIvane sAcuM zaraNuM eka mAtra dhyAna vicAra (savivecana) * 245 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanuM che. e trikAlAbAdhita satyamAM vadhu UMDANathI vicArIzuM to tarata mAro vizvAsa aDaga ane akhaMDa banyo. samajAze ke deza-kALa ane karmanA e ghaTanA tame sAMbhaLo - trikoNamAM jakaDAelA jIvane sAcuM zaraNuM mAruM zarIra rogo ane asahya ApavAnuM sAmarthya deva-guru-dharmamAM ja che. dAhapIDAthI grasta ane trasta chatAM mArA bAkI badhAM zaraNAM takalAdI TekArUpa che. pratye apratima vahAla varasAvanArAM mArAM (3) ekatva bhAvanA mAtA-pitA, snehI-svajano ane mArI svAtmahitanI sAdhanAmAM niraMtara prANapyArI priyatamAomAMthI koi paNa udyamavaMta rahevA mATe A bhAvanAno viSaya mArA rogane, mArI pIDAne maTADI zakyAM che, sva-AtmA ke je ekalo janme che, nathI ke temAMthI lezamAtra paNa bhAga ekalo mare che, sva-kRta zubhAzubha-kamanAM paDAvI zakyAM nathI.' sArA-mAThAM phaLa ekalo bhogave che. kharekhara ! mArAM kahevAtAM sarva koi A bhAvanAno marma e che ke sagAMo hAjara chatAM huM azaraNa chuM - svAtmahita sAdhanAmAM ekalavIra banIne anAtha chuM. magna banavuM. anyanI madadanI apekSA na A anubhava pachI mane - A rAkhavI. madada na karanAra tarapha durbhAva na saMsAramAM koi koinuM saguM nathI, sago dAkhavavo paNa svAtmavIryanI phuraNA mATe che eka mAtra kevaLI - kathita dharma - e zAstrokta mArge prayANa karavuM. satya tarata hRdayasAt thai gayuM. eTale bIjA badhAnuM game te thAo, paNa roganuM zamana thatAMnI sAthe meM cAritra eka mArA AtmAnuM hita thAo-evo aMgIkAra karyuM. loko mane "anAthI koi vikRta artha A bhAvanAnI sImAmAM muni'nA nAmathI oLakhe che." samAto nathI; paNa eka AtmAne jANIne munirAjanI kathanI sAMbhaLIne badhA AtmAnI jAti eka ja che, evo mahArAjA zreNikanI jinabhakti-dharmazraddhA zuddha artha A bhAvanAthI bhAvita thatAM vadhu gADha banI. sarvamAM ane ane svamAM sarvane jovAnI tAtparya ke A saMsAramAM jIvanAM vizuddha dRSTino ughADa thAya che. kahevAtAM sagAM ghaNAM che, paNa e badhAM karoDo zatruonI sAme ekalavIranI kahevA pUratAM ja che, kAraNa ke teo svayaM jema jhajhUmIne vijayazrI varatA zUravIra azaraNa che tyAM bIjAne zaraNarUpa zI rIte puruSano dAkhalo najara samakSa rAkhavAnuM thai zake ? sattva A bhAvanA dvArA pragaTAvavAnuM che. dhyAna vicAra (savivecana) * 246 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke jethI nirmAlyatA nAbUda thAya ane hajAra varSanAM AyaMbila karIne, potAnI dharma-zUrAtana rageragamAM vyApI jAya. te ja kAyA bhAi bharata samakSa rajU karI, (4) anyatva bhAvanA tyAre teno rAga paNa osarI gayo. A bhAvanA dvArA vijAtIya sarva dUdhathI dhovA jatAM kolaso dhoLo nathI padArthonI asarathI sarvathA para rahevAnI banato, paNa kALo ja rahe che, tema sugaMdhI mahAkaLA sAdhavAnI hoya che. jaLathI nitya snAna karavA chatAM A sAta mALano manohara mahela paNa zarIramAM je azuci che, te dUra nathI Akhare para-dravyanuM mAtra saMyojana che. thatI, paNa TakelI rahe che. game tevI sohAmaNI paNa kAyA te "huM" Ama ciMtavIne zarIranA svAmI nathI; je "che, te to ajara-amara- evA AtmAnI dAna-zIla-tapa Adi vaDe amala-anu pAma-zabdAtIta-takatIta sevA karavI joie. Atmadravya che : te ja "huM" bAkI badhA 'huM' (6) saMsAra bhAvanA te ahaMkAranA ja AviSkAra che. A bhAvanAmAM ciMtavavuM ke bhAI, jAtivaMta vajaratna jema badhe nija bahena, mAtA, pitA, pati-patnI vagere prakAza relAve che, paNa anya dravyathI sAMsArika saMbaMdho eka bhava pUratA ja che, asara pAmatuM nathI tema A bhAvanAnA paNa zAzvata nathI, mATe tenI mamatAmAM satata abhyAsathI para-dravyonI asarathI AtmAne raMgavo te bhavaparaMparA-vardhaka mukta rahIne AtmA, mukti tarapha kRtya che. gatimAna banato rahe che. A AtmA, samagra jIvalokathI A bhAvanAmAM para-dravyone AtmAthI AtmIya che, tene sImita saMbaMdhomAM nirALA samajIne vartavAnuM hoya che. rUMdhavAthI teno vikAsa avarodhAya che ane (5) azucitva bhAvanA tene navAM navAM janma-maraNa karavAM paDe che. A zarIra, emAM nAMkhelA sArAM A bhavanA ApaNA pitA, gatazuddha khAnapAnAdine paNa gaMdAM karavAnuM bhavanA ApaNA putra paNa hoi zake che. sAmarthya dharAve che; A zarIranI suMvALI temaja AgAmI bhavanA anya sagA paNa tvacAnA DhAMkaNa nIce lohI-mAMsa-parU hoi zake che. mATe A jAtanA sagapaNane vagere khadabade che. sarvoccatA na ApavI joie, paNa tenA potAnA bhAine potAnA deha tarapha gADha mULarUpa AtmAnA sagapaNane sarvoccatA rAga che ema jANyA pachI, suMdarIe sATha ApavI joie. dhyAna vicAra (savivecana) * 247 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bhAvanAmAM mAtA-pitAdinA AtmAmAM dAkhala thAya che ane te saMsAra upakAronI upekSA nathI, paNa sahuthI bhramaNanuM kAraNa bane che. A AkhsavanuM UMcI je dharma-sagAi che, Atmika sagAI vizeSa svarUpa vagere ciMtavavAthI tenA che, tenI ja sAthe gADha saMbaMdha keLavavAnI nirodha mATe yathAzakya prayatna thAya che bhAvanA che. ane dhyAna sAdhanA mATe te Avazyaka che. vyakti-vyakti vaccenA saMbaMdhanuM A bhAvanAno mukhya uddeza Amravano mAdhyama sAMsArika sagapaNa ja rahe che, tyAM sadaMtara tyAga karavo te che. sudhI sarva jIvo pratye AtmIyatA jAgatI je vicAra, vANI yA vartana AtmAnA nathI ane tenA abhAve Atmazuddhi pUrI gharanAM na hoya, paNa para-gharanAM hoya, thatI nathI. pudgalAsakti-janya hoya, ahaM-kendrita mAtA-pitAdinA upakArone na hoya, te badhAMja AgnavarUpa che, AtmAne bhUlavA te eka mahAna guNa che, paNa malina karanArAM che. temAMthI sAra e grahaNa karavAno che - cAra pUrNa vizuddha paramAtmAnA guNonI gatirUpa A saMsAramAM bhamatAM A jIve pavitratama gaMgAmAM nitya snAna karavAno anaMtA mAtA-pitA karyA che ane te abhyAsa pADavAthI Amravano samULa tyAga badhAMnA upakAro tenA mAthe che. A thAya che ane Atma-sneha sudaDha bane che. daSTie vicAratAM samasta jIvaloka A (8) saMvara bhAvanA jIvano upakArI banI jAya che. je mana-vacana-kAyAnI vRtti-pravRtti tAtparya ke sAMsArika saMbaMdho mohavaza karmanuM grahaNa aTakAve te saMvara che. jIvane pIDe che, jIvanA jIvaloka sAthenA saMvara bhAvanA mATe samAdhivALuM sagapaNane sudaDha banAvavA mATe ja A citta ane vacana tathA kAya-yoganI bhAvanAno satata abhyAsa, sarvadeza-kALamAM svasthatA jarUrI che. sarva jIvo mATe eka sarakho hitAvaha che. sva-doSa-darzana karavAmAM nipuNa evA () Asrava bhAvanA sAdhako A bhAvanAmAM mana-vacana-kAyAne pApanAM mukhya sthAna (ghara) aDhAra sArI rIte parovI zake che. che. Asrava eTale karmapudgalonuM AtmAmAM gharanAM bArI-bAraNAM baMdha hoya che. to Agamana. AmAM hiMsAdi pApo, pAMca paNa, e bArI-bAraNAMnI tirADamAMthI indriyo, cAra kaSAyo ane mana, vacana, jhINI raja gharamAM dAkhala thayA sivAya kAyAnI pravRtti-kriyAo dvArA karmANuo rahetI nathI. tema vacana ane kAya-yoganI dhyAna vicAra (savivecana) * 248 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasthatA chatAM mana prabhu-darzanamAM magna ati cIkaNAM je kama nIrakSIranathI rahetuM to, karmanI raja AtmAnA nyAye AtmAnA asaMkhya pradezomAM ghara gharamAM praveza karIne tenA svabhAvane karIne rahelAM hoya che, tene nimULa kalaMkita karyA sivAya rahetI nathI. karavAnI viziSTa je zAstrIya prakriyA che, dhyAnanA abhyAsamAM mananI teno amala A bhAvanAmAM magna mumukSu svasthatA, rAga-dveSa rahitatA atyaMta dvArA thai zake che. jarUrI che ane saMvara bhAvanA dvArA tenI khUba UMDe UtarIne svAtma-zuddhi kAje prApti sulabha bane che. saciMta raheto sAdhaka ja A bhAvanAnI | mumukSu sAdhake haMmezAM potAnI saghaLI bhavyatAno rasa mANI zake che. karaNInI pAkI khatavaNI karavA para je bhAra nidhatta ane nikAcita prakAranAM upakArI bhagavaMtoe mUkyo che tenI karmonI tIvrataratA sAme eTalA ja pAchaLano Azaya chidrarahita-nidoSa tIvratara humalA Avazyaka che ane AvA jIvanamAM khAsa prIti pedA karAvavAno che. humalA teo ja karI zake che jeo sadoSa jIvana jene DaMkhatuM nathI paNa paramAtmapadanA khapI che-parama AtmamAphaka Ave che, teno saMsAra vadhe ja che. vizuddhinA sAcA grAhaka che. saghaLA doSone dUra karIne saghaLA aNu jeTalo paNa potAno doSa, meru guNone nija aMgabhUta banAvavAnI uttama jeTalo moTo lAge ane parano meru jeTalo kaLA saMvara bhAvanArata jIvana dvArA sAdhI moTo paNa doSa aNu jeTalo nAno lAge zakAya che. te - A bhAvanAnA gharamAM vasatA saMvara bhAvanAno TUMko sAra eTalo ja che sAdhakanI lAkSaNikatA che. ke doSane dAkhala na thavA do, dAkhala thavAnAM sADA traNa karoDa rUMvADAMmAM zuddha dvAro baMdha karI do, badhe AtmAne patharAi AtmasnehanI pratiSThAnuM lakSya rAkhIne A javA do, anAtmabhAvathI UMcA UTho ! bhAvanAmAM magna banavAnuM che. (9) nirjarA bhAvanA (10) loka-svabhAva bhAvanA saMvara-bhAvanAthI vAsita cittavALo A bhAvanAmAM lokanA vizALa sAdhaka A bhAvanAne lAyaka nIvaDe che. svarUpano vicAra karavAno che. niHzeSa kamane jarjarita karIne khaMkherI manano svabhAva caMcaLa che, potAnI nAkhavAno vIyallAsa te A bhAvanAnI icchAnusAra judA judA viSayomAM satata AgavI viziSTatA che. bhaTakatA rahevAno teno je svabhAva che dhyAna vicAra (savivecana) * 249 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene A loka bhAvanAnA vizALa ciMtana jainAgamomAM A "rajja'nuM pramANa dvArA jinAjJA anusAra ciMtana karato (mApa) eka upamA dvArA banAveluM che, te banAvIne sudhAravAno che. yatheccha rIte A rIte che - pharatA manane jinAjJAnusAra zubha "koI vizeSa zaktizALI deva bhAvanAomAM ramato karavAno che. AMkhanA eka palakArAmAM eka lAkha A lokanA uparanA bhAgane yojana kApI nAkhe tevI zIghragatithI cheUrdhvaloka, nIcenA bhAgane adholoka cha mahinA sudhI satata doDato ja rahe ane ane ApaNe je bhUmi upara rahyAM chIe, A rIte doDatAM cha mahine te jeTaluM aMtara tene ticchaloka kahe che. Ama traNa kApe tene eka "ra (athavA eka vibhAgamAM vaheMcAyelo A loka che. "rAja') kahe che.' A loka svayaMsiddha, nitya che, teno A bhAvanAmAM cauda rAjalokamAM kartA ke mAlika koI nathI. temAM rahelA pahelAM manuSyo, devo, tiryaMco ane eka paNa jIvano ke eka paNa paramANuno nArakI jIvonAM rahevAnAM sthAna vagerenuM kadApi sarvathA nAza thato nathI. tathA kSetro, parvato, samudro vagerenuM tathA A loka padravyAtmaka che arthAt lokamAM rahelAM aneka dravyo ane tenA dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAsti- paryAyo je utpAda, vyaya ane dhrauvyakAya, pudgalAstikAya, AkAzAstikAya svabhAvavALA che tenuM zAstra sApekSapaNe ane kALa A cha dravyo jemAM rahelAM che, ciMtana karavAnuM che. A ciMtanathI cittanI tene "loka' kahe che. eka mAtra AkAza rAga-dveSAtmaka vRttionuM zamana thAya che dravya ja jyAM che tene "aloka' kahe che. para-padArtho pratyenI Asakti dUra thai anaMta brahmAMDa vacce eka puruSa keDa jAya che. tethI citta nirmaLa, zAMta... upara potAnA be hAtha TekavIne ane be ane sthira bane che. paga nIcethI pahoLA rAkhIne Ubho hoya cauda rAjalokanI je AkRti che, tevA AkAravALo A loka hovAthI te tenA jevI ja puruSAkRtivALA ApaNe 'lokapuruSa'nA nAmathI paNa oLakhAya che. chIe. A AkRti sAthe tAdAbhya 'rajaju asaMkhya yojana pramANa eka sAdhIne A AtmAne cauda rAjaloka mApa vizeSanuM nAma che. A lokane vyApI banAvavAnI bhAvanAmAM otaprota uparathI nIce sudhI mApatAM te 14 raju thavuM te A bhAvanAno kendravartI hetu che. pramANa che. kevaLI samudraghAta vakhate AtmA dhyAna vicAra (savivecana) * 250 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA pradezone cauda rAjalokamAM tAtparya ke jaDa pratyeno rAga ane jIva phelAvIne pUrNatvanI prakriyAnI sAdhanA pratyeno dveSa, A bhAvanAnA abhyAsathI karato hoya che. nAza pAme che ane avinAzI AtmAno piMDamAM rahelA AtmAne brahmAMDa- svabhAva anubhavagocara thAya che. vyApI banAvavAnI adUbhuta kaLA A vizvavatsala, zrIjinezvara bhagavaMtoe bhAvanAnA satata abhyAsathI sAdhI zakAya prakAzelA A dharmamAM zruta-dharma temaja che. tenA pariNAme pudgalAsakti kSINa cAritra-dharmano paNa samAveza thAya che. thAya che, Atmarati deDhatara bane che, (12) bodhi-durlabha bhAvanA jJAnagarbhita vairAgya prabaLatara bane che A bhAvanAmAM ciMtavavuM ke - A ane dhyAnanA viSayabhUta AtmAno jagatamAM manuSyabhava, emAM vaLI paMdara prabhAva sudRDhapaNe anubhavAya che. karma bhUmimAM janma ane emAM paNa (11) dharma-svAkhyAta bhAvanA anArya dezamAM nahi, paraMtu AryadezamAM A bhAvanAmAM anaMta upakArI zrI janma, emAM ya nIca kuLamAM nahi, paNa jinezvara bhagavaMtoe prakAzelA dharmanuM uttama AryakuLamAM janma ne emAM ya svarUpa vAraMvAra ciMtavavuM. akhaMDa pAMca indriya pUrNa Arogya tathA A dharma kevo che ? dIrgha AyuSya - e uttarottara ekeka durlabha A dharma sarva-karmano samULa uccheda che. A badhuM ya maLe chatAM emAM sArA karavAnA svabhAvavALo che. kuLa-saMskAra ne saMta-samAgamanI rUci rAga-dveSa, moha ane ajJAnane vaza maLavI muzkela, emAM ya zuddha-upadezaka thaine anaMta saMsAramAM bhaTakatA jIvone saMta-puruSa maLavA kaThIna ane e ya tAranArA A dharmano AtmA nirmaLa sneha maLavA chatAM emanI pAse zuddha dharmapariNAma che. tattvanuM zravaNa pAmavuM muzkela che. A zuddhasneha pariNata thAya che eTale A badhuM maLavA chatAM 'bodhi' yAne ja AtmavastunA zuddha-svabhAvano spaSTa "Atmabodha' yAne jinadharmanI sparzanA anubhava thAya che. thavI e atyaMta durlabha che. A bhAvanAmAM jema-jema pragati anAdi-anaMta saMsAramAM bhamatA A thAya che tema-tema adharma ke je jIve aneka vAra svarganAM sukho paNa Atmavastuno svabhAva nathI, tenI sAtheno meLavyAM che. jIvano saMbaMdha tUTato jAya che. ahIM saMsAramAM manuSya-bhava Adi dhyAna vicAra (savivecana) * 251 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama sAmagrI maLavA chatAM ApaNe zuM aMtamuhUrta - 48 miniTathI kAMi nyUna meLavavA pAchaLa ApaNA deva-durlabha samaya karatAM vadhu samaya TakI zakAtuM nathI. bhavano upayoga karIe chIe ? 'ciMtA" e cittanI caMcaLa avasthA meLavavA jevA zuddha AtmAnAM darzana che. ciMtana vakhate paNa citta judA-judA ane milana mATe dinarAta mathavAnI bhUkha dravyonA vikalpamAM vyasta hoya che, jyAre nathI jAgI ! dhyAnamAM citta nizcaLa hoya che. e jagADavA mATe A bhAvanA che. mananI sthiratApUrvaka dhyAna thAya che, dhyAnadhArA tUTatAM dhyAtAe A badhI tyAre koI eka ja viSayanuM ciMtana hoya bhAvanAomAM cittane joDI devAnuM che. to tene "ciMtA' paNa kahI zakAya che ane A bAra bhAvanAo nitya bhAvavAthI be dhyAnanI vacamAM eTale ke eka dhyAna bhava-duHkha-vardhaka vAsanAo kSINa thAya samApta thayA pachI anya padArthaviSayaka che. AtmasukhadAyI svasthatA prApta thAya dhyAnamAM sAdhaka potAnA cittane sthira che, jenA pariNAme dhyAnanI sulabhatA banAvavA tadUviSayaka ciMtana kare che, tene sacavAya che, dhyAna mATe phAMphAM mAravAM "dhyAnAnsarikA' kahevAya che. nathI paDatAM. mArgamAM cAlyo jato pravAsI be paravastuno vicAra suddhAM jene vyAkuLa rastA Ave tyAre Ubho rahIne vicAra banAvI de evA pavitra cittanI AlhAdaka kare che ke have kayA raste javuM ? pachI te prasannatA A bhAvanAo vaDe jaLavAya potAnA iSTa sthAnano vicAra karI tene che. jethI 'jayaNA' ane 'upayoga anukuLa dizAvALA mArge cAlavA mAMDe svabhAvabhUta bane che. che, tema sAdhaka paNa bIjuM dhyAna prAraMbha tAtpardhArtha A che - karatAM pahelAM, "have mAre kayuM dhyAna ciMtAno sAmAnya artha zAstra-ciMtana karavAnuM che ?" teno prajJA sAme vicAra ke tattva-ciMtana che. karIne AtmasvabhAvane anukULa dhyAnamAM carAcara jagatanA padArtho (dravyo)nA sthira bane che. bAhya ane atyaMtara svarUpanuM ciMtana prastutamAM 'ciMtA'nA sAta prakAra jeTaluM vizALa ane sUkSma hoya che, teTaluM pADI tenA svarUpanI vividhatAnuM darzana vizALa ane sUkSma dhyAna paNa bane che. karAvyuM che. ciMtAno bhAvanA, yoga ane "dhyAna' e cittanI niSpakaMpa ane dhyAna sAthe kAryakAraNarUpa gADha saMbaMdha che. nizcaLa avasthA che. evI avasthAmAM 'bhAvanA' paNa dhyAnano pUrvAbhyAsa dhyAna vicAra (savivecana) * 252 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, mAtra vicAro karavAthI kArya siddha thatuM * bhAvanAnuM phaLa : nathI. kAryasiddhi mATe tadanurUpa pravRtti (1) jJAna-bhAvanAnA sevanathI anivArya che. mananI zuddhi thAya che. zrutajJAna dvArA prApta 'bhAvanA kriyAtmaka che, thayela dravya-guNa-paryAyanA svarUpanuM jJAna, dhyAnAbhyAsanI eka pravRtti che. jJAna, dhyAnamAM nizcaLatA lAve che. darzana ane cAritrarUpa mokSasAdhanAno (2) darzana-bhAvanAnA sevanathI niSkAma bhAve satata abhyAsa e bhAvanA tattva-paramatattva prati atUTa zraddhA-bhairya che. bhAvanAthI mana, vANI ane kAyA - ane zamAdi guNo prApta thAya che, samyagu e traNe yogonI nirmaLatA thAya che. darzananI zuddhi thAya che, sAdhanAmAM bhava-vardhaka paribaLono bhAva na brAntinuM nivAraNa thAya che. pUchavo paNa mokSaprada jJAna-darzana-cAritra (3) cAritra-bhAvanAnA pAlanathI Adine bhAva Apavo e 'bhAvanA'nuM pUrvasaMcita kliSTa karmonI nirjarA thAya rahasya che. che, navAM karmono baMdha thato nathI ane niSpakaMpa-nizcaLa dhyAnanI siddhi mATe puNyAnubaMdhI puNya puSTa thAya che. mana, vacana ane kAyA - A traNe yogonI A traNe bhAvanA dvArA dhyAnazakti nirmaLatA ane sthiratA keLavavI anivArya sahaja skurita thAya che. che. bhAvanAnA cAre prakAronA abhyAsathI dravya-cAritra e bhAva - cAritrarUpa ukta traNe yogonuM zuddhIkaraNa thAya che. AtmaramaNatAnuM kAraNa che. tenA pAlanathI tattva ke paramatattva viSayaka ciMtA- dhyAnarUpa bhAva-cAritra avazya pragaTe che. ciMtana karavA sAthe tenI bhAvanA eTale (4) jagatanA padArthonA svarUpanI ke jJAnAdi AcAronuM paripAlana karavAthI vicitratA ne vinazvaratA jANavAthIyoga-vIrya-sthAmAdi puSTa bane che ane bhAvavAthI citta bhautika kAmanAo ane yoga vagerenI puSTi vaDe "dhyAna" "parama AkarSaNothI niHsaMga ane nirAzasa bane dhyAna' vagere uttarottara vizuddha-vizuddhatara che, jethI dhyAna-sAdhanAmAM nizcaLatA koTinAM thAya che. prApta thAya che. vizuddha dhyAnamAM yogAdinI puSTi A rIte ciMtA ane bhAvanAthI ane zuddhi kAraNabhUta che ane yoganI dhyAna-yogamAM saraLatAthI praveza, pragati vRddhi-zuddhimAM ciMtA ane bhAvanA ane anukrame teno prakarSa prApta thAya che. kAraNabhUta che. covIsa prakAranA dhyAna-mArgonuM dhyAna vicAra (savivecana) * 253 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirUpaNa karyA pachI temAM batAvelA keTalAka padArthonI spaSTatA graMthakAre svayaM karI che. te paikI ciMtA, bhAvanA, anuprekSAnuM svarUpa ApaNe vicAryuM. 'arju'nI dhyAna prakriyAmAM paNa soLa have covIsa dhyAna prakAromAM sauthI vizALa tribhuvana-vyApI 'parama mAtrA'vidyAdevIo dvArA abhiSeka karAtA dhyAnamAM covIsa valayothI pariveSTita AtmAnuM ciMtana karavAnuM vidhAna che, AtmAne dhyAvavAnuM vidhAna karyuM che, te ethI samajI zakAya che ke maMtra-sAdhanA covIsa valayo paikI keTalAMka agatyanAM ane dhyAna-sAdhanAmAM vidyAdevIonuM rahasyamaya valayonuM je vizeSa svarUpa smaraNa upakAraka nIvaDe che. graMthakAre batAvyuM che, te kramazaH vicArIzuM. bhavanayoga ane karaNayoga AdinuM varNana dezamA valayamAM je soLa vidyAdevIonI sthApanA karavAnI che, temanAM nAma nIce pramANe che 'paramamAtrA' dhyAnanA covIsa valayomAM bAvIsamuM ane trevIsamuM valaya anukrame bhavana-yoga ane karaNa-yoganuM che. soLa vidhAdevInAM nAma * mULa pATha : te bhavana-yoga ane karaNa-yoga zuM rohiLI-prajJapti-vaprabhRkuMbhA-vannA- che, teno vicAra ahIM tenA batAvelA duzI-pratitvajrA-puruSavattA-vhAlI- channu-channu bhedo dvArA karavAmAM Avaze. mahAjAtI-gaurI-ndhArI-jvAlA- graMthakAra maharSi sarva prathama yoganA mAlinI-mAnavI-vaiocA-chuptA-mukhya ATha bhedonuM varNana kare che mAnasI - mahAmAnasItividyAdevatAH // bhavanayogAdisvarUpaM cedam - vivecana : saMtikara stotra, tijayapahUtta, bRhat zAnti, sUrimaMtra, siddhacakra yaMtra, RSi maMDala stotrAdimAM soLa vidyAdevIonuM smaraNa karavAmAM Ave che. artha : (1) rohiNI, (2) prajJapti, (3) vajrazRMkhalA, (4) vajrakuMzI, (5) apraticakrA, (6) puruSadattA, (7) kAlI, (8) mahAkAlI, (9) gaurI, (10) gAMdhArI, (11) javAlAmAlinI, (12) mAnavI, (13) vairoTyA, (14) acchuptA, (15) mAnasI, (16) mahAmAnasI e soLa vidyAdevIo che. * mULa pATha : 'jogo' viriyaM' thAmo 3 ucchAha' parakkamo" tahA ceTThA / sattI sAmatthaM' ciya, cauguNa bAraTTha channauI // ' artha : (1) yoga, (2) vIrya, (3) sthAma, (4) utsAha, (5) parAkrama, (6) ceSTA, (7) zakti ane (8) sAmarthya dhyAna vicAra (savivecana) - 0 254 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te darekanA praNidhAna Adi cAra-cAra bhedo potAnA adhikArIone (koI kArya che. vaLI te darekanA jaghanya, madhyama ane upasthita thatAM) kAryazIla banAve che, tema utkRSTa ema traNa-traNa prakAro che, eTale jIva je dhyAna vizeSathI potAnA 8 X 4 X 3 = 96 bhedo thAya che. Atmapradezone karmakSaya mATe kAryazIla * mULa pATha : banAve che, te "yoga" kahevAya che. (1) yogA :- gIvAnAM karma- (2) vIrya : jema dAsI dvArA kacaro kSaye prati vyApAramAM niyAinAmiva bahAra pheMkAvI devAmAM Ave che, tema jIva jIvena rAjJeva yogaH / je dhyAna vizeSathI Atmapradezo dvArA (2) vIrtha :- navapraveza: varmaLa: karmone dhyAnAgnimAM homI devA mATe preraV dhyAnAranau ceTiva vavaracA preraNA kare, te 'vIrya kahevAya che. (3) sthAna :- nIvapraga: (3) sthAma : jema daMtAlIthI (jamIna kSapaUrtha varmapravezAnA mArgamAM TultA- upara rahelA) kacarAne kheMcI levAmAM Ave niyeva varasya che, tema jIva AtmapradezomAMthI karma (4) utsAda :- nIvapravezeSyaH dalikone kSaya karavA mATe kheMcI lAve te zarmAmUrkha nayanaM natniva ganaMsthA sthAma kahevAya che, arthAta je dhyAna vizeSathI () parIma :- dhonayanaM AtmapradezomAMthI karma dalitone kheMcI varmA: sacchidratupAt tainaceva levAmAM Ave che, tene "sthAma' kahe che. dilAya vakRtavanAya: (4) utsAha: jema naLI vaDe pANIne (6) veNa :- svasthInI zarmA: UMcuM caDhAvavAmAM Ave che, tema je dhyAna zoSa tasayasamAganI kaceva | vizeSathI AtmapradezomAMthI kamane UMcA (7) :- nIva-Rrmaviyo lai javAM arthAt kramonuM UrdhIkaraNa pratyAmapurazcanananaM, tinnAnAmiva-taitna- karavuM tene utsAha kahevAya che. viyoganuM yathA thApAna nipIDanam ! (5) parAkrama : jema chidravALA kuMDalA (8) sAmarthya :- sAkSAjJIva- (pIpa)mAMthI telane nIce reDavAmAM Ave rmoviyojiraVAM vrata-taiyorivA athavA amRtakalA mAMthI jema amRta artha : (1) yoga : jema rAjA ghaTikAmAM jhare, tema UMce gayelAM karmone paramAkSara mAtrA e ja "amRta kalA" che. anye parAM zikhAM prAhurUrvAdho vyApikAM kila / paramAkSaramAtrA sA saivAmRtakalocyate // - 'upamitibhavaprapaMcakathA', prastAva 8, zloka 746. dhyAna vicAra (vivecana) - 255 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIce lai javAM arthAt UMce caDhelAM thavAthI AtmA zuddha-zuddhatara bane che. karmonuM adhonayana (nIce lai javAM) e yoga, vIrya, sthAma, utsAha, 'parAkrama' kahevAya che. parAkrama, ceSTA, zakti ane sAmarthyanA (6) ceSTA : jema tapI gayelA janaka je bhinna-bhinna AlaMbano che, teno lokhaMDanA bhAjanamAM raheluM jaLa sukAi nirdeza graMthakAre graMthanA aMtamAM karyo che jAya che, tema potAnA sthAnamAM rahelAM ane vistRta vivecana paNa tyAM karavAmAM karmone sukavI nAkhavAM te "ceSTA' kahevAya AvyuM che. che, athavA nIce UtarelAM karmone yoga, vIrya, Adi dvArA karmanA zoSavAnI kriyA te "ceSTA' kahevAya che. kSaya-kSayopazama mATenI je kAryavAhI thAya (7) zakti : talamAMthI telane chUTuM che, te vAcaka saraLatAthI samajI zake e pADavA mATe jema talane ghANImAM pIve che, hetuthI ahIM yogAdinAM AlaMbano tema jIva ane karmano viyoga karavA mATe vagereno TUMkamAM vicAra karIzuM. abhimukha thavuM te "zakti' kahevAya che. yoga, vIrya AdinAM (8) sAmarthya : khoLa ane tela judAM kArya-kAraNa bhedano vicAra pADavAmAM Ave che, tema karma ane jIvano (1) yoganAM kArya-kAraNa : yogaje sAkSAt viyoga karavo te 'sAmarthya' zaktinA prabhAve AtmA potAnA pradezone kahevAya che, athavA AtmapradezomAMthI karmakSaya mATe sakriya banAve che, jema rAjA karmone sarvathA chUTAM pADavAM te "sAmarthya che. potAnA adhikArIne rAjayanA kArya mATe vivecana : anaMta jJAna, darzana, kAryazIla banAve. cAritra Adi guNonI jema "vIrya paNa AtmA jyAre ahiMsA, saMyama ane AtmAno eka viziSTa guNa che. te pratyeka tapa Adi dharmAnuSThAnonuM zuddha AzayapUrvaka jIvamAM ochAvattA aMze avazya hoya che. sevana-pAlana kare che, tyAre tenA prabhAve 'yoga' zabdathI prastutamAM mokSa sAthe mana, vacana ane kAyayoganI zuddhi ane joDI ApanAra zubha vyApAra-zubha pravRtti sthiratA thavAthI AtmapradezomAM evA ane temAM preraka Atmazakti vivakSita che. prakAranI nizcaLatA Ave che, jenAthI dhyAna yogamAM sthiratA-nizcaLatA karma-kSayakArI kArya karavAnI tatparatA lAvanAra AtmavIrya che, tenuM jeTalA pragaTe che. pramANamAM prAbalya hoya che, teTalA karmakSaya karavA mATenI tatparatAmAM pramANamAM nizcaLa dhyAna dvArA karmakSaya mana, vacana ane kAyayoganI zuddhi ane dhyAna vicAra (savivecana) * 256 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiratA nimittarUpa banatI hovAthI zuddha cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra e ane sthira mana, vacana ane kAyayogane paMcAcAra che.) yoga'nAM AlaMbana kahyAM che. (3) sthAmanAM kArya-kAraNa : WAma e yoganuM kArya - karmakSaya mATe tatparatA, vizuddha dhyAnarUpa che. te yoga ane vIrya sakriyatA pragaTa karavI. karatAM vadhu sAmarthya dharAve che. temAM jJAnAdi yoganuM kAraNa - zuddha mana, vacana pAMca AcAronA sevana sAthe apUrva ane kAyA. bhAvollAsayuktavizuddha AtmapariNAmarUpa (2) vIryanAM kArya-kAraNa : vIrya- kAraNa ja AlaMbanarUpa bane che. zaktinA prabhAve AtmA karmakSaya mATe "apUrvakaraNa' (upazamanA-karaNa) tatpara banelA potAnA pradezone prerita karatI vakhate jIvane prati samaya anaMtaguNa kare che-dhakko mAre che, jethI AtmapradezomAM vizuddha AtmapariNAma hoya che. 'upazama coMTI gayelA karmadaliko UkhaDI jAya samyaktvanI prApti samaye jIva zubha arthAt sthAnabhraSTa thai jAya. (jema karmona baMdha kare che. azubha karmagharamAMnA kacarAne dAsI mAraphata bahAra prakRtionuM zubhamAM saMkramaNa kare che, zubha kaDhAvI nAMkhavAmAM Ave tema A saghaLI karmonI sthiti ane rasamAM vRddhiprakriyA ghaTe che.) udvartana kare che; azubha karmonI sthiti "yoga'nI zakti karatAM 'vIryanI ane rasamAM hAni-apavartana kare che. zakti vadhu prabaLa hoya che. tenuM mukhya azubha karmone khapAvavA tenI udIraNA kAraNa jJAnAdi pAMca AcAronuM vizuddha kare che, mithyAtva mohanIyano upazama pAlana che. kare che, keTalIka zubha pravRtionI nidhattI 'vIryanA AlaMbana tarIke ane nikAcanA paNa kare che. jJAnAcArAdi pAMca AcAro batAvyA che. A rIte viziSTa vIryazakti ke jema-jema paMcAcAranuM parizuddha pAlana vizuddha AtmapariNAma dvArA uparokta thAya che, tema-tema vIryazaktinI zuddhi AThe kAryo thAya che. te viziSTa vIrya ke ane puSTi vadhatI jAya che. vizuddha AtmapariNAma e "sthAma' yoganA vIryanuM kArya - karmadalikone UkheDI AlaMbanakAraNa bane che, arthAt sthAma e nAMkhavA. tenuM kArya che. vIryanuM kAraNa - paMcAcAranuM parizuddha A sthAma zaktinA prabhAve AtmA pAlana. (jJAnAcAra, darzanAcAra, potAnA pradezomAMthI chUTA paDI gayelA, dhyAna vicAra (savivecana) * 257 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UkhaDI gayelA karmadalikone, tyAM-tyAMthI 'utsAhanI zaktinA udbhavamAM AkarSita kare che; jema daMtAlI dvArA kacaro, mukhya AlaMbana (kAraNa) che - UrdhvalokanI ghAsa vagere kheMcI levAmAM Ave che. vastuo, devaloka vagerenA svarUpanuM chUTA-chUTA paDelA ghAsane daMtAlInI Rta-sApekSa ciMtana. madadathI bheguM karavAmAM Ave che, tema 'sthAma" karatAM 'utsAha'nuM baLa sthAma' zakti dvArA dhyAnamAM evuM vizeSa hoya che. prAbalya Ave che ke jethI AtmapradezothI utsAhanuM kArya che - karmaskaMdhonuM vikhUTA paDelA karmadaliko bhegA thai jAya Urdhvanayana. che, jenAthI tene khapAvavAnuM kArya saraLa utsAhanuM kAraNa che - UrdhvalokanA banatuM hoya che. padArthonuM zruta-sApekSa ciMtana. sthAnA kAryamAM sahAyaka- (5) parAkramanAM kArya-kAraNa : AlaMbanabhUta ATha prakAranAM karaNo che. "parAkramanI zakti vaDe upara caDhAvavAmAM tenAM nAma A pramANe che : (1) baMdhana AvelA karma-skaMdhone nIce lAvavAmAM karaNa, (2) saMkramaNa karaNa, (3) udvartana Ave che, jema chidravALI kuMDImAMthI tela karaNa, (4) apavartanA karaNa, (5) dhArAbaddha pravAhe nIce Ave athavA udIraNA karaNa, (6) upazamanA karaNa, amRtakalAmAMthI nIkaLI ghaMTikA-paDajIbhamAM (7) nidhatta karaNa, (8) nikAcanA karaNa. amata jhare. 'karaNa'no artha che - AtmAnI A parAkrama zaktinA pragaTIkaraNamAM viziSTa vIryazakti athavA AtmAnuM AlaMbanabhUta bane che - adholokanA vizuddha pariNAma. padArthonA (bhavanapati devo tathA vIAMtarAya karmanA kSayopazamathI narakAdinA) svarUpanuM zruta-sApekSa ciMtana. pragaTelI vIryazakti athavA suvizuddha utsAhathI adhika sAmarthya parAkramamAM AtmapariNAmarUpa ATha karaNo e "sthAma che. tenA dvArA upara caDhelAM karmo nIce yoga'nAM AlaMbano che. pachaDAya che. jethI tenAmAM phaLa ApavAnuM (4) utsAhanAM kArya-karaNa : utsAha je sAmarthya hoya che, te haNAi jAya che. zaktinA prabhAve AtmA, AkarSita karma-pudgalonA Urdhvanayana ane karelA - bhegA karelA karma-dalikone UMce adhonayananI kriyA AtmAnA asaMkhyAta laI jAya che, jema naLI dvArA pANIne pradezarUpa kSetramAM ja thAya che. upara lai javAya che. jema udIraNA karaNa vaDe anudita . .. dhyAna vicAra (savivecana) * 258 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadalikone kheMcIne udayAvalikAmAM laI AtmA jyAre Urdhvaadho ane tiryam AvavAmAM Ave che, tema ahIM paNa lokanA padArthonA zAstra-sApekSa sUkSma Atma-dhyAnajanya potAnI viziSTa vIrya ciMtanamAM ekAgra bane che, tyAre tenAmAM zakti dvArA karmadalikone khapAvavA tene utsAha, parAkrama ane ceSTArUpa vizeSa nIce pachADavA dvArA tenI zaktine hata- zakti pragaTatAM AtmapradezomAM coMTelA prahata karI nAMkhe che. karmadaliko UMcA-nIcA thaine zoSAvA parAkramanuM kArya che - karmaskaMdhonuM mAMDe che. adhonayana. traNe lokanA A ciMtanamAM 'lokaparAkramanuM kAraNa che - adholokanA svarUpa bhAvanA' ane 'saMsthAna vijaya' padArthonuM zruta-sApekSa ciMtana. dharma-dhyAna aMtarbhata che, bhAvanA saMvararUpa (6) ceSTAnAM kArya-kAraNa : "ceSTAnI che, navAM AvatAM kamane aTakAve che ane prabaLa zakti AtmAmAM pragaTe che tyAre dhyAna nirjarA svarUpa hovAthI tenAthI tenA prabhAve sva-sthAnamAM rahelA karmaskaMdho karmono samULa kSaya thAya che. zoSAI jAya che, arthAt AtmA A ahIM mohanIya Adi karmonA kSaya ceSTA'nI zakti dvArA karmadalikone zoSI mATe tatpara banelA sAdhakane samagra lokanuM nAkhe che. jema agnithI atyaMta tapta samyaku ciMtana utsAha, parAkrama ane banela tavA upara pANI nAMkhavAthI tarata ceSTArUpa prabaLa dhyAnazakti pedA karavA zoSAI jAya tema ceSTA dhyAnAgninI dvArA karmakSayamAM nimitta bane che. prabaLatAthI AtmapradezomAM rahelA (7) zaktinAM kArya-kAraNa : jIvathI karmadaliko zoSAi jAya che. karmapradezono viyoga karavA mATe ceSTA zaktine pragaTavAmAM mukhya abhimukha thavuM e "zaktinuM kArya che. AlaMbanarUpa bane che - tiryam lokanA jema talamAMthI tela chUTuM pADavA talane padArtho - manuSyakSetra - aDhIdvIpa, asaMkhya- ghANImAM pIlavAmAM Ave che, tema ahIM dvIpa - samudro vagerenuM zruta-sApekSa ciMtana. prabaLa dhyAnazakti vaDe karmone AtmAthI ceSTAnuM kArya che - svasthAnagata alaga karavAmAM Ave che. karmonuM zoSaNa. 'zakti nuM mukhya AlaMbana-kAraNa, ceSTAnuM kAraNa che - tiryam lokanA tattvaciMtA ane parama-tattvaciMtA che. padArthonuM zruta-sApekSa ciMtana. (1) jIvAdi tattvonA yathArtha svarUpanuM paMcAcAranA vizuddha pAlana sAthe ciMtana karavuM te tattvaciMtA che. dhyAna vicAra (savivecana) * 259 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) dhyAna, parama-dhyAna Adi bane che - siddhAyatana ane siddha dhyAnamArganA covIsa bhedonuM svarUpa bhagavaMtonuM ekAgratApUrvakanuM ciMtana. ciMtavavuM e parama-tattvaciMtA kahevAya che. siddhAyatana (eTale zrI jinacaitya A rIte dravyAnuyoga ane yogadhyAna ane zrI jinapratimA) ane siddha viSayaka ciMtana-manana-parizIlana dvArA A bhagavaMtonA svarUpanuM ciMtana e sAmarthya'zakti'nAM utthAna ane vikAsa thAya che. yoga (sarvotkRSTa-yoga)ne utpanna kare che, AtmadravyanA ke tenA guNa-paryAyonA puSTa banAve che. je sAmarthya-yoga vaDe ciMtanamAM jema-jema ekAgratA sadhAtI AtmA potAnA pradezomAM rahelAM karma jAya che, tema-tema 'zakti yoga' puSTa- dalikone sarvathA chUTA pADI zake che. zuddha bane che ane tenA dvArA Atmapradezo AnAthI eka mahattvanI e vAta nizcala thavAthI temAM rahelA karmaskaMdho, phalita thAya che ke - sarva prakAranAM ciMtana, talamAMthI tela chUTuM paDe tema chUTA paDavA manana ane dhyAnamAM siddha paramAtmAnuM lAge che. ane temanA caitya tathA pratibiMbanuM zaktinuM kArya - AtmA ane ciMtana, manana ane dhyAna sarva zreSTha che, karmapradezone parasparathI sarvathA chUTA sarvAdhika sAmarthyavaMta che. pADavA mATe abhimukha thavuM. zrI jinacaitya ane zrI jinabiMbanuM zaktinuM kAraNa - tattvaciMtA ane AlaMbana e siddha paramAtmAnA svarUpanA parama-tattvaciMtA. ciMtana ane dhyAnamAM upakAraka bane che (8) sAmarthyanAM kArya-kAraNa : tala tethI siddhAyatananuM ciMtana ane dhyAna e ane khoLanI jema jIva ane karmano hakIkatamAM siddha svarUpanuM ja ciMtana ane sAkSAt viyoga karavo e sAmarthya yoganuM dhyAna che. kArya che. 'sAmarthyanuM kArya - jIva ane karmano tala ane khoLa jema baMne sAkSAt sAkSAt viyoga karavo, baMnene taddana chUTA chUTA paDI jAya che, tema sAmarthya- pADavA. yogajanya dhyAna vizeSathI mohanIya sAmarthyanuM kAraNa - siddhAyatana ane Adi karmono sarvathA kSaya thAya che, tyAre siddha svarUpanuM ciMtana. jIva ane karmaliko taddana alaga thai spaSTatA: 'paMca saMgraha', 'kammapayaDI jAya che. Adi graMthomAM "yoga' 'vIrya Adi sAmarthya-yogamAM kAraNa-AlaMbanarUpa zabdone ekAWka nAmo tarIke jaNAvyAM dhyAna vicAra (savivecana) * 260 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, te sAmAnya-sthUla dRSTithI samajavuM. 'yoga', 'mahAyoga' ane 'paramayoga' sUkSma dRSTie vicAra karatAM te dareka zabdamAM vagere traNa-traNa prakAro che. temAM jaghanya kaMika viziSTa artha-saMketa rahelo che. hoya te "yoga' kahevAya che, madhyama hoya darekanAM bhinna-bhinna kAraNonAM varNanathI te "mahA-yoga" kahevAya che ane utkRSTa spaSTa rIte samajAvavAmAM Avela che. hoya te "parama-yoga" kahevAya che. 'tattvArtha sUtra'mAM mati, smRti, A rIte vIrya, mahA-vIrya ane saMjJA, ciMtA, abhinibodha e pAMce parama-vIrya, sthAma, mahA-sthAma ane zabdone ekArthaka kahyA che, paNa te parama-sthAma vagere prakAro samajavAM. sAmAnya-sthUla daSTithI, sUkSma dRSTithI to yogAdi AThane A pramANe traNathI te dareka zabdo potAnA vizeSa arthane guNatAM (843=24) tenA covIsa bhedo jaNAvanArA che. dA.ta. - thAya che. "mati' - vartamAnamAM vidyamAna * mULa pATha : viSayane grahaNa kahe che. te'pi pratyekaM cturdhaa-prnnidhaanmRti' - bhUtakALanA viSayane samAdhAna-samAdhi-STi samAdhimevAn ! grahaNa kare che. artha : A covIsa bhedo paikI 'citA . bhaviSyakALanA viSayane darekanA paNa 'praNidhAna", "samAdhi grahaNa kare che ityAdi, te rIte ahIM paNa "samAdhAna", "kAThA' ema cAra-cAra samajavuM. prakAro che. tenuM svarUpa A pramANe che - A ATha prakAro sthUla daSTie praNidhAna vagerenuM varNana batAvavAmAM AvyA che. have sUkSma dRSTie * mULa pATha : A yogAdi pratyekanA bAra-bAra bheda (2) tatra pradhAnamapuSpo thAya che, te A pramANe - nivartanam / (2) samAdhAnaM zubheSu * mULa pATha : pravartanam / (3) rAgadveSamAdhyasthyAlambanaM eteSAmaSTAnAmapi pratyekaM traividhyaM samAdhiH / (4) dhyAnena manasa yoga-mahAyoga-paramayogAdibhedAt-jaghanyo ekAgratayocchvAsAdinirodhaH kASThA / yo:, madhyamo mahAyo:, 3STa prasannatra-maratezvara-mantaprmyogH / evaM vIrya-paramavIryAdayo'pi puSpabhUtayo yathAkramamatra dRSTAntAH // vAcyAH evaM bhedAH 24 // evaM caturviMzatizcaturguNitA artha : A ATha bhedo paikI darekanA khAtA: 26 / dhyAna vicAra (savivecana) * 261 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : 'praNidhAna eTale azubha prakAra A rIte thAya che. kAryothI nivRtta thavuM. yoga-vIrya Adi jaghanya koTinA "samAdhAna" eTale zubha kAryomAM hoya che tyAre te potAnAM "yoga, vIrya, pravRtta thavuM. sthAma, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti samAdhi' eTale rAga ane dveSanA ane sAmarthya' - evAM sAmAnya (vizeSaNa prasaMgamAM madhyastha-bhAva (samabhAva) rAkhavo. rahita) nAmothI ja oLakhAya che. A "kASThA' eTale dhyAna vaDe mananI ekA- zaktio jayAre madhyama kakSAe pahoMce che gratAthI ucchavAsa Adino nirodha karavo. tyAre tene "mahA' vizeSaNa joDavApUrvaka upara varNavela praNidhAna, samAdhAna, 'mahAyoga, mahAvIrya, mahAsthAma, samAdhi ane kASThAnA saMbaMdhamAM anukrame mahAutsAha, mahAparAkrama, mahAceSTA, prasannacandra rAjarSi, bharata cakravartI, mahAzakti ane mahAsAmarthya' - evAM damadata muni ane puSpabhUti AcAryanA nAmothI saMbodhavAmAM Ave che. dRSTAMto che.' A zaktio jyAre utkRSTa koTinI A rIte covIsane cAre guNatAM bane che, tyAre tene 'parama' vizeSaNa 2444=96 prakAro thAya che. lagADIne kramazaH paramayoga, paramavIrya, vivecana : AtmA anaMta zaktino paramasthAma, paramautsAha, paramaparAkrama, svAmI che. tenAmAM chupAyelI zaktione paramaceSTA, paramazakti ane paramasAmarthya pragaTa karavI e ja adhyAtma-yoganuM kArya nAmothI oLakhavAmAM Ave che. che. sAdhaka dhyAna-yoganA mArge jema-jema yoga, vIrya Adi ATha prakArone AgaLa vadhe che ane tenAM mana, vANI jaghanya, madhyama ane utkRSTa - A traNa ane tana jema-jema nirmaLa ane nizcaLa vibhAgathI gaNatAM tenA (843=24) bane che, tema-tema tenAmAM pracchanna covIsa bheda thAya che ane A covIsa Atmazakti kramazaH pragaTatI jAya che. bhedano pratyeka bheda praNidhAna, samAdhAna, kramazaH UghaDatI-khIlatI A samAdhi ane kAThA - ema cAra-cAra zaktionA jaghanya, madhyama ane utkRSTa prakArano hoya che. ema traNa vibhAga pADavAmAM AvyA che. A rIte covIsa bhedone praNidhAna yoga-vIrya Adi AThe prakAro A Adi cArathI guNatAM (2484=96) traNa vibhAgamAM pADatAM tenA covIsa channa bheda thAya che. 1. juo pariziSTa naMbara 7. dhyAna vicAra (savivecana) * 262 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAnAdinuM svarUpa : praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThA - A zabdo dhyAna-yoga ane adhyAtma-graMthomAM khUba pracalita che. te zabdo, mana, vANI ane kAyAnI uttarottara adhika-adhika nirmaLatA ane nizcaLatAnA dyotaka che. mana, vANI ane kAyA jyAre azubha pravRttimAMthI nivRtta bane che, tyAre praNidhAnanI bhUmikA Ave che. mana, vacana, kAyA jyAre zubhamAM pravRtta thAya che, tyAre samAdhAnanI bhUmikA pragaTe che. samAdhinI kakSA rAga-dveSanA prasaMgomAM paNa samatva jaLavAya che tyAre Ave che. jIvanamAM AvuM samatva siddha thAya che, tyAre mananI nizcaLatA vadhatAM ucchvAsa Adino paNa sahaja nirodha e 'kASThA'nI bhUmikA che. vizALatA hRdayaMgama banI zake. 'praNidhAna' ane 'samAdhAna' e samiti gupti Adi uttara-guNAtmaka ane pAMca-mahAvratarUpa mULa-guNAtmaka vyavahAra-cAritranA ghotaka che. A vyavahAra-cAritranA vizuddha pAlanathI pragaTatI parama samatAnA sUcaka samAdhi ane kASThA che. manogupti cAritranuM mukhya aMga che. triprakArAtmaka A manoguptinA be prakAro praNidhAnAdimAM samAyelA che te A rIte 'praNidhAna'mAM azubha kalpanA-jALano nirodha che. 'samAdhAna'mAM zubha vicAronuM pravartana che, 'samAdhi' ane 'kASThA'mAM sthira samatva che. tenA prabhAve AtmaramaNatArUpa' trIjo prakAra 'unmanIkaraNa'mAM prApta thAya che, te AgaLa batAvavAmAM Avaze. e ja rIte mana-vacana-kAyAnI zubha pravRttirUpa pAMca samiti tathA zubha pravRtyAtmaka ane azubha nivRtttAtmaka traNa gupti paNa praNidhAna ane samAdhAnamAM yathArtha rIte ghaTI jAya che. praNidhAna Adi yogamAM cAritrayoga : sAvadya-azubha yoganI nivRttirUpa ane niravadya-zubha yoganI pravRtti svarUpa praNidhAnAdi yogomAM cAritrayoganA mukhya aMgabhUta samiti, gupti, mahAvrata ane sAmAyika-samabhAva vagere kai rIte samAyelAM che teno vicAra karIzuM, jethI A praNidhAnAdi yogonI viziSTatA ane 1. vimulpanAnAAM samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJairmanoguptirudAhRtA // 41 // - A pAMca samiti ane traNa guptirUpa aSTa-pravacana-mAtA e adhyAtma-yoganI jananI che. jIvanamAM dharma kaho ke 'yogazAstra', prAza rR. Artta ane raudra pariNAmarUpa kalpanAothI rahita, samabhAvamAM sthira ane Atma-svabhAvamAM lInatAvALA manane manogupta' kahe che. A rIte manoguptinA traNa prakAra che. dhyAna vicAra (savivecana) 0263 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-yoga ko tene janma ApanAra, tenuM suMdara rIte saMrakSaNa ane saMvardhana karanAra ATha (5+3=8) mAtAo che. - - zrI 'pakSavaNA' sUtranI vRttimAM 'saMyatattva''nI-sAdhupaNAnI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke - 'ahIM saMyatapaNuM eTale niravadya (niSpApa) yoganI pravRtti ane sAvadya (sapApa) yoganI nivRttirUpa AMtara cAritranA pariNAma (adhyavasAya)thI je yukta hoya tene jANavuM. sAdhudharma - cAritrayoganI A vyAkhyA praNidhAnAdi cAre yogomAM yathArtha rIte ghaTatI hovAthI praNidhAnAdi cAritra svarUpa che e spaSTa rIte samajI zakAya che. sAma, sama ane samma (samyak) sAmAyikanA traNa prakAro praNidhAnAdimAM samAyelA che. paNa (1) sAma-sAmAyika madhura pariNAmarUpa che. temAM azubha nivRttirUpa praNidhAna ane zubha pravRttirUpa samAdhAna rahelAM che. (2) sama-sAmAyika tulya pariNAmarUpa che arthAt rAga-dveSanA prasaMgomAM samatA-mAdhyastharUpa hovAthI te samAdhirUpa che. pariNAmarUpa hovAthI te 'kASThA' svarUpa che. A rIte vicAratAM spaSTa jaNAi Ave che ke praNidhAnAdi yogo e vyavahAra ane nizcaya - baMne prakAranA cAritranI zuddhi ane sthiratAnA ghotaka che. A cAritranI zuddhi ane sthiratA jema-jema vadhatAM jAya che tema-tema dhyAnanI nizraLatA vadhatI jAya che ane tenA prabhAve karmonA kSayanuM kArya vegavaMta banatuM jAya che. badhA bAhya Avego taddana zAnta paDI jAya che. mananI cAra avasthAo ane praNidhAnAdi praNidhAnAdi cAre prakAromAM anukrame manano vyApAra sUkSma-sUkSmatara banato hoya che. praNidhAnamAM azubha cittavRttino nirodha thAya che ane samAdhAnamAM zubha cittavRttino pravAha cAle che, tethI cittanI vikSipta ane yAtAyAta avasthAno ahIM abhAva hoya che. samAdhimAM rAga-dveSanA prasaMge paNa mAdhyastha-samabhAva rahe che, tethI tyAM cittanI sthira ane AnaMdamaya evI 'zliSTa' avasthA hoya che. 'kASThA'mAM mana atyaMta ekAgra banI (3) samma-sAmAyika tanmayatA jatuM hovAthI tyAM zvAsocchvAsanI gati 1. saMyatatvamiha niravadyetara yogapravRttirUpamAntaracAritrapariNAmAnuSaktamavagantavyam / dhyAna vicAra (savivecana) 0264 'pannavAsUtra-saMyamapavRtti:'. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa sUkSma banI jAya che, tethI mananI 'sulIna' avasthA hoya che. arthAt ati nizcala ane paramAnaMdamaya mananI sthiti hoya che. A rIte mananI cAra avasthAo paikI zliSTa ane sulIna avasthAno praNidhAnAdimAM sadbhAva hoya che. upara jaNAvela 'praNidhAna' vagerenA saMbaMdhamAM anukrame zrI prasannacandra rAjarSi, bharata cakravartI, damadaMta muni tathA puSpabhUti AcAryanAM dRSTAMto che. bhavanayoga * mULa pATha : ete marudevyA iva svamAvena nAyamAnA mavanayoga: / artha : pUrvokta (yoga, vIrya Adi 96 dhyAnanA prakAro marudevI mAtAnI jema sahaja rIte utpanna thAya, to te 'bhavanayoga' kahevAya che. vivecana : 'bhavanayoga'mAM sahaja svabhAvathI-naisargika rIte thatA dhyAnayogano nirdeza thayo che, te AtmAmAM rahelI naisargika-svAbhAvika dhyAnazaktine sUcita kare che. zrI tattvArtha sUtrakAra bhagavaMte 'takSisargAdadhigamAd vA' - A sUtra dvArA samyag darzana guNanA pragaTIkaraNanA mukhya be hetu batAvyA che : (1) nisarga, (2) adhigama. - (1) nisarga e aMtaraMga hetu che. koi jIvane bAhya hetu vinA potAnA ja zubha AtmapariNAmathI samyagdarzana guNa pragaTe che, te nisarga-samyagdarzana che. (2) adhigama e bAhya hetu che. koi jIvane guru-upadeza Adi bAhya nimittanI pradhAnatAe aMtaraMga nimittathI samyag darzana guNa (Adi) pragaTe che, te adhigama-samyagdarzana che. samyagdarzana Adi guNonA prAgaTyamAM judA-judA hetuo batAvavAnuM kAraNa dareka jIvanuM bhinna-bhinna tathAbhavyatva che. jIvatvena-jIvarUpe badhA jIvo samAna hovA chatAM mokSagamananI yogyatA ane ayogyatAnA kAraNe bhavyajIva ane abhavyajIva evA bhedo paDe che. mokSa pAmavAnI yogyatAvALA jIva eTale ke mokSaprAptine anurUpa sAmagrI maLatAM je jIvo mokSa pAmI zake te bhavya. abhavya eTale mokSa pAmavAne ayogya. mokSa pAmavAnI sAmagrI maLavA chatAM abhavya-jIvo kadI mokSa pAmatA nathI. bhavya ane abhavyanI tAttvika vyAkhyA e che ke - ekane koika kALe mokSanI ruci jAge che, bIjAne anaMtakALamAM paNa jAgatI ja nathI. dareka bhavyajIvamAM bhavyatva-mokSa pAmavAnI yogyatA hovA chatAM te eka sarakhI hotI nathI. dareka jIvamAM yogyatA dhyAna vicAra (savivecana) 0 265 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna-bhinna prakAranI hoya che, dareka jIvanI A vyaktigata yogyatAne tathAbhavyatva kahe che. mokSa prAptimAM dareka bhavyajIvane kSetra, kALa, bhAva AdinI bhinnatA hoya che, temAM temanuM te-te prakAranuM tathAbhavyatva kAraNabhUta che. dareka jIvamAM tathAbhavyatva bhinnabhinna hovAthI samyagdarzana Adi guNonI prApti paNa bhinna-bhinna hetuothI thAya che. koi jIvane samyagdarzana guNanI prApti nisargathI to koine adhigamathI thAya che. prApta thAya che. tenA sivAya karmakSayanuM kArya thai zakatuM nathI. mohanIya Adi karmonA kSaya mATe pravRtta jIvane nirmaLa ane nizcaLa dhyAna-yoga apekSita che. prastutamAM batAvelA channu prakAranA yogo dharmadhyAna ane zukladhyAnanI uttarottara vRddhi pAmatI vizuddhi ane ekAgratAnA sUcaka che. sahaja yogyatAnuM kAraNa - jIva mAtramAM bodha vyApArarUpa 'upayoga' hoya che. upayoga jIvano sahaja svabhAva che, dharma che, dhyAnamAM upayoganI ekAgratA che. jIvane azubha (Artta-raudra) dhyAnano abhyAsa anAdi kALathI che. koi prabaLa puNyodaya jAgatAM jIvane marudevA mAtAnI jema sAmAnya nimitta maLatAM marudevA mAtAnI jema je bhavyajIvone sahaja rIte azubha-dhyAnano nirodha thai samyagdarzana Adi guNo ke dhyAna-jAya ane zubha-dhyAna lAgu paDe, kramazaH zaktio sahaja-svAbhAvika rIte-bAhya samAdhi ane parama mAdhyasthabhAva pragaTa nimitto vinA AtmAnA tathAprakAranA thAya ane uttarottara vIryollAsa vRddhigata viziSTa zubha pariNAmathI pragaTe che, thatAM, cAra ghAtIkarmono kSaya thatAM temane yoganA A 96 prakAro sahaja kevaLajJAna prApta thAya. svAbhAvika rIte hoya che, 'bhavanayoga'rUpa che. te A rIte je jIvone dhyAna saMbaMdhI bheda-prabhedo ke tenI prakriyA vagerenuM vizeSa jJAna nahi hovA chatAM 'upayoga'nI vizeSa nirmaLatA thavAthI dhyAnanI zakti pratyeka muktigAmI jIvane praNidhAna yoga Adi 96 prakAranA yogo avazya samyagdarzananI prApti pUrve yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa Adi karaNo avazya hoya che. A karaNo dhyAnarUpa chetemAM yoga, vIrya Adi zaktio paNa aMtarbhUta che. 1. 'bhavanayoga'nA 96 prakAranA nAma juo : pariziSTa naMbara 3. 2. upayogo nakSam // zrI tattvArtha sUtra. 2-8 upayoga e AtmAnuM lakSaNa che. dhyAna vicAra (savivecana) 0266 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahaja rIte sturita thAya che. te teo jayAre prayatnapUrvaka A dhyAnono bhavanayoga che. prayoga kare che tyAre tene 'karaNa" kahevAya A chazu prakAronA yathArtha bodhapUrvaka che. A dhyAna-prayogo jayAre bAhya je jIvo A dhyAnano prayoga kare che ane prayatna vinA sahaja rIte thai jAya che, nityanA yogya puruSArtha dvArA temAM pragati tyAre tene "bhavana" kahevAya che. sAdhe che. tene "karayoga' kahe che. tenuM A rIte muktigAmI pratyeka jIvane svarUpa have batAvavAmAM Ave che. potAnI yogyatA pramANe samyagu darzana karaNayoga Adi guNonI prAptimAM ke dhyAnamArgamAM * mULa pATha : karaNayoga ke bhavanayoga - e bemAMthI eta evopetyAbhogapUrvakaM koI eka yoganuM AlaMbana avazya hoya triyamAWIFAt rAyomA: I che - ema spaSTa rIte samajI zakAya che. artha : pUrvokta channu prakAro jANI samyagu darzananI sparzanAthI joine (anurUpa prayatna dvArA) karavAmAM AtmavikAsano prAraMbha thAya che. te be Ave to te "karaNayoga' kahevAya che. mArge thAya che : (1) naisargika, (2) vivecana : je muktigAmI jIvo adhigamAtmaka. adhigamathI eTale ke guru-upadeza, gurunA upadeza, zAstrAdhyayana zAstrAbhyAsa Adi dvArA samyagU darzana- vagerenA AlaMbane Atmika vikAsa jJAna-cAritra Adi guNo ke dhyAna- sAdhanArA jIvonI saMkhyA adhika hoya che. yogonuM yathArtha svarUpa samajI tene nisargathI AtmasAdhanA karanArA jIvo pAmavA-pragaTAvavA sAco puruSArtha kare sarva kALamAM ochA hoya che. che, tene 'karaNa yoga" kahe che. mATe ja anaMta upakArI zrI tIrthakara - have pachI graMthakAra maharSi pote ja je bhagavaMto dharmadazanA ApI tIrtha-sthApanA channa prakAranA karaNa batAvavAnA che, temAM karavA dvArA mokSamArga. jIvAdi tattvo 'unmanIkaraNa'nI vyAkhyAmAM 'bhavana' ane dhyAnAdi anuSThAnonuM yathArtha svarUpa ane 'karaNanI vizeSatAno nirdeza karatAM samajAve che, tene AdarapUrvaka grahaNa pharamAve che ke - karIne yogya jIvo bodhi, samAdhi ane | '-zrI tIrthaMkara paramAtmA, gaNadhara pUrNa Arogyane prApta karatA hoya che. bhagavaMto, pUrvadhara maharSio vagere ahIM batAvelA channu prakAranA dhyAnanA sarva prakAronA pUrNajJAtA hovAthI karaNayoganA svarUpane gurugama dvArA samajI dhyAna vicAra (savivecana) * 267 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI yogyatA mujaba tenI sAdhanA zAstrAbhyAsa dvArA akhila zabdakaravA je mumukSu AtmAo prayatnazIla brahmane jANIne, zAstradRSTA mahAmunio banaze, teo potAnA jIvanamAM bodhi svasaMvedya ane parabrahmasvarUpa AtmAne ane samAdhinI divya bhUmikA prApta karavA anubhavajJAna vaDe jANe che.' mahA-saubhAgyazALI nIvaDaze. zuddha Atma-tattvanA darzana mATe bAra karaNono hasyArtha jeTalI anivAryatA anubhava jJAnanI che, AtmA indriyo ane manathI adRSTa teTalI ja zrutajJAna vagerenI che. che, agamya che, agocara che. e A hakIkata prastuta graMthanA prAraMbhamAM sarvamAnya hakIkata hovA chatAM, tenuM ja 'vitA-bhAvanApUrvavA: sthiroDathyavayathArtha svarUpa zuM che - teno anubhava sAya: I' - dhyAnanA A lakSaNa dvArA spaSTa kyAre, kai rIte thai zake che - tenuM karavAmAM AvI che. vAstavika jJAna, mArgadarzana sarvajJa kathita zAstra eTale sarvajJa paramAtmAnA jinAgamo-zAstro dvArA maLe che. vacanono saMgraha, je bhaTakatAM mana ane AtmA, karma, paraloka Adi aSTa indriyonuM zAsana karavA dvArA trANa kare padArthono yathArtha nirNaya zAstra rUpI zAstra-zrutajJAna, ciMtAjJAna ane dIpakanA AlaMbana vinA Apamati ke bhAvanAjJAnathI bhAvita sAdhakane AtmAmAM mAtra tarkathI ja karavAno prayatna jeo ja anubhavajJAnano prakAza pragaTe che. kare che, teo aMdhakAramAM ja aTavAya 'ciMtAmAM zrutajJAnanuM ciMtana karavAnuM che. janmAMdhane iSTa sthAne pahoMcavA mATe vidhAna che. jeTalI jarUra dekhatAnI sahAyanI paDe 'bhAvanAmAM jJAnAdi paMcAcAranuM che, teTalI ja-balka tenAthI paNa vadhu apramattapaNe pAlana karavAnuM pharamAna che, jarUra, A padArthonA svarUpanA yathArtha tenA dIrghakALanA abhyAsathI dhyAnanI bodha mATe ArAdhakane zAstrarUpI dIpakanI bhUmikAno prAraMbha thAya che. paDe che. covIsa dhyAna-bhedo pachI batAvelAM AtmA anubhava gamya che, A yoga, vIrya, sthAma vagerenA AlaMbanomAM anubhavajJAna sudhI pahoMcavAno mArga paNa paMcAcAranA vizuddha pAlananuM ane batAvanAra zAstra che. jIvAdi tattvonA sUkSma ciMtananuM ja 1. adhigatyAkhilaM zabdabrahma zAstradRzA muniH / svasaMvedyaM paraM brahmAnubhavenAdhigacchati // 8 // - "jJAnasAra-anubhavITTam'. dhyAna vicAra (savivecana) * 268 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAna che, je zAstrajJAna ane temAM cAra prakAranI buddhino arthAt avAyano jaNAvela sAdhanA-mArgane anusaravAnuM ja abhAva thAya che. samarthana kare che. (9) nirIhI karaNa : A karaNamAM ihA yoga, vIrya AdinA prAbalyathI eTale vicAraNAno abhAva thAya che. jayAre dhyAna sthira ane sthiratara, vizuddha (10) nimaMtI karaNa : A karaNamAM ane vizuddhatara bane che, tyAre nirvikalpa mati eTale dasa prakAranA avagrahano samAdhirUpa unmanIkaraNa Adino prAraMbha abhAva thAya che. thAya che ane te bAra karaNomAM mana, citta (11) nirvitarka karaNa : A karaNamAM Adi bAhya sAdhano-AlaMbano chUTatAM vitarkano abhAva thAya che. (je ihA pachI jAya che, tenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM ane avAya pUrve thAya che.) che, te TUMkamAM A pramANe che - (12) nirupayogI karaNa : A (1) unmanI karaNa : 'unmanI- karaNamAM upayoga eTale vAsanAno abhAva karaNa'mAM manano eTale (sAmAnya) thAya che. ciMtanano abhAva thAya che. pAMca indriyo ane manathI thatA (2) nizcittI karaNa : A karaNamAM matijJAnathI utpattino krama-avagraha, citta eTale trikALa viSayaka ciMtanano ihA, avAya ane dhAraNA che. teno abhAva hoya che. abhAva utkramathI ahIM (chaThThA karaNathI) (3) nizcatanI karaNa : A karaNamAM batAvavAmAM Avyo che. zarIragata cetanAno abhAva thAya che. jarA vadhu UMDANathI vicAratAM spaSTa (4) niHsaMjJI karaNa : A karaNamAM rIte samajI zakAya che ke - A bAra AhArAdinI Asaktino abhAva thAya che. karaNomAM matijJAnanA sAdhano - pAMca (5) nirvijJAnI karaNa : A karaNamAM indriyo ane mana-cittano tathA vijJAnanI eTale jAgRta dazAmAM paNa matijJAnanA mukhya cAra prakAro (avagraha, vastunA vijJAnano abhAva thAya che. ihA avAya ane dhAraNA)nA abhAvano (6) nirdhAraNI karaNa : A karaNamAM nirdeza thayo che. avizrutirUpa dhAraNAno abhAva thAya che. hakIkatamAM sAdhanAno krama A ja che. (7) vismRtI karaNa : A karaNamAM ke - sarva prathama zubha ciMtana ane yamasmRtirUpa dhAraNAno abhAva thAya che. niyama Adi zubha pravRtti dvArA cittane (8) nibuddhI karaNa : A karaNamAM zuddha ane sthira karavuM. A prakAranA dhyAna vicAra (savivecana) * 269 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana temaja pravRtti dvArA jayAre cittanA prastuta bAra karaNomAMthI prathamanAM vikAro ane vAsanAo zamI jAya che, pAMca karaNomAM anukrame mana-citta, tyAre iMdhananA abhAvamAM agni jema zarIragata cetanA, saMjJA ane vijJAnano ApameLe zAnta thai jAya che, tema zubha abhAva thAya che. tethI temAM svapna, mana-citta vagereno paNa tenuM kArya samApta suSupti ke jAgRta dazAno sarvathA abhAva thatAM abhAva thai jAya che. thavAthI uttarottara vizuddha-vizuddhatara dazA - kuMbhAra cakrane gatimAna karavA daMDano hoya che. zeSa nirdhAraNIkaraNa Adi sAta prayoga kare che, jyAre cakra pUrNa karaNomAM matijJAnanA prakAro (dhAraNA, gatimAna thai jAya che tyAre te daMDane avAya, ihA ane avagraha)no paNa choDI de che; te chatAM pUrvanA vegane abhAva thatAM e AtmAnubhavano prakAza laine cakra, amuka samaya sudhI ApameLe kramazaH vizuddhatara banato jAya che. gati karatuM rahe che. yogadeSTA sUripuraMdara pa. pU. tevI ja rIte dhyAna-parama dhyAna AcAryadeva zrI haribhadra sUrIzvarajI vageremAM vega-prabaLatA-tIvratA pedA mahArAje racelA yoga viSayaka graMthomAM karanAra praNidhAna Adi yogo che, e varNavelA sAma-yoga, vRttisaMkSepa-yoga yogonA daDha AlaMbanathI dhyAna jayAre ane nirAlaMbana yogano paNa aMtarbhAva nizcaLa bane che, tyAre yogajanya pUrva A karaNomAM thAya che. veganA prabhAve ja sAdhaka-yogI parama sAmarthya-coga vagerenuM svarUpa nirvikalpa samAdhi avasthAne pAmI 'jeno upAya zAstramAM batAvelo temAM ja thoDo samaya layalIna banI hovA chatAM, tathAprakAranI zaktinI jAya che. prabaLatAnA kAraNe jeno viSaya zAstrathI prastuta bAra kAraNo e Uttarottara paNa para hoya che, te sAmarthya-yoga prakarSa pAmatI parama nirvikalpa samAdhinI unmanIkaraNa Adi nirvikalpa ja avasthAo che. avasthAomAM sArI rIte ghaTI zake che. nirvikalpa anubhava dazA e turyadazA temaja para-padArthanA saMyogathI AtmAmAM che. temAM suSupti, svapra ke jAgRta dazA utpanna thatI vaibhAvika vRttiono pharI asaMbhavita che. leza mAtra saMbhavita nathI. utpanna na thAya e rIte virodha karavo - AtmAno sAkSAtkAra anubhava vaDe te 'vRttisaMkSaya-yoga'no paNa A thai zake che. unmanIkaraNa AdimAM thatI mana-citta dhyAna vicAra (savivecana) * 270 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi vRttiono abhAva sAthe samanvaya prApta karAvanAra hovAthI nirAlaMbana-yoga thai zake che.' che, kAraNa ke te dhyAna paramAtmarUpa AlaMbananA be prakAra che : (1) rUpI zreyAkAre pariNAma pAmeluM hoya che. AlaMbana ane (2) arUpI AlaMbana. A rIte nirAlaMbana-yogano bAra (1) samavasaraNastha zrI arihaMta karaNo sAthe samanvaya thai zake che. arthAt paramAtmAnA svarUpanuM ciMtana ke zrI bAre karaNomAM nirAlaMbana yoga hoya che, jinapratimA vagere mUrta AlaMbanonuM dhyAna kema ke tenA bAre prakAromAM skUla te "rUpI" arthAt "sAlaMbana-dhyAna" che. AlaMbanono sarvathA abhAva hoya che. (2) amUrta-nirAkAra siddha Ama A bAra karaNo nirvikalpa paramAtmAnA kevaLajJAnAdi guNonI cinmAtra samAdhirUpa anubhava-dazAnA samApattirUpa dhyAna e sUkSma ane dyotaka che, je anubhava-dazAmAM vahetI atIndriya hovAthI "arUpI" arthAt prazAMta-vAhitAnI saritAmAM nimagna anAlaMbana-dhyAna' che. sAdhaka nitya parama AnaMdano anubhava kare athavA je dhyAnano viSaya rUpI-mUrti che, jenA prabhAve kevaLajJAna rUpa sahasrarazmi hoya, te 'sAlaMbana ane je dhyAnano (sUrya)no udaya taratamAM thavAno hoya che, viSaya arUpI-amUrta hoya, te 'nirAlaMbana tethI A anubhavajJAnane "aruNodaya dhyAna-yoga" kahevAya che. sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che. A nirAlaMbana yoga mukhyatayA channu (6) karaNanuM svarUpa kSapakazreNimAM AThamA apurvakaraNa * mULa pATha : guNasthAnakane prApta thayelA sAmarthya- rapAni tu 26 rUlya yoniyogavALA yogIne hoya che. paraMtu tenI cittaM ceyaNa sannA pahelAM parama-tattvanA lakSyavedhanI pUrva vinnA thArapaII sarpha buddhI ! taiyArI rUpe je paramAtma guNonuM dhyAna hoya rUhA marpha viyakSa che, te paNa mukhya nirAlaMbana-yogane vo-mArU channa chuM ! zAstrasaMdarzitopAyastadatikrAntagocaraH / zaktyudrekAd vizeSeNa sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // 5 // - 'yonArdISTa samuSyaya' anyasaMyogavRttInAM yo nirodhastathA tathA / apunarbhAvarUpeNa sa tu tatsaMkSayo mataH // 366 // - 'yogavikhyuM' AlaMbaNaM pi evaM rUvimarUvI ya ittha paramutti / tagguNa-pariNairUvo suhumo'NAlaMbaNo nAma // 19 // - 'vorvizikSA' dhyAna vicAra (savivecana) * 271 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArU rUti mana:-prakRtIna, ciMtana pravRttino nirodha karIne mana teSAmAvalI vartavyam | AtmAnubhavano alaukika AnaMda artha : karaNanA channu prakAro che. te anubhavI zake che. nIce pramANe jANavA : indriyajaya eTale viSaya-vairAgya. (1) mana, (2) citta, (3) cetanA, manojaya eTale kaSAya-tyAga. (4) saMjJA, (5) vijJAna, (6) dhAraNA, ahIM jaNAvela channu karaNomAM mana, (7) smRti, (8) buddhi, (9) ihA, (10) buddhi ane indriyonI pravRttino nirodha mati, (11) vitarka, (12) upayoga. batAvavAmAM Avyo che. A nirodha A bAra vastu saMbaMdhI karaNanA channu jeTalA aMze thAya che, teTalA aMze sAdhaka prakAra thAya che. AtmAnubhavanA vizeSa AnaMdane prApta maUTIchuM eTale mana vagere. A kare che. badhAmAM (badhAM karaNomAM) manane agrasthAna AtmAnubhUtimAM anya sAdhanarUpa ApavuM. banI rahetA hovAthI A chagu karaNonuM - vivecana : AtmA atIndriya che, "karaNa' nAma yathArtha che. manasAtIta che, vicAranA sarva pradezothI channa prakAranA karaNayogamAM batAvelI para che. praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane AvA AtmAnuM jJAna mana ane kAThAnI sAdhanA prakriyA dvArA sAdhakanI indriyothI kaI rIte thaI zake ? idriyo, buddhi ane mana kramaza: Atmadarzana - AtmAnubhavanI tIvra azubhamAMthI nivRtta thai, zubhamAM pravRtta jhaMkhanA tyAre ja saphaLa banI zake jyAre thai, samatvane prApta thAya che. vaLI sAdhaka potAnA samagra jIvana vyApArane mAnasika nizcalatA evI siddha thAya che samyagu jJAna ane AcaraNa dvArA ke jethI sAdhakane potAnA ucchavAsa AtmAnukULa banAve, arthAtu caMcaLa mana Adino paNa nirodha thAya che. ane viSayAsakta indriyo upara kramazaH A kramathI je sAdhaka indriyajaya ane pUrNa prabhutva sthApe. manojayanI bhUmikAne prApta kare che te ja dhyAnayogathI viziSTa sAdhanA dvArA sAdhaka manolaya avasthArUpa 'unmanIkaraNa" je sAdhaka indriyajaya ane manojaya AdinI divya bhUmikAomAM praveza prApta karavAmAM saphaLa bane che, te sAdhaka pAmavA ane pragati sAdhavA samartha ane kramaza: manolayanI sAdhanA dvArA mananI saphaLa banI zake che - evuM garbhita sUcana dhyAna vicAra (savivecana) * 272 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNayoga' pachI karelA "karaNa'nA dyotaka che. vRtti-saMkSaya yoga, sAmarthya vidhAnamAMthI maLe che. yoga ane nirAlaMbana yogano aMtarbhAva yoga ane karaNamAM vizeSatA A 'karaNonI bhUmikAmAM thAya che. karaNayoga ane bhavanayogamAM bAhya mana, citta Adi bAra vastuono AlaMbana hoya che. zubha-zuddha mana nirodha ane te darekanA jaghanya Adi cAra vagerenI pravRtti hoya che. prakAro tathA karaNa ane bhavana' rUpa karaNamAM AlaMbanano abhAva hoya che; mukhya be vibhAga vagerenuM varNana - mana vagerenI pravRttino nirodha thAya che. (1) unmanIkaraNa yoga kAraNarUpa che, unmanIkaraNa * mULa pATha : Adi sAdhyanuM sAdhana che. tatrA manoviSaye #RUTHWthA - karaNa kArya-kAraNarUpa che, karaNayoganuM (2) 3nmanI raVi, (2) mahoe kArya che ane AtmAnubhUtirUpa nIraVi, (3) paramomanI zaraVi, (4) sAdhyanuM sAdhana-kAraNa paNa che. sampanIra, (6) 3nmanImavana, yogamAM - channu prakAra karayoganA () madonmanImavana, (7) paramonmaane channa prakAra bhavanayoganA ema baMne nImavana, (8) sarvonmanImavanuM che maLIne ekaso bANuM prakAra hoya che. artha : temAM prathama manoviSayaka karaNanA channa prakAra - aDatAlIsa karaNanA ATha prakAra che te A pramANe - unmanIkaraNa AdinA ane aDatAlIsa (1) unmanIkaraNa, (2) mahonmanIunmanIbhavana AdinA maLIne thAya che. karaNa, (3) paramonmanIkaraNa, (4) A dhyAna vicAramAM mukhyatayA sarvonmanIkaraNa, (5) unmanIbhavana, traNa muddAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. (6) mahonmanIbhavana, (7) paramonmanI (1) covIsa dhyAnamArganA bhedo, je bhavana, (8) sarvonmanIbhavana. dhyAnayoganI sAdhanArUpa che. * mULa pATha : (2) chaThThuM yoga-prakAro (karaNayoga- nasoDanuM rintanam taddamAvobhavanayoga) e savikalpa samAdhirUpa che, Danazanam | t prArvajona tamiva arthAt samatAyoganI sAdhanArUpa che. vintADamAvItrachamiva mano yasyAM sI. (3) chazuM karaNa prakAro e nirvikalpa 3nmanA, 3manA citte nena DampanIraVi parama samAdhi svarUpa che. manomRtyurityartha, pativacam | ahIM 'karaNa' zabda mahAsamAdhino dvitIyatideva madhyamaM, tRtIyamuI, dhyAna vicAra (savivecana) * 273 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArtha nacAritrayajaMtrInatA-- ciMtana rahita mananI avasthAne m | manaraMtuSTayamaAvam | 'unmanA' avasthA kahe che. A avasthA artha : ciMtana karavuM e manano pUrvokta dhyAnonA dIrghakALanA abhyAsathI khorAka che. te ciMtanano abhAva e sadhAya che. mananuM anazana (upavAsa) che. je avasthA-vizeSathI 'unmanA" jemAM prabaLatAthI mana cAlyuM gayuM avasthA pamAya che, tene 'unmanIkaraNa" hoya athavA ciMtAnA abhAvathI jANe arthAt mananuM (dravya) mRtyu kahevAya che. mana nAza pAmI gayuM hoya, evI amanaskayoga ane manolaya vagere tenAM avasthA-vizeSane 'unmanI" avasthA kahe paryAyavAcI nAmo che. che. evI avasthA je dhyAna vaDe pragaTa yogazAstra Adi graMthomAM mananI cAra karAya, tene 'unmanIkaraNa' kahevAya che; avasthAo batAvI che, tenAM nAma A bIjA zabdomAM kahIe to jenA mananuM pramANe che : (1) vikSipta, (2) yAtAyAta, mRtyu, te jaghanya koTinuM hoya, to tene (3) zliSTa ane (4) sulIna. 'unmanIkaraNa" kahevAya che. A ja temAM prathamanI be avasthAo dhyAnanA unmanIkaraNa jo madhyama koTinuM hoya, to prAthamika abhyAsakALamAM hoya che. dhyAnano bIjuM maho"nIkaraNa, utkRSTa koTinuM abhyAsa jema-jema vadhato jAya che temahoya, to trIjuM paramonmanIkaraNa ane tema sthiratA vadhatAM kramazaH mana zliSTa ane A traNenA mizraNavALuM hoya, to cothuM sulIna avasthAne prApta thAya che. sanmanIkaraNa kahevAya che. 'bhavana'nA zliSTa avasthAmAM sAdhakanuM mana cAra prakAra paNa unmanIbhavana, AnaMdayukta hoya che ane sulIna mahonmanIbhavana, paramonsanIbhavana ane avasthAmAM mana pUruM nizcaLa thatAM sAdhakane sarvonmanIbhavana - unmanIkaraNanI jema paramAnaMdano apUrva anubhava thAya che. ja kramazaH samajavA. A baMne avasthAomAM mana potAnA vivecana : karaNonI bAra mukhya dhyeyamAM sthira ane susthita hoya che - vastuomAM prathama sthAna mananuM che. leza mAtra viSayAMtarane pAmatuM nathI. manano AhAra ciMtana che. ciMtanano AvA dhyeyaniSTha ane paramAnaMdamagna abhAva e mananuM anazana arthAt sAdhaka puruSo ja mana upara kramazaH pUrNa upavAsa che. prabhutva sthApIne unmanIkaraNa avasthAne 1. pADAnatara : saMtutinATyam | dhyAna vicAra (savivecana) * 274 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAme che ane tyAra pachI temane zuddha traNe bhedonuM saMmizraNa che - te AtmatattvanI anubhUti thAya che. sarvonmanIkaraNa kahevAya che. vicAranA pUrNa virAmane manolaya kahevAno sAra e che ke - manolayanI paNa kahevAya che. bhUmikAmAM praveza karatA sAdhakanA jIvanamAM mano guptino trIjo prakAra - A unmanIkaraNa Adi karaNo prAthamika AtmArAmatA" unmanIkaraNamAM ghaTI jAya kakSAmAM sAmAnya koTinAM hoya che. pachI che. manano laya thavAthI muni Atma- uttarottara teno abhyAsa vadhatAM, te ramaNatAne pAme che. madhyama koTinAM bane che ane upazama ke himAlayanA UMcA zikhara upara kSapakazreNi vagere ucca bhUmikAmAM - A kAgaDA nathI pahoMcI zakatA, tema arUpI karaNo utkRSTa koTinAM hoya che. AtmAmAM ekAkAra banelA manamAM have pachI AgaLa kahevAnA citta anAtmaviSayaka koi vicArarUpI vAyasa Adi agiyAra karaNonA jaghanyAdi bhedo nathI jai zakato. unmanIkaraNanI jema ja samajavA. mana-citta vagerenI pravRttino jeTalA unmanIkaraNa Adi 'karaNa' prakAromAM pramANamAM nirodha thAya che, te mujaba te- mana-citta vagereno kramazaH jema-jema laya te karaNanA jaghanya madhyama ane utkRSTa thato jAya che, tema-tema niSkaLa evA prakAro paDe che ane sAdhakanA jIvanamAM AtmAno vizeSa vizuddha anubhava thato tatvAnubhava paNa teTalA ja pramANamAM jAya che. thAya che. karaNa ane bhavananI vyAkhyA ciMtana-pravRttinA nirodhanI prAthamika * mULa pATha : bhUmikA e jaghanya-unmanIkaraNa che. A navAM kapelya yat trine ja unmanIkaraNa jyAre madhyama koTinuM mAmo pUrva tIrtharAvit hoya che tyAre maho"nIkaraNa" kahevAya tat karaNam / che ane utkRSTa koTinuM hoya tyAre vat rvanAmo naiva svayamujhakSati paramonmanIkaraNa' kahevAya che. je vyAdhivat tat bhavanam / 2 // sAdhakanA jIvanamAM jaghanya, madhyama ane artha : zrI tIrthakara bhagavaMtonI jema utkRSTa - A traNe bhedavALI 'karaNa'nuM svarUpa jANIne upayogapUrvaka unmanIkaraNanI avasthA prApta thai hoya, karAya, te 'karaNa" kahevAya che ane tene cotho prakAra - ke jemAM jaghanyAdi marudevA mAtAnI jema upayoga (prayatna) dhyAna vicAra (savivecana) * 275 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyA vinA ApameLe ja je ullasitapragaTa thAya, te 'bhavana' kahevAya che. vivecana : pratyeka muktigAmI jIvane pUrve batAvelA praNidhAnAdi yogonI jema nirvikalpa dhyAnarUpa A unmattIkaraNa AdinI avasthA prApta thAya che. kAraNa ke A unmattIkaraNa Adi karaNo praNidhAnAdi yogonuM phaLa che. mana-citta vagerenA nirodhanI avasthA samaja ane prayatnapUrvaka temaja sahaja rIte ema baMne prakAre prApta thai zake che. zrI tIrthaMkara bhagavaMto Adi paramajJAnI puruSonI jema je sAdhako nirvikalpa avasthAnuM jJAna (mArgadarzana) guru, zAstra vagere dvArA meLavI, tenA yathArtha abhyAsa dvArA mana-citta vagereno nirodha kare che te 'unmanIkaraNa' Adi kahevAya che. marudevA mAtAnI jema je sAdhako sahaja rIte nirvikalpa dazA vagerenI bhUmikA prApta kare che, te 'unmanIbhavana' Adi kahevAya che. A rIte mana-citta-cetanA Adi bAra vastuonA nirodhanI prakriyA baMne rIte thatI hovAthI tenA 'karaNa' ane 'bhavana' evA mukhya be vibhAga paDe che ane jaghanyAdi bhedathI te darekanA cAracAra prakAra thAya che te kramazaH AgaLa batAvavAmAM Avaze. * mULa pATha : dvitIyaM cittaviSayaM karaNamaSTadhA - nizcittIkaraNamityAdi 4 / nizcittIbhavanamityAdi 4 / cittaM - trikAlaviSayaM cintanam, tadabhAva ucchvAsAdyabhAvahetuH // 2 // artha : bIjuM karaNa citta-viSayaka che. tenA ATha prakAra A pramANe che (1) nizcittIkaraNa, (2) mahAnizcittIkaraNa, (3) parama-nizcittIkaraNa, (4) sarva-nizcittIkaraNa, (5) nizcittIbhavana, (6) mahA-nizcittIbhavana, (7) parama-nizcittIbhavana, (8) sarvanizcittIbhavana. citta eTale traNa kALa saMbaMdhI ciMtana teno abhAva thavAthI te ucchvAsa AdinA abhAvanuM kAraNa bane che. vivecana : cittano nirodha karavo e bIjuM nizcittIkaraNa che. mana ane citta sAmAnya rIte ekArthaka nAmo hovA chatAM baMnenuM pRthakkaraNa e - te baMnenA kAryabhedane sUcita kare che. (2) nizcittIkaraNa sAmAnya ciMtana-pravRtti e mananuM kArya che ane traNa 'kALa' viSayaka ciMtanapravRtti e cittanuM kArya che. cittano nirodha thavAthI sAdhaka traNe kALa saMbaMdhI ciMtana-pravRttithI mukta bane che. dhyAna vicAra (savivecana) 0276 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citta e mananuM sUkSma svarUpa che, yogI, trIjA nicetIkaraNanI avasthAmAM jema varALa e pANInuM sUkSma svarUpa che. Ave che tyAre, te potAnI cetanA teno (cittano) abhAva thavAthI zaktine svAtmasvarUpamAM evI rIte zvAsocchavAsa vagereno paNa sahaja rIte kendrita karI de che ke jethI tenuM samagra abhAva thAya che. zarIra jANe-cetanAno abhAva thaI gayo mana ane prANane paraspara saMbaMdha che. hoya evuM nizcanTa banI jAya che, hAthajyAM mananI pravRtti hoya che, tyAM prANanI paga vagere aMgo zithila banI jAya che, paNa gati hoya che; jayAM prANanI gati indriyonA vikAro ane sva-viSayane hoya che, tyAM mananI pravRtti hoya che. grahaNa karavAnI tenI zakti lupta thai jAya mananI pravRttino abhAva thavAthI, prANanI che. arthAt samagra deha kASTravat banI jAya gati paNa ApameLe zAnta thai jAya che. che. A avasthAmAM koI pazu, dehane prANAyAma vagerenI prakriyA dvArA je kASThanuM ThuMThuM samajIne tenI sAthe potAnuM prANavAyune dhAraNa karavAnuM azakyavatu zarIra ghase che, to paNa sAdhakanA dhyAnano hoya che. arthAt ghaNuM agharuM hoya che, te bhaMga thato nathI. prANavAyu paNa A nizcittIkaraNa dvArA zarIra ane indriyonA cetanA sAthenA sahaja rIte zAnta-sthira thai jAya che. anusaMdhAnathI iSTa-aniSTa prasaMgo ke (3) nizcetanIkaraNa padArthone laine je rAga-dveSa Adi mULa pATha : vRttio utpanna thatI hoya che, te vRttio tRtIyaM cetanAviSayaM nizcetanI- paNa A avasthAe (cetanA Atmagata karaNamityAdi 8 sarvazarIragata- thavAthI) utpanna thai zakatI nathI. cetanAdyabhAvarUpaM, - sAgaramAM nAMkhelo mIThAno gAMgaDo rAmavihetuH | 3 | jema sAgaramAM maLI jAya che, tema cetanA artha : trIjuM cetanA viSayaka AtmAmAM maLI jAya che, kAraNa ke nizcatanIkaraNa ATha prakAranuM che. te cetananI ja jyoti che. samagra zarIramAM rahelI cetanAnA nicetanIkaraNanI avasthAmAM yogI abhAvarUpa che ane te rAga vagerenA puruSo potAnA AtmAne zarIra ane abhAvamAM hetu bane che. indriyothI sarvathA bhinna anubhave che. vivecana : pUrvanAM baMne karaNonA sarva AvA bhedajJAna-pariNata mahAtmAnA prakAromAM vizuddha AtmAnubhava karato zarIranI jIvatI cAmaDI UtaraDI levAmAM dhyAna vicAra (savivecana) * 277 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave ke temanA mastaka upara dhagadhagatA thAya che, ema jaNAvyuM che. aMgArA bharelI ThIba mUkavAmAM Ave to "amanaska dazA'nuM A varNana paNa teo AtmadhyAna-bhraSTa thatA nathI, 'nizcatanIkaraNa"nI bhUmikAne spaSTa kare che. parama samatA-rasanA akhaMDa pravAhamAM ja 'huM deha nahi, paNa mukta AtmA chuM' niraMtara jhIlatA rahe che. A pratIti dehabhAva nAbUda thAya che tyAre AtmA sivAya anya sarva dravya, ja thAya che. kSetra, kALa ane bhAva sAtheno cetanAno dhyAtAne dehanI nizreSTa-nicetana saMbaMdha sarvathA chUTI jatAM, yogI adazya avasthAno anubhava A karaNamAM thato evA AtmAnA sahajAnaMdane anubhave che. hovAthI tene "nizcatanIkaraNa' kahe che. enA prabhAve anukULa yA tenA ATha prakAra nIce mujaba che - pratikULa banI rahetI vyakti ke vastu (1) nicetanIkaraNa, (2) mahApratye roSa ke toSa pedA thato nathI. nizcatanIkaraNa, (3) parama-nizcatanIjema vyomamAM viharatA vAyuyAnane koi karaNa, (4) sarva-nizcatanIkaraNa, (5) pRthvI upara Ubho rahIne paththara mAre nicetanIbhavana, (6) mahA-nizcatanIto tenA sudhI pahoMcato nathI, tema bhavana, (7) parama-nizcatanIbhavana, A kakSAe sthira yogIne rAga-dveSa (8) sarva-nizcatanIbhavana. muddala sparzatA nathI. je che, che ne che ja, te zAzvata | 'yogazAstranA "anubhava prakAzamAM AtmAmAM cetanAnuM vilInakaraNa athavA amanaska dazA'no udaya thatAM yogIne sarvAze samAi javuM te A karaNano potAnuM zarIra jANe AtmAthI juduM thai gayuM sUcitArtha che. hoya athavA baLIne bhasma thaI gayuM hoya unmanIkaraNa ane nizcittIkaraNa athavA to jANe AkAzamAM addhara UDI gayuM avasthA pachI A avasthAne lAyaka hoya-vilIna thai gayuM hoya-evo anubhava banAya che. - 'gorAzAstra', pra. 22. 1. vizliSTamiva pluSTamivoDDInamiva pralInamiva kAyam / amanaskodayasamaye yogI jAnAtya'satkalpam // 42 // sarakhAvo : niSpannAkhilabhAva - zUnyamanasaH svAMtaH - sthitistatkSaNAt nizceSTazlathapANipAdakaraNagrAmo vikArojjhitaH / nirmUlapravinaSTamArutatayA nirjIvakASThopamo nirvAtasthitadIpavat sahajavAn yasyAH sthiterlakSyate // 77 // - "mamanasmavI yA' dhyAna vicAra (savivecana) * 278 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) niHsaMjJIkaraNa mULa pATha : evaM niHsaMjJIkaraNamityAdi 8, AhArAdigRddhyabhAvarUpam / anena pramattAdInAmAhAraM gRhNatAmapi gRddhyabhAvaH // 4 // artha : cothuM niHsaMzIkaraNa Adi ATha prakAre che ane te AhArAdinI lolupatAnA abhAvarUpa che. A karaNanI bhUmikAmAM dhyAnamagna pramatta munione AhAra vagere grahaNa karavA chatAM temAM Asakti hotI nathI. vivecana : saMjJAno artha anusmaraNa che. pUrve anubhavelA padArthone jotAM, 'te ja A vastu che' jene meM pUrve joianubhavI hatI AvuM jJAna te anusmaraNa arthAt saMjJA kahevAya che. 'ni:saMzIkaraNa'mAM saMjJAno abhAva thavAthI, AhA2nI lolupatA-Asaktino paNa abhAva thAya che. A pratyeka saMsArI jIvane AhArAdinI saMjJAo ochA-vadhatA aMze hoya ja che. e saMjJAne vaza jIvane suMdara-svAdiSTa bhojana vagerenI sAmagrI jotAMnI sAthe rasa-lolupatA jAge che. anubhava AhArAdinA rasonuM ke bhogonuM anusmaraNa thAya che. A paudgalika sukhonI smRti, ratimAM pariNamIne jIvane adhogAmI banAve che - Atmika sukhathI vaMcita banAve che. AtmAnA rasano viSaya AtmA ja che, 5ra padArtho nahi. sAdhaka-jIvanamAM AhArAdi saMjJAo upara paNa prabhutva sthApyA vinA sAdhanAmAM zuddhi ane sthiratA AvatI nathI. saMjJA-jaya mATe to niraMtara abhyAsarata sAdhaka ja sAdhanAmAM saMgIna pragati sAdhI zake che, je dhyAna-vizeSathI saMjJAnuM vilInIkaraNa thAya che, te A ni:saMjJIkaraNa che. UMDI be khINa vacce bAMdhelA sutaranA dorA para cAlIne khINa pAra karavI te teTaluM kaThina kArya nathI, jeTaluM kaThina parama vizuddha AtmadhyAnanI sAdhanAnI siddhi karavAnuM kArya che. tema chatAM mAnavabhavamAM ja A sAdhanA zakya che. e zAstrasatyamAM aDaga niSThAvALA mahAnubhAvo aihika lAlasAothI aMjAyA sivAya, A mArge dRDha manobaLa sAthe cAlIne, iSTanI dizAmAM AgaLa vadhatA rahe che. pramatta, apramatta Adi guNasthAnakanI bhUmikAe rahelA munione AhArAdi grahaNa karavA chatAM temAM leza paNa Asakti thatI nathI - tenuM kAraNa saMjJA u52no pUrNa vijaya che. - AtmAnubhavanA amRta rasanuM pAna karanAra sAdhaka-munine indriyajanya sukhonI dhyAna vicAra (savivecana) * 279 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lolupatA-Asaktino saMbhava ja kyAMthI jAgRta avasthAmAM paNa vastunA vijJAnano hoya ?1 abhAva hoya che. ni:saMjJIkaraNa Adi ATha prakAra A pramANe che : (1) ni:saMjJIkaraNa, (2) mahAniHsaMjJIkaraNa, (3) 52ma-ni:saMjJIkaraNa, (4) sarva-ni:saMjJIkaraNa, (5) ni:saMjJIbhavana, (6) mahA-ni:saMjJIbhavana, (7) parama-ni:saMjJIbhavana, (8) sarva-ni:saMjJI bhavana. (5) nirvijJAnIkaraNa mULa pATha : nivijJAnInamityAdri ( 8 ) vijJAnAbhAvarUpaM, yathA suSuptAvasthAyAM na kimapyanubhUtamapi vastu vedyate evamatra jAgrato'pi vastuvijJAnAmAvaH // , // artha : nirvijJAnIkaraNa Adi ATha prakAre che. e vijJAnanA abhAvarUpa che. jema jAgRta avasthAmAM anubhavelI koi paNa vastunuM nidrAvasthAmAM vedana (jJAna) hotuM nathI, tema A karaNanI bhUmikAmAM vivecana : mana, citta, cetanA ane saMjJAno abhAva thatAM sAdhakanuM tattvasaMvedana tIvra-tIvratara ane sUkSma-sUkSmatara banatuM jAya che. bAhya padArtha viSayaka jJAna-pravRttino nirodha thavAthI, A karaNamAM sAdhakanI anubhUti, agAunAM cAra karaNomAM hoya che, tenA karatAM vadhu vizuddha ane prabaLa hoya che, jene laine sAdhaka-yogIne jAgRta avasthAmAM paNa sUtelA puruSanI jema anubhUta bAhya vastunuM ke pravRtti-nivRttirUpa vyavahAra suddhAnuM paNa jJAna hotuM nathI - e to AtmasvabhAvamAM magna rahe che. dhyAnAgninA pracaMDa tApamAM baLIne khAkha thatAM karmono abhAva jema-jema vadhato jAya che, tema-tema vadhune vadhu vizuddha banatA AtmAno prabhAva eTalo to vadhato jAya che ke tene pAmelA sAdhakayogIne eka tenuM ja jJAna, bhAna ane saMvedana satata rahe che. sUtAM-besatAMUThatAM te tadAkAra rahe che. 1. samadairindriyabhujagai rahite vimanaskanavasudhAkuNDe / magno'nubhavati yogI, parAmRtAsvAdamasamAnam // 43 // sarakhAvo : amanaske kSaNAt kSINaM kAmakrodhAdibandhanam / nazyati karaNastaMbhaM dehagehaM zlathaM bhavet // 82 // indriyagrAhanirmukte nirvAtenirmalAmRte / amanaskahUde snAtaH paramAmRtamaznute // 91 // dhyAna vicAra (savivecana) * 280 'yogazAstra', pra. 62. 'amanaska yoga' Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka sAdhaka mahAtmAe kahyuM che ke - 'pravRtti-nivRttirUpa ke saMkalpa-vikalparUpa bAhya vyavahAramAM je suSupta hoya che, eTale ke upayoga-rahita hoya che, te ja sAdhaka Atma-svabhAvamAM magna hoya che. je bAhya vyavahAramAM aTavAyelo hoya che, te AtmAnubhavanA viSayamAM suSupta hoya che.'1 laya avasthAmAM yogIne bAhya vastunuM jJAna-vijJAna hotuM nathI. enA samarthanamAM pU. zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjA paNa pharamAve che ke 'je yogI jAgRta avasthAmAM paNa sUtelA puruSanI jema svasthapaNe AtmabhAvamAM rahI zake che, te laya avasthAne prApta thayelA ane zvAsocchvAsanI kriyAthI virAma pAmelA yogIo siddha AtmAothI jarAye UtaratA nathI, arthAt muktAtmAnI jema teo paramAnaMdane anubhave che.2 duniyAnA loko jAgRta ane suSupta A be avasthAmAM niraMtara rahe che, paraMtu laya avasthAne prApta thayelA yogIo A baMne avasthAthI para hoya che. teo haMmezAM AtmasvabhAvamAM rahe che. saMsArI jIvonI jAgRti ane suSupti baMne avasthAthI teo sarvathA para hoya che. A baMne avasthAono abhAva 1. vyavahAre suSupto yaH sa jAgartyAtmagocare / 2. jAgarti vyavahAre'smin suSuptazcAtmagocare // 78 // yo jAgradavasthAyAM svasthaH supta iva tiSThati layasthaH / zvAsocchvAsavihInaH sa hIyate na khalu muktijuSaH // 47 // dhyAna vicAra (savivecana) 0 281 thavAthI laya-avasthA pragaTe che ane tyAre paramAnaMdamaya AtmatattvanI anubhUti thAya che. aneka dharmayukta vastunuM te-te viziSTa dharmarUpe, aneka prakAre jJAna thavuM tene 'vijJAna' kahevAya che. A karaNamAM teno abhAva thAya che. nirvijJAnIkaraNa Adi ATha prakAra nIce mujaba che : (1) nirvijJAnIkaraNa, (2) mahAnirvijJAnIkaraNa, (3) 52ma-nirvijJAnIkaraNa, (4) sarva-nirvijJAnIkaraNa, (5) nirvijJAnIbhavana, (6) mahA-nirvijJAnIbhavana, (7) parama-nirvijJAnIbhavana, (8) sarva-nirvijJAnIbhavana. (6) nirdhAraNIkaraNa * mULa pATha : nirdhAraNIkaraNamityAdi 8 ( aSTadhA ) dhAraLavidyutirUpA, tadmAvaH // 6 // uktaM ca cittaM tikAlavisayaM ceyaNapaccakkha sannamaNusaraNaM / vinnANaNegabheyaM kAlamasaMkheyaraM dharaNA // 'vaMzaveAtimASya', gAthA 21. 'samAdhi zatA' - 'yogazAstra', pra. 12. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : nirdhAraNIkaraNa vagere ATha avagraha che. prakAra che. "dhAraNAeTale (padArthanA "A amuka vastu hovI joie? - jJAnanI) avizruti, teno abhAva e evuM saMbhavAtmaka jJAna te IhA che. nirdhAraNIkaraNa che. A amuka vastu ja che' - evuM kahyuM che ke - 'citta' e bhUta, bhAvi nirNayAtmaka jJAna te apAya che. ane vartamAna ema traNe kALanA arthone vastuno nirNaya thayA pachI teno sAmAnyathI jANe che. 'upayoga TakI rahe' - te dhAraNA che. - "cetanA" pratyakSa-vartamAnakAlIna A "dhAraNA'nA traNa prakAra che : (1) arthone jANe che. avizruti, (2) vAsanA ane (3) smRti. saMjJA anusmaraNane kahe che - ke je padArthano nirNaya thayA pachI teno padArtha pahelAM joyo hoya. upayoga TakI rahe tene "avizruti | 'vijJAna aneka prakAranuM che. aneka dhAraNA' kahe che. dharmavALA padArthamAM te-te viziSTa dharmarUpe avismRti dhAraNA dvArA arthAt je prakAranuM jJAna thAya che, tene 'vijJAna" upayoganA sAtatyathI AtmAmAM te kahevAya che. viSayanA saMskAra paDe che. A saMskAra e dhAraNA' asaMkhyAta ane saMkhyAta ja "vAsanA-dhAraNA che. kALa saMbaMdhI hoya che. AtmAmAM paDelA saMskAro tevAM A karaNamAM dhAraNAnA prathama prakAra nimitto maLatAM pharI jAgrata thAya che. "avizruti'no abhAva thAya che. ethI pUrvAnubhUta padArtha ke prasaMganuM | vivecana : jaina darzanamAM jJAnanA smaraNa thAya che, te 'smRti-dhAraNA' che. pAMca prakAra darzAvyA che : (1) matijJAna, smRtimAM kAraNa vAsanA (saMskAra) (2) zrutajJAna, (3) avadhijJAna, (4) che. jenA saMskAra AtmAmAM na paDyA mana:paryavajJAna, (5) kevaLajJAna. hoya, tenuM kadI smaraNa thatuM nathI ane - temAM mana ane indriyonI sahAyathI vAsanA satata upayogarUpa avizruti thatA bodhane "matijJAna" kahe che. dhAraNAthI utpanna thAya che. A matijJAnanA mukhya cAra bhedo dhAraNAnA traNa bhedomAMthI prathama bheda che : (1) avagraha, (2) ihA, (3) "avizruti dhAraNA'no abhAva A apAya ane (4) dhAraNA. karaNamAM thAya che. 'kaMika che' - evuM avyakta jJAna te pUrvanA 'nirvijJAnIkaraNa'mAM bAhya dhyAna vicAra (savivecana) * 282 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastunA jJAnano abhAva thayo hovAthI vivecana : jenAthI pUrvAnubhUta padArtha tenA pachInA A nirdhAraNIkaraNa'mAM ke prasaMganuM smaraNa thAya che tene 'smRti' aMtarmUhUrta kALa sudhI TakI rahenAra kahe che. je-je vastu ke vyaktino saMparka padArthajJAnanA upayogano arthAt je saMyogAdi dvArA bhUtakALamAM thayelo avicyuti dhAraNAno abhAva thAya che. hoya che te-te vastu ane vyaktinA je tene laine sAdhakane AtmAnubhavanI saMskAro AtmAmAM paDelA hoya che, te lInatAmAM vizeSa vRddhi thAya che. saMskAro tevA-tevA prakAranAM nimitto maLatAM pharI jAgRta thAya che. dhAraNAnA zeSa be bhedo - smRti ane vAsanAno abhAva AgaLanA karaNomAM batAvavAmAM Avaze. A pahelAMnA karaNamAM avicyutirUpa dhAraNAno abhAva thavA chatAM haju pUrvAnubhUta padArthonA saMskArone laine tenI smRtinI saMbhAvanA UbhI ja hatI. teno A sAtamA karaNamAM abhAva thavAthI AtmAnubhava dhRtara bane che, AtmAnubhUti vadhu samRddha bane che. vismRtIkaraNa vagere ATha prakAra A pramANe che : nirdhAraNIkaraNanA ATha prakAra : (1) nirdhAraNIkaraNa, (2) mahAnirdhAraNIkaraNa, (3) parama-nirdhAraNIkaraNa, (4) sarva-nirdhAraNIkaraNa, (5) nirdhAraNIbhavana, (6) mahA-nirdhAraNIbhavana, (7) parama-nirdhAraNIbhavana, (8) sarva-nirdhA2NIbhavana. (7) vistRtIkaraNa * mULa pATha : yata: vismRtIramityAvi8(aSTadhA ) | smRtirdhAraNAyA dvitIyo bhedaH / :-avidyuti-smRti-vAsanAmevAt tridhA dhArA varyaMte / 7 / artha : vismRtIkaraNa Adi ATha prakAre che. smRti e dhAraNAno bIjo bheda che. kAraNa ke dhAraNA e avicyuti, smRti ane vAsanAnA bhedathI traNa prakAranI che; temAMthI bIjA prakArarUpa smRtino abhAva, A karaNamAM vivakSita che. (1) vistRtIkaraNa, (2) mahAvistRtIkaraNa, (3) parama-vismRtIkaraNa, (4) sarva-vismRtIkaraNa, (5) vismRtIbhavana, (6) mahA-vismRtIbhavana, (7) parama-vismRtIbhavana, (8) sarvavismRtIbhavana. * mULa pATha : nirbuddhIkaraNamityAdi 8 ( aSTadhA ) buddhiH sautpAtiyAzciturthAMDavAyarUpA, avAyastu nizcaya uttvate // 8 // artha : nirbuddhIkaraNa Adi ATha 0283 (8) nirbuddhIkaraNa dhyAna vicAra (savivecana) Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAre che. ahIM buddhi zabdathI kRtanizrita matijJAna eTale pUrve je autpAtikI, vainayikI, kArmikI ane jJAna bIjAo dvArA yA zAstra graMthothI pAriNAmikI - A cAra prakAranI buddhi prApta kareluM hoya, paNa vyavahAra kALamAM levAnI che ane te avAyarUpa che. teno upayoga na hoya, dA.ta. "ghaDo avAya eTale nizcaya. teno abhAva lAvo' ema kahevAmAM Ave tyAre "ghaDo nibuddhIkaraNamAM hoya che. lAvavo eTale zuM ?' e vicAra karyA vivecana : chaThThA ane sAtamAM karaNamAM vinA ja ghaDo lAvavAmAM Ave te dhAraNAnA pahelA ane trIjA bhedano arthAtu kRtanizrita matijJAna kahevAya che. avizruti ane smRtino nirodha pUrve kyAre paNa jANeluM ja na hovA batAvavAmAM Avyo che. prastutamAM dhAraNAnI chatAM viziSTa prakAranA matijJAnA pUrve thatA "avAya ke je nizcayAtmaka varaNIya kSayopazamathI je mati utpanna jJAnarUpa che, teno nirodha jaNAvyo che. thAya, tene azrutanizrita mati kahevAya zratanizcita matijJAnanA sarva bhedomAM che. tenA cAra prakAra nIce mujaba che - kramazaH avagraha ane ihA pachI avAya (1) autpAtikIH koi viziSTa prasaMga thAya che. paraMtu zruta anizrita matijJAnanA ke prazna upasthita thatAM tene pAra pADavAmAM cAra bhedamAM je autpAtikI, vainAyikI, ekAeka utpanna thatI buddhi. AvA kArmikI ane pariNAmikI - A cAra buddhizALIomAM abhayakumAra, mahAkavi prakAranI buddhi che, te matijJAnanA kAlidAsa, bIrabala vagere mukhya che. viziSTa kSayopazamathI utpanna thatI (2) vaiyikI : gurujano vagerenI hovAthI, te "avAya nizcayAtmaka rUpa ja sevAbhaktithI pragaTa thatI buddhi. jema ke hoya che. tethI temAM avagraha AdinI - nimittajJa ziSya. apekSA rahetI nathI. (3) kArtikI : niraMtara abhyAsaprastutamAM je apAyarUpa autpAtikI puruSArtha karatA rahevAthI prApta thatI buddhi. Adi cAra prakAranI buddhinuM vidhAna che, jema ke - cora ane kheDUtanI buddhi. te azruta nizrita matijJAnanA ja cAre (4) pAriNAmikI : samaya jatAM bheda che. teno abhAva A karaNamAM aneka prakAranA anubhavothI UghaDatI batAvyo che. buddhinA abhAvathI ahIM buddhi. jema ke - vajasvAmInI buddhi. matijJAnano trIjo prakAra je "avAya che, nibuddhIkaraNa Adi ATha prakAra A teno abhAva ja apekSita che. pramANe che : dhyAna vicAra (savivecana) * 284 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) nibuddhIkaraNa, (2) mahA- jJAnarUpa matijJAna vagereno abhAva thato nibuddhIkaraNa, (3) parama-nibuddhIkaraNa, jAya che. 'nirIhIkaraNa'nI bhUmikAmAM (4) sarva-nibuddhIkaraNa, (5) nibuddhI- sAdhakane jIvAdi padArthonA nirNaya mATe bhavana, (6) mahA-nibuddhIbhavana, koi prakAranI ihArUpa vicAraNA karavI (7) parama-nirbaddhIbhavana, (8) sarva- paDatI nathI. nibuddhIbhavana. nirIhIkaraNa Adi ATha prakAra : (9) nirIhIkaraNa (1) nirIhIkaraNa, (2) mahAmULa pATha : nirIhIkaraNa, (3) parama-nirIhIkaraNa, nirIThThIra mityAdri 8 (aSTathI) . (4) sarva-nirIhIkaraNa, (5) rUMdA vidyAraVI[, mirtha sthA: nirIdIbhavana, (6) mahAnirIdIbhavana, puruSo veti che ? (7) parama-nirIdIbhavana, (8) sarvaartha : ihA eTale vicAraNA, nirIdIbhavana. arthAt "A hUMThuM che ke puruSa ?" - evI (10) nirmalIkaraNa vicAraNA thavI te ihA, (je * mULa pATha : dhyAnabhUmikAmAM) teno abhAva thAya che, nirmatIrAmityAdri 8 gaSTathA . te dhyAnane 'nirIhIkaraNa" kahevAya che. gativipro sAtha | 20 | vivecana : avagrahamAM indriyo ane artha : je dhyAna-bhUmikAmAM mahino viSayano saMparka thatAM "kaMika che', evo abhAva thAya, tene "nirmalIkaraNa" kahe avyakta bodha thAya che. tenA pachI "e che. "mati' zabdathI ahIM dasa prakArano zuM che ?' evI jijJAsA thAya che. A avagraha samajavo. pAMca iMdriya, chaThuM mana jijJAsAne saMtoSavA mATe thatI eTalAno arthAvagraha tathA mana ane cakSu vicAraNA - tene "ihA' kahevAya che. vinA zeSa cAra indriyothI thato AThamA karaNamAM nirNayAtmaka jJAnano vyaMjanAvagraha - ema dasa prakAra thAya che. arthAt "avAyanA abhAvanuM kathana hatuM. vivecana : ahIM "mati" zabda dasa A navamA karaNamAM "avAya'nI pahelAM prakAranA avagrahano vAcaka che. thatI vastunA nirNaya mATenI vicAraNAno indriyo ane mana sAthe padArthano arthAt ihAno paNa abhAva thAya che. saMparka thatAM je avyakta bodha thAya che, AtmAnA anubhavajJAnamAM jema-jema tene "avagraha' kahe che. vikAsa thato jAya che, tema-tema parokSa avagrahanA mukhya be prakAra che : (1) dhyAna vicAra (savivecana) * 285 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjanAvagraha ane (2) arthAvagraha. sAthe indriyano saMbaMdha thAya che. te pachI koi paNa padArthanuM jJAna indriya sAthe joDAyelA jJAnataMtuo tarata upakaraNendriya ane viSayano paraspara manane khabara Ape che. mana AtmAne saMbaMdha thavAthI ja thAya che, mATe khabara Ape che, AthI AtmAmAM te upakaraNendriya ane viSayanA paraspara viSayanuM matijJAna utpanna thAya che. temAM saMbaMdhane-saMyogane vyaMjana kahevAmAM Ave cakSu ane mana vaDe thatA matijJAnamAM che. upakaraNendriya ane viSayano paraspara vyaMjanAvagraha thato nathI, paNa sIdho ja saMbaMdha thatAM je atyaMta avyakta jJAna thAya arthAvagraha thAya che. kAraNa ke - cakSu ane che, te 'vyaMjanAvagraha che. mananA jJAna vyApAramAM padArthanA vyaMjanAvagraha thayA pachI "kaMika che' saMyoganI AvazyakatA rahetI nathI. evuM sAmAnya jJAna thAya che, te cakSu ane mana padArthanA saMbaMdhaarthAvagraha" che. vyaMjanAvagrahamAM jJAnanI saMyoga vinA ja potAnA viSayano bodha leza paNa abhivyakti nathI thatI, karI zake che. AMkhathI dUra rahelI vastune arthAvagrahamAM "kaMika che' evA sAmAnya AMkha joi zake che. hajAro-lAkho mAila jJAnanI abhivyakti thAya che. dUra rahelI vastunuM mana ciMtana karI zake ihA, apAya ane dhAraNAnA jJAna- che - paNa sparzanendriya Adi cAra vyApAramAM indriya ane viSayano saMyoga indriyo, potAnA viSayanI sAthe saMbaMdha apekSita nathI hoto. temAM mukhyatayA thAya, to ja teno bodha karI zake che. mAnasika ekAgratA apekSita che. jyAre AthI ja cahyuM ane manane avyakta jJAnarUpa "avagraha'mAM indriya ane aprApyakArI tathA sparzanendriya Adi viSayanA saMyoganI apekSA rahe ja che. cArane prApyakArI kahevAmAM Ave che. matijJAna pAMca indriyo ane mananI "mati' zabdathI ahIM dasa prakAranA sahAyathI utpanna thAya che. tvacA, rasanA, avagrahano abhAva vivakSita che. te dasa nAka, AMkha ane kAna - e pAMca indriyo prakAra nIce pramANe che - che. e pAMca indriyo dvArA anukrame (1) sparzanendriya arthAvagraha, (2) sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabdanuM rasanendriya arthAvagraha, (3) dhrANendriya matijJAna thAya che. arthAvagraha, (4) cakSurindriya arthAvagraha, matijJAnamAM sarva prathama viSaya-vastu (5) zrotrendriya arthAvagraha, (6) mana 1. dareka indriyamAM rahelI potapotAnA viSayane grahaNa karavAnI zaktine upakaraNendriya kahe che. dhyAna vicAra (savivecana) * 286 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAvagraha, (7) sparzanendriya vyaMjanAvagraha, (8) rasanendriya vyaMjanAvagraha, (9) ghrANendriya vyaMjanAvagraha, (10) zrotrendriya vyaMjanAvagraha. mana ane indriyono bAhya padArtho sAtheno saMbaMdha sarvathA chUTI jatAM, sAdhaka AtmasvarUpamAM atyaMta nizcaLatAne pAme che. nirmatIkaraNa Adi ATha prakAra nIce mujaba che (1) nirmatIkaraNa, (2) mahAnirmatIkaraNa, (3) parama-nirmatIkaraNa, (4) sarva-nirmatIkaraNa, (5) nirmatIbhavana, (6) mahA-nirmatIbhavana, (7) 52ma-nirmatIbhavana, (8) sarvanirmatIbhavana. (11) nirvitarkIkaraNa mULa pATha : nirvitarkIkaraNamityAdi 8 (aSTadhA) | Iottara AtamAvI, avAyAt pUrva Uho vitarkaH / 'araNyametat savitA'stamAgataH ' nRtyAdi / / 12 / / artha : nirvitarkIkaraNa vagere ATha prakA2 nIce pramANe che (1) nirvitarkIkaraNa, (2) mahAnirvitarkIkaraNa, (3) paramanirvitarkIkaraNa, (4) sarva-nirvitarkIkaraNa, (5) nirvitarkIbhavana, (6) mahAnirvitarkIbhavana, (7) parama-nirvitarkIbhavana, (8) sarva-nirvitarkIbhavana. - vitarka eTale je ihA thayA pachI ane apAya (nizcaya) pUrve (tarka) thAya che, tene vitarka kahe che. dA.ta. : A araNya che, sUrya asta pAmyo che, atyAre ahIM mAnava hovAno saMbhava nathI : A kAraNothI prAyaH pakSIovALo ane ratinA priyatama kAmadevanA zatru zivanA nAmavALo A padArtha (sthANu-jhADanuM ThUMThuM) hovo joie. vivecana : A karaNamAM vitarkano abhAva thAya che. vitarkano artha che, suMdara yuktipUrvaka vicAraNA karavI te. tenuM bIjuM nAma 'uha' che. 'ihA'nI pachI ane 'avAya'nI pahelAM vitarka thAya che. tenuM ja ahIM 1. araNyametat savitA'stamAgato, na cAdhunA saMbhavatIha mAnavaH / prAyastavetena vimAnA, bhAvyuM tipri(?)yatamArinAnA // patra || 78 // - 'vizeSAvazya bhASya' zrIovyAnnArtha TIjA. (saMskRtamAM ThUMThAne (sthANu) kahe che ane mahAdevanuM bIjuM nAma paNa 'sthANu' che. mahAdeve ratinA pati kAmadevane mArI nAkhyo hovAthI mahAdeva kAmadevanA zatru che eTale ukta zlokamAM 'ratipriyatamArinAnA'. A padamAM ritanA patinA zatru samAna nAma (sthANu)vALA tarIke 'jhADanA ThUMThA'no ullekha karyo che.) dhyAna vicAra (savivecana) 0287 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vitarka' zabdathI grahaNa thayuM che. 'pramANa naya tattvAloka' graMthamAM parokSa pramANanA pAMca prakAromAM 'tarka'no eka svataMtra pramANa tarIke nirdeza karyo che. tenuM kAraNa e che ke tarkajJAnane pramANa na mAnavAmAM Ave to anumAna pramANanI utpatti thai zakatI nathI. tarkathI dhumADA ane agnino avinAbhAva saMbaMdha nizcita thai gayA pachI ja dhumADAthI agninuM anumAna karI zakAya che - A che tarkanuM kArya. 2 have 'tarka' zuM che te vicArIe 'jyAM-jyAM dhumADo hoya che, tyAMtyAM agni hoya che' A rIte eka (hetu)nA sadbhAvamAM bIjAno sadbhAva hovo te avinAbhAva saMbaMdhane 'vyApti' kahe che. 1 A avinAbhAva saMbaMdha traNe kALa mATe hoya che. je jJAnathI A saMbaMdhano nirNaya thAya tene 'tarka' kahe che. tarkanuM zAna upalaMbha ane anupalaMbhathI utpanna thAya che. dhumADAnA sadbhAvamAM agnino sadbhAva eka sAthe jovo te upalaMbha che ane agninA abhAvamAM dhumADAno abhAva jANavo te anupalaMbha che. Ama vAraMvAra upalaMbha ane anupalaMbha thavAthI te-te padArthanA saMbaMdhanuM arthAt vyAptinuM je jJAna utpanna thAya che, te tarka che. matijJAnanA bhedarUpa ihA ane apAyanI vacce 'tarka'nuM sthAna hovAthI te paNa matijJAnano ja eka prakAra che. ihAmAM thatA saMbhAvanAtmaka jJAnane nirNayAtmaka rUpa ApavA je yukti-prayuktionI vicAraNA thAya che, te tarka che. 'araNyametat...' A zlokamAM je vAta alaMkArika bhASAmAM rajU karI che te A che - koi mANasa jaMgalamAM gayo ane tyAM ja sAMja paDI gai. te samaye dUrathI jhADanuM ThUMThuM dekhAtAM tenA manamAM svAbhAvika rIte ja zaMkA utpanna thai ke - A ThUMThuM haze ke puruSa ?' pachI te tarka-vitarka karavA lAge che. eka to A jaMgala che, sUrya paNa atyAre AthamI gayo che. mATe A sthAne ane A samaye manuSyanI saMbhAvanA nathI : eTale A pakSIovALuM jhADanuM ThUMThuM hovuM joie. A rajUAtamAM puruSa hovAnI asaMbhavitatAne majabUta banAvavA mATe je yuktio vicAravAmAM AvI te tarka che. je sAdhaka-yogI nirvikalpa samAdhimAM AtmAnA paramAnaMdane anubhave che, te tarka-vitarkathI paNa para thai gayela hoya che, tenuM samarthana A'nirvitarkIkaraNa' dvArA thAya che. A karaNamAM tarka-vitarkano saMpUrNa abhAva thavAthI dehathI bhinna AtmAnA dhyAna vicAra (savivecana) 0 288 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ astitvano pUrNa nizcaya ja nahi, paNa karaNomAM matijJAna ane tenI utpattinAM sAkSAtkAra arthAt anubhava, pUrvanA sAdhanono utkamathI abhAva batAvavAmAM karaNothI vadhu nizcaLa hoya che. Avyo che. (12) nirupayogIkaraNa A chellA karaNamAM "dhAraNA'no zeSa mULa pATha : trIjo bheda, "vAsanA" teno abhAva 3payA vAsanArUpatabhAvo jaNAvyo che. nirupanIraVm | 22 ahIM 'upayoga' zabdathI 'vAsanA'nuM ma-paramAdi-vizeSaMni tarthava grahaNa thayuM che. tenuM kAraNa e che ke - naciraMthonamelana bhAvanIyAnA koI paNa viSayano satata upayoga vara-bhavanamevopa tathaiva 26 / aMtamUhUrta sudhI TakI rahe che, paNa evaM karaNAni 96 // vAraMvAra ekane eka viSayamAM AtmAno artha : vAsanArUpa je 'upayoga' teno upayoga rahevAthI, te viSayanA saMskAra abhAva, te nirupayogI karaNa che. AtmAmAM paDI jAya che. A saMskArane ja A karaNanA temaja pUrve kahelA sarva 'vAsanA' kahe che. karaNonA "mahA-parama" Adi vizeSaNothI A vAsanA keTalAka jIvone saMkhyAtA temaja tenA jaghanya vagere saMyogathI thatA varSa sudhI ane keTalAka jIvone asaMkhyAtA bhedo paNa samajI levA tathA karaNa ane varSa sudhI paNa hoi zake che. bhavananA bhedo paNa pUrvavat jANI levA. dhAraNA'nA traNa bhedamAMthI nirupayogI karaNa Adi ATha bheda avismRti ane smRtino kALa nIce pramANe che - aMtarmuhUrtano kahyo che, jayAre vAsanAno (1) niruyogIkaraNa, (2) mahA- kALa saMkhyAtA ane asaMkhyAtA varSa niruyogIkaraNa, (3) parama-niruyogI- sudhIno batAvyo che. karaNa, (4) sarva-niruyogIkaraNa, (5) matijJAnanA sarva bhedomAM vAsanAnI nirupayogIbhavana, (6) mahA-niru- (sahuthI vadhu) sthiti-kALamaryAdA sahuthI payogIbhavana, (7) parama-nirupayogI- vadhu hovAthI ja teno abhAva chellA bhavana, (8) sarva-nirupayogIbhavana. karaNamAM batAvavAmAM Avyo hoya ema A rIte karaNanA 124896 samajAya che. (cha) prakAra che. anAdi kALathI avidyA ane vivecana : A pahelAnAM sarva mithyAtva (viparIta buddhi)ne AdhIna dhyAna vicAra (savivecana) * 289 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAtmA potAnA dehane ja potAnuM ja saMskAro ene zuddhabhAve dharma ArAdhavA svarUpa mAnIne, arthAt "A dekhAtuM detA nathI. zarIra e ja huM chuM" e rIte jaDa dehamAM dIrgha kALanI eka kuTeva je rIte caitanya svarUpa AtmAnI viparIta buddhi mANasa upara potAnuM prabhutva sthApI de karIne dehanA sukhe sukhI ane dehanA duHkhe che, te ja rIte A aviveka mANasane duHkhI banato Avyo che. zarIranA janma- dehabhAvamAM ja jakaDI rAkhe che. jIvana ane maraNamAM potAnA janma- tema chatAM je bhavyAtmAmAM jIvana ane maraNane mAnato-anubhavato AtmAnubhUtino tIvra talasATa janme che Avyo che. ane ene saphaLa banAvavA e paramAtmajanma-janmAMtarothI cAlI AvatI bhakti, sadguru-sevA, zAstrAbhyAsa, dehamAM AtmabhrAMtino A saMskAra eTalo jIva-maitrI, paropakAra Adi guNomAM badho daDhamULa banI gayo ke dehathI bhinna tathA yama, niyama AdinA pAlanamAM evA AtmatattvanA yathArtha svarUpano sAco puruSArtha kare che, tyAre deva-gurunI vicAra suddhAM ene kadI Avato nathI. kRpAthI eno dhyAna-yogamAM praveza thAya je bhavyAtmAne bhavasthitino paripAka che. vaLI kramazaH dhyAnAbhyAsamAM AgaLa thavAthI sadguruno samAgama thAya che, vadhatAM apUrvakaraNarUpa mahA samAdhinI temanA mukhe e AdarapUrvaka dharmanuM zravaNa bhUmikAmAM Ave che, tyAre e sAdhakane kare che; temaja tenA upara niyamita manana deha-bhinna paramAnaMdamaya AtmAnI kare che, tyAre tene dehathI bhinna AtmAnuM anubhUtinI be-cAra subhaga paLo lAdhe yathArtha svarUpa jANavA maLe che ane che, arthAt Atmika-AnaMdano AMzika AtmasvarUpanI pratIti karavAthI kaMika anubhava thAya che. ruci tenAmAM pragaTe che - e ruci anusAra AtmAmAM rahelA anAdinA e AtmapratItikAraka dharmAnuSThAnonuM avivekanA pelA saMskAra sAme vivekanA Asevana kare che. A tAjA ane prAthamika saMskAra Takkara deha sAthenI ekatAno aviveka - je zI rIte jhIlI zake ? eTale avivekano janmojanmathI paripuSTa banyo hoya che, vAyu vachUTatAM vivekarUpI dIpakano prakAza teno bheda-nAza karoDo janmanI dharmasAdhanA olavAi jAya che ane jIvAtmA punaH pachI paNa duHzakya che. enuM kAraNa e bhrAMta-dazAmAM pachaDAya che. che ke - aMdara paDelA avivekanA gherA A rIte viveka-aviveka vaccenuM dhyAna vicAra (savivecana) * 290 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharSaNa ghaNA samaya sudhI cAlu ja rahe che. thayo hoya che, te samyagu-darzana, avirata, je sAdhaka kusaMskArothI satata sAvadhAna virata, pramatta, apramatta Adi rahe che, arthAt tenA pAzamAM phasAto guNasthAnakomAM uttarottara vikAsazIla nathI te vivekanA divya prakAza dvArA avasthAne pAmato jAya che. bahirAtmabhAvano tyAga karI unmanIkaraNa Adi agiyAra karaNonI aMtarAtmabhAvamAM sthira banI, paramAtma- bhUmikA sudhInA vikasita dhyAna-yogamAM svarUpanI bhAvanAthI potAnA AtmAne sAdhakane kramaza: vizuddha-vizuddhatara bhAvita karavAmAM saphaLa thAya che. AtmAnubhUtino prakAza prApta thato jAya che. satu-cita-AnaMdamaya je pUrNa zuddha agiyAramA guNasthAnakamAM upazama svarUpa paramAtmAnuM che, sattAe evuM ja zreNi upara ArUDha thayelA cauda pUrvadhara svarUpa mArA AtmAnuM che. paramAtmA ane Adi mahAmunio cAritranI nirmaLa mArA AtmA vacce tattvataH koi bheda ArAdhanA sAthe suvizuddha dhyAnanI nathI. je bheda jaNAya che te paNa sopAdhika bhAvadhArAmAM AgaLa vadhatAM jo jarA paNa che ane baMnenuM nirupAyika svarUpa eka sAvadhAnI gumAve che, to zeSa rahelA sarakhuM che - maulika che. mohanA sUkSma saMskAro temanI sAdhanAmAM A rIte svAtmAmAM paramAtmabhAvanuM vikSepa Ubho karI de che ane bhrAMtinI abheda praNidhAna jema-jema daDha, daDhatara jALamAM phasAvI temane guNazreNithI bhraSTa thatuM jAya che. tema-tema dhyAtA-AtmAnA karI de che. pradeza-pradeze "soDahaM, soDAM"no aMtarnAda jo ke eka vAra paNa je bhavyAtmAne guMjI UThe che. AtmAno AMzika anubhava thaI gayo tAtparya ke - dehadRSTi vaDe AtmAne hoya che. "samyagu darzananI sparzanA thai jovo te bhAre aviveka che. AtmAnuM hoya che te mohavazAt brAMta banI jAya, yathArtha darzana paramAtmAnI AMkhe jovAthI to paNa tenA AtmAnI pUrNa-zuddha ja thAya che. A AMkha ukta praNidhAnanI avasthAnuM pragaTIkaraNa ardhapudgala paripUrNa pariNatinA prabaLa prabhAve UghaDe parAvarta-kALamAM avazya thAya ja che. che ane tyAre 'bhora bhayo.. no marma upazama ane kSAyomika bhAvanI anubhavagocara thAya che. avasthA audayika bhAvanuM jora vadhatAM je bhavyAtmAmAM apunabaMdhaka cAlI jAya che, paraMtu jyAre sUkSma avasthAthI bIjarUpe dhyAna-yogano AraMbha saMskArarUpa darzanamohano sarvathA nAza dhyAna vicAra (savivecana) * 291 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che, tyAra pachI patananI saMbhAvanA artha: uparokta karaNanA 1248396 rahetI nathI. kSAyika bhAvanuM samyag (channu) bhedo sAthe dhyAnanA covIsa bhedone darzana thayA pachI arthAta AtmAnubhUtimAM paNa guNatAM 96x24=3304 thAya che. bAdhaka darzanamohano kSaya thayA pachI sAdhaka tene chinnu) karaNayoga vaDe guNatAM bahu najIkanA bhaviSyamAM ja pUrNa-zuddha 2, 21,184 bhedo thAya che. e ja rIte AtmasvarUpano svAmI bane che. 2304ne 96 (channu) bhavanayoga vaDe - nirupayogIkaraNanI bhUmikAmAM guNatAM paNa 2,21,184 bhedo thAya che. vAsanArUpa upayogano arthAt AtmAmAM A baMne maLIne kula 4,42,368 paDelA mohAdikanA saMskArono abhAva dhyAnabhedo thAya che. thai jAya che. tethI, pharIne dehamAM kahyuM paNa che - AtmabhrAMti thavAnI saMbhAvanA rahetI "cAra lAkha, betALIsa hajAra, nathI. AtmA AtmAne AtmajJAna vaDe traNaso ane aDasaTha e chabI dhyAnanA AtmAmAM ja anubhave evI ucca prakAro jANavA.' sthitinuM nirmANa A karaNamAM thAya che. vivecanaH AtmAnI mukhya be zakti pUrvanA karaNomAM sattAgata mohAdika che : (1) yoga(kriyA)zakti ane (2) saMskAronA udbodhananI je zakyatA UbhI upayoga(jJAna) zakti.1 praNidhAna Adi hatI te ahIM nirmULa thAya che. chazu yoga prakAromAM pradhAnatayA dhyAnanA bheda-prabhedonI vizALatA yoga(kriyA)zaktinI ane unmanIkaraNa * mULa pATha : Adi chazu karaNomAM pradhAnatayA ra [gitA dhyAna (24) meTA : upayoga(jJAna)zaktinI uttarottara vizeSa 2304 . te verAyo: paUUvati- prabaLatA hoya che. saMstheffkhAtA: 2, 21, 284 | mana- dhyAna-sAdhanAmAM vaparAtI A baMne yoauraAa mevADa, mayaM 4, 42, 368 mAM prakAranI zaktionI maMdatA ane tIvratA 3 2 - anusAra dhyAnamAM paNa maMdatA-tIvratA 'cattAri sayasahassA hoya che. yoga ane upayoga zaktinA A bAyAlIsaM bhave sahassAiM / tAratamyane laine ja covIsa dhyAnanA kula tinni sayA aDasaTThA 4,42, 368 bheda thAya che te A rIte - niyA chamasthApaIII ' dhyAnanA covIsa prakArono 96 prakAranA 1. 'kokopayo nIveSa' - tattvArtha sUtra | 44-6 . dhyAna vicAra (savivecana) * 292 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAnayoga Adi sAthe ane 96 prakAranA unmanIkaraNa Adi sAthe saMbaMdha hovAthI 24 dhyAna bhedone 96 prakAranA ka2Na sAthe guNatAM 24496=2304 bheda thAya che. A 2304ne 96 karaNayoga sAthe guNatAM 2304496=2,21,184 bheda thAya che. A ja pramANe 24 (dhyAna) 4 96 (karaNa) = 2304 bhedane 96 prakAranA bhavanayoga sAthe guNavAthI paNa 2304 x 96 (bhavanayoga) 2,21,184 thAya che ane te baMne maLIne kula dhyAna bhedo 4,42,368 thAya che. (1) jaghanya azubhayogathI nivRtta sAdhakanuM (AjJAvicayAdirUpa) dharmadhyAna e praNidhAnayoga yukta dhyAna che. (2) madhyama azubhayogathI nivRtta sAdhakanuM (AjJAvicayAdirUpa) dharmadhyAna e praNidhAna-mahAyoga yukta dhyAna che. A vizALa bheda saMkhyA bhinna-bhinna prakAranA sAdhakonI apekSAe sArI rIte (3) utkRSTa azubhayogathI nivRtta sAdhakanuM (AjJAvicayAdirUpa) dharmadhyAna ghaTI zake che. samudita 24 dhyAna bhedonIe praNidhAna-paramayoga yukta dhyAna che. (4) jaghanya zubha yogamAM pravRtta sAdhakanuM dharma dhyAna e samAdhAnayoga yukta dhyAna che. (5) madhyama zubha yogamAM pravRtta sAdhakanuM dharma dhyAna e samAdhAnamahAyoga yukta dhyAna che. apekSAe dhyAnanA kula 4,42,368 bheda vicAryA. have temAMthI eka-eka dhyAna-bhedanI apekSAe thatAM 18,432 bhedano vicAra karIe jethI samudita 24 dhyAna bhedone samajavAmAM saraLatA thaze. 24 dhyAna bhedomAM prathama bheda dhyAna' (AjJA-vicayAdirUpa dharmadhyAna)ne 96 prakAranA yatnapUrvaka thatA karaNayoga sAthe guNatAM 1496=96 bheda thAya che, tene 96 prakAranA unmanIkaraNa Adi sAthe guNatAM 96x96=9216 bheda thAya che. (6) utkRSTa zubha yogamAM pravRtta sAdhakanuM dharma dhyAna e samAdhAnaparamayoga yukta dhyAna che. (7) jaghanya madhyastha bhAvathI yukta sAdhakanuM dharma dhyAna e samAdhiyoga yukta dhyAna che. e ja rIte sahaja bhAve thatA (8) madhyama madhyastha bhAvathI yukta 0 293 - bhavanayoganI apekSAe paNa 9216 bheda thAya che. 1496 (bhavanayoga) 96496 (karaNa) = 9216 thAya che. te baMne maLIne eka dhyAnanA kula bheda 18,432 thAya che. temAM karaNayoganI apekSAe thatA 96 dhyAna bhedo A pramANe che = dhyAna vicAra (savivecana) = Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhakanuM dharma dhyAna e samAdhi-mahAyoga ke "yoga' karatAM vIryanI zakti vadhu prabaLa yukta dhyAna che. hoya che ane vIryathI sthAma vadhu prabaLa (9) utkRSTa madhyastha bhAvathI yukta hoya che - A uttarottara vRddhi pAmatI sAdhakanuM dharma dhyAna e samAdhi-paramayoga prabaLatAmAM mukhya kAraNa tenAM viziSTa yukta dhyAna che. - AlaMbano che. (10) jaghanya ucchavAsanirodhathI 96 karaNanI apekSAe yukta sAdhakanuM dharma dhyAna e kASThAyoga 9,216 dhyAna bhedo yukta dhyAna che. karaNa yoganI apekSAe prathama (11) madhyama ucchavAsanirodhathI "dhyAna'nA je 96 bheda vicAryA, te yukta sAdhakanuM dharma dhyAna e kASThA- pratyekanA 96 prakAra unmanIkaraNa AdinI mahAyoga yukta dhyAna che. apekSAe thatAM hovAthI tenA kula 9, 216 (12) utkRSTa ucchavAsanirodhathI bheda thAya te A pramANe che. yukta sAdhakanuM dharma dhyAna e kASThA- (1) pUrvokta 96 dhyAnabhedo jayAre paramayoga yukta dhyAna che. jaghanya prakAranI nirvikalpa avasthAne yoganA mukhya 8 prakAra che. temAM pAme che, tyAre te unmanIkaraNayukta prathama prakAra-yoga"nA bAra bheda upara kahevAya che. mujaba che. e ja rIte zeSa sAta prakAra- (2) pUrvokta 96 dhyAnabhedo jayAre vIrya, sthAna, utsAha, parAkrama, ceSTA, madhyama prakAranI nirvikalpa avasthAne zakti ane sAmarthyanI apekSAe paNa pAme che, tyAre te mahonmanIkaraNayukta darekanA bAra-bAra prakAra upara mujaba kahevAya che. samajavA. pUrvokta 96 dhyAnabhedo jayAre A rIte prathama dhyAna (dharmadhyAna), utkRSTa prakAranI nirvikalpa avasthAne yogAdi AThanA bAra-bAra prakAro sAthe pAme che, tyAre te paramonmanIkaraNayukta guNavAthI 8812=96 prakAranuM thAya che. kahevAya che. te prayatnapUrvaka thatAM karaNayoganI (4) pUrvokta 96 dhyAnabhedo jyAre apekSAe samajavuM. mizra prakAranI nirvikalpa avasthAne A 96 dhyAna prakAromAM uttarottara pAme che, tyAre te sarvonmanIkaraNayukta yoga zaktinI prabaLatA hoya che. eTale kahevAya che. 1. phUTanoTa AgaLanA pRSTha para che. dhyAna vicAra (savivecana) * 294 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) pUrvokta 96 dhyAnabhedo jayAre pUrvokta 96 dhyAna prakArone trIjA jaghanya prakAranI nirvikalpa avasthAne nizcatanIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM pAme che, tyAre te unmanIbhavanayukta 768 bheda thAya che. kahevAya che. pUrvokta 96 dhyAna prakArone cothA (6) pUrvokta 96 dhyAnabhedo jyAre niHsaMjJIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 768 madhyama prakAranI nirvikalpa avasthAne bheda thAya che. pAme che, tyAre te mahonmanIbhavanayukta pUrvokta 96 dhyAna prakArone pAMcamA kahevAya che. nirvijJAnIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM (7) pUrvokta 96 dhyAnabhedo jyAre 768 bheda thAya che. utkRSTa prakAranI nirvikalpa avasthAne pUrvokta 96 dhyAna prakArone chaThThI pAme che, tyAre te paramonsanIbhavanayukta nirdhAraNIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM kahevAya che. 768 bheda thAya che. (8) pUrvokta 96 dhyAnabhedo jayAre pUrvokta 96 dhyAna prakArone sAtamA mizra prakAranI nirvikalpa avasthAne pAme vismRtIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 768 che, tyAre te 'sarvonmanIbhavanayukta bheda thAya che. kahevAya che. pUrvokta 96 dhyAna prakArone AThamA A rIte prathama unmanIkaraNanA ATha nirbaddhIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 768 prakAro sAthe pUrvokta 96 dhyAna bhedane bheda thAya che. guNavAthI kula 768 thAya te ja rIte pUrvokta 96 dhyAna prakArone navamA nizcittIkaraNa Adi pratyeka karaNanI apekSAe nirIhIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 768 paNa 768-768 evA bheda thAya che. bheda thAya che. pUrvokta 96 dhyAna prakArone bIjA pUrvokta 96 dhyAna prakArone dasamA nizcittIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM nirmatIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 768 768 bheda thAya che. bheda thAya che. 1. prayatnapUrvaka thatA karaNayoganA 96 dhyAna prakAromAM nirvikalpa avasthA baMne rIte prApta thai zake che. eTale ke unmanIkaraNanA ATha bhedomAM prathamanA cAra bheda prayatnapUrvaka prApta thatI dhyAnanI nirvikalpa avasthAnA sUcaka che ane unmanIkaraNa Adi cAra bheda e prayatna vinA sahajabhAve pragaTatI dhyAnanI nirvikalpa avasthAnA dyotaka che. temaja sarvonmanIkaraNa ane sarvonmanIbhavana A baMne bheda jaghanya, madhyama ane utkRSTa - A traNe prakAronA mizraNavALuM hoya che. bAkInAM badhAM karaNomAM paNa A rIte samajavuM. dhyAna vicAra (savivecana) * 295 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvokta 96 dhyAna prakArone agiyAramA nirvitarkIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 768 bheda thAya che. pUrvokta 96 dhyAna prakArone bAramA nirupayogIkaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 768 bheda thAya che. 9,216 bheda thAya che. bhavanayoganI (3) zUnyanA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda jANavA. (4) paramazUnyanA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda jANavA. (5) kalAnA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda jANavA. (6) paramakalAnA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda jANavA. apekSAe 9,216 bheda prayatnapUrvaka thatA ka2NayoganI apekSAe jevI rIte prathama 'dhyAna'bhedanA 9,216 kula bheda thAya che, tevI ja rIte prayatna vinA sahajabhAve thatA bhavanayoganI apekSAe paNa prathama 'dhyAna' bhedanA 9,216 bheda thAya che. 1 dharmadhyAna 4 96 bhavanayoga = 96 X 96 unmanIkaraNa = 9,216 A rIte ka2Nayoga ane bhavanayoganI apekSAe thatAM 9,2169,216 bheda maLIne kula 18,432 bhedo prathama 'dhyAna'nA thAya che. te rIte zeSa paramadhyAna, zUnya, paramazUnya Adi trevIsa dhyAna bhedonA pratyekanA paNa 18,432 bheda thAya che. te A pramANe - (9) bindunA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda jANavA. paramadhyAna Adi 23 dhyAnonI apekSAe dhyAnabhedo (10) paramabindunA karaNayoganI (2) paramadhyAnanA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda apekSAe9,216=18,432 bhedajANavA. jANavA. dhyAna vicAra (savivecana) 0 296 (6) jyotinA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda jANavA. (8) paramajyotinA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9,216 = 18,432 bheda jANavA. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) nAdanA karaNayoganI apekSAe (19) mAtrAnA karaNayoganI 9, 216 ane bhavanayoganI apekSAe apekSAe 9, 216 ane bhavanayoganI 9,216 = 18,432 bheda jANavA. apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda (12) paramanAdanA karayoganI jANavA. apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI (20) paramamAtrAnA karaNayoganI apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI jANavA. apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda (13) tArAnA karaNayoganI jANavA. apekSAe 9, 216 ane bhavanayoganI (21) padanA karaNayoganI apekSAe apekSAe 9,216 = 18,432 bheda 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe jANavA. 9, 216 = 18,432 bheda jANavA. (14) paramatArAnA karaNayoganI (22) paramapadanA karaNayoganI apekSAe 9, 216 ane bhavanayoganI apekSAe 9, 216 ane bhavanayoganI apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda jANavA. jANavA. (15) layanA karaNayoganI apekSAe (ra3) siddhinA karaNayoganI apekSAe 9 216 ane bhavanayoganI apekSAe 9 216 ane bhavanayoganI apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda jANavA. 9, 216 = 18,432 bheda jANavA. (16) paramalayanA karaNayoganI (24) paramasiddhinA karaNayoganI apekSAe 9,216 ane bhavanayoganI apekSAe 9, 216 ane bhavanayoganI apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda apekSAe9,216=18,432 bhedajANavA. jANavA. A rIte 24818,432=4,42,(17) lavanA karaNayoganI apekSAe 368 kula dhyAnanA bhedo thAya che. jemAM 9, 216 ane bhavanayoganI apekSAe chabastha jIvonI apekSAe saMbhavatA samasta 9, 216 = 18,432 bheda jANavA. dhyAnaprakArono samAveza thai jAya che. (18) paramalavanA karaNayoganI (1) yoganAM AlaMbano. apekSAe 9, 216 ane bhavanayoganI * mULa pATha : apekSAe 9, 216 = 18,432 bheda yo viracaM0 rUtyAdri yo jANavA. yoga uktastasyAlambanAni 290 // dhyAna vicAra (savivecana) * 297 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra manoyogaH, 'jaNavayasammaya' nissiA dasamA // 274 // ityAdi bhASAH 42, uppannavigayamIsaga 'kAlatiyaM' ityAdi 16, jIvamajIve a jIvaajjIve / ubhayaM 58 / taha'NaMtamIsagA khalu tata AsAM manazcintanAvasare paritta addhA a addhaddhA // 275 // manoyogatvam 58, AmaMtaNi ANavaNI jAyaNi bhASaNAvasare bhASAyogatvam 58 // taha pucchaNI a pannavaNI / audArikakAyayogo paccakkhANI bhAsA dvAtriMzabhedo jIvabhedAt - bhAsA icchANulomA a // 276 // artha : "yogo viriya0' ityAdi aNabhiggahiA bhAsA gAthA dvArA je yoga kahevAmAM Avyo che, bhAsA a abhiggahammi boddhavvA / tenAM AlaMbano 290 che. temAM manoyoga saMsayakaraNI bhAsA A pramANe samajavo. vAyaDa avvAyaDA ceva // 277 // 'jaNavaya-sammaya-ThavaNA - zrI zivaisules niyuti, pR. 416. nAme rUve paDucca sacce a| mAyAmo anusAra bhaassaan| vavahAra-bhAva-joge dasame baiMtAlIsa 10 tebha4 'kAlatiya'3 ovammasacce a|| 273 // tyAhi ||thaanusaar so 42 thAya kohe mANe mAyA lobhe che. A baMne maLIne aThThAvana prakAro pejje taheva dose a| thAya che. A badhA prakArono manathI hAsabhae akkhAiya uvaghAe ciMtana karatI vakhate aThThAvana prakArano 1. A gAthAnA artha mATe juo pariziSTa naMbara 8. 2. 275mI gAthA sivAyanI A sarva gAthAo "zrI pannavaNAsUtra'nA 11mA bhASApadamAM, 165mAM sUtramAM paNa che. 3. "zrI bRhat kalpasUtra'nI zrI malayagirisUri viracita TIkAmAM A gAthA jovA maLe che. te pATha mATe juo pariziSTa naMbara 8. 4. 'zrI bRhat kalpasUtra'nI zrI bhatyagirisUrikRta TIma kyananA soNa me A prabhArI cha - tAni ca SoDaza vacanAnyamUni - liMgatiyaM vayaNatiyaM, kAlatiyaM taha parukkha paccakkhaM / uvaNaya-'vaNayacaukkaM, ajjhatthiyayaM tu solasamaM // asyA(a)kSaragamanikA-'liMgatrayam'-iyaM strI, ayaM pumAn, idaM kulam ! 'vacana trikam'ekavacanaM, dvivacanaM, bahuvacanamiti / ' dhyAna viyAra (saviveyana) *288 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mnoyo| jane cha bhane posatI qute atra manaHprabhRtIni yogaprasAdAromahAvana 2no bhaassaayo| pane che. haNAlambanAni yathA vA raGgadAnAya vastre bhUNa 5 : pAzaH kriyate / 'puDhavI-daga-agaNi-mAruya- artha : pRthvI, a5, 6, vAyu, vaNassai'NaMtA paNiMdiyA cauhA / saadhaa29|| vanaspati ane paMthendriya se sarva vaNapatteyA vigalA cAra-cAra prakAre che. pratyeka vanaspati duvihA savve vi battIsaM // ' bhane visandriya (lendriya, tendriya, tatra pRthivyaptejo-vAyvananta- yandriya) 17 // 2 cha. sarva bhaNIne kAyikAH sUkSma-bAdaraparyAptA'paryApta- 32 me thAya cha. (6 x 4 = 24; bhedAzcaturdhA / saMjyasaMjJiparyAptA'- (1 + 3) x 2 = 8; 24 + 8 = 32 paryAptabhedAt paMcendriyAzcaturdhA / meho thAya che.) pratyekavanaspati-vikalendriyAH paryAptA- athavA pRthvIya, sAya, 'paryAptabhedAH / teukAya, vAyukAya ane anaMtakAya - e __ vaikriyaM paJcaviMzatidhA / saptAnAM pAMye sUkSma tathA pA62 bhane 5yatA nArakabhedAnAM paryAptA'paryAptabhedena cturdsh| tathA 25 sema yA2 (bheDothI vIsa vAyukAyikAnAM paJcendriyatirazcAM manu- 5 // 3. cha. SyANAM ca ekaikam / devAnAM caturvidhAnAM pNthendriyn| saMzI, asaMhI, yati paryAptAparyAptabhedenASTau-evaM 25 / bhane ati ama yA2 meho cha. AhArakaM caikavidham / evaM pratye vanaspatiya tathA kAyatrayasyApi bhedAH 58 / etadanta- visandriya-arthAt pendriya, tendriya, rgatatvAt taijasasyApi 58 / evaM yarindriya te. yaaren| yati bhane kArmaNasyApi 58 / evamAlambanAni apati ama se bheho DopAthI ten| // 290 // 18 ghaDArache. (20+4+8=32) 'kAlatrikam'-akarot, karoti, kariSyati ca / 'parokSa vacanaM'-yathA sa iti / 'pratyakSavacanaM' eSa iti / 'upanayaH'-statiH / 'apanayaH / nindA tayozcatuSkamupanayApanayacatuSkam,-yathA rUpavatI strItyupanayavacanam kurUpA strItyapanayavacanam, rUpavatI strI kintu duHzIletyupanayA'panayavacanam, kurUpA strI kintu suzIletyapanayopanayavacanam / tathA anyaccetasi nidhAya vipratArakabuddhyA anyad bibhaNiSurapi sahasA yaccetasi tadeva yad vakti tat SoDazamadhyAtmavacanam // 164 // pIThikA pR. 50 / dhyAna viyAra (saviveyana) * 288 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikriyayoga pacIsa prakAre che. nArakIjIvonA sAta bheda che. te darekanA paryApta ane aparyApta be bheda hovAthI badhA maLIne cauda bheda thAya che. vAyukAyano eka bheda che. paMcendriya-tiryaMca ane manuSyano ekeka bheda che. cAra prakAranA bhavanapati, vyaMtara jyotiSka ane vaimAnika devonA darekanA paryApta ane aparyApta be bheda hovAthI ekaMdare ATha bheda thAya che ema badhA maLIne pacIsa prakAro thAya che. (14+1+2+8=25). AhAraka eka prakArano che. A rIte traNe kAya - audArika, vaikriya, AhArakanA maLIne 58 bhedo thAya che. tejas zarI2 temAM aMtargata hovAthI tenA paNa 58 bhedo che. e ja rIte kAryanna zarIranA paNa 58 bhedo che. kula maLIne pa8 (manoyoga) + 58 (vAg yoga) + 58 (au. kAyayoga) + 58 (vai. kAyayoga) + 58 (A. kAyayoga) = 20 AlaMbano che. ahIM mokSasAdhakane yogaprAsAda upara caDhavA mATe mana, vANI ane kAyA vagere AlaMbanarUpa-TekArUpa che. jema vastu upara raMga caDhAvavA mATe tene prathama pAza ApavAmAM Ave che. vivecana : yoga, vIrya Adi mukhya ATha prakAranA je yogonuM varNana agAu kareluM che, tenA bhinna-bhinna AlaMbanonuM svarUpa ahIM batAvavAmAM Ave che. AlaMbana eTale zuM ? tenuM spaSTIkaraNa tenA mATe ApelAM udAharaNathI vicArIe 'jema vastrane raMga caDAvavA mATe prathama pAza ApavAmAM Ave che eTale ke bhAta vagere cIkaNA padArthonA pANImAM jhaboLIne vasane majabUta rIte bAMdhavAmAM Ave che. (jethI tenA upara raMga barAbara artha : traNa liMga - pulliMga, strIliMga, napuMsakaliMga. jema ke puruSa, strI ane kula. traNa vacana - ekavacana, dvivacana, bahuvacana. jema ke eka puruSa, be puruSa, ghaNA puruSa. traNa kALa - vartamAnakALa, bhUtakALa ane bhaviSyakALa. jema ke kare che, karyuM, karaze. parokSa vacana - jema ke 'te'. pratyakSa vacana - jema ke 'A'. upanaya vacana (prazaMsA vacana) - jema ke 'A rUpavatI strI che.' apanaya vacana (niMdA vacana) - jema ke 'A strI kurUpA che.' upanaya-apanaya vacana - jema ke 'A strI rUpavatI che, paraMtu duHzIlA che.' apanaya-upanaya vacana - jema ke 'A strI kadarUpI che, paraMtu suzIlA che.' adhyAtmavacana - manamAM juduM dhArIne bIjAne ThagavAnI buddhithI bIjuM kahevAnI icchA hoya chatAM sahasA je manamAM dhAreluM hoya, e ja bolAi jAya. A soLa bhedono ullekha 'zrI padmavaNA sUtra'nA bhASApadamAM 173mA sUtramAM paNa che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 300 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bese, Take, temaja tenI camaka khIle), A baMne sUkSma che ane te uparokta traNe tevI rIte yoga-prAsAda upara zarIranI sAthe ja rahelA hovAthI te baMne asmalitapaNe ArohaNa karI zakAya, tyAM zarIranA paNa 58-58 bheda thAya che. sthira rahI zakAya, te mATe (zubha ane pAMce zarIranA kula 174 prakAra thAya che sthira mana Adi) AlaMbano jarUrI che. ane traNe yoganA kula maLIne prathama-"yoga'nAM AlaMbana traNa che; 58+58+1740290 prakAra thAya che. mana, vacana ane kAyA. tenA peTAbheda jema vastrane raMgavA mATe prathama 290 che. temAM manoyoganA 58 prakAra pAzarUpa AlaMbana Avazyaka che, te ja che. vAgU (bhASA) yoganA 58 prakAra che. rIte ahIM yogarUpa mahela upara caDhavA te 'janapadasatya' Adi 42 prakAra ane mATe mana vagere AlaMbano Avazyaka che. kAla-trika' Adi 16 prakAro maLIne yoga zabdanA aneka artho che. ahIM 58 prakAra thAya che. 'yoga' zabda "AtmavIryanA arthamAM che, A badhA prakArono manathI ciMtana arthAt yoga eTale vIryAntarAya karmanA karatI vakhate pa8 prakArano manoyoga bane kSayopazama AdithI pugalanA AlaMbana che ane uccAraNa karatI vakhate 58 vaDe pravartamAna vIrya vizeSa che - je prakArano vA-yoga bane che. Atma-sAmarthyarUpa che ane tenuM kArya bhASA bolatA pahelAM tevA prakArano Atmapradezone karmakSaya mATe kAryazIla vicAra Ave che. pachI zabdono uccAra banAvavA te che. thAya che. eTale ja 'janapada satya' Adi saMsArI pratyeka jIvane vIryaMtarAya 58 prakAro ciMtananI daSTie manoyoganA karmanA kSayopazamAdithI pragaTelI prakAra kahevAya che ane bhASAnI daSTie Atmazaktino upayoga karavA pudgalanA vAga-yoganA prakAra kahevAya che. AlaMbananI AvazyakatA rahe che. jema kAyayoganA 174 prakAra che. jIvonA nadI, taLAva ke sarovaranA pANIno 32 bhedanI apekSAe dArika zarIranA upayoga nIka-nahera Adi dvArA bhinna25 prakAra thAya che, AhAraka zarIrano bhinna rIte thAya che, tevI rIte pratyeka eka prakAra che. saMsArI jIvamAM rahelI yogazaktino A rIte traNe zarIranA maLIne upayoga mana, vacana ane kAyAnA bhinna(32+25+1) 58 prakAra thAya che. bhinna AlaMbanathI thAya che. tejas zarIra ane kArmaNa zarIra - AtmAmAM rahelI vIryazakti eka ja dhyAna vicAra (savivecana) * 301 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovA chatAM teno upayoga karavAnAM sAdhana traNa hovAthI tenA paNa traNa prakAra paDe che. (1) kAyAnA AlaMbanathI thato vIryazaktino upayoga e kAyayoga kahevAya che. (2) vacananA AlaMbanathI thato vIryazaktino upayoga e vacanayoga kahevAya che. - (3) mananA mAdhyamathI thato vIryazaktino upayoga - e manoyoga kahevAya che. - artha : vIrya yoganAM AlaMbano jJAnAcAranA 8, darzanAcAranA 8, cAritrAcAranA 8, tapAcAranA 12 ane vIryAcAranA 36 prakAra ema kula 72 prakAranAM vIryayoganAM AlaMbano che. vivecana : 'vIrya' Atmika sAmarthyavizeSa che. Atmapradezo dvArA karmadalikone dhyAnAgnimAM nAkhavA-homI devA mATe prerita karavA te vIryayoganuM kArya che. jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIryanA viSayamAM AcaraNa karavuM te AcAra kahevAya che. A AcAra jJAnAdi pAMca prakArano che, tenuM yathArtha svarUpa jANI, samyag vidhipUrvaka pAlana karavAthI vIryayoganI puSTi ane zuddhi thAya che. Atmika sAmarthyarUpa vIryayoganAM utthAna ane vikAsamAM A AcArapAlana parama AlaMbana rUpa bane che. saMzI jIvone mana, vacana ane kAyA - traNe yogo hovAthI traNe yogonI nirmaLatA ane nizcaLatAnA pramANamAM temane yoganI zuddhi ane sthiratA thAya che. mana vagerenI zuddhi mATe sAta prakAranI prazasta ciMtA ane cAra prakAranI zubha bhAvanAnuM vidhAna dhyAnanI vyAkhyAmAM A graMthakAra maharSie karyuM che. A rIte pavitra-zuddha ane sthira banelA manoyoga, vacanayoga ane kAyayogane ahIM praNidhAnAdi 'yoga'nAM AlaMbana tarIke jaNAvyAM che, te yathArtha che. (2) vIryayoganAM AlaMbano mULa pATha : vIryayogAlambanAni - jJAnAcAra 8, darzanAcAra 8, cAritrAcAra 8, tapAcAra 12, vIryAcAra 36 evam 72 // dhyAna vicAra (savivecana) jJAnAcAra Adi AcArono nAmanirdeza ane tenI TUMkI samaja ahIM ApavAmAM Ave che. vistRta mAhitI jJAnI puruSo dvArA athavA anya graMthothI jANI levI. jJAnAcAranA ATha prakAra kAle vie bahumANe, uvahANe taha aniNhavaNe / vaMnaLa-satya-taDumaye, aTThaviho nANamAyAro // 1 // kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, * 302 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anindavana, vyaMjana, artha ane tadubhaya - (7) artha : zabdanA bodhya viSayane A ATha prakArano jJAnAcAra che. 'artha' kahe che; sUtronA tAtparyane, mULa (1) kAla : zAstromAM batAvelA bhAvane jALavIne zabdano vAstavika artha svAdhyAyanA nizcita samaye zruta-jJAnanuM karavo - te artha zuddhi che. paThana-pAThana, punarAvartana vagere karavuM. (8) tadubhaya : zabda ane artha (2) vinaya : jJAnI, jJAna ane baMnenI zuddhi jALavI rAkhavApUrvaka jJAnanAM upakaraNo-pustaka, pAnAM vagereno zAstrAbhyAsa karI, zAstrokta satyane ucita Adara karavo, jJAnadAtA guruno jIvanamAM bhAvita banAvavuM, arthAt vinaya karavo - UbhA thaIne sAme javuM, AtmasAt karavuM. jJAnanA A ATha Asana ApavuM, praNAma-vaMdana karavAM, AcAro e jJAnopAsanAnAM ATha aMga temanI AjJAnuM pAlana karavuM vagere. che; tenuM pAlana karavAthI jJAna-guNanI (3) bahumAna : jJAnI guru Adi vRddhi ane zuddhi thAya che. pratye AMtarika prIti, pUrNa sabhAva, darzanAcAranA ATha prakAra AdarabhAva rAkhavAM. nissaMkia nikkaMkhia, (4) upadhAna : jJAnanI upAsanA nibritiLichI manadaridrI mA mATe, sUtronA paThana-pAThananA adhikArI- uvavUha-thirIkaraNe, pAtra banavA mATe zAstrakathita tapomaya vaccha4-5mAvo maTTa | 2 | anuSThAna karavuM. niHzaMkatA, niSkAMkSatA, nirvi(5) anindavana : guru ane siddhAMta cikitsA, amUDha-daSTitA, upabRhaNA, vagereno amalApa na karavo. je gurue sthirI-karaNa, vAtsalya ane prabhAvanA - zAstrAbhyAsa karAvyo hoya, tenuM nAma na A ATha prakAra darzanAcAranA che. chupAvavuM. te ja rIte siddhAMtano apalApa (1) niHzaMkatA : "tameva sarve na karavo, zAstra-viruddha pratipAdana na karavuM. upakhaM% = nihiM parvayaM' - zrI (6) vyaMjana : sUtronI akSara- jinezvara devoe kahyuM che, te ja satya che, racanAne vaphAdAra rahevuM; sUtramAM kAnA, zaMkA vagaranuM che' - evI zAstravacanamAM mAtrA ane anusvAra vagereno vadhAro- deDha zraddhA rAkhavI, jarA paNa zaMkA na karavI ghaTADo na thAya; eka akSara paNa AgaLa- te prathama darzanAcAra che. pAchaLa na thAya, tevI pUrI sAvadhAnIpUrvaka, (2) niSkAMkSatA : kAMkSA eTale spaSTa ane zuddha sUtroccAra karavo. icchA-abhilASA. zrI jinezvara dhyAna vicAra (savivecana) * 303 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA pratye akhUTa zraddhA keLavavI. koi anya matanI, mithyA darzananI abhilASA karavI nahIM, tema ja dharmanA badalAmAM koi prakAranA bhautika phaLanI icchA karavI nahIM : A baMne prakAranI kAMkSA-icchA dhyeyamAMthI vicalita banAve che, mATe teno tyAga karavo. (3) nirvicikitsA : 'hitakArI vastumAM paNa te hitakara haze ke kema ?' evo mati vibhrama thavo te vicikitsA che. jema jinazAsana sarva hitakara che, dharmanuM ArAdhana sarva vAMchita phaLa ApanAra che, chatAM temAM pravRtti karavAthI 'mane phaLa maLaze ke kema ?' - A rIte dharmanA phaLamAM saMdeha utpanna thavo te vicikitsA che, tenAthI rahita thavuM te nirvicikitsA che. nirvivicikitsAno eka artha che muni-mahAtmAonAM malina vastra, gAtra Adi joi, tenI niMdA, jugupsA-ghRNA na karavI ane bIjo artha che - dharmanA phalamAM saMdeha utpanna karI, calacittavALA na thavuM. = (4) amUDha dRSTitA : jenAmAM sAcA khoTAne pArakhavAnI dRSTi na hoya te 'mUDhaSTi' kahevAya che. koino bAhya ThaThAro, ADaMbara, vANI-vilAsa ke camatkAro joi, tenA prati mohita na thavuM, paNa zrI jinezvara kathita satya mArga upara sthira citta rahevuM; jinazAsananI - lokottaratAmAM daDha vizvAsa rAkhavo te amUDha diSTatA che. (5) upabRhaNAH jinazAsana, caturvidha saMgha ane tenAM sAdhano - anuSThAno vagerenI sarvAMga suMdara vyavasthA, adbhutatAnI prazaMsA ka2vI tathA guNI puruSonA guNonI yogya prazaMsA karavI-samAnadharmInA guNanI prazaMsA karI tenI vRddhi karavI. (6) sthirIkaraNa : dharmamArgathI vicalita thanArane dharmamAM sthira rAkhavAno prayatna karavo. (7) vAtsalya : samAnadharmI para hRdayathI prema rAkhavo, tenA prati hitano bhAva rAkhavo tathA jina zAsananAM pratyeka aMgo-sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA, maMdira, mUrti, Agama, tIrtha vagere prati premabhAva dhAraNa karavo. (8) prabhAvanA : dharmano prabhAva lokonA hRdaya para paDe ane teo dharmAcaraNa karavAnI bhAvanAvALA thAya tevAM kAryo karavAM. temaja jina zAsana pratye lokono prema-Adara vadhe te rIte zAsana unnatinAM uttama kAryo karavAM. darzanAcAranA A ATha AcAronuM pAlana karavAthI darzana-guNanI puSTi ane sthiratA thAya che. cAritrAcAranA ATha prakAra bALa-no-nutto, paMcahiM samiIhiM tIhiM guttIhiM / dhyAna vicAra (savivecana) * 304 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esa carittAyAro, (6) mano-gupti : manano prazasta savido ropha nAyabbo / rU | nigraha, manane duSTa saMkalpomAM athavA cittanI samAdhipUrvaka pAMca samiti azubha vicAromAM pravartavA na devuM, ane traNa gupti vaDe (arthAt pAMca samiti samabhAvamAM sthira karavuM. traNa guti rUpa ATha pravacana mAtAnuM (7) vacana-gumi : vANIno saMyama, pAlana karavuM te) ATha prakArano mauna pALavuM, khAsa jarUra vinA na bolavuM. cAritrAcAra jANavo. (8) kAya-guti : kAyAno prazasta samitino artha che samyagu pravRtti, nigraha. kAyAnA halana-calana upara te pAMca prakAranI che. guptino artha che, aMkuza rAkhavo. sAmAnya rIte samiti prazasta nigraha ke nivRtti; tenA traNa zubha pravRtti pradhAna che ane guti zubhamAM prakAra nIce mujaba che - pravRtti ane azubhathI nivRtti svarUpa che. (1) iryA-samiti : acitta pRthvI A ATha AcAronA yathArtha pAlanathI upara sADA traNa hAtha lAMbI daSTi rAkhI, AtmAno cAritra-guNa vikase che. koi jIvane AghAta, pIDA, trAsa na thAya tapAcAranA bAra prakAra tevI kALajI rAkhIne gamanAgamana karavuM. __ aNasaNamUNoariyA (2) bhASA-samiti : hita-mita vittIsaMkhevaNaM rsccaao| madhura ane niravadya vacana bolavuM. kaThora kAyakileso saMlINayA ya, mArmika bhASA na bolavI. UghADA mukhe vo to hoTuM che rUDa che. na bolavuM. pAyacchittaM viNao, (3) eSaNA-samiti : vastra, pAtra, veyAvaccaM taheva sajjhAo / AhAra Adi zAstravidhi mujaba betALIsa jhANaM ussaggo'vi a, doSa TALIne grahaNa karavAM vagere. abhitarao tavo hoi // 36 // (4) AdAna-nikSepa-samiti : vastra, tapanA cha bAhya ane cha AtyaMtara pAtra, upakaraNo vagere jayaNA-sAvadhAnI ema bAra prakAra che, te A pramANe - pUrvaka levA-mUkavAM. * bAhya tapanA cha prakAra : (5) pAriSThApanikA-samiti : mala, (1) anazana : AhArano tyAga mUtra, zlekha vagere nirjIva bhUmi upara karavo. navakArazIthI laine ekAsaNa, jayaNA-upayogapUrvaka paraThavavAM-tyAga AyaMbIla, upavAsa yAvat mAsakSamaNa karavAM. Adi tapa anazanarUpa che. dhyAna vicAra (savivecana) * 305 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) uNodarI : potAnA cAlu * AtyaMtara tapanA cha prakAra : khorAkathI ochuM khAvAno vividha prakArathI (1) prAyazcitta : aparAdha-doSanI niyama rAkhavo. zuddhi kare, pApano cheda kare te 'AlocanA () vRtti-saMkSepa : vRtti eTale dravya Adi nava prakArano prAyazcitta tapa che. athavA AhAra-pANInI vastuo-teno (2) vinaya : jJAnI guNI upakArI saMkSepa eTale ghaTADo karavo, khAna-pAnanI Adino, mokSanAM sAdhanono, yathAvidhi cIjonI saMkhyA ghaTADIne maryAdita karavI. Adara, bahumAna, bhakti, ArAdhanA karavAM. (4) rasa-tyAga : zarIranI dhAtuone (3) vaiyAvRjya AcArya, upAdhyAya, puSTa kare, tene "rasa' kahe che. jema ke - sthavira, tapasvI, glAna vagerenI sevAdUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane pakavA. zuzruSA karavI. teno amuka maryAdAmAM athavA saMpUrNa (4) svAdhyAya : Atmahitakara evAM tyAga karavo. zAstro, graMthonuM adhyayana, adhyApana (5) kAya-kleza : kaSTa sahana karavuM. karavuM tathA vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, mana ane indriyonA vikAronuM samaja- anuprekSA ane dharmakathArUpa pAMca prakAranA pUrvaka damana karavuM e kAyika kaSTanuM svAdhyAyamAM tatpara rahevuM. prayojana che. (5) dhyAna : dhyAna eTale cittanI (6) saMlInatA : indriya ane kaSAyo ekAgratA. vividha viSayomAM bhaTakatA para jaya meLavavAnA hetuthI zarIranAM cittanI koI eka viSayamAM sthiratAaMgo saMkocavA-mana, vANI ane kAyAnI ekAgratA te dhyAna che. cAra prakAranA asat pravRtti rokavI-saMkocavI. dhyAnamAMthI prathamanAM be azubha dhyAna A cha prakArano bAhya (dhULa) tapa e Arta ane raudra dhyAnano tyAga karI, dharma AtyaMtara tapano hetu che. bAhya tapanA ane zukla dhyAnamAM tatpara thavuM. sevanathI zarIra uparanuM mamatva ane (6) kAyotsarga : pApazuddhi, AhAranI lAlasA ghaTe che. pariNAme vidhvajaya, Adi zubha saMkalpapUrvaka kAyAnI indriyo upara vijaya ane zArIrika mamatAno tyAga karI, kAyAne sthAnathI rogono abhAva thAya che. saMyamanI kriyA (sthira UbhA rahIne), vANIne maunathI, ane yoga sAdhanAmAM skUrti-ullAsa manane nizcita karelA dhyAnathI sthira karavuM. vadhavAthI nikAcita-prAyaH duSTa karmonI paNa A AtyaMtara cha prakAranuM tapa, mana nirjarA ityAdi aneka lAbho thAya che. ane AtmAnI vizeSa zuddhi karanAra che. dhyAna vicAra (savivecana) * 306 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIcAranA chatrIsa prakAra jIvanuM sAmarthya, Atmazakti ke AtmabaLane 'vIrya' kahe che. ukta jJAnAdi cAre AcAronA chatrIsa prakAronuM mana, vacana ane kAyAnI zaktine chupAvyA vinAyathAzakti AcaraNa karavuM e ja vIryAcAranA chatrIsa prakAra che. A pAMce AcAranA pAlanamAM ratnatrayI, sAmAyika, dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpa dharmanI ArAdhanA rahelI hovAthI, tenA dvArA samagra jina zAsananI ArAdhanA thAya che. dhyAna sAdhanAmAM Avazyaka mana, vANI ane kAyAnI sthiratAnuM baLa AcAra-pAlanathI ja keLavAya che, AtmavIryanI puSTi ane yogonI sthiratAmAM AcAra pAlana agatyano bhAga bhajave che. A apekSAe AcArapAlana e dhyAnanuM mULa che. A vAta spaSTa rIte samajAya che. (3) sthAmayoganAM AlaMbano * mULa pATha : sthAmamAlambanAni 'baMdhaNa-saMkamaNuvvaTaNA ya apavaTTaNA udIraNayA / uvasAmaNA-nihattI - nikAyaNA - catti pADuM // 2 // ' 'janmapayaDI' gAthA 2. artha : sthAma yoganAM ATha AlaMbano A pramANe che - (1) baMdhanakaraNa, (2) saMkramaNakaraNa, (3) urtanAkaraNa, (4) aparvatanAkaraNa, (5) udIraNAkaraNa, (6) upazamanAkaraNa, (7) nittikaraNa, (8) nikAcanAkaraNa. vivecana : 'sthAma' eka viziSTa Atma-sAmarthyarUpa che. je sAmarthyavizeSathI jIva potAnA Atmapradezo para coTelA karmanA dalikone khapAvavA mATe kheMcI lAve arthAt te karmadaliko alpakALamAM saralatAthI khapI jAya tevI bhUmikAvALA kare te 'sthAmayoga' che. uparyukta baMdhanakaraNa Adi ATha karaNo sthAmayoganAM AlaMbana che. eTale ke A baMdhanakaraNa Adi karaNo jyAre vizuddha koTinAM bane che tyAre tenA AlaMbane sthAmayoganuM utthAna thAya che. sthAmayoga Atmika sAmarthya svarUpa che ane karaNa paNa AtmAno eka viziSTa vIryapariNAma vizeSa che. sAdhaka AtmAmAM jyAre evA prakArano apUrva prayatnaapUrva vIrya pariNAma pragaTa thAya che. tyAre tenA AlaMbane sthAmayogarUpa eka 'vizeSovazya mAdhya; mA. 2272. 1.'vIyi tti vataM nIvastra tambuLa / ' 2. samyag jJAna, samyag darzana ane samyak cAritra A traNa guNane 'ratnatrayI' kahe che. dhyAna vicAra (savivecana) . 307 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTa prakAranA Atmika sAmarthyano ke prayatna-vizeSathI karmanI sthiti athavA prAdurbhAva thAya che ane tenA dvArA tenA rasamAM hAni thAya che, tene praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThA apavartanAkaraNa kahe che. rUpa yogo (dhyAno) vadhu prabaLa ane (5) udIraNAkaraNaH udaya aprApta karmavizuddha koTinAM bane che. dalikone je pariNAma ke prayatna vizeSathI ATha karaNonuM svarUpa udayAvalikAmAM lAvI udaya sanmukha karAya baMdhana Adi karaNonuM vistRtasvarUpa che, tene 'udIraNAkaraNa' kahe che. 'karmaprakRti', "paMcasaMgraha' Adi graMthomAM (6) upazamanAkaraNa : je pariNAma ke varNaveluM che. jijJAsuoe gurugama dvArA prayatna-vizeSathI karmone udaya, udIraNA, tyAMthI jANI levuM. ahIM te ATha nidhatti ane nikAcanAkaraNane ayogya karaNono saMkSepathI vicAra karIzuM. te A banAvAya te 'upazamanAkaraNache. pramANe che - (7) nidhattikaraNa : je pariNAma ke (1) baMdhanakaraNa : jIva mithyAtva, prayatna vizeSa vaDe karmone udvartanA tathA avirati Adi hetuo vaDe karma yogya apavartanA sivAya anya koi karaNa na pudgalone Atma-pradezo sAthe je vIrya lAge tevAM karAya che, tene 'nidhattikaraNa" prayatnavizeSa vaDe bAMdhe che, tene kahe che. 'baMdhanakaraNa" kahe che. (8) nikAcanAkaraNa : je pariNAma (2) saMkramaNakaraNa : eka karma svarUpe ke prayatna-vizeSa vaDe karmone koi paNa rahelAM prakRti, sthiti, rasa ane pradezono karaNa na lAge tevAM karAya che, tene anya sajAtIya karmarUpe pheraphAra-rUpAMtara 'nikAcanAkaraNa' kahe che. je pariNati ke prayatna-vizeSathI thAya che, A baMdhana Adi AThe karaNo kyAre tene saMkramaNakaraNa kahe che. jema ane kaI rIte apUrva koTinAM bane che, azAtAvedanIya-karmanA paramANuonuM te samajavA mATe jyAre jIva sarva prathama zAtAvedanIya-karmarUpe pariNamana thavuM. samyakatva pAme che, tyAre te kevA-kevAM (3) uvartanAkaraNa : je pariNati ke lakSaNo-guNothI yukta hoya che ane te prayatna-vizeSathI karmanI sthiti athavA samaye karmonI sthiti Adi paNa keTalI tenA rasamAM abhivRddhi thAya che, tene alpa pramANavALI hoya che, te jANavuM udvartanAkaraNa kahe che. jarUrI hovAthI ahIM saMkSepamAM teno (4) apavartanAkaraNa : je pariNAma vicAra karIzuM. dhyAna vicAra (savivecana) * 308 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama samyakatva prApti labdhio 'karmaprakRti'mAM batAvI che. mokSano mArga jIvane anAdi kALathI samyaktva prAptinI pUrve yathA-pravRtti Adi durlabha che. mithyAtva Adi doSone laine traNa karaNa karavAnAM hoya che. te traNa jIva potAnA sahaja-zuddha svarUpane ja karaNanI yogyatA pAMca labdhi dvArA pragaTe jANI zakato nathI, tenI zraddhA paNa karI che. te pAMca labdhio A pramANe che - zakato nathI. jaina zAsanamAM samyagdarzana, pAMca labdhio : (1) kSayopazama, samyajJAna ane samyaka cAritranA (2) vizuddhi, (3) dezanA-zravaNa, (4) samudAyane mokSamArga kahyo che. prAyogya ane (5) upazama. kAraNa ane kAryane paraspara saMbaMdha (1) kSayopazama-labdhi : sattAmAM che. eka kArya thavAmAM aneka kAraNo maLe rahelA karmonA anubhAga=rasaspaddhakonI che, tyAre te kArya thAya che. samyagdarzana prati samaya anaMtaguNahIna udIraNA Adi mokSanAM upAya-kAraNa che. A karavI arthAt je kAlamAM azubha samyagdarzana paNa 'kAla-labdhi' vinA thatuM jJAnAvaraNIya Adi karmasamUhanI prati nathI. koi paNa karmasahita bhavya AtmA samaya anaMtaguNahIna ghaTatI evI udIraNA vadhAremAM vadhAre kaMika nyUna ardhapudgala thAya tene kSayopazama-labdhi kahe che. parAvartakAla zeSa rahe tyAre prathama je labdhinA prabhAve tattvano vicAra samyaktva pAmavA yogya bane che. paNa karI zakAya tevo jJAnAvaraNIya Adi adhika kAla zeSa hoya to banato nathI karmono kSayopazama thAya che. - A eka kAla-labdhi che. bIjI kAla- (2) vizuddhi-labdhi : ukta labdhiono saMbaMdha karmanI sthiti sAthe kSayopazama-labdhithI azubha karmono rasa che. utkRSTa sthitivALAM karmo bAkI rahyAM ghaTavAthI saMklezanI hAni ane tenI hoya ke koDAkoDI sAgaropamathI adhika pratipakSI vizuddhinI vRddhi thAya che. te sthitivALAM karmo zeSa rahyAM hoya to prathama labdhithI janya zAtA Adi prathama samyatvano lAbha thato nathI. zubhakamanA baMdhamAM nimittabhUta ane bhavanI apekSAe paNa kAla-labdhi hoya azAtA Adi karmonA baMdhano virodhI je che. je bhavya che, saMjJI che, paryApta che, jIvano zubha pariNAma-tenI prAptine ja prati samaya anaMtaguNa vizuddhi dhAraka che - vizuddhi-labdhi kahevAya che. tene prathama samyaktva prApta thAya che. je bhAvamAM saMsAra pratye nirveda kAla-labdhinI jema bIjI paNa pAMca vairAgya hoya ane jIvAtmA pratye prema, dhyAna vicAra (savivecana) * 309 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmahita ane jIvAditattvano vicAra hoya te bhAva ja vizuddhi-labdhi che. kaSAyo maMda thavAthI vizuddhi-labdhi thAya che. (3) dezanA-zravaNa-labdhi : ukta bhAva dvArA jIvane mokSamArgamAM pariNata AcArya Adi sadguruno yoga tathA sarvajJa kathita, guru-upadiSTa cha dravya ane jIvAdi nava padArtha rUpa tattvopadezane grahaNa-dhAraNa karavAnI je zakti prApta thAya-te dezanAzravaNa-labdhi che. eTalA ja pramANavALo paDaze. keTalIka pApa-prakRtiono baMdha aTakI jAya che ane azubha karmaprakRtino rasa (anubhava) paNa ghaTI jAya che. mAtra be sthAnika rasamAM avasthita thai jAya che. AvI avasthA pragaTa thavI te prAyogya-labdhi che. A labdhi jinavacananI gADha ruci svarUpa hoya che. te jema sadgurunA upadezathI thAya che, tema upadeza Adi nimitta vinA pUrvabhavanA tathAsaMskA2nAbaLebhavapratyayarUpa paNa hoya che tathA narakAdi gatimAM te pUrvasaMskArathI ja hoya che. A cAra labdhio bhavya ane abhavya baMnene prApta thai zake che. temAM bhavya jIvane zraddhAdi guNanI pariNati rUpa viziSTa pariNamana thai zake che, jema maganA dANAmAM sIjhavAnI yogyatA hoya che, tethI te kramazaH sIjhIne pirapakva bane che-tema bhavya jIva zraddhAdi guNane paripakva banAvI mokSane prApta karI zake che. abhavya jIvanuM sattAe siddha sadeza svarUpa hovA chatAM koraDuM maganA dANAnI A tatvopadezanuM grahaNa jIvane jema tene tevA prakAranI zraddhAdi guNonI pariNati thatI nahIM hovAthI karmakSaya karIne te mukta banI zakato nathI. bhavATavImAM tathA tenI tattvajijJAsAne zAnti pradAna karanAra che, tenAthI tene svAtma svarUpamAM ekAgratA utpanna karavAno bhAva jAge che. (4) prAyogya-labdhi : jIva potAnA svarUpanuM parokSajJAna meLavIne tenA pragaTIkaraNa mATeno bhAva kare che, saMkalpa sAthe te dizAmAM puruSArtha sanmukha bane che, tyAre jIvanI karmasattAnI sthiti kSaya pAmIne antaH koDA-koDI sAgara pramANa ja zeSa rahI jAya che. have je navIna baMdha paDaze te paNa AvA vizuddha bhAvone laine A cAra labdhio prApta thayA pachI paNa jIvane samyaktva prApta thai ja jAya evo niyama nathI. A cAra labdhiomAM kramazaH tattvavicAra vikasato jAya che, chatAM tattvavicArakane samyaktva pragaTa thai jAya tevo niyama nathI, kema ke viparIta vicAra utpanna thavAnA kAraNe ke bhinna vicAromAM aTavAi javAnA kAraNe, tattvanI pratIti ane tattvano nirNaya na paNa thAya e saMbhavita che. to A dhyAna vicAra (savivecana) * 310 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitimAM samyaktvarUpa tattvanI antaHruci kai rIte pragaTe yA TakI zake ? (5) upazama-labdhi : prAyogya labdhivALAno prayatna tattvavicAra karavA sudhI sImita hoya che. paNa A pAMcamI upazama-labdhi pragaTa thayA pachI jIvane avazya samyaktvanI prApti thAya che. mithyAtva mohanIya karmane sarvathA upazamAvavAnI zakti e ja upazamakaraNa labdhi che. A labdhimAM jIvanAM pariNAmonI vizuddhi samaye-samaye anaMtaguNa vRddhi pAmatI hoya che, teno kAla aMtarmuhUrtano che. A pAMce labdhio saMjJI paMcendriya paryAptA bhavya jIvone hoya che. pAMca labdhivALA jIvonI vizeSatAo * * * A labdhivALA jIvo parAvartamAna zubha prakRtinA baMdhaka hoya che. uttarottara samaye anaMtaguNa vizuddha pariNAmothI yukta hoya che. zubha prakRtinA rasane anaMtaguNaanaMtaguNa vRddhi pamADe che ane be sthAnikamAMthI vadhArIne cAra sthAnika kare che. azubha prakRtinA rasane cAra sthAnikamAMthI ghaTADIne be sthAnika kare che. AyuSyakarmanA baMdhaka na hoya arthAt AyuSyavarjita sAta karmonI antaH * * traNa zubhalezyAmAMthI koi eka lezyAmAM vartato hoya che. prati antarmuhUrte azubha karmane paNa uttarottara palyopamanA saMkhyAtamA bhAge nyUna bAMdhato hoya che. AvI yogyatAvALA jIvo samyaktvanI prApti pahelAM (1) yathApravRttikaraNa, (2) apUrvakaraNa ane (3) anivRttikaraNa - A traNa karaNa kare che. A traNe karaNa e AtmAnI uttarottara adhika vizuddha koTinI avasthAo che, dhyAnanI bhUmikAo che. teno kAla alaga-alaga temaja samudita rUpe paNa antarmuhUrta pramANa kahyo che. ukta traNa karaNanI avasthAomAMthI pasAra thayA pachI jIva antarmuhUrtanI sthitivALA 'antarakaraNa' (upazAnta addhA)mAM praveza kare che. ahIM 'mithyAtva mohanIya'no sarvathA upazamana thavAthI prathama samaye ja upazama samyaktvanI prApti thAya che, tyAre AtmAne evo apUrvakoTino AnaMda anubhavavA maLe che - je pUrve kadI paNa anubhavyo na hato. koDAkoDI sthitinI sattAvALA hoya che. mati ajJAna, zruta ajJAna ane vibhaMgajJAna - A traNa ajJAnarUpa sAkAra upayogamAM vartatA hoya che. traNa yogamAMthI koi eka yogamAM vartato hoya che. * dhyAna vicAra (savivecana) * 311 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizuddhinuM tAratamya AvuM tAratamya hotuM nathI. A trIjA prathama yathApravRttikaraNanA pahelA karaNamAM praveza pAmelA, samAna samaye samaye pariNAmonI je vizuddhi hoya che, rahelAM sarva jIvonA adhyavasAya ane tenA karatAM bIjA samayanI vizuddhi vizuddhisthAna paraspara samAna ja hoya che. anaMtaguNI vizeSa hoya che. e ja rIte anaMta bhAga adhika Adi koi bheda apurvakaraNa ane anivRttikaraNamAM paNa temanAmAM hotA nathI. pUrva-pUrvanA samaya karatAM pachI-pachInA upazama ane kSapaka zreNimAM thatAM samaye uttarottara anaMtaguNa-anaMtaguNa apUrvakaraNa vagerenuM vizeSa svarUpa paNa adhika Atmavizuddhi hoya che. vizuddhinI karmaprakRti, paMcasaMgraha Adi graMthothI vRddhino A krama traNe karaNonA carama jANI levuM samaya sudhI hoya che. A yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa e uttarottara sthira A be karaNamAM eka sAthe praveza karanArA ane vizuddha adhyavasAya - pariNAma jIvomAM paNa paraspara vizuddhinuM tAratamya svarUpa hovAthI dhyAnAtmaka che - ema hoya che. koi jIva jaghanya vizuddhivALo spaSTa rIte samajI zakAya che. temAM hoya che, koi madhyama ane koi utkRSTa batAvelA vizuddhinA tAratamyano vicAra vizuddhivALo hoya che. vizuddhinA A karavAthI dhyAnanA bahusaMkhya bheda-prabhedono tAratamyane sAmAnya rIte cha vibhAgamAM vistAra paNa sArI rIte ghaTI jAya che ane vaheMcI zakAya che; jene prasthAna-patita- "yoga asaMkhya jina kahyA' - A paMktinuM vizuddhi kahe che te A rIte - tAtparya paNa hRdayaMgama bane che. koi eka jIvanuM vizuddhi sthAna A rIte ATha karaNonAM AlaMbane bIjA jIvana vizuddhi sthAna karatAM sthAmayogano prAdurbhAva thavAthI tenA (1) anaMtabhAga adhika, (2) asaMkhyA- dvArA AtmA potAnA pradezomAM vyApIne tabhAga adhika ane (3) saMkhyAtabhAga rahelA karmadalitone kheMcI lAve che. adhika hoI zake che. temaja (4) arthAt alpa kALamAM saralatAthI khapI saMkhyAtaguNa adhika, (5) asaMkhyAtaguNa jAya tevI bhUmikAvALA kare che. adhika ane (6) anaMtagaNa adhika paNa (4) utsAha, (5) parAkrama ane hoi zake che. (6) ceSTAyoganAM AlaMbano trIjA anivRttikaraNamAM vizuddhinuM * mULa pATha : dhyAna vicAra (savivecana) * 312 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsAhasya UrdhvalokavastucintA / parAkramasya adholokacintA / ceSTAyAH tiryaglokacintanam // artha : UrdhvalokamAM rahelI vastuonI ciMtA te - utsAhanuM AlaMbana che. adholokamAM rahelI vastuonI ciMtA te - parAkramanuM AlaMbana che. tiryazlokamAM rahelI vastuonI ciMtA te - ceSTAnuM AlaMbana che. 'lokaprakAza' Adi graMthomAM che, tyAMthI gurugama dvArA jANI levuM. ahIM teno saMkSipta vicAra karIzuM. lokapuruSa samagra loka cauda rajjupramANa che ane te puruSAkAra dhAraNa karato hovAthI tene 'lokapuruSa' kahevAmAM Ave che, arthAt samatala bhUmi upara be paga pahoLA karI, baMne hAtha keDa para rAkhI TaTTAra UbhelA puruSa jevo lokano AkAra che. tAtparya ke mAnavAkRti e lokapuruSanI AkRtinI ja laghu AvRtti che, paNa temAM rahelA AtmAnA asaMkhya pradezonuM pUrNa prAgaTya ane zuddhIkaraNa, ciMtanane lokasvarUpanA yathArtha ciMtanamAM DhALavAthI thAya che A rIte 'piMDe so brahmAMDe' ukti saMgata Thare che. samagra lokane potAmAM samAvIne rahelA lokapuruSanuM ciMtana ane dhyAna 'sarvatra suddhI bhavatu bho:' padanA satata jApa temaja vivecana AtmA anaMta vIryazaktino mahAsAgara che, ene jevAM AlaMbano maLe che tene anurUpa vIrya-zakti ullasita thaine potAnuM kArya kare che. utsAha, parAkrama ane ceSTA e AtmAnI vIrya-zaktinA sAmarthya vizeSanA ja viziSTa prakAro che. Urdhvaloka, adholoka ane tiryaMc lokanA padArthonA ciMtananA AlaMbane kramazaH utsAha Adi traNe yogo ullasita thAya che. A traNa yogomAM utsAha-yoganuM ciMtana-mananathI kramazaH pragaTe che. kArya AtmapradezomAM rahelA karmone upara lai javAnuM che, parAkrama-yoganuM kArya upara AvelA karma-dalikone pAchA nIce lai javAnuM che ane ceSTA-yoga potAnA sthAnamAM rahelA karma-pradezone sUkavI nAkhavAnuM kArya kare che. Urdhva, adho ane tiryak lokanA svarUpanuM vistRta varNana 'bRhat saMgrahaNI', eTale ke dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, jIvAstikAya ane kALa - A cha dravyothI A loka paripUrNa-vyApta che. anaMta karuNAvaMta bhagavaMtoe jIvo para upakAra karavAnA zuddha AzayathI AvA A lokanA traNa vibhAga pADIne tenA svarUpanuM yathArtha varNana karyuM che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 313 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A traNa vibhAga te Urdhvaloka, madhyaloka adholoka ane tioloka. cauda rAjalokanI madhyamAM asaMkhya adholoka dvIpo ane asaMkhya samudrothI vIMTaLAyelo cauda rajupramANa A lokano nIceno eka rajupramANa madhyaloka che. tenI sAta rajupramANa je adha bhAga che, te vaccovaca jambudvIpano meru parvata che. te adholoka che - ane te lokapuruSanA merunA mULamAM samabhUlA pRthivImAM ATha pahoLA karelA be paganA AkAravALo che. rucaka pradeza che.' A adholokamAM kramazaH nIce-nIce te samabhUtala pRthvIthI navaso yojana vistAra pAmatI chatrAkAravALI ratnaprabhA upara ane navaso yojana nIce - ema Adi nAmanI sAta narakabhUmio che. eka hajAra AThaso yojanapramANa ane - ratnaprabhA pRthivIno piMDa eka lAkha eka rAjanA vistAravALo ticchaloka eMsI hajAra yojana pramANa jADo che, tenI che, tenA uparanA navaso yojanamAM prakAza upara ane nIce eka-eka hajAra yojana karanArA sUrya-candrAdi jayotiSka devonAM choDIne zeSa eka lAkha aThyotera hajAra vimAno nIce jaNAvyA mujaba rahelAM che. yojanamAM tera pratara hoya che, temAM 30 samabhUlA pRthvIthI sAtaso nevuM lAkha narakAvAso-nArakInA jIvone utpanna yojana upara tArAonAM vimAno che. thavAnAM sthAno che. A vimAnothI dasa yojana UMce A tera pratara-tharanA bAra AMtarAmAM sUryanAM vimAno che. bhavanapati-devonAM bhavano-mAMDavA jevA A vimAnothI eMzI yojana UMce AvAso che. caMdranAM vimAno che. uparanA zeSa rahelA eka hajAra A vimAnothI cAra yojana UMce yojananA daLamAMthI so yojana upara- nakSatronAM vimAno che. nIcenA choDIne zeSa AThaso yojanamAM nakSatrathI cAra yojana UMce budha, ATha vyaMtaradevonI jAti rahe che ane tyAMthI traNa yojana UMce zukra, tyAMthI traNa upara choDelA so yojanamAM dasa- yojane guru, tyAMthI traNa yojane maMgaLa dasa yojana choDI, madhyanA eMsI ane tyAMthI traNa yojana UMce zaniyojanamAM ATha vANavyaMtara jAtinA devo grahanAM vimAno che. rahe che. aDhI dvIpanI upara rahelA sUryAdi 1. A bhUmi uparathI zrI jinAgamomAM batAvelAM badhAM mApo thAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 314 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyotiSka devonAM sarva vimAno meru bAda ATha lAkha yojananA vistAravALo parvatanI cAre bAju pharatAM rahe che, mATe puSkarA - dvIpa che. tyAMnAM kSetro tathA tene "cara' kahevAya che ane aDhI dvipanI parvatonAM mApa dhAtakI khaMDanI jema jANavAM. bahAranAM vimAno sthira rahelAM hovAthI puSkarArdha - dvipane cAre bAju pharato 'acara' kahevAya che. mAnuSottara parvata che. manuSyonI vasati samabhUlA pRthvInI nIcenA navaso tyAM sudhI ja hovAthI te "aDhI dvipa yojanamAM vyaMtara-vANavyaMtara devo rahe che. athavA manuSyalokanA nAmathI paNa tirya dizAnI apekSAe e eka oLakhAya che. tyAra pachI je asaMkhya rajajupramANamAM jambuddhipa Adi asaMkhya dvipo ane samudro che, te eka-ekathI dipo ane lavaNasamudra Adi asaMkhya bamaNA vistAravALA che ane temAM samudro che. A dvipa ane samudro tiryaMco rahe che tathA tyAM devonI uttarottara ekabIjAthI bamaNA nagarIomAM devo paNa vase che. vistAravALA che ane pUrva-pUrvanA dvipa- A asaMkhya dvipa-samudromAM sauthI samudrone gherIne valayAkAre rahelA che. chelle svayaMbhUramaNa dvipa ane svayaMbhUramaNa A sarva dvipa ane samudronI vacce samudra Ave che. manuSya lokano kula vistAra jevo goLa jambudvipa che. tenI madhyamAM eka pistAlIza lAkha yojanano che - temAM hajAra yojana UMDo ane navvANuM hajAra paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane yojana UMco - kula eka lAkha yojanano chappana advIpo - temAM manuSyo rahe che. meru parvata che, ane tenI dakSiNa-uttara manuSya, manuSyakSetramAMthI ja siddha dizAmAM bharatAdi sAta kSetro ane thai zake che, tethI siddhazilA paNa himavAna Adi cha varSadhara parvato vagere pistAlIza lAkha yojanapramANa che. tenI cAre bAju be lAkha yojananA vistAravALI - A manuSya lokanI vistAravALo lavaNa samudra che, tyAra pachI barAbara upara AvelI che. dhAtakIkhaMDa - cAra lAkha yojanapramANano Urvaloka che. tyAMnAM kSetro tathA parvato pUrvanA samabhUlA pRthvIthI navaso yojanA (jabUdvIpanA) mApathI bamaNA che. tenI UMce AvelAM grahonAM vimAno pachI cAre bAju ATha lAkha yojananA UrdhvalokanI hada zarU thAya che. tyAMthI vistAravALo kAlodadhi samudra che. tyAra asaMkhya yojana pramANamAM kaMika nyUna eka dhyAna vicAra (savivecana) * 315 Siaa Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajju pachI dakSiNa dizAmAM 'saudharma nAmano prathama devaloka Ave che ane uttara dizAmAM 'izAna' nAmano bIjo devaloka Ave che. A pAMca vimAnomAMthI vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita - A cAra vimAno cAre dizAmAM che ane pAMcamuM 'sarvArthasiddha' vimAna madhyamAM che. A badhAM vimAnomAM vasanArA devo 'vaimAnika' kahevAya che. temanA bheda-prabheda vagerenI vizeSa mAhitI gurugama dvArA jANI levI. adho, madhya ane Urdhva - A traNe loka maLI cauda rAjapramANano 'lokapuruSa' che. A cauda rAjanI gaNatarI ane vyavasthA A rIte che. tyAra pachI upara jatAM pAMcamo 'brahmaloka' devaloka che, tenA cha pratara che. pachI upara jatAM chaThTho 'lAMtaka' devaloka meruparvatanA madhyabhAgamAM goche, tenA pAMca pratara che. upara jatAM stanAkAranA cAra upara ane cAra nIce 'mahAzukra' devaloka che. tenA cAra pratara ema ATha rucaka pradezo che. tyAMthI kaMika che. tenI upara jatAM AThamo 'sahasrAra'nyUna sAta rAjapramANa UMco Urdhvaloka che ane kaMika adhika sAta rAjapramANa nIco adholoka che. A baMne maLI cauda rAjapramANa UMcAivALo lokAkAza che. devaloka che, tenA cAra pratara che. dakSiNa tarapha navamo 'Anata' ane uttara dizAmAM dazamo 'prANata' devaloka che. A baMne devokanA maLI kula cAra pratara che. tyAra pachI dakSiNa dizAmAM AgaLa jatAM agiyAramo 'AraNa' ane uttara dizAmAM bAramo 'acyuta' devaloka che, A baMnenA adholokanI vyavasthA (1) ratnaprabhA pRthvInA uparanA pratarathI zarkarAprabhAnA uparanA pratara sudhI eka rajju. temAM ratnaprabhA pRthvIthI, ghanodhi, ghanavAta, tanavAta ane AkAza anukrame nIce nIce rahelA che H A rIte pratyeka naraka pRthvImAM samajavuM. paNa cAra pratara che. tyAra pachI uparAuparI rahelA 'nava traiveyaka'nAM vimAno che. te navenA nava pratara ja che. tyAra pachI upara jatAM sarakhI sapATIe rahelAM pAMca 'anuttara'nAM vimAno che. A pAMcano pratara eka ja che. (2) zarkarAprabhAnA uparanA pratarathI lai, vAlukAprabhAnA uparanA pratara sudhI eka bIjo raju. 1. pratara eTale uparAuparI valayAkAre goThavAyelA mALa. A baMne devalokanA maLIne kula te prato che. tyAra pachI upara jatAM dakSiNa dizAmAM trIjo 'sanatkumAra' ane uttara dizAmAM cotho 'mAhendra' devaloka Ave che. tenA bAra prataro che. dhyAna vicAra (savivecana) 0 316 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) vAlukAprabhAnA uparanA pratarathI (5) "azruta'nA chellA pratara sudhI lai paMkaprabhAnA uparanA pratara sudhI eka pAMcamo rajaju. trIjo rajaju. (6) raiveyakanA navamA pratara sudhI (4) paMkaprabhAnA uparanA pratarathI chaThTho raju. laI dhUmaprabhAnA uparanA pratara sudhI eka (7) lokAnta sudhI sAtamo rAja pUrNa cotho raju. thavAthI adho-Urdhva baMne maLI saMpUrNa loka (5) dhUmaprabhAnA uparanA pratarathI caudarAja pramANa UMco jANavo ane tenI laI tama:prabhAnA uparanA pratara sudhI eka pahoLAi adholokamAM sAtamI naraka pAMcamo raju. pRthvItale kAMika nyUna sAta rajajunI che, (6) tama:prabhAnA uparanA pratarathI pachI kramaza: ghaTatAM-ghaTatAM madhya-nAbhinA laI tamatama:prabhA pRthvI sudhI eka chaThTho sthAne eka rajajunI pahoLAi rahe che. rajaju. tyAra pachI UrdhvalokamAM vadhatAM-vadhatAM (7) tama:tama:prabhA pRthvIthI lai hAthanI be koNInA sthAnanI pahoLAI lokanA cheDA sudhI eka sAtamo rajaju. pAMca rajajunI thAya che. te pachI ghaTIne A pramANe sAta naraka pRthvIo vaDe mastakanA sthAne eka rajajupramANa adholoka kaMika adhika sAta pahoLAi rahe che. rajupramANanI UMcAimAM che. merunA madhyabhAge trasa nADI che. te UdgalokanI vyavasthA eka rajajupramANa pahoLI ane cauda (1) ratnaprabhAnA uparanA pratarathI rajUpramANa lAMbI-UMcI che. trasa jIvonI laI saudharma-prathama devalokanA teramA utpatti temAM ja thAya che. prataranA vimAnanI dhajAnA aMta sudhI eka cauda rAjalokanI sparzanA rajaju. jinAgamomAM spaSTapaNe jaNAveluM che (2) saudharmathI lai cothA mAhendra ke - "kevaLI bhagavAna jyAre kevaLI devalokanA bAramA prataranA vimAnanA samughAtanI prakriyA kare che, tyAre ATha aMta sudhI bIjo eka rajaju. samayanI A prakriyAmAM cothA samaye teo (3) lAMtaka'nA pAMcamA prataranA potAnA AtmAnA eka-eka pradezane aMta sudhI trIjo eka rajaju. AkAzanA pratyeka pradezamAM goThavIne sarva (4) "sahasrAra'nA cothA pratara sudhI lokavyApI bane che." cotho rajaju. koika zrutajJAnI mahAtapasvI dhyAna vicAra (savivecana) * 317 A 1 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munirAja ilikAgati vaDe anuttara vimAnamAM utpanna thatA hoya tyAre ahIMthI sAta rAja sudhI UrdhvalokanI sparzanA kare che. A rIte samyagdaSTa, dezivarita vagere uttama AtmAo paNa utkRSTathI pAMca rAjanI sparzanA kare che. A badhA parama pavitra AtmAonA pavitratama Atma-pradezonA pAvanakArI sparzathI A Akho ya loka pAvana thayelo che temaja Aje ya pAvana thai rahyo che. A pavitratAno samyag paNe vicAra karatAM anaMta upakArI bhagavaMtonA anaMta upakAra sAthe AMtiraka joDANa thAya che. tenA prabhAve sAdhakane AdhyAtmika sAdhanAmAM akhUTa baLa maLe che ane temAM AgaLa vadhatAM nirmaLa dhyAnayoga vaDe e vizvavyApI pavitratAno kaMika aMze anubhava paNa karI zake che. zuddha AtmAnI aciMtya zaktinA svAbhAvika A prabhAva upara jema-jema ciMtana-manana-dhyAna kendrIbhUta thAya che, tema-tema abhedAnubhUtinI kakSA paripakva thAya che, vizvAtmabhAvanI bhUmikA sudRDha thAya che, vizvezvara vItarAga paramAtmAnuM dhyAna lAgu paDavA mAMDe che. lokvarUpanA ciMtananuM mahattva cauda rAjalokanuM temaja temAM rahelA jIvAdi dravyonuM ciMtana saMvega ane vairAgya Adi guNone pragaTAve che. mumukSu sAdhake jenA vaDe potAnI samagratAne nitya bhAvita karavAnI che, te bAra bhAvanAomAM 'lokasvarUpa' bhAvanAne paNa sthAna che. saMsthAna vicaya dhyAnamAM paNa loka svarUpanuM ciMtana karavAnuM vidhAna che. bhAvanA saMvararUpa che, je AvatAM karmono nirodha kare che ane dhyAna nirjarArUpa che, je jUnAM karmono kSaya kare che. A rIte lokasvarUpanI vicAraNA dvArA temAM chUpAyelAM tattvagarbhita UMDA rahasyo spaSTa-spaSTatara thatAM te AdhyAtmika sAdhanAnuM eka aMga banI rahe che. lokasvarUpanA ciMtananA muddAo kSiti-pRthvI, valaya-dhanodadhi Adi, dvipa-jambUdvipa Adi bharatAdi kSetro, lavaNa samudra Adi sAgaro, nakaratnaprabhAdi, vimAna-jyotiSa Adi devonAM vimAno, bhavana-asurakumAra Adi bhavanapati devonAM sAta karoDa botera lAkha bhavano. lokasvarUpanA ciMtana mATe jarUrI muddA 1. A saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo : sarvajJa kathita parama sAmAyika dharma' (kartA : vi. kalApUrNasUri) sparzanA dvAra vibhAga, pR. 78. 2. nAyasvamAvo ca saMvevarAvArtham| - tattvArthasUtra. dhyAna vicAra (savivecana) * 318 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TAMkyA pachI ciMtana kema karavuM te joie - AtmA vizuddhatara ane vizuddhatama banato (1) UrdhvalokamAM rahelA devo ane jAya che. temane rahevAnAM vimAnAdinuM svarUpa, jinAgamomAM batAvelA dravyAnuyoga, temanI saMkhyA vagerenuM ciMtana karavAthI caraNakaraNAnuyoga, kathAnuyoga ane 'utsAha' yoga vRddhigata thAya che. A gaNitAnuyoga - A cAre anuyogonuM utsAha, dabAyelI Atmazaktine pragaTa adhyayana, manana, ciMtana saMvara - kare che. nirjarArUpa Atma-sAdhanAmAM potapotAne (2) adholokamAM rahelA bhavanapati sthAne Avazyaka ane upakAraka che. eka nikAyanA devone rahevAnA bhavanAdi tathA paNa anuyoganI upekSA e sAdhakanI narakAvAsa vagerenA ciMtana vaDe 'parAkrama' sAdhya pratyenI upekSA che. yoga vRddhi pAme che. utsAharUpa vIrya Atmika sAdhanAnA mArge saMgIna zakti dvArA upara lai javAyelAM kamane vikAsa karavAnI utkaTa bhAvanAvALA pAchAM nIce lai AvanAra eka viziSTa sAdhako mATe A anuyogonuM yathArtha Atmazaktine 'parAkrama' kahe che. jJAna-zraddhAna ati Avazyaka che. (3) tiryam lokamAM rahelA dvipa, (7) zakti-yoganAM AlaMbano samudra vagerenA ciMtana vaDe "ceSTA' yoga * mULa pATha : vRddhi pAme che. sva-sva sthAne rahelAM zaoN: tattva-paramatattvarittA | karmone tapelA lokhaMDanA bhAjanamAM rahelA artha : jIvAdi tattva ane dhyAnapANInI jema sUkavI nAMkhanAra eka paramadhyAna Adi-parama tattvanI ciMtA e viziSTa Atmazaktine "ceSTA' kahe che. zakti-yoganAM AlaMbano che. traNe lokamAM rahelA sarva padArthomAM vivecana : eka viziSTa prakAranA jIva mukhya che ane tenA utkRSTa maMgalanuM AtmAnA sAmarthyane zakti kahe che. ciMtana karatA rahevAthI apUrva utsAha vadhe jIva ane karmone parasparathI alaga che. jenAthI traNe lokanA sarva padArthonuM karavA mATe zaktinI abhimukhatA sAdhavI, yathArtha ciMtana karavAnI mahAna kaLA sAdhI te zakti-yoga che. zakAya che, ane tenA dvArA dhyAnamAM paNa jIva, ajIva Adi nava tattvonA vizeSa-vizeSa sthiratA prApta thAya che. svarUpanuM ciMtana e tattva-ciMtA che. sthira-nizcaLa dhyAnathI karmakSayanI dhyAna, paramadhyAna Adi covIsa prakriyA vegavaMta bane che ane tenAthI prakAranAM dhyAno ane tenA bheda-prabhedonA dhyAna vicAra (savivecana) * 319 che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpanuM ciMtana - e parama-tattvaciMtA che. (4) pApa, (5) Agnava, (6) saMvara, A baMne prakAranI ciMtAo zakti- (7) nirjarA, (8) baMdha ane (9) mokSa. yogane pragaTa karanAra temaja puSTa karanAra jIva dravyanI svataMtratA ane hovAthI tenA AlaMbanarUpa che. viziSTatA sarvajJa-sarvadarzI tIrthaMkara paramAtmA jIva svataMtra dravya che. dharmAstikAya pravacana dvArA nava tattvonA vizada Adi anya pAMca dravyothI tenuM svarUpa svarUpane prakAzita kare che - samajAve che, ane lakSaNa sarvathA bhinna che. gaNadhara bhagavaMto tattvonA svarUpane dravya guNa ane paryAyathI yukta hoya sUtrarUpe gUMthe che. che. ethI jIva dravya paNa guNa ane paryAya gaNadhara bhagavaMto dvArA praNIta yukta che, temaja nitya che. jinAgamo e nava tattvono ja artha jIvano dravyarUpe kadI nAza thato nathI. vistAra che ane anya suvihita AcArya je sadA jIve che, jIvato hato ane jIvaze. bhagavaMto Adi dvArA racAyelA prakaraNa- te avinAzI jIva, potAnA 'upayoga" graMtho vageremAM paNa nava-tattvonuM ja svabhAvane kadI choDato nathI, bhale pachI vistRta vivecana karavAmAM AvyuM che. te narakamAM hoya ke nigodamAM hoya. jagatanA samasta cara-acara padArtho je dharmo dravyanI sAthe rahenArAane dharma, yoga ke adhyAtmanI sarva sahabhAvI hoya, tene "guNakahe che. jJAna, sAdhanAo A navatattvomAM ja samAyelI darzana, cAritra, vIrya Adi guNo che. je che. nava-tattvothI alaga koi vastu nathI. sadA jIvanI sAthe ja rahe che; koi paNa kALe dhyAna-paramadhyAna Adi dhyAno paNa jIvamAM A guNono abhAva thato nathI. nirjarA tattvanA aMgabhUta hovA chatAM, je dharmo kramabhAvI hoya, eTale ke parama tattvarUpe teno svataMtra nirdeza e utpanna thanArA ane nAza pAmanArA hoya, Atma-sAdhanAnA mArge tenI sarvAdhika tene "paryAya' kahe che. paryAyono utpAda pradhAnatA, kSamatA ane anivAryatA ane vyaya thAya che, chatAM dravya ane guNa sUcita kare che. dhruva - kAyama rahe che. have nava-tattvonAM nAma ane tenA tAtparya ke - svarUpano TUMkamAM vicAra karIe. dravyanI apekSAe jIvadravya eka che. nava-tattva nIce mujaba che - kSetranI apekSAe jIva asaMkhya (1) jIva, (2) ajIva, (3) puNya, AtmapradezomAM rahe che. dhyAna vicAra (savivecana) * 320 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta che. kALanI apekSAe jIva anAdi-jIvone paNa saccidAnaMda svarUpe jue che. dravyarUpe AtmA, paramAtmA svarUpa ja che. sarva jIvonA ATha rucaka pradezo sadA karmarahita-nirAvaraNa hovAthI siddha sadeza zuddha che, arthAt jIva mAsamAM paramAtmazakti rahelI che, tene upAdAna zakti kahe che. jIvanA cauda sthAno-bheda, cauda guNasthAna, cauda mArgaNA A sarva jIvanAM pariNAmo che, jIvanI avasthAo che - te badalAyA kare che, paNa jIva kadI badalAto nathI. teno zuddha jJAyakabhAva sadA eka svabhAvavALo che. 3 bhAvanI apekSAe jIva anaMta paryAyavALo che, arthAt jIvanA anaMtA jJAna paryAyo, darzana paryAyo, cAritra paryAyo ane agurulaghu paryAyo hoya che. 'i AyA'A sUtra-pada cetanA lakSaNanI apekSAe AtmA eka che' ema jaNAve che. judI-judI apekSAothI jIvonA aneka bheda aneka rIte zAstromAM batAvavAmAM AvyA che, temAM 'cetanA'nI apekSAe jIvano eka bheda kahyo che. AtmAnuM je sat-citra-AnaMdamaya zuddha svarUpa che, te sarva jIvonuM eka sarakhuM che. svarUpathI sarva jIvo sadaza che. jevo svabhAva siddha-paramAtmAno che, tevo ja svabhAva sarva-jIvono che. ethI ja je yogI puruSo saccidAnaMdamaya svasvabhAvamAM magna hoya che, teo sarva avasthAo che. paramAtmA zuddha nayanI dRSTie uparyukta sarva avasthAo karmajanya hovAthI upAdhirUpa che. jIva svayaM sakaLa upAdhiothI rahita, niSkala ane zuddha sphaTika sardeza nirmaLa che. bahirAtmA, aMtarAtmA ane A traNe AtmAnI ja 1. veLiI vva, saMghAtItakhavezamogAtuM | bRhatkalpasUtra pIThikA. kAle aNAdinihaNaM, bhAve nANAiyA'NatA / / 154 / / 2. cauda mArgaNA-jIvonI bAhya ane AMtarika jIvana saMbaMdhI anaMta bhinnatAonuM eka buddhigamya vargIkaraNa, tene mArgaNA kahe che. te mukhya 14 mArgaNAo nIce mujaba che : (1) gati, (2) indriya, (3) kAya, (4) yoga, (pa) veda, (6) kaSAya, (7) jJAna, (8) saMyama, (9) darzana, (10) lezyA, (11) bhavya, (12) samyaktva, (13) saMttI, (14) AhAraka. gati Adi cAra avasthAone laine jIvamAM gunnasthAna AdinI mArgA eTale ke vicAraNA karavAmAM Ave che, te avasthAone mArgaNA kahe che. 3. jIvasthAnAni sarvANi, guNasthAnAni mArgaNAH / parinAmA vivartane, jhIvastu na vAcana // 21 || upAdhiH karmaNaiva syA-dAcArA''dau zrutaM hyadaH / vibhavAnityabhAve'pi tato nityasvabhAvavAn // 40 // 1 - dhyAna vicAra (savivecana) 0 321 - - - dA. dA. 20. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarAtmabhAva vaDe bahirAtmabhAvano tyAga karIne pracchanna paramAtmabhAvane pragaTa karI zakAya che, pAmI zakAya che. AtmAmAM paramAtmA banavAnI yogyatA rahelI che. tethI ja AtmA jyAre paramAtmA sAthe ekatva bhAvanAthI bhAvita banI samApatti siddha kare che, tyAre paramAtmatulya potAnI Atmazaktine jANe che. (je AtmA A paramAtmabhAvanAno 'viSaya' nathI banato, tene A tAttvikI samApatti thatI nathI.) paramAtma-dhyAnanA prabhAve avidyAmithyA mohano nAza thavAthI, pratyeka avasthAmAM pracchazarUpe rahelI paramAtmazaktinuM jJAna thAya che. jagatanA sarva jIvo svarUpanI, zaktinI apekSAe samAna che, tethI te sarva jIvo pratye maitrIbhAva-snehabhAvasvatulya bhAva dAkhavavo temaja tadanurUpa pravRtti karavI te mumukSu sAdhakanuM kartavya che ema jJAnI puruSo pharamAve che. je prema lAgaNI ApaNane ApaNI jAta mATe che, ApaNA nikaTavartI jIvo mATe che, te prema ane lAgaNIne jIvajAti sudhI vistAravI e ja 'sAmAyika'nuM pravezadvAra che. - traNa jagatanA tamAma jIvo jyAre Atmavat ane AtmabhUta pratIta thAya che, tyAre sarva prakAranA azubha Asrava karmabaMdhanAM dvAro baMdha thAya che ane saMvaranirjarA svarUpa cAritranuM zuddha pAlana thavA sAthe Atmarati anubhavAya che. zuddha nayanI dRSTie cetanA lakSaNathI jIvano eka bheda che, tema vyavahAra nayanI dRSTie jIvanA 2, 3, 4, 5, 6, 14 yAvat 563 bheda paNa thAya che ane te bhedavALA jIvomAM paNa auyika, kSAyopazamika Adi bhAvonI vicitratAne laine aneka prakAranI vicitratAo jovA maLe che. jIvonI karmajanya te-te viSaya avasthA-vizeSane laine paNa temanA pratyeno maitrIbhAva khaMDita na thAya, dveSa ke tiraskAra na thAya, mATe du:khI jIvo pratye karuNA, guNI jIvo pratye pramoda ane viparIta vRttivALA jIvonA doSa pratye upekSA-madhyastha bhAva rAkhavAthI 'mittI me savva bhUesa'nA pariNAmane akhaMDa rAkhI zakAya che. upakArI bhagavaMto pharamAve che ke dharmanI pariNita pahelAM jIvane je maitrI potAnI jAta sAthe hoya che, je pramoda potAnA guNa mATe hoya che, je karuNA potAnAM du:kha pratye hoya che, je upekSAbhAva potAnA doSa pratye hoya che dharma pariNati pachI te ja maitrIbhAva samasta jIvajAti sAthe hoya che, tevo ja pramoda sarva guNIjanonA guNa pratye hoya che, tevI ja karuNA sarva du:khI jIvo pratye dhyAna vicAra (savivecana) * 322 - Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che, tevo ja udAsInabhAva sarvanA Ama upayoga (cetanA) e jIvanuM doSo pratye hoya che. svarUpadarzaka lakSaNa che, tethI te traNe A rIte upayoga ane upagraha dvArA kALamAM sarva jIvomAM vyApakarUpe avazya tathA dravya-guNa-paryAyathI jIvatattvanA hoya che. upayoga vinAno jIva kyAreya sUkSma svarUpanuM ciMtana karavuM e jIvatattvanI hoto nathI. temaja jIva sivAya bIjA ciMtA che. koI dravya (padArtha)mAM te upayoga A ciMtA eTalI sAttvika ane (saMvedanAtmaka zakti) hoto nathI. tAvika che ke tenA satata abhyAsathI jIvanuM bahiraMga lakSaNa 'upagraha' che. citta, sUkSma-sUkSmatara temaja zuddha-zuddhatara enAthI pratyeka jIvano anya sarva jIvo sAthe banIne dhyAnapAtra bane ja che. paraspara kayo saMbaMdha che, teno bodha thAya che. jIvanAM be lakSaNa upagraha eTale jIvono paraspara - je sadA jIve che, tene jIva kahevAya eka bIjAnA hitAhitamAM nimittabhUta che. "jIva-AtmA-cetana' vagere ekArthaka banavAno svabhAva.1 nAmo che. caitanya zaktinA tAratamyane laine jIvanuM aMtaraMga lakSaNa 'upayoga" che, jema 'upayoga'mAM tAratamya hoya che, tema upayoganA be prakAra che : (1) sAkAra upagrahamAM paNa tAratamya hoya che, eTale upayoga, (2) nirAkAra upayoga. A baMne lakSaNo dareka jIvamAM hoya ja che. sAkAra upayoga vastunA viziSTa 'upagrahano prayoga upakAra, sahAya svarUpane batAve che, tene "jJAna" kahe che arthamAM paNa thAya che. jema ke - je sAdhu : te bheda-grAhaka che. gacchanA sAdhuone bhojana, zrata AdinA nirAkAra upayoga vastunA sAmAnya dAna vaDe upakAra kare che, te sAdhu gacchano svarUpane batAve che, tene "darzana paNa kahe upagrahakAraka che; paraMtu 'tattvArtha sUtramAM che - te abhedagrAhaka che. je paraspara upagraha karavAno jIva mAtrano A baMne prakAranA upayoga pratyeka svabhAva jaNAvyo che. teno artha tattvArtha saMsArI jIvamAM ochA-vadhatA pramANamAM bhASya ane vRttimAM A pramANe karelo che - avazya hoya che ane siddhAtmAone te "parasparI hitAhitopadezasaMpUrNa rIte zuddha ane pragaTa hoya che. cAmupagraho gIvAnAmati 2 1. parasparopagraho nIvAnAm 22-1. - tattvArtha sUtra. 2. tattvArtha bhASya, pR. 21. dhyAna vicAra (savivecana) * 323 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitanA pratipAdana ane ahitanA batAvavA bhAgyamAM 'upadeza zabdano niSedha dvArA jIvono paraspara "upagraha' sAkSAt prayoga karavAmAM Avyo che. (upakAra) thAya che. prazna : ahitano upadeza athavA jevI rIte jIvo paraspara-ekabIjAne ahitakara hiMsAdi anuSThAna dvArA upakAra upakAraka bane che, tevI rIte anya zI rIte thAya ? pudgalAdi padArtho paraspara upakAraka uttara : ahIM 'upagraha' (upakAra) banatA nathI. pudgalAdi anya dravyono zabda nimittavAcI che, tethI upadeza upakAra ekapakSIya che. anya dravyane te Adi jevAM hoya che - te mujabanuM paraspara upakAraka bananAra pudgalAdi dravyane te hita ane ahita thAya che. upakAranA badalAmAM koi lAbha-hAni sarva jIvo paraspara upakAra kare che. thatAM nathI. teno tAtparyArtha e che ke sarva jIvono jIva sivAyanAM anya dravyomAM bhAva- ekabIjAnA anugraha (hita) ane upaghAta nA AdAna-pradAnanI svAbhAvika kSamatA (ahita)mAM nimittabhUta banavAno (zakti) hotI nathI. phakta jIva ja jIvonA svabhAva che. upakAraka svabhAvano pratinidhi che. jIvono saMbaMdha mitra-jIva sanmArga batAvIne temaja vyaktinI apekSAe jIvo anaMta anya ApattionA vividha prasaMge madada che. chatAM jIvatva jAtinI apekSAe jIva dvArA upagrahakAraka nIvaDe che. mAtra eka che, " sAthI" - "AtmA zatru-jIva saMkaTo UbhAM karIne eka che.' karmakSayamAM sahAyaka nIvaDavA dvArA A sUtra-paMkti sarva jIvomAM jIvatva upagrahakAraka nIvaDe che. eka sarakhuM hovAthI e svarUpa-sAdazyanI udAsIna-jIva aMtarAya na karavA apekSAe sarva jIvo eka che - ema dvArA upagrahakAraka nIvaDe che. jaNAve che. A rIte "parasparopagraho gIvAnAm' "parasparopagraho gIvAnAm' A sUtramAM sUtra sarvAze yathArtha puravAra thAya che. prayukta 'paraspara' zabda atyaMta mArmika che jIvanA A AgavA svabhAvano spaSTa ane teno artha e che ke - pratyeka jIvano, nirdeza karavA mATe sUtramAM pharIthI 'upagraha bIjA sarva jIvo sAthe jIvatva-jAtino zabdanuM grahaNa thayuM che ane sahuthI vadhu eka zAzvata saMbaMdha rahelo che. tethI eka upakAra dharmopadeza dvArA thAya che - te jIva, bIjA jIva sAthe hita ke ahitano dhyAna vicAra (savivecana) * 324 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevo vicAra ke vartAva kare che, tevA hakIkatamAM gati-sthitinuM upAdAna prakAranuM hita ke ahita te jIvanuM thAya che. kAraNa jIva pote ja hovA chatAM te kevaLa ahIM e khAsa noMdhavAnuM ke jIvano sva-zaktithI gati-sthiti karI zakato mULa svabhAva upakAraka ja che, anupakAraka nathI. gati-sthiti karavAmAM tene svavalaNa yA vartAvanuM kAraNa karmavazatA che, zakti uparAMta anya koi nimitta arthAt jevo svabhAva siddha bhagavaMtono che, kAraNanI apekSA rahe ja che. tevo ja svabhAva jIvano che. anupakAraka sva-zakti e aMtaraMga kAraNa che. valaNa Adi vibhAva-dazA-janya che. kevaLa aMtaraMga kAraNathI kArya na thAya. A spaSTatA eTalA mATe karI che ke aMtaraMga ane bahiraMga (bAhya) e baMne pratyeka sAdhakane potAnA AtmAne mULa kAraNo maLe to ja kArya thAya. jema paMkhImAM svabhAvanuM bhAna rahe. UDavAnI zakti che, paNa pAMkho ke havA nimittanI AvazyakatA na hoya, to te na UDI zake, tema jIvamAM upAdAna kAraNanI jema nimitta (ane pudgalamAM) gati-sthiti karavAnI kAraNanI paNa kAryanI utpattimAM jarUra paDe zakti hovA chatAM jo bAhya kAraNarUpa che. koi paNa kArya, nimitta vinA ekalA dharmAstikAya ane adharmAstikAya na hoya upAdAnathI siddha thatuM nathI. upAdAnamAM to gati-sthiti karI zakatA nathI. kAryazIlatA nimittanA yoge Ave che. tAtparya ke nimitta kAraNa vinA tattvArtha sUtramAM batAvelAM cha dravyonAM upAdAna kAraNa svayaM sakriya banI zakatuM kArya-lakSaNonuM sukSmapaNe ciMtana karavAthI nathI. ethI ja jIvavyanI gati nimitta kAraNanI AvazyakatA ane sthitimAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya upakArakatA keTalI che, te spaSTa samajI nimitta kAraNarUpe upakAraka bane che. zakAya che. temaja jIvanAM zarIra-vANI-manajIva (ane pudgala) jayAre gati kare zvAsocchavAsa-sukha-duHkha-jIvana ane che tyAre dharmAstikAya gatimAM sahAya kare maraNa e sarva pugala dravyanAM upakAra che ane sthiti (sthiratA)mAM adharmAsti- (kAya) che. kAya sahAya kare che. A rIte jIva dravyano bIjAM dravyo jIva (ane pudgala)nI gati-sthitimAM sAthe kArya-kAraNa bhAvarUpa je naimittika sahAya karavI e ja anukrame dharmAstikAya saMbaMdha che, te uparokta dharmAstikAya Adi ane adharmAstikAyanuM kArya che. dravyonAM kArya lakSaNo dvArA sUcita karIne dhyAna vicAra (savivecana) * 325 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrakAra maharSi zrI umAsvAtijI mahArAje banato nathI, paraMtu te potAnA sajAtIya parasparopagraho jIvAnAm' - e sUtra sarva jIvonA hitAhitamAM-anugraha dvArA jIvonA paraspara upakAranuM kathana upaghAtamAM to avazya nimitta bane che. karyuM che. jIva, ajIva dravyane upagrahakAraka jIvo : svAmI-sevaka, guru-ziSya, nathI banato tenuM kAraNa, ajIva dravyamAM zatru-mitra - Adi bhAvo dvArA paraspara rahelo caitanya-bhAvano abhAva che. ekabIjAnA kAryamAM nimitta banIne hakIkatamAM jIva pote ja potAnA paraspara upakAra kare che. hita ke ahitamAM, anugraha ke upaghAtamAM guru, hitopadeza ane sadanuSThAnanA upAdAna kAraNa che; chatAM te hita ke AcaraNa dvArA ziSya upara upakAra kare ahita thavAmAM nimitta kAraNanI apekSA che. ziSya, gurune anukULa vartana karavA rahe ja che. ethI e vAta spaSTa rIte dvArA guru upara upakAra kare che. sAbita thAya che ke jIvonuM hitAhita svAmI dhana Adi ApavA dvArA sevaka thavAmAM nimitta kAraNarUpe anya sarva upara upakAra kare che ane sevaka anukULa jIvo koine koi prakAre bhAga bhajave che. pravRtti dvArA zeThane upakAraka bane che. (1) methyAdi bhAvonI vyApakatA be mitro paraspara mitrabhAva rAkhI zrI tIrthaMkara paramAtmA, carama bhava ekabIjAnA kAryamAM sahayogI banavA pUrvenA potAnA trIjA bhavamAM "savi jIva dvArA upakAra kare che. karuM zAsanarasI'nI paramotkRSTa bhAvanA tethI saMsAramAM jeTaluM mUlya gurunuM dvArA sarva jIvonA lokottara hitanI satata che, teTaluM ja ziSyanuM che; jeTaluM svAmInuM bhAvanA kare che. jenA prabhAve teozrI che, teTaluM ja sevakanuM che. tIrthakara nAma-karmanI nikAcanA karIne yAcaka mATe jema dAtA upakArI che, carama bhavamAM tIrthaMkararUpe janma dhAraNa kare tema dAtA mATe yAcaka upakArI che. che ane svAtmabaLe ghAtakarmono samULa A daSTie jotAM jIvo, jIva uccheda karI, kevaLajJAna upArjI, dharmadezanA mAtranA upakArI che. dvArA sakaLa jIvarAzinuM hita-kalyANa jema dharmAstikAya Adi pAMce ajIva thAya - evo tattvaprakAza kare che ane dravyo, jIva Adi dravyonA kAryamAM 'nodiyA'nA birudane sArthaka kare che. nimittarUpe sahAyaka bane che, tema jIva dravya e ja rIte gaNadhara bhagavaMto ane A pAMce ajIva dravyonA kAryamAM upakAraka bIjA muni-mahAtmAo vagere paNa maitrI, dhyAna vicAra (savivecana) * 326 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramoda, karuNA ane mAdhyasthya bhAvanA dvArA sarva jIvone yathAyogya rIte potAnI bhAvanAnA viSaya banAve che; mahAvratonA pAlana dvArA ahiMsAdinA upadeza dvArA temanuM rakSaNa kare che. A rIte sarva jIvonA yathArtha svarUpa ane saMbaMdhane jANI, tene anurUpa ucita vartana kare che to tenA phaLarUpe teo anukrame sadgati ane siddhigatine avazya pAme che. - A rIte koi paNa jIva jyAre samyaktva pAme che, tyAre tene jagatanA sarva jIvo potAnA AtamA jevA lAge che. tethI svAtmAnA hitanI jema sarva jIvonA hitanuM ciMtana e kare che ane sarvamAM potAnA AtmAnuM ane potAnA AtmAmAM sarva jIvonuM darzana thavuM, e ja samyagdarzana che. sarva jIvo sAthe Atmatulya vartana e ja (sarva virati) samyak cAritra che. AvA samyak cAritrane prApta karavAnI jene sadA utkaMThA rahe che, te samyak dRSTA che. hakIkatamAM pratyeka dharmAnuSThAna maitryAdi bhAvothI yukta hoya che, to ja e mokSasAdhaka bane che. pudgala pratyenA rAganA abhAvarUpa vairAgyanI sAthosAtha jIva mAtra pratyenA sAvarUpa maitryAdi bhAvo vaDe ja mokSasAdhanA suzakya bane che. A rIte pratyeka mokSasAdhaka AtmAnI zubha bhAvanAnA viSaya banIne sarva jIvo mokSa prAptimAM nimittarUpe upakAraka bane che. nava tattvomAM pahelA jIvatattvanA AvA upakAraka svarUpano abhyAsa vadhu mahattvano che-adhika upakAraka che. tIrthaMkara paramAtmAnI bhAvadayAnA viSayabhUta jIvane apAto bhAva, anaMtaguNo thaine, jIvanA hitamAM mAtA samAna bhAga bhajave che, mATe bhAvadayAne sarva jIvonI mAtA kahI che. sarva jIvone sAdhake sarvathA potAnA upakArI samajavA joie. che. (2) ajIva tattvanI ciMtA ajIva tattva cetanA zakti rahIta tenA mukhya pAMca prakAra che (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (4) pudgalAstikAya ane (5) kALa. A pAMca dravyomAM pudgalAstikAya e rUpI dravya che. varNa, gaMdha, rasa, sparzanAyukta hoya te 'rUpI' kahevAya che ane je pudgalo skUla pariNAmavALA hoya te cakSu Adi indriyothI grAhya bane che. sUkSma pariNAmI hoya, te indriyagrAhya banI zakatAM nathI. ApaNI najare je kAMi dekhAya che, te sarva paudgalika dravyo che. zeSa dharmAstikAya Adi cAra dravyo arUpI che. arUpI dravyo varNAdithI rahita hoya che, tethI indriyagrAhya banI zakatAM nathI. dhyAna vicAra (savivecana) * 327 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pAMce dravyonA guNadharmo tathA bheda, lakSaNa vagerenI vicAraNA karavI te ajIva tattvanI ciMtA che. (3-4) puNya-pApa tattvanI ciMtA zubha karma ane tenuM phaLa e puNya che, tenA betAlIsa bheda che. puNyopArjana nava prakAranAM dAnathI thAya che annadAna, jaLadAna, vastradAna, AsanadAna vagere sAdhanamAM sAdhyano upacAra karIne annadAna vagere 'annapuNya' kahevAya che. navamuM namaskAra puNya e utkRSTa puNyabaMdhanuM kAraNa che. - azubha karma ane tenuM phaLa e pApa che. tenA byAzI bheda che. hiMsAdi aDhAra pApa sthAnako e pApopArjananAM sthAnokAraNo che. (5) Amrava tattvanI ciMtA karmane AvavAnAM dvAra e Asrava tattva che. tenA mukhya pAMca bheda che : (1) mithyAtva, (2) avirati, (3) pramAda, (4) kaSAya ane (5) yoga. prANAtipAta Adi aDhAra pApasthAnaka, sattara asaMyama ane pacIsa kriyAo Adi - A pAMca mukhya bhedano ja vistAra che. tenuM ciMtana e Asrava tattvanI ciMtA che. (6) saMvara tattvanI ciMtA AvatAM karmone aTakAvavAM e saMvara tattva che. pAMca samiti, traNa gupti, bAvIsa pariSahajaya, dasa yatidharma, bAra bhAvanA ane pAMca cAritra vaDe AtmapradezonI aMdara dAkhala thatAM karmo aTakI jAya che; karma nirodhanA svarUpa vagerenI vicAraNA e saMvara tattvanI ciMtA che. (7) nirjarA tattvanI ciMtA pUrvopArjita karmono aMze-aMze kSaya thavo e nirjarA tattva che. cha bAhya ane cha atyaMtara - ema kula bAra prakAranAM tapa vaDe karmonI nirjarA thAya che. bAra prakAranAM tapanuM svarUpa tathA tenA mahimA vagerenI vicAraNA e nirjarA tattvanI ciMtA che. (8) baMdha tattvanI vicAraNA dUdha ane pANInI jema jIva ane karmano paraspara saMbaMdha thavo - e baMdha che. karmanA mULa ATha ane uttara ekaso aThThAvana bhedo tathA prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza vagerenuM sUkSma svarUpa ciMtavavuM e baMdha tattvanI ciMtA che. (9) mokSa tattvanI ciMtA sarva karmono samULa uccheda thavAthI AtmAnA sarva guNono AvirbhAva thavo e mokSatattva che. 'satpada' prarUpaNA Adi dvArA mokSanA svarUpano vicAra karavo e mokSa tattvanI ciMtA che. pUrve batAvelI ATha prakAranI ciMtAomAM prathama tattva-ciMtA ane paramatattva-ciMtA batAvavAnuM kAraNa e ja che ke - zeSa sarva ciMtAono samAveza temAM dhyAna vicAra (savivecana) * 328 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelo che, chatAM zuddhi ane azuddhinI thavuM e zaktiyoganuM kArya che. jema apekSAe prathama guNasthAnakathI laI siddha talamAMthI tela kADhavA mATe talane ghANImAM avasthA sudhInA jIvonI vizuddhinA nAMkhIne pIlavAmAM Ave che, tema jIva tAratamya vagerenuM ciMtana karavA mATe zeSa potAnA Atma-pradezomAMthI karmone alaga sarva ciMtAonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM karavA prayatnazIla bane che. che. temaja samyag darzanAdi te-te A zaktiyoga eka viziSTa koTinuM guNasthAnakonI vizeSa vizuddhinuM tAratamya dhyAna che. tenA prabhAve talanI jema karyo vicAravAnuM vidhAna karAyuM che. pIlAvA lAge che ane telanI jema A baMne ciMtAo dvArA samagra AtmAthI chUTA paDavA lAge che. dravyAnuyoganuM ciMtana karavAnuM sUcana (8) sAmarthya yoganAM AlaMbano garbhita rIte graMthakAra maharSie karyuM hoya, * mULa pATha : ema jaNAya che. sAmarthyasya siddhaaytnsiddhparamatatva-ciMtA svarUpacintA''lambanam / dhyAna, paramadhyAna Adi covIsa artha : siddhAyatana-zAzvata jinacaityo prakAra ane tenA peTA bhedo ane zAzvata pratimAonuM ane siddha (4,42,378)nuM je vistRta varNana A bhagavaMtonA pUrNa zuddha svarUpanuM ciMtana - graMthamAM karavAmAM AvyuM che ane jenuM e sAmarthyayoga - sarvotkRSTa vIrya zaktine saMkSipta svarUpa graMtha-paricayamAM darzAvavAmAM pragaTa karavAmAM parama sahAyaka hovAthI AvyuM che, teno vicAra karavo - e tenA AlaMbana rUpa che. paramatattvanI ciMtA che. vivecanaH AtmAnA eka viziSTatama ciMtAnuM phaLa baLanuM nAma "sAmarthya che. A baMne prakAranI ciMtAo, potAnA pradezamAM pravezelA zaktiyoganA AlaMbana rUpa che, athavA paradezIone zakti-prayoga dvArA bahAra A baMne prakAranI ciMtAonA baLe, dhakelI detA samrATanI jema AtmArUpI AtmAnI vIryazakti vadhu prabaLa ane samrATa potAnA pradezomAM dAkhala thai puSTa bane che - tethI dhyAnamAM adhyavasAyanI gayelA kamarUpI paradezIone je zaktivizeSa sthiratA thAya che. prayoga dvArA bahAra dhakelI mUke che, tene kSIra-nIra nyAye AtmAnA pradezomAM sAmarthya-yoga kahe che. rahelAM karmono nAza karavA mATe ughukta AvI viziSTatama zaktine pragaTa dhyAna vicAra (savivecana) * 329 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA mATe sAdhake siddhAyatana eTale ke jinacaitya tathA siddha paramAtmAnA pUrNa zuddha svarUpanuM ciMtana karavArUpa AlaMbana grahaNa karavAnuM hoya che. AlaMbana jeTaluM zuddha, puSTa teTaluM utkRSTa zakti-prAgaTya, e niyama ahIM lAgu paDe che. pUrve parama mAtrA dhyAnanA sataramA valayamAM asaMkhyAtA zAzvata ane azAzvata jina-prAsAdo ane jinapratimAonA ciMtananI vAta jaNAvI hatI. ahIM tenA viziSTa phaLanI vAta jaNAvavAmAM AvI che. traNa lokanA zAzvata caityonI saMkhyA 85700282 ane zAzvata jinapratimAonI saMkhyA 15,42,58,36,080 che tathA vyaMtara ane jayotiSanA nivAsthAnomAM ane vimAnomAM paNa asaMkhya zAzvata caityo ane jina-biMba che - A badhAM caityo kayAM kayAM che ane eka eka caityamAM keTakeTalI pratimAo che, tenI mAhitI graMthAMtathIgurugamathI jANI levI. siddha paramAtmAnI pratimA, siddhasvarUpano sAkSAtkAra karAve che. siddha svarUpanuM ciMtana agAu siddhi ane paramasiddhi dhyAnamAM siddha paramAtmAnA siddha svarUpa viSe thoDoka vicAra prastuta thayelo che. ahIM siddha svarUpanA ciMtananuM viziSTa mahattva ane phaLa batAvavA mATe ja viziSTa nirdeza karyo che. mokSanuM svarUpa sarva karmono saMpUrNa kSaya thavo enuM nAma mokSa che.1 jJAnAvaraNIyAdi ATha mULa karma che. tenA peTA bheda ekaso aThThAvana che. baMdha, udaya, udIraNA ane sattArUpe te pratyeka saMsArI jIvone vaLagelAM hoya che. paraMtu cauda guNasthAnakanI apekSAe teno kramazaH kSaya thato jAya che; caudamA guNasthAnakanA aMtima samaye zeSa sarva karmono saMpUrNa kSaya thavAthI AtmA mukta thAya che, te teno 'mokSa' kahevAya che. mukta avasthAmAM AtmA saMpUrNa zuddha-sahaja sthitine prApta kare che ane e sthiti zAzvata hoya che. siddha paramAtmA mokSapada kaho, muktAtmA kaho ke siddhatva kaho - e badhA zabdo AtmAnI sahaja zuddha cidAnaMdapUrNa avasthAnA sUcaka che. siddha paramAtmAonA svarUpanA ciMtananI jema siddhAyatana-zAzvata jinapratimAo ane tenA caityonuM ciMtana karavAnA vidhAna pAchaLa viziSTa rahasya chupAyeluM che. 1. srarmakSayo mokSaH // rU-10 5 - tattvArtha sUtra. dhyAna vicAra (savivecana) * 330 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A avasthAnuM pUrNa nirUpaNa sama-zreNie anya pradezane sparyA vinA zabdAtIta che, kevaLa anubhava gamya che. eka-samaya mAtra kALamAM siddhazilA upara ahIM to zAstranI AMkhe joine tene pahoMcI jAya che. yatkiMcit svarUpa varNavyuM che. A siddhazilA zuddha sphaTika jevI bhavyatva ane aupazamika Adi nirmaLa che. jene zAstrIya paribhASAmAM bhAvono sarvathA abhAva thavAthI, AtmA 'iSatu prAgabhArA pRthvI'nA nAmathI paNa kevaLa samyakatva, kevaLajJAna ane siddhatvane oLakhavAmAM Ave che. tenI laMbAi ane pAme che. pahoLAi pistALIsa lAkha yojananI che. AtmA eka dravya che. dravya, guNa- lokanA agrabhAge chellA eka yojana paryAya yukta hoya che; guNa ane paryAya upara te AvelI che. lokanA aMtabhAgane e potAnA Azraya-AdhAra vinA ekalA sparzIne sarva siddhAtmAo A siddhazilA rahI zakatA nathI. upara pratiSThita thAya che. saMsArI avasthAmAM kevaLajJAna, avagAhanA : siddhAtmAonI kevaLadarzana Adi guNo pracchannarUpe paNa avagAhanA eTale ke temanA AtmaAtmAmAM ja rahelA hatA - karmo vaDe pradezonI racanAnI UMcAi keTalI hoya che? DhaMkAyelA hatA. te AvaraNo sarvathA khasI to ke temanA carama zarIranuM je pramANa jatAM AtmAnA te guNo kSAyikabhAve hoya che, tenAthI 2 3 (be tRtIyAMza) pragaTa thAya che temaja sthiratArUpa cAritra bhAganI siddhonI avagAhanA hoya che. Adi seSa guNo paNa 'siddhatvamAM mAnava zarIranI utkRSTa avagAhanAsamAyelA ja che. UMcAi 500 dhanuSanI hoya che, tenI AtmAnuM sat-cit--AnaMdamaya svarUpa apekSAe siddhAtmA 333 13 dhanuSa A avasthAmAM sadAkALa mATe pragaTa rahe jeTalA bhAgamAM rahe che. jaghanyathI che. karmano sarvathA abhAva thaI javAthI caramazarIrI mAnava zarIranI UMcAi be siddha paramAtmAnA potAnI sahaja hAthanI hoya che. tenI apekSAe siddhonI sthitimAMthI kadApi Tyuta thatA nathI. avagAhanA eka hAtha ane ATha aMgulanI siddhonuM avasthAna kSetra hoya che. sarva karmonA baMdhanamAMthI sarvathA mukta "jihAM eka siddhAtmA, tihAM che banelA siddha AtmAo, AkAza pradezanI anaMtA.' 1. aupazamikAdibhavyatvAbhAvAccAnyatra kevala samyaktva jJAna darzanasiddhatvebhyaH // 4-10 // tattvArtha sUtra. dhyAna vicAra (savivecana) * 331 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je AkAza-pradezomAM eka siddhAtmAnuM anaMtakALa sudhI tyAM ja avasthita rahe che. avasthAna che, te ja AkAza pradezomAM oraDAmAM eka dIvAno prakAza anaMtA siddhAtmAo temaja temanA deza patharAyelo hoya, tyAM bIjA game teTalA ane pradezane sparzIne rahelA siddhAtmAo dIvA pragaTAvavAmAM Ave, to e badhA asaMkhya guNa hoya che. dIvAono prakAza e oraDAmAM ja jema manuSyonA raheThANanuM kSetra aDhI arasaparasa maLI jaine samAi jAya che. dvIpa che, tema mokSa prAptinuM kSetra paNa aDhI e rIte jyAM eka siddhAtmA birAjamAna dvIpa ja che. aDhI kIpa sivAya bIjA eka che tyAM bIjA anaMtA siddhAtmAo paNa paNa kSetramAMthI koi paNa jIva mokSamAM arUpI ane cinmaya jyoti svarUpI jato nathI - A eka sanAtana niyama hovAthI jyotimAM jyotinI jema che ane tene laine ja aDhI dvIpa ane ekabIjAmAM samAi jaine nirAbAdhapaNe siddhazilA baMnenI pahoLAi pistALIza sadA avasthita rahe che. lAkha yojanapramANanI eka sarakhI ja che. siddhazilA loka bahAra nathI, paNa manuSya kSetranuM koI paNa sthAna evuM lokanA mAthe che, e hakIkata khUba ja nathI, jayAMthI anaMta AtmAoe mukti mArmika che. siddha paramAtmA yAne susthita na meLavI hoya ! vartamAna ke bhaviSya mahArAjA vaDe loka sadA sanAtha hovAnuM kALamAM paNa AtmAonuM muktigamana garbhita sUcana temAM che. A ja kSetra ane tenA pratyeka sthAnomAMthI jemanA vizuddha AtmAmAM koi karma ja thavAnuM che. na rahyuM hovAnA kAraNe siddhAtmAo pratyeka muktAtmAnuM siddhigamana niSkriya nahi paNa akriya hoya che. haMmezAM samazreNie ja thAya che. je kSetramAM temano A svAbhAvika mahAna guNa teo dehatyAga kare che, te kSetramAM temanI anaMta zaktinA naisargika samazreNie rahelA AkAza-pradezone viniyogamAM pariName che. AzrayIne ja te siddhazilA tarapha gamana praNidhAna, pravRtti, vidhvajaya, siddhi thAya che ane eka-samaya mAtramAM ja te ane viniyoga e krama vizvavikhyAta che. lokAkAzanI Toce pahoMcI jaine potAnI arihaMta paramAtmA e jIvanI mAtA avagAhanA mujaba jyAM anaMta siddho che, to siddha paramAtmA e jIvanA pitA che. rahelA che, temanI sAthe samAi jaine eka AtmA sarva karma khapAvIne mukta potAnA svataMtra vyaktitvarUpe sAdi thAya che, tyAre nigodanI avyavahAra dhyAna vicAra (savivecana) * 332 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzimAMthI bahAra nIkaLIne eka jIva vyavahAra rAzimAM Ave che. te asAdhAraNa pratApa siddha paramAtmAno che. UMDI khINamAM khUMpelA mANasane temAMthI bahAra kADhanAra mANasa deva samAna lAge che, temaja te jIve che tyAM sudhI tenA A upakArane bhUlato nathI. to ApaNe badhA je saMjJI paMcendriya manuSyarUpe Aje jIvIe chIe, tenA mULamAM (anaMtA) zrIsiddha bhagavaMtano asIma upakAra rahelo che, te eka kSaNa vAra bhUlI jaie to kRtaghnI TharIe. zAstroe muktine lakSya banAvavAnuM je pharamAna karyuM che te ekadezIya nathI, paNa sarvadezIya che. kAraNa ke ekajIvanI muktinI sAthe bIjA anaMtA jIvonA uddhAranI prakriyA aviratapaNe cAlu rahe che. eTale pratyeka mumukSu AtmAnI e pharaja che ke te anya sarva jIvone potAnA upakArI samajI temanA utkRSTa maMgalanA hetune paNa dharmasAdhanAnA aMgabhUta banAve. muktinA marmane AtmasAt karavAmAM ja tenuM yathArtha bahumAna che. siddhonA guNanI anaMtatA 'siddhAtmAonuM sukha keTaluM ane kevuM che' tenuM varNana kevaLI bhagavaMto paNa svamukhe karI zakatA nathI. zuddhAtmAnuM sukha, atIndriya, avAcya, anupama, akSaya, anaMta ane avyAbAdha svarUpavALuM che. asaMkhya pradezAtmaka AtmAnA eka eka pradeze anaMtA guNo rahelA che. siddha bhagavaMto avyAbAdha sukha, anaMta jJAna-darzanAdi anaMta guNo, anaMta dAna, anaMta guNono lAbha, anaMta paryAyano bhoga, anaMta guNono upabhoga, anaMta guNomAM 2maNa, anaMta vIryanA sahakArathI niraMtara samaye samaye karIne, bhinna-bhinna guNomAM AnaMdano AsvAda anubhavatA hoya che. teo niraMjana, arUpI, nirAkAra, agurulaghu ane akSaya sthitivALA hoya che. jagatanA jIvo iSTa-zubha zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzavALA bhinna-bhinna padArthonA zravaNa, darzana, AsvAda, sugaMdha ane sparzana vaDe potapotAnI ruci mujaba aharniza bhinna-bhinna AnaMdano AsvAda karatA hoya che. e ja rIte siddha paramAtmAo paNa paudgalika padArthonA viSayonA AdhAra vinA ja svAdhIna ane sahaja evA potAnA anaMta guNaparyAyanA bhoktA hoya che. te anaMta guNonA AnaMdano AsvAda paNa anaMta hovAthI siddha paramAtmA paramAnaMdI che. temanA guNonI anaMtatA, nirmaLatA ane pUrNatAnuM jJAna-zraddhAna thavuM paNa durlabha che, to tenI prApti durlabhatara ane durlabhatama hoya temAM zI navAi ? dhyAna vicAra (savivecana) * 333 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhinA sukhanI parAkASThA sAMsArika sukhamAM anutta2vAsI sarvArthasiddhanA devonuM sukha sauthI caDhiyAtuM hoya che. tenA karatAM virativaMta sAdhunuM sukha anaMtagaNuM che. temAM paNa kSapakazreNine prApta thayelA dhyAnInuM sukha anaMtagaNuM che, tenAthI kSINamohI muninuM sukha anaMtagaNuM che ane tenA karatAM paNa siddha paramAtmAnuM sukha anaMtagaNuM che. AvuM nirupama, nirAbAdha, anaMta sukha, dareka saMsArI jIvane sattAmAM raheluM ja che. karmothI AcchAdita thayeluM A sukha, jIva Atmika vikAsanI bhUmikAomAM jema-jema AgaLa vadhato jAya che, tema-tema kramazaH pragaTatuM jAya che. sarva karmothI sarvathA mukta thatAM aMte te sukha pUrNatayA pragaTarUpe anubhavAya che. siddhinA sukhanI anaMtatA siddha paramAtmAnA eka-eka pradeze anaMta avyAbAdha sukha pragaTa thayeluM hoya che. temanA eka pradezamAM rahelA sukhanA eka-eka paryAyane eka-eka AkAzapradezamAM goThavavAmAM Ave, to paNa te samagra lokAkAzamAM samAi zake nahIM. 'eka pradezamAM sukha anaMtu, te paNa lokAkAze na mAve.' A pada-paMkti paNa ApaNane siddha paramAtmAnA sukhanI anaMtatA kevI hoya che, te batAve che. je siddha paramAtmAnA eka pradezamAM ATaluM anaMta sukha raheluM che, te siddha paramAtmAnA asaMkhya AtmapradezomAM rahelA sukhane zabdomAM zI rIte varNavI zakAya ? siddha paramAtmAnA sukhano Acho aMdAja ApatAM jJAnI puruSo pharamAve che ke 'samagra deva ane manuSyanA traNe kALanuM sukha ekatra karavAmAM Ave, temaja teno anaMta varga karavAmAM Ave, to paNa siddha paramAtmAnA eka-samaya mAtranuM sukha paNa tenA karatAM anaMtagaNuM adhika hoya che.' siddha paramAtmAnuM sukha sahaja, svataMtra, ekAntika, AtyaMtika, akRtrima, nirUpacarita, nirdendu, ahetuka ane aprayAsI hoya che. je sukha meLavavA mATe bIjA jIvone duHkha pahoMcatuM hoya, meLavyA pachI bhogavavA mATe indriyAdinI AdhInatA svIkAravI paDatI hoya, tema chatAM je ASADhI vIjaLI jevuM kSaNika nIvaDe ane dIrgha kALanA duHkhanuM bIja bane, tene 'sukha' kahevAya ja zI rIte ! ApaNe siddha paramAtmAnA sukhanA ciMtana-manana ane dhyAnamAM vadhune vadhu ekAgratA keLavavI joie. jJAna-darzananI anaMtatA A virATa vizvamAM dravyo-padArtho anaMta che, tenAthI pradezo anaMta che, sarva pradezothI paNa sarva guNo anaMta che ane dhyAna vicAra (savivecana) * 334 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva dravyomAM rahelA sarva guNothI paNa A cAritra guNanI anaMtatA, e anaMta paryAyo anaMtA che. svaguNa paryAyanI ramaNatA ane anaMta para A badhI saMkhyAno saravALo karatAM paryAyanI nivRttinI apekSAe samajavI. je saMkhyA Ave, tene te ja saMkhyA vaDe "saMyama zreNi'nuM svarUpa samajavAthI guNavAthI je anaMta rAzi Ave tenA cAritra guNanI anaMtatA kaI rIte che, te karatAM paNa kevaLajJAna ane kevaLadarzana saraLatAthI samajI zakAya che. anaMtagaNuM che. jijJAsuoe 'vyavahArabhASya' vagere loka ana alokamAM rahelAM samagra graMthothI tenuM svarUpa gurugama dvArA dravyo ane tenAM sarva pradezo ane samajavA prayatna karavo. paryAyonAM trikAlavartI pariNAmone ekI vIryaguNanI anaMtatA sAthe jANavAM ane jovAnI kevaLajJAna sarva guNone sva-sva kAryamAM ane kevaLadarzanamAM sahaja kSamatA che; pravartAvavAmAM vIryaguNano sahakAra avazya eTaluM ja nahi paNa jagatamAM che tenA hoya che. jJAnane jANavAmAM, darzanane karatA paNa anaMtagaNa adhika dravyo ane jovAmAM, cAritrane ramaNatAmAM vIryaguNa paryAyo hoya, to te sarvane paNa jANavA- sahAyaka bane ja che. tethI tenI anaMtatA jovAnuM sahaja sAmarthya kevaLajJAna- jJAnAdi guNanI jema samajI levI. kevaLadarzana dharAve che. AtmAnA pratyeka pradeze anaMta kevaLajJAna vastunA vizeSa dharmane vIryaguNa rahelo che. siddha bhagavaMtone te jANe che ane kevaLadarzana vastunA sAmAnya pragaTarUpe hoya che. saMsArI jIvone dharmane grahaNa kare che. sattAmAM-apragaTapaNe hoya che. cAritraguNanI anaMtatA vIryaguNanI jema AtmAnA dAna, svabhAvaramaNatA ane lAbha, bhoga ane upabhoga Adi paribhAvanivRttirUpa cAritrA e guNonI paNa anaMtatA samajI levI. saMvarabhAva" svarUpa che. siddha paramAtmAnI AtmA, anaMtaguNone paraspara dAna cetanA-jJAna, darzana ane vIryAdi guNonI kare che, anaMta lAbha prApta kare che, anaMta pariNamana zakti e sarva parabhAvathI paryAyane bhogave che ane anaMta guNano virAma pAmI, mAtra svabhAvamAM ja upabhoga kare che. pUrNatayA sthira thai che. tethI temane jema vIryaguNa jJAnAdi sarva guNone saMpUrNa saMvarabhAva svarUpa cAritra hoya che. jANavA vagere pravRttimAM preraka bane che, dhyAna vicAra (savivecana) * 335 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema jJAnAdi anaMta guNo paraspara dAna kare che. e dAnaguNanI anaMtatA samajavI. paraspara ekabIjAnI sahAya meLave che e lAbhaguNanI anaMtatA jANavI. eka vAra bhogavAya te bhoga kahevAya che. AtmA pratisamaya navAnavA paryAyane bhogave che. e bhogaguNanI anaMtatA che ane guNo vAraMvAra upabhogamAM Ave che, e guNanI anaMtatA che. upabhoga A rIte siddha paramAtmAnA anaMta guNonI anaMtatA kevaLI bhagavaMto sAkSAt jANe che, chatAM vacana dvArA pUrNatayA tene kahI zakatA nathI. - siddhaparamAtmA sarva saMgathI rahita ane nirAvaraNa hovAthI nirmaLa che, pUrNa che. anaMta, nirmaLa ane saMpUrNa prabhutAmaya siddha svarUpanuM ciMtana karavAthI sAmarthya-yogarUpa prabaLa vIrya pragaTa thAya che. jenA prabhAve 'siddhi ane parama siddhi' dhyAna karavAnI sahaja zakti khIle che ane kramazaH AtmA siddha svarUpanA dhyAnamAM tanmayatA prApta karIne potAnA AtmAnuM paNa siddha svarUpe dhyAna kare che. te dhyAnanA baLe kliSTa karmono kSaya thAya che. arthAt jema ghANImAM tala pIlIne khoLa ane tela judAM pADavAmAM Ave che, tema Atma-pradezo sAthe coMTIne rahelA karmone sAmarthya-yoga vaDe judAM pADI teno sarvathA viyoga karavAmAM Ave che. A rIte siddhAyatana ane siddhasvarUpanuM ciMtana e sAmarthya-yogane pragaTAvanAra hovAthI tenA AlaMbanabhUta che. graMtha-samAptimAM maMgaLane mATe paNa siddhAyatananuM ane siddha bhagavaMtonuM ciMtana ane dhyAna karavAnuM graMthakArazrIe sUcana karyuM che. paramapadanI sAdhanAmAM nipuNatA keLavIne, paramasiddhidhyAnamAM saphaLanIvaDI, sarva maMgaLakArI padane pAmavAnuM che. dhyAna vicAra (savivecana) * 336 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 1 : AcArya zrI puSpabhUti mahArAja ('bhAvathI kalAnI je vyAkhyA Ave, tyAre evI rIte yoga-nirodha kahevAmAM AvI che, tenuM A dRSTAMta karavAmAM Ave che ke kAMi vedana ja thAya samarthana kare che. atyaMta abhyAsane kAraNe nahi eTale A dhyAnamAM koI vyakti deza, kAla temaja kAraNanI apekSAe taraphathI ke paristhitivazAta aMtarAya na svayameva caDe ane bIjA vaDe utArAya te naDe tenI pUrepUrI kALajI rAkhavI paDe che. samAdhine 'bhAva-kalA' kahevAmAM Ave AvI kALajI rAkhavAnuM kArya koi che. AcArya puSpabhUtinI AvI samAdhi sAmAnya sAdhu nahi paNa bahuzruta temaja temanA ziSya puSyamitra munie utArI dhyAnamarmajJa sAdhu ja karI zake che eTale hatI. A prasaMga 'zrI Avazyaka AcArya mahArAje puSyamitra munine niryukti'nI haribhadrIya TIkAmAM pR. bolAvyA ane ukta hakIkata samajAvI, 722mAM dhyAna saMvarayoga'nA prastAvamAM khAsa kALajI rAkhavAnI javAbadArI che. teno sAra nIce mujaba che.) temane soMpI. zilAvardhana nagaramAM 'muMDIkAmaka' nAme rAjA hato. A nagaramAM eka vAra bahAra rahIne ja vaMdana karavAnI gurunI puSpabhUti nAmanA AcArya mahArAja AjJA hatI. eTale badhA ziSyo baMdha padhAryA. temanA dharmopadezathI rAjA jina- dvAranI tirADamAMthI guruvaMdana karavA dharmAnuyAyI banyo. lAgyA. eka vAra jarA dhArIne joyuM ke samartha A AcArya mahArAjane gurudeva ekadama nizreSTa jevA dekhAyA. bahuzruta ane vinayavaMta aneka ziSyo A hakIkata temaNe puSyamitrane hatA. paNa puSyamitra nAmanA ziSya samartha jaNAvI. tyAre puSyamitre kahyuM : A dhyAna zratadhara hovA chatAM AcAramAM zithila ja evuM che ke temAM zvAsa levA-mUkavAnI hatA eTale teo potAnA upakArI gati paNa ati sUkSma banI jAya che. tethI guruthI alaga rahetA hatA. jonArane ema lAge ke dhyAnastha sAdhaka eka vakhata puSpabhUti AcArya nizceSTa che. mATe tame ciMtA na karazo. mahArAjane 'mahAprANa" dhyAna jevuM sUkSma- ziSyagaNane puSyamitranI A dhyAna karavAno bhAva utpanna thayo. rajUAtathI saMtoSa na thayo ane UlaTAnI A dhyAnamAM jyAre praveza karavAmAM evI kuzaMkA thai ke A vezadhArI sAdhu dhyAna vicAra (savivecana) * 337 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNane bhUlAvAmAM nAMkhI rahyo che, thaI jaze. A ajJAna jIvo na to AthI temaNe puSyamitrane kahyuM : amane dhyAnanuM svarUpa samaje che, na mArI vAta oraDAmAM javA do. puSyamitre temane na sAcI mAne che. javA dIdhA. chevaTe AcArya mahArAjanA sUcana A ghaTanAthI zaMkita ane gusse anusAra temaNe AcArya mahArAjanA bharAyelA ziSyoe rAjA pAse sarva aMgUThAno sparza karyo eTale tarata ja hakIkata rajU karI. rAjA pote tyAM jovA dhyAnamAMthI jAgRta thai teozrIe pUchyuM gayA. joyA pachI temane paNa lAgyuM ke : "mane dhyAnabhaMga kema karyo ?' pratyuttaramAM kharekhara ! AcArya mahArAja kAladharma vinayapUrvaka puSyamitre kahyuM : "gurudeva ! pAmyA che." puSyamitra khoTo che." ApanA A ziSyonI mithyAsamajanuM A AcArya mahArAja nakkI kAladharma pariNAma che." pAmyA che ema mAnI rAjAe temanA | 'bhAvibhAva' kahIne AcArya pArthiva dehane padharAvavA mATe pAlakhI mahArAja antarmukha thayA. taiyAra karAvI. atyaMta sUkSma A dhyAnamAM, pAse A sarva paristhiti vicAratAM rahelI vyaktine paNa na saMbhaLAya, na dekhAya puSyamitrane lAgyuM ke AcArya mahArAjanA evI atyaMta sUkSma gati-prakriyA zvAsa dhyAnamAM bhaMga nahIM pADuM to bhAre anartha levAnI ane mUkavAnI banI jAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 338 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 2 AdyagaNadharaprabhRtisAdhusaMkhyA AdyamahattarAprabhRtisAdhvIsaMkhyA (valaya 18) (valaya 19). krama tIrthaMkara mukhya gaNadhara muni saMkhyA mukhya sAdhvI saMkhyA (1) zrI RSabhanAtha bhagavAna..........zrI RSabhasena Adi...........84000 ... brAhmI Adi..... 300000 (2) zrI ajitanAtha bhagavAna ..........zrI siMhasena Adi.......... 100000 ... phAlganI Adi. 303000 (3) zrI saMbhavanAtha bhagavAna.............. zrI cArU Adi..................... 200000. zyAmA Adi ... 336000 (4) zrI abhinaMdana svAmI bhagavAna zrI vajanAbha Adi ...... 300000.... ajitA Adi 630000 (5) zrI sumatinAtha bhagavAna........... zrI amaragaNI Adi.... 320000... kAzyapI Adi. pa30000 (6) zrI padmaprabhanAtha bhagavAna.............zrI sudyota Adi.... 330000 rati Adi ........ 420000 (7) zrI supArzvanAtha bhagavAna zrI vidarbha Adi ............ 300000... somA Adi .... 430000 (8) zrI candraprabhanAtha bhagavAna zrI dattasena Adi............. 250000... sumanA Adi.... 380000 (9) zrI suvidhinAtha bhagavAna varAha Adi ............ 200000 . vAruNI Adi. 1200001 (10) zrI zItalanAtha bhagavAna ..........zrI naMda Adi ................. 100000 ... suyazA Adi... 100006' (11) zrI zreyAMsanAtha bhagavAna zrI kaustubha Adi................84000. dhAriNI Adi. 1030001 (12) zrI vAsupUjya svAmI bhagavAna ......zrI subhUma Adi ..................72000... dharaNI Adi.... 100000 (13) zrI vimalanAtha bhagavAna ............... zrI maMdara Adi .............68000 ... dharA Adi . 100800 (14) zrI anaMtanAtha bhagavAna ... .... zrI yazaH Adi . .........66000. padmA Adi ........... 62000 (15) zrI dharmanAtha bhagavAna ..................... zrI ariSTa Adi.................. 64000 ... zivA Adi ......... 62400 (16) zrI zAMtinAtha bhagavAna .... ...zrI cakrAyudha Adi ...........62000 .... zruti Adi ......... 61600 (17) zrI kuSNunAtha bhagavAna zrI zamba Adi .............. 60000 .. dAminI Adi...... 60600 (18) zrI aranAtha bhagavAna................zrI kuMbha Adi . .. 50000 .. rakSikA Adi.60000 (19) zrI mallinAtha bhagavAna ............... zrI bhiSaja Adi ................40000 . badhumatI Adi...55000 (20) zrI munisuvratasvAmI bhagavAna zrI malli Adi................. 30000 ... puSpavatI Adi ..... 50000 (21) zrI naminAtha bhagavAna.. ...zrI zubha Adi ................20000 .anilA Adi....41000 (22) zrI neminAtha bhagavAna............ zrI varadatta Adi ..................18000 . yakSadattA Adi.. 40000 (23) zrI pArzvanAtha bhagavAna.. .Aryadatta Adi.....................16000 .... puSpacUlA Adi... 38000 (24) zrI vardhamAnasvAmI bhagavAna zrI indrabhUti Adi ...........14000 .... candanabAlA Adi. 36000 1. matAntare anukrame 380000, 380000, 120000. dhyAna vicAra (savivecana) * 339 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 0 0 0 zrAvaka saMkhyA zrAvikA saMkhyA (valaya 20) (valaya 21) (1) zrI RSabhanAtha bhagavAna..........zrI zreyAMsakumAra Adi 305000 ... subhadrA Adi .... 554000 (2) zrI ajitanAtha bhagavAna zrI sagaracakrI Adi .. ra98000 . 0 .... 545000 (3) zrI saMbhavanAtha bhagavAna ....................................... 293000 ........................... 636000 (4) zrI abhinaMdanasvAmI bhagavAna ....................... 288000 ............... ....... 527000 (5) zrI sumatinAtha bhagavAna.......... ............... 281000 .............. ....... 516000 (6) zrI padmaprabhanAtha bhagavAna ............................... 276000 ...... .................... 505000 (7) zrI supArzvanAtha bhagavAna..................................... 257000 0..... * 493000 (8) zrI candraprabhanAtha bhagavAna ................................. 250000.0.................... 491000 (9) zrI suvidhinAtha bhagavAna...................................... 229000 ............... ....... 471000 (10) zrI zItalanAtha bhagavAna .. ............. 289000 , 0................. 458000 (11) zrI zreyAMsanAtha bhagavAna ...........0 ......................... 279000 . ................ 448000 (12) zrI vAsupUjya svAmI bhagavAna............................... 215000 ............................... 436000 (13) zrI vimalanAtha bhagavAna................. 208000 .. 424000 (14) zrI anaMtanAtha bhagavAna .......... ................. 206000 ... ......... ....... 414000 (15) zrI dharmanAtha bhagavAna ..............0 204000 ... ....... 413000 (16) zrI zAMtinAtha bhagavAna .......................... 290000 0.. 393000 (17) zrI kunthanAtha bhagavAna ..... 179000 ........... 381000 (18) zrI aranAtha bhagavAna................ 184000 ... ...... 372000 (19) zrI mallinAtha bhagavAna .............................. 183000.0........................... 370000 (20) zrI munisuvratasvAmI bhagavAna....... ... 172000 ....... ... 350000 (21) zrI naminAtha bhagavAna ....................................... 170000 0..................... 348000 (22) zrI neminAtha bhagavAna............ zrI nanda Adi............... 169000 ... mahAsuvratA Adi .... 336000 (23) zrI pArzvanAtha bhagavAna................zrI sudyota Adi .. 164000 ... sunandA Adi ........ 339000 (24) zrI vardhamAnasvAmI bhagavAna ....... zrI AnaMda Adi ... 159000 ... sulasA Adi ......... 318000 o o o o o o 1. 0 = aprasiddha. dhyAna vicAra (savivecana) * 340 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 3 : 96 bhavanayoga tathA 96 karaNayoga 22mA tathA 23mA valayamAM je 96 bhavanayoga tathA 96 karaNayogano nirdeza karelo che, te nIce mujaba che -ha. (valaya 22 tathA 23) praNidhAna yoga (33) samAdhi paramasthAma (65) samAdhAna mahAceSTA praNidhAna mahAyoga (34) kAThA sthAna (66) samAdhAna paramaceSTA praNidhAna paramayoga (35) kASThA mahAsthAma (67) samAdhi ceSTA samAdhAna yoga (36) kASThA paramasthAma (68) samAdhi mahAceSTA samAdhAna mahAyoga (37) praNidhAna utsAha (69) samAdhi paramaceSTA (6) samAdhAna paramayoga (38) praNidhAna mahotsAha (70) kASThA ceSTA samAdhi yoga (39) praNidhAna paramotsAha (71) kASThA mahAceSTA (8) samAdhi mahAyoga (40) samAdhAna utsAha (72) kASThA paramaceSTA samAdhi paramayoga (41) samAdhAna mahotsAha (73) praNidhAna zakti (10) kAThA yoga (42) samAdhAna paramotsAha (74) praNidhAna mahAzakti (11) kASThA mahAyoga (43) samAdhi utsAha (75) praNidhAna mahAzakti (12) kASThA paramayoga (44) samAdhi mahotsAha (76) samAdhAna zakti (13) praNidhAna vIrya (45) samAdhi paramotsAha (77) samAdhAna mahAzakti (14) praNidhAna mahAvIrya (46) kASThA utsAha (78) samAdhAna paramazakti (15) praNidhAna paramavIrya (47) kASThA mahotsAha (79) samAdhi zakti (16) samAdhAna vIrya (48) kASThA paramotsAha (80) samAdhi mahAzakti (17) samAdhAna mahAvIrya (49) praNidhAna parAkrama (81) samAdhi paramazakti (18) samAdhAna paramavIrya (50) praNidhAna mahAparAkrama (82) kASThA zakti (19) samAdhi vIrya (51) praNidhAna paramaparAkrama (83) kASThA mahAzakti (20) samAdhi mahAvIrya (52) samAdhAna parAkrama (84) kAThA paramazakti (21) samAdhi paramavIrya (53) samAdhAna mahAparAkrama (85) praNidhAna sAmarthya (22) kASThA vIrya (54) samAdhAna paramaparAkrama (86) praNidhAna mahAsAmarthya (23) kASThA mahAvIrya (55) samAdhi parAkrama (87) praNidhAna paramasAmarthya (24) kASThA paramavIrya (56) samAdhi mahAparAkrama (88) samAdhAna sAmarthya (25) praNidhAna sthAma (57) samAdhi paramaparAkrama (89) samAdhAna mahAsAmarthya (26) praNidhAna mahAsthAma (58) kASThA parAkrama (90) samAdhAna paramasAmarthya (27) praNidhAna paramasthAma (59) kASThA mahAparAkrama (91) samAdhi sAmarthya (28) samAdhAna sthAna (60) kASThA paramaparAkrama (92) samAdhi mahAsAmarthya (29) samAdhAna mahAsthAma (61) praNidhAna ceSTA (93) samAdhi paramasAma (30) samAdhAna paramasthAma (62) praNidhAna mahAceSTA 94) kAThA sAmarthya (31) samAdhi sthAmAM (63) praNidhAna paramaceSTA 95) kASThA mahAsAmarthya (32) samAdhi mahAsthAma (64) samAdhAna ceSTA (96) kASThA paramasAmarthya 1. ha. = A yogo marudevA mAtAnI jema sahaja svabhAve thAya to bhavanayogamAM gaNAya che ane A yogo upayogapUrvaka karavAmAM Ave to karaNayogamAM gaNAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 341 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) (1) unmanI karaNa (2) mahonmanI karaNa (3) paramonmanI karaNa sarvonmanI karaNa (5). unmanI bhavana (6) mahonmanI bhavana (7) paramonmanI bhavana (8) sanmanI bhavana 96 karaNa (valaya 24) (9) nizcittI karaNa (10) mahAnizcittI karaNa (11) paramanizcittI karaNa (12) sarvanizcittI karaNa (13) nizcittI bhavana (14) mahAnizcittI bhavana (15) paramanizcittI bhavana (16) sarvanizcittI bhavana (17) nizcatanI karaNa (18) mahAnizcatanI karaNa (19) paramanizcatanI karaNa (20) sarvanizcatanI karaNa (21) nizcatanI bhavana (22) mahAnizcatanI bhavana (23) paramanizcatanI bhavana (24) sarvanikSetanI bhavana (25) niHsaMjJI karaNa (26) mahAniHsaMzI karaNa (27) paramaniHsaMzI karaNa (28) sarvaniHsaMjJI karaNa (29) niHsaMjJI bhavana (30) mahAniHsaMzI bhavana (31) paramaniHsaMzI bhavana (32) sarvaniHsaMjJI bhavana (33) nirvijJAnI karaNa (34) mahAnirvijJAnI karaNa (35) paramanivijJAnI karaNa (36) sarvanirvijJAnI karaNa (37) nirvijJAnI bhavana (38) mahAnirvijJAnI bhavana (39) paramanirvijJAnI bhavana (40) sarvanivijJAnI bhavana (41) nirdhAraNI karaNa (42) mahAnirdhAraNI karaNa (43) paramanirdhAraNI karaNa | (44) sarvanirdhAraNI karaNa (45) nirdhAraNI bhavana | (46) mahAnirdhAraNI bhavana (47) paramanirdhAraNI bhavana (48) sarvanirdhAraNI bhavana (49) vismRtI karaNa (50) mahAvismRtI karaNa (51) paramavismRtI karaNa (52) sarvavismRtI karaNa (53) vismRtI bhavana (54) mahAvismRtI bhavana (55) paramavismRtI bhavana (56) sarvavismRtI bhavana (57) nibuddhI karaNa (58) mahAnibuddhI karaNa (59) paramanibuddhI karaNa (60) sarvanibuddhI karaNa (61) nibuddhI bhavana (62) mahAnibuddhI bhavana (63) paramanibuddhI bhavana (64) sarvanibuddhI bhavana (65) nirIdI karaNa (66) mahAnirIdI karaNa (67) paramanirIhI karaNa (68) sarvanirIhI karaNa (69) nirIhI bhavana (70) mahAnirIthI bhavana (71) paramanirIhI bhavana (72) sarvanirIhI bhavana (73) nimaMtI karaNa (74) mahAnirmalI karaNa (75) paramanirmAtA karaNa (76) sarvanirmatI karaNa (77) nimaMtI bhavana (78) mahAnimaMtI bhavana (79) paramanirmatI bhavana (80) sarvanirmatI bhavana (81) nirvitarka karaNa (82) mahAnirvitaka karaNa (83) paramanirvitaka karaNa (84) sarvanirvitarka karaNa (85) nirvitarthI bhavana (86) mahAnirvitarthI bhavana (87) paramanitirthI bhavana (88) sarvanirvitarkI bhavana (89) nirupayogI karaNa (90) mahAnirupayogI karaNa (91) paramanirupayogI karaNa (92) sarvanirupayogI karaNa (93) nirupayogI bhavana (94) mahAnirupayogI bhavana (95) paramanirupayogI bhavana (96) sarvanirupayogI bhavana dhyAna vicAra (savivecana) * 342 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 4 : 363 pAkhaMDIonuM svarUpa ekAnta kriyAvAda - svarUpa ane bheda ekAnta kriyAvAdI te che, je ekAntarUpathI jIvAdi padArthonuM astitva svIkAre che, tathA jJAna vinA kevaLa dIkSA Adi kriyA dvArA ja mokSanI prApti thAya ema mAne che. jIva jevI jevI zubha ke azubha karaNI-kriyA kare te anusAra tene svarganarakAdirUpa karmanuM phaLa prApta thAya che. saMsAramAM sukhaduHkhAdi je kaMi paNa thAya che te sarva svakRta che-potAnA karelAM che paNa anyakRta kAla, izvara Adi dvArA karelAM nathI.1 (2) jIva 'parataH'-bIjAthI utpanna thAya che. (3) jIva nitya che. (4) jIva anitya che : A cAra bhedone anukrame uparokta kAla Adi pAMcanI sAthe joDavAthI vIsa bheda (445=20) thAya che. A rIte ajIva Adi zeSa 8nA pratyekanA vIsa vIsa bheda samajI levA. Ama nave padArthonA maLI 2049=180 bheda kriyAvAdInA thAya che. * ekAnta kriyAvAdanA doSa : * kriyAvAdanA 180 bheda : jIvAdi padArthonuM ekAnta astitva svIkAra karavAthI temAM kathaMcit para dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe je nAstitva dharma che teno apalApa thAya che, sarva prathama jIva, ajIva, puNya, je hakIkatamAM che ane vastumAM ekAMta pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, bandha astitva mAnavAthI sarva padArtho sarva ane mokSa - A nava padArthone kramazaH padArthamaya thai jAya che. A rIte sthApita karavA, pachI tenI nIce 'svataH'jagatano sakaLa vyavahAra ja UDI jaze. mATe pratyeka padArtha svarUpathI kathaMcit sat ane pararUpathI kathaMcit asat che ema mAnavuM joie. ane 'parataH'A be bhedano ullekha karavo. e ja rIte tenI nIce 'nitya' ane 'anitya' A be bhedanI sthApanA karavI. tyAra pachI kramazaH 'kAla, svabhAva, niyati, izvara ane AtmA A pAMca bhedonI sthApanA karavI. jema ke (1) jIva svataH vidyamAna che. ekAnta kriyAthI mokSanI prApti nathI temaja jJAna samyag-jJAna banatuM nathI. jJAnarahita ekalI kriyAthI koi kAryanI siddhi thai zakatI nathI. jJAnapUrvakanI 1. sUtratADu, zI. vRtti-patrataM 28. 2. sUtrakRtAGga niryukti - gAthA 11, zI. vRtti mAM 28. dhyAna vicAra (savivecana) * 343 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA ja phaladAyI bane che. mATe jJAna meLavavAthI kula 742=14, 14x6=84 nirapekSa kriyA ke kriyA nirapekSa jJAna dvArA bheda thAya che. mokSa thato ja nathI. zrI tIrthakara * ekAnta akriyAvAdanA doSa : paramAtmAe "jJAnatriyamyAM mokSa:' lokAyatika, bauddha ane sAMkhya - A eTale ke jJAna ane kriyA baMnethI mokSa traNa darzana mukhyatayA ekAnta akriyAvAdI batAvyo che. che. lokAyatika-mata AtmAno sarvathA * ekAnta akriyAvAda-svarUpa ane bhedaH niSedha kare che. emanA mate AtmA ja jIvAdi padArthono ekAnta niSedha je nathI, to pachI tenI kriyA ane vAdamAM karyo che tathA tenI kriyA, AtmA, kriyAjanya karmabandha Adi kyAMthI ghaTe ? karmabandha, karmaphaLa Adino paNa jemAM bauddha-mata sarva padArthone kSaNika mAne sarvathA apalApa karavAmAM Avyo che tene che. kSaNika padArthomAM kriyA thavAnI koI "akriyAvAda' kahe che. saMbhAvanA nathI mATe e paNa akriyAvAdI akriyAvAdInA 84 bheda A pramANe che. tethI emanA kSaNikavAda anusAra bhUta ane bhaviSyanI sAthe vartamAna kSaNano koi jIva Adi sAta padArthono kramazaH saMbaMdha hoto nathI. saMbaMdha na hovAthI kriyA nyAsa karI tenI nIce "svataH" ane thatI nathI ane kriyA na thavAthI kriyAjanya parataH" - A be bheda mUkavA. pachI 7xra karmabandha paNa thato nathI. =14 padonI nIce kAla, yudecchA, sAMkhya-matamAM AtmAne sarvavyApI niyati, svabhAva, izvara ane AtmA - mAnelo hovAthI akriya kahe che. tethI te A cha pada rAkhavAM. paNa hakIkatamAM akriyAvAdI che. jemake (1) jIva svataH yadacchAthI Ama jIvAdi padArthone ekAnta nathI. (2) jIva parataH yadacchAthI nathI. akriya mAnavAthI baMdha-mokSa, puNya-pApa, (3) jIva svataH kAlathI nathI. (4) jIva janma-maraNAdi ghaTI zakatAM nathI. parataH kAlathI nathI. A rIte niyati, * ekAnta ajJAnavAda-svarUpa ane bheda : svabhAva, izvara ane AtmA sAthe paNa je, jJAnane mAnatA nathI arthAt pratyekanA be-be bheda thAya che. Ama ajJAnane ja kalyANakArI samaje che te, jIvAdi sAta padArthonA sAta svataH, ajJAnavAdI che. ajJAnIonA 67 bheda parataH nA be ane kAla AdinA cha bheda A pramANe che - 1. sUtravRtIku, . . patrAMva 208, niri nAthA 226. dhyAna vicAra (savivecana) * 344 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAdi nava tattvono kramazaH ullekha karIne tenI nIce 7 bhaMganI sthApanA karavI (1) sat, (2) asat, (3) sadasat, (4) avaktavya, (5) sad vaktavya, (6) asad vaktavya, (7) sad asad avaktavya. jIva sat che e koNa jANe che ? e jANavAnuM prayojana paNa zuM che ? e ja rIte kramazaH asad Adi zeSa cha bhaMga samajI levA. jIvAdi nava tattvomAM pratyekanI sAthe sAta bhaMga thavAthI kula 63 bhaMga thayA. temAM cAra bhaMga have batAvavAmAM Ave che, te bheLavavAthI 6344=67 bheda thayA. ekAnta ajJAnavAdanA doSa : ajJAnathI kadApi koi jIvanuM kuzalamaMgala thatuM nathI. saMsAramAM paribhramaNa, janmaraNanI paraMparA vagere aneka prakAranAM duHkho ajJAnatAne kAraNe ja jIvane AvI paDe che. ajJAnavAdI potAnA siddhAMtanuM pratipAdana jJAnathI kare che, paraMtu jJAnane vakhoDe che. hakIkatamAM jIvAdi padArthonuM yathArtha svarUpa jJAnathI ja samajI zakAya che. mATe jJAna-samyag jJAna e maMgalakalyANakArI che, ajJAna nahIM; ajJAnane kalyANakArI mAnanAra svayaM mahAbhrAMta ane asaMbaddha bhASI che. * cAra bhaMga - (1) sat vidyamAna padArthanI utpatti thAya che te koNa jANe. che ? e jANavAthI paNa lAbha zo che ? e ja rIte (2) asat (avidyamAna) (3) sadbhuta (kathaMcid vidyamAna cid avidyamAna) ane (4) avaktavya bhAvanI sAthe upara mujaba vAkya joDavAthI cAra vikalpa thAya che. - ekAnta vinayavAda : svarUpa ane bheda : je vinayane ja mokSano mArga mAne che te vinayavAdI che. teo kahe che ke vinayathI ja svarga ane mokSanI prApti thAya che. vinayavAdanA 32 bheda : (1) devatA, (2) rAma, (3) yati, (4) jJAti, (5) vRddha, (6) adhama, (7) mAtA ane (8) pitA - A AThano mana, vacana, kAyA ane dAnathI vinaya karavo. A rIte 8x4=32 bheda vinayavAdanA thAya che.2 ekAnta vinayavAdanA doSa : mithyAgrahathI prerita thaine vinayavAdI kahe che ke 'amArA sarva prayojananI siddhi vinayathI thAya che.' jo 1. mUtratA, zau. yu. parvata-229 zrI 246, frvuM-bApA 1990 2. sUtratA, zI. rR. patrAMja 208. sUtrakRtAGga niryukti gAthA 119. dhyAna vicAra (savivecana) 0 345 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke vinaya cAritryanuM eka aMga che, mokSanuM mULa che, paraMtu samyag jJAna ane darzana vinA vivekavihIna vinaya na to cAritryanuM aMga che, na mokSanuM mULa che. samyag darzana jJAna ane cAritryarUpa vinayanI yathAyogya ArAdhanA karavAmAM Ave to te mokSamArganA mULarUpa vinayathI svarga ane apavarganI prApti thai zake che. TUMkamAM je jIvAdi padArthonA astitvane svIkAre che te te kriyAvAdInA 180, je jIvAdi padArthonA astitvano apalApa kare che te akriyAvAdInA 84, je jJAnano ja niSedha kare che, te ajJAnavAdInA 67 ane vinayathI ja mokSa vagerenI prApti mAnanAra vinayavAdInA 32 bheda che. Ama kula 363 bhedanI saMkhyA batAvI che. A cAre vAda ekAntavAdI ane svAgrahI hovAthI mithyA che, 'pAkhaMDa' che, tethI tenuM pratipAdana karanArAone paNa 'pAkhaMDI' kahevAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 346 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 5 : "pAsatkA' Adi sAdhuonuM svarUpa 'pAsattho osanno taddana DhIlA hoya te 'sarva avasagna zIna saMsatto mahAchaMto | kahevAya che. Tu-Tu-ti-Tu-vidI, (ba) je sAdhu pratikramaNa, pratilekhana, evaMjJA nimiryAmi | 22 svAdhyAya, bhikSAcaryA, dhyAna, tapa ane be prakAranA "pArthastha" (pAlyA), pramArjanA Adi Avazyaka sAdhukriyAo be prakAranA "avasagna' (3osanna), traNa na kare, kare to ochIvattI kare - guru prakAranA 'kuzIla', be prakAranA "saMsakta" vagerenI preraNAthI parANe kare - potAnA ane cha prakAranA "yathAchaMda' jinamatamAM - mana vinA kare te "deza avasa' kahevAya. jainazAsanamAM avaMdanIya kahyA che." (3) kuzIla : kutsita AcAravALA - guruvaMdrana mArga, pU. revendrasUti . hoya te. (1) pAsasthA (pArthastha) : je (a) je sAdhu ATha prakAranA jJAnAdine pAse rAkhe paNa seve nahi. jJAnAcAranI virAdhanA kare te 'jJAna (a) je sAdhu jJAna, darzana ane kuzIla' kahevAya. cAritrane eTale ke traNenA upakaraNone (ba) je sAdhu ATha prakAranA pAse rAkhe paNa tenI samyaga ArAdhanA darzanAcAranI virAdhanA kare te 'darzana na kare, mAtra veSadhArI hoya te "sarva kuzIla" kahevAya pAsasthA' kahevAya che. (ka) je sAdhu potAnI nAmanA ane (ba) je sAdhu doSita AhAra-pANI kAmanA mATe yaMtra, maMtra AdinA prayoga le ane sAdhupaNAno khoTo garva rAkhe te kare, bAhya camatkAro dekhADe, svapraphaLadeza pAsatthA" kahevAya che. jyotiSa-jaDIbuTTI Adi batAve, potAnA (2) avasanna : je sAdhu yogya zarIranI snAnAdithI vibhUSA-zobhA kare samAcArI" raheNI-karaNImAM zithila hoya. ityAdi prakAre cAritranI virAdhanA kare (a) je sAdhu paDyA-pAtharyA sUi te "cAritra kuzIla" kahevAya. rahetA hoya, pramAdavaza banI dehanA (4) saMsakta H guNa ane doSa baMne poSaNa mATe sthApanA bhojI-gRhasthane vaDe saMyukta hoya te. tyAM potAnA mATe rAkhelA iSTa AhArAdi (a) je sAdhu hiMsA Adi aneka vAparatA hoya ane saMyamanI kriyAmAM karmabaMdhanA kAraNonuM sevana kare, anyanA dhyAna vicAra (savivecana) * 347 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNone sahana na karI zake ane gRhasthanA kAryamAM pravarte, anya sAdhu ke sukhazIliyApaNuM Acare te "saMkliSTa ziSya vagerenA alpa aparAdhamAM paNa saMsakta" kahevAya. vAraMvAra tIvra krodha ke Akroza kare, (ba) je sAdhu sArAkhoTAnA viveka vinA paraniMdA kare, koi para ALa caDhAve, guNavAna sAdhuo sAthe temanA jevo ane lokomAM pUjAvA mATe mithyA ADaMbara kare, guNahIna-veSadhArI sAdhuo sAthe temanA sukhazIlatA seve ityAdi anekaprakAranA jevA thaine rahe arthAtu sArAnI sAthe sAro sAdhuo jeo potAnI mati-kalpanA ane khoTAnI sAthe khoTo vartAva kare te pramANe svachaMda rIte vartatA hoya te 'asaMkliSTa saMsakta' kahevAya. "yathAchaMda' kahevAya che. (5) yathAchaMda : sarvajJa kathita guNa ane guNanA pakSapAtathI rahita, AgamathI nirapekSa potAnA chaMda-Azaya mAtra nAma-veSadhArI sAdhuone vaMdana mujaba cAlanArA. karavAthI, temano saMparka karavAthI yathANaMda sAdhuo aneka prakAranA hoya AtmaguNonI zuddhi ane puSTi thavAne che : jeo utsutra prarUpaNA kare, potAnI badale hAni thAya che. mATe temane mati-kalpanA anusAra sUtronA artha prarUpe, avaMdanIya kahyA che. dhyAna vicAra (savivecana) * 348 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 6H cauda guNasthAnA AtmAnA guNonA kramika vikAsane zuddha saccidAnaMdamaya pUrNa svarUpa pragaTa 'guNasthAna' kahe che. thAya che. mohanuM pragADha AvaraNa jIvanI guNavikAsanI A avasthAonAM nikaSTatama avasthA che. pUrNa cAritra nAma paNa te te avasthAne anurUpa guNano vikAsa, nimohatA ane rAkhavAmAM AvyAM che te A pramANe che : sthiratAnI parAkASThA jIvanI uccatama (1) mithyASTi guNasthAna, (2) avasthA che. sAsvAdana guNasthAna, (3) mizra nikRSTatama avasthAne choDI uccatama guNasthAna, (4) samyam daSTi guNasthAna, avasthAne prApta karavI e ja AtmAnuM (5) dezavirata guNasthAna, (6) pramatta saMyata parama sAdhya che. A parama sAdhyanI siddhi guNasthAna, (7) apramatta saMyata guNasthAna, thatA pahelAM AtmAne kramazaH eka pachI (2) apUrvakaraNa guNasthAna, (9) anivRtti bIjI ema aneka avasthAonI guNasthAna, (10) sUkSma saMparAya guNasthAna, zreNImAMthI pasAra thavuM paDe che. A (11) upazAntamoha guNasthAna, (12) avasthAonI zreNIne 'vikAsakrama" athavA kSINamola guNasthAna, (13) sayogI 'utkrAntimArga kahe che. jaina zAstrIya guNasthAna, (14) ayogI guNasthAna. paribhASAmAM tene guNasthAnakrama kahe che. cauda guNasthAnanuM svarUpa AMtarika vikAsa tarapha prasthAna (1) mithyASTi guNasthAna : karato AtmA vastutaH saMkhyAtIta mithyAtva-mohanIya karmanA udayathI je AdhyAtmika bhUmikAono anubhava kare jIvanI dRSTi (ruci, zraddhA, mAnyatA) che. paraMtu jainazAstramAM saMkSepathI enuM mithyA-UlaTI-viparIta thai jAya che te vargIkaraNa karIne tenA 14 vibhAga karyA 'jIva' mithyAdaSTi kahevAya che. che. je 14 guNasthAnanA nAmathI prasiddha jema dhaturAnAM bIja khAvAvALAne che. A 14 guNasthAnomAM kramazaH sapheda vastu paNa pILI dekhAya che, tema vikAsanI yAtrA adhika hoya che. A 14 mithyAtvI jIva, jenAmAM devanuM lakSaNa avasthAo pachI AtmAnI samagra nathI evA devane-paramAtmA mAne che; zaktio-saMpUrNa guNo paripUrNa rUpe jenAmAM gurunuM lakSaNa nathI. temAM guru vyakta thAya che. arthAt AtmAnuM sahaja tarIkenI buddhi kare che; je dharmanAM dhyAna vicAra (savivecana) * 349 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNothI rahita che tene dharma samaje che; ane jemAM AtmAnuM lakSaNa nathI te jaDazarIramAM Atmabuddhi kare che. mithyAdaSTi jIvanI A avasthAvizeSa ja mithyArdaSTi guNasthAna kahevAya che. moharUpa avyakta mithyAtva to jIvamAM anAdithI raheluM che paNa te guNasthAna svarUpa nathI. jIvane vyakta mithyAtvanI buddhi pragaTe che tyAre tene prathama guNasthAnaka kahevAya che. kAraNa ke mithyAtvano prabala udaya hovA chatAM tenI dRSTi koika aMzamAM yathArtha paNa hoya che. arthAt mithyAtvI paNa manuSya, pazu, pakSI Adine manuSya, pazu, pakSI Adi rUpe jANe ane mAne che. A apekSAe athavA je jIvomAM mithyAtvanI alpatA thavAthI dayA, dAna, paropakAra, vairAgya Adi prAthamika koTinA guNo che, tevA jIvonI apekSAe mithyAdaSTine guNasthAna kahevAmAM Ave che. madirAnA nazAmAM bebhAna banelA manuSyane jema hita-ahitanuM jJAna thatuM nathI tema mithyAtvathI mohita jIva Atmahitakara mArgamAM sAcA-khoTAno, hita-ahitano, jaDa-cetanano, dharma-adharmano viveka (pRthakkaraNa) karI zakato nathI. (2) sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAna : je jIva prathama aupazamika samyaktva prApta karyA pachI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thatAM samyaktvathI calita thai mithyAtvane abhimukha thAya che tyAre te jIvane A guNasthAnaka prApta thAya che. teno kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikAno che. te jIvanA svarUpa (avasthA) vizeSane 'sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAna' kahevAya che. A guNasthAna samaye jo ke jIvano jhukAva mithyAtvanI tarapha hoya che, to paNa khIra khAdhA pachI UlaTI karanAra manuSyane khIrano vicitra svAda anubhavAya che. tema samyaktvathI paDI mithyAtvane abhimukha thayelA te jIvane paNa amuka samaya sudhI samyaktvanA guNano kaMika svAda anubhavamAM Ave che mATe te guNasthAnane 'sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAna' kahe che. jIva jyAre sarva prathama pahelA guNasthAnathI AgaLa vadhe che tyAre sIdho cothA guNasthAne Ave che ane cothA guNasthAnathI paDe tyAre ja bIjA guNasthAne Ave che; bIjuM guNasthAna patana pAmanArane ja hoya che, caDhatAM jIvane bIjuM guNasthAna hotuM nathI. (3) samyag - mithyArdaSTi (mizra) guNasthAna : mithyAtva mohanIyanA zuddha, ardhazuddha ane azuddha A traNa puMjomAMthI jyAre ardhazuddha puMjano udaya thAya che tyAre jIvanI diSTa paNa kaMika dhyAna vicAra (savivecana) 0 350 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak (zuddha) ane kaMika mithyA (azuddha) (4) avirata-samyam daSTi guNaarthAt mizra thai jAya che. mATe te jIva sthAna: je jIvo darzanamohano upazama, samyagu-mithyAdaSTi arthAtu mizradaSTi kSayopazama ke ghAta karIne tene nabaLo kahevAya che ane tenA svarUpa vizeSane karIne samyagdazuddha daSTi ruci, mAnyatA 'mizra guNasthAna" kahe che. dharAve che paNa cAritramohanA udayathI A guNasthAnamAM jIvane sarvajJa avirata-azuddha pravRttivALA che arthAt kathita jIvAdi tattvo upara ruci ke aruci hiMsAdi pApavyApArono tyAga karI hotI nathI, paNa evA prakAranI madhyasthatA zakyA nathI te jIvo avirata samyagdaSTi hoya che, jevI mAlikera dvIpanA nivAsI che : tevA jIvonuM svarUpa-vizeSa aviratamanuSyane odana-bhAta Adi (dhAnya) samyagdaSTi guNasthAna kahevAya che. AhAranA viSayamAM hoya che. A guNasthAnane pAmelA jIvo je dvIpamAM mukhya pedAza nAriyeLanI vadhumAM vadhu dezona-ardhapudgala parAvarta hoya che tyAMnA rahevAsIne bhAta, maga, ghauM jeTalA kALamAM avazya mukti prApta kare vagere annane joyAM ke sAMbhaLyA ja nathI che. A guNasthAnavartI jIvone zarIrathI tene te bhAta Adi saMbaMdhI ruci ke aruci bhinna AtmA che, tenI sacoTa pratItihotI nathI, paraMtu samabhAva hoya che. zraddhA hoya che. anya du:khI jIvo pratye A pramANe mizra-guNasthAnakavartI karuNAbhAva hoya che. saMsAra nirveda hoya jIvamAM sarvajJa praNIta tattvonI prIti ke che. mokSanI tIvra abhilASA hoya che. aprIti zuddha (samya) ke azuddha (mithyA) tenA phaLarUpe temanA cittamAM 'zamamAnyatA - e bemAMthI eka paNa hotI samabhAva' kramazaH ullasita thato jAya che. nathI, paNa baMne tarapha samabhAva hoya che. samyagdaSTi jIvo vrata-niyama-cAritrane A trIjA guNasthAnano kAla jANavA, samajavA ane icchavA chatAM aMtarmuhUrta pramANa che. te caDatAM ane teno svIkAra tathA pAlana karI zakatA paDatAM, baMne prakAranA jIvone hoya che. nathI. kAraNa ke temane apratyAkhyAnAvaraNa arthAt pahelA guNasthAnathI trIjA kaSAyano udaya hoya che. guNasthAne Ave ane cothA guNasthAnathI (5) dezavirati guNasthAna : skUla paNa trIjA guNasthAne Ave. paNa eka virati (vrata-niyama) guNane rokanAra vAra cothuM guNasthAna prApta thayA pachI ja apratyAkhyAnAvaraNa - kaSAyarUpa cAritra trIjuM ane bIjuM guNasthAna prApta thAya che. moha nirbaLa banavAthI dhULa hiMsAdi dhyAna vicAra (savivecana) * 351 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApothI nivRtti karI zakAya che. je guNasthAnake Ave che. apUrva-pUrve na karyA jIvonI vRtti ane pravRttimAM hiMsAdi hoya tevA, adhyavasAyo utpanna thAya che. pApakriyAonI AMzika nivRtti (abhAva) apUrva-pUrve na karyuM hoya tevuM karaNa hoya che te dezavirata athavA zrAvaka karavuM te apUrvakaraNa. A guNasthAne kahevAya che ane temanA te svarUpa vizeSane rahelo AtmA vizuddha adhyavasAyonA dezavirata guNasthAna kahe che. ahIM prabhAve (1) sthitighAta, (2) rasaghAta, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano udaya hoya che. (3) guNazreNi, (4) guNa-saMkramaNa ane (6) pramattasaMyata guNasthAna: A chaThThA (5) apUrva sthitibaMdha - A pAMca apUrvaguNasthAnamAM (ane tenA pachImAM paNa) pUrve na karyA hoya tevAM karaNa kare che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udayano abhAva A guNasthAnamAM samakALe pravezelA thavAthI je jIvo hiMsAdi pApakriyAono jIvonA adhyavasAyomAM vivakSita koi sarvathA tyAga kare che, te "saMta" athavA paNa samaye paraspara vizuddhimAM sarvavirati-muni kahevAya che. saMyata muni nivRtti-taphAvata hovAthI A guNasthAnane paNa jayAM sudhI pramAdanuM sevana kare che tyAM 'nivRttikaraNa" paNa kahevAya che. sudhI 'pramatta-saMyata" kahevAya che ane jema rAjaya prApta karavAnI yogyatAne temanA A svarUpa-vizeSane pramatta-saMyata laine paNa rAjakumArane rAjA, yuvarAja guNasthAna kahevAya che. kahevAmAM Ave che tema A AThamA (7) apramattasaMyata guNasthAna : guNasthAnamAM jIva mohanI eka paNa jayAre munine nidrA, viSaya, kaSAya, prakRtino kSaya ke upazama karato nathI chatAM vikathA Adi pramAdano abhAva hoya A guNasthAne AvanAra jIva uparanA tyAre te apramatta-saMyata kahevAya che. A guNasthAna upara ArohaNa karIne mohano guNasthAnaka utkRSTathI paNa aMtamuhUrta kSaya ke upazama kare che. A yogyatAnI pramANa hoya che. apekSAe te jIvane kSapaka ke upazamaka (8) nivRtti, apUrvakaraNa guNasthAna kahevAmAM Ave che. cAritra mohanA kSaya ke chaThThAthI sAtame, sAtamAthI chaTTe ema caDa- upazamano AraMbha navamA guNasthAnamAM ja utara karato jholAM khAto jIva jo thAya che mATe mukhyatayA te guNasthAne ja sAvadhAnI gumAve to patana pAme che. kSapaka ane upazamaka evA be bheda paDe che. sAvadhAnI pUre-pUrI TakAvI, uttarottara (9) anivRtti bAdara saMparAya apramAdane vikasAvato rahe to AThamA guNasthAnaH A navamA guNasthAnane prApta dhyAna vicAra (savivecana) * 35ra Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAvALA jIvo be prakAranA che H eka upazamaka hoya che te lobha-kaSAyanuM upazamaka ane bIjA kSepaka. upazamana kare che ane je kSapaka hoya che te lobha-kaSAyano kSaya kare che. (a) je jIvo cAritramohanIya karmano upazama karatAM karatAM mohane dabAvatAM dabAvatAM AgaLa vadhe che te upazamaka kahevAya che. te jIvo agiyAramA guNasthAna sudhI caDhe che, pachI avazya paDe che. (ba) je jIvo cAritra mohanIyakarmano kSaya karatAM karatAM AgaLa vadhe che te 'kSapaka' kahevAya che. te jIvo dasamA guNasthAnathI sIdhA bAramA guNasthAne jAya che. A navamA guNasthAne rahelA jIvo (sUkSma lobha sivAya) mohano kSaya ke upazama kare che tathA navamA guNasthAnamAM samakALe sAthe AvelA jIvonA adhyavasAyonI vizuddhimAM nivRtti= taratamatA bhinnatA hotI nathI arthAt sarvanA adhyavasAyo samAna hoya che. guNasthAnakamAM bAdara sthUla saMparAya= kaSAyano udaya hoya che mATe A guNasthAnakanuM nAma anivRtti-bAdarasaMparAya sArthaka Thare che. A (10) sUkSma saMparAya guNasthAnaka H A guNasthAnakamAM saMparAya eTale kaSAyano arthAt lobha-kaSAyanA sUkSma khaMDono ja udaya hoya che. mATe tenuM nAma 'sUkSma saMparAya guNasthAna' che. A guNasthAnavartI jIvo paNa upazamaka ane kSapaka ema baMne prakAranA hoya che. je (11) upazAMta mohaguNasthAna : dazamA guNasthAnanA aMte mohano saMpUrNa upazama karIne (mohane dabAvIne) AtmA agiyAramA guNasthAne Ave che. jethI teno na to vipAkodaya thAya che ane na pradezodaya. mATe ja A guNasthAnanuM nAma 'upazAMta-moha' che. A guNasthAnamAM vartamAna jIva AgaLanAM guNasthAno prApta karI zakato nathI. kema ke je jIva kSapakazreNI mAMDe che te ja AgaLanA guNasthAno upara ArohaNa karI zake che. paraMtu agiyAramA guNasthAnavartI jIva niyamA upazamazreNI karavAvALo hoya che. tethI tenuM tyAMthI avazya patana thAya che (jema dabAyelo zatru baLa pragaTa thatAM punaH AkramaNa kare che tema dabAyelo moha thoDI ja vAramAM potAnuM baLa batAve che. AthI AtmAnuM patana thAya che.) A guNasthAnano kALa jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI aMtarmuhUrta che. te kALa pUro thayA vinA paNa bhava (Ayu) kSayathI paDe to te anuttara vimAnamAM devarUpe utpanna thAya che ane tyAM agiyAramAthI sIdho cothA guNasthAnane pAme che. jo kALa kSayathI (guNasthAnano kALa pUrNa thavAthI) paDe to kramazaH paDIne sAtamA dhyAna vicAra (savivecana) 0 353 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAne Ave che. eTale ke vihAra AdithI mana, vacana ane kAyA - agiyAramAMthI dazame, dazamAMthI navame A traNa yoganI pravRtti hovAthI te pachI kramazaH AThame ane sAtame Ave sayogI kevalI kahevAya che. temanA A pachI chadde sAtame caDa-utara kare ke tenAthI svarUpa-vizeSane 'sayogI kevalI' paNa nIce UtarIne cheka pahelA guNasthAne guNasthAna kahevAya che. Ave. vadhu nIce na Ave to paNa chaThThA- (14) ayogI kevalI guNasthAna : sAtamA guNasthAne to avazya Ave che. je kevalI bhagavAna yogarahita bane che te (12) kSINamoha guNasthAna : jeNe ayogI kevalI kahevAya che. mohanIya karmano sarvathA kSaya karyo che, pAMca hRsvAkSara kALapramANa AyuSya paraMtu zeSa ghAtikarma hajI vidyamAna che. zeSa rahe tyAre AtmA teramA guNasthAnanA dazamAM guNasthAne mohano ghAta karanAra anta yoganirodhanI viziSTa prakriyA dvArA AtmA sIdho A bAramA guNasthAne Ave yogarahita bane che, yogarahita avasthA che tene mohanI jarA paNa herAnagati e caudamuM guNasthAna che. hotI nathI. tethI ja A guNasthAnane caudamAM guNasthAne AtmA meru kSINa-moha' kahe che. A guNasthAnamAM parvatanI jema niSpakaMpa banIne bAkI vartamAna jIva kSapakazreNIvALo hoya che rahelAM cAra aghAtI karmono kSaya thavAthI, ane te A guNasthAnanA aMte zeSa traNa dehano tyAga karI siddhakSetramAM cAlyo ghAtikarmono kSaya kare che. jAya che; tyAMthI te pAcho pharato nathI. (13) sayogI kevalIguNasthAna : sAdi anaMtakALa tyAM ja pUrNa svarUpe rahe jemaNe-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya che. AtmAnI A zuddha, sahaja ane aMtarAya - A ghAtikarmono sarvathA avasthA che. AtmAnA satu-citukSaya karIne kevalajJAna prApta karyuM che ane AnaMdamaya zuddha svarUpanuM pragaTIkaraNa thavuM A guNasthAnamAM paNa jemane upadeza, e ja mokSa che. dhyAna vicAra (savivecana) * 354 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara (1) praNidhAnano prabhAva bALakuMvarane khatama karIne rAjaya lai (bhavanayoga nirUpaNamAM praNidhAna, levAno irAdo dharAve che. bicArA samAdhAna, samAdhi ane kASThA saMbaMdhI bALakuMvarane paDakhe che paNa koNa ? kramazaH prasannacandra rAjarSi, bharata cakravartI, subhaTonI A vAtacIta sAMbhaLIne damadaMta muni tathA puSpabhUti AcAryanA rAjarSine rAjya ane kumAra baMne pratye dRSTAMtano ullekha karyo hato. te paikI traNa moha jAgyo. mohane vaza thaine baMnenI daSTAMto ahIM ApavAmAM AvyAM che. rakSA karavA temaNe mAnasika yuddha zarU karyuM. kASThA saMbaMdhI AcArya zrI puSpabhUtinuM dadhivAhanane haNIne rAjya tathA kumArane dRSTAMta pahelA pariziSTamAM ApeluM che.) bacAvavAnA azubha manovyApAramAM - duSTa praNidhAnanA saMdarbhamAM rAjarSi ciMtanamAM khUba ja AgaLa vadhI gayA. jANe prasannacaMdranuM dRSTAMta jaina kathAnuyogamAM ke pote kharekhara rAjA che evA praNidhAnamAM AgavuM sthAna dharAve che. temanA pitAnuM nAma parovAine zatru upara chello jIvaleNa somacaMdra ane mAtAnuM nAma dhAriNI hatuM. hallo karavAnA AzayathI zirastrANa nirguNa saMsAramAM temanuM mana na TharyuM ugAmavA potAnA mAthe hAtha mUkyo. eTale potAnA bALakuMvarane gAdI ApI potAnA upayogane AvA azubha temaNe cAritra aMgIkAra karyuM. cAritra praNidhAnamAM kendrita karIne rAjarSie jIvanamAM AvIne rAjarSi tapa ane dhyAna sAtamI narakane yogya karmadaliko ekaThA karavA lAgyA. karyA. paNa jevo ziratrANa ugAmavA mAthe eka vakhata teo rAjagRhInA hAtha mUkyo tevA camakyA. kAraNa ke mAthe udyAnamAM kAyotsarga-dhyAne nizcalapaNe to loca karelo hato. UbhA hatA tyAre tyAMthI pasAra thatA jeTalI tIvratApUrvaka teo azubha keTalAka subhaTonuM dhyAna temanA tarapha gayuM. praNidhAnamAM tanmaya thai gayA hatA teTalI rAjarSi sAMbhaLe te rIte teo paraspara ja tIvratApUrvaka zubha praNidhAna dhyAna vAto karavA lAgyA ke - A rAjarSi ahIM tarapha vaLyA. dhyAna kare che ane tenuM rAjaya javA beThuM pAchA paNa evA pharyA ke samagra che. caMpAnagarInA rAjA dadhivAhane Atma-pradezamAMthI azubha-bhAva-maLane pATanagarane gherI lIdhuM che. TUMka samayamAM te nIcovI nAkhyo. dhyAna vicAra (savivecana) * 355 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamanI sAdhanAnuM sAdhya siddha avasthA che. e eka ja satya temanA dhyAnanuM kendra-bindu banyuM ane gaNatrInI miniTo pahelAM ekatrita karelAM sAtamI narakanAM karmone samULa ucchedIne sAta rAjaloka UMce siddhazilA upara lai janArA kevalajJAnane prApta karyuM. azubha-ciMtana, azubha-praNidhAnathI manane pAchuM vALI zubha dhyAna dvArA AtmAnI pUrNa zuddhi ane siddhi prApta karanAra rAjarSi prasannacaMdrane koTI-koTI vaMdana ho ! (2) 'samAdhAna'nA saMdarbhamAM bharata cakravartInuM dRSTAMta (anityamAM rAga zo ?) prathama tIrthaMkara paramAtmA zrI RSabhadeva bhagavAnanA saMsArIpaNAnA pATavI-putra bharata mahArAjA A kALanA, A kSetranA prathama cakravartI che. A bharata cakravartI eka vAra ArIsA bhuvanamAM potAnA alaMkRta zarIranI zobhA nihALI rahyA hatA. tevAmAM temanI eka AMgaLImAMthI eka vIMTI sarakIne nIce paDI gai eTale te AMgaLI zobhA vinAnI thai gai. te joi temanA manamAM dvidhA thai ke zarIranI zobhAnuM kAraNa alaMkAro che ke alaMkAronI zobhAnuM kAraNa zarIra che. A dvidhAnuM nivAraNa karIne yathArtha samAdhAna prApta karavA mATe temaNe potAnA zarIra paranA badhA alaMkAro utArI dIdhA. pachI arIsA sAme joyuM to AkhuM zarIra zobhArahita dekhAyuM. A dazyathI bharata mahArAjAno AtmA jAgI gayo. temanI AMtardraSTi UghaDI gai. A anitya saMsAramAM AMkhothI dekhAtI badhI vastuo nAzavaMta che e satya temanA hRdayane sparzI gayuM ane evA anitya padArtho pratyeno temano badho ja rAga, sUryanA pagale nAza pAmatA aMdhakAranI jema nAza pAmyo. eka nAnakaDA nimittane pAmI bharata mahArAjA potAnA manane zubhamAM pravartAvI kramazaH vItarAgI ane kevaLajJAnI banyA. (3) 'samAdhi'nA saMdarbhamAM damadaMta muninuM dRSTAMta (mahimAvaMto mAdhyastha bhAva) hastizIrSa nagaramAM damadaMta nAme rAjA rAjya karatA hatA. bIjI bAju hastinApuramAM pAMca pAMDavo rAjya karatA hatA. damadaMta rAjA ane pAMDavone ApasamAM vera hatuM. baMne ekabIjAnuM ahita karavAnI taka joi rahyA hatA. eka vAra damadaMta rAjA prati vAsudeva jarAsaMdhane maLavA gayA ane tyAM thoDA divasa rokAyA. rAjAnI gerahAjarIno lAbha laine pAMDavoe damadaMta rAjAnA dezane lUMTyo ane bALyo. dhyAna vicAra (savivecana) 0 356 - Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDA divasa pachI damadaMta rAjA pAchA AvyA tyAre temaNe potAnA dezanI durdazA karanAra pAMDavonI rAjadhAnI pa2 AkramaNa karIne tene gherI lIdhI. nagaranA badhA daravAjA baMdha karIne pAMDavoe ThaMDo pratikAra karyo, paNa sIdhuM yuddha na karyuM. eTale damadaMta rAjA kaMTALIne pAchA pharyA. damadaMta rAjAnuM hRdaya vairAgyathI vAsita hovAthI A prasaMgane laine teno vairAgya vadhu javalaMta banyo ane rAjya saMpatti Adi dunyavI tamAma sukhone tyAgI temaNe saMyamadharma grahaNa karyo. apramattapaNe vicaratAM damadaMta muni hastinApura padhAryA ane nagaranI bahAra pratimA-dhyAne sthira rahyA. yAtrA mATe prayANa karatA yudhiSThira Adi pAMDavo tyAM thaine nIkaLyA. pratimA-dhyAne rahelA munine joine te sarva temane vaMdana karavA gayA. bahu najIkathI jotAM - A to pUrvakALanA rAjA damadaMta che evI oLakhAi thai, eTale verajheranI kSamAyAcanA karI, vaMdana karI kRtakRtyatA anubhavI. tyAra pachI duryodhana te ja rastethI pasAra thayo. teNe paNa munine joyA. 'are ! A to damadaMta rAjA che' ema jANatAM ja temanA pratyeno teno roSa UbharAyo ane temanA deha upara bIjorAno ghA karyo. duryodhananuM A vartananuM anukaraNa karIne tenA sevakoe dhyAnastha munirAja upara paththaro pheMkyA. munirAjano deha tenA vaDe DhaMkAi gayo. keTalAka samaya pachI tyAMthI pasAra thatA pAMDavoe dhyAnastha muninA sthAne moTA paththarono Dhaga joyo. tapAsa karatAM badhI bAtamI maLI. eTale tarata ja najIka jai pUrI kALajIpUrvaka temaNe badhA paththaro dUra karyA. avicalitapaNe pratimA dhyAnamAM magna munine joine pAMDavoe bhAvapUrvaka vaMdana karyuM, aparAdhanI kSamA yAcI, muninA samatAbhAvanI anumodanA karatA svasthAne gayA. duryodhana dvArA karAyelA upadrava ane yudhiSThira Adi dvArA karAyelI bhakti baMne tarapha muni madhyastha bhAvamAM rahyA. A che rAga ane dveSa-UbhayanI pariNatithI mukta madhyastha mahAtmAnuM jAjavalyamAna dRSTAMta ! (sUcanA : (4) 'kASThA'nA saMdarbhamAM daSTAMtarUpe prathama pariziSTamAM Apela 'AcArya puSpabhUti mahArAja'nuM dRSTAMta vicArI zakAya.) dhyAna vicAra (savivecana) * 357 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naMbara 8H bhASAnA 42 prakAro (bhASAnA 4 prakAra che : satya, suddhAM (arthAt AbAla gopAla) kamalane aSA, satyAaSA ane asatyAmRSA. ja paMkaja kahe che. A rIte lokomAM kamala satyabhASAnA 10, mRSAbhASAnA 10, arthamAM ja "paMkaja' zabda sammata che.tethI satyAmRSAnA 10 tathA asatyAmRSAnA te "sammatasatya' kahevAya che. (vyavahArabhASAnA) 12 ema kula 42 (3) sthApanA satya : tevA prakAranI prakAro zrI dazavaikAlika niryukti vageremAM aMkaracanA tathA sikkA vagere joine je jaNAvyA che. te saMbaMdhI pR. 246mAM bhASA uccAravAmAM Ave te jaNavaya" vagere gAthAo ApelI che, te 'sthApanA satya che. jemake ekaDAnI artha sahita nIce mujaba che.) AgaLa be zUnya UmerIe to so ane satyabhASAnA 10 prakAro traNa zUnya UmerIo to hajAra kahevAya jaNavaya-sammaya-ThavaNA che, temaja nANAM upara te te chApa pramANe nAme rUve paDutra sambe | rUpiyo, pAMca rUpiyA vagere kahevAya che. vavahAra-bhAva-joge (4) nAmasatya : koi manuSya kula rAme movamasacce e che ra7rU che vistArato na hovA chatAM 'kulavardhana (1) janapada satya : koMkaNa vagere nAme oLakhAya, dhanane vadhArato na hoya dezamAM pANIne mATe 'paya', 'picca', chatAM dhanavardhana" kahevAya, yakSa na hovA 'udaka', 'nIram' vagere judA judA zabdo chatAM 'yakSa" kahevA : AvA badhA vaparAya che. A zabdothI te te janapadomAM- artharahita nAmonA prayogo te 'nAmasatya dezomAM iSTaarthanI pratipatti thatI hovAthI kahevAya che. lokavyavahAra cAle che. tethI te zabdo (5) rUpasatya : veza pramANe guNa na 'janapadasatya' arthAt te te dezane hovA chatAM tevA prakAranuM rUpa dhAraNa karavuM AzrayIne 'satya' kahevAya che. te "rUpasatya che. te saMbaMdhI vacana paNa (2) sammatasatya : kumuda, kuvalaya, 'rUpasatya' kahevAya che. jemake koi kapaTI utpala, tAmarasa e badhAM ekasarakhI rIte sAdhunA vezamAM hoya tyAre tene sAdhu kAdavamAM utpanna thAya che. to paNa govALo kahevAmAM Ave te "rUpasatya' che. 1. AvazyakasUtranI haribhadrasUri racita vRtti tathA pannavaNA (prajJApanA) sUtranI malayagirisUriracita vRttine AdhAre ahIM artha lakhyo che. dhyAna vicAra (savivecana) * 358 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) pratItyasatya : bIjI vastune AzrayIne eka vastumAM judI judI rIte vyavahAra karavo te 'pratItyasatya' che. jema TacalI (chellI) AMgaLInI apekSAe anAmikA AMgaLI moTI gaNAya che, paNa madhyamA (vacalI) AMgaLI karatAM te (anAmikA) nAnI paNa gaNAya che. ema eka ja vastumAM judI judI apekSAe judo judo vyavahAra te 'pratItyasatya' che. (7) vyavahArasatya : keTalAka zabdaprayogo zabdArthanI dRSTie barAbara na lAge chatAM amuka vivakSAthI bolAtA hovAthI te prayogo satya che. jema ke 'parvata baLe che', 'ghaDo jhare che', 'kanyAne peTa nathI', 'gheTIne vALa nathI' - A badhA prayogomAM vastutaH tema hotuM nathI chatAM 'parvata uparanuM ghAsa baLe che', 'ghaDAnuM pANI jhare che', 'kanyA garbhadhAraNane mATe yogya UdaravALI nathI', 'gheTIne kApI zakAya teTalA vALa nathI' evA AzayathI lokavyavahAramAM te te prayogo thAya che. tethI te 'vyavahArasatya ' che. (8) bhAvasatya : eka vastumAM aneka bhAvo (varNa vagere) rahelA hoya chatAM temAMnA ekAda utkRSTapaNe rahelA bhAvane prAdhAnya ApIne vacana prayoga karavo. jemake 'bagalAmAM pAMce varNa che chatAM bagalo zveta che' ema kahevuM te 'bhAvasatya' che. (9) yogasatya : yoga arthAt saMbaMdhathI koi vyakti ke vastune te nAmathI oLakhavI te 'yogasatya' che. jema chatra rAkhanAro mANasa chatra na hoya tyAre paNa chatranA saMbaMdhathI 'chatrI' kahevAya che ane 'daMDa' rAkhanAro mANasa daMDanA abhAvamAM paNa daMDanA saMbaMdhathI 'daMDI' kahevAya che te 'yogasatya' che. (10) aupamyasatya : jema taLAva samudra jevuM na hovA chatAM 'taLAva samudra jevuM che' ema taLAvane samudranI upamA ApavAmAM Ave che te 'aupamyasatya' che. mRSAbhASA (asatya)nA 10 prakAro kohe mANe mAyA lobhe pejje taheva dose a / hAsabhae akkhAiya uvaghAe nismitra samA // 274 / / (1) krodha-nisRta asatya : krodhanA AvezamAM je vANI nIkaLe te 'krodhanikRta asatya' che. jema ke krodhathI dhamadhamelo pitA putrane kahe che ke 'tuM mAro putra nathI' vagere krodha-nisRta asatya che athavA krodhanA AvezamAM e sAcuM-khoTuM je kaMi bolavAmAM Ave te badhuM krodha-nisRta asatya che. kAraNa ke te badhuM bolatI vakhate krodhI manuSyano Azaya duSTa hoya che. (2) mAna-nikRta asatya : potAnI mahattA batAvavA mATe jema koi manuSya alpadhanavALo hovA chatAM huM mahAdhanavALo dhyAna vicAra (savivecana) * 359 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuM, te mAna-nivRta asatya che. kathAomAM je asaMbhavita vAto kahevAmAM (3) mAyA-nivRta asatya : bIjAne Ave te "AkhyAyikA-nivRta asatya ThagavAnA AzayathI je sAcuM khoTuM bolAya kahevAya che. te badhuM "mAyA-nivRta asatya' che. (10) upaghAta-nikRta asatyaH cora (4) lobha-nivRta asatya : lobhathI na hoya chatAM tuM "cora' che AvuM je ALa je mithyA bolavAmAM Ave te 'lobha- caDhAvavAmAM Ave te 'upaghAta-nisata nisUta asatya' che. vepArI khoTA mApa asatya kahevAya che. hovA chatAM tene sAcAM kahe che. satyAmRSAbhASAnA 10 prakAro (5) prema-nivRta asatya : ati utpannavikAyamIsa gIvAnI rAgane laine "tamAro dAsa' chuM vagere ma nIvaDeklIve | je bolavAmAM Ave che te 'prema-nivRta taDavitamIsaTI ghanu paritta asatya' che. ddhA ddhaddhA che 271 | | (6) dveSa-nivRta asatya : dveSathI (1) utpannamizrita satyAmRSA : irSALu mANaso guNavALAne paNa A utpanna jIvone AzrayIne je mizra bhASA 'nirguNa' che vagere kahe te 'dveSa-nivRta bolavAmAM Ave che te "utpamizrita asatya' che. satyAmRSA bhASA' kahevAya che. jemake (7) hAsya-nivRta asatya : jema koi nagaramAM ochAM ke vadhAre bALako mazkarA mANaso koinI kaMI cIja laine janmyAM hoya chatAM Aje dasa bALako saMtADI rAkhe ane temane pUchavAmAM Ave janmyAM che ema je kahevAmAM Ave te to kahe ke, "e cIja meM joi nathI' AvI 'utpamizrita satyAmRSA' bhASA che. bhASA 'hAsya-nisUta asatya' kahevAya che. kAraNa ke temAM thoDuM sAcuM che ane thoDuM (8) bhaya-nivRta asatya : coro khoTuM che. tethI e mizra bhASA che. vagerenA bhayathI "mArI pAse kaMi nathI" (2) vigatamizrita satyAmRSA : te ja vagere je asatya bolavAmAM Ave che te pramANe maraNane AzrayIne je mizra bhASA 'bhaya-nivRta asatya' che. bolavAmAM Ave te 'vigatamizrita (9) AkhyAyika-nivRta asatya : satyAmRSA" bhASA che. jema koi nagaramAM 1. jemAM thoDuM sAcuM ane thoDuM khoTuM hoya tevI mizra bhASAne "satyAmRSA' kahevAmAM Ave che. kAraNa ke temAM kAMika sAcuM hovAthI te "satya" paNa che ane kAMika khoTuM hovAthI "mRSA' paNa che. A pramANe satya tathA asatyanuM mizraNa hovAthI te 'satyA-mRSA' kahevAya che. dhyAna vicAra (savivecana) * 360 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDAM ke vadhAre mANaso marI gayAM hoya 'ATalAM marelA che ne ATalAM jIvatAM che" chatAM Aje dasa mANaso marI gayAM ema AvI bhASA te 'jIvAjIvamizrita kahevAya che te 'vigatamizrita satyAmRSA' satyAmRSA' che. bhASA che. (7) anaMtamizrita satyAmRSA : mULa (3) utpanna-vigata mizrita satyA- vagere anaMtakAyane tenA ja pratyeka mRSA : te ja pramANe utpatti ane maraNane vanaspatikAyarUpa pAMdaDAnI sAthe athavA AzrayIne je mizra bhASA bolavAmAM bIjI koi pratyeka vanaspatinI sAthe Ave che te 'utpanna-vigatamizrita joine "A badhuM anaMtakAya che" ema koI satyAmRSA' kahevAya che. jema koI kahe te "anaMtamizrita satyAmRSA' che. nagaramAM ochAM ke vadhAre mANaso janmyAM (8) pratyekamizrita satyAmRSA : upara hoya ke marI gayAM hoya chatAM kahevAmAM mujaba pratyeka vanaspatinA DhagalAmAM Ave ke Aje dasa bALako janmyAM che anaMtakAya rahelA hoya chatAM A badhuM ane dasa bALako marI gayA che : AvI 'pratyeka vanaspatikAya che ema kahevuM te bhASA 'utpanna-vigata mizritasatyAmRSA' 'pratyekamizrita satyAmRSA' che. bhASA che. (9) addhAmizrita satyAmRSA : addhA (4) jIvamizrita satyAmRSA jema koi eTale kALa. ahIM prasaMgAnusAre addhA DhagalAmAM ghaNAM jaMtuo jIvatAM hoya ane zabdathI rAtri-divasa levAnAM che. jema thoDAM marelA paNa hoya chatAM A jIvatAM koI mANasa divasa bAkI hovA chatAM jaMtuono Dhagalo che ema bolavuM te "jIva- bIjA mANasane utAvaLa karAvavA kahe ke mizrita satyAmRSA' bhASA kahevAya che. "rAtri paDI gai' athavA rAtri bAkI (5) ajIvamizrita satyAmRSA : hoya chatAM jagADavA 'divasa UgI gayo' koi DhagalAmAM ghaNAM jaMtuo marelA hoya te "addhAmizrita satyAmRSA" kahevAya che. ane thoDAM jIvatA hoya chatAM "ajIvano (10) addhAdvAmizrita satyAmRSA : Dhagalo' ema kahevuM te "ajIvamizrita divasa ke rAtrino eka bhAga te satyAmRSA' bhASA kahevAya che. addhAddhA. prathama prahara cAlu hoya chatAM (6) jIvAjIvamizrita satyAmRSA : koi mANasa bIjA mANasane kAryamAM uparanI jema jIvatAM ane marelAM utAvaLa karavA mATe kahe ke madhyAhna thai jaMtuonA DhagalAmAM (vastutaH nyUnAdhika gayo' vagere vacano "addhAddhAmizrita hovA chatAM) nizcayapUrvaka kahevuM ke satyAmRSA' bhASA che. dhyAna vicAra (savivecana) * 361 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "asatyAmaSAnA 12 prakAro (5) prajJApanI : hiMsAno tyAga mAmaMtAi mAnavI nIti karavAthI prANIo dIghayuSI tathA nIrogI tada pucho ma pannavo I thAya che. AvI je bhASA te "prajJApanI" pacakkhANI bhAsA, bhASA che. mAsA rUchApunomAM / 276 . (6) pratyAkhyAnI : koi mANasa aNibhiggahiA bhAsA, ApaNI pAse mAgavA Ave tyAre tene mAsI e mimi voghavyA kahevuM ke "mArI ApavAnI icchA nathI" saMsayakaraNI bhAsA te pratyAkhyAnI" bhASA che. vAyaDa-vyAyaDA veva 277 | (7) icchAnulomA : koi mANasa (1) AmaMtraNI : koine bolAvavA koine kahe ke "ApaNe sAdhu pAse jaie' mATe je saMbodhana vacanono prayoga karavAmAM tyAre bIjo mANasa kahe ke "bahu sArI vAta Ave, jema ke - "he devadatta !", "he prabhu !" che" AvI je anumodanAtmaka bhASA tene vagere te AmaMtraNI bhASA che. AvAM "icchAnulomAM' bhASA kahe che. AmaMtraNa vacano prathama kahelI traNa (8) anabhigRhItA : ghaNAM kAryo prakAranI (satya, mRSA ane satyAmRSA) karavAnAM hoya tyAre koi mANasa koine bhASAnAM lakSaNomAM samAveza pAmatAM nathI, pUche ke "hamaNAM huM zuM karuM ?" tyAre bIjo kevaLa vyavahArano hetu che tethI AvA mANasa javAba Ape ke 'tane ThIka lAge prayogo "asatyAmRSA' kahevAya che. te kara.' AvI acokkasa bhASA te (2) AjJApanI : jema ke "Ama "anabhigRhItA" bhASA che. karo', 'lo', 'laI jAva' vagere AjJA- (9) abhigRhItA : "hamaNAM A vacano "AjJApanI' bhASA che. karaje" ane "hamaNAM A na karIza.' A (3) yAcanI : jema ke 'bhikSA Apo' pramANe je cokkasa kahevAmAM Ave te vagere yAcanI' bhASA che. "abhigRhItA' bhASA che. (4) pRcchanI : jema ke koi (10) saMzayakaraNI : jenA aneka bAbatamAM ajANyo mANasa bIjAne pUche arthI nIkaLatA hovAthI bIjAne saMzaya ke "A zuM che ? Ama kema ?' vagere thAya evI je bhASA te 'saMzayakaraNI' vacano "pucchanI" bhASA che. bhASA kahevAya che. jema ke "seMdhava lAvo' 1. upara jaNAvela traNe prakAranI bhASAnA lakSaNathI rahita hovAthI je satya paNa nathI tema mRSA paNa nathI, paNa vyavahAramAM ja upayogI che, tevI bhASAne asatyAmRSA kahevAmAM Ave che. dhyAna vicAra (savivecana) * 362 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema kahevAmAM Ave tyAre bIjAne saMzaya bhAi che vagere spaSTa arthavALI bhASA utpanna thAya ke "zuM lAvavuM ?" - mIThuM te "vyAkRtA' bhASA che. lAvavuM, vastra lAvavuM, puruSa lAvavo ? ke (12) avyAkRtA : atyaMta gaMbhIra ghoDAne lAvavo ? kAraNa ke "saMdhava arthavALI bhASA te "avyAkRtA' bhASA zabdanA lavaNa, vastra ane ghoDo ema artha kahevAya che. tevI rIte aspaSTa arthavALI thAya che. tethI AvI bhASA "saMzayakaraNI' nAnAM bALako vagerenI bhASA paNa kahevAya che. avyAkutA" bhASA kahevAya che. (11) vyAkRtA : "A devadattano A rIte bhASAnA kula 42 prakAro che. dhyAna vicAra (savivecana) * 363