________________
પાસે કરાવવાં, કરનારાઓની પીઠ કર્યા સિવાય કાલસૌકરિક આદિની જેમ થાબડવી વગેરે વિષય-સંરક્ષણાનુબંધી હિંસાદિ પાપોનું આચરણ કરવું ઇત્યાદિ રૌદ્રધ્યાન છે.
રૌદ્રધ્યાનનાં લક્ષણો છે. ટૂંકમાં એમ કહી શકાય કે હિંસાદિ કાલસૌકરિક નામનો કસાઇ, જેણે ચારે પાપકાર્યો કરવામાં અને કર્યા પછી જીવનભર રોજના ૫૦૦ પાડાઓની પણ ઉલ્લસિત મને આનંદ માનવો એ હત્યા કરી, અંતે હિંસાનાં કૂર-રૌદ્ર રૌદ્રધ્યાન છે અને તે અનુક્રમે ‘હિંસાનંદ, પરિણામોમાં જ મૃત્યુ પામી રૌરવ મૃષાનંદ, તેયાનંદ અને સંરક્ષણાનંદ દુઃખમય નારકીમાં ઉત્પન્ન થયો. (પરિગ્રહાનંદ)' આ નામોથી પણ અતિ ભયાનક આ પરિણામોથી ઓળખાય છે.૧
બચવા દેવ-ગુરુની ભક્તિમાં મન વધુને આ રૌદ્રધ્યાન પહેલાથી પાંચમા વધુ પરોવવું જોઇએ. ગુણસ્થાનક સુધી હોઈ શકે છે.
શુભ ધ્યાનનો પ્રારંભ રૌદ્રધ્યાન વખતે જીવને અતિ સંક્લિષ્ટ જીવને અનાદિ કાળથી ઉક્ત (સ્વ-પર ક્લેશકારી) કૃષ્ણ, નીલ યા આર્તધ્યાન અને રૌદ્રધ્યાનનો અભ્યાસ કાપોત લેશ્યા હોય છે.
છે. માટે આ ધ્યાન કેમ કરવું તેની કળા આ ધ્યાનમાં જીવ શરીર છોડે તો જીવને સહજ સાધ્ય છે. નરકમાં જાય છે.
અત્યંત દુ:ખપ્રદ ભવપરંપરા વર્ધક • રૌદ્રધ્યાનનાં લક્ષણો :
આ બંને અશુભ ધ્યાનથી સમગ્ર ચિત્તને (૧) ઉસણદોષ : નિરંતર હિંસા, સર્વથા મુક્ત કરવા માટે દઢ સંકલ્પ, જૂઠ, ચોરી આદિ પાપ પ્રવૃત્તિ કરવી છે. પ્રબળ ધર્મ-પુરુષાર્થ અને સતત જાગૃતિ
(૨) બહુદોષ : હિંસા આદિ સર્વ ખૂબ જ આવશ્યક છે. પાપોમાં સતત પ્રવૃત્તિ કરવી છે. આવા સંકલ્પ, પુરુષાર્થ અને જાગૃતિ
(૩) અજ્ઞાનદોષ : અજ્ઞાનથી, જગાડવા માટે દેવ-ગુરુની નિત્યભક્તિ કુશાસ્ત્રોના સંસ્કારથી, હિંસા આદિ અત્યંત અગત્યની છે. પાપકાયમાં ધર્મબુદ્ધિથી પ્રવૃત્તિ કરવી તે. દેવ પરમ શુદ્ધિવંત છે. ગુરુ તે
(૪) આમરણાંત દોષ : જીવનની શુદ્ધિની સાધનામાં અપ્રમત્તપણે અંતિમક્ષણ-મરણ સુધી જરા પણ પશ્ચાત્તાપ પ્રયત્નશીલ છે, માટે તેમની સેવા૧. તત્ત્વાર્થ સૂત્ર ૨-૩૭ ! - શ્રસિદ્ધસેના ટી.
‘હિંસાનંદ્ર કૃપાનંદ્ર તેયાનંદ્ર સંરક્ષાત્મન્ !' - ‘મહાપુરી', પર્વ ૨૨, માથા ૪રૂ.
ધ્યાન વિચાર (સવિવેચન) • ૭૭