________________
દ્વાદશાંગી-એ મોક્ષ માર્ગ છે અને સર્વ ઇન્દ્રાદિ સમ્યગુ-દષ્ટિ દેવો અને ચતુર્વિધ સંઘ એ મોક્ષ માર્ગને સાધનારો છે. મનુષ્યો, તિર્યંચ યોનિમાં રહેલા સમ્ય
ભવરૂપી ભયાનક તોફાની સાગરને દૃષ્ટિ જીવો તીર્થ-સ્વરૂપ જિન-પ્રવચન પેલે પાર પહોંચાડવામાં સમર્થ જહાજ તુલ્ય અને સંઘ પ્રત્યે અત્યંત આદર અને તીર્થના આલંબન વડે ભવ્ય આત્માઓને ભક્તિભાવ ધરાવે છે. ધર્મમાં પ્રવેશ કરાવવાનો અસીમ ઉપકાર અઢારથી એકવીસ – આ ચાર વલયો સર્વે તીર્થકર ભગવંતો કરે છે. દ્વારા વિશ્વમાં સર્વોત્તમ, સર્વ શ્રેયસ્કર
તીર્થની વિદ્યમાનતા સુધી જે કોઇ ગણાતા ગણધર કે ચતુર્વિધ સંઘ રૂપ ભવ્ય આત્માઓ તીર્થની આરાધના દ્વારા જંગમ તીર્થનું ધ્યાન કરવાનું સૂચન છે. સદ્ગતિ અને સિદ્ધિ આદિ કલ્યાણની પ્રતિક્રમણ તથા દેવ-વંદન આદિ પરંપરા પ્રાપ્ત કરે છે, તેમાં તીર્થકર દૈનિક અનુષ્ઠાનોમાં પણ “જાવંત કે વિ પરમાત્માઓનો અનુગ્રહ જ કારણભૂત સાહૂ’, ‘અઢાઇજેસુ”, “સકલ તીર્થ હોય છે.
તથા ‘ભરફેસર’ આદિ સૂત્રો દ્વારા | તીર્થની મહત્તા : પ્રવચન કે સંઘ રૂપ ચતુર્વિધ-સંઘનું સ્મરણ-ગુણ-કીર્તન કરીને ‘તીર્થ એ પરમ પ્રાભાવિક સંસ્થા છે. તેમને ભાવપૂર્વક વંદન-નમસ્કાર કરવામાં સકળ જીવહિતકર વિશ્વ-સંસ્થા છે. દુસ્તર, આવે છે. દુર્લધ્ય સંસાર-સાગરને પાર ઉતારનાર
(૨૨ થી ૨૪) શ્રેષ્ઠ અને સમર્થ નાવ-જહાજ સમાન છે. ભવનયોગાદિ વલય વિશ્વમાં રહેલા ચરાચર સકળ પદાર્થોના • મૂળ પાઠ : સંપૂર્ણ સ્વરૂપને યથાર્થ રીતે ઓળખાવનાર भवनयोग ९६ वलयम् ॥ २२ ॥ છે. અત્યંત નિર્દોષ અને શુદ્ધ તથા RUTયો ૧૬ વયમ્ || ૨૩ || બીજાથી ન જાણી શકાય એવી ‘ચરણ” #RUT ૧૬ વનયમ્ | ૨૪ | અને ‘કરણ’ ક્રિયાનો આધાર છે અને અર્થ : બાવીસમા વલયમાં છન્નુ ત્રણે લોકમાં રહેલા શુદ્ધ-ધર્મ-સંપત્તિવાન્ ભવનયોગની સ્થાપના કરવામાં આવે મહાત્માઓથી આસેવિત છે. વર્તમાન છે. (જુઓ : પરિશિષ્ટ ૩) તીર્થકર, ગણધર ભગવંતો પણ પૂર્વના ત્રેવીસમા વલયમાં છન્ન કરયોગની તીર્થકર સ્થાપિત તીર્થના આલંબન વડે જ સ્થાપના કરવામાં આવે છે. (જુઓ : તીર્થકર-ગણધર પદ પ્રાપ્ત કરે છે તથા પરિશિષ્ટ ૩). ઊર્ધ્વ, અધો અને તિર્યમ્ લોકમાં રહેલા ચોવીસમા વલયમાં છશું કરણની
ધ્યાન વિચાર (સવિવેચન) • ૧૭૭